Raghunathadasa Gosvami: Muktacarita ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ long e ¹ 185 ³ ³ long o º 186 ³ ³ ³ ³ additional: ³ ³ l underbar × 215 ³ ³ r underbar Ÿ 159 ³ ³ n underbar ­ 173 ³ ³ k underbar É 201 ³ ³ t underbar  194 ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ Muktà-caritram namaþ ÷rã-gàndharvikà-giridharàbhyàm kandarpa-koñi-ramyàya sphurad-indãvara-tviùe | jagan-mohana-lãlàya namo gopendra-sånave || kraya-vikraya-khelàbdau muktànàü majjitàtmanoþ | mitho jayàrthinor vande ràdhà-màdhavayor yugam || nijàm ujjvalitàü bhakti-sudhàm arpayituü kùitau | uditaü taü ÷acã-garbha-vyomni pårõaü vidhuü bhaje || nàma-÷reùñhaü manum api ÷acãputram atra svaråpaü ÷rã-råpaü tasyàgrajam uru-purãü màthurãü goùñhavàñãm | ràdhà-kuõóaü girivaram aho ràdhikà-màdhavà÷àü pràpto yasya prathita-kçpayà ÷rã-guruü taü nato'smi || hari-caritàmçta-laharãü vçndà-vipinàmbu-rà÷imbhåtàm | rasavad vçndàraka-gaõa-paramànandàya santanumaþ || ekadà ki¤cin-màtra-÷ruta-pårva-vçttàntayà satyabhàmayà kçùõaþ sàkåtaü pçùñaþ | latàs tà madhuràþ kasmin jàyante dhanyanivçti | nàtha mat-kaïkaõa-nyastaü yàsàü muktàphalaü phalam || [* This verse is quoted in UN 11.66 as an example of maugdhya. There the first line reads: kàs tà latàþ kva và santi kena và kila ropitàþ] tatas tad-vçttànta-smaraõàt kçùõaþ svàntar-glànir bahir vihasyàha | gataþ sa kàlo yatràsãt muktànàü janma valliùu | vartante sàmprataü tàsàü hetavaþ ÷ukti-sampuñàþ || tatas tad apårvaü ÷rutvà sa-vi÷eùa-÷ravaõotkaõñhitayà tayà bàóham àmreóitaþ kçùõaþ punar àha | ekadà kàrttike màsi gokule govardhana-girau dãpa-màlikà-mahotsava àsãt | tatra sarvo jano vicitra-nepathya-sàmagrãõàü saüskàràya sàdhanàya ca paramà÷akto babhåva | gopàs tu svaü svaü bhåùayanto'pi vi÷eùataþ gavàdi-pa÷ånàü prasàdhanàrtham udyuktà àsan | gopyaþ kila prasàdhita-sadanà àtmanàü bhåùaõàrthaü nànàlaïkàra-saüskàra-sàdhana-parà babhåvuþ | ràdhà tu màlya-haraõàkhya-saras-tãropànta-màdhavã-catuþ-÷àlikàyàü sva-sakhã-samudayena paramottama-muktàbhir vividha-bhåùaõàni racayitum àrebhe | mayà ca vicakùaõa iti yathàrtha-nàma-kãra-kumàra-mukhatas tan ni÷amya sa-kautukaü tatra gatvàtipremàspadasya haüsã-hariõãti nàmno dhenu-yugalasya bhåùaõautsukyena tàsàü sakà÷e mauktikàni pràrthitàni || tataþ suvividha-vaidagdhya-parimala-parilasita-sàmi-nimilita-vàma-nayana-nãlotpala-dal à¤calena sàvahelanam iva manàg eva màm avalokya muni-vrata-jatu-mudrita-hasita-hãrakànarghya-mahà-ratna-bahiþ-prakà÷aü nirbharàve÷a-vi÷eùeõa hàràdi-gumphana-vilàsam eva vitanvatãs tàþ prati sasmitam idam aham àbhàùitavàn | abhinava-yauvanà-målya-cintàmaõi-labdhi-vivardhitottuïga-garva-mahà-parvatà vaguõñhita-karõyaþ! priya-vayasyasya mama pràrthite kùaõam api karõàn udghàñayantu bhavatyaþ | tatas tàsàm ãùat smitvànyonyam àlokayantãnàü madhye pragalbhà lalità vihasya saroùam iva vyàjahàra | aye nàgara! etàni bahu-målyàni mauktikàni ràja-mahiùã-yogyàni | tava mahiùãnàm evàlaïkriyàyai satyam abhiråpàõi kathaü na dàsyàmaþ ? tatas tad-vacaþ ÷rutvà mayà kautukenàviùñena sàmnà punaþ punar idam evoktam | bhoþ priya-bhåùaõàþ! sarvàõi yadi na deyàni tadà mad-atyanta-priya-dhenu-yugala-÷çïga-paryàptàny evàva÷yaü dãyantàm | tato lalità sarvàsàü mauktikàni punaþ puna÷ càlayantã bhåyaþ pràha | he kçùõa! kiü kartavyam ? tava dhenu-yogyam ekam api nàsti | tadàham uktavàn | ayi parama-cature lalite! tiùñha tiùñha | ahaü kàrpaõya-bhàk pa÷càt tvayà vaktuü na ÷akya ity upàlabhya satvaram ambàü vraje÷varãm àgatya màtar dehi me mauktikàni | ahaü tu tàni kçùña-kedàrikàyàm eva vapsyàmãti punaþ punar avocam | tato màtrà vihasyoktaü | vatsa na mauktikàny uptàni prarohanti | tadà mayoktaü | màtar ava÷yam eva dãyantàü dina-trayàbhyantare praråóhàni bhavaty eva sàkùàt kartavyànãty asman-nirbandha-parihàràsamarthayà tayà dattàni bahåni mauktikàni | mayà gokula-jalàharaõa-ghañña-samãpa-vartini yamunopakaõñhe pauruùa-trayam avagàóhàü kedarikàü niùpàdya sahàsaü pa÷yantãùu kàsucid gopikàsu tany uptvà sà punar apåri | parito vçti÷ ca kàùñhair nivióà kçtà | tatas tàsàü mauktikapràrthanvacanàsvaraniràsàrthaü kedàrikàsekàya vayasadvàrà gavyeùu pràrthyamàneùu solluõñhaü vihasya tàþ procuþ | tanmauktikakedàrikàseko'smàkaü gavyena kathamucitaþ | yatpriyagobhåùaõàrthaü kçtamauktikakedàrikàsekastàsàü gavàü dugdhenaiva kriyatàm | tatkedàrikotpadyamàne phale nàsmàbhirabhilàùaþ kartavyaþ | iti ÷rutvà mayà svagçhàõàü gavàü bahubhiþ payobhireva tà dar÷ayatà pratyahaü sekaþ kriyate sma | tata÷caturthadivasa eva mauktikàni praåóhàni | taddar÷anenollasitena mayà màtura¤calaü gçhãtvànãya tadaïkurà dar÷itàþ | tàn dçùñvà tu màtà kimetaditi manasi vicàrayantã sandigdhà satã vrajaü jagàma | gopyas tu tacchrutvà hiüsrà latàþ praråóhà iti parasparaü sahàsamåcire | tato nàtivilambena mårvàkàriõyastà mauktikalatà vistàriõyaþ samàlocya samãpavartinàü kadambànàmupariùñhàt krameõàvarohitàþ | tataþ katipayairdivasaistàþ saurabhonmàditamadhuvrataiþ kusumanicayairgopãnàü camatkàramàtanvànàþ sakalaü gokulamevàdhyavasàyan | tato'ùña-vidha-yonija-mauktikebhyo vilakùaõàü ÷riyaü dadhati muktàphalàni tàsu jàtàni tàni dçùñvà vraja-vàsinàü vismayo'tyarthaü jàtaþ | vi÷eùata÷ ca gopãnàm | tataþ praty aham eva tad-dar÷anena jàta-lobhàs tàþ mantrayà¤cakrire | bhoþ sakhyaþ bhadrena j¤àtam asmabhyaþ kçùõo mauktikàni sarvathaiva na dàsyatyeva | bhavatu | tat-kçta-mauktika-kçùi-prakriyàsmàbhir na dçùñàstãti na syàt | tatrànadhyavasàyaü tyaktvà tad-dviguõikàyàþ kedàrikàyayà àrambhaþ kathaü na kriyate ? iti ÷rutvàticaturà lalità pràha -- bhoþ pavana-vyàdhi-vyàpçtà gopyaþ! govardhanoddharaõàdi-bhåmi-mauktikotpàdanàdikaü lokottaraõàm api duùkaraü karma | tena yad a¤jasà kriyate tat kila mahà-siddhato labdha-siddhauùadhi-mantràdi-prabhàvàd eveti samasta-vraja-janair ni÷citam eva | anyathàsmad-vrajendra-gçhiõã garbha-sarovarotpanna-sukomala-nãlotpalasya j¤àta-sva-gopa-jàti-kriyà-kalàpa-màtrasya gopàlakasya tasya tat-tat-karaõe katham etàvatã ÷aktiþ svataþ sambhaved iti jànantyo'pi bhavatyaþ siddhauùadhi-mantràdy-antareõa yat-tat-karmaõi pravartitum abhilaùanti | tat khalu pariõatàvagàdha-lajjà-parihàsa-sàgaràntaþ-svapatanàyaiveti satyam avadhàryatàm | tatas tuïgavidyà pràha -- asmàbhir api ÷rã-bhagavatã-pàda-padma-siddha-mantra-÷iùyà-nàndãmukhã-sakà÷àt siddha-mantram ekam àdàya kathaü na tathodyamaþ kriyate ? sarvàþ -- bhadraü vadati tuïgavidyeti nirõãya tat-pàr÷vam upetya sa-vinayam àtmàbhilàùaü nivedayàmàsuþ | tato nàndãmukhã svagatamàha -- aye nija-nayana-yugma-dçùñi-sàphalyàya cira-dinam asmad-vidhàbhilaùyamàõa-kraya-vikraya-krãóà-kutåhala-kalpataror bàóham akasmàd asmàd dç÷àü bhàgyàti÷aya-va÷àt sàkùàd bãja-råpo'yam avasaraþ pratyàsanno babhåva | tad-vidagdhànàü ÷iromaõãr apy etàs tathà yukti-sauùñhavàti÷ayena kçtye'tra pravartayàmi | yathà sa tarus tvaritam eva praåóhaþ phalavàn bhaved iti manasi vicintya sàntarànandaü nàndã pràha -- bhoþ sakhyaþ | satyaü mukundasya na mantra-kçteyaü mçdi mauktikà sçùñiþ | sarvàþ - tan nija-janena kàraõa-÷uktyàdi-màtram antareõa kathaü mçttikàyàm asambhaveyaü tad-utpattiþ pratãyate | nàndã -- asyà bhuvaþ svàbhàvikedçk-prabhàvàd eva | yad vividha-ratna-jananãyaü vraja-vana-bhår iti ÷rã-bhagavatã-pàda-padmaiþ punaþ punar nivarõyate | çtam apy anubhåyante tathà | yataþ pravàla-nava-pallava-marakata-chada-vajra-mauktika-prakara-koraka-kamala-ràga -nànà-phalàdimanto hiraõmaya-mahãruhàþ sphuñam atra jàtà jàyamànà÷ ca dç÷yante | ato'syàm upta-muktàphalàni janiùyante phaliùyanti ceti kiü citram ? tad bhavatãbhir api surabhitara-navanãtàdi-seka-pårvakam atiprayatnena tathà tat-kçùiþ kriyatàü yathà tato'py adhikatamàni paramottama-phalàni labhyante | iti tad-vacana-màdhurãm àpãya sa-santoùaü sa-÷làghaü pratyayantyaþ sarvàs tàm àliïgya nijàü sthalãm àgatya spardhayà maj-jayàya samucita-vetanato dviguõa-triguõa-gorasa-pradànena karma-kàrànànàyya sthàne sthàne kedàrikàþ kçtvà peñikàyàm agrathitàni grathitàny aïga-bhåùaõa-råpàõi ca yàvanti sthitàni tàvanti yathà-yuktam alpàny eva saürakùyàïgataþ samuttàritàni ca mauktikàni nirava÷eùam uptvà pratyaham eva tri-sandhyaü go-dugdha-navanãta-suvàsita-ghçtair eva sekaü kartum àrabdhavatyaþ | tatastàsàü muktàkçùikaraõa÷ravaõànmàtsaryato lobhata÷ca candràvalãprabhçtayo'pi sarvà vallabyastato'pyadhikakedàrikàþ sthàne sthàne kçtvà dehagehayorekamapyasaürakùya samastamauktikànyuptavatyaþ | tataþ katipayadinàntare svasvakedàrikàsu jàtàn hiüsralatàïkuràn dçùñvà antargarbhitagarvàbhirvallabhãbhistàbhiþ sarvàbhi÷chalato matpriyavayasyàþ parihasyante sma | ekasmin dine gorasànàmatãvavyayaü svasvagçhasya ca nimauktikatàü vãkùya gopàþ sasaürambhaü kàraõaü papracchuþ | tacchrutvà vçddhà åcuþ | bho àyuùmantaþ | nànuyogaviùayo'yamàbhirbàlàbhiþ kçto mauktikakedàrikànàü nimittaü bahulo vyayo'ciràdeva bahutaralàbho bhaviùyati | yatkçùõakedàrikàyàü ràjadàràõàmapi durlabhàni muktàphalàni kila dçùñàni santãti | athaikadà vi÷àkhayà svadekàrikàsu tànaïkurànnirãkùya kàsà¤cit karõe nibhçtamidamuktam | bhoþ sakhyaþ | kçùõakedàrikàmadhye mayà yàdç÷à aïkurà dçùñà ete tu tàdç÷à na dç÷yante | na jàne pa÷càt kiü bhavet | kçùõavayasyadçùñinivàraõàrthaü chalataþ suùñhu veùñyantàm | atha katipayadivasaistàsàü ràdhàdãnàmanyàsàü ca kedàrikàsu kaõñakàdicihnena latàbhirnijaråpe prakà÷yamàne gopãkedàrikàsu hiüsrà latà jàtà iti sakalagokula eva khyàtam | etad àkarõya vayasya-dvàrà gàndharvà-goùñhyàü mayedaü sotpràsaü vij¤àpitaü ÷rutaü bhavatãnàü kedàrikàsu bahåni muktà-phalàni jàtàni santi | ahaü tàvat snigdhas tat sa-vayasyàya mahyaü prathama-phalàni dãyantàm | tatas tàbhir uktaü | yadi vayaü kçùim akariùyàmas tadà sakala-goùñhaü mauktikamayam abhaviùyat | pa÷upàlya-svadharmam apahàya sa iva kaþ kãlàsa-vçttim [*NOTE: Karùaka-vçttiþ pakùe kàrpaõyam] à÷rayet || tad àkarõya mayà nikhila-vayasyàþ savatsà gàvaþ ÷akaña-vahà mahiùyaþ, savarkarà ajà, vçndàvana-vartinya÷ ca mauktika-mayair màlàdy-alaïkàrair maõóitàþ | tata÷ ca gopyo lajjayà sva-bhåùaõa-vyatirekeõa bahu-dhana-vinà÷ena gopa-bhiyà ca kim atra yuktam iti mantrayitum àrebhire | aye gçhãta-kçùõa-pakùayà dhårta-nàndãmukhyà'bhadreõa pratàritàþ sma ity àbhàùya sarps.aü tan-nikañam àgatya tat-kathana-pårvakaü bahu÷as tàbhir bhartsità nàndãmukhã pràha | bhoþ tapobhyaþ ÷ape na mayà sarvathaiva pratàritàþ stha, kintu yuùmàbhir eva tat sarvaü vinà÷itam | sarvàþ | kapañini kathaü kàram | nàndã | yato garvitàbhir yuùmàbhir óhakkà-vàdyavat kolàhala-prapa¤cena savayasya-gaõasya tasya ÷ravaõa-kuhare suùñhu-gocarãkçtya kedàrikàsu muktàþ sphuñam uptàþ tathà ko'py ekaþ prahariko'pi tatra na rakùitaþ | sarvàþ -- etàvatà kiü na jàtam ? nàndã saroùam | yaj jàtaü tac caturaümanyàbhiþ ÷råyatàm | yuùmàn vijetum abhãùñam iùñànna-pradànena suùñhu pralobhya dhårta-guruõà yuùman-nàgareõa tena prerita-lolupa-bhaõóa-madhumaïgalenàti-nirbaddhato vicitya ki¤cij jàtàïkuràþ sarvà muktà nirava÷eùaü samàdàya tatra tatra hiüsràvallã-kadambàn samàropya kayatyaþ pçthak svakçta ekasmin kedàre pratnataþ saüropitàþ | tathànyàsàü tu tathaivànãya kàlindã-gabhãra-nãràntaþ prakùiptàþ | iti mayà sudçóhaü j¤àtam asti | iti ni÷amya sarvà àhuþ | ayi kåñatva-nàñaka-nañana-prakañanaika-kàryànindya-mahànandi | ayi bhaõóa-madhumaïgala-gurupràya-mahà-satãrthe | ayi vrajaprathita-÷añha-naña-sahita-nàñya-yogye | tat-priyatame nañi | ayi kaliyuga-tapasvini | tiùñha tiùñheti sabhråbhaïgaü tàm àkùipya sva-geham àgatya punaþ punas tad eva vicàrayantã tàsu ràdhà bhoþ sakhyaþ nàndãmukhã và pratàrayatu sa dhårtas tathà và karotu adhunà tad-vicàreõa ko làbhaþ | sàmpratam anyad duþkhaü na gaõyate | gurvàdito bhayam eva naþ khedayati | tad vayaü tu tebhyo mauktikeùu dar÷iteùv eva ÷ithilã bhavet | tàdç÷àni sarvathaivàtra sudurlabhàni kintu kçùõàd eva målyena yathà gçhãtàni syuþ | tatropàya÷ cintyatàm | tataþ sarvàbhir vibhàvyoktam | candramukhã caturà bhavati | suvarõàni gçhãtvà gatvà samucita-målyena mauktikàny ànayatu | tatas tayoktam | sampraty asmàbhir upàlabdhasya tasya samãpam aham ekàkinã gantum a÷aktàsmi | kà¤canalatà mama saïge samàgacchatu | iti sarvàsàm anumatyà bahu-suvarõàni gçhãtvà mauktika-vàñikà-samãpaü te àjagmatuþ | tatra tad-vàñikàdhikàriõaü subalaü mayà saha niviùñam abråtàm | he subala ÷rutam asmàbhir bhavadbhir navya-muktàni vikrãyante | tad imàni ÷uddha-suvarõàni gçhãtvà samucita-målyena pravãõa-pravãõa-muktà-phalàni dãyantàm | tataþ smitvà mayoktam | tadànãm anekadhà pràrthyamànaü naikam api mauktikam asmabhyaü dattam | asmat-kedàrikà-sekàrthaü dugdha-pàrã ca bhavatãbhir na dattà | asmàbhir varaü kàlindã-madhye prakùeptavyam | tathàpi bhavatãnàü gçha-sarvasvenàpi paõãkçtena nikhila-mauktika-vçndàdapakçùñam ekam api mauktikaü sarvathà na dàtavyam | tataþ kà¤canalatayoktam | mauktika-nimittaü paty-àdibhyo yadi tàsàü bhãr na bhavet tadàsya kadarthanoktim ãdç÷ãü kà nàma saheta | bhavatu kiü kartavyam | hañña-prasàrita-bahuratnà madhurà tàvad dåre tad adya bhoþ subala svayam eva bhavatà madhyasthena bhåyatàm | ànyatrika-målyàd asmàbhir vi÷eùo'pi dàtavyaþ | tata÷ ca vi÷eùa-÷abda-÷ravaõàn mayà vihasyoktam | bhavatu nàma svabhàva-komalena mayà tu bhavatãbhir iva kàñhinyaü kartuü na ÷akyate | adattvà và anyat kiü kartavyam | kintu mauktikàrdhinãnàü sarvàsàü mauktika-målya-nirõayaþ kiü bhavatãbhyàm eva bhaviùyati | tàbhyàm uktam -- atha kim ? mayoktam | kas tàvad vi÷eùaþ | tata÷ candramukhã ki¤cid vihasya kà¤canalatàm àlokitavatã | kà¤canalatàtha salajjaü subalaü prati vyàjahàra | sakhe subala svayam eva madhyasthena bhåtvà samàdhàya samãcãna-ya÷o-bhàras tàvad aïgãkriyatàü bhavatà | subalenoktam | vayasya rahasyatayà bahu-målyatvaü kiyat kà¤canalatayà prakañãkriyate | àtmano'bhãùña-målyaü svayam eva sphuñaü nigadya na kathaü gçhyate | tato'ham abruvam | sakhe subala candramukhyà abhipràyo j¤àtaþ | muktàphalàni grahãtuü kà¤canalataiva vicàryànargha-målyatvena parikalpya ràdhàdibhiþ prahitya mama dattàstãti | kintu kà¤cana-sa¤cayato'pi muktàphalànàm adhikaü målyaü jagati prasiddham | tasmàd ekayaiva kà¤canalatayà katham etàsàü målya-paryàptiþ | yadi và asyà bakùasi svarõa-sampåña-råpa-phala-dvaye bahava÷ cintàmaõayo'pi santãti candramukhã vakùati tathàpi na | yato vaikuõñhanàtha-kaõñha-sthita-kaustubhato'pi mamaitad ekaü muktàphalaü parama-paràrdhyam | tac chrutvà bhrå-bhaïgena màm avalokayantã kà¤canalatà saroùam àha - nirbuddhike candramukhi! tadaiva mayoktaü tasya dhçùñasya savidhe mayà na gantavyam | tathàpi tvayàhyam àgraheõànãya kadarthitàsmi | tvaü muktàphalàny àdàya samàgaccha aham ita÷ calitàsmi | candramukhã àha - kà¤canalate! satyaü kathayasi tat katham ekàkinyà mayà målya-nirõayo bhavatu | kathaü và nijane'tra sthàtavyaü ekayoga-nirdiùñànàü saha và pravçttiþ saha và nivçttir iti mayàpi gantavyam | ity ubhe eva gamanodyate dçùñvà mayoktam - subala! tadaiva mayoktaü yad etàbhyàü målya-nirõayo na bhaviùyati | tac chrutvà tayoþ savidham àgatya subalenoktam - sakhi candramukhi! vayasyasya målya-viùaye mahàn àgraho dç÷yate | tena priya-sakhã ràdhà lalitàdibhiþ sahàgatya samakùam eva samucita-målyaü pradàya svepsita-muktàphalàni gçhõàtu | tatra mayà madhyasthena bhåtvà sàcivyaü karaõãyam | iti ni÷amya candramukhã-kà¤canalate tàsàü savidhe gatvà sa-roùam iva sarvaü vçttaü kathayàücakratuþ | tata÷ ca ràdhà lalitàdibhiþ saha mauktika-bàñã-pràntam àsàdya candramukhã-dvàrà subalam àkàrya tam àha - priya-vayasya subala | asmàsu bhavato niraïku÷aþ snehaþ | ataþ svayam eva tathà vidhãyatàü yathàsmàbhiþ samucita-målyena muktàphalàni labhyante | tac chrutvà subalena mahyaü nivedya mad-vacanena mat-sannidhau tà lalitàdayaþ samànãtàþ | ràdhà tu mamàtràgamanaü tvayà mad-upadràvaka-sva-priya-vayasyàya sarvathà na prakà÷anãyam iti subalam àbhàùya man-nikaña-stha-kadamba-ku¤jàntar nikhila-vçttàntaü ni÷amayantã nigåóham àsthità | tato mayà tàþ sarvà nibhàlya ràdhà kathaü na dç÷yate ity ukte tuïgavidyayoktam - gokula-yuva-ràja! sà khalu sa-praõayaü àryayà jañilayà kasyacid gçha-kàrya-vi÷eùasya kçte rakùità gçhe vidyate | tatas tad-avasara eva praviùñena madhumaïgalena iïgita-vij¤àpita-ràdhà-nigåóha-man-nikaña-sthitim avadhàrya ki¤cid vihasya mayoktam - tuïgavidye! muktà-grahaõecchà tasyà na vidyate iti dç÷yate | tatas tayoktaü - nahi nahi | tan-muktà-målyam asmàbhir eva dàsyate | tadà mayoktaü - vi÷àkhaiva ràdhà, ràdhaiva vi÷àkhà | tatas tan-målyaü vi÷àkhaiva dàsyatãti j¤àyate | bhavatu tatra samàgraho nàsti, kintu yà khalu svayam àgatya na gçhõàti tasyà÷ catur-guõaü målyaü gçhyatàm | mauktikàni ca sàdhàraõàny eva dãyantàm iti me sarveùàü sakhãnàü sudçóho nirõayaþ | tad anu subalaü prati mayoktaü - sakhe subala! avacita muktà-pårõa-sampuñàn ànãya purataþ prasàrya vicitya sarva-kaniùñhàny eva mauktikàni pårvakçtaü tat-kàrpaõyam apy avigaõayya prathamaü tat-kçte vi÷àkhàyàü samarpya tat-sakà÷àc ca tan-målyaü gçhyatàm | yadi và prastutaü dàtuü na ÷aknoti tatas tad-abhinneyam | tàvat puùpa-pravàla-corikà gopa-kanyakà yatra rakùyante tatraivàràn màdhavã-ku¤ja-kàràyàü saübadhya rakùyatàm | tac chrutvà madhumaïgalenoktaü - priya-vayasya | nirodhe'pi para-ràmàbhiþ palàyana-vidyàþ sphuñam adhãtàþ santi | tadà mayoktaü - vayasya! mayàpy etad j¤àyata eva | kintu cintà nàsti | yadyapi para-ràmà-spar÷o lajjà-tyàga÷ càsmad-vidhànàü svapne'py atãvàyogyas tathàpi - sva-kàryam uddharet pràj¤aþ kurvann api vigarhitaþ | tathà, àhàre vyavahàre ca lajjàm api parityajet | iti saühità-vacana-balàd aham eva prahariko bhavan sarvàm eva ràtriü jàgran nirantaraü nivatsyàmi | iti ni÷amya subalaþ sa-smitam àha - puruùottama! priya-sakhyà vi÷àkhayà etàvati mahà-saïkañe kiyantaü kàlaü sthàtavyam ? tato mayoktaü - yad artham iyaü rakùyate sà yàvat niþ÷eùaü målya-dravyaü prasthàpayati | kiü và kiyad-dravyaü gçhãtvà svayam evàgatya dhruvam asyàþ snehàd ittham atra sthitvà ava÷iùña-dravyànayanàrtham enàü prasthàpayati | tàvad anayà sthàtavyam | iti ÷rutvà madhumaïgalaþ pràha - sakhe! etad-goùñhãnàm adhã÷à sà sarvàbhyo'pi sarva-karmaõi vicakùaõà vi÷eùataþ palàyane gavya-ghaññyàü dànàdiùu sarvair asmàbhi punaþ punaþ prayakùãkçtàsti | tvaü tv ani÷aam udghårõase tena me mahatã cintà j¤àyate | tataþ smitam apavàryàham avadaü - sakhe! alam anayà cintayà | tan-nikañe mamodghårõà na janiùyata eva | yadi và jàyeta tarhi mad-uttamàïgasya tad-vàma-bhujà-mçõàlãm upadhànãkçtya tad-uras-talpollasita-pãta-paññàmbara-vara-vidhåpadhànopari mad-vàma-kara-pallavam aruõam abhinyasya tahtà mauktika-paõa-nimittaka-vàg-vilàsam ullàsayiùyàmi | yathà sukhena jàgaryàm eva catvàro rajani-yàmà drutam eva viramanti | athavà mad-uro-nàma-ghanàndhakàra-viùama-kàràgàràntas tàü pravi÷ya tat-pàr÷va-yugalaü kañhora-bhuja-gàrutmatàrgalàbhyàü dçóhaü saüruddhya sukhena niràtaïkaþ svapna-vilàsaü vitariùyàmi | iti ÷rutvà sarvàþ smayamànà babhåvuþ | ràdhà tådgrãvikayà màü vi÷àkhàü sarvà÷ ca sakhãr avalokayantã àha - candràvalã-keli-kuraïga! tiùñha tiùñheti anuccair màü tarjayantã susmitàsãt | vi÷àkhà tu kuñila-dçùñyà màm avalokayantã àha - vraja-dhårta-dhçùña! apehai apehãti vadantã sakhã-madhye lãnà babhåva | tataþ sarvàbhiþ subalaü praty uktaü - subala! vidåùakatàü tyaja | yadi bhavatàü vikrayecchà vartate, tarhi muktàþ pradar÷ya samucita-målyena pradãyantàm | no ced vayaü gçhaü gacchàmaþ | mathuràta eva mauktiàny ànayitavyàni | iti ni÷amya subalena sampuñànudghàñya tàbhyàü mauktikàni pradar÷ya màü praty uktaü -- priya-vayasya! imàni mauktikàny amålyàni àbhir gçha-paty-àdikaü samasta-godhanàni ca vikrãyàpi ekasyàpi målyaü dàtum a÷akyam | etàþ khalu bhavat-snigdhàþ sarvàn upekùya tvàü jànanti | tasmàd etat-pårva-kçta-kàrpaõyam api vismçtya màü ca tva-anugatam avekùya yat-ki¤cin-målyaü gçhãtvà vinà-målyena dattavad àsàm abhãpsita-mauktikàni dàtum àj¤à kriyatàm | tato'ham avocam - sakhe! nahi nahi | vayaü vàõijya-vyavasàyinaþ | bhavatu | kiü kartavyaü | bhavad-vacanaü ca rakùaõãyam | tad yat ki¤cid alpam eva mayà mçgyate tad dàpayitvaiva dãyantàm | kiü ca utkocaü gçhãtvà bàraü bàraü mama ghaññã-dàna-dravyàõi bhavatà vinà÷itàni sanãtit mama kenàpi kathitam asti tasmàn målya-dravyaü samakùam eva mayaivàbhyo grahãtavyam | subalaþ ki¤cid vihasyàha - bhadraü vacaþ | kiü ca etàbhiþ svãya-svãyàbhãpsita-mauktikàni vicitya pçthak pçthak kuñã-kçtàni dçùñvà bhavatàpi svàbhãpsita-målyaü kathyatàm | tato'ham abruvam - bhadraü dar÷ayantu sva-svàbhãpsita-mauktikàni målyaü kathyate mayà | subalaþ pràha - priya-vayasya! etàþ vinayena yan nivedayanti tat kçpayàvadhàrya bhavate yadi rocate tadà vidhãyatàm | tato'haü - subala | kathyatàü kiü nivedayanti yuktaü cet kartavyam | subalaþ pràha - evaü nivedayanti, madhu-purã tàvad dåre samagra-målya-dravyàõàü ca samàcayanaü dina-dvaya-madhya eva sampadyate | gurukulaü tu mauktikàlaïkàràdy-adar÷anàt kùaõe kùaõe khidyamànaü bàóham àkro÷ati | ato'tisnigdhàn bhavad-vidhàn avagatya lajjàm api parihàya nirjana-vanàntaram àgatànàm asmàkam çõenaiva mauktikàni dàpayitvà drutam eva vidàyaþ kriyatàm | målya-dravyàõy asmàbhir bhavatàm abhãpsita-vçddhi-sahitàni dina-dvayàbhyantare pari÷odhya praheyàõi yady asmàsu bhavad-vayasyasya pratãtir na jàyate tadà tvam evàsmàkaü pratibhår bhaveti | tasmàt parama-pratãti-pàtràbhyaþ santata-satyavàdinãbhya etàbhyaþ pratãtiü kçtvà datteùu mauktikeùu målya-dravyam abhãpsita-vçddhi÷ càciràl lapsyate | tathaitàbhiþ saha nivióa-sneho'pi vardhiùyata eva | tato'haü vihasya - subala! tvaü ÷uddha-buddho'si | àsàü vyavahçtiþ ki¤cin màtràpi tvayà na j¤àyate | kuñi-nàñã-nà¸oikà-nartakya imà mauktikaü gçhãtvà nija-nija-bhartç-mahà-durga-koùñheir veùñitàn sva-sva-guru-kula-mahà-parvatàn pravi÷ya dravyam adattvà yadi khelyantyas tiùñheyus tarhi tvayà kiü kartavyam | subalaþ pràha - sakhe! maivaü bravãþ | etàþ khalu naivaü kariùyanti | yadi và kuryus tadojjvala-vanàntàrjuna-kokilàdibhiþ saha tatra gatvà svayam àbhiþ svãkçtam | svayaü grahà÷leùa-cumbana-svàdhara-sudhà-pànàdi-råpa-målyam etàsàü bhartçùu saü÷ràvya tat-pràpty-arthaü tebhyas tathà bhayaü pradar÷ayiùyàmi | yathà ta eva drutam amås tvat-samãpaü prasthàpya tad dàpayiùyanti | tan ni÷amya madhumaïgalena sa-krodham uktaü - re subala! tvaü nàmnaiva subalaþ pumàü÷ càsi | vastutas tv abalàkçtir muhur dçùño'si | yataþ sàmpratam apy àsàm abalànàü phutkàraü kùudràd atikùudratareùu tad-bhartçùu kartuü yad icchasi | tad-bhãru-svabhàvasya tavaitat samucitam eva | tasmàt tvam evàtropavi÷ya mayaiva vijayàdidhàñãü pragçhya balàd àsàü bhartç-sahita-go-mahiùyàdikaü veùñayitvà samànãya ruddhvàtra nadã÷vara-pure rakùiùyate | tadà tà eva svayam àgatya sva-sva-dravyaü sutaràü dattvà svaü svaü patiü godhanàdikaü ca mocayiùyanti | tatas tac-chravaõena janita-mahà-duþkha-bhareõaiva mayoktaü - pràõa-sakha madhumaïgala! katham evaü tvayà mantryate ? vraja-vàsino bhilla-pulindàdyà api me priyebhyo'py adhika-priyàþ | ete tu sa-gotràþ sahodarà mad-abhinnà eva | tasmàd etan-mantraõam atãvànucitam | subala-bhàùitam eva ki¤cid bhàti | tathàpi na priya-janaiþ samam àdàna-pradàna-prayogeõa rasa-rakùà na jàyata eva | tathà ca smçtiþ -- naivàdànaü pradànaü hi mitraiþ saha vitanyate | kçte prãtyà bhavel lopaþ kalahas tad-anantaram || iti | tataþ prastutam eva målyaü dattvà mauktikàni nayantu | tac chrutvà sa-krodham iva subalaü nibhàlya - aye! kauñilya-pàraïgata subala! sarvair eva militvà vióambayitum eva vayam atrànãtà bhavatà | tad yåyaü mauktika-vàõijya-vyavasàyena ràjyaü kuruta | vayaü calitàþ sma ity uktvà calantãnàü tàsàü savidham àsàdya sauhàrdam abhivya¤jayan subalo lalitàü nãcaiþ pràha - sakhi lalite! àdàna-pradàna-vyavahàrasya sneha-bhaïga-kàritvàt kevalaäa tad-bhayenaiva priya-vayasyena målya-nirõayaü prastuta-vitta-làbhaü ca vinà sarvathaiva mauktikàni na deyànãit sarva-prakàreõàvadhàritam | tasmàt samàgatya prathamaü tàvan målyam eva nirõãyatàm | tad-dànopàyaþ pa÷càc cintanãyaþ ity anunayena tàþ paràvçtya mat-samãpam ànãya màü praty uvàca - vayasya! narma hitvà målyam eva tàvat kathyatàm |tato'ham -- sakhe subala! prathamaü tàvat kasya mauktikànàü målyaü kathanãyam ? subalaþ pràha - etàsàü madhye lalitaiva mukhyà tad etad gçhãta-mauktika-målyaü prathamaü nirucyatàm | tato'haü ki¤cid vihasya - etad-vàhinãnàü pravãõayà lalitayà samare pauruùeõa yadi màdç÷aþ puruùa-siühaþ sakçd api kuõñhitàstrãkartuü ÷akyate | tadàsyàþ samakùaü sarvathaivàstrã na bhaviùyàmi | kiü và santatam amuktàstrã bhåtvà etaü puaruùam evànukãrtayann imàm evànucariùyàmãti idam eva yat ki¤cin målyaü dattvà gçhõàtu | subalaþ smitvàha - gokula-vãra! sudãpra-darpa-bharair mahendra-garva-parvata-kharvanàya sapta-ràtram atra vàma-kara-kamala-kaniùñhàïguli-varàñaka-÷ikharopari bhramara iva govardhana-girir yena vyadhàyi tenoccaõóena bhavatà samam abaleyaü kaumalya-lalità katham iva samitim ativistàrayatu | madhumaïgalaþ pràha - subala! taü kathaü pårvam asya paugaõóa-kçtaü darpam ati÷làghase ? yad adhunà tàruõyàmçta-sekena sa darpaka-kalpa-taru-lakùa-lakùa-guõaü pallavito'sti | subalaþ pràha - katham iti viditam ? madhumaïgalaþ - yad anena pårvàrãõàü sakalànàü pårvaü yàdç÷a-vaikalyaü kàritam àsãt, sàmpratam etad durgamaü tad-dhçdayaïgamàna-tanu-parvatàn abhilãlayaiva kena ca nakharàstreõaiva khaõóa-khaõóãkçtya mahàmàràdibhis tato'py atulataravaikalyam àpàditam àste | tato'haü vihasya - subala! satyam anyatra mayà tàdç÷enaiva bhåyate | na tv etasyàþ purataþ yasmàt tato'pi pravara-vigrahe vividha-vaicitrã-pravãõayànayà bàraü bàraü bhrå-dhanuù-ñaïkàreõaiva huïkàreõa helayà stabdhãkçto'smi | tat katham iyam abalà bhavatu | ity àkarõanena smera-mukhãþ sakhãr avalokya svànandottha-vikàràn avagåhya sakrodham iva lalitayoktaü - aye subala vidåùaka! madhumaïgala-sahacarasya gokula-bhaõóasya bhaõóatà-devyà satyaü tvam apy àviùño'si | yad asmàn etat-samakùaü samànàyya vióambana-samudre saüpàtayan kautukaü pa÷yann asaãti nigadya kuñila-dçùñyà màm àkùipantãm àgacchata bhoþ saralàþ! àgacchatety uktvà sarvàbhiþ saha gacchantãü tad avasara eva tatràgatà bhagavatyàþ paurõamàsyà antevàsinã nàndãmukhã tad-gamana-vàrtàm akhilàü sarvàbhyaþ samavadhàrya vyàjahàra - sakhi lalite! narma-÷àlino'sya ÷rã-vrajendra-nandanasya parihàsa-vàï-màtreõaiva sva-kàryam upekùya katham apayànty asi ? kùaõaü mayà saha nirvçtya - apamànaü puraskçtya mànaü kçtvà tu pçùñhataþ | sva-kàryam uddharet pràj¤aþ kàrya-dhvaüso hi mårkhatà || ity àdi-nyàyena parihàsa-vióambanàni soóhvà sthairyam àlambya sva-kàryam uddhara | kiü ca mayà ÷apathaü kçtvà vyàhriyate | asya narmabhir eva lagnakair iva mauktikàni dàpayitavyàni | anyathà bhavat-pårva-kçta-kàrpaõyam anusmarato'py abhimàna-÷àlino'sya narma-prayogo na sambhavati | tad anyasyà mauktika-målyaü ÷rutvà yat kçte bhadraü syàt tad eva vyavahartavyam iti balàd iva tàü haste gçhãtvà sarvàbhiþ saha muktàkuña-nikañam ànãya màü pratyuktavatã gokula-yuvaràja! tatra-bhavatyà bhagavatyà ÷ubhà÷ãþ ÷ata-pårvakaü bhavantaü prati ki¤cit sandiùñam asti | tato'haü -- nàndãmukhi! ku÷alam àste tatra-bhavatã bhagavatã ? tat kathyatàü kim àj¤àpayati | tat-sande÷àmçtenàtmànam apyàyàmi | nàndãmukhã -- imà vatsà ràdhàdayo vraja-kumàrikà asmàkam atãva sneha-pàtràõi àyuùmati bhavaty api santataü paramànuraktàþ | tad asmàn vãkùya atyàgrahaü vimucya àsàü dàtuü ÷akyamàna-målyam àdàya maàùña-nidhi-pater vrajendrasya kumàreõa bhavatà etad abhãùña-mauktikàni dattvà vayaü santoùaõãyà iti bhagavatyàþ sande÷am imam avakalayya narmàõi parityajya muktàphala-dànenaitàþ santoùya gçhàya prasthàpayituü mahànubhàvàþ sarva-gokula-sukha-kàriõo bhavanta eva pramàõam | tato'haü sa-÷làghaü - nàndãmukhi! pårvaü subala-hastena tat-prahitàj¤à-kusumaü ÷irasi nidhàya samagrame eva parityajya lalità-mauktikànàü yaþ ka÷cana målyàbhàso'nayà saha nirõãto'sti tam asyà mukhato ni÷amya tato yat tvayà tyàjyate tad api mayà tyàjyam | ity àkarõya sakampàdharaü bhruvaü kuñilayantãü lalitàü sarvà÷ ca smita-mukhãr avalokayantã nàndãmukhã smita-pårvakam evàha - vraja-yuva-ràja! sa imàbhyaþ ÷ruto'sti, kintu tàdçï narma parihàya amat-samakùam anyàsàü sarvàsàm eva yathà-yuktaü målyaü kathyatàm | tato mayoktaü - nàndãmukhi! àsàü sarvato jyàyasã jyeùñhà tad asyà mauktika-målyam anayà saha vicàrya tvayaiva kathyatàm | nàndãmukhã - vitta-svàminaiva målyaü prathamaü kathanãyam | tat svayam eva bhavatà tat kathyatàm | tato'haü - ni÷àpater mama hçdayàkà÷a-vãthyàm uditàyàü ràdhàyàm udayantyàm anuràdhàyàü sva-maryàdàm unmucya tayor madhye ràgeõodayantã jyeùñhà man-mukha-candraü tàbhyàü saha và pçthag và manàg api sva-mukhena pariùvajatu iti | tatas tan ni÷amya niku¤jàntaritàyàü ràdhàyàü lalità-vi÷àkhà-jyeùñhàsu ca tisçùu bhrå-bhaïgena krodham abhinayantãùu mayoktaü - nàndãmukhi! sva-sva-mahà-làbha-karam api bhàùitam avadhàrya katham etàþ krudhyanti ? nàndãmukhã - sundara! gokula-÷yàma-ni÷àpater anya-parigçhãtànàü satãnàm asmàkam etat-para-puruùasya satãnàm asmàkam etat para-puruùasya mukha-candra-cumbana-karaõaü dåre tàvad àstàü spar÷o'pi mahà-pàpàyaiveti krudhyanti | ityàdi vinoda-lãlàm àkarõya satyabhàmà kçùõam àha - nàtha! tàrà-gaõane ràdhàyà vi÷àkheti-prasiddham api nàma hitvà sàkåtam anuràdheti nàma prayu¤jatas tan-narmàlàpa-bhaïgãü svasmin svasminn evàvadhàrayantyos tayor vidagdha-ràdhà-vi÷àkhayor nyàyya eva roùaþ | lalità kathaü kupyati ? kçùõaþ - priye! anuràdheti lalitàyà evàpara-paryàyaþ | satyabhàmà - yàdavendra! etad apårva-lãlà-kathà-÷ravaõena mama manasi tçptir alaü vçttir nàsti tat kathaya kathaya | kçùõaþ - tato'haü smita-÷avalita-campakalatà-vadana-candram àlokayaüs tad gçhãta-muktà-kåñaü hastena càlayann idam avadaü - nàndãmukhi! iyaü te priya-sakhã campakalatà kasmàd api siddhàt pràpta-siddhir iti mayà bahu-dinam anumitam àste | nàndãmukhã - katham anumitam ? mayoktaü - yata iyaü campakavallã sthàvarà madhye bçhat-phala-dvaya-bhàrànatàpi lãlayà caïkramãti | ato mudira-sundare mad-urasi campaka-màlà bhåtvà sva-saurabha-bhareõa màü vàsayatu | mayàpi sva-siddhi-balàt etad-àj¤ayaivàsyàþ kaõñhe såkùmatara-marakata-maõi-màlayà vakùojayor antare ca mahendra-nãlamaõi-nàyakena tvaritam eva bhavitavyam | subalaþ - priya-sakhe! caïkramaõàdinà'syàþ siddhiþ sarvair anubhåyata eva | tava tu kenàpi kadàpi kutràpi sà naiva dçùñàsti | tasmàd duùkare'smin karmaõi sahasaiva pravçttena bhavatà aydi niùpàdayitum a÷akyaü syàt tarhi vayam àbhir upahasiùyàmahe | ato vicàryaiva pravçttena bhavitavyam | tato'haü - subala! mama siddhiü pa÷yann api na pa÷yasi ? mayà kiü kartavyam ? nàndãmukhã - madhuràïga | kadà kutra kà siddhis tvayà niùpàditàsti | sà kathyatàü, sarve ÷u÷råùavaþ santi | tato mayoktaü - deva-yàtràyàm ambikà-vane ÷araõàgatatvena tàta-pàdayoþ patitaü mahàjagaraü pàdàïguùñha-spar÷a-màtreõaiva sarvàlaïkçti-bhåùito vidyàdhara-ràjo mayà vyadhàyi | girãndra-ràjo govardhana÷ ca saptàham eka-kareõaiva chatràkam ivànàyàsenaivàdhàri | kàliya-viùa-jvàlà-vimohitaþ subalàdi-vayasya-gaõaþ sva-dçùñi-màtreõaiva sa-cetanaþ sphuñam akàri | bàraü bàraü mahàdàvànalo'py amçtãkçtya sukhenaiva sphuñam apàyi | evam àdayo bahavaþ siddhi-prabhàvà gokule kena nànubhåtàþ santi ? tad ativistareõàlam | iti ni÷amya ãùat-smayamànà lalità pràha - nàndãmukhi! eùa te durlalito nàgaraþ sarvam etat satyaü kathayati | kintu sa kàlo gataþ | yatra brahmacarya-balena tat sarvaü niùpàditam àsãt | sàmprataü nç÷aüsa-kaüsa-sevaka-govardhana-malla-gçhiõyàþ padmà-÷aivyà-prabhçtãnàü ca vrajàïganànàü santata-sambhoga-vilàsena dåùita-brahmacàritvàd asyàntarhitàþ sarvàs tàþ siddhayaþ | tato'haü ki¤cid vihasya - lalite! tejãyasàü na doùàya vahneþ sarva-bhujo yathà ity asya padyasyàrtham abuddhaiva tvyedam ucyate | tat-tad-arthaþ ÷råyatàü | yathà sarva-bhakùaõenàpi vahnes tejo-glànir na bhavet | pratyuta tad-vçddhir mahaty eva bhavati | tathà bhavàdç÷ãnàm uttama-varàïganànàm avirata-madhura-rasopabhoga-màdhuryeõa mamàpi siddhir nirantaram ujjvalà bhavantã parama-vçddhim evàdhikataràm avàpa | madhumaïgalah -- lalite! satyaü bravãti priya-vayasyaþ | siddhi÷ cen na vçddhim àyàti tarhi muktaþ kathaü bhåmau pràrohanti ? pràråóhà÷ ca kathaü sarvataþ prasàriõyà vallikà bhavantyaþ pracurataraü phullanti phalanti ca ? lalità vihasya - àrya madhumaïgala! tat kiü bhavat-priya-vayasyasya siddheþ prabhàvaþ ? madhumaïgalaþ - tat kasya ? lalità -- vçndàvana-bhåmer eva | ràdhà svagataü - lalite! etat kàminã-saïgasya cety ucyatàm iti ràdhayoktaü vi÷àkhàpy anubhàùitavatã | tato'haü - tat katham atraiva bhavatãbhir upta-muktà hiüsrà jàtàþ ? lalità - bho vidagdha-÷iromaõe! muktàþ kiü hiüsrà bhavanti ? mayoktaü - tat kathaü muktà notpannàþ ? lalità - bhåmi-vi÷eùasya bãjasya ca vaiguõyàt | ràdhà svagataü - lalite! kùetrasyàsya guõàd apy ucyatàm ity etad vi÷àkhàpy uktavatã | nàndãmukhã - lalite! satyam eva kathayati vi÷àkhà | lalità - katham iva ? nàndãmukhã - yasmàt sarvadà sarvàïgãõa-mukti-viùa-vallari-mahoùara-bhåmau santata-paramànanda-kara-prema-bharojjvalita-bhakti-pãyåùa-sura-valli-sarasatara -mahà-kùetre'smin vçndàvane dhruvam àgantukà ye kecana jantavo bhaktà eva bhavanti kathaü nu muktà bhavantu | lalità vihasya - vi÷àkhe | sphuñaü kàminã-saïgasya iti bhavad-vàg-vilàso'pi sa-sandarbho bhaviùyati tad vivçtya kathyatàm | vi÷àkhà - àråóha-yogo'pi nipàtyate'dhaþ-saïgena yogã kim utàlpa-siddhir iti nyàyenàsya kàye manasi gotre ca ÷yàmalatarasya sa-cchidra-vaü÷ã-rasikasya kùaõa-màtra-saïgena muktà api bhåmau garbha-vàsena jananam àsàdya ca-cchidrãbhåya saüsàra-guõa-baddhà babhåvuþ | tato'haü - vi÷àkhe! nikhilam eva satyaü kathayasi | subalaþ - vayasya! katham iva | tato mayoktaü - mama kàma-vilàsàdhyàpakasya saundarya-vaidaghdyàdi-guõàn vi÷eùeõa nàradàdi-mukhàd àkarõya daõóakàraõya-vàsino jãvan-muktàþ kañhora-tapasyàkulam àcarya gokula-vane'smin pravara-gopa-gçheùu janim aïgãkçtya vraja-vilàsinyo bhåtvà susàra-vaidagdhyàdi-guõair àvçtya età iva mad-urasi sraja iva vilasanti | tathaivàpare parama-muktà api mad-acintya-guõair àkçùñà asmin vraja-vane nitya-siddha-sthàvara-jaïgameùu pa÷u-pakùi-bhåruhàdayo bhåtvà màm ànandayantaþ paramànandam àsvàdayanto nandayanti | subalaþ - vayasya! sàdhu varõitam | lalità ki¤cid vihasya - mahà-siddha÷ ced bhåmi-bheda-guõaü vinà tava siddheþ prabhàvàn muktà jàyante tarhi parama-siddho'pi bhavàn ki¤cin-màtràdhika-dravya-làbhàya tad-vikraya-kùudra-vçttau kathaü pravçtto'sti ? tato'haü - mårkhe lalitike! yauvana-dhana-garvitàbhir bhavatãbhir yathà sva-dharmaü parityajya itas tata÷ ca¤calyate tathà svadharma-pariniùñha-vai÷ya ÷iromaõi-÷rã-vraja-ràjasya eka-putreõa mayàpi svadharmaü parityajya kim ucchçïkhalena bhavitavyam ? yataþ kçùi-vàõijya-go-rakùà-ku÷ãdaü tåryam ucyate iti vai÷yànàm asmàkaü catasro vçttayo bhavanti | àsàm eka-vçttyàcaraõenaiva sarva-siddher vçddhis tac-catuùñayam àcarato mama punaþ siddhiþ parama-kàùñhàm àråóhaiva paraü viràjate | nàndãmukhã sa-smitaü - svadharma-niùñha-yuvaràja! bhavataþ kçùi-vàõijya-gorakùà-tisro vçttayaþ spaùñam anubhåyanta eva vçddhi-jãvikà tu kadàpi nàvakalitàsti | tato'haü - nàndãmukhi! sàpy asmàbhiþ kriyamàõàpi tvayà kiü na j¤àyate ? sàmpratam api muktàtyantàbhàva-saïkùobhinãbhir etàbhiþ saha saükàmita-svadharmaü muktàpàra-vyàpàra-vçddhi-vçttiü vidhàtum àrabdhavàn asmi | vi÷àkhà ki¤cid vihasya - subala! yatra yo rajyati, sa khalu vinindyam api tad eva ÷làghyatayotkãrtayati | atas tàvat suùñhu adharmasyàpi ÷obhanatvena varõanam asya tva-priya-sakhasya nàyogyam | subalo vihasya - nàndãmukhi! na kevalam asau dhanasya vçddhiü labhate, kintv anyeùàü padàrthànàm api kùaõe kùaõe vçddhiü labhamàno'sti || nàndãmukhã -- kasya kasya ? subalaþ - prathamaü pratyaïge manasija-koñi-vijayi-nava-tàruõyasya netrà¤cale ca¤cala-kamala-vinindi-ghårõanasya bhàùite ca sudhà-sàrojjvala-màdhurãõàm | madhumaïgalaþ - subala! itara-padàrthànàü vçddhiü kiü tvayà vismçtà ? subalaþ - smàrya keùàm | madhumaïgalaþ - makara-kuõóala-maõi-ma¤jãra-hàra-valaya-keyåra-maõi-mudrikàdibhiþ parama-saundarya-darpàdika-madhura-keli-vilàsànàm | lalità - àrya! anyataraika-vastunaþ kathaü vçddhiü saïgopitavàn asi | nàndãmukhã - katarasya ? lalità - ballava-kula-sàdhvãnàm adharàmçtocchiùñasya | ràdhà sa-smitaü - lalite! satyaü satyaü vapur àkhyàti bhojanam ity etat praguõatara-rasàyana-pànenaiva bàhu-yugale suvçttendra-nãlàrgalà-darpa-dalana-valanasya, vakùasi màrakata-kavàñàhaïkàra-vidhvaüsi-vistàrasya, åru-dvaye ca marakata-kadalã-stambha-garva-sarvaïkaùa-suvçttitàyàþ, vadane ca ÷àrada-÷a÷adhara-paràrdha-màdhurya-saïkoca-kàri-nirbhara-suùamàyàþ, caraõayoþ nava-rasàla-pallava-pra÷asti-vitràsi-màdhuryasya, sarvàïge madhuratara-sannive÷a-ku÷ala-lajjà-kàri-subhaga-sauùñhavasya, vapuùi ca nava-nava-mudirendãvaraindranãla-prabhà-hàri-visàri-prakañojjvalatà-bharasya, yenàsya sakalàntaram apy abhivyàpya vilasitam iti tan mçduu-bhàùitàmçtaü vi÷àkhayàpi sa-smita-sphuña-sulapita-kusumena suvàsitaü vyadhàyi | madhumaïgalaþ sa-paràmar÷aü - vayasya! para-ramaõã-madhuràdhara-lolupaü tvàm età dhårtà miùña-miùña-vacana-màdhurã-bhareõa parilobhayantyaþ pracuratara-vçddhiü prati÷ràvya mauktikàny àdàya jañilàdi-durgam àsthàya målam api na dàsyanti | vçddhi-vàrtà tu dåre vartatàm iti suùñhu vij¤àyàhaü mitreõa hitam à÷àüsanãyam iti vij¤àpayann asmi | agre tubhyaü yad rocate | tato'haü da÷anai rasanàü sanda÷ya - sakhe! imà gàndharvàdayaþ kulàïganàþ prakàmàdàna-pradàne mahà-÷ucayas tad ajànataiva tvayedam ucyate tac chråyatàü sàmpratam eva svàdharàmçtopaóhaukanena màm atãva santoùya gàndharvayà mat-sakà÷àt pràtar gçhãta-kamal-ràga-rekhikà-yugalena nija-vakùoruhaü paribhåùya mad-urasi tad eva caturguõãkçtya sàyam eva vitãrõam | lalitayà ca para÷vaþ sàyam amçta-sràvi-cumbaka-ratnam ekam àdàya kali-krameõa tri-guõã-kçtya pari÷odhitam | vi÷àkhayàpi ni÷ãthe paramàgraheõa man-madhuràdharàmçtam àdàya sva-sarva-bhåtaü tad eva pràtar bahu-guõãkçtya pradàya bàóham àpyàyito'smi | campaka-latàdaya÷ ca bàraü bàraü sva-svàbhãùña-padàrtham àgraheõàbhigçhya kà÷cid dviguõãkçtya kà÷cit triguõãkçtya pradàya màm atãva santoùitavatyaþ | kintu àsu jana-dvayã kevalaü pradàne ki¤cid anyàdç÷a-vyavasàyà vartate | nàndãmukhã - katarà sà ? tato'haü - ekà raïgaõavallã mad-vakùasi nija-vakùaþ-sthit-nistala-madhura-phala-yugalasya triràropaõam urãkçtya mat-kara-mardana-phala-dvayaü gçhãtvà sakçd eva tad-arpitaü avai÷iùñaü dvir-arpaõaü gati-kriyàm àcarya nàdyàpi karoti | kàcid anyà raïgaõamàlà-sahacarã tulasã nàmnã dviguõãkçtya dàtum uktvà mad-eka-parirambha-stavakaü samàdàya sàmpratam idànãü deyaü tadànãü deyam iti kàlaü kùapayantã målam api na dadàti | madhumaïgalaþ - ayi raïgaõavallã-tulasyau! yuvayoþ sakà÷àd albhyamànàtma-divya-dravyo'pi priyaüvado'smat-priya-vayasyaþ sahaja-sàralyato bhavad-vidhàsu priyam eva vakti | tathàpy etàdç÷e'py asmin va¤cana-càturãm àcarantãbhyàü bhavatãbhyàü kçtaghnatvàt loka-dharmato bhayaü na kriyate | tad àkarõya càru hasantã lalità pràha - sakhyus tavàrya madhumaïgala! bhàùitaü tat pãyåùataþ priyataraü nahi kasya goùñhe pratyakùaraü pratipadaü tad-alãkatogra-÷akrà÷anasya nahi ced iha bhåri-gandhaþ | tataþ sahàsa-kolàhalaü sàdhu lalite! sàdhu varõitam iti sarvàs tàs tàm àliïgatavatyaþ | ràdhà ca tathaiva manasà | nàndãmukhã - mohana! katham apratãtiþ kriyate ? lalità-prema-pàtrãyaü raïgaõa-màlikà, dvitãyà ca vi÷àkhà-priya-÷iùyà tad etàbhyàm eva te prbodhya tad ava÷yaü dàpayiùyate | yathà tàbhyàü saha bhavataþ ÷uddha-bhàvena punaþ punar eùa vyavahàro nirvahati | yadi và dàpayituü na ÷akyate tadà tad-ava÷iùña-dravyaü tat-snehàt tàbhyàü svayam eva dàpyate | ete api yadi te jhañiti dàtuü nàïgãkurutas tarhi kenàpi bhavàn anuyoktuü na ÷akyate | bhavatà tv anaïga-ma¤jarã-sahodaràgrataþ kriyamàõa eva phutkàràrambhe tàbhyàm eva sàdhvasena svãkçta-vçddhi-sahitaü tad drutaü sutaràü vitariùyate | tataþ sarvàsu nàndãmukhãü màü ca sa-bhrå-kuñi-kauñilyam ãkùamàõàsu ki¤cid upasçtya tuïgavidyà sàntaþ-smitam àha - bho bhoþ sakhyaþ! apårvaikà vàrtà ÷råyatàm | sarvàþ - sakhi! kà sà ? tuïgavidyà - ekaþ kànta-darpa-nàmàcàryaþ ÷ruto'sti | lalità - paramparayà ÷ruto'sti bhadreõa na j¤àyate | tuïgavidyà - tat-priya-÷iùyeõa ÷yàmala-mi÷ra-nàmnà tat-kçta-såtràõàü sandhi-catuùñayàkhyàta-kçd-vçttaya iti vyàkhyàtà÷ catasro vçttayo yàþ kçtàþ santi tàþ kiü bhavatãbhir dçùña-caryo bhavanti ? vi÷àkhà -- viùõu viùõu tad-vçtti-dar÷anaü tàvad-dåre'stu sa eva kadàpi na karõa-gocarãkçto'sti | lalità sàkåtaü - tuïgavidye! kutràsau tvayà paricitaþ ? tuïgavidyà - sakhãsthalyà eka-mahà-padmàpsarasà tad-vçtti-pà¸ohàrthaü taü mçgayituü sàya atràgatam àsãt | tato'haü - tuïgavidye! etàvad-dåra-bhåmau kathaü tat-sa¤càraþ ? tuïgavidyà - nikàma-vanyàvçddhi-sàmarthyena | ity àkarõya sarvàþ smitaü kurvanti sma | lalità - tatas tataþ | tuïgavidyà - ÷yàmala-mi÷ràdvitãyenàlãka-ràja-paõóitena prathamaü narma-pa¤jik¨¨aü kraya-vikraya-pa¤jikàü ca vidhàya sàmpratam alãka-pa¤jikà tathàdàna-pradàna-pa¤jikà ca prapa¤cità anukrameõa nàmnàntareõa ca prapa¤citaitat-pa¤jikà-catuùñayaü bhavatãbhiþ ÷rutam astãti manye | lalità - atha kiü so'pi suùñhu anubhåyamàno'sti | tuïgavidyà - tebhyo'pi parama-samãcãna-tãvra-dhã-pràgalbhyena tat-satãrthena kuhaka-bhaññena tad-vrtti-catuùñayasya ñãkà yugapat-kartum àrabdhàþ santi | campakalatà - tuïgavidye! tvaü sarva-vidyà-vi÷àradàsi tad eùàü catårõàü ÷àstra-kàriõàü nàma-dheya-niruktim avagantuü sarvàs tvatto'bhilaùanti | vi÷àkhà - àcàrya-bhaññayor arthaþ spaùña eva tan-mi÷ra-paõóitayoþ sa tàvan nirucyatàm | tuïgavidyà vihasya - doùo'py asti guõo'py asti tena mi÷rena mi÷reta iti mi÷raþ | nàndãmukhã - kataro và doùaþ kataro và gunaþ ? tuïgavidyà - vaidagdhyàvaidagdhayor avicàreõaiva yatra kutràpi sarvatra pravçttir iti doùaþ | sàralyàdhikyena uttamànuttamàvicàreõaiva vaiùamyaü vinà sarvatra samatayà pravçttir iti mahàn guõaþ | lalità smitvà - tad asyaitan-mi÷ratà padavã samucitaiva | citrà - paõóito'pi nirucyatàm | tuïgavidyà - sad-asad-vicàrikà buddhiþ paõóà | tayà yuktaþ paõóitaþ iti | ayaü tu buddhi-gauraveõa pårva-parayoþ para-vidhir balavàn iti vicàrya parà asad-vicàrikà yà sà paõóà tàm evottaramtveà÷ritas tad-yuktatvàt paõóita iti | citrà - sakhi tuïgavidye! sandhyàdi-catuùñayasyàpy arthaþ prakà÷ya kathyatàm | tuïgavidyà - citre! asmad-goùñhyàü tat-prapa¤cena lalitaiva dakùà tat saiva kathayatu | lalità - citre! etat-prasaïga-le÷o'pi mayà kadàpi na ÷ruto'pi tad etat-prakaraõa-vyàkhyàtrã tuïgavidyaiva tad-arthaü jànàti | citrà - tuïgavidye! mac-chirasà ÷àpitàsi tvayaiva vyàkhyàyatàm | tato'tilajjayà svayam asaükathya ràdhikàtiprãti-pàtrãü manàg apy anucyamànàü tadãya-sukhada-savidhàü bhå-càraõa-varya-ki÷orãü tuïganarmàkhya-vaihàsikãü cakùuþ-kåõanena sa-smitam àlokayantyàü tuïgavidyàyàü, tuïganarmà ki¤cit sannidhàya sa-smita-man-mukham avalokayantã nijagàda - citre! sa tàvad artho'smàbhir na j¤àyate kintu tayàpsarasà punaþ punar àgatya sa-vinayaü svayam àgraha-bhareõa suprasannãkçtàt yathàrtha-padavãka-mi÷ra-varàd adhãtya tad-vçtti-catuùñaya-vyàkhyànam asmat-sahita-tuïgavidyàgrataþ sàïgaü yad akàri tat samàsena mayà kathyamànaü ÷çõuta - prathamaü ÷çõu dåtã-dvàrà và kçtàbhiyogena yånor milanaü sandhiþ | tasya vçttir vivaraõa-matisàràdir iti | tataþ kucàlambha-pariùvaïga-cumbanàdhara-pàna-råpàõàü ÷çïgàra-bhedànàü catuùñayam eva catuùñayam | tasya tasya vçttir nakha-kùatàdiþ, bàhu-bandha-bhçïgy-àdiþ, gaõóa-sthale savilàsa-mukha-kamalàropaõàdiþ, savaidagdhya-daü÷àdir iti | tato'nyonya-narma-lapitam àkhyàtam | tasya vçttiþ paraspara-jayàkàïkùayà nigåóhàrtha-prahelikàdi-prayoga iti | citrà sa-smitaü - tuïganarman! a÷ruta-caraitad apårvàrtha-vyàkhyànam asmat-karõa-gocarãkçtaü, bhavatyà tat kçd-vçtter apy arthaþ suùñhu nirucyatàm | tuïganarmà -- ànandaü karotãti ànanda-kçt sambhogaþ | tasya vçttiþ ÷ãtkàra-cakùr nirmãlanàdir iti | kiü ca kànta-darpàcàryàdy-avatàriõà kalàpa-priyeõa siddha-kumàreõànena tat-tad-vigrahàntareõaiva yat kalàpa-vyàkaraõam àvirbhàvitaü tatràtyantàpàdeyatvena ati÷aya-rahasyatvena ca prakañam anigadya bhaïgyà nàma-dheyàntareõa ca yat ki¤cit nigåhitaü tad bhavad-vidha-rasika-snigdha-vidagdha-janair vidagdha-buddhi-sakhãbhiþ samasadhika-vicàreõa samanubhavanãyam iti | campakalatà ki¤cid vihasya - tuïgavidye! etad-bhañña-pàdànàü tvàv eva bhujau tatràpy atãva sukumàrau tat katham ekadaiva ñãkà-catuùñayaü lekhituü ÷aknotu | tuïgavidyà -- mugdhe! nijendra-jàla-balenàyaü bhuja-catuùñayam api pràduùkartuü ÷aknoti | lalità -- satyaü satyaü vàsantika-ràsollàsa-mahotsave parama-ràsa-sthalã-nikaña-varti-praviùñaka-nàmàraõya-khaõóàntar-niku¤jàntar àle'pi para-ràmà-ratnam apahartuü nikhila-ballavã-vçnda-va¤canàya ca sva-paricyàyakàdbhuta-nija-màdhurã-santatim avaguõñhya kuhaka-balàd evànena caturbhujatvam àviùkçtam àsãt | vi÷àkhà - lalite! satyam etat sarvam asyakuhaka-bala-vijçmbhitam eva yat priya-sakhyà saha gadya-padyair narmàlàpa-goùñhyàü tàü jetuü nija-kuhaka-pàõóityena samprati vçddhi-vçttim àcaratà pada-dvayasya vçddhiþ kadàcid yad anena kriyate tac càsmàbhir api dçùñam asti | sudevã - vi÷àkhe! caturõàm eteùàü ÷àstra-kàriõàü pràyeõaika eva vyavasàyaþ kathaü dç÷yate ? nàndãmukhã - sudevi! etad vivaraõam alpàkùareõa tuïganarmaõà yad akàri tat kiü tvayà nahi ÷rutam ? sudevã - yàva-gràma-stha-priya-sakhyàü tadànãü datta-manaskayà mayà tat samyaktayà nàvadhàritaü tat kçpayà tvayaiva vistareõa saükathya ÷ràvyatàm | nàndãmukhã - sudevi! ÷råyatàm | vastuta ete catvàraþ kuhaka-bhañña-nàmà eka eva kumàro bhavati | sa eva kçtya-bheda-vinoda-sampàdanàyàtmanaþ prakçùñatara-kuhaka-prabhàvàt prakañitenaikena vigraheõaiva kànta-darpàcàrya iti apareõa ÷yàmala-mi÷ra iti padavãm adhyàråóho vartate | alãka-ràja-paõóitena samaü tu sphuñam asya pçthag-vigrahatà nàsty eva kintv ayam eva sadà dharmã kumàraþ | sphuñam atra vilàsa-vi÷eùollàsa-karaõàya ki¤cit prakà÷a-bhedenàlãka-ràja-paõóiteti nàmàntaram urarãkçtya kàmam àtmãyànàm àtmana÷ ca paramànanda-kallolam àsphàlayan viharate | tato'haü - haüho! yac caturbhujatvàdika-lãlàyitam akhilam asmàbhiþ siddhatà-prabhàvair evàvirbhàvyate | tan mårkhàbhir àbhir ugràbhiþ kuhaka-bhaññàbhir nija-nikçùña-kuhaka-prabhàvair eveti santatam udghuùyate | iti mad-vacaþ samàkarõya sarvàþ - anena siddha-gosvàminà sva-prabhàveõa nijàlãkatàpi siddhã-sampàdya sva-mukhenaiva paraü nirdhàrità vyadhàyãti sarvair nirbharam ullàsyamàne hàsa-kutåhale | ahaü svagataü - bho à÷caryam à÷caryam amåbhir vàvadåka-ballavãbhir vacana-prakà÷a-paripàñãbhir bàóham alãkataiva mayi siddhãkçteti manasi vibhàvya lajjayà mayà tad-anàkarõita-mudrayaiva tàþ suùñhv avadhàryeva ki¤cid vihasya vyàhçtaü - bho mugdhà yauvanàndhà vilàsinyaþ! yady atra nahi vaþ pratãtis tarhi sarveùàü samakùam eva sva-siddhiü dar÷ayan prathamam asyàþ kaõñhe vana-màlà bhavàni iti vihasya campakalatàm upasarpan - vayasya siddhasya tava para-ramaõã-spar÷aþ parama-nyàyya iti vihasya vadatà madhumaïgalena nivartito'ham avadaü - sakhe! siddhasya siddhayà saüyogo mithaþ paramànanda-làbhàyaiva bhavati | uktaü ca ÷rã-nàradena - paramànanda-làbhàya sva-yåthyàm eva saü÷rayed iti | iti ni÷amya hasantãùu sarvàsu paramànanda-janita-kampàdi-sàttvika-vikàràn bhaneevàcchàdayantã campakalatà prapalàyya ku¤jàntaràle praviùñà ràdhàü pçùñhe samàliïgya nilãnàsãt | tato'haü citràü mauktikàni haste càlayann uktavàn - citre! samakùam àgatya mauktika-målyaü ÷çõu ÷çïgàra-karma-vicakùaõàyàs tava mårti-ma¤juùikàyàü tat-sàdhanàni bahåni santãti tvat-pràõa-preùñha-sakhyà kathitam asti | tair vicitra-÷çïgàreõa mat-pratyaïgàni tathà bhåùaya yathàham api tvad-vakùaþ-stha-kà¤cana-ghaña-dvayam ardha-candra-patràïkuràdibhiþ santoùeõàlaïkçtya tàm ànandayàmãti | tac chravaõataþ sa-krodhaü citrà - aye aviratam ativikaña-bhaõóatoccaõóa-caõóikàviùña! aye trijagati prasiddha-dhçùñatodbhaña-bàñikà-kuraïga-kuñumbinã-kula-naña! tva-yogyàbhis tat-tat-sàdhana-karma-karmañhàbhis tàbhir eva sa-santoùaü sucitritena bhavatà tà eva su÷làghaü suvareõa santatam anukãrtyantàü itas tvaritam apasaratu svàmã | ity àkarõanena jàta-hàsàþ sarvàs tàü suùñhu tuùñuvuþ | tad anu nàndãmukhã - gokula-maïgala! sakala-gokula-jana-jãvàtu-mukha-candra-prakà÷aü bhavantaü akasmàd vimanaskam iva saüvãkùya bhavad-ekàyuùàm asmàkaü hçdayàni marma-vraõa-vedanà-vahni-jvàlitànãva sphuñanti santi | tatas tan-nidànam ava÷yaü kçpayà prakà÷yatàm | yathà bhagavatã-dvàrà tat-pratãkàraü jhañiti niùpàdya ÷rãmantaü bhavantaü bàóham ànandaivàtmànaü sandhukùayàma | iti nàndãmukhã-vacanam àkarõya savaiklavyam iva mayoktaü -- nàndãmukhi ÷råyatàm | adçùñà÷ruta-cara-càru-càturya-niravadya-mahà-vaidagdhya-viovidha-sudurbodha -narma-karma-svàdhyàya-prathamàcàryàyàþ samasta-kalyàõa-guõa-maõi-ma¤juùàyàþ sva-parijana-gaõa-jãvanã-bhåta-smita-nava-ghana-sàra-suvàsita-bhàùita-pãyåùàyàþ ÷acy-àdi-saubhàgyavatã-vçnda-varõyamàn-saubhàgya-bharàyàþ santatam indiràdi-gaurã-gaõa-mçgyamàõa-saundarya-rasa-sphurita-nakhà¤cala-pratãkàyàþ sura-nara-gaõa-gandharva-vidyàdhara-muni-vara-vandita-bhuvane÷varã-÷ata-vand yamàna-padàravindàyàþ, samasta-vaikuõñhato'pi paramottama-parama-vyomato'pi bçühita-mahà-mahimottara-vçndàñavã-mahà-yoga-pãñha-mahà-siühàsane saübhçta-mahàratnàbhiùekàyàþ mahàdevyàþ sudhà-sàgara-mathanotthita-ràdhety-akùara-yugala-ghanãbhåta-tat-sàràü÷a-kalas a-dvaya-vinirmita-ràdheti-nàma-dheyàd apårvàmçta-sàra-vikàra-vi÷eùeõàpyàyita-÷ãtkàrita-caturda÷a-bhuvanàyàþ, santata-saurabhya-niravadhi-saundarya-nistula-kaumalya-nirbhara-varàruõyàdi-vin irjita-raktotpala-kula-caraõa-paricaraõaika-jãvine sakala-varivasyà-vi÷àradàya mahyaü svayam àhåyàsaïkocatayà mat-kàmita-pratyaïga-sevà yat tayà na dãyate | atas tasya mayi madhuràü prãtim anavadhàrya tat-pårõàü÷àü yathàrtha-nàmnãü tuïgavidyàü bhagavatã-mukhàt ni÷amya satvaràbhãùña-làbhàya enàü gurutvenàsàdyàsyàþ sakà÷àt mahàdevã-mantra-ràjaü didãkùiùur ahaü tvàü bhagavaty-advitãyàü prapanno'smi | nàndãmukhã vihasya | sulakùaõa prathamaü tàvat ÷àstra-nirõãta-guråpasattir vidhãyatàm | mayoktam | bhadraü vacaþ prathamaü guru-÷iùyayoþ parãkùaiva nyàyyà | tatas tisras triyàmàþ kutràpi nirjana-ku¤je kùaõe mahilàü kùaõe pumàüsaü màü sampàdya sva-vidyàyàþ prabhàvam asau dar÷ayatu | tato vi÷rabhya parama-sambhrameõa mayàpy asyà÷ caraõa-yàvàbharaõa-÷roõi-mardana-vakùoja-kaõóåyana-veõã-bandhanàdi-paricaryàs