Jiva Gosvamin: Radhakrsnarcanadipika [Jiva refers to this book as Kçùõàrcana-dãpikà in Brahma-saühità commentary (verse 4).] Input by ... ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Ràdhà-kçùõàrcana-dãpikà sanàtana-samo yasya jyàyàn ÷rãmàn sanàtanaþ | ÷rã-vallabho 'nujaþ so 'sau ÷rã-råpo jãva-sad-gatiþ ||1|| [*NOTE: This verse is used by Jiva as the maïgalàcaraõa in other works also.] puràõa-saühità-tantra- mantra-÷ruti-samanvitam | gãtà-bhàgavataü ÷àstraü jayatàd vraja-dhàmasu ||2|| ÷rã-dàmodara-ràdhàrcanam arhati vraja-sthànàm | àva÷yakatàm a÷àvyanayo ratràdhidevyaü hi ||3|| tatra ka÷cit ÷àstra-pramàõakatvaü na manyate, taü pratãdaü bråmaþ - lakùmãr abhitaþ strãtamà gopyo lakùmãtamàþ prathitàþ | ràdhà gopãtamà ced asyàþ kà samà ràmà ||4|| iti || [*NOTE: This verse is quoted at Gopàla-campå 1.25.] àstàü tàvat lakùmã-vijetç-guõa-gaõa-gopã-gaõa-pradhànatayà ÷rã-kçùõa-sandarbhàdau nirõãtà | [*NOTE: Portions of RKAD have been lifted wholesale from the Sandarbhas.] atra ca nirõeùyamàõà svayaü bhagavataþ ÷rã-kçùõasya svayaü lakùmã-råpà ÷rã-ràdhà | gopã-jana-màtra-saüvalitaþ sa upàsyata ity atra ÷àstràõi ÷çõu | tatràroha-bhåmikà-krameõa dar÷yate | àràdhanaü hi kçùõasya bhaved àva÷yakaü yathà | tathà tadãya-bhaktànàü no ced doùo 'sti dustaraþ ||5|| [*NOTE: This verse is, but for mukundasya in the place of hi kçùõasya, the same as LBhàg 2.1. The following section follows closely on LBhàg 2.] (end page 1) atra ÷rã-kçùõasya yathà gautamãya-tantre - asàre ghora-saüsàre sàraü kçùõa-padàrcanam | janmàsàdya manuùyeùu ÷uddhe ca pitç-màtari | yo nàrcayati kalpaþ san tasmàt pàpataro hi kaþ ||6|| mahàbhàrate - màtçvat parrakùantaü sçùñi-saüsàra-kàrakam | yo nàrcayati deve÷aü taü vidyàd brahma-ghàtakam ||7|| atha tadãyànàü yathà pàdme - màrkaõóeyo 'mbarãùasya vasur vyàso vibhãùaõaþ | puõóarãko baliþ ÷ambhuþ prahlàdo viduro dhruvaþ ||8|| dàlbhyaþ parà÷aro bhãùmo nàradàdyà÷ ca vaiùõavaiþ | sevyo hariü niùevyàmã no ced doùaþ paraü bhavet ||9|| tathà hari-bhakti-sudhodaye (16.76) - arcayitvà tu govindaü tadãyàn nàrcayanti ye | na te viùõoþ prasàdasya bhàjanaü dàmbhikà janàþ ||10|| pàdmottara-khaõóe - àràdhanànàü sarveùàü viùõor àràdhanaü param | tasmàt parataraü devi tadãyànàü samarcanam ||11|| arcayitvà tu govindaü tadãyàn nàrcayet tu yaþ | na sa bhàgavato j¤eyaþ kevalaü dàmbhikaþ smçtaþ ||12|| iti | atra pårvatra ca tadãya-÷abdena tasya bhaktà eva ucyante | tat tv anye - (end page 2) dvau bhåta-sargau loke 'smin daiva àsura eva ca | viùõor bhakti-paro daiva àsuras tad-viparyayaþ ||13|| iti viùõu-dharmàgni-puràõàdi-niyamàt | tat sçùñyàdi-lãlà-gatatve 'pi tad-udàsãneùv audàsãnyasya yogyatvam | tad-dveùñçùu tad-dveùyasyaiveti ca | tathaiva dar÷itaü saptame ràjasåyàrambhe ÷rã-yudhiùñhiràdibhiþ ÷i÷upàlaü prati gàli-pradànàdinà | ataþ ÷rã-bhagavàn apy uktaü - pravçttiü ca nivçttiü ca (Gãtà 16.7) ity àrabhya - tàn ahaü dviùataþ kråràn saüsàreùu naràdhamàn | kùipàmy ajasram a÷ubhàn àsurãùv eva yoniùu ||13|| àsurãü yonim àpannà måóhà janmani janmani | màm apràpyaiva kaunteya tato yànty adhamàü gatim ||14|| (Gãtà 16.19-20) tathà - avajànanti màü måóhà mànuùãü tanum à÷ritam | paraü bhàvam ajànanto mama bhåtamahe÷varam ||15|| moghà÷à moghakarmàõo moghaj¤ànà vicetasaþ | ràkùasãm àsurãü caiva prakçtiü mohinãü ÷ritàþ ||16|| (Gãtà 9.11-12) ity anena svabhaktàþ stutàþ | mahàtmànas tu màü pàrtha daivãü prakçtim à÷ritàþ | bhajanty ananyamanaso j¤àtvà bhåtàdim avyayam ||17|| (end page 3) satataü kãrtayanto màü yatanta÷ ca dçóhavratàþ | namasyanta÷ ca màü bhaktyà nityayuktà upàsate ||18|| (Gãtà 9.13-14) ataivaikàda÷e mad-bhakta-påjàbhyadhikà iti | mama påjato 'py abhi sarvatobhàvenàdhikà adhika-mat-prãti-karãty arthaþ | tasmàn mad-bhakta-påjàva÷yakà càntaraïgà ceti sthite - eteùàm api sarveùàü prahlàdaþ pravaro mataþ | [*NOTE: These two lines are LBhàg 2.8, which finishes yat proktaü tasya màhàtmyaü skànda-bhàgavatàdiùu.] sarveùu hari-bhakteùu prahlàdo hi mahattamaþ ||20|| [*NOTE: (SkandaP) LBhàg 2.9] saptame prahlàdasyaiva hi vàkyam -- kvàhaü rajaþ-prabhava ã÷a tamo 'dhike 'smin jàtaþ suretara-kule kva tavànukampà | na brahmaõo na tu bhavasya na vai ramàyà yan me 'rpitaþ ÷irasi padma-karaþ prasàdaþ || (BhP 7.9.26) tatraiva ÷rã-nçsiüha-vàkyam -- bhavanti puruùà loke mad-bhaktàs tvàm anuvratàþ | bhavàn me khalu bhaktànàü sarveùàü pratiråpa-dhçk ||22||| sarvataþ pàõóavaþ ÷reùñhàþ prahlàdàdãdç÷àd api | ÷rãmad-bhàgavataü samyak pramàõaü sphuñam ãkùate ||23|| [*NOTE: LBhàg 2.12, which begins pàõóavàþ sarvataþ ÷reùñhàþ.] tathà ÷rã-nàrada-vàkyam -- yåyaü nç-loke bata bhåri-bhàgà lokaü punànà munayo 'bhiyanti | yeùàü gçhàn àvasatãti sàkùàd gåóhaü paraü brahma manuùya-liïgam || (7.10.48) [*NOTE: KçùõaS 59* (p22), 82 (p33)] (end page 4) sa và ayaü brahma mahad-vimçgya- kaivalya-nirvàõa-sukhànubhåtiþ | priyaþ suhçd vaþ khalu màtuleya àtmàrhaõãyo vidhi-kçd guru÷ ca || (7.10.49) na yasya sàkùàd bhava-padmajàdibhã råpaü dhiyà vastutayopavarõitam | maunena bhaktyopa÷amena påjitaþ prasãdatàm eùa sa sàtvatàü patiþ || (7.10.50) vyàkhyàtaü ca ÷rã-svàmi-caraõaiþ - prahlàdasya bhàgyaü yena devo dçùñaþ | vayaü tu manda-bhàgyà iti viùãdantaü ràjànaü praty àha yåyam iti tribhiþ | padya-trayasya tàtparyàrthas tair eva likhitaþ | na tu prahlàdasya gçheùu paraü brahma vasati | na ca tad-dar÷anàrthaü munayas tad-gçhàn abhiyanti | na ca tasya màtuleyàdi-råpeõa vartate | na ca svayam eva prasannaþ | ato yåyam eva tato 'pi samatto 'pi bhåri-bhàgà iti bhàvaþ || iti | sadàtisannikçùñatvàn mamatàdhikyato hareþ | pàõóavebhyo 'pi yadavaþ kecic chreùñhatamà matàþ || tathà ÷rã-da÷ame - aho bhojayate yåyaü janma-bhàjo néõàm iha | yat pa÷yatà 'sakçt kçùõaü tad-dar÷anam api yoginàm || (10.82.28) (end page 5) tad-dar÷ana-spar÷anànapatha-prajalpa- ÷ayyàsanà÷ana-sayauna-sa-piõóa-bandhaþ | yeùàü gçhe niraya-vartmani vartatàü vaþ svargàpavarga-viramaþ svayam àsa viùõuþ || (10.82.30) tathà - ÷ayyàsanàñanàlàpa- krãóà-snànà÷anàdiùu | na viduþ santam àtmànaü vçùõayaþ kçùõa-cetasaþ ||30|| (BhP 10.90.46) yadubhyo 'pi variùñho 'sau bhagavàn ÷rãmad-uddhavaþ | [*NOTE: The first two lines follow LBhàg 2.22. sarvebhyo for bhagavàn.] yàdavendrasya yo mantrã ÷iùyo bhçtyaþ priyo mahàn àbàlyàd eva govinde bhaktir asya sadottamà ||31|| [*NOTE: The last two lines are Lbhag 2.25.] tathà tçtãye - yaþ pa¤ca-hàyano màtrà pràtar-à÷àya yàcitaþ | tan naicchad racayan yasya saparyàü bàla-lãlayà ||32|| (BhP 3.2.2) ÷rã-da÷ame ca -- vçùõãnàü pravaro mantrã kçùõasya dayitaþ sakhà | ÷iùyo bçhaspateþ sàkùàd uddhavo buddhi-sammataþ ||33|| tam àha bhagavàn preùñhaü bhaktam ekàntinaü kvacit | gçhãtvà pàõinà pàõiü prapannàrtiharo hariþ ||34|| (10.46.1-2) ekàda÷e ca (16.24) tvaü tu bhàgavateùv aham iti | na ca saïkarùaõo na ÷rãr naivàtmà ca yathà bhavàn iti ca | ataiva tçtãye svayaü tathaivàcaritam -- (end page 6) noddhavo 'õv api man-nyåno yad guõair nàrditaþ prabhuþ | ato mad-vayunaü lokaü gràhayann iha tiùñhatu ||35|| (BhP 3.4.3) yad yasmàd guõaiþ sattvàdibhir nàrdito na pãóitaþ guõàtãtaþ ity arthaþ | yataþ prabhuþ bhakti-rasàsvàde prabhaviùõuþ | vraja-devyo varãyasya ãdç÷àd uddavàd api | yad àsàü prema-màdhuryaü sa eùo 'py abhiyàcate ||36|| (LBhàg 2.29) tathà hi da÷ame -- dçùñvaivam àdi gopãnàü kçùõàve÷àtma-viklavam | uddhavaþ paramaþ prãtas tà namasyann idaü jagau ||37|| (BhP 10.47.57) namasyann iti vartamàna-÷atç-prayogo namaskàrasyànavacchinnatvaü bodhayati | idaü vakùyamàõaü tad evàha -- etàþ paraü tanu-bhçto bhuvi gopa-vadhvo govinda evam akhilàtmani råóha-bhàvàþ | và¤chanti yad bhava-bhiyo munayo vayaü ca kiü brahma-janmabhir ananta-kathà-rasasya ||38|| [BhP 10.47.58] bhàvasya durlabhatvàd dhi tàsàü tat-siddhaye punaþ | pàda-reõåkùitaü yena tçõa-janmàpi yàcyate ||39|| [*NOTE: The second line is exactly 2.41, the first line of which is na citraü prema-màdhuryam àsàü và¤ched yad uddhavaþ |] tathà hi ÷rã-da÷ame - àsàm aho caraõa-reõu-juùàm ahaü syàm vçndàvane kim api gulma-latauùadhãnàm | (end page 7) yà dustyajaü sva-janam àrya-pathaü ca hitvà bhejur mukunda-padavãü ÷rutibhir vimçgyàm ||40|| [BhP 10.47.61] tasyà mçgyatvaü ÷rutibhir evoktaü, yathà tatraiva -- nibhçta-marun-manokùa-dçóha-yoga-yujo hçdi yan munaya upàsate tad-arayo 'pi yayuþ smaraõàt | striya urugendra-bhoga-bhuja-daõóa-viùakta-dhiyo vayam api te samàþ sama-dç÷o 'ïghri-saroja-sudhàþ ||41|| (BhP 10.87.23) atra pratiyugmàntarasthasyàpi ÷abdasya dvayena yugma-dvayaü pçthag avamyate | tata÷ ca tad brahmàkhya tat taü munaya upàsate tad arayo 'pi yayuþ smaraõàt | striyaþ ÷rã-vraja-devyaþ aïghri-saroja-sudhàs tat-prema-maya=màdhuryàõi yayuþ | vayam api samadç÷as tàbhiþ sama-bhàvàþ satyaþ samàs tàbhiþ tulyatàü pràptàþ | vyåhàntareõa gopyo bhåtvà tavàïghri-saroja-sudhà yayima ity arthaþ | atra bçhad-vàmana-puràõe tàsàü pràrthanà pårvakàõi vàkyàni santi | strã-÷abdasya gopã vàcakatvam | tad arayo 'pi yayuþ smaraõàd ity anenàsuràõàm api mokùa-dàtçtvena anyatayà prasiddhasya ÷rã-kçùõasyaivàlambanatvena labdhatvàt | tàsàm eva tasmin kevalena ràgeõa bhajana-prasiddheþ | tad etad apy àstàm ÷rã-nàràyaõàïga-sthitàyà lakùmãto 'pi tàsàü parama-vailakùaõyaü tenaiva tàdç÷a-nija-bhakti-hetutvena dar÷itam | yathà tatraiva - (end page 9) nàyaü ÷riyo 'ïga u nitànta-rateþ prasàdaþ svar-yoùitàü nalina-gandha-rucàü kuto 'nyàþ ||42|| (BhP 10.47.60) ity anena lakùmyàdikà nirava÷eùà eva striyo nàmubhiþ sàlakùaõyaü pràpnuvantãti vilakùaõà | tatràpy udagàd ity anena sa prasàdas tàsu ràsa-prasaïge uditavàn eva na tu jàta iti svàbhàvika-premavatyaþ | kevalasya ÷rã-vçndàvana-vihàriõaþ pårõa-bhagavataþ sarvato vilakùaõasya nitya-preyasã-råpà iti | sarvato vilakùaõà-lakùmã-vi÷eùatvena pràptàþ | tasmàt tàbhiþ saha tasya påjanam àva÷yakam ity àyàtam | tataþ sthåõa-nikhanana-nyàyena tad-arthaü tàsàü svaråpaü niråpyate | tatràdau ÷rã-bhagavat-sandarbhe [*NOTE: This is the starting point of the Bhagavat-sandarbha. The two following verses are quoted in section 16 and 21.] brahmeti paramàtmeti bhagavàn iti ÷abdyate ity (BhP 1.2.11) àdinà ÷rã-bhagavantaü suùñhu nirdhàrya tasya ÷akti-dvayã niråpità | màyàkhyà svaråpa-bhåtàkhyà ca | tatra -- çte 'rthaü yat pratãyeta na pratãyeta càtmani | tad vidyàd àtmano màyàü yathàbhàso yathà tamaþ || [BhP 2.9.33] ity anena - eùà màyà bhagavataþ sçùñi-sthity-anta-kàriõã | tri-varõà varõitàsmàbhiþ kiü bhåyaþ ÷rotum icchasi || (BhP 11.3.16) ity anena màyà-÷aktir niråpità | tatra tasyà aü÷à÷ ca dar÷itàþ || atha yan na spç÷anti na vidur mano buddhãndriyà sarvaiþ ity (BhP 6.16.20) àdinà | tvam àdyaþ puruùaþ sàkùàd ã÷varaþ (end page 9) prakçteþ paraþ | màyàü vyudasya cic-chaktyà kaivalye sthita àtmani || [BhP 1.7.23] ity anena ca svaråpa-bhåtàcintya-÷aktir dar÷ità | tasyà vçtti-bhedenàntàyàþ -- ÷riyà puùñyà girà kàntyà kãrtyà tuùñyelayor jayà ity àdi kiyanto bhedà÷ ca dar÷ità (BhP 10.39.55) | sà ca ÷akti-dvayã aparà ceti ÷rã-viùõu-puràõe dar÷ità -- sarva-bhåteùu sarvàtman yà ÷aktir aparà tava | guõà÷rayà namas tasmai ÷à÷vatàyai sure÷vara ||45|| yàtãta-gocarà vàcàü manasàü càvi÷eùaõà | j¤àni-j¤àna-paricchedyà vande tàm ã÷varãü paràm ||46|| ity anena (ViP 1.19.76-77) || tatra prathamà ÷rã-vaiùõavànàü jagadvad-upekùaõãyà yan-mayã eva khalu tasya jagattà | dvitãyà tu teùàü ÷rã-bhagavad-upàsyà tadãya-svaråpa-bhåtà yan-mayy eva khalu tasya bhagavattà | tatraikam eva svaråpàü÷itvena ÷aktimattvena ca viràjatãti | yasya ÷akteþ svaråpa-bhåtatvaü