Brahma-Samhita: Adhyaya 5
with Jiva Gosvami's commentary Digdarsanatika

[Based on Haridas Shastri's edition, 1981]

NOTE: 
- mula text marked with asterisk line
- original reference system added between slashes (e.g.: // BrS_5.1 //)


Brahma-saühità - ørã-Jãva-gosvàmi-kçta-dig-dar÷anã-ñãkà-sahità

************************************************************** 
ã÷varaþ paramaþ kçùõaþ  saccidànanda-vigrahaþ |
anàdir àdir govindaþ sarva-kàraõa-kàraõam  ||1||  // BrS_5.1 //
**************************************************************

÷rã-÷rã-ràdhà-kçùõàbhyàü namaþ | 

sanàtana-samo yasya jyàyàn ÷rãmàn sanàtanaþ |
÷rã-vallabho'nujaþ so'sau ÷rã-råpo jãva-sad-gatiþ ||
÷rã-kçùõa-råpa-mahimà mama citte mahãyatàm |
yasya prasàdàd vyàkartum icchàmi brahma-saühitàm ||
duryojanàpi yuktàrthà suvicàràd çùi-smçtiþ |
vicàre tu mamàtra syàd çùãõàü sa çùir gatiþ ||
yadyapy adhyàya-÷ata-yuk saühità sà tathàpy asau |
adhyàyaþ såtra-råpatvàt tasyàþ sarvàïgatàü gataþ ||
÷rãmad-bhàgavatàdyeùu dçùñaþ yan mçùña-buddhibhiþ |
tad evàtra paràmçùñaü tato hçùñaü mano mama ||
yad yac chrã-kçùõa-sandarbhe vistàràd viniråpitam |
atra tat punar àmç÷ya vyàkhyàtuü spç÷yate mayà ||

atha ÷rãmad-bhàgavate yad uktaü ete càü÷a-kalàþ puüsaþ kçùõas tu bhagavàn
svayam [BhP 1.3.28] iti tad eva prathamam àha ã÷vara iti | atra kçùõa ity eva
vi÷eùya tan-nàmaiva | kçùõàvatàrotsavety àdau
÷rã-÷ukàdi-mahàjana-prasiddhyà | kçùõàya vàsudevàya devakã-nandanàya
ity àdau sàmopaniùadi ca | prathama-pratãtatvena
tan-nàma-vargàvirbhàva-kçtà gargeõa prathamam uddiùñatvena tathà yaü
mantram adhikçtya so'yam àrambhaþ tatràgrataþ paricitatvena måla-råpatvàt |
tad uktaü padma-puràõe prabhàsa-khaõóe nàrada-ku÷adhvaja-saüvàde
÷rã-bhagavad-uktau - nàmnàü mukhyatamaü nàma kçùõàkhyaü me
parantapa iti |

ataiva brahmàõóa-puràõe ÷rã-kçùõàùñottara-÷ata-nàma-stotre -

sahasra-nàmnàü puõyànàü trir-àvçttyà tu yat phalam |
ekàvçttyà tu kçùõasya nàmaikaü tat prayacchati || 

ity atra ÷rã-kçùõasyety evoktaü yat tv agre govinda-nàmnà stoùyate tat khalu
kçùõatve'pi tasya gavendratva-vai÷iùñya-dar÷anàrtham eva |

tad evaü råóhitvena pràdhànyàt tasya i÷vara ity àdãni vi÷eùaõàni | atha
guõa-dvàràpi tad dç÷yate | yathàha gargaþ -

àsan varõàs trayo hy asya gçhõato 'nuyugaü tanåþ |
÷uklo raktas tathà pãta idànãü kçùõatàü gataþ || 
bahåni santi nàmàni råpàõi ca sutasya te |
guõa-karmànuråpàõi tànya ahaü veda no janàþ || [BhP 10.8.13-14]

anayor arthaþ | asya kçùõatvena dç÷yamànasya prati-yugaü tanår nànàvatàràn
gçhõataþ prakà÷yataþ ÷uklàdayas trayo àsan prakà÷am avàpuþ | sa ca sa ca
÷uklàdir avatàra idànãü sàkùàd asyàvatàra-samaye kçùõàïgataþ etasminn
evàntarbhåtaþ | ataiva kçùõe kartçtvàt sarvotkarùakatvàt kçùõa iti mukhyaü
nàma | tasmàd asyaiva tàni råpàõãty àha bahånãti | tad evaü guõa-dvàrà
tan-nàmni pràdhyànya-såcakasya kçùõasya tan-nàmnaþ pràdhànye labdhe -

kçùir bhå-vàcakaþ ÷abdo õa÷ ca nirvçtivàcakaþ | 
tayor aikyaü paraü brahma kçùõa ity abhidhãyate || 

iti yoga-vçttitve tasya tàdç÷atvaü labhyate | na cedaü padyam anya-param |
tad-upàsanà-tantra-gautamãya-tantre aùñàda÷àkùara-vyàkhyàyàü tad etat
tulyaü padyaü dç÷yate -

kçùi-÷abda÷ ca sattàrtho õa÷ cànanda-svaråpakaþ |
sukha-råpo bhaved àtmà bhàvànanda-mayatvataþ || iti |

tasmàd ayam arthaþ - bhavanty asmàt sarve'rthà iti bhåþ dhàtv-artha ucyate
bhàva-÷adavat sa càtra karùter evàrthas tasyaiva pràptatvàt | gautamãye
bhå-÷abdasya sattà-vàcakatve'pi tad-dhàtv-artha-sattaivocyate | ghañatvaü
sattà-vàcakam ity ukte ghaña-sattaiva gamyate na tu paña-sattà na và
sàmànya-satteti | 

atha nivçttir ànandas tayor aikyaü sàmànàdhikaraõyena vyaktaü yat paraü
brahma sarvato'pi sarvasyàpi bçühaõaü vastu tat bçhattamaü kçùõa ity
abhidhãyate kintu kçùer àkarùa-màtràrthatvena õa-÷abdasya ca
pratipàdyenànandena saha sàmànàdhikaraõyàsambhavàd dhetu-mator
abhedopacàraþ kàryaþ | tac càkarùa-pràcuryàrtham àyur ghçtam itivat |
brahma-÷abdasya tat-tad-arthatvaü ca bçhattvàd bçühaõatvàc ca tad brahma
paramaü vidur [ViP 1.12.57] iti viùõu-puràõàt |

evam evoktaü bçhad-gautamãye -

kçùi-÷abda÷ ca sattàrtho õa÷ cànanda-svaråpakaþ |
sattà-svànandayor yogàt cit paraü brahma cocyate || iti |

advaya-vàdibhir api sattànandayor aikyaü tathà mantavyam | ÷àbdikair
bhinnàbhidheyatvena pratãteþ | sattà-÷abdena càtra sarveùàü satàü
pravçtti-hetur yat paramaü sa tad evocyate | sad eva saumyedam agra àsãd
[Chà 6.2.1] iti ÷ruteþ | abhinnàbhidheyatve'pi vçkùas tarur ityvad
vi÷eùaõa-vi÷eùyatvàyogàd ekasya vaiyarthyàc ca | gautamãyaü padyaü caiva
vyàkhyeyam | pårvàrdhe sarvàkarùaõa-÷akti-vi÷iùña ànandaþ kçùõa ity
arthaþ | uttaràrdhe yasmàd evaü sarvàkarùaka-sukha-råpo'sau tasmàd àtmà
jãva÷ ca tatra sukha-råpo bhavet | tatra hetu-bhàvaþ premà
tanmayànandatvàd iti | 

tad evaü svaråpa-guõàbhyàü parama-bçhattamaþ sarvàkarùaka ànandaþ
kçùõa-÷abda-vàcya iti j¤eyam | sa ca ÷abdaþ ÷rã-devakãnandana eva råóhaþ |
asyaiva sarvànandakatvaü vàsudevopaniùadi dçùñam - devakã-nandano
nikhilam ànandayat iti | àhu÷ ca nàma-kaumudã-kàràþ - kçùõa-÷abdasya
tamàla-÷yàmala-tviùi ÷rã-ya÷odà-stanandhaye para-brahmaõi råóhiþ iti | tata÷
càsau ÷abdo nànyatra saïkramaõãyaþ | yathàha bhaññaþ -

labdhàtmikà satã råóhir bhaved yogàpahàriõã |
kalpanãyà tu labhante nàtmànaü yoga-bàdhataþ ||

iti para-brahmatvaü ca ÷rãmad-bhàgavate gåóhaü paraü brahma
manuùya-liïgam [BhP 7.15.58] iti, yan-mitraü paramànandaü pårõaü brahma
sanàtanam iti [BhP 10.14.32] | ÷rã-viùõu-puràõe - yatràvatãrõaü kçùõàkhyaü
paraü brahma naràkçti [ViP 4.11.2] iti | ÷rã-gãtàsu ca brahmaõo hi
pratiùñhàham [Gãtà 14.27] iti | ÷rã-gopàla-tàpanãùu ca yo'sau paraü brahma
gopàlaþ iti |

atha målam anusaràmaþ | yasmàd eva tàdçk kçùõa-÷abda-vàcyas tasmàd
ã÷varaþ sarva-va÷àyità | tad idam upalakùitaü bçhad-gautamãye
kçùõa-÷abdasyaivàrthàntareõa | 

athavà karùayet sarvaü jagat sthàvara-jaïgamam |
kàla-råpeõa bhagavàn tenàyaü kçùõa ucyate || iti |

kalayati niyamayati sarvam iti kàla-÷abdàrthaþ | tathà ca tçtãye tam
uddi÷oddhavasya pårõa eva nirõayaþ | 

svayaü tv asàmyàti÷ayas tryadhã÷aþ
svàràjya-lakùmy-àpta-samasta-kàmaþ |
baliü haradbhi÷ cira-loka-pàlaiþ
kirãña-koñy-eóita-pàda-pãñhaþ || [BhP 3.2.21] iti |

÷rã-gãtàsu viùñabhyàham idaü kçtsnam ekàü÷ena sthito jagat [Gãtà 10.42] iti |
÷rã-gopàla-tàpanyàm-eko va÷ã sarvagaþ kçùõa ãóyaþ [GTU 1.19] iti | yasmàd
eva tàdçg-ã÷varaþ, tasmàt paramaþ | sarvotkçùñà mà lakùmã-råpàþ ÷aktayo
yasmin | tad uktaü ÷rã-bhàgavate --reme ramàbhir nija-kàma-samplutaþ
[BhP 10.59.43] iti | nàyaü ÷riyo'ïga u nitànta-rateþ prasàdaþ [BhP 10.47.60]
ityàdi | tatràti÷u÷ubhe tàbhir bhagavàn devakã-sutaþ [BhP 10.33.6] iti | tàbhir
vidhåta-÷okàbhir bhagavàn acyuto vçtaþ | vyarocatàdhikam [BhP 10.32.20] iti
ca | atraivàgre vakùyate - ÷riyaþ kàntàþ kàntaþ parama-puruùaþ [BrahmaS
5.56] iti | tàpanyàü ca -kçùõo vai paramaü daivatam [GTU 1.3] iti | yasmàd eva
tàdçk paramas tasmàd àdi÷ ca | tad uktaü ÷rã-da÷ame -

÷rutvàjitaü jaràsandhaü nçpater dhyàyato hariþ |
àhopàyaü tam evàdya uddhavo yam uvàca ha || [BhP 10.72.15] iti |

ñãkà ca svàmi-pàdànàm - àdyo hariþ ÷rã-kçùõa ity eùà | ekàda÷e tu tasya
÷reùñhatvam àdyatvaü ca yugapad àha |  puruùam çùabham àdyaü
kçùõa-saüj¤aü nato'smi iti |  

na caitad àditvaü tad-avatàràpekùaü kintu anàdi na vidyate àdir yasya
tàdç÷aþ | tàpanyàü ca -- eko va÷ã sarvagaþ kçùõa ãóyaþ ity uktvàha nityo
nityànàm iti ca yasmàd eva tàdç÷atayà àdis tasmàt sarva-kàraõa-kàraõam |
tathà ca da÷ame taü prati devakã-vàkyam -

yasyàü÷àü÷àü÷a-bhàgena vi÷votpatti-layodayàþ |
bhavanti kila vi÷vàtmaüs taü tvàdyàhaü gatiü gatà || [BhP 10.85.31] iti |

ñãkà ca - yasyàü÷aþ puruùas tasyàü÷o màyà tasyà aü÷à guõàs teùàü
bhàgena paramàõu-màtra-le÷ena vi÷votpatty-àdayo bhavanti | taü tvà tvàü
gatiü ÷araõaü gatàsmi ity eùà | tathà ca brahma-stutau - nàràyaõo'ïga
nara-bhå-jalàyanàt [BhP 10.14.3] iti | 

naràj jàtàni tattvàni nàràõãti vidur budhàþ |
tasya tàny ayanaü pårvaü tena nàràyaõaþ smçtaþ || 

ity anena lakùito yo nàràyaõaþ sa tavàïgaü tvaü punar aïgãty arthaþ |
÷rã-gãtàsu viùñabhyàham idaü kçtsnam ekàü÷ena sthito jagat iti | tad evaü
kçùõa-÷abdasya yaugikàrtho'pi sàdhitaþ |

ye ca tac-chabdena kçùiõàbhyàü paramànanda-màtraü vàcayanti te'pi
ã÷varàdi-vi÷eùaõais tatra svàbhàvikã ÷aktiü manyeran | tasmin na
dvitãyatvena sarva-kàraõatvena ca vastv-antara-÷aktiü manyeran | tasmin na
dvitãyatvena sarva-kàraõatvena ca vastv-antara-÷akty-àropàyogàt | tathà ca
÷rutiþ - ànando brahma iti | ko hy evànyàt kaþ pràõyàd yad eùa àkà÷a
ànando na syàt | ànandàd dhãmàni bhåtàni jàyante | [TaittU 2.7.1]

na tasya kàryaü karaõaü ca vidyate
na tat-sama÷ càbhyadhika÷ ca dç÷yate |
paràsya ÷aktir vividhaiva ÷råyate
svàbhàvikã j¤àna-bala-kriyà ca || [øvetU 6.8] iti |

nanu sva-mate yoga-vçttau ca sarvàkarùakaü parama-bçhattamànandaþ kçùõa
ity abhidhànàt avigraha eva sa ity avagamyate ànandasya vigrahànavagamàt |
satyam | kintv ayaü paramo'pårvaþ pårva-siddhànanda-vigrahaþ iti |
sac-cid-ànanda-lakùaõo yo vigrahas tad-råpa evety arthaþ | tathà ca
÷rã-da÷ame brahmaõaþ stave tvayy eva nitya-sukha-bodha-tanàv iti |
tàpanã-haya÷ãrùayor api - sac-cid-ànanada-råpàya kçùõàyàkliùña-kàriõe iti |
brahmàõóe ca ÷rã-kçùõàùñottara-÷ata-nàma-stotre nanda-vraja-janànandã
sac-cid-ànanda-vigrahaþ iti |

etad uktaü bhavati | sattvaü khalv avyabhicàritvam ucyate tad-råpatvaü ca tasya
÷rã-da÷ame brahmàdi-vàkye - 

satye pratiùñhitaþ kçùõaþ satyam atra pratiùñhitam |
satyàt satyaü ca govindas tasmàt satyo hi nàmataþ || [Mbh 5.68.12] iti |