sarvàpekùayà kriyamàõàsu suprasanneyaü tvat-sevayà parama-prasannàsmãti nirucya màü manobhavànanda-kara-niku¤ja-maõóapa-vedikàü pràpayya bho vicakùaõa mad-vakùaþ-sthala-kàrttasvara-maïgala-ghaña-yugalaü svakara-yugalena spç÷an mçgamada-kuïkumàdi-païka-lepa-pårvakaü maõi-puùpa-màlàbhir veùñayety àdibhàùitamantrair ghañaü sthàpayitvà, sva-vakùoja-mahà-prasàda0kuïkumena mama lalàñàdiùu tilakaü kçtvà mçgamadena mad-vakùasi mahà-devã-nàma-mudràm abhilikhya bàhu-dvayaü ca tac-caraõa-cihna-saubhàgya-mudràbhir aïkãkçtya sva-kaõñhàd ekàvalã-màlàm uttàrya mat-kaõñhe nidhàya mama vakùaþ-pàr÷vayoþ sva-kucau aüsa-dvaye bàhulate mukhe ca svàdharaü aparàïgànyàgamànabhij¤ena mayà sphuñam aj¤àtàny api paramàgamàcàryeyaü svayaü tad-arpaõa-sthàne'rpayatu iti ùaó-aïgàni vinyasya ùaó-akùara-mantra-ràjasyàsya svayambhå-çùi-gàyatrã chandaþ ÷rã-gàndharvà devatà sa-bindu-prathama-varõo bãjaü ÷aktir upàsyopàsakayor mithaþ-suyukta-rati-janana-pårvakàbhãùña-kàma-siddhaye viniyoga ity àdi pårvàïgaü yathà-vidhi sampàdya, atha svãya-saras-tãra-ku¤ja-raïga-sthale mudà | sabhyànàlã-gaõàn bhaïgyà dhinvantãü narma-nartanaiþ || gaurãü raktàmbaràü ramyàü sunetràü susmitànanàm | ÷yàmàü ÷yàmàkhilàbhãùña-sàdhikàü ràdhikàü ÷raye || iti dhyànaü ca suciraü kàrayitvà kçpayà mahyaü kàmine kàma-bãja-puñitaü mantra-ràjam upadi÷ya màü kçtàrthãkarotu | tad anu -- mahà-bhàvojjvalac-cintà-ratnodbhàvita-vigrahàm | sakhã-praõaya-sad-gandha-varodvartana-suprabhàm ||1|| kàruõyàmçta-vãcibhis tàruõyàmçta-dhàrayà | làvaõyàmçta-vanyàbhiþ snapitàü glaptendiràm ||2|| hrã-pañña-vastra-guptàïgãü saundarya-ghusçõà¤citàm | ÷yàmalojjvala-kastårã-vicitrita-kalevaràm ||3|| kampà÷ru-pulaka-stambha-sveda-gadgada-raktatàþ | unmàdo jàóyam ity etai rathanir navabhir uttamaiþ ||4|| k ptàlaïkçti-saüsliùñàü guõàlã-puùpa-màlinãm | dhãràdhãràtva-sad-vàsa-paña-vàsaiþ pariùkçtàm ||5|| pracchanna-màna-dhammillàü saubhàgya-tilakojjvalàm | kçùõa-nàma-ya÷aþ-÷ràva-vataüsollàsi-karõikàm ||6|| ràga-tàmbåla-raktauùñhãü prema-kauñilya-kajjalàm | narma-bhàùita-nisyanda-smita-karpåra-vàsitàm ||7|| saurabhàntaþ-pure garva-paryaïkopari lãlayà | niviùñàü prema-vaicittya-vicalat-taralà¤citàm ||8|| praõaya-krodha-sac-colã-bandh-guptã-kçta-stanàm | sapatnã-vaktra-hçc-choùi-ya÷aþ-÷rã-kacchapã-varàm ||9|| madhyatàtma-sakhã-skandha-lãlànyasta-karàmbujàm | ÷yàmàü ÷yàma-smaràmoda-madhulã-parive÷ikàm ||10|| tvàü natvà yàcate dhçtvà tçõaü dantair ayaü janaþ | sva-dàsyàmçta-sekena jãvayàmuü suduþkhitam ||11|| na mu¤cec charaõàyàtam api duùñaü dayàmayaþ | ato gàndharvike hà hà mu¤cainaü naiva tàdç÷am ||12|| premàmbhoja-marandàkhyaü stavaràjam imaü janaþ | ÷rã-ràdhikà-kçpà-hetuü pañhaüs tad-dàsyam àpnuyàt ||13|| imaü stava-ràjam apy upadi÷atu || tataþ ÷rã-guror labdhàbhãùña-kàmo'smi iti sagadgadaü vadantaü sakampaü tac-caraõa-kamalayoþ patitaü màü sànandaü samutthàpya samàliïgya svàdharocchiùña-pãyåùa-prasàdaü saübhojya ca sva-mukhodgãrõa-tàmbålaü man-mukhe vitaratu | brahmacàriõo mama tàmbåla-bhakùaõam anucitam iti cet tarhi karpåra-vàsita-nija-mukha-vàsena man-mukha-÷uddhiü vitanotu | tataþ kçtàrthena mayaitad-abhãpsitàni anyàny api bahåni ca muktàphalàni dakùinàtvena samarpyamàõàni kçpayà svãkçtya màm anugçhõàtu || iti ni÷amya sarvàsu sa-smitaü tuïgavidyà-mukham avalokayantãùu tayàpy ucchalitàntarànandam àvçtya bhrå-bhaïgena saroùam iva màm ãùad avalokya bhàùitaü | nàndãmukhi tvaü siddhà tapasviny asi | tasmàd etad-vidhinà tvam evainaü dãkùaya | tadàsya siddhàto mantra-grahaõàt svàbhãùña-kàma-làbho jhañiti sampatsyata iti vyàhçtya sakrodhaü gçhàya gacchantãü kareõa gçhãtvà vyàghoñya vi÷àkhà vihasya nàndãmukhãü pràha -- nàndãmukhi! asya samprati pràpta-vyalãkasya dãkùà-dàne mahàn eva pratyavàyaþ syàd ity àcàryeyaü tvàü prati krudhyati || nàndãmukhã -- mithyà-vàdini vi÷àkhe! sakala-sadharma-ràjãva-bandhor gokula-ràjasya sat-tanaye katham alãka-parivàdam àropayasi | vi÷àkhà -- tubhyaü ÷ape satyam evaitad doùam | nàndãmukhã -- kas tàvad doùaþ ? vi÷àkhà -- ucchiùña-bhojanam | nàndãmukhã -- kasya ? vi÷àkhà -- dàsyàþ | nàndãmukhã vihasya -- kà tàvat sà dàsã ? vi÷àkhà -- ÷àkhoña-vana-vàsinã kàcin màyayà gopãva bhåtvà kaüsa-bhçtya-govardhana-malla-gçhiõãm àsàdya tàm uvàca candràvali! tvaü bhuvane÷varyà÷ caõóikàyàþ priya-paricàrikàsi | aham api tad-gaõa-madhye ekàsmi | tataþ sneha-bhareõa tva-sakhãtvam icchàmi | tac chrutvà samãcãnam etad ity àliïgya sà candràvalã yàü sakhyena parijagràha saiva | nàndãmukhã -- saiva kà ? vi÷àkhà -- apårvà padmà sà sarvatra prasiddhà bhavatyàpi j¤àyate | nàndãmukhã -- kiü tad ucchiùñam ? vi÷àkhà -- tan mecakàdhara-kupã-sthitaü parama-pàvanaü madhu || etan ni÷amya ki¤cit smayamànàü ràdhikàm avalokayantas tat-sabhàsadaþ sarve janà jahasuþ | tato nàndãmukhã -- vi÷àkhe! kenàpy etad dçùñam asti ? vi÷àkhà -- atha kim | nàndãmukhã -- kena ? vi÷àkhà - vividha-giridhàtu-paricchadàn ànetuü priya-sakhyà gàndharvayà preùitàbhyàü mallã-bhçïgãbhyàü mànasa-gaïgà-nikañoùara-tañe prakañam evaitat parama-pàvanaü karma para÷va eva sàkùàd avalokyàgatya sarvàsàü purato vivicya kathitam | nàndãmukhã sacintam iva -- sakala-gokula-jãvanãbhåtasyàsya kathaü tad-doùa-dhvaüso bhavati ? vi÷àkhà -- pràya÷cittàcaraõenaiva | nàndãmukhã -- tato bhagavatãtas tad-doùa-vihita-niùkçtiü sampàdya puruùottamam enaü ÷uddhaü vidhàya dãkùayantu bhavaytaþ | tac chrutvà campakalatà pràha -- mugdhe! ujjvala-maõi-saühitàyàm eva vivçto'sti tan-niùkçti-vidhir bhavatyàþ pràyeõa gocaro na bhavatãti tayaiva kathà-prasaïge kathitam asti || nàndãmukhã -- atra tat-saühitàü kas tàvaj jànàti ? campakalatà -- priya-sakhã gàndharvaiva | nàndãmukhã -- adhunà sà kilàtra sabhà-madhye na vidyate | tat katham idaü jhañiti nirvahatu ? vi÷àkhà -- tad-advitãyeyaü tato'dhãta-sandarbha-tat-saühità-lalità nirantaraü tad abhyasyantã suùñhu taj jànantã tan niråpayiùyati | nàndãmukhã sa-kàku -- sakhi lalite! vicàrya yathocita-niùkçtir àdi÷yatàm | lalità ki¤cid vihasya -- priya-sakhi! kçta-vaylãko jano yadi sabhà-madhye svayam àgatya niþ÷eùaü svayam aghaü niùkàpañyena nivedyànutapati, tadaivàsya pràya÷cittaü kàryate iti puràna-kçdbhiþ nirõitam asti | tathà hi -- saükathya svam aghaü goùñhyàü pa÷càt tapati yaþ sphuñam | tasyaiva niùkçtiþ sàïgà munibhiþ kàryate'khilà || iti | ity àkarõya nàndãmukhyàü man-mukhaü sàkåtam àlokayantyàü mayi ca subala-madhumaïgalàbhyàü saha lalità-savidham àsàdya ki¤cid vivakùamàõe sati, vi÷àkhà pràha -- he dhãra! kàmàturàõàü na ghçõà na lajjeti svabhàvataþ kàminà tvayà yat kçtaü tat kçtam eva | adhunà tv etat tasyàþ puro vivicya tat sarvaü kathaya | tato'haü smitam apavàrya sànutàpam iva -- lalite! caturthe'hani vighañita-gavànveùaõe gaurã-tãrtham evàptasya mama gaurã-mandiràn niþsçtya kàcid gaurã sahacarã carcikà hañhena mad-urasi savya-kucenàhatya màdhavã-catuþ÷àlikàntaràlaü màm ànãya kampamànasya mama mukhe tàmbåla-carvitaü pradàya yat ki¤cit kçtavatã tan-mohito'haü kim api nàvediùam | para÷vo'pi suvarõa-såtreõa vividha-kusumair grathita-màlàm àdàya ràdhà-kuõóa-taña-niku¤ja-nàgarãü gàndharvàm anusmarato mama màlya-haraõa-kuõóa-taña-nikaña-mandàrodyàna-parisare sà carcikà punar apy àvirbhåya balenaiva mama vàma-gaõóaü paricumbya mukhe svàdhara-pãyåùam arpitavatã tad etad agha-yugala-nirà÷àya tan-mukha-kamalocchiùña-madhu-pàna-råpaü pràya÷cittam àdi÷atu bhavatã | madhumaïgalo vihasyàha -- vayasya! bhadrataram idaü niùkçtaü yat tad aghasyaiva vçddhiü vitanoti | tato'ham -- dhiï mårkha! kim api na jànàsi | viùasya viùamauùadham iti | yathà -- vahni-santàpato na÷yed vahni-santàpajo braõaþ | iti | evaü -- darayet kaõñakaü viddhaü kaõñakenaiva paõóitaþ | ity àdivad ucchiùña-bhojana-doùam ucchiùña-bhojanam eva darayati | madhumaïgalaþ -- evaüvidha-pàpa-vyàdhi-cikitsàyàü tvam eva sad-vaidyo'si tat kiü lalitàm anuvartase ? tato'ham -- sakhe | j¤àta-sàro'pi khalv ekaþ sandigdhaþ syàt sakarmaõi | iti cikitsakasyàpi cikitsànyaiþ kriyata eva || iti ni÷amya lalità smayamànà pràha -- he deva! devyà saha devasyaiva saïgaþ sampatsyate tat katham asmàkaü mànuùãõàü sà gocarãbhavatu ? tato mayoktaü -- lalite! sà kutràpi mànuùi bhavatãnàm adåra eva viràjamànà vartate | tataþ sarvàsu sakautukaü sa-÷aïkaü karõàkarõi keyam iti vicàrayantãùu ràdhà svagataü -- etasya dhårtasya narma-nyàsa etad-goùñhyàm eva bhaviùyatãti lakùyate | vi÷àkhà -- deva! kathyatàm kutra sà yathainàü saüstutya sabhà-madhye samànãya bhavat-kàryam aciràd asmàbhir niùpàdyate ? tato'haü -- vi÷àkhe! bhavad-goùñhyàm eva taóid iva viràjayantã sà | kiü dãrgha-netrayàpi tvayà na dç÷yate ? iti mad-gambhãràlàpam àkarõya lalitàyàm anyàsu sarvàsu ca àtmany àtmani tàü narma-bhaïgãm à÷aïkya parasparam àlokayantãùu vi÷àkhayoktaü -- lampaña! kiü campakalatà ? tato'haü -- na hi na hi | vi÷àkhà -- kiü jyeùñhà | ahaü -- na hi na hi | subalaþ -- raïgadevã-sudevyayor ekatarà bhaviùyati | ahaü -- anayor ekataràpi na | vi÷àkhà -- àü niùkçti-kàriõã lalitaiva bhaviùyati | tato'haü -- vi÷àkhe! iyam api na | vi÷àkhà -- iyam api na eùàpi na asàv api na | tat kiü ito'ntarhità | tato'haü -- dhårte! tvam eva tàü jànàsi | smçtvà pa÷ya | lalità -- hà hà sakhi vi÷àkhe! tàü prakà÷ya vikalasyàsya kàrya-siddhiü drutam àpàdaya | vi÷àkhà smçtim abhinãya -- lalite! yà mayà j¤àyate sà devã-manuùyayor ekataràpi na syàt | nàndãmukhã -- goùñha-madhye devãü mànuùãü và vinà kà punar itarà ? vi÷àkhà -- sà khalu ÷aïkhinã | lalità -- kà tàvat sà ? vi÷àkhà smitvàha -- sà durmukhã padmà yayàsya vyalãkaü kçtam asti | tuïgavidyà -- sakhi vi÷àkhe! sà ÷aïkhinãti saükathya kathaü kaluùam utpàdayasi ? eùà khalu bahutithaü kàtyàyanã-devyà bahutara-sevà-prasàdataþ sàkùàt kàtyàyanã vçtàsti | tac chrutvà madhumaïgalàdiùu hasatsu mayoktaü -- vi÷àkhe! tal-lajjayà yadi tvam anyataþ kùipasi tan mayaiva kathyate | vi÷àkhà -- kathaya kathaya | tato mayoktaü -- sà carcikà-devã tvam eva | tataþ sà sarvàþ smayamànà vilokya sakampàdharam àha -- aye ca¤cala va¤caka! gopa-niùñhåra! kaüsàsura-sevaka-duùñakàliïga-malla-gçhiõã-hàridra-ràga-carcita-sarvàïga! vidagdhya-sat-khaõóa! càturya-sac-candra-virahita! tad-dhçta-sneha-lubdha-tat-keli-koli-kànana-cara | ayukta-padmà-÷aïkhinã-parivçóha | avaidagdhya-raïga0milita-pa¤cabàõa-rasa-vyàpàri-mahàdhårta-vaõig-vara! etad dhàrùñya-jambula-guóa-haññaü tatraiva ÷àkhoña-vane gatvà prasàraya | ito drutam apasara || iti ÷rutvà ràdhà anuccaiþ sa-÷làgham àha -- priya-sakhi vi÷àkhe! vijayinã bhava yan man-mànasa-gata-sambodhanoktyà màü sukhayanty asi || raïgadevã -- sakhi vi÷àkhe! tvaü kathaü kupasãty uktvà sakhi lalite! ÷àkhoñavanãü màdhavã-catuþ÷àlikàtvena mànasa-gaïgà-tañoùara-prade÷aü màlya-haraõa-saras-tãra-mandàrodyànatvena, padmà-÷aïkhinã-mukhocchiùñaü ca priya-sakhã-vi÷àkhàdharàmçtatvena niråpya svamukhenaiva sànutàpaü sva-duritam a÷eùam anena vidagdha-dhårtena sva-kadarya-kàrya-prakañana-janiùyamàõa-lajjayà arthottha-vyaïgenaiva tvayi niveditam | tad upadi÷àsya pràya÷cittam || iti ÷rutvà lalità vihasya -- àrya madhumaïgala! sakhe subala! sannidhàya ÷råyatàm pràya÷cittam || citrà -- sakhi lalite! sampattau vidyamànàyàü pràya÷cittaü caturguõam | tato'pi ràja-putràõàü niùkçtiþ ùaó-guõà matà || iti smçti-vàkyaü smçtvaiva pràya÷cittam àdi÷yatàm || lalità -- mugdhe! tato'pi ràja-putràõàü niùkçtiþ syàd dviùaó-guõà iti pàñhaþ saühità-saümato mayà j¤àyate | ùaóguõeti kathaü bhaõyate ? citrà -- etac-chàstra-vij¤ayà tvayà yaj j¤àyate tad eva satyam | kintugovardhanoddharaõa-dàvàgni-vimocana-÷aïkhacåóàdi-mardanàdibhiþ katidhànena yuvaràjena vayaü na rakùitàþ sma ? tasmàd idànãntana-tat-kçta-bahutara-vaiguõyam avigaõayya kçpayà ùaó-guõenaiva niråpyatàm || lalità -- bhadraü tva-kathitam evedam anuùñhãyate | àdau pàpa-mocane snàtvà tathà mànasa-gaïgàyàü tri-dinàni snàtaþ sann eka-viü÷ati-dinàni mallã-bhçïgàdhara-pa¤càmçta-pànena prathamaü mukha-doùam utsàrayatu | pa÷càd dvi-ùaó-guõà niùkçtiþ karaõãyà || iti ÷ravaõena kapaña-kopa-vikaño madhumaïgalaþ pràha -- lalitike! sad-dhamra-setu-vrajendrayor etan-màtra-putrasya tathàsmad-vidha-vayasya-vargàõàü sakala-gokula-vàsinàm apy eka-jãvàtor asya ceñikà-pulindã-juùña-bhakùaõena jàti-dhvaüsaþ kartum àrabdho bhavatãbhis tad aham atidrutaü gatvà vçttam etat sa-vi÷eùam à÷ràvya etat-pitaràv atrànãya etat saïkañàd amuü mocayan sauhçdaü vitanomi | iti nigadya phutkçtya drutaü gacchantaü madhumaïgalaü subalaþ kare gçhãtvà balàd iva nivartayàmàsa | lalità -- anàrya baño! asmat-priya-sakhã-praõayi-sakhyor anayor màhàtmya-vij¤àne tvam anabhij¤o'si | tad bhavan nàndãmukhã-mukhàd etac chråyatàm || nàndãmukhã -- bhràtar madhumaïgala! govardhana-girau ramye ràdhà-kuõóaü priyaü hareþ | yathà ràdhà priyà viùõos tasyàþ kuõóaü priyaü tathà || tathà -- vaikuõñhàj janito varà madhupurã tatràpi ràsotsavàt vçndàraõyam udàra-pàõi-ramaõàt tatràpi govardhanaþ | ràdhà-kuõóam ihàpi gokula-pateþ premàmçtàplavanàt kuryàd asya viràjato giri-tañe sevàü vivekã na kaþ || ity àdy-anusàreõa ÷rã-bhagavatã-guru-÷rã-devarùi-prabhçti-mahà-mahà-munãndra-gaõair varõita-mahà-mahimnaþ ÷rã-govardhanopari-viràjamànasya ràdhà-kuõóasya dakùiõa-tañe giri-darã-vàsinyàþ pårõàþ pulindya urugàyety àdi ÷rã-÷ukadeva-varõita-mahà-saubhàgya-bharayoþ pulinda-ràja-sutayor anayor adhara-galita-parama-pàvana-pa¤càmçtam etad-durita-nà÷akaü kiü na syàt ? anyac ca ÷råyatàm | vraja-navãna-yuva-dvandva-ratnaü prati vi÷àkhàdi-dvàrà kvacit svayaü và lajjàm abhinãya mçdu bhàùita-vivicyamàna-narma-kalà-kalàpa-janita-paramànanda-vi÷eùa-làbhàya tathà svàbhilaùita-paricaraõa-vi÷eùa-làbhàya ca raïgamàlà-prabhçtaya etàþ parama-praõayi-sakhyo'pi paricàrikà iva vyavaharanti || etad-avasaraa eva netra-kuõanena goùñhã-madhyàt tulasãm àhåya bandhuràtibandhura-sugandhã-gandha-phalã-sadçkùa-dakùiõa-kara-kaniùñhàïg uli-÷ikharàkçùña-sva-sãmanta-sindåra-rasa-prakañita-tat-saurabha-prasara-råpa-s uråpa-lipi-pracayenàti-suvàsitãkçta-kanaka-ketakã-kusuma-dala-bhåta-varõa-dåta ekaþ | ÷rã-gàndharvayà tat-kareõa lalitàdiùu sa¤càritaþ | tatas taü lalità ÷irasi nidhàya sakhãbhiþ saha rahaþ paripañhya nàndãmukhã-kare sa-smitam arpitavatã | nàndãmukhã smitvànandam abhinãya vakùasi nidhàya vàcayati -- svasti ÷rãnàndãmukhã-÷rã-lalità-÷rã-vi÷àkhà-prabhçti-pràõa-preùñha-sakhã-vargeùu pariùvaïga-paràrdha-raïga-pårvikà kasyà÷cid vij¤aptir iyam -- ÷rãdàma-subala-bhadrasenàdi-pramukha-priya-vayasya-gaõaiþ saha govardhana-parisare sambhçta-gocàraõa-paramàmodasya vraja-ràja-nija-jãvita-paràrdha-÷atàdhika-parama-priyatama-tanayasya vrajendra-mahiùã-sva-pràõa-paràrdha-paripakva-hiraõmayeùñakàghañà-ghañita- mahà-mandiràntaràla-vinirmita-pràõa-paràrdha-vividha-ratna-khacita-mahà-par yaïka-kçðpta-vàtsalya-nànà-vidha-kusuma-suvàsita-sukumàra-sutålikopari-sama dhigata-÷ayana-keli-paramànandasya mat-pràõa-paràrdhàrbuda-paràrdha-÷ata-nirma¤chyamàna-vàma-caraõa-kaniùñ hàïguli-nakhà¤cala-pratãkasya nava-mçgamada-parimalita-navanãta-nãlotpala-dala-kula-racita-sundara-sukumàra -vigrahasya dhãra-lalitasyàsya etàvat kañhora-pràya÷citta-÷ravaõena mama hçdayaü navanãtam iva vidravavad àste | tataþ -- kçtànutàpa-lakùàõàü sukumàra-÷arãriõàm | snigdhànàü niùkçtiþ samyak tantreõaiva vidhãyate || ity ujjvala-saühità-vacanam ananusmçtyaiva lalitayà yat pa¤càmçta-pàna-råpaü pràya÷cittaü kevala-mukha-÷odhanàya ca tantreõa vidhàyàsmin nirdoùe vihite mama mahaty eva nirvçtir jàyate ity alam ativistareõa || ihaiva pràõa-pratima-praõayi-sakhyau mallã-bhçïgyay prati sa-praõaya-pariùvaïga-sa¤càraþ kàrya÷ ca | ràja-putro'yaü parama-pavitro mahà-vilàsã ca | tan nija-caraõa-kmala-ghàtena kaïkelli-latikàü puspitãkçtya tan-makaranda-prasyanda-gaõóåùai÷ caturviü÷atyà sva-mukhaü vi÷eùeõa prakùàlya smita-karpåra-vàsita-madhura-pa¤càmçtaü vidhàya premõà ÷anaiþ ÷anais tathà pàyayitavyaü yathàsya sukumàrasya duritaü drutam apayàti parama-sukham api niùpadyate iti || iti ni÷amya sàntarànandaü ràdhà-niku¤jam avalokayati mayi smitvà lalità pràha -- yadyapi kçtànutàpa-lakùàõàm ity àdi sàmànya-vacanàntaraü sampattau vidyamànàyàü pràya÷cittaü caturguõam | tatràpi ràja -putràõàü niùkçtiþ syàd dviùaó-guõà || iti vi÷eùa-vacanena sàmànya-vi÷eùayor vi÷eùa-vidhir balavàn iti nyàyenàsya dviùaó-guõam eva pràya÷cittaü yuktam eva pçthak pçthak niråpitam asti tathàpy àj¤à guråõàü hy avicàraõãyeti tad-àj¤àü ÷irasi nidhàya tantreõaiva kàrayitavyam iti || tataþ ÷iùye vidyà garãyasãti mayokte lalità sàkåtam àha -- nàndãmukhi! saundarya-rasa-bhareõàpyàyita-nikhila-gokula-jananayanàravindàü para-ràsa-sthalã-vihàriõãü parama-rasa-taraïgiõãü raïgiõi-sahacarãü hariõãm etàü parihàya bàóham ayasa-vidagdha-kçùõasàra-yuvà sakhã-sthaly-upa÷alye tad-vàstavya-÷aivyà-sahacarã-mçgatçùõikàü