Ratnakarasanti: Saratama Based on the edition by Padmanabha S. Jaini: SÃratamÃ. A Pa¤jikà on the A«ÂasÃhasrikà Praj¤ÃpÃramità SÆtra by RatnÃkaraÓÃnti. Patna : Kashi Prasad Jayaswal Research Institute, 1979. (Tibetan Sanskrit Works Series, 18). Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 51 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. STRUCTURE OF REFERENCES (added): RSt_nnn = pagination of ed. #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ## #<ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃkhyà pa¤jikÃ># 1. sarvÃkÃraj¤atÃcaryÃparivarto nÃma prathama÷ // nama÷ sarvabuddhabodhisattvebhya÷ / bhavati bahutarÃrke kevalaæ yasya loke dinamudayasam­ddhyà rÃtrirastaÇgamena / prativi«ayavisÃrÅ ÓuddhimÃnastu vaæÓa÷ (?) sa guruguïanidhervo jÃyatÃæ buddhabodha÷ // .............nama÷ Óaraïaæ daÓabalÃste và (?) // yasyÃ÷ katipayavarïà dh­tÃ÷ karïapuÂairapi / bodherbhavanti bÅjÃni jinamÃtà pyatyasau / maitreyasya vibhoralaæk­timaya÷ poto yadarthÃrïave nirïÅtaæ bahuvistarÃk­tisamairyasyà nijÃæÓerapi / vyÃca«Âe vacasà sphuÂena laghunà mando 'pi ratnÃkÃra÷ praj¤ÃpÃramitÃæ.......na mahatÃæ (tÅæ) tÃma«ÂasÃhasrikÃm // (##) atha kasmÃdiyaæ vyÃkhyÃyate? sÆtraæ geyaæ vyÃkaraïaæ gÃthà udÃnaæ nidÃnaæ avadÃnaæ itiv­ttakaæ jÃtakaæ vaipulyaæ adbhutà dharmÃ÷ upadeÓÃÓceti / tatra sÆtraæ katamat? yatra gambhÅrapadairarthasÆcanam / geyaæ katamat? sÆtrameva [yadgÅyate] / yacca neyÃrthaæ sÆtraæ tadapi geyaæ gamyatvÃt / vyÃkaraïaæ [katamat? yatra] ÓrÃvako 'bhyatÅta÷ kÃlagata upapattau vyÃkriyate / yacca nÅtÃrthaæ sÆtraæ tena hi [sphuÂÃbhiprÃyeïa] vyÃkhyÃnÃt / gÃthà katamÃ? yatra [dvipadà tripadà catu«padà pa¤capadÃ] «aÂpadà ca / udÃnaæ katamat? yaduddiÓya bhëitam / sotpattiÓik«Ãpraj¤aptibhëitaæ và / avadÃnaæ katamat? sad­«ÂÃntakabhëitam / itiv­ttakaæ katamat? pÆrvayogapratisaæyuktam / [jÃtakaæ katamat? bodhisattvacaryÃpratisaæyuktam / vaipulyaæ katamat?] yadbodhisattvapiÂakapratisaæyuktam / sarvasattvahitasukhÃdhi«ÂhÃnatvÃt / adbhÆtà dharmÃ÷ katame? yatra ÓrÃvakabodhisattvabuddhÃnÃmÃÓcaryÃdbhutà dharmà deÓyante / upadeÓÃ÷ katame? yatrÃviparÅtaæ dharmalak«aïamupadiÓyate [tatropadeÓe 'ntargateyaæ bhagavatÅ sÆtraratnam /] paramapuru«ÃrthasÃdhanasya paramagambhÅrasya dharmasya sarvairÃkÃrai÷ sÆcanÃt / athai«Ã katibhi÷ padÃrthairabhidheyairdarÓitÃ? katame vata iti praÓne ÓÃstram- [1] praj¤ÃpÃramitëÂÃbhi÷ padÃrthai÷ samudÅrità / sarvÃkÃraj¤atà mÃrgaj¤atà sarvaj¤atà [tata÷] // 1-3 // (##) [2] [sarvÃ]kÃrÃbhisambodho mÆrddhaprÃpto 'nupÆrvika÷ / ekak«aïÃbhisambodho dharmakÃyaÓca te '«Âadhà // 1-4 // iti / svÃrthe 'dhÃ' pratyaya÷ / ime te '«ÂÃvityartha÷ / bodhyabhimukha÷ samyagbodhi' 'bhisambodha÷' / ata evÃ....... / abhisamÅyate saptabhi÷ prÃpyate yata÷ / mÆrdhà prakar«a÷ / taæ prÃpto 'mÆrdhaprÃpta÷' / anupÆrvamanukrama÷ / tadyogÃt 'anupÆrvika÷' / ubhayatrÃpi 'sambodha' iti vartate / puna÷ ÓÃstram- [3] lak«aïaæ [tatprayogastatprakar«astadanukrama÷ /] [tanni«Âhà tadvipÃkaÓcetyanya÷ «o¬hÃrtha] saægraha÷ // 9-1 // athavÃ........«a¬arthÃ÷ / yata Ãdau trividhà sarvaj¤atà tat 'lak«aïaæ' praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ / tataÓcatvÃro 'syÃ÷ prayoga÷ prayogaprakar«a÷ prayogÃnukrama÷ prayogani«Âhà ceti / ........ / puna÷ ÓÃstram- [4] vi«ayÃstritayo hetu÷ prayogaÓcaturÃtmaka÷ / dharmakÃya÷ phalaæ karmetyanyastredhÃrthasaægraha÷ // 9-2 // athavÃtisaæk«epato 'syÃæ trayo 'rthÃ÷ / tathà hi trividha÷ prayogavi«aya÷ sarvaj¤atÃtrayaÓca[taddhetu÷] 'vi«aya÷' / 'prayogaÓcaturÃtmaka' / sarvÃkÃrà hi sambodhÃdi÷ / tasya heto÷ 'phalaæ dharmakÃya÷' tat 'karma' ca / tadevama«Âau «a trayo vÃsya sÆtrasyÃrthÃ÷ sÃkalyena / prÃdhÃnyena punareka eva vÃrtha÷ / anyathà ekavÃkyatÃpi na syÃt / daÓadìimÃdipasamÆhavat / avayavÃrthai÷ parasparo[para]ktasya svÃrthena (?) ekatvÃdupasaæhÃrÃt / tasmÃt sambaddhÃn(nu)guïopÃyÃt / samyaksambodhiratra (##) prÃdhÃnyenocyata ityeke / tadasat / yata÷ samyaksambodhi÷ ÓrÃvakapiÂake 'pyatipratÅtatvÃdajij¤Ãsità / praj¤ÃpÃramità tu tatrÃviditatvÃjjij¤Ãsiteti / saiva [ÓÃstre prÃdhÃnyena]abhidhÅyate / [duradhimok«Ã] gambhÅratvÃt / bhagavatastu vacanÃt [pratilabdhÃd] adhimucyate.............. / tato 'pÅyaæ prÃdhÃnyena bhagavatà vaktavyà / yathà yathà ceyamadhimacyate tathà tathà bodherÃsannÅbhavati / tato 'pÅyaæ prÃdhÃnyena vacanÅyà / a«ÂÃsu cÃbhisamaye«u yathà [sÃraæ tatheyaæ] vistareïocyamÃnà kathaæ prÃdhÃnyena nocyate? praj¤ÃpÃramitaiva mÃrga÷ sambodhe÷ / Óe«ÃïÃmapi tathaiva mÃrgÅkaraïÃt / ityevamiyamucyamÃnà sutarÃæ prÃdhÃnyenocyata ityalamativistareïa / ata eva prÃdhÃnyena vyapadeÓÃdetatsÆtraæ praj¤ÃpÃramità / [na samyaksambodhi]riti / tasmÃtpraj¤ÃpÃramitaiva÷....... / evaæ mayetyÃdi / atha kasyedaæ vacanam? saæÇgÅtikÃrasya / saÇgÅtatvena loke saæpratyayÃrtham / tatkiæ ........prak«epa÷? naivam / bhagavadÃj¤ayaivaæ tena pÃÂhÃt / uktaæ hi bhagavatà [Órutaæ mayÃ] iti saÇgÅtikÃra÷ a¬akavatÅnivÃsÅ vajrapÃïirmahÃbodhisattva÷ / sa hi bhÃdrakalpikÃnÃæ tathÃgatÃnÃæ rÆpakÃyasya dharmakÃyasya ca rak«Ãdhik­ta÷ p­«Âhato 'vagata÷ / evaæ te (tai÷?) pratyarpitaÓÃsanaÓca....... / ............. .......... yato 'syÃmacyu (?)tasamÃdhiniÓrito mahÃn dharmÃvabhÃsastasmÃt prabhÃkarÅ / yato 'syÃæ bodhipak«yai÷ saækleÓendhanadahanaæ tasmÃdarci«matÅ / yato 'syÃæ laukikalokottarayorvidyÃsatyaj¤ÃnayoranyonyavirodhÃddu«kara÷ parijayastasmÃtsudurjayà / yato 'syÃæ pratÅtyasamutpÃdapravicayÃdabhimukho bhavatyasaÇgamukhÃkhya÷ praj¤ÃpÃramitÃvihÃrastasmÃdabhimukhÅ / yato 'syÃæ bodhipak«yasatya[pratÅtya] samutpÃdÃlambano nirnimittavihÃra ÃbhogavÃhÅ tasmÃddÆraægamà / yato 'syÃæ sa eva svarasavÃhitvÃdacala÷ tasmÃdacalà / yato 'syÃæ pratisaævibhdirdhÃrmakathikatvÃdbodhisattva÷ sÃdhustasmÃt sÃdhumatÅ / yato 'syÃæ bodhisattvo 'bhi«icyate yau[va]rÃjyÃya tasmÃddharmameghà / ..........etÃ÷ pratyekaæ «a¬bhi÷ pÃramitÃbhi÷ saæg­hÅtÃ÷ yathÃkramam / etÃsu daÓa pÃramità atiricyate / katamà daÓa? (##) "dÃnaæ ÓÅlaæ k«amà vÅrya dhyÃnaæ praj¤Ã upÃyatà / praïidhÃnaæ balaæ j¤ÃnametÃ÷ pÃramità daÓa //" tatra yatpÃramitopacitasya kuÓalamÆlasyÃnuttarÃyÃæ samyaksambodhau samyakpariïÃmanamupÃdÃya pÃramità tenopÃyena tasyÃk«ayÅkaraïÃt / Ãha ca / "Ãbodhe k«ayamiti svalpamapi na bodhipariïataæ kuÓalam / ÃsamantÃtpatita÷ payonidhau salilabidnuriva" iti / bhadracaryÃdikaæ praïidhÃnapÃramità yayà pratijanma yatpÃramitÃÓcarati / bhÃvanÃbalaæ pratisaækhyÃnabalaæ ca balapÃramità / yayà pratyahaæ pratik«aïaæ tÃÓcarati / yathÃbhiprÃyamayathÃrutaæ mahÃyÃnasya parij¤Ãnaæ j¤ÃnapÃramità / bhÆmÅnÃæ vistara ÃryadaÓabhÆmakÃdau / parikarmÃïi punarÃsÃæ mahatyorbhagavatyoruddi«ÂÃni nirdi«ÂÃni ca bhÆmÅnÃæ parikarmÃïyadhik­tya ÓÃstre trayoviæÓati÷ ÓlokÃ÷ / tÃni yathÃbhÆmi p­thakk­tya vak«yÃma÷ / [5] labhyate daÓamà (prathamÃ) bhÆmidarÓadhà parikarmaïà / ÃÓayo hitavastutvaæ sattve«u samacittatà // 1-48 // [6] tyÃga÷ sevà ca mitrÃïÃæ saddharmÃlambanai«aïà / sadà nai«kramyacittatvaæ buddhakÃyagatà sp­hà // 1-49 // [7] dharmasya deÓanà satyaæ daÓamaæ vÃkyami«yate / j¤eyaæ ca parikarmai«Ãæ svabhÃvÃnupalambhata÷ // 1-50 // 'daÓadhÃ' iti daÓavidhena / taccÃÓayÃdi // 'ÃÓaya÷' ÓraddhÃchandau / 'hitavastutvaæ' sarvasattvahitai«ità / heturasyÃ÷ 'sattve«u praÓamacittatÃ' / 'tyÃgo ' dÃnapÃramità / 'e«aïÃ' parye«aïà / sà ca 'saddharmÃlambanÃ' dharmaparye«Âirityartha÷ / g­havÃsÃnni«kramaïaæ ni«krama÷ / svÃrthe «ya¤ 'nai«kramyaæ' taccittatà / 'sp­hÃ' ityatra sadeti vartate / 'satyaæ' coktamiti satyavacanaæ taddaÓamam / 'e«Ãæ' ityÃÓayÃdÅnÃm // [8] ÓÅlaæ k­taj¤atà k«Ãnti÷ prÃmodyaæ mahatÅ k­pà / gauravaæ guruÓuÓrÆ«Ã vÅryaæ dÃnÃdike '«Âamam // 1-51 // (##) 'ÓÅlaæ' ÓÅlapariÓuddhi÷ / 'k«Ãnti÷' k«Ãntibalam / pramoda eva 'prÃmodyam' 'mahatÅ' sarvasattvÃparityÃgitayà / 'gauravaæ' gauravÃrhe«u / 'gurÆÓuÓrÆ«Ã' kalyÃïamitre«a ÓÃst­saæj¤Ã / 'dÃnÃdike ' iti pÃramitÃsu / 'a«Âama' grahaïÃda«ÂÃveva parikarmÃïi dvitÅyÃyÃm / [9] at­ptatà Órute dÃnaæ dharmasya ca nirÃmi«am / buddhak«etrasya saæÓuddhi÷ saæsÃroparikhedità // 1-52 // [10] hrÅrapatrÃpyamityetat pa¤cadhÃmananÃtmakam / 'Órutaæ' bÃhuÓrutyam / 'saæÓuddhi÷' pariÓuddhi÷ / sà tasyÃmeva puïyapariïÃmanÃt / 'amananÃtmakaæ' tenÃmananÃt / 'pa¤cadhÃ' iti vacanÃt pa¤caiva parikarmÃïi t­tÅyÃyÃm / vanÃÓÃlpecchatà tu«Âirdhutasaælekhasevanam // 1-53 // [11] Óik«Ãya aparityÃga÷ kÃmÃnÃæ vijugupsanam / nirvitsarvÃstisaætyÃgÃ[vana]valÅna[tvÃn]pek«ate // 1-54 // vanasya ('vÃnÃÓÃ) araïyavÃsastatkÃryatvÃt / 'tu«Âi÷' santu«Âi÷ / 'dhuta' guïa 'saælekhasya' 'sevanaæ' anutsarga÷ / 'nirvitsarvÃstisaætyÃgau' iti nirveda÷ sarvasatÃæ tyÃgaÓca / 'anavalÅnatvÃnapek«ate ' iti / anavalÅnacittatà sarvavastunirapek«atà ca / anavalÅnatvaæ asaækucutatvam / daÓeti vak«yamÃna(ïa)manuvartate / tato daÓaiva parikarmÃïi caturthyÃm / [12] saæstavaæ kulamÃtsarya sthÃnaæ saÇgaïikÃvaham / Ãtmotkar«aparÃvaj¤e karmamÃrgÃn daÓÃÓubhÃn // 1-55 // [13] mÃnaæ stambhaæ viparyÃsaæ vimatiæ kleÓamar«aïam / vivarja[ya]n samÃpnoti daÓaitÃn pa¤camÅæ bhuvam // 1-56 // 'saæstavo ' g­hipravrajitai÷ / 'kule«u' upasaæ[kra]maïÅyÃg­he«u 'mÃtsaryam' / 'saÇgaïikÃ' apratirÆpakathà / 'utkar«aïam' / 'avaj¤Ã' (##) paæsanam / 'karmamÃrgÃ÷' 'karmapathÃ÷' / 'mÃna÷' cittonnati÷ / 'stambho ' gurÆ«vapraïatakÃyatà / 'viparyÃso ' viparÃtÃrthagrÃha÷ / 'vimati÷' vicikitsà / 'kleÓamar«aïaæ' rÃgadve«amohÃdhivÃsanam / 'etÃn' iti saæstavÃdÅn / [14] dÃnaÓÅlak«amÃvÅryadhyÃnapraj¤Ã prapÆraka÷ / Ói«yakha¬gasp­hÃtrÃsacetasÃæ parivarjaka÷ // 1-57 // [15] yÃcito 'navalÅnaÓca sarvatyÃgepyadurmanÃ÷ / k­Óo 'pi nÃrthinÃæ k«eptà «a«ÂhÅæ bhÆmiæ samaÓnute // 1-58 // «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ pratyekaæ pÆraka iti «a¬dharmÃ÷ / ÓrÃvakasp­hÃyÃ÷ pratyekabuddhasp­hÃyÃ÷ parita(tra)sanacittasya ca parivarjaka iti traya÷ / yÃcitasyÃnabalÅnacittatÃ, sarvasvatyÃge 'pyadaurmanasya, daurbalyepi na yÃcakÃnÃæ k«epa iti traya÷ / ebhirdvÃdaÓabhirdharmai÷ «a«Âhiæ bhÆmiæ prÃpnoti / [16] Ãtmasattvagraho jÅvapudgalocchedaÓÃÓvate / nimittahetvo÷ skandhe«u dhÃtu«vÃyatane«u ca // 1-59 // [17] traidhÃtuke prati«ÂhÃnaæ saktirÃlÅnacittatà / ratnatritayaÓÅle«u tadd­«ÂyabhiniveÓità // 1-60 // [18] ÓÆnyatayÃæ viÓÃ(«Ã)daÓca tadvirodhaÓca viæÓati÷ / kalaÇkà yasya vicchinnÃ÷ saptamÅmetyasau bhuvam // 1-61 // [19] trivimok«amukhaj¤Ãnaæ trimaï¬alaviÓuddhità / karuïà mananà dharmasamataikanayaj¤atà // 1-62 // [20] anutpÃdak«amÃj¤Ãnaæ dharmÃïÃmekadheraïà / kalpanÃyÃ÷ samudghÃta÷ saæj¤Ãd­kleÓavarjanam // 1-63 // [21] Óamathasya ca nidhyapti÷ kauÓalaæ ca vidarÓane / cittasya dÃntatà j¤Ãnaæ sarvatrÃpratighÃti ca // 1-64 // (##) [22] Óa(sa)kterabhÆmiryatrecchaæ k«etrÃntaragati÷ samam / sarvatra svÃtmabhÃvasya darÓanaæ ceti [viæÓati÷] // 1-65 // dvitÅyÃt 'viæÓati' ÓabdÃdÆrdhvaæ guïÃ÷......ÃtmagrahÃdayo 'viæÓati÷' / 'kalaÇkÃ÷' do«Ã÷ / yasya 'vicchinnÃ÷' prahÅïÃ÷ / trivimok«amukhaj¤ÃnÃdayaÓca viæÓati÷ gunÃ÷ (ïÃ÷) paripÆrïÃ÷ sa saptamÅæ bhÆmiæ prÃpnotÅti samÃsato 'rtha÷ / ' graho ''bhinive«a÷(Óa÷) / tasya viÓe«aïamÃtmÃdirÃyatanaparyanta÷ / ÓÃÓvatoccheda..........................ratnÃdi (?) d­«Âi÷ / tasyÃæ 'abhinive«i (Ói)tÃ' niÓraya÷ / 'vi«Ãda÷' kheda÷ / 'tadvirodha÷' ÓÆnyatÃyà bÃdhanam / 'samaæ' iti sahetyartha÷ / tatra kalaÇkanirdeÓÃnÃmÃ(ma)rtha÷ / ÃtmagrÃha÷ / sattvagrÃha÷ / jÅvagrÃha÷ / pudgalagrÃha÷ / ucchedagrÃha÷ / ÓÃÓvatagrÃha÷ / nimittagrÃha÷ / hetugrÃha÷ / skandhagrÃha÷ / [dhÃtugrÃha÷ / ÃyatanagrÃha÷ /] traidhÃtuke adhyavasÃnam / traidhÃtuke Ãlaya÷ / buddhid­«ÂiniÓraya÷ / dharmad­«ÂiniÓraya÷ / saÇghad­«ÂiniÓraya÷ / ÓÅlad­«ÂiniÓraya÷ / ÓÆnyà dharmà iti vi«Ã¬ha÷ / ÓanyatÃvirodhaÓceti / guïÃnirdeÓÃnÃmartha÷ / ÓÆnyatÃparipÆrti÷ / ÃnimittasÃk«Ãtkriyà / apraïihitaj¤Ãnam / [trimaï¬alaviÓuddhità / karuïà / mananÃ] / sarvadharmasamatÃdarÓanam / bhÆtanayaprativedha÷ / anutpÃdak«Ãntij¤Ãnam / ekanayanirdeÓa÷ / sarvadharmÃïÃæ kalpanÃsamuddhÃta÷ / saæj¤Ãd­«Âivivarta÷ / kleÓavivarta÷ / Óamathanidhyapti÷ / vipaÓyanÃkauÓalyam / dÃtucittatà / anunayasyÃbhÆmi÷ / yathecchak«etragamanam / tatra cabuddhapar«anmaï¬e[svÃtmabhÃva]darÓanamiti // [23] [sarvasattvamanoj¤Ãna] mabhij¤ÃkrŬanaæ Óubhà / buddhak«etrasya ni«pattirbuddhasevÃparÅk«aïe // 1-66 // [24] ak«aj¤Ãnaæ jinak«etraÓuddhirmÃyopamà sthiti÷ / sa¤cintya ca bhavÃdÃnamidaæ karmëÂadhoditam // 1-67 // iti / 'Óubhà ni«patti÷' iti sambandha÷ / pariÓuddhetyartha÷ / 'a«ÂÃdhÃ' iti vacanÃt ëÂaveva parikarmÃïya«ÂamyÃm / tadyathà / sarvasattvacittÃnupraveÓa÷ / abhij¤Ãcittà [nukri¬anam /] / buddhak«etrani«pÃdanam / buddhÃnÃæ sevà ca parÅk«aïaæ cetyekÅkriyate / indriyaparÃparaj¤Ãnam / buddhak«etrapariÓodhanam / (##) mÃyopamasya samÃdherabhÅk«ïaæ samÃpatti÷ sa¤citya bhavo[pa]pattiÓca / dvividhaæ buddhak«etram / Ãdau bhÃjanaloka÷ paÓcÃt sattvaloka iti / [25] praïidhÃnÃnyanantÃni devÃdÅnÃæ rutaj¤atà / nadÅva pratibhÃnÃnÃæ garbhÃvakrÃntiruttamà // 1-68 // [26] kulajÃtyoÓca gotrasya parivÃrasya janmana÷ / nai«kramyabodhiv­k«ÃïÃæ guïapÆreÓca saæpada÷ // 1-69 // a«ÂamÃnantaraæ navamÅ / tasyÃ÷ parikarmÃïi dvÃdaÓa / anantaæ praïidhÃnam / devÃdirutaj¤Ãnam / paripÆrïaæ pratibhÃnam / garbhÃvakrÃntisampat / kulasaæpat / jÃtisaæpat / gotrasaæpat / parivÃrasaæpat / janmasaæpat / nai«kramyasaæpat / bodhiv­k«asaæpat / guïapÆrisampacca / [27] navabhÆmÅratikramya buddhabhÆmau prati«Âhate / yena j¤Ãnena sà j¤eyà daÓamÅ bodhisattvabhÆ÷ // 1-70 // 'navabhÆmÅ÷' iti gotrÃdibhÆmi÷ / tatra gotrabhÆmi÷ nirvÃïagotrakÃïam / a«ÂamakabhÆmi÷ ÓrotaÃpattiphalapratipannakasya / darÓanabhÆmi÷ ÓrotaÃpannasya / tanubhÆmi÷ sak­dÃgamina÷ / vÅtarÃgabhÆmiranÃgÃmina÷ / "k­taæ karaïÅyaæ" iti j¤ÃnÃt k­tÃvÅ arhan / tasya bhÆmi÷ k­tÃvibhÆmi÷ / ÓrÃvakabhÆmi÷ ÓrÃvakasya / saiva «a¬vidhà pratyekabuddhasya / bodhisattvabhÆmi÷ bodhisattvasya / pÆrvoktà navabhÆmaya÷ / età navabhÆmÅratikramya yena j¤Ãnena bodhisattvo buddhabhÆmau prati«Âhito bhavati sà daÓami bodhisattvabhÆmi÷ / iti bhÆmisambhara÷ / prati[pak«a]madhik­tya ÓÃstram- [28] pratipak«o '«Âadhà j¤eyo darÓanÃbhyÃsamÃrgayo÷ / grÃhyagrÃhavikalpÃnÃma«ÂÃnÃmupaÓÃntaye // 1-71 // 'abhyÃso ' bhÃvanà / grÃhyo, grÃhaka÷ / darÓanamÃrge dvau grÃhyavikalpau / vastumÃtrÃdhi«ÂhÃna÷ pratipak«adhi«ÂhÃnaÓca / dvau grÃhakavikalpau / pudgaladravyÃdhi«ÂhÃna÷ pudgalapraj¤aptyadhi«ÂhÃnaÓca / [evaæ bhÃvanÃmÃrge vikalpa]prahÃïÃya a«Âau pratipak«Ã÷ / pratipak«asambhÃra÷ // (##) tatra darÓanamÃrge tathatÃdÅnÃæ rÆpÃdÅnÃæ svapnÃdÅnÃæ ca grÃhyavastÆnÃmupalambho vikalpa÷ / taddharmatopalambhalak«aïo 'nupalambha÷ pratipak«a÷ / dÃnÃdÅnÃæ buddhadharmaparyantÃnÃæ pratipak«avastÆnÃmupalambho vikalpa÷ / anupalambha÷ pratipak«a÷ / a................anupalambhapratipak«a÷ / nÃmasaæketavyavahÃrÃderupalambho vikalpa÷ / anupalambha÷ pratipak«a÷ / bhÃvanÃmÃrge tu na sthità nÃsthitÃ÷ sarvadharmà asthÃnayogena / dharmadhÃtuyogenetyartha÷ / iti grÃhyavastÆnÃmanupalambha÷ / dÃnÃdÅnÃæ pratipak«avastÆnÃmanupalambha÷ / Órota Ãpanna.......pudgalapraj¤aptyÃÓrayÃïÃæ ÓrotaÃpattiphalÃdÅnÃmanupalambha÷ / iti pratipak«asaæbhÃra÷ / samÃptà ca saæbhÃrapratipatti÷ // niryÃsyatÅtyetena niryÃïapratipatti÷ prastÃvità / tÃmadhik­tya ÓÃstram- [29] uddeÓe samatÃyÃæ ca sattvÃrthe yatnavarjane / atyantÃya ca niryÃïaæ niryÃïaæ prÃptilak«aïam // 1-72 // [30] sarvÃkÃraj¤ÃtÃyÃæ ca niryÃïaæ mÃrgagocaram / niryÃïapratipajj¤eyà seyama«ÂavidhÃtmikà // 1-73 // etadÃha / evamukte ityÃdinà subhÆtiravocaditi / kimavocata? mahÃyÃnamityÃdi / yasmÃdanena sadevamÃnu«Ãsuraæ lokamabhibhÆya bodhisattvo niryÃsyati / tasmÃdidaæ yÃnaæ mahÃyÃnamityucyate / abhibhÆya niryÃsyatÅti samÃnakÃle ktvÃpratyaya÷ / saæmÅlya hasatÅtyÃdivat / kasmÃdasau sarvalokamabhibhavati? tadalabhyasya mÃhÃtmyasya lÃbhÃt / kiæ punastat? sattvarÃÓeragratÃsaæpÃdanam / sattvarÃÓimahattayà prahÃïamahattayà adhigamamahattayà ca mahat / itÅdamuddeÓaniryÃïam // ÃkÃÓamahattayà tanmahÃyÃnamiti / tad yÃnaæ mahaducyata iti sambandha÷ / ÃkÃÓasamatayeti / kathaæ samatÃ? yathÃkÃÓaæ na digbhirbhidyate / avarïasaæsthÃnamapratighamanirdarÓanamanantamamadhyanna hÅyate na vardhate notpadyate na nirudhyate na kÃmadhÃtuparyÃpannaæ na rÆpadhÃtuparyÃpannaæ nÃrÆpyadhatuparyÃpannam / tathaiva mahÃyÃnam / tasmÃdyathÃkÃÓasamatayà mahattadyÃnam / iti samatÃniryÃïam / (##) yathà ÃkÃÓe ityÃdi / ÃkÃÓa avakÃÓo 'ntarbhÃvÃt / mahÃyÃne avakÃÓa÷ / tena te«ÃmarthakaraïÃt / lokadhÃtubhi÷ saækhyÃbhirdigbhiÓcÃparicchinnatvÃt / aprameyà asaækhyeyà aparimÃïÃ÷ / paryÃyeïeti prakÃreïa / kathaæ ca tÃvatÃmavakÃÓa÷ yata÷ sattvÃsattayà ÃkÃÓÃsattà / ÃkÃÓÃsattayà mahÃyÃnÃsattà / mahÃyÃnÃsattayà sarvadharmÃsattà / iti hi sattvÃÓcÃkÃÓaæ ca mahÃyÃnaæ ca sarvadharmÃÓcÃrÆpiïo 'nidarÓanà apratighà ekalak«aïà yadutÃlak«aïÃ÷ / evamiyatà sattvÃnÃæ mahÃyÃne avakÃÓa÷ / iti sattvÃrthaniryÃïam // naivÃsyetyÃdi / Ãgama÷ Ãgamanam / nirgama÷ nirgamanam / sthÃnaæ gatiniv­tti÷ / trayaæ mahÃyÃnasya nÃsti / acalà hi sarvadharmÃ÷ / yataste«Ãæ prak­tirna kvacidgacchati na kutaÓcidÃgacchati na kvacitti«Âhati / pari«yandaÓcÃbhoga÷ / iti anÃbhoganiryÃïam / evamasyetyÃdi / evamityÃkÃÓasyaiva / asyeti mahÃyÃnasya / pÆrvÃnta ityatÅto 'rtha÷ / aparÃnta ityanÃgato 'rtha÷ / madhya÷ pratyutpanna÷ / trayamapyetanmahÃyÃnasya nopalabhyate / trayadhvasamaæ tadyÃnaæ tasmÃnmahÃyÃnam / kathaæ tryadhvasamam? yato 'tÅto 'rthotÅtÃrthenà (na) ÓÆnya÷ / anÃgato 'rtho 'nÃgatÃrthenÃ(na) ÓÆnya÷ / anÃgato 'rtho 'nÃgatÃrthenÃ(na) ÓÆnya÷ / pratyutpanna÷ pratyutpannena / tryadhvasamatà tryadhvasamatayà / mahÃyÃnaæ mahÃyÃnena / bodhisattvo bodhisattvena ÓÆnya÷ / na ca ÓÆnyatà atÅtà va anÃgatà và pratyutpannà và / na tasyÃæ saækleÓa upalabhyate na vyavadÃnam / na saæsÃro na nirvÃïam / tasmÃt trayadhvasamaæ tadyÃnam / ityantÃbhÃvÃdatyantaniryÃïam / atha khalu bhagavÃn ityÃdi / atra bhagavÃnÃha / yÃnaÓabdÃrthanirdeÓe subhÆte÷ sÃdhukÃraæ datvà atra Óik«itvetyÃdinà prÃptiniryÃïaæ praratauti / atra sarvaj¤ateti sarvÃkÃraj¤atà / atha khalvityÃdinà pÆrïasya praÓna÷ / praj¤ÃpÃramitÃdhikÃre mahÃyÃnasya pare«ÃmaprastutatvÃÓaÇkÃniv­ttyartha÷ / buddhÃnubhÃvÃd bhagavan ityetatparyantena parihÃra÷ / anulomaæ nirdiÓasi iti tvaæ hi arvadharmÃn mahÃyÃnani÷svabhÃvÃn nirdiÓasi / ni÷svabhÃvatÃj¤Ãnaæ ca te«Ãæ praj¤ÃpÃramitaiva / tasmÃdanulomaæ nirdiÓasÅti bhÃva÷ / api tu khalu punarityÃdinà prak­tameva prÃptiniryÃïamadhik­tya tasyÃæ pÃptau dvÃdaÓaviÓe«Ãn dvÃdaÓabhirvÃkyairÃha / ata eva viÓe«adyotanÃrtho 'pituÓabda÷ / tatra api tu khalvityÃdi prathamam / tatkasyetyÃdi dvitÅyam / rÆpaæ bodhisattva ityÃdi t­tÅyam / evaæ bhagavannityÃdi caturtham / buddha (##) ityÃdi pa¤camam / yathà ÃtmetyÃdi «a«Âham / evamabhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharmà iti saptamam / katamattadityÃdya«Âamam / evamete«ÃmityÃdi navamam / tatkimityÃdi daÓamam / na cetyÃdyekÃdaÓam / sa cetyÃdi dvÃdaÓam / kalpite«u anabhiniveÓÃbhyÃsani«ÂhÃyÃæ tadabhiniveÓajanmana÷ parantatrasya sarvathà niv­ttau sarvÃkaraj¤atà bodhisattvena prÃpyata iti samudÃyÃrtha÷ / avayavÃrthastÆcyate / uktaæ bhagavatà "atra mahÃyÃne Óik«itvà atÅtÃnÃgatapratyutpannà bodhisattva mahÃsattvÃ÷ sarvÃkÃraj¤atÃmanuprÃptà anuprÃpsyanti anuprÃpnuvanti ceti / tatra na pÆrvÃnta upalabhyate nÃparÃnto na madhya÷ / tato na sattvà na sarvadharmà na bodhisattva÷" iti / sattvÃÓca sarvadharmÃÓca bodhisattvaÓca pÆrvÃntÃparÃntamadhyÃni ca sarvametadadvaidhÅkÃram / tasmÃtpÆrvÃntÃdi«u bodhisattvo nopaitÅti prathamasyÃrtha÷ / tatkasya hetoriti / tatpÆrvÃntÃdÅnÃmasattvaæ kuta÷? hetumÃha / rÆpÃparyantatayetyÃdi / rÆpÃdaya ÃkÃÓa(Óa)samÃ÷ / rÆpÃdiÓÆnyatÃmupÃdÃya / ata ete 'paryantÃ÷ / pÆrvÃntÃparÃntamadhyarahitÃ÷ / evaæ bodhisattva iti dvitÅyasyartha÷ // rÆpÃdikaæ bodhisattva iti nopaiti nÃvagacchati / yasmÃt idamapi na vidyate nopalabhyate rÆpÃdi ÓÆnyatÃmupÃdÃya / na hi ÓÆnyatÃyà rÆpÃdikamasti nÃpi bodhisattva iti t­tÅyasyÃrtha÷ // evamiti pratibhÃsamÃnena rÆpeïa / bodhisattvadharmamiti / bodhisattvÃkhyarÆpÃdi / sarveïeti skandhadhÃtvÃdivargabhedena / sarveïa sarvamiti sarvayathà bhavati pÆrïÃvayavatvÃd vargÃïÃm / puna÷ sarvamiti te«u varge«vekaikam / sarvaæ sarvatheti svena svena itaretaraiÓca sarvairanupalabhamÃna÷ / tai÷ ÓÆnyatvÃt / sarvaj¤atÃmapÅti sarvÃkÃrabhÆtÃmapi / so 'ham ityÃdi / taæ dharmamiti bodhisattvÃkhyam / prakaraïÃdgamyate praj¤ÃpÃramitÃmapi sarvÃkÃraj¤atÃmapÅti / dharmamiti bodhisattvÃkhyam / dharmeïeti praj¤ÃpÃramitÃkhyena / dharme iti sarvÃkÃraj¤atÃkhye prÃptasya / avavadi«yÃmi prÃptaye / naiva kaÓcitkenacitkvacidityartha÷ / evameva vÃdÃbhÃva anu«ÂhÃnÃbhÃvÃnna kascinna kenacinna kvacitprÃpnotÅti caturthasyÃrtha÷ // buddha iti buddhatvaæ sarvÃkÃraj¤atetyartha÷ / nÃmadheyamÃtramiti / arthaÓÆnyaæ nÃma / tathÃhi nÃrthasya svabhÃvo nÃma prÃksaÇketÃrthamÃtradarÓanÃt / (##) nÃpi nÃmna÷ svabhÃvoÃrtha÷ / aviditÃrthasya nÃmna÷ kevalasyaiva pratÅte÷ / asatyepi cÃrthe ÓabdaprayogÃt / nirarthakaæ nÃma / ata eva tacca nÃmadheyamanabhiniv­ttaæ nÃmadheyatvenÃsiddham / ato 'nabhiniv­ttena bodhisattvanÃmnà anabhinirv­ttaæ sarvÃkÃraj¤atà nÃma na prÃpyata iti pa¤camasyÃrtha÷ / evaæ tÃvatpa¤cabhirvÃkyairdharmanairÃtmyamukhena nÃmadheyamukhena ca kalpitasya prÃpti÷ prati«iddhà / pugalanairÃtmyamukhenÃpi tatprati«edhÃya «a«Âhaæ coktam / yathà Ãtmà Ãtmeti ca bhagavannucyate Ãtyantatayà ca bhagavannanabhinirv­tta Ãtmeti / atyantatayetyekÃntena / anabhinirv­tta ityasadbhÆta÷ / yathÃlak«aïamasattvÃt / yathÃÓabdÃt prakaraïÃcca gamyate tatha sarvadharmà bodhisattvaÓceti // paratantrasvabhÃvamadhik­tya saptamaæ coktam / evamabhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharma÷ iti / kuta÷ etat? yato mahatyorbhagavatyordvÃdaÓabhirebhirvÃkyairuddeÓa÷ subhÆtinà k­te tata e«Ãæ dvÃdaÓÃnÃmabhidhÃnakÃraïapraÓne«u Óariputreïa k­te«u thavirasubhÆti÷ kÃraïÃni krameïa bruvÃïa÷ saptamasthÃnakena kÃraïena 'abhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharmà iti' praÓnamanudyÃbhÃvasvabhÃvatÃyÃæ kÃraïamuktvà 'anena paryÃyeïa, ÓÃriputra, abhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharmÃ÷' ityupasaæhÃraæ k­tavÃn / tata e«a pÃÂha÷ pratÅyate / subhÆte÷ praÓnÃnuvÃdakÃraïÃkhyÃnatadupasaæhÃrà iha j¤Ãpakà na tÆddeÓa÷ / uddeÓe 'pi saptamavÃkyasya prÃyeïa pÃÂhabhraæsÃ(ÓÃ)t / yata÷ saptamavÃkye trayo viplavÃ÷ kÃlena jÃtÃ÷ / uttareïa granthena sahaikavÃkyatà prathamo viplava÷ / ekavÃkyatÃrthe prathamÃæ vibhaktimapanÅya «a«Âhivibhakti÷ k­teti dvitÅyo viplava÷ / abhÃvasvabhÃvatÃæ cÃpanÅya asvabhÃvata paÂhiteti t­tÅyo viplava÷ / arthaæ brÆma÷ / evamiti paratantreïa svabhÃvena abhÃvasvabhÃva e«Ãmiti abhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharmÃ÷ / yadÃha / nÃsti samyogika÷ svabhÃva÷ pratÅtyasamutpannatvÃditi / kÃraïasaænidhi÷ saæyogastasmin satyeva bhavatÅti saæyogika÷ / saæyogiko ya÷ svabhÃva÷ so 'bhÃva÷ kÃraïaviyoge satyabhÃvÃt / api ca / ya÷ pratÅtyasamutpanna÷ so 'nityatvÃt paÓcÃdabhÃva÷ / na ca vidyamÃnasya paÓcÃdabhÃvo ghaÂate virodhÃt / tasmÃdekak«aïa eva yo bhÃva÷ sa ekak«aïÃntare«vabhÃva÷ / tasmÃdabhÃva e«Ãæ svabhÃva÷ / kiæ ca, yadanityaæ tat du÷khaæ du÷khaæ ca prahÃtavyam / tato 'pyabhÃvasvabhÃva e«Ãm / tasmÃtparatantreïÃpi svabhÃvena bodhisattvo na prÃpnotÅti saptamasyÃrtha÷ // (##) nanviyamabhÃvasvabhÃvatà kalpitasyÃpi rÆpÃde÷ prÃpnoti / yata÷ kulÃlÃda ghaÂa÷ kuvindÃtpaÂa utpadyamÃno d­Óyate / ata Ãha / katamattadityÃdi / katamattatkalpitam / rÆpÃdi yat a[na]bhinirdhÆttam / naiva ki¤cit sarvaæ kalpitamasaæsk­tamityartha÷ / ata eva nirdeÓavÃkye subhÆtinà yuktiruktÃ- asaæsk­tÃ÷ sarvadharmÃ÷ saæskarturabhÃvÃditi / kulÃlakuvindÃderapi kalpitasyÃsatvÃdityartha÷ / tasmÃtkalpitasyotpÃdanirodhÃdiprati«edho '«ÂamasyÃrtha÷ / asyÃæ tu bhagavatyÃæ grÃhyatÃpi kalpitasya prati«iddhà / bÃlagrÃhyatvÃt tasya / a«ÂamÃdÆrdhvaæ trÅïÅ vÃkyÃni parini«pannaæ svabhÃvamadhik­tya evamityÃdi / evamiti kalpitena svabhÃvena ete«Ãmiti paratnatrarÆpÃïÃæ yà asvabhÃvatà ÓÆnyatà sÃnabhinirv­ttiriti / sa parini«pannasvabhÃva ityartha÷ / yadyevaæ tadà dharmatÃyà dharmÃdavyatirekÃd bhrÃntik«aye ÓÆnyatÃpi k«Åyeta / atha ÓÆnyatà ÓÃÓvatÅ tadà tadavyatirekÃd bhrÃntik«aye ÓÆnyatÃpi k«Åyeta / atha ÓÆnyatà ÓÃÓvatÅ tadà tadavyatirekÃd bhrÃntirapi ÓÃsva(Óva)tÅ bhavedityata Ãha / yà cetyÃdi / yatparini«pannaæ rÆpaæ na te bhrÃntisvabhÃvÃ÷ paratantrà dharmà ityartha÷ / tadevaæ ÓÆnyatÃyÃ÷ paratantrÃdavyatirekaprati«edho navamasyÃrtha÷ // tatkimityÃdi / avyatireke ni«iddhe vyatireka÷ syÃt / tatkimiti tadà katham / anabhinirv­ttimiti ÓÆnyatÃmÃtraæ bodhisattvam / anabhinirv­ttyÃmiti ÓÆnyatÃmÃtraæ praj¤ÃpÃramitÃyÃmavavadi«yÃmi / na kathaæcit / nahi jÃta Óakyo 'vavaditum / nÃpi jÃto 'rtha÷ praj¤ÃpÃramiteti vyatirekaprati«edho daÓamasyÃrtha÷ / nanu paratantrarÆpaæ bhrÃntireva / nirv­ttÃyÃæ ca bhrÃntau prÃptistadà ka ÃÓraya÷ ÓÆnyatÃyÃ÷? atha nirÃÓrayà na tarhi kasyacit dharmatà / ko và tasyÃ÷ ÓaÓavi«ÃïÃdviÓe«a? ÓaÓavi«Ãïakalpasya ca bodhisattvasya kuta÷ prÃptirityÃha / na cetyÃdi / sarvadharmà iti j¤eyÃ÷ skandhÃdaya÷ / buddhadharmà iti prÃptavyà daÓabalavaiÓÃradyÃdaya÷ / bodhisattvadharmà iti pÆrvalabdhà guïÃ÷ / yo và bodhÃya carediti bodhisattva÷ / sarva ete prÃptikÃle 'nabhinriv­tito 'nyatreti ÓÆnyatÃvyatirekeïa nopalabhyante / suviÓuddhaj¤ÃnÃvyatirekiïÅ sarvaÓÆnyataiva tadÃnÅæ khyÃtÅtyartha÷ / idamapyanena sÆcitam / ya e«a buddhabodhisattvap­thagjanÃvasthÃnagÃmitvÃddharmadhÃtuvadeva ÓÃsva(Óva)taprakÃÓastasyÃsau dharmatà / yÃvatparatantrastÃvatparatantradharmatà ucyate / parato buddhadharmatà / svÃbhÃvikaÓca kÃyo buddhÃnÃmucyata ityamekadaÓasyÃrtha÷ / (##) dvÃdaÓaæ vyaktam / sa cedityata Ãrabhya tatkasya hetorityata÷ prÃk / atra cittaæ nÃvalÅyata ityÃdibhi÷ pa¤cabhi÷ padai÷ Óamathasya pa¤cÃkÃrà ucyante / na bhagnap­«ÂhÅ bhavatÅti / ekapadena catvÃra ÃkÃrÃ÷ / Óamayati vyupaÓamayati ekotÅkaroti cittaæ samÃdadhÃtÅti / e«ÃmabhÃve samÃdhaye cittasya paÓcÃbhdaÇgaprasaÇgÃt / atastaireva caturbhi÷ p­«ÂhabhaÇgaprati«edhÃt na bhagnap­«ÂhÅbhavati mÃnasam / evaæ «a¬bhi÷ padairnavÃkÃra÷ Óamatha ukta÷ / bhÆtapratyavek«aïÃloka÷ udyota÷ / udyotÃt trÃsastadakaraïam / akaraïe[na] prati«edhakaraïÃt / tato nottasyatÅtyekena padena vipaÓyanà / na santrasyati na santrÃsamÃpadyata iti padadvayena yuganaddho mÃrga÷ / tathà hi na saætrasyatÅti na samÃdhestrasyati tadatyÃgÃditi ÓamathÃÇga÷ / saæpraj¤ÃnÃt trÃsa÷ saætrÃsa÷ / tannÃpadyata iti vipaÓyanÃÇga÷ / carati praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti uddeÓa÷ / Óe«eïa nirdeÓa÷ / bhÃvayatÅti Óamathena / upaparÅk«ata iti vipaÓyanayà / upanidhyÃyatÅtyupanirÅk«amÃïo nipuïaæ dhyÃyati yuganaddhena mÃrgeïeti / dvÃdaÓasyÃrtha÷ / asyopapattaye trayodaÓaæ coktam / tatkasya hetorityata Ãrabhya prÃk sarvÃkÃraj¤atÃniryÃïÃ(ïÃ)t / tatkasya hetoriti praÓna÷ / uttaraæ yasminhÅtyÃdi / imÃn dharmÃniti sarvadharmÃn praj¤ÃpÃramitÃyÃæ saæmukhÅbhÆtÃyÃm / rÆpaæ kalpitaæ yÃvadvij¤Ãnaæ yÃvadbuddhadharmÃn nopaitÅti nopalabhate, tadapratibhÃsÃt / nopagacchati na vikalpayati nirvikalpatvÃt praj¤ÃpÃramitÃya÷ / iti svabhÃvavikalpau prati«iddhau / viÓe«avikalpau prati«eddhumÃha÷ / na rÆpÃderutpÃdanirodhau / pÆrvvamutpanno rÆpÃdiridÃnÅæ niruddha iti na paÓyati / kalpitasya hi yathÃlak«aïamasatvÃdutpÃdanirodhau na sta÷ / tasmÃdubhau na paÓyati / nanu paratantrasyÃniv­ttau du«parihara÷ kalpitasya pratibhÃsa÷ / tatkutastannopeti? atha «a¬bhirvÃkyai÷ kalpite«vanabhiniveÓÃbhyÃsÃttadabhiniveÓajanmana÷ paratantrasya tadÃnÅæ nirv­tiri«yate / apÆrvasyÃnutpadÃtpÆrvasya ca svarasena vyayÃt / tau tarhyanutpÃdavyayau tasya svabhÃvau abhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharmà iti paratantraæ svabhÃvamadhik­tya vacanÃt / sarvametaccetasi nidhÃya p­cchati tatkasya hetoriti / uttaraæ tathà hityÃdi / yau hi rÆpÃderanutpÃdavyayau tau tasyÃbhÃvau / abhÃvau ca na bhÃvau virodhÃt / yatpunaruktamabhÃvasvabhÃvÃ÷ paratantrà iti / abhÃvadvayavyabhicÃrastatra svabhÃvÃrtho na punastÃdÃtmyaæ virodhÃt / evamabhedaæ prati«idhya bhedaprati«edhÃyÃha / ityanutpÃdavyayau ca rÆpÃdiÓca advayametad advaidhÅkÃramiti / nanu tadÃnÅæ rÆpÃderabhÃvÃdadvayÅbhÃvo na yukta ityata (##) Ãha / yatpunarityÃdi / naÂra paratantraæ rÆpÃdi g­hyate / kiæ tarhi? yadadvayamutpÃdavyayavirahÃt parini«pannamityartha÷ / parini«panno hi svabhÃvo dharmÃïÃæ kalpitÃbhÃvalak«aïa÷ / anutpÃdavyayÃvapi dharmÃïÃmabhÃvalak«aïau / tata ekarasatvÃde«Ãæ trayÃïÃmadvayÅbhÃva iti bhÃva÷ / iti prÃptiniryÃïam // sarvÃkÃraj¤ÃtÃniryÃïamidÃnÅæ vaktavyam / tatrÃdau catvÃro dharmà upaparÅk«aïÅyÃ÷ / katamo bodhisattva÷ katamà sarvÃkÃraj¤atà katamà praj¤ÃpÃramità katamà upaparÅk«aïeti / tatra bodhireva sattvastenocyate bodhisattva÷ / tayà bodhyà yatsarvadharmÃïÃæ sarvÃkÃraj¤Ãnaæ nirabhiniveÓaæ sà tatra sarvÃkÃraj¤atà / Ãratà Ãramità / grasitaskabhitÃdivacchÃndasa ihÃgama÷ / vikalpÃdya÷ (dye)pÃntÅti pÃ÷ / vikalpapratipak«Ã dharmÃ÷ / tebhyo 'pyÃratà viratà yà praj¤Ã seha praj¤ÃpÃramità / yatsarvadharmÃnnityasukhÃtmaÓÃntaÓÆnyanimittapraïihitaviviktÃnÃæ pratyekaæ tadviparÅtÃnÃæ ca «o¬a«ÃnÃmÃrÃïÃæ prati«edhena vyupaparÅk«ate / tadatropaparÅk«aïaæ mahatyorbhagavatyoruktam / tatrordhvamadharamupaparÅk«aïaæ tayoruktam / tadevÃsyÃæ darÓayitumÃha / evaæ bhagavannityata÷ prabh­ti atha khalvÃyu«mÃn ityata÷ prÃk / artha÷ pÆrvavat / atha khalvÃyu«mÃnityadi / tena hÅti yenÃdvayasyai«Ã gaïÃnà k­tà / advayaÓca dharmadhÃtu÷ / tena kÃraïena bodhisattvopyanutpÃda÷ / utpÃdavirahÃddharmadhÃturityartha÷ / paratantrastu svabhÃvo neha gaïyate / tasya paramÃrthatvÃt / paramÃrthasya nehÃdhikÃrÃt / kotra do«a iti cedÃha / yadi cet ityÃdi / du«karasya karmaïaÓcÃrikà caraïam / tÃæ kiæ kasmÃccarati? prayogavÅryeïa / ÃsÂÃæ prayogavÅryam / yÃni du÷khÃni karacaraïaÓira÷ ÓarÅradÃnÃni satvÃnÃæ k­taÓa÷ sattvÃnÃmarthÃya tÃni và pratyanubhavituæ kasmÃdutsaheta / saænÃhavÅryeïÃpi tadà du«karacÃrikÃæ na carenna vÃdyavaset / tathà hi kÃraïaparatantratvenÃparamÃrthatvÃt / aparamÃrthasya cÃnabhyasanÅyatvÃt / viÓe«ato du«karasyeti codyam / evamukta ityÃdinà subhÆte÷pari«kÃrÃ÷ / tatrÃnabhyupagamena prathamo nÃhamityÃdinà / yo hi du«karacÃrikÃmicchati tasya sà na syÃdityani«ÂÃpÃdanaæ do«a÷ syÃt / na hÅti / kuto necchasÅti cet / du«karasaæj¤ayà du«karaæ carato vipratisÃriïa÷ samyaksambodhervyÃv­ttiprasaÇgÃt / nÃpÅtyÃdinà dvitÅya÷ parihÃra÷ / na bhavatÅti na ni«padyata ityartha÷ / api tu ityÃdinà t­tÅya÷ / (##) punaraparamityÃdinà caturtha÷ / yathà ÃtmetyÃdi / sarvadu÷khÃni sarvasÃÓravÃ÷ pa¤caskandhÃ÷ / tebhya÷ sarvebhya÷ parimocayitavyÃ÷ / sarveïeti dhÃtugatiyonyÃdibhedena / sarveïa sarvamiti sarva yathà bhavati tis­bhirdu÷khÃtÃbhi÷ / sarvatheti sarvavyavasÃyai÷ sarvamiti niravaÓe«aæ mocayitavyÃ÷ / du÷khaskandhÃditi du÷kharÃÓe÷ / cittaprado«a÷ pratigha÷ / yathà Ãtmà na vidyate sarveïeti ÃtmasattvajÅvapo«apuru«Ãdibhedena / sarveïa sarva yathà bhavati d­ÓyÃd­ÓyabhedÃt / sarvatheti skandhadhÃtvÃdibhyo bhedena / abhedena ca / kathamabhedena sarvaæ yathà bhavati? prativargaæ samastebhyo vyastebhyaÓca yathà Ãtmà tathà sarvadharmà na vidyante / sarveïeti skandhadhÃtvÃdivargabhedena sarveïa sarva yathà bhavati / vargÃïÃæ paripÆrïÃvayavatvÃt / puna÷sarva yathà bhavati prativarga te sarva ityartha÷ / sarvatheti / sarve«u prabhede«u Ãtmani pare«u ca samastavyaste«vityartha÷ / tadevaæ du«karacÃrikÃcaraïà bhÃvaprasaÇga(ÇgÃ÷) catvÃra uktÃ÷ / caturthena parihÃreïaitadapi sÆcitam / du«karacÃrikÃyà apyanutpÃda eva tattvaæ tadeva tattvaæ paÓyatà sà caritavyà yatÃsau Óaktà ca bhavenmahÃphalà ca / anutpÃde sarvadu÷khÃnÃmapratibhÃsanÃt tattvadarÓanÃcca / sarvÃkÃrasarvadharmavikalpaprabi«edhÃya hetu÷ sthaviro yadapyÃyu«mÃn ityetadÃrabhya sannihitÃdevamukta÷ÓabdÃt prÃk / atra sarvaj¤atÃpÅti sarvÃkÃraj¤atÃpi buddhopÅtyartha÷ / tata÷ prÃptivikalpaprati«edhÃrthamÃha / evamukta ityata Ãrabhya atyaætaæ pratibhÃtÅti yÃvat / sarvaj¤ateti sarvÃkÃraj¤atà anuprÃptaiva bhavatÅtyÃdita eva sarve«Ãæ dharmadhÃtumÃtratvÃt dharmadhÃtoÓca prak­tyaiva sarvathà viÓuddhatvÃditi bhÃva÷ / evamukta ityÃdinà subhÆteruttaram / anutpannasya dharmasyeti bodhisattvÃkhyasya dharmadhÃto÷ / prÃptimiti prÃptatvaæ / nÃhamicchÃmi nÃpyabhisamayamiti nÃpi prÃptÃbhisamayam / yadihÅccheyaæ tadÃnutpÃdamicchato me prÃpti÷ prasajyeta / naiva tvicchÃmÅti na yukta÷ prÃptiprasaÇga÷ / yuktimapyÃha nÃpÅtyÃdinà / sarva eva dharmo 'nutpÃda ityasmin pak«e hye«a÷ prasaÇga÷ / tatra anutpannena bodhisattvena anutpannà sarvÃkÃraj¤atà nÃpi prÃpyate / ayuktatvÃditi bhÃva÷ / ubhayoraïÃ[nÃ]dimattvena prÃptyayogÃt / Ãheti ÓÃriputra Ãha / kiæ punarityÃdi / yastÆbhayoranutpannatve prÃptirayuktà / tatkimanyatarotpattau yuktetyartha÷ / Ãheti subhÆtiranyatarotpattipak«aæ vimocayitumÃha kiæ punarityÃdi / evakÃro bhinnakramatvÃdantaæ netavya÷ / anutpanno dharma÷ (##) paÓcÃdutpanno và syÃt paÓcÃdanutpanna eva và / tatra dvÅtÅyavikalpe kathamanyatarotpati÷? Ãdye tu vikalpe dharmadhÃtorutpattivirodha iti bhÃva÷ / tasmÃdubhayoranutpÃdÃt sÃdhÆktaæ nÃpyanutpannena dharmeïÃnutpannà prÃpti÷ prÃpyata iti yukta÷ prÃptivikalpaprati«edha÷ / tasmÃtsarvadharmÃïÃæ paramÃrtho dharmadhÃtu÷ / sa ca prak­tiprabhÃsvaratvÃdanÃdinidhanatvÃcca na prÃpyate nÃpi prÃpnoti, kevalaæ dra«Âavya÷ / yattasya darÓanaæ saiva kalpitÃnÃæ sarvadharmÃïÃmanupalabdhi÷ / saiva niratiÓayà praj¤ÃpÃramità / tayà parikalpitadharmÃbhiniveÓak«ayÃttadabhiniveÓahetukÃ÷ sarvÃvaraïasaægrÃhiïa÷ sarvÃbhÆtaparikalpÃ÷ paratantrÃkhyÃ÷ kriyante / pÆrve«Ãæ svarasanirodhÃt / kÃraïÃbhÃvena pare«ÃmanutpÃdÃt / tata÷ prak­tiprabhÃsvaropi bodhisattvÃkhyo dharmadhÃturÃgantukairÃvaraïamalairmalinÅk­ta÷ / tena te«Ãæ k«aye sati tatra k«ayalak«aïà viÓuddhirapÆrvatvÃt prÃpyate / tadyathà prak­tyà viÓuddhamÃkÃÓamÃgantukaistuhinarajastamo 'bhradhÆmÃdibhirÃvaraïairmalinÅkriyate / paÓcÃttadapÃye [k«aya?]lak«aïà viÓuddhistena prÃpyate / sarvavibhramaniv­ttau ca suviÓuddhasarvadharmadharmatÃj¤Ãnalak«aïà sarvÃkÃraj¤atà yÃpÆrvatvÃvdodhisattvena labhyate / saiva tasyà viÓuddherÃtmabhÆtÃyÃ÷ saævedanÃprÃptyabhisamaya÷ saæpadyata iti siddhÃnta÷ / tatredÃnÅmÃgantukÃvaraïaviÓuddhi÷ sthavirÃbhyÃæ vaktavyà / tÃæ ÓÃriputra Ãrabhate / Ãheti ÓÃriputra Ãha / kiæ punarityÃdi / utpadyata ityutpÃda÷ / para[ta]ntra÷ svabhÃva÷ / kiæ puna÷ paÓcÃdanutpÃda÷? kÃraïÃbhÃvÃdanutpatterityeka pak«a÷ / utÃho 'nutpÃda÷? sarvÃkÃraj¤atà te«Ãæ dharma÷ / pÆrvamanutpannatvÃdya÷ paÓcÃdutpadyata iti dvitÅyapak«a÷ / tatrÃdye pak«e anutpannÃyÃ÷ sarvÃkÃraj¤atÃyÃ÷ kuta÷ prÃpti÷? dvitÅyapak«e sarvÃkÃraj¤atÃyÃ÷ kÃraïaæ vaktavyam / abhÆtaparikalpaÓca ÓÃÓvato bhavet k«ayÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / subhÆtirÃheti parihÃramÃha / utpÃda utpatti÷ dharma÷ sarvÃkÃraj¤atÃyÃ÷ / anutpÃdo 'nutpatti÷ dharmo 'bhÆtaparikalpasyeti ya e«a bheda÷ / nÃsau pratibhÃti jalpituæ na rocate vaktum / sarvadharmaÓÆnyatÃlambane cittasantÃne yaiva sarvabhrÃntÅnÃæ niv­tti÷ saiva sarvÃkÃraj¤atÃyà utpatti÷ / ato 'syà na kÃraïaæ vaktavyam / nÃpyabhÆtaparikalpa÷ ÓÃÓvato bhavatÅti bhÃva÷ / ÓÃriputra Ãheti / jalpavikalpaprati«edhÃyÃha / anutpÃdopÅtyÃdi / anutpÃda÷ pramÃna(ïÃ)siddhatvÃtpratibhÃtyeva rocata eva vaktum / kuto na pratibhÃtÅti kÃÇk«Ã praÓna÷ / Ãheti subhÆtiruttaramÃha / anutpÃda evetyÃdi / jalpa iti mÃnasa÷ Óabda÷ / pratibhÃtÅti jalpÃbhidheyaæ vastu / pratibhÃnamiti sajalpà buddhi÷ / trayametadanutpÃda eva sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ dharmatÃÓarÅreïaiva (##) sarvadharmÃïÃæ tasyÃæ pratibhÃsÃditi bhÃva÷ / evameva atyantaæ pratibhÃtÅtyupasaæhÃra÷ / iti sarvÃkÃraj¤atÃniryÃïam // evamukta ityÃdinà ÓÃriputra÷ prak­tameva subhÆtervacanaæ praÓaæsanmÃrganiryÃïaprastÃvanÃæ karoti / sthÃpayitavyo ni÷saæÓayaæ gaïayitavya÷ / yato yata eveti yatra yatraiva sthÃne ni÷sarati uttarati na calati na bhraÓyati na vi[ro]dhayati na vyÃkulayati / evamukta iti / evaæ prastÃvanÃyÃæ k­tÃyÃæ etad iti mÃrganiryÃïe / aniÓrità anabhinivi«Âà dharmà yaistathoktÃ÷ / na vyativartanta iti na bhrasya(Óya)nti / evamukta iti sarvadharmÃniÓritatÃyÃmuktayÃm / atreti anantaroktà sarvadharmÃniÓrità cÃsau paramatvÃtpÃramità ca / katameti «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ madhye katamà / sÃrvayÃnikÅ yÃnatrayasÃdhÃraïÅ / yaÓcai«Ã praj¤ÃpÃramitaiva / na taharyasyetyata Ãha / sarvadharmetyÃdi sugamam / iti hÅti yata evaæ tasmÃt / avalÅnatvaæ vi«Ãda÷ kÃæk«Ãyitatvaæ saæÓayÃlutà / dandhÃyitatvamapratipatti÷ / anyathÃtvaæ parÃÇmukhÅbhÃva÷ manasikÃreïeti nirvikalpena manasà / kathamÃyu«mannityÃdi vikalpakaæ manasikÃraæ matvà ÓÃriputrasyÃyaæ praÓno manasikÃreïa viharantÅti yÃvat / tata Ærdhvaæ evamukta ityÃdinà subhÆte÷ sÃdhukÃrapÆrvakaæ vacanam / tatra vistareïa codyakaraïÃt sÃdhukÃra÷ / api tvityÃdinà parihÃra÷ / artha eveti / asmadi«Âameva / icchÃlak«aïatvÃdarthasya / bhÆtapadÃbhidhÃneneti vikalpamanasikÃrasya viparyayo bhÆtapadaæ bhÆtaæ vastu / tasyÃbhidhÃnena savistareïa / ani«ÂÃpÃdanaæ hi / codyam / ne«ÂÃbhidhÃnamityupÃlambha÷ / yuktitaÓceyamicchati darÓayituæ svayameva p­cchati / tatkasyetyÃdi / tabhdÆ tapadaæ kuta÷? sattva Ãtmà sa iha d­«ÂÃnta÷ / manasikÃro vikalpa÷ / sa dÃr«ÂÃntika÷ / asvabhÃvatÃdirvaiditavyeti sÃdhÃraïaæ hetukaæ netavya÷ / tatra asvabhÃvatà svalak«aïaÓÆnyatà / lak«aïamanayorgrÃhakatvam / ataÓca yathà Ãtmano 'svabhÃvatà tathà manasikÃrasyÃpi / grÃhakatvÃyogÃditi hetu÷ / Óe«e«u asvabhÃvatvÃditi hetu÷ / sabhdÃvo bhÃvatvaæ tadviraho 'sadbhÃvatà / viviktatà abhÃvatà acintyatà tadÅyacintÃyÃæ nirvi«ayatvÃt / anabhisaæbodhanatà samyagj¤ÃnÃvi«ayata / ayathÃbhÆtÃrthatvena mithyÃvastutvenà bhisaæbodhanaæ saæyagj¤Ãnamasyeti ayathÃbhutÃrthÃbhisaæbodhanatà / aneneti (##) yathoktena / evaærÆpeïeti bhÆtÃrthapratyavek«akeïa / vihÃreïeti ÓamatharÆpeïa / itiÓabda÷ parivartaparisamÃptyartha÷ // sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ caryà caraïam / cittotpÃdÃdayo daÓÃrthÃ÷ / taddyotaka÷ parivartastatparivarta÷ // [ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷] sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ prathama÷ parivarta÷ // 2. Óakraparivarto nÃma dvitÅya÷ / uktà sarvÃkÃraj¤atà / ita÷ prabh­ti mÃrgaj¤atà vaktavyà / tasyÃmekÃdaÓavastÆni / yata÷ ÓÃstram- [31] dhyÃmÅkaraïatÃdÅni Ói«yakhaÇgapathau ca yau / mahÃnuÓaæso d­ÇmÃrga ehikÃmutrikairguïai÷ // 1-7 // [32] kÃritramadhimuktiÓca stutastobhitaÓaæsita÷(tÃ÷) / pÃriïÃme 'numode ca manaskÃrÃvanuttamau // 1-8 // [33] nirhÃra÷ Óuddhiratyantamityayaæ bhÃvanÃpatha÷ / vij¤ÃnÃæ bodhisatvÃnÃmiti mÃrgaj¤atodità // 1-9 // 'dhyÃmÅkaraïatÃdi' ÓrÃvakamÃrga÷ / 'mahÃnuÓaæso ' bodhisattvasya darÓanamÃrga÷ / bhÃvanÃmÃrgasya 'kÃritram' / 'adhimukti'manaskÃra÷ / 'stutastobhitasaæ(Óaæ)sitÃ÷' / 'pariïÃmanÃ'manaskÃra÷ / 'anumodanÃ'manaskÃra÷ / 'abhinirhÃra÷' / 'atyantaÓuddhiÓce 'ti / ekÃdaÓavastÆni 'mÃrgaj¤atÃ' sà ca 'bodhisattvÃnÃæ' ityartha÷ / tatrodau dhyÃmÅkaraïatÃdÅni yata÷ ÓÃstram- [34] dhyÃmÅkaraïatà bhÃbhirdevÃnÃæ yogyatÃæ prati / vi«ayo niyato vyÃpti÷ svabhÃvastasya karma ca // 2-1 // (##) asyÃæ 'yogyatÃæ' cittotpÃda÷ dvitÅyo (prathamo)'rtha÷ / 'tÃæ prati' tadartham / 'dhyÃmÅkaraïatÃ' mandacchÃyÅkaraïaæ 'devÃnÃm' / 'bhÃbhi÷' iti bhagavata÷ prak­tiprabhayà sà dvitÅyo 'rtha÷ / 'vi«ayo niyata÷' iti / tasyà eva vi«ayapratiniyamast­tÅyo 'rtha÷ / vi«aya'vyÃpti'Ócaturtha÷ / 'svabhÃva÷' pa¤cama÷ / 'kÃritraæ' «a«Âha÷ / yadyamÅ «a¬arthÃ÷ kathametadekaæ vastu? iha mÃrgaj¤atÃyà mÆlaæ cittotpÃda÷ / tada(d) rahitÃnÃæ tasyÃmayogyatvÃt / ata evÃsau yogyatocyate / tata evÃsau pradhÃnam / Óe«astasyÃ÷ pariccheda÷ / pradhÃnena ca vyapadeÓÃdekavastÆcyate / tatra dhyÃmÅkaraïatÃmadhik­tyÃha / tena khalu punarityÃdi / tena samayeneti tasmin kÃle / vivak«Ãta÷ kÃrakÃïi bhavantÅti karaïatvam / khalu Óabdo vÃkyÃlaÇkÃre / puna÷ Óabdo viÓe«Ãrtha÷ / abhisamayabhedo viÓe«a÷ / sannipatita÷ samÃgamÃt / sanni«aïïo ni«adanÃt / trayastriæÓÃnÃæ kÃyo nikÃya÷ / tasmin bhavà iti Âhal / catvÃro mahÃrÃjà vaiÓravaïadh­tarëÂravirƬhakavirÆpÃk«Ã caturÃdi«u dik«u / te«Ãæ kÃya÷ / tasmin bhavÃ÷ / e«a eva trisÃhasro lokadhÃtu÷ sahà / tasyÃ÷ pati÷ / brahmaïa÷ kÃyastasmin bhavÃ÷ / iha tÆttarapadav­ddhi÷ / caturthasya dhyÃnasyÃÓrayaæ ca ÓuddhÃvÃsÃ÷ / av­hà atapÃ÷ sud­ÓÃ÷ sudarÓanà akani«ÂhÃÓceti / kuta÷ ÓuddhÃvÃsÃ÷? ÃryÃïÃmeva te«ÆtpÃdÃt / te«Ãæ pa¤cÃnÃæ nikÃyÃnÃæ pa¤caiva sahastrÃïi / etÃvanta eta rÆpiïo devanikÃyà yathodhvamutk­«ÂÃ÷ prabhÃprabhÃvÃdibhi÷ / yopÅtyÃdi / tepi sanni«aïïÃ÷ / yopi te«Ãæ avabhÃsa÷ sopyabhibhÆto dhyÃmÅk­to 'bhÆt / samakÃlameveti yopisopi ÓabdÃrtha÷ / yogyatà hi cittotpÃdastadartha dhyÃmÅkaraïam / sarvÃbhibhÆrbhagavÃniti viditvà tabhdÃve sp­hotpÃdanÃt / avabhÃsa÷ prabhà / svakarmaïo vipaktirvipÃka÷ / tasmÃjjÃta÷ sahajo nÃbhisaæskÃrika ityartha÷ / kena kÃraïenÃbhibhÆta÷? buddhÃdhi«ÂhÃnena buddhasannidhÃnena / kena kartrÃ? buddhatejasà buddhasya bhagavata÷ prak­tiprabhayà / nanu tepi mahÃnubhÃvÃ÷ kasmÃnna praticakrurityata Ãha buddhÃnubhÃveneti / buddhÃnubhÃvena sarvÃnubhÃva÷ pratihanyata÷ iti bhÃva÷ / dhyÃmÅkaraïatà // atha khalvityÃdi / antikÃditi sakÃÓÃt / praj¤ÃpÃramitÃmiti bodhisatvÃnÃæ mahÃsatvÃnÃmityanena sambandha÷ / mÃrgaj¤atÃmityartha÷ / (##) upadiÓyata iti upadeÓa÷ / tasyà evÃrthasyÃvagamÃya vÃdo 'vavÃda÷ tadanubandhÃya ÓÃsanÅ tatsahità seti samÃsa÷ / sthÃtavyaæ Órutamayyà praj¤ayà / Óik«itavyaæ cintÃmayyà / yogamÃpattavyaæ bhÃvanÃmayyà / ÃnubhÃvÃdaya÷ prabhÃvaparyÃyÃ÷ / tadÃnubhavenetyuddeÓa÷ / itarÃbhyÃæ nirdeÓa÷ / tejaseti pratibhÃnaÓakte rodhÃya / kena prabhÃvena? adhi«ÂhÃneneti prabodhakena / iyatà granthena yogyatÃyÃ÷ prastÃvanÃæ k­tÃyÃæ tÃmÃha / yairityÃdinà utpÃditavyÃntena iti yogyatà // yetvityÃdi / hÅnamÃrgalabhyaæ nirvÃïaæ samyaktvam tasmin niyama÷ samyaktvaniyÃma÷ / taæ avakrÃntÃ÷ prÃptÃ÷ / baddhasÅmÃno baddhasetava÷ / tadyathà ÓrotaÃpannasaptaktabhdavaparama÷ / dvitrijanmà kulaækula÷ / anuttarà (ra)samyaksaæbodhinimittaæ yat puna÷ puna÷ saæsaraïaæ tasmai cittamutpÃdÃyatumabhavyÃ÷ / iti ÓamaikayÃnai÷ ÓrÃvakairuttamabodhe÷ kadÃcidapyakÃmanÃdyogyatÃyà vi«ayapratiniyama÷ // api tvityÃdi utpÃdayerannityetadantena vyÃpti÷ / ÓrÃvakairapi bodhipariïatikai÷ samyaksambodhau cittasyotpÃdanÃt / te hi svÃæ bodhimadhigamyÃpi buddhabodhisattvÃnÃæ lokottarÃæ vibhÆtiæ d­«Âvà va¤citamivÃtmÃnaæ manyamÃnÃstathÃgatairadhi«ÂhitÃstadvodhau cittamutpÃdyÃcalyabhÆmikabodhisattvavannirmitÃbhirupapattibhirbodhicaryÃæ caritvà parÃæ bodhimadhigacchantÅti vyÃpti÷ // nÃhaæ kuÓalamÆlasyÃntarÃyaæ karomÅti / svabhÃva÷ kuÓalarÃÓi÷ / sarvakuÓaladharmasaægrÃhakatvÃccittotpÃdasyeti kuÓalapak«atvaæ yogyatÃyÃ÷ svabhÃva÷ / viÓi«Âebhyo hi dharmebhyo viÓi«Âatamà dharmà adhyÃlambitavyà iti kÃritram / viÓi«Âebhya iti bodhicittasaæg­hÅtebhya÷ / hetau pa¤camà / viÓi«Âatamà dharmà iti mahÃyÃnasaæg­hÅtÃ÷ phalahetubhÆtÃ÷ / adhyÃlambitavyà iti prÃptavyÃ÷ / tasmÃnnÃntarÃyaæ karomÅti ÓabdÃrtha÷ / iti dvividhamahÃyÃnaprÃpaïaæ bodhicittasya kÃritram // tadevaæ kecidvodhicittotpÃdanÃrthamutsÃhitÃ÷ purvamutpÃditabodhicittÃstu saæprahar«itÃ÷ / evamutpÃditabodhicittvatvÃdubhayepi te bodhisattvà (##) mahÃsattvÃ÷ santo mÃrgaj¤atÃyÃmutsÃhitÃ÷ / ata Ãha / atha khalvityÃdi / sÃdhustvamiti mahata÷ parÃrthasya karaïÃt / bhagavata÷ k­taj¤airit / yathà pÆrvaæ jinaputrasya bhagavatastacchrÃvakairbahuk­taæ tathÃsmÃbhirbhagavata÷ ÓrÃvakairbhagavatputrÃïÃæ bodhisattvÃnÃæ bahukartavyamiti k­taj¤atÃrtha÷ / tatkasya hetoriti / tatk­taj¤atvaæ kena prakÃreïa? pÆrvakà eva paurvakÃ÷ / brahma nirvÃïaæ tasmai caraïaæ brahmacaryam / taccaraïaæ bodhÃyeti bodhaye / bodhicaryÃæ caratÅti yÃvat / yairiti vibhaktipratirÆpako nipÃto yathÃrtha÷ avodita iti samprasÃraïam / vada vyaktÃyÃæ vÃcityasya yajÃditvÃt / avavadita iti kvacitpÃÂha÷ / tatra vada sthairya ityayaæ dhÃturanekÃrthatvÃt / anuparigrahÅtavyà ityavavaditavyÃ÷ / anuparivÃrayitavyà iti anuÓÃsitavyÃ÷ / uttarayo÷ padayo÷ saæÓabda÷ samyagartha÷ / asmÃbhirapÅti ÓrÃvakairapi / Ãtmasa [jÃ]tÅye«vapyÃtmavyavahÃrÃt / sÃdhu cetyavahitaÓrotratayà / su«Âhu cetyavahitamanaskatayà / manasikurviti cintÃbhÃvanÃbhyÃm / praj¤ÃpÃramitÃyÃæ sthÃtavyamiti mÃrgaj¤atÃyÃæ veditavyam / tatrÃdau ÓrÃvakamÃrga÷ / tatra darÓanamÃrgamadhik­tyÃha / ÓÆnyatÃyÃmityÃdi / aviparÅtatvÃccatvÃri satyÃni / ÃryÃïÃæ satyatvena pratibhÃnti na bÃlÃnÃæ tasmÃttÃnyevÃryasatyÃni / du÷kha samudayo nirodho mÃrgaÓca / tatra du÷khaæ saæsÃriïa÷ skandhÃ÷ / du÷khahetu÷ samadaya÷ / du÷khak«ayo nirodha÷ / tatprÃpakaæ j¤Ãnaæ mÃrga÷ / e«Ãæ caturïÃmÃryasatyÃnÃæ ya ÃkÃrÃste«Ãæ ÓÆnyatÃyÃæ ti«Âhatà ÓÆnyatÃæ paÓyatà praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti ÓrÃvakÅye darÓanamÃrge sthÃtavyaæ samÃhitena cetasà / ÓÆnyatÃdarÓanaæ cÃnupalambha eva / tata÷ ÓÃstram- [35] caturïÃmÃryasatyÃnÃæ ÃkÃrÃnupalambhata÷ / ÓrÃvakÃïÃmayaæ mÃrgo j¤eyo mÃrgaj¤atÃnaye // 2-2 // ÓrÃvakapiÂake ca satyanÃæ «o¬aÓÃkÃrÃ÷ paÂhayante / du÷khamanityato du÷khato 'nÃtmata÷ ÓÆnyataÓca parij¤eyam / samadayo hetuta÷ samudayata÷ prabhavata÷ pratyayataÓca / nirodho nirodhata÷ ÓÃntata÷ praïÅtato ni÷Óa(sa)raïataÓca / mÃrgo mÃrgato nyÃyata÷ pratipattito niryÃïikataÓceti // amÅ neha g­hyante / ye tu mahatyorbhagavatyo÷ paÂhitÃsta iha g­hyante / pratyÃsatte÷ ÓrÃvakabodheÓca lÃghaveneti (##) prÃpaïÃt / tatra du÷khaæ caturbhirÃkÃrairmanasikaroti pÆrvavat / anityato du÷khato 'nÃtmata÷ ÓÃntataÓca yathÃkramamudayavyayayogitvÃt pratikÆlatvÃt Ãtmavilak«aïatvÃt / ÃtmaÓÆnyatvÃcca / ÃtmaÓÆnyo hi ÓÃnta÷ / tadyathà kuïapa÷ / samudayamekÃdaÓabhirÃkÃrai÷ / tatra caturbhirÃkÃrai÷ prahÃïÃrhattvaj¤ÃpanÃrtham / rogato gaï¬ata÷ Óalyato 'ghataÓca du÷khahetutvÃdda÷khotkar«ahetutvÃduruddharatvÃt / aihikÃmatrikadu÷khahetutvena pÃpasÃdharmyÃcca / punaÓcaturbhi÷ Óa(sa)kya(tya)tvaparij¤ÃpanÃrtham / parata÷ pralobhadharmataÓcalata÷ prabha¬gurataÓca / Ãtmà hi hÃtumaÓakto 'yaæ tu para÷ / pratik«aïavinÃÓitvÃt / pralopadharmà ca / arhabhdirunmÆlitatvÃt / calaÓca prak­tena mÃrgeïa bhaÇgitvÃt prabhaÇguraÓca / ÃtaptakÃritÃrtha punastribhi÷ / bhayata upadravata upasargataÓca / aÓanipÃtÃdivabhdayahetutvÃt / bhÆtarÃk«asÃdisÃdharmyÃt durbhik«aparacakrÃdisÃdharmyÃcceti / pratiloma÷ pratÅtyasamutpÃdo avidyÃnirodhÃt saæskÃranirodha ityata Ãrabhya evamasya kevalasya mahato du÷khaskandhasya nirodho bhavatÅti yÃvat / tatra niruddhirnirodha iti nirodhasatyam / nirudhyate 'neneti nirodho mÃrgasatyaæ saptabhirÃkÃrai÷ / anÃtmata÷ ÓÃntato viviktata÷ ÓÆnyata Ãnimittata÷ apraïihitato 'nabhisaæskÃrataÓca / Ãtmà hi yogino du÷khÃtmana÷ skandhÃ÷ / ato du÷khÃbhÃvÃdanÃtmà kleÓopaÓamÃcchÃnta÷ / du÷khakleÓÃvaÓucÅ tayorÆpaÓamÃdvivikta÷ / ÓÆcirityartha÷ / ÃtmÃtmÅyavirahÃcchÆnya÷ / sarvasaæsk­tanimittÃbhÃvÃdÃnimitta÷ / traidhÃtuke praïidhÃnaæ praïihitam / tat k«ayÃdapraïihita÷ / ÃyatyÃæ karmÃbhisaæskÃrÃbhÃvÃdanabhisaæskÃra÷ / mÃrgasatyamapyebhireva saptabhirÃkÃrai÷ / nirodhaprÃpako hi mÃrga÷ / tato 'nÃtmaÓÃntaviviktÃdiprÃpakatvÃnmÃrgopyanÃtmà ÓÃnto vivikta÷ ÓÆnya Ãnimitto 'praïihito 'nabhisaæskÃraÓca / evamekonatriæÓadÃkÃra iha ÓrÃvakamÃrga Ãsu tabdodhiprÃpaïÃt / sa cai«ÃmÃkÃrÃïÃmanupalambhena mÃrgaj¤atÃyÃæ praviÓati / tena hÅtyÃdi / yena hÅnamÃrgaæ bhÃvayato bodhisattvasyÃnupÃyakuÓalasya hÅnabodhau pÃta ÃÓaækyate / tena hi kÃraïenÃsyÃæ mÃrgaj¤atÃyÃæ mahÃsannÃho mahadupÃyakauÓalam / sannaddhena taddharmitena bhavitavyamÃtmarak«Ãrtham / tatrÃyaæ mahÃn sannÃho yaduta sarvÃkÃraj¤atÃpratisaæyuktairmanasikÃrairbhÃvanà karttavyà / vyutthitena ca sarvaæ tatkuÓalamÆlamanuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau pariïÃmayitavyam / taccÃnupalambhayogeneti / iti ÓrÃvakÃïÃæ darÓanamÃrga÷ // (##) ita Ærdhvaæ nirodhabhÃgÅyÃni / na rÆpe sthÃtavyamityetadÃrabhyÃnena manasikÃreïeti yÃvat / tatra na buddhatve sthÃtavyamityetadante Æ«mà / tata Ærdhva iti hi buddhatvamiti na sthÃtavyamityetadantena mÆrdhà / tato vij¤Ãnaæ ÓÆnyamupalabhyate vetyetadantena k«Ãnti / Óe«Ãïyagradharma÷ / tatra rÆpÃdi«vasthÃnama [na] bhiniveÓa Æ«mà / rÆpÃdÅnÃmidantayà svalak«aïÃnupalambho mÆrdhà / rÆpÃdÅnÃæ dvayÃnupalambha÷ k«Ãnti÷ / ÓÆnyaæ ityanupalambha upalabhyata iti upalambha÷ / tasmÃt ÓÆnyamupalabhyatevetyapi dvayam / ÓrotaÃpattiphalÃdÅnÃæ viÓe«e«vasthÃnamagradharma÷ / tasmÃdasyÃæ bhagavatyÃmanyathaiva ÓÃstrapÃÂha unneya÷- asthÃnamÆ«mà rÆpÃdau mÆrdhà taditi hÅti yat / k«Ãntirna nityaæ nÃnityaæ rÆpÃdÅtyasthitidvaye // phala (laæ) puæsÃmihÃryÃïÃæ viÓe«e«vasthitistu yà / saivÃgradharmo vij¤eya ÃryaÓrÃvakavartmani // atra na cak«u÷ saæsparÓe sthÃtavyamiti / indriyavi«ayavij¤ÃnasannipÃte sati ya÷ sukhÃdivedanotpattyanukÆlasyendriyavikÃrasya paricchedaka÷ sÃd­ÓyamÃtreïa sa sukhÃdivedanÃjanaka÷caitasika÷ sparÓa ityucyate / indriyavikÃraæ sÃd­Óyena sp­ÓatÅti k­tvà / ata indriyabhedÃccak«u÷saæsparÓo yÃvanmana÷saæsparÓa÷ / ukta cÃbhidharme "trikasannipÃte idriyavikÃrapariccheda÷ sparÓa÷ vedanotpattisanniÓrayadÃnakarmaka÷" iti / Óubhaæ Óuci aÓubhamaÓuci / asaæsk­taprabhÃvitaæ kleÓÃvidyÃk«ayasyÃsaæsk­tatvÃt / imaæ lokamitikÃmadhÃtum / tatraiveti akÃmini loke / ihaivetyasminneva janmani / anupadhiÓe«a iti upadhaya÷ skandhÃ÷ / ta eva Óe«Ã÷ sopadhi«eÓe tadviparyayÃdanupadhiÓe«a÷ / buddhaparinirvÃïeti / saæsÃranirvÃïayoraprati«Âhitena / yathÃkramaæ sarve«Ãæ kleÓikadharmaparik«ayÃt, anÃÓravÃïÃæ ca dharmÃïÃmanantÃnÃæ jagadarthÃya yÃvadÃkÃÓamavasthÃnÃt / na ca tato vyutthita iti prÃptÃparihÃïita÷ / na sthito nÃsthita ityaprati«ÂhitamÃnasattvÃdavyutthÃnÃcca / na vi«Âhito navi«Âhita iti pravÃhayogena pÆrvavat / Óe«aæ subodhamityagradharma÷ / ityuktÃni ÓrÃvakamÃrganirvedhabhÃgÅyÃni // (##) buddhÃnubhÃvÃt khaÇgamÃrgaprastÃvanÃya ke«Ã¤ciddevaputrÃïÃæ vitarko 'bhÆt tamÃha / atha khalu tatretyÃdinà / ke«Ã¤ciditi ye ÓrÃvakamÃrgamapi subhÆtinà deÓyamÃnaæ gaæbhÅraæ menire / kathaæ yak«ÃïÃm? tairuccÃraïÃt / kathaæ yak«arutÃdÅni? tabhdëÃtvÃt / tatra rutÃnÅtyuddeÓa÷ / Óe«eïa nirdeÓa÷ / mantritÃni vÃkyÃni / pravyÃh­tÃni vÃkyasamÆhÃ÷ / bhëate padavÃkyai÷ / pravyÃharati vÃkyasamÆhai÷ / deÓayatÅtyavavadatÅ / upadiÓatÅtyanuÓÃsti / atha khalvÃyu«mÃnityÃdi / idamitilabdhÃvasaratvÃduddi«Âaæ khaÇgaj¤Ãnam parÃm­«ati / na vij¤Ãyate na vij¤Ãyata iti dvirvacanamavadhÃraïÃrtham / parato na vij¤Ãyate eva caramabhavakhaÇgai÷khaÇgaj¤Ãnam / paropadeÓasya te«u vaiyarthyÃt / yata÷ svayaæbhÆtvena te«Ãæ svayameva tatsaæmukhÅbhavatÅti paropadeÓavaiyarthyam // tathÃhÅti / Åd­Óyeva hi dharmatà dharmÃïÃm / kÅd­ÓÅtyÃha nÃtretyÃdi / atreti skandhadhÃtvÃyatanÃdau / na ki¤ciditi na kaÓciddharma÷ sÆcyata iti deÓyate / ÓrÆyate Órotrà ni÷ÓvabhÃvatvÃtsarvadharmÃïÃm / tadyathà nirmitabuddhena nirmitÃnÃæ pari«adÃæ dharma deÓyamÃne na ki¤ciddeÓyate na kaÓciddeÓayità na kaÓcicchroteti / atha khalu tesÃmityÃdi / uttÃnamagambhÅrahar«Ãdvivecanam / itÅtyevamasmÃbhirvitarkite / anÃryÃïÃmagocaratvena dÆrÃt / ni«prapa¤catvena sÆk«mÃt / dukhagÃhatvena gambhÅrÃcchrÃva (ka) mÃrgà dÆrataraæ sÆk«mataraæ gambhÅrataraæ j¤Ãnam / praviÓati cetasà / deÓayati granthata÷ / bhëate arthata÷ / tathà hi nÃtretyÃdinà / iti j¤ÃnagambhÅratà / ata÷ ÓÃstram- [36] paropadeÓavaiyarthyaæ svayaæbodhÃtsvayaæbhuvÃm / gambhÅratà ca j¤Ãnasya khaÇgÃnÃmabhidhÅyate // 2-6 // atha khalvÃyu«mÃniti / nemÃæk«ÃntimanÃgamyeti / tathÃhi nÃtretyÃdinoktam / grÃhyÃbhÃvaj¤Ãnaæ nÃprÃpya prÃpyaivetyartha÷ / ataÓca ÓrÃvakairapi tajj¤Ãnaæ tathÃgatairapyupÃdeyaæ sutarÃæ khaÇgairadhigantavyÃmiti bhÃva÷ / iti khaÇgÃnÃæ grÃhyavikalpaprahÃïam // (##) atha khalu punarapÅtyÃdi / mantrÃdibalena pratibhÃsamÃno mithyÃpuru«o mÃyà / ­ddhisandarÓito nirmita÷ / tÃbhyÃæ sad­ÓÃ÷ / mÃyopamÃste sattvà na mÃyeti / mithyÃtvameva mÃyÃtvaæ manyante / subhÆtistu manyate mithyÃviÓe«o mÃyà ca svapnaæ ca tÃbhyÃæ sÃd­Óyaæ mithyÃtvameva / tasmÃnmÃyà ca sattvÃÓcetyadvayaæ mithyÃtvena nirviÓe«atvÃditi / tadevaæ mÃyÃpuru«avat puru«adravyÃïÃmasattvamuktam / sarvadharmà apÅti / puru«adharmà api sarve mÃyopamÃ÷ / asati puru«adravye taddharmÃïÃmapyabhÃvÃt / atha khalvÃyu«mÃn ÓÃriputra ityÃdi nÃsyà Ãyu«manta ityÃdinà na kaÓcitpratye«ako bhavi«yatyetadantena sthavirasubhÆtirdhÃrmaÓravaïikavat pratye«akÃnÃmapyabhÃvamÃha / pratÅk«antÅti pratye«akÃ÷ / te«ÃmabhÃva÷ pratye«akapuru«adravyÃbhÃvÃt / sÆcyata ityasphuÂaæ bhëyate / paridÅpyata iti sphuÂam / praj¤apyata iti vakt­Órot­bhirvyavahriyate / tasmÃtsarvathà na santi puru«adravyÃïi / kevalamadhyÃtmike«u ca skandhÃdi«u puru«apraj¤apti÷ / tata÷ puru«apraj¤aptyÃÓraye skandhÃdau grÃhaka grÃhame«ÃmastÅti khaÇgÃnÃæ grÃhakavikalpÃprahÃïam / atha khalu ÓakrasyetyÃdinà na tat pu«pamityetadantena khaÇgÃnÃæ gotramucyate / atra dharmaparyÃyo dharmaprabheda÷ / khaÇgamÃrga÷ / yannuÓabdo / vÃkyÃlaÇkÃre / subhÆtimiti / dharmabhÃïakapÆjayà dharmapÆjanÃt / etaditivak«yamÃnaæ(ïaæ) vitarkitaæ abhÆt / Óakramanu Óakraæ prati vyÃharaïÃyeti vitarkaæ viditvà bhëaïÃya / imÃnÅti prak­tÃni / pu«pÃïÅtyamalatvena pu«pasÃdharmyÃt kha¬gamÃrgasaæg­hÅtÃni kuÓalÃni / deve«u pracarantÅti avacaranti na d­«ÂÃni, anÃÓravatvena dhÃtupatitatvÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / abhyavakÅrïÃnÅti pari«adi nirmitapu«pai÷ sÆcitÃni / nirmitÃni yathÃdarÓanamasattvÃt / kuta ityÃha / naitÃnÅtyÃdi / manomayÃnÅtyupasaæhÃra÷ / manonirji(rmi) tÃnÅtyartha÷ / Óakrastu manomayatvamapi ni«eddhumÃha / anirjÃtÃnÅti / yathà hi grÃhyatvÃdv­k«Ãdayo na santÅti na tebhyo nirjÃtÃni tÃni / tathà manopi nÃsti grÃhakatvÃditi tatopyanirjÃtÃni subhÆtirÃha / yatkauÓikÃnirjÃtaæ na tatpu«pamiti yattayornityÃbhisambandhÃnna tatpu«paæ na sa kha¬mÃrga÷ syÃdityartha÷ / evaæ manyate / nirviÓe«aæ jÃtaæ nirjÃtam / ata÷ sajÃtÅyaæ kÃryamÃÓritam / kÃraïamÃÓraya÷ / kha¬gamÃrgaÓca kha¬gÃÓrita÷ / na ca kha¬gasya saæsk­to dharmo mÃrgasyÃÓrayo yujyate sÃsravasya vijÃtÅyatvÃt / anÃsravasyÃpi saæsk­tasyÃdimatvÃdÃdita eva nirÃÓrayasyÃnutpattiprasaÇgÃt / tasmÃdanÃsravatvena sajÃtÅya÷ kha¬gasya dharmadhÃtureva kha¬mÃrgasyÃÓraya ÃdhÃra÷ prati«ÂhÃgotramiti kha¬gamÃrgasyÃdhÃra÷ // ata÷ ÓÃstram- (##) [37] grÃhyÃrthakalpanÃhÃnÃt grÃhakasyÃprahÃïata÷ / ÃdhÃrataÓca vij¤eya÷ kha¬gamÃrgasya saÇgraha÷ // 2-8 // atha kha¬gÃnÃæ kathaæ parÃrthakriyÃæ? icchÃmÃtreïa tatsiddhe÷ / kathaæ tebhya÷ Óravaïam? sÆÓrÆ«ÃmÃtreïa / yata÷ ÓÃstram- [38] suÓrÆ«Ã yatra yatrÃrthe yasya yasya yathà yathà / sa so 'rtha÷ khyÃtyaÓabdopi tasya tasya tathà tathà // 'yasya yasya' vineyasya / 'yatra yatrÃrthe ' iti nirvedhabhÃgÅye«vÃryamÃrge và / 'yathà yathÃ' iti yena yenÃkÃreïa / atha khalu ÓakretyÃdi / dvitÅyÃd atha khalu ÓakraÓabdÃt prÃk nirvedhabhÃgÅyÃni vaktavyÃni / tatra buddhadharme«u Óik«ata ityetadantena Æ«mà / nÃmapadai÷ praj¤apti÷ vyavahÃra÷ / tÃn nirdiÓati / na ca virodhayati tÃæ cottÃnÅkaroti / tÃmeva copadiÓati / tathà hi praj¤aptimÃtraæ rÆpaæ praj¤aptimÃtrameva dharmatetyupadiÓati ityÆ«mà / yo 'prameye«vityÃdinà na parihÃïÃyetyetadantena mÆrdhà / kathaæ na Óik«ate, anupalambhÃditi / iti mÆrdhà / yo na rÆpasya viv­ddhaya ityÃdinà atha khalvÃyu«mÃnityata÷ prÃk k«Ãnti÷ / atra rÆpÃderaparigrahayuktirmahatyorbhagavatyoruktà 'adhyÃtmaÓÆnyatÃæ yÃvadabhÃvasvabhÃvaÓÆnyatÃmupÃdÃya' iti / iti k«Ãnti÷ / atha khalvÃyu«mÃnityÃdinà atha khalu Óakra ityata÷ prÃgagradharma÷ / evaæ ceti buddhisthaæ hetu÷ parÃm­Óati / mahatyorbhagavatyorya ukta÷ tathà hi "na sa rÆpasyotpÃdaæ paÓyati na nirodhaæ nodgrahaæ notsargaæ na saækleÓaæ nÃvadÃnaæ na cayaæ nÃpacayaæ no hÃnirna v­ddhim" ityagradharmÃ÷ / ata÷ ÓÃstram- [39] praj¤apteravirodhena dharmatÃsÆcanÃk­ti÷ / Æ«magaæ mÆrdhagaæ rÆpÃdyahÃnÃdiprabhÃvitam // 2-9 // [40] adhyÃtmaÓÆnyatÃdyÃbhÅ rÆpÃderaparigrahÃt / k«ÃntÅ rÆpÃdyanutpÃdÃdyÃkÃrairagradharmatà // 2-10 // ityukta÷ pratyekabuddhamÃrga÷ // bodhisattvasya mÃrgo vaktavya÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- [41] k«Ãntij¤Ãnak«aïai÷ satyaæ satyaæ prati caturvidhai÷ / mÃrgaj¤atÃyÃæ d­ÇmÃrga÷ sÃnusaæ (Óaæ) soyamucyate // 2-11 // (##) iti saæk«epeïa sÆtrÃrtha÷ / dve k«ÃntÅ dve ca j¤Ãne pratisatyam / du÷khe dharmaj¤Ãnak«Ãntirdu÷khe dharmaj¤Ãnam / du÷khe anvayaj¤Ãnak«Ãntirdu÷khe anvayaj¤Ãnam / evaæ samudayanirodhe mÃrge ca / ebhi÷ pratisatyaæ caturvidhai÷ k«aïairbodhisattvasya darÓanamÃrgaj¤atÃyÃmucyate sahÃnusaæ(Óaæ)syai÷ / e«Ãæ tu k«aïÃnÃæ viÓe«alak«aïamadhik­tya ÓÃstre pa¤ca ÓlokÃ÷- [42] ÃdhÃrÃdheyatÃbhÃvÃttathatÃbuddhayormitha÷ / paryÃyeïÃnanuj¤Ãnaæ mahattà sÃpramÃïatà // 2-12 // [43] parimÃïÃttathatÃbhÃvo rÆpÃderavadhÃraïam / tasyÃæ sthitasya buddhatve 'nugrahÃtyÃgatÃdaya÷ // 2-13 // [44] maitryÃdi ÓÆnyatÃvyÃptirbuddhatvasya parigraha÷ / sarvasya vyavadÃnasya sarvÃdhivyÃdhiÓÃtanam // 2-14 // [45] nirvÃïagrÃhasà (ÓÃ)ntatvaæ buddhebhyo rak«aïÃdikam / apramÃïi (aprÃïi) vadhamÃrabhya sarvÃkÃraj¤atà naye // 2-15 // [46] svayaæ sthitasya satvÃnÃæ sthÃpanaæ pariïÃmanam / dÃnÃdÅnÃæ ca sambodhÃviti mÃrgaj¤atÃk«aïÃ÷ // 2-16 // mÃrgaj¤atÃyÃæ bodhisattvasya darÓanamÃrgak«aïà ityartha÷ / imÃæ tu bhagavatÅmadhik­tyÃdyaæ pÃdatrayamanyathà kartavyam / tatrÃdya÷ k«aïa÷ pÃdadvayena- rÆpÃdito dhÅrnÃnanyà na cÃnyà paramÃrthata÷ / dhÅ÷ praj¤ÃpÃramità sà rÆpÃdibhyo nÃbhinnà lak«aïabhedÃt / na ca bhinnà paramÃrthata÷ / tathà hi / yà praj¤ÃpÃramità yadrÆpÃdi yà rÆpÃditathatà yà ca gave«aïà sarva ete dharmà na saæyuktà na visaæyuktà arÆpiïo 'nidarÓanÃpratighà ekalak«aïà yadutÃlak«aïÃ÷, na saæyuktà na visaæyuktà iti / nÃbhinnÃ÷ na bhinnÃ÷ kalpità nÃmatvÃt / bhedÃbhedayoÓca bhÃvadharmatvÃt / ata eva rÆpaskandhÃbhÃvÃdarÆpiïa÷ / cak«urvij¤ÃnÃbhÃvÃdanidarÓanÃ÷ / svadeÓe parasyotpatteravibandhanÃdapratighÃ÷ / bhedapratibhÃsÃnÃmastaÇgamÃdekalak«aïÃ÷ / yadutÃlak«aïà iti tathatÃmÃtralak«aïÃ÷ / ata Ãdyasya k«aïasya prastÃvanà / atha khalu Óakra ityÃdinà tatkasya hetorityata÷ prÃk / tata urdhvamÃdyak«aïa evamukta ityata÷ prÃk / iti du÷khe dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ / caturïÃæ k«aïÃnÃæ viÓe«alak«aïaæ ÓÃstreïa- (##) [43a] tasyà [:] catu«Âayaæ yattu mahattà sÃpramÃïatà / parimÃïÃntatÃbhÃvau rÆpÃde÷ saha apramÃïatayà 'sÃ'pramÃïatÃ' / 'mahattÃ' apramÃïatà cetyartha÷ / anta evÃntatà / parimÃïaÓcÃntatà / ca tayorabhÃvau aparimÃïatà / anantatà cetyartha÷ / 'tasyÃ÷' iti praj¤ÃpÃramitÃyÃstanmahattÃdi 'catu«Âayaæ yat rÆpÃde÷' iti sambandha÷ / rÆpÃdermahattvÃdinà tadÃlambanÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyà mahattvÃdi / mahÃpÃramità / apramÃïapÃramità / aparimÃïapÃramità / anantapÃramità cetyartha÷ / etacca mahÃpÃramitÃvij¤Ãnaæ nirabhiniveÓaæ dra«Âavyam / evaæ mahÃpÃramiteti kauÓika nÃbhiniviÓata ityÃde÷ sÆtrapÃÂhÃt / ata evamukte Óakreïa te«ÃmuddeÓa÷ / sthavira ityÃdika÷ subhÆtinà saÓlÃdhÃnuvÃda÷ / tata÷ subhÆtinaiva nirdeÓa÷ tatkasyetyÃdi / tatra rÆpÃdÅnÃæ mahattÃ- amu«min kÃle bhÃvo 'mu«minnabhÃva÷- ityevaæ kÃlato 'paricchedÃt tadÃlambanatvÃttasya mahattvam / iti du÷khe dharmaj¤Ãnam // ÃkÃso(Óo)pamena tathatÃÓarÅreïa pramÃïato 'paricchedÃdapramÃïateti / du÷khe 'nvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ // saækhyayà aparicchedÃdaparimÃïateti du÷khe 'nvayaj¤Ãnam // deÓato 'paricchedÃdanantatà Ãrambaïanantatayà ca / Ãrambaïaæ sarvadharmà na ca te«Ãmantato(tÃ)'sti gaïanÃtikrÃntatvÃt / api ca sarvadharmà anantà asattvena te«ÃmutpÃdavinÃÓÃntayorabhÃvÃt / sattvà apyÃlambanamubhayanairÃtmyaj¤Ãne / te cÃnantÃ÷ / Óakra Ãha / tatkathamanantà iti / subhÆtirÃha / na gaïanà ayogena gaïanÃbahutvena veti / na gaïanÃtikrÃntatvena / nÃpyanantÃkhyayà saækhyayetyartha÷ / kathaæ tarhÅti tarhi Óabdo 'k«amÃyÃm / na dharmÃdhivacanamiti dharma Ãtmadravyaæ na tasyÃdhivacanaæ tasyÃbhÃvÃt / dharmatvena svÃrthÃbhidhÃnÃt nÃdharmÃdhivacanam / prak«iptamiti sÆtrai÷ prayuktam / kuta÷? yata Ãgaætukaæ sati vicÃre calatvÃt / yato 'vastukaæ ÃtmadravyÃbhÃvÃt / ÃtmasambandhÃdapyÃtmeti ki¤ciducyate / tadapi nÃstyÃtmano 'tyantamasattvÃdityanÃtmÅyam / athavà Ãtmapraj¤aptivi«aya÷ skandhÃdirÃtmÅyastasyÃpyabhÃvÃdanÃtmÅyam / athavà nÃma saæj¤Ã tasyÃtmÅya÷ saæj¤Å / tadabhÃvÃdanÃtmÅyam / Ãrambaïaæ vi«ayastadabhÃvÃt ÃnÃrambaïam / atreti ÓÃst­ÓÃsane / (##) etaccÃptavacanÃdapi nairÃtmyasiddhiæ darÓayitumÃha / kà satvÃnantateti / gaïanÃti krÃntatvena na kÃcitpramÃïasiddhepi nairÃtmyeÃptavacanÃdapi nÃtmasiddhiriti darÓayitumÃha / sacetyÃdi / svareïeti vacanena / anantasya lokasya vij¤aptirarthaj¤Ãpano gho«a÷ Óabdo 'syeti tathoktena / tathÃpyatimÃæsalatvÃt gambhÅro nirgho«astÆryanirgho«avadvicitra÷ Óabdosyeti tathoktena / aviti«ÂhamÃna iti aviÓrÃmyena / api nviti kinnu / ÃdiÓuddhatvamÃdita evÃsattvapariÓuddhatvaæ sarvatrÃsattvam / anenÃpi paryÃyeïa prakÃreïa / anantapÃramiteyam / katamenetyata Ãha / evaæ sattvÃnantayeti / satvÃnÃmutpÃdanirodhÃntavirahÃt sattvÃnantatayeti / evaæ cetyevameva / na gaïÃnatikrÃntatveneti samudaye dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ // avadhÃraïam // tasyÃæ sthitasya buddhatve, 'tasyÃæ' praj¤ÃpÃramitÃyÃæ sthitÃyÃæ yad 'buddhatve 'vadhÃraïaæ' buddha eva sa d­«Âavya iti sa «a«Âha÷ k«aïa÷ / tasya prastÃvanà / atha khalu sendrakà ityÃdinà / indra Óakra÷ / brahmà sahÃpati÷ / prajÃpatayaÓcatvÃro lokapÃlÃ÷ / viÓi«Âa dharmaÓravaïaprahar«Ãdaprayatnajaæ vacanaæ udÃnaæ tat udÃnayanti sma / udÅratavanta÷ / aho ityÃÓcarye / dharma iti deÓanÃdharma÷ / puna÷ dharma iti dharmaprakÃÓito darÓanamÃrga÷ / tasyaiva dharmasya dharmatà prak­tistathà gatotpÃdanam / ata evÃhu÷ ya ityÃdi / prÃdurbhÃva utpÃdo 'nÃÓravalak«aïa÷ sÆcyate / tadvacanÃtkilÃdau pratÅte÷ / tata÷ kramena(ïa) sphuÂena sphuÂataraæ sphuÂatamaæ ca pratÅte÷ / deÓyate prakÃÓyate prabhÃvyate ca / tathÃgatamityÃdinà tameva «a«Âhaæ k«aïamÃhu÷ / adyÃgreïeti / adya prabh­ti dhÃrayi«yÃma÷ / avirahito prÃptÃparihÃïÃt / vihari«yati saæmukhÅbhÃvÃt / tathÃgataæ tu svayamavadhÃrayi«yÃma iti yaduktaæ tattathÃgatatve niyatamaviÓe«alÃbhÃt / tallÃbhe ca vyÃkaraïam / tata Ãha yadÃhamityÃdi / alpavayo hi Órotriyo mÃïavaka ityucyate / tasyÃmantraïaæmÃïavaka, bhavi«yasi buddho bhagavÃn svayamabhisaæbodhÃt / buddhiratiÓayenÃsyÃstÅti buddha÷ / tÃd­Óaæ pratyekabuddhopÅti / tadvayavacchedÃrthaæ bhagavad grahaïam / «a¬ivadhena bhagÃrthena tasya yogÃt / bhagavÃn bodhisattvopi / tadvayavacchedÃrthaæ buddhagrahaïaæ tasyÃnabhisambodhÃt / yathà dharmÃstathaiva gadanÃt tathÃgata÷ / gade÷ pacÃdyac / nairuktastakÃra÷ / araya÷ kleÓÃstÃn hatavÃniti arhan / samyagaviparÅtaæ samastaæ buddhamaneneti samyaksaæbuddha÷ / etena (##) ÓÃst­tvasaæpaduktà / na hyavaktà viparÅtavaktà và ÓÃstà bhavati / viparÅtavacanaæ ca kleÓavaÓÃdaj¤ÃnÃdvà bhavet / taccobhayamasya nÃsti yathÃkramamarhatvÃt samyaksambuddhatvÃcc / saæsÃriïa÷ kathamÅ[d­ÓÅ] Óaktiriti cedÃha sugata iti / gata÷ punarbhavÃt mukta÷ / suÓabda÷ prasa (Óa)stÃpunarÃv­ttini÷Óe«Ãrtha÷, surÆpavat suna«Âajvaravat supÆrïaghaÂavacca / bÃhyaÓaik«ÃÓaik«ÃïÃæ vyavacchedÃya yathÃkramam / tatra lokottareïa mÃrgeïa gatatvÃt praÓastaæ gata÷ / naivaæ bÃhyÃ÷ / sÃvadhikatvena tanmok«asyÃmok«atvÃt / "punarÃv­ttirityuktau janmado«asamubhdavau /" tau ca Óaik«ÃïÃm / aÓaik«astu bhagavÃæstasmÃdapunarÃv­ttyà gata÷ / Óe«amakleÓanirjvaraæ / "kÃyavÃkbuddhivaiguïyaæ mÃrgÃk«apaÂutÃpi và /" tadaÓaik«ÃïÃmapi hÅnayÃnarhatÃæ yathÃsambhavamasti / na tu bhagavata÷ / tato ni÷Óe«agamanÃt sugata÷ / kathameka÷ suÓabdastrÅnarthÃnÃha? tantreïa nyÃyena / tadyathà Óveto dhÃvati / alambumÃïÃæ yÃteti / Óveta÷ Óukla÷ Óvà ita÷ Óveta÷ / alambumà nÃma grÃma÷ / tasya yÃtà gantà bumà api grÃma÷ / tasyÃlaÇganteti / kathaæ sugata÷? yato vidyÃcaraïasampanna÷ / vidyà adhipraj¤aæ Óik«Ã, adhiÓÅlamadhicittaæ ca / Óik«Ãcaraïaæ vidyà puraÓcaraïatvÃttayo÷ / ato vidyayà cak«u«eva paÓyan / itarÃbhyÃæ caraïÃbhyÃmiva tathà gamanÃt sugata÷ / tadanena padadvayena ÓÃst­tvasampado heturÆkta÷ / lokaviditi lokasya vinayanakÃlÃkÃlÃdiparij¤ÃnÃllokavit / puru«Ã eva damyà damanÅyà vineyatvÃt / te«Ãæ sÃrathi÷ samyagvinetà / tasya sad­Óa÷ sÃrathirastyeva / tadanya÷ sugatastatodhikastu / nÃstÅti anuttara÷ puru«adamyasÃrathi÷ / anena padadvayena ÓÃst­tvasampado heturukta÷ / athÃsya karmaïo vi«aya÷ / kiæ durgatiæ gatà api? netyÃha / ÓÃstà devÃnÃæ ca manu«yÃïÃæ ceti / iti samudaye dharmaj¤Ãnam // atha khalu ta ityÃdinà saptamaæ k«aïamÃhu÷ / ÃÓcaryamÃhÃrikÃrthe / paramÃÓcaryamanuparigrÃhikÃthe / yÃvacchabda÷ paryantÃrtha÷ / dÃnapÃramitÃyà ÓÅlapÃramitÃyà yÃvat sarvaj¤atÃyÃ÷ sarvÃkÃraj¤atÃyà ityartha÷ / ÃhÃriketyÃkar«ikà / anuparigrÃhiketyanuÓabdo 'nvayÃrtha÷ / anvayo yuktirnyÃya÷ / aparigrahonutsargayoga÷ / aparigrahÃnutsargayogayo÷ sÃhityam / anvayena parigrÃhikà yathà na parig­ïhÃti na cots­jati tathà parigrÃhiketyartha÷ / atra ÓÃstram- (##) anugrahÃtyÃgatÃdaya÷ // iti / ÃdÃnamÃdiparigraha÷ / anugraho 'vikalpanam / ayamaparigrahÃrtha÷ / atyÃga eva atyÃgatà / ayamanutsargÃrtha÷ / bodhisattvÃ÷ parig­ïhanti / bhagavatÅ tÃn parigrÃhayatÅti samudaye 'nvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ // Óakreïa prastÃvakatvÃdupalak«ita÷ parivarta÷ Óakraparivarta÷ // ÃryëÂasÃhastrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ dvitÅya÷ parivarta÷ // 3. aprameyaguïadhÃraïapÃramitÃstÆpasatkÃro nÃma t­tÅya÷ / 'maitryÃdi' iti ÓÃstram / maitrÅ karuïÃmuditopek«ÃÓcatvÃryapramÃïÃni maitryÃdi / tadÃtmakaæ darÓanama«Âama÷ k«aïa ityartha÷ / taddeÓanà nidÃnam / atha khalu bhagavÃnityÃdinà Ãmantrayate smetyetadantena saægÅtikÃra Ãha / sÃk«Åkaraïama«Âame k«aïe hÅnayÃnapatanapratipak«agauravÃtiÓayotpÃdanÃya / tameva k«aïam / bhagavÃnÃha / yo hÅtyÃdinà praj¤ÃpÃramitÃmiti prakaraïÃddarÓanak«aïa÷ / praj¤Ã saiva pÃraægateti pÃramità / kasya pÃram? hÅnayÃnapatanabhÆme÷ / kà cÃsau? yà catur(rïÃæ) apramÃïÃtmakaæ darÓanam / tathÃhi tatprÃpto bodhisattva÷ sarvasattve«vÃtmasamatÃdarÓÅ tÃnaÓaraïÃn hitvà nÃtmana÷ kevalasya hitamÅhate yena hÅnayÃne nipatet / tasmÃnmaitryÃdirÆpaæ darÓanamatra praj¤ÃpÃramità / saiva cëÂama÷ k«aïa÷ / tÃæ ya÷ kaÓcid grahÅ«yati yÃvat paryavÃpsyati sÃk«ÃtkaraïÃt / pravartayi«yatÅti parebhya÷ prakÃÓitÃyÃstasyÃstairudgrahaïÃt / yÃvatpravartanÃt / na tasyetyÃdiranuÓaæsta÷ (sa÷) pravartayi«yatÅti yÃvat / iti samudaye anvayaj¤Ãnam / 'ÓÆnyatÃvyÃpti÷' iti ÓÃstram / «o¬aÓÃnÃæ ÓÆnyatÃnÃæ darÓanena yà vyÃpti÷ sarvÃsÃæ darÓanaæ sa navama÷ k«aïa÷ ityartha÷ / tamÃha / na ca khalvityÃdinà / (##) ihÃpi darÓanak«aïa÷ praj¤ÃpÃraægateti pÃramità / kasya pÃram? ÓÆnyatÃnÃæ «o¬aÓÃnÃmapi / tÃsÃæ darÓanÃt / atrÃnuÓaæsa÷ / ÃdvitÅyÃdatha / khalu ÓabdÃt / acchanna÷ pradeÓo avakÃÓa÷ / nipanna÷ Óayita÷ / bhavi«yati prabandhena pravak«yati / rak«Ãvaraïasahità gupti÷ / tatra ÓastrÃdinà rak«Ã rak«aniyogÃdÃvaraïam / svayamupasaækramya tasyÃdhi«ÂhÃnÃt gupti÷ / athavà ÓarÅrasya sarvasukhopasaæharaïaæ rak«Ã / bÃhyopakramanivÃraïamÃvaraïam / ÃdhyÃtmikarogÃdinivÃraïaæ gupti÷ / te«Ãæ saævidhÃnaæ samyak prayogo và và manasà và / iti nirodhe dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ // 'buddhatvasya parigraha÷' iti / buddhasya bhÃvo buddhatvam / yena buddho bhavati tasya parigrahalak«aïa÷ prabhÃsvarasamÃdhidhÃraïÃsampat / abuddhake«u ca buddhak«etre«u buddharÆpasyÃtmana÷ saædarÓanam / tamÃha / atha khalu Óakra ityÃdinà / imÃæ praj¤ÃpÃramitÃmitiæ darÓanak«aïam / imÃn guïÃniti lak«aïasampadÃdÅn / iyata ityabhyunnatÃn / d­«ÂadhÃrmikÃniti d­«Âo dharma÷ prÃptaæ janma / tatrabhavÃn / pratilabhata ityuddeÓa÷ / parig­ïhÃtÅti nirdeÓa÷ / iti nirodhe dharmaj¤Ãnam // 'sarvasya vyavadÃnasya' ityekÃdaÓa÷ / vyavadÃyantyaneneti vyavadÃnam / dÃnapÃramitÃdi / tasya sarvasya parigraha÷ / tamÃha / kiæ punarityÃdinà punaraparamityata÷ prÃk / iti nirodhe anvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ / 'sarvÃdhivyÃdhiÓÃtanaæ' iti / Ãdhayo vyasanÃni / tÅrthikairÃbhimÃnikaiÓca saha vigrahavivÃdani(vi)rodhÃste«Ãæ ÓÃtanam / tathà ca tacchatanaæ yathà te«Ãæ paÓcÃttata imÃæ ÓrutavatÃæ tribhiryÃnai÷ kleÓadurgatisaæsÃrÃruyà vyÃdhaya÷ k«Åyante / tasmÃt sarvÃdhiÓÃtanam / darÓanaæ dvÃdaÓa÷ k«aïa÷ / tamÃha punaraparamityÃdinà saæsthÃpyanta ityetadantena / dharmamiti ÓÃsanam / vigrahÅtavyaæ tìanena / vivaditavyaæ kalahena / virodhayitavyaæ parasparadve«eïa / te 'bhiprÃyà iti vigrahÃdyabhiprÃyÃ÷ / evaæ hyetabhdavatÅti / e«aiva hi dharmatetyartha÷ imÃmiti dvÃdaÓak«aïalak«aïÃm / [o«adhÅ] o«a÷ prabhÃva÷ / sa dhÅyate 'syÃmiti dadhÃte÷ kvip pratyaya÷ / jÃtire«Ã tata o«adherajÃtÃvityaïa bhavati / strÅliÇgaÓcÃyaæ tata÷ k­dikÃrÃdaktiÇ iti dÅrghavikalpa÷ / ÃÓÅ÷ sarpasya daæ«Ârà / tasyÃæ vi«amasyeti ÃÓÅvi«a÷ sarpa÷ / janturdehÅ / (##) prÃïakajÃta iti tiryagviÓe«a÷ / tejaseti prabhÃvena / baleneti bÃdhakatvena / sthÃmata ityabÃdhyatvena / balÃdhÃneneti tadyogena sÃmarthyÃdhÃnÃt / iti nirodhe anvayaj¤Ãnam / 'nirvÃïagrÃhaÓÃntatvaæ' iti / grÃho 'bhiniveÓa÷ / etadÃha tatkasya hetorityÃdinà / praj¤ÃpÃramiteti trayodaÓa÷ k«aïa÷ / iti mÃrge dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ // 'buddhebhyo rak«aïÃdikaæ' iti buddhebhyo rak«aïam / ÃdiÓabdÃddevÃdibhya÷ / etadÃha / catvÃraÓcetyÃdinà bhavi«yatÅtyetadantena / praj¤ÃpÃrami[tÃmi]ti caturdaÓak«aïa÷ / iti mÃrge dharmaj¤Ãnam // 'aprÃïivadhamÃrabhya sarvÃkÃraj¤atà naye / svayaæ sthitasya sattvÃnÃæ sthÃpanaæ' iti prÃïÃtipÃtaviratiraprÃïivadha÷ / tamÃdiæ k­tvà yatpÃramitÃdau yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃyÃæ sthitasya tatraiva yatpare«Ãæ sthÃpanaæ sa pa¤cadaÓak«aïa÷ / etadÃha punaraparamityÃdinà / praj¤ÃpÃramitÃdÅnÃæ parebhya upadeÓo vacanam / Ãdeyaæ grÃhyam / tadasya svayamapi te«u sthitatvÃdityÃdeyavacana÷ / m­du priyaæ vacanamasyeti m­duvacana÷ / dÃnÃdÅnÃæ te«u ca sthitÃnÃæ varïabhëaïÃt / mitavacano hitasyaiva vacanÃt / aprakÅrïavacano hitasyÃpyahitamiÓrasyÃvacanÃt / iti mÃrge anvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ // 'pariïÃmanaæ' 'dÃnÃdÅnÃæ ca sambodhau' iti «o¬aÓa k«aïa / tamÃha / na ca krodhÃbhibhÆta ityÃ[ra]bhya svÃdhyÃsyatÅtyetadantena / paridamayati krodhÃsaæÓamanÃt / pariïÃmayati unnatilak«aïasya mÃnasya k«ayanayanÃt / upanÃho vairam / vyÃpÃda÷ sattvavidve«a÷ / anuÓayo vairÃnubandha÷ / sm­tirmaitrÅ ceti / tayo÷ sm­timÃha / tasyaivamityÃdinà / teneti vyÃpÃdena / paribhedo vikÃra÷ / dhak«yata iti dahe÷ prayoga÷ / etena saparivÃyordve«amÃnayo÷ prahÃïamuktam / dve«eïa hi pare«Ãmanugrahaæ na kurvÅta / tasmÃttÃvubhau prahÃya dÃnÃdÅnÃmÃtmana÷ kuÓalÃnÃmanuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau tribhiryÃnai÷ sarvasattvaparinirvÃpaïÃya pariïÃmena paraæ darÓanaæ «o¬aÓa k«aïa ityuktaæ bhavati / ityukto bodhisattvÃnÃæ darÓanamÃrga÷ // (##) lokottara eva darÓa[na]mÃrgo bhÃvanÃmÃrgastu dvidhà laukiko lokottaraÓca / tÃvubhau yathÃkramaæ paÓcÃdvaktavyau / Ãdita eva lokottarasya bhÃvanÃmÃrgasya kÃritraæ granthalÃbhavÃdabhidheyam / tatra ÓÃstram- [47] sarvato damanaæ nÃma÷ sarvata÷ kleÓanirïaya÷ / upakramÃvi«ahyatvaæ bodhirÃdhÃrapÆyatà // 2-17 // namanaæ 'nÃma÷' sarvata iti vartate / 'sarvata÷' iti pariÓubdÃrtha÷ / paridamanaæ pariïamanaæ cetyartha÷ / te ubhe yathÃkramaæ dve«amÃnayo÷ parik«ayÃt / te dve / evamukte Óakra ityÃdinà mahÃsattvÃnÃmityetadantenÃha / e«u «aÂsu kÃritre«u praj¤ÃpÃramitÃÓabdena bodhisattvÃnÃæ bhÃvanÃmÃrga ucyate / yatheyamityartha÷ / iti paridamanapariïÃmanakÃritre / 'sarvata÷ kleÓanirjaya÷' iti / svaparakleÓÃnÃmatyantajayÃt / tamÃha bhagavÃnityÃdinà naitat sthÃnaæ vidyata ityetadantena / jÅvitÃntarÃyo veti / tatraiva ÓastrasampÃte paropakrameïa veti / m­gayÃdimadhyagatopi parasyai«a upakrama÷ / pare«Ãæ tena / svaparakleÓÃrjanayà bhagavatyà tena nirjitÃstasyai«a ni«yanda iti bhÃva÷ / iti kleÓanirjayÃkÃritram // jÅvitÃntarÃyÃya k­tÃ÷ parairupakramÃstasminna prabhavantÅti 'upakramÃvi«ahyatvam" / tadÃha / sacedityÃdinà nobhayavyÃbÃdhÃya cetayata ityetadantena / tatreti ÓarÅre / tatkasya hetoriti tadapatanaæ kuta÷? uttaraæ mahÃvidyetyÃdinà / sarvakÃlaæ sarvatra deÓe sarvavipak«e«u vÃpratihataprabhÃvatvÃdyathÃkramaæ mahatÅ / apramÃïà aparimÃïà ca / tato 'dhikÃbhÃvÃd anuttarà / samÃbhÃvÃd asamà / samena sama÷ samasama÷ / ki¤cidÆnajÃtÅ[ya]tvÃt samasamà / tasyà apyabhÃvÃd asamasamà / Ãtmano ÃbÃdha÷ / upaghÃta÷ / evaæ pare«Ãmubhayasya ca tadartha na cetayate / na cittaæ vyÃpÃrayati / tasmÃtparopakramairavi«ahyatvamasyÃ÷ karmeti / upakramÃvi«ahyatvakÃritram // 'bodhi÷' iti / anuttarà samyaksaæbodhi÷ / pa¤camaæ kÃritram / tadÃha / acaitanye«u sarvaj¤aj¤Ãnena / vyavalokayi«yatÅti / vinayanÃdyartham / tatkasya hetoriti tat sarvaj¤aj¤Ãnaæ kuta÷? na takti¤cidasti yanna prÃptamiti / sarve hi buddhadharmÃ÷ prÃptavyÃ÷ / te ca pratyÃtmavedyÃ÷ / tato yadyanena prÃptà na syurnÃyaæ sarvavibhdavet / tasmÃnna tatki¤cidasti yadasya na prÃptaæ syÃt / tata÷ prÃpyamitaracca sarvaæ jÃnÃtÅti na tatki¤cidasti yadasya na j¤Ãtaæ syÃt / prakar«agataæ ca sÃk«ÃtkÃrij¤Ãnamiha g­hyate / tata Ãha / na (##) ki¤cidasti yadasÃk«Ãtk­taæ syÃt? iti vÃÓabdÃ÷ parasparÃpek«ayà vikalpÃrthÃ÷ / tasmÃdasau sarvaj¤a÷ / tasya j¤Ãnaæ sarvaj¤aj¤Ãnam / saiva samyaksambodhi÷ / tathà hi samyagj¤Ãnaæ sambodhi÷ / samyagiti sÃk«Ãt / saiva bodhivivak«Ãta÷ sarvotkar«agata÷ samyaksambodhi÷ sarvaj¤Ãnaæ ceti / vyavahÃrato bhedo na vastuta÷ / abhisaæbhotsyata iti pratilapsyate / iti sambodhikÃritram // 'ÃdhÃrapÆjyatÃ' iti / dvividha ÃdhÃra÷ / eka pustakagatÃyÃ÷ tasyà apara udg­hyamÃnÃyà yÃvaduddiÓyamÃnÃyÃ÷ tasya pÆjyatà tadvadeva dvividhà / tatra gatÃnÃæ sattvÃnÃæ parairaviheÂhanÅyatà / te dve yathÃkramaæ punaraparabÃhyadvayena parig­ïhÃtÅtyetadantenÃha / antaÓa iti paramÃpacaye / na satkari«yata iti sthÃpanÃdÆrdhvam / avatÃro randhramavakÃÓa÷ / sthÃpayitveti bahi«k­tya / pÆrvajanmano 'paraparyÃyavedanÅyaæ niyatavipÃkamakuÓalaæ pÆrvakarma / tasya vipÃko 'ni«Âaphalam / imamiti yathoktam / tadyathetyÃdinà d­«ÂÃnta÷ / evamevetyÃdinà dÃr«ÂÃntika÷ / bodhimaï¬agata iti / maï¬a÷ sÃra÷ / bodhyarthe maï¬o bodhimaï¬a÷ / tasminni«adha bodheradhigamÃt / kasya sÃra÷? käcanamayyÃ÷ p­thivyÃ÷ / tathÃhi vivarti(rta) syÃdau / käcanamayyÃæ p­thivyÃmabhinirv­ttÃyÃæ caturatnamaye merau saptasu käcanaparvate«u saptasu sitÃsu bÃhyamahodadhau, ayameva cakravÃte(vÂhe) abhinirv­tte, käcanamayyÃ÷ p­thivyÃ÷ sÃro vajramaya÷ samabhyudgata÷ / yo m­nma (ïma)ye«u catur«u dvÅpe«va«ÂÃsu cÃntaradvÅpe«vabhinirv­tte«u jambÆdvÅpasya nÃbhi÷ saæv­tta÷ sa ca vajramayatvÃdvodhÃsanatvÃcca vajrÃsanamityucyate / sa bodhimaï¬a÷ / taæ gatÃ÷ prÃptÃ÷ / samante bhava÷ sÃmanta÷ / ve«ÂanaparisÃmanta÷ parive«Âa÷ / abhyantaraæ madhyam / bodhÃya v­k«o bodhiv­k«a÷ / tanmÆle ni«adha bodheradhigamÃt / tasya mÆlaæ mÆlÃbhiniveÓaparicchinna÷ pradeÓa÷ / tadgata÷ / vÃÓabdÃ÷ parasparÃpek«ayà vikalpÃrthÃ÷ / viheÂhayitumiti vihiæsitum / vyÃpÃdayitumiti nihaætum / ÃveÓayitumiti bhÆtapiÓÃcÃdipraveÓanÃt / bhayÃdipratipak«atvÃt / abhayamavairamanuttrÃsaæ mahÃmaitrÅnÃmekamapramÃïam / prabhÃvayantÅti ni«pÃdayanti prakÃÓayantÅti sasainyasya mÃrasya vighnatopi kramaïÃt / caityabhÆta iti / cÃy­ pÆjÃyÃm / cÃyyate devatà asminniti caityam / k­tyalyuÂo bahulamityadhikaraïe ïyat / Ãya edbhÃvaÓca stÆpa ityartha÷ / tadbhÆtastattÃd­Óa÷ / nirmÃlyÃderakar«ÃrhatvÃt / apacÃyanÅya÷ / yataÓcaityabhÆtastamanye na hiæsanti / yata÷ ÓaraïÃdistatastatragatà avadhyà bhavanti / tatra sannihitaæ trÃyata iti trÃïam / abhyupagacchato bhayaæ Ó­ïÃtÅti Óaraïam / abhayà lÅyante asminniti layanam / paramayanaæ parÃyaïaæ parà gati÷ / iti «a«ÂhamÃdhÃrapÆjyatÃkÃritrama // (##) laukiko bhÃvanÃmÃrga÷ / Ãdau vaktavya ÃdyatvÃt / sa ca trividha÷ / adhimuktimanaskÃra÷ pariïÃmanÃmanaskÃro 'numodanÃmanaskÃraÓca / tatrÃdhimuktimanaskÃramadhik­tya ÓÃstram- [48] adhimuktistridhà j¤eyà svÃrthà ca svaparÃrthikà / parÃrthikaiveti svasyaiva svaparayo÷ parasyaiva cÃrtha÷ pradhÃnamÃÓayato yasyÃæ sà yathÃkramaæ 'svÃrthÃ' 'svaparÃrthÃ' parÃrthaiva' ca / tata÷ ÓÃstram- e«Ã ca pratyekaæ trividhe«yate // 2-28 // [49] m­dvÅ madhyÃdhimÃtrà ca 'e«Ã' iti svÃrthÃdi÷ / 'trividhÃ' m­dvayÃdibhedena / tata÷ ÓÃstram- m­dumadhyÃdi bhedata÷ / sà punastrividhà m­dvayÃdÅnÃæ pratyekaæ m­dvayÃdibhedÃt / tadyathà svÃrthÃdim­dum­dvÅ m­dumadhyÃm­dvadhimÃtrà / madhyam­dvÅ madhyamadhyà madhyÃdhimÃtrà / adhimÃtram­dvÅ adhimÃtramadhyà adhimÃtrÃdhimÃtrà ca / evaæ svaparÃrthà / evaæ parÃrthà ca / tata ÓÃstram- ityevaæ saptaviæÓatidhà matà // 2-29 // 'ityevaæ' trÅïi vÃrÃïi tribhirbhedÃt 'saptaviæÓatidhÃ' i«yate / adhimukti÷ ÓraddhÃchandau saæpratyayÃbhilëalak«aïau kvÃdhimukti? sÆtrasÆtrÃrtharÆpÃyÃæ bhagavatyÃæ taccaryÃyÃæ ca lekhanÃdikÃyÃæ tatpÆjÃyÃæ ca pu«pÃdibhirbahuvidhÃttÃbhi÷ / caryÃpÆjobhdave ca puïye yathà sÆtram / tatra prathamà / evamukte Óakra ityÃdinà ya÷ praj¤ÃpÃramitÃyai pÆjÃæ kari«yatÅtyetadantena / likhitveti svayam / pustakagatÃæ và k­tveti pareïa / divyÃbhiriti viÓi«ÂÃbhi÷ / javÃnka(?)pu«pÃdivarjanÃt / pu«pÃïi muktakusumÃni / mÃlyÃni sraja÷ / gandhà gandhadÃrÆïi / vilepanÃni sa (ta)mÃla bhavÃni / cÆrïà agarucandanÃdÅnÃm / cÅvarÃïi vastrÃïi / pÆjÃbhiriti nivedyÃdibhi÷ / bahuvidhÃbhiriti bhak«yalehyÃdibhedÃt / pu«pÃdibhi÷ satkuryÃditi sambandha÷ / pÆjayedityartha÷ / gurukuryÃditi gauraveïa / mÃnayediti (##) premnÃ(mïÃ) / pÆjayediti praïÃmäjalistutyÃdibhi÷ / arcayediti dak«iïÃvartai÷ / apacÃyediti nirmÃlyÃdyapanayanai÷ / ÓarÅrÃïÅti dhÃtÆna / stÆpe«viti cetye«u prati«ÂhÃpayedavasthÃpayet / parig­ïhÅyÃt karaï¬ÃdÅn k­tvà / dhÃrayedvà karaï¬ÃdivahanÃt / tÃæÓceti stÆpakaraï¬ÃdÅn / yoyaæ sarvaj¤atÃtmabhÃva iti sarvaj¤ataivÃtmabhÃva÷ / sa nirvartita÷ / katamasyÃæ pratipadi Óik«amÃïena yÃvatsamyaksambuddhena / kà puna÷ sarvaj¤atetyÃha / anuttarÃsamyaksambodhi÷ sarvaj¤ateti / abhinirvartitÃrtha÷ / ka ityÃha / asyÃpyarthamÃha / pratilabdheti / ihaiveti asyÃmeva / ÃtmabhÃvaÓcÃsau Ãtmapraj¤apte÷ ÓarÅraæ ca rÆpakÃyastathÃgato gacchati / kiæ gacchati tathÃgata iti / saækhyÃæ gaïanÃm / praj¤ÃpÃramità ca upÃyakauÓalyaæ ca tÃbhyÃæ nirjÃta÷ san / prabhÃvanÃntÃÓcatvÃro nirdeÓÃ÷ / loke pratÅti÷ prabhÃvanà / ayamevaiti bhagavatÅpÆjaka÷ / tatra iti tathÃgataÓarÅrapÆjakÃt / Óe«aæ subodham / iti svÃrthÃdhimukti÷ m­dum­dvÅ // evamukte Óakra ityÃdinà hÅnapraj¤airityetadantena dvÅtiyà / likhi«yanti yÃvatparyavÃpsyantÅti svÃrtha÷ / tata Ærdhva parÃrtha÷ / tatra pravartayi«yantÅtyuddeÓa÷ / tribhirnirdeÓa÷ / deÓayi«yantÅtyarthata÷ / upadek«yantÅtityavadi«yanti / uddek«yantÅti granthata÷ / svÃdhyÃsyantÅti svÃdhyÃna(ya)ma(mi)tyabhyÃsa÷ / mahÃrthikà mahÃphalà / sà k­tà satÅ evaæ bhavi«yatÅti mahÃphalaiva bhavi«yatÅti / na j¤ÃsyantÅti na Óro«yanti Óabdata÷ / na vetsyantÅti pustakaæ na lapsyante / na vedayi«yantÅti / vedanaæ veda÷ arthaj¤Ãnam / tatkarotÅtiïic / arthaæ na j¤ÃsyantÅtyartha÷ / uteti prakÃrÃntaram / avetyeti lokottareïa j¤Ãnena satyÃn j¤Ãtvà / prasÃda÷ cittagato dharma÷ / yena cittamatyantamakalu«Åkriyate / udakamiva dakaprasÃdena maïinà / Órotasa Ãpatti÷ saiva phalam / sak­dÃgÃmino 'nÃgÃminaÓca phalam / arhato bhÃvo 'rhatvaæ caturthaphalam / ÃtmÃnamekaæ prati bodhi÷ pratyekabodhi÷ / upav­æhayitveti lyap kasmÃnna bhavati? upab­haænamupab­æha÷ taæ k­tvetyeke / tathÃpi prÃpnoti / curÃdau saægrÃmayatipÃÂhasya niyamÃrthatvÃt' saægrÃmayatereva sopasargÃt nÃnyasmÃditi / tasmÃt prÃdipratirÆpako yanna prÃdi÷ pradattÃdivat / avinivartanÃya hità avinivartanÅyà / durabhisambheveti durlabhà / vÅryaæ kuÓale karmaïyutsÃha÷ / kutsitakarmaïi sakta÷ kusÅda÷ / sÅdate÷ sapratyayo 'ravindavat / sattvaæ dhairya÷ / cittaæ samÃdhi÷ / saæj¤Ã sm­ti÷ / adhimukti÷ Óraddhà / tattvapravicaya÷ praj¤Ã / ÓraddhÃdindriyÃïÃæ daurbalyaæ hÅnavÅryÃdipadairucyate / tatra hÅnavÅrya÷ kusÅdairiti viryendriyasya hÅnasattvai÷ / hÅnacittairiti samÃdhÅndriyasya / hÅnasaæj¤airiti sm­tÅndriyasya / hÅnÃdhimuktikairiti (##) Óraddhendriyasya / hÅnapraj¤airiti praj¤endriyasya / bhagavatyà durabhisambhavatvaj¤Ãnaæ sopattikaæ caryÃtireka÷ / puïyÃtireka Æhya÷ / Óe«aæ pÆrvavat / iti svÃrthÃdhimuktirm­dumadhyà // tasmÃttarhÅtyÃdinà pratisartavyÃntena t­tÅyà / abhÅk«ïaæ ÓravaïÃdi paripraÓnaÓca saæÓayacddedÃrtha÷ / pratisartavyatÃyÃÓca sopattikaæ j¤Ãnamante caryÃtireka Æhya÷ / Óe«aæ pÆrvavat / iti svÃrthÃdhimuktirm­dvadhimÃtrà // tasmÃttarhÅtyÃdinà dvitÅyaprasavatiparyantena caturthÅ / saptaratnÃni tadyathà suvarïa rÆpyaæ vai¬Ærya musÃragalvaæ / aÓmagarbha÷ lohitikà muktà karketanaæ ca / tannidÃnamiti taddhetukam bhagavatyÃæ Óraddhadhimok«aprasÃdÃ÷ / cittotpÃdo 'dhyÃÓayata÷ / ÓravaïÃdikaæ arthavivaraïaæ manasà anvavek«Ã parimÅmÃæsà ca / pustakagatÃæ và k­tvà saddharmacirasthiti hetornetrya vaikalyÃya ca / avasthÃpanaæ caryÃtireka÷ puïyÃtireka÷ / yathÃpÃÂhaæ Óe«a purvavat / iti svÃrthadhimaktirmadhyam­dvÅ // ti«Âhantu khalvityÃdinà dvitÅya prasavatiparyantena pa¤camÅ / e«a eva dvitÅyo mÆrajaphalena mahatà jambuv­k«eïa lak«itatvÃt jambÆdvÅpa÷ / tato nidÃnamutpattirasyeti tathoktam / Óe«aæ subodham / ita÷ prabh­ti yatrÃnuÓaæsa÷ paÂhyate na caryÃtirekastatra yadyathoktÃnuÓaæsa ÓraddhÃdikaæ sa caryÃtireka÷ / iti svÃrthÃdhimuktirmadhyamadhyà // ti«ÂhantvityÃdinà dvitÅyaprasavatyantena «a«ÂhÅ / catvÃro mahÃdvÅpà Ãsminniti cÃturmahÃdvÅpa÷ / svÃrthe aïa / lokadhÃraïÃt lokadhÃtau / Óe«aæ tathaiva / iti svÃrthÃdhimuktirmadhyÃdhimÃtrà // ti«ÂhantvityÃdi dvitÅyaprasavatiparyantà saptamÅ / caturdvÅpakÃnÃæ sahasraæ parimÃïamasyeti sÃhasra÷ / sa eva paripurïatvena cƬÃyogÃt cƬika÷ / iti svÃrthÃdhimuktiradhimÃtram­dvÅ // tathobhayÃntà a«ÂamÅ / dvÅ÷sÃhasraæ parimÃïamasyeti dvisÃhasra÷ sÃhasrasahasramityartha÷ / sa ca madhyama÷ sÃhasramahÃsÃhasrayormadhyatvÃt / iti svÃrthadhimuktiradhimÃtramadhyà // tathaivÃntau navamyÃm / tri÷sahasraæ parimÃïamasyeti trisÃhasram / (##) dvi(tri)sÃhasrÃïÃæ sahasramityartha÷ / sa eva mahÃsÃhasra÷ / iti svÃrthÃdhimuktiradhimÃtrÃdhimÃtrà // ti«ÂhantvÃdirbhavatiparyantà daÓamÅ / trisÃhasra eva lokadhÃtu÷ / kintu tasmin sarvasattvà manu«yà bhaveyu÷ / na pÆrvaæ na caramamasminnityapÆrvÃcaramam sahetyartha÷ / ato j¤Ãyata iha sattvà eva sattvÃ÷ pÆrvatra manu«yà eveti / parikalpa÷ kalpanà / yÃvajjÅvaæ caityapÆjà sarvÃsu / iha tu kalpaæ và kalpÃvaÓe«aæ và / asyÃæ ca sarvagÅtavÃdyai÷ sarvapu«pÃdibhiÓcaityapÆjÃtireka÷ / bhagavatÅpÆjÃpuïyÃtirekopapattij¤Ãnamante / so 'syÃæ caryÃpÆjÃtireka / iti parÃrthadhimuktirm­dum­dvÅ // ti«ÂhantvityÃdinà praj¤ÃpÃramità mahÃsamudrÃdityetadantenaikÃdaÓÅ / gaÇgÃnadÅvÃlikopame«u trisÃhasre«viti stupasatkÃre viÓe«a÷ / Óe«aæ daÓamÅvat / bhagavatÅcaryÃpÆjÃsu sopapattikamanuÓaæsavistara parij¤Ãnamatireka÷ / id­Óatvena cittÃtikramÃd acintyà sad­ÓÃbhÃvÃd atulyam / puïyÃbhisaæskÃra÷ puïyakarma / ÓatatamÅmapÅtyÃdi / ÃdÃvante ca kalÃæ nopaitÅti vacanaæ madhyepi sambandhÃrtham / atra ca bhÃga÷ kalà / nopaitÅti nÃrghati / na labhata ityartha÷ / na kevalaæ kalÃæ nopaiti tulanÃrtham / kiæ tarhi saækhyÃmapi kalÃmapi gaïanÃmapi / apiÓabdai÷ parasparÃpek«ayà samuccaya÷ / uktaæ yathà kalÃæ nopaiti / kathaæ saækhyÃ? saækhyÃbhirekai [ra] pyatulanÃt / pÆrvakasya puïyasya Óatamapi sahasramapi yÃvatkoÂÅÓatasahasramapi paÓcimasya puïyasya tulanÃya na k«amata iti / gaïanà gaïitaæ pratyutpannÃdi÷ / tÃæ kathaæ nopaiti? tadatirekepyatulanÃt / pÆrvakasya puïyasya pa¤caguïÃpi viæÓatirdaÓaguïamapi sa (Óa)taæ yÃvallak«aguïÃpi koÂÅ paÓcimasya puïyasya tulanÃya na k«amata iti / upamÃmapyaupamyapi upaniÓÃmapi na k«ama [ta] iti pareïa sambandha÷ / upamitirÆpamà / saiva aupamyam / 'svÃrthe pya¤ / upaniÓÃnamupaniÓà / tatrÃbhinnamupamÃnamupamà saækhyÃtamupamÃnamaupamyam / gaïitamupamÃnamupaniÓà / tadapi trayaæ tulanÃya na k«amate / tadyathà kalÃpras­topamenÃpi pÆrvakeïa na Óakyamuttaraæ tulayitum / daÓapras­topamenÃpÅti / upani«adamapi na k«amata iti / evamatyantatulanÃbhÃvÃt tulanÃrthayà upani«at samÅpani«adanaæ pÃrÓvato 'vasthiti÷, tÃmapi nÃrhatÅtyartha÷ / mÃr«eti Ãmantraïam / Ãryetyartha÷ / samudÃcÃrà abhiprÃyÃ÷ / samanvÃhÃra÷ smaraïam / (##) svÃdhyÃyo mano jÃpa÷ / mahÃvidyÃdipada trayaæ vyÃkhyÃtama / ato 'dhikÃyà vidyÃyà abhÃvÃnniruttarà / atodhikasya dharmasyÃbhÃvÃdanuttarà / tulyavidyÃntarÃbhÃvà dasamà / asamaistathÃgatai÷ samatvÃdasamasamà / prabhÃvyanta iti prakÃÓante / saptabhirbodhyaÇgai÷ samprayuktÃni taæ niÓrayatvÃt / tai÷ parig­hÅtà adhi«ÂhitÃ÷ / buddhÃnÃæ j¤Ãnaæ svayaæ bhÃvÃt svayambhÆ / cittÃtikramÃdacintyam / pÆrvaÓruteneti pÆrvaÓrutobhdavena / au«adhÅtÃra iti au«adhyaÓca tÃrÃÓca / avabhÃsayantÅtyavabhÃsaæ kurvanti / dharmo nirvÃïaæ sarvadharmotk­«ÂatvÃt / sa eva sama÷ yÃnatrayasya dhÃraïatvÃt / sa eva sa (Óa)ma÷ kleÓadu÷khopasamatvÃt / tasmai caryà / kuÓalaæ sucaritaæ tasya caryà / vi«amo m­tyuhetu÷ / tasyÃparihÃro vi«amÃparihÃra÷ / ayamuddeÓa÷ / Óe«o nirdeÓa÷ / daï¬a upavÃsanÃdi÷ / parig­hÅtatvaæ pratyupasthiteti / tatsvabhÃvena tathÃbhÃvÃt / vyìÃ÷ caï¬am­gÃ÷ / sarÅs­pÃ÷ sarpÃ÷ kuÂilaæ gamanÃt / te«Ãæ kÃntÃra÷ / sthÃpayitvetyÃdi yatpÆrvakarmavipÃkena taæ bahi«k­tya / samanvÃhÃro manasikaraïam / pratihatacittà iti sadve«acitÃ÷ / vicak«u÷ vimanÃ÷ / balakÃyo balasamÆha÷ / tasya catvÃryaÇgÃni gajavÃjipattirathÃ÷ / vyÆha÷ sannipÃta÷ / bimbisÃro magadhÃdhipa÷ / prasenajit srÃvastÅpati÷ / ÓÃkyÃ÷ ÓÃkyakulajÃ÷ k«atriyÃ÷ / licchavayo vaiÓÃlakÃ÷ / pratyu[dÃ]v­tto niv­tta÷ / vihÃyasÃntarÅk«agatà iti ÃkÃÓenÃkÃÓaÇgatÃ÷ / cirasyeti cireïa / upÃv­tteti punarÃyÃtà / avarakeïeti alpakena / yathà praj¤ÃpÃramità tathÃbhÃvaæ tathÃtvam / praj¤ÃpÃramitaiva mahÃsamudra÷ / iti svaparÃrthÃdhimukti÷ m­dumadhyà // atha khalvityÃdinà dvitÅya pariïÃyikÃntena dvÃdaÓÅ / «aÂpÃramitÃnÃyikatvÃdij¤Ãnaæ sopattikaÓcaryÃtireka÷ puïyÃtireka ukta÷ / Óe«aæ pÆrvavat / varïa÷ stotraæ guïà và / pÆrvaÇgameti agreÓvarÅ / nÃyiketi saægrÃhikà / pariïÃyiketi saævardhikà / praj¤ÃpÃramità hi svayemeva paramatvÃt pÃramità / itarÃstayaiva sarvaj¤atÃyÃæ pariïÃmitatvena / Óe«aæ subodham / iti svaparÃrthadhimuktirm­dvadhimÃtrà / atha khalvityÃdinà guïÃn vadÃmÅtyetadantena trayodaÓÅ / yopyenÃæ pustakagatÃæ saddharmacirasthitiheto÷ sthÃpayitvà pÆjayet / tasyÃpi sarva ete 'nuÓaæsà iti j¤Ãnamatra caryadhikyam / iti svaparÃrthÃdhimuktirmadhyam­dvÅ / (##) evamukta ityÃdirdvitÅyapunaraparÃt prÃk caturdaÓÅ / ryÃtireko yathÃbhÆtam / iti svaparÃrthÃdhimuktirmadhyamadhyà / punaraparamityÃdinà yatra khalu punarityata÷ prÃk pa¤cadaÓÅ / pratyanuyoga÷ praÓna÷ / iti svaparÃrthÃdhimuktirmadhyÃdhimÃtrà // yatra khalvityÃdinà evamukta ityata÷ prÃk «o¬aÓÅ / sarvadevopasaækramaïaÓraddhà tebhyaÓca dharmadÃnacaryÃtireka÷ / iti svaparÃrthÃdhimuktiradhimÃtram­dvÅ // evamukta ityÃdinà d­«ÂadhÃrmikÃn guïÃn parig­ïhÃtÅtyetadantena saptadaÓÅ / devÃdyÃgamanÃrcanaj¤ÃnÃt prahar«o bhagavatÅprabhÃvena ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / saæjÃnÅta iti saælak«ayati / ni«Âheti niÓcaya÷ / gantavyeti kartavyà / amÃnu«aæ sattvamiti manu«ye«u bhavo mÃnu«a÷ / na tathà amÃnu«a÷ / aÓucyabhÃvÃt cauk«a÷ / pu«pÃdiyogÃt Óuci÷ / apakramaïamapamaraïam / klamatha÷ pŬà / udÃro mahÃn / pratibhotsyata iti budhyate÷ prayoga÷ / g­ddhi÷ abhilëa÷ / saæj¤Ã sm­ti / iti svaparÃrthÃdhimuktiradhimÃtramadhyà // punaraparamityÃdinà ÃparivartasamÃptera«ÂÃdaÓÅ / caryÃtireko yathÃsÆtram / iti svaparÃrthÃdhimuktiradhimÃtrÃdhimÃtrà // aprameyetyÃdi / atra stÆpaÓcaityam / pÃramità praj¤ÃpÃramità / dhÃraïaæ dvividham / pustakagatÃæ k­tvà yadasyÃ÷ saddharmacirasthitaye bahi÷sthÃpanam / yaccodgrahaïadhÃraïÃdibhiradhyÃtmameva sthÃpanam // aprameyaguïadhÃraïaæ yasyÃ÷ sà tathoktà / tathoktà ca sà parÃmità ca sà ca stÆpaÓceti dvandva÷ / tayo÷ satkÃra÷ pu«pÃdibhi÷ pÆjà / tadabhidhÃyÅ parivarto 'prameyaguïadhÃraïastÆpasatkÃraparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ t­tÅya÷ parivarta÷ // (##) 4. guïaparikÅrtanaparivarto nÃma caturtha÷ / adhimuktayo 'dhik­tÃ÷ / tatra nava svÃrthà navaiva ca svaparÃrthà uktÃ÷ / asmiæstu parivarte navaiva parÃrthà vaktavyÃ÷ / tatrÃdau tathÃgataÓarÅre«vityetadantena ÆnaviæÓatitamÅ / praj¤ÃpÃramitaiva dharmakÃyatvÃdatyantapÆjyà / tathà rÆpakÃya÷ satyakÃyatvÃdityetasminnarthe yau ÓraddhÃprasÃdau sÃmarthyagamyaÓca mÃtrÃtireka÷ sa iha caryÃtireka÷ / tathÃgatÃnÃæ ÓarÅrÃïi dhÃtava÷ / karaïe «a«ÂhÅ / tai÷ paripÆrïa÷ / kiæ vyÃptimÃtreïa? netyÃha / cƬikÃbaddha iti / dÅyeta iti upanyasyeta / ekatareïa pravÃryamÃïa iti / anayorekaæ g­hÃïeti nimantryamÃna÷ / citrÅkÃro gauravÃtiÓaya÷ / gurutarà hi bhagavatÅ tebhya÷ / etaddhi ÓarÅramiti / yà praj¤ÃpÃramità / bhÆtÃrthastathyÃrtha÷ / tadyogÃt bhÆtÃrthikam / sÅdatÅti sat / anitya÷ / saccÃsau kÃyaÓceti satkÃyo rÆpakÃya÷ / dharmakÃyaparini«pattita iti / atrÃryamÃrgo dharma÷ / sa ca prakar«a gata÷ praj¤ÃpÃramitaiva / nÃnitya÷ pravÃhanityatvÃt / bhÆtakoÂiprabhÃvita iti / bhÆtÃni tattvÃni te«Ãæ koÂiragram / tato 'dhikasya tattvasyÃbhÃvÃt / tasyÃmeva prabhÃvito vyah­tastÃdÃtmyÃt / katama÷ kÃya ityÃha / yadutetyÃdi / tathatÃmÃtraparamÃrthaæ taddarÓanÅ praj¤ÃpÃramità na tato bhidyata iti bhÃva÷ / tatkiæ tathÃgatadhÃtu«vagauravameva? netyÃha / na khalvityÃdi subodham / iti parÃrthÃdhimuktirm­dum­dvÅ // api tvityÃdinà ti«Âhatu khalvityata÷ prÃgviæÓatitamÅ / apituÓabdo viÓe«Ãrtha÷ / yadyapi te«u me gauravaæ tathÃpÅtyartha÷ / puna÷Óabdastu pÆrvamapi viÓe«ayoktatvÃt / nirjÃtÃnÅti viÓe«aïatvepi hetutvaæ gamyate nirjÃtatvÃdityartha÷ / tadyathÃpÅtyÃdinà d­«ÂÃnta÷ devasabhÃdhikaraïatvÃt devasabhà mahatÅ ÓÃlà yasyÃæ ÓakrastrayastriæÓebhyo dharma deÓayati / ata eva sà sudharmetyucyate / [a] sya ca sudarÓanasya devanagarasya dak«iïapaÓcimadigbhÃga iti / Å«o (Óo) mahÃpuru«a÷ / tasyÃkhyà pratibhÃso rÆci÷ / mahatÅ ÓÃkhà asyeti maheÓÃkhya÷ / mahÃnmanà ityartha÷ / sa ceha j¤ÃnÃtmà samyaksaæbuddha÷ / tasya hetupratyayabhÆto hetusvabhÃvo pratyayasvabhÃvo ca / ata evÃha / tathÃgatasyetyÃdi / tatra sarvaj¤aj¤Ãnaæ Óakravat / tathÃgatadhÃtavo nÃsya hetupratyayabhÆtÃ÷ / (##) Óakrasya tadÃsanavat / pÆrvatra kÃyasyÃdhÃrabhÆto rÆpakÃya evokta÷ / iha tu maheÓÃkhyasya j¤ÃnakÃyasyÃsanasthÃnÅya÷ / ityasminnarthe yau ÓraddhÃprasÃdau sa caryÃtireka÷ / iti parÃrthÃdhimuktirm­dumadhyà // ti«ÂhatvityÃdinà tathÃgataÓarÅre«vityetadantena ekaviæÓatitamÅ / ihoktabhagavatÅmÃhÃtmye yau ÓraddhÃprasÃdau sa eva caryÃtireka÷ / iti parÃrthÃdhimuktirm­dvavadhimÃtrà // api tvÃdi tathÃgataÓarÅrÃntÃt dvÃviæÓatitamÅ / tathÃgato hi sarvalokà (ke) bhyudgatatvÃt pÆjyatara÷ pÆjyatama÷ sa ca sarvaj¤aj¤Ãnam / tato yadi dhÃtavastadÃdhÃratvÃt pÆjyÃstadà tajjananÅ tatopi pÆjyatamà kà kathà dhÃtÆnÃmityasminnarthe ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / iti parÃrthÃdhimuktirmadhyam­dvÅ // api tvityÃdinà bhÃjanabhÆtÃnyabhÆvannityetadantena trayoviæÓatitamÅ / praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sarvaj¤aj¤Ãnasya ca guïà ihoktamaïiratnÃnusÃreïa veditavyÃ÷ / yathà coddh­tepi tasmiæ maïiratnakaraï¬aka÷ sp­haïÅyo bhavati / evaæ buddhastanmÃtro guïai÷ parinirv­tepi bhagavati dhÃtava÷ pÆjyà bhavantÅtyasminnarthe ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / iti parÃrthÃdhimuktirmadhyamadhyà // yathà ca bhagavÃ(va)nityÃdinà tathÃgataÓarÅre«vityetadantena caturviÓatitamÅ / yathà praj¤ÃpÃramitÃnirjÃtatvÃddeÓanÃdharma÷ parairapi nirdeÓyamÃna÷ pÆjyo bhavati / rÃjapuru«aÓca rÃjÃnubhÃvÃdakutobhaya÷ sarvatra pÆjya÷ / evaæ praj¤ÃpÃramitÃnirjÃtatvÃttadanubhÃvÃcca dhÃtava÷ pÆjyà ityasminnarthe puïyÃtireke ca ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / iti parÃrthÃdhimuktirmadhyÃdhimÃtrà // api tvityÃdinà pÆjà k­tà bhavatÅtyetadantena pa¤caviæÓatitamÅ / bhagavatÅpÆjayà traiyadhvikatathÃgatÃ÷ pÆjità bhavantÅtyasminnarthe ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / iti parÃrthÃdhimuktiradhimÃtram­dvÅ // punaraparamityÃdinà dvitÅyaæ paÓyatiparyantena «a¬viæÓatitamÅ / traiyadhvikatathÃgatÃnÃæ dharmatayà darÓayitrÅ bhagavatyevetyasminnarthe ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / dharmatà dharmakÃya÷ sa ca praj¤ÃpÃramitaiveti bhÃva÷ / aparisamÃpte eva ÓakravÃkye bhagavÃnÃha evametadityÃdi / ahamapyabhisaæbuddha iti yÃvat / Ãgamyeti prÃpya hetuæk­tya / iyatÃpi bhagavatyÃ÷ samyaksaæbodhikÃraïatvamuktaæ na tu dharmakÃyatvam / tadupasÆcanÃya puna÷ Óakra (##) Ãha / mahÃpÃramitetyÃdi / samyakprajÃnÃtÅti ni«prapa¤cena j¤Ãnena vettÅtyartha÷ / saæpaÓyatÅti sarvÃkÃraæ paÓyatÅtyartha÷ / sphuÂÅkarttu bhagavÃnÃha / evametadityÃdi / iti parÃrthÃdhimuktiradhimÃtramadhyà // atha khalu Óakra ityÃdinà ÃparivartasamÃpte÷ saptaviæÓatitamÅ / sarva mahÃyÃnaæ pÃramitÃbhi÷ saæg­hÅtam / tÃsu bhagavatÅ pradhÃnaæ pÆrvaÇgamatvÃt saægrÃhakatvÃccetyasminnarthe ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / upÃyakauÓalyena parig­hÅtÃnÃmityuddeÓa÷ / praj¤ÃpÃramitayà sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ pariïÃmitÃnÃmiti nirdeÓa÷ / tatra prak­tipÃramitÃnÃæ d­«ÂÃntà nÃnÃpu«pÃdikà v­k«Ã÷ / ekarasà tu chÃyà te«ÃmupÃyakauÓalyaparig­hÅtÃnÃæ d­«ÂÃnta÷ / iti parÃrthÃdhimuktiradhimÃtrÃdhimÃtrà // prak­tatvÃtpraj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ ye guïÃste«Ãæ parikÅrtana÷ parivartastathokta÷ / ÃryëÂasÃhastrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkÃraÓÃntiviracitÃyÃæ caturtha÷ parivarta÷ // 5. puïyaparyÃyaparivarto nÃma pa¤cama÷ / uktaæ 'kÃritramadhimuktiÓca' / 'stutistobhitaÓaæsitÃ÷' vaktavyÃ÷ 'stutaæ' suti÷ / 'stobhitaæ' stotra÷ / subdhÃtorbhÃve kta÷ / Óaæsanaæ Óaæsa÷ / so 'syÃstÅti ÓaæsÅ / tabhdÃva÷ 'ÓaæsitÃ' praÓaæsetyartha÷ / ata÷ ÓÃstram- [50] stuti÷ stobha÷ praÓaæsà ca praj¤ÃpÃramitÃæ prati / adhimok«asya mÃtrÃïÃæ navakaistribhiri«yate // 2-20 // praj¤ÃpÃramitÃyà yo 'dhimok«a÷ pÆrvamukta÷ svÃrthobhayÃrthaparÃrthabhedena trayodhimuktinavakà ityartha÷ / tasya guïobhdÃvanaæ 'mÃtrÃïÃæ' prabhedÃnÃæ 'tribhirnavakai÷' yathÃkramam / 'stuti÷ stobha÷ praÓaæsà ca' 'i«yata' ityekavacanaæ stutyÃdibhi÷ pratyekamabhisambandhÃt / tatra guïobhdÃvanasya m­dumadhyÃdhimÃtrabhedÃ÷ (##) stutistobhapraÓaæsÃ÷ / tÃsÃmapi m­dum­dvÃdayo 'dhimÃtrÃdhimÃtraparyantÃ÷ prabhedÃstrayo navakà ityartha÷ / tÃsÃæ dvau hetÆ bodhisattvasya parÃrthakaraïaÓakti÷ parÃrthapradhÃnatà ca / tatrÃdau punaraparamityata÷ prÃk prathamà / asyÃæ parÃrthakaraïaÓaktistri«u vastu«vadhimok«o d­¬hatara÷ / kartavyopadeÓe bhagavatÅguïe svayaæ ca tasyÃ÷ kartavyatayÃdau Óakra Ãha / ya ityÃdinà adhimu¤cedityetadantena / yo bhagavan kulaputro và kuladuhità vÃdhimu¤cediti sambandha÷ / kimadhimu¤cedityÃha / imÃmityÃdi sarvam / imÃæ praj¤ÃpÃramitÃmadhyÃÓayata÷ Ó­ïuyÃdudg­ïhÅyÃt / yÃvannetryavaikalyeneti / kathamityÃha / bodhÃya bodhaye cittamutpÃdya / kÅd­Óa÷ prasannacitto 'syÃmeva / katham? adhimucya / imÃmaviparÅtatvenÃtyantamavadhÃrya / tacca Óraddhayeti darÓayitumÃha / abhiÓraddadhadavakalpayan / imÃmeva / hetau Óat­pratyaya÷ / asyÃmeva Óraddhayetyartha÷ / Ãse(Óe)rate kuÓalà dharmà asminnityÃÓaya÷ / jalÃÓayavat / sa puna÷ ÓraddhÃcchandau / adhika÷ praka«Âa ÃÓayo adhyÃÓaya÷ / tena Ó­ïuyÃd granthato 'rthataÓca / udg­ïhÅyÃd Ãvartayet / dhÃrayediti h­daye sthÃpayet / vÃcayet pÃÂhayet / paryavÃpnuyÃditi sarvathà avagaccheta / iyatà svÃrtho ukta÷ / pravartayediti pare«u sa¤cÃrayet / ayamuddeÓa÷ / paro nirdeÓa÷ / deÓayedgranthato bhëaïÃt / upadiÓed arthata÷ / uddiÓedityavavadet / iyato parÃrtha÷ / svÃdhyÃyediti sutarÃmabhyaset / puna÷ puna÷ svÃrthakaraïÃt / parebhyaÓca samprakÃÓayediti santataæ prakÃÓayedgranthata÷ / vistareïeti bahubhya÷ prakÃÓanÃt / viv­ïuyÃditi vistareïeti vartate / manasÃnvavek«eteti cittenÃnubudhya saæyojya paÓyet / sa(Óa)mathotpÃdanÃt / parimÅmÃæsÃmiti vicÃrÃïÃæ vipaÓyanotpÃdanÃt / iyatà caryoktà / asyà abhÃve pak«ÃntaramÃha / pustaketyÃdinà / ata eva antaÓa÷Óabda÷ / pustakagatÃmiti / imÃmeva dhÃrayediti / avinaÓvarÅ kuryÃt / sthÃpayediti svag­hÃdau / tis­bhirÃÓaæsÃbhi÷ / santa ÃryÃ÷ / te«Ãæ dharmamÃrga iti saddharma÷ / tasya cirasthiti÷ / taddheto÷ tadartham / iyaæ hi sÃdhÃraïa÷ / saddharma iti prathameyamÃÓaæsà sarvÃryÃnadhik­tya / buddhÃÓca lokaguravaste«Ãæ ca k­taj¤airasmÃbhirbhavitavyam / te«Ãmiyaæ netrÅ bodhe÷ prÃpikà praj¤Ã / taistrikalpÃsaækhyeyà pariÓrameïotpÃdya samyaganÃgatajanatÃrthÃya svavaæÓe 'vasthÃpità / (##) yÃvadasmÃnupagatà / tato mà buddhanetrÅ samucchedobhÆd ityapÅmÃæ sthÃpayet / iti dvitÅyeyamÃÓaæsà buddhÃnadhik­tya / bodhisattvÃnÃæ cÃnugrahopasaæhÃra÷ karaïÅya÷ / sa ca k­to bhavi«yati / anayà sthÃyitayà netryavaikalyena / ityapÅmÃæ sthÃpayediti t­tÅyeyamÃÓaæsà bodhisattvÃnadhik­tya / iti Óabda÷ pÆrvatrÃpi sambadhyate mà bhÆditi / iyatà dvividha÷ kartavyopadeÓa ukta÷ / imaæ nirdeÓamiti kartavyopadeÓam / evaæ mahÃrthiketyÃdi / mahÃn arthakÃryamasyà iti mahÃrthikà / ayamuddeÓa÷ / paro nirdeÓa÷ / mahÃnuÓaæsà yathoktaraiïu(nu)Óaæsa÷ / mahÃphalà strotaÃpannatvena, sak­dÃgÃmitvena, anÃgÃmitvena, arhattvena, pratyekabodhyÃ, samyaksambodhyà ca / mahÃvipÃkà sarvÃbhiÓcaryÃvibhÆtibhi÷ / bahumahÃguïasamanvÃgatetyupasaæhÃra÷ / iyatà bhagavatÅguïa ukta÷ / aparityajanÅyà parigrahÃdanutsargÃcca / rak«itavyà agnimÆ«ikÃdibhya÷ / gopÃyitavyà caurÃdibhya÷ / yasmÃt paramadurlabhà / iyatà svayaæ kartavyamuktam / itÅti / etadvastutrayamadhimu¤cet / evamevetyavadhÃrayet / asatyÃæ ca prav­ttau nÃdhimok«o d­¬ha÷ syÃt / tata iyatà parÃrthakaraïaÓaktiruktà / tasyÃæ satyÃæ ya÷ parÃrtha svalpamapi na karoti svalpaæ và karoti so 'lpapuïya÷ / itarastasmÃt bahutarapuïya÷ / tasyaità stutistotrapraÓaæsÃ÷ / ata÷ svayameva cetyÃdinà dvitÅyaprasavatiparyantena stuti÷ prathamà // svayameva ceti cakÃro ya ityasyÃnukar«aïÃrtha÷ / na tu parÃæ(rai÷) pÆjÃ÷(jÃæ) kÃrayatÅtyevakÃrÃrtha÷ / saæpÆjyeti sarvapÆjÃ÷ k­tvà / arthanamartha÷ / pÆjÃyÃmicchà tadyogÃdarthikÃya / atiÓayena tadyogÃcchandikÃya / yÃcamÃnÃyeti pÆjayituæ bhagavatÅæ prÃrthayamÃnÃya / dadyÃdityabhyupagacchet / upanÃmayet sannipÃtayet / niryÃtayet grÃhayet / parityajed avipratisÃrÃt / antaÓa÷ iti yÃvadityartha÷ / pustakagatÃmapi k­tveti svayaæ likhitvà tena và likhitvà tanmÆlyena và svamÆlyena và lekhayitvà parityÃgo dÃnaæ tasmai buddhiricchà asyeti tadbuddhi÷ / saæprakÃÓayediti guïata÷ svarÆpataÓca / dadyÃt pÆjanÃya / saævibhajediti spharatÃmadhikÃnÃæ và dÃnÃt / vistÃro vaipulyam / tena caratÅti vaistÃrikÅ / pratyÃtmamityÃtmanaiva / Óe«aæ subodham / iti m­dum­dvÅ stuti÷ / punaraparÃdi÷ prÃk punaraparÃt dvitÅyà / tat iti prathamastutÃt / iti m­dumadhyà stuti÷ // (##) punaraparÃdi ti«ÂhantuÓabdÃt prÃk t­tÅyà / samÃdÃpayediti samyak grÃhayet / prati«ÂhÃyet anatikramÃt / abhiÓraddadhaditi bhagavatÅguïÃn / anyathà na samyak dÃtà syÃt / abhiÓraddadhata iti / anyathà na sa dÃnapÃtraæ syÃt / evamuttare«vapi veditavyam / kilÃsità kusÅda÷ / akilÃsità vÅryam / tayà sampÃdayed yathoktaæ kÃryam / udyukto 'bhiyukta÷ sannamuæ bodhisattvaæ bhagavatÅæ grÃhayet / bodhisÃdhanatvena pratipÃdayedvÃcà / tathaiva sandarÓayed yuktibhi÷ / tata÷ samÃdÃpayed vÃcanÃrcanÃdi«u prav­tte÷ / prav­ttaæ samuttejayed utsÃhayet / vÅryakausÅdyayorguïado«ÃkhyÃnÃt / ÃrabdhavÅrya stutibhi÷ saæprahar«ayet / viparyasto lokastato nedaæ Óakyamiti cedÃha / vÃcetyÃdi / trividho loka÷ ÓrÃddho vimukha udÃsÅnaÓca / tatra ÓrÃddhaæ vÃcaiva ne«yati / sa hi saæbhÃvitasya vÃcaiva gacchati / vimukhaæ vineÓyati / kud­«ÂÅnÃæ yuktibhirbÃdhanÃt udÃsÅnamanune«yati / anura¤jayi«yati bhagavatyà tadguïÃkhyÃnÃt / evaæ pÃtrÅk­to ya arthamasyà asmai saæprakÃÓayi«yati / evaæ ceti prakÃÓite vÃrthe 'syacittaæ Óodhayi«yati / kudda«ÂÅnÃæ bÃdhanÃt / tathÃpi saæÓayinaæ nirvicikitsaæ kari«yati yuktyantarai÷ / Óik«asvatis­bhi÷ Óik«Ãbhi÷ / atra hÅtyÃdinà ta evÃha / Óik«amÃïa÷ cintayà / caraïa(na) samarthena (Óamathena) vyÃyacchamÃno vipaÓyamÃnayà / sattvadhÃtu÷ sattvarÃÓi÷ / ÃtyantikatvÃd anuttare / upadhaya÷ skandhÃ÷ sÃsravÃ÷ sÃsravÃnÃsravà và / te«Ãæ saæk«aya÷ samastak«aya÷ / tannimittam / abhivineÓyasi sarvÃvaraïak«ayÃt / bhÆtakoÂiprabhÃvanatà tanmÃtraÓe«atà / parityÃgabuddhyeti sarvÃkÃrayà tyÃgabuddhayà / tata iti dvÅtÅyÃyÃæ stutÃt daÓakuÓalaprati«ÂhÃpakÃcca / iti m­ddhadhimÃtrà stuti÷ // ita Ærdhva pa¤cÃnÃæ stutÅnÃæ ti«ÂhantvÃdi÷ prati«ÂhÃpayedanta÷ pÆrvo bhÃga÷ / tata Ærdhva tatkiæ manyasa ityÃdi punaparÃt prÃk paÓcimo bhÃga÷ / Ãsu ca sÆtrokte puïyÃtirekai÷ ÓraddhÃdikaæ sÃmarthyagamyaÓca mÃtrÃtirekaÓcaryÃtireka÷ / etena paryÃyeïeti prakÃreïa vastutrayÃdhimok«e sthitvetyartha÷ / iti yathÃkramaæ madhyam­ddhÅ madhyamadhyà madhyÃdhimÃtrà adhimÃtram­dvÅ adhimÃtramadhyà ca stuti÷ // punaraparÃdi punaraparÃtprÃk pa¤ca ti«Âhantukà navamÅ / ekasyà eva navamyÃ÷ krameïÃbhidhÃnÃt / tathÃpya«ÂamÅto mahadantaramiti cet / nÃyaæ do«a÷ / ekalokadhÃtukÃto gaægÃvÃlukopamÃt lokadhÃtuvat / sÆtroktapuïyÃtirekai÷ ÓraddhÃdikaæ caryÃtireka÷ / ÆnapÃÂhÃ÷ pÆrvÃparai÷ pÆraïiyÃ÷ / (##) catur«u dhyÃne«viti / atra sÆtram- 'viviktaæ kÃmairviviktaæ pÃpakaraikuÓalairdharmai÷ savitarkaæ savicÃraæ vivekajaæ prÅtisukhaæ prathamaæ dhyÃnamupasampadya viharati / sa vitarkavicÃraïÃæ vyupaÓamÃdadhyÃtmaæ saæprasÃdÃccetasa ekotÅbhÃvÃdavitarkamavicÃraæ samÃdhijaæ prÅtisukhaæ dvitÅyaæ dhyÃnamupasampadya viharati / sa prÅte virÃgÃdupek«ako viharati sm­timÃn saæprajÃnan sukhaæ ca kÃyena pratisaævedayate / yattadÃryà Ãcak«ate upek«aka÷ sm­timÃn sukhavihÃrÅti ni«prÅtikaæ t­tÅyaæ dhyÃnamupasampadya viharati / sa sukhasya ca prahÃïÃt du÷khasya ca pÆrvameva prahÃïÃt saumanasyadaurmanasyayorastaÇgamÃdadu÷khÃsukhamupek«Ãsm­tipariÓuddhaæ caturthaæ dhyÃnamupasampadya viharati" iti // viviktaæ kÃmairiti / kleÓakÃmasyÃsaæprayogÃt / vastukÃmÃnÃmanÃlambanÃt / viviktaæ pÃpakairakuÓalairdhamairiti / kleÓakÃmahetukai÷ kÃmavÃÇmanoduÓcaritai÷ / savitarka savicÃramiti / kÃmapratipak«ÃbhyÃæ vitakavicÃrÃbhyÃæ saæprayogÃt / vivekajamiti / kÃmavivekÃjjÃtam / prÅtisukhamiti / ÅpsitÃrthasiddhita÷ kÃyacittapraÓrabdhitaÓca prÅtisukhasahagatam / prathamaæ dhyÃnamupasaæpadyeti samÃpadya / viharatÅti pratyanubhavati / sa iti / sa eva yogÅ / vitarkavicÃre«u cittak«obhakaratvado«adarÓanÃttebhyaÓcittaæ vyÃvartya samÃdadhÃna÷ / vitarkavicÃrÃïÃæ vyupaÓamÃditi samÃdhibalena / cetasa ekotÅbhÃvÃditi vitarkavicÃrÃïÃæ nirantaramaprav­tte÷ / avitarkamavicÃramiti te«Ãæ sarveïa sarva prahÃïÃt / prÅtervirÃgÃditi / audÃrikÃttasyÃ÷ / upek«aka iti / vitarkavicÃraprÅtinÃmupek«aïÃt / sm­timÃn saæprajÃnanniti / prÅteranakavakÃÓadÃnÃya praj¤ÃbahulÅkÃrÃt / sukhamiti / veditasukhaæ praÓrabdhisukhaæ ca / kÃyeneti / rÆpakÃyena mana÷kÃyena ca / Ãryà iti / ÓrÃvakà buddhÃÓca / yÃvatsukhavihÃrÅti / e«a evÃsau dhyÃyÅti Óe«a÷ / tatra sukhasya prahÃïaæ caturthena dhyÃnena / du÷khasya prathamena / ata evÃha / pÆrvameveti / saumanasyasya t­tÅyena / daurmanasyasya dvitÅyena / pÆrvamevetyanuv­tte÷ / upek«aivÃtra vedanà / tata Ãha / adu÷khÃsukhamiti / tayorihÃtyantaæ viÓuddhilÃbhÃt // tatra prathamasya dhyÃnasya pa¤cÃÇgÃni / vitarkavicÃrau pratipak«ÃÇga÷(Çgam) / prÅtisukhe anuÓaæsÃÇga÷(Çgam) / citaikÃgratà tadubhayasanniÓrayÃÇga÷(Çgam) // dvitÅyasya catvÃryaÇgÃni / adhyÃtmaæ saæprasÃda÷ pratipak«ÃÇgam / Óe«e aÇgepÆrvavat // t­tÅyasya pa¤cÃÇgÃni / upek«Ãsm­ti÷ saæprajanyaæ ca pratipak«ÃÇgam / (##) sakhamanuÓaæsÃÇgam / niÓrayÃÇga÷(Çgaæ) pÆrvavat // caturthasya catvÃryaÇgÃni / upek«ÃpariÓuddhi÷ pratipak«ÃÇga÷(Çgam) / adu÷khÃsukhà vedanà anuÓaæsÃÇga÷(Çgam) / niÓrayÃÇga÷(Çgaæ) pÆrvavat // ete«u catur«u dhyÃne«u prati«ÂhÃpayet / Óe«aæ pÆrvavat / ityadhimÃtrÃdhimÃtrà stuti÷ // punaraparÃdi÷ prabhavanatÃnta÷ prathama÷ stobha÷ / ÆnapÆraïaæ pÆrvavat / catur«u dhyÃne«u catur«vapramÃïe«u catur«vÃrÆpyasamÃpatti«u pa¤casvabhij¤Ãsu yÃvatsamastÃsu dhyÃnÃpramÃïÃrÆpyasamÃpatyabhij¤Ãsu prati«ÂhÃpayediti / uktÃni dhyÃnÃni / maitryÃdaya÷ kÃmÃvacarÃ÷ sattvÃlambanÃÓcatvÃro brahmavihÃrÃ÷ / apramÃïasattvÃlambanÃÓcatvÃryapramÃïÃni / maitrÅ karÆïà mudità upek«Ã ca / aho vata sarvasattvÃ÷ sukhena yujyeran du÷khena viyujyeran sukhena mà viyujyeran saækleÓÃnmu¤cerannityebhirÃkÃrai÷ sukhasaæyogÃÓayo du÷khaviyogÃÓaya÷ sukhÃviyogÃÓayo 'saækleÓÃÓayaÓca / adhimukticaryÃbhÆmau catastropi sattvÃlambanÃ÷ / pramuditÃsu saptasu tathatÃlambanÃ÷ / acalÃdi«vanÃlambanÃ÷ / apramÃïe«u sÆtram- "maitrÅsahagatena cittena vipulena mahadgatenÃdvayenÃpramÃïenÃvaireïÃsampannenÃnÃvaraïenÃvyÃbÃdhena sarvatrÃnugatena subhÃvitena dharmadhÃtuparame loke ÃkÃÓadhÃtuparyavasÃne sarvÃvantaæ lokamekaæ diÓaæ spharitvopasaæpadya viharati / yÃvaddaÓadiÓa÷ spharitvopasaæpadya viharati / evaæ karuïÃsahagatena / evaæ muditÃsahagatena / evamupek«asahagatena" iti // tatra maitrÅsahagatena citteneti guïino nirdeÓa÷ / Óe«eïa guïÃnÃm / vipulenetyÃÓayato mahattvam / mahadgateneti vardhanata÷ / apramÃïenetyÃlambanata÷ / advayeneti ekÃtmakena nirvikalpatvÃt / avaireïeti vipak«aprahÃïÃt / tatra maitryÃdÅnÃæ vipak«o yathÃkramaæ / vyÃpÃdo vihiæsà arati÷, anunayapratighau ca / asaæpanneneti styÃnamiddhopaÓamÃt / anÃvaraïenetyauddhatyakauk­tyopaÓamÃt / avyÃbÃdhenetyebhireva tribhiÓcetaso akÃlu«yÃt / sarvatrÃnugateneti mitrodÃsÅnaÓatru«u tri«vapi prav­ttatvÃt / subhÃviteneti tri«vapi samaprav­ttatvÃt / uktena prakÃreïa spharitveti vyÃpya / lokamiti sattvalokam / sarvÃvantamiti devanÃgayak«Ãdibhedai÷ sarvairyuktam / ekaæ diÓamiti ekadiggatam / kvetyÃha / loka iti bhÃjanaloke dharmadhÃtuparama iti / dharmadhÃtuvadanante (##) ÃkÃÓadhÃtoriva paryavasÃnamasyeti tathokte / upasaæpadya viharatÅti cittaæ samÃdhÃya viharatyÃryavihÃreïa / daÓadiÓa iti daÓadiggatÃn / Óe«aæ subodham // ÃrÆpyasamÃpattayaÓcatvÃra ÃrÆpyÃ÷ / te«u sÆtram "sarvaÓo rÆpasaæj¤ÃnÃæ samatikramÃtpratighasaæj¤ÃnÃmastaÇgamÃt nÃnÃtvasaæj¤ÃnÃmamanasikÃrÃt anantamÃkÃÓamiti ÃkÃÓÃnantyÃyatanaæ upasampadya viharati / sa sarvaÓa ÃkÃÓÃnantyÃyatanasaæj¤ÃsamatikramÃdanantaæ vij¤Ãnamiti vij¤ÃnÃnantyÃyatanamupasaæpadya viharati / sa sarvaÓa vij¤ÃnÃnantyÃyatanasaæj¤ÃsamtikramÃt nÃsti