÷rã-devakã-vàkye ca  -- 

naùñe loke dvi-paràrdhàvasàne
mahà-bhåteùv àdi-bhåtaü gateùu |
vyakte 'vyaktaü kàla-vegena yàte
bhavàn ekaþ ÷iùyate '÷eùa-saüj¤aþ || [BhP 10.3.25] 

martyo mçtyu-vyàla-bhãtaþ palàyan 
lokàn sarvàn nirbhayaü nàdyagacchat | 
tat-pàdàbjaü pràpya yadçcchayàdya 
svasthaþ ÷ete mçtyur asmàd apaiti || [BhP 10.3.24] ity àdi | 

eko'si prathamam [BhP 10.14.18] ity àdi ÷rã-brahmaõo vàkye tad amitaü
brahmàdvayaü ÷iùyate iti | ÷rã-gãtàsu brahmaõo hi pratiùñhàham iti | 

yasmàt kùaram atãto'ham akùaràd api cottamaþ |
ato'smi loke vede ca prathitaþ puruùottamaþ || iti |

tàpanyàm -

janma-jaràbhyàü bhinnaþ sthànur ayam acchedyo'yaü yo'sau saurye tiùñhati |
yo'sau goùu tiùñhati, yo'sau gàþ pàlayati, yo'sau gopeùu tiùñhati govindàn
mçtyur bibheti || [GTU 2.23] ity àdi ca | tatra pårvatra saurya iti | saurã
yamunà, tad adåra-de÷e vçndàvane ity arthaþ | 

atha cid-råpatvaü sva-prakà÷atvena para-prakà÷atvam | tac coktaü ÷rã-da÷ame
brahmaõà ekas tvam àtmà ity àdau svayaü jyotãr iti | tàpanyàü -

yo brahmàõaü vidadhàti pårvaü
yo vidyàstasmai gopàyati sma kçùõaþ |
taü ha daivamàtmabuddhiprakà÷aü
mumukùurvai ÷araõamanuvrajeta || [GTU 1.26] iti |

na cakùuùà pa÷yati råpam asya
yam evaiùa vçõute tena labhyas
tasyaiùa àtmà vçõute tanuü svàm || ity ÷ruty-antaravat |

yathànanda-svaråpatvaü sarvàü÷ena nirupàdhi-parama-premàspadatvam | tac
ca ÷rã-da÷ame brahma-stavànte - brahman parodbhave kçùõe [BhP 10.14.49]
ity-àdi-pra÷nottarayor vyaktam | tathà cànubhåtam ànakadundubhinà --

vidito 'si bhavàn sàkùàt puruùaþ prakçteþ paraþ
kevalànubhavànanda- svaråpaþ sarva-buddhi-dçk || [BhP 10.3.13] iti |

ànandaü brahmaõo råpaü iti ÷ruty-antaravat | 

tad evaü tasya sac-cid-ànanda-vigraha-råpatve siddhe, vigraha evàtmà
tathàtmaiva vigraha iti siddham | tato jãvavad dehitvaü tasya nety api
siddhàntitam | yathoktaü ÷rã-÷ukena - 

kçùõam enam avehi tvam àtmànam akhilàtmanàm |
jagad-dhitàya so'py atra dehãvàbhàti màyayà || [BhP 10.14.55] iti |

tathàpi tasya dehival-lãlà-kçpà-parava÷atayaivety arthaþ | màyà dambhe
kçpàyàü ca iti vi÷va-prakà÷aþ | tad evam asya tathà
tathà-lakùaõa-÷rã-kçùõa-råptave siddhe cobhaya-lãlàbhiniviùñatvena kvacid
vçùõãndratvaü kvacid govindatvaü ca dç÷yate | tathàha dvàda÷e ÷rã-såtaþ --

÷rã-kçùõa-kçùõa-sakha-vçùõy-çùabhàvani-dhrug-
ràjanya-vaü÷a-dahanànapavargya-vãrya |
govinda gopa-vanità-vraja-bhçtya-gãta-
tãrtha-÷ravaþ ÷ravaõa-maïgala pàhi bhçtyàn || [BhP 12.11.25] iti |

tad evam api svàbhãùña-råpa-lãlà-parikara-vi÷iùñatayà govindatvam eva
svàràdhyatvena yojayati govinda iti | yathà atraivàgre stoùyate
cintàmaõi-prakara-sadmasu kalpa-vçkùa iti | abhiùekànte govinda iti
càbhyadhàt [BhP 10.27.23] ity uktvà tat prakaraõàrambhe ÷rã-÷uka-pràrthanà
prãyàn na indro gavàm [BhP 10.26.25] iti gavàü sarvà÷rayatvàd
gavendratvenaiva sarvendratva-siddheþ | na cedaü nyånaü mantavyam | tathà
hi go-såktam - 

gobhyo yaj¤àþ pravartante gobhyo devàþ samutthitàþ |
gobhir vedàþ samudgãrõàþ ùaó-aïga-padaka-kramàþ || iti |

astu tàvat parama-golokàvatãrõànàü tàsàü gavàm indratvam iti tàpanãùu ca
brahmaõà tadãyam eva svenàràdhanaü prakà÷itam -- govindaü
sac-cid-ànanda-vigrahaü vçndàvana-sura-bhåruha-talàsãnaü satataü
samarud-gaõo'haü toùayàmi | [GTU 1.37] iti |

tathaiva da÷ame -- tad bhåri bhàgyam iha janma kim apy añavyàm
[BhP 10.14.34] ity àdi, ÷rã-nanda-nandanatvenaiva ca taü labdhuü pràrthanà |
naumãóya te'bhra-vapuùe taóid-ambaràya ity àdi pa÷upàïgajàya [BhP 10.14.1]
iti |
tad evaü govinda-÷abdasya nànà-pàramai÷varya-mayy anyàrthatàpi tena
nàbhimatà | tathà coktaü - ã÷varatve
parame÷varatvànuvàda-pårvaka-tàtparyàvasànatayà gautamãya-tantre
÷rãmad-da÷àkùara-mantràrtha-kathane -

gopãti prakçtiü vidyàj janas tattva-samåhakaþ |
anayor à÷rayo vyàptyà kàraõatvena ce÷varaþ |
sàndrànandaü paraü jyotir vallabhatvena kathyate ||
athavà gopã prakçtir janas tad-aü÷a-maõóalam |
anayor vallabhaþ proktaþ svàmã kçùõàkhya ã÷varaþ ||
kàrya-kàraõayor ã÷aþ ÷rutibhis tena gãyate ||
aneka-janma-siddhànàü gopãnàü patir eva và |
nanda-nandana ity uktas trailokyànanda-vardhanaþ || iti.

prakçtim iti màyàkhyàü jagat-kàraõa-÷aktim ity arthaþ tattva-samåhako
mahad-àdi-råpaþ | anayor à÷rayaþ sàndrànandaü paraü jyotir ã÷varao
vallabha-÷abdena kathyate | ã÷varatve hetur vyàptyà kàraõatvena ceti |
prakçtir iti svaråpa-bhåtà màyàtãtà vaikuõñhàdau prakà÷amànà
mahà-lakùmy-àkhyà ÷aktir ity arthaþ | aü÷a-maõóalaü saïkarùaõàdi-råpam |
aneka-janma-siddhànàm ity atra | bahåni me vyatãtàni janmàni tava càrjuna
[Gãtà 4.5] iti ÷rã-bhagavad-gãtà-vacanàm anàdi-janma-paramparàyàm eva
tàtparyam | 

tad evam atràpi nanda-nandanatvam evàbhimataü ÷rã-gargeõa ca yathoktam |
pràg ayaü vàsudevasya kvacij jàtas tavàtmajaþ [BhP 10.8.14] iti | àtmajatvaü
hi tasya ÷rã-vasudevasyàpi manasy àvirbhåtatvam evàbhimatam |
àvive÷àü÷a-bhàgena mana ànakadundubheþ [BhP 10.2.16] iti | ÷rã-devakyàm
api dadhàra sarvàtmakam àtma-bhåtaü kàùñhà yathànanda-karaü manastaþ
[BhP 10.2.18] ity àdeþ | ÷rã-vraje÷varayo'pi tathàsãd eva phalena
phala-kàraõam anumãyate | ÷rã-bhagavat-pràdurbhàvasya
pårvàvyavahita-kàlaü vyàpya tathà tathà sarvatra dar÷anàt | kintv àtmani
tasyàvirbhàve saty apy àtmajatvàya pitç-bhàva-maya-÷uddha-mahà-premaiva
prayojakam | brahmaõaþ sakà÷àd varàha-devasyàvirbhàve'pi parasparaü tathà
bhàva-dar÷anàbhàvàt | tathà nçsiüha-devaþ stambhayor api | na ca vaktavyam
udara-prave÷e sati putratvaü syàt | parãkùid-rakùaõàrthaü tan-màtur
udara-praviùñe ca tayos tàdç÷a-vyavahàràbhàvàt | tasmàt
vàtsalyàbhidha-premaiva putratve kàraõam | tàdç÷a-÷uddha-premà tu
÷rã-vraje÷varayor eva ÷rã-vasudeva-devakyos tu paramai÷varya-j¤ànaü
pratibandhakaü iti sàdhåktaü pràg ayaü vasudevasya iti | 

atha ÷rã-÷ukadevena tathaiva nirõãtaü nàyaü sukhàpo bhagavàn dehinàü
gopikà-sutaþ [BhP 10.9.21] iti | àgama-vidbhir api sakala-loka-maïgalo
nanda-gopa-tanayo devatà iti | ataþ ÷rãmad-da÷àkùara-viniyoge'pi tan-maya
eva dç÷yate iti | atha vi÷eùaþ ÷rã-vaiùõava-toùaõyàü nandas tv àtmaja
utpannaþ [BhP 10.5.1] ity àdau draùñavyaþ |

________________________________________________________________________
**************************************************************
sahasra-patra-kamalaü gokulàkhyaü mahat padam |
tat-karõikàraü tad-dhàma tad-anantàü÷a-sambhavam  ||2||  // BrS_5.2 //
**************************************************************

atha tasya tad-råpatà-sàdhakaü nityaü dhàma pratipàdayati sahasra-patraü
kamalam ity àdinà | sahasràõi patràõi yatra tat kamalam | bhåmi÷
cintàmaõi-gaõamayãti vakùyamàõànusàreõa cintàmaõi-mayaü padmaü
tad-råpaü mahat sarvotkçùñaü padaü sthànam | mahataþ ÷rã-kçùõasya
mahà-bhagavato và padaü mahà-vaikuõñhàdi-råpaü ity arthaþ | råóhir
yogam apaharatãti nyàyena tasyaiva pratãteþ | etad abhipretyoktaü ÷rã-da÷ame
bhagavàn gokule÷varaþ iti ÷ãlàrthe tv atra varac-pratyayaþ | 

ataiva tad-anukålatvenottara-grantho'pi vyàkhyeyaþ | tad eva càmnàtaü
gokulaü vana-vaikuõñham iti | tasya ÷rã-kçùõasya dhàma
÷rã-nanda-ya÷odàdibhiþ saha vàsa-yogyaü mahàntaþ-puraü taiþ
sahavàsitàtvagre samuddekùyate | tasya svaråpam àha tad iti | anantasya
÷rã-baladevasyàü÷ena jyotir-vibhàga-vi÷eùeõa sambhavaþ sadàvirbhàvo yasya
tat tathà tantreõaitad api bodhyate | ananto'ü÷o yasya tasya ÷rã-baladevasyàpi
sambhavo nivàso yatra tad iti | 

**************************************************************
karõikàraü mahad yantraü ùañ-koõaü vajra-kãlakam |
ùaó-aïga-ùañ-padã-sthànaü prakçtyà puruùeõa ca ||  // BrS_5.3 //
premànanda-mahànanda-rasenàvasthitaü hi yat |
jyotã-råpeõa manunà kàma-bãjena saïgatam  ||3||  // BrS_5.4 //
**************************************************************

sarva-gaõa-sevitasya ÷rãmad-aùñada÷àkùara-mantra-ràjasya bahu-pãñhasya
mukhya-pãñham idam ity àha karõikàram iti dvayena | mahad-yantram iti |
yat prakçtir eva sarvatra mantratvena påjàrthaü likhyate ity arthaþ | yantram
eva dar÷ayati ùañ-koõà abhyantare yasya tat | vajra-kãlakaü karõikàre
bãja-råpa-hãra-kakolaka-÷obhitam || yantre ca-kàropalakùità | caturthy-antà
catur-akùarã kãla-råpà j¤eyà | ùañ-koõatve prayojanam àha ùaó-aïgàni
yasyàþ sà ùañ-padã ÷rãmad-aùñàda÷àkùarã tasyàþ sthànam | prakçtir
mantrasya svaråpaü svayam eva ÷rã-kçùõaþ, kàraõa-råpatvàt | tac coktam
çùy-àdi-smaraõe - kçùõaþ prakçtir iti |

puruùa÷ ca sa eva tad-adhiùñhàtç-devatà-råpaþ | tàbhyàm avasthitam
adhiùñhitam | sa hi mantre caturdhà pratãyate | mantrasya kàraõa-råpatvena,
adhiùñhàtç-devatà-råpatvena, varõa-samudàya-råpatvena, àràdhya-råpatvena
ca | tatra kàraõa-råpatvena adhiùñhàtç-devatà-råpatvenàtrocyate |
àràdhya-råpatvena pràg uktaþ | ã÷varaþ paramaþ kçùõa iti |
varõa-råpatvenàgre uddhariùyate kàmaþ kçùõàya iti | yathoktaü
hàya÷ãrùa-pa¤caràtre - 
vàcyatvaü vàcakatvaü devatà-mantrayor iha |
abhedenocyate brahma tattva-vidbhir vicàrataþ || iti |

gopàla-tàpanã-÷rutiùu -

vàyur yathaiko bhuvanaü praviùño 
janye janye pa¤ca-råpo babhåva |
kçùõas tathaiko'pi jagad-dhitàrthaü 
÷abdenàsau pa¤ca-pado vibhàti || iti |

kvacid durgàyà adhiùñhàtçtvaü ÷akti-÷aktimator abheda-vivakùayà yathà ca
bçhad-gautamãye -

ràdhà durgà ÷ivà durgà lakùmã durgà prakãrtità |
gopàla-viùõu-påjàyàm àdy-antà na tu madhyamà ||

ataivoktaü gautamãya-kalpe --
yaþ kçùõaþ saiva durgà syàd yà durgà kçùõa eva saþ |
anayor antaràdar÷ã saüsàràn no vimucyate || ity àdi |

ataþ svayam eva ÷rã-kçùõas tatra svaråpa-÷akti-råpeõa durgà nàmeti | tasmàn
neyaü màyàü÷a-bhåtà durgàtigamyate | nirukti÷ càtra kçcchreõa
durgàràdhanàdi bahu-prayàsena gamyate j¤àyate iti | tathà ca
nàrada-pa¤caràtre ÷ruti-vidyà-saüvàde -

jànàty ekà parà-kàntaü saiva durgà tad-àtmikà |
yà parà paramà ÷aktir mahà-viùõu-svaråpiõã ||
yasyà vij¤àna-màtreõa paràõàü paramàtmanaþ |
muhårtàd eva devasya pràptir bhavati nànyathà ||
ekeyaü prema-sarvasva-svabhàvà ÷rã-kule÷varã |
anayà sulabho j¤eya àdi devo'khile÷varaþ ||
bhaktir bhajana-sampattir bhajate prakçtiþ priyam |
j¤àyate'tyanta duþkhena seyaü prakçtir àtmanaþ ||
durgeti gãyate sadbhir akhaõóa-rasa-vallabhà |
asyà àvarikà ÷aktir mahà-màyàkhile÷varã |
yayà mugdhaü jagat sarvaü sarva-dehàbhimànataþ || iti ca |

tathà ca sammohana-tantre jayàü prati ÷rã-durgà-vacanaü -

yan nàmnà nàmnã durgàhaü guõair guõavatã hy aham |
yad-vaibhavà mahà-lakùmã ràdhà nityàparà dvayà ||  iti |

kiü ca prema-råpà ye ànanda-mahànanda-rasàs tat paripàka-bhedàs
tad-àtmakena tathà jyotã-råpeõa sva-prakà÷akena manunà mantra-råpeõa
kàma-bãjena saïgatam iti målàntargatatve'pi kàma-bãjasya pçthag-uktiþ
kutracana svàtantryàpekùayà ||3||