niråpitam | cic-chakti-mattà pradhànena viràjamànaü bhagavat-saüj¤am àpnotãti tatraiva dar÷itam eva | tad evaü ÷aktitva-pràdhànyena viràjamànàü lakùmã-saüj¤àm àpnotãti dar÷ayituü prakaraõam utthàpyate | [*NOTE: The following passage ending with vi÷uddhatvam is in BhagS 117.] tatra tàvad ekasyaiv svaråpasya sattvàc cittàd ànandàc ca svaråpa-bhåtà ÷aktir apy ekà tridhà | tad uktaü viùõu-puràõe -- hlàdinã sandhinã saüvit tvayy ekà sarva-saüsthitau | hlàda-tàpa-karã mi÷rà tvayi no guõa-varjite ||47|| iti (ViP 1.12.68) vyàkhyàtaü ca svàmibhiþ | hlàdinã àhlàda-karã (end page 10) sandhinã santatà saüvid vidyà-÷aktiþ | ekà mukhyà avyabhicàriõã svaråpa-bhåteti yàvat | sà sarva-saüsthitau sarvasya samyak sthitir yasmàt tasmin sarvàdhiùñhàna-bhåte tvayy eva na tu jãveùu ca sà guõamayã trividhà sà tvayi nàsti | tàm evàha hlàda-tàpa-karã mi÷rà iti | hlàda-karã manaþ-prasàdotthà sàttvikã | tàpakarã viùaya-viyogàdiùu tàpa-karã tàmasã | tad-ubhaya-mi÷rà viùaya-janyà ràjasã | tatra hetuþ -- sattvàdi-guõa-varjite | tad uktaü sarvaj¤a-såktau - hlàdinyà saüvid-à÷liùñaþ sac-cid-ànanda ã÷varaþ | svàvidyà-saüvçto jãvaþ saïkle÷a-nikaràkaraþ ||48|| iti (Bhàvàrtha-dãpikà 1.7.6) atra kramàd utkarùeõa sandhinã-saüvid-dhlàdinyà j¤eyàþ | tatra ca sati ghañànàü ghañatvam iva sarveùàü satàü vastånàü pratãter nimittam iti kvacit sattà-svaråpatvena àmnàto 'py asau bhagavàn sad eva somyedam agra àsãd ity atra sad-råpatvena vyàpadi÷yamànà mayà sattàü dadhàti dhàrayati ca sà sarva-de÷a-kàla-dravyàdi-pràptikarã sandhinã | tathà saüvid-råpo 'pi yayà saüvetti saüvedayati ca sà saüvit | tathà hlàda-råpo 'pi yayà saüvid utkaña-råpayà taü hlàdaü saüvetti saüvedayati ca sà hlàdinãti vivecanãyam | tad evaü tasyà måla-÷aktes try-àtmakatvena siddhe yena sva-prakà÷atà-lakùaõena tad-vçtti-vi÷eùeõa svaråpaü svayaü svaråpa-÷aktir và vi÷iùñam àvirbhavati tad vi÷uddha-sattvam | tac cànya-nirapekùayas tat-prakà÷a iti j¤àpana-j¤àna-vçttikatvàt saüvid eva | asya màyayà spar÷àbhàvàt vi÷uddhatvam | [*NOTE: This entire section beginning with hlàdinã sandhinã saüvit is found in Bhagavat-sandarbha, section 117.] tad uktaü ÷rã-viùõu-puràõe (end page 12) - sattvàdayo na santã÷e yatra ca pràkçtà guõàþ | sa ÷uddhaþ sarva-÷uddhebhyaþ pumàn àdyaþ prasãdatu ||49|| iti | [ViP 1.9.44] ÷rã-da÷ame ca vi÷uddha-sattvaü tava dhàma ÷àntam ity àdi (BhP 10.27.4) harir hi nirguõaþ sàkùàt puruùaþ prakçteþ paraþ | sa sarva-dçg upadraùñà taü bhajan nirguõo bhavet || iti [BhP 10.88.5] ekàda÷e ca sattvaü rajas tama iti guõà jãvasya naiva me iti [BhP 11.25.12] | gãtopaniùatsu ca - ye caiva sàttvikà bhàvà ràjasàs tàmasà÷ ca ye | matta eveti tàn viddhi na tv ahaü teùu te mayi || tribhir guõa-mayair bhàvair ebhiþ sarvam idaü jagat | mohitaü nàbhijànàti màm ebhyaþ param avyayam || iti [Gãtà 7.12-3] tatra cedam eva vi÷uddha-sattvaü sandhiny-aü÷a-pradhànaü ced àdhàra-÷aktiþ | saüvid-aü÷a-pradhànam àtma-vidyà | hlàdinã-sàràü÷a-pradhànaü guhya-vidyà | yugapat ÷akti-traya-pradhànaü mårtiþ | atràdhàra-÷aktyà bhagavad-dhàma prakà÷ate | tad uktaü - yat sàtvatàþ puruùa-råpam u÷anti sattvaü loko yata [BhP 12.8.40] [*NOTE: This appears to be evidence that 8 is the original source of the material, not 117. To be followed.] iti | tathà j¤àna-tat-pravaraka-lakùaõa-vçtti-dvayakayàtma-vidyayà tad-vçtti-råpam upàsakà÷rayaü j¤ànaü prakà÷ate | evaü bhakti-tat-pravartaka-lakùaõa-vçtti-dvayakayà guhya-vidyayà tad-vçtti-råpà prãtyàtmikà bhaktiþ prakà÷ate | ete eva viùõu-puràõe lakùmã-stave spaùñãkçte - (end page 12) yaj¤a-vidyà mahà-vidyà guhya-vidyà ca ÷obhate | àtma-vidyà ca devi tvaü vimukti-phala-dàyinã || [ViP 1.9.118] iti | yaj¤a-vidyà karma | mahà-vidyà aùñàïga-yogaþ | guhya-vidyà bhaktiþ | àtma-vidyà j¤ànam | tat-tat-sarvà÷rayatvàt tvam eva tat-tad-råpà vividhànàü muktãnàm anyeùàü ca vividhànàü phalànàü dàtrã bhavasãty arthaþ |k [*NOTE: k. This section can be found in RKAD 12-13.] ÷ruti÷ ca paràsya ÷aktir vividhaiva ÷råyate svàbhàkiã j¤àna-bala-kriyà ceti | athaivambhåtànanta-vçttikà yà svaråpa-÷aktiþ sà tv iha bhagavad-vàmàü÷a-vartino mårtimato lakùmãr evety àha anapàyinã bhagavatã ÷rãþ sàkùàd àtmano hareþ | [BhP 12.11.20] iti | ñãkà ca - anapàyinã hareþ ÷aktiþ | tatra hetuþ sàkùàd àtmanaþ sva-svaråpasya cid-råpatvàt tasyàs tad-abhedàd ity arthaþ ity eùà | atra sàkùàt-÷abdena màyà paraity abhimukhe ca vilajjamànà iti [BhP 2.7.47] vimohità vikatthante mamàham iti durdhiyaþ | [BhP 2.5.13] ity uktvà màyà neti dhvanitam | atra anapàyitvaü yathà haya÷ãrùa-pa¤caràtre - paramàtmà harir devaþ tac-chaktiþ ÷rãr ihodità | ÷rãr devã prakçtiþ proktà ke÷avaþ puruùaþ smçtaþ | na viùõunà vinà devã na hariþ padmajàü vinà ||51|| iti | viùõu-puràõe (ViP 1.9.143) - nityaiva sà jagan-màtà viùõuþ ÷rãr anapàyinã | yathà sarva-gato viùõus tathà ÷rãs tat-sahàyinã ||52|| [*NOTE: This section quoted from Bhagavat-sandarbha 118.] (end page 13) devatve deva-dehà sà mànuùatve ca mànuùã | harer dehànuråpàü vai karoty eùàtmanas tanum ||53|| iti ca | brahma-saühitàyàü (5.8) niyatiþ sà ramà devi tat-priyà tad-va÷aü tadà iti | niyamyate svayaü bhagavaty eva niyatàbhavatãti svaråpa-bhåtà ÷aktiþ | devã dyotamànà prakà÷a-råpety arthaþ | cid-råpam iti skànde - aparaü tv akùaraü yà sà prakçtir jaóa-råpikà | ÷rãþ parà prakçtiþ proktà cetanà viùõu-saü÷rayà ||54|| tata÷ ca bhagavàn kçùõa-saüj¤a eva iti nirdhàrite na viùõunà | vinà devãtyàdi devatve deva-dehà sà ity àdi tadãya-svaråpa-bhåtà ã÷a-vàmàü÷a-vartinã lakùmã kim àkhyà | iti nirdhàryà | tatra dvayor api påryoþ ÷rã-mahiùyàkhyà j¤eyà | tadãya-svaråpa-÷aktitvaü skànda-parbhàsa-khaõóe ÷iva-gaurã-saüvàde gopyàdity-màhàtmye dçùñaü yathà -- purà kçùõo mahà-tejà yadà prabhàsam