ki¤cidityÃki¤canyÃyatanamupasaæpadya viharati / sa sarvaÓa Ãki¤canyÃyatanasaæj¤ÃsamatikramÃt naivasaæj¤Ã nÃsaæj¤Ãyatanamupasampadya viharati" iti // rÆpasaæj¤Ã nÅlapÅtÃdisaæj¤Ã÷ / tÃsu viraktasya sarvatrÃkÃÓasaæj¤Ã bhÃvanÃt / tÃsÃmatikramÃt apratibhÃsÃt / pratighasaæj¤ÃnÃmiti bhittiprÃkÃrÃdyÃvaraïasaæj¤ÃnÃm / nÃnÃtvasaæj¤ÃnÃmiti prÃsÃdodyÃnagirisariccandrasÆryÃdisaæj¤ÃnÃm / anantamÃkÃÓamityevamÃkÃÓÃnantyÃyatanamÃlamvanamasyeti tathoktam / kathamÃkÃÓÃnantyÃyatanasamatikrama÷? sa yena j¤ÃnenÃkÃÓÃnantyÃyatanamadhimuktavÃæstadevÃnantamadhimucya sarvatrÃkÃÓasaæj¤ÃvyÃvartanÃt / vij¤ÃnÃnantyÃyatanasamatikramÃditi / sa tasmÃduccalito na ki¤cidÃlambanaæ paÓyati nÃrthaæ na vij¤Ãnam / so 'ki¤canatÃmevÃlambanÅk­tya samÃpadyate / Ãki¤canyÃyatanasamatikramÃditi / sa Ãki¤canyasaæj¤ÃyÃmapi viraktastÃmapi vyÃvartayati / ki¤canasaæj¤Ã tu prÃgeva niv­ttà / tato naiva saæj¤Ã / sÆk«mà tu saæj¤Ã pravartata eva tato nÃsaæj¤Ã / naiva saæj¤Ã nÃsaæj¤Ã yasminnÃyatane samÃdhÃne tattathoktam / pa¤cÃbhij¤Ã÷ / ­ddhividhij¤Ãnam / divyaÓrotram / paracittaj¤Ãnam / pÆrvenivÃsÃnusm­tij¤Ãnam / divyacak«uÓceti / atra sÆtram- "so 'nekavidham­ddhividhaæ pratyanubhavati / p­thivÅmapi kampayati / eko bhÆtvà bahudhà bhavati / bahudhÃpi bhÆtvà eko bhavati / ÃvirbhÃtraæ tirobhÃvamapi pratyanubhavati / tira÷ ku¬yaæ tira÷ prÃkÃraæ tira÷parvatamapyasakto gacchati / ÃkÃÓamapi krÃmati / p­thivyÃmapi unmajjananimajjanaæ karoti / udakepi p­thivyÃmiva gacchati / dhÆmÃyatyapi prajvalatyapi" iti vistÃra÷ // "sa divyena ÓrotradhÃtunà atikrÃntamÃnu«yakena ÓabdÃn Ó­ïoti divyÃn mÃnu«akÃæÓca / sa parasattvÃnÃmapi parapudgalÃnÃæ cetasaiva cittaæ yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti / evaæ [sarÃgaæ] vigatarÃgaæ sado«aæ vÅtado«aæ samohaæ vÅtamohaæ cittamiti yathÃbhÆtaæ (##) prajÃnÃti yÃvadanuttaraæ cittamiti yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti / sa ekÃæ jÃtimanu smarati / dve tiÓro (sro) yÃvajjÃtikoÂÅniyutaÓatasahasrÃïyapyanusmarati / ekaæ divasaæ dve trÅïi yÃvatkalpakoÂÅniyutaÓatasahasrÃïyapyanusmarati / amutrÃha mÃsamevaæ nÃmà evaæ gotra evaæ jÃtirevamÃhÃra evaæ cirasthitika evamÃyu«yaparyanta÷ / sohaæ tataÓcyuta÷ sannamutropapanno yÃvattataÓcyuta ihopapanna iti yÃvat sÃkÃraæ soddeÓaæ sanimittamanekavidhaæ pÆrvenivÃsamanusmarati // sa divyena cak«u«Ã viÓuddhenÃtikrÃntamÃnu«yakena sattvÃn paÓyati / cyavamÃnÃnupapannÃnapi suvarïÃn durvarïÃn hÅnÃn praïÅtÃn sugatau durgatau yathÃkarmopagÃn sattvÃn prajÃnÃti / amÅ bhavanta÷ sattvÃ÷ kÃyasucaritena vÃksucaritena mana÷sucaritena samanvÃgatà ÃryÃïÃmanapavÃdakÃ÷ samyagd­«Âaya÷ / tena kÃyavÃÇmana÷sucaritahetunà kÃyasya bhedÃt sugatau svargaloke deve«Æpapadyante / ime punarbhavanta÷ sattvÃ÷ kÃyaduÓcaritena vÃgduÓcaritena manoduÓcaritena samanvÃgatà ÃryÃïÃmapavÃdakà mithyÃd­«ÂayaÓca mithyÃd­«ÂikarmasamÃdÃnaheto÷ kÃyasya bhedÃtparaæmaraïÃdapÃyadurgativinipÃtaæ narake«Æpapadyante / iuti hi divyena cak«u«Ã atikrÃntamÃnu«yakena daÓadiÓi loke sarvalokadhÃtu«u dharmadhÃtuparame ÃkÃÓadhÃtuparyavasÃne «aÇgatikÃnÃæ satvÃnÃæ cyutopapÃdaæ yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti" iti // etÃsu dhyÃnÃpramÃïÃrÆpyasamÃpattyabhij¤Ãsu vyastasamastÃsu prati«ÂhÃpayediti sambandha÷ / Óe«aæ subodhamiti prathama÷ stobha÷ // ita Ærdhaæ ti«ÂhatvÃdaya÷ prati«ÂhÃpayedantÃ÷ pratyekaæ pareïa tatkiæ manyasa ityÃdinà prabhÃvanatÃntena sahità yathÃkramaæ dvitÅyat­tÅyacaturtha pa¤cama«a«Âha÷ stobha÷ / iti m­dumadhyo m­dvadhimÃtra÷ madhyam­du madhyamadhyo madhyÃdhimÃtraÓca stobha÷ // punaraparÃdi punaraparÃt prÃk saptama÷ / bhagavatyo÷ parebhyo dÃnaæ pÆrvake«vapyasti / iha tu svayaæ ca vÃcanaæ parebhyaÓca likhitvà dÃnaæ caryÃtireka ityadhimÃtram­dustobha÷ // punaraparÃdi punaraparÃt prÃga«Âama÷ / arthamasyà viv­ïuyÃditi yatpÆrvamuktaæ tatpÃramitÃdÅnÃmaudÃrikaæ rÆpaæ pratihatÃnÃæ prasÃdakaramabhipretya / iha tu koÂitrayÃnupÃlambhÃdikaæ paramÃrthamabhipretyÃha / arthakuÓalÃdityÃdi / tatrÃrthakuÓalasya vÃcanaæ tamevÃrthaæ manasik­tya vÃcanÃt / sÃrthÃmiti tenaivÃrthena (##) sahitÃm / savya¤janÃmiti tasyaivÃrthasya vÃcakà vya¤janà / upadiÓet tasyÃrthasya sÆtreïa saæsyandanÃt / paridÅnÅpayed yuktibhi÷ / ayama«Âame caryÃtireka÷ / ayaæ itya«Âame vartamÃna÷ / tata iti saptame v­ttÃt / iyamapyupade«Âavyeti kÃkvà Óira÷kÃyena và praÓna÷ / naivopade«Âavyà parisphuÂÃditi bhÃva÷ / abudhyamÃnasyeti ja¬adhiya÷ / tasya yuktyÃgamÃbhyÃæ samyaggrÃhitasya paravÃcà calanÃt / ka÷ punarenaæ cÃlayi«yatÅti / etadÃha tatkasya hetoriti / atrottaram / utpatsyate hityÃdi / bhagavatÅdeÓakenaiva yà tasyà viparÅtÃrthavarïanà sà tasyÃ÷ prativarïikà / tayaiva ja¬asya ÓraddhÃlorva¤canÃt / utpattau ïvuc paryÃyÃrharïotpatti«u ïvujiti vacanÃt / tatreti tathà sati / mà praïaæk«Åditi saæbodhimÃrgÃt praïa«Âo bhra«Âo mà bhÆdityartha÷ / ïasa (Óa) adarÓane radhÃdi÷ / pu«ÃdiÓca / tasmà [ta].......ayaæ prayoga÷ / tathÃpyaÇv­ddhÅ na bhavata÷ / parasmaipade«u tayorvidhÃnÃt / saæj¤ÃpÆrvakasya ca vidheranityatvÃt / yathà cÃsyÃ÷ prativarïikà bhavati yathà ca na bhavati tadubhayaæ mahatyorbhagavatyorvistareïoktaæ- "yo rÆpaæ vedanÃæ yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃmanityadu÷khanÃtmaÓÆnyÃÓubhÃkÃrairnimittayogena upalambhayogena bhÃvayati sa praj¤ÃpÃramitÃæ bhÃvayati / sa prathamÃæ bodhisattvabhÆmiæ yÃvaddaÓamÅæ yÃvadanuttarÃæ samyaksambodhimadhigami«yatÅti / ya evamupadek«yati sa prativarïikÃmupadek«yati // kathaæ nopadek«yati? rÆpaæ svabhÃvena ÓÆnyam / yaÓca rÆpasya svabhÃva÷ so 'bhÃva÷ / yaÓcÃbhÃva÷ sà praj¤ÃpÃramità / tasyÃæ rÆpameva nÃsti kuto nityamanityaæ và bhavi«yatÅtyevamÃdi / ya evamupadek«yati nÃsau prativarïikÃmupadek«yati" iti // ata ihÃpi kathaæ bhagavannityÃdinà prativarïikÃparij¤ÃnÃya Óakrasya praÓna÷ / bhavi«yanti kauÓiketyÃdinà bhagavata uttaram / rÆpÅïÅ pa¤cendriyÃïi kÃyasaæg­hÅtatvÃt paramÃïusa¤cayatvÃdvà kÃyÃ÷ / te abhÃvità anabhyastasaævaratvÃdye«Ãæ te tathoktÃ÷ / asaæv­tendriyatvÃt abhÃvitaÓilÃ÷ / tato 'bhÃvitacittà anabhyastasamÃdhaya÷ / tato abhÃvitapraj¤Ã÷ samÃhitacittasyaiva yathÃbhÆtapraj¤ÃnÃt / tato du«praj¤Ã viparÅtad­«Âaya÷ / tata e¬amÆkÃ÷ sÆktÅnÃmaÓravaïÃt / ......praj¤ÃparihÅïÃ÷ samyagd­«ÂibhaÇgÃt rÆpÃnityatetyupalak«aïam / du÷khatÃdayopi dra«ÂavyÃ÷ / nityaæ na bhavatÅtyanityatà mahÃyÃne / tadvyavacchedÃrtha vinÃÓagrahaïam / vinÃÓalak«aïà anityatetyartha÷ / na hi satÃæ vinÃÓo nÃpyanupa(tpa)nnÃnÃm / tasmÃdvinÃÓadarÓÅ tÃnvastudharmÃnupalabheta / sattÃ(tÃ)mutpÃdavinÃÓau ca / tadevaæ (##) nityatÃdicaturviparyÃsapratipak«eïa hinayÃnasaæg­hÅtÃyÃ÷ samyagd­«Âe÷ praj¤ÃpÃramitÃtvena yà deÓanà sà tasyÃ÷ prativarïiketyuktaæ bhavati / athai«Ãæ rÆpÃdÅnÃmanityatÃdu÷khÃdibhÃvanà bodhisattvena bhÃvayitavyà na cetyata Ãha / na khalu punarityÃdi / dra«Âavyeti bhÃvayitavyetyartha÷ / yadi bhÃvayetko do«a÷ syÃdata Ãha / sa cedityÃdi / prativarïikÃyÃmiti hÅnayÃna ityartha÷ / evamasyÃæ bhagavatyÃæ samÃsata÷ prativarïikÃæ darÓayitvà tasyà caryà prati«iddhà / yathà tu prativarïikà na bhavati tatprathamata eva sÆcitaæ arthakuÓalo vÃcayedityÃdinà / ya÷ puna÷ ÓÆnyatÃni÷svabhÃvatÃdipade«u mÃhÃyÃnikammanyÃnÃæ viparyÃsastatpratipak«eïa dharmakÃyakÃritraprakaraïe 'viparyÃsakÃritraæ mahatyorbhagavatyoruktam / asyÃmapi bhagavatyà madhye 'viparyÃsa÷ prÃptinirvÃïe sarvÃkÃraj¤atÃniryÃïe '«Âavidhe ca gÃmbhÅrye parisphuÂamukta÷ / tasmÃttata evÃvadhÃraïÅya÷ // ityadhimÃtramadhyastobha÷ // punaraparÃdi÷ punaraparÃtprÃk pa¤cati«Âhaturnavama÷ / strotaÃpattiphala evaæ prabhÃvyata iti tÃvatsattve«u ni«pÃdyate / ityadhimÃtrastobha÷ / punaraparÃdi÷ punaraparÃt prÃk pa¤cati«Âhatu÷ prathamà / sak­dÃgÃmina÷ phalam / iti m­dum­dvÅ praÓaæsà // punaraparÃdi÷ punaraparÃt prÃk pa¤cati«ÂhatudvitÅyà / anÃgÃmina÷ phalama / iti m­dumadhyà praÓaæsà // punaraparÃdi÷ punaraparÃt prÃk pa¤cati«Âhatust­tÅyà / arhatvamarhato bhÃva÷ / iti m­ddhadhimÃtrà praÓaæsà // punaraparÃdisti«Âhato÷ prÃk caturthÅ / svayamabhisaæbodhÃbduddha÷, ekamÃtmÃnaæ pratibuddha÷ pratyekabuddha÷ / itimadhyam­dvÅ praÓaæsà // ti«ÂhatvÃdipa¤cakena pa¤camÅ / iti madhyamadhyà praÓaæsà // punaraparÃdisti«Âhato÷ prÃk «a«ÂhÅ / kaÓcideveti prathama÷ / yaÓceti dvitÅya÷ / yo veti t­tÅya÷ / upanÃmayediti dadyÃt / kenÃÓayanetyÃha / atraivetyÃdi / v­ddhyÃdikaæ gata÷ prÃpta÷ / ayamiti t­tÅya÷ / tasmÃditi prathamÃd dvitÅyÃcca / iti madhyÃdhimÃtrà praÓaæsà // (##) ti«ÂhatvÃdipa¤camena saptamÅ / ityadhimÃtram­ddhÅ praÓaæsà // punaraparÃdisti«Âhato prÃga«ÂamÅ / saækhyÃpi bhagavannityÃdi / tatra saækhyà pÆrvakÃtpuïyÃduttaraæ puïyaæ Óataguïaæ sahasraguïaæ ityÃdi / gaïanà daÓaguïitaÓataguïamityÃdi / upamà gaÇgÃnadÅvÃlukÃguïamityÃdi / aupamyaæ daÓagaÇgÃnadÅvÃlukÃguïamityÃdi / upaniÓà daÓaguïitaÓatagaÇgÃnadÅvÃlukÃguïamityÃdi / parimÃïasyÃtyantamasambhavÃttadartha yà upani«at samÅpe ni«adanam / sÃpi na sukarà kartum / ityadhimÃtramadhyà praÓaæsà // ti«ÂhatvÃdipa¤cakena navamÅ / yathÃyathetyÃdinà kauÓika÷ puïyÃtirekopapattimÃha / sÃdhu sÃdhvityÃdinà taæ subhÆti÷ sopapattikaæ protsÃhayati / ityadhimÃtrÃdhimÃtrà praÓaæsà // puïyasya paryÃyà bhedÃstad dyotaka÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ pa¤cama÷ parivarta÷ // 6. anumodanÃparimÃïamanÃparivarto nÃma «a«Âha÷ / uktÃ÷ stutistobhapraÓaæsÃ÷ / pariïÃmanÃmanaskÃro vaktavya÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- [51] viÓe«apariïÃmastu tasya kÃritramuttamam // nopalambhÃk­tiÓcÃsÃvaviparyÃsalak«aïa÷ // 2-21 // [52] vivikto buddhapuïyaughasvabhÃvasm­tigocara÷ / sopÃyaÓcÃnimittaÓca buddhairabhyanumodita÷ // 2-22 // [53] traidhÃtukÃprapannaÓca pariïÃmo 'parastridhà / m­dumadhyo 'dhimÃtraÓca mahÃpuïyodayÃtmaka÷ // 2-23 // sarvasattvÃnÃæ dÃnaÓÅlabhÃvanÃmayÃt puïyaugho viÓi«yate prak­«yate 'neneti 'viÓe«a÷' / sa punarasyÃ÷ sarvasattvÃnÃmagratÃyai samyaksaæbodhikaraïatà / (##) "sarvasattvasÃdhÃraïaæ k­tvà anuttarÃyai samyaksaæbodhaye pariïÃmayati taccÃnupalambhayogena" iti mahatyo÷ pÃÂhÃt / tena viÓe«eïa 'pariïÃma÷' // tamÃha / atha khalu maitreya ityÃdinà / bodhisattvasyeti / utpÃditabodhisacittasya / yathoktaviÓe«aviÓi«ÂatvÃnmahÃsattva÷, pariïÃmanà vyavasÃyo 'syeti mahÃsattvasya / anumodanÃsahagataæ kuÓalaæ anumodanà / sà cÃnupalambhapariïÃmasyÃdau vistareïa vak«yate / tasyÃ÷ pariïÃmanà / tayà sahagatam / idameva ityasya pareïa puïyakriyÃvastuÓabdena sambandha÷ / tata iti sarvasattvÃnÃæ dÃnÃdimayÃt puïyÃt sakÃÓÃt / agramÃkhyÃyate yÃvad asamasamamÃkhyÃyate / tasmÃdagrÃdi / agrÃdiphalahetutvÃt / tadapi kuta÷? yathÃkramaæ pramuditÃdyekÃdaÓabhÆmisaæg­hÅtasvaparÃrthasaæpattihetutvÃt / paryÃyatvepi sarve«ÃmupÃdÃnasÃmarthyÃt / asamÃbuddhÃste«Ãæ sÃdhÃraïo viÓe«o 'samasama÷ / samantaprabhÃsÃyÃæ bhÆmau / kathaæ dharmameghÃyÃmasama÷? asamasÃdharmyÃt / "daÓabhÆmÅÓvarastu bodhisattvo buddha eva dra«Âavyo na tu samyaksaæbuddha÷" iti vacanÃt / tadevamagrÃdipadebhya÷ pÆrveïa granthena viÓe«apariïÃma ukta÷ / agrÃdipadaistasyaiva 'kÃritramuttamaæ' iti viÓe«apariïÃma÷ sakÃritra÷ // evamukta ityÃdinà anupalambhapariïÃmamÃha / daÓadiÓo 'sminniti daÓadiÓi loke, ÃkÃÓaparimÃïe bhÃjanaloke / sarvata iti tÃsu sarvÃsu dik«u / sarvatragatayeti vyÃpitayà ghanatayetyartha÷ / aprameyÃdi«u vÅpsà digbhi÷ pratyekamabhisambandhÃrtham / anantÃparyante«vityanantÃnante«u / tadiyamarthato dviruktirna Óabdata÷ / tatra digdeÓyÃnÃmaparicchedÃt aprameyÃ÷ / saækhyÃyà aparicchedÃt asaækhyeyÃ÷ / digvaipulyenÃparicchedÃt aparimÃïÃ÷ / pratyekaæ cintayitumaÓakyatvÃt acintyÃ÷ / tÃsveva cintÃsvantagamanÃt anantÃ÷ / evaæ sÃkalyena pratidiÓamanante«u trisÃhasre«u pratidiÓaæ ya ekaikastrisÃhasra÷ / tasmin aprameyÃprameyÃïÃæ yÃvat anantÃparyantÃnÃæ tathÃgatÃnÃmiti sambandha÷ / ihÃpyekaikena trisÃhasreïa sambandhÃrtha vÅpsà / nanvekasmiæstrisÃhasre eka eva tathÃgato nÃprameyÃdiriti cedÃha / atÅte 'dhvani iti / ekadà traikastathÃgato na sarvadà / atÅta÷ punaradhvà anÃditvÃt aprameya÷ tata ekasminnapi lokadhÃtÃvatÅte 'dhvani aprameyÃstathÃgatÃ÷ kÃladairdhyeïÃparicchedÃt / tÃvantaÓca te saækhyayà aparicchedÃt asaækhyeyÃ÷ / manasà tiryaksaæniveÓya vaipulyenÃparicchedÃt aparimÃïÃ÷ / ekaikacintayà acintyÃ÷ / ekaikacintÃyÃmantÃgamanÃt anantÃ÷ / Åd­ÓÃnÃæ tathÃgatÃnÃæ parinirv­tÃnÃmiti na tu ti«ÂhatÃm / araya÷ kleÓÃstÃn hatavanta iti arhatÃm / aviparÅtasarvadharmaj¤ÃnÃt samyaksambuddhÃnÃm / anena padadvayena prahÃïaj¤ÃnasampadÃvukte / (##) bhavapathatvÃddharme asmimÃïo(no) [vartmani÷] / v­teranipratyaya÷ / saraïidharaïivat / mu¬ÃgamaÓca / vartmanist­«ïà bhavapadavÅtvÃt / yathoktaæ- "asmimÃna÷ pità ukto mÃtà t­«ïeti cocyate" iti / tayorÆnmÆlanÃt chinnavartmanÃæ chinnavartmanÅnÃæ ca / prapa¤co dvayakalpanÃ, bhava÷ saæsÃra÷ / tayornetryau nÃyike yathÃkramaæ dharmad­«Âi÷ pudgalad­«ÂiÓca / tayo÷ parik«ayÃt chinnaprapa¤cabhavanetrÅkÃnÃæ paryÃttabëpÃïÃmiti / punarbhavÃbhÃve na punarbandhano na Óoko nÃÓru / tata÷ parik«ÅïabëpÃïÃm / kaïÂakasÃdharmyÃt kaïÂakÃ÷ kud­«Âaya÷ / te«Ãæ k«odanÃt marditakaïÂakÃ÷ / Óe«aæ nidÃna eva vyÃkhyÃtam / prathamacittotpÃdo ya÷ p­thivÅsama÷ / tamupÃdÃya tata Ãrabhya / etasminnantara ityetÃvatyavakÃÓe / ÓÅlÃdiskandha÷ ÓÅlÃdirÃÓi÷ / bodhisattvÃnÃmapi balÃdaya÷ santi / na tu te pÃraÇgatÃ÷ / tatastadvyavacchedÃya pÃramitÃgrahaïam / anÃÓravo mÃrga÷ parij¤a÷ / sarvaj¤aj¤Ãnaæ samyaksambodhi÷ / pÆrvaæ buddhaguïÃdibhi÷ saæprayuktÃni / ye cetyÃdinà buddhaguïÃdinapyÃha / samyaksambodhireva sukhamupaÓamasukhatvÃt / sarvadharme«u aiÓvarya vaÓità / ­ddherabhisaæskÃra kriyà / anÃvaraïaæ ÓuddhatvÃt / asaÇgamanapek«atvÃt / apratihataæ sarvasmin sarvÃkÃraj¤eyaprav­tte÷ / anupama tasyÃnumÃnÃya viÓe«ad­«ÂÃntabhÃvÃt / parito 'vaccheda÷ parimÃna(ïam) / aÓe«aviÓe«ÃntarÃyÃt rÆpagrÃhi pratyak«am / tasya tasmin pare«ÃmabhÃvÃdaparimeyam / tathÃgatÃnÃæ yathÃbhÆtaj¤Ãnasamyagj¤Ãnam / tadeva balaæ sarvÃbhibhÆtatvÃt / yadbuddhaj¤Ãnabalamiti / buddhaj¤Ãnasya balaæ ÓaktirniravadhisarvÃkÃraviÓvÃrthakriyÃyai / balÃnÃæ yadbuddhai÷ j¤ÃnadarÓanaæ prÃptisÃk«Ãtkaraïam / caturvaiÓÃradyena suparipÆrïo 'dhigama÷ svadharmÃïÃæ yaÓca dharmÃdhigama iti sambandha÷ / sa katham? sarvadharmÃïÃæ paramÃrthasya samyagj¤ÃnasyÃbhinirhÃreïa ni«pÃdanena / triparivarta dvÃdaÓÃkÃraæ lokottaraæ j¤Ãnaæ dharma÷ / sa eva cakraæ devamanu«ye«u caækramaïÃt / tasya pravartanaæ daÓasu dik«u / ayamuddeÓa÷ / asya nirdeÓo navabhiraÇgai÷ / tasyaiva dharmasya dyotanÅ vÃg dharmoktà / tasyÃ÷ pragrahaïaæ manasà vyavasthÃpanam / saiva vÃg dharmabherÅ / tasyÃ÷ saæpratìanaæ vineyajayaÓrÃvaïam / saiva và dharmaÓaÇkha÷ / tasya pÆraïaæ vineyaireva j¤Ãnam / tasya dharmaÓaÇkhasya pravyÃharaïam / tamevÃlambya tadarthÃkÃreïa manasi kurvatÃæ cintÃbhÃvanayo÷ parini«patti÷ / bhÃvÃnÃbalÃdutpannaæ tadeva lokottaraæ j¤Ãnaæ dharmakhaÇga÷ / tena praharaïaæ kleÓÃnÃæ vidhvaæsanam / tasyaiva bhÆyasi jane prav­tti÷ dharmav­«Âi÷ / tasyÃ÷ pravar«aïam / sa eva yaj¤o nirarga¬atvÃt / tasya yajanam / tasya dharmasya dÃnena sarvasattvÃnÃæ santapaïaæ saæpravÃraïaæ ca parive«anaæ(ïam) / vinÅtÃ÷ sm­tyupasthÃnai÷ (##) satye«vavatÃraïÃt / Óik«itÃ÷ samyakprahÃïarddhipÃdai÷ / adhimuktà indriyabalairekÃntaniÓcayÃt / niyatà aviniv­tte÷ / buddhÃnÃæ pari«adÃmiti vyadhikaraïe «a«Âhi / parinirvÃ[pa]yatÃmiti okhai Óo«aïe / buddhÃnÃmasyeti k«etrÅk­tya mÃnaso bhÃvanaæ ra¤janam / tasmai hità manobhÃvanÅyÃ÷ prasÃdakarà ityartha÷ / niravaÓe«amabhisaæk«ipya anavaÓe«amanumodeteti sambandha÷ / aikadhyamityaikarÃÓyena / abhisaæk«ipyetyasya vivaraïaæ piï¬ayitveti tulayitveti / samÃhiteneti manasà nirÆpya / anumodeteti prÅtyÃlambanaæ kuryÃt / anumodanayeti prÅtyotpÃdanayà / agrayeti prak­«Âayà / kathaæ tarhi ekÃdaÓapadÃni? ekÃdaÓavidhepyÃlambane tasyÃ÷ prakar«Ãt / tat kuta÷? madhye daÓasu ca dik«u ye tathÃgatÃ÷ te«Ãæ saparicchadena yÃni kuÓalamÆlÃni tadÃlambanatvÃttasyÃ÷ / kathaæ pariuïÃmayatÅtyata Ãha / bodherÃhÃrakaæ Ãkar«akaæ bhavatviti / tadevamukta ityÃdinà vistareïa sthavirasubhÆtiryathÃnumodya yathà bodhisattva÷ pariïÃmayati taduktavÃn / yathà tu tatrÃnupalambhayoga÷ kartavyastadupadarÓanÃyÃryamaitreyaæ tatretyÃdinà p­cchati / yairvastubhiriti daÓadik tathÃgatÃdibhi÷ / yerÃlambanairiti tadÅyai÷ kuÓalamÆlai÷ / yerÃkÃreriti ÓÅlasamÃdhiskandhÃdibhi÷ / taccittamityanumodanÃcittam / api tviti kintu / upalabhyeranniti Óaktau liÇga / upalabdhuæ Óakyata iti praÓna÷ / nimittÅkarotÅti vikalpayati / anyathà anumodanÃpariïÃmanayorayogÃt // Ãryamaitreya Ãha / na tÃnÅtyÃdi sthavira Ãha / evantarhi viparyÃsÃ÷ syuriti / asata eva nimittodgrahÃt grahaïÃt santÅraïÃcca yathokramaæ saæj¤ÃyÃÓcittasya d­«ÂeÓca viparyÃsa÷ / e«Ãæ sÃdhanÃrtha rÃgo d­«ÂÃnta÷ athÃpÅti paramatamÃÓaÇkate / yÃd­Óo yak«astÃd­Óo baliriti bhÃva÷ / cittamiti pariïÃmanÃcittam / sarvadharmà ityuddeÓa÷ / sarvadhÃtava iti nirdeÓa÷ / yadi cetyÃdinà do«amÃha / katamairvastvÃdibhiriti / anumodanÃcittasambandhibhi÷ / cittamiti pariïÃmanÃcittam / tasyÃpi ni÷svabhÃavatvÃt / kveti kasyÃm / pariïÃmanaiva na syÃditi bhÃva÷ // ata evÃryamaitreya Ãha / nedamityÃdi / yadapi hi syÃd bhavet / kva? anumodanÃpariïÃmanÃdau / mÃtragrahaïamanu«ÂhÃnavyavacchedÃrtham / Óraddhà saæpratyaya÷ / prema prÅti÷ / prasÃdo manasa÷ kÃlu«yavigama÷ / gauravaæ bhakti÷ / (##) upastabdha÷ sthirÅk­ta÷ / avalayaÓcittasyÃva[na]ti÷ / saælaya÷ sannati÷ / vi«Ãda÷ kheda÷ / vi[«Ã]dÃpatti÷ khedapravÃha÷ / trÃsodyama uttrÃsa÷ / samagrastrÃsa÷ saætrÃsa÷ / tatpravÃha÷ saætrÃsÃpatti÷ / evaæ ceti / avalayÃdyabhÃve / yenetyÃdi / yadityanumodakaæ cittam / k«ÅïamityuddeÓa÷ / niruddhaæ vina«ÂatvÃt / vigatamasthitatvÃt / vipariïataæ taditi na ki¤cinni÷svabhÃvatvÃt / samavadhÃnaæ tulyakÃlatà / cittaæ niruddhaæ cittadharmatà ÓÃÓvatÅ cedÃha / na cetyÃdi / tasyà asaæsk­tatvena pariïÃmÃyogÃt / sug­hÅtavacanaæ durguhÅtasya supariïÃmitatvÃyogÃt / Ãrabhyetyadhik­tya / kathamityÃha / adhi«ÂhÃnaæ praÓnÃdhikaraïaæ k­tveti / tatkatham? iha maitreyeti vacanÃt / Ãmantrayate smeti brÆte sma / iha maitreyetyata Ãrabhya kathaæ saæj¤ÃdiviparyÃso na bhavatÅti yÃvat / evaæ Ãryamaitreya uttaramÃha / sa cedityÃdi / yena cittena yatpariïÃmayatÅti yaccittaæ pariïÃmayati / tasminnityubhyasmin / evamiti sug­hÅtatvÃt / pariïÃmitamiti supariïÃmitam / sphuÂÅkarttumÃha / yathetyÃdi / evamityÃdinopasaæhÃra÷ / kadà tarhi viparyÃsa÷ syÃdityata Ãha / athetyÃdi / iyatà viparyÃsaprasaæge codyaæ parih­ya prak­tÃnupalambhakhyÃpanÃyÃha / sa cedityÃdi / evaæ sa¤jÃnÅta ityuddeÓa÷ / evaæ samanvÃharatÅti nirdeÓa÷ / aviparyÃsena manasikarotÅtyartha÷ / tadityÃdi / tat cittamevaæ samanvÃhriyamÃïamiti sambandha÷ / k«oïamityÃdibhi÷ paryÃyairmanasi karoti / na tacchakyamiti / asattvÃcchaÓavi«Ãïavat / sava dharmateti ni÷svabhÃvataiva / dharme«viti buddhadharme«u / sa ce dityÃdinopasaæhÃra÷ / evamityanupalambhena / sarvatra ÓÆnyataikarasena manasikÃreïetyartha÷ / itÅdamÃryamaitreyo 'tÅtÃn buddhÃnadhik­tyoktavÃn / anÃgatÃnadhik­tyÃha punaraparamityÃdi / pratyutpannÃnadhik­tyÃha punaraparamityÃdibhi÷ / anupalambhapariïÃmo dvitÅya÷ // punaraparamityÃdi / atra saæk«epeïa tryaiyadhvikabuddhÃdÅnÃæ puïyÃnumodanà / agrÃditvaæ purvavat / atrÃviparyÃsaæ darÓayitumÃha / tasya kathamityÃdi / evaæ samanvÃharatÅti samanvÃhÃra÷ samyagmanasikÃra÷ / te dharmà iti ye pariïÃmayitavyÃ÷ / sa ca dharmo 'k«aya iti / anuttarà samyaksambodhi÷ suviÓuddhadharmatÃlak«aïà / evaæ pariïÃmitaæ bhavatÅtyaviparyÃsÃditi bhÃva÷ / na dharmo dharma pariïÃmayatÅti ni÷svabhÃvatvÃt sarvadharmÃïÃm / ityapÅti / evamapi pÆrvavat / ata evÃha / evaæ bhadantetyÃdi / sa cedityÃdinà prakÃrÃntaramÃha / ayamityÃdinopasaæhÃra÷ / ityaviparyÃsapariïÃmast­tÅya÷ // (##) sa cedityÃdi / puïyÃbhisaæskÃra÷ puïyakarma / saæj¤ÃnamabhiniveÓa÷ / kathaæ tarhi pariïÃmayatÅtyÃha / sa cedityÃdi / vivikta÷ ÓÃntaÓca yathÃkramaæ svaparai÷ svaparalak«aïaiÓca ÓÆnyatvÃt / puna÷ sa cedityÃdinaitadÃha / viviktaÓÃntatvaj¤Ãnepi yadi tabhdÃvÃbhiniveÓa÷ syÃt tadà na samyakpariïÃmayati / evamityÃdinopasaæhÃra÷ / praj¤ÃpÃramiteti vacanam / tayaiva samyakpariïÃmanÃditi viviktapariïÃmaÓcaturtha÷ // yadapÅtyÃdinà smaraïam / yÃd­Óa evetyÃdinà nirÆpaïam / yÃd­Óa eva sa pariïÃma ityanuttarà samyaksaæbodhirdharmadhatusvabhÃvà tÃd­Óameva taditi labhyate nityÃbhisambandhÃt / dharmadhÃtusvabhÃvameva tadityartha÷ / tÃd­Óameva tatkuÓalamÆlamiti yadanumodanÃsahagatam / yenÃpÅti pariïÃmanÃcittena / tadapÅti tadapyubhayam / tajjÃtikamiti saiva jÃti÷ sÃmÃnyaæ yasya / tallak«aïamiti tadeva sÃmÃnyalak«aïaæ yasya / tannikÃyamiti tadrÃsi(Ói)kam / tatsvabhÃvamiti tatprak­tikam / sa cedevaæ saæjÃnÅta iti / yadyanenÃpi tÃd­ÓatvÃdinà tattvenÃbhiniviÓate tadà na samyakpariïÃmayati / yaccÃtÅtamityÃdinà aparaæ tattvavikalpamÃha / asaæprÃptamanutpannam / sthitirnÃstÅti prak­tyaiva naÓvaratvÃt / tasmÃt trayamapi nopalabhyate tato 'sat / tato naiva nimittamakÃraïatvÃt / nÃkÃraïaæ vi«aya÷ / sa cedityÃdi / evamiti k«ÅïatvÃdinà tattvena / nimittÅkarotÅtyupalabhate / tadà na samanvÃharati na samyagmanasikaroti / tadà na samyak pariïÃmayati / yadà tarhyanavabodhÃdasmaraïÃdvà na nimittÅkaroti tadà samyakpariïÃma÷ syÃditi cedÃha / athetyÃdi / evamapÅti / evamanimittÅkaraïepi na pariïÃmayati / pariïÃmanÃmÃtrasyÃpyabhÃvÃditi bhÃva÷ / kadà tarhi samyakpariïÃmitaæ bhavatyata Ãha / athetyÃdi / ya(a)thaÓabdo yadyartha÷ / taditi tÃd­ÓatvÃdikam / animittaæ savi«ayatva¤ca / nimittamiti samyagj¤ÃnÃlambanam / samanvÃharatÅti samyagmanasikaroti / na ca nimittÅkarotÅti na sa¤jÃnÃti nÃbhiniviÓate / evamatretyÃdinopasaæhÃra÷ / evaæ bauddhapuïyaughasya ya÷ svabhÃvo dharmatà tayà anusmaraïam / anumodyÃdÅnÃmiti bauddhapuïyaughasvabhÃvÃnusm­tipariïÃma÷ pa¤cama÷ // idaæ tadityÃdi / ivamiti yadenadubha[yaæ] tattvasya manasikÃro na ca nimittÅkaraïam / tacchabda÷ prasiddhau / upÃyakauÓalaæ yatprasiddhamidaæ tat / ya ityÃdinà anuÓaæsamÃha / athÃsmin upÃyakauÓale ka upÃya ityata (##) Ãha / atra cetyÃdi / iyameveti / sÆtrÃtmikaiva / aÓrutavateti imÃmasyÃæ veti Óe«a÷ / praj¤ÃpÃramitÃyà yà pariïÃmanà saiva puïyakriyà / seyaæ prave«ÂumavagÃhituæ na hi Óakyeti sambandha÷ / tatreti tathà sati / sa maivaæ vocaditi syÃdvacanÅya / kosÃvityÃha / ya ityÃdi / iti sopÃyapariïÃma÷ «a«Âha÷ // tatkasyetyÃdi / idaæ taditi yaduktaæ tatkuta ityartha÷ / ÃtmabhÃvÃ÷ kÃyÃ÷ / saæskÃra÷ kuÓalamÆlÃni / ataÓca te ÓÃntà viviktÃ÷ ni÷svabhÃvà ityartha÷ / ataÓca virahità upalabdhyà nopalabhyanta ityartha÷ / api tviti / yadyapi nopalabhyante tathÃpi yathÃbhÆtamaviparÅtaæ niruddhatvÃdikam / nimittÅk­tyetyudgrahata÷ / vikalpya cetyabhiniveÓata÷ / ayathÃbhÆte vikalpapratibhÃse yathÃbhÆtaniruddhÃdisaæj¤Å / upalambhaæ ÃtmÅyaæ anupalambhe samyaksaæbodhau pariïÃmayet / tata÷ kimityÃha / tasyetyÃdi / parinirvÃïamapÅti / apiÓabdo 'tiÓayÃrtha÷ / tasyÃtyantaæ nimittÅkaraïÃdyayogÃt / savi«a÷ saÓalyaÓca tÃddharmyÃt / ityanimittapariïÃma÷ saptama÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / praïÅtaæ varïÃdiprakar«Ãt / kiæ cÃpÅti yadyapÅtyartha÷ / api tviti tathÃpÅtyartha÷ / khalu punariti vÃkyÃlaækÃro manyeteti varïÃdilÃbhÃt / svÃdanaæ svÃda÷ paribhoga÷ / pariïÃme ceti avasÃne ca / vipÃkaphalam / durgahÅteneti mithyÃÓrutena / durupa [la]k«iteneti durvitarkitena / du÷svÃdhyÃteneti durabhyÃsena / subhëitam / iti karaïasamÃptyartha÷ / evaæ sa iti yoyamukta÷ / savi«atvÃditi / anarthakaraïaÓaktiratra vi«am / tasmÃd ityupasaæhÃra÷ / kathamityÃdinà praÓnÃ÷ / ihetyÃdikamuttaram / abhyÃkhyÃnaæ nindà / abhÆtavÃditayà khyÃpanÃt / parigrahÅtavyÃdipade«u parigraheïÃnumodanà lak«yate / nÃntarÅyakatvÃt / buddhaj¤Ãnena j¤Ã(jÃ)nanti buddhacak«u«Ã paÓyantÅti sambandha÷ / evaæ cÃsyetyupasaæhÃra÷ / nirvi«atvÃdikaæ sarva kuta ityÃha adhyÃÓayenetyÃdi / iti buddhÃnuj¤ÃtapariïÃmo '«Âama÷ // punaraparamityÃdi / ÓÅlÃdÅti tathÃgata÷ ÓÅlÃdiskandha÷ / aparyÃpannamanantarbhÆtaæ / tryadhvatraidhÃtukÃparyÃpannatvÃditi / adhvatraye dhÃtutraye cÃnantargatatvÃdityartha÷ / dharmadhÃtumÃtratvÃt te«Ãæ ÓÅlÃdÅnÃmiti bhÃva÷ / pariïÃmopÅti pariïÃmanÃpi / yatrÃpi dharma iti samyaksambodhau / avina«Âa ityadu«Âa / aparyÃpanna÷ / buddhÃnuj¤ÃtapariïÃmayordharmadhÃtupariïÃmatvena samatÃæ (##) darÓayitumÃha / tatretyÃdi / atra dvitÅyÃdiÓabdÃtpareïa vÃrtho gamyate / yoyaæ dharmadhÃtupariïÃmanayà pariïÃma÷ / ayaæ samyakpariïÃma iti sambandha÷ / katamayetyÃha / anayetyanantaroktayà / aparyÃpannapariïÃmanayetyartha÷ / yathà buddhà bhagavanta ityÃdikayà buddhÃnuj¤ÃtapariïÃmanayevetyartha÷ / evaæ cetyupasaæhÃra÷ / itya paryÃpannapariïÃmo navama÷ / atha khalvityÃdi / yo hyayamiti yohyaparyÃpannÃkhya÷ / asyÃmevetyÃdinà pariïÃmayatÅtyetatparyantena buddhÃnuj¤ÃtapariïÃmasya nirdeÓa÷ / atretyanayordharmadhatupariïÃmanayo÷ / agrÃditvaæ pramu[di]tÃdyekÃdaÓabhÆmigataprakar«ahetutvÃt / Óe«aæ subodham / yÃvatpa¤cÃnÃmabhij¤ÃnÃæ lÃbhino bhaveyuriti / ihokte mahÃpuïyodaye yacchaddhÃdikaæ sa pÆrvakÃdviÓe«aheturiti m­durmahÃpuïyodayapariïÃmo daÓama÷ // ti«ÂhatvityÃdi subodhaæ yÃvatpratyekabuddhà bhaveyuriti / ihoktapuïyÃtireke ÓraddhÃdikaæ pÆrvakÃdviÓe«aheturiti madhyo mahÃpuïyodayapariïÃma ekÃdaÓa÷ // ti«ÂhatvityÃdi / ye subhÆta ityÃdinà dadyurityetadantenoddeÓa÷ / etena paryÃyeïetyÃdinà dadyurityetadantena nirdeÓa÷ / eteneti vak«yamÃïena / glÃnaæ glÃni÷ / tatpratyayÃni taddhetukÃni bhai«ajyÃni / pari«kÃrÃ÷ pariÓrÃvaïÃdaya÷ / sukhahetava÷ sukhÃ÷ / te«Ãæ upadhÃnai÷ ¬hokanai÷ / sukhasparÓa÷ sukhÃnubhava÷ / tena ye vihÃrÃ÷ caækramÃdaya÷ / tÃn sarvasattvÃnekakaæ parikalpyeti / upastheyatvena p­thagavasthÃpya / tÃæÓca sarvabodhisattvÃniti / ekaikaæ parikalpyeti vartate / upasthÃpakatvena p­thagavasthÃpya / ekaæko bodhisattva iti / upati«Âhaditi sambandha÷ / kimupati«Âhet? prak­tatvÃttÃneva sarvasattvÃn / ekaækaste«Ãæ sarvabodhisattvÃnÃmiti nirdhÃraïe «a«ÂhÅ / te«Ãæ madhye ekaika÷ dÃnaæ dadyÃditi / tebhya eva sarvasattvebhya÷ / tÃvaccirarÃtrasa¤citamiti / tÃvatà dÅrghakÃlena sa¤citam / tathà mahÃvistarasamudÃnÅtamiti / tÃvanmahÃvistareïotpÃditam / ti«Âhatu khalu punarityÃdi / pÆrvatra gaægÃnadÅbÃlukopamalokadhÃtuvÅryÃ÷ sarvabodhisattvà upasthÃpakÃ÷ pratyekaæ gaægÃnadÅbÃlukopamalokadhÃtuvÅryÃnÃæ sattvÃnÃm / tatra yÃvanta upastheyÃ÷ sattvà iha tÃvanta upasthÃpakà bodhisattvÃ÷ pratyekaæ gaÇgÃnadÅvÃlukopamà lokadhÃtuvÅryÃnÃæ sattvÃnÃmiti viÓe«a÷ / tÃnsarvasattvÃn (##) ekaikaæ parikalpitÃæÓca sarvabodhisattvÃniti pÆrvavat / Óe«aæ subodham / ityadhimÃtro mahÃpuïyodayapariïÃmo dvÃdaÓa÷ // samÃptaÓca pariïÃmanÃmanaskÃra÷ // anumodanÃmanaskÃro vaktavya÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- [54] upÃyÃnupalambhÃbhyÃæ ÓubhamÆlÃnumodanà / anumode manaskÃrabhÃvaneha vidhÅyate // 2-24 // etadÃha / atha khalvÃyu«mÃnityÃdinà / niravaÓe«yeti niravaÓe«Åk­tya / agratvÃdÅni caturdaÓoktÃ÷ / kiyatà agratà bhavatÅti praÓna÷ / iyatà bhavatÅtyuttaram / kotrÃbhiprÃya÷? agratvameva daÓadigmadhyatryadhvakuÓalÃlambanatvÃccaturdaÓavidhaæ bhavatÅti / yatra tarhi trayodaÓapadÃni tatrÃpi daÓadiktryadhvabhedÃt trayodaÓavidham / tatra kathaæ madhyamalokadhÃto÷ saægraha÷? tanmadhye sÆk«mamavadhiæ k­tvà diÓÃæ grahaïÃt / lokadhÃtvekadeÓe«vapi lokadhÃtuvyapadeÓÃt / tadyathà a«ÂÃnÃæ và navÃnÃæ và mÃsÃnÃmatyayÃt prasÆteti / yadà hi triæÓadrÃtrà mÃsÃstadëÂau / yadà mÃsaikadeÓopi mÃsastadà nava / na g­ïhÅte grÃhyatvenÃpratibhÃsÃt / na manyate vastutvenÃpratibhÃsÃt / nopalabhate svarÆpato apratibhÃsÃt / na kalpayati sÃmÃnyalak«aïena / na vikalpayati viÓe«alak«aïai÷ / na paÓyati d­«Âyà anabhiniveÓÃt / na samanupaÓyati santatamanabhiniveÓÃt / kalpanà abhÆtaparikalpa÷ / tathà viÂhapitÃ÷ saædarÓitÃ÷ / ajÃtà nirbÅjatvÃt / anirjÃtà ani«patte÷ / anÃgatikà anÃgatÃdadhvana÷pÆrvalokÃdvà / agatikà atÅtÃdhvani paraloke và / evaæ yÃvat nÃpi nirudhyata iti / ni÷svabhÃvatvÃtparikalpatatvÃdveti hetu÷ / evamiti parikalpitena svabhÃvena / itthaæ bhÆtÃn etÃn dharmÃniti paratantrarÆpÃn kuÓalÃn / dharmateti bÃlabuddhigocarai÷ svabhÃvai÷ ÓÆnyatà / anumodanÃdhikÃrepi tathà anumodya tathaiva pariïÃmayatÅti vacanamavaÓyapariïÃmanÅyatvÃt / Óe«aæ vyÃkhyatameva yÃvat na k«amata iti / ityanupalambhÃnumodanà prathamà // punaraparamityÃdi / vimuktirnirvÃïam / tacca dharmadhÃto÷ sarvÃvaraïaviÓuddhità paramÃrthatastathaiva sarvaæ dÃnÃdÅtyartha÷ / saÇgast­«ïà / tadabhÃvÃd (##) asaktÃnÃæ t­«ïÃhetukasya janmano 'bhÃvÃd abaddhÃnÃm / tato amuktÃnÃm / apariïÃmanÃyoge tasyÃpyanupalambhÃt / sa kathamityÃha / asaækrÃntito avinÃÓata iti / tathÃhyavasthÃntarasaækrÃnti÷ pariïÃma÷ pÆrvavinÃÓÃparotpattÅ và / na ca dharmadhÃtoravasthà / na ca saækramo nÃpi vinÃÓa iti / samÃdÃyoti gÃcarata÷ (?) sÃvadhikamÃdÃya / Ãkru«Âa÷ Óapta÷ / abhihatastìita÷ / paribhëito bhÆtÃbhÆtado«asthÃnai÷ / samÃn iti sannityartha÷ / styÃnaæ ca middhaæ ca tenÃbhibhÆtà iti sambandha÷ / tatra styÃnaæ cittasyÃkarmaïyatà staimityam / staimityalak«aïà yà cittasyÃkarmaïyatà svÃlambanapratÅtaye tat khalu styÃnam / middhamasvatantrav­ttiÓcetaso 'bhisaæk«epa÷ / cetaso 'bhisaæk«epaÓcak«urÃdÅndriyadvÃreïÃprav­ti÷ / sa cedasvÃdhÅnà / cetaso v­ttistanmiddham / Óe«aæ subodhamÃparivartasamÃpte÷ / upÃyo vimuktisÃd­Óyam / teneyaæ dharmadhÃtoranumodanÃnupalambhenetyupÃyÃnumodanà dvitÅyà // anumodanà ca pariïÃmanà ca tasyÃ÷ / tayorabhidhÃyaka÷ parivarto anumodanÃpariïÃmanÃparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkÃraÓÃntiviracitÃyÃæ «a«Âha÷ parivarta÷ // 7. nirayaparivarto nÃma saptama÷ laukiko bhÃvanÃmÃrgastrayo manaskÃrÃ÷ / tadukta÷ / lokottarastu bhÃvanÃmÃrgo 'nirhÃra÷ Óuddhiratyantaæ' iti pÆrvamuddi«Âa÷ / tatra nirhÃramadhik­tya ÓÃstram- [55] svabhÃva÷ Óre«Âhatà tasya sarvasyÃnabhisaæsk­ti÷ / nopalambhena dharmÃïÃmarpaïà ca mahÃrthatà // 2-25 // pa¤cÃÇgÃni nirhÃrasya / 'tasya' iti bhÃvanÃmÃrgasya praj¤ÃpÃramitÃviÓe«asya 'svabhÃva÷' sarvaj¤aj¤Ãnaparini«pÃdakatvÃdidharmacakrapravartakatvaparyanta÷ / 'Óre«ÂhatÃ' «a pÃramitÃsu / abhinirhÃra÷ sarvadharmÃïÃæ 'anabhisaæskÃra÷' / anupalambhena sarvadharmÃnarpayatÅti 'arpaïÃ' / sarvadharmÃnupalambhenaiva bodhe÷ prÃpaïÃt 'mahÃrthatÃ' iti / ata Ãha / atha khalvityÃdi / asya hi bhÃvanÃmÃrgasya svabhÃva÷ praj¤ÃpÃramità / kÅd­ÓÅtyÃha / sarvaj¤aj¤Ãnasya (##) parini«patti÷ yata÷ sà tathoktà / sarvaj¤atvamiti sarvÃvaraïavÃsanÃnusandhiprahÅïaæ j¤Ãnam / prahÃïasampatsahità j¤Ãnasampadityartha÷ / tadapi sarvaj¤atvameva / atropapattiravabhÃsakaroti / sarvÃvaraïatama÷prahÃïamavabhÃsa÷ / tatkareti prahÃïasampat / sarvadharmaparamÃrthapratibhÃso và avabhÃsa÷ / tatkareti j¤Ãnasampat / ataÓcainÃæ namaskaromi sÃæpratam / namaskaraïÅyeti / ÃyatyÃæ pratik«aïam / ekena padena dve sampadÃvukte / idÃnÅæ padadvayena prahÃïamÃha / anupalipteti sarvÃvaraïamalak«ayÃt / sarvalokanirupalepeti triadhÃtukamalak«ayÃt / idÃnÅæ padatrayeïa j¤ÃnamÃha / sarvadharmaparamÃrthapratibhÃsa Ãloka÷ / tatkarà / atra dvau hetÆ padadvayenÃha / timiramaj¤Ãnam / tadviparyayo vitimiraæ j¤Ãnamityartha÷ / sarva samagraæ traidhÃtuka traidhÃtukaparamÃrtha÷ / tasminvitimiram / tatkarà / ityÃlambanavyÃpti÷ / kleÓÃÓca d­«ÂayaÓca tà evÃndhakÃrÃ÷ / sarve ca te te ca te«Ãæ apanetrÅti sarvavipak«ak«aya÷ / iyatà sarveïa svÃrthasampattiruktà / parÃrthasampattimadhik­tyÃha / ÃÓrayaïÅyetyÃdi / ÃÓrayaïÅyà sarvapadaprepsubhi÷ / agrÃïi padÃni strota Ãpatti÷ sak­dÃgÃmitvaæ yÃvatpratyekabodhi÷ / tatkarà / te«ÃmupÃya÷ saptatriæÓad bodhipak«yÃ÷ / te«Ãæ k«amakarÅ vighnaharaïÃt / yÃvanna lokottaraj¤Ãnaæ tÃvad andhÃ÷ / te«Ãæ tadutpÃdanÃd ÃlokakarÅ / sarvabhayopadravai÷ prahÅïa Ãloko lokottara eva bhÃvanÃmÃrga÷ / tatkarà / iyatà hÅnayÃnikÃnÃmartha ukta÷ / bodhisattvÃrthamadhik­tyÃha / pa¤cacak«urityÃdi / te hi parÃrthapradhÃnÃ÷ / tasya saiva sÃdhanamÃlambanabhedena pa¤cacak«u÷parivÃrà / abhedena saiva cak«u sarvadharmaparamÃrthadarÓanÃt / vyÃpino darÓanasya trayo vibandhÃ÷ / mohatamaritamirÃïi / tatra moho aj¤Ãnam / tamondhakÃram / timiraæ cak«uroga÷ / te«Ãæ vikaraïÅ vidhvaæsanÅ / saæk«epato vitimirakaraïÅ timirasÃmÃnyÃt / kimutpÃdayatÅtyata Ãha / sarvadharmÃïÃmakaraïÅti / sarvadharmÃ÷ skandhadhÃtvÃyatanÃni / te«Ãæ traya÷ svabhÃvÃ÷ / kalpita÷ paratantra÷ parini«pannaÓca / tatra kalpitaæ na karoti tasya yathÃlak«aïamasattvÃt / paratantro abhÆtaparikalpa÷ / tatra karoti tatpratipak«atvÃt / parini«panno dharmadhÃtu÷ / tamapi na karotyanÃdinidhanatvÃt / samyagj¤Ãnaæ karotÅti cet? na / anÃdinidhanacittasantÃnabhrÃntiniv­tyaiva samyagj¤Ãnasiddhe / kiæ tarhi karotÅtyata Ãha / utpathetyÃdi / utpatho dharmÃïÃæ parikalpanà tena prayÃtÃnÃm / mÃrge dharmanairÃtmyaj¤Ãne avatÃraïÅ / kasya mÃrge? sarvaj¤atÃyÃ÷ / iyatà sarvaj¤aj¤Ãnaparini«pattiriti yaduktaæ tatparÃrthepi darÓitam / yaduktaæ sarvaj¤atvamiti tatparÃrthepyÃha / sarvaj¤ataivetyÃdinà / yadà hi vÃsanÃnusandhiprahÅïatà tasyÃstadÃsau sarvaj¤atetyartha÷ / sà tarhi praj¤ÃpÃramità utpÃdikà (##) nirodhikà utpannà niruddhà ca / netyÃha / anutpÃdiketyÃdi / anutpÃdikà sarvadharmÃïÃmiti vaiyavadÃnikÃnÃm / anirodhikà sarvadharmÃïÃmiti sÃækleÓikÃnÃm / anutpannÃniruddheti svayam / paramÃrthato yathÃpratibhÃsaæ ceti bhÃva÷ / paramÃrtho hye«Ãæ dharmadhÃtu÷ / tenai«ÃmanÃdinidhanatvÃdvÃlapratibhÃsinà rÆpeïÃtyanta- / samatvÃnnai«ÃmutpÃdanirodhau / ata evÃha / svalak«aïaÓÆnyatÃyÃmupÃdÃyeti pratÅtyasamutpannaæ punare«Ãæ t­tÅyaæ svabhÃvamupÃdÃyÃha / mÃtetyÃdi / mÃtà jananÅ / kuta÷? sarvabuddhadharmà eva ratnÃni te«Ãæ dÃtrÅtvÃt / tÃnyeva hi samagrÃïi hetvavasthÃni bodhisatvÃnÃæ ÓarÅram tata iyaæ taddÃnÃtte«Ãæ jananÅ / buddhagrahaïÃbduddhajananÅtvamarthÃdgamyate / na punastÃvatà buddhÃnÃmatiÓayo gamyate / ato viÓi«Âairguïai÷ punastadÃha daÓabaletyÃdinà / daÓa tathÃgatabalÃni / tatkarà / katamÃni daÓa? "sthÃnÃsthÃnaj¤Ãnabalam / karmavipÃkaj¤Ãnabalam / nÃnÃdhÃtuj¤Ãnabalam / nÃnÃdhimuktij¤Ãnabalam / indriyaparÃparaj¤Ãnabalam / sarvatragÃminÅpratipajj¤Ãnabalam / dhyÃnavimok«asamÃdhisamÃpattisaækleÓavyavadÃnavyutthÃnaj¤Ãnabalam / pÆrvenivÃsÃnusm­tij¤Ãnabalam / cyutopapÃdaj¤Ãnabalam / ÃÓravak«ayaj¤Ãnabalaæ ca" iti / lak«aïame«Ãæ yathoktaæ mahatyo rbhagavatyo÷ / tatra sambhavÃsambhavau sthÃnÃsthÃne / tadyathà duÓcaritÃnÃmani«Âo vipÃka [:] sthÃnami«Âo 'sthÃnamiti / karma ca vipÃkaÓca / nÃnÃdhÃtu÷ puïyÃpuïyÃdijanako 'dhyÃÓaya÷ / nÃnÃdhimuktistadyathà rÃgadve«Ãdau sthitÃnÃæ dve«arÃgÃdau ruci÷ / indriyÃïi ÓraddhÃvÅryasm­tisamÃdhipraj¤Ã÷ / te«Ãæ parÃparatvaæ vimÃtratà / ayaæ m­dvindriyo 'yaæ madhyendriya ityÃdi / sarvatragÃminÅpratipat / rÃgasya pratipak«a iyaæ pratipat / iyaæ dve«asyetyÃdi / caturïà dhyÃnÃnÃæ a«ÂÃnÃæ vimok«ÃïÃæ trayÃïÃæ samÃdhÅnÃæ savitarkasavicÃrÃdÅnÃæ catas­ïÃmÃrÆpyasamÃpattÅnÃæ navÃnÃæ cÃnupÆrvavihÃrasamÃpattÅnÃm saækleÓÃdikam / tatra saækleÓa ÃsvÃdanÃdinà / vyavadÃnamanupalambhÃdinà / vyutthÃnaæ siæhavij­mbhitena và avaskandakena và / pÆrve nivÃsa÷ pÆrvajanma / tasminnanusm­ti÷ smaraïam / cyu[tyu]papÃdau sattvÃnÃæ maraïotpattÅ / ÃÓravÃ÷ kleÓÃste«Ãæ ya÷ k«ayo yena ca mÃrgeïa k«ayastadubhayamÃÓravak«aya÷ / sattvÃnÃm / e«Ãæ sthÃnÃsthÃnÃdÅnÃæ sarvathà sarvadà samyagj¤Ãnaæ tadiha sthÃnÃsthÃnÃdij¤Ãnam / tadeva balamitarairagh­«yatvÃt, te«Ãæ vÃbhibhavanÃt / anavamardanÅyetyabhibhavitumaÓakyà / kuta ityÃha / caturvaiÓÃradyakarÅtvÃditi / siæhavadatyantani÷Óaæko yuktavÃdÅ viÓÃrada÷ / tasya bhÃvo vaiÓÃradyam / (##) catvÃri vaiÓÃradyÃni / abhisaæbodhivaiÓÃradyam / ÃÓravak«ayavaiÓÃradyam / ÃntarÃyikadha[rma]vaiÓÃradyam / nairyÃïikadharmavaiÓÃradyaæ ca / abhisambodhistathÃgatasya j¤Ãnasampat / ÃÓravak«aya÷ prahÃïasampat / tadubhayaæ svÃrtha÷ / ÃntarÃyikà dharmà nirvÃïasya vibandhakÃ÷ nairyÃïikà dharmà nirvÃïasya prÃpakÃ÷ / etadubhayaæ parÃrtha÷ / parebhyastadÃkhyÃnÃt / te«u vaiÓÃradyam / tatpratij¤Ãprati«ÂhÃpane«vityartha÷ / tatkarà / anÃthÃ÷ sattvà anÃdau du÷khasÃgare bhramatÃme«ÃmadyÃpi trÃturabhÃvÃt / te«Ãæ nÃthastrÃtà bhagavÃn buddha÷ / tatkarà / iyatà sarvaj¤aj¤Ãnaparini«pattire«eti samarthita÷ / e«aiva sarvaj¤atvamiti samarthayitumÃha / saæsÃretyÃdi / saæsÃra÷ sÃÓravÃ÷ skandhÃ÷ / tasya pratipak«Ã hantrÅ / dharmadhÃtureva tasya hanteti cedÃha / akÆÂasthatÃmupÃdÃyeti / dharmadhÃturhi kÆÂastho anÃdinidhanaikarÆpatvÃt / sa cetpratipak«a÷ syÃt tadà Ãdita eva saæsÃro na syÃt / praj¤ÃpÃramità punarÃdimatÅ, uttarottaragÃminÅ ceti saiva tasya pratipak«a÷ / anena prahÃïasampaduktà / j¤ÃnasampadamÃha sarvetyÃdinà / sarvadharmÃïÃæ svabhÃva÷ paramÃrtha÷ / tasya vidarÓanÅ tatpratibhÃsatvÃt / svasya pare«Ã¤ca parÃrthamadhik­tyÃha / paripÆrïetyÃdi / paripÆrïamekenÃpyanÆnatvÃt / triparivartadvÃdaÓÃkÃraæ ca yaddharmacakram / dharma÷ ÓÃsanam / tadeva cakraæ vineyasantÃne«u caækramaïÃt / tasya pravartano pravartayitrÅ / buddhÃnÃæ tathaiva tasya pravartanÃt / tatra dharmacakraæ satyacatu«Âayam / tasya traya÷ parivartÃ÷ / idaæ du÷kham / ayaæ du÷khasamudaya÷ / ayaæ du÷khanirodha÷ / iyaæ du÷khanirodhagÃminÅ pratipaditi / satyacatu«Âayasya svabhÃvapariccheda÷ prathama÷ parivarta÷ / tasyaiva yathÃkramaæ parij¤eyapraheyasÃk«ÃtkartavyabhÃvayitavyatvaparicchedo dvitÅya÷ parivarta÷ / tasyaivÃtmanà parij¤ÃtaprahÅna(ïa)sÃk«Ãtk­tabhÃvitatvaparicchedast­tÅya÷ / tasmÃt triparivartaæ tat / du÷khasatyasya du÷khasvabhÃva÷ parij¤eyatvaæ parij¤Ãtatvaæ ceti traya ÃkÃrÃ÷ / samudayasatyasya tatsvabhÃva÷ praheyatvaæ prahÅïatvaæ cetiæ traya ÃkÃrÃ÷ / nirodhasatyasya tat svabhÃva÷ sÃk«Ãtkartavyatvaæ sÃk«Ãtk­tatvaæ ceti traya ÃkÃrÃ÷ / mÃrgasatyasya tat svabhÃvo bhÃvayitavyatvaæ bhÃvitatvaæ ceti traya ÃkÃrÃ÷ / tasmÃt dvÃdaÓÃkÃraæ tat / nanu pratÅtyasamutpannenÃpi svabhÃveneyaæ [na] nirodhikà ÓÃæ(sÃæ)kleÓikÃnÃæ vinÃÓahetÆnÃmaki¤citkaratvÃt / nÃpyutpÃdikà vaiyavadÃnikÃnÃæ mithyÃj¤Ãnaniv­ttau cittamÃtrÃdeva samyagj¤Ãnotpatte÷ / naitadasti / bandhyak«aïotpÃdanasyaiva santÃnanirodhatvÃt / agninà ÓÅtanirodhavat / praj¤ÃpÃramitayaiva mithyÃj¤Ãnanirodhe (##) sati bhagavata÷ prÃgabhÆtasya samyagj¤Ãnasya taddhetukatvÃt / nirodhasya cÃvastuno hetutvÃyogÃt / cittasyaiva ca niruddhavipak«asya samyagj¤ÃnatvÃt / anyathà hi sarvabhrÃntiniv­ttikÃlepi vyÃpi samyagj¤Ãnaæ na syÃditi bhÃvanÃmÃrgasya svabhÃva÷ // kathamityÃdinà sarvaj¤atÃnuprÃptaya ityetadantena Óre«Âhatà / sthÃtavyamiti vartitavyam / pÆjÃbhi÷ manasikartavyà guïÃnusmaraïai÷ / namaskartavyà kÃyavÃkcittai÷ / nidÃnaæ prastÃva÷ p­cchÃyÃ÷ / hetustu bhagavatyÃ÷ Óre«Âhatà / praj¤ÃpÃramitÃyà yatkauÓalyaparig­hÅtasya bodhisattvasyÃnumodanÃsahagataæ puïyamaupalambhikÃnÃæ pa¤ca pÃramitÃmayÃt puïyÃdviÓi«yata itÅdaæ nidÃnamanantaroktatvÃt / yata iyaæ tÃsÃæ pariïÃyikà tata÷ Óre«Âheti hetu÷ / apariïÃyakamiti pariïÃyakarahitam / abhavyamayogyam / jÃtyandhabhÆtaæ jÃtyandhasad­Óam / Óe«aæ subodham / iti Óre«Âhatà // atha khalvÃyu«mÃnityÃdinà abhinirhÃro dvitÅyÃt evamuktÃt prÃk / praj¤ÃpÃramiteti bhÃvanÃmÃrga÷ / ya÷ pa¤cÃnÃæ skandhÃnÃæ yÃvatsarvadharmÃïÃmanabhisaæskÃro 'nupalambha÷ so 'sya abhinirhÃra÷ parini«pÃdanam / avayavÃrtha÷ subodha÷ / ityabhinirhÃra÷ // evamukta ityÃdi yÃvata saækhyÃæ gacchatÅti / katamaæ dharmamityanÃÓrava÷ / na kaÓciddharmamiti / dharmÃïÃmarpaïÃyÃÓcÃnupalambhÃdityarpaïà // atha khalu Óakra ityÃdi ÓÃriputravacanÃt prÃk / yadi na ka¤ciddharmamarpayati na tarhi sarvaj¤atÃmapÅti matvà Óakra Ãha / kimiyamityÃdi / arpayatyeva kenacitparyÃyeïa / yathà tu nÃrpayati tadbhagavÃnÃha na yathetyÃdi / upalambho bÃlagrÃheïa rÆpeïa / nÃma saæj¤Ã / saæskÃra÷ kalpanà / yathà tvarpayati tatp­cchati / kathaæ tarhÅtyÃdinà / uttaraæ yathetyÃdinà / yathà nÃrpayatÅti dharmÃïÃmarpaïÃyÃÓcÃvikalpanÃt / tatheti / avikalpanayà / na ka¤cidityÃdi / dharmÃïÃmutpÃdÃdÅnÃæ cÃvikalpanÃditi bhÃva÷ / anutpÃdÃyÃnirodhÃyeti notpÃdÃya na nirodhÃyetyartha÷ / asamarthasamÃsattvÃt / ataÓca anupasthitetyaki¤citkaratvÃt / evamapÅti sarvaj¤atÃrpakatvenÃpi / dÆrÅkari«yatÅtyasaæmukhÅbhÃvÃt / riktÅkari«yatÅti saæmukhÅbhÆtasya j¤Ãnasya tallak«aïÃbhÃvÃt / tucchÅkari«yatÅti tat phalÃbhÃvÃt / na kari«yatÅti notpÃdayi«yati / astye«a paryÃya iti yathà tvayokta÷ / tatkasya hetoriti taddÆrÅkaraïÃdikaæ kuta÷? paridÅpitÃyÃmiti nirdi«ÂÃyÃm / na rÆpaæ yÃvanna buddhatvamiti na ki¤ciddharma (##) ityartha÷ / tasmÃt ka¤ciddharma paÓyan dÆrÅkari«yatÅti / yÃvanna kari«yatÅmÃm / katamena paryÃyeïeti / kiæ mahÃrthatayeti bhÃva÷ // subhÆtirÃha netyÃdi / ni÷svabhÃve«u sarvadharme«u dvayÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / asaæk«iptà vik«ipteti / advayatvÃt / evamapÅti mahÃrthatayÃpi / kimpuna÷ ÓabdÃdatiÓayÃrtha÷ / evamityuktvà / tadevÃha / evamahamityÃdinà / ni÷«yanda iti tatp­«ÂhabhÃvÅ niÓcaya÷ / ya÷ sattvopalambha iti sambandha÷ / sattva÷ pudgaladravyaæ tadvad asvabhÃvajÃtikÃsvabhÃvalak«aïam / jÃtirutpatti÷ / tÃbhyÃæ rahità / asyaiva nirdeÓa÷ sattvÃsvabhÃvatayetyÃdinà / pariÓe«Ãdgamyate sattvÃjÃtikatayà ajÃtikateti / viviktatà ÓÆnyatà / acintyatà cittÃnÃlambanatà / abhisaæbodhanaæ sÃk«Ãtkriyà / tadabhÃvÃd anabhisaæbodhanatà / yathÃbha / sadbhuto artha÷ / tasyÃnabhisaæbodhanamagrahaïaæ sattva÷ / tadvatpraj¤ÃpÃramità / yathà sattvasya balasamudÃgamanaæ balani«pÃdanaæ na ki¤cit tathà tathÃgatasya praj¤ÃpÃramitayeti mahÃrthatà // abhinirhÃrasya pa¤cÃÇgÃnyuktÃni / «a«Âhasaptamepi sta÷ / adhimok«ahetu÷ pratipak«ahetuÓca / te 'dhik­tya ÓÃstram- [56] buddhasevà ca dÃnÃdirupÃye yacca kauÓalam / hetavo 'trÃdhimok«asya dharmavyasanahetava÷ // 2-26 // [57] mÃrÃdhi«ÂhÃnagambhÅradharmatÃnadhimuktate / skandhÃdyabhiniveÓaÓca pÃpamitraparigraha÷ // 2-27 // atrÃdhimuktihetavastraya uktÃ÷ pÃdatrayeïa / dharmavyasanaæ pratik«epa÷ / tasya catvÃro hetava itarai÷ pa¤cabhi÷ pÃdai÷ / 'anadhimuktatÃ' anadhimukti÷ / tatrÃdhimok«o 'sminneva bhÃvanÃmÃrge 'dhimukti÷ / tamÃha / atha khalvityÃdinà na dhandhayi«yatÅtyetadantena / adhimok«ayi«yatÅti niÓcite vastunyevameva nÃnyathetyavadhÃraïamadhimok«a÷ / taæ kari«yatÅtyartha÷ / tatkarotÅti curÃdau pÃÂhÃïïic / tasyÃdhimok«asya lak«aïaæ tribhi÷ padairgatyantaraprati«edhÃyÃha / tatra kÃæk«Ã bÃdhà / abÃdhyabÃdhanasya kÃæk«ÃmÃtratvÃt / vicikitsà saæÓaya eva / dhandhÃyanamapratipattiriti trÅïi gatyantarÃïi / dhandho 'pratipattau / dhandho bhavi«yatÅti dhandhÃyi«yati / lohitÃderÃk­tigaïatvÃt kya« / ityadhimok«a÷ // adhimok«asya trayo hetava÷ / tatra dvau p­cchati / kutaÓcyutvehopanna÷ kiyacciracaritÃvÅ ceti / sa iti yo 'dhimoktà / adhimukto 'dhimuktikÃritreïa (##) lak«yate / atastadÃha / ya ityÃdinà / arthata itya«ÂÃbhirabhisamayai÷ / arthanayata iti yathÃsvaæ te«Ãmeva vastubhi÷ / dharmata ityebhireva nÃmapadavya¤janai÷ / dharmanayata iti samÃsavyÃsÃdibhi÷ / anugami«yaætyanusaraïÃt / anubhotsyate tathà j¤ÃnÃt / anubodhayi«yati tathaiva parÃn / tatkasya hetoriti kuto liÇgÃt / ya÷ kaÓcidityÃdinà liÇgamÃha / me d­«Âa iti mayà d­«Âa÷ / sambandhavivak«ÃyÃæ «a«ÂhÅ / tadyathà subhëitasya Óik«ate, nÃgnist­pyati këÂhÃnÃmiti / avadadhÃti sÃvadhÃnaæ karoti / satk­tyeti bhaktito rucito và / nopacchinatti vicchedÃkaraïÃt / ciretyÃdinopasaæhÃra÷ / ciracaritÃ÷ pÃramità avituæ ÓÅlamasyeti ciracaritÃvÅ / bahavo buddhÃ÷ paryupÃsità yena sa tathokta÷ / iti buddhasevÃdÃnÃdicaryà // t­tÅyo 'dhimok«aheturupÃyakauÓalyam / tadÃha / atha khalvityÃdinà sthavira÷ subhÆtirityata÷ prÃk / Óakyà punariti kÃæk«Ã praÓna÷ / Órotuæ Óabdata÷ / upalak«ayitumarthata÷ / samanvÃhartuæ kÃlÃntare smartum / upapÃdayituæ cintÃkÃle / upadhÃrayituæ bhÃvanÃkÃle cetasi sthirÅkaraïÃt / iyamiti pratibhÃsamÃnà / ihÃmutra veti pratibhÃsamÃnà dhÃrà / aneneti pratibhÃsamÃnena / ÃkÃreïeti lak«aïena / tadyathà gau÷ sÃsnÃdimatvena / liÇgeneti k­trimeïa cinhena / tadyathà gaurghaïÂÃdinà / nimitteneti svÃbhÃvikena cinhena / tadyathà gau÷ÓuklatvÃdinà / nirde«Âuæ parasmai÷ / Órotuæ parasmÃt / bhagavÃnÃha / uttaraæ no hÅtyÃdi / skandhÃdiÓa iti skandhÃdibhi÷ / rÆpaskandha iti và yÃvaddharmÃyatanamiti vetyartha÷ / kuta ityÃha / sarvadharmaistaireva viviktatvÃdasyÃ÷ / tadapi kuta÷? ni÷svabhÃvatvÃtte«Ãm / parikalpitena dharmasvabhÃveneti bhÃva÷ / na cÃnyatreti / na cÃnyà tatparamÃrthatvÃditi bhÃva÷ / ata eva tadityÃdinà praÓna÷ / skandhetyÃdinottaram / vij¤aptirÆpaæ skandhÃdikameva / ÓÆnyaæ parikalpitena skandhÃdisvabhÃvena / sà tasya tena ÓÆnyatà vij¤aptimÃtratà praj¤ÃpÃramità / tasmÃdadvayametaddvaævÅkÃram / nanu ÓÆnyatÃyà idaæ lak«aïaæ na praj¤ÃpÃramitÃyà ityata Ãha / ÓÆnyatvÃdityÃdi / nopalabhyate skandhÃdi yathÃlak«aïam / yonupalambha÷ sarvadharmÃïÃmiti tadviviktaprakÃÓamÃtropalambhalak«aïa÷ / na tÆpalambhaniv­ttimÃtram / "nÃbhÃva÷ kasyacitpratipatti÷ pratipattiheturvÃ" iti vacanÃt / yo 'nupalambha÷ sà praj¤ÃpÃramità prak­«Âaj¤ÃnatvÃt pÃragatvÃcca / tathÃpi nÃsau praj¤ÃpÃramità / syÃdyadi skandhÃdiÓÆnyatÃmanubhÆya (##) skandhÃdyavasÅyeta / rajatÃdyavasÃye ÓuktidarÓanavat / etaddarÓayitumÃha / yadetyÃdi / yadà tu yathÃnubhÆtaniÓcayaæ janayati na skandhà na dhÃturnÃyatanamiti tadà praj¤ÃpÃramitaiva / tannisyandatvÃt skandhÃdyabhÃvaniÓcayasya / ÓuktiniÓcaye ÓuktidarÓanavat / prÃmÃïyÃt / tadyevaæ yadyathÃsti yathà ca nÃsti yathà ca praj¤ÃpÃramità syÃnna syÃdvà tasya sarvasya samyagbodha upÃyakauÓalaæ t­tÅyo 'dhimok«ahetu÷ / dharmavyasanaæ vaktavyam / sa ca saddharmapratik«aya÷ / kuta÷? dharmavyasanahetutvÃt / dharmasya vyasanaæ vipat / dÅrghadurgativÃsena tasya ÓravaïÃdyabhÃva÷ / durgaticiravÃsahetutvÃddharmavyasanahetutvam / tasmÃddharmavyasanam / tadeva dharmavyasanasaævartanÅyaæ karma / tatsaævartate 'smÃditi k­tvà / tadeva prastauti sthavira ityÃdinà / praj¤ÃpÃramità / e«a eva bhÃvanÃmÃrga÷ / tasyÃæ yogÃpatti÷ samÃdhÃnaprÃpti÷ / vibhajyeti / kathaæ vibhajya? ke«Ã¤ci[cci]racaritÃvinÃ(tÃ) bhavati ke«Ã¤cinneti / tatkuta÷? indriyÃïÃæ ÓraddhÃdÅnÃæ vimÃtratayà nÃnÃtvena / tÃmÃha syÃdityÃdinà / asyÃmagauravatà te«ÃmabhÆditi sambandha÷ / buddhÃnÃmantikÃditi / antike dÆrÃntikÃrthebhya iti pa¤camÅ / tatsannidhÃvityartha÷ / agauravatà aÓu(su)ÓÆ«aïatà aÓraddadhÃnatà ca / bhagavatyÃæ aparyupÃsanatà aparip­cchanatà ca buddhe«u / tata iti ÓraddhÃviyogÃt / dharmavyasanasaævartanÅyaæ karma saddharmapratik«epa÷ / k­taæ sak­tkaraïÃt / sa¤citaæ puna÷ puna÷ karaïÃt / Ãcitaæ paripÆrïam / upacitaæ vipÃkadanaÓaktilÃbhÃt / kÃyena sÃmagrÅ ÓrotumÃgamanam / cittena nirvik«epatà / vÃcà aprastutÃnabhidhÃnam / evaæ sÃmagrimadadÃnà iti samyagaÓ­ïvanta÷ / na jÃnanti granthata÷ / na paÓyanti arthata÷ / na budhyante svabhÃvatrayabhedena / tato na vedayante viparÅtabodhÃt / aÓraddadhÃnà ityÃdi tÆktam / tasyopasaæhÃra evaæ ta ityÃdinà / pratyÃkhyÃnaæ manasà parityÃga÷ / pratik«epo vÃcà / pratikroÓanaæ nindà / upahatyeti dÆ«ayitvà / dagdheti kuÓalamÆladÃhÃt / chando vaÓÅbhÃva÷ / viparyayÃdvicchanda÷ Óithila÷ / ato vicchandayi«yantÅti ÓithilÅkaraïÃt / vivecayi«yantÅti manasà tyÃjanÃt / vivartayi«yantÅti punaragrahaïÃt / iyatà pratyÃkhyÃnamuktam // pratik«epamÃha nÃtretyÃdinà / pratikro«aïamÃha naitadityÃdinà / apakrÃntÃ÷ parimuktÃ÷ paribÃhyà ityeko 'rtha÷ / sarva yathà bhavanti tathà sarveïa aÇgena / sarva yathà bhavati tathà sarva÷ prakÃra÷ / karmÃbhisaæskÃra÷ karma kriyà / upasthÃpiteneti k­tena / samutthÃpitenetyupacitena / saævartanÅ (##) pralaya÷ / ÃavÅcitalÃdà ca brahmalokÃdyasyÃmagninà k«Åyate sà teja÷saævartanÅ / k«epsyante antarÃbhavaÓarÅreïa / upapatsyante upapattibhavaÓarÅreïa / samÃnà santa÷ / bahu vata du÷khaæ ca tadvedanÅyaæ yasmÃttathoktam / prativarïikÃdipadatrayaæ samÃnÃrtham / 'lÃbhasatkÃraæ tebhya eva / yadartha te d­Óyeraï (dÆ«yeran) / tatkasya hetoriti / tatte«ÃmadarÓanÃdikaæ kuta ityartha÷ / kasambakaæ pÆtipÆrïam / tadatyaktamanyÃnyapi parïÃni nÃÓayati / jÃtirjÃtam / kasambakavajjÃtame«Ãmiti kasambakajÃtÃ÷ / k­«ïà t­ïaviÓe«a÷ / prÃk­tabhëayà kaï¬Ã / sÃpi k«etrÃdanapanÅtà k«etraæ nÃÓayati / nirjÃtirni«patti÷ / k­«ïÃvannirjÃtire«Ãmiti k­«ïÃnirjÃtikÃ÷ / k­«ïo hi k­«ïasarpa÷ savi«a÷ saæÓr­(s­)«ÂÃn da«Âo savi«Åkaroti / anayeneti tebhya÷ ÓrutaÓraddhÃdinÃmÃrgeïa / vyasanaæ nirayÃdidu÷kham / ÃgìhamÃbÃdhamiti mahatÅæ pŬÃm / nigacchet sp­Óediti prÃpnuyÃdityartha÷ / Ãloka÷ prak­tasya karmaïo vipÃkaj¤Ãnam / ÓuklÃæÓa÷ kuÓalabhÃga÷ / tadyogÃt ÓuklÃæÓika÷ / samavadhÃnaæ yoga÷ / Óe«aæ subodham / iti dharmavyasanam // evamukta ityÃdi / atra mÃrÃdhi«Âhita ityÃdinà mÃrÃdhi«ÂhÃnamuktam / gambhÅre«u dharme«vanadhimuktiste«u ÓraddhÃprasÃdÃbhÃvenoktà // punaraparamityÃdinà caturo hetÆnÃha / Ãtmotkar«Å parapaæsako do«Ãntaraprek«Åtyeko rÃÓi÷ / ata evÃha / ebhirapi caturbhirityÃdi / tadatra dharmavyasanahetava÷ «a¬uktÃ÷ / ÓÃstre tu saæk«epataÓcatvÃra÷ / Óe«ÃïÃæ skandhÃdyabhiniveÓe 'ntarbhÃvÃt / Ãtmotkar«aïÃdinÃæ skandhÃdyabhiniveÓe / nirhÃraparivarto 'yaæ saptÃÇgasya nirhÃrasya dyotanÃt / tathÃpi nirayagranthasya bahutvÃnnirayaparivarta ityucyate // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ saptama÷ parivarta÷ // (##) 8. viÓuddhiparivarto nÃmëÂama÷ / lokottarasya bhÃvanÃmÃrgasya nirhÃra÷ saptamaparivartenokta÷ / Óuddhira«ÂamasyÃdau vaktavyà / tasyÃ÷ ÓuddherduradhimocatÃæ tÃvadÃha / atha khalvityÃdinà / anarthikeneti mandacchandena / upastabdho vismita÷ / aÓuÓrÆ«aïÃ-aparipacchakajÃtÅyeneti kalyÃïamitre«u subhÆte÷ praÓna÷ / kiyadagambhÅretyÃdi / kiyatà gambhÅrà yato duradhimocetyartha÷ / bhagavata uttaraæ rÆpaæ subhÆta ityÃdinà / rÆpÃdayo rÆpÃdÅnÃæ ca pÆrvÃparamadhyÃntà abaddhà amuktÃ÷ svabhÃvenÃdhvatrayeïa ca ni÷svabhÃvatvÃdityartha÷ / paramaduradhimoceti paramagambhÅratvÃditi bhÃva÷ / prÃkprav­tto hi bandha÷ prÃgaÓuddhi÷ paÓcÃttanniv­ttilak«aïo mok«a÷ Óuddhiriti prasiddham / iha tu bandhamok«ayoratyantÃbhÃva÷ Óuddhiriti paramagambhÅraæ viÓuddhilak«aïaæ ÓÃstre- [58] phalaÓuddhiÓca rÆpÃdiÓuddhireva tayordvayo÷ / abhinnÃcchinnatà yasmÃditi Óuddhirudirità // [2-26] // 'phalaÓuddhi÷' sÃdhyà / sà ca 'rÆpÃdiÓuddhireva' / yasmÃt 'tayo÷' 'abhinnÃcchinnatÃ' 'iti ÓuddhirudÅritÃ' / Óuddherlak«aïamuktaæ sutre / katamasyÃ÷ Óuddhe÷? yasyÃduradhimocatvamuktam / tatkasya hetorityÃdi / tadasyà duradhimocatvaæ kuta ityartha÷ / uttaraæ yetyÃdinà / yata idaæ tasyà lak«aïamiti bhÃva÷ / advayaæ tÃdÃtmyÃt / advaidhÅkÃramavyabhicÃrÃt / anayoreva nirdeÓo abhinnamacchinnamiti / yetyanuvÃda÷ seti vidhi÷ / anÆdyamÃnaÓca dharmo vidhÅyamÃne niyata iti khyÃpita÷ / ata÷ sÃmÃnyÃdhikaraïÃdabhinnamubhayam / anyonyaniyamÃdanyonyÃvyabhicÃra÷ / tasmÃdacchinnamubhayam / tadevaæ yaiva skandhÃnÃmekaÓo viÓuddhi÷ saiva phalaviÓuddhi÷ / yaiva phalaviÓuddhi÷ saivetarà / anyonyÃvyabhicÃrÃt / anyonyaliÇgatà / sa cÃvyabhicÃrastÃdÃtmyÃt / ata Ãha / phalaviÓuddhita ityÃdi punaraparamityata÷ prÃk iti viÓuddhilak«aïam / viÓuddhibhedÃÓvatvÃro mahatyorbhagavatyoruktÃ÷ sarvasaægrahÃrtham / asyÃæ tu noktà bodhisattvamÃrgÃdhikÃrÃt / mÃrgasya viÓuddhirucyate / sa ca bhÆmau bhÆmau navavidho m­dum­dvÃdibhedÃdadhimÃtrÃdhimÃtrÃdibhedÃt / navavidhasyaiva do«asya pratipak«eïa (##) bhÆmayastu ÓuddhestÃÓcaiva nava / kÃmadhÃtura«Âau ca rÆpÃrÆpyÃ÷ / ata÷ ÓÃstram- [59] m­dum­dvÃdiko mÃrga÷ Óuddhirnavasu bhÆmi«u / abhimÃtrÃdhimÃtradermalasya pratipak«ata÷ // 2-30 // ato navavidhaæ mÃrgamÃha / punaraparamityÃdinà atyantÃnupapattirityata÷ prÃk / sarvaj¤ateti sarvÃkÃraj¤atà / tasyà viÓuddhirdvividhà / yà skandhÃnÃmekaÓo viÓuddhi÷ pÃramitÃnÃæ ca sà sarvÃkÃraj¤atÃviÓuddhi÷ / yà ca tasyÃ÷ sà te«Ãmityekà sarvÃkÃraj¤atÃviÓuddhi÷ / adhyÃtmaÓÆnyatÃdÅnÃæ skandhÃdÅnÃæ ca yÃvadÃveïikabuddhadharmÃïamekaÓo yà viÓuddhiryà ca praj¤ÃpÃramitÃyà yà ca sarvÃkÃraj¤atÃyÃ÷ sarvametadabhinnamacchinnamiti dvitÅyà sarvÃkÃraj¤atÃviÓuddhi÷ / tadasyÃæ na paÂhyate upalak«aïatvÃttadgrÃhyam / iti m­dum­dumÃrgo m­dumadhyaÓca // atha khalvityÃdi / ita÷ prabh­ti praj¤ÃpÃramiteti praj¤ÃpÃramitÃviÓuddhirityartha÷ / sà gambhÅrà duravagÃhà sarvadharmÃïÃæ viÓuddhatvÃdatyantaÓÆnyatvÃditi m­dvadhimÃrga÷ // sÃvabhÃsakarÅ tamopahà viÓuddhatvÃtsarvadharmÃïÃmiti madhyam­dumÃrga÷ // sà Ãloko darÓanaæ viÓuddhatvÃditi madhyamadhyo mÃrga÷ // sà apratisandhirasaækrÃntirbhavÃntare viÓuddhatvÃditi madhyÃdhimÃtro mÃrga÷ // sà asaækleÓo viÓuddhitvÃt prak­tyasaækli«ÂatvÃtsarvadharmÃïÃmityadhimÃtram­dumÃrga÷ // sà aprÃptiranabhisamayo viÓuddhatvÃt sarvadharmÃïÃmaprÃpteranabhisamayÃccetyadhimÃtramadhyo mÃrga÷ // sà anabhinirv­ttirviÓuddhatvÃt anabhinirv­ttatvÃt sarvadharmÃïÃmityadhimÃtrÃdhimÃtro mÃrga÷ // Ãha / atyantÃnupapattirityÃdikamÃmÃrgaj¤atÃparisamÃpte÷ / ata÷ ÓÃstram- [61] tridhÃtupratipak«atvaæ samatà mÃnameyayo÷ / mÃrga÷ sa ce«yate tasya codyasya parihÃrata÷ // 2-31 // (##) tasyÃæ 'tridhÃtupratipak«atvaæ' yadÃha / atyantÃnupapatti÷ praj¤ÃpÃramità / kÃmadhÃtvÃdi«u viÓuddhatvÃt / kÃmadhÃtvÃdi«vabhÃvÃnupapatte÷ iti tridhÃtupratipak«atvam / atra ca 'samatà mÃnameyayo÷' / yadÃha / ÃhetyÃdi / na jÃna tÅti na g­ïhÃti / na saæjÃnÅta iti na vikalpayati / sphuÂÅkartu praÓna÷ kiæ punarityÃdi / uttaraæ rÆpamityÃdi / viÓuddhatyÃdityatyantasamatvÃt / tadevaæ yathà syÃjj¤eyaæ grÃhyaæ na bhavati tathai«Ãpi tasya grÃhikà na bhavatÅti