Asanga: Mahayanasutralankara (= Msa) Based on the edition by S. Bagchi: MahÃyÃnasÆtrÃlaÇkÃra of AsaÇga, Darbhaga 1960 [or a reprint of 2000?] (Buddhist Sanskrit Texts, 13). Input by members of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Input Project Member. Proof reader: Milan Shakya Input Year: 2008 [Last Modified: 2009-04-28 15:47:20 With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA www.uwest.edu/sanskritcanon #<...># = BOLD for references to S. Bagchi's 1960 edition (added) [...] = emendation ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃra÷ || oæ || nama÷ sarvabuddhabodhisattvebhya÷ prathamo 'dhikÃra÷ arthaj¤o 'rthavibhÃvanÃæ prakurute vÃcà padaiÓcÃmalai- rdu÷khasyottaraïÃya du÷khitajane kÃruïyatastanmaya÷ | dharmasyottamayÃnadeÓitavidhe÷ sattve«u tadgÃmi«u Óli«ÂÃmarthagatiæ niruttaragatÃæ pa¤cÃtmikÃæ darÓayan || Msa_1.1 || arthaj¤o 'rthavibhÃvanÃæ prakurute.........[ityÃdi] ko«adeÓamÃrabhya ko 'laækaroti | arthaj¤a÷ | kamalaækÃramalaækaroti arthavibhÃvanÃæ kurute | kena vÃcà padaiÓcÃmalai÷ | amalayà vÃceti«a........[pauryÃdinÃ] amalai÷ padairiti yuktai÷ sahitairiti vistara÷ | na hi vinà vÃcà padavya¤janairartho vibhÃvayituæ Óakyata iti | kasmai du÷khasyottaraïÃya du÷khitajane kÃruïyatastanmaya÷ | du÷khitajane yatkÃruïyaæ tasmÃtkÃruïyatastanmaya iti kÃruïyamaya÷ | kasyÃlaækÃraæ karoti | dharmasyottamayÃnadeÓitavidhe÷ | uttamayÃnasya deÓito vidhiryasmindharme tasya dharmasya | kasminnalaækaroti | sattve«u tadgÃmi«u | nimittasaptamye«Ã.........[mahÃyÃna]gÃmisattvanimittamityartha÷ | katividhamalaækÃraæ karoti | pa¤cavidham | Óli«ÂÃmarthagatiæ niruttaragatÃæ pa¤cÃtmikÃæ darÓayan | Óli«ÂÃmiti yuktÃm | niruttaragatÃmityanuttaraj¤Ãna[yÃna]gatÃm | tÃmidÃnÅæ pa¤cÃtmikÃmarthagatiæ dvitÅyena Ólokena darÓayati | ghaÂitamiva suvarïaæ vÃrijaæ và vibuddhaæ suk­tamiva subhojyaæ bhujyamÃnaæ k«udhÃrtai÷ | (##) vidita iva sulekho ratnapeÂeva muktà viv­ta iha sa dharma÷ prÅtimagryÃæ dadhÃti || Msa_1.2 || anena Ólokena pa¤cabhird­«ÂÃntai÷ sa hi dharma÷ pa¤cavidhamarthamadhik­tya deÓita÷ sÃdhyaæ vyutpÃdyaæ cintyamacintyaæ parini«pannaæ cÃdhigamÃrthaæ pratyÃtmavedanÅyaæ bodhipak«asvabhÃvam | so 'nena sÆtrÃlaækÃreïa viv­ta÷ prÅtimagryÃæ dadhÃti | yathÃkramaæ ghaÂitasuvarïÃdivat | yadà sa dharma÷ prak­tyaiva guïayukta÷ kathaæ so 'laækriyata ityasya codyasya parihÃrÃrthaæ t­tÅya÷ Óloka÷ | yathà bimbaæ bhÆ«Ãprak­tiguïavaddarpaïagataæ viÓi«Âaæ prÃmodyaæ janayati n­ïÃæ darÓanavaÓÃt | tathà dharma÷ sÆktaprak­tiguïayukto 'pi satataæ vibhaktÃrthastu«Âiæ janayati viÓi«ÂÃmiha satÃm || Msa_1.3 || anena kiæ darÓayati | yathà bimbaæ bhÆ«ayà prak­tyaiva guïavat ÃdarÓagataæ darÓanavaÓÃdviÓi«Âaæ prÃmodyaæ janayatyevaæ sa dharma÷ subhëitai÷ prak­tyaiva guïayukto 'pi satataæ vibhaktÃrthastu«Âiæ viÓi«ÂÃæ janayati | buddhimatÃmatastu«ÂiviÓe«otpÃdanÃdalaæk­ta iva bhavatÅti | ata÷ paraæ tribhi÷ Ólokaistasmindharme trividhamanuÓaæsaæ darÓayatyÃdarotpÃdanÃrtham | ÃghrÃyamÃïakaÂukaæ svÃdurasaæ yathau«adhaæ tadvat | dharma[rmo] dvayavyavasthÃ[stho] vya¤janato 'rtho na ca[rthataÓca]j¤eya÷ || Msa_1.4 || rÃjeva durÃrÃdho dharmo 'yaæ vipulagìhagambhÅra÷ | ÃrÃdhitaÓca tadvadvaraguïadhanadÃyako bhavati || Msa_1.5 || ratnaæ jÃtyamanarthaæ[rghaæ]yathÃparÅk«akajanaæ na to«ayati | dharmastathÃyamabughaæ viparyayÃtto«ayati tadvat || Msa_1.6 || (##) trividho 'nuÓaæsa÷ | ÃvaraïaprahÃïahetutvamau«adhopamatvena | dvayavyavastha iti vya¤janÃrthavyavastha÷ | vibhutvahetutvamabhij¤ÃdivaiÓe«ikaguïairÓvaryadÃnÃdrÃjopamatvena | Ãryadha[ja]nopabhogahetutvaæ ca anartha[rgha]jÃtyaratnopamatvena | parÅk«akajana Ãryajano veditavya÷ | naivedaæ mahÃyÃnaæ buddhavacanaæ kutastasyÃyamanuÓaæso bhavi«yatÅtyatra vipratipannÃstasya buddhavacanatvaprasÃdhanÃrthaæ kÃraïavibhÃjyamÃrabhya Óloka÷ | ÃdÃvavyÃkaraïÃtsamaprav­tteragocarÃtsiddhe÷ | bhÃvÃbhÃve 'bhÃvÃtpratipak«atvÃdrutÃnyatvÃt || Msa_1.7 || ÃdÃvavyÃkaraïÃt yadyetatsaddharmÃntarÃyipaÓcÃtkenÃpyutpÃditam | kasmÃdÃdau bhagavatà na vyÃk­tamanÃgatabhaya[bhaæga]vat | samaprav­tte÷ samakÃlaæ ca ÓrÃvakayÃnena mahÃyÃnasya prav­ttirupalabhyate na paÓcÃditi kathamasyÃbuddhavacanatvaæ vij¤Ãyate | agocarÃnnÃyamevamudÃro gambhÅraÓca dharmastÃrkikÃïÃæ gocara÷ | tÅrthikaÓÃstre«u tatprakÃrÃnupalambhÃditi | nÃyamanyairbhëito yujyate | ucyamÃne 'pi tadanadhimukte÷ | siddherathÃnyenÃbhisaæbudhya bhëita÷ | siddhamasya buddhavacanatvam | sa eva buddho yo 'bhisaæbudhya evaæ bhëate | bhÃvÃbhÃve 'bhÃvÃdyadi mahÃyÃnaæ kiæcidasti tasya bhÃva[ve] siddhamidaæ buddhavacanamato 'nyasya mahÃyÃnasyÃbhÃvÃt | atha nÃsti tasyÃbhÃve ÓrÃvakayÃnasyÃpyabhÃvÃt | ÓrÃvakayÃnaæ buddhavacanaæ na mahÃyÃnamiti na yujyate vinà buddhayÃnena buddhÃnÃmanutpÃdÃt | pratipak«atvÃt | bhÃvyamÃnaæ ca mahÃyÃnaæ sarvanirvikalpaj¤ÃnÃÓrayatvena kleÓÃnÃæ pratipak«o bhavati tasmÃd buddhavacanam | rutÃnyatvÃt | na cÃsya yathÃrutamarthastasmÃnna yathÃrutÃrthÃnusÃreïedamabuddhavacanaæ veditabyam | yaduktamÃdÃvavyÃkaraïÃdityanÃbhogÃdetadanÃgatÃæ bhagavatà na vyÃk­tamiti kasyacit syÃdata upek«Ãyà ayoge Óloka÷ | pratyak«acak«u«o buddhÃ÷ ÓÃsanasya ca rak«akÃ÷ | adhmanyanÃv­taj¤Ãnà upek«Ãto na yujyate || Msa_1.8 || anena kiæ darÓayati | tribhi÷ kÃraïairanÃgatasya mahata÷ ÓÃsanopadravasyopek«Ã na yujyate | buddhÃnÃmayatnato j¤Ãnaprav­tte÷ pratyak«acak«u«katayà ÓÃsanarak«ÃyÃÓca[yÃæ ca] yatnavatvÃt | anÃgataj¤ÃnasamarthyÃcca sarvakÃlÃvyÃhataj¤Ãnatayeti | yaduktaæ bhÃvÃbhÃve 'bhÃvÃditi | etadeva ÓrÃvakayÃnaæ mahÃyÃnametenaiva mahÃbodhiprÃptiriti kasyacitsyÃdata÷ ÓrÃvakayÃnasya mahÃyÃnatvÃyoge Óloka÷ | (##) vaikalyato virodhÃdanupÃyatvÃttathÃpyanupadeÓÃt | na ÓrÃvakayÃnamidaæ bhavati mahÃyÃnadharmÃkhyam || Msa_1.9 || vaikalyÃtparÃrthopadeÓasya | na hi ÓrÃvakayÃne kaÓcitparÃrtha upadi«Âa÷ ÓrÃvakÃïÃmÃtmano nirvidvirÃgavimuktimÃtropÃyopadeÓÃt | na ca svÃrtha eva pare«ÆpadiÓyamÃna÷ parÃrtho bhavitumarhati | virodhÃt | svÃrthe hi paro niyujyamÃna÷ svÃrtha eva prayujyate sa Ãtmana eva parinirvÃïÃrthaprayukto 'nuttarÃæ samyaksaæbodhimabhisaæbhotsyata iti viruddhametat | na ca ÓrÃvakayÃnenaiva cirakÃlaæ bodhau ghaÂamÃno buddho bhavitumarhati | anupÃyatvÃt | anupÃyo hi ÓrÃvakayÃnaæ buddhatvasya na cÃnupÃyena ciramapi prayujyamÃna÷ prÃrthitamarthaæ prÃpnoti | Ór­ÇgÃdiva dugdhaæ na bhasrayÃ[bhasrÃyÃ÷] | athÃnyathÃpyatropadi«Âaæ yathà bodhisattvena prayoktavyam | tathÃpyanupadeÓÃnna ÓrÃvakayÃnameva mahÃyÃnaæ bhaviturmahati | na hi sa tÃd­Óa upadeÓa etasminnupalabhyate | viruddhameva cÃnyonyaæ ÓrÃvakayÃnaæ mahÃyÃnaæ cetyanyonyavirodhe Óloka÷ | ÃÓayasyopadeÓasya prayogasya virodhata÷ | upastambhasya kÃlasya yat hÅnaæ hÅnameva tat || Msa_1.10 || kathaæ viruddham | pa¤cabhirvirodhai÷ | ÃÓayopadeÓaprayogopastambhakÃlavirodhai÷ | ÓrÃvakayÃne hyÃtmaparinirvÃïÃyaivÃÓayastadarthamevopadeÓastadarthameva prayoga÷ parÅttaÓca puïyaj¤ÃnasaæbhÃrasaæg­hÅta upastambha÷, kÃlena cÃlpena tadarthaprÃptiryÃvattribhirapi janmabhi÷ | mahÃyÃne tu sarvaæ viparyayeïa | tasmÃdanyonyavirodhÃd yad yÃnaæ hÅnaæ hÅnameva tat | na tanmahÃyÃnaæ bhavitumarhati | buddhavacanasyedaæ lak«aïaæ yatsÆtre 'vatarati vinaye saæd­Óyate dharmatÃæ ca na vilomayati | na caivaæ mahÃyÃnam, sarvadharmani÷svabhÃvatvopadeÓÃt | tasmÃnna buddhavacanamiti kasyacitsyÃdato lak«aïÃvirodhe Óloka÷ | svake 'vatÃrÃtsvasyaiva vinaye darÓanÃdapi | audÃryÃdapi gÃmbhÅryÃdaviruddhaiva dharmatà || Msa_1.11 || anena Ólokena kiæ darÓayati | avataratyevedaæ svasmin mahÃyÃnasÆtre svasya ca kleÓasya[kleÓa÷?] vinaya÷[vinaye]saæd­Óyate | yo mahÃyÃne bodhisattvÃnÃæ kleÓa÷ ukta÷ | vikalpakleÓà hi bodhisattvÃ÷ | audÃryagÃmbhÅryalak«aïatvÃcca | na dharmatÃæ vilomayatyathaiva hi dharmatà mahÃbodhiprÃptaye tasmÃnnÃsti lak«aïavirodha÷ | (##) agocarÃdityuktamatarstakagocaratvÃyoge Óloka÷ | niÓrito 'niyato 'vyÃpÅ sÃæv­ta÷ khedavÃnapi | bÃlÃÓrayo matastarkastasyÃto vi«ayo na tat || Msa_1.12 || ad­«ÂasatyÃÓrayo hi tarka÷ kaÓcidÃgamaniÓrito bhavati | aniyataÓca bhavati kÃlÃntareïÃnyathÃpratyavagamÃt | avyÃpÅ ca na sarvaj¤eyavi«aya÷ | saæv­tisatyavi«ayaÓca na paramÃrthavi«aya÷ | khedavÃæÓca pratibhÃnaparyÃdÃnÃt | mahÃyÃnaæ tu na niÓritaæ yÃvadakhedavat | ÓatasÃhasrikÃdyanekasÆtropadeÓÃt | ato na tarkasya tadvi«aya÷ | anupÃyatvÃt ÓrÃvakayÃne na buddhatvaæ prÃptamityuktam, atha mahÃyÃnaæ kathamupÃyo yukta ityupÃyatvayoge Óloka÷ | audÃryÃdapi gÃmbhÅryÃtparipÃko 'vikalpanà | deÓanÃto dvayasyÃsmin sa copÃyo niruttare || Msa_1.13 || anena Ólokena kiæ darÓayati | prabhÃvaudÃryadeÓanayà sattvÃnÃæ paripÃka÷ prabhÃvÃdhimuktito ghaÂanÃt | gÃmbhÅryadeÓanayà avikalpanÃ, ata etasya dvayasyÃsmin mahÃyÃne deÓanà | sa copÃyo niruttare j¤Ãne, tÃbhyÃæ yathÃkramaæ sattvÃnÃæ paripÃcanÃdÃtmanaÓca buddhadharmaparipÃkÃditi | ye punarasmÃt trasanti tadarthamasthÃnatrÃsÃdÅnave kÃraïatvena Óloka÷ | tadasthÃnatrÃso bhavati jagatÃæ dÃhakaraïo mahÃpuïyaskandhaprasavakaraïÃddÅrghasamayam | agotro 'sanmitro 'k­tamatirapÆrvÃcittaÓubha- strasatyasmin dharme patati mahato 'rthÃdgat iha || Msa_1.14 || trÃsÃsthÃne trÃsastadasthÃnatrÃsa÷ | dÃhakaraïo bhavatyapÃye«u | kiæ kÃraïam | mahata÷ apuïyaskandhaprasavasya karaïÃt | kiyantaæ kÃlamiti dÅrghasamayam | evaæ paÓcÃdÃdÅnava÷ | yena ca kÃraïena yÃvantaæ ca kÃlaæ tat saædarÓayati | kiæ puna÷ kÃraïe tu satÅti caturvidhaæ trÃsakÃraïaæ darÓayati | gotraæ cÃsya na bhavati sanmitraæ và avyutpannamatirvà bhavati mahÃyÃnadharmatÃyÃæ pÆrvaæ vÃnupacitaÓubho bhavati | patati mahato 'rthÃditi mahÃbodhisaæbhÃrÃrthÃt | aprÃptaparihÃïito 'paramÃdÅnavaæ darÓayati | (##) trÃsakÃraïamuktamatrÃsakÃraïaæ vaktavyamityatrÃsakÃraïatve Óloka÷ | tadanyÃnyÃ[nyasyÃ?]bhÃvÃtparamagahanatvÃdanugamÃt vicitrasyÃkhyÃnÃd dhruvakathanayogÃdvahumukhÃt | yathÃkhyÃnaæ nÃrthÃdbhagavati ca bhÃvÃtigahanÃt na dharme 'smiæstrÃso bhavati vidu«Ãæ yonivicayÃt || Msa_1.15 || tadanyÃnyÃ[nyasyÃ?]bhÃvÃditi tato 'nyasya mahÃyÃnasyÃbhÃvÃt | atha ÓrÃvakayÃnameva mahÃyÃnaæ syÃdanyasya ÓrÃvakasya pratyekabuddhasya vÃbhÃva÷ syÃt | sarva eva hi buddhà bhaveyu÷ | paramagahanatvÃcca | sarvaj¤aj¤ÃnamÃrgasyÃnugamÃcca tulyakÃlaprav­ttyà | vicitrasyÃkhyÃnÃt | vicitraÓcÃtra saæbhÃ[sÃ?]ramÃrga ÃkhyÃyate na kevalaæ ÓÆnyataiva | tasmÃda[Ã]bhiprÃyikenÃnena bhavitavyamiti | dhruvakathanayogÃd, bahumukhÃdabhÅk«ïaæ cÃtra ÓÆnyatà kathyate bahumiÓca paryÃyaiste«u te«u sÆtrÃnte«u tasmÃdbhavitavyamatra mahatà prayojanena | anyathà hi satk­tprati«edhamÃtrak­tamabhabi«yaditi | yathÃkhyÃnaæ nÃrthÃt na cÃsya yathÃrutamartho 'smÃdapi trÃso na yukta÷ | bhagavati ca bhÃvÃtigahanÃdatigahanaÓca buddhÃnÃæ bhÃvo durÃj¤eyastasmÃnnÃsmÃbhistadaj¤ÃnÃttrasitavyamiti | evaæ yoniÓa÷ pravicayÃdvidu«Ãæ trÃso na bhavati | dÆrÃnupravi«Âaj¤Ãnagocaratve Óloka÷ | Órutaæ niÓrityÃdau prabhavati manaskÃra iha yo manaskÃrÃjj¤Ãnaæ prabhavati ca tattvÃrthavi«ayam | tato dharmaprÃpti÷ prabhavati ca tasminmatirato yadà pratyÃtmaæ sà kathamasati tasminvyavasiti÷ || Msa_1.16 || Órutaæ niÓrityÃdau manaskÃra÷ prabhavati yo yoniÓa ityartha÷ | yoniÓo manaskÃrÃttattvÃrthavi«ayaæ j¤Ãnaæ prabhavati lokottarà samyagd­«Âi÷, tatastatphalasya dharmasya prÃpti÷, tatastasmin prÃpte matirvimuktij¤Ãnaæ prÃdurbhavati | evaæ yadà pratyÃtmaæ sà matirbhavati, kathamasati tasminne«Ã vyavasitirniÓcayo bhavati naivedaæ buddhavacanamitie | atrÃsapadasthÃnatve Óloka÷ | ahaæ na boddhà na gabhÅraboddhà buddhau gabhÅraæ kimatarkagamyam | kasmÃd gabhÅrÃrthavidÃæ ca mok«a ityetaduttrÃsapadaæ na yuktam || Msa_1.17 || (##) yadi tÃvadahamasya na boddhetyuttrÃsapadam, tanna yuktam | atha buddho 'pi gambhÅ[bhÅ?] rasya padÃrthasya na boddhà sa kiæ gabhÅraæ deÓayi«yatÅtyuttrÃsapadam, tadayuktam | atha gambhÅ[bhÅ]raæ kasmÃdatarkagamyamityuttrÃsapadam, tanna yuktam | atha kasmÃd gabhÅrÃrthavidÃmeva mok«o na tÃrkikÃïÃmityuttrÃsapadam, tanna yuktam | anadhimuktita eva tatsidvau Óloka÷ | hÅnÃdhimukte÷ sunihÅnadhÃtorhÅ nai÷ sahÃyai÷ parivÃritasya | audÃryagÃmbhÅryasudeÓite 'smin dharme 'dhimuktiryadi nÃsti siddham || Msa_1.18 || yasya hÅnà cÃdhika[cÃdhi]mukti÷, tataÓca hÅna eva dhÃtu÷ samudÃgata Ãlayavij¤ÃnabhÃvanà | hÅnaireva sahÃyai÷ samÃnÃdhimuktidhÃtukairya÷ parivÃritastasyÃsminnaudÃryagÃmbhÅryasudeÓite mahÃyÃnadharme yadyadhimuktirnÃsti, ata eva siddhamutk­«Âamidaæ mahÃyÃnamiti | aÓrutasÆtrÃntapratik«epÃyoge Óloka÷ | ÓrutÃnusÃreïa hi buddhimattÃæ labdhvÃÓrute ya÷ prakarotyavaj¤Ãm | Órute vicitre sati cÃprameye Ói«Âe kuto niÓcayameti mƬha÷ || Msa_1.19 || kÃmaæ tÃvadadhimuktirna syÃdaÓrutÃnÃæ tu sÆtrÃntÃnÃmaviÓe«eïa pratik«epo na yukta÷ | ÓrutÃnusÃreïaiva hi buddhimattvaæ labdhvà ya÷ Óruta evÃvaj¤Ãæ karoti mƬha÷ sa satyevÃvaÓi«Âe Órute vicitre cÃprameye ca kuta÷ kÃraïÃnniÓcayameti na tadbuddhavacanamiti | na hi tasya ÓrutÃdanyabdalamasti tasmÃdaÓrutvà pratik«epo na yukta÷ | yadapi ca Órutaæ tadyoniÓo manasi kartavyaæ nÃyoniÓa ityayoniÓomanasikÃrÃdÅnave Óloka÷ | yathÃrute 'rthe parikalpyamÃne svapratyayo hÃnimupaiti buddhe÷ | svÃkhyÃtatÃæ ca k«ipati k«atiæ ca prÃpnoti dharme pratighÃvatÅva[pratÅghÃtameva] || Msa_1.20 || (##) svapratyaya iti svayaæd­«ÂiparÃmarÓako, na vij¤ÃnÃmantikÃdarthaparye«Å | hÃnimupaiti buddheriti yathÃbhÆ[ru]taj¤ÃnÃdaprÃptiparihÃnita÷ | dharmasya ca svÃkhyÃtatÃæ pratik«ipati tannidÃnaæ cÃpuïyaprabhÃvÃt k«atiæ prÃpnoti | dharme ca pratighÃtamÃvaraïaæ ca dharmavyasanasaævartanÅyaæ karmetyayamatrÃdÅnava÷ | ayathÃvataÓcÃ[ayathÃruta¤cÃ]rthamavijÃnato 'pi pratighÃto na yukta iti pratighÃtÃyoge Óloka÷ | mana÷ prado«a÷ prak­tipradu«Âo ['yathÃrute cÃpi]hyayuktarÆpa÷ | prÃgeva saædehagatasya dharme tasmÃdupek«aiva varaæ hyado«Ã || Msa_1.21 || prak­tipradu«Âa iti prak­tisÃvadya÷ | tasmÃdupek«aiva varam | kasmÃt | sà hyado«Ã | pratighÃtastu sado«a÷ | | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre mahÃyÃnasiddhyadhikÃra÷ prathama÷ || (##) dvitÅyo 'dhikÃra÷ ÓaraïagamanaviÓe«asaægrahaÓloka÷ | ratnÃni yo hi Óaraïapragato 'tra yÃne j¤eya÷ sa eva parama÷ Óaraïa[ïaæ] gatÃnÃm | sarvatragÃbhyupagamÃdhigamÃbhibhÆtibhedaiÓcaturvidhamayÃrthaviÓe«aïena || Msa_2.1 || sa eva parama÷ Óaraïaæ gatÃnÃmiti | kena kÃraïena | caturvidhasvabhÃvÃrthaviÓe«aïena | caturvidho 'rtha÷ sarvatragÃbhyupagamÃdhigamÃbhibhÆtibhedato veditavya÷ | sarvatragÃrtha÷ | abhyupagamÃrtha÷ | adhigamÃrtha÷ | abhibhavÃrtha÷ | te punaruttaratra nirdek«yante | tathÃpyatra ÓaraïapragatÃnÃæ bahudu«karakÃryatvÃt kecinnotsahante | Óloka÷ | yasmÃdÃdau du«kara e«a vyavasÃyo du÷sÃdho 'sau naikasahasrairapi kalpai÷ | siddho yasmÃtsattvahitÃdhÃnamahÃrthastasmÃdagre yÃna ihÃgraÓaraïÃrtha÷ || Msa_2.2 || etena tasya ÓaraïagamanavyavasÃyasya praïidhÃnapratipattiviÓe«ÃbhyÃæ yaÓohetutvaæ darÓayati | phalaprÃptiviÓe«eïa mahÃrthatvam | pÆrvÃdhik­te sarvatragÃrthe Óloka÷ | sarvÃn sattvÃæstÃrayituæ ya÷ pratipanno yÃne j¤Ãne sarvagate kauÓalyayukta÷ | yo nirvÃïe saæsaraïe 'pyekaraso 'sau [saæs­tiÓÃntyekaraso 'sau] j¤eyo dhÅmÃne«a hi sarvatraga evam || Msa_2.3 || etena caturvidhaæ sarvatragÃrthaæ........................... asÃæketikaæ dharmatÃaprÃtilambhikaæ ceti prabhedalak«aïà prav­ttiraudÃrikasÆk«maprabhedena | (##) ÓaraïapratipattiviÓe«aïe Óloka÷ | ÓaraïagatimimÃæ gato mahÃrthÃæ guïagaïav­ddhimupaiti so 'prameyÃm | sphurati jagadidaæ k­pÃÓayena prathayati cÃpratimaæ mahÃ[rya]dharmam || Msa_2.4 || atra ÓaraïagamanasthÃæ mahÃrthatÃæ svaparÃrthapratipattibhyÃæ darÓayati | svÃrthapratipatti÷ punarbahuprakÃrÃprameyaguïav­ddhyà | aprameyatvaæ tarkasaækhyÃkÃlÃprameyatayà veditavyam | na hi sà guïav­ddhistarkeïa prameyà na saækhyayà na kÃlenÃtyantikatvÃt | parÃrthapratipattirÃÓayataÓca karuïÃsphuraïena prayogataÓca mahÃyÃnadharmaprathanena | mahÃyÃnaæ hi mahÃryad­ÓÃæ dharma÷ | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre ÓaraïagamanÃdhikÃro dvitÅya÷ || (##) t­tÅyo 'dhikÃra÷ gotraprabhedasaægrahaÓloka÷ sattvÃgratvaæ svabhÃvaÓca liÇgaæ gotraprabhedatà | ÃdÅnavo 'nuÓaæsaÓca dvidhaupamyaæ caturvidhà || Msa_3.1 || anena gotrasyÃstitvamagratvaæ svabhÃvo liÇgaæ bheda ÃdÅnapravo 'nuÓaæso dvidhaupamyaæ cetye«a prabheda÷ saæg­hÅta÷ | ete ca prabhedÃ÷ pratyekaæ caturvidhÃ÷ | anena gotrÃstitvavibhÃge Óloka÷ | dhÃtÆnÃmadhimukteÓca pratipatteÓca bhedata÷ | phalabhedopalabdheÓca gotrÃstitvaæ nirÆpyate || Msa_3.2 || nÃnÃdhÃtukatvÃtsattvÃnÃmaparimÃïo dhÃtuprabhedo yathoktamak«arÃÓisÆtre | tasmÃdevaæjÃtÅyako 'pi dhÃtubheda÷ pratyetavya÷ iti | asti yÃnatraye gotrabheda÷ | adhimuktibhedo 'pi sattvÃnÃmupalabhyate | prathamata eva kasyacit kvacideva yÃne 'dhimuktirbhavati | so 'ntareïa gotrabhedaæ na syÃt | utpÃditÃyÃmapi ca pratyayavaÓenÃdhimuktau pratipattibheda upalabhyate kaÓcinnirbo¬hà bhavati kaÓcinneti so 'ntareïa gotraprabhedaæ na syÃt | phalabhedaÓcopalabhyate hÅnamadhyaviÓi«Âà bodhaya÷ | so 'ntareïa gotrabhedaæ na syÃt bÅjÃnurÆpatvÃt phalasya | agratvavibhÃge Óloka÷ | udagratve 'tha sarvatve mahÃrthatve 'k«ayÃya ca | Óubhasya tannimittatvÃt gotragratvaæ vidhÅyate || Msa_3.3 || atra gotrasya caturvidhena nimittatvenÃgratvaæ darÓayati | taddhi gotraæ kuÓalamÆlÃnÃmudagratve nimittaæ, sarvatve, mahÃrthatve, ak«ayatve ca | na hi ÓrÃvakÃïÃæ tathodagrÃïi kuÓalamÆlÃni, na ca sarvÃïi santi, balavaiÓÃradyÃdyabhÃvÃt | na ca mahÃrthÃnyaparÃrthatvÃt | na cÃk«ayÃïyanupadhiÓe«anirvÃïÃvasÃnatvÃt | lak«aïavibhÃge Óloka÷ | prak­tyà paripu«Âaæ ca ÃÓrayaÓcÃÓritaæ ca tat | sadasaccaiva vij¤eyaæ guïottÃraïatÃrthata÷ || Msa_3.4 || (##) etena caturvidhaæ gotraæ darÓayati | prak­tisthaæ samudÃnÅtamÃÓrayasvabhÃvamÃÓritasvabhÃvaæ ca tadeva yathÃkramam | tatpunarhetubhÃvena sat phalabhÃvenÃsat guïottÃraïÃrthena gotraæ veditavyaæ guïà uttarantyasmÃdudbhavantÅti k­tvà | liÇgavibhÃge Óloka÷ | kÃruïyamadhimuktiÓca k«ÃntiÓcÃdiprayogata÷ | samÃcÃra÷ ÓubhasyÃpi gotraliÇgaæ nirÆpyate || Msa_3.5 || caturvidhaæ liÇgaæ bodhisattvagotre | Ãdiprayogata eva kÃruïyaæ sattve«u | adhimuktirmahÃyÃnadharme | k«Ãntirdu«karacaryÃyÃæ sahi«ïutÃrthena | samÃcÃraÓca pÃramitÃmayasya kuÓalasyeti | prabhedavibhÃge Óloka÷ | niyatÃniyataæ gotramahÃryaæ hÃryameva ca | pratyayairgotrabhedo 'yaæ samÃsena caturvidha÷ || Msa_3.6 || samÃsena caturvidhaæ gotraæ niyatÃniyataæ tadeva yathÃkramaæ pratyayairahÃryaæ hÃryaæ ceti | ÃdÅnavavibhÃge Óloka÷ | kleÓÃbhyÃsa÷ kumitratvaæ vighÃta÷ paratantratà | gotrasyÃdÅnavo j¤eya÷ samÃsena caturvidha÷ || Msa_3.7 || bodhisattvagotre samÃsena caturvidha ÃdÅnavo yena gotrastho 'guïe«u pravartate | kleÓabÃhulyam, akalyÃïamitratÃ, upakaraïavighÃta÷, pÃratantryaæ ca | anuÓaæsavibhÃge Óloka÷ | cirÃdapÃyagamanamÃÓumok«aÓca tatra ca | tanudu÷khopasaævitti÷ sodvegà sattvapÃcanà || Msa_3.8 || caturvidho bodhisattvasya gotre 'nuÓaæsa÷ | cireïÃpÃyÃn gacchati | k«ipraæ ca tebhyo mucyate | m­dukaæ ca du÷khaæ te«Æpapanna÷ pratisaævedayate | saævignacetÃstadupapannÃæÓca sattvÃnkaruïÃyamÃna÷ paripÃcayati | mahÃsuvarïagotraupamye Óloka÷ | suvarïagotravat j¤eyamameyaÓubhatÃÓraya÷ | j¤ÃnanirmalatÃyogaprabhÃvÃïÃæ ca niÓraya÷ || Msa_3.9 || (##) mahÃsuvarïagotraæ hi caturvidhasya suvarïasyÃÓrayo bhavati | prabhÆtasya, prabhÃsvarasya, nirmalasya, karmaïyasya ca | tatsÃdharmyeïa bodhisattvagotramaprameyakuÓalamÆlÃÓraya÷ | j¤ÃnÃÓraya÷ | kleÓanairmalyÃprÃptyÃÓraya÷ | abhij¤ÃdiprabhÃvÃÓrayaÓca | tasmÃnmahÃsuvarïagotropamaæ veditavyam | mahÃratnagotraupamye Óloka÷ | suratnagotravajj¤eyaæ mahÃbodhinimittata÷ | mahÃj¤ÃnasamÃdhyÃryamahÃsattvÃrthaniÓrayÃt || Msa_3.10 || mahÃratnagotraæ hi caturvidharatnÃÓrayo bhavati | jÃtyasya varïasaæpannasya saæsthÃnasaæpannasya pramÃïasaæpannasya ca | tadupamaæ bodhisattvagotraæ veditavyam, mahÃbodhinimittatvÃt, mahÃj¤ÃnanimittatvÃt, ÃryasamÃdhinimittatvÃt, cittasya hi saæsthiti÷ samÃdhi÷, mahÃsattvaparipÃkanimittatvÃcca bahusattvaparipÃcanÃt | agotrasthavibhÃge Óloka÷ | aikÃntiko duÓcarite 'sti kaÓcit kaÓcit samudghÃtitaÓukladharmà | amok«abhÃgÅyaÓubho 'sti kaÓcin nihÅnaÓuklo 'styapi hetuhÅna÷ || Msa_3.11 || aparinirvÃïadharmaka etasminnagotrastho 'bhipreta÷ | sa ca samÃsato dvividha÷ | tatkÃlÃparinirvÃïadharmà atyantaæ ca | tatkÃlÃparinirvÃïadharmà caturvidha÷ | duÓcaritaikÃntika÷, samucchinnakuÓalamÆla÷, amok«abhÃgÅyakuÓalamÆla÷, hÅnakuÓalamÆlaÓcÃparipÆrïasaæbhÃra÷ | atyantÃparinirvÃïadharmà tu hetuhino yasya parinirvÃïagotrameva nÃsti | prak­tiparipu«ÂagotramÃhÃtmye Óloka÷ | gÃmbhÅryaudÃryavÃde parahitakaraïÃyodite dÅrghadharme aj¤ÃtvaivÃdhimuktirbhavati suvipulà saæprapattik«amà ca | saæpattiÓcÃvasÃne dvayagataparamà yadbhavatyeva te«Ãæ tajj¤eyaæ bodhisattvaprak­tiguïavatastatprapu«ÂÃcca gotrÃt || Msa_3.12 || yadgÃbhÅ[mbhÅ]ryodÃryavÃdini parahitakriyÃrthamukte vistÅrïe mahÃyÃnadharme gÃmbhÅryaudÃryÃrthamaj¤ÃtvaivÃdhimuktirvipulà bhavati, pratipattau cotsÃha÷ [cÃkheda÷] saæpattiÓcÃvasÃne mahÃbodhirdvayagatÃyÃ÷ (##) saæpatte÷ paramÃ, tatprak­tyà guïavata÷ paripu«Âasya ca bodhisattvagotrasya mÃhÃtmyaæ veditavyam | dvayagatà iti dvaye laukikÃ÷ ÓrÃvakÃÓca | parameti viÓi«Âà | phalato gotraviÓe«aïe Óloka÷ | suvipulaguïabodhiv­k«av­ddhyai ghanasukhadu÷khaÓamopalabdhaye ca | svaparahitasukhakriyà phalatvÃd bhavati samudagra[samÆlamudagra]gotrametat || Msa_3.13 || svaparahitaphalasya bodhiv­k«asya praÓastamÆlatvamanena bodhisattvagotraæ saædarÓitam | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre gotrÃdhikÃrast­tÅya÷ || (##) caturtho 'dhikÃra÷ cittotpÃdalak«aïe Óloka÷ | mahotsÃhà mahÃrambhà mahÃrthÃtha mahodayà | cetanà bodhisattvÃnÃæ dvayÃrthà cittasaæbhava÷ || Msa_4.1 || mahotsÃhà saænÃhavÅryeïa gambhÅradu«karadÅrghakÃlapratipak«otsa[ttyu]tsahanÃt | mahÃrambhà yathÃsaænÃhaprayogavÅryeïa | mahÃrthà ÃtmaparahitÃdhikÃrÃt | mahodayà mahÃbodhisamudÃgamatvÃt | so 'yaæ trividho guïa÷ paridÅpita÷, puru«akÃraguïo dvÃbhyÃæ padÃbhyÃmarthakriyÃguïa÷ phalaparigrahaguïaÓca dvÃbhyÃm | dvayÃrthà mahÃbodhisattvÃrthakriyÃlambanatvÃt | iti triguïà dvayÃlambanà ca catenà cittotpÃda ityucyate | cittotpÃdaprabhede Óloka÷ | cittotpÃdo 'dhimok«o 'sau ÓuddhÃdhyÃÓayiko 'para÷ | vaipÃkyo bhÆmi«u matastathÃvaraïavarjita÷ || Msa_4.2 || caturvidho bodhisattvÃnÃæ cittotpÃda÷ | Ãdhimok«iko 'dhimukticaryÃbhÆmau | ÓuddhÃdhyÃÓayika÷ saptasu bhÆmi«u | vaipÃkiko '«ÂamyÃdi«u | anÃvaraïiko buddhabhÆmau | cittotpÃdaviniÓcaye cattvÃra÷ ÓlokÃ÷ | karuïÃmÆla i«Âo 'sau sadÃsattvahitÃÓaya÷ | dharmÃdhimok«astajj¤Ãnaparye«ÂyÃlambanastathà || Msa_4.3 || uttaracchandayÃno 'sau prati«ÂhÃÓÅlasaæv­ti÷ | utthÃpanà vipak«asya paripantho 'dhivÃsanà || Msa_4.4 || Óubhav­ddhyanusaæso 'sau puïyaj¤Ãnamaya÷ sa hi | sadÃpÃramitÃyoganiryÃïaÓca sa kathyate || Msa_4.5 || bhÆmiparyavasÃno 'sau pratisvaæ tatprayogata÷ | vij¤eyo bodhisattvÃnÃæ cittotpÃdaviniÓcaya÷ || Msa_4.6 || tathÃyaæ viniÓcaya÷ | kiæmÆla e«a catuvirdho bodhisattvÃnÃæ cittotpÃda÷ kimÃÓaya÷ kimadhimok«a÷ kimÃlambana÷ kiæyÃna÷ kiæprati«Âha÷ kimÃdÅnava÷ kimanuÓaæsa÷ kiæniryÃïa÷ (##) kiæparyavasÃna iti | Ãha | karuïÃmÆla÷ | sadÃsattvahitÃÓaya÷ | mahÃyÃnadharmÃdhimok«a÷ | tajj¤Ãnaparye«ÂyÃkÃreïa tajj¤ÃnÃlambanÃt [na÷] | uttarottaracchandayÃna÷ | bodhisattvaÓÅlasaævaraprati«Âha÷ | paripantha ÃdÅnava÷ | ka÷ punastatparipantho vipak«asyÃnyayÃnacittasyotthÃpanÃdhivÃsanà và | puïyaj¤ÃnamayakuÓaladharmav­ddhyanuÓaæsa÷ | sadÃpÃramitÃbhyÃsaniryÃïa÷ | bhÆmiparyavasÃnaÓca pratisvaæ bhÆmiprayogÃt | yasyÃæ bhÆmau ya÷ prayuktastasya tadbhÆmiparyavasÃna÷ | samÃdÃnasÃæketikacittotpÃde Óloka÷ | mitrabalÃd hetubalÃnmÆlabalÃcchrÆ tabalÃcchubhÃbhyÃsÃt | ad­¬had­¬hodaya uktaÓcittotpÃda÷ parÃkhyÃnÃt || Msa_4.7 || yo hi parÃkhyÃnÃccittotpÃda÷ paravij¤ÃpanÃtsa ucyate samÃdÃnasÃæketika÷ | sa punarmitrabalÃdvà bhavati kalyÃïamitrÃnurodhÃt | hetubalÃdvà gotrasÃmarthyÃt | kuÓalamÆladvÃtÅta[tadgotra]pu«Âita÷ | ÓrutabalÃdvà tatra tatra dharmaparyÃye bhëyamÃïe bahÆnÃæ bodhicittotpÃdÃt | ÓubhÃbhyÃsÃdvà d­«Âa iva dharme satataÓravaïodgrahaïadhÃraïÃdibhi÷ | sa punarmitrabalÃdad­¬hodayo veditavya÷ | hetvÃdibalÃd d­¬hodaya÷ | pÃramÃrthikacittotpÃde sapta ÓlokÃ÷ | sÆpÃsitasaæbuddhe susaæbhÆtaj¤ÃnapuïyasaæbhÃre | dharme«u nirvikalpaj¤ÃnaprasavÃtparamatÃsya || Msa_4.8 || dharme«u ca sattve«u ca tatk­tye«Ættame ca buddhatve | samacittopÃ[ttopa]lambhÃtprÃmodyaviÓi«Âatà tasya || Msa_4.9 || janmaudÃryaæ tasminnutsÃha÷ ÓuddhirÃÓayasyÃpi | kauÓalyaæ pariÓi«Âe niryÃïaæ caiva vij¤eyam || Msa_4.10 || dharmÃdhimuktibÅjÃtpÃramitÃÓre«ÂhamÃt­to jÃta÷ | dhyÃnamaye sukhagarbhe karuïà saævardhikà dhÃtrÅ || Msa_4.11 || audÃryaæ vij¤eyaæ praïidhÃnamahÃdaÓÃbhinirhÃrÃt | utsÃho boddhavyo du«karadÅrghÃdhikÃkhedÃt || Msa_4.12 || ÃsannabodhibodhÃttadupÃyaj¤ÃnalÃbhataÓcÃpi | ÃÓayaÓuddhirj¤eyà kauÓalyaæ tvanyabhÆmigatam || Msa_4.13 || (##) niryÃïaæ vij¤eyaæ yathÃvyavasthÃnamanasikÃreïa | tatkalpanatÃj¤ÃnÃdavikalpanayà ca tasyaiva || Msa_4.14 || prathamena ÓlokenopadeÓapratipattyadhigamaviÓe«ai÷ pÃramÃrthikatvaæ cittotpÃdasya darÓayati | sa ca pÃramÃrthikaÓcittotpÃda÷ pramuditÃyÃæ bhÆmÃviti [pramuditÃbhÆmi÷] | prÃmodyaviÓi«ÂatÃyÃstatra kÃraïaæ darÓayati | tatra dharme«u samacittatà dharmanairÃtmyapratibodhÃt | sattve«u samacittatà ÃtmaparasamatopagamÃt | sattvak­tye«u samacittatà Ãtmana iva te«Ãæ du÷khak«ayÃkÃÇk«aïÃt | buddhatve samacittatà taddharmadhÃtorÃtmanyabhedapratibodhÃt | tasminneva ca pÃramÃrthikacittotpÃde «a¬arthà veditavyÃ÷ | janma audÃryamutsÃha ÃÓayaÓuddhi÷ pariÓi«ÂakauÓalyaæ niryÃïaæ ca | tatra janma bÅjamÃt­garbhadhÃtrÅviÓe«Ãdveditavyam | audÃryaæ daÓamahÃpraïidhÃnÃbhinirhÃrÃt | utsÃho dÅrghakÃlikadu«karÃkhedÃt | ÃÓayaÓuddhirÃsannabodhij¤ÃnÃttadupÃyaj¤ÃnalÃbhÃcca | pariÓi«ÂakauÓalyamanyÃsu bhÆmi«u kauÓalyam | niryÃïaæ yathÃvyavasthÃnabhÆmimanasikÃreïa | kathaæ manasikÃreïa, tasya bhÆmivyavasthÃnasya kalpanÃj¤ÃnÃtkalpanÃmÃtrametaditi | tasyaiva ca kalpanÃj¤ÃnasyÃvikalpanÃt | aupamyamÃhÃtmye «a ÓlokÃ÷ | p­thivÅsama utpÃda÷ kalyÃïasuvarïasaænibhaÓcÃnya÷ | Óuklanavacandrasad­Óo bahniprakhyo 'parocchrÃya÷ [j¤eya÷] || Msa_4.15 || bhÆyo mahÃnidhÃnavadanyo ratnÃkaro yathaivÃnya÷ | sÃgarasad­Óo j¤eyo vajraprakhyo 'calendranibha÷ || Msa_4.16 || bhai«ajyarÃjasad­Óo mahÃsuh­tsaænibho 'paro j¤eya÷ | cintÃmaïiprakÃÓo dinakarasad­Óo 'paro j¤eya÷ || Msa_4.17 || gandharvamadhuragho«avadanyo rÃjopamo 'paro j¤eya÷ | ko«ÂhÃgÃraprakhyo mahÃpathasamastathaivÃnya÷ || Msa_4.18 || yÃnasamo vij¤eyo gandharvasamaÓca vetasaga[cetasa÷]prabhava÷ | ÃnandaÓabdasad­Óo mahÃnadÅÓrota[strota÷]sad­ÓaÓca || Msa_4.19 || meghasad­ÓaÓca kathitaÓcittotpÃdo jinÃtmajÃnÃæ hi | tasmÃttathà guïìhyaæ cittaæ muditai÷ samutpÃdyam || Msa_4.20 || (##) prathamacittotpÃdo bodhisattvÃnÃæ p­thivÅsama÷ sarvabuddhadharmatatsaæbhÃraprasavarasya prati«ÂhÃbhÆtatvÃt | ÃÓayasahagataÓcittotpÃda÷ kalyÃïasuvarïasad­Óo hitasukhÃdhyÃÓayasya vikÃrÃbhajanÃt | prayogasahagata÷ Óuklapak«anavacandropama÷ kuÓaladharmav­ddhigamanÃt | adhyÃÓayasahagato bahnisad­Óa indhanÃkaraviÓe«eïevÃgnistasyottarottaraviÓe«ÃdhigamanÃt | viÓe«ÃdhigamÃÓayo hyadhyÃÓaya÷ | dÃnapÃramitÃsahagato mahÃnidhanopama Ãmi«asaæbhogenÃprameyasattvasaætarpaïÃdak«ayatvÃcca | ÓÅlapÃramitÃsahagato ratnÃkaropama÷ sarvaguïaratnÃnÃæ tata÷ prasavÃt | k«ÃntipÃramitÃsahagata÷ sÃgaropama÷ sarvÃni«ÂoparipÃtairak«obhyatvÃt | vÅryapÃramitÃsahagato vajropamo d­¬hatvÃdabhedyatayà | dhyÃnapÃramitÃsahagata÷ parvatarÃjopamo ni«kampatvÃdavik«epata÷ | praj¤ÃpÃramitÃsahagato bhai«ajyarÃjopama÷ sarvakleÓaj¤eyÃvaraïavyÃdhipraÓamanÃt | apramÃïasahagato mahÃsuh­tsaænibha÷ sarvÃvasthaæ satvÃnupek«akatvÃt | abhij¤ÃsahagataÓcintÃmaïisad­Óo yathÃdhimok«aæ tatphalasam­ddhe÷ | saægrahavastusahagato dinakarasad­Óo vineyasasyaparipÃcanÃt | pratisaævitsahagato gandharvamadhuragho«opamo vineyÃvarjakadharmadeÓakatvÃt | pratiÓaraïasahagato mahÃrÃjopamo 'vipraïÃÓahetutvÃt | puïyaj¤ÃnasaæbhÃrasahagata÷ ko«ÂhÃgÃropamo bahupuïyaj¤ÃnasaæbhÃrako«asthÃnatvÃt | bodhipak«asahagato mahÃrÃjapathopama÷ sarvÃryapudgalayÃtÃnuyatatvÃt | ÓamathavipaÓyanÃsahagato yÃnopama÷ sukhavahanÃt | dhÃraïÃ-pratibhÃnasahagato gandharvopama÷ udakadhÃraïÃk«ayodbhedasÃdharmyeïa ÓrutÃÓrutadharmÃrthadhÃraïÃk«ayodbhedata÷ | dharmoddÃnasahagata ÃnandaÓabdasad­Óo mok«akÃmÃnÃæ vineyÃnÃæ priyaÓrÃvaïÃt | ekÃyanamÃrgasahagato nadÅÓro[sro]ta÷ sama÷ svarasavÃhitvÃt | anutpattikadharmak«ÃntilÃbhe ekÃyanatvaæ tadbhÆmigatÃnÃæ bodhisattvÃnÃmabhinnakÃryakriyÃtvÃt | upÃyakauÓalyasahagato meghopama÷ sarvasattvÃrthakriyÃtadadhÅnatvÃttu«itabhavanavÃsÃdisaædarÓanata÷ | yathà meghÃtsarvabhÃjanalokasaæpattya÷ | e«a ca dvÃviæÓatyupamaÓcittotpÃda ÃryÃk«ayamatisÆtre 'k«agatÃnusÃreïÃnugantavya÷ | cittÃnutpÃdaparibhëÃyÃæ Óloka÷ | parÃrthacittÃttadupÃyalÃbhato mahÃbhisaædhyarthasutatvadarÓanÃt | mahÃrhacittodayavarjità janÃ÷ Óamaæ gami«yanti vihÃya tatsukham || Msa_4.21 || tena cittotpÃdena varjitÃ÷ sattvÃÓcaturvidhaæ sukhaæ na labhante yadbodhisattvÃnÃæ parÃrthacintanÃtsukham | (##) yacca parÃrthopÃyalÃbhÃt | yacca mahÃbhisaædhyarthasaædarÓanÃt gambhÅramahÃyÃnasvato[sÆtrÃ]bhiprÃyikÃrthavibodhata÷ | yacca paramatattvasya dharmanairÃtmyasya saædarÓanÃtsukham | cittotpÃdapraÓaæsÃyÃæ durgatiparikhedanirbhayatÃmupÃdÃya Óloka÷ | sahodayÃccittavarasya dhÅmata÷ susaæv­taæ cittamanantadu«k­tÃt | sukhena du÷khena ca modate sadà ÓubhÅ k­pÃluÓca vivardhana[yan] dvayam || Msa_4.22 || tasya cittavarasya sahodayÃbdodhisattvasya susaæv­taæ cittaæ bhavatyanantasattvÃdhi«ÂhÃnÃd du«k­tÃdato 'sya durgatito bhayaæ na bhavati | sa ca dvayaæ vardhayan Óubhaæ ca karma-k­pÃæ ca nityaæ ca ÓubhÅ bhavati k­pÃluÓca tena sadà modate | sukhenÃpi ÓubhitvÃt | du÷khenÃpi parÃrthakriyÃnimittena k­pÃlutvÃt | ato 'sya bahukarttavyatÃparikhedÃdapi bhayaæ na bhavati | akaraïasaævaralÃbhe Óloka÷ | yadÃnapek«a÷ svaÓarÅrajÅvite parÃrthamabhyeti paraæ pariÓramam | paropaghÃtena tathÃvidha÷ kathaæ sa du«k­te karmaïi saæpravartsyati || Msa_4.23 || asya piï¬Ãrtho yasya para eva priyataro nÃtmà parÃrthaæ svaÓarÅrajÅvite nirapek«atvÃt | sa kathamÃtmÃrthaæ paropaghÃtena du«k­te karmaïi pravartsyatÅti | cittÃvyÃv­ttau Ólokau | mÃyopamÃnvÅk«ya sa sarvadharmÃnudyÃnayÃtrÃmiva copapattÅ÷ | kleÓÃcca du÷khÃcca bibheti nÃsau saæpattikÃle 'tha vipattikÃle || Msa_4.24 || svakà guïÃ÷ sattvahitÃcca moda÷ saæcintyajanmarddhivikurvitaæ ca | vibhÆ«aïaæ bhojanamagrabhÆmi÷ krŬÃratirnityak­pÃtmakÃnÃm || Msa_4.25 || mÃyopamasarvadharmek«aïÃtsa bodhisattva÷ saæpattikÃle kleÓebhyo na vibheti | udyÃnayÃtropamopapattÅk«aïÃt vipattikÃle du÷khÃnna bibheti | tasya kuto bhayÃbdodhicittaæ vyÃvarti«yate | api ca svaguïà maï¬anaæ bodhisattvÃnÃm | parahitÃtprÅtirbhojanam | saæcintyopapattirudyÃnabhÆmi÷ | ­ddhivikurvitaæ krŬÃratirbodhisattvÃnÃmevÃsti | nÃbodhisattvÃnÃm | te«Ãæ kathaæ cittaæ vyÃvarti«yate | du÷khatrÃsaprati«edhe Óloka÷ | parÃrthamudyogavata÷ k­pÃtmano hyavÅcirapyeti yato 'sya ramyatÃm | kuta÷ punastrasyati tÃd­Óo bhavan parÃÓrayairdu÷khasamudbhavairbhave || Msa_4.26 || (##) api ca yasya parÃrthamudyogavata÷ karuïÃtmakatvÃdavÅcirapi ramya÷ sa kathaæ parÃrthanimittairdu÷khotpÃdairbhave punastrÃsamÃpatsyate | yato 'sya du÷khÃttrÃsa÷ syÃccittasya vyÃv­ttirbhavati | sattvopek«Ãprati«edhe Óloka÷ | mahÃk­pÃcÃryasado«itÃtmana÷ parasya du÷khairupataptacetasa÷ | parasya k­tye samupasthite puna÷ parai÷ samÃdÃpanato 'tilajjanà || Msa_4.27 || yasya mahÃkaruïÃcÃryeïa nityo«ita÷ Ãtmà paradu÷khaiÓca du÷khitaæ cetastasyotpanne parÃrthaæ karaïÅye yadi parai÷ kalyÃïamitrai÷ samÃdÃpanà kartavyà bhavati atilajjanà | kauÓÅdyaparibhëÃyÃæ Óloka÷ | Óirasi vinihitoccasattvabhÃra÷ Óithilagatirnahi Óobhate 'grasattva÷ | svaparavividhabandhanÃtibaddha÷ Óataguïamutsahamarhati prakarttum || Msa_4.28 || Óirasi mahÃntaæ sattvabhÃraæ vinidhÃya bodhisattva÷ Óithilaæ parÃkramamÃïo na Óobhate | Óataguïaæ hi sa vÅryaæ kartumarhati ÓrÃvakavÅryÃt tathà hi svaparabandhanairvividhairatyarthaæ baddha÷ kleÓakarmajanmasvabhÃvai÷ | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre cittotpÃdÃdhikÃraÓcaturtha÷ || (##) pa¤camo 'dhikÃra÷ pratipattilak«aïe Óloka÷ | mahÃÓrayÃrambhaphalodayÃtmikà jinÃtmajÃnÃæ pratipattiri«yate | sadà mahÃdÃnamahÃdhivÃsanà mahÃrthasaæpÃdanak­tyakÃrikà || Msa_5.1 || tatra mahÃÓrayà cittotpÃdÃÓrayatvÃt | mahÃrambhà svaparÃrthÃrambhÃt | mahÃphalodayà mahÃbodhiphalatvÃt | ata eva yathÃkramaæ mahÃdÃnà sarvasattvopÃdÃnÃt | mahÃdhivÃsanà sarvadu÷khÃdhivÃsanÃt | mahÃrthasaæpÃdanak­tyakÃrikà vipulasattvÃrthasaæpÃdanÃt | svaparÃrthanirviÓe«atve Óloka÷ | paratralabdhvÃtmasamÃnacittatÃæ svato 'dhi và Óre«Âhatare«ÂatÃæ pare | tathÃtmano 'nyÃrthaviÓi«Âasaæj¤ina÷ svakÃrthatà kà katamà parÃrthatà || Msa_5.2 || paratrÃtmasamÃnacittatÃæ labdhvÃdhimuktito và sÃæketikacittotpÃdalÃbhe j¤Ãnato và pÃramÃrthikacittotpÃdalÃbhe | Ãtmato và puna÷ paratra viÓi«ÂatarÃmi«ÂatÃæ labdhvà tenaiva ca kÃraïenÃtmana÷ parÃrthe viÓi«Âasaæj¤ino bodhisattvasya ka÷ svÃrtha÷ parÃrtho và | nirviÓe«aæ hi tasyobhayamityartha÷ | parÃrthaviÓe«aïe Óloka÷ | paratra loko na tathÃtinirdaya÷ pravartate tÃpanakarmaïÃripau | yathà parÃrthaæ bh­Óadu÷khatÃpane k­pÃtmaka÷ svÃtmani saæpravartate || Msa_5.3 || yathà svÃtmana÷ parÃrtho viÓi«yate tatsÃdhayati parÃrthamÃtmano 'tyarthaæ saætÃpanÃt | parÃrthapratipattivibhÃge dvau Ólokau | nik­«ÂamadhyottamadharmatÃsthite sudeÓanÃvarjanatÃvatÃraïà | vinÅtirarthe paripÃcanà Óubhe tathÃvavÃdasthitibuddhimuktaya÷ || Msa_5.4 || guïairviÓi«Âai÷ samudÃgamastathà kulodayo vyÃkaraïÃbhi«iktatà | tathÃgataj¤Ãnamanuttaraæ padaæ parÃrtha e«a tryadhiko daÓÃtmaka÷ || Msa_5.5 || (##) trividhe sattvanikÃye hÅnamadhyaviÓi«Âagotrasthe÷ trayodaÓavidho bodhisattvasya parÃrtha÷ | sudeÓanÃnuÓÃsanyÃdeÓanÃpratihÃryÃbhyÃm | Ãvarjanà ­ddhiprÃtihÃyerïa | avatÃraïà ÓÃsanÃbhyupagamanÃt | vinÅtirarthe 'vatÅrïÃnÃæ saæÓayacchedanam | paripÃcanà kuÓale | avavÃdaÓcittasthiti÷ praj¤Ãvimukti÷, abhij¤ÃdibhirviÓe«akairguïai÷ samudÃgama÷ | tathÃgatakule janma, a«ÂabhyÃæ bhÆmau vyÃkaraïaæ daÓamyÃmabhi«ekaÓca | saha tathÃgataj¤Ãnenetye«a tri«u gotrasthe«u yathÃyogaæ trayodaÓavidha÷ parÃrtho bodhisattvasya | parÃrthapratipattisaæpattau Óloka÷ | janÃnurÆpÃviparÅtadeÓanà nirunnatà cÃpyamamà vicak«aïà | k«amà ca dÃntà ca sudÆragÃk«ayà jinÃtmajÃnÃæ pratipattiruttamà || Msa_5.6 || yathÃsau parÃrthapatipatti÷ saæpannà bhavati tathà saædarÓayati | kathaæ cÃsau saæpannà bhavati | yadi gotrasthajanÃnurÆpÃviparÅtà ca deÓanà bhavati | anunnatà cÃvarjanà | amamà cÃvatÃraïà | na ­ddhayà manyate na cÃvatÃritÃnsattvÃnmamÃyati | vicak«aïà cÃrthe vinÅtipratipattirbhavati | k«amà ca Óubhe paripÃcanÃpratipatti÷ | dÃntà cÃvavÃdÃdipratipatti÷ | na hyadÃnto 'vavÃdÃdi«u pare«Ãæ samartha÷ | sudÆragà ca kulodayÃdipratipatti÷ | na hyadÆragatayà pratipattyà kulodayÃdaya÷ pare«Ãæ kartuæ ÓakyÃ÷ | sarvà cai«Ã, parÃrthapratipattirbodhisattvÃnÃmak«ayà bhavatyabhyupagatasattvÃk«ayatvÃdato 'pi saæpannà veditavyà | pratipattiviÓe«aïe dvau Ólokau | mahÃbhaye kÃmijana÷ pravartate cale viparyÃsasukhe bhavapriya÷ | pratisvamÃdhipraÓame Óamapriya÷ sadà tu sarvÃdhiga[Óa]me k­pÃtmaka÷ || Msa_5.7 || jano vimƬha÷ svasukhÃrthamudyata÷ sadà tadaprÃpya paraiti du÷khatÃm | sadà tu dhÅro hi parÃrthamudyato dvayÃrthamÃdhÃya paraiti nirv­tim || Msa_5.8 || tatra kÃmÃnÃæ mahÃbhayatvaæ bahukÃyikacaitasikadu÷khadurgatigamanahetutvÃt | calaæ viparyÃsasukhaæ rÆpÃrÆpyabhavapriyÃïÃmanityatvÃtparamÃrthadu÷khatvÃcca saæskÃradu÷khatayà | Ãdhaya÷ kleÓà veditavyà du÷khÃdhÃnÃt | vimƬho jana÷ sadà svasukhÃrthaæ pratipanna÷ sukhaæ nÃpnoti du÷khamevÃpnoti | bodhisattvastu parÃrthaæ pratipanna÷ svaparÃrthaæ saæpÃdya nirv­tisukhaæ prÃpnotyayamasyÃpara÷ pratipattiviÓe«a÷ | (##) gocarapariïÃmane Óloka÷ | yathà yathà hyak«avicitragocare pravartate cÃragato jinÃtmaja÷ | tathà tathà yuktasamÃnatÃpadairhitÃyà sattve«vabhisaæskaroti tat || Msa_5.9 || yena yena prakÃreïa cak«urÃdÅndriyagocare vicitre bodhisattva÷ pravartate | ÅryÃpathavyÃpÃracÃre vartamÃnastena tena prakÃreïa saæbaddhasÃd­ÓyavacanairhitÃrthaæ sattve«u tatsarvamabhisaæskaroti | yathà gocarapariÓuddhisÆtre vistareïa nirdi«Âam | sattve«vak«Ãntiprati«edhe Óloka÷ | sadÃsvatantrÅk­tado«acetane jane na saædo«amupaiti buddhimÃn | akÃmakÃreïa hi viprapattayo jane bhavantÅti k­pÃviv­ddhita÷ || Msa_5.10 || sadà kleÓairasvatantrÅk­tacetane jane na saædo«amupaiti bodhisattva÷ | kiæ kÃraïam | akÃmakÃreïai«Ãæ vipratipattayo bhavantÅti viditvà karuïÃv­ddhigamanÃt | pratipattimÃhÃtmye Óloka÷ | bhavagatisakalÃbhibhÆyagantrÅ paramaÓamÃnugatà prapattireva | vividhaguïagaïairvivardhamÃnà jagadupagu[g­?]hya sadà k­pÃÓayena || Msa_5.11 || caturvidhaæ mÃhÃtmyaæ saædarÓayati | abhibhavamÃhÃtmyaæ sakalaæ bhavatrayaæ gatiæ ca pa¤cavidhÃmabhibhÆyagamanÃt | yathoktaæ praj¤ÃpÃramitÃyÃæ, rÆpaæ cetsubhÆta[te] bhÃvo 'bhavi«yannÃbhÃvo nedaæ mahÃyÃnaæ sadevamÃnu«ÃsuralokamabhibhÆya niryÃsyatÅti vistara÷ | nirv­timÃhÃtmyamaprati«ÂhanirvÃïÃnugatatvÃt | guïav­ddhimÃhÃtmyaæ sattvÃparityÃgamÃhÃtmyaæ ceti | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pratipattyadhikÃra÷ pa¤cama÷ || (##) «a«Âho 'dhikÃra÷ paramÃrthalak«aïavibhÃge Óloka÷ | na sanna cÃsanna tathà na cÃnyathà na jÃyate vyeti na cÃ[nÃ]vahÅyate | na vardhate nÃpi viÓudhyate punarviÓudhyate tatparamÃrthalak«aïam || Msa_6.1 || advayÃrtho hi paramÃrtha÷ | tamadvayÃrthaæ pa¤cabhirÃkÃrai÷ saædarÓayati | na satparikalpitaparatantralak«aïÃbhyÃæ, na cÃsatparini«pannalak«aïena | na tathà parikalpitaparatantrÃbhyÃæ parini«pannasyaikatvÃbhÃvÃt | na cÃnyathà tÃbhyamevÃnyatvÃbhÃvÃt | na jÃyate na ca vyetyanabhisaæsk­tatvÃddharmadhÃto÷ | na hÅyate na ca vardhate saækleÓavyavadÃnapak«ayornirodhotpÃde tad[thÃ]vasthatvÃt | na viÓudhyati prak­tyasaækli«ÂatvÃt na ca na viÓudhyati ÃgantukopakleÓavigamÃt | ityetatpa¤cavibhamadvayalak«aïaæ paramÃrthalak«aïaæ veditavyam | Ãtmad­«ÂiviparyÃsaprati«edhe Óloka÷ | na cÃtmad­«Âi÷ svayamÃtmalak«aïà na cÃpi du÷saæsthitatà vilak«aïà | dvayÃnna cÃnyad bhrama e«ata[tÆ]ditastataÓca mok«o bhramamÃtrasaæk«aya÷ || Msa_6.2 || na tÃvadÃtmad­«ÂirevÃtmalak«aïà | nÃpi du÷saæsthitatà | tathà hi sà vilak«aïà Ãtmalak«aïÃtparikalpitÃt | sà puna÷ pa¤copÃdÃnaskandhÃ÷ kleÓadau«ÂhulyaprabhÃvitatvÃt | nÃpyato dvayÃdanyadÃtmalak«aïamupapadyate | tasmÃnnÃstyÃtmà | bhrama e«a tÆtpanno yeyamÃtmad­«ÂistasmÃdeva cÃtmÃbhÃvonmok«o 'pi bhramamÃtrasaæk«ayo veditavya÷, na tu kaÓcinmukta÷ | viparyÃsaparibhëÃyÃæ dvau Ólaukau | kathaæ jano vibhramamÃtrÃmÃÓrita÷ paraiti du÷khaprak­tiæ na saætatÃm | avedako vedaka eva du÷khito na du÷khito dharmamayo na tanmaya÷ || Msa_6.3 || pratÅtyabhÃvaprabhave kathaæ jana÷ samak«av­tti÷ Órayate 'nyakÃritam | tama÷ prakÃra÷ katamo 'yamÅd­Óo yato 'vipaÓyansadasannirÅk«ate || Msa_6.4 || kathaæ nÃmÃyaæ loko bhrÃntimÃtramÃtmadarÓanaæ ni÷Óritya satatÃnubaddhaæ du÷khasvabhÃvaæ saæskÃrÃïÃæ na paÓyati | avedako j¤Ãnena tasyà du÷khaprak­te÷ | vedako 'nubhavena (##) du÷khasyÃ[sya] du÷khito du÷khasyÃprahÅïatvÃt | na du÷khiuto du÷khayuktasyÃtmano 'satvÃt | dharmamayo dharmamÃtratvÃt pudgalanairÃtmyena | na ca dharmamayo dharmanairÃtmyena | yadà ca loko bhÃvÃnÃæ pratÅtyasamutpÃdaæ pratyak«aæ paÓyati taæ taæ pratyayaæ pratÅtya te te bhÃvà bhavantÅti | tatkathametÃæ d­«Âiæ Órayate 'nyakÃritaæ darÓanÃdikaæ na pratÅtyasamutpannamiti | katamo 'yamÅd­Óastama÷ prakÃro lokasya yadvidyamÃnaæ pratÅtyasamutpÃdamavipaÓyannavidyamÃnamÃtmÃnaæ nirÅk«ate | Óakyaæ hi nÃma tamasà vidyamÃnamadra«Âuæ syÃnna tvavidyamÃnaæ dra«Âhumiti | asatyÃtmani Óamajanmayoge Óloka÷ | ta cÃntaraæ kiæcana vidyate 'nayo÷ sadarthav­ttyà Óamajanmanoriha | tathÃpi janmak«ayato vidhÅyate Óamasya lÃbha÷ ÓubhakarmakÃriïÃm || Msa_6.5 || na cÃsti saæsÃranirvÃïayo÷ kiæcinnÃnÃkaraïaæ paramÃrthav­ttyà nairÃtmyasya samatayà | tathÃpi janmak«ayÃnmok«aprÃptirbhavatyeva ÓubhakarmakÃriïÃæ ye mok«amÃrgaæ bhÃvayanti | viparyÃsaparibhëÃæ k­tvÃ- tatpratipak«apÃramÃrthikaj¤ÃnapraveÓe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | saæbh­tya saæbhÃramanantapÃraæ j¤Ãnasya puïyasya ca bodhisattva÷ | dharme«u cintÃsuviniÓri[Óci]tatvÃjjalpÃnvayÃmarthagatiæ paraiti || Msa_6.6 || arthÃnsa vij¤Ãya ca jalpamÃtrÃn saæti«Âhate tannibhacittamÃtre | pratyak«atÃmeti ca dharmadhÃtustasmÃdviyuktodvayalak«aïena || Msa_6.7 || nÃstÅti cittÃtparametya buddhyà cittasya nÃstitvamupaiti tasmÃt | dvayasya nÃstitvamupetya dhÅmÃn saæti«Âhate 'tadgatidharmadhÃtau || Msa_6.8 || akalpanÃj¤Ãnabalena dhÅmata÷ samÃnuyÃtena samantata÷ sadà | tadÃÓrayo gahvarado«asaæcayo mahÃgadeneva vi«aæ nirasyate || Msa_6.9 || ekena saæbh­tasaæbhÃratvaæ dharmacintÃsuviniÓri[Óci]tatvaæ samÃdhi[dhiæ]niÓrityabhÃvanÃnmanojalpÃcca te«Ãæ dharmÃïÃmarthaprakhyÃnÃvagamÃttatpraveÓaæ darÓayati | asaækhyeyaprabhedakÃlaæ pÃramasya (##) paripÆraïamityanantapÃram | dvitÅyena manojalpamÃtrÃnarthÃnviditvà tadÃbhÃse cittamÃtre 'vasthÃnamiyaæ bodhisattvasya nirvedhabhÃgÅyÃvasthà | tata÷ pareïa dharmadhÃto÷ pratyak«ato['va?] gamane dvayalak«aïena viyukto grÃhyagrÃhakalak«aïena | iyaæ darÓanamÃrgÃvasthà | t­tÅyena yathÃsau dharmadhÃtu÷ pratyak«atÃmeti tad darÓayati | kathaæ cÃsau dharmadhÃtu÷ pratyak«atÃmeti | cittÃdanyadÃlambanaæ grÃhyaæ nÃstÅtyavagamya buddhyà tasyÃpi cittamÃtrasya nÃstitvÃvagamanaæ grÃhya[Ã]bhÃve grÃhakÃbhÃvÃt | dvaye cÃsya [dvayasyÃsya?] nÃstitvaæ viditvà dharmadhÃtÃvavasthÃnamatadgatirgrÃhyagrÃhakalak«aïÃbhyÃæ rahitaæ evaæ dharmadhÃtu÷ pratyak«atÃmeti | caturthena bhÃvanÃmÃrgÃvasthÃyÃmÃÓrayaparivartanÃt pÃramÃrthikaj¤ÃnapraveÓaæ darÓayati | sadà sarvatra samatÃnugatenÃvikalpaj¤Ãnabalena yatra tatsamatÃnugataæ paratantre svabhÃve tadÃÓrayasya dÆrÃnupravi«Âasya do«asaæcasya dau«Âhulyalak«aïasya mahÃgadeneva vi«asya nirasanÃt | paramÃrthaj¤ÃnamÃhÃtmye Óloka÷ | munivihitasudharmasuvyavastho matimupadhÃya samÆladharmadhÃtau | sm­tima[ga]timavagamya kalpamÃtrÃæ vrajati guïÃrïavapÃramÃÓudhÅra÷ || Msa_6.10 || buddhavihite sudharme suvyavasthÃpite sa paramÃrthaj¤Ãnapravi«Âo bodhisattva÷ saæpiï¬itadharmÃlambanasya mÆlacittasya dharmadhÃtau matimupanividhÃya yà sm­tirÆpalabhyate tÃæ sarvÃæ sm­tiprav­ttiæ kalpanÃmÃtrÃmavagacchatyevaæ guïÃrïavasya pÃraæbuddhatvamÃÓu vrajatÅtyetatparamÃrthaj¤Ãnasya mÃhÃtmyam | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre tattvÃdhikÃra÷ «a«Âha÷ || (##) saptamo 'dhikÃra÷ prabhÃvalak«aïavibhÃge Óloka÷ | utpattivÃkcittaÓubhÃÓubhÃdhi tatsthÃnani÷sÃrapadà parok«am | j¤Ãnaæ hi sarvatragasaprabhede«vavyÃhataæ dhÅragata÷ prabhÃva÷ || Msa_7.1 || pare«Ãmupapattau j¤Ãnaæ cyutopapÃdÃbhij¤Ã | vÃci j¤Ãnaæ divyaÓrotrÃbhij¤ÃyÃæ[yayÃ] vÃcaæ tatra gatvopapannà bhëante | citte j¤Ãnaæ ceta÷ paryÃyÃbhij¤Ã | pÆrvaÓubhÃÓubhÃdhÃne j¤Ãnaæ pÆrvanivÃsÃbhij¤Ã | yatra vineyÃsti«Âhanti tatsthÃnagamanaj¤Ãnaæ ­ddhivi«ayÃbhij¤Ã | ni÷saraïe j¤ÃnamÃsravak«ayÃbhij¤Ã, yathà sattvà upapattito ni÷sarantÅti | e«u «aÂsvarthe«u sarvatra laukadhÃtau saprabhede«u padÃparok«amavyÃhataæ j¤Ãnaæ sa prabhÃvo bodhisattvÃnÃæ «a¬abhij¤Ãsaæg­hÅta÷ | prabhÃvalak«aïavibhÃge svabhÃvÃrthaæ ukta÷ | hetvarthamÃrabhya Óloka÷ | dhyÃnaæ caturthaæ suviÓuddhametya ni«kalpanÃj¤Ãnaparigraheïa | yathÃvyavasthÃnamanaskriyÃta÷ prabhÃvasiddhiæ paramÃæ paraiti || Msa_7.2 || yena niÓrayeïa yena j¤Ãnena yena manasikÃreïa tasya prabhÃvasya samudÃgamastatsaædarÓayati | phalÃrthamÃrabhya Óloka÷ | yenÃryadivyÃpratimairvihÃrairbrÃhmaiÓca nityaæ viharatyudÃrai÷ | buddhÃæÓca satvÃæÓca sa dik«u gatvà saæmÃnayatyÃnayate viÓuddhim || Msa_7.3 || trividhaæ phalamasya prabhÃvasya saædarÓayati | Ãtmana ÃryÃdisukhavihÃramatulyaæ cotk­«Âaæ ca lokadhÃtvantare«u gatvà buddhÃnÃæ pÆjanaæ sattvÃnÃæ viÓodhanaæ ca | karmÃrthaæ «a¬vidhamÃrabhya catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | darÓanakarma saædarÓanakarma cÃrabhya Óloka÷ | mÃyopamÃnpaÓyati lokadhÃtÆnsarvÃnsasattvÃnsavivartanÃÓÃn | saædarÓayatyeva ca tÃnyathe«Âaæ vaÓÅ vicitrairapi sa prakÃrai÷ || Msa_7.4 || (##) svayaæ ca sarvalokadhÃtÆnÃæ sasattvÃnÃæ savivartasaævartÃnÃæ mÃyopamatvadarÓanÃt | pare«Ãæ yathe«Âaæ tatsaædarÓanÃt | anyaiÓca vicitrai÷ kampanajvalanÃdiprakÃrai÷ | daÓavaÓitÃlÃbhÃt | yathà daÓabhÆmike '«ÂamyÃæ bhÆmau nirdi«ÂÃ÷ | raÓmikarmÃrabhya Óloka÷ | raÓmipramok«airbh­Óadu÷khitÃæÓca ÃpÃyikÃnsvargagatÃnkaroti | mÃrÃnvayÃn k«ubdhavimÃnaÓobhÃn saækampayaæstrÃsayate samÃrÃn || Msa_7.5 || dvividhaæ raÓmikarma saædarÓayati | apÃyopapannÃnÃæ ca prasÃdaæ janayitvà svargopapÃdanam | mÃrabhavanÃnÃæ ca samÃrakÃïÃæ kampanodvejanam | vikrŬanakarma cÃrabhya Óloka÷ | samÃdhivikrŬitamaprameyaæ saædarÓayatyagragaïasyamadhye | sakarmajanmottamanirmitaiÓca sattvÃrthamÃti«Âhati sarvakÃlam || Msa_7.6 || aprameyasamÃdhivikrŬitasaædarÓanÃt buddhapar«anmaï¬alamadhye trividhena nirmÃïena sadà sattvÃrthakaraïÃcca | trividhaæ nirmÃïaæ ÓilpakarmasthÃnanirmÃïam | vineyavaÓenayathe«ÂopapattinirmÃïam | uttamanirmÃïaæ ca tu«itabhavanavÃsÃdikam | k«etrapariÓuddhikarma Ãrabhya Óloka÷ | j¤ÃnavasitvÃtsamupaiti Óuddhiæ k«etraæ yathÃkÃmanidarÓanÃya | abuddhanÃme«u[?] ca buddhanÃma saæÓrÃvaïÃttank«ipate 'nyadhÃtau || Msa_7.7 || dvividhapÃpaviÓodhanayà | bhÃjanapariÓodhanayà j¤ÃnavaÓitvÃdyathe«Âaæ sphaÂikavaidÆryÃdimayabuddhak«etrasaædarÓanata÷ | sattvapariÓodhanayà ca buddhanÃmavirahite«u lokadhÃtu«ÆpapannÃnÃæ sattvÃnÃæ buddhanÃmasaæÓrÃvaïayà prasÃdaæ grÃhayitvà tadavirahite«u lokadhÃtu«ÆpapÃdanÃt | (##) yogÃrthamÃrabhya Óloka÷ | Óakto bhavatyeva ca sattvapÃke saæjÃtapak«a÷ Óakuniryathaiva | buddhÃtpraÓaæsÃæ labhate 'timÃtrÃmÃdeyavÃkyo bhavati prajÃnÃm || Msa_7.8 || trividhaæ yogaæ pradarÓayati | sattvaparipÃcanaÓaktiyogaæ praÓaæsÃyogamÃdeyavÃkyatÃyogaæ ca | v­ttyarthamÃrabhya Óloka÷ | «a¬dhÃpyabhij¤Ã trividhà ca vidyà a«Âau vimok«ÃbhibhuvastathëÂau | daÓÃpi k­tsnÃyatanÃnyameyÃ÷ samÃdhayo dhÅragata÷ prabhÃva÷ || Msa_7.9 || «a¬bhi÷ prabhedairbodhisattvasya prabhÃvo vartate | abhij¤ÃvidyÃvimok«ÃbhibhvÃyatanak­tsnÃyatanÃpramÃïasamÃdhiprabhedai÷ | evaæ «a¬arthena vibhÃgalak«aïena prabhÃvaæ darÓayitvà tanmÃhÃtmyodbhÃvanÃrthaæ Óloka÷ | sa hi paramavaÓitvalabdhabuddhirjagadavaÓaæ svavaÓe vidhÃya nityam | parahitakaraïaikatÃbhirÃmaÓcarati bhave«u hi siæhavatsudhÅra÷ || Msa_7.10 || trividhaæ mÃhÃtmyaæ darÓayati | vaÓitÃmÃhÃtmyaæ svayaæ paramaj¤ÃnavaÓitvaprÃptyà kleÓÃsvavaÓasya jagata÷ svavaÓe sthÃpanÃt | abhiratimÃhÃtmyaæ sadà parahitakriyaikÃrÃmatvÃt | bhavanirbhayatÃmÃhÃtmyaæ ca | || prabhÃvÃdhikÃra÷ mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre saptama÷ || (##) a«Âamo 'dhikÃra÷ bodhisattvaparipÃke saægraha÷ Óloka÷ | rÆci÷ prasÃda÷ praÓamo 'nukampanà k«amÃtha medhà prabalatvameva ca | ahÃryatÃÇgai÷ samupetatà bh­Óaæ jinÃtmaje tatparipÃkalak«aïam || Msa_8.1 || rÆcirmahÃyÃnadeÓanÃdharme, prasÃdastaddeÓike, praÓama÷ kleÓÃnÃm, anukampà sattve«u, k«amà du«karacaryÃyÃæ, medhà grahaïadhÃraïaprativedhe«u, prabalatvamadhigame, ahÃryatà mÃraparapravÃdibhi÷, prÃhÃïikÃÇgai÷ samanvÃgatatvam | bh­Óamiti rÆcyÃdÅnÃmadhimÃtratvaæ darÓayati | e«a samÃsena bodhisattvÃnÃæ navaprakÃra ÃtmaparipÃko veditavya÷ | rÆciparipÃkamÃrabhya Óloka÷ | sumitratÃditrayamugravÅryatà parÃrdhani«Âhottamadharmasaægraha÷ | k­pÃlusaddharmamahÃparigrahe mataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || Msa_8.2 || sumitratÃditrayaæ satpuru«asaæsevà saddharmaÓravaïaæ yoniÓomanasikÃraÓca | ugravÅryatà adhimÃtro vÅryÃrambha÷ | parÃrdhani«Âhà sarvÃcintyasthÃnanirvicikitsatà | uttamadharmasaægraho mahÃyÃnadharmarak«Ã, tatpratipannÃnÃmupadravebhyo rak«aïÃt | bodhisattvasya mahÃyÃnadharmaparigrahamadhik­tyedaæ rÆciparipÃkalak«aïaæ veditavyam | yena kÃraïena paripacyate sumitratÃditrayeïa | yaÓca tasyÃ÷ paripÃka ugravÅryaparÃrdhani«ÂhÃyukta÷ svabhÃva÷ | yatkarma cottamadharmasaægrahakaraïÃttadetena paridÅ«itam | prasÃdaparipÃkamÃrabhya Óloka÷ | guïaj¤atÃthÃÓusamÃdhilÃbhità phalÃnubhÆtirmanaso 'dhyabheda[dya?]tà | jÅnÃtmaje ÓÃstari saæprapattaye mataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || Msa_8.3 || (##) tatparipÃko 'pi kÃraïata÷ svabhÃvata÷ karmataÓca paridÅpita÷ | guïaj¤atà ityapi sa bhagavÃæstathÃgata iti vistareïa kÃraïam | avetyaprabhÃva[sÃda]lÃbhÃdabhedyacittatà svabhÃva÷ | ÃÓusamÃdhilÃbhastatphalasya cÃbhij¤Ãdikasya pratyanubhavanaæ karma | praÓamaparipÃkamÃrabhya Óloka÷ | susaæv­ti÷ kli«Âavitarkavarjanà nirantarÃyo 'tha ÓubhÃbhirÃmatà | jinÃtmaje kleÓavinodanÃyatanmataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || Msa_8.4 || kleÓavinodanà bodhisattvasya praÓama÷ | tatparipÃko 'pi kÃraïata÷ svabhÃvata÷ karmataÓca paridÅpita÷ | indriyÃïÃæ sm­tisaæprajanyÃbhyÃæ susaæv­ti÷ kÃraïam | kli«Âavitarkavarjanà svabhÃva÷ | pratipak«abhÃvanÃyÃæ nirantarÃyatvaæ kuÓalÃbhirÃmatà ca karma | k­pÃparipÃkalak«aïamadhik­tya Óloka÷ | k­pà prak­tyà paradu÷khadarÓanaæ nihÅnacittasya ca saæpravarjanam | viÓe«agatvaæ jagadagrajanmatà parÃnukampÃparipÃkalak«aïam || Msa_8.5 || svaprak­tyà ca gotreïa paradu÷khadarÓanena nihÅnayÃnaparivarjanatayà ca paripacyata itikÃraïam | viÓe«agÃmitvaæ paripÃkav­ddhigamanÃt svabhÃva÷ | sarvalokaÓre«ÂhÃtmabhÃvatà karma avinivartanÅyabhÆmau | k«ÃntiparipÃkalak«aïamÃrabhya Óloka÷ | gh­ti÷ prak­tyà pratisaækhyabhÃvanà sudu÷khaÓÅtÃdyadhivÃsanà sadà | viÓe«agÃmitvaÓubhÃbhirÃmatà mataæ k«amÃyÃ÷ paripÃkalak«aïam || Msa_8.6 || dh­ti÷ sahanaæ k«Ãntiriti paryÃyÃ÷ tatatparipÃke gotraæ pratisaækhyÃnaæ bhÃvanà ca kÃraïam | tÅvrÃïÃæ ÓÅtÃdidu÷khÃnÃmadhivÃsanÃsvabhÃva÷ | k«amasya viÓe«agÃmitvaæ kuÓalÃbhirÃmatà ca karma | (##) medhÃparipÃkamÃrabhya Óloka÷ | vipÃkaÓuddhi÷ ÓravaïÃdyamo«atà pravi«Âatà sÆktadurÆktayostathà | sm­termahÃbuddhyudaye ca yogyatà sumedhatÃyÃ÷ paripÃkalak«aïam || Msa_8.7 || tatra medhÃnukÆlà vipÃkaviÓuddhi÷ kÃraïam | ÓrutacintitabhÃvitacirak­tacirabhëitÃnÃmasaæmo«atà subhëitadurbhëitÃrthasupravi«Âatà ca sm­termedhÃparipÃkasvabhÃva÷ | lokottarapraj¤otpÃdanayogyatà karma | balavatvapratilambhaparipÃkamÃrabhya Óloka÷ | Óubhadvayena dvayadhÃtupu«Âatà phalodaye cÃÓrayayogyatà parà | manorathÃptirjagadagrabhÆtatà balopalambhe paripÃkalak«aïam || Msa_8.8 || tatra puïyaj¤Ãnadvayena tasya puïyaj¤Ãnadvayasya bÅjapu«Âatà tatparipÃke kÃraïam | adhigamaæ pratyÃÓrayayogyatà tatparipÃkasvabhÃva÷ | manorathasaæpattirjagadagrabhÆtatà ca karma | ahÃryatÃparipÃkamÃrabhya Óloka÷ | sudharmatÃyuktivicÃraïÃÓayo viÓe«alÃbha÷ parapak«adÆ«aïam | puna÷ sadà mÃranirantarÃyatà ahÃryatÃyÃ÷ paripÃkalak«aïam || Msa_8.9 || tatparipÃkasya saddharme yuktivicÃraïÃk­ta ÃÓaya÷ kÃraïam | mÃranirantarÃyatà svabhÃvo yadà mÃro na puna÷ ÓankotyantarÃyaæ kartum | viÓe«Ãdhigama÷ parapak«adÆ«aïaæ ca karma | prÃhÃïikÃÇgasamanvÃgamaparipÃkamadhik­tya Óloka÷ | ÓubhÃcayo 'thÃÓrayayatnayogyatà vivekatodagraÓubhÃbhirÃmatà | jinÃtmaje hyaÇgasamanvaye punarmataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || Msa_8.10 || (##) tatparipÃkasya kÃraïaæ kuÓalamÆlopacaya÷ | ÃÓrayasya vÅryÃrambhak«amatvaæ svabhÃva÷ | vivekotk­«Âatà kuÓalÃbhirÃmatà ca karma | navavidhÃtmaparipÃkamÃhÃtmyamÃrabhya Óloka÷ | iti navavidhavastupacitÃtmà paraparipÃcanayogyatÃmupeta÷ | Óubha[dharma]mayasatatapravardhitÃtmà bhavati sadà jagato 'grabandhubhÆta÷ || Msa_8.11 || dvividhaæ tanmÃhÃtmyam | paraparipÃke pratiÓaraïatvam | satataæ dharmakÃyav­ddhiÓca | tata eva jagato 'grabandhubhÆta÷ | sattvaparipÃkavibhÃge ekÃdaÓa ÓlokÃ÷ | vraïe 'pi bhojye paripÃka i«yate yathaiva tatsrÃvaïabhogayogyatà | tathÃÓraye 'smindvayapak«aÓÃntatÃ[tÃæ]tathopabhogatvasuÓÃntapak«atÃ[muÓantipavkatÃm] || Msa_8.12 || anena paripÃkasvabhÃvaæ darÓayati | yathà vraïasya srÃvaïayogyatà paripÃka÷ | bhojanasya ca bhogayogyatà | evaæ sattvÃnÃmÃÓraye vraïabhojanasthÃnÅye srÃvaïasthÃnÅyaæ vipak«aÓamanam | bhogasthÃnÅyaÓca pratipak«opabhoga÷ | tadyogyatà ÃÓrayasya paripÃka iti | vipak«apratipak«Ãvatra pak«advayaæ veditavyam | dvitÅyaÓloka÷ | vipÃcanoktà paripÃcanà tathà paripÃcanà cÃpyanupÃcanÃparà | supÃcanÃ[cÃ]pyadhipÃcanà matà nipÃcanotpÃcananà ca dehi«u || Msa_8.13 || anena paripÃkaprabhedaæ darÓayati | kleÓavigamena pÃcananà [pÃcanÃ?] vipÃcanà | sarvato yÃnatrayeïa pÃcanà paripÃcanà | bÃhyaparipÃkaviÓi«ÂatvÃt prak­«Âà pÃcanà prapÃcanà | yathÃvineyadharmadeÓanÃttadanurÆpà pÃcanà anupÃcanà | satk­tya pÃcanà supÃcanà | adhigamena pÃcanà adhipÃcanà aviparÅtÃrthena | nityà pÃcanà nipÃcanà aparihÃïÅyÃrthena | krameïottarottarapÃcanà utpÃcanà | ityayama«ÂaprakÃra÷ pariparipÃkaprabheda÷ | (##) t­tÅyacaturthau Ólokau | hitÃÓayeneha yathà jinÃtmajo vyavasthita÷ sarvajagadvipÃcayan | tathà na mÃtà na pità na bandhava÷ sute«u bandhu«vapi suvyavasthitÃ÷ || Msa_8.14 || tathÃjano nÃtmani vatsalo mata÷ kuto 'pi susnigdhaparÃÓraye jane | yathà k­pÃtmà parasattvavatsalo hite sukhe caiva niyojanÃnmata÷ || Msa_8.15 || ÃbhyÃæ kiæ darÓayati | yÃd­ÓenÃÓayena bodhisattva÷ sattvÃnparipÃcayati tamÃÓayaæ darÓayati | mÃtÃpit­bÃndhavÃÓayaviÓi«Âaæ lokÃtmavÃtsalyaviÓi«Âaæ ca hitasukhasaæyojanÃt | Ãtmavatsalastu loka ÃtmÃnaæ hite ca sukhe ca saæniyojayati | avaÓi«Âai÷ Ólokairyena prayogeïa sattvÃnparipÃcayati taæ pÃramità pratipattyà saædarÓayati | yÃd­Óena dÃnena yathà sattvÃnparipÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | na bodhisattvasya ÓarÅrabhogayo÷ pare«vadeyaæ punarasti sarvathà | anugraheïa dvividhena pÃcayan paraæ samairdÃnaguïairna t­pyate || Msa_8.16 || trividhena dÃnena pÃcayati | sarvasvaÓarÅrabhogadÃnena avi«amadÃnena at­ptidÃnena ca | kathaæ paripÃcayati d­«ÂadharmasaæparÃyÃnugraheïa | avighÃtenecchÃparipÆrïÃt [pÆraïÃt] | anÃgatena [tena] ca saæg­hya kuÓalaprati«ÂhÃpanÃt | yÃd­Óena ÓÅlena yathà satvÃnparipÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | sadÃprak­tyÃdhyavihiæsaka÷ svayaæ rato 'pramatto 'tra paraæ niveÓayan | paraæparÃnugrahak­dÆdvidhà pare vipÃkani«yandaguïena pÃcaka÷ || Msa_8.17 || pa¤cavidhena ÓÅlena | dhruvaÓÅlena prak­tiÓÅlena paripÆrïaÓÅlenÃdhyaviæhiæsakatvÃt | paripÆrïo hyavihiæsako 'dhyavihiæsako daÓakuÓalakarmapathaparipÆrita÷ | yathoktaæ dvitÅyÃyÃæ bhÆmau | adhigamaÓÅlena svayaæratatayà nirantarÃskhalitaÓÅlena cÃpramattatayà | kathaæ ca (##) paripÃcayati | ÓÅle saæniveÓanÃt | dvidhÃnugrahakriyayà d­«Âadharme saæparÃye ca | saæparÃyÃnugrahaæ pare«u vipÃkani«yandaguïÃbhyÃæ paraæparayà karoti | tadvipÃkani«yandayoranyonyÃnukÆlyenÃvyavacchedÃt | yÃd­Óyà k«Ãntyà yathà sattvÃnparipÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | pare 'pakÃriïyupakÃribuddhimÃn pramar«ayannugramapi vyatikramam | upÃyacittairapakÃramar«aïai÷ Óubhe samÃdÃpayate 'pakÃriïa÷ || Msa_8.18 || apakÃriïi pare upakÃribuddhyà pragìhÃpakÃramar«aïak«Ãntyà paripÃcayati | upakÃribuddhitvaæ puna÷ k«ÃntipÃramitÃparipÆryÃnukÆlyav­ttità veditavyam | kathaæ paripÃcayati | d­«ÂadharmÃnugraheïa cÃpakÃramar«aïÃt | saæparÃyÃnugraheïa copÃyaj¤astairapakÃramar«aïairÃvarjyÃpakÃriïÃæ kuÓale samÃdÃpanÃt | yÃd­Óena vÅryeïa yathà sattvÃnparipÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | puna÷ sa yatnaæ paramaæ samÃÓrito na khidyate kalpasahasrakoÂibhi÷ | jinÃtmaja÷ sa[ttva]gaïaæ prapÃcayanparaikacittasya Óubhasya kÃraïÃt || Msa_8.19 || adhimÃtradÅrghakÃlÃkhede vÅryeïa dÅrghakÃlÃkheditvamanantasattvaparipÃcanÃt | paraikacittasya kuÓalasyÃrthe kalpasahasrakoÂibhirakhedÃt | ata evoktaæ bhavati yathà paripÃcayati | kuÓalacittasaæniyojanÃt d­«ÂadharmasaæparÃyÃnugraheïeti | yÃd­Óena dhyÃnena yathà sattvÃnparipÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | vaÓitvamÃgamya manasyanuttaraæ paraæ samÃvarjayate 'tra ÓÃsane | nihatya sarvÃmavamÃnakÃmatÃæ Óubhena saævardhayate ca taæ puna÷ || Msa_8.20 || prÃptÃnuttaravaÓitvena dhyÃnena nirÃmi«eïa ca nihatasarvÃvamÃnÃbhilëeïa paripÃcayati | buddhaÓÃsane parasyÃvarjanÃdÃvarjitasya ca kuÓaladharmasaævardhanÃt paripÃcayati | (##) yÃd­Óyà praj¤ayà yathà sattvÃnparipÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | sa tattvabhÃvÃrthanaye suniÓcita÷ karoti sattvÃnsuvinÅta saæÓayÃn | tataÓca te tajjinaÓÃsanÃdarÃd vivardhayante svaparaæ guïai÷ Óubhai÷ || Msa_8.21 || sa bodhisattvastattvÃrthanaye cÃbhiprÃyÃrthanaye ca suviniÓcitayà praj¤ayà paripÃcayati | kathaæ paripÃcayati sattvÃnÃæ saæÓayavinayanÃt | tataÓca ÓÃsanabahumÃnÃtte«ÃmÃtmaparaguïasaævardhakatvena | niya[ga]mena Óloka÷ | iti sugatigatau Óubhatraye và jagadakhilaæ k­payà sa bodhisattva÷ | tanuparamavimadhyamaprakÃrairvinayati lokasamÃnabhÃvagatyà || Msa_8.22 || anena yatra ca vinayati, sugatigamane yÃnatraye và | yacca vinayati, jagadakhilam | yena ca vinayati, k­payà | yaÓca vinayati bodhisattva÷ | yÃd­ÓaiÓca paripÃcanaprakÃrai tanuparamavimadhyamaprakÃrai÷ | yÃvantaæ ca kÃlaæ, tatparidÅpanÃt samÃsena paripÃkamÃhÃtmyaæ darÓayati | tatra tanu÷ prakÃro 'dhimukticaryÃbhÆmau bodhisattvasya paramo '«ÂÃmyÃdi«u vimadhyama÷ saptasu veditavya÷ | yÃvallokasya bhÃvastatsamÃnayà gatyà atyantamityartha÷ | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre paripÃkÃdhikÃro '«Âama÷ || (##) navamo 'dhikÃra÷ sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ dvau Ólokau | t­tÅyastayoreva nirdeÓabhÆta÷ | ameyairdu«karaÓatairameyai÷ kuÓalÃcayai÷ | aprameyeïa kÃlena ameyÃvaraïak«ayÃt || Msa_9.1 || sarvakÃraj¤atÃvÃpti÷ sarvÃvaraïanirmalà | viv­tà ratnapeÂeva buddhatvaæ samudÃh­tam || Msa_9.2 || k­tvà du«karamadbhutaæ ÓramaÓatai÷ saæcityasarvaæÓubhaæ kÃlenottamakalpayÃnamahatà sarvÃv­tÅnÃæ k«ayÃt | sÆk«masyÃvaraïasya bhÆmi«u gatasyotpÃÂanÃd buddhatà ratnÃnÃmiva sà prabhÃvamahatÃæ peÂà samuddhÃti[Âi?]tà || Msa_9.3 || samudÃgamata÷ svabhÃvata aupamyataÓca buddhatvamudbhÃvitam | yÃvadbhirdu«karaÓatairyÃvadbhi÷ kuÓalasaæbhÃrairyÃvatà kÃlena yÃvata÷ kleÓaj¤eyÃvaraïasya prahÃïÃtsamudÃgacchati, ayaæ samudÃgama÷ | sarvÃkÃraj¤atÃvÃpti÷ sarvÃvaraïanirmalà svabhÃva÷ | viv­tÃratnapeÂà tadaupamyam | tasyaiva buddhatvasyÃdvayalak«aïe sÃnubhÃve dvau lokau | sarvadharmÃÓca buddhatvaæ dharmo naiva ca kaÓcana | Óukladharmamayaæ tacca na ca taistannirÆpyate || Msa_9.4 || dharmaratnanimittatvÃllabdharatnÃkaropamam | ÓubhasasyanimittatvÃllabdhameghopamaæ matam || Msa_9.5 || sarvadharmÃÓca buddhatvaæ, tathatÃyà abhinnatvÃttadviÓuddhiprabhÃvitatvÃcca | buddhatvasya na ca kaÓciddharmo 'sti | parikalpitena dharmasvabhÃvena Óukladharmamayaæ ca buddhatvaæ, pÃramitÃdinÃæ kuÓalÃnÃæ tadbhÃvena pariv­tte÷ | na ca taistannirdiÓyate pÃramitÃdÅnÃæ pÃramitÃdibhÃvenÃparini«patteridamadvayalak«aïam | ratnÃkarameghopamatvamanubhÃva÷, deÓanÃdharmaratnÃnÃæ tatprabhavatvÃt, kuÓalasasyÃnÃæ ca vineyasaætÃnak«etre«u | buddhatvaæ sarvadharma÷ samuditamatha và sarvadharmavyapetaæ prodbhÆterdharmaratnapratatasumahato dharmatnÃkarÃbham | bhÆtÃnÃæ Óuklasasyaprasavasumahato hetuto meghabhÆtaæ dÃnÃddharmÃmbuvar«apratatasuvihitasyÃk«ayasya prajÃsu || Msa_9.6 || (##) anena t­tÅyena Ólokena tamevÃrthaæ nirdiÓati | sumahata÷ pratatasya dharmaratnasya prodbhÆtenimittatvÃdratnÃkarÃbham, bhÆtÃnÃæ mahata÷ ÓuklasasyaprasavahetutvÃnmeghabhÆtam | mahata÷ suvihitasyÃk«ayasya dharmÃmbuvar«asya dÃnÃt prajÃsvityayamatra padavigraho veditavya÷ | tasyaiva buddhatvasya ÓaraïatvÃnuttarye pa¤ca ÓlokÃ÷ | paritrÃïaæ hi buddhatvaæ sarvakleÓagaïÃtsadà | sarvaduÓcaritebhyaÓca janmamaraïato 'pi ca || Msa_9.7 || anena saæk«epata÷ kleÓakarmajanmasaækleÓaparitrÃïÃrthena Óaraïatvaæ darÓayati | upadravebhya÷ sarvebhyo apÃyÃdanupÃyata÷ | satkÃyÃddhÅnayÃnÃcca tasmÃccharaïamuttamam || Msa_9.8 || anena dvitiyenopadravÃdiparitrÃïÃdvistareïa | tatra sarvopadravaparitrÃïatvaæ yad buddhÃnubhÃvena andhÃÓcak«Ææ«i pratilabhante, badhirÃ÷ Órotaæ, vik«iptacittÃ÷ svasthacittamÅtaya÷ ÓÃmyantÅtyevamÃdi | apÃyaparitrÃïatvaæ buddhaprabhayà tadgatÃnÃæ mok«aïÃt, tadagamane ca prati«ÂhÃpanÃt | anupÃyaparitrÃïatvaæ tÅrthikad­«ÂivyutthÃpanÃt | satkÃyaparitrÃïatvaæ yÃnadvayena parinirvÃpaïÃt | hÅnayÃnaparitrÃïatvamaniyatagotrÃïÃæ mahÃyÃnaikÃyanÅkaraïÃt | Óaraïamanupamaæ tacchre«Âhabuddhatvami«Âaæ jananamaraïasarvakleÓapÃpe«u rak«Ã | vividhabhayagatÃnÃæ sarvarak«ÃpayÃnaæ pratatavividhadu÷khÃpÃyanopÃyagÃnÃæ || Msa_9.9 || anena t­tÅyena tasyaiva ÓaraïatvasyÃnupamaÓre«Âhasya cÃnuttaryaæ tenaivÃrthena darÓayati | bauddhairdharmairyacca susaæpÆrïaÓarÅraæ yatsaddharme vetti ca sattvÃnpravinetum | yÃtaæ pÃraæ yatk­payà sarvajagatsu tad buddhatvaæ Óre«Âhamihatyaæ[he«Âaæ] ÓaraïÃnÃm || Msa_9.10 || anena caturthena yai÷ kÃraïaistattathÃnuttaraæ Óaraïaæ bhavati tatsaædarÓayati | bauddhairdharmairbalavaiÓÃradyÃdibhi÷ susaæpÆrïasvabhÃvatvÃt svÃrthani«ÂhÃmadhik­tya saddharmasattvavinayopÃyaj¤ÃnÃt karuïÃpÃragamanÃcca parÃrthani«ÂhÃmadhik­tya | ÃlokÃt[kÃlÃt]sarvasattvÃnÃæ buddhatvaæ Óaraïaæ mahat | sarvavyasanasaæpattivyÃv­ttyabhyudaye matam || Msa_9.11 || (##) anena pa¤camena Ólokena yÃvantaæ kÃlaæ yÃvatÃæ sattvÃnÃæ yatrÃrthe Óaraïaæ bhavati tatsamÃsena darÓayati | yatrÃrthe iti sarvavyasanavyÃv­ttau saæpattyabhyudaye ca | ÃÓrayaparÃv­ttau «a ÓlokÃ÷ | kleÓaj¤eyav­ttÅnÃæ satatamanugataæ bÅjamutk­«ÂakÃlaæ yasminnastaæ prayÃtaæ bhavati suvipulai÷ sarvahÃniprakÃrai÷ | buddhatvaæ Óukladharmapravaraguïayutà Ã[cÃ]ÓrayasyÃnyathÃpti- statprÃptirnirvikalpÃdvi«ayasumahato j¤ÃnamÃrgÃtsuÓuddhÃt || Msa_9.12 || anena vipak«abÅjaviyogata÷ pratipak«asaæpattiyogataÓcÃÓrayapariv­tti÷ paridÅpità | yathà ca tatprÃptirdvividhamÃrgalÃbhÃt | suviÓuddhalokottaraj¤ÃnamÃrgalÃbhÃt | tatp­«ÂhalabdhÃnantaj¤eyavi«ayaj¤ÃnamÃrgalÃbhÃcca | utk­«ÂakÃlamityanÃdikÃlaæ | suvipulai÷ sarvahÃniprakÃrairiti bhÆmiprakÃrai÷ | sthitaÓca tasminsa tathÃgato jaganmahÃcalendrastha ivÃbhyudÅk«ate | ÓamÃbhirÃmaæ karÆïÃyate janamaghÃ[bhavÃ]bhirÃme 'nyajane tu kà kathà || Msa_9.13 || anena dvitÅyenÃnyÃÓrayaparÃv­ttibhyastadviÓe«aæ darÓayati | tatstho hi mahÃcalendrastha iva dÆrÃntaranik­«Âaæ lokaæ paÓyati | d­«Âvà ca karÆïÃyate ÓrÃvakapratyekabuddhÃnapi prÃgeva tadanyÃn | prav­ttirÆdvittirav­ttirÃÓrayo niv­ttirÃv­ttiratho dvayÃdvayà | samÃviÓi«Âà api sarvagÃtmikà tathÃgatÃnÃæ pariv­ttiri«yate || Msa_9.14 || anena t­tÅyena taddaÓaprabhedaædarÓayati | sà hi tathÃgatÃnÃæ pariv­tti÷ parÃrthav­ttiriti prav­tti÷ | sarvadharmaviÓi«ÂatvÃdu«k­«Âà v­ttirityudv­tti÷ | saækleÓahetÃvav­tti÷ | ÃÓraya iti yo 'sau pariv­ttyÃÓrayastaæ darÓayati | saækleÓÃnniv­ttito niv­tti÷ | ÃtyantikatvÃdÃyatà v­ttirityÃv­tti÷ | abhisaæbodhiparinirvÃïadarÓanav­ttyà dvayà v­tti÷ | saæsÃranirvÃïÃprati«ÂhitatvÃtsaæsk­tÃsaæsk­tatvenÃdvayà v­tti÷ | vimuktisÃmÃnyena ÓrÃvakapratyekabuddhasamà v­tti÷ | balavaiÓÃradyÃdibhi÷ buddhadharmairasamatvÃdviÓi«Âà v­tti÷ | sarvayÃnopadeÓagatatvÃtsarvagatÃv­tti÷ | yathÃmbaraæ sarvagataæ sadÃmataæ tathaiva tatsarvagataæ sadÃmatam | yathÃmbaraæ rÆpagaïe«u sarvagaæ tathaiva tatsattvagaïe«u sarvagam || Msa_9.15 || (##) anena caturthena tatsvabhÃvasya buddhatvasya sarvagatatvaæ darÓayati | ÃkÃÓasÃdharmyeïauddeÓanirdeÓata÷ pÆrvÃparÃrdhÃbhyÃm | sattvagaïe«u sarvagatatvaæ buddhatvasyÃtmatvena sarvasattvopagamane parini«pattito veditavyam | yathodabhÃjane bhinne candrabimbaæ na d­Óyate | tathà du«Âe«u sattve«u buddhabimbaæ na d­Óyate || Msa_9.16 || anena pa¤camena sarvagatatve 'pyabhÃjanabhÆte«u sattve«u abuddhabimbadarÓanaæ d­«ÂÃntena sÃdhayati | yathÃgnirjvalate 'nyatra punaranyatraÓÃmyati | buddhe«vapi tathà j¤eyaæ saædarÓanamadarÓanam || Msa_9.17 || anena «a«Âhena buddhavineye«u satsubuddhotpÃdÃttaddarÓanaæ | vinÅte«u parinirvÃïÃttadadarÓanaæ agnijvalanaÓamanasÃdharmyeïa sÃdhayati | anÃbhogÃpratiprasrabdhabuddhakÃryatve catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | aghaÂitebhyastÆryebhyo yathà syÃcchabdasaæbhava÷ | tathà jine vinÃbhogaæ deÓanÃyÃ÷ samudbhava÷ || Msa_9.18 || yathà maïervinà yatnaæ svaprabhÃva[sa]nidarÓanam | buddhe«vapi vinÃbhogaæ tathà k­tyanidarÓanam || Msa_9.19 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃmanÃbhogena buddhakÃryaæ sÃdhayatyaghaÂitatÆryaÓabdamaïiprabhÃva[sa]sÃdharmyeïa | yathÃkÃÓe avicchinnà d­Óyante lokata÷ kriyÃ÷ | tathaivÃnÃsrave dhÃtau avicchinnà jinakriyÃ÷ || Msa_9.20 || yathÃkÃÓe kriyÃïÃæ hi hÃnirabhyudaya÷ sadà | tathaivÃnÃsrave dhÃtau buddhakÃryodayavyaya÷ || Msa_9.21 || ÃbhyÃmapyapratiprasrabdhabuddhakÃryatvaæ buddhak­tyasyÃvicchedÃt | ÃkÃÓa iva lokakriyÃïÃmavicchede 'pi cÃnyÃnyakriyodayavyayastathaiva | anÃsravadhÃtugÃmbhÅrye «o¬aÓa ÓlokÃ÷ | paurvÃparya[Ã]viÓi«ÂÃpi sarvÃvaraïanirmalà | naÓuddhà nÃpi cÃÓuddhà tathatà buddhatà matà || Msa_9.22 || (##) paurvÃparyeïa[Ã]viÓi«ÂatvÃnna Óuddhà | paÓcÃtsarvÃvaraïanirmalatvÃnnÃÓuddhà malavigamÃt | ÓÆnyatÃyÃæ viÓuddhÃyÃæ nairÃtmyÃnmÃrgalÃbhata÷ | buddhÃ÷ ÓuddhÃtmalÃbhitvÃt gatà ÃtmamahÃtmatÃm || Msa_9.23 || tatra cÃnÃsrave dhÃtau buddhÃnÃæ paramÃtmà nirdiÓyate | kiæ kÃraïam | agranairÃtmyÃtmakatvÃt | agraæ nairÃtmyaæ viÓuddhà tathatà sà ca buddhÃnÃmÃtmà svabhÃvÃrthena tasyÃæ viÓuddhÃyÃmagraæ nairÃtmyamÃtmÃnaæ buddhà labhante Óuddham | ata÷ ÓuddhÃtmalÃbhitvÃt buddhà ÃtmamÃhÃtmyaæ prÃptà ityanenÃbhisaædhinà buddhÃnÃmanÃsrave dhÃtau paramÃtmà vyavasthÃpyate | na bhÃvo nÃpi cÃbhÃvo buddhatvaæ tena kathyate | tasmÃdbuddhatathÃpraÓne avyÃk­tanayo mata÷ || Msa_9.24 || tenaiva kÃraïena buddhatvaæ na bhÃva ucyate | pudgaladharmÃbhÃvalak«aïatvÃttadÃtmakatvÃcca buddhatvasya | nÃbhÃva ucyate tathatÃlak«aïabhÃvÃt | ato buddhasya bhÃvÃbhÃvapraÓne, bhavati tathÃgata÷ paraæ maraïÃnna bhavatÅtyevamÃdiravyÃk­tanayomata÷ | dÃhaÓÃntiryathà lohe darÓane timirasya ca | cittaj¤Ãne tathà bauddhe bhÃvÃbhÃvo na Óasyate || Msa_9.25 || yathà ca lohe dÃhaÓÃntirdarÓane ca timirameta[?]sya ÓÃntirna bhÃvo dÃhatimirayorabhÃvalak«aïÃt | nÃbhÃva÷ ÓÃntilak«aïena bhÃvÃt | evaæ buddhÃnÃæ cittaj¤Ãne ca dÃhatimirasthÃnÅyayo rÃgÃvidyayo÷ ÓÃntirna bhÃva÷ Óasyate tadabhÃvaprabhÃvitatvÃcceta÷ praj¤Ãvimuktyà nÃbhÃvastena tena vimuktilak«aïena bhÃvÃt | buddhÃnÃmamale dhÃtau naikatà bahutà na ca | ÃkÃÓavadadehatvÃtpÆrvadehÃnusÃrata÷ || Msa_9.26 || buddhÃnÃmanÃsravadhÃtau naikatvaæ pÆrvadehÃnusÃreïa | na bahutvaæ dehÃbhÃvÃdÃkÃÓavat | balÃdibuddhadharme«u bodhÅ ratnÃkaropamà | jagatkuÓalasasye«u mahÃmeghopamà matà || Msa_9.27 || puïyaj¤ÃnasupÆrïatvÃtpÆrïacandropamà matà | j¤ÃnÃlokakaratvÃcca mahÃdityopamà matà || Msa_9.28 || (##) etau ratnÃkarameghopamatve pÆrïacandramahÃdityopamatve ca Ólokau gatÃrthau | ameyà raÓmayo yadvadvayÃmiÓrà bhÃnumaï¬ale | sadaikakÃryà vartante lokamÃlokayanti ca || Msa_9.29 || tathaivÃnÃsrave dhÃtau buddhÃnÃmaprameyatà | miÓraikakÃryà k­tye«u j¤ÃnÃlokakarÃmatà || Msa_9.30 || ekena vyÃmiÓraraÓmyekakÃryasyopamatayà sÃdhÃraïakarmatÃæ darÓayati | raÓmÅnÃmekakÃryatvaæ pÃcanaÓo«aïasamÃnakÃryatvÃdveditavyaæ | dvitÅyenÃnÃsrave dhÃtau miÓraikakÃryatvaæ nirmÃïÃdik­tye«u | yathaikaraÓmini÷sÃrÃtsarvaraÓmivini÷s­ti÷ | bhÃnostathaiva buddhÃnÃæ j¤eyà j¤Ãnavini÷s­ti÷ || Msa_9.31 || ekakÃle sarvaraÓmivini÷s­tyà sa ca [saha?]buddhÃnÃmekakÃle j¤Ãnaprav­ttiæ darÓayati | yathaivÃdityaraÓmÅnÃæ v­ttau nÃsti mamÃyitam | tathaiva buddhaj¤ÃnÃnÃæ v­ttau nÃsti mamÃyitam || Msa_9.32 || yathà sÆryaikamuktÃbhai raÓmibhirbhÃsyate jagat | sak­t j¤eyaæ tathà sarvaæ buddhaj¤Ãnai÷ prabhÃsyate || Msa_9.33 || mamatvÃbhÃve jagajj¤eyaprabhÃsena[sane] ca yathÃkramaæ Ólokau gatÃrthau | yathaivÃdityaraÓmÅnÃæ meghÃdyÃvaraïaæ matam | tathaiva buddhaj¤ÃnÃnÃmÃv­ti÷ sattvadu«Âatà || Msa_9.34 || yathà raÓmÅnÃæ meghÃdyÃvaraïamaprabhÃsena | tathà buddhaj¤ÃnÃnÃmÃvaraïaæ sattvÃnÃmÃ[ma]bhÃjanatvena du«Âatà pa¤caka«ÃyÃtyutsadatayà | yathà pÃæÓuvaÓÃdvastre raÇgacitrÃvicitratà | tathÃvedhavaÓÃnmuktau j¤ÃnacitrÃvicitratà || Msa_9.35 || yathà pÃæÓuviÓe«eïa vastre raÇgavicitratà kvacidavicitratà | tathaiva pÆrvapraïidhÃnacaryÃbalÃdhÃnaviÓe«Ãd buddhÃnÃæ vimuktau j¤Ãnavicitratà bhavati | ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ vimuktÃvavicitratà | (##) gÃmbhÅryamamale dhÃtau lak«aïasthÃnakarmasu | buddhÃnÃmetaduditaæ raÇgairvÃkÃÓacitraïà || Msa_9.36 || etadanÃsravadhÃtau buddhÃnÃæ trividhaæ gÃmbhÅryamevamuttam | lak«aïagÃmbhÅryaæ caturbhi÷ Ólokai÷ | sthÃnagÃmbhÅryaæpa¤camenaikatvap­thaktvÃbhyÃmasthitatvÃt | karmagÃmbhÅryaæ daÓabhi÷ | tatpunarlak«aïagÃmbhÅryaæ viÓuddhilak«aïaæ paramÃtmalak«aïamavyÃk­talak«aïaæ vimuktilak«aïaæ cÃrabhyoktam | karmagÃmbhÅryaæ bodhipak«ÃdiratnÃÓrayatvakarma sattvaparipÃcanakarma ni«ÂhÃgamanakarma dharmadeÓanÃkarma nirmÃïÃdik­tyakarma j¤Ãnaprav­ttikarma avikalpanakarma citrÃkÃraj¤Ãnakarma j¤ÃnÃprav­ttikarma vimuktisÃmÃnyaj¤ÃnaviÓe«akarma cÃrabhyoktam | seyamanÃsrave dhÃtau ni«prapa¤catvÃdÃkÃÓopame gÃmbhÅryaprabhedadeÓanà yathà raÇgairÃkÃÓacitraïÅ veditavyà | sarve«ÃmaviÓi«ÂÃpi tathatà ÓuddhimÃgatà | tathÃgatatvaæ tasmÃcca tadgarbhÃ÷ sarvadehina÷ || Msa_9.37 || sarve«Ãæ nirviÓi«Âà tathatà taddhiÓuddhisvabhÃvaÓca tathÃgata÷ | ata÷ sarve sattvÃstathÃgatagarbhà ityucyate | vibhutvavibhÃge Ólokà ekÃdaÓa | ÓrÃvakÃïÃæ vibhutvena laukikasyÃbhibhÆyate | pratyekabuddhebhyo mana÷[buddhabhaumena] ÓrÃvakasyÃbhibhÆyate || Msa_9.38 || bodhisattvavibhutvasya tatkalÃæ nÃnugacchati | tathÃgatavibhutvasya tatkalÃæ nÃnugacchati || Msa_9.39 || ÃbhyÃæ tÃvad dvÃbhyÃæ prabhÃvotkar«aviÓe«eïa buddhÃnÃæ vibhutvaæ darÓayati | aprameyamacintyaæ ca vibhutvaæ bauddhami«yate | yasya yatra yathà yÃvatkÃle yasminpravartate || Msa_9.40 || anena t­tÅyena prakÃraprabhedagÃmbhÅryaviÓe«ÃbhyÃæ kathamaprameyaæ kathaæ và cintyamityÃha | yasya pudgalasyÃrthe tatpravarttate yatra lokadhÃtau yathà tÃd­Óai÷ prakÃrairyÃvadalpaæ và bahu và yasminkÃle | avaÓi«Âai÷ Ólokai÷ mano[parÃ]v­ttibhedena vibhutvabhedaæ darÓayati | pa¤cendriyaparÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | sarvÃrthav­ttau sarve«Ãæ guïadvÃdaÓaÓatodaye || Msa_9.41 || (##) pa¤cendriyaparÃv­ttau dvividhaæ vibhutvaæ paramaæ labhyate | sarve«Ãæ pa¤cÃnÃmindriyÃïÃæ sarvapa¤cÃrthav­ttau | tatra pratyekaæ dvÃdaÓaguïaÓatotpattau | manaso 'pi parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | vibhutvÃnucare j¤Ãne nirvikalpe sunirmale || Msa_9.42 || manasa÷ parÃv­ttau vibhutvÃnucare nirvikalpe suviÓuddhe j¤Ãne paramaæ vibhutvaæ labhyate | yena sahitaæ sarvaæ vibhutvaj¤Ãnaæ pravartate | sÃrthodgrahaparÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | k«etraÓuddhau yathÃkÃmaæ bhogasaædarÓanÃya hi || Msa_9.43 || arthaparÃv­ttau udgrahaparÃv­ttau ca k«etraviÓuddhivibhutvaæ paramaæ labhyate yena yathÃkÃmaæ bhogasaædarÓanaæ karoti | vikalpasya parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | avyÃghÃte sadÃkÃlaæ sarve«Ãæ j¤ÃnakarmaïÃm || Msa_9.44 || vikalpaparÃv­ttau sarve«Ãæ j¤ÃnÃnÃæ karmaïÃæ ca sarvakÃlamavyÃghÃte paramaæ vibhutvaæ labhyate | prati«ÂhÃyÃ÷ parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | aprati«ÂhitanirvÃïaæ buddhÃnÃmacale[male] pade || Msa_9.45 || prati«ÂhÃparÃv­ttÃvaprati«ÂhitanirvÃïaæ paramaæ vibhutvaæ labhyate | buddhÃnÃmanÃsravedhÃtau | maithunasya parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | buddhasaukhyabihÃre 'tha dÃrÃsaækleÓadarÓane || Msa_9.46 || maithunasya parÃv­ttau dvayorbuddhasukhavihÃre ca dÃrÃsaækleÓadarÓane ca | ÃkÃÓasaæj¤ÃvyÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | cintitÃrthasam­ddhau ca gatirÆpavibhÃvane || Msa_9.47 || ÃkÃÓasaæj¤ÃvyÃv­ttau dvayoreva cintitÃrthasam­ddhau ca yena gaganagarbho bhavati | gatirÆpavibhÃvena ca yathe«ÂagamanÃdÃÓavaÓÅ[kÃÓÅ]karaïÃcca | ityameyaparÃv­ttÃvameyavibhutà matà | acintyak­tyÃnu«ÂhÃnÃbduddhÃnÃmamalÃÓraye || Msa_9.48 || (##) ityanena mukhenÃprameyà parÃv­tti÷ | tatra cÃprameyaæ vibhutvamacintyakarmÃnu«ÂhÃnaæ buddhÃnÃmanÃsrave dhÃtau veditavyam | tasyaiva buddhasya sattvaparipÃkanimittatve sapta ÓlokÃ÷ | Óubhe b­ddho loko vrajati suviÓuddhau paramatÃæ Óubhe cÃnÃrabdhvà vrajati Óubhav­ddhau paramatÃm | vrajatyevaæ loko diÓi diÓi jinÃnÃæ sukathitai- rapakva÷ pakvo và [na] ca punaraÓe«aæ dhruvamiha || Msa_9.49 || anena yÃd­Óasya paripÃkasya nimittaæ bhavati taddarÓayati | upacitakuÓalamÆlÃnÃæ ca vimuktau paramatÃyÃmanupacitakuÓalamÆlÃnÃæ ca kuÓalamÆlopacaye | apakva÷ Óubhav­ddhau paramatÃæ vrajana[n] pÃkaæ vrajati pakva÷ suviÓuddhau paramatÃæ vrajati | evaæ ca nityakÃlaæ vrajati na ca ni÷Óe«aæ lokasyÃnantatvÃt | tathà k­tvà caryÃæ [k­cchrÃvÃpyÃæ] paramaguïayogÃdbhutavatÅæ mahÃbodhiæ nityÃæ dhruvamaÓaraïÃnÃæ ca Óaraïam | labhante yaddhÅrà [diÓi diÓi] gasadà [sadÃ] sarvasamayaæ tadÃÓcaryaæ loke suvidhacaraïÃnnÃdbhutamapi || Msa_9.50 || anena dvitÅyena paripavkÃnÃæ bodhisattvÃnÃæ paripÃkasyÃÓcaryaæ nÃÓcaryaæ lak«aïam | sadà sarvasamayamiti nityaæ nirantaraæ ca tadanubhÆya[rÆpa]mÃrgacaraïaæ suvidhicaraïam | kvaciddharmäcakaæ[dharmyaæ cakraæ] bahumukhaÓatairdarÓayati÷ ya÷ kvacijjanmÃntardhi kvacidapi vicitrÃæ janacarÅm | kvacitk­tsnÃæ bodhiæ kvacidapi ca nirvÃïamasak­t na ca sthÃnÃttasmÃdvicalati sa sarvaæ ca kurute || Msa_9.51 || anena t­tÅyena yugapadbahumukhaparipÃcanopÃyaprayoge nimittatvaæ darÓayati | yathà yatrastha÷ sattvÃn vinayati | vicitrà janacarÅ jÃtakabhedena | na ca sthÃnÃccalatÅtyanÃsravÃddhÃto÷ | na buddhÃnÃmevaæ bhavati mamapakvo 'yamiti cÃpra- pÃcyo 'yaæ dehÅ api ca adhunÃpÃcyata iti | vinà saæskÃraæ tu prapacamupayÃtyeva janatà Óubhairdharmairnityaæ diÓi diÓi samantÃtrayamukham || Msa_9.52 || (##) anena caturthena tatparipÃkaprayoganimittatvamanabhisaæskÃreïa darÓayati | trayamukhamiti yÃnatrayeïa | yathÃyatnaæ bhÃnu÷ pratatavi«adairaæÓavisarai÷ prapÃka[kaæ] sasyÃnÃæ diÓi [diÓi] samantÃtprakurÆte | tathà dharmÃrko 'pi praÓamavidhidharmÃÓuvisarai÷ prapÃkaæ sasyÃnÃæ diÓi diÓi samantÃtprakurÆte || Msa_9.53 || anena pa¤camenÃnabhisaæskÃraparipÃcanad­«ÂÃntaæ darÓayati | yathaikasmÃddÅpÃdbhavati sumahÃndÅpanicayo 'prameyo 'saækhyeyo na ca sa punareti vyayamata÷ | tathaikasmÃd buddhÃd [pÃkÃ]dbhavati sumahÃn paripÃka[pÃka]nicayo 'prameyo 'saækhyeyo na ca sa punareti[punarupaiti] vyayamata÷ || Msa_9.54 || anena «a«Âhena paraæparayà paripÃcanam | yathà toyaist­ptiæ vrajati na mahÃsÃgara iva na v­ddhiæ và yÃti pratatavi«adÃmbu praviÓanai÷ | tathà bauddho dhÃtu÷ satatasamitai÷ ÓuddhiviÓanai- rnat­ptiæ v­ddhiæ và vrajati paramÃÓcaryamiha tat || Msa_9.55 || anena saptamena paripavkÃnÃæ vimuktipraveÓe samudrodÃharaïena dharmadhÃtorat­ptiæ cÃvakÃÓadÃnÃdav­ddhiæ dhyÃnÃ[cÃna]dhikatvÃt | dharmadhÃtuviÓuddhau catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | sarvadharmadvayÃvÃratathatÃÓuddhilak«aïa÷ | vastuj¤ÃnatadÃlambavaÓitÃk«ayalak«aïa÷ || Msa_9.56 || e«a svabhÃvÃrthamÃrabhyaika÷ Óloka÷ | kleÓaj¤eyÃvaraïadvayÃtsarvadharmatathatÃviÓuddhilak«aïaÓca | vastutadÃlambanaj¤Ãnayorak«ayavaÓità lak«aïaÓca | sarvatastathatÃj¤ÃnabhÃvanà samudÃgama÷ | sarvasattvadvayÃdhÃnasarvathÃk«ayatà phalam || Msa_9.57 || e«a hetvarthaæ phalÃrthaæ cÃrabhya dvitÅya÷ Óloka÷ | sarvatastathatÃj¤ÃnabhÃvanà dharmadhÃtuviÓuddhihetu÷ | sarvata iti sarvadharmaparyÃyamukhai÷ | sarvasattvÃnÃæ sarvathà hitasukhadvayÃdhÃnÃk«ayatà phalam | (##) kÃyavÃkcittanirmÃïaprayogopÃyakarmaka÷ | samÃdhidhÃraïÅdvÃradvayÃmeyasamanvita÷ || Msa_9.58 || e«a karmÃrthaæ yogÃrthaæ cÃrabhya t­tÅya÷ Óloka÷ | trividhaæ kÃyÃdinirmÃïaæ karma samÃdhidhÃraïÅmukhÃbhyÃæ dvayena cÃprameyeïa puïyaj¤ÃnasaæbhÃreïa samanvÃgamo yoga÷ | svabhÃvadharmasaæbhoganirmÃïairbhinnav­ttika÷ | dharmadhÃturviÓuddho 'yaæ buddhÃnÃæ samudÃh­ta÷ || Msa_9.59 || e«a v­ttyarthamÃrabhya caturtha÷ Óloka÷ | svÃbhÃvikasÃæbhogikanairmÃïikakÃyav­ttyà bhinnav­ttika÷ | buddhakÃyavibhÃge saptaÓlokÃ÷ | svÃbhÃviko 'tha sÃæbhogya÷ kÃyo nairmÃïiko 'para÷ | kÃyabhedà hi buddhÃnÃæ prathamastu dvayÃÓraya÷ || Msa_9.60 || trividha÷ kÃyo buddhÃnÃm | svÃbhÃviko dharmakÃya ÃÓrayaparÃv­ttilak«aïa÷ | sÃæbhogiko yena par«anmaï¬ale«u dharmasaæbhogaæ karoti | nairmÃïiko yena nirmÃïena sattvÃrthaæ karoti | sarvadhÃtu«u sÃæbhogyo bhinno gaïaparigrahai÷ | k«etraiÓca nÃmabhi÷ kÃyairdharmasaæbhogace«Âitai÷ || Msa_9.61 || tatra sÃæbhogika÷ sarvalokadhÃtu«u par«anmaï¬alabuddhak«etranÃmaÓarÅradharmasaæbhogakriyÃbhirbhinna÷ | sama÷ sÆk«maÓca tacchi«Âa÷[cchila«Âa÷] kÃya÷ svÃbhÃviko mata÷ | saæbhogÃvibhutÃheturyathe«Âaæ bhogadarÓane || Msa_9.62 || svÃbhÃvika÷ sarvabuddhÃnÃæ samo nirviÓi«Âatayà | sÆk«mo durj¤Ãnatayà | tena saæbhogikena kÃyena saæbaddha÷ saæbhogavibhutve ca heturyathe«Âaæ bhogadarÓanÃya | ameyaæ buddhanirmÃïaæ kÃyo nairmÃïiko mata÷ | dvayordvayÃrthasaæpatti÷ sarvÃkÃrà prati«Âhità || Msa_9.63 || nairmÃïikastu kÃyo buddhÃnÃmaprameyaprabhedaæ buddhanirmÃïaæ sÃæbhogika÷ svÃrthasaæpattilak«aïa÷ | nairmÃïika÷ parÃrthasaæpattilak«aïa÷ | evaæ dvayÃrthasaæpattiryathÃkramaæ dvayo÷ prati«Âhità sÃæbhogike ca kÃye nairmÃïike ca | (##) ÓilpajanmamahÃbodhisadÃnirvÃïadarÓanai÷ | buddhanirmÃïakÃyo 'yaæ mahÃmÃyo[mahopÃyo] vimocane || Msa_9.64 || sa punarnirmÃïakÃya÷ sadà vineyÃrthaæ Óilpasya vÅïÃvÃdanÃdibhi÷ | janmanaÓcÃbhisaæbodheÓca nirvÃïasya ca darÓanairvimocane mahopÃyatvÃtparÃrthasaæpattilak«aïo veditavya÷ | tribhi÷ kÃyaistu vij¤eyo buddhÃnÃæ kÃyasaægraha÷ | sÃÓraya÷ svaparÃrtho yastribhi÷ kÃyairnidarÓita÷ || Msa_9.65 || tribhiÓca kÃyairbuddhÃnÃæ sarvakÃyasaægraho veditavya÷ | ebhistribhi÷ kÃyai÷ sÃÓraya÷ svaparÃrtho nidarÓita÷ | dvayo÷ svaparÃrthaprabhÃvitatvÃt dvayoÓca tadÃÓritatvÃdyathà pÆrvamuktam | ÃÓrayeïÃÓayenÃpi karmaïà te samà matÃ÷ | prak­tyÃsraæsanenÃpi prabandhenai«u nityatà || Msa_9.66 || te ca traya÷ kÃyÃ÷ sarvabuddhÃnÃæ yathÃkramaæ tribhirnirviÓe«Ã÷, ÃÓrayeïa dharmadhÃtorabhinnatvÃt, ÃÓayena p­thagbuddhÃÓayasyÃbhÃvÃt | karmaïà ca sÃdhÃraïakarmakatvÃt | te«u ca tri«u kÃye«u yathÃkramaæ trividhà nityatà veditavyà yena nityakÃyÃstathÃgatà ucyante | prak­tyà nityatà svÃbhÃvikasya svabhÃvena nityatvÃt | asraæsanena sÃæbhogikasya dharmasaæbhogÃvicchedÃt | prabandhena nairmÃïikasyÃntarvyaye[rdhÃya]puna÷ punarnirmÃïadarÓanÃt | buddhaj¤ÃnavibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | ÃdarÓaj¤Ãnamacalaæ trayaj¤Ãnaæ tadÃÓritam | samatÃpratyavek«ÃyÃæ k­tyÃnu«ÂhÃna eva ca || Msa_9.67 || caturvidhaæ buddhÃnÃæ j¤ÃnamÃdarÓaj¤Ãnaæ samatÃj¤Ãnaæ pratyavek«Ãj¤Ãnaæ k­tyÃnu«ÂhÃnaj¤Ãnaæ ca | ÃdarÓaj¤Ãnamacalaæ trÅïÅ j¤ÃnÃni tadÃÓritÃni calÃni | ÃdarÓaj¤ÃnamamÃparicchinnaæ sadÃnugam | sarvaj¤eye«vasaæmƬhaæ na ca te«vÃmukhaæ sadà || Msa_9.68 || ÃdarÓaj¤Ãnamamaparicchinnaæ deÓata÷ sadÃnugaæ kÃlata÷ | saervaj¤eye«vasaæmƬhaæ sadÃvaraïavigamÃt, na ca te«vÃmukhamanÃkÃratvÃt | sarvaj¤ÃnanimittatvÃnmahÃj¤ÃnÃkaropamam | saæbhogabuddhatà j¤ÃnapratibimbodayÃcca tat || Msa_9.69 || (##) te«Ãæ ca samatÃdij¤ÃnÃnÃæ sarvaprakÃrÃïÃæ hetutvÃtsarvaj¤ÃnÃnÃmÃkaropam | saæbhogabuddhatvatajj¤ÃnapratibimbodayÃcca tadÃdarÓaj¤ÃnÃmityucyate | sattve«u samatÃj¤Ãnaæ bhÃvanÃÓuddhito 'malaæ [matam] | aprati«Âhasa[Óa]mÃvi«Âaæ samatÃj¤Ãnami«yate || Msa_9.70 || yabdodhisattvenÃbhisamayakÃle«u [sattve«u] samatÃj¤Ãnaæ pratilabdhaæ tadbhÃvanÃÓuddhito bodhiprÃptasyÃprati«ÂhitanirvÃïe nivi«Âaæ samatÃj¤Ãnami«yate | mahÃmaitrÅk­pÃbhyÃæ ca sarvakÃlÃnugaæ matam | yathÃdhimok«aæ sattvÃnÃæ buddhabimbanidarÓakam || Msa_9.71 || mahÃmaitrÅkaruïÃbhyÃæ sarvakÃlÃnugaæ yathÃdhimok«aæ ca sattvÃnÃæ buddhabimbanidarÓakam | yata÷ kecitsattvÃstathÃgataæ nÅlavarïaæ paÓyanti kecitpÅtavarïamityevamÃdi | pratyavek«aïakaæ j¤Ãne [naæ] j¤eye«vavyÃhataæ sadà | dhÃraïÅnÃæ samÃdhÅnÃæ nidhÃnopamameva ca || Msa_9.72 || pari«anmaï¬ale sarvavibhÆtÅnÃæ nidarÓakam | sarvasaæÓayavicchedi mahÃdharmapravar«akam || Msa_9.73 || pratyavek«aïakaæ j¤Ãnaæ yathÃÓlokam | k­tyÃnu«ÂhÃnatÃj¤Ãnaæ nirmÃïai÷ sarvadhÃtu«u | citrÃprameyÃcintyaiÓca sarvasattvÃrthakÃrakam || Msa_9.74 || k­tyÃnu«ÂhÃnaj¤Ãnaæ sarvalokadhÃtu«u nirmÃïairnÃnÃprakÃrairaprameyairacintyaiÓca sarvasattvÃrthakam | k­tyani«pattibhirbhedai÷ saækhyÃk«etraiÓca sarvadà | acintyaæ buddhanirmÃïaæ vij¤eyaæ tacca sarvathà || Msa_9.75 || tacca buddhanirmÃïaæ sadà sarvathà cÃcintyaæ veditavyaæ | k­tyakriyÃbhedata÷ saækhyÃta [ta÷] k«etrataÓca | dhÃraïÃtsamacittÃcca samyagdharmaprakÃÓanÃt | k­tyÃnu«ÂhÃnataÓcaiva caturj¤Ãnasamudbhava÷ || Msa_9.76 || tatra dhÃraïÃt ÓrutÃnÃæ dharmÃïÃm | samacittatà sarvasattve«vÃtmaparasamatayà | Óe«aæ gatÃrtham | (##) buddhÃnekatvÃp­thaktveÓloka÷ | gotrabhedÃdavaiyarthyÃtsÃkalyÃdapyanÃdita÷ | abhedÃnnaikabuddhatvaæ bahutvaæ cÃmalÃÓraye || Msa_9.77 || eka eva buddha ityetanne«yate | kiæ kÃraïam | gotrabhedÃt | anantà hi buddhagotrÃ÷ sattvÃ÷ | tatraika evÃbhisaæbuddho nÃnye 'bhisaæmotsyanta iti kuta etat | puïyaj¤ÃnasaæbhÃravaiyarthyaæ ca syÃdanye«Ãæ bodhisattvÃnÃmanabhisaæbodhÃnna ca yuktaæ vaiyarthyam | tasmÃdavaiyarthyÃdapi naika eva buddha÷ sattvÃrthakriyÃsÃkalyaæ ca na syÃt | buddhasya buddhatve kasyacidaprati«ÂhÃpanÃdetacca na yuktam | na ca kaÓcidÃdibuddho 'sti vinà saæbhÃreïa buddhatvÃyogÃdvinà cÃnyena buddhena saæsthÃnà [saæbhÃrÃ]yogÃdityanÃditvÃdapyeko buddhau na yukta÷ | bahutvamapi ne«yate buddhÃnÃæ dharmakÃyasyÃbhedÃdanÃsrave dhÃtau | buddhatvopÃyapraveÓe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | yÃvidyamÃnatà saiva paramà vidyamÃnatà | sarvathÃnupalambhaÓca upalambha÷ paro mata÷ || Msa_9.78 || yà parikalpitena svabhÃvenÃvidyamÃnatà saiva paramà vidyamÃnatà parini«pannena svabhÃvena | yaÓca sarvathÃnupalambha÷ parikalpitasya svabhÃvasya sa eva parama upalambha÷ parini«panna svabhÃvasya | bhÃvanà paramà ce«Âà bhÃvanÃmavipaÓyatÃm | pratilambha÷ paraÓce«Âa÷ pratilambhaæ na paÓyatÃm || Msa_9.79 || saiva paramà bhÃvanà yo bhÃvanÃyà anupalambha÷ | sa eva parama÷ pratilambho ya÷ pratilambhÃnupalambha÷ | paÓyatÃæ gurutvaæ [tÃæ] dÅrghaæ nimittaæ vÅryamÃtmana÷ | mÃninÃæ bodhisattvÃnÃædu [dÆ]re bodhirnirÆpyate || Msa_9.80 || ye ca gurutvaæ buddhatvaæ paÓyanti adbhutadharmayuktam | dÅrghaæ ca kÃlaæ paÓyanti tatsamudÃgamÃya | nimittaæ ca paÓyanti cittÃlambanam | ÃtmanaÓca vÅryaæ vayamÃrabdhavÅryà buddhatvaæ prÃpsyÃma iti | te«ÃmevaæmÃninÃæ bodhisattvÃnÃmaupalambhikatvÃt dÆre bodhirnirÆpyate | paÓyatÃm, kalpanÃmÃtraæ sarvametadyathoditaæ | akalpabodhisattvÃnÃæ prÃptà bodhirnirÆpyate || Msa_9.81 || (##) kalyanÃmÃtraæ tvetatsarvamiti paÓyatÃæ tasyÃpi kalpanÃmÃtrasyÃvikalpanÃdakalpabodhisattvÃnÃmanutpattikadharmak«ÃntilÃbhÃvasthÃyÃmarthata÷ prÃptaiva bodhirityucyate | buddhÃnÃmanyonyanai[nyai]kakÃryatve catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | bhinnÃÓrayà bhinnajalÃÓca nadya÷ alpodakÃ÷ k­tyap­thaktvakÃryÃ÷ | jalÃÓritaprÃïitanÆpabhogyà bhavanti pÃtÃlamasaæpravi«ÂÃ÷ || Msa_9.82 || samudravi«ÂÃÓca bhavanti sarvà ekÃÓrayà ekamahÃjalÃÓca | miÓraikakÃryÃÓca mahopabhogyà jalÃÓritaprÃïigaïasya nityam || Msa_9.83 || bhinnÃÓrayà bhinnamatÃÓca dhÅrÃ÷ svalpÃvabodhÃ÷ p­thagÃtmak­tyÃ÷ | parÅttasattvÃrthasadopabhogyà bhavanti buddhatvamasaæpravi«ÂÃ÷ || Msa_9.84 || buddhatvavi«ÂÃÓca bhavanti sarve ekÃÓrayà ekamahÃvabodhÃ÷ | miÓraikakÃryÃÓca mahopabhogyÃ÷ sadà mahÃsattvagaïasya te hi || Msa_9.85 || tatra bhinnÃÓrayà nadya÷ svabhÃjanabhedÃt | k­tyap­thaktvakÃryÃ÷ p­thaktvena k­tyakaraïÃt | tanÆpabhogyà ityalpÃnÃmupabhogyÃ÷ | Óe«aæ gatÃrtham | buddhatvaprotsÃhane Óloka÷ | itinirÆpamaÓukladharmayogÃd hitasukhahetutayà ca buddhabhÆme÷ | ÓubhaparamasukhÃk«ayakaratvÃt Óubhamatirarhati bodhicittamÃptum || Msa_9.86 || nirÆpamasukladharmayogÃt svÃrthasaæpattita÷ | hitasukhahetutvÃcca buddhatvasya parÃrthasaæpatti÷ | anavadyotk­«ÂÃk«ayasukhÃkaratvÃcca sukhavihÃro viÓe«ata÷ | buddhimÃnahÅnabodhicittamÃdÃtuæ tatpraïidhÃnaparigrahÃt | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre bodhyadhikÃro navama÷ || (##) daÓamodhikÃra÷ uddÃnam | Ãdi÷ siddhi÷ Óaraïaæ gotraæ citte tathaiva cotpÃda÷ | svaparÃrthastatvÃrtha÷ prabhÃvaparipÃkabodhiÓca || Msa_10.1 || e«a ca bodhyadhikÃra ÃdimÃrabhya yÃvat bodhipaÂalÃnusÃreïÃnugantavya÷ | adhimuktiprabhedalak«aïavibhÃge Ólokau | jÃtÃ-jÃtà grÃhikà grÃhyabhÆtà mitrÃdÃttà svÃtmato bhrÃntikà ca | abhrÃntÃnyà Ãmukhà naiva cÃnyà gho«ÃcÃrà cai«ikà cek«ikà ca || Msa_10.2 || jÃtà atÅtapratyutpannà | ajÃtà anÃgatà | grÃhikà ÃdhyÃtmikÃ[kÅ] yayÃlambanamadhimucyate | grÃhyabhÆtà bÃhyà yÃnÃ[mÃ] lambanatvenÃdhimucyate | mitrÃdÃttà audÃrikÅ | svÃtmata÷ sÆk«mà | bhrÃntikà hÅnà viparÅtÃdhimok«Ãt | abhrÃntikà praÓÃntà [praïÅtÃ] | Ãmukhà antike samavahitapratyayatvÃt | anÃmukhà dÆre viparyayÃt | gho«ÃcÃrà ÓrutamayÅ | e«ikà cintÃmayÅ | Åk«ikà bhÃvanÃmayÅ pratyavek«aïÃt | hÃryà kÅrïÃvyÃvakÅrïà vipak«airhÅnodÃrà Ãv­tÃnÃv­tà ca | yuktÃyuktà saæbh­tÃsaæbh­tà ca gìhaæ vi«Âà dÆragà cÃdhimukti÷ || Msa_10.3 || hÃryà m­dvÅ | vyavakÅrïà madhyà | avyavakÅrïà vipak«airadhimÃtrà | hinÃnyayÃne | udÃrÃmahÃyÃne | Ãv­tà sÃvaraïà viÓe«agamanÃya | anÃv­tà nirÃvaraïà | yuktà sÃtatyasatk­tyaprayogÃt | ayuktà tadvirahità | saæbh­tÃdhigamayogyà | asaæbh­tà viparyayÃt | gìhaæ vi«Âà bhÆmipravi«Âà | dÆragà pariÓi«ÂÃsu bhÆmi«u | adhimuktiparipanthe traya÷ ÓlokÃ÷ | amanaskÃrabÃhulyaæ kauÓÅdyaæ yogavibhrama÷ | kumitraæ ÓubhadaurbalyamayoniÓomanaskriyà || Msa_10.4 || jÃtÃyà amanasikÃrabÃhulyaæ paripantha÷ | ajÃtÃyÃ÷ kauÓÅdyam, grÃhyagrÃhakabhÆtÃyà yogavibhrama÷, tathaivÃbhiniveÓÃt | mitrÃdÃttÃyÃ÷ kumitram, viparÅtagrÃhaïÃt | svÃtmato 'dhimukte÷ kuÓalamÆladaurbalyam | abhrÃntÃyà ayoniÓo amanasikÃra÷ [manasikÃra÷] paripanthastadvirodhitvÃt | (##) pramÃdo 'lpaÓrutatvaæ ca ÓrutacintÃlpatu«Âatà | ÓamamÃtrÃbhimÃnaÓca tathÃparijayo mata÷ || Msa_10.5 || ÃmukhÃyÃ÷ pramÃda÷, tasyà apramÃdak­tatvÃt | gho«ÃcÃrÃyà alpaÓrutatvam, nÅtÃrthasÆtrÃntÃÓravaïÃt | e«ikÃyÃ÷ ÓrutamÃtrasaætu«ÂatvamalpacintÃsaætu«Âatvaæ ca | Åk«ikÃyÃÓcintÃmÃtrasaætu«Âatvaæ ÓamathamÃtrÃbhimÃnaÓca | hÃryÃvyavakÅrïayoraparijaya÷ paripantha÷ | anudvegastathodvega Ãv­ttiÓcÃpyayuktatà | asaæbh­tiÓca vij¤eyÃdhimuktiparipanthatà || Msa_10.6 || hÅnÃyà anudvega÷ saæsÃrÃt | udÃrÃyà udvega÷ anÃv­tÃyÃÓcÃv­ti÷ | yuktÃyà ayuktatà | saæbh­tÃyà asaæbh­ti÷ paripantha÷ | adhimuktÃvanuÓaæse pa¤ca ÓlokÃ÷ | puïyaæ mahadakauk­tyaæ saumanasyaæ sukhaæ mahat | avipraïÃÓa÷ sthairyaæ na viÓe«agamanaæ tathà || Msa_10.7 || dharmÃbhisamayaÓcÃtha svaparÃrthÃptirÆttamà | k«iprÃbhij¤atvamete hi anuÓaæsÃdhimuktita÷ || Msa_10.8 || jÃtÃyÃæ pratyutpannÃyÃæ puïyaæ mahat | atÅtÃyÃmakauk­tyamavipratisÃrÃt | grÃhikÃyÃæ grÃhyabhÆtÃyÃæ ca mahatsaumanasyaæ samÃdhiyogÃt | kalyÃïamitrajanitÃyÃmavipraïÃÓa÷ | svayamadhimuktau sthairyam | bhrÃ[abhrÃ]ntikÃyÃmÃmukhÃyÃæ ÓrutamayÃdikÃyÃæ ca yÃvat madhyÃyÃæ viÓe«agamanam | adhimÃtrÃyÃæ dharmÃbhisamaya÷ | hÅnÃyÃæ svÃrthaprÃpti÷ | udÃrÃyÃæ parÃrthaprÃpti÷ paramà | anÃv­tayuktasaæbh­tÃdi«u Óuklapak«Ãsu k«iprÃbhij¤atvamanuÓaæsa÷ | kÃminÃæ sà Óvasad­ÓÅ kÆrmaprakhyà samÃdhinÃm | bh­tyopamà svÃrthinÃæ sà rÃjaprakhyà parÃrthinÃm || Msa_10.9 || yatha Óvà du÷khÃrta÷ satatamavit­pta÷ k«udhitako yathà kÆrmaÓcÃsau jalavivarake saækucitaka÷ | yathà bh­tyo nityamupacakitamÆrtirvicarati | yathà rÃjà Ãj¤Ãvi«aye vaÓa[cakra?]vartÅ viharati | tathà kÃmisthÃt­svaparajanak­tyÃrthamudite viÓe«o vij¤eya÷ satatamadhimuktyà vividhayà | mahÃyÃne tasya vidhivadiha matvà paramatÃæ bh­Óaæ tasmin dhÅra÷ satatamiha tÃbheva v­ïuyÃt || Msa_10.10 || (##) api khalu kÃminÃmadhimukti÷ Óvasad­ÓÅ laukikasamÃdhigatÃnÃæ kÆrmaprakhyÃsvÃrthavatÃæ bh­tyopamà | rÃjaprakhyà parÃrthavatÃm | etamevÃrthaæ pareïopapÃdya mahÃyÃnÃdhimuktau samÃdÃpayati | adhimuktilayaprati«edhe ÓlokÃ÷[ka÷] | manu«a[«ya]bhÆtÃ÷ saæbodhiæ prÃpnuvanti pratik«aïam | aprameyà yata÷ sattvà layaæ nÃto 'dhivÃsayet || Msa_10.11 || tribhi÷ kÃraïairlayo na yukta÷ | yato manu«a[«ya]bhÆtà bodhiæ prÃpnuvanti | nityaæ prÃpnuvanti | aprameyÃÓca prÃpnuvanti | adhimuktipuïyaviÓe«aïe dvau Ólokau | yathà puïyaæ prasavate pare«Ãæ bhojanaæ dadat | na tu svayaæ sa bhu¤jÃnastathà puïyamahodaya÷ || Msa_10.12 || sÆtrokto labhyate dharmÃtparÃrthÃÓrayadeÓitÃt | na tu svÃrthÃÓrayÃddharmÃddeÓitÃdupalabhyate || Msa_10.13 || yathà bhojanaæ dadata÷ puïyamutpadyate parÃrthÃdhikÃrÃt | na tu svayaæ bhu¤jÃnasya svÃrthÃdhikÃrÃt | evaæ parÃrthÃÓrayadeÓitÃt mahÃyÃnadharmÃtte«u te«u [mahÃyÃna] sÆtre«Ækta÷ puïyodayo mahÃællabhyate | na tu svÃrthÃÓrayadeÓitÃt ÓrÃvakayÃnadharmÃt | adhimuktiphalaparigrahe Óloka÷ | iti vipulagatau mahogha[mahÃrya]dharme janiya [parijanayan?] sadà matimÃnmahÃdhimuktim | vipulasatatapuïyatadviv­ddhiæ vrajati guïairasamairmahÃtmatÃæ ca || Msa_10.14 || yatra yÃd­ÓyÃdhimuktyà yo yatphalaæ parig­hïÃti | vistÅrïe mahÃyÃnadharme 'pari[hÃ]ïÅ[parijananÅ?] yayodÃrÃdhimuktyà matimÃn trividhaæ phalaæ parig­hïÃti | vipulapuïyav­ddhiæ tasyà evÃdhimukterv­ddhiæ taddhetukÃæ cÃtulyaguïamahÃtmatÃæ buddhatvam | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre adhimuktyadhikÃro daÓama÷ || (##) ekÃdaÓo 'dhikÃra÷ dharmaparye«ÂyadhikÃre Ãlambanaparye«Âau catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | piÂakatrayaæ dvayaæ và [ca?]saægrahata÷ kÃraïairnavabhiri«Âam | vÃsanabodhanaÓamanaprativedhaistadvimocayati || Msa_11.1 || piÂakatrayaæ sÆtravinayÃbhidharmÃ÷ | tadeva trayaæ hÅnayÃnÃgra[mahÃ?]yÃnabhedena dvayaæ bhavati | ÓrÃvapiÂakaæbodhisattvapiÂakaæ ca | tatpunastrayaæ dvayaæ và [ca?]kenÃrthena piÂakamityÃha | saægrahata÷ sarvaj¤eyÃrthasaægrahÃdveditavyam | kena kÃraïena trayam | navabhi÷ kÃraïai÷, vicikitsÃpratipak«eïa sÆtram, yo yatrÃrthe saæÓayitastasya tanniÓcayÃrthaæ deÓanÃt | antadvayÃnuyogapratipak«eïa vinaya÷ sÃvadyaparibhogaprati«edhata÷ kÃmasukhallikÃnuyogÃntasya, anavadyaparibhogÃnuj¤Ãnata ÃtmaklamathÃnuyogÃntasya | svayaæd­«ÂiparÃmar«apratipak«eïÃbhidharmo 'viparÅtadharmalak«aïÃbhidyotanÃt | puna÷ Óik«ÃtrayadeÓanà sÆtreïa adhiÓÅlÃdhicittasaæpÃdanatà vinayena ÓÅlavato 'vipratisÃrÃdavipratisÃreïa[dikrameïa] samÃdhilÃbhÃt | adhipraj¤ÃsaæpÃdanÃbhidharmeïÃviparÅtÃrthapravicayÃt | punardharmÃrthadeÓanà sÆtreïa | dharmÃrthamippattirvinayena kleÓavinayasaæyuktasya tayo÷ prativedhÃt | dharmÃrthasÃækathyaviniÓcayakauÓalyamabhidharmeïeti | ebhirnavabhi÷ kÃraïai÷ piÂakatrayami«Âam | tacca saæsÃrÃdvimocanÃrtham | kathaæ punastadvimocayati | vÃsanabodhanaÓamanaprativedhaistadvimocayati | ÓrÆtena cittavÃsanata÷ | cintayà bodhanata÷ | bhÃvanayà Óamathena Óamanata÷ | vipaÓyanayà prativedhata÷ | sÆtrÃbhidharmavinayÃÓcaturvidhÃrthà matÃ÷ samÃsena | te«Ãæ j¤ÃnÃddhÅmÃnsarvÃkÃraj¤atÃmeti || Msa_11.2 || te ca sÆtravinayabhidharmÃ÷ pratyekaæ caturvidhÃrthÃ÷ samÃsataste«Ãæ j¤ÃnÃbdodhisattva÷ sarvaj¤atÃæ prÃpnoti | ÓrÃvakastvekasyà api gÃthÃyà arthamÃj¤ÃyÃstravak«ayaæprÃpnoti | ÃÓrayato lak«aïato dharmÃdarthÃcca sÆcanÃtsÆtram | abhimukhato 'thÃmÅk«ïyÃdabhibhavagatito 'bhidharmaÓca || Msa_11.3 || (##) kathaæ pratyekaæ caturvidhÃrtha÷ | ÃÓrayalak«aïadharmÃrthasÆcanÃtsÆtram | tatrÃÓrayo yatra deÓe deÓitaæ yena yasmai ca | lak«aïaæ saæv­ttisatyalak«aïaæ paramÃrthasatyalak«aïaæ ca | dharmÃ÷ skandhÃyatanadhÃtvÃhÃrapratÅtyasamutpÃdÃdaya÷ | artho 'nusaædhi÷ | abhimukhatvÃdabhÅk«ïatvÃdabhibhavanÃdabhigamanÃccÃbhidharmo veditavya÷ | nirvÃïÃbhimukho dharmo 'bhidharma÷ satyabodhipak«avimok«amu[su?]khÃdideÓanÃt | abhÅk«ïaæ dharmo 'bhidharma ekaikasya dharmasya rÆpyarÆpisanidarÓanÃdiprabhedena bahulanirdeÓÃt | abhibhavatÅtyabhidharma÷ parapravÃdÃbhibhavanÃdvivÃdÃdhikaraïÃdibhi÷ | abhigamyate sÆtrÃrtha etenetyabhidharma÷ | ÃpatterÆtthÃnÃdvyutthÃnÃnni÷s­teÓcavinayatvam | pudgalata÷ praj¤apte÷ pravibhÃgaviniÓcayÃccaiva || Msa_11.4 || Ãpattita÷ samutthÃnato vyutthÃnato nisÃraïataÓca veditavya÷ | tatrÃpatti÷ pa¤cÃpattinikÃyÃ÷ | samutthÃnamÃpattÅnÃmaj¤ÃnÃtpramÃdÃt kleÓaprÃcuryÃdanÃdarÃcca | vyutthÃnamÃÓayato na daï¬akarmata÷ | ni÷saraïaæ saptavidham | pratideÓanÃ, abhyupagama÷ Óik«ÃdattakÃdÅnÃm, daï¬akarmaïa÷[ïÃm] | samavadyota÷ [samavadhÃta÷], praj¤apte Óik«Ãpade puna÷ paryÃyeïa a[ïÃnu] j¤ÃnÃt, prasrabdhi÷ samagreïa saæghena Óik«Ãpadasya pratiprasrambhaïÃt | ÃÓrayapariv­ttirbhik«ubhik«uïyo÷ strÅpuru«avya¤janaparivartanÃdasÃdhÃraïà ve[ce]dÃpatti÷ | bhÆtapratyavek«Ã dharmoddÃnÃka[kÃ]rai÷ pratyavek«ÃvaÓe«a÷ | dharmatÃpratilambhaÓca satyadarÓanena k«udrÃnuk«udrÃpannÃ[ttya]bhÃve dharma [tÃ]pratilambhÃt | punaÓcaturvidhenÃrthena vinayo vaiditavya÷ | pudgalato yamÃgamya Óik«Ã praj¤apyate | praj¤aptito yadÃrocite pudgalÃparÃdhe ÓÃstà saænipÃtya saægha[saæghaæ?] Óik«Ãæ praj¤Ãpayati | pravibhÃgato ya÷ praj¤apte Óik«Ãpade taduddeÓasya vibhÃga÷ | viniÓcayataÓca tatrÃpatti÷ kathaæ bhavatyanÃpattirveti nirdhÃraïÃt | ÃlambanalÃbhaparye«Âau traya÷ ÓlokÃ÷ | Ãlambanaæ mato dharma÷ adhyÃtmaæ bÃhyakaæ[dvayam?] | [lÃbho dvayordvayÃrthena dvayoÓcÃnupalambhata÷] || Msa_11.5 || [dharmÃlambanaæ yo deÓita÷ kÃyÃdika¤cÃdhyÃtmikaæ] bÃhyamÃdhyÃtmikabÃhya¤ca | tatra grÃhakabhÆtaæ kÃyÃdikamÃdhyÃtmikaæ grÃhyabhÆtaæ bÃhyaæ tayoreva tathatà dvayam | tatra dvayorÃdhyÃtmikabÃhyayorÃlambanayordvayÃrthena lÃbho yathÃkramam | yadi grÃhyÃrthadgrÃhakÃrthamabhinnaæ paÓyati grÃhakÃrthÃcca grÃhyÃrtham, dvayasya puna÷ samastasyÃdhyÃtmikabÃhyÃlambanasya tathatÃyà lÃbhastayorevadvayoranupalambhÃdveditavya÷ | (##) manojalpairyathoktÃrthaprasannasya pradhÃraïÃt | arthakhyÃnasya jalpÃcca nÃmni sthÃnÃcca cetasa÷ || Msa_11.6 || dharmÃlambanalÃbha÷ syÃttribhirj¤Ãnai÷ ÓrutÃdibhi÷ | trividhÃlambanalÃbhaÓca pÆrvoktastatsamÃÓrita÷ || Msa_11.7 || dharmÃlambanalÃbha÷ punastribhirj¤Ãnairbhavati ÓrutacintÃbhÃvanÃmayai÷ | tatra samÃhitena cetasà manojalpairyathoktÃrthaprasannasya tatpradhÃraïÃt | Órutamayena j¤Ãnena tallÃbha÷, manojalpairiti saækalpai÷ | prasannasyetyadhimuktasya niÓcitasya | pradhÃraïÃditi pravicayÃt | jalpÃdarthakhyÃnasya pradhÃraïÃccintÃmayena tallÃbha÷ | yadi manojalpÃdevÃyamartha÷ khyÃtÅti paÓyati nÃnyanmanojalpÃdyathoktaæ dvayÃlambanalÃbhe | cittasya nÃmni sthÃnÃt bhÃvanÃmayena j¤Ãnena tallÃbho veditavyo dvayÃnupalambhÃdyathoktaæ dvayÃlambanalÃbhe | ata eva ca sa pÆrvoktastrividhÃlambanalÃbho dharmÃlambanalÃbhasaæniÓrito veditavya÷ | manasikÃraparye«Âau pa¤ca ÓlokÃ÷ | tridhÃtuka÷ k­tyakara÷ sasaæbÃdhÃÓrayo 'para÷ | adhimuktiniveÓÅ ca tÅvracchandakaro 'para÷ || Msa_11.8 || hÅnapÆrïÃÓrayo dvedhà sajalpo 'jalpa eva ca | j¤Ãnena saæprayuktaÓca yogopani«adÃtmaka÷ || Msa_11.9 || saæbhinnÃlambanaÓcÃsau vibhinnÃlambana÷ sa ca | pa¤cadhà saptadha caiva parij¤Ã pa¤cadhÃsya ca || Msa_11.10 || catvÃra÷ saptatriæÓacca ÃkÃrà bhÃvanÃgatÃ÷ | mÃrgadvayasvabhÃvo 'sau dvyunuÓaæsa÷ pratÅcchaka÷ || Msa_11.11 || prayogÅ vaÓavartÅ ca parÅtto vipulÃtmaka÷ | yoginÃæ hi manaskÃra e«a sarvÃtmako mata÷ || Msa_11.12 || a«ÂÃdaÓavidho manaskÃra÷ | dhÃtuniyata÷ k­tyakara ÃÓrayavibhakto 'dhimuktiniveÓakaÓcchandajanaka÷ samÃdhisaæniÓrito j¤Ãnasaæprayukta÷ saæbhinnÃlambano vibhinnÃlambana÷ parij¤Ãniyato bhÃvanÃkÃrapravi«Âa÷ ÓamathavipaÓyanÃmÃrgasvabhÃvo 'nuÓaæsamanaskÃra÷ pratÅcchaka÷ prÃyogikamanaskÃro vaÓavartimanaskÃra÷ parÅttamanaskÃro vipulamanaskÃraÓca | tatra dhÃtuniyato ya÷ ÓrÃvakÃdigotraniyata÷ | k­tyakaro ya÷ saæbh­tasaæbhÃrasya | ÃÓrayavibhakto ya÷ sasaævÃdhag­hasthÃÓrayo 'saæbÃdhapravrajitÃÓrayaÓca | adhimuktiniveÓako yo buddhÃnusm­tisahagata÷ | (##) cchandajanako yastatsaæpratyayasahagata÷ | samÃdhisaæniÓrito ya÷ samantakamaulasamÃdhisahagata÷ savitarkasavicÃra [rÃvitarkavicÃra?] (nirvitarkasavicÃra?) mÃtrÃvitarkÃvicÃrasahagataÓca | j¤Ãnasaæprayukto yo yogopani«adyogasahagata÷, sa punaryathÃkramaæ ÓrutacintÃmayo bhÃvanÃmayaÓca | saæbhinnÃlambana÷ pa¤cavidha÷ sÆtroddÃnagÃthÃnipÃtayÃvadudgrahÅtayÃvaddeÓitÃlambana÷ | vibhinnÃlambana÷ saptavidho nÃmÃlambana÷ padÃlambano vya¤janÃlambana÷ pudgalanairÃtmyÃlambano dharma nairÃtmyÃlambano rÆpidharmÃlambano 'rÆpidharmÃlambanaÓca | tatra rÆpidharmÃlambano ya÷ kÃyÃlambana÷ | arÆpidharmÃlambano yo vedanÃcittadharmÃlambana÷ | parij¤Ãniyato ya÷ parij¤eye vastuni parij¤eye 'rthe parij¤ÃyÃæ parij¤Ãphale tatpravedanÃyÃæ ca | tatra parij¤eyaæ vastu du÷khaæ parij¤eyo 'rthastasyaivÃnityadu÷khaÓÆnyÃnÃtmatà | parij¤Ã mÃrga÷ | parij¤Ãphalaæ vimukti÷ | tatpravedanà vimuktij¤ÃnadarÓanam | bhÃvanÃkÃrapravi«ÂaÓcaturÃkÃrabhÃvana÷ saptatriæÓadÃkÃrabhÃvanaÓca | tatracaturÃkÃrabhÃvana÷ pudgalanairÃtmyÃkÃrabhÃvano dharmanairÃtmyÃkÃrabhÃvano darÓanÃkÃrabhÃvano j¤ÃnÃkÃrabhÃvanaÓca | tatra saptatriæÓadÃkÃrabhÃvana÷ | aÓubhÃkÃrabhÃvano du÷khÃkÃrabhÃvano 'nityÃkÃrabhÃvano 'nÃtmÃkÃrabhÃvana÷ sm­tyupasthÃne«u | pratilambhÃkÃrabhÃvano nisevanÃkÃrabhÃvano vinirdhÃvanà [nirvirghÃÂanÃ] kÃrabhÃvana÷ pratipak«ÃkÃrabhÃvana÷ samyakprahÃïe«u | saætu«ÂiprÃtipak«ikamanaskÃrabhÃvano yadà cchandaæ janayati | vik«epasaæÓayaprÃtipak«ikamanaskÃrabhÃvano yadà vyÃyacchate vÅryamÃrabhate yathÃkramam | auddhatyaprÃtipak«ikasamÃdhyÃkÃrabhÃvano yadà cittaæ pradadhÃti[prag­hïÃti] | layaprÃtipak«ikasamÃdhyÃkÃrabhÃvano yadà cittaæ prag­hïÃti [pradadhÃti] | ete yathÃkramaæ catur«u ­ddhipÃde«u veditavyÃ÷ | sthitacittasya lokottarasaæpattisaæpratyayÃkÃrabhÃvano yathà saæpratyayÃkÃrabhÃvana evaæ vyavasÃyÃkÃrabhÃvano dharmÃsaæpramo«ÃkÃrabhÃvanaÓcittasthityÃkÃrabhÃvana÷ pravicayÃkÃrabhÃvana indriye«u | eta eva pa¤ca nirlikhitavipak«amanaskÃrà bale«u | saæbodhisaæprakhyÃnÃkÃrabhÃvanastatraiva vicayotsÃhasaumanasyakarmaïyatÃcittasthitisamatÃkÃrabhÃvanÃ÷ saptasaæbodhyaÇge«u | prÃptiniÓcayÃkÃrabhÃvana÷ parikarmabhÆmisaærak«aïÃkÃrabhÃvana÷ parasaæprÃptyÃkÃrabhÃvana ÃryakÃntaÓÅlapravi«ÂÃkÃrabhÃvana÷ saælikhitav­ttisamudÃcÃra[rÃ]kÃrabhÃvana÷ pÆrvaparibhÃvitapratilabdhamÃrgÃbhyÃsÃkÃrabhÃvano dharmasthitinimittÃsaæpramo«ÃkÃrabhÃvano 'nimittasthityÃÓrayapariv­ttyÃkÃrabhÃvanaÓca mÃrgÃÇge«u | ÓamathavipaÓyanÃbhÃvanÃmÃrgasvabhÃvayorna kaÓcinnirdeÓa÷ | anuÓaæsamanaskÃro dvividho dau«ÂhulyÃpakar«aïo d­«ÂinimittÃpakar«aïaÓca | pratÅcchako yo dharmastrotasi buddhabodhisattvÃnÃmantikÃdavavÃdagrÃhaka÷ | prÃyogikamanaskÃra÷ pa¤cavidha÷ samÃdhigocare | saækhyopalak«aïaprÃyogiko yena sÆtrÃdi«u nÃmapadavya¤janasaækhyÃmupalak«ayate | (##) v­ttyupalak«aïaprÃyogiko yena dvividhÃæ v­ttimupalak«ayate parimÃïav­ttiæ ca vya¤janÃnÃmaparimÃïav­ttiæ ca nÃmapadayo÷ | parikalpopalak«aïaprÃyogiko yena dvayamupÃdÃya dvayaparikalpamupalak«ayate | nÃmaparikalpamupÃdÃyÃrthaparikalpamarthaparikalpamupÃdÃya nÃmaparikalpamaparikalpamak«aram | kramopalak«aïaprÃyogiko yena nÃmagrahaïapÆrvikÃmarthagrahaïaprav­ttimupalak«ayate | prativedhaprÃyogikaÓca | sa punarekÃdaÓavidho veditavya, Ãgantukatvaprativedhata÷, saæprakhyÃnanimittaprativedhata÷, arthÃnupalambhaprativedhata÷, upalambhÃnupalambhaprativedhata÷, dharmadhÃtuprativedhata÷ pudgalanairÃtmyaprativedhata÷, dharma nairÃtmyaprativedhata÷, hÅnÃÓayaprativedhata÷, udÃramÃhÃtmyÃÓayaprativedhata÷ yathÃdhigamadharmavyavasthÃnaprativedhata÷, vyavasthÃpitadharmaprativedhataÓca | vaÓavartimanaskÃrastrividha÷, kleÓÃvaraïasuviÓuddha÷ kleÓaj¤eyÃvaraïasuviÓuddha÷, guïÃbhinirhÃrasuviÓuddhaÓca | dharmatattvaparye«Âau dvau Ólokau | tattvaæ yatsatataæ dvayena rahitaæ, bhrÃnteÓca saæniÓraya÷, Óakyaæ naiva ca sarvathÃbhilapituæ yaccÃprapa¤cÃtmakam | j¤eyaæ heyamatho viÓodhyamamalaæ yacca prak­tyà matam | yasyÃkÃÓasuvarïavÃrisad­ÓÅ kleÓÃdviÓuddhirmatà || Msa_11.13 || satataæ dvayena rahitaæ tattvaæ, parikalpita÷ svabhÃvo grÃhyagrÃhakalak«aïenÃtyantamasattvÃt | bhrÃnte÷ saæniÓraya÷ paratantrastena tatparikalpanÃt | anabhilÃpyamaprapa¤cÃtmakaæ ca parini«panna÷ svabhÃva÷ | tatra prathamaæ tattvaæ parij¤eyaæ dvitÅyaæ praheyaæ t­tÅyaæ viÓodhyaæ cÃgantukamalÃdviÓuddhaæ ca prak­tyÃ, yasya prak­tyà viÓuddhasyÃkÃÓasuvarïavÃrisad­ÓÅ kleÓÃdviÓuddhi÷ | na hyÃkÃÓÃdÅni prak­tyà aÓuddhÃni na cÃgantukamalÃpagamÃde«Ãæ viÓuddhirne«yata iti | na khalu jagati tasmÃdvidyate kiæcidanya- jjagadapi tadaÓe«aæ tatra saæmƬhabuddhi | kathamayamabhirƬho lokamohaprakÃro | yadasadabhinivi«Âa÷ satsamantÃdvihÃya || Msa_11.14 || na khalu tasmÃdevaælak«aïÃddharmadhÃto÷ kiæcidanyalloke vidyate dharmatÃyà dharmasyÃbhinnatvÃt | Óe«aæ gatÃrtham | tattve mÃyopamaparye«Âau pa¤cadaÓa ÓlokÃ÷ | yathà mÃyà tathÃbhÆtaparikalpo nirucyate | yathà mÃyÃk­taæ tadvat dvayabhrÃntirnirucyate || Msa_11.15 || (##) yathà mÃyà yantra [mantra]parig­hÅtaæ bhrÃntinimittaæ këÂhalo«ÂÃdikam tathÃbhÆtaparikalpa÷ paratantra÷ svabhÃvo [svabhÃvÃkÃro] veditavya÷ | yathà mÃyÃk­taæ tasyÃæ mÃyÃyÃæ hastyaÓvasuvarïÃdyÃk­tistadbhÃvena pratibhÃsitÃ, tathà tasminnabhÆtaparikalpe dvayabhrÃntirgrÃhyagrÃhakatvenapratibhÃsità parikalpitasvabhÃvÃkÃrà veditavyà | yathÃ[']tasminna tadbhÃva÷ paramÃrthastathe«yate | yathà tasyopalabdhistu tathà saæv­tisatyatà || Msa_11.16 || yathÃ[']tasminna tadbhÃvo mÃyÃk­te hastitvÃdyabhÃvastathà tasminparatantre paramÃrtha i«yate parikalpitasya dvayalak«aïasyÃbhÃva÷ | yathà tasya mÃyÃk­tasya hastyÃdibhÃvenopalabdhi÷, tathÃbhÆtaparikalpasya saæv­tisatyatopalabdhi÷ | tadabhÃve yathà vyaktistannimittasya labhyate | tathÃÓrayaparÃv­ttÃvasatkalpasya labhyate || Msa_11.17 || yathà mÃyÃk­tasyÃbhÃve tasya nimittasya këÂhÃdikasya vyaktirbhÆtÃrthopalabhyate, tathÃÓrayaparÃv­ttau dvayabhrÃntyabhÃvÃdabhÆtaparikalpasya bhÆto 'rtha upalabhyate | tannimitte yathà loko hyabhrÃnta÷ kÃmataÓcaret | parÃv­ttÃvaparyasta÷ kÃmacÃrÅ tathà pati÷[yati÷] || Msa_11.18 || yathà tannimitte këÂhÃdÃvabhrÃnto loka÷ kÃmataÓcarati svatantra÷ tathÃ'ÓrayaparÃv­ttÃvaparyasta Ãrya÷ kÃmacÃri bhavati svatantra÷ | tadÃk­tiÓca tatrÃsti tadbhÃvaÓca na vidyate | tasmÃdastitvanÃstitvaæ mÃyÃdi«u vidhÅyate || Msa_11.19 || e«a Óloko gatÃrtha÷ | na bhÃvastatra cÃbhÃvo nÃbhÃvo bhÃva eva ca | bhÃvÃbhÃvÃviÓe«aÓca mÃyÃdi«u vidhÅyate || Msa_11.20 || na bhÃvastatra cÃbhÃvo yastadÃk­tibhÃvo nÃsau na bhÃva÷ | nÃbhÃvo bhÃva eva ca yo hastitvÃdyabhÃvo nÃsau na [?]bhÃva÷ | tayoÓca bhÃvÃbhÃvayoraviÓe«o mÃyÃdi«u vidhÅyate | ya eva hi tatra tadÃk­tibhÃva÷, sa eva hastitvÃdyabhÃva÷ | ya eva hastitvÃdyabhÃva÷ sa eva tadÃk­tibhÃva÷ | (##) tathà dvayÃbha[bhÃsa?]tÃtrÃsti tadbhÃvaÓca na vidyate | tasmÃdastitvanÃstitvaæ rÆpÃdi«u vidhÅyate || Msa_11.21 || tathÃtrÃbhÆtaparikalpe dvayÃbhÃsatÃsti dvayabhÃvaÓca nÃsti | tasmÃdastitvanÃstitvaæ rÆpÃdi«u vidhÅyate 'bhÆtaparikalpasvabhÃve«u | na bhÃvastatra cÃbhÃvo nÃbhÃvo bhÃva eva ca | bhÃvÃbhÃvÃviÓe«aÓca rÆpÃdi«u vidhÅyate || Msa_11.22 || na bhÃvastatra cÃbhÃva÷ | yà dvayÃbhÃsatà | nÃbhÃvo bhÃva eva ca | yà dvayatÃnÃstità | bhÃvÃbhÃvÃviÓe«aÓca rÆpÃdi«u vidhÅyate | ya eva hi dvayÃbhÃsatÃyà bhÃva÷ sa eva dvayasyÃbhÃva iti | samÃropÃpavÃdÃbha[nta?]prati«edhÃrthami«yate | hÅnayÃnena yÃnasya prati«edhÃrthameva ca || Msa_11.23 || kimarthaæ punarayaæ bhÃvÃbhÃvayoraikÃntikatvamaviÓe«aÓce«yate | yathÃkramam | samÃropÃpavÃdÃbha[nta÷?]prati«edhÃrthami«yate, hÅnayÃnagamanaprati«edhÃrthaæ ca | abhÃvasya hyabhÃvatvaæ viditvà samÃropaæ na karoti | bhÃvasya bhÃvatvaæ viditvÃpavÃdaæ na karoti | tayoÓcÃviÓe«aæ viditvà na bhÃvÃdudvijate tasmÃnna hinayÃnena niryÃti | bhrÃnternimittaæ bhrÃntiÓca rÆpavij¤aptiri«yate | arÆpiïÅ ca vij¤aptirabhÃvÃtsyÃnna cetarà || Msa_11.24 || rÆpabhrÃnteryà nimittavij¤apti÷ sà rÆpavij¤aptiri«yate rÆpÃkhyà | sà tu rÆpabhrÃntirarÆpiïÅ vij¤apti÷ | abhÃvÃdrÆpavij¤apteritarÃpi na syÃdarÆpiïÅ vij¤apti÷ | kÃeraïÃbhÃvÃt | mÃyÃhastyÃk­tigrÃhabhrÃnterdvayamudÃh­tam | dvayaæ tatra yathà nÃsti dvayaæ caivopalabhyate || Msa_11.25 || bimbasaækalikÃgrÃhabhrÃnterdvayamudÃh­tam | dvayaæ tatra yathà nÃsti dvayaæ caivopalabhyate || Msa_11.26 || mÃyÃhastyÃk­tigrÃhya[ha]bhrantito dvayamudÃh­tam | grÃhyaæ grÃhakaæ ca, tatra yathà nÃsti dvayaæ caivopalabhyate | pratibimbaæ[ba?] saækalikÃæ ca manasikurvata÷ tadgrÃhabhrÃnterdvayamudÃh­taæ pÆrvavat | (##) tathà bhÃvÃttathÃbhÃvÃd bhÃvÃbhÃva[vÃ?]viÓe«ata÷ | sadasanto 'tha mÃyÃbhà ye dharmà bhrÃntilak«aïÃ÷ || Msa_11.27 || ye dharmà bhrÃntilak«aïà vipak«asvabhÃvÃste sadasanto mÃyopamÃÓca | kiæ kÃraïam | santastathÃbhÃvÃdabhÆtaparikalpatvena | asantastathÃbhÃvÃt grÃhyagrÃhakatvena | tayoÓca bhÃvÃbhÃvayoraviÓi«ÂatvÃt santo 'pyasanto 'pi mÃyÃpi caivaælak«aïà sta[ta?]smÃnmÃyopamÃ÷ | tathÃbhÃvÃttathÃbhÃvÃttathÃbhÃvÃdalak«aïÃ÷ | mÃyopamÃÓca nirdi«Âà ye dharmÃ÷ prÃtipak«ikÃ÷ || Msa_11.28 || ye 'pi prÃtipak«ikà dharmà buddhenopadi«ÂÃ÷ sm­tyupasthÃnÃdayaste 'pyalak«aïà mÃyÃÓca nirdi«ÂÃ÷ | kiæ kÃraïam | tathÃbhÃvÃdyathà bÃlairg­hyante | tathÃbhÃvÃdyathà deÓitÃ÷ | tathÃbhÃvÃdyathà saædarÓità buddhena garbhÃvakramaïajanmÃbhini«kramaïÃbhisaæbodhyÃdaya÷ | evamalak«aïà avidyamÃnÃÓca khyÃnti tasmÃnmÃyopamÃ÷ | mÃyÃrÃjeva cÃnyena mÃyÃrÃj¤Ã parÃjita÷ | ye sarvadharmÃn paÓyanti nirmÃrÃste jinÃtmajÃ÷ || Msa_11.29 || ye prÃtipak«ikà dharmÃste mÃyÃrÃjasthÃnÅyÃ÷ saækleÓaprahÃïe vyavadÃnÃdhipattyÃt | ye 'pi sÃækleÓikà dharmÃste 'pi rÃjasthÃnÅyÃ÷ saækleÓanirv­ttÃvÃdhipatyÃt | atastai÷ prÃtipak«ikai÷ saækleÓaparÃjayo mÃyà [?] rÃj¤eva rÃj¤a÷ parÃjayo dra«Âavya÷ | tajj¤ÃnÃcca bodhisattvà nirmÃrà bhavanti ubhayapak«e | aupamyÃrthe Óloka÷ | mÃyÃsvapnamarÅcibimbasad­ÓÃ÷ prodbhÃsaÓrutkopamà vij¤eyodakacandrabimbasad­Óà nirmÃïatulyÃ÷ puna÷ | «a «a dvau ca punaÓca «a dvayamatà ekaikaÓaÓca traya÷ saæskÃrÃ÷ khalu tatra tatra kathità buddhairvibuddhottamai÷ || Msa_11.30 || yattÆktaæ bhagavatà mÃyopamà dharmà yÃvannirmÃïopamà iti | tatra mÃyopamà dharmÃ÷ «a¬ÃdhyÃtmikÃnyÃyatanÃni | asatyÃtmajÅvÃditve tathà prakhyÃnÃt | svapnopamÃ÷ «a bÃhyÃnyÃyatanÃni tadupabhogasyÃvastukatvÃt | marÅcikopamau dvau dharmau cittaæ caitasikÃÓca bhrÃntikaratvÃt | pratibimbopamÃ÷ puna÷ «a¬evÃdhyÃtmikÃnyÃyatanÃni pÆrvakarmapratibimbatvÃt | pratibhÃsopamÃ÷ «a¬eva bÃhyÃnyÃyatanÃnyÃdhyÃtmikÃnÃmÃyatanÃnÃæ chÃyÃbhÆtatvÃt tadÃdhipatyotpattita÷ | (##) «a dvayaæ matÃ÷ «a dvayamatÃ÷ | pratiÓrutkopamà deÓanÃdharmÃ÷ | udakacandrabimbopamÃ÷ samÃdhisaæniÓrità dharmÃ÷ samÃdherÆdakasthÃnÅyatvÃdacchatayà | nirmÃïopamÃ÷ saæcintyabhavopapattiparigrahe 'saækli«ÂasarvakriyÃprayogatvÃt | j¤eyaparye«Âau Óloka÷ | abhÆtakalpo na bhÆto nÃbhÆto 'kalpa eva ca | na kalpo nÃpi cÃkalpa÷ sarvaæ j¤eyaæ nirucyate || Msa_11.31 || abhÆtakalpo yo na lokottaraj¤ÃnÃnukÆla÷ kalpa÷, na bhÆto nÃbhÆto yastadanukÆlo yÃvannirvedhabhÃgÅya÷ | akalpastathatà lokottaraæ ca j¤Ãnam | na kalpo nÃpi cÃkalpo lokottarap­«Âhalabdhaæ laukikaæ j¤Ãnam | etÃvacca sarvaæ j¤eyam | saækleÓavyavadÃnaparye«Âau Ólokadvayam | svadhÃtuto dvayÃbhÃsÃ÷ sÃvidyÃkleÓav­ttaya÷ | vikalpÃ÷ saæpravartante dvayadravyavivarjitÃ÷ || Msa_11.32 || svadhÃtuta iti bhÃvÃÇgà [svabÅjÃ?]dÃlayavij¤Ãnata÷ | dvayÃbhÃsà iti grÃhyagrÃhakÃbhÃsÃ÷ | sahÃvidyayà kleÓaiÓca v­ttire«Ãæ ta ime sÃvidyÃkleÓav­ttaya÷ | dvayadravyavivarjità iti grÃhyadravyeïa grÃhakadravyeïa ca | evaæ kleÓa÷ parye«itavya÷ | ÃlambanaviÓe«Ãpti÷ svadhÃtusthÃnayogata÷ | ta eva hyadvayÃbhÃsà vartante carmakÃï¬avat || Msa_11.33 || ÃlambanaviÓe«Ãptiriti yo dharmÃlambanalÃbha÷ pÆrvamukta÷ | svadhÃtusthÃnayogata iti svadhÃturvikalpÃnÃæ tathatà tatra sthÃnaæ nÃmni sthÃnÃccetasa÷ | yogata ityabhyÃsÃt | bhÃvanÃmÃrgeïa ta eva vikalpà advayÃbhÃsà vartante parÃv­ttÃÓrayasya | carmavat kÃï¬avacca | yathà hi svaratvÃpagamÃttadeva carma m­du bhavati | agnisaætÃpanayà tadeva kÃï¬aæ ­ju bhavati | evaæ ÓamathavipaÓyanÃbhÃvanÃbhyÃæ ceta÷ praj¤ÃvimuktilÃbhe parÃv­ttÃÓrayasya ta eva vikalpà na punardvayÃbhÃsÃ÷ pravartante | ityeva [vaæ?] vyavadÃnaæ parye«itavyam | vij¤aptimÃtratÃparye«Âau dvau Ólokau | cittaæ dvayaprabhÃsaæ rÃgÃdyÃbhÃsami«yate tadvat | ÓraddhÃdyÃbhÃsaæ na tadanyo dharma÷ kli«ÂakuÓalo 'sti || Msa_11.34 || (##) cittamÃtrameva dvayapratibhÃsami«yate grÃhyapratibhÃsaæ grÃhakapratibhÃsaæ ca | tathà rÃgÃdikleÓÃbhÃsaæ tadeve«yate | ÓraddhÃdikuÓaladharmÃbhÃsaæ và | na tu tadÃbhÃsÃdanya÷ kli«Âo dharmo 'sti rÃgÃdilak«aïa÷ kuÓalo và ÓraddhÃdilak«aïa÷ | yathà dvayapratibhÃsÃdanyo na dvayalak«aïa÷ | iti cittaæ citrÃbhÃsaæ citrÃkÃraæ pravartate | tathÃbhÃsobhÃvÃbhÃvo na tu dharmÃïÃæ mata÷ || Msa_11.35 || tatra cittameva vastutacci[Óci]trÃbhÃsaæ pravartate | paryÃyeïa rÃgÃbhÃsaæ và dve«ÃbhÃsaæ và | tadanyadharmÃbhÃsaæ và | citrÃkÃraæ ca yugapat ÓraddhÃdyÃkÃram | bhÃso bhÃvÃbhÃva÷ kli«ÂakuÓalÃvasthe cetasi | na tu dharmÃïÃæ [kli«ÂÃnÃæ?] kuÓalÃnÃæ [vÃ?] tatpratibhÃsavyatirekeïa tallak«aïÃbhÃvÃt | lak«aïaparye«Âau Ólokà a«Âau | ekanoddeÓa÷ Óe«airnirdeÓa÷ | lak«yaæ ca lak«aïaæ caiva lak«aïà ca prabhedata÷ | anugrahÃrthaæ sattvÃnÃæ saæbuddhai÷ saæprakÃÓità || Msa_11.36 || anenoddeÓa÷ | sad­«Âikaæ ca yaccittaæ tatrÃvasthÃvikÃrità | lak«yametatsamÃsena hyapramÃïaæ prabhedata÷ || Msa_11.37 || tatra cittaæ vij¤Ãnaæ rÆpaæ ca | d­«ÂiÓcaitasikà dharmÃ÷ | tatrÃvasthà cittaviprayuktà varmÃ÷ | avikÃrità asaæsk­tamÃkÃÓÃdikaæ tadvij¤apternityaæ tathÃprav­tte÷ | ityetat samÃsena pa¤cavidhaæ lak«yaæ prabhedenÃpramÃïam | yathÃjalpÃrthasaæj¤Ãyà nimittaæ tasya vÃsanà | tasmÃdapyarthavikhyÃnaæ parikalpitalak«aïaæ || Msa_11. || 38 || lak«aïaæ samÃsena trividhaæ parikalpitÃdilak«aïam | tatra parikalpitalak«aïaæ trividhaæ yathà jalpÃrthasaæj¤Ãyà nimittaæ tasya jalpasya vÃsanà tasmÃcca vÃsanÃdyo 'rtha÷ khyÃti avyavahÃrakuÓalÃnÃæ vinÃpi yathÃjalpÃrthasaæj¤ayà | tatra yathÃbhilÃpamarthasaæj¤Ã caitasikÅ yathÃjalpÃrthasaæj¤Ã | tasyà yadÃlambanaæ tannimittamevaæ [va] yacca parikalpyate yataÓca kÃraïÃdvÃsana[nÃ]tastadubhayaæ parikalpitalak«aïamatrÃbhipretam | yathà nÃmÃrthamarthasya nÃmna÷ prakhyÃnatà ca yà | asaæ[sat?] kalpanimittaæ hi parikalpitalak«aïam || Msa_11.39 || (##) aparaparyÃyo yathà nÃma cÃrthaÓca yathÃnÃmÃrthamarthasya nÃmnaÓca prakhyÃnatà yathà nÃmÃrthaprakhyÃnatà | yadi yathà nÃmÃrtha÷ khyÃti yathÃrthaæ và nÃma ityetadabhÆtaparikalpÃlambanaæ parikalpitalak«aïaæ etÃvaddhi parikalpyate yaduta nÃma và artho veti | trividhatrividhÃbhÃso grÃhyagrÃhakalak«aïa÷ | abhÆtaparikalpo hi paratantrasya lak«aïam || Msa_11.40 || trividhastrividhaÓcÃbhÃso 'syeti trividhatrividhÃbhÃsa÷ | tatra trividhÃbhÃsa÷ padÃbhÃso 'rthÃbhÃso dehÃbhÃsaÓca | punastrividhÃbhÃso manaudgrahavikalpÃbhÃsa÷ | mano yat kli«Âaæ sarvadà | udgraha÷ pa¤ca vij¤ÃnakÃyÃ÷ | vikalpo manovij¤Ãnam | tatra prathamatri[mastri-?] vidhÃbhÃso grÃhyalak«aïa÷ | dvitÅyo grÃhakalak«aïa÷ | ityayamabhÆtaparikalpa÷ paratantrasya lak«aïam | abhÃvabhÃvatà yà ca bhÃvÃbhÃvasamÃnatà | aÓÃntaÓÃntÃkalpà ca parini«pannalak«aïam || Msa_11.41 || parini«pannalak«aïaæ punastathatà sà hyabhÃvatà ca, sarvadharmÃïÃæ parikalpitÃnà [nÃæ?] bhÃvatà ca tadabhÃvatvena bhÃvÃt | bhÃvÃbhÃvasamÃnatà ca tayorbhÃvÃbhÃvayorabhinnatvÃt | aÓÃntà cÃgantukairupakleÓai÷, ÓÃntà ca prak­tipariÓuddhatvÃt | avikalpà ca vikalpÃgocaratvÃt ni«prapa¤catayà | etena trividhaæ lak«aïaæ tathatÃyÃ÷ paridÅpitaæ svalak«aïaæ kle[saæ]ÓavyavadÃnalak«aïamavikalpalak«aïaæ ca uktaæ trividhaæ lak«aïam | ni«pa[«ya]ndadharmamÃlambya yoniÓo manasikriyà | cittasya dhÃtau sthÃnaæ ca sadasattÃrthapaÓyanà || Msa_11.42 || lak«aïà puna÷ pa¤cavidhà yogabhÆmi÷ | ÃdhÃra ÃdhÃnamÃdarÓa Ãloka ÃÓrayaÓca | tatrÃdhÃro ni«pa[«ya]ndadharmo yo buddhenÃdhigamo deÓita÷ sa tasyÃdhigamasya ni«pa[«ya]nda÷ | ÃdhÃnaæ yoniÓo manaskÃra÷ | ÃdarÓa÷ cittasya dhÃtau sthÃnaæ samÃdhiryadetatpÆrvaæ nÃmni sthÃnamuktam | Ãloka÷ sadasattvenÃrthadarÓanaæ lokottarà praj¤Ã, tathÃ[tayÃ] sacca sato yathÃbhÆtaæ paÓyatyasaccÃsata÷ | ÃÓraya ÃÓrayaparÃv­tti÷ | samatÃgamanaæ tasminnÃryagotraæ hi nirmalam | samaæ viÓi«ÂamanyÆnÃnadhikaæ lak«aïà matà || Msa_11.43 || (##) samatÃgamanamanÃsravadhÃtau Ãryagotre tadanyairÃryai÷ | tacca nirmalamÃryagotraæ buddhÃnÃm | samaæ vimuktisamatà ÓrÃvakapratyekabuddhai÷ | viÓi«Âaæ pa¤cabhirviÓe«ai÷ | viÓuddhiviÓe«eïa savÃsanakleÓaviÓuddhita÷ | pariÓuddhiviÓe«eïa k«etrapariÓuddhita÷ | kÃyaviÓe«aïa dharmakÃyatayà | saæbhogaviÓe«eïa par«anmaï¬ale«vavicchinnadharmasaæbhogapravartanata÷ | karmaviÓe«eïa ca tu«itabhavanavÃsÃdinirmÃïai÷ sattvÃrthakriyÃnu«ÂhÃnata÷ | na ca tasyonatvaæ saækleÓapak«anirodhe nÃdhikatvaæ vyavadÃnapak«otpÃda itye«Ã pa¤cavidhà yogabhÆmirlak«aïà | tayà hi tallak«yaæ lak«aïaæ ca lak«yate | vimuktiparye«Âau «aÂÓlokÃ÷ | padÃrthadehanirbhÃsaparÃv­ttiranÃsrava÷ | dhÃturbÅjaparÃv­tte÷ sa ca sarvatragÃÓraya÷ || Msa_11.44 || bÅjaparÃv­tterityÃlayavij¤ÃnaparÃv­ttita÷ | padÃrthadehanirbhÃsÃnÃæ vij¤ÃnÃnÃæ parÃv­ttiranÃsravo dhÃturvimukti÷ | sa ca sarvatragÃÓraya÷ ÓrÃvakapratyekabuddhagata÷ | caturdhà vaÓitÃv­termanasaÓcodgrahasya ca | vikalpasyÃvikalpe hi k«etre j¤Ãne 'tha karmaïi || Msa_11.45 || manasaÓcodgrahasya ca vikalpasya cÃv­tte÷ parÃv­tterityartha÷ | caturdhà vaÓità bhavati yathÃkramamavikalpe k«etre j¤ÃnakarmaïoÓca | acalÃditribhÆmau ca vaÓità sà caturvidhà | dvidhaikasyÃæ tadanyasyÃmekaikà vaÓità matà || Msa_11.46 || sà ceyamacalÃdibhÆmitraye caturdhà vaÓità veditavyà | ekasyÃmacalÃyÃæ bhÆmau dvividhà | avikalpe na [?] cÃnabhisaæskÃranirvikalpatvÃt | k«etre ca buddhak«etrapariÓodhanÃt | tadanyasyÃæ bhÆmÃvekai[vai]kà vaÓità sÃdhumatyÃæ j¤ÃnavaÓità pratisaævidviÓe«alÃbhÃt | dharmameghÃyÃæ karmaïyabhij¤ÃkarmaïÃmavyÃghÃtÃt | viditvà nairÃtmyaæ dvividhamiha dhÅmÃnbhavagataæ samaæ tacca j¤Ãtvà praviÓati sa tattvaæ grahaïata÷ | tatastatra sthÃnÃnmanasa iha na khyÃti tadapi tadakhyÃnaæ mukti÷ parama upalambhasya vigama÷ || Msa_11.47 || aparo vimuktiparyÃya÷ | (##) dvividhaæ nairÃtmyaæ viditvà bhavatrayagataæ bodhisattva÷ samaæ tacca j¤Ãtvà dvividhanairÃtmyaæ parikalpitapudgalÃbhÃvÃt parikalpitadharmÃbhÃvÃt, na tu sarva thaivÃbhÃvata÷ | tattvaæ praviÓati vij¤aptimÃtratÃæ grahaïato grahaïamÃtrametaditi | tatastatra tattvavij¤aptimÃtrasthÃnÃnmanasastadapi tattvaæ na khyÃti vij¤aptimÃtram | tadakhyÃnaæ mukti÷ parama upalambhasya yo vigama÷ pudgaladharmayoranupalambhÃt | ÃdhÃre saæbhÃrÃdÃdhÃne sati hi nÃmamÃtraæpaÓyan | paÓyati hi nÃmamÃtraæ tatpaÓyaæstacca naiva paÓyati bhÆya÷ || Msa_11.48 || apara[ra÷]paryÃya÷ ÃdhÃra iti Órutau saæbhÃrÃditi saæbh­tasaæbhÃrasya pÆrvasaæbhÃralÃbhÃt | ÃdhÃne satÅti yoniÓomanaskÃre nÃmamÃtraæ paÓyannityabhilÃpamÃtramartharahitaæ | paÓyati hi nÃmamÃtramiti vij¤aptimÃtraæ nÃma arÆpiïaÓcatvÃra÷ skandhà iti k­tvà tatpaÓyaæstadapi bhÆyo naiva paÓyatyarthÃbhÃve tadvij¤aptyadarÓanÃdityayamanupalambho vimukti÷ | cittametatsadau«ÂhulyamÃtmadarÓanapÃÓitam | pravarttate niv­ttistu tadadhyÃtmasthitermatà || Msa_11.49 || apara[ra÷] prakÃra÷ cittametatsadau«Âhulyaæ pravartate janmasu | ÃtmadarÓanapÃÓitamiti dau«ÂhulyakÃraïaæ darÓayati | dvividhenÃtmadarÓanena pÃÓitam ata÷ sadau«Âhulyamiti | niv­ttistu tadadhyÃtmasthiteriti tasya cittasya citta evÃvasthÃnÃdÃlambanÃnupalambhata÷ | ni÷svabhÃvatÃparye«Âau Ólokadvayam | svayaæ svenÃtmanÃbhÃvÃtsvabhÃve cÃnavasthite÷ | grÃhavattadÃ[da]bhÃvÃcca ni÷svabhÃvatvami«yate || Msa_11.50 || svayamabhÃvÃnni÷svabhÃvatvaæ dharmÃïÃæ pratyayÃdhÅnatvÃt | svenÃtmanÃbhÃvÃnni÷svabhÃvatvaæ niruddhÃnÃæ punastenà [svenÃ?]tmanÃnutpatte÷ | svabhÃva[ve] 'navasthitatvÃnni÷svabhÃvatvaæ k«aïikatvÃdityetattrividhaæ ni÷svabhÃvatvam saæsk­talak«aïatrayÃnugaæ veditavyam | grÃhavattadabhÃvÃcca ni÷svabhÃvatvam | tadabhÃvÃditi svÃbhÃvÃt | yathà bÃlÃnÃæ svabhÃvagrÃho nityasukhaÓucyÃtto[tmÃ] vÃnyena và parikalpitalak«aïena tathÃsau svabhÃvo nÃsti tasmÃdapi ni÷svabhÃvatvaæ dharmÃïÃmi«yate | .......... [ni÷svabhÃvatayà siddhà uttarottaraniÓrayÃ÷ | anutpannà niroddhÃdiÓÃntaprak­tinirv­tÃ÷ || Msa_11.51 ||] (##) [siddhÃ] ni÷svabhÃvatayÃnutpÃdÃdaya÷ | yo hi ni÷svabhÃva÷ so 'nutpanna÷, yo 'nutpanna÷ so 'nirÆddha÷, yo 'nirÆddha÷ sa ÃdiÓÃnta÷ ya ÃdiÓÃnta÷ sa prak­tiparinirv­ta ityevamuttarottaraniÓrayairebhirni÷svabhÃvatÃ[di]bhirni÷svabhÃvatayÃnutpÃdÃdaya÷ siddhà bhavanti | anutpattidharmak«Ãntiparye«ÂÃvÃryà | Ãdau tattve 'nyatve svalak«aïe svayamathÃnyathÃbhÃve | saækleÓa 'tha viÓe«e k«Ãntiranutpattidharmoktà || Msa_11.52 || a«ÂÃsvanutpattidharme«u k«Ãntiranutpattikadharmak«Ãnti÷ | Ãdau saæsÃrasya, na hi tasyÃdyutpattirasti | tattve 'nyatve ca pÆrvapaÓcimÃnÃæ, na hi saæsÃre te«Ãmeva dharmÃïÃmutpatti÷, ye pÆrvamutpannÃstadbhÃvenÃnutpatte÷ | na cÃnye«Ãm, apÆrvaprakÃrÃnutpatte÷ | svalak«aïe parikalpitasya svabhÃvasya, na hi tasya kadÃcidutpatti÷ | svayamanutpattau paratantrasya | anyathÃbhÃve parini«pannasya na hi tadanyathÃbhÃvasyotpattirasti | saækleÓe prahÅïe, na hi k«ayaj¤ÃnalÃbhina÷ saækleÓasyotpattiæ puna÷ paÓyanti | viÓe«e buddhadharmakÃyÃnÃm, na hi te«Ãæ viÓe«otpattirasti | ityete«vanutpattidharme«u k«Ãntiranutpattidharmoktà | ekayÃnatÃparye«Âau sapta ÓlokÃ÷ | dharme nairÃtmyamuktÅnÃæ tulyatvÃt gotrabhedata÷ | dvyÃÓayÃpteÓca nirmÃïÃtparyantÃdekayÃnatà || Msa_11.53 || dharmatulyatvÃdekayÃnatÃ, ÓrÃvakÃdÅnÃæ dharmadhÃtorabhinnatvÃt yÃtavyaæ yÃnamiti k­tvà | nairÃtmyasya tulyatvÃdekayÃnatÃ, ÓrÃvakÃdÅnÃmÃtmÃbhÃvatÃsÃmÃnyÃdyÃtà yÃnamiti k­tvà | vimuktitulyatvÃdekayÃnatÃ, yÃti yÃnamiti k­tvà | gotrabhedÃdekayÃnatà | aniyataÓrÃvakagotrÃïÃæ mahÃyÃnena niryÃïÃt yÃnti tena yÃnamiti k­tvà | dvyÃÓayÃpte rekayÃnatà | buddhÃnÃæ ca sarvasattve«vÃtmÃÓayaprÃpte÷, ÓrÃvakÃïÃæ ca tadgotraniyatÃnÃæ pÆrvaæ bodhisaæbhÃracaritÃdanÃ[nÃmÃ]tmani buddhÃÓayaprÃpterabhinnasaætÃnÃdhimok«alÃbhato buddhÃnubhÃvena tathÃgatÃnugrahaviÓe«apradeÓalÃbhÃya ityekatvÃÓayalÃbhenaikatvÃd buddhatacchrÃvakÃïÃmekayÃnatà | nirmÃïÃdekayÃnatÃ, yathoktamanekaÓatak­tvo 'haæ ÓrÃvakayÃnena parinirv­ta iti vineyÃnÃmarthe tathà nirmÃïasaædarÓanÃt | paryantÃdapyekayÃnatà yata÷ pareïa yÃtavyaæ nÃsti tadyÃnamiti k­tvà | buddhatvamekayÃnam, evaæ tatratatra sÆtre tena tanÃbhiprÃyeïaikayÃnatà veditavyÃ, na tu yÃnatrayaæ nÃsti | (##) kimarthaæ punastena tenÃbhiprÃyeïaikayÃnatà buddhairdeÓità | Ãkar«aïÃrthameke«ÃmanyasaæghÃraïÃya ca | deÓitÃniyatÃnÃæ hi saæbuddhairekayÃnatà || Msa_11.54 || Ãkar«aïÃrthameke«Ãmiti ye ÓrÃvakagotrà aniyatÃ÷ | anye«Ãæ ca saædhÃraïÃya, ye bodhisattvagotrà aniyatÃ÷ | ÓrÃvako 'niyato dvedhà d­«ÂÃd­«ÂÃrthayÃnata÷ | d­«ÂÃrtho vÅtarÃgaÓcÃvÅtarÃgo 'pyasau m­du÷ || Msa_11.55 || ÓrÃvaka÷ punaraniyato dvividho veditavya÷ | d­«ÂÃrthayÃnaÓca yo d­«Âasatyo mahÃyÃnena niryÃti, ad­«ÂÃrthayÃnaÓca yo na d­«Âasatyo mahÃyÃnena niryÃti | d­«ÂÃrtha÷ punarvÅtarÃgaÓcÃvÅtarÃgaÓca kÃmebhya÷ | asau ca m­durdhandhagatiko veditavya÷ | yo d­«ÂÃrtho dvividha ukta÷ | tau ca labdhÃryamÃrgasya bhave«u pariïÃmanÃt | acintyapariïÃmikyà upapattyà samanvitau || Msa_11.56 || tau ca d­«ÂÃrthau labdhasyÃryamÃrgasya bhave«u pariïÃmanÃt acintyapariïÃmikyà upapattyà samanvÃgatau veditavyau | acintyo hi tasyÃryamÃrgasya pariïÃma upapattau tasmÃdacintyapariïÃmikÅ | praïidhÃnavaÓÃdeka upapattiæ prapadyate | eko 'nÃgÃmitÃyogÃnnirmÃïai÷ pratipadyate || Msa_11.57 || tayoÓcaika÷ praïidhÃnavaÓÃdupapattiæ g­hïÃti yathe«Âaæ yo na vÅtarÃga÷ | eko 'nÃgÃmitÃyogabalena nirmÃïai÷ | nirvÃïÃbhiratatvÃcca tau dhandhagatikau matau | puna÷ puna÷ svacittasya samudÃcÃrayogata÷ || Msa_11.58 || tau ca nirvÃïÃbhiratatvÃdubhÃvapi dhandhagatikau matau ciratareïÃbhisaæbodhata÷ | svasya ÓrÃvakacittasya nirvitsahagatasyÃbhÅk«ïaæ samudÃcÃrÃt | so 'k­tÃrtho hyabuddhe ca jÃto