Raghunathadasa Gosvami: Muktacarita ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ MuktÃ-caritram nama÷ ÓrÅ-gÃndharvikÃ-giridharÃbhyÃm kandarpa-koÂi-ramyÃya sphurad-indÅvara-tvi«e | jagan-mohana-lÅlÃya namo gopendra-sÆnave || kraya-vikraya-khelÃbdau muktÃnÃæ majjitÃtmano÷ | mitho jayÃrthinor vande rÃdhÃ-mÃdhavayor yugam || nijÃm ujjvalitÃæ bhakti-sudhÃm arpayituæ k«itau | uditaæ taæ ÓacÅ-garbha-vyomni pÆrïaæ vidhuæ bhaje || nÃma-Óre«Âhaæ manum api ÓacÅputram atra svarÆpaæ ÓrÅ-rÆpaæ tasyÃgrajam uru-purÅæ mÃthurÅæ go«ÂhavÃÂÅm | rÃdhÃ-kuï¬aæ girivaram aho rÃdhikÃ-mÃdhavÃÓÃæ prÃpto yasya prathita-k­payà ÓrÅ-guruæ taæ nato'smi || hari-caritÃm­ta-laharÅæ v­ndÃ-vipinÃmbu-rÃÓimbhÆtÃm | rasavad v­ndÃraka-gaïa-paramÃnandÃya santanuma÷ || ekadà ki¤cin-mÃtra-Óruta-pÆrva-v­ttÃntayà satyabhÃmayà k­«ïa÷ sÃkÆtaæ p­«Âa÷ | latÃs tà madhurÃ÷ kasmin jÃyante dhanyaniv­ti | nÃtha mat-kaÇkaïa-nyastaæ yÃsÃæ muktÃphalaæ phalam || [* This verse is quoted in UN 11.66 as an example of maugdhya. There the first line reads: kÃs tà latÃ÷ kva và santi kena và kila ropitÃ÷] tatas tad-v­ttÃnta-smaraïÃt k­«ïa÷ svÃntar-glÃnir bahir vihasyÃha | gata÷ sa kÃlo yatrÃsÅt muktÃnÃæ janma valli«u | vartante sÃmprataæ tÃsÃæ hetava÷ Óukti-sampuÂÃ÷ || tatas tad apÆrvaæ Órutvà sa-viÓe«a-ÓravaïotkaïÂhitayà tayà bìham Ãmre¬ita÷ k­«ïa÷ punar Ãha | ekadà kÃrttike mÃsi gokule govardhana-girau dÅpa-mÃlikÃ-mahotsava ÃsÅt | tatra sarvo jano vicitra-nepathya-sÃmagrÅïÃæ saæskÃrÃya sÃdhanÃya ca paramÃÓakto babhÆva | gopÃs tu svaæ svaæ bhÆ«ayanto'pi viÓe«ata÷ gavÃdi-paÓÆnÃæ prasÃdhanÃrtham udyuktà Ãsan | gopya÷ kila prasÃdhita-sadanà ÃtmanÃæ bhÆ«aïÃrthaæ nÃnÃlaÇkÃra-saæskÃra-sÃdhana-parà babhÆvu÷ | rÃdhà tu mÃlya-haraïÃkhya-saras-tÅropÃnta-mÃdhavÅ-catu÷-ÓÃlikÃyÃæ sva-sakhÅ-samudayena paramottama-muktÃbhir vividha-bhÆ«aïÃni racayitum Ãrebhe | mayà ca vicak«aïa iti yathÃrtha-nÃma-kÅra-kumÃra-mukhatas tan niÓamya sa-kautukaæ tatra gatvÃtipremÃspadasya haæsÅ-hariïÅti nÃmno dhenu-yugalasya bhÆ«aïautsukyena tÃsÃæ sakÃÓe mauktikÃni prÃrthitÃni || tata÷ suvividha-vaidagdhya-parimala-parilasita-sÃmi-nimilita-vÃma-nayana-nÅlotp ala-daläcalena sÃvahelanam iva manÃg eva mÃm avalokya muni-vrata-jatu-mudrita-hasita-hÅrakÃnarghya-mahÃ-ratna-bahi÷-prakÃÓaæ nirbharÃveÓa-viÓe«eïa hÃrÃdi-gumphana-vilÃsam eva vitanvatÅs tÃ÷ prati sasmitam idam aham ÃbhëitavÃn | abhinava-yauvanÃ-mÆlya-cintÃmaïi-labdhi-vivardhitottuÇga-garva-mahÃ-pa rvatÃvaguïÂhita-karïya÷! priya-vayasyasya mama prÃrthite k«aïam api karïÃn udghÃÂayantu bhavatya÷ | tatas tÃsÃm Å«at smitvÃnyonyam ÃlokayantÅnÃæ madhye pragalbhà lalità vihasya saro«am iva vyÃjahÃra | aye nÃgara! etÃni bahu-mÆlyÃni mauktikÃni rÃja-mahi«Å-yogyÃni | tava mahi«ÅnÃm evÃlaÇkriyÃyai satyam abhirÆpÃïi kathaæ na dÃsyÃma÷ ? tatas tad-vaca÷ Órutvà mayà kautukenÃvi«Âena sÃmnà puna÷ punar idam evoktam | bho÷ priya-bhÆ«aïÃ÷! sarvÃïi yadi na deyÃni tadà mad-atyanta-priya-dhenu-yugala-Ó­Çga-paryÃptÃny evÃvaÓyaæ dÅyantÃm | tato lalità sarvÃsÃæ mauktikÃni puna÷ punaÓ cÃlayantÅ bhÆya÷ prÃha | he k­«ïa! kiæ kartavyam ? tava dhenu-yogyam ekam api nÃsti | tadÃham uktavÃn | ayi parama-cature lalite! ti«Âha ti«Âha | ahaæ kÃrpaïya-bhÃk paÓcÃt tvayà vaktuæ na Óakya ity upÃlabhya satvaram ambÃæ vrajeÓvarÅm Ãgatya mÃtar dehi me mauktikÃni | ahaæ tu tÃni k­«Âa-kedÃrikÃyÃm eva vapsyÃmÅti puna÷ punar avocam | tato mÃtrà vihasyoktaæ | vatsa na mauktikÃny uptÃni prarohanti | tadà mayoktaæ | mÃtar avaÓyam eva dÅyantÃæ dina-trayÃbhyantare prarƬhÃni bhavaty eva sÃk«Ãt kartavyÃnÅty asman-nirbandha-parihÃrÃsamarthayà tayà dattÃni bahÆni mauktikÃni | mayà gokula-jalÃharaïa-ghaÂÂa-samÅpa-vartini yamunopakaïÂhe pauru«a-trayam avagìhÃæ kedarikÃæ ni«pÃdya sahÃsaæ paÓyantÅ«u kÃsucid gopikÃsu tany uptvà sà punar apÆri | parito v­tiÓ ca këÂhair nivi¬Ã k­tà | tatas tÃsÃæ mauktikaprÃrthanvacanÃsvaranirÃsÃrthaæ kedÃrikÃsekÃya vayasadvÃrà gavye«u prÃrthyamÃne«u solluïÂhaæ vihasya tÃ÷ procu÷ | tanmauktikakedÃrikÃseko'smÃkaæ gavyena kathamucita÷ | yatpriyagobhÆ«aïÃrthaæ k­tamauktikakedÃrikÃsekastÃsÃæ gavÃæ dugdhenaiva kriyatÃm | tatkedÃrikotpadyamÃne phale nÃsmÃbhirabhilëa÷ kartavya÷ | iti Órutvà mayà svag­hÃïÃæ gavÃæ bahubhi÷ payobhireva tà darÓayatà pratyahaæ seka÷ kriyate sma | tataÓcaturthadivasa eva mauktikÃni praƬhÃni | taddarÓanenollasitena mayà mÃtura¤calaæ g­hÅtvÃnÅya tadaÇkurà darÓitÃ÷ | tÃn d­«Âvà tu mÃtà kimetaditi manasi vicÃrayantÅ sandigdhà satÅ vrajaæ jagÃma | gopyas tu tacchrutvà hiæsrà latÃ÷ prarƬhà iti parasparaæ sahÃsamÆcire | tato nÃtivilambena mÆrvÃkÃriïyastà mauktikalatà vistÃriïya÷ samÃlocya samÅpavartinÃæ kadambÃnÃmupari«ÂhÃt krameïÃvarohitÃ÷ | tata÷ katipayairdivasaistÃ÷ saurabhonmÃditamadhuvratai÷ kusumanicayairgopÅnÃæ camatkÃramÃtanvÃnÃ÷ sakalaæ gokulamevÃdhyavasÃyan | tato'«Âa-vidha-yonija-mauktikebhyo vilak«aïÃæ Óriyaæ dadhati muktÃphalÃni tÃsu jÃtÃni tÃni d­«Âvà vraja-vÃsinÃæ vismayo'tyarthaæ jÃta÷ | viÓe«ataÓ ca gopÅnÃm | tata÷ praty aham eva tad-darÓanena jÃta-lobhÃs tÃ÷ mantrayäcakrire | bho÷ sakhya÷ bhadrena j¤Ãtam asmabhya÷ k­«ïo mauktikÃni sarvathaiva na dÃsyatyeva | bhavatu | tat-k­ta-mauktika-k­«i-prakriyÃsmÃbhir na d­«ÂÃstÅti na syÃt | tatrÃnadhyavasÃyaæ tyaktvà tad-dviguïikÃyÃ÷ kedÃrikÃyayà Ãrambha÷ kathaæ na kriyate ? iti ÓrutvÃticaturà lalità prÃha -- bho÷ pavana-vyÃdhi-vyÃp­tà gopya÷! govardhanoddharaïÃdi-bhÆmi-mauktikotpÃdanÃdikaæ lokottaraïÃm api du«karaæ karma | tena yad a¤jasà kriyate tat kila mahÃ-siddhato labdha-siddhau«adhi-mantrÃdi-prabhÃvÃd eveti samasta-vraja-janair niÓcitam eva | anyathÃsmad-vrajendra-g­hiïÅ garbha-sarovarotpanna-sukomala-nÅlotpalasya j¤Ãta-sva-gopa-jÃti-kriyÃ-kalÃpa-mÃtrasya gopÃlakasya tasya tat-tat-karaïe katham etÃvatÅ Óakti÷ svata÷ sambhaved iti jÃnantyo'pi bhavatya÷ siddhau«adhi-mantrÃdy-antareïa yat-tat-karmaïi pravartitum abhila«anti | tat khalu pariïatÃvagÃdha-lajjÃ-parihÃsa-sÃgarÃnta÷-svapatanÃyaiveti satyam avadhÃryatÃm | tatas tuÇgavidyà prÃha -- asmÃbhir api ÓrÅ-bhagavatÅ-pÃda-padma-siddha-mantra-Ói«yÃ-nÃndÅmukhÅ-sakÃÓÃt siddha-mantram ekam ÃdÃya kathaæ na tathodyama÷ kriyate ? sarvÃ÷ -- bhadraæ vadati tuÇgavidyeti nirïÅya tat-pÃrÓvam upetya sa-vinayam ÃtmÃbhilëaæ nivedayÃmÃsu÷ | tato nÃndÅmukhÅ svagatamÃha -- aye nija-nayana-yugma-d­«Âi-sÃphalyÃya cira-dinam asmad-vidhÃbhila«yamÃïa-kraya-vikraya-krŬÃ-kutÆhala-kalpataror bìham akasmÃd asmÃd d­ÓÃæ bhÃgyÃtiÓaya-vaÓÃt sÃk«Ãd bÅja-rÆpo'yam avasara÷ pratyÃsanno babhÆva | tad-vidagdhÃnÃæ ÓiromaïÅr apy etÃs tathà yukti-sau«ÂhavÃtiÓayena k­tye'tra pravartayÃmi | yathà sa tarus tvaritam eva praƬha÷ phalavÃn bhaved iti manasi vicintya sÃntarÃnandaæ nÃndÅ prÃha -- bho÷ sakhya÷ | satyaæ mukundasya na mantra-k­teyaæ m­di mauktikà s­«Âi÷ | sarvÃ÷ - tan nija-janena kÃraïa-ÓuktyÃdi-mÃtram antareïa kathaæ m­ttikÃyÃm asambhaveyaæ tad-utpatti÷ pratÅyate | nÃndÅ -- asyà bhuva÷ svÃbhÃviked­k-prabhÃvÃd eva | yad vividha-ratna-jananÅyaæ vraja-vana-bhÆr iti ÓrÅ-bhagavatÅ-pÃda-padmai÷ puna÷ punar nivarïyate | ­tam apy anubhÆyante tathà | yata÷ pravÃla-nava-pallava-marakata-chada-vajra-mauktika-prakara-koraka-kamal a-rÃga-nÃnÃ-phalÃdimanto hiraïmaya-mahÅruhÃ÷ sphuÂam atra jÃtà jÃyamÃnÃÓ ca d­Óyante | ato'syÃm upta-muktÃphalÃni jani«yante phali«yanti ceti kiæ citram ? tad bhavatÅbhir api surabhitara-navanÅtÃdi-seka-pÆrvakam atiprayatnena tathà tat-k­«i÷ kriyatÃæ yathà tato'py adhikatamÃni paramottama-phalÃni labhyante | iti tad-vacana-mÃdhurÅm ÃpÅya sa-santo«aæ sa-ÓlÃghaæ pratyayantya÷ sarvÃs tÃm ÃliÇgya nijÃæ sthalÅm Ãgatya spardhayà maj-jayÃya samucita-vetanato dviguïa-triguïa-gorasa-pradÃnena karma-kÃrÃnÃnÃyya sthÃne sthÃne kedÃrikÃ÷ k­tvà peÂikÃyÃm agrathitÃni grathitÃny aÇga-bhÆ«aïa-rÆpÃïi ca yÃvanti sthitÃni tÃvanti yathÃ-yuktam alpÃny eva saærak«yÃÇgata÷ samuttÃritÃni ca mauktikÃni niravaÓe«am uptvà pratyaham eva tri-sandhyaæ go-dugdha-navanÅta-suvÃsita-gh­tair eva sekaæ kartum Ãrabdhavatya÷ | tatastÃsÃæ muktÃk­«ikaraïaÓravaïÃnmÃtsaryato lobhataÓca candrÃvalÅprabh­tayo'pi sarvà vallabyastato'pyadhikakedÃrikÃ÷ sthÃne sthÃne k­tvà dehagehayorekamapyasaærak«ya samastamauktikÃnyuptavatya÷ | tata÷ katipayadinÃntare svasvakedÃrikÃsu jÃtÃn hiæsralatÃÇkurÃn d­«Âvà antargarbhitagarvÃbhirvallabhÅbhistÃbhi÷ sarvÃbhiÓchalato matpriyavayasyÃ÷ parihasyante sma | ekasmin dine gorasÃnÃmatÅvavyayaæ svasvag­hasya ca nimauktikatÃæ vÅk«ya gopÃ÷ sasaærambhaæ kÃraïaæ papracchu÷ | tacchrutvà v­ddhà Æcu÷ | bho Ãyu«manta÷ | nÃnuyogavi«ayo'yamÃbhirbÃlÃbhi÷ k­to mauktikakedÃrikÃnÃæ nimittaæ bahulo vyayo'cirÃdeva bahutaralÃbho bhavi«yati | yatk­«ïakedÃrikÃyÃæ rÃjadÃrÃïÃmapi durlabhÃni muktÃphalÃni kila d­«ÂÃni santÅti | athaikadà viÓÃkhayà svadekÃrikÃsu tÃnaÇkurÃnnirÅk«ya kÃsäcit karïe nibh­tamidamuktam | bho÷ sakhya÷ | k­«ïakedÃrikÃmadhye mayà yÃd­Óà aÇkurà d­«Âà ete tu tÃd­Óà na d­Óyante | na jÃne paÓcÃt kiæ bhavet | k­«ïavayasyad­«ÂinivÃraïÃrthaæ chalata÷ su«Âhu ve«ÂyantÃm | atha katipayadivasaistÃsÃæ rÃdhÃdÅnÃmanyÃsÃæ ca kedÃrikÃsu kaïÂakÃdicihnena latÃbhirnijarÆpe prakÃÓyamÃne gopÅkedÃrikÃsu hiæsrà latà jÃtà iti sakalagokula eva khyÃtam | etad Ãkarïya vayasya-dvÃrà gÃndharvÃ-go«ÂhyÃæ mayedaæ sotprÃsaæ vij¤Ãpitaæ Órutaæ bhavatÅnÃæ kedÃrikÃsu bahÆni muktÃ-phalÃni jÃtÃni santi | ahaæ tÃvat snigdhas tat sa-vayasyÃya mahyaæ prathama-phalÃni dÅyantÃm | tatas tÃbhir uktaæ | yadi vayaæ k­«im akari«yÃmas tadà sakala-go«Âhaæ mauktikamayam abhavi«yat | paÓupÃlya-svadharmam apahÃya sa iva ka÷ kÅlÃsa-v­ttim [*NOTE: Kar«aka-v­tti÷ pak«e kÃrpaïyam] ÃÓrayet || tad Ãkarïya mayà nikhila-vayasyÃ÷ savatsà gÃva÷ ÓakaÂa-vahà mahi«ya÷, savarkarà ajÃ, v­ndÃvana-vartinyaÓ ca mauktika-mayair mÃlÃdy-alaÇkÃrair maï¬itÃ÷ | tataÓ ca gopyo lajjayà sva-bhÆ«aïa-vyatirekeïa bahu-dhana-vinÃÓena gopa-bhiyà ca kim atra yuktam iti mantrayitum Ãrebhire | aye g­hÅta-k­«ïa-pak«ayà dhÆrta-nÃndÅmukhyÃ'bhadreïa pratÃritÃ÷ sma ity Ãbhëya sarps.aæ tan-nikaÂam Ãgatya tat-kathana-pÆrvakaæ bahuÓas tÃbhir bhartsità nÃndÅmukhÅ prÃha | bho÷ tapobhya÷ Óape na mayà sarvathaiva pratÃritÃ÷ stha, kintu yu«mÃbhir eva tat sarvaæ vinÃÓitam | sarvÃ÷ | kapaÂini kathaæ kÃram | nÃndÅ | yato garvitÃbhir yu«mÃbhir ¬hakkÃ-vÃdyavat kolÃhala-prapa¤cena savayasya-gaïasya tasya Óravaïa-kuhare su«Âhu-gocarÅk­tya kedÃrikÃsu muktÃ÷ sphuÂam uptÃ÷ tathà ko'py eka÷ prahariko'pi tatra na rak«ita÷ | sarvÃ÷ -- etÃvatà kiæ na jÃtam ? nÃndÅ saro«am | yaj jÃtaæ tac caturaæmanyÃbhi÷ ÓrÆyatÃm | yu«mÃn vijetum abhÅ«Âam i«ÂÃnna-pradÃnena su«Âhu pralobhya dhÆrta-guruïà yu«man-nÃgareïa tena prerita-lolupa-bhaï¬a-madhumaÇgalenÃti-nirbaddhato vicitya ki¤cij jÃtÃÇkurÃ÷ sarvà muktà niravaÓe«aæ samÃdÃya tatra tatra hiæsrÃvallÅ-kadambÃn samÃropya kayatya÷ p­thak svak­ta ekasmin kedÃre pratnata÷ saæropitÃ÷ | tathÃnyÃsÃæ tu tathaivÃnÅya kÃlindÅ-gabhÅra-nÅrÃnta÷ prak«iptÃ÷ | iti mayà sud­¬haæ j¤Ãtam asti | iti niÓamya sarvà Ãhu÷ | ayi kÆÂatva-nÃÂaka-naÂana-prakaÂanaika-kÃryÃnindya-mahÃnandi | ayi bhaï¬a-madhumaÇgala-guruprÃya-mahÃ-satÅrthe | ayi vrajaprathita-ÓaÂha-naÂa-sahita-nÃÂya-yogye | tat-priyatame naÂi | ayi kaliyuga-tapasvini | ti«Âha ti«Âheti sabhrÆbhaÇgaæ tÃm Ãk«ipya sva-geham Ãgatya puna÷ punas tad eva vicÃrayantÅ tÃsu rÃdhà bho÷ sakhya÷ nÃndÅmukhÅ và pratÃrayatu sa dhÆrtas tathà và karotu adhunà tad-vicÃreïa ko lÃbha÷ | sÃmpratam anyad du÷khaæ na gaïyate | gurvÃdito bhayam eva na÷ khedayati | tad vayaæ tu tebhyo mauktike«u darÓite«v eva ÓithilÅ bhavet | tÃd­ÓÃni sarvathaivÃtra sudurlabhÃni kintu k­«ïÃd eva mÆlyena yathà g­hÅtÃni syu÷ | tatropÃyaÓ cintyatÃm | tata÷ sarvÃbhir vibhÃvyoktam | candramukhÅ caturà bhavati | suvarïÃni g­hÅtvà gatvà samucita-mÆlyena mauktikÃny Ãnayatu | tatas tayoktam | sampraty asmÃbhir upÃlabdhasya tasya samÅpam aham ekÃkinÅ gantum aÓaktÃsmi | käcanalatà mama saÇge samÃgacchatu | iti sarvÃsÃm anumatyà bahu-suvarïÃni g­hÅtvà mauktika-vÃÂikÃ-samÅpaæ te Ãjagmatu÷ | tatra tad-vÃÂikÃdhikÃriïaæ subalaæ mayà saha nivi«Âam abrÆtÃm | he subala Órutam asmÃbhir bhavadbhir navya-muktÃni vikrÅyante | tad imÃni Óuddha-suvarïÃni g­hÅtvà samucita-mÆlyena pravÅïa-pravÅïa-muktÃ-phalÃni dÅyantÃm | tata÷ smitvà mayoktam | tadÃnÅm anekadhà prÃrthyamÃnaæ naikam api mauktikam asmabhyaæ dattam | asmat-kedÃrikÃ-sekÃrthaæ dugdha-pÃrÅ ca bhavatÅbhir na dattà | asmÃbhir varaæ kÃlindÅ-madhye prak«eptavyam | tathÃpi bhavatÅnÃæ g­ha-sarvasvenÃpi païÅk­tena nikhila-mauktika-v­ndÃdapak­«Âam ekam api mauktikaæ sarvathà na dÃtavyam | tata÷ käcanalatayoktam | mauktika-nimittaæ paty-Ãdibhyo yadi tÃsÃæ bhÅr na bhavet tadÃsya kadarthanoktim Åd­ÓÅæ kà nÃma saheta | bhavatu kiæ kartavyam | haÂÂa-prasÃrita-bahuratnà madhurà tÃvad dÆre tad adya bho÷ subala svayam eva bhavatà madhyasthena bhÆyatÃm | Ãnyatrika-mÆlyÃd asmÃbhir viÓe«o'pi dÃtavya÷ | tataÓ ca viÓe«a-Óabda-ÓravaïÃn mayà vihasyoktam | bhavatu nÃma svabhÃva-komalena mayà tu bhavatÅbhir iva kÃÂhinyaæ kartuæ na Óakyate | adattvà và anyat kiæ kartavyam | kintu mauktikÃrdhinÅnÃæ sarvÃsÃæ mauktika-mÆlya-nirïaya÷ kiæ bhavatÅbhyÃm eva bhavi«yati | tÃbhyÃm uktam -- atha kim ? mayoktam | kas tÃvad viÓe«a÷ | tataÓ candramukhÅ ki¤cid vihasya käcanalatÃm ÃlokitavatÅ | käcanalatÃtha salajjaæ subalaæ prati vyÃjahÃra | sakhe subala svayam eva madhyasthena bhÆtvà samÃdhÃya samÅcÅna-yaÓo-bhÃras tÃvad aÇgÅkriyatÃæ bhavatà | subalenoktam | vayasya rahasyatayà bahu-mÆlyatvaæ kiyat käcanalatayà prakaÂÅkriyate | Ãtmano'bhÅ«Âa-mÆlyaæ svayam eva sphuÂaæ nigadya na kathaæ g­hyate | tato'ham abruvam | sakhe subala candramukhyà abhiprÃyo j¤Ãta÷ | muktÃphalÃni grahÅtuæ käcanalataiva vicÃryÃnargha-mÆlyatvena parikalpya rÃdhÃdibhi÷ prahitya mama dattÃstÅti | kintu käcana-sa¤cayato'pi muktÃphalÃnÃm adhikaæ mÆlyaæ jagati prasiddham | tasmÃd ekayaiva käcanalatayà katham etÃsÃæ mÆlya-paryÃpti÷ | yadi và asyà bak«asi svarïa-sampÆÂa-rÆpa-phala-dvaye bahavaÓ cintÃmaïayo'pi santÅti candramukhÅ vak«ati tathÃpi na | yato vaikuïÂhanÃtha-kaïÂha-sthita-kaustubhato'pi mamaitad ekaæ muktÃphalaæ parama-parÃrdhyam | tac chrutvà bhrÆ-bhaÇgena mÃm avalokayantÅ käcanalatà saro«am Ãha - nirbuddhike candramukhi! tadaiva mayoktaæ tasya dh­«Âasya savidhe mayà na gantavyam | tathÃpi tvayÃhyam ÃgraheïÃnÅya kadarthitÃsmi | tvaæ muktÃphalÃny ÃdÃya samÃgaccha aham itaÓ calitÃsmi | candramukhÅ Ãha - käcanalate! satyaæ kathayasi tat katham ekÃkinyà mayà mÆlya-nirïayo bhavatu | kathaæ và nijane'tra sthÃtavyaæ ekayoga-nirdi«ÂÃnÃæ saha và prav­tti÷ saha và niv­ttir iti mayÃpi gantavyam | ity ubhe eva gamanodyate d­«Âvà mayoktam - subala! tadaiva mayoktaæ yad etÃbhyÃæ mÆlya-nirïayo na bhavi«yati | tac chrutvà tayo÷ savidham Ãgatya subalenoktam - sakhi candramukhi! vayasyasya mÆlya-vi«aye mahÃn Ãgraho d­Óyate | tena priya-sakhÅ rÃdhà lalitÃdibhi÷ sahÃgatya samak«am eva samucita-mÆlyaæ pradÃya svepsita-muktÃphalÃni g­hïÃtu | tatra mayà madhyasthena bhÆtvà sÃcivyaæ karaïÅyam | iti niÓamya candramukhÅ-käcanalate tÃsÃæ savidhe gatvà sa-ro«am iva sarvaæ v­ttaæ kathayÃæcakratu÷ | tataÓ ca rÃdhà lalitÃdibhi÷ saha mauktika-bÃÂÅ-prÃntam ÃsÃdya candramukhÅ-dvÃrà subalam ÃkÃrya tam Ãha - priya-vayasya subala | asmÃsu bhavato niraÇkuÓa÷ sneha÷ | ata÷ svayam eva tathà vidhÅyatÃæ yathÃsmÃbhi÷ samucita-mÆlyena muktÃphalÃni labhyante | tac chrutvà subalena mahyaæ nivedya mad-vacanena mat-sannidhau tà lalitÃdaya÷ samÃnÅtÃ÷ | rÃdhà tu mamÃtrÃgamanaæ tvayà mad-upadrÃvaka-sva-priya-vayasyÃya sarvathà na prakÃÓanÅyam iti subalam Ãbhëya man-nikaÂa-stha-kadamba-ku¤jÃntar nikhila-v­ttÃntaæ niÓamayantÅ nigƬham Ãsthità | tato mayà tÃ÷ sarvà nibhÃlya rÃdhà kathaæ na d­Óyate ity ukte tuÇgavidyayoktam - gokula-yuva-rÃja! sà khalu sa-praïayaæ Ãryayà jaÂilayà kasyacid g­ha-kÃrya-viÓe«asya k­te rak«ità g­he vidyate | tatas tad-avasara eva pravi«Âena madhumaÇgalena iÇgita-vij¤Ãpita-rÃdhÃ-nigƬha-man-nikaÂa-sthitim avadhÃrya ki¤cid vihasya mayoktam - tuÇgavidye! muktÃ-grahaïecchà tasyà na vidyate iti d­Óyate | tatas tayoktaæ - nahi nahi | tan-muktÃ-mÆlyam asmÃbhir eva dÃsyate | tadà mayoktaæ - viÓÃkhaiva rÃdhÃ, rÃdhaiva viÓÃkhà | tatas tan-mÆlyaæ viÓÃkhaiva dÃsyatÅti j¤Ãyate | bhavatu tatra samÃgraho nÃsti, kintu yà khalu svayam Ãgatya na g­hïÃti tasyÃÓ catur-guïaæ mÆlyaæ g­hyatÃm | mauktikÃni ca sÃdhÃraïÃny eva dÅyantÃm iti me sarve«Ãæ sakhÅnÃæ sud­¬ho nirïaya÷ | tad anu subalaæ prati mayoktaæ - sakhe subala! avacita muktÃ-pÆrïa-sampuÂÃn ÃnÅya purata÷ prasÃrya vicitya sarva-kani«ÂhÃny eva mauktikÃni pÆrvak­taæ tat-kÃrpaïyam apy avigaïayya prathamaæ tat-k­te viÓÃkhÃyÃæ samarpya tat-sakÃÓÃc ca tan-mÆlyaæ g­hyatÃm | yadi và prastutaæ dÃtuæ na Óaknoti