Pa¤caviü÷atisàhasrikà Praj¤àpàramità I Based on the edition by Takayasu Kimura: - Pa¤caviü÷atisàhasrikà Praj¤àpàramità I-1, Tokyo: Sankibo Busshorin 2007. = PvsP1-1 - Pa¤caviü÷atisàhasrikà Praj¤àpàramità I-2, Tokyo: Sankibo Busshorin 2009. = PvsP1-2 Input by Klaus Wille, G”ttingen (April 2010) #<...># = BOLD for references to Kimura's edition %<...>% = ITALICS for restored passages ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Pa¤caviü÷atisàhasrikà Praj¤àpàramità evaü mayà ÷rutam ekasmin samaye bhagavàn ràjagçhe viharati sma gçdhrakåte parvate mahatà bhikùusaüghena sàrdhaü pa¤camàtrair bhikùusahasraiþ sarvair arhadbhiþ kùãõàsravair niþkle÷air va÷ãbhåtaiþ suvimuktacittaiþ suvimuktapraj¤air àjàneyair mahànàgaiþ kçtakçtyaiþ kçtakaraõãyair apahçtabhàrair anupràptasvakàrthaiþ parikùãõabhavasaüyojanaiþ samyagàj¤àsuvimuktacittaiþ sarvacetova÷iparamapàramitàpràptaiþ pa¤camàtrair bhikùunã÷atair upàsakair upàsikàbhi÷ ca sàrdhaü sarvair dçùñadharmair aparimàõai÷ ca bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasraiþ sàrdhaü sarvair dhàraõãpratilabdhaiþ ÷ånyatàvihàribhir ànimittagocaraiþ praõidhànàkalpitaiþ kùàntisamatàpratilabdhair asaïgadhàraõãpratilabdhair acyutàbhij¤air àdeyavacanair akåhakair alapakair apagataj¤àtralàbhacittair niràmiùadharmade÷akair gambhãradharmakùàntipàraïgatair vai÷àradyapràptair màrakarmasamatikràntaiþ karmàvaraõapratiprasrabdhair dharmapravicayavibhaktinirde÷aku÷alair asaükhyeyakalpapraõidhànasusamàrabdhaiþ smitamukhaiþ pårvàlàpibhir vigatabhçkuñãmukhair gàthàbhir gãtàlapanaku÷alair apagatalãnacittair anàcchedyapratibhànair anantaparùadabhibhavanavai÷àradyasamanvàgatair anantakalpakoñãniþsaraõaku÷alair màyàmarãcidakacandrasvapnaprati÷rutkàpratibhàsapratibimbanirmàõopamadharmàdhimuktaiþ sattvagaticaritasåkùmanànàdhimuktyavatàraku÷alair apratihatacittair adhimàtrakùàntisamanvàgatair yàthàtmyàvatàraõaku÷alaiþ sarvabuddhakùetrànantavyåhapraõidhànaprasthànaparigçhãtair asaükhyeyalokadhàtubuddhànusmçtisamàhitasatatasamitàbhimukhãbhåtair aparimitabuddhàdhyeùaõaku÷alair nànàdçùñyanu÷ayaparyavasthànakle÷apra÷amanaku÷alaiþ samàdhivikrãóita÷atasahasranirhàraku÷alaiþ. tadyathà bhadrapàlena ca bodhisattvena mahàsattvena ratnàkareõa ca sàrthavàhena ca naradattena ca varuõadattena ca ÷ubhaguptena ca (##) indradattena ca uttaramatinà ca vi÷eùamatinà ca vardhamànamatinà ca amoghadar÷inà ca susaüprasthitena ca suvikràntavikràmiõà ca nityodyuktena ca anikùiptadhåreõa ca såryagarbheõa ca anupamacintinà ca avalokite÷vareõa ca mahàsthàmapràptena ca ma¤ju÷riyà ca vajramatinà ca ratnamudràhastena ca nityotkùiptahastena ca maitreyeõa ca bodhisattvena mahàsattvena, evaü pramukhair anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasraiþ sàrdham. atha khalu bhagavàn svayam eva siühàsanaü praj¤apya nyaùãdat paryaïkaü baddhvà çjukàyaü praõidhàya abhimukhãü smçtim upasthàpya samàdhiràjaü nàma samàdhiü samàpadyate sma, yatra sarvasamàdhayo 'ntargamàn saügrahaü samavasaraõaü gacchanti. atha khalu bhagavàn smçtimàn saüprajànaüs tasmàt samàdher vyutthàya divyena cakùuùà sarvalokadhàtuü vyavalokya sarvakàyàt smitam akarot, tasyàdhastàt pàdatalayoþ sahasràbhyàü cakràbhyàü ùaùñiùaùñãra÷mikoñãniyuta÷atasahasràõi ni÷ceruþ, da÷abhyaþ pàdàïgulibhyaþ ùaùñiùaùñãra÷mikoñãniyuta÷atasahasràõi ni÷ceruþ, evaü ùaùñiùaùñir gulphàbhyàü ùaùñiùaùñir jaïghàbhyàü ùaùñiùaùñir jànumaõóalàbhyàm, evaü dvàbhyàm årubhyàü kañinàbhimaõóalàbhyàü dvàbhyàü pàr÷vàbhyàü hçdaya÷rãvatsàn mahàpuruùalakùaõàt, evaü ùaùñiùaùñir da÷abhyo hastàïgulibhyaþ ùaùñiùaùñir dvàbhyàü bàhubhyàü ùaùñiùaùñir dvàbhyàm aü÷àbhyàm, evaü grãvàyà÷ catvàriü÷adbhyo dantebhyo dvàbhyàü ghràõàbhyàü dvàbhyàü ÷rotràbhyàü dvàbhyàü cakùurbhyàü madhyàd årõàyà upariùñàd uùõãùàt ùaùñiùaùñãra÷mikoñãniyuta÷atasahasràõi ni÷ceruþ. yai ra÷mibhir ayaü trisàhasramahàsàhasro lokadhàtur avabhàsito 'bhåt parisphuñaþ, pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena mahatà ra÷myavabhàsena sphuñà avabhàsità÷ càbhåvan, evaü dakùiõasyàü di÷i pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm adhastàd upariùñàd di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena mahatà ra÷myavabhàsena sphuñà avabhàsità÷ càbhåvan, ye ca sattvàs tena mahatà ra÷myavabhàsena sphuñà avabhàsitàs te sarve niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. (##) atha khalu bhagavàn punar eva sarvaromakåpebhyaþ smitam akarot, ekaikata÷ ca romakåpàt ùaùñiùaùñãra÷mikoñãniyuta÷atasahasràõi ni÷ceruþ, yair ayaü trisàhasramahàsàhasro lokadhàtur avabhàsitaþ sphuño 'bhåt, tai÷ ca pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàþ sarvalokadhàtavo 'vabhàsenàvabhàsitàþ sphuñà÷ càbhåvan, evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm adhastàd upariùñàd di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavo 'vabhàsenàvabhàsitàþ sphuñà÷ càbhåvan, tena ca ra÷myavabhàsenaye sattvàþ spçùñàs te sarve niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu bhagavàn punar eva yà sà buddhànàü bhagavatàü prakçtiprabhà tayà prabhayà trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtum avabhàsayàmàsa, yàvat sarvàsu da÷asu dikùu ekaikasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tayà prabhayà avabhàsità abhåvan, ye ca sattvàs tayà prabhayà spçùñàs te sarve niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu bhagavàüs tasyàü velàyàü jihvendriyaü nirõàmayàmàsa, yenemaü trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtuü jihvendriyeõàcchàdayàmàsa, trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtuü jihvendriyeõa sphuritvà tasmàj jihvendriyàt smitam akarot, yato 'nekàni ra÷mikoñãniyuta÷atasahasràõi ni÷ceruþ, ra÷mimukhe caikaikasminn uttamamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàny utpannàny abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõàþ saüsthità÷ càbhåvan dharmaü de÷ayanto yad uta imàm eva ùañpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàm, te pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamavyativçttàsaükhyeùu lokadhàtuùu gatvà sattvànàü dharmaü de÷ayanti sma, evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhastàd årdhvaü digvidikùu, ekaikasyàü ca di÷i da÷asu dikùu gaïgànadãbàlukopameùu aparimàõeùu lokadhàtuùu gatvà sattvànàü dharmaü de÷ayanti sma, yad uta imàm eva ùañpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàm, ye ca sattvàs tàü dharmade÷anàü ÷mvanti te niyatà bhavanty anuttaràyàü samyaksaübodhau. (##) atha khalu bhagavàüs tasminn eva siühàsane niùaõõaþ siühavikrãóitaü nàma samàdhiü samàpede, tathàråpaü carddhyabhisaüskàram abhisaüskaroti sma yathàråpeõarddhyabhisaüskàreõàbhisaüskçtenàyaü trisàhasramahàsàhasro lokadhàtuþ ùaóvikàram akampata pràkampata saüpràkampata, acalat pràcalat saüpràcalat, avedhat pràvedhat saüpràvedhat, araõat pràraõat saüpràraõat, akùubhyat pràkùubhyat saüpràkùubhyat, agarjat pràgarjat saüpràgarjat, ante unnamati madhye avanamati, madhye unnamati ante avanamati, mçdukaþ snigdhaþ sarvasattvasukhajanano 'bhåt. atha khalu tena kùaõalavamuhårtena ye 'smiüs trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau nirayà và tiryagyonayo và yamalokà và te sarve samucchinnàþ ÷ånyà abhåvan, sarvàkùaõà÷ càstamità abhåvan, ye ca sattvàs tàbhyo narakatiryagyoniyamalokagatibhya÷ cyutàs te sarve tenaiva prãtipràmodhyena manuùyàõàü sabhàgatàyàm upapannà÷ càbhåvan, evaü càturmahàràjikànàü devànàü trayastriü÷ànàü yàmànàü tuùitànàü nirmàõaratãnàü paranirmitava÷avartinàü devànàü sabhàgatàyàm upapannà÷ càbhåvan. atha khalu te manuùyàs te ca devà bhagavata evànubhàvena pårvajanmàny anusmaranti sma, anusmçtya ca tenaiva prãtipràmodyena yena bhagavàüs tenopasaükràntàþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irobhir abhivandya bhagavantaü prà¤jalayo bhåtvà namasyanti sma, evaü pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàü vidikùårdhvam adhaþ samantàd da÷asu dikùv ekaikasmin digbhàge gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarve nirayàþ sarvàs tiryagyonayaþ sarve yamalokàþ samucchinnàþ ÷ånyà abhåvan, sarvàkùaõà÷ càstamità abhåvan, ye ca sattvàs tàbhyo nirayatiryagyoniyamalokagatibhya÷ cyutàs te sarve devamanuùyeùåpapadyante sma, te ca devamanuùyeùåpapannà bhagavata evànubhàvena pårvanivàsam (##) anusmaranti sma, anusmçtya ca tenaiva prãtipràmodyena svakasvakeùu buddhakùetreùu ye tatra buddhà bhagavanta utpannàs teùàm antikàn upasaükràntàþ, upasaükramya teùàü buddhànàü bhagavatàü pàdavandanàü kçtvà sarve prà¤jalayo bhåtvà bhagavato namasyanti sma. atha khalu ye 'smiüs trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau jàtyandhàþ sattvàs te cakùuùà råpàõi pa÷yanti sma, vadhiràþ sattvàþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷çõvanti sma, unmattàþ smçtiü pratilabhante sma, vikùiptacittà ekàgracittà bhavanti sma, jighatsitàþ pårõagàtrà bhavanti sma, tçùità vigatapipàsà bhavanti sma, rogaspçùñà vigatarogà bhavanti sma, hãnendriyàþ paripårõendriyà bhavanti sma, avirahitàku÷alakàyavàïmanaskarmàntàjãvà virahitàku÷alakàyavàïmanaskarmàntàjãvà÷ ca bhavanti sma, sarvasattvà÷ ca màtàpitçsamacittà bhavanti sma, bhràtçbhaginãsamacittà mitràmàtyaj¤àtisàlohitasamacittà da÷aku÷alakarmapathasevina÷ ca bhavanti sma, brahmacàriõaþ ÷ucayo niràmayagandhàþ sarvasattvà÷ ca sarvasukhasamarpità ãdç÷aü sukhaü pratilabhante sma tadyathàpi nàma tçtãyadhyànasamàpannasya bhikùoþ tasminn eva ca samaye evaüråpayà praj¤ayà te samanvàgatà bhavanti sma, yad anyabuddhakùetrasthà buddhà bhagavanta evam udànayanti sma. sàdhu damaþ asàdhu ÷amaþ sàdhu saüyamaþ sàdhu cãrõo brahmacaryàvàsaþ sàdhu pràõibhåteùv avihiüseti. atha khalu bhagavàüs tasminn eva siühàsane niùaõõaþ, imaü trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtum abhibhåya tiùñhati bhàsate tapati virocate sma, àbhayà varõena ÷riyà tejasà ca, pårvasyàü di÷i dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm adhastàd årdhvaü digvidikùu gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån abhibhåya tathàgatas tiùñhati bhàsate tapati virocate sma, àbhayà varnena ÷riyà tejasà ca, tadyathàpi nàma sumeruþ parvataràjaþ sarvaparvatàn abhibhåya tiùñhati bhàsate tapati virocate sma àbhayà varõena ÷riyà tejasà ca, evam eva bhagavàn (##) sarvalokadhàtån abhibhåya tiùñhati bhàsate tapati virocate sma, àbhayà varõena ÷riyà tejasà ca. atha khalu bhagavàn punar eva yàdçk trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau sattvànàm àtmabhàvas tat samànam àtmabhàvaü pràkçtam upadar÷ayàmàsa. atha khalu ye 'smiüs trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau ÷uddhàvàsakàyikà devàþ ÷ubhakçtsnà àbhàsvarà brahmakàyikà devàþ paranirmitava÷avartina÷ ca nirmàõarataya÷ ca tuùità÷ ca yàmà÷ ca tràyastriü÷à÷ ca càturmahàràjakàyikà÷ ca devàs te taü tathàgatasyàsecanakam àtmabhàvaü dçùñvà divyàþ puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãr gçhãtvà divyàni utpalakumudasaugandhikapuõóarãkapadmàni gçhãtvà divyàni ca ke÷aratamàlapatràõi gçhãtvà yena tathàgatasyàsecanaka àtmabhàvas tenopasaükràntàþ, ye ceha trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau manuùyàs te 'pi taü tathàgatasyàsecanakam àtmabhàvaü dçùñvà sthalajalajàni puùpàõi gçhãtvà yena tathàgatasyàsecanaka àtmabhàvas tenopasaükràntàþ. atha khalu te devàs te ca mànuùàs tàbhir divyàbhiþ puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhis tai÷ ca sthalajalajaiþ puùpais taü tathàgatakàyam avakiranti sma, abhyavakiranti sma. atha khalu yais taiþ puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãvarùaiþ sthalajalajai÷ ca puùpair bhagavàn avakãrõas tàni ca sarvàõi uparyantarãkùe bhagavato 'dhiùñhànena trisàhasramahàsàhasralokadhàtupramàõam ekaü kåñàgàraü saüsthitam abhåt, tata÷ ca kåñàgàràt tàni divyàni puùpapaññadàmàni lambante pralambante sma, tai÷ ca puùpadàmabhiþ paññadàmabhi÷ càyaü trisàhasramahàsàhasro lokadhàtur atãvà÷obhata, tena ca suvarõavarõena bhagavataþ prabhàvabhàsena da÷asu dikùu prasçtena ekaikasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ sphuñàvabhàsità÷ càbhåvan, asmiü÷ ca trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau sarveùu càturdvãpakeùu lokadhàtuùu teùàü devamanuùyàõàü (##) ca ekaikasyaitad abhåt, mama puratas tathàgato niùaõõo dharmaü de÷ayatãti. atha khalu bhagavàüs tasminn eva siühàsane niùaõõaþ punar eva smitam akarot, yena smitàvabhàsenàyaü trisàhasramahàsàhasro lokadhàtuþ sphuño 'bhåt, yàvad da÷asu dikùu gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, ye ceha trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau sattvàs te sarve pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ pa÷yanti sma sa÷ràvakasaüghàn, tasyàü ca pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu ye sattvàs te sarve imàü sahàlokadhàtuü pa÷yanti sma ÷àkyamuniü ca tathàgataü sàrdhaü bhikùusaüghena. evaü dakùiõasyàü di÷i pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm adha årdhvaü digbhàge gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ pa÷yanti sma sa÷ràvakasaüghàn, teùu ca gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu ye sattvàs te sarve imàü sahàlokadhàtuü pa÷yanti sma ÷àkyamuni¤ ca tathàgataü sàrdhaü bhikùusaüghena. atha khalu pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtå ratnàvatã nàma tatra ratnàkaro nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau samantara÷mir nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn ratnàkaras tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü ratnàkaram etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàyàsya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya ca tathàgatasyàsecanakàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte ratnàkaras tathàgataþ samantara÷miü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputretaþ pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån (##) atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu samantara÷mir bodhisattvo ratnàkaraü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramitàï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu ratnàkaras tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni samantara÷maye bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ ratnàkaro bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà ratnàkareõa tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu samantara÷mir bodhisattvo ratnàkarasya tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvamanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñiniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ pårvasyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgatas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca samantara÷mir bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: ratnàkaro bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà ratnàkareõa tathàgatena (##) nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena te pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàþ, teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàm, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tato ratnàvatyà lokadhàtoþ samantara÷minà bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalu dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtuþ sarva÷okàpagato nàma tatrà÷oka÷rãr nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau vigata÷oko nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn a÷oka÷rãs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgatam a÷oka÷riyam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàyàsya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya ca tathàgatasyàsecanakàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte a÷oka÷rãs tathàgato vigata÷okaü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputreta uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. (##) atha khalu vigata÷oko bodhisattvo '÷oka÷riyaü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramitàï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu a÷oka÷rãs tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni vigata÷okàya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, a÷oka÷rãr bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà a÷oka÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu vigata÷oko bodhisattvo '÷oka÷riyaþ tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ dakùiõasyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgatas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca vigata÷oko bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: a÷oka÷rãr bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà a÷oka÷riyà tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà (##) yena te dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti sma, yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàü, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvan anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tataþ sarva÷okàpagatàyà lokadhàtoþ vigata÷okena bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalu pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtur upa÷àntà nàma tatra ratnàrcir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau càritramatir nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn ratnàrcis tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü ratnàrciùam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàyàsya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya ca tathàgatasyàsecanakàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte ratnàrciþ tathàgataþ càritramatiü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputretaþ pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu càritramatir bodhisattvo ratnàrciùaü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca (##) ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramitàï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu ratnàrcis tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni càritramataye bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, ratnàrcir bhagavàn bhagavantam alpabàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà ratnàrciùà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu càritramatir bodhisattvo ratnàrciùas tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ pa÷cimàyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgatas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca càritramatir bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: ratnàrcir bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà ratnàrciùà tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà (##) yena te pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàm, yai÷ ca sattvaiþ sadharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvan anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tata upa÷àntàyà lokadhàto÷ càritramatiõà bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalv uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtur jayà nàma tatra jayendro nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau jayadatto nàma bodhisattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavठjayendras tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü jayendram etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàyàsya ca mahatàþ pçthivãcàlasyàsya ca tathàgatasyàsecanakàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte jayendras tathàgato jayadattaü bodhisattvaü mahàsattvam etad avocat: asti kulaputreto dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu jayadatto bodhisattvo jayendraü tathàgatam etad avocat: (##) gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramitàï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu jayendras tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni jayadattàya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, jayendro bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà jayendreõa tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu jayadatto bodhisattvo jayendrasya tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ uttarasyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yenàyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgatas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca jayadatto bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: jayendro bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà jayendreõa tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena te uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena (##) pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàü, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvan anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tato jayàyà lokadhàtoþ jayadattena bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalv uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtuþ samàdhyalaïkçtà nàma tatra samàdhihastyuttara÷rãr nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau vijayavikràmã nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn samàdhihastyuttara÷rãs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya bhagavantaü tathàgataü samàdhihastyuttara÷riyam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàya asya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya càsecanakasya tathàgatàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte bhagavàn samàdhihastyuttara÷rãs tathàgato vijayavikràmiõaü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputreto dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati, tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu vijayavikràmã bodhisattvaþ samàdhihastyuttara÷riyaü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàlokadhàtun (##) ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramiï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu samàdhihastyuttara÷rãs tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàõi vijayavikràmiõe bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmaiþ ÷àkyamunin tathàgatam abhyavakireþ, evaü ca vadeþ, samàdhihastyuttara÷rãr bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànetàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà samàdhihastyuttara÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha vijayavikràmã bodhisattvaþ samàdhihastyuttara÷riyas tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanibhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçta uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan manayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchatradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràntaþ upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca vijayavikràmã bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: samàdhisastyuttara÷rãr bhagavan bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratठca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà samàdhihastyuttara÷riyà tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena te uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopamà lokadhàtavas tena (##) pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan. teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàü yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvan anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tataþ samàdhyalaükçtàyà lokadhàtor vijayavikràmiõà bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalu pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtur bodhimaõóàlaükàrarucirà nàma tatra padmottara÷rãr nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau padmahasto nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn padmottara÷rãs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü padmottara÷riyam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàyàsya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya càsyàsecanakasya tathàgatàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte bhagavàn padmottara÷rãs tathàgataþ padmahastaü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputretaþ pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu padmahasto bodhisattvaþ padmottara÷riyaü tathàgatam (##) etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahà nàma lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramiï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu padmottara÷rã tathàgato nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni padmahastàya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, padmottara÷rã bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà padmotta÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu padmahasto bodhisattvaþ padmottara÷riyas tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi, anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ pårvadakùiõasyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekàntasthita÷ ca padmahasto bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: padmottara÷rã bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà padmottara÷riyà tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà (##) yena te pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàü, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tato bodhimaõóàlaükàrasuruciràyà lokadhàtoþ padmahastena bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalu dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtur vigatarajaþsa¤cayà nàma tatra såryamaõóalaprabhàsottama÷rãr nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau såryaprabhàso nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn såryamaõóalaprabhàsottama÷rãs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü såryamaõóalaprabhàsottama÷riyam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàyàsya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya càsecanakasya tathàgatàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte bhagavàn såryamaõóalaprabhàsottama÷rãs tathàgataþ såryaprabhàsaü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputreta uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. (##) atha khalu såryaprabhàso bodhisattvaþ såryamaõóalaprabhàsottama÷riyaü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca sàkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramiï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu såryamaõóalaprabhàsottama÷rãs tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni såryaprabhàsàya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, såryamaõóalaprabhàsottama÷rã bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà såryamaõóalaprabhàsottama÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu såryaprabhàso bodhisattvaþ såryamaõóalaprabhàsottama÷riyaþ tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçto dakùiõapa÷cimàyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgatas tenopasaükràmat, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekàntasthita÷ ca såryaprabhàso bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: såryamaõóalaprabhàsottama÷rã bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni (##) ca tena bhagavatà såryamaõóalaprabhàsottama÷riyà tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena te dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàü, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tato vigatarajaþsa¤cayàyà lokadhàtoþ såryaprabhàsena bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalu pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtur va÷ãbhåtà nàma tatraikacchattro nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau ratnottamo nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn ekacchattras tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgatam ekacchattram etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàya, asya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya càsecanakasya tathàgatàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte bhagavàn ekacchattras tathàgato ratnottamaü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputra itaþ pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir (##) nàma tathàgato 'rhan samyaksaübubddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu ratnottamo bodhisattva ekacchattraü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramitàï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu ekacchattras tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni ratnottamàya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, ekacchattro bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà ekacchattreõa tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu ratnottamo bodhisattva ekacchattrasya tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ pa÷cimottarasyàü di÷i teùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yeneyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca ratnottamo bodhisattvo (##) bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: ekacchattro bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà ekacchattreõa tathàgatena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni prahitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena te pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàþ teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàm, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvan anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te boadhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tato va÷ãbhåtàyà lokadhàto ratnottameõa bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalv adhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtuþ padmà nàma tatra padma÷rãr nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha tatra lokadhàtau padmottaro nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn padma÷rãs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü padma÷riyam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàya, (##) asya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya càsecanakasya tathàgatàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte bhagavàn padma÷rãs tathàgataþ padmottaraü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputreta upariùñà di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu padmottaro bodhisattvaþ padma÷riyaü tathàgatam etad avocat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramiï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu padma÷rãs tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni padmottaràya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vadeþ, padma÷rãr bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà padma÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha khalu padmottaro bodhisattvaþ padma÷riyas tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçtaþ adhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan (##) gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yenàyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekàntasthita÷ ca padmottaro bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamunim etad avocat: padma÷rãr bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà padma÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena te 'dhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàþ, teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàm, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tataþ padmàyà lokadhàtor padmottareõa bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalåpariùñàd di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya tebhyo yaþ sarvàvasàniko lokadhàtur nandà nàma tatra nanda÷rãr nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa imàm eva praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü dharmaü de÷ayati. atha khalu tatra lokadhàtau nandadatto nàma bodhisattvo mahàsattvas taü mahàntam avabhàsaü dçùñvà ta¤ ca mahàntaü pçthivãcàlaü ta¤ ca (##) bhagavato 'secanakam àtmabhàvaü dçùñvà yena bhagavàn nanda÷rãs tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràmad upasaükramya tasya bhagavataþ pàdàv abhivandya taü tathàgataü nanda÷riyam etad avocat: ko bhagavan hetuþ? kaþ pratyayo? 'sya mahato 'vabhàsasya loke pràdurbhàvàya, asya ca mahataþ pçthivãcàlasyàsya càsecanakasya tathàgatàtmabhàvasya saüdar÷anàya. evam ukte bhagavàn nanda÷rãs tathàgato nandadattaü bodhisattvam etad avocat: asti kulaputra ito 'dhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån atikramya sahà nàma lokadhàtus tatra ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tiùñhati dhriyate yàpayati, sa bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü saüprakà÷ayati tasyàyam ãdç÷o 'nubhàvaþ. atha khalu nandadatto bodhisattvo nanda÷riyaü tathàgatam etad avoacat: gamiùyàmy ahaü bhagavaüs tàü sahàü lokadhàtuü ta¤ ca ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya tàü÷ ca bodhisattvàn mahàsattvàn bhåyastvena kumàrabhåtàn dhàraõãpratilabdhàn samàdhinirhàraku÷alàn sarvasamàdhiva÷ipàramiï gatàn. sa bhagavàn àha: gaccha tvaü kulaputra yasyedànãü kàlaü manyase. atha khalu nanda÷rãs tathàgato nànàratnamayàni suvarõàvabhàsàni sahasrapatràõi padmàni nandadattàya bodhisattvàya pràdàt, etais tvaü kulaputra padmais taü ÷àkyamuniü tathàgatam abhyavakireþ, eva¤ ca vader, nanda÷rãr bhagavàn bhagavantam alpabàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà nanda÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena padmàni prahitàni bhagavata iti, saüprajànakàrã ca tvaü kulaputra tatra buddhakùetre bhåyàþ. tat kasya hetoþ? duràsadà hi te bodhisattvà ye tatra sahàyàü lokadhàtàv upapannàþ. atha nandadatto bodhisattvo nanda÷riyas tathàgatasya sakà÷àt tàni nànàratnamayàni padmàni gçhãtvà suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi anekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasrair gçhasthaiþ pravrajitai÷ ca dàrakair dàrikàbhi÷ ca sàrdhaü parivçtaþ puraskçta upariùñàd di÷i teùu (##) gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhàn bhagavataþ satkurvan gurukurvan mànayan påjayan puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchattradhvajapatàkàvaijayantãbhir yenàyaü sahàlokadhàtus tena saüpràptaþ, yena ca ÷àkyamunis tathàgato 'rhan samyaksaübuddhas tenopasaükràntaþ, upasaükramya bhagavataþ pàdau ÷irasàbhivandya ekànte 'tiùñhat, ekànte sthita÷ ca nandadatto bodhisattvo bhagavantaü ÷àkyamuniü tathàgatam etad avocat: nanda÷rãr bhagavàn bhagavantam alpàbàdhatàü paripçcchaty alpàtaïkatàü laghåtthànatàü yàtràü balaü sukhaspar÷avihàratàü ca paripçcchati, imàni ca tena bhagavatà nanda÷riyà tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena nànàratnamayàni suvarõanirbhàsàni sahasrapatràõi padmàni preùitàni bhagavataþ. atha khalu bhagavàn ÷àkyamunis tathàgatas tàni padmàni gçhãtvà yena ta upariùñàd di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavas tena pràkùipat, tai÷ ca padmais te lokadhàtavaþ sphuñà abhåvan, teùu ca padmeùu buddhavigrahà niùaõõakàs teùu ca buddhakùetreùu dharmaü de÷ayanti yad utemàm eva praj¤àpàramitàpratisaüyuktàü dharmade÷anàü, yai÷ ca sattvaiþ sa dharmaþ ÷rutas te niyatà abhåvann anuttaràyàü samyaksaübodhau. atha khalu te bodhisattvàs te ca gçhasthàs te ca pravrajitàs te ca dàrakàs tà÷ ca dàrikàs tato nandàyà lokadhàtor nandadattena bodhisattvena mahàsattvena sàrdham àgatàþ svakasvakaiþ ku÷alamålair bhagavantaü ÷àkyamuniü satkçtya gurukçtya saümànya saüpåjyaikànte nyaùãdan. atha khalu tena kùaõalavamuhårtena ayaü trisàhasramahàsàhasro lokadhàtuþ saptaratnamayaþ saüsthito 'bhåt puùpàbhikãrõaþ, avasaktapaññadàmakalàpaþ kalpavçkùair nànàlaïkàraphalàvanatàgraviñapaiþ puùpavçkùaiþ phalavçkùair gandhavçkùair màlyavçkùai÷ copa÷obhito 'bhåt, tadyathàpi nàma padmàvatã lokadhàtuþ samantakusumasya tathàgatasya buddhakùetraü yatra ma¤ju÷rãþ kumàrabhåtaþ prativasati susthitamati÷ ca bodhisattvaþ, anye ca mahojaskàmahojaskà bodhisattvàþ, (##) bhagavàü÷ càdràkùãt, sadevalokaü saünipatitaü samàrakaü sabrahmakaü sa÷ramaõabràhmaõikàü prajàü saünipatitàüs tàü÷ ca bodhisattvàn kumàrabhåtàn. iti nidànam tatra khalu bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram àmantrayàmàsa: sarvàkàraü ÷àriputra sarvadharmàn abhisaüboddhukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü yogaþ karaõãyaþ. iti samàsataþ saübodhikàmatàsahagata÷ cittotpàdaþ evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena sarvàkàraü sarvadharmàn abhisaüboddhukàmena praj¤àpàramitàyàü yogaþ karaõãyaþ? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: iha ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü sthitvàsthànayogena, dànapàramità paripårayitavyà aparityàgayogena deyadàyakapratigràhakànupalabdhitàm upàdàya, ÷ãlapàramità paripårayitavyà àpattyanàpattyanadhyàpattitàm upàdàya, kùàntipàramità paripårayitavyà akùobhaõatàm upàdàya, vãryapàramità paripårayitavyà kàyikacaitasikavãryàsraüsanatàm upàdàya, dhyànapàramità paripårayitavyà anàsvàdanatàm upàdàya, praj¤àpàramità paripårayitavyà praj¤àdauùpraj¤ànupalabdhitàm upàdàya. iti vyàsataþ saübodhikàmatàsahagata÷ cittotpàdaþ punar aparaü ÷àriputra da÷asu dikùu pratyekaü gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu ye sattvàs tàn sarvàn anupadhi÷eùanirvàõadhàtau parinirvàpayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti samàsataþ paràrthàlambana÷ cittotpàdaþ evaü matsariõaþ sattvàn dàne pratiùñhàpayitukàmena duþ÷ãlàn ÷ãle vyàpàdabahulàn kùàntau ku÷ãdàn vãrye vikùiptacittàn dhyàne duùpraj¤àn praj¤àsaüpadi pratiùñhàpayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. (##) iti vyàsataþ paràrthàlambana÷ cittotpàdaþ punar aparaü ÷àriputra sarvàkàraü sarvadharmàn abhisaüboddhukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü sthàtavyam. iti cchandasahagataþ pçthivyupamaþ evam iha ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü sthitvàsthànayogena dànapàramità paripårayitavyà deyadàyakapratigràhakànupalabdhitàm upàdàya, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità paripårayitavyà praj¤àdauùpraj¤ànupalabdhitàm upàdàya. ity à÷ayasahagataþ kalyàõasuvarõopamaþ evaü praj¤àpàramitàyàü ÷àriputra sthitvà bodhisattvena mahàsattvena catvàri smçtyupasthànàni paripårayitavyàni, catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni àryàùñàïgamàrgaþ paripårayitavyaþ, ÷ånyatàsamàdhir bhàvayitavyaþ, ànimittasamàdhir bhàvayitavyaþ, apraõihitasamàdhir bhàvayitavyaþ, evaü catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattayaþ, aùñau vimokùà navànupårvavihàrasamàpattayaþ navà÷ubhàþ saüj¤à bhàvayitavyàþ. katamà nava? yad uta àdhmàtakasaüj¤à vidhåtakasaüj¤à vipåyakasaüj¤à vilohitakasaüj¤à vinãlakasaüj¤à vikhàditakasaüj¤à vikùiptakasaüj¤à asthisaüj¤à vidagdhakasaüj¤à ca, àhàre pratikålasaüj¤à bhàvayitavyà, buddhànusmçtir bhàvayitavyà, dharmànusmçtir bhàvayitavyà, saüghànusmçtir bhàvayitavyà, ÷ãlànusmçtir bhàvayitavyà, tyàgànusmçtir bhàvayitavyà, devatànusmçtir bhàvayitavyà, ànàpànànusmçtir bhàvayitavyà, udvegànusmçtir bhàvayitavyà, maraõànusmçtir bhàvayitavyà, anityasaüj¤à bhàvayitavyà, duþkhasaüj¤à bhàvayitavyà, anàtmasaüj¤à bhàvayitavyà, a÷ucisaüj¤à bhàvayitavyà, maraõasaüj¤à bhàvayitavyà, sarvaloke 'nabhiratisaüj¤à bhàvayitavyà, sarvaloke 'vi÷vàsasaüj¤à bhàvayitavyà, parijayasaüj¤ànaü bhàvayitavyam, saüvçtisaüj¤ànaü bhàvayitavyam, yathàrutasaüj¤ànaü bhàvayitavyam, savitarkaþ savicàraþ samàdhir bhàvayitavyaþ, avitarko 'vicàramàtraþ (##) samàdhir bhàvayitavyaþ, avitarko 'vicàraþ samàdhir bhàvayitavyaþ, anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyaü bhàvayitavyam, àj¤endriyaü bhàvayitavyam, àj¤àtàvãndriyaü bhàvayitavyam, abhibhvàyatanaü bhàvayitavyam, kçtsnàyatanaü bhavaitavyam, sarvaj¤aj¤ànaü bhàvayitavyam, ÷amathavipa÷yane bhàvayitavye, tisro vidyà bhàvayitavyàþ. catasraþ pratisaüvido bhàvayitavyàþ, catvàri vai÷àradyàni bhàvayitavyàni, acyutàþ pa¤càbhij¤à bhàvayitavyàþ, ùañ pàramità bhàvayitavyàþ, sapta dhanàni bhàvayitavyàni, aùñau mahàpuruùavitarkà bhàvayitavyàþ, da÷a tathàgatabalàni bhàvayitavyàni, aùñàda÷àveõikà buddhadharmà bhàvayitavyàþ, mahàmaitrã bhàvayitavyà, mahàkaruõà bhàvayitavyà, mahàmudità bhàvayitavyà, mahopekùà bhàvayitavyà. ity adhyà÷ayasahagato navacandropamaþ sarvaj¤atàü j¤ànena dar÷anena càvalokyàtikramitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramità bhàvayitavyà, màrgaj¤atàü paripårayitukàmena sarvàkàraj¤atàm anupràptukàmena sarvasattvacittacaritaj¤ànàkàratàü paripårayitukàmena sarvavàsanànusaüdhikle÷ànutpàñayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü yogaþ karaõãyaþ. evaü bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, bodhisattvanyàmam avakramitukàmena ÷ràvakapratyekabuddhabhåmim atikramitukàmena, avinivartanãyabhåmau sthàtukàmena kumàrabhåmiü samatikramitukàmena, ùaó abhij¤àþ pràptukàmena sarvasattvacittacaritavispanditàni vij¤àtukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü j¤ànam abhibhavitukàmena dhàraõãsamàdhimukhaü pratilabdhukàmena. iti prayogasahagato jvalanopamaþ matsariõaþ sattvàn dàne pratiùñhàpayitukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhebhyo dànàni dãyamànàni ekenànumodanàsahagatena cittotpàdenàbhibhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti dànapàramitàsahagato mahànidhànopamaþ (##) duþ÷ãlàn ÷ãle pratiùñhàpayitukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü ÷ãlam ekenànumodanàsahagatena cittotpàdenàbhibhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti ÷ãlapàramitàsahagato ratnàkaropamaþ vyàpannacittàn kùàntau pratiùñhàpayitukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü kùàntim ekenànumodanàsahagatena cittotpàdenàbhibhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti kùàntisahagato mahàrõavopamaþ ku÷ãdàn vãrye pratiùñhàpayitukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü vãryam ekenànumodanàsahagatena cittotpàdenàbhibhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti vãryasahagato vajropamaþ vikùiptacittàn dhyàne pratiùñhàpayitukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü dhyànam ekenànumodanàsahagatena cittotpàdenàbhibhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti dhyànapàramitàsahagataþ parvatopamaþ duùpraj¤àn sattvàn praj¤àyàü pratiùñhàpayitukàmena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü praj¤àm ekenànumodanàsahagatena cittotpàdenàbhibhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti praj¤àsahagato mahàbhaiùajyopamaþ ekam api ku÷alacittotpàdaü sarvàkàraj¤atàyàm upàyakau÷alyena pariõàmanayàprameyam asaükhyeyaü kartukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, alpam api dànaü dadatà, alpamapi ÷ãlaü rakùatà, alpàm api kùàntiü bhàvayatà, alpam api vãryam àrabhamàõena, alpam api dhyànaü samàpadyamànenàlpam api praj¤àü bhàvayatà sarvasattvebhyaþ sarvàkàraj¤atàyàm upàyakau÷alyena pariõàmanayàprameyam asaükhyeyaü kartukàmena bodhisattvena (##) mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparam ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena dànapàramitàyàü caratà praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, evaü ÷ãlapàramitàyठcaratà kùàntipàramitàyठcaratà vãryapàramitàyठcaratà dhyànapàramitàyठcaratà praj¤àpàramitàyठcaratà bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, sarvasattvànàm arthàya narakatiryagyoniyamalokaduþkhàny utsoóhukàmena kalpa÷atasahasrasa¤citam api ÷ãlaü sattvopekùayà tyaktukàmena buddhakule upapattukàmena, a÷ãtyanuvya¤janàni dvàtriü÷anmahàpuruùalakùaõàni ca niùpàdayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ity upàyasahagato mitropamaþ punar aparaü ÷àriputra buddhakàyaü niùpàdayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, kumàrabhåmim àkramitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, buddhabodhisattvair avirahitena bhavitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena ekena svareõa pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån vij¤àpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàü vidikùu adha årdhvam ekena svareõa gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån vij¤àpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena triratnavaü÷asyànupacchedàya sthàtukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena yaiþ yaiþ ku÷alamålair àkaïkùati tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn satkartuü gurukartuü mànayituü påjayituü tàni tàni me ku÷alamålàni samçddhyantàm iti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti praõidhisahagata÷ cintàmaõisadç÷aþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvànàü manorathàn paripårayitukàmena annapànavastragandhamàlyapuùpadhåpacårõavilepana÷ayanàsanagçhadhanadhànyàlaïkàraratnamaõimuktàvaióårya÷aïkha÷ilàpravàóajàtaråparajatodyànaràjyàdibhir (##) upakaraõaiþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena dharmadhàtuparame loke àkà÷adhàtuparyavasàne sarvasattvàn dànapàramitàyàü pratiùñhàpayitukàmena ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena ekam api ku÷alacittotpàdam akùayaü kartukàmena yàvad bodhimaõóàbhisaübodhir iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparam ÷àriputra ye da÷asu dikùu buddhà bhagavantas te me varõaü bhàùerann iti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti balasahagata àdityopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena adhyàtma÷ånyatàyàü ÷ikùitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü bahirdhà÷ånyatàyàm adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàü ÷ånyatà÷ånyatàyàü mahà÷ånyatàyàü paramàrtha÷ånyatàyàü saüskçta÷ånyatàyàm asaüskçta÷ånyatàyàm atyanta÷ånyatàyàm anavaràgra÷ånyatàyàm anavakàra÷ånyatàyàü prakçti÷ånyatàyàü sarvadharma÷ånyatàyàü svalakùaõa÷ånyatàyàm anupalambha÷ånyatàyàm abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü bhàva÷ånyatàyàm abhàva÷ånyatàyàü svabhàva÷ånyatàyàü parabhàva÷ånyatàyàü ÷ikùitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmatathatàm avaboddhukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü dharmadhàtutathatàm avaboddhukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, sarvabhåtakoñãtathatàm avaboddhukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü hi ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. (##) punar aparaü ÷àriputra trisàhasramahàsàhasralokadhàtau ye pçthivyaptejovàyuparamàõavas tठj¤àtukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü cara¤ jànàti evaü dànaü dattaü mahàphalaü bhavati, evaü dànaü dattaü kùatriyamahà÷àlakuleùåpapàdayati, bràhmaõamahà÷àlakuleùåpapàdayati, gçhapatimahà÷àlakuleùåpapàdayati, evaü dànaü dattaü càturmahàràjakàyikeùu deveùåpapàdayati, evaü dànaü dattaü trayastriü÷eùu deveùåpapàdayati, evaü dànaü dattaü yàmeùåpapàdayati, evaü dànaü dattaü tuùiteùåpapàdayati, evaü danaü dattaü nirmàõaratiùåpapàdayati, evaü dànaü dattaü paranirmitava÷avartiùu deveùåpapàdayati, evaü dànaü dattaü prathamadhyànapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü dvitãyadhyànapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü tçtãyadhyànapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü caturthadhyànapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü vij¤ànànantyàyatanasamàpattipratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü àkà÷ànantyàyatanasamàpattipratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü àki¤canyàyatanasamàpattipratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattipratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü saptatriü÷adbodhipakùyàõàü dharmàõàü pratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü srotaàpattiphalapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü sakçdàgàmiphalapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü anàgàmiphalapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü arhatphalapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü pratyekabuddhatvapratilambhàya saüvartate, evaü dànaü dattaü samyaksaübuddhatvapratilambhàya saüvartate. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyठcaratà j¤àtavyam, evam upàyakau÷alena dànaü dattaü dànapàramitàü paripårayati, evaü dànaü dattaü ÷ãlapàramitàü paripårayati, evaü dànaü (##) dattaü kùàntipàramitàü paripårayati, evaü dànaü dattaü vãryapàramitàü paripårayati, evaü dànaü dattaü dhyànapàramitàü paripårayati, evaü dànaü dattaü praj¤àpàramitàü paripårayati. evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena dànaü dadatà dànapàramità paripårità bhavati? kathaü dànaü dadatà ÷ãlapàramità paripårità bhavati? kathaü dànaü dadatà kùàntipàramità paripårità bhavati? kathaü dànaü dadatà vãryapàramità paripårità bhavati? kathaü dànaü dadatà dhyànapàramità paripårità bhavati? kathaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena dànaü dadatà praj¤àpàramità paripårità bhavati? bhagavàn àha: anupalambhena deyasya dàyakasya gràhakasya ca dànapàramità paripårità bhavati, àpattyanàpattyanadhyàpattitaþ ÷ãlapàramità paripårità bhavati, akùobhànabhikùobhaõataþ kùàntipàramità paripårità bhavati, kàyikacaitasikavãryàsraüsanato vãryapàramità paripårità bhavati, avikùepàsaükalpanatàm upàdàya dhyànapàramità paripårità bhavati, sarvadharmaprajànatànupalambhayogena praj¤àpàramità paripårità bhavati, evaü bodhisattvena mahàsattvena dànaü dadatà ùañ pàramitàþ paripårità bhavanti, evaü ÷ãlapàramitàyàü sarvàþ ùañ pàramitàþ paripåryante, evaü kùàntipàramitàyàü sarvàþ ùañ pàramitàþ paripåryante, evaü vãryapàramitàyàü sarvàþ ùañ pàramitàþ paripåryante, evaü dhyànapàramitàyàü sarvàþ ùañ pàramitàþ paripåryante, evaü praj¤àpàramitàyàü sarvàþ ùañ pàramitàþ paripåryante. iti j¤ànasahagato madhurasaïgãtighoùopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena ekacittotpàdena pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån samatikramitukàmena, evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàü vidikùv adha årdhvaü digbhàge gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån samatikramitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra trisàhasramahàsàhasra lokadhàtau yo mahàsamudreùv (##) apy apskandho mahànadãùu kunadãùåtsasarastaóàgeùu palvaleùu taü sarvaü ÷atadhàbhinnayà vàlàgrakoñyàbhyutkùeptukàmena ca tanni÷ritàn pràõino 'viheñhayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtuü kalpoddàhàgnipradãptam ekena mukhavàtena pra÷amayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena yà vikùobhaõàvàtamaõóalã vàtasaüvartanyàü vartamànàyàü yàvat sumerumahàsumerucakravàóamahàcakravàóànupàdàya sarvaparvatàn sarvamahàpçthivãü vidhunoti vikirati nirmaùãkaroti tàü vikùobhaõàvàtamaõóalãm ekenàïguliparvàgreõàcchàdayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau yàvàn àkà÷adhàtus taü sarvam ekena paryaïkena sphàritukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau ye sumerumahàsumerucakravàóamahàcakravàóàdayaþ parvatàs tàn ekena vàlena baddhà asaükhyeyàn apramànàn lokadhàtån samatikràmayeyaü kùipeyam iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena da÷asu dikùu pratyekaü sarvabuddhakùetreùu buddhàn bhagavato divyena cakùuùà draùñukàmena teùठca dharmade÷anàü divyena ÷rotrena ÷rotukàmeõa sarvasattvacittacaritàni ca j¤àtukàmena teùàü pårvanivàsam anusmartukàmena àsravakùayaj¤ànàbhij¤àm abhinirhartukàmena ca bhåtakoñiü sàkùàtkartukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti abhij¤àsahagato mahàràjopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena da÷asu dikùu pratyekaü yàvanto gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà (##) bhagavantaþ sa÷ràvakabodhisattvasaüghàs tàn ekena piõóapàtreõa pratipàdayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchatradhvajapañàkàmeghais tàüs tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn satkartukàmena gurukartukàmena mànayitukàmena påjayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùñavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu ye sattvàs tàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayitukàmena samàdhiskandhe pratiùñhàpayitukàmena praj¤àskandhe pratiùñhàpayitukàmena vimuktiskandhe pratiùñhàpayitukàmena vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayitukàmena srotaàpattiphale pratiùñhàpayitukàmena, sakçdàgàmiphale pratiùñhàpayitukàmena, anàgàmiphale pratiùñhàpayitukàmena, arhattve pratiùñhàpayitukàmena, pratyekabodhau pratiùñhàpayitukàmena yàvad anupadhi÷eùanirvàõadhàtau pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yathà pårvasyàü di÷i evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàü vidikùv adha årdhvaü pratyekaü gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu ye sattvàs tàn yàvad anupadhi÷eùanirvàõadhàtau pratiùñhàpayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti puõyaj¤ànasahagataþ koùñhàgàropamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvenàtãtànàgatapratyutpannànàü buddhànàü bhagavatàü buddhaguõàn anupràptukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena saüskçtàsaüskçtànàü dharmàõàü pàraü gantukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmàõàm atãtànàgatapratyutpannànàü tathàgatànàm avabodhukàmena dharmàõàm anutpàdakoñim anupràptukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti bodhipakùasahagato mahàmàrgopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü pårvaïgamena bhavitukàmena prajnàpàramitàyàü (##) ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena buddhànàü bhagavatàm upasthàyakena bhavitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena buddhànàü bhagavatàm abhyantaraparivàreõa bhavitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena mahàparivàreõa bhavitukàmena bodhisattvaü parivàraü pratilabdhukàmena ca praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena dakùiõàü pari÷odhayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena màtsaryacittaü nigrahãtukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena dauþ÷ãlyacittam anutpàdayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena vyàpàdacittam anutpàdayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena kau÷ãdyacittam utsraùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena vikùiptacittaü ri¤citukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena dauùpraj¤acittam aprapa¤citukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvàn dànamayapuõyakriyàvastuni pratiùñhàpayitukàmena, ÷ãlamayapuõyakriyàvastuni pratiùñhàpayitukàmena, bhàvanàmayapuõyakriyàvastuni pratiùñhàpayitukàmena, vaiyàvçtyasahagate caupadhike puõyakriyàvastuni pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena pa¤ca cakùåüùy uptpàdayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. katamàni pa¤ca? yad (##) uta màüsacakùur divyacakùuþ praj¤àcakùur dharmacakùur buddhacakùur utpàdayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena pårvasyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü dakùiõasyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. pa÷cimàyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. uttarasyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. uttarapårvasyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. pårvadakùiõasyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. dakùiõapa÷cimàyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. pa÷cimottarasyàü di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. adhastàd di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. upariùñàd di÷i divyena cakùuùà gaïgànadãbàlukopamàn buddhàn bhagavato draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàü÷ ca te buddhà bhagavanto dharmàn bhàùante tàn dharmàn divyena ÷rotreõa ÷rotukàmena, teùठca buddhànàü bhagavatàü cetasaiva cittaü yathàbhåtaü parij¤àtukàmena, teùàü buddhànàü bhagavatàü pårvayogasahagatàü bodhisattvatàm anusmartukàmena, teùठca buddhànàm çddhivikurvitaü draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena yàüs te buddhà bhagavantaþ samantàd da÷asu dikùu sarvalokadhàtuùu dharmàn bhàùante (##) tठchrutvà anàcchedyena smçtibalàdhànena sarvàn saüdhàrayitukàmena yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddha iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena atãtànàü buddhànàü bhagavatàü buddhakùetràõi draùñukàmena, anàgatànàm api buddhànàü bhagavatàü buddhakùetràõi draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye caitarhi samantàd da÷a di÷i loke buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti teùàm api buddhànàü bhagavatàü buddhakùetràõi draùñukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti ÷amathavipa÷yanàsahagato yànopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena yat ki¤cid da÷asu dikùu buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca, yad idaü såtraü geyaü vyàkaraõaü gàthà udànaü nidànam itivçttakaü jàtakaü vaipulyàdbhutà dharmà avadànam upade÷àþ, yac ca ÷ràvakair na ÷rutaü tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena, parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena yat ki¤cit pårvasyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cid dakùiõasyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cit pa÷cimàyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate (##) bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cid uttarasyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cid uttarapårvasyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cit pårvadakùiõasyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cid dakùiõapa÷cimàyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cit pa÷cimottarasyàü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cid adho di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena (##) tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yat ki¤cid årdhvaü di÷i buddhair bhagavadbhir bhàùitaü bhàùyate bhàùiùyate ca tat sarvam udgrahãtukàmena dhàrayitukàmena vàcayitukàmena tathatvàya pratipattukàmena parebhya÷ ca vistareõa saüprakà÷ayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti dhàraõãpratibhànasahagataþ prasravaõopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena yàni pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàni dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàni pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàny uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàny uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàni pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàni dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàni pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv (##) andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàni adhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yàny upariùñàd di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùv andhakàratamisràõi, yatra såryacandramasor api prabhàyà gatir nàsti, tàni sarvàõy avabhàsayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena ye pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. (##) ye pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye adhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye upariùñàd di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvà nànà buddhakùetreùåpapannàs tàn sarvàn buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdaü saü÷ràvayitukàmena, tàü÷ ca sattvàn samyagdçùñyàü pratiùñhàpayitukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti dharmoddànasahagata ànanda÷abdopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu ye sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsità vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante, manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, (##) avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, anàgàmiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyante iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante, manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårnagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, (##) avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, (##) sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu (##) sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ye 'dho di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti, praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyanta iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, ye årdhvaü di÷i gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sarvabuddhakùetreùu sattvà andhàs te mamànubhàvena cakùuùà råpàõi drakùyantãti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. evaü vadhiràþ ÷rotreõa ÷abdàn ÷roùyantãti, unmattàþ smçtiü pratilapsyante iti, nagnà÷ cailàni pratilapsyanta iti, jighatsitàþ sattvàþ pårõagàtrà bhaviùyantãti, pipàsitàþ sattvà vigatapipàsà (##) bhaviùyantãti, apàyopapannà÷ ca sattvàþ sarvàpàyebhyo vimokùyante manuùyàtmabhàva¤ ca pratilapsyanta iti, duþ÷ãlàn ÷ãlaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, asamàhitàn samàdhiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, duùpraj¤àn praj¤àskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktàn vimuktiskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, avimuktij¤ànadar÷anàn vimuktij¤ànadar÷anaskandhe pratiùñhàpayiùyàmãti, adçùñasatyàn srotaàpattiphale pratiùñhàpayiùyàmãti, sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratiùñhàpayiùyàmãti, pratyekabodhau pratiùñhàpayiùyàmãti, anuttaràyàü samyaksaübodhau pratiùñhàpayiùyàmãti bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti ekàyanamàrgasahagato nadãsrotopamaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena tathàgateryàpathe ÷ikùitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyam, kadà nv ahaü nàgàvalokitam avalokayiùyàmãti, kim ity ahaü pçthãvãü caturaïgulam aspç÷an padbhyàü gaccheyam iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim ity ahaü càturmahàràjakàyikais trayastriü÷air yàmais tuùitair nirmàõaratibhiþ paranirmitava÷avartibhir brahmakàyikair brahmapurohitair brahmapàriùadyaiþ parãttàbhair apramàõàbhair àbhàsvaraiþ parãtta÷ubhair apramàõa÷ubhaiþ ÷ubhakçtsnair anabhrakaiþ puõyaprasavair bçhatphalair asaüj¤isattvaiþ ÷uddhàvàsair aspçhair atapaiþ sudç÷aiþ sudar÷anair akaniùñhai÷ ca parivçtaþ puraskçto 'nekadevaputrakoñãniyuta÷atasahasrair bodhimaõóadrumamålam upasaükràmeyam iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim iti ye càturmahàràjakàyikà devàs trayastriü÷à yàmàs tuùità nirmàõaratayaþ paranirmitava÷avartino brahmakàyikà brahmapurohità brahmapàriùadyaþ parãttàbhà apramàõàbhà àbhàsvaràþ parãtta÷ubhà apramàõa÷ubhàþ ÷ubhakçtsnà anabhrakàþ puõyaprasavà bçhatphalà asaüj¤isattvàþ ÷uddhàvàsà aspçhà atapàþ (##) sudç÷àþ sudar÷anà akaniùñhà÷ ca devàþ, bodhimaõóadrumamålaü pratisaüstareyur iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim iti me 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya gacchato và tiùñhato và niùaõõasya và ÷ayànasya và sa pçthivãprade÷o vajramayaþ saütiùñheteti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim ity ahaü yatraiva divase niùkàmeyaü tatraiva divase 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhyeyam iti, tatraiva divase dharmacakraü pravartayeyam iti, dharmacakraü ca me pravartayamànasyàsaükhyeyànàm aprameyàõàü sattvànàü virajovigatamalaü dharmeùu dharmacakùur vi÷udhyed iti, asaükhyeyànàm aprameyàõàü sattvànàm anupàdàyàsrvebhya÷ cittàni vimucyeyur iti, asaükhyeyà aprameyà sattvà avinivartanãyà bhaveyur anuttaràyàþ samyaksaübodhir iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim iti me 'prameyo 'saükhyeyaþ ÷ràvakasaüghaþ syàd iti, aprameyàþ asaükhyeyàþ sattvà ekadharmade÷anàyà ekàsanikà bodhisattvà bhaveyur avinivartanãyà anuttaràyàþ samyaksaübodher iti, asaükhyeya÷ càprameya÷ ca bodhisattvasaügho bhaved iti, aparimitaü càyuþpramàõaü bhaved iti, aparimità ca prabhàsaüpad bhaved iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim iti me 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya tasmin buddhakùetre ràgadveùamohàyatanàni sarveõa sarvaü sarvathà sarvaü na bhaveyur iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyam, kim iti me 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya evaüråpayà praj¤ayà sattvàþ samanvàgatà (##) bhaveyur, yad anyabuddhakùetrasthà buddhà bhagavantaþ evam udànam udànayeyuþ. sàdhu ÷amaþ sàdhu damaþ sàdhu saüyamaþ sàdhu cãrõabrahmacaryavàsaþ sàdhv avihiüsà sarvapràõibhåteùv iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evam upaparãkùitavyaü, kim iti me parinirvçtasya saddharmàntardhànam api na syàt, saha÷ravaõena ca me nàmadheyasya ye da÷asu dikùu gaïgànadãbàlukopameùu lokadhàtuùu sattvàs te niyatà bhaveyur anuttaràyàþ samyaksaübodher iti praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. yasmin samaye ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn guõàn utpàdayati, tadà ye trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau mahàràjànas ta evaü cintayanti, vayam asmai bodhisattvàya catvàri pàtràõi dàsyàmaþ, yathà dattàni pårvakair mahàràjaiþ pårvakàõàü tathàgatànàü trayastriü÷à÷ ca devà àttamanaskà bhavanti yàmàs tuùità nirmàõaratayaþ paranirmitava÷avartino devà utsukà bhaviùyanti, vayam asya bodhisattvasya mahàsattvasyopasthànaparicaryàþ kariùyàma iti, evam àsuràþ kàyàþ parihàsyante divyàþ kàyàþ abhivardhiùyante. àttamanaskà÷ ca trisàhasramahàsàhasre lokadhàtau bhavanti brahmapàriùadyà brahmapurohità mahàbrahmàõaþ, àttamanaskà bhavanti parãttàbhà apramàõàbhà÷ ca àbhàsvaràþ parãtta÷ubhà apramàõa÷ubhàþ ÷ubhakçtsnà anabhrakàþ puõyaprasavà bçhatphalà asaüj¤isattvàþ ÷uddhàbhàsà avçhà atapàþ sudç÷àþ sudar÷anà akaniùñhà÷ ca devàs teùàm evaü bhavati, vayam enam abhisaübuddham adhyeùiùyàmo dharmacakrapravartanàya, yasmin samaye ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran vivardhate ùaóbhiþ pàramitàbhiþ, tasmin samaya àttamanaskà bhavanti bodhisattvayànikàþ kulaputràþ kuladuhitara÷ ca vayam asya màtàpitarau bhaviùyàmo bhàryàputraj¤àtisàlohità iti. àttamanaskà bhavanti catvàro mahàràjàno devàs trayastriü÷à devà yàmà devàs tuùità devà nirmàõaratayo devàþ paranirmitava÷avartino devà brahmapàrùadyà devà brahmapurohità devà mahàbrahmàõo (##) devàþ parãtta÷ubhà devà apramàõa÷ubhà devà àbhàsvarà devàþ ÷ubhakçtsnà devà anabhrakà devàþ puõyaprasavà devà bçhatphalà devà asaüj¤isattvà devàþ ÷uddhàvàsà devà aspçhà devà atapà devàþ sudç÷à devàþ sudar÷anà devà akaniùñhà÷ ca devà bodhisattvasya mahàsattvasya maithunadharmaparivarjanena, atha yaþ prathamacittotpàdam upàdàya bodhisattvo mahàsattvo brahmacàrã bhavati, na saüyojanãyair dharmaiþ saüyujyate, tasyaivaü bhavati abrahmacàriõaþ sa khalu punaþ kàmàn pratisevamàõasya brahmalokopapatter apy antaràyo bhavati, kaþ punar vàdo 'nuttaràyàþ samyaksaübodheþ, tasmàt tarhi bodhisattvena mahàsattvena brahmacàriõaiva gçhàd abhiniùkramyànuttarà samyaksaübodhir abhisaüboddhavyà nàbrahmacàriõà. evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kiü punar bhagavann ava÷yaü bodhisattvasya màtàpitçbhyàü bhavitavyaü bhàryàputraj¤àtisàlohitair bhavitavyam? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: keùàücic chàriputra bodhisattvànàü mahàsattvànàü màtàpitarau bhavataþ bhàryàputraj¤àtisàlohità và, keùà¤cid bodhisattvànàü mahàsattvànàü prathamacittotpàdam upàdàya brahmacaryasamàdànan te kumàrabhåtà eva bodhisattvacàrikàü caranto 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante, kecid bodhisattvà mahàsattvà upàyakau÷alyena ca pa¤ca kàmaguõàn paribhujyàbhiniùkramyànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante, tadyathàpi nàma ÷àriputra dakùo màyàkàro và màyàkàràntevàsã và su÷ikùito bhaven màyàyàü, sa pa¤ca kàmaguõàn abhinirmàya taiþ pa¤cabhiþ kàmaguõai ramet krãóet paricaret, tat kiü manyase? ÷àriputra api nu tena màyàkàreõa và màyàkàràntevàsinà và pa¤ca kàmaguõà àsvàditàþ paribhuktà bhaveyuþ. ÷àriputra àha: no hãdaü bhagavan, (##) bhagavàn àha: evam eva ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva upàyakau÷alyena ca pa¤ca kàmaguõàn paribhuïkte sattvànàü paripàkahetoþ, na punar bodhisattvo mahàsattvaþ kàmaguõair lipyate, anena paryàyeõa bodhisattvo mahàsattvaþ kàmànàm avarõaü bhàùate, àdãptàþ kàmà jugupsitàþ kàmà badhakàþ kàmàþ pratyarthikàþ kàmàþ, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ sattvaparipàkahetoþ pa¤ca kàmaguõàn upàdadàti. iti dharmakàmasahagato mahàmeghopamaþ iti ukta÷ cittotpàdaþ evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caritavyam? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: iha ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattva eva samàno bodhisattvaü na samanupa÷yati, bodhisattvanàmàpi na samanupa÷yati, bodhisattvacaryàm api na samanupa÷yati, praj¤àpàramitàm api na samanupa÷yati, råpam api na samanupa÷yati, evaü vedanàü saüj¤àü saüskàràn vij¤ànam api na samanupa÷yati, tat kasya hetoþ? tathà hi bodhisattvo mahàsattvo bodhisattvasvabhàvena ÷ånyaþ praj¤àpàramità praj¤àpàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, tathà hi ÷ånyatayà na råpaü ÷ånyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü ÷ånyatayà ÷ånyaü, nànyatra råpàc chånyatà, nànyatra vedanàyàþ ÷ånyatà, nànyatra saüj¤àyàþ ÷ånyatà, nànyatra saüskàrebhyaþ ÷ånyatà, nànyatra vij¤ànàc chånyatà. tat kasya hetoþ? råpam eva ÷ånyatà, vedanaiva ÷ånyatà, saüj¤aiva ÷ånyatà, saüskàrà eva ÷ånyatà, vij¤ànam eva ÷ånyatà, ÷ånyataiva råpaü, ÷ånyataiva vedanà, ÷ånyataiva saüj¤à, ÷ånyataiva saüskàràþ, ÷ånyataiva vij¤ànam. tat kasya hetoþ? tathà hi nàmamàtram idaü yad idaü bodhisattva iti, nàmamàtram idaü yad idaü praj¤àpàramiteti, nàmamàtram idaü yad idaü råpaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü, tathà hi màyopamaü råpaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü, màyà ca nàmamàtraü na de÷asthà na prade÷asthà asadasaübhåtaü vitathadar÷anasamaü, màyàdar÷anasvabhàvasya hi (##) notpàdo na nirodho na saükle÷o na vyavadànam, evaü praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvo mahàsattva utpàdam api na samanupa÷yati, nirodham api na samanupa÷yati, saükle÷am api na samanupa÷yati, vyavadànam api na samanupa÷yati. tat kasya hetoþ? tathà hi kçtrimaü nàma pratidharmaü, te ca kalpitàþ, àgantukena nàmadheyena vyavahriyante, tàni bodhisattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvanàmàni na samanupa÷yati asamanupa÷yan nàbhinivi÷ate. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran naivam upaparãkùate nàmamàtram idaü yad idaü bodhisattva iti, nàmamàtram idaü yad uta bodhir iti, nàmamàtram idaü yad uta buddha iti, nàmamàtram idaü yad uta prj¤àpàramiteti, nàmamàtram idaü yad uta praj¤àpàramitàyàü caryeti, nàmamàtram idaü yad uta råpam iti, nàmamàtram idaü yad uta vedaneti, nàmamàtram idaü yad uta saüj¤eti, nàmamàtram idaü yad uta saüskàrà iti, nàmamàtram idaü yad uta vij¤ànam iti, tadyathàpi nàma ÷àriputra àtmeti cocyate, na càtmà upalabhyate, na sattvo na jãvo na poùo na puruùo na pudgalo na manujo 'py upalabhyate, anupalambha÷ånyatàm upàdàya. tat kasya hetoþ? tathà hi bodhisattvas tam api na samanupa÷yati yenàbhinivi÷eta, evaü caran bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carati. sa cec chàriputràya¤ jambudvãpaþ paripårõo bhavec chàriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasya praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy apamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti, evaü ÷àriputra praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvità yà praj¤à sà sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü praj¤àm abhibhavati. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra yà bodhisattvasya praj¤à sà sarvasattvànàü nirvàõàya pratyupasthità, tiùñhatu ÷àriputràya¤ jambudvãpaþ paripårõaþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air (##) bhikùubhiþ. sa cec chàriputra trisàhasramahàsàhasro lokadhàtuþ paripårõo bhavec chàriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. tiùñhatu ÷àriputra trisàhasramahàsàhasro lokadhàtuþ paripårõaþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ. sa cec chàriputra pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü (##) carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaüvà ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy (##) upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadibàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy, upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và, teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputràdhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. sa cec chàriputra årdhvaü di÷i gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavaþ paripårõà bhaveyuþ ÷àriputramaudgalyàyanasadç÷air bhikùubhiþ, tadyathàpi nàma naóavanaü và veõuvanaü và ikùuvanaü và ÷aravanaü (##) và ÷àlivanaü và tilavanaü và teùàü yà praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasyaikadivasabhàvitàyàþ praj¤àyàþ ÷atatamãm api kalàü nopaiti, sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti. atha khalv àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: yeyaü bhagavan srotaàpannasya praj¤à sakçdàgàmino 'nàgàmino 'rhataþ pratyekabuddhasya praj¤à bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤à tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya praj¤à sarvà etàþ praj¤à abhinnà viviktà anutpannà asvabhàvàþ ÷ånyàþ, na ca bhagavann abhinnasya viviktasya anutpannasyàsvabhàvasya ÷ånyasya nànàkaraõam upalabhyate vi÷eùo và, tat kathaü punar bhagavan yà bodhisattvasyaikadivasabhàvità praj¤à sà praj¤àpàramitàyàü carataþ praj¤à sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü praj¤àm abhibhavati? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: tat kiü manyase? ÷àriputra yena kàryeõa bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carata ekadivasabhàvità praj¤à pratyupasthità sarvàkàravaropetà sarvaj¤atàyàü carataþ sarvasattvànàm arthaü kurvataþ sarvàkàraü sarvadharmàn buddhà sarvasattvàþ parinirvàpayitavyà iti, api nu ÷àriputra tena kçtyena sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü praj¤à pratyupasthità. ÷àriputra àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase? ÷àriputra api nu sarva÷ràvakapratyekabuddhànàm evaü bhavati, asmàbhir anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya sarvasattvà nirupadhi÷eùanirvàõadhàtau parinirvàpayitavyà iti. ÷àriputra àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tad anenàpi te ÷àriputra paryàyeõaivaü veditavyaü, yeyaü sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü praj¤à sà bodhisattvasya praj¤à yà ekadivasabhàvitàyàþ ÷atatamãm api kàlaü nopaiti sahasratamãm api ÷atasahasratamãm api saükhyàm api kalàm api gaõanàm apy upamàm apy (##) upaniùadam apy upani÷àm api nopaiti, tat kiü manyase? ÷àriputràpi nu sarva÷ràvakapratyekabuddhànàm evaü bhavati, vayaü ùañsu pàramitàsu caritvà sattvàn paripàcya buddhakùetraü pari÷odhya da÷atathàgatabalàni paripårya catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripåryànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya aprameyàn asaükhyeyàn aparimàõàn sattvàn parinirvàpayiùyàma iti. ÷àriputra àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: bodhisattvasya mahàsattvasya punaþ ÷àriputraivaü bhavati, ahaü ùañsu pàramitàsu caritvà sattvàn paripàcya buddhakùetraü pari÷odhya da÷atathàgatabalàni paripårya catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripåryànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya aprameyàn asaükhyeyàn aparimàõàn sattvàn parinirvàpayiùyàmãti, tadyathàpi nàma ÷àriputra na bhavati khadyotakasya pràõakajàtasya mamàbhayà jambudvãpo 'vabhàsyateti, mamàbhayà jambudvãpaþ sphuño bhaved iti, evam eva ÷àriputra sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü naivaü bhavati, ekasyàpy ahaü ùañsu pàramitàsu caritvà sattvàn paripàcya buddhakùetraü pari÷odhya da÷atathàgatabalàni paripårya catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripårya anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya aprameyàn asaükhyeyàn aparimàõàn sattvàn parinirvàpayiùyàmãti, tadyathàpi nàma ÷àriputra såryamaõóalam udayan sarvaü jambudvãpam avabhàsena sphuñãkaroti, evam eva ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caritvà sattvàn paripàcya buddhakùetraü pari÷odhya da÷atathàgatabalàni paripårya catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripårya anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya aprameyàn asaükhyeyàn aparimàõàn sattvàn parinirvàpayati. evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ sarva÷ràvakapratyekabuddhabhåmiü càtikramya avinivartanãyabhåmim anupràpnoti bodhimàrgaü ca pari÷odhayati. (##) evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: iha ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ prathamacittotpàdam upàdàya ùañsu pàramitàsu caran ÷ånyatànimittàpraõihiteùu sarveùu sthitvà ÷ràvakapratyekabuddhabhåmiü càtikràmati, avinivartanãyabhåmim anupràpnoti bodhimàrgaü ca pari÷odhayati. evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: katamasyàü bhagavan bhåmau sthitvà bodhisattvo mahàsattvaþ satatasamitaü sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü dakùiõãyo bhavati. evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: prathamacittotpàdam upàdàya ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caran yàvadà bodhimaõóàd atràntare satatasamitaü sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü dakùiõãyo bhavati, tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra bodhisattvaü mahàsattvam àgamya sarveùàü ku÷alànàü dharmàõàü loke pràdurbhàvo bhavati, yad uta da÷ànàü ku÷alànàü karmapathànàü pa¤cànàü ÷ikùàpadànàm aùñàïgasamanvàgatasya poùadhasya caturõàü dhyànànàü caturõàm apramàõànàü catasçõàm àråpyasamàpattãnàü pa¤cànàm abhij¤ànàü caturõàm àryasatyànàü caturõàü smçtyupasthànànàü caturõàü samyakprahàõànàü caturõàm çddhipàdànàü pa¤cànàm indriyàõàü pa¤cànàü balànàü saptànàü bodhyaïgànàm àryàùñàïgasya màrgasya loke pràdurbhàvo bhavati, caturõàü vai÷àradyànàü loke pràdurbhàvo bhavati, catasçõàü pratisaüvidàü loke pràdurbhàvo bhavati, ùaõõàü pàramitànàü da÷ànàü tathàgatabalànàm aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü loke pràdurbhàvo bhavati, eteùàü ca ku÷alànàü dharmàõàü loke pràdurbhàvàt kùatriyamahà÷àlakulàni praj¤àyante, bràhmaõamahà÷àlakulàni praj¤àyante, gçhapatimahà÷àlakulàni praj¤àyante, càturmahàràjakàyikà devàþ praj¤àyante, trayastriü÷à devàþ praj¤àyante, yàmà devàþ praj¤àyante, tuùità devàþ praj¤àyante, nirmàõaratayo devàþ praj¤àyante, paranirmitava÷avartino devàþ praj¤àyante, brahmakàyikà devàþ praj¤àyante, brahmapurohità devàþ praj¤àyante, mahàbrahmaõo devàþ praj¤àyante, parãttàbhà devàþ praj¤àyante, (##) apramàõàbhà devàþ praj¤àyante, àbhàsvarà devàþ praj¤àyante, parãtta÷ubhà devàþ praj¤àyante, apramàõa÷ubhà devàþ praj¤àyante, ÷ubhakçtsnà devàþ praj¤àyante, anabhrakà devàþ praj¤àyante, puõyaprasavà devàþ praj¤àyante, vçhatphalà devàþ praj¤àyante, asaüj¤isattvà devàþ praj¤àyante, ÷uddhàvàsà devàþ praj¤àyante, aspçhà devàþ praj¤àyante, atapà devàþ praj¤àyante, sudç÷à devàþ praj¤àyante, sudar÷anà devàþ praj¤àyante, akaniùñhà devàþ praj¤àyante, àkà÷ànantyàyatanà devàþ praj¤àyante, vij¤ànànantyàyatanà devàþ praj¤àyante, àki¤canyàyatanà devàþ praj¤àyante, naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanàdevàþ praj¤àyante, srotaàpannà loke utpadyante, sakçdàgàmino loke utpadyante, anàgàmino loke utpadyante, arhanto loke utpadyante, pratyekabuddhà loke utpadyante, bodhisattvà loke utpadyante, tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhà loke utpadyante. evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kiü punar bhagavan bodhisattvo mahàsattvo dakùiõàü ÷odhayati uta neti. bhagavàn àha: na hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dakùiõàü ÷odhayati, tat kasya hetoþ? àtyanta÷uddhaiva dakùiõà bodhisattvasya mahàsattvasya, tat kasya hetoþ? dàyakaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ. kasya dàyakaþ? ku÷alànàü dharmàõàü dàyakaþ. katameùàü ku÷alànàü dharmàõàü dàyakaþ? yad uta da÷ànàü ku÷alànàü karmapathànàü pa¤cànàü ÷ikùàpadàõàm aùñàïgasamanvàgatasya poùadhasya caturõàü dhyànànàü caturõàm apramàõànàü catasmàm àråpyasamàpattãnàü pa¤cànàm abhij¤ànàü caturõàm àryasatyànàü caturõàü smçtyupasthànànàü caturõàü samyakprahàõànàü caturõàm çddhipàdànàü pa¤cànàm indriyàõàü pa¤cànàü balànàü saptànàü bodhyaïgànàm àryàùñàïgasya màrgasya caturõàü vai÷àradyànàü catasçõàü pratisaüvidàü ùaõõàü pàramitànàü da÷ànàü tathàgatabalànàm aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü dàyakaþ. iti pratipattyavavàdaþ evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: kathaü (##) yujyamàno bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: iha ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo råpa÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ. vedanà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, saüj¤à÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, saüskàra÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, vij¤àna÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva÷ cakùuþ÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, ÷rotra÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, ghràõa÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, jihvà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, kàya÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, manaþ÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, råpa÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, ÷abda÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, gandha÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, rasa÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, spraùñavya÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, dharma÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, cakùurvij¤ànadhàtu÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, ÷rotravij¤ànadhàtu÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, ghràõavij¤ànadhàtu÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktabvyaþ, jihvàvij¤ànadhàtu÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, kàyavij¤ànadhàtu÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, manovij¤ànadhàtu÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, duþkha÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, samudaya÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, nirodha÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, màrga÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, avidyà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, saüskàra÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, vij¤àna÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, nàmaråpa÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, ùaóàyatana÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, spar÷a÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, vedanà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, tçùõà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, upàdàna÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, bhava÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, jàti÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsa÷ånyatàyàü (##) yukto yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann adhyàtma÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, bahirdhà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, yàvat parabhàva÷ånyatàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann àsu sarvàsu ÷ånyatàsu yukto yukta iti vaktavyaþ, sa àbhiþ ÷ånyatàbhiþ praj¤àpàramitàyàü caran na tàvad bodhisattvo mahàsattvo yukto yukta iti vaktavyo 'yukta iti. tat kasya hetoþ? tathà hi na sa råpaü na vedanàü na saüj¤àü na saüskàràn na vij¤ànaü yuktam iti và ayuktam iti và samanupa÷yati. iti duþkhasatyàvavàdaþ sa na råpam utpàdadharmi và nirodhadharmi và samanupa÷yati, na vedanàm utpàdadharmiõãü và nirodhadharmiõãü và samanupa÷yati na saüj¤àm utpàdadharmiõãü và nirodhadharmiõãü và samanupa÷yati, na saüskàràn utpàdadharmiõo và nirodhadharmiõo và samanupa÷yati, na vij¤ànàm utpàdadharmi và nirodhadharmi và samanupa÷yati, na råpaü saükle÷adharmi và vyavadànadharmi và samanupa÷yati, na vedanàü saükle÷adharmiõãü và vyavadànadharmiõãü và samanupa÷yati, na saüj¤àü saükle÷adharmiõãü và vyavadànadharmiõãü và samanupa÷yati, na saüskàràn saükle÷adharmiõo và vyavadànadharmiõo và samanupa÷yati, na vij¤ànaü saükle÷adharmi và vyavadànadharmi và samanupa÷yati. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo na råpaü vedanàyàü samavasaratãti samanupa÷yati, na vedanà saüj¤àyàü samavasaratãti samanupa÷yati, na saüj¤à saüskàreùu samavasaratãti samanupa÷yati, na saüskàrà vij¤àne samavasarantãti samanupa÷yati, na vij¤ànaü dharme samavasaratãti samanupa÷yati, na dharmaþ kvacid dharme samavasaratãti samanupa÷yati, tat kasya hetoþ? na hi ka÷cid dharmaþ kvacid dharme samavasarati prakçti÷ånyatàm upàdàya, tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra yà råpasya ÷ånyatà na tad råpam, yà vedanàyàþ ÷ånyatà na sà vedanà, yà (##) saüj¤àyàþ ÷ånyatà na sà saüj¤à, yà saüskàràõàü ÷ånyatà na te saüskàràþ, yà vij¤ànasya ÷ånyatà na tad vij¤ànam. tat kasya hetoþ? tathà hi yà råpa÷ånyatà na sà råpayati, yà vedanà÷ånyatà na sà vedayati, yà saüj¤à÷ånyatà na sà saüjànãte, yà saüskàra÷ånyatà na sàbhisaüskàroti, yà vij¤àna÷ånyatà na sà vijànàti, tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra nànyad råpam anyà ÷ånyatà, nànyà ÷ånyatà anyad råpaü, råpam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva råpam, nànyà vedanà anyà ÷ånyatà, nànyà ÷ånyatà anyà vedanà, vedanaiva ÷ånyatà ÷ånyataiva vedanà, nànyà saüj¤à anyà÷ånyatà, nànyà ÷ånyatà anyà saüj¤à, saüj¤aiva ÷ånyatà ÷ånyataivasaüj¤à, nànye saüskàrà anyà ÷ånyatà, nànyà ÷ånyatà anye saüskàràþ, saüskàrà eva ÷ånyatà ÷ånyataiva saüskàràþ, nànyad vij¤ànam anyà ÷åyatà, nànyà ÷ånyatà anyad vij¤ànaü, vij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva vij¤ànam. iti samudayasatyàvavàdaþ ÷ånyatà ÷àriputra notpadyate na nirudhyate, na saükli÷yate na vyavadàyate, na hãyate na vardhate, nàtãtà nànàgatà na pratyutpannà, yà ca ãdç÷ã na tatra råpaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü na pçthivãdhàtur nàbdhàtur na tejodhàtur na vàyudhàtur nàkà÷adhàtur na vij¤ànadhàtur na cakùuràyàyatanaü na råpàyatanaü na ÷rotràyatanaüna ÷abdàyatanaü na ghràõàyatanaü na gandhàyatanaü na jihvàyatanaü rasàyatanaü na kàyàyatanaü spraùñavyàyatanaü na manaàyatanaü dharmàyatanam, na cakùurdhàtur na råpadhàtur na cakùurvij¤ànadhàtuþ, na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ, na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ, na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ, na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ, nàvidyotpàdo nàvidyànirodhaþ, na saüskàrotpàdo na saüskàranirodhaþ, na vij¤ànotpàdo na vij¤ànanirodhaþ, na nàmaråpotpàdo na nàmaråpanirodhaþ, na ùaóàyatanotpàdo na ùaóàyatananirodhaþ, na spar÷otpàdo na spar÷anirodhaþ, na vedanotpàdo na vedanànirodhaþ, na tçùõotpàdo na tçùõànirodhaþ, na upàdànotpàdo nopàdànanirodhaþ, na bhavotpàdo na (##) bhavanirodhaþ, na jàtyutpàdo na jàtinirodhaþ na jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsotpàdo na jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsanirodhaþ, na duþkhaü na samudayo na nirodho na màrgo na pràptir nàbhisamayo na srotaàpanno na srotaàpattiphalaü, na sakçdàgàmã na sakçdàgàmiphalaü, nànàgàmãnànàgàmiphalaü, nàrhattvaü nàrhattvaphalaü, na pratyekabuddho na pratyekabodhiþ, na buddho na bodhiþ, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran yukto yukta iti vaktavyaþ. iti nirodhasatyàvavàdaþ sa praj¤àpàramitàyàü caran na dànapàramitàyàü yukta iti và ayukta iti và àtmànaü samanupa÷yati, na ÷ãlapàramitàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na kùàntipàramitàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na vãryapàramitàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na dhyànapàramitàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na praj¤àpàramitàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na råpe yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na vedanàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na saüj¤àyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na saüskàreùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na vij¤àne yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na cakùuùi yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na ÷rotre yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na ghràõe yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na jihvàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na kàye yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na manasi yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na råpe yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na ÷abde yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na gandhe yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na rase yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na spraùñavye yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na dharme yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na smçtyupasthàneùu (##) yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na samyakprahàõeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na çddhipàdeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, nendriyeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na baleùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na bodhyaïgeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na màrgeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na caturùu satyeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na caturùu vai÷àradyeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na catasçùu pratisaüvitsu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, nàbhij¤àsu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na da÷asu tathàgatabaleùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, nàùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, yàvan na sarvàkàraj¤atàyàü yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, na sarvaj¤aj¤àne yukta iti và ayukta iti và samanupa÷yati, tad anenàpi te ÷àriputra paryàyeõaivaü veditavyaü bodhisattvo mahàsattva evaü praj¤àpàramitàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na ÷ånyatàyàü ÷ånyatayà yojayati, na ÷ånyatàyogaþ, nànimittam ànimittena yojayati nànimittayogaü, nàpraõihitam apraõihitena yojayati nàpraõihitayogam. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷ånyatà na yogo nàyogaþ, evam ànimittam apraõihitaü na yogo nàyogaþ. evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukto yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dharmàõàü svalakùaõa÷ånyatàm avatarati, evam eva taran na råpaü yojayati na viyojayati na vedanàü yojayati na viyojayati, na saüj¤àü yojayati na viyojayati, na saüskàràn yojayati na viyojayati, na vij¤ànaü yojayati na viyojayati, na råpaü pårvàntena yojayati na viyojayati, pårvàntam eva na samanupa÷yati, na råpam aparàntena yojayati na viyojayati, aparàntam eva na samanupa÷yati, na råpaü pratyutpannena yojayati na vàyojayati, pratyutpannam eva na samanuupa÷yati, na vedanàü pårvàntena yojayati na viyojayati, pårvàntam eva na samanupà÷yati, na (##) vedanàm aparàntena yojayati na viyojayati, aparàntam eva na samanupa÷yati, na vedanàü pratyutpannena yojayati na viyojayati, pratyutpannam eva na samanupa÷yati, na saüj¤àü pårvàntena yojayati na viyojayati, pårvàntam eva na samanupa÷yati, na saüj¤àm aparàntena yojayati na viyojayati, aparàntam eva na samanupa÷yati, na saüj¤àü pratyutpannena yojayati na viyojayati, pratyutpannam eva na samanupa÷yati, na saüskàràn pårvàntena yojayati na viyojayati, pårvàntam eva na samanupa÷yati, na saüskàràn aparàntena yojayati na viyojayati, aparàntam eva na samanupa÷yati, na saüskàràn pratyutpannena yojayati na viyojayati, pratyutpannam eva na samanupa÷yati, na vij¤ànaü pårvàntena yojayati na viyojayati, pårvàntam eva na samanupa÷yati, na vij¤ànam aparàntena yojayati na viyojayati, aparàntam eva na samanupa÷yati, na vij¤ànaü pratyutpannena yojayati na viyojayati, pratyutpannam eva na samanupa÷yati. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na pårvàntam aparàntena yojayati nàparàntaü pårvàntena yojayati, na pratyutpannaü pårvàntena và aparàntena và yojayati, nàparàntaü pårvàntena và pratyutpannena và yojayati, na pårvàntam aparàntena và pratyutpannena và yojayati, adhva÷ånyatàm upàdàya. evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran evaü yujyate, yathà yujyamàno na sarvàkàraj¤atàm atãtena yojayati, atãtam eva na samanupa÷yati, katham atãtena sarvàkàraj¤atàü yojayati. na sarvàkàraj¤atàm anàgatena yojayati, anàgatam eva na samanupa÷yati, katham anàgatena sarvàkàraj¤atàü yojayati. na sarvàkàraj¤atàü pratyutpannena yojayati, pratyutpannam eva samanupa÷yati, kathaü pratyutpannena sarvàkàraj¤atàü yojayati, evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. iti màrgasatyàvavàdaþ (##) punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na råpaü sarvàkàraj¤atayà yojayati råpam eva na samanupa÷yati, na vedanàü sarvàkàraj¤atayà yojayati vedanàm eva na samanupa÷yati, na saüj¤àü sarvàkàraj¤atayà yojayati saüj¤àm eva na samanupa÷yati, na saüskàràn sarvàkàraj¤atayà yojayati saüskàràn eva na samanupa÷yati, na vij¤ànaü sarvàkàraj¤atayà yojayati vij¤ànam eva na samanupa÷yati, na cakùuþ sarvàkàraj¤atayà yojayati cakùur eva na samanupa÷yati, na ÷rotraü sarvàkàraj¤atayà yojayati ÷rotram eva na samanupa÷yati, na ghràõaü sarvàkàraj¤atayà yojayati ghràõam eva na samanupa÷yati, na jihvàü sarvàkàraj¤atayà yojayati jihvàm eva na samanupa÷yati, na kàya¤ sarvàkàraj¤atayà yojayati kàyam eva na samanupa÷yati, na manaþ sarvàkàraj¤atayà yojayati mana eva na samanupa÷yati, na råpaü sarvàkàraj¤atayà yojayati råpam eva na samanupa÷yati, na ÷abdàn sarvàkàraj¤atayàyojayati ÷abdàn eva na samanupa÷yati, na gandhàn sarvàkàraj¤atayà yojayati gandhàn eva na samanupa÷yati, na rasàn sarvàkàraj¤atayà yojayati rasàn eva na samanupa÷yati, na spraùñavyaü sarvàkàraj¤atayà yojayati spraùñavyaü eva na samanupa÷yati, na dharmàn sarvàkàraj¤atayà yojayati dharmàn eva na samanupa÷yati, evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na dànapàramitàü sarvàkàraj¤atayà yojayati dànapàramitàm eva na samanupa÷yati, na ÷ãlapàramitàü sarvàkàraj¤atayà yojayati ÷ãlapàramitàm eva na samanupa÷yati, na kùàntipàramitàü sarvàkàraj¤atayà yojayati kùàntipàramitàm eva na samanupa÷yati, na vãryapàramitàü sarvàkàraj¤atayà yojayati vãryapàramitàm eva na samanupa÷yati, na dhyànapàramitàü sarvàkàraj¤atayà yojayati, dhyànapàramitàm eva na samanupa÷yati, na praj¤àpàramitàü sarvàkàraj¤atayà yojayati praj¤àpàramitàm eva na samanupa÷yati, na smçtyupasthànàni sarvàkàraj¤atayà yojayati smçtyupasthànàny eva na samanupa÷yati, na samyakprahàõàni (##) sarvàkàraj¤atayà yojayati samyakprahàõàny eva na samanupa÷yati, na çddhipàdàn sarvàkàraj¤atayà yojayati çddhipàdàn eva na samanupa÷yati, nendriyàõi sarvàkàraj¤atayà yojayati indriyàõy eva na samanupa÷yati, na balàni sarvàkàraj¤atayà yojayati balàny eva na samanupa÷yati, na bodhyaïgàni sarvàkàraj¤atayà yojayati bodhyaïgàny eva na samanupa÷yati, na màrgàn sarvàkàraj¤atayà yojayati màrgàn eva na samanupa÷yati, na pratisaüvideiþ sarvàkàraj¤atayà yojayati pratisaüvida eva na samanupa÷yati, na vai÷àradyàni sarvàkàraj¤atayà yojayati vai÷àradyàny eva na samanupa÷yati, nàbhij¤àþ sarvàkàraj¤atayà yojayaty abhij¤à eva na samanupa÷yati, na da÷atathàgatabalàni sarvàkàraj¤atayà yojayati da÷atathàgatabalàny eva na samanupa÷yati, nàùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn sarvàkàraj¤atayà yojayaty aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn eva na samanupa÷yati, evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahasattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na buddhaü sarvàkàraj¤atayà yojayati buddham eva na samanupa÷yati, na sarvàkàraj¤atàü buddhena yojayati sarvàkàraj¤atàm eva na samanupa÷yati, na bodhiü sarvàkàraj¤atayà yojayati bodhim eva na samanupa÷yati, na sarvàkàraj¤atàü bodhyà yojayati sarvàkàraj¤atàm eva na samanupa÷yati, tat kasya hetoþ? buddha eva sarvàkàraj¤atà sarvàkàraj¤ataiva buddhaþ, bodhir eva sarvàkàraj¤atà sarvàkàraj¤ataiva bodhiþ, evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. iti buddharatnàvavàdaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na råpaü bhavatãti yojayati na råpaü vibhavatãti yojayati, na vedanà bhavatãti yojayati na vedanà vibhavatãti yojayati, na saüj¤à bhavatãti yojayati na saüj¤à vibhavatãti yojayati, na saüskàrà bhavatãti (##) yojayati na saüskàrà vibhavatãti yojayati, na vij¤ànaü bhavatãti yojayati na vij¤ànaü vibhavatãti yojayati, na råpaü nityam iti yojayati na råpam anityam iti yojayati, na råpaü sukham iti yojayati na råpaü duþkham iti yojayati, na råpam àtmeti yojayati na råpam anàtmeti yojayati, na råpaü ÷àntam iti yojayati, na råpam a÷àntam iti yojayati, na vedanà nityeti yojayati na vedanà anityeti yojayati, na vedanà sukheti yojayati na vedanà duþkheti yojayati, na vedanà àtmeti yojayati na vedanà anàtmeti yojayati, na vedanà ÷ànteti yojayati na vedanà a÷ànteti yojayati, na saüj¤à nityeti yojayati na saüj¤à anityeti yojayati, na saüj¤à sukheti yojayati na saüj¤à duþkheti yojayati, na saüj¤à àtmeti yojayati na saüj¤à anàtmeti yojayati, na saüj¤à ÷ànteti yojayati na saüj¤à a÷ànteti yojayati, na saüskàrà nityà iti yojayati na saüskàrà anityà iti yojayati, na saüskàràþ sukhà iti yojayati na saüskàrà duþkhà iti yojayati, na saüskàrà àtmàna iti yojayati na saüskàrà anàtmàna iti yojayati, na saüskàràþ ÷àntà iti yojayati na saüskàrà a÷àntà iti yojayati, na vij¤ànaü nityam iti yojayati na vij¤ànam anityam iti yojayati, na vij¤ànaü sukham iti yojayati na vij¤ànaü duþkham iti yojayati, na vij¤ànam àtmeti yojayati na vij¤ànam anàtmeti yojayati, na vij¤ànaü ÷àntam iti yojayati na vij¤ànam a÷àntam iti yojayati, na råpaü ÷ånyam iti yojayati na råpam a÷ånyam iti yojayati, na råpaü sanimittam iti và carati na rupam animittam iti và carati, na råpaü sapraõihitam iti và carati na råpam apraõihitam iti và carati, na vedanà ÷ånyà iti và carati na vedanà a÷ånyà iti và carati, na vedanà sanimittà iti và carati na vedanà animittà iti và carati, na vedanà sapraõihità iti và carati na vedanà apraõihità iti và carati, na saüj¤à ÷ånyà iti và carati na saüj¤à a÷ånyà iti và carati, na saüj¤à sanimittà iti và carati na saüj¤à animittà iti và carati, na saüj¤à sapraõihità iti và carati na saüj¤à apraõihità iti và carati, na saüskàràþ ÷ånyà iti và carati na saüskàrà a÷ånyà iti và carati, na saüskàràþ sanimittà iti và carati na saüskàrà animittà iti (##) và carati, na saüskàràþ sapraõihità iti và carati na saüskàrà apraõihità iti và carati, na vij¤ànaü ÷ånyam iti và carati na vij¤ànam a÷ånyam iti và carati, na vij¤ànaü sanimittam iti và carati na vij¤ànam animittam iti và carati, na vij¤ànaü sapraõihitam iti và carati na vij¤ànam apraõihitam iti và carati, ya evaü carati sa praj¤àpàramitàyàü caratãti nopaiti na caratãti nopaiti, carati ca na carati ceti nopaiti, naiva carati na caratãti nopaiti, evaü caran ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na dànapàramitàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na ÷ãlapàramitàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na kùàntipàramitàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na vãryapàramitàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na dhyànapàramitàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na praj¤àpàramitàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàvinivartanãyabhåmeþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na sattvaparipàkahetoþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na buddhakùetrapari÷uddhihetoþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na da÷ànàü tathàgatabalànàü kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na caturõàü vai÷àradyànàü kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na catasçõàü pratisaüvidàü kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàdhyàtma÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na bahirdhà÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàdhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na ÷ånyatà÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na mahà÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na paramàrtha÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na saüskçta÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàsaüskçta÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàtyanta÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nànavaràgra÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nànavakàra÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na prakçti÷ånyatàyàþ kçta÷aþ (##) praj¤àpàramitàyàü carati, na sarvadharma÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na svalakùaõa÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nànupalambha÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàbhàvasvabhàva÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na bhàva÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, nàbhàva÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na svabhàva÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na parabhàva÷ånyatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na tathatàyàþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na dharmadhàtoþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na bhåtakoñeþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, tat kasya hetoþ? na hi bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran kasyacid dharmasya saübhedaü samanupa÷yati. evaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na divyasya cakùuùaþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na divyasya ÷rotrasya kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na paracittaj¤ànasya kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na pårvanivàsànusmçteþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, na çddhividheþ kçta÷aþ praj¤àpàramitàyàü carati, tat kasya hetoþ? tathà hi praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàm eva na samanupa÷yati, kuta eva bodhisattvaü kuta eva sarvàkàraü sarvàbhij¤àþ, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü (##) divyena cakùuùà pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàü ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà uttarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàü ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà pårvadakùinasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà adhastàd di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu (##) sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya naivaü bhavati, ahaü divyena cakùuùà årdhvaü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sattvànàü cyutopapàdaü j¤àsyàmãti, divyena ÷rotreõaiùàü ÷abdàn ÷roùyàmãti, teùàm eva ca cittàni j¤àsyàmãti, teùàm eva ca pårvanivàsam anusmçtya çddhyà gatvà dharmaü de÷ayiùyàmãti. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann aprameyàn asaükhyeyàn aparimàõàn sattvàn parinirvàpayan yukta iti vaktavyaþ. evaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato màraþ pàpãyàn avatàraü na labhate, sarve càsyànye 'pi laukikà ye kecit kle÷às te sarve dalità bhavanti. ye 'pi te ÷àriputra pårvasyàü di÷i buddhà bhagavanto gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devàs trayastriü÷à yàmàs tuùità nirmàõaratayaþ paranirmitava÷avartino brahmapàrùadyà brahmapurohità mahàbrahmaõaþ parãttàbhà apramàõàbhà àbhàsvaràþ parãtta÷ubhà apramàõa÷ubhàþ ÷ubhakçtsnà anabhrakàþ puõyaprasavà bçhatphalà asaüj¤isattvàþ ÷uddhàvàsà avçhà atapàþ sudç÷àþ sudar÷anà akaniùñhà devàs te 'pi taü bodhisattvaü mahàsattvaü rakùanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasya ka÷cid antaràyaï kàrùãt, ye 'py asya kecit kàyikà doùàs te 'py asya dçùñadhàrmikà bhavanti, tat kasya hetoþ? tathà hi sa sarvasattvàn maitryà spharati. ye 'pi te ÷àriputra dakùiõasyàü di÷i buddhà bhagavanto gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà, ye ca pratyekabuddhà, ye ca càturmahàràjakàyikà devàs trayastriü÷à yàmàs tuùità nirmàõaratayaþ paranirmitava÷avartino brahmapàrùadyà brahmapurohità mahàbrahmaõaþ parãttàbhà apramàõàbhà àbhàsvaràþ parãtta÷ubhà apramàõa÷ubhàþ ÷ubhakçtsnà anabhrakàþ puõyaprasavà bçhatphalà asaüj¤isattvàþ ÷uddhàvàsà avçhà atapàþ sudç÷àþ sudar÷anà akaniùñhà devàs te 'pi taü bodhisattvaü mahàsattvaü rakùanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasya ka÷cid antaràyaï kàrùãt, ye 'py asya kecit kàyikà doùàs te 'py asya dçùñadhàrmikà bhavanti, tat kasya hetoþ? tathà hi sa sarvasattvàn maitryà spharati. ye 'pi te ÷àriputra pa÷cimàyàü di÷i buddhà bhagavanto gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devàs trayastriü÷à yàmàs tuùità nirmàõaratayaþ (##) paranirmitava÷avartino brahmapàrùadyà brahmapurohità mahàbrahmaõaþ parãtàbhà apramàõàbhà àbhàsvaràþ parãtta÷ubhà apramàõa÷ubhàþ ÷ubhakçtsnà anabhrakàþ puõyaprasavà bçhatphalà asaüj¤isattvàþ ÷uddhàvàsà avçhà atapàþ sudç÷àþ sudar÷anà akaniùñhà devàs te 'pi taü bodhisattvaü mahàsattvaü rakùanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasya ka÷cid antaràyaï kàrùãt, ye 'py asya kecit kàyikà doùàs te 'py asya dçùñadhàrmikà bhavanti, tat kasya hetoþ? tathà hi sa sarvasattvàn maitryà spharati. ye 'pi te ÷àriputra uttarasyàü di÷i buddhà bhagavanto gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devàs trayastriü÷à yàmàs tuùità nirmàõaratayaþ paranirmitava÷avartino brahmapàrùadyà brahmapurohità mahàbrahmaõaþ parãttàbhà apramàõàbhà àbhàsvaràþ parãtta÷ubhà apramàõa÷ubhàþ ÷ubhakçtsnà anabhrakàþ puõyaprasavà bçhatphalà asaüj¤isattvàþ ÷uddhàvàsà avçhà atapàþ sudç÷àþ sudar÷anà akaniùñhà devàs te 'pi taü (##) bodhisattvaü mahàsattvaü rakùanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasya ka÷cid antaràyaï kàrùãt, ye 'py asya kecit kàyikà doùàs te 'py asya dçùñadhàrmikà bhavanti, tat kasya hetoþ? tathà hi sa sarvasattvàn maitryà spharati. ye 'pi te ÷àriputra uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devà yàvad akaniùñhà devàs te 'pi tasya bodhisattvasya mahàsattvasya rakùàü kurvanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasyàntaràyo 'bhåd iti. ye 'pi te ÷àriputra pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devà yàvad akaniùñhà devàs te 'pi tasya bodhisattvasya mahàsattvasya rakùàü kurvanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasyàntaràyo 'bhåd iti. ye 'pi te ÷àriputra dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devà yàvad akani÷ñhà devàs te 'pi tasya bodhisattvasya mahàsattvasya rakùàü kurvanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasyàntaràyo 'bhåd iti. ye 'pi te ÷àriputra pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devà yàvad akani÷ñhà devàs te 'pi tasya bodhisattvasya mahàsattvasya rakùàü kurvanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasyàntaràyo 'bhåd iti. ye 'pi te ÷àriputra adhastàd di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca (##) de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devà yàvad akaniùñhà devàs te 'pi tasya bodhisattvasya mahàsattvasya rakùàü kurvanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasyàntaràyo 'bhåd iti, ye 'pi te ÷àriputra årdhvaü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavantas tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü ca de÷ayanti, ye ca teùàü ÷ràvakà ye ca pratyekabuddhà ye ca càturmahàràjakàyikà devà yàvad akaniùñhà devàs te 'pi tasya bodhisattvasya mahàsattvasya rakùàü kurvanti, mà khalv asya bodhisattvasya mahàsattvasyàntaràyo 'bhåd iti. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ, alpakçcchreõa dhàraõãmukhàni samàdhimukhàni càmukhãbhavanti sarvopapattyàyataneùu ca tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn àràgayati nanu kadàcid buddhair bhagavadbhir virahito bhavati, yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhya iti, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato naivaü bhavati, asti sa ka÷cid dharmo yo dharmaiþ saha saüyujyate và visaüyujyate và. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato naivaü bhavati, ka¤cid ahaü kùiprataraü dharmadhàtum abhisaübudhyeyaü và na càbhisaübudhyeyaü, tat kasya hetoþ? na hi dharmadhàtur dharmadhàtunàbhisaübudhyate, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na ki¤cid dharmadhàtor vyatiriktaü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtor dharmanànàkaraõaü karoti, nàpy asyaivaü bhavati, ayaü dharmadhàtur evaü pratividhyate na và pratividhyata iti, tathà hi na sa ka¤cid dharmaü samanupa÷yati yena dharmeõa tàü dharmatàü pratividhyed iti, tathà hi sa na dharmadhàtuü ÷ånyam iti yojayati nà÷ånyam iti yojayati, evaü hi (##) ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran yukta iti vaktavyaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na cakùurdhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü cakùurdhàtunà yojayanti, na råpadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü råpadhàtunà yojayati, na cakùurvij¤ànadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü cakùurvij¤ànadhàtunà yojayati. na ÷rotradhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü ÷rotradhàtunà yojayati, na ÷abdadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü ÷abdadhàtunà yojayanti, na ÷rotravij¤ànadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü cakùurdhàtunà yojayati. na ghràõadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü ghràõadhàtunà yojayanti, na gandhadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü gandhadhàtunà yojayati, na ghràõavij¤ànadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü ghràõavij¤ànadhàtunà yojayati. na jihvàdhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü jihvàdhàtunà yojayanti, na rasadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü rasadhàtunà yojayati, na jihvàvij¤ànadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü jihvàvij¤ànadhàtunà yojayati. na kàyadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü kàyadhàtunà yojayati, na spraùñavyadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü spraùñavyadhàtunà yojayati, na kàyavij¤ànadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü kàyavij¤ànadhàtunà yojayati. na manodhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü manodhàtunà yojayanti, na dharmadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü dharmadhàtunà yojayati, na manovij¤ànadhàtuü ÷ånyatayà yojayati na ÷ånyatàü manovij¤ànadhàtunà yojayati. tat kasya hetoþ? eùa hi ÷àriputra paramo yogo bodhisattvasya mahàsattvasya yad uta ÷ånyatàyogaþ, ÷ånyatàyàü ÷àriputra caran bodhisattvo mahàsattvo na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau patati buddhakùetraü pari÷odhayati sattvàn paripàcayati kùipraü cànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. ye kecic chàriputra bodhisattvasya mahàsattvasya yogàs teùàü praj¤àpàramitàyogo (##) 'gra àkhyàyate ÷reùñha àkhyàyate jyeùñha àkhyàyate varaþ pravara uttamo 'nuttamo niruttamo 'samo 'samasamaþ praõãta àkhyàyate. tat kasya hetoþ? niruttamo hy eùaþ ÷àriputra yogo yad uta praj¤àpàramitàyogaþ ÷ånyatàyoga ànimittayogo 'praõihitayogaþ, evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo vyàkçta iti dhàrayitavyaþ, àsannãbhåto vyàkaraõasya. evaü yujyamànaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'prameyàõàm asaükhyeyànàü sattvànàm arthaü kariùyati, na càsyaivaü bhaviùyati, màü buddhà bhagavanto vyàkariùyantãti, aham àsannãbhåto vyàkaraõasyeti, ahaü buddhakùetraü pari÷odhayiùyàmãti, ahaü sattvàn paripàcayiùyàmãti, aham anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya dharmacakraü pravartayiùyàmãti. tat kasya hetoþ? tathà hi sa dharmadhàtuü na viviktãkaroti, na ca dharmadhàtor anyadharmaü samanupa÷yati, yaþ praj¤àpàramitàyàü caret, yo và buddhair bhagavadbhir vyàkriyeta anuttaràyàü samyaksaübodhau. tat kasya hetoþ? tathà hi bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato na sattvasaüj¤otpadyate. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà sattvo notpadyate na nirådhyate, anutpàdànirodhadharmatvàt, yasya ca notpàdo na nirodhaþ sa kathaü praj¤àpàramitàyàü cariùyati. evaü caran bodhisattvo mahàsattvaþ sattvànutpàdatayà praj¤àpàramitàyàü carati, sattva÷ånyatayà praj¤àpàramitàyàü carati, sattvànupalabdhyà praj¤àpàramitàyàü carati, sattvaviviktatayà praj¤àpàramitàyàü carati. evaü hi ÷àriputra bodhisattvànàü mahàsattvànàü paramo yogo yad uta ÷ånyatàyogaþ sarvàn anyàn yogàn abhibhåyàvatiùñhate, atra hi ÷àriputra yoge caran bodhisattvo mahàsattvo mahàkaruõàm abhinirharati, mahàmaitrãm abhinirharati, na ca màtsaryacittam utpàdayati, na dauþ÷ãlyacittam utpàdayati, na vyàpàdacittam utpàdayati, na ku÷ãdacittam utpàdayati, na vikùiptacittam utpàdayati, na dauùpraj¤àcittam utpàdayati. iti dharmaratnàvavàdaþ (##) evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: yo bhagavan bodhisattvo 'nena praj¤àpàramitàvihàreõa viharati sa kuta÷ cyuta ihopapadyate, ito và cyutaþ kutropapatsyate? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: yaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'nena praj¤àpàramitàvihàreõa viharati sa ita÷ cyuta ihaiva buddhakùetre upapadyate, anyebhyo và buddhakùetrebhya÷ cyutas tuùitebhyo và devebhya÷ cyuta ihopapadyate. iti bodhisattvo 'ùñamakaþ tatra ÷àriputra yo 'yaü bodhisattvo mahàsattvo manuùyebhya eva cyutvà manuùyàõàm eva sabhàgatàyàm upapadyate, tasya bodhisattvasya mahàsattvasyàvinivartanãyàn bodhisattvàn mahàsattvàn sthàpayitvà dhanvànãndriyàõi bhavanti, na ca kùipraü praj¤àpàramitàyogaü samàpadyate, na càsya dhàraõãmukham abhimukhãbhavati na ca samàdhimukham, yat punaþ ÷àriputra evaü vadasi, yo bhagavan bodhisattvo mahàsattvaimaü praj¤àpàramitàyogaü samàpadyate sa ita÷ cyutaþ kutropapadyata iti, yaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva imaü praj¤àpàramitàyogaü samàpadyate, sa ito buddhakùetràc cyutaþ buddhakùetràd buddhakùetraü saükramiùyati, tatra buddhakùetre buddhàn bhagavata àràgayiùyati, na kadàcid buddhavirahito bhaviùyati. iti bodhisattva÷raddhànusàrã yaþ punaþ ÷àriputràyaü bodhisattvo mahàsattvo 'nyebhyo buddhakùetrebhya÷ cyuta ihopapadyate tasya tãkùõànãndriyàõi bhavanti, sa kùipram imaü yogam àpadyate, yad uta praj¤àpàramitàyogam, tasya jàtivyativçttasyàpy amã gambhãragambhãrà dharmà abhimukhãbhavanti, sa pa÷càt praj¤àpàramitàyogaü samàpadyate, yatra yatra buddhakùetre upapadyate tatra tatra tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn àràgayiùyati. yaþ punaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ tuùitebhyo devebhya÷ cyutvà ihopapanno bhavati tasyàpi pañutaràõãndriyàõi bhavanti, avipramuùitàþ ùañ pàramitàþ sarvadhàraõãsamàdhimukhàni càbhimukhãbhavanti. (##) iti bodhisattvadharmànusàrã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü caranto ghañamànà vyàyacchantaþ sattvaparipàkàyopàyakau÷alyabalena srotaàpattiphalaü sàkùàtkurvanti, na ca tena manyante. iti srotaàpannaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà anupàyaku÷alà ye catvàri dhyànàni niùpàdayanti pàramitàsu ca caranti, tena ca dhyànalàbhena dãrghàyuùkeùu deveùåpapadyante, sacet tata÷ cyutvà manuùyeùu deveùu copapadyante, buddhàü÷ ca bhagavata àràgayiùyanti, teùàm api dhanvànãndriyàõi bhavanti na tãkùõàni. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà dhyànàni ca samàpadyante praj¤àpàramitàyàü ca caranti, te cànupàyakau÷alyena dhyànàny utsçjya kàmadhàtàv upapadyante, teùàm api ÷àriputra bodhisattvànàü mahàsattvànàü dhanvànãndriyàõi bhavanti na tãkùõàni. iti dvitãyatçtãyaphalapratipannakaþ ÷raddhàdhimuktaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà÷ catvàri dhyànàny utpàdya catvàry apramàõàni samàpadyante, catasra àråpyasamàpattãþ smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn samàpadyante, mahàkàruõikà upàyakau÷alyena copapadyante, na dhyànava÷ena nàpramàõava÷ena nàråpyasamàpattiva÷ena tatra copapadyante yatra tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn àràgayiùyanti, te punaþ praj¤àpàramitàvihàreõàvirahità ihaiva bhadrakalpe anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyante. iti dvitãyatçtãyaphalapratipannako dçùñipràptaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ekajàtipratibaddhà ye praj¤àpàramitàyàü caranta upàyakau÷alyena catvàri dhyànàni samàpadyante, catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattãþ smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn bhàvayanti, ÷ånyatàsamàdhiü samàpadyante, ànimittasamàdhiü samàpadyante, apraõihitasamàdhiü samàpadyante, na ca teùàü va÷ena gacchanti saümukhãbhåtàü÷ (##) ca buddhàn bhagavata àràgayitvà tatra brahmacaryaü caritvà punar eva tuùitànàü sabhàgatàyai upapadyante, te tatra yàvad àyus tiùñhanti, te tatra yàvad àyuþ sthitvà ahãnendriyàþ smçtimantaþ saüprajànànà anekair devakoñãniyuta÷atasahasraiþ parivçtàþ puraskçtà ihopapattiü dar÷ayitvà nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti sakçdàgàmã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ ùaõõàm abhij¤ànàü làbhino ye na kàmadhàtau na råpadhàtau nàråpyadhàtàv upapadyante, api tu buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmanti, tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn satkurvanto gurukurvanto mànayantaþ påjayantaþ. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ ùaõõàm abhij¤ànàü làbhinas te tàbhir abhij¤àbhir vikrãóanto buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmanti yeùu buddhakùetreùu na ÷ràvakapratyekabuddhayànasya praj¤aptir apy asti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ ùaõõàm abhij¤ànàü làbhinas te tàbhir abhij¤àbhir vikrãóanto buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmanti yeùu buddhakùetreùv amitam àyuþ. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ ùaõõàm abhij¤ànàü làbhinaþ ye lokadhàtor lokadhàtuü saükràmanti, te tatropasaükramya yatra na buddha÷abdo na dharma÷abdo na saügha÷abdas tatràvasthitàþ buddha÷abdaü ca dharma÷abdaü saügha÷abdaü ca sattvànàü saü÷ràvayanti, trayàõàü ca ratnànàü varõaü bhàùante, te tena buddha÷abdena dharma÷abdena saügha÷abdena tata÷ cyutà yatra yatra buddhà bhagavanto bhavanti te tatra tatropapadyante. ity anàgàmã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà÷ catvàri dhyànàny utpadya catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattãþ, te copàyakau÷alyena samanvàgatàþ samàdhisamàpattibhyo nivçtya kàmadhàtàv upapadyante, kùatriyamahà÷àlakuleùu và bràhmaõamahà÷àlakuleùu và gçhapatimahà÷àlakuleùu (##) vopapadyante sattvaparipàkàya. ity ayaü manuùyakulaükulaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà÷ catvàri dhyànàni samàpadyante catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattãþ samàpadyante, te 'py upàyakau÷alyabalena dhyànasamàdhisamàpattiva÷ena và càturmahàràjakàyikànàm api devànàü sabhàgatàyai upapadyante, trayastriü÷ànàü yàmànàü tuùitànàü nirmàõaratãnàü paranirmitava÷avartinàü sabhàgatàyai upapadyante, te tatra sthitvà sattvàn paripàcayanti, buddhakùetraü ca pari÷odhayanti, buddhàü÷ ca bhagavata àràgayanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà÷ catvàri dhyànàni utpadya catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattãþ, te tata÷ cyutàþ santa upàyakau÷alyena brahmaloke yàvad akaniùñhe upapadyante, te tatra bhavanti brahmàõo mahàbrahmàõas teùu brahmabhavaneùu tiùñhanti, te tatra sthitvà buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmanti, ye ca teùu buddhakùetreùu tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàs tàüs tathàgatàn dharmacakrapravartanàyàdhyeùayanti. iti devakulaükulaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye caturõàü dhyànànàü làbhino yàvad aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü làbhinas teùàü cànubodhàya caranti, caturõàm àryasatyànàü làbhino na ca tàni pratividhyanti, te punar bodhisattvà mahàsattvà ekajàtipratibaddhà veditavyàþ. ity ekavãcikaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye prathamacittotpàdàya caturõàü dhyànànàü làbhino bhavanti, caturõàm apramàõànàü làbhino bhavanti, catasçõàm àråpyasamàpattãnàü làbhino bhavanti, smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn bhàvayanti, balavai÷àradyapratisaüvidàveõikabuddhadharmàn pratilabhante, upàyakau÷alyena brahmakàyikeùu deveùu yàvad akaniùñheùu deveùåpapadyante, tatra cànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya sattvànàm arthaü kurvanti. ity antarà parinirvàyã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye prathamacittotpàdenaivànuttaràü (##) samyaksaübodhim abhisaübudhyante, dharmacakraü pravartayanty aprameyàõàm asaükhyeyànàü sattvànàü càrthaü kçtvà niråpadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvànti, teùàü parinirvçtànàü kalpaü và kalpàva÷eùaü và saddharmas tiùñhati. ity upapadyaparinirvàyã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañpàramitàsu caranto lokadhàtor lokadhàtuü saükràmanti, tatra ca sattvàn bodhaye pratiùñhàpayiùyanti, te nityam udyuktàþ sattvànàü kçta÷o na kadàcid anarthasaühitàü vàcaü bhàùante, sattvànàü kçta÷o nityam udyuktà buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmanti, te 'pi bodhisattvà mahàsattvàþ sattvànàü kçta÷o 'saükhyeyair aprameyaiþ kalpair nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. ity abhisaüskàraparinirvàyã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye prathamacittotpàdenaiva bodhisattvanyàmam avakràmanti, avinivartanãyabhåmau vàvatiùñhante, sarvabuddhadharmàn và samudànayanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye prathamacittotpàdenaiva praj¤àpàramitàyàü yogam àpadyante, te 'nekair bodhisattvakoñãniyuta÷atasahasraiþ sàrdhaü buddhakùetreõa buddhakùetraü svabuddhakùetrapari÷odhanàya saükràmanti, nànàbuddhakùetreùu cànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. ity anabhisaüskàraparinirvàyã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañsu pàramitàsu caranta÷ cakravartino bhåtvà dànapàramitàü puraskçtya sarvasattvànàü sarvasukhopadhànàny upasaühariùyanti, annam annàrthikebhyaþ pànaü pànàrthikebhyaþ, evaü gandhamàlyavilepanacårõadhåpa÷ayanàsanopà÷rayagçhadhanadhànyamaõimuktàsuvarõaråpyapravàóàbharaõàni jãvitopakaraõàni upasaühariùyanti, yàvad da÷aku÷alakarmapatheùu sattvàn pratiùñhàpya brahmakàyikeùu yàvad akaniùñheùu deveùåpapadyamànà nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. (##) ity akaniùñhaparamaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye catvàri dhyànàni niùpàdya dhyànebhyaþ parihãõàþ prathamaü dhyànam àsàdya brahmakàyikeùu deveùåpapadyante, te punar dhyànàni niùpàdyàkaniùñheùåpapadya nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti plutaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye brahmalokàc cyutvà ÷uddhàvàseùåpapadyante, te ÷uddhàvàsànàm ekaü và dve và sthàne vilaïghyàkaniùñheùu deveùåpapadya nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. ity ardhaplutaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye tathàgatasadç÷am àtmabhàvam abhinirmàya tuùitabhavanaü pari÷odhya brahmakàyikeùu deveùu yàvad akaniùñheùu deveùåpapadyopàyakau÷alyena nairayikàõàü sattvànàü dharmaü de÷ayanti, tiryagyonigatànàü sattvànàü dharmaü de÷ayanti, yàmalaukikànàü sattvànàü dharmaü de÷ayanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañsu pàramitàsu sthitvà yàdç÷as tathàgatakàyas tàdç÷am àtmabhàvam abhinirmàya gaïgànadãvàlukopamàni buddhakùetràõy upasaükramya sattvànàü dharmaü de÷ayanti, tathàgatàü÷ ca paryupàsate, buddhakùetraü ca niùpàdayanti, dharmaü ca ÷çõvanti, evaü pårvasyàü di÷i dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm årdhvam adhaþ sarvàsu da÷asu dikùv ekaikasyàü adi÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu gatvà sattvànàü dharmaü de÷ayanti, buddhakùetràõi ca niùpàdayanti, buddhàü÷ ca paryupàsate, dharmaü ca ÷çõvanti, te tebhyo buddhakùetrebhyo nirmitàni nirmàya ÷reùñhàni vi÷iùñàny anuttaràõi buddhakùetràõi niùpàdayanti, ekajàtipratibaddhà÷ ca bodhisattvà mahàsattvàs tatra tatra buddhakùetreùåpapadya nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti sarvasthànacyutaþ (##) santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye dhyànàråpyasamàpattãr àsàdayanto brahmakàyikeùu yàvac chubhakçtsneùu deveùåpapadyante, tatra àkà÷ànantyàyatane yàvad bhavàgre upapadyante, tato nànàbuddhakùetreùåpapadyante. iti bhavàgraparamaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye dhyànàråpyasamàpattãnàü làbhinas ta àkà÷ànantyàyatane yàvad bhavàgre upapadyante, tato nànàbuddhakùetreùåpapadyante. iti råpavãtaràgaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañpàramitàsu caranto dvàtriü÷an mahàpuruùalakùaõàlaükçtamårtayo niruttaraiþ pari÷uddhair indriyaiþ samanvàgatà bhavanti, te taiþ pari÷uddhair indriyaiþ samanvàgatà bahujanasya priyà÷ ca bhavanti, manaàpà÷ ca ye punaþ sattvàs tàn bodhisattvàn mahàsattvàn pa÷yanti, te tenaiva cittaprasàdenànupårveõa tribhir yànaiþ parinirvànti, evaü hi ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena kàyapari÷uddhaye ÷ikùitavyaü vàkpari÷uddhaye ÷ikùitavyaü manaþpari÷uddhaye ÷ikùitavyam. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañsu pàramitàsu caranta uttaptànãndriyàõi pratilabhante, te tair uttaptair indriyair nàtmànam utkarùayanti na paràn paüsayanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye prathamacittotpàdam upàdàya dànapàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü sthitvà naivaü kadàcid apàyadurgativinipàteùåpapadyante yàvad avinivartanãyabhåmim anupràpnuvanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye prathamacittotpàdam upàdàya na jàtu da÷aku÷alàn karmapathàn utsçjanti, yàvad avinivartanãyàü bhåmim anupràpnuvanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye dànapàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü sthitvà ràjàna÷ cakravartino bhåtvà dànaü sattvebhyo dattvà tàn eva da÷aku÷alakarmapatheùu pratiùñhàpayanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye dànapàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü sthitvà anekàni cakravartiràjya÷atàni parigçhõanti, (##) anekàni cakravartiràjya÷atasahasràõi parigçhõanti, tatra sthitvà anekàni ca buddhakoñãniyuta÷atasahasràõi àràgayanti, tàü÷ ca buddhàn bhagavataþ satkurvanti gurukurvanti mànayanti påjayanti, tato 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti dçùñadharmaparinirvàyã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye praj¤àpàramitàyàü caranta÷ caturõàü dhyànànàü làbhina÷ catasçõàm àråpyasamàpattãnàü làbhinas te tàbhir vikrãóantaþ prathamaü dhyànaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya dvitãyaü dhyànaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya tçtãyaü dhyànaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya caturthaü dhyànaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya àkà÷ànantyàyatanaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya vij¤ànànantyàyatanaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya àki¤canyàyatanaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante, tato vyutthàya naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanaü samàpadyante, tato vyutthàya nirodhasamàpattiü samàpadyante. evaü hi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü caranta upàyakau÷alyenàvaskandakena samàdhiü samàpadya nànàbuddhakùetreùv anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti kàyasàkùã santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañsu pàramitàsu sthitvà sattvànàü buddhadharmàvabhàsaü kurvanti, àtmanàpi buddhadharmàvabhàsenàvirahità bhavanti, yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. ity arhattvapratipannakaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye 'buddhakeùu lokadhàtuùu apagata÷ràvakeùu pratyekàü bodhim abhisaübudhyante, ta upàyakau÷alyena (##) bahåni pràõikoñãniyuta÷atasahasràõi triùu yàneùu paripàcyànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti pratyekabuddhaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàõàü làbhino da÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikabuddhadharmàõàü làbhinaþ, na ca srotaàpattiphalaü pràpnuvanti, na sakçdàgàmiphalaü nànàgàmiphalaü nàrhattvaü pràpnuvanti, na pratyekabuddhatvaü pràpnuvanti, te praj¤àpàramitàyàü caranta upàyakau÷alyena sarvasattvàn màrge 'vatàrya vi÷odhya srotaàpattiphalaü pràpayanti, sakçdàgàmiphalaü pràpayanti, anàgàmiphalaü pràpayanti, arhattvaü pràpayanti, pratyekàü bodhiü pràpayanti, svayam asàkùàtkurvantaþ paràüs tatra pratiùñhàpayanti. iti ÷ràvakapratyekabuddhamàrgalabhyàni phalàni yac chàriputra sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü j¤ànaü ca prahàõaü ca sànutpattikadharmakùàntipratilabdhasya bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntiþ. iti svayam apràpte dharme parapratiùñhàpanam amã ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà avinivartanãyà veditavyàþ, ye 'nayà praj¤àpàramitayà viharanti. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye ùañsu pàramitàsu sthitvà tuùitabhavanaü vi÷odhayanti, te khalu punar bodhisattvà mahàsattvà bhadrakalpikà veditavyàþ, amã ÷àriputràvaivartikà bodhisattvà mahàsattvà yeùàm ayam udayo buddhadharmeùu tasmàt tarhi ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà sàvadyasya kàyavàïmanaskarmaõo 'vakà÷o na dàtavyaþ kàyavàïmanaskarmapari÷uddhaye ca ÷ikùitavyam. itãdam avaivartikabodhisattvasaüghaparidãpanam iti saügharatnàvavàdaþ evam ukte àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: katamad bhagavan sàvadyaü kàyakarma sàvadyaü vàkkarma sàvadyaü manaskarma? (##) evam ukte bhagavàn àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: iha ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasyaivaü bhavati, katamaþ sa kàyaþ, yena kàyena kàyakarma samàrabheya, katamà sà vàg, yayà vàkkarma samàrabheya, katamat tan manaþ, yena manaskarma samàrabheya? evam upaparãkùamàõaþ kàyam upalabhate, vàcam upalabhate, mana upalabhate, ayaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya kàyavàïmanaskarmasamàrambhaþ sàvadyaþ. na khalu punaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran kàyam upalabhate, na vàcam upalabhate, na mana upalabhate, yena kàyena vàcà manasà màtsaryadauþ÷ãlyavyàpàdakausãdyavikùepadauùpraj¤acittam utpàdayet. asthànam etac chàriputrànavakà÷o yad bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran kàyavàïmanodauùñhulyam utpàdayet, naitat sthànaü vidyate. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caran kàyadauùñhulyaü ÷odhayati, vàgdauùñhulyaü ÷odhayati, manodauùñhulyaü ÷odhayati. ÷àriputra àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ kàyavàïmanodauùñhulyaü ÷odhayati? bhagavàn àha: yataþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo na kàyam upalabhate, na vàcam upalabhate, na mana upalabhate. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ kàyavàïmanodauùñhulyaü ÷odhayati, sacet punaþ ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya prathamacittotpàdam upàdàya da÷a ku÷alàþ karmapathà anuvartante, na ca ÷ràvakacittaü pratyekabuddhacittaü cotpàdayati, satatasamitaü càsya sarvasattveùu mahàkàruõàcittaü pratyupasthitaü bhavati. evaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya kàyavàïmanodauùñhulyaü ÷uddham iti vadàmi. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye praj¤àpàramitàyàü caranto bodhimàrgaü pari÷odhayanto dànapàramitàyàü caranti, ÷ãlapàramitàyàü caranti, kùàntipàramitàyàü caranti, vãryapàramitàyàü caranti, dhyànapàramitàyàü caranti, praj¤àpàramitàyàü caranti. ÷àriputra àha: katamo bhagavan bodhisattvànàü mahàsattvànàü (##) bodhimàrgaþ? bhagavàn àha: yadà ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na kàyam upalabhate, na vàcam upalabhate, na mana upalabhate, na dànapàramitàm upalabhate, na ÷ãlapàramitàm upalabhate, na kùàntipàramitàm upalabhate, na vãryapàramitàm upalabhate, na dhyànapàramitàm upalabhate, na praj¤àpàramitàm upalabhate, na ÷ràvakam upalabhate, na pratyekabuddham upalabhate, na bodhisattvam upalabhate, na buddham upalabhate. ayaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya bodhimàrgo yad uta sarvadharmànupalambho 'nena màrgeõa gacchan bodhisattvo mahasattvaþ ùañsu pàramitàsu caran na ÷akyo 'vamarditum. ity a÷aktyavavàdaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caran na råpaü manyate, na vedanàü manyate, na saüj¤àü manyate, na saüskàràn manyate, na vij¤anaü manyate, na pçthivãdhàtuü manyate, nàbdhàtuü manyate, na tejodhatuü manyate, na vàyudhàtuü manyate, nàkà÷adhàtuü manyate, na vij¤ànadhatuü manyate, na cakùurdhàtuü manyate, na råpadhàtuü manyate, na cakùurvij¤ànadhàtuü manyate, na ÷rotradhàtuü manyate, na ÷abdadhàtuü manyate, na ÷rotravij¤ànadhàtuü manyate, na ghràõadhàtuü manyate, na gandhadhàtuü manyate, na ghràõavij¤ànadhàtuü manyate, na jihvàdhàtuü manyate, na rasadhàtuü manyate, na jihvàvij¤ànadhàtuü manyate, na kàyadhàtuü manyate, na spraùñavyadhàtuü manyate, na kàyavij¤ànadhàtuü manyate, na manodhàtuü manyate, na dharmadhàtuü manyate, na manovij¤ànadhàtuü manyate, na smçtyupasthànàni manyate, na samyakprahàõàni manyate, narddhipàdàn manyate, nendriyàõi manyate, na balàni manyate, na bodhyaïgàni manyate, na màrgaü manyate, na dànapàramitàü manyate, na ÷ãlapàramitàü manyate, na kùàntipàramitàü manyate, na vãryapàramitàü manyate, na dhyànapàramitàü manyate, na praj¤àpàramitàü manyate, na vai÷àradyàni manyate, na pratisaüvido manyate, na da÷atathàgatabalàni manyate, nàùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn manyate, na srotaàpattiphalaü manyate, na sakçdàgamiphalaü manyate, nànàgàmiphalaü manyate, nàrhattvaü manyate, na pratyekabodhiü manyate, na (##) bodhisattvaü mahàsattvaü manyate, nànuttaràü samyaksaübodhiü manyate. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùaóbhiþ pàramitàbhir vardhate, na ca kenacid avamçdyate. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye praj¤àpàramitàyàü sthitvà sarvaj¤aj¤ànaü paripårayanti, yena j¤ànena samanvàgatànàü sarvàõy apàyadvàràõi pithitàni bhavanti, nàpi manuùyadàridryavipattim anubhavanti, nàpi tàdç÷am àtmabhàvaü parigçhõanti, yena nindyà bhavanti sadevakasya lokasya. ity apari÷ràntyavavàdaþ ÷àriputra àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya sarvaj¤aj¤ànam? bhagavàn àha: yena j¤ànena samanvàgato bodhisattvo mahàsattvaþ pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopamàüs tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn pa÷yati teùàü ca dharmade÷anàü ÷çõoti, saüghaü ca paryupàste, buddhakùetravi÷uddhiü ca pa÷yati, evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàü vidikùv adha årdhvaü di÷i gaïgànadãvàlukopamàüs tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn pa÷yati, teùàü ca dharmade÷anàü ÷çõoti, saüghaü ca paryupàste, buddhakùetravi÷uddhiü ca pa÷yati, yena j¤ànena samanvàgatànàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü na buddhasaüj¤à bhavati, na bodhisaüj¤à bhavati, na ÷ràvakasaüj¤à bhavati, na pratyekabuddhasaüj¤à bhavati, nàtmasaüj¤à bhavati, na parasaüj¤à bhavati, na buddhakùetrasaüj¤à bhavati, yena j¤ànena samanvàgato bodhisattvo mahasattvo dànapàramitàyàü carati, ÷ãlapàramitàyàü carati, kùàntipàramitàyàü carati, vãryapàramitàyàü carati, dhyànapàramitàyàü carati, praj¤àpàramitàyàü carati, na ca pàramitàmupalabhate, yena j¤ànena samanvàgato bodhisattvo mahàsattvaþ smçtyupasthànàni bhàvayati, na ca smçtyupasthànàny upalabhate, samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn bhàvayati, na ca samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn upalabhate, balavai÷àradyàveõikàn (##) buddhadharmàn samudànayati, na ca balavai÷àradyàveõikàn buddhadharmàn upalabhate. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya j¤ànaü, yena j¤ànena samanvàgato bodhisattvo mahàsattvaþ sarvabuddhadharmàü÷ ca paripårayati, na ca sarvabuddhadharmàü÷ ca manyate. iti pratipatsaüparigrahàvavàdaþ santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvà ye pa¤cacakùåüùi pratilabhante pari÷odhayanti, katamàni pa¤ca yad uta màüsacakùuþ divyacakùuþ praj¤àcakùuþ dharmacakùuþ buddhacakùuþ. ÷àriputra àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü màüsacakùuþ? bhagavàn àha: asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùuþ, yad yojana÷ataü pa÷yati, asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùur yad yojana÷atadvayaü pa÷yati, asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùur yaj jaübudvãpaü pa÷yati, asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùur yac càturdvãpakaü lokadhàtuü pa÷yati, asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùur yat sàhasraü lokadhàtuü pa÷yati, asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùur yad dvisàhasraü lokadhàtuü pa÷yati, asti ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya màüsacakùur yat trisàhasraü mahàsàhasraü lokadhàtuü pa÷yati. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü màüsacakùuþ. ÷àriputra àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü divyacakùuþ? bhagavàn àha: yac chàriputra càturmahàràjakàyikànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat trayastriü÷ànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad yàmànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat tuùitànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yan nirmàõaratãnàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat paranirmitava÷avartinàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad brahmapàrùadyànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad brahmapurohitànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yan mahàbrahmaõàü devànàü (##) divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat parãttàbhànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad apramàõàbhànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad àbhàsvaràõàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yac chubhakçtsnànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad anabrakànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat puõyaprasavànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad bçhatphalànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad asaüj¤isattvànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yac chuddhàbhàsànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad aspçhàõàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad atapànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat sudç÷ànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yat sudar÷ànànàü devànàü divyaü cakùus tad bodhisattvaþ prajànãte, yad akaniùñhànàü devànàü divyaü cakùus tadbodhisattvaþ prajànãte. yat punaþ ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya divyaü cakùus tac càturmahàràjakàyikà devà na prajànanti, na trayastriü÷à devàþ prajànanti, na yàmà devàþ prajànanti, na tuùità devàþ prajànanti, na nirmàõaratayo devàþ prajànanti, na paranirmitava÷avartino devàþ prajànanti, na brahmapàrùadyà devàþ prajànanti, na brahmapurohità devàþ prajànanti, na mahàbrahmaõo devàþ prajànanti, na parãttabhà devàþ prajànanti, nàpramàõàbhà devàþ prajànanti, nàbhàsvarà devàþ prajànanti, na parãtta÷ubhà devàþ prajànanti, nàpramàõa÷ubhà devàþ prajànanti, na ÷ubhakçtsnà devàþ prajànanti, nànabhrakà devàþ prajànanti, na puõyaprasavà devàþ prajànanti, na bçhatphalà devàþ prajànanti, nàsaüj¤isattvà devàþ prajànanti, na ÷uddhàvàsà devàþ prajànanti, nàspçhàdevàþ prajànanti, nàtapà devàþ prajànanti, na sudç÷à devàþ prajànanti, na sudar÷anà devàþ prajànanti, yad bodhisattvasya mahàsattvasya divyaü cakùus tad akaniùñhà devà na prajànanti. tenaiva pari÷uddhena divyena cakùuùà pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu (##) lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, tenaiva pari÷uddhena divyena cakùuùà dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, tenaiva pari÷uddhena divyena cakùuùà pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, tenaiva pari÷uddhena divyena cakùuùà uttarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, evam uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, adho di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, årdhvaü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu sarvasattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü divyaü cakùuþ. ÷àriputra àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü praj¤àcakùuþ? bhagavàn àha: yena ÷àriputra praj¤àcakùuùà samanvàgato bodhisattvo mahàsattvo na ka¤cid dharmaü prajànàti, saüskçtaü và asaüskçtaü và ku÷alaü và aku÷alaü và sàvadyaü và anavadyaü và sàsravaü và anàsravaü và saükle÷aü và niùkle÷aü và laukikaü và lokottaraü và saükliùñaü và vyavadànaü và, yena praj¤àcakùuùà bodhisattvena mahàsattvena ka÷cid dharmo na dçùño na ÷ruto na mato na vij¤àtaþ. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü praj¤àcakùuþ, ÷àriputra àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü dharmacakùuþ? bhagavàn àha: iha ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dharmacakùuùaivaü jànàti, ayaü pudgalaþ ÷raddhànusàrã, ayaü pudgalo dharmànusàrã, (##) ayaü pudgalaþ ÷ånyatàvihàrã, ayaü pudgalo 'nimittavihàrã, ayaü pudgalo 'praõihitavihàrã. ayaü pudgalaþ ÷ånyatàvihàrã, asya pudgalasya ÷ånyatàvimokùamukheõa pa¤cendriyàõy utpatsyante, pa¤cabhir indriyair ànantaryasamàdhiü prakùyati, ànantaryeõa samàdhinà vimuktij¤ànadar÷anam utpàdayiùyati, vimuktij¤ànadar÷anena trãõi saüyojanàni prahàsyati, satkàyadçùñiü ÷ãlavrataparàmar÷avicikitsàü ceti, ayam ucyate pudgalaþ srotaàpannaþ, sa bhàvanàmàrgaü pratilabhya kàmaràgavyàpàdatanutvàd ayam ucyate pudgalaþ sakçdàgàmã, sa tenaiva bhàvanàmàrgeõàdhimàtrabhàvitena kàmaràgavyàpàdaprahàõàd ayam ucyate pudgalo 'nàgàmã, sa tenaiva bhàvanàmàrgeõàdhimàtrabhàvitena råparàgam àråpyaràgam avidyàü mànam auddhatyaü ca prahàyàyam ucyate pudgalo 'rhan. ayaü pudgalo 'nimittavihàrã, asya pudgalasyànimittavimokùamukhena pa¤cendriyàõy utpatsyante, pa¤cabhir indriyair ànantaryasamàdhiü prakùyati ànantaryeõa samàdhinà vimuktij¤ànadar÷anam utpàdayiùyati, vimuktij¤ànadar÷anena trãõi saüyojanàni prahàsyati, satkàyadçùñiü ÷ãlavrataparàmar÷avicikitsàü ceti, ayam ucyate pudgalaþ srotaàpannaþ, sa bhàvanàmàrgaü pratilabhya kàmaràgavyàpàdatanutvàd ayam ucyate pudgalaþ sakçdàgàmã, sa tenaiva bhàvanàmàrgeõàdhimàtrabhàvitena kàmaràgavyàpàdaprahàõàd ayam ucyate pudgalo 'nàgàmã, sa tenaiva bhàvanàmàrgeõàdhimàtrabhàvitena råparàgam àråpyaràgam avidyàü mànam auddhatyaü ca prahàyàyam ucyate pudgalo 'rhan. ayaü pudgalo 'praõihitavihàrã, asya pudgalasyàpraõihitavimokùamukhena pa¤cendriyàõy utpatsyante, pa¤cabhir indriyair ànantaryasamàdhiü prakùyati, ànantaryeõa samàdhinà vimuktij¤ànadar÷anam utpàdayiùyati, vimuktij¤ànadar÷anena trãõi saüyojanàni prahàsyati, satkàyadçùñiü ÷ãlavrataparàmar÷avicikitsàü ceti, ayam ucyate pudgalaþ srotaàpannaþ, sa bhàvanàmàrgaü pratilabhya kàmaràgavyàpàdatanutvàdayam ucyate pudgalaþ sakçdàgàmã, sa tenaiva bhàvanàmàrgeõàdhimàtrabhàvitena kàmaràgavyàpàdaprahàõàd ayam ucyate pudgalo 'nàgàmã, sa (##) tenaiva bhàvanàmàrgeõàdhimàtrabhàvitena råparàgam àråpyaràgam avidyàü mànam auddhatyaü ca prahàyàyam ucyate pudgalo 'rhan. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü dharmacakùuþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva evaü jànàti, yat ki¤cit samudayadharmã sarvaü tan nirodhadharmãti prajànàti, praj¤àpàramitàyàü caran pa¤cendriyàõi pràpnoti. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü dharmacakùuþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva evaü jànàti, ayaü bodhisattvaþ prathamacittotpàdiko yo dànapàramitàyàü và carati, ÷ãlapàramitàyàü và carati, sa tataþ ÷uddhendriyaü pratilabhate, vãryendriyaü ca, sa upàyakau÷alyena samanvàgataþ saücintyàtmabhàvaü parigçhõàti, ku÷alamålopalambha÷ ca bhavati, ayaü bodhisattvo bràhmaõamahà÷àlakuleùåpapatsyate, ayaü kùatriyamahà÷àlakuleùåpapatsyate, ayaü gçhapatimahà÷àlakuleùåpapatsyate, ayaü càturmahàràjakàyikeùu deveùåpapatsyate, ayaü trayastriü÷eùu deveùåpapatsyate, ayaü yàmeùu deveùåpapatsyate, ayan tuùiteùu deveùåpapatsyate, ayaü nirmàõaratiùu deveùåpapatsyate, ayaü paranirmitava÷avartiùu deveùåpapatsyate, ayaü yàvad akaniùñheùu deveùåpapatsyate, sa tatra sthitvà sattvàn paripàcayiùyati, sarvasukhopadhànena ca sattvàn pratyupasthàsyati, buddhakùetraü ca pari÷odhayi÷yati, tathàgatàü÷ càrhataþ samyaksaübuddhàn àràgayiùyati, satkariùyati gurukariùyati mànayiùyati påjayiùyati, na ca ÷ràvakabhåmau và pratyekabuddhabhåmau và patiùyati, ayaü bodhisattvo mahàsattvo na nivartate yàvan nànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddha iti. idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü dharmacakùuþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva evaü jànàti, amã bodhisattvà mahàsattvà vyàkçtà anuttaràyàü samyaksaübodhau, amã bodhisattvà na vyàkçtà, amã bodhisattvà avinivartanãyàþ, amã bodhisattvà nàvinivartanãyàþ, eùàü bodhisattvànàm abhij¤àþ paripårõàþ, eùàü bodhisattvànàü na paripårõàþ, ayaü bodhisattvo 'bhij¤àparipårõaþ pårvasyàü di÷i yàvad upariùñàd di÷i gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtån gatvà tathàgatàn arhataþ samyaksaübuddhàn satkaroti gurukaroti mànayati (##) påjayati, ayaü bodhisattvo nàbhij¤àparipårõo yàvan na påjayati, ayaü bodhisattvo 'bhij¤ànàü làbhã bhaviùyati, ayaü bodhisattvo nàbhij¤ànàü làbhã bhaviùyati, asya bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü buddhakùetraü bhaviùyati, asya bodhisattvasya mahàsattvasyàpari÷uddhaü buddhakùetraü bhaviùyati, anena bodhisattvena sattvàþ pari÷odhitàþ, anena bodhisattvena sattvà na pari÷odhitàþ, asya bodhisattvasya mahàsattvasya buddhà bhagavanto varõaü bhàùante, asya bodhisattvasya mahàsattvasya na bhàùante, amã bodhisattvà buddhànàü bhagavatàm àsannasthàyino bhaviùyanti, amã bodhisattvà mahàsattvà nàsannasthàyino bhaviùyanti, asya bodhisattvasya parimitam àyur bhaviùyati, asya bodhisattvasyàparimitam àyur bhaviùyati, asya bodhisattvasya parimitaþ saügho bhaviùyati, asya bodhisattvasyàparimitaþ saügho bhaviùyati, asya bodhisattvasyànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya bodhisattvasaügho bhaviùyati, asya bodhisattvasya mahàsattvasyànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya na bodhisattvasaügho bhaviùyati, ayaü bodhisattvo mahàsattvo duùkaracaryàü cariùyati, ayaü bodhisattvo mahàsattvo na duùkaracaryàü cariùyati, ayaü bodhisattva÷ caramabhavikaþ, ayaü bodhisattvo na caramabhavikaþ, ayaü bodhisattvo bodhimaõóe niùatsyate, ayaü bodhisattvo bodhimaõóe na niùatsyate, asya bodhisattvasya màro bhaviùyati, asya bodhisattvasya na màro bhaviùyati. evaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü dharmacakùuþ. ÷àriputra àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü buddhacakùuþ? bhagavàn àha: yac chàriputra bodhisattvo mahàsattvo bodhicittànantaraü vajropamaü samàdhiü samàpadya ekacittakùaõasamàyuktayà praj¤ayà sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti, da÷abhis tathàgatabalaiþ samanvàgataþ, caturbhir vai÷àradyai÷ catasçbhiþ pratisaüvidbhir aùñàda÷abhir àveõikair buddhadharmair mahàmaitryà mahàkaruõayà ca samanvàgataþ, yena ca cakùuùà bodhisattvena mahàsattvena nàsti ki¤cid adçùñaü và÷rutaü (##) vàmataü vàvij¤àtaü và sarvair àkàraiþ. evaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya pari÷uddhaü buddhacakùuþ. evaü hi ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena pa¤cacakùåüùi ÷odhayitukàmena ùañsu pàramitàsu yogaþ karaõãyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra ùañsu pàramitàsu sarve ku÷alà dharmà antargatàþ sarva÷ràvakadharmà÷ ca sarvapratyekabuddhadharmà÷ ca bodhisattvadharmà÷ ca, yat khalu ÷àriputra samyag vadanto vadeyuþ sarvaku÷aladharmasaügraha iti praj¤àpàramitàü khalu samyag vadantovadeyuþ. tat kasya hetoþ? tathà hi ÷àriputra praj¤àpàramità janayitrã sarvàsàü pàramitànàm, eùàü ca pa¤cànàü bodhisattvacakùuùàm, eùu ca ÷àriputra pa¤casu bodhisattvacakùuþùu ÷ikùitvà bodhisattvà mahàsattvà anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. iti pa¤cacakùur avavàdaþ atra ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann abhij¤àpàramitàü bhàvayati, so 'nekavidham çddhividhiü pratyanubhavati, pçthivãm api kampayati, eko 'pi bhåtvà bahudhà bhavati, bahudhàpi bhåtvà eko bhavati, àvirbhàvaü tirobhàvam api pratyanubhavati, tiraþkuóyaü tiraþpràkàraü tiraþparvatam apy asakto gacchati tadyathàpi nàmàkà÷e 'pi kràmati tadyathàpi nàma pakùã ÷akuniþ, pçthivyàm apy unmajjanimajjaü karoti tadyathàpi nàmodake, udake 'bhidyamàno gacchati tadyathàpi nàma pçthivyàm, dhåmàyaty api prajjalaty api tadyathàpi nàma mahàn agniskandhaþ, udakam api kàyàt pramu¤cati tadyathàpi nàma mahàmeghaþ, imàv api såryàcandramasàv evaü maharddhikau mahànubhàvau pàõinà paràmç÷ati parimàrùñi yàvad brahmalokàd api kàyaü va÷ena vartayati, tayà ca çddhyà na manyate, tathà hi satàm çddhiü nopalabhate yayà manyate tad api na manyate yenàpi manyate svabhàva÷ånyatàm upàdàya, svabhàvaviviktatàm upàdàya, svabhàvànupalabdhitàm upàdàya, sa na çddhicetanàm apy utpàdayati na çddhyabhinirhàracetanàü và anyatra sarvaj¤atà manasikàràt. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran çddhividhyabhij¤àsàkùàtkriyàj¤ànam (##) abhinirharati. sa divyena ÷rotradhàtunà vi÷uddhenàtikràntamànuùyakeõa ÷abdàn ÷çõoti divyàn mànuùyakàü÷ ca, na ca tena divyena ÷rotreõa manyate, ahaü ÷abdàn ÷çõomi, tathà hi sa tarn api ÷abdaü nopalabhate svabhàva÷ånyatàm upàdàya svabhàvaviviktatàm upàdàya svabhàvànupalabdhitàm upàdàya, sa na divya÷rotracetanàm apy utpàdayati, na divya÷rotràbhinirhàracetanàü vànyatra sarvàkàraj¤atàmanaskàràt. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran divya÷rotràbhij¤àsàkùàtkriyàj¤ànam abhinirharati. sa parasattvànàü parapudgalànàü cetasaiva yathàbhåtaü prajànàti, saràgacittaü saràgacittam iti yathàbhåtaü prajànàti, vigataràgaü cittaü vigataràgaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, sadoùaü cittaü sadoùaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, vãtadoùaü cittaü vãtadoùaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, samohaü cittaü samohaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, vãtamohaü cittaü vãtamohaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, satçùõaü cittaü satçùõaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, vãatatçùõaü cittaü vãtatçùõaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, sopàdànaü cittaü sopàdànaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, niråpàdànaü cittaü niråpàdànaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, saükùiptaü cittaü saükùiptaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, vikùiptaü cittaü vikùiptaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, parãttaü cittaü parãttaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, vipulaü cittaü vipulaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, mahadgataü cittaü mahadgataü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, samàhitaü cittaü samàhitaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, asamàhitaü cittam asamàhitaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, viviktaü cittaü viviktaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, aviviktaü cittam aviviktaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, sàsravaü cittaü sàsravaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, anàsravaü cittam anàsravaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, sàïgaõaü cittaü sàïgaõaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, anaïgaõaü cittam anaïgaõaü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, sottaraü (##) cittaü sottaraü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, anuttaraü cittam anuttaraü cittam iti yathàbhåtaü prajànàti, tena ca na manyate, tathà hi tac cittam acittam acintyatàm upàdàya, so 'haü prajànàmãti na manyate, tad eva cittaü nopalabhate svabhàva÷ånyatàm upàdàya, svabhàvaviviktatàm upàdàya svabhàvànupalabdhitàm upàdàya, na sa paracittacetanàm apy utpàdayati, na paracittàbhinirhàracetanàü vànyatrasarvàkàraj¤atàmanasikàràt. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvasattvacittacaritàbhij¤àsàkùàtkriyàj¤ànam abhinirharati. pårvanivàsànusmçtij¤ànena sa ekàm api jàtim anusmarati, dve tisro yàvaj jàti÷atasahasràõy apy anusmarati, sa ekam api cittam anusmarati yàvac citta÷atam api, ekam api divasaü divasa÷atam api, ekam api màsaü màsa÷atam api, ekam api varùaü varùa÷atam api, ekam api kalpaü kalpa÷atam api, anekàni api kalpa÷atàny anekàny api kalpasahasràõy anekàny api kalpa÷atasahasràõy anekàny api kalpakoñiniyuta÷atasahasràõi anusmarati yàvat pårvàntakoñãm apy anusmarati, amutràham àsam evaünàmà evaügotra evaüjàtir evamàhàra evaücirasthitikaþ, evamàyuùparyantaþ, sa tata÷ cyuto 'mutropapannaþ, tata÷ cyuta ihàsmy upapanna iti, sa evaü sàkàraü sàdç÷aü sanirde÷am anekavidhaü pårvanivàsam anusmarati, tena ca pårvanivàsànusmçtyabhij¤ànena na manyate, tathà hi tajj¤ànam aj¤ànam acintyatàm upàdàya, so 'haü prajànàmãti na manyate, sa tad eva j¤ànaü nopalabhate svabhàva÷ånyatàm upàdàya svabhàvaviviktatàm upàdàya svabhàvànupalabdhitàm upàdàya, na sa pårvanivàsànusmçticetanàm apy utpàdayati, na pårvanivàsànusmçtyabhinirhàracetanàü và anyatra sarvàkàraj¤atàmanasikàràt. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran pårvanivàsànusmçtisàkùàtkriyàj¤ànam abhinirharati. sa divyena cakùuùà vi÷uddhenàtikràntamànuùyakeõa sattvàn pa÷yati cyavamànàn utpadyamànàn suvarõàn durvarõàn hãnàn praõãtàn sugatau durgatau yathàkarmopagàn sattvàn prajànàti, amã bhavantaþ sattvàþ (##) kàyasucaritena samanvàgatàþ vàksucaritena samanvàgatàþ manaþsucaritena samanvàgatàþ, àryàõàm anapavàdakàþ samyagdçùñayaþ tena kàyavàïmanaþsucaritena hetunà sugatau svargaloka upapadyante. ime punar bhavantaþ sattvàþ kàyadu÷caritena samanvàgatàþ, vàgdu÷caritena samanvàgatàþ, manodu÷caritena samanvàgatàþ, àryàõàm apavàdakàþ mithyàdçùñayas te mithyàdçùñikarmasamàdànahetoþ kàyasya bhedàt paraü maraõàd apàyadurgativinipàtaü narakeùåpapadyante. iti hi divyena cakùuùà vi÷uddhenàtikràntamànuùyakeõa da÷adi÷i loke sarvalokadhàtuùu dharmadhàtuparame àkà÷adhàtuparyavasàne ùaógatikànàü sattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti. tena ca na manyate tathà hi tac cakùur acakùur acintyatàm upàdàya, so 'haü pa÷yàmãti na manyate, tad eva cakùur nopalabhate svabhàva÷ånyatàm upàdàya, svabhàvaviviktatàm upàdàya, svabhàvànupalabdhitàm upàdàya, na sa divyacakùu÷cetanàm apy utpàdayati, na divyacakùurabhinirhàracetanàü và anyatra sarvàkàraj¤atàmanasikàràt. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran divyacakùurabhij¤àsàkùàtkriyàj¤ànam abhinirharati, so 'nutpàdasàkùàtkriyàbhij¤àj¤ànam abhinirharati, na ca ÷ràvakabhåmau và pratyekabuddhabhåmau và patati, nàpy anyaü ka¤cid dharmam à÷aüsati anyatrànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyamãti, sa tayà àsravakùaya sàkùàtkriyàbhij¤àj¤ànàbhinirhàraku÷alatayà na manyate tathà hi taj j¤ànam aj¤ànam acintyatàm upàdàya, so 'haü prajànàmãti na manyate, tad eva ca j¤ànaü nopalabhate svabhàva÷ånyatàm upàdàya svabhàvaviviktatàm upàdàya svabhàvànupalabdhitàm upàdàya, na sa àsravakùayacetanàm apy utpàdayati nàsravakùayàbhij¤àbhinirhàracetanàü vànyatra sarvàkàraj¤atàmanasikàràt. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann àsravakùayàbhij¤àsàkùàtkriyàj¤ànam abhinirharati. evaü punaþ ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ ùaóabhij¤àþ paripåryante pari÷udhyante ca, abhij¤àþ (##) ÷àriputra pari÷uddhàþ sarvàkàraj¤atàm arpayanti, santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü caranto dànapàramitàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatayà na ca gçhãtatàm upàdàya. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü carantaþ ÷ãlapàramitàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatayà àpattyanadhyàpattitàm upàdàya. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü carantaþ kùàntipàramitàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatayà akùobhaõatàm upàdàya. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü caranto vãryapàramitàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatayà kàyikacaitasikavãryàsraüsanatàm upàdàya. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü caranto dhyànapàramitàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatayà avikùiptacittatàm upàdàya. santi ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü carantaþ praj¤àpàramitàyàü sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatayà dauùpraj¤acittaparivarjanatàm upàdàya. evaü khalu ÷àriputra bodhisattvà mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü carantaþ ùañsu pàramitàsu sthitvà sarvàkàraj¤atàpanthànaü ÷odhayanti, atyanta÷ånyatàm upàdàya, dànaü parigrahatàm upàdàya praj¤apyate, ÷ãlaü dauþ÷ãlyam upàdàya praj¤apyate, kùàntir akùàntitàm upàdàya praj¤apyate, vãryaü kau÷ãdyam upàdàya praj¤apyate, samàdhir asamàhitatàm upàdàya praj¤apyate, praj¤à dauùpraj¤am upàdàya praj¤apyate, sa tãrõa iti na manyate, na tãrõa iti na manyate, dànaü parigraha iti na manyate, ÷ãlaü dauþ÷ãlyam iti na manyate, kùàntiþ kùobha iti na manyate, vãryaü kau÷ãdyam iti na manyate, samàdhir asamàhiteti na manyate, praj¤àdauùpraj¤am iti na manyate, àkruùño 'ham iti na manyate, vandito 'ham iti na manyate, satkçto 'ham iti na manyate, asatkçto 'ham iti na manyate. tat kasya hetoþ? na hi ÷àriputra anutpàda àkruùño 'ham iti manyate, (##) vandito 'ham iti manyate, satkçto 'ham iti manyate, asatkçto 'ham iti manyate. tat kasya hetoþ? tathà hi praj¤àpàramità sarvamananàþ samucchinatti, iha ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato ye guõà bhavanti na te sarve ÷ràvakapratyekabuddhànàü saüvidyante, sa imàn guõàn paripårayan sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetraü ca pari÷odhayati sarvàkàraj¤atàü cànupràpnoti. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvasattvànàm antike samacittatàm utpàdayati, sarvasattvànàm antike samacittatàm utpàdya sarvadharmasamatàü pratilabhate, sarvadharmasamatàü pratilabhya sarvasattvàn sarvadharmasamatàyàü pratiùñhàpayati, sa dçùña eva dharme buddhànàü bhagavatàü priyo bhavati manaàpa÷ ca, sarvabodhisattvànàü ca sarva÷ràvakànàü ca pratyekabuddhànàü ca priyo bhavati manaàpa÷ ca, sa yatra yatropapadyate tatra tatra na jàtu cakùuùà amanaàpàni råpàõi pa÷yati, na ÷rotreõàmanaàpàn ÷abdàn ÷çõoti, na ghràõenàmanaàpàn gandhठjighrati, na jihvayàmanaàpàn rasàn àsvàdayati, na kàyenàmanaàpàn spar÷àn spç÷ati, na manasàmanaàpàn dharmàn vijànàti, na ca parihãyate 'nuttaràyàþ samyaksaübodheþ. asmin khalu punaþ praj¤àpàramitànirde÷e nirdi÷yamàne trãõi bhikùuõã÷atàni bhagavantaü yathàvçtai÷ cãvarair abhicchàdayàmàsur anuttaràyàü samyaksaübodhau cittàny utpàdayàmàsuþ. atha khalu bhagavàüs tasyàü velàyàü smitam akarot. atha khalv àyuùmàn ànandaþ samutthàyàsanàd ekàüsam uttaràsaïgaü kçtvà dakùiõa¤ jànumaõóalaü pçthivyàü pratiùñhàpya yena bhagavàüs tenà¤jaliü praõamya bhagavantam etad avocat: ko bhagavan hetuþ kaþ pratyayaþ smitasya pràdurbhàvàya, nàhetukaü nàpratyayaü buddhà bhagavantaþ smitaü pràduùkurvanti? bhagavàn àha: etàny ànanda trãõi bhikùuõã÷atàni ekaùaùñitame kalpe mahàketunàmànas tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhà loke utpatsyante, tàrakopame kalpe ita÷ cyutàni santi akùobhyasya tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya buddhakùetre upapatsyate, ùaùñi÷ ca devaputrasahasràõi (##) yàni yàny anayà dharmade÷anayà paripàcitàni tàni tàni maitreyasya tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasyàntike parinirvàsyanti. atha khalu bhagavato 'nubhàvena tasyàü velàyàü pårvasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti sma, catasraþ pariùado bhagavataþ ÷àkyamuneþ parùanmaõóalàd, evaü dakùiõasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, pa÷cimàyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, uttarasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, uttarapårvasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, pårvadakùiõasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, dakùiõapa÷cimàyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, pa÷cimottarasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, adha årdhvam ekaikasyàü di÷i buddhasahasraü pa÷yanti, mahato buddhakùetraguõavyåhàü pa÷yanti, na ceha sahàyàü lokadhàtau tàn buddhakùetraguõavyåhàn pa÷yanti yàn da÷asu dikùu teùàü buddhànàü bhagavatàü buddhakùetraguõavyåhàn pa÷yanti sma. atha khalu bhagavataþ ÷àkyamuneþ parùanmaõóalàd da÷abhiþ pràõisahasraiþ praõidhànàni kçtàni vayaü tàni puõyàni kariùyàmo yaiþ puõyair eteùu buddhakùetreùåpapatsyàmaha iti. atha khalu bhagavàüs teùàü kulaputràõàm à÷ayaü viditvà tasyàü velàyàü smitam akarot. ànanda àha: ko bhagavan hetuþ kaþ pratyayaþ smitasya pràdurbhàvàya? bhagavàn àha: pa÷yasi tvam ànandemàni da÷apràõisahasràõi. ànanda àha: pa÷yàmi bhagavan. bhagavàn àha: etàny ànanda da÷apràõisahasràõi ita÷ cyutàni teùu da÷asu dikùu buddhakùetrasahasreùåpapatsyante, na ca kadàcit tathàgatavirahitàni bhaviùyanti, tataþ pa÷càd vyåharàjanàmànas tathàgatà loke utpatsyante. atha khalv àyuùmàn ÷àriputra àyuùmàü÷ ca mahàmaudgalyàyana àyuùmàü÷ ca subhåtir àyuùmàü÷ ca mahàkà÷yapaþ, ete cànye ca saübahulà abhij¤àtà abhij¤àtà bhikùavo bodhisattvà÷ ca bhikùubhikùuõy upàsakopàsikà÷ ca bhagavantam etad avocan: mahàpàramiteyaü bhagavan bodhisattvànàü mahàsattvànàü yad uta praj¤àpàramità, agrapàramiteyaü (##) vi÷iùñapàramiteyaü pravarapàramiteyam anuttarapàramiteyaü niruttarapàramiteyaü asamapàramiteyaü àkà÷apàramiteyaü svalakùaõa÷ånyatàpàramiteyaü sarvaguõasamanvàgatapàramiteyaü, anavamardanãyapàramiteyaü bhagavan bodhisattvànàü mahàsattvànàü yad uta praj¤àpàramità. atra hi bhagavan praj¤àpàramitàyàü caradbhir bodhisattvair mahàsattvair asamasamaü dànaü dattaü tair asamasamà dànapàramità paripårità, tair asamasama àtmabhàvaþ pratilabdhaþ, te 'samasamasya dharmasya làbhino bhaviùyanti yad utànuttaràyàþ samyaksaübodheþ. tair asamasamaü ÷ãlaü rakùitaü, tair asamasamà ÷ãlapàramità paripårità, tair asamasama àtmabhàvaþ pratilabdhaþ, te 'samasamasya dharmasya làbhino bhaviùyanti yad utànuttaràyàþ samyaksaübodheþ. tair asamasamà kùàntir bhàvità, tair asamasamà kùàntipàramità paripårità, tair asamasama àtmabhàvaþ pratilabdhaþ, te 'samasamasya dharmasya làbhino bhaviùyanti yad utànuttaràyàþ samyaksaübodheþ, tair asamasamaü vãryam àrabdhaü, tair asamasamà vãryapàramità paripårità, tair asamasama àtmabhàvaþ pratilabdhaþ, te 'samasamasya dharmasya làbhino bhaviùyanti yad utànuttaràyàþ samyaksaübodheþ. tair asamasamaü dhyànam utpàditaü, tair asamasamà dhyànapàramità paripårità, tair asamasama àtmabhàvaþ pratilabdhaþ, te 'samasamasya dharmasya làbhino bhaviùyanti yad utànuttaràyàþ samyaksaübodheþ, tair asamasamà praj¤à bhàvità, tair asamasamà praj¤àpàramità paripårità, tair asamasama àtmabhàvaþ pratilabdhaþ, te 'samasamasya dharmasya làbhino bhaviùyanti yad utànuttaràyàþ samyaksaübodheþ. atraiva ca tvaü bhagavan praj¤àpàramitàyàü carann asamasamasya råpasya làbhã jàto 'samasamàyà vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàm asamasamasya vij¤ànasya làbhã jàto 'samasamàü bodhim abhisaübuddho 'samasamaü dharmacakraü pravartitam. evam atãtànàgatapratyutpannà buddhà bhagavanto 'traiva praj¤àpàramitàyàü caranto 'nuttaràü samyaksaübodhiü samyaksaübuddhà abhisaübhotsyante ca abhisaübudhyante ca, tasmàt tarhi bhagavan sarvadharmàõàü (##) pàraü gantukàmena bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü yogaþ karaõãyaþ, namaskaraõãyàs te bhagavan bodhisattvà mahàsattvà ye 'syàü praj¤àpàramitàyàü caranti sadevamànuùàsureõa lokena. evam ukte bhagavàüs tàn saübahulàn ÷ràvakàüs tàü÷ ca bodhisattvàn etad avocat: evam etat kulaputra evam etat, namaskaraõãyàs te bodhisattvà mahàsattvàþ sadevamànuùàsureõa lokena ye 'syàü praj¤àpàramitàyàü caranti. tat kasya hetoþ? bodhisattvaü hi ÷àriputràgamya lokasya loke pràdurbhàvo bhavati, manuùyalokasya devalokasya kùatriyamahà÷àlakulànàü bràhmaõamahà÷àlakulànàü gçhapatimahà÷àlakulànàü ràj¤àü cakravartinàü càturmahàràjakàyikànàü devànàü trayastriü÷ànàü devànàü yàmànàü devànàü tuùitànàü devànàü nirmàõaratãnàü devànàü paranirmitava÷avartinàü devànàü brahmapàrùadyànàü devànàü brahmapurohitànàü devànàü mahàbrahmàõàü devànàü parãttàbhànàü devànàm apramàõàbhànàü devànàm àbhàsvaràõàü devànàü parãtta÷ubhànàü devànàm apramàõa÷ubhànàü devànàü ÷ubhakçtsnànàü devànàm anabhrakànàü devànàü puõyaprasavànàü devànàü bçhatphalànàü devànàm asaüj¤isattvànàü devànàü ÷uddhàbhàsànàü devànàm aspçhàõàü devànàm atapànàü devànàü sudç÷ànàü devànàü sudar÷anànàü devànàm akaniùñhànàü devànàm àkà÷ànantyàyatanopagànàü devànàü vij¤ànànantyàyatanopagànàü devànàm àki¤cànyàyatanopagànàü devànàü naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanopagànàü devànàü loke pràdurbhàvo bhavati, srotaàpannànàü sakçdàgàminàm anàgàminàm arhatàü pratyekabuddhànàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü tathàgatànàm arhatàü samyaksaübuddhànàü loke pràdurbhàvo bhavati, bodhisattvaü hi ÷àriputràgamya trayàõàü ratnànàü loke pràdurbhàvo bhavati, laukikànàü ca sarvajãvitopakaraõànàm annapànavastra÷ayyàsanaglànapratyayabhaiùajyapariskàràõàü maõimuktàvaióårya÷aükha÷ilàpravàlajàtaråparajatànàü loke pràdurbhàvo bhavati, yàvac chàriputra sarvasukhopadhànàü divyànàü mànuùyakàõàü ca bhavasukhànàü ca nirvàõasukhànàü ca (##) loke pràdurbhàvo bhavati, sarva÷aþ ÷àriputra bodhisattvam àgamya. tat kasya hetoþ? bodhisattvo hi ÷àriputra caryठcaran ùañsu pàramitàsu sattvàn niyojayati, dànaü dàpayati ÷ãlaü samàdàpayati kùàntyàü pratiùñhàpayati vãryaü niyojayati dhyàne pratiùñhàpayati praj¤àyàü niyojayati, sarve ca sattvà bodhisattvam àgamya praj¤àpàramitàyàü caranti, tasmàc chàriputra bodhisattvo mahàsattvo sarvasattvànàü hitasukhàya pratipanno bhavati. atha khalu bhagavàüs tasyàü velàyàü jihvendriyaü nirnàmayitvà imaü trisàhasraü mahàsàhasraü lokadhàtuü jihvendriyeõàcchàdayàmàsa. atha khalu tato jihvendriyàd anekavarõà nànàvarõà arciùo ni÷ceruþ, niþsçtya pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ. evaü dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, pa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, uttarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, dakùiõapa÷cimàyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, adhastàd di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, årdhvaü di÷i gaïgànadãbàlukopamàn lokadhàtån àbhayàvabhàsayàmàsuþ, atha khalu pårvasyàü yàvad årdhvaü di÷i gaïgànadãbàlukopamebhyo buddhakùetrebhyo 'prameyàsaükhyeyà bodhisattvàs tàn prabhàvyåhàn dçùñvà svakasvakeùu buddhakùetreùu buddhàn bhagavataþ paripçcchanti sma: kasyàyaü bhagavann anubhàvo yenàyam eva prabhàvabhàsaþ saüdç÷yate? te buddhà bhagavantas tàn bodhisattvàn mahàsattvàn evam àhuþ: eùa kulaputràþ pa÷cime yàvad adho digbhàge sahàyàü lokadhàtau ÷àkyamunir nàma tathàgato 'rhan samyaksaübuddþs tiùñhati dhriyate yàpayati, tena jihvendriyaü nirõamayya pårvasyàü di÷i gaïgànadãbàlukopamà iokadhàtavo (##) 'vabhàsena sphuñãkçtà yàvad årdhvaü di÷i, evaü da÷asu dikùu gaïgànadãbàlukopamà lokadhàtavo 'vabhàsena sphuñãkçtà yad uta bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü de÷anàya saüprakà÷anàya. te bodhisattvàs tàüs tathàgatàn evam àhuþ: gamiùyàmo vayaü bhagavaüs tàü sahàlokadhàtuü taü bhagavantaü ÷àkyamuniü tathàgataü dar÷anàya vandanàya paryupàsanàya, tàü÷ ca da÷adiksaünipatitàn bodhisattvàn mahàsattvàüs tàü ca praj¤àpàramitàü ÷ravaõàya. te buddhà bhagavanta àhuþ: gacchata kulaputrà yasyedànãü kàlaü manyadhvam. atha khalu te bodhisattvà mahàsattvà da÷abhyo digbhyaþ puùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchatradhvajapatàkàvaijayantãr gçhãtvà nànàratnasuvarõaråpyapuùpapuñàni ca gçhãtvà mahatyà tåryatàóàvacarasaügãtyà bhagavantaü ÷àkyamunim upasaükràntà abhåvan. atha khalu càturmahàràjakàyikà devàs trayastriü÷à devà yàmà devàs tuùità devà nirmàõaratayo devàþ paranirmitava÷avartino devà brahmapurohità devà mahàbrahmàõo devàþ parãttàbhà devà apramàõàbhà devà àbhàsvarà devàþ parãtta÷ubhà devà apramàõa÷ubhà devàþ ÷ubhakçtsnà devà anabhrakà devàþ puõyaprasavà devà bçhatphalà devà asaüj¤isattvà devàþ ÷uddhàbhàsà devà aspçhà devà atapà devàþ sudç÷à devàþ sudar÷anà devà akaniùñhà÷ ca devà divyapuùpadhåpagandhamàlyavilepanacårõacãvaracchatradhvajapatàkà utpalakumudapuõóarãkamàndàravakesaratamàlapatràõi gçhãtvà yena bhagavàüs tenopasaükràman. atha khalu te bodhisattvàs te ca devàs taiþ puùpadhåpagandhamàlyavilepanais tathàgatam arhantaü samyaksaübuddham avakiranti sma. atha khalu tàni puùpàõi vaihàyasam abhyudgamyàsya trisàhasramahàsàhasrasya lokadhàtor upariùñàt puùpakåñàgàraþ saüsthito 'bhåt catusthåõa÷ caturasro bhàgataþ suvibhakto ramaõãyo manoramaþ. atha khalu tataþ parùadaþ pràõikoñãniyuta÷atasahasram utthàyàsanàd ekàüsam uttaràsaïgaü kçtvà dakùiõaü jànumaõóalaü pçthivyàü (##) pratiùñhàpya yena bhagavàüs tenà¤jaliü praõamya bhagavantam etad avocat: vayaü bhagavann anàgate 'dhvani evaüråpàõàü dharmàõàü làbhino bhavema yathà tathàgato 'rhan samyaksaübuddhaþ, evaü ca ÷ràvakagaõaü parikarùema evaü ca parùadi dharmaü de÷ayema yac caitarhi tathàgato bhagavàn dharmaü de÷ayati. atha khalu bhagavàüs teùàü kulaputràõàm àsayaü viditvà sarvadharmàõàü cànutpàdàyànirodhàyànabhisaüskàràyàpràdurbhàvàya kùàntiü viditvà smitam akarot. atha tato 'nekavarõà ra÷mayo bhagavato mukhadvàràn ni÷caritàs te sarvàvantaü lokaü pradakùiõãkçtya punar evàgatà bhagavato mårdhany antardhãyante sma. atha khalv àyuùmàn ànanda utthàyàsanàd ekàüsam uttaràsaïgaü kçtvà dakùiõaü janumaõóalaü pçthivyàü pratiùñhàpya yena bhagavàüs tenà¤jaliü praõamya bhagavantam etad avocat: ko bhagavan hetuþ kaþ pratyayaþ smitasya pradurbhàvàya? atha khalu bhagavàn àyuùmantam ànandam etad avocat: etad ànanda pràõikoñãniyuta÷atasahasram aùñaùaùñyà kalpakoñãbhir bodhyaïgapuùpanàmànas tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhà loka utpatsyante puùpàkare kalpe. iti ùaóabhij¤àvavàdaþ atha khalu bhagavàüs tasyàü velàyàm àyuùmantaü subhåtim àmantrayàmàsa: pratibhàtu te subhåte bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàm àrabhya yathà bodhisattvàþ mahàsattvàþ praj¤àpàramitàyàü niryàyur iti. atha khalu teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü teùàü ca mahà÷ràvakàõàü teùàü ca devaputràõàm etad abhavat, kiü nu khalv àyuùmàn subhåtiþ svakena praj¤àpratibhànabalàdhànena bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàm upadekùyaty utàho buddhànubhàvena? atha khalv àyuùmàn subhåtir buddhànubhàvena teùàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü teùठca mahà÷ràvakàõàü teùठca devaputràõàü cetasaiva cetaþparivitarkam àj¤àya àyuùmantaü ÷àriputram etad avocat: yat ki¤cid (##) àyuùman ÷àriputra bhagavataþ ÷ràvakà bhàùante de÷ayanty upadi÷anti sarvaþ sa tathàgatasya puruùakàro veditavyaþ. tat kasya hetoþ? yo hi tathàgatena dharmo de÷itas tasyàü dharmade÷anàyàü ÷ikùamàõàs tàü dharmatàü sàkùàtkurvanti tàü dharmatàü sàkùàtkçtvà yad yad eva bhàùante de÷ayanty upadi÷anti sarvaü tad dharmatayà na virudhyate, tathàgata evaiùa ÷àriputra upàyayogena bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàm upadekùyati, aviùayo 'tra ÷àriputra sarva÷ràvakapratyekabuddhànàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàm upadeùñum. iti dar÷anamàrgàvavàdopakùepaþ atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: bodhisattva iti bhagavann ucyate, katamasyaitad bhagavan dharmasyàdhivacanaü yad uta bodhisattva iti? nàhaü bhagavan dharmaü samanupa÷yàmi yad uta bodhisattva iti, so 'haü bhagavan bodhisattvam asamanupa÷yan praj¤àpàramitàm apy anupalabhamànaþ katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàü vadiùyàmi? bhagavàn àha: nàmamàtram idaü subhåte yad uta praj¤àpàramità iti bodhisattva iti ca, tad api ca bodhisattvanàma nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte sattvaþ sattva iti cocyate, na ca kàcit sattvopalabdhiþ, yac ca tannàma tat praj¤aptimàtraü praj¤aptidharmaþ praj¤aptisat. iti duþkhe dharmaj¤ànakùàntiþ tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, evam àtmasattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakàþ sarva ete praj¤aptidharmàþ sarva ete anutpàdà anirodhà yàvad eva nàmamàtreõa vyavahriyante. evam eva subhåte yà ca praj¤àpàramità, ya÷ ca bodhisattvo mahàsattvo, yac ca bodhisattvanàma sarva ete praj¤aptidharmàþ, sarva ete anutpàdà anirodhà yàvad eva nàmamàtreõa vyavahriyate. tadyathàpi nàma subhåte idam adhyàtmikaü råpam iti dharmapraj¤aptimàtraü (##) tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate. vedaneti dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate. saüj¤eti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate. saüskàrà iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate. vij¤ànam iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate. evam eva subhåte praj¤àpàramità ca bodhisattva÷ ca bodhisattvanàma ca sarva ete praj¤aptidharmàs teùठca praj¤aptidharmàõàü notpàdona nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate. cakùur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate yad uta cakùur iti, tac ca cakùur nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. ÷rotram iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate yad uta ÷rotram iti, tac ca ÷rotraü nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. ghràõam iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyàs ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate yad uta ghràõam iti, tac ca ghràõaü nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. jihveti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate yad uta jihveti, sà ca jihvà nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. kàya iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter (##) notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate yad uta kàya iti, sa ca kàyo nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. mana iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate yad uta mana iti, tac ca mano nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. råpam iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate råpam iti. ÷abda iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate ÷abda iti. gandha iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate gandha iti. rasa iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate rasa iti. spar÷a iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, spar÷a iti. dharma iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, dharma iti. cakùurdhàtå råpadhàtu÷ cakùurvij¤ànadhàtur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤aptair notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, te ca nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. ÷rotradhàtuþ ÷abdadhàtuþ ÷rotravij¤ànadhàtur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo nirodho 'nyatra (##) nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, te ca nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante, ghràõadhàtur gandhadhàtur ghràõavij¤ànadhàtur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyàs ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàma saüketamàtreõa vyavahriyate, te ca nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. jihvàdhàtå rasadhàtur jihvàvij¤ànadhàtur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàma saüketamàtreõa vyavahriyate, te ca nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. kàyadhàtuþ spraùñavyadhàtuþ kàyavij¤ànadhàtur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàma saüketamàtreõa vyavahriyate, te ca nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. manodhàtur dharmadhàtur manovij¤ànadhàtur iti subhåte dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàma saüketamàtreõa vyavahriyate, te ca nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. evam eva subhåte yad ucyate praj¤àpàramiteti, bodhisattva iti, bodhisattvanàmeti ca dharmapraj¤aptimàtram etat, tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, tac ca nàma nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. tadyathàpi nàma subhåte yad etad àdhyàtmikaü ÷arãraü ÷arãram iti vyavahriyate, ÷iro grãvà udaram aüsau skandhau bàhå pçùñhaü pàr÷vakàþ kañhyårå jaïghe pàdàv asthãnãti vyavahriyante, te ca praj¤aptidharmàs teùàü notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyante, tac ca nàma nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. evam eva subhåte yad ucyate praj¤àpàramiteti bodhisattva iti bodhisattvanàmeti ca sarva ete praj¤aptidharmàs teùàü ca notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyante, tac ca nàma nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. (##) tadyathàpi nàma subhåte bàhyaü tçõakàùñhaü ÷àkhàparõapalà÷aü sarvaü taü nànànàmadheyair vyapadi÷yate, teùठca nàmnàü notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyante, tàni ca nàmàni nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. evam eva subhåte yad ucyate praj¤àpàramiteti bodhisattva iti bodhisattvanàmeti ca sarva ete praj¤aptidharmàs te ca nànànàmadheyair vyapadi÷yante, teùàü ca nàmnàü notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyante, tàni ca nàmàni nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyante. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü subhåte tadyathàpi nàma svapnaprati÷rutkàmarãcipratibhàsamàyopamàs tathàgatanirmitàþ sarve te dharmapraj¤aptimàtràs teùठca notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, tac ca nàma nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. evam eva subhåte yad ucyate praj¤àpàramiteti bodhisattva iti bodhisattvanàmeti ca sarvam etad dharmapraj¤aptimàtraü tasyà÷ ca dharmapraj¤apter notpàdo na nirodho 'nyatra nàmasaüketamàtreõa vyavahriyate, tac ca nàma nàdhyàtman na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàmasaüketapraj¤aptyàm avavàdapraj¤aptyàü dharmapraj¤aptyàü ca ÷ikùitavyam. iti duþkhe dharmaj¤ànam evaü hi subhåte praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattvo mahàsattvo na råpaü nityam iti samanupa÷yati, na råpam anityam iti samanupa÷yati, na råpaü sukham iti samanupa÷yati, na råpaü duþkham iti samanupa÷yati, na råpam àtmeti samanupa÷yati, na råpam anàtmeti samanupa÷yati, na råpaü ÷àntam iti samanupa÷yati, na råpam a÷àntam iti samanupa÷yati, na råpaü ÷ånyam iti samanupa÷yati, na råpam a÷ånyam iti samanupa÷yati, na råpaü nimittam iti samanupa÷yati, na råpam animittam iti samanupa÷yati, na råpaü praõihitam iti samanupa÷yati, na råpam apraõihitam iti (##) samanupa÷yati, na råpaü saüskçtam iti samanupa÷yati, na råpam asaüskçtam iti samanupa÷yati, na råpam utpannam iti samanupa÷yati, na råpam anutpannam iti samanupa÷yati, na råpaü niruddham iti samanupa÷yati, na råpam aniruddham iti samanupa÷yati, na råpaü viviktam iti samanupa÷yati, na råpam aviviktam iti samanupa÷yati, na råpaü ku÷alam iti samanupa÷yati, na råpam aku÷alam iti samanupa÷yati, na råpaü sàvadyam iti samanupa÷yati, na råpam anavadyam iti samanupa÷yati, na råpaü sàsravam iti samanupa÷yati, na råpam anàsravam iti samanupa÷yati, na råpaü saükle÷am iti samanupa÷yati, na råpaü niþkle÷am iti samanupa÷yati, na råpaü laukikam iti samanupa÷yati, na råpaü lokottaram iti samanupa÷yati, na råpaü saükle÷am iti samanupa÷yati, na råpaü vyavadànam iti samanupa÷yati, na råpaü saüsàra iti samanupa÷yati, na råpaü nirvàõam iti samanupa÷yati. na vedanà nityeti samanupa÷yati, na vedanànityeti samanupa÷yati, na sukheti samanupa÷yati, na duþkheti samanupa÷yati, nàtmeti nànàtmeti na ÷ànteti nà÷ànteti, na ÷ånyeti nà÷ånyeti, na nimitteti nànimitteti, na praõihiteti nàpraõihiteti vedanàü samanupa÷yati, na saüskçteti nàsaüskçteti, notpanneti nànutpanneti, na niruddheti nàniruddheti, na vivikteti nàvivikteti na ku÷aleti nàku÷aleti, na sàvadyeti nànavadyeti, na sàsraveti nànàsraveti, na saükle÷eti na niþkle÷eti, na laukiketi na lokottareti, na saükle÷eti na vyavadànam iti, na saüsàra iti na nirvàõam iti, vedanàü samanupa÷yati. na saüj¤à nityeti samanupa÷yati, na saüj¤ànityeti samanupa÷yati, na sukheti na duþkheti nàtmeti nànàtmeti, na ÷ànteti nà÷ànteti na ÷ånyeti nà÷ånyeti na nimitteti nànimitteti, na praõihiteti nàpraõihiteti saüj¤àü samanupa÷yati, na saüskçteti nàsaüskçteti notpanneti nànutpanneti, na niruddheti nàniruddheti na vivikteti nàvivikteti, na ku÷aleti nàku÷aleti na sàvadyeti nànavadyeti na sàsraveti nànàsraveti, na saükle÷eti na niþkle÷eti na laukiketi na lokottareti na saükle÷am iti na vyavadànam iti na saüsàra iti na nirvàõam iti saüj¤àü samanupa÷yati. (##) na saüskàrà nityà iti samanupa÷yati, na saüskàrà anityà iti samanupa÷yati, na sukhà iti na duþkhà iti nàtmàna iti nànàtmàna iti na ÷àntà iti nà÷àntà iti na ÷ånyà iti nà÷ånyà iti na nimittà iti nànimittà iti na praõihità iti nàpraõihità iti saüskàràn samanupa÷yati, na saüskçtà iti nàsaüskçtà iti notpannà iti nànutpannà iti na niruddhà iti nàniruddhà iti na viviktà iti nàviviktà iti, na ku÷alà iti nàku÷alà iti, na sàvadyà iti nànavadyà iti, na sàsravà iti nànàsravà iti, na saükle÷à iti na niþkle÷à iti, na laukikà iti na lokottarà iti na saükle÷à iti na vyavadànam iti na saüsàra iti na nirvàõam iti saüskàràn samanupa÷yati. na vij¤ànaü nityam iti samanupa÷yati, na vij¤ànam anityam iti samanupa÷yati, na sukham iti na duþkham iti, nàtmeti nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti na nimittam iti nànimittam iti na praõihitam iti nàpraõihitam iti vij¤ànaü samanupa÷yati, na saüskçtam iti nàsaüskçtam iti notpannam iti nànutpannam iti, na niruddham iti nàniruddham iti na viviktam iti nàviviktam iti na ku÷alamiti nàku÷alam iti, na sàvadyam iti nànavadyam iti na sàsravam iti nànasravam iti na saükle÷am iti na niþkle÷am iti, na laukikam iti na lokottaram iti, na saükle÷am iti na vyavadànam iti, na saüsara iti na nirvàõam iti vij¤ànaü samanupa÷yati. evaü na cakùurdhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati, na råpadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati, na råpadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati. (##) na cakùurdhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati, na råpadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati, na råpadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati, na råpadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati, na råpadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ (##) saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati, na råpadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati. na cakùurdhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati, na råpadhàtuþ saüsara iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati, na cakùurvij¤ànadhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. evaü na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati. (##) na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati. na ÷rotradhàtur na ÷abdadhàtur na ÷rotravij¤ànadhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati. (##) na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati. na ghràõadhàtur na gandhadhàtur na ghràõavij¤ànadhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati. (##) na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati. na jihvàdhàtur na rasadhàtur na jihvàvij¤ànadhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati. (##) na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati. na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati. (##) na kàyadhàtur na spraùñavyadhàtur na kàyavij¤ànadhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur nitya iti và anitya iti và samanupa÷yati. namanodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ sukha iti và duþkha iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur àtmeti và anàtmeti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ ÷ànta iti và a÷ànta iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ ÷ånya iti và a÷ånya iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur nimitta iti và animitta iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ praõihita iti và apraõihita iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ saüskçta iti và asaüskçta iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur utpanna iti và anutpanna iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur niruddha iti và aniruddha iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur vivikta iti và avivikta iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ ku÷ala iti và aku÷ala iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ sàvadya iti và anavadya iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ sàsrava iti và anàsrava iti và samanupa÷yati. (##) na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và niþkle÷a iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtur laukika iti và lokottara iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ saükle÷a iti và vyavadànam iti và samanupa÷yati. na manodhàtur na dharmadhàtur na manovij¤ànadhàtuþ saüsàra iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. yad api cakùuråpacakùurvij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na nityam iti và nànityam iti và samanupa÷yati. evaü na sukham iti và na duþkham iti và samanupa÷yati, nàtmeti và nànàtmeti và samanupa÷yati, na ÷àntam iti và nà÷àntaü và samanupa÷yati, na ÷ånyam iti và nà÷ånyam iti và samanupa÷yati, na nimittam iti và nànimittam iti và samanupa÷yati, na praõihitam iti và nàpraõihitam iti và samanupa÷yati, na saüskçta iti và nàsaüskçta iti và samanupa÷yati, notpannam iti và nànutpannam iti và samanupa÷yati, na niruddham iti và nàniruddhaü và samanupa÷yati, na viviktam iti và nàviviktam iti và samanupa÷yati, na ku÷alam iti và nàku÷alam iti và samanupa÷yati, na sàvadyam iti và nànavadyam iti và samanupa÷yati, na sàsravam iti và nànàsravam iti và samanupa÷yati, na saükle÷am iti và na niþkle÷am iti và samanupa÷yati, na laukikam iti và na lokottaram iti và samanupa÷yati, na saükle÷am iti và na vyavadànànam iti và samanupa÷yati. yad api cakùuråpacakùurvij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na saüsàra iti và na nirvàõam iti và samanupa÷yati. (##) yad api ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na nityam iti và nànityam iti và samanupa÷yati. evaü na sukham iti và na duþkham iti và, nàtmeti và nànàtmeti và, na ÷àntam iti và nà÷àntam iti và samanupa÷yati, na ÷ånyam iti và nà÷ånyam iti và, na nimittam iti và nànimittam iti và, na praõihitam iti và nàpraõihitam iti và samanupa÷yati, na saüskçtam iti và nàsaüskçtam iti và, notpannam iti và nànutpannam iti và, na niruddham iti và nàniruddham iti và, na viviktam iti và nàviviktam iti và, na ku÷alam iti và nàku÷alam iti và, na sàvadyam iti và nànavadyam iti và, na sàsravam iti và nànàsravam iti và, na saükle÷am iti và na niþkle÷am iti và, na laukikam iti và na lokottaram iti và, na saükle÷am iti và na vyavadànam iti và samanupa÷yati. yad api ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na saüsàram iti và na nirvàõam iti và samanupa÷yati. yad api ghràõagandhaghràõavij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na nityam iti và nànityam iti và samanupa÷yati. na sukham iti và na duþkham iti và, nàtmeti nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti samanupa÷yati, na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti, (##) na nimittam iti nànimittam iti, na praõihitam iti nàpraõihitam iti samanupa÷yati, na saüskçtam iti nàsaüskçtam iti, notpannam iti nànutpannam iti, na niruddham iti nàniruddham iti, na viviktam iti nàviviktam iti, na ku÷alam iti nàku÷alam iti, na sàvadyam iti nànavadyam iti, na sàsravam iti nànàsravam iti, na saükle÷am iti na niþkle÷am iti, na laukikam iti na lokottaram iti, na saükle÷am iti và na vyavadànam iti và samanupa÷yati, yad api ghràõagandhaghràõavij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na saüsàram iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. yad api jihvàrasajihvàvij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na nityam iti và nànityam iti và samanupa÷yati. na sukham iti na duþkham iti, nàtmeti nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti samanupa÷yati, na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti, na nimittam iti nànimittam iti, na praõihitam iti nàpraõihitam iti samanupa÷yati, na saüskçtam iti nàsaüskçtam iti, notpannam iti nànutpannam iti, na niruddham iti nàniruddham iti, na viviktam iti nàviviktam iti, na ku÷alam iti nàku÷alam iti, na sàvadyam iti nànavadyam iti, (##) na sàsravam iti nànàsravam iti, na saükle÷am iti na niþkle÷am iti, na laukikam iti na lokottaram iti, na saükle÷am iti na vyavadànam iti samanupa÷yati. yad api jihvàrasajihvàvij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na saüsàram iti và nirvàõam iti và samanupa÷yati. yad api kàyaspraùñavyakàyavij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na nityam iti và nànityam iti và samanupa÷yati, na sukham iti na duþkham iti, nàtmeti nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti, na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti, na nimittam iti nànimittam iti, na praõihitam iti nàpraõihitam iti samanupa÷yati, na saüskçtam iti nàsaüskçtam iti, notpannam iti nànutpannam iti, na niruddham iti nàniruddham iti, na viviktam iti nàviviktam iti, na ku÷alam iti nàku÷alam iti, na sàvadyam iti nànavadyam iti, na sàsravam iti nànàsravam iti, na saükle÷am iti na niþkle÷am iti, na laukikam iti na lokottaram iti, na saükle÷am iti na vyavadànam iti samanupa÷yati. yad api kàyaspraùñavyakàyavij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na saüsàram iti và na nirvàõam iti và samanupa÷yati. yad api manodharmamanovij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü (##) sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na nityam iti và nànityam iti và samanupa÷yati. na sukham iti na duþkham iti, nàtmeti và nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti samanupa÷yati, na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti, na nimittam iti nànimittam iti, na praõihitam iti nàpraõihitam iti samanupa÷yati, na saüskçtam iti nàsaüskçtam iti, notpannam iti nànutpannam iti, na niruddham iti nàniruddham iti, na viviktam iti nàviviktam iti, na ku÷alam iti nàku÷alam iti, na sàvadyam iti nànavadyam iti, na sàsravam iti nànàsravam iti, na saükle÷am iti na niþkle÷am iti, na laukikam iti na lokottaram iti, na saükle÷am iti na vyavadànam iti samanupa÷yati. yad api manodharmamanovij¤ànasaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và, tad api na saüsàram iti và na nirvàõam iti và samanupa÷yati. iti duþkhe 'nvayaj¤ànakùàntiþ tat kasya hetoþ? tathà hi bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü praj¤àpàramitànàma taü ca bodhisattvaü tac ca bodhisattvanàma na samanupa÷yati, saüskçte và dhàtàv asaüskçte và dhàtau tathà hi subhåte bodhisattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran naitàn sarvadharmàn kalpayati na vikalpayati, so 'vikalpe dharme sthitvà smçtyupasthànàni bhàvayati, praj¤àpàramitàyàü caran na praj¤àpàramitàü nàpi praj¤àpàramitànàma samanupa÷yati, na bodhisattvaü nàpi bodhisattvanàma samanupa÷yati. (##) evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàtathàgatabalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn bhàvayati, praj¤àpàramitàyàü caran na praj¤àpàramitàü nàpi praj¤àpàramitànàma, na bodhisattvaü nàpi bodhisattvanàma samanupa÷yati, anyatra sarvàkàraj¤atà manasikàràt. iti duþkhe 'nvayaj¤ànam tathà hi tena praj¤àpàramitàyàü caratà dharmalakùaõaü pratividdhaü bhavati, yac ca dharmàõàü lakùaõaü tan na saükli÷yate na vyavadàyate. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàmasàüketikã dharmapraj¤aptir anuboddhavyà. iti samudaye dharmaj¤ànakùàntiþ sa nàmasàüketikyà dharmapraj¤aptyà avabuddhayà na råpam abhinivekùyate, na vedanàm abhinivekùyate, na saüj¤àm abhinivekùyate, na saüskàràn abhinivekùyate, na vij¤ànam abhinivekùyate. na cakùur abhinivekùyate, na råpam abhinivekùyate, na cakùurvij¤ànam abhinivekùyate, na cakùuþsaüspar÷am abhinivekùyate, yad api cakùuþsaüspar÷apratyayotpannaü vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và tad api nàbhinivekùyate. na ÷rotram abhinivekùyate na ÷abdaü na ÷rotravij¤ànaü na ÷rotrasaüspar÷aü, yad api ÷rotrasaüspar÷apratyayotpannaü vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và tad api nàbhinivekùyate. na ghràõam abhinivekùyate na gandhaü na ghràõavij¤ànaü na ghràõasaüspar÷am, yad api ghràõasaüspar÷apratyayotpannaü vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và tad api nàbhinivekùyate. na jihvàm abhinivekùyate na rasaü na jihvàvij¤ànaü na jihvàsaüspar÷aü, yad api jihvàsaüspar÷apratyayotpannaü vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và tad api nàbhinivekùyate. na kàyam abhinivekùyate na spraùñavyaü na kàyavij¤ànaü na kàyasaüspar÷aü, yad api kàyaþsaüspar÷apratyayotpannaü vedayitaü (##) sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và tad api nàbhinivekùyate. na mano 'bhinivekùyate na dharmàn na manovij¤ànaü na manaþsaüspar÷aü, yad api manaþsaüspar÷apratyayotpannaü vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và tad api nàbhinivekùyate, nàpi saüskçtadhàtum abhinivekùyate, nàpy asaüskçtadhàtum abhinivekùyate. iti samudaye dharmaj¤ànam sa na dànapàramitàm abhinivekùyate, na ÷ãlapàramitàm abhinivekùyate, na kùàntipàramitàm abhinivekùyate, na vãryapàramitàm abhinivekùyate, na dhyànapàramitàm abhinivekùyate, na praj¤àpàramitàm abhinivekùyate, na nàmàpi na lakùaõam api tàsàm abhinivekùyate, na kàye 'bhinivekùyate. na màüsacakùuùy abhinivekùyate, na divyacakùuùy abhinivekùyate, na praj¤àcakùuùy abhinivekùyate, na dharmacakùuùy abhinivekùyate, na buddhacakùuùy abhinivekùyate, nàbhij¤àsv abhinivekùyate. nàdhyàtma÷ånyatàyàm abhinivekùyate, na bahirdhà÷ånyatàyàm abhinivekùyate, nàdhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàm abhinivekùyate, na ÷ånyatà÷ånyatàyàü na mahà÷ånyatàyàü na paramàrtha÷ånyatàyàü na saüskçta÷ånyatàyàü nàsaüskçta÷ånyatàyàü nàtyanta÷ånyatàyàü nànavaràgra÷ånyatàyàü nànavakàra÷ånyatàyàü na prakçti÷ånyatàyàü na sarvadharma÷ånyatàyàü na svalakùaõa÷ånyatàyàü nànupalambha÷ånyatàyàü nàbhàvasvabhàva÷ånyatàyàü na bhàva÷ånyatàyàü nàbhàva÷ånyatàyàü na svabhàva÷ånyatàyàü na parabhàva÷ånyatàyàm abhinivekùyate. na tathatàyàü na bhåtakoñyàü na dharmadhàtau na sattvaparipàke na buddhakùetrapari÷uddhau nopàyakau÷alye 'bhinivekùyate. tat kasya hetoþ? tathà hi te sarvadharmà na saüvidyante yas càbhinivi÷eta yena càbhinivi÷eta yatra càbhinivi÷eta. iti samudaye 'nvayaj¤ànakùàntiþ evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anabhiniviùñaþ sarvadharmeùu dànapàramitayà vivardhate, ÷ãlapàramitayà (##) vivardhate, kùàntipàramitayà vivardhate, vãryapàramitayà vivardhate, dhyànapàramitayà vivardhate, praj¤àpàramitayà vivardhate, bodhisattvaniyàmam avakràmati. iti samudaye 'nvayaj¤ànam evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyठcarann avinivartanãyàü bhåmim avakràmati. iti nirodhe dharmaj¤ànakùàntiþ evaü caran subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'bhij¤àþ paripårayati, abhij¤àþ paripårya buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmati, sattvàü÷ ca paripàcayati, buddhàü÷ ca bhagavataþ satkaroti gurukaroti mànayati påjayati tenaiva ku÷alamålena teùàü buddhànàü bhagavatàü càntika upapadyate, dharmaü ca ÷çõoti ÷rutà÷ càsya dharmà na jàtåcchetsyante yàvadà bodhimaõóàd iti dhàraõãmukhàni pratilapsyate samàdhimukhàni pratilapsyate. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàmasàüketikã dharmapraj¤aptir anuboddhavyà. iti nirodhe dharmaj¤ànam tat kiü manyase subhåte yad ucyate bodhisattvo mahàsattva ity api tu råpaü bodhisattva iti, vedanà bodhisattva iti, saüj¤à bodhisattva iti, saüskàrà bodhisattva iti, vij¤ànaü bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte 'nyatra råpàd bodhisattva iti, anyatra vedanàyà bodhisattva iti, anyatra saüj¤àyà bodhisattva iti, anyatra saüskàrebhyo bodhisattva iti, anyatra vij¤ànàd bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte råpe bodhisattva iti, vedanàyàü bodhisattva iti, saüj¤àyàü bodhisattva iti, saüskàreùu bodhisattva iti, vij¤àne bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte boadhisattve råpam iti, bodhisattve vedaneti, bodhisattve saüj¤eti, bodhisattve saüskàrà iti, bodhisattve vij¤ànam iti? tat kiü manyase subhåte aråpo bodhisattva iti, avedano bodhisattva (##) iti, asaüj¤o bodhisattva iti, asaüskaro bodhisattva iti, avij¤ano bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte cakùur bodhisattvo 'nyatra cakùuùa÷ cakùuùi bodhisattvo bodhisattve cakùur acakùuùko bodhisattva iti, ÷rotraü bodhisattvo 'nyatra ÷rotràc chrotre bodhisattvo bodhisattve ÷rotram a÷rotro bodhisattva iti, ghràõaü bodhisattvo 'nyatra ghràõàd ghràõe bodhisattvo bodhisattve ghràõam aghràõo bodhisattva iti, jihvà bodhisattvo 'nyatra jihvàyà jihvàyàü bodhisattvo bodhisattve jihvàjihvo bodhisattva iti, kàyo bodhisattvo 'nyatra kàyàt kàye bodhisattvo bodhisattve kàyo 'kàyo bodhisattva iti, mano bodhisattvo 'nyatra manaso manasi bodhisattvo bodhisattve mano 'manasko bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte råpaü bodhisattvo 'nyatra råpàd råpe bodhisattvo bodhisattve råpam aråpo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte ÷abdo bodhisattvo 'nyatra ÷abdàc chabde bodhisattvo bodhisattve ÷abdo '÷abdo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte gandho bodhisattvo 'nyatra gandhàd gandhe bodhisattvo bodhisattve gandho 'gandho bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte raso bodhisattvo 'nyatra rasàd rase bodhisattvo bodhisattve raso 'raso bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte spraùñavyaü bodhisattvo 'nyatra spraùñavyàt spraùñavye bodhisattvo bodhisattve spraùñavyam aspraùñavyo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte dharmo bodhisattvo 'nyatra dharmàd dharme bodhisattvo bodhisattve dharmo 'dharmo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte cakùåråpacakùurvij¤ànàni bodhisattvo (##) 'nyatra ebhya eùu saþ, etàni tasmin vinà cakùåråpacakùurvij¤ànair bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànànibodhisattvo 'nyatra ebhya eùu ' saþ, etàni tasmin vinà ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànair bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte ghràõagandhaghràõavij¤ànàni bodhisattvo 'nyatra ebhya eùu saþ, etàni tasmin vinà ghràõagandhaghràõavij¤ànair bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte jihvàrasajihvàvij¤ànàni bodhisattvo 'nyatra ebhya eùu saþ, etàni tasmin vinà jihvàrasajihvàvij¤ànair bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte kàyaspraùñavyakàyavij¤ànàni bodhisattvo 'nyatra ebhya eùu saþ, etàni tasmin vinà kàyaspraùñavyakàyavij¤ànair bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte manodharmamanovij¤ànàni bodhisattvo 'nyatra ebhya eùu saþ, etàni tasmin vinà manodharmamanovij¤ànair bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte pçthivãdhàtur bodhisattvo 'nyatra pçbthivãdhàtos tatra bodhisattvo bodhisattve pçthivãdhàtur apçthivãdhàtuko bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte 'bdhàtur bodhisattvo 'nyatràbdhàtos tatra bodhisattvo bodhisattve 'bdhàtur anabdhàtuko bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte tejodhàtur bodhisattvo 'nyatra tejodhàtos tatra bodhisattvo bodhisattve tejodhàtur atejodhàtuko bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte vàyudhàtur bodhisattvo 'nyatra vàyudhàtos tatra bodhisattvo bodhisattve vàyudhàtur avàyudhàtuko bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte àkà÷adhàtur bodhisattvo 'nyatràkà÷adhàtos tatra bodhisattvo bodhisattve àkà÷adhàtur anàkà÷adhàtuko bodhisattva iti? (##) tat kiü manyase subhåte vij¤ànadhàtur bodhisattvo 'nyatra vij¤ànadhàtos tatra bodhisattvo bodhisattve vij¤ànadhàtur avij¤ànadhàtuko bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte avidyà bodhisattvo 'nyatràvidyàyà avidyàyàü bodhisattvo bodhisattve 'vidyànavidyo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte saüskàrà bodhisattvo 'nyatra saüskàrebhyaþ saüskàreùu bodhisattvo bodhisattve saüskàrà asaüskàro bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte vij¤ànaü bodhisattvo 'nyatra vij¤ànàd vij¤àne bodhisattvo bodhisattve vij¤ànam avij¤àno bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte nàmaråpaü bodhisattvo 'nyatra nàmaråpàn nàmaråpe bodhisattvo bodhisattve nàmaråpam anàmaråpo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte ùaóàyatanaü bodhisattvo 'nyatra ùaóàyatanàt ùaóàyatane bodhisattvo bodhisattve ùaóàyatanam aùaóàyatano bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte spar÷o bodhisattvo 'nyatra spar÷àt sparse bodhisattvo bodhisattve spar÷o 'spar÷o bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte vedanà bodhisattvo 'nyatra vedanàyà vedanàyàü bodhisattvo bodhisattve vedanàvedano bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte tçùõà bodhisattvo 'nyatra tçùõàyàþ tçùõàyàü bodhisattvo bodhisattve tçùõàtçùõo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte upàdànaü bodhisattvo 'nyatra upàdànàd upàdàne bodhisattvo bodhisattve upàdànam anupàdàno bodhisattva iti, tat kiü manyase subhåte bhavo bodhisattvo 'nyatra bhavàd bhave bodhisattvo bodhisattve bhavo 'bhavo bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte jàtir bodhisattvo 'nyatra jàter jàtau bodhisattvo bodhisattve jàtir ajàtir bodhisattva iti? (##) tat kiü manyase subhåte jaràmaraõaü bodhisattvo 'nyatra jaràmaraõàd jaràmaraõe bodhisattvo bodhisattve jaràmaraõam ajaràmaraõo bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. iti nirodhe 'nvayaj¤ànakùàntiþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte 'pi nu yà råpasya tathatà sà bodhisattvo 'nyatra råpatathatàyà råpatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve råpatathatà aråpatathato bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte yà vedanàtathatà sà bodhisattvo 'nyatra vedanàtathatàyà vedanàtathatàyàü bodhisattvo bodhisattve vedanàtathatà avedanàtathato bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte yà saüj¤àtathatà sà bodhisattvo 'nyatra saüj¤àtathatàyàþ saüj¤àtathatàyàü bodhisattvo bodhisattve saüj¤àtathatà asaüj¤àtathato bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte yà saüskàratathatà sà bodhisattvo 'nyatra saüskàratathatàyàþ saüskàratathatàyàü bodhisattvo bodhisattve saüskàratathatà asaüskàratathato bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte yà vij¤ànatathatà sà bodhisattvo 'nyatra vij¤ànatathatàyà vij¤ànatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve vij¤ànatathatà avij¤ànatathato bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yadi vyasteùu skandheùu na bodhisattvaþ samasteùu bhavatu yà skandhatathatà sà bodhisattvo 'nyatra skandhatathatàyàþ skandhatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve skandhatathatà askandhatathato bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà cakùåråpacakùurvij¤ànatathatà sà bodhisattvo 'nyatra cakùåråpacakùurvij¤ànatathatàyà÷ cakùåråpacakùurvij¤ànatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve cakùåråpacakùurvij¤ànatathatà acakùåråpacakùurvij¤ànatathato bodhisattva iti? (##) evaü ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànatathatà ghràõagandhaghràõavij¤ànatathatà jihvàrasajihvàvij¤ànatathatà kàyaspraùñavyakàyavij¤anatathatàyà manodharmamanovij¤ànatathatà sà bodhisattvo 'nyatra manodharmamanovij¤ànatathatàyà manodharmamanovij¤ànatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve nmanodharmamanovij¤ànatathatà amanodharmamanovij¤ànatathato bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà pçthivãdhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatra pçthivãdhàtutathatàyàþ pçthivãdhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve pçthivãdhàtutathatà apçthivãdhàtutathato bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà abdhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatràbdhàtutathatàyà abdhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve abdhàtutathatà anabdhàtutathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà tejodhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatra tejodhàtutathatàyàþ tejodhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve tejodhàtutathatà atejodhàtutathato bodhisattva iti. %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà vàyudhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatra vàyudhàtutathatàyàþ vàyudhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve vàyudhàtutathatà avàyudhàtutathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà àkà÷adhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatra àkà÷adhàtutathatàyà àkà÷adhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve àkà÷adhàtutathatà anàkà÷adhàtutathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: (##) tat kiü manyase subhåte yà vij¤ànadhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatra vij¤ànadhàtutathatàyà vij¤ànadhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve vij¤ànadhàtutathatà anvij¤ànadhàtutathato bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase? subhåte yadi vyasteùu dhàtuùu na bodhisattvaþ samasteùu bhavatu yà dhàtutathatà sà bodhisattvo 'nyatra dhàtutathatàyà dhàtutathatàyàü bodhisattvo bodhisattve dhàtutathatà adhàtutathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase? subhåte yà cakùustathatà sà bodhisattvo 'nyatra cakùustathatàyà÷ cakùustathatàyàü bodhisattvo bodhisattve cakùustathatà acakùustathato bodhisattva iti. evaü yà ÷rotratathatàghràõatathatàjihvàtathatàkàyatathatà, tat kiü manyase subhåe yà manastathatà sà bodhisattvo 'nyatra manastathatàyà manastathatàyàü bodhisattvo bodhisattve manastathatà amanastathato bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà råpatathatà sà bodhisattvo 'nyatra råpatathatàyà råpatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve råpatathatà aråpatathato bodhisattva iti? evaü yàþ ÷abdagandharasaspraùñavyadharmatathatàþ sà bodhisattvo 'nyatra ÷abdagandharasaspraùñavyadharmatathatàbhyaþ ÷abdagandharasaspraùñavyadharmatathatàsu bodhisattvo bodhisattve ÷abdagandharasaspraùñavyadharmatathatà a÷abdagandharasaspraùñavyadharmatathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: yadi subhåte vyasteùv àyataneùu na bodhisattvaþ samasteùu bhavatu yà subhåte àyatanatathatà sà bodhisattvo 'nyatràyatanatathatàyà àyatanatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve àyatanatathatà (##) anàyatanatathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yà avidyàtathatà sà bodhisattvo 'nyatràvidyàtathatà yà avidyàtathatàyà avidyàtathatàyàü bodhisattvo bodhisattve avidyàtathatà anavidyàtathato bodhisattva iti? evaü yà saüskàratathatà vij¤ànatathatà nàmaråpatathatà ùaóàyatanatathatà spar÷atathatà vedanàtathatà tçùõàtathatà upàdànatathatà bhavatathatà jàtitathatà, tat kiü manyase subhåte yà jaràmaraõatathatà sà bodhisattvo 'nyatra jaràmaraõatathatàyà jaràmaraõatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve jaràmaraõatathatà ajaràmaraõatathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte yadi vyasteùu pratãtyasamutpàdàïgeùu na bodhisattvaþ samasteùu bhavatu yà pratãtyasamutpàdatathatà sà bodhisattvo 'nyatra pratãtyasamutpàdatathatàyàþ pratãtyasamutpàdatathatàyàü bodhisattvo bodhisattve pratãtyasamutpàdatathatà apratãtyasamutpàdatathato bodhisattva iti? %% àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: kiü punas tvaü subhåte 'rthava÷am upàdàyaivaü vadasi: na råpaü bodhisattva iti, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü na pçthivãdhàtur nàbdhàtur na tejodhàtur na vàyudhàtur nàkà÷adhàtur na vij¤ànadhàtur na råpàõi na ÷abdà na gandhà na rasà na spraùñavyà na dharmàþ, na cakùur na ÷rotraü na ghràõaü na jihvà nakàyo na manaþ, na cakùåråpacakùurvij¤ànaü na ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànaü na ghràõagandhaghràõavij¤ànaü na jihvàrasajihvàvij¤ànaü na kàyaspraùñavyakàyavij¤ànaü na manodharmamanovij¤ànaü, nàvidyà evaü na saüskàravij¤ànanàmaråpaùaóàyatanaspar÷avedanàtçùõopàdànabhavajàtijaràmaraõaü bodhisattva iti, yàvan na skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdo bodhisattva iti, na råpatathatà bodhisattva iti, na vedanàtathatà na saüj¤àtathatà na saüskàratathatà na (##) vij¤ànatathatà yàvan na pçthivãdhàtutathatà nàbdhàtutathatà na tejodhàtutathatà na vàyudhàtutathatànàkà÷adhàtutathatà na vij¤ànadhàtutathatà, na cakùustathatà na ÷rotratathatà na ghràõatathatà na jihvàtathatàna kàyatathatà na manastathatà, na råpatathatà na ÷abdatathatà na gandhatathatà na rasatathatàna spraùñavyatathatà na dharmatathatà, na cakùåråpacakùurvij¤ànatathatà na ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànatathatà na ghràõagandhaghràõavij¤ànatathatà na jihvàrasajihvàvij¤ànatathatà na kàyaspraùñavyakàyavij¤ànatathatà na manodharmamanovij¤ànatathatà, nàvidyàtathatà na saüskàratathatà na vij¤ànatathatà na nàmaråpatathatà na ùaóàyatanatathatà na spar÷atathatà na vedanàtathatà na tçùõàtathatà nopàdànatathatà na bhavatathatà na jàtitathatà na jaràmaraõatathatà yàvan na skandhadhàtvàyatanatathatà na pratãtyasamutpàdatathatà bodhisattva iti. subhåtir àha: atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuto råpaü bodhisattvo bhaviùyati, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü bodhisattvo bhaviùyati. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate. tat kutaþ pçthivãdhàtu bodhisattvo bhaviùyati, evam abdhàtus tejodhàtur vàyudhàtur àkà÷adhàtur vij¤ànadhàtur bodhisattvo bhaviùyati. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuto råpaü bodhisattvo bhaviùyati, evaü ÷abdo gandho rasaþ spar÷o dharmo bodhisattvo bhaviùyati, evaü cakùuþ ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mano bodhisattvo bhaviùyati. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuta÷ cakùåråpacakùurvij¤ànàni bodhisattvo bhaviùyati, evaü ÷rotra÷abda÷rotravij¤anàni ghràõagandhaghràõavij¤ànàni jihvàrasajihvàvij¤ànàni (##) kàyaspraùñavyakàyavij¤ànàni, manodharmamanovij¤ànàni bodhisattvo bhaviùyati. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyte nopalabhyate, tat kuto 'vidyà bodhisattvo bhaviùyati. evaü saüskàravij¤ànanàmaråpaùaóàyatanaspar÷avedanàtçùõopàdànabhavajàtijaràmaraõaü bodhisattvo bhaviùyati. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kutaþ punar asya råpatathatopalapsyate, vedanàtathatà saüj¤àtathatà saüskàratathatà vij¤ànatathatopalapsyate. atyantataya bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuto 'sya pçthivãdhàtutathatopalapsyate, evam abdhàtutejodhàtuvàyudhàtvàkà÷adhàtuvij¤ànadhàtutathatopalapsyate. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuto 'sya råpatathatopalapsyate, evaü ÷abdagandharasaspraùñavyadharmatathatopalapsyate, evaü cakùustathatà ÷rotratathatà ghràõatathatà jihvàtathatà kàyatathatà manastathatopalapsyate, evaü cakùåråpacakùurvij¤ànatathatopalapsyate, evaü ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànatathatà ghràõagandhaghràõavij¤ànatathatà jihvàrasajihvàvij¤ànatathatà kàyaspraùñavyakàyavij¤ànatathatà manodharmamanovij¤ànatathatopalapsyate. atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuto 'syàvidyàtathatopalapsyate, evaü saüskàratathatà vij¤ànatathatà nàmaråpatathatà ùaóàyatanatathatà spar÷atathatà vedanàtathatà tçùõàtathatà upàdànatathatà bhavatathatà jàtitathatà jaràmaraõatathatopalapsyate. evam ekaika÷aþ skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu vyastasamasteùv atyantatayà bhagavan bodhisattvo na vidyate nopalabhyate, tat kuto 'sya skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdatathatopalapsyate, naitat sthànaü vidyate. bhagavàn àha: sàdhu sàdhu subhåte, evaü khalu subhåte bodhisattvena mahàsattvena sattvànupalabdhyà praj¤àpàramitànupalabdhau ÷ikùitavyam. (##) iti nirodhe 'nvayaj¤ànam bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte råpasyaitad adhivacanaü bodhisattva iti, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasyaitad adhivacanaü bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte råpanityatàyà råpànityatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti, råpasukhatàyà råpaduþkhatàyà råpàtmatàyà råpànàtmatàyà råpa÷àntatàyà råpà÷àntatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte vedanànityatàyà vedanànityatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti, vedanàsukhatàyà vedanàduþkhatàyà vedanàtmatàyà vedanànàtmatàyà vedanà÷àntatàyà vedanà÷àntatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte saüj¤ànityatàyà saüj¤ànityatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti, saüj¤àsukhatàyà saüj¤àduþkhatàyà saüj¤àtmatàyà saüj¤ànàtmatàyà saüj¤à÷àntatàyà saüj¤à÷àntatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte saüskàranityatàyà saüskàrànityatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti, saüskàrasukhatàyàþ saüskàraduþkhatàyàþ saüskàràtmatàyàþ saüskàrànàtmatàyàþ saüskàra÷àntatàyàþ saüskàrà÷àntatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte vij¤ànanityatàyà vij¤ànànityatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti, vij¤ànasukhatàyà vij¤ànaduþkhatàyà vij¤ànàtmatàyà vij¤ànanàtmatàyà vij¤àna÷àntatàyà vij¤ànà÷àntatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? tat kiü manyase subhåte råpa÷ånyatàyà råpà÷ånyatàyà råpanimittatàyà råpànimittatàyà råpapraõihitatàyà råpàpraõihitatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ, tat kiü manyase subhåte vij¤àna÷ånyatàyà vij¤ànà÷ånyatàyà vij¤ànanimittatàyà (##) vij¤ànànimittatàyà vij¤ànapraõihitatàyà vij¤ànàpraõihitatàyà etad adhivacanaü bodhisattva iti? subhåtir àha: no hãdaü bhagavan. bhagavàn àha: kiü punas tvaü subhåte 'rthava÷aü pratãtya evaü vadasi: na råpasya nityatàdhivacanaü nànityatàdhivacanaü bodhisattva iti, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na råpasya praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü bodhisattva iti, na vedanàyà nityatàdhivacanaü nànityatàdhivacanaü bodhisattva iti, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na vedanàyàþ praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü bodhisattva iti, na saüj¤àyà nityatàdhivacanam anityatàdhivacanaü bodhisattva iti, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na saüj¤àyàþ praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü bodhisattva iti, na saüskàrànàü nityatàdhivacanam anityatàdhivacanaü bodhisattva iti, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na saüskàrànàü praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü (##) bodhisattva iti, na vij¤ànasya nityatàdhivacanaü nànityatàdhivacanaü bodhisattva iti, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na vij¤ànasya praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü bodhisattva iti. subhåtir àha: atyantatayà bhagavan råpaü na vidyate nopalabhyate, kuto råpàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, atyantayà bhagavan vedanà na vidyate nopalabhyate, kuto vedanàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, atyantatayà bhagavan saüj¤à na vidyate nopalabhyate, kutaþ saüj¤àdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, atyantatayà bhagavan saüskàrà na vidyante nopalabhyante, kutaþ saüskàràdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, atyantatayà bhagavan vij¤ànaü na vidyate nopalabhyate, kuto vij¤ànàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati. atyantatayà bhagavan nityaü na vidyate nopalabhyate, kuto råpanityatàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, atyantatayà bhagavann anityaü na vidyate nopalabhyate, kuto råpànityatàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ, atyantatayà bhagavan nityaü na vidyate nopalabhyate, kuto vij¤ànanityatàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, atyantatayà bhagavann anityaü na vidyate nopalabhyate, kuto vij¤ànànityatàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati, evaü na sukhàdhivacanaü na duþkhàdhivacanaü nàtmàdhivacanaü nànàtmàdhivacanaü na ÷àntàdhivacanaü (##) nà÷àntàdhivacanaü na ÷ånyatàdhivacanaü nà÷ånyatàdhivacanaü na nimittàdhivacanaü nànimittàdhivacanaü na praõihitàdhivacanaü nàpraõihitàdhivacanaü bodhisattvo bhaviùyati. bhagavàn àha: sàdhu sàdhu subhåte, evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà råpàdhivacanam anupalabhamànena vedanàdhivacanam anupalabhamànena saüj¤àdhivacanam anupalabhamànena saüskàràdhivacanam anupalabhamànena vij¤ànàdhivacanam anupalabhamànena. råpasya nityànityàdhivacanam anupalabhamànena sukhaduþkhàdhivacanam anupalabhamànena àtmanànàtmàdhivacanam anupalabhamànena ÷àntà÷àntàdhivacanam anupalabhamànena ÷ånyà÷ånyàdhivacanam anupalabhamànena nimittànimittàdhivacanam anupalabhamànena praõihitàpraõihitàdhivacanam anupalabhamànena, vedanàyà nityànityàdhivacacanam anupalabhamànena sukhaduþkhàdhivacanam anupalabhamànena àtmànàtmàdhivacanam anupalabhamànena ÷àntà÷àntàdhivacanam anupalabhamànena ÷ånyà÷ånyàdhivacanam anupalabhamànena nimittànimittàdhivacanam anupalabhamànena praõihitàpraõihitàdhivacanam anupalabhamànena, saüj¤àyà nityànityàdhivacacanam anupalabhamànena sukhaduþkhàdhivacanam anupalabhamànena àtmanànàtmàdhivacanam anupalabhamànena ÷àntà÷àntàdhivacanam anupalabhamànena ÷ånyà÷ånyàdhivacanam anupalabhamànena nimittànimittàdhivacanam anupalabhamànena praõihitàpraõihitàdhivacanam anupalabhamànena, saüskàràõàü nityànityàdhivacacanam anupalabhamànena sukhaduþkhàdhivacanam anupalabhamànena àtmànàtmàdhivacanam anupalabhamànena ÷àntà÷àntàdhivacanam anupalabhamànena ÷ånyà÷ånyàdhivacanam anupalabhamànena nimittànimittàdhivacanam anupalabhamànena praõihitàpraõihitàdhivacanam anupalabhamànena, vij¤ànasya nityànityàdhivacacanam anupalabhamànena sukhaduþkhàdhivacanam anupalabhamànena àtmànàtmàdhivacanam anupalabhamànena (##) ÷àntà÷àntàdhivacanam anupalabhamànena ÷ånyà÷ånyàdhivacanam anupalabhamànena nimittànimittàdhivacanam anupalabhamànena praõihitàpraõihitàdhivacanam anupalabhamànena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. iti màrge dharmaj¤ànakùàntiþ yad api subhåte evaü vadasi, nàhaü taü dharmaü samanupa÷yàmi yad uta bodhisattva iti, na hi subhåte dharmo dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur dharmaü samanupa÷yati. iti màrge dharmaj¤ànam na subhåte råpadhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtå råpadhàtuü samanupa÷yati, na subhåte vedanàdhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur vedanàdhàtuü samanupa÷yati, na subhåte saüj¤àdhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur saüj¤àdhàtuü samanupa÷yati, na subhåte saüskàradhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur saüskàradhàtuü samanupa÷yati, na subhåte vij¤ànadhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur vij¤ànadhàtuü samanupa÷yati, na cakùurdhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtu÷ cakùurdhàtuü samanupa÷yati, na ÷rotradhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtuþ ÷rotradhàtuü samanupa÷yati, na ghràõadhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur ghràõadhàtuü samanupa÷yati, na jihvàdhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur jihvàdhàtuü samanupa÷yati, na kàyadhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur kàyadhàtuü samanupa÷yati, na manodhàtur dharmadhàtuü samanupa÷yati, nàpi dharmadhàtur (##) manodhàtuü samanupa÷yati. iti marge 'nvayaj¤ànakùàntiþ na subhåte saüskçtadhàtur asaüskçtadhàtuü samanupa÷yati, nàpy asaüskçtadhàtuþ saüskçtadhàtuü samanupa÷yati. iti màrge 'nvayaj¤ànam iti dar÷anamàrgàvavàdaþ na ca subhåte saüskçtavyatirekeõàsaüskçtaü ÷akyaü praj¤apayituü, nàpy asaüskçtavyatirekeõa saüskçtaü ÷akyaü praj¤apayitum. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na ka¤cid dharmaü samanupa÷yati, asamanupa÷yan nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate, na càsya kvacid dharmacittam avalãyate, na vipratisàrã bhavati mànasam. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpaü na samanupa÷yati, vedanàü na samanupa÷yati, saüj¤àü na samanupa÷yati, saüskàràn na samanupa÷yati, vij¤ànaü na samanupa÷yati. cakùur na samanupa÷yati, ÷rotraü na samanupa÷yati, ghràõaü na samanupa÷yati, jihvàü na samanupa÷yati, kàyaü na samanupa÷yati, mano na samanupa÷yati. råpàõi na samanupa÷yati, ÷abdàn na samanupa÷yati, gandhàn na samanupa÷yati, rasàn na samanupa÷yati, spraùñavyàn na samanupa÷yati, dharmàn na samanupa÷yati. pçthivãdhàtum abdhàtuü tejodhàtuü vàyudhàtum àkà÷adhàtuü vij¤ànadhàtuü na samanupa÷yati. avidyàü na samanupa÷yati, saüskàravij¤ànanàmaråpaùaóàyatanaspar÷avedanàtçùõopàdànabhavajàtijaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsàn na samanupa÷yati. ràgaü na samanupa÷yati, dveùaü na samanupa÷yati, mohaü na samanupa÷yati. àtmànaü na samanupa÷yati, sattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajanakapa÷yakàn na samanupa÷yati. kàmadhàtuü na samanupa÷yati, råpadhàtuü na samanupa÷yati, àråpyadhàtuü na samanupa÷yati, àkà÷adhàtuü na samanupa÷yati. (##) ÷ràvakaü na samanupa÷yati, pratyekabuddhaü na samanupa÷yati, bodhisattvaü na samanupa÷yati, ÷ràvakadharmàn na samanupa÷yati, pratyekabuddhadharmàn na samanupa÷yati, bodhisattvadharmàn na samanupa÷yati, buddhaü na samanupa÷yati, buddhadharmàn na samanupa÷yati, bodhiü na samanupa÷yati, yàvat sarvadharmàn na samanupa÷yati, sarvadharmàn asamanupa÷yan, nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate. subhåtir àha: kena kàraõena bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya cittaü nàvalãyate na saülãyate? bhagavàn àha: tathà hi subhåte bodhisattvo mahàsattva÷ cittacaitasikàn dharmàn nopalabhate na samanupa÷yati. evaü hi subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya cittaü nàvalãyate na saülãyate. subhåtir àha: kathaü bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya nottrasyati mànasam? bhagavàn àha: tathà hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mana÷ ca manodhàtuü ca nopalabhate na samanupasyati, evaü hi subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya nottrasyati mànasam. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmàn upalabdhya praj¤àpàramitàyàü caritavyam. sacet subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraüs tàü praj¤àpàramitàü nopalabhate na samanupa÷yati, ta¤ ca bodhisattvaü, tac ca bodhisattvanàma, tac ca bodhicittaü nopalabhate na samanupa÷yati, eùa eva bodhisattvasya mahàsattvasyàvavàdaþ praj¤àpàramitàyàm eùaivànu÷àsaü. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: råpaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, vedanàü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, saüj¤àü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena prajnàpàramitàyàü ÷ikùitavyam, saüskàràn parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam, vij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena (##) mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. cakùuþ parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ÷rotraü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ghràõaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, jihvàü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, kàyaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, manaþ parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. råpaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ÷abdaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, gandhaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, rasaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, spar÷aü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, dharmaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. cakùurvij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ÷rotravij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ghràõavij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, jihvàvij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, kàyavij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, manovij¤ànaü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. cakùuþsaüspar÷aü cakùuþsaüspar÷ajàü vedanàü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ÷rotrasaüspar÷aü ÷rotrasaüspar÷ajàü vedanàü, ghràõasaüspar÷aü ghràõasaüspar÷ajàü vedanàü, jihvàsaüspar÷aü jihvàsaüspar÷ajàü vedanàü, kàyasaüspar÷aü kàyasaüspar÷ajàü vedanàü, manaþsaüspar÷aü manaþsaüspar÷ajàü vedanàü parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena (##) mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ràgadveùamohàn prahàtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àparamitàyàü ÷ikùitavyam, evaü satkàyadçùñiü ÷ãlavrataparàmar÷aü vicikitsàü kàmaràgaü vyàpàdaü råparàgam àråpyaràgaü saüyojanànu÷ayaparyutthànàni prahàtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àparamitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü caturo yogàn oghàn granthàn upàdànàni caturo viparyàsàn prahàtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àparamitàyàü ÷ikùitavyam. da÷àku÷alàn karmapathàn prahàtukàmena, da÷aku÷alàn karmapathàn parij¤àtukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattã÷ catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni catur çddhipàdàn pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni àryaùñàïgamàrgaü catasraþ pratisaüvida÷ catvàri vai÷àradyàni ùaó abhij¤à da÷a tathàgatabalàni aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn paripårayitukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. bodhyaïgaü nàma samàdhiü pratilabdhukàmena bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. siühavikrãóitaü samàdhiü, siühavijçmbhitaü samàdhiü, sarvadhàraõãmukhaü samàdhiü, ÷åraïgamaü samàdhiü, ratnamudraü samàdhiü, candraprabhaü samàdhiü, candradhvajaketuü samàdhiü, sarvadharmamudràgataü samàdhiü, avalokitamudraü samàdhiü, dharmadhàtuniyataü samàdhiü, niyatadhvajaketuü samàdhiü, vajropamaü samàdhiü, sarvadharmaprave÷amukhaü samàdhiü, samàdhiràjaü samàdhiü, gaganaga¤jamudraü samàdhiü, balavi÷uddhaü samàdhiü, samudgataü samàdhiü, sarvadharmaniruktiniyataprave÷aü samàdhiü, sarvadharmaj¤ànamudràprave÷aü samàdhiü, sarvadharmamudràdhàraõãmukhaü samàdhiü, sarvadharmàsaüpramoùaü samàdhiü, sarvadharmasamavasaraõàkàramudraü (##) samàdhiü, àkà÷àvasthitaü samàdhiü, trimaõóalapari÷uddhiü samàdhiü, acyutànugàminyabhij¤àü samàdhiü, pàtragataü samàdhiü, dhvajàgrakeyåraü samàdhiü, sarvakle÷anirdahanaü samàdhiü, caturmàrabalavikaraõaü samàdhiü, j¤ànolkàü samàdhiü, da÷abalodgataü samàdhiü, àkà÷àsaüganiruktiniråpalepaü nàma samàdhiü, etàni cànyàni ca samàdhimukhàni pratilabdhukàmea na bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvànàm abhipràyaü paripårayitukàmena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena sarvaku÷alamålàni paripårayitukàmena yaiþ ku÷alamålaiþ paripårõair nàpàyeùåpapadyate, na hãnakuleùåpapadyate, na ca ÷ràvakabhåmiü và na ca pratyekabuddhabhåmiü và patati, na ca bodhisattvamårdhàmaü và patati praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyam. ÷àriputra àha: kathaü càyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvo mårdhàmaü patati? subhåtir àha: yad àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'nupàyaku÷alaþ ùañsu pàramitàsu carann upàyakau÷alam ajànan ÷ånyatànimittàpraõihitàn samàdhãn àgamya naiva ÷ràvakabhåmiü naiva pratyekabuddhabhåmiü và patati naiva bodhisattvanyàmam avakràmati, ayam ucyate bodhisattvamårdhàmaþ. ÷àriputra àha: kena kàraõena àyuùman subhåte bodhisattvasya mahàsattvasyàyam àmaþ? subhåtir àha: àma ity àyuùman ÷àriputra ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya dharmatçùõà. iti bhàvanàmàrgàvavàdaþ ity ukto 'vavàdaþ ÷àriputra àha: katamà àyuùman subhåte dharmatçùõà? subhåtir àha: ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpam anityam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na (##) saüjànãte, duþkhaü ÷ånyam anàtmakam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte, råpaü ÷ånyam ity apraõihitam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte, vedanàü saüj¤àü saüskàràn, vij¤ànam anityam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte, duþkhaü ÷ånyam anàtmakam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte, vij¤ànaü ÷ånyam ity apraõihitam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte. iyam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ànulomikã dharmatçùõà àmaþ. iti duþkhasatyàdhikàreõa mçdåùmagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ evaü råpaü prahàtavyam anena råpaü prahàtavyam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte, evaü vedanà prahàtavyà anena vedanà prahàtavyeti, evaü saüj¤à prahàtavyà anena saüj¤à prahàtavyeti, evaü saüskàràþ prahàtavyà anena saüskàràþ prahàtavyà iti, evaü vij¤ànaü prahàtavyam anena vij¤ànaü prahàtavyam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte, evaü duþkhaü parij¤eyam anena duþkhaü parij¤eyam iti, evaü samudayaþ prahàtavyo 'nena samudayaþ prahàtavya iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte. iti samudayasatyàdhikàreõa mçdåùmagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ evaü nirodhaþ sàkùàtkartavyo 'nena nirodhaþ sàkùàtkartavya iti, evaü màrgo bhàvayitavyo 'nena màrgo bhàvayitavya iti, ayaü saükle÷a idaü vyavadànam iti, ime dharmàþ sevitavyà ime dharmà na sevitavyà iti, iha caritavyam iha na caritavyam, ayaü màrgo bhàvayitavyo 'yaü na bhàvayitavyaþ, iyaü bodhisattvasya ÷ikùà iyam a÷ikùà, iyaü bodhisattvasya dànapàramità, iyaü bodhisattvasya ÷ãlapàramità, iyaü bodhisattvasya kùàntipàramità, iyaü bodhisattvasya vãryapàramità, iyaü bodhisattvasya dhyànapàramità, iyaü bodhisattvasya praj¤àpàramità, iyaü bodhisattvasya na dànapàramità, iyaü bodhisattvasya na ÷ãlapàramità, iyaü bodhisattvasya na kùàntipàramità, iyaü bodhisattvasya na vãryapàramità, iyaü bodhisattvasya na dhyànapàramità, iyaü bodhisattvasyana praj¤àpàramità, idaü bodhisattvasyopàyakau÷alam idam anupàyakau÷alam iti nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte. ayaü bodhisattvasya mårdhàmaþ. (##) saced àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran imàn dharmàn evaü nàbhinivi÷ate nàdhitiùñhati na saüjànãte 'yaü bodhisattvasyànulomikã dharmatçùõà àmaþ. ÷àriputra àha: katamaþ punar àyuùman subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya nyàmaþ? subhåtir àha: ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran nàdhyàtma÷ånyatayà bahirdhà÷ånyatàü samanupa÷yati, na bahirdhà÷ånyatayà adhyàtma÷ånyatàü samanupa÷yati, na bahirdhà÷ånyatayà adhyàtmabahirdhà÷ånyatàü samanupa÷yati, nàdhyàtmabahirdhà÷ånyatayà bahirdhà÷ånyatàü samanupa÷yati, nàdhyàtmabahirdhà÷ånyatayà ÷ånyatà÷ånyatàü samanupa÷yati, na ÷ånyatà÷ånyatayà adhyàtmabahirdhà÷ånyatàü samanupa÷yati, na ÷ånyatà÷ånyatayà mahà÷ånyatàü samanupa÷yati, na mahà÷ånyatayà ÷ånyatà÷ånyatàü samanupa÷yati, na mahà÷ånyatayà paramàrtha÷ånyatàü samanupa÷yati, na paramàrtha÷ånyatayà mahà÷ånyatàü samanupa÷yati, na paramàrtha÷ånyatayà saüskçta÷ånyatàü samanupa÷yati, na saüskçta÷ånyatayà paramàrtha÷ånyatàü samanupa÷yati, na saüskçta÷ånyatayà asaüskçta÷ånyatàü samanupa÷yati, nàsaüskçta÷ånyatayà saüskçta÷ånyatàü samanupa÷yati, nàsaüskçta÷ånyatayà atyanta÷ånyatàü samanupa÷yati, nàtyanta÷ånyatayà asaüskçta÷ånyatàü samanupa÷yati, nàtyanta÷ånyatayà anavaràgra÷ånyatàüsamanupa÷yati, nànavaràgra÷ånyatayà atyanta÷ånyatàü samanupa÷yati, nànavaràgra÷ånyatayà anavakàra÷ånyatàü samanupa÷yati, nànavakàra÷ånyatayà anavaràgra÷ånyatàü samanupa÷yati, nànavakàra÷ånyatayà prakçti÷ånyatàü samanupa÷yati, na prakçti÷ånyatayà anavakàra÷ånyatàü samanupa÷yati, na prakçti÷ånyatayà sarvadharma÷ånyatàü samanupa÷yati, na sarvadharma÷ånyatayà prakçti÷ånyatàü samanupa÷yati, na sarvadharma÷ånyatayà svalakùaõa÷ånyatàü samanupa÷yati, na svalakùaõa÷ånyatayà sarvadharma÷ånyatàü samanupa÷yati, na svalakùaõa÷ånyatayà anupalambha÷ånyatàü samanupa÷yati, nànupalambha÷ånyatayà svalakùaõa÷ånyatàü samanupa÷yati, nànupalambha÷ånyatayà abhàvasvabhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, nàbhàvasvabhàva÷ånyatayà anupalambha÷ånyatàü (##) samanupa÷yati, nàbhàvasvabhàva÷ånyatayà bhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, na bhàva÷ånyatayà abhàvasvabhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, na bhàva÷ånyatayà abhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, nàbhàva÷ånyatayà bhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, nàbhàva÷ånyatayà svabhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, na svabhàva÷ånyatayà abhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, na svabhàva÷ånyatayà parabhàva÷ånyatàü samanupa÷yati, na parabhàva÷ånyatayà svabhàva÷ånyatàü samanupa÷yati. ayaü hi ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvanyàmaþ iti nirodhasatyàdhikàreõa mçdåùmagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ punar aparaü ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü carataivaü ÷ikùitavyam. yathà ÷ikùamàõena råpaü j¤àtavyaü na ca tena mantavyaü, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü j¤àtavyaü na ca tena mantavyaü, cakùur j¤àtavyam evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo manoj¤àtavyaü na ca tena mantavyaü, ÷abdagandharasaspraùñavyadharmà j¤àtavyà na ca tair mantavyaü, dànapàramità j¤àtavyà ÷ãlapàramità j¤àtavyà kùàntipàramità j¤àtavyà vãryapàramità j¤àtavyà dhyànapàramità j¤àtavyà praj¤àpàramità j¤àtavyà na ca tàbhir mantavyaü, evaü pa¤càbhij¤àþ pa¤ca cakùåüùi catvàri smçtyupasthànàni samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgà bhàvayitavyà na ca tair mantavyaü, catvàri vai÷àradyàni da÷atathàgatabalàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà j¤àtavyà na ca tair mantavyam. evaü hi ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà bodhicittaü nàma j¤àtavyam asamacittaü nàmodàracittaü nàma j¤àtavyaü na ca tena mantavyam. tat kasya hetoþ? tathà tac cittam acittaü prakçti÷ cittasya prabhàsvarà. ÷àriputra àha: kà punar àyuùman subhåte cittasya prabhàsvaratà? subhåtir àha: yad àyuùman ÷àriputra cittaü na ràgeõa saüyuktaü na visaüyuktaü, na dveùeõa mohena saüyuktaü na visaüyuktaü, na paryutthànaiþ saüyuktaü na visaüyuktaü, nàvaraõaiþ saüyuktaü na (##) visaüyuktaü, nànu÷ayaiþ saüyuktaü na visaüyuktaü, na saüyojanaiþ saüyuktaü na visaüyuktaü, na dçùñikçtaiþ saüyuktaü na visaüyuktaü, na ÷ràvakapratyekabuddhacittaiþ saüyuktaü na visaüyuktam. iyaü ÷àriputra cittasya prabhàsvaratà. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte asti tac cittaü yac cittam acittam? subhåtir àha: kiü punar àyuùman ÷àriputra yà acittatà tatràstità và nàstità và vidyate và upalabhyate và? ÷àriputra àha: na khalv àyuùman subhåte. subhåtir àha: saced àyuùman ÷àriputra tatràcittatàyàm astità và nàstità và na vidyate và nopalabhyate và, api nu te yukta eùa paryanuyogaþ, yad àyuùman ÷àriputra evam àha, asti tac cittaü yac cittam acittam iti. ÷àriputra àha: kà punar eùà àyuùman subhåte acittatà? subhåtir àha: avikàrà àyuùman ÷àriputra avikalpà acittatà yà sarvadharmàõàü dharmatà, iyam ucyate acittatà. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte yathaiva tac cittam avikàram avikalpaü tathaiva råpam apy avikàram avikalpaü, vedanàpy avikàrà avikalpà saüj¤àpy avikàrà avikalpà saüskàrà apy avikàrà avikalpà vij¤ànam apy avikàram avikalpaü, evam eva cakùurdhàtå råpadhàtu÷ cakùurvij¤ànadhàtur avikàro 'vikalpaþ, ÷rotradhàtuþ ÷abdadhàtuþ ÷rotravij¤ànadhàtur avikàro 'vikalpaþ, ghràõadhàtur gandhadhàtur ghràõavij¤ànadhàtur avikàro 'vikalpaþ, jihvàdhàtå rasadhàtur jihvàvij¤ànadhàtur avikàro 'vikalpaþ, kàyadhàtuþ spraùñavyadhàtuþ kàyavij¤ànadhàtur avikàro 'vikalpaþ, manodhàtur dharmadhàtur manovij¤ànadhàtur avikàro 'vikalpaþ. evam àyatanàni pratãtyasamutpàdaþ pàramità abhij¤àþ smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgavai÷àradyapratisaüvidbalàveõikà buddhadharmà yàvad anuttarà samyaksaübodhir avikàrà avikalpà. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra yathaiva cittam avikàram (##) avikalpaü tathaiva skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdapàramitàbhij¤àbodhipakùyà dharmà da÷atathàgatabalavai÷àradyàùñàda÷àveõikabuddhadharmà yàvad anuttarà samyaksaübodhiþ. ÷àriputra àha: sàdhu sàdhu àyuùman subhåte tadyathàpi nàma bhagavataþ putra auraso mukhato jàto dharmajo dharmanirmito dharmadàyàdo nàmiùadàyàdaþ pratyakùacakùudharmeùu kàyasàkùã yathàpi nàmàgràro 'raõàvihàriõàü bhagavatà agratàyàü nirdiùñasyàyam upade÷aþ. evam àyuùman subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyaü, ata÷ ca bodhisattvo mahasattvo 'vinivartanãya upaparãkùitavyo 'virahita÷ ca praj¤àpàramitayà veditavyaþ. iti màrgasatyàdhikàreõa mçdåùmagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ ÷ràvakabhåmàv api àyuùman subhåte ÷ikùitukàmena bodhisattvena mahàsattvena iyam eva praj¤àpàramità ÷rotavyodgrahãtavyà dhàrayitavyà vàcayitavyà paryavàptavyà yoni÷a÷ ca upaparãkùitavyà. pratyekabuddhabhåmàv api àyuùman subhåte ÷ikùitukàmena bodhisattvena mahàsattvena iyam eva praj¤àpàramità ÷rotavyodgrahãtavyà dhàrayitavyà vàcayitavyà paryavàptavyà yoni÷a÷ ca upaparãkùitavyà. bodhisattvabhåmàv api àyuùman subhåte ÷ikùitukàmena bodhisattvena mahàsattvena iyam eva praj¤àpàramità ÷rotavyodgrahãtavyà dhàrayitavyà vàcayitavyà paryavàptavyà yoni÷a÷ ca upaparãkùitavyà. buddhabhåmàv api àyuùman subhåte ÷ikùitukàmena bodhisattvena mahàsattvena iyam eva praj¤àpàramità ÷rotavyodgrahãtavyà dhàrayitavyà vàcayitavyà paryavàptavyà yoni÷a÷ ca upaparãkùitavyà. tat kasya hetoþ? tathà hy atra praj¤àpàramitàyàü trãõi yànàni vistareõopadiùñàni yatra bodhisattvair mahàsattvaiþ ÷ràvakabhåmau và pratyekabuddhabhåmau và bodhisattvabhåmau và ÷ikùitavyam. iti sarveùàü hetutvavi÷eùaþ atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yo 'haü bhagavan na bodhisattvaü na praj¤àpàramitàü vindàmi nopalabhe na (##) samanupa÷yàmi. tat katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi? etad eva me bhagavan kaukçtyaü syàt, yo 'haü vastu na vindàmi nopalabhe na samanupa÷yàmi so 'haü bhagavan vastv avindann anupalabhamàno 'samanupa÷yan katamena dharmeõa katamaü dharmam avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi? etad eva me bhagavan kaukçtyaü syàt, yo 'haü sarvadhharmàn avindann anupalabhamàno 'samanupa÷yan nàmadheyamàtreõàyavyayaü kuryàü bodhisattva iti và praj¤àpàramiteti và. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvena tasya nàmadheyasya evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam, råpasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, vedanàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, saüj¤àyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, saüskàràõàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ canopalabhe na samanupa÷yàmi, vij¤ànasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, so 'haü bhagavan råpàdãnàm àya¤ ca vyaya¤ cànupalabhamàno 'samanupa÷yan kasya nàmadheyaü kariùyàmi bodhisattva iti? anena bhagavan paryàyeõa tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvàt tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. cakùuùo 'haü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, ÷rotrasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, ghràõasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, jihvàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, kàyasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, manaso 'haü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe. api tu khalu punar bhagavan yad api tad råpaü nàma vedanà nàma saüj¤à nàma saüskàrà nàma vij¤ànaü nàma cakùuþ ÷rotraü ghràõaü (##) jihvà kàyo mana iti nàma, etàni nàmadheyàni na sthitàni nàsthitàni na viùñitàni nàviùñitàni. tat kasya hetoþ? avidyamànatvena teùàü nàmadheyànàü, evaü tàni nàmadheyàni na sthitàni nàsthitàni na viùñitàni nàviùñitàni, råpasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe. evaü ÷abdagandharasaspraùñavyadharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, so 'haü bhagavan råpa÷abdagandharasaspraùñavyadharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ cànupalabhamàno 'samanupa÷yan kasya nàmadheyaü kariùyàmi bodhisattva iti. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvena tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitaü, cakùurvij¤ànasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, evaü ÷rotravij¤ànasya ghràõavij¤ànasya jihvàvij¤ànasya kàyavij¤ànasya manovij¤ànasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, so 'haü bhagavaü÷ cakùurvij¤ànasya ÷rotravij¤ànasya ghràõavij¤ànasya jihvàvij¤ànasya kàyavij¤ànasya manovij¤ànasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yann anupalambhamànaþ kasya nàmadheyaü kariùyàmi bodhisattva iti. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvena tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitaü, cakùuþsaüspar÷asyàhaü bhagavan yàvac cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, ÷rotrasaüspar÷asyàhaü bhagavan yàvac chrotrasaüspar÷apratyayavedayitasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, ghràõasaüspar÷asyàhaü bhagavan yàvad ghràõasaüspar÷apratyayavedayitasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, jihvàsaüspar÷asyàhaü bhagavan yàvad jihvàsaüspar÷apratyayavedayitasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, kàyasaüspar÷asyàhaü bhagavan yàvat kàyasaüspar÷apratyayavedayitasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, manaþsaüspar÷asyàhaü bhagavan yàvan manaþsaüspar÷apratyayavedayitasyàya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, (##) pçthivãdhàtor evam abdhàtos tejodhàtor vàyudhàtor àkà÷adhàtor vij¤ànadhàtor àya¤ ca vyaya¤ ca na sanupa÷yàmi nopalabhe. evam avidyà yàvaj jaràmaraõasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, evam avidyànirodhasya yàvaj jaràmaraõanirodhasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdànàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, ràgadveùamohànàm ahaü bhagavan àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe, paryutthànàvaraõànu÷ayasaüyojanadçùñikçtànàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca na samanupa÷yàmi nopalabhe. dànapàramitàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, ÷ãlapàramitàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, kùàntipàramitàyà ahaü bhagavann àya¤ cavyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, vãryapàramitàyà ahaü bhagavannàya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, dhyànapàramitàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, praj¤àpàramitàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi. àtmano 'haü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, evaü sattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakànàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi. smçtyupashànàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, evaü samyakprahàõarddhipàdenadriyabalabodhyaïgamàrgasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, ÷ånyatàyà ànimittasyàpraõihitasyàhaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, caturõàü dhyànànàü caturõàm apramàõànàü catasçõàm àråpyasamàpattãnàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, buddhànusmçter dharmànusmçteþ saüghànusmçteþ ÷ãlànusmçtes tyàgànusmçter devatànusmçter àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, ànàpànànusmçter maraõànusmçter àya¤ ca (##) vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, pa¤cànàü cakùuùàm abhij¤ànàü vai÷àradyànàü da÷ànàü tathàgatabalànàm àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, aùñàda÷ànàm àveõikànàm ahaü bhagavan buddhadharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, so 'haü bhagavann aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ cànupalabhamàno 'samanupa÷yan kasya nàmadheyaü kariùyàmi bodhisattva iti. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvena tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. svapnopamànàm ahaü bhagavan pa¤cànàm upàdànaskandhànàm àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, evaü màyopamànàü prati÷rutkopamànàü pratibhàsopamànàü pratibimbopàmànàü marãcyupamànàü udakacandropamànàü nirmitakopamànàm ahaü bhagavan pa¤cànàm upàdànaskandhànàm àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi. evaü viviktasya ÷àntasyànutpàdasyànirodhasyàsaükle÷asyàvyavadànasya ahaü bhagavan àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi. evaü dharmadhàtos tathatàyà bhåtakoñer dharmasthititàyà dharmaniyàmatàyà ahaü bhagavan àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi. evaü ku÷alànàm aku÷alànàü sàvadyànàm anavadyànàü sàsravàõàm anàsravàõàü saükle÷ànàü niþkle÷ànàü laukikànàü lokottaràõàü saüskçtànàm asaüskçtànàü saükle÷ànàü vyavadànànàü saüsàrikàõàü nairvàõikànàm ahaü bhagavan dharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi. atãtànàgatapratyutpannànàü dharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, bhagavato 'py ahaü bhagavan àya¤ ca vyaya¤ canopalabhe na samanupa÷yàmi. pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu tathàgatànàm arhatàü samyaksaübuddhanàü sa÷ràvakasaüghànàü sabodhisattvasaüghànàm (##) ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, evaü dakùiõasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, pa÷cimasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, uttarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, uttarapårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, pårvadakùiõasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùulokadhàtuùu, dakùiõapa÷cimasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, pa÷cimottarasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, årdhvaü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu, adho di÷i gaïgànadãvàlukopameùulokadhàtuùu, tathàgatànàm arhatàü samyaksaübuddhànàü sa÷ràvakasaüghànàü sabodhisattvasaüghànàm ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, so 'haü bhagavaüs tathàgatànàm arhatàü samyaksaübuddhànàü sa÷ràvakasaüghànàü sabodhisattvasaüghànàmàya¤ ca vyaya¤ ca nopalaübhamàno 'samanupa÷yan katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvàt tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitaü, sarvadharmatathatàyà ahaü bhagavann àya¤ ca vyaya¤ ca nopalabhe na samanupa÷yàmi, so 'haü bhagavan sarvadharmatathatàyàm àya¤ ca vyaya¤ cànupalabhamàno 'samanupa÷yan katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. tat kasya hetoþ? avidyamànatvàt tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam. iti madhyoùmagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ yàpãyaü bhagavan dharmasàüketikã dharmapraj¤aptir yad uta bodhisattva iti, sà na kenacid vacanãyà skandhena và dhàtunà và àyatanena và yàvad àveõikena và buddhadharmeõa, yàvad evaiùà dharmapraj¤aptiþ, tadyathàpi nàma bhagavan svapno na kenacid vacanãyaþ prati÷rutko pratibhàsaþ pratibimbaü nirmitakaü na kenacid vacanãyaü, tadyathàpi nàma bhagavan pçthivyàptejovàyvàkà÷aü nàma na kenacid (##) vacanãyam, tadyathàpi nàma bhagavan ÷ãlam iti samàdhir iti praj¤eti vimuktir iti vimuktij¤à anadar÷anam iti nàma na kenacid vacanãyaü, srotaàpanna iti nàma na kenacid vacanãyaü, sakçdàgàmãti, anàgàmãti, arhann iti, pratyekabuddha iti, yàvad bodhisattvadharma iti tathàgata iti buddha iti tathateti buddhadharma iti nàma na kenacid vacanãyaü, ku÷alena và aku÷alena và sàvadyena và anavadyena và sukhena và duþkhenavà àtmanà và anàtmanà và ÷àntena và a÷àntena và viviktena và aviviktenavà nimittena và animittena và bhàvena và abhàvena và imam apy ahaü bhagavan arthava÷aü pratãtya evaü vadàmi etad eva me bhagavan kaukçtyaü syàt, yo 'haü sarvadharmàõàm àya¤ ca vyaya¤ cànupalabhamàno 'samanupa÷yan nàmadheyamàtreõàya¤ ca vyaya¤ ca kuryàü bodhisattva iti. api tu khalu punar bhagavaüs tad api nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitam, tat kasya hetoþ? avidyamànatvàt tasya nàmadheyasya, evaü taü nàmadheyaü na sthitaü nàsthitaü na viùñhitaü nàviùñhitaü, saced bhagavann evaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü bhàùyamàõàyàü cittaü nàvalãyate na saülãyate na vipratisàrã bhavati, mànasaü nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate niyataü bodhisattvo mahàsattvo 'vinivartaõãyàyàü bodhisattvabhåmau sthito veditavyaþ susthito 'sthànayogena. iti adhimàtroùmagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpe sthàtavyaü na vedanàyàü na saüj¤àyàü na saüskàreùu na vij¤àne sthàtavyaü tena na cakùuùi sthàtavyaü na ÷rotre na ghràõe na jihvàyàü na kàye na manasi sthàtavyaü, tena na råpe sthàtavyaü na ÷abde na gandhe na rase na spraùñavye na dharme sthàtavyaü, tena na cakùurvij¤àne sthàtavyan na ÷rotravij¤àne na ghràõavij¤àne na jihvàvij¤àne na kàyavij¤àne na manovij¤àne sthàtavyaü, tena na cakùuþsaüspar÷e sthàtavyan na cakùuþsaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyaü, na ÷rotrasaüspar÷e na ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyaü, na ghràõasaüspar÷e (##) na ghràõasaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyaü, na jihvàsaüspar÷e na jihvàsaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyaü, na kàyasaüspar÷e na kàyasaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyaü, na manaþsaüspar÷e na manaþsaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyam. na pçthivãdhàtau sthàtavyaü nàbdhàtau na tejodhàtau na vàyudhàtau nàkà÷adhàtau na vij¤ànadhàtau sthàtavyaü, tena nàvidyàyàü sthàtavyaü na saüskàreùuna vij¤àne na nàmaråpe na ùaóàyatane na sparse na vedanàyàü na tçùõàyàü nopàdàne na bhave na jàtau na jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaumanasyopayàseùu sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan råpaü råpatvena ÷ånyaü, vedanàvedanàtvena ÷ånyà, saüj¤à saüj¤àtvena ÷ånyà, saüskàràþ saüskàratvena ÷ånyàþ, vij¤ànaü vij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca bhagavan råpasya ÷ånyatà na tad råpaü, na cànyatra ÷ånyatàyà råpaü, råpam eva ÷ånyatà÷ånyataiva råpaü, yà ca bhagavan vedanàyàþ ÷ånyatà na sà vedanà, na cànyatra ÷ånyatàyà vedanà, vedanaiva ÷ånyatà ÷ånyataiva vedanà, yà ca bhagavan saüj¤àyàþ ÷ånyatà na sà saüj¤à, na cànyatra ÷ånyatàyàþ saüj¤à, saüj¤aiva ÷ånyatà ÷ånyataiva saüj¤à, yà ca bhagavan saüskàràõàü ÷ånyatà na te saüskàràþ, na cànyatra ÷ånyatàyàþ saüskàràþ, saüskàrà eva ÷ånyatà ÷ånyataiva saüskàràþ, yà ca bhagavan vij¤ànasya ÷ånyatà na tad vij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà vij¤ànaü, vij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva vij¤ànam. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpe sthàtavyaü na vedanàyàü na saüj¤àyàü na saüskàreùu na vij¤àne sthàtavyam. na pçthivãdhàtau sthàtavyaü nàbdhàtau na tejodhàtau na vàyudhàtau nàkà÷adhàtau na vij¤ànadhàtau sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan pçthivãdhàtuþ pçthivãdhàtutvena ÷ånyà, yà ca pçthivãdhàtu÷ånyatà nàsau pçthivãdhàtur na cànyatra ÷ånyatàyàþ pçthivãdhàtuþ, pçthivãdhàtur eva ÷ånyatà, ÷ånyataiva pçthivãdhàtuþ, evam abdhàtus tejodhàtur vàyudhàtur àkà÷adhàtus tathà hi bhagavan vij¤ànadhàtur vij¤ànadhàtutvena ÷ånyà, yà ca vij¤ànadhàtu÷ånyatà nàsau vij¤ànadhàtur na cànyatra ÷ånyatàyà vij¤ànadhàtur vij¤ànadhàtur eva ÷ånyatà, ÷ånyataiva (##) vij¤ànadhàtuþ. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na pçthivãdhàtau sthàtavyaü nàbdhàtau na tejodhàtau na vàyudhàtau nàkà÷adhàtau na vij¤ànadhàtau sthàtavyam. na råpe sthàtavyan na ÷abde na gandhena rase na spraùñavye na dharme sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan råpaü råpatvena ÷ånyaü, yà ca råpe ÷ånyatà na tad råpaü, na cànyatra ÷ånyatàyà råpaü, råpam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva råpaü, tathà hi ÷abdaþ ÷abdatvena ÷ånyà, yà ca ÷abda÷ånyatà na sa ÷abdo, na cànyatra ÷ånyatàyàþ ÷abdaþ, ÷abda eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷abdaþ, tathà hi gandho gandhatvena ÷ånyo, yà ca gandha÷ånyatà na sa gandho, na cànyatra ÷ånyatàyà gandho, gandha eva ÷ånyatà ÷ånyataiva gandhaþ, tathà hi raso rasatvena ÷ånyo, yà ca rasa÷ånyatà na sa raso, na cànyatra ÷ånyatàyà raso, rasa eva ÷ånyatà ÷ånyataiva rasaþ, tathà hi spraùñavyaü spraùñavyatvena ÷ånyaü, yà ca spraùñavya÷ånyatà na tat spraùñavyaü, na cànyatra ÷ånyatàyàþ spraùñavyaü, spraùñavyam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva spraùñavyaü, tathà hi bhagavan dharmo dharmatvena ÷ånyo, yà ca dharma÷ånyatà na te dharmà, na cànyatra ÷ånyatàyà dharmà, dharmà eva ÷ånyatà ÷ånyataiva dharmàþ. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpe sthàtavyaü na ÷abde na gandhe na rase na spraùñavye na dharme sthàtavyaü, na cakùuùi sthàtavyaü na ÷rotre na ghràõe na jihvàyàü na kàye na manasi sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavaü÷ cakùu÷ cakùutvena ÷ånyaü, yà ca cakùuþ÷ånyatà na tac cakùur, na cànyatra ÷ånyatàyà÷ cakùu÷, cakùur eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùuþ, tathà hi ÷rotraü ÷rotratvena ÷ånyaü yà ca ÷rotra÷ånyatà na tac chrotraü, na cànyatra ÷ånyatàyàþ ÷rotraü, ÷rotram eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷rotraü, tathà hi ghràõaü ghràõatvena ÷ånyaü, yà ca ghràõa÷ånyatà na tad ghràõaü, na cànyatra ÷ånyatàyà ghràõaü, ghràõam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ghràõaü, tathà hi jihvà jihvàtvena ÷ånyà, yà ca jihvà÷ånyatà na sà jihvà, na cànyatra ÷ånyatàyà jihvà, jihvaiva ÷ånyatà ÷ånyataiva jihvà, tathà hi kàyaþ kàyatvena ÷ånyà, yà ca kàya÷ånyatà na sa kàyo, na cànyatra ÷ånyatàyàþ kàyaþ, kàya eva ÷ånyatà (##) ÷ånyataiva kàyaþ, tathà hi bhagavan mano manastvena ÷ånyaü, yà ca manaþ÷ånyatà na taü mano, na cànyatra ÷ånyatàyà mano, mana eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manaþ. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na cakùuùi sthàtavyaü na ÷rotre na ghràõe na jihvàyàü na kàye na manasi sthàtavyaü, na cakùurvij¤àne sthàtavyaü na ÷rotravij¤ànena ghràõavij¤àne na jihvàvij¤àne na kàyavij¤àne na manovij¤àne sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavaü÷ cakùurvij¤ànaü cakùurvij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca cakùurvij¤àna÷ånyatà na tac cakùurvij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà÷ cakùurvij¤ànaü, cakùurvij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùurvij¤ànaü, tathà hi ÷rotravij¤ànaü ÷rotravij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca ÷rotravij¤àna÷ånyatà na tac chrotravij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà÷ ÷rotravij¤ànaü, ÷rotravij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷rotravij¤ànaü, tathà hi ghràõavij¤ànaü ghràõavij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca ghràõavij¤àna÷ånyatà na tad ghràõavij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà ghràõavij¤ànaü, ghràõavij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ghràõavij¤ànaü, tathà hi jihvàvij¤ànaü jihvàvij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca jihvàvij¤àna÷ånyatà na taj jihvàvij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà÷ jihvàvij¤ànaü, jihvàvij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva jihvàvij¤ànaü, tathà hi kàyavij¤ànaü kàyavij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca kàyavij¤àna÷ånyatà na tat kàyavij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà÷ kàyavij¤ànaü, kàyavij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva kàyavij¤ànaü, tathà hi manovij¤ànaü manovij¤ànatvena ÷ånyaü, yà ca manovij¤àna÷ånyatà na tan manovij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà manovij¤ànaü, manovij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manovij¤ànaü, anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na cakùurvij¤àne sthàtavyan na ÷rotravij¤àne na ghràõavij¤àne na jihvàvij¤àne na kàyavij¤àne na manovij¤àne sthàtavyaü, na cakùuþsaüspar÷e sthàtavyaü na ÷rotrasaüspar÷e na ghràõasaüspar÷ena jihvàsaüspar÷e na kàyasaüspar÷e na manaþsaüspar÷e sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavaü÷ cakùuþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷atvena (##) ÷ånyaþ, yà ca cakùuþsaüspar÷a÷ånyatà na sa cakùuþsaüspar÷aþ, na cànyatra ÷ånyatàyà÷ cakùuþsaüspar÷a÷, cakùuþsaüspar÷a eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùuþsaüspar÷aþ, evaü ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷aþ, tathà hi bhagavan manaþsaüspar÷o manaþsaüspar÷atvena ÷ånyo, yà ca manaþsaüspar÷a÷ånyatà na sa manaþsaüspar÷o, na cànyatra ÷ånyatàyà manaþsaüspar÷o, manaþsaüspar÷a eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manaþsaüspar÷aþ. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na cakùuþsaüspar÷e sthàtavyaü na ÷rotrasaüspar÷e na ghràõasaüspar÷e na jihvàsaüspar÷e na kàyasaüspar÷e na manaþsaüspar÷e sthàtavyam. na cakùuþsaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyam evaü yàvan na manaþsaüspar÷apratyayavedayite sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavaü÷ cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitatvena ÷ånyaü, yà ca cakùuþsaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatàna tac cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü, na cànyatra ÷ånyatàyà÷cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü, cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü, evaü ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü ghràõasaüspar÷apratyayavedayitaü jihvàsaüspar÷apratyayavedayitaü kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü, tathà hi bhagavan manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü manaþsaüspar÷apratyayavedayitatvena ÷ånyaü, yà ca manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü ÷ånyatà na tan manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü, na cànyatra ÷ånyatàyà manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü, manaþsaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manaþsaüspar÷apratyayavedayitam. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na cakùuþsaüspar÷apratyayotpanne vedayite sthàtavyaü, na ÷rotrasaüspar÷apratyayotpanne vedayite, na ghràõasaüspar÷apratyayotpanne vedayite, na jihvàsaüspar÷apratyayotpanne vedayite, na kàyasaüspar÷apratyayotpanne vedayite na kàyasaüspar÷apratyayotpanne vedayite na manaþsaüspar÷apratyayotpanne vedayite sthàtavyam. nàvidyàyàü sthàtavyam evaü yàvan na jaràmaraõe sthàtavyam. tat (##) kasya hetoþ? tathà hi bhagavann avidyà avidyàtvena ÷ånyà, yà càvidyà÷ånyatà na sàvidyà, na cànyatra ÷ånyatàyà avidyà, avidyaiva ÷ånyatà÷ånyataivàvidyà, evaü saüskàràþ saüskàratvena ÷ånyàþ vij¤ànaü vij¤ànatvena ÷ånyaü, nàmaråpaü nàmaråpatvena ÷ånyaü, ùaóàyatanaü ùaóàyatanatvena ÷ånyaü, spar÷aþ spar÷atvena ÷ånyaþ, vedanà vedanàtvena ÷ånyà, tçùõà tçùõàtvena ÷ånyà, upàdànam upàdànatvena ÷ånyaü, bhavo bhavatvena ÷ånyaþ, jàtir jàtitvena ÷ånyà, tathà hi bhagava¤ jaràmaraõaü jaràmaraõatvena ÷ånyaü, yà ca jarà amaraõa÷ånyatà na taj jaràmaraõaü, na cànyatra ÷ånyatàyà jaràmaraõaü, jaràmaraõam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva jaràmaraõam. anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàvidyàyàü sthàtavyaü na saüskàreùu na vij¤àne na nàmaråpe na ùaóàyatane na sparse na vedanàyàü na tçùõàyàü nopàdànena bhave na jàtau na jaràmaraõe sthàtavyam. evaü skandhadhàtvàyataneùu ca kartavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà smçtyupasthàneùu na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? smçtyupasthànàni smçtyupasthànatvena ÷ånyàni, yà ca bhagavan smçtyupasthànànàü ÷ånyatà na tàni smçtyupasthànàni na cànyatra ÷ånyatàyàþ smçtyupasthànàni smçtyupasthànàny eva ÷ånyatà ÷ånyataiva smçtyupasthànàni, tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na smçtyupasthàneùu sthàtavyaü, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àda÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikabuddhadharmeùu na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hy àveõikabuddhadharmà àveõikabuddhadharmatvena ÷ånyà yà ca bhagavann àveõikabuddhadharmàõàü ÷ånyatà na te àveõikabuddhadharmà na cànyatra ÷ånyatàyà àveõikà buddhadharmà àveõikà buddhadharmà eva ÷ånyatà ÷ånyataivàveõikà buddhadharmàþ. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àda÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikabuddhadharmeùu (##) na sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na dànapàramitàyàü sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi dànapàramitaiva ÷ånyà dànapàramitàsvabhàvena, yà ca bhagavan dànapàramitàyàþ ÷ånyatà na sà dànapàramità, na cànyatra ÷ånyatàyà dànapàramità, dànapàramitaiva ÷ånyatà ÷ånyataiva dànapàramità, na ÷ãlapàramitàyàü na kùàntipàramitàyàü na vãryapàramitàyàü na dhyànapàramitàyàü na praj¤àpàramitàyàü sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi praj¤àpàramitaiva ÷ånyà praj¤àpàramitàsvabhàvena, yà ca bhagavan praj¤àpàramitàyàþ ÷ånyatà na sà praj¤àpàramità, na cànyatra ÷ånyatàyàþ praj¤àpàramità, praj¤àpàramitaiva ÷ånyatà ÷ånyataiva praj¤àpàramità. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na dànapàramitàyàü sthàtavyaü, na ÷ãlapàramitàyàü na kùàntipàramitàyàü na vãryapàramitàyàü na dhyànapàramitàyàü na praj¤àpàramitàyàü sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà akùareùu na sthàtavyaü, akùaràbhinirhàreùu na sthàtavyaü, ekodàhàre dvir udàhàre trir udàhàre na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hy akùaràõi ÷ånyàny akùarasvabhàvena, yà ca bhagavann akùara÷ånyatà na tàni akùaràõi, na cànyatra ÷ånyatàyà akùaràõi, akùaràõy eva ÷ånyatà ÷ånyataivàkùaràõi, tad anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàkùareùu sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàbhij¤àsu sthàtavyam. tat kasya hetoþ? abhij¤à eva ÷ånyà abhij¤àsvabhàvena, yà ca bhagavann abhij¤à ÷ånyatà na tà abhij¤à, na cànyatra ÷ånyatàyà abhij¤à, abhij¤à eva÷ånyatà ÷ånyataivàbhij¤àþ, tad anena bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà nàbhij¤àsu sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpam anityam iti sthàtavyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam anityam iti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi (##) råpànityatà anityatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan råpànityatà ÷ånyatà na sà anityatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anityatà, anityataiva ÷ånyatà ÷ånyataivànityatà, tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà råpam anityam iti na sthàtavyam. na vedanànityeti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi vedanànityatànityatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan vedanànityatà÷ånyatà na sà anityatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anityatà, anityataiva ÷ånyatà ÷ånyataivànityatà, na saüj¤à anityeti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi saüj¤ànityatànityatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan saüj¤à anityatà ÷ånyatà na sà anityatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anityatà, anityataiva ÷ånyatà ÷ånyataivànityatà, na saüskàrà anityà iti sthàtavyaü, tat kasya hetoþ? tathà hi saüskàrànityatànityatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan saüskàrà anityatà ÷ånyatà na sà anityatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anityatà anityataiva ÷ånyatà ÷ånyataivànityatà, na vij¤ànam anityam iti sthàtavyaü, tat kasya hetoþ? tathà hi vij¤ànànityatànityatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan vij¤ànànityatà ÷ånyatà na sà anityatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anityatà, anityataiva ÷ånyatà ÷ånyataivànityatà, tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na vij¤ànam anityam iti sthàtavyam. evaü na råpaü duþkham iti sthàtavyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü duþkham iti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi råpaduþkhatà duþkhatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan råpaduþkhatà ÷ånyatà na sà duþkhatà na cànyatra ÷ånyatàyà duþkhatà duþkhataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva duþkhatà, tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpaü duþkham iti sthàtavyaü. na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü duþkham iti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi vij¤ànaduþkhatà duþkhatàsvabhàvena ÷ånyà yà ca bhagavan vij¤ànaduþkhatà ÷ånyatà na sà duþkhatà na cànyatra ÷ånyatàyà duþkhatà duþkhataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva duþkhatà, tad anenàpi (##) bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na vij¤ànaü duþkham iti sthàtavyam. evaü na råpam anàtmeti sthàtavyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam anàtmeti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi råpànàtmatà anàtmatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan råpànàtmatà ÷ånyatà na sànàtmatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anàtmatà, anàtmataiva÷ånyatà ÷ånyataivànàtmatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpam anàtmeti sthàtavyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam anàtmeti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi vij¤ànànàtmatà anàtmatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan vij¤ànànàtmatà ÷ånyatà na sà anàtmatà, na cànyatra ÷ånyatàyà anàtmatà, anàtmataiva ÷ånyatà ÷ånyataivànàtmatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na vij¤ànam anàtmeti sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpaü ÷àntam iti sthàtavyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü ÷àntam iti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi råpa÷àntatà ÷àntatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan råpa÷àntatà ÷ånyatà na sà ÷àntatà, na cànyatra ÷ånyatàyàþ ÷àntatà, ÷àntataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷àntatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na råpaü ÷àntam iti sthàtavyaü, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü ÷àntam iti sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi vij¤àna÷àntatà ÷àntatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan vij¤àna÷àntatà ÷ånyatà na sà ÷àntatà, na cànyatra ÷ånyatàyàþ ÷àntatà, ÷àntataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷àntatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà na vij¤ànaü ÷àntam iti sthàtavyam. evaü hetusamudayaprabhavapratyayatàyàü na sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà tathatàyàü na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi tathatà tathatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavaüs tathatàyàþ ÷ånyatà na sà tathatà, na cànyatra tathatàyàþ ÷ånyatà, tathataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva tathatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena (##) praj¤àpàramitàyàü caratà tathatàyàn na sthàtavyam. evaü dharmatàyàü na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi dharmatà dharmatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan dharmatàyàþ ÷ånyatà na sà dharmatà, na cànyatra dharmatàyàþ ÷ånyatà, dharmataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva dharmatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà dharmatàyàü na sthàtavyam. evaü dharmadhàtau na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi dharmadhàtur dharmadhàtusvabhàvena ÷ånyo, yà ca bhavagavan dharmadhàtoþ ÷ånyatà na sa dharmadhàtur, na cànyatra dharmadhàtoþ ÷ånyatà, dharmadhàtur eva ÷ånyatà ÷ånyataiva dharmadhàtuþ. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà dharmadhàtau na sthàtavyam. evaü dharmaniyàmatàyàü na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi dharmaniyàmatà dharmaniyàmatàsvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan dharmaniyàmatà ÷ånyatà na sà dharmaniyamatà, na cànyatra dharmaniyàmatàyàþ ÷ånyatà, dharmaniyàmataiva ÷ånyatà ÷ånyataiva dharmaniyamatà. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena praj¤àpàramitàyàü caratà dharmaniyàmatàyàü na sthàtavyam. evaü bhåtakoñyàü na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi bhåtakoñir bhåtakoñisvabhàvena ÷ånyà, yà ca bhagavan bhåtakoñeþ ÷ånyatà na sà bhåtakoñir, na cànyatra bhåtakoñeþ ÷ånyatà, bhåtakoñir eva ÷ånyatà ÷ånyataiva bhåtakotiþ. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà bhåtakoñyàü na sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà sarvadhàraõãmukheùu na sthàtavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi dhàraõãmukhàni dhàraõãmukhaiþ ÷ånyàni, yà ca bhagavan dhàraõãmukhànàü ÷ånyatà na tàni dhàraõãmukhàni, na cànyatra dhàraõãmukhebhyaþ ÷ånyatà, dhàraõãmukhàny eva ÷ånyatà ÷ånyataiva dhàraõãmukhàni. tad anenàpi bhagavan paryàyeõa bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà dhàraõãmukheùu na sthàtavyam. punar aparaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷alo 'haïkàramamakàrapatitena mànasena saced råpe (##) tisthati råpàbhisaüskàre carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanàyàü saüj¤àyàü saüskàreùu, saced vij¤àne tiùñhati vij¤ànàbhisaüskàre carati na carati praj¤àpàramitàyàm. tat kasya hetoþ? na hy abhisaüskàre caran praj¤àpàramitàü parigçhõàti na praj¤àpàramitàyàü yogam àpadyate na praj¤àpàramitàü paripårayati, aparipårayan praj¤àpàramitàü na niryàsyati sarvàkàraj¤atàyàm. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan råpam aparigçhãtaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam aparigçhãtam. tat kasya hetoþ? ya÷ ca råpasyàparigraho na tad råpaü prakçti÷ånyatàm upàdàya, vedanà saüj¤à saüskàrà, ya÷ ca vij¤ànasyàparigraho na tad vij¤ànaü prakçti÷ånyatàm upàdàya. evaü yàvad bhåtakoñir aparigçhãtà. tat kasya hetoþ? ya÷ ca bhåtakoñyà aparigraho na sà bhåtakoñiþ prakçti÷ånyatàm upàdàya, sàpi praj¤àpàramità aparigçhãtà prakçti÷ånyatàm upàdàya. evaü bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà prakçti÷ånyàþ sarvadharmàþ pratyavekùitavyàþ, tathà ca pratyavekùitavyà yathà na kvacid dharme manaso vyupacàro bhavet. idaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvadharmàparigçhãtaü nàma samàdhimaõóalaü vipulaü puraskçtam apramàõaü niyatam asaühàryaü sarva÷ràvakapratyekabuddhaiþ. sàpi sarvàkàraj¤atà aparigçhãtà adhyàtma÷ånyatàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàm upàdàya, mahà÷ånyatàm upàdàya, ÷ånyatà÷ånyatàm upàdàya, paramàrtha÷ånyatàm upàdàya, saüskçta÷ånyatàm upàdàya, asaüskçta÷ånyatàm upàdàya, atyanta÷ånyatàm upàdàya, anavaràgra÷ånyatàm upàdàya, anavakàra÷ånyatàm upàdàya, prakçti÷ånyatàm upàdàya, sarvadharma÷ånyatàm upàdàya, svalakùaõa÷ånyatàm upàdàya, anupalambha÷ånyatàm upàdàya, abhàvasvabhàva÷ånyatàm upàdàya, bhàva÷ånyatàm upàdàya, abhàva÷ånyatàm upàdàya, svabhàva÷ånyatàm upàdàya, parabhàva÷ånyatàm upàdàya. (##) iti mçdumårdhagatasyàlambanàkàravi÷eùaþ tat kasya hetoþ? tathà hi na bhagavan sarvàkàraj¤atà nimittataþ udgrahãtavyà nimittaü hi kle÷aþ. katamat punar nimittam? råpaü nimittaü vedanà nimittaü saüj¤à nimittaü saüskàrà nimittaü vij¤ànaü nimittaü, cakùur nimittaü ÷rotraü nimittaü ghràõaü nimittaü jihvà nimittaü kàyo nimittaü mano nimittaü, råpaü nimittaü ÷abdo nimittaü gandho nimittaü raso nimittaü spar÷o nimittaü dharmo nimittaü, smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àkùarada÷abalavai÷àradyapratisaüvidàveõikabuddhadharma÷ånyatànimittàpraõihitànabhisaüskàradharmadhàtudharmatàidharmaniyàmatàbhåtakoñinimittam ayam ucyate kle÷aþ. sacet punaþ praj¤àpàramità nimittata udgrahãtavyàbhaviùyan naiveha ÷reõikaþ parivràjakaþ ÷àsane ÷raddhàm alapsyata, atra sarvaj¤aj¤àne katamà ca ÷raddhà? yeyaü praj¤àpàramitàyàm abhi÷raddadhànatà avakalpanatà adhimukti÷ cintanà tulanà vyupaparãkùaõà tac cànimittayogena, evam animittata udgrahãtavyà. atra punaþ ÷reõikaþ parivràjakaþ adhimucya ÷raddhànusàrã pràde÷ikena j¤ànenàvatãrõaþ, so 'vatãrya na råpaü parigçhãtavàn na vedanàü na saüj¤àü na saüskàràn na vij¤ànaü parãgçhãtavàn. tat kasya hetoþ? tathà hi sa tena svalakùaõa÷ånyeùu dharmeùu na ka÷cid dharmaþ parigçhãto nimittàmanasikàratàm upàdàya. tat kasya hetoþ? tathà hi sa nàdhyàtmapràptyabhisamayatas taj j¤ànaü samanupa÷yati, na bahirdhàpràptyabhisamayatas taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàdhyàtmabahirdhàpràptyabhisamayatas taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàpy anyatrapràptyabhisamayatas taj j¤ànaü samanupa÷yati. tat kasya hetoþ? tathà hi sa taü dharmaü na samanupa÷yati, yo và prajànãyàd, yaü và prajànãyàd, yena và prajànãyàt. tat kasya hetoþ? nàdhyàtmaråpasya taj j¤ànaü samanupa÷yati nàdhyàtmavedanàyàs taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàdhyàtmasaüj¤àyàs taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàdhyàtmasaüskàràõàü taj j¤ànaü (##) samanupa÷yati, nàdhyàtmavij¤ànasya taj j¤ànaü samanupa÷yati. na bahirdhàråpasya taj j¤ànaü samanupa÷yati, na bahirdhàvedanàyà na bahirdhàsaüj¤àyà na bahirdhàsaüskàràõàü na bahirdhàvij¤ànasya taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàdhyàtmabahirdhàråpasya taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàdhyàtmabahirdhàvedanàyà nàdhyàtmabahirdhàsaüj¤àyà nàdhyàtmabahirdhàsaüskàràõàü nàdhyàtmabahirdhàvij¤ànasya taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàpy anyatraråpàt taj j¤ànaü samanupa÷yati, nàpy anyatravedanàyà, nàpy anyatrasaüj¤àyà, nàpy anyatrasaüskàrebhyo, nàpy anyatravij¤ànàt taj j¤ànaü samanupa÷yati, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàm upàdàya. atra padaparyàye ÷reõikaþ parivràjako 'dhimuktaþ so 'tràdhimucya ÷raddhànusàrã pràde÷ikena j¤ànenàvatãrõaþ sarvaj¤aj¤àne dharmatàü pramàõãkçtya sarvadharmànupalabdhitàm upàdàya, evam adhimuktas tena na ka÷cid dharmaþ parãgçhãto nimittàmanasikàratàm upàdàya, nàpy anena ka÷cid dharma upalabdho yaü parigçhãyàd và mu¤ced và sarvadharmànudgrahànutsargatàm upàdàya. sa nirvàõenàpi na manyate sarvadharmànudgrahànutsargatàm upàdàya. tat kasya hetoþ? yaþ sarvadharmàõàm aparigraho 'nutsargaþ sà praj¤àpàramità, iyam api bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità apàrapàragatàm upàdàya, yad råpaü na parigçhõàti yad vedanàü na parigçhõàti yat saüj¤àü na parigçhõàti yat saüskàràn na parigçhõàti yad vij¤ànaü na parigçhõàti, sarvadharmàparigçhãtatàm upàdàya, yàvad vyastasamastàn skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdàn smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àkùarada÷abalavai÷àradyapratisaüvidàveõikabuddhadharma÷ånyatànimittàpraõihitànabhisaüskàradharmadhàtudharmatàdharmaniyamatàsamàdhimukhadhàraõãmukhàni, yàvat samadhiü na parigçhõàti sarvadharmàparigçhãtatàm upàdàya, na càntaràparinirvàty aparipårõaiþ praõidhànair, yàvad da÷abhis tathàgatabalai÷ caturbhir vai÷àradyai÷ catasçbhiþ pratisaüvidbhir aùñàda÷abhir àveõikair buddhadharmaiþ. tat kasya hetoþ? tathà hi sarvadharmà adharmà, yàvat smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àda÷abalavai÷àradyapratisaüvidàveõikà (##) buddhadharmà adharmà, nàpi te dharmà nàdharmàþ. iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità sarvadharmàparigçhãtatàm upàdàya. iti madhyamårdhagatàlambanàkàravi÷eùaþ punar aparaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà evaü vyupaparãkùitavyam. katamaiùà praj¤àpàramità? kasya caiùà praj¤àpàramità? kim eùà praj¤àpàramità? kenaiùà praj¤àpàramità? sacet punar bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann evam upanidhyàyati, tat kiü yo dharmo na vidyate nopalabhyate sà praj¤àpàramiteti na carati praj¤àpàramitàyàm. atha khalu àyuùmàn ÷àriputra àyuùmantaü subhåtim etad avocat: katame te àyuùman subhåte dharmà na vidyante nopalabhyante? subhåtir àha: praj¤àpàramità àyuùman ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, dhyànapàramità àyuùmàn ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, vãryapàramità na vidyate nopalabhyate, kùàntipàramità na vidyate nopalabhyate, ÷ãlapàramità na vidyate nopalabhyate, dànapàramità àyuùmàn ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, adhyàtma÷ånyatàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàm upàdàya, ÷ånyatà÷ånyatàm upàdàya, mahà÷ånyatàm upàdàya, paramàrtha÷ånyatàm upàdàya, saüskçta÷ånyatàm upàdàya, asaüskçta÷ånyatàm upàdàya, atyanta÷ånyatàm upàdàya, anavaràgra÷ånyatàm upàdàya, anavakàra÷ånyatàm upàdàya, prakçti÷ånyatàm upàdàya, sarvadharma÷ånyatàm upàdàya, svalakùaõa÷ånyatàm upàdàya, anupalambha÷ånyatàm upàdàya, abhàvasvabhàva÷ånyatàm upàdàya, bhàva÷ånyatàm upàdàya, abhàva÷ånyatàm upàdàya, svabhàva÷ånyatàm upàdàya, parabhàva÷ånyatàm upàdàya. råpam àyuùman ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, vedanà na vidyate nopalabhyate, saüj¤à na vidyate nopalabhyate, saüskàrà na vidyante nopalabhyante, vij¤ànam àyuùman ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, adhyàtma÷ånyatà àyuùman ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, bahirdhà÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà na vidyate (##) nopalabhyate, ÷ånyatà÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, mahà÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, paramàrtha÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, saüskçta÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, asaüskçta÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, atyanta÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, anavaràgra÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, anavakàra÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, prakçti÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, sarvadharma÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, svalakùaõa÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, anupalambha÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, abhàvasvabhàva÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, bhàva÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, abhàva÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, svabhàva÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, parabhàva÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, yàvat saptatriü÷ad bodhipakùyà dharmà na vidyante nopalabhyante, abhij¤à na vidyante nopalabhyante, da÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikà buddhadharmà na vidyante nopalabhyante, tathatà na vidyate nopalabhyate, dharmatà na vidyate nopalabhyate, dharme sthitità na vidyate nopalabhyate, dharmaniyàmatà na vidyate nopalabhyate, bhåtakoñir na vidyate nopalabhyate, buddhàpy àyuùman ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, sarvàkàraj¤atàpy àyuùman ÷àriputra na vidyate nopalabhyate, adhyàtma÷ånyatàm upàdàya, yàvat parabhàva÷ånyatàm upàdàya. sacet punaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann evam upaparãkùate evam upanidhyàyati tasyaivam upaparãkùamàõasyaivam upanidhyàyata÷ cittaü nàvalãyate na saülãyate notrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate, avirahito bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitayà veditavyaþ. ity adhimàtramårdhagatàlambanàkàravi÷eùaþ atha khalv àyuùmàn ÷àriputra àyuùmantaü subhåtim etad avocat: kena kàraõenàyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitayà avirahito veditavyaþ? subhåtir àha: råpam àyuùman ÷àriputra virahitaü råpasvabhàvena, evaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam àyuùman ÷àriputra virahitaü vij¤ànasvabhàvena. dànapàramitàpy àyuùman ÷àriputra virahità dànapàramitàsvabhàvena, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità (##) dhyànapàramità praj¤àpàramitàpy àyuùman ÷àriputra virahità praj¤àpàramitàsvabhàvena. evam apramàõadhyànàråpyasamàpattayaþ smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àkùarada÷abalavai÷àradyàùñàda÷àveõikà buddhadharmà virahità buddhadharmasvabhàvena, bhåtakoñir apy àyuùman ÷àriputra virahità bhåtakoñisvabhàvena. ÷àriputra àha: kathaü punar àyuùman subhåte råpasya svabhàvaþ? kathaü vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü? kathaü vij¤ànasya svabhàvaþ? kathaü vyastasamastànàü skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdàïgànàü svabhàvaþ? evaü vistareõa yàvat kathaü bhåtakoñyàþ svabhàvaþ? subhåtir àha: abhàva àyuùman ÷àriputra råpasya svabhàvaþ, abhàvo vedanàyàþ, abhàvaþ saüj¤àyàþ, abhàvaþ saüskàràõàm, abhàvo vij¤ànasya svabhàvaþ, abhàvo vyastasamastànàü skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdànàü svabhàvaþ, abhàvaþ ÷ånyatànimittàpraõihitànabhisaüskàràõàü jàtaþ svabhàvaþ, abhàvaþ tathatàdharmadhàtudharmasthititàdharmaniyàmatànàü svabhàvaþ. evaü vistareõa yàvad abhàvo bhåtakoñyàþ svabhàvaþ, tad anena tvayàyuùman ÷àriputra paryàyeõaivaü veditavyam, yathà råpaü virahitaü råpasvabhàvena, vedanà virahità vedanàsvabhàvena, saüj¤à virahità saüj¤àsvabhàvena, saüskàrà virahitàþ saüskàrasvabhàvena, vij¤ànaü virahitaü vij¤ànasvabhàvena. evaü vistareõa vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu kartavyaü, yàvad bhåtakoñir virahità bhåtakoñisvabhàvena. punar aparaü ÷àriputra råpaü virahitaü råpalakùaõena, vedanà virahità vedanàlakùaõena, saüj¤à virahità saüj¤àlakùaõena, saüskàrà virahitàþ saüskàralakùaõena, vij¤ànaü virahitaü vij¤ànalakùaõena. evaü vistareõa vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu kartavyaü, yàvad bhåtakoñir virahità bhåtakoñilakùaõena, lakùaõasvabhàvenàpi lakùaõaü virahitaü, svabhàvalakùaõenàpi svabhàvo virahitaþ. (##) ÷àriputra àha: ya àyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'tra ÷ikùiùyate sa niryàsyati sarvàkàraj¤atàyàm. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra yo hy evam atra ÷ikùiùyate sa niryàsyati sarvàkàraj¤atàyàm. iti mçdukùànter àlambanàkàravi÷eùaþ tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra ajàtà aniryàtàþ sarvadharmàþ. ÷àriputra àha: kena kàraõenàyuùman subhåte ajàtà aniryàtàþ sarvadharmàþ? subhåtir àha: råpam àyuùman ÷àriputra ÷ånyaü råpasvabhàvena tasya nàpi jàtir nàpi niryàõam upalabhyate, vedanà ÷àriputra ÷ånyà vedanàsvabhàvena tasyà nàpi jàtir nàpi niryàõam upalabhyate, saüj¤à ÷àriputra ÷ånyà saüj¤àsvabhàvena tasyà nàpi jàtir nàpi niryàõam upalabhyate, saüskàràþ ÷àriputra ÷ånyàþ saüskàrasvabhàvena teùàü nàpi jàtir nàpi niryàõam upalabhyate, vij¤ànam àyuùman ÷àriputra ÷ånyaü vij¤ànasvabhàvena tasya nàpi jàtir nàpi niryàõam upalabhyate. evaü vistareõa vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu kartavyaü, yàvad bhåtakoñiþ ÷ånyà bhåtakoñisvabhàvena tasyà nàpi jàtir nàpi niryàõam upalabhyate. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyठcaran sarvàkàraj¤atàyà àsannãbhavati yathà yathà ca sarvàkàraj¤atàyà àsannãbhavati tathà tathà kàyapari÷uddhi¤ ca cittapari÷uddhi¤ ca lakùaõapari÷uddhiü càdhigacchati, yathà yathà ca kàyapari÷uddhiü ca cittapari÷uddhiü ca lakùaõapari÷uddhiü càdhigacchati tathà tathà bodhisattvasya mahàsattvasya ràgasahagataü cittaü notpadyate doùasahagataü cittaü notpadyate mohasahagataü cittaü notpadyate mànasahagataü cittaü notpadyate lobhasahagataü cittaü notpadyate kudçùñisahagataü cittaü notpadyate sa ràgacittànutpàdàd doùacittànutpàdàn mohacittànutpàdàn mànacittànutpàdàl lobhacittànutpàdàt kudçùñicittànutpàdàd na jàtu màtuþ kukùàv upapadyate, satatasamitam aupapàduko bhavati, buddhakùetreõa buddhakùetraü saükràmati, buddhàü÷ ca bhagavataþ paryupàste, (##) sattvàü÷ ca paripàcayati, buddhakùetraü ca pari÷odhayati, na tair buddhair bhagavadbhir virahito bhavati, yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhaþ. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva àsannãbhavaty anuttaràyàþ samyaksaübodheþ. iti madhyakùànter àlambanàkàravi÷eùaþ atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: saced bhagavan bodhisattvo mahàsattvo 'nupàyaku÷alaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpe carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanàyàü carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, sacet saüj¤àyàü carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, sacet saüskàreùu carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vij¤àne carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. saced råpaü nityam anityaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanà nityà anityà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüj¤à nityà anityà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüskàrà nityam anityaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vij¤ànaü nityam anityaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. saced råpaü sukhaü duþkhaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanà sukhà duþkhà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüj¤à sukhà duþkhà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüskàràþ sukhà duþkhà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vij¤ànaü sukhaü duþkhaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. saced råpam àtmà anàtmà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanà àtmà anàtmà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüj¤à àtmà anàtmà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüskàrà àtmàno 'nàtmàno veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vij¤ànam àtmà anàtmà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. (##) saced råpaü ÷àntam a÷àntaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanà ÷àntà a÷àntà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüj¤à ÷àntà a÷àntà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüskàràþ ÷àntà a÷àntà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vij¤ànaü ÷àntam a÷àntaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. saced råpaü viviktam aviviktaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vedanà viviktà aviviktà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüj¤à viviktà aviviktà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced saüskàrà viviktà aviviktà veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàü, saced vij¤ànaü viviktam aviviktaü veti carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. saced bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷alaþ saptatriü÷atsu bodhipakùyeùu dharmeùu carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm, evaü yàvad abhij¤àsu pàramitàsv apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu pa¤casu cakùuþùu da÷asu tathàgatabaleùu catasçùu pratisaüvitsu caturùu vai÷àradyeùu yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu carati nimitte carati na carati praj¤àpàramitàyàm. saced bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasyànupàyakau÷alena praj¤àpàramitàyàü carata evaü bhavati, ahaü praj¤àpàramitàyàü caràmãty upalambhe carati, ahaü caràmãti carati nimitte carati. saced bodhisattvasya mahàsattvasyaivaü bhavati, ya evaü carati sa praj¤àpàramitàyàü carati, sa praj¤àpàramitàyàü bhàvayatãti nimitta eva sa carati, idaü bodhisattvasya mahàsattvasyànupàyakau÷alaü veditavyam. atha khalv àyuùmàn ÷àriputra àyuùmantaü subhåtim etad avocat: kena kàraõenàyuùman subhåte idaü bodhisattvasya mahàsattvasyànupàyakau÷alaü veditavyam? subhåtir àha: tathà hy àyuùman ÷àriputra yo bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpam adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, vedanàm adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, saüj¤àm adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, saüskàràn adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, vij¤ànam (##) adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, sa råpam adhitiùñhan saüjànàno 'dhimucyamànaþ, vedanàm adhitiùñhan saüjànàno 'dhimucyamànaþ, saüj¤àm adhitiùñhan saüjànàno 'dhimucyamànaþ, saüskàràn adhitiùñhan saüjànàno 'dhimucyamànaþ, vij¤ànam adhitiùñhan saüjànàno 'dhimucyamànaþ, råpasyàbhisaüskàre carati vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasyàbhisaüskàre carati tat tasya jàtijaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsakaram iti vadàmi. punar aparaü ÷àriputra saced bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷alaþ, cakùur adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, ÷rotraü ghràõaü jihvàü kàya¤ mano 'dhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, råpam adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, ÷abdàn gandhàn rasàn spraùñavyàn dharmàn adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, cakùurvij¤ànaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànam adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, sacec cakùuþsaüspar÷am adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, sacec chrotraghràõajihvàkàyamanaþsaüspar÷am adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, sacec cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü vàdhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, sacec chrotraghràõajihvàkàyamanaþsaüspar÷apratyayavedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü vàdhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate. sacet saptatriü÷adbodhipakùàn dharmàn adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, evaü pa¤ca cakùåüùi ùaó abhij¤àþ ùañ pàramità÷ catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvida÷ catvàry apramàõàni catvàri dhyànàni catasra àråpyasamàpattãr da÷atathàgatabalàny aùñàda÷aveõikàn buddhadharmàn arhattvaü pratyekabuddhatvaü bodhisattvatvaü buddhadharmàn adhitiùñhati saüjànãte 'dhimucyate, sarvàn buddhadharmàn adhitiùñhan saüjànàno 'dhimucyamànaþ, buddhadharmàõàm abhisaüskàre carati, abhisaüskàre carann aparimucyate, jàtyà jarayà maraõena ca ÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsair na parimucyate duþkheneti vadàmi. sa khalu punaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'bhavyaþ ÷ràvakabhåmiü pratyekabuddhabhåmiü và patituü kutaþ so 'nuttaràü samyaksaübodhim (##) abhisaübhotsyate nedaü sthànaü vidyate. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷alo veditavyaþ. ÷àriputra àha: katham àyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran upàyaku÷alo veditavyaþ? subhåtir àha: ya àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na råpam adhitiùñhati na saüjànãte nàdhimucyate, vedanà saüj¤à saüskàràn vij¤ànaü nàdhitiùñhati na saüjànãte nàdhimucyate, evaü yàvad buddhadharmàn nàdhitiùñhati na saüjànãte nàdhimucyate, sa na råpe carati na vedanàyàü na saüj¤àyàü na saüskàreùu na vij¤àne carati, na råpasya nimitte carati na vedanàyà na saüj¤àyà na saüskàràõàü na vij¤anasya nimitte carati, na råpaü nityam iti nànityam iti carati, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü nityam iti nànityam iti carati, na råpaü sukham iti na duþkham iti nàtmeti nànàtmeti na ÷àntam iti nà÷àntam iti carati, na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü sukham iti na duþkham iti nàtmeti nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti carati, na råpaü ÷ånyam iti nà÷ånyam iti carati na nimittam iti nànimittam iti carati, na praõihitam iti nàpraõihitam iti carati na viviktam iti nàviviktam iti carati, evaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànaü na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti carati, na nimittam iti nànimittam iti carati na praõihitam iti nàpraõihitam iti carati, na viviktam iti nàviviktam iti carati. tat kasya hetoþ? tathà hi àyuùman ÷àriputra yà råpasya ÷ånyatà na tad råpaü, na cànyatra ÷ånyatàyàþ råpaü, nànyatra råpàc chånyatà, råpam eva ÷ånyatà ÷ånyataivaü råpam, yà vedanàyàþ ÷ånyatà saüj¤àyàþ ÷ånyatà saüskàràõàü ÷ånyatà, yà vij¤ànasya ÷ånyatà na tad vij¤ànaü, na cànyatra ÷ånyatàyà vij¤ànaü, nànyatra vij¤ànàc chånyatà, ÷ånyataiva vij¤ànaü vij¤ànam eva ÷ånyatà. evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu saptatriü÷adbodhipakùeùu dharmeùu pàramitàsv abhij¤àsu apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu balavai÷àradyeùu pratisaüvitsu àveõikeùubuddhadharmeùu, yàvad yà buddhadharmàõàü ÷ånyatà na te buddhadharmà,(##) na cànyatra ÷ånyatàyà buddhadharmàþ, nànyatra buddhadharmebhyaþ ÷ånyatà, ÷ånyataiva buddhadharmà buddhadharmà eva ÷ånyatà. evam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann upàyaku÷alo veditavyaþ. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran bhavyo 'nuttaràü samyaksaübodhim abhisaüboddhuü, sa punaþ praj¤àpàramitàyàü caran sacet kaücid dharmam upaiti na carati praj¤àpàramitàyàü, nopaiti na carati, upaiti nopaiti ca na carati, naivopaiti na nopaiti ca na carati praj¤àpàramitàyàm. ÷àriputra àha: kena kàraõenàyuùman subhåte nopaiti bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran? subhåtir àha: tathà hy àyuùman ÷àriputra praj¤àpàramitàyàþ svabhàvo nopalabhyate. tat kasya hetoþ? tathà hy abhàvasvabhàvà praj¤àpàramità, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caràmãti nopaiti, na caràmãti nopaiti, caràmi ca na caràmi ceti nopaiti, naiva caràmi na na caràmãti nopaiti. tat kasya hetoþ? tathà hi tena sarvadharmà abhàvasvabhàvà ity anugatà anupàttàþ. saced evaü praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvasya mahàsattvasya cittaü nàvalãyate na saülãyate nottrasyati na saütràsam àpadyate veditavyam. àyuùman ÷àriputràsannãbhavaty ayaü bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàyàþ. ity adhimàtrakùànter àlambanàkàravi÷eùaþ so 'pi khalv àyuùman ÷àriputra sarvàkàraj¤atàyà advayà advaidhãkàrà sarvadharmàbhàvasvabhàvatàm upàdàya. ayaü sarvadharmasvabhàvànutpattir nàma samàdhir bodhisattvànàü mahàsattvànàü vipulaþ puraskçto 'pramàõo niyato 'saühàryaþ sarva÷ràvakapratyekabuddhair anenàyuùman ÷àriputra samàdhinà viharan bodhisattvo mahàsattvaþ kùipram anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhyate. ÷àriputra àha: katamair àyuùman subhåte samàdhibhir viharan bodhisattvo mahàsattvaþ kùipram anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate? subhåtir àha: asty àyuùman ÷àriputra bodhisattvànàü mahàsattvànàü (##) ÷åraïgamo nàma samàdhir yena samàdhinà viharan bodhisattvo mahàsattvaþ kùipram anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate. asti ratnamudro nàma samàdhiþ, asti sucandro nàma samàdhiþ, asti candradhvajaketur nàma samàdhiþ, asti sarvadharmamudro nàma samàdhiþ, asty avalokitamårdhà nàma samàdhiþ, asti dharmadhàtuniyato nàma samàdhiþ, asti niyatadhvajaketur nàma samàdhiþ, asti vajropamo nàma samàdhiþ, asti sarvadharmaprave÷amudro nàma samàdhiþ, asti samàhitàvasthàpratiùñhàno nàma samàdhiþ, asti ràjamudro nàma samàdhiþ, asti balavãryo nàma samàdhiþ, asti sarvadharmasamudgato nàma samàdhiþ, asti niruktiniyataprave÷o nàma samàdhiþ, asty asecanakaprave÷o nàma samàdhiþ, asti digavalokano nàma samàdhiþ, asti dhàraõãmudro nàma samàdhiþ, asty asaüpramuùito nàma samàdhiþ, asti samavasaraõo nàma samàdhiþ, asty àkà÷asphàraõo nàma samàdhiþ, asti vajramaõóalo nàma samàdhiþ, asti dhvajàgraketuràjo nàma samàdhiþ, astãndraketur nàma samàdhiþ, asti srotànugato nàma samàdhiþ, asti siühavijçmbhito nàmasamàdhiþ, asti vyatyastasamàpattir nàma samàdhiþ, asti raõaüjaho nàma samàdhiþ, asti vairocano nàma samàdhiþ, asty animiùo nàma samàdhiþ, asty aniketasthito nàma samàdhiþ, asty ani÷cito nàma samàdhiþ, astivipulapratipanno nàma samàdhiþ, asty anantaprabho nàma samàdhiþ, asti prabhàkaro nàma samàdhiþ, asti varadharmamudro nàma samàdhiþ, asti samantàvabhàso nàma samàdhiþ, asti ÷uddhàvàso nàma samàdhiþ, asti vimalaprabho nàma samàdhiþ, asti ratikaro nàma samàdhiþ, asty ajayo nàma samàdhiþ, asti tejovatã nàma samàdhiþ, asti kùayàpagato nàma samàdhiþ, asty anirjito nàma samàdhiþ, asti vivçto nàma samàdhiþ, asti såryapradãpo nàma samàdhiþ, asti candravimalo nàma samàdhiþ, asti ÷uddhapratibhàso nàma samàdhiþ, asty àlokakaro nàma samàdhiþ, asti kàràkàro nàma samàdhiþ, asti j¤ànaketur nàma samàdhiþ, asti cittasthitir nàma samàdhiþ, asti samantàvaloko nàma samàdhiþ, asti supratiùñhito nàma samàdhiþ, asti ratnakoñir nàma samàdhiþ, asti varadharmamudro (##) nàma samàdhiþ, asti sarvadharmasamatà nàma samàdhiþ, asti ratijaho nàma samàdhiþ, asti dharmodgato nàma samàdhiþ, asti vikiraõo nàma samàdhiþ, asti sarvadharmapadaprabhedo nàma samàdhiþ, asti samàkùaràvatàro nàma samàdhiþ, asty akùaràvatàro nàma samàdhiþ, asty àvaraõacchedo nàma samàdhiþ, asty anigaro nàma samàdhiþ, asti prabhàkaro nàma samàdhiþ, asti nàmaniyataprave÷o nàma samàdhiþ, asty aniketacàrã nàma samàdhiþ, asti vitimiràpagato nàma samàdhiþ, asti càritravatã nàma samàdhiþ, asty acalo nàma samàdhiþ, asti viùama÷àntir nàma samàdhiþ, asti sarvaguõasaücayo nàma samàdhiþ, asti ni÷cito nàmasamàdhiþ, asti ÷ubhapuùpita÷uddho nàma samàdhiþ, asti bodhyaïgavatã nàma samàdhiþ, asty anantaprabho nàma samàdhiþ, asty àgamasamo nàma samàdhiþ, asti sarvavikramaõo nàma samàdhiþ, asti praticchedakaro nàma samàdhiþ, asti vimativikiraõo nàma samàdhiþ, asti niradhiùñhàno nàma samàdhiþ, asty ekavyåho nàma samàdhiþ, asty àkàrànabhinive÷anirhàro nàma samàdhiþ, asty àkàrànavakàro nàma samàdhiþ, asti nirati÷ayasarvabhavatalavikiraõo nàma samàdhiþ, asti saüketaråtaprave÷o nàma samàdhiþ, asti ghoùavatã nàma samàdhiþ, asti nirakùaravimukto nàma samàdhiþ, asti tejovatã nàma samàdhiþ, asti jvalanolkà nàma samàdhiþ, asti rakùànupari÷oùaõo nàma samàdhiþ, asty anàvilakùàntir nàma samàdhiþ, asti sarvàkàràvatàro nàma samàdhiþ, asti sarvasukhaduþkhanirabhinandã nàma samàdhiþ, asty akùayàkàro nàma samàdhiþ, asti dhàraõãpatir nàma samàdhiþ, asti samyaktvamithyàtvasaügraho nàma samàdhiþ, asti roùaviroùapratiroùo nàma samàdhiþ, asti vimalaprabho nàma samàdhiþ, asti ÷àravatã nàma samàdhiþ, asti paripårõavimalacandraprabho nàma samàdhiþ, asti vidyutprabho nàma samàdhiþ, asti mahàvyåho nàma samàdhiþ, asti sarvalokaprabhàkaro nàma samàdhiþ, asti samàdhisamà nàma samàdhiþ, asty anayavinayanayavimukto nàma samàdhiþ, asty anusaraõasarvasamavasaraõo nàma samàdhiþ, asty anilaniyato nàma samàdhiþ, asti tathatàsthitani÷cito nàma samàdhiþ, asti kàyakalisaüpramathano nàma (##) samàdhiþ, asti vàkkalividhvaüsano nàma samàdhiþ, asti gaganakalpo nàma samàdhiþ, asty àkà÷àsaïgavimuktinirupalepo nàma samàdhiþ. ime àyuùman ÷àriputra samàdhayo yaiþ samàdhibhir viharan bodhisattvo mahàsattvaþ kùipram anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyate, anyàni càsaükhyeyàprameyàõi samàdhimukhàni yeùu ÷ikùyamàõà bodhisattva mahàsattvàþ kùipram anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. tatra katamaþ ÷åraïgamo nàma samàdhiþ? yena samàdhinà sarvasamàdhãnàü gocaram anubhavaty ayam ucyate ÷åraïgamo nàma samàdhiþ. tatra katamo ratnamudro nàma samàdhiþ? yena samàdhinà sarvasamàdhayo mudrità bhavaty ayam ucyate ratnamudro nàma samàdhiþ. evaü yàvat tatra katama àkà÷asaïgavimuktinirupalepo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmàõàm àkà÷àsaïgavimuktinirupalepatàm anupràpnoty ayam ucyate àkà÷àsaïgavimuktinirupalepo nàma samàdhiþ. iti mçdvagradharmasyàlambanàkàravi÷eùah. atha khalv àyuùman subhåtir buddhànubhàvena àyuùmantaü sariputram etad avocat: vyakçto 'yam ayuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ pårvakais tathàgatair arhadbhiþ samyaksaübuddhaiþ, ye 'py etarhi da÷adi÷i loke tiùñhanti dhriyante yàpayanti, te 'pi tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàs taü bodhisattvaü mahàsattvaü vyàkurvanti. ya etaiþ samàdhibhir viharati sa samàdhim api na samanupa÷yati, sa na ca tena samàdhinà manyate, ahaü samàhita iti, ahaü samàdhiü samàpatsye, ahaü samàdhiü samàpannaþ, ahaü samàdhiü samàpadye, sarva ete vikalpà bodhisattvasya mahàsattvasya na vidyante nopalabhyante. iti madhyàgradharmasyàlaübanàkàravi÷eùaþ ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte eùu samàdhiùu sthito bodhisattvo mahàsattvo vyàkriyate tathàgatair arhadbhiþ samyaksaübuddhaiþ? subhåtir àha: no hãdam àyuùman ÷àriputra. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra nànyà praj¤àpàramità anyaþ samàdhiþ anyo bodhisattvo bodhisattva eva samàdhiþ samàdhir eva bodhisattvaþ. (##) ÷àriputra àha: yady àyuùman subhåte nànyaþ samàdhiþ, nànyo bodhisattvaþ, samàdhir eva bodhisattvo bodhisattva eva samàdhiþ sarvadharmasamatàm upàdàya. tat kiü ÷akyaþ sa samàdhir dar÷ayitum? subhåtir àha: na hy etad àyuùman ÷àriputra. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte sa kulaputras taü samàdhiü saüjànãte? subhåtir àha: nàyuùman ÷àriputra sa kulaputras taü samàdhiü saüjànãte. ÷àriputra àha: kathaü na saüjànãte? subhåtir àha: yathà na vikalpayati. ÷àriputra àha: kathaü na vikalpayati? subhåtir àha: avidyamànatvena sarvadharmàõàm evaü taü samàdhiü na vikalpayati, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa bodhisattvo mahàsattvo na saüjànãte. ÷àriputra àha: kathaü na saüjànãte? subhåtir àha: avikalpatvena tasya samàdher bodhisattvo mahàsattvo na saüjànãte. ity adhimàtràgradharmasyàlambanàkàravi÷eùaþ atha khalu bhagavàn àyuùmate subhåtaye sàdhukàram adàt, sàdhu sàdhu subhåte yathàpi nàma te mayà araõàvihàriõàm agratàyàü nirdiùñasya nirde÷aþ. evaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷iksitavyam. evaü dhyànapàramitàyàü vãryapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü dànapàramiatàyàü ÷ikùitavyam. evaü saptatriü÷adbodhipakùeùu dharmeùu yàvad aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu ÷ikùitavyam. atha khalv àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: evaü ÷ikùamàõo bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate. bhagavàn àha: evaü ÷ikùamàõaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate, anupalambhayogena. evaü dhyànapàramitàyàü vãryapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü dànapàramitàyàü (##) ÷ikùate, anupalambhayogena, yàvad vistareõa saptatriü÷adbodhisapakùeùu dharmeùu ÷ikùate, anupalambhayogena, yàvad apramàõadhyanàråpyasamàpattiùu sikùate, anupalambhayogena, da÷abalacaturvai÷àradyàùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu ÷ikùate, anupalambhayogena. atha khalv àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: evaü ÷ikùamàõo bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate, anupalambhayogena. bhagavàn àha: evaü ÷ikùamàõaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate, anupalambhayogena. ÷àriputra àha: kim iti bhagavan nopalabhate. bhagavàn àha: àtmànaü ÷àriputra nopalabhate, yàvat sattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakàn nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, yàvad vyastasamastàn skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdàn nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. duþkhaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, samudayaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, nirodhaü nopalabhate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, màrgaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. kàmadhàtuü nopalabhate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, råpadhàtuü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, àråpyadhàtuü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, apramàõadhyànàråpyasamàpattãr nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, smçtyupasthànasamyakprahànarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn nopalabhyante, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pàramità nopalabhate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, da÷abalacaturvai÷àradyàùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. srotaàpannaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, sakçdàgàminaü nopalabhate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, anàgàminaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, arhantaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pratyekabuddhaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, bodhisattvaü nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, buddhaü (##) nopalabhate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. ÷àriputra àha: kà punar bhagavan vi÷uddhiþ? bhagavàn àha: anutpàdaþ ÷àriputra apràdurbhàvo 'nupalambho 'nabhisaüskàro vi÷uddhir ity ucyate. iti sàmànyena vikalpasaüprayogàdhikàrah. ÷àriputra àha: evaü ÷ikùamàõo bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ katameùu dharmeùu ÷ikùate? bhagavàn àha: evaü ÷ikùàmàõaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo na kasmiü÷cid dharme ÷ikùate. tat kasya hetoþ? naite ÷àriputra dharmàs tathà saüvidyante yathà bàlapçthagjanànàm abhinive÷aþ. ÷àriputra àha: kathaü bhagavann ete dharmàþ saüvidyante? bhagavàn àha: yathà na saüvidyante tathà saüvidyante, evam asaüvidyamànàs tenocyante 'vidyeti. ity uùmagatavikalpasaüprayoge prathamo 'vidyàvikalpaþ ÷àriputra àha: kena kàraõenocyate asaüvidyamànà avidyeti. bhagavàn àha: råpaü ÷àriputra na saüvidyate, adhyàtya÷ånyatàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàm upàdàya, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàm upàdàya, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü ÷àriputra na saüvidyate, adhyàtma÷ånyatàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàm upàdàya, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàm upàdàya, yàvat saptatriü÷adbodhipakùà dharmà na saüvidyante yàvad aùñàda÷àveõikabuddhadharmà na saüvidyante, adhyàtma÷ånyatàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàm upàdàya, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàm upàdàya. iti tatraiva dvitãyo råpàdiskandhavikalpaþ tatra bàlà avidyàyàü tçùõàyàü càbhiniviùñàþ, tair avidyàü tçùõàü ca kalpitàü kalpayitvà avidyàtçùõàbhyàm abhinivi÷ya ubhàbhyàm antàbhyàü saktàs te ubhàv antau na jànanti na pa÷yanti, yathà dharmà na saüvidyante, te tàn dharmàn kalpayitvà nàmaråpe abhiniviùñàþ, yàvad buddhadharmeùv (##) abhiniviùñàþ. iti tatraiva tçtãyo nàmaråpàbhinive÷avikalpaþ te dharmeùv abhiniviùñà asaüvidyamànàv ubhàv antau kalpayanti kalpayitvà na jànanti na pa÷yanti, kiü na jànanti na pa÷yanti? råpaü na jànanti na pa÷yanti, vedanàü saüj¤àü saüskàràn vij¤ànaü na jànanti na pa÷yanti, yàvat skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdaü na jànanti na pa÷yanti, yàvad aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn na jànanti na pa÷yanti, tena te bàlà iti saükhyàü gacchanti. iti tatraiva caturtho 'ntadvayasaktivikalpaþ te avidyàtçùõàpratyayaü na jànanti na pa÷yanti. kiü na jànanti na pa÷yanti? råpaü saükliùñam iti na jànanti na pa÷yanti, evaü råpaü vyavadànam iti na jànanti na pa÷yanti, vedanàü saüj¤àü saüskàràn vij¤ànaü saükliùñam iti na jànanti na pa÷yanti, evaü vij¤ànaü vyavadànam iti na jànanti na pa÷yanti, te na niryàsyanti. kuto na niryàsyanti? kàmadhàtor na niryàsyanti, råpadhàtor na niryàsyanti, àråpyadhàtor na niryàsyanti, ÷ràvakapratyekabuddhadharmebhyo na niryàsyanti. iti tatraiva pa¤camaþ saükle÷avyavadànàj¤ànavikalpaþ te na ÷raddadhati. kim iti na ÷raddadhati? råpaü råpeõa ÷ånyam iti na ÷raddadhati, yàvad bodhir bodhyàtmanà ÷ånyeti na ÷raddadhati. te na pratiùñhante. kim iti na pratiùñhante? dànapàramitàyàü na pratiùñhante, ÷ãlapàramitàyàü na pratiùñhante, kùàntipàramitàyàü na pratiùñhante, vãryapàramitàyàü na pratiùñhante, dhyànapàramitàyàü na pratiùñhante, praj¤àpàramitàyàü na pratiùñhante, avinivartanãyabhåmau na pratiùñhante, yàvad buddhadharmeùu na pratiùñhante, anena kàraõena bàlà ity ucyante. te abhiniviùñàþ. kim iti abhiniviùñàþ? råpavedanàsaüj¤àsaüskàravij¤àneùv abhiniviùñàþ, cakùuùi ÷rotre ghràõe jihvàyàü kàye manasy abhiniviùñàþ, skandhadhàtvàyataneùv abhiniviùñàþ, ràgadveùamoheùv abhiniviùñàþ, dçùñikçteùv abhiniviùñàþ, yàvad bodhàv abhiniviùñàþ. ÷àriputra àha: evaü ÷ikùamàõo bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati. bhagavàn àha: evaü ÷ikùamàõaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ (##) praj¤àpàramitàyàü na ÷ikùate, sarvàkàraj¤atàyàü na niryàsyati. ÷àriputra àha: kiü kàraõaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü na ÷ikùate na niryàsyati sarvàkàraj¤atàyàm? bhagavàn àha: iha ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàm anupàyaku÷alaþ kalpayaty abhinivi÷ate, dhyànapàramitàü kalpayaty abhinivi÷ate, vãryapàramitàü kalpayaty abhinivi÷ate, kùàntipàramitàü kalpayaty abhinivi÷ate, ÷ãlapàramitàü kalpayaty abhinivi÷ate, dànapàramitàü kalpayaty abhinivi÷ate. evam apramàõadhyanàråpyasamàpattãþ kalpayaty abhinivi÷ate, smçtyupasthànaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàn kalpayaty abhinivi÷ate, da÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikànbuddhadharmàn kalpayaty abhinivi÷ate, yàvat sarvadharmàn sarvàkàraj¤atàü kalpayaty abhinivi÷ate. anena ÷àriputra paryàyeõa bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü na ÷ikùate sarvàkàraj¤atàyàü na niryàsyati. ÷àriputra àha: evaü ÷ikùamàõo bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü na ÷ikùate sarvàkàraj¤atàyàü na niryàsyati. bhagavàn àha: evaü ÷ikùamàõaþ ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü na ÷ikùate na niryàsyati sarvàkàraj¤atàyàm. iti tatraiva ùaùñha àryamàrgapratiùñhànavikalpaþ ÷àriputra àha: kathaü punar bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate yathà ÷ikùamàõaþ sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati? bhagavàn àha: yadà ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü nopalabhate na samanupa÷yati. evaü khalu ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàyàü ÷ikùamàõaþ sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyaty anupalambhayogena, evaü dhyànapàramitàü vãryapàramitàü kùàntipàramitàü ÷ãlapàramitàü dànapàramitàü nopalabhate na samanupa÷yati, yàvad bodhiü sarvàkàraj¤atàü nopalabhate na samanupa÷yati. evaü khalu ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàyàü ÷ikùamàõaþ sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyaty anupalambhayogena. (##) iti tatraiva saptama upalambhavikalpaþ ÷àriputra àha: kasyànupalambhayogena? bhagavàn àha: àtmànaü ÷àriputra nopalabhate na samanupa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü yàvat sarvàkàraj¤atàü nopalabhate na samanupa÷yaty atyantavi÷uddhitàm upàdàya. iti tatraivàùñama àtmàdivikalpaþ anutpàdaþ ÷àriputràpràdurbhàvo 'nabhisaüskàro vi÷uddhiþ. iti tatraiva navamo vi÷uddhyutpàdàdivikalpaþ iti prathamo gràhyavikalpaþ so 'nupàyaku÷alo råpaü kalpayaty abhinivi÷ate, yàvad vij¤ànaü kalpayaty abhinivi÷ate. iti mårdhagatavikalpasaüprayoge prathamo rà÷yarthavikalpaþ cakùuþ kalpayaty abhinivi÷ate, evaü yàvan manaþ, råpaü kalpayaty abhinivi÷ate, evaü yàvad dharmàn. iti tatraiva dvitãya àyadvàràrthavikalpaþ cakùåråpacakùurvij¤ànadhàtån kalpayaty abhinivi÷ate, evaü yàvan manodharmamanovij¤ànadhàtån. iti tatraiva tçtãyo gotràrthavikalpaþ avidyàü kalpayaty abhinivi÷ate, evaü yàvaj jaràmaraõam. iti tatraiva caturtha utpàdàrthavikalpaþ so 'dhyàtma÷ånyatàü bahirdhà÷ånyatàü adhyàtmabahirdhà÷ånyatàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàü kalpayaty abhinivi÷ate. iti tatraiva pa¤camaþ ÷ånyatàrthavikalpaþ ùañpàramitàþ kalpayaty abhinivi÷ate. iti tatraiva ùaùñaþ pàramitàrthavikalpaþ saptatriü÷adbodhipakùyàn dharmàn kalpayaty abhinivi÷ate. iti tatraiva saptamo dar÷anamàrgavikalpaþ sa dhyànàbhij¤àpramàõàråpyasamàpattãþ kalpayaty abhinivi÷ate. iti tatraivàùñamo bhàvanàmàrgavikalpaþ sa da÷atathàgatabalàni yàvat sarvàkàraj¤atàü kalpayaty (##) abhinivi÷ate. iti tatraiva navamaþ ÷aikùamàrgavikalpaþ iti dvitãyo gràhyavikalpaþ àtmànaü ÷àriputra nopalabhate, evaü sattvaü jãvaü poùaü puruùaü pudgalaü manujaü mànavaü kàrakaü vedakaü jànakaü pa÷yakaü nopalabhate. tat kasya hetoþ? atyantatayà hy àtmà na vidyate nopalabhate. iti kùàntigatavikalpasaüprayoge prathamaþ svatantràtmakavikalpaþ råpaü ÷àriputra nopalabhate, yàvad vij¤ànaü nopalabhate. iti tatraiva dvitãya ekàtmavikalpaþ cakùuþ ÷àriputra nopalabhate, evaü yàvan manaþ, råpaü nopalabhate, evaü yàvad buddhadharmàn nopalabhate. iti tatraiva tçtãyaþ kàraõàtmavikalpaþ cakùåråpacakùurvij¤ànàni ÷àriputra nopalabhate, yàvan manodharmamanovij¤ànàni nopalabhate. iti tatraiva caturtho draùñàdyàtmavikalpaþ pratãtyasamutpàdaü ÷àriputra nopalabhate, yàvad àråpyadhàtuü nopalabhate. iti tatraiva pa¤camaþ saükle÷àdhàràtmavikalpaþ prathamaü dhyànaü nopalabhate, yàvad àråpyasamàpattãr nopalabhate. iti tatraiva ùaùño vairàgyàdhàràtmavikalpaþ àryasatyàni nopalabhate. iti tatraiva saptamo dar÷anàdhàràtmavikalpaþ aùñau vimokùàn navànupårvavihàrasamàpattãr nopalabhate. iti tatraivàùñamo bhàvanàdhàràtmavikalpaþ da÷abalàni nopalabhate, yàvat sarvàkàraj¤atàü nopalabhate, kathaü nopalabhate? àtmatvena. tat kasya hetoþ? àtmano 'tyantavi÷uddhitàm upàdàya. iti tatraiva navamaþ kçtàrthatàdhàràtmavikalpaþ iti prathamo gràhakavikalpaþ (##) atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yo bhagavan pçcchet kim ayaü màyàpuruùaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyan niryàsyatãti, tasyaivaü pçcchataþ kathaü nirdeùñavyaü syàt, evaü dhyànapàramitàyàü vãryapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü dànapàramitàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyatãti, tasyaivaü pçcchataþ kathaü nirdeùñavyaü syàt, yàvat saptatriü÷adbodhipakùeùu dharmeùu yàvat sarvàkàraj¤atàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati, sarvàkàraj¤atàü pràpsyatãti, tasyaivaü pçcchataþ kathaü nirdeùñavyaü syàt? bhagavàn àha: tena hi subhåte tvàm evàtra pratiprakùyàmi, yathà te kùamate tathà vyàkuryàþ, tat kiü manyase subhåte, anyad råpam anyà màyà, anyà vedanà anyà saüj¤à anye saüskàràþ, anyad vij¤ànam anyà màyà? subhåtir àha: no bhagavan. ity agradharmagatavikalpasaüprayoge prathamaþ skandhapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyac cakùuþ, anyà màyà anyac chrotraü ghràõaü jihvà kàyaþ, anyà màyà anyan manaþ, anyà màyà anyad råpaü, anyà màyà anyaþ ÷abdo gandho rasaþ spraùñavyaþ, anyà màyà anye dharmàþ. subhåtir àha: no bhagavan. iti tatraiva dvitãya àyatanapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyac cakùåråpacakùurvij¤ànaü, anyà màyà anyac chrotra÷abda÷rotravij¤anaü ghràõagandhaghràõavij¤ànaü, jihvàrasajihvàvij¤ànaü, kàyaspraùñavyakàyavij¤ànaü, anyà màyà anyan manodharmamanovij¤ànam, anyà màyà anya÷ cakùuþsaüspar÷aþ, anyà màyà anyaþ ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o (##) jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷aþ, anyà màyà anyo manaþsaüspar÷aþ. subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyac cakùuþsaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyac chrotraghràõajihvàkàyamanaþsaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyaþ pçthivãdhàtuþ, anyà màyà anyo 'bdhàtus tejodhàtur vàyudhàtur àkà÷adhàtuþ, anyà màyà anyo vij¤ànadhàtuþ? subhåtir àha: na bhagavann anyaþ pçthivãdhàtur anyà màyà, pçthivãdhàtur eva màyà màyaiva pçthivãdhàtuþ, na bhagavann anyo 'bdhàtur anyà màyà, abdhàtur eva màyà màyaivàbdhàtuþ, na bhagavann anyas tejodhàtur anyà màyà, tejodhàtur eva màyà màyaiva tejodhàtuþ, na bhagavann anyo vàyudhàtur anyà màyà, vàyudhàtur eva màyà màyaiva vàyudhàtuþ, na bhagavann anya àkà÷adhàtur anyà màyà, àkà÷adhàtur eva màyà màyaiva àkàsadhàtuþ, na bhagavann anyo vij¤ànadhàtur anyà màyà, vij¤ànadhàtur eva màyà màyaiva vij¤ànadhàtuþ. iti tatraiva tçtãyo dhàtupraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyaþ pratãtyasamutpàdaþ? subhåtir àha: na bhagavann anyà avidyà anyà màyà, avidyaiva màyà màyaivàvidyà, na bhagavann anye saüskàrà anyà màyà, saüskàrà eva màyà màyaiva saüskàràþ, na bhagavann anyad vij¤ànam anyà màyà, vij¤ànam eva màyà màyaiva vij¤ànaü, na bhagavann anyaü nàmaråpam anyà màyà, nàmaråpam eva màyà màyaiva nàmaråpaü, na bhagavann anyat ùaóàyatanam anyà màyà, ùaóàyatanam eva màyà màyaiva ùaóàyatanaü, (##) na bhagavann anyaþ spar÷o 'nyà màyà, spar÷a eva màyà màyaiva spar÷aþ, na bhagavann anyà vedanà anyà màyà, vedanaiva màyà màyaiva vedanà, na bhagavann anyà tçùõà anyà màyà, tçùõaiva màyà màyaiva tçùõà, na bhagavann anyad upàdànam anyà màyà, upàdànam eva màyà màyaiva upàdànaü, na bhagavann anyo bhavo 'nyà màyà, bhava eva màyà màyaiva bhavaþ, na bhagavann anyà jàtir anyà màyà, jàtir eva màyà màyaiva jàtiþ, na bhagavann anyaj jaràmaraõam anyà màyà, jaràmaraõam eva màyà màyaiva jaràmaraõam. iti tatraiva caturthaþ pratãtyasamutpàdapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anye saptatriü÷adbodhipakùà dharmàþ? subhåtir àha: no bhagavan. iti tatraiva pa¤camo vyavadànapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyà ÷ånyatà anyà màyà anyad ànimittam anyà màyà anyad apraõihitam. subhåtir àha: no bhagavan. iti tatraiva ùaùñho dar÷anamàrgapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyà dhyànàråpyasamàpattayaþ? subhåtir àha: no bhagavan. iti tatraiva saptamo bhàvanàmàrgapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyàþ sarva÷ånyatàþ? subhåtir àha: no bhagavan. iti tatraivàùñamo vi÷eùamàrgapraj¤aptivikalpaþ bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyàni da÷abalàni, anyà màyà anye 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, anyà màyà anyà bodhiþ? subhåtir àha: na bhagavann anyà màyà anyad råpaü, råpam eva bhagavan màyà màyaiva bhagavan råpaü, na bhagavann anyà màyà anyà vedanà, vedanaiva bhagavan màyà màyaiva bhagavan vedanà, na bhagavann (##) anyà màyà anyà saüj¤à, saüj¤aiva bhagavan màyà màyaiva bhagavan saüj¤à, na bhagavann anyà màyà anye saüskàraþ, saüskàrà eva bhagavan màyà màyaiva bhagavan saüskàràþ, na bhagavann anyà màyà anyad vij¤ànaü, vij¤ànam eva bhagavan màyà màyaiva bhagavan vij¤ànam. na bhagavann anyac cakùur anyà màyà, na bhagavann anyad råpam anyà màyà, na bhagavann anyac cakùurvij¤ànam anyà màyà, na bhagavann anya÷ cakùuþsaüspar÷o 'nyà màyà, na bhagavann anyac cakùuþsaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và anyà màyà. na bhagavann anyac chrotraü ghràõaü jihvà kàyo 'nyà màyà, na bhagavann anyan mano 'nyà màyà, na bhagavann anye dharmà anyà màyà, na bhagavann anyan manovij¤ànam anyà màyà, na bhagavann anyo manaþsaüspar÷o 'nyà màyà, na bhagavann anyan manaþsaüspar÷apratyayàd utpadyate vedayitaü sukhaü và duþkhaü và aduþkhàsukhaü và anyà màyà. na bhagavann anyà màyà anye bodhipakùyà dharmàþ, bodhipakùyà dharmà eva bhagavan màyà màyaiva bhagavan bodhipakùyà dharmàþ, na bhagavann anyà màyà anye 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, aùñàda÷àveõikà buddhadharmà eva bhagavan màyà màyaiva bhagavann aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, na bhagavann anyà màyà anyà bodhiþ, bodhir eva bhagavan màyà màyaiva bhagavan bodhiþ. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, api nu màyàyà utpàdo và nirodho và? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, màyàyàþ saükle÷o và vyavadànaü và? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, yasya notpàdo na nirodho na saükle÷o na vyavadànaü sa praj¤àpàramitàyàü ÷ikùate? dhyànapàramitàyàü vãryapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü ÷ãlapàramitàyàü dànapàramitàyàü ÷ikùate? apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu ÷ikùate? saptatriü÷adbodhipakùeùu dharmeùv abhij¤àda÷abalavai÷àradyapratisaüvidàveõikabuddhadharmeùu (##) ÷ikùate? sarvaj¤atàyàü niryàsyati, yàvat sarvàkàraj¤atàm anupràpsyati? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, atraiùà saüj¤à samaj¤à praj¤aptir vyavahàro bodhisattva iti. pa¤casåpàdànaskandheùu? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, saüj¤à samaj¤à praj¤aptir vyavahàramàtreõa pa¤cànàm upàdànaskandhànàm utpàdo và nirodho và saükle÷o và vyavadànaü và upalabhyate? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, yasya na saüj¤à na samaj¤à na praj¤aptir na vyavahàro na nàma na nàmapraj¤aptir na kàyo na kàyakarma na vàk na vàkkarma na mano na manaskarma notpàdo na nirodho na saükle÷o na vyavadànam api nu sa praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati, anupalambhayogena. subhåtir àha: evaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü ÷ikùamàõena màyàpuruùeõaiva ÷ikùitavyaü bhagavaty anuttaràyàü samyaksaübodhau, tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan sa eva màyàpuruùo veditavyaþ, yad uta pa¤copàdànaskandhàþ. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte, api tv amã pa¤copàdànaskandhàþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyanti? subhåtir àha: no bhagavaüs, tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavann abhàvasvabhàvàþ pa¤copàdànaskandhàþ. evaü svapnopamàþ pa¤caskandhàþsvapna÷ càbhàvasvabhàvo nopalabhyate, tathaiva pa¤caskandhà abhàvasvabhàvatayà nopalabhyante. bhagavàn àha: tat kiü manyase subhåte prati÷rutkopamàþ pa¤caskandhàþ, pratibhàsopamàþ nirmitakopamàþ pratibimbopamàþ pa¤caskandhàþ praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyanti? (##) subhåtir àha: no bhagavaüs, tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavann abhàvasvabhàvàprati÷rutkà, evaü pratibhàso nirmitakaü pratibimbaü tathaiva pa¤caskandhà abhàvasvabhàvatayà nopalabhyante, tathà hi bhagavan màyopamaü råpaü màyopamà vedanà màyopamà saüj¤à màyopamàþ saüskàrà màyopamaü vij¤ànaü, yac ca vij¤ànaü tat ùaóindriyaü te pa¤caskandhàs te càdhyàtma÷ånyatayà nopalabhyante, bahirdhà÷ånyatayà nopalabhyante, adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà nopalabhyante, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà nopalabhyante. saced evaü bhagavan bhàùyamàõo yo bodhisattvo mahàsattvo nàvalãyate na saülãyate na vipratisàrã bhavati notrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate, veditavyam ayaü bhagavan niryàsyati sarvaj¤atàyàü niryàsyati màrgaj¤atàyàü sarvàkàraj¤atàm anupràpsyati. iti tatraiva navamo '÷aikùamàrgapraj¤aptivikalpaþ iti dvitãyo gràhakavikalpaþ. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: mà khalu bhagavan navayànasaüprasthito bodhisattvo mahàsattva imaü nirde÷aü ÷rutvà avalãyeta saülãyeta vipratisàrã bhavet, uttrasyet saütrasyet saütràsam àpadyeta. bhagavàn àha: sacet subhåte navayànasaüprasthito bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷alo bhaven na ca kalyàõamitrahastagato bhaved uttrasyet saütrasyet saütràsam àpadyeta. subhåtir àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carata upàyakau÷alyaü yatra caran bodhisattvo mahàsattvo nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena råpam anityam iti pratyavekùate na copalabhate, vedanà sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittenànityeti pratyavekùate na copalabhate, saüj¤àsarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittenànityeti pratyavekùate na copalabhate, saüskàràþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittenànityà iti pratyavekùate na copalabhate, vij¤ànaü sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena (##) cittenànityam iti pratyavekùate na copalabhate, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carata upàyakau÷alyaü veditavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena råpaü duþkham iti pratyavekùate na copalabhate, vedanà saüj¤à saüskàràþ, sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena vij¤ànaü duþkham iti pratyavekùate na copalabhate. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena råpaü ÷ånyam iti pratyavekùate na copalabhate, råpam anàtmeti råpaü ÷àntam iti råpaü viviktam iti råpaü ÷ånyam iti råpam ànimittam iti råpam apraõihitam iti pratyavekùate na copalabhate, sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena vedanà saüj¤à saüskàràþ, sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena vij¤ànaü ÷ånyam iti pratyavekùate na copalabhate, vij¤ànam anàtmeti vij¤ànaü ÷àntam iti vij¤ànaü viviktam iti vij¤ànaü ÷ånyam iti vij¤ànam ànimittam iti vij¤ànam apraõihitam iti pratyavekùate na copalabhate, sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena. idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carata upàyakau÷alyaü veditavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yàn dharmade÷anàï karoty anupalambhayogena iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dànapàramità, yà teùàm eva sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktànàü manasikàràõàm aparàmarùaõatà iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramità, yà teùàm eva sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktànàü manasikàràõàü kùamaõàrocanapratyavekùaõatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntipàramità, yà teùàm eva sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktànàü manasikàràõàü anutsçùñir, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya vãryapàramità, yà ca ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktànàü manasikàràõàm anavakà÷adànatà anyeùàm api và ku÷alànàü dharmàõàm iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànapàramità, evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate. (##) punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann evaü pratyavekùate na råpa÷ånyatayà råpaü ÷ånyaü råpam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva råpam, na vedanà÷ånyatayà vedanà ÷ånyà vedanaiva ÷ånyatà ÷ånyataiva vedanà, na saüj¤à÷ånyatayà saüj¤à ÷ånyà saüj¤aiva ÷ånyatà ÷ånyataiva saüj¤à, na saüskàra÷ånyatayà saüskàràþ ÷ånyàþ saüskàrà eva ÷ånyatà ÷ånyataiva saüskàràþ, na vij¤àna÷ånyatayà vij¤ànaü ÷ånyaü vij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva vij¤ànam. evaü na cakùuþ÷ånyatayà cakùuþ ÷ånyaü cakùur eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùuþ, na ÷rotra÷ånyatayà ÷rotraü ÷ånyaü ÷rotram eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷rotraü, na ghràõa÷ånyatayà ghràõaü ÷ånyaü ghràõam eva ÷ånyatà÷ånyataiva ghràõaü, na jihvà÷ånyatayà jihvà ÷ånyà jihvaiva ÷ånyatà÷ånyataiva jihvà, na kàya÷ånyatayà kàyaþ ÷ånyaþ kàya eva ÷ånyatà÷ånyataiva kàyaþ, na manaþ÷ånyatayà manaþ ÷ånyaü mana eva ÷ånyatà÷ånyataiva manaþ. evaü na råpa÷ånyatayà råpaü ÷ånyaü råpam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva råpaü, na ÷abda÷ånyatayà ÷abdaþ ÷ånyaþ ÷abda eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷abdaþ, na gandha÷ånyatayà gandhaþ ÷ånyaþ gandha eva ÷ånyatà ÷ånyataiva gandhaþ, na rasa÷ånyatayà rasaþ ÷ånyaþ rasa eva ÷ånyatà ÷ånyataiva rasaþ, na spraùñavya÷ånyatayà spraùñavyaü ÷ånyaü spraùñavyam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva spraùñavyaü, na dharma÷ånyatayà dharmàþ ÷ånyàþdharmà eva ÷ånyatà ÷ånyataiva dharmàþ. evaü na cakùurvij¤àna÷ånyatayà cakùurvij¤ànaü ÷ånyaü cakùurvij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùurvij¤ànaü, na ÷rotravij¤àna÷ånyatayà ÷rotravij¤ànaü ÷ånyaü ÷rotravij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ÷rotravij¤ànaü, na ghràõavij¤àna÷ånyatayà ghràõavij¤ànaü ÷ånyaü ghràõavij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ghràõavij¤ànaü, na jihvàvij¤àna÷ånyatayà jihvàvij¤ànaü ÷ånyaü jihvàvij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva jihvàvij¤ànaü, na kàyavij¤àna÷ånyatayà kàyavij¤ànaü ÷ånyaü kàyavij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva kàyavij¤ànaü, na manovij¤àna÷ånyatayà manovij¤ànaü ÷ånyaü manovij¤ànam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manovij¤ànam. evaü na cakùuþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷a÷ånyatayà ÷ånya÷ cakùuþsaüspar÷a eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùuþsaüspar÷aþ, evaü na ÷rotraghràõajihvàkàyàþ, na manaþsaüspar÷o manaþsaüspar÷a÷ånyatayà ÷ånyo (##) manaþsaüspar÷a eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manaþsaüspar÷aþ. evaü na cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü cakùuþsaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatayà ÷ånyaü cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü, na ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatayà÷ånyaü ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü, na ghràõasaüspar÷apratyayavedayitaü ghràõasaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatayà÷ånyaü ghràõasaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva ghràõasaüspar÷apratyayavedayitaü, na jihvàsaüspar÷apratyayavedayitaü jihvàsaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatayà ÷ånyaü jihvàsaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà, ÷ånyataiva jihvàsaüspar÷apratyayavedayitam, na kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü kàyasaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatayà ÷ånyaü kàyasaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü, na manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü manaþsaüspar÷apratyayavedayita÷ånyatayà ÷ånyaü manaþsaüspar÷apratyayavedayitam eva ÷ånyatà ÷ånyataiva manaþsaüspar÷apratyayavedayitam. na smçtyupasthàna÷ånyatayà smçtyupasthànàni ÷ånyàni smçtyupasthànàny eva ÷ånyatà ÷ånyataiva smçtyupasthànàni, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgàni, na màrga÷ånyatayà màrgaþ ÷ånyo màrga eva ÷ånyatà ÷ånyataiva màrgaþ, na balavai÷àradyàveõikabuddhadharma÷ånyatayà buddhadharmàþ ÷ånyà buddhadharmà eva ÷ånyatà ÷ånyataiva buddhadharmàþ. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ prajnàpàramitàyàü caran nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate. ity upàyakau÷alaü prathamaþ saüparigrahaþ subhåtir àha: katamàni bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi yaiþ parigçhãta imaü prajnàpàramitànirde÷aü ÷rutvà nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràni yàny asya råpam anityam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, (##) tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànam anityam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, amåni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi yàny asya råpaü duþkham iti dharmaü de÷ayanti, råpam anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, vedanà saüj¤àsaüskàràþ, yàny asya vij¤ànaü duþkham iti dharmaü de÷ayanti vij¤ànam anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, amåni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi yàny asya cakùur anityam iti dharmaü de÷ayanti duþkham iti anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mano 'nityam iti dharmaü de÷ayanti duþkham iti anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, amåni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ kalyàõamitràõi yàny asya råpam anityam iti dharmaü de÷ayanti duþkham iti anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, (##) anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, evaü ÷abdo gandho rasaþ spraùñavyaü dharmà anityà iti dharmaü de÷ayanti, duþkhà iti anàtmàna iti ÷àntà iti viviktà iti ÷ånyà iti ànimittà iti apraõihità iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. amåni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi yàny asya cakùurvij¤ànaü cakùuþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitam anityam iti dharmaü de÷ayanti, duþkham iti anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. evaü ÷rotravij¤ànaü ÷rotrasaüspar÷aþ ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü, ghràõavij¤ànaü ghràõasaüspar÷o ghràõasaüspar÷apratyayavedayitaü, jihvàvij¤ànaü jihvàsaüspar÷o jihvàsaüspar÷apratyayavedayitaü, kàyavij¤ànaü kàyasaüspar÷aþ kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü, manovij¤ànaü manaþsaüspar÷o manaþsaüspar÷apratyayavedayitam anityam iti dharmaü de÷ayanti, duþkham iti anàtmeti ÷àntam iti viviktam iti ÷ånyam iti ànimittam iti apraõihitam iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. imàni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ kalyàõamitràõi. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carataþ kalyàõamitràõi yàny asya smçtyupasthànàny anityànãti dharmaü de÷ayanti, duþkhànãti anàtmànãti ÷àntànãti viviktànãti ÷ånyànãti ànimittànãti apraõihitànãti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. evaü samyakprahàõàni çddhipàdà indriyàõi balàni bodhyaïgàni àryàùñàïgamàrgo 'nitya iti dharmaü de÷ayanti, duþkha iti anàtmeti ÷ànta iti vivikta iti ÷ånya iti ànimitta iti apraõihita iti dharmaü de÷ayanti tac (##) cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. evam apramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'bhij¤à anityà iti duþkhà iti anàtmàna iti ÷àntà iti viviktà iti ÷ånyà iti ànimittà iti apraõihità iti dharmaü de÷ayanti, tac cànupalambhayogena tàni ca ku÷alamålàni na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. evaü vai÷àradyàni pratisaüvido da÷atathàgatabalàni aùñàda÷àveõikà buddhadharmà apy anityà iti dharmaü de÷ayanti, duþkhà iti anàtmàna iti ÷àntà iti viviktà iti ÷ånyà iti ànimittà iti apraõihità iti dharmaü de÷ayanti tac cànupalambhayogena, tàni ca ku÷alamålani na ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayanti, anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ. imàni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi, yaiþ parigçhãta imaü praj¤àpàramitànirde÷aü ÷rutvà nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate. subhåtir àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàm anupàyaku÷alo bhaviùyati pàpamitrahastagata÷ ca bhaviùyati, ya imaü praj¤àpàramitànirde÷aü ÷rutvà uttrasiùyati saütrasiùyati saütràsam àpatsyate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'pagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ praj¤àpàramitàü bhàvayati upalabhate, tayà ca praj¤àpàramitayà manyate, apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair dhyànapàramitàü bhàvayati upalabhate, tayà ca dhyànapàramitayà manyate, apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair vãryapàramitàü bhàvayati upalabhate, tayà ca vãryapàramitayà manyate, apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ kùàntipàramitàü bhàvayati upalabhate, tayà ca kùàntipàramitayà manyate, apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ ÷ãlapàramitàü bhàvayati upalabhate, tayà ca ÷ãlapàramitayà manyate, apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair dànapàramitàü bhàvayati upalabhate, tayà ca dànapàramitayà manyate. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü (##) carann apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrai råpam adhyàtma÷ånyam iti manasikaroti, råpaü bahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, råpam adhyàtmabahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, yàvad råpam abhàvasvabhàva÷ånyam iti manasikaroti, evam apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam adhyàtma÷ånyam iti manasikaroti, bahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, adhyàtmabahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyam iti manasikaroti, apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrais tàü càdhyàtma÷ånyatàü bahirdhà÷ånyatàm adhyàtmabahirdhà÷ånyatàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàm upalabhate tàbhi÷ ca ÷ånyatàbhir manyate upalambhayogena. cakùur adhyàtma÷ånyam iti manasikaroti, bahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, adhyàtmabahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyam iti manasikaroti, tà÷ ca ÷ånyatà upalabhate tayà ca manyate upalambhayogena, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mano 'dhyàtma÷ånyam iti manasikaroti, bahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, adhyàtmabahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyam iti manasikaroti, tà÷ ca ÷ånyatà upalabhate tayà ca manyate upalambhayogena. evaü råpa÷abdhagandharasaspraùñavyadharmeùu karttavyaü, yàvac cakùurvij¤ànaü÷rotraghràõajihvàkàyamanovij¤ànaü, evaü cakùuþsaüspar÷aþ ÷rotraghràõajihvàkàyamanaþsaüspar÷aþ, cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitam adhyàtma÷ånyam iti manasikaroti, bahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, adhyàtmabahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyam iti manasikaroti, tà÷ ca ÷ånyatà upalabhate tayà ca manyate upalambhayogena. evam avidyà yàvaj jaràmaraõam adhyàtma÷ånyam iti manasikaroti, bahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, adhyàtmabahirdhà÷ånyam iti manasikaroti, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyam iti manasikaroti, tà÷ ca ÷åanyatà upalabhate, tebhir manyate upalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü (##) carann apagatasarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ smçtyupasthànàni bhàvayati tàni ca smçtyupasthànàni upalabhate tai÷ ca manyate upalambhayogena, evaü samyakprahàõàni çddhipàdànãndriyàõi balàni bodhyaïgàni màrgàn apramàõàni dhyànàni àråpyasamàpattãþ, abhij¤àþ pratisaüvido da÷atathàgatabalàni vai÷àradyàni aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn bhàvayati tàü÷ ca buddhadharmàn upalabhate tai÷ ca manyate upalambhayogena. evaü khalu subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷ala imaü praj¤àpàramitànirde÷aü ÷rutvà uttrasyati saütrasyati saütràsam àpadyate. subhåtir àha: kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ pàpamitraparigçhãto bhavati, yena pàpamitraparigraheõemaü praj¤àpàramitànirde÷aü ÷rutvà uttrasyati saütrasyati saütràsam àpadyate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya yaþ praj¤àpàramitàyà vivecayati, dhyànapàramitàyà vãryapàramitàyàþ kùàntipàramitàyàþ ÷ãlapàramitàyà dànapàramitàyà vivecayati, nàtra ÷ikùitavyam iti naitat tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena bhàùitam iti kavikçtàny etàni kàvyàni naitàni ÷rotavyàni nodgrahãtavyàni na paryavàptavyàni na dhàrayitavyàni na vàcayitavyàni na manasikartavyàni nàpi parebhyo de÷ayitavyàni, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü yo 'sya na màrakarmàõy upadi÷ati, na màradoùàn àcaùñe, iti hi màraþ pàpãyàn buddhaveùeõa vivecayati bodhisattvaü mahàsattvam upasaükramyaivaü bravãti: kiü te kulaputra praj¤àpàramitayà bhàvitayà? kiü te dhyànapàramitayà bhàvitayà? kiü te vãryapàramitayà bhàvitayà? kiü te kùàntipàramitayà bhàvitayà? kiü te ÷ãlapàramitayà bhàvitayà? kiü te dànapàramitayà bhàvitayà? idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte màraþ pàpãyàn buddhaveùeõa ÷ràvakabhåmipratisaüyuktàni såtràõi geyaü vyàkaraõaü gàthodànaü nidànam itivçttakaü jàtakàni vaipulyam adbhutadharmàvadànopade÷am upadekùyati prakà÷ayiùyati vibhajiùyati uttànãkariùyati saüprakà÷ayiùyati, imàny evaüråpàõi (##) màrakarmàõi càkhyàtàni nàvabodhayati, idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvaü mahàsattvam upasaükramyaivaü vakùyati; na te kulaputra kiücid bodhicittaü nàpi tvam avinivartanãyo nàpi tvaü ÷akùyasy anuttaràü samyaksaübodhim abhisaüboddhuü, ya imàny evaüråpàõi màrakarmàõy àkhyàtàni nàvabodhayati, idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya buddhaveùeõopasaükramyaivaü vakùyati; cakùuþ kulaputra ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo manaþ ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, råpaü ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, evaü ÷abdo gandho rasaþ spraùñavyàni dharmàþ ÷ånyà àtmanà càtmãyena ca, cakùurvij¤ànaü ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, evaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànaü ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, cakùuþsaüspar÷aþ ÷ånya àtmanà càtmãyena ca, evaü ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷o manaþsaüspar÷aþ ÷ånya àtmanà càtmãyena ca, cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, evaü ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü ghràõasaüspar÷apratyayavedayitaü jihvàsaüspar÷apratyayavedayitaü kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü ÷ånyam àtmanà càtmãyena ca, dànapàramità ÷ånyà àtmanà càtmãyena ca, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità ÷ånyà àtmanà càtmãyena ca, smçtyupasthànàni ÷ånyàni àtmanà càtmãyena ca, evaü samyakprahàõàni çddhipàdà indriyàni balàni bodhyaïgàni màrgà yàvad àveõikà buddhadharmàþ ÷ånyà àtmanà càtmãyenaca, kiü kariùyasy anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhya ya imàny evaüråpàõi màrakarmàõi nàcaùñe nopadi÷ati, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte màraþ pàpãyàn bodhisattvaü mahàsattvaü pratyekabuddhaveùeõopasaükramyaivaü vakùyati; ÷ånyà kulaputra pårvà dig buddhair bhagavadbhir bodhisattvaiþ ÷ràvakai÷ ca nàtra buddho na bodhir na bodhisattvo na ÷ràvakaþ, evaü samantàd da÷a di÷aþ ÷ånyà (##) buddhair bhagavadbhir bodhisattvaiþ ÷ràvakai÷ ca nàtra buddho na bodhir na bodhisattvo na ÷ràvakaþ, ya imàny evaüråpàõi màrakarmàõi nopadekùyanti, imàni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitràõi veditavyàni. punar aparaü subhåte màraþ pàpãyàn ÷ramaõaveùeõopasaükramya bodhisattvaü mahàsattvaü sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktebhyo manasikàrebhyo vivekùya ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrair anu÷àsiùyati avavadiùyati, ya idam evaüråpaü màrakarma nopadekùyati, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte màraþ pàpãyàn upàdhyàyàcàryaveùeõopasaükramya bodhisattvaü mahàsattvaü bodhisattvacaryàyà vivecayiùyati sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktebhyo manasikàrebhyo vivecayiùyati, smçtyupasthàneùu niyojayiùyati samyakprahàõeùu çddhipàdeùu indriyeùu baleùu bodhyaïgeùu màrge niyojayiùyati ÷ånyatàyàm ànimitte 'praõihite niyojayiùyati, imàny evaüråpàn dharmàn sàkùàtkçtvà ÷ràvakabhåmiü sàkùàtkuruùva, kiü te kariùyaty anuttaràü samyaksaübodhiü ya imàny evaüråpàõi màrakarmàõi nàcaùñe nopadi÷ati, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte màraþ pàpãyàn màtàpitçveùeõopasaükramya bodhisattvaü mahàsattvam evaü vakùyati; ehi tvaü kulaputra srotaàpattiphalasàkùàtkriyàyai yogam àpadyasva sakçdàgàmiphalasàkùàtkriyàyai anàgàmiphalasàkùàtkriyàyai arhattvaphalasàkùàtkriyàyai yogam àpadyasva kiü te 'nuttarayà samyaksaübodhyà abhisaübuddhayà yasyàþ kçta÷o 'saükhyeyàn aprameyàn kalpàn saüsàre saüsaratà hastacchedàþ pàdacchedà÷ cànubhavitavyàþ, ya imàny evaüråpàõi màrakarmàõi nopadekùyati nàkhyàsyati, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya màraþ pàpãyàn bhikùuveùeõopasaükramya råpam anityam iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, råpaü duþkham anàtmakaü ÷àntaü viviktaü ÷ånyam ànimittam apraõihitam iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam anityam (##) iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, vijnànaü duþkham anàtmakaü ÷àntaü viviktaü ÷ånyam ànimittam apraõihitam iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, cakùuþ ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mano 'nityaü duþkham anàtmakaü ÷àntaü viviktaü ÷ånyam ànimittam apraõihitam iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, evaü yàvat smçtyupasthànàny anityàni duþkhàny anàtmakàni ÷àntàni viviktàni ÷ånyàni ànimittàni apraõihitànãti de÷ayiùyaty upalambhayogena, evaü samyakprahàõàni çddhipàdà indriyàõi balàni bodhyaïgàni màrgo 'nityo duþkho 'nàtmakaþ ÷ànto viviktaþ ÷ånya ànimitto 'praõihita iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, yàvad buddhadharmà api anityà duþkhà anàtmakàþ ÷àntà viviktàþ ÷ånyà ànimittà apraõihità iti de÷ayiùyaty upalambhayogena, ya imàny evaüråpàõi màrakarmàõi nopadekùyati nàkhyàsyati, idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya pàpamitraü veditavyaü viditvà ca parivarjayitavyam. iti kalyàõamitradvitãyasaüparigrahaþ ity uktaü nirvedhàïgaü caturvidham subhåtir àha: bodhisattvo bodhisattva iti bhagavann ucyate, bodhisattva iti bhagavan kaþ padàrthaþ? bhagavàn àha: apadàrthaþ subhåte bodhisattvapadàrthaþ. tat kasya hetoþ? na hi subhåte bodher utpàdo 'stità và nàstità và vidyate vopalabhyate, tasmàd apadàrthaþ subhåte bodhisattvapadàrthaþ. iti gotrasvaråpam tadyathàpi nàma subhåte àkà÷e ÷akuneþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte svapnasya padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte marãcyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü prati÷rutkàyàþ pratibhàsasya pratibiübasya gandharvanagarasya nirmitasyapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. (##) ity uùmagatàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte bhåtakoñyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte tathatàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam avitathatàyà ananyatathatàyà dharmatàyà dharmadhàtor dharmasthititàyà dharmaniyàmatàyàþ satyatàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva bodhisattvasya padàrtho na vidyate nopalabhyate. iti mårdhagatàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya råpasya padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya vij¤ànasya padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya cakùuùaþ padàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü ÷rotraghràõajihvàkàyàþ, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya manasaþ padàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya råpa÷abdagandharasaspraùñavyadharmàõàü padàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya cakùuråpacakùurvij¤ànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü ÷rotra÷abda÷rotravij¤ànaghràõagandhaghràõavij¤ànajihvàrasajihvàvij¤ànakàyaspraùñavyakàyavij¤ànapadàrthaþ, (##) tadyathà 'pi nàma subhåte màyàpuruùasya manodharmamanovij¤ànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti kùàntigatàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya adhyàtma÷ånyatàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya bahirdhà÷ånyatàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, yàvad vistareõa, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte màyàpuruùasya pàramitàsu smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgeùv apramàõeùu da÷abalavai÷àradyapratisaüvidàveõikabuddhadharmeùu skandheùu dhàtuùu àyataneùu pratãtyasamutpàdeùu dhyànàråpyasamàpattyabhij¤àsu carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. ity agradharmagatàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya råpapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya (##) mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya cakùuþpadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya ÷rotraghràõajihvàkàyamanaþpadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya adhyàtma÷ånyatàyàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya sarvabodhipakùyadharmabalavai÷àradyàveõikabuddhadharmeùu carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte asaüskçtadhàtau saüskçtadhàtupadaü na vidyate nopalabhyate, saüskçtadhàtàv asaüskçtadhàtupadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya prajnàpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti dar÷anamàrgàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte anutpàdapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya prajnàpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, (##) tadyathàpi nàma subhåte anirodhànabhisaüskàràpràdurbhàvànupalambhàsaükle÷apadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte avyavadànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. tat kasya hetoþ? råpasya subhåte utpàdapadàrtho na vidyate nopalabhyate, vedanàsaüj¤àsaüskàràõàü, vij¤ànasya subhåte utpàdapadàrtho na vidyate nopalabhyate. tat kasya hetoþ? råpasya subhåte nirodhàbhisaüskàrapràdurbhàvopalambhasaükle÷apadàrtho na vidyate nopalabhyate, vedanàsaüj¤àsaüskàràõàü vij¤ànasya subhåte nirodhàbhisaüskàrapràdurbhàvopalambhasaükle÷apadàrtho na vidyate nopalabhyate. tat kasya hetoþ? råpasya subhåte vyavadànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, vedanàsaüj¤àsaüskàràõàü vij¤ànasya subhåte vyavadànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. tadyathàpi nàma subhåte vyastasamastànàü skandhànàü dhàtånàm àyatanànàü pratyãtyasamutpàdasya utpàdapadàrtho na vidyate nopalabhyate, yàvat skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu vyavadànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü saptatriü÷ad bodhipakùyadharmà pramàõadhyànàråpyasamàpattyabhij¤àpratisaüvidda÷abalavai÷àradyàveõikabuddhadharmàõàm utpàdapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü yàvad vyavadànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte àveõikànàü buddhadharmàõàü yàvat saükle÷avyavadànapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, (##) tadyathàpi nàma subhåte råpasyàtyantaviviktatvàn nimittapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, tadyathàpi nàma subhåte vij¤ànasyàtyantaviviktatvàn nimittapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùv atyantaviviktatvàn nimittapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte smçtyupasthànàm atyantavi÷uddhatvànnimittapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàpramàõadhyànàråpyasamàpattyabhij¤àpratisaüvidda÷abalavai÷àradyàveõikabuddhadharmàõàm atyantavi÷uddhatvàn nimittapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate, tadyathàpi nàma subhåte àtmasattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakànàü vi÷uddhau padaü na vidyate nopalabhyate, àtmasattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakàsattàm upàdàya, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti bhàvanàmàrgàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte àdityasyodàgacchataþ prabhàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti pratipakùàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte kalpoddàhe vartamàne sarvasaüskàre (##) padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti vipakùaprahànàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya ÷ãle dauþ÷ãlyapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya samàdhau vikùepapadaü na vidyate nopalabhyate, tathàgatapraj¤àyàü dauùpraj¤apadaü na vidyate nopalabhyate, tathàgatavimuktàv avimuktipadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasyavimuktij¤ànadar÷ane vimuktij¤ànadar÷anapadaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti pratipakùavipakùavikalpaprahàõàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte såryacandramasoþ prabhàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti praj¤àkaruõàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte ÷ràvakapratyekabuddhagrahanakùatramaõiratnajyotiùàü prabhàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. ity asàdhàraõaguõàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte càturmahàràjakàyikànàü devànàü trayastriü÷ànàü devànàü yàmànàü devànàü tuùitànàü devànàü nirmàõaratãnàü devànàü paranirmitava÷avartinàü devànàü brahmapàrùadyànàü devànàü brahmapurohitànàü devànàü mahàbrahmaõàü (##) devànàü yàvad akaniùñhànàü devànàü prabhàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. iti paràrthànukramàdhàraþ tadyathàpi nàma subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya prabhàyàþ padaü na vidyate nopalabhyate, evam eva subhåate bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato bodhisattvapadàrtho na vidyate nopalabhyate. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yayà bodhyà bodhisattvapadàrthaþ ya÷ ca bodhisattvapadàrthaþ sarva ete dharmà na saüyuktà na visaüyuktà aråpino 'nidar÷anà apratighà ekalakùaõà yadutàlakùaõàþ, sarvadharmàõàü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena asaktatàyàm asadbhåtatàyàü ÷ikùitavyaü, akalpanatàm akalpanatàü copàdàya, sarvadharmà÷ ca subhåte bodhisattvena mahàsattvenàvaboddhavyàþ. ity anàbhoge pravçttaj¤ànàdhàraþ ity uktaþ pratipattyàdhàraþ subhåtir àha: katame bhagavan sarvadharmàþ? kathaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmàõàm asadbhåtatàyàü ÷ikùitavyam? kathaü bhagavan bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmà avaboddhavyàþ? bhagavàn àha: sarvadharmà ucyante ku÷alà÷ càku÷alà÷ ca vyàkçtà÷ càvyàkçtà÷ ca laukikà÷ ca lokottarà÷ ca sàsravà÷ cànàsravà÷ ca saüskçtà÷ càsaüskçtà÷ ca sàdhàraõà÷ càsàdhàraõà÷ ca, imam ucyante subhåte sarvadharmà yatra bodhisattvena mahàsattvenàsadbhåtatàyàü ÷ikùitavyaü, ime subhåte bodhisattvena mahàsattvena sarvadharmà avaboddhavyàþ. ity àlambanasvaråpam subhåtir àha: katame bhagavan ku÷alà laukikà dharmàþ. bhagavàn àha: ku÷alà laukikà dharmà ucyante, màtreyatà pitreyatà ÷ràmaõyatà bràhmaõyatà kule jyeùñhàpacàyità, dànam ayaü puõyakriyàvastu ÷ãlam ayaü puõyakriyàvastu, bhàvanàm ayaü puõyakriyàvastu, vaiyàvçtyasahagatam upàyakau÷alaü, da÷aku÷alàþ karmapathàþ, laukikyo navasaüj¤à, àdhmàtakasaüj¤à vipaóumakasaüj¤à vipåyakasaüj¤à vilohitakasaüj¤à vinãlakasaüj¤à vikhàditakasaüj¤à vikùiptakasaüj¤à (##) asthisaüj¤à vidagdhakasaüj¤à, laukikàni catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattayaþ, laukikyaþ pa¤càbhij¤àþ, laukikyo da÷ànusmçtayaþ, yad uta buddhànusmçtir dharmànusmçtiþ saüghànusmçtiþ ÷ãlànusmçtiþ tyàgànusmçtir devatànusmçtir ànàpànànusmçtir maraõànusmçtiþ kàyagatànusmçtir udvegànusmçtiþ, ima ucyante ku÷alà laukikàdharmàþ subhåtir àha: katame bhagavan laukikà aku÷alà dharmàþ? bhagavàn àha: pràõàtipàto 'dattàdànaü kàmamithyàcàro mçùàvàdaþ pai÷unyaü pàruùyaü saübhinnapralàpo 'bhidhyà vyàpàdo mithyàdar÷anaü da÷àku÷alàþ karmapathàþ, krodhopanàhau mrakùaþ pradà÷o vihiüsà ãrùyà màtsaryaü màno mithyàmànaþ, ima ucyante laukikà aku÷alà dharmàþ subhåtir àha: katame bhagavann avyàkçtà dharmàþ? bhagavàn àha: avyàkçtaü kàyakarma, avyàkçtaü vàkkarma, avyàkçtaü manaþkarma, avyàkçtàni catvàri mahàbhåtàni, avyàkçtàni pa¤cendriyàõi, avyàkçtàni ùaó àyatanàni, avyàkçtàni aråpyàõi skandhadhàtvàyatanàni, avyàkçtà vipàkàþ, sarva ima ucyante avyàkçtàdharmàþ subhåtir àha: katame bhagavan laukikàþ ku÷alà dharmàþ? bhagavàn àha: pa¤ca skandhà dvàda÷àyatanàny aùñàda÷a dhàtavo da÷a ku÷alàþ karmapathà÷ catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattayaþ pa¤càbhij¤àþ ye cànye laukikà dharmàþ, ima ucyante laukikàþ ku÷alà dharmàþ subhåtir àha: katame bhagavan lokottaràþ ku÷alà dharmàþ? bhagavàn àha: catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàny àryàùñàïgo màrgaþ, ÷ånyatàvimokùamukham ànimittavimokùamukham apraõihitavimokùamukham, anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyam àj¤endriyam àj¤àtàvãndriyaü, savitarkaþ savicàraþ samàdhiþ, avitarkaþ savicàraþ samàdhiþ, avitarko 'vicàraþ samàdhiþ, vidyàvimuktiþ smçtiþ saüprajanyaü yoni÷omanaskàraþ, aùñau vimokùàþ katame aùñau? råpã råpàõi pa÷yati, (##) ayaü prathamo vimokùaþ, adhyàtmam aråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati, ayaü dvitãyo vimokùaþ, ÷ubhatàyàm adhimukto bhavati, ayaü tçtãyo vimokùaþ, sarva÷o råpasaüj¤ànàü samatikramàt, pratighasaüj¤ànàm astaïgamàt, nànàtvasaüj¤ànàm amanasikàràd anantam àkà÷am ity àkà÷ànantyàyatanam upasaüpadya viharati, ayaü caturtho vimokùaþ, sarva÷a àkà÷ànantyàyatanasamatikramàd anantaü vij¤ànam iti vij¤ànànantyàyatanam upasaüpadya viharati, ayaü pa¤camo vimokùaþ, sarva÷o vij¤ànànantyàyatanasamatikramàt, nàsti ki¤cid ity àki¤canyàyatanam upasaüpadya viharati, ayaü ùaùñho vimokùaþ, sarva÷a àki¤canyàyatanasamatikramàt, naiva saüj¤ànàsaüj¤àyatanam upasaüpadya viharati, ayaü saptamo vimokùaþ, sarva÷o naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamatikramàt saüj¤àvedayitanirodham upasaüpadya viharati, ayam aùñam vimokùaþ, ima aùñau vimokùàþ. navànupårvavihàrasamàpattayaþ, catvàri dhyànàni, viviktaü kàmair viviktaü pàpakair aku÷alair dharmaiþ savitarkaü savicàraü vivekajaü prãtisukhaü prathamaü dhyànam upasaüpadya viharati, vitarkavicàràõàü vyupa÷amàd adhyàtmaü saüprasàdàc cetasa ekotãbhàvàd avitarkam avicàraü samàdhijaü prãtisukhaü dvitãyaü dhyànam upasaüpadya viharati, prãter viràgàd upekùaka÷ ca viharati smçtimàn saüprajànan sukha¤ ca kàyena pratisaüvedayate yat tadàryà àcakùate upekùakaþ smçtimàü÷ casukhavihàrãti tçtãyaü dhyànam upasaüpadya viharati, sukhasya ca prahàõàd duþkhasya ca prahàõàt pårvam eva saumanasyadaurmanasyayor astaïgamàd aduþkhàsukham upekùàsmçtipari÷uddhaü caturthaü dhyànam upasaüpadya viharati, sa sarva÷o råpasaüj¤ànàü samatikramàt pratighasaüj¤ànàm astaïgamàn nànàtvasaüj¤ànàm amanasikàràd anantam àkà÷amiti àkà÷ànantyàyatanam upasaüpadya viharati, sa sarva÷a àkà÷ànantyàyatanasamatikramàd anantaü vij¤ànam iti vij¤ànànantyàyatanam upasaüpadya viharati, sa sarva÷o vij¤ànànantyàyatanasamatikramàn nàsti ki¤cid ity àki¤canyàyatanam upasaüpadya viharati, sa sarva÷a àki¤canyàyatanasamatikramàn naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanam upasaüpadya viharati, sa sarva÷o naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamatikramàt saüj¤àvedayitanirodham upasaüpadya viharati, età navànupårvavihàrasamàpattayaþ. (##) adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà, da÷a balàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvidaþ, aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, ima ucyante lokottaràþ ku÷aladharmàþ. subhåtir àha: katame bhagavan sàsravà dharmàþ? bhagavàn àha: pa¤ca skandhà dvàda÷àyatanàny aùñàda÷a dhàtava÷ catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattayaþ, ima ucyante sàsravà dharmàþ. subhåtir àha: katame bhagavan anàsravà dharmàþ? bhagavàn àha: catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàny àryàùñàïgo màrgo da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, ima ucyante anàsravàdharmàþ. subhåtir àha: katame bhagavan saüskçtà dharmàþ? bhagavàn àha: kàmadhàtå råpadhàtur àråpyadhàtur ye 'py anye kecit traidhàtukaparyàpannà dharmàþ, saptatriü÷ad bodhipakùàdayo dharmàþ, ima ucyante saüskçtà dharmàþ. subhåtir àha: katame bhagavann asaüskçtà dharmàþ? bhagavàn àha: yeùàü dharmàõàü notpàdo na nirodho nànyathàtvaü praj¤àyate ràgakùayo doùakùayo mohakùaya÷ ca, tathatà avitathatà ananyatathatà dharmatà dharmadhàtur dharmasthitità dharmaniyàmatà bhåtakoñiþ, ima ucyante asaüskçtà dharmàþ. subhåtir àha: katame bhagavan sàdhàraõà dharmàþ? bhagavàn àha: catvàri dhyànàni catvàry apramàõàni catasra àråpyasamàpattayaþ pa¤càbhij¤àþ, ima ucyante sàdhàraõà dharmàþ. subhåtir àha: katame bhagavann asàdhàraõà dharmàþ? bhagavàn àha: saptatriü÷ad bodhipakùadharmà da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvidaþ trãõi vimokùamukhàni aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, ima ucyante asàdhàraõà dharmàþ. tatra bodhisattvena mahàsattvena svalakùaõa÷ånyeùu dharmeùu na saktiþ kàryà, advayayogena ca sarvadharmà avaboddhavyàþ, avakalpanatàm anavakalpanatàü copàdàya. (##) ity uktaü pratipattyàlambanam subhåtir àha: yad ucyate bhagavan bodhisattvo mahàsattva iti, kena kàraõena bhagavan bodhisattvo mahàsattva ity ucyate? bhagavàn àha: iha subhåte mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratàü kàrayiùyati, tena kàraõena subhåte bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. subhåtir àha: katame bhagavan mahàsattvarà÷ir mahàsattvanikàyaþ yasya bodhisattvo mahàsattvo 'gratàü kàrayiùyati? bhagavàn àha: mahàsattvarà÷ir mahàsattvanikàya iti subhåte ucyate yad uta gotrabhåmir aùñamakabhåmiþ srotaàpannaþ sakçdàgàmã anàgàmã arhan pratyekabuddhaþ prathamacittotpàdam upàdàya yàvad avinivartanãya iti, ayaü sa mahàn sattvarà÷iþ mahàsattvanikàyaþ, asya bodhisattvo mahàsattvo 'gratàü kàrayiùyati, tatra subhåte bodhisattvena mahàsattvena vajropamaü cittam utpàdya mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratàþ kàrayitavyàþ. subhåtir àha: katamo bhagavan vajropama÷ cittotpàdaþ? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattva evaü cittam utpàdayati, aparimite mayà saüsàre sannàhaü sannahya sarvasvaparityàginà bhavitavyaü, sarvasattvànàm antike mayà samacittatà utpàdayitavyà, sarvasattvà mayà tribhir yànaiþ parinirvàpayitavyàþ, sarvasattvàn api mayà parinirvàpya na ka÷cit sattvaþ parinirvàpito bhavati. tat kasya hetoþ? anutpàdo mayà sarvadharmàõàm avaboddhavyaþ, avyavakãrõena mayà sarvàkàraj¤atàcittena ùañsu pàramitàsu caritavyaü, sarvatrànugatàyàü sarvadharmaprativedhapariniùpattyàü mayà ÷ikùitavyam, ekatayàbhinirhàro mayà sarvadharmàõàü pratiboddhavyaþ, yàvat pàramitàbhinirhàraprativedhàya mayà sarvadharmàõàü ÷ikùitavyaü, saptatriü÷ad bodhipakùadharmàbhinirhàraprativedhàya mayà dharmàõàü ÷ikùitavyaü, apramàõadhyànàråpyàbhij¤àj¤ànàbhinirhàraprativedhàya mayà dharmàõàü ÷ikùitavyaü, da÷abalavai÷àradyàveõikabuddhadharmàbhinirhàraprativedhàya mayà dharmàõàü ÷ikùitavyaü, ayaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya vajropama÷ cittotpàdo yatra pratiùñhito bodhisattvo mahàsattvo mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratàü (##) kàrayiùyati, tac cànupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva evaü cittam utpàdayati, yàvantaþ sattvà nairayikà và tairyagyonikà và yamalaukikà và duþkhàü vedanàü vedayanti, teùàm aham arthàya tàü duþkhàü vedanàü vedayeyaü tatra bodhisattvena mahàsattvena evaü cittam utpàdayitavyam, ekaikasyàpy ahaü sattvasyàrthàya kalpakoñãniyuta÷atasahasràõi nairayikaü và tairyagyonikaü và yamalaukikaü và duþkham anubhaveyaü, yàvan na te sattvà nirupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvçtà bhaveyur iti, etenopàyena sarvasattvànàü kçta÷as tan nairayikàdikaü duþkham anubhaveyaü, yàvan na te sattvà nirupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvçtà bhaveyur iti, pa÷càd aham àtmanaþ kçtaku÷alam avaropya kalpakoñãniyuta÷atasahasrair anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhyeyaü, ayaü subåte bodhisattvasya mahàsattvasya vajropama÷ cittotpàdo yena mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratàü kàrayiùyati. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena udàracittena bhavitavyaü yena cittena sarvasattvànàm agratà kàrayitavyà, tatreyaü bodhisattvasya mahàsattvasyodàracittatà yat prathamacittotpàdam upàdàya na ràgacittam utpàdayati, na doùacittam utpàdayati, na mohacittam utpàdayati, na vihiüsàcittam utpàdayati, na ÷ràvakacittam utpàdayati, na pratyekabuddhacittam utpàdayati, iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasyodàracittatà yayà sarvasattvànàm agratàü kàrayiùyati, tena ca cittena na manyate. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena akampyacittena bhavitavyaü, tatreyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàkampyacittatà yat sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktam api manasikàran na manyate, iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasyàkampyacittatà. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvànàm antike hitasukhacittena bhavitavyaü, tatreyaü bodhisattvasya mahàsattvasya hitasukhacittatà yà sarvasattvànàü paritràõatà yaþ sarvasattvànàm aparityàgaþ, tena ca na manyate, iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya hitasukhacittatà. evaü hi subhåte bodhisattvo mahasattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvasattvànàm agratàü kàrayiùyati. (##) punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena dharmàràgeõa bhavitavyaü dharmaratena dharmàràmatàyogam anuyuktena bhavitavyaü, tatra katamo dharmo? yad uta sarvadharmàõàm asaübhedaþ, ayam ucyate dharmaþ, tatra katamà dharmaratir? yà dharme 'bhiratir iyam ucyate dharmaratiþ, tatra katamà dharmàràmatà? yà tasya dharmasya bhàvanà bahulãkaraõatà, iyam ucyate dharmàràmatà. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratà kàrayitavyà anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà adhyàtma÷ånyatàyàü sthitvà bahirdhà÷ånyatàyàü sthitvà adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàü sthitvà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü sthitvà mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratà kàrayitavyà anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà saptatriü÷ad bodhipakùeùu dharmeùu sthitvà baleùu vai÷àradyeùu pratisamvitsv aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu sthitvà mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratà kàrayitavyà anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà vajropamasamàdhau sthitvà yàvad àkà÷àsaïgavimuktinirupalepasamàdhau sthitvà mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratà kàrayitavyà anupalambhayogena, eteùu subhåte dharmeùu sthitvà bodhisattena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caratà mahataþ sattvarà÷er mahataþ sattvanikàyasyàgratà kàrayitavyà, tenocyate bodhisattvo mahàsattvaþ. iti sarvasattvàgratàcittamahattvam atha khalv àyuùmàn ÷àriputro bhagavantam etad avocat: mamàpi bhagavan pratibhàti yenàrthena bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. bhagavàn àha: pratibhàtu te ÷àriputra yenàrthena bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. ÷àriputra àha: àtmadçùñer bhagavan sattvadçùñer jãvadçùñer jantudçùñer poùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakadçùñer (##) cchedadçùñeþ ÷à÷vatadçùñer astidçùñer nàstidçùñeþ skandhadçùñer dhàtudçùñer àyatanadçùñeþ pratãtyasamutpàdadçùñer bodhipakùadharmadçùñer balavai÷àradyadçùñer àveõikabuddhadharmadçùñeþ sattvaparipàcanadçùñer buddhakùetrapari÷odhanadçùñer bodhisattvadçùñer buddhadçùñer dharmacakrapravartanadçùñer iti, àsàü sarvàsàü dçùñãnàü prahàõàya dharmaü de÷ayaty anupalambhayogena, tenàrthena bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. subhåtir àha: kena kàraõenàyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya råpadçùñir bhavati, vedanàsaüj¤àsaüskàravij¤ànadçùñir bhavati? ÷àriputra àha: ihàyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann anupàyaku÷alo bhavati, sa råpam upalabhya dçùñim utpàdayaty upalambhayogena, evaü vistareõa vyastasamastaü skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdaü yàvaj jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsàn upalabhya dçùñim utpàdayaty upalambhayogena, evaü smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàbhij¤àkùaràpramàõadhyànàråpyasamàpattãr upalabhya dçùñim utpàdayaty upalambhayogena, evaü da÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn upalabhya dçùñim utpàdayaty upalambhayogena. iti prahàõamahattvam atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: mamàpi bhagavan pratibhàti yenàrthena bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. bhagavàn àha: pratibhàtu te subhåte. subhåtir àha: yad api bhagavan bodhicittam asamasamacittam asàdhàraõacittaü sarva÷ràvakapratyekabuddhaiþ tatràpi citte 'saktaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi tat sarvaj¤atàcittam anàsravam aparyàpannaü traidhàtuke tatràpi citte 'saktas tena bodhisattvo mahàsattva iti saükhyàü gacchati. ÷àriputra àha: katamad àyuùman subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya asamasamacittam asàdhàraõacittaü sarva÷ràvakapratyekabuddhaiþ? (##) subhåtir àha: ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ prathamacittotpàdam upàdàya na kasyacid dharmasya utpàdaü và nirodhaü và samanupa÷yati, na hàniü na vçddhiü nàgatiü na gatiü na saükle÷aü na vyavadànaü yatra càyuùman ÷àriputra na saükle÷o na vyavadànaü na gatir nàgatir na hànir na vçddhir notpàdo na nirodhaþ, tac ca na ÷ràvakacittaü na pratyekabuddhacittam, idaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya asamasamacittam asàdhàraõacittaü sarva÷ràvakapratyekabuddhaiþ. ÷àriputra àha: yad àyuùmàn subhåtir evam àha, tatràpi ÷ràvakapratyekabuddhacitte 'sakta iti, nanv àyuùman subhåte råpam apy asaktaü prakçti÷ånyatàm upàdàya, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam apy asaktam. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra råpam apy asaktaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam apy asaktaü, yàvad vyastasamastàþ skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdà yàvaj jaràmaraõam apy asaktaü, evam apramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'py asaktàþ, yàvat saptatriü÷ad bodhipakùà dharmà balàni vai÷àradyàni pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà apy asaktàþ. ÷àriputra àha: yad apy àyuùmàn subhåtir idam àha, yad api tat sarvaj¤atàcittam anàsravam aparyàpannam iti, nanv àyuùman subhåte bàlapçthagjanànàm api cittam anàsravam aparyàpannaü prakçti÷ånyatàm upàdàya, nanu sarva÷ràvakapratyekabuddhasamyaksaübuddhànàm api cittam anàsravam aparyàpannaü prakçti÷ånyatàm upàdàya. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra. ÷àriputra àha: råpam api subhåte anàsravam aparyàpannaü prakçti÷ånyatàm upàdàya, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam apy àyuùman subhåte anàsravam aparyàpannaü prakçti÷ånyatàm upàdàya, nanv àyuùman subhåte saptatriü÷ad bodhipakùà dharmà da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà anàsravà aparyàpannàþ prakçti÷ånyatàm upàdàya. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra yathà vadasi bàlapçthagjanànàm api cittam anàsravam aparyàpannaü prakçti÷ånyatàm (##) upàdàya, yàvat sarva÷ràvakapratyekabuddhasamyaksaübuddhànàm api cittam anàsravam aparyàpannaü prakçti÷ånyatàm upàdàya, yàvat saptatriü÷ad bodhipakùà dharmà da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà anàsravà aparyàpannàþ prakçti÷ånyatàm upàdàya. ÷àriputra àha: yad api tad àyuùmàn subhåtir evam àha, acittatvàt tatràpi citte asakta iti, nanv àyuùman subhåte 'råpe 'pi råpam asaktam avedanàyàm api vedanà asaktàsaüj¤àyàm api saüj¤à asaktàsaüskàreùv api saüskàrà asaktàvij¤àne 'pi vij¤ànam asaktam. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra. ÷àriputra àha: nanv àyuùman subhåte 'smçtyupasthàneùv api smçtyupasthànàny asaktàni, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgapàramitàpramàõadhyànàråpyasamàpattyabhij¤àbalavai÷àradyàni yàvad àveõikabuddhadharmeùv api àveõikabuddhadharmà asaktàþ. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra yathà vadasi, råpe 'py àyuùman ÷àriputra råpam asaktaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤àne 'pi vij¤ànam asaktam, evaü vyastasamastà api skandhadhàtava àyatanàni satyàni pratãtyasamutpàdo 'pramàõadhyànàråpyasamàpattayaþ, pàramità abhij¤à bodhipakùà dharmà balàni vai÷àradyàni pratisaüvidaþ, àveõikeùu buddhadharmeùv àveõikà buddhadharmà asaktàþ, evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraüs tenàpi bodhicittena asamasamacittena sarva÷ràvakapratyekabuddhair asàdhàraõacittena na manyate nàbhinivi÷ate sarvadharmànupalambhayogena. ity adhigamamahattvam ity uktaþ pratipattyudde÷aþ pårõo maitràyaõãputra àha: mamàpi bhagavan pratibhàti yenàrthena bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. bhagavàn àha: pratibhàtu te pårõa. pårõa àha: mahàsannàhasannaddhaþ sa bhagavan sattvo mahàyànasaüprasthitaþ sa sattvo mahàyànasamàråóhaþ sa sattvas tena bhagavan bodhisattvo mahàsattva ity ucyate. (##) ÷àriputra àha: kiyatà ayuùman pårõa bodhisattvo mahasattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate? pårõa àha: ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo na pràde÷ikànàü sattvànàü kçtena bodhàya caran dànapàramitàyàü sthitvà dànaü dadàti, api tu sarvasattvànàü kçtena dànapàramitàyàü sthitvà dànaü dadàti, evaü ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü na pràde÷ikànàü sattvànàü kçtena bodhàya caran praj¤àpàramitàyàü sthitvà praj¤àpàramitàü bhàvayati, api tu sarvasattvànàü kçtena praj¤àpàramitàyàü sthitvà praj¤àpàramitàü bhàvayati, na sattvaparicchedena bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhaü saünahyate, iyataþ sattvàn parinirvàpayiùyàmi, iyataþ sattvàn na parinirvàpayiùyàmãti, iyataþ sattvàn bodhàya pratiùñhàpayiùyàmi, iyataþ sattvàn bodhàya na pratiùñhàpayiùyàmãti, api tu khalu punaþ sarvasattvànàü kçtena sannàhaü saünahyate, evaü càsya bhavati, àtmanà ca dànapàramitàü paripårayiùyàmi sarvasattvàü÷ ca dànapàramitàyàü niyojayiùyàmãti, evaü ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü, àtmanà ca praj¤àpàramitàü paripårayiùyàmi, sarvasattvàü÷ ca praj¤àpàramitàyàü niyojayiùyàmãti, evam apramàõadhyànàråpyasamàpattãþ, àtmanà ca bhàvayiùyàmi sarvasattvàü÷ ca tàsu pratiùñhàpayiùyàmãti, yàvat saptatriü÷ad bodhipakùeùu dharmeùu da÷abalavai÷àradyàùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùv àtmanà ca sthàsyàmi sarvasattvàü÷ ca teùu pratiùñhàpayiùyàmãti, iyatàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti pratipattisvaråpam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yàvad dànasya sarvasattvasàdhàraõaü kçtvànuttaràyai samyaksaübodhaye niryàtanà, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadato dànapàramitàsannàhaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yà ÷ràvakapratyekabuddhamanasikàràõàü parivarjanatà, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü (##) dadataþ ÷ãlapàramitàsannàhaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yà teùàü kùamaõà rocanà vyupaparãkùaõà, ayam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato kùàntipàramitàsannàhaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyठcarato dànaü dadataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yà vãryàsraüsanatà tat ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadato vãryapàramitàsannàhaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadato yà cittasyaikàgratà sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ ÷ràvakapratyekabuddhacittasyànavakà÷aü dànatà tat ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadato dhyànapàramitàsannàhaþ. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yà màyàkçtasaüj¤opasthità naiva dàyakam upalabhate na pratigràhakaü na deyaü, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànaü dadataþ praj¤àpàramitàsannàhaþ, yad àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena tàþ ùañ pàramità na nimittãkaroti nopalabhate. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran mahàsannàhasannaddho bhavati. iti dànapàramitàsannàhaùañkaü prathamam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ÷ãlapàramitàyàü caran sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair dànaü dadàti sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttràyai samyaksaübodhaye pariõàmayaty anupalambhayogena, iyaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carato dànapàramità. (##) punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ ÷ãlapàramitàyàü carato yà ÷ràvakapratyekabuddhabhåmyaspçhaõatà pràg eva pçthagjanabhåmeþ, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carataþ ÷ãlapàramità. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yà dharmàõàü kùamaõà rocanà vyupaparãkùaõà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carataþ kùàntipàramità. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair yà vãryàsraüsanatà anavalãnatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carato vãryapàramità. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair viharato yac chràvakapratyekabuddhapratisaüyuktànàü cittotpàdànàm anavakà÷adànaü tasya kçta÷aþ ku÷alamålasya sarvasattvasàdhàraõã kçtasyànuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmanà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carato dhyànapàramità. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitàyàü carataþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ sarvadharmeùu màyàkçtasaüj¤àpratyupasthità bhavati, tac ca ÷ãlaü na manyate nopalabhate, iyam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramitayàü carataþ praj¤àpàramità. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ÷ãlapàramitàyàü caran ùañ pàramitàþ parigçhõàti, tena mahàsannàhasannaddha iti saükhyàü gacchati. iti ÷ãlapàramitàsannàhaùañkaü dvitãyam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ kùàntipàramitàyàü caran dànaü dadàti sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, (##) iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntipàramitàyàü carato dànapàramità, evaü kùàntipàramitàyàü carataþ ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità. punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ kùàntipàramitàyàü caran sarvabuddhadharmasamudànayanatàyai sarvasattvaparipàkàya ca prayujyate praj¤ayà sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac caku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntipàramitàyàü carataþ praj¤àpàramità. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ kùàntipàramitàyàü caran ùañ pàramitàþ parigçhõàti, tena mahàsannàhasannaddha iti saükhyàü gacchati. iti kùàntipàramitàsannàhaùañkaü tçtãyam punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo vãryapàramitàyàü caran dànaü dadàti sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya vãryapàramitàyàü carato dànapàramità, evaü vãryapàramitàyàü carataþ ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità. punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo vãryapàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü bhàvayan sarvadharmeùu màyàkçtasaüj¤àm upasthàpayati, sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca kusalamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya vãryapàramitàyàü carataþ praj¤àpàramità. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo vãryapàramitàyàü caran ùañ pàramitàþ parigçhõàti, tena mahàsannàhasannaddha iti saükhyàü gacchati. iti vãryapàramitàsannàhaùañkaü caturtham punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dhyànapàramitàyàü (##) caran dànaü dadàti sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànapàramitàyàü carato dànapàramità, evaü dhyànapàramitàyàü carataþ ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dhyànapàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü bhàvayan sarvadharmeùu màyàkçtasaüj¤àm upasthàpayati, sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànapàramitàyàü carataþ praj¤àpàramità. evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dhyànapàramitàyàü caran ùañ pàramitàþ parigçhõàti, tena mahàsannàhasannaddha iti saükhyàü gacchati. iti dhyànapàramitàsannàhaùañkaü pa¤camam punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraüs trimaõóalapari÷uddhaü dànaü dadàti sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carato dànapàramità, evaü praj¤àpàramitàyàü carataþ ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità. punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü bhàvayati, tasya sarvapàramitàsu sarvadharmeùu ca màyàsvapnapratibhàsaprati÷rutkàpratibimbanirmàõasaüj¤à pratyupasthità bhavati sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair na ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktair manasikàrais tac ca ku÷alamålaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, evaü hi ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàü paripårayati, yad àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittenaitàþ ùañ (##) pàramità na nimittãkaroti nopalabhate. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran mahàsannàhasannaddho bhavati, evaü ca punar àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva ekaikasyàü pàramitàyàü sthitvà ùañ pàramitàþ paripårayati. iti praj¤àpàramitàsannàhaùañkaü ùaùñham punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dhyànàni ca samàpadyate na ca dhyànàny àsvàdayati na ca taiþ saühriyate na ca teùàü va÷enopapadyate, evam apramàõàni càråpyasamàpattã÷ ca samàpadyate na ca tà àsvàdayati na ca tàbhiþ saühriyate na ca tàsàü va÷enopapadyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyopàyakau÷alagatà praj¤àpàramità veditavyà. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dhyànàråpyasamàpattiùu vivekadar÷anena ca viharati ÷ånyatànimittàpraõihitadar÷anena ca viharati na ca bhåtakoñiü sàkùàtkaroti, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyàü carata upàyakau÷alasannàhaþ. evam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddhas tenocyate bodhisattvo mahàsattva iti, evaü mahàsannàhasannaddhasyàyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya da÷asu dikùu buddhà bhagavanta udànam udànayanti varõam udãrayanti nàmadheyaü parikãrtayamànàs tasya bodhisattvasya mahàsattvasya ÷abdam anu÷ràvayanti ghoùam udãrayanti, amuùmin lokadhàtuprasare bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha iti sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetraü ca pari÷odhayati. iti sannàhaùañkopasaühàraþ ity uktà sannàhapratipattiþ ÷àriputra àha: kiyat àyuùman pårõa bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasaüprasthito mahàyànasamàråóho bhavati? pårõa àha: ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü caran viviktaü kàmair viviktaü pàpakair aku÷alair dharmaiþ savitarkasavicàraü vivekajaü prãtisukhaü prathamaü dhyànam (##) upasaüpadya viharati, evaü dvitãyaü tçtãyaü caturthaü dhyànaü, evam àkà÷ànantyàyatanaü vij¤ànànantyàyatanam àki¤canyàyatanaü naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanam upasaüpadya viharati, imàni bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànàråpyàõi yadà bodhisattvo mahàsattva etai÷ ca dhyànair etai÷ càråpyair dànapàramitàyàü carann àkà÷àkàraliïganimittaiþ samàpadyamàno vyuttiùñhamàna÷ ca tàni ca ku÷alamålàni sarvasattvasàdhàraõàni kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dànapàramità, evaü ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü vàcyam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caraü÷ catvàri dhyànàni samàpadyate catasra àråpyasamàpattãþ samàpadyate, yadà bodhisattvo mahàsattva etai÷ ca dhyànair etàbhi÷ càråpyasamàpattibhir viharati, sa età dhyànàråpyasamàpattãþ samàpadyamàno vyuttiùñhamàna÷ càkà÷àkàraliïganimittàni manasikaroti, praj¤àpàramitàyàü caraüs tàni ca ku÷alamålàny anyàni ca sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ sarvasattvasàdhàraõàni kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùañ pàramitàsu caran mahàsannàhasannaddhaþ sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetraü ca pari÷odhayati. iti dhyànàråpyasamàpattivyutthànaprasthànam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo yat sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktaü manasikàram utpàdya kle÷ànàü dhvaüsanàya sarvasattvànàü dharmaü de÷ayiùyàmãti cittam utpàdayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dànapàramità, yad bodhisattvo mahàsattvas tair eva sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ prathamaü dhyànam àkràmati de÷ayati, tatra ca prathame dhyàne pratiùñhate na cànyeùàü cittotpàdànàm avakà÷aü dadàti ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktànàm iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya aparàmçùñà ÷ãlapàramità, yad bodhisattvasya mahàsattvasya sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair (##) manasikàrair dhyànàråpyair viharata evaü bhavati, sarvasattvànàü kle÷akùayàya dharmaü de÷ayiùyàmãti, yàvat teùàü manasikàràõàü kùamaõà rocanà vyupaparãkùaõà avabodha upanidhyàpanam, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntipàramità. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ sarvaku÷alamålàni sarvasattvasàdhàraõàni kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati vãryaü ca na sraüsayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya vãryapàramità, yad bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrair dhyànàråpyasamàpattã÷ ca samàpadyate na copalabhate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànapàramità, yad bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ prathamadhyànàïgàni dvitãyàni tçtãyàni caturthàni dhyànàïgàni anityàkàreõa duþkhàkàreõa anàtmàkàreõa ÷àntàkàreõa ÷ånyàkàreõa ànimittàkàreõa apraõihitàkàreõa pratyavekùate na copalabhate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità. idam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. iti ùañpàramitàprasthànam punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yat sarvàkàraü saptatriü÷ad bodhipakùàn dharmàn bhàvayati, sarvàkàraü ÷ånyatànimittàpraõihitavimokùamukhasamàdhiü bhàvayati, sarvàkàraü balàni vai÷àradyàni aùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn bhàvayati. idam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. ity àryamàrgaprasthànam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo maitrãsahagatena cittena vipulena mahadgatenàdvayenàpramàõenàvaireõàsapatnenànàvaraõenàvyàvadhena sarvatrànugatena subhàùitena dharmadhàtuparame loke àkà÷adhàtuparyavasàne sarvàvantaü lokam ekàü di÷aü sphuritvopasaüpadya viharati, yàvad da÷a di÷aþ sphuritvopasaüpadya viharati, evaü karuõàsahagatena muditàsahagatena upekùàsagatena cittenavipulena mahadgatenàdvayenàpramàõenàvaireõàsapatnenànàvaraõenàvyàvàdhena sarvatrànugatena subhàùitena dharmadhàtuparame loke àkà÷adhàtuparyavasàne sarvàvantaü lokaü, ekàü di÷aü sphuritvopasaüpadya (##) viharati, yàvad da÷a di÷aþ sphàritvopasaüpadya viharati. imàny ucyante bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõàni. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahasattvo maitrãsamàdhiü samàpadyate mayà sarvasattvàs tràtavyà iti nirõàmayati, karuõàü ca samàdhiü samàpadyate klãbakàruõyatàü ca sattveùu nirõàmayati, muditàü ca samàdhiü samàpadyate aham eva modayiùyàmãti sattveùu nirõàmayati, upekùàü ca samàdhiü samàpadyate àsravakùayaü ca sattveùu nirõàmayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõeùu carato dànapàramità, yadà bodhisattvo mahàsattvo dhyànàpramàõàkàraliïganimittàni samàpadyate vyuttiùñhate ca na ca ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau pariõàmayaty anyatra sarvàkàraj¤atàyàþ, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõeùu carato 'paràmçùñà ÷ãlapàramità, yadà bodhisattvo mahàsattvas tàbhir dhyànàpramàõàråpyasamàpattibhir avyavakãrõo viharati, àbhyàü dvàbhyàü ÷ràvakabhåmaye và pratyekabuddhabhåmaye và na spçhayate sarvàkàraj¤ataivàsya kùamate rocate ceyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõeùu carataþ kùàntipàramità, yadà bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktai÷ cittotpàdair anikùiptadhuro viharati aku÷aladharmaprahàõàya ku÷aladharmopasaüpade, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõeùu carato vãryapàramità, yadà bodhisattvo mahàsattva etàni ca dhyànàny età÷ càpramàõàråpyasamàpattã÷ ca samàpadyate, na ca dhyànàpramàõàråpyasamàpattiva÷enopapadyate, na ca tà àsvàdayati na ca tàbhiþ saühriyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõeùu carato dhyànapàramità, yadà bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrais tà dhyànàpramàõàråpyasamàpattãþ samàpadyate ca vyuttiùñhate ca tà÷ cànityàkàreõa duþkhàkàreõa anàtmàkàreõa ÷àntàkàreõa ÷ånyàkàreõa animittàkàreõa apraõihitàkàreõa pratyavekùate, na ca ÷ràvakanyàmaü và pratyekabuddhanyàmaü vàbhikràmati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpramàõeùu carataþ praj¤àpàramità. idam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvsya màhàyànam. (##) ity apramàõaprasthànam punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam, yad adhyàtma÷ånyatàyàü j¤ànaü na copalambhayogena, yad bahirdhà÷ånyatàyàü j¤ànaü na copalambhayogena, yad adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàü j¤ànaü na copalambhayogena, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü j¤ànaü na copalambhayogena. idaü bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yat sarvadharmeùu na ÷ikùiùyate cittaü samàhitaü taj j¤ànam. idam api bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyanam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad asya na nityam iti j¤ànaü pravartate nànityam iti, na duþkham iti nàduþkham iti, na sukham iti nàsukham iti, nàtmeti nànàtmeti, na ÷àntam iti nà÷àntam iti, na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti, na nimittam iti nànimittam iti, na praõihitam iti nàpraõihitam iti j¤ànaü pravartate. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyanam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad atãte 'dhvani j¤ànaü na pravartate, anàgate 'dhvani j¤ànaü na pravartate, pratyutpanne 'dhvani j¤ànaü na pravartate, na càsya triùv adhvasv aj¤ànaü pravartate, tac cànupalambhayogena. idam api ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yan na kàmadhàtau j¤ànaü pravartate na råpadhàtau j¤ànaü pravartatenàråpyadhàtau j¤ànaü pravartate, na càsya kàmaråpàråpyadhàtàv aj¤ànaü pravartate, tac cànupalambhayogena. idam api ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yan na laukikeùu lokottareùu dharmeùu j¤ànaü pravartate, na sàsraveùu dharmeùu nànàsraveùu dharmeùu na saüskçteùu nàsaüskçteùu na càsyalaukikalokottarasàsravànàsravasaüskçtàsaüskçteùu dharmeùv aj¤ànaü pravartate, tac cànupalambhayogena. idam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya (##) mahàsattvasya mahàyànam. ity anupalambhayogena prasthànam ÷àriputra àha: kiyatàyuùman pårõa bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóha ity ucyate? pårõa àha: ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran dànapàramitàm àrohati, sa naiva dànapàramitàm upalabhate na dàyakaü na pratigràhakaü na dànam upalabhate anupalambhayogena, evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvodànapàramitàsamàråóha ity ucyate, evaü ÷ãlapàramitàsamàråóhaþ kùàntipàramitàsamàråóho vãryapàramitàsamàråóho dhyànapàramitàsamàråóhaþ praj¤àpàramitàyàü caran praj¤àpàramitàm àrohati, sa naivapraj¤àpàramitàm upalabhate na bodhisattvaü na manasikàram upalabhate anupalambhayogena. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahasattvaþ praj¤àpàramitàsamàråóha ity ucyate. iti trimaõóalapari÷uddhiprasthànam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'vyavakãrõena sarvàkàraj¤atàcittotpàdena saptatriü÷ad bodhipakùàn dharmàn bhàvayati bhàvanàvibhàvanàrthena tac cànupalambhayogena. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóha ity ucyate. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'vyavakãrõena sarvàkàraj¤atàcittotpàdena ÷ånyatànimittàpraõihitasamàdhãn bhàvayati bhàvanàvibhàvanàrthena tac cànupalambhayogena. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóha ity ucyate. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo 'vyavakãrõena sarvàkàraj¤atàcittotpàdena da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn bhàvayati bhàvanàvibhàvanàrthena tac cànupalambhayogena. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóha ity ucyate. punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattva evaü saüjànàti, vyavahàramàtram idaü yad uta bodhisattva iti sattvànupalabdhitàm upàdàya, idam api nàmamàtraü yad uta råpaü råpànupalabdhitàm upàdàya, vedanà saüj¤à saüskàràþ, nàmamàtram idaü yad uta vij¤ànaü vij¤ànànupalabdhitàm upàdàya, nàmamàtram idaü yad uta cakùu÷ cakùuùo (##) 'nupalabdhitàm upàdàya, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo nàmamàtram idaü yad uta mano manaso 'nupalabdhitàm upàdàya, evaü vyastasamastàþ skandhà dhàtava àyatanàni pratãtyasamutpàdaþ saptatriü÷ad bodhipakùyà dharmà balàni vai÷àradyàni pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, nàmamàtram idaü yad uta adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà abhàvasvabhàva÷ånyatànupalabdhitàm upàdàya, nàmamàtram idaü yad uta buddhadharmàbuddhadharmànupalabdhitàm upàdàya, nàmamàtram idaü yad uta tathatà dharmadhàtu÷ ca dharmaniyàmatà ca bhåtakoñi÷ ca bhåtakoñyanupalabdhitàm upàdàya, nàmamàtraü yad uta bodhir buddha÷ ca buddhànupalabdhitàm upàdàya. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóha ity ucyate. ity udde÷aprasthànam punar aparaü ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ prathamacittotpàdam upàdàya yàvad bodhir atràntare bodhisattvo mahàsattvo 'bhij¤àparipårõatvàt sattvàü÷ ca paripàcayati buddhakùetreõa ca buddhakùetraü saükràmati, buddhakùetre buddhakùetre ca buddhàn bhagavataþ satkaroti gurukaroti mànayati påjayati, yo yasya buddhasya aupayikapåjàsatkàravidhis tebhya÷ ca buddhebhyo bhagavadbhyo dharmaü ÷çõoti, yad uta idam eva mahàyànam, sa tatra bodhisattvayàne abhiruhya buddhakùetreõa ca buddhakùetraü saükràmati, buddhakùetraü ca pari÷odhayati sattvàü÷ ca paripàcayati, na càsya buddhakùetrasaüj¤à pravartate na sattvasaüj¤à pravartate, so 'dvayabhåmau sthitvà yàdç÷enàtmabhàvena sattvànàü ÷aknoty arthakaraõàya tàdç÷am àtmabhàvaü saücintya parigçhõàti, sa na jàtu tena mahàyànena virahito bhavati, yàvat sarvàkàraj¤atàm anupràpnoti. ity abhij¤àprasthànam sarvàkàraj¤atàm anupràpya dharmacakraü pravartayati, apravartanãyaü sarva÷ràvakapratyekabuddhair devanàgayakùagandhrvàsuragaruóakinnaramahoragamanuùyàmanuùyàsureõa lokena, tasyànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhasya, pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavanto varõaü bhàùante ghoùam udãrayanti (##) ya÷aþ prakà÷ayanti, eùà amuùmin lokadhàtuprasare 'mukena bodhisattvena mahàsattvena mahàyànam abhiruhya sarvàkàraj¤atànupràptà sarvàkàraj¤atàm anupràpya dharmacakraü pravartitam, evaü dakùiõasyàü di÷i pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm adha årdhvadi÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu buddhà bhagavanto varõaü bhàùante ghoùam udãrayanti ya÷aþ prakà÷ayanti, eùàmuùmin lokadhàtuprasare 'mukena bodhisattvena mahàsattvena sarvàkàraj¤atànupràptà sarvàkàraj¤atàm anupràpya dharmacakraü pravartitam. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóha ity ucyate. iti sarvàkàraj¤atàprasthànam ity uktà prasthànapratipattiþ atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: mahàsannàhasannaddho mahàsannàhasannaddha iti bhagavan bodhisattvo mahàsattva ity ucyate, kiyatà bhagavan bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàyànaü sannahya yad uta dànapàramitàsannàhaü ÷ãlapàramitàsannàhaü kùàntipàramitàsannàhaü vãryapàramitàsannàhaü dhyànapàramitàsannàhaü praj¤àpàramitàsannàhaü sannahyate, smçtyupasthànasannàhaü sannahya, samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgasannàhaüsannahya, apramàõadhyànàråpyasamàpattisannàhaü sannahya, adhyàtma÷ånyatàsannàhaü sannahya, bahirdhà÷ånyatàsannàhaü sannahya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàsannàhaü sannahya, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàsannàhaü sannahya, abhij¤àbalasannàhaü sannahya, vai÷àradyasannàhaü sannahya, pratisaüvitsannàhaü sannahya, aùñàda÷àveõikabuddhadharmasannàhaü sannahya, sarvàkàraj¤atàsannàhaü sannahya, buddhavigrahasannàhaü sannahya, trisàhasramahàsàhasraü lokadhàtum avabhàsena spharati ca, ùaó vikàraü kampayati ca sarvasmin nairayikabhavane ca tam agniskandhaü nirvàpya nairayikànàü sattvànàü duþkhàni pra÷àmya tàn sarvàn nirvàõàbhimukhàn vij¤àya bodhisattvo mahàsattva (##) evaü ÷abdam udãrayati ghoùam anu÷ràvayati namas tathàgatàyàrhate samyaksaübuddhàyeti, tatas te nairayikàþ sattvàs taü buddhaghoùaü ÷rutvà sukhaü pratilabhante, te tenaiva sukhasaumanasyena tebhyo nirayebhyo vyutthàya tatra lokadhàtàv upapadyante yatra buddhàn bhagavataþ pa÷yanty àràgayanti devamanuùyopapatti¤ ca parigçhõanti, evaü tiryagyonito yamalokato vyutthàya tatra lokadhàtàv upapadyante yatra buddhàn bhagavataþ pa÷yanty àràgayanti ca devamanuùyopapattiü ca parigçhõanti, evaü pårvasyàü di÷i dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm adha årdhvadi÷i gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtån avabhàsena spharati ca ùaó vikàraü kampayati ca sarveùu nairayika bhavaneùu ca tam agniskandhaü nirvàpya nairayikànàü sattvànàü duþkhàni pra÷àmya tàn sarvàn nirvàõàbhimukhàn vij¤àya bodhisattvo mahàsattva evaü ÷abdam udãrayati ghoùam anu÷ràvayati namas tathàgatàyàrhate samyaksaübuddhàyeti, tatas te nairayikàþ sattvàs taü buddhaghoùaü ÷rutvà sukhaü pratilabhante, te tenaiva sukhasaumanasyena tebhyo nirayabhyo vyutthàya tatra tatra lokadhàtàv upapadyante yatra yatra budhhàn bhagavataþ pa÷yanty àràgayanti devamanuùyopapattiü ca parigçhõanti, evaü tiryagyonibhyo yamalokebhyo vyutthàya tatra tatra lokadhàtàv upapadyante yatra yatra buddhàn bhagavataþ pa÷yanty àràgayanti devamanuùyopapattiü ca parigçhõanti. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahato janakàyasya purato nirayàüs tiryagyoniyamalokaü ca nirmimãte nirmàya teùàü sattvànàü buddha÷abdaü dharma÷abdaü saügha÷abdam anu÷ràvayati, tatas tena buddha÷abdena dharma÷abdena saügha÷abdena tebhyo nirayatiryagyoniyamalokebhyo vyutthàya devamanuùyeùåpapadyeran, api tu subhåte tena màyàkàreõa màyàkàràntevàsinà và ka÷cit sattvo nirayatiryagyoniyamalokagatibhyo vyutthàpitaþ? subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena asaükhyeyeùv aprameyeùv apramàõeùu lokadhàtuùu sattvàüs tribhyo 'pàyebhyaþ parimocya na ka÷cit sattvaþ parimocito bhavati. tat kasya (##) hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasamàråóho mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti karuõàsaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo dànapàramitàyàü sthitvà mahàsannàhasannaddhas trisàhasraü mahàsàhasraü lokadhàtuü vaióåryam ayaü nirmimãte vaióåryam ayaü nirmàya cakravartivyåhaü nirmimãte cakravartivyåhaü nirmàya annàrthikebhyo 'nnaü dadàti, evaü yàvad vastrayànagandhamàlyapuùpadhåpavilepanacårõapariùkàraü vàsa÷ayanàsanapràvaraõajãvitopakaraõabhaiùajyasuvarõaråpyamaõiratnapravàóa÷aïkha÷ilàmuktàbharaõàni yàvad anyatarànyataraü pariùkàraü dadàti, so 'nnam annàrthikebhyo datvà yàvad anyatarànyataraü pariùkàraü datvà teùàü sattvànàü dharmaü de÷ayati, yad uta imam eva ùañpàramitàpratisaüyuktam, te khalu punaþ sattvàs tàü dharmade÷anàü ÷rutvà na jàtu tàbhiþ pàramitàbhir virahità bhavanti yavàd anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe sthitvà mahato janakàyasya purato mahàntaü janakàyam abhinirmimãte nirmàya annam annàrthikebhyo dadyàd anyatarànyataraü pariùkàran tad arthikebhyo dadyàt. tat kiü manyase? subhåte api nu tena màyàkàreõa màyàkàràntevàsinà và kasmaicit ki¤cid dattaü bhavet. subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena yàvac cakravartivyåham abhinirmàya annam annàrthikebhyo dadatà yàvad anyatarànyataràn mànuùyakàn pariùkàràn dadatà na kasmaicit sattvàya yàvad anyatarànyatarà mànuùyakàþ pariùkàrà dattà bhavanti. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti dànasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ ÷ãlapàramitàyàü sthitvà saücintyopapattiparigraheõa cakravartikule pratyàjàyate, sa tatra (##) sthitvà sattvàn da÷aku÷aleùu karmapatheùu pratiùñhàpayati, caturùu dhyàneùu caturùv apramàõeùu catasçùv àråpyasamàpattiùu pratiùñhàpayati, saptatriü÷ad bodhipakùeùu dharmeùu pratiùñhàpayati, yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu pratiùñhàpayati, te ca sattvà na jàtu virahità bhavanti tayà dharmade÷anayà, yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübudhyante. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahàntaü janakàyaü nirmàya da÷aku÷aleùu karmapatheùu pratiùñhàpayet, yàvad aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu pratiùñhàpayet, tena tàvataþ sattvàn yàvad buddhadharmeùu pratiùñhàpya na ka÷cit sattvo yàvad buddhadharmeùu pratiùñhàpito bhavati, evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena tàüs tàvataþ sattvàn da÷aku÷aleùu karmapatheùu pratiùñhàpya, yàvad aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu pratiùñhàpya na ka÷cit sattvo yàvad buddhadharmeùu pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti ÷ãlasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ kùàntipàramitàyàü sthitvà sattvàn kùàntau samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ kùàntipàramitàyàü sthitvà sattvàn kùàntau samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ prathamacittotpàdam upàdàya, evaü sannàhaü sannahyate, sacen mama sarvasattvà daõóaloùñamuùñi÷astraprahàran dadyus tatra mayà ekam api kùobhacittaü notpàdayitavyaü sarvasattvà÷ caivaüråpàyàü kùàntau pratiùñhàpayitavyà iti. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahàntaü janakàyaü nirmimãte te 'pi sarve tasya màyàkàrasya daõóair loùñair muùñibhiþ ÷astrair và prahàraü dadyuþ, sa ca teùu ekam api kùobhacittaü notpàdayet tàü÷ ca sattvàn nirmitàn evaü råpàyàü kùàntau pratiùñhàpayet, tena tàvataþ sattvàn kùàntau pratiùñhàpya na ka÷cit sattvaþ pratiùñhàpito bhavati, evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena tàüs tàvataþ sattvàn kùàntau pratiùñhàpya na ka÷cit sattvaþ kùàntau pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte (##) dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti kùàntisaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo vãryapàramitàyàü sthitvà sarvasattvàn vãryapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo vãryapàramitàyàü sthitvà sarvasattvàn vãryapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ kàyikacaitasikavãrye pratiùñhitaþ sarvasattvàn kàyikacaitasikavãrye samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro và màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahàntaü janakàyaü nirmàya sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ kàyikacaitasikavãrye pratiùñhàpayet, tena tàüs tàvataþ sattvàn kàyikacaitasikavãrye pratiùñhàpya na ka÷cit sattvaþ kàyikacaitasikavãrye pratiùñhàpito bhavati, evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena tàüs tàvataþ sattvàn kàyikacaitasikavãrye praviùñhàpya na ka÷cit sattvaþ kàyikacaitasikavãrye pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti vãryasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo dhyànapàramitàyàü sthitvà sarvasattvàn dhyànapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo dhyànapàramitàyàü sthitvà sarvasattvàn dhyànapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvadharmàõàü samatàyàü sthitvà na kasyacid dharmasya vikùepaü và avikùepaü và samanupa÷yati, evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo dhyànapàramitàyàü sthito bhavati, sa tathaiva sarvasattvàn dhyànapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, te ca samàdàpità nive÷itàþ pratiùñhàpità bhavanti, na jàtu virahità bhavanti dhyànapàramitayà yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhà iti. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và (##) caturmahàpathe mahato janakàyasya purato mahàntaü janakàyam abhinirmàya taü janakàyaü dhyànapàramitàyàü pratiùñhàpayet, tena tàüs tàvataþ sattvàn dhyànapàramitàyàü pratiùñhàpya na ka÷cid ekaþ sattvo 'pi dhyànapàramitàyàü pratiùñhàpito bhavati, evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvàn dhyànapàramitàyàü pratiùñhàpya na ka÷cit sattvo dhyànapàramitàyàü pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti dhyànasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü sthitvà sarvasattvàn praj¤àpàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü sthitvà sarvasattvàn praj¤àpàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati? yataþ subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran na kasyacid dharmasyàpàraü và pàraü và upalabhate, evaü bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü sthito bhavati, sa tathaiva sarvasattvàn api tatra samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahato janakàyasya purato mahàntaü janakàyam abhinirmàya praj¤àpàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, tena tàüs tàvataþ sattvàn praj¤àpàramitàyàü pratiùñhàpya na ka÷cid ekasattvo 'pi praj¤àpàramitàyàü pratiùñhàpito bhavati, evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvàn praj¤àpàramitàyàü pratiùñhàpya na ka÷cit sattvaþ praj¤à apàramitàyàü pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti praj¤àsaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddhaþ pårvasyàü di÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu yàvantaþ sattvàs tàn sarvàn yathaivàtmanà dànapàramitàyàü sthitas tathà dànapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, evaü ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, dharmaü ca (##) de÷ayati, yad uta imam eva ùañpàramitàpratisaüyuktam, te ca taü ÷rutvà na jàtu bhåyo virahità bhavanti ùaóbhiþ pàramitàbhir yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhà iti, evaü dakùiõasyàü pa÷cimàyàm uttarasyàm uttarapårvasyàü pårvadakùiõasyàü dakùiõapa÷cimàyàü pa÷cimottarasyàm adha årdhvadi÷i gaïgànadãvàlukopameùu lokadhàtuùu yàvantaþ sattvàs tàn sarvàn yathaivàtmanà dànapàramitàyàü sthitas tathà dànapàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, evaü ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàü praj¤àpàramitàyàü samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati, dharmaü ca de÷ayati, yad uta imam eva ùañpàramitàpratisaüyuktaü, te ca taü ÷rutvà na jàtu bhåyo virahità bhavanti ùaóbhiþ pàramitàbhir yàvad anuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhà iti. tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahato janakàyasya purato mahàntaü janakàyam abhinirmàya ùañsu pàramitàsu samàdàpayati nive÷ayati pratiùñhàpayati. tat kiü manyase? subhåte api nu tena màyàkàreõa màyàkàràntevàsinà và ka÷cit sattvaþ ùañsu pàramitàsu samàdàpito bhavati, nive÷ito và pratiùñhàpito và bhavet. subhåtir àha: no bhagavan. bhagavàn àha: evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena tàüs tàvataþ sattvàn ùañsu pàramitàsu pratiùñhàpya na ka÷cit sattvaþ ùañsu pàramitàsu pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü màyàdharmatàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhaü sannahya sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena viharan nànyeùàü cittotpàdànàm avakà÷aü dadàti, iyanto mayà sattvà dànapàramitàyàü pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà iti, evaü ÷ãlapàramitàyàü kùàntipàramitàyàü vãryapàramitàyàü dhyànapàramitàyàm iyanto mayà sattvàþ praj¤àpàramitàyàü pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà iti, iyantaþ sattvàþ saptatriü÷ad bodhipakùyeùu dharmeùu pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà, yàvad iyantaþ sattvà aùñàda÷asv (##) àveõikeùu buddhadharmeùu pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà iyantaþ sattvàþ srotaàpattiphale pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyàþ, evaü sakçdàgàmiphale anàgàmiphale iyantaþ sattvà arhattve pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà iyantaþ sattvàþ pratyekabuddhatve pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà iyantaþ sattvàþ sarvaj¤atve pratiùñhàpayitavyà iyanto na pratiùñhàpayitavyà iti. api tu khalu punar asaükhyeyàþ sattvà aprameyàþ sattvàþ ùañsu pàramitàsu pratiùñhàpayitavyàþ, evaü saptatriü÷ad bodhipakùeùu dharmeùu da÷asu tathàgatabaleùu catasçùu pratisaüvitsv aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu pratiùñhàpayitavyàþ srotaàpattiphale sakçdàgàmiphale anàgàmiphale arhattve pratyekabuddhatve asaükhyeyà aprameyàþ sattvà buddhatve pratiùñhàpayitavyàþ. iti ÷amathasaübhàraþ tadyathàpi nàma subhåte dakùo màyàkàro màyàkàràntevàsã và caturmahàpathe mahàntaü janakàyam asaükhyeyam aprameyaü nirmàya taü ùañsu pàramitàsu pratiùñhàpayet, yàvat sarvàkàravaropete sarvaj¤aj¤àne pratiùñhàpayed evam eva subhåte bodhisattvena mahàsattvena tàüs tàvataþ sattvàn asaükhyeyàn aprameyàn ùañsu pàramitàsu pratiùñhàpya yàvat sarvàkàravaropete sarvaj¤aj¤àne pratiùñhàpya na ka÷cit sattvaþ ùañsu pàramitàsu pratiùñhàpito bhavati. tat kasya hetoþ? dharmataiùà subhåte dharmàõàü yad imàü màyàdharmatàm upàdàya. subhåtir àha: yathàhaü bhagavan bhagavato bhàùitasyàrtham àjànàmi tathà asannàhasannaddho batàyaü bodhisattvo mahàsattvo veditavyaþ svalakùaõa÷ånyatàm upàdàya. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan råpaü råpeõa ÷ånyaü, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü vij¤ànena ÷ånyaü, cakùu÷ cakùuùà ÷ånyam, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mano manasà ÷ånyam, råpaü råpeõa ÷ånyaü, evaü ÷abdo gandho rasaþ spraùñavyaü dharmà dharmaiþ ÷ånyàþ, cakùurvij¤ànaü cakùurvij¤ànena ÷ånyam, evaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànaü manovij¤ànena ÷ånyaü, cakùuþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷ena ÷ånyaþ, evaü ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷o manaþsaüspar÷o manaþsaüspar÷ena ÷ånyaþ, cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü (##) cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitena ÷ånyam, evaü ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü, ghràõasaüspar÷a apratyayavedayitaü, jihvàsaüspar÷apratyayavedayitaü, kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü, manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü manaþsaüspar÷apratyayavedayitena ÷ånyam. dànapàramitàpi bhagavan dànapàramitayà ÷ånyà, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità praj¤àpàramitayà ÷ånyà, adhyàtma÷ånyatà adhyàtma÷ånyatayà ÷ånyà, bahirdhà÷ånyatà bahirdhà÷ånyatayà ÷ånyà, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà ÷ånyà, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà abhàvasvabhàva÷ånyatayà ÷ånyà, saptatriü÷ad bodhipakùà dharmà bodhipakùair dharmaiþ ÷ånyàþ, da÷atathàgatabalàni da÷abhis tathàgatabalaiþ ÷ånyàni, vai÷àradyàni vai÷àradyaiþ ÷ånyàni, aùñàda÷àveõikà buddhadharmà aùñàda÷àveõikabuddhadharmaiþ ÷ånyà, bodhisattvo 'pi bhagavan bodhisattvena ÷ånyaþ, mahàyànasannàho 'pi bhagavan mahàyànasannàhena ÷ånyaþ. anena bhagavan paryàyeõa asannàhasannaddho bodhisattvo veditavyaþ. evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: evam etat subhåte yathà vadasi. tat kasya hetoþ? akçtà hi subhåte sarvàkàraj¤atà avikçtà anabhisaüskçtà, te 'pi sattvà akçtà avikçtà anabhisaüskçtàþ, yeùàü kçta÷o bodhisattvena mahàsattvena mahàsannàhaþ sannaddhaþ. subhåtir àha: kena kàraõena bhagavan sarvàkàraj¤atà akçtà avikçtà anabhisaüskçtà, te 'pi sattvà akçtà vikçtà anabhisaüskçtàþ, yeùàü kçta÷o bodhisattvena mahàsattvena mahàsannàhaþ sannaddhaþ. bhagavàn àha: kàrakànupalabdhitàm upàdàya subhåte sarvàkàraj¤atà akçtà vikçtà anabhisaüskçtà, te 'pi sattvà akçtà avikçtà anabhisaüskçtàþ. tat kasya hetoþ? na hi subhåte råpaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na vedanà na saüj¤à na saüskàràþ, na vij¤ànaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. na cakùuþ karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na ÷rotraü na ghràõaüna jihvà na kàyo na manaþ karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na råpaü (##) karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na ÷abdo na gandho na raso na spraùñavyaü na dharmàþ kurvanti na vikurvanti nàbhisaüskurvanti. na cakùurvij¤ànaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na ÷rotravij¤ànaü na ghràõavij¤ànaü na jihvàvij¤ànaü na kàyavij¤ànaü na manovij¤ànaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. na cakùuþsaüspar÷aþ karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na ÷rotrasaüspar÷o na ghràõasaüspar÷o na jihvàsaüspar÷o na kàyasaüspar÷o na manaþsaüspar÷aþ karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. na cakùuþsaüspar÷apratyayavedayitaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, na ÷rotrasaüspar÷apratyayavedayitaü na ghràõasaüspar÷apratyayavedayitaü na jihvàsaüspar÷apratyayavedayitaü na kàyasaüspar÷apratyayavedayitaü na manaþsaüspar÷apratyayavedayitaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà sarva ete na vidyante nopalabhyante. àtmà subhåte na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, evaü na sattvo na jãvo na poùo na puruùo na pudgalo na manujo na mànavo na kàrako na vedako na jànako na pa÷yakaþ karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà sarva ete na vidyante nopalabhyante. svapnaþ subhåte na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti, evaü prati÷rutkà pratibhàsaþ pratibimbaü marãcir na nirmàõaü karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà sarva ete na vidyante nopalabhyante. adhyàtma÷ånyatà subhåte na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy adhyàtma÷ånyatà atyantatayà na vidyate nopalabhyate, atyantànupalabdhitàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatà na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hi bahirdhà÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, atyantànupalabdhitàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy adhyàtmabahirdhà÷ånyatà na vidyate nopalabhyate, atyantànupalabdhitàm upàdàya, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy abhàvasvabhàva÷ånyatà na vidyate (##) nopalabhyate, atyantànupalabdhitàm upàdàya. saptatriü÷ad bodhipakùyà dharmà na kurvanti na vikurvanti nàbhisaüskurvanti. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà na vidyante nopalabhyante, da÷atathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà na kurvanti na vikurvanti nàbhisaüskurvanti. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà na vidyante nopalabhyante. tathatà subhåte na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathatà hy atyantatayà na vidyate nopalabhyate, evam avitathatà ananyatathatà dharmatà dharmadhàtur dharmasthitità dharmaniyàmatà bhåtakoñir acintyadhàtur bodhiþ sarvàkàraj¤atà subhåte na karoti na vikaroti nàbhisaüskaroti. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà na vidyante nopalabhyante. anena subhåte paryàyeõa sarvàkàraj¤atà akçtà avikçtà anabhisaüskçtà, te 'pi sattvà akçtà avikçtà anabhisaüskçtàþ, yeùàü kçta÷o bodhisattvena mahàsattvena mahàsannàhaþ sannaddhaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàsannàhasannaddha ity ucyate. iti vidar÷anàsaübhàraþ subhåtir àha: yathàhaü bhagavato bhàùitasyàrtham àjànàmi, råpaü bhagavann abaddham amuktaü, vedanà saüj¤à saüskàràþ, vij¤ànaü bhagavann abaddham amuktam. pårõo maitràyaõãputra àha: råpam àyuùman subhåte abaddham amuktam iti vadasi, vedanà saüj¤à saüskàràþ, vij¤ànam àyuùman subhåte abaddham amuktam iti vadasi. subhåtir àha: evam etad àyuùman pårõa. pårõa àha: katamat tad àyuùman subhåte råpaü yad abaddham amuktam? katame te vedanà saüj¤à saüskàràþ? katamat tad vij¤ànaü yad abaddham amuktam? subhåtir àha: yad etad àyuùman pårõa svapnopamaü råpaü tad abaddham amuktam, ya ete svapnopamà vedanà saüj¤à saüskàràþ, yad etat svapnopamaü vij¤ànaü tad abaddham amuktam, evaü prati÷rutkopamà màyopamà marãcyupamà pratibhàsopamà yad etad àyuùman pårõa (##) nirmitopamaü råpaü tad abaddham amuktam, ya ete nirmitopamà vedanà saüj¤à saüskàràþ, yad etaü nirmitopamaü vij¤ànaü tad abaddham amuktam. atãtam àyuùman pårõa råpam abaddham amuktam, atãtà vedanà saüj¤à saüskàràþ, atãtam àyuùman pårõa vij¤ànam abaddham amuktam, evam anàgataü pratyutpannam àyuùman pårõa råpam abaddham amuktam, pratyutpannà vedanà saüj¤à saüskàràþ, pratyutpannam àyuùman pårõa vij¤ànam abaddham amuktam. tat kasya hetoþ? asattvàd àyuùman pårõa råpasya, evaü tad råpam abaddham amuktam, asattvàd àyuùman pårõa vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàm, asattvàd àyuùman pårõa vij¤ànasyaivaü tad vij¤ànam abaddham amuktam, evaü viviktatvàc chàntatvàc chånyatvàd ànimittatvàd apraõihitatvàd asaüskçtatvàd anutpannatvàt ku÷alam aku÷alaü saükle÷aü niùkle÷aü sàvadyam anavadyaü sàsravam anàsravaü laukikaü lokottaraü saükliùñaü vyavadànam, àyuùman pårõa råpam abaddham amuktam. tat kasya hetoþ? asattvàd råpasyaivaü tad råpam abaddham amuktaü vedanà saüj¤à saüskàràþ, saükliùñaü vyavadànam àyuùman pårõa vij¤ànam abaddham amuktam. tat kasya hetoþ? asattvàd vij¤ànasya evaü tad vij¤ànam abaddham amuktam. sarvadharmà apy àyuùman pårõa abaddhà amuktàþ. tat kasya hetoþ? asattvàd abaddhà amuktàþ. dànapàramitàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramitàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, asattvàd abaddhà amuktà, evaü viviktatvàd yàvad anutpannatvàd abaddhà amuktà. adhyàtma÷ånyatàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, bahirdhà÷ånyatàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà. tat kasya hetoþ? asattvàd abaddhà amuktà, evaü viviktatvàd yàvad anutpannatvàd abaddhà amuktà. saptatriü÷ad àyuùman pårõa bodhipakùyà dharmà abaddhà amuktà, evaü da÷a balàni catvàri vai÷àradyàni yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmà apy àyuùman pårõa abaddhà amuktàþ. tat kasya hetoþ? asattvàd abaddhà amuktàþ, evaü viviktatvàd yàvad anutpannatvàd abaddhà amuktàþ. (##) bodhir apy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, sarvàkàraj¤atàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, bodhisattvo 'py abaddho 'muktaþ, tat kasya hetoþ? asattvàd abaddho 'muktaþ, evaü viviktatvàd yàvad anutpannatvàd abaddho 'muktaþ. tathatàpy àyuùman pårõa abaddhà amuktà, avitathatàpy ananyatathatàpi dharmatàpi dharmadhàtur api dharmaniyàmatàpi bhåtakoñir apy àyuùman pårõa abaddhà amuktà. tat kasya hetoþ? asattvàd abaddhà amuktà, evaü viviktatvàd yàvad anutpannatvàd abaddhà amuktà. evaü hy àyuùman pårõa bodhisattvo mahàsattvo 'baddho 'muktaþ, evaü ùaó api pàramità abaddhà amuktàþ, yàvat sarvàkàraj¤atàpy abaddhà amuktà, yàvat sarvàkàraj¤atàpy abaddhà amuktà, sattvàn api yàn parinirvàpayiùyati, te 'py abaddhà amuktàþ, buddhakùetràõy api yàni pari÷odhayiùyati, tàny apy abaddhàny amuktàni, yàn api buddhàn bhagavataþ paryupàsiùyate te 'py abaddhà amuktàþ, yam api dharmaü ÷roùyati so 'py abaddho 'muktaþ, buddhair bhagavadbhir na jàtu virahito bhaviùyaty abaddho 'muktaþ, nàbhij¤àbhir virahito bhaviùyaty abaddho 'muktaþ, na pa¤cabhi÷ cakùurbhir virahito bhaviùyaty abaddho 'muktaþ, tathà nànyaiþ samàdhibhir virahito bhaviùyaty abaddho 'muktaþ, abaddhàm amuktàü màrgàkàraj¤atàm utpàdayiùyati, abaddhàm amuktàü sarvàkàraj¤atàm avabhotsyate, abaddham amuktaü dharmacakraü pravartayiùyati, abaddhàn amuktàn sattvàüs tribhir yànaiþ parinirvàpayiùyaty abaddho amuktaþ. evaü hy àyuùman pårõa bodhisattvo mahàsattvaþ ùaóbhiþ pàramitàbhir abaddho 'muktaþ sarvadharmàn abhisaübhotsyate asattvam upàdàya, evaü viviktatàü yàvad anutpannatàm upàdàya. evaü hy àyuùman pårõa bodhisattvasya mahàsattvasya abaddho 'mukto mahàyànasannàho veditavyaþ. iti yuganaddhamàrgasaübhàraþ atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam? kathaü bhagavan bodhisattvo mahàsattvo mahàyanasaüprasthito veditavyaþ? kutas tad yànaü niryàsyati? kva và tad yànaü sthàsyati? ko và tena yànena niryàsyati? evam ukte bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: yat subhåte (##) evaü vadasi, katamad bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam iti. ùañ pàramitàþ subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. katamàþ ùañ? dànapàramità ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità. subhåtir àha: katamà bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya dànapàramità? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktai÷ cittotpàdair dànaü dadàti yad utàdhyàtmikabàhyàni vaståni tàni ca sarvasattvasàdhàraõàni kçtvànuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, paràü÷ ca tatra samàdàpayaty anupalambhayogena. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya dànapàramità. subhåtir àha: katamà bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapàramità? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktai÷ cittotpàdaiþ, àtmanà ca da÷a ku÷alàn karmapathàn samàdàya vartate, paràü÷ ca da÷a ku÷ale karmapathe samàdàpayaty anupalambhayogena. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya aparàmçùñà ÷ãlapàramità. subhåtir àha: katamà bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntipàramità? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktai÷ cittotpàdaiþ, àtmanà ca kùàntisamàpanno bhavati, paràü÷ ca kùàntau samàdàpayaty anupalambhayogena. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntipàramità. subhåtir àha: katamà bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya vãryapàramità? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ pa¤casu pàramitàsu anikùiptadhuro viharati, paràü÷ ca tàsu pa¤casu pàramitàsu samàdàpayaty anupalambhayogena. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya vãryapàramità. subhåtir àha: katamà bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànapàramità? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpadyate, (##) na ca teùàü va÷enopapadyate, paràü÷ ca dhyàneùu samàdàpayaty anupalambhayogena. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya dhyànapàramità. subhåtir àha: katamà bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità? bhagavàn àha: iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena cittena sarvadharmàn nàbhinivi÷ate, sarvadharmàõàü ca prakçtiü pratyavekùate, sarvadharmaprakçtipratyavekùàyàü ca sattvàü÷ ca samàdàpayaty anupalaübhayogena. iyaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramità. idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. ity upàyakau÷alasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad utàdhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà ÷ånyatà÷ånyatà mahà÷ånyatà paramàrtha÷ånyatà saüskçta÷ånyatà asaüskçta÷ånyatà atyanta÷ånyatà anavaràgra÷ånyatà anavakàra÷ånyatà prakçti÷ånyatà sarvadharma÷ånyatà svalakùaõa÷ånyatà anupalambha÷ånyatà abhàvasvabhàva÷ånyatà bhàva÷ånyatà abhàva÷ånyatà svabhàva÷ånyatà parabhàva÷ånyatà. tatra katamà adhyàtma÷ånyatà? adhyàtmikà dharmà ucyante cakùuþ ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo manaþ, tatra cakùu÷ cakùuùà ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, ÷rotraü ÷rotreõa ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, ghràõaü ghràõena ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, jihvà jihvayà ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyà eùà, kàyaþ kàyena ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, mano manasà÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate adhyàtma÷ånyatà. tatra katamà bahirdhà÷ånyatà? ye bahirdhà dharmàs tadyathà råpa÷abdagandharasaspar÷adharmàþ, tatra råpaü råpeõa ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm (##) upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, evaü ÷abdagandharasaspar÷àþ, dharmà dharmaiþ ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà, iyam ucyate bahirdhà÷ånyatà. tatra katamà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà? ùaó àdhyàtmikàny àyatanàni ùaó bàhyàny àyatanàni, iyam ucyate adhyàtmabahirdhà÷ånyatà. tatra katame adhyàtmikà dharmà bahirdhàdharmaiþ ÷ånyàþ? cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyamanàüsy adhyàtmikàni råpa÷abdagandharasaspar÷adharmaiþ ÷ånyàny akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà. tatra katame bahirdhà dharmà adhyàtmikair dharmaiþ ÷ånyàþ? råpa÷abdagandharasaspar÷adharmà÷ cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyamanobhiþ ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà, iyam ucyate adhyàtmabahirdhà÷ånyatà. tatra katamà ÷ånyatà÷ånyatà? yà sarvadharmàõàü ÷ånyatà tayà ÷ånyatayà ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyà eùà, iyam ucyate ÷ånyatà÷ånyatà. tatra katamà mahà÷ånyatà? pårvà dik pårvayà di÷à ÷ånyà, evaü dakùiõà pa÷cimà uttarà uttarapårvà pårvadakùiõà dakùiõapa÷cimà pa÷cimottarà adha årdhvà dik årdhvayà di÷à ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir àsàm eùà, iyam ucyate mahà÷ånyatà. tatra katamà paramàrtha÷ånyatà? paramàrtha ucyate nirvàõaü, tac ca nirvàõena ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate paramàrtha÷ånyatà. tatra katamà saüskçta÷ånyatà? saüskçta ucyate kàmadhàtå råpadhàtur àråpyadhàtu÷ ca, tatra kàmadhàtuþ kàmadhàtunà ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, råpadhàtå råpadhàtunà ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, àråpyadhàtur àråpyadhàtunà ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate saüskçta÷ånyatà. tatra katamà asaüskçta÷ånyatà? asaüskçta ucyate yasya notpàdo na nirodho na sthitir nànyathàtvam, idam ucyate asaüskçtam (##) asaüskçtena ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate asaüskçta÷ånyatà. tatra katamà atyanta÷ånyatà? yasyànto nopalabhyate tad atyantam atyantena ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate atyanta÷ånyatà. tatra katamà anavaràgra÷ånyatà? yasya naivàgraü nàvaram upalabhyate, tasya madhyàbhàvaþ, yasya ca nàdir na madhyaü nàvaram upalabhyate tasya nàgatir na gatiþ, àdimadhyàvasànàny api àdimadhyàvasànaiþ ÷ånyàny akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà, iyam ucyate anavaràgra÷ånyatà. tatra katamà anavakàra÷ånyatà? yasya dharmasya na ka÷cid avakàraþ, avakàro nàma avikiraõaü choraõam utsargaþ, anavakàro 'navakàreõa ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate anavakàra÷ånyatà. tatra katamà prakçti÷ånyatà, yà sarvadharmàõàü prakçtiþ saüskçtànàü và asaüskçtànàü và na ÷ràvakaiþ kçtà na pratyekabuddhaiþ kçtà na tathàgatair arhadbhiþ samyaksaübuddhaiþ kçtà nàpakçtà, prakçtiþ prakçtyà ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyà eùà, iyam ucyate prakçti÷ånyatà. tatra katamà sarvadharma÷ånyatà? sarvadharmà ucyante råpaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü cakùuþ ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo manoråpa÷abdagandharasaspraùñavyadharmà cakùurvij¤ànaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànaü cakùuþsaüspar÷aþ ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷o manaþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷apratyayà vedanà ÷rotrasaüspar÷apratyayà vedanà ghràõasaüspar÷apratyayà vedanà jihvàsaüspar÷apratyayà vedanà kàyasaüspar÷apratyayà vedanà manaþsaüspar÷apratyayà vedanà saüskçtà dharmà asaüskçtà dharmà ima ucyante sarvadharmàþ. tatra dharmà dharmaiþ ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà, iyam ucyate sarvadharma÷ånyatà. tatra katamà svalakùaõa÷ånyatà? råpeõàlakùaõaü råpam, anubhavalakùaõà (##) vedanà, udgrahaõalakùaõà saüj¤à, abhisaüskàralakùaõàþ saüskàrà, vijànanàlakùaõaü vij¤ànaü vistareõa kartavyaü, yac ca saüskçtànàü dharmàõàü lakùaõàlakùaõaü, yac càsaüskçtànàü dharmàõàü lakùaõàlakùaõaü sarva ete dharmàþ svalakùaõeõa ÷ånyà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà, iyam ucyate svalakùaõa÷ånyatà. tatra katamà anupalambha÷ånyatà? ye dharmà atãtànàgatapratyutpannàs te nopalabhyante. tat kasya hetoþ? nàtãta anàgatà upalabhyante nàpy anàgata atãtà, na pratyutpanne 'tãtànàgatà upalabhyante, nàpy atãtànàgatayoþ pratyutpannà eùàm iyam anupalabdhir àdivi÷uddhitvàd akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir eùàm eùà, iyam ucyate anupalambha÷ånyatà. tatra katamà abhàvasvabhàva÷ånyatà? nàsti sàüyogikasya dharmasya svabhàvaþ pratãtyasamutpannatvàt, saüyogaþ saüyogena ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate abhàvasvabhàva÷ånyatà. tatra katamà bhàva÷ånyatà? bhàva ucyate pa¤copàdànaskandhàþ, sa ca bhàvo bhàvena ÷ånyo 'kåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate bhàva÷ånyatà. tatra katamà abhàva÷ånyatà? abhàva ucyate asaüskçtaü, tac càsaüskçtam asaüskçtena ÷ånyam akåñasthàvinà÷itàm upàdàya. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate abhàva÷ånyatà. tatra katamà svabhàva÷ånyatà? svabhàvo hi prakçtir aviparãtatà tasyà yà tayà ÷ånyatà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya, na sà j¤ànena dar÷anena ca kçtà. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate svabhàva÷ånyatà. tatra katamà parabhàva÷ånyatà? yà utpàdàd và tathàgatànàü anutpàdàd và sthitaivaiùà dharmàõàü dharmatà dharmasthitità dharmadhàtur dharmaniyàmatà tathatà avitathatà ananyatathatà bhåtakoñis tasyà yà tayà ÷ånyatà akåñasthàvinà÷itàm upàdàya, na sà pareõa kçtà. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, iyam ucyate parabhàva÷ånyatà. idam ucyate subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. iti j¤ànasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, (##) yad uta ÷åraïgamo nàma samàdhiþ, ratnamudro nàma samàdhiþ, siühavikrãóito nàma samàdhiþ, sucandro nàma samàdhiþ, candradhvajaketur nàma samàdhiþ, sarvadharmodgato nàma samàdhiþ, avalokitamårdhvà nàma samàdhiþ, dharmadhàtuniyato nàma samàdhiþ, niyatadhvajaketur nàma samàdhiþ, vajropamo nàma samàdhiþ, dharmaprave÷amudro nàma samàdhiþ, samàdhiràjasupratiùñhito nàma samàdhiþ, ra÷mipramukto nàma samàdhiþ, balavyåho nàma samàdhiþ, samudgato nàma samàdhiþ, niruktinirde÷aprave÷o nàma samàdhiþ, adhivacanasaüprave÷o nàma samàdhiþ, digvilokito nàma samàdhiþ, àdhàraõamudro nàma samàdhiþ, asaüpramuùito nàma samàdhiþ, sarvadharmasamavasaraõasàgaramudro nàma samàdhiþ, àkà÷asphàraõo nàma samàdhiþ, tejovatã nàma samàdhiþ, apramàõàvabhàso nàma samàdhiþ, asaügànàvaraõo nàma samàdhiþ, sarvadharmapravçttisamucchedo nàma samàdhiþ, raõajaho nàma samàdhiþ, vairocano nàma samàdhiþ, animiùo nàma samàdhiþ, aniketasthito nàma samàdhiþ, ni÷citto nàma samàdhiþ, vimalapradãpo nàma samàdhiþ, anantaprabho nàma samàdhiþ, prabhàkaro nàma samàdhiþ, samantàvabhàso nàma samàdhiþ, ÷uddhasàro nàma samàdhiþ, vimalaprabho nàma samàdhiþ, ratikaro nàma samàdhiþ, vidyutpradãpo nàma samàdhiþ, akùayo nàma samàdhiþ, vajramaõóalo nàma samàdhiþ, akùayàpagato nàma samàdhiþ, ani¤jyo nàma samàdhiþ, vivçto nàma samàdhiþ, såryapradãpo nàma samàdhiþ, candravimalo nàmasamàdhiþ, ÷uddhaprabhàso nàma samàdhiþ, àlokakaro nàma samàdhiþ, kàràkàro nàma samàdhiþ, j¤ànaketur nàma samàdhiþ, vajropamo nàmasamàdhiþ, cittasthitir nàma samàdhiþ, samantàvaloko nàma samàdhiþ, supratiùñhito nàma samàdhiþ, ratnakoñir nàma samàdhiþ, varadharmamudro nàma samàdhiþ, sarvadharmasamatà nàma samàdhiþ, ratijaho nàmasamàdhiþ, sarvadharmodgatapårõo nàma samàdhiþ, vikiraõo nàma samàdhiþ, sarvadharmapadaprabhedo nàma samàdhiþ, samàkùaro nàma samàdhiþ, akùaràpagato nàma samàdhiþ, àrambaõacchedo nàma samàdhiþ, avikàro nàma samàdhiþ, aprakàro nàma samàdhiþ, nàma nimittàprave÷o nàma samàdhiþ, aniketacàrã nàma samàdhiþ, timiràpagato nàma samàdhiþ, càritravatã nàma samàdhiþ, acalo nàma samàdhiþ, viùayatãrõo nàma samàdhiþ, sarvaguõasaücayopagato nàma samàdhiþ, cittasthitini÷cito nàma (##) samàdhiþ, ÷ubhapuùpita÷uddhir nàma samàdhiþ, bodhyaïgavàn nàma samàdhiþ, anantapratibhàso nàma samàdhiþ, asamasamo nàma samàdhiþ, sarvadharmàtikramaõo nàma samàdhiþ, paricchedakaro nàma samàdhiþ, vimativikiraõo nàma samàdhiþ, niradhiùñhàno nàma samàdhiþ, ekavyåho nàma samàdhiþ, àkàràbhinirhàro nàma samàdhiþ, ekàkàravyåho nàma samàdhiþ, akàrànavakàro nàma samàdhiþ, nirvedhikasarvabhàvatalàdhikàro nàma samàdhiþ, saüketarutaprave÷o nàma samàdhiþ, gãtanirghoùàkùaravimukto nàma samàdhiþ, jvalanolko nàma samàdhiþ, lakùaõapari÷odhano nàma samàdhiþ, anabhilakùito nàma samàdhiþ, sarvàkàravaropeto nàma samàdhiþ, sarvasukhaduþkhanirabhinandã nàma samàdhiþ, akùayàkàro nàma samàdhiþ, dhàraõãpratipattir nàma samàdhiþ, sarvasamyaktvamithyàtvasaügraho nàma samàdhiþ, sarvarodhanirodhapra÷amano nàma samàdhiþ, anusàrapratisàro nàma samàdhiþ, vimalaprabho nàma samàdhiþ, sàravatã nàma samàdhiþ, paripårõacandravimalo nàma samàdhiþ, mahàvyåho nàma samàdhiþ, sarvàkàraprabhàkaro nàma samàdhiþ, samàdhisamatà nàma samàdhiþ, araõasamavasaraõo nàma samàdhiþ, araõasaraõasarvasamavasaraõo nàma samàdhiþ, anilàniketo nàma samàdhiþ, tathatàsthitini÷cito nàma samàdhiþ, kàyakalisaüpramathano nàma samàdhiþ, vàkkalividhvaüsano nàma samàdhiþ, gaganakalpo nàma samàdhiþ, àkà÷àsaïgavimuktinirupalepo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ ÷åraïgamo nàma samàdhiþ? yena samàdhinà sarvasamàdhãnàü gocaram anubhavati, ayam ucyate ÷åraïgamo nàma samàdhiþ. tatra katamo ratnamudro nàma samàdhiþ? yena samàdhinà sarvasamàdhayo mudrità, ayam ucyate ratnamudro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ siühavikrãóito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhibhir vikrãóati, ayam ucyate siühavikrãóito nàma samàdhiþ, tatra katamaþ sucandro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãn avabhàsayati, ayam ucyate sucandro nàma samadhiþ. tatra katama÷ candradhvajaketur nàma samàdhiþ? yaþ sarvasamàdhãnàü dhvajaü dhàrayati, ayam ucyate candradhvajaketur nàmasamàdhiþ. (##) tatra katamaþ sarvadharmodgato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhibhir udgacchati, ayam ucyate sarvadharmodgato nàma samàdhiþ. tatra katamo 'valokitamårdhnà nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü mårdhnànam avalokayati, ayam ucyate avalokitamårdhnà nàma samàdhiþ. tatra katamo dharmadhàtuniyato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà dharmadhàtor ni÷cayaü gacchati, ayam ucyate dharmadhàtuniyato nàma samàdhiþ. tatra katamo niyatadhvajaketur nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü niyatadhvajaü dhàrayati, ayam ucyate niyatadhvajaketur nàma samàdhiþ. tatra katamo vajropamo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhibhir na bhidyate, ayam ucyate vajropamo nàma samàdhiþ. tatra katamo dharmaprave÷amudro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü mudràü pravi÷ati, ayam ucyate dharmaprave÷amudro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ samàdhiràjasupratiùñhito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü ràjasupratiùñhànena pratitiùñhati, ayam ucyate samàdhiràjasupratiùñhito nàma samàdhiþ. tatra katamo ra÷mipramukto nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü ra÷mãn avasçjati, ayam ucyate ra÷mipramukto nàma samàdhiþ. tatra katamo balavyåho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü balavyåhaü dhàrayati, ayam ucyate balavyåho nàma samàdhiþ. tatra katamaþ samudgato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà samàdhayaþ samudàgacchanti, ayam ucyate samudgato nàma samàdhiþ. tatra katamo niruktinirde÷aprave÷o nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü niruktinirde÷aü pravi÷ati, ayam ucyate niruktinirde÷aprave÷o nàma samàdhiþ. tatra katamo 'dhivacanasaüprave÷o nàma samàdhiþ? yatra (##) samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm adhivacananàmadheyàni pravi÷ati, ayam ucyate adhivacanasaüprave÷o nàma samàdhiþ. tatra katamo digvilokito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü di÷o vyavalokyante, ayam ucyate digvilokito nàma samàdhiþ. tatra katama àdhàraõamudro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü mudrà àdhàrayati, ayam ucyate àdhàraõamudro nàma samàdhiþ. tatra katamo 'saüpramuùito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhayo na pramuùyante, ayam ucyate asaüpramuùito nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvadharmasamavasaraõasàgaramudro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà tasya sarvasamàdhayaþ saügrahaü samavasaraõatàü gacchanti, ayam ucyate sarvadharmasamavasaraõasàgaramudro nàma samàdhiþ. tatra katama àkà÷asphàraõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm àkà÷asphàraõatayà spharati, ayam ucyate àkà÷asphàraõo nàma samàdhiþ. tatra katamas tejovatã nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü tejasà ca dhiyà ca jvalayati, tenocyate tejovatã nàma samàdhiþ. tatra katamo 'pramàõàvabhàso nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà apramàõam avabhàsate, tenocyate apramàõàvabhàso nàma samàdhiþ. tatra katamo 'saïgànàvaraõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasaügarahitatàm upàdàya niràvaraõo 'vabhàsate, tenocyate asaügànàvaraõo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvadharmapravçttisamucchedo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmeùu pravçttiü samucchinatti tenocyate sarvadharmapravçttisamucchedo nàma samàdhiþ. tatra katamo raõajaho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà (##) sarvasamàdhãnàü nimittàny api jahàti pràg evànyàni nimittàni kle÷ànàü, tenocyate raõajaho nàma samàdhiþ. tatra katamo vairocano nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãn avabhàsayati tapati virocate, tenocyate vairocano nàma samàdhiþ. tatra katamo 'nimiùo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà na ka÷cid dharmam eùati, tenocyate 'nimiùo nàma samàdhiþ. tatra katamo 'niketasthito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhiùu na ka¤cid dharmam aniketaü samanupa÷yati tenocyate 'niketasthito nàma samàdhiþ. tatra katamo ni÷citto nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà nihãnàü÷ cittacaitasikàn dharmàn na pravartayati tenocyate ni÷citto nàma samàdhiþ. tatra katamo vimalapradãpo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü pradãpaü dhàrayati tenocyate vimalapradãpo nàma samàdhiþ. tatra katamo 'nantaprabho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà anantàü prabhàü karoti tenocyate 'nantaprabho nàma samàdhiþ. tatra katamaþ prabhàkaro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü prabhàü karoti tenocyate prabhàkaro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ samantàvabhàso nàma samàdhiþ? yasya samàdheþ saha pratilambhena sarvasamàdhimukhany avabhàsante, tenocyate samantàvabhàso nàma samàdhiþ. tatra katamaþ ÷uddhasàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü ÷uddhasamatàm anupràpnoti, tenocyate ÷uddhasàro nàmasamàdhiþ. tatra katamo vimalaprabho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü balam àkarùayati sarvasamàdhãn prabhàvayati, tenocyate vimalaprabho nàma samàdhiþ. tatra katamo ratikaro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü ratim anubhavati, tenocyate ratikaro nàma samàdhiþ. tatra katamo vidyutpradãpo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü pradãpaü karoti, tenocyate vidyutpradãpo nàma samàdhiþ. (##) tatra katamo 'kùayo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü naivàkùayaü na kùayaü samanupa÷yati, tenocyate 'kùayo nàma samàdhiþ. tatra katamo vajramaõóalo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhimaõóalàni dhàrayati, ayam ucyate vajramaõóalo nàma samàdhiþ. tatra katamo 'kùayàpagato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü kùayaü samanupa÷yati tathà ca pa÷yati yathà aõum api dharmaü na samanupa÷yati, tenocyate 'kùayàpagato nàma samàdhiþ. tatra katamo 'ni¤jyo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãn ne¤jayati na manyate na spandati na prapa¤cayati, tenocyate 'ni¤jyo nàma samàdhiþ. tatra katamo vivçto nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãn vivçtàn samanupa÷yati, tenocyate vivçto nàma samàdhiþ. tatra katamaþ såryapradãpo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü ra÷mimukham avabhàsayati, tenocyate såryapradãpo nàma samàdhiþ, tatra katama÷ candravimalo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm andhakàraü vidhamayati, tenocyate candravimalo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ ÷uddhaprabhàso nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü catasraþ pratisaüvidaþ pratilabhate, tenocyate ÷uddhaprabhàso nàma samàdhiþ. tatra katama àlokakaro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhimukhànàm àlokaü karoti, tenocyate àlokakaro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ kàràkàro nàma samàdhiþ? yatra samà adhau sthitvà sarvasamàdhãnàü kàragatàï kriyàï karoti, tenocyate kàràkàro nàma samàdhiþ. tatra katamo j¤ànaketur nàmasamàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü j¤ànaketuü samanupa÷yati, tenocyate j¤ànaketur nàma samàdhiþ. tatra katamo vajropamo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà (##) sarvadharmàn nirvidhyate samàdhim api na samanupa÷yati, tenocyate vajropamo nàma samàdhiþ. tatra katama÷ cittasthitir nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà cittaü na varõayati na vivartate na pratibhàsate na vighàtam àpatsyate na càsyaivaü bhavati cittam iti, tenocyate cittasthitir nàma samàdhiþ. tatra katamaþ samantàloko nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü samantàlokaü samanupa÷yati, tenocyate samantàloko nàma samàdhiþ. tatra katamaþ supratiùñhito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhiùu pratiùñhito bhavati, tenocyate supratiùñhito nàma samàdhiþ. tatra katamo ratnakoñir nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhayaþ samantàd ratnakotir iva saüdç÷yante, tenocyate ratnakoñir nàma samàdhiþ. tatra katamo varadharmamudro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhayo mudrità bhavanti, àdimudràmudritàm upàdàya, tenocyate varadharmamudro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvadharmasamatà nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà na ka¤cid dharmaü samatànirmuktaü samanupa÷yati, tenocyate sarvadharmasamatà nàma samàdhiþ. tatra katamo ratijaho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhiratiþ sarvadharmaratãr jahàti, tenocyate ratijaho nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvadharmodgatapårõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmai÷ codgacchati sarvadharmai÷ càpåryate, tenocyate sarvadharmodgatapårõo nàma samàdhiþ. tatra katamo vikiraõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhibhiþ sarvadharmàn vikirati vidhamayati, tenocyate vikiraõo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvadharmapadaprabhedo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü ca sarvadharmàõàü ca padàni prabhinatti, tenocyate sarvadharmapadaprabhedo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ samàkùaro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà (##) sarvasamàdhãnàü samàkùaratàü pratilabhate, tenocyate samàkùaro nàma samàdhiþ. tatra katamo 'kùaràpagato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm ekàkùaram api nopalabhate, tenocyate 'kùaràpagato nàma samàdhiþ. tatra katama àrambaõacchedo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm àrambanaü cchidyate, tenocyate àrambaõacchedo nàma samàdhiþ. tatra katamo 'vikàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmàõàü vikàraü nopalabhate, tenocyate 'vikàro nàma samàdhiþ. tatra katamo 'prakàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmàõàü prakàram api nopalabhate, tenocyate 'prakàro nàma samàdhiþ. tatra katamo nàmanimittàprave÷o nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü nàmanimittàni nopalabhate, tenocyate nàmanimittàprave÷o nàma samàdhiþ. tatra katamo 'niketacàrã nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü niketaü nopalabhate, tenocyate 'niketacàrã nàma samàdhiþ. tatra katamaþ timiràpagato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhi timiraü vi÷odhayati, tenocyate timiràpagato nàma samàdhiþ. tatra katama÷ càritravatã nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü càritraü samanupa÷yati, tenocyate càritravatã nàma samàdhiþ. tatra katamo 'calo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sattvànàü calitaü na samanupa÷yati, tenocyate 'calo nàma samàdhiþ. tatra katamo viùayatãrõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü viùayam atikràmati, tenocyate viùayatãrõo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvaguõasaücayopagato nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvaguõànàü sarvasamàdhãnàü ca saücayatàm anupràpnoti, tenocyate sarvaguõasaücayopagato nàma samàdhiþ. tatra katama÷ cittasthitini÷citto nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü cittaü na pravartate, tenocyate cittasthitini÷citto (##) nàma samàdhiþ. tatra katamaþ ÷ubhapuùpita÷uddhir nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhiùu ÷ubhapuùpita÷uddhiü pratilabhate, tenocyate ÷ubhapuùpita÷uddhir nàma samàdhiþ. tatra katamo bodhyaïgavàn nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà saptabodhyaïgàni pratilabhate, tenocyate bodhyaïgavàn nàma samàdhiþ. tatra katamo 'nantapratibhàso nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà antadvayaü nopalabhate, tenocyate 'nantapratibhàso nàma samàdhiþ. tatra katamo 'samasamo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü samasamatàü na pratilabhate, tenocyate 'samasamo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvadharmàtikramaõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvatraidhàtukaü samatikràmati, tenocyate sarvadharmàtikramaõo nàma samàdhiþ. tatra katamaþ paricchedakaro nàma samàdhiþ? yatra samà adhau sthitvà sarvasamadhãnàü sarvadharmàõàü ca paricchedaü kariùyati, tenocyate paricchedakaro nàma samàdhiþ. tatra katamo vimativikiraõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhivimativikiraõam anupràpnoti, tenocyate vimativikiraõo nàma samàdhiþ. tatra katamo niradhiùñhàno nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmàõàü sthànaü na samanupa÷yati, tenocyate niradhiùñhàno nàma samàdhiþ. tatra katama ekavyåho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà na kasyacid dharmasya dvayatàü samanupa÷yati, tenocyate ekavyåho nàma samàdhiþ. tatra katama àkàràbhinirhàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü sarvadharmàõàü càkàràbhinirhàraü samanupa÷yati, tenocyate àkàràbhinirhàro nàma samàdhiþ. tatra katama ekàkàravyåho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm ekàkàratàü samanupa÷yati, tenocyate ekàkàravyåho nàma samàdhiþ. (##) tatra katama àkàrànavakàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmàõàm advayatàü samanupa÷yati, tenocyate àkàrànavakàro nàma samàdhiþ. tatra katamo nirvedhikasarvabhàvatalàdhikàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamadhãnàü nirvedhikaü j¤ànam anupràpnoti yasyànupràptito na ka÷cin na pratividhyate, tenocyate nirvedhikasarvabhàvatalàdhikàro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ saüketarutaprave÷o nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü saüketarutàni pravi÷ati, tenocyate saüketarutaprave÷o nàma samàdhiþ. tatra katamo gãrghoùàkùaravimukto nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãn akùaravimuktàn samanupa÷yati, tenocyate gãrghoùàkùaravimukto nàma samàdhiþ. tatra katamo jvalanolko nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãüs tejasàvabhàsayati patati virocate, tenocyate jvalanolko nàma samàdhiþ. tatrakatamo lakùaõapari÷odhano nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvalakùaõàni pari÷odhayati, tenocyate lakùaõapari÷odhano nàma samàdhiþ. tatra katamo 'nabhilakùito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãn abhilakùayati abhilakùayati, tenocyate 'nabhilakùito nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvàkàravaropeto nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvàkàravaropeto bhavati, tenocyate sarvàkàravaropeto nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvasukhaduþkhanirabhinandã nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhiùu sukhaduþkhàni na samanupa÷yati, tenocyate sarvasukhaduþkhanirabhinandã nàma samàdhiþ. tatra katamo 'kùayàkàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü kùayaü na samanupa÷yati, tenocyate 'kùayàkàro nàma samàdhiþ. tatra katamo dhàraõãpratipattir nàma samàdhiþ? yatra samàdhau (##) sthitvà sarvasamàdhãn àdhàrayati, tenocyate dhàraõãpratipattir nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvasamyaktvamithyàtvasaügraho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà samàdhüàü samyaktvamithyàtvàni na samanupa÷yati, tenocyate sarvasamyaktvamithyàtvasaügraho nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvarodhanirodhapra÷amano nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü rodhanirodhàn na samanupa÷yati, tenocyate sarvarodhanirodhapra÷amano nàma samàdhiþ. tatra katamo 'nusàrapratisàro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm anusàrapratisàràn na samanupa÷yati, tenocyate 'nusàrapratisàro nàma samàdhiþ. tatra katamo vimalaprabho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü prabhàmaõóalaü nopalabhyate, tenocyate vimalaprabho nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sàravatã nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm asàratàü nopalabhyate, tenocyate sàravatã nàma samàdhiþ. tatra katamaþ paripårõacandravimalo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà tasya sarvasamàdhayaþ paripårõà bhavanti, tadyathàpi nama candraþ pårõamàsyàü, tenocyate paripårõacandravimalo nàma samàdhiþ. tatra katamo mahàvyåho nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà tasya sarvasamàdhayo mahàvyåhena samanvàgatà bhavanti, tenocyate mahàvyåho nàma samàdhiþ. tatra katamaþ sarvàkàraprabhàkaro nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü sarvadharmàõàü ca prabhàü karoti, tenocyate sarvàkàraprabhàkaro nàma samàdhiþ. tatra katamaþ samàdhisamatà nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü na vikùepaü naikàgratàü ca samanupa÷yati, tenocyate samàdhisamatà nàma samàdhiþ. tatra katamo 'raõasamavasaraõo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhayo na raõanti, tenocyate 'raõasamavasaraõo nàma samàdhiþ. tatra katamo 'raõasaraõasarvasamavasaraõo nàma samàdhiþ? yatra (##) samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm araõasaraõasarvasamavasaraõatàm anupràpnoti, tenocyate 'raõasaraõasarvasamavasaraõo nàma samàdhiþ. tatra katamo 'nilàniketo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàm àlayaü na samanupa÷yati, tenocyate 'nilàniketo nàma samàdhiþ. tatra katamas tathatàsthitani÷cito nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü tathatàü na vyativartate, tenocyate tathatàsthitani÷cito nàma samàdhiþ. tatra katamaþ kàyakalisaüpramathano nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhikàyaü nopalabhate, tenocyate kàyakalisaüpramathano nàma samàdhiþ. tatra katamo vàkkalividhvaüsano nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvasamàdhãnàü vàkkarma nopalabhate, tenocyate vàkkalividhvaüsano nàma samàdhiþ. tatra katamo gaganakalpo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà gaganavad avabhàsate, tenocyate gaganakalpo nàma samàdhiþ. tatra katama àkà÷àsaïgavimuktinirupalepo nàma samàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvadharmàõàm àkà÷àsaïgavimuktinirupalepanàm anupràpnoti, tenocyate àkà÷àsaïgavimuktinirupalepo nàma samàdhiþ. idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya praj¤àpàramitàyठcarato mahàyànam. iti puõyasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta catvàri smçtyupasthànàni, katamàni catvàri? kàyasmçtyupasthànaü vedanàsmçtyupasthànaü cittasmçtyupasthànaü dharmasmçtyupasthànam. tatra katamat kàyasmçtyupasthànam? evaü yàvat katamad dharmasmçtyupasthànam? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'dhyàtmakàye kàyànupa÷yã viharati, na ca kàyasahagatàn vitarkàn vitarkayati tac cànupalambhayogena, bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, na ca kàyasahagatàn vitarkàn vitarkayati tac cànupalambhayogena, adhyàtmabahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, na ca kàyasahagatàn vitarkàn vitarkayati tac (##) cànupalambhayogena, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye, evam adhyàtmaü vedanàsu citte, adhyàtmadharmeùu dharmànupa÷yã viharati, na ca dharmasahagatàn vitarkàn vitarkayati tac cànupalambhayogena, bahirdhàdharmeùu dharmànupa÷yã viharati, na ca dharmasahagatàn vitarkàn vitarkayati tac cànupalambhayogena, adhyàtmabahirdhàdharmeùu dharmànupa÷yã viharati, na ca dharmasahagatàn vitarkàn vitarkayati tac cànupalambhayogena, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'dhyàtmakàye kàyànupa÷yã viharati, iha subhåte bodhisattvo mahàsattva÷ caraü÷ caràmãti prajànàti, sthitaþ sthito 'smãti prajànàti, niùaõõo niùaõõo 'smãti prajànàti, ÷ayànaþ ÷ayito 'smãti prajànàti, yathà yathàsya kàyaþ sthito bhavati praõãtam apraõãtaü và tathà tathainaü prajànàti, evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'dhyàtmakàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'dhyàtmakàye kàyànupa÷yã viharati, abhikràman và pratikràman và saüprajànacàrã bhavati, àlokite vilokite sami¤jite prasàrite saüghàñãpañapàtracãvaradhàraõe a÷ite pãte khàdite ÷ayite nidràklamaprativinodane àgate gate sthite niùaõõe supte jàgarite bhàùite tuùõãmbhàve pratisaülayane evaü saüprajànacàrã bhavati. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann adhyàtmakàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye tac cànupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ smçta à÷vasan smçta à÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, smçtaþ pra÷vasan smçtaþ pra÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, dãrghaü và à÷vasan dãrghaü và à÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, dãrghaü và pra÷vasan dãrghaü và pra÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, hrasvaü và à÷vasan hrasvaü và à÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, hrasvaü và pra÷vasan hrasvaü và pra÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, tadyathàpi nàma subhåte cakraü bhràmayan kumbhakàraþ kumbhakàràntevàsã và dãrgham àvidhyan dãrgham àvidhyàmãti yathàbhåtaü prajànàti, hrasvam àvidhyaü hrasvam àvidhyàmãti (##) yathàbhåtaü prajànàti. evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ smçta à÷vasan smçta à÷vàsàmãti yathàbhåtaü prajànàti, smçtaþ pra÷vasan smçtaþ pra÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, dãrghaü và à÷vasan dãrghaü và à÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, dãrghaü và pra÷vasan dãrghaü và pra÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, hrasvaü và à÷vasan hrasvaü và à÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti, hrasvaü và pra÷vasan hrasvaü và pra÷vasàmãti yathàbhåtaü prajànàti. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ kàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãyaloke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattva imam eva kàyaü dhàtu÷o yathàbhåtaü pratyavekùate, asty asmin kàye pçthivãdhàtur abdhàtus tejodhàtur vàyudhàtuþ, tadyathàpi nàma subhåte goghàtako và goghàtakàntevàsã và tãkùõena ÷astreõa gàü hanyàt gàü hatvà catvàri phalakàni kuryàt, catvàri phalakàni kçtvà pratyavekùeta sthito và atha và niùaõõaþ, evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imam eva kàyaü dhàtu÷o yathàbhåtaü pratyavekùate, asty asmin kàye pçthivãdhàtur abdhàtus tejodhàtur vàyudhàtuþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann adhyàtmaü kàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye tac cànupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imam eva kàyam årdhvapàdatalàd adhaþ ke÷amastakàn nakharomatvakparyantaü pårõaü nànàprakàrasyà÷ucer yathàbhåtaü pratyavekùate, santy asmin kàye ke÷à romàõi nakhà dantàs tvakcarmamàüsasnàyavaþ ÷oõitam asthimajjàhçdayaü vçkkà yakçtklomaplãhà àmamantràõi antraguõà udaraü purãùaü måtram a÷rusvedo medaþ kheñaþ siühàõakaü påyaü lohitaü pittaü ÷leùmà vasà malo mastakaluïgam akùigåthakaü karõagåthakam ity asmin kàye yathàbhåtaü pratyavekùate, tadyathàpi nàma subhåte karmakàrasya måtoóiþ pårõo nànàdhànyànàü ÷àlãnàü brãhãnàü tilànàü taõóulànàü mudgànàü màùàõàü yavànàü godhåmànàü masåràõàü sarùapàõàm apyi anya÷ cakùuùmàn puruùo muktvà pratyavekùamàõaþ, evaü jànãyàd ayaü ÷àliþ ayaü brihã (##) amã tilàþ amã taõóulàþ amã mudgàþ amã màùàþ amã yavàþ ami godhåmàþ amã masåràþ amã sarùapà iti, evam eva subhåte bodhisattvo mahàsattva imam eva kàyam årdhvaü pàdatalàd adhaþ ke÷amastakàn nakharomatvakcarmàntaü pårõaü nànàprakàrasyà÷ucer yathàbhåtaü pratyavekùate, santy asmin kàye ke÷à romàõi nakhà dantàs tvakcarmamàüsasnàyavaþ ÷oõitam asthimajjàhçdayaü vçkkàyakçtklomaplãhà àmam antràõi antraguõà udaraü purãùaü måtram a÷rusvedo medaþ kheñaþ siühàõakaü påyaü lohitaü pittaü ÷leùmà vasà malo mastakaluïgam akùigåthakaü karõagåthakam. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann adhyàtmaü kàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà ÷ma÷ànagataþ pa÷yati nànàråpàõi ÷ma÷àne 'paviddhàni ÷ivapathikàyàm ujjhitàni ekàhamçtàni và dvyahamçtàni và tryahamçtàni và caturahamçtàni và pa¤càhamçtàni và àdhmàtakàni vinãlakàni và vipåyakàni và vikhàditakàni và vikùiptakàni và sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaü dharmà evaü svabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà mçta÷arãràõi pa÷yati ÷ma÷àna utsçùñàni ùaóràtramçtàni và saptaràtramçtàni và tàni kàkair và khàdyamànàni kurarair và gçdhrair và sçgàlair và vçkair và ÷vabhir và tad anyair và nànàvidhaiþ pràõakajàtaiþ khàdyamànàni sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yàni tàni pa÷yati mçta÷arãràõi ÷ma÷àna ujjhitàni khàditakàni a÷ucãni vipåtãni durgandhãni, sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. (##) punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà pa÷yati ÷ivapathikàyàm asthisaükalàü màüsa÷oõitamrakùitàü snàyuvinibaddhàü tàü dçùñvà sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yàni tàni pa÷yati mçta÷arãràõi ÷ivapathikàyàm asthisaükalàm apagatamàüsa÷oõitasnàyubandhanàü tàü dçùñvà sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà pa÷yati ÷ivapathikàyàm asthisaükalàü vigrahabandhanaviprayuktàü visaüyuktàü yathàsaükhyàþ pçthivyàü vikùiptàþ sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà pa÷yati ÷ivapathikàyàm asthãni digvidi÷o vikùiptàni yad utànyena pàdàsthãni anyena jaüghàsthãni anyena urvasthãni anyena ÷roõãkañàhàsthãni anyena pçùñhavaü÷àsthãni anyena pàr÷vakàsthãni anyena grãvàsthãni anyena bàhvasthãni anyena ÷iraþkapàlàsthãni sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà pa÷yati ÷ivapathikàyàm asthãni anekavàrùikàõi anekavarùa÷atàni vàtàtapaparãtàni ÷vetàni ÷aïkhasaünibhàni sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. (##) punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo yadà pa÷yati ÷ivapathikàyàm asthãni tirovàrùikàõi nãlàni kapotavarõàni påtãni cårõakajàtàni pçthivyàü pàü÷unà samasamãbhåtàni sa imam eva kàyaü tatropasaüharati, ayam api kàya evaüdharmà evaüsvabhàva etàü dharmatàm avyativçttaþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo bahirdhàkàye kàyànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke 'bhidhyàdaurmanasye. evaü vedanàyàü citte, dharme dharmànupa÷yã viharati, àtàpã saüprajànan smçtimàn vinãya loke abhidhyàdaurmanasye tac cànupalambhayogena. idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta catvàri samyakprahàõàni. katamàni catvàri? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'nutpannànàü pàpakànàm aku÷alànàü dharmàõàm anutpàdàya cchandaü janayati vyàyacchate vãryam àrabhate cittaü pratigçhõàti samyak praõidadhàti, utpannànàü pàpakànàm aku÷alànàü dharmàõàü prahàõàü yac chandaü janayati vyàyacchate vãryam àrabhate cittaü pratigçhõàti samyak praõidadhàti, anutpannànàü ku÷alànàü dharmàõàü utpàdàya cchandaü janayati vyàyacchate vãryam àrabhate cittaü pratigçhõàti samyak praõidadhàti, utpannànàü ku÷alanàü dharmàõàü sthitaye bhåyobhàvàya asaüpramoùàya aparihàõàya cchandaü janayati vyàyacchate vãryam àrabhate cittaü pratigçhõàti samyak praõidadhàti tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta catvàra çddhipàdàþ. katame catvàraþ? iha subhåte bodhisattvo mahàsattva÷ cchandasamàdhiprahàõasaüskàrasamanvàgatam çddhipàdaü bhàvayati vivekani÷ritaü viràgani÷ritaü nirodhani÷ritaü vyavasargaparigatam, evaü vãryasamàdhicittasamàdhimãmàüsàsamàdhiprahàõasaüskàrasamanvàgatam çddhipàdaü bhàvayati vivekani÷ritaü viràgani÷ritaü nirodhani÷ritaü vyavasargaparigataü tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta pa¤cendriyàõi. katamàni pa¤ca? ÷raddhendriyaü vãryendriyaü (##) smçtãndriyaü samàdhãndriyaü praj¤endriyaü tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta pa¤cabalàni. katamàni pa¤ca? ÷raddhàbalaü vãryabalaü smçtibalaü samàdhibalaü praj¤àbalaü tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta saptabodhyaïgàni. katamàni sapta? smçtisaübodhyaïgaü dharmapravicayasaübodhyaïgaü vãryasaübodhyaïgaü prãtisaübodhyaïgaü pra÷rabdhisaübodhyaïgaü samàdhisaübodhyaïgam upekùàsaübodhyaïgam. tatra katamat smçtisaübodhyaïgaü yàvad upekùàsaübodhyaïgam? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran smçtisaübodhyaïgaü yàvad upekùàsaübodhyaïgaü bhàvayati vivekani÷ritaü viràgani÷ritaü nirodhani÷ritaü vyavasargaparigataü tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta àryàùñàïgamàrgaþ. katama àryàùñàïgo màrgaþ? yad uta samyagdçùñiþ samyaksaükalpaþ samyagvàk samyakkarmàntaþ samyagàjãvaþ samyagvyàyàmaþ samyaksmçtiþ samyaksamàdhiþ tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta trayaþ samàdhayaþ. katame trayaþ samàdhayaþ? ÷ånyatànimittàpraõihitaü, tatra katamaþ ÷ånyatàsamàdhiþ? svalakùaõena ÷ånyàn sarvadharmàn pratyavekùamàõasya yà cittasya sthitiþ ÷ånyatàvimokùamukhamayam ucyate ÷ånyatàsamàdhiþ, ànimittàn sarvadharmàn pratyavekùamàõasya yà cittasya sthitir ànimittaü vimokùamukham ayam ucyate ànimittaþ samàdhiþ, apraõihitàn sarvadharmàn pratyavekùamàõasya yà cittasya sthitir apraõihitaü vimokùamukham ayam ucyate apraõihitaþ samàdhiþ, imàni trãõi vimokùamukhàni trayaþ samàdhayaþ. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. eteùu triùu vimokùamukheùu ÷ikùitavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü (##) yad uta duþkhaj¤ànaü samudayaj¤ànaü nirodhaj¤ànaü màrgaj¤ànaü kùayaj¤ànam anutpàdaj¤ànaü dharmaj¤ànam anvayaj¤ànaü saüvçtij¤ànaü parijayaj¤ànaü yathàrutaj¤ànam. tatra katamad duþkhaj¤ànam? yad duþkhasyànutpàdaj¤ànam idaü duþkhaj¤ànam. tatra katamat samudayaj¤ànam? yat samudayasya prahàõaj¤ànam. tatra kataman nirodhaj¤ànam? yad duþkhanirodhaj¤ànam. tatra kataman màrgaj¤ànam? yan nirodhasàkùàtkaraõaj¤ànam. tatra katamat kùayaj¤ànam? yad ràgadoùamohakùayaj¤ànam. tatra katamad anutpàdaj¤ànam? yad anutpàde anutpàdaj¤ànam. tatra katamad dharmaj¤ànam? yat pa¤cànàü skandhànàü dharmopacchedaj¤ànam. tatra katamad anvayaj¤ànam? cakùur anityaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mano 'nityaü, evaü yàvad vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu ca j¤ànam. tatra katamat saüvçtij¤ànam? yat parasattvànàü parapudgalànàü cetasaiva cetaso j¤ànam. tatra katamat parijayaj¤ànam? yat pratipat parijayaj¤ànam. tatra katamad yathàrutaj¤ànam? yat tat tathàgatasya sarvàkàraj¤atàj¤ànaü tac cànupalambhayogena. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad idaü trãõãndriyàni. katamàni trãõi? anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyam àj¤endriyam àj¤àtàvãndriyam. tat katamad anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyam? yac chaikùàõàü pudgalànàm anabhisamitànàm anavabhàsaü yad avinayaü ÷raddhendriyaü vãryendriyaü smçtãndriyaü samàdhãndriyaü praj¤endriyam idam ucyate anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyam. tatra katamad àj¤endriyam? yac chaikùàõàü pudgalànàm àj¤àtavatàü ÷raddhendriyaü vãryendriyaü smçtãndriyaü samàdhãndriyaü praj¤endriyamidam ucyate àj¤endriyam. tatra katamad àj¤àtàvãndriyam? yad utà÷aikùàõàü pudgalànàm arhatàü pratyekabuddhànàü bodhisattvànàü tathàgatànàm arhatàü samyaksaübuddhànàü ÷raddhendriyaü vãryendriyaü smçtãndriyaü samàdhãndriyaüpraj¤endriyam, idam ucyate àj¤àtàvãndriyam. idam api subhåte bodhisattvasya (##) mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta savitarkaþ savicàraþ samàdhir avitarko 'vicàramàtraþ samàdhir avitarko 'vicàraþ samàdhiþ. tatra katamaþ savitarkaþ savicàraþ samàdhiþ? iha subhåte bodhisattvo mahàsattvo viviktaü kàmair viviktaü pàpakair aku÷alair dharmaiþ savitarkaü savicàraü vivekajaü prãtisukhaü prathamaü dhyànam upasaüpadya viharati, ayam ucyate savitarkaþ savicàraþ samàdhiþ. tatra katamo 'vitarko 'vicàramàtraþ samàdhiþ? yaþ prathamasya dhyànasya dvitãyasya dhyànasyàntariko yam ucyate 'vitarko 'vicàramàtraþ samàdhiþ. tatra katamo 'vitarko 'vicàraþ samàdhiþ? yad dvitãyaü dhyànaü vistareõa kartavyaü yàvan naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattir ayam ucyate 'vitarko 'vicàraþ samàdhiþ. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta da÷ànusmçtayaþ. katamà da÷a? yad uta buddhànusmçtir dharmànusmçtiþ saüghànusmçtiþ ÷ãlànusmçtis tyàgànusmçtir devatànusmçtir, udvegànusmçtir maraõànusmçtiþ kàyànusmçtir ànàpànànusmçtiþ. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta catvàri dhyànàni, catvàry apramàõàni, catasra àråpyasamàpattayo 'ùñau vimokùà, navànupårvavihàrasmàpattayaþ. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, da÷a tathàgatabalàni. katamàni da÷a? yad uta iha bodhisattvo mahàsattvaþ sthàna¤ ca sthànato 'sthàna¤ càsthànato yathàbhåtaü prajànàti, atãtànàgatapratyutpannànàü ca karmaõàü karmasamàdànànàü ca sthànato hetuto vipàka¤ ca yathàbhåtaü prajànàti, nànàdhàtukaü lokam anekadhàtukaü yathàbhåtaü prajànàti, parasattvànàü parapudgalànàü nànàdhimuktikatàü yathàbhåtaü prajànàti, parasattvànàü parapudgalànàm indriyaparàparajnànatàü yathàbhåtaü prajànàti, sarvatragàminãü (##) pratipadaü yathàbhåtaü prajànàti, parasattvànàü parapudgalànàü dhyànavimokùasamàdhisamàpattisaükle÷avyavadànavyutthànaü yathàbhåtaü prajànàti, so 'nekavidhaü pårvanivàsam anusmarati, sa ca divyena cakùuùà sattvànàü cyutopapàdaü yathàbhåtaü prajànàti, sa àsravàõàü kùayàd anàsravàü cetovimuktiü praj¤àvimuktiü dçùña eva dharme svayam abhij¤àya sàkùàtkçtvà upasaüpadya viharati, kùãõà me jàtir uùitaü brahmacaryaü kçtaü karaõãyaü nàparamithyàtvam iti yathàbhåtaü prajànàti. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta catvàri vai÷àradyàni. katamàni catvàri? yad uta samyaksaübuddhasya bata me pratijànataþ, ime dharmà abhisaübuddhà iti, atra ca me ka÷cic chramaõo và devo và màro và brahmà và ka÷cid và punar loke saha dharmeõa codayed iti nimittam etan na samanupa÷yàmi, idam atra nimittam asamanupa÷yan kùemapràpto 'bhayapràpto viharàmi àrùabhaü sthànaü pratijànàmi parùadi samyak siühanàdaü nadàmi bràhmaü cakraü pravartayàmy apravartitaü ÷ramaõena và bràhmaõena và devena và màreõa và bràhmaõà và kenacid và punar loke saha dharmeõeti, kùãõàsravasya bata me pratijànataþ, ime àsravà aparikùãõà iti naitat sthànaü vidyate, atra ca me ka÷cic chramaõo và bràhmaõo và peyàlaü yàvad bràhmaü cakraü pravartayàmy apravartitaü ÷ramaõena và bràhmaõena và devena và màreõa và brahmaõà và kenacid và punar loke saha dharmeõeti, ye khalu punar ime mayà àntaràyikà dharmà àkhyàtàs tàn pratiùedhamàõasya nàlam antaràyàyeti naitat sthànaü vidyate, atra me ka÷cic chramaõo và peyàlaü yàvat kenacid và punar loke saha dharmeõeti, yà mayà pratipad àhyàtà àryà nairyàõikã niryàti tat katarasya samyag duþkhakùayàya tàü pratipadyamàno na niryàyàt samyag duþkhakùayàyeti naitat sthànaü vidyate, atra ca me ka÷cic chramaõo và peyàlaü, yàvat kenacid và punar loke saha dharmeõeti. imàni catvàri vai÷àradyàni. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. (##) punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta catasraþ pratisaüvidaþ. katamà÷ catasraþ? dharmapratisaüvid arthapratisaüvid niruktipratisaüvit pratibhànapratisaüvit. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad utàùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ. katame aùñàda÷a? yad uta yठca ràtriü subhåte tathàgato 'rhan samyaksaübodhim abhisaübuddhaþ, yठca ràtrim upàdàya parinirvàsyati, etasminn antare subhåte nàsti tathàgatasya skhalitaü, nàsti ravitaü, nàsti muùitasmçtità, nàsti nànàtvasaüj¤à, nàsty asamàhitaü cittaü, nàsty apratisaükhyàyopekùà, nàsti cchandaparihàõir, nàsti vãryaparihàõir, nàsti smçtiparihàõir, nàsti samàdhiparihàõir, nàsti praj¤àparihàõir, nàsti vimuktiparihàõiþ, sarvakàyakarma j¤ànapårvaïgamaj¤ànànuparivarti, sarvavàkkarma j¤ànapårvaïgamaj¤ànànuparivarti, sarvamanaskarma j¤ànapårvaïgamaj¤ànànuparivarti, atãte 'dhvany apratihatam asaïgaj¤ànaü dar÷anaü ca, anàgate 'dhvanyapratihatam asaïgaj¤ànaü dar÷anaü ca, pratyutpanne 'dhvany apratihatam asaïgaj¤ànaü dar÷anaü ca pravartate, ime aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ. idam api subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam anupalambhayogena. iti màrgasaübhàraþ punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad uta dhàraõãmukhàni, yad utàkùaranayasamatàkùaramukham akùaraprave÷aþ, katamo 'kùaranayasamatà akùaramukham akùaraprave÷aþ? akàro mukhaþ sarvadharmàõàm àdyanutpannatvàt, repho mukhaþ sarvadharmàõàü rajo 'pagatatvàt, pakàro mukhaþ sarvadharmàõàü paramàrthanirde÷àt, cakàro mukhaþ sarvadharmàõàü cyavanopapattyanupalabdhitvàt, nakàro mukhaþ sarvadharmàõàü nàmàpagatatvàt, lakàro mukhaþ sarvadharmàõàü lokottãrõatvàt, tçùõàlatàhetupratyayasamudghàtitvàt, dakàro mukhaþ sarvadharmàõàü dàntadamathaparicchinnatvàt, (##) bakàro mukhaþ sarvadharmàõàü bandhanavimuktatvàt, óakàro mukhaþ sarvadharmàõàü óamaràpagatvàt, sakàro mukhaþ sarvadharmàõàü saügànupalabdhitvàt, vakàro mukhaþ sarvadharmàõàü vàkpathaghoùasamucchinnatvàt, takàro mukhaþ sarvadharmàõàü tathatàcalitatvàt, yakàro mukhaþ sarvadharmàõàü yathàvadanutpàdatvàt, stakàro mukhaþ sarvadharmàõàü stambhànupalabdhitvàt, kakàro mukhaþ sarvadharmàõàü kàrakànupalabdhitvàt, sakàro mukhaþ sarvadharmàõàü samatànupalabdhitvàt, makàro mukhaþ sarvadharmàõàü mamakàrànupalabdhitvàt, gakàro mukhaþ sarvadharmàõàü gaganànupalabdhitaþ, sthakàro mukhaþ sarvadharmàõàü sthànànupalabdhitaþ, jakàro mukhaþ sarvadharmàõàü jàtyanupalabdhitaþ, ÷vakàro mukhaþ sarvadharmàõàü ÷vàsànupalabdhitaþ, dhakàro mukhaþ sarvadharmàõàü dharmadhàtvanupalabdhitaþ, ÷akàro mukhaþ sarvadharmàõàü ÷amathànupalabdhitaþ, khakàro mukhaþ sarvadharmàõàü khasamatànupalabdhitaþ, kùakàro mukhaþ sarvadharmàõàü kùayànupalabdhitaþ, stakàramukhàþ sarvadharmàs tac cànupalabdhitaþ, j¤akàramukhàþ sarvadharmàþ sarvaj¤ànànupalabdhitaþ, hakàramukhàþ sarvadharmàþ hetor anupalabdhitaþ, cchakàramukhàþ sarvadharmà÷ cchaver apy anupalabdhitaþ, smakàramukhàþ sarvadharmàþ smaraõànupalabdhitaþ, hvakàramukhàþ sarvadharmà àhvànàpagatatvàt, sakàramukhàþ sarvadharmà utsàhànupalabdhitaþ, ghakàramukhàþ sarvadharmà ghanànupalabdhitaþ, ñhakàramukhàþ sarvadharmà viñhapanànupalabdhitaþ, õakàramukhàþ sarvadharmà raõavigatatvàt, phakàramukhàþ sarvadharmàþ phalànupalabhitaþ, skakàramukhàþ sarvadharmàþ skandhànupalabdhitaþ, jakàramukhàþ sarvadharmà jarànupalabdhitaþ, cakàramukhàþ sarvadharmà÷ caraõànupalabdhitaþ, ñakàramukhàþ sarvadharmàþ ùñaükàrànupalabdhitaþ, (##) óhakàramukhàþ sarvadharmà óhaükàrànupalabdhitaþ. nàsti ata uttari akùaravyavahàraþ. tat kasya hetoþ? tathà hi na kasyacin nàmàsti yena saüvyavahriyeta yena vàbhilapyeta yena nirdi÷yeta yena lujyeta yena pa÷yeta, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷am, evam eva sarvadharmà anugantavyàþ, ayaü subhåte dhàraõãprave÷o 'kàràdyakùaranirde÷aprave÷aþ, yaþ ka÷cit subhåte bodhisattvo mahàsattva idam akàràdyakùarakau÷alyaprave÷aü j¤àsyati, na sa kvacid rute pratihanyate, sarvaü taü dharmatayà samàdhayiùyati, rutaj¤ànakau÷alya¤ ca pratilapsyate, yo hi ka÷cit subhåte bodhisattvo mahàsattva imàm akàràdyakùaramudràü ÷roùyati ÷rutvà codgrahãùyati dhàrayiùyati vàcayiùyati pareùàü de÷ayiùyati ramayati tayà santatyà tasya viü÷atir anu÷aüsàþ pratikàïkùitavyàþ. katamà viü÷atiþ? smçtimàü÷ ca bhaviùyati, matimàü÷ ca bhaviùyati, gatimàü÷ ca bhaviùyati, dhçtimàü÷ ca bhaviùyati, hrãmàü÷ ca praj¤àvàü÷ ca pratibhànavàü÷ ca, idaü dhàraõãmukham alpakçcchreõa pratilapsyatena ca kathaükathã bhaviùyati, vimati÷ càsya na bhaviùyati, na ca ÷lakùõàü vàcaü ÷rutvà pareùv anunãto bhaviùyati, na ca paruùayà vàcà pratihanyate, na connato bhaviùyati, nàvanataþ yathàsthita eva bhaviùyati, rutaku÷ala÷ ca bhaviùyati, skandhaku÷ala÷ ca bhaviùyati, dhàtuku÷ala÷ ca bhaviùyati, àyatanaku÷ala÷ ca bhaviùyati, satyaku÷ala÷ ca bhaviùyati, pratãtyasamutpàdaku÷ala÷ ca bhaviùyati, hetuku÷ala÷ ca bhaviùyati, pratyayaku÷ala÷ ca bhaviùyati, dharmaku÷ala÷ ca bhaviùyati, indriyaparipårõaj¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, paracittaj¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, çddhividhij¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, divya÷rotraj¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, pårvanivàsànusmçtij¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, cyutopapattij¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, àsravakùayaj¤ànaku÷ala÷ ca bhaviùyati, sthànàsthananirde÷aku÷ala÷ ca bhaviùyati, atikramaõaku÷ala÷ ca bhaviùyati, ãryàpathaku÷ala÷ ca bhaviùyati, imàn anu÷aüsàn pratilapsyata iti. idam api subhåte dhàraõãmukham akùaramukham akàramukhaü bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. iti dhàraõãsaübhàraþ yad api tat subhåtir evam àha, kathaü bodhisattvo mahàsattvo (##) mahàyànasaüprasthito bhavatãti, iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caran bhåmer bhåmiü saükràmati, kathaü ca subhåte bodhisattvo mahàsattvo bhåmer bhåmiü saükràmati yad utàsaükràntyà sarvadharmàõàm. tat kasya hetoþ? na hi sa ka÷cid dharmo ya àgacchati và gacchati và saükràmati và upasaükràmati và, api tu yà dharmàõàü bhåmis tàn na manyate na cintayati bhåmiparikarma ca karoti na ca bhåmiü samanupa÷yati. katamac ca bodhisattvasya mahàsattvasya bhåmiparikarma? prathamàyàü bhåmau vartamànena bodhisattvena mahàsattvena da÷abhåmiparikarmàõi karaõãyàni. katamàni da÷a? adhyà÷ayaprarikarma anupalambhayogena, hitavastutàparikarma nimittatànupalambhatàm upàdàya, sarvasattvasamacittatàparikarma sattvànupalabdhitàm upàdàya, tyàgaparikarma dàyakadeyaparigràhakànupalabdhitàm upàdàya, kalyàõamitrasevàparikarma tair asaütàpanatàm upàdàya, saddharmaparyeùñiparikarma sarvadharmànupalabdhitàm upàdàya, abhãkùõaü naiùkramyaparikarma gçhànupalabdhitàm upàdàya, buddhakàyaspçhàparikarma lakùaõànuvya¤jananimittànupalabdhitàmupàdàya, dharmavivaraõaparikarma dharmabhedànupalabdhitàm upàdàya, satyavacanaparikarma vacanànupalabdhitàm upàdàya, imàni subhåte bodhisattvànàü mahàsattvànàü prathamàyà bhåmer da÷a parikarmàõi yàni prathamàyàü bhåmau vartamànena bodhisattvena mahàsattvena da÷a parikarmàõi karaõãyàni. punar aparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvo dvitãyàyàü bhåmau vartamàno 'ùñau dharmàn manasikaroti teùu ca pratipadyate. katamàn aùñau? yad uta ÷ãlavi÷uddhiü, kçtaj¤atàü kçtaveditàü, kùàntibalapratiùñhànaü, pràmodyapratyanubhavatàü, sarvasattvàparityàgatayà mahàkaruõàyà àmukhãkarma, guråõàü ÷raddhayà gauravaü, ÷àstçsaüj¤àyàguru÷u÷råùàü, pàramitàs tad yogaparyeùñim, imàn subhåte bodhisattvena mahàsattvena dvitãyàyàü bhåmau vartamànenàùñau dharmàn manasikçtvà pratipattavyam. (##) punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena tçtãyàyàü bhåmau vartamànena pa¤casu dharmeùu sthàtavyam. katameùu pa¤casu? yad uta bahu÷rutye 'tçptatàyàü tatra càkùarànabhinive÷e, niràmiùadharmadànavivaraõatàyàü tayà càmanyanatayà, buddhakùetrapari÷odhanaku÷alamålapariõàmanatàyàü tayà càmanyanatayà, amitasaüsàràparikhedanatàyàü tayà càmanyanatayà, hrãrapatràpyavyavasthàne tena càmanyanatayà, eùu subhåte bodhisattvena mahàsattvena pa¤casu dharmeùu tçtãyàyàü bhåmau vartamànena sthàtavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena caturthyàü bhåmau vartamànena da÷asu dharmeùu sthàtavyaü, te ca na parityaktavyàþ. katameùu da÷asu? yad uta araõyavàso, 'lpecchatà, saütuùñir, dhåtaguõasaülekhànutsarjanaü, ÷ikùàyà aparityàgaþ, kàmaguõavijugupsanaü, nirvitsahagata÷ cittotpadaþ, sarvàstiparityàgatà, anavalãnacittatà, sarvavastunirapekùatà, ime subhåte da÷a dharmà bodhisattvena mahàsattvena caturthyàü bhåmau vartamànena na parityaktavyà eùu ca sthàtavyam. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena pa¤camyàü bhåmau vartamànena da÷a dharmàþ parivarjayitavyàþ. katame da÷a? yad uta gçhipravrajitasaüstavaþ parivarjayitavyaþ, kulamàtsaryaü parivarjayitavyaþ, saügaõikàsthànaü parivarjayitavyaü, àtmotkarùaõaü parivarjayitavyaü, parapaüsanaü parivarjayitavyaü, da÷àku÷alàþ karmapathàþ parivarjayitavyàþ, adhimànastambhau parivarjayitavyau, viparyàsàþ parivarjayitavyàþ, vicikitsà parivarjayitavyà, ràgadveùamohàdhivàsanàþ parivarjayitavyàþ. ime subhåte da÷a dharmà bodhisattvena mahàsattvena pa¤camyàü bhåmau vartamànena parivarjayitavyàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena ùaùñyàü bhåmau vartamànena ùaó dharmà paripårayitavyàþ. katame ùañ? yad uta ùañ pàramitàþ paripårayitavyàþ, apare ùaó dharmàþ parivarjayitavyàþ. katame ùañ? ÷ràvakacittaü parivarjayitavyaü, pratyekabuddhacittaü parivarjayitavyaü, paritasanàcittaü parivarjayitavyaü, yàcanakaü dçùñvà nàvalãyate, sarvavaståni ca tyàjyàni na ca daurmanasyacittam utpàdayitavyaü, na ca yàcanakavikùepaþ kartavyaþ. ime subhåte ùaó dharmà bodhisattvena (##) mahàsattvena ùaùñyàü bhåmau vartamànena paripårayitavyàþ, apare ùaó dharmàþ parivarjayitavyàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya saptamyàü bhåmau vartamànasya viü÷atidharmà na bhavanti. katame viü÷atiþ? yad uta àtmagràho 'sya na bhavati sattvagràho jãvagràhaþ pudgalagràha ucchedagràhaþ ÷à÷vatagràho nimittasaüj¤à hetudçùñiþ skandhàbhinive÷o dhàtvabhinive÷aþ, àyatanam çddhis traidhàtuke pratiùñhànaü traidhàtukàdhyavasànaü traidhàtuke àlayo buddhani÷rayadçùñyabhinive÷o dharmani÷rayadçùñyabhinive÷aþ saüghani÷rayadçùñyabhinive÷aþ ÷ãlani÷rayadçùñyabhinive÷aþ ÷ånyà dharmà iti vivàdaþ ÷ånyatàvirodha÷ càsya na bhavati, ime subhåte viü÷atidharmà bodhisattvasya mahàsattvasya saptamyàü bhåmau vartamànasya na bhavanti. tena viü÷atir eva dharmàþ saptamyàü bhåmau sthitena paripårayitavyàþ. katame viü÷atiþ? yad uta ÷ånyatàparipårità, ànimittasàkùàtkriyà, apraõihitaj¤ànaü, trimaõóalapari÷uddhiþ, kçpàkàruõyaü ca sarvasattveùu teùv anavamanyanà, sarvadharmasamatàdar÷anaü tatra cànabhinive÷aþ, bhåtanayaprativedhas tena càmanyanà anutpàdakùàntir anutpàdaj¤ànam ekanayanirde÷aþ sarvadharmàõàü kalpanàsamudghàtaþ saüj¤àdçùñivivartaþ kle÷avivartaþ ÷amathanidhyaptir vipa÷yanàkau÷alyaü dàntacittatà sarvatràpratihataj¤ànacittatà anunayasyàbhåmir yatrecchàkùetragamanaü tatra ca buddhaparùanmaõóale sthitvàtmabhàvasaüdar÷anam. ime viü÷atidharmà bodhisattvena mahàsattvena saptamyàü bhåmau vartamànena paripårayitavyàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvenàùñamyàü bhåmau vartamànena catvàro dharmàþ paripårayitavyàþ. katame catvàraþ? yad uta sarvasattvacittànuprave÷o 'bhij¤àvikrãóanaü buddhakùetradar÷anan teùàü ca buddhakùetràõàü yathàdçùñiniùpàdanatà buddhaparyupàsanatà buddhakàyayathàbhåtapratyavekùaõatayà. ime subhåte catvàro dharmà bodhisattvena mahàsattvenàùñamyàü bhåmau vartamànena paripårayitavyàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvenàùñamyàü bhåmau vartamànena catvàro dharmàþ paripårayitavyàþ. katame catvàraþ? yad uta indriyaparàparaj¤ànaü, buddhakùetrapari÷odhanaü, màyopamasya (##) samàdher abhãkùõaü samàpattir, yathàyathà ca sattvànàü ku÷alamålaniùpattis tathàtathàtmabhàvam abhinirmimãte saücintyabhavotpàdanatayà. ime subhåte bodhisattvena mahàsattvena aùñamyàü bhåmau vartamànena catvàro dharmàþ paripårayitavyàþ. punar aparaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena navamyàü bhåmau vartamànena dvàda÷a dharmàþ paripårayitavyàþ. katame dvàda÷a? yad uta anantapraõidhànaparigrahaþ, sa yathàyathà praõidadhàti tathàtathàsya samçdhyate devanàgayakùagandharvàsuragaruóakiünaramahoragarutaj¤ànaü pratibhànanirde÷aj¤ànaü garbhàvakràntisaüpat ku÷alasaüpad jàtisaüpad gotrasaüpat parivàrasaüpad janmasaüpan naiùkramyasaüpad bodhivçkùasaüpat sarvaguõaparipåraõasaüpat. ime subhåte bodhisattvena mahàsattvena navamyàü bhåmau vartamànena dvàda÷a dharmàþ paripårayitavyàþ. da÷amyàü punaþ subhåte bodhisattvabhåmau vartamàno bodhisattvo mahàsattvas tathàgata eveti vaktavyaþ. subhåtir àha: katamad bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasyàdhyà÷ayaparikarma? bhagavàn àha: yà sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàraiþ sarvaku÷alamålasamudànayanatà, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasyàdhyà÷ayaparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya hitavastutàparikarma? yad bodhisattvo mahàsattvaþ sarvasattvànàm arthàya mahàyànaj¤ànaparyeùñim àpadyate, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya hitavastutàparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya sarvasattvasamacittatàparikarma? yat sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktair manasikàrai÷ catur apramàõàbhinirharaõà maitrãkaruõàmuditopekùàõàm, idam ucyate sarvasattvasamacittatàparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya tyàgaparikarma? yat sarvasattvebhyo 'vikalpitaü dànaü dadàti, idam ucyate tyàgaparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitrasevanàparikarma? (##) yàni bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitràõi sarvàkàraj¤atàyàü samàdàpayanti, teùàü mitràõàü sevanà bhajanà paryupàsanà ÷u÷råùà, idam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya kalyàõamitrasevanàparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya dharmaparyeùñiparikarma? yat sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktena manasikàreõa dharmaüparyeùate na ca ÷ràvakapratyekabuddhabhåmau patati, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya dharmaparyeùñiparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya abhãkùõaü naiùkramyaparikarma? yat sarvajàtiùv avyavakãrõo 'bhiniùkràmati tathàgata÷àsane pravrajitasya na càsya ka÷cid antaràyo bhavati, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya abhãkùõaü naiùkramyaparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakàyaspçhàparikarma? yad buddhavigrahaü dçùñvà na jàtu buddha manasikàreõa virahito bhavati, yàvat sarvàkàraj¤atànupràpto bhavati, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakàyaspçhàparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya dharmavivaraõaparikarma? yad bodhisattvo mahàsattvaþ saümukhãbhåtasya tathàgatasya parinirvçtasya và sattvànàü dharmaü de÷ayati, àdau kalyàõaü madhye kalyàõaü paryavasàne kalyàõaü svarthaü suvya¤janaü kevalaü paripårõaü pari÷uddhaü paryavadàtaü brahmacaryaü saüprakà÷ayati, yad uta såtraü geyaü vyàkaraõam itivçttakaü jàtakaü nidànam avadànaü gàthà vaipulyàdbhutadharmopade÷àþ, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya dharmavivaraõaparikarma. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya satyavacanaparikarma? yad uta yathà vàdi tathà kàrità, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya satyavacanaparikarma. imàni subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya prathamàyàü bhåmau vartamànasya da÷a parikarmàõi. tatra subhåte katamàni bodhisattvasya mahàsattvasya dvitãyàyàü bhåmau vartamànasyàùñau parikarmàõi? iha subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapari÷uddhir yad uta ÷ràvakapratyekabuddhacittànàm (##) amanasikàratà ye 'py anye dauþ÷ãlyakarà bodhiparipanthanakarà dharmàs teùàm amanasikàraþ, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ãlapari÷uddhiþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya kçtaj¤atà kçtavedità yad bodhisattvo mahàsattvo bodhisattvacaryàü carann alpam api kçtam à saüsàràn na nà÷ayati pràg eva bahu, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kçtaj¤atà kçtavedità. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntibalapratiùñhànam? yat sarvasattvànàm antike 'vyàpàdàvihiüsàcittatà, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya kùàntibalapratiùñhànam. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya pràmodyaprãtyanubhavanatà? yat sarvasattvaparipàcanatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya pràmodyaprãtyanubhavanatà. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya mahàkaruõàyà àmukhãbhàvaþ? yad bodhisattvasya mahàsattvasya bodhisattvacàrikàü carata evaü bhavati, ekaikasya sattvasyàrthàyàhaï gaïgànadãvàlukopamàn kalpàn niraye paceyaü yàvan na sa sattvo buddhaj¤àne pratiùñhàpita iti, evam ekaikasya kçta÷aþ sattvasya ya utsàho yo 'parikhedo yam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya mahàkaruõàyà àmukhãbhàvaþ, tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya ÷raddhàgauravam? yad bodhisattvasya mahàsattvasya sarvatra nihatamànatayà sa÷raddhatà, idam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya ÷raddhàgauravam. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya guru÷u÷råùà÷raddadhànatà? yad guråõàm antike ÷àstçsaüj¤à, iyam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya guru÷u÷ruùà÷raddadhànatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya pàramitàstadyogaparyeùñiþ? yà ananyakarmatayà pàramitàparyeùaõatà, iyam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya pàramitàstadyogaparyeùñiþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya bahu÷rutyàtçptatà? yat kiücid buddhair bhagavadbhir bhàùitam iha và lokadhàtau samantàd và da÷a di÷i loke tat sarvam àràdhayiùyàmãti yà atçptatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya bahu÷rutyàtçptatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya niràmiùadharmadànavivaraõatà? yad bodhisattvo mahàsattvo dharmaü de÷ayati, sa tena (##) dharmadànaku÷alenàtmano bodhim api na pratikàïkùati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya niràmiùadharmadànavivaraõatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakùetrapari÷odhanaku÷alamålapariõamanà? yaiþ ku÷alamålair buddhakùetraü pari÷odhayanàtmaparicittaü pari÷odhayati teùàü ku÷alamålànàü yà pariõàmanà, iyam ucyate bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakùetrapari÷odhanaku÷alamålapariõamanà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasyàparimitasaüsàràparikhedità? yà ku÷alamålopastambhatà yaiþ ku÷alamålair upastabdhaþ, sattvànàü÷ ca paripàcayati, buddhakùetraü ca pari÷odhayati, na ca jàtu khedam àpadyate yàvan na sarvadharmàn sarvàkàraj¤atàü ca paripårayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàparimitasaüsàràparikhedità. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya hrãrapatràpyavyavasthànam? yà sarva÷ràvakapratyekabuddhacittajugupsanatà, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya hrãrapatràpyavyavasthànam. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya araõyavàsàparityàgità? yà sarva÷ràvakapratyekabodhisamatikramaõatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya araõyavàsàparityàgità. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasyàlpecchatà? yad bodhisattvo mahasattvo bodhim api necchati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàlpecchatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya saütuùñiþ? yad bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàkàraj¤atàm api na manyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya saütuùñiþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya dhåtaguõasaülekhànutsarjanatà? yà gambhãreùu dharmeùu nidhyaptikùàntir iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dhåtaguõasaülekhànutsarjanatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ikùàyà aparityàgità? yaþ sarva÷ikùàõàm apracàraþ, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ikùàyà aparityàgità. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya kàmaguõajugupsanatà? yaþ kàmacittasyànutpàdaþ, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kàmaguõajugupsanatà. (##) tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya nirvitsahagata÷ cittotpàdaþ? yaþ sarvadharmàõàm anabhisaüskàro 'yaü bodhisattvasya mahàsattvasya nirvitsahagata÷ cittotpàdaþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya sarvàstiparityàgità? yà adhyàtmikabàhyànàü dharmàõàm agrahaõatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvàstiparityàgità. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya anavalãnacittatà? yà yad vij¤ànasthitiùv asya cittaü nàvalãyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya anavalãnacittatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya sarvavastunirapekùatà? yà sarvavastånàm amanasikàratà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvavastunirapekùatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya gçhisaüstavaparivarjanatà? yà buddhakùetràd buddhakùetraü saükramaõatà upapàdukatà pratilàbhamuõóakàùàyapràvaraõatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya gçhisaüstavaparivarjanatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya bhikùubhikùuõãsaüstavaparivarjanatà? yad bhikùuõà bhikùuõyà và saha acchañikàsaüghàtamàtram api na tiùñhati na ca tair vinà paritasanàcittam utpàdayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya bhikùubhikùuõãsaüstavaparivarjanatà. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena kulamàtsaryaü parivarjayitavyam? iha subhåte bodhisattvena mahàsattvena evaü cittam utpàdayitavyaü, yan mayà sattvànàü sarvasukhopadhànaü kartavyaü ta ete sattvàþ svapuõyair eva sukhità nàtra mayà màtsaryacittam utpàdayitavyam, idaü bodhisattvena mahàsattvena kulamàtsaryaü parivarjayitavyam. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena saügaõikàsthànaü parivarjayitavyam? yatra bodhisattvasya mahàsattvasya saügaõikàsthànasthitasya ÷ràvakapratyekabuddhapratisaüyuktà kathà syàt tat pratisaüyuktaü và cittotpàdam utpàdayen na tatra bodhisattvena mahàsattvena sthàtavyam, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya saügaõikàsthànaparivarjanatà. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena àtmotkarùaõà parivarjayitavyà? yà àdhyàtmikànàü dharmàõàm asamanupa÷yanà iyaü (##) bodhisattvasya mahàsattvasya àtmotkarùaõaparivarjanatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya parapaüsanàparivarjanatà? yad uta bàhyànàü dharmàõàm asamanupa÷yanà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya parapaüsanàparivarjanatà. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena da÷àku÷alàþ karmapathàþ parivarjayitavyàþ? tathà hy ete àryamàrgasyàntaràyakaràþ sugater và pràg eva saübodheþ, evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena da÷àku÷alàþ karmapathàþ parivarjayitavyàþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena adhimànaþ parivarjayitavyaþ? tathà hi sa na ka¤cid dharmaü samanupa÷yati, kutaþ punar adhikaü yenàdhimaüsyate, evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena adhimànaþ parivarjayitavyaþ. tatra kathaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena stambhaþ parivarjayitavyaþ? tathà hi tad vastu na samanupa÷yati yatra stambham utpàdayed evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena stambho notpàdayitavyaþ. tatra kathaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena viparyàsàþ parivarjayitavyàþ? sarvavastånàm anupalabdhitàm upàdàya, evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena viparyàsàþ parivarjayitavyàþ. tatra kathaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena vicikitsà parivarjayitavyà? tathà hi saüdehàpagatàt sarvadharmàn samanupa÷yati, evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena vicikitsà parivarjayitavyà. tatra kathaü subhåte bodhisattvena mahàsattvena ràgadveùamohànàm adhivàsanà parivarjayitavyà? tathà hi ràgadveùamohànàü vastu na samanupa÷yati, evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena ràgadveùamohàþ parivarjayitavyàþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ùaó dharmàþ paripårayitavyàþ? yad uta ùañ pàramità dànapàramità ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità, imàþ ùañ pàramitàþ paripårayitavyàþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ùaó dharmàþ parivarjayitavyàþ? yad uta ÷ràvakacittaü parivarjayitavyam. tat kasya hetoþ? tathà (##) hi naiùa màrgo bodhaye, pratyekabuddhacittaü parivarjayitavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi naiùa màrgo bodhaye, paritasanàcittaü na kartavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi naiùa màrgo bodhaye, yàcanakaü dçùñvà nàvalãnacittam utpàdayitavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi naiùa màrgo bodhaye, sarvasvam api parityajya na durmanasko bhavati. tat kasya hetoþ? tathà hi naiùa màrgo bodhaye, yàcanakavikùepo na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi naiùa màrgo bodhaye. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena àtmagràho na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà àtmà na saüvidyate evaü bodhisattvena mahàsattvena àtmagràho na kartavyaþ, evaü sattvagràho jãvagràhaþ pudgalagràho na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hy ete atyantatayà na saüvidyante, evaü sattvajãvapudgalagràho na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ucchedagràho na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi na ka÷cid dharma ucchidyate, atyantatayànutpannatvàt sarvadharmàõàü nocchedeþ, evam ucchedagràho na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ÷àsvatagràho na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi yo dharmo notpadyate sa na ÷à÷vatã bhavati, evaü ÷à÷vatagràho na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena nimittasaüj¤à notpàdayitavyà. tat kasya hetoþ? tathà hy atyantatayà saükle÷o na saüvidyate, evaü nimittasaüj¤à notpàdayitavyà. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena hetudçùñir na kartavyà. tat kasya hetoþ? tathà hi sa tàü dçùñiü na samanupa÷yati, evaü hetudçùñir na kartavyà, evaü skandheùu dhàtuùv àyataneùv abhinive÷o na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi te dharmàþ svabhàvena na saüvidyante, evaü skandhadhàtvàyataneùv abhinive÷o na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvana traidhàtuke 'bhinive÷o na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi traidhàtukasvabhàvo na saüvidyate, evaü traidhàtuke 'bhinive÷o na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena traidhàtuke 'dhyavasànaü na kartavyam. tat kasya hetoþ? tathà hi tad vastu nopalabhyate, evaü traidhàtuke 'dhyavasànaü na kartavyam. (##) tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena traidhàtuke àlayo na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi niþsvabhàvatvàd evaü traidhàtuke àlayo na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena buddhadharmasaüghani÷rayo na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi na buddhadharmasaüghadçùñini÷rayàd buddhadharmasaüghadar÷anaü, evaü buddhadharmasaüghadçùñini÷rayo na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ÷ãladçùñini÷rayo na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi na ÷ãladçùñini÷rayàc chãlapari÷uddhir bhavaty evaü ÷ãladçùñini÷rayo na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ÷ånyatàyàü vivàdo na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi sarvadharmàþ svabhàvena ÷ånyà na ÷ånyatayà, evaü ÷ånyatàyàü vivàdo na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ÷ånyatàvirodho na kartavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi sarvadharmàþ ÷ånyà na ÷ånyatà ÷ånyatàü virodhayati, evaü bodhisattvena mahàsattvena ÷ånyatàvirodho na kartavyaþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena ÷ånyatà paripårayitavyà? svalakùaõa÷ånyatàm upàdàya, paripårir bodhisattvasya mahàsattvasya ÷ånyatà paripårir, evaü bodhisattvena mahàsattvena ÷ånyatà paripårayitavyà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya ànimittasàkùàtkriyà? yad uta sarvanimittànàm amanasikàratà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyànimittasàkùàtkriyà. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya apraõihitaj¤ànam? yat sarvatraidhàtuke cittasyàpratiùñhànam, idaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpraõihitaj¤ànam. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya trimaõóalapari÷uddhiþ? yad uta da÷a ku÷alakarmapathapari÷uddhir evaü bodhisattvasya mahàsattvasya trimaõóalapari÷uddhiþ. tatra kathaü bodhisattvena mahàsattvena sarvasattveùu kçpàkaruõàparipåriþ kartavyà? yo mahàkaruõàyàþ pratilàbhaþ, evaü bodhisattvena mahàsattvena sarvasattveùu kçpàkaruõàparipåriþ karaõãyà. (##) tatra kathaü bodhisattvena maþàsattvena sarvasattvà nàvamantavyàþ? yad uta maitrãparipåryà, evaü bodhisattvena mahàsattvena sarvasattvà nàvamantavyàþ. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya sarvadharmàõàü samatàdar÷anaü yad utànutkùepo 'prakùepaþ sarvadharmàõàm idaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvadharmàõàü samatàdar÷anam. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya bhåtanayaprativedhaþ? yaþ sarvadharmàõàm aprativedhaþ, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya bhåtanayaprativedhaþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya anutpàdakùàntiþ? yà sarvadharmàõàm anutpàdàya anirodhàya anabhisaüskàràya kùàntir iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya anutpàdakùàntiþ. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya anutpàdaj¤ànam? yan nàmaråpànutpàdaj¤ànam idaü bodhisattvasya mahàsattvasya anutpàdaj¤ànaü. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya ekanayanirde÷aþ? yà advayasamudàcàratà ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya ekanayanirde÷aþ. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya kalpanàsamudghàtaþ? yà sarvadharmàõàü kalpanà ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya kalpanàsamudghàtaþ. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya saüj¤àdçùñivivartaþ? yà sarva÷ràvakapratyekabuddhabhåmeþ saüj¤àdçùñivivartanatà ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya saüj¤àdçùñivivartaþ. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya kle÷avivartaþ? yaþ sarvavàsanànusaüdhikle÷otsargaþ, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya kle÷avivartaþ, tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya ÷amathavipa÷yanàbhåmiþ? yat sarvàkàraj¤atàj¤ànam iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya ÷amathavipa÷yanàbhåmiþ, tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya dàntacittatà? yà traidhàtuke 'nabhiratiþ, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya dàntacittatà. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasyàpratihataj¤ànam? yo (##) buddhacakùuþpratilambhaþ, idaü bodhisattvasya mahàsattvasyàpratihataj¤ànam. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasyànunayàpasaraõaj¤atà? yà ùaó àyatanikà upekùà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyànunayàpasaraõaj¤atà. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya yatrecchàkùetragamanam? yad ekabuddhakùetràn na calati sarvabuddhakùetreùu saüdç÷yate, na càsya buddhakùetre saüj¤otpadyate, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya yatrecchàkùetragamanam. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya sarvatràtmabhàvadar÷anam? yad yathàparùan maõóale àtmabhàvadar÷anam, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvatràtmabhàvadar÷anam. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya sarvasattvacittacaritànuprave÷aþ? yad ekacittena sarvasattvacittacaritaj¤ànam, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvasattvacittacaritànuprave÷aþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya abhij¤àvikrãóanà? yàbhir abhij¤àbhir vikrãóamàno buddhakùetràd buddhakùetraü saükràmati buddhadar÷anàya na ca buddhasaüj¤o bhavati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya abhij¤àvikrãóanà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya yathàdçùñabuddhakùetrapariniùpàdanatà? yà trisàhasramahàsàhasralokadhàtvã÷varacakravartimårtisthitasya sarvalokadhàtuparityàgasyàmanyanatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya yathàdçùñabuddhakùetrapariniùpàdanatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya buddhaparyupàsanatà? yà buddhaparyupàsanatà sarvasattvànugrahaü prati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya buddhaparyupàsanatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakàyayathàbhåtapratyavekùaõatà? yà dharmakàyayathàbhåtapratyavekùaõatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakàyayathàbhåtapratyavekùaõatà, tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya indriyaparàparaj¤ànatà? yà da÷asu baleùu sthitvà sarvasattvànàm indriyaparipåripraj¤àj¤ànatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya indriyaparàparaj¤ànatà. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakùetrapari÷odhanatà? (##) yà sarvasattvacittapari÷odhanatà, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya buddhakùetrapari÷odhanatà. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya màyopamasamàdhiþ? yatra samàdhau sthitvà sarvàþ kriyàþ karoti na càsya cittapracàro bhavati, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasya màyopamasamàdhiþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasyàbhãkùõasamàpattiþ? yà bodhisattvasya mahàsattvasya vipàkajaþ samàdhir, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàbhãkùõasamàpattiþ. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya saücintyàtmabhàvaparigrahaþ? yad bodhisattvo mahàsattvo yathàyathà sattvànàü ku÷alamålapariniùpattir bhavati tathàtathà saücintayàtmabhàvaü parigçhõàti, ayaü bodhisattvasya mahàsattvasyàtmabhàvaparigrahaþ. tatra kathaü bodhisattvasya mahàsattvasyànantapraõidhànam? yad bodhisattvo mahàsattvaþ ùaõõàü pàramitànàü paripårõatvàd yathàyathà praõidhiü praõidadhàti tathàtathà samçdhyate, idaü bodhisattvasya mahàsattvasyànantapraõidhànam. tatra katamad bodhisattvasya mahàsattvasya sarvasattvarutaj¤ànam? yad bodhisattvo mahàsattvo niruktipratisaüvidà devàdãnàü rutaü pratisaüvidhyati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvasattvarutaj¤ànam. tatra katamo bodhisattvasya mahàsattvasya paripårõapratibhànam? yad bodhisattvo mahàsattvaþ pratibhànapratisaüvidà paripårõapratibhànanirde÷aj¤ànaü pratividhyati, idaü bodhisattvasya mahàsattvasya paripårõapratibhànam. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya garbhàvakràntisaüpat? iha bodhisattvo mahàsattvaþ sarvàsu jàtiùu aupapàduka upapadyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya garbhàvakrantisaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya kulasaüpat? yad bodhisattvo mahàsattvo bodhisattvakuleùu pratyàjàyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya kulasaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya jàtisaüpat? yad bodhisattvo mahàsattvaþ kùatriyamahà÷àlakuleùu bràhmaõamahà÷àlakuleùu và pratyàjàyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya jàtisaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya gotrasaüpat? yad bodhisattvo (##) mahàsattvo yasmàd gotràt pårvakà bodhisattva abhåvaüs tatra gotre pratyàjàyate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya gotrasaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya parivàrasaüpat? yad bodhisattvo mahàsattvo bodhau sattvàn pratiùñhàpya bodhisattvaparivàra evaü bhavatãyaü bodhisattvasya mahàsattvasya parivàrasaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya janmasaüpat? yaj jàtamàtra eva bodhisattvo mahàsattvaþ sarvalokadhàtån avabhàsena spharati, tàü÷ ca sarvàn ùaó vikàraü kampayati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya janmasaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasyàbhiniùkramaõasaüpat? yad bodhisattvo mahàsattvaþ pravrajito 'nekaiþ sattvakoñãniyuta÷atasahasraiþ sàrdham abhiniùkràmati gçhàt, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasyàbhiniùkramaõasaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya bodhivçkùavyåhasaüpat? yad bodhisattvasya mahàsattvasya bodhivçkùasya målaü sauvarõaü bhavati skandho vaióåryamayo bhavati, sarvaratnamayàþ ÷àkhàþ patràõi sarvaratnamayàni tasya vçkùasya puùpàï gandho 'vabhàsa÷ cànantàn lokadhàtån avabhàsena sphurati, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya bodhivçkùavyåhasaüpat. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya sarvaguõaparipårisaüpat? yà bodhisattvasya mahàsattvasya sattvaparipàkena buddhakùetrapari÷uddhir, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya sarvaguõaparipårisaüpat. tatra kathaü bodhisattvo mahàsattvo da÷amyàü bhåmau sthitaþ saüstathàgata eveti vaktavyaþ? yadà bodhisattvasya mahàsattvasya da÷apàramitàþ paripårõà bhavanti, yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ paripårõà bhavanti, sarvàkàraj¤atàj¤ànaü ca sarvavàsanànusaüdhikle÷aprahàõaü bhavati, mahàkaruõà ca sarvabuddhadharmàþ paripårõà bhavanti, evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo da÷amyàþ punar bodhisattvabhåmeþ paraü tathàgata eveti vaktavyaþ. tatra katamà bodhisattvasya mahàsattvasya da÷a bhåmayaþ? yad bodhisattvo mahàsattva upàyakau÷alyena sarvàsu pàramitàsu caran saptatriü÷ad bodhipakùeùu dharmeùu ÷ikùito 'pramàõadhyànàråpyasamàpattiùu caran da÷atathàgatabalapratisaüvitsv aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu (##) caran gotrabhåmim aùñamakabhåmiü dar÷anabhåmiü tanåbhåmiü vãtaràgabhåmiü kçtàvãbhåmiü ÷ràvakabhåmiü pratyekabuddhabhåmiü bodhisattvabhåmiü bodhisattvo mahàsattvo 'tikramya età navabhåmãr atikramya buddhabhåmau pratiùñhate, iyaü bodhisattvasya mahàsattvasya da÷amã bhåmiþ. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo mahàyànasaüprasthito bhavati. iti bhåmisaübhàraþ yat punaþ subhåtir evam àha, kutas tad yànaü niryàsyatãti traidhàtukàn niryàsyati yena sarvàkàraj¤atà tena sthàsyati tat punar advayayogena. tat kasya hetoþ? tathà hi yac ca mahàyànaü yà ca sarvàkàraj¤atà ubhàv etau dharmau na saüyuktau na visaüyuktau aråpiõau anidar÷anau apratighau ekalakùaõau yad utàlakùaõau. tat kasya hetoþ? na hi subhåte 'lakùaõau dharmau niryàtau và niryàto và niryàsyato và dharmadhàtoþ sa subhåte niryàõam icchet, tathatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icched, evaü bhåtakoñer acintyadhàtor àkà÷adhàtoþ prahàõadhàtor viràgakoñer anutpàdasyànirodhasyàbhàvasyasa niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. råpa÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü vedanà÷ånyatàyàþ saüj¤à÷ånyatàyàþ saüskàra÷ånyatàyàþ vij¤àna÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? na hi subhåte råpa÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, na vedanà÷ånyatà na saüj¤à÷ånyatà na saüskàra÷ånyatà na vij¤àna÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte råpaü råpeõa ÷ånyaü vedanà vedanayà ÷ånyà saüj¤à saüj¤ayà ÷ånyà saüskàràþ saüskàraiþ ÷ånyà vij¤ànaü vij¤ànena ÷ånyaü, cakùuþ÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü ÷rotra÷ånyatàyà ghràõa÷ånyatàyà jihvà÷ånyatàyàþ kàya÷ånyatàyà manaþ÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icchedyo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü råpa÷ånyatàyàþ ÷abda÷ånyatàyà gandha÷ånyatàyà rasa÷ånyatàyàþ spar÷a÷ånyatàyà dharma÷ånyatàyàþ, (##) cakùurvij¤àna÷ånyatàyàþ ÷rotravij¤àna÷ånyatàyà ghràõavij¤àna÷ånyatàyà jihvàvij¤àna÷ånyatàyàþ kàyavij¤àna÷ånyatàyà manovij¤àna÷ånyatàyà÷ cakùuþsaüspar÷a÷ånyatàyà ÷rotrasaüspar÷a÷ånyatàyà ghràõasaüspar÷a÷ånyatàyà jihvàsaüspar÷a÷ånyatàyàþ kàyasaüspar÷a÷ånyatàyà manaþsaüspar÷a÷ånyatàyà÷ cakùuþsaüspar÷ajavedayita÷ånyatàyàþ ÷rotrasaüspar÷ajavedayita÷ånyatàyà ghràõasaüspar÷ajavedayita÷ånyatàyà jihvàsaüspar÷ajavedayita÷ånyatàyàþ kàyasaüspar÷ajavedayita÷ånyatàyà manaþsaüspar÷ajavedayita÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? na hi subhåte cakùuþ÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü na ÷rotra÷ånyatà na ghràõa÷ånyatà na jihvà÷ånyatà na kàya÷ånyatà na manaþ÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, na hi subhåte råpa÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü na ÷abda÷ånyatà na gandha÷ånyatà na rasa÷ånyatà na spar÷a÷ånyatà na dharma÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. na hi subhåte cakùurvij¤àna÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati na ÷rotravij¤àna÷ånyatà na ghràõavij¤àna÷ånyatà na jihvàvij¤àna÷ånyatà na kàyavij¤àna÷ånyatà na manovij¤àna÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. na hi subhåte cakùuþsaüspar÷a÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü na ÷rotrasaüspar÷a÷ånyatà na ghràõasaüspar÷a÷ånyatà na jihvàsaüspar÷a÷ånyatà na kàyasaüspar÷a÷ånyatà na manaþsaüspar÷a÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. na hi subhåte cakùuþsaüspar÷ajavedayita÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati, na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü na ÷rotrasaüspar÷ajavedayita÷ånyatà na ghràõasaüspar÷ajavedayita÷ånyatà na jihvàsaüspar÷ajavedayita÷ånyatà na kàyasaüspar÷ajavedayita÷ånyatà na (##) manaþsaüspar÷ajavedayita÷ånyatà traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte cakùu÷ cakùuùà ÷ånyaü ÷rotraü ÷rotreõa ÷ånyaü ghràõaü ghràõena ÷ånyaü jihvà jihvayà ÷ånyà kàyaþ kàyena ÷ånyo mano manasà ÷ånyaü, evaü råpaü råpeõa ÷ånyaü ÷abdaþ ÷abdena ÷ånyo gandho gandhena ÷ånyo raso rasena ÷ånyaþ spar÷aþ spar÷ena ÷ånyo dharmà dharmaiþ ÷ånyàþ, cakùurvij¤ànaü cakùurvij¤ànena ÷ånyaü ÷rotravij¤ànaü ÷rotravij¤ànena ÷ånyaü ghràõavij¤ànaü ghràõavij¤ànena ÷ånyaü jihvàvij¤ànaü jihvàvij¤ànena ÷ånyaü kàyavij¤ànaü kàyavij¤ànena ÷ånyaü manovij¤ànaü manovij¤ànena ÷ånyaü, cakùuþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷ena ÷ånyaþ ÷rotrasaüspar÷aþ ÷rotrasaüspar÷ena ÷ånyo ghràõasaüspar÷o ghràõasaüspar÷ena ÷ånyo jihvàsaüspar÷o jihvàsaüspar÷ena ÷ånyaþ kàyasaüspar÷aþ kàyasaüspar÷ena ÷ånyo manaþsaüspar÷o manaþsaüspar÷ena ÷ånyaþ, cakùuþsaüspar÷ajà vedanà cakùuþsaüspar÷ajayà vedanayà ÷ånyà, ÷rotrasaüspar÷ajà vedanà ÷rotrasaüspar÷ajayà vedanayà ÷ånyà, ghràõasaüspar÷ajà vedanà ghràõasaüspar÷ajayà vedanayà ÷ånyà, jihvàsaüspar÷ajà vedanà jihvàsaüspar÷ajayà vedanayà ÷ånyà, kàyasaüspar÷ajà vedanà kàyasaüspar÷ajayà vedanayà ÷ånyà, manaþsaüspar÷ajà vedanà manaþsaüspar÷ajayà vedanayà ÷ånyà. svapnasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, vistareõa kartavyam, evaü marãcyà màyàyàþ prati÷rutkàyàþ pratibhàsasya pratibimbasya gandharvanagarasya tathàgatanirmitasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? na hi subhåte svapnasya svabhavas traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü na marãcyàþ svabhàvo na màyàyàþ svabhàvo na prati÷rutkàyàþ svabhàvo na pratibhàsasya svabhàvo na pratibimbasya svabhàvo na gandharvanagarasya svabhàvo na tathàgatanirmitasya svabhàvas traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte svapnasvabhàvaþ svapnasvabhàvena ÷ånyo, marãcisvabhàvo marãcisvabhàvena ÷ånyaþ, màyàsvabhàvo màyàsvabhàvena ÷ånyaþ, prati÷rutkàsvabhàvaþ prati÷rutkàsvabhàvena ÷ånyaþ, pratibhàsasvabhàvaþ pratibhàsasvabhàvena ÷ånyaþ, (##) pratibimbasvabhàvaþ pratibimbasvabhàvena ÷ånyaþ, gandharvanagarasvabhàvaþ gandharvanagarasvabhàvena ÷ånyaþ, tathàgatanirmitasvabhàvas tathàgatanirmitasvabhàvena ÷ånyaþ. iti dar÷anamàrge prathamagràhyavikalpapratipakùaþ dànapàramitàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü ÷ãlapàramitàyàþ kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyà dhyànapàramitàyàþ praj¤àpàramitàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo dànapàramitàyàþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü ÷ãlapàramitàyàþ kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyà dhyànapàramitàyàþ tathà hi yaþ praj¤àpàramitàyàþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte dànapàramitàsvabhàvo dànapàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ, ÷ãlapàramitàsvabhàvaþ ÷ãlapàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ, kùàntipàramitàsvabhàvaþ kùàntipàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ, vãryapàramitàsvabhàvo vãryapàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ, dhyànapàramitàsvabhàvo dhyànapàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ, praj¤àpàramitàsvabhàvaþ praj¤àpàramitàsvabhàvena ÷ånyaþ. adhyàtma÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, bahirdhà÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi yo 'dhyàtma÷ånyatàyàþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tathà hi yo bahirdhà÷ånyatàyàþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, tathà hi yo 'dhyàtmabahirdhà÷ånyatàyàþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, evaü yàvad yo 'bhàvasvabhàva÷ånyatàyàþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte adhyàtma÷ånyatà adhyàtma÷ånyatayà÷ånyà, bahirdhà÷ånyatà bahirdhà÷ånyatayà ÷ånyà, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà ÷ånyà, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà (##) yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà ÷ånyà. smçtyupasthànànàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yaþ smçtyupasthànànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte smçtyupasthànàni smçtyupasthànaiþ ÷ånyàni. samyakprahàõànàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yaþ samyakprahàõànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte samyakprahàõàni samyakprahàõaiþ ÷ånyàni. çddhipàdànàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya çddhipàdànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte çddhipàdà çddhipàdaiþ ÷ånyàþ. indriyàõàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya indriyàõàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte indriyàõi indriyaiþ ÷ånyàni, balànàü sa suabhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo balànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte balàni balaiþ ÷ånyàni. bodhyaïgànàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo bodhyaïgànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte bodhyaïgàni bodhyaïgaiþ ÷ånyàni. màrgasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo màrgasya svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte màrgo màrgeõa ÷ånyaþ. evam apramàõadhyànàråpyasamàpattãnàü sa subhåte niryàõam icched (##) yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo 'pramàõadhyànàråpyasamàpattãnàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte apramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'pramàõadhyànàråpyasamàpattisvabhàvena ÷ånyaþ. da÷ànàü tathàgatabalànàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yas tathàgatabalànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte da÷atathàgatabalàni da÷atathàgatabalaiþ ÷ånyàni. caturõàü vai÷àradyànàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ caturõàü vai÷àradyànàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte catvàri vai÷àradyàni caturbhir vai÷àradyaiþ ÷ånyàni. catasçõàü pratisaüvidàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ catasçõàü pratisaüvidàü svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte catasraþ pratisaüvida÷ catasçbhiþ pratisaüvidbhiþ ÷ånyàþ. aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo 'ùñàda÷àveõikabuddhadharmasvabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte buddhadharmà buddhadharmaiþ ÷ånyàþ. iti dar÷anamàrge dvitãyagràhyavikalpapratipakùaþ arhataþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo 'rhataþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte arhatsvabhàvo 'rhataþ svabhàvena ÷ånyaþ. pratyekabuddhasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yaþ pratyekabuddhasvabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü (##) sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte pratyekabuddhasvabhàvaþ pratyekabuddhasvabhàvena ÷ånyaþ. bodhisattvasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo bodhisattvasya mahàsattvasya svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte bodhisattvasvabhàvo bodhisattvasvabhàvena ÷ånyaþ. tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yas tathàgatasya svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte tathàgatasvabhàvas tathàgatasvabhàvena ÷ånyaþ. srotaàpattiphalasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü sakçdàgàmiphalasya anàgàmiphalasya arhattvasya pratyekabodher màrgaj¤atàyàþ sarvàkàraj¤atàyàþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yaþ srotaàpattiphalasya svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi srotaàpattiphalasvabhàvaþ srotaàpattiphalasvabhàvena ÷ånyaþ. evaü sakçdàgàmiphalasya yaþ svabhàvo 'nàgàmiphalasya yaþ svabhàvo 'rhattvasya yaþ svabhàvaþ pratyekabuddhatvasya yaþ svabhàvo màrgaj¤atàyàyaþ svabhàvaþ sarvàkàraj¤atàyà yaþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi sarvàkàraj¤atàyàþ svabhàvaþ sarvàkàraj¤atàsvabhàvena ÷ånyaþ. iti dar÷anamàrge prathamagràhakavikalpapratipakùaþ nàmnaþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet, evaü nimittasya saüketasya vyavahàrasya praj¤apteþ sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo nàmnaþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte nàmasvabhàvo nàmasvabhàvena ÷ånyaþ. evaü saüketasyayaþ svabhàvo vyavahàrasya yaþ svabhàvaþ praj¤apter yaþ svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? (##) tathà hi praj¤aptisvabhàvaþ praj¤aptisvabhàvena ÷ånyaþ. anutpàdasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo 'nutpàdasya svabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi anutpàdasvabhàvo 'nutpàdasvabhàvena ÷ånyaþ. evam anirodhasyàsaükle÷asyàvyavadànasyànabhisaüskàrasya sa subhåte niryàõam icched yo 'lakùaõànàü dharmàõàü niryàõam icchet. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yo 'nabhisaüskàrasvabhàvo na sa traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi anabhisaüskàrasvabhàvo 'nabhisaüskàrasvabhàvena ÷ånyaþ. evaü hi subhåte na mahàyànaü traidhàtukàn niryàsyati na sarvàkàraj¤atàyàü sthàsyati, acalitaü tad yànam. iti dar÷anamàrge dvitãyagràhakavikalpapratipakùaþ yat punaþ subhåtir evam àha, kva tad yànaü sthàsyatãti, na tad yànaü kvacit sthàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte asthitàþ sarvadharmàþ, api tu subhåte asthànaü na sthànayogena tad yànaü sthàsyati, tadyathàpi nàma subhåte dharmadhàtur na sthito nàsthitaþ, evam eva subhåte tan mahàyànaü na sthitaü nàsthitaü, tadyathàpi nàma subhåte 'nutpàdo 'nirodho 'saükle÷o 'vyavadànam anabhisaüskàro na sthito nàsthitaþ, evam eva subhåte tan mahàyanaü na sthitaü nàsthitaü, tathà hi subhåte dharmadhàtur dharmadhàtunà ÷ånyaþ. tat kasya hetoþ? na hi subhåte dharmadhàtusvabhàvaþ sthito và asthito va. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte dharmadhàtusvabhàvo dharmadhàtusvabhàvena ÷ånyaþ, evam anutpàdo 'nirodho 'saükle÷o 'vyavadànam abhisaüskàro 'nabhisaüskàreõa ÷ånyaþ. tat kasya hetoþ? na hi subhåte 'nabhisaüskàrasvabhàvaþ sthito và asthito và. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte anabhisaüskàrasvabhàvo 'nabhisaüskàrasvabhàvena ÷ånyaþ, evaü hi subhåte tad yànaü na kvacit sthàsyati, asthitam asthànayogena acàlyayogena. iti bhàvanàmàrge prathamagràhyavikalpapratipakùaþ yat punaþ subhåtir evam àha, kas tena yànena niryàsyatãti, na ka÷cit tena yànena niryàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte yac ca tad yànaü yena ca niryàsyati ya÷ ca niryàsyati yata÷ ca niryàsyati sarva ete (##) dharmà na saüvidyante, evam asaüvidyamànànàü sarvadharmàõàü katamo dharmaþ katamena dharmeõa niryàsyati. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte nàtmà upalabhyate na sattvo na jãvo na poùo na puruùo na pudgalo na manujo na mànavo na kàrako na vedako na jànako na pa÷yaka upalabhyate, àtmano 'tyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü yàvat pa÷yakasyàtyantavi÷uddhitàm upàdàya, dharmadhàtur nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evam anutpàdo 'nirodho 'saükle÷o 'vyavadànam anabhisaüskàro nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, skandhadhàtvàyatanàni nopalabhyante atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pratãtyasamutpàdo nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, dànapàramità nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya. adhyàtma÷ånyatà nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, bahirdhà÷ånyatà nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya. smçtyupasthànàni nopalabhyante atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgà nopalabhyante atyantavi÷uddhitàm upàdàya, apramàõadhyànàråpyasamàpattayo nopalabhyante atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü da÷a tathàgatabalàni nopalabhyante catvàri vai÷àradyàni nopalabhyante catasraþ pratisaüvido nopalabhyante aùñàda÷àveõikà buddhadharmà nopalabhyante atyantavi÷uddhitàm upàdàya, srotaàpanno nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, sakçdàgàmã nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, anàgàmã nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, arhan nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pratyekabuddho nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, bodhisattvo nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, tathàgato nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, srotaàpattiphalan nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü sakçdàgàmiphalan nopalabhyate atyantavi÷uddhitàmupàdàya, anàgàmiphalan nopalabhyate, arhattvan nopalabhyate, pratyekabodhir nopalabhyate, tathàgatatvan nopalabhyate, sarvàkàraj¤atà nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pramuditàbhåmir nopalabhyateatyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü vimalà prabhàkarã arciùmatã (##) sudurjayà abhimukhã dåraïgamà acalà sàdhumatã dharmameghà bhåmir nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pårvànto nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, aparànto nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pratyutpanno nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evam agatir nopalabhyate gatir nopalabhyate sthitir nopalabhyate cyutir nopalabhyate upapattir nopalabhyate hànir nopalabhyate vçddhir nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya. kasyànupalabdhyà nopalabhyate? dharmadhàtor anupalabdhyà nopalabhyate. tat kasya hetoþ? na hi subhåte dharmadhàtur upalabhyate anupalabdhyà nopalabhyate, anutpàdasyànirodhasyàsaükle÷asyàvyavadànasyànabhisaüskàrasyànupalabdhyà nopalabhyate abhisaüskàraþ, skandhadhàtvàyatanànupalabdhyà nopalabhyante skandhadhàtvàyatanàni, pratãtyasamutpàdànupalabdhyà nopalabhyate pratãtyasamutpàdaþ, dànapàramitànupalabdhyà nopalabhyate dànapàramità, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramitànupalabdhyà nopalabhyate praj¤àpàramità, adhyàtma÷ånyatànupalabdhyà nopalabhyate adhyàtamasånyatà, bahirdhà÷ånyatànupalabdhyà nopalabhyate bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatànupalabdhyà nopalabhyate, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatànupalabdhyà abhàvasvabhàva÷ånyatà nopalabhyate, smçtyupasthànànupalabdhyà smçtyupasthànàni nopalabhyante, samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgànupalabdhyàsamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgà nopalabhyante, apramàõadhyànàråpyasamàpattyanupalabdhyà apramàõadhyànàråpyasamàpattayo nopalabhyante, evaü da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikabuddhadharmànupalabdhyà aùñàda÷àveõikà buddhadharmà nopalabhyante. iti bhàvanàmàrge dvitãyagràhyavikalpapratipakùaþ srotaàpannaþ srotaàpannànupalabdhyà nopalabhyate. tat kasya hetoþ? na hi subhåte srotaàpanna upalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü sakçdàgàmy anàgàmy arhann arhadanupalabdhyà nopalabhyate, pratyekabuddhaþ pratyekabuddhànupalabdhyà nopalabhyate, yàvat tathàgatas tathàgatànupalabdhyà nopalabhyate. tat kasya hetoþ? na hi subhåte tathàgata upalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya. (##) iti bhàvanàmàrge prathamagràhakavikalpapratipakùaþ srotaàpattiphalaü srotaàpattiphalànupalabdhyà nopalabhyate, evaü sakçdàgàmiphalam ànàgàmiphalam arhattvaü pratyekabuddhatvaü bodhisattvatvaü buddhatvaü buddhànupalabdhyà nopalabhyate. evaü pramudità bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, vimalàbhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, prabhàkalã bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, arciùmatã bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, sudurjayà bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, abhimukhã bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, dåraïgamà bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, acalà bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, sàdhumatã bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, dharmameghà bhåmir bhåmyanupalabdhyà nopalabhyate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. punar aparaü subhåte da÷a bhåmayo bhåmyanupalabdhyà nopalabhyante. katamà da÷a? ÷uklavidar÷anàbhåmir gotrabhåmir aùñamakabhåmir dar÷anabhåmis tanåbhåmiþ vãtaràgabhåmiþ kçtàvãbhåmiþ pratyekabuddhabhåmir bodhisattvabhåmir buddhabhåmiþ. adhyàtma÷ånyatayà prathamà bhåmir nopalabhyate, bahirdhà÷ånyatayà prathamà bhåmir nopalabhyate, adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà prathamà bhåmir nopalabhyate, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà prathamà bhåmir nopalabhyate, yàvad da÷amã bhåmir adhyàtma÷ånyatayà da÷amã bhåmir nopalabhyate, bahirdhà÷ånyatayà da÷amã bhåmir nopalabhyate, adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà da÷amã bhåmir nopalabhyate, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà da÷amã bhåmir nopalabhyate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. adhyàtma÷ånyatayà sattvaparipàko nopalabhyate, bahirdhà÷ånyatayà sattvaparipàko nopalabhyate, adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà sattvaparipàko nopalabhyate, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà sattvaparipàko nopalabhyate atyantavi÷uddhitàm upàdàya. adhyàtma÷ånyatayà buddhakùetrapari÷uddhir nopalabhyate, bahirdhà÷ånyatayà buddhakùetrapari÷uddhir nopalabhyate, adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà buddhakùetrapari÷uddhir nopalabhyate, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà buddhakùetrapari÷uddhir nopalabhyate, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. (##) adhyàtma÷ånyatayà pa¤ca cakùåüùi nopalabhyante, bahirdhà÷ånyatayà pa¤ca cakùåüùi nopalabhyante, adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà pa¤ca cakùåüùi nopalabhyante, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatayà pa¤ca cakùåüùi nopalabhyante, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvo mahàsattvo 'nupalambhayogena sarvadharmàõàü mahàyànena sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati. iti bhàvanàmàrge dvitãyagràhakavikalpapratipakùaþ ity uktà saübhàrapratipattiþ atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: mahàyànaü mahàyànam itãdaü bhagavann ucyate, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati tenocyate mahàyànam iti, àkà÷asamaü tad yànaü, tadyathàpi nàma bhagavann àkà÷e 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ, evam eva bhagavann asmin mahàyàne aprameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. evaü hi bhagavan bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, tadyathàpi nàma bhagavan àkà÷asya nàpy àgamo dç÷yate na nirgamo na sthànaü dç÷yate, evam evàsya bhagavan mahàyànasya naivàgama upalabhyate na nirgamo na sthànam upalabhyate, tadyathàpi nàma bhagavann àkà÷asya nàpi pårvànta upalabhyate nàparànta upalabhyate na madhya upalabhyate adhyavasamatàm upàdàya. evam eva bhagavann asya mahàyànasya na pårvànto nàparànto na madhya upalabhyate, adhvasamatàm upàdàya, evam idaü bhagavan mahàyànaü mahàyànam ity ucyate. bhagavàn àha: evam etat subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü, yad imàþ ùañ pàramità, dànapàramità ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta sarvadhàraõãmukhàni sarvasamàdhimukhàni ÷åraïgamaþ samàdhir vistareõa kàryaþ, yàvad asaïgàkà÷avimuktinirupalepaþ samàdhiþ, idaü subhåte bodhisatvasya mahàsattvasya mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà, idaü subhåte bodhisatvasya mahàsattvasya (##) mahàyànam. punar aparaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànaü yad uta catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàny àryàùñaïgo màrgaþ catvàry apramàõàni catvàri dhyànàni catasra àråpyasamàpattayo da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya mahàyànam. yat punaþ subhåtir evam àha, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya tad yànaü niryàsyatãti, katama÷ ca sadevamànuùàsuro loko yad uta kàmadhàtå råpadhàtur àråpyadhàtuþ sacet subhåte kàmadhàtus tathatà avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vato 'vipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte kàmadhàtuþ kalpito viñhapitaþ saüdar÷ito 'yathàvat sarvam anityam adhruvam a÷à÷vataü vipariõàmadharmi, abhàvas tasmàd idaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, sacet subhåte råpadhàtus tathatàbhaviùyad avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vato 'vipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte råpadhàtuþ kalpito viñhapitaþ saüdar÷ito 'yathàvat sarvam idam anityam adhruvam a÷à÷vataü vipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, sacet subhåte àråpyadhàtus tathatàbhaviùyad avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vato 'vipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte àråpyadhàtuþ kalpito viñhapitaþ saüdar÷ito 'yathàvat sarvam idam anityam adhruvam a÷à÷vataü vipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte råpaü tathatàbhaviùyad avitathatà ananyatathatà (##) aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmi bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte råpaü kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ, sacet subhåte vij¤ànaü tathatàbhavi÷yad avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü, yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmi bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte vij¤ànaü kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte cakùus tathatàbhavi÷yat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü, yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmi bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuaraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte cakùuþ kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyaþ, sacet subhåte manas tathatàbhaviùyat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü, yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte manaþ kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte råpaü tathatàbhaviùyat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmi bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte råpaü kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya (##) niryàsyati, evaü ÷abdagandharasaspar÷àþ, sacet subhåte dharmas tathatàbhaviùyat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vatam avipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte dharmaþ kalpito viñhapitaþ saüdar÷ito 'nityo 'dhruvo '÷à÷vato 'vipariõàmadharmã, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte cakùurvij¤ànaü tathatà sadevamànuùàsuraü bhaviùyat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmi bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte cakùurvij¤ànaü kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü, sacet subhåte manovij¤ànaü tathatàbhaviùyad avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmi bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte manovij¤ànaü kalpitaü viñhapitaü saüdar÷itam anityam adhruvam a÷à÷vatam avipariõàmadharmi, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte cakùuþsaüspar÷as tathatàbhavi÷yat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityaü dhruvaü ÷à÷vatam avipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte cakùuþsaüspar÷aþ kalpito viñhapitaþ saüdar÷ito anityo 'dhruvo '÷à÷vato 'vipariõàmadharmã, abhàvas tasmàn mahàyànaü, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷aþ, sacet subhåte manaþsaüspar÷as tathatà abhavi÷yat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü, yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vato (##) 'vipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte manaþsaüspar÷aþ kalpito viñhapitaþ saüdar÷ito 'nityo 'dhruvo '÷à÷vato 'vipariõàmadharmã, abhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte cakùuþsaüspar÷ajà vedanà tathatàbhavi÷yat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vato 'vipariõàmadharmã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte cakùuþsaüspar÷ajà vedanà kalpità viñhapità saüdar÷ità anityà adhruvà a÷à÷vatà avipariõàmadharmiõã, abhàvas tasmàn mahàyànaü, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü ÷rotrasaüspar÷ajà vedanà ghràõasaüspar÷ajà vedanà jihvàsaüspar÷ajà vedanà kàyasaüspar÷ajà vedanà, sacet subhåte manaþsaüspar÷ajà vedanà tathatàbhavi÷yat, avitathatà ananyatathatà aviparãtaü bhåtaü tattvaü, yathàvan nityo dhruvaþ ÷à÷vato 'vipariõàmadharmiõã bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte manaþsaüspar÷ajà vedanà kalpità viñhapità saüdar÷ità anityà adhruvà a÷à÷vatà avipariõàmadharmiõã, abhàvas tasmàn mahàyànaü, sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte dharmadhàtur bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte dharmadhàtur abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü tathatà bhåtakoñiþ. sacet subhåte acintyadhàtur bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte acintyadhàtur abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirnàsyati. sacet subhåte dànapàramità bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte dànapàramitàbhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità (##) vãryapàramità dhyànapàramità, sacet subhåte praj¤àpàramità bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte praj¤àpàramitàbhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte adhyàtma÷ånyatàbhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte adhyàtma÷ånyatàbhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte bahirdhà÷ånyatà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte bahirdhà÷ånyatàbhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte adhyàtmabahirdhà÷ånyatà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte adhyàtmabahirdhà÷ånyatàbhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. evaü yàvat sacet subhåte abhàvasvabhàva÷ånyatà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte abhàvasvabhàva÷ånyatàbhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte catvàri smçtyupasthànàni bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte catvàri smçtyupasthànàny abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. evaü catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni. sacet subhåte àryàùñàïgamàrgo bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte àryàùñàïgo màrgo 'bhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte apramàõadhyànàråpyasamàpattayo bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya (##) nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte apramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'bhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. evaü da÷a balàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvidaþ. sacet subhåte aùñàda÷àveõikà buddhadharmà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte aùñàda÷àveõikà buddhadharmà abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. ity agratàniryàõam sacet subhåte gotrabhådharmà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte gotrabhådharmà abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte aùñamakadharmà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte aùñamakadharmà abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. evaü srotaàpannnadharmàþ sakçdàgàmidharmà anàgàmidharmà arhaddharmàþ pratyekabuddhadharmà bodhisattvadharmàþ. sacet subhåte buddhadharmà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte buddhadharmà abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte gotrabhåmir bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte gotrabhåmir abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. evam aùñamakaþ srotaàpannaþ sakçdàgàmy anàgàmy arhan pratyekabuddho bodhisattvaþ. sacet subhåte buddho bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte buddho 'bhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. (##) sacet subhåte sadevamànuùàsuro loko bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte sadevamànuùàsuro loko 'bhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. iti prahàõaniryàõam sacet subhåte prathamacittotpàdam upàdàya bodhisattvasya mahàsattvasya yàvad à bodhimaõóàd etasminn antare ye cittotpàdàs te bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naivedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya nirayàsyat, yasmàt tarhi subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya prathamacittotpàdam upàdàya yàvad à bodhimaõóàd etasminn antare ye cittotpàdàs te abhàvo na bhàvas tasmàn mahàyànaü sadevamànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya vajropamaü j¤ànaü bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naiva bodhisattvo mahàsattvaþ sarvavàsanànusaüdhikle÷àn abhàvàn viditvà sarvàkàravaropetaü sarvaj¤aj¤ànam anupràpnuyàt, yasmàt subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya vajropamaü j¤ànam abhàvo na bhàvas tasmàd bodhisattvo mahàsattvaþ sarvavàsanànusaüdhikle÷àn abhàvàn iti viditvà sarvàkàravaropetaü sarvaj¤aj¤ànam anupràpnoti, evaü mahàyànaü sadevanànuùàsuraü lokam abhibhåya niryàsyati. sacet subhåte tathàgatasyàrhataþ samyaksaübuddhasya dvàtriü÷an mahàpuruùalakùaõàni bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naiva tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàþ sadevamànuùàsuraü lokaü tejasà ca ÷riyà càbhyabhaviùyat, yasmàt subhåte dvàtriü÷an mahàpuruùalakùaõàny abhàvo nabhàvas tasmàt tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàþ sadevamànuùàsuraü lokaü tejasà ca ÷riyà càbhibhavanti. sacet subhåte tathàgato 'rhan samyaksaübuddho bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naiva tathagato 'rhan samyaksaübuddho gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtån avabhàsenàsphàriùyat, yasmàt tarhi subhåte tathàgato 'rhan samyaksaübuddho 'bhàvo na bhàvas tasmàt tathàgato 'rhan samyaksaübuddho gaïgànadãvàlukopamàn lokadhàtån avabhàsena sphàrati. sacet subhåte tathàgatasya ùaùñyaïgopetaþ svaro bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naiva tathàgato 'rhan samyaksaübuddho da÷asu dikùu aprameyàsaükhyeyàn (##) lokadhàtån svareõàbhivyaj¤àpayiùyat, yasmàt tarhi subhåte tathàgatasya ùaùñyaïgopetaþ svaro 'bhàvo na bhàvas tasmàt tathàgato 'rhan samyaksaübuddho da÷asu dikùv aprameyasaükhyeyàn lokadhàtån svareõàbhivij¤apayati. sacet subhåte tathàgatasya triparivartaü dvàda÷àkàraü dharmacakraü bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo naiva tathàgatas triparivartaü dvàda÷àkàraü dharmacakraü pràvartayiùyat, apravartanãyaü ÷ramaõena và bràhmaõena và devena và màreõa và brahmaõà và kenacid và punar loke sahadharmeõa, yasmàt tarhi subhåte tathàgatasya triparivartaü dvàda÷àkàraü dharmacakram abhàvo na bhàvas tasmàt tathagatena triparivartaü dvàda÷àkàraü dharmacakraü pravartitam apravartanãyaü ÷ramaõena và bràhmaõena và devena và màreõa và brahmaõà và kenacid và punar loke saha dharmeõa. sacet subhåte sattvà bhàvo 'bhaviùyan nàbhàvo yeùàü kçta÷as tathàgatena dharmacakraü pravartitaü naiva te sattvà anupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvàsyan yasmàt tarhi subhåte sattvà abhàvo na bhàvo yeùàü kçta÷as tathàgatena dharmacakraü pravartitaü tasmàt te sattvà nirupadhi÷eùe nirvàõadhàtau parinirvàsyanti. ity adhigamaniryàõam iti trividham udde÷aniryàõam yat punaþ subhåtir evam àha, àkà÷asamaü tad yànam iti, evam etat subhåte evam etat, àkà÷asamaü tad yànaü, yathàkà÷asya na pårvà dik praj¤àyate na dakùiõà na pa÷cimà nottarà na vidi÷o nàdho nordhvà dik praj¤àyate, evam eva subhåte tasya yànasya na pårvà dik praj¤àyate na dakùiõà na pa÷cimà nottarà na vidi÷o nàdho nordhvà dik praj¤àyate, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na dãrghaü na hrasvaü na vçttaü na caturasraü na samaü na viùamaü na nãlaü na pãtaü na lohitaü nàvadàtaü na ma¤jiùñhaü na sphàñikarajatavarõam, evam eva subhåte tan mahàyànaü na dãrghaü na hrasvaü na vçttaü na caturasraü na samaü na viùamaü na nãlaü na pãtaü na lohitaü nàvadàtaü na mà¤jiùñhaü na sphàñikarajatavarõaü, tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü nàtãtaü nànàgataü na pratyutpannaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü nàtãtaü nànàgataü na (##) pratyutpannaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷asya na hànir na vçddhiþ, evam eva subhåte tasya mahàyànasya na hànir na vçddhis tenocyate, àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷asya na saükle÷o na vyavadànaü, evam eva subhåte tasya mahàyànasya na saükle÷o na vyavadànaü tenocyate, àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷asya notpàdo na nirodho na sthitir na viùñhitir na sthiter anyathàtvaü, evam eva subhåte tasya mahàyànasyanotpàdo na nirodho na sthitir na viùñhitir na sthiter anyathàtvaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na ku÷alaü nàku÷alaü na vyàkçtaü nàvyàkçtaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na ku÷alaü nàku÷alaü na vyàkçtaü nàvyàkçtaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na dçùñaü na ÷rutaü na mataü na vij¤àtaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na dçùñaü na ÷rutaü na mataü na vij¤àtaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na j¤eyaü nàj¤eyaü na parij¤eyaü na parij¤àtavyaü na prahàtavyaü na sàkùàtkartavyaü na bhàvayitavyaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na j¤eyaü nàj¤eyaü na parij¤eyaü na parij¤àtavyaü na prahàtavyaü na sàkùàtkartavyaü na bhàvayitavyaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na vipàko na vipàkadharmi, evam eva subhåte tan mahàyànaü na vipàko na vipàkadharmi tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na kàmadhàtuparyàpannaü na råpadhàtuparyàpannaü nàråpyadhàtuparyàpannaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na kàmadhàtuparyàpannaü na råpadhàtuparyàpannaü nàråpyadhàtuparyàpannaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷e na prathamacittotpàdo na dvitãyo na tçtãyo na caturtho na pa¤camo na ùaùñho na saptamo nàùñamo na navamo na da÷ama÷ cittotpàdaþ, evam eva subhåte tatra mahàyàne na prathamacittotpàdo na dvitãyo na tçtãyo na caturtho na pa¤camo na ùaùñho (##) na saptamo nàùñamo na navamo na da÷ama÷ cittotpàdas tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷e na ÷uklavidar÷anàbhåmir na gotrabhåmir nàùñamakabhåmir na dar÷anabhåmir na tanåbhåmir na vãtaràgabhåmir na kçtàvibhåmiþ, evam eva subhåte tatra mahàyàne na ÷uklavidar÷anàbhåmir na gotrabhåmir nàùñamakabhåmir na dar÷anabhåmir na tanåbhåmir na vãtaràgabhåmir na kçtàvibhåmis tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷e na srotaàpattiphalaü na sakçdàgàmiphalaü nànàgàmiphalaü nàrhattvaü na pratyekabuddhatvaü na buddhatvaü, evam eva subhåte tatra mahàyàne na srotaàpattiphalaü na sakçdàgàmiphalaü nànàgàmiphalaü nàrhattvaü na pratyekabuddhatvaü na buddhatvaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷e na ÷ràvakabhåmir na pratyekabuddhabhåmir na samyaksaübuddhabhåmiþ, evam eva subhåte tatra mahàyànena ÷ràvakabhåmir na pratyekabuddhabhåmir na samyaksaübuddhabhåmis tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na råpi nàråpi na sanidar÷anaü nànidar÷anaü na sapratighaü nàpratighaü na saüyuktaü na visaüyuktaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na råpi nàråpi na sanidar÷anaü nànidar÷anaü na sapratighaü nàpratighaü na saüyuktaüna visaüyuktaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na nityaü nànityaü na sukhaü na duþkhaü nàtmà nànàtmà na ÷àntaü nà÷àntaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na nityaü nànityaü na sukhaü na duþkhaü nàtmà nànàtmà na ÷àntaü nà÷àntaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na ÷ånyaü nà÷ånyaü na nimittaü nànimittaü na praõihitaü nàpraõihitaü, evam eva subhåte tan mahàyànaü na ÷ånyaü nà÷ånyaü na nimittaü nànimittaü na praõihitaü nàpraõihitaü tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na viviktaü nàviviktaü nàloko nàndhakàraþ, evam eva subhåte tan mahàyànaü na viviktaü nàviviktaü nàloko nàndhakàras tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, (##) tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na labhyate nopalabhyate, evam eva subhåte tan mahàyànaü na labhyate nopalabhyate tenocyate àkà÷asamaü tad yànam iti, tadyathàpi nàma subhåte àkà÷aü na pravyàhàro nàpravyàhàraþ, evam eva subhåte tan mahàyànaü na pravyàhàro nàpravyàhàras tenocyate àkà÷asamaü tad yànam. iti samatàniryàõam yat punaþ subhåtir evam àha, yathà àkà÷e 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ, evam eva tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷a iti, evam etat subhåte evam etat, yathà àkà÷e 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ, evam eva tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? sattvàsattayà hi subhåte àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, anenàpi subhåte paryàyeõa tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ye ca sattvà yac càkà÷aü yac ca mahàyànaü sarvam etan nopalabhyate. punar aparaü subhåte sattvàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ye ca sattvà yac càkà÷aü yac ca mahàyànaü yac càprameyaü sarvam etan nopalabhyate. punar aparaü subhåte sattvàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà asaükhyeyàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ye ca sattvà yac càkà÷aü yac ca mahàyànaü yac càsaükhyeyaü sarvam etan nopalabhyate. punar aparaü subhåte sattvàsattayà tathàgatàsattà veditavyà, tathàgatàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aparimàõàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm (##) avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ye ca sattvà yac càkà÷aü yac ca mahàyànaü yac càparimàõaü sarvam etan nopalabhyate. punar aparaü subhåte sattvàsattayà tathàgatàsattà veditavyà, tathàgatàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà asaüskçtàsattà veditavyà, saüskçtàsattayàprameyàsattà veditavyà, aprameyàsattayà asaükhyeyàsattà veditavyà, asaükhyeyàsattayà aparimàõàsattà veditavyà, aparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ye ca sattvà ya÷ ca tathàgato yac càkà÷aü yac ca mahàyànaü yac càsaüskçtaü yac càprameyaü yac càsaükhyeyaü yac càparimàõaü ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà sattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà bhåtakoñyasattà veditavyà, bhåtakoñyasattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà ya÷ ca yàvaj jànakapa÷yako yà ca bhåtakoñir yac càprameyam asaükhyeyam aparimàõaü ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, yàvaj jànakapa÷yakàsattayà acintyadhàtvasattà veditavyà, acintyadhàtvasattayà råpaskandhàsattà veditavyà, råpaskandhàsattayà vedanàsaüj¤àsaüskàravij¤ànaskandhàsattà veditavyà, vij¤ànaskandhàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà (##) veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà cakùurasattà veditavyà, cakùurasattayà ÷rotraghràõajihvàkàyamano 'sattà veditavyà, mano 'sattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà dànapàramitàsattà veditavyà, dànapàramitayàsattayà ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramitàsattà veditavyà, praj¤àpàramitàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàsattà veditavyà, abhàvasvabhàva÷ånyatàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyàõàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà smçtyupasthànàsattà veditavyà, smçtyupasthànàsattayà samyakprahàõàsattà veditayà, samyakprahàõàsattayà çddhipàdàsattà veditavyà, çddhipàdàsattayà indriyàsattà veditavyà, indriyàsattayà balàsattà veditavyà, balàsattayà bodhyaïgàsattà veditavyà, bodhyaïgàsattayà màrgàsattà veditavyà, màrgàsattayà apramàõàsattà veditayà, (##) apramàõàsattayà dhyànàsattà veditavyà, dhyànàsattayà àråpyasamàpattyasattà veditavyà, àråpyasamàpattyasattayà pratisaüvidasattà veditavyà, pratisaüvidasattayà da÷abalàsattà veditavyà, da÷abalàsattayà vai÷àradyàsattà veditavyà, vai÷àradyàsattayà àveõikabuddhadharmàsattà veditavyà, àveõikabuddhadharmàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà gotrabhåmyasattà veditavyà, gotrabhåmyasattayà aùñamakabhåmyasattà veditavyà, aùñamakabhåmyasattayà dar÷anabhåmyasattà veditavyà, dar÷anabhåmyasattayà tanåbhåmyasattà veditavyà, tanåbhåmyasattayà vãtaràgabhåmyasattà veditavyà, vãtaràgabhåmyasattayà kçtàvibhåmyasattà veditavyà, kçtàvibhåmyasttayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattà veditavyà, aprameyàsaükhyeyàparimàõàsattayà sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvadye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà srotaàpannàsattà veditavyà, srotaàpannàsattayà sakçdàgàmyasattà veditavyà, sakçdàgàmyasattayà anàgàmyasattà veditavyà, anàgàmyasattayà arhadasattà veditavyà, arhadasattayà pratyekabuddhàsattà veditavyà, pratyekabuddhàsattayà yàvad àkà÷amahàyànàprameyàsaükhyeyàparimàõasarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. punar aparaü subhåte àtmasattvàsattayà yàvaj jànakapa÷yakàsattà veditavyà, jànakapa÷yakàsattayà ÷ràvakayànàsattà veditavyà, ÷ràvakayànàsattayà (##) pratyekabuddhayànàsattà veditavyà, pratyekabuddhayànàsattayà tathàgatàsattà veditavyà, tathàgatàsattayà sarvàkàraj¤atàsattà veditavyà, sarvàkàraj¤atàsattayà àkà÷àsattà veditavyà, àkà÷àsattayà mahàyànàsattà veditavyà, mahàyànàsattayà yàvat sarvadharmàsattà veditavyà, evaü hi subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ya÷ càtmà yàvad ye ca sarvadharmàþ sarva ete nopalabhyante. tadyathàpi nàma subhåte nirvàõadhàtàv aprameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ, evam eva subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. tadyathàpi nàma subhåte àkà÷e 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ, evam eva subhåte tasmin mahàyàne 'prameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm avakà÷aþ. iti sattvàrthaniryàõam yad api subhåtir evam àha, nàpi tasya mahàyànasya àgatir dç÷yate nàpi gatir na sthànaü dç÷yata iti. evam etat subhåte tasya mahàyànasyàgatir na dç÷yate nàpi gatir na sthànaü dç÷yate. tat kasya hetoþ? acalà hi subhåte sarvadharmàs te na kvacid gacchanti na kuta÷cid àgacchanti na kvacit tiùñhanti. tat kasya hetoþ? na hi subhåte råpasya prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, na hi subhåte vij¤ànasya prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte råpatathatà kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, na subhåte vij¤ànasya tathatà kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte råpasvabhàvaþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na vedanàyàþ svabhàvaþ na saüj¤àyàþ svabhàvo na saüskàràõàü svabhàvo na subhåte vij¤ànasya svabhàvaþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte råpasya lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na vedanàyà lakùaõaü na saüj¤àyà lakùaõaü na saüskàràõàü lakùaõaü na subhåte vij¤ànasya lakùaõaü kuta÷cid àgacchati (##) na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte cakùuùaþ prakçtir na tathatà na svabhàvo na lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, evaü na ÷rotrasya na ghràõasya na jihvàyà na kàyasya na subhåte manasaþ prakçtir na tathatà na svabhàvo na lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte pçthivãdhàtoþ prakçtir na tathatà na svabhàvo na lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, evaü nàbdhàtor na tejodhàtor na vàyudhàtor nàkà÷adhàtor na subhåte vij¤ànadhàtoþ prakçtir na tathatà na svabhàvo na lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte dharmadhàtoþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na dharmadhàtos tathatà na svabhàvo na lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte tathatàyàþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na tathatàyàs tathatà na svabhàvo na lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte bhåtakoñeþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na bhåtakoñes tathatà na bhåtakoñeþ svabhàvo na bhåtakoñer lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte acintyadhàtoþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte acintyadhàtos tathatà nàcintyadhàtoþ svabhàvo nàcintyadhàtor lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte dànapàramitàyàþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na dànapàramitàyàs tathatà na dànapàramitàyàþ svabhàvo na dànapàramitàyà lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, evaü na ÷ãlapàramitàyà na kùàntipàramitàyà na vãryapàramitàyà na dhyànapàramitàyà na praj¤àpàramitàyàþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na praj¤àpàramitàyas tathatà na praj¤àpàramitàyàþ svabhàvo na praj¤àpàramitàyà lakùaõaü kuta÷cid (##) àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte smçtyupasthànànàü prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na smçtyupasthànànàü tathatà na smçtyupasthànànàü svabhàvo na smçtyupasthànànàü lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, evaü na samyakprahàõànàü na çddhipàdànàü nendriyàõàü na balànàü na bodhyaïgànàü nàryàùñàïgasya màrgasya prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, nàryàùñàïgasya màrgasya tathatà nàryàùñàïgasya màrgasya svabhàvo nàryàùñàïgasya màrgasya lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte apramàõadhyànàråpyasamàpattãõàü prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, nàpramàõadhyànàråpyasamàpattãõàü tathatà nàpramàõadhyànàråpyasamàpattãnàü svabhàvo nàpramàõadhyànàråpyasamàpattãõàü lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte da÷ànàü tathàgatabalànàü prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na da÷ànàü tathàgatabalànàü tathatà na da÷ànàü tathàgatabalànàü svabhàvo na da÷ànàü tathàgatabalànàü lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, evaü na caturõàü vai÷àradyànàü na catasçõàü pratisaüvidàü na ùaõõàm abhij¤ànàü na subhåte aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, nàùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü tathatà nàùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü svabhàvo nàùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte bodheþ prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na bodhes tathatà na bodheþ svabhàvo na bodher lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, na subhåte asaüskçtasya prakçtiþ kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, nàsaüskçtasya tathatà nàsaüskçtasya svabhàvo nàsaüskçtasya lakùaõaü kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati. ity anàbhoganiryàõam (##) yad api tat subhåtir evam àha, nàsya yànasya pårvànta upalabhyate nàparànta upalabhyate na madhya upalabhyate tryadhvasamaü tad yànaü tasmàn mahàyànaü mahàyànam ity ucyate, evam etat subhåte evam etat, nàsya yànasya pårvànta upalabhyate nàparànta upalabhyate na madhya upalabhyate tryadhvasamaü tad yànaü tasmàn mahàyànaü mahàyànam ity ucyate. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte atãto 'dhvà atãtenàdhvanà ÷ånyaþ, anàgato 'dhvà anàgatenàdhvanà ÷ånyaþ, pratyutpanno 'dhvàpratyutpannenàdhvanà ÷ånyaþ, tryadhvasamatà tryadhvasamatayà ÷ånyà, mahàyànaü mahàyànena ÷ånyaü bodhisattvo bodhisattvena ÷ånyaþ. na subhåte ÷ånyatà ekà và dve và tisro và catasro và pa¤ca và ùaó và sapta và aùña và nava và da÷a và tasmàt tryadhvasamatayà samam idaü yànaü bodhisattvasya mahàsattvasya, nàpi tatra samam upalabhyate na viùamaü, nàpi tatra ràga upalabhyate na viràgaþ, na doùa upalabhyate nàdoùaþ, na moha upalabhyate nàmohaþ, na nàma upalabhyate nànàma, yàvan na ku÷alam upalabhyate nàku÷alaü, na sàsravam upalabhyate nànàsravaü, na sàvadyam upalabhyate nànavadyaü, na kle÷a upalabhyate nàkle÷aþ, na kle÷akùaya upalabhyate nàkle÷akùayaþ, na laukikam upalabhyate na lokottaraü, na saükle÷a upalabhyate na vyavadànaü, na saüsàra upalabhyate na nirvàõaü, nàpy atra nityam upalabhyate nànityaü, na sukham upalabhyate na duþkhaü, nàtmà upalabhyate nànàtmà, na ÷àntam upalabhyate nà÷àntaü, na kàmadhàtur upalabhyate na kàmadhàtusamatikramaþ, na råpadhàtur upalabhyate na råpadhàtusamatikramaþ, nàråpyadhàtur upalabhyate nàråpyadhàtusamatikramaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi tasya svabhàvo nopalabhyate, atãtaü subhåte råpam atãtena råpeõa ÷ånyam, anàgataü råpam anàgatena råpeõa ÷ånyaü, pratyutpannaü råpaü pratyutpannena råpeõa ÷ånyam. evam atãtà vedanà saüj¤à saüskàràþ, atãtaü vij¤ànam atãtena vij¤anena ÷ånyam, anàgataü vij¤ànam anàgatena vij¤ànena ÷ånyaü, pratyutpannaü vij¤ànaü pratyutpannena vij¤ànena ÷ånyam. tat kasya hetoþ? na ÷ånyatàyàm atãtaü råpam upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtaü råpam upalapsyate, na ÷ånyatàyàm atãtà vedanà upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà (##) ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtà vedanà upalapsyate, na ÷ånyatàyàm atãtà saüj¤à upalabhyate, ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtà saüj¤à upalapsyate, na ÷ånyatàyàm atãtàþ saüskàrà upalabhyante ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtàþ saüskàrà upalapsyante, na ÷ånyatàyàm atãtaü vij¤ànam upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtaü vij¤ànam upalapsyate, evaü na ÷ånyatàyàm anàgataü råpaü vedanà saüj¤à saüskàràvij¤ànam upalabhyate. na ÷ånyatàyàü pratyutpannaü råpam upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàü pratyutpannaü råpam upalapsyate, na ÷ånyatàyàü pratyutpannà vedanà upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàü pratyutpannà vedanà upalapsyate, na ÷ånyatàyàü pratyutpannà saüj¤à upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàü pratyutpannà saüj¤à upalapsyate, na ÷ånyatàyàü pratyutpannàþ saüskàrà upalabhyante ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàü pratyutpannà saüskàrà upalapsyante, na ÷ånyatàyàü pratyutpannaü vij¤ànam upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàü pratyutpannaü vij¤ànam upalapsyate. na ÷ånyatàyàm atãtànàgatapratyutpannaü råpam upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtànàgatapratyutpannaü råpam upalapsyate, na ÷ånyatàyàm atãtànàgatapratyutpannà vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam upalabhyate ÷ånyataiva tàvac chånyà ÷ånyatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ ÷ånyatàyàm atãtànàgatapratyutpannà vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam upalapsyate. (##) pårvàntataþ subhåte dànapàramità nopalabhyate, aparàntato 'pi subhåte dànapàramità nopalabhyate, pratyutpannato 'pi subhåte dànapàramità nopalabhyate, tryadhvasamatayà dànapàramità nopalabhyate, na subhåte tryadhvasamatàyàm atãto 'dhvà upalabhyate samataiva tàvat samatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ samatàyàm atãtànàgatapratyutpannà dànapàramitopalapsyate, evaü pårvàntàparàntapratyutpanneùv adhvasu ÷ãlapàramità nopalabhyate, pårvàntàparàntapratyutpanneùv adhvasu kùàntipàramità nopalabhyate, pårvàntàparàntapratyutpanneùv adhvasu vãryapàramità nopalabhyate, pårvàntàparàntapratyutpanneùv adhvasu dhyànapàramità nopalabhyate, pårvàntataþ subhåte praj¤àpàramità nopalabhyate, aparàntato 'pi subhåte praj¤àpàramità nopalabhyate pratyutpannato 'pi subhåte praj¤àpàramità nopalabhyate, tryadhvasamatayà praj¤àpàramità nopalabhyate, na subhåte samatàyàm atãto 'dhvà upalabhyate nànàgato na pratyutpanno 'dhvà upalabhyate samataiva tàvat samatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ samatàyàm atãtànàgatapratyutpannà praj¤àpàramitopalapsyate. punar aparaü subhåte pårvàntàparàntamadhyeùu smçtyupasthànàni nopalabhyante tryadhvasamatàyàü smçtyupasthànàni nopalabhyante, na subhåte samatàyàm atãtànàgatapratyutpanno 'dhvà nopalabhyante, samataiva tàvat samatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ samatàyàm atãtànàgatapratyutpannàni smçtyupasthànàni upalapsyante, evaü samyakprahàõàbni pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, çddhipàdàþ pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, indriyàõi pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, balàni pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, bodhyaïgàni pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, àryàùñàïgamàrgaþ pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, apramàõadhyànàråpyasamàpattayaþ pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, da÷a tathàgatabalàni pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, catvàri vai÷àradyàni pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, catasraþ pratisaüvidaþ pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ pårvàntàparàntamadhyeùu nopalabhyante, tryadhvasamatayà àveõikabuddhadharmà nopalabhyante, na subhåte samatàyàü (##) atãtànàgatapratyutpannàdhvà upalabhyante samataiva tàvat samatàyàü nopalabhyate, kutaþ punaþ samatàyàm atãtànàgatapratyutpannà aùñàda÷àveõikà buddhadharmà upalapsyante. punar aparaü subhåte pårvàntataþ pçthagjano nopalabhyate, aparàntataþ pçthagjano nopalabhyate, pratyutpannataþ pçthagjano nopalabhyate, tryadhvasamatayà pçthagjano nopalabhyate. tat kasya hetoþ? sattvànupalabdhitàm upàdàya. evaü ÷ràvakapratyekabuddhabodhisattvàþ pårvàntatas tathàgato nopalabhyate, aparàntatas tathàgato nopalabhyate, madhyatas tathàgato nopalabhyate, tryadhvasamatayà tathàgato nopalabhyate. tat kasya hetoþ? sattvànupalabdhitàm upàdàya. evaü hi subhåte bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü sthitvà triùv adhvasu ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atà paripårayitavyà. idaü subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya tryadhvasamatayà mahàyànaü, atra sthito bodhisattvo mahàsattvaþ sadevamànuùàsuraü lokam abhibhavan sarvàkàraj¤atàyàü niryàsyati. ity antaniryàõam atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: sàdhu sàdhu bhagavan subhàùitam idaü bhagavato bodhisattvànàü mahàsattvànàü mahàyànam, atra bhagavan mahàyàne ÷ikùamàõair atãte 'dhvani bodhisattvair mahàsattvaiþ sarvàkàraj¤atà anupràptà, anàgatà api bodhisattvà mahàsattvà atra mahàyàne ÷ikùamàõàþ sarvàkàraj¤atàm anupràpsyanti, ye 'pi bhagavan da÷adi÷i loke 'saükhyeyeùu lokadhàtuùu bodhisattvà mahàsattvàþ pratyutpannàs te 'py atra mahàyàne ÷ikùitvà sarvàkàraj¤atàm anupràpnuvanti, tasmàt tarhi bhagavan mahàyànam idaü bodhisattvànàü mahàsattvànàü yad uta tryadhvasamatànàm, atha khalu bhagavàn àyuùmantaü subhåtim etad avocat: evam etat subhåte evam etat, atra mahàyàne ÷ikùitvà atãtànàgatapratyutpannà bodhisattvà mahàsattvàþ sarvàkàraj¤atàm anupràptà anupràpsyanti anupràpnuvanti ca. atha khalu pårõo maitràyaõãputro bhagavantam etad avocat: ayaü bhagavan subhåtiþ sthaviras tathàgatena praj¤àpàramitàyàþ kçta÷o 'dhãùño mahàyànam upadeùñavyaü manyeta. (##) atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: mà haivàhaü bhagavan praj¤àpàramitàü vyatikramya mahàyànam upadi÷àmi. bhagavan àha: na hi subhåte anulomatvaü praj¤àpàramitàyàü mahàyànam upadi÷asi. tat kasya hetoþ? tathà hi subhåte ye kecit ku÷alà bodhipakùà dharmàþ ÷ràvakadharmà và pratyekabuddhadharmà và bodhisattvadharmà và buddhadharmà và sarve te praj¤àpàramitàyàü saügrahaü samavasaraõaü gacchanti. subhåtir àha: katame bhagavan ku÷alà bodhipakùà dharmàþ ÷ràvakadharmàþ pratyekabuddhadharmà bodhisattvadharmà buddhadharmà÷ ca ye praj¤àpàramitàyàü saügrahaü samavasaraõaü gacchanti? bhagavàn àha: tadyathà catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni àryàùñàïgamàrgaþ, ÷ånyatànimittàpraõihitavimokùamukhaü catvàry apramàõàni catvàri dhyànàni catasra àråpyasamàpattayo dànapàramità ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità, da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido mahàmaitrã mahàkaruõà aùñàda÷àveõikà buddhadharmà asaüpramuùitadharmatà sadopekùàvihàrità, ime subhåte ku÷alà bodhipakùà dharmàþ ÷ràvakadharmàþ pratyekabuddhadharmà bodhisattvadharmà buddhadharmà÷ ca ye praj¤àpàramitàyàü saügrahaü samavasaraõaü gacchanti. yac ca subhåte mahàyànaü yà ca dhyànapàramità yà ca vãryapàramitàyà ca kùàntipàramità yà ca ÷ãlapàramità yà ca dànapàramità, yac ca råpaü yà ca vedanà yà ca saüj¤à ye ca saüskàrà yac ca vij¤ànaü, yac ca cakùur yac ca ÷rotraü yac ca ghràõaü yà ca jihvà ya÷ ca kàyo yac ca mano yac ca råpaü ya÷ ca ÷abdo ya÷ ca gandho ya÷ ca raso ya÷ ca spar÷o ye ca dharmà yac ca cakùurvij¤ànaü yac ca ÷rotravij¤ànaü yac ca ghràõavij¤ànaü yac ca jihvàvij¤ànaü yac ca kàyavij¤ànaü yac ca manovij¤ànaü ya÷ ca cakùuþsaüspar÷o ya÷ ca ÷rotrasaüspar÷o ya÷ ca ghràõasaüspar÷o ya÷ ca jihvàsaüspar÷o ya÷ ca kàyasaüspar÷o ya÷ ca manaþsaüspar÷o yà ca cakùuþsaüspar÷ajà vedanà yà ca ÷rotrasaüspar÷ajàvedanà yà ca ghràõasaüspar÷ajà vedanà yà ca jihvàsaüspar÷ajà vedanàyà ca kàyasaüspar÷ajà vedanà yà ca manaþsaüspar÷ajà vedanà, (##) yàni ca catvàri smçtyupasthànàni yàni ca samyakprahàõàni ye ca çddhipàdà yàni cendriyàni yàni ca balàni yàni ca bodhyaïgàni ya÷ càryàùñàïgo màrgo yàni càpramàõàni yàni ca dhyànàni yà÷ càråpyasamàpattayo yàni ca tathàgatabalàni yàni ca vai÷àradyàni yà÷ ca catasraþ pratisaüvido yàni ca ÷ånyatànimittàpraõihitàni ye càsaüskçtà dharmà yac ca duþkhaü ya÷ ca samudayo ya÷ ca nirodho ya÷ ca màrgo ya÷ ca kàmadhàtur ya÷ ca råpadhàtur ya÷ càråpyadhàtur yà càdhyàtma÷ånyatàyà ca bahirdhà÷ånyatà yà càdhyàtmabahirdhà÷ånyatà yà ca yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà ye ca samàdhayo yàni ca dhàraõãmukhàni ye ca yàvad aùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ, ya÷ ca tathàgatapravedito dharmavinayoya÷ ca dharmadhàtur yà ca tathatà yà ca bhåtakoñir ya÷ càcintyadhàtur yac ca nirvàõaü, sarva ete dharmà na saüyuktà na visaüyuktà aråpiõo 'nidar÷anà apratighà ekalakùaõà yad utàlakùaõàþ. anena paryàyeõa subhåte anulomatvaü praj¤àpàramitàyàü mahàyànaü vyapadi÷asi. tat kasya hetoþ? na hi subhåte anyan mahàyànam anyà praj¤àpàramità anyà dhyànapàramità anyà vãryapàramità anyà kùàntipàramità anyà ÷ãlapàramità anyà dànapàramità, iti hi mahàyàna¤ ca praj¤àpàramità dhyànavãryakùànti÷ãladànapàramità càdvayam etad advaidhãkàraü, na subhåte anyan mahàyànam anyàni smçtyupasthànàni iti hi mahàyànaü smçtyupasthànàni càdvayam etad advaidhãkàraü, evaü nànyan mahàyànam anye samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgà iti hi mahàyànaü ca samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgà÷ càdvayam etad advaidhãkàraü, nànyan mahàyànaü anyà apramàõadhyànàråpyasamàpattaya iti hi mahàyànaü càpramàõadhyànàråpyasamàpattaya÷ càdvayam etad advaidhãkàraü, nànyan mahàyànam anye da÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikà buddhadharmà iti hi mahàyànaü ca buddhadharmà÷ càdvayam etad advaidhãkàraü, anena kàraõena subhåte anulomatvaü praj¤àpàramitàyàü mahàyànaü vyapadi÷asi. iti pràptiniryàõam subhåtir àha: api tu khalu punar bhagavan pårvàntato bodhisattvo nopaiti, aparàntato bodhisattvo nopaiti, madhyato bodhisattvo nopaiti, råpàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà, evaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànàparyantatayà bodhisattvàparyantatatà veditavyà, råpaü (##) bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate, evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ vij¤ànaü bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate, evaü hi bhagavan sarveõa sarvaü sarvathà sarvaü bodhisattvam anupalabhamàno 'samanupa÷yan katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi? api tu khalu punar bhagavan nàmadheyamàtram etad yad uta bodhisattva iti, yathà àtmà àtmeti cocyate atyantatayà cànabhinivçtta àtmà, evam asvabhàvànàü dharmàõàü katamad råpaü yad anabhinivçttam, evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ katamat tad vij¤ànaü yad anabhinivçttaü, na tad råpaü vedanà saüj¤à saüskàrà yac cànabhinivçttaü na tad vij¤ànaü tat kim anabhinivçttim anabhinivçttau praj¤àpàramitayàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi? na cànyatrànabhinivçtter bodhisattva upalabhyate yo bodhàya caret, saced evaü nirdi÷yamàne bodhisattvasya mahàsattvasya cittaü nàvalãyate na saülãyate na vipratisàrã bhavati mànasaü nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate carati bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàm. ÷àriputra àha: kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, pårvàntato bodhisattvo nopaiti, aparàntato bodhisattvo nopaiti, madhyato bodhisattvonopaiti? kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, råpàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà, evaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà? kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, råpaü bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate, evaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate, evam ahaü bodhisattvaü mahàsattvaü sarveõa sarvaü sarvathà sarvam anupalabhamànaþ, asamanupa÷yan katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi? kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, yàvad eva nàmadheyamàtram etat, yad uta bodhisattva iti, yathà àtmà àtmeti cocyate atyantatayà cànabhinivçtta àtmà, evam abhàvasvabhàvànàü dharmàõàü katamad råpaü yad anabhinivçttaü katame te vedanà saüj¤à saüskàràþ katamat tad vij¤ànaü yad anabhinivçttaü yac cànabhinivçttaü na tad råpaü ye (##) cànabhinivçttà na vedanà saüj¤à saüskàrà yac cànabhinivçttaü na tad vij¤ànaü, tat kim anabhinivçttam anabhinivçttau praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmi? kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, na cànyatrànabhinivçtte bodhisattva upalabhyate yo bodhàya caret? kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, saced evam upadi÷yamàne bodhisattvasya mahàsattvasya cittaü nàvalãyate na saülãyate na vipratisàrã bhavati mànasaü nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate carati bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàm iti? subhåtir àha: sattvàsattayà àyuùman ÷àriputra pårvàntato bodhisattvo nopaiti, sattva÷ånyatayà àyuùman ÷àriputra pårvàntato bodhisattvo nopaiti, sattvaviviktatayà àyuùman ÷àriputra pårvàntato bodhisattvo nopaiti, sattvàsvabhàvatayà àyuùman ÷àriputra pårvàntato bodhisattvo nopaiti, evam aparàntato madhyata÷ ca vaktavyam. tat kasya hetoþ? sattvàsattayà ÷ånyatàviviktatàsvabhàvatà pårvàntàdãnàm anupalabdheþ, na cànyatra sattvàsattà÷ånyatàviviktatàsvabhàvatà anyo bodhisattvo 'nyat pårvàntàdi iti hi yà ca sattvàsattà yàvad yac ca madhyaü sarvam etad advaidhãkàraü, råpàsattayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, råpa÷ånyatayà råpaviviktatayà råpàsvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, evaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànàsattayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, vij¤àna÷ånyatayà vij¤ànaviviktatayà vij¤ànàsvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, evam àyataneùu dhàtuùu pratãtyasamutpàdàïgeùu ca pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaitãti vaktavyam. dànapàramitàsattayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, dànapàramità÷ånyatayà dànapàramitàviviktatayà dànapàramitàsvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramitàsattayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, praj¤àpàramità÷ånyatayà praj¤àpàramitàviviktatayà praj¤àpàramitàsvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti. tat kasya hetoþ? na hy àyuùman ÷àriputra dàna÷ãlakùàntivãryadhyànapraj¤àpàramitàsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktatàyàm (##) asvabhàvatàyàü pårvàntàparàntamadhyàny upalabhyante, na ca ÷àriputra anyà asattà anyà ÷ånyatà anyà viviktatà anyà asvabhàvatà anyo bodhisattvaþ, anyà dànapàramità anyà ÷ãlapàramità anyà kùàntipàramità anyà vãryapàramità anyà dhyànapàramità anyà praj¤àpàramità anyàni pårvàntàparàntamadhyàni, iti hy àyuùman ÷àriputra yà càsattà yàvad abhàvasvabhàvatà yà÷ ca ùañ pàramità ya÷ ca bodhisattvo yàni ca pårvàntàparàntamadhyàni sarvam etad advaidhãkàram. evaü hy àyuùman ÷àriputra pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti, adhyàtma÷ånyatàsattayà ÷ånyatayà viviktatayà asvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàsattayà ÷ånyatayà viviktatayà asvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyato bodhisattvo nopaiti. tat kasya hetoþ? na hy àyuùman ÷àriputra adhyàtma÷ånyatàsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktatàyàm asvabhàvatàyàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktatàyàm asvabhàvatàyàü pårvàntàparàntamadhyàny upalabhyante, na ca ÷àriputra anyà asattà anyà ÷ånyatà anyà viviktatà anyà asvabhàvatà anyo bodhisattvo 'nyàni pårvàntàparàntamadhyàni, iti hy àyuùman ÷àriputra yà càdhyàtma÷ånyatà asattà ÷ånyatà viviktatà asvabhàvatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà asattà ÷ånyatà viviktatà asvabhàvatà ya÷ ca bodhisattvo yàni ca pårvàntàparàntamadhyàni sarvam etad advaidhãkàram. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. punar aparam àyuùman ÷àriputra smçtyupasthanàsattayà ÷ånyatayà viviktatayà asvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàpramàõadhyànàråpyasamàpattayo da÷abalavai÷àradyapratisaüvido 'ùñàda÷àveõikabuddhadharmàsattayà ÷ånyatayà viviktatayà asvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. tat kasya hetoþ? na hy àyuùman ÷àriputra smçtyupasthànàsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktatàyàm asvabhàvatàyàü yàvad aùñàda÷aveõikabuddhadharmàsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktàyàm asvabhàvatàyàü pårvàntàparàntamadhyàni upalabhyante, na ca ÷àriputra anyà asattà ÷ånyatà viviktatà asvabhàvatà anyàni smçtyupasthànàni, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàpramàõàråpyasamàpattayo (##) da÷abalavai÷àradyapratisaüvido 'nye 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà anyàni pårvàntàparàntamadhyàni, iti hy àyuùman ÷àriputra yà ca smçtyupasthànàsattà ÷ånyatà viviktà asvabhàvatà yàvad yo ca aùñàda÷àveõikabuddhadharmàsattà ÷ånyatà viviktà asvabhàvatà ya÷ ca bodhisattvo yàni ca pårvàntàparàntamadhyàni sarvam etad advaidhãkàram. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. punar aparam àyuùman ÷àriputra sarvasamàdhyasattayà sarvadhàraõãmukhàsattayà dharmadhàtvasattayà tathatàsattayà bhåtakoñyasattayà bhåtakoñi÷ånyatayà bhåtakoñiviviktatayà bhåtakoñyasvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. tat kasya hetoþ? na hy àyuùman ÷àriputra samàdhyasattàyàü yàvad bhåtakoñyasattàyàü bhåtakoñi÷ånyatàyàü bhåtakoñiviviktatàyàü bhåtakoñyasvabhàvatàyàü pårvàntàparàntamadhyàny upalabhyante, na ca ÷àriputra anyà asattà anyà ÷ånyatà anyà viviktatà anyà asvabhàvatà anyo bodhisattvo 'nyaþ samàdhir anyad dhàraõãmukham anyo dharmadhàtur anyà tathatà anyà bhåtakoñir anyàni pårvàntàparàntamadhyàni. iti hy àyuùman ÷àriputra yà ca samàdhyasattà yàvad yà ca bhåtakoñyasattà ÷ånyatà viviktatà asvabhàvatà ya÷ ca bodhisattvo yàni ca pårvàntàparàntamadhyàni, sarvam etad advaidhãkàram. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. punar aparam àyuùman ÷àriputra ÷ràvakàsattayà ÷ånyatayà viviktatayà asvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti, pratyekabuddhàsattayà bodhisattvàsattayà sarvaj¤àsattayà sarvaj¤a÷ånyatayà sarvaj¤aviviktatayà sarvaj¤àsvabhàvatayà pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. tat kasya hetoþ? na hy àyuùman ÷àriputra ÷ràvakàsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktatàyàm asvabhàvatàyàü yàvat sarvaj¤àsattàyàü ÷ånyatàyàü viviktatàyàm asvabhàvatàyàü pårvàntàparàntamadhyàny upalabhyante, na ca ÷àriputra anyà asattà anyà ÷ånyatà anyà viviktatà anyà asvabhàvatà anyaþ ÷ràvako 'nyaþ pratyekabuddho 'nyo bodhisattvo 'nyaþ sarvaj¤aþ, anyàni pårvàntàparàntamadhyàni. iti hy àyuùman ÷àriputrayà ca ÷ràvakàsattà ÷ånyatà viviktatà asvabhàvatà yàvad yà ca sarvaj¤àsattà ÷ånyatà viviktatà asvabhàvatà ya÷ ca bodhisattvo yàni ca pårvàntàparàntamadhyàni (##) sarvam etad advaidhãkàram. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa pårvàntàparàntamadhyeùu bodhisattvo nopaiti. iti pràptiniryàõe pràpyapratiùedhaþ yat punar àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, kena kàraõena råpàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyeti, råpam àyuùman ÷àriputra àkà÷asamaü, vedanà saüj¤à saüskàrà àkà÷asamà, vij¤ànam àyuùman ÷àriputra àkà÷asamam. tat kasya hetoþ? tadyathàpi nàma àyuùman ÷àriputra yathà àkà÷asya na pårvanta upalabhyate nàparànta upalabhyate na madhyam upalabhyate, anantàparyantatayà àkà÷am iti ca vyavahriyate. evam evàyuùman ÷àriputra råpasya naiva pårvànta upalabhyate nàparànta upalabhyate na madhya upalabhyate. tat kasya hetoþ? råpa÷ånyatàm upàdàya. na ca ÷ånyatàyàþ pårvànto và aparànto và madhyaü vopalabhyate, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, vij¤ànasya naivapårvànta upalabhyate nàparànta upalabhyate na madhyam upalabhyate. tat kasya hetoþ? vij¤àna÷ånyatàm upàdàya. na ca ÷ånyatàyàþ pårvànto và aparànto và madhyaü vopalabhyate, ÷ånyateti ca vyavahriyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa råpàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà, vedanàsaüj¤àsaüskàravij¤ànàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà. evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratityasamutpàdeùu yàvaj jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàseùu, smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàpramàõadhyànàråpyasamàpattida÷abalavai÷àradyapratisaüvitsv àveõikabuddhadharmà àyuùman ÷àriputra àkà÷asamàþ. tat kasya hetoþ? tadyathàpi nàmàyuùman ÷àriputra àkà÷asya naivàdir nànto na madhyam upalabhyate anantàparyantatayà àkà÷am iti ca vyavahriyate. evam evàyuùman ÷àriputra buddhadharmàõàü nàdir nànto na madhyam upalabhyate buddhadharma÷ånyatàm upàdàya. na ca ÷ånyatàyàþ pårvànto và aparànto và madhyaü vopalabhyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa buddhadharmàparyantatayà bodhisattvàparyantatà veditavyà. (##) yat punar àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, kena kàraõena råpaü bodhisattva ity evam api na vidyate nopalabhyate, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànaü bodhisattva ity evam api na vidyate nopalabhyate iti? råpam àyuùman ÷àriputra råpeõa ÷ånyaü, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànam àyuùman ÷àriputra vij¤ànena ÷ånyam. tat kasya hetoþ? na hy àyuùman ÷àriputra ÷ånyatàyàü råpaü saüvidyate nàpi ÷ånyatàyàü bodhisattvaþ saüvidyate, vedanà saüj¤à saüskàrà, na ÷ånyatàyàü vij¤ànaü saüvidyate, nàpi ÷ånyatàyàü bodhisattvaþ saüvidyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa råpaü bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànaü bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate. punar aparam àyuùman ÷àriputra dànapàramità dànapàramitayà ÷ånyà, ÷ãlapàramità ÷ãlapàramitayà ÷ånyà, kùàntipàramità kùàntipàramitayà ÷ånyà, vãryapàramità vãryapàramitayà ÷ånyà, dhyànapàramità dhyànapàramitayà ÷ånyà, praj¤àpàramità praj¤àpàramitayà ÷ånyà. tat kasya hetoþ? na hi ÷ånyatàyàü dànapàramità vidyate na ÷ånyatàyàü bodhisattvo vidyate, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità, na ÷unyatàyàü praj¤àpàramità vidyate na ÷ånyatàyàü bodhisattvo vidyate. adhyàtama÷ånyatà àyuùman ÷àriputra adhyàtma÷ånyatayà ÷ånyà, evaü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà abhàvasvabhàva÷ånyatayà ÷ånyà. smçtyupasthànàni smçtyupasthànaiþ ÷ånyàni, evaü samyakprahàõàni çddhipàdà indriyàõi balàni bodhyaïgàni màrgo 'pramàõàni dhyànàny àråpyasamàpattayaþ ùaó abhij¤à da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà aùñàda÷àveõikair buddhadharmaiþ ÷ånyà, dharmadhàtur dharmadhàtunà ÷ånyaþ samàdhiþ samàdhinà ÷ånyo dhàraõimukhàni dhàraõãmukhaiþ ÷ånyàni sarvaj¤atà sarvaj¤atayà ÷ånyà màrgàkàraj¤atà màrgàkàraj¤atayà ÷ånyà sarvàkàraj¤atà sarvàkàraj¤atayà ÷ånyà ÷ràvakayànaü ÷ràvakayànena ÷ånyaü pratyekabuddhayànaü pratyekabuddhayànena ÷ånyaü buddhayànaü buddhayànena ÷ånyaü ÷ràvakatvena ÷ràvakaþ ÷ånyaþ pratyekabuddhatvena pratyekabuddhaþ ÷ånyas tathàgatatvena tathàgataþ ÷ånyaþ. tat kasya hetoþ? na hi ÷ånyatàyàü tathàgato vidyate ÷ånyatàyàü bodhisattvo vidyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa råpaü bodhisattva iti, evam api (##) na vidyate nopalabhyate, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànaü bodhisattva iti, evam api na vidyate nopalabhyate. yad apy àyuùman ÷àriputra àha, kena kàraõenaivaü vadasi, evam ahaü bodhisattvaü mahàsattvaü sarveõa sarvaü sarvathà sarvam anupalabhamàno 'samanupa÷yan katamaü bodhisattvaü katamasyàü praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmãti? råpam àyuùman ÷àriputra råpe råpaü na saüvidyate nopalabhyate, råpaü vedanàyàü na saüvidyate nopalabhyate, vedanà vedanàyàü na saüvidyate nopalabhyate, vedanà råpe na saüvidyate nopalabhyate, råpaü vedanà ca saüj¤àyàü na saüvidyate nopalabhyate, saüj¤à saüj¤àyàü na saüvidyate nopalabhyate, saüj¤à råpe na saüvidyate nopalabhyate, saüj¤à råpavedanayor na saüvidyate nopalabhyate, råpaü vedanà saüj¤à saüskàreùu na saüvidyate nopalabhyate, saüskàràþ saüskàreùu na saüvidyate nopalabhyante, saüskàrà råpavedanàsaüj¤àsu na saüvidyante nopalabhyante, råpavedanàsaüj¤àsaüskàrà vij¤àne na saüvidyante nopalabhyante, vij¤ànaü vij¤àne na saüvidyate nopalabhyate, vij¤ànaü råpavedanàsaüj¤àsaüskàreùu na saüvidyate nopalabhyate. cakùur àyuùman ÷àriputra cakùuùi na saüvidyate nopalabhyate, cakùuþ ÷rotre na saüvidyate nopalabhyate, ÷rotraü cakùuùi na saüvidyate nopalabhyate, cakùuþ ÷rotraü ca ghràõena saüvidyate nopalabhyate, ghràõaü ghràne na saüvidyate nopalabhyate, ghràõaü cakùuùi ÷rotre ca na saüvidyate nopalabhyate, cakùuþ÷rotraghràõàni jihvàyàü na saüvidyante nopalabhyante, jihvà jihvàyàü na saüvidyate nopalabhyate, jihvà cakùuþ÷rotraghràõeùu na saüvidyate nopalabhyate, cakùuþ÷rotraghràõajihvàþ kàye na saüvidyante nopalabhyante, kàyaþ kàye na saüvidyate nopalabhyate, kàya÷ cakùuþ÷rotraghràõajihvàsu na saüvidyate nopalabhyate, cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyà manasi na saüvidyante nopalabhyante, mano manasi na saüvidyate nopalabhyate, mana÷ cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyeùu (##) na saüvidyate nopalabhyate. råpaü råpe na saüvidyate nopalabhyate, råpaü ÷abdagandharasaspar÷adharmeùu na saüvidyate nopalabhyate, ÷abdaþ ÷abde gandhe rase na saüvidyate nopalabhyate, ÷abdo 'nyeùu na saüvidyate nopalabhyate. evaü gandho gandhe 'nyeùu ca na saüvidyate nopalabhyate, raso rase 'nyeùu ca na saüvidyate nopalabhyate, spar÷aþ sparse 'nyeùu ca na saüvidyate nopalabhyate, dharmà dharmeùv itareùu na saüvidyante nopalabhyante. cakùurvij¤ànaü cakùurvrj¤àne itaratra ca na saüvidyate nopalabhyate, itaràõãtareùu ca na saüvidyante nopalabhyante, evaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànaü manovij¤àne itaratra ca na saüvidyate nopalabhyate, itaràõãtareùu ca na saüvidyante nopalabhyante. cakùuþsaüspar÷a÷ cakùuþsaüspar÷e na saüvidyate nopalabhyate, itareùu ca na saüvidyate nopalabhyate, tatra cetare na saüvidyante nopalabhyante, evaü ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷o manaþsaüsparso manaþsaüspar÷e na saüvidyate nopalabhyate, itareùu ca na saüvidyate nopalabhyate, tatra cetare na saüvidyante nopalabhyante. cakùuþsaüspar÷ajà vedanà cakùuþsaüspar÷ajàyàü vedanàyàü na saüvidyate nopalabhyate, tatràpãtarà itaràsu ca sà na saüvidyate nopalabhyate, evaü ÷rotrasaüspar÷ajà vedanà ghràõasaüspar÷ajà vedanà jihvàsaüspar÷ajà vedanà kàyasaüspar÷ajà vedanà manaþsaüspar÷ajà vedanà manaþsaüspar÷ajàyàü vedanàyàü na saüvidyate nopalabhyate, tatràpãtarà itaràsu ca sà na saüvidyate nopalabhyate. smçtyupasthànàni smçtyupasthàneùu na saüvidyante nopalabhyante, evaü samyakprahàõàni çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni àryàùñàïgo màrga÷ catvàry apramàõàni catvàri dhyànàni catasra àråpyasamàpattayo da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu na saüvidyante nopalabhyante, tatràpãtare itareùu ca te (##) na saüvidyante nopalabhyante. adhyàtma÷ånyatà adhyàtma÷ånyatàyàü na saüvidyate nopalabhyate, adhyàtma÷ånyatàpi yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü na saüvidyate nopalabhyate, abhàvasvabhàva÷ånyatà abhàvasvabhàva÷ånyatàyàü na saüvidyate nopalabhyate, abhàvasvabhàva÷ånyatàpi yàvad adhyàtma÷ånyatàyàü na saüvidyate nopalabhyate. samàdhiþ samàdhau na saüvidyate nopalabhyate, samàdhir dhàraõãùu na saüvidyate nopalabhyate, dhàraõã dhàraõyàü na saüvidyate nopalabhyate, dhàraõyaþ samàdhau na saüvidyante nopalabhyante. pçthagjanabhåmiþ pçthagjanabhåmau na saüvidyate nopalabhyate, evaü gotrabhåmir aùñamakabhåmir dar÷anabhåmis tanåbhåmir vãtaràgabhåmiþ kçtàvibhåmiþ pratyekabuddhabhåmir bodhisattvabhåmis tathàgatabhåmiþ, sarvaj¤atàbhåmiþ sarvaj¤atàbhåmau na saüvidyate nopalabhyate. srotaàpannaþ srotaàpannatve na saüvidyate nopalabhyate, evaü sakçdàgàmã anàgàmã arhan pratyekabuddhaþ pratyekabuddhatve na saüvidyate nopalabhyate, bodhisattvo bodhisattvatve na saüvidyate nopalabhyate, tathàgatas tathàgatatve na saüvidyate nopalabhyate, praj¤àpàramità praj¤àpàramitàyàü na saüvidyate nopalabhyate, praj¤àpàramitàyàm avavàdànu÷àsanã na saüvidyate nopalabhyate, avavàdànu÷àsanyàü praj¤àpàramità na saüvidyate nopalabhyate, evaü hy àyuùman ÷àriputra sarvadharmàsaüvidyamànatvena anupalambhena bodhisattvo na saüvidyate nopalabhyate. iti pràptiniryàõe pràpakapratiùedhaþ yat punar àyuùman ÷àriputraivaü vadasi, kena kàraõena nàmadheyamàtram etat, yad uta bodhisattva iti, kena kàranenàyuùman subhåte evaü vadasi, àgantukam etan nàmadheyaü prakùiptaü yad uta bodhisattva iti, tathà hy àyuùman ÷àriputra nàma da÷abhyo digbhyo na kuta÷cid àgacchati na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati sarvadharmàõàm eva bodhisattvànàü nàmàpi na kuta÷cid eti na kvacid gacchati na kvacit tiùñhati, àgantukam etan nàmadheyaü tathà hi yad råpaü yad vedanà yat saüj¤à yat saüskàrà yad vij¤ànam iti nàmadheyaü na tad råpaü na (##) vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam. tat kasya hetoþ? tathà hi nàma ÷ånyaü nàmasvabhàvena yac ca ÷ånyaü na tan nàma, tena kàraõenocyate bodhisattva iti nàmadheyamàtram etad iti. punar aparam àyuùman ÷àriputra nàmadheyamàtram etad yad uta dànapàramiteti, na ca dànapàramitàyàü nàma na ca nàmni dànapàramità, tat kasya hetoþ? yac ca nàma yà ca dànapàramità ubhayam etan na saüvidyate nopalabhyate, tasmàn nàmadheyamàtram etad yad uta bodhisattva iti, evaü nàmadheyamàtram etad yad uta ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità nàmadheyamàtram etad yad uta praj¤àpàramiteti na ca praj¤àpàramitàyàü nàma na ca nàmni praj¤àpàramità, tat kasya hetoþ? tathà hi yac ca nàma yà ca praj¤àpàramità ubhayam etan na saüvidyate nopalabhyate, tasman nàmadheyamàtram etat, yad uta bodhisattva iti, àgantukam etan nàmadheyaü prakùipta yad uta bodhisattva iti, nàmadheyamàtram etad yad utàdhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà na càdhyàtma÷ånyatàyàü nàma na ca nàmni adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà, tat kasya hetoþ? tathà hi yac ca nàma yà càdhyàtma÷ånyatà yà ca bahirdhà÷ånyatà yà càdhyàtmabahirdhà÷ånyatà yà ca yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà sarva ete na saüvidyante nopalabhyante. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa nàmadheyamàtram etad yad uta bodhisattva iti, àgantukam etac chàriputra nàmadheyaü prakùiptaü yad uta smçtyupasthànànãti, na ca smçtyupasthàneùu nàma na ca nàmni smçtyupasthànàni. tat kasya hetoþ? tathà hi yac ca nàma yàni ca smçtyupasthànàni ubhayam etan na saüvidyate nopalabhyate, evaü samyakprahàõàni çddhipàdàþ pa¤cendriyàni pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni àryàùñàïgo màrgo 'pramàõàni dhyànàni àråpyasamàpattayo da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvida àgantukam etan nàmadheyaü prakùiptaü yad utàùñàda÷àveõikà buddhadharmà iti na ca buddhadharmeùu nàma nàmni buddhadharmàþ. tat kasya hetoþ? tathà hi yac ca nàma ye ca buddhadharmà ubhayam etad na saüvidyate nopalabhyate, àgantukam etan nàmadheyaü prakùiptaü yad uta samàdhir iti, yàvat sarvaj¤ateti, na (##) ca sarvaj¤atàyàü nàma na ca nàmni sarvaj¤atà. tat kasya hetoþ? tathà hi yac ca nàma yà ca sarvaj¤atà ubhayam etan na saüvidyate nopalabhyate. yat punar àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, kena kàraõenocyate yathà àtmà àtmeti cocyate, atyantatayà cànabhinivçtta àtmeti, àtmà ÷àriputra atyantatayà na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà àyuùman ÷àriputra sattvo jãvaþ poùaþ puruùaþ pudgalo manujo mànavaþ kàrako vedako jànakaþ pa÷yako na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà àyuùman ÷àriputra råpaü na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, vedanà saüj¤à saüskàrà, atyantatayà àyuùman ÷àriputra vij¤ànaü na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà àyuùman ÷àriputra cakùur na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, evaü ÷rotraü ghrànaü jihvà kàyo manaþ, atyantatayà mano na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati atyantatayà råpaü na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, evaü ÷abdagandharasaspçùñavyàni, atyantatayàdharmà na saüvidyante nopalabhyante, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà cakùurvij¤ànaü na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, evam atyantatayà ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànaü na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà cakùursaüspar÷o na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, evaü ÷rotrasaüspar÷o ghràõasaüspar÷o jihvàsaüspar÷aþ kàyasaüspar÷o na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttit bhaviùyati, atyantatayà manaþsaüspar÷o na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyàbhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà cakùuþsaüspar÷ajà vedanà na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà ÷rotrasaüspar÷ajà vedanà ghràõasaüspar÷ajà vedanà jihvàsaüspar÷ajà vedanà kàyasaüspar÷ajà (##) vedanà na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asya abhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà manaþsaüspar÷ajà vedanà na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinivçttir bhaviùyati. atyantatayà dànapàramità na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinivçttir bhaviùyati, evam atyantatayà ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà praj¤àpàramità na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinivçttir bhaviùyati. atyantatayà adhyàtma÷ånyatà na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinivçttir bhaviùyati, evaü atyantatayà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar asyà abhinirvçttir bhaviùyati. atyantatayà smçtyupasthànàni na saüvidyante nopalabhyante, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati, evam atyantatayà samyakprahàõàni çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤cabalàni sapta bodhyaïgàni àryàùñàïgo màrgaþ, apramàõàni dhyànàny àråpyasamàpattayo da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido na saüvidyante nopalabhyante, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati, atyantatayà aùñàda÷àveõikà buddhadharmà na saüvidyante nopalabhyante, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati. atyantatayà samàdhayo dhàraõãmukhàni na saüvidyante nopalabhyante, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati. atyantatayà ÷ràvakaþ pratyekabuddho bodhisattvas tathàgato 'rhan samyaksaübuddho na saüvidyate nopalabhyate, kutaþ punar eùàm abhinivçttir bhaviùyati. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa àtmà àtmeti cocyate, atyantatayà cànabhinivçtta àtmà. punar aparaü yad àyuùman ÷àriputra evam àha, abhàvasvabhàvàþ sarvadharmà iti, evam etat. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ. ÷àriputra àha: kasyàyuùman subhåte nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ? subhåtir àha: råpasyàyuùman ÷àriputra nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, (##) vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasyàyuùman ÷àriputra nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, cakùuùo nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, evaü ÷rotrasya ghràõasya jihvàyàþ kàyasya manaso nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, evaü råpa÷abdagandharasaspar÷adharmàõàü nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, cakùurvij¤ànasya ÷rotravij¤ànasya ghràõavij¤ànasya jihvàvij¤ànasya kàyavij¤ànasya manovij¤ànasya nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, cakùuþsaüspar÷asya ÷rotrasaüspar÷asya ghràõasaüspar÷asya jihvàsaüspar÷asya kàyasaüspar÷asya manaþsaüspar÷asya nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, cakùuþsaüspar÷ajàyà vedanàyàþ ÷rotrasaüspar÷ajàyà vedanàyà ghràõasaüspar÷ajàyà vedanàyà jihvàsaüspar÷ajàyà vedanàyàþ kàyasaüspar÷ajàyà vedanàyà manaþsaüspar÷ajàyà vedanàyà nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, cakùuþsaüspar÷apratyayavedanàyà ÷rotrasaüspar÷apratyayavedanàyà ghràõasaüspar÷apratyayavedanàyà jihvàsaüspar÷apratyayavedanàyàþ kàyasaüspar÷apratyayavedanàyà manaþsaüspar÷apratyayavedanàyà nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ, nàsti dànapàramitàyà nàsti ÷ãlapàramitàyà nàsti kùàntipàramitàyà nàsti vãryapàramitàyà nàsti dhyànapàramitàyà nàsti praj¤àpàramitàyà nàsti sàüyogikaþ svabhàvaþ. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõàsvabhàvàþ sarvadharmàþ. punar aparam àyuùman ÷àriputra anityàþ sarvadharmà na kasyacid vigamena. ÷àriputra àha: katame te àyuùman subhåte anityàþ sarvadharmà na kasyacid vigamena? subhåtir àha: råpam àyuùman ÷àriputrànityaü na kasyacid vigamena, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam àyuùman ÷àriputrànityaü na kasyacid vigamena. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra yad anityaü so 'bhàvaþ kùaya÷ ca evaü duþkhà anàtmànaþ ÷àntàþ ÷ånyà ànimittà apraõihità na kasyacid vigamena sarvadharmàþ ku÷alà anavadyà anàsravà niþkle÷à lokottarà vyavadànà asaüskçtàþ. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra yo 'saüskçtaþ so 'bhàvaþ kùaya÷ cànenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa niþsvabhàvàþ sarvadharmà na kasyacid vigamena. punar aparaü ÷àriputràkåñasthà avinà÷inaþ sarvadharmàþ. ÷àriputra àha: kena kàraõenàyuùman subhåte akåñasthàvinà÷inaþ sarvadharmàþ. (##) subhåtir àha: råpam àyuùman ÷àriputra akåñastham avinà÷i. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànam àyuùman ÷àriputra akåñastham avinà÷i. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, evaü ku÷alam aku÷alaü sàvadyam anavadyaü sàsravam anàsravaü saükle÷aü niþkle÷aü laukikaü lokottaraü saüskçtam asaüskçtaü saükle÷o vyavadànaü saüsàro nirvàõam akåñastham avinà÷i. tat kasya hetoþ? prakçtir asyaiùà, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõàbhàvasvabhàvàþ sarvadharmàþ. yat punar àyuùman ÷àriputra evam àha, kena kàraõena råpam anabhisaüskçtam evaü vedanà saüj¤à saüskàràþ kena kàraõena vij¤ànam anabhisaüskçtam iti. subhåtir àha: tathà hy àyuùman ÷àriputra råpam anabhinivçttaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam anabhinivçttam. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputràbhisaüskarttà nàsti, cakùur àyuùman ÷àriputrànabhisaüskçtam. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra abhisaüskarttà nàsti, evaü ÷rotraghràõajihvàkàyà mano 'nabhisaüskçtam. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra abhisaüskarttà nàsti. punar aparaü ÷àriputra råpa÷abdagandharasasaüspar÷adharmà anabhisaüskçtàþ. tat kasya hetoþ? tathà hy abhisaüskarttà nopalabhyate yàvat sarvadharmà anabhisaüskçtàþ. tat kasya hetoþ? tathà hy abhisaüskarttà nopalabhyate, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa råpavedanàsaüj¤àsaüskàravij¤ànàny anabhinivçttàni. yat punar àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, kena kàraõena yad anabhinivçttaü na tad råpaüna vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam iti. subhåtir àha: tathà hy àyuùman ÷àriputra råpaü prakçti÷ånyaü, yac ca prakçti÷ånyaü na tasyotpàdo na vyayaþ, yasya ca notpàdo na vyayo na tasyànyathàtvaü praj¤àyate, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü prakçti÷ånyaü yac ca prakçti÷ånyaü na tasyotpàdo na vyayaþ, yasya ca notpàdo na vyayo na tasyànyathàtvaü praj¤àyate, evaü yàvat sarvadharmàþ prakçti÷ånyà ye ca prakçti÷ånyàs teùàü notpàdo na vyayo yeùàü notpàdo na vyayas teùàü nànyathàtvaü praj¤àyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yad anabhinivçttaü na tad råpaü na vedanà na saüj¤à na saüskàrà na vij¤ànam. (##) yat punar àyuùman ÷àriputra evam àha, kena kàraõenaivaü vadasi, tat kim anabhinivçttim anabhinivçttau praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmãti, yathà hy àyuùman ÷àriputra yà anabhinivçttiþ sà praj¤àpàramità yà praj¤àpàramità sà anabhinivçttiþ, iti hi praj¤àpàramità cànabhinivçtti÷ càdvayam etad advaidhãkàram. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõaivaü vadàmi, tat kim anabhinivçttim anabhinivçttau praj¤àpàramitàyàm avavadiùyàmy anu÷àsiùyàmãti. yat punar àyuùman sàriputra evam àha, na cànyatrànabhinivçtter bodhisattva upalabhyate yo bodhàya cared iti, tathà hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran nànyàm anabhinivçttim anyaü bodhisattvaü samanupa÷yati, iti hy anabhinivçtti÷ ca bodhisattva÷ càdvayam etad advaidhãkàram. nànyatrànabhinivçtte råpaü samanupa÷yati, nànyatrànabhinivçtter vedanàü saüj¤àü saüskàràn samanupa÷yati, nànyatrànabhinivçtter vij¤anaü samanupa÷yati, iti hy anabhinirvçtti÷ ca råpaü càdvyam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca vedanà saüj¤à saüskàrà÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca vij¤anaü càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca cakùu÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca ÷rotraü ghràõaü jihvà kàya÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca mana÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtta÷ ca råpa÷abdagandharasaspar÷adharmà÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca cakùurvij¤ànaü càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca manovij¤ànaü càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtta÷ ca cakùuþsaüspar÷a÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca ÷rotraghràõajihvàkàyasaüspar÷a÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca manaþsaüspar÷a÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyamanaþsaüspar÷apratyayavedanà÷ càdvayam etad advaidhãkàram, (##) iti hy anabhinivçtti÷ ca smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgà÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ càpramàõadhyànàråpyasamàpattaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca dànapàramità ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità÷ càdvayam etad advaidhãkàram, iti hy anabhinivçtti÷ ca da÷abalavai÷àradyàùñàda÷àveõikà buddhadharmà÷ càdvayam etad advaidhãkàraü, yàvad iti hy anabhinivçtti÷ ca sarvadharma÷ càdvayam etad advaidhãkàram. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa nànyatrànabhinivçtter bodhisattva upalabhyate yo bodhàya caret. yat punar àyuùman ÷àriputra evam àha, kena kàraõenaivaü vadasi, saced bodhisattvasya mahàsattvasya evam upadi÷yamàne cittaü nàvalãyate na saülãyate na vipratisàrã bhavati mànasaü nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate carati bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàm iti, tathà hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ sarvadharmàn nirãhàn samanupa÷yati màyopamàn svapnopamàn marãcyupamàn prati÷rutkopamàn pratibimbopamàn pratibhàsopamàn nirmitakopamàn gandharvanagaropamàn samanupa÷yati. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa bodhisattvasya mahàsattvasya evam upadi÷yamàne cittaü nàvalãyate na saülãyate na vipratisàrã bhavati mànasaü nottrasyati na saütrasyati na saütràsam àpadyate carati bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàm. atha khalv àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yasmin samaye bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate, tasmin samaye råpaü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati råpam etad iti, yasmin samaye bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate, tasmin samaye vedanàü saüj¤àü saüskàràn vij¤ànaü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati vij¤ànam etad iti, tasmin samaye cakùur nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati cakùur etad iti, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvàü kàyaü mano nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati mana etad (##) iti. punar aparaü bhagavan yasmin samaye bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate, tasmin samaye dànapàramitàü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati dànapàramiteyam iti. evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità, tasmin samaye praj¤àpàramitàü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati praj¤àpàramiteyam iti, tasmin samaye adhyàtma÷ånyatàü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayaty adhyàtma÷ånyateyam iti, tasmin samaye bahirdhà÷ånyatàm adhyàtmabahirdhà÷ånyatàü yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati yàvad abhàvasvabhàva÷ånyateyam iti. punar aparaü bhagavan yasmin samaye bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate, tasmin samaye smçtyupasthanàni nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati smçtyupasthànànãmànãti, tasmin samaye samyakprahàõàni çddhipàdànãndriyàni balàni bodhyaïgàni àryàùñàïgamàrgaü nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati màrgo 'yam iti, tasmin samaye apramàõadhyànàråpyasamàpattãr nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati samàpattaya imà iti, tasmin samaye da÷a balàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikàn buddhadharmàn nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati buddhadharmà ime iti. punar aparaü bhagavan yasmin samaye bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate, tasmin samaye sarvasamàdhidhàraõãmukhàni nopaiti nopàdadàti nàdhitiùñhati nàbhinivi÷ate na praj¤apayati samàdhidhàraõãmukhànãmàni. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpaü na samanupa÷yati yàvad vyastasamastàni skandhadhàtvàyatanàni pratãtyasamutpàdaü na samanupa÷yati, saptatriü÷ad bodhipakùàn dharmàn na samanupa÷yati pàramità na samanupa÷yati apramàõadhyànàråpyasamàpattida÷abalavai÷àradyapratisaüvidaùñàda÷àveõikabuddhadharmàn yàvat sarvàkàraj¤atàü na samanupa÷yati. tat kasya hetoþ? tathà hi bhagavan yo råpasyànutpàdo na tad råpaü yo vedanàyàþ saüj¤àyàþ (##) saüskàràõàü yo vij¤ànasyànutpàdo na tad vij¤ànam iti hi vij¤ànaü cànutpàda÷ càdvayam etad advaidhãkaram. yo bhagavaü÷ cakùuùo 'nutpàdo na tac cakùur yaþ ÷rotrasya ghràõasya jihvàyàþ kàyasya manaso 'nutpàdo na tan mana iti hi mana÷ cànutpàda÷ càdvayam etad advaidhãkàram. yo bhagavan dànapàramitàyà anutpàdo na sà dànapàramità, yaþ ÷ãlapàramitàyàþ kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyà dhyànapàramitàyà, yaþ praj¤àpàramitàyà anutpàdo na sà praj¤àpàramità, iti hi praj¤àpàramità cànutpàda÷ càdvayam etad advaidhãkàram. yo bhagavann adhyàtma÷ånyatàyà anutpàdo na sà adhyàtma÷ånyatà, yo bahirdhà÷ånyatàyà anutpàdo na sà bahirdhà÷ånyatà, yo 'dhyàtmabahirdhà÷ånyatàyà anutpàdo na sà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà, yo yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyà anutpàdo na sà abhàvasvabhàva÷ånyatà, iti hi abhàvasvabhàva÷ånyatà cànutpàda÷ càdvayam etad advaidhãkàram. yo bhagavan smçtyupasthànànàm anutpàdo na tàni smçtyupasthànàni, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàpramàõadhyànàråpyasamàpattyabhij¤àda÷abalavai÷àradyapratisaüvido, yo bhagavann aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàm anutpàdo na te 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà iti hi buddhadharmà÷ cànutpàda÷ càdvayam etad advaidhãkàram. yo bhagavan dharmadhàtor anutpàdo na sa dharmadhàtuþ, yas tathatàyà àkà÷adhàtor bhåtakoñer acintyadhàtor bodher yaþ sarvàkàraj¤atàyà anutpàdo na sà sarvàkàraj¤ateti hi sarvàkàraj¤atà cànutpàda÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hy anutpàdo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yaþ sarvàkàraj¤atàyà anutpàdo na sà sarvàkàraj¤atà. yo bhagavan råpasya vyayo na tad råpaü, yo vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü yo vij¤ànasya vyayo na tad vij¤ànam, iti hi skandhà÷ ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yaþ pa¤cànàü skandhànàü vyayo na te pa¤ca skandhàþ, yo bhagavan dànapàramitàyà vyayo na sà dànapàramità, evaü (##) yaþ ÷ãlapàramitàyàþ kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyà dhyànapàramitàyà, yaþ praj¤àpàramitàyà vyayo na sà praj¤àpàramità iti hi praj¤àpàramità ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yaþ pàramitànàü vyàyo natàþ pàramità. yo bhagavann adhyàtma÷ånyatàyà vyayo na sà adhyàtma÷ånyatà, iti hy adhyàtma÷ånyatà ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yo 'dhyàtma÷ånyatayà vyayo na sà adhyàtma÷ånyatà evaü yo bahirdhà÷ånyatàyà vyayo na sà bahirdhà÷ånyatà, yo 'dhyàtmabahirdhà÷ånyatàyà vyayo na sà dhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad yo 'bhàvasvabhàva÷ånyatàyà vyayo na sà abhàvasvabhàva÷ånyatà iti hy abhàvasvabhàva÷ånyatà ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yo 'bhàvasvabhàva÷ånyatàyà vyayo na sà abhàvasvabhàva÷ånyatà. yo bhagavan smçtyupasthànànàü vyayo na tàni smçtyupasthànàni, iti hi smçtyupasthànàni ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkaram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yaþ smçtyupasthànànàü vyayo na tàni smçtyupasthànàni, evaü yaþ samyakprahàõànàm çddhipàdànàm indriyàõàü balànàü bodhyaïgànàü ya÷ càryàùñàïgasya màrgasya vyayo na sa màrga iti hi màrga÷ ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yo màrgasya vyayo na sa màrgaþ, evaü yo 'pramàõadhyànàråpyasamàpattãnàm abhij¤ànàü pratisaüvidàü vai÷àradyànàü da÷ànàü tathàgatabalànàü yo 'ùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü vyayo na te buddhadharmà iti hi buddhadharmà÷ ca vyaya÷ càdvayam etad advaidhãkàram. tat kasya hetoþ? tathà hi vyayo naiko na dvau na bahavo na pçthak tasmàd yo buddhadharmàõàü vyayo na te buddhadharmàþ. yat punar bhagavann ucyate, råpam ity advayasyaiùà gaõanà kçtà, vedanà saüj¤à saüskàrà, yat punar ucyate vij¤ànam ity advayasyaiùà gaõanà kçtà, yàvad yat punar ucyate råpaü yàvat sarvàkàraj¤atety (##) advayasyaiùà gaõanà kçtà. iti pràptiniryàõe pràpyapràpakasaübandhapratiùedhaþ atha khalv àyuùman ÷àriputra àyuùmantaü subhåtim etad avocat: katham àyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate, katama àyuùman subhåte bodhisattvaþ, katamà praj¤àpàramità, katamà upaparãkùamàõà. subhåtir àha: yad àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, katamo bodhisattva iti, bodhir eva sattvas tenocyate bodhisattva iti, tayà ca bodhyà sarvadharmàõàm àkàrठjànàti na càtràbhinivi÷ate. katameùàü dharmàõàm àkàrठjànàti, råpasyàkàrठjànàti na càtràbhinivi÷ate, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, vij¤ànasyàkàrठjànàti, na càtràbhinivi÷ate, evaü vyastasamastànàü skandhadhàtvàyatanànàü pratãtyasamutpàdasya saptatriü÷ad bodhipakùànàü dharmàõàm àkàrठjànàti na càtràbhinivi÷ate, evam apramàõadhyànàråpyasamàpattãnàü pàramitànàü balànàü vai÷àradyànàü pratisaüvidàm àveõikànàübuddhadharmàõàm àkàrठjànàti na càtràbhinivi÷ate. ÷àriputra àha: katame te subhåte sarvadharmàõàm àkàràþ? subhåtir àha: yair àyuùman ÷àriputra àkàrair yair liïgair yair nimittaiþ råpa÷abdagandharasaspraùñavyadharmà và adhyàtmikabàhyà và dharmàþ saüskçtà asaüskçtà và àkàryante ima ucyante sarvadharmàõàm àkàràþ. yat punar àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, katamà praj¤àpàramiteti, àratà àramitaiùà àyuùman ÷àriputra tenocyate praj¤àpàramiteti, kuta àratà àramità? skandhebhyo dhàtubhya àyatanebhyaþ pratãtyasamutpadàd dànapàramitàyàþ ÷ãlapàramitàyàþ kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyà dhyànapàramitàyàþ praj¤àpàramitàyà àratà àramità, adhyàtma÷ånyatàyà bahirdhà÷ånyatàyà adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyà àratà àramità, smçtyupasthànebhya àratà àramità, samyakprahàõarddhipadendriyabalabodhyaïgamàrgàd àratà àramità, apramàõadhyànàråpyasamàpattibhya àratà àramità, balebhyo vai÷àradyebhya àratà àramità, pratisaüvidbhya àveõikebhyo buddhadharmebhya àratà àramità, yàvat sarvaj¤atàyà àratà àramità, eùà tenocyate praj¤àpàramiteti. (##) anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa àratà àramità eùà yad uta praj¤àpàramità. yat punar àyuùman ÷àriputra evaü vadasi, katamà upaparãkùaõeti, ihàyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpaü na nityam ity upaparãkùate nànityam iti na sukham iti na duþkham iti nàtmeti nànàtmeti na ÷àntam iti nà÷àntam iti na ÷ånyam iti nà÷ånyamiti na nimittam iti nànimittam iti na praõihitam iti nàpraõihitam iti upaparãkùate, na viviktam iti nàviviktam ity upaparãkùate, na vedanàü na saüj¤àü na saüskàràn, na vij¤ànaü nityam ity upaparãkùate, nànityam iti na sukham iti na duþkham iti nàtmeti nànàtmeti na ÷àntam iti nà÷àntam iti na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti na nimittam iti nànimittam iti na praõihitam iti nàpraõihitam iti upaparãkùate, na viviktam iti nàviviktamity upaparãkùate. evaü cakùuþ ÷rotraü ghràõaü jihvàü kàyaü mano na nityam iti upaparãkùate, nànityam iti na sukham iti na duþkham iti nàtmeti nànàtmeti ÷àntam iti nà÷àntam iti na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti na nimittam iti nànimittam iti na praõihitam iti nàpraõihitam iti upaparãkùate, na viviktam iti nàviviktam ity upaparãkùate. evaü råpa÷abdagandharasaspraùñavyadharmàn na nityà iti nànityà iti upaparãkùate, na sukhà iti na duþkhà iti nàtmàna iti nànàtmàna iti na ÷àntà iti nà÷àntà iti na ÷ånyà iti nà÷ånyà iti na nimittà iti nànimittà iti na praõihità iti nàpraõihità ity upaparãkùate, na viviktà iti nàviviktàiti upaparãkùate. evaü cakùurvij¤ànaü ÷rotravij¤ànaü ghràõavij¤ànaü jihvàvij¤ànaü kàyavij¤ànaü manovij¤ànaü na nityaü nànityam iti upaparãkùate, na sukham iti na duþkham iti nàtmeti nànàtmeti na ÷àntam iti nà÷àntam iti na ÷ånyam iti nà÷ånyam iti na nimittam iti nànimittam iti na praõihitam iti nàpraõihitam iti upaparãkùate, na viviktam iti nàviviktam ity upaparãkùate. evaü cakùuþsaüspar÷aü ÷rotrasaüspar÷aü ghràõasaüspar÷aü jihvàsaüspar÷aü kàyasaüspar÷aü manaþsaüspar÷aü na nitya iti nànitya ity upaparãkùate, na sukha iti na duþkha iti nàtmeti nànàtmeti na ÷ànta iti (##) nà÷ànta iti na ÷ånya iti nà÷ånya iti na nimitta iti nànimitta iti na praõihita iti nàpraõihita iti upaparãkùate, na viviktam iti nàviviktam ity upaparãkùate. evaü cakùuþsaüspar÷apratyayà vedanà ÷rotrasaüspar÷apratyayà vedanà ghràõasaüspar÷apratyayà vedanà jihvàsaüspar÷apratyayà vedanà kàyasaüspar÷apratyayà vedanà manaþsaüspar÷apçtatyayà vedanà na nityà iti nànityà ity upaparãkùate, na sukhà iti na duþkhà iti nàtmà iti nànàtmà iti na ÷àntà iti nà÷àntà iti na ÷ånyà iti nà÷ånyà iti na nimittà iti nànimittà iti na praõihità iti nàpraõihità iti upaparãkùate, na viviktà iti nàviviktà ity upaparãkùate. evaü dànapàramità ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramità na nityeti nànityety upaparãkùate, na sukheti na duþkheti na àtmeti nànàtmeti na ÷àntà iti nà÷àntà iti, na ÷ånyà iti nà÷unyà iti na nimittà iti nànimittà iti na praõihità iti nàpraõihità ity upaparãkùate, na viviktà iti nàviviktà ity upaparãkùate. evam adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà na nityeti nànityety upaparãkùate, na sukheti na duþkheti nàtmeti nànàtmeti na ÷ànteti nà÷ànteti na ÷ånyeti nà÷ånyeti na nimitteti nànimitteti na praõihiteti nàpraõihitety upaparikùate, na vivikteti nàviviktety upaparãkùate. evaü smçtyupasthànàni na nityànãti nànityànãty upaparãkùate na sukhànãti na duþkhànãti nàtmànãti nànàtmànãti na ÷àntànãti nà÷àntànãti na ÷ånyànãti nà÷ånyànãti na nimittànãti nànimittànãti na praõihitànãti nàpraõihitànãty upaparãkùate, na viviktànãti nàviviktànãty upaparãkùate, evaü samyakprahàõàni çddhipàdànãndriyàõi balàni bodhyaïgàni àryàùñàïgo màrgo 'pramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'bhij¤à da÷atathàgatabalàni vai÷àradyàni pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ samàdhayaþ sarvadhàraõãmukhàni sarvaj¤atà na nityeti nànityety upaparãkùate, na sukheti na duþkheti nàtmeti nànàtmeti na ÷ànteti nà÷ànteti na ÷ånyeti nà÷ånyeti na nimitteti nànimitteti na praõihiteti nàpraõihitety upaparãkùate, na vivikteti nàviviktety upaparãkùate. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvao mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate. (##) ÷àriputra àha: kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, yo råpasyànutpàdo na tad råpaü, yo vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, yo vij¤ànasyànutpàdo na tad vij¤ànam, evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu pàramitàsu sarva÷ånyatàsu sarvabodhipakùeùu dharmeùv apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu baleùu vai÷àradyeùu pratisaüvitsu samàdhidhàraõãmukheùv abhij¤àsv aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu, yaþ sarvàkàraj¤atàyà anutpàdo na sà sarvàkàraj¤ateti. subhåtir àha: råpam àyuùman ÷àriputra ÷ånyaü råpeõa, yà càyuùman ÷àriputra ÷ånyatà na tad råpaü notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yo råpasyànutpàdo na tad råpaü, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànaü ÷ånyaü vij¤ànena, yà càyuùman ÷àriputra ÷ånyatà na tad vij¤ànaü notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yo vij¤ànasyànutpàdona tad vij¤ànam. dànapàramità àyuùman ÷àriputra dànapàramitayà ÷ånyà, yà ca ÷ånyatà na sà dànapàramità notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yo dànapàramitàyà anutpàdo na sà dànapàramità, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità, praj¤àpàramità praj¤àpàramitayà ÷ånyà, yà ca ÷ånyatà na sà praj¤àpàramità notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yaþ praj¤àpàramitàyà anutpàdo na sà praj¤àpàramità. adhyàtma÷ånyatà adhyàtma÷ånyatayà ÷ånyà, yà ca ÷ånyatà na sà adhyàtma÷ånyatà notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yaþ praj¤àpàramitàyà anutpàdo na sà praj¤àpàramità, adhyàtma÷ånyatà adhyàtma÷ånyatayà ÷ånyà, yà ca ÷ånyatà na sà adhyàtma÷ånyatà notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yo 'dhyàtma÷ånyatàyà anutpàdo na sà adhyàtma÷ånyatà, evaü bahirdhà÷ånyatà bahirdhà÷ånyatayà ÷ånyà, adhyàtmabahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatayà ÷ånyà, yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà abhàvasvabhàva÷ånyatayà ÷ånyà, yà ca ÷ånyatà na sà abhàvasvabhàva÷ånyatà notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yo 'bhàvasvabhàva÷ånyatàyà anutpàdo na sà abhàvasvabhàva÷ånyatà. smçtyupasthànàny àyuùman ÷àriputra smçtyupasthànaiþ ÷ånyàni, yà ca ÷ånyatà na tàni smçtyupasthànàni notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yaþ smçtyupasthànànàm anutpàdo na tàni smçtyupasthànàni, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàbhij¤àpramàõadhyànàråpyasamàpattayo (##) da÷abalavai÷àradyapratisaüvidaþ samàdhidhàraõyaùñàda÷àveõikà buddhadharmà sarvàkàraj¤atà àyuùman ÷àriputra sarvàkàraj¤atayà ÷ånyà, yà ca ÷ånyatà na sà sarvàkàraj¤atà notpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra prayàyeõa yaþ sarvàkàraj¤atàyà anutpàdo na sà sarvàkàraj¤atà. ÷àriputra àha: kiü kàraõam àyuùman subhåte evaü vadasi, yo råpasya vyayo na tad råpaü, yo vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, yo vij¤ànasya vyayo na tad vij¤ànam iti, evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàda÷ånyatàbodhipakùesu dharmeùu pàramitàsv apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu baleùu vai÷àradyeùu pratisaüvitsv aùñàda÷asv àveõikeùu buddhadharmeùu yaþ sarvàkàraj¤atàyà vyayo na sàsarvàkàraj¤atà. subhåtir àha: tathà hy àyuùman ÷àriputra ya÷ ca vyayo yac ca råpaü yac càdvaidhãkàraü yà ca vedanà yà ca saüj¤à ye ca saüskàràþ, yac ca vij¤ànaü sarva ete dharmà na saüyuktà na visaüyuktà aråpiõo 'nidar÷anà apratighàþ, ekalakùaõà yad utàlakùaõàþ, evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdapàramitàbhij¤à÷ånyatàbodhipakùesu dharmeùv apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu da÷abalavai÷àradyàveõikabuddhadharmasamàdhidhàraõãmukheùu ya÷ ca vyayo yàvat sarvàkàraj¤atàyac càdvaidhãkàraü sarva ete dharmà na saüyuktà na visaüyuktà aråpiõo nidar÷anà apratighàþ, ekalakùaõà yad utàlakùaõàþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yo råpasya vyayo na tad råpam, evaü vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü, yo vij¤ànasya vyayo na tad vij¤ànam, evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàda÷ånyatàsu bodhipakùesu dharmeùv abhij¤àpàramitàpramàõadhyànàråpyasamàpattiùu da÷abalavai÷àradyapratisaüvidàveõikabuddhadharmeùu samàdhidhàraõãmukheùu yàvad yaþ sarvàkàraj¤atàyà vyayo na sà sarvàkàraj¤atà. ÷àriputra àha: kena kàraõenàyuùman subhåte evaü vadasi, yad idam ucyate råpam ity advayasyaiùà gaõanà kçteti, vedanà saüj¤à saüskàràþ, yad idam ucyate vij¤ànam ity advayasyaiùà gaõanà kçteti, yàvad yad idam ucyate sarvàkàraj¤atety advayasyaiùà gaõanà kçteti. subhåtir àha: tathà hy àyuùman ÷àriputra nànyo 'nutpàdo 'nyad råpam, anutpàda eva råpaü, råpam evànutpàdaþ, vedanà saüj¤à (##) saüskàrà, nànyo 'nutpàdo 'nyad vij¤ànaü, vij¤ànam evànutpàdo 'nutpàda eva vij¤ànam, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yad etad ucyate råpam ity advayasyaiùà gaõanà kçtà, vedanà saüj¤à saüskàrà, yad etad ucyate vij¤ànam ity advayasyaiùà gaõanà kçtà. evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùupàramitàsu bodhipakùesu dharmeùu sarva÷ånyatàsv apramàõadhyànàråpyasamàpattiùu abhij¤àsu baleùu vai÷àradyeùu pratisaüvitsu àveõikeùu buddhadharmeùu samàdhidhàraõãmukheùu tathà hy àyuùman ÷àriputra nànyo 'nutpàdo 'nyà sarvàkàraj¤atà anutpàda eva sarvàkàraj¤atà, sarvàkàraj¤ataivànutpàdaþ, anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa yad etad ucyate sarvàkàraj¤atety advayasyaiùà gaõanà kçtà. punar aparam àyuùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: yasmin samaye bhagavan bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü carann imàn dharmàn upaparãkùate tasmin samaye råpasyànutpàdaü samanupa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasyànutpàdaü samanupa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, àtmano 'nutpàdaü samanupa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü sattvajãvapoùapuruùapudgalamanujamanavakàrakavedakajànakapa÷yakasyànutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü vyastasamastànàü skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdàbhij¤ànàm anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, dànapàramitàyà anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü ÷ãlapàramitàyàþ kùàntipàramitàyà vãryapàramitàyà dhyànapàramitàyàþ praj¤àpàramitàyà anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, adhyàtma÷ånyatàyà anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü bahirdhà÷ånyatàyà adhyàtmabahirdhà÷ånyatàyà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatàyà anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, smçtyupasthànànàm anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü samyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgamàrgàbhij¤àpramàõadhyànàråpyasamàpattãnàü da÷abalavai÷àradyapratisaüvitsamàdhidhàraõãmukhàùñàda÷àveõikabuddhadharmàõàü sarvàkàraj¤atàyà anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pçthagjanasyànutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, pçthagjanadharmàõàm (##) anutpàdaü pa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, evaü srotaàpannasya srotaàpannadharmàõàü sakçdàgàminaþ sakçdàgàmidharmàõàm anàgàmino 'nàgàmidharmàõàm arhato 'rhaddharmàõàü pratyekabuddhasya pratyekabuddhadharmàõàü bodhisattvasya bodhisattvadharmàõàü buddhasyànutpàdaü samanupa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya, buddhadharmàõàm anutpàdaü samanupa÷yati, atyantavi÷uddhitàm upàdàya. ÷àriputra àha: yathàham àyuùmataþ subhåter bhàùitasyàrtham àjànàmi tathà råpam anutpàdo vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam anutpàdo yàvad vyastà samastà skandhà anutpàdo dhàtavo 'nutpàda àyatanàny anutpàdaþ pratãtyasamutpàdo 'py anutpàdaþ pàramitànutpàdaþ sarva÷ånyatànutpàdaþ saptatriü÷ad bodhipakùà dharmà anutpàdo 'pramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'nutpàdaþ, samàdhidhàraõãmukhàni anutpàdo da÷abalavai÷àradyapratisaüvido 'nutpàdaþ, aùñàda÷àveõikà buddhadharmà anutpàdaþ sarvàkàraj¤atà anutpàdaþ pçthagjano 'nutpàdaþ pçthagjanadharmà anutpàdaþ, evaü srotaàpannaþ srotaàpannadharmàþ sakçdàgàmãsakçdàgàmidharmàþ anàgàmã anàgàmidharmà arhann arhaddharmà pratyekabuddhaþ pratyekabuddhadharmà bodhisattvo bodhisattvadharmà buddho 'nutpàdo buddhadharmà anutpàdaþ. yadi càyuùman subhåte råpam apy anutpàdo yàvad buddhadharmà apy anutpàdaþ, nanv àyuùman subhåte pràptaiva ÷ràvakeõa ÷ràvakabodhiþ pratyekabuddhayànikena pratyekabuddhabodhiþ, bodhisattvena pràptaiva sarvàkàraj¤atà bhavati, pa¤cànठca gatãnàü bhedo na bhaviùyati, pràptaiva bhavati bodhisattvena mahàsattvena pa¤cavidhà bodhiþ. yadi càyuùman subhåte sarvadharmà anutpàdaþ, kim arthaü srotaàpannena trayàõàü saüyojanànàü prahàõàya màrgo bhàvayitavyaþ, sakçdàgàminà ràgadoùamohànàü tanutàyai màrgo bhàvayitavyaþ, anàgàminà pa¤cànàm avarabhàgãyànàü saüyojanànàü prahàõàya màrgo bhàvayitavyaþ, arhatà pa¤cordhvabhàgãyànàü saüyojanànàü prahàõàya màrgo bhàvayitavyaþ, pratyekabuddhayànikaiþ pratyekabodhipràptaye màrgo bhàvayitavyaþ, kiü kàraõaü bodhisattvo duùkaracàrikàü carati, yàni tàni sattvànàü kçta÷o duþkhàni pratyanubhavati, kiü kàraõaü tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhenànuttarà samyaksaübodhir abhisaübuddhà, (##) kiü kàraõaü tathàgatenàrhatà samyaksaübuddhena dharmacakraü pravartitam? subhåtir àha: nàham àyuùman ÷àriputra anutpannasya dharmasya pràptim icchàmi nàpy abhisamayaü, nàham anutpàdasya srotaàpannam icchàmi na srotaàpattiphalaü na sakçdàgàminaü na sakçdàgàmiphalaü, nànàgàminaü nànàgàmiphalaü, nàrhattvaü nàrhattvaphalaü, nànutpàdasya pratyekàü bodhim icchàmi na pratyekabuddhatvaü, nàham àyuùman ÷àriputrecchàmi bodhisattvaü duùkaracàrikàü carantaü nàpi bodhisattvo duùkarasaüj¤ayà carati. tat kasya hetoþ? na hi ÷akya àyuùman ÷àriputra duùkarasaüj¤àyàü sthitvà aprameyàõàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm arthaü kartum. api tu khalu punar àyuùman ÷àriputra màtçsaüj¤àü sarvasattveùu janayitvà pitçsaüj¤àü bhràtçsaüj¤àü putrasaüj¤àm àtmasaüj¤àü janayitvà ÷akyo 'prameyàõàbm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm arthaü kartum. api tu khalu punar àyuùman ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena evaücittam utpàdayitavyaü, yathà àtmà àtmeti cocyate atyantatayà anutpanna àtmà, evaü sarveùv adhyàtmikabàhyeùu dharmeùu saüj¤otpàdayitavyà, saced evaüsaüj¤àm utpàdayiùyati na duùkarasaüj¤àü bhaviùyati. tat kasya hetoþ? tathà hi te bodhisattvàþ sarveõa sarvaü sarvathà sarvaü ka¤cid dharmaü notpàdayante nopalabhante. nàham àyuùman ÷àriputrànutpàde tathagatam icchàmi, nàpy anuttaràü samyaksaübodhiü, nàpi dharmacakrapravartanaü, nàpãcchàmy anutpannena dharmeõànutpannàü pràptiü pràpyamàõàm. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte anutpannena dharmeõa utpannà pràptiþ pràpyate, atha utpannena dharmeõa anutpannà pràptiþ pràpyate? subhåtir àha: nàham àyuùman ÷àriputra utpannena dharmeõa anutpannàü pràptiü pràpyamàõàm icchàmi, nàpy anutpanne notpannàü pràptiü pràpyamàõàm. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte anutpannena dharmeõa pràptim icchasi, atha votpannena dharmeõa pràptim icchasi? (##) subhåtir àha: nàham àyuùman ÷àriputra anutpannena dharmeõa pràptim icchàmi, nàpy utpannena dharmeõa pràptim icchàmi. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte nàsti pràptir nàsty abhisamayaþ? subhåtir àha: asty àyuùman ÷àriputra pràptir asty abhisamayo na punar dvayam, api tu khalu punar àyuùman ÷àriputra lokavyavahàreõa pràpti÷ càbhisamaya÷ ca praj¤apyate lokavyavahàreõa srotaàpanno và sakçdàgàmã và anàgàmã và arhan và pratyekabuddho và bodhisattvo và buddho và praj¤apyate na punaþ paramàrthena pràptir nàbhisamayo na srotaàpanno na sakçdàgàmã nànàgàmã nàrhan na pratyekabuddho na bodhisattvo na buddhaþ. ÷àriputra àha: anutpanno dharma ity àyuùman subhåte pratibhàti mantrayitum. subhåtir àha: anutpanno dharmo 'nutpanno dharma ity àyuùman ÷àriputra yad vadasi pratibhàti mantrayitum iti, anutpàdo 'pi ye àyuùman ÷àriputra pratibhàti mantrayitum. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra ya÷ cànutpanno dharmo yac ca pratibhànaü ye ca mantrà yà cànutpattiþ sarva ete dharmà na saüyuktà na visaüyuktà aråpiõo 'nidar÷anà apratighà ekalakùaõà yad utàlakùaõàþ. ÷àriputra àha: anutpàdo 'py àyuùman subhåte mantraþ, anutpàdaþ pratibhànam anutpàdo dharmas te 'pi dharmà anutpannà yàn àrabhya pratibhàti mantrayitum. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputra anutpàdo mantraþ, anutpàdaþ pratibhànam anutpàdo dharmas te 'pi dharmà anutpannà, yàn àrabhya pratibhàti mantrayitum. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra råpam anutpàdaþ, evaü vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànam anutpàdaþ, evaü vyastasamastàþ skandhadhàtava àyatanàni pratãtyasamutpàdaþ pàramitàþ saptatriü÷ad bodhipakùà dharmàþ sarva÷ånyatà apramàõadhyànàråpyasamàpattayaþ, abhij¤àsamàdhayo dhàraõãmukhànibalàni vai÷àradyàni pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà anutpàdaþ, srotaàpannaþ sakçdàgàmã anàgàmã arhan pratyekabuddho bodhisattvaþ sarvaj¤aþ sarvàkàraj¤aþ sarvàkàraj¤atàpy anutpàdaþ. ÷àriputra àha: evam etad àyuùman subhåte anutpàdo mantraþ, (##) anutpàdaþ pratibhànam anutpàdo dharmas te 'pi dharmà anutpannà yàn àrabhya pratibhàti mantrayituü, yàvat skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpadapàramitàbodhipakùà dharmàþ sarva÷ånyatà sarvadhàraõãmukhàni sarvasamàdhayo balavai÷àradyapratisaüvida àveõikabuddhadharmàþ peyàlaü, yàvat sarvàkàraj¤atàpy anutpàdàþ. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte yathaiva lokavyavahàreõa pràpti÷ càbhisamaya÷ ca, evaü pa¤càõàü gatãnàü saübhedo bhavati lokavyavahàreõa paramàrthato na bhavati. subhåtir àha: evam etad àyuùman ÷àriputraivam etat, yathaiva lokavyavahàreõa pràpti÷ càbhisamaya÷ ca tathaiva lokavyavahàreõa pa¤càõàü gatãnàü saübhedo bhavati nàtra khalu punaþ paramàrthena. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra paramàrthe na karma na vipàko notpàdo na nirodho na saükle÷o na vyavadànam. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte 'nutpanno dharma utpadyate utàho utpanno dharma utpadyate. subhåtir àha: nàham àyuùman ÷àriputra utpannasya dharmasya utpàdam icchàmi nàpy anutpannasya dharmasya utpàdam icchàmi. ÷àriputra àha: katamasyàyuùman subhåte anutpannasya dharmasyotpàdaü necchasi? subhåtir àha: råpasyàham àyuùman ÷àriputra anutpannasya dharmasya svabhàva÷ånyasyotpàdaü necchàmi, vedanàyàþ saüj¤àyàþ saüskàràõàü vij¤ànasyàham àyuùman ÷àriputra anutpannasya dharmasya svabhàva÷ånyasyotpàdaü necchàmi, evaü vyastasamastànàü skandhadhàtvàyatanànàü pratãtyasamutpàdasya pàramitànàü bodhipakùàõàü dharmàõàm apramàõadhyànàråpyasamàpattãnàm abhij¤ànàü sarva÷ånyatànàü sarvasamàdhãnàü dhàraõãmukhànàü balànàü vai÷àradyànàü pratisaüvidàm aùñàda÷ànàm àveõikànàü buddhadharmàõàü bodher apy aham àyuùman ÷àriputra anutpàpannàyàþ svabhàva÷ånyàyà utpàdaü necchàmi. ÷àriputra àha: kiü punar àyuùman subhåte utpàda utpadyate athànutpàda utpadyate? subhåtir àha: na hy àyuùman ÷àriputra utpàda utpadyate nàpy anutpàda utpadyate. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra ya÷ cotpàdo ya÷ (##) cànutpàdo dvàv apy etau dharmau na saüyuktau na visaüyuktau aråpiõau anidar÷anau apratighau ekalakùaõau yad utàlakùaõau. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa notpàda utpadyate nàpy anutpàda utpadyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa anutpàdo mantro 'nutpàdaþ pratibhànam, anutpàdo dharmas te 'pi dharmà anutpannà yàn àrabhya pratibhàti mantrayitum. ÷àriputra àha: dharmakathikànàm àyuùmàn subhåtir agratàyàü sthàpayitavyaþ. tat kasya hetoþ? tathà hi àyuùmàn subhåtir yad yad eva paripra÷nãkriyate tatas tata eva niþsarati. subhåtir àha: dharmataiùà àyuùman ÷àriputra tathàgata÷ràvakàõàm ani÷ritasarvadharmàõàü te yato yata eva paripçcchyante tatas tata eva niþsaranti. tat kasya hetoþ? yathàpi nàmàni÷ritatvàt sarvadharmàõàm. ÷àriputra àha: katham àyuùman subhåte ani÷ritàþ sarvadharmàþ? subhåtir àha: råpam àyuùman ÷àriputra prakçti÷ånyaü taü nàdhyàtmani÷ritaü na bahirdhàni÷ritaü nobhayam antareõopalabhyate, vedanà saüj¤à saüskàrà, vij¤ànam àyuùman ÷àriputra prakçti÷ånyaü taü nàdhyàtmani÷ritaü na bahirdhàni÷ritaü nobhayam antareõopalabhyate. cakùur àyuùman ÷àriputra prakçti÷ånyaü taü nàdhyàtmani÷ritaü na bahirdhàni÷ritaü nobhayam antareõopalabhyate, evaü ÷rotraü ghràõaü jihvà kàyo mana àyuùman ÷àriputra prakçti÷ånyaü taü nàdhyàtmani÷ritaü na bahirdhàni÷ritaü nobhayam antareõopalabhyate. dànapàramitàpi àyuùman ÷àriputra prakçti÷ånyà sà nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità praj¤àpàramitàpy àyuùman ÷àriputra prakçti÷ånyà sà nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. adhyàtma÷ånyatà prakçti÷ånyà sà nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate, evaü bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà prakçti÷ånyà sà nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. smçtyupasthànàni prakçti÷ånyàni tàni nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate, evaü samyakprahàõàni çddhipàdà indriyàõi (##) balàni bodhyaïgàni àryàùñàïgo màrgaþ prakçti÷ånyaþ sa nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. evam apramàõadhyànàråpyasamàpattyabhij¤àsamàdhidhàraõãmukhabalavai÷àradyapratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ prakçti÷ånyàs te nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayam antareõopalabhyate. anenàyuùman ÷àriputra paryàyeõa sarvadharmà ani÷ritàþ, prakçti÷ånyatàm upàdàya. evaü hi àyuùman ÷àriputra bodhisattvena mahàsattvena ùañsu pàramitàsu caratà råpaü pari÷odhayitavyaü, vedanà saüj¤à saüskàrà vij¤ànaü pari÷odhayitavyam, evaü vyastasamastàþ skandhà dhàtavaþ, àyatanàni pratãtyasamutpàdaþ sarvapàramitàþ sarva÷ånyatàþ sarvasamàdhayaþ sarvadhàraõãmukhàni saptatriü÷ad bodhipakùyà dharmàþ, apramàõadhyànàråpyasamàpattayo 'bhij¤àda÷abalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmàþ pari÷odhayitavyàþ, yàvat sarvàkàraj¤atà pari÷odhayitavyà. iti sarvàkàraj¤atàniryàõam ÷àriputra àha: katham àyuùman subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ ùañpàramitàsu caran bodhisattvamàrgaü pari÷odhayati? subhåtir àha: asty àyuùman ÷àriputra dànapàramità laukikã asti lokottarà, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità asti praj¤àpàramità laukikã asti lokottarà. ÷àriputra àha: katamà àyuùman subhåte dànapàramità laukikã katamà lokottarà? subhåtir àha: laukikã àyuùman ÷àriputra dànapàramità iha bodhisattvo mahàsattvo dàyako bhavati dànapatiþ, ÷ramaõabràhmaõakçpaõavanãpakàdhvagebhyo yàcanakebhyo dàtà bhavati, annàrthikebhyo 'nnaü dadàti, pànayànavasanagandhamàlyavilepanapuùpadhåpacårõavàsopà÷rayaprati÷rayajãvitopakaraõa÷ayanàsanabhaiùajyàrthikebhyo 'nnapànayànavasana÷ayanàsanagandhamàlyavilepanapuùpadhåpacårõavàsopà÷rayaprati÷rayànyatarànyatarajãvitapariùkàropakaraõabhaiùajyadàtà bhavati, putràrthikebhyaþ putraü dadàti, duhitryarthikebhyo duhitaraü dadàti, bhàryàrthikebhyo bhàryàü dadàti, ràùñràrthikebhyo ràjyàni dadàti, ÷iro 'rthikebhyaþ ÷iro dadàti, aïgàrthikebhyo 'ïgàni dadàti, màüsa÷oõitamajjàrthikebhyo màüsa÷oõitamajjàno dadàti, tac ca saüni÷ritaü parityajati, (##) tasyaivaü bhavati, ahaü dadàmi eùa parigçhõãte idaü dànam ahaü nirmatsaraþ sarvasvaü parityajàmi, ahaü buddhàj¤àü karomi, ahaü dànapàramitàyàü caràmi, aham etad dànaü sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayàmi tac cànupalambhayogena, anena ca dànena dànaphalena ca sarvasattvà dçùña eva dharme sukhità bhavantu anupàdàya parinirvàntu, sa tribhiþ saïgaiþ sakto dànaü dadàti, katamais tribhir? yad utàtmasaüj¤ayà parasaüj¤ayà dànasaüj¤ayà ca ebhis tribhiþ saïgaiþ sakto dànaü dadàti, iyam ucyate laukikã dànapàramiteti. tathà hi àyuùman ÷àriputra lokato na calati noccalati na saükràmati, tenocyate laukikã dànapàramiteti. tatra katamà lokottarà dànapàramità? yad uta trimaõóalapari÷uddhiþ. tatra katamà trimaõóalapari÷uddhiþ? iha bodhisattvo mahàsattvo dànaü dadan nàtmànam upalabhate pratigràhakaü nopalabhate dànaü ca nopalabhate, tad vipàkaü ca nopalabhate, iyam àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya trimaõóalapari÷uddhiþ. punar aparam àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvo dànaü dadan sarvasattvebhyas tad dànaü niryàtayati, sattvàü÷ ca nopalabhate, àtmànaü ca nopalabhate, tac ca dànam anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, na ca bodhim upalabhate. iyam ucyate lokottarà dànapàramiteti. kena kàraõenocyate lokottarà dànapàramiteti? tathà hy àyuùman ÷àriputra lokàc calati uccalati saükràmati, tena kàraõenocyate lokottarà dànapàramiteti, evaü ÷ãlapàramità kùàntipàramità vãryapàramità dhyànapàramità. ÷àriputra àha: katamàyuùman subhåte praj¤àpàramità laukikã, katamà lokottarà? subhåtir àha: laukikã àyuùman ÷àriputra praj¤àpàramità, iha bodhisattvo mahàsattvo dànaü dadàti upalambhani÷rito màtsaryacittaü mayà nigrahãtavyam iti, tac càtmasattvadànasaüj¤àni÷ritaþ sarvasvaü parityajati bàhyaü và adhyàtmikaü và vastu upàttaü và anupàttaü và nàsti kiücid yaü na parityajati, tac ca ku÷alamålaü bodhaye pariõàmayati sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà upalambhani÷ritaþ, sa ÷ãlaü sevate dhåtaguõapratiùñhitaþ, kàyavàkcittopalambhani÷ritas (##) tàü÷ ca da÷a ku÷alàn karmapathàn sevamànaþ, àtmadçùñyàü sattvadçùñyàü ku÷aladçùñyàü ni÷rito bodhim upalabhya sarvasattvasàdhàraõàni ÷ãlàni bodhaye pariõàmayati tac copalambhena, àtmànam utkarùayati paràn paüsayati. sa sarvasattvànàü duùkçtàni kùamate, àtmasattvakùàntidçùñini÷ritas tac ca ku÷alamålam anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà upalambhayogena. sa vãryam àrabhate kàyam upalambhamàna÷ cittam upalambhamànaþ puõyasaübhàram upalambhamànaþ, j¤ànasaübhàram upalambhamànaþ, àtmànam upalambhamànaþ, bodhim upalambhamànas tena ca vãryàrambhena manyate, tac ca sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà upalambhayogenànuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati. sa maitrãkaruõàmuditopekùàü bhàvayati dhyànasamàpattãþ samàpadyate vyuttiùñhate ca tà àsvàdayati, tà àsvàdayan manyate sarvasattvasàdhàraõàni ca ku÷alamålàni upalambhadçùñiko bodhàya pariõàmayati. iyam ucyate laukikã praj¤àpàramità. sa ÷ånyatàü bhàvayan råpaü ÷ånyam ity upalabhate, vedanà saüj¤à saüskàràn vij¤ànaü ÷ånyam ity upalabhate, yàvad buddhabodhiü copalabhate upalambhayogena, tàni ku÷alamålàni sarvasattvasàdhàraõàni kçtvà anuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati, taü copalambhayogena, sarvapàpaü pratide÷ayaty upalambhayogena, àtmana÷ ca pareùàü ca puõyam anumodate, àtmana÷ ca parasya càrthàya upalabhamànaþ sarvabuddhàn adhyeùayate, anupàyena triþkçtvaþ puõyaü sarvaj¤atàyai pariõàmayati sarvasattvasàdhàraõaü kçtvà. iyam ucyate laukikã praj¤àpàramità tatra katamà lokottarà praj¤àpàramità? àtmasattvadeyabodhyanupalabdhyà trimaõóalapari÷uddhyà dànapàramitàü pari÷odhayati, bodhàya àtmasattva÷ãlabodhyanupalabdhyà trimaõóalapari÷uddhyà ÷ãlapàramitàü pari÷odhayati, bodhàya àtmasattvakùamàbodhyanupalabdhyà trimaõóalapari÷uddhyà kùàntipàramitàü pari÷odhayati, bodhàya càtmakàyacittavãryapuõyaj¤ànabodhyanupalabdhyà trimaõóalapari÷uddhyà vãryapàramitàü pari÷odhayati, bodhàya àtmasattvadhyànasamàdhisamàpattibodhyànupalabdhyà trimaõóalapari÷uddhyà dhyànapàramitàü (##) pari÷odhayati, bodhàya àtmasattvasarvadharmànupalabdhyà trimaõóalapari÷uddhyà praj¤àpàramitàü pari÷odhayati, bodhàya sarvaku÷alamålàni cànuttaràyai samyaksaübodhaye pariõàmayati nirvi÷eùapariõàmena, anuttarapariõàmena, asamasamapariõàmena, acintyàtulyapariõàmena, aprameyapariõàmena. iyam ucyate lokottarà praj¤àpàramità. kena kàraõena laukikã? loko yàbhir bhavati, lokaü và yàbhir nivartayati, lokena và yàþ samàþ, lokàya và yàbhir dãyate, lokàd và yàbhir niþsarati, lokasya và yà bhavàya, loke và bhavà yàs tà laukikasyaþ. tatra katamà lokottarà? loko yàbhir uttarati, lokaü và yàbhir uttàrayati, lokena và yàbhir uttàryate, àlokàya và yà bhavati, lokàd và yàbhir niþsarati, lokasya và yà uttaraõàya, loke và yà uttaràs tà lokottarà iti. evaü hy àyuùman ÷àriputra bodhisattvo mahàsattvaþ ùañsu pàramitàsu caran bodhimàrgaü pari÷odhayati. ÷àriputra àha: katama àyuùman subhåte bodhisattvasya mahàsattvasya bodhimàrgaþ? subhåtir àha: catvàry àyuùman ÷àriputrai smçtyupasthànàni bodhisattvasya mahàsattvasya bodhimàrgaþ, catvàri samyakprahàõàni catvàra çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni sapta bodhyaïgàni àryàùñàngo màrgaþ ÷ånyatàvimokùamukham ànimittavimokùamukham apraõihitavimokùamukham adhyàtma÷ånyatà bahirdhà÷ånyatà adhyàtmabahirdhà÷ånyatà yàvad abhàvasvabhàva÷ånyatà sarvasamàdhayaþ sarvadhàraõãmukhàni catvàry apramàõàni catvàri dhyànàni catasra àråpyasamàpattayo da÷a tathàgatabalàni catvàri vai÷àradyàni catasraþ pratisaüvido 'ùñàda÷àveõikà buddhadharmà mahàkaruõà. ayam ucyate àyuùman ÷àriputra bodhisattvasya mahàsattvasya bodhimàrgaþ. ÷àriputra àha: katamasyà àyuùman subhåte pàramitàyà ayaü puruùakàraþ? subhåtir àha: praj¤àpàramitàyà àyuùman ÷àriputra ayaü puruùakàraþ. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman ÷àriputra praj¤àpàramità janayitrã sarveùàü ku÷alànàü dharmàõàü ÷ràvakapratyekabuddhadharmàõàü bodhisattvadharmàõàü buddhadharmàõàü, praj¤àpàramità àyuùman (##) ÷àriputra pratigràhikà sarveùàü ku÷alànàü dharmàõàü ÷ràvakapratyekabuddhadharmàõàü bodhisattvadharmàõàü, praj¤àpàramitàyàm àyuùman ÷àriputra ÷ikùitvà taiþ paurvakais tathàgatair arhadbhiþ samyaksaübuddhair anuttarà samyaksaübodhir abhisaübuddhà, anàgatà apy àyuùman ÷àriputra tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhà ihaiva praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübhotsyante, ye 'py etarhi àyuùman ÷àriputra da÷asu dikùu loke tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàs tiùñhanti dhriyante yàpayanti dharmaü de÷ayanti, te 'pi sarve ihaiva praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitvànuttaràü samyaksaübodhim abhisaübuddhàþ. sacet punar àyuùman ÷àriputra asyàü praj¤àpàramitàyàü bhàùyamàõàyàü bodhisattvasya mahàsattvasya na bhavati kàïkùàyitatvaü na bhavati dhanvàyitatvaü veditavyam etad àyuaùman ÷àriputra viharaty ayaü bodhisattvo mahàsattvo 'nena vihàreõàvirahita÷ cànena manasikàreõa yad uta sarvasattvaparitràõàya sarvasattvàparityàgamanasikàreõa mahàkaruõàmanasikàreõa. ÷àriputra àha: yad àyuùman subhåte evam àha, viharaty ayaü bodhisattvo mahàsattvo 'nena vihàreõàvirahita÷ cànena manasikàreõeti, evaü saty àyuùman subhåte sarvasattvà api bodhisattva bhaviùyanti. tat kasya hetoþ? tathà hy àyuùman subhåte sarvasattvà avirahità manasikàreõa. subhåtir àha: sàdhu sàdhu àyuùman ÷àriputra upàlapsye tvàü artha evàyuùmatà ÷àriputreõa bhåtapadàbhidhànena parigçhãtaþ. tat kasya hetoþ? sattvàsattayàyuùman ÷àriputra manasikàràsattà veditavyà, sattvasånyatayà manasikàra÷ånyatà veditavyà, sattvàsvabhàvatayà manasikàràsvabhàvatà veditavyà, sattvaviviktatayà manasikàraviviktatà veditavyà, sattvànabhisaübodhanatayà manasikàrànabhisaübodhanatà veditavyà, råpàsattayà råpa÷ånyatayà råpàsvabhàvatayà råpaviviktatayà råpànabhisaübodhanatayà manasikàrànabhisaübodhanatà veditavyà, vedanà saüj¤àsaüskàrà vij¤ànàsattayà vij¤àna÷ånyatayà vij¤ànàsvabhàvatayà vij¤ànaviviktatayà vij¤ànànabhisaübodhanatayà manasikàrànabhisaübodhanatàveditavyà. (##) evaü vyastasamasteùu skandhadhàtvàyatanapratãtyasamutpàdeùu satyabodhipakùyadharmapàramitàpramàõadhyànàråpyasamàpattiùv abhij¤àsu sarva÷ånyatàsu sarvasamàdhiùu sarvadhàraõãmukheùu da÷abalavai÷àradyapratisaüvitsu aùñàda÷àveõikeùu buddhadharmeùu sarvàkàraj¤atàsattayà sarvàkàraj¤atà÷ånyatayà sarvàkàraj¤atàsvabhàvatayà sarvàkàraj¤atàviviktatayà sarvàkàraj¤atànabhisaübodhanatayà manasikàrànabhisaübodhanatà veditavyà. anenàyuùman ÷àriputra vihàreõànena ca manasikàraõàvirahito bodhisattvo mahàsattva iti. atha khalu bhagavàn àyuùmate subhåtaye sàdhukàram adàt: sàdhu sàdhu subhåte, evaü hi subhåte bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitopadeùñavyà yathà tvam upadi÷asi yathàpi nàma tathàgatànubhàvenaivaü bodhisattvena mahàsattvena praj¤àpàramitàyàü caritavyaü yathà tvam upadi÷asi. asmin khalu punaþ praj¤àpàramità parivarte àyuùmatà subhåtinà bhàùyamàõe trisàhasramahàsàhasro lokadhàtuþ ùaó vikàraü prakampito yàvat pårvottaradakùiõapa÷cimàyàü vidi÷y unnàmàvanàmaü gacchanti sma. atha khalu bhagavàüs tasyàü velàyàü smitam akarot. atha khalv àytiùmàn subhåtir bhagavantam etad avocat: ko bhagavan hetuþ kàþ pratyayaþ smitasya pràdurbhàvàya? bhagavàn àha: yathaiva subhåte iha lokadhàtau tathàgataþ praj¤àpàramitàü nirdi÷ati tathaiva pårvasyàü di÷y asaükhyeyeùv aprameyeùu lokadhàtuùu tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhà bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü bhàùante, evaü samantàd da÷asu dikùv asaükhyeyeùv aprameyeùu lokadhàtuùu buddhà bhagavanto bodhisattvànàü mahàsattvànàü praj¤àpàramitàü nirdi÷anti, asmin khalu punaþ subhåtinà praj¤àpàramitànirde÷e nirdi÷yamàne dvàda÷ànàm ayutànàü devamànuùikàyàþ prajàyà anutpattikadharmakùàntipratilambho 'bhåt, teùàm api buddhànàü bhagavatàü samantàd da÷asu dikùu lokadhàtuùu imàü praj¤àpàramitàü bodhisattvànàü mahàsattvànàü bhàùamàõànàm asaükhyeyànàm aparimàõànàü sattvànàm anuttaràyàü samyaksaübodhau cittàny utpannàni. iti màrganiryàõam (##) ity uktà niryàõapratipattir ity uktà sarvàkàraj¤atà àryapa¤caviü÷atisàhasrikàyàü bhagavatyàü praj¤àpàramitàyàm abhisamayàlaükàrànusàreõa saü÷odhitàyàü sarvàkàraj¤atàdhikàraþ subhåtiparivartaþ prathamaþ