j¤eyamÃnasamatà / yoyaæ viÓuddhilak«aïo bhÃvanÃmÃrga ukto na sa yukta÷ / yato 'sminna«Âau do«Ã ityata Ãha / 'mÃrga÷ sa ce«yate tasya codyasya parihÃrata÷ / ' cakÃro 'vadhÃraïe / bhinnakramaÓca / codyasyeti jÃtÃvekavacanam / bhÃvanÃmÃrga eva sa i«yate tadÅyacodyÃnÃmita Ærdhvaæ parihÃrÃdityartha÷ / atra ca siddhÃnta eva kÃkvà kuta etaditi hetusÃpek«ÃÓcodyasÆcanÃdyÃni / siddhÃntahetava÷ parihÃrÃ÷ / tatra dve codye ÓÃriputrasya «a subhÆte÷ / nÃpakÃraæ karoti na copakÃramiti siddhÃnta÷ / sa kuta÷? yadi hyakiæcitkarÅ kathaæ sà mÃrga iti codyam / viÓuddhitvÃditi parihÃra÷ / sarvaj¤atà hi dharmadhÃtuviÓuddhi÷ sa ca viÓuddha÷ prak­tiÓuddha÷ / tata÷ sà asyÃki¤citkarÅ / kevalamÃgantukÃvaraïak«ayaæ [prati] vyÃpriyate / na g­ïhÃti na tyajatÅti siddhÃnta÷ / sa kuta÷? yadi hyasau g­ïhÃti vikalpa÷ syÃt / atha na gÌïhÃti praj¤aiva na syÃditi codyam / viÓuddhatvÃdi parihÃra÷ / yathà hi yata evÃsau dharmÃn dharmalak«aïairna paÓyatyata eva dharmatayà paÓyati / ata eva viÓuddha÷ / viÓuddhatvÃt na g­ïhÃti na ca tyajatÅti / skandhaviÓuddhita÷ phalaviÓuddhi÷ sarvaj¤atÃviÓuddhiÓcoktà / sà ca te«Ãæ viÓuddhirÃtmaviÓuddhyà / yathà hyÃtmano viÓuddhiratyantamasattà tathà te«ÃmapÅti siddhÃnta÷ / sa kuta÷? yadi hi skandhaphalasarvaj¤atÃnÃmatyantamasattà tadaitÃ(te)na ki¤ciditi codyam / atyantaviÓuddhitvÃditi parihÃra÷ / atyantamasanta eva dharmÃ÷ svalak«aïai÷ / ata eva tacchÆnyatÃlak«aïayà dharmatayà santÅtyartha÷ / ÃtmaviÓuddhito na prÃptirnÃbhisamaya iti siddhÃnta÷ / codyaæ purvavat / atyantaviÓuddhatvÃditi parihÃra÷ / yata eva dharmalak«aïairdharmà atyantamasanta÷ tata eva dharmatayà santa÷ / sà ca prak­tyaiva Óuddhà tacchuddhireva ca sarvaj¤ateti na tasyÃ÷ prÃptirnÃbhisamaya ityartha÷ / ÃtmÃparyantatayà rÆpavedanà dÅnÃmaparyantateti siddhÃnta÷ / sa kuta÷ / d­Óyate (##) hi skandhÃdÅnÃæ paryantastatkathamaparyantà iti codyam / atyantaviÓuddhatvÃditi parihÃra÷ / yathà hyÃtmano 'tyantamasattà tathà rÆpÃdÅnÃmapi svalak«aïai÷ / tato 'satÃæ te«Ãæ ka÷ paryanta÷? dharmatayà santÅti cet .............paryanta÷ / sarvadharmasÃmÃnyalak«aïatvÃt rÆpÃdikasya / na, bhedasyÃparamÃrthatvÃt / tasmÃdyaiva rÆpÃdiviÓuddhi÷ saiva phalaviÓuddhi÷ sarvaj¤atÃviÓuddhi÷ praj¤ÃpÃramitÃviÓuddhiÓcetyartha÷ // ya evamatyantÃsattayà sarvadharmÃïÃæ avabodha÷ sa praj¤ÃpÃramiteti siddhÃnta÷ / sa kuta÷?....................bodho na tarhi sÃtyantaviÓuddhiriti codyam / atyantaviÓuddhitvÃditi parihÃra÷ / evaæ samÃptà a«ÂÃvatyantabhÃvanÃmÃrgamÃrgaj¤atÃdhikÃrÃ÷ // prathamaparivartena sarvÃkÃraj¤atoktà / ito 'rdhasaptamai÷ parivartairmÃrj¤atà / a«Âamanavamayo÷ parivartayorardhÃbhyÃæ sarvaj¤atà vaktavyà / tasya a«Âau vastÆni / yathoktaæ prÃk [61] praj¤ayà na bhave sthÃnaæ k­payà na Óame sthiti÷ / anupÃyena dÆratvamupÃyenÃvidÆratà // 1-10 // [62] vipak«apratipak«au ca prayoga÷ samatÃsya ca / d­ÇmÃrga÷ ÓrÃvakÃdÅnÃmiti sarvaj¤ate«yate // 1-11 // iti / atra ÓÃstram- [63] nÃpare na pare tÅre nÃntarÃle tayo÷ sthità / adhvanÃæ samatÃyogÃtpraj¤ÃpÃramità matà // 3-1 // 'praj¤ÃpÃramitÃ' iti sarvaj¤atà / 'nÃpare tÅre ' iti saæsÃre / 'na pare tÅre ' iti nirvÃïe / nÃpi tayorantarÃle sthitÃ' / trayaæ nopalabhyata ityartha÷ / kuta ityÃha / 'adhvÃnÃæ samatÃyogÃd' iti / dharmatayÃpyadhvasamatvÃt / dharmÃïÃæ ca yathÃlak«aïamanupalambhat / etadÃha / Ãyu«mÃn ityÃdinà / seti samÃdhÃnaæ pÆrvamuktatvÃt / iyamiti sarvaj¤atÃkhyena viÓe«eïa vaktavyatvÃt / ata evÃha / viprak­teti / viÓe«eïa prak­tatvÃt vartamÃnatvÃdvà / athavà kuto na sthitÃ? yato viprak­tà trayÃnupalambhena bÃdhità / bhagavÃn hetumÃha / atyantaviÓuddhatvÃditi / svairlak«aïairasatÃæ dharmÃïÃæ dharmatÃlak«aïena nityaviÓuddhatvÃdityartha÷ / ÓrÃvakÃstu (##) svadu÷khak«ayamÃtrai«iïa÷ saæsÃraæ parikalpya tenÃtyantamudvignà nirvÃïaæ parikalpya tasminnatÅvotkaïÂhità laghu ladhveva parinirvÃnti / naivaæ bodhisatvÃ÷, sarvasattvÃrthaæ niruttarabodhikÃmà iti saæsÃranirvÃïÃprati«Âhatà // ÓÃstram- [64] anupÃyena dÆraæ sà sanimittopalambhata÷ / 'sanimittaæ upalambho 'nupÃya÷' / tena sà dÆrÅbhavati / tadÃha / Ãyu«mÃnityÃdi / evamapÅti nÃmatopi nimittatopi / ri¤ci«yati tyak«yati nÃmata÷ / dÆrÅkari«yati nimittata÷ / iti dÆrÅbhÃva÷ / upÃyakauÓalenÃsyÃ÷ samyagÃsannatodità // 3-2 // ni÷saÇgà v­tti÷ samyagupÃyakauÓalam / tenÃsannÅbhavati / tadÃha / evamukta ityÃdinà / saÇga÷ saktirabhÆtaparikalpa÷ / sà nÃmato syÃnnimittatopi / tayorapi bhÆte 'rthe 'bhÃvÃt / ÃkhyÃtà «o¬aÓabhird­«ÂimÃrgalak«aïai÷ / sunirdi«Âà dvÃdaÓabhi÷ prayogai÷ / suparini«Âhità saæsÃranirvÃïayoraprati«ÂhÃnÃt / supariÓuddhà saÇgakoÂÅnÃæ vivarjanÃt / yatra hÅti vÃkyÃlaÇkÃre / nÃmetyÃÓcarye / imepi saÇgà iti saÇgÃpi vak«yamÃïÃ÷ / ata÷ saÇgavarjanamupÃyakauÓalamityà sannÅbhÃvatà / te puna÷ saÇgÃ÷ sÃmÃnyenoktÃ÷ / viÓe«ato vaktavyÃ÷ / ata÷ ÓÃstram- [65] rÆpÃdiskandhaÓÆnyatve dharme«u tryadhvage«u ca / dÃnÃdau bodhipak«e«u caryà saæj¤Ã vipak«atà // 3-3 // rÆpÃdÅnÃæ sarvadharmÃïÃæ skandho rÃÓi÷ / tasya ÓÆnyatÃyÃæ traiyadhvike paradharmesu pÃramità bodhipak«yavi«ayÃyÃæ ca caryÃyÃæ yà 'saæj¤Ã' nÃmato nimittato và sà 'vipak«atÃ' / svÃrthe tal devatÃvat / sa vipak«a÷ sa saÇga ityartha÷ / etadÃha / atha khalvityÃdinà / asyÃæ bhagavatyÃæ 'caryÃsaæj¤Ã' na paÂhyate / sà paÂhitÃnÃmupalak«aïatvÃnnocyate / dÃnapÃramitÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃæ sm­tyupasthÃnÃni yÃvadÃryëÂaÇgamÃrga carÃmÅti sa¤jÃnÅte saÇga iti / asyÃmadhikasaÇgamÃha / iyantamityÃdinà / ye saÇgÃsta uktÃ÷ / yathà te saÇgÃstannoktam / tata÷ Óakrasya praÓno 'tha khalvityÃdinà / paryÃyeïeti prakÃreïa / idaæ tu prathamaæ bodhicittamiti / e«a vikalpa÷ prathama÷ saÇga÷ / bodhau pariïÃmayÃmÅti / (##) evaæ vikalpya pariïÃmanà dvitÅya÷ / kathamimau saÇgau? tasya cittasyÃtÅtatvenÃsattvÃt / bodheÓcÃnÃgatatvena / cittaprak­ti÷ sadÃstÅti cedÃha / na cetyÃdi / na Óakyà iti nityasya pariïÃmÃyogÃt / tasmÃdubhau vikalpau / abhÆtakalpanÃt / Óe«Ãstu yathà saÇgÃstathà purvamevoktam / saÇgÃ÷ te«Ãæ varjanamarvÃguktaæ bhavati / ata÷ ÓÃstram- [66] dÃnÃdi«vanahaÇkÃra÷ pare«Ãæ tanniyojanam / saÇga÷ koÂÅ ni«edho 'yaæ 'dÃnÃdi«vanahaækÃra÷' sÃmarthyÃt / pÆrvamukta÷ / 'pare«Ãæ tanniyojanaæ' Ãha tasmÃttarhÅtyÃdinà / tasmÃditi svayaæ saÇgavivarjanÃt kÃraïÃt / tarhÅti pare«Ãæ sandarÓanÃdikÃle / sandarÓayateti pÆrvamaÓrutavata÷ rocayatà / samÃdÃpayateti / anu«ÂhÃnÃya samyag grÃhayatà / sampraha«ayateti mantharÃn protsÃhayatà / samprahar«ayateti / ÃrabdhavÅryÃn sÃdhukÃrai÷ / bhutÃnugama÷ saÇgatyÃgÃt / evaæ samÃdÃya te«vaparÃddhaæ (?) darÓayitumÃha / evamityÃdi / na k«iïotÅti buddhe«vaparÃddhaæ na karoti / svayambhÆtÃnugame 'nuÓaæsamÃha / imÃÓcetyÃdinà / tadevaæ yanna 'dÃnÃdi«vanahaÇkÃro ' yanna'pare«Ãæ tatra niyojanaæ', e«a dvividha÷ saÇgakoÂÅnÃæ sthÆlÃnÃæ ni«edha÷ / ÓÃstram / sÆk«ma÷ saÇgo jÅnÃdi«u // 3-4 // buddhÃdau ya÷ saÇga÷ sa sÆk«ma÷ / tamÃha atha khalu bhagavÃnityÃdinà / na sà Óakyà pariïÃmayitumiti tryadhvaprasaÇgÃt / na nimittÅkartuæ nÃrambaïÅkartumiti / apÆrvatvenÃkÃraïatvÃt / durbodhatvÃcca / yato na sà d­«ÂaÓrutamatavij¤Ãta cak«u«Ã Órotreïa ghrÃïajivhÃkÃyairmanasà vÃpratÅtatvÃt yathà kramam / gambhÅrà praj¤ÃpÃramità viviktatvÃt / prak­tigambhÅrà prak­tiviviktatvÃt / ataÓca namaskaraïiyà / sarvadharmà api prak­tiviviktÃ÷ / yà te«Ãæ prak­tiviviktatà sà praj¤ÃpÃramità / yato 'k­tÃste bhagavatÃbhisambuddhÃ÷ / yataste prak­tyaiva na ki¤cit / yà cai«Ãæ prak­ti÷ sÃbhÃva÷ / yaÓcÃbhÃva÷ sai«Ãæ prak­ti÷ / ekalak«aïatvÃt yadutÃlak«aïatvÃt / evamaÓe«Ã÷ saÇgakoÂayo vivirjità bhavanti / acintyà cintÃtÅtatvÃt / nahi sà rÆpaæ na vedanà yÃvanna buddhadharmÃ÷ / Óe«aæ subodham / nÃpi sà d­«ÂaÓrutamatavij¤ÃtetyÃdinà yaduktaæ / atra ÓÃstram (##) [67] tadgÃmbhÅrya prak­tyaiva vivekÃddharmapaddhate÷ / ekaprak­tikaæ j¤Ãnaæ dharmÃïÃæ saÇgavarjanam // 3-5 // [68] d­«ÂÃdiprati«edhena tasyà durbodhatodità / rÆpÃdibhiravij¤ÃnÃttadacintyatvami«yate // 3-6 // 'vivekÃd' iti viviktatvÃt / 'dharmapaddhati÷' dharmarÃÓi÷ / dharmÃïÃæ j¤Ãnamiti sambandha÷ / ekà te«Ãæ prak­ti÷ khyÃtiryasmiæstathoktam / tanna vipak«apratipak«au vaktavyau / saÇgÃsaÇgau kasmÃduktau? ata÷ ÓÃstram- [69] evaæ k­tvà yathokto vai j¤eya÷ sarvaj¤atÃnaye / ayaæ vibhÃgo ni÷Óe«o vipak«apratipak«ayo÷ // 3-7 // 'evaæ k­tvÃ' iti saÇgÃsaÇgavyapadeÓaæ k­tvà / 'yathoktaæ' iti / yathokto vibhÃga÷ 'sarvaj¤atÃnaye ' / sarvo 'yaæ 'vipak«apratipak«ayo÷' veditavya÷ / tathà hi / saÇga upalambho vikalpa÷ / asaÇgo 'nupalambha÷ praj¤ÃpÃramità / tasmÃtsaÇgo vipak«o 'saÇga÷ pratipak«a÷ iti vipak«apratipak«au // prayogastatsamatà ca vaktavyà / ata÷ ÓÃstram- [70] rÆpÃdau tadanityÃdau tadapÆriprapÆrayo÷ / tadasaÇgatve caryÃyÃ÷ prayoga÷ prati«edhata÷ // 3-8 // [71] avikÃro na kartà ca prayogo du«karastridhà / yathÃbhavyaæ phalaprÃpterabandhyo 'bhimataÓca sa÷ // 3-9 // [72] aparapratyayo yaÓca saptadhà khyÃtivedaka÷ / 'tadanityÃdau' iti / rÆpÃderanityatvanityatvÃdau / i radhÃdibhya iti i¤cÃparipuri÷ / pariprapÆre÷ bhÃva iti pariprapÆra÷ asaÇga÷ / vivak«ÃvaÓÃt tacchabdena saÇgo g­hyate / samÃhÃradvandva÷ / saÇgÃsaÇgatvayorityartha÷ / ekaÓe«astu na bhavatyana(?)bhidhÃnÃt / 'rÆpÃdau' rÆpÃderanityatvanityatvÃdau / rÆpÃderaparipÆrïatvaparipÆrïatvayo÷ / rÆpÃde÷ saÇgÃsaÇgayoÓca / yà 'caryÃ' caraïaæ tatprati«edhena praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caraïaæ 'prayogo ' rÆpÃdyÃdi«u / amÅ ca catvÃra÷ / uttare cëÂau / 'avikÃro 'kartÃ' / [uddeÓa] du«kara÷ kÃritradu«karo 'bandhyo 'parapratyaya÷ saptadhÃkhyÃtivedakaÓceti dvÃdaÓavidha÷ prayoga÷ / atastaæ p­cchati / Ãha / tena hÅtyÃdinà kathaæ caritavyamiti / kathaæ prayoga÷ kartavya÷? atra rÆpÃdaya÷ sarvadharmÃ÷ / skandhÃstÆpalak«aïam / rÆpe yÃvadvij¤Ãne na caratÅti rÆpÃdÅnna sa¤jÃnÅta ityartha÷ / tadà carati praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti rÆpÃdiprayoga÷ // (##) sa cedrÆpamanityaæ yÃvadvij¤Ãnamanityamiti na carati / tathà nityamiti sukhamiti ÓÆnyamityaÓÆnyamiti Ãtmeti anÃtmeti Óubhamiti aÓubhamiti na carati tadà carati praj¤apÃramitÃyÃmiti rÆpÃdyanityatvÃdiprayoga÷ // sa cedrÆpaæ yÃvadvij¤Ãnaæ aparipÆrïa paripÆrïa và / tadeva rÆpÃderaparipÆrïatvaæ paripÆrïatvaæ tadeva rÆpÃdi iti na carati / tadà caratyasyÃmityaparipuriparipÆriprayoga÷ // evamukta ityÃdinà caturthaæ prastauti / bhagavÃæstamÃha / rÆpaæ sasaÇgamityÃdinà caritavyÃntena / atraiva evaæ carannityÃdinÃnuÓaæsamÃha / asaktetyÃdi / sarvasaÇgÃbhÃvÃdasaktà / tato na baddhà kleÓaistraidhÃtuke / tato na muktà kleÓai÷ / na samatikrÃntà traidhÃtukam / evaæ hÅtyÃdinopasaæhÃra÷ / iti rÆpÃdisaÇgÃsaÇgaprayoga÷ // subhÆtirÃhetyÃdinà parihÃïirbhavedityedantena pa¤cama÷ / hÃniv­ddhayorabhÃvÃdavikÃratà / ÃkÃÓavat / varïo guïa÷ / ityavikÃraprayoga÷ // tadyathÃpÅtyÃdinà sthaviraÓabdÃt prÃk «a«Âha÷ / saækliÓyate ÓabdasyÃrtha÷ pratihanyata(?) iti / dvitÅyasyÃnunÅyata iti / deÓanayà hÃniv­ddhayorakaraïÃdakart­prayoga÷ // sthavira ityÃdinÃbhisamboddhakÃmÃntena saptama÷ / trividhÃæ du«karatÃæ vaktuæ bhagavatÅ bhÃvanÃdu«karatÃmanu«aÇgÃdÃha / tasyÃmeva sthitÃnÃmuddeÓÃderdu«karatvÃt / caranniti Óamathena / na saæsÅdati layena / notplavate auddhatyena / na pratyudÃvartate nivartate / ÃkÃÓabhÃvanà / ekalak«aïatÃpratibhÃsÃt / ayaæ sannÃha iti ya÷ sarvasattvÃrthÃya samyaksambodhau / ÃkÃÓeneti / ÃkÃÓanibhena yogena tadatyÃgÃt / tato du«karatà sattvÃnÃmanupalambhÃdanantÃcca / viÓvÃrthamuddiÓya bodhe÷ / sa coddeÓa÷ sannÃha ityuddeÓadu«karatÃprayoga÷ // ÃkÃÓamityÃdinà sannahyata ityetadantenëÂama÷ / uccairgatirvibandhapÃtanaæ(?) parimocanam / uccairnayanamutk«epa÷ / etÃvÃnsattvÃrthÃya prayoga÷ / sa ca du«kara÷ / ÃkÃÓavatsattvarÃÓeranantatvÃdarÆpitvÃdadravyatrvÃcceti prayogadu«karatÃprayoga÷ // atha khalvityÃdinÃtha khalvityata÷ prÃÇnavama÷ / prayogasya phalaæ kÃritram / sÃækleÓikadharmaprahÃïaæ vaiyavadÃnikadharmotpÃdanaæ ca / tadubhayaæ du«karaæ bhagavatyà tayorakaraïÃditi kÃritradu«karatÃprayoga÷ // (##) atha khalvityÃdinÃtha khalvityata÷ prÃgdaÓama÷ / ya evaæ yogamÃpatsyata iti hetvavasthÃyÃm / kva sa iti phalÃvasthÃyÃm / ÃkÃÓa iti ÃkÃÓaæ tÃrÃpatham / iha tu tatsÃdharmyÃdanuttarà bodhi÷ / abhyavakÃÓaæ bhÆmerÆpari«ÂhÃdacchannamarÆpi«ÂhÃnam / iha tu tatsÃdharmyÃddhÅnabodhi÷ / tadubhayaæ phalam / tasya yathÃbhavyaæ prÃpteravandhyaprayoga÷ // atha khalvityÃdinà avatÃramityetadantamekÃdaÓa÷ / Óakrastasya bodhisattvasya rak«Ãvaraïaguptiæ kartukÃma÷ / rak«ÃvaraïÃbhyÃæ sahità guptistathoktà / taæ subhÆtirÃha / kimenaæ prÃpsyasÅti / sa Ãha neti / tata÷ kimityÃha evamityÃdi / evamiti / sarvadharmÃnupalambhena / Óe«aæ sugamam / evamanvayavyatirekÃbhyÃæ praj¤ÃpÃramitÃdhÅnaiva tasya rak«Ã na parÃdhÅnetyaparapratyayaprayoga÷ // api cetyÃdinà parijÃnÃtÅtyetadantena dvÃdaÓa÷ / mahatyorbhagavatyo÷ saptadhà khyÃti÷ paÂhyate / "mÃyÃmarÅcisvapnapratiÓrutkÃpratibhÃsapratibimbagandharvanagaropamÃ÷ sarvadharmÃ÷" iti / yà ca saptadhà khyÃti÷ sà sarvÃpyanvÃkhyÃti÷ / dvayaÓÆnyena sthitÃnÃæ sarvadhÃrmÃïÃæ paratantrasvabhÃvÃnÃæ dvayena khyÃti÷ / sà ekenÃpi d­«ÂÃntena Óakyà darÓayitum / yathà hi Óabde 'sati pratiÓabdo 'samprakhyÃti / tathà sati dvayaÓÆnye svabhÃve dharmà asatà dvayarÆpeïa prakhyÃntÅti / tasmÃdasyÃæ bhagavatyÃæ pratiÓrutkopamataiva paÂhyate / ata enÃæ prati ÓÃstrapÃÂho 'nyathà kartavya÷ / 'yo 'paro khyÃtivedaka÷' iti / dvividhà praj¤ÃpÃramità lokottarà Óuddhà laukikÅ ca / yathoktaæ drumavikalpapraveÓÃyÃæ dhÃraïyÃma avikalpadhÃtuprati«Âhito bodhisattvo j¤eyanirviÓi«Âena j¤Ãnena ÃkÃÓasamatalÃnsarvadharmÃn paÓyati / tatp­«Âhalabdhena mÃyÃmarÅcisvapnapratibhÃsapratiÓrutkÃpratibimbodakacandranirmitasamÃnsarvadharmÃnpaÓyati" iti / ato lokottaramadhik­tyÃha / ÃkÃÓasyetyÃdi / ÓuddhalaukikÅmadhik­tyÃha / tatkimityÃdi / parijÃnÃtÅti / tata÷ kiæ tasya rak«aïÅyaæ pratibhÃsÃnÃmalÅkatvÃditi bhÃva÷ / ityanyathÃkhyÃtivedakaprayoga÷ // uktÃ÷ prayogÃ÷ / prayogasamatà vaktavyà / tÃmadhik­tya ÓÃstram- caturdhÃmananà tasya rÆpÃdau samatà matà // 3-10 // (##) rÆpÃdyadhi«ÂhÃnaæ caturvidhamamananaæ prayogasamatetyartha÷ / yathoktaæ mahatyo÷ / "rÆpaæ na manyate / rÆpeïa na manyate / rÆpaæ mameti na manyate / rÆpepi na manyate / evaæ vedanÃdi«u" iti / imÃæ tu bhagavatÅæ prati ÓÃstrapÃÂho 'nyathà kartavya÷- a«ÂadhÃmananaæ tasya rÆpÃdau samatà mata / caturdhà grÃhakasya caturdhà ca grÃhyasyÃkalpanaæ prayogasamatetyartha÷ / tadÃha ataÓcetyÃdinà atha khalvityata÷ prÃk / ataÓceti yata÷ pratiÓrutkopamÃ÷ sarvadharmÃ÷ / ataÓca tÃniti sarvadharmÃn na manyate bhÃvÃbhiniveÓena / na samanupaÓyati d­«Âyà / na jÃnÃti grahaïena / na sa¤jÃnÅte kalpanayà / iti caturvidhaæ grÃhakakalpanam / tathaiva grÃhyavikalpanamÃha te cetyÃdinà / na vedyanta iti sattvena na manyante / na saæd­Óyanta iti na d­Óyante / na saævidyanta iti na g­hyante / nopalabhyanta iti na vikalpyante / ityevama«Âadhà grÃhyagrÃhakayorakalpanena viharatÅti sarvadharme«u carati / tata÷ kiæ syÃdityÃha sa cedityÃdi subodham / iti prayogasamatà / prayogasamatÃnusaÇgÃddeÓanÃsamatÃyÃmapyasyÃæ deÓanÃyÃmabhisampratyayÃrthamÃha / atha khalvityÃdinà ÃparivartasamÃpte÷ / lokadhÃtÃviti.......... / [viÓuddhiparivarto nÃmëÂama÷ parivarta÷ //] 9. stutiparivarto nÃma navama÷ / [73] ÃkÃrÃ÷ saprayogÃÓca guïà do«Ã÷ salak«aïÃ÷ / mok«anirvedhabhÃgÅye Óaik«o 'vaivartiko gaïa÷ // 1-12 // samatà (##) [74] bhavaÓÃntyoÓca k«etraÓuddhiranuttarà / sarvÃkÃrabhisambodha e«a sopÃyakauÓala÷ // 1-13 // ÃkÃrÃ÷, prayogÃ÷, guïÃ÷, do«Ã÷, lak«aïÃni, mok«abhÃgÅyaæ, nirvedhabhÃgÅya, avaivartikasaægha÷, saæsÃranirvÃïasamatÃ, buddhak«etrapariÓuddhi÷, upÃyakauÓalaæ cetyekÃdaÓavastÆni sarvÃkÃrÃbhisambodha÷ / yathoddeÓaæ nirdeÓÃt prathamata ÃkÃrÃïÃæ nirdeÓa÷ / [75] vastuj¤ÃnaprakÃrÃïÃmÃkÃrà iti lak«aïam / sarvaj¤atÃnÃæ traividhyÃt trividhà eva te matÃ÷ // 4-1 // 'vastu' Ãlambanaæ catu÷satyÃdi / tasya 'j¤Ãnam' / tasya 'prakÃrÃ÷' / yai÷ prakÃraistatparik«epa÷ te«Ãæ 'ÃkÃrÃ' iti lak«aïatvÃt / 'sarvaj¤atÃnÃæ' iti jÃtau vahuvacanam / sarvaj¤atÃyà ityartha÷ / kathaæ tasyÃstraividhyam? sarvaj¤atà mÃrgaj¤atà sarvÃkÃraj¤atà ceti / tatrÃdau sarvaj¤atÃkÃrÃ÷ saptaviæÓati÷ / ÓÃstram- [76] asadÃkÃramÃrabhya yÃvanniÓcalatÃk­ti÷ / catvÃra÷ prati satyaæ te mÃrge pa¤cadaÓa sm­tÃ÷ // 4-2 // asatpÃramiteyamiti asadÃkÃrÃmÃrabhya yÃvadacalapÃramiteyamityacalÃkÃrÃ÷ / te«u catvÃraÓcatvÃro du÷khasamudayanirodhasatye«u parivi«ÂÃ÷ / pa¤cadaÓa mÃrgasatye / asadÃkÃrapÃramità / asatpÃramità / evamuttarà api sarvÃ÷ / tatra du÷khe catvÃra÷asatsamatÃvivikta-anavam­dya / ÃkÃÓasamatÃmiti / ÃkÃÓavadrÆpÃderasattÃm / yathà hyÃkÃÓasya rÆpidravyÃbhÃvo lak«aïaæ tathà rÆpÃdÅnÃæ svalak«aïÃbhÃva÷ / sarvadharmÃnupalabdhisamatÃmiti / sarvadharmÃnupalabdhireva sukhadu÷khayo÷ samatà / atyantaÓÆnyatÃmiti / pudgalena svabhÃvena ca ÓÆnyatÃmityartha÷ / bÃdhakaæ du÷khaæ bÃdhyatvÃdavam­dya Ãtmà / anavam­dyÃnÃtmà / tadÃkÃratvÃt anavam­dyapÃramità / sarvadharmÃïÃæ bÃdhyabÃdhakÃnÃmanupalabdhitÃæ nirÆpalambhatÃæ [upÃdÃya] / samudaye catvÃra÷ / tathà hi- padaæ hetu÷ prÃktanÃ÷ skandhÃ÷ / svabhÃva Ãtmano bhÃva÷ / kÃyakarma / vacanaæ vÃkkarma / nÃma manaskarma kleÓÃÓca / e«ÃmabhÃvo yathÃkramaæ.....asvabhÃva÷ / ......tadÃkÃratvÃttatpÃramità / anÃmÃÓaroratÃmiti / nÃma arÆpiïa÷ skandhÃ÷ / ÓarÅraæ rÆpaskandha÷ / tayorabhÃvo 'nÃmaÓarÅratà / gatyÃgatÅ kÃyakarma / tadabhÃvo 'nÃgatiragatiÓca / vÃcÃæ heturvikalpa÷ / tadabhÃvo 'vikalpatà / (##) nirodhe catvÃra÷ / tathà hyasau gamanaæ và syÃt grÃhyaæ và k«ayo và utpattirvà / e«ÃmabhÃvo yathÃkramaæ agamanaæ, asaæhÃryaæ, ak«aya÷, anupapatti÷ / tadÃkÃratvÃttatpÃramità / sarvadharmÃïÃmagamanatà gatyabhÃva÷ / sarvadharmÃïÃmagrÃhyatà / na hi dharmo dharmaæ g­ïhÃtÅti / k«aya eva dharma÷ / tena yoga÷ / tadabhÃvÃdak«ayadharmayogatà / abhinirv­ttirutpatti÷ / tadabhÃvÃdanirv­ttità / mÃrge pa¤cadaÓa- akÃraka-ajÃnaka-apaÓyaka-asaækrÃnti-avinaya-svapna-pratiÓrutka-pratibhÃsa-marÅci-mÃyÃ-asaækleÓa-avyavadÃna-anupalepa-aprapa¤ca amananÃ-acalà / akÃrakÃdyÃkÃratvÃttatpÃramità / akÃrako mÃrgastena kÃrakÃnupalabdhe÷ / ajÃnakÃpaÓyako mÃrgastena jÃnakapaÓyakÃnupalabdhe÷ / asaækrÃntirmÃrgastena cyutyupapattyorayogadarÓanÃt / avinayo mÃrgastena tryadhvasamÃyà dharmaprak­teravinayÃt / svapnÃditulyatvÃt svapno mÃrga÷ vinaiva dra«ÂÃramandha÷kÃrÃt (?) / pratiÓrutko mÃrga÷ / asati Óabde ÓabdopalambhÃt / pratibhÃsa÷ pratibimbaæ sa mÃrga÷ / asatyarthe 'rthadarÓanÃt / marÅcirmÃrga÷ / tajjalaskandhavadasato lokadhÃto÷ pratibhÃsÃt / mÃyà mÃrgo nimittÃpratibhÃsÃt / anutpÃdavij¤ÃpanatÃmiti / yata÷ pa¤cabhirapyebhiranutpÃdo mÃrga ÃdÅpyate / pratibhÃsahetumantareïa tathà tathà pratibhÃsÃt / asaækleÓo mÃrgastena rÃgÃdyanupalabdhe÷ / avyavadÃnaæ mÃrgastena kli«ÂasattvÃnupalabdhe÷ / anupalepo mÃrga÷ / ÃkÃÓavannirupalepasya dharmadhÃtostena darÓanÃt / aprapa¤co mÃrga÷ prapa¤capratipak«atvÃt / amananà mÃrga÷ / sarvamananÃsamuddhÃtitvÃt / acalo mÃrga÷ / dharmadhÃtuÓarÅratvena ÓÃÓvatatvÃt / iti sarvaj¤atÃkÃrÃ÷ // atha mÃrgaj¤atÃkÃrÃ÷ «aÂtriæÓat / [77] hetau mÃrga ca du÷khe ca nirodhe ca yathÃkramam / a«Âau te sapta pa¤ceti «o¬aÓeti ca kÅrtitÃ÷ // 4-3 // hetu÷ samudaya÷ / ata÷ samudayamÃrgau prathamata uktau phalopÃyatvÃt / du÷khanirodhau paÓcÃduktau phalatvÃt te«vÃkÃrà yathÃkramam / 'a«Âau sapta pa¤ca «o¬aÓeti ca kÅrtÅtÃ÷' sÆtre tatra samudaye '«Âau-virÃga-asamutthÃna-ÓÃntanirdo«a-ni«kleÓa-ni÷sattva / kathaæ tada«Âau? yato nirdo«e tritaya÷-arÃga-adve«a-amoha / prÃktanà hi pa¤caskandhÃ÷ samudaya÷ / rajyante 'sminniti rÃga÷ / parikalpita÷ svabhÃvo dharmÃïÃm / vigato rÃgo 'smÃditi virÃga÷ samudaya÷ / sarvadharmÃïÃmavitathatÃmiti / vitathena kalpitena svabhÃvena ÓÆnyatÃm / samutthÃnaæ kleÓaheturvikalpa÷ / tasyÃsminnabhÃvÃdasamutthÃna÷ samudaya÷ / sarvadharmÃïÃæ nirvikalpatÃmiti / agrÃhakatvÃt / ÓÃnta÷ samudaya÷ / nirodha ityartha÷ / tatkuta÷? sarve«Ãæ (##) dharmanimittÃnÃæ dharmapratibhÃsÃnÃæ paramÃrthapratibhÃse 'nupalabdhe÷ / ata eva arÃgapÃramità ado«apÃramità amohapÃramità ca / guïapÃramitÃmiti rÃgado«amohak«ayapÃramitÃm / sarvakleÓÃbhÃvÃnni«kleÓa÷ samudaya÷ / parikalpÃsattÃmiti grÃhakÃsattÃm / api ca sarvatra kli«Âa÷ syÃd du÷khÅ ca (?) / tadabhÃvÃnni÷sattva÷ samudaya÷ / bhÆtakoÂitÃmiti dharmapudgalaÓÆnyatÃm / mÃrge sapteti- apramÃïa-antadvayÃnanugama-asambhinna-aparam­«Âa-avikalpa-aprameya-asaÇga / apramÃïo mÃrga÷ / sarvadharmÃïÃæ samutthÃnasyÃsamutthÃnatÃmalokatvamupÃdÃya / antadvayÃnanugamo mÃrga÷ / sarvadharme«vanabhiniveÓatÃmiti / yathÃpratibhÃsaæ bhÃvasya tacchÆnyatayà và bhÃvasyÃnanugama÷ / asambhinno mÃrga÷ / asambhedanatÃmiti bhedÃnupalabdhim / aparÃm­«Âo mÃrgastena hÅnayÃnÃsp­haïÃt / avikalpo mÃrga÷ / vikalpasamatÃmiti vikalpÃnÃmanupalabdhim / aprameyo mÃrga÷ / apramÃïadharmatÃmupÃdÃyeti / apramÃïadharmatÃlambanatvÃt / asaÇgo mÃrga÷ / sarvadharme«vasaÇgatÃmiti nirupalambhatÃm / du÷khe pa¤ca- anitya-du÷kha ÓÆnya-anÃtma-lak«aïa / sÃsravÃ÷ pa¤caskandhà du÷kham / tadatrÃnityaæ bhavatyeveti (?) / sarvadharmÃïÃmasaæsk­tatÃmiti yathÃpratibhÃsamanutpannatÃm / du÷khaæ du÷khaæ sukhavilak«aïatvÃdÃkÃÓavat / ÓÆnyaæ du÷khaæ sarvadharmÃnupalabdhe÷ / anÃtmà du÷khaæ yathÃpratibhÃsaæ sarvadharme«vabhiniveÓÃyogÃt / trÅïi saæsk­talak«aïÃni / jÃtirjarÃnityatà ca / tadabhÃvÃdalak«aïaæ du÷kham / anabhiniv­ttitÃmiti yathÃpratibhÃsaæ yathà paramÃrthaæ cÃsaæsk­tatÃm // nirodhe «o¬aÓa / tathà hi nirodha÷ ÓÆnyataiva viÓuddhà / na ca ÓÆnyatà bhidyate bhedakÃnÃmanupalabdhe÷ / tasmÃdÃkÃÓavadanantÃparyanto nirodha÷ / anukrameïa vistÃreïa và paricchedÃdyathÃkramaæ tata÷ «o¬aÓa ÓÆnyatÃ÷ santyekarasÃ÷ / ata Ãha / sarvaÓÆnyatÃpÃramiteyamanantÃparyantatÃmupÃdÃyeti / adhyÃtmaÓÆnyatÃpÃramiteyaæ bahirdhÃÓÆnyatÃpÃramiteyaæ yÃvadabhÃvasvabhÃvaÓÆnyatÃpÃramitetyÃdi / ataÓca nirodhasatye «o¬aÓÃkÃrÃ÷ / iti mÃrgaj¤atÃkÃrÃ÷ / sarvÃkÃraj¤atÃkÃrÃ÷ daÓottaraæ Óatam / yata÷ ÓÃstram- [78] sm­tyupasthÃnamÃrabhya buddhatvÃkÃrapaÓcimÃ÷ / Ói«yÃïÃæ bodhisattvÃnÃæ buddhÃnÃæ ca yathÃkramam // 4-4 // [79] saptatriæÓaccatustriæÓat triæÓannava ca te matÃ÷ / trisarvaj¤atvabhedena mÃrgasatyÃnurodhata÷ // 4-5 // (##) tÃnadhik­tya sm­tyupasthÃnÃdÅtyÃdikaæ ÃparivartasamÃpte÷ / sm­tyupasthÃnÃdibodhipak«yadharmapÃramiteyamiti / sm­tyupasthÃnÃdaya÷ saptavargà anekaÓo vibhaktÃ÷ saptatriæÓabdodhipak«yà dharmà bhavanti / pratyekaæ te«ÃmanupalambhÃttadÃkÃrÃ÷ pÃramitÃ÷............ [stutiparivarto nÃma navama÷ //] 10. dhÃraïaguïaparikÅrtanaparivarto nÃma daÓama÷ / ......bodhirdharmacakrapravartanaparyantà nÃhetutvÃditi phalaratnapradÃtÃprayoga÷ // ÓuddharÃÓirityÃdi pragÃÓcaryÃt / te«Ãmeva phalÃnÃmÃkÃÓavadviÓuddhidarÓanÃditi Óuddhaka÷ prayoga÷ // ÃÓcaryamityÃdi / atha khalvÃyu«mÃnityata÷ prÃk / likhyeteti likhituæ Óakyate / likhitarvyaiveti tÃvataiva kÃlena likhitavyà bhavet / d­¬hasamÃdÃnasya vighnÃbhÃvÃditi bhÃva÷ / tatkasya hetoriti kuta idamÃsaæ (Óaæ)kitamityartha÷ / evaæ hÅtyÃdinottaram / dharmateyamiti bhÃva÷ / ki¤cÃpÅti yadyapi / na prasahi«yata iti na prabhavi«yati / acchidrasamÃdÃnasyatyakhaï¬asamÃdÃnasya ityavadheraïa(na)tikramÃt sÃvadhi÷ prayoga÷ // uktÃ÷ prayogÃ÷ / guïà vaktavyÃ÷ / tÃnadhik­tya ÓÃstram- [80] mÃrÃïÃæ ÓaktihÃnyÃdiÓcaturdaÓavidho guïa÷ / guïÃ÷ prayogÃnuÓaæsÃ÷ mÃraÓaktivyÃghÃtÃdayaÓcaturdaÓa / tatrÃdau atha khalvityÃdi na hi ÓÃriputretyata÷ prÃk / buddhÃnÃæ ÃnubhÃveneti / tena mÃraÓaktivyÃghÃtÃditi bhÃva÷ / prasatte÷(?)adarÓanÃt p­cchati / tatkasya hetoriti / samanvÃhari«yantÅti smari«yanti / parigrahÅ«yantÅtyÃnukÆlye cÃvasthÃnÃditi mÃraÓaktivyÃghÃtaguïa÷ // (##) na hi ÓÃriputretyÃdi / evamukta ityata÷ prÃk / iti buddhasamanvÃhÃraj¤Ãnaguïa÷ // evamukta ityÃdi buddhacak«u«eti yÃvat / anubhÃva÷ prabhÃva÷ / adhi«ÂhÃnamadhikaÓaktyÃdhÃnam / parigraha÷ svÅkÃra÷ / kutaste«Ãæ buddhÃdhi«ÂhÃnaæ buddhaparigraho vetyata Ãha j¤ÃtÃsta ityÃdi / j¤ÃtÃ÷ samanvÃh­tÃ÷ / adhi«ÂhitÃ÷ svÅk­tÃ÷ / d­«Âà mÃæsacak«u«Ã / vyavalokità buddhacak«u«Ã / iti buddhÃvalokitatvaguïa÷ // ye te bodhisattvà ityÃdi yepÅtyata÷ prÃk / tathatvÃyeti samyaksambodhyÃsannÅbhÃvaguïa÷ // yepÅtyÃdi / ime khalviyata÷ prÃk / mahÃrthika ÃyatyÃæ bodhisattvabhÆmibhi÷ / mahÃnuÓaæso bodhisattvasampattibhi÷ / mahÃphala÷ paÓcÃdanuttarÃyà bodhyÃ÷ / mahÃdipÃka÷ caramabhavabhÃvinÅbhi÷ kulagotralak«aïÃdisampattibhi÷ / pariÓrama÷ klamatha÷ / pari«pa(spa)ndo vyÃpÃra÷ / iti mahÃrthatÃdiguïa÷ // ime khalvityÃdi na santrÃsamÃpadyanta iti yÃvat / sÆtrÃntà iti praj¤ÃpÃramitÃprabh­taya÷ / atyayeneti parinirvÃïena / vartanyÃmiti pÆrvadeÓe / nanu madhyadeÓe «o¬aÓe«u mahÃnagare«u bhagavatà dharmo deÓita÷ / tasya kathaæ tato 'nyatra pracÃra ityata Ãha / navamaï¬a ityÃdi / navamaï¬o 'bhinava÷ sÃra÷ / sa prÃpto vineyairasyeti tathokte dharmavinaye / dharmaÓcÃsau deÓanÃdharmatvÃdvinayaÓca kleÓavinayÃditi dharmavinaya÷ / bhagavati parinirv­te saddharmasya loke 'vasthÃnaæ pa¤cavar«asahasrÃïi tato 'ntardhÃnakÃla÷ / tatsamaye sannidhÃne / tata÷ kimityÃha / samanvÃh­tà ityÃdi / uttarasyÃæ diÓÅti digantarÃïÃæ vyavaccheda÷ / uttare digbhÃga iti / tasyà api bhÃgÃntarÃïÃæ vistÃreïa caratÅti vaistÃrikÅ / uttarÃpatha iti vacanaæ dak«iïÃpathÃdervyavacchedÃya / bahava ityalpakapak«yasya subahava iti bahutvaprakar«Ãya / ki¤cÃpÅti yadyapi / Óe«aæ subodham / atra caturbhi÷ kÃraïai÷ ÓÃsanÃpacaya ukta÷ / bhagavato 'tyayena / navamaï¬aprÃptatvena / antardhÃnakÃlasannipÃtena / pravartakÃlyatvena ca / tathÃpi ÓÃsanaæ tÃnabalaæbya pravarti«yata iti ÓÃsanÃvalambatvaguïa÷ // cirayÃnetyÃdi yÃvatsambodhimÃrabhyeti / praÓna÷ p­cchà / tatkaraïÃt parip­«ÂÃ÷ parij¤Ãtap­cchÃ÷ parip­cchÃ÷ / tathà karaïÃt parip­cchitÃ÷ / (##) parihatapraÓnÃ÷ k­tÃ÷ paripuripraÓnok­tÃ÷ / ÓÅle«viti bahuvacanamÃdyarthaæ ÓÅlÃdi«vityartha÷ / Óe«aæ subodham / iti ÓukladharmaparipÆraïaguïa÷ // tatkasyetyÃdi samyaksambodhimÃrabhyeti yÃvat / jÃtivyativ­ttÃnÃmapÅti tÃæ taduttarÃæ ca jÃtimatikrÃntÃnÃmapi samudÃcÃrÃ÷ prayogÃ÷ / abhinandanamabhilëa÷ Óe«aæ sugamam / iti kathÃpuru«atÃguïa÷ // te«u cetyÃdi yÃvatsamyaksambodhÃviti / chandato mantrato veti / abhiprÃyeïa vyavacÃreïa và / Óe«aæ subodham / iti abhedyatÃguïa÷ // tÃæ cetyÃdinà samyaksambodhÃvityetadantena bahujanakuÓalamÆlotpÃdanaguïa÷ // tatkasyetyÃdi evaæ cetyata÷ prÃk prasthÃpayi«yÃma iti prasthÃnamÃtreïa / samprabhÃvayi«yÃma iti bhÃvanÃprakar«asaæpÃdanÃt / prati«ÂhÃpayi«yÃma iti sthirÅkari«yÃma÷ / Óe«aæ subodham / iti pratij¤ÃtaparÃrthasaæpÃdanaguïa÷ // evaæ cetyÃdi bhavi«yantÅti yÃvat / evaæ ceti yathokte parÃrthasaæpÃdane sati / udÃrÃdhimuktikà bhavi«yantÅti / yathoktaæ mahatyostadeva saæk«ipya brÆma÷ / "te khalu udÃrÃdhimuktikà bhavi«yanti / rÆpaÓabdagandharasasparÓadharme«u ta udÃrÃïi dÃnÃni datvà udÃrÃïi kuÓalamÆlÃnyabhisaæsk­tya udÃraæ vipÃkaæ parig­hya sattvÃnÃmarthÃya vipÃkÃdvipÃkaæ parig­hÅ«yanti" iti udÃraphalaparigrahaguïa÷ // yadityÃdi evamukta ityata÷ prÃk / yaditi yasmÃdudÃrÃdhimuktikatvÃt / adhyÃlambitavyÃnÅti saækramitavyÃni / Óe«aæ subodham / iti vaistarikaparÃrthasaæpÃdanaguïa÷ // evamukta ityÃdyÃparivartasamÃpte÷ / pÃramitÃnÃæ k­taÓa iti tadartham / tÃsÃæ pariÓuddhaye / arthÃyeti hitÃya / anve«i«yante praj¤ÃpÃramità kvai«Ã labhyatÃmiti / parye«i«yanta itastato gatvà gave«i«yante / iha lapsyata iti Órutvà / abhivadanÅ (ntÅ) ti samyagvadanti / upagami«yanti sannidhÃnata÷ / upapatsyante prayatne sati lÃbhÃt / upanaæsyante ayatnenaiva lÃbhÃt / Óe«aæ subodham / iti «aÂpÃramitÃniyatalÃbhaguïa÷ // ityukto guïa÷ // yathokte«u prayoge«u cetasa÷ sthÃpanaæ dhÃraïam / tasya guïà anuÓaæsÃÓcaturdaÓa / te«Ãæ parikÅrtanaÓcÃsau parivartaÓca / ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ daÓama÷ parivarta÷ // (##) 11. mÃrakarmaparivarto nÃmaikÃdaÓama÷ / do«Ã÷ prayogÃntarÃyakarÃ÷ / te vaktavyÃ÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- do«ÃÓca «a¬viboddhavyÃÓcaturbhirdaÓakai÷ saha // 4-12 // do«Ã÷ «aÂcatvÃriæÓadityartha÷ / ata Ãha / atha khalvityÃdi / keciditi praÓna÷ / kÃÇk«Ãkimarthagate÷ / athavà cicchabdo na paÂhitavya÷ / bahÆnÅti sÃmÃnyenokte viÓe«ajij¤Ãsayà praÓna÷ / kiyadrÆpÃïoti / te«ÃmityÃdyuttaram / vak«yamÃïÃni «aÂcatvÃriæÓaditi bhÃva÷ / bhëamÃïÃdipadÃni sarvacaryÃïÃmupalak«aïÃni / cireïa pratibhÃnamutpatsyata iti cireïa pÃramitÃnÃæ pÆraïam / tataÓcireïaiva bodhi÷ syÃt / iti cirapratibhÃnado«a÷ // tadapi cetyÃdi / vik«epsyata iti / uddhataæ bhavi«yati / anupÃyakuÓalasya k«iprataraæ tadutpattau mÃnotpatte÷ / tato 'nyÃn bodhisattvÃnavamanyamÃnasya nÅcakule«Ætpattyà cireïaiva bodhi÷ syÃdityÃÓupratibhÃnado«a÷ // j­mbhamÃïà iti sadarpakÃyaprasÃrÃ÷ / hasanta iti aÂÂahÃsÃn kurvanta÷ / uccavagghayanta iti darpÃdutti«Âhanta÷ / iti kÃyakarmavaiguïyam // vik«iptacittà ityasamÃhità / anyonyavij¤ÃnasamaÇgina iti parai÷ smarayitavyÃ÷ / svayaæ tu sm­tiæ na pratilapsyante / bhinne«vapÅryÃpathe«ÆddeÓavismaraïÃdveti cittavaiguïyado«a÷ // parasparamityÃdi / uccagghamÃnà iti parasparamuccagghayanta÷ / vik«iptacak«u«a itastata÷ / visÃmagrÅti yÃvatÃmÃgamane pustakamÃk­«yate tÃvatÃmasamagratetyayogavihitasvÃdhyÃyÃdità do«a÷ // na vayamityÃdi punaraparamityata÷ prÃk / cittotpÃdaistathà tatheti pÆrvoktam / na nirjÃyante na ni«padyante / iti vaimukhyanimittagrÃhità do«a÷ // punaraparamityÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / vivarjya cetasà / uts­jya kÃyavÃgbhyÃm / niryÃïaæ Óik«Ãparyantagamanam / iti hetubhraæÓado«a÷ // (##) tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / piï¬amÃhÃra÷ / chorayitvà tyaktvà / kava¬aæ grÃsam / patra÷ palyasampatsamÆha÷ / palÃÓopamapratipanna iti palÃÓopame«u sÆtrÃnte«vabhiyuktÃ÷ / damayi«yÃma÷ pa¤cendriyadamanÃt / Óamayi«yÃma÷ cetaso damanÃt / parinirvÃpayi«yÃma÷ punarbhavak«ayÃt / kuÓalamÆlÃnÃmabhisaæskÃro ni«pÃdanÃni tadarthÃ÷ prayogavyÃpÃrÃ÷ / na ca tairmantavyamiti / te«ÃmÃtmanaÓcÃnupalambhÃditi praïÅtÃsvÃdabhraæÓado«a÷ // tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / prakÃÓamiti sÃlokam / upanidhyÃyediti paÓyet / varïasaæsthÃna iti varïÃkÃrau / ityuttamayÃnabhraæÓado«a÷ // tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / kevalamÃtmadamaÓamathameveti / saævarïata iti vartate / ityapÅtyÃdi / pratisaælayanaæ samÃdhi÷ / tadapi ityevam / ÃtmadamaÓamathÃrthameva saævarïyate / ita Ærdhvaæ itÅtyÃdi sugamam / iti d­«Âa evetyÃdi / d­«Âe dharme prÃpte janmani / anupÃdÃyeti na ki¤citparigahya / nityakÃlamityÃbodhe÷ / satataæ caitat pratijanmabhÃvÃt / samitaæ ca pratyahaæ bhÃvÃditi satatasamitam / Óe«aæ subodham / ityuddeÓabhraæÓado«a÷ // iti prathamaæ daÓakam // tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpityata÷ prÃk / palagaï¬a÷ sÆtradhÃra÷ / merup­«Âhe sudarÓanaæ nÃma Óakrasya sauvarïa nagaram / tanmadhye Óakrasya vaijayanto nÃma prÃsÃda÷ / pratipÃrÓvaæ yojanaÓatadvayaæ sÃrdham / ekatvena yojanasahasram / sÆryÃcandramasostu merorarddhÃdvahirÃkÃÓagÃmisphÃÂikaæ vartulaæ vimÃnam / yathÃkramamekapa¤caÓatpa¤cÃÓacca yojanÃni madhyasÆtreïa / tanmadhye yastayo÷ prÃsÃdo bahubhÆmestadiha tayorvimÃnaæ vaktavyam / tacca vaijayantÃdatÅvÃlpapramÃïam / nirmÃïaæ viÓe«avatÅ kriyà / upanayanti prÃpayantÅtyupÃ[ya]saæmohado«a÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / bhagavÃnÃha / tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / loke cakrasya pravartanÃt cakravartÅ / tatpunaÓcakramapauru«amÃkÃÓagÃmi sahasrÃraæ sanÃbhikaæ sanemikaæ Ãyasaæ tÃmraæ raupyaæ sauvarïa và yathÃyogam / varïo jÃmbunadanibha÷ / saæsthÃnaæ dvÃtriæÓanmahÃpuru«alak«aïopetam / teja÷ sarvamabhibhÆ÷ prabhÃva÷ prabhÃmaï¬alaÓca / ­ddhi÷ sampatti÷ / viÓe«ata÷ saptaratnÃni- cakraratnaæ hastiratnaæ (##) aÓvaratnaæ pariïÃyakaratnaæ g­hapatiratnaæ maïiratnaæ ceti / dhandhayati mohayatyaparisphuÂatvÃdalpatvÃcceti dhandhaka÷ / yasmÃddhetorbodhisattva÷ samudeti sa bodhisattvasamudÃgama÷ / avÃpya lÃbhamÃtreïa / samÃsÃdya ÓravaïÃdibhi÷ / vivarjya tyaktvà / vivartya parÃÇmukhÅbhÆya / iti cakravartisÃdharmyÃnnirmÃïakÃyabhraæÓado«a÷ // bhagavÃnÃha / tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / rasÃ÷ «a / dravyabhedÃt parasparasÃækaryÃcca Óataæ bhavati / tata÷ Óatarasaæ bhojanam / «a«ÂikÃ÷ «a«ÂirÃtreïa pacyante te«ÃmodÃna÷ «a«Âikodana÷ / ÓakandhvÃdi«u darÓanÃtpararÆpam / uts­jya cetasà / vivarjya kÃyena / iti ÓatarasabhojasÃdharmyÃt sambhogakÃyabhraæÓado«a÷ // tadyathÃpÅtyÃdi prÃk punaraparaÓabdÃt / gambhÅraæ paramÃrthaÓekharatvÃt / prabhÃsvaraæ paramanirmalÃlokatvÃt / ityanardhyamaïiratnasya dharmÃddharmakÃyabhraæÓado«a÷ // ita Ærdhvaæ gadyadvayena bhagavatyÃæ pa¤ca viparyÃsÃ÷ pratiÓe(«e)dhyÃ÷ (?) / punaraparamityÃdyevamukte ityata÷ prÃk / bahÆni pratibhÃnÃnÅti rÆpÃdÅnÃæ sarvÃkÃraj¤atÃparyantÃnÃæ pratibhÃnÃni / bhagavatyÃmasaævidyamÃnatvÃccittavik«epakarÃïÅti tattabhdÃvapratibhÃnado«a÷ // evamukta ityÃdi punaraparÃt prÃk / ye kecit praj¤ÃpÃramità likhiteti, asatÅti, ak«arÃïÅti, anak«areti và manyante sarvaæ tanmÃrakarma / tathà hi na sà likhità apagandhÃdivirahÃt / nÃsatÅ paramÃrthasattvÃt / nÃk«arÃïi sarvadharmÃïÃmanak«aratvÃt / nÃnak«arà tanni«yandatvÃde«Ãmak«arÃïÃm / ebhireva ca tasyÃ÷ sÆcanÃt / etÃnyeva ca tenÃrthenÃlambya tasyà adhigamÃt / tadevaæ likhanÃbhiniveÓo 'sattvÃbhiniveÓo 'k«arÃbhiniveÓo 'nak«arÃbhiniveÓaÓceti catvÃro do«Ã÷ // punaraparamityÃdi / deÓo mÃlavÃdi÷ / Óatena sahasreïa và saækhyÃtag­ho 'nìhyÃnÃæ nivÃso grÃma÷ / sahasreïa lak«eïa và saækhyÃtag­ha ìhyÃnÃæ nivÃso nagaram / nagarameva ca vastubhÆyi«Âhaæ nigama÷ / maï¬alaæ kÃÓyÃdi janapada÷ / tatsamÆho rëÂram / rÃjÃdhyu«itaæ nagaraæ rÃjadhÃnÅ / ÃkhyÃnaæ gadyakÃvyam / gulmo ghahÃ÷(ÂÂa÷?) / viÓikhà rathyà / Óivikà yÃpyayÃnam / jÅvitÃrthÃ÷ pari«kÃrÃ÷ jÅvitapari«kÃrÃ÷ / itihÃsa÷ purÃv­ttam / Óe«aæ subodham / iti gantavyÃdinÃnÃrthamanasikÃravik«epado«a÷ / (##) iti dvitÅyaæ daÓakam // punaraparamityÃdinà dra«ÂavyarÃjÃdimanasikÃravik«epado«a÷ // punaraparamityÃdinà prÃptavyÃgnyÃdimanasikÃravik«epado«a÷ // punaraparamityÃdi prÃk punaraparÃt / antarÃyà vighÃtÃ÷ / lÃbhaÓcÅvarÃdiprÃpti÷ / satkÃra Ãdara÷ / Óloko yaÓa÷ / tairÃsvÃda uddhar«a÷ / cittotpŬà cÅvarÃdivighÃtai÷ / ityutpŬÃsvÃdadau«au // punaraparamityÃdi prÃk punaraparÃt / ki¤cÃpÅti yadyapi / upÃyakauÓalyamiti yena hÅnabodhau na patediti / upÃyakauÓalyarahitasya gambhÅrasÆtrÃnte atanmÃrgaïado«a÷ // iti Ærdhvaæ vaidhuryÃïi bÃhulyena vaktavyÃni / tÃni dharmabhÃïakena saha dhÃrmaÓravaïikÃnÃæ visÃmagrÅ / dharmasya bhÃna(ïa)ko vaktà guru÷ / dharmaÓravaïaæ prayojaname«Ãmiti dhÃrmaÓravaïika÷ Ói«ya÷ / samagrabhÃva÷ sÃmagrÅ / viparyÃsÃt visÃmagrÅ / tatrÃdau punaraparavÃkyadvayam / kilÃsaæ kausÅdyam / bahuk­tyatà g­hiïÃm / sapi kausÅdyamiti cchandakilÃsavaidhuryam / tata÷ punaraparavÃkyadvayam / antaÓa ityadhikameva likhitukÃma÷ / gatimÃn Óabdaj¤ÃnÃt / matimÃn arthaj¤ÃnÃt / sm­timÃn ubhayordhÃraïÃt / k«epsyata iti karme karttariprayoga÷ / gami«yatÅtyartha÷ / udaghaÂitaj¤a÷ sÃmÃnyokte viÓe«aj¤ÃnÃt / vipa¤citaj¤a÷ ki¤cidapyuktau viÓe«aparij¤ÃnÃt / anabhij¤a÷ padaparama÷ / sa hi yaducyate tadeva jÃnÃti nÃdhikam // imÃni catvÃri vaidhuryÃïi / cchandadeÓÃntaragamanavaidhuryam / udghÃÂitaj¤atetaratÃvaidhuryam / abhij¤atetaratÃvaidhuryam // t­tÅyaæ daÓakam // punaraparamityÃdi Ãmi«aæ dravyam / tadgurukabahumÃnÃdasyeti Ãmi«aguruka÷ / evaæ lobhÃdiguruka÷ / yÃvatà svayaæ vartate tÃvadicchatÅti alpeccha÷ / santu«Âo adhikÃni«Âe÷ / pravivikto g­hasthairasaæstutatvÃt / iyatà pravrajitasya dÃnÃÓaktiruktà / arthavà na dÃtukÃma iti santamapyartha g­hÅmÃtsaryÃt / ityÃmi«ÃrthitÃdÃnÃnÃrthitÃvaidhuryam // punaraparamityÃdi punaraparÃt prÃk / ÓrÃddho bhavi«yati / tata÷ ÓrotukÃma÷ Óabdata÷ / avabodhu(ddha)kÃmo 'rthata÷ / artha dÃtukÃma÷ parityaktukÃma iti nirak«epadÃnÃt / dharmabhÃïakastu na vak«yati / aÓrÃddhatvÃt, dhanairaïa(na)rthikatvÃt, (##) dharmamÃtsaryÃdvà / imÃni trÅïi vaidhuryÃïi / ÓrÃddhetaratÃvaidhurya dÃnÃrthitÃgrahaïÃnarthitÃvaidhurya ÓrotukÃmatÃdharmamÃtsaryavaidhurya ca // punaraparamityÃdi / tÃni sÆtrÃïÅti yÃni ÓrotukÃma÷ / dharmÃntarÃyo dharmavyasanam / tadasyÃsti pÆrvajanmasaddharmapratik«epÃditi dharmÃntarÃyika÷ / tattayà tabhdÃvena na sambhavi«yanti na bhavi«yanti / nÃvatari«yanti nÃnyata Ãgami«yanti / aprÃptadharmabhÃïina ityaprÃptadharmabhÃïakasya / prativÃïÅ pratyÃkhyÃnam / iti sÆtrÃntarÃ[ya]sambhavatadarthitÃvaidhuryam // punaraparamityÃdi / na ÓrotukÃmo bhavi«yatÅti dharmÃntaravyagratayà / ata idaæ cchandakilÃsavaidhuryÃdanyacchandavaidhuryam // tata÷ punaraparavÃkyadvayena middhagurukacchandikatÃvaidhuryam // punaraparavÃkyena durgatidu÷khabhayÃbhdavavaimukhyado«a÷ // punaraparavÃkyena sugatisukhÃnÃmapi du÷khatvÃbhdavavaimukhyado«a÷ // tata÷ punaraparavÃkyena ekÃkità par«adgurukatÃvaidhuryam / anubandhukÃmatà anavakÃÓadÃnavaidhuryam / durbhik«ÃdidiggamanÃgamanavaidhuryaæ ca / tatraikÃkitÃpar«adgurukatÃvaidhuryÃntaæ caturthaæ daÓakam // ekena punaraparavÃkyena sabhayadiggamanÃgamanavaidhurye // punaraparamityÃdi kulÃvalokanabahuk­tyatayà dhÃrmaÓravaïikÃnÃæ pratyÃkhyÃnado«a÷ // iti hÅtyÃdinà mÃrakarmaïÃæ bÃhulyaæ buddhÃvivarjanÅyatÃæ mÃrasya ca te«vabhiyogakÃraïamÃha / punaraparamityÃdi / ÓramaïaveÓÃgatena mÃreïa saæÓayaprak«epado«a÷ // punaraparamityÃdi / nirmitabhik«usaÇghena svayaæ buddhave«eïa mÃreïa gambhÅradharmacÃriïÃæ hÅnabodhivyÃkaraïado«a÷ // evaæ subhÆta ityÃdinà ÃparivartÃntÃccaturo 'rthÃnÃha / mÃramarmaïÃæ bÃhulyaæ tatkÃraïaæ tebhyaÓca vinà tÃmalpabuddhitvÃdikam / yathà ca mÃrasya te«vabhiyogastathà sarvabuddhÃnÃæ bodhisattvaparigrahe«viti «aÂcatvÃriæÓadantarÃyÃ÷ // mÃrakarmÃïyate evÃntarÃyÃ÷ / taddyotaka÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤cikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃmekÃdaÓa÷ parivarta÷ // (##) 12. lokasaædarÓanaparivarto nÃma dvÃdaÓa÷ / uktà do«Ã÷ / lak«aïaæ vaktavyam / tadadhik­tya ÓÃstram- [81] lak«yate yena tajj¤eyaæ lak«aïaæ trividhaæ ca tata / j¤Ãnaæ viÓe«a÷ kÃritraæ svabhÃvo yaÓca lak«yate // 4-13 // 'yena lak«yate ' tallak«aïamiti j¤eyam / karaïe lyu / tacca vividhaæ 'j¤Ãnaæ viÓe«a÷ kÃritraæ' ceti / yaÓca lak«yate tadapi lak«aïam / karmaïi lyu / sa ca 'svabhÃva' eveti caturvidhaæ lak«aïam / tatrÃdau j¤Ãnaæ vaktavyam / tatra sarvaj¤atÃkÃreïa tÃvat / [82] tathÃgatasya nirv­ttau loke cÃlujyanÃtmake / sattvÃnÃæ cittacaryÃsu tatsaæk«epe bahirgatau // 1-14 // [83] ak«ayÃkÃratÃyÃæ ca sarÃgÃdau pravist­te / mahadgate 'pramÃïe ca vij¤Ãne cÃnidarÓane // 1-15 // [84] ad­Óyacittaj¤Ãnaæ(ne) ca tadunmi¤jÃdisaæj¤itam / punastathatÃkÃreïa te«Ãæ j¤Ãnamata÷ param // 1-16 // [85] tathatÃyÃæ munerbodhe tatparÃkhyÃnamityayam / sarvaj¤atÃdhikÃreïa j¤Ãnalak«aïasaægraha÷ // 1-17 // j¤Ãnagrahaïaæ saptamyantai÷ saha÷ saæbadhyate / 'tathÃgatasya nirv­ttau' iti bhagavatyÃ÷ sakÃÓÃttathÃgatasya ni«pattau j¤Ãnam tadÃha / atha khalvityÃdinà atha khalvityata÷ prÃk / tatrÃdau d­«ÂÃnta÷ / evamevetyata÷ prÃk / mÃturglÃnÃyà iti mÃtari glÃnÃyÃm / sparÓavihÃra iti sparÓapracÃra÷ / amanaÃpa iti amanoj¤a÷ du÷khahetutvÃt / sudh­tà dhÃrayeyuriti supu«ÂÃæ pu«ÂÅyu÷ / tathà pu«ÂÅyu÷ yathà supu«Âà syÃt / gopÃyanaæ rak«aïam / kelÃyanaæ sodhanaæ vyÃdhiharaïÃt kelÃÓabda÷ / kaï¬vÃdidu÷kho và sparÓa iti / vi«ayendriyavij¤ÃnasannipÃtajaÓcaita[si]ka÷ sparÓa÷ / sa ca du÷khaheturdu÷kha / cak«u«a iti pa¤camÅ / ÃpÃto 'manu«yÃïÃm / utpÃto vidyudÃdi÷ / mamakÃreïa mamà [ye]yu÷ / samanvÃharantÅtyetat kuta ityÃha / yepi te likhantÅti tÃmeva / tathÃgatasyeti ÓÃkyamune÷ / (##) yepÅti na kevalaæ ÓÃkyamuni÷ / ti«ÂhantÅti santi / dhriyanta iti avati«Âhante / yÃpayantÅti yÃvadÃyuravati«Âhante / autsukyamÃpadyante / kathamityÃha / kimitÅtyÃdi / kid­ÓÅ mÃtetyata Ãha / janayitrÅti / asyÃ÷ sarvaj¤atÃyÃ÷ / darÓayitrÅti prÃpikà / evamiti janakatvenaiva / iti tathÃgatasya nirv­ttau j¤Ãnaæ prathamam // lokasya sandarÓayitrÅtyuktam / ata÷ p­cchatyatha khalvityÃdinà / evamukta ityÃdi uttaram / loka ityÃkhyÃtà iti lujo vinÃÓe / lujyante pralujyante k«aïikatvÃt santÃnanirodhÃcceti lokÃ÷ / kartturyuc / nairukto varïavyatyaya÷ / kathaæ loka iti darÓità iti / yadi lu¤janta iti lokÃ÷ / tadÃsyÃ÷ ko 'tiÓaya iti bhÃva÷ / viÓvÃdarÓitamiti(?)lujatvÃdanyat(?) / yato 'tiÓaya÷ syÃdityartha÷ / na lujyanta ityÃdi / nanu tathÃpi vyÃhatame[ta]t na lujyante na pralujyante tasmÃlloka iti? nÃsti vyÃghÃta÷ / yasyÃyamatra sambandha÷ / loka iti pa¤caskandhÃ÷ / te bhagavatyà praj¤ÃpÃra[mi]tayà na lujyante na pralujyanta iti darÓitÃ÷ / tatkasya hetorityÃdinà praÓna÷ / ÓÆnyatetyÃdinottaram / yathà ÓÆnyatà evamanimittÃdaya ityÃha na cetyÃdinà / kathamiti p­«Âam / ata evaæ ityÃdinopasaæhÃra÷ / iti lokaj¤Ãnaæ dvitÅyam // sattvÃnÃæ cittacaryÃsvityanenÃprameyÃïÃæ sattvÃnÃæ cittacaritaj¤Ãnaæ nirdi«Âam / tacca na vinÃÓatvÃprameyatÃj¤Ãnena / tata÷ punaraparamityÃdinà sattvÃprameyatÃj¤Ãnamuktvà yopÅtyÃdinà taccittacaritaj¤ÃnamÃha / tatra kathaæ sattvÃnÃmaprameyatÃj¤Ãnam? yataste«Ãæ ni÷svabhÃvatayà na pramÃïaæ na saækhyà / kathaæ taccittacaritÃnÃæ j¤Ãnam? sattvÃsattayà te«ÃmapyasattvÃt / lokasya sandarÓayitrÅti sattvÃnÃmapi lokatvÃt / ityaprameyasattvacittacaritaj¤Ãnaæ t­tÅyam // 'tatsaæk«epe bahirgatau' iti / bahirgatirvik«epa÷ / tasya cittasya saæk«epasahità bahirgatistatsaæk«epabahirgati÷ / ataÓcittasya saæk«epavik«epaj¤Ãnaæ punaraparagadyadvayenÃha / sa saæk«epaæ k«ayata÷ k«ayaæ cÃk«ayato yathÃbhÆtaæ prajÃnÃtÅti / saæk«epo hi cittasya prak­tau sthÃnam / taccÃsya k«aya eva / sa cÃk«ayaÓcittaprak­terak«ayatvÃt / tasmÃtsa tathÃgata÷ saæk«epaæ k«ayata÷ k«ayaæ cÃk«ayato yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti / dharmatÃta ityÃdi / lyablope pa¤camÅ / cittadharmatÃmapek«ya tÃni vik«iptÃni bahirmukhatvÃt prajÃnÃti / svalak«aïÃpek«ayà kÅd­ÓÃnÅtyÃha / ak«ÅïÃnÅtyÃdi / (##) na k«ÅïÃni nÃpyaæÓata÷ k«ÅïÃni tato na saæk«iptÃni / avik«iptÃnÅti nÃpi vik«iptÃni / kuta ityÃha / alak«aïÃni hÅti / yasmÃtsvalak«aïai÷ ÓÆnyÃnÅtyartha÷ / iti cittasaæk«epavik«epaj¤Ãnaæ caturtham // 'ak«ayÃkÃratÃyÃæ ca' iti k«ayapÃÂho mahatyau prati / imÃæ tu prati 'ameyÃk«ayatÃyÃæ ca' iti pÃÂha÷ / asyÃæ hi paÂhyate aprameyÃk«ayÃni cittÃnÅti / tadÃha / punaraparamityÃdinà / kathaæ ceti praÓna÷ / uttaraæ tasyetyÃdinà / adhi«Âhitamiti na kadÃcinna sthitamanÃdinidhanamityartha÷ / dharmatayeti bhÃva÷ / ata eva saæsk­talak«aïÃbhÃvÃd anirodhamanutpÃdamasthitam / anÃÓrayaæ «aïïÃmapÅndriyÃïÃæ tasminnavyÃpÃrÃt / pramÃïÃbhÃvÃd aprameyam / k«ayÃbhÃvÃd ak«ayam / yeneti yenÃdhi«ÂhitatvÃdinà / ÃkÃÓetyÃdi / yathà ÃkÃÓasyÃprameyatÃk«atayà tathà cittasya / evamityÃdinopasaæhÃra÷ / iti aprameyÃk«ayatÃj¤Ãnaæ pa¤camam // aprameyÃk«ayatÃyÃæ ceti cakÃro 'nuktasamuccayÃrtha÷ / tena saækli«ÂÃsaækli«Âaj¤Ãnaæ lÅnaprag­hÅtaj¤Ãnaæ sÃÓravÃnÃÓravaj¤Ãnaæ ca parig­hyate / tatrÃdyaæ punaraparagadyadvayenÃha / asaækleÓasaækli«ÂÃnÅti saækli«Âi÷ saækleÓa÷ kleÓopakleÓairmalinÅkaraïam / na saækleÓo 'saækleÓa÷ / tena saækli«ÂÃni / yato 'saæketÃni / kit nivÃse / cittadharmatÃ(ta)yà na samyaksthÃnaæ te«ÃmÃgantukatvÃt / prak­tÅtyÃdi / cittadharmatà hi prak­tyaiva prabhÃsvarà nirmalà nityamasaækli«Âeti saækli«ÂÃsaækli«Âacittaj¤Ãnaæ «a«Âham // dvitÅyaæ punaraparagadyadvayenÃha / anÃlayalÅnÃnÅti / anÃlayo 'layanam / alayanenaiva lÅnÃni / cittaæ hi lÅnaæ na cittaprak­ti÷ / na hi cittaprak­tirna mahyaæ na meti và / agrÃhyÃïi tÃni cittÃni na pragrahÅtavyÃnÅti / agrahaïaæ pragraha÷ / praÓabdasya prati«edhÃrthatvÃt / prasthÃnavat pravÃsavacceti bhÃva÷ / iti lÅnaprag­hÅtacittaj¤Ãnaæ saptamam // punaraparagadyadvayena t­tÅyamÃha / asvabhÃvÃnÅtyÃdi / Ãtmanyeva bhÃva÷ svabhÃva÷ / tadabhÃvÃdasvabhÃvÃni / visaratyebhiÓcittamityÃsravà asaækalpÃ÷ / tadyogÃtsÃsravÃïi / kuta÷? yato 'satsaækalpÃni / asatÃæ kÃmarÆpÃrÆpyabhavÃnÃæ kalpanÃt / abhÃvagatikÃnÅtyÃdi / abhÃva÷ ÓÆnyatà / sà gatire«Ãmiti tathoktÃni / tasmÃd anÃbhogÃni kÃmarÆpÃrÆpyabhave«u visaraïÃt / tato 'nÃsravÃïÅtyartha÷ / iti sÃsravÃnÃsravacittaj¤Ãnama«Âamam // (##) 'sarÃgÃdau' iti / sarÃgavÅtarÃgaj¤Ãnaæ sado«avÅtado«aj¤Ãnaæ samohavÅtamohaj¤Ãnaæ ca / tatrÃdau punaraparagadyadvayenÃha / yà cittasya sarÃgatetyÃdi / cittasya sarÃgatà na cittaprak­te÷ / tasmÃdvinaiva rÃgaæ sarÃgÃïÅtyartha÷ / yaÓcittasya vigama ityÃdi / vigama÷ ÓÆnyatà / na sà sarÃgateti saiva vÅtarÃgatetyartha÷ / iti sarÃgavÅtarÃgacittaj¤Ãnaæ navamam // punaraparagadyadvayena dvitÅyam / tatsubodham / iti sado«avÅtado«acittaj¤Ãnaæ daÓamam // tata÷ punaraparagadyadvayena tÌtÅyam / iti samohavÅtamohacittaj¤ÃnamekÃdaÓam // "pravist­te mahadgate 'pramÃïe ca" iti ÓÃstram / pravist­taæ vipulamanantaæ kÃmadhÃtvÃlambanaæ brahmavihÃrÃdi / mahadgataæ rÆpadhÃtvÃlambanam / kÃmÃdrÆpasya prak­«ÂatvÃdÃrÆpyadhÃtvÃlambanam / tridhÃtvÃlambanamanÃlambanaæ cÃpramÃïam / atastrÅïi j¤ÃnÃni mahatyo÷ / vipulacittaj¤Ãnaæ mahadgatacittaj¤ÃnamapramÃïacittaj¤Ãnaæ ca / imÃæ tu bhagavatÅæ prati 'apramÃïe ca' iti cakÃro 'nuktasamuccayÃrthaÓcÃdyayorabhisambadhyate / vipule 'vipule ca / mahadgate 'mahadgate ca / apramÃïe ceti / tasmÃdasyÃæ trÅïÅ j¤ÃnÃni / avipulavipulaj¤Ãnam, amahadgatamahadgataj¤Ãnam, apramÃïaj¤Ãnaæ ceti / tatrÃdyaæ punaraparagadyadvayenÃha / asamutthÃnetyÃdi samutthÃnaæ vistÃra÷ / tadyogaprati«edhÃd asamutthÃnayogÃni / atiprasÃraprati«edhÃd asamutthÃnaparyÃpannÃni dharmatayà / tasmÃd avipulÃni / na hÅyanta ityÃdi / na hÅyante nÃpacÅyante tasmÃnnÃvipulÃni / na vivardhante tasmÃnna vipulÃni na vigacchantÅti na viÓe«aæ gacchanti / tasmÃnna vipulÃni nÃvipulÃni / avigamatvÃdeveti nirvikÃratvÃdeva cittÃnÃmiti cittadharmatÃyÃ÷ iti vipulÃvipulacittaj¤Ãnaæ dvÃdaÓa÷ // punaraparagadyadvayena dvitÅyamÃha / anÃgatikÃnÅtyÃdi / dÆrÃdantike gatirÃgati÷ / antikÃddÆragatirgati÷ / parito gati÷ paryÃpanna [lokasandarÓanaparivarto nÃma dvÃdaÓa÷ //] [acintyaparivarto nÃma trayodaÓa÷ //] This chapter is missing in original text [aupamyaparivarto nÃma caturdaÓa÷ //] This chapter is missing in original text (##) 15. devaparivarto nÃma pa¤cadaÓa÷ ...........tyÃha / yÃnyenamityÃdi / kÃni punarasya kalyÃïamitrÃïÅtyata Ãha tÃnyevetyÃdi / tÃnyasmai kathamarthamupadek«yantÅtyata Ãha evaæ cetyÃdi / evamanenÃkÃreïa / ehi tvamityÃdinà kÃr«Årityetadantena / yogamiti prayogamabhiyogaæ và / mà parÃm­k«a iti tabhdÃvena mà grahÅ÷ / aparÃm­«Âeti sarvadharmairavikalpità / parijayo 'bhyÃsa÷ / evaæ hÅtyÃdinà upasaæhÃra÷ / samyaksambodhÅ samyakpariïÃmanamanÃsvÃda÷ / ityanÃsvÃdanÃviÓe«eïa mÃrge caturtha÷ k«aïa÷ // ukto viÓe«a÷ «o¬aÓavidha÷ / kÃritraæ daÓavidhaæ vaktavyam / tatra ÓÃstram- [86] hitaæ sukhaæ ca trÃïaæ ca Óaraïaæ layanaæ n­ïÃm / parÃyaïaæ ca dvopaæ ca pariïÃyakasaæj¤akam // 4-27 // [87] anÃbhogaæ tribhiryÃnai÷ phalÃsÃk«ÃtkriyÃtmakam / paÓcimaæ gatikÃritramidaæ kÃritralak«aïam // 4-28 // etadÃha subhÆtirityÃdinà / tacca du«karetyÃdinà subhÆti÷ prastauti / evametadityÃdinà bhagavÃnÃca«Âe / ye lokahitÃya samprasthità iti bodhimabhisambudhya pa¤cabhyo gatibhya÷ sattvÃn parimocya te«Ãmabhaye nirvÃïe prati«ÂhÃpanÃditi hitakÃritram // lokasukhÃya lokÃnukampÃyai samprasthità iti bodhimabhisambudhya sattvÃn du÷khadaurmanasyopÃyÃsebhya÷ parimocya te«Ãæ sukhe nirvÃïe prati«ÂhÃpanamiti sukhakÃritram // lokasya trÃïaæ bhavi«yÃma ityÃdinà trÃïÃdikÃritrÃïÃmuddeÓa÷ / ityevaærÆpaæ vÅryamÃrabhanta iti sambandha÷ / yathoddeÓama«ÂÃbhi÷ katha¤cavÃkyairnirdeÓa÷ / tata iti tebhyo du÷khebhya÷ / enamiti lokam / vyÃyacchanta iti saærak«anti / vÅryamiti prayogam / trÃïaæ bhavanti trÃïakaraïÃditi trÃïakÃritram // ityÃdireva........... ..........(##) [avidyÃ]ï¬ajamasminniti k­tvà / sa eva paÂalaæ d­«ÂirodhakatvÃt / avidyaivÃï¬akoÓapaÂalaæ tena paryavanaddhà avaguïÂhitÃ÷ / tamo moha÷ / tenÃbhibhÆtà andhÅk­tÃ÷ / avabhÃsayanta÷ Ãlokaæ kurvanta÷ / vidhunvanti apanayanti / evamÃlokakaraïÃdÃlokà bhavantÅtyÃlokakÃritram // anutpÃdaÓcÃnirodhaÓceti samÃhÃradvandva÷ / prak­ti÷ sarvadharmÃïÃæ dharmatà / tayà te«ÃmanutpÃdÃnirodhÃya dharmadeÓanÃt pariïÃyakÃ÷ parito netÃra÷ paramÃrthabodhakà iti pariïÃyakakÃritram // anÃbhogaæ tribhiryÃnai÷ phalasÃk«ÃtkriyÃtmakam / paÓcimaæ gatikÃritraæ [idaæ kÃritralak«aïam] // iti tribhiryÃnairanÃbhogata÷ phalasÃk«ÃtkriyÃtmakaæ gatikÃritramityartha÷ / grÃmasya (?) hi gati÷ prÃptireva / yadÃbhogena gamanena yÃnatrayaphalasyÃpi gati÷ prÃptireva sà tu nirÃbhogà / na hi pumÃn kÃyena cetasà và gantvà tatprÃpnoti kintvÃbhogata eva / tathà hyÃkÃÓagatikÃ÷ sarvadharmÃ÷ / na hyÃkÃÓasya gatirÃgatirvà / svabhÃva evÃsya gati÷ / tasmÃdÃkÃÓagatikà ityÃkÃÓasamÃ÷ / kuta ityÃha / yathà hÅtyÃdi / ak­tamanutpÃditatvÃt / avik­tamavasthÃntarÃnutpÃdanÃt / anabhisaæsk­taæ hetupratyayai÷ sambhÆya tasyÃkaraïÃt / sthitamutpadya v­tte÷ / saæsthitaæ samantata÷ sthite÷ / vyavasthitaæ kvacideva sthite÷ / e«Ãæ viparyÃsÃdÃsthitamasaæsthitamavyavasthitam / ÃkÃÓakalpatvÃdavikalpà nirÃbhogÃ÷ / dharmatÃmÃtratvÃddharmÃïÃmiti bhÃva÷ / yathà vÃkÃÓagatikà evaæ ÓÆnyatÃdigatikÃ÷ / tadevamagatigatikÃ÷ sarvadharmà iti........gatikÃritram // uktaæ daÓavidhaæ kÃritram / ..........