tatas tad-abhinneyam | tÃvat pu«pa-pravÃla-corikà gopa-kanyakà yatra rak«yante tatraivÃrÃn mÃdhavÅ-ku¤ja-kÃrÃyÃæ saæbadhya rak«yatÃm | tac chrutvà madhumaÇgalenoktaæ - priya-vayasya | nirodhe'pi para-rÃmÃbhi÷ palÃyana-vidyÃ÷ sphuÂam adhÅtÃ÷ santi | tadà mayoktaæ - vayasya! mayÃpy etad j¤Ãyata eva | kintu cintà nÃsti | yadyapi para-rÃmÃ-sparÓo lajjÃ-tyÃgaÓ cÃsmad-vidhÃnÃæ svapne'py atÅvÃyogyas tathÃpi - sva-kÃryam uddharet prÃj¤a÷ kurvann api vigarhita÷ | tathÃ, ÃhÃre vyavahÃre ca lajjÃm api parityajet | iti saæhitÃ-vacana-balÃd aham eva prahariko bhavan sarvÃm eva rÃtriæ jÃgran nirantaraæ nivatsyÃmi | iti niÓamya subala÷ sa-smitam Ãha - puru«ottama! priya-sakhyà viÓÃkhayà etÃvati mahÃ-saÇkaÂe kiyantaæ kÃlaæ sthÃtavyam ? tato mayoktaæ - yad artham iyaæ rak«yate sà yÃvat ni÷Óe«aæ mÆlya-dravyaæ prasthÃpayati | kiæ và kiyad-dravyaæ g­hÅtvà svayam evÃgatya dhruvam asyÃ÷ snehÃd ittham atra sthitvà avaÓi«Âa-dravyÃnayanÃrtham enÃæ prasthÃpayati | tÃvad anayà sthÃtavyam | iti Órutvà madhumaÇgala÷ prÃha - sakhe! etad-go«ÂhÅnÃm adhÅÓà sà sarvÃbhyo'pi sarva-karmaïi vicak«aïà viÓe«ata÷ palÃyane gavya-ghaÂÂyÃæ dÃnÃdi«u sarvair asmÃbhiê puna÷ puna÷ prayak«Åk­tÃsti | tvaæ tv aniÓaam udghÆrïase tena me mahatÅ cintà j¤Ãyate | tata÷ smitam apavÃryÃham avadaæ - sakhe! alam anayà cintayà | tan-nikaÂe mamodghÆrïà na jani«yata eva | yadi và jÃyeta tarhi mad-uttamÃÇgasya tad-vÃma-bhujÃ-m­ïÃlÅm upadhÃnÅk­tya tad-uras-talpollasita-pÅta-paÂÂÃmbara-vara-vidhÆpadhÃnopari mad-vÃma-kara-pallavam aruïam abhinyasya tahtà mauktika-païa-nimittaka-vÃg-vilÃsam ullÃsayi«yÃmi | yathà sukhena jÃgaryÃm eva catvÃro rajani-yÃmà drutam eva viramanti | athavà mad-uro-nÃma-ghanÃndhakÃra-vi«ama-kÃrÃgÃrÃntas tÃæ praviÓya tat-pÃrÓva-yugalaæ kaÂhora-bhuja-gÃrutmatÃrgalÃbhyÃæ d­¬haæ saæruddhya sukhena nirÃtaÇka÷ svapna-vilÃsaæ vitari«yÃmi | iti Órutvà sarvÃ÷ smayamÃnà babhÆvu÷ | rÃdhà tÆdgrÅvikayà mÃæ viÓÃkhÃæ sarvÃÓ ca sakhÅr avalokayantÅ Ãha - candrÃvalÅ-keli-kuraÇga! ti«Âha ti«Âheti anuccair mÃæ tarjayantÅ susmitÃsÅt | viÓÃkhà tu kuÂila-d­«Âyà mÃm avalokayantÅ Ãha - vraja-dhÆrta-dh­«Âa! apehai apehÅti vadantÅ sakhÅ-madhye lÅnà babhÆva | tata÷ sarvÃbhi÷ subalaæ praty uktaæ - subala! vidÆ«akatÃæ tyaja | yadi bhavatÃæ vikrayecchà vartate, tarhi muktÃ÷ pradarÓya samucita-mÆlyena pradÅyantÃm | no ced vayaæ g­haæ gacchÃma÷ | mathurÃta eva mauktiÃny ÃnayitavyÃni | iti niÓamya subalena sampuÂÃnudghÃÂya tÃbhyÃæ mauktikÃni pradarÓya mÃæ praty uktaæ -- priya-vayasya! imÃni mauktikÃny amÆlyÃni Ãbhir g­ha-paty-Ãdikaæ samasta-godhanÃni ca vikrÅyÃpi ekasyÃpi mÆlyaæ dÃtum aÓakyam | etÃ÷ khalu bhavat-snigdhÃ÷ sarvÃn upek«ya tvÃæ jÃnanti | tasmÃd etat-pÆrva-k­ta-kÃrpaïyam api vism­tya mÃæ ca tva-anugatam avek«ya yat-ki¤cin-mÆlyaæ g­hÅtvà vinÃ-mÆlyena dattavad ÃsÃm abhÅpsita-mauktikÃni dÃtum Ãj¤Ã kriyatÃm | tato'ham avocam - sakhe! nahi nahi | vayaæ vÃïijya-vyavasÃyina÷ | bhavatu | kiæ kartavyaæ | bhavad-vacanaæ ca rak«aïÅyam | tad yat ki¤cid alpam eva mayà m­gyate tad dÃpayitvaiva dÅyantÃm | kiæ ca utkocaæ g­hÅtvà bÃraæ bÃraæ mama ghaÂÂÅ-dÃna-dravyÃïi bhavatà vinÃÓitÃni sanÅtit mama kenÃpi kathitam asti tasmÃn mÆlya-dravyaæ samak«am eva mayaivÃbhyo grahÅtavyam | subala÷ ki¤cid vihasyÃha - bhadraæ vaca÷ | kiæ ca etÃbhi÷ svÅya-svÅyÃbhÅpsita-mauktikÃni vicitya p­thak p­thak kuÂÅ-k­tÃni d­«Âvà bhavatÃpi svÃbhÅpsita-mÆlyaæ kathyatÃm | tato'ham abruvam - bhadraæ darÓayantu sva-svÃbhÅpsita-mauktikÃni mÆlyaæ kathyate mayà | subala÷ prÃha - priya-vayasya! etÃ÷ vinayena yan nivedayanti tat k­payÃvadhÃrya bhavate yadi rocate tadà vidhÅyatÃm | tato'haæ - subala | kathyatÃæ kiæ nivedayanti yuktaæ cet kartavyam | subala÷ prÃha - evaæ nivedayanti, madhu-purÅ tÃvad dÆre samagra-mÆlya-dravyÃïÃæ ca samÃcayanaæ dina-dvaya-madhya eva sampadyate | gurukulaæ tu mauktikÃlaÇkÃrÃdy-adarÓanÃt k«aïe k«aïe khidyamÃnaæ bìham ÃkroÓati | ato'tisnigdhÃn bhavad-vidhÃn avagatya lajjÃm api parihÃya nirjana-vanÃntaram ÃgatÃnÃm asmÃkam ­ïenaiva mauktikÃni dÃpayitvà drutam eva vidÃya÷ kriyatÃm | mÆlya-dravyÃïy asmÃbhir bhavatÃm abhÅpsita-v­ddhi-sahitÃni dina-dvayÃbhyantare pariÓodhya praheyÃïi yady asmÃsu bhavad-vayasyasya pratÅtir na jÃyate tadà tvam evÃsmÃkaæ pratibhÆr bhaveti | tasmÃt parama-pratÅti-pÃtrÃbhya÷ santata-satyavÃdinÅbhya etÃbhya÷ pratÅtiæ k­tvà datte«u mauktike«u mÆlya-dravyam abhÅpsita-v­ddhiÓ cÃcirÃl lapsyate | tathaitÃbhi÷ saha nivi¬a-sneho'pi vardhi«yata eva | tato'haæ vihasya - subala! tvaæ Óuddha-buddho'si | ÃsÃæ vyavah­ti÷ ki¤cin mÃtrÃpi tvayà na j¤Ãyate | kuÂi-nÃÂÅ-nøoikÃ-nartakya imà mauktikaæ g­hÅtvà nija-nija-bhart­-mahÃ-durga-ko«Âheir ve«ÂitÃn sva-sva-guru-kula-mahÃ-parvatÃn praviÓya dravyam adattvà yadi khelyantyas ti«Âheyus tarhi tvayà kiæ kartavyam | subala÷ prÃha - sakhe! maivaæ bravÅ÷ | etÃ÷ khalu naivaæ kari«yanti | yadi và kuryus tadojjvala-vanÃntÃrjuna-kokilÃdibhi÷ saha tatra gatvà svayam Ãbhi÷ svÅk­tam | svayaæ grahÃÓle«a-cumbana-svÃdhara-sudhÃ-pÃnÃdi-rÆpa-mÆlyam etÃsÃæ bhart­«u saæÓrÃvya tat-prÃpty-arthaæ tebhyas tathà bhayaæ pradarÓayi«yÃmi | yathà ta eva drutam amÆs tvat-samÅpaæ prasthÃpya tad dÃpayi«yanti | tan niÓamya madhumaÇgalena sa-krodham uktaæ - re subala! tvaæ nÃmnaiva subala÷ pumÃæÓ cÃsi | vastutas tv abalÃk­tir muhur d­«Âo'si | yata÷ sÃmpratam apy ÃsÃm abalÃnÃæ phutkÃraæ k«udrÃd atik«udratare«u tad-bhart­«u kartuæ yad icchasi | tad-bhÅru-svabhÃvasya tavaitat samucitam eva | tasmÃt tvam evÃtropaviÓya mayaiva vijayÃdidhÃÂÅæ prag­hya balÃd ÃsÃæ bhart­-sahita-go-mahi«yÃdikaæ ve«Âayitvà samÃnÅya ruddhvÃtra nadÅÓvara-pure rak«i«yate | tadà tà eva svayam Ãgatya sva-sva-dravyaæ sutarÃæ dattvà svaæ svaæ patiæ godhanÃdikaæ ca mocayi«yanti | tatas tac-chravaïena janita-mahÃ-du÷kha-bhareïaiva mayoktaæ - prÃïa-sakha madhumaÇgala! katham evaæ tvayà mantryate ? vraja-vÃsino bhilla-pulindÃdyà api me priyebhyo'py adhika-priyÃ÷ | ete tu sa-gotrÃ÷ sahodarà mad-abhinnà eva | tasmÃd etan-mantraïam atÅvÃnucitam | subala-bhëitam eva ki¤cid bhÃti | tathÃpi na priya-janai÷ samam ÃdÃna-pradÃna-prayogeïa rasa-rak«Ã na jÃyata eva | tathà ca sm­ti÷ -- naivÃdÃnaæ pradÃnaæ hi mitrai÷ saha vitanyate | k­te prÅtyà bhavel lopa÷ kalahas tad-anantaram || iti | tata÷ prastutam eva mÆlyaæ dattvà mauktikÃni nayantu | tac chrutvà sa-krodham iva subalaæ nibhÃlya - aye! kauÂilya-pÃraÇgata subala! sarvair eva militvà vi¬ambayitum eva vayam atrÃnÅtà bhavatà | tad yÆyaæ mauktika-vÃïijya-vyavasÃyena rÃjyaæ kuruta | vayaæ calitÃ÷ sma ity uktvà calantÅnÃæ tÃsÃæ savidham ÃsÃdya sauhÃrdam abhivya¤jayan subalo lalitÃæ nÅcai÷ prÃha - sakhi lalite! ÃdÃna-pradÃna-vyavahÃrasya sneha-bhaÇga-kÃritvÃt kevalaýa tad-bhayenaiva priya-vayasyena mÆlya-nirïayaæ prastuta-vitta-lÃbhaæ ca vinà sarvathaiva mauktikÃni na deyÃnÅit sarva-prakÃreïÃvadhÃritam | tasmÃt samÃgatya prathamaæ tÃvan mÆlyam eva nirïÅyatÃm | tad-dÃnopÃya÷ paÓcÃc cintanÅya÷ ity anunayena tÃ÷ parÃv­tya mat-samÅpam ÃnÅya mÃæ praty uvÃca - vayasya! narma hitvà mÆlyam eva tÃvat kathyatÃm |tato'ham -- sakhe subala! prathamaæ tÃvat kasya mauktikÃnÃæ mÆlyaæ kathanÅyam ? subala÷ prÃha - etÃsÃæ madhye lalitaiva mukhyà tad etad g­hÅta-mauktika-mÆlyaæ prathamaæ nirucyatÃm | tato'haæ ki¤cid vihasya - etad-vÃhinÅnÃæ pravÅïayà lalitayà samare pauru«eïa yadi mÃd­Óa÷ puru«a-siæha÷ sak­d api kuïÂhitÃstrÅkartuæ Óakyate | tadÃsyÃ÷ samak«aæ sarvathaivÃstrÅ na bhavi«yÃmi | kiæ và santatam amuktÃstrÅ bhÆtvà etaæ puaru«am evÃnukÅrtayann imÃm evÃnucari«yÃmÅti idam eva yat ki¤cin mÆlyaæ dattvà g­hïÃtu | subala÷ smitvÃha - gokula-vÅra! sudÅpra-darpa-bharair mahendra-garva-parvata-kharvanÃya sapta-rÃtram atra vÃma-kara-kamala-kani«ÂhÃÇguli-varÃÂaka-Óikharopari bhramara iva govardhana-girir yena vyadhÃyi tenoccaï¬ena bhavatà samam abaleyaæ kaumalya-lalità katham iva samitim ativistÃrayatu | madhumaÇgala÷ prÃha - subala! taæ kathaæ pÆrvam asya paugaï¬a-k­taæ darpam atiÓlÃghase ? yad adhunà tÃruïyÃm­ta-sekena sa darpaka-kalpa-taru-lak«a-lak«a-guïaæ pallavito'sti | subala÷ prÃha - katham iti viditam ? madhumaÇgala÷ - yad anena pÆrvÃrÅïÃæ sakalÃnÃæ pÆrvaæ yÃd­Óa-vaikalyaæ kÃritam ÃsÅt, sÃmpratam etad durgamaæ tad-dh­dayaÇgamÃna-tanu-parvatÃn abhilÅlayaiva kena ca nakharÃstreïaiva khaï¬a-khaï¬Åk­tya mahÃmÃrÃdibhis tato'py atulataravaikalyam ÃpÃditam Ãste | tato'haæ vihasya - subala! satyam anyatra mayà tÃd­Óenaiva bhÆyate | na tv etasyÃ÷ purata÷ yasmÃt tato'pi pravara-vigrahe vividha-vaicitrÅ-pravÅïayÃnayà bÃraæ bÃraæ bhrÆ-dhanu«-ÂaÇkÃreïaiva huÇkÃreïa helayà stabdhÅk­to'smi | tat katham iyam abalà bhavatu | ity Ãkarïanena smera-mukhÅ÷ sakhÅr avalokya svÃnandottha-vikÃrÃn avagÆhya sakrodham iva lalitayoktaæ - aye subala vidÆ«aka! madhumaÇgala-sahacarasya gokula-bhaï¬asya bhaï¬atÃ-devyà satyaæ tvam apy Ãvi«Âo'si | yad asmÃn etat-samak«aæ samÃnÃyya vi¬ambana-samudre saæpÃtayan kautukaæ paÓyann asaÅti nigadya kuÂila-d­«Âyà mÃm Ãk«ipantÅm Ãgacchata bho÷ saralÃ÷! Ãgacchatety uktvà sarvÃbhi÷ saha gacchantÅæ tad avasara eva tatrÃgatà bhagavatyÃ÷ paurïamÃsyà antevÃsinÅ nÃndÅmukhÅ tad-gamana-vÃrtÃm akhilÃæ sarvÃbhya÷ samavadhÃrya vyÃjahÃra - sakhi lalite! narma-ÓÃlino'sya ÓrÅ-vrajendra-nandanasya parihÃsa-vÃÇ-mÃtreïaiva sva-kÃryam upek«ya katham apayÃnty asi ? k«aïaæ mayà saha nirv­tya - apamÃnaæ purask­tya mÃnaæ k­tvà tu p­«Âhata÷ | sva-kÃryam uddharet prÃj¤a÷ kÃrya-dhvaæso hi mÆrkhatà || ity Ãdi-nyÃyena parihÃsa-vi¬ambanÃni so¬hvà sthairyam Ãlambya sva-kÃryam uddhara | kiæ ca mayà Óapathaæ k­tvà vyÃhriyate | asya narmabhir eva lagnakair iva mauktikÃni dÃpayitavyÃni | anyathà bhavat-pÆrva-k­ta-kÃrpaïyam anusmarato'py abhimÃna-ÓÃlino'sya narma-prayogo na sambhavati | tad anyasyà mauktika-mÆlyaæ Órutvà yat k­te bhadraæ syÃt tad eva vyavahartavyam iti balÃd iva tÃæ haste g­hÅtvà sarvÃbhi÷ saha muktÃkuÂa-nikaÂam ÃnÅya mÃæ pratyuktavatÅ gokula-yuvarÃja! tatra-bhavatyà bhagavatyà ÓubhÃÓÅ÷ Óata-pÆrvakaæ bhavantaæ prati ki¤cit sandi«Âam asti | tato'haæ -- nÃndÅmukhi! kuÓalam Ãste tatra-bhavatÅ bhagavatÅ ? tat kathyatÃæ kim Ãj¤Ãpayati | tat-sandeÓÃm­tenÃtmÃnam apyÃyÃmi | nÃndÅmukhÅ -- imà vatsà rÃdhÃdayo vraja-kumÃrikà asmÃkam atÅva sneha-pÃtrÃïi Ãyu«mati bhavaty api santataæ paramÃnuraktÃ÷ | tad asmÃn vÅk«ya atyÃgrahaæ vimucya ÃsÃæ dÃtuæ ÓakyamÃna-mÆlyam ÃdÃya maëÂa-nidhi-pater vrajendrasya kumÃreïa bhavatà etad abhÅ«Âa-mauktikÃni dattvà vayaæ santo«aïÅyà iti bhagavatyÃ÷ sandeÓam imam avakalayya narmÃïi parityajya muktÃphala-dÃnenaitÃ÷ santo«ya g­hÃya prasthÃpayituæ mahÃnubhÃvÃ÷ sarva-gokula-sukha-kÃriïo bhavanta eva pramÃïam | tato'haæ sa-ÓlÃghaæ - nÃndÅmukhi! pÆrvaæ subala-hastena tat-prahitÃj¤Ã-kusumaæ Óirasi nidhÃya samagrame eva parityajya lalitÃ-mauktikÃnÃæ ya÷ kaÓcana mÆlyÃbhÃso'nayà saha nirïÅto'sti tam asyà mukhato niÓamya tato yat tvayà tyÃjyate tad api mayà tyÃjyam | ity Ãkarïya sakampÃdharaæ bhruvaæ kuÂilayantÅæ lalitÃæ sarvÃÓ ca smita-mukhÅr avalokayantÅ nÃndÅmukhÅ smita-pÆrvakam evÃha - vraja-yuva-rÃja! sa imÃbhya÷ Óruto'sti, kintu tÃd­Ç narma parihÃya amat-samak«am anyÃsÃæ sarvÃsÃm eva yathÃ-yuktaæ mÆlyaæ kathyatÃm | tato mayoktaæ - nÃndÅmukhi! ÃsÃæ sarvato jyÃyasÅ jye«Âhà tad asyà mauktika-mÆlyam anayà saha vicÃrya tvayaiva kathyatÃm | nÃndÅmukhÅ - vitta-svÃminaiva mÆlyaæ prathamaæ kathanÅyam | tat svayam eva bhavatà tat kathyatÃm | tato'haæ - niÓÃpater mama h­dayÃkÃÓa-vÅthyÃm uditÃyÃæ rÃdhÃyÃm udayantyÃm anurÃdhÃyÃæ sva-maryÃdÃm unmucya tayor madhye rÃgeïodayantÅ jye«Âhà man-mukha-candraæ tÃbhyÃæ saha và p­thag và manÃg api sva-mukhena pari«vajatu iti | tatas tan niÓamya niku¤jÃntaritÃyÃæ rÃdhÃyÃæ lalitÃ-viÓÃkhÃ-jye«ÂhÃsu ca tis­«u bhrÆ-bhaÇgena krodham abhinayantÅ«u mayoktaæ - nÃndÅmukhi! sva-sva-mahÃ-lÃbha-karam api bhëitam avadhÃrya katham etÃ÷ krudhyanti ? nÃndÅmukhÅ - sundara! gokula-ÓyÃma-niÓÃpater anya-parig­hÅtÃnÃæ satÅnÃm asmÃkam etat-para-puru«asya satÅnÃm asmÃkam etat para-puru«asya mukha-candra-cumbana-karaïaæ dÆre tÃvad ÃstÃæ sparÓo'pi mahÃ-pÃpÃyaiveti krudhyanti | ityÃdi vinoda-lÅlÃm Ãkarïya satyabhÃmà k­«ïam Ãha - nÃtha! tÃrÃ-gaïane rÃdhÃyà viÓÃkheti-prasiddham api nÃma hitvà sÃkÆtam anurÃdheti nÃma prayu¤jatas tan-narmÃlÃpa-bhaÇgÅæ svasmin svasminn evÃvadhÃrayantyos tayor vidagdha-rÃdhÃ-viÓÃkhayor nyÃyya eva ro«a÷ | lalità kathaæ kupyati ? k­«ïa÷ - priye! anurÃdheti lalitÃyà evÃpara-paryÃya÷ | satyabhÃmà - yÃdavendra! etad apÆrva-lÅlÃ-kathÃ-Óravaïena mama manasi t­ptir alaæ v­ttir nÃsti tat kathaya kathaya | k­«ïa÷ - tato'haæ smita-Óavalita-campakalatÃ-vadana-candram Ãlokayaæs tad g­hÅta-muktÃ-kÆÂaæ hastena cÃlayann idam avadaæ - nÃndÅmukhi! iyaæ te priya-sakhÅ campakalatà kasmÃd api siddhÃt prÃpta-siddhir iti mayà bahu-dinam anumitam Ãste | nÃndÅmukhÅ - katham anumitam ? mayoktaæ - yata iyaæ campakavallÅ sthÃvarà madhye b­hat-phala-dvaya-bhÃrÃnatÃpi lÅlayà caÇkramÅti | ato mudira-sundare mad-urasi campaka-mÃlà bhÆtvà sva-saurabha-bhareïa mÃæ vÃsayatu | mayÃpi sva-siddhi-balÃt etad-Ãj¤ayaivÃsyÃ÷ kaïÂhe sÆk«matara-marakata-maïi-mÃlayà vak«ojayor antare ca mahendra-nÅlamaïi-nÃyakena tvaritam eva bhavitavyam | subala÷ - priya-sakhe! caÇkramaïÃdinÃ'syÃ÷ siddhi÷ sarvair anubhÆyata eva | tava tu kenÃpi kadÃpi kutrÃpi sà naiva d­«ÂÃsti | tasmÃd du«kare'smin karmaïi sahasaiva prav­ttena bhavatà aydi ni«pÃdayitum aÓakyaæ syÃt tarhi vayam Ãbhir upahasi«yÃmahe | ato vicÃryaiva prav­ttena bhavitavyam | tato'haæ - subala! mama siddhiæ paÓyann api na paÓyasi ? mayà kiæ kartavyam ? nÃndÅmukhÅ - madhurÃÇga | kadà kutra kà siddhis tvayà ni«pÃditÃsti | sà kathyatÃæ, sarve ÓuÓrÆ«ava÷ santi | tato mayoktaæ - deva-yÃtrÃyÃm ambikÃ-vane ÓaraïÃgatatvena tÃta-pÃdayo÷ patitaæ mahÃjagaraæ pÃdÃÇgu«Âha-sparÓa-mÃtreïaiva sarvÃlaÇk­ti-bhÆ«ito vidyÃdhara-rÃjo mayà vyadhÃyi | girÅndra-rÃjo govardhanaÓ ca saptÃham eka-kareïaiva chatrÃkam ivÃnÃyÃsenaivÃdhÃri | kÃliya-vi«a-jvÃlÃ-vimohita÷ subalÃdi-vayasya-gaïa÷ sva-d­«Âi-mÃtreïaiva sa-cetana÷ sphuÂam akÃri | bÃraæ bÃraæ mahÃdÃvÃnalo'py am­tÅk­tya sukhenaiva sphuÂam apÃyi | evam Ãdayo bahava÷ siddhi-prabhÃvà gokule kena nÃnubhÆtÃ÷ santi ? tad ativistareïÃlam | iti niÓamya Å«at-smayamÃnà lalità prÃha - nÃndÅmukhi! e«a te durlalito nÃgara÷ sarvam etat satyaæ kathayati | kintu sa kÃlo gata÷ | yatra brahmacarya-balena tat sarvaæ ni«pÃditam ÃsÅt | sÃmprataæ n­Óaæsa-kaæsa-sevaka-govardhana-malla-g­hiïyÃ÷ padmÃ-ÓaivyÃ-prabh­tÅnÃæ ca vrajÃÇganÃnÃæ santata-sambhoga-vilÃsena dÆ«ita-brahmacÃritvÃd asyÃntarhitÃ÷ sarvÃs tÃ÷ siddhaya÷ | tato'haæ ki¤cid vihasya - lalite! tejÅyasÃæ na do«Ãya vahne÷ sarva-bhujo yathà ity asya padyasyÃrtham abuddhaiva tvyedam ucyate | tat-tad-artha÷ ÓrÆyatÃæ | yathà sarva-bhak«aïenÃpi vahnes tejo-glÃnir na bhavet | pratyuta tad-v­ddhir mahaty eva bhavati | tathà bhavÃd­ÓÅnÃm uttama-varÃÇganÃnÃm avirata-madhura-rasopabhoga-mÃdhuryeïa mamÃpi siddhir nirantaram ujjvalà bhavantÅ parama-v­ddhim evÃdhikatarÃm avÃpa | madhumaÇgalah -- lalite! satyaæ bravÅti priya-vayasya÷ | siddhiÓ cen na v­ddhim ÃyÃti tarhi mukta÷ kathaæ bhÆmau prÃrohanti ? prÃrƬhÃÓ ca kathaæ sarvata÷ prasÃriïyà vallikà bhavantya÷ pracurataraæ phullanti phalanti ca ? lalità vihasya - Ãrya madhumaÇgala! tat kiæ bhavat-priya-vayasyasya siddhe÷ prabhÃva÷ ? madhumaÇgala÷ - tat kasya ? lalità -- v­ndÃvana-bhÆmer eva | rÃdhà svagataæ - lalite! etat kÃminÅ-saÇgasya cety ucyatÃm iti rÃdhayoktaæ viÓÃkhÃpy anubhëitavatÅ | tato'haæ - tat katham atraiva bhavatÅbhir upta-muktà hiæsrà jÃtÃ÷ ? lalità - bho vidagdha-Óiromaïe! muktÃ÷ kiæ hiæsrà bhavanti ? mayoktaæ - tat kathaæ muktà notpannÃ÷ ? lalità - bhÆmi-viÓe«asya bÅjasya ca vaiguïyÃt | rÃdhà svagataæ - lalite! k«etrasyÃsya guïÃd apy ucyatÃm ity etad viÓÃkhÃpy uktavatÅ | nÃndÅmukhÅ - lalite! satyam eva kathayati viÓÃkhà | lalità - katham iva ? nÃndÅmukhÅ - yasmÃt sarvadà sarvÃÇgÅïa-mukti-vi«a-vallari-maho«ara-bhÆmau santata-paramÃnanda-kara-prema-bharojjvalita-bhakti-pÅyÆ«a-sura-valli-sar asatara-mahÃ-k«etre'smin v­ndÃvane dhruvam Ãgantukà ye kecana jantavo bhaktà eva bhavanti kathaæ nu muktà bhavantu | lalità vihasya - viÓÃkhe | sphuÂaæ kÃminÅ-saÇgasya iti bhavad-vÃg-vilÃso'pi sa-sandarbho bhavi«yati tad viv­tya kathyatÃm | viÓÃkhà - ÃrƬha-yogo'pi nipÃtyate'dha÷-saÇgena yogÅ kim utÃlpa-siddhir iti nyÃyenÃsya kÃye manasi gotre ca ÓyÃmalatarasya sa-cchidra-vaæÓÅ-rasikasya k«aïa-mÃtra-saÇgena muktà api bhÆmau garbha-vÃsena jananam ÃsÃdya ca-cchidrÅbhÆya saæsÃra-guïa-baddhà babhÆvu÷ | tato'haæ - viÓÃkhe! nikhilam eva satyaæ kathayasi | subala÷ - vayasya! katham iva | tato mayoktaæ - mama kÃma-vilÃsÃdhyÃpakasya saundarya-vaidaghdyÃdi-guïÃn viÓe«eïa