**************************************************************
tat-ki¤jalkaü tad-aü÷ànàü tat-patràõi ÷riyàm api ||4||  // BrS_5.5 //
**************************************************************

tad evaü tad-dhàmoktvà tad-àvaraõàny àha tad ity ardhena | tasya
karõikà-råpa-dhàmnaþ ki¤jalkàþ ÷ikharàvali-valita-pràcãra-païktya ity
arthaþ | tac ca tad-aü÷ànàü tasminn aü÷odàyo vidyate yeùàü
parama-prema-bhàjàü sajàtãyànàü dhàmety arthaþ | gokulàkhyam ity uktir
eva | teùàü sajàtãyatvaü coktaü ÷rã-bàdaràyaõinà -

evaü kakudminaü hatvà ståyamànaþ dvijàtibhiþ |
vive÷a goùñhaü sa-balo gopãnàü nayanotsavaþ || [BhP 10.36.15] iti |

kaüsa-vadhànte ÷rã-vraja-ràjaü prati svayaü bhagavatà - j¤àtãn vo draùñum
eùyàmo vidhàya suhçdàü sukham [BhP 10.45.23] iti | ataiva kamalasya patràõi
÷riyàü tat-preyasãnàü gopã-råpàõàü ÷rã-ràdhàdãnàm upavana-råpàõi
dhàmànãty arthaþ | gopã-råpatvaü càsàü mantrasya tan-nàmnàliïgitatvàt
ràdhàditvaü ca -

devã kçùõamayã proktà ràdhikà para-devatà |
sarva-lakùmã-mayã sarva-kàntiþ sammohinã parà || iti bçhad-gautamãyàt |

vàràõasyàü vi÷àlàkùã vimalà puruùottame |
rukmiõã dvàravatyàü tu ràdhà vçndàvane vane || iti matsya-puràõàt |

ràdhayà màdhavo devo màdhavenaiva ràdhikà | vibhràjante janeùv à iti
çk-pari÷iùña-÷rutau ca |

atra vi÷eùa-jij¤àsàyàü kçùõàrcana-dãpikà draùñavyà | tatra patràõàm
ucchrita-pràntànàü vartmàõy agrima-sandhiùu tu goùñhàni j¤eyàni |
akhaõóa-kamalasya gokulatvàt tathaiva gokula-samàve÷àc ca goùñhaü tathaiva
yat tu sthànàntare vacanam asti -

sahasràraü padmaü dala-tatiùu devãbhir abhitaþ 
parãto go-saïghair api nikhila-ki¤jalka-militaiþ |
varàñe yasyàsti svayam akhila-÷aktyà prakañita-
prabhàvaþ satyaþ ÷rã-parama-puruùas taü kila bhaje || iti padma-bãja-koùe ity
arthaþ |

tatra go-saïkhyair iti tu pàñhaþ sama¤jasaþ | go-saïkhyà÷ ca gopàþ iti | gope
gopàla-gosaïkhya-godhug-àbhãra-vallabhà ity amaraþ | akhila-÷aktyà
prakañitaþ prabhàvaþ yena saþ parama-puruùaþ ÷rã-kçùõa ity arthaþ ||4||


************************************************************** 
catur-asraü tat-paritaþ ÷vetadvãpàkhyam adbhutam |
catur-asraü catur-mårte÷ catur-dhàma catuù-kçtam ||  // BrS_5.6 //
caturbhiþ puruùàrthai÷ ca caturbhir hetubhir vçtam |
÷ålair da÷abhir ànaddham årdhvàdho dig-vidikùv api ||  // BrS_5.7 //
aùñabhir nidhibhir juùñam aùñabhiþ siddhibhis tathà
manu-råpai÷ ca da÷abhir dik-pàlaiþ parito vçtam ||  // BrS_5.8 //
÷yàmair gaurai÷ ca raktai÷ ca ÷uklai÷ ca pàrùadarùabhaiþ
÷obhitaü ÷aktibhis tàbhir adbhutàbhiþ samantataþ ||5|| // BrS_5.9 //
************************************************************** 

atha gokulàvaraõàny àha caturasram iti caturbhiþ | tasya gokulasya bahiþ
sarvata÷ caturasraü catuùkoõàtmakaü sthànaü ÷vetadvãpàkhyam | tad etad
upalakùaõaü golokàkhyaü cety arthaþ | yadyapi gokule ÷vetadvãpatvam asty
eva tad-avàntara-bhåmimayatvàt | tathàpi vi÷eùa-nàmnoktatvàt tenaiva tat
pratãyate iti tathoktam | kintu caturasre'py antar-maõóalaü
÷rã-vçndàvanàkhyaü j¤eyam | tathà ca svàyambhuvàgame - dhyàyet
tatra-vi÷uddhàtmà idaü sarvaü krameõa ca ity àdikam uktvà tan-madhye
vçndàvanaü kusumitaü nànà-vçkùa-vihaïgamaü saüsmaret ity uktam | tathà
ca bçhad-vàmane ÷rutãnàü pràrthanà pårvakàõi padyàni 

ànanda-màtram iti yad vadanti hi puràvidaþ | 
tad-råpe dar÷ayàsmàkaü yadi deyo varo hi naþ ||
÷rutvaitad dar÷ayàmàsa svaü lokaü prakçteþ param |
kevalànubhavànanda-màtram akùaram avyayam ||
yatra vçndàvanaü nàma vanaü kàma-dughair drumaiþ |
manorama-niku¤jàóhyaü sarvartu-sukha-saüyutam || ity àdi tac ca caturasram |


catur-mårte÷ catur-vyåhasya vàsudevàdi-catuùñayasya | catuùkçtaü caturdhà
vibhaktam catur-dhàma | kintu deva-lãlatvàt tad-upari-vyoma-yàna-sthà eva
j¤eyà hetubhiþ | tat-puruùàrtha-sàdhanaiþ | manu-råpaiþ
sva-sva-mantràtmakaiþ | dik-pàlaiþ indràdibhiþ | ÷yàmàdayaþ catvàro vedàþ
tair ity arthaþ | kçùõaü ca tatra chandobhiþ ståyamànaü suvismitàþ iti
da÷amàt | ÷aktibhiþ vimalàdibhiþ | 

tad evaü goloka-nàmà ayaü lokaþ ÷rã-bhàgavate sàdhitaþ |

nandas tv atãndriyaü dçùñvà loka-pàla-mahodayam |
kçùõe ca sannatiü teùàü j¤àtibhyo vismito 'bravãt ||
te cautsukya-dhiyo ràjan matvà gopàs tam ã÷varam |
api naþ svagatiü såkùmàm upàdhàsyad adhã÷varam ||
iti svànàü sa bhagavàn vij¤àyàkhila-dçk svayam |
saïkalpa-siddhaye teùàü kçpayaitad acintayat ||
jano vai loka etasminn avidyà-kàma-karmabhiþ |
uccàvacàsu gatiùu na veda svàü gatiü bhraman ||
iti sa¤cintya bhagavàn mahà-kàruõiko hariþ |
dar÷ayàmàsa lokaü svaü gopànàü tamasaþ param ||
satyaü j¤ànam anantaü yat brahma jyotiþ sanàtanam |
yad dhi pa÷yanti munayo guõàpàye samàhitàþ ||
te tu brahma-hradaü nãtà magnàþ kçùõena coddhçtàþ |
dadç÷ur brahmaõo lokaü yatràkråro 'dhyagàt purà ||
nandàdayas tu taü dçùñvà paramànanda-nirvçtàþ |
kçùõaü ca tatra cchandobhiþ ståyamànaü suvismitàþ || [BhP 10.28.10-17] iti |

atãndriyam adçùña-pårvam | sva-gatiü sva-dhàma | såkùmàü durj¤eyàm |
upàdhàsyan upadhàsyati | asmàn pràpayiùyatãty arthaþ | iti saïkalpitavanta
iti ÷eùaþ | jano'sau vraja-vàsã mama svajanaþ | sàlokya-sàrùñi- [BhP 3.29.12]
ity àdi padye janà itivad ubhayatràpy anya-janatvam aprastutatam iti |
vraja-janasya tu tadãya-svajanatamatvaü tena svayam eva vibhàvitam -

tasmàn mac-charaõaü goùñhaü man-nàthaü mat-parigraham | 
gopàye svàtma-yogena so'yaü me vrata àhitaþ || [BhP 10.25.18] ity anena |

sa etasmin pràpa¤cike loke avidyàbhir yà uccàvacà deva-tiryag-àdi-råpà
gatayas tàsu svàü gatiü bhraman tan-mi÷ratayàbhivyakteþ tan-nirvi÷eùatayà
jànan, tàm eva svàü gatiü bhaved ity arthaþ madãya-laukika-lãlàve÷ena
j¤ànàü÷a-tirodhànàd iti bhàvaþ | 

iti nandàdayo gopàþ kçùõa-ràma-kathàü mudà |
kurvanto ramamàõà÷ ca nàvindan bhava-vedanàm || [BhP 10.11.28] 

iti ÷rã-da÷amokter avidyà-kàma-karmaõàü tatràsàmarthyàt | gopãnàü svàü
lokaü golokam iti | arthàt tàn praty eva sandar÷ayàmàsa | tamasaþ prakçteþ
param svaråpa-÷aktyàbhivyaktatvàt | ataiva saccidànanda-råpa evàsau loka ity
àha satyam iti | 

atha ÷rã-vçndàvane tàdç÷a-dar÷anaü katama-de÷a-sthitànàü teùàm ity ata
àha te tv iti | brahma-hradaü akråra-tãrthaü kçùõena nãtà puna÷ ca tenaiva
magnàþ majjitàþ puna÷ ca tasmàt tenaivoddhçtàþ | uddhçtya punaþ
sva-sthàna-pràpitàþ santo, brahmaõaþ parama-bçhattamasya tasyaiva lokaü
golokàkhyaü dadç÷uþ | mårdhabhiþ satya-lokas tu brahma-lokaþ sanàtanaü
[BhP 2.5.38] iti dvitãye | vaikuõñhàntarasyàpi tat tayàkhyàteþ | 

ko'sau brahma-hradaþ ? tatràha yatreti | purety etat-prasaïgàd bhàvi-kàla ity
arthaþ | purà puràõe nikañe prabandhàtãta-bhàviùu iti koùa-kàràþ | seyaü
ca paripàñã tat tãrthaü mahimànaü lakùyam eva vidhàtum iti bhàvaþ | tatra
svàü gatim iti tadãyatà-nirde÷o gopànàü svaü lokam iti ùaùñhã-sva-÷abdayor
nirde÷aþ | kçùõam iti sàkùàn-nirde÷a÷ ca vaikuõñhàntaraü vyavacchidya
÷rã-golokam eva sthàpitavàn iti | 

tathà ca harivaü÷e ÷akra-vacanam -

svargàd årdhvaü brahma-loko brahmarùi-gaõa-sevitaþ |
tatra soma-gati÷ caiva jyotiùàü ca mahàtmanàm ||
tasyopari gavàü lokaþ sàdhyàs taü pàlayanti hi |
sa hi sarva-gataþ kçùõa mahàkà÷a-gato mahàn ||
upary upari tatràpi gatis tava tapomayã |
yàü na vidmo vayaü sarve pçcchanto'pi pitàmaham |
gatiþ ÷ama-damàóhyànàü svargaþ sukçta-karmaõàm || 
bràhmye tapasi yuktànàü brahma-lokaþ parà gatiþ |
gavàm eva tu yo loko duràroho hi sà gatiþ ||
sa tu lokas tvayà kçùõa sãdamànaþ kçtàtmanà |
dhçto dhçtimatà vãra nighantopdadravàn gavàm || [HV 2.19.29-35] iti |

tatràpàta-pratãtàrthàntare svargàd årdhvaü brahmaõo loka ity ayuktaü syàt
loka-trayam atikramyokteþ | tatra soma-gati÷ caivety api na sambhavati
candrasyànyeùàm api jyotiùàü dhruva-lokàdhastàd eva gateþ | tatra sàdhyàs
taü pàlayantãty api nopapadyate | deva-yoni-råpàõàü teùàü svarga-lokasyàpi
pàlanam asambhavyam | kim uta tad-upari golokasya | tathà tasya lokasya
surabhi-lokatve sati sarva-gata ity anupapannaü syàt |
÷rã-bhagavad-vigraha-lokayor acintya-÷aktitvena vibhutvaü ghañate na punar
asyeti | ataiva sarvàtãtatvàt tatràpi tava gatir ity api ÷abdo vismaye prayuktaþ |
yàü na vidmo vayaü sarve ity-àdikaü coktam |

tasmàt pràkçta-golokàd anya evàsau goloka iti siddham | tathà ca
mokùa-dharme nàràyaõãyopàkhyàne ÷rã-bhagavad-vàkyaü -

evaü bahu-vidhai råpai÷ caràmãha vasundharàm |
brahma-lokaü ca kaunteya golokaü ca sanàtanam || [Mbh 12.330.68] iti |

tasmàd ayam arthaþ svarga-÷abdena --

bhår-lokaþ kalpitaþ padbhyàü bhuvar-loko 'sya nàbhitaþ |
hçdà svar-loka urasà mahar-loko mahàtmanaþ || [BhP 2.5.42] 

iti dvitãyànusàreõa svar-lokam àrabhya satya-loka-paryantaü loka-pa¤cakam
ucyate | tasmàd årdhvam upari brahma-loko brahmàtmako loko brahma-lokaþ
sac-cid-ànanda-råpatvàt | brahmaõo bhagavato loka iti và | mårdhabhiþ
satya-lokas tu brahma-lokaþ sanàtanaþ [BhP 2.5.38] iti dvitãyàt | tathà ca ñãkà
-brahma-loko vaikuõñhàkhyaþ | sanàtano nityaþ | na tu sçjyaþ
prapa¤càntarvartã | ity eùà | ÷ruti÷ ca eùa brahma-lokaþ | eùa àtma-lokaþ |
iti |

sa ca brahmarùi-gaõa-sevitaþ | brahmàõi mårtimanto vedàþ | çùaya÷ ca
÷rã-nàradàdayaþ | gaõà÷ ca ÷rã-garuóa-viùvaksenàdayaþ | taiþ sevitaþ | evaü
nityà÷ritàn uktvà tad-gamanàdhikàriõa àha | tatra brahma-loke umayà saha
vartata iti somaþ ÷rã-÷ivas tasya gatiþ | 

sva-dharma-niùñhaþ ÷ata-janmabhiþ pumàn
viri¤catàm eti tataþ paraü hi màm |
avyàkçtaü bhàgavato 'tha vaiùõavaü
padaü yathàhaü vibudhàþ kalàtyaye  || [BhP 4.24.29] iti caturthe
÷rã-rudra-gãtam |