ÓÃstram- [88] kleÓaliÇganimittÃnÃæ vipak«apratipak«ayo÷ / viveko du«karakÃntÃvuddeÓo 'nupalambhaka÷ // 4-29 // [89] ni«iddhÃbhiniveÓaÓca yaÓcÃlambanasaæj¤aka÷ / vipratyayo 'vighÃtÅ ca so 'padÃgatyajÃtika÷ // 4-30 // [90] tathatÃnupalambhaÓca svabhÃva÷ «o¬aÓÃtmaka÷ / lak«mÅva lak«a(k«ya)te ceti caturthaæ lak«aïaæ matam // 4-31 // (##) ya÷ svabhÃvaÓcaturthaæ lak«aïami«Âaæ sa «o¬aÓavidha÷ / sarvakarmasÃdhanaæ lak«aïam / lak«yata iti k­tvà / ata evÃha 'lak«yate ceti' / lak«aïÃntaramapyÃha 'lak«mÅva' iti / lak«mayogÃllak«mÅ lak«aïayogÃllak«aïamityartha÷ / kathaæ '«o¬aÓÃtmaka÷'? ityata Ãha'kleÓaliÇge 'tyÃdi / ato 'sya prastÃvanà subhÆtirÃhetyÃdinà bhagavÃnÃhetyata÷ prÃk / caritÃ÷ «aÂpÃramità rak«antÅti caritÃvina÷ / katame ta ityÃha / ya imÃmityÃdi / kiæsvabhÃvà ityanena padena svabhÃvapraÓna÷ / uttaraæ bhagavÃnÃhetyÃdinà / vinayo 'panaya÷ / tamarhantÅti vainayikÃ÷ / tairvivikta÷ svabhÃva e«Ãmiti tathoktÃ÷ / iyatà catvÃra÷ svabhÃvà uktÃ÷ / kleÓaviveka÷ / kleÓaliÇgaviveka÷ / kleÓanimittaviveka÷ / vipak«apratipak«avivekaÓca / tatra kleÓo rÃgÃdi÷ / kleÓaliÇgaæ kleÓak­taæ kÃyÃdidau«Âhulyam / kleÓanimittamayoniÓo manasikÃrÃdi / vivak«apratipak«au rÃgÃrÃgau dve«Ãdve«o mohÃmohau ca / subhÆtirÃhetyÃdinà subhÆtirÃhetyata÷ prÃk / etadÃha / e«a eva svabhÃvo gati÷ yÃmabhisambudhya deÓayi«yanta÷ sattvÃnÃæ gatirbhavi«yantÅti // subhÆtirÃhetyÃdi buddhabhÆmirveti yÃvat / atra na rÆpÃdisambaddha iti na rÆpÃdisvabhÃvÃyai(ya) svabodhaye / na rÆpÃderarthÃyeti na rÆpÃdisvabhÃvÃnÃæ sattvÃnÃmarthÃya / evaæ na bhÆmitraya svabhÃvÃnÃæ (?) / svabodhaye / nÃpi / nÃpi bodhitrayasvabhÃvÃnÃæ sattvÃnÃmarthÃya / tadityÃdinà praÓna÷ / uttaraæ sarvetyÃdi / na pratikÃæk«itavyÃnÅti na labhyatvena dra«ÂavyÃni / atra trÅïi na dra«ÂavyÃnÅtyekameva sthÃnaæ dra«Âavyamiti bhÃva÷ / iti du«karasvabhÃva÷ // du«karasahita ekÃnto 'du«karaikÃnta÷' / evamukta ityÃdi yenÃyamityata÷ prÃk / abhimato 'rtho 'rthavaÓa÷ / taæ ca svayameva bhagavÃnÃha / asthÃnaæ hÅtyÃdinà buddhabhÆmirvetyekÃnta÷ / ityaikÃntikasvabhÃva÷ // yenÃyaæ sarvasattvÃnÃæ k­taÓa÷ sannÃha÷ sannaddha ityuddeÓasvabhÃva÷ // subhÆtirÃhetyÃdi kaccidityata÷ prÃk / gambhÅreti pratij¤Ã / catvÃro hetava÷ pare bhÃvanÃnupalabdhe÷ / adhvatrayepi bhÃvakÃnupalabdhe÷ / bhÃvyasya praj¤ÃpÃramitÃvastuno 'nupalabdhe÷ / tadÃlambanÃnÃæ cÃnupalabdheriti / asiddhatvaparihÃrÃya tatkasyetyÃdinà praÓna÷ / na hÅtyÃdinottaram / parini«panno vastubhÆta÷ / ataÓcÃkÃÓabhÃvanai«Ã sarvadharmabhÃvanà ca dharmatÃmÃtradarÓanÃddharmÃïÃæ cÃnupalabdhe÷ / ata evÃsaÇgabhÃvanai«ÃnantabhÃvanà ca sarvadharme«vanupalabdheravyÃghÃtÃddharmÃïÃæ (##) cÃnantyÃt / asato bhÃvanÃsadbhÃvanà grÃhyÃnupalambhÃt / aparigrahabhÃvanà grÃhakÃnupalambhÃt / upaparÅk«itavyo veditavya÷ / ityanupalambhakasvabhÃva÷ // kaccidityÃdinà subhÆtirÃhetyata÷ prÃk / anabhiniveÓasvabhÃva÷ // subhÆtirÃha / yo bhagavannityÃdi atha khalu Óakra ityata÷ prÃk / vyavacÃritetyÃlambità / nimnaprÃgbhÃvapravaïaÓabdà ÃdhÃrÃrthÃ÷ / tai÷ saha bahuvrÅhi÷ / santatiÓcittasantÃna÷ / ÃkÃÓanimnayeti ÃkÃÓopamatvÃt sarvaj¤atÃyÃ÷ / iyaæ sà vyavacÃraïeti praj¤ÃpÃramitÃyà iti Óe«a÷ / tadityÃkÃÓopamatvaæ tasyÃ÷ kuta÷? uttaram / aprameyà hÅtyÃdinà / deÓata÷ kÃlataÓca pramÃtumaÓaktyatvÃdaprameyà / tathaiva pramÃïavirahÃd apramÃïà / na tadrÆpaæ yÃvannÃpi kvacitpradeÓe sthitamiti / sarve«Ãme«Ãæ deÓakÃlavyÃpitvena pramÃïÃvi«ayatvÃdaprameyasya tÃdrÆpyÃyogÃt / api tvityÃdi / taditi vartate / kenaciditi / kenacidrÆpÃdinà svabhÃvena / rÆpÃdÅnÃæ pramÃïÃvattvÃditi bhÃva÷ / tatkasyeti praÓna÷ / uttaraæ rÆpameva hÅtyÃdi / rÆpÃdiÓabdairatra rÆpÃdidharmatocyate / tasmÃdavirodha÷ / na ca rÆpÃdibhedepi dharmatÃyà bhedo rÆpÃdÅnÃmalÅkatvenÃbhedakatvÃttadÃnÅmastaÇgamÃccetyÃlambanasvabhÃva÷ // atha khalu Óakra ityÃdyÃparivartasamÃpte÷ / gambhÅrà duradhimocatvÃt / duravagÃhà cintÃmayyà praj¤ayà durd­Óà laukikabhÃvanÃmayyà / duranubodhà lokottarÃyà / cikÅr«itasyÃkaraïamalpotsukatà / avanatamÃvarjitam / yatra na kaÓcidityÃdinà traiyadhvikakriyÃni«edha÷ / ÃkÃÓetyÃdinà karmani«edha÷ / ÃtmetyÃdinà kart­ni«edha÷ / sarvadharmÃïÃæ labhyÃnÃmanÃgamanatayà heyÃnÃmagamanatayà ca gambhÅra÷ / vipratyanÅko viparÅta÷ / yato 'nugrahÃyÃvikalpanÃyai«a dharma udgrahe ca lokaÓcarati / lokaviparÅtà pratÅtirvipratyaya÷ / iti vipratyayasvabhÃva÷ // devai÷ ÓakrÃdibhirupalak«ita÷ parivarto devaparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ pa¤cadaÓa÷ parivarta÷ // 16. tathatÃparivarto nÃma «o¬aÓa÷ / atha khalvityÃdi / nÃyaæ kvacitpratihanyata iti sarvatrÃsya bÃdhakÃbhÃvÃt / ataÓca apratihatalak«aïo 'pratihatasvabhÃva÷ / (##) ÃkÃÓasamatayeti / yata ÃkÃÓasamaæ tatastadvadevÃpratigham / kuta÷ samatetyata Ãha / sarvapadÃnÃæ sarvavastÆnÃæ anupalabdhita÷ / apratimo nirupama÷ advitÅyatvÃditi sad­ÓÃbhÃvÃt / pratibodhakaæ lak«aïamasyeti pratilak«aïa÷ / tadabhÃvÃd apratilak«aïa÷ / ni«pratyarthikatvÃditi virodharahitatvÃt / ityapratihatasvabhÃva÷ / padaæ prati«Âhà sugatidurgatinirvÃïÃni / tadabhÃvÃd apada÷ / anabhinirv­ttatvÃditi / na khalvanabhinirv­ttasya kvacitprati«Âhà / kuto 'nabhinirv­tta÷? yato 'nutpÃda utpÃdarahita÷ / kuto 'nutpÃda÷? sarvotpattÅnÃmanutpattitvÃt / na hi satÃmutpattirutpattilak«aïÃyogÃt / nÃpyasatÃm / asattvÃdeva kharavi«Ãïavat / durgatipatha÷ sugatipatho nirvÃïapathaÓceti panthÃna÷ / tadabhÃvÃd apatha÷ / ata evÃha / sarvapathÃnupalabdhitvÃt / ityapadasvabhÃva÷ // atha khalvityÃdi / anujÃta iti / anupÆrvo jani÷ sakarmaka÷ / karmÃsya janaka÷ / kartà janya÷ / anu÷ sÃd­Óye / tasmÃdiha kartari kta÷ / karmaïi «a«Âhi / sambandhavivak«ayà bhagavato 'nujÃta÷ subhÆti÷ / tatkasyetyÃdi tattasyÃnujÃtatvaæ? uttaraæ tathà hÅtyÃdinà / bhagavata e«a putra÷ sad­ÓaÓca ÓÆnyatÃvÃditvÃditi bhÃva÷ / atha khalvityÃdi / ajÃtatvÃdityanujÃtatve hetumÃha / ajÃtatvena pitÃputrayo÷ sÃd­ÓyÃditi bhÃva÷ / yadyajÃta÷ tau kathaæ pitÃputrau? saæv­tyeti bhÃva÷ / anupÃ(jÃ)ta ityÃdinà hetvantaramÃha / anupÃ(jÃ)to 'nugatastathÃgatasya tathatÃm / tatopyanujÃtastathÃgatasya / anugamya jÃto 'nujÃta iti bhÃva÷ / asiddho heturiti cedÃha / yathetyÃdi / anÃgatetyanutpannà / agatetyavina«Âà / kiæ puna÷ prÃpte 'rhattve 'nupÃ(jÃ)ta÷ kiæ và pÆrvamevetyata Ãha / Ãdita ityÃdi / atathateti / tathatÃÓabdÃnÃbhidheyatvÃt / evaæ hÅtyÃdinopasaæhÃra÷ / gatyagatÅ(?) gati÷ / tatprati«edhÃdagatisvabhÃva÷ // anujÃtatve hetvantaramÃha tathÃgatasyetyÃdinà / tathatà hi dharmÃïÃæ sthiti÷ / anatikramaïÅyatvÃttathÃvasthità / hetvantaramÃha / yathetyÃdinà / pÆrvasvabhÃvÃnuv­tte÷ avikÃrà / svabhÃvÃntarÃnutpatte÷ nirvikÃrà / vikalpasvabhÃvÃbhÃvÃd avikalpà / vikalpÃvi«ayatvÃt nirvikalpà / hetvantaramÃha / yathÃcetyÃdinà / na kvacitpratihanyata iti sarvagatatvÃt / tatkasya hetoriti / tadapratihatatvaæ kuta÷? tathà hi yasya yà tathatà tatraiva sÃsti tato 'nyatra pratihanyata eva / vastvabhÃvÃt / uttaraæ yà cetyÃdinà evaæ hÅtyata÷ prÃk / ekaivai«eti pratij¤Ã / tatkimekajÃtÅyatvÃdekÃ? netyÃha / advayeti / dvayaæ bhedastadabhÃvÃdadvayetyeko (##) ÓabdasyÃrtha÷ / ekamapi sambandhibhedÃbhdidyate / tadyathà pÆrvÃkÃÓamaparÃkÃÓamiti / tadvadrÆpatathatà vedanÃtathatà saæj¤Ãtathatetye«a bhedo bhavatÅti cedÃha / advaidhÅkÃreti / ataÓca advayatathatà / nityaæ tathaiveti tathatà / advayà ca svayamabhedÃttathatà ca paratopyabhedÃdityadvayatathatà / hetumÃha / na kvacidityÃdinà / tatkhalu tasya bhavati yadyadÃdhÃraæ taddhetukaæ và / tadyathà kÆpodakaæ yavÃÇkura iti / tathatà tu na kvacit nÃpi kutaÓcit / tasmÃtke«ucidapratibaddhatvÃnna sà kasyacit / yata÷ sà na kasyacittata÷ sÃdvayÃdvaidhÅkÃrÃdvayatathatà / tato na kvacitpratihanyate / tasmÃdanujÃta÷ subhÆtistathÃgatasyeti siddham / hetvantaramÃha / evaæ hÅtyÃdinà / evaæ hÅti evamapi / tadevÃha / ak­tatathatayeti / ak­tà cÃsau nityatvÃttathatà ca / na sà kadÃcinna tathateti nityaæ tathaiva bhÃvÃt / tata÷ sÃdvayeti kÃlabhedenÃsyÃbhedÃt / tathÃgatamiti karmaïi dvitÅyà / hetvantaramÃha yathetyÃdinà / sarvatreti sarvalokadhÃtu«u / sarvadharma«viti sarvavastu«u / avikalpà te«ÃmavikalpanÃt / nirvikalpà tathaiva sarvavikalpÃnÃæ prahÃïÃm / evameva ceti sarvatrÃvikalpanirvikalpatayà / aluptamityacchinnam / evaæ hÅtyÃdinopasaæhÃra÷ // hetvantaramÃha yathetyÃdinà nÃnyatreti nÃnyà bhedakatvÃnupalabdhe÷ / dvitÅyÃbhÃvÃdananyà cÃsau tathatà ceti ananyatathatà / tasyà anugama÷ / tenopagatastathatÃæ saæv­tyà / paramÃrthamÃha / na cetyÃdinà / atretyasminnupagame / na kaÓcitsubhÆtiranyo và / na kvaciditi tathÃgate 'nyasmin vÃnugatimupagata÷ / dharmapubhdalanairÃtmyadarÓanÃditi bhÃva÷ / evaæ hÅtyÃdinopasaæhÃra÷ / hetvantaramÃha yathetyÃdinà / evaæ hÅtyÃdinopasaæhÃra÷ / ityajÃtasvabhÃva÷ // tathÃgatatathatayÃpÅtyÃdi iyaæ setyata÷ prÃk / atra sarvatathÃprabhedÃnÃmabhedaæ darÓayan bhedaæ prati«edhatÅti sarvÃsÃæ rÆpÃditathatÃnÃmanupalambhÃttathatÃnupalalambha÷ «o¬aÓa÷ svabhÃva÷ // asyÃstathatÃyà mÃhÃtmyamÃha / iyaæ setyÃdinà / gamirj¤ÃnÃrtha÷ tathatÃgatÃnena tasmÃttathÃgata iti bhÃva÷ / asyÃæ deÓyamÃnÃyÃæ yadabhdutamabhÆttadÃha / asyÃmityÃdinà / «a¬avikÃrama«ÂÃdaÓamahÃnimittaæ yathà bhavati tathà akampata yÃvat saæprÃgarjat / atra trayo dhÃtavaÓcalanÃrthÃ÷ / traya÷ ÓabdÃrthÃ÷ / m­dumadhyÃdhimÃtrakriyÃbhedÃda«ÂÃdaÓamahÃnimittÃni (##) bhavanti / tatra calanamaÇgata÷ / kampanaæ sÃkalyena / sÃkalyenÃtyantaæ kampanaæ k«obha÷ / vedha÷ Óabda÷ / raïitaæ daï¬ÃhatakÃæsÅvat / garjanaæ navamahÃmeghavat / «a¬vikÃrÃstadyathÃ- "p­thivyÃ÷ pÆrvà digunnamati paÓcimÃvanamati / paÓcimà digunnamati pÆrvÃvanamati / uttarÃvanamati uttarà digunnamati / dak«iïÃvanamati / madhye unnamati / ante 'vanamati / ante unnamati madhye 'vanamati" iti / kiævadityÃha / tathÃgatasya cetyÃdi / evaæ hÅti / tathÃgatÃbhisambodhÃvivasubhÆtestathatÃnirdeÓe mahÃnimittaprÃdurbhÃvasamatayà / prakÃrÃntaramapyÃha / punaraparamityÃdinà jÃyerannityetatparyantena / na saævidyanta iti pratij¤Ã / nopalabhyanta iti hetu÷ / yairiti svadharmai÷ / anujÃyeteti kartari liÇ / ye ceti tÃthÃgatà dharmÃ÷ / anujÃyeranniti karmaïi liÇ / evaæ hÅtyupasaæhÃra÷ / tathatà kathaæ caryÃ? tanmÃtre 'vasthÃnÃt / asmin khalu punarityÃdi sugamam / ki¤cÃpÅti yadyapi trayastriæÓata ityapÃdÃne tasi÷ / jÃtyà pak«iïa÷ mahÃkÃyatvÃcchakune÷ / antarà cittasyeti dyÃvÃp­thivyormadhyasaæj¤ina÷ / evaæ bhavatÅti e«a vitarko bhavati / Óe«aæ subodhaæ virahito bhavatÅti yÃvat ! iha j¤ÃnaviÓe«akÃritrasvabhÃvalak«aïe ukte / bodhisattvÃnÃæ mok«abhÃgÅyaæ vaktavyam / tacca tadvirahiïÃæ bodhisattvÃnÃmarhattvaprÃptikÃraïanirdeÓena sÆcitaæ vyaktikartuæ ÓÃriputra Ãha / yathÃhaæ bhagavannityÃdi / praj¤ÃpÃramità bhÃvayitavyeti sarvadharmaparamÃrthaj¤ÃnÃya / caryamÃïasya ca dÃnapÃramitÃderanimittÅkaraïÃrtham / upÃyakuÓalenetyupÃye kuÓalena / tatropÃya÷ sarvÃkÃraj¤atÃcittasya nityamatyÃga÷ / sarvapuïyÃnÃæ ca bodhau samyakpariïÃmanà / samyakpariïÃmanÃnumodane ca tatparivartokte ata÷ ÓÃstroktalak«aïamuktaæ bhavati / [91] animittapradÃnÃdisamudÃgamakauÓalam / sarvÃkÃrÃvabodhe 'smin mok«abhÃgÅyami«yate // 4-32 // tesya pa¤caprabhedà mahatyorbhagavatyo÷ / tathà ca ÓÃstram- [92] buddhÃdyÃlambanà Óraddhà vÅrya dÃnÃdigocaram / sm­tirÃÓayasampatti÷ samÃdhiravikalpanà // 4-33 // [93] dharme«u sarvairÃkÃrai÷ j¤Ãnaæ praj¤eti pa¤cadhà / (##) etadeva bhagavÃnÃha / evamukta ityÃdinà / atha ÓÃstram- tÅk«ïai÷ subodhà sambodhirdurbodhà m­dubhirmatà // 4-34 // etadeva atha khalvityÃdinà prastuvanti / k­cchreïa sambhavo 'syà iti durabhisambhavà / etaddevairaviÓe«eïoktam / atha khalvityÃdinà bhagavÃn pudgalaviÓe«eïÃha / du«praj¤airityÃdi / du«pra j¤Ãdipadai÷ sÆcito viÓe«o m­dÆni mok«abhÃgÅyÃni / tÅk«ïaistu mok«abhÃgÅyai÷ svabhisambhavà samyaksambodhi÷ / atastÃni darÓayitukÃma÷ subhÆtirÃha / yabhdagavÃnityÃdi / evamukta ityÃdinà bhagavata uttaram / sarvadharmÃïÃmasattayà bodhe÷ svabhisambhavatvamuktaæ subhÆtinà tadayuktam / yato yadyetÃvata svabhisambhavà syÃttadà sarvasattvÃnÃmÃdita eva tathà syÃt / tasmÃtpratipattita÷ prÃpti÷ / sà ca na te«Ãmasti ye«Ãæ m­dÆni mok«abhÃgÅyÃni / ato 'sambhavatvÃdaprÃpterdurabhisambhaveti brÆma÷ / nanvabhij¤Ãste ÓrutacintÃdibalena samyaksambodhau tatte«Ãæ kuto 'prÃptirityata Ãha / asadbhÆtatvÃdadurabhisambhaveti / te hi bÃlagrÃhyamevÃrtha bodhiæ manyante / sa cÃsadbhÆtatvÃdalÅkatvÃnna prÃpyata iti bhÃva÷ / tathà hi / vikalpaæ và bodhi manyeran / vikalpanirmitaæ vÃrtham / pak«advayamapyayuktam / avikalpatvÃdvikalpÃviÂhapitatvÃcca bodhe÷ / etaddarÓayitumÃha / avikalpatvÃdityÃdi / atha khalvityÃdinà sthaviraÓÃriputrasyottaram / sa hi manyate ÓÆnyatvÃtsvabhisambhavetyayaæ viruddho heturiti / evaæ ceti / ÃkÃÓasamatayà ca / ÃkÃÓasamà hÅti hetu÷ / yattatvaæ ye«Ãæ tenaiva te«ÃmabhisambodhÃditi bhÃva÷ / evaæ viruddhatvamuktvà anumÃne bÃdhÃæ vivak«u÷ prasaÇgaæ karoti yadi cetyÃdinà / na tveveti naiva / yasmÃdityÃdinà viparyayamÃha / athavà parasya hetau dÆ«ite svapak«asÃdhanamevedam / evamukta ityÃdinà vistareïa subhÆti÷ prasaÇgaæ vighaÂayati / vivartitu÷ samboddhu÷ samboddhavyasya ca vikalpane / katama÷ sa dharmo yo vivartata ityuktvà avivartanameva sÃdhayitumÃha yastasyÃmevetyÃdi / sarvadharmÃsthÃnayogeneti / sarvadharma«vasthÃnameva yogo nyÃya÷ / tena dharmatÃyÃæ sthita÷ / dharmataiva Óuddhà bodhi÷ / sà ca prak­tyaiva Óuddheti bhÃva÷ / evamukta ityÃdi ÓÃriputrasya vacanam / dharmanayajÃti÷ dharmÃïÃæ tattvaprakÃra÷ / ye cetyÃdinà viÓe«amÃha / ca ÓabdastuÓabdasyÃrthe / atha khalvityÃdinà pÆrïa÷ subhÆtiæ smÃrayati / Óe«aæ subodhamÃsiddhÃntasthÃpanÃgraæthÃt anuttarayà bodhyÃniryÃsyatyayaæ bodhisattvo mahÃsattva ityasmÃt / ata iyatà vistareïa (##) samanvitam / tÅk«ïairmok«abhÃgÅyai÷ svabhisambhavà samyaksambodhiriti / uktÃni mok«abhÃgÅyÃni // mok«asya bhÃgo bhajanaæ prÃpti÷ tasmai hitÃni mok«abhÃgÅyÃni tadapyuktÃni / nirvedhabhÃgÅyÃni vaktavyÃni / nirvedha÷ prativedho darÓanamÃrga÷ / tasya bhÃga÷ prÃpti÷ / tasmai hitÃni nirvedhabhÃgÅyÃni / tÃni catvÃri / Æ«mamÆrdhÃk«ÃntiragradharmÃÓceti / tatrÃdyamadhik­tya ÓÃstram- [94] Ãlambanaæ sarvasattvà ƫmaïÃmiha Óasyate / ÃkÃra÷ samacittÃdiste«veva daÓadhodita÷ // 4-35 // ata Ãha / atha khalvityÃdi yÃvadahaæ nÃtha iti / sthÃtavyamiti sp­haïata÷ / Óik«itavyamabhyÃsata÷ / samaæ sthÃtavyamityÃdinà daÓacittÃnyuktani / samacittaæ maitracittaæ ni÷ÓÃÂhyacittaæ nihatamÃnacittaæ mÃtÃpitrÃdicittaæ putraduhitÃdicittaæ ceti / nÃtha÷ sÃnÃthyaæ kartum / Æ«magatam // [95] svayaæ pÃpÃnniv­ttasya dÃnÃdye«u sthitasya ca / tayoniyojanÃnye«Ãæ varïavÃdÃnukÆlate // 4-36 // [96] mÆrdhagaæ etadÃha svayaæ cetyÃdinà / pÃpÃni daÓakuÓalÃni / pÃpebhyo niv­ttau viratau / parijayo 'bhyÃsa÷ / avidyÃpratyayÃ÷ saæskÃrÃ÷ saæskÃrapratyayaæ vij¤ÃnamityÃdiranuloma÷ pratÅtyasamutpÃda÷ / avidyÃnirodhÃt saæskÃranirodha ityÃdi÷ pratiloma÷ / anye«Ãmiti pare«Ãæ samÃdÃpaka÷ samyaggrÃhaka÷ / varïavÃdÅ guïavÃdÅ samanuj¤o 'nukÆla iti mÆrdhagatam // svaparÃdharaæ satyaj¤Ãnaæ k«amà matà / tathÃgradharmà vij¤eyÃ÷ sattvÃnÃæ pÃcanÃdibhi÷ // 4-37 // svayaæ sa satyÃnÃæ j¤Ãnaæ pare«Ãæ ca tasmin samÃdÃpanaæ 'varïavÃdÃnukÆlatÃ' iti ca k«Ãntigatam / svayaæ ca sattvÃnÃæ paripÃcanabuddhak«etrapariÓodhanÃdi pare«Ãæ ca tatsamÃdÃpanaæ varïavÃdÃnukÆla[te]ti cÃgradharmagatam / etadubhayamÃha / evaæ satye«vityÃdinà / satye«viti du÷khÃdisatyavi«aye«u yathÃkramaæ parij¤ÃnaprahÃïasÃk«ÃtkriyÃbhÃvanÃsu strotaÃpattyÃdipa¤caphalaj¤ÃnasÃk«ÃtkriyÃyÃæ yÃvadbodhisattvanyÃmÃvakrÃntau / tathà sattvaparimÃcanÃdau ca sthitvà (##) anye«Ãmapi tatra samÃdÃpane tadvarïavÃdinà tatsamanuj¤ena bhavitavyamiti k«ÃntigatÃgradharmagate // tasyaivamityÃdinà nirvedhabhÃgÅyÃnÃæ phalamÃha / anÃvaraïaæ rÆpaæ vedanà saæj¤Ã yÃvat saddharmasthitiranÃvaraïà bhavi«yatÅti // tathatÃpradhÃna÷ parivartastathatÃparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratarÃ(mÃ)nÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ «o¬aÓa÷ parivarta÷ // 17. avinirvatanÅyÃkÃraliÇganimittaparivarto nÃma saptadaÓa÷ / 'mok«anirvedhabhÃgÅye Óaik«o 'vaivartiko gaïa÷ / ' iti pÆrvamuddi«Âam / tatra dve ukte / t­tÅyo vaktavya÷ / ata÷ ÓÃstram- [97] nirvedhÃÇgÃnyupÃdÃya darÓanÃbhyÃsamÃrgayo÷ / ye bodhisattvà vartante so 'trÃvaivartiko gaïa÷ // 4-38 // 'atra' iti mahÃyÃne / 'avaivartikagaïa÷' / tallak«aïam / vivartÃya prabhavati vaivartika÷ / na tathetyavaivarktiko 'vinivartanÅya÷ / athÃsya nirvedhabhÃgÅye«u sthitasya kati liÇgÃnÅtyata Ãha / [98] rÆpÃdibhyo niv­tyÃdyaliÇgarviÓatidheritai÷ / nirvedhÃÇgasthitasyedamavaivartikalalak«aïam // 4-39 // avaivartikatvaparij¤Ãnamityartha÷ / atha katame rÆpÃdiniv­ttyÃdaya÷? [99] rÆpÃdibhyo niv­ttiÓca vicikitsÃk«aïak«ayau / ÃtmÃna÷ kuÓalasthasya pare«Ãæ tanniyojanam // 4-40 // [100] parÃdhÃraæ ca dÃnÃdi gambhÅre 'rthepyakÃÇk«aïam / maitraæ kÃyÃdyasaævÃsa÷ pa¤cadhÃvaraïena ca // 4-41 // [101] sarvÃnuÓayahÃnaæ ca sm­tisampraj¤atà Óuci / cÅvarÃdiÓarÅre ca k­mÅïÃmasamudbhava÷ // 4-42 // (##) [102] cittÃkauÂilyamÃdÃnaæ dhutasyÃmatsarÃdità / dharmatÃyuktagÃmitvaæ lokÃrthaæ narakai«aïà // 4-43 // [103] parairaneyatà mÃrasyÃnyamÃrgopadeÓina÷ / mÃra ityavabodhaÓca caryà buddhÃnumodità // 4-44 // [104] Æ«mamÆrdhasu sa k«Ãnti«vagradharme«vavasthita÷ / liÇgairamÅbhirviÓatyà sambodherna vivartate // 4-45 // ata Ãha / atha khalvityÃdi / Ãkriyante vyajyanta ebhiriti ÃkÃrÃ÷ / liÇgyante gamyanta ebhiriti liÇgÃni / nimÅyante nirÆpyanta ebhiriti nimittÃni / ekÃrthatvepi trayÃïÃmupÃdÃna(naæ) sattvÃntaraÓaÇkÃyà vyavacchedÃrtham / paryÃyaskandhaæ (vacanaæ) athavà apara÷ paryÃya÷ / kathamityÃdi / ata eva vÃÓabda÷ / kathaæ ve ti kena prakÃreïa jÃnÅyÃma iti sambandha÷ / atibahÆni liÇgÃni tatrÃdyaæ tÃvadÃha yà cetyÃdinà / caturdhà bhÆmi÷ / p­thagjanaÓrÃvakapratyekabuddhabuddhasambandhÃt / iyaæ caturvidhÃpi tathatÃbhÆmirityucyate / kuta ityÃha / sarvÃÓca ityÃdi / caÓabdo hetau / yasmÃtsarvà etÃstathatayÃdvayÃ÷ / rÆpÃdÅnÃæ sarvadharmÃïÃæ yathÃlak«aïamasattvÃt tathataivaitÃ÷ / tathatà caikaiva na dve na bahavya÷ / tasmÃttathatayÃdvayà abhinnÃ÷ advaidhÅkÃrÃdacchinnÃ÷ vikalpasvabhÃvavirahÃt avikalpÃ÷ / vikalpÃgocaratvÃt nirvikralpÃ÷ / itÅti / evaæ lak«aïà yà tathatà tÃæ tathatÃæ dharmatÃmavatarati / kathamavataratÅtyÃha tathatÃyÃmityÃdi / sthitastanmÃtradarÓanÃt / na kalpayati samyak na vikalpayati vitatham / evamavataratÅtyevaæ satyavatarati / ..........tyÃha / evamavatÅrïa ityÃdi / uktena krameïÃvatÅrïa÷ san / yatheti yayà mÃtrayà ÓrutvÃpÅti ÓravaïÃnantaramapi / tatopi vÃtikramyeti tata uttarakÃlamapi / na kÃÇk«atÅti na bÃdhate / naivamitÅti sambandha÷ / vividhà mati÷ vimati÷ / tanna karoti evaæ và na veti / ata evÃha na vicikitsatoti / na dhandhÃyatÅtyapratipatte÷ prati«edha÷ / kiæ tarhi karotÅtyÃha / api tvityÃdi / tathataiva sarvaæ na santi rÆpÃdaya ityadhimu¤cati Óraddhayà / avagÃhate praj¤ayà / etadeva j¤Ãnaæ mukhyaæ liÇgam / asya paricchedamÃha / na cetyÃdinà / (##) paricchedÃpek«ayà bahuvacanaæ ebhirliÇgairiti / tathataiva sarvamiti j¤ÃnÃt 'rÆpÃdibhyo niv­tti÷' nirvedhÃÇge«vavaivartikaliÇgaæ prathamam // punaraparamityÃdi / anye«Ãmiti / ito dharmÃdvÃhyÃnÃm / ÓramaïÃnÃmiti pravrajitÃnÃm / mukhamullokayati praïata÷ paÓyati / kimitÅtyÃha / ime ityÃdi / jÃnanti laukikena j¤Ãnena / paÓyanti lokottareïa / dÃtavyamiti bhaktito deyam / vyapÃÓrayata iti sevate Óaraïaæ và gacchati / satye«u ratne«u ca vimatirvicikitsà / tasyÃ÷ k«aye sati sarvametanna karotÅti 'vikitsÃk«ayo ' dvitÅyaæ te«u talliÇgam // sa khalvityÃdi / apÃyà narakapretatirya¤ca÷ / svÅbhÃva÷ strÅtvam / sa cÃvaÓi«ÂÃnÃmak«aïÃnÃmupalak«aïamiti 'ak«aïak«aya÷' t­tÅyaæ te«u talliÇgam // punaraparamityÃdi / daÓasu kuÓale«u svayaæ sthitvà 'pare«Ãæ' te«u 'samÃdÃpanaæ' d­¬hÅkaraïaæ ceti caturthaæ te«u talliÇgam // punaraparamityÃdi / yaæ yaæ dharmamiti sÆtrageyÃdikam / dadÃti ca parasmai hitÃya sukhÃya ca«a bhavatviti te«Ãmeva hitasukhÃya / iti anenÃkÃreïa sÃdhÃraïaæ karoti / yathà ca dharmadÃnaæ tathÃnyadapi dÃnaÓÅlÃdikamiti 'parÃdhÃraæ dÃnÃdi' pa¤camaæ te«u talliÇgam // punaraparamityÃdinà na dhandhÃyatÅtyetadantena 'gambhÅre 'rthepyakÃÇk«aïaæ' «a«Âhaæ te«veva talliÇgam // 'maitraæ kÃyÃdi' iti kÃyÃdi karma / tadÃha hitavacanaÓcetyÃdinà / upalak«aïatvÃditi 'maitraæ kÃyÃdi' saptamaæ te«u talliÇgam // 'asaævÃsa÷ pa¤cadhÃvaraïena vÃ' iti / pa¤ca nivaraïÃni / kÃmacchando vyÃpÃdastyÃnamiddhamauddhatyakauk­tyaæ vicikitsà ceti / ebhirasaævÃso 'samanvÃgama÷ / tamÃha / alpastyÃnamiddhaÓca bhavatÅtyupalak«aïatvÃt / iti pa¤cabhirnivaraïaisaævÃso '«Âamaæ te«u talliÇgam // sarva yathà bhavati tathÃnuÓayasya dve«Ãnubandhasya hÃnaæ 'sarvÃnuÓayahÃanam' / tadÃha niranuÓayaÓca bhavatÅti / navamaæ te«u talliÇgam // 'sm­tisaæpraj¤atÃ' itism­tisahitaæ saæprajanyam / tadÃha sobhikrÃmanvetyÃdinà / abhikramo gamanam / apratikrama Ãgamanam / bhrÃntaæ vik«iptam / na vilambitamiti vilambe vik«epÃt / sahaseti asamÅk«ya bhÆmim / upalak«aïaæ caitaccaækramasthÃnani«adyÃÓayane«u vik«epasyeti sm­tisaæprajanyaæ daÓamaæ te«u talliÇgam // (##) tasya khalvityÃdi yÃnÅtyata÷ prÃk / yÆkÃyogÃd yÆkila÷ / picchÃditvÃdilac / cauk«a÷ Óuci÷ / ÃbÃdha÷ pŬà / ÃdÅnava upadrava iti 'ÓucicÅvarÃditÃ' ekÃdaÓaæ te«u talliÇgam // yÃnÅtyÃdi subhÆtirÃhetyata÷ prÃk / sambhavanti jÃyante kÃyasya bhak«aïÃya / abhyudgatÃnÅti prativiÓi«ÂÃni / iti 'ÓarÅre kri(k­)mÅïÃmasamubhdavo ' dvÃdaÓaæ te«u talliÇgam // subhÆtirÃhetyÃdi punaraparÃt prÃk / cittÃlpak­tyatà alpatvÃdavik«epÃcca / cittasya kauÂilyaæ kuÂilatà / yattu svado«apracchÃdanopÃyastacchÃÂhyam yatparava¤canÃya sa vaÇka÷ / parava¤canÃrthamabhÆtasvaguïasaædarÓanaæ mÃyà / ebhirvirahÃdyathÃkramaæ cittÃkauÂilyaæ cittÃÓÃÂhyatà cittÃvaÇkatà cittÃmÃyÃvità ca / Óe«aæ subodham / iti 'cittakauÂilyaæ' trayodaÓaæ te«u talliÇgam // punaraparamityÃdi / atra lÃbhÃdigurÆkatÃprati«edhena dhutagrahotpyupalabhyate / iti 'dhutaguïasamÃdanaæ' caturdaÓaæ te«u talliÇgam // ner«yÃmÃtmasaryabahulo bhavatÅti mÃtsaryagrahaïena «aÂpÃramitÃvipak«Ã upalak«yante / iti 'amatsarÃditÃ' pa¤cadaÓaæ te«u talliÇgam // na ca gambhÅre«vityÃdi punaraparÃt prÃk / saæsyandanaæ saæyojanam / dharmatayà yuktaæ sarvamavagacchatÅti 'dharmatÃyuktagÃmitvaæ' «o¬aÓaæ te«u talliÇgam // punaraparamityÃdi dhÃrayitavyÃntaram / pratideÓayetyeayamatyayato deÓaya / pratini÷sajeti pratiniyamenÃtyantikatvena parityaja / evamiti bodhicittatyÃge sati / evamapÅti / Åd­Óepi mÃyeïoktai / Óe«aæ subodham / iti lokÃnÃmartho 'smÃditi 'lokÃrthaæ narakai«aïÃ' narakasvÅkÃra÷ / saptadaÓaæ te«u talliÇgam // punaraparÃdi dhÃrayitavyÃntam / yacchrutaæ praj¤ÃpÃramitÃdi tatpratideÓaya pratyÃcak«va / yad g­hÅtaæ badhicittapÃramitÃcaryÃdi tatparityaja / abhÆtavicitravÃdÅ kavi÷ / tasya karma kÃvyam / avinivartanÅyasya dhÃtu÷ prak­ti÷ / apratyudÃvartanÅyadharmeti pareïa sambadhyate / Óe«aæ subodham / iti 'parairaneyatÃ' '«ÂÃdaÓaæ te«u talliÇgam // punaraparÃdi dhÃrayitavyÃntam / saæsÃre cÃriketyÃdinà bodhisattvamÃrgaæ dÆ«ayati / ihaiva tvamityÃdinà ÓrÃvakÃdimÃrgaæ grÃhayati / abhinirv­tta iti k«ÅïÃyu÷ / vÃÓabdo vikalpe / ihaivetyÃdikaæ và vak«yati / (##) aho vatetyÃdikaæ và / cittaæ na kupyati na calatÅti mÃrabhëitasya hÅnamÃrgasya mÃrabhëitatvena j¤ÃnÃt / ata idaæ mÃrasyÃnyamÃrgopadeÓino 'mÃra ityavabodha÷' ÆnaviæÓatitamaæ te«u talliÇgam // sà cedityÃdi dhÃrayitavyÃntam / viveko mahÃyÃnatyÃga÷ / tadarthÃni vacanÃni vivekapadÃni / tÃni parato mÃrÃdita÷ Órutvà cittaæ na parihÅyate iti sambandha÷ / na calatÅtyartha÷ / kuta ityÃha / dharmatÃyà iti dharma eva dharmatà mahÃyÃnacaryà tata÷ / na pratyudÃvartata iti na vimukhÅbhavati / nÃnyathÃbhÃva iti na viparyaya÷ / na hÅnayÃne bahumÃna ityartha÷ / tÃnÅti vivekapadÃni / caÓabdo hetau / yasmÃnmÃrakarmÃïi jÃnÃti / asthÃnamiti pareïa sambadhyate / tatheti yathà buddhÃnuvarïitam / Óe«aæ subodham / iti 'caryÃbuddhÃnumoditÃ' viæÓatitama te«u talliÇgam // Æ«mÃmÆrdhasu sa k«Ãnti«vagradharme«vavasthita÷ / liÇgairamÅbhirviÓatyà sambodherna vivartate // ayamupasaæhÃra÷ / Æ«mÃdi«u nirvedhabhÃgÅye«u sthite ya ebhirviÓatyà liÇgairlak«ita÷ sa sambodherna nivartate / so 'vinivartanÅya ityartha÷ // darÓanamÃrge sthitamadhik­tya ÓÃstram- [105] k«Ãntij¤Ãnak«aïÃ÷ «a ca pa¤ca pa¤ca ca d­kpathe / bodhisattvasya vij¤eyamavaivartikalak«aïam // 4-46 // darÓanamÃrge sthitasya bodhisattvasyÃvaivartikaæ liÇgaæ veditavyam / kiæ tat? 'k«Ãntij¤Ãnalak«aïÃ÷' k«Ãntik«aïÃ÷ j¤Ãnak«aïÃÓca / '«a ca pa¤ca pa¤ca ca' iti «o¬aÓetyartha÷ / katame «o¬aÓa? [106] rÆpÃdisaæj¤ÃvyÃvattirdìhrya cittasya hÅnayo÷ / yÃnayorviniv­ttiÓca dhyÃnÃdyaÇgaparik«aya÷ // 4-47 // [107] kÃyacetolaghutvaæ ca kÃmasevÃbhyupÃyikÅ / sadaiva brahmacÃritvamÃjÅvasya viÓuddhatà // 4-48 // [108] skandhÃdÃvantarÃye«u sambhÃre sendriyÃdike / samare matsarÃdau ca neti yogÃnuyogayo÷ // 4-49 // [109] vihÃre prati«edhaÓca dharmasyÃïoralabdhatà / niÓcitattvaæ svabhÆmau ca bhÆmitritayasaæsthiti÷ // 4-50 // (##) [110] dharmÃrthaæ jÅvitatyÃga ityamÅ «o¬aÓa k«aïÃ÷ / avaivartikaliÇgÃni d­ÇmÃrgasthasya dhÅmata÷ // 4-51 // tatrÃdyamÃha / punaraparamityÃdinà dhÃrayitavyÃntena / abhisaæskarotÅti utpÃdayatÅtyartha÷ / tamapi dharmamiti rÆpÃdikaæ nopalabhata ityÃdi / atra upalambha evÃbhisaæskÃra÷ / sa evotpÃdanam / anutpÃdaj¤Ãne k«Ãntirasyeti bahuvrÅhi÷ / iti 'rÆpÃdisaæj¤ÃvyÃv­tti÷' du÷khe dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge prathamaæ talliÇgam // punaraparamityÃdi dhÃrayitavyÃntam / vicchankyisyatÅti vigatacchandaæ kari«yati / Ãj¤Ãsyati lokottareïa j¤Ãnena / vihanyase kli«yase / vivecanatà bodhicittatyÃjanam / tatreti samyaksambodhau / d­¬hacittena iti samyaksambodhau 'cittadÃr¬hyaya' du÷khe dharmaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge dvitÅyaæ talliÇgam // punaraparÃdi bhavatyantam / iti 'hÅnayÃnaviniv­tti÷' du÷khe 'nvayaj¤Ãnak«Ãnti / sà d­ÇmÃrge t­tÅyaæ liÇgam // sa ÃkÃÇk«annityÃdi veditavyÃntam / iti 'dhyÃnÃdÅnÃmaÇgaparik«aya÷' kÃmotpattivibandhe daurbalyaæ du÷khe 'nvayaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge caturthaæ talliÇgam // punaraparÃdi sa cedityata÷ prÃk / atra na nÃmaguruka ityÃdikaæ 'cetolaghutvam' / so 'bhikrÃmanvetyÃdikaæ 'kÃyalaghutvam' / tadubhayaæ samudaye dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge pa¤camaæ talliÇgam // sa cedityÃdi prÃganarthikÃt / yathoktaiva saæj¤ÃbhyupÃya÷ tena nirv­ttà 'kÃmasevÃbhyupÃyikÅ' / sà samudaye dharmaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge «a«Âhaæ tallÅÇgam // anarthikà eva cetyÃdi dhÃrayitavyÃntam / atyarthaæ saumanasyajananÃt priyarÆpai÷ / atyarthaæ sukhajananÃt sÃtarÆpai÷ / praÓaæsÃyÃæ rÆpap và / anarthikà eveti nityamanarthikÃ÷ / na samavi«ameïeti na yuktÃyuktena / kathamityÃha / dharmeïaivetyÃdi / apamardanaæ pŬà / pa¤cabhirmok«abhÃgÅyaiÓcaturbhirnirvedhabhÃgÅyai÷ saptabhiÓca darÓanak«aïairyogÃt satpuru«airityÃdini «o¬aÓapadÃni / iti 'sadaiva brahmacÃritvaæ samudaye 'nvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge saptamaæ talliÇgam // punaraparÃdi dhÃrayitavyÃntam / mantrajÃtirmantrÃviÓe«a÷ grahadevatÃyÃ÷ / au«adhi÷ pÃ(pha)lapÃkÃntà / strÅdevatÃyà mantro vidyà / (##) bhai«ajyamau«adham / ÃdiÓabdena yantramantrÃdiparigraha÷ / vigraha÷ kÃyena kalaho vivÃdastu vÃcà / iti 'ÃjÅvapariÓuddhi÷' samudaye 'nvayaj¤Ãnam / d­ÇmÃrge '«Âamaæ tÃliÇgam // navamÃt prabh­ti pa¤cak«aïÃnadhik­tya ÓÃstram- 'skandhÃdÃvantarÃye«u sambhÃre sendriyÃdike / samare matsarÃdau ca neti yogÃnuyogayo÷ // vihÃre prati«edhaÓca' iti / 'yoga÷' sÃbhiniveÓà v­tti÷ / 'anuyogo ' nirabhiniveÓà v­tti÷ / tÃbhyÃæ vihÃrastayorvihÃrastadvÃnsamÃdhi÷ / tasya 'prati«edha÷' / 'neti' iti na¤o sambandhÃdityartha÷ / sa punarvihÃra÷ 'skandhÃdau' prathama÷ / 'antarÃye«u' dvitÅya÷ / 'sambhÃre ' t­tÅya÷ / 'sendriyÃdike samare ' caturtha÷ / 'matsarÃdau' pa¤cama÷ / tatra caturaæ tÃvadÃha punaraparamityÃdinà na ca te kalahetyata÷ prÃk / na te skandhÃyatanetyÃdi / yogÃÓcÃnuyogaÓca yogÃnuyogaæ tadanuiyuktÃstena saha yuktÃ÷ / sahÃrthe 'nuÓabda÷ / na viharantÅti sambandha÷ / atropapattirmahatyobhaægavatyoruktÃ- "tathà hi sa ÓÆnyatÃyÃæ sthito na kasyaciddharmasya hÅnatvaæ và utk­«Âatvaæ và samanupaÓyati" iti / enÃmasyÃæ vÃkyadvayenÃha / saækleÓapak«o ni÷sÃratvena saÇgaïikÃrÃmatÃvi«ayatvÃt saÇgaïikÃrÃmatà / saivÃsattvena kathÃmÃtratvÃt kathà / Óe«aæ pÆrvavat / utk­«ÂatvÃdrÃjasaækleÓanirodha÷ / sa eva kathà asÃk«Ãtk­tatvena kathÃmÃtratvÃt kathà / etÃveva kathe dve / yathÃyogamuttaratrÃpÅti skandhÃdiyogÃnuyogavihÃraviraho nirodhe dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge navamaæ talliÇgam // pa¤ca nivaraïÃni caurÃ÷ kuÓaladravyaharatvÃt / Óe«aæ pÆrvavat / iti nirodhe dharmaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge daÓamaæ talliÇgam // kuÓaladharmasambhÃra÷ senà / Óe«aæ pÆrvavat / iti nirodhe 'nvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge ekÃdaÓaæ talliÇgam // tayà senayà vipak«ÃïÃæ bÃdhanaæ yuddham / Óe«aæ pÆrvavat / yuddhe sati nirodha÷ prÃpyate / nirodho nirvÃïaæ vimukti÷ / kaÓcÃsau? dehaprati«ÂhÃbogapratibhÃsÃnÃæ vij¤aptÅnÃæ parÃv­tti÷ / tasmÃddehÃdÅnÃmavikalpanÃt na grÃmanagaranigamajanapadarëÂrarÃjadhÃnÅkathÃyogÃnuyogamanuyuktà viharanti / tatra cak«urÃdi pa¤cakaæ (##) deha÷ / sa hi grÃma indriyagrÃmatvÃt / dehÃnÃmÃdhÃratvÃt prati«Âhà nagaram / niyatendriyagamyatvÃt nigamo bhoga÷ pa¤cavi«ayÃ÷ / janapadÃdaya÷ prati«ÂhÃviÓe«Ã÷ / ÃtmÃtmÅyavikalpak«aye sati mok«a÷ / tata ÃtmavikalpÃnadhik­tyÃha / nÃtmakathetyÃdi / ÃtmÅyavikalpÃnadhik­tyÃha / nÃmÃtyetyÃdi / ita urdhvarÆpÃ÷ kathÃste yathÃyogamÃtmÅyavikalpà bhogavikalpÃ÷ prati«ÂhÃvikalpà và veditavyÃ÷ / yadi tathà tathà na viharanti kathaæ tarhi viharantÅtyÃha / api nvityÃdi / praj¤ÃpÃramitaiva katha pratyavek«Ã / Óe«aæ purvavat / sarvatra dharmatayà samatÃyogÃnuyogamanuyuktà eva viharantÅtyartha÷ / sarvaj¤atÃpratisaæyuktairiti bodhicittapratisaæyuktai÷ / yuddhendriyÃdikathÃyogÃnuyogavihÃraviraho nirodhe 'nvayaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge dvÃdaÓaæ talliÇgam // 'matsarÃdau ca' iti ÓÃstram / yadÃha mahatyo÷ / "sa dÃnapÃramitÃyÃæ caranna mÃtsaryakathÃyogamanuyukto viharati yÃvat praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caranna dau«ÂhulyakathÃyogamanuyukto viharati" iti / tadasyÃmÃha / na ca te kalahabhaï¬anavigrahavivÃdakathÃyogÃnuyogamanuyuktà viharantÅti / vipak«atvÃtkalahà mÃtsaryÃdaya÷ / pratipak«atvÃtkalahà mÃtsaryÃdaya÷ / pratipak«atvÃbhdaï¬anÃdaya÷ / yadobhaye«Ãæ cetasi cÃrastulyabalatà ca tadà vigraha÷ / yadà tu pratipak«airvipak«Ã durbalÅkriyante tadà vivÃda÷ / tÃveva vigrahavivÃdau kathà vikalpatvÃt / tasyÃæ yogÃnuyogamanuyuktà na viharanti / abheda÷ samatÃj¤Ãnam / bhedo nÃnÃtvavikalpa÷ / mitrakÃmÃÓcetyÃdi dhÃrayitavyÃntaæ sugamam / iti mÃrge dharmaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge trayodaÓaæ talliÇgam // punaraparÃdi sa cedityata÷ prÃk / anetaitadÃha / 'dharmasyÃïoralabdhatà / niÓcitatvaæ svabhÆmau ca' iti / so 'ïumapi dharma na samanupaÓyati yo vivarte, bhavÃn và vivartena / tathÃpi svasyÃmavinivartanÅyabhÆmau ni÷saæÓayo bhavati / vicikitsà saæÓaya÷ / saæsÅdanaæ mandotsÃhatà / Ãnantaryacitteneti / anantaryapaÓcÃttÃpena / prativinodanaæ sarvathÃtyÃga÷ / vi«kambhaïaæ mandÃkaraïam / avinivartanÅyacittamÃtmano 'vinivartanÅyatvaniÓcaya÷ / asaæhÃryamapratyÃneyam / ityavaivartikabhÆmau 'sthiraniÓcayatva' mÃrge dharmaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge caturdaÓaæ talliÇgam // 'bhÆmitritayasaæsthiti÷ / ' mÃrakarma tathÃgatabhëitasyÃnyathÃtvaæ bhÃvinÅ cÃtmana÷ samyaksambodhiriti trÅïi sthÃnÃni 'bhÆmitritayam' / tasmin 'saæsthiti÷' (##) Ãtyantiko niÓcaya÷ / tÃmÃha / sa cetkhalvityÃdinà dhÃrayitavyÃntena / ihaivetyasminneva janmani / nÃyaæ tathÃgata ityasmÃtpÆrva iti Óabda÷ paro dra«Âavya÷ / tathà tannÃnyathetyukte 'rthÃdgamyate bhavi«yatyeva me 'nuttarà samyaksambodhiriti / buddhÃdhi«ÂhÃnaæ buddhanirmÃïam / addheti tattvata ityartha÷ / iti bhÆmitrayasaæsthitimÃrge 'nvayaj¤Ãnak«Ãnti÷ / sà d­ÇmÃrge pa¤cadaÓaæ talliÇgam // punaraparamityÃdi ÃparivartÃntÃt / Ãtmana÷ parityÃgo vikrayÃdi / jÅvitasya parityÃgo maraïam / buddhairbhagavabhdirdeÓito dharma÷ sarvadharmÃ÷ ÓÆnyà iti / tameva mohapuru«Ã÷ pratik«ipanti / tasya svayaæ paraiÓca parigrahÃya jÅvitamapi tyajati / sa hi buddhe«u yatpremagauravaæ taddharme karoti / dharmakÃyÃstathÃgatà iti j¤ÃnÃt / ÃtmanaÓca bhÃvibuddhatvadarÓanÃt / ÓrÃvakasyÃpÅtyupalak«aïam / bodhisattvasyÃpi devÃderapi / Óe«aæ subodhamiti / 'dharmÃrthaæ jÅvitatyÃga÷' mÃrge 'nvayaj¤Ãnam / tad d­ÇmÃrge «o¬aÓaæ talliÇgam // 'ityamÅ «o¬aÓa k«aïÃ÷ / avaivartikaliÇgÃni d­ÇmÃrgasthasya dhÅmata÷' // ityupasaæhÃra÷ // avinivartanÅyasya yÃnyÃkÃraliÇganimittÃni taddyotaka÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ saptadaÓa÷ parivarta÷ // 18. ÓÆnyatÃparivarto nÃmëÂÃdaÓa÷ / nirvedhÃÇgad­ÇmÃrgayoravaivartikaliÇgÃni saækhyayà viÓe«ataÓcoktani / bhÃvanÃmÃrgastu gambhÅra÷ / tato tÃnyubhayathÃpi vaktumaÓakyÃni / ata÷ ÓÃstram- [111] gambhÅro bhÃvanÃmÃrga÷ etadÃha / atha khalvityÃdinà pratyekabuddhairityetadantena / ÃÓcaryaæ bhagavannityekaæ codyam / kimÃÓcaryamityata Ãha / mahÃguïetyÃdi / (##) mahÃn guïasambhÃra÷ paramagambhÅratayà kalpÃsaækhyeyadvayanirantaraprayatnalabhyatayà ca / ata eva viÓe«ato j¤ÃtumaÓakyatvÃdapramÃïÃ÷ saækhyÃtumaÓakyatvÃdaparimitÃ÷ / bodhisattvo mahÃsattva iti bhÃvanÃmÃrgastho 'vaivartika÷ / avinivartanÅyeneti bhÃvanÃmÃrgasthena / saækhyÃtikramÃd anantam / paramodÃratvÃd aparyantam / asaæhÃrya samyagagrÃdyaæ samyagj¤ÃtumaÓakyaæ ÓrÃvakapratyekabuddhairapÅti bhÃvanÃmÃrgasya gÃmbhÅryam // subhÆtirÃhetyÃdi pratibala÷ Óakto nirde«Âum / kintu sattvÃ(rvÃ)rtho na syÃditi bhÃva÷ / tata÷ kimityÃha / ata evetyÃdi / evakÃro bhinnakrama÷ / sthÃnÃnÅtyata÷ pareïa dra«Âavya÷ / sarvÃïi gambhÅrÃïÅti vÅpsÃrtha÷ / sthÃnÃnÅti bhÃvanÃmÃrgÃlambanÃni / praj¤ÃpÃramitÃyÃæ pratisaæyuktÃni tadÃdhÃraïÅtyartha÷ / sÆcayitavyÃnÅti sÆcyantÃmityartha÷ / iti subhÆteradhye«aïà // evamukta ityÃdi / Ãrabhyeti / Ãdau nirdiÓya / nigamayitukÃma iti bhÃvanÃrge yojayitukÃma÷ / iti bhagavato 'bhyupagama÷ / atha ÓÃstram- gÃmbhÅryaæ ÓÆnyatÃdikam / samÃropÃpavÃdÃntamuktatà sà gabhÅratà // 4-52 // 'gambhÅro bhÃvanÃmÃrga÷' ityuktam / tasya 'gÃmbhÅryaæ' gambhÅrabhÃva÷ / yata÷ sa gambhÅro bhavati tacca ÓÆnyatÃnimittÃdikam / mÃrgasya gambhÅryamÃlambanagÃmbhÅryÃditi bhÃva÷ / taccÃlambanaæ 'ÓÆnyatÃdi' / ÓÆnyatÃderapi kà gÃmbhÅryatÃ? yÃsya samÃropÃntenÃpavÃdÃntena cÃrahitatà / bhagavÃnabhyupagataæ sÆcayitumÃha / gambhÅramitÅtyÃdi / sarvadharmÃïÃæ yathÃpratibhÃsabhÃvo yathÃtattvaæ ca bhÃva÷ ÓÆnyatà / saivÃnimittaætadvedane nimittanirodhÃt / saivÃpraïihitaæ tadvidÃæ traidhÃtuke 'praïidhÃnÃt / saivÃnabhisaæskÃraste«Ãæ punarbhavÃya karmÃkaraïÃt / saivÃnutpÃdaste«Ãæ tena karmaïÃnutpÃdÃt / saivÃjÃtiste«Ãæ prak­tyajÃtatÃj¤ÃnÃt / saivÃbhÃvo 'dravyatvÃt / saiva virÃgaÓuddhi÷ kleÓÃnuÓayasamudghÃtÃt / saiva nirodhaste«Ãæ punarbhavavi(ni)rodhÃt / saiva nirvÃïaæ te«Ãæ vÃsanÃsamudghÃtÃt / saiva vigamaste«Ãæ sÃÓravaskandhoparamÃt // iti ÓÆnyatÃdikam // subhÆtirÃheti kÃkvà p­cchatÅtyartha÷ / dharmÃïÃmiti ÓÆnyatÃdinÃm / sarvadharmÃïÃmiti skandhadhÃtvÃdÅnÃm / bÃlagrÃhyà rÆpÃdayaste kathaæ gambhÅrÃ÷? ata÷ svayameva p­cchati kathaæ cetyÃdi / uttaraæ yathà tathatetyÃdi / (##) kasya tathateti cedÃha tatretyÃdi / sphuÂÅkartumÃha yathetyÃdi / yatreti yasyÃæ rÆpÃditathatÃyÃæ vedyamÃnÃyÃæ kalpitaæ rÆpÃdi na prakhyÃti iyaæ rÆpÃdÅnÃæ gambhÅratà / paramÃrthasatà rÆpeïa te«Ãæ prakhyÃnÃt / samyagdeÓanayà to«ita÷ subhÆtirÃha / ÃÓcaryamityÃdi / sÆk«meïeti nipuna(ïa)vedyena / nirvÃïaæ ca sÆcitam / bhÃvanÃmÃrgasthasyÃvaivartikasya sarve«Ãæ parikalpitÃnÃmaprakhyÃnÃt / rÆpÃdibhyaÓca nivÃrita÷ / te«Ãæ paramÃrthasya prakhyÃnÃt / tatra nirvÃïena rÆpÃdisamÃropÃntamutkatà / iti ÓÆnyatÃdigambhÅratà // atha ÓÃstram- [112] cintÃtulananidhyÃnÃnyabhÅk«ïaæ bhÃvanÃpatha÷ / nirve ÃÇge«u d­ÇmÃrge bhÃvanÃmÃrga eva ca // 4-53 // 'abhÅk«ïaæ' iti prabandhena / ata÷ prÃbandhikÃni 'cintÃtulananidhyÃnÃni' svabhÃvo bhÃvanÃmÃrgasya alambanaæ ÓÆnyatÃdi / ÓÆnyatÃderÃdhÃro nirvedhabhÃgÅyad­ÇmÃrgabhÃvanÃmÃrgÃ÷(rga÷) kathaæ bhÃvanÃmÃrgasyÃ(ÓcÃ)syaiva vi«aya iti cedÃha- [113] prÃbandhikatvÃdi«Âo 'sau 'prÃbandhiko ' hi bhÃvanÃmÃrga÷ / tata÷ prÃk­to vi«aya÷ paÓcÃttamo vi«ayÅti nÃsti virodha÷ / atra sÆtraæ bhagavÃnÃhetyÃdi / imÃnÅti yathoktÃni ÓÆnyatÃdÅni / praj¤ÃpÃramitÃpratisaæyuktÃnÅti / vikalpapÃramittaiva praj¤Ã praj¤ÃpÃramità darÓanamÃrgo bhÃvanÃmÃrgaÓca / nirvedhabhÃgÅyÃni tu tÃdarthyÃtpraj¤ÃpÃramità / tasyÃæ trividhÃyÃæ pratisaæyuktÃni sambaddhÃni tadÃdhÃrÃïÅtyartha÷ / ya imÃnio cintayi«yati tulayi«yati upanidhÃsyatÅti sambandha÷ / kathamityata Ãha / evaæ mayetyÃdi / sthÃtavyamiti cintayaikÃntaniÓcayÃt / Óik«itavyamiti tulanena ÓamathotpÃdanÃt / pratipattavyamityupanidhyÃnena vipaÓyanotpÃdanÃt / Ãj¤aptaæ granthaÓravaïÃt / ÃkhyÃtamarthaj¤ÃpanÃt / upadi«Âaæ rahasyakÅrtanÃt catasro yuktaya÷ / apek«Ãyukti÷ sarvahetÆnapek«ya kÃryotpatte÷ / kÃryakÃraïayukti÷ tebhya÷ pratyekaæ kÃryaviÓe«otpatte÷ / upapatti÷ sÃdhanayukti÷ / yena pramÃïena yo 'rtha÷ sidhyati / dharmatÃyukti÷ svabhÃvaniyamodharmÃïÃm / agni eva dahatyÃpa eva kledayantÅtyÃdi / Ãbhi÷ samÃdhyÃlambanasya rahasi paryaÇkamÃruhya satk­tya sÃtatyena nirÆpaïaæ cintà / tatraiva navÃkÃreïa Óamathena cetasa÷ samÅkaraïaæ tulanam / dharmÃnvicinoti pravicinoti parivitarkayati parimÅmÃæsÃmÃpadyata iti caturÃkÃrà vipaÓyanà upanidhyÃnam // tatra yathÃvabhdÃvikatÃj¤Ãnaæ vicaya÷ / (##) pa¤caiva skandhà ityÃdi yathÃvabhdÃvikatÃj¤Ãnaæ pravicaya÷ / sarva ete ÓÆnyà ityÃdi nirvikalpena manasà praj¤Ãsahagatena nimittÅkaraïaæ parivitarka÷ / santÅraïaæ parimÅmÃæsà / iti bhÃvanÃmÃrgasya svabhÃva÷ // navadhà ca prakÃrata÷ / sa bhÃvanÃmÃrga÷ prakÃrabhedena navadhà bhavati / cakÃrÃdvipak«o navadhà / kathamityÃha- m­dumadhyÃdhimÃtrÃïÃæ punarm­dvÃdibhedata÷ // 4-54 // m­dum­du÷ / m­dumadhya÷ / m­dvadhimÃtra÷ / madhyam­du÷ / madhyamadhya÷ / madhyadhimÃtra÷ / adhimÃtram­du÷ / adhimÃtramadhya÷ / adhimÃtrÃdhimÃtraÓceti / vipak«ÃïÃmapyeta eva nava prakÃrÃ÷ / tatraite mÃrgasya prakÃrà anulomamutpadyante / tai÷ pratilomaæ vipak«aprakÃrÃ÷ k«Åyante / adhimÃtrÃdhimÃtro 'dhimÃtramadhyo yÃvanm­dum­du÷ / sa ca vipak«o bhÃvanÃheya÷ kleÓavikalpà yathÃyogÃm / audÃriko hi malaÓcelÃtpurva ni«pŬyate paÓcÃsÆk«ma÷ / tadvaccittÃdapi / tatrÃdya÷ tathetyÃdinà / dvitÅya evamityÃdinà / tata÷ yathà punaraparÃdibhÅ÷ prasavatyantai÷ tata÷ dvÃvekena punaraparÃdinà subhÆtirÃhetyata÷ prÃk / tathetyÃdi / tatheti yathoktena krameïa sampÃdayamÃna÷ Óamathena / upanidhyÃyana vipaÓyanayà / upaparÅk«amÃïa ubhÃbhyÃm / prayujyamÃna÷ ÓamathavÅryeïa / ghaÂamÃno vipaÓyanÃvÅryeïa / vyÃyacchamÃna ubhayavÅryeïa / svayameva bhagavÃn p­cchati kiyatkarma karotÅti / uttaraæ svayamevÃha tadyathÃpÅtyÃdinà / prasÃdà prabhavantÅti prÃsÃdikà guïÃ÷ / matvarthÅyo 'c / paraparig­hÅteti parakÅyà na vaÓayen na ÓaknuyÃt / saæsÃrÃdityÃgÃmino janmaprabandhÃt / chorayatÅti tyajati / vip­«ÂhÅkaroti / ÃgÃmino 'nÃgamanÃt / vyantÅkarotÅtyaparÃntata÷ pÆrvÃntanayanÃt / yathÃj¤aptamityÃdi pÆrvavat / yathoddi«Âaæ yathà nirdi«ÂamityuddeÓanÃt / ti«Âhati cintayà saæÓayacchedÃt / Óik«ate Óamathena / pratipadyate vipaÓyanayà / upanidhyÃyatÅtyubhÃbhyÃm / evaæ yogaæ bhÃvanÃmÃpadyate / iyatà ekaæ karmoktam / dvitÅyamÃha tÃæÓcetyÃdinà samyaksambodherityetadantena / iti bhÃvanÃmÃrgo m­dum­du÷ // evamityÃdi evamityanantaroktavat / tÃvatkarmeti bahutarakalpavyantÅkaraïam / samyaksambodhivinivartakado«avivarjanaæ ca / adhikamÃha (##) yathetyÃdinà prÃk punaraparÃt / tata iti dÃyakÃt / ayameva viÓi«yate bahutarapuïyatayà prak­«yate / ityata Ãha / yoyamityÃdi / iti bhÃvanÃmÃrgo m­dumadhya÷ // punarityÃdi / dadyÃdarpaïata÷ / prati«ÂhÃpayedavipratisÃrata÷ / iti bhÃvanÃmÃrgo m­ddhadhimÃtra÷ // punarityÃdi / manasikÃro vihÃra÷ / iti bhÃvanÃmÃrgo madhyam­du÷ // punarityÃdinà bhÃvanÃmÃrgo madhyamadhya÷ // punarityÃdi / vyutthÃya dharma deÓayet tacca bodhau pariïÃmayediti bhÃvanÃmÃrgo madhyÃdhimÃtra÷ // punaraparetyÃdi / tacca dharmadÃnaæ / praj¤ÃpÃramitoktena pariïÃmena pariïÃmayediti bhÃvanÃmÃrgo 'dhimÃtram­du÷ // punarityÃdi / taddharmadÃnaæ praj¤ÃpÃramitoktapariïÃmena pariïamayya puna÷ pratisaælayane yogamÃpadyate / iti bhÃvanÃmÃrgo 'dhimÃtramadhya÷ // ya÷ punastat pratisaælayanamavirahitaæ karoti praj¤ÃpÃramitayà sa tasya bhÃvanÃmÃrgo 'dhimÃtrÃdhimÃtra÷ // subhÆtirÃhetyÃdi / iha bahutaraæ puïyaæ prasavatÅti bÃhulyenoktam / ata÷ subhÆteÓcodyam / abhisaæskÃro vikalpa÷ / tadvatpuïyÃbhisaæskÃropi / tasmÃdvahutaraæ puïyamiti bahutaro vikalpa ukta÷ syÃditi / uttaraæ bhagavÃnÃha sopÅtyÃdinà prasavatyantena / idÃnÅmiti bhÃvanÃmÃrgakÃle / yathÃlak«aïamasattvÃcchÆnya÷ / aj¤ÃtÃrthe kapratyaya÷ / bÃlairaj¤Ãta÷ ÓÆnyaka ityeva / evameva ÃkhyÃti prakhyÃtÅti Ãkhya÷ / anÃkhye Ãkhyà bhavati ÃkhyÃyate lohitÃderÃk­tigaïatvÃt kya« / prakhyÃtÅtyartha÷ / evamuttare«vapi dra«Âavyam / asvÃmikatvÃd rikta÷ / agrÃhyatvÃt tuccha÷ / grÃhakÃbhÃvatvÃd asara÷ / evamiti ÓÆnyatÃdibhi÷ / Óe«aæ subodham / iti bahutaraæpuïyaæprasavacodyaparihÃrau // subhÆtirÃhetyÃdi / utkar«opi viÓe«a÷ / chedopi nÃnÃkaraïam / tayorvyavacchedÃrthamubhayorupÃdÃnam / pramÃïÃnÅtyaudÃryaparicchedÃ÷ / saækhyayÃpÅti gaïanayÃpi na k«apayituæ k«ayaæ netum / syÃbhdagavannityÃdi sugamam / adhikaæ vacanaæ adhivacanaæ mukhyaæ vÃcakamityartha÷ / ak«ayà apÅti (##) ÃkÃÓavat / aprameyÃtÃpÅtyÃkÃÓasyeva / ak«ayÃprameyaÓÆnyatÃnimittÃdÅnÃæ abhilÃpÃ÷ ÓabdÃ÷ / nanu Óabdà api vicatrÃ÷ kathamekÃrthe vyavacchedyabhedyaleÓÃditi bhÃva÷ / ata evÃha deÓanÃbhinirhÃra e«a iti / deÓyate 'nayeti deÓanà karuïà tasyÃbhinirhÃro ni÷«yanda÷ sa cÃsau nirdeÓaÓca / atra ÓÃstram- [114] asaækhyeyÃdinirdeÓÃ÷ paramÃrthena na k«amÃ÷ / k­pÃni«yandabhÆtÃste saæv­tyÃbhimatà mune // 4-55 // 'na k«amÃ' iti na yuktÃ÷ / ityasaækhyeyÃdinirdeÓe codyaparihÃrÃ÷ // subhÆtihÃha / ÃÓcaryamityÃdyapi tu khalvityata÷ prÃk / avÃggocaratvÃd anabhilÃpyÃ÷ / pÃramitÃrthasyeti ÓÆnyatÃlak«aïasya / atra ÓÃstram- [115] hÃniv­ddhÅ na yujyete nirÃlÃpasya vastuna÷ / bhÃvanÃkhyena kiæ hÅnaæ vartmanà kimudÃgatam // 4-56 // ityanabhilÃpyasya hÃniv­ddhyabhÃva÷ // kathaæ tarhi bodhirityata Ãha / api tu khalvityÃdyÃparivartasamÃpte÷ / sa dÃnaæ dadattÃnmanasikÃrÃæstÃæÓcittotpÃniti yairdÃnaæ dadÃti / tÃni ca kuÓalamÆlÃnÅti yÃni taiscittotpÃdai÷ saæprayuktÃni / yathà bodhisthà pariïÃmayatÅti / anyathà na sà pariïÃmanà bodhaye syÃt / evamuttarÃsvapi dra«Âavyam // yathÃnuttarà samyaksambodhirityuktam / ata÷ p­cchati / atha khalvityÃdinà / bhagavÃnÃha tathatai«Ã subhÆte 'nuttarà samyaksambodhirityÃdi / abhÅk«ïamiti puna÷ puna÷ / bahulamiti prabandhane / evaæ khalvityÃdinopasaæhÃra÷ / atra ÓÃstram- [116] yathà bodhistathaivÃsÃvi«ÂasyÃthaisya sÃdhaka÷ / tathatÃlak«aïà bodhi÷ sopi tallak«aïo mata÷ // 4-57 // 'asau' iti 'sopi' iti bhÃvanÃmÃrga÷ // ÓÆnyatÃpradhÃna÷ parivarta÷ ÓÆnyatÃparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃma«ÂÃdaÓa÷ parivarta÷ // (##) 19. gaÇgadevÃbhaginÅparivarto nÃmekonaviæÓatitama÷ / atha khalvityÃdi prÃgevamuktÃt / na pÆrveïa cittena bodhirna ca paÓcimena tayorasamavadhÃnÃditi codyam // evamukta ityÃdi prÃgevamuktÃt / iyatà dÅpad­«ÂÃntena parihÃra÷ / atra ÓÃstram- [117] pÆrveïa bodhirno yuktà manasà paÓcimena và / iti codyam / dÅpad­«ÂÃntayogena bodhiriti vartate / anena parihÃra÷ // atha ÓÃstram- gambhÅrà dharmatëÂadhà // 4-58 // yà bodhiriti vartate / kevalÃyà bodhestathataiva lak«aïamuktama«ÂÃdaÓe / saparicchadÃyÃstu bodherlak«aïama«Âavidhaæ gÃmbhÅryam / tatkathama«ÂadhÃ? [118] utpÃde ca nirodhe ca tathatÃyÃæ gabhÅratà / j¤eye j¤Ãne ca caryÃyÃmadvayopÃyakauÓale // 4-59 // 'advayaæ ca upÃyakauÓalyaæ ca; iti samÃhÃradvandva÷ / ata evamukta ityÃdinà prÃgevamuktÃdgÃmbhÅrya subhÆti÷ prastauti / anyatra tebhya iti vinà tebhya÷ / evamukte bhagavÃnityÃdinà parijayaæ karotÅtyetadantenëÂavidhaæ gÃmbhÅryamÃha / yaccittamiti bhrÃntamabhÆtaparikalpÃtmakam / niruddhamiti santÃnak«ayÃt k«Åïam / no hÅti naivetyartha÷ / bhrÃntikÃraïasya dvayÃbhiniveÓasya k«ayÃditi bhÃva÷ / ityutpÃdagÃmbhÅryam // yaccittamutpannamiti abhrÃntam / bhrÃntik«ayÃccittÃdhÅnatvÃcca cittotpatteriti bhÃva÷ / nirodhadharmi bhagavanniti pratik«aïamiti bhÃva÷ / nirotsyata iti santÃnanirodheneti bhÃva÷ / no hÅdamiti svarasata utpatte÷ praïidhÃnÃdibhiÓca saviÓe«amak«ayÅk­tatvÃditi bhÃva÷ / (##) yaccittamanutpannarmityutpÃdagÃmbhÅrye yaduktam yanna nirodhadharmÅtyanantarameva yaduktaæ yannirodhadharmÅtyasmiæste«Ãæ punaruktatà syÃt / yaccittamiti yaccittasantÃna÷ / anutpÃdÃnirodhadharmÅtyanÃdinidhanam yo dharma iti nirvÃïÃkhya÷ / nirodhoniruddham / tatsvabhÃvo 'syeti svabhÃvaniruddha÷ / dharmateti ÓÆnyatà / iti nirodhagÃmbhÅryam / tathaiva sthÃsyatÅti yÃvadÃkÃÓam / mà kuÂasthà bhÆditi tathatÃvat / no hÅdamiti pravÃhanityatvÃditi bhÃva÷ / gambhÅrà tathateti samyagj¤ÃnÃdapi sÆk«matvÃditayatÃgÃmbhÅryam // tathatÃyÃæ cittamiti tadveditvÃttasyà Ãdheyam / no hÅdamiti j¤ÃnÃbhdede vedyatvÃyogÃt / cittaæ tathatetyekalak«aïÃditi bhÃva÷ / anyattathatÃyà ilik«aïabhedÃdeva / no hÅdamiti lak«aïabhedepi tÃdÃtmyÃt / tadevamagrÃhyatvepi vedyà tathateti j¤eyagÃmbhÅryam // samanupaÓyasi tvamiti cittarÆpam / no hÅtyagrÃhyatvÃt / tadeva grÃhyamapi cittaæ vettÅti j¤ÃnagÃmbhÅryam // gambhÅre caratÅti praj¤ÃpÃramitÃrthe / samudÃcÃrà ÃlambananimittÃni / pravartante na bhavanti / na samudÃcaranti na prakhyÃntÅti caryÃgÃmbhÅryam // nimitte caratÅti dvayanimitte 'dvayanimitte và / no hÅti na dvayanimitte nÃdvayanimitte / nimittamiti dvayÃdvayanimittam / avibhÃvitamaprahÅïam / no hÅti nÃprahÅïam / prahÅïamevetyartha÷ / ityadvayagÃmbhÅryam // api nviti kinnu / nimittaæ vibhÃvitaæ bhavatÅtyapratipÆrïe«u sarvabuddhadharme«u iti bhÃva÷ / subhÆtiruttaramÃha / na sa bhagavannityadinà / ihaiveti / asminneva janmani / kuta ityÃha / sa cedityÃdi / ÓrÃvako bhavaediti na samyaksambuddha÷ / etattadityÃdinopasaæhÃra÷ / yallak«aïaæ yannimittamiti yaddharmanimittaæ yacca dharmatÃnimittaæ tatsarvaæ jÃnÃti / parijayamabhyÃsamÃtraæ karoti / ityupÃyakauÓalagÃmbhÅryam // tatrëÂamaæ gÃmbhÅryaæ viprak­«Âam / bodhe Óe«Ãïi sannik­«ÂÃnÅtyuktavidhaæ gÃmbhÅryam / uktaÓca 'Óaik«au'vaivartiko gaïa÷' // (##) 'samatà bhavaÓÃntyo÷' vaktavyà / ata÷ ÓÃstram- [119] svapnopamatvÃddharmÃïÃæ bhavaÓÃntyorakalpanà / e«a saæsÃra etannirvÃïamiti bhedakalpanà / saæsÃranirvÃïayo÷ samatÃj¤Ãnaæ bhÃvanÃmÃrge / svapnopamÃnsarvadharmÃn paÓyatastayorbhedakÃnupalambhÃt / nanvabhÆtaparikalpa÷ saæsÃra÷ sa ca bhrÃntimÃtraæ bhrÃntik«ayastu nirvÃïam / kadà tayo÷ samatÃj¤Ãnam? bhÃvanÃmÃrge saæmukhÅbhÆte sarvadharmanairÃtmyasaævedanÃditi cet / darÓanamÃrgepyetadastÅti bhÃvanÃmÃrgasya ko 'tiÓaya÷? tasmÃttato vyutthitasya samatÃj¤Ãnaæ grÃhyam / taccÃyuktam / vyutthitasya hi j¤Ãnaæ bhrÃntaæ svapnopamatvÃt svapna÷ / bhÃvanÃmÃrgastu samyagj¤Ãnaæ divasopamatvÃddivasa÷ / tatra kadà yuktaæ syÃt? yadi daivasikÃdabhyÃsÃtiÓayÃt, svapneti praj¤ÃpÃramità vivardheta / ata÷ sÆtre 'tha khalvityÃdinà vivardhata ityetadantena praÓna÷ / subhÆtirÃhetyÃdinà bhÃvitavyontenottaram / avikalpa iti / vikalpo viÓe«a÷ / avikalpo nirviÓe«a÷ / praj¤ÃpÃramitÃbhyÃsata iti bhÃvanÃmÃrgÃbhyÃsata÷ / iti saæsÃranirvÃïasamatà // ÓÃriputra ÃhetyÃdi / iha svapnaÓabdena svapna evocyate / k«ayasaæj¤eti k«ayo nirvÃïaæ tasya saæj¤Ã udgraha÷ / bhutÃrthakalpanaæ kalpa÷ / vitathakalpanaæ vikalpa÷ / evameveti / ÃkÃÓavattathÃgatavadvà / cittaæ cetanà buddhirvikalpa÷ ityeko 'rtha÷ / viviktÃnÅti ni÷svabhÃvÃni / viplutà hi buddhiravidyamÃnameva nimittÅk­tyÃrambaïÅ karoti / cetanÃpÅtyÃdi sugamam / kÃyasÃk«Åti kÃya ÃÓraya÷ / tatparÃv­ttyà kÃyena sÃk«ÃtkÃrÅ kÃyasÃk«Å enamarthamityetaccodyaæ visarjayi«yatÅti parihari«yati / ajito maitreya iti paryÃyau / yo dharmo visarjayediti maitreya÷ / visarjayitavya iti praÓna÷ / yena dharmeïeti vÃcà / yasya dharmasyeti ÓÃriputrasya / utpitsu÷ trÃsa uttrÃsa÷ / saæbhÆtastrÃsa÷ santrÃsa÷ / tasya pravÃha÷ santrÃsÃpatti÷ / balÃdhÃnaæ bhÃvanà balavÃsanà / atra ÓÃstram- karmÃbhÃvÃdicodyÃnÃæ parihÃrà yathoditÃ÷ // 4-60 // iti saæsÃranirvÃïasamatÃyÃæ codyaparihÃrÃ÷ // 'k­tiÓuddhiranuttarÃ' vaktavyà / ata÷ ÓÃstram- [120] sattvalokasya yÃÓuddhistasyÃ÷ ÓuddhayupahÃrata÷ / tathà bhÃjanalokasya buddhak«etrasya Óuddhatà // 4-61 // (##) ekadà yatraika eva buddho jÃyate tadbuddhak«etram / tasya Óuddhatà pariÓuddhi÷ / sà kuto bhavati? 'sattvalokasya' d­Óyate 'yÃÓuddhi÷' vyìakÃntÃrÃdità / tasyÃ÷ svabuddhak«etrapariÓuddhÃdupasaæhÃrÃt / mama buddhak«etre sarvathaivaæ mà bhÆditi / e«Ã vistareïa mahatyoruktà / iha tu saæk«epata÷ / punaraparamityÃdinà atha khalu tatretyata÷ prÃk / uttrÃsÃdini«edha ukto vaktavyaÓca tadapek«ayà punaraparaÓabdÃ÷ / durgatà bhÆmi÷ kÃntÃram / vyìai÷ kÃntÃraæ vyìakÃntÃram pÃnÅyavarjitakÃntÃraæ pÃnÅyakÃntÃram / yadicecchabdo yadyarthe / divyopabhogetyÃdi / samabuddhak«etrasattvà iti vartate / rudhirÃdyÃhÃravyudÃsÃya caitaduktam / sarvasvaparityÃga eva kuÓalam / yadete«Ãæ loka iti bhÃjanaloke sukhasamaÇgila÷ / sukhaæ samarpitamÃhitame«Ãmiti sukhasamarpitÃ÷ / sarvata iti sarvatra / vyÃdhikÃntÃraæ rogopasarga÷ / iyatÅti cittak«aïaparimÃïà / apÆrveti bhÃvinÅ / yadutÃkoÂÅriti nahi niraæÓasya k«aïasya koÂirasti / yà setyarthÃ(tyapÆrvÃ) bhut / apÆrvà koÂÅryatrÃbhisaæbhotsye / iti buddhak«etrapariÓuddhi÷ // atha khalvityÃdyÃparivartÃntÃt / anena yattasyÃæ deÓanÃyÃæ saæv­ttaæ tadÃha / asaktÃni alagnÃni / antarik«e vihÃyasÅti kevala evÃkÃÓe / parini«pattiriva parini«pattirvaÓÅbhÃva÷ / pramÃïabaddha÷ pramÃïaniyata÷ / asÃtakÃntÃrÃïi du«kÃntÃrÃïi / Óe«aæ subodham // gaÇgadevÃbhaginyà lak«ita÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃmekonaviæÓatitama÷ parivarta÷ // 20. upÃyakauÓalyamÅmÃæsÃparivarto nÃma viæÓatitama÷ / k«etrapariÓuddhiruktà / upÃyakauÓalaæ vaktavyam / ata÷ ÓÃstram- [121] vi«ayo 'sya prayogaÓca sÃ(ÓÃ)travÃïÃmatikrama÷ / aprati«Âho yathÃvedhamasÃdhÃraïalak«aïa÷ // 4-62 // [122] aÓa(sa)kto 'nupalambhaÓca nimittapraïidhik­tau / talliÇgaæ cÃpramÃïaæ ca daÓadhopÃyakauÓalam // 4-63 // (##) asya hyupÃyakauÓalasya 'vi«aya÷' sÆtre prathamaæ vaktavya÷ / tata÷'prayoga÷' prathamÃbhyÃsa÷ / tato daÓa prabhedÃ÷ sà (ÓÃ)travÃtikramÃdaya÷ / 'nimittapraïidhik­tau' tÃbhyÃmiti tathoktau nimittak­ta÷ praïidhik­taÓca / atha khalvityÃdi / atrÃdau bhÆtakoÂimityetadantena vi«aya ukta÷ / ÓÆnyatÃsamÃdhinaivÃnimittÃpraïihitayorbodhipak«ÃdÅnÃæ copalak«aïÃt / ÓÆnyatÃyÃmiti ÓÆnyatÃsamÃdhau / santati÷ pravÃha÷ / kathaæ pratyavek«amÃïa ityÃha rÆpaæ ÓunyamitÅti / tÃmiti ÓÆnyatÃm / dharmatÃmiti dharmaprak­tim / dharmatayeti dharmasÃratayà / bhÆtakoÂiriti ÓÆnyataiva kaivalyaæ gatà bhÆtakoÂi÷ / ityupÃyakauÓalasya vi«aya÷ // evamukta ityÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / asamÃhita eveti sÃk«ÃtkartavyatayÃnadhyavasita eva / atrÃntarà iti yÃvadbuddhadharmà asya na paripakvÃ÷ / evamityuktena krameïa / ÃrƬha upÃrjitÃ÷ / Óe«a subodham / ityupÃyakauÓalasya prayoga÷ // tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / ÓÆro nirbhÅ÷ / vÅryamutsÃha÷ / prati«ÂhÃnaæ sthairyam / pratibhÃnamabhyÆha÷ / pratipattiranu«ÂhÃnam / yasminkÃlÃdau yadyuktaæ tajj¤ÃnÃt kÃlÃdij¤a÷ / gati÷ kÃyavÃkcittakarmaïyatà / tÃæ gata÷ prÃpta÷ / praharaïÃvaraïaæ kavacÃdi / sm­ti÷ smaraïam / matirabhyÆha÷ / gatirj¤Ãnam / dh­tirdhÃraïam / nÅtirnÅtij¤Ãnam / viÓÃrada÷ paï¬ita÷ iti Óatrava eva 'ÓÃtravÃ' antarÃyÃ÷ / te«ÃmatikramaÓcaturbhirapramÃïairiti prathamamupÃyakauÓalam // tadyathÃpÅtyÃdi tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / caratÅti gacchati / na ca bhÆmau patatÅti pÃtaprati«edha÷ sthiti÷ / na ca ka¤cinniÓrityeti prati«ÂhÃprati«edha÷ / niÓrityetyÃspadÅk­tya / viharatÅti ti«Âhati / na ca tatrÃpÅti viharaïepi niÓrita÷ / patatyaparipÆrïairiti / atra na patatÅti na pratiti«ÂhatÅtyartha÷ / prati«ÂhÃvirahÃdaprati«Âha upÃya÷ // tadyathÃpÅtyÃdi prÃgevamuktÃta / vÃrayediti / ÃkÃÓa eva sthÃpayet / patanaæ na dadyÃditi patituæ na dadyÃt / uddharva k«iptasya sa(Óa)rasyeva ÓarÃntaraiÓciramapÃtÃya ya ÃvedhastadvadÃbuddhadharmaparipÃkama(kaæ) sÃk«ÃtkaraïÃya cittasya cittÃntarairya Ãvedha÷ / tadanatikrameïa v­ttiryathÃvedhamupÃya÷ // (##) evamukta ityÃdi prÃk punaraparÃt / carati Óamathena / viharati vipaÓyanayà / samÃdhisamÃpattirubhÃbhyÃm / mameti mayà / abhinirharatÅti ni«pÃdayati / samÃdhiÓcÃsau vimok«aÓca muktidvÃratvÃt / cittotpÃdaÓcittÃbhinirhÃra÷ / anenÃyaæ du«karakÃraka÷ / e«a ca sarvaÓrÃvakapratyekabuddhairasÃdhÃraïatvÃdasÃdhÃraïa upÃya÷ // punaraparÃdi prÃk punaraparÃt / sattva Ãtmà puru«a÷ / indriyÃïi pa¤ca ÓraddhÃdÅni / balÃnyapi pa¤caiva / bodhyaÇgÃni sapta / mÃrgo '«ÂÃÇga÷ / sattvad­«Âi÷ sakti÷ / tatprahÃïÃya sattvÃnÃmabhisambuddha÷ / sattvÃn deÓayi«yÃmÅti sa¤cintya ÓÆnyatÃdisamÃpattirasakti÷ / tadyogÃdasakta upÃya÷ // punaraparÃdi prÃkpunaraparÃt / dharmasaæj¤Ã skandhadhÃtvÃdisaæj¤Ã / sa upalambha÷ / tatprahÃïÃyetyÃdi pÆrvavat / evaæ ÓÆnyatÃdisamÃpattiranupalambha÷ / tadyogÃdanupalambha upÃya÷ // punaraparÃdi punaraparÃtprÃk / strÅ pumÃn rÆpaæ Óabda iti nimittasaæj¤Ã / tatprahÃïÃyetyÃdi pÆrvavat / evamanimittasamÃpattirÃnimittam / tadyogÃdÃnimitta upÃya÷ // punaraparÃdi yo hÅtyata÷ prÃk / deva÷ ÓakraÓcakravarttÅ syÃmityÃdirbhavabhogÃbhilëa÷ praïihitam / tasya mÆlaæ viparyÃsÃ÷ / tasmÃccaturviparyÃsaprahÃïÃyetyÃdi pÆrvavat / evamapraïihitasamÃdhirapraïihitam tadyogÃdapraïihita upÃya÷ // yo hi kaÓcidityÃdi naitat sthÃnaæ vidyata iti yÃvat / anupalambhÃdÅnÃmupÃyà vimok«amukhatrayaæ vi«aya ukta÷ / sÃæpratame«ÃmanabhisaæskÃrÃdikamadhikaæ vi«ayamamoghatÃæ ca bravÅti / anabhisaæskÃre patediti hÅnabodhau / traidhÃtukeneti saæsÃreïa // evaæ hÅtyÃdi subhÆtirÃhetyata÷ prÃk / samyaksambodhikÃmena bodhisattvena vij¤o bodhisattva÷ pra«Âavya÷ / samyaksambodhaye kiæ bhÃvayeyaæ kathaæ ca bhÃvayeyamiti / sa cedÃcak«Åta ÓÆnyatÃdikameva bhÃvaya tacca parijayaæ mÃtu÷ sÃk«ÃtkÃr«Å÷ / tatropÃya÷ sarvasattvÃparityÃgacittÃdiriti / etattasyÃkhyÃturavaivartikatve liÇgam / tasmÃttasya liÇgamasminniti talliÇga upÃya÷ // subhÆtirÃhetyÃdi sacetpunarityata÷ prÃk / bahavo bodhÃya caranti te«valpakÃste ya evaæ visarjayanti / vyÃk­tÃste 'vaivarttikatve 'saæhÃryÃ÷ (##) sadevamÃnu«Ãsureïa lokena / yataste 'lpakà ato 'lpapramÃïà ityapramÃïa upÃya÷ // tadevaæ navamasya paÓcÃrddhÃt prabh­ti viæÓatitamasya pÆrvÃrddhaæ yÃvadekÃdaÓaparivartÃ÷ sarvÃkÃrÃbhisaæbodhi÷ // ita Æddharvaæ mÆrddhÃbhisamayo vaktavya÷ / tasyoddeÓa÷ pÆrvamukta÷ Ólokadvayena «a¬ak«arÃdhikena- [123] liÇgaæ tasya viv­ddhiÓca nirƬhiÓcittasaæsthiti÷ / caturdhà ca vikalpasya pratipak«aÓcaturvidha÷ // 1-14 // [124] pratyekaæ darÓanÃkhye ca bhÃvanÃkhye ca vartmani / ÃnantaryasamÃdhiÓca saha vipratipattibhi÷ // 1-15 // [125] mÆrdhÃbhisamaya÷ tasyëÂau vastÆni / 'liÇgaviv­ddhi÷ nirƬhiÓcittasaæsthiti÷' / d­ÇmÃrge vipak«apratipak«Ã÷ bhÃvanÃmÃrge vipak«apratipak«Ã ÃnantaryasamÃdhivipratipattayaÓceti / tatra liÇgamadhik­tya ÓÃstram- [126] svapnÃntarepi svapnÃbhà sarvadharmek«aïÃdikam / mÆrddhaprÃptasya yogasya liÇgaæ dvÃdaÓadhà matam // 5-1 // 'mÆrdhaprÃptasya' iti prakar«aprÃptasya / 'yogasya' iti trisarvaj¤atÃprayogasya / sa cetpunarityÃdi veditavyà / svapnÃntaragatopi svapnopamÃn sarvadharmÃn paÓyati na ca sÃk«ÃtkarotÅti prathamaæ liÇgam // punaraparÃdi veditavyÃntam / svapnÃntaragatopi ÓrÃvakabhÆmau pratyekabuddhabhÆmau traidhÃtuke ca sp­hÃæ na karotÅti dvitÅyam // punaraparÃdi veditavyÃntam / svapnÃntaragato mahatyÃæ pari«adyubhayasaÇghapariv­taæ tathÃgatamÃtmÃnaæ paÓyatÅti t­tÅyam // (##) punaraparÃdi veditavyÃntaram / svapnÃntaragato vaihÃyasamabhyudgamya sattvebhyo dharma deÓayati vyÃmagataæ cÃtmÃnaæ saæjÃnÅte / bhik«ÆæÓca nirmitÅta ye lokadhÃtvantare«u buddhak­tyaæ kurvantÅti caturtham // punaraparÃdi veditavyÃntam / svapnÃntaragatopyÃtmana÷ pare«Ãæ và vadhabandhanaÓiraÓchedÃdÅn d­«Âvà nottrasyati / vibuddhasya caivaæ bhavati svapnopamaæ sarva traidhÃtukaæ mayà cÃbhisaæbudhyaivaæ dharmo deÓayitavya iti pa¤camam // punaraparÃdi veditavyÃntam / svapnÃntaragatasya nairayikÃdÅn sattvÃn d­«Âvà evaæ bhavati / tathà kari«yÃmi yathà me 'bhisambuddhasya buddhak«etre trayo 'pÃyÃ÷ sarvathà na bhavi«yantÅti «a«Âham // punaraparÃdi punaraparÃt prÃk / svapnÃntaragato yadi grÃmadÃhÃdau vartamÃne prativibuddha evaæ samanvÃharet / yathà mayà svapne 'vaivartikaliÇgÃnyÃtmani d­«ÂÃni tena satyenÃyaæ grÃmadÃhÃdi÷ ÓÃmyatviti / sa cecchÃmyati tatsaptamaæ liÇgam // punaraparÃdi ÃparivartasamÃpte÷ / yadi kaÓcitsattvo 'manu«yeïa g­hÅto 'dhi«Âhita÷ Ãvi«Âo và anta÷praveÓÃt / tatra bodhisattva÷ satyÃdhi«ÂhÃnaæ kuryÃt / yadyahaæ vyÃk­ta÷ pÆrvabuddhairanuttarÃyÃæ bodhau yadi ca me pariÓuddho 'dhyÃÓayastÃmabhisamboddhaæ yathà ca nÃsti buddhÃnÃæ ki¤cidaj¤Ãtam / anena satyenÃyamamanu«yo 'pakrÃmatviti sa cettasmÃt satyÃdhi«ÂhÃnÃt apakrÃmati tada«Âamaæ liÇgam // upÃyakauÓalyÃnÃæ mÅmÃæsà parij¤Ãnaæ tadartha÷ parivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ viæÓatitama÷ parivarta÷ // 21. mÃrakarmaparivarto nÃmaikaviæÓatitama÷ / tatra khalvityÃdi / ayamekaviæÓatitama÷ parivarto mÃrakarmaïÃm / kaste«Ãæ prastÃva÷? navayÃnasaæprasthitasya bodhisattvasya satyÃdhi«ÂhÃnaphalasampÃdanÃdinà mithyÃmÃnotpÃdanÃya bahudhà mÃrÃ÷ / parÃkramata ityayame«Ãæ prastÃva÷ / (##) tatretyanantarokte satyÃdhi«ÂhÃne / autsukyamiti prÃptÃvasarasya karmaïa÷ karaïÃrtha mutsÃha÷ / balamutsÃhaÓakti÷ / teja÷ prabhÃvaÓakti÷ / kathaæ tejovattaramiti yÃvat / tasau matvartha iti bhatvÃspadatvaæ nÃstÅti bhatvena na bhavitavyam / tadyathà Ãyu«mÃn sarasvÃn iti / evaæ tarhi dÅptyarthÃ[d]dravate÷ ÓatrantÃt tarap / tejasà dÅptataraæ tejovattaramiti / autsukyamiti / Ãtmani bahumÃnam / Ãvamaæsyata ityÃdi / avamÃno 'nÃdara÷ / uccagghÃnamantarhÃsa÷ / ullÃpanaæ manasÃnyatkaraïam / kutsanaæ do«adarÓità / taæsanaæ do«avÃdità / sambodhÃvitÅti / itiÓabdo hetau / mÃnaæ janayi«yatÅtyÃdi / atra saÓabdasya sarvatretyartha÷ / jananamutpÃdanam / vadhaænaæ pura÷sarÅkaraïam / stambhanaæ sthirÅkaraïam / b­æhaïa paripu«Âi÷ / utpÃdanamaccairnayanam / mÃnenetyÃdi / anyebhyo 'dhikatvena cittasyonnati÷ sÃmÃnyena mÃna÷ sa pÆrvamukta÷ / iha tu tadviÓe«Ã ucyante / yà tasya hÅnÃdunnati÷ sa mÃna÷ / yÃd­ÓÃdeva so 'timÃna÷ / yo puna÷ prak­«ÂÃt sa mÃnÃtimÃna÷ / aprÃpte 'vaivartikatve prÃptaæ mayeti so 'bhimÃna÷ / yà punarabhÆtairavaivartikaguïairguïavÃnasmÅti sa mithyÃmÃna÷ / tathà rÆpÃniti mahÃbhÆtÃn bodhisattvÃn d­«Âaveti pareïa sambandha÷ / Óe«aæ te«Ãmeva viÓe«aïam / bhaji«yata ityatra bhajeriÂprati«edho bhavati saæj¤ÃpÆrvakasya vidheranityatvÃt / tadeva mÃrabandhanamiti mÃnam / punaraparamityÃdi / nÃmÃpadeÓa÷ saæj¤Ãkathanam / m­duko m­dvindriya÷ / ÃraïyakatvÃdayo dhutaguïÃ÷ / grÃmÃdvahi÷ kroÓÃtparamaraïyam / tatraiva sthÃnÃt Ãraïyaka÷ / piï¬apÃtasyaiva bhojanÃt piï¬apÃtika÷ / pÃæsukÆlasyeva prÃvaraïÃt pÃæsukÆlika÷ / madhyÃnhasyopÃnta eva bhojanÃt khalu paÓcÃbhdaktika÷ / ekÃsana eva bhuÇkte ekÃsanika÷ / sak­dÃstÅrïe nityaæ ÓayanÃt yÃthÃsaæstarika÷ / tricÅvarÃdadhikatyÃgÃt traicÅvarika÷ / ÓmaÓÃnasamÅpa eva sthÃnÃt ÓmÃÓÃnika÷ / v­k«amÆla eva sthÃnÃt v­k«amÆlika÷ / ni«adyayà rÃtrinayanÃn nai«adyika÷ / acchanno 'vakÃÓo 'bhyavakÃÓa÷ / tatraiva sthÃnÃt ÃbhyavakÃÓika÷ / aurïakaÓÃnakÃdereva prÃvaraïÃt nÃmantika÷ / alpai«aïÃt alpeccha÷ / tÃvataiva santo«Ãt santu«Âa÷ / ekÃkitvÃt pravivikta÷ / d­«Âe dharme tasminneva janmani bhavo d­«ÂadhÃrmika÷ / tena Ãdek«yati vyapadek«yati / kathamityÃha pÆrvamapÅtyÃdi / yacchabdastasmÃdarthe / adhi«ÂhÃnamÃvi«karaïam / dhutaguïai÷ saælekha÷ kar«aïaæ dhanulekhanavat / manyÃæ karotÅti ïic / yac manyanà mÃna ityartha÷ / Óe«aæ subodhaæ dhutaguïÃ÷ saævidyanta iti yÃvat / (##) tasya khalvityÃdi / nÃmÃdhi«ÂhÃneneti kimatra nÃma? avinivartanÅyaÓabdastadguïaÓabdaÓca / stambhÃbhibhÆta iti stambho guru«vagauravam / katamannÃmadheyamityata Ãha / yadevetyÃdi / teneti bodhisattvena / anuvartitamityanuvicintitam / asyaiva nirdeÓa uttarÃbhyÃm / anuvitarkitaæ kiæ me nÃma bhavediti / anuvicÃritamidaæ me nÃma bhavediti / vyÃkari«yatÅtyÃyÃkhyÃsyati mÃra÷ / anuvartitamÃkÃÇik«atam / sametÅti saævadati / kiæ kena saævadatÅtyata Ãha nÃmnà nÃmeti / tata÷ kimityÃha vyÃk­ta ityÃdi / saædhÃvya saæs­tyeti tÃsu tÃsu durgati«Ætpadya / yadi ceti cakÃra÷ samuccayÃrtha÷ sÆk«masÆk«mÃïÅti durlak«yÃïi / araïyaæ ca yathoktam / vanaprasthaæ ca giriguhà ca ÓmaÓÃnaæ ca palÃlapu¤jaÓceti dvandva÷ / ÃdiÓabdÃdv­k«amÆlÃdi / ÃraïyakÃnÅtyaraïye bhavÃni / ata eva prÃntÃni vijanapadÃnÅti vijanasthÃnÃni / viviktÃni ÓÆnyÃni / vivikto rahita÷ grÃmasyÃnta÷ samÅpamekadeÓo và / manasikÃraviveka iti manasikÃrebhyo viveka÷ / m­dunà abhiniveÓena niÓrita÷ / madhyena ÃlÅna÷ / adhimÃtreïa adhyavasita÷ / tenaivÃtmotkar«aïÃt adhyavasÃyamÃpanna÷ / saækÅrïo g­hipravrajitai÷ / ÃkÅrïa÷ pravrajitaireva bodhisattvacaï¬Ãla÷ tairasaævÃsyatvÃt / bodhisattvadÆ«Å svado«eïa te«Ãæ dÆ«aïÃt / bodhisattvapratirÆpako dehasÃmyÃt / bodhisattvaprativarïiko nÃmasÃmyÃt / bodhisattvakÃraï¬avaka÷ haæse«viva te«vak­«ïe«u k­«ïatvÃt / caura÷ Óramaïave«eïa dharmagrahaïÃt / cauro bodhisattvÃnÃmasammatatvÃt / caura÷ sadevakasya lokasya mithyÃdak«iïÅyatvÃt / tajjÃtÅya ityÃdinà tÃvadvaÓasya sabhdirasevyatÃæ vistareïÃha / sthÃma balam / anÃryÃ÷ pÃpÃ÷ / udvignaæ bhÅtam / tatrÃpi tÃvaditi tÃd­Óepi / maætrÃyamÃïenetyÃdinà maitryÃdicatu«Âayavi«ayabhedÃnÃha / evaæ cetyÃdinà praïidhÃnam / ayamapÅti / yasya khalu punarityÃdika÷ sarva÷ / abhij¤Ãyeti / atyutka[Âa÷] parÃkrama÷ puru«akÃra÷ / idamapÅtyÃdinà paÓcimamÃrakarmopasaæhÃra÷ // mÃrakarmaïÃmabhidhÃyaka÷ parivartastathokta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃmekaviæÓatitama÷ parivarta÷ // (##) 22. kalyÃïamitraparivarto nÃma dvÃviæÓatitama÷ / atha khalvityÃdinà Ãsu khalu punarityata÷ prÃk / praj¤ÃpÃramitaiveti prÃdhÃnyÃdavadhÃraïam / yathà ca saikà tayà sahitÃ÷ «a / ata Ãha / sarvà eva cetyÃdi / kuta ityÃha / «a¬evetyÃdi / tà eva ni«ÂhÃæ gatÃ÷ ÓÃstà ya÷ paramaæ phalam / tata÷ pÆrvÃnta eva mÃrga÷ / Ãloko lokottaraæ j¤Ãnaæ pramuditÃyÃæ sopi tà eva / ulkà prayatnavÃhÅ mÃrgo vimalÃdibhÆmi«u «aÂsu sopi tà eva / avabhÃso divasÃloka÷ / sa cÃyatnavÃhÅ mÃrgo 'calÃdi«u bhÆmi«u sopi tà eva / ataÓca tà eva trÅïi ratnÃni / tasmÃttà eva Óaraïaæ yÃvat dÅpa÷ / padÃrtha÷ pÆrvavat / tà eva mÃtà dhÃraïÃtpo«aïÃcca / tà eva pità bijÃdhÃnÃt / j¤ÃnÃyeti darÓanÃya / bodhÃyeti bhÃvanÃmÃrgÃya / taktasya hetoriti kuta÷ praj¤ÃpÃramitaiva yathoktaguïà netarà ityartha÷ / atra hÅtyÃdinà parihÃra÷ / traiyadhvikabuddhÃnÃæ ca sarvaj¤atà tatprasÆtaivetyÃkhyÃtumÃha / yepÅtyÃdi / nirjÃtà ni«pannà / antargatà iti yathÃyogamantarbhÆtÃ÷ / buddhaj¤ÃnÃdipadÃni pÆrvameva vyÃkhyÃtÃni / sarvabhÆtÃnÃæ upakÃribhÆto bhavatÅti sambandha÷ / kadetyÃha yadetyÃdi / iti kalyÃïamitrasevà navamaæ liÇgam // Ãsu khalvityÃdi subhÆtirÃhetyata÷ prÃk / yasmÃt iyameva praïÃyikà tasmÃt aparapraïeyatà ityÃdi / tasmÃdaparapraïeyatà daÓamaæ liÇgam // subhÆtirÃhetyÃdi / saækleÓo vyavadÃnaæ ca praj¤Ãyata iti yÃvat / asaÇgalak«aïetyanupalambhalak«aïà / sarvadharmasvalak«aïÃnÃæ tasyÃmanupalambhÃt / tathà rÆpÃdayopi ÓÆnyatvÃdviviktatvÃt / yadityÃdinà codyaæ na codyaæ na hÅtyartha÷ / udagraho nimittasya abhiniveÓo vastutvena grÃha÷ / tadevamasaÇgalak«aïà bhagavatÅ dharmÃÓca / tathÃpyasti saækleÓo 'sti vyavadÃnamityekÃdaÓamaæ liÇgam // subhÆtirÃhetyÃdi sa cetpunarityata÷ prÃk / anavamardanÅya ityasaæhÃrya÷ / anenÃpÅti sarvadharme«vavivikte«vityÃdinà anavamardanÅyatvalÃbho dvÃdaÓaæ liÇgam // ityuktÃni liÇgÃni // viv­ddhirvaktavyà / ata÷ ÓÃstram- (##) [127] jambÆdvÅpajaneyattÃbuddhapÆjÃÓubhÃdikÃ÷ (kÃm) / upamÃæ bahudhà k­tvà viv­ddhi÷ «o¬aÓÃtmikÃæ // 5-2 // «o¬aÓaprakÃrà viv­ddhiruktà sÆtre / kiæ k­tvÃ? 