àgataþ | sahito yàdavaiþ sarvaiþ ùañ-pa¤cà÷at-prakoñibhiþ || ùoóa÷aiva sahasràõi gopyas tatra samàgatàþ | lakùam ekaü ùaùñhir ete kçùõa-sutàþ priye || ity upakramya | (end page 14) tato gopyo mahà devi vidyà yàþ ùoóa÷a smçtàþ | tàsàü nàmàni te vakùye tàni hy eka-manàþ ÷çõu || lambinã candrikà kàntà krårà ÷àntà mahodayà | bhãùaõã nandinã ÷okà supårvà vimalà kùayà || subhadrà ÷obhanà puõyà haü÷ãtà kalàþ kramàt | haüsa eva yataþ kçùõaþ paramàtmà janàrdanaþ | tasyaitàþ ÷aktayo devi ùoóa÷aiva prakãrtità || candraråpã mataþ kçùõa kalà-råpàstu tàþ smçtàþ | sampårõa-maõóalà tàsàü màlinã ùoóa÷ã kalà || pratipat-tithim àràbhya sa¤caraty àsu candramàþ | ùoóa÷aiva kalà yàs tu gopã-råpà varànane || ekaika÷as tàþ sambhinnàþ sahasreõa pçthak pçthak | evaü te kathitaü devi rahasyaü j¤àna-sambhavam | ya etaü veda puruùaþ j¤eyo vaiùõavo budhaiþ || tatra gopyo ràj¤ya ity arthaþ | gopo bhåpe 'pãty amaraþ | lambinã avatàra-÷aktiþ | haüsa÷ãtety atra pràptasya haüsasya vàcyam àha haüsa eveti | sa ca candra-råpã candra dçùñàntenanodde÷ya ity arthaþ | kalà-råpà iti tà÷ ca ÷aktayaþ candrasyàmçtety àdi kalà dçùñàntenodde÷yà ity arthaþ | anuktàm antimàü mahà÷aktim àha sampårõeti | seyaü tu kalà samaùñhiråpà j¤eyà | dçùñàntopàdànàc candrasya tàdç÷atvam àha pratipad iti | àsu etat-tulàtve vivakùitam àha ùoóa÷aiveti | ùoóa÷ànàm (end page 15) eva vidyàråpatvàt | etad-upade÷asya j¤àna-sambhava-rahasyatvàt taj-j¤ànasya vaiùõavatvànumàxakaliïgatvàc ca | kråràm ãùaõà÷okànàm api bhagavat-svaråpa-bhåtànàm eva satãnàü mallànàm a÷anir ity àdivat ÷rã-kçùõasya kañhinatvaa-pratyàyakatvàt | mçtur bhojapater itivat durjana-vicitràsakatvàt | asatàü ÷àstetivat tadãya-÷oka-hetutvàd evaü ca tat-tan-niruktir upapadyate | yathà prakà÷aika-råpàyà eva sårya-kàntor ulåkeùu tàmisràdi-vya¤jakatà | tata÷ candra-råpã mata kçùõaþ kalà-råpas tu tàþ smçtà iti sphuñam eva svaråpa-bhåtatvaü dar÷itam | tad evaü tàsàü svaråpa-÷aktitve lakùmãtvaü tàsàü siddhaty eva | tad evam abhipretya tàsàü lakùmãtvam àha ÷rã-÷ukaþ -- gçheùu tàsàm anapayyàtarkya-kçn nirasta-sàmyàti÷ayeùv avasthitaþ | reme ramàbhir nija-kàma-sampluto yathetaro gàrhaka-medhikàü÷ caran ||63|| (BhP 10.59.43) ñãkà ca - ramàbhir lakùmyà aü÷a-bhåtàbhir ity eùà | svaråpa-÷aktitvàd eva reme ity uktam | ato nijaþ striyaþ paramànanda-÷akti-vi÷eùodaya-råpa-prema-vi÷eùa-svaråpo yaþ kàmas tena sampluto vyàpta iti | tatra ÷rãmaty àbhàsàyàü bhå-÷akti-råpatvaü pàdmottara-khaõóàdau | yamunàyàþ kçpà-÷akti-råpatvaü skànda-yamunà-màhàtmyàdàv ity anveùaõãyam | kintu satyabhàmàyà harivaü÷àdau saubhàgyàti- (end page 16) ÷ayasya vivakùitatvàt prema-÷akti-pracura-bhå-÷aktitvaü j¤eyam | svayaü lakùmãs tu rukmiõã | dvàrakàyàm abhåd ràjan mahàmodaþ puraukasàm | rukmiõyà ramayopetaü dçùñvà kçùõaü ÷riyaþ patim || (BhP 10.54.60) ity àdiùu tasyàm eva bhåri÷aþ prasiddheþ | ataþ svayaü lakùmãtvenaiva paraspara-yogyatàm àha ÷rã-÷ukaþ -- asyaiva bhàryà bhavituü rukmiõy arhati nàparà | asàv apy anavadyàtmà bhaiùmyàþ samucitaþ patiþ ||64|| (BhP 10.53.37) [*NOTE: From here to dar÷itavàn, KçùõaS 185-186, page 110. See also Gopàla-campå 15.75.] ataþ svayaü bhagavato 'nuråpatvena svayaü lakùmãtvaü prasiddham eva | atha ÷rã-vçndàvane tadãya-svaråpa-÷akti-pràdurbhàvàþ ÷rã-vraja-devyaþ | yathà brahma-saühitàyàü (5.37) -- ànanda-cinmaya-rasa-pratibhàvitàbhis tàbhir ya eva nija-råpatayà kalàbhiþ | goloka eva nivasaty akhilàtma-bhåto govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||65|| iti | tatra tàbhiþ ÷rã-gopãbhir mantre (5.24) tac-chabda-prayogàt | ànanda-cin-maya-rasena prema-rasa-vi÷eùeõa praitbhàvitàbhis tat-pradhànàbhir ity arthaþ | hlàdinã-sàra-vçtti-vi÷eùa-råpatvàt | kalàtvenaiva nija-råpatve siddhe punar nija-råpatayoktiþ prakaña-lãlàyàü (end page 17) parakãyàbhàsatvasya vyavacchedàrtham | yata uktaü tatraiva ÷riyaþ kàntàþ kàntaþ parama-puruùaþ (5.56) iti | ÷rã-parama-puruùayor aupapatyaü nàstãti yuktaü ca dar÷itavàn | etad abhipràyeõaiva svàyambhuvàgame 'pi ÷rã-bhå-lãlà-÷abdaiþ tat-preyasã-vi÷eùatvam upadiùñam | ataiva gopãjanà vidyà-kalà-preraka ity atra tàpanã-vàkye ÷rãmad-da÷àkùarastha-nàma-niruktau ye gopãjanàs te à samyag yà vidyà parama-prema-råpà tasyàþ kalà-vçtti-råpà iti vyàkhyeyam | ràja-vidyà ràja-guhyam ity àdi gãtà-prakaraõàt bhagavaty avidyà-saü÷leùàbhàvàt | tad uktaü hlàdinãty àdi | tatas tàsàü prerakas tat krãóàyàü pravartakaþ | sa ca patitva eva vi÷ràntaþ | iti vallabha-÷abdenaikàrthyam eva | janma-jaràbhyàü bhinna ity àdau sa vo hi svàmã bhavati iti tasyàm eva ÷rutau, tàþ prati durvàsà-vàkyàt | strã-sambandhe svàmã-÷abdaþ paatyàv eva råóhaþ | svàmino devç-devaràv ity amara-koùàt | pàda-nyàsair ity àdau [BhP 10.33.7] kçùõa-vadhva iti ÷rã-÷uka-vacanam | çùabhasya jaguþ kçtyàni [BhP 10.33.21] ity atra ñãkà ca çùabhasya patyuþ iti | saïgãta÷àstre ca, gopãpatir ananto 'pi vaü÷adhvaniva÷aü gataþ iti. ÷rãmac-chaïkaràcàrya-kçte yamunàstotre ca, vidhehi tasya ràdhikàdhavàïghripaïkaje ratim iti | uddhavaü prati ÷rã-bhagavatà ca -- ballavyo me madàtmikàþ [BhP 10.46.6] iti | tad idaü gacchoddhava vrajaü saumya pitror naþ prãtim àvaha iti [BhP 10.46.3] (end page 18) vallabhàbhimànitàm àtmani vyajya ÷rãkçùõasya vacanaü bràhmaõasya mama bràhmaõãty àdivat gopa-råpasya mama gopã-råpà ity arthaþ | atas tàsàm api tathaivàbhimànaü tatraivoktam -- api bata madhupuryàü àryaputro 'dhunàste iti (10.47.11) | tathaiva ca kumàrãõàü saïkalpa-vacanam - nanda-gopa-sutaü devi patiü me kurute namaþ iti (10.22.4) | na kevalaü sàdhàraõa-rãtyà dàmpatya-vyavahàras tàbhir mama kintu mad-àtmikà mat-svaråpa-÷aktaya ity arthaþ | àtma-÷abdasya manãvàcakatvena tà man-manaskà (10.46.4) ity àdy uktaü punar uktaü syàt | uktaü ca tàsàü