muhur muhur dhàvati | tathà gàndharvà-sarovara-niku¤jàïgane saurabha-prasara-parivàsita-sakala-di÷àü campakalatà-sakhãü kà¤cana-yåthikàm apahàya govardhana-malla-gçhakoõa-sthàü nirgandha-puùpavatãü kuùmàõóa-latàü tan nikaña-stha-nãrasoùara-sthala-padmàü ca ta-sahacarãü ca¤calo'yam avidagdha-bhramaraþ punaþ punar uóóãyoóóiyànusarati tad etad àlambanàvadagdhya-råpa-vairåpyeõa vçndàvana-mahe÷varã-sahacarã madhurà ratir aprasannà satã etac chyàmala-rasaü na puùõàti | tasmàt tathainam anabhij¤aü yukta-màdhurãbhiþ prabodhaya | yathà tàm avidagdhàü rasa-gandha-÷ånyàü sarvadaiva vihàyainàü vçndàvana-mahà-devãü sarvato-bhàvenànusarati | tarhi tat-priya-sakhã madhurà ratiþ svayam eva paramojjvalà bhavantã etad abhãùña-kàmàn sampàdayiùyaty eva | ity akhila-vilàsa-rasa-màdhurãm àpãya satyabhàmà vyàjahàra -- pràõanàtha! etad apårva-rasa-sàgare nimajjantyà mama manàg api tçpteþ paryàptir na vidyate | kçùõaþ -- priye! etad gokula-vilàsànanda-niùkuñe viharamàõasya mama tvat-pra÷na eva mat-priya-vayasya-samaya-ràja-vasantollàsa iti tàm àliliïgati | satyabhàmà sànandaü -- tatas tataþ ? kçùõaþ -- tataþ subalaþ sasmitam àha -- priyavayasya! priya-sakhãyam indulekhà durduråóhàt sva-bhartur bhàsvaràkhyàd udvignà màm iïgitena prerayati | tad asyàþ mauktik-målyaü nirõãya tad dattvà jhañiti gçha-kçtyàya gantum àj¤àpyatàm | tato'haü -- sakhe satyaü satyaü mayy atãvànurakteyaü màm api tyaktuü na ÷aknoti | tato'pi suùñhu bibhetãty aham api jànàmi | tad etan mauktika-målyaü ÷çõu -- yathàrtha-nàmnãyaü mad-viraham asahamànà kàya-dvayaü kçtvà ÷yàmalatara-mad-vakùo-nabhasi ÷àõita-nakhàgreõa racitàm ekàü sva-mårtiü saürakùatu | aham apy asahyaitad-virahas tàvad asyàþ vakùoja-parvatopari sva-vidyà-balenàrdha-candra-yugalãbhavann udayaü karomi | tadaiùà labdha-mahà-ratnam iva sarvato màü celà¤calenàvçõotu | rahasi ca kùaõe kùaõe sa-romà¤cam avalokayantã paramànandam àsàdayatu | athavà mçga-là¤chana-rahitàyà etasyà hçn-madhye ma¤jula-kçùõa-sàro'haü bhavàmãti | tataþ sakampàdharaü kuñilaü màm avalokayantãm indulekhàm àlokya smayamànà tuïgavidyà pràha -- nàgara! raïgadevãyaü yathàrtha-nàmnã tad asyà mauktika-paõaþ praõiyatàm | tato'ham -- sakhi raïgadevi! ràsa-madhye tava làsya-vilàsollàsaþ santatam àlokito'sti | tad adhunà niku¤ja-mandiràïgane rahasi tad-vi÷eùam anubhavitum abhilaùàmi | tad ehi sva-vakùoja-kanaka-kumbhau mad-urasi tathà nartaya yathàham ànanditaþ sakala-vallavã-samudaya-sarvasva-bhåta-mat-svàdhara-pãyåùa-mahà-prasàda-dànena tvàm ànandayàmãti || tac chrutvà apaihi bhaõóa-÷ekhara! apaihãty uktvà kuñilaü màm avalokya vi÷àkhà-pçùñhàntaritàyàü raïgadevyàü sudevã sa-smitam àha -- rasika-÷ekhara! ballavã-kula-bhukta-muka-sujuùña-mahà-prasàdàsvàdaneneyaü tvaritam eva siddhim àsàdayantã sphuñam asmàn api siddhàrthàþ kçtavaty eva | subalaþ -- vayasya! sudevã sva-mauktika-målyaü ÷rotu-kàmà ÷rãmad-bhavan-mukham ãkùamàõeyam utkaõñhate | tato'ham -- sakhe subala! sudevãyam akùa-keli-dakùeti prasiddhà tac chapatham eva dadad asmi kenàpi kasyàpi pakùo na gràhyaþ | àvàm eva sva-buddhi-balena kheliùyàvaþ | tatra yady aham anayà suùñhu jãyeyaü, tarhi vàmena vakùojena mad-vakùùasi màm àpãóya mama sarvasva-bhåtam adharaü dviþ pibatu | yadi và mayedaü jãyate, tadà sva-dakùiõa-kañhina-vakùojaü mad-dakùiõa-kareõa nikàmaü pãóayitvà dviþ svàdharàmçtam àpàyayatv iti | tataþ sà bhrå-bhaïgena màm avalokayantã sàsåyaü vi÷àkhàm àha -- ayi vi÷àkhe! sarva-kàlam eva narma-svarõa-vikrayy asau mahàjanaþ | sàmpratam eva muktà-maõi-vyàpàram àrabhya tato vçddhim alabhamànaþ punaþ sva-vçttim evàrabdhavàn asti | tataþ paràrdha-dvi-guõa-pa¤cabàõa-lalitàü kà¤cana-mudrà-tatim itaþ prakàma-målyena pragçhya tayaiva muktàphalàny asmàd ànayantu bhavatyaþ | mayà tu gçhàya gamyate | iti calitum udyatà¤cale gçhãtvànaïga-ma¤jaryà nivartità sa-krodham iva sàkåtaü punar àha -- keli-lampaña! nikàmam akùa-keli-nipuõeyam anaïga-ma¤jarã tvayà saha dãvyantã te garva-parvataü kharvayiùyati | tatas tad-vacana-màdhuryam avadhàrya mayoktaü -- asyàs tv abalàyàs tat-keliùu kà ÷aktiþ ? kintumad-vakùo-harid-gràva-haritàlãya-rekhikàyà ràdhikàyàþ pràõa-sahodareyaü mayy atãva snihyati | mama ca mànasa-madhukaraþ param asyàm anavaratam anuvrajyati | ataþ samucita-paõam antaràpi sutàràõi suvçttàni bahåni mauktikàny apy asyai vitariùyàmi | paraü ca nirjana-niku¤ja-vedikàyàü smara-pu¤jaràkùaràõy asyàþ pa¤cà÷ad aïga-pratyaïgeùu sva-hastena vinyasya svàïgaü svàïgenàlinïgya mantreõainàü vyàpayya tathà siddha-mantram ekam upadi÷àmi yathà tad-grahaõa-màtràd anaïgaü sàïgaü viracayya santuùñena tena prasàdãkçta-sva-sarvasva-svaråpa-vilàsa-ratnàni mantra-gurau mayi dakùiõàtvena sa-vinayam upaóhaukayati | tataþ suprasannena mayà tàdçg-à÷ãþ-÷atam àdhàsyate yena viùama-÷ara-vilàsàcàryeti padavãm àsàdya dvi-guõaü màm eva bhaktyà paricarati | iti mad-bhàùita-kusuma-stavakaü ÷ravaõàvataüsãkçtya sakampàdharaü màm ãùad avalokayantã smita-subhaga-vadanàbhir àbhiþ snehenotphullatayà tad-agrajayà ca sa-smitaü sa-snehaü ca nirãkùyamàõà tulasã-raïgaõamàlikayor upapçùñham antarhitàsãt || satyabhàmà smitvà -- pràõanàtha! tatas tataþ | kçùõaþ -- tadànãm eva mallã-bhçïgãbhyàm ànãya dattaü lekha-dvayam | sarvàbhiþ samam eva vàcayitvà paramotphullà lalità tayor ekaü lekhaü subala-haste samarpitavatã | tato'ham -- lalite! kasyàyaü lekhaþ ? lalità smitvà -- lekha eva kathayiùyati | tataþ subale lekham udghàñya laghu laghu vàcayati sati nàndãmukhã -- subala! sphuñam eva vàcaya | subalaþ smitvà -- sakhe! apårva-patrãyam avadhàryatàm | ahaü -- sakhe! vàcaya mamàpi mahatã ÷u÷råùà vartate | subalaþ -- svasti samasta-saümukha-sarvopamà-yogya-bandha-prbandha-sad-guõa-prkara-parivçteùu ÷rã-subalàbhidhàna-priya-narma-sakha-mahànubhàveùu yàvañàbhidha-gràmato ràdhàyàhþ praõaya-bhara-pãyåùa-paripåritàkùara-prakara-sumiùña-piùñaka-pariveùàõa-hir aõmaya-bhàjana-råpæ'yaü svastimukham -- bhavat-pràõa-bandhu-pàda-padmànàü bhavàdç÷àü ca maïgala-kulam anavarata-viràjamànam api vraja-maõóale ÷a÷van nitaràü viràjatàm || kàçyam idam anyad api avadhehi priya-jana-sakà÷àt kara-grahaõam anucitam iti bahutaram api kara-dravyam apahàyaiva etàvad-dinaü kim api noktam àsãt | samprati mauktika-vyayena kùubhyad-guru-jana-dãyamàna-mahànuyoga-nicayena kùaõam api nirvçti-lavam alabhamànayà yat ki¤cin mayà vij¤àpyamànam asti | tad-aguõam avigaõayya mad-vçndàvana-janapade yamunopakaõñha-kedàrikàyàü bhavat-pràõa-bandhunà samprati kùetràjãvatàm à÷rayatà kçta-mauktika-kçùer lalitayà saha lekha-pratilekham àcàrya samucita-kara-dravym iha tvaritam eva prahitya dãyatàü, yathà dravyeõaiva mathuràto mauktikàny ànàyya gurubhyaþ pradàya kadana-sàgaràd asmàd uttaràmaþ | athavà bahu-målya-mauktikotpatti-bhåmeþ karasyàpy atibàhulyàd etad-dravya-pradàne yadi bhavàdç÷àm a÷aktiþ syàt tarhi pa¤cabhir militvà samucita-målyaü nirõãya etad-dravya-parivartanena mauktikani lalità-haste deyànãti kiü bahunà paramàbhij¤a-vareùv iti | etan ni÷amya paramànanda-pårõenàpi mayà sàkåtam uktaü -- ayi malli! ayi bhçïgi! bhavad-ã÷varã sukhaü vartate ? mallã-bhçïgau -- ÷rãman-nàtha-caraõa-÷ubhànudhyànena | tatas tan-niku¤ja-di÷aü tiryag-avalokayann ahaü -- kutra vartate sà ? te yàvañàbhidha-gràme | ahaü -- kiü kurvatã tiùñhati ? te lalità-devã-prabhçtãnàü varma-di÷am avalokayantã vçndàvana-ràjya-sàrvabhauma-kàmam utkaõñhiteva viràjamànà vartate | tato'haü -- sakhe subala! ,amue liñiolayà lalitayaiva kasyacid dvàrà lekhayitvà lekho'yaü vitãrõo'sti | subalaþ -- nahi nahi | ràdhàyà eva sva-hasta-likhita-varõànàü vinyàso'yam | tato'ham -- sakhe! tat tàvad idaü dar÷ayati tad-dhastàd àkçùya lekham àlokya sa-camatkàram àtmagataü -- aho akùaràõàü païkti-vistçtir iyaü man-netrayoþ pãyåùa-vartikeyva pratibhàtãty ànanda-janita-pulakàn vismaya-sa¤càri-bhàvenaiva kçtàn iti bhaïgyà vikhyàpya prakà÷aü vihasya à÷caryam à÷caryam àkà÷a-kusumam iva dhårtàbhir etàbhiþ kim apy anyad akasmàd eva samutthàpitam | madhumaïgalaþ -- vayasya! vikaña-kuñinàñi-kapaña-nàñikà-tàõóavodbhaña-nañàCàrya-mahà-nañãm imàü tad advitãyàü durlalitàü lalitàü vàg-vilàsàbhàsa-màtreõaiova paràjity a avatiùñha te dhriyate yàvad eko'pi ripus tàvat kutaþ sukham ity àdi saüsmçtya sarvàsàm asmad-vçndàvana-ràjya-kàïkùiõãnàü dhårtànàü tatim imàm ito vçndàvanàt jhañiti vidràvaya | tato niùkaõñaka-ràjye madhuràõi rasavanti phalàny upabhujya sukhenaivàhaü nçtyann iva vasàmi | tato mayoktaü -- lalite! iyam asmad-vçndàñavã | bhavat-sakhyà ràjyaü kuto jàtam | lalità -- parama-kapañin! tad-ràjya-mahàbhiùeka-mahotsavaü samakùam àkalayyàpi kim evaü gopàyasi ? tato'ham -- lalite! samakùa-dar÷anaü tàvad-dåre 'stu tac-chravaõam api jàtam astãti nàhaü smaràmi ? vi÷àkhà --lalite! asya tàvad dåùaõaü nàsti | ballava-sàdhvã-÷ata-dharmollaïghana-janita-tamaþ-pracayenàntarhitam asty asya cetas tat-saüsargã ca tàdç÷a iti etad-vayasyayor anayor api | tat katham ete smarantu nàma ? tasmàt tat kathana-pãyåùa-prasyandena karõa-vivareùu prave÷iten bàóham amãùàü cetàüsi kàruõyenàvirbhàvaya yathaiùàü smçtiþ sampadyate | tatas tadànãm evàgatàü sarvàbhir evànanditàü vçndàm àliïgya lalità sa-smitam àha -- vçnde! bhadràvasare tvaü pràptàsi | tat tvayaiva nirvarõyatàü mahotsava-raïgaþ | vçndà sa-vinayànandaü -- sakhi lalite! tvan-mukha-padmàd viniùyandamàna-tan-mahotsava-rasa-makarandam aham apy àpàtum àgatàsmi tat tvayaiva pariveùyatàm | lalità sànandam -- bhadraü sarvair avadhàya ÷råyatàm | çtu-pativasanta-samaye paurõamàsyàü vi÷àkhà-nakùatre bhagavato hiraõyagarbhasya gagana-vàõyà vçndàvana-vàsino bhagavataþ ÷rã-gopã÷varasya svapna-kçta-nide÷ena ca mànasa-suradhunã-kàlindyàdi-sarid-varobhiþ sàvitrã-saüj¤aikànaü÷à-prabhçti-devãbhi÷ ca samaü muralã-mahatã-jharjharã-muraja-dundubhi-prabhçti-vàdya-÷abda-kolàhalenàkçù ñeùu kinnarã-gandharvã-kuleùu sànandaü gàyatsu | apsaro-vidyàdharã-vargeùu nçtyatsu ÷acyàdi-suràïganà-nicayeùu jaya-jaya-÷abda-pårvakaü pàrijàtàdi-kusuma-vçùñiü kurvatsu vi÷àkhàdi-sahacarã-samudayeùu parimilita-paña-vàsa-suràga-bandhana-nava-ghanasàra-kùoda-ma¤jula-mçgamada -sulalita-kuïkuma-pañãra-drava-vividha-surabhi-kusuma-kulàni sulalita-gàna-puraþsaram itas tato vikiratsu bhåsura-ramaõã-vçndeùu ÷ubhà÷ãþ-÷atàni vitaratsu ca sakhã-vçnda-samarpyamàõa-÷obhana-kuïkumàguru-karpåra-candana-vividha-su rabhi-kusumàdi-suvàsita-jala-paripårita-kà¤canàùñottara-÷ata-ghañaiþ suvarõa-vedikà-nihita-padmaràga-maõi-pãñhopari sanniviùñàü priya-sakhãü gàndarvàü bhagavatã paurõamàsã sànandam abhiùicya vividha-sulakùaõa-mahàratna-sa¤cayodaka-sahasra-dhàràbhir jaya-jaya-÷abda-pårvakaü ratnàbhiùekaü cakàra | vçndà sa-harùam -- tatas tataþ ? lalità tato mayaiva sucãna-vasanena ÷anaiþ ÷anair aïgàny àmçjya surakta-dukålaü paridhàpya ketakã-kusuma-suvàsita-jalada-nãlottarãya-vasanenàvaguõñhya sukham anyatara-kanaka-0pãñhe nive÷ya nànàvidha-kusuma-nava-gu¤jà-pu¤ja-sumadhura-muktàdi-maõi-nikarai nindita-÷ikhi-pi¤cha-kalàpa-kànti-suke÷a-pà÷aü sudãrgha-pràntocchalat-kusuma-gucchaü veõãtvenàvirbhàvya sva-sva-sevà-karma-karmañha-parijana-gaõa-dãyamàna-vividhàlepa-bhåùaõa-mà lyàdibhir yathà-sthànaü yathà-÷obhaü nikàmam alaïkçtety ardhokte tat-smaraõànanda-janita-kampa-pulaka-svara-bhaïga-parimilita-divya-moham àsàdayantã sà lalità vi÷àkhayà sasambhramaü pçùñhe samàlambya karõe ràdhe kçùõa ràdhe kçùõeti kãrtanàmçtena sandhukùità kùaõaü maunena dhairyam àlambya punaþ kathayitum àrebhe || tadànãm eva mårcchitàü lalitàm àlakùya -- hà mat-pràõa-pradãpa-ràjinãràjita-carite priya-sakhi lalite! hata-bhàgyàhaü tvayà nirà÷à kçtàsmi | hà bhagavan! bhakta-vatsala! bhàskara-deva! rakùa rakùa | hà santatam àpulinda-sakala-gokula-janàvanàrtha-kalita-nirvikalpa-mahà-saïkalpa-gokula-sud hànidhe jhañiti nija-sudhàmaya-karàbhimarùaõena mad-vidha-jãvita-kokila-kula-jãvàtu-lalità-nàmàdbhuta-pãyåùa-rasàla-vallãü jãvitàm àcàrya kilaitat-paõenaiva saükrãya dàsã krityatàm iyaü tapasvinã ràdhiketi vilapya sà÷ru-dhàraü vegena tàm àliïgitum àgacchantã ràdhikà rasamaya-sàttvika-mahà-stambha-santati-sahacaryà suùñhu pariùvajya rakùitàsãt | ity avakalanàt tràsena sàntaþkampaü raïgaõavallã-tulasãbhyàü tat-savidham upalabdhaü tato raïnaõavallyà vàma-bhujayà tat-pçùñham avaùñabhya dakùiõa-kareõa mçdu mçdu mçjyamànà hà nàtha rakùa rakùa iti sà÷ru-pravàhaü sa-gadgada-bhàùitena tulasyà tu nava-mçdula-tamàla-pallava-kula-vyajanenàtijavena bãjyamànà bàhyam upàlabhya susthàm iva lalitàm àlokayantã sànandà babhåva | lalità -- huü ? tàü tadà tadànandocchalita-sàttvika-bhàvàlaïkàra-bhåùita-sabhya-gaõaiþ saha bhagavatã vicitra-ratna-siühàsanopari samupave÷ya ekànaü÷à-sodara-kàmàkhyà-÷yàmala-devatà-hçdyasthàsakàd àhçta-datta-mçgamadena vçndàvana-ràjya-mahà-ràj¤ãtvena ÷aïkha-ghaõñà-dundubhi-kolàhala-÷abda-pårvakaü jaya-jaya-÷abdena tilakaü cakàra | tata etac-chravaõena sarvàsàm ànanda-hàsa-kolàhale jàte tac-chravaõànanda-samutthita-sàttvikàdy-anubhàvàn yatnenàvçtya ki¤cid vihasya mayoktaü -- lalite! etat kathaü mayà na j¤àyate etena kiü vo ràjyam àyàtam ? pratyuta etad uññaïkanàt sva-mukhenaiva bhavatãbhir yuùmat-sahitam idaü ràjyaü mamaiveti nirõãtam | nàndãmukhã -- katham iva ? tato'ham -- yato vçndàvana-purandarasya mamaiva ràj¤ãtvena mad-iïgitenaiva bhagavaty-abhiùikteyam || vi÷àkhà vihasya -- asaïgata-bhàùin! purandarasya mahiùi devy eva bhavati | sà khalu ÷acãti prasiddhà svarge vasati | iyaü tu mama sakhã bhåmi-vihàriõã subhagàbhimanyor jàyà mànuùã | mayoktaü -- tarkàcàrya-÷iromaõiü-manye vi÷àkhe! tvaü suùñhu jaóàsi yad bàraü bàram adhãtam api pratyakùa-khaõóaü tvayà vismçtam eva | vi÷àkhà -- kiü tad vismçtam ? mayoktaü -- ÷råyatàm | yadi bhavat-sahacarã mat-preyasã na syàt tarhi mad-vakùaþ-sthàsakàhçta-mçgamadena kathaü bhagavatã tàü tilakinãü cakàra ? kathaü và mat-kaõñha-màlà-hàra-vaijayantãbhyàü tat-kaõñham ala¤cakàra ? lalità -- bhoþ ÷a÷a-÷çïga-dhanurdharàlãka-purandara! pravara-subhaga-lekhàvali-kalita-padàravindàyàþ gandharva-vidyàdhara-gaõa-gãyamàna-mahà-vaibhavàyàþ àtmabhuvàpi saüståyamàna-caritàyàþ vividha-kàma-sampatti-dàyinyàþ nandy-àdã÷vara-gçhiõyàþ kàmàripur-vàsinyàþ vindhya-vàstavyaikànaü÷àgrajàyàþ kàmàkhyà-nàma-÷yàmala-devatàyàþ mahàprasàda-mçgamada-màlàbhir eva sà kila bhagavatyà vibhåùità | tava kas tatra sambandhaþ ? tuïgavidyà -- sakhi lalite! sàdhu sambodhitaü yad ayam alãka-purandara eva | vi÷àkhà -- katham iva ? tuïgavidyà -- ÷råyatàü asmin màthura-prade÷e yàcaka-dvija-kalàvadàdibhir eva pa¤caviü÷ati-kaparrdikà-màtra-labdhaye deva! mahàràjety-alãka-sambodhanaiþ kùudrataraika-gràmàdhyakùo'pi yathà praphullito bhavati tathaiva ÷akrà÷anà÷ana-durgata-bhaõóa-bhaññàdi-vargaiþ palaika-parimita-navanãta-màtram àptuü vçndàvana-purandareti kçtàsambhavàlãka-sambodhana-pårvaka-stavàbhàsenaiva nisargàgambhãra eùa kçùãbalo bàóham àtmanaþ purnadaratà-mananena nija-jàlmato'maràvatã-purandaratvam eva prakañãcakàra | tatas tuïgavidyà narma-smitam apavàrya -- bhoþ pàvana-sarovara-jambàla-jàta-jàmbunada-jàta-sutàra-muktàphalàdi-vividha-ratn a-vràta-viracita-mahà-siühàsanopari suùñhu niviùñasya saurabha-bharonmàdãkçtàruõa-bhramara-kulocchalita-jhaïkàra-rava-nikareõànu gamyamàna-nirmala-gagana-sumanaþ-prapa¤càvirbhàvita-vara-mukuña-bandhàti bandhårottamàïgasya sànandaü ÷irasi subalena dhçta-pariõata-kamañha-kañhora-pçùñha-supakùa-kçta-prakaña-surabhi-sudh-ka õàbhivarùi-pravaràñapatrasya masçõatarakaratalodbhuta-tanuråha-prakara-racita-càmara-dvayenojjvala-caturàbh yàm ubhaya-pàr÷vayor ànandenàbhivãjyamànasya, atisupratiùñhita-bandhyà-garbha-jàta-mahà-mahà-sat-puruùa-vargaiþ padma-gandhàbhidhàdivalãvardha-sa¤cayànàü sumadhura-payaþ-pravàheõa vçndàñavã-mahendratve'bhiùiktasya, pariõata-sa÷ottuïga-÷çïga-vinirmita-ma¤jula-kàrmukàlaïkçta-vàma-kara-muùñ ikasyàsya, tad avadhi ya÷aþ-pratàpa-prakà÷a-laharã brahmàõóa-bhare yàdç÷ã prasarantã vartate | tàm anubhavantãbhir bhavatãbhir api sàkùàn mahendratvaü yan na manyate, tad bhavatãnàm anayo'yaü mahàn eveti mayi prabhàsate | iti ni÷amya sa-smitaü nayana-kåõanena sa-smita-lajjita-man-mukham àlokya parasparaü càlokayantãùu tàsu citrà vihasya - bhoþ katham asau pariahasyate bhavatãbhyàm ? satyam evàyaü devendraþ | tuïgavidyà - citre! iti cet sa katham atràgataþ ? citrà - ÷råyatàm | para-ramaõãto'yam iti sarvataþ samadhigamya krodhinyà devà padàghàtena nirbhartstas tàü parama-sukhada-tan-nija-bhavanaü ca nirvedataþ parityajya vanam idam àgatya parama-ma¤jula-navãna-gopatvam ivàsàdya pura÷caraõa-vidhànenaiva vçndàvane÷varyàþ karùako bhåtvà sukhena samayaü gamayann asti | tad enaü hàsya-rasa-viùayàlambanam avidhàya bàñika-råpa-pràghuõe' smin sneha eva nikàmaü vidhãyatàm | tac chrutvà sarvàsu smera-mukhãùu nàndãmukhã vihasya - sakhi citre! vraja eva nitya-vihàriõi vrajendra-nandane yat ki¤cit tvayedaü vyàhçtam | tasya ÷abdàrthottha-gåóhàbhipràyeõa bhavitavyam iti lakùyate | tatas tasya vivecana-pårvaka-kathanenàsmàn baóham ànandaya | tataþ smitvà muni-vratam àlambitavatyàü citràyàü vçndà sànandam àha - nàndãmukhi! asyàþ parama-vidagdhàyà gåóhàbhipràyaþ sphuñaü mayaiva nirvarõyamànaþ suùñhu samàkarõyatàm | nàndãmukhãn - katham asya devendratvam ? tat prakañaya | vçndà - dãvyanti krãóantãti devàþ - vicitra-vividha-manohara-keli-vilàsa-÷àlinaþ | tathà dãvyanti vi÷eùeõa dyotante iti devàþ | paramojjvala-tejas-taraïga-hçdyàdbhuta-saundaryàmçta-pravàha-÷àlinas teùàü teùàm apãndro mahà-parivçóha iti devendras tebhyo'pi paramotkarùeõa suùñhu viràjamàna ity arthaþ | nàndãmukhã sa-smitaü - samãcãno'yam artho vivçtaþ kintu para-ramaõã-rata ity asya ko'rthaþ ? vçndà - parà anyà tathà parà vipakùà, tathà parà paramotkçùñà, parà càsau ramaõã ceti para-ramaõã ÷rã-ràdhikà tasyàü rataþ paramà÷aktas tàm eva paramànuràgeõa ramayann ity arthaþ | campakalatà smitvà - vçnde! devy api niråpyatàm | vçndà - nàdevo devam arcayed iti caõóikà-paricaryàparatvàt asya devasya bhàryeti và | kiü và amaïgale maïgala-÷abdavad iyaü devã | nàndãmukhã - seyaü kà ? vi÷àkhà - etàdç÷ã candàvaly eva bhaviùyati | vçndà smitvà maunam àlambate | sarvàþ smitaü kurvanti | nàndãmukhã padàghàteneti dhàrùñyàti÷ayena tasyà anuttamatà sphuñaiva kintu parama-sukhada-tan-nija-bhavanaü và katarat ? vçndà - nivióatva-puùpavattva-bhçïga-gu¤jitvàdi-ràhitvàt param asukhadam | kiü và parama-sukhaü dàrayatãti parama-sukhadaü yat tasyà devyà nija-bhavanaü sakhãsthalã-nikaña-vartinaü tad apahàya | nàndãmukhã - aho! ÷abdànàü gåóhàrtha-vij¤àyàs tava vyàkhyà-kau÷alaü tad asmàdç÷ãbhir duravagàho navãna-gopatvàdi-padànàü gåóho'rthaþ kçpayà prakà÷yatàm | vçndà - veõu-viùàõa-laguóa-niryoga-pà÷a-giri-dhàtu-citra-nava-÷ikhaõóa-gu¤jàhàràraõy a-÷çïgàra-dhàritvaü ma¤jula-navãna-gopatvaü tatràpi navãna-÷abdena tasya prathamato nitya-nåtanatà ca dhvanità | pura÷caraõa-saüvidhàneneti puraþ saümukhe bhçïga-raõita-kusuma-kalita-bakula-ràja-tale caraõaü proddàma-madonmatta-gajendravad-vividha-vilàsa-samullàsitam itas tato bhramaõaü tat-puraþ-saraü yat saüvidhànaü lãlà-kamala-cumbana-kaïkelli-nava-pallavavad-aü÷ena nistula=nistala-dàóimã-phala-kara-vinyàsa-kà¤can-yåthikà-samàliïgana-pårvaka -smita-nava-karpåra-saümilita-ca¤cala-nayana-kamalà¤calàvalokana-paramonmàd aka-madhura-màdhvãka-pàyanam | tena malli-bakula-campaka-màdhavã-kanaka-yåthikàdi-kusuma-cayana-vilàsa-màdhur ã-bharam anubhavantyàþ ÷rã-vçndàvana-ràjadhànã-vilàsinyàþ karùaka àkarùako bhåtvà tena tàm unmàdya nija-nikañam àkçùyety arthaþ | sukhena ÷làghya-madhura-madhura-rasàsvàdana-janita-paramànanda-sandohena samayaü sahaja-sarvadojjçmbhamàõa-vasanta-kàlaü nirantaraü nirupama-vilàsa-màdhurãbhiþ saubhàgya-lakùmã-bharaü gamayan pràpayann asti tayà sahànavaratam anirvacanãya-madhura-khelà-vilàsa-tat-paraþ san sadà viràjata eveti | tato'haü sàntar-ànandaü -vi÷àkhà-ghàtini vçnde mama vçndàvanodyàna-pàlikàpi tvaü katham etàsu militàsi ? madhumaïgalaþ - priya-vayasya! iyam udyàna-pàlã sa-lavaõa-takra-÷lathita-bhakta-bhakùaõàya tad-udyàna-pàlanaü parityajya sàmpratam àsàü gçha-pàlã vçttàsti | tat kathaü na bukkiùyate ? vçndà - aye bhåsuràbhàsa! kuñabaño! nija-sahacara-prathama-mudira-vacana-jaladhàrà-varùeõa praphulla-varùàbhås tvaü santata-÷ravaõa-kañu-÷abdaü kurvan sarvàn udvejayann asi | mallã-bhçïgyau - devi lalite! svàminyà yad anya-patreõa likhitam asti | tat kiü vismçtaü bhavatyà ? lalità - kiü tat smàryatàm | mallã-bhçïgyau - samucita-kara-dàne yaþ kuyuktim uttolya virodham àcarati so'tra baddhvà ÷ãghraü praheya iti | lalità - àü | tat-kara-dàna-virodhã madhumaïgala eva | tad enaü latà-pà÷ena dçóhaü nibadhya komalàyàþ priya-sakhyàþ savidham ànãtvaiva jañilàbhimanyu-pàr÷ve yuvàbhyàm eva satvaraü samarpyatàm | yathà sa yàva-gràma-siüho'bhimanyur eva tàóana-pårvakaü sva-karaü gçhõàti | madhumaïgalaþ antaþ-sa-bhayam iva - vayasya! ki¤cin nigåóhaü kàryaü mama gçhe vidyate | tat sampàdyàgacchann asmi | tato'haü - dhig bràhmaõa! katham abalà-vàg-àóambareõa mad-agrato'pi bibheùi ? madhumaïgalaþ - mahà÷åra! ghaññã-pàlasya tava govardhane dàna-vartanyàü bahu÷aþ ÷auryaü anubhåtam asti | yat tasmin dine etàbhir eva vçndàvana-kara-nimittaü gàndharvà-nide÷ena nijottarãya-pañà¤calena baddhà nãyamànam api màü vãkùamàõa eva vilakùas tvam àsãþ | aham eva nija-bhåsuratvaü vivçtya bhàgyena katha¤cid urvàrito'smi | ity uktvà bhãtim anukçtya palàyantam iva taü kare gçhãtvà paràvartya mayoktaü - lalite! tàdç÷yàþ komalàbalàyà api katham ahaü karaü dàsyàmi ? pratyuta balàt kàmam àdàsya eva | iti ni÷amya netra-bhàgena màm ãùad avalokayantã ràdhà susmità àsãt | nàndãmukhã - citre! bàñikà-pràghuõa ity asya kas tàvad abhipràyaþ ? lalità - nàndãmukhi! taj jànaty api kathaü pçcchasi ? yat sarva-kàlãna-nija-vàsa-gràma-mahàvanam apahàya vatsara-ùañ-saptaka-màtram atràgato'sti | nàndãmukhã - priya-janma-bhåmes tyàgena kiü tàvat kàraõam ? ràdhà auccaiþ - tat-sthànasyàsvàcchandyàt janatàdhikyena tad-gràme nagara iva jàte abalà-vadha-bhàõóa-sphoñana-nava-nãta-haraõàdi-vividha-visadç÷a-vyavasàyàbh yàsena janita-bahu-vidha-vikarmàbhilàùasyàsiddhatvàt nirjane'smin mahati ghane vçndàvane kulàbalà-kulànàü geha-deha adhara-da÷ana-vasanàni svàcchandyenàpahartum adhika-làlasaiva | ity evaü lalitayà sphuñaü vyàhçte sa-smitaü sàkåtam àha - lalite! sàmpratam asya tàdç÷a-vyavasàyo na dç÷yate | ràdhà punar anuccaiþ - satyam eva kathyate | yad ayaü samprati sva-dharma-tyàgena visadç÷a-saüskàreõa ca janitànyàdç÷a-buddhi-kçta-cauryàdi-duùkçtaü lalitàcàryayà pårvam api vihita-niùkçtena nirvàsya, nirveda-kçta-vivekena tàsàm eva kçùi-vçttam eva nija-dharmam àcarya prakàmaü ÷asyàny utpàdya tàbhyaþ pradàya tat svàü÷am api svayam àdàya tàþ svàtmànam apy ànandayan mahà÷ucir iva viràjate | ity eva sphuñaü vi÷àkhàpi sa-smitaü bhàùitavatã | tatas tan ni÷amya sarveùu hàsa-kolàhala-mahotsavam àviùkurvatsu sa-kapañàsåyaü mayoktam - sakhe subala! dhårtàbhir imàbhir narma-bhaïgã-miùeõa mama vçndàvana-ràjyàdhikàritaiva dårãkriyamàõàstãti samadhigataü bhavatà | subalaþ - na kevalam adhikàritaiva dårãkçtà kintu karùako'pi kçto'si | vçndà - subala! tvaü bahu-÷ruto vicakùaõas tathànayor api parama-snigdhaþ | tat kathaü nàndãmukhyà sahànayorþ parama-snigdhayor api ràjya-hetor vivadamànayor ucita-nyàyàvalokanena virodhaü na davayasi ? tato bhadraü bhadram iti mayà lalitayà cokte subalaþ pràha - vayasya! prathamaü tàvat katham àsàm etad ràjyaü tal lalitaiva kathayatu | pa÷càd bhavàn api kathaü và bhavad-ràjyaü taj j¤àpayatu | tato'haü - subala! yàsàü vraja-deva-kanyànàm aj¤ànenàpi saïgam àcarya jàta-vyalãko'haü pràya÷cittena ÷uddho'bhavaü sa kathaü tàbhiþ samam api punar vàkovàkaü vistarayàmi ? vçndà - mahà÷uddha! bhavad-vàg-gandha-màtreõàpi samudita-kaluùa-sa¤cayà età api ÷rã-vçndàvana-cakravartinyà nånam a÷eùa-vidhinà ÷yàmala-viùama-÷ara-sarovara-mahà-tãrthe punaþ punaþ snapanena ÷uddãkçtà eva sva-nikañam àpitàþ santi tac cãrõa-niùkçtayor ubhayoþ saüvàde doùo nàsti | tal lalite! bhavaty eva kathayatu | lalità - prathamaü tàvad asmin vçndàvana-ràjye'syàlãka-vàdino dhårtasyàdhipatyaü tàvad dåre'stu sambandha-le÷o'pi nàsti | nàndãmukhã - katham iva ? lalità - sva-paitçka-ràjye bçhad-vana eva kula-kramàgata-santata-vàsitvàt | nàndãmukhã - kim atra pramàõam ? lalità - bhàgavatàdi-puràõa-vaktç-vyàsàdi-munãndra-vacanàny eva | subalaþ - lalite! madhyasthena mayà yathàrtham eva vaktavyam | tvan-mukham àlokya mithyà vaktuü na ÷akyate | tad asya bçhad-vana-ràjyatvenaiva bhavatyà vçndàvana-ràjyàdhipatyaü kim àyàti ? kintu tatra cet mahà-pramàõam asti, tad vada | lalità - pratyakùaü parokùam api bahutara-puràõa-vacana-kulam asti | tatràpi pratyakùa-parokùayoþ pratyakùam eva balãya ity anusàreõa pratyakùam eva gràhyam | nàndãmukhã - kiü tat pratyakùaü pramàõam ? lalità - mayà kiü tad vaktavyam ? yuùmàkam anubhåtam eva tat | nàndãmukhã - na smaryate | tat prakà÷aya | lalità - brahma-gçhiõã-sàvitrã-prabhçti-devy-àdibhir dundubhi-vàditràdi-kolàhala-pårvakaü kçto'tra mahà-siühàsane you ratnàbhiùekaþ sa ca trilokã-vàsiùu kasya và paramànanda-pradàyako na saüvçtto'sti | tataþ subalaþ - lalite! etat tu tàvad anyathàtvena niråpya priya-vayasyo yuùmàn apy àtmasàt kartuü viràjamàno vartate | lalità - subala! etac ced bhavad-dvipada-gopa-priya-vayasyaþ satyam eva vakti tarhi vçndàvana-ràjye ‘bhiùiktàyà mahà-siühàsana-sthàyà ity àdi tathaitasyà÷ caraõànujãvino mamety àdi vyàhçtya svàmy asau sàmpratam api kathaü tac caraõa-paricaraõa-màtraika-làbhàya tan-mantra-ràjam àdàtum àgraheõàdhyavasyann astãty àdi sarvaü kiü bhavàdçgbhir vismçtam ? nàndãmukhã smitvà - lalite! asya vilàsino ràja-putrasya madana-modaka-bhojino mahà-kàmukasya yat pralapitaü tat kim atra pramàõaü syàt ? anyac ced gàóhaü pramàõaü syàd dar÷aya | vçndà - yad yat pramàõam iyaü dar÷ayati, tat tad evàsyonmàdino ràja-putrasya pakùam à÷ritya yuvàbhyàü khaõóyate | ato'nyat sarvatra prasiddham api pramàõaü lalitàtikopena noññaïkayati | nàndãmukhã - vçnde! tat tvayaiva tàvat kathyatàm | vçndà - premnà nijàsàdhàraõa-sàråpya-dàna-pårvakam iyaü vçndàñavã priya-sakhyà sva-priya-sakhãtve nityaü niråpitàstãti | nàndãmukhã - kãdç÷aü svàråpyaü tat kathyatàm | vçndà - ÷råyatàm - tanor asyà jyotiþ-parimala-carac-campaka-latà- valã vidyud-vallã-jayi-kanaka-yåthã-tatir api | svaråpaü sàråpyaü param agamayad vallava-pure mukhasyàpi prodyad-ruciratara-ràjãva-nivahaþ ||1|| dç÷or ãùad ghårõan-nava-kuvalayànàü samudayas tathà lãlàs tiryak-kamana-gamanonmatta-hariõaþ | lasad-bimbã-vçndaü vara-vikaca-bandhuka-nikaro'py asausãdhu-syandi-sphuriad-adhara-yugmasya sukçtã ||2|| bhujàyà vallarya÷ calana-lalità÷ ca¤cu-nicayàþ ÷ukànàü nàsàyàs tila-kusuma-sakhyà dyuti-bhçtaþ | smitasya pronmãlat-kumuda-nikaro danta-surucer alaü gandhair andhãkçta-madhukaràþ kunda-kalikàþ ||3|| bhruvor bhaïgã-bhràmyad-bhramara-vara-païktiþ parimità lalàñasya sphårjat-subhaga-baka-puùpàti-suùamà | alaü veõer udyan-mada-÷ikhi-÷ikhaõóàvalir asau ÷ruter mu¤jàyuktir madana-dhanuùo jyà-dyuti-muùaþ ||4|| alaü bilvaü tàlaü karakam udayac càru-kucayoþ sphurad-vakùaþ-sthalyàþ kanaka-kçta-siühàsana-gaõàþ | nitambasyaitasya sphurta-nava-ghaõñà-rava-bhçtaþ sphuñaü vaü÷a-dhvànà¤cita-guru-giri-sphàra-vikañàþ ||5|| varoru-dvandvasya smara-kali-samarthasya sarasa- prabhàrambhà-stambhàþ sthala-kamala-saïghà÷ caraõayoþ | sadonmàda-prodyad-gaja-gamana-÷ikùà-guru-gater maràlã-pàlãnàü lalita-calitodyac-caturatà ||6|| alaü bhràjaj-jambå-phala-malaka-païkteþ ÷ata-mitaü madhau ma¤ju-dhvànàþ pika-yuva-kçtà÷ càru-bhaõiteþ | prasanna-÷rã-vaktra-sphurita-nayana-prànta-nañana- kramasya smerodyat-sarasija-nañat-kha¤jana-gaõaþ ||7|| sphurat-premõà netrà¤jana-galita-pànãya-vitater yamã ceto-ga¤gà-jalam amala-cittasya satatam | ghana-sveda-syandasya ca vividha-kàsàra-nivaho mahàràgasyoccai ruci-rucira-gu¤jà-phala-kulam ||8|| sapatnã-nàsànàü satatam atitàpaü janayatàü suhçc-chreõã-nàsà-pramadam anubelaü racayatàm | vapuþ-saurabhyàõàü parimilita-sarva-vraja-bhuvàü nikàmaü kà÷mãra-vraja-kamala-garbhà vara-rucaþ ||9|| sumeroþ kàntãnàü mada-damaka-dçpyal-lava-kaõa- chañàyà vidyuc-chrã-racita-bhajanàyàs tanu-rucaþ | sphurad-bhåmi-bhàgàþ kanaka-nicitàþ sadma-nivahà guhàntaþ-ku¤jàntar-girikula-÷ilà÷ ca kvacid api ||10|| hradàþ ÷rãman-nàbhes tad-upari-lasal-loma-laharer bhujaïgàlã-kàlã bata vakaripor vepathå-bhçtaþ | vadànyatvàdãnàü surataru-gaõànàü ratna-khacitàþ paraü romà¤cànàü priyaka-guru-ki¤jalka-nikaraþ ||11|| pare ye muktàþ syuþ sthira-cara-padàrthà vraja-bhuvaþ sadà stavyà bhavyais trijagati nikàmaü jana-kulaiþ | sad-aïga-pratyaïga-prakara-suùamàyàþ param umà- rati-÷rã-varõyàyàþ pariùadi yathà yuktam api te ||12|| rame÷a-svànandocchalita-parama-vyoma-purato'py ajasraü visphårjad-vipula-sukhadaika-druma-latà | samasta-brahmàõóe ÷a÷ivad-udayat-prauóha-ya÷asas tataþ ÷rã-ràdhàyàþ prakañam añavãyaü priya-sakhã ||13|| tato'haü sàñopam avadam - vrajendra-svàràjye vijayi-yuvaràjatva-vidhinà samàsiktaþ sneha-stimitam atimitràdi-valitaþ | nijàm etàü rakùàmy añavim iha gocàra-miùataþ kathaü svàråpyeõaiva tu bhavatu vaþ sàmpratam iyam ||14|| tac chrutvà vçndà - sakhitvaü yo yasya vrajati nija-sàråpyam athavà na cet tasya syàn no bhavati param anyasya hi tadà | kathaü no gçhõàsi druta-gatir idaü hanta kathayan svayaü gatvà lakùmãü tad inasamaråpaü gaõam api ||15|| tan ni÷amya sàñña-hàsaü madhumaïgalaþ - bho asatya-vàdini vçnde! kurcikà-lobhena nija-devãtvam utsçjya vandinã bhåtvà, mithyà-stava-màtreõaivàsmad-vçndàñavãü nija-sakhyàü sa¤càrayituü kathaü ÷akùyasi ? nàndãmukhã - lalite! vij¤a-pràcãna-munã÷vara-vacanaü vinà ko'pi nirasto na bhaviùyati tasmàt puràõa-vacanam eva dar÷aya | lalità - asya pakùam à÷ritya tàdçgbhir evaü cet kathyate tadà tatra gatvà bhagavatyàþ sakà÷àd bahåni puràõa-vacanàni ÷råyantàm | subalaþ - bhavatya eva pañhantu | lalità - vallava-jàtãnàü tatràpi strãõàm asmàkaü puràõa-vacana-pàñhe'dhikàra eva nàsti | subalaþ - vçndeyaü devã | tad iyam eva ÷ràvayatu | vçndà smçtim abhinãya - atra subahåni vacanàni santi | tàni kati pàñhyàni kintu anyeùu de÷eùu anyàþ pçthak pçthag devãr adhikariõãr uktvà ràdhà vçndàvane vane iti sarvopamardakaü puràõa-vacanaü bhagavatyàþ sakà÷àt kena và na ÷rutam asti | tatas tàsàü jayàbhimànena praphullatàm àlokya madhumaïgalaþ sàñopam àha - nàndãmukhi! sarva-puràõa-÷irasi mahopaniùadi gopàla-tàpanyàü vçndàvanasya kçùõa-vanatvena prathita-khyàtyà vçndàvana-ràja-dhànã-purandaratvena priya-vayasyaü brahma-bhavàdayo'pi nirantaraü gàyantaþ santãti ke và na jànanti ? tataþ ÷rutyà smçtir bàdhyate ity asmàkam evedaü ràjyaü susiddham | tat sakhe subala! vidàvayàm åritaþ para-ràjya-kàïkùiõãþ | tataþ sakhe tvam eva me priyaïkaraþ priya-vayasya iti sànandaü madhumaïgalam àliïgati mayi ki¤cid vailakùyam iva ràdhàdhiùñhita-niku¤jam àlokya lalitàdi-mukham àlokayantyàü nàndãmukhyàü ràdhà smitvà anuccaiþ - aho kçùõeti ÷abda-÷ravaõa-màtrata evànena mahà-dåra-dar÷inà tad-artham abuddhvaiva para-ràjye'smin sva-tàtam arpayatà kiü÷uka-kusuma-sàdç÷yena durvidha-bodhasya rolambasya ÷uka-tuõóa-pàna-smaraõaü suùñhu samànãtàþ smaþ | tatas tasminn eva varõa-vinyàse solluõñhaü lalitayàpi prakà÷ite sati kçùõa-vana-÷abdasyàrthàntaraü nånam eùà ghañayiùyatãti tad-abhipràyaü manasi manàk vicàrayati mayi nàndãmukhã sacamatkàraü màü pràha - jayàkàïkùin! ekaü vij¤àpayitum icchàmi yadi tubhyaü rocate | tato'haü - kàmaü kathyatàm | nàndãmukhã - ÷yàma-vana-samàsam àcarya tvayà saha tat-samàsenaiva nyàyam àcarya tvàü paràjitya svaràjyam àdàtuü laliteyam abhilaùati | tato'haü - vividha-kusuma-candana-varõikàdibhiþ ÷çïgàra-racanàcàryeyam | tad eva jànàti yad anayà tad-vana-puùpair muhuþ ÷çïgàrito'smi | tad vyàkaraõasya keyam ? vçndà smitvà - vyàkaraõa-vij¤aü-manya! tvatto'pi mat-priya-sakhã lalità tad-vyàkaraõasya prathitàcàryà | lalità - pàmari vçnde! apehi apehi | vçndà - tvat-pakùam à÷ritya vivadamànàü màü kim ity àkùipasi ? lalità - bhoþ samàsàcàrya-÷àrdåla! kathaü svepsitàpara-samàsena vibhãùikàü pradar÷ya mat-priya-sakhyàþ khelàspada-kçùõa-vanam idam àdàtuü vçthaivàdhyavasyasi | yato'tra nityaü vai÷vànaravaj jàjjvalyamàna-bahuvrãhi-karmadhàrayàdy-avadhàraõataþ svayam eva dåràd evàpasariùyasi | [samàsàbhij¤a kçùõa-vana-÷abdasya narma-cchalena tat-puruùa-samàsaü viracayya para-ràjyaü grahãtuü katham abhilaùasi | yad atra karmadhàraya-bahuvrãhi-samàsayor evàvakà÷aþ |] tato mayoktaü - caturaümanye! prakañe'tra tat-puruùa-samàse kathaü karamadhàrayàdi-yojanà sambhavati | bhavatu bhavatu durjana iti nyàyena tad eva tàvat kathaya ÷rotavyam | ràdhà anuccaiþ - vanasyàsya ghanatà-pràcaryeõa kçùõaü ÷yàmaü ca tad-vanaü ceti karmadhàrayaþ sphuta eva | ity evaü lalitayàpi sphuñaü bhàùite campakalatà sa-÷làgham àha - lalite! sàdhu sàdhu satyaü satyaü yataþ karmàõi ariùña-ke÷yàdi-vadha-kàliya-damana-govardhanoddharaõa-nitya-ràsàdi-lãlà dhàrayati niùpàdayati prakà÷ayati và ity asya vanasya karmadhàrayatvaü sphuñam eva prasiddham | punar lalità ràdhànucca-bhàùitam evànuvadati - kçùõàni kvacid kvacid ati÷yàmàni vanàni yatra tat kçùõa-vanam iti vçndàvanasya vi÷eùaõatvena bahuvrãhir api | vçndà -- satyaü satyaü kàlindã-tãra-ràsa-sthalyàm andhakàri-baña-vanaü, tathà govardhanopa÷alya-para-ràsa-sthalyàm andhakàri-nivióa-vanaü sarvànanda-karaü suprasiddham eva | indulekhà - lalite! satyaü satyaü bahavo brãhayo dhànyàdi-÷asyàni kiü và kedàrikà-jàtatvàn muktà eva brãhayaþ | bahavo brãhayo yasmin nityasya vanasya bahuvrãhatvaü sphuñam eva | tataþ sa-garva-garbhitaü hasantãùu tàsu mayoktaü - nànà-kuña-kalpanà-nagarã-cakravartini lalite! mukham atra tat-puruùa-samàsaü kalpita-karmadhàraya-bahuvrãhibhyàü kathaü davayituü ÷akyase | lalità - mahà-paõóita! tat-puruùas tatpuruùa iti bàraü bàraü jalpasi | tatpuruùas tàvad aneka-vidho bhavati | tatra katamo'yaü sa iti suùñhu nirõãya kathyatàm | mayoktaü - jaóa-buddhike! kçùõasya vanaü kçùõa-vanam iti ùaùñhã-tatpuruùas trijagati suprasiddha eva | ràdhà - kçùõasya vanam iti cet tarhi sakhãsthalã-baña-÷reõir eva puruùa-÷àrdålasya tava vanam | yataþ ùaùñhã-tatpuruùo'pi nityaü tatraiva vartate | atra ùaùñhã-samàsasya sambhàvanàpi na vidyate ity evaü vihasya lalitayàpy ukte nàndãmukhã - lalite! eùa te vàg-vinyàso garbhita-sandarbha iti lakùyate tat prakà÷ya kathyatàm | tato lalità netrànta-nãlotpala-màlayà màm akurvatã smita-garbhitam àha - nàndãmukhi! ùaùñhã kàcid ekà | tasyàþ puruùaþ patir eva jano và ùaùñhã-tatpuruùaþ | vi÷àkhà sa-smitaü - lalite! tat-puruùo j¤àta eva | sà tàvat kà ? lalità - candràvalã | vi÷àkhà - candràvalã kathaü ùaùñhã ? lalità - devã-gaõa-madhye prathamaþ kaüsa-gopo govardhana-mallo mahà-bhairavaþ | dvitãyà tan-màtà bhàruõóà caõóã, tçtãyà candràvalã-màtà mahã-karàlà carcikà | caturthã ÷aivyà kàlã | pa¤camã padmà ÷aïkhinã prasiddhà | ùaùñhã sakhãsthalã-baña-vàsinã candràvalã ùaùñhã | yato baña-vana-vàsitvàt tasyàþ ùaùñhãtvaü yuktam eva | tataþ sarveùàü hàsa-kolàhala-vçtte ahaü svagataü - aho buddher variùñhatà vraja-bàlànàü, yad aham api vacanàñopa-vilàsair nirvacanãkçto'smi | prakà÷aü sa-nirvedam ivàhaü - nàndãmukhi! asmad-datta-bhoga-ràga-masçõa-vasanàdibhiþ saüvardhitàbhir asmad-datta-muktà-maõi-pravàla-kamala-ràga-marakata-vajràdi-khacita-vividha- bhåùaõa-bhåùitàbhiþ sàmpratam abhinava-yauvana-mahàdhana-garveõojjhita-guru-laghu-gaõanotkaràbhir asmat-kçùaka-gujjara-gajjarãbhir apy etàbhir helollàsita-ca¤cala-nayana-prànta-nartana-pårvakaü sàhaïkçti-vacanàóambara-vinyàsa-bhareõa samasta-vraja-sàmràjya-sàrvabhaumasya paramoddaõóa-kumàro'ham api niravadhi-vióambyamàno'pi kevalaü bhagavatã-caraõa-parijana-mukhya-nàndãmukhã-mukham àlokya tathaika-gràma-vàsenàpakãrti-bhayena ca etat-kçtaü pratãpa-vyavasitam api etàvantaü kàlaü duþkhadatvenàpi na gaõitavàn asmi | sàmprataü mama doùo na deyaþ | adhunaiva nija-nija-vakùasi masçõa-mecaka-paña-pariveùñitam ativicitrita-kàrtasvara-sampåña-yuga-puñitam aruõa-dvitãyà-÷a÷adhara-mudrà-mudritaü sva-sva-parivçóher api kadàpy anàlokita-caraü durlabha-nava-tàruõya-dhanaü mahà-tãvra-nakha-bha¤ais tathaiva nirupama-da÷ana-cchada-padmaràga-mahà-ratnam api da÷anoddhara-sàmantair api luõñhayitvà età vacana-dhana-daridrà vidadhàno'smi | iti sàñopaü sahasopasçtya tàþ sandidhãrùau mayi kuñila-bhrå-nartana-valita-smita-÷avalita-kañàkùeõa mad-avalokana-pårvakam itas tato manàg apasarpantãùu sarvàsu, sa-roùam iva lalità - aye ÷yàmala rasa-pàna-nirata! apehi apehi | etàü te matta-tàra-bhañãü vraje÷varyai varõayituü vayaü calitàþ smaþ | satyabhàmà sa-camatkàraü hasantã - vinodin! ekaü praùñum icchàmi | kçùõaþ - priye! vij¤àpaya | satyabhàmà - ràdhà-svagata-lapitàvalir eva lalitàdibhir api katham anvavàdi ? kçùõaþ - priye! ràdhàyàþ kàya-vyåha-råpà eva lalitàdayas tat kathaü nàdhigamiùyanti ? satyabhàmà - subhaga! ràdhàyà narmottara-varõa-vinyàsaþ kathaü và bhavan-mànasa-sa¤càrã babhåva ? madhumaïgala sa-gadgadaü - priyasakhi satye! parimala-ma¤jarã-ma¤jula-mçgamadàv iva paraspara-saüpçktau gàndharvà-giridhàriõau tat kathaü na sa¤caratv iti | iti tad-vacana-ni÷amana-madhura-payaþ-pàna-parivardhita-gàndharvà-virahotkaña- kañu-garalodbhaña-vikaña-jvàlà-jàla-janitàbhiþ | punaþ puna÷ càlyamàna-hçdaya-marma-nimagnàrdha-bhagna-pratapta-lauha-tiryag-ava÷alyojjç mbhita-yàtanà-bharato'pi mahà-tãvra-pãóàvalãbhir abhito'vanta-nirbhara-kàtaro yadà babhåva tadaiva tad-avadhànataþ sa¤carad-apårva-jàóya-mohonmàdàdi-priya-sahacara-samudaya-sahita-såddãptata ma-stambha-kampàdy-aùña-sàttvika-priya-vayasyeùu bàóham ahaü pårvakaü ahaü pårvaka-kùelana-vidhinà narmocchalita-paraspara-vijayàya pragàóha-pràgalbhyam upalabhya yugapat tvaritam upary upari tam àliïgituü sarvataþ sarabhasam àrabhamàneùu - re re vidagdha-÷iromaõiü-manyàþ! khelana-samayam uttamaü labdhàþ stha ity upàlabhya ÷rãmat-premànirvacanãya-pariõàma-vi÷eùa-svaråpeõa niravadya-hçdya-sauhçdyàcintya-mahima-mahauùadha-rasàti-va÷ãkçta-sapriya-par ijana-gaõa-kçùõaika-sarvasva-råpeõa samastàtarkya-mahà-mahà-prabhàva-bahuvidha-lãlàdi-÷akty-apaõa-cintà-ratnàdi -ratna-vi¤cholãka-maïgalàkareõa nirupama-vividha-vaidagdhya-càturya-samayàdi-vij¤atva-sugandha-kusumotkaràn irbharàràmeõa ÷rã-÷rã-rasa-nàma-pràõa-priyatama-narma-sakhena sa-bhrå-bhaïgaü nayana-ghårõana-lãlayà vihita-pratiùedhàt svayam api ca pa÷càd avadhàya | bho bhoþ! anàyyam anàyyam iti rasaj¤àü da÷anaiþ saüda÷ya laghu laghu sa-saïkocaü sva-pçùñena dåram apasaratsu teùu - tato'sphuña-bahir-vikàra-nikaraþ sambhçta-hçt-kampàti÷ayaþ sa ÷rã-÷rãmàn yàdavendraþ svagatam idaü vilalàpa - hà mat-pràõa-kapota-vàsa-baóabhi-prema-sphuran-màdhurã-dhàràpàra-sarid-vare! guõa-kalà-narma-prahelãkhane! hà man-netra-cakora-poùaka-vibdhu-jyotsnà-tate ràdhike! hà hà mad-duritena kena nidhivat pràptà karàt tvaü cyutà ? tataþ satyabhàmà - yàdavendra! ÷rãman-mukhàravindàd gokula-vilàsa-màdhurã-makarandaü dhayantyà api mama pipàsà param ullàlasãti | tat-kçpayà tad eva punaþ pàyaya | kçùõaþ - priye ÷råyatàm | tato madhumaïgalenoktaü - sakhi lalite! priya-sakhasyàham alaïghya-vàkya-sacivo'smi | tad apårvaü kam apy utkocaü mahyaü dehi | mayà mauktika-målyena vaþ sàcivyaü vidhàsyate | vi÷àkhà - àrya! kim apy atra nàsti | sàyaü sa-kro÷anàrthaü tubhyaü varàñikà-catuùñayam ava÷yaü deyam | yadi pratãtir na kriyate tvayà nàndãmukhã pratibhår gçhyatàm | madhumaïgalaþ sa-krodhaü - avadya-bhàùiõi àbhãrike! tiùñha tiùñha | eùo'haü sadya eva tavaitat pràya÷cittaü kàrayann asi iti nigadya màü pratyuvàca - priya-vayasya! bhavan-mçdula-vacana-druta-ghçta-dhàrayà saüvardhita-garva-vai÷vànaràbhir amåbhiþ suùñhu bhavantam upàlabhya màm api baddhà netuü vyavasãyate | tato'haü - sakhe! satyaü satyaü yathà vinà ràjadhànã-jayena tad-de÷àþ suùñhu va÷à na bhavanti | tathaitad yåthe÷à paràbhavam antareõa tadãyàþ katham amår amåkà na bhavantu | iti nigadya ràdhà-sanàthaü ku¤jaü pa÷yan sa-nirvedaü punar avadaü - kiü kartavyaü sà kilaitad bhayenaiva mat-sànnidhyaü nàsàditavatã iti ni÷amya drutam udgrãvikàvalokanàt saïkucantã ràdhà ku¤ja-madhye niviùñaþ babhåva | satyabhàmà - tatas tataþ ? kçùõaþ - tato'haü - nàndãmukhi! lalitàdãnàü tàruõya-dhanàd api tasyàs tàruõya-dhanaü pracurataram amålyam apãti j¤àyatàm | nàndãmukhã - katham iva ? mayoktaü - yata àsàü tàvat sampåña-dvaya-parimitaü tat tasyàs tu mahà-mataïgaja-kumbhato'pi nistalatvenonnatatvena pariõàhena ca pravãõatare hçn-madhyasthe gokula-prasiddha-taskara-bhãtyeva mçgamada-païkàdi-lepena varõàntaram àpite hiraõmaya-kumbha-yugale paripårõaü tat | nàndãmukhã - mohana! atisuguptam etad dhanaü kadàpi bhavad-dçùña-caraü vçttam asti | tato'haü sa-smitaü - nàndãmukhi! vidyuc-camatkçtim iva sakçd ãkùitam asti | nàndãmukhã - kadà ? mayoktaü - ekasminn avasare nija-sarovara-snànàd uttãrya nija-madhuràïgata÷ cãnàü÷ukena rahasi tayà niþsàryamàõe payasi sumanoharaõàya daivàt tatraivàgatena mayà manàg evàvalokitaü tat tataþ sà sabhayam iva sahasaiva ÷yàmala-÷àñikà¤calenàvçtavatã | samprati mad-bhàgya-va÷àd yadi kutràpi yauvana-dhana-garvità sàsmad-ràjyàbhilàùiõã mac-cakùuùor aparokùãbhavet tadà nakha-da÷ana-bhaña-sàmantàn antareõàpi chàyà-dvitãyena mayà kara-kamala-yugenaiva tat-kumbha-dvayam àloóya tàruõya-dhanànya àtma-sàtkçtya sàdhvasa-labdha-kampa-pulakàyàü tasyàü yåtha-nàthàyàü nirvacanã-kçtàyàü tad-amàtya-ghañeyaü mahà-vaikulyena sva-sva-tàruõya-dhanaü gçhãtvà palàyitum api suùñhu-sthànam api nàpsyati kiü và tad-dhana-samarpaõa-pårvakaü ÷uddha-bhàvena màm eva paricariùyati | tad atikùudràbhir àbhiþ sva-mahimonnàha-glàni-kàriõà vàkovàkena kim ? tataþ ki¤cit smitvà nàndãmukhãü prati ràdhà anuccaiþ pràha - ayi capala-brahmacàriõi! apehi apehi | vi÷àkhà - aho uóóãya calitum a÷akyasya bimbãmàtraika-bhojino bubhukùitasya lolubha-÷ukasya manasi durlabha-madhura-dràkùà-bhakùaõam etat | madhumaïgalaþ - priya-vayasya! mad-abhãùña-pàritoùikaü dehi dhruvam adhunaiva bhavad-ràjyàbhilàùiõãü ràdhàü tàü bhavat-kara-gatàü vidhàsye | tato'ham - sàyaü miùñànna-bhojanaü dàsye | madhumaïgalaþ - màthura-ràja-pàr÷ve phutkçtya tad-a÷vàråóhànàü ÷atam ànãya pçùñha-de÷e carma-rajjvà kaphoõi-dvaya-bandha-pårvakaü ka÷àbhis tat-patir abhimanyus tathà tàóayitavyaþ yathà sa eva tàm ànãya dadàti | tataþ sarve smayayanti sma | lalità - vi÷àkhe! kam api mahàbhàgam uddi÷ya yat ki¤cin nivedayàmi tat ÷çõu | vi÷àkhà - kathyatàm | tataþ kadamba-bhåruhàgram abhivãkùya lalità - bho vçndàvana-cara-tapasvi-vara! tvaü tàvat phalàhàrã khyàtas tat-sva-maryàdhàm ullaïghya bhavad-ayogya-parama-durlabha-sàdhvã-hçdayaïgama-mahà-dhane làlasàm udvahan kathaü kaluùito bhavann asi ? vi÷àkhà - lalite! bubhukùito'yaü tapasvã phalam anàlabhya etad ayogyam api kartuü pravçtto'sti | tad uttama-phalam asmai samuddi÷yatàm | tathàpi dharma-vçddhir bhaviùyati | lalità smitam apavarya - vi÷àkhe! kim asau mànasa-jàhnavãü na jànàti ? vi÷àkhà - sarvatra bhramaõa-÷ãlo'yam atiprasiddhàü tàü kathaü na j¤àsyati ? lalità - tad vàyavya-tãre sarvata÷-calà kàcid apårva-padmà sphuñam ekà vallarã vartate | tasyà madhya-bhàge parama-manoharaü ahrasvaü tumbã-phala-dvandvaü tathàgre ca akùãõam akañu-bimbãphala-yugalam asti | (199) vi÷àkhà - gosvàmin! tvaritam eva tatra gatvà tva-yogya-tad-anuttama-phalopabhogena sàdhvã-dhana-lobham apahàya sva-dharmaü pàlayatà bhavatà parama-sukhinà bhåyatàm | tataþ sarvàsu hasantãùu mayoktaü - lalite! tapasya-sàvayàcita-vçttiþ kara-pàtrã bhakùaõe niùiddhaü tumbãphalaü nopabhuïkte | kintu atraiva nirbhara-nija-pradyota-bhareõa yà dç÷yamànàpi na dç÷yate | tasyàþ kà¤canavallyàþ kroóe madhura-rasa-maya-÷rã-phala-dvandvaü yad vidyotate tat svayam eva saivàgatya praõaya-pårvakaü madhura-vacanenainaü nimantryàsya karo yadi parive÷ayati, tadà tad-upabhogena sukhã bhavann asau tathà÷iùayati yathà tat-phalonnatir mahatã syàt | tatas tan ni÷amya ràdhà anuccaiþ - narma-lampaño'yaü dhårtaþ | ÷aïke vaidagdhyenàtratyàü mad-avasthitim avadhàrya màm eva kadarthayitum imàü vacana-bhaïgãü vitanoti | tad itaþ ku¤jàntaram àsàdya sva-gopanam eva nånam ucitam | iti manasi bhàvayantyàü tasyàü punar mayoktaü - priya-sakhi lalite! ayaü vçndàvana-càrã mahà-vinodã kùuõõa-yåthe÷àü tvàü pañña-ràj¤ãü vidhàya tvayà sahaika-siühàsa upavi÷ya vi÷àkhà-prabhçti-vçndàvana-carãõàü làsya-vilàsam àlokayitym abhilaùati tad àj¤àpyatàm età nçtyantu | lalità sa-krodhaü - nàndãmukhi! asman-muktà-kedàrikà-kara-parivartanena kim asya vidåùakasya narma-dhanam eva dàpayituü vayam atra vyàghoñyànãtàþ smaþ ? tad etàü narmàdi-gati-kriyàm apahàya yathàsau subalena saha yathàrthaü lekham àcarya kedàrikà-karaü dadàti tathà vidhàyàsmàn drutaü gçhàya prasthàpaya | nàndãmukhã - bhavatãnàü kiyàn karaþ saümataþ syàt tat tàvat kathaya | lalità - ÷yàmàkàdi-kùetra-karato dhànyasyàdhikaþ karo lagati | tato'pi kàrpàsasya | tato'pi vàstu-bhåmeþ pracurataraþ | apårvàmålya-muktà-kedàrasya tato'pi paràrdha-guõaþ | tad-alaukika-muktà-kedàrikàm imàü dharma-÷àstrokta-vçndàvana-ràjya-vihitàlaukika-màna-daõóena parimàya lekhaü vidhàya ca subala eva kathayatu | nàndãmukhã - kiyat pramàõaü sa khalu màna-daõóaþ ? lalità - mayà kathyamànaþ sa khalu kena pratãyatàü | tad etat kùetra-pàlikayà sarva-÷àstràbhij¤ayà vçndayaiva sa niråpayitavyaþ | nàndãmukhã - bhadraü vçnde! madhyasthayà tvayaiva muktà-màna-daõóaþ kçtvà dãyatàm | vçndà devã - vàstu-dhànyàdi-kaïkvàdi-kàrpàsa-mauktika-kùamàþ | mãyante'ïguùñham àrabhya kramàd aïguli-pa¤cakaiþ || iti | anyatra ca - apårva-muktà-kùetràõàm anarghya-karato budhaiþ | anàmikàïguli-pràyo màna-daõóaþ prakãrtitaþ || iti | nàndãmukhã - kùura-pramàtra-khànita-bhåmer anàyàsenaivànargha-÷asyotpàdakatvàt kaniùñhaiva | nàndãmukhã - lalite! yady api tad eva yuktaü bhavati tathàpi vrajendra-kumàra-mukham àlokya bhagavatã-paricàrikàü màü ca dçùñvà anàmikaiva sthàpyatàm | lalità - vçnde! tvaü tàval lekha-kriyàyàü màna-viùaye ca nipuõyàsi tat sarvàbhiþ sambhåya gatvà nàndãmukhã-subala-saümati-pårvakaü kedàrikàü parimãyàgamyatàm | nàndãmukhã - kùuõõa-yåthe÷vari! ekaü pràrthayitum icchàmi | lalità - kàmaü kathyatàü yogyaü cet kartavyam | nàndãmukhã - ayaü tàvat sva-de÷aü vihàyàtràgato navãna-pràghunaþ tatràpi vçndàvana-ràj¤ãm à÷rito'sti ihàpi bahv-àyàsenojjaña-bhåmiü kçùñvà vaþ prakàma-dhana-làbhaü vardhayann asti | tasmàn màne kçte bhavatãnàü bhoga-ràgàdi-vyayena bahu-hànyà punaþ kçùi-karaõo vimanaska iva bhaviùyati | kçte'pi màne karaü dàtum api na ÷akyate | ato màna-karaõaü vihàya nija-bhàgam àdàya tat-samucitàü÷am api pradàyàsya prakàmam utsàhaü vivardhayantu bhavatyaþ | vçndà - kãdç÷aü sa bhàgaþ ? nàndãmukhã - tvayà kiü na j¤àyate ? yad asya paramojjvala-kùetrasya samàna eva dvayor bhàgaþ | tathàyaü para-gràmàd àgatya kçùi-vçttiü kurvann àste | raïgaõamàlà anuccaiþ - asau para-gràma-vàsã bhaumiko na syàt | sàmprataü etasmin vane vàsam àcarya ÷rã-vçndàvane÷àkçùim àcarann asti | tad asya ùaùñho bhàga eva pràptavyo bhavati | kathaü samànaü labhatàm ? vi÷àkhà - ayi mugdhe! bhàga-nirõaya-càlanayà kim asmàkaü yato màna-pårvakaü sarvadà kara-dànaü kartum eva mahà-ràj¤ãnàm àj¤à-lekhaþ samàgato'sti tat katham asmàbhiþ svàtantryeõaivaü kartuü ÷akyate ? tato lalità-vi÷àkhayor mukham avalokya sva-karõàvataüsaü nàndãmukhyai netra-kåõanena vçndà dar÷itavatã | tato'lpaü smitvà nàndãmukhã ki¤cid upasçtya vçndayà saha utkoca-dàna-kathan-mudràbhinayena tayor ãùad iïgitam evàdhigamya mad-antikam àgatya sànucca-bhàùaü - mohana! vçndàvana-ràj¤yàþ sarvàdhyakùa-sacive khalu lalità-vi÷àkhe | tad anayoþ paramottamam utkocaü kam api dehi | tadaiva tavàbhimatam eva drutaü sampàdayitavyam etàbhyàm | tadàhaü sànandaü - sakhi nàndãmukhi! yathà anyà na jànanti tathà ime eva nirjana-ku¤je mat-samãpam ànãyetàü yathà etad abhãùñam utkocaü dattvà prãõayàmi | nàndãmukhã - sundara! etàþ khalv anayor abhinnà eva tad asaïkocaü prakañam atraiva dehi | tato'haü - svàbhimatàrtha-làbhena vinà pårvam eva kathaü dàtavyam | yadi mayy apratãtiþ syàt tarhi tvayy eva sthàpayàmi | nàndãmukhã sa-÷ira÷-càlanaü - nahi nahi | tato'haü - àü brahmacàriõyàs tu viùaya-spar÷e kàlåùyam iti cet tadà mat-pratãti-pàtryàü sàdhvã-pravaràyàü raïgaõamàlikàyàm eva tad arpayàmi | nàndãmukhã - rasika-÷ekhara! prathamaü tàvat ÷ràvaya kiü và kiyad và dàtavyam | tena tàvataiva vànayoþ santoùo bhaven na veti nirdhàrayàmaþ | tadà mayoktaü - bhavatu | ÷råyatàm | vçndàvana-ràjasya mama vana-pàlanam apahàya dhana-lobhena mad-ràj¤ãü ràdhikàm anusçteyaü vçndà | tat prathamam utkoca-dànena kàyasthàm enàm àtmano va÷àü vidadhàmi | nàndãmukhã - bhadram etat | tato'haü - carama-÷arvaryàü paramàkalpa-kalpanàcàryayà gàóhànuràga-vihvalayà gàndharvyà yena mad-vakùo-gaganam àkalpitaü tenaiva niravadyàrdha-candra-padaka-ràjena sva-hastenainàü bhåùayàmi | tataþ kaustubhàd apy adhika-dedãpyamànenàtula-tat-sahodara-mac-cumbaka-maõinà yad gàndharvayà praguõa-paraspara-praõayoddhura-keli-kautukena bakula-ràja-tale parivartitaü apårva-rasa-samudra-saüloóanàt samudbhåta-ghanãbhåta-tat-sàràü÷a-råpaü man-maõito'py anarghyaü sva-cumbaka-mahà-ratnaü tat-tad-advaita-dayitam api lalitàyai dàsyàmi | yathàsphuñam asau tena sva-karõàbhyarõam alaükaromi | tataþ punaþ punar vi÷àkhà-vadanam ãùad avalokyàhaü sa-smitam avadam - anukùaõa-paramànuràga-bhareõa sva-karàbhyàü suùñhu viracayya sva-kuõóa-kuóaïgàïgane etat priya-sakhã gàndharvà suvaidagdhyena y¸aü mahyam arpitavatã | tayaiva vicitràïka-màlayà mad-dhçdayàkà÷a-vi÷àkhàü vi÷àkhàm apy alaïkçtya paritoùayàmi | tac chrutvà - alãka-ràjendra! tiùñha tiùñheti vyàharantã ràdhà manasaiva lãlà-kamalena tàü tàóayati sma | lalità - padmàdhara-rasàhiphenà÷ana-pramatta! apehi apehi! vi÷àkhà - àrya vidåùaka-pravara madhumaïgala! bhavad-vayasyaþ kiü bhavato'pi guruþ kiü và tasya bhavàn gurur ity avagantuü sarvàþ samabhilaùanti | lalità - vi÷àkhe! ÷råyatàm | kapaña-nàñakasya yaþ kusuma÷ara-nàmà nañas tasya suprasiddho yaþ ÷uci-nàmà vidåùakas tenàyaü dhårtaþ ÷iùyatvena kçpayànugçhãto'sti | madhumaïgalas tu bhinna-sampradàyi-bhojana-lampaña-nàmno vidåùakàcàryasya prathãyàn ÷iùyaþ | vi÷àkhà - lalite! tad enaü bràhmaõaü miùñànnaü bhojayitum icchàmi | lalità - vi÷àkhe! asau karma-såcakaþ paramànucàno mahà-bràhmaõaþ | tat katham asmàkaü bràhmaõetara-gopa-jàtãnàü ràddham annam a÷nàtu | vi÷àkhà - paramottama-dvijàbhyàü