'upamÃæ k­tvÃ' / kÅd­ÓÅm? jambÆdvÅpe ye janÃ÷ sattvÃste«Ãmiyattayà sÆtroktena mÃhÃtmyena manu«yabhÃvacittotpÃdalak«aïena yà buddhapÆjà tayà yacchubhaæ puïyaæ tadÃdiryasyà upamÃyÃ÷, tÃm / ÃdiÓabdaæ (bdÃt?) labdhara (?)kÃri(?)mahÃmaïiratnÃdiparigraha÷ / buddhabhÆmirbahubhi÷ prakÃrairuktà vinÃpyupamÃm // tatrÃdyà sa cetpunarityÃdinà tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / yÃvajjÅvamiti yÃvadÃyu÷ / taddÃnamiti yadbuddhebhyo sarvasattvebhya÷ / manasikÃrai÷ viharatÅti viv­ddhisaæg­hÅtai÷ / sthÃpayitveti tyaktvà / tatte«Ãæ sthÃpanaæ kasya heto÷? vadhyagatÃniveti vadhyasthÃnagatÃnivÃ(va) / virÃgayata ityaprÃptavata÷ / itipraj¤ÃpÃramitÃpratisaæyuktairmanasikÃrai rÃtriædivÃnÃæ nayanÃt prathamà viv­ddhi÷ // tadyathÃpÅtyÃdi na ca parihÅyata iti yÃvat / praj¤ÃpÃramiteti tÃvadanve«Âavyeti sambandha÷ / kÅd­Óena? avirahitasarvaj¤atÃcittena / avirahitÃtpÆrvaæ manasikÃraÓabda÷ kvacit paÂhyate / sà vÃnyà veti pustakabhedÃt / praj¤ÃpÃramitÃpratisaæyuktairmanasikÃrai÷ k«aïamapyavirahÃd dvitÅyà viv­ddhi÷ // subhÆtirÃhetyÃdi netatsthÃnaæ vidyata iti yÃvat anutpattike«u dharme«u k«ÃntipratilambhÃdvyÃkaraïalÃbha iti t­tÅyà // subhÆtirÃhetyÃdyà parivartÃntÃt / vyÃkaraïe 'bhisambodhe ca nirmÃnatvÃccaturthÅ // kalyÃïamitrÃdi÷ parivarto kalyÃïamitraparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ dvÃviæÓatitama÷ parivarta÷ // (##) 23. Óakraparivarto nÃma trayoviæÓatitama÷ / tena khalu punarityÃdi evaæ Óik«amÃïaæ cetyata÷ prÃk / sadevamÃnu«Ãsuraæ lokaæ sarvaÓrÃvakapratyekabuddhayÃnikÃnanupÃyakuÓalÃæÓca bodhisattvo 'bhibhavati / te«Ãæ cÃnabhibhÆto bhavatÅti pa¤camÅ viv­ddhi÷ // evaæ Óik«amÃïaæ cetyÃdi ÃparivartÃntÃt / catvÃro lokapÃlÃ÷ Óakrastadanye ca devÃstamupasaækrami«yantÅtyÃdibhiranuÓaæsai÷ «a«ÂhÅ // Óakreïokta÷ parivarta÷ Óakraparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ trayoviæÓatitama÷ parivarta÷ // 24. abhimÃnaparivarto nÃma catarÓititama÷ / atha khalvityÃdi kathaæ cÃnandetyata÷ prÃk / ÃlÅno bhavatÅti anulagno bhavati / kathamityÃha / e«a ityÃdi yÃvatparipÆrayi«yatÅti / na hyevamityÃdi / yathÃnyasÆtre«u tathÃgatabhëitaæ yujyamÃnaæ evamatra nÃstÅtyartha÷ / gÃdha÷ prati«Âhà / ÃsvÃdo ruci÷ / nÃmagotragrahaïaæ dhutaguïakÅrtanaæ ca pÆrvavat / utsadà upacitÃ÷ kÃyà rÃÓaya÷ iti saptamÅ viv­ddhi÷ // kathaæ cetyÃdyà pavirtÃntÃt sarvaæ subodham / itya«ÂamÅ viv­ddhi÷ // yoyamavinivartanÅyo 'bhimÃno bodhisattvasya bavhanarthahetustadupalak«ita÷ parivarto 'bhimÃnaparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ caturviÓatitama÷ parivarta÷ // 25. Óik«Ãparivarto nÃma pa¤caviæÓatitama÷ / atha khalvityÃdi pÃraæ gacchatÅti yÃvat / kva Óik«amÃïa÷ sarvaj¤atÃyÃæ Óik«ata iti praÓna÷ / k«aye 'nutpÃde 'nirodhe 'jÃtau'bhÃve (##) viveke virÃge ÃkÃÓe dharmadhÃtau nirvÃïe Óik«amÃïa ityuttaram / atropapatti÷ / yà hi tathÃgatasya tathatà yayÃsau tathÃgata÷ na sà k«Åyate 'k«ayatvÃt [a?] k«ayasya / na ca sà utpadyate va nirudhyate và jÃyate và bhavati và vibhavati và vivicyate và rajyate và ÃkÃÓÅbhavati và dharmÅbhavatÅti và nirvÃti và / evaæ Óik«amÃïa÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ Óik«ata ityanena mÃrgamÃha // buddhabhÆmau Óik«ata ityanena phalamÃha / am­tadhÃturmok«adhÃtu÷ / nÃthakÃmà iti nÃthatvakÃmÃ÷ / abhyudgatatetyutk­«Âatà / ÓakunÅn dhnanti ÓÃkunikÃ÷ / ni«Ãdà m­tapÃ(? m­gayava÷) / dhÅvarÃ÷ kaivartÃ÷ / urabhrà me«Ã÷ / tÃn dhnantÅti aurabhrikÃ÷ / andho 'cak«u÷ / badhiro 'Órotra÷ / kÃïa ekÃk«a÷ / kuïÂho vakrabÃhu÷ / kubjo bhagnap­«Âha÷ / kuïi÷ karavikala÷ / la¬ga÷ saæhatajÃnu÷ / kha¤jo vikalagati÷ / ja¬o ni«pratibha÷ / lolo 'sthirapada÷ / lallo 'karmaïyajivha÷ / kalla uccai÷ ÓabdaÓrÃvÅ / hÅnÃÇgo ninditÃÇga÷ / vikalÃÇga ÆnÃÇga÷ / vik­tÃÇgo manu«yavisad­ÓÃÇga÷ / nigacchatÅti ni«pÃdayati / tÃmanuprÃpnotÅti balÃdipariÓuddhim / jÃnami«yÃma÷ paÓyayi«yÃma iti / ÓatrantÃtkarotyarthe ïic / Âilopa÷ / Óe«aæ subodhaæ yÃvat pÃraæ gacchanti / iti navamÅ viv­ddhi÷ // tadyathÃpÅtyÃdi punaraparÃtprÃk / suvarïajÃtarÆpÃdaya÷ gobalÅvardanyÃyena / Æ«arÃ÷ sak«Ãram­ttikÃ÷ / ujjaÇgalà ucca(?)nirjalÃ÷ / t­ïaæ vÅraïÃdi / khÃï¬a÷ su(Óu)«katarukÅlaka÷ / kaïÂakÃdhÃna÷ kaïÂakÅmadanÃdirvividhÃste ye«u / Óe«aæ subodham / iti daÓamÅ // punaraparÃdi punaraparÃtprÃk / cakravartirÃjyaæ saævartate 'smÃditi tat saævartanÅyam / ityekÃdaÓÅ // punaraparÃdi punaraparÃtprÃk / Óakra÷ saævartate 'smÃditi tatsaævartanÅyam / iti dvÃdaÓÅ // punaraparÃdi punaraparÃtprÃk / brahmà saævartate 'smÃditi tatsaævartanÅyam / iti trayodaÓÅ // punaraparÃdi jÅvitendriyavÃkyÃtprÃk / kuÓalasasyaprarohavirodhino rÃgadve«amohÃ÷ khilÃ÷ / vicikitsà satyaratne«u vimati÷ / År«yà parasampattau vyÃro«a÷ / Óe«Ã÷ «a pÃramitÃvipak«Ã÷ / Óe«aæ subodham / iti caturdaÓÅ // (##) tadyathÃpÅtyÃdi sa cetpunarityata÷ prÃk / aj¤Ãna iti praj¤ÃpÃramitÃvipak«e / puïyÃgra÷ puïyairagra÷ / tadeva darÓayitumÃha tatkimityÃdi / buddhavi«ayo buddhadharmasÃkalyam / vaÓavartÅ v­«abhi÷ / tabhdÃvastattà / vikrŬitaæ ­ddhiprÃtihÃryeïa / siæhanÃdanadanamanuÓÃsanÅprÃtihÃryeïa / buddhÃnÃæ sampattirubhayÃryasaæghaiÓcaryam / vyavacÃrayati parij¤ÃnÃt / na ca prativahati te«vanavasthÃnÃt / Óe«aæ subodham / iti pa¤cadaÓÅ // sa cetpunarityÃdyÃparivartÃntÃt / atha tÃmapi na sa¤jÃnÅte / kathamityÃha iyaæ setyÃdi vÃÓabdÃntam / evamapÅtyebhireva tribhirÃkÃrai÷ / sa cedevaæ caratÅti tathaivÃsaæjÃnannasamanupaÓyan / iti «o¬aÓÅ viv­ddhi÷ // Óik«Ãyà vÃcaka÷ parivarta÷ Óik«Ãparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ pa¤caÓiætitama÷ parivarta÷ // 26. mÃyopamaparivarto nÃma «a¬viæÓatitama÷ / uktà viv­ddhi÷ / nirƬhirvaktavyà / ata÷ ÓÃstram- [128] trisarvaj¤atvadharmÃïÃæ paripÆriranuttarà / aparityaktvasattvÃrthà nirƬhirabhidhÅyate // 5-3 // tribhi÷ sarvaj¤atvai÷ saæg­hÅtà dharmÃ÷ 'trisarvaj¤atvadharmÃ÷' / tÃraïamocanÃÓvÃsanaparinirvÃpaïÃni 'sattvÃrthÃ÷' / ata÷ sÆtre 'tha khalvityÃdi viharantÅti yÃvat / carannapÅti kva caran? viv­ddhau / kiæ caran? dÃnÃdÅn / cittaæ krÃmatÅti gacchatÅti prasÅdatÅtyartha÷ / cittamutpÃditamityaho batÃhamenÃmadhigaccheyamiti / uhyamÃnÃniti hriyamÃnÃn / same yukte nirdo«e / pÃrime tÅra iti nirvÃïe / sam­dhyantÃæ te«Ãmiti cittotpÃdà iti pareïa sambandha÷ / abhÅpsitÃ÷ prÅtikaratvÃt / paricintitÃ÷ puna÷punarutpÃdanÃt / parig­hÅtà aparityÃgayogena / buddhadharmÃïÃmiti buddha÷ sarvaj¤a÷ / tasya dharmÃïÃmityayamuddeÓa÷ / tasya nirdeÓastribhi÷ sarvaj¤atvai÷ sarvaj¤abhÃvai÷ yata÷ sa sarvaj¤o bhavati sarvaj¤atà ca svayambhÆætvaæ ca, asaæhÃryatà ca / tatra sarvÃkÃrasarvadharmasamyagj¤Ãnamiha sarvaj¤atà / svayameva cittÃdeva bhavantyasya dharmà iti svayaæbhÆ÷ / sarvadharmavaÓavartÅtyartha÷ / tasya dharmÃ÷ svayaæbhÆtvena ye saæg­hÅtÃ÷ / nÃsya saæhÃramastÅti asaæhÃrya÷ / (##) savÃsanasarvÃvaraïanirmukta ityartha÷ / tasya dharmà ye 'saæhÃryatvena saæg­hÅtÃste«Ãæ sarve«Ãæ paripÆraïÃya bhavantviti iyatà paripÆriruktà // sattvÃrthÃparityÃgamÃha / na me bhagavannityÃdinà / imairiti sautro nirdeÓa÷ / ato bhisa ais bhavati / ido 'nÃdeÓaÓca na bhavati / imairityuktam / katamairityÃha / kimitÅtyÃdi / kimitiÓabdasya kathaæ nÃmetyartha÷ iti nirƬhi÷ // cittasya saæsthiti÷ / sà vaktavyà / samÃdhirityartha÷ / ata÷ ÓÃstram- [129] caturdvÅpakasÃhasradvitrisÃhasrakopamÃ÷ / k­tvà puïyabahutvena samÃdhi÷ parikÅrtita÷ // 5-4 // sÆtre puïyabahutvena samÃdhirukto na sÃk«Ãt / katham? caturdvipakaÓca lokadhÃtu÷ sÃhasraÓca dvisÃhasrakaÓca trisÃhasrakaÓca tairupamÃ÷ k­tvà / katamena granthena? yaste«Ãæ bhagavannityÃdinà abhinirh­tÃni bhagavantÅtyetadantena / te«Ãmiti sarve«Ãm / tÃniti pratirÆpÃn / dharmatà dharmasamÆha÷ svabhÃvo và / palÃgreïeti palapramÃïena pramÃïaæ grahÅtuæ iyanti palÃnÅti / atha kiæ kasyÃtropamÃnam? puïyaparimÃïasya jambÆdvÅpÃdiparimÃïam / ÓÃstra upacÃra÷ k­ta÷ / nanvanumodanÃmÃtrasyaitatpuïyaparimÃïaæ na samÃdhe÷? anumodanÃpuïyÃnumodanena puïyabahutvenetyabhiprÃyÃdado«a÷ / anumodanÃyÃ÷ paripÆraïÃrthaæ tÃmakurvatÃæ ca nindÃrthamÃha / evamityÃdi / mÃrÃdhi«Âhità iti mÃreïa mahÃpÃpena nirutsÃhÅk­tÃ÷ / na Ó­ïvanti Óabdata÷ / na jÃnantyarthata÷ / na paÓyantyÃdarata÷ / na samanvÃharantÅti nÃbhimukhÅkurvanti / mÃrapak«e bhavÃ÷ mÃrapÃk«ikÃ÷ / tadvadeva mahata÷ sattvÃrthasya vighÃtakaraïÃt / mÃrabhavanebhyaÓcyutà iti / mÃrà eva atyantaæ tatsÃdharmyÃt / abhinirh­tà iti ni«pÃditÃ÷ / kairityÃha / yairityÃdi / ye«ÃmityÃdi ca / evamukta ityÃdinà anumoditavyÃntena ÓakrapraÓaæsà / yarityÃdinà yairapÅtyata÷ prÃk / mahÃyÃnaprasthitÃnÃæ anumodanÃnuÓaæsÃ÷ / yairapÅtyÃdinà prathamacittotpÃdikÃnÃmapi na kevalamanumoditÃni svasantÃne cÃvaropitÃnyabhinirh­tÃni ca bhavanti / anumodya cÃvaÓyaæ pariïÃmanà kartavyà / yathà ca te kartavye tathÃnumodanÃpariïÃmanÃparivartÃdveditavyam / yathoktaæ mahatyobhagavatyo÷- 'tÃni kuÓalamÆlÃni anumodyÃnuttarÃyÃæ (##) samyaksambodhau pariïÃmayitavyÃni / tathà ca pariïÃmayitavyÃni yathà na cittaæ citte carati na cÃnyatra cittÃt" ityÃdi / tadevamanumodanÃsahagataæ kuÓalamÆlamasya samÃdherÃlambanaæ samyaksambodhau pariïÃmanamÃkÃra÷ / cittasaæsthiti÷ svabhÃva÷ / kva saæsthiti÷? na citte grÃhakalak«aïena na vÃnyatreti na sarvadharme«u / kiæ tarhi? sarvadharmatathatÃyÃmadvayÃyÃmiti cittasaæsthiti÷ // darÓanaheyà vikalpÃ÷ sapratipak«Ã vaktavyÃ÷ / tÃnadhik­tya ÓÃstram- [130] pravattau ca niv­ttau ca pratyekaæ tau navÃtmakau / grÃhyau vikalpau vij¤eyÃvayathÃvi«ayÃtmakau // 5-5 // dvau tÃvadvikalpau 'grÃhyau' grÃhyasya vikalpanÃt / kathaæ 'vikalpau'? yatastayorÃtmà na yathÃvi«ayaæ vitatha÷ kalpo vikalpa iti k­tvà / tau puna÷ kasminvi«aye? prav­ttipak«e ca / 'pratyekaæ' ityubhayorapi pak«ayo÷ / 'navÃtmakau' navaprabhedau // [131] dravyapraj¤aptisatsattvavikalpau grÃhakau matau / p­thagjanÃryabhedena pratyeka tau navÃtmakau // 5-6 // aparau dvau 'vikalpau grÃhakau' grÃhakasya vikalpanÃt / kathaæ dvau? yathÃkramaæ dravyasata÷ praj¤aptisataÓca sattvasya vikalpanÃt / tatra prathamaæ p­thagjanÃnÃæ dvitÅyamÃryÃïÃm / tÃvapi 'pratyekaæ navÃtmakau' / kathaæ tau grÃhakavikalpau? asata eva grÃhakasya kalpanÃt / vitatho hi kalpo vikalpa÷ / etadevÃha- [132] grÃhyau cenna tathà sto 'rthau kasya tau grÃhakau matau / iti grÃhakabhÃvena ÓÆnyatà lak«aïaæ tayo÷ // 5-7 // 'grÃhakabhÃvena' iti grÃhakasattvarÆpeïa / 'tayo÷' iti grÃhakavikalpayo÷ // catvÃropyamÅ vikalpà vi«ayabhedena pratyekaæ navavidhÃ÷ / ata Ãdyamadhik­tya ÓÃstram- [133] e«a svabhÃve gotre ca pratipatsamudÃgame / j¤ÃnasyÃlambanÃbhrÃntau pratipak«avipak«ayo÷ // 5-8 // [134] svasminnadhigame kartatatkÃritrakriyÃphale / prav­ttipak«Ãdhi«ÂhÃno vikalpo navadhà mata÷ // 5-9 // (##) 'kart­tatkÃritrakriyÃphale ' iti kartari tatkÃritrakriyÃphale cetyartha÷ / svabhÃvÃdinavakaæ prav­ttipak«a÷ / bodhisattvopÃdeyatvÃt / tadadhi«ÂhÃna e«a vikalpa÷ / tasmÃtprathama÷ / ata÷ prathamaæ vikalpamadhik­tya sÆtre navavÃkyÃni / tatrÃdyamadhik­tya sÆtram / subhutirÃha / kathaæ ca bhagavan mÃyopamamityÃdi tadyathÃpityata÷ prÃk / mÃyÃkÃranirmitaæ gajÃdikaæ mÃyà / tadvadanyadapi yat khyÃti nehÃsti tat mÃyopamam / ta thà ca cittam / grÃhakalak«aïatvÃt grÃhakasya cÃsattvÃt / na hyasati grÃhye grÃhakaæ yuktam / grÃhyÃbhÃva÷ kathamiti cet / yadi j¤ÃnenÃrtha÷ prakÃÓyeta syÃdgrÃhyatvam / na ca prakÃÓyeta / aprakÃÓasya prakÃÓyavirodhÃt / athÃrtha÷ prakÃÓÃtmaiva / kiæ tasya j¤Ãnena? tasmÃnmÃyopamaæ cittaæ tadasat kathamabhisaæbudhyata iti praÓna÷ / uttaraæ tatkimityÃdinà / no hÅdaæ no dÅdamityasattvÃditi bhÃva÷ / anyatretyanyam / taæ dharmamityÃtmÃnam / no hÅdamiti tasyÃtyantamasattvÃditi bhÃva÷ / etadeva sphuÂÅkartumÃha / nÃhamityÃdi / astÅti nÃstÅti và nirdeÓaæ nopaiti / asato 'vij¤ÃtarÆpasya vidhiprati«edhÃbhyÃmasambandhÃditi bhÃva÷ / yopi dharma ityÃdi sugamam / tasmÃttarhÅtyÃdi / tarhiÓabdo 'k«amÃyÃm / tasmÃditi grÃhakalak«aïatvÃt / grÃhakatvasya vÃyogÃt / atyantagrahaïena caitadÃha / yatheyaæ svena lak«aïena grÃhakatvena ÓÆnya tathà sarvai÷ saæprayogibhi÷, te«Ãmapi grÃhakalak«aïatvÃt / ÃlambanabhÆtaiÓca sarvadharmai÷, Ãlambanasya grÃhyalak«aïatvÃt / dharmÃïÃæ ca yathÃyogaæ grÃhyagrÃhakalak«aïatvÃt / kathaæ punargrÃhakau na sta÷? abhede grÃhyagrÃhakatvÃyogÃt, aÇgulyagravat / bhede ja¬asya paratopi prakÃÓÃyogÃt / aja¬asya svayameva prakÃÓÃt / nÃsau bhÃvayitavya÷ / na puna÷punarbuddhau niveÓya÷ kharavi«Ãïavat / nÃpyasÃvityÃdi / kasyaciddharmasyeti samyaksambodhyÃde÷ / ÃvÃhaka ÃhÃraka÷ / nirvÃhako ni«pÃdaka÷ / asato 'ki¤citkaratvÃt / pratÅtyasamutpÃda e«a enaæ prÃpya bodhisattva÷ saæbudhyata iti cedÃha / kathaæ cetyÃdi / na hyasat prÃpyata iti bhÃva÷ / anuttarÃpÅtyÃdi / atyantaviviktà praj¤ÃpÃramitÃvat / kathaæ bhavatÅti naiva bhavati / atyantÃsato÷ sÃdhyasÃdhanatvÃyogÃditi bhÃva÷ / evamukta ityÃdi / yata eva ata eveti / hetvanurÆpatvÃtphalasyetyartha÷ / sa cedityÃdinà hetuæ paripÆrayati / yadi hi saæjÃnÅte tadà vikalpa÷ syÃt na praj¤ÃpÃramità / evamityÃdinopasaæhÃra÷ / nÃpyabhisaæbudhyata ityabhisaæbodheravikalpanÃditi bhÃva÷ / abhisabudhyate cetyÃdi / parikalpitena hi rÆpeïa trayamidaæ nÃsti tacchÆnyena tu vij¤aptirÆpeïÃstÅti bhÃva÷ / tathÃpi saæv­ttire«Ãæ yathà (##) pratibhÃsasamatvÃt / ÓÆnyatà tu paramÃrtha÷ / gambhÅre 'rthe caratÅti yato 'sminnarthe na Óakyate 'nyaiÓcaritum / du«karakÃraka iti / yata÷ sa bhagavÃn sÃk«Ãtkartuæ Óaktopi na sÃk«Ãtkaroti sattvÃvek«ayà / bhëitasyÃrthamiti ÃbhiprÃyikamartham / du«karamanye«Ãæ sukaraæ bodhisattvasyeti bhÃva÷ / kuta÷ sukaram? upÃyakuÓalatvÃt / sa copÃya÷ praj¤ÃpÃramitaiva / atastamevÃha tathÃhÅtyÃdinà / ya iti bodhisattva÷ / ya iti gambhÅro 'rtha÷ / yeneti praj¤ÃpÃramitÃkhyena / athÃsyÃæ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carata÷ sà caryà kiyatà bhavatÅtyata Ãha / sa cedityÃdi / na saæsÅdatÅti na bhajyate / ayamuddeÓa÷ / asya nirdeÓa÷ «o¬hà / nÃvalÅyata iti nÃsyÃæ madhyapremà / na saælÅyata iti nÃsyÃæ m­dupremà / na vip­«ÂhÅbhavatÅti nÃpremà / nottrasyatÅti nainÃæ tyaktukÃma÷ / na saætrasyatÅti na tyajati / na saætrÃsamÃpadyata iti na prabandhena tyajati / tadevaæ «a¬vidhabhaÇgaprati«edhÃdetadgamyate yosyÃmabhimukhÅbhÆtÃyÃmatyantaæ prÅyate so 'syÃæ caratÅti / aparamÃha sa cedityÃdinà / aparamÃha / ÃsannetyÃdinà / aparamÃha dÆrÅk­tetyÃdinà / iha svabhÃvÃdayo navÃrthÃ÷ / prav­ttipak«e bodhisattvairupÃdeyatvÃt / te«u vikalpa÷ sammoho 'samyagj¤Ãnam / tatrÃdya÷ svabhÃvavikalpa÷ / svabhÃva÷ svÃbhiprÃya÷ / ahamanuttarÃæ samyaksambodhimadhigaccheyaæ tanmÃrgeïeti / bodhicittamityartha÷ / tasmin vikalpa÷ / ÃkÃro bodhe÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃÓca ÓÆnyatÃyÃæ yadaj¤ÃnamasamÃhitaj¤Ãnaæ ca / samÃhitaj¤Ãne ca tisro manyanà / ahaæ carÃmi Ãsannà me mahÃbodhirahaæ và dÆre hÅnabodhe÷ syÃmiti / asya pratipak«a÷ kathaæ bhagavanmÃyopamaæ cittamityata Ãrabhya tadyathÃpÅtyata÷ prÃk / iti svabhÃvavikalpa÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / Ãsannà me mahÃbodhirdÆre hÅnabodhÅ yatohaæ buddhagotra iti sammoha÷ / asya pratipak«a÷ / ÃkÃÓasamatvÃdgotrasya tadvadavikalpà praj¤ÃpÃramiteti gotravikalpa÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / asti me pratipattisamudÃgama÷ / tata Ãsannà me mahÃbodhirdÆre hÅnabodhÅ iti saæmoha÷ / tasya pratipak«a÷ samudÃgamasya mÃyÃpuru«opamatvÃdavikalpà praj¤ÃpÃramiteti pratipatsamudÃgamavikalpa÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / pratibhÃsa÷ pratibimba÷ / j¤ÃnapratibhÃsasya pratibhÃsatvenaiva yad j¤Ãnaæ na tvÃlambanasya ca / seha j¤ÃnasyÃlambanà bhrÃnti÷ / sà mama jÃtà / tata Ãsannà me mahÃbodhirdÆre hÅnabodhÅ iti saæmoha÷ / tasya pratipak«a÷ pratibimbavadavikalpà praj¤ÃpÃramiteti ÃlambanÃbhrÃntivikalpa÷ // (##) tadyathÃpÅtyÃdi / pratipak«o hantà vipak«o hantavya iti saæmoha÷ / asya pratipak«o yathà tathÃgatasya priyÃpriyau na stastadvadavikalpÃyÃæ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caratopÅti pratipak«avipak«avikalpa÷ // yathaiva hÅtyÃdi abhÆtakalpanÃt kalpa÷ / tasya vigamakalpanÃdvikalpa÷ / tau prahÅïau yathà tathÃgatasya tadvadavikalpÃyÃæ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caratopi / tatra kalpavigamo vikalpa÷ svÃdhigamasaæmoha÷ / tasya pratipak«a÷ kalpavikalpaprahÅïà praj¤ÃpÃramiteti svÃdhigamavikalpa÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / praj¤ÃpÃramitÃmahaæ bhÃvayÃmi / tata Ãsannà me mahÃbodhirdÆre hÅnabodhÅ iti kartari sammoha÷ / tasya pratipak«a÷ / kartustathÃgatanirmitopamatattadvadeva kartari nirvikalpà praj¤ÃpÃramiteti kartari vikalpa÷ // tadyathÃpÅtyÃdi / sa ca tathÃgatanirmito yadarthaæ nirmitastacca k­tyaæ karoti / na ca tÃæ kriyÃæ vikalpayati / tadvadbodhisattva÷ praj¤ÃpÃramitÃæ bhÃvayati na ca vikalpayatÅti pratipak«a÷ / bodhivikalpanaæ kriyÃphalavikalpa÷ // tadyathÃpÅtyÃdi [à parivartÃ]ntÃt / Óilpinà yadartha dÃruyantramaya÷ pumÃnk­ta÷ sa tadartha karoti na vikalpayati / tadvadbodhisattvo bodhaye, na (tÃæ) bodhiæ prÃpsyati na ca tÃæ vikalpayatÅti pratipak«a÷ / bodhivikalpanaæ kriyÃphalavikalpa÷ // mÃyopamacittopalak«ita÷ parivarto mÃyopamaparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ «a¬iævaÓatitama÷ parivarta÷ // 27. sÃraparivarto nÃma saptaviæÓatitama÷ / mÃyopamaparivartasyÃnte prathamo grÃhyavikalpa ukta÷ / itare trayo vikalpà iha sÃraparivarte vaktavyÃ÷ / tatra dvitÅyaæ grÃhyavikalpamadhik­tya ÓÃstram / [135] bhavaÓÃntiprapÃtitvÃnnyÆnatve 'dhigamasya ca / parigrahasyÃbhÃve ca vaikalye pratipadgate // 5-10 // (##) [136] parapratyayagÃmitve samuddeÓanivartane / prÃdeÓikatve nÃnÃtve sthÃnaprasthÃnamohayo÷ // 5-11 // [137] p­«Âhato gamane ceti vikalpo 'yaæ navÃtmaka÷ / niv­ttipak«Ãdhi«ÂhÃna÷ ÓrÃvakÃdimanobhava÷ // 5-12 // adhigamanyÆnatÃdau do«e bodhisattvapraheye[']bhÃvÃnniv­ttipak«Ãdhi«ÂhÃno navavidhaÓca ÓrÃvakÃdÅnÃæ manobhavastairaheyatvÃt / etÃnÃha atha khalvityÃdinÃtha khalu bhagavÃnityata÷ prÃk / tatra ÓÃriputra ekamÃha / tata÷ subhÆtirekaæ tato devaputrÃstrÅn / puna÷ subhÆtiÓcatura÷ / ihÃpi pratipak«Ã÷ paÂhyante / tadviparyayeïa vikalpà gamyante / sÃre batÃyamiti bataÓabdo har«e / utk­«Âaæ phalaæ samyaksaæbodhi÷ / so 'nusÃra÷ / tannimittaæ bodhisattvaÓcarati / katama ityÃha / ya ityÃdi / praj¤ÃpÃramità cÃtra ubhayanairÃtmyaj¤Ãnamucyate / tasyÃæ carata÷ saæsÃre nÃtyantamudvego nirvÃïe nÃtyantamutkaïÂhà / ubhayoranupalambhatvÃt / tatoyamanuttarÃæ samyaksambodhimadhigacchediti pratipak«a÷ / anyathà tu saæsÃre và patetpa¤cabhi÷ pÃramitÃbhi÷ / nirvÃïe và pudgalanairÃtmyaj¤ÃnÃt / ata eva ca vinà praj¤ÃpÃramitayà bodhisattvo bodhisattvÃkhyÃæ na labhate / tadyathà samyagabhi«iktopi cakravartina÷ putraÓcakravartiÓabdaæ vinà saptabhÅ ratnairityadhigamanyÆnatÃvikalpa÷ // saraïaæ sÃra÷ / karma dharma÷ / gamyatà sudhar«aïatetyartha÷ / viparyayÃdasÃro durddhar«aïatà / ata÷ pÃramitÃnÃæ durddhar«aïatve sa carati yaÓcarati praj¤ÃpÃramitÃyÃm / sà hi tÃsÃæ parigrahasamarthà / tadyathà strÅïÃæ sadhÆrtake nagaramÃrge ÓasrapÃïipuru«a iti pratipak«a÷ / anyathà sudhar«aïÃ÷ syuriti parigrahÃbhÃvavikalpa÷ // etadabhavaditi namaskartavyà ityÃdyatha khalvityata÷ prÃk / namaskartavyÃsta iti kuta÷? pratipattisÃkalyÃdaparÃdhÅnatvÃduddeÓÃniv­tteÓca / ata evÃhu÷ yairityÃdi / sarvamabhinirh­tÃnÅti pratipattita÷ pa¤cabhi÷ pÃramitÃbhi÷ / ihetyubhayanairÃtmyavedinyÃm / ata eva gambhÅrÃyÃmiti pratipak«a÷ / tasyÃmacaratÃæ pratipattivaikalyaæ syÃt / tataste mÃrÃdibhi÷ suyodhanÃ÷ syu÷ / ak«atakavacà iva yodhÃ÷ pratiyodhairiti pratipattivaikalyavikalpa÷ // tathetyÃdi / ye ceti vartate / tatheti praj¤ÃpÃramitÃpradhÃnÃsu pÃramitÃsu caranta iti hetau Óat­pratyaya÷ / tathà caraïÃdityartha÷ / tata÷ kimityÃha / bhÆtakoÂirityÃdi / yathà hi cakravartÅ pradhÃnaæ mahÃprabhÃvatvÃt, kodrÃrÃtÅ÷ (? koÂÂarÃjÃna÷) (##) tadanuvartinastathaiva praj¤ÃpÃramità pradhÃnaæ tayà saæsÃranirvÃïayoranupalambhÃt / yathà te pÃramitÃbhi÷ saæsÃre na pÃtyante tathà pudgalanairÃtmyaj¤ÃnavaÓena bhÆtakoÂiæ na sÃk«Ãtkurvanti / yadi tu praj¤ÃpÃramità pradhÃnaæ na syÃt tadà hÅnabodhiæ bhÆtakoÂiæ sÃk«Ãtkuryureveti parapratyayagÃmitvavikalpa÷ // anenÃpÅtyÃdi / aneneti vak«yamÃïena / tamevÃhurya ityÃdinà na sÃk«ÃtkurvantÅti / kuta÷? uddeÓa÷ samyaksaæbodhau litsà / kutastasmÃdaniv­tti÷? yato na tÃvatpraj¤ÃpÃramità tato nivartate tadarthameva tasyÃæ caraïÃt / nÃpÅtarÃ÷ / tadanupravi«ÂÃnÃæ tÃsÃmapyaniv­tte÷ / tadyathà sarvÃ÷ kunadyo mahÃnadÅmanupraviÓya samudrameva gacchanti na nivartata ityuddeÓaniv­ttikalpa÷ // navÃpyete vikalpà mahatyorbhagavatyo svÃrthasampattimadhik­tya yojitÃ÷ / ata÷ prÃdeÓikatvanÃnÃtvavikalpau yathà tayoruktau tathà tÃvad brÆma÷ / pÃramitÃpa¤cakaæ vÃmahastavat / «a«ÂhÅ dak«iïahastavat / ubhÃbhyÃæ sarvak­tye«u vyÃpÃrasiddheriti pratipak«a÷ / yadi tu dak«iïahastaprÃyà «a«ÂhÅ na syÃttadà prÃdeÓika÷ syÃdvyÃpÃra iti prÃdeÓikavikalpa÷ // yathà hi nÃnÃrasÃ÷ kunadÅmahÃnadyo mahÃsamudramanupraviÓyaikarasà bhavanti tathà nÃnÃrasÃ÷ pa¤ca pÃramitÃ÷ «a«ÂhÅmanupraviÓyaikarasà bhavantÅti pratipak«a÷ / nÃnÃrasÃ÷ tathaiva tÃ÷ samyaksambodhÃvapÅti nÃnÃtvavikalpa÷ / asyÃæ tu bhagavatyÃæ parÃrthasannÃhamadhik­tya dvÃvimau vikalpau subhÆtirÃhetyÃdinà / atha khalvityÃdinà tatra sannahyanta ityanena du«karatvaæ darÓitamanantÃnÃæ sattvÃnÃmarthasya kartumaÓakyatvÃt / tathÃpyevameva sannÃha÷ kartavya Åd­ÓÅæ mahÃÓayatÃmantareïa svaparÃrthayo÷ kartumaÓakyatvÃditi pratipak«a÷ / sarvasattvÃnÃmarthasya kenacidakaraïÃdÃtmavineyÃnÃmarthÃya sannÃha÷ kartavya iti prÃdeÓikatvavikalpa÷ // nÃnÃtvavikalpapratipak«a÷ samatà / tÃmeva vivak«u÷ paramadu«karatvamÃha te cetyÃdinà / vainayikà iti vinayÃrhÃ÷ sattvÃ÷ / tathÃpi kasya du«karatetyata Ãha / evaæ cetyÃdi / d­«ÂÃntena d­¬hÅkartumÃha / ÃkÃÓamityÃdi / tatkasya hetoriti kuta÷ sÃdharmyÃdityartha÷ / ata uttaraæ ÃkÃÓetyÃdi / anenetyupasaæhÃra÷ / punadrd­¬hÅkartumÃha / ÃkÃÓenetyÃdi / ÃkÃÓopamai÷ sattvairityartha÷ / kuto vivÃda ityÃha / ayaæ cetyÃdi veditavyÃntam / caÓabdo hetau / vivÃda÷ kalaha÷ / sattvÃnayaæ vinetukÃmaste cÃsattvÃtpariharantÅti kalaha÷ / vainayiketyÃdi / yathà ca vineyà na santi tathà vinayitÃpi / tata ubhayÃsattayà sutarÃæ paramadu«karatà / evamiyaæ bodhisattvena sarvasattvÃtmasamatà dra«Âavyà yata÷ ÓaknuyÃt (##) svaparÃrthau kartum / sa punarasyÃæ caran kathaæ j¤eya ityÃha / sa cedityÃdi / na saæsÅdatÅti na khidyate sutarÃæ prÅyata ityartha÷ / tatkasya hetoriti / mattasya praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caraïaæ kasya hetornaiva kasyacit / dharmanairÃtmyÃdarÓanÃditi bhÃva÷ / ata uttaraæ sattvaviviktatayetyÃdi / evamityÃdinà dra«ÂavyÃntenopasaæhÃra÷ / viviktatà hi sarvadharmÃïÃæ samateti vistareïa pratipak«a÷ / nÃnà sattvà nÃnà dharmÃstato nÃstyekarasà praj¤ÃpÃramiteti nÃnÃtvavikalpa÷ // evaæ devaputrà ityÃdi / eva bhëyamÃïÃyÃmiti / evamidÃnÅæ mayà deÓyamÃnÃyÃæ sarvadharmaviviktatÃyÃmiti caryÃkÃle deÓyamÃnÃyÃæ bodhisattvo na saæsÅdatÅti sambandha÷ / na saæsÅdatÅti sthÃnaprasthÃnayorna muhyati / kena gantavyaæ kva và sthÃtavyamiti / tayaiva sarvadharmasamatÃsaævedinyà praj¤ÃpÃramitayorasaæmohÃt / tathÃhi / yena bodhistena gantavyaæ bodhau sthÃtavyam / te ca gatisthitÅ tasyà eva svÃdhÅ ne hetuphalÃvasthe / tato yena sà gacchati yatra và ti«Âhati tatpariïÃmità api pa¤ca pÃramitÃstenaiva gacchanti tatraiva ti«Âhanti / tadyathà cakravartinaÓcakraratnaæ yena gacchati yatra và ti«Âhati sarvo balakÃyastenaiva gacchati tatraiva ti«ÂhatÅti pratipak«a÷ / avij¤Ã÷ pa¤capÃramitÃ÷ «a«ÂhÅ nirÃbhÃsà / tata÷ sthÃnaprasthÃnayoraniÓcaya÷ sthÃnaprasthÃnaæ(na)sammohavikalpa÷ // yata ityÃdi na saæsÅdatÅti prasÃditametat / yataÓca na saæsÅdati tato gamyate carati praj¤ÃpÃramitÃyÃæ pÆrvameveti Óe«a÷ / anyathà kuto na saæsÅdet / tadyathà cakravartinaÓcakraratnamagrato gacchati paÓcÃdbalakÃya iti pratipak«a÷ / udÃravi«ayatvÃtpa¤capÃramitÃ÷ prÃk pravartante / sÆk«mavi«ayatvÃt p­«Âhata÷ «a«ÂhÅti p­«Âhato gamanavikalpa÷ // ityukto dvitÅyo grÃhyavikalpo navavidha÷ // prathamaæ grÃhakavikalpamadhik­tya ÓÃstram- [138] grÃhaka÷ prathamo j¤eyo grahaïapratimok«aïa / manaskriyÃyÃæ dhÃtÆnÃmupaÓle«e trayasya ca // 5-13 // [139] sthÃne cÃbhiniveÓe ca praj¤aptau dharmavastuna÷ / Óa(sa)ktau ca pratipak«e ca yathecchaæ ca gatik«atau // 5-14 // dravyasannÃtmà 'prathamo grÃhaka÷' / sa cÃsti praj¤ÃpÃramitÃvat / sà hi ki¤cidg­ïhÃti ki¤cinmu¤catÅti grahaïamok«aïavikalpa÷ / sÃpi na g­ïhÃti na mu¤catÅti pratipak«a÷ // (##) g­hyanta eva dharmÃste«Ãæ manasikÃrÃditi manasikÃravikalpa÷ / na sa dharmÃnmanasikarotÅti pratipak«a÷ // manasikarotyeva dharmÃstraidhÃtuke Óle«Ãditi traidhÃtukaÓle«avikalpa÷ / nÃsau traidhÃtuke Óli«yatÅti pratipak«a÷ // traidhÃtuke sthita÷ kathaæ tatra na Óli«yatÅti sthÃnavikalpa÷ / nÃsau kvacitti«ÂhatÅti pratipak«a÷ // satyabhiniveÓe kathaæ na ti«ÂhatÅti abhiniveÓavikalpa÷ / nÃsau ki¤cidabhiniviÓata iti pratipak«a÷ // asti bodhisattvasya dharmavastÆnÃæ praj¤apti÷ / dÃnapÃramità ÓÅlapÃramità yÃvat sarvÃkÃraj¤ateti sarvavastupraj¤aptivikalpa÷ / sÃpyasya nÃstÅti pratipak«a÷ // Óa(sa)kta eva samyaksambodhau tÃmabhisambudhyate / anyathà vaimukhyÃditi Óa(sa)ktivikalpa÷ / aÓa(sa)ktÃ÷ sarvadharmà aparig­hÅtÃ÷ / na cÃÓa(sa)kta÷ ki¤cidabhisambudhyate / sa cedevaæ carati carati praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti pratipak«a÷ // dÃnapÃramitÃÓÆnyà ÓÅlapÃramitÃÓÆnyetyevamÃdi pratipak«avikalpa÷ / sopi bodhisattvasya nÃstÅti pratipak«a÷ // sarvÃkÃrai÷ sarvadharmÃïÃmanupalambhe yathecchagamanaæ tasya k«ati÷ / sà bodhisattvasyÃstÅti yathecchagamanavyÃghÃtavikalpa÷ / sopi tasya nÃstÅti pratipak«a÷ / amÅ nava prabhedà mahatyorbhagavatyoruktÃ÷ / asyÃæ tu sÃmÃnyena dravyasadgrÃhakavikalpaæ sapratipak«amÃha / atha khalvityÃdinà nÃpÅtyata÷ prÃk / jÃnanneveti na hi bhagavata÷ ki¤cidaj¤Ãtamasti / bodhisattvo mahÃsattva iti lokaprasiddhito dravyasatpudgalarÆpa÷ sa kena kÃraïena na saæsÅdatÅti dravyasadgrÃhakavikalpa÷ / tasya pratipak«o 'nupalambha÷ / tamevÃha / viviktatvÃdityÃdinà / asattvÃdityartha÷ / sa hi svayamasat kuta÷ saæsÅdatÅti / dvitÅyaæ grÃhakavikalpamadhik­tya ÓÃstram- [140] yathoddeÓamaniryÃïe mÃrgÃmÃrgÃvadhÃraïe / sanirodhe samutpÃde vastuyogaviyogayo÷ // 4-15 // [141] sthÃne gotrasya nÃÓe ca prÃrthanÃhetvabhÃvayo÷ / pratyarthikopalambhe ca vikalpo grÃhako 'para÷ // 4-16 // (##) ete nava vikalpÃ÷ p­thagjanÃnÃæ prathamasyaiva bhÃvÃnna te«Ãæ dharmÃ÷ / tairapraheyatvÃt / te«Ãæ pratipak«a÷ «a«ÂhÅ yathà sÆtram / yathà sÃrathiraÓvÃnÃæ sanmÃrgeïa yathoddeÓaæ netà tathà «a«ÂhÅ pa¤cÃnÃmiti pratipak«a÷ / «a«ÂhyabhÃvÃnniyanturabhÃvÃdyathoddeÓÃniryÃïavikalpa÷ / sarvÃkÃraj¤atÃmÃrgo bodhisattvÃnÃæ mÃrga÷ / hÅnabodhimÃrgaste«ÃmamÃrga÷ / tayoravadhÃraïaæ «a«Âhyaiveti saiva pratipak«a÷ / tadabhÃve mÃrgÃmÃrgÃvadhÃraïavikalpa÷ / nai«Ã kasyaciddharmasyotpÃdikà nirodhikà và dharmatÃæ pramÃïÅk­tyeti pratipak«a÷ / utpÃdikà buddhadharmÃïÃæ nirodhikà tadÃvaraïÃnÃmityutpÃdanirodhavikalpa÷ / sarvadharmà na saæyuktà na visaæyukta iti pratipak«a÷ / saæyuktà visaæyuktà veti saæyogaviyogavikalpa÷ / rupÃdau yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃyÃæ na sthÃsyatÅti yoga÷ karaïÅya÷ / sarvadharmÃïÃæ kvacidapyasthitatvÃditi pratipak«a÷ / rÆpe yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃyÃæ sthÃsyatÅti sthÃnavikalpa÷ // yathà hi phalakÃmo bÅjamavaropya samyak savardhya yÃvatphalÃni paripÃcya bhak«ayati / evaæ mahÃbodhikÃma÷ pÃramitÃsu Óik«itvà tÃbhi÷ sattvÃnanug­hya saæsÃrÃnmocayatÅti pratipak«a÷ / bodhau cittamutpÃdya sattvÃnupek«ata iti gotravipraïÃÓavikalpa÷ // prÃrthito 'rtha÷ prÃrthanà / sarvadharmavaÓavartitÃmanuprÃptukÃmena «a«ÂhyÃæ Óik«itavyamiti pratipak«a÷ / tacca Óik«amÃïe sà na syÃditi prÃrthanÃbhÃvavikalpa÷ // «a«ÂhÅ hetu÷ sarvadharmÃïÃæ samudra iva sarvaratnÃnÃæ tayà paribhÃvità hi Óukladharmà buddhadharmà bhavantÅti pratipak«a÷ / «a«ÂhyabhÃve heturna syÃditi hetvabhÃvavikalpa÷ // praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carantaæ traiyadhvikà buddhÃ÷ samanvÃharanti / na ca rÆpÃdito yÃvanna sarvÃkÃraj¤atÃta÷ / api tu yatra na rÆpÃdi yÃvadyatra na sarvÃkÃraj¤atà tathà samanvÃharantÅti pratipak«a÷ / rÆpÃdito yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃta÷ samanvÃharantÅti pratyarthikadharmopalambhavikalpa÷ // etepi na va prabhedÃ÷ mahatyorbhagavatyoruktÃ÷ / asyÃæ tu sÃmÃnyenaiva praj¤aptisaægrÃhakavikalpaæ sapratipak«amÃha / nÃpÅtyÃdinà api tu khalvityata÷ prÃk / kaÓciddharma iti Ãtmapraj¤aptivi«aya÷ skandhÃdi÷ / na saæsÅdatÅti svayamasattvÃt / ata evÃha / tatkasyetyÃdi / kaÓciddharma iti skandhÃdi cittaæ và / (##) sopÅtyÃdi / yena dharmeïeti cittena yo dharma iti bodhisattva÷ / evametadityÃdirabhyupagama÷ / iyatà pratipak«a ukta÷ / mà bhÆd dravyasatsattva÷ / ahaækÃravi«aya÷ skandhÃdiÓvattaæ và bodhisattva iti praj¤aptisaægrÃhakavikalpaÓcaturtha÷ // evaæ bhagavatà caturvidhÃvikalpapratipak«abhÆtà bhagavatÅ vistareïa deÓità / bodhisattvastu tasyÃæ caran yathà j¤eyastadÃha / api tu khalvityÃdi / bhëyamÃïe granthata÷ / deÓyamÃne arthata÷ / nirdeÓyamÃne nirviÓe«aæ kathanÃt / upadiÓyamÃne rahasyakathanÃt / na saæsÅdati na mandÅbhavati / na vi«Ådati khedÃt / na vi«ÃdamÃpadyate santatakhedÃt / nÃvalÅyate cittanamanÃt / na saælÅyate santataæ tannamanÃt / vip­«Âhaæ vaimukhyÃt / bhagnap­«Âhaæ punarasÃæmukhyÃt / nottrasyati trÃsonmukhatvÃt / na saætrasyati samyak trÃsÃt / nainamÃpadyate sÃtatyena / tadà veditavyaæ caratyasyÃæ praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti / asyÃmacarata÷ saæsÅdanÃdÅnÃmavaÓyaæbhÃvÃt / subhÆtirÃhetyÃdinà pÃramitÃntena subhÆterabhyupagama÷ / evamityÃdinà / asyÃæ carato 'nuÓaæsÃtiÓayÃnÃha / anug­ïhanti viÓe«ÃdhÃnata÷ / samanvÃharanti smaraïata÷ / tepi tasya buddhà bhagavanto dharma deÓayantÅti sambandha÷ / kÅd­Óà ityÃha / bhik«usaæghetyÃdi / kÅd­ÓasyetyÃha / praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carata ityÃdi / nÃma cetyÃdi / nÃma saæj¤Ã / gotraæ gÃrgyÃdi / balaæ kÃyabalaæ buddhibalaæ ca / varïa÷ pariÓi«Âà guïÃ÷ / rÆpaæ varïasaæsthÃne / etÃni parikÅrtayamÃnÃ÷ prakar«eïa prakar«arÆpam / udÃnamiti guïahar«obhdavÃæ gÃthÃæ udÃnayantyudÃharanti / kasya guïà ityÃha tasyetyÃdi / tadyathÃpÅtyÃdinà d­«ÂÃntamÃha / evamevetyÃdinà dÃr«ÂÃntikam / kiæ sarve«ÃmityÃdinà praÓna÷ / uttaraæ no hÅdamityÃdinà / sarvasaægÃ÷ sarve 'bhÆtopalambhÃ÷ / santi bhagavannityÃdinà puna÷ praÓna÷ / uttaraæ santÅtyÃdinà / ime ta ityÃdinopasaæhÃra÷ / aparÃnapyÃha yepÅtyÃdinà / imepÅtyÃdinopasaæhÃra÷ / punaraparamityÃdinà avinivartanÅyÃnÃæ vaÓità tasyÃ÷ prÃpti÷ / tÃmavakrÃntÃ÷ pravi«ÂÃ÷ / buddhairnÃmÃdiparikÅrtanasyÃnuÓaæsamÃha / ye«Ãæ khalvityÃdinà punaraparamityÃdi / kathamadhimok«yantÅtyÃha / evametadityÃdi / te«Ãæ ceti na kevalamak«obhyasya ke«ÃmityÃha / ye cetyÃdi te«Ãæ ceti / ak«obhya-tabdodhisattvÃnÃm / evamityÃdinà ÓravaïÃnuÓaæsamupasaæh­tya tathÃtvapratipattyÃdÅnÃmanuÓaæsotkar«amÃha / evamanuÓaæsÃtiÓaye«Ækte«u prak­tÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyà viÓe«anirdeÓa ÃparivartÃntÃbhdavi«yati / taæ (##) prastotuæ subhÆtirÃha yadà bhagavannityÃdi / tathatÃvinirmukta iti / tathatÃmÃtrasyeva prakhyÃnÃt / parikalpitasya nÃnÃvidhasyÃpratibhÃsanÃt / na kaÓciddharma upalabhyate / tadà koyamityÃdi sugamam / tathataiva tÃvannopalabhyata iti tasyà agrÃhyatvÃt / ya÷ sthÃsyatÅti bodhisattva÷ / sajjatÅti vihanyata ityartha÷ / Ãrabhyeti adhik­tya / dharmavÃdÅti yuktivÃdÅ / dharmasyeti buddhanirvÃïasya / anudharmamanukÆlaæ mÃrga÷ / vyÃkurvan Ãcak«Ãïa÷ / vyÃkaromyÃcak«e / sarvadharmÃïÃæ viviktaæ viveka÷ ÓÆnyatà / tasminvihÃra÷ samÃdhi÷ sarvadharmÃïÃæ anupalambha÷ / tasminvihÃra÷ ya÷ khalu punarityÃdinà subhÆtervihÃrÃdvodhisattvavihÃrasyort«a darÓayati / upapattimÃha / tathÃgatavihÃraæ hÅtyÃdinà / carata÷ samÃdhini«pattaye / viharato ni«pannena samÃdhinà / Óe«aæ subodham / durbodhaæ tu prÃgeva vyÃkhyÃtam // sÃrÃdi÷ parivarta÷ sÃraparivartta÷ / ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ saptaviæÓatitama÷ parivarta÷ // 28. avakÅrïakusumaparivarto nÃmëÂÃviæÓatitama÷ / mÃyopamasÃraparivartÃbhyÃæ darÓanaheyà vikalpà uktÃ÷ / darÓanamÃrgÃdeÓca praj¤ÃpÃramitÃvihÃrasyÃvaÓyakaæ bodhiprÃpakatvamuktam / tatastasya tathÃbhÃve kÃraïatrayamanena parivartena prathamaæ vak«yati paÓcÃdvodhilak«aïam / ata÷ kÃraïatrayamadhik­tya ÓÃstram- [142] bodhau saædarÓanÃnye«Ãæ taddhetoÓca parÅndanà / tatprÃptyanantaro hetu÷ puïyabÃhulyalak«aïa÷ // 5-17 // tasyà bodheryathoktÃt praj¤ÃpÃramitÃvihÃrÃdavaÓyaæ prÃpti÷ 'tatprÃpti÷' / tasyà 'anantaro ' 'vinÃbhÃvÅ 'hetu÷' j¤Ãpakastrividha ukta÷ sÆtre / 'bodhau sandarÓanÃ' vyÃkaraïaæ yad 'anye«Ãæ' sa prathamo hetu÷ / bhÃvinÃæ bodhihetorÃryÃnandÃya 'parÅndanÃ' dvÅtÅyo hetu÷ / 'puïyÃbÃhulyalak«aïa÷' t­tÅya÷ / ata÷ sÆtram // atha khalvityÃdi avakÅrïakusumanÃmÃno vyÃkartavyÃ÷ / tato devai÷ pu«pamÃnÅtaæ vyÃkartavyairavakÅrïaæ tato raÓmÅnÃæ niÓcÃrapraveÓau / Ãnandap­«Âena (##) bhagavatà te«Ãæ vyÃkaraïam / tatte«Ãæ vyÃkaraïamanyasminviÓi«Âe lokadhÃtÃvitilak«yate lokadhÃtoranirdeÓÃt / Ãyu÷saddharmaÓitikÃlayoÓcayatatvÃt / tadanu tasmÃttarhÅtyÃdinà upasaæhÃro vihartavyÃnta÷ / iti prak­tena vihÃreïa bodhiprÃpte÷ prathamaæ kÃraïam // tato ye hÅtyÃdinà samyaksambuddhÃnÃmityetadantena praj¤ÃpÃramitÃcÃriïÃæ guïÃnÃha / tato ye cainÃmityÃdinà veditavyÃntena yepyenÃæ Órutvà na pratik«ipanti te«Ãæ guïamÃha / atra pratikroÓaïaæ mÃnasÅ nindà / prativahanaæ manasà tyÃga÷ / pratikopanaæ tasmai kopa÷ / pratisaæharaïaæ guptau sthÃpanam / prati«edhanaæ ni÷sÃratÃkhyÃpanam / pratik«epo 'sabhdÆtabÃdhakÃbhidhÃnam / tadavyavasÃya÷ saptama÷ / tata÷ ki¤cÃpÅtyÃdinà caritavatetyetadantena hÅnayÃnÃpatane kÃraïadvayamÃha / praïidhÃnÃdinÃvisaævÃditÃæ k­taj¤atÃæ ceti / tadevaæ ye hi kecidityÃdinà vistareïopodghÃtaæ k­tvà tasmÃttarhÅtyÃdinà parÅndanÃmÃha / parÅndanà samarpaïà saivÃnubandhinÅ anuparÅndanà / ak«arasannipÃtÃditi / ak«arasannipÃto vya¤janakÃya÷ / tamadhik­tyeti lyap lope pa¤camÅ / kimarthamityÃha / udgrahaïÃyetyÃdi / kathaæ parÅndanetyata Ãha / yatheyaæ nÃntarddhÅyeteti / yatheyamantarhità na syÃttathà tvayà karaïÅyamityartha÷ / ata Ærdhvaæ sa cedityÃdinà ÃhÃriketyetadantena dvitÅyamupodghÃtaæ k­tvà tasmÃttarhÅtyÃdinà dvitÅyà parÅndanà / atra punareveti paÓcÃt / nÃÓayeriti hÃraye÷ / ÓÅghramananuÓa(sa)raïÃt uts­je / smartumaÓakyatvÃt vismare÷ / aparÃddha÷ k­tÃparÃdha÷ / ÃrÃdhanamÃrÃgaïaæ ca to«aïam / mÃtà bÅjadhÃ[ra]nÃ(ïÃ)t / jananÅ bÅjap­«Âe÷ / janayitrÅ utpÃdanÃt / tata urdhvaæ udgrahÅtavyeyamityÃdinà tÃd­ÓÅ praj¤ÃpÃramità sadevakasya lokasya ÓÃstetyetadantenopoddhÃtaæ k­tvà tasmÃttarhÅtyÃdinÃnuÓà nÅtyetadantena t­tÅyà parÅndanà / atra suniruktà supaÂhità dharmakÃyateti praj¤ÃpÃramitaiva dharma÷ kÃya e«Ãæ tattaditi vak«yamÃïena kartavyÃdinà sambadhyate / tatra kartavyamupasthÃnÃdi dÃtavyaæ pu«pÃdi samanvÃhartavyaæ deÓanÃdi / kalyÃïata iti puïyakÃmatayà / sparÓavihÃrata iti tenaiva sukhÅbhÃvÃt / guïavattayeti kalyÃïÃdinà / bhëeye(yami)ti vadeyam / kalpaæ và yÃvattato và upari yadi vistara i«Âa÷ syÃt / kintarhi saæk«epeïÃnanda bhëaye(bhëe) / yÃd­Óa ityÃdi / tato yopi kaÓcidityÃdinà samyaksambodhirityetadantenopodghÃtaæ k­tvà caturthÅ parindanÃmÃha / tamÃttarhÅtyÃdinà nÃntardhÅyetyetadantena / (##) caturthakamiti vaktavye dvitÅyakamityuktam / u(anu)ktÃnÃmuktasÃmÃnyenaikÅkaraïÃt / paridadÃmi parindÃmi samarpayÃmÅtyeko 'rtha÷ / evaæ caturÃkÃrà parindanà dvitÅyaæ kÃraïam // tata e«Ã hyÃnandetyÃdinopÃdghÃtaæ k­tvà sa cet tvamityÃdi naitatsthÃnaæ vidyata iti yÃvat / atra adhvaparyanta÷ k«aïa÷ / viæÓaæ k«aïaÓataæ tatk«aïa÷ / tatk«aïÃ÷ «a«Âirlava÷ / lavÃstriæÓanmuhÆrta÷ / nÃlikà ghaÂikà / iti puïyabahutvaæ t­tÅyaæ kÃraïam // tato 'tha khalu bhagavÃnityÃdinà ak«obhyasya bhagavata÷ sabuddhak«etrasya sapari«ada÷ sandarÓanamantardhÃyanaæ ca d­«ÂÃnta÷ / atra sÃgaropamatvamativistÅrïatvÃt / gambhÅratvaæ dhyÃnasampadà / ak«obhyatvaæ praj¤Ãsampadà / dÃr«ÂÃntike yojayitumÃha / evamÃnanda sarvadharmà ityÃdi / sarvadharmà hÅtyÃdinà yuktimÃha / na kÃryasamarthà iti pratij¤Ãntaram / nirÅhakà hÅtyÃdinà yuktimÃha / evaæ caranta ityÃdinÃnuÓaæsÃmÃha / mahÃbodhiÓabdÃt prÃk / asaÇgatÃmiti nirupala[mbha]tÃm / apratihataj¤ÃnatÃæ và / pramÃïaæ vaipulyaniyama÷ / k«aya÷ kÃlaniyama÷ / paryanta÷ saækhyÃniyama÷ / pramÃïabaddheti pramÃïaparicchinnà / aprameyatvÃdityanupalambhÃt / k«ayo 'pacaya÷ / parik«ayo 'bhÃva÷ / ÃkÃÓÃk«ayatvÃditi ÃkÃÓavadak«ayatvÃt / kuta ityÃha sarvadharmÃnutpÃdata iti / anutpannà sarvadharmÃ÷ / ataste«Ãmanupalambhalak«aïà praj¤ÃpÃramitÃpyÃkÃÓavadak«ayeti / abhinirhartavyeti pratyak«Åkartavyà / rÆpÃdÅnÃmak«ayatveneti te«ÃmanutpÃdata÷ / evamavidyÃdÅnÃm / iyaæ seti yà skandhÃdÅnÃmavidyÃdÅnÃæ cÃk«ayatvena / antadvayamutpattivinÃÓau madhyamutpannasya sthiti÷ / Ãveïiko 'nyairasÃdhÃraïa÷ / na ca ki¤ciddharmamiti skandhai÷ saæg­hÅtam / kuta÷? pratÅtyotpÃdadarÓanÃt / nityamityanÃdinidhanam / dhruvamiti sthiram / ÓÃÓvatamityanidhanam / kÃrakaæ vedakaæ veti / Åhaturg­hÅtuÓcÃbhÃvÃt / ita uttaro grantha÷ subodha÷ samyaksambodhariti yÃvat / iyatà k«ayÃnutpÃdaj¤Ãnalak«aïà bodhirucyate / atra ÓÃstram- [143] k«ayÃnutpÃdayorj¤Ãne malÃnÃæ bodhirucyate / k«ayÃbhÃvÃdanutpÃdÃtte hi j¤eye yathÃkramam // 5-18 // malÃ÷ kleÓavikalpÃ÷ / te«Ãæ 'k«ayÃnutpÃdayo÷' ye 'j¤Ãne ' sà bodhi÷ / 'te ' ca j¤Ãne te«Ãæ 'k«ayÃbhÃvÃdanutpÃdÃcca yathÃkramaæ' veditavye / k«ayasyÃtyantamasattayà j¤Ãnaæ k«ayaj¤Ãnam / anutpÃdasyo(syÃnu)tpattikatvena j¤ÃnamanutpÃdaj¤Ãnamiti bhÃva÷ / (##) atha bodherlak«aïÃntarasambhavepi kimarthamidaæ lak«aïamuktam? darÓanamÃrgeïa k«ÅïÃnÃæ vikalpÃnÃmak«ayato 'nutpÃdataÓca vyavalokanÃrtham / tadevÃha- [144] prak­tÃvaniruddhÃyÃæ darÓanÃkhyena vartmanà / vikalpajÃtaæ kiæ k«Åïaæ kiæ vÃnutpattimÃgatam // 5-19 // vikalpÃnÃæ prak­tistathatà / na kadÃcittasyÃ÷ k«aya utpÃdo và / jÃtireva 'jÃtaæ' prakÃra÷ / tato na kaÓcidvikalpaprakÃro darÓanamÃrgeïa k«Åïa utpÃdaæ và tyÃjita iti // anye tvÃhu÷- "k«ayaj¤Ãnaæ tu satye«u parij¤ÃtÃdiniÓcaya÷ / na punarj¤eyamityÃdiranutpÃdagatirmatÃ" // iti // te hi Óasyante- santi skandhÃ÷ santi catvÃri satyÃni / tatra saæk«epata÷ kleÓadu÷khayo÷ k«aya÷ punaranutpÃdaÓca prÃpyate / tato÷ prÃptayorye j¤Ãne te k«ayÃnutpÃdaj¤Ãne / prÃdhÃnyena tathÃgatÃnÃæ tu j¤eyÃvaraïamapi k«Åyate te«Ãmakli«ÂasyÃpyaj¤Ãnasya k«ayÃditi / tannirÃsÃya ÓÃstram- [145] sattà ca nÃma dharmÃïÃæ j¤eye cÃvaraïak«aya÷ / kathyate yatparai÷ ÓÃsturatra vismÅyate mayà // 5-20 // [146] nÃpaneyamata÷ ki¤cit prak«eptavyaæ na ki¤cana / dra«Âavyaæ bhÆtato bhÆtaæ bhÆtadarÓÅ vimucyate // 5-21 // 'nÃma' Óabdo 'mar«e / 'atra vismÅyate mayÃ' iti vipak«apratipak«ayorayogÃditi bhÃva÷ / 'ata÷' kÃraïÃt 'nÃpaneyaæ ki¤cit' pudgalasya dharmÃïÃæ ca svayamabhÃvÃt / 'prak«eptavyaæ na ki¤canaæ' pudgaladharmanairÃtmyayoranÃdinidhanatvÃt / kiæ tarhi? tadubhayaæ 'bhÆtaæ' bhÆtatvena 'dra«Âavyam' / yato bhÆtaæ pudgalanairÃtmyaæ d­«Âvà kleÓÃvaraïÃdvimucyate / bhÆtaæ dharmanairÃtmyaæ d­«Âvà j¤eyÃvaraïÃd 'vimucyate ' / tasmÃdabhÆtÃnÃæ pudgaladharmÃïÃæ d­«Âirvipak«a÷ / te«Ãæ nairÃtmyadarÓanaæ pratipak«a÷ / ubhayostu nairÃtmyayorbhÆtatvaæ mahÃrathai÷ k«uïïam / tata iha nocyate // tasmÃttarhÅtyÃdi / k«ayÃnutpÃdalak«aïà bodhisatasyà avaÓyalabhyatà kÃraïatrayaæ ca prasaÇgÃdÃgatam / prÃk­taæ tu mÃyopamasÃraparivarte nirdi«Âaæ darÓanaheyÃnÃæ vikalpÃnÃæ prahÃïam / ato yasmÃddarÓanamÃrgeïa darÓanaheyÃnÃæ vikalpÃnÃæ prahÃïaæ tasmÃddheto÷ / tarhÅti darÓanakÃle praj¤ÃpÃramitÃyÃæ darÓanamÃrgÃtmikÃyÃæ caritavyam // (##) tatkasya hetoriti / hetumukhena darÓanamÃrgasya lak«aïapraÓna÷ / praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti / atratye darÓanamÃrge dhyÃnapÃramitetyatra cÃrtho gamyate / tenÃnuktasamuccaya÷ / praj¤ÃpÃramità ceti / kuta ityÃha / praj¤ÃpÃramitÃyÃæ hÅtyÃdi / bhÃvanÃparipÆriæ «aÂpÃramità gacchantÅti sambandha÷ / sarvà iti pratyekaæ samagrÃ÷ satya÷ / ekaikayà «aïïÃmapi saægrahÃditi bhÃva÷ / ataÓca «a¬eva pÃramitëaÂkà darÓanamÃrga÷ / saæk«iptà ceyaæ bhagavatÅ / ato lak«aïamÃtramasyÃmuktam / yathà tvekaikayà sarvasaægrahastadvistareïa mahatyorbhagavatyoruktam / atra ÓÃstram- [147] ekaikasyaiva dÃnÃdau te«Ãæ ya÷ saægraho mitha÷ / sa ekak«aïika÷ k«Ãntisaæg­hÅto 'tra d­kpatha // 5-22 // ekaikameva ekaikaÓa÷ svÃrtha Óas / tasya bhÃva ekaikasya / avyayatvÃddhi lopa÷ / tena 'ekaikasyaiva dÃnÃdau' iti dÃnÃdi«u / 'te«Ãæ' dÃnÃdÅnÃæ 'mitha÷' anyonyaæ 'ya÷ saÇgraha÷' / so 'smin mÆrdhÃbhisamaye darÓanamÃrga÷ / sa ca 'ekak«aïÅka÷' na tu «o¬aÓak«aïÃ÷(ïa÷) / sa ca k«Ãntyà 'saæg­hÅta÷' na punara«ÂÃbhi÷ k«Ãntibhira«ÂÃbhirj¤Ãnai÷ / iti mÆrdhÃbhisamaye darÓanamÃrga÷ // tato bhÃvanÃmÃrga÷ / tamÃha / sarvÃïi cetyÃdinà / upÃyau ca kauÓalyaæ ceti upatyakauÓalyÃni / tatra niÓrayatvÃdupÃyau siæhavij­mbhitÃvaskandhakau samÃdhÅ / kauÓalyaæ pratÅtyasamutpÃdasyÃnulomaæ ca vyavalokanam- "avidyÃpratyayÃ÷ saæskÃrÃ÷ saæskÃrapratyayaæ vij¤Ãnaæ yÃvajjÃtipratyayà jarÃmaraïaÓokaparidevadu÷khadaurmanasyopÃyÃsÃ÷ sambhavantÅtyanulomam / avidyÃnirodhÃtsaæskÃranirodha÷ / saæskÃranirodhÃdvij¤Ãnanirodho yÃvajjÃtinirodhÃjjarÃmaraïaÓokaparidevadu÷khadaurmanasyopÃyÃsà nirudhyante" iti pratilomam / tatra siæhavij­mbhita÷ samÃdhi÷ / tadyathÃ- "prathamaæ dhyÃnaæ samÃpadyate / dvitÅyaæ t­tÅyaæ caturtham / ÃkÃÓÃnantyÃyatanaæ vij¤ÃnÃnantyÃyatanaæ Ãki¤canyÃyatanaæ naivasaæj¤ÃnÃsaæj¤Ãyatanaæ nirodhasamÃpattiæ ca samÃpadyate / nirodhasamÃpattervyutthito naivasaæj¤Ãnasaæj¤Ãyatanaæ samÃpadyate / tata Ãki¤canyÃyatanaæ vij¤ÃnÃnantyÃyatanaæ ÃkÃÓÃnantyÃyatanaæ caturthaæ dhyÃnaæ t­tÅyaæ dvitÅyaæ prathamaæ dhyÃnaæ samÃpadyata" iti / avaskandakasamÃdhi÷ / tadyathÃ- "prathamaæ dhyÃnaæ samÃpadyate dvitÅyaæ t­tÅyaæ caturtham / ÃkÃÓÃnantyÃyatanaæ vij¤ÃnÃnantyÃyatanaæ Ãki¤canyÃyatanaæ naivasaæj¤ÃnÃsaæj¤Ãyatanaæ (##) nirodhasamÃpattiæ ca / tato vyutthÃya prathamaæ dhyÃnam / tato nirodham / tato dvitiyaæ dhyÃnam / tato nirodham / tatast­tÅyaæ dhyÃnam / tato nirodham / tataÓcaturtha dhyÃnam / tato nirodham / tata ÃkÃÓÃnantyÃyatanam / tato nirodham / tato vij¤ÃnÃnantyÃyatanam / tato nirodham / tata Ãki¤canyÃyatanam / tato nirodham / naivasaæj¤ÃnÃsaæj¤Ãyatanam / tato nirodham / tato 'samÃhitacitte patati / tato nirodhaæ samÃpadyate / tato 'samÃhite citte ti«Âhati / tato naivasaæj¤ÃnÃsaæj¤Ãyatanam / tato 'samÃhite / tata Ãki¤canyÃyatanam / tato 'samÃhite / tato vij¤ÃnÃnantyÃyatanam / tato 'samÃhite / tata ÃkÃÓÃnantyÃyatanam / tato 'samÃhite / tataÓcaturthaæ dhyÃnam / tato 'samÃhite / tatast­tÅyam / tato 'samÃhite / tato dvitÅyam / tato 'samÃhite / tata÷ prathamam / tato 'samÃhite citte ti«Âhati" iti / tatra prathamÃyÃæ gatau nava sthÃnÃni / dvitÅyÃyÃæ saptadaÓa / Ãgamane '«ÂÃdaÓa / atra ÓÃstram- [148] samÃdhiæ [sa] samÃpadya÷ tata÷ siæhavij­mbhitam / anulomaæ vilomaæ ca pratÅtyotpÃdamÅk«ate // 5-23 // [149] kÃmÃptamavadhÅk­tya vij¤ÃnamasamÃhitam / sanirodhÃ÷ samÃpattÅrgatvÃgamya na va dvidhà // 5-24 // [150] ekadvitricatu«pa¤capaÂsaptëÂavyatikramÃt / avaskandasamÃpattirÃnirodhamatulyagà // 5-25 // siæhavij­mbhito yathà sÆtrameva / avaskandastu gahanam / tena tasya lak«aïamÃha / 'avaskandasamÃpatti÷' bhavati / kathamityÃha / 'nava samÃpattÅrdvidhà gatvÃ' paÓcÃd 'Ãgamya' / Ãdau kathaæ gatvetyata Ãha 'Ãnirodham' iti / nirodhasamÃpattimante k­tvà / itarà a«Âau krameïa prÃgityartha÷ / puna÷ kathaæ gatvetyata Ãha 'ekadvitricatu«pa¤ca«aÂsaptëÂavyatikramÃt' / 'sanirodhÃ÷' k­tvà / kÃ÷? itarà a«Âau 'samÃpattÅ÷' / kÃmÃvacaraæ ca 'asamÃhitaæ' cittaæ 'avadhÅk­tya' / ante gantavyaæ k­tvetyartha÷ / paÓcÃt kathamÃgatyetyata Ãha 'atulyagÃ' iti / atulyagà satÅ / asamÃhitÃdasamÃhita÷ / samÃhitÃcca samÃhitamagacchantÅtyartha÷ / ihÃpi 'kÃmÃptamavadhÅk­tya vij¤ÃnamasamÃhitaæ' iti sambadhyate / (##) teneyasamÃhitÃccittÃtprabh­tyÃgacchati / antepyasamÃhita eva citte gatvà ti«Âhati / iti mÆrdhÃbhisamaye bhÃvanÃmÃrga÷ // sarvÃïi copÃyakauÓalyÃni paripÆriæ gacchantÅtyuktam / kathaæ ca te«Ãæ bhÃvanÃparipÆribhavet / yadi bhÃvanÃheyÃÓcatvÃro vikalpanavakÃ÷ k«Åyeran / te«Ãæ ca pratipak«Ã eva mahatyorbhagavatyo÷ paÂhyante / te tu sÃmarthyÃdgamyante / vayamapi tameva pÃÂhamabhisaæk«ipya tÃn vak«yÃma÷ / tatrÃdyaæ vikalpanavakamadhik­tya ÓÃstram- [151] saæk«epe vistare buddhai÷ sÃnÃthyenÃparigrahe / traikÃlike guïÃbhÃve Óreyasastrividhe pathi // 5-26 // [152] eko grÃhyavikalpo 'yaæ prayogÃkÃragocara÷ / 'eka÷' iti prathama÷ / 'prayogÃkÃragocara÷' iti praj¤ÃpÃramitÃprayogaviÓe«a÷ vi«aya÷ / 'vistare ' 'saæk«epe ' ceti paÂhitavyam / v­ttÃnurodhÃt tvanyathà paÂhitam / vistare sammoho vistaravikalpa÷ / tasya pratipak«a÷ / bahu«u sthÃne«u bodhisattvena Óik«itavyaæ dÃnÃdi«u yÃvadvale«u vaiÓÃradye«viti // saæk«epe sammoha÷ saæk«epavikalpa÷ / tasya pratipak«a÷ na ca kvacan Óik«itavyamiti / bahunÃmapi te«Ãæ na ca kvacaneti ÓÆnyataikarasatvÃt / sambuddhai÷'sÃnÃthyena' ya÷ parigraha÷ / tadabhÃve vikalpa÷ kalpanà / tasya pratipak«a÷ / ya÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ Óik«itvà dÃnapÃramitÃæ yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃmanuprÃpsyati / tenaivaæ j¤Ãtavyaæ- daÓadiksarvabuddhai÷ sÃnÃthyenÃhaæ parig­hÅta÷ svasyÃæ mÃtari te«Ãæ k­taj¤atayeti // 'guïÃbhÃvo ' 'nuÓaæsÃbhÃva÷ / prayogadarÓanabhÃvÃnÃkÃlabhÃvitatvÃt 'traikÃlika÷' / tasmiæstrayo vikalpÃstrisra÷ kalpanÃ÷ / te«Ãæ pratipak«Ã÷ / anuÓaæsÃn vistareïoktvà yathÃha- 'itÅme 'nuÓaæsÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carata÷ praj¤ÃpÃramitÃmabhinirharata÷ praj¤ÃpÃramitÃæ bhÃvayata÷ /" iti yathÃkramaæ prayogadarÓanabhÃvanÃmÃrgakÃlikaguïÃbhÃve trayo vikalpÃ÷ / 'Óreyasa÷ pathi' iti nirvÃïamÃrge / prayogÃdibhedÃt trividhà sammohÃstrayo vikalpÃ÷ / te«Ãæ pratipak«Ã yathÃkramaæ- "rÆpavedanÃdÅnÃæ ÓÃntavaÓikatucchÃsÃrakatayà tasyÃæ caritavyam / (##) ÃkÃÓaÓÆnyatÃbhinirhÃratayÃbhinirhartavyà / ÃkÃÓaÓÆnyatà bhÃvanayeyaæ bhÃvayitavyÃ" iti / iti traya÷ prayogÃdibodhimÃrgasaæmohavikalpÃ÷ // ityukto navavidha÷ prathamo grÃhyavikalpa÷ // dvitÅyaæ vikalpanavakamadhik­tya ÓÃstram- dvitÅyaÓcittacaittÃnÃæ prav­ttivi«ayo mata÷ // 5-27 // [153] anutpÃdastu cittasya bodhimaï¬Ãmanaskriyà / hÅnayÃnamanaskÃrau sambodheramanask­ti÷ // 5-28 // [154] bhÃvane 'bhÃvane caiva tadviparyaya eva ca / ayathÃrthaÓca vij¤eyo vikalpo bhÃvanÃpathe // 5-29 // dvitÅyo grÃhyavikalpaÓcittacaittÃnÃæ yà prav­ttistadvi«aya÷ / kiyacciraæ carannasyÃæ cÅrïo bhavatÅti praÓna÷ / uttaram / prathamacittotpÃdamupÃdÃyeti cittotpÃdavikalpa÷ // yÃvabdodhimaï¬ala manasikaroti / kathamiyaæ caritavyÃbhinirhartavyà bhÃvayitavyeti / Ãbodhimaï¬Ã manasikÃravikalpa÷ // hÅnayÃnamanasikÃrÃïÃæ cÃvakÃÓaæ na dadÃtÅti hÅnayÃnayormanasikÃravikalpau // sarvÃkÃraj¤atà mÃnasikÃrÃvipraïÃÓa eva cÃsyÃæ caryà / tathà caritavyaæ yathà cittacaitasikà na pravartanta iti saæbodhyamanasikÃravikalpa÷ // kiæ bhÃvayan sarvÃkÃraj¤atÃmanuprÃpsyati neti bhÃvanÃvikalpa÷ // abhÃvayaæstÃmanuprÃpsyati neti [a]bhÃvanÃvikalpa÷ // neti bhÃvayannÃbhÃvayannanuprÃpsyati / neti naiva bhÃvanÃnÃbhÃvanÃvikalpa÷ // tatkathaæ tÃmanuprÃpsyati yathà tathatà bhÆtakoÂÅrdharmadhÃturityayathÃtvavikalpa÷ // iti dvitÅyo grÃhyavikalpa÷ // t­tÅyaæ vikalpanavakamadhik­tya ÓÃstram- [155] grÃhaka÷ prathamo j¤eya÷ sattvapraj¤aptigocara÷ / dharmapraj¤aptyaÓÆnyatve ÓaktipravicayÃtmaka÷ // 5-30 // (##) [156] k­tena vastuno yÃnatritaye ca sa kÅrtita÷ / dak«iïÃyà aÓuddhau ca caryÃyÃÓca vikopane // 5-31 // apraj¤apanÅyÃ÷ sattvÃ÷ anupalambhÃditi sattvapraj¤aptivikalpa÷ // apraj¤apanÅyÃ÷ sarvadharmà iti dharmapraj¤aptivikalpa÷ // alak«aïaÓÆnyÃn sarvadharmÃn paÓyatÅtyaÓÆnyatvavikalpa÷ // dharmÃÓca dharmÃnupalambhaÓca yaÓcÃbhyÃæ carati sopi nopalabhyata iti Óaktivikalpa÷ // dharmÃïÃæ pravicaya÷ kartavya÷ / sa cÃnupalambhayogeneti pravicayÃtmako vikalpa÷ // na ca vastuna÷ k­te so 'syÃæ carati / yato 'k­tÃvik­tÃnabhisaæsk­tà sarvadharmà iti vastÆddeÓavikalpa÷ // yadyapyak­tÃvik­tÃnabhisaæsk­tÃ÷ sarvadharmÃstathÃpi yathà kaÓcittathÃgatanirmito 'bhisaæbudhya dharmacakraæ pravartya tribhiryÃnai÷ sattvÃn parimocayati lokavyavahÃreïa na paramÃrthena tathaiva ca tathÃgatopÅti yÃnatrayavikalpa÷ // yadyapi tathÃgato nirmitÃnna viÓi«yate tathÃpi dak«iïÃpariÓuddhi÷ / yathà hi tathÃgate prati«ÂhÃpità dak«iïà ÃnirupadhiÓe«ÃnnirvÃïÃnna k«Åyate tathÃ÷ nirmitepi / tathà tathÃgatÃyÃkÃÓe pu«pÃïi k«ipatastathà namo buddhÃyeti bruvato manasi kurvato và saæj¤Ãæ ca pramÃïÅk­tya yà hi dharmatà tathÃgatasya saiva vinirmitasyÃpÅti dak«iïÃpariÓuddhivikalpa÷ // caryà pÃramitÃdi÷ / tasyà vikopanaæ bhedanam / kuta÷? dharmatÃta÷ / dÃnapÃramitÃyà yÃvat praj¤ÃpÃramitÃyà và / evaæ yÃvatsarvadharmÃïÃæ dharmateti / kathaæ tarhi bhagavatà dharmà vikopitÃ÷? nÃmanirmità hi te dharmà nirdi«Âà dharmÃïÃæ sÆcanÃya / kathaæ paro 'vatarediti / na tu dharmÃïÃæ dharmatà vikopiteti caryÃvikopanavikalpa÷ // caturthaæ vikalpanavakamadhik­tya ÓÃstram [157] sattvapraj¤aptitaddhetuvi«ayo navadhÃpara÷ / bhÃvanÃmÃrgasambaddho vipak«astadvighÃtata÷ // 5-32 // [158] sarvaj¤atÃnÃæ tis­ïÃæ yathÃsvaæ trividhÃb­ttau / ÓÃntimÃrge tathatÃdisamprayogaviyogayo÷ // 5-33 // (##) [159] asamatve ca du÷khÃdau kleÓÃnÃæ prak­tÃvapi / dvayÃbhÃve ca sammohe vikalpa÷ paÓcimo mata÷ // 5-34 // yairÃkÃrairliÇgairnimittairdharmÃ÷ sÆcyante tÃni tathÃgatenÃnubuddhÃni / tenocyate tathÃgatasya sarvÃkÃraj¤ateti sarvÃkÃraj¤atÃsammohavikalpa÷ // yau ca ÓrÃvakapratyekabuddhamÃrgau ye ca bodhimÃrgÃste sarve bodhisattvena paripÆrayitavyÃ÷ / taiÓca mÃrgakaraïÅyaæ kartavyam / na ca bhÆtakoÂi÷ sÃk«ÃtkartavyÃparipÆrya praïidhÃnamaparimucya sattvÃnapariÓodhya buddhak«etraæ tenocyate bodhisattvasya mÃrgaj¤ateti mÃrgaj¤atÃsammohavikalpa÷ // etÃvadeva sarvaæ yadÃdhyÃtmikabÃhyà dharmÃ÷ / te ca ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ sarvaj¤ateti sarvaj¤atÃsammohavikalpa÷ // sarvadharmÃïÃæ pÃraæ nirvÃïaæ gatà sarvÃrthà và gatÃnayeti praj¤ÃpÃramità / sarvadharmÃïÃæ và pÃraæ paramo 'rtho 'bhinnaæ tattvaæ so 'syÃæ tathÃgatairdu«Âa÷ / api cÃsyÃæ tathatà bhÆtakoÂirdharmadhÃturantargatastenocyate praj¤ÃpÃramiteti ÓÃntimÃrgasammohavikalpa÷ // neyaæ tathatÃdibhi÷ saæyuktà na visaæyuktà / tathÃhÅyamarÆpÃnidarÓanÃpratighÃ, ekalak«aïà yadutÃlak«aïÃtvÃditi tathatÃdisaæyogaviyogavikalpa÷ // neyaæ kaiÓcidÃcchettuæ(?) Óakyate / tasmÃdasÃdhÃraïÅk­tya samatvasammohavikalpa÷ // asyÃæ caratà du÷khasamudayanirodhamÃrgÃdyarthe«u caritavyamiti du÷khÃdisammohavikalpa÷ // rÃgÃdayo nÃrtho nÃnartha iti prak­tisammohavikalpa÷ // yathà na dvayo nÃdvayo dharma upalabhyate tathà nadvayaæ nÃdvayaæ dharmamanuprÃpnotÅti dvayÃbhÃvasammohavikalpa÷ // ityuktÃ÷ «aÂtriæÓabhdÃvanÃheyÃ÷ vikalpÃ÷ // evaæ tÃvabhdavatu do«ÃïÃæ k«ayo guïÃnÃæ puna÷ kathamudaya ityata Ãha- [160] ÃsÃæ k«aye satÅtÅnÃæ cirÃyocchvasità iva / sarvÃkÃrajagatsaukhyasÃdhanà guïasampada÷ // 5-35 // [161] sarvÃ÷ sarvÃbhisÃreïa nikÃmaphalaÓÃlinam / bhajante taæ mahÃsattvaæ mahodadhimivÃpagÃ÷ // 5-36 // (##) prak­tisiddhà guïÃ÷ kevalamÃkrÃntà [a]guïairÃÓÃn cireïa / do«ak«ayÃt praÓatà (? prakaÂÃ?) i(e)va taæ bodhisattvaæ bhajante sarvado«aprahÃïaÓÃlinam / 'abhisÃra÷' saædoha÷ / Óe«aæ gatÃrtham // tasyetyÃdi vivarjayi«yatÅni yÃvat / iti bhÃvanÃmÃrgasyÃnuÓaæsa÷ // ÃnantaryasamÃdhirvaktavya÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- [162] trisÃhasrajanaæ Ói«yakha¬gÃdhigasampadi / bodhisattvasya ca nyÃme prati«ÂhÃpya ÓubhopamÃ÷ // 5-37 // [163] k­tvà puïyabahutvena buddhatvÃpteranantara÷ / ÃnantaryasamÃdhi÷ sa sarvÃkÃraj¤atà ca tat // 5-38 // antarayituæ Óakto 'ntarya÷ / na tathà anantarya÷ svÃrtha'ï / Ãnantarya÷ samÃdhi÷ sa ukta÷ sÆtre / kathamÃnantarya÷? yathà 'buddhatvÃpteranantara÷' / avyavahitau hetu÷ kathamukta÷? 