someti supàü sulug ity àdinà ùaùñhyà luk chàndasaþ | tata uttaratràpi gatir
ity asyànvayaþ | jyotir brahma tad-aikàtmya-bhàvànàü muktànàm ity arthaþ |

nanu tàdç÷àm api sarveùàü kintu mahàtmanàü mahà÷ayànàü
mokùànàdaratayà bhajatàü ÷rã-sanakàdi-tulyànàm ity arthaþ | 

muktànàm api siddhànàü nàràyaõa-paràyaõaþ
sudurlabhaþ pra÷àntàtmà koñiùv api mahà-mune || [BhP 6.14.5] iti ùaùñhàt |

yoginàm api sarveùàü madgatenàntaràtmanà |
÷raddhàvàn bhajate yo màü sa me yuktatamo mataþ || [Gãtà 6.47] iti
gãtàbhya÷ ca |

teùv eva mahattva-paryavasanàt | tasya ca brahma-lokasyopari
sarvordhva-prade÷e gavàü lokaþ ÷rã-goloka ity arthaþ | taü ca golokaü
sàdhyàþ pràpa¤cika-devànàü prasàdhanãyà måla-råpà
nitya-tadãya-deva-gaõàþ pàlayanti dik-pàlatayà vartante te ha nàkaü
mahimànaþ sacantaþ yatra pårve sàdhyàþ santi devàþ [Rk 10.90.16] iti ÷ruteþ |


tatra pårve ye ca sàdhyà vi÷ve devàþ sanàtanàþ |
te ha nàkaü mahimànaþ sacantaþ ÷ubha-dar÷anàþ || iti
mahà-vaikuõñha-varõane pàdmottara-khaõóàc ca |

yad và tad bhåri-bhàgyam iha janma kim apy añavyàü yad gokule'pi
[BhP 10.14.34] iti ÷rã-brahma-stavànusàreõa tad-vidha-parama-bhaktànàm api
sàdhyàs tàdç÷a-siddhi-pràptaye pràsàdhanãyàþ ÷rã-gopã-prabhçtayas taü
pàlayanti | 

tad evaü sarvopari-gatatve'pi | hi prasiddhau | sa ÷rã-golokaþ sarva-gataþ
÷rã-nàràyaõa iva pràpa¤cikàpràpa¤cika-vastu-vyàpakaþ | kai÷cit
krama-mukti-vyavasthayà tathà pràpyamàno'py asau
dvitãya-skandha-varõita-kamalàsana-dçùña-vaikuõñhavat ÷rã-vraja-vàsinbhir
atràpi yasmàd dçùña iti bhàvaþ |

ataiva mahàn bhagavad-råpa eva | mahàntaü vibhum àtmànam [KañhU 2.22]
iti ÷ruteþ | tatra hetuþ | mahàkà÷aþ parama-vyomàkhyaþ
brahma-vi÷eùaõa-làbhàd àkà÷as tal-liïgàd [Vs 1.1.22] iti  nyàya-prasiddhe÷
ca | tad-gata-brahmàkàrodayàntaram eva vaikuõñha-pràpteþ yathàjàmilasya |
tad evam upary upari sarvopary api viràjamàne tatra ÷rã-goloke'pi tava gatiþ |
÷rã-govinda-råpeõa krãóà vartata ity arthaþ | 

ataiva sà ca gatiþ sàdhàraõã na bhavati kintu tapomayã |
tapo'trànavacchinnai÷varyaü sahasra-nàma-bhàùye'pi paramaü yo mahat tapaþ
ity atra tatra vyàkhyàtam | sa tapo'tapyata iti parame÷vara-viùayaka-÷ruteþ |
ai÷varyaü pràkà÷ayad iti tatràrthaþ | ataiva brahmàdi-durvitarkyatvam apy
àha yàm iti | adhunà tasya ÷rã-goloka ity àkhyà bãjam abhivya¤jayati gatir
iti | bràhmye brahma-loka-pràpake tapasi viùõu-viùayaka-manaþ-praõidhàne
yuktànàü yata-cittànàü tat-prema-bhaktànàm ity arthaþ | yasya j¤àna-mayaü
tapaþ iti ÷ruteþ | brahma-loko vaikuõñha-lokaþ | parà prakçtyatãtà | gavàü
vraja-vàsi-màtràõàü mocayan vraja-gavàü dina-tàpam [BhP 10.35.25]
ity-uktànusàreõa atraiva nighnatopadravàn gavàm ity uktyà ca
goloka-vàsi-màtràõàü svatas tad-bhàva-bhàvitànàü ca sàdhana-va÷àd ity
arthaþ | atas tad-bhàvasya durlabhatvàd duràrohà | tad evaü golokaü
varõayitvà tasya gokulena sahàbhedam àha sa tv iti |
sa eva tu sa loko dhçto rakùitaþ ÷rã-govardhanoddharaõeneti | evam eva
mokùa-dharma-÷rã-nàràyaõãyopàkhyàne ÷rã-bhagavad-vàkyam -

evaü bahu-vidhai råpai÷ caràmãha vasundharàm |
brahma-lokaü ca kaunteya golokaü ca sanàtanam || [Mbh 12.330.68] iti |

tathà ca mçtyu-sa¤jaya-tantre --

ekadà sàntarãkùàc ca vaikuõñhaü svecchayà bhuvi |
gokulatvena saüsthàpya gopãmaya-mahotsavà |
bhakti-råpàü satàü bhaktim utpàditavatã bhç÷am || iti |

evaü nàrada-pa¤caràtre vijayàkhyàne -

tat sarvopari goloke ÷rã-govindaþ sadà svayam |
viharet paramànandã gopã-gokula-nàyakaþ || iti |

tathà çkùu càyam eva pradiùñaþ -

tàü vàü vàståny u÷masi gamadhyai 
yatra gàvo bhåri-÷çïgà ayàsaþ |
atràha tad urugàyasya vçùõaþ 
paramaü padam avabhàti bhåri || iti |
vyàkhyàtaü ca - tàü tàni vàü yuvayoþ kçùõa-ràmayor vàståni lãlà-sthànàni
gamadhyai pràptuü u÷masi kàmayàmahe | tàni kiü vi÷iùñàni ? yatra yeùu
bhåri-÷çïgà mahà-÷çïgyo gàvo bahu-÷ubha-lakùaõà iti và | ayàsaþ ÷ubhàþ |
ayaþ ÷ubhàvaho vidhir ity amaraþ | devàsa itivat jasantaü padam | atra
bhåmau tal-loke vede ca prasiddhaü ÷rã-golokàkhyaü urugàyasya svayaü
bhagavato tac-caraõàravindasya paramaü prapa¤càtãtaü padaü sthànaü bhåri
bahudhà avabhàtãty àha veda iti | 

yajuþsu - màdhyandinãyà ståyate dhàmàny u÷masi ity àdau | viùõoþ
paramaü padam avabhàtãti bhårãti càtra prakàràntaraü pañhanti ÷eùaü
samànam ||5||

************************************************************** 
evaü jyotir-mayo devaþ sad-ànandaü paràt paraþ |
àtmàràmasya tasyàsti prakçtyà na samàgamaþ ||6|| // BrS_5.10 //
************************************************************** 

atha måla-vyàkhyàm anusaràmaþ | viràñ-tad-antaryàminor abheda-vivakùayà
puruùa-såktàdàv eka-puruùatvaü yathà niråpitaü, tathà
goloka-tad-adhiùñhàtror apy àha evam iti | devo golokas
tad-adhiùñhàtç-÷rã-govinda-råpaþ | sadànandam iti tat-svaråpam ity arthaþ |
napuüsakatvaü vij¤ànam ànandaü brahma iti ÷ruteþ | àtmàràmasya
anya-nirapekùasya prakçtyà màyayà na samàgamaþ | yathoktaü dvitãye - na
yatra màyà kim utàpare harer anuvratà yatra suràsuràrcitàþ [BhP 2.9.10] ||6||

************************************************************** 
màyayàramamàõasya na viyogas tayà saha |
àtmanà ramayà reme tyakta-kàlaü sisçkùayà | // BrS_5.11 //
niyatiþ sà ramà devi tat-priyà tad-va÷aü tadà ||7|| // BrS_5.12ab //
************************************************************** 

atha prapa¤càtmanas tad-aü÷asya puruùasya tu na tàdç÷atvam ity àha
màyayeti | pràkçta-pralaye'pi tasmiüs tasyàlayàt yasyàü÷àü÷àü÷a-bhàgenety
àdeþ | 

nanu tarhi jãvavat-tal-liptatvena aniã÷varatvaü syàt ? tatràha àtmaneti | sa tu
àtmanà antarvçtyà tu ramayà svaråpa-÷aktyaiva reme ratiü pràpnoti | bahir
eva màyayà sevya ity arthaþ | 

eùa prapanna-varado ramayàtma-÷aktyà 
yad yat kariùyati gçhãta-guõàvatàraþ || [BhP 3.9.23] iti tçtãye brahma-stavàt |

atra -màyàü vyudasya cic-chaktyà kaivalye sthita àtmani [BhP 1.7.23] iti
prathame ÷rãmad-arjuna-vacanàt | tarhi tat-preraõaü vinà kathaü sçùñis
tatràha | sisçkùayà sraùñum icchayà tyaktaþ sçùñy-arthaü prahitaþ kàlaþ
yasmàt ramaõàt tàdç÷aü yathà syàt tathà reme | prathamànta-pàñhas tu
sugamaþ | tat prabhàva-råpeõa tenaiva sà sidhyatãti bhàvaþ |

prabhàvaü pauruùaü pràhuþ kàlam eke yato bhayam [BhP 3.26.16]

kàla-vçttyà tu màyàyàü guõa-mayyàm adhokùajaþ | 
puruùeõàtma-bhåtena vãryam àdhatta vãryavàn || [BhP 3.5.26] iti ca tçtãyàt |

nanu ramaiva sà kà tatràha niyatir ity ardhena | niyamyate svayaü
bhagavatyeva nityatà bhavatãti niyatiþ svaråpa-bhåtà tac-chaktiþ | devã
dyotamànà sva-prakà÷a-råpà ity arthaþ | tad-uktaü dvàda÷e - anapàyinã
bhagavatã ÷rãþ ÷àkùàd àtmano hareþ [BhP 12.11.20] iti | ñãkà ca --
anapàyinã hareþ ÷aktiþ | tatra hetuþ sàkùàd àtmana iti svaråpasya
cid-råpatvàt tasyàs tad-abhedàd ity arthaþ | ity eùà | 

atra sàkùàt-÷abdena vilajjamànayà yasya sthàtum ãkùà-pathe'muyà ity
¨dy-uktyà màyà neti dhvanitam | tatrànapàyitvaü yathà viùõu-puràõe 

nityaiva sà jagan-màtà viùõoþ ÷rãr anapàyinã
yathà sarva-gato viùõus tathaiveyaü dvijottamaþ || [ViP 1.8.17] iti |

evaü yathà jagat-svàmã deva-devo janàrdanaþ |
avatàraü karoty eùà tathà ÷rãs tat-sahàyinã || [ViP 1.9.142] iti ca |

devatve deva-dehà sà mànuùatve ca mànuùã |
harer dehànç-råpàü vai karoty eùàtmanas tanum || [ViP 1.9.145] iti ca |

haya÷ãrùa-pa¤caràtre - na viùõunà vinà devã na hariþ padmajàü vinà iti ||
7 ||

************************************************************** 
tal-liïgaü bhagavàn ÷ambhur jyoti-råpaþ sanàtanaþ |
yà yoniþ sàparà ÷aktiþ kàmo bãjaü mahad dhareþ ||8||  // BrS_5.12 //
************************************************************** 

nanu kutràpi ÷iva-÷aktyoþ kàraõatà ÷råyate, tatra viràó-varõanavat
kalpanayeti tad-aïga-vi÷eùatvenàha - tal-liïgam iti | yasyàyutàyutàü÷àü÷e
vi÷va-÷aktir iyaü sthità iti viùõu-puràõànusàreõa prapa¤càtmanas
tasyamahà-bhagavad-aü÷asya svàü÷a-jyotir-àcchannatvàd aprakaña-råpasya
puruùasya liïgaü liïga-sthànãyaþ yaþ prapa¤cotpàdako'ü÷aþ sa eva
÷ambhuþ | anyas tu tad-àvirbhàva-vi÷eùatvàd eva ÷ambhur ucyate ity arthaþ |
vakùyate ca kùãraü yathà dadhi-vikàra-vi÷eùa-yogàd sa¤jàyate na tu tataþ
pçthag asti hetor ity àdi | 

tathà tasya vãryàvadhàna-sthàna-råpàyà màyàyà apy aprakaña-råpàyà yà
yonir yoni-sthànãyo'ü÷aþ saivàparà pradhànàkhyà ÷aktir iti pårvavat | tatra
ca hares tasya puruùàkhya-hary-aü÷asya kàmo bhavati sçùñy-arthaü
tad-didiçkùà jàyate ity arthaþ | tata÷ ca mahad iti sa-jãva-mahat-tattva-råpaü
tu màyàyàm iti tçtãyàc ca || 8 ||

************************************************************** 
liïga-yony-àtmikà jàtà imà màhe÷varã-prajàþ ||9||  // BrS_5.13 //
************************************************************** 

vastutas tu pårvàbhipràyatvam evety àha liïgety ardhena | màhe÷varãþ
màhe÷varyaþ || 9 ||

************************************************************** 
÷aktimàn puruùaþ so 'yaü liïga-råpã mahe÷varaþ |
tasminnàvirabhålliïge mahà-viùõur jagat-patiþ ||10||  // BrS_5.14 //
************************************************************** 

÷aktimàn ity ardhena tad evànådya tasmin pårvoktàprakaña-råpasya
prakaña-råpatayàpunar abhivyaktir ity àha tasminn ity ardhena | tasmàl
liïga-råpã prapa¤cotpàdakas tad-aü÷o'pi ÷aktimàn puruùocyate |
mahe÷varo'py ucyate tata÷ ca tasmin bhåta-såkùma-paryantatàü pràpte liïge
svayaü tad-aü÷ã mahà-viùõur àvirabhåt prakaña-råpeõàvirbhavati | yato
jagatàü sarveùàü paràvareùàü jãvànàü sa eva patir iti || 10 ||

************************************************************** 
sahasra-÷ãrùà puruùaþ sahasràkùaþ sahasra-pàt |
sahasra-bàhur vi÷vàtmà sahasràü÷aþ sahasra-såþ ||11||  // BrS_5.14 //
************************************************************** 

tad evaü råpaü vivçõoti sahasra-÷ãrùeti | sahasram aü÷à avatàrà yasya sa
sahasràü÷aþ | sahasraü såte sçjati yaþ sa sahasra-såþ |
sahasra-÷abda-sarvatràsaïkhyatà-paraþ | dvitãye ca tasyaiva råpam idam
uktam -- àdyo'vatàraþ puruùaþ parasya [BhP 2.6.42] iti | asya ñãkàyàü - yasya
sahasra-÷ãrùety ukto lãlà-vigrahaþ parasya bhåmnaþ àdyo'vatàraþ iti ||11||


**************************************************************
nàràyaõaþ sa bhagavàn àpas tasmàt sanàtanàt |
àviràsãt kàraõàrõo nidhiþ saïkarùaõàtmakaþ |
yoga-nidràü gatas tasmin sahasràü÷aþ svayaü mahàn ||12||  // BrS_5.16 //
************************************************************** 

ayam eva kàraõàrõava÷àyãty àha nàràyaõa iti sàrdhena | tàþ àpa eva
kàraõàrõo-nidhir àviràsãt sa tu nàràyaõaþ saïkarùaõàtmakaþ iti | pårvaü
golokàvaraõatayà ya÷ caturvyåha-madhye saïkarùaõaþ sammataþ
tasyaivàü÷o'yam ity arthaþ | tad uktaü -