mallã-bhçïgàbhyàü sva-hastenànnaü saüskçtya paramàdareõa yathàsau bhojyate tathaiva sampàdanãyam | tatas tac chrutvà krodhena kampamàna iva madhumaïgalaþ pràha - aye avadyavàdini garvitàbhãrike! etad duþ÷ravaõa-narmotkaña-kañu-lavaõa-digdha-dagdhàrdha-paryuùita-vàg-godhåm a-roñikàþ saübhojya mama madhura-karõàv eva suùñhu kañåkçtau, kiü punar mukha-vivaram | tad vidåùaka-gopa-vadhånàü yuùmàkaü chàyà-nikaña-bhåmim api kadàpi na spç÷àmi | kintu pràtar evàsmaj-jàti-yàj¤ika-vadhå-vargam upasarpiùyàmi | tatas tena paramàdareõa mac-caraõa-kùàlana-pårvakaü kau÷eya-dukåle paridhàpya sakarpåra-vàsitopalàpànaka-madhura-paramànna-sasaindhavàrdraka-limpàka-nà nà-vidha-vya¤jana-veùñita-saghçta-sugandhi-÷àlyanna-phànita-÷aùkulã-kuõóalik à-laóóuka-ghanàvartita-dugdha-rasàlà-sa÷arkara-baddha-dadhi-vividha-bañakotta ma-marãcàdibhis tathàhaü bhojayiùye | yathà vartmani succhàya-taru-måleùu svapan sva-gçham àgatya saïgavàvadhi svapann eva tiùñhàmi | tatas tac-chravaõena hàsa-kolàhale vçtte mayoktaü - nàndãmukhi! kùudra-gàminair eva sva-sva-gràma-sãmàrthaü madhyastham àlambya nyàyaþ kriyate | ràjànas tu ràjyaü sva-dordaõóa-balenaiva labhante | tad etad-ràjya-hetor nyàyena kim ? mayà sahaitàþ samaram àcarantu | tatra yasya jayo bhavet tasyaiva ràjyaü sphuñaü setsyati | ity uktvà tad-artham iva sàñopaü ki¤cid upasarpati mayi tàsu ca itas tataþ sa-bhaya-sahelanam apasarpantãùu nàndãmukhã - vãra! sampraty asmat-samakùam etàsàm ujjvala-kula-vilasita-ballava-vadhånàü dharùaõam etad bhavataþ param asàmpratam eva | ity avadhàrayann àràd eva tiùñheti màm àbhàùya lalitàü praty uvàca - lalite | sàmpratam asya vana-vãrasya nirjana-vane'smin pragalbhatà-mahatã bhavatãnàü tu ÷irãùa-kusuma-mçdulàni ÷arãràõi, tad de÷a-kàla-balàdikaü vãkùya vivàdaü tyaja | tac chrutvà candramukhã - bho mugdhàþ! nàndãmukhã satyaü kathayati | tac chçõudhvam | vayam abalàþ komalàïgyaþ | ayaü tu nirjana-vana-puruùo'ticapalaþ | yasyà dar÷anàd evàyaü sàdhvasena vihvalo bhavati | sàpy asmac-cakravartinã nàntika-vartinã | sudurmukhàbhimanyu-prabhçti-vàhinã-patayo'pi sampraty etad-vçttànabhij¤à dåre vartante | tad-bhayànaka-de÷e'sminn àtma-madhye dvandve patite sarvataþ sarve luõñàka-duùña-gamakàþ samutthàya samasta-mauktikàni viluõñhya neùyanti | tadàsmàkam eva mahatã hànir bhaviùyati | asya tu ùaùñhàü÷a eva tato'lpa-hàniþ | tad yadi sarvàbhyo rocate tarhi vayaü saumyà iva bhavatyaþ samprati ràjya-vàrtàm apahàya samucitàd apy adhika-målyena mauktikàny àdàya asya cillàtakasya spar÷a-màtreõaiva janiùyamàõa-duùkãrti-bharàd àtmànam api saürakùya sva-gçham àsàdayàmaþ | pa÷càd etad-vçttànta-÷ravaõàd eva vçndàvana-mahàràj¤ã tan-muktà-pradànena drutam eva guru-prabhçtãn santoùya mahàràgeõàtivegena svayam atràgatya dårata eva kañakàñopam avaùñabhya svayaü samaram akurvàõà ca¤cala-nayanà¤cala-pravaõayà nãta-tãkùõàdhàra-viùama-÷aràstra-saüvardhita-bhråkuñi-dhanurdhara-sumukha- ka¤ja-bhãùaõàbhimanyu-prabhçti-vàhinã-pati-dvàraiva tathà vigraha-bhaïgãm àñopayiùyati | yathàyaü vana-madhya eva vãraümanyas tvaritam eva sàdhvasena kampamànaþ san bçühita-hàheti-kamala-ràga-maõi-prakara-khacita-càru-càñu-cintà-rana-nikara-ra cita-ma¤jula-màlàü nija-kaõñhàd uttàryopaóhaukitãkçtya tac-caraõa-parisaraü ÷araõam upagacchann etat-samudita-gadgada-gadita-khara-dyuti-lavena tat-kàla-druta-citta-navanãtayà tayà kàruõyena prasàdã-kçtenaiva tad-yàvakàruõa-maõi-draveõàbhinava-÷ikhaõóàvataüsaü ÷oõam iva racayann etad-ràjyaü tad-utpanna-nikhila-mauktikàdikam api samarpya svayam api tàm evànucariùyati | tac-chravaõena sànandollàsa-sasmitaü ràdhà-ku¤jaü tiryag avalokayati mayi nàndãmukhã smitvà - gokula-pravãra! tvad-anuråpa-viùama-÷ara-samara-pravãõayà vçndàvana-cakravartinyà samam eva bhavat-samara-paripàñã paraü ÷obhate | etàþ punar atãva komalàs tad-abhyarõam antareõa tvayà saha tàdç÷a-vigraha-vilàsaü katham àcarantu tad alãka-virodhaü parityajya sàmpratam anyàsàm api mauktikam amålyaü nirõãyatàü pa÷càd bhagavaty eva ràjya-nyàyaü vicàrayiùyati | tatas tàsàü sàkåta-vacanam avadhàryaiva garvita-gopyo jità jità iti vadan sva-mukhe vàma-muùñiü bherãkçtya vàdayan madhumaïgalaþ sànandaü bhàõóavam àtanoti | vçndà - bho naña-pravara madhumaïgala! asmac-cakravartinyàm atràyàtàyàm api tad-àhlàdanàrtham àtma-priya-sakhasya hàheti-óhakkà-vàdyena ÷ikùà-vai÷iùñyena ùañ-pado bhavan uóóãyoóóãya bhramarikàm àdadànaþ sphuñam ito raïgàd asmàd adhikam uddaõóaþ tàõóavayann anena dvipada-gopena sàrdhaü sugahanaü nandã÷vara-goùñham àpsyasi | tadànãü tad-avalokanàd vayam api cakùuþ-sàphalyam utsphàrayiùyàmaþ | tato'haü vihasya - nàndãmukhi! seyaü candramukhã sàma¤jasya-ratà lalitàdivad dvandva-pàtinã na bhavati | ato vinà målyenàpy asyai santuùñena mayà mauktikàni deyàni | kintv iyaü mantra-vidàü mårdhanyà tataþ ÷vaþ para÷vo và parama-÷uciþ satã rahaþ sthànam àgatya snànàdinà parama-÷ucaye kàntadarpàbhidhàcàrya-nirukta-mantra-pañalaü mahyam upadi÷atu | yatheha vçndàvane gopenaiva mayà suràdhikà-÷rã-drutam eva labhyate | tata÷ candramukhã kuñilaü màm avalokayanty àha - aho màm api hitopade÷inãü kçtànabhij¤as tvaü kadarthayitum udyato'si ? nàhaü tava mantràbhij¤à tan-mantra-caturà kà¤cana-latair àcàryà kriyatàü bhavatà | tato'haü - kà¤canalate! bhavad-vaidagdhyàvalokanena man-mano-bhramaras tvayi prakàmam anurajyann atãvotkaõñhate tat-parama-sundaratàràdhikà bhavad-upakaõñha-vartinã ma¤julataraikàvalir ekà sasmitam àlokayantãnàm àsàü samakùam eva paramotkaõñhite mad-urasi sneha-bhareõa svayam eva tvayà yady adhãyate tarhi målyam antareõàpi bhavad-abhãùña-mauktikàny ava÷yaü vitariùyàmi | api ca mat-pariùvaïga-lalita-ratna-hàra-trayeõa bhavat-kaõñha-madhya-nàbhi-prade÷ànalaü prasàdhayiùyàmãti tàm anusarati mayi sà màü tiryag-avalokayantã huü kurvatã ki¤cic apasasàra | ràdhà ca sasmitaü kurvatã àtmani ÷aïkàm àdhàya sambhramam avàpa | tato vi÷àkhà tarjany-aïguùñha-choñikayà nàndãmukhãm abhimukhãkçtya netra-kåõanena raïgaõamàlikà-tulasike dar÷itavatã | nàndãmukhã vihasya - mohana! ime ràdhikà-priya-caraõa-tat-pare tad-atãva-priye raïgaõamàlikà-tulasike tàü vinà-kùaõam api kutràpy avasthàtuü na ÷aknuvatas tad anayor muktà-målyaü nirõãya tårõam ete tad-antike prasthàpaya | tato'haü sàntarànandaü vihasya - nàndãmukhi! tulasyà adçùñacara-ca¤cala-nayanà¤calàvaloka-lava-marikca-kùoda-mi÷rita-susmita-nava- ghanasàra-lava-parimilità÷ruta-cara-nava-nava-bhàùita-makaranda-pàyanena vihvalãkçtam iva màü sneha-vihvalà raïgaõamàlikà mad-urasi nija-kuca-kuñmalàbhyàm avaùñabhya maj-jãvàtu-råpa-svàdhara-pãyåùa-pàyanena drutaü sandhukùayatv iti | tataþ sarvàsu hasantãùv avanata-mukhyau te vi÷àkhà-pçùñha-lagne babhåvatuþ | nàndãmukhã - muktàphala-vàõijya-vilàsin! yåthe÷ayor api ràdhà-vi÷àkhayor mauktika-målya-nirõaye yan mano na dhatse | tatra kiü kàraõam ? tato'haü - sà yåthe÷à mat-savidham àgatya cet svayaü nirõayati | tadaiva nirõayanãyam | tad-agocare kena nirõãyatàm ? nàndãmukhã - vãra! målyaü tàvat prakà÷aya | yathà tac-chravaõena tan-målya-dravyàõàü samàhçtis tayà kriyate | mayoktaü - ràdhà-vi÷àkhayor advaitàd dvayor api mad-atãva-priyayor yat ki¤cin målyaü kathyate tac chråyatàm | mat-pçùñha-ma¤julatara-tamàla-saüvalita-masçõatara- dakùiõa-savya-bhujà-svarõa-latayor gàndharvikà-vi÷àkhayor lalita-natàüsa-nihita-vilàsollasita-parimilita-supracaõóa-dor-daõóa-yugalasya surabhi-kusuma-kula-parivàsita-vana-vihàra-màdhurãm anusçtasya parasparam aviùama-nirupama-prema-kalàpàvalokana-kautukena mama gaõóa-raïga-sthale tan-madhura-vadana-sudhàkara-pravãõa-naña-pravarau yugapat pçthag và mçdu mçdu tàõóavaü samullàsayantau mad-ànanda-kandaü kandalayatàm | kiü ca, ràdhà-kuõóa-tañã-kuóuïga-bhavanàïgane bhramad-bhramara-jhaïkçti-parimilita-surabhi-kusuma-vçnda-syandamàna-makar anda-ma¤jula-bakula-talàmala-kanaka-vedikàyàü ma¤jula-malli-kusuma-dala-kula-kalpita-pra÷asta-sukumàra-talpopari svarõa- yåthikà-kusuma-kçta-candropadhàne vàma-kaphoõim avaùñabhya saïkucita-jànu-dvayaü sukhopaviùñasya man-mano-madhupà÷rayavàsantyà vi÷àkhayà svarõa-sampuña-sthita-kuïkuma-rasaü ki¤cit ÷latham ivàlokayantyà sva-sakhya-praõaya-madhånmàdena nistala-nija-vakùoja-yugalàd àkçùña-dara-kañhinãbhåta-surabhi-kuïkuma-païka-milanàd ãùad ghanãkçtya tena mçdu mçdu råùite mama pulakita-vakùasi mat-pràõa-pa¤jara-÷àrikà ràdhikà kadàcit svasya kadàcit vi÷àkhàyàþ kuca-sampuña-vikçùña-nava-mçgamada-draveõa saromà¤caü campaka-kalikàgreõa vallari-makaràïkura-patràõi praguõàkalpa-kalpanayà kalpayantã nirbhara-parasparàsamànordhva-sauhàrda-saurabhya-bhareõa camatkçti-valita-mad-deha-mano-vàkyàni paraü parivàsayatv iti | ato ràdhà-vi÷àkhe sa-snehaü yugapat supulaka-paraspara-càtu-rakùika-vãkùaõena lajjite babhåvatuþ | vi÷àkhà - lalite! lampañatà-nàñye tal-lampaña-nañàbhyàm asambhava-manoratha-nàma-nàñakasya vidhãyamànàbhinaya-vãkùaõàya nirjana-vana-raïge'smin yathàrtha-nàmnã nàndãmukhãyaü mauktika-pradàna-nimittaka-vitathà-vàk-prastutyàsmàn sabhàsadaþ kartuü saürakùya prakàreõa vióambayitum udyuktàsti | tad atra raïge yasyà raïgo vidyate sà kila kulavatã sàdhvã sphuñam asya catuþùaùñhã-kalà-vidagdhasya nañasya làsyam atropavi÷ya pa÷yantã bhadreõa kula-dvayam utkãrtayatu ahaü tu gçhaü gacchàmi | tato nàndãmukhã -sakhi vi÷àkhe! asya narma-karmañha-÷ãlasya durlãlasya vacana-vilàsa-màtreõaiva kathaü nirvidya khidyase ? kùaõaü tiùñha | niþsandeham adhunaiva muktà dàpayiùyanty asmi iti tàm àbhàsya nivartya ca mat-savidham àsàdya màü pràha - durlãla gopa-yuvaràja! bhavad-visadç÷a-narmàlàpa-÷ravaõena vi÷àkhàdayo mad-upari ÷a÷vat khidyante | tat kçpayà samprati narma-karma-pa¤jikà-prapa¤caü saürakùya kraya-vikraya-pa¤jikàm udghàñya draviõàdi-målyena muktàþ pradàya dhruvam amår bhavat-snigdha-gàndharvà-camås tvaritam anura¤jaya | tato'haü - nàndãmukhi! yadyapi ràdhà mayi kàñhinyam eva santatam àtanoti, tathàpi sahaja-snigdhasya mama manas tu tan-nàma-màtra-÷ravaõàd eva nàïgam eva samastaü drutam anusandhatte tadànu tat-sahacarãùu kàñhinyena kim ? tato dina-dvayàbhyantare yàvan nirõãta-målyam upasthàpayanti | tàvad eva tat-suvarõàlaïkàraõàdi-raupyàdi-rasàdi-priya-gavàdikaü dhanaü mayi sthàpyatayà mayi saürakùya etad-anuråpa-kiyan-mauktikàni gçhõantu | ity àbhàùya punaþ kùaõaü maunena vimç÷yàha - nàndãmukhi! santata-dayita-gocàraõa-lãlayà vane vane bhramatà mayaitat sarvaü kutra rakùitavyam | pratãti-pàtram api ko'pi na dç÷yate | rakùite ca para-ramaõã-dravye lajjàpakãrtito mahad bhayaü labhyate | tat satyam ucyate prastuta-målyaü vinà etat kim api na sampadyata eva | nàndãmukhã - mohana! etad apårva-målyaü kutràpi na dçùñaü na và ÷rutam asti | tato'haü - vidagdhe nàndãmukhi! ãdç÷am etad bhåmi-jàtàpårva-mauktikaü tvayà brahmàõóe kutràpi dçùñacaraü ÷rutacaraü và asti ? tad-apårva-padàrthasya målyam apy apårvam | tatràpi na vayaü muktà-vyàpàriõaþ kintu kevalaü bhagavatã-pàdànàm àde÷ena bhavad-àgraheõa càtra pravartitàþ smaþ | tasmàc ced icchà syàt tarhi mitho nirdhàrita-målyaü prastutaü dattvà parama-caturà età mauktikàni gçhõantu | no ced gçhaü gacchantu | pa÷ya madhyàhna-pràyo divaso jàtas tad vayam api godhana-sambhàlanàya govardhanaü gacchàmaþ | tato nàndãmukhã sanirvedam iva lalitàntikam upetya anuccaiþ - sakhi lalite! sakhi vi÷àkhe! bhoþ sarvàþ priyasakhyaþ! tataþ adbhuta-tapasvini! tiùñha tiùñha iti nàndãmukhãm àkùipya màü prati lalità smitvà - dhãra-lalita yuvaràja! tataþ paramànanda-sandohena mayà vicitya vicitya paramottama-mauktika-saïcayaiþ sva-hastena vicitra-÷ilpa-kalpanayà ràdhàïga-pratyaïgàbharaõàni viracayya suvarõa-sampuñe nidhàya tan-nàma-mudrayà cihnitãkçtya lalità-vi÷àkhàdi-sakhã-maõóalãnàü ca bhåùaõàni tathaiva nirmàya pçthak pçthak sampuñe nyasya tat-tan-nàma-mudrayà cihnitãkçtya tathaivàgrathitàny apy uttama-mauktikàni bahåni ca nàndãmukhyà saha madhumaïgala-subala-tat-kàlàgatojjvala-vasanta-kokilàdi-hastena ràdhà-kuõóa-niku¤ja-mandire prahitàni | ràdhayà smita-lalita-lalità-vi÷àkhàdi-sakhãbhiþ samaü smita-÷avalita-harùeõàdàya sàdara-madhura-pracuratara-pakvànna-tàmbåla-vãñikàbhir madhumaïgalaü praõaya-råpa-gandha-candanair vara-tàmbålai÷ ca subalàdikaü ca santoùya tad-dhastena sva-hasta-sampàdita-surabhi-sukumàràruõa-kusuma-vicitrita-kà¤cana-yåthikà-m àlya-karpåra-vàsita-tàmbålopaóhaukanena nirbharam ànandito'haü praõayàdhikyena tan-màlya-bhåùitas tat-tàmbålam upayu¤jànaþ sakhãbhiþ saha gosambhàlanàya govardhanam àgataþ | tata÷ ca svarõa-sampuñaü samudhghàñya lalità tad-alaïkaraõena sànandam ànanditàü ràdhàü prasàdhayàmàsa | tad anu lalità-vi÷àkhàdayaþ sakhyo'pi parasparaü tat-tat-sampuñàbharaõenàtmànaü bhåùayàmàsuþ | tatas tàþ sva-sva-gçhe gatvà tat-pracurataràdbhuta-mauktika-pradànena sva-sva-patiü sva-sva-guråü÷ ca paraü santoùya punar gàndharvà-saras-tãra-gàndharvà-sthànãm avàpya mitho man-madhura-madhura-narma-vàrtà-vinodena sukhaü vijahruþ | satyà - gokula-vilàsàràma-matta-kokila! tatas tataþ ? kçùõaþ - priye! ÷rutaü ÷rotavyam | tad alaü tad-ati-vàrtayeti bruvann eva tan-madhura-rahasya-keli-vçttàntodghàñana-vaikulyàti÷ayenàdhairyaü - mat-kaõñhasya suvarõa-bandhura-maõi-vràtollasan-màlikà mac-chabda-grahayor alaü parilasat-svarõàvataüsa-dvayã | mat-kàyasya sugandhi-kuïkuma-lasac-carcà parà sà kadà hàhà yàsyati dçk-pathaü mama punaþ puõyair agaõyair iha || iti kùaõaü maunam àlambya punaþ sautsukyaü - mad-vakùaþ-sthala-campakàvalir iyaü man-netra-padma-dvayã saudhàsiktir iyaü mad-eka-vilasat-sarvàïga-lakùmãr iyam | mat-pràõoru-vihaïga-vallarir iyaü mat-kàmita-÷rãr iyaü maj-jãvàtur iyaü mayà punar aho hà hà kadà lapsyate || iti vilapan sà÷ru-dhàras tal-lãlà-smaraõa-vihvalaü bhåmau nipatya sa-÷abdaü rudantaü madhumaïgalam àliïgya tad anu - pràõa-vallabhe! tvam eva jãvàtu-råpà ràdhàsãti sa-kampaü sa-gadgadaü lapan tàü satyàü pariùvajya muhur muhur dãrgham uùõaü ca uccair ni÷asann àsãt | satyabhàmà ca - sambhrameõa sà÷ru-romà¤cà nija-÷àñikà¤calena taü vãjayantã tåùõãm àsãt | ity akhila-vçttàntaü paurõamàsã-÷iùyà sama¤jasà-mukhàd àkarõya saromà¤caü sakautukaü savyathaü lakùmaõà pràha - sakhi sama¤jase! tatas tataþ ? sama¤jasà -- tataþ prathamam atisambhrameõa kùaõaü tåùõãü sthitvà tad anu - pràõanàtha! nikhila-vraja-janaika-jãvana! jaya jaya dhairyam avalambasva dhairyam avalambasva | samà÷vàsãhi samà÷vàsãhãti vaiyagrya-vi÷aïkaña-dhvaniü bhàùamàõayà muhur muhur vijanena mçdu mçdu madhuràïga-màrjanena gokula-gamanàrtha-pràrthanàdibhir eva nija-jãvita-nàthaü ÷anaiþ ÷anaiþ sandhukùitãkçtya nijànanta-sukha-sudhà-sindhån nijànanta-pràõa-parasparàm api tçõavad dhruvam anapekùya sadà cikãrùita-nija-paramàbhãùña-tat-sukhàbhàsa-lava-le÷ayà tac-caraõa-païkajaika-gatyà satyayà tadànãm eva sakhã-dvàrà tatrànãta-÷rãmad-uddhava-mantri-ràja-sanniråpite samàgàmini para÷vo'hani madhura-dadhyannàdi-bhojanànantaraü guru-dina-sita-da÷amã-dhaniùñhàbha-÷ubha-yoga-sambhàvita-vividha-guõàbhirà jitàbhijin-nàma-san-muhårta-vare sarvato nairvighnyena jhañiti samasta-pra÷asta-÷astotpàdana-puraþsara-gokula-pura-prave÷a-sampàdayitrãü parama-maïgala-kulojjvalita-yàtràü vidhàya savinaya-nirbandhena påjya-caraõa-÷rãmad-agraja-mahànubhàvaü gokula-gamanàrtham atyutkaõñhitayam api dvàrakà-puràbhibhàvanàrtham abhisaürakùya tatrabhavatã ÷rã-bhagavatã-pàda-padmàn puro nidhàya sàrdham uddhava-rohiõã÷varãbhyàü sakala-maïgalàliïgito madhumaïgalàlaïkçtaþ ÷rã-÷rãmad-vraja-nava-yuvaràjas tat-kùaõàd eva drutam ita÷ calitvà ÷rãmatà nandãghoùa-rathena ÷rã-gokulopa÷alyam àsàdya pramada-sambhçta-cintàbhilaùita-nijàbhilaùita-nijàbhãra-÷çïgàra-nikareõàti-bhr àjamànaþ san ÷rãmati nija-vraja-pure ÷ubha-prave÷am ava÷yaü kariùyatãti sudçóhaü sarva-sammatyà nirõãtam astãti tat-parive÷ita-madhura-samàcàra-sudhàsàram ànandàsàra-samplutà ÷ravaõa-caùakaiþ samàcamya parama-saubhàgyavatã-÷iromaõi-ma¤jarã-satyabhàmàsamakakùa-pañña-mahiùã sakala-sallakùaõa-guõa-lakùojjvalita-lakùmaõà sautsukyaü sàlalàpa -- sakhi sama¤jase! etan-madhura-rasa-vàrtà÷ravaõàd atãva utkaõñhitàhaü ÷rã-yàdavendreõa sàrdhaü goùñhendra-goùñham avàpya ràdhà-sakhya-puùpa-saurabhyenàtmànaü vàsayitum abhilaùàmi | sama¤jasà - sakhi tathaiva sarvathà bhavatu bhavatyà iti | àdadànas tçõaü dantair idaü yàce punaþ punaþ | ÷rãmad-råpa-padàmbhoja-dhåliþ syàü janma-janmani ||1|| yasyàj¤à-sudhayà prabodhita-dhiyà muktà-caritrair mayà gucchaþ puùpa-bharair vyadhàyi ya iha ÷rã-råpa-saü÷ikùayà | jãvàkhyasya mad-eka-jãvita-tanos tasyaiva dçk-ùañpadã ghràõais taü paribhåùitaü na tanutàü tat-keli-÷ãdhåtka-dhãþ ||2|| muktà-caritra-puùpaughair gucchaü gumphitam adbhutam | vataüsatu mat-snehàt ÷rãmad-råpa-gaõo rahaþ ||3|| yasya saïga-balato'dbhutà mayà mauktikottama-kathà pracàrità | tasya kçùõa-kavi-bhåpater vraje saïgatir bhavatu me bhave bhave ||4||