'puïyabahutvena' / tadapi kathamuktam? Óubhaæ puïyaæ tadevopamà / tÃæ k­tvà / kathaæ tacchubham? trisÃhasrajanaæ trisÃhasralokadhÃtavÅryÃ(yÃ)n sattvÃn 'prati«ÂhÃpya' / kva? 'Ói«yakha¬gÃdhigamasampadi bodhisattvaniyÃme ca / ' Ói«yÃ÷ ÓrÃvakÃ÷ kha¬gÃ÷ pratyekabuddhÃste«Ãm / arthÃdgamyate bodhisattvasya ca prÃÇniyÃmÃvakrÃnteradhigamasampattau bodhisattvaniyÃme ca / kva punarevamuktaæ puïyabahutvam? mahatyorbhagavatyo / asyÃæ kathamuktam? aupalambhikabodhisattvoyÃæ (ttvasya) gaægÃnadÅvÃlukopamakalpak­tÃddÃnamayÃtpuïyÃdenaæ samÃdhimantaÓo 'cchaÂÃsaæghÃtamÃtramapi samÃpadyamÃnasya bahutarapuïyatvena / etatkÃrikÃyÃæ kathamuktam? vinÃpi tena cÃrthagateÓcakÃrasyÃnuktasamuccayÃrthatvÃt / 'sarvÃkÃraj¤atà ca tat' iti / tacca buddhatvaæ sarvÃkÃraj¤atÃlak«aïam // [164] ÃlambanamabhÃvosyÃ÷ (sya) sm­tiÓcÃdhipatirmata÷ / ÃkÃra÷ ÓÃntatà cà [tra] ÃnantaryasamÃdhe÷ 'ÃlambanamabhÃva÷' sarvadharmÃïÃæ sm­tiradhipatipratyaya÷ / 'ÃkÃra÷ ÓÃntatÃ' sarvadharmÃkÃrÃstagama÷ / 'atra' sarvÃkÃraj¤atÃyÃm- jalpÃjalpipravÃdinÃm // 5-39 // vÃdinÃæ jalpaiÓca jalpaiÓca prah­tya yuddhaæ v­ttaæ 'jalpÃjalpi' / yathà daï¬Ãdaï¬i / ata÷ sÆtram / sarvopÃyakauÓalyÃni parigrahÅtukÃmenetyÃdi / (##) upeyata ityupÃya÷ sarvÃkÃraj¤atà / tasmiæ kauÓalyÃni vipratipattÅnÃmapohanÃni / tÃni labdhukÃmena praj¤ÃpÃramitÃyÃmiti / ÃnantaryasamÃdhilak«aïÃyÃm / caritavyaæ prayogato nirhÃrataÓca / nirh­tya bhÃvayitavyà / bhÃvitÃyÃæ tasyÃmanantarameva sarvÃkÃraj¤atÃlÃbhe sarvavipratipattÅnÃæ k«ayÃditi bhÃva÷ / abhinirharatÅti yathÃlambanaæ yathÃdhipati yathÃkÃraæ ca saæmukhÅkaroti / abhinirhartavyà iti svarasavÃhina÷ kartavyÃ÷ / atyayeneti / atyayo 'vadhi÷ / abhavyaÓcetyÃdinà tathÃgatasamanvÃh­tasyÃnuÓaæsamÃha nantvÃnantaryasamÃdhisamÃpannasya / na hi tasya bhÆyo durgati÷ sugatirvà / anantarameva bodhiprÃptai÷ / Óe«aæ sugamamÃparivartasamÃpte÷ / vipratipattÅradhik­tya ÓÃstram- [165] Ãlambanopapattau ca tatsvabhÃvÃvadhÃraïe / sarvÃkÃraj¤atÃj¤Ãne paramÃrthe sasaæv­tau // 5-40 // [166] prayoge tri«u ratne«u sopÃye samaye mune÷ / viparyÃse samÃrge ca pratipak«avipak«ayo÷ // 5-41 // [167] lak«aïe bhÃvanÃyÃæ ca matà vipratipattaya÷ / sarvÃkÃraj¤atÃdhÃrÃ÷ «o¬hà daÓa ca vÃdinÃm // 5-42 // '«o¬hà daÓa' ceti «aÂdaÓa ca «o¬aÓetyartha÷ / kuta÷ «o¬aÓa? yatastÃ÷ «o¬aÓasvarthe«u ÃlambanopapattyÃdi«u / kathaæ tarhi 'sarvÃkÃraj¤atÃdhÃrÃ÷' ÃlambanÃdistÃsÃæ vi«aya÷? vi«ayasambandhÃttu sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ vi«ayatvopacÃra÷ / tadyathà rÃjaputre 'parÃddho rÃjanyaparÃddho bhavati / vipratipattayopi prÃyeïa pratipak«apÃÂhÃdunnetavyÃ÷ / tatrÃdyà vipratipatti÷ / yadi sarvÃkÃraj¤atÃyà abhÃva Ãlambanaæ sa tarhi katama÷? yadi dharmÃïÃæ parikalpita÷ svabhÃvastadevaæ bhrÃnti÷ syÃdvÃlavij¤Ãnavat / atha paratantra÷ sa kathamabhÃva÷? atra parihÃra÷ / yasya svabhÃvo nÃsti so 'bhÃva÷ / nÃsti sÃæyogika÷ svabhÃvo dharmÃïÃæ svayamabhÃvÃt / api ca tathatà svabhÃvo dharmÃïÃæ sà cÃbhÃva ityÃlambanopapattau vipratipatti÷ // (##) yadyabhÃvÃ÷ sarvadharmÃ÷ kenopÃyakauÓalyenÃdikarmiko dÃnÃdi«u carati? deyadÃyakadÃnÃdÅnÃmabhÃvasvabhÃvÃvadhÃraïameva tasyopÃyakauÓalyamiti tatsvabhÃvÃvadhÃraïe vipratipatti÷ // d­«Âasatyasya tarhi kimupÃyakauÓalyam? sa Ãryeïa cak«u«Ã dharmÃn vyavalokayan bhÃvamapi paratantraæ svabhÃvaæ nopalabhate / saæyogikena svabhÃvena parikalpitena và tasyÃpyabhÃvÃt / kiæ punarabhÃvaæ parikalpitaæ svabhÃvaæ, tasyÃtyantamasattvÃt / sa dÃnÃdau caran deyadÃyakadÃnÃdÅn pratyekamabhÃva iti saæjÃnÅte / bhÃvÃbhÃvÃnupalambhe kathamabhÃvaæ saæjÃnÅte? saæv­tyà na tu paramÃrthena / iha dÃnÃdaya÷ sarve mÃrgaprakÃrÃ÷ sarvÃkÃrÃ÷ / te«u j¤ÃtÃ(to) bhÃvÃbhÃvÃnupalambha÷ / tato j¤Ãnaæ koÂi«vabhÃvasaæj¤eti sarvÃkÃraj¤atÃj¤Ãne vipratipatti÷ // yà saæv­ti÷ sa eva paramÃrtha÷ / eta ekaiva tayostathatà / api tu skandhe«u bhÃvasaæj¤inÃæ tatparihÃrÃrthamabhÃva iti saæv­tyà nirdiÓyate 'bhÃvasaæj¤inÃæ bhÃva iti / paramÃrthato na bhÃva upalabhyate nÃpyabhÃva iti satyadvaye vipratipatti÷ // prayogaÓcaryà / kathaæ caryÃ? ÓÆnyÃ÷ sarvadharmà iti / sarvÃsu ca ÓÆnyatÃsu dÃnÃdau ca sarva trakoÂitrayÃnupalambheneti prayoge vipratipatti÷ // buddha iti karmaïi ni«Âhà / tato j¤Ãta÷ sarvo buddha÷ syÃt / atha buddhavÃniti buddha÷ kena kartari kta÷? sarvaÓca cetano buddha÷ syÃt / atrottaram / bhÆtÃrtha iti buddha÷ / bhÆtà nya(ya)sya dharmà abhisaæbuddhà iti và / bhÆto asyÃrtha÷ pratividdha iti và / abhisaæbuddhà yathÃvat sarvadharmà asyeti và / catur«vapi pak«e«u bahuvrÅhau k­te nairuktavidhi÷ kartavya÷ / bhÆtÃrtha ityartho j¤eya÷ / tatsambandhÃdvodha÷ / samÃsÃrtha÷- bhÆtamevÃrtho yasya bodhasya sa buddha÷ / anye«ÃmavaÓyaæ kvacidbhrÃnte÷ / bhÆtÃrtha÷ kathaæ buddha÷? bhÆtasya bubhdÃvo arthasya sattvaæ iti bhÃva÷ / bhÆtà asya dharmà abhisambuddhà iti bhÆtÃ÷ / bhÆtairarthai÷ puru«asya sambandho j¤Ãnak­ta eva / iha tu prakar«agaterabhisambodha÷ k­ta iti pradarÓanÃrthamabhisambuddhagrahaïam / asyeti samÃsÃrtha÷ / samÃsastu dvayoreva padayo÷ / tatra bhutaÓabdasya bubhdÃvo dhramasya dvitÅyÃk«aralopa÷ / bhÆto 'syÃrtha÷ pratividdha iti / pratividdha÷ pratyak«Ãrtha÷ / tripado bahuvrÅhi÷ / ddhaÓabdÃtpÆrvasya Óabdasya curÃdeÓa÷ / abhisambuddhà yathÃvatsarvadharmà asyeti / matibuddhipÆjÃrthebhyaÓceti vartamÃne kta÷ / ktasya ca vartamÃna iti (##) kartari «a«ÂhÅ / atrÃdyasya padasya buÓabda÷ / atha dvitÅyasya takÃra÷ / t­tÅyasya dhaÓabda iti buddharatne vipratipatti÷ // atha dharmaratnaæ katamat? bodhi÷ / sarvadharmotk­«ÂatvÃt / tatra yadi dharmatà dharmÃtp­thageva gaïyate, 'dvayamidaæ dharmadharmatÃsaægrahÃt' iti vacanÃt, tadà tÃthÃgataæ j¤Ãnaæ bodhi÷ / iïajÃdibhya iti budherbhÃva iïa / atha dharmatÃpi dharmÃdharmaprak­titvÃt / tadÃsyaiva dharmaratnaæ bhÆtakoÂitvÃt tattvaÓikharatvÃdityartha÷ / tadà ca karmaïi budheriïa / ubhayathÃpi buddhistÃthÃgate j¤Ãne pravartate prakar«agate÷ / tatra dharmatÃpak«amadhik­tyÃha / "bodhi÷ ÓÆnyatà tathatà bhÆtakoÂirdharmatà dharmadhÃtu÷" iti / tatra ÓÆnyatà lak«aïata÷ / tathatà nirvikÃratvÃt / bhÆtakoÂistattvaÓikharatvÃt / dharmatà dharmaprak­titvÃt / dharmadhÃturÃryadharmÃïÃæ hetutvÃt / punarÃha / "nÃmadheyamÃtrametat bodhiriti" iti / itiÓabdo bhinnakrama÷ / nÃmadheyamÃtrametaditi yo 'rtha÷ so 'rtho bodhirityartha÷ / nÃmadheyÃnÃmarthaÓÆnyatà bodhiriti yÃvat / punarÃha / "abhedÃrtho bodhyartha÷" iti / sarvaj¤aj¤ÃnatathatÃmÃtraprakhyÃnÃt / j¤Ãnapak«amadhik­tyÃha / "bodhistathatÃvitathatÃnanyatathatÃnanyathÃbhÃvo bodhe÷" iti / tatra bodhestathateti bodhasya tathatà / tathaiva bodharÆpeïaiva bhÃvo nÃlÅkena rÆpeïa / avitathatetyabhrÃntatà / ananyatathateti bodhÃdanyo 'lÅkastasya tathatà bodharÆpatà / asatà tena rÆpeïa bodhasyaiva prakhyÃnÃt / tadviraho 'nanyatathatà / ananyathÅbhÃva iti / bodhasya prak­ti÷ svenÃtmanà prakÃÓa÷ / tasyÃnyathÅbhÃvo 'lÅkenÃtmanà prakÃÓa÷ / tadviraho 'nanyathÅbhÃva÷ / sarvavibhramaviveko j¤Ãnasya bodhirityartha÷ / punarÃha / "nÃmanimittamÃtrametadvodhiriti" iti / itiÓabdo bhinnakrama÷ / nÃmanimittamÃtrametaditi yo bodha÷ sà bodhirityartha÷ / prayoga e«a bodherbodhiæ sÆcayati / na tvayaæ bodhiravikalpatvÃttasyÃ÷ / tatra nÃmetyarÆpiïa÷ skandhÃ÷ / te«ÃmalÅko 'rthasad­Óa ÃkÃro nimittam / punarÃha / "buddhÃnÃæ bodhastasmadvodhi÷" iti / prakar«agateriti bhÃva÷ / punarÃha "buddhairabhisambuddhà tasmÃdvodhi÷" iti / artha÷ pradhÃnamasminvacane na Óabda÷ / buddhÃnÃmadhigatastasmÃdvodhirityartha÷ / «a«ÂhÅsamÃse k­te pÆrvapadasya bobhÃva÷ / uttarapadasya dhiÓabda÷ Óe«a÷ / umÃÓabdavanniyoga iti dharmaratne vipratipatti÷ // saæhatatvÃt saægha÷ / abhedyo 'cchedya ityartha÷ / kasmÃdabhedya÷ / kena và / samyaksambodherabhedya÷ / sadevakena samÃrakena lokena hÅnabodherÃhÃrakairdharmairakuÓalaiÓceti saægharatne vipratipatti÷ // (##) 'sopÃye samaye mune÷ iti kÃrikÃpÃÂhe upÃyakauÓalamupÃya ukta÷ / vi«ayeïa vi«ayiïo nirdeÓÃt / abhisamaya÷ samaya÷ ityukta÷ / ayo bodha÷ / sa(saæ)Óabda÷ saæmukhÃrtha÷ / mithyÃj¤Ãnamaj¤Ãnameveti bhÃva÷ / muneriti bhÃvapradhÃnam / buddhatvasyetyartha÷ / upÃyakauÓalyaæ bodherabhisamayaæ ceti samudÃyÃrtha÷ / "avirahitasarvaj¤atÃcitto dÃnÃdi«u carati koÂÅtrayÃnupalambhena / na ca dÃnÃdÅnÃæ vipÃkamÃtmani sp­hayati / kintu sarvasattvaparimocanÃya samyaksambodhau pariïÃmayati" ityÃdikamupÃyakauÓalyaæ vistareïetyupÃyakauÓalye vipratipatti÷ // astyabhisamayo ni÷prapa¤cetyatra na bhÃvo nÃbhÃva ityabhisamaye vipratipatti÷ // sÆtre prapa¤caÓabda÷ paÂhyate / ÓÃstre viparyÃsaÓabda÷ / ubhayorekÃrthatvÃt / rÆpaæ nityamanityaæ rÆpaæ sukhaæ du÷khaæ rÆpamÃtmÃnÃtmetyÃdayo viparyÃsasyÃtibahava÷ / saæk«epato yÃvÃnvikalpa÷ sa sarva÷ prapa¤ca÷ / aprapa¤cÃnna prapa¤cayatÅti pratipak«a÷ / aprapa¤co dharmadhÃturnirvikalpatvÃt / tanna prapa¤cayatÅti na vikalpayatÅti viparyÃse vipratipatti÷ // iha bodhisattvena durgatimÃrgà j¤ÃtavyÃ÷ sahetuphalaistebhyaÓca sattvà nivÃrayitavyÃ÷ / evaæ narakinannaragaru¬agandharvÃdimÃrgÃ÷ / evaæ cÃturmahÃrÃjikÃnÃæ trÃyastriæÓÃnÃæ yÃvannaivasaæj¤ÃnÃsaæj¤ÃyatanÃnÃm / evaæ ÓrotaÃpannamÃrgo yÃvadarhanmÃrga÷ pratyekabuddhamÃrgo bodhisattvamÃrgo buddhamÃrgaÓca j¤Ãtavya÷ sahetu÷ saphala÷ / ye ca yasmin pale vyavasthÃpanÅyÃstÃæste«u vyavasthÃpayati yÃvabudddhatve / svayaæ tu hÅnayÃnabhÆmÅ÷ sarvà (rva?) j¤Ãnena cÃtikramya bodhisattvayÃnamavakrÃmatÅti mÃrge vipratipatti÷ // iha sarva evÃryapudgalÃ÷ kleÓopakleÓai÷ kÃmarÆpÃrÆpyadhÃtubhirbodhipak«ai÷ pÃramitÃdibhistatphalaiÓca sarvÃryadharmerna saæyuktvà na visaæyuktvà arÆpiïo 'nidarÓanà ekalak«aïà yadutÃlak«aïÃ÷ / ya evaæ na jÃnanti tÃn prati saæv­syà nirdiÓyate bodhipak«Ã dharmà bodherÃhÃrakà bodhyÃvaraïÃnÃmapahÃrakà iti vipak«apratipak«ayorvipratipatti÷ // vistareïa bhagavatà dharmÃïÃæ lak«aïaæ deÓitaæ sattvÃnÃmavatÃraïÃya saæv­tyà paramÃrthatastena lak«aïe Óik«itavyaæ nÃlak«aïe / yata÷ sthita evai«a nityaæ lak«aïadhÃturiti lak«aïe vipratipatti÷ // (##) yadyalak«aïÃ÷ pÃramitÃdayo dharmÃ÷ kathamalak«aïÃnÃæ te«Ãæ bhÃvanà bhavati? "nÃsti subhÆte 'bhÃvasvabhÃve«u dharme«u bhÃvasaæj¤ina÷ praj¤ÃpÃramità bhÃvanÃviparyÃsÃt / api tu sarvÃsÃæ dharmasaæj¤ÃnÃæ bhÃvanÃvibhÃvane praj¤ÃpÃramità / evaæ yÃvannÃsti bhÃvasaæj¤ino dÃnapÃramità bhÃvanà / e«ohamasmai idaæ dadÃmÅtyevaæ saæj¤ina÷ / " evaæ bodhipak«Ãdi«u vaktavyam / d­«ÂasatyÃstu dharmÃïÃæ kevalamabhÃvasvabhÃvatÃæ bhÃvayanti na bhÃvasaæj¤ayà nÃnyabhÃvasaæj¤ayà / saæj¤Ã hi prapa¤ca÷ praj¤ÃpÃramità tu ni÷prapa¤ceti bhÃvanÃyÃæ vipratipatti÷ / avakÅrïakusumanÃmÃno bodhisattvà iha parivarte bodhau vyÃk­tÃ÷ / atastairupalak«ita÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃma«ÂaviæÓatitama÷ parivarta÷ // 29. anugamaparivarto nÃmaikonatriæÓattama÷ / anupÆrvÃbhisamaya idÃnÅæ vaktavya÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- [168] dÃnena praj¤ayà yÃvadbuddhÃdau sm­tibhiÓca sà / dharmÃbhÃvasvabhÃvenetyanupÆrvakriyà matà // 6-1 // 'anupÆrvikriyÃ' anupÆrvaÓik«Ã anupÆrvapratipadyà pÆrvamuddi«Âà saæprati nirde«Âavyà / sà 'matÃ' i«Âà / kathamityÃha / dÃnenetyÃdi / 'dÃnena' iti dÃnapÃramitayà / 'praj¤ayà yÃvad' iti praj¤ÃpÃramitayà / yÃvadgrahaïÃcchÅlapÃramitayà k«ÃntipÃramitayà vÅryapÃramitayà dhyÃnapÃramitayà ca / 'buddhÃdau sm­tibhiÓca' iti buddhÃdivi«ayÃbhiranusm­tibhi÷ / cakÃro bhinnakrama÷ / 'dharmÃbhÃvasvabhÃvena' ceti bhÃvapradhÃno nirdeÓa÷ / dharmÃïÃmabhÃvasvabhÃvatvena cetyartha÷ / 'iti' evaæ 'sà matÃ' / ata÷ sÆtraæ punaraparamityÃdi / evamiti vak«yamÃïena vÃkyatrayeïa / praj¤ÃpÃramitetyunupÆrvakriyà / anugantavyeti veditavyà / kathamityÃha / sarvadharmÃsaÇgata÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / sarvadharmÃsambhedata÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / sarvadharmÃsambhavata÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyeti / tatrÃdau sarvadharmÃ÷ (##) «aÂpÃramitÃ÷ / tÃsÃmeva bodhimÃrgatvÃt / dharmaÓabdasya ceha mÃrgavÃcitvÃt / sarvadharmÃïÃmasaÇgatà ni÷saÇgatà nirvighnatà / bodhisattvairanukramakaraïÅye«u prathamacittotpÃdÃdi«u sattvaparimocanÃnte«u tayÃ(thÃ?)sÃnugantavyà / tadyathÃ- "prathamacittotpÃdamupÃdÃya dÃnapÃramitÃyÃæ carannÃtmanà ca dÃnaæ dadÃti parÃæÓca dÃnapÃramitÃyÃæ prati«ÂhÃpayati dÃnasya ca varïa bhëate / ye cÃnye dÃnapÃramitÃyÃæ caranti te«Ãæ ca varïavÃdÅ bhavati samanuj¤a÷ / sa tena dÃnena mahÃntaæ bhogaskandha pratilabhya dÃnaæ dadÃti vigatamatsareïa cittena annaæ pÃnaæ vastraæ vilepanaæ ÓayanamupÃÓrayamanyadvà pari«kÃropakaraïaæ dadÃti tadarthinÃm / sa tena dÃnena sattvÃn ÓÅle samÃdhau praj¤ÃyÃæ vimuktau vimuktij¤ÃnadarÓane ca prati«ÂhÃpayati / sa taireva ÓÅlÃdiskandhai÷ samanvÃgata÷ ÓrÃvakÃdibhÆmimatikrÃmati bodhisattvÃniyÃmamavakrÃmati buddhak«etraæ pariÓodhayati sattvÃn paripÃcayati sarvÃkÃraj¤atÃmanuprÃpnoti dharmacakraæ pravartayati / sattvÃæstri«u yÃne«u prati«ÂhÃpya saæsÃrÃtpratimocayati / evaæ khalu dÃnenÃnupÆrvakriyà / tÃæ ca sarvÃnnopalabhate / tathà hyasyÃ÷ svabhÃvo nÃsti / yasya ca svabhÃvo nÃsti so 'bhÃva iti dÃnapÃramitayÃnupÆrvakriyà / evaæ ÓÅlÃdibhirapi" iti «a¬bhi÷ pÃramitÃbhi÷ «a¬anupÆrvakriyÃ÷ // sarvadharmÃsambhedata÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyeti / sarvadharmÃ÷ «a¬anusm­taya÷ / tÃ÷ kathaæ dharmÃ÷? cittadhÃraïÃt / api ca puïyamapi loke dharma ucyate / tÃÓca bhÃvanÃmayaæ puïyam / sarvadharmÃïÃmasaæbhedato 'bhinnatà samatà / abhÃvasvabhÃvatvÃt / tayÃnugantavyeti pÆrvavat / tathÃhi- "bodhisattva÷ prathamacittotpÃdamupÃdÃya sarvÃkÃraj¤atÃpratisaæyuktairmanasikÃrairabhÃvasvabhÃvÃnsarvadharmÃnadhimucya «a¬anusm­tÅrbhÃvayati / tÃ÷ svayaæ ca bhÃvayati parÃæÓca tÃsu prati«ÂhÃpayati tÃsÃæ ca varïa bhëate / ye cÃnye tÃsu caranti te«Ãæ varïavÃdi bhavati samanuj¤a÷ / sa tÃstathà bhÃvayannabhÃvasvabhÃvayogena saptatriæÓataæ(ta÷) bodhipak«Ãn yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃæ paripurayati / so 'bhÃvasvabhÃvenaiva sarvadharmÃnabhisaæbudhya dharmacakraæ pravartya yÃvatsarvasattvÃn parimocayati / tatra buddhaæ bhagavantaæ na rÆpÃdiskandhairna lak«aïÃnuvya¤janairna ÓÅlÃdiskandhairna daÓabalavaiÓÃradyapratisaævibhdirna mahÃkaruïayà na mahÃmaitryà nëÂÃdaÓabhirÃveïikairnÃpi pratÅtyasamutpÃdato mÃnasikaroti / tatkuta÷? abhÃvasvabhÃvatvÃtte«Ãmityanusm­tiramanasikÃro buddhÃnusm­ti÷ / sa praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caranna kuÓalÃ[ku]ÓalÃn dharmÃn manasikaroti / te«ÃmabhÃvasvabhÃvatvÃdityamanasikÃro dharmÃnusm­ti÷ / (##) yosau bhagavata÷ srÃvakasaæghaÓcatvÃra÷ puru«ayugà a«Âau mahÃpuru«apudgalÃ÷ svabhÃvastasya nÃsti / yasya dharmasya svabhÃvo nÃsti so 'bhÃva ityamanasikÃro saæghÃnusm­ti÷ / tena praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caratÃkhaï¬e 'cchidre 'kalmëe 'parÃm­«Âe bhuji«ye vij¤apraÓaste samÃdhisaævartanÅye ÓÅle sthitvà tacchÅlamabhÃvasvabhÃvato manasikartavyamityamanasikÃro ÓÅlÃnusm­ti÷ / sa praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carannÃmi«aæ và aÇgapratyaÇgÃni và tyajan sarvaæ tadabhÃvasvabhÃvato manasikarotÅtyamanasikÃro yo(tyÃ)gÃnusm­ti÷ / ye te devÃ÷ ÓrotaÃpannÃÓcÃturmahÃrÃjakÃyike«u yÃvatparanirmitavaÓavarti«u deve«ÆpapannÃste sarve 'bhÃvasvabhÃvà ityanusm­tiramanasikÃro devatÃnusm­ti÷ /" iti «a¬bhiranusm­tibhi÷ «a¬anupÆrvakriyÃ÷ // sarvadharmÃsambhavata÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyeti / svalak«aïadhÃraïÃt dharmÃ÷ / skandhà dhÃtava ÃyatanÃni bodhipak«Ã÷ pÃramità yÃvatsarvÃkÃraj¤ateti sarvadharmÃ÷ / te«Ãmasaæbhavata ityasaæbhavaj¤Ãnato 'nupÆrvakriyà veditavyà / asaæbhavo 'bhÃvasvabhÃvatà / tathà hi- "te«Ãæ nÃsti svabhÃva÷ / yasya svabhÃvo nÃsti so 'svabhÃva÷ / sa praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caran prathamacittotpÃdamupÃdÃya sarvadharmÃïÃmabhÃvasvabhÃvatÃmadhimucya catvÃri sm­tyupasthÃnÃni catvÃri samyakprahÃïÃni yÃvatsarvÃkÃraj¤atÃæ bhÃvayati / so 'bhÃvasvabhÃvÃn sarvadharmÃnabhisaæbudhya dharmacakraæ pravartayati / tribhiÓca yÃnai÷ sattvÃn saæsÃrÃtparimocayati" iti dharmÃïÃmabhÃvasvabhÃvatayà trayodaÓyÃnupÆrvakriyÃ÷ // ita Ærdhvaæ codyÃni svayamÆhyÃni parihÃrÃstu vaktavyÃ÷ / yadyabhÃvasvabhÃvÃ÷ pÃramità bhÃvyante tadà tabhdÃvanà ni«phalà turagavi«ÃïabhÃvanÃvaditi codyam / parihÃramÃha / sarvadharmà nirvikÃrasamà itÅtyÃdi / nirvikÃro dharmadhÃtustena samÃ÷ sarvadharmà nÃbhÃvamÃtreïa / dharmadhÃtuÓcÃlambyamÃna ÃryadharmÃïÃæ heturbhavati / ata eva dharmadhÃturitucyate / tatkuto vaiphalyam? nanu pratyÃtmavedya Ãtmà vij¤aptiÓca / ata÷ sati grÃhake grÃhyamapyastÅti na yukta÷ sarvadharmÃïÃmabhÃva iti codyam / parihÃramÃha / sarvadharmÃïÃmamanÃtmavij¤aptita÷ praj¤Ãnubodhanata ityÃdi / anÃtmavij¤aptita ityÃtmavilak«aïatvÃdanÃtmÃkÃreïa grÃhyagrÃhakavaidhuryÃdavij¤aptyÃkÃreïa ca / (##) praj¤Ãnubodhanata iti pramÃïena pratÅte÷ / Ãtmà hi nityaikarÆpo j¤Ãtà na ca skandhÃdaya ithambhÆtÃ÷ / tasmÃdanÃtmatvena siddhÃ÷ / grÃhyagrÃhakavaidhuryÃcca / ata eva ca vij¤aptyÃkÃreïÃpi siddhÃ÷ / grÃhakalak«aïatvÃttasyÃ÷ / grÃhakÃbhÃvÃdgrÃhyamapi nÃstÅti siddha÷ sarvadharmÃïÃmabhÃva÷ / rÆpÃdiÓabdairyebhilapyante ta eva rÆpÃdaya÷ / asti ca loke taiste«ÃmabhilÃpa÷ / ÓrotÌïÃæ vyavahÃra÷ saævÃdaÓca / tatkuto 'bhÃva÷ sarvadharmÃïÃmiti codyam / parihÃramÃha / nÃmamÃtreïetyÃdinà / arthaÓÆnyaæ nÃma nÃmamÃtram / tena te sarvadharmà abhilapyante / na hi buddhyÃkÃra e«Ãmartho bÃhyatvena prati [ya]te, bÃhye ca prav­tte÷ / nÃpi bÃhya evÃrtha÷, asatyapi bÃhye ÓabdÃdarthagate÷ / buddhireva bÃhyarÆpeïa ÓabdÃrtha iti cet / na caitasyà artho rÆpaæ, atyantabhedÃt / abhede và na visaævÃda÷ syÃt / buddhimantaÓcÃrthavantà bhaveyu÷ / tasmÃdarthÃbhÃvÃnnÃmamÃtreïa vyavahÃramÃtreïÃbhilapyante / vyavahÃrastÃvadastÅti cedÃha / vyavahÃraÓcetyÃdi / na kvacidityarthÃbhÃvat / na kutaÓciditi vÃcakÃbhÃvÃt / nÃpi kaÓciditi na vÃciko na ca kÃyiko nÃpi mÃnasa÷ / vÃcyavÃcakayorabhÃvÃt / sarvadharmà ityÃdinopasaæhÃra÷ / avyavahÃrà avyÃhÃrà iti te«u tayorabhÃvÃt / ata eva cÃvyÃh­tÃ÷ / nanu rÆpÃdÅnÃæ pramÃïavattvÃt tacchÆnyatà api pramÃïavatya iti tadÃlambanà praj¤ÃpÃramità pramÃïavatÅ syÃt / na ce«yata iti codyam / parihÃramÃha / sarvadharmÃïÃæ apramÃïata iti / apramÃïatvÃt / tathà hi sarvadharmÃïÃæ nÃsti pramÃïamabhÃvalak«aïatvÃt / ÃkÃÓasyeva rÆpÃbhÃvalak«aïasya, tatastacchÆnyatÃnÃmapi nÃsti pramÃïamavacchedakÃbhÃvÃt / tata÷ praj¤ÃpÃramitÃyà apyÃlambanÃbhedÃt / yadi tarhi rÆpÃdayo na santi kaitya(kimiti) nÅlÃdaya÷ prakhyÃnti / dharmanimittÃnyetÃni na dharmavastÆni / ekÃnekasvabhÃvavirahÃt, aprakÃÓÃtmana÷ prakÃÓÃyogÃcca / dharmanimittÃni tu dharmabhrÃntÅnÃmÃkÃrÃ÷ / tà hi prakÃÓarÆpatvÃt prakÃÓamÃnÃstairasabhdirapi rÆpai÷ prakhyÃnti / asatkhyÃtilak«aïatvÃda bhrÃntÅnÃm / yadyeva, na siddhayati praj¤ÃpÃramità / sà khalvabhrÃntà sÃkÃrà tu buddhirbhrÃntaiva / na ca nirÃkÃrà buddhi÷ svapnepyanubhÆyata iti codyam / parihÃramÃha / sarvadharmÃnimittata ityÃdinà / sarvadharme«vÃnimittaæ nimittÃstamayÃjj¤Ãnasya nirÃbhÃsatà nirÃkÃratà / tata÷ praj¤ÃpÃramità veditavyà / ÃkÃraparivarjanÃdÃrÆpyasamÃpattivaditi bhÃva÷ / nanvayaæ vikalpanimittÃnÃæ parivarjanÃddharmadhÃto÷ samyaÇmanasikÃro na puna÷ praj¤ÃpÃramiteti codyam / parihÃramÃha sarvadharmanirvedhata ityÃdi / (##) nirvedhaÓabdenÃtra prativedha ukta÷ / sarvadharmÃïÃæ parini«pannena rÆpeïa prativedho j¤ÃnasÃk«Ãtkriyà sa te«Ãæ nirvedha÷ / tata iti tena lak«aïena praj¤ÃpÃramità ityartha÷ / pÆrvatra hetau t­tÅyà / tadantÃttam / tathà hi tasyaiva samyaÇmanasikÃrasya ÓrutacintÃbhÃvanÃnvayÃdanÃbhogato 'nabhisaæskÃrata÷ sarvadharmatathatÃyà ni«prapa¤caj¤Ãnamutpadyate / sa tasyÃ÷ prativedha÷ / atha ko 'rtha÷ praj¤ÃpÃramitÃ(ta)yà Óuddhi÷? naitadyuktam / tathà hi / kastayà Óuddhyati? nÃtmà tasyÃni«Âe÷, na cittaæ pratik«aïabhedÃt / atha cittasantÃna÷ / sopyaÓuddha÷ Óuddho và prak­tyà bhavet / pÆrvasmin pak«e na tasya ÓuddhiraÇgÃrasyeva gh­«yamÃna(ïa)sya / dvitÅyapak«e vaiyarthyam / atha cittadharmatà tayà Óuddhyati / tadapyayuktaæ nirvikÃratvÃttasyà iti codyam / parihÃramÃha / sarvadharmaprak­tipariÓuddhita ityÃdi / sarvadharmÃïÃæ prak­tistasyÃ÷ pariÓuddhistatastena prayojanena praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / anu«ÂhÃtavyetyartha÷ // nanÆktaæ tadapyayuktaæ nirvikÃratvÃttasyà iti / uktametatkintu na yuktam / hetoranaikÃntikatvÃt / sà hi prak­tyaiva pariÓuddhà atanmayatvÃt, ÃgantukenÃvaraïamalairmalinÅkriyate nabha ivÃtra tamastuhinÃdibhi÷ / paÓcÃtpraj¤ÃpÃramitayaiva te«Ãæ nirÃsÃddhiÓuddhayati pavanÃdibhirabhrÃdimocanÃdiva nabha÷ / nanu praj¤ÃpÃramitÃpi bhagavataiva deÓità / deÓanà ca sanimittameva j¤ÃnamutpÃdayati / tata÷ praj¤ÃpÃramitÃpi nirmimittà na yukteti codyam / parihÃramÃha / sarvadharmÃvacanata ityÃdinà / sarvadharmÃïÃmavacanÃt / vÃcÃsvarÆpamaprakÃÓya kevalaæ sÆcanÃt / paramÃrthadarÓanÃya praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / nanu keyaæ viÓuddhi÷? klaiÓapak«a (k«aya) iti cet / punarbhava÷ syÃdeva / atha hetuk«ayÃjjanmÃpi k«Åyate tadà pariÓi«Âà saæskÃrà yÃvadÃyuravasthÃya svayameva nirudhyante / iti ÓrÃvakabodhireva syÃnnÃnuttarà samyaksambodhi÷ / satyÃæ và viÓe«o vaktavya iti codyam / parihÃramÃha tribhirvÃkyai÷ / sarvadharmÃïÃmanirodhata iti / anÃÓravÃïÃæ dharmÃïÃmak«ayÃt praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / kathamanirodha÷? prahÃïasamatayà / nirdeÓatvena prahÃïÃdaviÓe«Ãt / sarvadharmÃïÃmiti sÃækleÓikÃnÃæ sarvadharmÃïÃæ nirvÃïaprÃptita÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / yathà te«Ãæ tathatà tathaiva ta iti j¤Ãnaæ tathatÃsamatà / tayà kathaæ tathatÃsamatetyÃha / sarvadharmà ityÃdi / nÃgacchantyanÃgatÃdadhvana÷, na gacchantyatÅtamadhvÃnaæ, yata Ãgantavyaæ yatra ca gantavyaæ tayorasattvÃt / yataÓca ajÃnÃnÃ÷ svasaævinmÃtre 'dhvanÃmaj¤ÃnÃt / j¤ÃnapÆrvakatvÃcca gatyÃgamanayo÷ / tasmÃt ajÃtà atyantÃjÃtita iti // iyatà bodhisattvÃnÃæ svÃrthasampat prasÃdhità / astu nÃmai«Ãæ svÃrthasampatsvÃrthasya loke prak­tyaiva priyatvÃttadartha du«karasyÃpi vyavasÃyÃt / (##) parÃrthastu du«karatvÃnÃmÃnantyÃt paratvÃdvipratipatti÷ bahulatvÃditi codyam / parihÃramÃha ÃtmetyÃdinà / Ãtmà para iti yo ca bheda [:] tasyÃdarÓanÃtsarvasattvÃnÃmÃtmasamatÃdarÓanÃdityartha÷ / tathà coktamÃryavimalakÅrtinirdeÓe "sumerusamÃæ satkÃyad­«ÂimutpÃdya bodhicittamutpÃdyate / tata÷ sarvadharmà virohanti" iti / ita Ærdhvaæ du«karasaæj¤Ãpratipak«eïa yathà yathà pravek«aïÅyaæ tadÃha samudraÓabdÃdarvÃk / tatrÃdau sattvÃnÃmarhattvadi«u du«kara saæj¤ÃnirÃsÃrthamÃha / sarvadharmÃ÷ sattvavyahÃravi«ayÃ÷ / ÃryÃrhanta÷ yata÷ prak­tipariÓuddha / dharmatÃmÃtratvÃt / bhÃrÃnÃropaïatayeti ni÷svabhÃvatvÃt bhÃvasya / sattvavinayÃya daÓadigbuddhak«etragamanena du«karasaæj¤ÃnirÃsÃyÃha / sarvadharmÃïÃæ adeÓÃpradeÓata iti / adeÓatvÃcca prak­tisvabhÃvata iti / rÆpÃdÅnÃæ pratistasyÃ÷ svabhÃvata÷ / na hi tasyÃdeÓo 'patanadharmatvÃt / nÃpi pradeÓo niraæÓatvÃdÃkÃÓavat / saæsÃrasukhe dustyajasaæj¤ÃnirÃsÃyÃha / sarvadharmÃïÃæ sÃæsÃrikÃïÃæ nirodhe prahalÃdanatvaæ sukhasaæj¤otpÃdanatvaæ tata÷ praj¤ÃpÃramitÃnugantavyà / "anityà vata saæskÃrà utpÃdavyayadharmiïa÷ / utpadya hi nirudhyante te«Ãæ vyupaÓama÷ sukhamiti //" itiÓabda÷ ÓrÃvakavinayanasamÃptyartha÷ / bodhisattvavinayanamadhik­tyÃha / aratyaviratita iti / ratiratyantamutkaïÂhà nirvÃïe / tadabhÃvo bodhisattvÃnÃæ arati÷ / viratiratyantamudvega÷ saæsÃre / tadabhÃvo bodhisattvÃnÃmarati / tÃbhyÃæ praj¤ÃpÃramità / iti saæsÃranirvÃïÃprati«ÂhÃnÃya pratyavek«Ã / araktÃviraktatayetyÃdinà vairÃgyÃya pratyavek«Ã / sarvadharmà aÓa(sa)ktà ityanabhinivi«ÂÃ÷ / saÇgÃsaÇgà saÇgatatpratipak«au / tadvigatÃstayoranupalambhÃditi vikalpaprahÃïÃya pratyavek«Ã / sarvadharmÃ÷ sarvamÃrgÃ÷ saptÃbhisamayÃ÷ / ta eva bodhi÷ / bodhiprÃpakatvÃt / ata evÃha / bodhi÷ / buddhaj¤ÃnÃvabodhanatayeti / avabodhana prÃpaïa iti bodhi÷ / sulabhÃvabodhanÃya pratyavek«Ã / sarvadharmÃsvalak«aïadhÃraïÃt / te ÓÆnyÃnimittÃpraïihità vij¤ÃnamÃtratvenÃrthavirahÃt sarvanimittÃstamayÃt / bhrÃntiÓarÅre traidhÃtukapraïidhÃnÃbhÃvÃcca yathÃkramam / iti mÃrgasaæk«epa÷ / (##) yadi vimok«amukhÃnyapi te«Ãæ mÃrgastadà tÃni bhÃvayanto hÅnabodhau pateyu÷ / ityata Ãha / sarvatyÃdi / sarvadharmÃ÷ sarvabodhisattvamÃrgÃ÷ / bhai«ajyamiti hÅnayÃnasp­hÃmahÃvyÃdhiharÃ÷ / kuta ityÃha / maitrÅpÆrvaÇgamatayeti / yato maitrÅ te«Ãæ pura÷sarÅ / api ca / sarvacaturbhirapramÃïai÷ saha viharaïÃt matrÅvihÃriïa÷ / brahmabhÆtà iti brahmaïà tulyÃ÷ / tadvadeva do«ÃnutpÃdanÃdityuddeÓa÷ / sarvado«ÃnutpÃdanata iti nirdeÓa÷ / sarvado«Ã maitryÃdÅnÃæ vipak«o yathÃkramaæ vyÃpÃdo vihiæsà arati÷ pratighÃnunayau ca / apraïihitata iti nirvÃnotkaïÂhÃvirahÃt / apratihatita iti saæsÃre atyantÃnudvegÃt / iti trayodaÓavidho 'pÆrvÃbhisamaya÷ sÃnu«aÇga÷ // ekak«aïÃbhisamayo vaktavyÃ÷ / ekak«aïÃbhisambodho lak«aïena caturvidha÷ // 1-16 // iti ya÷ pÆrvamuddi«Âa÷ sa kathaæ caturvidha÷? sarvÃnÃÓravadharmaikacittak«aïÃbhisamaya÷ / vipÃkajasarvasÃÓravÃnÃÓravadharmaikacittak«aïÃbhisamaya÷ / alak«aïasarvadharmaikacittak«aïÃbhisamaya÷ / advayasarvadharmaikacittak«aïÃbhisamayaÓceti // tatra prathamamadhik­tya ÓÃstram- [169] anÃÓravÃïÃæ sarve«ÃmekakenÃpi saægrahÃt / ekak«aïÃvabodho 'yaæ j¤eyo dÃnÃdinà mune÷ // 7-1 // [170] araghaÂÂaæ yathaikÃpi padikà puru«erità / sak­tsarva calayati j¤Ãnamekak«aïe tathà // 7-2 // praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carato bodhisattvasya 'ekaikenÃpi dÃnÃdinÃ' cittak«aïena prav­ttena 'sarve«Ãæ' anÃÓravÃïÃæ dharmÃïÃæ 'saÇgrahÃt' Ãk«epÃt 'ek«aïÃvabodha÷' ekacittak«aïÃbhisamaya÷ / 'ayaæ' iti prathama÷ / tathà hi 'yathaikÃpi pari(da)kÃ' 'puru«aprerità sarvamaraghaÂaæ(ÂÂaæ) sak­ccalayati' tathaikapadamapi dÃnÃdicittaæ prayuktaæ sarvamanÃÓravadharmasandohaæ sak­devÃkar«ayatÅtyartha÷ / ata÷ sÆtraæ samudrÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / atra praj¤ÃpÃramità parig­hÅtatvÃt, sarvÃkÃraj¤atà manasikÃrÃvirahitatvÃcca / gambhÅrodÃra ekaiko dÃnÃdicittak«aïa÷ (##) praj¤ÃpÃramitetyucyate / tasyÃparyantatà anÃÓravadharmÃkar«akatvam / te«Ãmanyonyasambandhasya cirapariÓÅlitatvÃt sÃnugantavyà veditavyà / kathamityÃha / samudrÃparyantatayeti / gambhÅrodÃrasya samudrasyÃparyantatà sak­daparyantanimnagÃjalÃkar«akatvam / tÃsÃæ parasparasaæsargÃt / tayà samudrÃparyantatayà upamayà / tadvadityartha÷ / iti sarvÃnÃÓravadharmaikacittak«aïÃbhisamaya÷ // dvitÅyamadhik­tya ÓÃstram- [171] vipÃkadharmatÃvasthà sarvaÓuklamayÅ yadà / praj¤ÃpÃramità jÃtà j¤Ãnamekak«aïe tadà // 7-3 // vipÃkajo dharmo vipÃkadharmastabhdÃvastattÃsÃæ 'avasthÃ' asyà iti yathoktà praj¤ÃpÃramità / 'sarvaÓuklamayÅ' iti sarve kuÓalà dharmÃ÷ sÃÓravà anÃÓravÃ÷ / ye purvamanena ni÷svabhÃvatayà bhÃvitÃste paÓcÃdvipÃkajÃ÷ / ata÷ prak­tyaiva te«Ãæ nai÷svÃbhÃvyasaævedinÅ / tasmÃtsarvaÓuklamayÅ / Åd­ÓÅ sà yadà 'jÃtÃ' sampannà 'tadÃ' 'j¤Ãnaæ' cittaæ 'ekak«aïe ' te«u sarve«vanÃbhogena / anÃÓrave«u sarve«u sÃbhoga÷ prathama÷ / ayaæ tu dvitÅya÷ sÃÓravÃnÃÓravanirÃbhogaÓca / ata÷ sÆtram / gaganÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ vipÃkadharmatÃvasthà sarvaÓuklamayÅ ca / ata evÃparyantatà / te«u sarve«u bhÃvÃbhÃvaikarasà / nirÃbhogaÓca vipÃkajatvÃt / tasyà aparyantatà veditavyà / kathamityÃha / gaganÃparyantatayà d­«ÂÃnteneti / gaganamÃkÃÓam / tacca rÆpidravyÃbhÃvaikarasamaparyantaæ nirÃbhogaæ ca parispandÃbhÃvÃt / ata ubhayorapi aparyantatà sad­ÓÅti vipÃkajasarvaÓukladharmaikacittak«aïÃbhisamayo dvitÅya÷ // t­tÅyamadhik­tya ÓÃstram- [172] svapnopame«u dharme«u sthitvà dÃnÃdivaryavà / alak«aïatvaæ dharmÃïÃæ k«aïenaikena vindati // 7-4 // 'svapnopame«u dhÃvadgandharvanagaropame«u" iti mahatyorbhagavatyo÷ paÂhyate / ÓÃstre tvekameva padaæ sarve«ÃmekÃrthatvÃt / sa punarartho vicitrairapi lak«aïai÷ pratibhÃsamÃnÃnÃme«Ãæ yathÃlak«aïamasattvÃdalak«aïatà / tato mÃyopamatvÃdalak«aïe«u sarvadharme«u 'sthitvÃ' «aÂpÃramitÃ÷ paripÆrayan 'sarvadharmÃïÃmalak«aïatvamekakak«aïenaiva 'vindati' jÃnÃti / dhÃtÆnÃmekÃrthatvena vindaterj¤Ãnav­tte÷ / etadÃha / meruvicitrayà praj¤ÃpÃramitÃvicitratÃnugantavyeti / mÃyopame«u (##) sarvadharme«valak«aïatvena yadekarasaæ j¤Ãnaæ seha praj¤ÃpÃramità / atastasyà ekarasatvepi mÃyopamai÷ sarvadharmapratibhÃsairyà vicitratà sà meruvicitratayà d­«ÂÃntena veditavyà / yathà hyÃkÃÓasya nÅrÆpatvÃdasatÅ meruïà vicitratÃvabhÃti / merupÃrÓvÃnÃæ caturvarïÃnÃæ dik«u tatsarvavarïatayà prakhyÃnÃt / tathà tasyà ityalak«aïasarvadharmaikacittak«aïÃbhisamayast­tÅya÷ // caturthamadhik­tya ÓÃstram- [173] svapnaæ taddarÓinaæ caiva dvayayogÃdanÅk«aka÷ / dharmÃïÃmadvayaæ tattvaæ k«aïenakena paÓyati // 7-5 // 'snanaæ taddarÓinaæ caiva' iti kudyoge kathaæ dvitÅyÃ? kartavyo 'tra yatna÷ / athavà / anÅk«iteti t­n paÂhitavya÷ / t­tÅye sarvadharmÃïÃæ svapnamÃyopamairÃkÃrairvicitra÷ pratibhÃsa÷ / caturthe tu te«ÃmastamayÃccharanmadhyÃnhagaganasamo vigatasamastaviplava÷ / tatra svapnad­Óyaæ narakacittaraÇgÃdisvapna÷ / taddarÓÅ Ãtmaiva tayorastamayÃt / yastau vik­te(tau) 'yogena' [a]bhedena so 'dvayaæ' grÃhyagrÃhakaÓÆnyaæ 'dharmÃïÃæ tattva' paramÃrthaæ 'ekak«aïenaiva paÓyati' / enamÃha / rÆpÃparyantatayetyÃdinà / iha caturtha ekak«aïÃbhisamaya÷ / praj¤ÃpÃramità tasyà aparyantatà / sarvadharmaparamÃrthasya kevalasya kevalavimalanabhonibhasya tena saævedanÃt / sà veditavyà / kathamityÃha / rÆpÃdÅnÃmaparyantayeti / kathaæ te«ÃmaparyantatÃ? dvayapratibhÃsÃstamayÃt / yÃvatkhalu dvayaæ tÃvatparyanta÷ parimitatvÃt / nanu rÆpatadgrÃhakayorastamayenÃpi paryantatÃ? ka Ãha rÆpasyaiveti? kintarhi? rÆpasya yÃvadvij¤Ãnasya / nanu tathÃpi grÃhakasyÃstamayo nokta iti cet / na tasyÃpi skandhaireva saægrahÃt / aprakÃÓÃtmano grÃhakatvÃyogÃditi sarvadharmÃdvayatattvaikacittak«aïÃbhisamayaÓcaturtha÷ // ekak«aïÃbhisamaya÷ saptamo 'bhisamaya÷ // a«Âamo 'bhisamayo dharmakÃya÷ / tasya catvÃri vastÆni / traya÷ kÃyÃ÷ kÃritraæ ca / tathÃhi pÆrvamuddeÓa÷ k­ta÷- (##) [174] sdÃbhÃvika÷ sasÃæbhogo nairmÃïika iti tridhà / dharmakÃya÷ sakÃritraÓcaturdhà samudÅrita÷ // 1-17 // iti // dharmo mÃrga÷ / sa ceha prakar«agate÷ prakaraïÃcca saptÃbhisamayalak«aïo g­hyate / dharmalabhya÷ kÃyo 'dharmakÃya÷' / kÃya÷ ÓarÅram / trÅïi ÓarÅrÃïi buddhÃnÃæ traya÷ kÃyÃ÷ / uktaæ hi mahatyorbhagavatyo÷- "sarvÃkÃrapariÓuddhÃnÃmanÃÓravÃïÃæ sarvadharmÃïÃæ yà prak­ti÷ sa tathÃgato 'rhansamyaksambuddho veditavya÷ // punaraparaæ te«Ãmeva dharmÃïÃmadhigamÃdanuttarÃæ samyaksambodhimabhisambudhya dvÃtriæÓatà lak«aïairaÓÅtyÃnuvya¤janairalaÇk­takÃyastathÃgato 'rhansamyaksambuddho bodhisattvÃnÃæ paramaæ mahÃyÃnadharmamanuttararatiprÅtiprÃmodyasukhopabhogÃya deÓayati // punaraparaæ te«Ãmeva sarvadharmÃïÃmadhigamÃdanuttarÃæ samyaksambodhimabhisambudhya tathÃgato 'rhansamyaksambuddho daÓasu dik«vanantÃparyante«u lokadhÃtu«u sarvakÃlaæ nÃnÃnirmÃïameghena sarvasattvÃnÃmarthaæ karoti" iti // uktaæ ca sÆtrÃlaækÃre- "tribhi÷ kÃyaiÓca vij¤eyo buddhÃnÃæ kÃyasaÇgraha÷ / sÃÓraya÷ svaparÃrtho 'yaæ tribhi÷ kÃyairnidarÓita÷" // iti / tasmÃt tribhireva kÃyai÷ kÃritreïa ca paricchedena caturdhà dharmakÃya ukta÷ / tatra svabhÃva÷ prak­ti÷ / svabhÃva eva 'svÃbhÃvika÷' / vinayÃdibhya«Âhagiti svÃrthe Âhak / athavà tasminneva svabhÃve bhavo viÓuddha÷ para÷ prakar«a÷ svÃbhÃvika÷ kÃya÷ / sambhogÃya prabhavatÅti 'sÃmbhogika÷' / nirmÃïa nirmiti÷ / tena nirv­tta÷ kÃyo 'nairmÃïika÷' / tatra svÃbhÃvikamadhik­tya ÓÃstram- [175] sarvÃkÃrÃæ viÓuddhiæ ye prÃptà dharmà nirÃÓravÃ÷ / svÃbhÃviko mata÷ kÃyaste«Ãæ prak­tilak«aïa÷ // 8-1 // te«Ãæ prak­tidharmatà dharmadhÃtu÷ / nanu na dharmadhÃtustathÃgato 'tiprasaÇgÃt / kiæ tarhi? dharmadhÃtuviÓuddhi÷ / tathà coktamÃrya buddhabhÆmisÆtre- "pa¤cabhirÃkÃrai÷ susamuditabuddhabhÆme÷ saÇgraho veditavya÷ / katamai÷ pa¤cabhi÷? dharmadhÃtuviÓuddhayà ÃdarÓaj¤Ãnena samatÃj¤Ãnena pratyavek«aïÃj¤Ãnena k­tyÃnu«ÂhÃnaj¤Ãnena ca" iti / (##) dharmadhÃtuviÓuddhi÷ suviÓuddho dharmadhÃtu÷ / suviÓuddhÃnÃæ dharmÃïÃæ dharmateti nÃrthabheda÷ kaÓcit / ata÷ sÆtram / sÆryaraÓmimaï¬alÃparyantÃvabhÃsanatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantÃvabhÃsanatÃnugantavyeti / sarva eva trÃsÃdido«arahitÃ÷ sphÃÂikÃ÷ ÓuddhÃ÷ / tatra candrasÆryÃbhyÃmanye ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ vimuktikÃyasyopamÃ÷ / sÆryÃcandramasÃvapi ÓuddhasphÃÂikau / tayoretadadhikaæ yattau daÓadigvyÃpiraÓmijÃlaæ janayata÷ / tatastÃvanantaj¤eyavi«ayamanantaæ j¤ÃnamutpÃdayato buddhÃnÃæ vimuktikÃyasyopamÃne / ata evÃsau dharmakÃya ityabhidhÅyate / anantadharmÃÓrayatvÃt / tadiha dharmadhÃtuviÓuddhijamanantaæ j¤Ãnaæ praj¤ÃpÃramità / tasyà aparyantaj¤eyÃvabhÃsanatà veditavyà sÆryaraÓmimaï¬alÃparyantÃvabhÃsanatayà d­«ÂÃntena / tathà hi buddhadharmÃïÃæ suviÓuddho dharmadhÃtu÷ sÆryavat / tajjà praj¤Ã praj¤apÃramità sÆryaraÓmiï¬alavat / tayà yadaparyantÃvabhÃsanaæ tadraviraÓmimaï¬alenÃparyantÃvabhÃsanavat / tadanena buddhÃnÃæ suviÓuddho dharmadhÃtu÷ svÃbhÃvika÷ kÃyastasya ca sarvatra j¤eye j¤ÃnavaÓità darÓità / tasyaiva sattvÃrthavaÓitÃæ vyÃpinityatvaæ cÃdhik­tya ÓÃstram- [176] paripÃkaæ gate hetau yasya yasya yadà yadà / hitaæ bhavati kartavyaæ prathate tasya tasya sa÷ // 8-9 // [177] var«atyapi hi parjanye naivÃbÅjaæ prarohati / samutpÃdepi buddhÃnÃæ nÃbhavyo bhadramaÓnute // 9-10 // [178] iti kÃritravaipulyÃdbuddho vyÃpÅ nirucyate / ak«ayatvÃcca tasyaiva nitya ityapi kathyate // 8-11 // 'sa÷' iti svÃbhÃvika÷ kÃya÷ / 'prathate ' nirmÃïaprathanÃt / tadà tadeti gamyate 'yadà yadÃ' iti vacanÃt / tasya hitasya karaïÃyetyarthÃdgamyate / tasmÃttadà tadaivetyata Ãha / 'var«atyapi' ityÃdi / 'iti' ityÃdi / 'kÃritravaipulyaæ' sarvabhavye«u kÃritram / tasyaiva' iti kÃritrasya / iti svÃbhÃvika÷ kÃya÷ // sÃmbhogikasya kÃyasya bahuvaktavyam / tatra sambhogamadhik­tyÃha / sarvaÓabdÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃpayantatÃnugantavyeti / ÓÃsturdeÓayata÷ Ór­ïvatÃæ ca bodhisattvÃnÃæ ya÷ paramamahÃyÃnadharmasaæbodha÷ sà praj¤ÃpÃramità / sa eva sambhoga÷ sambhogakÃraïatvÃt / ya÷ punastajjÃnÃæ m­dumadhyÃdhimÃtrasaumanasyalak«aïÃnÃæ ratiprÅtiprÃmodyÃnÃæ sukhasya cÃnubhava÷ sa mukhya÷ sambhoga÷ / tasyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyà aparyantatà veditavyà / kathamityÃha / sarvaÓabdÃpayantatayeti / (##) hetau t­tÅyà / yatastayo÷ sambodhayoryathÃkramamaparyantà deÓanÃ÷ Óabdajanyà janakÃÓca te kathaæ sarve? nÃnà vineyÃnurÆpai÷ sarvairÃkÃrai÷ prathanÃt / kathamaparyantÃ÷? anidhanena tena kÃyena deÓanÃyà niravadhikatvÃt / tÃthÃgatasyÃpi sambodhasyÃparyantatà / kuta ityÃha / savabuddhadharmasamudÃgamÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatà / yathokta÷ ÓÃstureva mahÃyÃnadharmasambodha iha praj¤ÃpÃramità / tasyà aparyantatà / tatkÃraïasya sarvabuddhadharmÃïÃæ samudÃgamasyÃparyantatayetyartha÷ / te punardharmà mahatyobhagavatyo÷ paÂhyante / saptatriæÓabdodhipak«yà dharmÃ÷ / a«Âau vimok«Ã÷ / navÃnupÆrvavihÃrasamÃpattaya÷ / daÓa k­tsnÃyatanÃni / a«ÂavabhibhvÃyatanÃni / araïà samÃdhi÷ / praïidhij¤Ãnam / catasra÷ pratisamvida÷ / sarvÃkÃrÃÓcatasra÷ pariÓuddhaya÷ / daÓa vaÓitÃ÷ / daÓa balÃni / catvÃri vaiÓÃradyÃni / trÅïyarak«yÃïi / trÅïi sm­tyupasthÃnÃni / asaæmo«adharmatà / vÃsanÃsamudghÃta÷ / mahÃkaruïà / a«ÂÃdaÓÃveïikÃ÷ buddhadharmÃ÷ / sarvÃkÃraj¤atà ceti // ata÷ ÓÃstram- [179] bodhipak«ÃpramÃïÃni vimok«ÃÓcÃnupÆrveÓa÷ / navÃtmikà samÃpatti÷ k­tsna daÓavidhÃtmakam // 8-2 // [180] abhibhvÃyatanÃnya«ÂaprakÃrÃïi prabhedata÷ / araïÃpraïidhij¤Ãnamabhij¤Ã÷ pratisamvida÷ // 8-3 // [181] sarvÃkÃrÃÓcatasro 'tha Óuddhayo vaÓità daÓa / balÃni daÓa catvÃri vaiÓÃradyÃnyarak«aïam // 8-4 // [182] trividhaæ sm­tyupasthÃnaæ tridhÃsaæmo«adharmatà / vÃsanÃyÃ÷ samudghÃto mahatÅ karuïà jane // 8-5 // [183] Ãveïikà munereva dharmà ye '«ÂÃdaÓeritÃ÷ / sarvÃkÃraj¤atà ceti dharmakÃyo 'bhidhÅyate // 8-6 // bodhipak«yÃÓcÃpramÃïÃnÅti dvandva÷ / 'anupÆrvaÓa' iti / anupÆrva pareïa saæbadhyate / 'arak«aïa' ityakaraïÅyarak«aïam / arak«yamityartha÷ / tat trividham / 'dharmakÃya' iti / anÃÓravo buddhÃnÃæ dharmarÃÓi÷ / yathÃvasaramasmÃbhirbahavo vyÃkhyÃtÃ÷ / Óe«Ãniha vyÃcak«Åmahi / 'a«Âau vimok«Ã' iti / rÆpÅ rÆpÃïi paÓyati suvarïadurvarïÃni nÅlapÅtalohitÃvadÃtÃnÅti prathamo vimok«a÷ / adhyÃtmamarÆpasaæj¤Å rÆpÃïi paÓyati pÆrvavaditi (##) dvitÅya÷ / Óubhaæ vimok«aæ kÃyena sÃk«Ãtk­tvopasampadya viharatÅti t­tÅya÷ / ÃkÃÓÃnantyÃyatanÃdivimok«ÃÓcatvÃra÷ / saæj¤Ãveditanirodho '«Âama÷ / ÃvaraïÃdvimucyanta ebhiriti vimok«Ã÷ / tatra trayo nirmÃïÃvaraïavimok«Ã÷ / Óe«Ã÷ ÓÃntavihÃrasamÃpattyÃvaraïavimok«Ã÷ / trayo rÆpiïa÷ / pa¤cÃrÆpiïa÷ / paramapraÓÃnto '«Âama÷ / rÆpÅti Ãtmani rÆpasaæj¤Å / paÓyatÅti adhimok«anirmitÃni manasà paÓyati / adhyÃtmamarÆpasaæj¤Å / Ãtmani nÃmasaæj¤Å / Óubho vimok«a÷ / ÓubhÃÓubhÃni rÆpÃïi nirmÃya te«vekatarasaæj¤ÃlÃbhÃt / yathÃkramamÃbhogaprÃtikÆlyaprahÃïÃya / saæj¤ÃveditÃnirodho 'sthÃvarÃïÃæ cittacaitasikÃnÃæ kli«Âamana÷saæg­hÅtÃnÃæ ca nirodha÷ prÃg vyutthÃnÃt // a«ÂÃvabhibhvÃyatanÃni / ÃlambanÃbhibhavanÃdabhibhÆtÃni ÃyatanÃni cittasthitayo 'bhibhvÃyatanÃnya«Âau / tatra prathamÃdvimok«Ãt dve abhinirhriyete / dvitÃyÃdapi dve / t­tÅyÃccatvÃri / adhyÃtmaæ rÆpasaæj¤Å bahirdhà rÆpÃïi paÓyati parÅttÃni suvarïadurvarïÃni hÅnapraïÅtÃni / tÃni khalu rÆpÃïyabhibhÆya jÃnÃti, abhibhÆya paÓyati, tathà saæj¤Å ca bhavatÅti prathamam / adhyÃtmaæ rÆpasaæj¤Å bahirdhà rÆpÃïi paÓyatyadhimÃtrÃïi suvarïadurvarïÃni yÃvattathÃsaæj¤Å ca bhavatÅti dvitÅyam / adhyÃtmamarÆpasaæj¤Å ca bahirdhà rÆpÃïi paÓyati parÅttÃnÅtyÃdi t­tÅyam / adhyÃtmamarÆpasaæj¤Å bahirdhà rÆpÃïi paÓyatyadhimÃtrÃïÅtyÃdi caturtham / t­tÅyÃdvimok«ÃccatvÃryabhinirhriyante / adhyÃtmamarÆpasaæj¤Å bahirdhà rÆpÃïÅ paÓyati nÅlÃni nÅlavarïÃni nÅlanidarÓanÃni nÅlanirbhÃsÃni / tadyathà umakÃpu«paæ sampannaæ vÃrÃïaseyakaæ vastraæ nÅlaæ nÅlavarïaæ nÅlanidarÓanaæ nilanirbhÃsam / tÃni ca rÆpÃïyabhibhÆya jÃnÃti, abhibhÆya paÓyati, tathÃsaæj¤Å ca bhavatÅti pa¤camam / evaæ pÅtÃnÅtyÃdi / tadyathà karïikÃrapu«pamityadikaæ «a«Âham / evaæ lohitÃnityÃdi / tadyathà bandhujÅvapu«pamityÃdi saptamam / evamavadÃtÃnÅtyÃdi / tadyathà u«asi tÃrakÃrÆpamityÃdi cëÂamam // tatra parÅttÃni sattvasakhyÃtÃni svalpapramÃïatvÃt / suvarïadurvarïÃni ÓubhÃÓubhatvÃt / hÅnapraïÅtÃni bhaumadivyatvÃt / tÃni vimok«airadhimucyÃbhibhvÃyatanairabhibhavati / puna÷ punarantarddhÃpya darÓanÃt / abhibhÆya jÃnÃti Óamathena paÓyati vipaÓyanayà tathÃsaæj¤Å bhavati nirabhimÃnatvÃt / adhimÃtrÃïÅti / asattvasaækhyÃtÃni g­havimÃnaparvatÃdÅni mahÃpramÃïatvÃt / nÅlÃnÅti uddeÓa÷ / Óe«airnirdeÓa÷ / nÅlavarïÃnÅti svÃbhÃvikena varïena / nÅlanidarÓanÃnÅti sÃæyogikena varïena / nÅlanirbhÃsÃnÅti / ubhayathÃpi bhÃsvaratvÃt / umakÃtaÓÅ(sÅ?) / karïikÃra÷ prasiddha÷ / bandhujÅvo bandhÆka÷ / u«Ã rÃtreranta÷ // (##) 'k­tsnaæ' daÓavidhÃtmakaæ' iti / abhibhvÃyatanairabhibhÆya p­thivyÃdÅnÃæ k­tsnaæ samantÃdibhi÷ sapharaïÃtk­tsnÃnyucyante / kadÃcittÃnyevÃyatanÃnÅti k­tsnÃyatanÃnyucyante / kadÃcittu p­thivyÃdibhirviÓi«ya nirdiÓyante / p­thivÅk­tsnaæ apk­tsnaæ teja÷k­tsnaæ vÃyu÷k­tsnaæ nÅlak­tsnaæ pÅtak­tsnaæ lohitak­tsnaæ avadÃtak­tsnaæ ÃkÃÓÃnantyÃyatanak­tsnaæ vij¤ÃnÃnantyÃyatanak­tsnaæ ceti // 'sarvÃkÃrÃÓcatasra÷ pariÓuddhaya' iti / ÃÓrayapariÓuddhirÃlambanapariÓuddhiÓcittapariÓuddhirj¤ÃnapariÓuddhiÓca / tatra savÃsanÃnÃæ sarvakleÓapak«ÃïÃæ daurbalyÃnÃmÃÓrayÃdatyantoparama÷ svasyacÃtmabhÃvasya yathecchamÃdÃnasthÃnacyavane«u vaÓavartità sarvÃkÃrà ÃÓrayapariÓuddhi÷ / sarvÃlambanÃnÃæ nirmÃïapariïÃmasaæprakhyÃne«u vaÓavartità sarvÃkÃrà ÃlambanapariÓuddhi÷ / pÆrvavatsarvacittadau«ÂhulyÃpagamaÓcitte ca sarvÃkÃrakuÓalamÆlopacaya÷ sarvÃkÃrÃæ cittapariÓuddhi÷ / pÆrvavatsarvÃvidyÃpak«adau«ÂhulyÃpagama÷ sarvaj¤eyaj¤Ãne ca vaÓavartità sarvÃkÃrà j¤ÃnapariÓuddhi÷ // 'vaÓità daÓa' iti / daÓa vaÓitÃ÷ / ayurvaÓità yathecchamÃyu«asthÃpanÃt tyajanÃcca / cittavaÓità yathecchadhyÃnÃdisamÃpatte÷ / pari«kÃravaÓità yathecchamupakaraïapratyupasthÃnÃt / karmavaÓità yathecchaæ kÃyavÃkkarmasiddhe÷ / upapattivaÓità sarvopapattyÃyatane«u yathecchamupapatte÷ / ­ddhivaÓità yathecchamabhij¤Ã÷ / praïidhÃnavaÓità sarvapraïidhÃnasam­ddhe÷ / adhimuktivaÓità yadyathÃdhimucyate tattathaiva bhavati / j¤ÃnavaÓità yadeva j¤Ãtumicchati tadeva jÃnÃti / dharmavaÓità sÆtrÃdidharmavyavasthÃne«u kauÓalam // 'trÅïyarak«yÃïi' iti / pariÓuddhakÃyasamudÃcÃrastathÃgato nÃsti tasyÃpariÓuddhakÃyasamudÃcÃratà yÃæ tathÃgata÷ praticchÃdayitavyÃæ manyeta kaccitpare na jÃnÅyurityetatprathamamarak«yam evaæ vÃkkarma dvitÅyam / evaæ mana÷karma t­tÅyam // 'trÅïi sm­tyupasthÃnÃni' yathÃpÃÂham- "tathÃgatasya dharma deÓayata ekatyÃ÷ ÓuÓrÆ«ante / Órotramavadadhati / Ãj¤ÃcittamupasthÃpayanti pratipadyante dharmasyÃnudharmam / na tena tathÃgatasya nandÅ bhavati na saumanasyaæ na cetasa utplÃvitatvam / apare na ÓuÓrÆ«ante / na ÓrotramavadadhatÅtyÃdi / na tena tathÃgatasyÃghÃto nÃk«ÃntirnÃpratyaya÷ na cetaso 'nabhirÃddhi÷ / ekatyÃ÷ ÓuÓrÆ«ante / ekatyà na suÓrÆ«ante / na tena tathÃgatasya dvayaæ bhavati nandÅ ÃghÃtaÓca / sarvatropek«ako viharati sm­timÃna samprajÃnan" iti // (##) 'asammo«adharmatÃ' sattvÃrthakriyÃkÃlÃnatikramÃdbuddhÃnÃm / ata evai«Ã lak«aïavidhÃnatopapannà bhavati // 'vÃsanÃsamuddhÃta' iti / prahÅïakleÓasyÃpi yadaprahÅïakleÓasyeva ce«Âitaæ sà kleÓavÃsanà / sÃpi tathÃgatasyÃstaÇgateti samudghÃtakleÓavÃsana÷ sa bhagavÃnucyate // 'mahÃkaruïÃ' hitÃÓayatà / yayà bhagavÃnsarvakÃlaæ «aÂk­tvo lokaæ vyavalokayati "ko hÅyata ko varddhata" ityÃdi // 'sarvÃkÃraj¤atÃ' iti sarvadharmÃïÃæ svabhÃvaviÓe«alak«aïaprabhedaparyantaj¤Ãnamityartha÷ // raïaæ vivÃdakalahÃdi / iha tu raïahetu÷ kleÓo raïa÷ / tamÃlambya raïamutpÃdayatÅti / yaæ samÃdhiæ samÃpadyate, yato vyutthÃya grÃmÃdau pravi«Âaæ tamÃlambya tatratyÃnÃæ raïaæ notpadyate sà 'araïÃ' / sà ÓrÃvakasyÃpi bhavati buddhasyÃpi / tayo÷ kÃritraviÓe«a÷ / tamadhik­tya ÓÃstram- [184] ÓrÃvakasyÃraïÃd­«Âerna kleÓaparihÃrità / tatkleÓastrotaucchittyai grÃmÃdi«u jinÃraïà // 8-7 // ÓrÃvakÅyÃraïà kleÓahetordarÓanasya parihÃrità / na sÃk«ÃtkleÓasya / saugatÅ tu parakÅyakleÓasrotasa ucchedÃya na darÓanasyetyartha÷ // idaæ jÃnÅyÃmiti praïidhÃya dhyÃnaæ samÃpannasya lokav­ttÃntÃdau yajj¤Ãnamutpadyate tat 'praïidhij¤Ãnaæ' ÓrÃvakÃïÃm / tathÃgatamadhik­tya ÓÃstram- [185] anÃbhogamÃnÃsaÇgamavyÃghÃtaæ sadà sthitam / sarvapraÓnÃpanuddhauddhaæ praïidhij¤Ãnami«yate // 8-8 // 'anÃbhogaæ' nirvikalpatvÃt / 'anÃsaÇgaæ' nirapek«atvÃt / 'avyÃghÃtaæ' sarvatrÃpratihatatvÃt / 'sadà sthitaæ' ityasamÃhite cetasi sthitatvÃt / sarvapraÓnÃn chedayatÅti 'sarvapraÓnÃpanut' / sa ca sambhogakÃya÷ pariÓuddhe svabuddhak«etre jÃyate yÃvadÃkÃÓasthitiravati«Âhate / tatkuto buddhak«etram? prÃdhÃnyena tasyaiva tatropapatte÷ / (##) lujyate pralujyateti loka÷ / prajÃtaæ bhÃjanaæ ca / tasmÃt dvidhà lokadhÃtu÷ sattvaloko bhÃjanalokaÓca / tatra sattvalokapariÓuddhimadhik­tyÃha / sarvasattvadhÃtupuïyaj¤ÃnasambhÃrÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃpayantatÃnugatavyeti / yayà bhagavata÷ praj¤ayà paripÃcitÃ÷ sattvÃstatra yÃvadÃkÃÓamutpadyante / utpannÃÓca yayà bodhaye pariprÃcyante / seha praj¤ÃpÃramità / tasyà aparyantatÃnugantavyà / kathamityÃha / sarvetyÃdi / ye kecittatra sattvà utpadyante / sarve te labdhÃryabhÆmayo bodhisattvÃ÷ / te sarve / sarva÷ sattvadhÃtu÷ sattvarÃÓi÷ / tasya puïyaj¤ÃnasambhÃra÷ / tayoraparyantatayà / p­thivÅdhÃtvaparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyà / evamabdhÃtutejodhÃtuvÃyudhÃtvÃkÃÓadhÃtuvij¤ÃnadhÃtvaparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / tathà hi bhÃjanalokastatra karatalasamaæ bhÆtalam / prÃsÃdodyÃnavÃpÅkalpadrumÃdiparikaraÓca sattvÃvÃsa÷ paramojjvalasaptaratnamayo 'nekalokadhÃtvantarasphuraïamahÃraÓmipramok«a upari«ÂhÃcca gaganamanurÆpasanirbhÃsaæ «a¬dhÃtukÃÓca sattvÃ÷ / "«a¬dhÃturayaæ bhik«o puru«a÷" iti vacanÃt / ataste«Ãmapi kÃya÷ kÃntimÃn prabhÃmaï¬alÅbhÆmyanurÆpavarïasaæskÃra÷ / tatrÃbhogaparibhogÃÓca sattvÃnÃæ sarvadevalokaprativiÓi«ÂÃ÷ / ye«Ãmupabhoga ekÃntasukha ekÃntÃnavadya ekÃntavaÓavartÅ ca / Åd­ÓÅ «a¬dhÃtupariÓuddhiraparyantà niravadhikatvÃdativiÓÃlatvÃcca / atastasyà aparyantayà tatkÃraïabhÆtÃyà bhagavata÷ praj¤Ãyà aparyantatÃnugantavyà / tatra cotpannà bodhisattvà anantÃn lokadhÃtÆn gatvà tatratyÃnÃæ sattvÃnÃmakuÓalaæ(la)sa¤cayÃn hantadhyÃ(vyÃ?)na(n) tatpratipak«ÃæÓca kuÓalasa¤cayÃn prajÃnanti / te«ÃmapramÃïatayà tatparicchedikÃyÃste«Ãæ praj¤Ãyà apramÃïatà veditavyetyetadÃha / kuÓalÃkuÓaladhamasa¤cayÃpramÃïatayà praj¤ÃpÃramitÃpramÃïatà veditavyeti / yÃvantaÓca te bodhisattvÃste«Ãæ kuÓaladharmotpÃdanÃya dharma deÓayanti sa sarva÷ sarvadharmasa¤caya÷ / tasyÃpramÃïatayà tadvyavasthÃpikÃyÃste«Ãæ praj¤Ãyà apramÃïatà veditavyetyetadÃha / sarvadharmasa¤cayÃpramÃïatayà praj¤apÃramitÃpramÃïatà veditavyeti // sarvadharmasamÃdhyaparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / dharmà dhÃraïya÷ samÃdhayaÓcittasthitaya÷ / dharmÃÓca samÃdhayaÓca sarve ca te dharmasamÃdhayaÓca / te«Ãmaparyantatà / tatpratilambhità tallÃbhità yà tatra bodhisattvÃnÃæ tayà tajjanikÃyà bhagavata÷ praj¤ayà aparyantatà veditavyetyartha÷ / sarvabuddharmÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / tatra buddha÷ sambhogakÃya÷ / tasya sarve dharmÃ÷ sarvabuddhadharmÃ÷ / dvÃtriæÓanmahÃpuru«alak«aïÃnyaÓÅti (##) cÃnuvya¤janÃni / te«Ãmaparyantatà aparicchedyatà / kenÃparicchedyatÃ? tulayà / tathÃgatÃdanyasya tÃd­ÓÃnÃmabhÃvÃt / tayà bhagavata÷ praj¤ÃyÃstÃd­ÓyevÃparyantatà veditavyà / katamasyÃ÷ praj¤ÃyÃ÷? yayà te«Ãæ samagrÃïi kÃraïÃni samyak parij¤Ãya samyaganu«ÂhitÃni / ata÷ ÓÃstram- [186] dvÃtriæÓallak«aïÃÓÅtivya¤janÃtmà munerayam / sambhogiko mata÷ kÃyo mahÃyÃnopabhogata÷ // 8-12 // caturthena pÃdena sambhogikatve kÃraïamÃha / tatrÃdau pa¤cabhirindravajrÃbhirlak«aïÃnyÃha / [187] cakrÃÇkahastakramakÆrmapÃdo jÃlÃvanadvÃÇgulipÃïipÃda÷ / karau sapÃdau taruïau m­dÆ ca samucchrayai÷ saptabhirÃÓrayo 'sya // 8-13 // [188] dÅrghÃÇgulitvÃyatapÃr«ïigÃtram prÃjyam­jÆcchaÇkhapadordhvaromà / eïeyajaÇghaÓca paÂÆrubÃhu÷ koÓÃvadhÃnottamavastiguhya÷ // 8-14 // [189] suvarïavarïa÷ pratanucchaviÓca pradak«iïaikaikasujÃtaromà / ÆrïÃÇkitÃsyo haripÆrvakÃya÷ skandhau v­tÃvasya citÃntarÃæsa÷ // 8-15 // [190] hino rasa÷ khyÃti rasottamo 'sya nyagrodhavanmaï¬alatulyamÆrti÷ / u«ïÅ«amÆrdhà p­thucÃrujivho brahmasvara÷ siæhahanu÷ suÓuklÃ÷ // 8-16 // [191] tulyÃ÷ pramÃïe 'viralÃÓca dantà anyÆnasaækhyÃdaÓikÃÓcatasra÷ / nÅlek«aïo gov­«apak«manetro dvÃtriæÓadetÃni hi lak«aïÃni // 8-17 // (##) krama÷ pÃda÷ cakrÃÇkau hastau cÃsyeti 'cakrÃÇkahastakrama÷' / suprati«ÂhitatvÃt kÆrmÃviva pÃdÃvasyeti 'kÆrmÃpÃda÷' / sa cÃsau sa ceti samÃsa÷ / jÃlÃvanaddhÃÇgalÅ pÃïÅ ca pÃdau