nÃradÃdi-mukhÃd Ãkarïya daï¬akÃraïya-vÃsino jÅvan-muktÃ÷ kaÂhora-tapasyÃkulam Ãcarya gokula-vane'smin pravara-gopa-g­he«u janim aÇgÅk­tya vraja-vilÃsinyo bhÆtvà susÃra-vaidagdhyÃdi-guïair Ãv­tya età iva mad-urasi sraja iva vilasanti | tathaivÃpare parama-muktà api mad-acintya-guïair Ãk­«Âà asmin vraja-vane nitya-siddha-sthÃvara-jaÇgame«u paÓu-pak«i-bhÆruhÃdayo bhÆtvà mÃm Ãnandayanta÷ paramÃnandam ÃsvÃdayanto nandayanti | subala÷ - vayasya! sÃdhu varïitam | lalità ki¤cid vihasya - mahÃ-siddhaÓ ced bhÆmi-bheda-guïaæ vinà tava siddhe÷ prabhÃvÃn muktà jÃyante tarhi parama-siddho'pi bhavÃn ki¤cin-mÃtrÃdhika-dravya-lÃbhÃya tad-vikraya-k«udra-v­ttau kathaæ prav­tto'sti ? tato'haæ - mÆrkhe lalitike! yauvana-dhana-garvitÃbhir bhavatÅbhir yathà sva-dharmaæ parityajya itas tataÓ ca¤calyate tathà svadharma-parini«Âha-vaiÓya Óiromaïi-ÓrÅ-vraja-rÃjasya eka-putreïa mayÃpi svadharmaæ parityajya kim ucch­Çkhalena bhavitavyam ? yata÷ k­«i-vÃïijya-go-rak«Ã-kuÓÅdaæ tÆryam ucyate iti vaiÓyÃnÃm asmÃkaæ catasro v­ttayo bhavanti | ÃsÃm eka-v­ttyÃcaraïenaiva sarva-siddher v­ddhis tac-catu«Âayam Ãcarato mama puna÷ siddhi÷ parama-këÂhÃm ÃrƬhaiva paraæ virÃjate | nÃndÅmukhÅ sa-smitaæ - svadharma-ni«Âha-yuvarÃja! bhavata÷ k­«i-vÃïijya-gorak«Ã-tisro v­ttaya÷ spa«Âam anubhÆyanta eva v­ddhi-jÅvikà tu kadÃpi nÃvakalitÃsti | tato'haæ - nÃndÅmukhi! sÃpy asmÃbhi÷ kriyamÃïÃpi tvayà kiæ na j¤Ãyate ? sÃmpratam api muktÃtyantÃbhÃva-saÇk«obhinÅbhir etÃbhi÷ saha saækÃmita-svadharmaæ muktÃpÃra-vyÃpÃra-v­ddhi-v­ttiæ vidhÃtum ÃrabdhavÃn asmi | viÓÃkhà ki¤cid vihasya - subala! yatra yo rajyati, sa khalu vinindyam api tad eva ÓlÃghyatayotkÅrtayati | atas tÃvat su«Âhu adharmasyÃpi Óobhanatvena varïanam asya tva-priya-sakhasya nÃyogyam | subalo vihasya - nÃndÅmukhi! na kevalam asau dhanasya v­ddhiæ labhate, kintv anye«Ãæ padÃrthÃnÃm api k«aïe k«aïe v­ddhiæ labhamÃno'sti || nÃndÅmukhÅ -- kasya kasya ? subala÷ - prathamaæ pratyaÇge manasija-koÂi-vijayi-nava-tÃruïyasya neträcale ca¤cala-kamala-vinindi-ghÆrïanasya bhëite ca sudhÃ-sÃrojjvala-mÃdhurÅïÃm | madhumaÇgala÷ - subala! itara-padÃrthÃnÃæ v­ddhiæ kiæ tvayà vism­tà ? subala÷ - smÃrya ke«Ãm | madhumaÇgala÷ - makara-kuï¬ala-maïi-ma¤jÅra-hÃra-valaya-keyÆra-maïi-mudrikÃdibhi÷ parama-saundarya-darpÃdika-madhura-keli-vilÃsÃnÃm | lalità - Ãrya! anyataraika-vastuna÷ kathaæ v­ddhiæ saÇgopitavÃn asi | nÃndÅmukhÅ - katarasya ? lalità - ballava-kula-sÃdhvÅnÃm adharÃm­tocchi«Âasya | rÃdhà sa-smitaæ - lalite! satyaæ satyaæ vapur ÃkhyÃti bhojanam ity etat praguïatara-rasÃyana-pÃnenaiva bÃhu-yugale suv­ttendra-nÅlÃrgalÃ-darpa-dalana-valanasya, vak«asi mÃrakata-kavÃÂÃhaÇkÃra-vidhvaæsi-vistÃrasya, Æru-dvaye ca marakata-kadalÅ-stambha-garva-sarvaÇka«a-suv­ttitÃyÃ÷, vadane ca ÓÃrada-ÓaÓadhara-parÃrdha-mÃdhurya-saÇkoca-kÃri-nirbhara-su«amÃyÃ÷, caraïayo÷ nava-rasÃla-pallava-praÓasti-vitrÃsi-mÃdhuryasya, sarvÃÇge madhuratara-sanniveÓa-kuÓala-lajjÃ-kÃri-subhaga-sau«Âhavasya, vapu«i ca nava-nava-mudirendÅvaraindranÅla-prabhÃ-hÃri-visÃri-prakaÂojjvalatÃ-bha rasya, yenÃsya sakalÃntaram apy abhivyÃpya vilasitam iti tan m­duu-bhëitÃm­taæ viÓÃkhayÃpi sa-smita-sphuÂa-sulapita-kusumena suvÃsitaæ vyadhÃyi | madhumaÇgala÷ sa-parÃmarÓaæ - vayasya! para-ramaïÅ-madhurÃdhara-lolupaæ tvÃm età dhÆrtà mi«Âa-mi«Âa-vacana-mÃdhurÅ-bhareïa parilobhayantya÷ pracuratara-v­ddhiæ pratiÓrÃvya mauktikÃny ÃdÃya jaÂilÃdi-durgam ÃsthÃya mÆlam api na dÃsyanti | v­ddhi-vÃrtà tu dÆre vartatÃm iti su«Âhu vij¤ÃyÃhaæ mitreïa hitam ÃÓÃæsanÅyam iti vij¤Ãpayann asmi | agre tubhyaæ yad rocate | tato'haæ daÓanai rasanÃæ sandaÓya - sakhe! imà gÃndharvÃdaya÷ kulÃÇganÃ÷ prakÃmÃdÃna-pradÃne mahÃ-Óucayas tad ajÃnataiva tvayedam ucyate tac chrÆyatÃæ sÃmpratam eva svÃdharÃm­topa¬haukanena mÃm atÅva santo«ya gÃndharvayà mat-sakÃÓÃt prÃtar g­hÅta-kamal-rÃga-rekhikÃ-yugalena nija-vak«oruhaæ paribhÆ«ya mad-urasi tad eva caturguïÅk­tya sÃyam eva vitÅrïam | lalitayà ca paraÓva÷ sÃyam am­ta-srÃvi-cumbaka-ratnam ekam ÃdÃya kali-krameïa tri-guïÅ-k­tya pariÓodhitam | viÓÃkhayÃpi niÓÅthe paramÃgraheïa man-madhurÃdharÃm­tam ÃdÃya sva-sarva-bhÆtaæ tad eva prÃtar bahu-guïÅk­tya pradÃya bìham ÃpyÃyito'smi | campaka-latÃdayaÓ ca bÃraæ bÃraæ sva-svÃbhÅ«Âa-padÃrtham ÃgraheïÃbhig­hya kÃÓcid dviguïÅk­tya kÃÓcit triguïÅk­tya pradÃya mÃm atÅva santo«itavatya÷ | kintu Ãsu jana-dvayÅ kevalaæ pradÃne ki¤cid anyÃd­Óa-vyavasÃyà vartate | nÃndÅmukhÅ - katarà sà ? tato'haæ - ekà raÇgaïavallÅ mad-vak«asi nija-vak«a÷-sthit-nistala-madhura-phala-yugalasya trirÃropaïam urÅk­tya mat-kara-mardana-phala-dvayaæ g­hÅtvà sak­d eva tad-arpitaæ avaiÓi«Âaæ dvir-arpaïaæ gati-kriyÃm Ãcarya nÃdyÃpi karoti | kÃcid anyà raÇgaïamÃlÃ-sahacarÅ tulasÅ nÃmnÅ dviguïÅk­tya dÃtum uktvà mad-eka-parirambha-stavakaæ samÃdÃya sÃmpratam idÃnÅæ deyaæ tadÃnÅæ deyam iti kÃlaæ k«apayantÅ mÆlam api na dadÃti | madhumaÇgala÷ - ayi raÇgaïavallÅ-tulasyau! yuvayo÷ sakÃÓÃd albhyamÃnÃtma-divya-dravyo'pi priyaævado'smat-priya-vayasya÷ sahaja-sÃralyato bhavad-vidhÃsu priyam eva vakti | tathÃpy etÃd­Óe'py asmin va¤cana-cÃturÅm ÃcarantÅbhyÃæ bhavatÅbhyÃæ k­taghnatvÃt loka-dharmato bhayaæ na kriyate | tad Ãkarïya cÃru hasantÅ lalità prÃha - sakhyus tavÃrya madhumaÇgala! bhëitaæ tat pÅyÆ«ata÷ priyataraæ nahi kasya go«Âhe pratyak«araæ pratipadaæ tad-alÅkatogra-ÓakrÃÓanasya nahi ced iha bhÆri-gandha÷ | tata÷ sahÃsa-kolÃhalaæ sÃdhu lalite! sÃdhu varïitam iti sarvÃs tÃs tÃm ÃliÇgatavatya÷ | rÃdhà ca tathaiva manasà | nÃndÅmukhÅ - mohana! katham apratÅti÷ kriyate ? lalitÃ-prema-pÃtrÅyaæ raÇgaïa-mÃlikÃ, dvitÅyà ca viÓÃkhÃ-priya-Ói«yà tad etÃbhyÃm eva te prbodhya tad avaÓyaæ dÃpayi«yate | yathà tÃbhyÃæ saha bhavata÷ Óuddha-bhÃvena puna÷ punar e«a vyavahÃro nirvahati | yadi và dÃpayituæ na Óakyate tadà tad-avaÓi«Âa-dravyaæ tat-snehÃt tÃbhyÃæ svayam eva dÃpyate | ete api yadi te jhaÂiti dÃtuæ nÃÇgÅkurutas tarhi kenÃpi bhavÃn anuyoktuæ na Óakyate | bhavatà tv anaÇga-ma¤jarÅ-sahodarÃgrata÷ kriyamÃïa eva phutkÃrÃrambhe tÃbhyÃm eva sÃdhvasena svÅk­ta-v­ddhi-sahitaæ tad drutaæ sutarÃæ vitari«yate | tata÷ sarvÃsu nÃndÅmukhÅæ mÃæ ca sa-bhrÆ-kuÂi-kauÂilyam Åk«amÃïÃsu ki¤cid upas­tya tuÇgavidyà sÃnta÷-smitam Ãha - bho bho÷ sakhya÷! apÆrvaikà vÃrtà ÓrÆyatÃm | sarvÃ÷ - sakhi! kà sà ? tuÇgavidyà - eka÷ kÃnta-darpa-nÃmÃcÃrya÷ Óruto'sti | lalità - paramparayà Óruto'sti bhadreïa na j¤Ãyate | tuÇgavidyà - tat-priya-Ói«yeïa ÓyÃmala-miÓra-nÃmnà tat-k­ta-sÆtrÃïÃæ sandhi-catu«ÂayÃkhyÃta-k­d-v­ttaya iti vyÃkhyÃtÃÓ catasro v­ttayo yÃ÷ k­tÃ÷ santi tÃ÷ kiæ bhavatÅbhir d­«Âa-caryo bhavanti ? viÓÃkhà -- vi«ïu vi«ïu tad-v­tti-darÓanaæ tÃvad-dÆre'stu sa eva kadÃpi na karïa-gocarÅk­to'sti | lalità sÃkÆtaæ - tuÇgavidye! kutrÃsau tvayà paricita÷ ? tuÇgavidyà - sakhÅsthalyà eka-mahÃ-padmÃpsarasà tad-v­tti-pøohÃrthaæ taæ m­gayituæ sÃya atrÃgatam ÃsÅt | tato'haæ - tuÇgavidye! etÃvad-dÆra-bhÆmau kathaæ tat-sa¤cÃra÷ ? tuÇgavidyà - nikÃma-vanyÃv­ddhi-sÃmarthyena | ity Ãkarïya sarvÃ÷ smitaæ kurvanti sma | lalità - tatas tata÷ | tuÇgavidyà - ÓyÃmala-miÓrÃdvitÅyenÃlÅka-rÃja-paï¬itena prathamaæ narma-pa¤jik¨¨aæ kraya-vikraya-pa¤jikÃæ ca vidhÃya sÃmpratam alÅka-pa¤jikà tathÃdÃna-pradÃna-pa¤jikà ca prapa¤cità anukrameïa nÃmnÃntareïa ca prapa¤citaitat-pa¤jikÃ-catu«Âayaæ bhavatÅbhi÷ Órutam astÅti manye | lalità - atha kiæ so'pi su«Âhu anubhÆyamÃno'sti | tuÇgavidyà - tebhyo'pi parama-samÅcÅna-tÅvra-dhÅ-prÃgalbhyena tat-satÅrthena kuhaka-bhaÂÂena tad-vrtti-catu«Âayasya ÂÅkà yugapat-kartum ÃrabdhÃ÷ santi | campakalatà - tuÇgavidye! tvaæ sarva-vidyÃ-viÓÃradÃsi tad e«Ãæ catÆrïÃæ ÓÃstra-kÃriïÃæ nÃma-dheya-niruktim avagantuæ sarvÃs tvatto'bhila«anti | viÓÃkhà - ÃcÃrya-bhaÂÂayor artha÷ spa«Âa eva tan-miÓra-paï¬itayo÷ sa tÃvan nirucyatÃm | tuÇgavidyà vihasya - do«o'py asti guïo'py asti tena miÓrena miÓreta iti miÓra÷ | nÃndÅmukhÅ - kataro và do«a÷ kataro và guna÷ ? tuÇgavidyà - vaidagdhyÃvaidagdhayor avicÃreïaiva yatra kutrÃpi sarvatra prav­ttir iti do«a÷ | sÃralyÃdhikyena uttamÃnuttamÃvicÃreïaiva vai«amyaæ vinà sarvatra samatayà prav­ttir iti mahÃn guïa÷ | lalità smitvà - tad asyaitan-miÓratà padavÅ samucitaiva | citrà - paï¬ito'pi nirucyatÃm | tuÇgavidyà - sad-asad-vicÃrikà buddhi÷ paï¬Ã | tayà yukta÷ paï¬ita÷ iti | ayaæ tu buddhi-gauraveïa pÆrva-parayo÷ para-vidhir balavÃn iti vicÃrya parà asad-vicÃrikà yà sà paï¬Ã tÃm evottaramtveÃÓritas tad-yuktatvÃt paï¬ita iti | citrà - sakhi tuÇgavidye! sandhyÃdi-catu«ÂayasyÃpy artha÷ prakÃÓya kathyatÃm | tuÇgavidyà - citre! asmad-go«ÂhyÃæ tat-prapa¤cena lalitaiva dak«Ã tat saiva kathayatu | lalità - citre! etat-prasaÇga-leÓo'pi mayà kadÃpi na Óruto'pi tad etat-prakaraïa-vyÃkhyÃtrÅ tuÇgavidyaiva tad-arthaæ jÃnÃti | citrà - tuÇgavidye! mac-chirasà ÓÃpitÃsi tvayaiva vyÃkhyÃyatÃm | tato'tilajjayà svayam asaækathya rÃdhikÃtiprÅti-pÃtrÅæ manÃg apy anucyamÃnÃæ tadÅya-sukhada-savidhÃæ bhÆ-cÃraïa-varya-kiÓorÅæ tuÇganarmÃkhya-vaihÃsikÅæ cak«u÷-kÆïanena sa-smitam ÃlokayantyÃæ tuÇgavidyÃyÃæ, tuÇganarmà ki¤cit sannidhÃya sa-smita-man-mukham avalokayantÅ nijagÃda - citre! sa tÃvad artho'smÃbhir na j¤Ãyate kintu tayÃpsarasà puna÷ punar Ãgatya sa-vinayaæ svayam Ãgraha-bhareïa suprasannÅk­tÃt yathÃrtha-padavÅka-miÓra-varÃd adhÅtya tad-v­tti-catu«Âaya-vyÃkhyÃnam asmat-sahita-tuÇgavidyÃgrata÷ sÃÇgaæ yad akÃri tat samÃsena mayà kathyamÃnaæ Ó­ïuta - prathamaæ Ó­ïu dÆtÅ-dvÃrà và k­tÃbhiyogena yÆnor milanaæ sandhi÷ | tasya v­ttir vivaraïa-matisÃrÃdir iti | tata÷ kucÃlambha-pari«vaÇga-cumbanÃdhara-pÃna-rÆpÃïÃæ Ó­ÇgÃra-bhedÃnÃæ catu«Âayam eva catu«Âayam | tasya tasya v­ttir nakha-k«atÃdi÷, bÃhu-bandha-bh­Çgy-Ãdi÷, gaï¬a-sthale savilÃsa-mukha-kamalÃropaïÃdi÷, savaidagdhya-daæÓÃdir iti | tato'nyonya-narma-lapitam ÃkhyÃtam | tasya v­tti÷ paraspara-jayÃkÃÇk«ayà nigƬhÃrtha-prahelikÃdi-prayoga iti | citrà sa-smitaæ - tuÇganarman! aÓruta-caraitad apÆrvÃrtha-vyÃkhyÃnam asmat-karïa-gocarÅk­taæ, bhavatyà tat k­d-v­tter apy artha÷ su«Âhu nirucyatÃm | tuÇganarmà -- Ãnandaæ karotÅti Ãnanda-k­t sambhoga÷ | tasya v­tti÷ ÓÅtkÃra-cak«r nirmÅlanÃdir iti | kiæ ca kÃnta-darpÃcÃryÃdy-avatÃriïà kalÃpa-priyeïa siddha-kumÃreïÃnena tat-tad-vigrahÃntareïaiva yat kalÃpa-vyÃkaraïam ÃvirbhÃvitaæ tatrÃtyantÃpÃdeyatvena atiÓaya-rahasyatvena ca prakaÂam anigadya bhaÇgyà nÃma-dheyÃntareïa ca yat ki¤cit nigÆhitaæ tad bhavad-vidha-rasika-snigdha-vidagdha-janair vidagdha-buddhi-sakhÅbhi÷ samasadhika-vicÃreïa samanubhavanÅyam iti | campakalatà ki¤cid vihasya - tuÇgavidye! etad-bhaÂÂa-pÃdÃnÃæ tvÃv eva bhujau tatrÃpy atÅva sukumÃrau tat katham ekadaiva ÂÅkÃ-catu«Âayaæ lekhituæ Óaknotu | tuÇgavidyà -- mugdhe! nijendra-jÃla-balenÃyaæ bhuja-catu«Âayam api prÃdu«kartuæ Óaknoti | lalità -- satyaæ satyaæ vÃsantika-rÃsollÃsa-mahotsave parama-rÃsa-sthalÅ-nikaÂa-varti-pravi«Âaka-nÃmÃraïya-khaï¬Ãntar-niku ¤jÃntarÃle'pi para-rÃmÃ-ratnam apahartuæ nikhila-ballavÅ-v­nda-va¤canÃya ca sva-paricyÃyakÃdbhuta-nija-mÃdhurÅ-santatim avaguïÂhya kuhaka-balÃd evÃnena caturbhujatvam Ãvi«k­tam ÃsÅt | viÓÃkhà - lalite! satyam etat sarvam asyakuhaka-bala-vij­mbhitam eva yat priya-sakhyà saha gadya-padyair narmÃlÃpa-go«ÂhyÃæ tÃæ jetuæ nija-kuhaka-pÃï¬ityena samprati v­ddhi-v­ttim Ãcaratà pada-dvayasya v­ddhi÷ kadÃcid yad anena kriyate tac cÃsmÃbhir api d­«Âam asti | sudevÅ - viÓÃkhe! caturïÃm ete«Ãæ ÓÃstra-kÃriïÃæ prÃyeïaika eva vyavasÃya÷ kathaæ d­Óyate ? nÃndÅmukhÅ - sudevi! etad vivaraïam alpÃk«areïa tuÇganarmaïà yad akÃri tat kiæ tvayà nahi Órutam ? sudevÅ - yÃva-grÃma-stha-priya-sakhyÃæ tadÃnÅæ datta-manaskayà mayà tat samyaktayà nÃvadhÃritaæ tat k­payà tvayaiva vistareïa saækathya ÓrÃvyatÃm | nÃndÅmukhÅ - sudevi! ÓrÆyatÃm | vastuta ete catvÃra÷ kuhaka-bhaÂÂa-nÃmà eka eva kumÃro bhavati | sa eva k­tya-bheda-vinoda-sampÃdanÃyÃtmana÷ prak­«Âatara-kuhaka-prabhÃvÃt prakaÂitenaikena vigraheïaiva kÃnta-darpÃcÃrya iti apareïa ÓyÃmala-miÓra iti padavÅm adhyÃrƬho vartate | alÅka-rÃja-paï¬itena samaæ tu sphuÂam asya p­thag-vigrahatà nÃsty eva kintv ayam eva sadà dharmÅ kumÃra÷ | sphuÂam atra vilÃsa-viÓe«ollÃsa-karaïÃya ki¤cit prakÃÓa-bhedenÃlÅka-rÃja-paï¬iteti nÃmÃntaram urarÅk­tya kÃmam ÃtmÅyÃnÃm ÃtmanaÓ ca paramÃnanda-kallolam ÃsphÃlayan viharate | tato'haæ - haæho! yac caturbhujatvÃdika-lÅlÃyitam akhilam asmÃbhi÷ siddhatÃ-prabhÃvair evÃvirbhÃvyate | tan mÆrkhÃbhir Ãbhir ugrÃbhi÷ kuhaka-bhaÂÂÃbhir nija-nik­«Âa-kuhaka-prabhÃvair eveti santatam udghu«yate | iti mad-vaca÷ samÃkarïya sarvÃ÷ - anena siddha-gosvÃminà sva-prabhÃveïa nijÃlÅkatÃpi siddhÅ-sampÃdya sva-mukhenaiva paraæ nirdhÃrità vyadhÃyÅti sarvair nirbharam ullÃsyamÃne hÃsa-kutÆhale | ahaæ svagataæ - bho ÃÓcaryam ÃÓcaryam amÆbhir vÃvadÆka-ballavÅbhir vacana-prakÃÓa-paripÃÂÅbhir bìham alÅkataiva mayi siddhÅk­teti manasi vibhÃvya lajjayà mayà tad-anÃkarïita-mudrayaiva tÃ÷ su«Âhv avadhÃryeva ki¤cid vihasya vyÃh­taæ - bho mugdhà yauvanÃndhà vilÃsinya÷! yady atra nahi va÷ pratÅtis tarhi sarve«Ãæ samak«am eva sva-siddhiæ darÓayan prathamam asyÃ÷ kaïÂhe vana-mÃlà bhavÃni iti vihasya campakalatÃm upasarpan - vayasya siddhasya tava para-ramaïÅ-sparÓa÷ parama-nyÃyya iti vihasya vadatà madhumaÇgalena nivartito'ham avadaæ - sakhe! siddhasya siddhayà saæyogo mitha÷ paramÃnanda-lÃbhÃyaiva bhavati | uktaæ ca ÓrÅ-nÃradena - paramÃnanda-lÃbhÃya sva-yÆthyÃm eva saæÓrayed iti | iti niÓamya hasantÅ«u sarvÃsu paramÃnanda-janita-kampÃdi-sÃttvika-vikÃrÃn bhaneevÃcchÃdayantÅ campakalatà prapalÃyya ku¤jÃntarÃle pravi«Âà rÃdhÃæ p­«Âhe samÃliÇgya nilÅnÃsÅt | tato'haæ citrÃæ mauktikÃni haste cÃlayann uktavÃn - citre! samak«am Ãgatya mauktika-mÆlyaæ Ó­ïu Ó­ÇgÃra-karma-vicak«aïÃyÃs tava mÆrti-ma¤ju«ikÃyÃæ tat-sÃdhanÃni bahÆni santÅti tvat-prÃïa-pre«Âha-sakhyà kathitam asti | tair vicitra-Ó­ÇgÃreïa mat-pratyaÇgÃni tathà bhÆ«aya yathÃham api tvad-vak«a÷-stha-käcana-ghaÂa-dvayam ardha-candra-patrÃÇkurÃdibhi÷ santo«eïÃlaÇk­tya tÃm ÃnandayÃmÅti | tac chravaïata÷ sa-krodhaæ citrà - aye aviratam ativikaÂa-bhaï¬atoccaï¬a-caï¬ikÃvi«Âa! aye trijagati prasiddha-dh­«ÂatodbhaÂa-bÃÂikÃ-kuraÇga-kuÂumbinÅ-kula-naÂa! tva-yogyÃbhis tat-tat-sÃdhana-karma-karmaÂhÃbhis tÃbhir eva sa-santo«aæ sucitritena bhavatà tà eva suÓlÃghaæ suvareïa santatam anukÅrtyantÃæ itas tvaritam apasaratu svÃmÅ | ity Ãkarïanena jÃta-hÃsÃ÷ sarvÃs tÃæ su«Âhu tu«Âuvu÷ | tad anu nÃndÅmukhÅ - gokula-maÇgala! sakala-gokula-jana-jÅvÃtu-mukha-candra-prakÃÓaæ bhavantaæ akasmÃd vimanaskam iva saævÅk«ya bhavad-ekÃyu«Ãm asmÃkaæ h­dayÃni marma-vraïa-vedanÃ-vahni-jvÃlitÃnÅva sphuÂanti santi | tatas tan-nidÃnam avaÓyaæ k­payà prakÃÓyatÃm | yathà bhagavatÅ-dvÃrà tat-pratÅkÃraæ jhaÂiti ni«pÃdya ÓrÅmantaæ bhavantaæ bìham ÃnandaivÃtmÃnaæ sandhuk«ayÃma | iti nÃndÅmukhÅ-vacanam Ãkarïya savaiklavyam iva mayoktaæ -- nÃndÅmukhi ÓrÆyatÃm | ad­«ÂÃÓruta-cara-cÃru-cÃturya-niravadya-mahÃ-vaidagdhya-viovidha-sudur bodha-narma-karma-svÃdhyÃya-prathamÃcÃryÃyÃ÷ samasta-kalyÃïa-guïa-maïi-ma¤ju«ÃyÃ÷ sva-parijana-gaïa-jÅvanÅ-bhÆta-smita-nava-ghana-sÃra-suvÃsita-bhëita-pÅ yÆ«ÃyÃ÷ Óacy-Ãdi-saubhÃgyavatÅ-v­nda-varïyamÃn-saubhÃgya-bharÃyÃ÷ santatam indirÃdi-gaurÅ-gaïa-m­gyamÃïa-saundarya-rasa-sphurita-nakhäcala-pratÅ kÃyÃ÷ sura-nara-gaïa-gandharva-vidyÃdhara-muni-vara-vandita-bhuvaneÓvarÅ-Óat a-vandyamÃna-padÃravindÃyÃ÷, samasta-vaikuïÂhato'pi paramottama-parama-vyomato'pi b­æhita-mahÃ-mahimottara-v­ndÃÂavÅ-mahÃ-yoga-pÅÂha-mahÃ-siæhÃsane saæbh­ta-mahÃratnÃbhi«ekÃyÃ÷ mahÃdevyÃ÷ sudhÃ-sÃgara-mathanotthita-rÃdhety-ak«ara-yugala-ghanÅbhÆta-tat-sÃrÃæÓ a-kalasa-dvaya-vinirmita-rÃdheti-nÃma-dheyÃd apÆrvÃm­ta-sÃra-vikÃra-viÓe«eïÃpyÃyita-ÓÅtkÃrita-caturdaÓa-bhuvanÃyÃ÷, santata-saurabhya-niravadhi-saundarya-nistula-kaumalya-nirbhara-varÃruïy Ãdi-vinirjita-raktotpala-kula-caraïa-paricaraïaika-jÅvine sakala-varivasyÃ-viÓÃradÃya mahyaæ svayam ÃhÆyÃsaÇkocatayà mat-kÃmita-pratyaÇga-sevà yat tayà na dÅyate | atas tasya mayi madhurÃæ prÅtim anavadhÃrya tat-pÆrïÃæÓÃæ yathÃrtha-nÃmnÅæ tuÇgavidyÃæ bhagavatÅ-mukhÃt niÓamya satvarÃbhÅ«Âa-lÃbhÃya enÃæ gurutvenÃsÃdyÃsyÃ÷ sakÃÓÃt mahÃdevÅ-mantra-rÃjaæ didÅk«i«ur ahaæ tvÃæ bhagavaty-advitÅyÃæ prapanno'smi | nÃndÅmukhÅ vihasya | sulak«aïa prathamaæ tÃvat ÓÃstra-nirïÅta-gurÆpasattir vidhÅyatÃm | mayoktam | bhadraæ vaca÷ prathamaæ guru-Ói«yayo÷ parÅk«aiva nyÃyyà | tatas tisras triyÃmÃ÷ kutrÃpi nirjana-ku¤je k«aïe mahilÃæ k«aïe pumÃæsaæ mÃæ sampÃdya sva-vidyÃyÃ÷ prabhÃvam asau darÓayatu | tato viÓrabhya parama-sambhrameïa mayÃpy asyÃÓ caraïa-yÃvÃbharaïa-Óroïi-mardana-vak«oja-kaï¬Æyana-veïÅ-bandhanÃd i-paricaryÃs sarvÃpek«ayà kriyamÃïÃsu suprasanneyaæ tvat-sevayà parama-prasannÃsmÅti nirucya mÃæ manobhavÃnanda-kara-niku¤ja-maï¬apa-vedikÃæ prÃpayya bho vicak«aïa mad-vak«a÷-sthala-kÃrttasvara-maÇgala-ghaÂa-yugalaæ svakara-yugalena sp­Óan m­gamada-kuÇkumÃdi-paÇka-lepa-pÆrvakaæ maïi-pu«pa-mÃlÃbhir ve«Âayety Ãdibhëitamantrair ghaÂaæ sthÃpayitvÃ, sva-vak«oja-mahÃ-prasÃda0kuÇkumena mama lalÃÂÃdi«u tilakaæ k­tvà m­gamadena mad-vak«asi mahÃ-devÅ-nÃma-mudrÃm abhilikhya bÃhu-dvayaæ ca tac-caraïa-cihna-saubhÃgya-mudrÃbhir aÇkÅk­tya sva-kaïÂhÃd ekÃvalÅ-mÃlÃm uttÃrya mat-kaïÂhe nidhÃya mama vak«a÷-pÃrÓvayo÷ sva-kucau aæsa-dvaye bÃhulate mukhe ca svÃdharaæ aparÃÇgÃnyÃgamÃnabhij¤ena mayà sphuÂam aj¤ÃtÃny api paramÃgamÃcÃryeyaæ svayaæ tad-arpaïa-sthÃne'rpayatu iti «a¬-aÇgÃni vinyasya «a¬-ak«ara-mantra-rÃjasyÃsya svayambhÆ-­«i-gÃyatrÅ chanda÷ ÓrÅ-gÃndharvà devatà sa-bindu-prathama-varïo bÅjaæ Óaktir upÃsyopÃsakayor mitha÷-suyukta-rati-janana-pÆrvakÃbhÅ«Âa-kÃma-siddhaye viniyoga ity Ãdi pÆrvÃÇgaæ yathÃ-vidhi sampÃdya, atha svÅya-saras-tÅra-ku¤ja-raÇga-sthale mudà | sabhyÃnÃlÅ-gaïÃn bhaÇgyà dhinvantÅæ narma-nartanai÷ || gaurÅæ raktÃmbarÃæ ramyÃæ sunetrÃæ susmitÃnanÃm | ÓyÃmÃæ ÓyÃmÃkhilÃbhÅ«Âa-sÃdhikÃæ rÃdhikÃæ Óraye || iti dhyÃnaæ ca suciraæ kÃrayitvà k­payà mahyaæ kÃmine kÃma-bÅja-puÂitaæ mantra-rÃjam upadiÓya mÃæ k­tÃrthÅkarotu | tad anu -- mahÃ-bhÃvojjvalac-cintÃ-ratnodbhÃvita-vigrahÃm | sakhÅ-praïaya-sad-gandha-varodvartana-suprabhÃm ||1|| kÃruïyÃm­ta-vÅcibhis tÃruïyÃm­ta-dhÃrayà | lÃvaïyÃm­ta-vanyÃbhi÷ snapitÃæ glaptendirÃm ||2|| hrÅ-paÂÂa-vastra-guptÃÇgÅæ saundarya-ghus­ïäcitÃm | ÓyÃmalojjvala-kastÆrÅ-vicitrita-kalevarÃm ||3|| kampÃÓru-pulaka-stambha-sveda-gadgada-raktatÃ÷ | unmÃdo jìyam ity etai rathanir navabhir uttamai÷ ||4|| k ptÃlaÇk­ti-saæsli«ÂÃæ guïÃlÅ-pu«pa-mÃlinÅm | dhÅrÃdhÅrÃtva-sad-vÃsa-paÂa-vÃsai÷ pari«k­tÃm ||5|| pracchanna-mÃna-dhammillÃæ saubhÃgya-tilakojjvalÃm | k­«ïa-nÃma-yaÓa÷-ÓrÃva-vataæsollÃsi-karïikÃm ||6|| rÃga-tÃmbÆla-raktau«ÂhÅæ prema-kauÂilya-kajjalÃm | narma-bhëita-nisyanda-smita-karpÆra-vÃsitÃm ||7|| saurabhÃnta÷-pure garva-paryaÇkopari lÅlayà | nivi«ÂÃæ prema-vaicittya-vicalat-taraläcitÃm ||8|| praïaya-krodha-sac-colÅ-bandh-guptÅ-k­ta-stanÃm | sapatnÅ-vaktra-h­c-cho«i-yaÓa÷-ÓrÅ-kacchapÅ-varÃm ||9|| madhyatÃtma-sakhÅ-skandha-lÅlÃnyasta-karÃmbujÃm | ÓyÃmÃæ ÓyÃma-smarÃmoda-madhulÅ-pariveÓikÃm ||10|| tvÃæ natvà yÃcate dh­tvà t­ïaæ dantair ayaæ jana÷ | sva-dÃsyÃm­ta-sekena jÅvayÃmuæ sudu÷khitam ||11|| na mu¤cec charaïÃyÃtam api du«Âaæ dayÃmaya÷ | ato gÃndharvike hà hà mu¤cainaæ naiva tÃd­Óam ||12|| premÃmbhoja-marandÃkhyaæ stavarÃjam imaæ jana÷ | ÓrÅ-rÃdhikÃ-k­pÃ-hetuæ paÂhaæs tad-dÃsyam ÃpnuyÃt ||13|| imaæ stava-rÃjam apy upadiÓatu || tata÷ ÓrÅ-guror labdhÃbhÅ«Âa-kÃmo'smi iti sagadgadaæ vadantaæ sakampaæ tac-caraïa-kamalayo÷ patitaæ mÃæ sÃnandaæ samutthÃpya samÃliÇgya svÃdharocchi«Âa-pÅyÆ«a-prasÃdaæ saæbhojya ca sva-mukhodgÅrïa-tÃmbÆlaæ man-mukhe vitaratu | brahmacÃriïo mama tÃmbÆla-bhak«aïam anucitam iti cet tarhi karpÆra-vÃsita-nija-mukha-vÃsena man-mukha-Óuddhiæ vitanotu | tata÷ k­tÃrthena mayaitad-abhÅpsitÃni anyÃny api bahÆni ca muktÃphalÃni dak«inÃtvena samarpyamÃïÃni k­payà svÅk­tya mÃm anug­hïÃtu || iti niÓamya sarvÃsu sa-smitaæ tuÇgavidyÃ-mukham avalokayantÅ«u tayÃpy ucchalitÃntarÃnandam Ãv­tya bhrÆ-bhaÇgena saro«am iva mÃm Å«ad avalokya bhëitaæ | nÃndÅmukhi tvaæ siddhà tapasviny asi | tasmÃd etad-vidhinà tvam evainaæ dÅk«aya | tadÃsya siddhÃto mantra-grahaïÃt svÃbhÅ«Âa-kÃma-lÃbho jhaÂiti sampatsyata iti vyÃh­tya sakrodhaæ g­hÃya gacchantÅæ kareïa g­hÅtvà vyÃghoÂya viÓÃkhà vihasya nÃndÅmukhÅæ prÃha -- nÃndÅmukhi! asya samprati prÃpta-vyalÅkasya dÅk«Ã-dÃne mahÃn eva pratyavÃya÷ syÃd ity ÃcÃryeyaæ tvÃæ prati krudhyati || nÃndÅmukhÅ -- mithyÃ-vÃdini viÓÃkhe! sakala-sadharma-rÃjÅva-bandhor gokula-rÃjasya sat-tanaye katham alÅka-parivÃdam Ãropayasi | viÓÃkhà -- tubhyaæ Óape satyam evaitad do«am | nÃndÅmukhÅ -- kas tÃvad do«a÷ ? viÓÃkhà -- ucchi«Âa-bhojanam | nÃndÅmukhÅ -- kasya ? viÓÃkhà -- dÃsyÃ÷ | nÃndÅmukhÅ vihasya -- kà tÃvat sà dÃsÅ ? viÓÃkhà -- ÓÃkhoÂa-vana-vÃsinÅ kÃcin mÃyayà gopÅva bhÆtvà kaæsa-bh­tya-govardhana-malla-g­hiïÅm ÃsÃdya tÃm uvÃca candrÃvali! tvaæ bhuvaneÓvaryÃÓ caï¬ikÃyÃ÷ priya-paricÃrikÃsi | aham api tad-gaïa-madhye ekÃsmi | tata÷ sneha-bhareïa tva-sakhÅtvam icchÃmi | tac chrutvà samÅcÅnam etad ity ÃliÇgya sà candrÃvalÅ yÃæ sakhyena parijagrÃha saiva | nÃndÅmukhÅ -- saiva kà ? viÓÃkhà -- apÆrvà padmà sà sarvatra prasiddhà bhavatyÃpi j¤Ãyate | nÃndÅmukhÅ -- kiæ tad ucchi«Âam ? viÓÃkhà -- tan mecakÃdhara-kupÅ-sthitaæ parama-pÃvanaæ madhu || etan niÓamya ki¤cit smayamÃnÃæ rÃdhikÃm avalokayantas tat-sabhÃsada÷ sarve janà jahasu÷ | tato nÃndÅmukhÅ -- viÓÃkhe! kenÃpy etad d­«Âam asti ? viÓÃkhà -- atha kim | nÃndÅmukhÅ -- kena ? viÓÃkhà - vividha-giridhÃtu-paricchadÃn Ãnetuæ priya-sakhyà gÃndharvayà pre«itÃbhyÃæ mallÅ-bh­ÇgÅbhyÃæ mÃnasa-gaÇgÃ-nikaÂo«ara-taÂe prakaÂam evaitat parama-pÃvanaæ karma paraÓva eva sÃk«Ãd avalokyÃgatya sarvÃsÃæ purato vivicya kathitam | nÃndÅmukhÅ sacintam iva -- sakala-gokula-jÅvanÅbhÆtasyÃsya kathaæ tad-do«a-dhvaæso bhavati ? viÓÃkhà -- prÃyaÓcittÃcaraïenaiva | nÃndÅmukhÅ -- tato bhagavatÅtas tad-do«a-vihita-ni«k­tiæ sampÃdya puru«ottamam enaæ Óuddhaæ vidhÃya dÅk«ayantu bhavayta÷ | tac chrutvà campakalatà prÃha -- mugdhe! ujjvala-maïi-saæhitÃyÃm eva viv­to'sti tan-ni«k­ti-vidhir bhavatyÃ÷ prÃyeïa gocaro na bhavatÅti tayaiva kathÃ-prasaÇge kathitam asti || nÃndÅmukhÅ -- atra tat-saæhitÃæ kas tÃvaj jÃnÃti ? campakalatà -- priya-sakhÅ gÃndharvaiva | nÃndÅmukhÅ -- adhunà sà kilÃtra sabhÃ-madhye na vidyate | tat katham idaæ jhaÂiti nirvahatu ? viÓÃkhà -- tad-advitÅyeyaæ tato'dhÅta-sandarbha-tat-saæhitÃ-lalità nirantaraæ tad abhyasyantÅ su«Âhu taj jÃnantÅ tan nirÆpayi«yati | nÃndÅmukhÅ sa-kÃku -- sakhi lalite! vicÃrya yathocita-ni«k­tir ÃdiÓyatÃm | lalità ki¤cid vihasya -- priya-sakhi! k­ta-vaylÅko jano yadi sabhÃ-madhye svayam Ãgatya ni÷Óe«aæ svayam aghaæ ni«kÃpaÂyena nivedyÃnutapati, tadaivÃsya prÃyaÓcittaæ kÃryate iti purÃna-k­dbhi÷ nirïitam asti | tathà hi -- saækathya svam aghaæ go«ÂhyÃæ paÓcÃt tapati ya÷ sphuÂam | tasyaiva ni«k­ti÷ sÃÇgà munibhi÷ kÃryate'khilà || iti | ity Ãkarïya nÃndÅmukhyÃæ man-mukhaæ sÃkÆtam ÃlokayantyÃæ mayi ca subala-madhumaÇgalÃbhyÃæ saha lalitÃ-savidham ÃsÃdya ki¤cid vivak«amÃïe sati, viÓÃkhà prÃha -- he dhÅra! kÃmÃturÃïÃæ na gh­ïà na lajjeti svabhÃvata÷ kÃminà tvayà yat k­taæ tat k­tam eva | adhunà tv etat tasyÃ÷ puro vivicya tat sarvaæ kathaya | tato'haæ smitam apavÃrya sÃnutÃpam iva -- lalite! caturthe'hani vighaÂita-gavÃnve«aïe gaurÅ-tÅrtham evÃptasya mama gaurÅ-mandirÃn ni÷s­tya kÃcid gaurÅ sahacarÅ carcikà haÂhena mad-urasi savya-kucenÃhatya mÃdhavÅ-catu÷ÓÃlikÃntarÃlaæ mÃm ÃnÅya kampamÃnasya mama mukhe tÃmbÆla-carvitaæ pradÃya yat ki¤cit k­tavatÅ tan-mohito'haæ kim api nÃvedi«am | paraÓvo'pi suvarïa-sÆtreïa vividha-kusumair grathita-mÃlÃm ÃdÃya rÃdhÃ-kuï¬a-taÂa-niku¤ja-nÃgarÅæ gÃndharvÃm anusmarato mama mÃlya-haraïa-kuï¬a-taÂa-nikaÂa-mandÃrodyÃna-parisare sà carcikà punar apy ÃvirbhÆya balenaiva mama vÃma-gaï¬aæ paricumbya mukhe svÃdhara-pÅyÆ«am arpitavatÅ tad etad agha-yugala-nirÃÓÃya tan-mukha-kamalocchi«Âa-madhu-pÃna-rÆpaæ prÃyaÓcittam ÃdiÓatu bhavatÅ | madhumaÇgalo vihasyÃha -- vayasya! bhadrataram idaæ ni«k­taæ yat tad aghasyaiva v­ddhiæ vitanoti | tato'ham -- dhiÇ mÆrkha! kim api na jÃnÃsi | vi«asya vi«amau«adham iti | yathà -- vahni-santÃpato naÓyed vahni-santÃpajo braïa÷ | iti | evaæ -- darayet kaïÂakaæ viddhaæ kaïÂakenaiva paï¬ita÷ | ity Ãdivad ucchi«Âa-bhojana-do«am ucchi«Âa-bhojanam eva darayati | madhumaÇgala÷ -- evaævidha-pÃpa-vyÃdhi-cikitsÃyÃæ tvam eva sad-vaidyo'si tat kiæ lalitÃm anuvartase ? tato'ham -- sakhe | j¤Ãta-sÃro'pi khalv eka÷ sandigdha÷ syÃt sakarmaïi | iti cikitsakasyÃpi cikitsÃnyai÷ kriyata eva || iti niÓamya lalità smayamÃnà prÃha -- he deva! devyà saha devasyaiva saÇga÷ sampatsyate tat katham asmÃkaæ mÃnu«ÅïÃæ sà gocarÅbhavatu ? tato mayoktaæ -- lalite! sà kutrÃpi mÃnu«i bhavatÅnÃm adÆra eva virÃjamÃnà vartate | tata÷ sarvÃsu sakautukaæ sa-ÓaÇkaæ karïÃkarïi keyam iti vicÃrayantÅ«u rÃdhà svagataæ -- etasya dhÆrtasya narma-nyÃsa etad-go«ÂhyÃm eva bhavi«yatÅti lak«yate | viÓÃkhà -- deva! kathyatÃm kutra sà yathainÃæ saæstutya sabhÃ-madhye samÃnÅya bhavat-kÃryam acirÃd asmÃbhir ni«pÃdyate ? tato'haæ -- viÓÃkhe! bhavad-go«ÂhyÃm eva ta¬id iva virÃjayantÅ sà | kiæ dÅrgha-netrayÃpi tvayà na d­Óyate ? iti mad-gambhÅrÃlÃpam Ãkarïya lalitÃyÃm anyÃsu sarvÃsu ca Ãtmany Ãtmani tÃæ narma-bhaÇgÅm ÃÓaÇkya parasparam ÃlokayantÅ«u viÓÃkhayoktaæ -- lampaÂa! kiæ campakalatà ? tato'haæ -- na hi na hi | viÓÃkhà -- kiæ jye«Âhà | ahaæ -- na hi na hi | subala÷ -- raÇgadevÅ-sudevyayor ekatarà bhavi«yati | ahaæ -- anayor ekatarÃpi na | viÓÃkhà -- Ãæ ni«k­ti-kÃriïÅ lalitaiva bhavi«yati | tato'haæ -- viÓÃkhe! iyam api na | viÓÃkhà -- iyam api na e«Ãpi na asÃv api na | tat kiæ ito'ntarhità | tato'haæ -- dhÆrte! tvam eva tÃæ jÃnÃsi | sm­tvà paÓya | lalità -- hà hà sakhi viÓÃkhe! tÃæ prakÃÓya vikalasyÃsya kÃrya-siddhiæ drutam ÃpÃdaya | viÓÃkhà sm­tim abhinÅya -- lalite! yà mayà j¤Ãyate sà devÅ-manu«yayor ekatarÃpi na syÃt | nÃndÅmukhÅ -- go«Âha-madhye devÅæ mÃnu«Åæ và vinà kà punar itarà ? viÓÃkhà -- sà khalu ÓaÇkhinÅ | lalità -- kà tÃvat sà ? viÓÃkhà smitvÃha -- sà durmukhÅ padmà yayÃsya vyalÅkaæ k­tam asti | tuÇgavidyà -- sakhi viÓÃkhe! sà ÓaÇkhinÅti saækathya kathaæ kalu«am utpÃdayasi ? e«Ã khalu bahutithaæ kÃtyÃyanÅ-devyà bahutara-sevÃ-prasÃdata÷ sÃk«Ãt kÃtyÃyanÅ v­tÃsti | tac chrutvà madhumaÇgalÃdi«u hasatsu mayoktaæ -- viÓÃkhe! tal-lajjayà yadi tvam anyata÷ k«ipasi tan mayaiva kathyate | viÓÃkhà -- kathaya kathaya | tato mayoktaæ -- sà carcikÃ-devÅ tvam eva | tata÷ sà sarvÃ÷ smayamÃnà vilokya sakampÃdharam Ãha -- aye ca¤cala va¤caka! gopa-ni«ÂhÆra! kaæsÃsura-sevaka-du«ÂakÃliÇga-malla-g­hiïÅ-hÃridra-rÃga-carcita-sarvÃÇga! vidagdhya-sat-khaï¬a! cÃturya-sac-candra-virahita! tad-dh­ta-sneha-lubdha-tat-keli-koli-kÃnana-cara | ayukta-padmÃ-ÓaÇkhinÅ-pariv­¬ha | avaidagdhya-raÇga0milita-pa¤cabÃïa-rasa-vyÃpÃri-mahÃdhÆrta-vaïig-vara! etad dhÃr«Âya-jambula-gu¬a-haÂÂaæ tatraiva ÓÃkhoÂa-vane gatvà prasÃraya | ito drutam apasara || iti Órutvà rÃdhà anuccai÷ sa-ÓlÃgham Ãha -- priya-sakhi viÓÃkhe! vijayinÅ bhava yan man-mÃnasa-gata-sambodhanoktyà mÃæ sukhayanty asi || raÇgadevÅ -- sakhi viÓÃkhe! tvaæ kathaæ kupasÅty uktvà sakhi lalite! ÓÃkhoÂavanÅæ mÃdhavÅ-catu÷ÓÃlikÃtvena mÃnasa-gaÇgÃ-taÂo«ara-pradeÓaæ mÃlya-haraïa-saras-tÅra-mandÃrodyÃnatvena, padmÃ-ÓaÇkhinÅ-mukhocchi«Âaæ ca priya-sakhÅ-viÓÃkhÃdharÃm­tatvena nirÆpya svamukhenaiva sÃnutÃpaæ sva-duritam aÓe«am anena vidagdha-dhÆrtena sva-kadarya-kÃrya-prakaÂana-jani«yamÃïa-lajjayà arthottha-vyaÇgenaiva tvayi niveditam | tad upadiÓÃsya prÃyaÓcittam || iti Órutvà lalità vihasya -- Ãrya madhumaÇgala! sakhe subala! sannidhÃya ÓrÆyatÃm prÃyaÓcittam || citrà -- sakhi lalite! sampattau vidyamÃnÃyÃæ prÃyaÓcittaæ caturguïam | tato'pi rÃja-putrÃïÃæ ni«k­ti÷ «a¬-guïà matà || iti sm­ti-vÃkyaæ sm­tvaiva prÃyaÓcittam ÃdiÓyatÃm || lalità -- mugdhe! tato'pi rÃja-putrÃïÃæ ni«k­ti÷ syÃd dvi«a¬-guïà iti pÃÂha÷ saæhitÃ-saæmato mayà j¤Ãyate | «a¬guïeti kathaæ bhaïyate ? citrà -- etac-chÃstra-vij¤ayà tvayà yaj j¤Ãyate tad eva satyam | kintugovardhanoddharaïa-dÃvÃgni-vimocana-ÓaÇkhacƬÃdi-mardanÃdibhi÷ katidhÃnena yuvarÃjena vayaæ na rak«itÃ÷ sma ? tasmÃd idÃnÅntana-tat-k­ta-bahutara-vaiguïyam avigaïayya k­payà «a¬-guïenaiva nirÆpyatÃm || lalità -- bhadraæ tva-kathitam evedam anu«ÂhÅyate | Ãdau pÃpa-mocane snÃtvà tathà mÃnasa-gaÇgÃyÃæ tri-dinÃni snÃta÷ sann eka-viæÓati-dinÃni mallÅ-bh­ÇgÃdhara-pa¤cÃm­ta-pÃnena prathamaæ mukha-do«am utsÃrayatu | paÓcÃd dvi-«a¬-guïà ni«k­ti÷ karaïÅyà || iti Óravaïena kapaÂa-kopa-vikaÂo madhumaÇgala÷ prÃha -- lalitike! sad-dhamra-setu-vrajendrayor etan-mÃtra-putrasya tathÃsmad-vidha-vayasya-vargÃïÃæ sakala-gokula-vÃsinÃm apy eka-jÅvÃtor asya ceÂikÃ-pulindÅ-ju«Âa-bhak«aïena jÃti-dhvaæsa÷ kartum Ãrabdho bhavatÅbhis tad aham atidrutaæ gatvà v­ttam etat sa-viÓe«am ÃÓrÃvya etat-pitarÃv atrÃnÅya etat saÇkaÂÃd amuæ mocayan sauh­daæ vitanomi | iti nigadya phutk­tya drutaæ gacchantaæ madhumaÇgalaæ subala÷ kare g­hÅtvà balÃd iva nivartayÃmÃsa | lalità -- anÃrya baÂo! asmat-priya-sakhÅ-praïayi-sakhyor anayor mÃhÃtmya-vij¤Ãne tvam anabhij¤o'si | tad bhavan nÃndÅmukhÅ-mukhÃd etac chrÆyatÃm || nÃndÅmukhÅ -- bhrÃtar madhumaÇgala! govardhana-girau ramye rÃdhÃ-kuï¬aæ priyaæ hare÷ | yathà rÃdhà priyà vi«ïos tasyÃ÷ kuï¬aæ priyaæ tathà || tathà -- vaikuïÂhÃj janito varà madhupurÅ tatrÃpi rÃsotsavÃt v­ndÃraïyam udÃra-pÃïi-ramaïÃt tatrÃpi govardhana÷ | rÃdhÃ-kuï¬am ihÃpi gokula-pate÷ premÃm­tÃplavanÃt kuryÃd asya virÃjato giri-taÂe sevÃæ vivekÅ na ka÷ || ity Ãdy-anusÃreïa ÓrÅ-bhagavatÅ-guru-ÓrÅ-devar«i-prabh­ti-mahÃ-mahÃ-munÅndra-gaïair varïita-mahÃ-mahimna÷ ÓrÅ-govardhanopari-virÃjamÃnasya rÃdhÃ-kuï¬asya dak«iïa-taÂe giri-darÅ-vÃsinyÃ÷ pÆrïÃ÷ pulindya urugÃyety Ãdi ÓrÅ-Óukadeva-varïita-mahÃ-saubhÃgya-bharayo÷ pulinda-rÃja-sutayor anayor adhara-galita-parama-pÃvana-pa¤cÃm­tam etad-durita-nÃÓakaæ kiæ na syÃt ? anyac ca ÓrÆyatÃm | vraja-navÅna-yuva-dvandva-ratnaæ prati viÓÃkhÃdi-dvÃrà kvacit svayaæ và lajjÃm abhinÅya m­du bhëita-vivicyamÃna-narma-kalÃ-kalÃpa-janita-paramÃnanda-viÓe«a-lÃbhÃya tathà svÃbhila«ita-paricaraïa-viÓe«a-lÃbhÃya ca raÇgamÃlÃ-prabh­taya etÃ÷ parama-praïayi-sakhyo'pi paricÃrikà iva vyavaharanti || etad-avasaraa eva netra-kuïanena go«ÂhÅ-madhyÃt tulasÅm ÃhÆya bandhurÃtibandhura-sugandhÅ-gandha-phalÅ-sad­k«a-dak«iïa-kara-kani« ÂhÃÇguli-ÓikharÃk­«Âa-sva-sÅmanta-sindÆra-rasa-prakaÂita-tat-saurabha-pr asara-rÆpa-surÆpa-lipi-pracayenÃti-suvÃsitÅk­ta-kanaka-ketakÅ-kusuma-dala -bhÆta-varïa-dÆta eka÷ | ÓrÅ-gÃndharvayà tat-kareïa lalitÃdi«u sa¤cÃrita÷ | tatas taæ lalità Óirasi nidhÃya sakhÅbhi÷ saha raha÷ paripaÂhya nÃndÅmukhÅ-kare sa-smitam arpitavatÅ | nÃndÅmukhÅ smitvÃnandam abhinÅya vak«asi nidhÃya vÃcayati -- svasti ÓrÅnÃndÅmukhÅ-ÓrÅ-lalitÃ-ÓrÅ-viÓÃkhÃ-prabh­ti-prÃïa-pre«Âha-sakhÅ-va rge«u pari«vaÇga-parÃrdha-raÇga-pÆrvikà kasyÃÓcid vij¤aptir iyam -- ÓrÅdÃma-subala-bhadrasenÃdi-pramukha-priya-vayasya-gaïai÷ saha govardhana-parisare sambh­ta-gocÃraïa-paramÃmodasya vraja-rÃja-nija-jÅvita-parÃrdha-ÓatÃdhika-parama-priyatama-tanayasya vrajendra-mahi«Å-sva-prÃïa-parÃrdha-paripakva-hiraïmaye«ÂakÃghaÂÃ-g haÂita-mahÃ-mandirÃntarÃla-vinirmita-prÃïa-parÃrdha-vividha-ratna-khaci ta-mahÃ-paryaÇka-k­ðpta-vÃtsalya-nÃnÃ-vidha-kusuma-suvÃsita-sukumÃra- sutÆlikopari-samadhigata-Óayana-keli-paramÃnandasya mat-prÃïa-parÃrdhÃrbuda-parÃrdha-Óata-nirma¤chyamÃna-vÃma-caraïa-k ani«ÂhÃÇguli-nakhäcala-pratÅkasya nava-m­gamada-parimalita-navanÅta-nÅlotpala-dala-kula-racita-sundara-suk umÃra-vigrahasya dhÅra-lalitasyÃsya etÃvat kaÂhora-prÃyaÓcitta-Óravaïena mama h­dayaæ navanÅtam iva vidravavad Ãste | tata÷ -- k­tÃnutÃpa-lak«ÃïÃæ sukumÃra-ÓarÅriïÃm | snigdhÃnÃæ ni«k­ti÷ samyak tantreïaiva vidhÅyate || ity ujjvala-saæhitÃ-vacanam ananusm­tyaiva lalitayà yat pa¤cÃm­ta-pÃna-rÆpaæ prÃyaÓcittaæ kevala-mukha-ÓodhanÃya ca tantreïa vidhÃyÃsmin nirdo«e vihite mama mahaty eva nirv­tir jÃyate ity alam ativistareïa || ihaiva prÃïa-pratima-praïayi-sakhyau mallÅ-bh­Çgyay prati sa-praïaya-pari«vaÇga-sa¤cÃra÷ kÃryaÓ ca | rÃja-putro'yaæ parama-pavitro mahÃ-vilÃsÅ ca | tan nija-caraïa-kmala-ghÃtena kaÇkelli-latikÃæ puspitÅk­tya tan-makaranda-prasyanda-gaï¬Æ«aiÓ caturviæÓatyà sva-mukhaæ viÓe«eïa prak«Ãlya smita-karpÆra-vÃsita-madhura-pa¤cÃm­taæ vidhÃya premïà Óanai÷ Óanais tathà pÃyayitavyaæ yathÃsya sukumÃrasya duritaæ drutam apayÃti parama-sukham api ni«padyate iti || iti niÓamya sÃntarÃnandaæ rÃdhÃ-niku¤jam avalokayati mayi smitvà lalità prÃha -- yadyapi k­tÃnutÃpa-lak«ÃïÃm ity Ãdi sÃmÃnya-vacanÃntaraæ sampattau vidyamÃnÃyÃæ prÃyaÓcittaæ caturguïam | tatrÃpi rÃja -putrÃïÃæ ni«k­ti÷ syÃd dvi«a¬-guïà || iti viÓe«a-vacanena sÃmÃnya-viÓe«ayor viÓe«a-vidhir balavÃn iti nyÃyenÃsya dvi«a¬-guïam eva prÃyaÓcittaæ yuktam eva p­thak p­thak nirÆpitam asti tathÃpy Ãj¤Ã gurÆïÃæ hy avicÃraïÅyeti tad-Ãj¤Ãæ Óirasi nidhÃya tantreïaiva kÃrayitavyam iti || tata÷ Ói«ye vidyà garÅyasÅti mayokte lalità sÃkÆtam Ãha -- nÃndÅmukhi! saundarya-rasa-bhareïÃpyÃyita-nikhila-gokula-jananayanÃravindÃæ para-rÃsa-sthalÅ-vihÃriïÅæ parama-rasa-taraÇgiïÅæ raÇgiïi-sahacarÅæ hariïÅm etÃæ parihÃya bìham ayasa-vidagdha-k­«ïasÃra-yuvà sakhÅ-sthaly-upaÓalye tad-vÃstavya-ÓaivyÃ-sahacarÅ-m­gat­«ïikÃæ muhur muhur dhÃvati | tathà gÃndharvÃ-sarovara-niku¤jÃÇgane saurabha-prasara-parivÃsita-sakala-diÓÃæ campakalatÃ-sakhÅæ käcana-yÆthikÃm apahÃya govardhana-malla-g­hakoïa-sthÃæ nirgandha-pu«pavatÅæ ku«mÃï¬a-latÃæ tan nikaÂa-stha-nÅraso«ara-sthala-padmÃæ ca ta-sahacarÅæ ca¤calo'yam avidagdha-bhramara÷ puna÷ punar u¬¬Åyo¬¬iyÃnusarati tad etad ÃlambanÃvadagdhya-rÆpa-vairÆpyeïa v­ndÃvana-maheÓvarÅ-sahacarÅ madhurà ratir aprasannà satÅ etac chyÃmala-rasaæ na pu«ïÃti | tasmÃt tathainam anabhij¤aæ yukta-mÃdhurÅbhi÷ prabodhaya | yathà tÃm avidagdhÃæ rasa-gandha-ÓÆnyÃæ sarvadaiva vihÃyainÃæ v­ndÃvana-mahÃ-devÅæ sarvato-bhÃvenÃnusarati | tarhi tat-priya-sakhÅ madhurà rati÷ svayam eva paramojjvalà bhavantÅ etad abhÅ«Âa-kÃmÃn sampÃdayi«yaty eva | ity akhila-vilÃsa-rasa-mÃdhurÅm ÃpÅya satyabhÃmà vyÃjahÃra -- prÃïanÃtha! etad apÆrva-rasa-sÃgare nimajjantyà mama manÃg api t­pte÷ paryÃptir na vidyate | k­«ïa÷ -- priye! etad gokula-vilÃsÃnanda-ni«kuÂe viharamÃïasya mama tvat-praÓna eva mat-priya-vayasya-samaya-rÃja-vasantollÃsa iti tÃm ÃliliÇgati | satyabhÃmà sÃnandaæ -- tatas tata÷ ? k­«ïa÷ -- tata÷ subala÷ sasmitam Ãha -- priyavayasya! priya-sakhÅyam indulekhà durdurƬhÃt sva-bhartur bhÃsvarÃkhyÃd udvignà mÃm iÇgitena prerayati | tad asyÃ÷ mauktik-mÆlyaæ nirïÅya tad dattvà jhaÂiti g­ha-k­tyÃya gantum Ãj¤ÃpyatÃm | tato'haæ -- sakhe satyaæ satyaæ mayy atÅvÃnurakteyaæ mÃm api tyaktuæ na Óaknoti | tato'pi su«Âhu bibhetÅty aham api jÃnÃmi | tad etan mauktika-mÆlyaæ Ó­ïu -- yathÃrtha-nÃmnÅyaæ mad-viraham asahamÃnà kÃya-dvayaæ k­tvà ÓyÃmalatara-mad-vak«o-nabhasi ÓÃïita-nakhÃgreïa racitÃm ekÃæ sva-mÆrtiæ saærak«atu | aham apy asahyaitad-virahas tÃvad asyÃ÷ vak«oja-parvatopari sva-vidyÃ-balenÃrdha-candra-yugalÅbhavann udayaæ karomi | tadai«Ã labdha-mahÃ-ratnam iva sarvato mÃæ celäcalenÃv­ïotu | rahasi ca k«aïe k«aïe sa-romäcam avalokayantÅ paramÃnandam ÃsÃdayatu | athavà m­ga-lächana-rahitÃyà etasyà h­n-madhye ma¤jula-k­«ïa-sÃro'haæ bhavÃmÅti | tata÷ sakampÃdharaæ kuÂilaæ mÃm avalokayantÅm indulekhÃm Ãlokya smayamÃnà tuÇgavidyà prÃha -- nÃgara! raÇgadevÅyaæ yathÃrtha-nÃmnÅ tad asyà mauktika-païa÷ praïiyatÃm | tato'ham -- sakhi raÇgadevi! rÃsa-madhye tava lÃsya-vilÃsollÃsa÷ santatam Ãlokito'sti | tad adhunà niku¤ja-mandirÃÇgane rahasi tad-viÓe«am anubhavitum abhila«Ãmi | tad ehi sva-vak«oja-kanaka-kumbhau mad-urasi tathà nartaya yathÃham Ãnandita÷ sakala-vallavÅ-samudaya-sarvasva-bhÆta-mat-svÃdhara-pÅyÆ«a-mahÃ-prasà da-dÃnena tvÃm ÃnandayÃmÅti || tac chrutvà apaihi bhaï¬a-Óekhara! apaihÅty uktvà kuÂilaæ mÃm avalokya viÓÃkhÃ-p­«ÂhÃntaritÃyÃæ raÇgadevyÃæ sudevÅ sa-smitam Ãha -- rasika-Óekhara! ballavÅ-kula-bhukta-muka-suju«Âa-mahÃ-prasÃdÃsvÃdaneneyaæ tvaritam eva siddhim ÃsÃdayantÅ sphuÂam asmÃn api siddhÃrthÃ÷ k­tavaty eva | subala÷ -- vayasya! sudevÅ sva-mauktika-mÆlyaæ Órotu-kÃmà ÓrÅmad-bhavan-mukham Åk«amÃïeyam utkaïÂhate | tato'ham -- sakhe subala! sudevÅyam ak«a-keli-dak«eti prasiddhà tac chapatham eva dadad asmi kenÃpi kasyÃpi pak«o na grÃhya÷ | ÃvÃm eva sva-buddhi-balena kheli«yÃva÷ | tatra yady aham anayà su«Âhu jÅyeyaæ, tarhi vÃmena vak«ojena mad-vak««asi mÃm ÃpŬya mama sarvasva-bhÆtam adharaæ dvi÷ pibatu | yadi và mayedaæ jÅyate, tadà sva-dak«iïa-kaÂhina-vak«ojaæ mad-dak«iïa-kareïa nikÃmaæ pŬayitvà dvi÷ svÃdharÃm­tam ÃpÃyayatv iti | tata÷ sà bhrÆ-bhaÇgena mÃm avalokayantÅ sÃsÆyaæ viÓÃkhÃm Ãha -- ayi viÓÃkhe! sarva-kÃlam eva narma-svarïa-vikrayy asau mahÃjana÷ | sÃmpratam eva muktÃ-maïi-vyÃpÃram Ãrabhya tato v­ddhim alabhamÃna÷ puna÷ sva-v­ttim evÃrabdhavÃn asti | tata÷ parÃrdha-dvi-guïa-pa¤cabÃïa-lalitÃæ käcana-mudrÃ-tatim ita÷ prakÃma-mÆlyena prag­hya tayaiva muktÃphalÃny asmÃd Ãnayantu bhavatya÷ | mayà tu g­hÃya gamyate | iti calitum udyatäcale g­hÅtvÃnaÇga-ma¤jaryà nivartità sa-krodham iva sÃkÆtaæ punar Ãha -- keli-lampaÂa! nikÃmam ak«a-keli-nipuïeyam anaÇga-ma¤jarÅ tvayà saha dÅvyantÅ te garva-parvataæ kharvayi«yati | tatas tad-vacana-mÃdhuryam avadhÃrya mayoktaæ -- asyÃs tv abalÃyÃs tat-keli«u kà Óakti÷ ? kintumad-vak«o-harid-grÃva-haritÃlÅya-rekhikÃyà rÃdhikÃyÃ÷ prÃïa-sahodareyaæ mayy atÅva snihyati | mama ca mÃnasa-madhukara÷ param asyÃm anavaratam anuvrajyati | ata÷ samucita-païam antarÃpi sutÃrÃïi suv­ttÃni bahÆni mauktikÃny apy asyai vitari«yÃmi | paraæ ca nirjana-niku¤ja-vedikÃyÃæ smara-pu¤jarÃk«arÃïy asyÃ÷ pa¤cÃÓad aÇga-pratyaÇge«u sva-hastena vinyasya svÃÇgaæ svÃÇgenÃlinÇgya mantreïainÃæ vyÃpayya tathà siddha-mantram ekam upadiÓÃmi yathà tad-grahaïa-mÃtrÃd anaÇgaæ sÃÇgaæ viracayya santu«Âena tena prasÃdÅk­ta-sva-sarvasva-svarÆpa-vilÃsa-ratnÃni mantra-gurau mayi dak«iïÃtvena sa-vinayam upa¬haukayati | tata÷ suprasannena mayà tÃd­g-ÃÓÅ÷-Óatam ÃdhÃsyate yena vi«ama-Óara-vilÃsÃcÃryeti padavÅm ÃsÃdya dvi-guïaæ mÃm eva bhaktyà paricarati | iti mad-bhëita-kusuma-stavakaæ ÓravaïÃvataæsÅk­tya sakampÃdharaæ mÃm Å«ad avalokayantÅ smita-subhaga-vadanÃbhir Ãbhi÷ snehenotphullatayà tad-agrajayà ca sa-smitaæ sa-snehaæ ca nirÅk«yamÃïà tulasÅ-raÇgaïamÃlikayor upap­«Âham antarhitÃsÅt || satyabhÃmà smitvà -- prÃïanÃtha! tatas tata÷ | k­«ïa÷ -- tadÃnÅm eva mallÅ-bh­ÇgÅbhyÃm ÃnÅya dattaæ lekha-dvayam | sarvÃbhi÷ samam eva vÃcayitvà paramotphullà lalità tayor ekaæ lekhaæ subala-haste samarpitavatÅ | tato'ham -- lalite! kasyÃyaæ lekha÷ ? lalità smitvà -- lekha eva kathayi«yati | tata÷ subale lekham udghÃÂya laghu laghu vÃcayati sati nÃndÅmukhÅ -- subala! sphuÂam eva vÃcaya | subala÷ smitvà -- sakhe! apÆrva-patrÅyam avadhÃryatÃm | ahaæ -- sakhe! vÃcaya mamÃpi mahatÅ ÓuÓrÆ«Ã vartate | subala÷ -- svasti samasta-saæmukha-sarvopamÃ-yogya-bandha-prbandha-sad-guïa-prkara-par iv­te«u ÓrÅ-subalÃbhidhÃna-priya-narma-sakha-mahÃnubhÃve«u yÃvaÂÃbhidha-grÃmato rÃdhÃyÃh÷ praïaya-bhara-pÅyÆ«a-paripÆritÃk«ara-prakara-sumi«Âa-pi«Âaka-parive« Ãïa-hiraïmaya-bhÃjana-rÆpô'yaæ svastimukham -- bhavat-prÃïa-bandhu-pÃda-padmÃnÃæ bhavÃd­ÓÃæ ca maÇgala-kulam anavarata-virÃjamÃnam api vraja-maï¬ale ÓaÓvan nitarÃæ virÃjatÃm || kíyam idam anyad api avadhehi priya-jana-sakÃÓÃt kara-grahaïam anucitam iti bahutaram api kara-dravyam apahÃyaiva etÃvad-dinaæ kim api noktam ÃsÅt | samprati mauktika-vyayena k«ubhyad-guru-jana-dÅyamÃna-mahÃnuyoga-nicayena k«aïam api nirv­ti-lavam alabhamÃnayà yat ki¤cin mayà vij¤ÃpyamÃnam asti | tad-aguïam avigaïayya mad-v­ndÃvana-janapade yamunopakaïÂha-kedÃrikÃyÃæ bhavat-prÃïa-bandhunà samprati k«etrÃjÅvatÃm ÃÓrayatà k­ta-mauktika-k­«er lalitayà saha lekha-pratilekham ÃcÃrya samucita-kara-dravym iha tvaritam eva prahitya dÅyatÃæ, yathà dravyeïaiva mathurÃto mauktikÃny ÃnÃyya gurubhya÷ pradÃya kadana-sÃgarÃd asmÃd uttarÃma÷ | athavà bahu-mÆlya-mauktikotpatti-bhÆme÷ karasyÃpy atibÃhulyÃd etad-dravya-pradÃne yadi bhavÃd­ÓÃm aÓakti÷ syÃt tarhi pa¤cabhir militvà samucita-mÆlyaæ nirïÅya etad-dravya-parivartanena mauktikani lalitÃ-haste deyÃnÅti kiæ bahunà paramÃbhij¤a-vare«v iti | etan niÓamya paramÃnanda-pÆrïenÃpi mayà sÃkÆtam uktaæ -- ayi malli! ayi bh­Çgi! bhavad-ÅÓvarÅ sukhaæ vartate ? mallÅ-bh­Çgau -- ÓrÅman-nÃtha-caraïa-ÓubhÃnudhyÃnena | tatas tan-niku¤ja-diÓaæ tiryag-avalokayann ahaæ -- kutra vartate sà ? te yÃvaÂÃbhidha-grÃme | ahaæ -- kiæ kurvatÅ ti«Âhati ? te lalitÃ-devÅ-prabh­tÅnÃæ varma-diÓam avalokayantÅ v­ndÃvana-rÃjya-sÃrvabhauma-kÃmam utkaïÂhiteva virÃjamÃnà vartate | tato'haæ -- sakhe subala! ,amue liÂiolayà lalitayaiva kasyacid dvÃrà lekhayitvà lekho'yaæ vitÅrïo'sti | subala÷ -- nahi nahi | rÃdhÃyà eva sva-hasta-likhita-varïÃnÃæ vinyÃso'yam | tato'ham -- sakhe! tat tÃvad idaæ darÓayati tad-dhastÃd Ãk­«ya lekham Ãlokya sa-camatkÃram Ãtmagataæ -- aho ak«arÃïÃæ paÇkti-vist­tir iyaæ man-netrayo÷ pÅyÆ«a-vartikeyva pratibhÃtÅty Ãnanda-janita-pulakÃn vismaya-sa¤cÃri-bhÃvenaiva k­tÃn iti bhaÇgyà vikhyÃpya prakÃÓaæ vihasya ÃÓcaryam ÃÓcaryam ÃkÃÓa-kusumam iva dhÆrtÃbhir etÃbhi÷ kim apy anyad akasmÃd eva samutthÃpitam | madhumaÇgala÷ -- vayasya! vikaÂa-kuÂinÃÂi-kapaÂa-nÃÂikÃ-tÃï¬avodbhaÂa-naÂÃCÃrya-mahÃ-naÂÅm imÃæ tad advitÅyÃæ durlalitÃæ lalitÃæ vÃg-vilÃsÃbhÃsa-mÃtreïaiova parÃjity a avati«Âha te dhriyate yÃvad eko'pi ripus tÃvat kuta÷ sukham ity Ãdi saæsm­tya sarvÃsÃm asmad-v­ndÃvana-rÃjya-kÃÇk«iïÅnÃæ dhÆrtÃnÃæ tatim imÃm ito v­ndÃvanÃt jhaÂiti vidrÃvaya | tato ni«kaïÂaka-rÃjye madhurÃïi rasavanti phalÃny upabhujya sukhenaivÃhaæ n­tyann iva vasÃmi | tato mayoktaæ -- lalite! iyam asmad-v­ndÃÂavÅ | bhavat-sakhyà rÃjyaæ kuto jÃtam | lalità -- parama-kapaÂin! tad-rÃjya-mahÃbhi«eka-mahotsavaæ samak«am ÃkalayyÃpi kim evaæ gopÃyasi ? tato'ham -- lalite! samak«a-darÓanaæ tÃvad-dÆre 'stu tac-chravaïam api jÃtam astÅti nÃhaæ smarÃmi ? viÓÃkhà --lalite! asya tÃvad dÆ«aïaæ nÃsti | ballava-sÃdhvÅ-Óata-dharmollaÇghana-janita-tama÷-pracayenÃntarhitam asty asya cetas tat-saæsargÅ ca tÃd­Óa iti etad-vayasyayor anayor api | tat katham ete smarantu nÃma ? tasmÃt tat kathana-pÅyÆ«a-prasyandena karïa-vivare«u praveÓiten bìham amÅ«Ãæ cetÃæsi kÃruïyenÃvirbhÃvaya yathai«Ãæ sm­ti÷ sampadyate | tatas tadÃnÅm evÃgatÃæ sarvÃbhir evÃnanditÃæ v­ndÃm ÃliÇgya lalità sa-smitam Ãha -- v­nde! bhadrÃvasare tvaæ prÃptÃsi | tat tvayaiva nirvarïyatÃæ mahotsava-raÇga÷ | v­ndà sa-vinayÃnandaæ -- sakhi lalite! tvan-mukha-padmÃd vini«yandamÃna-tan-mahotsava-rasa-makarandam aham apy ÃpÃtum ÃgatÃsmi tat tvayaiva parive«yatÃm | lalità sÃnandam -- bhadraæ sarvair avadhÃya ÓrÆyatÃm | ­tu-pativasanta-samaye paurïamÃsyÃæ viÓÃkhÃ-nak«atre bhagavato hiraïyagarbhasya gagana-vÃïyà v­ndÃvana-vÃsino bhagavata÷ ÓrÅ-gopÅÓvarasya svapna-k­ta-nideÓena ca mÃnasa-suradhunÅ-kÃlindyÃdi-sarid-varobhi÷ sÃvitrÅ-saæj¤aikÃnaæÓÃ-prabh­ti-devÅbhiÓ ca samaæ muralÅ-mahatÅ-jharjharÅ-muraja-dundubhi-prabh­ti-vÃdya-Óabda-kolÃhale nÃk­«Âe«u kinnarÅ-gandharvÅ-kule«u sÃnandaæ gÃyatsu | apsaro-vidyÃdharÅ-varge«u n­tyatsu ÓacyÃdi-surÃÇganÃ-nicaye«u jaya-jaya-Óabda-pÆrvakaæ pÃrijÃtÃdi-kusuma-v­«Âiæ kurvatsu viÓÃkhÃdi-sahacarÅ-samudaye«u parimilita-paÂa-vÃsa-surÃga-bandhana-nava-ghanasÃra-k«oda-ma¤jula-m­g amada-sulalita-kuÇkuma-paÂÅra-drava-vividha-surabhi-kusuma-kulÃni sulalita-gÃna-pura÷saram itas tato vikiratsu bhÆsura-ramaïÅ-v­nde«u ÓubhÃÓÅ÷-ÓatÃni vitaratsu ca sakhÅ-v­nda-samarpyamÃïa-Óobhana-kuÇkumÃguru-karpÆra-candana-vivid ha-surabhi-kusumÃdi-suvÃsita-jala-paripÆrita-käcanëÂottara-Óata-ghaÂai÷ suvarïa-vedikÃ-nihita-padmarÃga-maïi-pÅÂhopari sannivi«ÂÃæ priya-sakhÅæ gÃndarvÃæ bhagavatÅ paurïamÃsÅ sÃnandam abhi«icya vividha-sulak«aïa-mahÃratna-sa¤cayodaka-sahasra-dhÃrÃbhir jaya-jaya-Óabda-pÆrvakaæ ratnÃbhi«ekaæ cakÃra | v­ndà sa-har«am -- tatas tata÷ ? lalità tato mayaiva sucÅna-vasanena Óanai÷ Óanair aÇgÃny Ãm­jya surakta-dukÆlaæ paridhÃpya ketakÅ-kusuma-suvÃsita-jalada-nÅlottarÅya-vasanenÃvaguïÂhya sukham anyatara-kanaka-0pÅÂhe niveÓya nÃnÃvidha-kusuma-nava-gu¤jÃ-pu¤ja-sumadhura-muktÃdi-maïi-nikarai nindita-Óikhi-pi¤cha-kalÃpa-kÃnti-sukeÓa-pÃÓaæ sudÅrgha-prÃntocchalat-kusuma-gucchaæ veïÅtvenÃvirbhÃvya sva-sva-sevÃ-karma-karmaÂha-parijana-gaïa-dÅyamÃna-vividhÃlepa-bhÆ«a ïa-mÃlyÃdibhir yathÃ-sthÃnaæ yathÃ-Óobhaæ nikÃmam alaÇk­tety ardhokte tat-smaraïÃnanda-janita-kampa-pulaka-svara-bhaÇga-parimilita-divya-moham ÃsÃdayantÅ sà lalità viÓÃkhayà sasambhramaæ p­«Âhe samÃlambya karïe rÃdhe k­«ïa rÃdhe k­«ïeti kÅrtanÃm­tena sandhuk«ità k«aïaæ maunena dhairyam Ãlambya puna÷ kathayitum Ãrebhe || tadÃnÅm eva mÆrcchitÃæ lalitÃm Ãlak«ya -- hà mat-prÃïa-pradÅpa-rÃjinÅrÃjita-carite priya-sakhi lalite! hata-bhÃgyÃhaæ tvayà nirÃÓà k­tÃsmi | hà bhagavan! bhakta-vatsala! bhÃskara-deva! rak«a rak«a | hà santatam Ãpulinda-sakala-gokula-janÃvanÃrtha-kalita-nirvikalpa-mahÃ-saÇkalpa-goku la-sudhÃnidhe jhaÂiti nija-sudhÃmaya-karÃbhimar«aïena mad-vidha-jÅvita-kokila-kula-jÅvÃtu-lalitÃ-nÃmÃdbhuta-pÅyÆ«a-rasÃla-vallÅæ jÅvitÃm ÃcÃrya kilaitat-païenaiva saækrÅya dÃsÅ krityatÃm iyaæ tapasvinÅ rÃdhiketi vilapya sÃÓru-dhÃraæ vegena tÃm ÃliÇgitum ÃgacchantÅ rÃdhikà rasamaya-sÃttvika-mahÃ-stambha-santati-sahacaryà su«Âhu pari«vajya rak«itÃsÅt | ity avakalanÃt trÃsena sÃnta÷kampaæ raÇgaïavallÅ-tulasÅbhyÃæ tat-savidham upalabdhaæ tato raÇnaïavallyà vÃma-bhujayà tat-p­«Âham ava«Âabhya dak«iïa-kareïa m­du m­du m­jyamÃnà hà nÃtha rak«a rak«a iti sÃÓru-pravÃhaæ sa-gadgada-bhëitena tulasyà tu nava-m­dula-tamÃla-pallava-kula-vyajanenÃtijavena bÅjyamÃnà bÃhyam upÃlabhya susthÃm iva lalitÃm ÃlokayantÅ sÃnandà babhÆva | lalità -- huæ ? tÃæ tadà tadÃnandocchalita-sÃttvika-bhÃvÃlaÇkÃra-bhÆ«ita-sabhya-gaïai÷ saha bhagavatÅ vicitra-ratna-siæhÃsanopari samupaveÓya ekÃnaæÓÃ-sodara-kÃmÃkhyÃ-ÓyÃmala-devatÃ-h­dyasthÃsakÃd Ãh­ta-datta-m­gamadena v­ndÃvana-rÃjya-mahÃ-rÃj¤Åtvena ÓaÇkha-ghaïÂÃ-dundubhi-kolÃhala-Óabda-pÆrvakaæ jaya-jaya-Óabdena tilakaæ cakÃra | tata etac-chravaïena sarvÃsÃm Ãnanda-hÃsa-kolÃhale jÃte tac-chravaïÃnanda-samutthita-sÃttvikÃdy-anubhÃvÃn yatnenÃv­tya ki¤cid vihasya mayoktaæ -- lalite! etat kathaæ mayà na j¤Ãyate etena kiæ vo rÃjyam ÃyÃtam ? pratyuta etad uÂÂaÇkanÃt sva-mukhenaiva bhavatÅbhir yu«mat-sahitam idaæ rÃjyaæ mamaiveti nirïÅtam | nÃndÅmukhÅ -- katham iva ? tato'ham -- yato v­ndÃvana-purandarasya mamaiva rÃj¤Åtvena mad-iÇgitenaiva bhagavaty-abhi«ikteyam || viÓÃkhà vihasya -- asaÇgata-bhëin! purandarasya mahi«i devy eva bhavati | sà khalu ÓacÅti prasiddhà svarge vasati | iyaæ tu mama sakhÅ bhÆmi-vihÃriïÅ subhagÃbhimanyor jÃyà mÃnu«Å | mayoktaæ -- tarkÃcÃrya-Óiromaïiæ-manye viÓÃkhe! tvaæ su«Âhu ja¬Ãsi yad bÃraæ bÃram adhÅtam api pratyak«a-khaï¬aæ tvayà vism­tam eva | viÓÃkhà -- kiæ tad vism­tam ? mayoktaæ -- ÓrÆyatÃm | yadi bhavat-sahacarÅ mat-preyasÅ na syÃt tarhi mad-vak«a÷-sthÃsakÃh­ta-m­gamadena kathaæ bhagavatÅ tÃæ tilakinÅæ cakÃra ? kathaæ và mat-kaïÂha-mÃlÃ-hÃra-vaijayantÅbhyÃæ tat-kaïÂham ala¤cakÃra ? lalità -- bho÷ ÓaÓa-Ó­Çga-dhanurdharÃlÅka-purandara! pravara-subhaga-lekhÃvali-kalita-padÃravindÃyÃ÷ gandharva-vidyÃdhara-gaïa-gÅyamÃna-mahÃ-vaibhavÃyÃ÷ ÃtmabhuvÃpi saæstÆyamÃna-caritÃyÃ÷ vividha-kÃma-sampatti-dÃyinyÃ÷ nandy-ÃdÅÓvara-g­hiïyÃ÷ kÃmÃripur-vÃsinyÃ÷ vindhya-vÃstavyaikÃnaæÓÃgrajÃyÃ÷ kÃmÃkhyÃ-nÃma-ÓyÃmala-devatÃyÃ÷ mahÃprasÃda-m­gamada-mÃlÃbhir eva sà kila bhagavatyà vibhÆ«ità | tava kas tatra sambandha÷ ? tuÇgavidyà -- sakhi lalite! sÃdhu sambodhitaæ yad ayam alÅka-purandara eva | viÓÃkhà -- katham iva ? tuÇgavidyà -- ÓrÆyatÃæ asmin mÃthura-pradeÓe yÃcaka-dvija-kalÃvadÃdibhir eva pa¤caviæÓati-kaparrdikÃ-mÃtra-labdhaye deva! mahÃrÃjety-alÅka-sambodhanai÷ k«udrataraika-grÃmÃdhyak«o'pi yathà praphullito bhavati tathaiva ÓakrÃÓanÃÓana-durgata-bhaï¬a-bhaÂÂÃdi-vargai÷ palaika-parimita-navanÅta-mÃtram Ãptuæ v­ndÃvana-purandareti k­tÃsambhavÃlÅka-sambodhana-pÆrvaka-stavÃbhÃsenaiva nisargÃgambhÅra e«a k­«Åbalo bìham Ãtmana÷ purnadaratÃ-mananena nija-jÃlmato'marÃvatÅ-purandaratvam eva prakaÂÅcakÃra | tatas tuÇgavidyà narma-smitam apavÃrya -- bho÷ pÃvana-sarovara-jambÃla-jÃta-jÃmbunada-jÃta-sutÃra-muktÃphalÃdi-vividh a-ratna-vrÃta-viracita-mahÃ-siæhÃsanopari su«Âhu nivi«Âasya saurabha-bharonmÃdÅk­tÃruïa-bhramara-kulocchalita-jhaÇkÃra-rava-nikar eïÃnugamyamÃna-nirmala-gagana-sumana÷-prapa¤cÃvirbhÃvita-vara-muku Âa-bandhÃtibandhÆrottamÃÇgasya sÃnandaæ Óirasi subalena dh­ta-pariïata-kamaÂha-kaÂhora-p­«Âha-supak«a-k­ta-prakaÂa-surabhi-su dh-kaïÃbhivar«i-pravarÃÂapatrasya mas­ïatarakaratalodbhuta-tanurÆha-prakara-racita-cÃmara-dvayenojjvala-ca turÃbhyÃm ubhaya-pÃrÓvayor ÃnandenÃbhivÅjyamÃnasya, atisuprati«Âhita-bandhyÃ-garbha-jÃta-mahÃ-mahÃ-sat-puru«a-vargai÷ padma-gandhÃbhidhÃdivalÅvardha-sa¤cayÃnÃæ sumadhura-paya÷-pravÃheïa v­ndÃÂavÅ-mahendratve'bhi«iktasya, pariïata-saÓottuÇga-Ó­Çga-vinirmita-ma¤jula-kÃrmukÃlaÇk­ta-vÃma-kara- mu«ÂikasyÃsya, tad avadhi yaÓa÷-pratÃpa-prakÃÓa-laharÅ brahmÃï¬a-bhare yÃd­ÓÅ prasarantÅ vartate | tÃm anubhavantÅbhir bhavatÅbhir api sÃk«Ãn mahendratvaæ yan na manyate, tad bhavatÅnÃm anayo'yaæ mahÃn eveti mayi prabhÃsate | iti niÓamya sa-smitaæ nayana-kÆïanena sa-smita-lajjita-man-mukham Ãlokya parasparaæ cÃlokayantÅ«u tÃsu citrà vihasya - bho÷ katham asau pariahasyate bhavatÅbhyÃm ? satyam evÃyaæ devendra÷ | tuÇgavidyà - citre! iti cet sa katham atrÃgata÷ ? citrà - ÓrÆyatÃm | para-ramaïÅto'yam iti sarvata÷ samadhigamya krodhinyà devà padÃghÃtena nirbhartstas tÃæ parama-sukhada-tan-nija-bhavanaæ ca nirvedata÷ parityajya vanam idam Ãgatya parama-ma¤jula-navÅna-gopatvam ivÃsÃdya puraÓcaraïa-vidhÃnenaiva v­ndÃvaneÓvaryÃ÷ kar«ako bhÆtvà sukhena samayaæ gamayann asti | tad enaæ hÃsya-rasa-vi«ayÃlambanam avidhÃya bÃÂika-rÆpa-prÃghuïe' smin sneha eva nikÃmaæ vidhÅyatÃm | tac chrutvà sarvÃsu smera-mukhÅ«u nÃndÅmukhÅ vihasya - sakhi citre! vraja eva nitya-vihÃriïi vrajendra-nandane yat ki¤cit tvayedaæ vyÃh­tam | tasya ÓabdÃrthottha-gƬhÃbhiprÃyeïa bhavitavyam iti lak«yate | tatas tasya vivecana-pÆrvaka-kathanenÃsmÃn ba¬ham Ãnandaya | tata÷ smitvà muni-vratam ÃlambitavatyÃæ citrÃyÃæ v­ndà sÃnandam Ãha - nÃndÅmukhi! asyÃ÷ parama-vidagdhÃyà gƬhÃbhiprÃya÷ sphuÂaæ mayaiva nirvarïyamÃna÷ su«Âhu samÃkarïyatÃm | nÃndÅmukhÅn - katham asya devendratvam ? tat prakaÂaya | v­ndà - dÅvyanti krŬantÅti devÃ÷ - vicitra-vividha-manohara-keli-vilÃsa-ÓÃlina÷ | tathà dÅvyanti viÓe«eïa dyotante iti devÃ÷ | paramojjvala-tejas-taraÇga-h­dyÃdbhuta-saundaryÃm­ta-pravÃha-ÓÃlinas te«Ãæ te«Ãm apÅndro mahÃ-pariv­¬ha iti devendras tebhyo'pi paramotkar«eïa su«Âhu virÃjamÃna ity artha÷ | nÃndÅmukhÅ sa-smitaæ - samÅcÅno'yam artho viv­ta÷ kintu para-ramaïÅ-rata ity asya ko'rtha÷ ? v­ndà - parà anyà tathà parà vipak«Ã, tathà parà paramotk­«ÂÃ, parà cÃsau ramaïÅ ceti para-ramaïÅ ÓrÅ-rÃdhikà tasyÃæ rata÷ paramÃÓaktas tÃm eva paramÃnurÃgeïa ramayann ity artha÷ | campakalatà smitvà - v­nde! devy api nirÆpyatÃm | v­ndà - nÃdevo devam arcayed iti caï¬ikÃ-paricaryÃparatvÃt asya devasya bhÃryeti và | kiæ và amaÇgale maÇgala-Óabdavad iyaæ devÅ | nÃndÅmukhÅ - seyaæ kà ? viÓÃkhà - etÃd­ÓÅ candÃvaly eva bhavi«yati | v­ndà smitvà maunam Ãlambate | sarvÃ÷ smitaæ kurvanti | nÃndÅmukhÅ padÃghÃteneti dhÃr«ÂyÃtiÓayena tasyà anuttamatà sphuÂaiva kintu parama-sukhada-tan-nija-bhavanaæ và katarat ? v­ndà - nivi¬atva-pu«pavattva-bh­Çga-gu¤jitvÃdi-rÃhitvÃt param asukhadam | kiæ và parama-sukhaæ dÃrayatÅti parama-sukhadaæ yat tasyà devyà nija-bhavanaæ sakhÅsthalÅ-nikaÂa-vartinaæ tad apahÃya | nÃndÅmukhÅ - aho! ÓabdÃnÃæ gƬhÃrtha-vij¤ÃyÃs tava vyÃkhyÃ-kauÓalaæ tad asmÃd­ÓÅbhir duravagÃho navÅna-gopatvÃdi-padÃnÃæ gƬho'rtha÷ k­payà prakÃÓyatÃm | v­ndà - veïu-vi«Ãïa-lagu¬a-niryoga-pÃÓa-giri-dhÃtu-citra-nava-Óikhaï¬a-gu¤jÃh ÃrÃraïya-Ó­ÇgÃra-dhÃritvaæ ma¤jula-navÅna-gopatvaæ tatrÃpi navÅna-Óabdena tasya prathamato nitya-nÆtanatà ca dhvanità | puraÓcaraïa-saævidhÃneneti pura÷ saæmukhe bh­Çga-raïita-kusuma-kalita-bakula-rÃja-tale caraïaæ proddÃma-madonmatta-gajendravad-vividha-vilÃsa-samullÃsitam itas tato bhramaïaæ tat-pura÷-saraæ yat saævidhÃnaæ lÅlÃ-kamala-cumbana-kaÇkelli-nava-pallavavad-aæÓena nistula=nistala-dìimÅ-phala-kara-vinyÃsa-käcan-yÆthikÃ-samÃliÇgana-pÆ rvaka-smita-nava-karpÆra-saæmilita-ca¤cala-nayana-kamaläcalÃvalokana-pa ramonmÃdaka-madhura-mÃdhvÅka-pÃyanam | tena malli-bakula-campaka-mÃdhavÅ-kanaka-yÆthikÃdi-kusuma-cayana-vilÃsa-m ÃdhurÅ-bharam anubhavantyÃ÷ ÓrÅ-v­ndÃvana-rÃjadhÃnÅ-vilÃsinyÃ÷ kar«aka Ãkar«ako bhÆtvà tena tÃm unmÃdya nija-nikaÂam Ãk­«yety artha÷ | sukhena ÓlÃghya-madhura-madhura-rasÃsvÃdana-janita-paramÃnanda-sandohena samayaæ sahaja-sarvadojj­mbhamÃïa-vasanta-kÃlaæ nirantaraæ nirupama-vilÃsa-mÃdhurÅbhi÷ saubhÃgya-lak«mÅ-bharaæ gamayan prÃpayann asti tayà sahÃnavaratam anirvacanÅya-madhura-khelÃ-vilÃsa-tat-para÷ san sadà virÃjata eveti | tato'haæ sÃntar-Ãnandaæ -viÓÃkhÃ-ghÃtini v­nde mama v­ndÃvanodyÃna-pÃlikÃpi tvaæ katham etÃsu militÃsi ? madhumaÇgala÷ - priya-vayasya! iyam udyÃna-pÃlÅ sa-lavaïa-takra-Ólathita-bhakta-bhak«aïÃya tad-udyÃna-pÃlanaæ parityajya sÃmpratam ÃsÃæ g­ha-pÃlÅ v­ttÃsti | tat kathaæ na bukki«yate ? v­ndà - aye bhÆsurÃbhÃsa! kuÂabaÂo! nija-sahacara-prathama-mudira-vacana-jaladhÃrÃ-var«eïa praphulla-var«ÃbhÆs tvaæ santata-Óravaïa-kaÂu-Óabdaæ kurvan sarvÃn udvejayann asi | mallÅ-bh­Çgyau - devi lalite! svÃminyà yad anya-patreïa likhitam asti | tat kiæ vism­taæ bhavatyà ? lalità - kiæ tat smÃryatÃm | mallÅ-bh­Çgyau - samucita-kara-dÃne ya÷ kuyuktim uttolya virodham Ãcarati so'tra baddhvà ÓÅghraæ praheya iti | lalità - Ãæ | tat-kara-dÃna-virodhÅ madhumaÇgala eva | tad enaæ latÃ-pÃÓena d­¬haæ nibadhya komalÃyÃ÷ priya-sakhyÃ÷ savidham ÃnÅtvaiva jaÂilÃbhimanyu-pÃrÓve yuvÃbhyÃm eva satvaraæ samarpyatÃm | yathà sa yÃva-grÃma-siæho'bhimanyur eva tìana-pÆrvakaæ sva-karaæ g­hïÃti | madhumaÇgala÷ anta÷-sa-bhayam iva - vayasya! ki¤cin nigƬhaæ kÃryaæ mama g­he vidyate | tat sampÃdyÃgacchann asmi | tato'haæ - dhig brÃhmaïa! katham abalÃ-vÃg-ìambareïa mad-agrato'pi bibhe«i ? madhumaÇgala÷ - mahÃÓÆra! ghaÂÂÅ-pÃlasya tava govardhane dÃna-vartanyÃæ bahuÓa÷ Óauryaæ anubhÆtam asti | yat tasmin dine etÃbhir eva v­ndÃvana-kara-nimittaæ gÃndharvÃ-nideÓena nijottarÅya-paÂäcalena baddhà nÅyamÃnam api mÃæ vÅk«amÃïa eva vilak«as tvam ÃsÅ÷ | aham eva nija-bhÆsuratvaæ viv­tya bhÃgyena katha¤cid urvÃrito'smi | ity uktvà bhÅtim anuk­tya palÃyantam iva taæ kare g­hÅtvà parÃvartya mayoktaæ - lalite! tÃd­ÓyÃ÷ komalÃbalÃyà api katham ahaæ karaæ dÃsyÃmi ? pratyuta balÃt kÃmam ÃdÃsya eva | iti niÓamya netra-bhÃgena mÃm Å«ad avalokayantÅ rÃdhà susmità ÃsÅt | nÃndÅmukhÅ - citre! bÃÂikÃ-prÃghuïa ity asya kas tÃvad abhiprÃya÷ ? lalità - nÃndÅmukhi! taj jÃnaty api kathaæ p­cchasi ? yat sarva-kÃlÅna-nija-vÃsa-grÃma-mahÃvanam apahÃya vatsara-«aÂ-saptaka-mÃtram atrÃgato'sti | nÃndÅmukhÅ - priya-janma-bhÆmes tyÃgena kiæ tÃvat kÃraïam ? rÃdhà auccai÷ - tat-sthÃnasyÃsvÃcchandyÃt janatÃdhikyena tad-grÃme nagara iva jÃte abalÃ-vadha-bhÃï¬a-sphoÂana-nava-nÅta-haraïÃdi-vividha-visad­Óa-vyavas ÃyÃbhyÃsena janita-bahu-vidha-vikarmÃbhilëasyÃsiddhatvÃt nirjane'smin mahati ghane v­ndÃvane kulÃbalÃ-kulÃnÃæ geha-deha adhara-daÓana-vasanÃni svÃcchandyenÃpahartum adhika-lÃlasaiva | ity evaæ lalitayà sphuÂaæ vyÃh­te sa-smitaæ sÃkÆtam Ãha - lalite! sÃmpratam asya tÃd­Óa-vyavasÃyo na d­Óyate | rÃdhà punar anuccai÷ - satyam eva kathyate | yad ayaæ samprati sva-dharma-tyÃgena visad­Óa-saæskÃreïa ca janitÃnyÃd­Óa-buddhi-k­ta-cauryÃdi-du«k­taæ lalitÃcÃryayà pÆrvam api vihita-ni«k­tena nirvÃsya, nirveda-k­ta-vivekena tÃsÃm eva k­«i-v­ttam eva nija-dharmam Ãcarya prakÃmaæ ÓasyÃny utpÃdya tÃbhya÷ pradÃya tat svÃæÓam api svayam ÃdÃya tÃ÷ svÃtmÃnam apy Ãnandayan mahÃÓucir iva virÃjate | ity eva sphuÂaæ viÓÃkhÃpi sa-smitaæ bhëitavatÅ | tatas tan niÓamya sarve«u hÃsa-kolÃhala-mahotsavam Ãvi«kurvatsu sa-kapaÂÃsÆyaæ mayoktam - sakhe subala! dhÆrtÃbhir imÃbhir narma-bhaÇgÅ-mi«eïa mama v­ndÃvana-rÃjyÃdhikÃritaiva dÆrÅkriyamÃïÃstÅti samadhigataæ bhavatà | subala÷ - na kevalam adhikÃritaiva dÆrÅk­tà kintu kar«ako'pi k­to'si | v­ndà - subala! tvaæ bahu-Óruto vicak«aïas tathÃnayor api parama-snigdha÷ | tat kathaæ nÃndÅmukhyà sahÃnayor÷ parama-snigdhayor api rÃjya-hetor vivadamÃnayor ucita-nyÃyÃvalokanena virodhaæ na davayasi ? tato bhadraæ bhadram iti mayà lalitayà cokte subala÷ prÃha - vayasya! prathamaæ tÃvat katham ÃsÃm etad rÃjyaæ tal lalitaiva kathayatu | paÓcÃd bhavÃn api kathaæ và bhavad-rÃjyaæ taj j¤Ãpayatu | tato'haæ - subala! yÃsÃæ vraja-deva-kanyÃnÃm aj¤ÃnenÃpi saÇgam Ãcarya jÃta-vyalÅko'haæ prÃyaÓcittena Óuddho'bhavaæ sa kathaæ tÃbhi÷ samam api punar vÃkovÃkaæ vistarayÃmi ? v­ndà - mahÃÓuddha! bhavad-vÃg-gandha-mÃtreïÃpi samudita-kalu«a-sa¤cayà età api ÓrÅ-v­ndÃvana-cakravartinyà nÆnam aÓe«a-vidhinà ÓyÃmala-vi«ama-Óara-sarovara-mahÃ-tÅrthe puna÷ puna÷ snapanena ÓuddÅk­tà eva sva-nikaÂam ÃpitÃ÷ santi tac cÅrïa-ni«k­tayor ubhayo÷ saævÃde do«o nÃsti | tal lalite! bhavaty eva kathayatu | lalità - prathamaæ tÃvad asmin v­ndÃvana-rÃjye'syÃlÅka-vÃdino dhÆrtasyÃdhipatyaæ tÃvad dÆre'stu sambandha-leÓo'pi nÃsti | nÃndÅmukhÅ - katham iva ? lalità - sva-pait­ka-rÃjye b­had-vana eva kula-kramÃgata-santata-vÃsitvÃt | nÃndÅmukhÅ - kim atra pramÃïam ? lalità - bhÃgavatÃdi-purÃïa-vakt­-vyÃsÃdi-munÅndra-vacanÃny eva | subala÷ - lalite! madhyasthena mayà yathÃrtham eva vaktavyam | tvan-mukham Ãlokya mithyà vaktuæ na Óakyate | tad asya b­had-vana-rÃjyatvenaiva bhavatyà v­ndÃvana-rÃjyÃdhipatyaæ kim ÃyÃti ? kintu tatra cet mahÃ-pramÃïam asti, tad vada | lalità - pratyak«aæ parok«am api bahutara-purÃïa-vacana-kulam asti | tatrÃpi pratyak«a-parok«ayo÷ pratyak«am eva balÅya ity anusÃreïa pratyak«am eva grÃhyam | nÃndÅmukhÅ - kiæ tat pratyak«aæ pramÃïam ? lalità - mayà kiæ tad vaktavyam ? yu«mÃkam anubhÆtam eva tat | nÃndÅmukhÅ - na smaryate | tat prakÃÓaya | lalità - brahma-g­hiïÅ-sÃvitrÅ-prabh­ti-devy-Ãdibhir dundubhi-vÃditrÃdi-kolÃhala-pÆrvakaæ k­to'tra mahÃ-siæhÃsane you ratnÃbhi«eka÷ sa ca trilokÅ-vÃsi«u kasya và paramÃnanda-pradÃyako na saæv­tto'sti | tata÷ subala÷ - lalite! etat tu tÃvad anyathÃtvena nirÆpya priya-vayasyo yu«mÃn apy ÃtmasÃt kartuæ virÃjamÃno vartate | lalità - subala! etac ced bhavad-dvipada-gopa-priya-vayasya÷ satyam eva vakti tarhi v­ndÃvana-rÃjye ‘bhi«iktÃyà mahÃ-siæhÃsana-sthÃyà ity Ãdi tathaitasyÃÓ caraïÃnujÅvino mamety Ãdi vyÃh­tya svÃmy asau sÃmpratam api kathaæ tac caraïa-paricaraïa-mÃtraika-lÃbhÃya tan-mantra-rÃjam ÃdÃtum ÃgraheïÃdhyavasyann astÅty Ãdi sarvaæ kiæ bhavÃd­gbhir vism­tam ? nÃndÅmukhÅ smitvà - lalite! asya vilÃsino rÃja-putrasya madana-modaka-bhojino mahÃ-kÃmukasya yat pralapitaæ tat kim atra pramÃïaæ syÃt ? anyac ced gìhaæ pramÃïaæ syÃd darÓaya | v­ndà - yad yat pramÃïam iyaæ darÓayati, tat tad evÃsyonmÃdino rÃja-putrasya pak«am ÃÓritya yuvÃbhyÃæ khaï¬yate | ato'nyat sarvatra prasiddham api pramÃïaæ lalitÃtikopena noÂÂaÇkayati | nÃndÅmukhÅ - v­nde! tat tvayaiva tÃvat kathyatÃm | v­ndà - premnà nijÃsÃdhÃraïa-sÃrÆpya-dÃna-pÆrvakam iyaæ v­ndÃÂavÅ priya-sakhyà sva-priya-sakhÅtve nityaæ nirÆpitÃstÅti | nÃndÅmukhÅ - kÅd­Óaæ svÃrÆpyaæ tat kathyatÃm | v­ndà - ÓrÆyatÃm - tanor asyà jyoti÷-parimala-carac-campaka-latÃ- valÅ vidyud-vallÅ-jayi-kanaka-yÆthÅ-tatir api | svarÆpaæ sÃrÆpyaæ param agamayad vallava-pure mukhasyÃpi prodyad-ruciratara-rÃjÅva-nivaha÷ ||1|| d­Óor Å«ad ghÆrïan-nava-kuvalayÃnÃæ samudayas tathà lÅlÃs tiryak-kamana-gamanonmatta-hariïa÷ | lasad-bimbÅ-v­ndaæ vara-vikaca-bandhuka-nikaro'py asausÅdhu-syandi-sphuriad-adhara-yugmasya suk­tÅ ||2|| bhujÃyà vallaryaÓ calana-lalitÃÓ ca¤cu-nicayÃ÷ ÓukÃnÃæ nÃsÃyÃs tila-kusuma-sakhyà dyuti-bh­ta÷ | smitasya pronmÅlat-kumuda-nikaro danta-surucer alaæ gandhair andhÅk­ta-madhukarÃ÷ kunda-kalikÃ÷ ||3|| bhruvor bhaÇgÅ-bhrÃmyad-bhramara-vara-paÇkti÷ parimità lalÃÂasya sphÆrjat-subhaga-baka-pu«pÃti-su«amà | alaæ veïer udyan-mada-Óikhi-Óikhaï¬Ãvalir asau Óruter mu¤jÃyuktir madana-dhanu«o jyÃ-dyuti-mu«a÷ ||4|| alaæ bilvaæ tÃlaæ karakam udayac cÃru-kucayo÷ sphurad-vak«a÷-sthalyÃ÷ kanaka-k­ta-siæhÃsana-gaïÃ÷ | nitambasyaitasya sphurta-nava-ghaïÂÃ-rava-bh­ta÷ sphuÂaæ vaæÓa-dhvÃnäcita-guru-giri-sphÃra-vikaÂÃ÷ ||5|| varoru-dvandvasya smara-kali-samarthasya sarasa- prabhÃrambhÃ-stambhÃ÷ sthala-kamala-saÇghÃÓ caraïayo÷ | sadonmÃda-prodyad-gaja-gamana-Óik«Ã-guru-gater marÃlÅ-pÃlÅnÃæ lalita-calitodyac-caturatà ||6|| alaæ bhrÃjaj-jambÆ-phala-malaka-paÇkte÷ Óata-mitaæ madhau ma¤ju-dhvÃnÃ÷ pika-yuva-k­tÃÓ cÃru-bhaïite÷ | prasanna-ÓrÅ-vaktra-sphurita-nayana-prÃnta-naÂana- kramasya smerodyat-sarasija-naÂat-kha¤jana-gaïa÷ ||7|| sphurat-premïà neträjana-galita-pÃnÅya-vitater yamÅ ceto-ga¤gÃ-jalam amala-cittasya satatam | ghana-sveda-syandasya ca vividha-kÃsÃra-nivaho mahÃrÃgasyoccai ruci-rucira-gu¤jÃ-phala-kulam ||8|| sapatnÅ-nÃsÃnÃæ satatam atitÃpaæ janayatÃæ suh­c-chreïÅ-nÃsÃ-pramadam anubelaæ racayatÃm | vapu÷-saurabhyÃïÃæ parimilita-sarva-vraja-bhuvÃæ nikÃmaæ kÃÓmÅra-vraja-kamala-garbhà vara-ruca÷ ||9|| sumero÷ kÃntÅnÃæ mada-damaka-d­pyal-lava-kaïa- chaÂÃyà vidyuc-chrÅ-racita-bhajanÃyÃs tanu-ruca÷ | sphurad-bhÆmi-bhÃgÃ÷ kanaka-nicitÃ÷ sadma-nivahà guhÃnta÷-ku¤jÃntar-girikula-ÓilÃÓ ca kvacid api ||10|| hradÃ÷ ÓrÅman-nÃbhes tad-upari-lasal-loma-laharer bhujaÇgÃlÅ-kÃlÅ bata vakaripor vepathÆ-bh­ta÷ | vadÃnyatvÃdÅnÃæ surataru-gaïÃnÃæ ratna-khacitÃ÷ paraæ romäcÃnÃæ priyaka-guru-ki¤jalka-nikara÷ ||11|| pare ye muktÃ÷ syu÷ sthira-cara-padÃrthà vraja-bhuva÷ sadà stavyà bhavyais trijagati nikÃmaæ jana-kulai÷ | sad-aÇga-pratyaÇga-prakara-su«amÃyÃ÷ param umÃ- rati-ÓrÅ-varïyÃyÃ÷ pari«adi yathà yuktam api te ||12|| rameÓa-svÃnandocchalita-parama-vyoma-purato'py ajasraæ visphÆrjad-vipula-sukhadaika-druma-latà | samasta-brahmÃï¬e ÓaÓivad-udayat-prau¬ha-yaÓasas tata÷ ÓrÅ-rÃdhÃyÃ÷ prakaÂam aÂavÅyaæ priya-sakhÅ ||13|| tato'haæ sÃÂopam avadam - vrajendra-svÃrÃjye vijayi-yuvarÃjatva-vidhinà samÃsikta÷ sneha-stimitam atimitrÃdi-valita÷ | nijÃm etÃæ rak«Ãmy aÂavim iha gocÃra-mi«ata÷ kathaæ svÃrÆpyeïaiva tu bhavatu va÷ sÃmpratam iyam ||14|| tac chrutvà v­ndà - sakhitvaæ yo yasya vrajati nija-sÃrÆpyam athavà na cet tasya syÃn no bhavati param anyasya hi tadà | kathaæ no g­hïÃsi druta-gatir idaæ hanta kathayan svayaæ gatvà lak«mÅæ tad inasamarÆpaæ gaïam api ||15|| tan niÓamya sÃÂÂa-hÃsaæ madhumaÇgala÷ - bho asatya-vÃdini v­nde! kurcikÃ-lobhena nija-devÅtvam uts­jya vandinÅ bhÆtvÃ, mithyÃ-stava-mÃtreïaivÃsmad-v­ndÃÂavÅæ nija-sakhyÃæ sa¤cÃrayituæ kathaæ Óak«yasi ? nÃndÅmukhÅ - lalite! vij¤a-prÃcÅna-munÅÓvara-vacanaæ vinà ko'pi nirasto na bhavi«yati tasmÃt purÃïa-vacanam eva darÓaya | lalità - asya pak«am ÃÓritya tÃd­gbhir evaæ cet kathyate tadà tatra gatvà bhagavatyÃ÷ sakÃÓÃd bahÆni purÃïa-vacanÃni ÓrÆyantÃm | subala÷ - bhavatya eva paÂhantu | lalità - vallava-jÃtÅnÃæ tatrÃpi strÅïÃm asmÃkaæ purÃïa-vacana-pÃÂhe'dhikÃra eva nÃsti | subala÷ - v­ndeyaæ devÅ | tad iyam eva ÓrÃvayatu | v­ndà sm­tim abhinÅya - atra subahÆni vacanÃni santi | tÃni kati pÃÂhyÃni kintu anye«u deÓe«u anyÃ÷ p­thak p­thag devÅr adhikariïÅr uktvà rÃdhà v­ndÃvane vane iti sarvopamardakaæ purÃïa-vacanaæ bhagavatyÃ÷ sakÃÓÃt kena và na Órutam asti | tatas tÃsÃæ jayÃbhimÃnena praphullatÃm Ãlokya madhumaÇgala÷ sÃÂopam Ãha - nÃndÅmukhi! sarva-purÃïa-Óirasi mahopani«adi gopÃla-tÃpanyÃæ v­ndÃvanasya k­«ïa-vanatvena prathita-khyÃtyà v­ndÃvana-rÃja-dhÃnÅ-purandaratvena priya-vayasyaæ brahma-bhavÃdayo'pi nirantaraæ gÃyanta÷ santÅti ke và na jÃnanti ? tata÷ Órutyà sm­tir bÃdhyate ity asmÃkam evedaæ rÃjyaæ susiddham | tat sakhe subala! vidÃvayÃm Ærita÷ para-rÃjya-kÃÇk«iïÅ÷ | tata÷ sakhe tvam eva me priyaÇkara÷ priya-vayasya iti sÃnandaæ madhumaÇgalam ÃliÇgati mayi ki¤cid vailak«yam iva rÃdhÃdhi«Âhita-niku¤jam Ãlokya lalitÃdi-mukham ÃlokayantyÃæ nÃndÅmukhyÃæ rÃdhà smitvà anuccai÷ - aho k­«ïeti Óabda-Óravaïa-mÃtrata evÃnena mahÃ-dÆra-darÓinà tad-artham abuddhvaiva para-rÃjye'smin sva-tÃtam arpayatà kiæÓuka-kusuma-sÃd­Óyena durvidha-bodhasya rolambasya Óuka-tuï¬a-pÃna-smaraïaæ su«Âhu samÃnÅtÃ÷ sma÷ | tatas tasminn eva varïa-vinyÃse solluïÂhaæ lalitayÃpi prakÃÓite sati k­«ïa-vana-ÓabdasyÃrthÃntaraæ nÆnam e«Ã ghaÂayi«yatÅti tad-abhiprÃyaæ manasi manÃk vicÃrayati mayi nÃndÅmukhÅ sacamatkÃraæ mÃæ prÃha - jayÃkÃÇk«in! ekaæ vij¤Ãpayitum icchÃmi yadi tubhyaæ rocate | tato'haæ - kÃmaæ kathyatÃm | nÃndÅmukhÅ - ÓyÃma-vana-samÃsam Ãcarya tvayà saha tat-samÃsenaiva nyÃyam Ãcarya tvÃæ parÃjitya svarÃjyam ÃdÃtuæ laliteyam abhila«ati | tato'haæ - vividha-kusuma-candana-varïikÃdibhi÷ Ó­ÇgÃra-racanÃcÃryeyam | tad eva jÃnÃti yad anayà tad-vana-pu«pair muhu÷ Ó­ÇgÃrito'smi | tad vyÃkaraïasya keyam ? v­ndà smitvà - vyÃkaraïa-vij¤aæ-manya! tvatto'pi mat-priya-sakhÅ lalità tad-vyÃkaraïasya prathitÃcÃryà | lalità - pÃmari v­nde! apehi apehi | v­ndà - tvat-pak«am ÃÓritya vivadamÃnÃæ mÃæ kim ity Ãk«ipasi ? lalità - bho÷ samÃsÃcÃrya-ÓÃrdÆla! kathaæ svepsitÃpara-samÃsena vibhÅ«ikÃæ pradarÓya mat-priya-sakhyÃ÷ khelÃspada-k­«ïa-vanam idam ÃdÃtuæ v­thaivÃdhyavasyasi | yato'tra nityaæ vaiÓvÃnaravaj jÃjjvalyamÃna-bahuvrÅhi-karmadhÃrayÃdy-avadhÃraïata÷ svayam eva dÆrÃd evÃpasari«yasi | [samÃsÃbhij¤a k­«ïa-vana-Óabdasya narma-cchalena tat-puru«a-samÃsaæ viracayya para-rÃjyaæ grahÅtuæ katham abhila«asi | yad atra karmadhÃraya-bahuvrÅhi-samÃsayor evÃvakÃÓa÷ |] tato mayoktaæ - caturaæmanye! prakaÂe'tra tat-puru«a-samÃse kathaæ karamadhÃrayÃdi-yojanà sambhavati | bhavatu bhavatu durjana iti nyÃyena tad eva tÃvat kathaya Órotavyam | rÃdhà anuccai÷ - vanasyÃsya ghanatÃ-prÃcaryeïa k­«ïaæ ÓyÃmaæ ca tad-vanaæ ceti karmadhÃraya÷ sphuta eva | ity evaæ lalitayÃpi sphuÂaæ bhëite campakalatà sa-ÓlÃgham Ãha - lalite! sÃdhu sÃdhu satyaæ satyaæ yata÷ karmÃïi ari«Âa-keÓyÃdi-vadha-kÃliya-damana-govardhanoddharaïa-nitya-rÃsÃdi-lÅlà dhÃrayati ni«pÃdayati prakÃÓayati và ity asya vanasya karmadhÃrayatvaæ sphuÂam eva prasiddham | punar lalità rÃdhÃnucca-bhëitam evÃnuvadati - k­«ïÃni kvacid kvacid atiÓyÃmÃni vanÃni yatra tat k­«ïa-vanam iti v­ndÃvanasya viÓe«aïatvena bahuvrÅhir api | v­ndà -- satyaæ satyaæ kÃlindÅ-tÅra-rÃsa-sthalyÃm andhakÃri-baÂa-vanaæ, tathà govardhanopaÓalya-para-rÃsa-sthalyÃm andhakÃri-nivi¬a-vanaæ sarvÃnanda-karaæ suprasiddham eva | indulekhà - lalite! satyaæ satyaæ bahavo brÅhayo dhÃnyÃdi-ÓasyÃni kiæ và kedÃrikÃ-jÃtatvÃn muktà eva brÅhaya÷ | bahavo brÅhayo yasmin nityasya vanasya bahuvrÅhatvaæ sphuÂam eva | tata÷ sa-garva-garbhitaæ hasantÅ«u tÃsu mayoktaæ - nÃnÃ-kuÂa-kalpanÃ-nagarÅ-cakravartini