àpo nàrà iti proktà àpo vai nara-sånavaþ |
tasya tà ayanaü pårvaü tena nàràyaõaþ smçtaþ ||12||

************************************************************** 
tad-roma-bila jàleùu bãjaü saïkarùaõasya ca |
haimàny aõóàni jàtàni mahà-bhåtàvçtàni tu ||13||  // BrS_5.17 //
************************************************************** 

tasmàd eva brahmàõóànàm utpattim àha tad rometi | tad iti tasyety arthaþ
tasya saïkarùaõàtmakasya yad bãjaü yoni-÷aktàvadhyas taü tad eva pårvaü
bhåta-såkùma-paryantatàü pràptaü sat pa÷càt tasya loma-bila-jàleùu vivareùu
antarbhåtaü ca sat haimàni aõóàni jàtàni tàni càpa¤cã-kçtàü÷aiþ
mahàbhåtair jàtànãty arthaþ | tad uktaü da÷ame brahmaõà -

kvedçg-vidhàvigaõitàõóa-paràõu-caryà-
vàtàdhva-roma-vivarasya ca te mahitvam || [BhP 10.14.11] iti |

tçtãye ca -
vikàraiþ sahito yuktair vi÷eùàdibhir àvçtaþ |
àõóako÷o bahir ayaü pa¤cà÷at-koñi-vistçtaþ ||
da÷ottaràdhikair yatra praviùñaþ paramàõuvat |
lakùyate 'ntar-gatà÷ cànye koñi÷o hy aõóa-rà÷ayaþ || [BhP 3.11.39-40] iti ||13||

************************************************************** 
praty-aõóam evam ekàü÷àd ekàü÷àd vi÷ati svayam |  // BrS_5.18 //
sahasra-mårdhà vi÷vàtmà mahà-viùõuþ sanàtanaþ ||14||  // BrS_5.18add //
************************************************************** 

tata÷ ca teùu brahmàõóeùu pçthak pçthak svaråpaiþ svaråpàntaraiþ sa eva
pravive÷ety àha pratyaõóam iti | ekàü÷àd ekàü÷àd ekenaikenàü÷enety
arthaþ || 14 ||


************************************************************** 
vàmàïgàd asçjad viùõuü dakùiõàïgàt prajàpatim |
jyotir-liïga-mayaü ÷ambhuü kårca-de÷àd avàsçjat ||15||  // BrS_5.19 //
************************************************************** 

punaþ kiü cakàra tatràha - vàmàïgàd iti | viùõv-àdaya ime sarveùàm eva
brahmàõóànàü pàlakàdayaþ prati brahmàõóàntaþ sthitànàü viùõv-àdãnàü
svàü÷ànàü prayoktàraþ | yathà prati-brahmàõóe tathà adhi
brahmàõóa-maõóalam abhyupagantavyam iti bhàvaþ | yeùu prajàpatir ayaü
hiraõyagarbha-råpa eva na tu vakùyamàõa-caturmukha-råpa eva, so'yaü
tat-tad-àvaraõa-gata-tat-tad-devànàü sraùñeti | viùõu-÷ambhå api
tat-tat-pàlana-saühàra-kartàrau j¤eyau | kårca-de÷àt bhruvor madhyàt | eùàü
jalàvaraõa eva sthànàni j¤eyàni || 15 ||

************************************************************** 
ahaïkàràtmakaü vi÷vaü tasmàd etad vyajàyata ||16||  // BrS_5.20 //
************************************************************** 

tatra ÷ambhoþ kàryàntaram apy àha ahaïkàràtmakam ity ardhena | etad
vi÷vaü tasmàd evàhaïkàràtmakaü vyajàyata babhåva |
vi÷vasyàhaïkàràtmakatà tasmàj jàtety arthaþ sarvàhaïkàràdhiùñhàtçtvàt
tasya || 16 ||

************************************************************** 
atha tais tri-vidhair ve÷air lãlàm udvahataþ kila |
yoga-nidrà bhagavatã tasya ÷rãr iva saïgatà ||17||  // BrS_5.21 //
************************************************************** 

brahmàõóa-praviùñasya tu tat-tad-råpasya lãlàm àha atha tair ity àdi | tais tat
sadç÷ais trividhaiþ prati-brahmàõóa-gata-viùõv-àdibhir ve÷ai råpair lãlàü
brahmàõóàntargata-pàlanàdi-råpàm udvahato
brahmàõóàntargata-puruùasyeti tàm udvahati | tasminn ity arthaþ |
yoga-nidrà - pårvokta-mahà-yoga-nidràü÷a-bhåtà bhagavatã
svaråpànanda-samàdhimayatvàd antarbhåta-sarvai÷varyà saïgatà ÷rãr iveti |
tatra yathà ÷rãr apy aü÷ena saïgatà tathà sàpãty arthaþ ||17||

************************************************************** 
sisçkùàyàü tato nàbhes tasya padmaü viniryayau |
tan-nàlaü hema-nalinaü brahmaõo lokam adbhutam ||18||  // BrS_5.22 //
************************************************************** 

tata÷ ca sisçkùàyàm iti | nàlaü nàla-yuktaü tad-dhema-nalinaü brahmaõo
janma-÷ayanayoþ sthànatvàt loka ity arthaþ ||18||
************************************************************** 
tattvàni pårva-råóhàni kàraõàni parasparam |
samavàyàprayogàc ca vibhinnàni pçthak pçthak ||  // BrS_5.23 //
cic-chaktyà sajjamàno 'tha bhagavàn àdi-påruùaþ |
yojayan màyayà devo yoga-nidràm akalpayat  ||19||  // BrS_5.24 //
************************************************************** 

tathà asaïkhya-jãvàtmakasya samaùñi-jãvasya prabodhaü vaktuü punaþ
kàraõàrõonidhi-÷àyinas tçtãya-skandhoktànusàriõãü sçùñi-prakriyàü
vivçtyàha - tattvànãti trayeõa | tatra dvayam àha - màyayà sva-÷aktyà
parasparaü tattvàni yojayann iti yojanànantaram eva nirãhatayà yoga-nidràm
eva svãkçtavàn ity arthaþ || 19 ||

************************************************************** 
yojayitvà tu tàny eva pravive÷a svayaü guhàm |
guhàü praviùñe tasmiüs tu jãvàtmà pratibudhyate ||20||  // BrS_5.25 //
************************************************************** 

atha tçtãyam àha yojayitveti | yojayitvà tad yojanà-yoga-nidrayor antaràle ity
arthaþ | guhàþ viràó-vigraham | pratibudhyate pralaya-svàpàj jàgarti || 20 ||

************************************************************** 
sa nityo nitya-sambandhaþ prakçti÷ ca paraiva sà ||21||  // BrS_5.26 //
************************************************************** 

jãvasya svàbhàvikã sthitim àha sa nity ity ardheneti |
nityo'nàdy-ananta-kàla-bhàvã nitya-sambandho bhagavatà saha samavàyo
yasya saþ | såryeõa tad-ra÷mi-jàlasyeveti bhàvaþ | 

yat-tañasthaü tu cid-råpaü sva-saüvedyàd vinirgatam | 
ra¤jitaü guõa-ràgeõa sa jãva iti kathyate || iti nàrada-pa¤caràtràt |

mamaivàü÷o jãva-loke jãva-bhåtaþ sanàtanaþ || iti ÷rã-gãtopaniùadbhya÷ ca |

ataiva prakçtiþ sàkùi-råpeõa svaråpa-sthita eva | sva-pratibimba-råpeõa
pramàtç-råpeõa prakçtim iva pràpta÷ cety arthaþ | prakçtiü viddhi me paràm
jãva-bhåtàm iti ÷rã-gãtàsv eva | dvà suparõà sayujà sakhàyà iti ÷ruti÷ ca
nitya-svaråpaü dar÷ayati || 21 ||

************************************************************** 
evaü sarvàtma-sambandhaü nàbhyàü padmaü harer abhåt |
tatra brahmàbhavad bhåya÷ catur-vedi catur-mukhaþ ||22||  // BrS_5.27 //
************************************************************** 

atha tasya samaùñi-jãvàsthànaü guhà-praviùñàt puruùàd udbhåtam ity àha
evam iti | tataþ samaùñi-dehàbhimàninas tasya hiraõya-garbha-brahmaõas
tasmàt bhoga-vigrahotpattim àha tatreti || 22 ||

************************************************************** 
sa jàto bhagavac-chaktyà tat-kàlaü kila coditaþ |
sisçkùàyàü matiü cakre pårva-saüskàra-saüskçtaþ |
dadar÷a kevalaü dhvàntaü nànyat kim api sarvataþ ||23||  // BrS_5.28 //
************************************************************** 

atha tasya caturmukhasya ceùñàm àha sa jàta ity sàrdhena | spaùñam || 23 ||

************************************************************** 
uvàca puratas tasmai tasya divya sarasvatã |
kàmaþ kçùõàya govinda he gopã-jana ity api |
vallabhàya priyà vahner mantram te dàsyati priyam ||24||  // BrS_5.29 //
************************************************************** 

atha tasmin pårvopàsanà-bhàgya-labdhàü bhagavat-kçpàm àhovàceti
sàrdhena | spaùñam || 24 ||

************************************************************** 
tapas tvaü tapa etena tava siddhir bhaviùyati ||25||  // BrS_5.30 //
************************************************************** 

etad eva spar÷eùu yat ùoóa÷am ekaviü÷am iti tçtãya-skandhànusàreõa yojayati
tapa tvaü ity ardhena | spaùñam || 25 ||

************************************************************** 
atha tepe sa suciraü prãõan govindam avyayam |
÷vetadvãpa-patiü kçùõaü goloka-sthaü paràt param ||  // BrS_5.31 //
prakçtyà guõa-råpiõyà råpiõyà paryupàsitam |
sahasra-dala-sampanne koñi-ki¤jalka-bçühite ||  // BrS_5.32 //
bhåmi÷ cintàmaõis tatra karõikàre mahàsane |
samàsãnaü cid-ànandaü jyoti-råpaü sanàtanam ||  // BrS_5.33 //
÷abda-brahma-mayaü veõuü vàdayantaü mukhàmbuje |
vilàsinã-gaõa-vçtaü svaiþ svair aü÷air abhiùñutam ||26||  // BrS_5.34 //
************************************************************** 

sa tu tena mantreõa sva-kàmanà-vi÷eùànusàràt sçùñikçt-÷akti-vi÷iùñatayà
vakùyamàõas tavànusàràt gokulàkhya-pãñha-gatatayà ÷rã-govindam
upàsitavàn ity àha -- atha tepe ity àdi caturbhiþ | guõa-råpiõyà
sattva-rajas-tamo-guõa-mayyà råpiõyà mårtimatyà paryupàsitaü paritas tad
gokulàd bahiþ-sthitayopàsitam dhyànàdinà arcitam | màyà parety abhimukhe
ca vilajjamànà [BhP 2.7.47] iti | balim udvahanty ajayà nimiùà iti ca
÷rã-bhàgavatàt | aü÷ais tad-àvaraõa-sthaiþ parikaraiþ || 26 ||

************************************************************** 
atha veõu-ninàdasya trayã-mårti-mayã gatiþ |
sphurantã pravive÷à÷u mukhàbjàni svayambhuvaþ ||  // BrS_5.35 //
gàyatrãü gàyatas tasmàd adhigatya sarojajaþ |
saüskçta÷ càdi-gunuõà dvijatàm agamat tataþ ||27||  // BrS_5.36 //
************************************************************** 

tad evaü dãkùàtaþ parastàd eva tasya dhruvasyeva dvijatva-saüskàras
tad-àràdhitàt tan-mantràdhidevàj jàtaþ ity àha atha veõv iti dvayena |
trayã-mårtir gàyatrã veda-màtçtvàt | dvitãya padye tasya eva vyaktibhàvitvàc
ca | tan-mayã gatiþ paripàñã | mukhàbjàni pravive÷ety aùña-karõaiþ
pravive÷ety arthaþ | àdi-guruõà ÷rã-kçùõena ||27||

************************************************************** 
trayyà prabuddho 'tha vidhir vãj¤àta-tattva-sàgaraþ |
tuùñàva veda-sàreõa stotreõànena ke÷avam ||28||  // BrS_5.37 //
************************************************************** 

tata÷ ca trayãm api tasmàt pràpya tam eva tuùñàvety àha trayyeti | ke÷àn
aü÷åna vayati vistàrayatãti ke÷avas tam | 

aü÷avo ye prakà÷ante mam te ke÷a-saüj¤itàþ |
sarvaj¤àþ ke÷avaü tasmàn màm àhur muni-sattamàþ || 

iti sahasra-nàma-bhàùyotthàpita-ke÷ava-niruktau bhàrata-vacanàt || 28 ||

************************************************************** 
cintàmaõi-prakara-sadmasu kalpa-vçkùa-
lakùàvçteùu surabhir abhipàlayantam |
lakùmã-sahasra-÷ata-sambhrama-sevyamànaü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||29||  // BrS_5.38 //
************************************************************** 

stutim àha cintàmaõãty àdibhiþ | tatra goloke'smin mantra-bhedena
tad-eka-de÷eùu bçhad-dhyàna-mayàdiùv ekasyàpi mantrasya ràsa-mayàdiùu
ca pãñheùu satsv api madhyasthatvena mukhyatayà prathamaü
golokàkhya-pãñha-nivàsa-yogya-lãlayà stauti cintàmõãty ekena |

abhi sarvato-bhàvena
vana-nayana-càraõa-go-sthànànayana-sambhàlana-prakàreõa pàlayantaü
sa-snehaü rakùantam | kadàcid rahasi tu vailakùaõyam ity àha lakùmãti
lakùmyo'tra gopa-sundarya eveti vyàkhyàtam eva ||29||

************************************************************** 
veõuü kvaõantam aravinda-dalàyatàkùam-
barhàvataüsam asitàmbuda-sundaràïgam |
kandarpa-koñi-kamanãya-vi÷eùa-÷obhaü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||30||  // BrS_5.39 //
************************************************************** 

tad evaü cintàmaõi-prakara-sadma-mayãü kathà-gànaü nàñyaü gamanam
apãti vakùyamàõànusàreõa golokhàkhya-vilakùaõa-pãñha-gatàü lãlàm uktvà
eka-sthàna-sthitikàü kathà-gànàdi-rahitàü bçhad-dhyànàdi-dçùñàü
dvitãya-pãñha-gatàü lãlàm àha veõum iti dvayena | veõum iti tatra
spaùñam ||30||

************************************************************** 
àlola-candraka-lasad-vanamàlya-vaü÷ã-
ratnàïgadaü praõaya-keli-kalà-vilàsam |
÷yàmaü tri-bhaïga-lalitaü niyata-prakà÷aü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||31||  // BrS_5.40 //
************************************************************** 

àlolety àdi | praõaya-pårvako yaþ keli-parihàsas tatra yà vaidagdhã saiva
vilàso yasya taü, drava-keli-parãhàsà ity amaraþ ||31||