dhyÃnÃrthamudyata÷ | nirmÃïÃrthÅ tadÃÓritya parÃæ bodhimavÃpnute || Msa_11.59 || (##) ya÷ punarasÃvavÅtarÃgo d­«Âasatya÷ so 'k­tÃrtha÷ Óaik«o bhavan buddharahite kÃle jÃto dhyÃnÃrthamudyato bhavati nirmÃïÃrthÅ | tacca nirmÃïamÃÓritya krameïa parÃæ bodhiæ prÃpnoti | tamavasthÃtrayasthaæ saædhÃyoktaæ bhagavatà ÓrÅmÃlÃsÆtre | ÓrÃvako bhÆtvà pratyekabuddho bhavati punaÓca buddha iti | agnid­«ÂÃnte[na] ca yadà ca pÆrvaæ d­«ÂasatyÃvasthÃ[stho] yadà buddharahite kÃle svayaæ dhyÃnamutpÃdya janmakÃyaæ tyaktvà nirmÃïakÃyaæ g­hïÃti yadà ca parÃæ bodhiæ prÃpnotÅti | vidyÃsthÃnaparye«Âau Óloka÷ | vidyÃsthÃne pa¤cavidhe yogamak­tvà sarvaj¤atvaæ naiti kathaæcitparamÃrya÷ | ityanye«Ãæ nigrahaïÃnugrahaïÃya svÃj¤Ãrthaæ và tatra karotyeva sa yogam || Msa_11.60 || pa¤cavidhaæ vidyÃsthÃnam | adhyÃtmavidyà hetuvidyà Óabdavidyà cikitsÃvidyà ÓilpakarmasthÃnavidyà ca | tadyadarthaæ bodhisattvena parye«itavyaæ taddarÓayati | sarvaj¤atvaprÃptyarthamabhedena sarvam | bhedena punarhetuvidyÃæ ÓabdavidyÃæ ca parye«ate nigrahÃrthamanye«Ãæ tadanadhimuktÃnÃm | cikitsÃvidyÃæ ÓilpakarmasthÃnavidyÃæ cÃnye«ÃmanugrahÃrthaæ tadarthikÃnÃm | adhyÃtmavidyÃæ svayamÃj¤Ãrtham | dhÃtupu«Âiparye«Âau trayodaÓa ÓlokÃ÷ | pÃramitÃparipÆraïÃrthaæ ye pÃramitÃpratisaæyuktà evaæ manasikÃrà dhÃtupu«Âaye bhavanti ta etÃbhirgÃthÃbhirdeÓitÃ÷ | hetÆpalabdhitu«ÂiÓca niÓrayatadanusm­ti÷ | sÃdhÃraïaphalecchà ca yathÃbodhÃdhimucyanà || Msa_11.61 || te punarhetÆpalabdhitu«ÂiumanasikÃrÃt yÃvadagratvÃtmÃvadhÃraïamanasikÃra÷ | tatra hetÆpalabdhitu«ÂimanasikÃra Ãdita eva tÃvat | gotrastho bodhisattva÷ svÃtmani pÃramitÃnÃæ gotraæ paÓyan hetÆpalabdhitu«Âyà pÃramitÃdhÃtupu«Âiæ karoti | gotrastho 'nuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau cittamutpÃdayatÅtyato 'nantaraæ niÓrayatadanusm­timanasikÃra÷ | sa hi bodhisattva÷ svÃtmani pÃramitÃnÃæ saæniÓrayabhÆtaæ bodhicittaæ samanupaÓyannevaæ manasikaroti niyatametÃ÷ pÃramitÃ÷ paripÆriæ gami«yanti | tathà hyasmÃkaæ bodhicittaæ saævidyate iti | utpÃditabodhicittasya pÃramitÃbhi÷ svaparÃrthaprayoge sÃdharaïaphalecchÃmanasikÃra, ÃsÃæ pÃramitÃnÃæ parasÃdhÃraïaæ và phalaæ bhavatvanyathà và mà bhÆdityabhisaæskaraïÃt | svaparÃrthaæ prayujyamÃno 'saækleÓopÃyaæ tattvÃrthaæ pratividhyatÅtyato 'nantaraæ yathÃbodhÃdhimucyanÃmanasikÃra÷ | evaæ sarvatrÃnukamo veditavya÷ | yathà buddhairbhagavadbhi÷ pÃramità abhisaæbuddhà abhisaæbhotsyante 'bhisaæbudhyante ca tathÃhamadhimucye ityabhisaæskaraïÃt | (##) caturvidhÃnubhÃvena prÅyaïÃkhedaniÓcaya÷ | vipak«e pratipak«e ca pratipattiÓcaturvidhà || Msa_11.62 || anubhÃvaprÅyaïÃmanasikÃraÓcaturvidhÃnubhÃvadarÓanaprÅyaïÃ, caturvidhÃnubhÃvo vipak«aprahÃïaæ, saæbhÃraparipÃka÷, svaparÃnugraha, ÃyatyÃæ vipÃkaphalani÷«yandaphaladÃnatà ca | sattvasvabuddhadharmaparipÃkamÃrabhyÃkhedaniÓcayamanasikÃra÷, sarvasattvavipratipattibhi÷ sarvadu÷khÃpattipÃtaiÓcÃkhedaniÓcayÃbhisaæskaraïÃt paramabodhiprÃptaye | vipak«e pattipak«e ca caturvidhapratipattimanasikÃra÷ | dÃnÃdivipak«ÃïÃæ ca mÃtsaryÃdÅnÃæ pratideÓanÃ, pratipak«ÃïÃæ ca dÃnÃdÅnÃmanumodanÃ, tadadhipateyadharmadeÓanÃrthaæ ca buddhÃdhye«aïà | tÃsÃæ ca bodhau pariïÃmanà | prasÃda÷ saæpratÅk«Ã ca dÃnacchanda÷ paratra ca | saænÃha÷ praïidhÃnaæ ca abhinandamanaskriyà || Msa_11.63 || adhimuktibalÃdhÃnatÃmÃrabhya pÃramitÃdhipateyadharmÃrthe ca prasÃdamanasikÃra÷ | dharmaparye«ÂimÃrabhya saæpratÅcchanamanasikÃrastasyaiva dharmasyÃprativahanayogena parigrahaïatayà | da[de]ÓanÃmÃrabhya dÃnacchandamanasikÃro dharmasyÃrthasya ca prakÃÓanÃrthaæ pare«Ãm | pratipattimÃrabhya saænÃhamanasikÃro dÃnÃdiparipÆriye saænahanÃt | praïidhÃnamanasikÃrastatparipÆriprÃptaye[pratyaye] samavadhÃnÃrthaæ | abhinandamanasikÃro 'ho bata dÃnÃdipratipattyà samyak saæpÃdayeyamityabhinandanÃt | eta eva trayo manasikÃrà avavÃdÃnuÓÃsanyÃæ yojayitavyÃ÷ | upÃyopasaæhitakarmamanasikÃra÷ saækalpai÷ sarvaprakÃradÃnÃdiprayogamanasikaraïÃt | ÓaktilÃbhe sadautsukyaæ dÃnÃdau «a¬vidhedyanam | paripÃke 'tha pÆjÃyÃæ sevÃyÃmanukampanà || Msa_11.64 || autsukyamanasikÃraÓcaturvidha÷ | ÓaktilÃbhe ca dÃnÃdau «a¬vidhe dÃnadÃne yÃvat praj¤ÃdÃne | evaæ ÓÅlÃdi«u «a¬vidhe«u | pÃramitÃbhireva saægrahavastuprayogeïa sattvaparipÃke | pÆjÃyÃæ ca dÃnena lÃbhasatkÃrapÆjayà | Óe«ÃbhiÓca pratipattipÆjayà | aviparÅtapÃramitopadeÓÃpa[rtha]¤cakalyÃïamitrasevÃyÃmautsukyamanasikÃro veditavya÷ | anukampÃmanasikÃraÓcaturbhirapramÃïairdÃnÃdyupasaæhÃreïa maitrÃyata÷ | mÃtsaryÃdisamavadhÃnena sattve«u karuïÃyata÷ | dÃnÃdisamanvÃgate«u muditÃyata÷ | tadasaækleÓÃdhimok«ataÓca upek«Ãyata÷ ak­te kuk­te lajjà kauk­tyaæ vi«aye rati÷ | amitrasaæj¤Ã khede ca racanodbhÃvanÃmati÷ || Msa_11.65 || (##) hÅdharmamÃrabhya lajjÃmanaskÃra÷, ak­te«u và dÃnÃdi«vaparipÆrïamithyÃk­te«u và lajjÃ, lajjÃyamÃnaÓca prav­ttiniv­ttyarthamanÃnu«aÇgikaæ kauk­tyÃyate | dh­timÃrabhya ratimanaskÃro dÃnÃdyÃlambane 'vik«epataÓcittasya dhÃraïÃt | akhedamanaskÃro dÃnÃdiprayogaparikhede Óatrusaæj¤ÃkaraïÃt | racanÃcchandamanaskÃra÷ pÃramitÃpratisaæyuktaÓÃsraracanÃbhisaæskaraïÃt | lokaj¤atÃmÃrabhya udbhÃvanÃmanaskÃrastasyaiva ÓÃstrasya loke yathÃbhÃjanamudbhÃvanÃbhisaæskaraïÃt | dÃnÃdaya÷ pratisaraïaæ sambodhau neÓvarÃdaya÷ | do«ÃïÃæ ca guïÃnÃæ ca pratisaævedanÃd [?]dvayo÷ || Msa_11.66 || pratisaraïamanaskÃro bodhiprÃptaye dÃnÃdÅnÃæ pratisaraïÃnneÓvarÃdÅnÃm, pratisaævinmanaskÃro mÃtsaryadÃnÃdi vipak«apratipak«ayordo«aguïapratisaævedanÃt | cayÃnusmaraïaprÅtirmÃhÃrthyasya ca darÓanam | yoge 'bhilëo 'vikalpe taddh­tyÃæ pratyayÃgame || Msa_11.67 || cayÃnusmaraïaprÅtimanaskÃro dÃnÃdyupacaye puïyaj¤ÃnasaæbhÃropacayasaædarÓanÃt | mÃhÃrthyasaædarÓanamanaskÃro dÃnÃdÅnÃæ bodhipak«e bhÃvÃrthena mahÃbodhiprÃptyarthasaædarÓanÃt | abhilëamanaskÃra÷ sa punaÓcaturvidha÷ | yogÃbhilëamanaskÃra÷ ÓamathavipaÓyanÃyogabhÃvanÃbhilëÃt | avikalpÃbhilëamanaskÃra÷ pÃramitÃparipÆraïÃrthamupÃyakauÓalyÃbhilëÃt | dh­tyabhilëamanaskÃra÷ pÃramitÃdhipateyadharmÃrthadhÃraïÃbhilëÃt | pratyayÃbhigamÃbhilëamanaskÃra÷ samyak praïidhÃnÃbhisaæskaraïÃt | saptaprakÃrÃsadgrÃhavyutthÃne ÓaktidarÓanam | ÃÓcaryaæ cÃpyanÃÓcaryaæ saæj¤Ã caiva caturvidhà || Msa_11.68 || saptaprakÃrÃsadgrÃhavyutthÃnaÓaktidarÓanamanaskÃra÷ | saptavidho 'sadgrÃha÷ | asati sadgrÃha÷, do«avati guïavatvagrÃha÷, guïavatyaguïavatvagrÃha÷, sarvasaæskÃre«u ca nityasukhÃsadgrÃhau, sarvadharme«u cÃtmÃsadgrÃha÷, nirvÃïe cÃÓÃntÃsadgrÃha÷ | yasya pratipak«eïa ÓÆnyatà [di]samÃdhitrayaæ dharmoddÃnacatu«Âayaæ ca deÓyate | ÃÓcarye caturvidhasaæj¤ÃmanaskÃra÷ | pÃramitÃsÆdÃrasaæj¤Ã, Ãyatattvasaæj¤Ã, pratikÃranirapek«asaæj¤Ã, vipÃkanirapek«asaæj¤Ã ca | anÃÓcarye 'pi caturvidha[saæj¤Ã]manaskÃra÷ | caturvidhamanÃÓcaryamaudarya Ãyatatve ca sati pÃramitÃnÃæ buddhatvaphalÃbhinirvartanÃt | asminneva ca dvaye sati svaparasamacittÃvasthÃpanÃt [vasthÃpanÃ?]tadviÓi«ÂebhyaÓca (##) Óaru[ÓakrÃ]dibhya÷ pÆjÃdilÃbhe sati pratikÃranirapek«atà ..... [sarvalokebhyo viÓi«ÂaÓarÅrabhoga]lÃbhe satyapi vipÃkanirapek«atà | samatà sarvasattve«u d­«ÂiÓcÃpi mahÃtmikà | paraguïapratikÃrasrayÃÓÃstirnirantara÷ || Msa_11.69 || samatÃmanaskÃra÷ sarvasattve«u dÃnÃdibhi÷ samatÃprav­ttyabhisaæskaraïÃt | mahÃtmad­«ÂimanaskÃra÷ sarvasattvopakÃratayà pÃramitÃsaædarÓanÃt | pratyaya[pratyupa]kÃrÃÓaæsanamanaskÃro dÃnÃdiguïaprav­ttyà parebhya÷ | ÃÓÃstimanaskÃra÷ sattve«u tristhÃnÃÓaæsanÃt pÃramitÃnÃæ bodhisattvabhÆmini«ÂhÃyà buddhabhÆmini«ÂhÃyÃ÷ sattvÃva[rthÃca]raïÃÓaæsanÃcca | nirantaramanaskÃro dÃnÃdibhirabadhya[ndhya]kÃlakaraïÃbhisaæskaraïÃt | buddhapraïÅtÃnu«ÂhÃnÃdarvÃgasthÃnacetanÃt[cetanÃ] | taddhÃniv­ddhyà sattve«u anÃmoda÷ pramodanà || Msa_11.70 || samyakprayogamanaskÃro 'viparÅtÃnu«ÂhÃnÃdarvÃgasthÃnamanasikaraïÃt | anÃmodamanaskÃro dÃnÃdibhirhÅyamÃne«u | pramodamanaskÃro dÃnÃdibhirvardhamÃne«u sattve«u | prativarïikÃyÃæ[varïikÃ]bhÆtÃyÃæ bhÃvanÃyÃæ ca nÃrÆci÷ | nÃdhivÃsamanaskÃro vyÃk­taniyate sp­hà || Msa_11.71 || arÆcimanaskÃra÷ pÃramitÃprativarïikÃbhÃvanÃyÃm | rÆcimanaskÃro bhÆtÃyÃm | anadhivÃsanÃmanaskÃro mÃtsaryÃdivipak«avinayanÃbhisaæskÃraïÃt | sp­hÃmanaskÃro dvividha÷ pÃramitÃparipÆrivyÃkaraïalÃbhasp­hÃmanaskÃra÷ pÃramitÃniyatabhÆmyavasthÃlÃbhasp­hÃmanaskÃraÓca | ÃyatyÃæ darÓanÃdv­tticetanà samatek«aïà | agradharme«u v­ttyà ca agratvÃtmÃvadhÃraïÃt[dhÃraïÃ] || Msa_11.72 || ÃyatyÃæ darÓanÃdv­ttimanaskÃro yÃtvÃ[yÃæ yÃæ] gatiæ gatvà bodhisattvena satÃvaÓya karaïÅyatÃbhisaæskÃraïÃt | dÃnÃdÅnÃæ samatek«aïÃmanaskÃrastadanyairbodhisattvai÷ sahÃtmana÷ pÃramitÃsÃtatyakaraïÃdhimok«Ãrtham | agratvÃtmÃvadhÃraïamanaskÃra÷ pÃramitÃgradharmaprav­ttyà svÃtmana÷ pradhÃnabhÃvasaædarÓanÃt | (##) ete ÓubhamanaskÃrà daÓapÃramitÃnbayÃ÷ | sarvadà bodhisattvÃnÃæ dhÃtupu«Âau bhavanti hi || Msa_11.73 || iti nigamanaÓloko gatÃrtha÷ | dharmaparye«Âibhede dvau Ólokau | pu«ÂeradhyÃÓayato mahatÅ parye«Âiri«yate dhÅre | savivÃsà hyavivÃsà tathaiva vaibhutvikÅ te«Ãm || Msa_11.74 || asakÃyà laghu[labdha]kÃyà prapÆrïakÃyà ca bodhisattvÃnÃm | bahumÃnasÆk«mamÃnà nirmÃïà cai«aïÃbhimatà || Msa_11.75 || trayodaÓavidhà parye«Âi÷ | pu«Âita÷ ÓrutÃdhimuktipu«Âyà | adhyÃÓayato dharmamukhastrotasà | mahatÅ citta[vibhu]tvalÃbhinÃm | sabiprabÃsà prathamà | avipravÃsà dvitÅyà | vaibhutvikÅ t­tÅyà | akÃyà ÓrutacintÃmayÅ dharmakÃyarahitatvÃt | sakÃyà bhÃvanÃmayÅ adhimukticaryÃbhÆmo | laghu[labdha]kÃyà saptasu bhÆmi«u | paripÆrïakÃyà Óe«Ãsu | bahumÃnÃdhimukticaryÃbhÆmau | sÆk«mamÃnà saptasu | nirmÃïà Óe«Ãsu | dharmahetutvaparye«Âau Óloka÷ | rÆpÃrÆpe dharmo lak«aïahetustathaiva cÃrogyaæ[gye] | aiÓvarye 'bhij¤Ãbhistadak«ayatve ca dhÅrÃïÃm || Msa_11.76 || rÆpe lak«aïaheturdharma÷ | arÆpe Ãrogyahetu÷ kleÓavyÃdhipraÓamanÃt | aiÓvaryaheturabhij¤Ãbhistadak«ayatvahetuÓcÃnupadhiÓe«anirvÃïe 'pyanupacchedÃt | ata evoktaæ brahmaparip­cchÃsÆtre | caturbhirdharmai÷ samanvÃgatà bodhisattvà dharmaæ parye«ante | ratnasaæj¤ayà durlabhÃrthena bhai«ajyasaæj¤ayà kleÓavyÃdhipraÓamanÃrthena arthasaæj¤ayà avipraïÃÓÃrthena nirvÃïasaæj¤ayà sarvadu÷khapraÓamanÃrthena | ratnabhÆtÃni hi lak«aïÃni ÓobhÃkaratvÃdatastaddhetutvÃddharmaratnasaæj¤Ã | ÃrogyahetutvÃdbhai«ajyasaæj¤Ã | abhij¤aiÓcaryahetutvÃdarthasaæj¤Ã | tadak«ayahetutvÃnnirvÃïasaæj¤Ãk«ayanirbhayatÃrthena | vikalpaparye«Âau Óloka÷ | abhÃvabhÃbÃdhyapavÃdakalpa ekatvanÃnÃsvaviÓe«akalpÃ÷ | yathÃrthanÃmÃbhiniveÓakalpÃ÷ jinÃtmajai÷ saæparivarjanÅyÃ÷ || Msa_11.77 || daÓavidhavikalpo bodhisattvena parivarjanÅya÷ | abhÃvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | praj¤ÃpÃramitÃyÃmiha bodhisattvo bodhisattva eva sanniti | bhÃvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | (##) bodhisattvaæ na samanupaÓyatÅtyevamÃdi | adhyÃropavikalpo yasya pratipak«eïÃha | rÆpaæ ÓÃriputra svabhÃvena ÓÆnyamiti | apavÃdavikalpo yasya pratipak«eïÃha | na ÓÆnyatayeti | ekatvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | yà rÆpasya ÓÆnyatà na tadrÆpamiti | nÃnÃtvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | na cÃnyatra ÓÆnyatÃyà rÆpaæ rÆpameva ÓÆnyatà ÓÆnyataiva rÆpamiti | svalak«aïavikalpo yasya pratipak«eïÃha | nÃmamÃtramidaæ yadidaæ rÆpamiti | viÓe«avikalpo yasya pratipak«eïÃha | rÆpasya hi notpÃdo na nirodho na saækleÓo na vyavadÃnamiti | yathÃnÃmÃrthÃbhiniveÓavikalpo yasya pratipak«eïÃha | k­trimaæ nÃmetyevamÃdi | yathÃrthanÃmÃbhiniveÓavikalpaÓca yasya pratipak«eïÃha | tÃni bodhisattva÷ sarvanÃmÃni na samanupaÓyatyasamanupaÓyannÃbhiniviÓate yathÃrthatayetyabhiprÃya÷ | iti Óubhamatiretya yatnamugraæ dvayaparye«itadharmatÃsatattvà | pratiÓaraïamata÷ sadà prajÃnÃæ bhavati guïai÷ sa samudravatprapÆrïa÷ || Msa_11.78 || anena nigamanaÓlokena parye«ÂimÃhÃtmyaæ trividhaæ darÓayati | upÃyamÃhÃtmyamugravÅryatayà saæv­ttiparamÃrthasatyadharmatÃparye«aïataÓca tattvaæ satyamityartha÷ | parÃrthamÃhÃtmyaæ pratiÓaraïÅbhÃvÃt prajÃnÃm | svÃrthamÃhÃtmyaæ ca guïai÷ samudravat prapÆrïatvÃt | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre dharmaparye«ÂyadhikÃra ekÃdaÓa÷ || (##) dvÃdaÓo 'dhikÃra÷ dharmadeÓanÃyÃæ mÃtsaryaprati«edhe Óloka÷ | prÃïÃnbhogÃæÓca dhÅrÃ÷ pramuditamanasa÷ k­cchralabdhÃnasÃrÃn sattvebhyo du÷khitebhya satatamavas­jantyuccadÃnaprakÃrai÷ | prÃgevodÃradharmaæ hitakaramasak­tsarvathaiva prajÃnÃæ k­cchre naivopalabdhaæ bh­Óamavas­jatÃæ v­ddhigaæ cÃvyayaæ ca || Msa_12.1 || k­cchralabdhÃnapyasÃrÃn k«ayitvÃ[t]prÃïÃn bhogÃæÓca bodhisattvà du÷khitebhya÷ kÃruïyÃt satatasamudÃrairvisargairuts­janti prÃgeva dharmaæ yo naiva k­cchreïa và bh­Óamapi vÃvas­jatÃæ v­ddhiæ gacchati na k«ayaæ | dharma nairarthakyasÃrthakye Ólokadvayaæ | dharmo naiva ca deÓito bhagavatà pratyÃtmavedyo yata Ãk­«Âà janatà ca yukta[yukti]vihitairdharmai÷ svakÅæ dharmatÃæ svaÓÃntyÃsyapuÂe viÓuddhivipule sÃdhÃraïe 'thÃk«aye lÃleneva k­pÃtmabhistvajagaraprakhyai÷ samÃpÃdità || Msa_12.2 || tatra buddhà ajagaropamÃste«Ãæ svaÓÃnti[ÓÃnte?]rÃsyapuÂaæ dharmakÃya÷ | viÓuddhivipulaæ savÃsanakleÓaj¤eyÃvaraïaviÓuddhita÷ | sÃdhÃraïaæ sarvabuddhai÷ ak«ayamÃtyantikatvÃt | tasmÃnnaiva nirarthikà bhavati sà yà bhÃvanà yoginÃæ tasmÃnnaiva nirarthikà bhavati sà yà deÓanà saugatÅ | d­«Âo 'rtha÷ ÓrutamÃtrakÃdyadi bhavet syÃdbhÃvanÃpÃrthikà aÓrutvà yadi bhÃvanÃmanuviÓet syÃddeÓanÃpÃrthikà || Msa_12.3 || tasmÃnna nirarthikà yoginÃæ bhÃvanà bhavati pratyÃtmavedyasya dharmasya tadvaÓenÃbhigamÃt | na nirarthikà deÓanà bhavati yuktivihitairdharmai÷ svadharmatÃyÃæ janatÃkar«aïÃt | yathà punarbhÃvanà sÃrthikà bhaveddeÓanà và tat ÓlokÃrdhena darÓayati | Óe«aæ gatÃrtham | deÓanÃvibhÃge Óloka÷ | Ãgamato adhigamato vibhutvato deÓanÃgrasatvÃnÃæ | mukhato rÆpÃtsarvÃ[rvataÃ]kÃÓÃduccaraïatÃpi ...... || Msa_12.4 || tatra vibhutvato yà mahÃbhÆmipravi«ÂÃnÃæ | sarvato rÆpÃdyà v­k«avÃditrÃdibhyo 'pi niÓcarati | Óe«aæ gatÃrtham | (##) deÓanÃsaæpatau Ólokadvayaæ | vi«adà saædehajahà Ãdeyà tattvadarÓikà dvividhà | saæpannadeÓaneyaæ vij¤eyaæ[yÃ] bodhisattvÃnÃæ || Msa_12.5 || ayaæ catu«kÃrthanirdeÓena Óloka÷ | yaduktaæ brahmaparip­cchÃyÃæ | catrubhirdharmai÷ samanvÃgatà bodhisattvà mahÃdharmadÃnaæ vitaranti saddharmaparigrahaïatayà Ãtmana÷ praj¤ottÃpanatayà satpurÆ«akarmakaraïatayà saækleÓavyavadÃnasaædeÓanatayà ca | ekena hi bÃhuÓrutyÃdvi«adà deÓanà bhavati | dvitÅyena mahÃprÃj¤atvÃt | saæÓayajahà pare«Ãæ saæÓayacchedÃt | t­tÅyenÃnavadyakarmattvÃdÃdeyà | caturthena tattvadarÓikà dvividhà saækleÓalak«aïasya ca tattvasya vyavadÃnalak«aïasya ca dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃæ satyÃbhyÃm | madhurà madavyapetà na ca khinnà deÓanÃgrasattvÃnÃæ | sphuÂacitrayuktagamikà nirÃmi«Ã sarvagà caiva || Msa_12.6 || asmindvitÅye Óloke madhurà pareïÃk«iptasyÃparÆ«avacanÃt | madavyapetà stutau siddhau và madÃnanugamanÃt | akhinnà akilÃsikatvÃt | sphuÂà nirÃcÃryamu«ÂitvÃt k­tsnadeÓanata÷ | citrà apunaruktatvÃt | yuktà pramÃïÃviruddhatvÃt | gamikÃpratÅtapadavya¤janatvÃt | nirÃmi«Ã prasannÃdhikÃrÃnadhi[rthi]katvÃt | sarvatragà yÃnatrayagatatvÃt | vÃksaæpattau Óloka÷ | adÅnà madhurà sÆktà pratÅtà vi«adà tathà [vÃgjinÃtmaje] | [yathÃrhÃnÃmi«Ãcaiva pramità vi«adà tathÃ] || Msa_12.7 || adÅnà paurÅ par«atpÆraïÃt | madhurà valgu÷ | sÆktà vispa«Âà sunirÆktÃk«aratvÃt | pratÅtà vij¤eyà pratÅtÃbhidhÃnatvÃt | yathÃrhà ÓravaïÅyà vineyÃnurÆpatvÃt | anÃmi«Ã ani÷Órita[tÃ]lÃbhasatkÃrÃloke[raÓloke] | pratatÃ[pramitÃ] apratikÆlà parimitÃyÃmakhedÃt | vi«adà aparyÃttà | vya¤janasaæpattau Ólokadvayaæ | uddeÓÃnnirdeÓÃttathaiva yÃnÃnulomanÃt ÓlÃk«ïyÃt | prÃtÅtyÃdyÃthÃrhÃnnairyÃïyÃdÃnukÆlyatvÃt || Msa_12.8 || yuktai÷ padavya¤janairÆddeÓÃtpramÃïÃvirodhena | sahitairnirdeÓÃduddeÓÃvirodhena | yÃnÃnulomanÃdÃnulomikairyÃnatrayÃvirodhena | ÓlÃk«ïyÃda[dÃ]nucchavikairaka«ÂaÓabdatayà | prÃtÅtyÃdaupayikai÷ (##) pratÅtÃrthatayà cÃrthopagamanÃt | yÃthÃrhÃtpratirÆpairvineyÃnurÆpatayà | nairyÃïyÃtpradak«iïairnirvÃïÃdhikÃratayà | ÃnukÆlyÃnnipakasyÃÇgasaæbhÃrai÷ Óaik«asyÃryëÂÃÇgamÃrgÃnukÆlyÃt | vya¤janasaæpaccai«Ã vij¤eyà sarvathÃgrasattvÃnÃæ | «a«ÂyaÇgÅ sÃcintyà gho«o 'nantastu sugatÃnÃæ || Msa_12.9 || «a«ÂyaÇgÅ sÃcintyà yà guhyakÃdhipatinirdeÓe buddhasya «a«ÂyÃkÃrà vÃg nirdi«Âà | punaraparaæ ÓÃntamate tathÃgatasya «a«ÂyÃkÃropetà vÃg niÓcarati snigdhà ca m­dukà ca manoj¤Ã ca manoramà ca Óuddhà ceti vistara÷ | tatra snigdhà sattvÃdhÃtukuÓalamÆlopastambhikatvÃt | m­dukà d­«Âa eva dharme sukhasaæsparÓatvÃt | manoj¤Ã svarthatvÃt | manoramà suvya¤janatvÃt | Óuddhà nirÆttaralokottarap­«ÂhalabdhatvÃt | vimalà sarvakleÓÃnuÓayavÃsanÃvisaæyuktatvÃt | prabhÃsvarà pratÅtapadavya¤janatvÃt | valgu÷ sarvatÅrthyakumatid­«ÂividhÃtabalaguïayuktatvÃt | ÓravaïÅyà pratipattinairyÃïikatvÃt | anantÃ[anelÃ] sarvaparapravÃdibhiranÃchedyatvÃt | kalà ra¤jikatvÃt | vinÅtà rÃgÃdipratipak«atvÃt | akarkaÓà Óik«Ãpraj¤aptisukhopÃyatvÃt | aparÆ«Ã tadvyatikramasaæpanni÷saraïopadeÓakatvÃt | suvinÅtà yÃnatrayanayopadeÓikatvÃt | karïasukhà vik«epapratipak«atvÃt | kÃyaprahïÃdanakarÅ samÃdhyÃbÃhakatvÃt | cittaudvilyakarÅ vipaÓyanÃprÃmodyÃvÃhaphalakatvÃt | h­dayasaætu«ÂikarÅ saæÓayacchedikatvÃt | prÅtisukhasaæjananÅ mithyÃniÓcayÃpakar«ikatvÃt | ni÷paridÃhà pratipattÃvavipratisÃratvÃt | Ãj¤eyà saæpannaÓrutamayaj¤ÃnÃÓrayatvÃt | vij¤eyà saæpannacintÃmayaj¤ÃnÃÓrayatvÃt | vi«pa«Âà anÃcÃryamu«ÂidharmavihitatvÃt | premaïÅyÃnuprÃptasvakÃrthÃnÃæ premakaratvÃt | abhinandanÅyÃnanuprÃptasvakÃrthÃnÃæ sp­haïÅyatvÃt | Ãj¤ÃpanÅyà acintyadharmasamyagdarÓikatvÃt | vij¤ÃpanÅyà cintyadharmasamyagdeÓikatvÃt | yuktà pramÃïÃvirÆddhatvÃt | sahità yathÃrhavineyadeÓikatvÃt | punarÆktado«ajahà avandhyatvÃt | siæhasvaravegà sarvatÅrthyasaætrÃsakatvÃt | nÃgasvaraÓabdà udÃratvÃt | meghasvaragho«Ã gambhÅratvÃt | nÃgendrarutà ÃdeyatvÃt | kinnarasaægÅtigho«Ã madhuratvÃt | kalaviÇkasvararÆtaravitÃbhÅ[tÅ]k«ïabhaÇguratvÃt | brahmasvararutaravità dÆraægamatvÃt | jÅvaæjÅvakasvararutaravità sarvasiddhipÆrvaægamamaÇgalatvÃt | devendramadhuranirgho«Ã anatikramaïÅyatvÃt | dundubhisvarà sarvamÃrapratyarthikavijayapÆrvaægamatvÃt | anunnatà stutyasaækli«ÂatvÃt | anavanatà nindÃsaækli«ÂatvÃt | sarvaÓabdÃnupravi«Âà sarvavyÃkaraïasarvÃkÃralak«aïÃnupravi«ÂatvÃt | apaÓabdavigatà sm­tisaæpramo«e tadaniÓcaraïatvÃt | avikalà vineyak­tyasarvakÃlapratyupasthitatvÃt | alÅnà lÃbhasatkÃrÃniÓritatvÃt | adÅnà sÃvadyÃpagatvÃt | pramudità akheditvÃt | pras­tà sarvavidyÃsthÃnakauÓalyÃnugatatvÃt | akhilÃ[sakhilÃ] sattvÃnÃæ (##) tatsakalÃrthasaæpÃdakatvÃt | sarità prabandhÃnupacchinnatvÃt | lalità vicitrÃkÃrapratyupasthÃnatvÃt | sarvasvarapÆraïÅ ekasvaranaikaÓabdavij¤aptipratyupasthÃpanatvÃt | sarvasattvendriyasaæto«aïÅ ekÃnekÃrthavij¤aptipratyupasthÃnatvÃt | anindità yathÃpratij¤atvÃt | aca¤calà ÃgamitakÃlaprayuktatvÃt | acapalà atvaramÃïavihitatvÃt | sarvapar«adanuravità durÃntikapar«attulyaÓravaïatvÃt | sarvÃkÃravaropetà sarvalaukikÃrthad­«ÂÃntadharmapariïÃmikatvÃt | deÓanÃmÃhÃtmye catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | vÃcà padai÷ suyuktairanudeÓavibhÃgasaæÓayacchedai÷ | bahulÅkÃrÃnugatà hyuddhaÂitavipa¤citaj¤e«u || Msa_12.10 || ÃkhyÃti vÃcà | praj¤Ãpayati padai÷ suyuktai÷ | prasthÃpayati vibhÃjayati viv­ïoti yathÃkramamuddeÓavibhÃgasaæÓayacchedai÷ | uttÃnÅkaroti uttÃnÅkaraïaæ bahulÅkÃrÃnugatà deÓanà niÓcayabalÃdhÃnÃrthaæ | deÓayatyuddhaÂitaj¤e«u | saæprakÃÓayati vipa¤citaj¤e«u | Óuddhà trimaï¬alena hiteyaæ deÓanà hi buddhÃnÃæ | do«airvivarjità punara«Âabhire«aiva vij¤eyà || Msa_12.11 || Óuddhà trimaï¬aleneti | yena ca deÓayati vÃcà padaiÓca | yathà coddeÓÃdiprakÃrai÷ | ye«u coddhaÂitavipa¤citaj¤e«u | e«aiva ca deÓanà punara«Âado«avivarjità veditavyà yathÃkramam | kauÓÅdyamanavabodho hyavakÃÓasyÃk­tirhyanÅtatvam | saædehasyÃcchedastadvigamasyÃd­¬hÅkaraïam || Msa_12.12 || te punara«Âau do«Ã÷ | kauÓÅdyamanavasaæbodha÷ avakÃÓasyÃkaraïaæ anÅtÃrthatvaæ saædehasyÃcchedanà tadvigamasyÃd­¬hÅkaraïaæ niÓcayaÓyetyartha÷ | khedo 'tha matsaritvaæ do«Ã hyete matà kathÃyÃæ hi | tadabhÃvÃdbuddhÃnÃæ nirÆttarà deÓanà bhavati || Msa_12.13 || khedo yenÃbhÅk«ïaæ na deÓayet | matsaritvaæ [matsaritvaæ] cÃk­tsnaprakÃÓanÃt | arthasaæpattau Ólokadvayaæ | kalyÃïo dharmo 'yaæ hetutvÃdbhaktitu«ÂibuddhÅnÃæ | dvividhÃrtha÷ sugrÃhyaÓcaturguïabrahmacaryavada÷ || Msa_12.14 || paraisÃdhÃraïayogakevalaæ tridhÃtukakleÓavihÃnipÆrakam | svabhÃvaÓuddhaæ malaÓuddhitaÓca taccaturguïabrahmavicaryami«yate || Msa_12.15 || caturguïabrahmacaryasaæprakÃÓako dharma÷ | ÃdimadhyaparyavasÃnakalyÃïo yathÃkramaæ ÓrutacintÃbhÃvanÃbhirbhaktitu«ÂibuddhihetutvÃt | tatra bhaktiradhimukti÷ saæpratyaya÷ tu«Âi÷ prÃmodyaæ (##) yuktinidhyÃnÃcchakyaprÃptitÃæ viditvà | buddhi÷ samÃhitacittasya yathÃbhÆtaj¤Ãnaæ | dvividhÃrtha ityata÷ svartha÷ saæv­tiparamÃrthasatyayogÃt | sugrÃhya ityata÷ suvya¤jana÷ pratÅtapadavya¤janatvÃt | caturguïaæ brahmacaryam | kevalaæ paraisÃdhÃraïÃtvÃt paripÆrïaæ tridhÃtukleÓaprahÃïaparipÆraïÃt | pariÓuddhaæ svabhÃvaviÓuddhito 'nÃsravatvÃt | paryavadÃtaæ malaviÓuddhita÷ saætÃnaviÓuddhyà k«ÅïÃsravÃïÃm | abhisaædhivibhÃge Ólokadvayam | avatÃraïasaædhiÓca saædhirlak«aïato 'para÷ | pratipak«ÃbhisaædhiÓca saædhi÷ pariïatÃvapi || Msa_12.16 || ÓrÃvake«u svabhÃve«u do«ÃïÃæ vinaye tathà | abhidhÃnasya gÃmbhÅrye saædhire«a caturvidha÷ || Msa_12.17 || caturvidho 'bhisaædhirdeÓanÃyÃæ buddhasya veditavya÷ | avatÃraïÃbhisaædhirlak«aïÃbhisaædhi÷ pratipak«Ãbhisaædhi÷ pariïÃmanÃbhisaædhiÓca | tatrÃvatÃraïÃbhisaædhi÷ ÓrÃvake«u dra«Âavya÷ | ÓÃsanÃvatÃraïÃrthamanutrÃsÃya rÆpÃdyastitvadeÓanÃt | lak«aïÃbhisaædhistri«u parikalpitÃdisvabhÃve«u dra«Âavyo ni÷svabhÃvÃnutpannÃdisarvadharmadeÓanÃt | pratipak«Ãbhisaædhirdo«ÃïÃæ vinaye dra«Âavyo yathëÂÃvaraïapratipak«ÃgrayÃnasaæbhëÃsÃnuÓaæse[saæ] gÃthÃdvayaæ vak«yati | pariïÃmanÃbhisaædhirabhidhÃnagÃmbhÅrye dra«Âavyo yathÃha | asÃre sÃramatayo viparyÃse ca susthitÃ÷ | kleÓena ca susaækli«Âà labhante bodhimuttamÃæ || Msa_12.iti | ayamatrÃbhisaædhi÷ | asÃre sÃramataya ityavik«epe ye«Ãæ sÃrabuddhi÷ pradhÃnabuddhirvik«epo hi visÃraÓcetasa÷ | viparyÃse ca susthità iti nityasukhaÓucyÃtmagrÃhaviparyayeïÃnityÃdike viparyÃse susthità aparihÃïita÷ | kleÓena ca sa saækli«Âà iti dÅrghadu«karavyÃyÃmaÓrameïÃtyarthaæ parikli«ÂÃ÷ | abhiprÃyavibhÃge Óloka÷ | samatÃrthÃntare j¤eyastathà kÃlÃntare puna÷ | pudgalasyÃÓaye caiva abhiprÃyaÓcaturvidha÷ || Msa_12.18 || caturvidho 'bhiprÃya÷ | sata[ma]tÃbhiprÃyo yadÃha | ahameva sa tasminsamaye vipaÓvÅ samyaksaæbuddho 'bhÆvamityaviÓi«ÂadharmakÃyatvÃt | arthÃntarÃbhiprÃyo yadÃha | ni÷ svabhÃvÃ÷ sarvadharmà anutpannÃityevamÃdi ayathÃrÆtÃrthatvÃt | kÃlantarÃbhiprÃyo yadÃha | ye (##) sukhÃvatyÃæ praïidhÃnaæ kari«yanti te tatropapatsyanta iti kÃlÃntareïetyabhiprÃya÷ | pudgalÃÓayÃbhiprÃyo yattadeva kuÓalamÆlaæ kasyacitpraÓaæsate kasyacidvigarhate 'lpamÃtrasaætu«Âasya vaipulyasaægrahÃt mahÃyÃnasÆtrÃntasÃnuÓaæsaæ gÃthÃdvayamupÃdÃyÃha | buddhe dharme 'vaj¤Ã kauÓÅdyaæ tu«ÂiralpamÃtreïa | rÃge mÃne caritaæ kauk­tyaæ cÃniyatabheda÷ || Msa_12.19 || sattvÃnÃmÃvaraïaæ tatpratipak«o 'grayÃnasaæbhëà | sarvÃntarÃyado«aprahÃïame«Ãæ tato bhavati || Msa_12.20 || yo granthato 'rthato và gÃthÃdvayadhÃraïe prayujyeta | sa hi daÓavidhamanuÓaæsaæ labhate sattvottamo dhÅmÃn || Msa_12.21 || k­tsnÃæ ca dhÃtupu«Âiæ prÃmodyaæ cottamaæ maraïakÃle | janma ca yathÃbhikÃmaæ jÃtismaratÃæ ca sarvatra || Msa_12.22 || buddhaiÓca samavadhÃnaæ tebhya÷ Óravaïaæ tathÃgrayÃnasya | adhimuktiæ saha buddhyà dvayamukhatÃmÃÓubodhiæ ca || Msa_12.23 || buddhe dharme 'vaj¤eti pa¤ca gÃthÃ÷ | tatrÃniyatabhedo bodhisattvÃnÃmaniyatÃnÃæ mahÃyÃnÃdbheda÷ | agrayÃnasaæbhëà yà mahÃyÃnadeÓanà | buddhe 'vaj¤Ãvaraïasya pratipak«asaæbhëà | ahameva sa tena kÃlena vipaÓvÅ samyaksaæbuddho 'bhÆvamiti | dharme 'vaj¤Ãvaraïasya pratipak«asaæbhëà | iyato gaægÃnadÅvÃlikÃsamÃnabuddhÃnparyupÃsya mahÃyÃne 'vabodha utpadyata iti | kauÓÅdyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | ye sukhÃvatyÃæ praïidhÃnaæ kari«yanti te tatropapatsyanta iti | vimalacandraprabhasya ca tathÃgatasya nÃmadheyagrahaïamÃtreïa niyato bhavatyanuttarÃyÃæ samyaksaæbodhÃviti | alpamÃtrasaætu«ÂyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | yatra bhagavÃn kvaciddÃnÃdi vivarïayati anyatra varïitavÃn | rÃgacaritasya cÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | yatra bhagavÃn buddhak«etravibhÆtiæ varïayati | mÃnacaritasyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | yatra bhagavÃn kasyacid buddhasyÃdhikÃæ saæpattiæ varïayati | kauk­tyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | ye buddhabodhisattve«va[«vapa]kÃraæ kari«yanti te sarve svargopagà bhavi«yantÅti | aniyatabhedasyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | mahÃÓrÃvakÃïÃæ buddhatve vyÃkaraïadeÓanà ekayÃnadeÓanà ca | k­tsnadhÃtupu«Âi÷ sarvamahÃyÃnÃdhi«ÂhÃnÃya dhÃtupu«ÂistadÃvaraïavigamÃt sarvatra mahÃyÃne 'dhimuktilÃbhata÷ | dvayamukhatà samÃdhimukhatà dhÃraïÅmukhatà ca | d­«Âe dharme dvividho 'nuÓaæsa÷ sÃæparÃyike '«Âavidha÷ krameïottarottaraviÓe«alÃbhÃdveditavya÷ | (##) deÓanÃnuÓaæseÓloka÷ | iti suga[ma]tirakhedavÃn k­pÃlu÷ prathitayaÓÃ÷ suvidhij¤atÃmupeta÷ | bhavati sukathiko hi bodhisattvastapati jane kathitairyathaiva sÆrya÷ || Msa_12.24 || pa¤cabhi÷ kÃraïai÷ sukathikatvaæ | sÆryavatpratapanaæ cÃnuÓaæsa÷ | lokÃvarjanato bahumatatvÃt | pa¤ca kÃraïÃni sukathikatvasya yenÃviparÅtaæ darÓayati abhÅk«ïaæ nirÃmi«acitta ÃdeyavÃkyavineyÃnurÆpaæ ca | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre deÓanÃdhikÃro dvÃdaÓa÷ || (##) trayodaÓo 'dhikÃra÷ pratipattivibhÃge «a ÓlokÃ÷ | dvedhà nairÃtmyamÃj¤Ãya dhÅmÃn pudgaladharmayo÷ | dvayamithyÃtvasamyaktvaæ vivarjyeta trayeïa hi || Msa_13.1 || yathÃrthamÃj¤Ãya dharmamÃj¤Ãya dharmÃnudharmapratipanno bhavati sÃmÅcÅpratipanno 'nudharmacÃrÅ tatsaædarÓayati | tatra dvidhà pudgaladharma nairÃtmyaj¤Ãnaæ grÃhyagrÃhakÃbhÃvata÷ | dvayamithyÃtvasamyakttvaæ vivarjyaæ trayaæ | abhÃve ca ÓÆnyatÃsamÃdhi÷ parikalpitasya svabhÃvasya | bhÃve cÃpraïÅhitÃnimittau paratantrani«pannayo÷ svabhÃvayo÷ | etatsamÃdhitrayaæ laukikaæ na mithyÃtvaæ lokottaraj¤ÃnÃvÃhanÃt | na samyaktvamalokottaratvÃt | arthaj¤a÷ sarvadharmÃïÃæ vetti kolasamÃnatÃæ | Órutatu«ÂiprahÃïÃya dharmaj¤astena kathyate || Msa_13.2 || evamarthaj¤a÷ sarvadharmÃïÃæ sÆtrÃdÅnÃæ kolopamatÃæ jÃnÃti | ÓrutamÃtrasaætu«ÂiprahÃïÃya tena dharmaj¤o bhavati | pÃrthagjanena j¤Ãnena pratividhya dvayaæ tathà | tajj¤Ãnaparini«pattÃvanudharmaæ prapadyate || Msa_13.3 || etena dvividhena pÃrthagjanenÃrthadharmaj¤Ãnena dvayaæ nairÃtmyabhÃvaæ pratividhya yathÃkramaæ [nairÃtmyaæ tathà pratividhya yathoktaæ] tasya j¤Ãnasya parini«pattyarthaæ pratipadyate | evamanudharmaæ pratipadyate | tato j¤Ãnaæ sa labhate lokottaramanuttaraæ | ÃdibhÆmau samaæ sarvairbodhisattvaistadÃtmabhi÷ || Msa_13.4 || tato j¤Ãnaæ sa labhate lokottaramanuttaramiti | viÓi«ÂatarayÃnÃbhÃvÃt | ÃdibhÆmau pramuditÃyÃæ bhÆmau samaæ sarvairbodhisattvaistadÃtmabhiriti tadbhÆmikairevaæ sÃmÅcÅpratipanno bhavati tadbhÆmikabodhisattvasamatayà | k­tvà darÓanaj¤eyÃnÃæ[heyÃnÃæ] kleÓÃnÃæ sarvasaæk«ayam | j¤eyÃvaraïaj¤ÃnÃyÃ[hÃnÃya] bhÃvanÃyÃæ prayujyate || Msa_13.5 || (##) Óloko gatÃrtha÷ | vyavasthÃnavikalpena j¤Ãnena sahacÃriïà | anudharmaæ caratyevaæ pariÓi«ÂÃsu bhÆmi«u || Msa_13.6 || Óe«eïÃnudharmacÃritvaæ darÓayati | vyavasthÃnÃvikalpeneti bhÆmivyavasthÃnaj¤ÃnenÃvikalpena ca | sahacÃriïetyanusaæbaddhacÃriïà anyonyanairantaryeïa | etena ÓlokadvayenÃnudharmacÃritvaæ darÓitaæ | pratipattÃvapramÃdakriyÃyÃæ catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | sulÃbho 'tha svadhi«ÂhÃna÷ subhÆmi÷ susahÃyaka÷ | suyogo guïavÃn deÓo yatra dhÅmÃn prapadyate || Msa_13.7 || caturbhiÓcakrairapramÃdakriyÃæ darÓayati pratirÆpadeÓavÃsÃdibhi÷ | tatrÃnena Ólokena pratirÆpadeÓavÃsaæ darÓayati | sulÃbhaÓcÅvarapiï¬apÃtÃdÅnÃæ jÅvitapari«kÃrÃïÃmak­cchreïa lÃbhÃt | svadhi«ÂhÃno durjanairdasyuprabh­tibhiranadhi«ÂhitatvÃt | subhÆmirÃrogyabhÆmitvÃt | susahÃyaka÷ sabhÃgaÓÅlad­«ÂisahÃyakatvÃt | suyogo divÃlpÃkÅrïÃbhilÃpakatvÃt rÃtrau cÃlpaÓabdÃdikatvÃt | bahuÓruto d­«Âasatyo vÃgmÅ samanukampaka÷ | akhinno bodhisattvaÓca j¤eya÷ satpurÆ«o mahÃn || Msa_13.8 || anena dvitÅyena satpurÆ«aæ darÓayati | ÃgamÃdhigamavÃkkaraïanirÃmi«acittÃkilÃsitvaguïayogÃt | svÃlambanà musaæbharà [susaæstabdhÃ] subhÃvanaiva [supÃyÃcaiva?] deÓità | suniryÃïaprayogà ca ÃtmasamyakpradhÃnatà || Msa_13.9 || anena t­tÅyena yoniÓomanaskÃrasaæg­hÅtamÃtmana÷ samyakpraïÅdhÃnatÃæ darÓayati | saddharmÃlambanatayà susaæbh­tasaæbhÃratayà ÓamathÃdinimittÃnÃæ kÃlena kÃlaæ bhÃvanÃtayà alpamÃtrÃsaætu«Âitayà satyuttarakaraïÅye sÃtatyasatk­tyaprayogatayà ca | rate÷ k«aïopapatteÓca ÃrogyasyÃpi kÃraïaæ | samÃdhervicayasyÃpi pÆrve hi k­tapuïyatà || Msa_13.10 || anena caturthena pÆrvak­tapuïyatÃæ pa¤cavidhena hetutvena darÓayati | ratihetutvena yata÷ pratirÆpadeÓavÃse 'bhiramate | k«aïopapattihetutvena yata÷ satpurÆ«ÃyÃÓrayaæ labhate | (##) ÃrogyasamÃdhipraj¤Ãhetutvena ca yata Ãtmana÷ samyakpraïidhÃnaæ sampadyate | kleÓata eva kleÓani÷saraïe ÓlokÃstraya÷ | dharmadhÃtuvinirmukto yasmÃddharmo na vidyate | tasmÃdrÃgÃdayaste«Ãæ buddhairni÷saraïaæ matÃ÷ || Msa_13.11 || yaduktaæ bhagavatà | nÃhamanyatra rÃgÃdrÃgasya ni÷saraïaæ vadÃmyevaæ dve«ÃnmohÃditi | tatrÃbhisaædhiæ darÓayati | yasmÃddharmadhÃtuvinirmukto dharmo nÃsti dharmatÃvyatirekeïa dharmÃbhÃvÃt | tasmÃdrÃgÃdidharmatÃpi rÃgÃdyÃkhyÃæ labhate sa ca ni÷saraïaæ rÃgÃdÅnÃmityevaæ tatrÃbhisaædhirveditavya÷ | dharmadhÃtuvinirmukto yasmÃddharmo na vidyate | tasmÃtsaækleÓanirdeÓe sa saævid[saædhira] dhÅmatÃæ mata÷ || Msa_13.12 || yaduktaæ | avidyà ca bodhiÓcaikamiti | tatrÃpi sakleÓanirdeÓe sa evÃbhisaædhi÷ | avidyà bodhidharmatà syÃttadupacÃrÃt | yatastÃneva rÃgÃdÅnyoniÓa÷ pratipadyate | tato vimucyate tebhyastenai«Ãæ ni÷s­tistata÷ || Msa_13.13 || tÃneva rÃgÃdÅnyoniÓa÷ pratipadyamÃnastebhyo vimucyate tasmÃtparij¤ÃtÃsta eva te«Ãæ ni÷saraïaæ bhavatÅtyayamatrÃbhisaædhi÷ | ÓrÃvakapratyekabuddhamanasikÃraparivarjane Ólokadvayaæ | na khalu jinasutÃnÃæ bÃdhakaæ du÷khamugraæ narakabhavanavÃsai÷ sattvaheto÷ kathaæcit | Óamabhavaguïado«aprerità hÅnayÃne vividhaÓubhavikalpà bÃdhakà dhÅmatÃæ tu || Msa_13.14 || na khalu narakavÃso dhÅmatÃæ sarvakÃlaæ vimalavipulabodherantarÃyaæ karoti | svahitaparamaÓÅtastvanyayÃne vikalpa÷ paramasukhavihÃre 'pyantarÃyaæ karoti || Msa_13.15 || anayo÷ Ólokayorekasya dvitÅya÷ sÃdhaka÷ | ubhau gatÃrthau | ni÷svabhÃvatÃprak­tipariÓuddhitrÃsaprati«edhe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | (##) dharmÃbhÃvopalabdhiÓca ni÷saækleÓaviÓuddhità | mÃyÃdisad­ÓÅ j¤eyà ÃkÃÓasad­ÓÅ tathà || Msa_13.16 || yathaiva citre vidhivadvicitrite natonnataæ nÃsti ca d­Óyate 'tha ca | abhÆtakalpe 'pi tathaiva sarvathà dvayaæ sadà nÃsti sa d­Óyate 'tha ca || Msa_13.17 || yathaiva toye luti[Âi]te prasÃdite na jÃyate sà punaracchatÃnyata÷ | malÃpakar«astu sa tatra kevala÷ svacittaÓuddhau vidhire«a eva hi || Msa_13.18 || mataæ ca cittaæ prak­tiprabhÃsvaraæ sadà tadÃgantukado«adÆ«itaæ | na dharmatÃcittam­te 'nyacetasa÷ prabhÃsvaratvaæ prak­tau vidhÅyate || Msa_13.19 || dharmÃbhÃvaÓca dharmopalabdhiÓceti trÃsasthÃnaæ ni÷saækleÓatà ca dharmadhÃto÷ prak­tyà viÓuddhatà ca paÓcÃditi trÃsasthÃnaæ bÃlÃnÃæ | tadyathÃkramaæ mÃyÃdisÃd­ÓyenÃkÃÓasÃd­Óyena ca prasÃdhayaæstatastrÃsaæ prati«edhayati | tathà citre natonnatasÃd­Óyena luti[Âi]taprasÃditatoyasÃd­Óyena ca yathÃkramaæ | caturthena Ólokena toyasÃdharmyaæ citte pratipÃdayati | yathà toyaæ prak­tyà prasannamÃgantukena tu kÃlu«yeïa luti[Âi]taæ bhavatyevaæ cittaæ prak­tyà prabhÃsvaraæ matamÃgantukaistu dau«airdÆ«itamiti | na ca dharmatÃcittÃd­te 'nyasya cetasa÷ paratantralak«aïasya prak­tiprabhÃsvaratvaæ vidhÅyate | tasmÃccittatathataivÃtra cittaæ veditavyaæ | rÃgajÃpattiprati«edhe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | bodhisattvasya sattve«u prema majjagataæ mahat | yathaikaputrake tasmÃtsadà hitakaraæ matam || Msa_13.20 || sattve«u hitakÃritvannaityÃpattiæ sa rÃgajÃæ | dve«o virudyate tvasya sarvasattve«u satpathÃ[sarvathÃ] || Msa_13.21 || yathà kapotÅ svasutÃtivatsalà svabhÃvakÃæstÃnupaguhya ti«Âhati | tathÃvidhÃyÃæ pratigho virudhyate sute«u tadvatsak­pe 'pi dehi«u || Msa_13.22 || maitrÅ yata÷ pratighacittamato viruddhaæ ÓÃntiryato vyasanacittamato viruddhaæ | artho yato nik­ticittamato viruddhaæ lhÃdo yata÷ pratibhayaæ na[ca] tato viruddhaæ || Msa_13.23 || yatsattve«u bodhisattvasya prema so 'tra rÃgo 'bhipretastatk­tÃmÃpattiæ te«Ãæ prati«edhayati | sattvahitakriyÃhetutvÃt | kapotÅmudÃharati tabdahurÃgatvÃt apatyasnehÃdhimÃtratayà (##) sak­pe bodhisattve dehi«u sattve«u pratigho virudhyate | bodhisattvÃnÃæ sattve«u maitrÅ bhavati vyasanaÓÃnti÷ arthadÃnaæ lhÃdaÓca prÅtyutpÃdÃt | yata ime maitryÃdayastata eva pratighacittaæ viruddhaæ | tatpÆrvakÃïi ca vyasanacittÃdÅni | pratipattibhede pa¤ca ÓlokÃ÷ | yathÃtura÷ subhai«ajye saæsÃre pratipadyate | Ãture ca yathà vaidya÷ sattve«u pratipadyate || Msa_13.24 || ani«panne yathà ceÂe svÃtmani pratipadyate | vaïigyathà puna÷ païye kÃme«u pratipadyate || Msa_13.25 || yathaiva rajako vastre karmaïe pratipadyate | pità yathà sute bÃle sattvÃheÂhe prapadyate || Msa_13.26 || agnyarthÅ vÃdharÃraïyÃæ sÃtatye pratipadyate | vaiÓvÃsiko vÃni«panne adhicitte prapadyate || Msa_13.27 || mÃyÃkÃra iva j¤eye praj¤ayà pratipadyate | pratipattiryathà yasmin bodhisattvasya sà matà || Msa_13.28 || yathà yasminpratipadyate tadabhidyotayati | yatheti subhai«ajyÃdi«vivÃturÃdaya÷ | yatreti saæsÃrÃdi«u pratisaækhyÃya saæsÃrani«evaïÃt | kÃruïyena kleÓÃturasattvÃparityÃgÃt | svapraïihitatvacittakaraïÃt | dÃnÃdipÃramitÃbhiÓca yathÃkramaæ bhogav­ddhinayanÃt | kÃyÃdikarmapariÓodhanÃt | sattvÃpakÃrÃkopÃt | kuÓalabhÃvanÃnirantarÃbhiyogÃt | samÃdhyanÃsvÃdanÃt | j¤eyÃviparyÃsÃcca | pratipattitrimaï¬alapariÓuddhau Óloka÷ | iti satatamudÃrayuktavÅryo dvayaparipÃcanaÓodhane suyukta÷ | paramavimalanirvikalpaguddhyà vrajati sa siddhimanuttamÃæ krameïa || Msa_13.29 || iti nirvikalpena dharma nairÃtmyaj¤Ãnena pratipattu÷ pratipattavyasya pratipatteÓcÃvikalpanà trimaï¬alapariÓuddhirveditavyà | dvayaparipÃcanaÓodhane«u [su]yukta iti sattvÃnÃmÃtmanaÓca | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pratipattyadhikÃrastrayodaÓa÷ || (##) caturdaÓo 'dhikÃra÷ avavÃdÃnuÓÃsanÅvibhÃge Ólokà ekapa¤cÃÓat | kalpÃsaækhyeyaniryÃto hyadhimuktiæ vivardhayan | saæpÆrïa÷ kuÓalairdharmai÷ sÃgaro vÃribhiryathà || Msa_14.1 || adhimuktiæ vivardhayannityadhimÃtrÃvasthÃnayanÃt | Óe«aæ gatÃrtham | tathà saæbh­tasaæbhÃro hyÃdiÓuddho jinÃtmaja÷ | suvij¤a÷ kalpa[lya]cittaÓca bhÃvanÃyÃæ prayujyate || Msa_14.2 || ÃdiÓuddho bodhisattvasaævarapariÓodhanÃnmahÃyÃne d­«Âi­jju[ju]karaïÃccÃviparÅtÃrthagrahaïata÷ | suvij¤o bahuÓrutatvÃt | kalpa[lya]citto vinivaraïatvÃt | dharmastrotasi buddhebhyo 'vavÃdaæ labhate tadà | vipulaæ Óamathaj¤ÃnavaipulyagamanÃya hi || Msa_14.3 || Óloko gatÃrtha÷ | tata÷ sÆtrÃdike dharme so 'dvayÃrthavibhÃvake | sÆtrÃdinÃmni bandhÅyÃccittaæ prathamato yati÷ || Msa_14.4 || tata÷ padaprabhede«u vicaredanupÆrvaÓa÷ | vicÃrayettadarthÃæÓca pratyÃtmayoniÓaÓca sa÷ || Msa_14.5 || avadh­tya ca tÃnarthÃndharme saækalayetpuna÷ tata÷ kuryÃtsamÃÓÃstiæ tadarthÃdhigamÃya sa÷ || Msa_14.6 || sÆtrageyÃdike dharme yatsÆtrÃdinÃma daÓabhÆmikamityevamÃdi tatra cittaæ prathamato badhnÅyÃt | ebhistribhi÷ Ólokai÷ «a cittÃnyupadi«ÂÃni | mÆlacittamanucaracittaæ vicÃraïÃcittamavadhÃraïÃcittaæ saækalanacittamÃÓÃsticittaæ ca | tatra mÆlacittaæ yatsÆtrÃdÅnÃæ dharmÃïÃæ nÃmÃlambanaæ | avavÃdaæ Órutvà svayaæ và kalpayitvà | tadyathÃnityaæ du÷khaæ ÓÆnyamanÃtmyaæ ya yoniÓo na cetyÃdi | anucaracittaæ yena sÆtrÃdÅnÃæ nÃmata ÃlambitÃnÃæ padaprabhedamanugacchati | vicÃraïÃcittaæ yenÃrthaæ vya¤janaæ ca vicÃrayati | tatrÃrthaæ caturbhirÃkÃrairvicÃrayati gaïanayà tulanayà mÅmÃæsayà pratyavek«aïayà ca | tatra gaïanà saægrahaïaæ tadyathà rÆpaæ daÓÃyatanÃnyekasya ca pradeÓo vedanà «a¬ vedanÃkÃyà ityevamÃdi | tulanà saækhyÃvato (##) dharmasya Óamalak«a[ïa?]grahaïamanÃdhyÃropÃnapavÃdata÷ | mÅmÃæsà pramÃïaparÅk«a | pratyavek«aïÃgaïitatulitamÅmÃæsitasyÃrthasyÃvalokanaæ | vya¤janaæ dvÃbhyÃmÃkÃrÃbhyÃæ vicÃrayati | sÃrthatathÃ[yÃ] ca samastÃnÃæ vya¤janÃnÃæ nirarthatayà ca vyastÃnÃæ | avadhÃraïÃcittaæ yena yathÃnucaritaæ vicÃritaæ và tannimittamavadhÃrayati | saækalanacittaæ tadyathà vicÃritamarthaæ mÆlacitte saæk«ipyaparipiï¬itÃkÃraæ vartate | ÃÓÃsticittaæ yadarthaæ prayukto bhavati samÃ[dhyarthaæ vÃ?] tatparipÆryarthaæ và ÓrÃmaïyaphalÃrthaæ và bhÆmipraveÓÃrthaæ và viÓe«agamanÃrthaæ và tacchandasahagataæ vartate | cittameva hyÃlambanapratibhÃsaæ vartate na cittÃdanyadÃlambanamastÅti jÃnato và cittamÃtramajÃnato và cittamevÃlambanaæ nÃnyat | iti «a¬vidhaæ cittamÃlambanaæ vyavasthÃpyate | e«eta pratyavek«eta manojalpai÷ prabandhata÷ | nirjalpaikarasaiÓcÃpi manaskÃrairvicÃrayet || Msa_14.7 || j¤eya÷ ÓamathamÃrgo 'sya dharmanÃma ca piï¬itaæ | j¤eyo vipaÓyanÃmÃrgastadarthÃnÃæ vicÃraïà || Msa_14.8 || yuganaddhaÓca vij¤eyo mÃrgastatpiï¬itaæ puna÷ | lÅnaæ cittasya g­hïÅyÃduddhataæ Óamayetpuna÷ || Msa_14.9 || Óa[sa]maprÃptamupek«eta tasminnÃlambane puna÷ sÃtatyenÃtha satk­tya sarvasminyojayetpuna÷ || Msa_14.10 || ebhiÓcaturbhi÷ ÓlokairekÃdaÓa manaskÃrà upadi«ÂÃ÷ | savitarka÷ savicÃra÷ | avitarko vicÃramÃtra÷ | avitarko 'vicÃra÷ | ÓamathamanaskÃra÷ | vipaÓyanà manaskÃra÷ | yuganaddhamanaskÃra÷ | [pragrahanimittamanaskÃra÷] ÓamathanimittamanaskÃra÷ | upek«Ãnimitta manaskÃra÷ | sÃtatyamanaskÃra÷ | satk­tyamanaskÃraÓca | nibadhyÃlambane cittaæ tatpravedhaæ[vÃhaæ] na vik«ipet | avagamyÃÓu vik«epaæ tasmin pratiharetpuna÷ || Msa_14.11 || pratyÃtmaæ saæk«ipeccittamuparyupari buddhimÃn | tataÓcara [da]mayeccittaæ samÃdhau guïadarÓanÃt || Msa_14.12 || aratiæ Óamayettasminvik«epado«adarÓanÃt | abhidhyÃdaurmanasyÃdÅnvyutthitÃn Óamayettathà || Msa_14.13 || tataÓca sÃbhisaæskÃrÃæ citte svarasavÃhitÃæ | labhetÃnabhisaæskÃrÃn [rÃæ] tadbhyÃsÃtpunaryati÷ || Msa_14.14 || (##) ebhiÓcaturbhi÷ ÓlokairnavÃkÃrayà cittasthityà sthityupÃya upadi«Âa÷ | cittaæ sthÃpayati saæsthÃpayati avasthÃpayati upasthÃpayati damayati Óamayati vyupaÓamayatyekotÅkaroti cittaæ samÃdaghÃtÅti navÃkÃrÃ÷ | tata÷ sa tanukÃæ labdhvà praÓrabdhiæ kÃyacetaso÷ | vij¤eya÷ samanaskÃra÷ punastÃn[stÃæ]sa vivardhayan || Msa_14.15 || v­ddhidÆraægamatvena maulÅæ sa labhate sthitiæ | tÃæ Óodhayannabhij¤Ãrthameti karmaïyatÃæ parÃæ || Msa_14.16 || dhyÃne 'bhij¤ÃbhinirhÃrÃllokadhÃtÆnsa gacchati | pÆjÃrthamaprameyÃïÃæ buddhÃnÃæ ÓravaïÃya ca || Msa_14.17 || aprameyÃnupÃsyÃsau buddhÃnkalpairameyagai÷ | karmaïyatÃæ parÃmeti cetasastadupÃsanÃt || Msa_14.18 || iti karmaïyatÃæ parÃæ dhyÃne iti saæbandhanÅyaæ | kalpairameyagairityaprameyasaækhyÃgatai÷ | Óe«ame«Ãæ ÓlokÃnÃæ gatÃrthaæ | tato 'nuÓaæsÃna labhate pa¤ca Óuddhai÷ sa pÆrvagÃn | viÓuddhibhÃjanatvaæ ca tato yÃti niruttaraæ || Msa_14.19 || k­tsnÃdausvalpa[dau«Âhulya]kÃyo hi dravate 'sya pratik«aïaæ | ÃpÆryate ca praÓrabdhyà kÃyacittaæ samantata÷ || Msa_14.20 || aparicchinnamÃbhÃsaæ dharmÃïÃæ vetti sarvata÷ | akalpitÃni saæÓuddhau nimittÃni prapaÓyati || Msa_14.21 || prapÆrau ca viÓuddhau ca dharmakÃyasya sarvathà | karoti satataæ dhÅmÃnevaæ hetuparigrahaæ || Msa_14.22 || tata÷ Óuddhe÷ pÆrvaægamÃnpa¤cÃnuÓaæsÃn labhate | Óuddheriti ÓuddhyÃÓayabhÆme÷ | te«Ãæ ca lÃbhÃdviÓuddhibhÃjanatvaæ prÃpnoti | nirÆttaraæ yÃnÃnantaryÃt[nuttaryÃt] | prapÆrau ca viÓuddhau ca dharmakÃyasyeti daÓamyÃæ bhÆmau paripÆrirbuddhabhÆmau viÓuddhi÷ | ete«Ãæ pa¤cÃnÃmanuÓaæsÃnÃæ traya÷ Óamathapak«Ã dvau vipaÓyanÃpak«au veditavyau | ato yÃvallaukika÷ samudÃgama÷ | tataÓcÃsau tathÃbhÆto bodhisattva÷ samÃhita÷ | manojalpÃdvinirmuktÃn sarvÃrthÃnna prapaÓyati || Msa_14.23 || (##) dharma[rmÃ]lokasya v­dhdyartha vÅryamÃrabhate d­¬haæ | dharmÃlokaviv­dhdyà ca cittamÃtre 'vati«Âhate || Msa_14.24 || sarvÃrthapratibhÃsatvaæ tataÓcitte prapaÓyati | prahÅno grÃhyani[vi]k«epastadà tasya bhavatyasau || Msa_14.25 || tato grÃhakavik«epa÷ kevalo 'syÃvaÓi«yate | ÃnantaryasamÃdhiæ ca sp­ÓatyÃÓu tadà puna÷ || Msa_14.26 || ata Ærdhvaæ nirvedhabhÃgÅyÃni | tathÃbhÆto bodhisattva÷ samÃhitacitto manojalpÃdvinirmuktÃn sarvadharmÃnna paÓyati svalak«aïasÃmÃnyalak«aïÃkhyÃnmanojalpamÃtrameva khyÃti | sÃsyo«magatÃvasthà | ayaæ sa Ãloko yamadhik­tyoktaæ k«ÃranadyÃm | Ãloka iti dharmanidhyÃnak«Ãnteretadadhivacanamiti | sa tasyaiva dharmÃlokasya viv­dhdyarthamÃsthitakriyayà d­¬haæ vÅryamÃrabhate | sÃsya mÆrdhÃvasthà | dharmÃlokaviv­dhdyà ca cittamÃtre 'vati«Âhate | cittametaditi prativedhÃt | tataÓcitta eva sarvÃrthapratibhÃsatvaæ paÓyati | na cittÃdanyamarthaæ | tadà cÃsya grÃhyavik«epa÷ prahÅno bhavati | grÃhakavik«epa÷ kevalo 'vaÓi«yate | sÃsya k«Ãntyavasthà | tadà ca k«ipramÃnantaryasamÃdhiæ sp­Óati | sÃsya laukikÃgradharmÃvasthà | kena kÃraïena sa Ãnantarya ucyate | yato grÃhakavik«epo hÅyate tadanantaraæ | j¤eyÃnyu«magatÃdÅni etÃni hi yathÃkramaæ || Msa_14.27 || ityetÃnyu«magatÃdÅni nirvedhabhÃgÅyÃni | dvayagrÃhavisaæyuktaæ lokottaramanuttaraæ | nirvikalpaæ malÃpetaæ j¤Ãnaæ sa labhate puna÷ || Msa_14.28 || ata÷ pareïa darÓanamÃrgÃvasthà | dvayagrÃhavisaæyuktaæ grÃhyagrÃhagrÃhakagrÃhavisaæyogÃt | anuttaraæ yÃnÃnantaryeïa[nuttaryeïa] | nirvikalpaæ grÃhyagrÃhakavikalpavisaæyogÃt | malÃpetaæ darÓanaj¤e[he]yakleÓaprahÃïÃt | etena virajo vigatamalamityuktaæ bhavati | sÃsyÃÓrayaparÃv­tti÷ prathamà bhÆmiri«yate | ameyaiÓcÃsya sà kalpai÷ suviÓuddhiæ nigacchati || Msa_14.29 || Óloko gatÃrtha÷ | dharmadhÃtoÓca samatÃæ pratividhya punastadà | sarvasattve«u labhate sadÃtmasamacittatÃæ || Msa_14.30 || (##) nirÃtmatÃyÃæ du÷khÃrthe k­tye ni÷pratikarmaïi | sattve«u samacitto 'sau yathÃnye 'pi jinÃtmajÃ÷ || Msa_14.31 || dharmanairÃtmyena ca dharmasamatÃæ pratividhya sarvasattve«u sadà ÃtmasamacittatÃæ prattilabhate | pa¤cavidhayà samatayà | nairÃtmyasamatayà du÷khasamatayà svaparasaætÃne«u nairÃtmyadu÷khatayoraviÓe«Ãt | k­tyasamatayà svaparadu÷khaprahÃïakÃmatÃsÃmÃnyÃt | ni«pratikÃrasamatayà | Ãtmana iva parata÷ pratikÃrÃnabhinandanÃt | tadanyabodhisattvasamatayà ca yathà tairabhisamitaæ tathÃbhisamayÃt | traidhÃtukÃtmasaæskÃrÃnabhÆtaparikalpata÷ | j¤Ãnena suviÓuddhena addhayÃrthena paÓyati || Msa_14.32 || sa traidhÃtukÃtmasaæskÃrÃnabhÆtaparikalpanÃmÃtrÃnpaÓyati | suviÓuddhena j¤Ãnena lokottaratvÃt | advayÃrthenetyagrÃhyagrÃhakÃrthena | tadabhÃvasya bhÃvaæ ca vimuktaæ d­«ÂihÃyibhi÷ | labdhvà darÓanamÃrgo hi tadà tena nirÆcyate || Msa_14.33 || tasya grÃhyagrÃhakÃbhÃvasya bhÃvaæ dharmadhÃtÆndarÓanaprahÃtavyai÷ kleÓairvimuktaæ paÓyati | abhÃvaÓÆnyatÃæ j¤Ãtvà tathÃbhÃvasya ÓÆnyatÃæ | prak­tyà ÓÆnyatÃæ j¤Ãtvà ÓÆnyaj¤a iti kathyate || Msa_14.34 || sa ca bodhisattva÷ ÓÆnyaj¤a ityucyate | trividhaÓÆnyatÃj¤ÃnÃt | abhÃvaÓÆnyatà parikalpita÷ svabhÃva÷ svena lak«aïenÃbhÃvÃt | tathÃbhÃvasya ÓÆnyatà paratantrasya sa hi na tathÃbhÃvo yathà kalpyate svena lak«aïena bhÃva÷ | prak­tiÓÆnyatà parini«panna÷ svabhÃva÷ ÓÆnyatÃsvabhÃvatvÃt | animittapadaæ j¤eyaæ vikalpÃnÃæ ca saæk«aya÷ | abhÆtaparikalpaÓca tadapraïihitasya hi || Msa_14.35 || animittapadaæ j¤eyaæ vikalpÃnÃæ ca saæk«aya÷ | abhÆtaparikalpastadapraïidhÃnasya padamÃlambanamityartha÷ | tena darÓanamÃrgeïa saha lÃbha÷ sadà mata÷ | sarve«Ãæ bodhipak«ÃïÃæ vicitrÃïÃæ jinÃtmaje || Msa_14.36 || (##) tena darÓanamÃrgeïa saha bodhisattvasya sarve«Ãæ bodhipak«ÃïÃæ dharmÃïÃæ lÃbho veditavya÷ sm­tyupasthÃnÃdÅnÃæ | saæskÃramÃtraæ jagadetya buddhyà nirÃtmakaæ du÷khivirƬhimÃtraæ | vihÃya yÃnarthamayÃtmad­«Âi÷ mahÃtmad­«Âiæ Órayate mahÃrthà || Msa_14.37 || vinÃtmad­«Âyà ya ihÃtmad­«ÂirvinÃpi du÷khena sudu÷khitaÓca | sarvÃrthakartà na ca kÃrakÃÇk«Å yathÃtmana÷ svÃtmahitÃni k­tvà || Msa_14.38 || yo muktacitta÷ parayà vimuktyà baddhaÓca gìhÃyatabandhanena | du÷khasya paryantamapaÓyamÃna÷ prayujyate caiva karoti caiva || Msa_14.39 || svaæ du÷khamudvo¬humihÃsamartho loka÷ kuta÷ piï¬itamanyadu÷khaæ | janmaikamÃlokayate[gataæ] tvacinto viparyayÃttasya tu bodhisattva÷ || Msa_14.40 || yatprema yà vatsalatà prayoga÷ sattve«vakhedaÓca jinÃtmajÃnÃæ | ÃÓcaryametatparamaæ bhave«u na caiva sattvÃtmasamÃnabhÃvÃt || Msa_14.41 || ebhi÷ pa¤cabhi÷ ÓlokairdarÓanamÃrgalÃbhino bodhisattvasya mÃhÃtmyodbhÃvanam | anarthamayÃtmad­«Âiryà kli«Âà satkÃyad­«Âi÷ | mahÃtmad­«Âiriti mahÃrthà yà sarvasattve«vÃtmasamacittalÃbhÃtmad­«Âi÷ | sà hi sarvasattvÃrthakriæyÃhetutvÃt mahÃrthà | vinÃtmad­«Âyà anarthamayyÃtmad­«ÂirmahÃrthà yà vinÃpi du÷khena svasaætÃnajena sudu÷khità sarvasattvasaætÃnajena | yo vimuktacitto darÓanaprahÃtavyebhya÷ parayà vimuktyÃnuttareïa yÃnena | baddhaÓca gìhÃyatabandhanena sarvasattvasÃæntÃnikena du÷khasya paryantaæ na paÓyati sva[sattva]dhÃtoranantatvÃdÃkÃÓavat prayujyate ca du÷khasyÃntakriyÃyai sattvÃnÃæ karoti caiva tÃma[arthaæ] prameyÃïÃæ sattvÃnÃæ | viparyayÃttasya tu bodhisattva÷ sa hi saæpiï¬itasarvasattvadu÷khaæ yÃvallokagatamudvo¬huæ samartha÷ | yà sattve«u bodhisattvasya priyatà yà ca hitasukhai«ità yaÓca tadarthaæ prayogo yaÓcitta[yaÓcatat]prayuktasyÃkheda etatsarvamÃÓcaryaæ paramaæ loke«u | na caivÃÓcaryaæ sattvÃnÃmÃtmasamÃnatvÃt | tato 'sau bhÃvanÃmÃrge pariÓi«ÂÃsu bhÆmi«u | j¤Ãnasya dvividhasyeha bhÃvanÃyai prayujyate || Msa_14.42 || nivirkalpaæ ca tajj¤Ãnaæ buddhadharmaviÓodhakaæ | anyadyathÃvyavasthÃnaæ sattvÃnÃæ paripÃcakaæ || Msa_14.43 || bhÃvanÃyÃÓca niryÃïaæ dvayasaækhyeyasamÃptita÷ | paÓcimÃæ bhÃvanÃmetya bodhisattvau 'bhi«iktaka÷ || Msa_14.44 || (##) vajropamaæ samÃdhÃnaæ vikalpÃbhedyametya ca | ni«ÂhÃÓrayaparÃv­ttiæ sarvÃvaraïanirmalÃæ || Msa_14.45 || sarvakÃraj¤atÃæ caiva labhate 'nuttaraæ padaæ | yatrastha÷ sarvasattvÃnÃæ hitÃya pratipadyate || Msa_14.46 || ebhirbhÃvanÃmÃrga÷ paridÅpita÷ dvividhaæ j¤Ãnaæ | nirvikalpaæ ca yenÃtmano buddhadharmÃn viÓodhayati | yathÃvyavasthÃnaæ ca lokottarap­«Âhalabdhaæ laukikaæ yena sattvÃnparipÃcayati | asaækhyeyadvayasya samÃptau paÓcimÃæ bhÃvanÃmÃgamyÃvasÃnagatÃmabhi«ikto vajropamaæ samÃdhiæ labhate | vikalpÃnuÓayÃbhedyÃrthena vajropama÷ | tato ni«ÂhÃgatÃmÃÓrayaparÃv­ttiæ labhate sarvakleÓaj¤eyÃvaraïanirmalÃæ | sarvÃkÃraj¤atÃæ cÃnuttarapadaæ yatrastho yÃvatsaæsÃramabhisaæbodhinirvÃïasaædarÓanÃdibhi÷ sattvÃnÃæ hitÃya pratipadyate | kathaæ tathà durlabhadarÓane munau bhavenmahÃrthaæ na hi nityadarÓanaæ | bh­Óaæ samÃpyÃyitacetasa÷ sadà prasÃdavegairasamaÓravodbhavai÷ || Msa_14.47 || a[pra]codyamÃna÷ satataæ ca saæmukhaæ tathÃgatairdharmasu[mu]khe vyavasthita÷ | nig­hya keÓe«viva do«agahvarÃt nik­«ya bodhau ca balÃnniveÓyate || Msa_14.48 || sa sarvalokaæ suviÓuddhadarÓanairakalpabodhairabhibhÆya sarvathà | mahÃndhakÃraæ vidhamayya bhÃsate jaganmahÃditya ivÃtyudÃrata÷ || Msa_14.49 || ebhistribhi÷ ÓlokairavavÃdamÃhÃtmyaæ darÓayati | yo hi dharmamukhaÓrotasyavavÃdaæ labhate tasya nityaæ buddhadarÓanaæ bhavati | tataÓcÃsamaæ dharmaÓravaïaæ | yato 'syÃtyarthaæ prasÃda÷ prasÃdavegairÃpyÃyitacetasastannityadarÓanaæ buddhÃnÃæ mahÃrthaæ bhavati | Óe«aæ gatÃrtham | buddhÃ÷ samyakpraÓaæsÃæ vidadhati satataæ svÃrthasamyakprayukte, nindÃmÅr«yÃprayukte sthitivicapare cÃntarÃyÃnukÆlÃn | dharmÃn sarvaprakÃrÃnvidhivadiha jinà darÓayantyagrasattve, yÃn varjyÃsevya yoge bhavati vipulatà saugate ÓÃsane 'smim || Msa_14.50 || caturvidhÃmanuÓÃsanÅmetena Ólokena darÓayati | adhiÓÅlamadhik­tya samyaksvÃrthaprayukte bodhisattve praÓaæsÃvidhÃnata÷ | adhicittamadhipraj¤aæ cÃdhik­tya sthitivicayapare tadantarÃyÃïÃæ (##) tadanukÆlÃnÃæ ca sarvaprakÃrÃïÃæ dharmÃïÃæ deÓanata÷ | yÃnvarjyÃsevyetyantarÃyÃnanukÆlÃæÓca yathÃkramaæ | yoga iti ÓamathavipaÓyanÃbhÃvanÃyÃæ | iti satataÓubhÃcayaprapÆrïa÷ suvipulametya sa cetasa÷ samÃdhiæ | munisatatamahÃvavÃdalabdho bhavati guïÃrïavapÃrago 'grasattva÷ || Msa_14.51 || nigamanaÓloko gatÃrtha÷ | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre avavÃdÃnuÓÃsanyadhikÃraÓcaturdaÓa÷ || (##) pa¤cadaÓo 'dhikÃra÷ uddÃnam adhimukterbahulatà dharmaparye«ÂideÓane pratipattistathà samyagavavÃdÃnuÓÃsanaæ || Msa_15.1 || upÃyasahitakarmavibhÃge catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | yathà prati«Âhà vanadehiparvatapravÃhinÅnÃæ p­thivÅ samantata÷ | tathaiva dÃnÃdiÓubhasya sarvato budhe«u karma trividhaæ nirucyate || Msa_15.2 || anena Ólokena samutthÃnopÃyaæ darÓayati | sarvaprakÃrasya dÃnÃdiÓubhasya pÃramitÃbodhipak«Ãdikasya karmatrayasamutthitatvÃt | budhe«viti bodhisattve«u | vanÃdigrahaïamupabhojyà sthirasthiravastunidarÓanÃrtham | sudu«karai÷ karmabhirudyatÃtmanÃæ vicitrarÆpairbahukalpanirgatai÷ | na kÃyavÃkcittamayasya karmaïo jinÃtmajÃnÃæ bhavatÅha saænati÷ || Msa_15.3 || yathà vi«ÃcchasramahÃÓanÃd[ne] ripornivÃrayedÃtmahita÷ svamÃÓrayaæ | nihÅnayÃnÃdvividhÃjjinÃtmajo nivÃrayetkarma tathà trayÃtmakaæ || Msa_15.4 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ vyutthÃnopÃyaæ darÓayati | mahÃyÃnakhedÃnyayÃnapÃtavyutthÃnÃdyathÃkramaæ | saænati÷ kheda ityartha÷ | vi«ÃdisÃdharmyaæ hÅnayÃnapratisaæyuktasya karmaïo hÅnayÃnacittapariïÃmanÃt mahÃyÃne kuÓalamÆlasamucchedanÃt anutpannakuÓalamÆlÃnutpÃdÃya | utpanna kuÓalamÆla[sa?]sya dhvaæsanÃt | buddhatvasaæpatprÃptivibandhanÃcca | na karmiïa÷ karma na karmaïa÷ kriyÃæ sadÃvikalpa÷ samudÅk«ate tridhà | tato 'sya tatkarma viÓuddhipÃragaæ bhavatyanantaæ tadupÃyasaægrahÃt || Msa_15.5 || anena Ólokena caturthena viÓuddhyupÃyaæ karmaïo darÓayati | maï¬alapariÓuddhita÷ kart­karmakriyÃïÃmanupalambhÃt | anantamityak«ayam | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃra upÃyasahitakarmÃdhikÃra÷ pa¤cadaÓa÷ || (##) «o¬aÓo 'dhikÃra÷ pÃramitÃprabhedasaægrahe uddÃnaÓloka÷ | sÃækhyÃtha tallalak«aïamÃnupÆrvÅ niruktirabhyÃsaguïaÓca tÃsÃæ | prabhedanaæ saægrahaïaæ vipak«o j¤eyo guïo 'nyonyaviniÓcayaÓca || Msa_16.1 || saækhyÃvibhÃge «a ÓlokÃ÷ | bhogÃtmabhÃvasaæpatparicÃrÃrambhasaæpadabhyudaya÷ | kleÓÃvaÓagatvamapi ca k­tye«u sadÃviparyÃsa÷ || Msa_16.2 || iti prathama÷ | tatra catas­bhi÷ pÃramitÃbhiÓcaturvidho 'bhyudaya÷ | dÃnena bhogasaæpat | ÓÅlenÃtmabhÃvasaæpat | k«Ãntyà paricÃrasaæpat | tathà hi tadÃsevanÃdÃyatyÃd[tyÃæ] bahujanasupriyo bhavati | vÅryeïÃrambhasaæpat sarvakarmÃntasaæpattita÷ | pa¤camyà kleÓÃvaÓagatvaæ dhyÃnena kleÓavi«kambhanÃt | «a«Âhyà k­tye«vaviparyÃsa÷ sarvakÃryayathÃbhÆtaparij¤ÃnÃt | ityabhyudaya÷ tatra cÃsaækleÓamaviparÅtak­tyÃrambhaæ cÃdhik­tya «a pÃramità vyavasthitÃ÷ | sattvÃrthe«u suyuktastyÃgÃnupaghÃtamar«aïai÷ kurute | sanidÃnasthitimuktyà ÃtmÃrthaæ sarvathà carati || Msa_16.3 || iti dvitÅya÷ | sattvÃrthe«u samyakprayukto bodhisattvastis­bhirdÃnaÓÅlak«ÃntipÃramitÃbhiryathÃkramaæ tyÃgenÃnupaghÃtenopaghÃtamar«aïena ca sattvÃrthaæ kurute | tis­bhi÷ sanidÃnatayà [sanidÃnayÃ] cittasthityà vimuktyà ca sarvaprakÃramÃtmÃrthaæ carati | vÅryaæ niÓritya yathÃkramaæ dhyÃnapraj¤ÃbhyÃsa[ma]samÃhitasya cittasya samavadhÃnÃt samÃhitasya mocanÃt | iti parÃrthamÃtmÃrthaæ cÃrabhya «a pÃramitÃ÷ | avighÃtairaviheÂhairviheÂhasaæmar«aïai÷ kriyÃkhedai÷ | Ãvarjanai÷ sulapitai÷ parÃrtha ÃtmÃrthaæ etasmÃt || Msa_16.4 || iti t­tÅya÷ | dÃnÃdibhirbodhisattvasya sakala÷ parÃrtho bhavati | yathÃkramaæ pare«ÃmupakaraïÃvidhÃtai÷ | aviheÂhai÷ viheÂhanÃmar«aïai÷ | sÃhÃyya kriyÃsvakhedai÷ ­ddhyÃdiprabhÃvÃvarjanai÷ subhëitasulapitaiÓca saæÓayacchedanÃt | etasmÃtparÃrthÃt bodhisattvasyÃtmÃrtho bhavati | parÃkÃryasvakÃryatvÃnmahÃbodhiprÃptitaÓca | iti sakalaparÃrthÃdhikÃrÃt «a pÃramitÃ÷ | (##) bhoge«u cÃnabhiratistÅvrà gurutÃdvaye akhedaÓca | yogaÓca nirvikalpa÷ samastamidamuttamaæ yÃnaæ || Msa_16.5 || iti caturtha÷ | dÃnena bodhisattvasya bhoge«vabhi[«vanabhi]ratirnirapek«atvÃt | ÓÅlasamÃdÃnena bodhisattvaÓik«Ãsu tÅvrà gurutà | k«Ãntyà vÅryeïa cÃkhedo dvaye yathÃkramaæ du÷khe ca sattvÃsattvak­te kuÓalaprayoge ca | dhyÃnapraj¤ÃyÃæ[bhyÃæ] nirvikalpo yoga÷ ÓamathavipaÓyanÃsaæg­hÅta÷ | etÃvacca samasta [mahÃyÃnam iti?] mahÃyÃnasaægrahÃdhikÃrÃt «a pÃramitÃ÷ | vi«aye«vasaktimÃrgastadÃptivik«epasaæyame«vapara÷ | sattvÃvis­janavardhana ÃvaraïaviÓodhane«vapara÷ || Msa_16.6 || iti pa¤cama÷ | tatra dÃnaæ vi«aye«vasaktimÃrgastyÃgÃbhyÃsena tatsaktivigamÃt | ÓÅlaæ tadÃptivik«epasaæyame«u bhik«usaævarasthasya vi«ayaprÃptaye sarvakarmÃntavik«epÃïÃmaprav­tte÷ | k«Ãnti÷ sattvÃnutsarge sarvo[vÃ]pakÃradu÷khÃnudvegÃt | vÅryaæ kuÓalavivardhana ÃrabdhavÅryasya tadbuddhigamanÃt | dhyÃnaæ praj¤Ã cÃvaraïaviÓodhane«u mÃrgastÃbhyÃæ kleÓaj¤eyÃvaraïaviÓodhanÃt | mÃrga ityupÃya÷ | evaæ sarvÃkÃramÃrgÃdhikÃrÃt «a pÃramitÃ÷ | Óik«Ãtrayamadhik­tya ca «a«Â pÃramità jinai÷ samÃkhyÃtÃ÷ | Ãdyà tisro dvedhà antyadvayatastis­«vekà || Msa_16.7 || iti «a«Âha÷ | tatrÃdyà adhiÓÅlaæ Óik«Ã tisra÷ pÃramitÃ÷ sasaæbhÃrasaparivÃragrahaïÃt | dÃnena hi bhoganirapek«a÷ ÓÅlaæ samÃdatte samÃttaæ ca k«Ãntyà rak«atyÃkru«ÂÃpratyÃkroÓanÃdibhi÷ | dvidhetyadhicittamadhipraj¤aæ ca Óik«Ã sà antena dvayena saæg­hÅtà yathÃkramaæ dhyÃnena praj¤ayà ca | tis­«vapi Óik«Ãsvekà vÅryapÃramità veditavyà | sarvÃsÃæ vÅryasahÃyatvÃt | lak«aïavibhÃge ÓlokÃ÷ «a | dÃnaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrakamapi sattvavipÃcakaæ tredhà || Msa_16.8 || bodhisattvÃnÃæ dÃnaæ caturvidhalak«aïaæ | vipak«ahÅnaæ tÃ[mÃ]tsaryasya prahÅïatvÃt | nirvikalpaj¤Ãnasahagataæ dharma nairÃtmyaprativedhayogÃt sarvecchÃparipÆrakaæ yo yadicchati tasmai tasya dÃnÃt | sattvaparipÃcakaæ tredhà dÃnena sattvÃn saæg­hya tri«u yÃne«u yathÃbhavyaniyojanÃt | (##) ÓÅlaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrakamapi sattvavipÃcakaæ tredhà || Msa_16.9 || k«Ãntirvipak«ahÅnà j¤Ãnena gatà ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrà api sattvavipÃcikà tredhà || Msa_16.10 || vÅryaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchaparipÆrakamapi sattvavipÃcakaæ tredhà || Msa_16.11 || dhyÃnaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrakamapi sattvavipÃcakaæ tredhà || Msa_16.12 || praj¤Ã vipak«ahÅnà j¤Ãnena gatà ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrà api sattvavipÃcikà tredhà || Msa_16.13 || yathà dÃnalak«aïaæ caturvidhamevaæ ÓÅlÃdÅnÃæ veditavyam | e«Ãæ tu vipak«Ã dau÷ÓÅlyaæ krodha÷ kauÓÅdyaæ vik«epo dau«praj¤yaæ yathÃkramaæ | sarvecchÃparipÆrakatvaæ ÓÅlÃdibhi÷ pare«Ãæ sarvakÃyavÃksaæyamÃparÃdhamar«aïasÃhÃyyamanorathasaæÓayacchedanecchÃparipÆraïÃt | sattvaparipÃcakatvaæ ÓÅlÃdibhirÃvarjya tri«u yÃne«u paripÃcanÃt | anukramavibhÃge Óloka÷ | pÆrvottaraviÓrayataÓcotpattestatkrameïa nirdeÓa÷ | hÅnotkar«asthÃnÃdaudÃrikasÆk«mataÓcÃpi || Msa_16.14 || tribhi÷ kÃraïaiste«Ãæ dÃnÃdÅnÃæ krameïa nirdeÓa÷ | pÆrvasaæniÓrayeïottarasyotpatte÷ | bhoganirapek«o hi ÓÅlaæ samÃtte ÓÅlavÃn k«amo bhavati k«amÃvÃn vÅryamÃrabhate ÃrabdhavÅrya÷ samÃdhimutpÃdayati samÃhitacitto yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti | pÆrvasya ca hÅnatvÃt uttarasyotkar«asthÃnatvÃt | hÅnaæ hi dÃnamutk­«Âaæ ÓÅlamevaæ yÃvaddhÅnaæ dhyÃnamutk­«Âà praj¤eti | pÆrvasya caudÃrikatvÃduttarasyasÆk«matvÃt | audÃrikaæ hi dÃnaæ supraveÓatvÃt sukaratvÃcca | sÆk«maæ j¤Ålaæ tato du«praveÓatvÃd du«karatvÃcca | evaæ yÃvadaudÃrikaæ dhyÃnaæ sÆk«mà praj¤eti | nirvacanavibhÃge Óloka÷ | dÃridyasyÃpanayÃcchaityasya ca lambhanÃt k«ayÃt kruddhe÷ | varayogamanodhÃraïaparamÃthaj¤ÃnataÓcokti÷ || Msa_16.15 || dÃridyamapanayatÅti dÃnaæ | Óaityaæ lambhayatÅti ÓÅlaæ tadvato vi«ayanimittakleÓaparidÃhÃbhÃvÃt | k«aya÷ kruddheriti k«Ãntistayà krodhak«ayÃt | vareïa yojayatÅti vÅryaæ kuÓaladharmayojanÃt | dhÃrayatyadhyÃtmaæ mana iti dhyÃnaæ | paramÃrtha[rthaæ] jÃnÃtyanayeti praj¤Ã | (##) bhÃvanÃvibhÃge Óloka÷ | bhÃvanopadhimÃÓritya manaskÃraæ tathÃÓayaæ | upÃyaæ ca vibhutvaæ ca sarvÃsÃmeva kathyate || Msa_16.16 || pa¤cavidhà pÃramitÃbhÃvanà | upadhisaæniÓrità | tatropadhisaæniÓrità caturÃkÃrà hetusaæniÓrità yo gotrabalena pÃramitÃsu pratipattyabhyÃsa÷ | vipÃkasaæniÓrità ca ÃtmabhÃvasaæpattibalena | praïidhÃnasaæniÓrità ya÷ pÆrvapraïidhÃnabalena | pratisaækhyÃnasaæniÓratà ya÷ praj¤Ãbalena pÃramitÃsu pratipattyabhyÃsa÷ | manasikÃrasaæniÓrità pÃramitÃbhÃvanà caturÃkÃrà | adhimuktimanaskÃreïa sarvapÃramitÃpratisaæyuktaæ sÆtrÃntamadhimucyamÃnasya | ÃsvÃdanÃmanaskÃreïa labdhÃ÷ pÃramità ÃsvÃdayato guïasaædarÓayogena | anumodanÃmanaskÃreïa sarvalokadhÃtu«u sarvasattvÃnÃæ dÃnÃdikamanumodamÃnasya | abhinandanÃmanaskÃreïÃtmana÷ sattvÃnÃæ cÃnÃgataæ pÃramitÃviÓe«amabhinandamÃnasya | ÃÓayasaæniÓrità pÃramitÃbhÃvanà «a¬ÃkÃrà | at­ptÃÓayena vipulÃÓayena muditÃÓayena upakÃrÃÓayena nirlepÃÓayena kalyÃïÃÓayena ca | tatra bodhisattvasya dÃne 't­ptÃÓayo yadbodhisattva ekasattvasyaikak«aïe gaægÃnadÅbÃlukÃsamÃn lokadhÃtÆn saptaratnaparipÆrïÃn k­tvà pratipÃdayet | gaægÃnadÅbÃlikÃsamÃæÓcÃtmabhÃvÃn | evaæ ca pratik«aïaæ gaægÃnadÅvÃlikÃsamÃnkalpÃnpratipÃdayet | yathà caikasya sattvasyaivaæ yÃvÃn sattvadhÃturanuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau paripÃcayitavyastamanena paryÃyeïa pratipÃdayet | at­pta eva bodhisattvasya dÃnÃÓaya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya dÃne 't­ptÃÓaya÷ | na ca bodhisattva evaærÆpÃæ dÃnaparaæparÃæ k«aïamÃtramapi hÃpayati | na vicchinattyà bodhimaï¬ani«adanÃditi | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya dÃne vipulÃÓaya iti | muditataraÓca bodhisattvo bhavati tÃnsattvÃndÃnena tathÃnug­hïan | na tveva te satvÃstena dÃnenÃnug­hyamÃïà iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya dÃne muditÃÓaya÷ | upakÃrakatarÃæÓca sa bodhisattvastÃnsattvÃnÃtmana÷ samanupaÓyati | ye«Ãæ tathà dÃnenopakaroti nÃtmÃnaæ | te«ÃmanuttarasamyaksaæbodhyupastambhatÃmupÃdÃya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya dÃne upakÃrÃÓaya÷ | na ca bodhisattva÷ sattve«u tathà vipulamapi dÃnamayaæ puïyamabhisaæsk­tya pratikÃreïa và artho[rthÅ] bhavati vipÃkena và iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya dÃnapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ nirlepÃÓaya÷ | yadbodhisattvastathà vipulasyÃpi dÃnaskandhasya vipÃkaæ satve«vabhinandati nÃtmana÷ | sarvasattvasÃdhÃraïaæ ca k­tvÃnuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau pariïÃmayati iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya dÃnapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ kalyÃïÃÓaya÷ | tatra bodhisattvasya (##) ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃmat­ptÃÓaya÷ | yadvodhisattvo gaægÃnadÅbÃlikÃsame«vÃtmabhÃve«u gaægÃnadÅbÃlikÃsamakalpÃyu«pramÃïe«u sarvopakaraïanirantaravighÃtÅ trisÃhasramahÃsÃhasralokadhÃtÃvagnipratipÆrïe caturvidhamÅryÃpathaæ kalpayannekaæ ÓÅlapÃramitÃk«aïaæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃk«aïaæ bhÃvayedetena paryÃyeïa yÃvÃæÓchÅlaskandho yÃvÃn ca praj¤Ãskandho yenÃnuttarÃæ samyaksaæbodhimabhisaæbudhyate ÓÅlaskandhaæ yÃvatpraj¤Ãskandhaæ bhÃvayedat­pta eva bodhisattvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃmÃÓayo yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃmÃÓaya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃmat­ptÃÓayo yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃmat­ptÃÓaya÷ | yadbodhisattvastÃæ ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃparaæparÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃparaæparÃmÃbodhimaï¬ani«adanÃnna sraæsayati na vicchinatti iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ vipulÃÓaya÷ | muditataraÓca bodhisattvo bhavati tayà ÓÅlapÃramitÃbhÃvanayà yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanayà sattvÃnanug­hïan | na tveva[vaæ] te sattvà anug­hyamÃïà iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ muditÃÓaya÷ | upakÃrakatarÃæÓca bodhisattvastÃn sattvÃnÃtmana÷ samanupaÓyati | ye«Ãæ tathà ÓÅlapÃramitÃbhÃvanayà yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanayà upakaroti nÃtmÃnaæ | te«ÃmanuttarasamyaksaæbodhyupastambhatÃmupÃdÃya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃmupakÃrÃÓaya÷ | na ca bodhisattvastathà vipulamapi ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃmayaæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃmayaæ puïyamabhisaæsk­tya pratikÃreïa vÃrthÅ bhavati vipÃke na và iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya ÓÅlÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ nirlepÃÓaya÷ | tatra yadbodhisattva evaæ ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃmayasya yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃmayapuïyaskandhasya vipÃkaæ sattve«vevÃbhinandati nÃtmana÷ | sarvasattvasÃdhÃraïaæ ca k­tvÃnuttarÃyÃæ samyaksambodhau pariïÃmayatÅti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisattvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvatpraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ kalyÃïÃÓaya÷ | upÃyasaæniÓrità bhÃvanà tryÃkÃrà | nirvikalpena j¤Ãnena trimaï¬alapariÓuddhipratyavek«aïatÃmupÃdÃya | tathà hi sa upÃya÷ sarvamanasikÃrÃïÃmabhini«pattaye | vibhutvasaæniÓrità pÃramitÃbhÃvanà tryÃkÃrà | kÃyavibhutvata÷ | caryÃvibhutvata÷ | deÓanÃvibhutvataÓca | tatra kÃyavibhutvaæ tathÃgate dvau kÃyau dra«Âavyau svÃbhÃvika÷ sÃæbhogikaÓca | tatra caryÃvibhutvaæ nairmÃïika÷ kÃyo dra«Âavya÷ | yena sarvÃkÃrÃæ sarvasattvÃnÃæ sahadhÃrmikacaryÃæ darÓayati | deÓanÃvibhutvaæ «aÂpÃramitÃsarvÃkÃradeÓanÃyÃmavyÃghÃta÷ | prabhedasaægrahe dvÃdaÓaÓlokÃ÷ | dÃnÃdÅnÃæ pratyekaæ «a¬arthaprabhedata÷ | (##) «a¬arthÃ÷ svabhÃvahetuphalakarmayogav­ttyarthÃ÷ | tatra dÃnaprabhede dvau Ólokau | pratipÃdanamarthasya cetanà mÆlaniÓcità | bhogÃtmabhÃvasaæpattÅ dvayÃnugrahapÆrakaæ || Msa_16.17 || amÃtsaryayutaæ tacca d­«ÂadharmÃmi«Ãbhaye | dÃnameva[vaæ] parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || Msa_16.18 || arthapratipÃdanaæ pratigrÃhake«u dÃnasya svabhÃva÷ | alobhÃdisahajà cetanà hetu÷ | bhogasaæpattirÃtmabhÃvasaæpattiÓcÃyurÃdisaæg­hÅtà phalaæ pa¤casthÃnasÆtravat | svaparÃnugraho mahÃbodhisaæbhÃraparipÆriÓca karma | amÃtsaryayogo amatsari«u vartate | d­«ÂadharmÃmi«ÃbhayapradÃnaprabhedena ceti v­tti÷ | ÓÅlaprabhede dvau Ólokau | «a¬aÇga[Çgaæ]ÓamabhÃvÃntaæ sugatisthitidÃyakaæ | prati«ÂhÃÓÃntanirbhÅtaæ puïyasaæbhÃrasaæyutaæ || Msa_16.19 || saæketadharmatÃlabdhaæ saævarasthe«u vidyate | ÓÅlamevaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || Msa_16.20 || «a¬aÇgamiti svabhÃva÷ | «a¬aÇgÅti ÓÅlavÃn viharati yÃvatsamÃdÃya Óik«ate Óik«Ãpade«viti | ÓamabhÃvÃntamiti hetu÷ | nirvÃïÃbhiprÃyeïa samÃdÃnÃt | sugatisthitidÃyakamiti phalaæ | ÓÅlena sugatigamanÃt | avipratisÃrÃdikrameïa cittasthitilÃbhÃcca | prati«ÂhÃÓÃntanirbhÅtamiti karma | ÓÅlaæ hi sarvaguïÃnÃæ prati«Âhà bhavati | kleÓaparidÃhaÓÃntyà ca ÓÃntaæ | prÃïÃtipÃtÃdipratyayÃnÃæ ca bhayÃvadyavairÃïÃmaprasavÃnnirbhÅtaæ | puïyasaæbhÃrasaæyutamiti yoga÷ sarvakÃlaæ kÃyavÃÇmanaskarmasamÃva[ca]raïÃt | saæketadharmatÃlabdhaæ saævarasthe«u vidyata iti v­ttistatra saæketalabdhaæ prÃtimok«asaævarasaæg­hÅtaæ | dharmatÃpratilabdhaæ dhyÃnÃnÃsravasaævarasaæg­hÅtame«Ãsya prabhedav­tti÷ trividhena prabhedena vartanÃt | saævarasthe«u vidyata ityÃcÃ[dhÃ]rav­tti÷ | k«Ãntiprabhede dvau Ólokau | mar«ÃdhivÃsanaj¤Ãnaæ kÃruïyÃddharmasaæÓrayÃt | pa¤cÃnuÓaæsamÃkhyÃtaæ dvayorarthakaraæ ca tat || Msa_16.21 || tapa÷ prÃbalyasaæyuktaæ te«u tattrividhaæ mataæ | k«Ãntimevaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || Msa_16.22 || (##) mar«ÃdhivÃsaj¤Ãnamiti trividhÃyÃ÷ k«Ãnte÷ svabhÃva÷ | apakÃramar«aïak«Ãntermar«aïaæ mar«a iti k­tvà | du÷khÃdhivÃsak«ÃnterdharmanidhyÃnak«ÃnteÓca yathÃkramaæ | kÃrÆïyÃddharmasaæÓrayÃditi hetu÷ | dharmasaæÓraya÷ puna÷ | ÓÅlasamÃdÃnaæ ÓrutaparyavÃptiÓca | pa¤cÃnuÓaæsamÃkhyÃtamiti phalaæ | yathoktaæ sÆtre | pa¤cÃnuÓaæsÃ÷ k«Ãntau | na vairabahulo bhavati | na bhedabahulo bhavati | sukhasaumanasyabahulo bhavati | avipratisÃrÅ kÃlaæ karoti | kÃyasya ca bhedÃt sugatau svargaloke deve«Æpapadyate iti | dvayorarthakaraæ ca taditi mar«ÃdhivÃsanamityadhik­taæ idaæ karma | yathoktam | dvayorarthaæ sa kurÆte ÃtmanaÓca parasya ca | ya÷ paraæ kupitaæ j¤Ãtvà svayaæ tatropaÓÃmyati || iti || tapa÷ prÃbalyasaæyuktamiti yoga÷ | yathoktaæ | k«Ãnti÷ paramaæ tapa iti | te«u tadityÃdhÃrav­tti÷ k«ami«u tadv­tte÷ | trividhaæ matamiti prabhedav­ttistrividhak«Ãntiprabhedena yathoktaæ prÃk | vÅryaprabhede dvau Ólokau | utsÃha÷ kuÓale samyak ÓraddhÃcchandaprati«Âhita÷ | sm­tyÃdiguïav­ddhau ca saækleÓaprÃtipak«ika÷ || Msa_16.23 || alobhÃdiguïopetaste«u saptavidhaÓca sa÷ | vÅryamevaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayeta || Msa_16.24 || utsÃha÷ kuÓale samyagiti svabhÃva÷ | kuÓala iti tadanyak­tyotsÃhavyudÃsÃtha[rthaæ] samyagityanyatÅrthikamok«ÃrthotsÃhavyudÃsÃrthaæ | ÓraddhÃcchandaprati«Âhita iti hetu÷ ÓraddadhÃno hyatÅva[hyarthiko] vÅryamÃrabhati | sm­tyÃdiguïav­ddhÃviti phalam | ÃrabdhavÅryasya sm­tisamÃdhyÃdiguïodbhavÃt | saækleÓaprÃtipak«ika iti karma | yathoktam | ÃrabdhavÅryastu sukhaæ viharatyavyavakÅrïa÷ pÃpakairakuÓalairdharmairiti | alobhÃdiguïopeta iti yoga÷ | te«vityÃrabdhavÅrye«u iyamÃdhÃrav­tti÷ | saptavidha iti prabhedav­tti÷ | sa punaradhiÓÅlÃdi Óik«Ãtraye kÃyikaæ cetasikaæ ca sÃtatyena satk­tya ca yadvÅryam | dhyÃnaprabhede dvau Ólokau | sthitiÓcetasa adhyÃtmaæ sm­tivÅryaprati«Âhitaæ | sukhopapattaye 'bhij¤ÃvihÃravaÓavartakam || Msa_16.25 || (##) dharmÃïÃæ pramukhaæ te«u vidyate trividhaÓca sa÷ | dhyÃnamevaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || Msa_16.26 || sthitiÓcetasa adhyÃtmamiti svabhÃva÷ | sm­tivÅryaprati«Âhitamiti hetu÷ | ÃlambanÃsaæpramo«e sati vÅryaæ niÓritya samÃpattyabhinirhÃrÃt | sukhopapattaye iti phalaæ dhyÃnasyÃvyÃbÃdhopapattiphalatvÃt | abhij¤ÃvihÃravaÓavartakamiti karma | dhyÃnenÃbhij¤ÃvaÓavartanÃt | ÃryadivyabrÃhmavihÃravaÓavartanÃcca | dharmÃïÃæ pramukhamiti prÃmukhyena yoga÷ | yathoktaæ | samÃdhipramukhÃ÷ sarvadharmà iti | te«u vidyata iti dhyÃyi«viyamÃdhÃrav­tti÷ | triviÓca sa iti savitarka÷ savicÃra÷ avitarko vicÃramÃtra÷ | avitarko avicÃra÷ | puna÷ prÅtisahagata÷ | sÃtasahagata÷ | upek«ÃsahagataÓca | iyaæ prabhedav­tti÷ | praj¤Ãprabhede dvau Ólokau | samyakpravicayo j¤eya÷ Óa[sa]mÃdhÃnaprati«Âhita÷ | suvimok«Ãya saækleÓÃtpraj¤ÃjÅvasudeÓana÷ || Msa_16.27 || dharmÃïÃmuttaraste«u vidyate trividhaÓca sa÷ | praj¤Ãmevaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || Msa_16.28 || samyak pravicayo j¤eya iti svabhÃva÷ | samyagiti na mithyà j¤eya iti laukikak­tyasamyakpravicayavyudÃsÃrthaæ | samÃdhÃnaprati«Âhita iti hetu÷ | samÃhitacitto yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti | yasmÃtsuvimok«Ãya saækleÓÃditi phalaæ | tena hi saækleÓÃtsu vimok«o bhavati | laukikahÅnalokottaramahÃlokottareïa pravicayena | praj¤ÃjÅvasudeÓana iti praj¤ÃjÅva÷ sudeÓanà cÃsya karma | tena hyanuttara[ra÷] praj¤ÃjÅvakÃnÃæ jÅvati | samyag dharmaæ deÓayatÅti | dharmÃïÃmuttara ityuttaratvena yoga÷ | yathoktaæ | praj¤ottarÃ÷ sarvadharmà iti | te«u vidyate trividhaÓca sa iti v­tti÷ | prÃj¤e«u vartanÃt trividhena ca prabhedena | laukiko hÅnalokottaro mahÃlokottaraÓca | ukta÷ pratyekaæ dÅnÃdÅnÃæ «a¬arthaprabhedena prabheda÷ | saægrahavibhÃge Óloka÷ | sarve Óuklà dharmà viviptasamÃhitobhayà j¤eyÃ÷ | dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃæ pÃramitÃbhyÃæ parig­hÅtÃ÷ || Msa_16.29 || sarve Óuklà dharmà dÃnÃdidharmÃ÷ | tatra vik«iptà dvÃbhyÃæ pÃramitÃbhyÃæ saæg­hÅtÃ÷ prathamÃbhyÃæ dÃnasamÃdÃnaÓÅlayorasamÃhitatvÃt | samÃhità dvÃbhyÃæ paÓcimÃbhyÃæ dhyÃnayathÃbhÆtapraj¤ayo÷ (##) samÃhitatvÃt | ubhaye dvÃbhyÃæ k«ÃntivÅryÃbhyÃæ | tayo÷ samÃhitÃsamÃhitatvÃt | vipak«avibhÃge ÓlokÃ÷ «a | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktameva na ca dÃnaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisattvÃnÃm || Msa_16.30 || saptavidhà saktirdÃnasya vipak«a÷ | bhogasakti÷ vilambanasakti÷ tanmÃtrasaætu«Âisakti÷ pak«apÃtasakti÷[?] pratikÃrasakti÷ vipÃkasakti÷ | vipak«asaktistu tadvipak«alÃbhÃnuÓayÃsamuddhÃtÃt | vik«epasaktiÓca | sa punarvik«epo dvividha÷ | manasikÃravik«epaÓca hÅnayÃnasp­haïÃt | vikalpavik«epaÓca dÃyakapratigrÃhakadÃnavikalpanÃt | ata÷ saptavidhasaktimuktatvÃt saptak­tvo dÃnasyÃsaktatvamuktam | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktameva na ca ÓÅlaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisattvÃnÃm || Msa_16.31 || na ca saktà na ca saktà na ca saktà saktikà na k«Ãnti÷ | na ca saktà na ca saktà na ca saktà bodhisattvÃnÃm || Msa_16.32 || na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktameva ca na vÅryaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisattvÃnÃm || Msa_16.33 || na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktameva na ca dhyÃnaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisattvÃnÃm || Msa_16.34 || na ca saktà na ca saktà na ca saktà saktikà na ca praj¤Ã | na ca saktà na ca saktà na ca saktà bodhisattvÃnÃm || Msa_16.35 || yathà dÃnÃsaktirÆktà evaæ ÓÅle yÃvatpraj¤ÃyÃæ veditavyà | atra tu viÓe«abhogasaktiparivartena dau÷ÓÅlyÃdyÃsÃktirveditavyà vipak«asaktistadvipak«ÃnuÓayà samuddhÃtanÃt | vikalpavik«epaÓca yathÃyogaæ trimaï¬alaparikalpanÃt | guïavibhÃge trayoviæÓati÷ ÓlokÃ÷ | tyaktaæ buddhasutai÷ svajÅvitamapi prÃpyÃrthinaæ sarvadà | kÃruïyÃtparato na ca pratik­tirne«Âaæ phalaæ prÃrthitaæ | dÃnenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | dÃnaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punarloke 'j¤ayaæ sthÃpitam || Msa_16.36 || iti subodha÷ padÃrtha÷ | Ãttaæ buddhasutairyamodyamamayaæ ÓÅlatrayaæ sarvadà svargo nÃbhimata÷ sametya ca puna÷ saktirna tatrÃhità | (##) ÓÅlenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | ÓÅlaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punarloke 'k«ayaæ sthÃpitam || Msa_16.37 || trividhaæ ÓÅlaæ | saægharaÓÅlaæ | kuÓaladharmasaægrÃhakaÓÅlaæ | sattvÃrthakriyÃÓÅlaæ ca | ekÃtmakam[e«Ãmekaæ] yamasvabhÃvaæ | dve udyamasvabhÃve | k«Ãntaæ buddhasutai÷ sudu«karamatho sarvÃpakÃraæ n­ïÃæ na svargÃrthamasa[Óa]ktito na ca bhayÃnnaivopakÃrek«aïÃt | k«ÃntyÃnuttarayà ca sarvatanajà bodhitraye ropità | k«Ãntirj¤Ãnaparigraheïa ca punarloke 'k«ayà sthÃpità || Msa_16.38 || iti | j¤ÃntyÃnuttarayà ceti du÷khÃdhivÃsanak«Ãntyà ca parÃpakÃramar«aïak«Ãntyà ca yathÃkramam | vÅryaæ buddhasutai÷ k­taæ nirÆpamaæ saænÃhayogÃtmakaæ hantuæ kleÓagaïaæ svato 'pi parata prÃptaæ ca bodhiæ parÃæ | vÅryeïaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | vÅryaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punarloke 'k«ayaæ sthÃpitam || Msa_16.39 || iti | saænÃhavÅryaæ prayogavÅryaæ ca | dhyÃnaæ buddhasutai÷ samÃdhibahulaæ saæpÃditaæ sarvathà Óre«ÂhairdhyÃnasukhairvih­tya k­payà hÅnÃpapatti÷ Órità | dhyÃnenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | dhyÃnaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punarloke 'k«ayaæ sthÃpitam || Msa_16.40 || iti | samÃdhibahulamiti anantabodhisattvasamÃdhisaæg­hÅtam | j¤Ãtaæ buddhasutai÷ satattvamakhilaæ j¤eyaæ ca yatsarvathà saktirnaiva ca nirv­ttau prajanità buddhai÷[ddhe÷] kuta÷ saæv­ttau | j¤Ãnenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | j¤Ãnaæ sattvaparigraheïa punarloke 'k«ayaæ sthÃpitam || Msa_16.41 || iti | satattvaæ parmÃrthasaæg­hÅtaæ sÃmÃnyalak«aïaæ pudgaladharma nairÃtmyaæ | j¤eyaæ ca yatsarvathetyanantasvasaæketÃdilak«aïabhedabhinnaæ yadaj¤e[yajj¤e] (yadaparaæj¤eyaæ) | dÃnÃdÅnÃæ nirvikalpaj¤ÃnaparigraheïÃk«ayatvaæ nirupadhiÓe«anirvÃïe 'pi tadak«ayÃt | j¤Ãnasya puna÷ sattvaparigraheïa karuïayà sattvÃnÃmaparityÃgÃt | e«Ãæ puna÷ «aïÃæ ÓlokÃnÃæ piï¬Ãrtha÷ saptamena Ólokena nirdi«Âa÷ | (##) audÃryÃnÃmi«atvaæ ca mahÃrthÃk«ayatÃpi ca | dÃnÃdÅnÃæ samastaæ hi j¤eyaæ guïacatu«Âayam || Msa_16.42 || iti | tatradÃnÃdÅnÃæ prathamena pÃdenodÃratà paridÅpità | dvitÅyena nirÃmipatà | t­tÅyena mahÃrthatà mahata÷ sattvÃrthasya saæpÃdanÃt | caturthenÃk«ayatà itye«Ãæ guïacatu«Âayamebhi÷ Ólokairveditavyam | darÓanapÆraïatu«Âiæ yÃcanake 'tu«Âimapi samÃÓÃstiæ | abhibhavati sa tÃæ dÃtà k­pÃlurÃdhikyayogena || Msa_16.43 || yÃcanake hi jane dÃyakadarÓanÃttataÓca yathepsitaæ labdhvà manorathaparipÆraïÃdyà tu«ÂirÆtpadyate | atu«ÂiÓcÃdarÓanÃdaparipÆraïÃcca | ÃÓÃstiÓca yà taddarÓane manorathaparipÆraïe ca | sà bodhisattvasyÃdhikotpadyate sarvakÃlaæ yÃcanakadarÓanÃttanmanorathaparipÆraïÃcca | adarÓanÃdaparipÆraïÃccÃtu«Âi÷ | ato dÃtà k­pÃlustÃæ sarvamabhibhavatyÃdhikyayogÃt | prÃïÃnbhogÃndÃrÃnsattve«u sadÃnya[tya]janak­pÃlutvÃt | Ãmodate nikÃmaæ tadviratiæ pÃlayenna katham || Msa_16.44 || tebhyo viratiæ tadviratiæ parakÅyebhya÷ prÃïabhogadÃrebhya÷ | etena trividhÃtkÃyaduÓcaritÃdviratiÓÅlaguïaæ darÓayati | nirapek«a÷ samacitto nirbhÅ÷ sarvaprada÷ k­pÃheto÷ | mithyÃvÃdaæ brÆyÃtparopaghÃtÃya kathamÃrya÷ || Msa_16.45 || etena m­«ÃvÃdÃdviratiguïaæ darÓayati | Ãtmahetorm­«ÃvÃda ucyeta kÃyajÅvitÃpek«ayà | parahetorvà priyajanapremnà | bhayena và rÃjÃdibhayÃt | Ãmi«akiæcitkahetorvà lÃbhÃrthaæ | bodhisattvaÓca svakÃyajÅvitanirapek«a÷ | samacittaÓca sarvasattve«vÃtmasamacittatayà | nirbhayaÓca pa¤cabhayasamatikrÃntatvÃt | sarvapradaÓcÃrthibhya÷ sarvasattvaparityÃgÃt | sa kena hetunà m­«ÃvÃdaæ brÆyÃt | saæmahitakÃma÷ sak­pa÷ paradu÷khotpÃdane 'tibhÅruÓca | sattvavinaye suyukta÷ suvidÆre trividhavÃgdo«Ãt || Msa_16.46 || bodhisattva÷ sarvasattve«u samaæ hitakÃma÷ sa kathaæ pare«Ãæ mitrabhedÃrthaæ paiÓunyaæ kari«yatÅti | suk­paÓca paradu÷khÃpanayÃbhiprÃyÃt | paradu÷khotpÃdane cÃtyarthaæ bhÅrÆ÷ sa (##) kathaæ pare«Ãæ du÷khotpÃdanÃrthaæ parÆ«aæ vak«yati | sattvÃnÃæ vinaye samyakprayukta÷ sa kathaæ saæbhinnapralÃpaæ kari«yati tasmÃdasau sÆvidÆre trividhavÃgdo«Ãt paiÓunyÃtpÃrÆ«yÃtsaæbhinnapralÃpÃcca | sarvaprada÷ k­pÃlu÷ pratÅtyadharmodaye sukuÓalaÓca | adhivÃsayetkathamasau sarvÃkÃraæ mana÷ kleÓam || Msa_16.47 || abhidhyà vyÃpÃdo mithyÃd­«Âirvà yathÃkramaæ | e«a dau÷ÓÅlyapratipak«adharmaviÓe«ayogÃcchÅlaviÓuddhigÆ[gu?]