lalite! mukham atra tat-puru«a-samÃsaæ kalpita-karmadhÃraya-bahuvrÅhibhyÃæ kathaæ davayituæ Óakyase | lalità - mahÃ-paï¬ita! tat-puru«as tatpuru«a iti bÃraæ bÃraæ jalpasi | tatpuru«as tÃvad aneka-vidho bhavati | tatra katamo'yaæ sa iti su«Âhu nirïÅya kathyatÃm | mayoktaæ - ja¬a-buddhike! k­«ïasya vanaæ k­«ïa-vanam iti «a«ÂhÅ-tatpuru«as trijagati suprasiddha eva | rÃdhà - k­«ïasya vanam iti cet tarhi sakhÅsthalÅ-baÂa-Óreïir eva puru«a-ÓÃrdÆlasya tava vanam | yata÷ «a«ÂhÅ-tatpuru«o'pi nityaæ tatraiva vartate | atra «a«ÂhÅ-samÃsasya sambhÃvanÃpi na vidyate ity evaæ vihasya lalitayÃpy ukte nÃndÅmukhÅ - lalite! e«a te vÃg-vinyÃso garbhita-sandarbha iti lak«yate tat prakÃÓya kathyatÃm | tato lalità netrÃnta-nÅlotpala-mÃlayà mÃm akurvatÅ smita-garbhitam Ãha - nÃndÅmukhi! «a«ÂhÅ kÃcid ekà | tasyÃ÷ puru«a÷ patir eva jano và «a«ÂhÅ-tatpuru«a÷ | viÓÃkhà sa-smitaæ - lalite! tat-puru«o j¤Ãta eva | sà tÃvat kà ? lalità - candrÃvalÅ | viÓÃkhà - candrÃvalÅ kathaæ «a«ÂhÅ ? lalità - devÅ-gaïa-madhye prathama÷ kaæsa-gopo govardhana-mallo mahÃ-bhairava÷ | dvitÅyà tan-mÃtà bhÃruï¬Ã caï¬Å, t­tÅyà candrÃvalÅ-mÃtà mahÅ-karÃlà carcikà | caturthÅ Óaivyà kÃlÅ | pa¤camÅ padmà ÓaÇkhinÅ prasiddhà | «a«ÂhÅ sakhÅsthalÅ-baÂa-vÃsinÅ candrÃvalÅ «a«ÂhÅ | yato baÂa-vana-vÃsitvÃt tasyÃ÷ «a«ÂhÅtvaæ yuktam eva | tata÷ sarve«Ãæ hÃsa-kolÃhala-v­tte ahaæ svagataæ - aho buddher vari«Âhatà vraja-bÃlÃnÃæ, yad aham api vacanÃÂopa-vilÃsair nirvacanÅk­to'smi | prakÃÓaæ sa-nirvedam ivÃhaæ - nÃndÅmukhi! asmad-datta-bhoga-rÃga-mas­ïa-vasanÃdibhi÷ saævardhitÃbhir asmad-datta-muktÃ-maïi-pravÃla-kamala-rÃga-marakata-vajrÃdi-khacita-vi vidha-bhÆ«aïa-bhÆ«itÃbhi÷ sÃmpratam abhinava-yauvana-mahÃdhana-garveïojjhita-guru-laghu-gaïanotkarÃbhir asmat-k­«aka-gujjara-gajjarÅbhir apy etÃbhir helollÃsita-ca¤cala-nayana-prÃnta-nartana-pÆrvakaæ sÃhaÇk­ti-vacanìambara-vinyÃsa-bhareïa samasta-vraja-sÃmrÃjya-sÃrvabhaumasya paramoddaï¬a-kumÃro'ham api niravadhi-vi¬ambyamÃno'pi kevalaæ bhagavatÅ-caraïa-parijana-mukhya-nÃndÅmukhÅ-mukham Ãlokya tathaika-grÃma-vÃsenÃpakÅrti-bhayena ca etat-k­taæ pratÅpa-vyavasitam api etÃvantaæ kÃlaæ du÷khadatvenÃpi na gaïitavÃn asmi | sÃmprataæ mama do«o na deya÷ | adhunaiva nija-nija-vak«asi mas­ïa-mecaka-paÂa-parive«Âitam ativicitrita-kÃrtasvara-sampÆÂa-yuga-puÂitam aruïa-dvitÅyÃ-ÓaÓadhara-mudrÃ-mudritaæ sva-sva-pariv­¬her api kadÃpy anÃlokita-caraæ durlabha-nava-tÃruïya-dhanaæ mahÃ-tÅvra-nakha-bha¤ais tathaiva nirupama-daÓana-cchada-padmarÃga-mahÃ-ratnam api daÓanoddhara-sÃmantair api luïÂhayitvà età vacana-dhana-daridrà vidadhÃno'smi | iti sÃÂopaæ sahasopas­tya tÃ÷ sandidhÅr«au mayi kuÂila-bhrÆ-nartana-valita-smita-Óavalita-kaÂÃk«eïa mad-avalokana-pÆrvakam itas tato manÃg apasarpantÅ«u sarvÃsu, sa-ro«am iva lalità - aye ÓyÃmala rasa-pÃna-nirata! apehi apehi | etÃæ te matta-tÃra-bhaÂÅæ vrajeÓvaryai varïayituæ vayaæ calitÃ÷ sma÷ | satyabhÃmà sa-camatkÃraæ hasantÅ - vinodin! ekaæ pra«Âum icchÃmi | k­«ïa÷ - priye! vij¤Ãpaya | satyabhÃmà - rÃdhÃ-svagata-lapitÃvalir eva lalitÃdibhir api katham anvavÃdi ? k­«ïa÷ - priye! rÃdhÃyÃ÷ kÃya-vyÆha-rÆpà eva lalitÃdayas tat kathaæ nÃdhigami«yanti ? satyabhÃmà - subhaga! rÃdhÃyà narmottara-varïa-vinyÃsa÷ kathaæ và bhavan-mÃnasa-sa¤cÃrÅ babhÆva ? madhumaÇgala sa-gadgadaæ - priyasakhi satye! parimala-ma¤jarÅ-ma¤jula-m­gamadÃv iva paraspara-saæp­ktau gÃndharvÃ-giridhÃriïau tat kathaæ na sa¤caratv iti | iti tad-vacana-niÓamana-madhura-paya÷-pÃna-parivardhita-gÃndharvÃ-virahot kaÂa-kaÂu-garalodbhaÂa-vikaÂa-jvÃlÃ-jÃla-janitÃbhi÷ | puna÷ punaÓ cÃlyamÃna-h­daya-marma-nimagnÃrdha-bhagna-pratapta-lauha-tiryag-avaÓa lyojj­mbhita-yÃtanÃ-bharato'pi mahÃ-tÅvra-pŬÃvalÅbhir abhito'vanta-nirbhara-kÃtaro yadà babhÆva tadaiva tad-avadhÃnata÷ sa¤carad-apÆrva-jìya-mohonmÃdÃdi-priya-sahacara-samudaya-sahita-sÆdd Åptatama-stambha-kampÃdy-a«Âa-sÃttvika-priya-vayasye«u bìham ahaæ pÆrvakaæ ahaæ pÆrvaka-k«elana-vidhinà narmocchalita-paraspara-vijayÃya pragìha-prÃgalbhyam upalabhya yugapat tvaritam upary upari tam ÃliÇgituæ sarvata÷ sarabhasam ÃrabhamÃne«u - re re vidagdha-Óiromaïiæ-manyÃ÷! khelana-samayam uttamaæ labdhÃ÷ stha ity upÃlabhya ÓrÅmat-premÃnirvacanÅya-pariïÃma-viÓe«a-svarÆpeïa niravadya-h­dya-sauh­dyÃcintya-mahima-mahau«adha-rasÃti-vaÓÅk­ta-sapri ya-parijana-gaïa-k­«ïaika-sarvasva-rÆpeïa samastÃtarkya-mahÃ-mahÃ-prabhÃva-bahuvidha-lÅlÃdi-Óakty-apaïa-cintÃ-r atnÃdi-ratna-vi¤cholÅka-maÇgalÃkareïa nirupama-vividha-vaidagdhya-cÃturya-samayÃdi-vij¤atva-sugandha-kusumot karÃnirbharÃrÃmeïa ÓrÅ-ÓrÅ-rasa-nÃma-prÃïa-priyatama-narma-sakhena sa-bhrÆ-bhaÇgaæ nayana-ghÆrïana-lÅlayà vihita-prati«edhÃt svayam api ca paÓcÃd avadhÃya | bho bho÷! anÃyyam anÃyyam iti rasaj¤Ãæ daÓanai÷ saædaÓya laghu laghu sa-saÇkocaæ sva-p­«Âena dÆram apasaratsu te«u - tato'sphuÂa-bahir-vikÃra-nikara÷ sambh­ta-h­t-kampÃtiÓaya÷ sa ÓrÅ-ÓrÅmÃn yÃdavendra÷ svagatam idaæ vilalÃpa - hà mat-prÃïa-kapota-vÃsa-ba¬abhi-prema-sphuran-mÃdhurÅ-dhÃrÃpÃra-sarid -vare! guïa-kalÃ-narma-prahelÅkhane! hà man-netra-cakora-po«aka-vibdhu-jyotsnÃ-tate rÃdhike! hà hà mad-duritena kena nidhivat prÃptà karÃt tvaæ cyutà ? tata÷ satyabhÃmà - yÃdavendra! ÓrÅman-mukhÃravindÃd gokula-vilÃsa-mÃdhurÅ-makarandaæ dhayantyà api mama pipÃsà param ullÃlasÅti | tat-k­payà tad eva puna÷ pÃyaya | k­«ïa÷ - priye ÓrÆyatÃm | tato madhumaÇgalenoktaæ - sakhi lalite! priya-sakhasyÃham alaÇghya-vÃkya-sacivo'smi | tad apÆrvaæ kam apy utkocaæ mahyaæ dehi | mayà mauktika-mÆlyena va÷ sÃcivyaæ vidhÃsyate | viÓÃkhà - Ãrya! kim apy atra nÃsti | sÃyaæ sa-kroÓanÃrthaæ tubhyaæ varÃÂikÃ-catu«Âayam avaÓyaæ deyam | yadi pratÅtir na kriyate tvayà nÃndÅmukhÅ pratibhÆr g­hyatÃm | madhumaÇgala÷ sa-krodhaæ - avadya-bhëiïi ÃbhÅrike! ti«Âha ti«Âha | e«o'haæ sadya eva tavaitat prÃyaÓcittaæ kÃrayann asi iti nigadya mÃæ pratyuvÃca - priya-vayasya! bhavan-m­dula-vacana-druta-gh­ta-dhÃrayà saævardhita-garva-vaiÓvÃnarÃbhir amÆbhi÷ su«Âhu bhavantam upÃlabhya mÃm api baddhà netuæ vyavasÅyate | tato'haæ - sakhe! satyaæ satyaæ yathà vinà rÃjadhÃnÅ-jayena tad-deÓÃ÷ su«Âhu vaÓà na bhavanti | tathaitad yÆtheÓà parÃbhavam antareïa tadÅyÃ÷ katham amÆr amÆkà na bhavantu | iti nigadya rÃdhÃ-sanÃthaæ ku¤jaæ paÓyan sa-nirvedaæ punar avadaæ - kiæ kartavyaæ sà kilaitad bhayenaiva mat-sÃnnidhyaæ nÃsÃditavatÅ iti niÓamya drutam udgrÅvikÃvalokanÃt saÇkucantÅ rÃdhà ku¤ja-madhye nivi«Âa÷ babhÆva | satyabhÃmà - tatas tata÷ ? k­«ïa÷ - tato'haæ - nÃndÅmukhi! lalitÃdÅnÃæ tÃruïya-dhanÃd api tasyÃs tÃruïya-dhanaæ pracurataram amÆlyam apÅti j¤ÃyatÃm | nÃndÅmukhÅ - katham iva ? mayoktaæ - yata ÃsÃæ tÃvat sampÆÂa-dvaya-parimitaæ tat tasyÃs tu mahÃ-mataÇgaja-kumbhato'pi nistalatvenonnatatvena pariïÃhena ca pravÅïatare h­n-madhyasthe gokula-prasiddha-taskara-bhÅtyeva m­gamada-paÇkÃdi-lepena varïÃntaram Ãpite hiraïmaya-kumbha-yugale paripÆrïaæ tat | nÃndÅmukhÅ - mohana! atisuguptam etad dhanaæ kadÃpi bhavad-d­«Âa-caraæ v­ttam asti | tato'haæ sa-smitaæ - nÃndÅmukhi! vidyuc-camatk­tim iva sak­d Åk«itam asti | nÃndÅmukhÅ - kadà ? mayoktaæ - ekasminn avasare nija-sarovara-snÃnÃd uttÅrya nija-madhurÃÇgataÓ cÅnÃæÓukena rahasi tayà ni÷sÃryamÃïe payasi sumanoharaïÃya daivÃt tatraivÃgatena mayà manÃg evÃvalokitaæ tat tata÷ sà sabhayam iva sahasaiva ÓyÃmala-ÓÃÂikäcalenÃv­tavatÅ | samprati mad-bhÃgya-vaÓÃd yadi kutrÃpi yauvana-dhana-garvità sÃsmad-rÃjyÃbhilëiïÅ mac-cak«u«or aparok«Åbhavet tadà nakha-daÓana-bhaÂa-sÃmantÃn antareïÃpi chÃyÃ-dvitÅyena mayà kara-kamala-yugenaiva tat-kumbha-dvayam Ãlo¬ya tÃruïya-dhanÃnya Ãtma-sÃtk­tya sÃdhvasa-labdha-kampa-pulakÃyÃæ tasyÃæ yÆtha-nÃthÃyÃæ nirvacanÅ-k­tÃyÃæ tad-amÃtya-ghaÂeyaæ mahÃ-vaikulyena sva-sva-tÃruïya-dhanaæ g­hÅtvà palÃyitum api su«Âhu-sthÃnam api nÃpsyati kiæ và tad-dhana-samarpaïa-pÆrvakaæ Óuddha-bhÃvena mÃm eva paricari«yati | tad atik«udrÃbhir Ãbhi÷ sva-mahimonnÃha-glÃni-kÃriïà vÃkovÃkena kim ? tata÷ ki¤cit smitvà nÃndÅmukhÅæ prati rÃdhà anuccai÷ prÃha - ayi capala-brahmacÃriïi! apehi apehi | viÓÃkhà - aho u¬¬Åya calitum aÓakyasya bimbÅmÃtraika-bhojino bubhuk«itasya lolubha-Óukasya manasi durlabha-madhura-drÃk«Ã-bhak«aïam etat | madhumaÇgala÷ - priya-vayasya! mad-abhÅ«Âa-pÃrito«ikaæ dehi dhruvam adhunaiva bhavad-rÃjyÃbhilëiïÅæ rÃdhÃæ tÃæ bhavat-kara-gatÃæ vidhÃsye | tato'ham - sÃyaæ mi«ÂÃnna-bhojanaæ dÃsye | madhumaÇgala÷ - mÃthura-rÃja-pÃrÓve phutk­tya tad-aÓvÃrƬhÃnÃæ Óatam ÃnÅya p­«Âha-deÓe carma-rajjvà kaphoïi-dvaya-bandha-pÆrvakaæ kaÓÃbhis tat-patir abhimanyus tathà tìayitavya÷ yathà sa eva tÃm ÃnÅya dadÃti | tata÷ sarve smayayanti sma | lalità - viÓÃkhe! kam api mahÃbhÃgam uddiÓya yat ki¤cin nivedayÃmi tat Ó­ïu | viÓÃkhà - kathyatÃm | tata÷ kadamba-bhÆruhÃgram abhivÅk«ya lalità - bho v­ndÃvana-cara-tapasvi-vara! tvaæ tÃvat phalÃhÃrÅ khyÃtas tat-sva-maryÃdhÃm ullaÇghya bhavad-ayogya-parama-durlabha-sÃdhvÅ-h­dayaÇgama-mahÃ-dhane lÃlasÃm udvahan kathaæ kalu«ito bhavann asi ? viÓÃkhà - lalite! bubhuk«ito'yaæ tapasvÅ phalam anÃlabhya etad ayogyam api kartuæ prav­tto'sti | tad uttama-phalam asmai samuddiÓyatÃm | tathÃpi dharma-v­ddhir bhavi«yati | lalità smitam apavarya - viÓÃkhe! kim asau mÃnasa-jÃhnavÅæ na jÃnÃti ? viÓÃkhà - sarvatra bhramaïa-ÓÅlo'yam atiprasiddhÃæ tÃæ kathaæ na j¤Ãsyati ? lalità - tad vÃyavya-tÅre sarvataÓ-calà kÃcid apÆrva-padmà sphuÂam ekà vallarÅ vartate | tasyà madhya-bhÃge parama-manoharaæ ahrasvaæ tumbÅ-phala-dvandvaæ tathÃgre ca ak«Åïam akaÂu-bimbÅphala-yugalam asti | (199) viÓÃkhà - gosvÃmin! tvaritam eva tatra gatvà tva-yogya-tad-anuttama-phalopabhogena sÃdhvÅ-dhana-lobham apahÃya sva-dharmaæ pÃlayatà bhavatà parama-sukhinà bhÆyatÃm | tata÷ sarvÃsu hasantÅ«u mayoktaæ - lalite! tapasya-sÃvayÃcita-v­tti÷ kara-pÃtrÅ bhak«aïe ni«iddhaæ tumbÅphalaæ nopabhuÇkte | kintu atraiva nirbhara-nija-pradyota-bhareïa yà d­ÓyamÃnÃpi na d­Óyate | tasyÃ÷ käcanavallyÃ÷ kro¬e madhura-rasa-maya-ÓrÅ-phala-dvandvaæ yad vidyotate tat svayam eva saivÃgatya praïaya-pÆrvakaæ madhura-vacanenainaæ nimantryÃsya karo yadi pariveÓayati, tadà tad-upabhogena sukhÅ bhavann asau tathÃÓi«ayati yathà tat-phalonnatir mahatÅ syÃt | tatas tan niÓamya rÃdhà anuccai÷ - narma-lampaÂo'yaæ dhÆrta÷ | ÓaÇke vaidagdhyenÃtratyÃæ mad-avasthitim avadhÃrya mÃm eva kadarthayitum imÃæ vacana-bhaÇgÅæ vitanoti | tad ita÷ ku¤jÃntaram ÃsÃdya sva-gopanam eva nÆnam ucitam | iti manasi bhÃvayantyÃæ tasyÃæ punar mayoktaæ - priya-sakhi lalite! ayaæ v­ndÃvana-cÃrÅ mahÃ-vinodÅ k«uïïa-yÆtheÓÃæ tvÃæ paÂÂa-rÃj¤Åæ vidhÃya tvayà sahaika-siæhÃsa upaviÓya viÓÃkhÃ-prabh­ti-v­ndÃvana-carÅïÃæ lÃsya-vilÃsam Ãlokayitym abhila«ati tad Ãj¤ÃpyatÃm età n­tyantu | lalità sa-krodhaæ - nÃndÅmukhi! asman-muktÃ-kedÃrikÃ-kara-parivartanena kim asya vidÆ«akasya narma-dhanam eva dÃpayituæ vayam atra vyÃghoÂyÃnÅtÃ÷ sma÷ ? tad etÃæ narmÃdi-gati-kriyÃm apahÃya yathÃsau subalena saha yathÃrthaæ lekham Ãcarya kedÃrikÃ-karaæ dadÃti tathà vidhÃyÃsmÃn drutaæ g­hÃya prasthÃpaya | nÃndÅmukhÅ - bhavatÅnÃæ kiyÃn kara÷ saæmata÷ syÃt tat tÃvat kathaya | lalità - ÓyÃmÃkÃdi-k«etra-karato dhÃnyasyÃdhika÷ karo lagati | tato'pi kÃrpÃsasya | tato'pi vÃstu-bhÆme÷ pracuratara÷ | apÆrvÃmÆlya-muktÃ-kedÃrasya tato'pi parÃrdha-guïa÷ | tad-alaukika-muktÃ-kedÃrikÃm imÃæ dharma-ÓÃstrokta-v­ndÃvana-rÃjya-vihitÃlaukika-mÃna-daï¬ena parimÃya lekhaæ vidhÃya ca subala eva kathayatu | nÃndÅmukhÅ - kiyat pramÃïaæ sa khalu mÃna-daï¬a÷ ? lalità - mayà kathyamÃna÷ sa khalu kena pratÅyatÃæ | tad etat k«etra-pÃlikayà sarva-ÓÃstrÃbhij¤ayà v­ndayaiva sa nirÆpayitavya÷ | nÃndÅmukhÅ - bhadraæ v­nde! madhyasthayà tvayaiva muktÃ-mÃna-daï¬a÷ k­tvà dÅyatÃm | v­ndà devÅ - vÃstu-dhÃnyÃdi-kaÇkvÃdi-kÃrpÃsa-mauktika-k«amÃ÷ | mÅyante'Çgu«Âham Ãrabhya kramÃd aÇguli-pa¤cakai÷ || iti | anyatra ca - apÆrva-muktÃ-k«etrÃïÃm anarghya-karato budhai÷ | anÃmikÃÇguli-prÃyo mÃna-daï¬a÷ prakÅrtita÷ || iti | nÃndÅmukhÅ - k«ura-pramÃtra-khÃnita-bhÆmer anÃyÃsenaivÃnargha-ÓasyotpÃdakatvÃt kani«Âhaiva | nÃndÅmukhÅ - lalite! yady api tad eva yuktaæ bhavati tathÃpi vrajendra-kumÃra-mukham Ãlokya bhagavatÅ-paricÃrikÃæ mÃæ ca d­«Âvà anÃmikaiva sthÃpyatÃm | lalità - v­nde! tvaæ tÃval lekha-kriyÃyÃæ mÃna-vi«aye ca nipuïyÃsi tat sarvÃbhi÷ sambhÆya gatvà nÃndÅmukhÅ-subala-saæmati-pÆrvakaæ kedÃrikÃæ parimÅyÃgamyatÃm | nÃndÅmukhÅ - k«uïïa-yÆtheÓvari! ekaæ prÃrthayitum icchÃmi | lalità - kÃmaæ kathyatÃæ yogyaæ cet kartavyam | nÃndÅmukhÅ - ayaæ tÃvat sva-deÓaæ vihÃyÃtrÃgato navÅna-prÃghuna÷ tatrÃpi v­ndÃvana-rÃj¤Åm ÃÓrito'sti ihÃpi bahv-ÃyÃsenojjaÂa-bhÆmiæ k­«Âvà va÷ prakÃma-dhana-lÃbhaæ vardhayann asti | tasmÃn mÃne k­te bhavatÅnÃæ bhoga-rÃgÃdi-vyayena bahu-hÃnyà puna÷ k­«i-karaïo vimanaska iva bhavi«yati | k­te'pi mÃne karaæ dÃtum api na Óakyate | ato mÃna-karaïaæ vihÃya nija-bhÃgam ÃdÃya tat-samucitÃæÓam api pradÃyÃsya prakÃmam utsÃhaæ vivardhayantu bhavatya÷ | v­ndà - kÅd­Óaæ sa bhÃga÷ ? nÃndÅmukhÅ - tvayà kiæ na j¤Ãyate ? yad asya paramojjvala-k«etrasya samÃna eva dvayor bhÃga÷ | tathÃyaæ para-grÃmÃd Ãgatya k­«i-v­ttiæ kurvann Ãste | raÇgaïamÃlà anuccai÷ - asau para-grÃma-vÃsÅ bhaumiko na syÃt | sÃmprataæ etasmin vane vÃsam Ãcarya ÓrÅ-v­ndÃvaneÓÃk­«im Ãcarann asti | tad asya «a«Âho bhÃga eva prÃptavyo bhavati | kathaæ samÃnaæ labhatÃm ? viÓÃkhà - ayi mugdhe! bhÃga-nirïaya-cÃlanayà kim asmÃkaæ yato mÃna-pÆrvakaæ sarvadà kara-dÃnaæ kartum eva mahÃ-rÃj¤ÅnÃm Ãj¤Ã-lekha÷ samÃgato'sti tat katham asmÃbhi÷ svÃtantryeïaivaæ kartuæ Óakyate ? tato lalitÃ-viÓÃkhayor mukham avalokya sva-karïÃvataæsaæ nÃndÅmukhyai netra-kÆïanena v­ndà darÓitavatÅ | tato'lpaæ smitvà nÃndÅmukhÅ ki¤cid upas­tya v­ndayà saha utkoca-dÃna-kathan-mudrÃbhinayena tayor Å«ad iÇgitam evÃdhigamya mad-antikam Ãgatya sÃnucca-bhëaæ - mohana! v­ndÃvana-rÃj¤yÃ÷ sarvÃdhyak«a-sacive khalu lalitÃ-viÓÃkhe | tad anayo÷ paramottamam utkocaæ kam api dehi | tadaiva tavÃbhimatam eva drutaæ sampÃdayitavyam etÃbhyÃm | tadÃhaæ sÃnandaæ - sakhi nÃndÅmukhi! yathà anyà na jÃnanti tathà ime eva nirjana-ku¤je mat-samÅpam ÃnÅyetÃæ yathà etad abhÅ«Âam utkocaæ dattvà prÅïayÃmi | nÃndÅmukhÅ - sundara! etÃ÷ khalv anayor abhinnà eva tad asaÇkocaæ prakaÂam atraiva dehi | tato'haæ - svÃbhimatÃrtha-lÃbhena vinà pÆrvam eva kathaæ dÃtavyam | yadi mayy apratÅti÷ syÃt tarhi tvayy eva sthÃpayÃmi | nÃndÅmukhÅ sa-ÓiraÓ-cÃlanaæ - nahi nahi | tato'haæ - Ãæ brahmacÃriïyÃs tu vi«aya-sparÓe kÃlÆ«yam iti cet tadà mat-pratÅti-pÃtryÃæ sÃdhvÅ-pravarÃyÃæ raÇgaïamÃlikÃyÃm eva tad arpayÃmi | nÃndÅmukhÅ - rasika-Óekhara! prathamaæ tÃvat ÓrÃvaya kiæ và kiyad và dÃtavyam | tena tÃvataiva vÃnayo÷ santo«o bhaven na veti nirdhÃrayÃma÷ | tadà mayoktaæ - bhavatu | ÓrÆyatÃm | v­ndÃvana-rÃjasya mama vana-pÃlanam apahÃya dhana-lobhena mad-rÃj¤Åæ rÃdhikÃm anus­teyaæ v­ndà | tat prathamam utkoca-dÃnena kÃyasthÃm enÃm Ãtmano vaÓÃæ vidadhÃmi | nÃndÅmukhÅ - bhadram etat | tato'haæ - carama-ÓarvaryÃæ paramÃkalpa-kalpanÃcÃryayà gìhÃnurÃga-vihvalayà gÃndharvyà yena mad-vak«o-gaganam Ãkalpitaæ tenaiva niravadyÃrdha-candra-padaka-rÃjena sva-hastenainÃæ bhÆ«ayÃmi | tata÷ kaustubhÃd apy adhika-dedÅpyamÃnenÃtula-tat-sahodara-mac-cumbaka-maïinà yad gÃndharvayà praguïa-paraspara-praïayoddhura-keli-kautukena bakula-rÃja-tale parivartitaæ apÆrva-rasa-samudra-saælo¬anÃt samudbhÆta-ghanÅbhÆta-tat-sÃrÃæÓa-rÆpaæ man-maïito'py anarghyaæ sva-cumbaka-mahÃ-ratnaæ tat-tad-advaita-dayitam api lalitÃyai dÃsyÃmi | yathÃsphuÂam asau tena sva-karïÃbhyarïam alaækaromi | tata÷ puna÷ punar viÓÃkhÃ-vadanam Å«ad avalokyÃhaæ sa-smitam avadam - anuk«aïa-paramÃnurÃga-bhareïa sva-karÃbhyÃæ su«Âhu viracayya sva-kuï¬a-ku¬aÇgÃÇgane etat priya-sakhÅ gÃndharvà suvaidagdhyena y¸aæ mahyam arpitavatÅ | tayaiva vicitrÃÇka-mÃlayà mad-dh­dayÃkÃÓa-viÓÃkhÃæ viÓÃkhÃm apy alaÇk­tya parito«ayÃmi | tac chrutvà - alÅka-rÃjendra! ti«Âha ti«Âheti vyÃharantÅ rÃdhà manasaiva lÅlÃ-kamalena tÃæ tìayati sma | lalità - padmÃdhara-rasÃhiphenÃÓana-pramatta! apehi apehi! viÓÃkhà - Ãrya vidÆ«aka-pravara madhumaÇgala! bhavad-vayasya÷ kiæ bhavato'pi guru÷ kiæ và tasya bhavÃn gurur ity avagantuæ sarvÃ÷ samabhila«anti | lalità - viÓÃkhe! ÓrÆyatÃm | kapaÂa-nÃÂakasya ya÷ kusumaÓara-nÃmà naÂas tasya suprasiddho ya÷ Óuci-nÃmà vidÆ«akas tenÃyaæ dhÆrta÷ Ói«yatvena k­payÃnug­hÅto'sti | madhumaÇgalas tu bhinna-sampradÃyi-bhojana-lampaÂa-nÃmno vidÆ«akÃcÃryasya prathÅyÃn Ói«ya÷ | viÓÃkhà - lalite! tad enaæ brÃhmaïaæ mi«ÂÃnnaæ bhojayitum icchÃmi | lalità - viÓÃkhe! asau karma-sÆcaka÷ paramÃnucÃno mahÃ-brÃhmaïa÷ | tat katham asmÃkaæ brÃhmaïetara-gopa-jÃtÅnÃæ rÃddham annam aÓnÃtu | viÓÃkhà - paramottama-dvijÃbhyÃæ mallÅ-bh­ÇgÃbhyÃæ sva-hastenÃnnaæ saæsk­tya paramÃdareïa yathÃsau bhojyate tathaiva sampÃdanÅyam | tatas tac chrutvà krodhena kampamÃna iva madhumaÇgala÷ prÃha - aye avadyavÃdini garvitÃbhÅrike! etad du÷Óravaïa-narmotkaÂa-kaÂu-lavaïa-digdha-dagdhÃrdha-paryu«ita-vÃg-g odhÆma-roÂikÃ÷ saæbhojya mama madhura-karïÃv eva su«Âhu kaÂÆk­tau, kiæ punar mukha-vivaram | tad vidÆ«aka-gopa-vadhÆnÃæ yu«mÃkaæ chÃyÃ-nikaÂa-bhÆmim api kadÃpi na sp­ÓÃmi | kintu prÃtar evÃsmaj-jÃti-yÃj¤ika-vadhÆ-vargam upasarpi«yÃmi | tatas tena paramÃdareïa mac-caraïa-k«Ãlana-pÆrvakaæ kauÓeya-dukÆle paridhÃpya sakarpÆra-vÃsitopalÃpÃnaka-madhura-paramÃnna-sasaindhavÃrdraka-limpà ka-nÃnÃ-vidha-vya¤jana-ve«Âita-sagh­ta-sugandhi-ÓÃlyanna-phÃnita-Óa«ku lÅ-kuï¬alikÃ-la¬¬uka-ghanÃvartita-dugdha-rasÃlÃ-saÓarkara-baddha-dadh i-vividha-baÂakottama-marÅcÃdibhis tathÃhaæ bhojayi«ye | yathà vartmani succhÃya-taru-mÆle«u svapan sva-g­ham Ãgatya saÇgavÃvadhi svapann eva ti«ÂhÃmi | tatas tac-chravaïena hÃsa-kolÃhale v­tte mayoktaæ - nÃndÅmukhi! k«udra-gÃminair eva sva-sva-grÃma-sÅmÃrthaæ madhyastham Ãlambya nyÃya÷ kriyate | rÃjÃnas tu rÃjyaæ sva-dordaï¬a-balenaiva labhante | tad etad-rÃjya-hetor nyÃyena kim ? mayà sahaitÃ÷ samaram Ãcarantu | tatra yasya jayo bhavet tasyaiva rÃjyaæ sphuÂaæ setsyati | ity uktvà tad-artham iva sÃÂopaæ ki¤cid upasarpati mayi tÃsu ca itas tata÷ sa-bhaya-sahelanam apasarpantÅ«u nÃndÅmukhÅ - vÅra! sampraty asmat-samak«am etÃsÃm ujjvala-kula-vilasita-ballava-vadhÆnÃæ dhar«aïam etad bhavata÷ param asÃmpratam eva | ity avadhÃrayann ÃrÃd eva ti«Âheti mÃm Ãbhëya lalitÃæ praty uvÃca - lalite | sÃmpratam asya vana-vÅrasya nirjana-vane'smin pragalbhatÃ-mahatÅ bhavatÅnÃæ tu ÓirÅ«a-kusuma-m­dulÃni ÓarÅrÃïi, tad deÓa-kÃla-balÃdikaæ vÅk«ya vivÃdaæ tyaja | tac chrutvà candramukhÅ - bho mugdhÃ÷! nÃndÅmukhÅ satyaæ kathayati | tac ch­ïudhvam | vayam abalÃ÷ komalÃÇgya÷ | ayaæ tu nirjana-vana-puru«o'ticapala÷ | yasyà darÓanÃd evÃyaæ sÃdhvasena vihvalo bhavati | sÃpy asmac-cakravartinÅ nÃntika-vartinÅ | sudurmukhÃbhimanyu-prabh­ti-vÃhinÅ-patayo'pi sampraty etad-v­ttÃnabhij¤Ã dÆre vartante | tad-bhayÃnaka-deÓe'sminn Ãtma-madhye dvandve patite sarvata÷ sarve luïÂÃka-du«Âa-gamakÃ÷ samutthÃya samasta-mauktikÃni viluïÂhya ne«yanti | tadÃsmÃkam eva mahatÅ hÃnir bhavi«yati | asya tu «a«ÂhÃæÓa eva tato'lpa-hÃni÷ | tad yadi sarvÃbhyo rocate tarhi vayaæ saumyà iva bhavatya÷ samprati rÃjya-vÃrtÃm apahÃya samucitÃd apy adhika-mÆlyena mauktikÃny ÃdÃya asya cillÃtakasya sparÓa-mÃtreïaiva jani«yamÃïa-du«kÅrti-bharÃd ÃtmÃnam api saærak«ya sva-g­ham ÃsÃdayÃma÷ | paÓcÃd etad-v­ttÃnta-ÓravaïÃd eva v­ndÃvana-mahÃrÃj¤Å tan-muktÃ-pradÃnena drutam eva guru-prabh­tÅn santo«ya mahÃrÃgeïÃtivegena svayam atrÃgatya dÆrata eva kaÂakÃÂopam ava«Âabhya svayaæ samaram akurvÃïà ca¤cala-nayanäcala-pravaïayà nÅta-tÅk«ïÃdhÃra-vi«ama-ÓarÃstra-saævardhita-bhrÆkuÂi-dhanurdhara-su mukha-ka¤ja-bhÅ«aïÃbhimanyu-prabh­ti-vÃhinÅ-pati-dvÃraiva tathà vigraha-bhaÇgÅm ÃÂopayi«yati | yathÃyaæ vana-madhya eva vÅraæmanyas tvaritam eva sÃdhvasena kampamÃna÷ san b­æhita-hÃheti-kamala-rÃga-maïi-prakara-khacita-cÃru-cÃÂu-cintÃ-rana-nik ara-racita-ma¤jula-mÃlÃæ nija-kaïÂhÃd uttÃryopa¬haukitÅk­tya tac-caraïa-parisaraæ Óaraïam upagacchann etat-samudita-gadgada-gadita-khara-dyuti-lavena tat-kÃla-druta-citta-navanÅtayà tayà kÃruïyena prasÃdÅ-k­tenaiva tad-yÃvakÃruïa-maïi-draveïÃbhinava-Óikhaï¬Ãvataæsaæ Óoïam iva racayann etad-rÃjyaæ tad-utpanna-nikhila-mauktikÃdikam api samarpya svayam api tÃm evÃnucari«yati | tac-chravaïena sÃnandollÃsa-sasmitaæ rÃdhÃ-ku¤jaæ tiryag avalokayati mayi nÃndÅmukhÅ smitvà - gokula-pravÅra! tvad-anurÆpa-vi«ama-Óara-samara-pravÅïayà v­ndÃvana-cakravartinyà samam eva bhavat-samara-paripÃÂÅ paraæ Óobhate | etÃ÷ punar atÅva komalÃs tad-abhyarïam antareïa tvayà saha tÃd­Óa-vigraha-vilÃsaæ katham Ãcarantu tad alÅka-virodhaæ parityajya sÃmpratam anyÃsÃm api mauktikam amÆlyaæ nirïÅyatÃæ paÓcÃd bhagavaty eva rÃjya-nyÃyaæ vicÃrayi«yati | tatas tÃsÃæ sÃkÆta-vacanam avadhÃryaiva garvita-gopyo jità jità iti vadan sva-mukhe vÃma-mu«Âiæ bherÅk­tya vÃdayan madhumaÇgala÷ sÃnandaæ bhÃï¬avam Ãtanoti | v­ndà - bho naÂa-pravara madhumaÇgala! asmac-cakravartinyÃm atrÃyÃtÃyÃm api tad-ÃhlÃdanÃrtham Ãtma-priya-sakhasya hÃheti-¬hakkÃ-vÃdyena Óik«Ã-vaiÓi«Âyena «aÂ-pado bhavan u¬¬Åyo¬¬Åya bhramarikÃm ÃdadÃna÷ sphuÂam ito raÇgÃd asmÃd adhikam uddaï¬a÷ tÃï¬avayann anena dvipada-gopena sÃrdhaæ sugahanaæ nandÅÓvara-go«Âham Ãpsyasi | tadÃnÅæ tad-avalokanÃd vayam api cak«u÷-sÃphalyam utsphÃrayi«yÃma÷ | tato'haæ vihasya - nÃndÅmukhi! seyaæ candramukhÅ sÃma¤jasya-ratà lalitÃdivad dvandva-pÃtinÅ na bhavati | ato vinà mÆlyenÃpy asyai santu«Âena mayà mauktikÃni deyÃni | kintv iyaæ mantra-vidÃæ mÆrdhanyà tata÷ Óva÷ paraÓvo và parama-Óuci÷ satÅ raha÷ sthÃnam Ãgatya snÃnÃdinà parama-Óucaye kÃntadarpÃbhidhÃcÃrya-nirukta-mantra-paÂalaæ mahyam upadiÓatu | yatheha v­ndÃvane gopenaiva mayà surÃdhikÃ-ÓrÅ-drutam eva labhyate | tataÓ candramukhÅ kuÂilaæ mÃm avalokayanty Ãha - aho mÃm api hitopadeÓinÅæ k­tÃnabhij¤as tvaæ kadarthayitum udyato'si ? nÃhaæ tava mantrÃbhij¤Ã tan-mantra-caturà käcana-latair ÃcÃryà kriyatÃæ bhavatà | tato'haæ - käcanalate! bhavad-vaidagdhyÃvalokanena man-mano-bhramaras tvayi prakÃmam anurajyann atÅvotkaïÂhate tat-parama-sundaratÃrÃdhikà bhavad-upakaïÂha-vartinÅ ma¤julataraikÃvalir ekà sasmitam ÃlokayantÅnÃm ÃsÃæ samak«am eva paramotkaïÂhite mad-urasi sneha-bhareïa svayam eva tvayà yady adhÅyate tarhi mÆlyam antareïÃpi bhavad-abhÅ«Âa-mauktikÃny avaÓyaæ vitari«yÃmi | api ca mat-pari«vaÇga-lalita-ratna-hÃra-trayeïa bhavat-kaïÂha-madhya-nÃbhi-pradeÓÃnalaæ prasÃdhayi«yÃmÅti tÃm anusarati mayi sà mÃæ tiryag-avalokayantÅ huæ kurvatÅ ki¤cic apasasÃra | rÃdhà ca sasmitaæ kurvatÅ Ãtmani ÓaÇkÃm ÃdhÃya sambhramam avÃpa | tato viÓÃkhà tarjany-aÇgu«Âha-choÂikayà nÃndÅmukhÅm abhimukhÅk­tya netra-kÆïanena raÇgaïamÃlikÃ-tulasike darÓitavatÅ | nÃndÅmukhÅ vihasya - mohana! ime rÃdhikÃ-priya-caraïa-tat-pare tad-atÅva-priye raÇgaïamÃlikÃ-tulasike tÃæ vinÃ-k«aïam api kutrÃpy avasthÃtuæ na Óaknuvatas tad anayor muktÃ-mÆlyaæ nirïÅya tÆrïam ete tad-antike prasthÃpaya | tato'haæ sÃntarÃnandaæ vihasya - nÃndÅmukhi! tulasyà ad­«Âacara-ca¤cala-nayanäcalÃvaloka-lava-marikca-k«oda-miÓrita-susmita -nava-ghanasÃra-lava-parimilitÃÓruta-cara-nava-nava-bhëita-makaranda-p Ãyanena vihvalÅk­tam iva mÃæ sneha-vihvalà raÇgaïamÃlikà mad-urasi nija-kuca-kuÂmalÃbhyÃm ava«Âabhya maj-jÅvÃtu-rÆpa-svÃdhara-pÅyÆ«a-pÃyanena drutaæ sandhuk«ayatv iti | tata÷ sarvÃsu hasantÅ«v avanata-mukhyau te viÓÃkhÃ-p­«Âha-lagne babhÆvatu÷ | nÃndÅmukhÅ - muktÃphala-vÃïijya-vilÃsin! yÆtheÓayor api rÃdhÃ-viÓÃkhayor mauktika-mÆlya-nirïaye yan mano na dhatse | tatra kiæ kÃraïam ? tato'haæ - sà yÆtheÓà mat-savidham Ãgatya cet svayaæ nirïayati | tadaiva nirïayanÅyam | tad-agocare kena nirïÅyatÃm ? nÃndÅmukhÅ - vÅra! mÆlyaæ tÃvat prakÃÓaya | yathà tac-chravaïena tan-mÆlya-dravyÃïÃæ samÃh­tis tayà kriyate | mayoktaæ - rÃdhÃ-viÓÃkhayor advaitÃd dvayor api mad-atÅva-priyayor yat ki¤cin mÆlyaæ kathyate tac chrÆyatÃm | mat-p­«Âha-ma¤julatara-tamÃla-saævalita-mas­ïatara- dak«iïa-savya-bhujÃ-svarïa-latayor gÃndharvikÃ-viÓÃkhayor lalita-natÃæsa-nihita-vilÃsollasita-parimilita-supracaï¬a-dor-daï¬a-yugalasya surabhi-kusuma-kula-parivÃsita-vana-vihÃra-mÃdhurÅm anus­tasya parasparam avi«ama-nirupama-prema-kalÃpÃvalokana-kautukena mama gaï¬a-raÇga-sthale tan-madhura-vadana-sudhÃkara-pravÅïa-naÂa-pravarau yugapat p­thag và m­du m­du tÃï¬avaæ samullÃsayantau mad-Ãnanda-kandaæ kandalayatÃm | kiæ ca, rÃdhÃ-kuï¬a-taÂÅ-ku¬uÇga-bhavanÃÇgane bhramad-bhramara-jhaÇk­ti-parimilita-surabhi-kusuma-v­nda-syandamÃna- makaranda-ma¤jula-bakula-talÃmala-kanaka-vedikÃyÃæ ma¤jula-malli-kusuma-dala-kula-kalpita-praÓasta-sukumÃra-talpopari svarïa- yÆthikÃ-kusuma-k­ta-candropadhÃne vÃma-kaphoïim ava«Âabhya saÇkucita-jÃnu-dvayaæ sukhopavi«Âasya man-mano-madhupÃÓrayavÃsantyà viÓÃkhayà svarïa-sampuÂa-sthita-kuÇkuma-rasaæ ki¤cit Ólatham ivÃlokayantyà sva-sakhya-praïaya-madhÆnmÃdena nistala-nija-vak«oja-yugalÃd Ãk­«Âa-dara-kaÂhinÅbhÆta-surabhi-kuÇkuma-paÇka-milanÃd Å«ad ghanÅk­tya tena m­du m­du rÆ«ite mama pulakita-vak«asi mat-prÃïa-pa¤jara-ÓÃrikà rÃdhikà kadÃcit svasya kadÃcit viÓÃkhÃyÃ÷ kuca-sampuÂa-vik­«Âa-nava-m­gamada-draveïa saromäcaæ campaka-kalikÃgreïa vallari-makarÃÇkura-patrÃïi praguïÃkalpa-kalpanayà kalpayantÅ nirbhara-parasparÃsamÃnordhva-sauhÃrda-saurabhya-bhareïa camatk­ti-valita-mad-deha-mano-vÃkyÃni paraæ parivÃsayatv iti | ato rÃdhÃ-viÓÃkhe sa-snehaæ yugapat supulaka-paraspara-cÃtu-rak«ika-vÅk«aïena lajjite babhÆvatu÷ | viÓÃkhà - lalite! lampaÂatÃ-nÃÂye tal-lampaÂa-naÂÃbhyÃm asambhava-manoratha-nÃma-nÃÂakasya vidhÅyamÃnÃbhinaya-vÅk«aïÃya nirjana-vana-raÇge'smin yathÃrtha-nÃmnÅ nÃndÅmukhÅyaæ mauktika-pradÃna-nimittaka-vitathÃ-vÃk-prastutyÃsmÃn sabhÃsada÷ kartuæ saærak«ya prakÃreïa vi¬ambayitum udyuktÃsti | tad atra raÇge yasyà raÇgo vidyate sà kila kulavatÅ sÃdhvÅ sphuÂam asya catu÷«a«ÂhÅ-kalÃ-vidagdhasya naÂasya lÃsyam atropaviÓya paÓyantÅ bhadreïa kula-dvayam utkÅrtayatu ahaæ tu g­haæ gacchÃmi | tato nÃndÅmukhÅ -sakhi viÓÃkhe! asya narma-karmaÂha-ÓÅlasya durlÅlasya vacana-vilÃsa-mÃtreïaiva kathaæ nirvidya khidyase ? k«aïaæ ti«Âha | ni÷sandeham adhunaiva muktà dÃpayi«yanty asmi iti tÃm ÃbhÃsya nivartya ca mat-savidham ÃsÃdya mÃæ prÃha - durlÅla gopa-yuvarÃja! bhavad-visad­Óa-narmÃlÃpa-Óravaïena viÓÃkhÃdayo mad-upari ÓaÓvat khidyante | tat k­payà samprati narma-karma-pa¤jikÃ-prapa¤caæ saærak«ya kraya-vikraya-pa¤jikÃm udghÃÂya draviïÃdi-mÆlyena muktÃ÷ pradÃya dhruvam amÆr bhavat-snigdha-gÃndharvÃ-camÆs tvaritam anura¤jaya | tato'haæ - nÃndÅmukhi! yadyapi rÃdhà mayi kÃÂhinyam eva santatam Ãtanoti, tathÃpi sahaja-snigdhasya mama manas tu tan-nÃma-mÃtra-ÓravaïÃd eva nÃÇgam eva samastaæ drutam anusandhatte tadÃnu tat-sahacarÅ«u kÃÂhinyena kim ? tato dina-dvayÃbhyantare yÃvan nirïÅta-mÆlyam upasthÃpayanti | tÃvad eva tat-suvarïÃlaÇkÃraïÃdi-raupyÃdi-rasÃdi-priya-gavÃdikaæ dhanaæ mayi sthÃpyatayà mayi saærak«ya etad-anurÆpa-kiyan-mauktikÃni g­hïantu | ity Ãbhëya puna÷ k«aïaæ maunena vim­ÓyÃha - nÃndÅmukhi! santata-dayita-gocÃraïa-lÅlayà vane vane bhramatà mayaitat sarvaæ kutra rak«itavyam | pratÅti-pÃtram api ko'pi na d­Óyate | rak«ite ca para-ramaïÅ-dravye lajjÃpakÅrtito mahad bhayaæ labhyate | tat satyam ucyate prastuta-mÆlyaæ vinà etat kim api na sampadyata eva | nÃndÅmukhÅ - mohana! etad apÆrva-mÆlyaæ kutrÃpi na d­«Âaæ na và Órutam asti | tato'haæ - vidagdhe nÃndÅmukhi! Åd­Óam etad bhÆmi-jÃtÃpÆrva-mauktikaæ tvayà brahmÃï¬e kutrÃpi d­«Âacaraæ Órutacaraæ và asti ? tad-apÆrva-padÃrthasya mÆlyam apy apÆrvam | tatrÃpi na vayaæ muktÃ-vyÃpÃriïa÷ kintu kevalaæ bhagavatÅ-pÃdÃnÃm ÃdeÓena bhavad-Ãgraheïa cÃtra pravartitÃ÷ sma÷ | tasmÃc ced icchà syÃt tarhi mitho nirdhÃrita-mÆlyaæ prastutaæ dattvà parama-caturà età mauktikÃni g­hïantu | no ced g­haæ gacchantu | paÓya madhyÃhna-prÃyo divaso jÃtas tad vayam api godhana-sambhÃlanÃya govardhanaæ gacchÃma÷ | tato nÃndÅmukhÅ sanirvedam iva lalitÃntikam upetya anuccai÷ - sakhi lalite! sakhi viÓÃkhe! bho÷ sarvÃ÷ priyasakhya÷! tata÷ adbhuta-tapasvini! ti«Âha ti«Âha iti nÃndÅmukhÅm Ãk«ipya mÃæ prati lalità smitvà - dhÅra-lalita yuvarÃja! tata÷ paramÃnanda-sandohena mayà vicitya vicitya paramottama-mauktika-saÇcayai÷ sva-hastena vicitra-Óilpa-kalpanayà rÃdhÃÇga-pratyaÇgÃbharaïÃni viracayya suvarïa-sampuÂe nidhÃya tan-nÃma-mudrayà cihnitÅk­tya lalitÃ-viÓÃkhÃdi-sakhÅ-maï¬alÅnÃæ ca bhÆ«aïÃni tathaiva nirmÃya p­thak p­thak sampuÂe nyasya tat-tan-nÃma-mudrayà cihnitÅk­tya tathaivÃgrathitÃny apy uttama-mauktikÃni bahÆni ca nÃndÅmukhyà saha madhumaÇgala-subala-tat-kÃlÃgatojjvala-vasanta-kokilÃdi-hastena rÃdhÃ-kuï¬a-niku¤ja-mandire prahitÃni | rÃdhayà smita-lalita-lalitÃ-viÓÃkhÃdi-sakhÅbhi÷ samaæ smita-Óavalita-har«eïÃdÃya sÃdara-madhura-pracuratara-pakvÃnna-tÃmbÆla-vÅÂikÃbhir madhumaÇgalaæ praïaya-rÆpa-gandha-candanair vara-tÃmbÆlaiÓ ca subalÃdikaæ ca santo«ya tad-dhastena sva-hasta-sampÃdita-surabhi-sukumÃrÃruïa-kusuma-vicitrita-käcana-yÆthi kÃ-mÃlya-karpÆra-vÃsita-tÃmbÆlopa¬haukanena nirbharam Ãnandito'haæ praïayÃdhikyena tan-mÃlya-bhÆ«itas tat-tÃmbÆlam upayu¤jÃna÷ sakhÅbhi÷ saha gosambhÃlanÃya govardhanam Ãgata÷ | tataÓ ca svarïa-sampuÂaæ samudhghÃÂya lalità tad-alaÇkaraïena sÃnandam ÃnanditÃæ rÃdhÃæ prasÃdhayÃmÃsa | tad anu lalitÃ-viÓÃkhÃdaya÷ sakhyo'pi parasparaæ tat-tat-sampuÂÃbharaïenÃtmÃnaæ bhÆ«ayÃmÃsu÷ | tatas tÃ÷ sva-sva-g­he gatvà tat-pracuratarÃdbhuta-mauktika-pradÃnena sva-sva-patiæ sva-sva-gurÆæÓ ca paraæ santo«ya punar gÃndharvÃ-saras-tÅra-gÃndharvÃ-sthÃnÅm avÃpya mitho man-madhura-madhura-narma-vÃrtÃ-vinodena sukhaæ vijahru÷ | satyà - gokula-vilÃsÃrÃma-matta-kokila! tatas tata÷ ? k­«ïa÷ - priye! Órutaæ Órotavyam | tad alaæ tad-ati-vÃrtayeti bruvann eva tan-madhura-rahasya-keli-v­ttÃntodghÃÂana-vaikulyÃtiÓayenÃdhairyaæ - mat-kaïÂhasya suvarïa-bandhura-maïi-vrÃtollasan-mÃlikà mac-chabda-grahayor alaæ parilasat-svarïÃvataæsa-dvayÅ | mat-kÃyasya sugandhi-kuÇkuma-lasac-carcà parà sà kadà hÃhà yÃsyati d­k-pathaæ mama puna÷ puïyair agaïyair iha || iti k«aïaæ maunam Ãlambya puna÷ sautsukyaæ - mad-vak«a÷-sthala-campakÃvalir iyaæ man-netra-padma-dvayÅ saudhÃsiktir iyaæ mad-eka-vilasat-sarvÃÇga-lak«mÅr iyam | mat-prÃïoru-vihaÇga-vallarir iyaæ mat-kÃmita-ÓrÅr iyaæ maj-jÅvÃtur iyaæ mayà punar aho hà hà kadà lapsyate || iti vilapan sÃÓru-dhÃras tal-lÅlÃ-smaraïa-vihvalaæ bhÆmau nipatya sa-Óabdaæ rudantaæ madhumaÇgalam ÃliÇgya tad anu - prÃïa-vallabhe! tvam eva jÅvÃtu-rÆpà rÃdhÃsÅti sa-kampaæ sa-gadgadaæ lapan tÃæ satyÃæ pari«vajya muhur muhur dÅrgham u«ïaæ ca uccair niÓasann ÃsÅt | satyabhÃmà ca - sambhrameïa sÃÓru-romäcà nija-ÓÃÂikäcalena taæ vÅjayantÅ tÆ«ïÅm ÃsÅt | ity akhila-v­ttÃntaæ paurïamÃsÅ-Ói«yà sama¤jasÃ-mukhÃd Ãkarïya saromäcaæ sakautukaæ savyathaæ lak«maïà prÃha - sakhi sama¤jase! tatas tata÷ ? sama¤jasà -- tata÷ prathamam atisambhrameïa k«aïaæ tÆ«ïÅæ sthitvà tad anu - prÃïanÃtha! nikhila-vraja-janaika-jÅvana! jaya jaya dhairyam avalambasva dhairyam avalambasva | samÃÓvÃsÅhi samÃÓvÃsÅhÅti vaiyagrya-viÓaÇkaÂa-dhvaniæ bhëamÃïayà muhur muhur vijanena m­du m­du madhurÃÇga-mÃrjanena gokula-gamanÃrtha-prÃrthanÃdibhir eva nija-jÅvita-nÃthaæ Óanai÷ Óanai÷ sandhuk«itÅk­tya nijÃnanta-sukha-sudhÃ-sindhÆn nijÃnanta-prÃïa-parasparÃm api t­ïavad dhruvam anapek«ya sadà cikÅr«ita-nija-paramÃbhÅ«Âa-tat-sukhÃbhÃsa-lava-leÓayà tac-caraïa-paÇkajaika-gatyà satyayà tadÃnÅm eva sakhÅ-dvÃrà tatrÃnÅta-ÓrÅmad-uddhava-mantri-rÃja-sannirÆpite samÃgÃmini paraÓvo'hani madhura-dadhyannÃdi-bhojanÃnantaraæ guru-dina-sita-daÓamÅ-dhani«ÂhÃbha-Óubha-yoga-sambhÃvita-vividha-guï ÃbhirÃjitÃbhijin-nÃma-san-muhÆrta-vare sarvato nairvighnyena jhaÂiti samasta-praÓasta-ÓastotpÃdana-pura÷sara-gokula-pura-praveÓa-sampÃdayitrÅæ parama-maÇgala-kulojjvalita-yÃtrÃæ vidhÃya savinaya-nirbandhena pÆjya-caraïa-ÓrÅmad-agraja-mahÃnubhÃvaæ gokula-gamanÃrtham atyutkaïÂhitayam api dvÃrakÃ-purÃbhibhÃvanÃrtham abhisaærak«ya tatrabhavatÅ ÓrÅ-bhagavatÅ-pÃda-padmÃn puro nidhÃya sÃrdham uddhava-rohiïÅÓvarÅbhyÃæ sakala-maÇgalÃliÇgito madhumaÇgalÃlaÇk­ta÷ ÓrÅ-ÓrÅmad-vraja-nava-yuvarÃjas tat-k«aïÃd eva drutam itaÓ calitvà ÓrÅmatà nandÅgho«a-rathena ÓrÅ-gokulopaÓalyam ÃsÃdya pramada-sambh­ta-cintÃbhila«ita-nijÃbhila«ita-nijÃbhÅra-Ó­ÇgÃra-nikareï Ãti-bhrÃjamÃna÷ san ÓrÅmati nija-vraja-pure Óubha-praveÓam avaÓyaæ kari«yatÅti sud­¬haæ sarva-sammatyà nirïÅtam astÅti tat-pariveÓita-madhura-samÃcÃra-sudhÃsÃram ÃnandÃsÃra-samplutà Óravaïa-ca«akai÷ samÃcamya parama-saubhÃgyavatÅ-Óiromaïi-ma¤jarÅ-satyabhÃmÃsamakak«a-paÂÂa-m ahi«Å sakala-sallak«aïa-guïa-lak«ojjvalita-lak«maïà sautsukyaæ sÃlalÃpa -- sakhi sama¤jase! etan-madhura-rasa-vÃrtÃÓravaïÃd atÅva utkaïÂhitÃhaæ ÓrÅ-yÃdavendreïa sÃrdhaæ go«Âhendra-go«Âham avÃpya rÃdhÃ-sakhya-pu«pa-saurabhyenÃtmÃnaæ vÃsayitum abhila«Ãmi | sama¤jasà - sakhi tathaiva sarvathà bhavatu bhavatyà iti | ÃdadÃnas t­ïaæ dantair idaæ yÃce puna÷ puna÷ | ÓrÅmad-rÆpa-padÃmbhoja-dhÆli÷ syÃæ janma-janmani ||1|| yasyÃj¤Ã-sudhayà prabodhita-dhiyà muktÃ-caritrair mayà guccha÷ pu«pa-bharair vyadhÃyi ya iha ÓrÅ-rÆpa-saæÓik«ayà | jÅvÃkhyasya mad-eka-jÅvita-tanos tasyaiva d­k-«aÂpadÅ ghrÃïais taæ paribhÆ«itaæ na tanutÃæ tat-keli-ÓÅdhÆtka-dhÅ÷ ||2|| muktÃ-caritra-pu«paughair gucchaæ gumphitam adbhutam | vataæsatu mat-snehÃt ÓrÅmad-rÆpa-gaïo raha÷ ||3|| yasya saÇga-balato'dbhutà mayà mauktikottama-kathà pracÃrità | tasya k­«ïa-kavi-bhÆpater vraje saÇgatir bhavatu me bhave bhave ||4||