svaråpa-÷aktitvaü ÷rã-÷ukadevena - tàbhir vidhuta-÷okàbhir bhagavàn acyuto vçtaþ | vyarocatàdhikaü tàta puruùaþ ÷aktibhir yathà || iti | (10.32.10) tàbhiþ ÷aktibhir yathà yàvat tathà tatràti÷u÷ubhe tàbhir bhagavàn devakã-sutaþ ity àdi | cakà÷a gopã-pariùad-gato 'rcita ity àdi | vyarocataiõàïka ivoóubhir vçta ity àdi | svaråpa-÷aktitvàd evàdhikaü vyarocata ity àdy-uktam upapadyate | sva-÷aktyeka-prakà÷at ÷rã-bhagavataþ | atas tàsàü lakùmã-saüj¤atvam apy uktaü brahma-saühitàyàü lakùmã-sahasra-÷ata-sambhrama-sevyamànam iti | ÷riyaþ kàntàþ kàntaþ parama-puruùa iti | ÷rã-da÷ame ca -- (end page 19) gopyo labdhvàcyutaü kàntaü ÷riya ekànta-vallabham iti (10.33.14) gopya eva ÷riya kàntaü manoharaü ekànta-vallabhaü raho-ramaõam | tasmàt nàyaü ÷riyo 'ïga iti ÷ukànuvàdaþ sàmànye lakùmã-vijayaü vyanakti | lakùmã-sahasreti viri¤ca-vàõã lakùmã-vi÷eùatvam urãkaroti | kurutve 'pi ÷rã-yudhiùñhiràdãnàü pàõóava-saüj¤atvam | lakùmãtve 'pi vraja-devãnàü gopã-saüj¤atvam iti | tasmàt tàsàü parama-lakùmã-råpatvena tan-nitya-preyasãtvaü siddham | tathà ca gautamãya-tantre da÷àrõa-vyàkhyàyàm (20-21) -- gopãti prakçtiü vidyàj janas tattvasamåhakaþ | anayor à÷rayo vyàptyà kàraõatvena ce÷varaþ ||67|| sàndrànandaü paraü jyotir vallabhatvena kathyate | athavà gopã prakçtir janas tadaü÷amaõóalam ||68|| anayor vallabhaþ proktaþ svàmã kçùõàkhya ã÷varaþ| kàryakàraõayor ã÷aþ ÷rutibhis tena gãyate||69|| anekajanmasiddhànàü gopãnàü patir eva và| nandanandana ity uktas trailokyànandavardhanaþ||70|| iti. ataiva prathamà prakçtiþ pradhànaü | dvitãyà svaråpa-÷aktiþ | tattvàni mahad-àdãni aü÷àþ | j¤àna-÷akti-balai÷varya-vãrya-tejàüsy a÷eùataþ | bhagavac-chabda-vàcyàni vinà heyair guõàdibhiþ ||71|| iti viùõu-puràõoktàþ (ViP 6.5.79) | atra anekajanmasiddhànàü iti, bahåni me vyatãtàni (end page 20) janmàni tava càrjuna [bg 4.5] itivat anàdi-siddhatvam eva bodhayati | patir eva ity eva-kàreõa prakaña-lãlàyàm upapatitva-vyavahàras tu màyika evety arthaþ | sa càgre dar÷ayiùyate | và-÷abdasyaivottara-pakùatà-bodhanàya | [*NOTE: GCP 15.73-75] tad evam àdibhir vi÷iùñatvenaiva tad-àràdhanàd àsàü nitya-preyasãtvaü siddham | tac-chçtãnàü tad-àràdhànàü cànàghananatabhàvitvàt | sa hi mantre caturdhà pratãyate | mantrasya kàraõa-råpatvena varõa-samudàya-råpatvena, adhiùñhàtç-devatà-råpatvena àràdhya-råpatvena ca | atra kàraõa-råpatvaü tad-adhiùñhàtç-devatà-råpatvaü coktaü brahma-saühitàyàü prakçtyà puruùeõa ca iti (5.3) | prakçtir mantrasya svaråpas trayam eva ÷rã-kçùõaþ kàraõa-råpatvàt | tad evoktam çùy-àdi-smaraõe kçùõaþ prakçtir iti | sa eva adhiùñhàtç-devatà-råpaþ | varõa-samudàya-råpaü coktaü tatraiva - kàmaþ kçùõàyety (BrahmaS 5.24) àdinà | uktaü ca haya÷ãrùa-pa¤caràtre vàcyatvaü vàcakatvaü ca devatà-mantrayor hi | abhedenocyate grahma tattvavidbhir vicàrataþ || iti | àràdhya-råpatvaü ca tatraiva brahma-saühitàyàü -- ã÷varaþ paramaþ kçùõaþ saccidànanda-vigrahaþ | anàdir àdir ity àdinà (5.1) kvicid durgàyà adhiùñhàtçtvaü tu ÷akti-÷aktimator abheda-vivakùayà | ata uktaü gautamãya-kalpe - yaþ kçùõaþ saiva durgà syàd yà durgà kçùõa eva sa iti | yataþ ÷rã-kçùõas tatra svaråpa-÷akti-råpeõa durgà nàma | tasmàn neyaü màyàü÷a-bhåtà durgà iti gamyate | nirukti÷ càtra duþkhena (end page 21) gurv-àràdhanàdi-prayàsena gamyate j¤àyate iti | tathà ca nàrada-pa¤caràtre ÷ruti-vidyà-saüvàde - jànàty ekà parà kàntaü saiva durgà tad-àtmikà | yà parà parayà ÷aktir mahàviùõu-svaråpiõã | yasyà vij¤àna-màtreõa paràõàü paramàtmanaþ | muhårtàd eva devasya pràptir bhavati nànyathà || ekeyaü prema-sarvasva-svabhàvà ÷rã-gokule÷varã | anayà sulabho j¤eya àdi-devo 'khile÷varaþ || bhaktir bhajana-sampattir bhajate prakçtiþ priyam | j¤àyate 'tyanta-duþkhena seyaü prakçtir àtmanaþ | durgeti gãyate sarvair akhaõóa-rasa-vallabhà || asyà àvarikà ÷aktir mahàmàyà 'khile÷varã | yayà mugdhaü jagat sarvaü sarva-dehàbhimàninaþ || iti | ataiva màyàü vyudasya cic-chaktyà kaivalye sthita àtmanãti prathamokteþ | na yatra màyà kim utàpare harer iti dvitãyokteþ màyàtãta-vaikuõñhàvaraõa-kathane yathoktaü pàdmottara-khaõóe - satyàcyutànanta-durgà-viùvaksena-gajànanàþ | ÷aïkha-padma-nidhã lokà÷ caturthàvaraõaü smçtam || ity ady uktvà - nityàþ sarve pare dhàmni ye cànye 'pi divaukasaþ | te vai pràkçta-nàke 'sminn anityàs tridive÷varàþ || (end 22) iti teùàü ÷rã-bhagavad-aü÷a-råpatvam uktaü trailokya-sammohana-tantre -- sarvatra devadevo 'sau gopa-ve÷a-dharo hariþ | kevalaü råpa-bhedena nàma-bhedaþ prakãrtitaþ ||77|| ato nàma-màtra-sàdhàreõe 'nanya-bhaktair na vibhetavyaü kintu bhàgavatair nitya-vaikuõñha-sevakatvàt viùvaksenàdivat sat-kàryà eva te | arcayitvà tu govindaü tadãyàn nàrcayet tu yaþ ity àdi-vacanena tad-asatkàre doùa-÷ravaõàt | ataiva tàn evoddi÷ya uktam ekàda÷e - durgàü vinàyakaü vyàsaü viùvaksenaü gurån suràn | sve sve sthàne tv abhimukhàn påjayet prokùaõàdibhiþ ||78|| (BhP 11.27.29) atha prakçtam anusaràmaþ | sad eva ÷rã-gopãnàü svaråpa-÷aktitve prasiddhe ÷rã-kçùõasya nitya-preyasã-råpatvaü siddham eva | tatas tàbhiþ saha tasya påjana àva÷yakatà svataþ siddhà | atra punaþ prativàdã pràha, yadi tàþ kçùõasya nitya-priyàþ, tarhi kathaü parakãyàråpatvam | tatràpi putràdi-saüyoktçtvaü ÷råyate | satyaü tad-råpatvaü màyikam iti vaiùõava-toùaõã-nàmnyàü ÷rã-da÷ama-ñippanyàü kçùõa-sandarbhàdau ca pramitam iti vistara-bhayàn nàtra prapa¤citam | atha sàmànyataþ ÷rã-kçùõa-priyàþ khalu dvidhà | nitya-siddhàþ sàdhana-siddhà÷ ca | tatra nitya-siddhàþ pårvoktiþ | sàdhana-siddhà÷ ca trividhàþ | çùijàþ ÷rutayo deva-kanyà÷ ca | tatra çùijà yathà pàdmottara-khaõóe -- (end 23) purà maharùayaþ sarve daõóakàraõya-vàsinaþ | dçùñvà ràmaü hariü tatra bhoktum aicchan suvigraham ||79|| te sarve strãtvam àpannàþ samudbhåtà÷ ca gokule | hariü sampràpya kàmena tato muktà bhavàrõavàt ||80|| [*NOTE: BRS 1.2.301-2] na ca vaktavyaü gokula-jàtànàü pràpa¤cika-dehàditvaü na sambhavatãti | avatàra-lãlàyàþ pràpa¤cika-mi÷ratvàt | ÷rã-devakã devyàm api ùaó-garbha-saüj¤akànàü janma ÷råyate iti | ÷rutayo yathà bçhad-vàmana-puràõàdiùu ÷råyante | yata eva tathà vyàkhyàtaü striya urugendra-bhoga-bhuja-daõóa-viùakta-dhiyo vayam apãti (BhP 10.87.23) | gàyatrã ca tàsu jàteti pàdme sçùñi-khaõóe yathà brahmaõà gopa-kanyàyà gàyatryà udvàhe gopeùu ÷rã-viùõu-vàkyam - mayà j¤àtvà tataþ kanyà dattà caiùàviri¤caye | yuùmàkaü ca kule càhaü deva-kàryàrtha-siddhaye | avatàraü kariùyàmi mat-kàntà tu bhaviùyati || iti | deva-kanyà÷ ca yathà ÷rã-da÷ame tat-priyàrthaü sambhavantu sura-striya iti (BhP 10.1.13) | ata sura-striyas tàsàü ÷rã-kçùõa-priyàõàm upayogàyeveti gamyate | atas tat-priyàrtham ity evoktaü, na tu tat-prãty-artham iti | atas tàsàü caturvidhatvam uktaü pàdme - gopyas tu çùijà gopa-kanyakàþ ÷rutijàþ paràþ | deva-kanyà÷ ca ràjendra na mànuùyaþ kadàcana || (end page 24) gopa-kanyà eva nityàþ | na mànuùaþ katha¤caneti praàkçta-mànuùya-niùedhàt | atas tàsàü svaråpa-÷aktitvàd eva ÷rã-bhagavatas tàbhiþ saha riraüsà jàtà | yathà ÷rã-÷ukaþ | bhagavàn api tà ràtrãþ ÷aradotphullamallikàþ vãkùya rantuü mana÷cakre yogamàyàm upà÷ritaþ || (BhP 10.29.1) tà ràtrãr vãkùya uddãpanatvenànubhåyeti kaumutyenàlambana-råpàõàü tàsàü prema-mahimà dar÷itaþ | àtmàràmà÷ ca munayaþ ity àdau itthambhåta-guõo harir itivat itthambhåta-guõàs tàþ yena tàdç÷y api tasya ramaõcchà jàyate iti | ataiva vyavahàràrthaü tasya kai÷oram api mànitaü jàtam iti ÷rã-viùõu-puràõe dar÷itam | so 'pi kai÷oraka-vayo mànayan madhusådanaþ | reme tàbhir ameyàtmà kùapàsu kùaptàhitaþ || (ViP 5.13.60) iti | harivaü÷e ca- yuvatãr gopa-kanyà÷ ca ràtrau saïkàlya kàlavit | kai÷orakaü mànayànaþ saha tàbhir mumoda ca || (HV 63.18) iti | atra kàlavid ity asya vyàkhyànaü tà ràtrãr vikùyeti | saha tàbhir mumoda hetyasya såcakaü rantuü mana÷ cakre iti | ity àlambana-kàla-de÷ànàü ÷rã-kçùõàya parama-puruùatvaü dar÷itaü tasmàt hlàdinã-÷akti-vilàsa-lakùaõa-tat-prema-mayy evaiùà riraüsà | na tu pràkçta-kàmamayãti | ÷rã-svàmibhir api vyaktam uktaü dvàtriü÷e virahàlàpa-viklinna-hçdayo harir iti sva-premàmçta-kallola-vihvalã-kçta-cetasa iti | ataiva tac-chravaõa-phala-dvàrà tad-arcanasyàva÷yakatàü dar÷ayati ÷rãman-munãndraþ || (end page 25) vikrãóitaü vraja-vadhåbhir idaü ca viùõoþ ÷raddhànvito yaþ ÷çõuyàd atha varõayed và bhaktiü paràü bhagavati parilabhya kàmaü hçd-rogam à÷v apahinoty acireõa dhãraþ || (BhP 10.33.42) iti ||84 atra sva-priyàbhiþ saüvalitasya ÷rã-kçùõasya krãóàyàþ ÷ravaõa-varõana-màtreõa bahu-sàdhana-duþsàdhyàpi parà bhaktir udayate udaya-màtreõa ca hçd-rogaþ ÷ãghram apahriyate iti hi spaùñam eveti phalàti÷aya-kathanena pravartanàt vidhitvam eva sidhyati | yasya parõamayã juhur bhavati na sa pàpaü ÷lokaü ÷çõotãtivat | na càdhikàrã kaniùñha iti vàcyaü dhãra ity uktatvàt | atha dar÷ana-mantre nàmàntareõànirdi÷ya ÷rã-vallavãnàü nàma vi÷eùam àlambyaiva svayaü bhagavato nirde÷àt tàsàü tat-paricàyakàïga-råpatvam eva bodhitam | gopã-gopa-pa÷ånàü bahiþ smared asya gãrvàõa-ghañàm ity àdi krama-dãpikàyàü (KD 3.32) gautamãya-tantre - navãna-nãrada-÷yàmaü nàlendãvara-locanam | vallavã-nandanaü vande kçùõaü gopàla-råpiõam ||85 ity àdau - rucirauùñha-puñanyasta-vaü÷ã-madhura-niþsvanaiþ | lasad-gopàlikà-ceto modayantaü muhur muhuþ ||86|| vallavã-vadanàmbhoja-madhupàna-madhu-vratam | kùobhayantaü manas tàsàü susmeràpàïgavãkùaõaiþ ||87|| (end page 26) yauvanodbhinna-dehàbhiþ saüsaktàbhiþ parasparam | vicitràmbara-bhåùàbhir gopa-nàrãbhir àvçtam ||87|| iti | atra sà tvàü brahman nçpa-vadhåþ kàmam à÷u bhajiùyatãti [BhP 3.21.28] kardamaü prati ÷rã-÷ukla-vacanavac ca gopa-jàtibhir nàrãbhir ity arthaþ | kùobhayantaü mohayantaü muhur muhur iti vartamàna-dvaya-prayogena nityam eva tad-upàsakaiþ pañhyamàna-stavena gopã-kçùõayoþ nityatvam eva lakùyate | sanat-kumàra-kalpe ca gopàïganà parivçtaü måle kalpataroþ sthitam ity àdi | rudra-yàmalasya ÷auri-tantre gopã-go-gopa-vãto ruru-nakha-vilasat-kaõñha-bhåùa÷ ciraü naþ ity àdi | mçtyu-sa¤jaya-tantre - smared vçndàvane ramye mohayantam anàratam | vallavã-vallabhaü kçùõaü gopa-kanyà-sahasra÷aþ || ity àdi | phullendãvara-kàntim ity àdi evaü svàyambhuvàgamàdàv api | [*NOTE: KK 3.82; KçùõaS 106 (p49fn) attributed to Mçtyu-sa¤jaya-tantra. Padyàvalã 46, attributed to øaradàkara.] punaþ prativàdã pràha bhavatu nàma tàþ påjyàþ | kintu tàsàü nàma kutràpi na ÷rutam | tatràpi bhaviùyottare malla-dvàda÷ã-prasaïge ÷rã-kçùõa-yudhiùñhira-saüvàde - gopã-nàmàni ràjendra pràdhànyena nibodha me | gopàlã-pàlikà dhanyà vi÷àkhà dhyàna-niùñhikà | ràdhànuràdhà somàbhà tàrakà da÷amã tathà ||89|| gopàlãyaü nånaü pàdmokta-gàyatrã-carã bhavet | pàliketi saüj¤àyàü kaõa | da÷amã tatheti da÷amãty api - (end page 27) nàmaikaü tac cànvartham iti sarvànte pañhitam | yad và tatheti-da÷amy api tàrakà-nàmnãty arthaþ | tathà skànde prahlàda-saühitàyàü dvàrakà-màhàtmye màyàvasaraþ prastàve uddhava-gamane (12.25-33) lakùito vàcety àdinà lalità ÷yàmalà dhanyà vi÷àkhà ràdhà ÷aivyà padmà bhadrà ity etàni aùñau gaõitàni | atha vanità-÷ata-koñibhir àkulitam ity àgama-prasiddheþ | vanità-÷ata-yåthapa iti ÷rã-bhagavat-prasiddheþ | anyàny api loka-÷àstrayor avagantavyàni | atha ÷ata-koñitvànyathànupapattyà tàsàü tan-mahà-÷aktitvam eva gamyate | tatràpi sarvathà ÷reùñhe ràdhà-candràvalãty ubhe | bhaviùyottare somàbhà-÷abdena candràvaly eva såcità artha-sàmya-pràyàt | yataþ ÷rã-ràdhayà saha pratiyogitvam aitihyam asyàtra viràjate | tathà ca ÷rã-bilvamaïgala-caraõàþ - ràdhà-mohana mandiràd upàgata÷ candràvalãm