************************************************************** 
aïgàni yasya sakalendriya-vçtti-manti
pa÷yanti pànti kalayanti ciraü jaganti |
ànanda-cinmaya-sad-ujjvala-vigrahasya
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||32||  // BrS_5.41 //
************************************************************** 

tad evaü lãlà-dvayam uktvà paramàcintya-÷aktyà vaibhava-vi÷eùàn àha
aïgànãti caturbhiþ | tatra ÷rã-vigrahasya aïgàni hasto'pi draùñuü ÷aknoti,
cakùur api pàlayituü pàrayati, tathà anyad anyad apy aïgam anyad anyat
kalayituü prabhavatãti | evam evoktaü - sarvataþ pàõi-pàdaü tat
sarvato'kùi-÷iro-mukham  ity àdi | jagantãti | lãlà-parikareùu tat-tad-aïgaü
yathà-svam eva vyavaharatãti bhàvaþ | tatra ca tasya vigrahasya vailakùaõyam
eva hetur ity àha ànandeti ||32||

************************************************************** 
advaitam acyutam anàdim ananta-råpam
àdyaü puràõa-puruùaü nava-yauvanaü ca |
vedeùu durlabham adurlabham àtma-bhaktau
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||33||  // BrS_5.42 //
************************************************************** 

vailakùaõyam eva puùõàti advaitam iti tribhiþ | advaitaü pçthivyà mayam
advaito ràjetvad atulyam ity arthaþ | vismàpanaü svasya ca
tçtãya-sthasyoddhava-vàkyàt | acyutaü 

na cyavante hi yad bhaktàþ mahatyàü pralayàpadi |
ato'cyuto'khile loke sa ekaþ sarvago'vyayaþ || iti kà÷ã-kàõóa-vacanàt |

kaüso batàdyàkçtam ety anugrahaü
drakùye'ïghri-padmaü prahito'munà hareþ |
kçtàvatàrasya duratyayaü tamaþ
pårve'taran yan nakha-maõóala-tviùà ||

yad-arcitaü brahma-bhavàdibhiþ suraiþ ÷riyà ca ity àdi
da÷ama-sthàkråra-vàkyàn |

yà vai ÷riyàrcitam ajàdibhir àpta-kàmair
yoge÷varair api yad àtmani ràsa-goùñhyàm |
kçùõasya tad bhagavata÷ caraõàravindaü
nyastaü staneùu vijahuþ parirabhya tàpam || [BhP 10.47.62] iti
÷rãmad-uddhava-vàkyam |

dar÷ayàmàsa lokaü svaü gopànàü tamasaþ param [BhP 10.28.14] ity uktvà, 

nandàdayas tu taü dçùñvà 
paramànanda-nirvçtàþ  |
kçùõaü ca tatra cchandobhiþ 
ståyamànaü suvismitàþ  || [BhP 10.28.17] iti ÷rã-÷uka-vàkyàc ca |

anàdim ity àdi-trayaü yathaikàda÷a-sàïkhya-kathane, kàlo màyà-maye jãvaþ
[BhP 11.24.27] ity àdau mahà-pralaye sarvàva÷iùñatvena brahmopadi÷ya tadàpi
tasya draùñçtvaü svayaü bhagavàn svasminn àha --

eùa sàïkhya-vidhiþ proktaþ saü÷aya-granthi-bhedanaþ | 
pratilomànulomàbhyàü paràvara-dç÷à mayà || [BhP 11.24.29] iti | 

puràõa puruùaþ -- ekas tvam àtmà puruùaþ puràõaþ [BhP 10.14.20] iti
brahma-vàkyàt gåóhaþ puràõa-puruùo vana-citra-màlyaþ [BhP 7.15.58] iti
màthura-vàkyàc ca | 

tathàpi nava-yauvanaü -- puràpi navaþ puràõa iti nirukteþ | gopyas tapaþ kim
acaran yad amuùya råpam [BhP 10.44.14] ity àdau | anusavàbhinavaü iti
da÷amàt | yasyànanaü makara-kuõóalàdi nityotsavam [BhP 9.24.65] iti
navamàt | satyaü ÷aucam ity àdau saubhaga-kànty-àdãn pañhitvà,

ete cànye ca bhagavan nityà yatra mahà-guõàþ |
pràrthyà mahattvam icchadbhir na viyanti sma karhicit || [BhP 1.16.3] iti
prathamàt | 

bçhad-dhyànàdau tathà ÷ravaõàt -- gopa-ve÷am abhràbhaü taruõaü
kalpa-drumà÷ritam [GTU 1.8] iti tàpanã-÷rutau | tad-dhyàne taruõa-÷abdasya
nava-yauvana eva ÷obhà vidhànatvena tàtparyàt | 

vedeùu durlabhaü -- bhejur mukunda-padavãü ÷rutibhir vimçgyàm
[BhP 10.47.61] iti | adyàpi yat-pada-rajaþ ÷ruti-mçgyam eva [BhP 10.14.34] iti
ca ÷rã-da÷amàt | 

adurlabham àtma-bhaktau -- bhaktyàham ekayà gràhyaþ [BhP 11.14.11] ity
ekàda÷àt | pureha bhåman [BhP 10.14.5] ity àdi ÷rã-da÷amàc ca | 

yad và, nanu tasyàtulyatve kim iti svàrthaþ | kathaü vàtulyatvaü
nija-bhaktebhyaþ àtmano dehasyàpi pradànàt | kiü vàva÷iùyata ity àha
acyutam iti | nija-bhaktebhya àtma-pradànàdinàpi na vidyate cyutir yasya
sadaiva eka-rasam ity arthaþ | tarhi kiü nàràyaõaü stauùi tasyaivàcyutatvàd
anàde÷ ca nety àha anàdim iti na vidyate àdir yasya yasmàd và sarveùàü
parama-kàraõaü svayaü tu sva-prakà÷aü kàraõa-÷ånyam ity arthaþ | nanv
ekena kathaü sarveùàü paripàlanaü ghañate ity ata àha ananteti | anantaü
råpaü yasya | athavà prapa¤ca-gatatvena nàsty anto yasya | athavà anantasya
råpaü svaråpaü yasya | yasmàd evàü÷enànantàdãnàm utpattiþ | 

nanu nàràyaõàd evànantàdi pràkàñya-prasiddhir ity àha àdyaü yasya
vilàsa-råpo nàràyaõas tam | nanu j¤àtaü tasyaiva puruùàkhyànaü, nety àha
puràõeti yasya vilàsa-vapuþ puruùàkhyas taü nanv àyàtaü tasya vçddhatvam
ity àha nava-yauvanam iti kai÷oram ity arthaþ | ca-kàràt ya eva puràtanaþ |
sa eva ki÷ora-vayà ity anirvacanatvaü nityatvaü ca | nanu vedeùu nàràyaõa eva
gãyate ity àha | vedeùv iti vedais tattvaü j¤àyate cet teùu sulabham ity arthaþ |
bhaktiü vinà na j¤àyate ity àha adurlabham iti || 33 ||

************************************************************** 
panthàs tu koñi-÷ata-vatsara-sampragamyo
vàyor athàpi manaso muni-puïgavànàm |
so 'py asti yat-prapada-sãmny avicintya-tattve
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||34||  // BrS_5.43 //
************************************************************** 

panthàs tv iti prapada-sãmni caraõàravindayor agre | 

citraü bataid ekena vapuùà yugapat pçthak | 
gçheùu dvy-aùña-sàhasraü striya eka udàvahat || [BhP 10.69.2]

eko va÷ã sarvagaþ kçùõa ãóya
eko'pi san bahudhà yo'vabhàti | [GTU 1.19] iti gopàla-tàpanyàm |

tatra siddhàntam àha avicintya-tattve iti | àtme÷varo'tarkya-sahasra-÷aktiþ iti
tçtãyàt | 

acintyàþ khalu ye bhàvà na tàüs tarkena yojayet | 
prakçtibhyaþ paraü yac ca tad acintyasya lakùaõam || [Mbh 6.6.11] iti skàndàd
bhàratàc ca |

÷rutes tu ÷abda-målatvàt [Vs 2.1.27] iti brahma-såtràt | acintyo hi
maõi-mantra-mahauùadhãnàü prabhàvaþ iti bhàùya-yukte÷ ceti bhàvaþ || 34 ||

************************************************************** 
eko 'py asau racayituü jagad-aõóa-koñiü
yac-chaktir asti jagad-aõóa-cayà yad-antaþ |
aõóàntara-stha-paramàõu-cayàntara-stham-
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||35||  // BrS_5.44 //
************************************************************** 

acintya-÷aktim àha - eko'py asàv iti | 

tàvat sarve vatsa-pàlàþ pa÷yato'jasya tat-kùaõàt | 
vyadç÷yanta ghana-÷yàmàþ pãta-kau÷eya-vàsasaþ || [BhP 10.13.46]

ity àrabhya taiþ vatsa-pàlàdibhir
evànanta-brahmàõóa-sàmagrã-yuta-tat-tadhi-puruùàõàü tenàvirbhàvanàt |
jagad-aõóa-cayà iti na càntar na bahir yasya [BhP 10.9.13] ity àdeþ | aõor
aõãyàn mahato mahãyàn [øvetU 3.20] ity àdi ÷ruteþ | yo'sau sarveùu bhåteùu
àvi÷ya bhåtàni vidadhàti sa vo hi svàmã bhavati [GTU 2.22] | yo'sau
sarva-bhåtàtmà gopàlaþ [GTU 2.94] | eko devaþ sarva-bhåteùu gåóhaþ [GTU
2.96] ity àdi tàpanãbhyaþ ||35||

************************************************************** 
yad-bhàva-bhàvita-dhiyo manujàs tathaiva
sampràpya råpa-mahimàsana-yàna-bhåùàþ |
såktair yam eva nigama-prathitaiþ stuvanti
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||36||  // BrS_5.45 //
************************************************************** 

atha tasya sàdhaka-cayeùv api bhakteùu vadànyatvaü vadann ity eùu
kaimutyam àha yad-bhàveti | yathà samàna-guõa-÷ãla-vayo-vilàsa-ve÷ai÷ cety
àgama-rãtyà nitya-tat-saïginàü tat sàmyaü ÷råyate tathaiva sambhàvyety
arthaþ -

vaireõa yaü nçpatayaþ ÷i÷upàla-pauõóra-
÷àlvàdayo gati-vilàsa-vilokanàdyaiþ |
dhyàyanta àkçta-dhiyaþ ÷ayanàsanàdau
tat-sàmyam àpur anurakta-dhiyàü punaþ kim || [BhP 11.5.48] ity ekàda÷àt ||
36 ||

************************************************************** 
ànanda-cinmaya-rasa-pratibhàvitàbhis
tàbhir ya eva nija-råpatayà kalàbhiþ |
goloka eva nivasaty akhilàtma-bhåto
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||37||  // BrS_5.46 //
************************************************************** 

tat-preyasãnàü tu kiü vaktavyam, yataþ parama-÷rãõàü tàsàü sàhityenaiva
tasya tal-loke vàsa ity àha ànandeti | akhilànàü goloka-vàsinàü anyeùàm api
priya-vargànàü àtma-bhåtaþ parama-preùñhatayàtmavad avyabhicàry api
tàbhir eva saha nivasatãti tàsàm ati÷ayitvaü dar÷itam | atra hetuþ - kalàbhiþ
hlàdinã-÷akti-vçtti-råpàbhiþ | atràpi vai÷iùñyam àha - ànanda-cinmayo yo
rasaþ, parama-prema-maya ujvvala-nàmà, tena prati bhàvitàbhiþ | pårvaü
tàvat tàsàü tan-nàmnà rasena so'yaü bhàvito vàsito jàtaþ | tata÷ ca tena yàþ
pratibhàvità jàtàþ, tàbhiþ saha ity arthaþ | prati÷abdàl labhyate | yathà
praty-upakçtaþ sa ity ukteþ | tasya pràg-upakàritvam àyàti tadvat tatràpi
nija-råpatayà sva-dàratvenaiva na tu prakaña-lãlàvat
para-dàratva-vyavahàreõety arthaþ | parama-lakùmãõàü tàsàü
tat-para-dàratvàsambhavàd asya sva-dàratva-maya-rasasya
kautukàvaguõñhitatayà saumutkaõñhà poùaõàrthaü prakaña-lãlàyàü
màyayaiva tàdç÷atvaü vya¤jitam iti bhàvaþ | ya eva ity eva-kàreõa yat
pràpa¤cika-prakaña-lãlàyàü tàsu para-dàratà-vyavahàreõa nivasati so'yaü ya
eva tad-aprakaña-lãlàyàü tàsu para-dàratà vyavahàreõa nivasati so'yaü ya eva
tad-aprakaña-lãlàspade goloke nija-råpatà-vyavahàreõa nivasatãti vyajyate |
tathà ca vyàkhyàtaü gautamãya-tantre
tad-aprakaña-nitya-lãlà-÷ãlana-da÷àrõa-vyàkhyàne - aneka-janma-siddhànàm
ity àdau dar÷itam eva | goloka evety eva-kàreõa seyaü lãlà tu kvàpi nànyatra
vidyate iti prakà÷yate || 37 ||

************************************************************** 
premà¤jana-cchurita-bhakti-vilocanena
santaþ sadaiva hçdayeùu vilokayanti |
yaü ÷yàmasundaram acintya-guõa-svaråpaü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||38||  // BrS_5.47 //
************************************************************** 

yadyapi goloka eva nivasati tathàpi premà¤janeti | acintya-guõa-svaråpam api
premàkhyaü yad a¤jana-cchuritavad uccaiþ prakà÷amànaü
bhakti-råpa-vilocanaü tenety arthaþ | tena pratibimbavad dåràd apy uditaü
hçdaye manasy api pa÷yantãty arthaþ | bhaktir atra samàdhiþ | tad uktaü
÷rã-gãtàsu - ye bhajanti tu màü bhaktyà mayi te teùu càpy aham [Gãtà 9.29]
iti ||38||

************************************************************** 
ràmàdi-mårtiùu kalà-niyamena tiùñhan
nànàvatàram akarod bhuvaneùu kintu |
kçùõaþ svayaü samabhavat paramaþ pumàn yo
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||39||  // BrS_5.48 //
************************************************************** 

sa eva kadàcit prapa¤ce nijàü÷ena svayam avataratãty àha ràmàdãnti yaþ
kçùõàkhyaþ paramaþ pumàn kalà-niyamena tatra tatra niyatànàm eva
÷aktãnàü prakà÷ena ràmàdi-mårtiùu tiùñhan tat-tan-mårtãþ prakà÷ayan
nànàvatàram akarot | ya eva svayaü samabhavad avatatàra | taü lãlà-vi÷eùeõa
govindaü santam ahaü bhajàmãty arthaþ | tad uktaü ÷rã-da÷ame devaiþ --

matsyà÷va-kacchapa-nçsiüha-varàha-haüsa-
ràjanya-vipra-vibudheùu kçtàvatàraþ |
tvaü pàsi nas tri-bhuvanaü ca yathàdhune÷a
bhàraü bhuvo hara yadåttama vandanaü te || [BhP 10.2.40] iti || 39 ||