ïo bodhisattvÃnÃæ veditavya÷ | upakarasaæj¤Ãmodaæ hyapakÃriïiparahita saæj¤Ãæ[parahite sadÃ] du÷khe | labhate yadà k­pÃlu÷ k«amitavyaæ ... [kiæ kutastasya] || Msa_16.48 || [apakÃriïi hi k«amitavyaæ bhavati | tatra ca bodhisattva apakÃrisaj¤Ãæ labhate k«ÃntisaæbhÃranimittatvÃt du÷kha¤ca k«amitavyaæ bhavati | tatra ca parahitahetubhÆte du÷khe bodhisattva÷ sadà modaæ labhate tasya kuta÷ kiæ k«amitavyaæ] | yasya nÃpakÃrisaæj¤Ã pravartate na du÷khasaæj¤Ã | paraparasaæj¤ÃpagamÃtsvato 'dhikatarÃtsadà parasnehÃt | du«karacaraïÃtsak­pe hyadu«karaæ vÅryaæ || Msa_16.49 || sak­po bodhisattva÷ | tatra sak­pe yatparÃrthaæ du«karacaraïÃdvÅryaæ taddu«karaæ ca sudu«karaæ ca kathamadu«karaæ | paratra parasaæj¤ÃpagamÃt | svato 'dhikatarÃcca sarvadà pare«u snehÃt | kathaæ sudu«karaæ | yadevaæ parasaæj¤Ãpagataæ ca svatodhikatarasnehaæ ca tadvÅryam | alpasukhaæ hyÃtmasukhaæ lÅnaæ parihÃïikaæ k«ayi samohaæ | dhyÃnaæ mataæ trayÃïÃæ viparyayÃdbodhisattvÃnÃm || Msa_16.50 || alpasukhaæ dhyÃnaæ laukikÃnÃmÃtmasukhaæ ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ | lÅnaæ laukikÃnÃæ satkÃye ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ ca nirvÃïe | parihÃïikaæ laukikÃnÃæ k«ayi ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ nirÆpadhiÓe«anirvÃïe tatk«ayÃt | samohaæ sarve«Ãæ yathÃyogakli«ÂÃkli«Âena mohena | bodhisattvÃnÃæ punardhyÃna bahusukhamÃtmaparasukhamalÅnamaparihÃïikamak«ayyasamohaæ ca | Ãmo«aistamasi yathà dÅpairnunnaæ[Óchanne] tathà trayaj¤Ãnaæ | dinakarakiraïauriva tu j¤Ãnamatulyaæ k­pÃlunÃm || Msa_16.51 || (##) yathà hastÃmo«aistamasi j¤Ãnaæ parÅttavi«ayamapratyak«amavyaktaæ ca tathà p­thagjanÃnÃæ | yathÃvacarake[gahavarake] dÅpairj¤Ãnaæ prÃdeÓikaæ pratyak«aæ nÃtinirmalaæ tathà ÓrÃvakÃïÃæ pratyekabuddhÃnÃæ ca | yathà dinakarakiraïairj¤Ãnaæ samantÃtpratyak«aæ sunirmalaæ ca tathà bodhisattvÃnÃæ | ata eva tadatulyam | ÃÓrayÃdvastuto dÃnaæ nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca paraæ matam || Msa_16.52 || tatrÃÓrayo bodhisattva÷ | vastu Ãmi«adÃnasyÃdhyÃtmikaæ vastu paramam | abhayadÃnasthÃpÃyasaæsÃrabhÅtebhyastu tadabhayaæ | dharmadÃnasya mahÃyÃnaæ | nimittaæ karuïà | pariïÃmanà tena mahÃbodhiphalaprÃrthanà | hetu÷ pÆrvadÃnapÃramitÃbhyÃsavÃsanà | j¤Ãnaæ nirvikalpaæ yena trimaï¬alapariÓuddhaæ dÃnaæ dadÃti dÃt­deyapratigrÃhakrÃvikalpanÃt | k«etraæ pa¤cavidham | arthÅ du÷khito ni÷pratisaraïo duÓcaritacÃrÅ guïavÃæÓca | caturïÃmuttaraæ k«etraæ paraæ | tadabhÃve pa¤camaæ | niÓrayastrividho yaæ niÓritya dadÃti | adhimuktirmanasikÃra÷ samÃdhiÓca | adhimuktiryathà bhÃvanÃvibhÃge 'dhimuktimanaskÃra ukta÷ | manaskÃro yathà tatraivÃsvÃdanÃbhinandana[naumodanÃbhi] manaskÃra ukta÷ | samÃdhirgaganaga¤jÃdiryathà tatraiva vibhutvamuktaæ | evamÃÓrayÃdiparasamayo dÃnaæ paramaæ | so 'yaæ cÃpadeÓo veditavya÷ | yaÓca dadÃti yacca yena ca yasmai ca yataÓca yasya ca parigraheïa yatra ca yÃvatprakÃraæ taddÃnam | ÃÓrayÃdvastuta÷ ÓÅlaæ nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca paraæ matam || Msa_16.53 || [ÃÓrayÃdvastuta÷ k«ÃntinimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca parà matà || ÃÓrayÃdvastuto vÅryaæ nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca paraæ matam || Msa_16.54 || ÃÓrayÃdvastuto dhyÃnaæ nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃniÓrayÃcca paraæ matam || Msa_16.55 || ÃÓrayÃdvastuta÷ praj¤Ã nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca parà matà || Msa_16.56 || (##) ÓÅlasya paramaæ vastu bodhisattvasaævara÷ | k«Ãnte÷ prÃïÃpahÃriïau hÅnadurbalau | vÅryasya pÃramitÃbhÃvanà tadvipak«aprahÃïaæ ca | dhyÃnasya bodhisattvasamÃdhaya÷ | praj¤ÃyÃstathatà | sarve«Ãæ ÓÅlÃdÅnÃæ k«etraæ mahÃyÃnaæ | Óe«aæ pÆrvabaddheditavyam | ekasattvasukhaæ dÃnaæ bahukalpavighÃtak­ta | priyaæ syadbodhisattvÃnÃæ prÃgeva tadviparyayÃt || Msa_16.57 || yadi bodhisattvÃnÃæ dÃnamekasyaiva sattvasya sukhadaæ syÃdÃtmanaÓca bahukalpavighÃtak­ta | tathÃpi tatte«Ãæ priyaæ syÃtkaruïÃviÓe«Ãtkiæ punaryadanekasattvasukhaæ ca bhavatyÃtmanaÓca bahukalpÃnugrahak­t | yadarthamicchanti dhanÃni dehinastadeva dhÅrà vis­janti dehi«u | ÓarÅrahetordhanami«yate janaistadeva dhÅra÷ ÓataÓo vis­jyate || Msa_16.58 || atra pÆrvÃrdhamuttarÃrdhe vyÃkhyÃtam | ÓarÅramevots­jato na du÷khyate yadà mana÷ kà draviïe 'vare kathà | tadasya lokottaramiti yanmudaæ sa tena tattasya taduttaraæ puna÷ || Msa_16.59 || atra ÓarÅramevots­jato yadà mano na du÷khyate tadasya lokottaramiti saædarÓitaæ | eti yanmudaæ sa tena du÷khena tattasya taduttaramiti tasmÃllokottarÃduttaram | pratigrahairi«ÂanikÃmalabdhairna tu«ÂimÃyÃti tathÃrthiko 'pi | sarvÃstidÃnena yatheha dhÅmÃn tu«Âiæ vrajatyarthijanasya tu«Âyà || Msa_16.60 || i«ÂanikÃmalabdhairityabhipretaparyÃptalabdhai÷ | sarvÃstidÃneneti yÃvatsvajÅvitadÃnena | saæpÆrïabhogo na tathÃstimantamÃtmÃnamanvÅk«ati yÃcako 'pi | sarvÃstidÃnÃdadhano 'pi dhÅmÃnÃtmÃnamanveti yathÃstimantaæ || Msa_16.61 || suvipulamapi vittaæ prÃpya naivopakÃraæ vigaïayati tathÃrthÅ dÃyakÃllÃbhaheto÷ | vidhivadiha sudÃnairarthinastarpayitvà mahadupakarasaæj¤Ã te«u dhÅmÃnyathaiti || Msa_16.62 || karuïÃviÓe«Ãd | gatÃrthau Ólokau | svayamapagataÓokà dehina÷ svastharÆpà vipulamapi g­hÅtvà bhu¤jate yasya vittaæ | pathi paramaphalìhyÃdbhogav­k«Ãdyathaiva pravis­tiratibhogÅ bodhisattvÃnna so 'nya÷ || Msa_16.63 || (##) pravis­tiratibhogaÓcÃsyeti pravis­tiratibhogÅ sa ca nÃnyo bodhisattvÃdveditavya÷ | Óe«aæ gatÃrtham | prÃdhÃnyatatkÃraïakarmabhedÃt prakÃrabhedÃÓrayabhedataÓca | caturvibandhapratipak«abhedÃt vÅryaæ parij¤eyamiti pradi«Âam || Msa_16.64 || «a¬vidhena prabhedena vÅryaæ parij¤eyaæ | prÃdhÃnyabhedena | tatkÃraïabhedena | [karmabhedena] prakÃrabhedena | ÃÓrayabhedena | caturvibandhapratipak«abhedena ca | asyoddeÓasyottarai÷ | ÓlokairnirdeÓa÷ | vÅryaæ paraæ Óuklagaïasya madhye tanniÓritastasya yato 'nulÃbha÷ | vÅryeïa sadya÷ susukho vihÃro lokottarà lokagatà ca siddhi÷ || Msa_16.65 || vÅryaæ paraæ Óuklagaïasya madhye iti sarvakuÓaladharmaprÃdhÃnyaæ vÅryasya nirdi«Âaæ | tanniÓritastasya yato 'nulÃbha iti prÃdhÃnyakÃraïaæ nirdi«Âaæ | yasmÃdvÅryÃÓrita÷ sarvakuÓaladharmalÃbha÷ | vÅryeïa sadya÷ susukho vihÃro lokottarà lokagatà ca siddhiriti karma nirdi«Âaæ vÅryeïa hi d­«Âadharme parama÷ sukhavihÃra÷ | sarvà ca lokottarà siddhirlaukikÅ ca kriyate | vÅryÃdavÃptaæ bhavabhogami«Âaæ vÅryeïa Óuddhiæ prabalÃmupetÃ÷ | vÅryeïa satkÃyamatÅtya muktà vÅryeïa bodhiæ paramÃæ vibuddhÃ÷ || Msa_16.66 || iti | paryÃyadvÃreïa [paryÃyÃntareïa] vÅryasya karma nirdi«Âaæ | laukikalokottarasiddhibhedÃt | tatra prabalà laukikÅ siddhiranÃtyantikatvÃt | punarmataæ hÃniviv­ddhivÅryaæ mok«Ãdhipaæ pak«avipak«amanyat | tattve pravi«Âaæ parivartakaæ ca vÅryaæ mahÃrthaæ ca niruktamanyata || Msa_16.67 || saænÃhavÅryaæ prathamaæ tataÓca prayogavÅryaæ vidhivatprahitaæ | alÅnamak«obhyamatu«ÂivÅryaæ sarvaprakÃraæ pravadanti buddhÃ÷ || Msa_16.68 || itye«a prakÃrabheda÷ | tatra hÃniviv­ddhivÅryaæ samyakprahÃïe«u [dvayorakuÓaladharmahÃnayeapi?] ca dvayo÷ kuÓaladharmÃbhiv­ddhaye | mok«Ãdhipaæ vÅryamindriye«u | mok«ÃdhipattyÃrthena yasmÃdindriyÃïi | pak«avipak«aæ bale«u vipak«Ãnavam­dyÃrthena yasmÃdbalÃni | tattve pravi«Âaæ bodhyaÇge«u darÓanamÃrge tadvya1sthÃpanÃt | parivarttakaæ mÃrgÃÇge«u bhÃvanÃmÃrge 'ntasyÃ[tasyÃ]Órayapariv­ttihetutvÃt | (##) mahÃrthaæ vÅryaæ pÃramitÃsvabhÃvaæ svaparÃrthÃdhikÃrÃt | saænÃhavÅryaæ prayogÃya saænahyata÷ | prayogavÅryaæ tathà prayogata÷ | alÅnavÅryamudÃre 'pyadhigantavye layÃbhÃvata÷ | ak«obhyavÅryaæ ÓÅtalo«ïÃdibhirdu÷khairavikopanata÷ | asaætu«ÂivÅryamalpenÃdhigamenÃsaætu«Âita÷ | ebhireva saænÃhavÅryÃdibhi÷ sÆtre | sthÃmavÃn vÅryavÃnutsÃhÅ d­¬haparÃkramo anik«iptadhura÷ kuÓale«u dharme«vityucyate yathÃkramam | nik­«ÂamadhyottamavÅryamanyat yÃnatraye yuktajanÃÓrayeïa | lÅnÃtyudÃrÃÓayabuddhiyogÃt vÅryaæ tadalpÃrthamahÃrthami«Âam || Msa_16.69 || atrÃÓrayaprabhedena vÅryabhedo nirdi«Âa÷ | yÃnatraye prayukto yo janastadÃÓrayeïa yathÃkramaæ nik­«Âamadhyottamaæ vÅryaæ veditavyaæ | kiæ kÃraïaæ | lÅnÃtyudÃrÃÓayabuddhiyogÃt | lÅno hi buddhyÃÓayo yÃnadvaye prayuktÃnÃæ kevalÃtmÃrthÃdhikÃrÃt | atyudÃro mahÃyÃne prayuktÃnÃæ parÃrthÃdhikÃrÃt | ata eva yathÃkramaæ vÅryaæ tadalpÃrthaæ mahÃrthamiva[«Âam] svÃrthÃdhikÃrÃcca [svaparÃrthÃdhikaraïatvÃcca |] na vÅryavÃnbhogaparÃjito 'sti no vÅryavÃn kleÓaparÃjito 'sti | na vÅryavÃn khedaparÃjito 'sti no vÅryavÃn prÃptiparÃjito 'sti || Msa_16.70 || ityayaæ caturvibandhapratipak«abheda÷ | caturvidho dÃnÃdÅnÃæ vibandho yena dÃnÃdi«u na pravartate | bhogasaktistadÃgrahata÷ | kleÓasaktistatparibhogÃdhyavasÃnata÷ | khedo dÃnÃdi«u prayogÃbhiyogaparikhedata÷ | prÃptiralpamÃtradÃnÃdisaætu«Âita÷ | tatpratipak«abhede naitaccaturvidhaæ vÅryamuktam | anyonyaviniÓcayavibhÃge Óloka÷ | anyonyaæ saægrahata÷ prabhedato dharmato nimittÃcca | «aïÃæ pÃramitÃnÃæ viniÓcaya÷ sarvathà j¤eya÷ || Msa_16.71 || anyonyasaægrahato viniÓcaya÷ | abhayapradÃnena ÓÅlak«Ãntisaægraho yasmÃttÃbhyÃmabhayaæ dadÃti | dharmadÃnena dhyÃnapraj¤ayoryasmÃttÃbhyÃæ dharmaæ dadÃti | ubhÃbhyÃæ vÅryasya yasmÃttenobhayaæ dadÃti | kuÓaladharmasaægrÃhakeïa ÓÅlena sarve«Ãæ dÃnÃdÅnÃæ saægraha÷ | evaæ k«ÃntyÃdibhiranyonyasaægraho yathÃyogaæ yojya÷ | prabhedato viniÓcaya÷ | dÃnaæ «a¬vidhaæ dÃnadÃnaæ ÓÅladÃnaæ yÃvatpraj¤ÃdÃnaæ | parasaætÃne«u ÓÅlÃdiniveÓanÃt | dharmato viniÓcaya÷ | (##) ye sÆtrÃdayo ye«u dÃnÃdi«varthe«u saæd­Óyante | ye ca dÃnÃdayo ye«u sÆtrÃdi«u dharme«u saæd­Óyante | te«Ãæ parasparaæ saægraho veditavya÷ | nimittato viniÓcaya÷ | dÃnaæ ÓÅlÃdÅnÃæ nimittaæ bhavati | bhoganirapek«asya ÓÅlÃdi«u prav­tte÷ | ÓÅlamapi dÃnÃdÅnÃæ | bhik«usaævarasamÃdÃnaæ sarvasvaparigrahatyÃgÃcchÅlaprati«Âhitasya ca k«ÃntyÃdiyogÃt | kuÓaladharmasaægrÃhakaÓÅlasamÃdÃnaæ ca sarve«Ãæ dÃnÃdÅnÃæ nimittaæ | evaæ k«ÃntyÃdÅnÃmanyonyanimittabhÃvo yathà yojya÷ [yogaæ] saægrahavastuvibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | catvÃri saægrahavastÆni | dÃnaæ priyavÃdità arthacaryà samÃnÃrthatà | tatra | dÃnaæ samaæ priyÃkhyÃnamarthacaryà samÃrthatà | taddeÓanà samÃdÃya svÃnuv­ttibhiri«yate || Msa_16.72 || dÃnaæ samami«yate yathà pÃramitÃsu priyÃkhyÃnaæ taddeÓanà | arthacaryà tatsamÃdÃpanà tacchabdena pÃramitÃnÃæ grahaïÃtpÃramitÃdeÓanà pÃramitÃsamÃdÃpanetyartha÷ | samÃnÃrthatà yatra paraæ samÃdÃpayati tatra svayamanuv­tti÷ | kimarthaæ punaretÃni catvÃri saægrahavastÆnÅ«yante | e«a hi pare«Ãæ | upÃyo 'nugrahakaro grÃhako 'tha pravartaka÷ | tathÃnuvartako j¤eyaÓcatu÷saægrahavastuta÷ || Msa_16.73 || dÃnamanugrÃhaka upÃya÷ | Ãmi«adÃnena kÃyikÃnugrahotpÃdanÃt priyavÃdità grÃhaka÷ | avyutpannasaædigdhÃrthagrÃhaïÃt | arthacaryà pravartaka÷ | kuÓale pravartanÃt | samÃnÃrthatÃnuvartaka÷ | yathÃvÃditathÃkÃriïaæ hi samÃdÃpakaæ viditvà yatra kuÓale tena pravartitÃ÷ pare bhavanti tadanuvartante | Ãdyena bhÃjanÅbhÃvo dvitÅyenÃdhimucyanà | pratipattist­tÅyena caturthena viÓodhanà || Msa_16.74 || Ãmi«adÃnena bhÃjanÅbhavati dharmasya vidheyatÃpatte÷ | priyavÃditayà taæ dharmamadhimucyate tadarthavyutpÃdanasaæÓayacchedanata÷ | arthacaryayà pratipadyate yathÃdharmaæ | samÃnÃrthatayà tÃæ pratipattiæ viÓodhayati dÅrghakÃlÃnu«ÂhÃnÃd | idaæ saægrahavastÆnÃæ karma | catu÷ saægrahavastutvaæ saægrahadvayato mataæ | Ãmi«eïÃpi dharmeïa dharmeïÃlambanÃdapi[dinÃ] || Msa_16.75 || (##) yadapyanyatsaægrahavastudvayamuktaæ bhagavatà Ãmi«asaægraho dharmasaægrahaÓca | tÃbhyÃmetÃnyeva catvÃri saægrahavastÆni saæg­hÅtÃni | Ãmi«asaægraheïa prathame | dharmasaægraheïÃvaÓi«ÂÃni | tÃni punastrividhena dharmeïa | Ãlambanadharmeïa pratipattidharmeïa tadviÓuddhidharmeïa ca yathÃkramam | hÅnamadhyottama÷ prÃyo vandhyo 'vandhyaÓca saægraha÷ | abandhya÷ sarvathà caiva j¤eyo hyÃkÃrabhedata÷ || Msa_16.76 || e«a saægrahasya prakÃrabheda÷ | tatra hÅnamadhyottama÷ saægraho bodhisattvÃnÃæ yÃnatrayaprayukte«u veditavyo yathÃkramaæ | prÃyeïa vandhyo 'dhimukticaryÃbhÆmau | prÃyeïÃbandhyo bhÆmipravi«ÂÃnÃm | avandhya÷ sarvathà a«ÂÃmyÃdi«u bhÆmi«u sattvÃrthasyÃvaÓyaæ saæpÃdanÃt | par«atkar«aïaprayuktairvidhire«a samÃÓrita÷ | sarvÃrthasiddhau sarve«Ãæ sukhopÃyaÓca Óasyate || Msa_16.77 || ye kecitpar«atkar«aïe prayuktÃ÷ sarvaistairayamevopÃya÷ samÃÓrito yaduta catvÃri saægrahavastÆni | tathà hi sarvÃrthasiddhaye sarve«Ãæ sukhaÓcai«a upÃya÷ praÓasyate buddhai÷ | saæg­hÅtà grahÅ«yante saæg­hyante ca ye 'dhunà | sarve ta evaæ tasmÃcca vartma tatsattvapÃcane || Msa_16.78 || etena lokatraye 'pi sarvasattvÃnÃæ paripÃcane caturïÃæ saægrahavastÆnÃmekÃyanamÃrgatvaæ darÓayati | anyamÃrgÃbhÃvÃt | iti satatamasaktabhogabuddhi÷ ÓamayamanodyamapÃraga÷ sthitÃtmà | bhavavi«ayanimittanirvikalpo bhavati sa sattvagaïasya saæg­hÅtà || Msa_16.79 || etena yathoktÃsu «aÂsu pÃramitÃsu sthitasya bodhisattvasya saægrahavastuprayogaæ darÓayati svaparÃrthasaæpÃdanÃt pÃramitÃbhi÷ saægrahavastubhiÓca yathÃkramam | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pÃramitÃdhikÃra÷ [«o¬aÓa÷] samÃpta÷ || (##) saptadaÓo 'dhikÃra÷ | buddhapÆjÃvibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | saæmukhaæ vimukhaæ pÆjà buddhÃnÃæ cÅvarÃdibhi÷ | gìhaprasannacittasya saæbhÃradvayapÆraye || Msa_17.1 || abandhyabuddhajanmatve praïidhÃnavata÷ sata÷ | trayasyÃnupalambhastu ni«pannà buddhapÆjanà || Msa_17.2 || sattvÃnÃmaprameyÃnÃæ paripÃkÃya cÃparà | upadheÓcittataÓcÃnyà adhimukternidhÃnata÷ || Msa_17.3 || anukampÃk«amÃbhyÃæ ca samudÃcÃrato 'parà | vastvÃbhogÃvabodhÃcca vimukteÓca tathÃtvata÷ || Msa_17.4 || ityebhiÓcaturbhi÷ Ólokai÷ | ÃÓrayÃdvastuta÷ pÆjà nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca pradarÓità || Msa_17.5 || veditavyà | tatrÃÓraya÷ samak«aparok«Ã buddhÃ÷ | vastu cÅvarÃdaya÷ | nimittaæ pragìhaprasÃdasahagataæ cittaæ | pariïÃmanà puïyaj¤ÃnasaæbhÃraparipÆraye | heturabandhyo me buddhotpÃda÷ syÃditi pÆrvapraïidhÃnaæ | j¤Ãnaæ nirvikalpaæ pÆjakapÆjyapÆjÃnupalambhata÷ | k«etramaprameyÃ÷ sattvÃ÷ | tatparipÃcanÃya taistatprayojatÃ[nÃ]t te«u tadropaïata÷ | niÓraya upadhiÓcittaæ ca | tatropadhiæ niÓritya pÆjÃcÅvarÃdibhiÓcittaæ niÓrityÃsvÃdanÃnumodanÃbhinandanamanaskÃrai÷ | ta [ya]thoktaiÓcÃdhimuktyÃdibhiryaduta mahÃyÃnadharmÃdhimuktita÷ bodhicittotpÃdata÷ | praïidhÃnameva hi nidhÃnamatroktaæ ÓlokavattvÃ[bandhÃ]nurodhÃt | sattvÃnukampanata÷ | du«karacaryà du÷khak«amaïata÷ pÃramitÃsamudÃcÃrata÷ | yoniÓo dharmamanasikÃrata÷ | sa hyaviparyayastattvÃdvastvÃbhoga÷ | samyagd­«Âito darÓanamÃrge | sa hi yathÃbhÆtÃvabodhÃdvastvavabodha÷ | vimuktita÷ kleÓavimok«ÃcchrÃvakÃïÃæ | tathÃtvato mahÃbodhiprÃpterityayaæ pÆjÃyÃ÷ prakÃrabheda÷ | hetuta÷ phalataÓcaiva Ãtmanà ca parairapi | lÃbhasatkÃrataÓcaiva pratipatterdvidhà ca sà || Msa_17.6 || (##) parÅttà mahatÅ pÆjà samÃnÃmÃnikà ca sà | prayogÃdgatitaÓcaiva praïidhÃnÃcca sà matà || Msa_17.7 || ityayamarthÃ[dhvÃ]dibhedenÃpara÷ prakÃrabheda÷ | tatrÃtÅtà hetu÷ pratyutpannà phalaæ pratyutpannà heturanÃgatà phalamityevaæ hetuphalato 'tÅtÃnÃgatapratyutpannà veditavyà | ÃtmanetyÃdhyÃtmikÅ parairiti bÃhyà | lÃbhasatkÃrato audÃrikÅ | pratipattita÷ sÆk«mà | parÅttà hÅnà mahatÅ praïÅtà | puna÷ samÃnà hÅnà nirmÃnà praïÅtà trimaï¬alÃvikalpanÃt | kÃlÃntaraprayojyà dÆre | tatkÃlaprayojyÃntike | punarvichinnÃyÃæ gatau dÆre | samanantarÃyÃmantike | punaryÃæ pÆjÃmÃyatyÃæ prayojayituæ praïidadhÃti sà dÆre yÃæ praïihita÷ kartuæ sÃntike | katamà punarbuddhapÆjà paramà veditavyetyÃha | buddhe«u pÆjà paramà svacittÃt dharmÃdhimuktyÃÓayato vibhutvÃt | akalpanopÃyaparigraheïa sarvaikakÃryatvaniveÓataÓca || Msa_17.8 || ityebhi÷ pa¤cabhirÃkÃrai÷ svacittapÆjà buddhe«u paramà veditavyà | yaduta pÆjopasaæhitamahÃyÃnadharmÃdhimuktita÷ | ÃÓayato navabhirÃÓayai÷ | ÃsvÃdanÃnumodanÃbhinandanÃÓayai÷ | at­ptavipulamuditopakaranirlepakalyÃïÃÓayaiÓca ye pÃramitÃbhÃvanÃyÃæ nirdi«ÂÃ÷ | vibhutvato gaganaga¤jÃdisamÃdhibhi÷ | nirvikalpaj¤ÃnopÃyaparigrahata÷ | sarvamahÃbodhisattvaikakÃryatvapraveÓataÓca miÓropamiÓrakÃryatvÃt | kalyÃïamitrasevÃvibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | tatrÃrdhapa¤camai÷ Ólokai÷ | ÃÓrayÃdvastuta÷ sevà nimittÃtpariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃnniÓrayÃcca pradarÓità || Msa_17.9 || mitraæ ÓrayeddÃntaÓamopaÓÃntaæ guïÃdhikaæ sodyamamÃgamìhyaæ | prabuddhatatvaæ vacasÃbhyupetaæ k­pÃtmakaæ khedavivarjitaæ ca || Msa_17.10 || ityevaæguïamitraæ sevÃyà ÃÓraya÷ | dÃntaæ ÓÅlayogÃdindriyadamena | ÓÃntaæ samÃdhiyogÃdadhyÃtmaæ ceta÷ Óamathena | upaÓÃntaæ prayogÃ[praj¤ÃyogÃ] (praj¤ÃtvÃ)dupasthitakleÓopaÓamanata÷ | guïairadhikaæ na samaæ và nyÆnaæ và | sodyamaæ nodasÅnaæ parÃrthe | Ãgamìhyaæ nÃlpaÓrutaæ | prabuddhatatvaæ tatvÃdhigamÃt | vacasÃbhyupetaæ vÃkkaraïenopetaæ | k­pÃtmakaæ nirÃmi«acittatvÃt | khedavivarjitaæ sÃtatyasatk­tyadharmadeÓanÃt | (##) satkÃralÃbhai÷ paricaryayà ca seveta mitraæ pratipattitaÓca | iti | sevÃyÃ[va]stu | dharme tathÃj¤ÃÓaya eva dhÅmÃn mitraæ pragacchetsamaye nataÓca || Msa_17.11 || iti trividhaæ nimittaæ | Ãj¤ÃtukÃmatà | kÃlaj¤atà | nirmÃnatà ca | satkÃralÃbhe«u gatasp­ho 'sau prapattaye taæ pariïÃmayecca | iti pariïÃmanà pratipattyarthaæ sevanÃnna lÃbhasatkÃrÃrthaæ | yathÃnuÓi«ÂapratipattitaÓca saærÃdhayeccittamato 'sya dhÅra÷ || Msa_17.12 || iti | yathÃnuÓi«Âapratipatti÷ sevÃhetu÷ | tayà taccittÃrÃdhanÃt | yÃnatraye kauÓalametya buddhyà svasyaiva yÃnasya yateta siddhau | iti yÃnatrayakauÓalÃt j¤Ãnaæ | sattvÃnameyÃnparipÃcanÃya k«etrasya Óuddhasya ca sÃdhanÃya || Msa_17.13 || iti dvividhaæ k«etraæ tatsevÃyÃ÷ | aprameyÃÓca sattvÃ÷ pariÓuddhaæ ca buddhak«etraæ | dharmaæ Órutvà ye«u prati«ÂhÃpanÃt | yatra ca sthitena | dharme«u dÃyÃdaguïena yukto naivÃmi«eïa pravasetsa mitram | iti niÓraya÷ sevÃyÃ÷ | dharmadÃyÃdatÃæ niÓritya kalyÃïamitraæ seveta | nÃmi«adÃyÃdatÃæ | ata Ærdhvamadhyardhena Ólokena prakÃrabheda÷ sevÃyà veditavya÷ | heto÷ phalÃddharmamukhÃnuyÃnÃtseveta mitraæ bahitaÓca dhÅmÃn || Msa_17.14 || ÓrutaÓravÃccetasi yogataÓca samÃnanirmÃnamano 'nuyogÃt | heto÷ phalÃdityatÅtÃdibhedata÷ pÆrvavat dharmamukhÃnuyÃnÃtseveta mitraæ bahitaÓca dhÅmÃnityÃdhyÃtmikabÃhyabheda÷ | dharmamukhastroto hi dharmamukhÃnuyÃnaæ bahirdhà bahita÷ ÓrutaÓravÃccetasi yogataÓcetyaudÃrikasÆk«mabheda÷ | Óravaïaæ hyaudÃrikaæ cintanabhÃvanaæ sÆk«maææ | tadeva cetasi yoga÷ | samÃnanirmÃnamano 'nuyogÃditi hÅnapraïÅtabheda÷ | gatiprayogapraïidhÃnataÓca kalyÃïamitraæ hi bhajeta dhÅmÃn || Msa_17.15 || iti dÆrÃntikabheda÷ pÆrvavadyojayitavya÷ | katamà puna÷ paramà seveti saptama÷ Óloka÷ | sanmitrasevà paramà svacittÃd dharmÃdhimuktyÃÓayato vibhutvai÷ | akalpanopÃyaparigraheïa sarvaikakÃryatvaniveÓataÓca || Msa_17.16 || (##) iti pÆrvavat | apramÃïavibhÃge dvÃdaÓaÓlokÃ÷ | brÃhmyà vipak«ahÅnà j¤Ãnena gatÃÓca nirvikalpena | trividhÃlambanav­ttÃ÷ sattvÃnÃæ pÃcakà dhÅre || Msa_17.17 || brÃhmyà vihÃrÃÓcatvÃryapramÃïÃni | maitrÅ karuïà muditopek«Ã ca | te punarbodhisattve caturlak«aïà veditavyÃ÷ | vipak«ahÃnita÷ | pratipak«aviÓe«ayogata÷ | v­ttiviÓe«atastrividhÃlambanav­ttitvÃt | tathà hi te sattvÃlambanà dharmÃlambanÃÓca[dharmÃlambanà anÃlambanÃÓca] | karmaviÓe«ataÓca | sattvaparipÃcakatvÃt | sattvadharmÃlambanÃt | puna÷ katamasmin sattvanikÃye dharme và pravartante | anÃlambanÃÓca katamasminnÃlambane | saukhyÃrthini du÷khÃrte sukhite kli«Âe ca te pravartante | taddeÓite ca dharme tattathatÃyÃæ ca dhÅrÃïÃm || Msa_17.18 || sattvÃlambanÃ÷ sukhÃrthini yÃvat kli«Âe sattvanikÃye pravartante | tathà hi maitrÅ sattve«u sukhasaæyogÃkÃrà | karuïà du÷khaviyogÃkÃrà | mudità sukhaviyogÃkÃrà | upek«Ãsu vedanÃsu te«Ãæ sattvÃnÃæ ni÷kleÓatopasaæhÃrÃkÃrà | dharmÃlambanÃstaddeÓite dharme | yatra te vihÃrà deÓitÃ÷ | anÃlambanÃstattathatÃyÃæ | te hyavikalpatvÃdanÃlambanà ivetyanÃlambanÃ÷ | api khalu | tasyÃÓca tathatÃrthatvÃt k«ÃntilÃbhÃdviÓuddhita÷ | karmadvayÃdanÃlambà maitrÅ kleÓak«ayÃdapi || Msa_17.19 || ebhiÓcaturbhi÷ kÃraïairanÃlambanà maitrÅ veditavyà | tathatÃlambanatvÃt | anutpattikadharmak«ÃntilÃbhenëÂamyÃæ bhÆmau | dhÃtupu«Âyà tadviÓuddhita÷ | karmadvayataÓca | yà maitrÅ ni«pandena kÃyakarmaïà [vÃkkarmaïÃ?] ca? saæg­hÅtà kleÓak«ayataÓca | tathà hi kleÓa Ãlambanamuktaæ | manomayÃnÃæ granthÃnÃæ prahÃïÃducchidyate Ãlambanamiti vacanÃt | te niÓcalÃÓca calÃÓca k­païairÃsvÃdità na ca j¤eyÃ÷ | te ca brÃhmyà vihÃrÃÓcaturvidhà veditavyÃ÷ | tatra calà hÃnabhÃgÅyÃ÷ parihÃïÅyatvÃt | acalÃ÷ sthitiviÓe«abhÃgÅyà aparihÃïÅyatvÃt | ÃsvÃditÃ÷ kli«ÂÃ÷ anÃsvÃdità akli«ÂÃ÷ | k­païairiti sukhalolairanudÃracittai÷ | e«a brÃhmyavihÃrÃïÃæ hÃnabhÃgÅyÃdiprakÃrabheda÷ | te«u puna÷ | acale«u bodhisattvÃ÷ prati«ÂhitÃ÷ saktivigate«u || Msa_17.20 || (##) na cale«u nÃpyÃsvÃdite«u | asamÃhitasvabhÃvà m­dumadhyà hÅnabhÆmikà ye 'pi | hÅnÃÓayÃ÷ samÃnà hÅnÃste hyanyathà tvadhikÃ÷ || Msa_17.21 || e«a m­dvadhimÃtratÃbheda÷ | tatra «a¬vidhà m­dukà asamÃhitasvabhÃvÃ÷ | sarve samÃhità api | ye m­dumadhyÃ÷ | hÅnabhÆmikà ye 'pi uttarÃæ bodhisattvabhÆmimapek«ya | hÅnÃÓayà api | ÓrÃvakÃdÅnÃæ samÃnà api | ye 'nutpattikadharmak«Ãntirahità hÅnÃste m­dukà ityartha÷ | anyathà tvadhikà iti yathoktaviparyayeïÃdhimÃtratà veditavyà | brÃhmyairvih­tavihÃra÷ kÃmi«u saæjÃyate yadà dhÅmÃn | saæbhÃrÃnpÆrayate sattvÃæÓca vipÃcayati tena || Msa_17.22 || sarvatra cÃvirahito brÃhmyai rahitaÓca tadvipak«eïa | tatpratyayairapi bh­Óairna yÃti vik­tiæ pramatto 'pi || Msa_17.23 || hetuphalaliÇgabheda÷ | tatra brÃhmyairvih­to vihÃrairiti hetu÷ | kÃmi«u sattve«u saæjÃyata iti vipÃkaphalaæ | saæbhÃrÃnpÆrayatyadhipatiphalaæ | sattvÃnparipÃcayatÅti puru«akÃraphalaæ | sarvatra cÃvirahito brÃhmyairvihÃrairjÃyata iti ni«pandaphalaæ | rahitaÓca tadvipak«eïeti visaæyogaphalaæ | bh­Óairapi tatpratyayairavik­tigamanaæ liÇgaæ | pramatto 'pÅtyasaæmukhÅbhÆte 'pi pratipak«e | anyeÓcaturbhi÷ Ólokairguïado«abheda÷ | vyÃpÃdavihiæsÃbhyÃmarativyÃpÃdakÃmarÃgaiÓca | yukto hi bodhisattvo bahuvidhamÃdÅnavaæ sp­Óati || Msa_17.24 || iti do«a÷ | brÃhmyavihÃrÃbhÃve tadvipak«ayogÃt | tatra vyÃpÃdÃdayo maitryÃdÅnÃæ yathÃkramaæ vipak«Ã÷ | vyÃpÃdakÃmarÃgÃvupek«ÃyÃ÷ | kathaæ bahuvidhÃdÅnavaæ sp­ÓatÅtyÃha | kleÓairhantyÃtmÃnaæ sattvÃnupahanti ÓÅlamupahanti | savilekhalÃbhahÅno rak«ÃhÅnastathà ÓÃstrÃ[tÃ] || Msa_17.25 || sÃdhikaraïo 'ÓayasvÅ paratra saæjÃyate 'k«aïe«u sa ca | prÃptÃprÃptavihÅno manasi mahad du÷khamÃpnoti || Msa_17.26 || tatra prathamaistribhi÷ padairÃtmavyÃbÃdhÃya cetayate paravyÃbÃdhÃyobhayavyÃbÃdhÃyetyetamÃdÅnavaæ darÓayati | savilekhÃdibhi÷ «a¬bhi÷ padaird­«ÂadhÃrmikamavadyaæ prasavatÅti darÓayati | kathaæ ca prasavati | ÃtmÃsyÃpavadate | pare 'pi devatà api | ÓÃstÃpyanye 'pi vij¤Ã÷ (##) sabrahmacÃriïo dharmatayà vigarhante | digvidik«u cÃsya pÃpako 'varïaÓabdaÓloko niÓcaratÅtyevaæ savilekho yÃvadayaÓasvÅtyeanena yathÃkramaæ darÓayati | Óe«aistribhi÷ padairyathÃkramaæ sÃæparÃyikaæ d­«ÂadharmasÃæparÃyikamavadyaæ prasavati | tajjaæ caitasikaæ du÷kha[khaæ] daurmanasya prati saævedayata ityetadÃdÅnavaæ darÓayati | ete sarve do«Ã maitryÃdi«u susthitasya na bhavanti | akli«Âa÷ saæsÃraæ sattvÃrthaæ no ca saætyajati || Msa_17.27 || iti | brÃhmavihÃrayoge tri[dvi]vidhaæ guïaæ darÓayati | yathoktado«ÃbhÃvam akli«Âasya sattvaheto÷ saæsÃrÃparityÃgaæ | na tathaikaputrake«vapi guïavatsvapi bhavati sarvasattvÃnÃæ | maitryÃdicetaneyaæ sattve«u yathà jinasutÃnÃæ || Msa_17.28 || ityete[na?] ca bodhisattvamaitrÃdÅnÃæ tÅvratÃæ darÓayati | karÆïÃvibhÃge tadÃlambanaprabhedamÃrabhya dvau Ólokau | pradÅptÃn ÓatruvaÓagÃn du÷khÃkrÃntÃæstamov­tÃn | durgamÃrgasamÃrƬhÃnmahÃbandhanasaæyutÃn || Msa_17.29 || mahÃÓanavi«ÃkrÃntalolÃnmÃrgaprana«ÂakÃn | utpathaprasthitÃn sattvÃndurbalÃn karuïÃyate || Msa_17.30 || tatra pradÅptÃ÷ kÃmarÃgeïa kÃmasugvabhaktÃ÷ | ÓatruvaÓagà mÃrak­tÃntarÃyÃ÷ kuÓale 'prayuktÃ÷ du÷khÃkrÃntÃ÷ du÷khÃ[bhi?]bhÆtà narakÃdi«u | tamov­tà aurabhrikÃdayo duÓcaritaikÃntikÃ÷ | karmavipÃkasaæmƬhatvÃt | durgamÃrgasamÃrƬhà aparinirvÃïadharmÃïa÷ saæsÃravartmÃtyantÃnupacchedÃt | mahÃbandhanasaæyutà anyatÅrthyÃ÷[rthya]mok«asaæprasthità nÃnÃkud­«ÂigìhabandhanabaddhatvÃt | mahÃÓanavi«ÃkrÃntalolÃ÷ samÃpattisukhasaktÃ÷ | te«Ãæ hi tat kli«Âaæ samÃpattisukhaæ | yathà m­«ÂamaÓanaæ vi«ÃkrÃntaæ | tata÷ pracyÃvanÃt | mÃrgapraïa«Âakà abhimÃnikà mok«amÃrgabhrÃntatvÃt | utpathaprasthità hÅnayÃnaprayuktà aniyatÃ÷ | durbalà aparipÆrïasaæbhÃrà bodhisattvÃ÷ | ityete daÓavidhÃ÷ satvà bodhisattvakaruïÃyà Ãlambanam | pa¤caphalasaædarÓane karuïÃyÃ÷ Óloka÷ | heÂhÃpahaæ hyuttamabodhibÅjaæ sukhÃvahaæ tÃya[pa]kami«Âahetuæ | svabhÃvadaæ dharmamupÃÓritasya bodhirna dÆre jinÃtmajasya || Msa_17.31 || (##) tata÷ heÂhÃpahatvena tadvipak«avihiæsÃprahÃïÃdvisaæyogaphalaæ darÓayati | uttamabodhibÅjatvenÃdhipatiphalaæ | parÃtmanoryathÃkramaæ sukhÃvahatÃya[pa]katvena puru«akÃraphalaæ | i«Âahetutvena vipÃkaphalaæ | svabhÃvadatvena ni«pandaphalamÃyatyÃæ viÓi«ÂakaruïÃphaladÃnÃt | evaæ pa¤cavidhÃæ karuïÃmÃÓritya buddhatvamadÆre veditavyaæ | aprati«ÂhitasaæsÃranirvÃïatve Óloka÷ | vij¤Ãya saæsÃragataæ samagraæ du÷khÃtmakaæ caiva nirÃtmakaæ ca | nodvegamÃyÃti na cÃpi do«ai÷ prabÃdhyate kÃruïiko 'grabuddhi÷ || Msa_17.32 || sarvaæ saæsÃraæ yathÃbhÆtaæ parij¤Ãya bodhisattvo nodvegamÃyÃti kÃruïikatvÃt | na do«airbÃdhyate 'grabuddhitvÃt | evaæ nirvÃïe prati«Âhito bhavati na saæsÃre yathÃkramaæ | saæsÃraparij¤Ãne Óloka÷ | du÷khÃtmakaæ lokamavek«amÃïo du÷khÃyate vetti ca tadyathÃvat | tasyÃbhyupÃyaæ parivarjane ca na khedamÃyÃtyapi và k­pÃlu÷ || Msa_17.33 || du÷khÃyata iti karuïÃyate | vetti ca tadyathÃvaditi du÷khaæ yathÃbhÆtaæ tasya ca du÷khasya parivarjane 'bhyupÃyaæ | vetti yenÃsya du÷khaæ nirudhyate | etena jÃnannapi saæsÃradu÷khaæ yathÃbhÆtaæ tatparityÃgopÃyaæ ca na khedamÃpadyate bodhisattva÷ karuïÃviÓe«Ãditi pradarÓayati | karÆïÃprabhede dvau Ólokau | k­pà prak­tyà pratisaækhyayà ca pÆrvaæ tadabhyÃsavidhÃnayogÃt | vipak«ahÅnà ca viÓuddhilÃbhÃt caturvidheyaæ karuïÃtmakÃnÃæ || Msa_17.34 || seyaæ yathÃkramaæ gotraviÓe«ata÷ guïado«aparÅk«aïata÷ | janmÃntaraparibhÃvanata÷ | vairÃgyalÃbhataÓca veditavyÃ÷ | tadvipak«avihiæsÃprahÃïe sati viÓuddhilÃbhata iti vairÃgyalÃbhata÷ | na sà k­pà yà na samà sadà và nÃdhyÃÓayÃdvà pratipattito và | vairÃgyato nÃnupalambhato và na bodhisattvo hyak­pastathà ya÷ || Msa_17.35 || tatra samà sukhitÃdi«u yatkiæcidveditamidamatra du÷khasyeti viditvà | sadà nirÆpadhiÓe«anirvÃïe tadak«ayÃt | adhyÃÓayÃdbhÆmipravi«ÂÃnÃmÃtmaparasamatÃÓayalÃbhÃt | (##) pratipattito du÷khaparitrÃïakriyayà | vairÃgyatastadvipak«avihiæsÃprahÃïÃt | anupalambhato 'nutpattikadharmak«ÃntilÃbhÃt | karuïÃv­k«apratibimbake pa¤ca ÓlokÃ÷ | karuïà k«ÃntiÓcintà praïidhÃnaæ janmasattvaparipÃka÷ | karuïÃtarure«a mahÃnmÆlÃdi÷ pu«papatra[paÓcimÃgra](paÓcimÃnta)phala÷ || Msa_17.36 || itye«a mÆlaskandhaÓÃkhÃpatrapu«paphalÃvastha÷ karuïÃv­k«o veditavya÷ | etasya karuïà mÆlaæ | k«Ãnti÷ skandha÷ | sattvÃrthacintà ÓÃkhà | praïidhÃnaæ Óobhane«u janmasu patrÃïi | Óobhanaæ janma pu«paæ | sattvaparipÃka÷ phalaæ | mÆlaæ karuïà na bhaved du«karacaryÃsahi«ïutà na bhavet | du÷khÃk«amaÓca dhÅmÃn satvÃrthaæ cintayennaiva || Msa_17.37 || cintÃvihÅnabuddhi÷ praïidhÃnaæ Óuklajanmasu na kuryÃt | ÓubhajanmÃnanugacchansattvÃnparipÃcayennaiva || Msa_17.38 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ pÆrvottaraprasavasÃdharmyÃtkaruïÃdÅnÃæ mÆlÃdibhÃvaæ sÃdhayati | karuïÃseko maitrÅ taddu÷khe saukhyato vipulapu«Âi÷ | ÓÃkhÃv­ddhirviÓadà yonimanaskÃrato j¤eyà || Msa_17.39 || parïatyÃgÃdÃnaæ praïidhÅnÃæ saætateranucchedÃt | dvividhapratyayasiddhe÷ pu«pamabandhyaæ phalaæ cÃsmÃt || Msa_17.40 || etÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ v­k«amÆlasekÃdisÃdharmyaæ karuïÃv­k«asya darÓayati | karuïà hi mÆlav­k«Ã[mÆlamityuktÃ] | tasyÃ÷ seko maitrÅ tayà tadÃpyÃyanÃt | maitracitto hi paradu÷khena du÷khÃyate | tataÓca karuïodbhava[karuïÃto yad]du÷khamutpadyate bodhisattvasyasvÃ[sattvÃ]rthaprayuktasya tatra saukhyotpÃdÃdvipulapu«Âi÷ k«Ãntipu«Âirityartha÷ | sà hi skandha ityuktà | skandhaÓca vipula÷ | yoniÓomanaskÃrÃd bahuvidhà mahÃyÃne ÓÃkhÃv­ddhi÷ | cintà hi ÓÃkhetyuktà | pÆrvÃparanirodhotpÃdakrameïa praïidhÃnasaætÃnasyÃnucchedÃt | parïatyÃgÃdÃnasÃdharmyaæ praïÅdhÃnÃnÃæ veditavyam | ÃdhyÃtmikapratyayasiddhita÷ svasaætÃnaparipÃkÃtpu«pamiva janmÃbandhyaæ veditavyam | bÃhyapratyayasiddhita÷ parasaætÃnaparipÃkÃt phalabhÆta÷ sattvaparipÃko ['bandhyo?] veditavya÷ | karuïÃnuÓaæse Óloka÷ | ka÷ kurvÅta na karuïÃæ sattve«u mahÃk­pÃguïakare«u | du÷khe 'pi saukhyamatulaæ bhavati yade«Ãæ k­pÃjanitaæ || Msa_17.41 || (##) atra mahÃkaruïÃguïa uttarÃrdhena saædarÓita÷ | Óe«o gatÃrtha÷ | karuïÃni÷saÇgatÃyÃæ Óloka÷ | Ãvi«ÂÃnÃæ k­payà na ti«Âhati mana÷ Óame k­pÃlÆnÃæ | kuta eva lokasaukhye svajÅvite và bhavetsneha÷ || Msa_17.42 || sarvasya hi lokasya laukike saukhye svajÅvite ca sneha÷ | tatrÃpi ca ni÷snehÃnÃæ ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ sarvadu÷khopaÓame nirvÃïe prati«Âhitaæ mana÷ | bodhisattvÃnÃæ tu karuïÃvi«ÂatvÃnnirvÃïe 'pi mano na prati«Âhitaæ | kuta eva tayo÷ sneho bhavi«yati | karuïÃsnehavaiÓe«ye traya÷ ÓlokÃ÷ | sneho na vidyate 'sau yo niravadyo na laukiko yaÓca | dhÅmatsu k­pÃsneho niravadyo lokasamatÅta÷ || Msa_17.43 || mÃtÃpit­prabh­tÅnÃæ hi t­«ïÃmaya÷ sneha÷ sÃvadya÷ | laukikakarÆïÃvihÃriïÃæ niravadyo 'pi laukika÷ | bodhisattvÃnÃæ tu karÆïÃmaya÷ | sneho niravadyaÓca laukikÃtikrÃntaÓca | kathaæ ca punarniravadya ityÃha | du÷khÃj¤Ãnamahaughe mahÃndhakÃre ca niÓritaæ lokaæ | uddhartuæ ya upÃya÷ kathamiva na syÃtsa niravadya÷ || Msa_17.44 || du÷khamahaugha aj¤ÃnamahÃndhakÃre ceti yojyaæ | Óe«aæ gatÃrthaæ | kathaæ lokÃtikrÃnta ityÃha | sneho na so 'tsyarihatÃæ loke pratyekabodhibuddhÃnÃæ | prÃgeva tadanye«Ãæ kathamiva lokottaro na syÃt || Msa_17.45 || pratyekÃæ bodhiæ buddhÃ÷ | Óe«aæ gatÃrtham | trÃsÃbhinandananimittatve Óloka÷ | du÷khÃbhÃve du÷khaæ yatk­payà bhavati bodhisattvÃnÃæ | saætrÃsayati tadÃdau sp­«Âaæ tvabhinandayati gìhaæ || Msa_17.46 || du÷khÃbhÃve iti du÷khÃbhÃvo nimittaæ sattve«u karuïayà bodhisattvÃnÃæ yad du÷khamutpadyate tadÃdau saætrÃsayati adhimukticaryÃbhÆmau | Ãtmaparasamatayà du÷khasya yathÃbhÆtamasp­«ÂatvÃt | sp­«Âaæ tu ÓuddhÃdhyÃÓayabhÆmÃvabhinandayatyevetyartha÷ | karuïÃdu÷khena sukhÃbhibhave Óloka÷ | kimata÷ paramÃÓcaryaæ yad du÷khaæ saukhyamabhibhavati sarvaæ | k­payà janitaæ laukyaæ yena vimukto api k­tÃrtha÷ || Msa_17.47 || (##) nÃsyata ÃÓcaryataraæ yad du÷khameva karuïÃjanitaæ bodhisattvÃnÃæ tathà sukhaæ bhavati | yatsarvaæ laukikaæ sukhamabhibhavati | yena sukhena vimuktà arhanto 'pi k­tÃrthÃ÷ prÃgevÃnye | k­pÃk­tadÃnÃnuÓaæse Óloka÷ | k­payà sahitaæ dÃnaæ yaddÃnasukhaæ karoti dhÅrÃïÃæ | traidhÃtukamupabhogairna tatsukhaæ tatkalÃæ sp­Óati || Msa_17.48 || yacca traidhÃtukaæ sukhamupabhogai k­taæ na tatsukhaæ tasya sukhasya kalÃæ sp­ÓatÅtyayamuttarÃrdhasyÃrtha÷ | Óe«aæ gatÃrtham | k­payà du÷khÃbhyupagame Óloka÷ | du÷khamayaæ saæsÃraæ yatk­payà na tyajati sattvÃrthaæ | parahitahetordu÷khaæ kiæ kÃruïikairna samupetam || Msa_17.49 || sarvaæ hi du÷khaæ saæsÃradu÷khe 'ntarbhÆtaæ | tasyÃbhyupagamÃt sarvaæ du÷khamabhyupagataæ bhavati | tatra tatphalav­ddhau Óloka÷ | karÆïà dÃnaæ bhogÃ÷ sadà k­pÃlorvivuddhimupayÃnti | snehÃnugrahajanitaæ tacchaktik­taæ sukhaæ cÃsmÃt || Msa_17.50 || trayaæ bodhisattvÃnÃæ sarvajanmasu vardhate karÆïÃyogÃt | karÆïà tadabhyÃsÃt | dÃnaæ karuïÃvaÓÃt | bhogÃÓca dÃnavaÓÃt | tasmÃcca trayÃtphalaæ trividhaæ sukhaæ bhavati | snehajanitaæ karuïÃta÷ | sattvÃnugrahajanitaæ dÃnÃt | tadanugrahakriyÃÓaktik­taæ bhogebhya÷ | dÃnaprotsÃhanÃyÃæ Óloka÷ | vardhe ca vardhayÃmi ca dÃne paripÃcayÃmi sukhayÃmi | Ãkar«Ãmi nayÃmi ca karuïà sannÃnpravadatÅva || Msa_17.51 || dÃne sannÃniti saæbandhanÅyaæ | «a¬bhirguïairdÃnai 'vasannÃn bodhisattvÃnkaruïà protsahayatÅva | svabhÃvav­ddhyà | bhogaistadvardhanayà | dÃnena sattvaparipÃcanayà | dÃtuÓca sukhotpÃdanÃt | mahÃbodhisaæbhÃrasyÃnyasyÃ[saæbhÃrasyÃ]kar«aïÃt | mahÃbodhisamÅpanayanÃcca | parasaukhyena sukhÃ[nu?]bhave Óloka÷ | du÷khe du÷khÅ k­payà sukhÃnyanÃdhÃya kena sukhita÷ syÃt | sukhayatyÃtmÃnamata÷ k­pÃlurÃdhÃya parasaukhyam || Msa_17.52 || karuïayà bodhisattva÷ paradu÷khairdu÷khita÷ sattve«vanÃdhÃya sukhaæ kathaæ sukhita÷ syÃt | tasmÃtpare«u sukhamÃdhÃya bodhisatva ÃtmÃnameva sukhayatÅti veditavyam | k­payà dÃnasamanuÓÃstau «a ÓlokÃ÷ | (##) svaæ dÃnaæ kÃruïika÷ ÓÃstÅva sadaiva ni÷svasukhakÃma÷ | bhogai÷ sukhaya paraæ và mÃmapyayutasaukhyam || Msa_17.53 || na hi kÃruïikasya vinà parasukhenÃsti sukhaæ | tasyÃyutasaukhyatvÃdvaudhisattvastena vinÃ[tma?]no dÃnasya phalaæ sukhaæ necchati | saphalaæ dÃnaæ dattaæ tanme sattve«u tatsukhasukhena | phala te«veva nikÃmaæ yadi me kartavyatà te 'sti || Msa_17.54 || dÃnaæ dadatà dÃnaæ ca dÃnaphalaæ ca tanmayà sattve«u dattaæ | tatsukhameva me sukhaæ yasmÃt | ataste«veva yÃvatphalitavyaæ tÃvatphaleti lo | bodhisattva÷ karÆïayà dÃnamanuÓÃsti | bhogadve«ÂurdÃturbhogà bahuÓubhataropasarpanti | na hi tatsukhaæ mataæ me dÃne pÃraæparo 'smi yata÷ || Msa_17.55 || bhogavimukhasya dÃturbhogà bahutarÃÓcopati«Âhante | ÓobhanatarÃÓca | dharma taiveyaæ cittasyodÃrataratvÃt | na hi tatsukhaæ mataæ me yad bhogÃstathopati«Âhante | yasmÃdahaæ dÃne pÃraæparastatprabandhakÃmatvÃnnasukhe | sarvÃstiparityÃge yatk­payà mÃæ nirÅk«ase satataæ | nanu te tena j¤eyaæ na matphalenÃrthitÃsyeti || Msa_17.56 || yo 'haæ dÃnaphalaæ sarvameva karuïayà nityaæ parityajÃmi nanvata eva veditavyaæ nÃsti me dÃnaphalenÃrthitvamiti bodhisattvo dÃnaæ samanuÓÃsti | dÃnÃbhirato na syÃæ prÃptaæ cettatphalaæ na vis­jeyaæ | tathà hi | k«aïamapi dÃnena vinà dÃnÃbhirato bhavati naiva || Msa_17.57 || iti gatÃrtha÷ Óloka÷ | ak­taæ na phalasi yasmÃtpratikÃrÃpek«ayà na me tulyaæ | yastvà karoti tasya tvaæ phalasi | tasmÃttvaæ pratikÃrapek«ayà na mattulyam | tathà hyahaæ | pratikÃranirvyapek«a÷ paratra phalado 'sya kÃmaæ te || Msa_17.58 || (##) gatÃrthametat | k­pÃdÃnena dvau Ólokau | niravadyaæ Óuddhapadaæ hitÃvahaæ caiva sÃnurak«aæ ca | nirm­gyaæ nirlepaæ jinÃtmajÃnÃæ k­pÃdÃnam || Msa_17.59 || tatra niravadyaæ paramanupah­tya dÃnÃt | Óuddhapadaæ kalpikavasu[vastu]dÃnÃt | vi«aÓasramadyÃdivivarjanata÷ | hitÃvahaæ dÃnena saæg­hya kuÓale niyojanÃt | sÃnurak«aæ parijanasyÃvighÃtaæ k­tvà anyasmai dÃnÃt | nirm­gyamayÃcamÃne 'pyarthitvaæ vighÃtaæ vÃvagamya svayameva dÃnÃt dak«iïÅyÃparimÃrgaïÃcca | nirlepaæ pratikÃravipÃkani÷sp­hatvÃt | apara÷ prakÃra÷ | sakalaæ vipulaæ Óre«Âhaæ satataæ muditaæ nirÃmi«aæ Óuddhaæ | bodhinataæ kuÓalanataæ jinÃtmajÃnÃæ k­pÃdÃnam || Msa_17.60 || tatra sakalamÃdhyÃtmikabÃhyavastudÃnÃt | vipulaæ prabhÆtavastudÃnÃt | Óre«Âhaæ praïÅtavastudÃnÃt | satatamabhÅk«ïadÃnÃt | mudÅtamapratisaækhyÃya prah­«ÂadÃnÃt | nirÃmi«aæ yathà nirlepaæ | Óuddhaæ yathà Óuddhapadaæ | bodhinataæ mahÃbodhipariïÃmanÃt | kuÓalanataæ yathà hitÃvahaæ | upabhoagaviÓe«e Óloka÷ | na tathopabhogatu«Âiæ labhate bhogÅ yathà parityÃgÃt | tu«Âimupaiti k­pÃlu÷ sukhatrayÃpyÃyitamanaska÷ || Msa_17.61 || tatra sukhatrayaæ dÃnaprÅti÷ parÃnugrahaprÅti÷ bodhisaæbhÃrasaæbharaïaprÅtiÓca | Óe«aæ gatÃrthaæ | pÃramitÃbhinirhÃrakaruïÃyÃæ Óloka÷ | k­païak­pà raudrak­pà saæk«ubdhak­pà k­pà pramatte«u | vi«ayaparatantrakaruïà mithyÃbhinivi«Âakaruïà ca || Msa_17.62 || tatra k­païà matsariïa÷ | raudrà du÷ÓÅlÃ÷ paropatÃpina÷ | saæk«ubdhÃ÷ krodhanÃ÷ | pramattÃ÷ kuÓÅdÃ÷ | vi«ayaparatantrà kÃme«u vik«iptacittÃ÷ | mithyÃbhinivi«ÂÃ÷ du÷praj¤Ã÷ tÅrthikÃdaya÷ | e«u pÃramitÃvipak«adharmÃvasthite«u yà karuïà sà k­païÃdikaruïà | sà ca tadvipak«avidÆ«aïÃtpÃramitÃbhinirhÃrÃya saæpadyate | tasmÃtpÃramitÃbhinirhÃrakaruïetyucyate | karuïÃpratyayasaædarÓane Óloka÷ | karuïà bodhisattvÃnÃæ sukhÃd du÷khÃttadanvayÃt | karuïà bodhisattvÃnÃæ hetormitrÃtsvabhÃvata÷ || Msa_17.63 || tatra pÆrvÃrdhenÃlambanapratyayaæ karuïÃyÃ÷ saædarÓayati | trividhÃæ vedanÃmÃlambya tis­bhirdu÷khatÃbhi÷ karuïÃyanÃt | adu÷khÃsukhà hi vedanà sukhadu÷khayoranvaya÷ punastadÃvÃhanÃt | (##) uttarÃrdhena yathÃkramaæ hetumitrasvabhÃvai÷ karuïÃyà hetvadhipatisamanantarapratyayÃnsaædarÓayati | mahÃkaruïatve Óloka÷ | karuïà bodhisattvÃnÃæ samà j¤eyà tadÃÓayÃt | pratipattervirÃgÃcca nopalambhÃdviÓuddhita÷ || Msa_17.64 || tatra samà trividhavedanÃvasthe«u yatkiæcidveditamidamatra du÷khasyeti viditvà | sà punarÃÓayato 'pi cittena karuïÃyanÃt | pratipattito 'pi tatparitrÃïÃt | virÃgato 'pi tadvipak«avihiæsÃprahÃïÃt | anupalambhato 'pyÃtmaparakaruïÃnupalambhÃt | viÓuddhito 'pya«ÂabhyÃæ bhÆmÃvanutpattikadharmak«ÃntilÃbhÃt | maitrÃdribhÃvanÃgrà svacittato dharmato 'dhimok«Ãcca | ÃÓayato 'pi vibhutvÃdavikalpÃdaikyataÓcÃpi || Msa_17.65 || iti | pÆrvanirdeÓÃnusÃreïÃrtho 'nugantavya÷ | iti bhagavati jÃtusuprasÃdo mahadupadhidhruvasatkriyÃdhipÆjÅ | bahuguïahitamitranityasevo jagadanukampaka eti sarvasiddhiæ || Msa_17.66 || etena yathoktÃnÃæ pÆjÃsevÃpramÃïÃnÃmanukramaæ guïaæ ca samÃsena saædarÓayati | mahopadhibhirdhruvaæ satkriyÃ[yayÃ] cÃtyarthaæ pÆjanÃnmahadupadhidhruvasatkriyÃbhipÆjÅ veditavya÷ | satkriyà puna÷ samyakpratipattirveditavyà | evaæ [lÃbha?]satkÃrapratipattipÆjÅ bhavati | bahuguïaæ mitraæ tadanyairguïai÷ | hitamanukampakatvena veditavyaæ | eti sarvasiddhimiti svaparÃrthasiddhiæ prÃpnotÅti | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pÆjÃsevÃpramÃïÃdhikÃra÷ [saptadaÓa÷] samÃpta÷ || (##) a«ÂÃdaÓo 'dhikÃra÷ lajjÃvibhÃge «o¬aÓa÷ ÓlokÃ÷ | lajjà vipak«ahÅnà j¤Ãnena gatà ca nirvikalpena | hÅnÃnavadyavi«ayà sattvÃnÃæ pÃcikà dhÅre || Msa_18.1 || etena svabhÃvasahÃyÃlambanakarmasaæpadà caturvidhaæ lak«aïaæ bodhisattvalajjÃyÃ÷ saædarÓitaæ | hÅnÃnavadyavi«ayà | ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ [yÃnaæ?] tadvi[ddhi]hÅnaæ ca mahÃyÃnÃdanavadyaæ ca | tena ca bodhisattvo lajjate | kathaæ sattvÃnÃæ pÃcikà | tasyÃmeva lajjÃ[yÃæ] paraprasthÃpanÃt | «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ vipak«e v­ddhyà bodhisattvÃnÃæ | pratipak«e hÃnitaÓcÃpyatÅva saæpadyate lajjà | iyaæ bodhisattvÃnÃæ b­ddhyà parihÃnitaÓca lajjà [?] pÃramitÃvi«ak«av­ddhyà tatpratipak«aparihÃïyà cÃtyarthaæ lajjotpÃdanÃt | «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ ni«evaïÃlasyato bhavati lajjà | kveÓÃnukÆladharmaprayogataÓcaiva dhÅrÃïÃæ || Msa_18.2 || iyamaprayoga[prayoga?]lajjà pÃramitÃbhÃvanÃyÃmaprayogena | kleÓÃnukÆle«u dharme«vindriyÃguptadvÃratvÃdi«u ca prayogena lajjotpÃdanÃt | asamÃhitasvabhÃvà m­dumadhyà hÅnabhÆmikà lajjà | hÅnÃÓayà samÃnà hÅnà hi tadanyathà tvadhikà || Msa_18.3 || iyaæ m­dvadhimÃtrà lajjà | pÆrvanirdeÓÃnusÃreïÃsya ÓlokasyÃrtho 'nugantavya÷ | ata÷ paraæ caturbhistribhiÓca ÓlokairyathÃkramaæ lajjÃvipak«e lajjÃyÃæ ca do«aguïabhedaæ darÓayati | lajjÃrahito dhÅmÃn kleÓÃnadhivÃsayatyayoniÓata÷ | pratighopek«ÃmÃna÷ sattvÃnupahanti ÓÅlaæ ca || Msa_18.4 || ityatra ÃtmavyÃbÃdhÃya cetayate paravyÃbÃdhÃyobhayavyÃbÃdhÃya ceti saædarÓitam | ayoniÓata ityayoniÓo manaskÃreïa | kathamupek«ayà sattvÃnupahanti | sattvÃrthapramÃdata÷ | (##) kauk­tyÃtsavilekho bhavati sa saæmÃnahÃnimÃpnoti | ÓrÃddhÃtmÃ[mÃ]nu«asaæghÃcchÃsrà copek«yate tasmÃt || Msa_18.5 || sahadhÃrmi kairjinasutairvinindyate lokato 'yaÓo labhate | d­«Âe dharme ityanena d­«ÂadhÃrmikamavadyaæ prasavatÅti darÓitaæ | yathÃkramamÃtmaparadevatÃÓÃst­bhirapavadanÃt | vij¤ai÷ sabrahmacÃribhirdharmatayà vigarhaïÃt | digvidik«u ca pÃpakÃvarïaniÓcaraïÃt | 'nyatra k«aïarahito jÃyate bhÆya÷ || Msa_18.6 || ityanena sÃæparÃyikamavadyaæ prasavatÅti saædarÓitamak«aïe«Æpapatte÷ | prÃptÃprÃptavihÃniæ Óuklairdharmai÷ samÃpnute tena | ityanena d­«ÂadharmasÃæparÃyikamavadyaæ prasavatÅti saædarÓitaæ | prÃptakuÓaladharmaparihÃïita÷ | aprÃptaparihÃïitaÓca yathÃkramam | du÷khaæ viharati tasmÃnmanaso 'pyasvasthatÃmeti || Msa_18.7 || ityanena tajjaæ caitasikaæ du÷khaæ daurmanasyaæ pratisaævedayata iti saædarÓitam | ete sarve do«Ã hÅmatsu bhavanti no jinasute«u | ityata upÃdÃya lajjÃguïo veditavya÷ | yadete ca do«Ã na bhavanti | deve«u ca manuje«u ca nityaæ saæjÃyate ca budha÷ || Msa_18.8 || ityetadasya vipÃkaphalaæ bhavati | saæbhÃrÃæÓca sa bodhe÷ k«ipraæ pÆrayati lajjayà dhÅmÃn | ityetadadhipatiphalaæ | sattvÃnÃæ pÃcanayà na khidyate caiva jinaputra÷ || Msa_18.9 || ityetatpuru«akÃraphalam | sa vipak«apratipak«ai rahito 'rahitaÓca jÃyate satataæ | ityete visaæyogani«pandaphale | yaduta vipak«arahitatvaæ pratipak«Ãrahitatvaæ ca | ityetamÃnuÓaæsaæ hÅmÃnÃpnoti jinaputra÷ || Msa_18.10 || iti yathoktado«ÃbhÃvaæ guïayogaæ ca prÃpnotÅti saædarÓitam | do«amalino hi bÃlo hÅvirahÃtsuvasanai÷ sugupto 'pi | nirvasano 'pi jinasuto hrÅvasano muktado«amala÷ || Msa_18.11 || etena vasraviÓe«aïaæ hriya÷ | tadanyavasraprÃv­tasyÃpi hrÅrahitasya do«amalinatvÃt | nagnasyÃpi na hrÅmato nirmalatvÃt | ÃkÃÓamiva na lipto hrÅyukto jinasuto bhavati dharmai÷ | dharmairiti lokadharmai÷ | (##) hÅbhÆ«itaÓca Óobhati saæparkagato jinasutÃnÃm || Msa_18.12 || etena Ólokena hriya ÃkÃÓabhÆ«aïasamatÃæ darÓayati | mÃturiva vatsalatvaæ hriyo vineye«u bodhisatvÃnÃæ | trÃtavyasattvopek«Ãyà lajjanÃt | Ãrak«Ã cÃpi hrÅ÷ saæsaratÃæ sarvado«ebhya÷ || Msa_18.13 || hastyaÓvakÃyÃdibhÆtatvÃt | ebhirvastrÃdid­«ÂÃntairvihÃre kleÓapratipak«atÃæ cÃre lokadharmapratipak«atÃæ | sahadhÃrmikasaævÃsÃnukÆlatÃæ | sattvÃparipÃkÃnukÆlatÃm | akli«ÂasaæsÃrÃnukÆlatÃæ ca hriyo darÓayati | sarve«u nÃdhivÃsà sarve«vadhivÃsanÃprav­ttiÓca | sarve«u ca prav­ttirhrÅvihitaæ hÅmato liÇgam || Msa_18.14 || etena caturvidhaæ hrÅk­taæ liÇgaæ hÅmato darÓayati | yaduta sarvado«e«vanadhivÃsanà cÃprav­ttiÓca | sarvaguïe«vadhivÃsanà ca prav­ttiÓca | hrÅbhÃvanà pradhÃnà svacittato dharmato 'dhimok«Ãcca | ÃÓayato 'pi vibhutvÃdakalpanÃdaikyataÓcÃpi || Msa_18.15 || ityasya nirdeÓo yathÃpÆrvaæ | dh­tivibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | dh­tiÓca bodhisattvÃnÃæ lak«aïena prabhedata÷ | d­¬hatvena sa sarvebhyastadanyebhyo viÓi«yate || Msa_18.16 || vÅryaæ samÃdhi÷ praj¤Ã ca sattvaæ dhairyaæ dh­tirmatà | nirbhÅto bodhisattvo hi trayÃdyasmÃtpravartate || Msa_18.17 || etena dh­tilak«aïaæ saparyÃyaæ sasÃdhanaæ coktaæ | vÅryÃdikaæ lak«aïaæ sattvÃdikaæ paryÃya÷ | Óe«aæ sÃdhanaæ | katamasmÃttrayÃnnirbhÅta÷ pravartata ityÃha | lÅnatvÃcca calatvÃcca mohÃccotpadyate bhayaæ | k­tye«u tasmÃdvij¤eyà dh­tisaæj¤Ã nije traye || Msa_18.18 || sarvakÃrye«u hi lÅnacittatayà và bhayamutpadyate tadanutsÃhata÷ | calacittatayà và cittÃnavasthÃnata÷ | saæmohato và tadupÃyaj¤Ãnata÷ | tatpratipak«ÃÓca yathÃkramaæ vÅryÃdaya÷ | tasmÃnnijavÅryÃditraye dh­tisaæj¤Ã veditavyà nija ityapratisaækhyÃnakaraïÅye | prak­tyà praïidhÃne ca nirapek«atva eva ca | sattvavipratipattau ca gambhÅryaudÃryasaæÓrave || Msa_18.19 || (##) vineyadurvinayatve kÃyÃcintye jinasya ca | du«kare«u vicitre«u saæsÃrÃtyÃga eva ca || Msa_18.20 || ni÷saækleÓe ca tatraiva dh­tirdhÅrasya jÃyate | asamà ca tadanyebhya÷ so 'gre dh­timatÃæ yata÷[mata÷] || Msa_18.21 || ebhistribhi÷ Ólaukairdh­tiprabheda÷ darÓayati | yathÃkramaæ gotrata÷ | cittotpÃdata÷ | svÃrthata÷ | satvÃrthata÷ [parÃrthata÷ | tatvÃrthata÷ |] prabhÃvata÷ | satvaparipÃcanata÷ | paramabodhitaÓca | tatra nirapek«atvaæ svÃrthaprayuktasya kÃyajÅvitanirapek«atvÃdveditavyaæ | punardu«karacaryÃta÷ | saæcintyabhavopapattita÷ | tadasaækleÓato 'pi prabheda÷ | kumitradu÷khagambhÅraÓravÃdvÅro na kampate | Óalabhai÷ pak«avÃtaiÓca samudraiÓca sumeruvat || Msa_18.22 || etena bodhisattvadh­terd­¬hatvaæ darÓayati | upamÃtrayaæ trayeïÃkampane[naæ] yathÃkramaæ veditavyam | akhedavibhÃge dvau Ólaukau | akhedo bodhisatvÃnÃmasamastri«u vastu«u | ÓrutÃt­ptimahÃvÅryadu÷khe hrÅdh­tiniÓrita÷ || Msa_18.23 || tÅvracchando mahÃbodhÃvakhedo dhÅmatÃæ mata÷ | ani«pannaÓca ni«panna÷ suni«pannaÓca bhÆmi«u || Msa_18.24 || ÃbhyÃæ vastuto niÓrayata÷ svabhÃvata÷ prabhedataÓcÃkhedo nirdi«Âa÷ | tri«u vastu«u | ÓrutÃt­ptau | dÅrghakÃlavÅryÃrambhe | saæsÃradu÷khe ca | hriyaæ dh­tiæ ca niÓritya | tÃbhyÃæ hi khedotpattito lajjayate na cotpÃdayati | tÅvracchando mahÃbodhÃviti svabhÃva÷ | chande hi vyÃv­tte khinno bhavati | ani«panno 'dhimukticaryÃbhÆmau | ni«panna÷ saptabhÆmi«u | suni«panna÷ pareïa itye«a prabheda÷ | ÓÃstraj¤atÃyÃæ dvau Ólokau | vastunà cÃdhikÃreïa karmaïà ca viÓi«yate | lak«aïenÃk«ayatvena phalasyodÃgamena ca || Msa_18.25 || ÓÃstraj¤atà hi dhÅrÃïÃæ samÃdhimukhadhÃraïÅ | g­hÅtà sattvapÃkÃya saddharmasya ca dhÃraïe || Msa_18.26 || tatra ÓÃstraj¤atÃyÃ÷ pa¤ca vidyÃsthÃnÃni vastu | adhyÃtmavidyà hetuvidyà Óabdavidyà cikitsÃvidyà ÓilpakarmasthÃnavidyà ca | svaparÃrthakriyà adhikÃra÷ | karma prathamavastuni (##) svayaæ pratipatti÷ parebhyaÓca tatsamÃkhyÃnaæ | dvitÅye taddo«aparij¤Ãnaæ paravÃdinigrahaÓca | t­tÅye svayaæ sunirÆktÃbhidhÃnaæ parasaæpratyayaÓca | caturthe pare«Ãæ vyÃdhiÓamanaæ | pa¤came parebhyastatsaævibhÃga÷ | lak«aïaæ ÓÃstraj¤atÃyà etÃnyeva pa¤ca vastÆni ÓrutÃni bhavanti | dh­tÃni | vacasà parijitÃni | manasà anvÅk«itÃni | d­«Âyà supratividdhÃni | Órutvà yathÃkramaæ tadudgrahaïÃta÷ | svÃdhyÃyata÷ | prasannena manasÃrthacittanato yathÃyogaæ taddo«aguïÃvagamÃt svÃkhyÃtadurÃkhyÃtÃvadhÃraïataÓca | ak«ayatvaæ nirupadhiÓe«anirvÃïe 'pyak«ayÃt | phalasamudÃgama÷ sarvadharmasarvÃkÃraj¤atà | sà punare«Ã ÓÃsraj¤atà bodhisattvÃnÃæ samÃdhimukhairdhÃraïÅmukhaiÓca saæg­hÅtà | sattvaparipÃkÃya ca bhavati | samÃdhimukhaistatk­tyÃnu«ÂhÃnÃt | saddharmapÃraïÃya ca dhÃraïÅbhistaddhÃraïÃt | lokaj¤atÃyÃæ catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | kÃyena vacasà caiva satyaj¤Ãnena cÃsamà | lokaj¤atà hi dhÅrÃïÃæ tadanyebhyo viÓi«yate || Msa_18.27 || kathaæ kÃyenetyÃha | k­tasmitamukhà nityaæ | kathaæ vÃcetyÃha | dhÅrÃ÷ pÆrvÃbhibhëiïa÷ | sà puna÷ kimarthamityÃha | sattvÃnÃæ bhÃjanatvÃya | kasminnarthe bhÃjanatvÃya | saddharmapratipattaye || Msa_18.28 || kathaæ satyaj¤ÃnenetyÃha | satyadvayÃdyataÓce«Âo lokÃnÃmudayo 'sak­t | dvayÃdastaægamastasmÃt tajj¤o lokaj¤a ucyate || Msa_18.29 || dvÃbhyÃæ satyÃbhyÃæ lokasyodaya÷ puna÷ puna÷ saæsÃro yaÓcodayo yena ceti k­tvà | dvÃbhyÃmastaægamo nirodhamÃrgasatyÃbhyÃæ | yaÓcÃstaægamo yena ceti k­tvà | tasmÃttajj¤o lokaj¤a ucyate | lokasyodayÃstaægÃminyà praj¤ayà samanvÃgatatvÃt | ÓamÃya prÃptaye te«Ãæ dhÅmÃn satye«u yujyate | satyaj¤Ãnadyato dhÅmÃn lokaj¤o hi nirucyate || Msa_18.30 || anena lokaj¤atÃyÃ÷ karma nirdi«Âaæ | tatra ÓamÃya du÷khasamudayasatyayo÷ prÃptaye nirodhamÃrgasatyayo÷ | (##) pratisaraïavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ Ãr«aÓca deÓanÃdharmo artho 'bhiprÃyiko 'sya ca | prÃmÃïikaÓca nÅtÃrtho nirjalpà prÃptirasya ca || Msa_18.31 || idaæ pratisaraïÃnÃæ lak«aïaæ | tatra prÃmÃïiko 'rtho ya÷ pramÃïabhÆtena nÅto vibhakta÷ ÓÃstrà và tatpramÃïÅk­tena và | nirjalpà prÃptiradhigamaj¤Ãnaæ lokottaraæ | tasyÃnabhilÃpyatvÃt | Óe«aæ gatÃrtham | pratik«epturyathoktasya mithyÃsaætÅritasya ca | sÃbhilëa[pa]sya ca prÃpte÷ prati«edho 'tra deÓita÷ || Msa_18.32 || prathame pratisaraïe Ãr«adharmapratik«eptu÷ pudnalasya prati«edho deÓita÷ | dvitÅye yathÃrutÃrthasya vya¤janasya nÃbhiprÃyikÃrthena | t­tÅye mithyà cintitÃrthasya viparÅtaæ nÅyamÃnasya | caturthe sÃbhilëa[pa]sya j¤Ãnasya[Ã]pratyÃtmavedanÅyasya | adhimuktervicÃrÃcca yathÃvatparata÷ ÓravÃt | nirjalpÃdapi ca j¤ÃnÃdapraïÃÓo hi dhÅmatÃæ || Msa_18.33 || ayaæ pratisaraïÃnuÓaæsa÷ | prathamena pratisaraïenÃr«adharmÃdhimuktito na praïaÓyati | dvitÅyena svayamÃbhiprÃyikÃrthavicÃraïÃt | t­tÅyena paratastadaviparÅtÃrthanayaÓravÃt | caturthena lokottaraj¤ÃnÃt | pratisaævidvibhÃge catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | asamà bodhisattvÃnÃæ catasra÷ pratisaævida÷ | paryÃye lak«aïe vÃkye j¤Ãne j¤ÃnÃcca tà matÃ÷ || Msa_18.34 || prathamà paryÃye j¤ÃnamekaikasyÃrthasya yÃvanto nÃmaparyÃyÃ÷ | dvitÅyà lak«aïe yasyÃrthasya tannÃma | t­tÅyà vÃkye pratyekaæ janapade«u yà bhëÃ÷ | caturthà j¤Ãne svayaæ yatpratibhÃnam | idaæ pratisaævidÃælak«aïam | deÓanÃyÃæ prayuktasya yasya yena ca deÓanà | dharmÃrthayordvayorvÃcà j¤Ãnenaiva ca deÓanà || Msa_18.35 || dharmasyoddeÓanirdeÓÃtsarvathà prÃpaïÃd dvayo÷ | parij¤ÃnÃ[hÃnÃ]cca codyÃnÃæ pratisaæviccatu«Âayam || Msa_18.36 || (##) iti catu«Âve kÃraïaæ | deÓanÃyÃæ hi prayuktasya yasya ca deÓanà yena ca | tatra j¤Ãnena prayojanaæ | kasya punardeÓanà | dharmasyÃrthasya | kena deÓanà vacanena j¤Ãnena ca | tatra dharmÃrthayordeÓanà | dharmasyoddeÓanirdeÓÃt | vÃkyena deÓanà tayoreva dvayo÷ sarvathà prÃpaïÃt | j¤Ãnena deÓanà codyÃnÃæ pariharaïÃt | ato yacca yena ca deÓyate tajj¤ÃnÃt catasra÷ pratisaævido vyavasthÃpitÃ÷ | pratyÃtmaæ samatÃmetya yottaratra pravedanà | sarvasaæÓayanÃÓÃya pratisaævinnirucyate || Msa_18.37 || etena pratisaævidÃæ nirvacanaæ karma ca darÓitaæ | pratyÃtmaæ lokottareïa j¤Ãnena sarvadharmasamatÃæ tathatÃmavetya uttarakÃlaæ tatp­«Âhalabdhena j¤Ãnena pravedanà paryÃyÃdÅnÃæ pratisaæviditi nirvacanaæ | sarvasaæÓayanÃÓÃya pare«Ãmiti karma | saæbhÃravibhÃge catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | saæbhÃro bodhisattvÃnÃæ puïyaj¤Ãnamayo 'sama÷ | saæsÃre 'bhyudayÃyaika÷ anyo 'saækli«Âasaæs­tau || Msa_18.38 || yaÓca saæbhÃro yadarthaæ ca tatsaædarÓitam | dvividha÷ saæbhÃra÷ | tatra puïyasaæbhÃra÷ saæsÃre 'bhyudayÃya saævartate | j¤ÃnasaæbhÃro 'saækli«ÂasaæsaraïÃya | dÃnaæ ÓÅlaæ ca puïyasya praj¤Ã j¤Ãnasya saæbh­ti÷ | trayaæ cÃnyaddvyasyÃpi pa¤cÃpi j¤Ãnasaæbh­ti÷ || Msa_18.39 || etena pÃramitÃbhistadubhayasaæbhÃrasaægrahaæ darÓayati | k«ÃntivÅryadhyÃnabalena hyubhayaæ kriyate | tasmÃddvayasaæbhÃrasrayaæ bhavati | puna÷ praj¤ÃyÃæ pariïÃmanÃtsarvÃ÷ pa¤ca pÃramità j¤ÃnasaæbhÃro veditavya÷ | saætatyà bhÃvanÃmetya bhÆyo bhÆya÷ Óubhasya hi | ÃhÃro ya÷ sa saæbhÃro vÅ[dhÅ]re sarvÃrthasÃdhaka÷ || Msa_18.40 || etatsaæbhÃranirvacanaæ karma ca | samiti saætatyà | bhà iti bhÃvanÃmÃgamya | ra iti bhÆyo bhÆya ÃhÃra÷ | sarvÃrthasÃdhaka iti karma | svaparÃrthayo÷ sÃdhanÃt | (##) praveÓÃyÃnimittÃya anÃbhogÃya saæbh­ti÷ | abhi«ekÃya ni«ÂhÃyai dhÅrÃïÃmupacÅyate || Msa_18.41 || ayaæ saæbhÃraprabheda÷ | tatrÃdhimukticaryÃbhÆmau saæbhÃro bhÆmipraveÓÃya | «aÂsu bhÆmi«vanimittÃya saptamÅbhÆmisaæg­hÅtÃya | tasyÃæ nimitta-[Ã] samudÃcÃrÃt | saptamyÃæ bhÆmÃvanÃbhogÃya tadanyabhÆmidvayasaæg­hÅtÃyà | tayo÷ saæbhÃrÃ[ro ']bhi«ekÃya daÓamÅbhÆmisaæg­hÅtÃya | tasyÃæ saæbhÃro ni«ÂhÃgamanÃya buddhabhÆmisaæg­hÅtÃya | sm­tyupasthÃnavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | caturdaÓabhirÃkÃrai÷ sm­tyupasthÃnabhÃvanà | dhÅmatÃmasamatvÃtsà tadanyebhyo viÓi«yate || Msa_18.42 || katamaiÓcaturdaÓabhi÷ | niÓrayÃtpratipak«Ãcca avatÃrÃttathaiva ca | ÃlambanamanaskÃraprÃptitaÓca viÓi«yate || Msa_18.43 || ÃnukÆlyÃnuv­ttibhyÃæ parij¤otpattito 'parà | mÃtrayà paramatvena bhÃvanÃsamudÃgamÃt || Msa_18.44 || ityebhiÓcaturdaÓabhirÃkÃrairbodhisatvÃnÃæ sm­tyupasthÃnabhÃvanà viÓi«yate | kathamÃÓrayato mahÃyÃne ÓrutacintÃbhÃvanÃmayÅæ praj¤ÃmÃÓritya | kathaæ pratipak«ata÷ caturviparyÃsapratipak«ÃïÃmapyaÓucidu÷khÃnityÃnÃtmasaæj¤ÃnÃæ pratipak«atvÃtkÃyÃdidharma nairÃtmyapraveÓata÷ | kathamavatÃrata÷ | caturbhi÷ sm­tyupasthÃnairyathÃkramaæ du÷khasamudayanirodhamÃrgasatyÃvatÃrÃtsvayaæ pare«Ãæ cÃvatÃraïÃt | yathoktaæ madhyÃntavibhÃge | kathamÃlambanata÷ sarvasattvakÃyÃdyÃlambanÃt | kathaæ manaskÃrata÷ kÃyÃdyanupalambhÃt | kathaæ prÃptita÷ kÃyÃdÅnÃæ na visaæyogÃya nÃvisaæyogÃya | kathamÃnukÆlyata÷ pÃramitÃnukÆlyena tadvipak«apratipak«atvÃt | kathamanuv­ttita÷ laukikÃnÃæ ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ cÃnuv­ttyà tadupasaæhitasm­tyupasthÃnabhÃvanÃttebhyastadupadeÓÃrthaæ | kathaæ parij¤Ãta÷ kÃyasya mÃyopamatvaparij¤ayà tathaivÃbhÆtarÆpasaæprakhyÃnÃt | vedanÃyÃ÷ svapnopamatvaparij¤ayà tathaiva mithyÃnubhavÃt | cittasya prak­tiprabhÃsvaratvaparij¤ayà ÃkÃÓavat | dharmÃïÃmÃgantukatvaparij¤ayà ÃkÃÓÃganturajodhÆmÃbhranÅhÃropakleÓavat | kathamutpattita÷ saæcityabhavopapattau cakravartyÃdibhÆtasya viÓi«ÂakÃyavedanÃdisaæpattau tadasaækleÓata÷ | kathaæ mÃtrÃta÷ m­dvà api sm­tyupasthÃnabhÃvanÃyÃstadanyebhyo 'dhimÃtratvÃt | prak­titÅk«ïendriyatayà | kathaæ paramatvena parini«pannÃnÃmanÃbhogamiÓropamiÓrabhÃvanÃt | kathaæ bhÃvanÃta÷ (##) atyantaæ tadbhÃvanÃt nirupadhiÓe«anirvÃïe 'pi tadak«ayÃt | kathaæ samudÃgamata÷ | daÓasu bhÆmi«u buddhatve ca samudÃgamÃt | samyakprahÃïavibhÃge pa¤ca ÓlokÃ÷ | samyakprahÃïaæ dhÅrÃïÃmasamaæ sarvadehibhi÷ | sm­tyupasthÃnado«a[Ã]ïÃæ pratipak«eïa bhÃvyate || Msa_18.45 || yÃvatya÷ sm­tyupasthÃnabhÃvanà uktÃ÷ tadvipak«ÃïÃæ do«ÃïÃæ pratipak«eïa samyakprahÃïabhÃvaneti samastaæ samyakprahÃïalak«aïam | prabhedena puna÷ | saæsÃrasyopabhoge ca tyÃge nivaraïasya ca | manaskÃrasya ca tyÃge praveÓe caiva bhÆmi«u || Msa_18.46 || animittavihÃre ca labdhau vyÃkaraïasya ca | sattvÃnÃæ paripÃke ca abhi«eke ca dhÅmatÃæ || Msa_18.47 || k«etrasya ca viÓuddhyarthaæ ni«ÂhÃgamana eva ca | bhÃvyate bodhisattvÃnÃæ vipak«apratipak«ata÷ || Msa_18.48 || ayaæ samyakprahÃïabhÃvanÃprabheda÷ | saæsÃrasyÃsaækli«Âaparibhoge saæpatti«u | pa¤canivÃraïatyÃge | ÓrÃvakapratyekabuddhamanaskÃratyÃge | bhÆmipraveÓe | animittavihÃre saptamyÃæ bhÆmau | vyÃkaraïalÃbhe a«ÂamyÃæ | sattvÃnÃæ paripÃcane | navamyÃæ | abhi«eke ca daÓamyÃæ | k«etraviÓuddhyarthaæ traye 'pi | ni«ÂhÃgamane ca buddhabhÆmau | ye ca vipak«Ãste«Ãæ pratipak«eïa samyakprahÃïabhÃvanà veditavyà | ayamasyÃ÷ prabheda÷ | chandaæ niÓritya yogasya bhÃvanà sanimittikà | sarvasamyakprahÃïe«u pratipak«o nirucyate || Msa_18.49 || etena chandaæ janayati | vyÃyacchate vÅryamÃrabhate | cittaæ prag­ïhÃti | samyak pradadhÃtÅti | e«Ãæ padÃnÃmarthanirdeÓa÷ | chandaæ hi niÓritya ÓamathavipaÓyanÃkhyaæ yogaæ bhÃvayatÅti vyÃyacchate | sà ca bhÃvanà Óamathapragrahopek«Ãnimittai÷ saha bhÃvyate | tasmÃtsà sanimittikà | kathaæ ca punarbhÃvyate | yacchamathapragrahopakleÓayorlayauddhatyayo÷ pratipak«eïa vÅryamÃrabhate | kathamÃrabhate | cittaæ prag­ïhÃti pradadhÃti ca | [tatra prag­ïhÃtÅtipraj¤ayà | pradadhÃtÅti?] Óamathe [na?] samaprÃpte co[ptaÓco]pek«ÃyÃæ pradadhÃti | e«Ã yogabhÃvanà yathoktaprabhede«u sarvasamyakprahÃïe«u pratipak«a ucyate | ­ddhipÃdavibhÃge pa¤ca ÓlokÃ÷ | (##) ­ddhipÃdÃÓca catvÃro dhÅrÃïÃmagralak«aïÃ÷ | sarvÃrthasiddhau jÃyante ÃtmanaÓca parasya ca || Msa_18.50 || sarvÃrthasiddhirlaukikÅ lokottarà ca veditavyà | Óe«aæ gatÃrtham | niÓrayÃcca prabhedÃcca upÃyÃdabhinirh­te÷ | vyavasthà ­ddhipÃdÃnÃæ dhÅmatÃæ sarvathe«yate || Msa_18.51 || asyoddeÓasya Óe«o nirdeÓa÷ | dhyÃnapÃramimÃÓritya prabhedo hi caturvidha÷ | upÃyaÓcÃbhinirhÃra÷ «a¬vidhaÓca vidhÅyate || Msa_18.52 || dhyÃnapÃramitÃniÓraya÷ prabhedaÓcaturvidhaÓchandavÅryacittamÅmÃæsÃsamÃdhibhedÃt | upÃyaÓcaturvidha eva | abhinirhÃra÷ «a¬vidha÷ | caturvidha upÃya÷ katama÷ | vyÃvasÃyika ekaÓca dvitiyo 'nugrahÃtmaka÷ | naibandhikast­tÅyaÓca caturtha÷ prÃtipak«ika÷ || Msa_18.53 || a«ÂÃnÃæ prahÃïasaæskÃrÃïÃæ chando vyÃyÃma÷ Óraddhà vyÃvasÃyika÷ upÃya÷ | ÓraddadhÃnasyÃrthino vyÃyÃmÃt | praÓrabdhiranugrÃhaka÷ | sm­ti÷ saæprajanyaæ caupanibandhaka÷ | ekena cittasyÃlambanÃvisÃrÃt | dvitÅyena visÃrapraj¤ÃnÃt | cetanà copek«Ã ca prÃtipak«ika upÃya÷ | layauddhatyopakleÓayo÷ kleÓÃnÃæ ca pratipak«atvÃt | «a¬vidho 'bhinirhÃra÷ katama÷ | darÓanasyÃvavÃdasya sthitivikrŬitasya ca | praïidhervaÓitÃyÃÓca dharmaprÃpteÓca nirh­ti÷ || Msa_18.54 || tatra darÓanaæ cak«u÷ pa¤cavidhaæ mÃæsacak«u÷ dÅvyaæ cak«u÷ Ãryaæ praj¤Ãcak«u÷ dharmacak«u÷ buddhacak«uÓca | avavÃda÷ «a¬abhij¤Ã yathÃkramaæ | tÃbhirupasaækramya bhëÃæ cittaæ cÃgatiæ ca gatiæ ca viditvà ni÷saraïÃyÃvavadanÃt | sthitivikri¬itaæ yasmÃt bodhisattvÃnÃæ bahuvidhaæ nirmÃïÃdibhi÷ samÃdhivikrŬitaæ | praïidhiryena praïidhij¤Ãnena praïidhÃnabalikà bodhisattvÃ÷ praïidhÃnavaiÓe«ikatayà vikrŬanti | ye«Ãæ na sukaraæ saækhyà kartuæ kÃyasya và prabhÃyà và svarasya veti vistareïa yathà daÓabhÆmike sÆtre | vaÓità yathà tatraiva daÓa vaÓità nirdi«ÂÃ÷ | dharmaprÃptirbalavaiÓÃradyÃveïikabuddhadharmÃïÃæ prÃpti÷ | itye«a darÓanÃdÅnÃmabhinirhÃra÷ «a¬vidha÷ | (##) indriyavibhÃge Óloka÷ | bodhiÓcaryà Órutaæ cÃtra[graæ]Óamatho 'tha vipaÓyanà | ÓraddhÃdÅnÃæ padaæ j¤eyamarthasiddhyadhikÃrata÷ || Msa_18.55 || Óraddhendriyasya bodhi÷ padamÃlambanamityartha÷ | vÅryendriyasya bodhisattvacaryà | sm­tÅndriyasya mahÃyÃnasaæg­hÅtaæ Órutaæ | samÃdhÅndriyasya Óamatha÷ | praj¤endriyasya vipaÓyanà padaæ | tadarthÃdhikÃreïaiva caitÃni ÓraddhÃdÅni ÃdhipatyÃrthenendriyÃïyucyante | balavibhÃge Óloka÷ | bhÆmipraveÓasaækli«ÂÃÓce«ÂÃ÷ ÓraddhÃdaya÷ puna÷ | vipak«adurbalatvena ta eva balasaæj¤itÃ÷ || Msa_18.56 || gatÃrtha÷ Óloka÷ | bodhyaÇgavibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | bhÆmivi«Âasya bodhyaÇgavyavasthÃnaæ vidhÅyate | dharmÃïÃæ sarvasattvÃnÃæ samatÃvagamÃtpuna÷ || Msa_18.57 || etena yasyÃmavasthÃyÃæ yasyÃvabodhÃt bodhyaÇgÃni vyavasthÃpyante tadupadi«Âaæ | bhÆmipravi«ÂÃvasthÃyÃæ sarvadharmÃïÃæ sarvasattvÃnÃæ ca samatÃvabodhÃdyathÃkramaæ dharmanairÃtmyenÃtmaparasamatayà ca | ata÷ paraæ cakrÃdisaptaratnasÃdharmyaæ bodhyaÇgÃnÃæ darÓayati | sm­tiÓcarati sarvatra j¤eyÃjitavinirjaye | ajitaj¤eyavinirjayÃya | yathà cakravartinaÓcakraratnamajitadeÓavinirjayÃya | sarvakalpanimittÃnÃæ bhaÇgÃya vicayo 'sya ca || Msa_18.58 || yathà hastiratnaæ pratyarthikabhaÇgÃya | ÃÓu cÃÓe«abodhÃya vÅryamasya pravartate | k«iprÃbhij¤atotpÃdanÃt | yathÃÓvaratnamÃÓu samudraparyantamahÃp­thivÅgamanÃya | dharmÃlokaviv­ddhyà ca prÅtyà ÃpÆryate dhruvam || Msa_18.59 || ÃrabdhavÅryasya bodhisattvasya dharmÃlokà vivardhante | tata÷ prÅti÷ sarvaæ kÃryaæ[yaæ] sadà prÅïayati | yathà maïiratnamÃlokaviÓe«eïa cakravartinaæ prÅïayati | sarvÃvaraïanirmok«Ãt praÓrabdhyà sukhameti ca | sarvadau«ÂhulyasamutpÃda[Âa]nÃt | yathà strÅratnena cakravartÅ sukhamanubhavati | (##) cintitÃrthasam­ddhiÓca samÃdherÆpajÃyate || Msa_18.60 || yathà cakravartino g­hapatiratnÃt | upek«ayà yathÃkÃmaæ sarvatra viharatyasau | pa[p­]«ÂhalabdhÃvikalpena vikalpena[vihÃreïa]sadottama÷ || Msa_18.61 || upek«ocyate nirvikalpaæ j¤Ãnaæ tayà bodhisattva÷ sarvatra yathÃkÃmaæ viharati | tatp­«Âhalabdhena ca vihÃreïÃnyasyopagamÃt | anyasyÃpagamÃt | nirvikalpena vihÃreïa tatra nirvyÃpÃratayà vÃsakalpanÃt | yathà cakravartina÷ pariïÃyakaratnaæ caturaÇgabalakÃyamupanetavyaæ copapraïayati[gamayati] | apanetavyaæ cÃpanayati | tatra ca gatvà vÃsaæ kalpayati yatrÃkhinna÷ caturaÇgo bÃlakÃya÷ paraiti | evaæguïo bodhisattvaÓcakravartÅva vartate | saptaratnopamairnityaæ bodhyaÇgai÷ parivÃrita÷ || Msa_18.62 || iti saptaratnopamatvaæ bodhyaÇgÃnÃæ nigamayati | niÓrayÃÇgaæ svabhÃvÃÇgaæ niryÃïÃÇgaæ t­tÅyakaæ | caturthamanuÓaæsÃÇgamakleÓÃÇgaæ trayÃtmakam || Msa_18.63 || etena yabdodhyaÇgaæ yathÃÇgaæ tadabhidyotitaæ | sm­tirniÓrayÃÇgaæ sarve«Ãæ tanniÓrayeïa prav­tte÷ | dharmapravicaya÷ svabhÃvÃÇgaæ bodhestatsvabhÃvatvÃt | vÅryaæ niryÃïÃÇgaæ tenÃprÃpyani«Âhà yÃmadhi«ÂhÃnÃt [vicchedÃt] | prÅtiranuÓaæsÃÇgaæ cittasukhatvÃt | praÓrabdhisamÃdhyupek«Ã asaækleÓÃÇgaæ | yena yanniÓritya yo 'saækleÓa iti trividhamasaækleÓÃÇgaæ veditavyam | mÃrgÃÇgavibhÃge dvau Ólokau | yathÃbodhÃnuv­ttiÓca tadÆrdhvamupajÃyate | yathÃbodhavyavasthÃnaæ praveÓaÓca vyavasthitau || Msa_18.64 || karmatrayaviÓuddhiÓca pratipak«aÓca bhÃvanà | j¤eyÃv­tteÓca mÃrgasya vaiÓe«ikaguïasya ca || Msa_18.65 || bodhyaÇgakÃlÃdÆrdhvaæ yathÃbhÆtÃvabodhÃnuv­tti÷ samyagd­«Âi÷ | tasyaivÃvabodhasya vyavasthÃnaæ pariccheda÷ samyaksaækalpa÷ | tadvyavasthÃne ca sÆtrÃdike bhagavatà k­te sa eva praveÓastena tadarthÃvabodhÃt | karmatrayaviÓuddhi÷ samyagvÃkkarmÃntÃjÅvÃ÷ | vÃkkÃyobhayakarmasaægrahÃt | pratipak«asya bhÃvanà samyagvyÃyÃmÃdayo yathÃkramaæ j¤eyÃvaraïasya mÃrgÃvaraïasya ca vaiÓe«ikaguïÃvaraïasya ca samyagvyÃyÃmena dÅrghaæ hi kÃlam akhidyamÃno j¤eyÃvaraïasya pratipak«aæ bhÃvayati | (##) samyaksm­tyà Óamathapragrahopek«Ãnimitte«u layoddhatyÃbhÃvÃnmÃrgasaæmukhÅbhÃvÃyÃvaraïasya pratipak«aæ bhÃvayati | samyaksamÃdhinà vaiÓe«ikaguïÃbhinirhÃrÃyÃvaraïasya pratipak«aæ bhÃvayatyevama«Âau mÃrgÃÇgÃni vyavasthÃpyante | ÓamathavipaÓyanÃvibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | cittasya citte sthÃnÃcca dharmapravicayÃdapi | samyaksthitimupÃÓritya Óamatho 'tha vipaÓyanà || Msa_18.66 || samyaksamÃdhiæ niÓritya citte cittasyÃvasthÃnÃt | dharmÃïÃæ ca pravicayÃdyathÃkramaæ Óamatho vipaÓyanà ca veditavyà | na tu vinà samyaksamÃdhinetyetacchamathavipaÓyanÃlak«aïabhÆ | sarvatragà ca saikÃæÓà naikÃæÓopani«anmatà | sà ca ÓamathavipaÓyanà sarvatragà yaæ yaæ guïamÃkÃÇk«ati tatra tatra tadbhÃvanÃt | yathoktaæ sÆtre | ÃkÃÇk«edbhik«uraho vatÃhaæ viviktaæ kÃmairiti vistareïa yÃvat tena bhik«uïà imÃveva dvau dharmau bhÃvayitavyau | yaduta ÓamathaÓca vipaÓyanà cetyevamÃdi | ekÃæÓà ÓamathavipaÓyanà yadà Óamathaæ bhÃvayati | vipaÓyanÃæ và | ubhayÃæÓà yadà yugapadubhayaæ bhÃvayati | upani«atsaæmatà ÓamathavipaÓyanà bodhisattvÃnÃmadhimukticaryÃbhÆmau | prativedhe ca niryÃïe animitte hyasaæsk­te || Msa_18.67 || pariÓuddhau viÓuddhau ca Óamatho 'tha vipaÓyanà | sarvabhÆmigatà dhÅre sa yoga÷ sarvasÃdhaka÷ || Msa_18.68 || ityupani«anmatetyevamÃdinà ÓamathavipaÓyanÃyÃ÷ prabheda÷ karma ca nirdi«Âaæ | yoga upÃyo veditavya÷ | tatra prativedha÷ prathamabhÆmipraveÓa÷ | niryÃïaæ yÃvat «a«ÂhÅ bhÆmi÷ | tÃbhi÷ sanimittaprayoganiryÃïÃt | animittaæ saptamÅ bhÆmi÷ | asaæsk­tamanyadbhÆmitrayamanabhisaæskÃravÃhitvÃt | saæskÃro hi saæsk­taæ tadatra nÃstÅtyasaæsk­taæ | tadeva ca bhÆmitrayaæ niÓritya buddhak«etraæ ca pariÓodhayitavyaæ | buddhatvaæ ca prÃptavyaæ | tadetadyathÃkramaæ pariÓuddhirviÓuddhiÓca | upÃyakauÓalyavibhÃge dvau Ólokau | pÆraye buddhadharmÃïÃæ sattvÃnÃæ paripÃcane | k«ipraprÃptau kriyÃÓuddhau vartmÃcchede ca kauÓalaæ || Msa_18.69 || upÃye bodhisattvÃnÃmasamaæ sarvabhÆmi«u | yatkauÓalyaæ samÃÓritya sarvÃrthÃnsÃdhayanti te || Msa_18.70 || (##) anenopÃyakauÓalyasya prabheda÷ karma ca darÓitaæ | tatra buddhadharmaparipÆraye nirvikalpaæ j¤ÃnamupÃya÷ | sattvaparipÃcane catvÃri saægrahavastÆni | k«iprÃbhisaæbodhe sarvaæ pÃpaæ pratideÓayÃmi yÃvad bhavatu me j¤Ãnaæ saæbodhÃyeti pratideÓanÃnumodanÃdhye«aïà pariïÃmanà | kriyÃÓuddhau samÃdhidhÃraïÅmukhÃni | tai÷ sarvÃrthakriyÃsÃdhanÃt | vartmÃnupacchede aprati«ÂhitanirvÃïe | asmin pa¤cavidha upÃye sarvabhÆmi«u bodhisattvÃnÃmasamaæ tadanyai÷ kauÓalamityayaæ prabheda÷ | sarvasvaparÃrthasÃdhanaæ karma | dhÃraïÅvibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | vipÃkena ÓrutÃbhyÃsÃt dhÃraïyapi samÃdhinà | parÅttà mahatÅ sà ca mahatÅ trividhà puna÷ || Msa_18.71 || apravi«Âavipravi«ÂÃnÃæ dhÅmatÃæ m­dumadhyamà | aÓuddhabhÆmikÃnÃæ hi mahatÅ ÓuddhabhÆmikà || Msa_18.72 || dhÃraïÅ[ïÅæ]tÃæ samÃÓritya bodhisatvà puna÷ puna÷ | prakÃÓayanti saddharmaæ nityaæ saædhÃrayanti ca || Msa_18.73 || atrÃpi prabheda÷ karma ca dhÃraïyÃ÷ saædarÓitaæ | tatra trividhà dhÃraïÅ | pÆrvakarmavipÃkena | ÓrutÃbhyÃsena | d­«ÂadharmabÃhuÓrutyena grahaïadhÃraïasÃmarthyaviÓe«aïÃt | samÃdhisaæniÓrayeïa ca | sà punarvipÃkaÓrutÃbhyÃsÃbhyÃæ parÅttà veditavyà | samÃdhinà mahatÅ | sÃpi mahatÅ punastrividhà | abhÆmipravi«ÂÃnÃæ m­dvÅ bhÆmipravi«ÂÃnÃm aÓuddhabhÆmikÃnÃæ madhyà saptasu bhÆmi«u | pariÓuddhabhÆmikà tvadhimÃtrà Óe«Ãsu bhÆmi«u ityayaæ prabhedo dhÃraïyÃ÷ | saddharmasya prakÃÓanaæ dhÃraïaæ ca karma | praïidhÃnavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | cetanà chandasahità j¤Ãnena prerità ca tat | praïidhÃnaæ hi dhÅrÃïÃmasamaæ sarvabhÆmi«u || Msa_18.74 || hetubhÆtaæ ca vij¤eyaæ cittÃtsadya÷ phalaæ ca tat | ÃyatyÃmarthasiddhyarthaæ cittamÃtrÃtsam­ddhita÷ || Msa_18.75 || citraæ mahadviÓuddhaæ ca uttarottarabhÆmi«u | ÃbodherbodhisattvÃnÃæ svaparÃrthaprasÃdhakaæ || Msa_18.76 || atra praïidhÃnaæ svabhÃvato nidÃnato bhÆmita÷ prabhedata÷ karmataÓca paridÅpitaæ | cetanà chandasaæprayuktà svabhÃva÷ | j¤Ãnaæ nidÃnaæ | sarvabhÆmi«viti bhÆmi÷ | tacca praïidhÃnaæ hetubhÆtaæ (##) cittÃdeva sadya÷ phalatvÃt | ÃyatyÃæ vÃ[cÃ]bhipretÃrthasiddhyarthaæ cittÃtpuna÷ sadya÷phalaæ cittamÃtrÃt yathÃbhipretÃrthasam­ddhitÃ[to] | veditavyÃ[vyaæ] | yena praïidhÃnena balikà bodhisattvà vikrŬanti | yasya na sukarà saækhyà kartuæ kÃyasya veti vistara÷ | citramadhimukticaryÃbhÆmÃvevaæ caivaæ ca syÃmiti | mahadbhumipravi«Âasya daÓa mahÃpraïidhÃnÃni | viÓuddhamuttarottarÃsu bhÆmi«u viÓuddhiviÓe«ÃdÃbodheritye«a prabhedata÷ | svaparÃrthaprasÃdhanaæ karma | samÃdhitrayavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | nairÃtmyaæ dvividhaæ j¤eyo hyÃtmagrÃhasya cÃÓraya÷ | tasya copaÓamo nityaæ samÃdhitrayagocara÷ || Msa_18.77 || trayÃïÃæ samÃdhÅnÃæ trividho gocaro j¤eya÷ | pudgaladharmanairÃtmyaæ ÓÆnyatÃsamÃdhe÷ | tadubhayÃtmagrÃhasyÃÓraya÷ pa¤copÃdÃnaskandhà apraïihitasamÃdhe÷ | tasyÃÓrayasyÃtyantopaÓama ÃnimittasamÃdhi÷ | sa eva | samÃdhistrividho j¤eyo grÃhyagrÃhakabhÃvata÷ | trividhaÓca grÃhyasya gocarasya grÃhakà ye samÃdhaya÷ | te ÓÆnyatÃdisamÃdhaya÷ iti grÃhyagrÃhakabhÃvena traya÷ samÃdhayo j¤ÃtavyÃ÷ | te punaryathÃkramaæ | nirvikalpo 'pi vimukho ratiyuktaÓca sarvadà || Msa_18.78 || ÓÆnyatÃsamÃdhirnirvikalpa÷ | pudgaladharmÃtmanoravikalpanÃt | apraïihito vimukhastasmÃdÃtmagrÃhÃÓrayÃt | Ãnimitto ratisaæprayukta÷ sarvakÃlaæ tasmiæstadÃÓrayopaÓame | parij¤Ãyai prahÃïÃya puna÷ sÃk«ÃtkriyÃya ca | ÓÆnyatÃdisamÃdhÅnÃæ tridhÃrtha÷ parikÅrtita÷ || Msa_18.79 || pudgaladharma naierÃtmyayo÷ parij¤Ãrthaæ ÓÆnyatà | tadÃtmagrÃhÃÓrayasya prahÃïÃrthamapraïihita÷ | tadupaÓamasya sÃk«ÃtkriyÃrthamÃnimitta÷ samÃdhi÷ | dharmoddÃnavibhÃge Ólokau | samÃdhyupani«attvena dharmoddÃnacatu«Âayaæ | deÓitaæ bodhisattvebhya÷ sattvÃnÃæ hitakÃmyayà || Msa_18.80 || tatra sarvasaæskÃrà anityÃ÷ sarvasaæskÃrà du÷khÃ÷ ityapraïihitasya samÃdherÆpani«adbhÃvena deÓitaæ | sarvadharmà anÃtmÃna iti ÓÆnyatÃyÃ÷ | ÓÃntaæ nirvÃïamiti Ãnimittasya samÃdhe÷ | ka÷ punaranityÃrtho yÃvacchÃntÃrtha÷ ityÃha | asadartho 'vikalpÃrtha÷ parikalpÃrtha eva ca | vikalpopaÓamÃrthaÓca dhÅmatÃæ taccatu«Âayam || Msa_18.81 || (##) bodhisattvÃnÃmasadartho 'nityÃrtha÷ | yannityaæ nÃsti tadanityaæ te«Ãæ yatparikalpitalak«aïam | abhÆtavikalpÃrtho du÷khÃrtho yatparatantralak«aïaæ | parikalpamÃtrÃrtho 'nÃtmÃrtha÷ | evaÓabdenÃvadhÃraïaæ parikalpita Ãtmà nÃsti parikalpamÃtraæ tvastÅti parikalpitalak«aïasyÃbhÃvÃrtho 'nÃtmÃrtha ityuktaæ bhavati | vikalpopaÓamÃrtha÷ ÓÃntÃrtha÷ parini«pannalak«aïaæ nirvÃïaæ | k«aïabhaÇgÃrtho 'pyanityÃrtho veditavya÷ paratantralak«aïasya | atastatprasÃdhanÃrthaæ k«aïikatvavibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | ayogÃddhetutotpattervirodhÃtsvayamasthite÷ | abhÃvÃllak«aïaikÃntyÃdanuv­tternirodhata÷ || Msa_18.82 || pariïÃmopalabdheÓca taddhetutvaphalatvata÷ | upÃttatvÃdhipatvÃ[tyÃ]cca ÓuddhasattvÃnuv­ttita÷ || Msa_18.83 || tatra k«aïikaæ sarvaæ saæsk­tamiti paÓcÃdvacanadiyaæ pratij¤Ã veditavyà | tatpuna÷ kathaæ sidhyati | k«aïikatvamantareïa saæskÃrÃïÃæ prav­tterayogÃt | prabandhena hi v­tti÷ prav­tti÷ | sà cÃntareïa pratik«aïamutpÃdanirodhau na yujyate | atha kÃlÃntaraæ sthitvà pÆrvottaranirodhotpÃdata÷ prabandhene«yate v­tti÷ | tadanantaraæ prav­ttirna syÃt prabandhÃbhÃvÃt | naiva cotpannasya vinà prabandhena kÃlÃntaraæ bhÃvo yujyate | kiæ kÃraïaæ hetuta utpatti÷ | hetuto hi sarvaæ saæsk­tamutpadyate bhavatÅtyartha÷ | tadyadi bhÆtvà punaruttarakÃlaæ bhavati tasyÃvaÓyaæ hetunà bhavitavyaæ | vinà hetunà Ãdita ivÃ[evÃ]bhÃvÃt | na ca tattenaiva hetunà bhavitumarhati tasyopayu[bhu]ktahetukatvÃt | na cÃnyo heturupalambhate | tasmÃtpratik«aïamavaÓyaæ pÆrvahetukamanyadbhavatÅti veditavyaæ | evaæ vinà prabandhenotpannasya kÃlÃntaraæ bhÃvo na yujyate | athÃpyevami«yeta notpannaæ punarutpadyate yadarthaæ hetunà bhavitavyaæ syÃdutpannaæ tu kÃlÃntareïa paÓcÃnnirudhyate notpannamÃtrameveti | tatpaÓcÃtkena nirudhyate | yadyutpÃdahetunaiva tadayuktaæ | kiæ kÃraïam | utpÃdanirodhayorvirodhÃt | na hi virodhayostulyo heturupalabhyate | tadyathà chÃyÃtapayo÷ ÓÅto«ïayoÓca | kÃlÃntaranirodhasyaiva ca virodhÃt | kena virodhÃt | Ãgamena ca | yaduktaæ bhagavatà | mÃyopamÃste bhik«o saæskÃrà ÃpÃyikÃstÃvatkÃlikà itvarapratyupasthÃyina iti | manaskÃreïa ca yoginÃæ | te hi saæskÃrÃïÃmudayavyayau manasikurvanta÷ pratik«aïaæ te«Ãæ nirodhaæ paÓyanti | anyathà hi te«Ãmapi nirvidvirÃgavimuktayo na syuryathÃnye«Ãæ maraïakÃlÃdi«u nirodhaæ paÓyatÃæ | yadi cotpanna÷ saæskÃra÷ kÃlÃntaraæ ti«Âhet sa svayameva và ti«Âhetsvayameva sthÃtuæ samartha÷ | sthitikÃraïena (##) và kenacit | svayaæ tÃvadavasthÃnamayuktaæ | kiæ kÃraïaæ | paÓcÃtsvayamasthite÷ | kena và so 'nte puna÷ sthÃtuæ na samartha÷ | sthitikÃraïenÃpi na yuktaæ tasyÃbhÃvÃt | na hi tatkiæcidupalabhyate | athÃpi syÃdvinÃpi sthitikÃraïena vinÃÓakÃraïÃbhÃvÃt avati«Âhate | labdhe tu vinÃÓakÃraïe paÓcÃdvinaÓyati agnimeva ÓyÃmateti | tadayuktaæ, tasyÃbhÃvÃt | na hi vinÃÓakÃraïaæ paÓcÃdapi kiæcidasti | agninÃpi ÓyÃmatà vinasyatÅti suprasiddhaæ [na prasiddhaæ,] | visad­Óotpattau tu tasya sÃmarthyaæ prasiddhaæ | tathà hi tatsaæbandhÃt ÓyÃmatÃyÃ÷ saætatirvisad­ÓÅ g­hyate na tu sarvathaivÃprav­tti÷ | apÃmapi kvÃthyamÃnÃnÃmagnisambandhÃdalpataratamotpattito 'timÃndyÃdante punaranutpattirg­hyate | na tu sak­devÃgnisaæbandhÃttadabhÃva÷ | naiva cotpannasya kasyacid[ta] sthÃnaæ yujyate | lak«aïaikÃntyÃt | aikÃntikaæ hyetatsaæsk­talak«aïamuktaæ bhagavatà yaduta saæsk­tasyÃnityatà | tadyadi notpannamÃtraæ vinaÓyet | kaæcitkÃlamasyÃnityatà na syÃditi anaikÃntikamanityatÃlak«aïaæ prasahya[jya]te | athÃpi syÃtpratik«aïamapÆrvotpattau tadevedamiti pratyabhij¤Ãnaæ na syÃditi | tadbhavatyeva sÃd­Óyasya anuv­ttermÃyÃkÃra pa[pha]lakavat | sÃd­ÓyÃttadbuddhirna tadbhÃvÃditi | kathaæ gamyate | nirodhata÷ | na hi tathaivÃvasthitasyÃnte nirodha÷ syÃdÃdik«aïanirviÓi«ÂatvÃt | tasmÃnna tattadevetyavadhÃryate ante pariïÃmopalabdheÓca | pariïÃmo hi nÃmÃnyathÃtvaæ | tadyadi nÃdita evÃrabdhaæ bhavedÃdhyÃtmikabÃhyÃnÃæ bhÃvÃnÃmante pariïÃmo nopalabhyeta | tasmÃdÃdita evÃnyathÃtvamÃrabdhaæ yatkrameïÃbhivardhamÃnamante vyaktimÃpadyate k«Årasyeva dadyavasthÃyÃæ | yÃvattu tadanyathÃtvaæ sÆk«matvÃnna paricchidyate | tÃvatsÃd­ÓyÃnuv­ttestadevedamimi [ti]j¤Ãyata iti siddhaæ | tataÓca pratik«aïamanyathÃtvÃt | k«aïikatvaæ prasiddhaæ | kutaÓca prasiddhaæ | taddhetutvaphalatvata÷ | k«aïikahetutvÃt | k«aïikaphalatvÃccetyartha÷ | k«aïikaæ hi cittaæ prasiddhaæ tasya cÃnye saæskÃrÃÓcak«urÆpÃdayo hetuta÷ | tasmÃtte 'pi k«aïikà iti siddhaæ | na tvak«aïikÃt k«aïikaæ bhavitumarhati yathà nityÃdanityamiti | cittasya khalvapi sarve saæskÃrÃ÷ phalaæ | kathamidaæ gamyate | upÃttatvÃdÃdhipatyÃcchuddhasattvÃnuv­ttitaÓca | cittena hi sarve saæskÃrÃÓcak«urÃdaya÷ sÃdhi«ÂhÃnà upÃttÃ÷ sahasaæmurchanÃ÷ tadanugrahÃnuv­ttita÷ | tasmÃtte cittasya phalaæ | cittasya cÃdhipatyaæ saæskÃre«u | yathoktaæ bhagavatà | cittenÃyaæ loko nÅyate cittena parik­«yate cittasyotpannasyotpannasya vaÓe vartate iti | tathà vij¤Ãnapratyayaæ nÃma rÆpamityuktaæ | tasmÃccittasya phalaæ | ÓuddhacittÃnuv­ttitaÓca | Óuddhaæ hi yoginÃæ cittaæ saæskÃrà anuvartante | yathoktaæ | dhyÃyÅ bhik«u÷ ­ddhimÃæÓcittavaÓe prÃpta imaæ dÃruskandhaæ sacet suvarïamadhimucyate tadapyasya tathaiva (##) syÃditi | tasmÃdapi cittaphalaæ saæskÃrÃ÷ | sattvÃnuv­ttitaÓca | tathà hi pÃpakÃri«u sattve«u bÃhyà bhÃvà hÅnà bhavanti | puïyakÃri«u ca praïÅtÃ÷ | atastaccittÃnuvartanÃt cittaphalatvaæ saæskÃrÃïÃæ siddhaæ | tataÓca te«Ãæ k«aïikatvaæ | na hi k«aïikasyÃk«aïikaæ phalaæ yujyate tadanuvidhÃyitvÃt | evaæ tÃvadaviÓe«eïa saæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ dvÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ sÃdhitam | ÃdhyÃtmikÃnÃæ puna÷ sÃdhanÃrthaæ pa¤ca Ólokà veditavyÃ÷ | ÃdyastaratamenÃpi cayenÃÓrayabhÃvata÷ | vikÃraparipÃkÃbhyÃæ tathà hÅnaviÓi«Âata÷ || Msa_18.84 || bhÃsvarÃbhÃsvaratvena deÓÃntaragamena ca | sabÅjÃbÅjabhÃvena pratibimbena codaya÷ || Msa_18.85 || caturdaÓavidhotpattau hetumÃnaviÓe«ata÷ | cayÃyÃ[pÃ]rthÃdayogÃcca ÃÓrayatva asaæbhavÃt || Msa_18.86 || sthitasyasaæbhavÃdante ÃdyanÃÓÃvikÃrata÷ | tathà hÅnaviÓi«Âatve bhÃsvarÃbhÃsvare 'pi ca || Msa_18.87 || gatyabhÃvÃtsthitÃyogÃccaramatva asaæbhavÃt | anuv­tteÓca cittasya k«aïikaæ sarvasaæsk­tam || Msa_18.88 || ÃdyastaratamenÃpi yÃvatk«aïikaæ sarvasaæsk­tamiti | kathame«Ãmebhi÷ k«aïikatvaæ sidhyati | ÃdhyÃtmikÃnÃæ hi saæskÃrÃïÃæ caturdaÓavidha utpÃda÷ | Ãdya utpÃdo yÃvatprathamata ÃtmabhÃvÃbhinirv­tti÷ | taratamena ya÷ prathamajanmak«aïÃdÆrdhvaæ | cayena ya ÃhÃrasvapnabrahmacaryÃsamÃpattyupacayena | ÃÓrayabhÃvata÷ yaÓcak«urvij¤ÃnÃdÅnÃæ cak«urÃdÅbhirÃÓrayai÷ | vikÃreïa yo rÃgÃdibhirvarïÃdivipariïÃmata÷ | paripÃkena yo garbhabÃlakumÃrayuvamadhyamav­ddhÃvasthÃsu | hÅnatvena viÓi«Âatvena ca yo durgatau [sugatau?] cotpadyamÃnÃnÃæ yathÃkramaæ | bhÃsvaratvena yo nirmitakÃme«u paranirmitakÃme«u rÆpÃrÆpye«u copapannÃnÃæ cittamÃtrÃdhÅnatvÃt | abhÃsvaratvena yastadanyatropapannÃnÃæ | deÓÃntaragamanena yo 'nyadeÓotpÃdanirodhe 'nyadeÓotpÃda÷ | sabÅjatvena yo 'hartaÓcaramÃn skandhÃnvarjayitvà | abÅjatvena yaste«ÃmevÃrhataÓcarame«Ãæ | pratibimbatvena yo a«Âavimok«adhyÃyinÃæ samÃdhivaÓena pratibimbÃnÃæ[khyÃnÃæ] saæskÃrÃïÃmutpÃda÷ | etasyÃæ caturdaÓavidhÃyÃmutpattÃvÃdhyÃtmikÃnÃæ saæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ hetumÃnaviÓe«Ãdibhi÷ kÃraïairveditavyam | ÃdyotpÃde tÃvat hetutvaviÓe«Ãt | yadi hi tasya hetutvena viÓe«o na syÃt taduttarÃyÃ÷ saæskÃraprav­tteruttarottaraviÓe«o (##) nopalabhyeta hetvaviÓe«Ãt | viÓe«e ca sati taduttarebhyastasyÃnyatvÃt k«aïikatvasiddhi÷ | taratamotpÃde mÃnaviÓe«Ãt | mÃnaæ pramÃïamityartha÷ | na hi pratik«aïaæ vinÃnyatvena parimÃïaviÓe«o bhavet | upacayotpÃde cayÃpÃrthyÃt | upastambho hi caya÷ | tasyÃpÃrthyaæ syÃdantareïa k«aïikatvaæ tathaivÃvasthitatvÃt | ayogÃccopacayasyaiva | na hi pratik«aïaæ vinà pu«Âatarotpattyà yujyetopacaya÷ | ÃÓrayabhÃvenotpattÃvÃÓritatvÃsaæbhavÃt | na hi ti«ÂhatyÃÓraye ca tadÃÓritasyÃnavasthÃnaæ yujyate | yÃne ti«Âhati tadÃrƬhÃnavasthÃnavadanyathà hyÃÓrayatvaæ na saæbhavet | vikÃrotpattau paripÃkotpattau ca sthitasyÃsaæbhavÃt | ÃdyanÃÓÃvikÃrata÷ | na hi tathÃsthitasyaiva rÃgÃdibhirvikÃra÷ saæbhavati | na cÃvasthÃntare«u paripÃka ÃdÃvavinÃÓe satyante vikÃrÃbhÃvÃt | tathà hÅnaviÓi«Âotpattau k«aïikatvaæ veditavyaæ yathà vikÃraparipÃkotpattau | na hi tathÃsthite«veva saæskÃre«u karmavÃsanà v­ttiæ labhate yato durgatau và syÃdutpatti÷ sugatau và | krameïa hi saætatipariïÃmaviÓe«Ãt v­ttilÃbho yujyate | bhÃsvarÃbhÃsvare 'pi cotpÃde tathaiva k«aïikatvaæ yujyate | bhÃsvare tÃvat tathÃsthitasyÃsaæbhavÃt cittÃdhÅnav­ttitÃyÃ÷ | abhÃsvare 'pi cÃdau vinÃÓamantareïÃnte vikÃrÃyogÃt | deÓÃntaragamanenotpattau gatyabhÃvÃt | na hi saæskÃrÃïÃæ deÓÃntarasaækrÃntilak«aïà gatirnÃma kÃcit kriyà yujyate | sà hyutpannà và saæskÃraæ deÓÃntaraæ gamayedanutpannà và | yadyutpannà tena gatikÃle na kaæcidgata iti sthitasyaiva gamanaæ nopapadyate | athÃnutpannà tenÃsatyÃæ gatau gata iti na yujyate | sà ca kriyà yadi taddeÓastha eva saæskÃre kÃritraæ karoti na yujyate | sthitasyÃnyadeÓÃprÃpte÷ | athÃnyadeÓasthe na yujyate | vinà kriyayÃnyadeÓÃprÃpte÷ | na ca kriyà tatra và anyatra và deÓe sthità saæskÃrÃdanyopalabhyate | tasmÃnnÃsti saæskÃrÃïÃæ deÓÃntarasaætatyutpÃdÃdanyà gati÷ | tadabhÃvÃcca siddhaæ k«aïikatvaæ | deÓÃntaranirantarotpattilak«aïà gatirvibhavadbhi÷ kÃraïairveditavyà | asti cittavaÓena yathà caÇkramaïÃdyavasthÃsu | asti pÆrvakarmÃvedhena yathÃntarÃbhava÷ | astyabhidhÃta[astyÃk«ipta]vaÓena yathà k«iptasye«o÷ | asti saæbandhavaÓena yathà yÃnanadÅplavÃrƬhÃnÃæ | asti nodanavaÓena yathà vÃyupreritÃnÃæ t­ïÃdÅnÃm | asti svabhÃvavaÓena yathà vÃyostiryaggamanamagnerÆrdhvaæ jvalanamapÃæ nimne syandanaæ | astyanubhÃvena yathà mantrau«adhÃnubhÃvena | ke«ÃæcidayaskÃntÃnubhÃvenÃyasÃæ | ­ddhyanubhÃvena ­ddhimatÃæ | sabÅjÃbÅjabhÃvenotpattau k«aïikatvaæ veditavyaæ sthitÃyogÃccaramÃsaæbhavÃcca | na hi pratik«aïaæ hetubhÃvamantareïa tathÃsthitasyÃnyasminkÃle punarbÅjabhÃvo yujyate | nirbÅjatvaæ và carame k«aïe | na ca Óakyaæ (##) pÆrvaæ sabÅjatvaæ carame k«aïe nirbÅjatvamabhyupagantuæ | tadabhÃve caramatvÃsaæbhavÃt | tathà hi caramatvameva na saæbhavati | pratibimbotpattau k«aïikatvaæ cittÃnuv­ttito veditavyaæ | pratik«aïaæ cittavaÓena tadutpÃdÃt | ekÃntÃt[evaæ tÃvat]sÃdhitamÃdhyÃtmikaæ sarvasaæsk­taæ k«aïikamiti | bÃhyasyedÃnÅæ k«aïikatvaæ tribhi÷ Ólokai÷ sÃdhayati | bhÆtÃnÃæ «a¬ivadhÃrthasya k«aïikatvaæ vidhÅyate | Óo«av­ddhe÷ prak­tyà ca calatvÃd v­ddhihÃnita÷ || Msa_18.89 || tatsaæbhavÃtp­thivyÃÓca pariïÃmacatu«ÂayÃt | varïagandharasasparÓatulyatvÃcca tathaiva tat || Msa_18.90 || indhanÃdhÅnav­ttitvÃttÃratamyopalabdhita÷ | cittÃnuv­tte÷ p­cchÃta÷ k«aïikaæ bÃhyamapyata÷ || Msa_18.91 || kiæ punastadbÃhyaæ | catvÃri mahÃbhÆtÃni | «a¬ivadhaÓcÃrtha÷ | varïagandharasasparÓaÓabdà dharmÃyatanikaæ ca rÆpam | ato bhÆtÃnÃæ «a¬ivadhÃrthasya ca k«aïikatvaæ vidhÅyate | kathaæ vidhÅyate | apÃæ tÃvaccho«av­ddhe÷ | utsasarastaÂÃgÃdi«vapÃæ krameïa v­ddhi÷ Óo«aÓcopalabhyate | taccobhayamantareïa pratik«aïaæ pariïÃmaæ na syÃtpaÓcÃdviÓe«akÃraïÃbhÃvÃt | vÃyo÷ prak­tyà calatvÃd v­ddhihÃnitaÓca | na hyavasthitasya calatvaæ syÃttatsvÃbhÃvÃditi[gatyabhÃvÃditi] prasÃdhitametat | na ca v­ddhihÃsau tathaivÃvasthitatvÃt | p­thivyÃstatsaæbhavÃt pariïÃmacatu«ÂayÃcca | tacchabdenÃpaÓca g­hyante vÃyuÓca | adbhyo hi vÃyusahitÃbhya÷ p­thivÅ saæbhÆtà vivartakÃle | tasmÃttatphalatvÃt sÃpi k«aïikà veditavyà | caturvidhaÓca pariïÃma÷ p­thivyà upalabhyate | karmak­ta÷ sattvÃnÃæ karmaviÓe«Ãt | upakramak­ta÷ prahÃdibhi÷ | bhÆtak­to 'gnyÃdibhi÷ | kÃlak­ta÷ kÃlÃntarapariïÃmata÷[vÃsata÷] | sa cÃntareïa pratik«aïamanyotpattiæ na yujyate vinÃÓakÃraïÃbhÃvÃt | varïagandharasasparÓÃnÃæ p­thivyÃdibhistulyakÃraïatvÃt tathaiva k«aïikatvaæ veditavyaæ | tejasa÷ puna÷ k«aïikatvamindhanÃdhÅnav­ttitvÃt | na hi tejasyutpanne teja÷ sahotpannamindhanaæ tathaivÃvati«Âhate | na ca dagdhendhanaæ teja÷ sthÃtuæ samarthaæ | mà bhÆdante 'pyanindhanasyÃvasthÃnamiti | ÓlokabandhÃnurodhÃdvarïÃdÅnÃæ pÆrvamabhidhÃnaæ paÓcÃttejasa÷ | Óabda÷ punaryo 'pi kÃlÃntaramupalabhyate ghaïÂÃdÅnÃæ tasyÃpi k«aïikatvaæ veditavyaæ tÃratamyopalabdhe÷ | na hyasati k«aïikatve pratik«aïamandataratamopalabdhi÷ syÃt | dharmÃyatanikasyÃpi rÆpasya k«aïikatvaæ prasiddhameva cittÃnuv­tteryathà pÆrvamuktaæ | tasmÃdvÃhyamapi k«aïikaæ prasiddhaæ | p­cchrayate khalvapi sarvasaæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ sidhyati (##) kathaæ k­tvà | idaæ tÃvadayamak«aïikavÃdÅ pra«Âavya÷ | kasmÃdbhavÃnanityatvamicchati na [?] saæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ necchatÅti | yadyevaæ vadet pratik«aïamanya[nitya]tvasyÃgrahaïÃditi sa idaæ syÃdvacanÅya÷ | prasiddhak«aïikabhÃve«vapi pradÅpÃdi«u niÓcalÃvasthÃyÃæ tadagrahaïÃdak«aïikatvaæ kasmÃnne«yate | yadyevaæ vadet pÆrvavatpaÓcÃdagrahaïÃditi | sa idaæ syÃdvacanÅya÷ | saæskÃrÃïÃmapi kasmÃdevaæ ne«yate | yadyevaæ vadet vilak«aïatvÃt pradÅpÃditadanyasaæskÃrÃïÃmiti | sa idaæ syÃdvacanÅya÷ | dvividhaæ hi vailak«aïyaæ svabhÃvavailak«aïyaæ v­ttivailak«aïyaæ ca | tadyadi tÃvat svabhÃvavailak«aïyamabhipretamata eva d­«ÂÃntatvaæ yujyate | na hi tatsvabhÃva eva tasya d­«ÂÃnto bhavati yathà pradÅpa÷ pradÅpasya gaurvà goriti | atha v­ttivailak«aïyamata eva d­«ÂÃntatvaæ pradÅpÃdÅnÃæ prasiddhatvÃt | k«aïikatvÃnuv­tte÷ puna÷ sa idaæ pra«Âavya÷ | kaccidicchasi yÃne ti«Âhati yÃnÃrƬho gacchediti | yadi no hÅti vadet | sa idaæ syÃdvacanÅya÷ | cak«urÃdi«u ti«Âhatsu tadÃÓritaæ vij¤Ãnaæ prabandhena gacchatÅti na yujyate | yadyevaæ vadet nanu ca d­«Âaæ vartisaæniÓrite pradÅpe prabandhena gacchati vartyà avasthÃnamiti | sa idaæ syÃdvacanÅya÷ | na d­«Âaæ tatprabandhena vartyÃ÷ pratik«aïaæ vikÃrotpatteriti | yadyevaæ vadet sati k«aïikattve saæskÃrÃïÃæ kasmÃtpradÅpÃdiva k«aïiakatvaæ na siddhamiti | sa idaæ syÃdvacanÅya÷ viparyÃsavastutvÃt | sad­Óasaætatiprabandhav­ttyà hi k«aïikatvame«Ãæ na praj¤Ãyate | yata÷ satyapyaparÃparatve tadevedamiti viparyÃso jÃyate | itarathà hi anityanityaviparyÃso na syÃttadabhÃve saækleÓo na syÃt kuta÷ punarvyavadÃnamityevaæ paryanuyogato 'pi k«aïikatvaæ sarvasaæskÃrÃïÃæ prasiddhaæ | pudgalanairÃtmyaprasÃdhanÃrthaæ nairÃtmyavibhÃge dvÃdaÓa ÓlokÃ÷ | praj¤aptyastitayà vÃcya÷ pudgalo dravyato na tu | nopalambhÃdviparyÃsÃt saækleÓÃt kli«Âahetuta÷ || Msa_18.92 || ekatvÃnyatvatovÃcyastasmÃddo«advayÃdasau | skandhÃtmatvaprasaÇgÃcca taddravyatvaprasaÇgata÷ || Msa_18.93 || dravyasan yadyavÃcyaÓca vacanÅyaæ prayojanaæ | ekatvÃnyatvato 'vÃcyo na yukto ni«prayojana÷ || Msa_18.94 || lak«aïÃllokad­«ÂÃcca ÓÃstrato 'pi na yujyate | indhanÃgnyoravÃcyatvamupalabdherdvayena hi || Msa_18.95 || dvaye sati ca vij¤ÃnasaæbhavÃtpratyayo na sa÷ | nairarthakyÃdato dra«Âà yÃvanmoktà na yujyate || Msa_18.96 || (##) svÃmitve sati cÃnityamani«Âaæ na pravartayet | tatkarmalak«aïaæ sÃdhyaæ saæbodho bÃdhyate tridhà || Msa_18.97 || darÓanÃdau ca tadyatna÷ svayaæbhÆrna trayÃdapi | tadyatnapratyayatvaæ ca niryatnaæ darÓanÃdikaæ || Msa_18.98 || akart­tvÃdanityatvÃtsak­nnityaprav­ttita÷ | darÓanÃdi«u yatnasya svayaæbhÆtvaæ na yujyate || Msa_18.99 || tathà sthitasya na«Âasya prÃgabhÃvÃdanityata÷ | t­tÅyapak«ÃbhÃvÃcca pratyayatvaæ na yujyate || Msa_18.100 || sarvadharmà anÃtmÃna÷ paramÃrthena ÓÆnyatà | Ãtmopalambhe do«aÓca deÓito yata eva ca || Msa_18.101 || saækleÓavyavadÃne ca avasthÃcchedabhinnake | v­ttisaætÃnabhedo hi pudgalenopadarÓita÷ || Msa_18.102 || Ãtmad­«ÂiranutpÃdyà abhyÃso 'nÃdikÃlika÷ | ayatnamok«a÷ sarve«Ãæ na mok«a÷ pudgalo 'sti và || Msa_18.103 || pudgala kimastÅti vaktavyo nÃstÅti vaktavya÷ | Ãha | praj¤aptyastitayà vÃcya÷ pudgalo dravyato na tu | yataÓca praj¤aptito 'stÅti vaktavyo dravyato nÃstÅti vaktavya÷ | evamanekÃæÓavÃdaparigrahe naivÃstitve do«ÃvakÃÓo na nÃstitve | sa punardravyato nÃstÅti kathaæ veditavya÷ | nopalambhÃt | na hi sa dravyata upalabhyate rÆpÃdivat | upalabdhirhi nÃma buddhyà pratipatti÷ | na ca pudgalaæ buddhyà na pratipadyante pudgalavÃdina÷ | uktaæ ca bhagavatà | d­«Âa eva dharme ÃtmÃnamupalabhate praj¤ÃpayatÅti kathaæ nopalabdho bhavati | na sa evamupalabhyamÃno dravyata upalabdho bhavati | kiæ kÃraïaæ | viparyÃsÃt tathà hyanÃtmanyÃtmeti viparyÃsa ukto bhagavatà | tasmÃdya evaæ pudgalagrÃho viparyÃsa÷ sa÷ | kathamidaæ gamyate | saækleÓÃt | satkÃyad­«ÂikleÓalak«aïo hye«a saækleÓo yaduta ahaæ mameti | na ca [cÃ] viparyÃsa÷ saækleÓo bhavitumarhati | na[sa] cai«a saækleÓa iti kathaæ veditavyaæ | kli«Âahetuta÷ | tathÃhi taddhetukÃ÷ kli«Âà rÃgÃdaya utpadyante | yatra punarvastuni rÆpÃdisaæj¤akepraj¤apti÷ pudgala iti tasmÃtkimekatvena pudgalo vaktavya Ãhosvidanyetvena | Ãha | ekatvÃnyatvato 'vÃcyastasmÃdasau | kiæ kÃraïaæ | do«advayÃt | katamasmÃddo«advayÃt | (##) skandhÃtmatvaprasaÇgÃcca taddravyatvaprasaÇgata÷ | ekatve hi skandhÃnÃmÃtmatvaæ prasajyate pudgalasya ca dravyasattvaæ | athÃnyatve pudgalasya dravyasattvaæ | evaæ hi pudgalasya praj¤aptito 'stitvÃdavaktavyatvaæ yuktaæ | tenÃvyÃk­tavastusiddhi÷ | ye puna÷ ÓÃstu÷ ÓÃsanamatikramya pudgalasya dravyato 'stitvamicchanti ta idaæ syurvacanÅyÃ÷ | dravyasanyadyavÃcyaÓca vacanÅyaæ prayojanaæ | kiæ kÃraïaæ | ekatvÃnyatvato 'vÃcyo na yukto ni«prayojana÷ | atha d­«ÂÃntamÃtrÃt pudgalasyÃvaktavyatvamiccheyu÷ | yathÃgnirindhanÃnnÃnyo nÃnanyo vaktavya iti | ta idaæ syurvacanÅyÃ÷ | lak«aïÃllokad­«ÂÃcca ÓÃstrato 'pi na yujyate | indhanÃgnyoravÃcyatvamupalabdherdvayena hi | ekatvenÃnyatvena ca agnirhi nÃma tejodhÃturindhanaæ Óe«Ãïi bhÆtÃni | te«Ãæ ca bhinnaæ lak«aïamityanya evÃgnirindhanÃt | loke ca vinÃpyagninà d­«Âamindhanaæ këÂhÃdi vinÃpi cendhanenÃgniriti siddhamanyatvaæ | ÓÃstre ca bhagavatà na kvacidagnÅndhanayoravÃcyatvamuktamityayuktametat | vina punarindhanenÃgnirastÅti kathamidaæ vij¤Ãyate | upalabdhestathà