åcivàn ràdhe kùemamayeti tasya vacanaü ÷rutvàha candràvalã | kaüsa kùemamaye vimugdha-hçdaye kaüsaþ kva dçùñas tvayà ràdhà kveti vilajjito nata-mukha-smero hariþ pàtu vaþ ||90|| [*NOTE: This is a well-known verse, but is not in any of the Bilvamangala collections.] tayor apy ubhayor madhye ràdhikà sarvathàdhikà | mahàbhàva-svaråpeyaü guõair ati-garãyasã ||91|| yathoktaü matsya-puràõe dakùaü prati devã-vacanam - rukmiõã dvàravatyàü tu ràdhà vçndàvane vane | citra-kåñe tathà sãtà vindhye vindhya-nivàsinã | devakã mathuràyàü ca pàtàle parame÷varã || ity àdi | (end page 28) atra rukmiõã-saha-pàñhàd itthaü bodhayati yathà dvàrakàyàü tasyà eva sarvathàdhikyaü tathà ÷rã-vçndàvane tasyà iti | svaråpa-÷akti-vyåha-rukmiõã-ràdhà-devakãnàü màyàü÷a-råpeõàbheda-kathanaü tu ÷aktitva-sàdhàraõyenaiva | yathà jãvàtma-paramàtmano÷ cit-sàmyenaikyaü tadvad iti | atha yathà rukmiõã-kçùõayoþ paraspara-÷obhitvaü ÷rã-÷ukena varõitam - asyaiva bhàryà bhavitum ity àdinàü [BhP 10.53.37] tathaiva ràdhà-kçùõayor api çk-pari÷iùñe ÷rutyà varõitam ràdhayà màdhavo devo màdhavenaiva ràdhikà vibhràjante janeùv à iti | vibhràjante vibhràjate à samyak iti ÷ruti-padàrthaþ | dar÷itaü ca tasyàþ svaråpaü bçhad-gautamãye baladevaü prati ÷rã-kçùõena - sattvaü tattvaü paratvaü ca tattva-trayam ahaü kila | tritattva-råpiõã sàpi ràdhikà mama vallabhà ||93|| prakçteþ para evàhaü sàpi mac-chakti-råpiõã | sàttvikaü råpam àsthàya pårõo 'haü brahma cit-paraþ ||94|| brahmaõà pràrthitaþ samyak sambhavàmi yuge yuge | tvayà sàrdhaü tayà sàrdhaü nà÷àya devatàdruhàm ||95|| iti | atra sattvaü kàryatvaü tattvaü kàraõatvaü paratvaü tato 'pi ÷raiùñhyaü yat tattva-trayaü tad aham ity arthaþ tathaiva bodhayati tathaivàgre dhyàna-prasaïge - devasyàbheda-råpeõa tapta-hema-sama-prabhàm | rakta-vastra-parãdhànàü raktàlaïkàra-bhåùitàm ||96|| (end page 29) ÷rã-ràdhàü vàma-bhàge tu påjayed bhakti-tat-paraþ | devã kçùõamayã proktà ràdhikà para-devatà ||97|| varàbhaya-karà dhyeyà sevità sarva-devataiþ | sarva-lakùmã-mayã sarva-kàntiþ sammohinã parà ||98|| atra påjayed iti kaõñhoktir eva | evam agre 'pi mçtyu-sa¤jaya-tantre - pãta-vastra-parãdhànàü vaü÷a-yukta-karàmbujàm | kaustubhoddãpta-hçdayàü vanamàlà-vibhåùitàm | ÷rãmat-kçùõàïghri-palyaka-nilayàü parame÷varãm ||99|| ity àdi | yathà - sarva-lakùmã-mayãü devãü paramànanda-nanditàm | ràsotsava-priyàü ràdhàü kçùõànanda-svaråpiõãm | bhaje cidamçtàkàra-pårõànanda-mahodadhim ||100|| iti | dhyàtvety-àdi-sammohana-tantre - cintayed ràdhikàü devãü gopa-gokula-saïkulàm ity àdi ca | asyàþ ÷reùñhatvam àdi-vàràhe kañira-parivartanyàü govardhana-parikrame tat-kuõóa-prasaïge yathà - gaïgàyà÷ cottaraü gatvà deva-devasya cakriõaþ | ariùñena samaü tatra mahad yuddhaü pravartitam ||101|| ghàtayitvà tatas tasminn ariùñaü vçùa-råpiõam | kopena pàrùõi-ghàtena mahà-tãrthaü prakalpitam ||102|| snàtas tatra tadà hçùño vçùaü hatvà sa-gopakaþ | vipà mà (?) ràdhikàü pràha kathaü bhadre bhaviùyati ||103|| tatra ràdhà samà÷liùya kçùõam akliùña-kàriõam | sva-nàmnà viditaü kuõóaü kçtaü tãrtham adårataþ ||104|| (end page 30) ràdhà-kuõóam iti khyàtaü sarva-pàpa-haraü ÷ubham | ariùñahan ràdhà-kuõóa-snànàt phalam avàpyate ||105|| ràjasåyà÷vamedhàbhyàü nàtra kàryà vicàraõà | go-hatyà-brahma-hatyàdi pàpaü kùipraü praõa÷yati ||106|| iti | atra satãùv api sarvàsu tàsu asyà eva tena saha tàdç÷a-prema-vyavahàreõotkarùàvagamàt ÷reùñhatvam àyàtam | tathà vrata-ratnàkara-dhçta-bhaviùya-puràõe ca - bàlye 'pi bhagavàn kçùõas taruõaü råpam à÷ritaþ | reme vihàrair vividhaiþ priyayà saha ràdhayà || ekadà kàrttike màsi paurõamàsyàü mahotsavaþ | àsãn nanda-gçhe ity àdau tasmin dine ca bhagavàn ràtrau ràdhà-gçhaü yayau | sà ca kruddhà tam udare kà¤cã-dàmnà babandha ha ||108|| kçùõas tu sarvam àvedya nija-geha-mahotsavam | priyàü prasàdayàmàsa tataþ sà tam avocayat ||109|| idaü covàca tàþ kçùõaþ preyasã prãta-mànasaþ | kà¤cã-dàma tvayà tanvi udare yan mayàrpitam ||110|| dàmodareti me nàma priyaü tena ÷ubhànane | nàtaþ prãtikaraü nàma mama lokeùu vidyate ||111|| nityam etat prajàpatyàü sarva-siddhir bhaviùyati | bhaktiü ca durlabhàü pràpya mama loke mahãyate ||112|| ulåkhale yadà màtrà baddho 'haü bhavità priye | (end page 31) udare dàmabhir loke tadà vyaktaü bhaviùyati ||113|| anena nàma-mantreõa yo 'smin màsi tvayà saha | màm arcayed vidhànena sa labhet sarva-và¤chitam ||114|| iti | atràpi priyayà saha ràdhayà iti ÷rã-kçùõecchayà ÷rã-kçùõavad bàlye 'pi àviùkçta-nava-yauvanam eva iti j¤eyam | tata àrabhya nandasya vrajaþ sarva-samçddhimàn | harer nivàsàtma-guõai ramàkrãóam abhån nçpa ||115|| (BhP 10.5.18) ity anena ÷rã-kçùõa-pràdurbhàvànantaraü tasàm àvirbhàva-kathanàt | tatràpi ÷rùñhatvaü pårvavaj j¤eyam | tatra tàdç÷a-bhàvair varõanaü tasyàþ ÷rã-÷ukadevenàpi kçtam | ekà bhrå-kuñim àbaddhya prema-saürambha-vihvalà | ghnatãvaikùat kañàkùepaiþ sandaùña-da÷ana-cchadà ||116|| (BhP 10.32.6) ity anena ekàmukhyà eke mukhyàny akevalà ity amaraþ | evaü ÷rãmad-gopàla-tapanyàü yad gàndharvãti vi÷rutà sà tu saiva j¤eyà | tasyà evaü mukhyatv¨di-liïgena sarvatra càvagamàt | ataiva ÷rã-ràdhà-saüvalita-dàmodara-påjà kàrttike vihità | ÷rã-kçùõa-satyabhàmà-saüvàdãye kàrttika-màhàtmye ca pràtaþ-snàna-saïkalpa-mantraü - kàrttike 'haü kariùyàmi pràtaþ-snànaü janàrdana | prãty-arthaü tava deve÷a dàmodara mayà saha ||117|| [HBV 16.172] [*NOTE: Alternative numbering 16. 