************************************************************** 
yasya prabhà prabhavato jagad-aõóa-koñi-
koñiùv a÷eùa-vasudhàdi vibhåti-bhinnam |
tad brahma niùkalam anantam a÷eùa-bhåtaü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||40||  // BrS_5.49 //
************************************************************** 

tad evaü tasya sarvàvatàritvena pårõatvam uktvà svaråpeõàpy àha yasyeti |
dvayor eka-råpatve'pi vi÷iùñatayàvirbhàvàt ÷rã-govindasya dharmi-råpatvam
avi÷iùñatayàvirbhàvàt brahmaõo dharma-råpatvaü tataþ pårvasya
maõóala-snànãyatvam iti bhàvaþ | tatra viùõu-puràõam api sampravadate
÷ubhà÷rayaþ sa-cittasya sarvagasya tathàtmanaþ [ViP 6.7.76] iti | vyàkhyàtaü
ca ÷rãdhara-svàmibhiþ - sarvagasyàtmanaþ ppara-brahmaõo apy à÷rayaþ
pratiùñhà | tad uktaü bhagavatà brahmaõo hi pratiùñhàham [Gãtà 14.27] iti | 

ataivaikàda÷e sva-vibhåti-gaõanàyàü tad api svayaü gaõitam --

pçthivã vàyur àkà÷a àpo jyotir ahaü mahàn |
vikàraþ puruùo 'vyaktaü rajaþ sattvaü tamaþ param || [BhP 11.16.37] iti |

ñãkà càtra - paraü brahma ca ity eùà | ÷rã-matsya-devenàpy aùñame
tathoktam - madãyaü mahimànaü ca paraü brahmeti ÷abditam [BhP 8.24.38] |
ataiva ÷rã-yàmunàcàrya-caraõair api -

yad-aõóàntara-gocaraü ca yad
da÷ottaràõy àvaraõàni yàni ca |
guõàþ pradhànaü puruùaþ paraü padaü
paràtparaü brahma ca te vibhåtayaþ || [Stotra-ratnam 14] iti |

ataivàha dhruva÷ caturthe -

yà nirvçtis tanu-bhçtàü tava pàda-padma-
dhyànàd bhavaj-jana-kathà-÷ravaõena và syàt |
sà brahmaõi sva-mahimany api nàtha mà bhåt
kiü tv antakàsi-lulitàt patatàü vimànàt || [BhP 4.9.10] 

ataivàtmàràmàõàm api tad guõenàkarùaþ ÷råyate | 

àtmàràmà÷ ca munayo nirgranthà apy urukrame |
kurvanty ahaitukãü bhaktim itthambhåto guõo hariþ || [BhP 1.7.11] iti |

atra vi÷eùa-jij¤àsà cet ÷rã-bhàgavata-sandarbho dç÷yatàm ity alam
ativistareõa || 40 ||

************************************************************** 
màyà hi yasya jagad-aõóa-÷atàni såte
traiguõya-tad-viùaya-veda-vitàyamànà |
sattvàvalambi-para-sattvaü vi÷uddha-sattvam-
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||41||  // BrS_5.50 //
************************************************************** 

tad evaü tasya svaråpa-gata-màhàtmyaü dar÷ayitvà jagad-gata-màhàtmyaü
dar÷ayati dvàbhyàm | tatra bahiraïga-÷akti-màyàcintya-kàrya-gatam àha
màyà hãti | màyayà hi tasya spar÷o nàstãty àha sattveti | sattvasya
rajas-tamo-mi÷rasyà÷rayi yat paraü tad ami÷raü ÷uddhaü sattvaü tasmàd api
vi÷uddhaü cic-chakti-vçtti-råpaü sattvaü yasya tam | tathoktaü
÷rã-viùõu-puràõe -

sattvàdayo na santã÷e yatra ca pràkçtà guõàþ |
sa ÷uddhaþ sarva-÷uddhebhyaþ pumàn àdyaþ prasãdatu ||
hlàdinã sandhinã saüvit tvayy ekà guõa-saü÷raye |
hlàda-tàpa-karã mi÷rà tvayi no guõa-varjite || [ViP 1.9.44-45] iti |

vi÷eùataþ ÷rã-bhàgavata-sandarbhe tad idam api vivçtam asti || 41 ||

************************************************************** 
ànanda-cinmaya-rasàtmatayà manaþsu
yaþ pràõinàü pratiphalan smaratàm upetya |
lãlàyitena bhuvanàni jayaty ajasram-
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||42||  // BrS_5.51 //
************************************************************** 

atha tan-maya-mohanatvam àha ànandeti | ànanda-cin-mayasya ujjvalàkhyaþ
prema-rasaþ | tad-àtmatayà tad-àliïgitatayà pràõinàü manaþsu
pratiphalan-sarva-mohana-svàü÷a-cchurita-paramàõu-pratibimbatayàki¤cid
udayann api smaratàm upetyety àdi yojyam | yad uktaü ràsa-pa¤càdhyàyyàü
- sàkùàn manmatha-manmathaþ [BhP 10.32.2] iti, cakùuùa÷ cakùuþ [KenaU
1.2] itivat | tad evaü tat-kàraõatve'pi smaràve÷asya duùñatvaü
jagad-àve÷avat ||42||

************************************************************** 
goloka-nàmni nija-dhàmni tale ca tasya
devi mahe÷a-hari-dhàmasu teùu teùu |
te te prabhàva-nicayà vihità÷ ca yena
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||43||  // BrS_5.52 //
************************************************************** 

tad idaü prapa¤ca-gataü màhàtmyam uktvà nija-dhàma-gata-màhàtmyam
àha goloketi | devã-mahe÷ety-àdi-gaõanaü vyutkrameõa j¤eyam |
devy-àdãnàü yathottara-mårdhàrdha-prabhavatvàt tal-lokànàm
årdhvordhva-bhàvitvam iti | golokasya sarvordhva-gàmitvaü vyàpakatvaü ca
vyavasthàpitam asti | bhuvi prakà÷amànasya vçndàvanasya tu tenàbhedaþ
pårvatra dar÷itaþ | 

sa tu lokas tvayà kçùõa sãdamànaþ kçtàtmanà |
dhçto dhçtimatà vãra nighantopdadravàn gavàm || [HV 62.33] iti |

ity anenàbhedenaiva hi goloka eva nivasatãty eva-kàraþ saüghañate | yato
bhuvi prakà÷amàne'smin vçndàvane'pi tasya nitya-vihàritvaü ÷råyate | yathà
àdi-vàràhe -

vçndàvanaü dvàda÷amaü vçndayà parirakùitam |
hariõàdhiùñhitaü tac ca brahma-rudràdi-sevitam ||

tatra ca vi÷eùataþ -
kçùõa-krãóà-setu-bandhaü mahàpàtaka-nà÷anam |
valabhãü tatra krãóàrthaü kçtvà devo gadàdharaþ ||
gopakaiþ sahitas tatra kùaõam ekaü dine dine |
tatraiva ramaõàrthaü hi nitya-kàlaü sa gacchati || iti |

ataiva gautamãye ÷rã-nàrada uvàca --

kim idaü dvàda÷àbhikhyaü vçndàraõyaü vi÷àmpate |
÷rotum icchàmi bhagavan yadi yogo'smi me vada ||

÷rã-kçùõa uvàca --
idaü vçndàvanaü ramyaü mama dhàmaiva kevalam |
atra ye pa÷avaþ pakùi-vçkùà kãñà naràmaràþ |
ye vasanti mamàdhiùõye mçtà yànti mamàlayam ||
atra yà gopa-kanyà÷ ca nivasanti mamàlaye |  
yoginyas tà mayà nityaü mama sevà-paràyaõàþ ||
pa¤ca-yojanam evàsti vanaü me deha-råpakam |  
kàlindãyaü suùumnàkhyà paramàmçta-vàhinã ||
atra devà÷ ca bhåtàni vartante såkùma-råpataþ |  
sarva-deva-maya÷ càhaü na tyajàmi vanaü kvacit ||
àvirbhàvas tirobhàvo bhaven me 'tra yuge yuge |  
tejo-mayam idaü ramyam adç÷yaü carma-cakùuùà || iti  

etad-råpam evà÷ritya vàràhàdau te nitya-kadambàdayo varõitàþ | tasmàd
adç÷yamànasyaiva vçndàvanasya asmad-adç÷ya tàdç÷a-prakà÷a-vi÷eùa eva
goloka iti labdham | yadà càsmad-dç÷yamàne prakà÷e sa-parikaraþ ÷rã-kçùõa
àvirbhavati tadaiva tasyàvatàra ucyate | tadaiva ca rasa-vi÷eùa-poùàya
saüyoga-virahaþ, punaþ saüyogàdimaya-vicitra-lãlà-pàradàryàdi-vyavahàra÷
ca gamyate | yadà tu yathàtra yathà vànyatra
tantra-yàmala-saühità-pa¤caràtràdiùu tathà dig-dar÷anena vi÷eùà j¤eyàþ |
tathà ca da÷ame jayati jananivàso devakã janma-vàdaþ [BhP 10.90.48] ity àdi |
tathà ca pàdme nirvàõa-khaõóe ÷rã-bhagavad-vyàsa-vàkye - 

pa÷ya tvaü dar÷ayiùyàmi svaråpaü veda-gopitam |
tato'pa÷yam ahaü bhåpa bàlaü kàlàmbuda-prabham ||
gopa-kanyàvçtaü gopaü hasantaü gopa-bàlakaiþ || iti |

anena atra yà gopa-kanyà÷ ceti pårvoktena ca
anàlabdha-strã-dharma-vayaskatàdi-bodhakena kanyà-padena tàsàm
anyàdç÷atvaü niràkriyate | tathà ca gautamãye caturthàdhyàye - atha
vçndàvanaü dhyàyet ity àrabhya tad-dhyànaü -

svargàd iva paribhraùña kanyakà-÷ata-maõóitam |
gopa-vatsa-gaõàkãrõaü vçkùa-ùaõóai÷ ca maõóitam ||
gopa-kanyà-sahasrais tu padma-patràyatekùaõaiþ |
arcitaü bhàva-kusumais trailokyaika-guruü param || ity àdi |

tad-dar÷anàdikàrã ca dar÷itas tatraiva sad-àcàra-prasaïge -

ahar-ni÷aü japen mantraü mantrã niyata-mànasaþ |
sa pa÷yati na sandeho gopa-ve÷a-dharaü harim || iti |

ataiva tàpanyàü brahma-vàkyam - tad u hovàca brahmaõo'sàv anavarataü me
dhyàtaþ stutaþ | paràrdhànte so'budhyata | gopave÷o me puruùaþ purastàd
àvirbabhåva || iti tasmàt kùãroda-÷àyy àdy-avatàratayà tasya yat kathanaü tat
tu tad-aü÷ànàü tatra prave÷àpekùayà alam ativistareõa ÷rã-kçùõa-sandarbhe
dar÷ita-careõa || 43 ||

************************************************************** 
sçùñi-sthiti-pralaya-sàdhana-÷aktir ekà
chàyeva yasya bhuvanàni bibharti durgà |
icchànuråpam api yasya ca ceùñate sà
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||44||  // BrS_5.53 //
************************************************************** 

atha prastutam anusaràmaþ | pårvaü devã-mahe÷a-hari-dhàmnàm
uparicara-dhàmatvaü tasya caritaü, samprati tu tat-tad-à÷rayatvàd eva yogyam
iti dar÷ayati sçùñãti pa¤cabhiþ | yathoktaü ÷rutibhiþ | tvam akaraõaþ svaràó
akhila-kàraka-÷akti-dharas tava balim udvahanti samadantyajayà nimiùà iti ||
44 || 

************************************************************** 
kùãraü yathà dadhi vikàra-vi÷eùa-yogàt
sa¤jàyate na hi tataþ pçthag asti hetoþ |
yaþ ÷ambhutàm api tathà samupaiti kàryàd
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||45||  // BrS_5.54 //
************************************************************** 

atha krama-pràptaü mahe÷aü niråpayati kùãram iti |
kàrya-kàraõa-bhàva-màtràü÷e dçùñànto'yaü dàrùñàntika-kàraõasya
nirvikàratvàt cintàmaõy-àdivat acintya-÷aktyaiva tad-àdi-kàryatayàpi
sthitatvàt | ÷ruti÷ ca eko nàràyaõa evàgra àsãt, na brahmà na ca ÷aïkaraþ,
sa munir bhåtvà samacintayat | tata evaite vyajàyanta vi÷vo hiraõyagarbho'gnir
varuõa-rudrendràþ iti tathà sa brahmaõà sçjati rudreõa nà÷ayati |
so'nutpatti-laya eva hariþ | kàraõa-råpaþ paraþ paramànandaþ | iti |
÷ambhor api kàryatvaü guõa-saüvalanàt | yathoktaü ÷rã-da÷ame -

harir hi nirguõaþ sàkùàt puruùaþ prakçteþ paraþ
sa sarva-dçg upadraùñà taü bhajan nirguõo bhavet || [BhP 10.88.5] iti |

etad evoktaü - vikàra-vi÷eùa-yogàd iti | kutracid abhedoktir yà dç÷yate tàm
api samàdadhàti tato hetoþ pçthaktvaü nàstãti | yathoktam çg-veda-÷irasi -
atha nityo deva eko nàràyaõaþ | brahmà nàràyaõaþ | ÷iva÷ ca nàràyaõaþ |
÷akra÷ ca nàràyaõaþ | dvàda÷àdityà÷ ca nàràyaõaþ | vàsavo nàràyaõaþ |
a÷vinã nàràyaõaþ | sarve çùayo nàràyaõaþ | kàla÷ ca nàràyaõaþ | di÷a÷ ca
nàràyaõaþ | adha÷ ca nàràyaõaþ | årdhva÷ ca nàràyaõaþ | antar bahi÷ ca
nàràyaõaþ | nàràyaõa evedaü sarvaü jàtaü jagatyàü jagad ity àdi | dvitãye
brahmaõà tv evam uktaü -

sçjàmi tan-niyukto 'haü haro harati tad-va÷aþ |
vi÷vaü puruùa-råpeõa paripàti tri-÷akti-dhçk || [BhP 2.6.33] iti ||45||


************************************************************** 
dãpàrcir eva hi da÷àntaram abhyupetya
dãpàyate vivçta-hetu-samàna-dharmà |
yas tàdçg eva hi ca viùõutayà vibhàti
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||46||  // BrS_5.55 //
************************************************************** 

atha krama-pràptaü hari-svaråpam ekaü niråpayan
guõàvatàra-mahe÷a-prasaïgàd guõàvatàraü viùõuü niråpayati dãpàrcir iti |
tàdçktve hetuþ | vivçta-heta-samàna-dharmeti | yadyaî ÷rã-govindàü÷àü÷aþ
kàraõàrõava-÷àyã tasya garbhodaka-÷àyã, tasya càvatàro'yaü viùõur iti
labhyate tathàpi mahà-dãpàt
krama-paramparayàtisåkùma-nirmala-dãpasyoditasya | jyoti-råpatvàü÷e yathà
tena saha sàmyam | tathà govindena viùõur gamyate | ÷ambhos tu
tamo'dhiùñhànatvàt kajjvala-maya-såkùma-dãpa-÷ikhà-sthànãyasya na tathà
sàmyam iti bodhanàya tad ittham ucyate | mahà-viùõor api kalà-vi÷eùatvena
dar÷ayiùyamàõatvàt ||46||

************************************************************** 
yaþ kàraõàrõava-jale bhajati sma yoga-
nidràm ananta-jagad-aõóa-sa-roma-kåpaþ |
àdhàra-÷aktim avalambya paràü sva-mårtiü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||47||  // BrS_5.56 //
************************************************************** 

atha kàraõàrõava-÷àyinaü niråpayati | ananta-jagad-aõóaiþ saha roma-kåpà
yasya saþ | saha-÷abdasya pårva-nipàtàbhàvaþ, àrùaþ | àdhàra-÷akti-mayãü
paràü sva-mårtiü, ÷eùàkhyàm ||47||