cÃsyeti 'jÃlÃvanaddhÃÇgalipÃïipÃda÷' / 'karau sapÃdau taruïau m­dÆ ca' asyeti pareïa sambandha÷ / 'samucchrayai÷ saptabhirÃÓrayo 'sya' / lak«aïe t­tÅyà / ÃÓraya÷ kÃya÷ saptabhirucchayairlak«ita÷ kÃyo 'syetyartha÷ / etena pa¤calak«aïÃnyuktÃni / cakrÃÇkitapÃïipÃdatà suprati«ÂhitapÃdatà jÃlapÃïipÃdatà m­dutaruïahastapÃdatà saptocchrayatà ceti / 'dÅrghÃÇgulitvÃyatapÃr«ïigÃtram prÃjyam­jÆcchaÇkhapadordhvaromà / eïeyajaÇghaÓca paÂÆrÆbÃhu÷ ko«Ã(ÓÃ)vadhÃnottamavastiguhya÷ // dÅrghÃÇgulitvaæ ca ÃyatapÃr«ïiÓceti samÃhÃradvandva÷ / 'gÃtraæ prÃjyaæ ­ju' iti b­had­jugÃtram / ucchaÇkhapÃdaÓcÃsau 'ÆrdhvaromÃ' ca / uccai÷ sunigƬhajÃnugulphatvÃducchaÇkhapÃda iti sÆtram / ataÓca utkar«anigƬhÃrtha ucchabda÷ / jÃnugulphÃsthivÃcÅ ÓaÇkhaÓabda÷ / urÆ mÆlÃdadhaÓca sarva pÃda iti gamyate / vastau guhyaæ vastuguhyam / koÓÃvadhÃnamuttama vastiguhyamasyeti tathokta÷ / anenëÂau lak«aïÃni / dÅrghÃÇgulità / ÃyatapÃr«ïità / b­hadujugÃtratà / ucchaÇkhapÃdatà / ÆrdhvÃÇgaromatà / aiïeyajaÇghatà / paÂÆrubÃhutà / koÓÃvahitavastiguhyatà ceti / 'suvarïavarïa÷ pratanucchaviÓca pradak«iïaikaikasujÃtaromà / ÆrïÃÇkitÃsyo haripÆrvakÃya÷ skandhau v­tÃvasya citÃntarÃæsa÷ // ' hareriva pÆrvakÃyo 'syeti 'haripÆrvakÃya÷' / 'v­ttau' iti susaæv­ttau / suÓli«Âaparimaï¬alagrÅvatvÃt / asaæyoraætaraæ uttarÃæsamura÷ / tadupacitamasyeti 'citÃntarÃæsa÷' / anena saptalak«aïÃni / suvarïavarïatà / Ólak«aïacchavità / ekaikapradak«iïÃvartaromatà / ÆrïÃÇkitamukhatà / siæhapÆrvakÃyatà / susaæv­taskandhatà / citÃntarÃæsatà ceti / 'hÅno rasa÷ khyÃti rasottamo 'sya nyagrodhavanmaï¬alatulyamÆrti÷ / (##) u«ïÅ«amÆrdhà p­thucÃrujivho brahmasvara÷ siæhahanu÷ suÓuklÃ÷ // tulyÃ÷ pramÃïe viralÃÓca dantà anyÆnasaækhyÃdaÓikÃÓcatasra÷ / nÅlek«aïo gov­«apak«manetro dvÃtriæÓadetÃni hi lak«aïÃni // ' anena Ólokadvayena dvÃdaÓalak«aïÃnyuktÃni / rasarasaj¤atà / nyagrodhaparimaï¬alatà / u«ïÅ«aÓiraskatà / p­thutanujivhatà / brahmasvaratà / siæhahanutà / suÓukladantatà / samadantatà / aviraladantatà / samacatvÃriæÓaddantatà abhinÅlanetratà / gopak«manetratà ceti / daÓaparimÃïamasyÃ÷ saæhateriti 'daÓikÃ' / tÃÓcatasra÷ / catvÃriæÓadityartha÷ / gov­«au gobalÅvardau / athavà 'gov­«a÷' puÇgava÷ / sarvaikatvena 'dvÃætriÓadetÃni hi lak«aïÃni' / e«Ãæ vyÃkhyÃnaæ ca hetuÓca pÆrvanimittatà ca dharmadÃna (?) sÆtre / [192] yasya yasyÃtra yo heturlak«aïasya prasÃdhaka÷ / tasya tasya prapÆryÃyaæ samudÃgamalak«aïa÷ // 8-18 // atra 'yasya yasya lak«aïasya yo yo hetu÷ prasÃdhaka÷ / tasya tasya prapÆryÃyaæ samudÃgamalak«aïa÷' // ayaæ sÃmbhogika÷ kÃya÷ / kasya puna÷ ko heturityÃha / [193] gurÆïÃmanuyÃnÃdi d­¬hatà saævaraæ prati / saægrahÃsevanaæ dÃnaæ praïÅtasya ca vastuna÷ // 8-19 // [194] vadhyamok«Ã÷ samÃdÃnaæ viv­ddhi÷ kuÓalasya ca / ityÃdiko yathÃsÆtraæ heturlak«aïasÃdhaka÷ // 8-20 // tatra gurÆïÃmanugamanapratyudgamÃnÃbhyÃæ dharmaÓravaïamÃlyopahÃracaityÃnupÃnaprabh­ti«u ca paricÃradÃnÃccakrÃÇkahastapÃdatà / d­¬hasamÃdÃnatvÃt suprati«ÂhitapÃdatà / saægrahavastÆnÃmÃsevanÃjjÃlahastapÃdatà / praïÅtÃnnapÃnÃdidÃnÃnm­dutaruïahastapÃdatà (##) saptocchadatà ca / 'vadhyamok«Ã÷' iti bahuvacanÃmÃdyartham / vadhyamok«aïÃjjÅvitÃnugrahakaraïÃt / prÃïÃtipÃtavirateÓcÃsevanÃddÅrghÃÇgulità ÃyatapÃr«ïità b­had­jugÃtratà ca / kuÓaladharmasamÃdÃnasya vivardhanÃducchaækhapÃdatà / ÆrdhvÃÇgiromatà ca / 'ityÃdika' evamÃdika÷ / 'yathÃsÆtraæ' iti yathà paÂhi«yati dharmadÃne / mahÃpuru«akÃratvÃt mahÃpuru«ÃstathÃgatà mahÃbodhisattvÃÓca / te«Ãæ dyotakÃni mahÃpuru«alak«aïÃni dvÃtriæÓat / te«Ãmeva ÓobhÃkaraïÃdaÓÅtyanuvya¤janÃni / tÃnyadhik­tya dvÃdaÓaÓlokÃ÷- [195] tÃmrÃ÷ snigdhÃÓca tuÇgÃÓca nakhà aÇgulayo mune÷ / v­ttÃÓcitÃnupurvÃÓca gƬhà nirgranthaya÷ ÓirÃ÷ // 8-21 // anenëÂÃvanuvya¤janÃnyuktÃni / tÃmranakhatà snigdhanakhatà tuÇganakhatà ca / v­ttÃÇgulità citÃÇgulità anupÆrvÃÇgulità ca gƬhaÓiratà nirgranthiÓiratà ceti / [196] gƬhau gulphau samau pÃdo siæhebhadvijagopate÷ / vikrÃntaæ dak«iïaæ cÃru gamanam­juv­ttate (tÃ) // [197] mu«ÂÃnupÆrvate iti «a¬ak«arÃdhikena Ólokena dvÃdaÓa / gƬhagulphatà / avi«amapÃdatà / siæhavikrÃntagÃmità / haæsavikrÃntagÃmità / v­«abhavikrÃntagÃmità / pradak«iïÃvataægÃmità / cÃrÆgÃmità / avakragÃtratà / v­ttagÃtratà / m­«ÂagÃtratà anupÆrvagÃtratà ceti // medhyam­dutve ÓuddhagÃtratà / pÆrïavya¤janatà cÃrÆp­thumaï¬alagÃtratà // 8-23 // iti «a¬iævaÓatyÃk«arai÷ pa¤cÃnuvya¤janÃni / ÓucigÃtratà m­dugÃtratà viÓuddhagÃtratà paripÆrïavya¤janatà cÃrup­thumaï¬alagÃtratà ceti / [198] samakramatvaæ Óuddhatvaæ netrayo÷ sukumÃratà / adÅnocchadagÃtratvaæ susaæhatanagÃtratà // 8-24 // (##) anena «a / samakramatà viÓuddhanetratà sukumÃragÃtratà utsadagÃtratà susaæhatanagÃtratà ceti // [199] suvibhaktÃÇgatà dhvÃntapradhvastÃlokaÓuddhatà / v­ttam­«ÂÃk«atÃk«Ãmakuk«itÃÓca gabhÅratà // 8-25 // [200] dak«iïÃvartatà nÃbhe÷ samantÃddarÓanÅyatà / anena sÃrdhaÓlokena nava / suvibhaktÃÇgapratyaÇgatà vitimiraÓuddhÃlokatà m­«Âakuk«ità abhagnakuk«ità ak«Ãmakuk«ità gambhÅranÃbhità dak«iïÃvartanÃbhità samantaprÃsÃdikatà ceti // samÃcÃra÷ Óuci÷ kÃlatilakÃpagatà tanu÷ // 8-26 // [201] karau tÆlam­dusnigdhagambhÅrÃyatalekhatà / nÃtyÃyataæ vaco bimbapratibimbodayÃsyatà // 8-27 // bimbÃnÃæ pratibimbodayo 'sminniti tathoktamÃsyaæ mukhamasyeti 'bimbapratibimbodayÃsya÷' / anena sÃrdhaÓlokenëÂau / ÓucisamÃcÃratà vyapagatatilakagÃtratà tÆlasad­ÓasukumÃrapÃïità snigdhapÃïilekhatà gambhÅrapÃïilekhatà ÃyatapÃïilekhatà nÃtyÃyatavadanatà bimbapratibimbadarÓanavadanatà ceti / [202] m­dvÅ tanvÅ ca raktà ca jivhà jÅmÆtagho«atà / cÃruma¤jusvaro daæ«Ârà v­ttÃstÅk«ïÃ÷ sitÃ÷ samÃ÷ // [203]anupÆrvodagatÃstuÇgà nÃsikà paramaæ Óuci÷ // 8-28 // 'paramaæ' atyantam / anena sÃrdhaÓlokena dvÃdaÓa / m­dujivhatà tanujivhatà raktajivhatà ca / gajagarjitajÅmutagho«atà / madhuracÃruma¤jusvaratà v­ttadaæ«Âratà tÅk«ïadaæ«Âratà Óukladaæ«Âratà samadaæ«Âratà anupÆrvadaæ«Âratà tuÇganÃsikatà ÓucinÃsikatà ceti // viÓÃle nayane pak«ma cittaæ padmadalÃk«ità // 8-29 // [204] ÃyataÓlak«ïasusnigdhasamarome bhruvau bhujau / pÅnÃyatau samau karïÃvupaghÃtavivarjitau // 8-30 // [205] lalÃÂamaparimlÃnaæ p­thu pÆrnottamÃÇgatà / (##) samarome iti striyÃæ ¬Ãp / anena Ólokadvayena trayodaÓa / viÓÃlanayanatà citapak«matà sitasitakamaladalanayanatà ÃyatabhrÆtà Ólak«ïabhrÆtà snigdhabhrÆtà samaromabhrÆtà pÅnÃyatabhujatà samakarïatà anupahatakarïatà supariïÃmitalalÃÂatà p­thulalÃÂatà paripÆrïottamÃÇgatà ceti // bhramarÃbhrÃÓcitÃ÷ Ólak«ïà asaælu¬itamÆrtaya÷ // 8-31 // [206] keÓà aparu«Ã÷ puæsÃæ saurabhyÃdapahÃriïa÷ / ÓrÅvatsa÷ svastikaæ ceti buddhÃnuvya¤janaæ matam // 8-32 // anena sÃrdhaÓlaukena sapta / bhramarasad­ÓakeÓatà citakeÓatà Ólak«ïakeÓatà asaælu¬itakeÓatà aparu«akeÓatà ÓrÅvatsasvastikanandyÃvartalalitapÃïipÃdatà ceti // sarvaikatvena buddhÃnÃmaÓÅtiranuvya¤janÃni // iti sÃmbhogika÷ kÃya÷ // nairmÃïikaæ kÃyamadhik­tya ÓÃstram- [207] karoti yena citrÃïi hitÃni jagata÷ samam / à bhavÃtso 'nupacchinna÷ kÃyo nairmÃïiko mune÷ // 8-33 // [208] tathà karmÃpyanucchinnamasyà saæsÃrami«yate / ata÷ sÆtram / sarvadharmÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / yÃvanta÷ sthalajalÃntarik«acarÃïÃæ sthÃvarajaÇgamÃnÃæ sattvÃnÃæ kÃyavÃksaæg­hÅtà dharmÃ÷ sattvÃnÃæ vinayanÃya bhagavatà anante«u lokadhÃtu«u nirmitÃ÷ te sarvadharmÃste«Ãmaparyantatayà bhagavata÷ praj¤Ãyà aparyantatà veditavyà / katamasyÃ÷ te nirmitÃ÷? ÓÆnyatÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / yathà tathÃgatena nirmitÃ÷ kÃyà anantÃstathà te«Ãæ ÓÆnyatÃpyanantà / kena ÓÆnyatÃ? svÃdhÅnaiÓcicaitasikairmÃyÃpuru«avat / atastasyÃpi aparyantatayÃparyantateti pÆrvavat / yathà te«Ãæ kÃyavÃcau nirmite tathà cittacaitasikà api kinna nirmÅyante? tadupÃdÃnÃbhÃvÃt, apÆrvasattvÃprÃdurbhÃvÃcca / nanu cittacaitasikanirmÃïamapÅ«yate buddhÃnÃæ / "kÃyavÃkcittanirmÃïaprayogopÃyakarmaka÷ /" (##) iti vacanÃt / satyami«yate / kintu satyupÃdÃne devatÃdhi«ÂhÃnena svapnadarÓanavat / vÃcà vÃgarthanni(rthani)vedanavacca / ata Ãha / cittacaritÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃnugantavyeti / te«Ãæ ca sattvÃnÃæ yathà deÓitaæ dharmamÃlambya prÃtipak«ikÃ÷ kuÓalà dharmà utpadyante / taiÓca te«Ãæ vik«epakà akuÓalà dharmÃ÷ prahÅyante / ata Ãha / kuÓalÃkuÓaladharmÃparimÃïatayà praj¤ÃpÃramitÃparimÃïatÃnugantavyeti / atha ye nirmitÃste kathaæ bhagavata÷ kÃyÃ÷? bhagavatà nirmitatvÃditi cet / mÃyÃkÃranirmità gajÃdayastarhi mÃyÃkÃrasya kÃyÃ÷ syu÷, svakÃyatvenÃdhi«ÂhÃya tena nirmÃïÃt / svakÃyavacca gamanavyÃhÃrÃdi«u du«kare«u vyÃpa[Ã]raïÃttepi kÃyà ityayaæ bhagavato nairmÃïika÷ kÃya÷ / uktÃstraya÷ kÃyÃ÷ / kÃritramidÃnÅæ vaktavyam / tatsamÃsata Ãha / siæhanÃdanadanatayà praj¤ÃpÃramitÃnugantavyeti / m­gÃïÃmuttama÷ siæha÷ / tatsÃdharmyÃt puru«ottamÃ÷ puru«asiæhà ityucyante / iha tu prakar«agaterdevamanu«yÃdisarvapuru«ottamastathÃgata÷ siæha ityucyate / tasya dharma÷ sarvÃÓÃparipÆraïatayà sarvaparapravÃdim­gabhÅ«aïatayà ca siæhanÃda ityucyate / siæhadhvajavat / tasya nadano deÓaka÷ / tabhdÃvastattà / tayà bhagavata÷ praj¤Ã gantavyà pÃragamanÃt pÃramità veditavyetyartha÷ / sa puna÷ siæhanÃdanadana÷ saptaviæÓatividhasya kÃritradeÓanà / sà vistareïa mahatyorbhagavatyordra«Âavyà / tÃmadhik­tya ÓÃstram- gatÅnÃæ Óamanaæ karma saægrahe ca caturvidhe // 8-34 // [209] niveÓanaæ sasaækleÓe vyavadÃnÃvabodhane / sattvÃnÃmarthayÃthÃtmye «aÂsu pÃramitÃsu ca // 8-35 // [210] buddhamÃrge prak­tyaiva ÓÆnyatÃyÃæ dvayak«aye / saækete 'nupalambhe ca paripÃke ca dehinÃm // 8-36 // [211] bodhisattvasya mÃrge 'bhiniveÓasya ca vÃraïe / bodhiprÃptau jinak«etraviÓuddho niyatiæ prati // 8-37 // [212] aprameye ca sattvÃrthe buddhasevÃdike guïe / bodheraÇge«vanÃÓe ca karmaïÃæ satyadarÓane // 8-38 // (##) [213] viparyÃsaprahÃïe ca tadavastukatÃnaye / vyavadÃne ca sambhÃre saæsk­tÃsaæsk­te prati // 8-39 // [214] vyatibhedÃparij¤Ãne nirvÃïe ca niveÓanam / dharmakÃyasya karmedaæ saptaviæÓatidhà matam // 8-40 // bhagavÃæstÃnvigrahÃnnirmimÅte ye nÃrakÃïÃæ narakÃgninirvÃpaïena dharmadeÓanayà ca tathà tiraÓcÃæ svamÃæsarudhirÃdidÃnena tathà pretÃnÃmannapÃnÃdidÃnena dharmadeÓanayà ca cittamabhipra sÃdya tena cÃbhiprasÃdena svagatibhyaÓcyutÃnÃæ devamanu«ye«ÆpapÃdayanti / devÃnapi hÅnayÃnÃdhimuktikÃn dharmadeÓanayÃbhiprasÃdya manu«ye«ÆpapannÃn yÃvacchrÃvakabodhau pratyekabodhau ca prati«ÂhÃpayi«yantÅti gatipraÓamanakarma // ye ca manu«yÃn bÃhyÃdhyÃtmike«vÃmi«adÃne«u laukikalokotare«u ca dharmadÃne«u, arthacaryÃyÃæ samÃnÃrthatÃyÃæ ca Óik«ayantÅti saÇgrahavastuniveÓanakarma // saækleÓa÷ kleÓÃvaraïaæ j¤eyÃvaraïaæ ca / vyavadÃnaæ tayorastamaya÷ / sa ca pudgaladharmanairÃtmyaj¤ÃnÃditi saæv­ti÷ / paramÃrthastu [na] dharmadhÃtoranyadastÅti saækleÓavyavadÃnaj¤ÃnaniveÓanakarma // yathà hi mÃyÃkÃro vicitrÃïi vastÆni yÃvabhdak«yabhojyÃni nirmÃya lokaæ to«ayati / sa ca loko na jÃnÃti sarvametadadravyakamiti / yaÓca praj¤ÃpÃramitÃyÃæ carati na sa dharmadhÃtuvyatiriktaæ ki¤citpaÓyati na sattvaæ nÃpi sattvapraj¤aptiæ dharmÃïÃmapi nairÃtmyÃditi sattvÃrthayÃthÃtmyaniveÓanakarma // sa Ãtmanà ca dÃnaæ dadÃti parÃæÓca dÃne niyojayati dÃnasya ca varïaæ bhëate / ye cÃnye dÃnaæ dadati te«Ã ca varïavÃdÅ bhavati samanuj¤a÷ / evamÃtmanà ca ÓÅlaæ rak«atÅtyÃdi vÃcyamiti «aÂpÃramitÃniveÓanakarma // Ãtmanà ca daÓakuÓalÃn karmapathÃn samÃdÃya vartate / Ãtmanà ca pa¤caÓik«ÃpadÃni yÃvadÃtmanà ca dvÃtriæÓanmahÃpuru«alak«aïÃÓÅtyanuvya¤janÃni ni«pÃdayatÅti vÃcyamiti buddhamÃrganiveÓanakarma // iha bodhisattva÷ sattvÃnÃæ pÃramitÃdÅn sarvadharmÃn deÓayati / te«Ãæ koÂitrayasya phalasya ca prak­tiÓÆnyatÃæ deÓayati / te tathà bhÃvayanto viÓe«amadhigacchanti / (##) tataste bhÆyasyà mÃtrayà prak­tiÓÆnyatÃæ bhÃvayanti yÃvadanuttarÃæ samyaksambodhimadhigacchantÅti prak­tiÓÆnyatÃniveÓanakarma // prak­tiÓÆnyÃ÷ sarvadharmÃ÷ na cÃnyà prak­tiÓÆnyatà anye dharmÃ÷ / kiæ tarhi? prak­tiÓÆnyataiva dharmÃ÷ / ta eva prak­tiÓÆnyatetyadvayadharmaniveÓanakarma // na samyaksambodhau bhagavatà kaÓciddharma upalabdha÷ / yatpunarabhisambudhya dharmà deÓitÃ÷ skandhadhÃtvÃdayo và yÃvatsarvÃkÃraj¤atà và tatsarvaæ lokavyavahÃreïeti sÃÇketikaj¤ÃnaniveÓanakarma // yadi pÃramitÃdi«u sarvadharme«u Óik«ate tathÃpi samyaksambodhaye na Óaknoti / yadi punaste«veva carati te«Ãæ ca koÂitrayaæ phalaæ ca nopalabhate / tadà samyaksambodhaye ÓaknotÅtyupalambhaniveÓanakarma // yadyapi bodhisattva÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caran sattvaæ sattvapraj¤aptiæ ca nopalabhate tathÃpi saæv­tyà paÓyati sattvÃn vastÆpalambhena saækli«yamÃnÃn / sa tÃæstatprahÃïÃya tri«u yÃne«u paripÃcayatÅti sattvaparipÃkaniveÓanakarma // sa evamupaparÅk«ate / ÓÆnyÃ÷ sarvadharmÃ÷ / na ca ÓÆnyatà ÓÆnyatÃmabhiniviÓate / tasmÃtsarvadharme«vanabhinivi«Âena bhavitavyam / dÃnÃdi«u caritavyam / na ca te«u tatphale«u và gantavyamiti sarvÃbhiniveÓaprahÃïaniveÓanakarma // na mÃrgeïa bodhi÷ prÃpyate nÃmÃrgeïa / yato bodhi eva mÃrga÷ mÃrga eva bodhi÷ / bodhisattva eva tarhi buddha÷ syÃditi cet / yadà sarvabuddhadharmÃn paripÆrya vajropamasamÃdhau sthitvà bodhisattva ekak«aïasamÃyuktayà praj¤ayà samyaksambodhimadhigacchati tadà sa eva tathÃgata÷ sarvadarÓÅ sarvaj¤a iti nirdiÓyata iti bodhiprÃptiniveÓanakarma // sa Ãtmana÷ pare«Ãæ ca daÓÃkuÓalasaæg­hÅtÃni dau÷ÓÅlyÃni «aÂpÃramitÃvipak«ÃæÓca hÅnayÃnaphalÃnÃæ ca pa¤cÃnÃæ sÃk«ÃtkriyÃsp­hayoravakÃÓaæ, skandhadhÃtvÃdisÃÓravÃnÃÓravasarvadharmasaæj¤Ãdau«ÂhulyÃni ca nivÃrya svayaæ ca pÃramitÃdi«u sarvakuÓaladharme«u prati«Âhito bhavati parÃnapi prati«ÂhÃpayati / tacca kuÓalamÆlaæ sarvasattvasÃdhÃraïak­tvà Ãtmana÷ samyaksambodhau ca sarvÃkÃrÃyÃæ ca svabuddhak«etrapariÓuddhau pariïÃmayati / praïidhÃnÃni ca buddhak«etrapariÓuddhaye yathà sÆtraæ karotÅti buddhak«etrapariÓuddhiniveÓanakarma // prathamacittotpÃdika eva bodhisattva÷ samyaksambodhau niyato bhavati / niyatasya kathamapÃye«Æpapattiriti cet / ya÷ samyaksambodhau cittamutpÃdya «aÂsu pÃramitÃsu catur«u vÃpramÃïe«u carati daÓa cÃkuÓalÃn dharmÃn prahÃya ti«Âhati / (##) a«Âau tasyÃk«aïà na sambhavanti kiæ punarapÃyopapatti÷ / kathaæ tarhi tiryagyonau jÃtakÃni? tÃni sÃÓravÃnÃÓravasarvakuÓaladharmasamanvÃgatasya sattvÃrthÃ(rtha) vaÓitayà saæcintyopapattayo na ca tiryagdu÷khavedanÃ÷ / tadyathà tathÃgata÷ paramavaÓitvalÃbhÃtsarvalokadhÃtu«u yugapadanantÃnÃtmabhÃvÃn parÃrthÃya nirmimÅta iti samyaksambodhiniyataniveÓanakarma // sa hi praj¤ÃpÃramitÃyÃæ sthitvà daÓasu dik«u gaÇgÃnadÅvÃlukopame«u sattvÃnÃmartha karoti na ca lipyate / tathà hi ya÷ sp­Óet, yena sp­Óet, yaæ ca sp­Óet, trÅnimÃndharmÃnasau nopalabhate ÓÆnyatÃyÃæ ca sthita÷ sarvaÓukladharme«u sthito bhavati / tayaiva te«Ãæ saÇgrÃt / tathÃhi sarvadharmÃ÷ sarvadharmai÷ ÓÆnyÃ÷ / tata÷ ÓÆnyatÃyÃmantarbhÆtà ityaprameyasattvÃrthaniveÓanakarma // sa evaæ nirÆpayati / ye te daÓasu dik«u gaÇgÃnadÅvÃlukopamà lokadhÃtavo ye ca te«u tathÃgatÃ÷ sarve te svabhÃvena ÓÆnyÃ÷ kevalaæ nÃmasaÇketena praj¤apyate / sÃpi praj¤apti÷ svabhÃvena ÓÆnyà / yadi tu kasyacicchÆnyatà na syÃt prÃdeÓikÅ syÃt / yatastu na pradeÓikÅ tata÷ sarvadharmÃ÷ sarvadharmaÓÆnyà iti / sa evaæ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ sthitvà «a¬abhij¤Ã abhinirharati / yÃsu sthitvà daÓadiksarvatathÃgatÃnupasaækrÃmati paryupÃste tebhyaÓca dharma Ó­ïoti te«u ca kuÓalamÆlÃnyavaropayatyanabhinivi«Âa÷ / na hi ÓÆnyatÃæ ÓÆnyatÃyÃmabhiniviÓate / sa divyena cak«u«Ã daÓadiglokadhÃtu«u sattvÃn d­«Âvà sadyo 'bhij¤ayà tatra gatvà tebhyo dharmaæ deÓayati / divyena ÓrotradhÃtunà daÓadiksarvabuddhÃnÃæ dharmadeÓanÃæ Órutvodg­hya sattvebhyo deÓayati / ceta÷paryÃyaj¤Ãnena sattvÃnÃæ cittÃni viditvà yathÃcittamebhyo dharma deÓayati / so 'nekavidhaæ pÆrvanivÃsamÃtmana÷ pare«Ãæ cÃnusmarati / pÆrvatathÃgatadeÓitÃæÓca dharmÃnanusm­tyatadvineyebhya÷ sattvebhyo deÓayati / sa ÃÓravak«ayaj¤Ãnena sattvÃnÃmanurÆpaæ dharmaæ deÓayati / sa tÃbhirabhij¤Ãbhiryaæ yamevÃkÃæk«atyÃtmabhÃvaæ sattvÃnÃmarthÃya pratigrahÅtuæ taæ tameva pratig­ïhÃti / na ca tatra sukhadu÷khÃnunayapratighairÆpalipyata iti daÓadigbuddhopÃsanÃdiniveÓanakarma // kÃni punarbodhisattvasya bodhyaÇgÃni? «aÂpÃramitÃÓcatvÃri dhyÃnÃni yÃvadÃveïikà buddhadharmÃ÷ / yadi te«u carati koÂitrayaæ ca te«Ãæ nopalabhate / yadi cÃtmana÷ samyaksambodhaye sarvasattvÃnÃæ cÃgratÃyai tÃn samyakpariïÃmayati / yadyamÅ bodhisattvadharmÃ÷ katame tarhi buddhadharmÃ÷? eta eva / yadyobha÷ sarvÃkÃraj¤atÃmabhisambudhyate prahÅïasarvavÃsanÃnusandhiÓca bhavati, ekak«aïasamÃyuktayà ca praj¤ayà sarvabuddhadharmÃnabhisambudhyate / na caivaæ bodhisattva iti bodhyaÇganiveÓanakarma // (##) yadyapi svalak«aïaÓÆnyÃ÷ sarvadharmÃstathÃpyasti karma, asti te«Ãæ phalam / na hi sattvÃ÷ svalak«aïaÓÆnyÃn dharmÃn jÃnanti / ajÃnanta÷ pudgalaæ dharmÃæÓca kalpayanta÷ karmÃbhisaæskurvanti sucaritaæ duÓcaritaæ và / duÓcaritena tri«vapÃye«u patanti / sucaritairdevamanu«ye«Æpapadyante / kecitpuna÷ pudgalanairÃtmyaæ parij¤Ãya sugatidurgatÅ÷ prahÃya nirvÃïamadhigacchanti / bodhisattvÃ÷ pÃramitÃdÅn kuÓalÃn dharmÃnparipÆrayanta÷ krameïa daÓabhÆmÅnadhigamyaikak«aïasamÃyuktayà praj¤Ãyà sarvadharmÃnabhisambudhya buddhà bhagavanto bhavantÅti karmaphalasambandhÃvipraïÃÓananiveÓanakarma // na bodhisattva÷ satyai÷ satyaj¤Ãnairvà nirvÃti / kintarhi? catu÷satyasamatayà / yà te«Ãæ samatà tathatà ni÷svabhÃvatà sà na kaÓciddharmamupalabhate satyaparyÃpannamanyaæ và / tata÷ sarvadharmÃ÷ ÓÆnyà iti paÓyanniyÃyamamavakramya gotrabhÆmau sthito bhavati dhyÃnÃnyutpÃdayatyapramÃïÃnyÃrÆpyasamÃpattÅÓca / sa iha ÓamathabhÆmau sthitvà du÷khaæ parijÃnÃti samudayaæ prajahÃti nirodhaæ sÃk«Ãtkaroti mÃrgaæ bhÃvayati / na ca satyÃrambaïaæ cittamutpÃdayati / kevalaæ bodhinimnena cittena svalak«aïaÓÆnyÃnsarvadharmÃn paÓyati / so 'nayà vipaÓyanayà sarvadharmaÓÆnyatÃæ paÓyati / upÃyakauÓalyena ca dharmaæ deÓayatÅti catu÷satyadarÓananiveÓanakarma // "maitreya Ãha / yadi bhagavannabhÃvasvabhÃvÃ÷ sarvadharmà kathaæ bodhisattvena rÆpÃdau Óik«itavyaæ yÃvadbuddhadharme«u? bhagavÃnÃha / nÃmamÃtratayà / Ãha / saæskÃranimittena vastunà avastukaæ nÃmakathanaæ nÃmamÃtram / saæskÃro vikalpa÷ / tasya nimittaæ vi«aya÷ / yatraivaæ bhavati / idaæ rÆpamiyaæ vedanà yÃvadamÅ buddhadharmà iti bhÃva÷ // bhagavÃnÃha // ÃgantukametannÃmadheyamatra prak«iptam / idaæ rÆpaæ yÃvadamÅ buddhadharmà iti / nÃmÃbhedena nÃmà ca (? nÃmyartha)pratÅte÷ / tasmÃdalÅka÷ ÓabdÃrtho vyavahÃramÃtraæ na vastu // Ãha // vyavahÃramÃtratÃpi rÆpasya svabhÃva eveti / rÆpasvabhÃva upalabdha eva bhavati / bhagavÃnÃha / na rÆpasya svabhÃva eveti / rÆpasvabhÃva upalabdha eva bhavati / bhagavÃnÃha / na tasyotpÃdanirodhau tato na sa svabhÃva÷ // Ãha // kiæ punarbhagavan sarvaÓa÷ svalak«aïena na santyeva rÆpÃdayo yÃvadbuddhadharmÃ÷? bhagavÃnÃha / santi lokasaÇketavyavahÃrato na nu paramÃrthata÷ // Ãha // yathÃhaæ bhagavato bhëitasyÃrthamÃjÃnÃmi / anabhilÃpya e«a dhÃtu÷ paramÃrthata÷ / sacetsaskÃranimittaæ vastu sa evÃnabhilÃpyo dhÃturiti vyÃhatametat // bhagavÃnÃha // yadÃte 'nabhilÃpye dhÃtau praj¤ÃpracÃro bhavatyupalabhase / tadà saæskÃranimittaæ vastu / Ãha / nohÅti // bhagavÃnÃha // ata eva na tattasmÃdanyannÃpyananyata / adyanyat kutastadà vina«Âam / athÃnanyat kuto nopalabhyate / api ca / yadyasau saæskÃranimittÃdanya÷ syÃdapÅdÃnÅ sarvabÃlap­thagjanÃ÷ parinirvÃyu÷ samyaksambodhiæ (##) cÃbhisambudhyeran / athÃnanya÷ syÃdapÅdÃnÅæ tadapi nimittaæ nopalabhyeta // Ãha // anabhilÃpyadhÃtÆpanibaddhe praj¤ÃpracÃre vartamÃne yadi saæskÃranimittaæ nopalabhyate tatkimasannopalabhyate sadvÃ? bhagavÃnÃha / yadi vikalpato grahaïameti na vikalpe«vapagate«u tadà parikalpamÃtraæ taditi na tasya sattvamasattvaæ và / Ãha / katibhirÃkÃrairbhagavan dharmÃïÃæ praj¤apti÷? tribhirmaitreya / yaduta parikalpitaæ rÆpaæ vikalpitaæ rÆpaæ dharmatà rÆpam / yÃvatparikalpità buddhadharmÃ÷ / vikalpità buddhadharmÃ÷ / dharmatà buddhadharmà iti / tatra yà saæskÃranimitte vastuni rÆpamiti nÃmasaÇketavyavahÃraæ niÓritya rÆpasvabhÃvatayà parikalpanà tatparikalpitaæ rÆpam / yattasya saæskÃranimittasya vikalpamÃtratÃyÃmavasthÃnaæ tadvikalpitaæ rÆpam / yà punastena parikalpitena rÆpeïa tasya vikalpitarÆpasya nityakÃlaæ ni÷svabhÃvatà nairÃtmyaæ tathatà bhÆtakoÂistaddharmatÃrÆpam / evaæ yÃvatparikalpitavikalpitadharmatÃkhyà buddhadharmÃ÷ / tatra parikalpitaæ rÆpamadravyam / vikalpitaæ sadravyaæ vikalpitasadravyatayÃ, na svatantrav­ttita÷ / dharmatÃrÆpaæ naivÃdravyaæ na sadravyaæ dharmatÃprabhÃvitam / evaæ yÃvadbuddhadharmÃ÷ / Ãha / yaduktaæ bhagavatà / advayasyai«Ã gaïanà k­tà yaduta rÆpamiti yÃvadbuddhadharmà iti tatkatham? bhagavÃnÃha / yatkalpitaæ rÆpaæ na tadrÆpaæ ni÷svabhÃvatvÃt / na cÃrÆpaæ vyavahÃrata÷ / yadvikalpitaæ rÆpaæ na tadrÆpaæ svatantrav­ttita÷ / na cÃrÆpaæ vikalpitarÆpatvÃt / yaddharmatÃrÆpaæ na tadrÆpaæ rÆpavivekatvÃt / na cÃrÆpaæ rÆpaparamÃrthatvÃt / tasmÃdadvayasyai«Ã gaïanà rÆpamiti yÃvadbuddhadharmà iti // Ãha // evamantadvayaæ prahÃya madhyamÃpratipadaæ pratipannasya rÆpe yÃvadbuddhadharme«u kathaæ lak«aïaparij¤Ã lak«aïaprahÃïa lak«aïasÃk«Ãtkriyà lak«aïabhÃvanà ca? bhagavÃnÃha // rÆpasya yanna parij¤Ãnaæ nÃparij¤Ãnaæ tadevÃsya parij¤Ãnam / evaæ yÃvadyà bhÃvanà nÃbhÃvanà saiva bhÃvanà / evaæ yÃvadbuddhadharmÃïÃm // Ãha // evaæ parij¤ÃdisamanvÃgatasya bodhisattvasya katamannirvÃïam? bhagavÃnÃha / gambhÅrame«Ãæ nirvÃïaæ yato na tannirvÃïaæ nÃnirvÃïam / tatkatham? yata÷ parÃnÃrabhya saæsÃrÃparityÃga e«Ãæ na nirvÃïam / ÃtmÃnamÃrabhya nirvÃïÃparityÃga e«Ãæ nirvÃïam / ekÃtyÃga itaratyÃgÃdayukta ubhayoratyÃga iti cet / ubhayoravikalpanÃdubhÃbhyÃæ nodvijate / tato yukta ubhayoratyÃga÷ / sa tarhi saæsarati nirvÃti ceti na yuktam? yadvodhisattvasya cittavaÓitÃprÃptasyopÃyakauÓalyena saæsÃrasaædarÓanaæ so 'sya saæsÃrÃparityÃga÷ / yà ÓÆnyatà yà cÃnupalambhaprati«ÂhÃnatà so 'sya nirvÃïÃparityÃga÷ // Ãha // avikalpanÃyÃ÷ samastaæ lak«aïaæ katamat? bhagavÃnÃha / ye ca rÆpÃdaya÷ sarvadharmÃ÷ / yà ca te«Ãæ ÓÆnyatà / yà ca te«Ãæ tasyÃÓca bhÃvÃbhÃvÃdvayatà / yà cÃprapa¤canà / (##) idamavikalpanÃyÃ÷ samastaæ lak«aïam // Ãha // kinnu bhagavan sarve«Ãæ ÓrÃvakÃïÃmekÃntena nirvÃïaprati«Âhà bhavati? bhagavÃnÃha / nÃnÃdhÃtuke loke nÃnÃbhÆtÃ÷ sattvà nÃnÃgotraprak­utaya÷ / asti sà gotrajÃtiryà Ãdita eva praïÅtaæ viÓe«aæ prÃrthayate / tamevÃdhigacchati / asti yà hÅnaæ viÓe«aæ prÃrthayate / tamevÃdhigacchati / tenaiva santu«yati / sa ÓamaikÃyana÷ ÓrÃvaka÷ / asti yo hÅnaæ viÓe«a prÃrthayate / tamevÃdhigacchati na ca tÃvatà santu«yati / uttaripraïÅtaæ viÓe«aæ prÃrthayate / sa bodhipariïatika÷ ÓrÃvaka÷ / so 'rhattva prÃpya cireïa samyaksambodhiæ prÃpnoti / tasya tatprÃptaye yà upapattayo na tÃ÷ karmakleÓavaÓena / api tvacintyÃæ nirvÃïapÃragÃminÅmarhato 'pyupapattiæ praj¤apayÃmi yà prathamà gotrajÃti÷ sà bodhisattvÃnÃm // Ãha // ÃÓcaryaæ bhagavan yÃvadudÃrÃÓayà bodhisattvà mÃhÃtmyÃÓayÃÓca // bhagavÃnÃha // yadamÅ ÓakratvalokapÃlatvacakravartitvÃdibhi÷ sarvalokasampattibhiranarthino 'nuttarÃyÃæ bodhau kuÓalaæ pariïÃmayanti / tÃsu ca ni÷saÇgatà niravagrahatà ca / iyame«ÃnudÃrÃÓayatà / yatpunastadaÓa(sa)ktisukhamanavagrahasukhaæ nirv­tisukhaæ ca tatsarva sarvasattvasÃdhÃraïamicchanto 'nuttarÃyÃæ bodhau kuÓalamÆlaæ pariïÃmayanti saæsÃrÃparityÃgatayà / iyame«Ãæ mÃhÃtmyÃÓayatà // Ãha // ÃÓcaryÃdbhÆtà bhagavan bodhisattvadharmÃ÷ / tÃn prÃptukÃmairanuttarÃyÃæ samyaksambodhau cittamutpÃdayitavyam / ita Ærdhvam // subhÆtirÃha // abhÃvasvabhÃve«u sarvadharme«u kathaæ karmaphalavyavastheti // bhagavÃnÃha // dharmÃïÃmabhÃvasvabhÃvamajÃnanta÷ sattvà viparyÃsasamutthitairvikalpai÷ karmÃïi k­tvà yathÃkarmaphalÃni prÃpnuvanti / " tatra catvÃro viparyÃsÃ÷ pudlanairÃtmyavipak«a÷ / bhÃve«vabhiniveÓo dharmanairÃtmyavipak«a÷ / atra ca maitreyapraÓnottarairvahavo viparyÃsà nirastÃ÷ / subhÆtipraÓnottarai÷ katicit / iti viparyÃsaprahÃïaniveÓanakarma // viparyÃsena sattvÃ÷ karmÃbhisaæskurvanti / tata÷ saækliÓyante ca lokavyavahÃreïa na paramÃrthata÷ / na hi ki¤cidvastvasti vÃlÃgrakoÂÅnik«epamÃtrakamapi yatra sthitvà karma kuryu÷ / tadyathà svapnamÃyÃdi«viti viparyÃsanirvastukatÃj¤ÃnaniveÓanakarma // yà sarvadharmÃïÃæ samatà tathatà bhÆtakoÂistanirvÃïam / tacca lokavyavahÃreïa vyavahriyate na paramÃrthato 'nabhilÃpyatvÃditi vyavadÃnaniveÓanakarma // yadyapi svapnamÃyopamÃ÷ sarvadharmà nirvastukÃstathÃpi tadajÃnanta÷ sattvà vastvabhiniveÓena karmÃïi k­tvà sugatidurgati gacchanti / ataste«Ãæ viparyÃsaprahÃïÃya bodhisattvo bodhau cittamutpÃdya saæsÃre carati / yÃvadabhisambudhya sattvÃn parimocayatÅti vyavadÃnasambhÃraniveÓanakarma // (##) "bhagavÃnÃha // na dvayenÃbhisamayo nÃdvayena ! e«a evÃtrÃbhisamayo yatra na dvayaæ nÃdvayam // tatkasya heto÷? prapa¤co e«a yo 'yame«Ãmabhisamaya÷ / na ca dharmasamatÃyÃæ prapa¤costi / ni«prapa¤cà dharmasamatà / saiva sarvadharmÃ÷ / saiva sarvap­thagjanÃryapudgalÃ÷ / saiva buddharatnaæ saægharatnaæ ca / samatà hi dharmatà / na ca dharmatÃyà nÃnÃtvamasti // subhÆtirÃha / kiæ dharmatà saæsk­tà kiæ asaæsk­tà // bhagavÃnÃha // na saæsk­tà nÃsaæsk­tà / yaÓca saæsk­to dhÃturyaÓcÃsaæsk­ta ubhÃvetau na saæyuktau na visaæyuktau na rÆpiïau anidarÓanÃvapratighÃvekalak«aïau yadutÃlak«aïau" iti saæsk­tÃsaæsk­tÃvyatibhedena j¤ÃnaniveÓanakarma // "bhagavÃnÃha // sarvadharmÃ÷ subhÆte svabhÃvena ÓÆnyÃ÷ / te na ÓrÃvakairna pratyekabuddhairna tathÃgatai÷ k­tÃ÷ / yà ca svabhÃvaÓÆnyatà tannirvÃïaæ" iti nirvÃïaniveÓanakarma // kÃritrasyaiva vyÃpitvaæ darÓayitumÃha / sarvadharmÃkopyatayà praj¤ÃpÃramitÃkopyatÃnugantavyeti / kÃritramÃcÃra÷ / ÃcÃro dharma÷ / "nyÃyo hi sÃcÃro dharma÷ svabhÃvaÓca dharmÃkhya÷" iti vacanÃt / sarvo dharma÷ saptaviæÓatividhaæ kÃritram / tasyÃkopyatà avadhyatà / daÓadiksarvalokadhÃtusthite«u sarvasattve«u sarvairÃkÃrai÷ yathà bhÃjanamavicchedena yÃvadÃkÃÓaæ prav­tti÷ / tayà tajjanikayà bhagavata÷ praj¤ÃpÃramitÃyà akopyatà tÃd­Óyeva veditavyà / ityuktaæ dharmakÃyasya kÃritram // samudrÃparyantatÃvÃkyÃdibhirakopyatÃvÃkyaparyantai÷ praj¤ÃpÃramitÃyà ye viÓe«Ã uktÃste«Ãæ pÃramÃrthikaæ j¤ÃnamÃnupÆrvyà darÓayitukÃma÷ p­cchati tatkasya hetoriti / ekak«aïÃbhisamayadharmakÃyasambandhibhiranugamavÃkyairyaduktaæ tatsarvaæ kasya heto÷ kena kÃraïenetyartha÷ / rÆpaæ hÅtyÃdikamuttaram / iha samudro 'paryanta÷ ÓÆnyatÃmÃtratvÃt / tasyÃÓca pramÃïÃbhÃt / evaæ rÆpÃdayopi pa¤caskandhÃ÷ samudrasamÃ÷ / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi / tathà hi ye ca rÆpÃdayo yà ca te«Ãæ ÓÆnyatà yà ca praj¤ÃpÃramità sarva ete na saæyuktà na visaæyuktà arÆpiïo 'nidarÓanà ekalak«aïà yadutÃlak«aïà iti bhÃva÷ / evaæ gaganasamatÃdayopi j¤ÃtavyÃ÷ / yÃvadanupalabdhiriti / akli«Âamaj¤Ãnam / evaæ hÅtyÃdi / evaæ hÅti / yathaite '«ÂÃvabhisamayÃ÷ saparicchadà nirdi«Âastathaivetyartha÷ / anugantavyeti anusartavyà / tata÷ kiæ karaïÅyamityÃha yadetyÃdi / anugami«yatÅti vya¤janakÃyena Óro«yati / (##) vyavacÃrayi«yatÅtyarthaÓarÅreïa j¤Ãsyati / avatari«yatÅti ÓraddhÃsyati / avabhotsyata iti praj¤Ãsyati / cintayi«yatÅti catas­bhirvicÃraïÃyuktibhiÓcintayi«yati vicÃrayi«yati / evamevaitannÃnyatheti / yÃni puna÷ sthÃnÃni cintayan bÃla÷ Óaktik«ayÃt khinna unmÃdyet mÆrcchet maraïaæ và nigacchet tÃni sthÃnÃnyacintyÃni te«u tulayi«yati / yathaitÃni bhagavatà paramayogÅÓvareïa d­«ÂÃni tathaiva nirdi«ÂÃni / asmÃkametÃnyacintÃ(ntyÃ)ni tarkÃgocaratvÃditi upaparÅk«i«yata iti / etÃvataiva sarvasaæÓayÃnÃæ chedanÃdavadhÃrayi«yatyevamevaitaditi / evamatÅva cchinne«u saæÓaye«u bhavanÃyà adhikÃra÷ / ata Ãha / bhÃvayi«yatÅti / caturvidhà bhÃvanà / Óamatho vipaÓyanà ÓamathavipaÓyane ÓamathavipaÓyanÃbhiratiÓca / kÅd­ÓairmanasikÃrairityÃha / sarvamÃyetyÃdi / ahamiti mameti rÆpamiti vedanetyevamÃdika÷ sarvÃbhiniveÓa÷ sarvamanyanà / manyÃÓabdÃïïijantÃdyac manyanà / sarvaparapravÃdibhirmÃrÃdibhi÷ kleÓaiÓca yÃ÷ kampanÃ÷ tÃ÷ sarve¤janÃ÷ / tadà nÃsya durlabhetyÃdi / sarvaguïÃnÃmiti bodhisattvaguïÃnÃm / buddhak«etrasyeti guïÃnÃæ paripÆririti vartate / Óe«aæ sugamam // sÆtrasyÃrtho '«ÂavabhisamayÃ÷ ÓÃstre prathamamuddi«ÂÃ÷ / ta iyatà vistareïa nirdi«ÂÃ÷ / puna÷ ÓÃstram- 'lak«aïaæ tatprayogastatprakar«astadanukrama÷ / tanni«Âhà tadvipÃkaÓcetyanya÷ «o¬hÃrthasaægraha÷ // ' athavà «a¬arthÃ÷ sÆtrasya / sarvÃkÃraj¤atà mÃrgaj¤atà sarvaj¤atà ceti trayametallak«aïaæ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ / yatastrividhaiva sà / caturtha÷ sarvÃkÃrÃbhisambodhi÷ / so 'syÃæ prayoga÷ / caryetyartha÷ / pa¤camo mÆrdhÃbhisamaya÷ / so 'syÃæ prayogaprakar«a÷ / «a«Âho 'nupÆrvÃbhisamaya÷ so 'syÃæ prayogÃnukrama÷ / anupÆrvaprayoga ityartha÷ / saptama ekak«aïÃbhisamaya÷ / so 'syÃæ prayogani«ÂhÃ÷ / a«Âamo dharmakÃya÷ / so 'syÃæ vipÃka÷ / pradhÃnaphalamityartha÷ / puna÷ ÓÃstram- 'vi«ayastritayo hetu÷ prayogaÓcaturÃtmaka÷ / dharmakÃya÷ phalaæ karmetyanyastredhÃrthasaægraha÷ // ' athavà trayorthÃ÷ sutrasya / hetu÷ prayoga÷ phalaæ ca / tatra trividha÷ prayogavi«ayo hetu÷ / sarvÃkÃraj¤atà mÃrgaj¤atà sarvaj¤atà ca / catvÃro 'rthÃ÷ prayoga÷ prayogasÃmÃnyÃt / sarvÃkÃrÃbhisambodho mÆrdhÃbhisamayo 'nupÆrvÃbhisamaya ekak«aïÃbhisambodhaÓceti / (##) phalaæ dharmakÃya÷ karma ca / vinÃpi tenÃrthagate÷ / arthasaægraha÷ sakalasÆtrÃrthasya saæk«epa÷ / tatra prathamo '«Âadhà / dvitÅya÷ «o¬hà / t­tÅyastredhà // anugamasya vÃcaka÷ parivarto 'nugamaparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyà ekonatriæÓattama÷ parivarta÷ // 30. sadÃpraruditaparivarto nÃma triæÓattama÷ / a«ÂÃbhirabhisamayairbhagavatÅ nirdi«Âà / sà yathà veditavyà tannoktam / atastabhdagavÃn vica(va)k«urÃha punaraparamityÃdinà / parye«Âavyeti icchate÷ prayoga÷ / parye«ità parye«amÃïeneti / e«­ ityasya bhauvÃdikasya prayoga÷ / kÃyaklamathÃdimanasikÃrÃïÃæ prati«edho vÅryÃtiÓayÃrtha÷ / mà ca kvacidityÃdinà vik«epaprati«edha÷ / mà praïidhà iti mà niveÓaya / kvacita ityuddeÓa÷ / adhyÃtmaæ bahirdhà veti nirdeÓa÷ / adhiÓabdo 'dhikaraïÃrtha÷ / tato vitarkyÃrthe 'vyayÅbhÃva÷ / ana ityac samÃsÃnta÷ Âilopa÷ / bahirdheti bahirityartha÷ / mà gà iti sambandha÷ / mÃÇi luÇ, iïo gà luÇi, gÃtisthetyÃdinà sico luk / na mÃÇyoga itya¬Ãgamaprati«edha÷ / vÃmena dak«iïeneti pÃrÓveneti bhÃva÷ / pÆrveïetyÃdinà diÓÃæ nirdeÓa÷ / anuvidiÓamiti vidiÓÃm / anuÓabdo vÅpsÃyÃm / vidiÓi vidiÓÅtyanuvidiÓam / avyayÅbhÃve Óaratprabh­tibhya ityac samÃsÃnta÷ / tathà ca kulaputretyÃdinà atattvamanasikÃrÃïÃæ prati«edha÷ / nÃtmato na satkÃyata iti / sÅdatÅti sat / rÃÓitvÃtkÃya÷ / anityo rÆpÃdirÃÓi÷ satkÃya ityucyate / satkÃye pudgala÷ praj¤apyate / ataÓca nÃtmato na satkÃyataÓcalasÅti / na dravyasatà pudgalarÆpeïa nÃpi praj¤aptisatà / ubhayoranupalambhÃdityartha÷ / na rÆpataÓcetyÃdi / nÃpi rÆpÃdibhi÷ skandhai÷ / dharmÃïÃmapyanupalabdheriti bhÃva÷ / ataÓcalatÅti ebhiÓcalati / e«Ãæ samÃropeïa viti«Âhat iti nivartate / Óe«aæ sugamam / vaiÓabdo 'vadhÃraïe / evamevetyartha÷ / Ãlokamiti mok«amÃrgasya deÓanÃm / samudÃnetukÃma iti / Ãtmani samyagutpÃdayitukÃma÷ / adhimuktimiti / evamevaitadityavadhÃraïam / kva? sarvadharme«u / kÅd­Óe«u? ÓÆnyÃnimittÃpraïihite«u / yathÃpratibhÃsamarthÃbhÃvÃcchÆnye«u / tasya ca pratibhÃsasya bhrÃntinimittasya prak­tinirodhÃdanimitte«u / (##) ataÓca bhrÃntimÃtratayà d­«Âe traidhÃtuke praïidhÃnÃbhÃvÃdapraïihite«u / ÓÆnyatÃÓabda÷ kvacitpaÂhyate / tatra svÃrthe tal / nimittaparivarjitenetyuddeÓa÷ / bhrÃntinimittayorvastvabhiniveÓastadiha nimittam / tatparivarjitena bhÃvaparivarjitena sattvad­«Âiparivarjitena ceti nirdeÓa÷ / bhÃvo dharmad­«Âi sattvad­«ÂirÃtmad­«Âi÷ / tÃbhyÃæ parivarjitenetyartha÷ / yÃnÅtyÃdi / yÃni dharma deÓayantÅti sambandha÷ / ÓÆnyÃnimittÃpraïihitÃ÷ pÆrvavat / ni÷svabhÃvasya notpÃdo na jÃtirna nirodha÷ / yasya notpÃdanirodhau so 'bhÃva÷ / tasmÃd anutpÃdà ajÃtà anirodhà abhÃvÃ÷ sarvadharmà ityevaæ yÃni dharmaæ deÓayanti tÃni kalyÃïamitrÃïi / arthÃdgamyate tadviparÅtaæ dharma yÃni deÓayanti tÃni pÃpamitrÃïi / pratipadyamÃno anuti«Âhan / k­taj¤a Órutaj¤ÃnÃt / k­tavedÅ Órutaphalaj¤ÃnÃt / paritulayamÃneneti cintayatà / lokÃmi«aæ annapÃnavastrÃdi / tena pratisaæyuktà tadabhilëiïÅ / anubaddhavyo 'nugantavya÷ / asti hÅti / asti khalvetat / sevitumityÃde÷ padatrayasya paribhoktumityartha÷ / abhibhÆyeti nirdo«Åk­tya / sattvavinayeneti sattvÃnÃæ cittarak«Ãrtham / parigrahamupÃdÃyeti parigrahÃrtham / saÇgast­«ïà / Ãrambaïamupalambha÷ / bhÆtanaya paramÃrthaprabheda÷ / saækleÓÃbhÃvÃd asaækleÓÃ÷ / vyavadÃnÃbhÃvÃd avyavadÃnÃ÷ / ni÷sattvÃdipadai÷ pudgalanairÃtmyamÃha / mÃyopamÃdipadairdharmanairÃtmyam / prativÃïi÷ prativacanam / aniviïïamakhinnam / anuÓÃsanÅ upadeÓa÷ / auïÃdiko 'nirdharaïÅvat / rudan aÓrupÃtena / krandan dÅnasvarai÷ / Óocan utkaïÂhamÃna÷ / paridevamÃno vilapan anubaddha iti samanvita÷ / kvacillyapa÷ pÃÂha÷ / tasyÃpi pÆrvÃdikkarma / anuparik«iptà parive«Âità / parikhÃ÷ khÃtaya÷ / ­ddhà dhanasampattyà / sphÅtà g­hodyÃnÃdiÓobhayà / k«emà nirupadravatvÃt / subhik«Ã sulabhÃnnapÃnatvÃt / ÃkÅrïo vistÅrïa÷ / bahu nÃnÃvidho jana÷ parivÃro ye«Ãæ te tathà / tÃd­Óà manu«yà yasyÃæ sà tathà / antarasyÃntare Ãpaïa÷ krayavikrayasthÃnam / tasmin vithÅÓatÃni / tai÷ pa¤cabhi÷ nirviddhà ni÷Óe«aæ viddhà / vithÅnÃmà prakÃrÃntamubhayato gamanÃt / Ãlekhyena vicitrÃïi ca tÃni citrÃïi cÃdbhÆtatvÃt / sad­ÓÃni ca purÃnurÆpatvÃt / tai÷ anutpŬamasaæbÃdhaæ janayugyayÃnÃnÃæ saækramasthÃnÃni saæbhÆya gamanasthÃnÃni vistÅrïarathyÃ÷ / te«Ãæ sthÃpitÃni sthÃpanÃni / bhÃve kta÷ / tai÷ sumÃpità suracità / tatra jana÷ padikÃdilokÃ÷ / (##) yugyÃni vÃhanÃni / yÃnÃni rathÃ÷ / anantaratvÃtparasparatulyatvÃcca samasamai÷ / kho¬akaÓÅr«Ãïi kramaÓÅr«Ãïi / upodgatÃnÅti prÃkÃrÃdativistÅrïÃt ki¤cinnirgatyodgatÃni / pramÃïavantÅti p­thÆni tuÇgÃni ca / nÃnÃvicitrarityanyathÃnyathà vicitrai÷ / sarvataÓca kho¬akav­k«Ãnnirgatà v­k«Ãntaram / yathÃbhavati tathÃvasaktam / sarvamasyÃmastÅti sarvÃvanÅ / kiÇkiïÅjÃleneti catu«prÃkÃrakho¬akav­k«ÃvasaktamaïisÆtracatu«ÂayÃvavaddhÃnekamaïisÆtravalambinà / valgu÷ / ÓrotrasukhatvÃt / ra¤janÅyo manoharatvÃt / pa¤cÃÇgÃni vÅïÃvaæÓÃdÅni / gandharvà gÃyanÃ÷ / krŬanti Órotreïa, ramante manasÃ, paricÃrayanti kÃyavÃkparispandai÷ / parikhÃ÷ khÃtaya÷ / anusÃrivÃrivÃhinya iti vÃtÃdyanusÃriïà jalapravÃheïa yuktÃ÷ / padmaæ raktakamalam / puï¬arÅkaæ sitapadmam / abhijÃtÃbhijÃtariti praïÅtapraïÅtai÷ / sugandhaÓabda÷ surabhiparyÃya÷ / tatpu«kariïÅnÃmityudyÃnapu«kariïÅnÃæ pramÃïam / samantÃditi sarvapÃrÓve«u / kroÓa÷ kroÓa iti vÅpsà / nÅlÃdipadÃni prÃgvyÃkhyÃtÃni / upanikÆjità buddhanetrÅ praj¤ÃpÃramità / tasyà citrÅkÃra÷ para÷ prasÃda÷ / tenÃnugataæ sugatebhya÷ Órutacittaæ ye«Ãæ te tathà / te«Ãæ madhye Ór­ÇgÃÂakasyeti sambandha÷ / samantÃditi pratipÃrÓvam / g­haparibhoga iti g­hasya parive«Âa÷ / kimarthamityÃha / upabhogaribhogÃyeti / upabhoga÷ phalapu«pÃdÅnÃm / paribhoga÷ sÃkalyena bhogo vanavihÃrÃdinà / vivaraæ sandhi÷ / tasminnantaraæ avakÃÓa÷ / samarpita÷ saÇgamita÷ / tairavakÃÓaguïai÷ / sarvendriyÃïÃmanugraha÷ samanvaÇga÷ / tadyogÃt samanvaÇgÅ krŬati vÃcà / ramate manasà / paricÃrayati kÃyena / tÃvatkÃlamiti parimitakÃlam / tata iti krŬÃdikÃlÃdÆrdhvam / trikÃlamiti prÃïhamadhyÃnhÃparÃnhe«u / Ãsanasya viÓe«aïaæ suvarïapÃdakamityÃdi / ardhakroÓamuccastveneti yÃvat / tÆlikayà và ÃstÅrïaæ goïikayà và garbholikÃcÅnÃæÓukapratyÃstaraïam / upari sà asyeti uparigarbholikama / kÃÓikavastraæ vÃrÃïaseyakaæ divyaæ và / tat pratyÃstaraïamasyeti tathoktam / samaæ yathà bhavati na vi«amaæ tathà dhÃrayanti pramÃïavabhdi÷ stambhai÷ / sahitÃ÷ samagrÃ÷ / niratÃ÷ sÃvadhÃnÃ÷ / kathamityÃha / kimayaæ saæsthita iti / kuta ityÃha / susaæsthitetyÃdi / muktÃvicitritaæ paryante«u hÃrÃrddhahÃrÃïÃæ pralambanÃt, madhye ca sthÆlamuktÃkalÃpasya / abhyavakiranti purastÃt / prakaranti tri«u pÃrÓve«u / saæpravikiranti punaÓcatur«vapi (##) pÃrÓve«u / dharmÃÓayaviÓuddhyeti dharme yà te«Ãæ ÓraddhÃcchandayo÷ Óuddhi÷ / dharmÃya gauravaæ kalyÃïamitratvÃt / sanniÓrayatà bhÃjanatà / ÓraddhÃrhe yà ÓraddhadhÃnatà tayà / vinipÃto durgatigamanam / avi«Âitaæ avicchinnam / tu«Âa iti prÅta÷ / udagra iti tayà prÅtyà unnatapÆrvakÃya÷ / tadekatÃnatvÃt Ãttamanaska÷ / prÅterutkar«Ãt pramudita÷ / prÅtisahagata÷ prasÃda÷ prÅtisaumanasyam / tajjÃtamasyeti tathokta÷ / tasya Ór­ïoti smeti sambandhavivak«ayÃpÃdÃne «a«ÂhÅ / sarvadharme«vaniÓritasaæj¤Ãmiti / yathaitarhi me dharmodgatadeÓanayà pratibhÃsa÷ sanidhÃ(dÃ)namanÃÓrita÷ / evaæ hetuniyamamanÃÓritÃ÷ sarvadharmà ityenÃæ saæj¤ÃmatyantasamÃhitÃm / asyÃ÷ saæj¤ÃyÃ÷ prabhÃvÃtkimabhÆdityÃha / tasyetyÃdi / samÃdhaya eva mukhÃni mahopÃyatvÃt / sarvadharmÃïÃæ svabhÃvÃ÷ svalak«aïÃni / te«Ãæ vyavalokano dra«Âà / te«Ãæ anupalabdhirasattÃniÓcaya÷ / sarvadharmÃïÃæ nirnÃnÃtvaæ samatà svalak«aïÃnÃmabhÃvÃt / tadÃlambana÷ samÃdhistathokta÷ / sà ca samatà tathatà / tayà nirvikÃrÃnsarvadharmÃn paÓyatÅti sarvadhamanirvikÃradarÓÅ / evaæ yÃvatsarvatathÃgatadarÓÅ samÃdhirveditavya÷ / e«u samÃdhi«viti krameïa sarve«u sthita÷ san / daÓadiÓo 'sminniti daÓadigloka÷ sarvalokadhÃtava ityartha÷ / tatra buddhÃn bhagavato 'prameyÃsaækhyeyÃn paÓyati sma / naikasmin kÃle 'nekastathÃgata ekasyaiva sarvasattvÃrthakriyÃsu Óakteriti cet / nityameka eva buddhastasyaivÃnantamÃyuradhi«ÂhÃtuæ Óakteriti kinne«yate? hetubalÃdanyepi bhavantÅti cet / hetubalÃdeva tarhi yugapadanante«u lokadhÃtu«vanantÃstathÃgatà jÃyanta iti ko virodha÷? yathà buddhau cakravartinau sak­dekatra caturdvÅpake lokadhÃtau notpadyete ni÷sapatnakarmakÃritvÃt tathà tathÃgatau trisÃhasre lokadhÃtÃviti mahÃrathai÷ k«uïïametat / gatiæ gatà iti / gatirapratidyÃta÷ / tÃæ prÃptÃ÷ / Óik«Ãpita iti Óik«Ãæ prÃpita÷ / tatk­tamiti / yadeva tena purva k­tam / dhÃrayitavyaæ cetasi na vismartavyam / celaæ vastram / tasya uï¬uka÷ ÓiraÓÃÂaka ityartha÷ / utkaïÂhà Óoka÷ / paritasanaæ du÷khÃsikà / këÂhÃgatà prÅti÷ prema / guïavatsu cetaso 'kÃlu«yaæ prasÃda÷ / tadguïe«u vismaya÷ citrÅkÃra÷ / arbhyahaïaæ gauravam / katamaæ Óabdamityata Ãha / gho«amityÃdi / katamaæ bho«amiætyÃha / ka÷ pure«eïetyÃdi / atikrÃmayi«yatÅti mitÃæ hrasvo na bhavati / "và cittavirÃge" (##) ityato vÃÓabdÃnuv­ttervyavasthitavibhëà / vij¤ÃnÃcca / atiÓabdaÓcÃtra apaÓabdÃrthe vartate / ata÷ pa¤camÅ yuktà bhavati / yannuÓabdastasmÃdarthe / paryutthÃpayÃmÃseti vyagrÅk­tavÃn / yatheti yata÷ / asthimajjayÃÓceti / majjanÓabdasya liÇgavyatyayena striyÃæ ¬Ãp sÅmÃvat / kalyacitta iti tenaiva har«eïa karmaïyacitta÷ / tataÓca dviguïÅbhÆtahar«atvÃt pramuditacitta÷ / guïajÃti÷ manu«yasÃmÃnyo guïa÷ / viÓe«astu manu«yÃtikrÃnto guïa÷ / k«amante ceti svayaæ kartavyatayÃpi rocanÃt / vi«ayiteti Óakti÷ / viditÃbhiprÃya Ãha / alpotsuka ityÃdi / utsuka autsukyam / yattat k«aïaæ lavamapi tat / tanmuhÆrtamapi tat / trayÃïÃmupÃdÃnaæ tu Órot­ïÃæ ÓraddhabhedÃt / ni«pratibhÃna ityuddeÓa÷ / sadÃpraruditasyetyÃdinirdeÓa÷ / uttara iti uttaranimiuttam / apratipadyamÃno 'labhamÃna÷ / daddhvamiti dad dÃne / vÃdyaprak­tayo vÃdyaprakÃrÃ÷ / prabhÆtÃ÷ prakÃrabÃhulyÃt / vipulÃ÷ pratiprakÃramÃnantyÃt / bhogà arthÃ÷ / sarvalokaviÓi«Âà iti sarvalokÃtikrÃntÃ÷ / upari«ÂÃnmÆrdhna iti upari Óirasa÷ / prÃti«Âhata iti praÓabda÷ praterarthe / vihÃyasÅtyantarik«e / präco '¤jalaya÷ präjalaya÷ / sphuÂa iti prÃpta÷ / sahadarÓanÃditi darÓanÃtkÃraïÃddarÓanena sahaivaityartha÷ // sadÃpraruditopalak«ita÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃæ triÓattama÷ parivarta÷ // 31. dharmodgataparivarto nÃmaikatriÓattama÷ / evamukta ityÃdi / na khalvityÃdi pratij¤Ã / acalità hi tathateti hetu÷ / tathÃgatÃnÃæ kimÃgatamiti cedÃha / yà cetyÃdi / evamuttarepi hetava÷ sasamarthanà veditavyÃ÷ / sarve caite hetava÷ ÓÆnyatÃparyÃyà nimittabhedÃttu bheda÷ / ÃkÃÓadhÃturÃkÃÓasÃdharmyÃttathataiva / nanu dvÃtriæÓanmahÃpuru«alak«aïÃÓÅtyanuvya¤janavirÃjitavigrahastathÃgato na punastathatÃdaya ityata Ãha / na hi kulaputrÃnyatretyÃdi / tathataiva suviÓuddhà tathÃgata iti bhÃva÷ / sa hi te«Ãæ svÃbhÃvika÷ kÃya iti nyÃya÷ / evaæ tathatÃditathÃgatayorabhedamuktvÃtyantÃbhedaæ darÓayitumÃha / yà cetyÃdi / e«Ãmeva dharmÃïÃmiti tathatÃdÅnÃæ tathateti parikalpitarÆpaÓÆnyatà / yà ca sarvadharmÃïÃmiti skandhadhÃtvÃdÅnÃæ yà ca tathÃgatasya / ekaivetyÃdiruddeÓa÷ / punarekaivetyÃdi nirdeÓa÷ / hetumÃha / yadutÃsattvÃditi / adravyatvÃnna (##) punaryathÃlak«aïamabhÃvÃditi bhÃva÷ / punastathÃgatÃnÃmagatigatyorabhÃvaæ yathÃkalpanamasattvÃt / bhÃvakalpanà tu saæj¤ÃviparyÃsÃditi d­«ÂÃntai÷ pratipÃdayitumÃha / tadyathÃpÅtyÃdi / madhyÃnhakÃlasamaya iti / madhyÃnhaÓcÃsau kÃlaÓca / tasya samaya÷ / Ãgamanaæ yathà ca grÃmaæ pravi«Âa iti viÓaterarthasya gativiÓe«atvÃt kartari kta÷ / tathehÃpi tathÃgatam abhinivi«Âà iti / dharmÃkÃyà iti dharmatÃkÃyÃ÷ / hastikÃyasyetyÃdau kÃya÷ samÆha÷ / parini«pattiriti bhÆtatvam / mu«ÃvÃdastatsÃdharmyÃn va¤caka ityartha÷ / ata evÃha abhÆta iti / amoghaæ dÃyakasya mahÃphalahetutvÃt / ata eva dak«iïÅyÃ÷ / prabhÃvyante upalabhyante / kÃyaparini«patti÷ caramabhavasaæg­hÅtà / nÃpi kvacidgacchatÅti parinirvÃïakÃle / na kvacidastÅti parinirvÃya yatra gacchati / hetarÆpÃdÃnakÃraïaæ pratyayÃ÷ sahakÃriïa÷ / tatra ÓabdasyopÃdÃnaæ ÓabdaparamÃïava ityeke / vÃyuparamÃïava ityapare / tatra upadhÃnÅ tantrÅve«Âanaæ cakulikà / upavÃïyo apradhÃnatantraya÷ / Ãdyantayo÷ na Óabdo niÓcaratÅti vacanaæ madhye sarvatra sambandhanÃrtham / nirhetukÃÓabdÃt svÃrthe 'ïa nairhetukÅ / saæk«obhitÃni saæpracalitÃni / jihmÅbhÆtÃni na«ÂacchÃyÃni / uts­janti smeti mu¤canti sma / vihÃyasamiti ÃkÃÓam / svakena kÃyena dharmodgatamabhicchÃdayati smeti tasyÃgrata÷ sarvakÃyena bhÆmau patati smetyartha÷ / kiyantaæ kÃlamityata Ãha saptavar«ÃïÅti / avakrÃmaïaæ praveÓanam / yadvayamiti yadà vayam / anuvartamÃnà ityanukurvatya÷ / divyamityÃkÃÓabhavam / cittasyÃnyathÃtva p­thivÅsekavaimukhyam / iti pratisaækhyÃyeti evaæ nirÆpya sarvÃïi tÃnÅti dÃrikÃÓatÃni / tÃni tÃnÅti ÓastraviÓe«aïam / avatÃramavakÃÓa÷ / adhyati«Âhadityakarot / gandhamityatra adhyati«Âhaditi cakÃreïÃnuk­«yate / parÅ«Âi÷ parye«aïà / kÅd­ÓÅ tatrÃryasya dharmodgatasya dharmadeÓanÃbhÆdityata Ãha / tatreyaæ dharmodgatasyetyÃdi sugamam / yadutaÓabda÷ sÃmÃnyenoddi«Âasya viÓe«aæ dyotayati / ebhistriæÓatà ÃkÃrairityartha÷ / ata evÃsyÃ÷ Órutabalenotpannà / (##) ebhireva triæÓatÃkÃrai÷ sadÃpraruditasya bodhisattvasyotpannÃstriæÓatsamÃdhaya÷ paÂhi«yante / praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ samatà sarvadharme«u / kuta÷? sarvadharmasamatayà / sà hi dharmadhÃtvÃlambanà / sa ca samÃna÷ sarvadharme«u / praj¤ÃpÃramitÃyà viviktatà / kuta÷? sarvadharmaviviktatayà / yata÷ sarvadharmÃ÷ svalak«aïairviviktÃ÷ / ata÷ sÃpi viviktà svalak«aïapratibhÃsai÷ / sà kadÃcidasmÃdvivekÃccalatÅti cedÃha / praj¤ÃpÃramitÃyà acalanatà / kuta÷? sarvadharmÃcalanatayà / yata÷ sarvadharmà na vivekÃccalanti / tata÷ sÃpi na vivekÃccalati / mananÃccalatÅti cedÃha / praj¤ÃpÃramitÃyà amananatà / kuta÷? sarvadharmÃmananatayà / amananà hi sarvadharmÃ÷ / na te ki¤cinmanyante ni÷svabhÃvatvÃt / tata÷ sÃpyamananà / kimasau kenÃpi stambhità yato na calatÅti cedÃha / praj¤ÃpÃramitÃyà astambhitatà / kuta÷? sarvadharmÃstambhitatayà / na hi vivekÃccalanti sarvadharmÃ÷ kenÃpi stambhitÃ÷ / kiæ tarhi? prak­tyaiva viveke sthirÃstata÷ praj¤ÃpÃramitÃpi sthirà / Ãdau samatÃmÃtramuktaæ naikarasatà / tÃmapyÃha / praj¤ÃpÃramitÃyà ekarasatà sarvadharme«u / kuta÷? sarvadharmÃïÃmekarasatayà tathataikarasà hi sarvadharmÃ÷ svalak«aïÃnÃmabhÃvÃt / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi svalak«aïÃnÃmapratibhÃsÃt / praj¤ÃpÃramitÃyà aparyantatà / kuta÷? sarvadharmÃïÃmaparyantatayà / tathà hi dvau paryantau pÆrvà ca koÂiraparà ca / tau ca na sta÷ sarvadharmÃïÃm / atÅtÃnagatayorasattvÃt / tasmÃdaparyantÃ÷ sarvadharmÃ÷ / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi / praj¤ÃpÃramitÃyà anutpÃdatà / kuta÷? sarvadharmÃnutpÃdatayà / tathÃhi ni÷svabhÃvÃ÷ sarvadharmÃ÷ / tasmÃnnotpadyante kharavi«Ãïavat / tasmÃdanutpÃdÃ÷ / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi / anirodhà praj¤ÃpÃramità / kuta÷? sarvadharmÃïÃmanirodhatayà / na hyamÅ nirudhyante 'sattvÃt kharavi«Ãïavat / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi / praj¤ÃpÃramitÃyà aparyantatà / kenopamÃnena? gaganÃparyantatayà / tathÃhi gaganasya nÃsti paryanto daÓasu dik«u tri«u cÃdhve«u / evaæ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ / [yÃ] daÓadiktraiyadhvikà sarvadharmatathatÃmÃtraprathanÃt / samudrÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantateti / yathà hyÃkÃÓasya nÃstyantastathaiva daÓadiglokadhÃtÆnÃæ kimpunaranante«u lokadhÃtu«u samudrÃïÃm / tata÷ siddhà samudrÃparyantatà / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ / tathà hi yà te«Ãæ samudrÃïÃæ tathatà yà ca sarvadharmÃïÃæ yà ca praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷, ekaivai«Ã tathatà / tathatÃlambanà ca praj¤ÃpÃramità / tasmÃtsamudrÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantateti siddham / nanu svapnopamatayÃpi j¤Ãnaæ praj¤ÃpÃramità gaganopamatayÃpi / tatra pÆrvà vicitrapratibhÃsà uttarà nirÃbhÃsà / kathamanayorekÃrthatetyata Ãha / meruvicitratayà praj¤ÃpÃramitÃvicitrateti / yathà hyekarasamÃkÃÓaæ prak­tyà tathÃpi (##) merupÃrÓvÃnÃæ vicitrÃïÃmÃdhipatyÃttadvadeva vicitraæ khyÃti / evamekarasaiva tathatà na vicitrà / tathatÃlambanà ca praj¤ÃpÃramità / yastu svapnopamÃdij¤Ãne vicitrapratibhÃsa÷ so 'bhÆtaparikalpadharma÷ / tasmÃtsvapnopamamÃyopamÃdij¤Ãnaæ saæv­ti÷ / nirÃbhÃse yà ca parimÃrthike j¤Ãne sattvanÃmavatÃraïÃya nirdiÓyate, nirÃbhÃsap­«ÂhabhÃvÅ cÃvikalpoyaæ tadanubhÆtaniÓcayÃrtha÷ / tasmÃtsiddhamidaæ meruvicitratayà praj¤ÃpÃramitÃvicitrateti / nanu saiva nirÃbhÃsà praj¤ÃpÃramità svayamanubhÆyamÃnaæ paramÃrthamitthaæ niÓcinoti ni÷svabhÃvÃ÷ sarvadharmà iti / tatkathamasau nirvikalpetyata Ãha / gaganÃkalpanatayà praj¤ÃpÃramitÃkalpanateti / praj¤ÃpÃramitÃyà yÃkalpanatà na sà ki¤cidvikalpayati vikalpapÃragatatvÃt / tadyathà gaganaæ na ki¤cidvikalpayati ja¬atvÃt / aja¬Ã praj¤ÃpÃramità kinna vikalpayatÅti cet / uktamatra / vikalpaÓca bhrÃntirabhrÃntà ca sà / tasmÃnna vikalpayatÅti siddham / rÆpÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantateti / yathà hyÃkÃÓamaparyantaæ tathÃrÆpaskandhopi / yatrÃnyadrÆpaæ nÃsti tatrÃvaÓyaæ tama÷ prakÃÓo vÃsti / tadvattadÅyatathatÃpratibhÃsinÅ praj¤ÃpÃramitÃpyaparyantatà / yathaiva samudrÃparyantatayà praj¤ÃpÃramitÃparyantatÃsmÃbhirvyÃkhyÃtà tathaiva sattvÃnÃmÃnantyÃt vedanÃparyantatayÃpi saæskÃraparyantatayÃpi vij¤ÃnÃparyantatayÃpi p­thivÅdhÃtvaparyantatayÃpi apdhÃtvaparyantatayÃpi tejodhÃtvaparyantatayÃpi vÃyudhÃtvaparyantatayÃpi ÃkÃÓadhÃtvaparyantatayÃpi vij¤ÃnadhÃtvaparyantatayÃpi vyÃkhyÃtavyà / atha yà vij¤ÃnaskandhÃparyantatayà yà ca vij¤ÃnadhÃtvaparyantatayà tayo÷ ko viÓe«a÷? skandhadhÃtuÓabdÃbhyÃæ prayogak­ta÷ / vajropamadharmasamatayà praj¤ÃpÃramitÃsamateti / cittadhÃraïÃddharma÷ samÃdhi÷ / tasya yà sarvadharme«u samatà tayomÃnena praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ samatà sarvadharme«u sarvadharmÃsambhedanatayà praj¤ÃpÃramitÃsambhedanateti sarvadharmÃïÃmasambhedo abheda÷ / bhedakÃnÃæ svalak«aïÃnÃmabhÃvÃt / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃyà api na bheda÷ / samvedyamÃnenaiva rÆpeïa te«Ãæ tasyÃmabhÃvÃt / sarvadharmÃnupalabdhitayà praj¤ÃpÃramitÃnupalabdhiteti / sarvadharmà na ki¤cidupalabhante / rÆpasya ja¬atvÃt / Óe«ÃïÃmapyÃtmani paratra và grÃhakatvÃyogÃt / nÃpyupalabhyante grÃhakÃbhÃvÃt / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi nopalabhate nÃpyupalabhyate / tasmÃtte«Ãæ tasyÃÓcÃnupalabdhità / sarvadharmÃvibhÃvanÃsamatayà praj¤ÃpÃramitÃvibhÃvanÃsamateti / vibhÃvanÃæ parebhyo (##) vÃcà deÓanà / sà sarvadharmÃïÃæ na vidyate tasmÃdavibhÃvanayà samatà te«Ãm / tadvatsarvÃlambane«u praj¤ÃpÃramitÃyà avibhÃvanÃsamatà / sarvadharmaniÓce«Âatayà praj¤ÃpÃramitÃniÓce«Âateti / ce«Âà ÅhÃvyÃpÃra÷ / avyÃpÃra÷ sarvadharmÃ÷ / kathaæ tarhi kaÓcitkutaÓcidutpadyate? idaæpratyayamÃtreïa / asmin satÅdaæ bhavati, asati na bhavatÅtyetÃvatà hetuphalabhÃva÷ / tasmÃdamÅ niÓce«ÂÃ÷ tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpi / sarvadharmÃcintyatayÃpi praj¤ÃpÃramitÃcintyateti / yathà hi dharmÃ÷ parebhyo na deÓyante nirvi«ayatvÃdvÃca÷ / tathà svayamapi na cintyante na nirÆpyante vÃgvikalpayorekÃrthatvÃt / tadvatpraj¤ÃpÃramitÃpyacintyà / veditavyetyante yat paÂhyate tatsarvadharmasamatÃdivÃkye«u sarve«u sambadhyate 'ntardÅpakatvÃt / atha khalvityÃdi / atheti deÓanÃparisamÃptau / tathà ni«aïïasvaæveti ÓrutÃsanÃdanutthitasya / athetyuddeÓa÷ / k­ta÷ / tasyaiva nirdeÓa÷ tasyÃæ velÃyÃmiti / yenaiva krameïa yairevÃkÃrai÷ praj¤ÃpÃramità deÓità tenaiva krameïa tairevÃkÃraistriæÓatsamÃdhaya utpannà iti samudÃyÃrtha÷ / tatra sarvadharmasamatÃdyÃkÃratvÃtsamÃdhayastathà vyapadiÓyante / kathamamÅ ÃkÃrÃ÷? ebhi prakÃrairvastuj¤ÃnÃt / yathoktam- vastuj¤ÃnaprakÃrÃïÃmÃkÃra iti lak«aïam / iti / kiæ tarhyÃlambanam? tadeva vastu yathÃsvam / athavà sarvadharmasamatÃdirevÃlambanam / tadÃlambanatvÃtsamÃdhayastathoktÃ÷ / vastÆnyadhi«ÂhÃni / ÃkÃro yathÃsvaæ nirnimittatÃdi÷ / evaæ pramukhÃnÅti triæÓatsamÃdhipramukhÃni / kathame«Ãæ pramukhatvam? ebhiravaÓe«ÃïÃmÃk«epÃt / ÓatasahasrÃïÅti lak«Ãïi // dharmodgatena lak«ita÷ parivartastatparivarta÷ // ÃryëÂasÃhasrikÃyÃ÷ praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ sÃratamÃnÃmni pa¤jikÃyÃæ ratnÃkaraÓÃntiviracitÃyÃmekatriæÓattama÷ parivarta÷ // 32. parÅnandanÃparivarto nÃma dvÃtriæÓattama÷ / sahapratilabdhÃnÃmityÃdi / anena labdhÃnÃæ samÃdhÅnÃæ tatkÃlajamanuÓaæsamÃha / ata eva sahaÓabda÷ samÃnakÃlatÃrtha÷ / pratilabdhÃnÃmiti (##) pratilabdhe«u satsu / ebhireva nayeriti yathoktavastubhira«ÂÃbhirabhisamayai÷ / ebhireva nÃmabhiriti sarvÃkÃraj¤atÃdibhi÷ / sarvÃsu ca jÃti«u na jÃtu buddhavirahito 'bhÆdityuddeÓa÷ / asya nirdeÓa uttaro grantha÷ svapnÃntaragatopÅti yÃvat / tatra khalvityÃdirupodghÃta÷ parÅndanÃyÃ÷ / tadanenÃpi paryÃyeïaiti sadÃpraruditav­ttÃntenÃpi / tasmÃttarhÅtyÃdinà anuÓÃsanÅÓabdaparyantena prathamà parÅndanà / atra ca tathÃgatÃdhi«ÂhÃneneti vacanaæ kimartham? mahÃrthatvÃbhdagavatÅ bavhantarÃyà ca vinà buddhÃdhi«ÂhÃnena likhitumapi [na] Óakyeti pradarÓanÃrtham / iyamasmÃkamanuÓÃsanÅtÅyamasmÃkaæ parÅndanà / yathà asyÃ÷ ÓravaïÃdikaæ na vicchidyate tathà tvayà kartavyamityartha÷ / tatkasya hetoriti / tatparÅndanaæ kena prayojanenetyartha÷ / ata Ãha / atra hÅtyÃdi / tatkathamityÃdinà dvÅtÅyaparÅndanÃyà upodghÃta÷ / asmin mama samucchaya iti mama ÓarÅre / tathataditi / etatpremÃdikam / etenopÃdghÃtena dve parÅndane / yata Ãha dvirapi trirapÅti / parÅndÃmÅti samarpayÃmi / anuparÅndamÅtyÃnukÆlyaæ samarpayÃmi / kathaæ parÅndanetyata Ãha yatheyamityÃdi / anya÷ puru«a ityabhakta÷ / kasmÃdasyÃmetÃvadgauravamityata Ãha / yÃvadityÃdi bahuvidhÃÓca pÆjÃbhiriti yÃvat / bhagavatyÃ÷ parisamÃptimudyotayan saÇgÅtikÃra Ãha / idamavocadityÃdi / idamiti praj¤ÃpÃramitÃsÆtram / avocaditi bhëitavÃn / bhagavÃniti ÓÃstà / parÃrtharasikÃstathÃgatÃ÷ / parÃrtha ca parÃrthakriyà bhagavatyà deÓanà / tata Ãha / Ãttamanà iti / niruttaradharmadeÓanayà prÅta÷ sannityartha÷ / ÓrotÃra÷ kimukurvannityÃha / bhagavato bhëitamabhyanandanniti / abhipÆrvo nandi÷ sakarmaka÷ / sa kadÃcidabhilëe vartate / kadÃcitprÅtau / yadà prÅtau tadà tadÃlambanamevÃsya karma bhavati / tatpuna÷ karma bhagavato bhëitam / e«aiva deÓanà / ke punaste ÓrotÃra ityÃha / te cetyÃdi / loka÷ sattvasamÆha÷ / sa ca ÓrotÌïÃæ rÃjag­hasya ca prak­tatvÃnmanu«yasamÆha eva kevalo gamyeta / tathà mà bhÆditi viÓe«aïaæ kriyate / sadevamÃnu«ÃsuragandharvaÓceti / te ca bodhisattvÃdaya÷ sadevÃdiÓca loka iti samuccaya÷ // parÅndanÃbhidhÃyÅ parivarta÷ parÅndanÃparivarta÷ // nÃnÃvibhramalächanavyapagamÃdagrÃhyamagrÃhakam / bhÃtyetattathatÃtmanà samarasaæ yasyÃmaÓe«aæ jagat // praj¤ÃpÃramità vikalpataraïÅ sà bodhisattvasya dhÅ÷ / dhÅrai÷ saiva viÓuddhipÃragamane tÃthÃgatÅ kathyate // (##) sa(Óa)satya«Âau yadabhisamayÃn yatsahasrÃïi cëÂau / sÆtraæ tatte bhagavati mayà yaÓca labdho vibhajya // puïyaskandha÷ phalatu sa yathà yuktimuktiæ prajÃnÃm / ni÷sÅmÃnÃæ mama ca vaÓitÃæ viÓvakÃryakriyÃsu // anupamaguïam­«Âà nirmalÃÓe«avarïà / harati bhavaratiæ vo bhÃratÅ gautamasya / bhavati mahati(?) vartiryà dayà snehapÆrïe janamanasi tadantarjjyoti«a÷ saækramÃya // praj¤ÃpÃramitÃyÃ÷ pramitÃyà daÓaÓatÅbhira«ÂÃbhi÷ / sÃratametyabhisamaye sphuÂà ghanà pa¤jikeyaæ me // ye dharmà hetuprabhavà hetuæ te«Ãæ tathÃgato hyavadat / te«Ãæ ca yo nirodha evaævÃdÅ mahÃÓramaïa÷ // ?(?) samvat à to rÃj¤a÷ ÓrÅhar«adevarÃjye ÓrÅgaï¬igulmavi«aye / kulaputrakÃyastha÷ (? sthasya) paï¬itaÓrÅjÅvandharaÓiæ(siæ)hasya pustako(? stike)yamiti // 0 //