84] atra mà-sabda-prayogaþ | tasyàþ parama-lakùmã-råpatvàt | (end page 32) arghya-dàna-mantre ca sàkùàt tan-nàmokteþ | yathà - vratinaþ kàrttike màsi snànasya vidhivan mama | dàmodara gçhànàrghyaü danujendra-nisådana ||118|| nitye naimittike kçtsne kàrttike pàpa-÷oùaõe | gçhànàrghyaü mayà dattaü ràdhayà sahito hare ||119|| [HBV 16.174-175] iti yugmatvena upàdànàt tasyà eva ÷reùñhatvam | tad-yugalopàsanàyàü bhaviùya-puràõa-vacanaü dar÷itam eva | tathà da÷àdhyàyi-kàrttika-màhàtmyaü cen nånaü pàdmànugataü syàt tarhi tatra tad-yugalo pàsanaü prakañataram eveti | tathà vàsanà-bhàùyotthàpita àgneya-vacane 'pi tasyàþ ÷reùñhatvam | yathà - gopyaþ papracchur uùasi kçùõànucaram uddhavam | hari-lãlà-vihàràü÷ ca tatraikàü ràdhikàü vinà | ràdhà tad-bhàva-saülãnà vàsanàyà viràmità ||120|| ity àdi | atra tad-bhàva-saülãnà ity anena divyonmàda-maya-vacanaü madhupa kitava-bandho ity àdikaü tasyà eveti vij¤àpya sarvàsu gopãùu tasyàþ ÷reùñhyaü dar÷itam | yuktaü ca tat tu yataþ | ÷rã-kçùõànveùakartrãõàü tàsàü tàm evoddhi÷ya tad idaü vacanaü ÷råyate yathà - anayàràdhito nånaü bhagavàn harir ã÷varaþ yan no vihàya govindaþ prãto 'yam anayad rahaþ ||121|| (BhP 10.30.28) apy eõapatny upagataþ priyayeha gàtrais tanvan dç÷àü sakhi sunirvçtim acyuto vaþ | kàntàïga-saïga-kuca-kuïkuma-ra¤jitàyàþ kundasrajaþ kulapater iha vàti gandhaþ ||122|| (BhP 10.30.11) (end page 33) bàhuü priyàüsa upadhàya gçhãtapadmo ràmànujas tulasikàlikulair madàndhaiþ anvãyamàna iha vas taravaþ praõàmaü kiü vàbhinandati caran praõayàvalokaiþ || (BhP 10.30.12) iti | kiü bahunà asyàþ saubhàgya-và¤chà dvàrakà-mahiùãõàm api ÷råyate | tatas tàsàü tàdç÷a-vacanaü ÷rã-÷ukadevenàpy uditaü - yathà na vayaü sàdhvi sàmràjyam ity àdy uktvà àhuþ ---- kàmayàmaha etasya ÷rãmat-pàda-rajaþ ÷riyaþ | kuca-kuïkuma-gandhàóhyaü mårdhnà voóhuü gadàbhçtaþ ||124|| vraja-striyo yad và¤chanti pulindàs tçõa-vãrudhaþ | gàva÷ càrayato gopàþ pàda-spar÷aü mahàtmanaþ ||125|| iti | [BhP 10.83.42-43] vraja-stry-àdãnàü và¤chà dar÷ità - pårõàþ pulindya urugàyapadàbjaràga- ÷rãkuïkumena dayitàstanamaõóitena | taddar÷anasmararujas tçõaråùitena limpantya ànanakuceùu juhus tadàdhim ||126|| (BhP 10.21.17) ity anena | atra saty urugàya-padàbja-ràgety anena (10.21.17) saha dayità-stana-maõóitena ity uktyà tat kuïkumaü dayità-stanatas tasya pade lagnam iti gamyate | sà ca dayità kuca-kuïkuma-gandhyàóhyam (end page 34) ity eka-vacanànta-nirde÷enànådità | tad idaü varõayantãùu tàsv api sà vi÷iùñety avagamyate | ayaü bhàvaþ ÷rãtve prasiddhàyàþ ÷riyas tatra kàmanaiva ÷råyate | na tu saïgatiþ | yad và¤chayà ÷rãr lalanàcarat tapo vihàya kàmàn suciraü dhçta-vratà iti [BhP 10.16.36] nàgapatnãnàm | yà vai ÷riyàrcitam ajàdibhir àpta-kàmair ity àdi [BhP 10.47.62] uddhavasyàpi vàkyàt | na ca rukmiõãtve prasiddhàyàþ ÷riyas tatra saïgatiþ | kàla-de÷ayor anyatamatvàt | na ca vraja-strãõàü ÷rã-sambandha-làlasà yuktà - nàyaü ÷riyo 'ïga ity àdinà (10.47.60) tato 'pi paramàdhikya-÷ravaõàt | tasmàd rukmiõã dvàravatyàü tu ràdhà vçndàvane vane ity àdy ukta-siddhàntànusàreõa sarvato vilakùaõà yà ÷rãr viràjate tàm uddi÷yaiva vraja-devãnàü tad idaü vàkyam | tata÷ ca tàsàü yathà tatra spçhàspadatà tathàsmàkaü pañña-mahiùãõàm iti | saïgama÷ càyaü divasa eveti sambhàvyate | tatraiva pulindànàü bhramaõàt kuïkumànàü lepana-karmaõàrdratvàvagamàc ca | dvayoþ saïgama÷ càyaü na sambhoga-vi÷eùa-råpaþ | ràsa-prasaïge -- bhagavàn api tà ràtrãþ ÷aradotphullamallikàþ | vãkùya rantuü mana÷cakre ity atraiva (BhP 10.29.1) nava-saïgamasya pratãyamànatvàt | anyathà tatra parãkùàrthaü punas tenopekùàvacanasyàsaïgatvàpatteþ | tad idaü veõu-prakaraõe bhaõitatvàd veõu-sambandhenaiva gamyate | urugàya ity anenaiùa eva saüsåcitaþ | tasmàd kadàcid veõu-kçtàkarùàyàs tasyà labdha-mårcchàyà mårcchà÷àntaye sa-kuïkume svinne vakùasi sambhramataþ kevalena ÷rã-caraõa-sa¤jãvanã-pallavena spç÷an gevàdyàpi (end page 35) vàdyàpi samyak saïkocànapagayamat drutam eva sa tasmàn ni÷cakràmeti budhyate | kà÷cit parokùaü kçùõasya sva-sakhãbhyo 'nvavarõayann iti uktavàn | yàs tu tad-anyàs tàsàm eva pårõàþ pulindyaþ ity àdi vacanam | tasmàt sàdhv evoktam lakùmãr abhitaþ stritamà ity àdi | varõità ca sà tathaiva ÷rã-jayadeva-sahacareõa mahàràja-lakùmaõa-sena-mantri-vareõomàpatidhareõa yathà -- bhråvallã-calanaiþ kayàpi nayanonmeùaiþ kayàpi smita- jyotsnàvicchuritaiþ kayàpi nibhçtaü sambhàvitasyàdhvani | garvàd bheda-kçtàvahela-vinaya-÷rãbhàji ràdhànane sàtaïkànunayaü jayanti patitàþ kaüsadviùaþ dçùñayaþ ||127|| [*NOTE: ... || ] ÷rã-jayadevenàpi ràdhàm àdhàya hçdaye tatyàja vraja-sundarãþ | iti (GG 3.1) | patyur manaþ kãlitam (GG 12.14) iti ca | ataiva -- yà parà paramà ÷aktir mahàviùõu-svaråpiõã | tasyà vij¤àna-màtreõa paràõàü paramàtmanaþ || muhårtàd eva devasya pràptir bhavati nànyathà | ekeyaü prema-sarvasva-svabhàvà ÷rã-gokule÷varã || anayà sulabho j¤eya àdidevo 'khile÷varaþ || ity utthàpita-pa¤caràtra-vacanaü sarvopari viràjamànaü bhavatãty alam ativistareõa pramàõa-vacana-saïgraheõa | tasmàt sarvàsàü gopãnàü ràdhikàtigarãyasã | sarvàdhikyena kathità yat puràõàgamàdiùu || (end page 36) ataþ sàdhåktaü ÷rãdàmodara-ràdhàrcanam arhati vraja-sthànàm ity àdi | ràdhà vçndàvane yadvat tadvad dàmodaro hariþ | dar÷iteùu ca ÷àstreùu tad-yugmaü tat tad-ã÷ituþ || ràdhayà màdhavo devo màdhavenaiva ràdhikà | vibhràjante janeùveti pari÷iùña-vacas tathà || na viùõunà vinà devã na hariþ padmajàü vinà | hayagrãva-pa¤caràtram iha prakañitaü yataþ || kàrttika-vrata-caryàyàm atas te yugma-devate | ràdhà-dàmodaràbhikhye vãkùyete loka-÷àstrayoþ || kiü bahåktyà kuõóa-yugmaü tayor yugmena vãkùyate | ÷àstre ca dar÷ità tasmàt kaimutyàd yugmatà tayoþ || umà-mahe÷varau kecit lakùmã-nàràyaõau pare | te bhajantàü bhajàmas tu ràdhà-dàmodarau vayam || iti ÷rã-vçndàvana-vàsinaþ kasyacij jãvasya ÷rã-ràdhà-kçùõàrcana-dãpikà sadà dedãpyamànatàm apadyatàm || ÷rã-guru-caraõa-kamalebhyo namaþ | ÷rã-kçùõa-caitanya-candràya namaþ | ÷rã-ràdhà-dàmodaràbhyàü namaþ Padyàvalã 259; SKM 1.55.3, RKAD 260umàpatidharasya ||