************************************************************** 
yasyaika-ni÷vasita-kàlam athàvalambya
jãvanti loma-vilajà jagad-aõóa-nàthàþ |
viùõur mahàn sa iha yasya kalà-vi÷eùo
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||48||  // BrS_5.57 //
************************************************************** 

tatra sarva-brahmàõóa-pàlako yas tavàvatàratayà
mahà-brahmàdi-sahacaratvena tad-atibhinnatvena ca mahà-viùõur dar÷itaþ |
atra ca tam apy evaü tat-salakùaõatayà varõayati | tat-taj-jagad-aõóa-nàthà
viùõv-àdayaþ jãvanti tat-tad-adhikàritayà jagati prakañaü tiùñhanti ||48||

************************************************************** 
bhàsvàn yathà÷ma-÷akaleùu nijeùu tejaþ
svãyam kiyat prakañayaty api tadvad atra |
brahmà ya eùa jagad-aõóa-vidhàna-kartà
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||49||  // BrS_5.58 //
************************************************************** 

tad evaü devy-àdãnàü tad-à÷rayakatvaü dar÷ayitvà prasaïga-saïgatyà
brahmaõa÷ ca dar÷ayan atãva-bhinnatayà jãvatvam eva spaùñayati bhàsvàn
iti | bhàsvàn såryo, yathà nijeùu nitya-svãyatvena vikhyàteùu a÷ma-sakaleùu
sårya-kàntàkhyeùu svãyaü ki¤cit tejaþ prakañayati | api-÷abdàt tena
tad-upàdhikàü÷ena dàhàdi-kàryaü svayam eva karoti | tathà ya eva
jãva-vi÷eùa-ki¤cit-tejaþ prakañayati | tena tad-upàdhikàü÷ena svayam eva
brahmà san jagad-aõóe brahmàõóe vidhàna-kartà vyaùñi-sçùñi-kartà
bhavatãty arthaþ | yad và mahà-brahmaivàyaü varõyate | tad-upalakùito
mahà-÷iva÷ ca j¤eyaþ | tata÷ ca jagad-aõóànàü vidhàna-kartçtvaü ca yuktam
eva | yadyapi durgàkhyà màyà kàraõàrõava-÷àyina eva karmakarã | yadyapi
ca brahma-viùõv-àdyà garbhodaka-÷àyina evàvatàràs tathàpi tasya
sarvà÷rayatayà te'pi tad-à÷ritatayà gaõitàþ | evam uttaratràpi ||49||

************************************************************** 
yat-pàda-pallava-yugaü vinidhàya kumbha-
dvandve praõàma-samaye sa gaõàdhiràjaþ |
vighnàn vihantum alam asya jagat-trayasya
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||50||  // BrS_5.59 //
************************************************************** 

atha sarve sarva-vighna-nivàraõàrthaü prathamaü gaõapatiü stuvantãti tasyaiva
stuti-yogyatety à÷aïkayà pratyàcaùñe yat-pàdeti | kaimutyena tad evaü
dçóhãkçtaü ÷rã-kapila-devena -- yat-pàda-niþsçta-sarit-pravarodakena tãrthena
mårdhny adhikçtena ÷ivaþ ÷ivo 'bhåt [BhP 3.28.22] iti || 50 ||

************************************************************** 
agnir mahi gaganam ambu marud di÷a÷ ca
kàlas tathàtma-manasãti jagat-trayàõi |
yasmàd bhavanti vibhavanti vi÷anti yaü ca
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||51||  // BrS_5.60 //
************************************************************** 

tac ca yuktam ity àha agnir mahãti | sarvaü spaùñam ||51||

************************************************************** 
yac-cakùur eùa savità sakala-grahàõàü
ràjà samasta-sura-mårtir a÷eùa-tejàþ |
yasyàj¤ayà bhramati sambhçta-kàla-cakro
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||52||  // BrS_5.61 //
************************************************************** 

kecit sa-vitàraü sarve÷varaü vadanti yathàha yac-cakùur iti ya eva cakùuþ
prakà÷ako yasya saþ | 

yad àditya-gataü tejo jagad bhàsayate'khilam | 
yac candramasi yac càgnau tat tejo viddhi màmakam || iti gãtàbhyaþ |

bhãùàsmàd vàtaþ pavate bhãùodeti såryaþ || ity àdi ÷ruteþ | viràó-råpasyaiva
savitç-cakùuùñvàc ca || 52 ||

************************************************************** 
dharmo 'tha pàpa-nicayaþ ÷rutayas tapàüsi
brahmàdi-kãña-patagàvadhaya÷ ca jãvàþ |
yad-datta-màtra-vibhava-prakaña-prabhàvà
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||53||  // BrS_5.62 //
************************************************************** 

kiü bahunà, dharma iti | ahaü sarvasya prabhavo mattaþ sarvaü pravartate
[Gãtà 10.8] iti ÷rã-gãtàbhyaþ || 53 ||

************************************************************** 
yas tv indragopam athavendram aho sva-karma-
bandhànuråpa-phala-bhàjanam àtanoti |
karmàõi nirdahati kintu ca bhakti-bhàjàü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||54||  // BrS_5.63 //
************************************************************** 

ataiva sarve÷varas tu parjanyavad draùñavyaþ iti nyàyena
karmànuråpa-phala-dàtçtvena sàmye'pi bhakte tu pakùapàta-vi÷eùaü karotãty
àha yas tv indreti | 

samo'haü sarva-bhåteùu na me dveùo'sti na priyaþ | 
ye bhajanti tu màü bhaktyà mayi te teùu càpy aham || [Gãtà 9.29] iti |

ananyà÷ cintayanto màü ye janàþ paryupàsate |
teùàü nityàbhiyuktànàü yoga-kùemaü vahàmy aham || [Gãtà 9.22] iti ca
÷rã-gãtàbhyaþ || 54 ||

************************************************************** 
yaü krodha-kàma-sahaja-praõayàdi-bhãti-
vàtsalya-moha-guru-gaurava-sevya-bhàvaiþ |
sa¤cintya tasya sadç÷ãü tanum àpur ete
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||55||  // BrS_5.64 //
************************************************************** 

ya eva ca vairbhyo'py anya-durlabha-phalaü dadàti kim uta
sva-viùayaka-kàmàdinà niùkàma-÷reùñhebhyaþ | tataþ ko vànyo bhajanãya
iti bhajàmãty anta-prakaraõam upasaüharati yaü krodheti | sahaja-praõayaü
sakhyam | vàtsalya-pitràdy-ucita-bhàvaþ | mohaþ
sarva-vismaraõa-maya-bhàvaþ | para-brahmatayàsphårtiþ | guru-gauravaü
svasmin pitçtvàdi-bhàvanàmayam | sevyo'yaü memeti bhàvanà dàsyam ity
arthaþ | tasya sadç÷ãü krodhàve÷ino'pràkçta-màtràü÷ena, tu tat tad bhàvanà
yogya-råpa-guõàü÷a-làbha-tàratamyena tulyam ity arthaþ | adçùñànyatamaü
loke ÷ãlaudàrya-guõaiþ samam iti ÷rã-vàsudeva-vàkyasya |
jagad-vyàpàra-varjam [Vs. 4.4.17] iti brahma-såtrasya, prayojyamàne mayi tàü
÷uddhàü bhàgavatãü tanum iti ÷rã-nàrada-vàkyasya ca dçùñyà sarvathà
tat-sadç÷atve virodhàt | vaireõa yaü nçpatayaþ ity àdau anurakta-dhiyàm
punaþ kim ity anurakta-dhãùu suùñhv iti | anena
goloka-stha-prapa¤càvatãrõayor ekatvam eva dar÷itam | tad uktaü -
nandàdayas tu taü dçùñvà ity àdi || 55 ||

************************************************************** 
÷riyaþ kàntàþ kàntaþ parama-puruùaþ kalpa-taravo
drumà bhåmi÷ cintàmaõi-gaõa-mayi toyam amçtam |
kathà gànaü nàñyaü gamanam api vaü÷ã priya-sakhi
cid-ànandaü jyotiþ param api tad àsvàdyam api ca ||  // BrS_5.65 //
sa yatra kùãràbdhiþ sravati surabhãbhya÷ ca su-mahàn
nimeùàrdhàkhyo và vrajati na hi yatràpi samayaþ |
bhaje ÷vetadvãpaü tam aham iha golokam iti yaü
vidantas te santaþ kùiti-virala-càràþ katipaye ||56||  // BrS_5.66 //
************************************************************** 

tad evaü nijeùña-devaü bhajanãyatvena stutvà tena vi÷iùñaü tal lokaü tathà
stauti ÷riyaþ kàntà iti yugmakena | ÷riyaþ ÷rã-vraja-sundarã råpàs tàsàm eva
mantre dhyàne ca sarvatra prasiddheþ | tàsàm anantànàm apy eka eva kàntaþ
iti parama-nàràyaõàdibhyo'pi tasya tat-tal-lokebhyo'pi tadãya-lokasya càsya
màhàtmyaü dar÷itam | kalpa-taravo drumàþ iti teùàü sarveùàm eva
sarva-pradatvàt tvàt tathaiva prathitam | 

bhåmir ity àdikaü ca tadvad bhåmir api sarva-spçhàü dadàti kim uta
kaustubhàdi | toyam apy amçtam iva svàdu kim utàmçtam ity àdi | vaü÷ã
priya-sakhãva sarvataþ ÷rã-kçùõasya sukha-sthiti-÷ràvakatvena j¤eyam |
cid-ànanda-lakùaõaü vastv eva jyoti÷ candra-såryàdi-råpam |
samànodita-candràrkam iti vçndàvana-vi÷eùaõaü gautamãya-tantra-dvaye | tac
ca nitya-pårõa-candratvàt tathà tad eva param api tat tat prakà÷yam apãty
arthaþ | 

tathà tad eva teùàm àsvàdyaü bhogyam api ca cic-chaktimayatvàd iti bhàvaþ |
dar÷ayàmàsa lokaü svaü gopànàü tamasaþ param [BhP 10.28.14] iti
÷rã-da÷amàt | haya÷ãrùa-pa¤caràtre ca vaikuõñhastha-tattva-niråpaõe --

dravya-tattvaü ÷çõu brahman pravakùyàmi samàsataþ |
sarva-bhoga-pradà yatra pàdapàþ kalpa-pàdapàþ ||
gandha-råpaü svàdu-råpaü dravyaü puùpàdikaü ca yat |
heyàü÷ànàm abhàvàc ca rasa-råpaü bhavec ca tat ||
tvag-bãjaü caiva heyàü÷aü kañhinàü÷aü ca yad bhavet |
sarvaü tad bhautikaü viddhi nahi bhåtamayaü hi tat |
rasavad bhautikaü dravyam atra syàd rasa-råpakam || iti |

surabhãbhya÷ ca saratãti tvadãya-vaü÷ã-dhvany-àdy-àve÷àd iti bhàvaþ |
vrajati nahãti tad-àve÷ena te tad-vàsinaþ kàlam api na jànantãti bhàvaþ |
kàla-doùàs tatra na santãti và | na ca kàlaþ vikramaþ [BhP 2.9.10] iti dvitãyàt |
ataiva ÷vetaü ÷uddhaü dvãpaü anyàsaïga-rahitam | yathà -- sarasi padmaü
tiùñhati tathà-bhåmyàü hi tiùñhati [GTU 2.27] iti tàpanãbhyaþ | kùitãti | tad
uktaü yaü na vidmo vayaü sarve pçcchanto'pi pitàmaham [HV 62.29] iti || 56 ||

************************************************************** 
athovàca mahà-viùõur bhagavantaü prajàpatim |
brahman mahattva-vij¤àne prajà-sarge ca cen matiþ |
pa¤ca-÷lokãm imàü vidyàü vatsa dattàü nibodha me ||57||  // BrS_5.67 //
************************************************************** 

tad evaü tasya stutim uktvà ÷rã-bhagavat-prasàda-làbham àha atheti | sarvaü
spaùñam || 57 ||

************************************************************** 
prabuddhe j¤àna-bhaktibhyàm àtmany ànanda-cin-mayã |
udety anuttamà bhaktir bhagavat-prema-lakùaõà ||58||  // BrS_5.68 //
************************************************************** 

tatra prasàda-råpàü pa¤ca-÷lokãm àha prabuddha iti |
j¤àna-vij¤àna-sampanno bhaja màü bhakti-bhàvitaþ || [BhP 11.19.5] ity
ekàda÷àt || 58 ||

************************************************************** 
pramàõais tat-sad-àcàrais tad-abhyàsair nirantaram |
bodhayan àtmanàtmànaü bhaktim apy uttamàü labhet ||59||  // BrS_5.69 //
************************************************************** 

prema-lakùaõa-bhakteþ sàdhana-j¤àna-råpayoþ bhaktyoþ pràpty-upàyam àha
pramàõair iti | pramàõair bhagavac-chàstrais tat-sadàcàrais tadãyà ye santas
teùàm àcàrair anusñànais tad-abhyàsais teùàm eva paunaþpuõyena bàhulyena
àtmanà àtmànaü bodhayati svayam eva svaü bhagavad-à÷ritaþ
÷uddha-jãva-råpam anubhavati, tato'py uttamàü ÷uddhàü bhaktiü labhata iti |
tathà ca ÷ruti-stave -

sva-kçta-pureùv amãùv abahir-antara-saüvaraõaü
tava puruùaü vadanty akhila-÷akti-dhçto 'ü÷a-kçtam |
iti nç-gatiü vivicya kavayo nigamàvapanaü
bhavata upàsate 'ïghrim abhavaü bhuvi vi÷vasitàþ || [BhP 10.87.20] iti || 59 ||

************************************************************** 
yasyàþ ÷reyas-karaü nàsti yayà nirvçtim àpnuyàt |
yà sàdhayati màm eva bhaktiü tàm eva sàdhayet ||60||  // BrS_5.70 //
dharmàn anyàn parityajya màm ekaü bhaja vi÷vasan |
yàdç÷ã yàdç÷ã ÷raddhà siddhir bhavati tàdç÷ã ||  // BrS_5.71 //
kurvan nirantaraü karma loko 'yam anuvartate |
tenaiva karmaõà dhyàyan màü paràü bhaktim icchati ||61||  // BrS_5.72 //
************************************************************** 

punaþ ÷uddhàm eva sàdhana-bhaktiü draóhayann akàmair api tàm eva
kuryàd ity àha - dharmàn anyàn iti | tad uktaü - 

akàmaþ sarva-kàmo và mokùa-kàma udàra-dhãþ |
tãvreõa bhakti-yogena yajeta puruùaü param || [BhP 2.3.10] iti || 61 ||

************************************************************** 
ahaü hi vi÷vasya caràcarasya 
bãjaü pradhànaü prakçtiþ pumàü÷ ca |
mayàhitaü teja idaü bibharùi 
vidhe vidhehi tvam atho jaganti ||62||  // BrS_5.73 //
************************************************************** 

tasmàt tava sisçkùàpi phaliùyatãti sa-yuktikam àha - ahaü hãti | pradhànaü
÷reùñhaü bãjaü, pårõa-bhagavad-råpaü prakçtir avyaktaü, pumàn tad-draùñà,
kiü bahunà tavam api mayà àhitaü arpitaü teja idaü bibharùi, tasmàt tena
mat-tejasà jaganti sarvàõi sthàvara-jaïgamàni he vidhe hi kurv iti ||62||

iti ÷rã-brahma-saühitàyàü måla-såtràkhyasya pa¤camàdhyàyasya
÷rãla-÷rãpàda-÷rã-jãva-gosvàmi-kçtà dig-dar÷anã nàmnã ñãkà samàptà ||