hi vÃyunà vik«iptaæ dÆramapi jvalatparaiti | athÃpi syÃdvÃnustatrendhanamiti ata evÃgnÅndhanayoranyatvamiti siddhi÷ | kuta÷ | dvayena hi upalabdheriti prak­taæ | dvayaæ hi tatropalabhyate arcirvÃyuÓcendhanatvena | astyeva pudgalo ya e«a dra«Âà yÃvadvij¤Ãtà kartà bhoktà j¤Ãtà moktà ca | na sa dra«Âà yujyate | nÃpi yÃvanmoktà | sa hi darÓÃnÃdisaæj¤akÃnÃæ vij¤ÃnÃnÃæ pratyayabhÃvena và kartà bhavet svÃmitvena và | tatra tÃvat | dvayaæ pratÅtya vij¤ÃnasaæbhavÃtpratyayo na sa÷ | kiæ kÃraïaæ | nairarthakyÃt | na hi tasya tatra kiæcitsÃmarthyaæ d­«Âaæ | svÃmitve sati vÃnityamani«Âaæ na pravartayet || sa hi vij¤Ãnaprav­ttau svÃmÅbhavannani[bhavanni]«Âaæ vij¤Ãnamanityaæ na pravartayet | ani«Âaæ ca | naiva tasmÃdubhayathÃpyasaæbhavÃt | asau dra«Âà yÃvanmoktà na yujyate | api khalu yadi dravyata÷ pudgalo 'sti | tatkarmalak«aïaæ sÃdhyaæ (##) yadi dravyato 'stitasya karmÃpyupalabhyate | yathà cak«urÃdÅnÃæ darÓanÃdilak«aïaæ ca rÆpaprasÃdÃdi | na caivaæ pudgalasya | tasmÃnna so 'sti dravyata÷ | tasmiæÓca dravyata i«yamÃïe buddhasya bhagavata÷ | saæbodho bÃdhyate tridhà | gambhÅrÃbhisaæbodha÷ | asÃdhÃraïÃbhisaæbodha÷ | lokottarÃbhisaæbodhaÓca | na hi pudgalÃbhisaæbodhe kiæcidgambhÅramabhisaæbuddhaæ bhavati | na tÅrthyÃsÃdhÃraïaæ | na lokÃnucittaæ | tathà hye«a grÃha÷ sarvalokagamya÷ | tÅrthyÃbhinivi«Âa÷ | dirghasaæsÃrocittaÓca | api khalu pudgalo dra«Âà bhavan yÃvadvij¤Ãtà darÓanÃdi«u saprayatno và bhavenni«prayatno và | saprayatnasya và punarasau prayatna÷ svayaæbhÆrvà bhavedÃkasmika÷ | tatpratyayo [vÃ?] darÓanÃdau ca tadyatna÷ svayaæbhÆrna trayÃdapi | tasmÃdeva ca do«atrayÃdvak«yamÃïÃt tadyatnapratyayatvaæ ca neti vartate | ni«prayatnasya và puna÷ sata÷ siddhaæ bhavati | niryatnaæ darÓanÃdikam | ityasati vyÃpÃre pudgalasya darÓanÃdau kathamasau dra«Âà bhavati | yÃvadvij¤Ãtà | do«atrayÃdityuktaæ katamasmÃddo«atrayÃt | akart­tvÃdanityatvÃtsak­nnityaprav­ttita÷ | darÓanÃdi«u yatnasya svayaæbhÆtvaæ na yujyate || yadi darÓanÃdi«u prayatna Ãkasmiko yato darÓanÃdÅni | na tarhi te«Ãæ pudgala÷ karteti kathamasau dra«Âà bhavati yÃvadvij¤Ãtà sati vÃkasmikatve nirapek«atvÃt na kadÃcitprayatno na syÃdanityo na syÃt | nitye ca prayatne darÓanÃdÅnÃæ yugapacca nityaæ ca prav­tti÷ syÃditi do«a÷ | tasmÃnna yujyate darÓanÃdi«u prayatnasya svayaæbhÆtvaæ | tathà sthitasya na«Âasya prÃgabhÃvÃdanityata÷ | t­tÅyapak«ÃbhÃvÃcca pratyayatvaæ na yujyate || atha pudgalapratyaya÷ prayatna÷ syÃt | tasya tathà sthitasya pratyayatvaæ na yujyate | prÃgabhÃvÃt | sati hi tatpratyayatve na kadÃcitpudgalo nÃstÅti | kimarthaæ prÃk prayatno na syÃdyadà notpanna÷ | vina«ÂasyÃpi pratyayatvaæ na yujyate pudgalasyÃnityatvaprasaÇgÃt | (##) t­tÅyaÓca kaÓcitpak«o nÃsti yanna sthito na vina«Âa÷ syÃditi | tatpratyayo 'pi prayatno na yujyate | evaæ tÃvadyuktimÃÓritya dravyata÷ pudgalo nopalabhyate | sarve dharmà anÃtmÃna÷ paramÃrthena ÓÆnyatà | Ãtmopalambhe do«aÓca deÓito yata eva ca || dharmoddÃne«u hi bhagavatà sarve dharmà anÃtmÃna iti deÓitaæ paramÃrthaÓÆnyatÃyÃmasti karmÃsti vipÃka÷ kÃrakastu nopalabhyate ya imÃæÓca skandhÃnnik«ipati anyÃæÓca skandhÃnpratisaædadhÃti | anyatra dharmasaæketÃditi deÓitaæ | pa¤cake«u pa¤cÃdÅnavà Ãtmopalambha iti deÓità | Ãtmad­«Âirbhavati jÅvad­«Âi÷ nirviÓe«o bhavati tÅrthikai÷ | unmÃrgapratipanno bhavati | ÓÆnyatÃyÃmasya cittaæ na praskandati na prasÅdati na saæti«Âhate nÃdhimucyate | Ãryadharmà asya na vyavadÃyante | evamÃgamato 'pi na yujyate | pudgalo 'pi hi bhagavatà tatra tatra deÓita÷ | parij¤ÃtÃvÅ bhÃrahÃra÷ ÓraddhÃnusÃryÃdipudgalavyavasthÃnata ityasati dravyato 'stitve kasmÃddeÓita÷ | saækleÓe vyavadÃne ca avasthÃcchedabhinnake | v­ttisaætÃnabhedo hi pudgalenopadarÓita÷ || avasthÃbhinne hi saækleÓavyavadÃne chedabhinne ca | pudgalapraj¤aptimantareïa tadv­ttibheda÷ saætÃnabhedaÓca deÓayituæ na Óakya÷ | tatra parij¤ÃsÆtre parij¤eyà dharmÃ÷ saækleÓa÷ parij¤Ã vyavadÃnaæ | bhÃrahÃrasÆtre | bhÃro bhÃrÃdÃnaæ ca saækleÓa÷ | bhÃranik«epaïaæ vyavadÃnaæ | tayorv­ttibheda÷ saætÃnabhedaÓcÃntareïa parij¤ÃtÃvibhÃrahÃrapudgalapraj¤aptiæ na Óakyeta deÓayituæ | bodhipak«ÃÓca dharmà bahudhÃvasthÃ÷ prayogadarÓanabhÃvanÃni«ÂhÃmÃrga viÓe«abhedata÷ | te«Ãæ v­ttibheda÷ saætÃnabhedaÓcÃntareïa ÓraddhÃnusÃryÃdipudgalapraj¤aptiæ na Óakyeta deÓayituæ | yenÃsati dravyato 'stitve pudgalo deÓita ityayamatra nayo veditavya÷ | itarathà hi pudgaladeÓanà ni«prayojanà prÃpnoti | na hi tÃvadasÃvÃtmad­«ÂyutpÃdanÃrthaæ yujyate yasmÃt Ãtmad­«ÂiranÆtpÃdyà pÆrvamevotpannatvÃt | nÃpi tadabhyÃsÃrthaæ yasmÃdÃtmad­«Âer abhyÃso 'nÃdikÃlika÷ | yadi cÃtmadarÓanena mok«a ityasau deÓyeta | evaæ sati syÃt ayatnamok«a÷ sarve«Ãæ tathà hi sarve«Ãæ na d­«ÂasatyÃnÃmÃtmadarÓanaæ vidyate | naiva và mok«o 'stÅti prÃpnoti | na hi pÆrvamÃtmÃnamanÃtmato g­hÅtvà satyÃbhisamayakÃle kaÓcidÃtmato g­hïÃti | (##) yathà du÷khaæ du÷khata÷ pÆrvamag­hÅtvà paÓcÃdg­hïÃtÅti yathÃpÆrvaæ tathà paÓcÃdapi mok«o na syÃt | sati cÃtmanyavaÓyamahaækÃramamakÃrÃbhyÃmÃtmat­«ïayà cÃnyaiÓca tannidÃnai÷ kleÓairbhavitavyamiti ato 'pi mok«o na syÃt | na và pudgalo 'stÅti abhyupagantavyaæ | tasminhi sati niyatamete do«Ã÷ prasajyante | evamebhirguïairnityaæ bodhisattvÃ÷ samanvitÃ÷ | ÃtmÃrthaæ ca na ri¤canti parÃrthaæ sÃdhayanti ca || Msa_18.104 || hÅdh­tiprabh­tÅnÃæ guïÃnÃæ samÃsena karma nirdi«Âam | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre bodhipak«ÃdhikÃra÷ [a«ÂÃdaÓa÷] samÃpta÷ || (##) ekonaviæÓatyadhikÃra÷ ÃÓcaryavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | svadehasya parityÃga÷ saæpatteÓcaiva saæv­ttau | durbale«u k«amà kÃye jÅvite nirapek«iïa÷ || Msa_19.1 || vÅryÃrambho hyanÃsvÃdo dhyÃne«u sukha eva ca | ni«kalpanà ca praj¤ÃyÃmÃÓcaryaæ dhÅmatÃæ ga[ma]taæ || Msa_19.2 || tathÃgatakule janmalÃbho vyÃkaraïasya ca | abhi«ekasya ca prÃptirbodheÓcÃÓcaryami«yate || Msa_19.3 || atra dvÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ pratipattyÃÓcaryamuktaæ «aÂpÃramità Ãrabhya | dÃnena hi svadehaparityÃga ÃÓcaryaæ ÓÅlasaævaranimittamudÃrasaæpattityÃga÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | t­tÅyena Ólokena phalÃÓcaryamuktaæ catvÃri bodhisattvaphalÃnyÃrabhya prathamÃyÃma«ÂamyÃæ daÓamyÃæ trÅïi Óaik«Ãïi phalÃni | buddhabhÆmau caturthamaÓaik«amatra phalaæ | anÃÓcaryavibhÃge Óloka÷ | vairÃgyaæ karuïÃæ caitya bhÃvanÃæ paramÃmapi | tathaiva samacittatvaæ nÃÓcaryaæ tÃsu yuktatà || Msa_19.4 || tÃsviti pÃramitÃsu | vairÃgyamÃgamya dÃne prayogo nÃÓcaryaæ | karuïÃmÃgamya ÓÅle k«Ãntau ca | paramÃæ bhÃvanÃmÃgamyëÂamyÃæ bhÆmau nirabhisaæskÃranirvikalpo vÅryÃdiprayogo nÃÓcaryam | ÃtmaparasamacittatÃmÃgamya sarvÃsveva pÃramitÃsu prayogo nÃÓcaryamÃtmÃrtha iva parÃrthe khedÃbhÃvÃt | samacittatÃyÃæ traya÷ ÓlokÃ÷ | na tathÃtmani dÃre«u sutamitre«u bandhu«u | sattvÃnÃæ pragata÷ sneho yathà sattve«u dhÅmatÃæ || Msa_19.5 || arthi«vapak«apÃtaÓca ÓÅlasyÃkhaï¬anà dhruvaæ | k«Ãnti÷ sarvatra sattvÃrthaæ[sarvÃrthaæ]vÅryÃrambho mahÃnapi || Msa_19.6 || dhyÃnaæ ca kuÓalaæ nityaæ praj¤Ã caivÃvikalpikà | vij¤eyà bodhisattvÃnÃæ tÃsveva samacittatà || Msa_19.7 || (##) eka÷ Óloka÷ sattve«u samacittatÃyÃæ | dvau pÃramitÃsu | na hi sattvÃnÃmÃtmÃdi«u sneha÷ samatayà anugato na cÃtyantaæ | tathà hyÃtmÃnamapi kadÃcinmÃrayanti | bodhisattvÃnÃæ tu sarvasattve«u samatayÃtyantaæ ca pÃramitÃsu punardÃne samacittatvamarthi«vapak«apÃtÃt | ÓÅle 'ïumÃtrasyÃpi nityamakhaï¬anà | k«Ãnti÷ sarvatreti deÓakÃle satve«vabhedanà | vÅrye sattvÃrthaæ[sarvÃrthaæ]vÅryÃrambhÃtsvaparÃrthaæ samaæ prayogÃtsarvakuÓalÃrthaæ ca | Óe«aæ gatÃrtham | upakÃritvavibhÃge «o¬aÓa ÓlokÃ÷ | sthÃpanà bhÃjanatve ca ÓÅle«veva ca ropaïaæ | mar«aïà cÃpakÃrasya arthe vyÃpÃragÃmità || Msa_19.8 || Ãvarjanà ÓÃsane 'smiæÓchedanà saæÓayasya ca | sattve«u upakÃritvaæ dhÅmatÃmetadi«yate || Msa_19.9 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ «a¬bhi÷ pÃramitÃbhiryathopakÃritvaæ bodhisattvÃnÃæ tatparidÅpitaæ | dÃnena hi sattvÃnÃæ bhÃjanatve sthÃpayanti kuÓalakriyÃyÃ÷ | dhyÃnenÃvarjayanti prabhÃvaviÓe«ayogÃt | Óe«aæ gatÃrthaæ | Óe«ai÷ Ólokai÷ mÃtrÃdisÃdharmyeïopakÃritvaæ darÓitam | samÃÓayena sattvÃnÃæ dhÃrayanti sadaiva ye | janayantyÃryabhÆmau ca kuÓalairvardhayanti ca || Msa_19.10 || du«k­tÃtparirak«anti Órutaæ vyutpÃdayanti ca | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvamÃt­kalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.11 || sattvÃnÃæ mÃt­bhÆtÃ÷ sattvamÃt­kalpà | mÃtà hi putrasya pa¤cavidhamupakÃraæ karoti | garbheïa dhÃrayati | janayati | ÃpÃyayati po«ayati saævardhayati | apÃyÃdrak«ate | abhilÃpaæ ca Óik«ayati | tatsÃdharmyeïaitÃni pa¤cabodhisattvakarmÃïi veditavyÃni | ÃryabhÆmirÃryadharmà veditavyÃ÷ | ÓraddhÃyÃ÷ sarvasattve«u sarvadà cÃvaropaïÃt | adhiÓÅladiÓik«ÃyÃæ vimuktau ca niyojanÃt || Msa_19.12 || buddhÃdhye«aïataÓcai«ÃmÃv­teÓca vivarjanÃt | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvapit­kalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.13 || pità hi putrÃïÃæ pa¤cavidhamupakÃraæ karoti | bÅjaæ te«Ãmavaropayati | Óilpaæ Óik«ayati | pratirÆpairdÃrairniyojayati | sanmitre«upanik«ipati | an­ïaæ karoti yathà na (##) pait­kam­ïaæ dÃpyate | tatsÃdharmyeïa bodhisattvÃnÃmetÃni pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | Óraddhà hi sattvÃnÃmÃryÃtmabhÃvapratilambhasya bÅjaæ | Óaik«Ã÷ Óilpaæ | vimuktirbhÃryà vimuktiprÅtisukhasaævedanÃ[t?]buddhÃ÷ kalyÃïamitrÃïi | avaraïam­ïasthÃnam | anarhadeÓanÃæ ye ca sattvÃnÃæ gÆhayanti hi | Óik«Ãvipattiæ nindanti Óaæsantyeva ca saæpadam || Msa_19.14 || avavÃdaæ ca yacchanti mÃrÃnÃvedayanti hi | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvabandhukalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.15 || bandhavo hi bandhÆnÃæ pa¤cavidhamupakÃraæ kurvanti | guhyaæ gÆhayanti | kuce«Âitaæ vigarhanti | suce«Âitaæ praÓaæsanti | karaïÅye«u sÃhÃyyaæ gacchanti | vyasanasthÃnebhyaÓca nivÃrayanti | tatsÃdharmyeïaitÃni bodhisattvÃnÃæ pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | anarhebhyo gambhÅradharmedeÓanÃvinigÆhanÃt Óik«ÃvipattisaæpattyoryathÃkramaæ nindanÃtpraÓaæsanÃcca | adhigamÃyÃvavÃdÃt mÃrakarmavedanÃcca | saækleÓe vyavadÃne ca svayamaÓrÃntabuddhaya÷ | yacchanti laukikÅæ k­tsnÃæ saæpadaæ cÃtilaukikÅm || Msa_19.16 || sukhe hite cÃbhinnÃ[akheditvÃdabhinnÃ] ye sadà sukhahitai«iïa÷ | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvamitrakalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.17 || taddhi mitraæ yanmitrasya hite ca sukhe cÃviparyastaæ | sukhaæ copasaæharati hitaæ cÃbhedyaæ ca bhavati | hitasukhai«i ca nityaæ | tathà bodhisattvÃ÷ sattvÃnÃæ pa¤cabhi÷ karmabhirmitrakalpà beditavyÃ÷ | laukikÅ hi saæpat sukhaæ | tayà sukhÃnubhavÃt | lokottarà hitaæ | kleÓavyÃdhipratipak«atvÃt | sarvadodyamavanto ye sattvÃnÃæ paripÃcane | samyagniryÃïavaktÃra÷ k«amà vipratipatti«u || Msa_19.18 || dvayasaæpattidÃtÃrastadupÃye ca kovidÃ÷ | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvadÃsakalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.19 || dÃso hi pa¤cabhi÷ karmabhi÷ samyag vartate | utthÃnasaæpanno bhavati | k­tye«u avisaævÃdako bhavati | k«amo bhavati paribhëaïatìanÃdÅnÃæ | nipuïo bhavati sarvakÃryakaraïÃt | (##) vicak«aïaÓca bhavati upÃyaj¤a÷ | tatsÃdharmyeïaitÃni pa¤ca karmÃïi bodhisattvÃnÃæ veditavyÃni | dvayasaæpattirlaukikÅ lokottarà ca veditavyà | anutpattikadharme«u k«Ãntiæ prÃptÃÓca ye matÃ÷ | sarvayÃnÃpade«ÂÃra÷ siddhayogÃniyojakÃ÷ || Msa_19.20 || sumukhÃ÷ pratikÃre ca vipÃke cÃnapek«iïa÷ | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvÃcÃryakalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.21 || pa¤cavidhena karmaïÃ[cÃrya÷?]Ói«yÃïÃmupakÃrÅ bhavati | svayaæ suÓik«ito bhavati | sarvaæ Óik«ayati | k«ipraæ Óik«ayati | sumukho bhavati suratajÃtÅya÷ | nirÃmi«acittaÓca bhavati | tatsÃdharmyeïaitÃni bodhisattvÃnÃæ pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | sattvak­tyÃrthamudyuktÃ÷ saæbhÃrÃnpurayanti ye | saæbh­tÃnmocayantyÃÓu vipak«aæ hÃpayanti ca || Msa_19.22 || lokasaæpattibhiÓcitrairalokairyojayanti ca | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ sattvopÃdhyÃyakalpà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.23 || upÃdhyÃya÷ pa¤cavidhena karmaïà sÃrdhaæ vihÃriïÃmupakÃrÅ bhavati | pravrÃjayati upasaæpÃdayati | anuÓÃsti do«aparivarjane | Ãmi«eïa saæg­hïÃti dharmeïa ca | tatsÃdharmyeïaitÃni bodhisattvÃnÃæ pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | pratikÃravibhÃge dvau Ólokau | asaktyà caiva bhoge«u ÓÅlasya ca na khaï¬anai÷ | k­taj¤atÃnuyogÃcca pratipattau ca yogata÷ || Msa_19.24 || «aÂsu pÃramitÃsveva vartamÃnà hi dehina÷ | bhavanti bodhisattvÃnÃæ tathà pratyupakÃriïa÷ || Msa_19.25 || tatheti yathà te«Ãæ bodhisattvà upakÃriïa÷ | tatra bhoge«vanÃsaktyà dÃne vartante | ÓÅlasyÃkhaï¬anena ÓÅle | k­taj¤atÃnuyogÃt k«Ãntau | upakÃribodhisattvasya k­taj¤atayà te hi k«Ãntipriyà iti | pratipattiyogato vÅryadhyÃnapraj¤Ãsu yena ca pratipadyante yatra ceti k­tvà | ÃÓÃstivibhÃge Óloka÷ | v­ddhiæ hÃniæ ca kÃÇk«anti sattvÃnÃæ ca prapÃcanaæ | viÓe«agamanaæ bhÆmau bodhiæ cÃnuttarÃæ sadà || Msa_19.26 || (##) pa¤ca sthÃnÃni bodhisattvÃ÷ sadaivÃÓaæsante | pÃramitÃv­ddhiæ | tadvipak«ahÃniæ | sattvaparipÃcanaæ | bhÆmiviÓe«agamanaæ | anuttarÃæ ca samyaksaæbodhim | abandhyaprayogavibhÃge Óloka÷ | trÃsahÃnau samutpÃde saæÓayacchedane 'pi ca | pratipattyavavÃde ca sadÃbandhyà jinÃtmajÃ÷ || Msa_19.27 || caturvidhe sattvÃrthe bodhisattvÃnÃmabandhya÷ prayogo veditavya÷ | gambhirodÃradharmatrÃsa[Ã?]yoge | bodhicittasamutpÃde | utpÃditabodhicittÃnÃæ saæÓayopacchedane | pÃramitÃpratipattyavavÃde ca | samyakprayogavibhÃge dvau Ólokau | dÃnaæ ni«pratikÃÇk«asya ni÷sp­hasya punarbhave | ÓÅlaæ k«ÃntiÓca sarvatra vÅryaæ sarvaÓubhodaye || Msa_19.28 || vinÃ[Ã?]rÆpyaæ tathà dhyÃnaæ praj¤Ã copÃyasaæhità | samyakprayogo dhÅrÃïÃæ «aÂsu pÃramitÃsuhi || Msa_19.29 || yathoktaæ ratnakÆÂe | vipÃko 'pratikÃÇik«aïo dÃneneti vistara÷ | parihÃïiviÓe«abhÃgÅyadharmavibhÃge dvau Ólokau | bhogasakti÷ sacchidratvaæ mÃnaÓcaiva sukhallikà | ÃsvÃdanaæ vikalpaÓca dhÅrÃïÃæ hÃnihetava÷ || Msa_19.30 || sthitÃnÃæ bodhisattvÃnÃæ pratipak«e«u te«u ca | j¤eyà viÓe«abhÃgÅyà dharmà etadviparyayÃt || Msa_19.31 || «aïÃæ pÃramitÃnÃæ vipak«Ã hÃnabhÃgÅyÃ÷ | tatpratipak«Ã viÓe«abhÃgÅyà veditavyÃ÷ | pratirÆpakabhÆtaguïavibhÃge dvau Ólokau | eka÷ paÂpÃda÷ | pravÃ[tÃ]raïÃpi kuhanà saumukhyasya ca darÓanà | lobhatvena tathà v­tti÷ ÓÃntavÃkkÃyatà tathà || Msa_19.32 || suvÃkkaraïasaæpacca pratipattivivarjità | ete hi bodhisattvÃnÃmabhÆtatvÃya deÓitÃ÷ | viparyayÃtprayuktÃnÃæ tadbhÆtatvÃya deÓitÃ÷ || Msa_19.33 || (##) «aïÃæpÃramitÃnÃæ pratirÆpakÃ÷ «a¬ bodhisattvaguïÃ÷ pravÃ[tÃ]raïÃdayo veditavyÃ÷ | Óe«aæ gatÃrtham | vinayavibhÃge Óloka÷ | te dÃnÃdyupasaæhÃrai÷ sattvÃnÃæ vinayanti hi | «aÂprakÃraæ vipak«aæ hi dhÅmanta÷ sarvabhÆmi«u || Msa_19.34 || «aÂprakÃro vipak«a÷ | «aïÃæ pÃramitÃnÃæ mÃtsaryadau÷ÓÅlyakrodhakausÅdyavik«epadau«praj¤yÃni yathÃækramaæ | Óe«aæ gatÃrtham | vyÃkaraïavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | dhÅmadvyÃkaraïaæ dvedhà kÃlapudgalabhedata÷ | bodhau vyÃkaraïe caiva mahÃccÃnyadudÃh­taæ || Msa_19.35 || notpattik«ÃntilÃbhena mÃnÃbhogavihÃnita÷ | ekÅbhÃvagamatvÃcca sarvabuddhajinÃtmajai÷ || Msa_19.36 || k«etreïa nÃmnà kÃlena kalpanÃmnà ca tatpuna÷ | parivÃrÃnuv­ttyà ca saddharmasya tadi«yate || Msa_19.37 || tatra pudgalabhedena vyÃkaraïaæ gotrasthotpÃditacittasaæmukhÃsamak«apudgalavyÃkaraïÃt | kÃlabhedena parimitÃparimitakÃlavyÃkaraïÃt | punarbodhau vyÃkaraïaæ bhavati | vyÃkaraïe và evaænÃmà tathÃgata evamamu«minkÃle vyÃkari«yatÅti | anyatpunarmahÃvyÃkaraïaæ yada«ÂamyÃæ bhÆmÃvanutpattikadharmak«ÃntilÃbhata÷ | ahaæ buddho bhavi«yÃmÅti mÃnaprahÃïata÷ | sarvanimitta[Ã?]bhogaprahÃïata÷ | sarvabuddhabodhisatvai[tva]Óca sÃrdhamekÅbhÃvopagamanata÷ | tadÃtmasaætÃnabhedÃdarÓanÃt | puna÷ k«etrÃdibhirvyÃkaraïamÅd­Óe buddhak«etre evaænÃmà iyatà kÃlena buddho bhavi«yati | evaænÃmake kalpe Åd­ÓaÓcÃsya parivÃro bhavi«yati | etÃvadantaraæ kÃlamasya saddharmÃnuv­ttirbhavi«yatÅti | niyatipÃtavibhÃge Óloka÷ «aÂpÃda÷ | saæpattyutpattinaiyamyapÃto 'khede ca dhÅmatÃæ | bhÃvanÃyÃÓca sÃtatye samÃdhÃnÃcyutÃvapi | k­tyasiddhÃvanÃbhoge k«ÃntilÃbhe ca sarvathà || Msa_19.38 || «aÂpÃramitÃdhikÃreïa «a¬vidho niyatipÃta e«a nirdi«Âa÷ | saæpattiniyatipÃto nityamudÃrabhogasaæpattilÃbhÃt | upapattiniyatipÃto nityaæ yathe«ÂopapattiparigrahÃt | akhedaniyatipÃto n(##) ityaæ saæsÃradu÷khairakhedÃt | bhÃvanÃsÃtatyaniyatipÃto nityaæ bhÃvanÃsÃtatyÃt | samÃdhÃnÃcyutau k­tyasiddhau ca niyatipÃto nityaæ samÃdhyaparihÃïita÷ sattvak­tyasÃdhanataÓca | anÃbhogÃnutpattikadharmak«ÃntilÃbhe niyatipÃtaÓca nityamanÃbhoganirvikalpaj¤ÃnavihÃrÃt | avaÓyakaraïÅyavibhÃge Óloka÷ «aÂpÃda÷ | pÆjà Óik«ÃsamÃdÃnaæ karuïà ÓubhabhÃvanà | apramÃdastathÃraïye ÓrutÃrthÃt­ptireva ca | sarvabhÆmi«u dhÅrÃïÃmavaÓyakaraïÅyatà || Msa_19.39 || «aÂpÃramità adhik­tyeyaæ «a¬vidhÃvaÓyakaraïÅyatà gatÃrtha÷ Óloka÷ | sÃtatyakaraïÅyavibhÃge dvau Ólokau | kÃme«vÃdÅnavaj¤Ãnaæ skhalite«u nirÅk«aïà | du÷khÃdhivÃsanà caiva kuÓalasya ca bhÃvanà || Msa_19.40 || anÃsvÃda÷ sukhe caiva nimittÃnÃmakalpanà | sÃtatyakaraïÅyaæ hÅ dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || Msa_19.41 || «aÂpÃramitÃparini«pÃdanÃrthaæ «a sÃtatyakaraïÅyÃni | gatÃrthau Ólokau | pradhÃnavastuvibhÃge Óloka÷ «aÂpÃda÷ | dharmadÃnaæ ÓÅlaÓuddhirnotpattik«Ãntireva ca | vÅryÃrambho mahÃyÃne antyà sakaruïà sthiti÷ | praj¤Ã pÃramitÃnÃæ ca pradhÃnaæ dhÅmatÃæ matam || Msa_19.42 || «aÂsu pÃramitÃsvetat «a¬vidhaæ pradhÃnaæ | tatra ÓÅlaviÓuddhirÃryakÃntaæ ÓÅlam | antyà sakaruïà sthitiÓcaturthaæ dhyÃnaæ karuïÃpramÃïayuktaæ | Óe«aæ gatÃrtham | praj¤aptivyavasthÃnavibhÃge catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | vidyÃsthÃnavyavasthÃnaæ sÆtrÃdyÃkÃrabhedata÷ | j¤eyaæ dharmavyavasthÃnaæ dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || Msa_19.43 || puna÷ satyavyavasthÃnaæ saptadhà tathatÃÓrayÃt | caturdhà ca tridhà caiva yuktiyÃnavyavasthiti÷ || Msa_19.44 || yoniÓaÓca manaskÃra÷ samyagd­«Âi÷ phalÃnvità | pramÃïairvicayo 'cintyaæ j¤eyaæ yukticatu«Âayam || Msa_19.45 || (##) ÃÓayÃddeÓanÃccaiva prayogÃtsaæbh­terapi | samudÃgamabhedÃcca trividhaæ yÃnami«yate || Msa_19.46 || caturvidhaæ praj¤aptivyavasthÃnaæ | dharmasatyayuktiyÃnapraj¤aptivyavasthÃnabhedÃt | tatra pa¤cavidyÃsthÃnavyavasthÃnaæ dharmavyavasthÃnaæ veditavyaæ sÆtrageyÃdibhirÃkÃrabhedai÷ | tadantarbhÆtÃnyeva hi tadanyÃni vidyÃsthÃnÃni mahÃyÃne bodhisattvebhyo deÓyante | satyavyavasthÃnaæ tu saptavidhÃæ tathatÃmÃÓritya prav­ttitathatÃæ lak«aïatathatÃæ vij¤aptitathatÃæ saæniveÓatathatÃæ mithyÃpratipattitathatÃæ [viÓuddhitathatÃæ?]samyakpratipattitathatÃæ ca | yuktipraj¤aptivyavasthÃnaæ caturvidham | apek«Ãyukti÷ | kÃryakÃraïayukti÷ | upapattisÃdhanayukti÷ | dharmatÃyuktiÓca | yÃnapraj¤aptivyavasthÃnaæ trividhaæ | ÓrÃvakayÃnaæ | pratyekabuddhayÃnaæ | mahÃyÃnaæ ca | tatrÃpek«Ãyuktistri«vapi yÃne«u yoniÓomanaskÃra÷ | tamapek«ya tena pratyayena lokottarÃyÃ÷ samyagd­«ÂerutpÃdÃt | kÃryakÃraïayukti÷ samyagd­«Âi÷ saphalà | upapattisÃdhanayukti÷ pratyak«Ãdibhi÷ pramÃïai÷ parÅk«Ã | dharmatÃyuktiracintyaæ sthÃnaæ | siddhà hi dharmatà na punaÓcintyà | kasmÃd- yoniÓomanaskÃrÃt samyagd­«Âirbhavati | tato và kleÓaprahÃïaæ phalamityevamÃdi | yÃnatrayavyavasthÃnaæ pa¤cabhirÃkà rairveditavyaæ | ÃÓayato deÓanÃta÷ prayogata÷ saæbhÃrata÷ samudÃgamataÓca | tatra hÅnÃmÃÓayadeÓanÃprayogasaæbhÃrasamudÃgamÃ÷ ÓrÃvakayÃnaæ madhyÃ÷ pratyekabuddhayÃnamuttamà mahÃyÃnaæ | yathÃÓayaæ hi yathÃbhiprÃyaæ dharmadeÓanÃbhibhavati | yathà deÓanaæ tathà prayoga÷ | yathÃprayogaæ saæbhÃra÷ | yathÃsaæbhÃraæ ca bodhisamudÃgama iti | parye«aïÃvibhÃge Óloka÷ | Ãgantukatvaparye«Ã anyonyaæ nÃmavastuno÷ | praj¤apterdvividhasyÃtra tanmÃtratvasya vai«aïà || Msa_19.47 || caturvidhà parye«aïà dharmÃïÃæ | nÃmaparye«aïà vastuparye«aïà | svabhÃvapraj¤aptiparye«aïà | viÓe«apraj¤aptiparye«aïà ca | tatra nÃmno vastunyÃgantukatvaparye«aïà nÃmaparye«aïà veditavyà | vastÆno nÃmnyÃgantukatvaparye«aïà vastuparye«aïà veditavyà | tadubhayÃbhisaæbandhe svabhÃvaviÓe«apraj¤aptyo÷ praj¤aptimÃtratvaparye«aïà svabhÃvaviÓe«apraj¤aptiparye«aïà veditavyà | yathÃbhÆtaparihÃra[j¤Ãna]vibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | sarvasyÃnupalambhÃcca bhÆtaj¤Ãnaæ caturvidhaæ | sarvÃrthasiddhyai dhÅrÃïÃæ sarvabhÆmi«u jÃyate || Msa_19.48 || (##) caturvidhaæ yathÃbhÆtaparij¤Ãnaæ dharmÃïÃæ nÃmaparye«aïÃgataæ | vastuparye«aïÃgataæ | svabhÃvapraj¤aptiparye«aïÃgataæ | viÓe«apraj¤aptiparye«aïÃgataæ ca | tacca sarvasyÃsya nÃmÃdikasyÃnupalambhÃdveditavyaæ | uttarÃrdhena yathÃbhÆtaparij¤Ãnasya karmaïÃæ mahÃtmyaæ darÓayati | prati«ÂhÃbhogabÅjaæ hi nimittaæ bandhanasya hi | sÃÓrayÃÓcittacaittÃstu badhyante 'tra sabÅjakÃ÷ || Msa_19.49 || tatra prati«ÂhÃnimittaæ bhÃjanaloka÷ | bhoganimittaæ pa¤ca rÆpÃdayo vi«ayÃ÷ | bÅjanimittaæ yatte«Ãæ bÅjamÃlayavij¤Ãnaæ | yatra[atra]trividhe nimitte sÃÓrayÃÓcittacaittà vadhyante | yacca te«Ãæ bÅjamÃlayavij¤Ãnam | ÃÓrayÃ÷ punaÓcak«urÃdayo veditavyÃ÷ | purata÷ sthÃpitaæ yacca nimittaæ yatsthitaæ svayaæ | sarvaæ vibhÃvayandhÅmÃn labhate bodhimuttamÃm || Msa_19.50 || tatra purata÷ sthÃpitaæ nimittaæ yacchrutacintÃbhÃvanÃprayogenÃlambanÅk­taæ parikalpitaæ | sthitaæ svayameva yatprak­tyÃlambanÅbhÆtamayatnaparikalpitaæ | tasya vibhÃvanÃdhi[vi]gamo 'nÃlambanÅbhÃva÷ | akalpanà tadupÃyo nimittapratipak«a÷ | taccobhayaæ kramÃdbhavati | pÆrvaæ hi sthÃpitasya paÓcÃt svayaæsthitasya | tatra caturviparyÃsÃnugataæ pudgalanimittaæ vibhÃvayanyogÅ ÓrÃvakabodhiæ pratyekabodhiæ và labhate | sarvadharmanimittaæ vibhÃvayan mahÃbodhim | etena yathà tattvaæ parij¤Ãya mok«Ãya saævartate yathÃbhÆtaæ parij¤Ãnaæ | tatparidÅpitam | tathatÃlambanaæ j¤Ãnaæ dvayagrÃhavivarjitaæ | dau«ÂhulyakÃyapratyak«aæ tatk«aye dhÅmatÃæ matam || Msa_19.51 || etena yathÃsvabhÃvatrayaparij¤ÃnÃt paratantrasvabhÃvak«ayÃya saævartate | tatparidÅpitaæ | tathatÃlambanatvena parini«pannaæ svabhÃvaæ parij¤Ãya | dvayagrÃhavivarjitatvena kalpitaæ | dau«ÂhulyakÃyapratyak«atvena paratantraæ | tasyaiva k«ayÃya saævartate dau«ÂhulyakÃyasyÃlayavij¤Ãnasya tatk«ayÃrthaæ tatk«aye | tathatÃlambanaæ j¤ÃnamanÃnÃkÃrabhÃvitaæ | sadasattÃrthe pratyak«aæ vikalpavibhu cocyate || Msa_19.52 || anÃnÃkÃrabhÃvitaæ nimittatathatayoranÃnÃtvadarÓanÃt | etena ÓrÃvakÃnimittÃdvodhisattvÃnimittasya viÓe«a÷ paridÅpita÷ | te hi nimittÃnimittayornÃnÃtvaæ paÓyantu | (##) sarvanimittÃnÃmamanasikÃrÃdanimittasya ca dhÃtormanasikÃrÃdanimittaæ samÃpadyante | bodhisattvÃstu tathatÃvyatirekeïa nimittapaÓyanto nimittamevÃnimittaæ paÓyantyataste«Ãæ tajj¤ÃnamanÃnÃkÃrabhÃvitaæ | sattÃrthe ca tathatÃyÃmasattÃrthe ca nimitte pratyak«aæ vikalpavibhu cocyate | vikalpavibhutvalÃbhÃdyathÃvikalpaæ sarvÃrthasam­ddhita÷ | tattvaæ saæcchÃdya bÃlÃnÃmatattvaæ khyÃti sarvata÷ | tattvaæ tu bodhisattvÃnÃæ sarvata÷ khyÃtyapÃsya tat || Msa_19.53 || etena yathà bÃlÃnÃæ svarasenÃtattvameva khyÃti nimittaæ na tattvaæ tathatà | evaæ bodhisattvÃnÃæ svarasena tattvameva khyÃti nÃtatvamityupadarÓitam | akhyÃnakhyÃnatà j¤eyà asadarthasadarthayo÷ | ÃÓrayasya parÃv­ttirmok«o 'sau kÃmacÃrata÷ || Msa_19.54 || asadarthasya nimittasyÃkhyÃnatà sadarthasya tathatÃyÃ÷ khyÃnatà ÃÓrayaparÃv­ttirveditavyà | tayà hi tadakhyÃnaæ khyÃnaæ ca | saiva ca mok«o veditavya÷ | kiæ kÃraïaæ | kÃmacÃrata÷ | tadà hi svatantro bhavati svacittavaÓavartÅ prak­tyaiva nimittÃsamudÃcÃrÃt | anyonyaæ tulyajÃtÅya÷ khyÃtyartha÷ sarvato mahÃn | antarÃyakarastasmÃtparij¤Ãyainamuts­jet || Msa_19.55 || idaæ k«etrapariÓodhano[nau]pÃye[ya]yathÃbhÆtaparij¤Ãnaæ | bhÃjanalokÃ[ko ']rtho mahÃnanyonyo vartamÃnastulyajÃtÅya÷ khyÃti sa evÃyamiti | sa caivaæ khyÃnÃdantarÃyakaro bhavati buddhak«etrapariÓuddhaye | tasmÃdantarÃyakaraæ parij¤Ãyainamuts­jedevaæ khyÃtaæ | aprameyavibhÃge Óloka÷ | paripÃcyaæ viÓodhyaæ ca prÃpyaæ yogyaæ ca pÃcane | samyaktvadeÓanÃvastu aprameyaæ hi dhÅmatÃm || Msa_19.56 || pa¤cavidhaæ hi vastu bodhisattvÃnÃmaprameyaæ | paripÃcyaæ vastu sattvadhÃturaviÓe«eïa viÓodhyaæ lokadhÃturbhÃjanalokasaæg­hÅta÷ | prÃpyaæ dharmadhÃtu÷ | paripÃcanayogyaæ vineyadhÃtu÷ | samyagdeÓanÃvastu vinayopÃyadhÃtu÷ | deÓanÃphalavibhÃge dvau Ólokau | (##) bodhisattva[citta]sya cotpÃdo notpÃdak«Ãntireva ca | cak«uÓca nirmalaæ hÅnamÃÓravak«aya eva ca || Msa_19.57 || saddharmasya sthitirdÅrghà vyutpatticchittibhogatà | deÓanÃyÃ÷ phalaæ j¤eyaæ tatprayuktasya dhÅmata÷ || Msa_19.58 || deÓanÃyÃæ prayuktasya bodhisattvasyëÂavidhaæ deÓanÃyÃ÷ phalaæ veditavyaæ | Órot­«u kecidbodhicittamutpÃdayanti | kecidanutpattikadharmak«Ãntiæ pratilabhante | kecidvirajo vigatamalaæ dharme«u dharmacak«urutpÃdayanti hÅnayÃnasaæg­hÅtaæ | keccidÃÓravak«ayaæ prÃpnuvanti | saddharmaÓca cirasthitiko bhavati paraæparÃdhÃraïatayà | avyutpannÃnÃmarthavyutpattirbhavati | saæÓayitÃnÃæ saæÓayacchedo bhavati | viniÓcitÃnÃæ saddharmasaæbhogo bhavati anavadyo prÅtirasa÷ | mahÃyÃnamahattvavibhÃge dvau Ólokau | Ãlambanamahatvaæ ca pratipatterdvayostathà | j¤Ãnasya vÅryÃrambhasya upÃye kauÓalasya ca || Msa_19.59 || udÃgamamahattvaæ ca mahattvaæ buddhakarmaïa÷ | etanmahattvayogÃddhi mahÃyÃnaæ nirucyate || Msa_19.60 || saptavidhamahattvayogÃnmahÃyÃnamityucyate | ÃlambanamahattvenÃpramÃïavistÅrïasÆtrÃdidharmayogÃt | pratipattimahattvena dvayo÷ pratipatte÷ svÃrthe parÃrthe ca | j¤Ãnamahattvato dvayorj¤ÃnÃtpudgalanairÃtmyasya dharmanairÃtmyasya ca prativedhakÃle | vÅryÃrambhamahattvena trÅïi kalpÃsaækhyeyÃni sÃtatyasatk­tyaprayogÃt | upÃyakauÓalyamahattvena saæsÃrÃparityÃgÃsaækleÓata÷ | samudÃgamamahattvena balavaiÓÃradyÃveïikabuddhadharmasamudÃgamÃt | buddhakarmamahattvena ca puna÷ punarabhisaæbodhimahÃparinirvÃïasaædarÓanata÷ | mahÃyÃnasaægrahavibhÃge dvau Ólokau | gotraæ dharmÃdhimuktiÓca cittasyotpÃdanà tathà | dÃnÃdipratipattiÓca nyÃyÃ[mÃ]vakrÃntireva ca || Msa_19.61 || sattvÃnÃæ paripÃkaÓca k«etrasya ca viÓodhanà | aprati«ÂhitanirvÃïaæ bodhi÷ Óre«Âhà ca darÓanÃt[darÓanÃ] || Msa_19.62 || etena daÓavidhena vastuna k­tsnaæ mahÃyÃnaæ saæg­hÅtaæ | tatra satvÃnÃæ paripÃcanaæ bhÆmiprati«Âha[pravi«Âa]sya yÃvatsaptamyÃæ bhÆmau veditavyaæ | k«etrapariÓodhanamaprati«ÂhitanirvÃïaæ cÃvinivartanÅyÃyÃæ bhÆmau trividhÃyÃæ | Óre«Âhà bodhirbuddhabhÆmau | tatraiva cÃbhisaæbodhimahÃparinirvÃïasaædarÓanà veditavyà | Óe«aæ gatÃrtham | (##) bodhisattvavibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | Ãdhimok«ika ekaÓca ÓuddhÃdhyÃÓayiko 'para÷ | nimitte cÃnimitte ca cÃryapyanabhisaæsk­te | bodhisattvà hi vij¤eyÃ÷ pa¤caite sarvabhÆmi«u || Msa_19.63 || tatra nimittacÃrÅ dvitÅyÃæ bhÆmimupÃdÃya yÃvat «a«ÂhayÃæ | animittacÃrÅ saptamyÃm | anabhisaæskÃracÃrÅ pareïa | Óe«aæ gatÃrtham | kÃme«vasaktastriviÓuddhakarmà krodhÃbhibhÆmyaæ guïatatparaÓca | dharme 'calastattvagabhÅrad­«Âirbodhau sp­hÃvÃn khalu bodhisattva÷ || Msa_19.64 || etena «aÂpÃramitÃpratipattito mahÃbodhipraïidhÃnataÓca bodhisattvalak«aïaæ paridÅpitam | anugraheccho 'nupaghÃtad­«Âi÷ paropaghÃte«vadhivÃsakaÓca | dhÅro 'pramattaÓca bahuÓrutaÓca parÃrthayukta÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_19.65 || tatra dhÅra ÃrabdhavÅryo du÷khairavi«ÃdÃt | apramatto dhyÃnasukhe«vasakta÷ | Óe«aæ gatÃrtham | ÃdÅnavaj¤a÷ svaparigrahe«u bhoge«vasakto hyanigƬhavaira÷ | yogÅ nimitte kuÓalo 'kud­«ÂiradhyÃtmasaæstha÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_19.66 || tatra bhoge«vasakto yastÃnvihÃya pravrajati | nimittakuÓala÷ ÓamathÃdinimittatrayakauÓalyÃt | adhyÃtmasaæstho mahÃyÃnÃvikampanÃt | mahÃyÃnaæ hi bodhisattvÃnÃmadhyÃtmaæ | Óe«aæ gatÃrtham | dayÃnvito hrÅguïasaænivi«Âo du÷khÃdhivÃsÃtsvasukhe«vasakta÷ | sm­tipradhÃna÷ susamÃhitÃtmà yÃnÃvikÃrya÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_19.67 || tatra sm­tipradhÃno dhyÃnavÃn sm­tibalena cittasamÃdhÃnÃt | susamÃhitÃtmà nirvikalpaj¤Ãna÷ | Óe«aæ gatÃrtham | du÷khÃpaho du÷khakaro na caiva du÷khÃdhivÃso na ca du÷khabhÅta÷ | du÷khÃdvimukto na ca du÷khakalpo du÷khÃbhyupeta÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_19.68 || tatra du÷khÃdvimukto dhyÃnavÃn kÃmadhÃtuvairÃgyÃd du÷khadu÷khatÃmok«ata÷ | du÷khÃbhyupeta÷ saæsÃrÃbhyupagamÃt | Óe«aæ gatÃrtham | dharmerato 'dharmarata÷ [dharme 'rato 'dharmarata÷] prak­tyà dharme jugupsÅ dharamÃbhiyukta÷ | dharme vaÓÅ dharmanirandhakÃro dharmapradhÃna÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_19.69 || (##) atra dharme jugupsÅ ak«ÃntijugupsanÃt | dharme vaÓÅ samÃpattau | dharmapradhÃno mahÃbodhiparama÷ | dharma evÃtra dharama ukto v­ttÃnuv­ttyà | Óe«aæ gatÃrtham | bhogÃpramatto niyamÃpramatto rak«Ãpramatta÷ kuÓalÃpramatta÷ | sukhÃpramatto dharamÃpramatto yÃnÃpramatto khalu bodhisattva÷ || Msa_19.70 || ratra rak«Ãpramatta÷ k«ÃntimÃn svaparacittÃnurak«aïÃt | dharmÃpramatto yathÃbhÆtadharmapraj¤ÃnÃt | Óe«aæ gatÃrtham | vimÃnalajjÃstanudo«alajja amar«alajja÷ parihÃïilajja÷ | viÓÃla[visÃra]lajjastunad­«Âilajja÷ yÃnÃnyalajja÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_19.71 || tatra vimÃnalajjo yo 'rthino na vimÃnayati | tanudo«alajjo 'ïumÃtre«vavadye«u bhayadarÓÅ tanud­«Âilajjo dharma nairÃtmyaprativedhÅ | Óe«aæ gatÃrthaæ | sarvairebhi÷ Ólokai÷ paryÃyÃntareïa «aÂpÃramitÃpratipattito mahÃbodhipraïidhÃnataÓca bodhisattvalak«aïaæ paridÅpitam | ihÃpi cÃmutra upek«aïena saæskÃrayogena vibhutvalÃbhai÷ | Óamopa[samaupa]deÓena mahÃphalena anugrahe vartati bodhisattva÷ || Msa_19.72 || ihaiva sattvÃnÃmanugrahe vartate dÃnena | amutra ÓÅlenopapattiviÓe«aæ prÃpya | saæskÃrayogeneti vÅryayogena | mahÃphaleneti buddhatvena | Óe«aæ gatÃrtham | etena «a¬bhi÷ pÃramitÃbhirmahÃbodhipraïidhÃnena ca yathà sattvÃnugrahe bodhisattvo vartate tatparidÅpitam | bodhisattvasÃmÃnyanÃmavibhÃge a«Âau ÓlokÃ÷ | bodhisattvo mahÃsattvo dhÅmÃæÓcaivottamadhyuti÷ | jinaputro jinÃdhÃro vijetÃtha jinÃÇkura÷ || Msa_19.73 || vikrÃnta÷ paramÃÓcarya÷ sÃrthavÃho mahÃyaÓÃ÷ | k­pÃluÓca mahÃpuïya ÅÓvaro dhÃrmikastathà || Msa_19.74 || etÃni «o¬aÓa sarvabodhisattvÃnÃmanvarthanÃmÃni sÃmÃnyena | sutattvabodhai÷ sumahÃrthabodhai÷ sarvÃva[rtha]bodhairapi nityabodhai÷ | upÃyabodhaiÓca viÓe«aïena tenocyate hetuna bodhisattva÷ || Msa_19.75 || pa¤cavidhena bodhaviÓe«eïa bodhisattva ityucyate | pudgaladharma nairÃtmyabodhena | sarvÃkÃrasarvÃrthabodhena ak«ayÃvabodhena parinirvÃïasaædarÓane 'pi | yathà vineyaæ ca vinayopÃyabodhena | (##) ÃtmÃnubodhÃttanud­«ÂibodhÃdvicitravij¤aptivibodhataÓca | sarvasya cÃbhÆtavikalpabodhÃttenocyate hetuna bodhisattva÷ || Msa_19.76 || atra punaÓcaturvidhabodhaviÓe«aæ darÓayati cittamanovij¤Ãnabodhata÷ | te«Ãæ cÃbhÆtaparikalpatvÃvabodhata÷ | tatra cittamÃlayavij¤Ãnaæ | manastadÃlambanamÃtmad­«ÂyÃdisaæprayuktaæ | vij¤Ãnaæ «a¬vij¤ÃnakÃyÃ÷ | abodhabodhÃdanubodhabodhÃdabhÃvabodhÃtprabhavÃnubodhÃt | abodhabodhapratibodhataÓca tenocyate hetuna bodhisattva÷ || Msa_19.77 || atra puna÷ pa¤cavidhaæ bodhaviÓe«aæ darÓayati | avidyÃbodhÃt | vidyÃbodhÃt | parikalpitÃdisvabhÃvatrayabodhÃcca | tatrÃbodhatvena bodhapratibodhÃt parini«pannasvabhÃvabodho veditavya÷ | anarthabodhÃtparamÃrthabodhÃtsarvÃva[rtha]bodhÃtsakalÃrthabodhÃt | boddhavyabodhÃÓrayabodhabodhÃttenocyate hetuna bodhisattva÷ || Msa_19.78 || atra pa¤cavidhaæ bodhaviÓe«aæ darÓayati | paratantralak«aïabodhÃt | parini«pannalak«aïabodhÃt | [parikalpitalak«aïabodhÃt?] sarvaj¤eyasarvÃkÃrabodhÃt | bodhyabodhakabodhi[dha]trimaï¬alapariÓuddhibodhÃcca | ni«pannabodhÃtpadabodhataÓca garbhÃnubodhÃt kramadarÓanasya | bodhÃdbh­Óaæ saæÓayahÃnibodhÃt tenocyate hetuna bodhisattva÷ || Msa_19.79 || tatra ni«pannabodho buddhatvaæ | padabodho yena tu«itabhavane vasati | garbhÃnubodho yena mÃtu÷ kuk«imavakrÃmati | kramadarÓane bodho yena garbhÃnni«kramaïaæ kÃmaparibhogaæ pravrajyÃæ du«karacaryÃmabhisaæbodhiæ ca darÓayati | bh­Óaæ saæÓayahÃnibodho yena sarvasaæÓayacchedÃya sattvÃnÃæ dharmacakraæ pravartayati | lÃbhÅ hyalÃbhÅ dhÅsaæsthitaÓca boddhÃnuboddhà pratideÓakaÓca | nirjalpabuddhirhatamÃnamÃnÅ hyapakvasaæpakvamatiÓca dhÅmÃn || Msa_19.80 || atraikÃdaÓavidhenÃtÅtÃdinà bodhena bodhisattva÷ paridÅpita÷ | tatra lÃbhÅ alÃbhÅ dhÅsaæsthitaÓcÃtÅtÃnÃgatapratyutpannairbodhairyathÃkramaæ | boddhà svayaæbodhÃt | anuboddhà parato bodhÃdetenÃdhyÃtmikabÃhyaæ bodhaæ darÓayati | pratideÓako nirjalpabuddhirityaudÃrikasÆk«maæ | mÃnÅ hatamÃnÅti hÅnapraïÅtam | apakvasaæpakvamatiÓceti dÆrÃntikaæ bodhaæ darÓayati | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre guïÃdhikÃra÷ [ekonaviæÓatitama÷?] samÃpta÷ || (##) viæÓatitamaekaviæÓatitamaÓcÃdhikÃra÷ liÇgavibhÃge dvau Ólokau | anukampà priyÃkhyÃnaæ dhÅratà muktahastatà | gambhÅrasaædhinirmok«o liÇgÃnyetÃni dhÅmatÃæ || Msa_20.1 || parigrahe 'dhimuktyÃptÃvakhede dvayasaægrahe | ÃÓayÃcca prayogÃcca vij¤eyaæ liÇgapa¤cakaæ || Msa_20.2 || tatraprathamena Ólokena pa¤ca bodhisattvaliÇgÃni darÓayati | dvitÅyena te«Ãæ karma samÃsa saægrahaæ ca | tatrÃnukampà bodhicittena sattvaparigrahÃrthaæ priyÃkhyÃnaæ sattvÃnÃæ buddhaÓÃsanÃdhimuktilÃbhÃrthaæ dhÅratà du«karacaryÃdibhirakhedÃrthaæ muktahastatà gambhÅrasaædhinirmok«aïaæ ca dvayena saægrahÃrthamÃmi«eïa dharmeïa ca yathÃkramam | e«Ãæ pa¤cÃnÃæ liÇgÃnÃm anukampà ÃÓayato veditavyà | Óe«Ãïi prayogata÷ | g­hipravrajitapak«avibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | bodhisattvà hi satataæ bhavantaÓcakravartina÷ | prakurvanti hi sattvÃrthaæ g­hiïa÷ sarvajanmasu || Msa_20.3 || ÃdÃnalabdhà pravrajyà dharmatopagatà parà | nidarÓikà ca pravrajyà dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || Msa_20.4 || aprameyairguïairyukta÷ pak«a÷ pravrajitasya tu | g­hiïo bodhisattvÃddhi yatistasmÃdviÓi«yate || Msa_20.5 || ekena Ólokena yÃd­Óe g­hipak«e sthito bodhisattva÷ sattvÃrthaæ karoti tatparidÅpitaæ | dvitÅyena yÃd­Óe pravrajitapak«e | tatra trividhà pravrajyà veditavyà | samÃdÃnalabdhà | dharmatÃlabdhà | nidarÓikà ca nirmÃïai÷ | t­tÅyena g­hipak«Ãt pravrajitapak«asya viÓe«a÷ paridÅpita÷ | adhyÃÓayavibhÃge Óloka÷ «aÂpÃda÷ | paratre«Âaphalecchà ca Óubhav­ttÃvihaiva ca | nirvÃïecchà ca dhÅrÃïÃæ sattve«vÃÓaya i«yate | aÓuddhaÓca viÓuddhaÓca suviÓuddha÷ sarvabhÆmi«u || Msa_20.6 || (##) etena samÃsata÷ pa¤cavidho 'dhyÃÓaya÷ paridÅpita÷ | sukhÃdhyÃÓaya÷ | paratre«ÂaphalecchÃhitÃdhyÃÓaya÷ ihaiva kuÓalaprav­ttÅcchà nirvÃïecchà tadubhayÃdhyÃÓaya eveti nÃnyo veditavya÷ | aÓuddhÃdikÃstrayo 'dhyÃÓayà apravi«ÂÃnÃæ | bhÆmipravi«ÂÃnÃæ | avinivartanÅyabhÆmiprÃptÃnÃæ ca yathÃkramaæ veditavyÃ÷ | parigrahavibhÃge Óloka÷ | praïidhÃnÃtsamÃccittÃdÃdhipatyÃtparigraha÷ | gaïasya kar«aïatvÃcca dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || Msa_20.7 || caturvidha÷ sattvaparigraho bodhisattvÃnÃæ praïidhÃnaparigraho veditavyo bodhicittena sarvasattvaparigrahaïÃt | samacittatÃparigraha ÃtmaparasamatÃlÃbhÃdabhisamayakÃle | Ãdhipatyaparigraha÷ svÃmibhÆtasya ye«Ãmasau svÃmÅ | gaïaparikar«aïaparigrahaÓca Ói«yagaïopÃdanÃt | upapattivibhÃge Óloka÷ | karmaïaÓcÃdhipatyena praïidhÃnasya cÃparà | samÃdheÓca vibhutvasya cotpattirdhÅmatÃæ matà || Msa_20.8 || caturvidhà bodhisattvÃnÃmupapatti÷ karmÃdhipatyena yÃdhimukticaryÃbhÆmisthitÃnÃæ karmavaÓenÃbhipretasthÃnopapatti÷ praïidhÃnavaÓena yà bhÆmipravi«ÂÃnÃæ sarvasattvaparipÃcanÃrthaæ tiryagÃdihÅnasthÃnopapatti÷ | samÃdhyÃdhipatyena yà dhyÃnÃni vyÃvartya kÃmadhÃtÃvupapatti÷ | vibhutvÃdhipatyena yà nirmÃïaistu«itabhavanÃdyupapattisaædarÓanÃt | vihÃrabhÆmivibhÃge triæÓat [udÃna] ÓlokÃ÷ | lak«aïÃtpudlÃcchik«Ãskandhani«pattiliÇgata÷ | nirukte÷ prÃptitaÓcaiva vihÃro bhÆmireva ca || Msa_20.9 || lak«aïavibhÃgamÃrabhya pa¤ca ÓlokÃ÷ | ÓÆnyatà paramÃtmasya karma[Ã?]nÃÓe vyavasthiti÷ | vih­tya sasukhairdhyÃnairjanma kÃme tata÷ param || Msa_20.10 || tataÓca bodhipak«ÃïÃæ saæsÃre pariïÃmanà | vinà ca cittasaækleÓaæ sattvÃnÃæ paripÃcanà || Msa_20.11 || upapattau ca saæcitya saækleÓasyÃnurak«aïà | ekÃyanapathaÓli«ÂÃnimittaikÃntika÷ patha÷ || Msa_20.12 || (##) animitte 'pyanÃbhoga÷ k«etrasya ca viÓodhanà | sattvapÃkasya ni«pattirjÃyate ca tata÷ param || Msa_20.13 || samÃdhidhÃraïÅnÃæ ca bodheÓcaiva viÓuddhatà | etasmÃcca vyavasthÃnÃdvij¤eyaæ bhÆmilak«aïam || Msa_20.14 || ekÃdaÓa vihÃrà ekÃdaÓa bhÆmaya÷ | tepÃæ lak«aïaæ | prathamÃyÃæ bhÆmau paramaÓÆnyatÃbhisamayo lak«aïaæ pudgaladharma nairÃtmyÃbhisamayÃt | dvitÅyÃyÃæ karmaïÃmavipraïÃÓavyavasthÃnaæ kuÓalÃkuÓalakarmapathatatphalavaicitryaj¤ÃnÃt | t­tÅyÃyÃæ sÃtiÓayasukhairbodhisattvadhyÃnairvih­tyÃparihÅnasyaiva tebhya÷ kÃmadhÃtÃvupapatti÷ | caturthyà bodhipak«abahulavihÃriïo 'pi bodhipak«ÃïÃæ saæsÃre pariïÃmanà | pa¤cabhyÃæ caturÃryasatyabahulavihÃritayÃvinÃtmanaÓcittasaækleÓena sattvÃnÃæ paripÃcanÃyÃæ nÃnÃÓÃstraÓilpapraïayanÃt | «a«ÂhyÃæ pratÅtyasamutpÃdabahulavihÃritayà saæcityabhavopapattau tatra saækleÓasyÃnurak«aïà | saptamyÃæ miÓropamiÓratvenaikÃyanapathasyëÂamasya vihÃrasya Óli«Âa ÃnimittikaikÃntiko mÃrga÷ | a«ÂabhyÃmanimitte 'pyanÃbhogo nirabhisaæskÃrÃnimittavihÃritvÃd buddhak«etrapariÓodhanà ca | navamyÃæ pratisaævidvaÓitayà sattvaparipÃkani«patti÷ sarvÃkÃraparipÃcanasÃmarthyÃt | daÓamyÃæ samÃdhimukhÃnÃæ dhÃraïÅmukhÃnÃæ ca viÓuddhatà | ekÃdaÓyÃæ buddhabhÆmau bodhiviÓuddhatà lak«aïÃæ [ïaæ]sarvaj¤eyÃvaraïaprahÃïÃt | bhÆmi«Âhe ca [«vevaæ] pudgalavibhÃgamÃrabhya dvau Ólokau | viÓuddhad­«Âi÷ suviÓuddhaÓÅla÷ samÃhito dharmavibhÆtamÃna÷ | saætÃnasaækleÓaviÓuddhibhede nirmÃïa ekak«aïalabdhabuddhi÷ || Msa_20.15 || upek«aka÷ k«etraviÓodhakaÓca syÃtsattvapÃke kuÓalo maharddhi÷ | saæpÆrïakÃyaÓca nidarÓane ca Óakto 'bhi«ikta÷ khalu bodhisattva÷ || Msa_20.16 || daÓasu bhÆmi«u daÓa bodhisattvà vyavasthÃpyante | prathamÃyÃæ viÓuddhad­«Âi÷ pudgaladharmad­«Âipratipak«aj¤ÃnalÃbhÃt | dvitÅyÃyÃæ suviÓuddhaÓÅla÷ sÆk«mÃpattiskhalitasamudÃcÃrasyÃpyabhÃvÃt | t­tÅyÃyÃæ samÃhito bhavatyacyutadhyÃnasamÃdhilÃbhÃt | caturthyÃæ dharmavibhÆtamÃna÷ sÆtrÃdidharmanÃnÃtvamÃnasya vibhÆtatvÃt | pa¤camyÃæ saætÃnabhede nirmÃïo daÓabhiÓcittÃÓayaviÓuddhisamatÃbhi÷ sarvasaætÃnasamatÃpraveÓÃt | «a«ÂhyÃæ saækleÓavyavadÃnabhede nirmÃïa÷ pratÅtyasamutpÃdatathatÃbahulavihÃritayà k­«ïaÓuklapak«ÃbhyÃæ tathatÃyÃ÷ saækleÓavyavadÃnÃdarÓanÃt | prak­tiviÓuddhitÃmupÃdÃya | saptamyÃmekacittak«alabdhabuddhirnirnimittavihÃrasÃmarthyÃt pratik«aïaæ saptatriæÓadbodhipak«abhÃvanÃta÷ | a«ÂamyÃmupek«aka÷ k«etraviÓodhakaÓcÃnÃbhoganirnimittavihÃritvÃd miÓropamiÓraprayogataÓcÃvinivartanÅyabhÆmipravi«Âairbodhisattvai÷ | navamyÃæ sattvaparipÃkakuÓala÷ (##) pÆrvavat | daÓamyÃæ bodhisattvabhÆmau bodhisattvo maharddhikaÓca vyavasthÃpyate mahÃbhij¤ÃlÃbhÃt | saæpÆrïadharmakÃyaÓcÃpramÃïasamÃdhidhÃraïÅmukhasphuraïÃdÃÓrayasya nidarÓane ca Óakto vyavasthÃpyate tu«itabhavanavÃsÃdinirmÃïanidarÓanÃt | abhi«iktaÓca buddhatve sarvabuddhebhyastatrÃbhi«ekalÃbhÃt | Óik«ÃvyavasthÃnamÃrabhya pa¤ca ÓlokÃ÷ | dharmatÃæ pratividhyeha adhiÓÅle 'nuÓÅk«aïe | adhicitte 'pyadhipraj¤e praj¤Ã tu dvayagocarà || Msa_20.17 || dharmatattvaæ tadaj¤Ãnaj¤ÃnÃdyà v­ttireva ca | praj¤Ãyà gocarastasmÃd dvibhÆmau tadvyavasthiti÷ || Msa_20.18 || Óik«ÃïÃæ bhÃvanÃyÃÓca phalamanyaccaturvidham | animittasaæskÃro vihÃra÷ prathamaæ phalam || Msa_20.19 || sa evÃnabhisaæskÃro dvitÅyaæ phalami«yate | k«etraÓuddhiÓca sattvÃnÃæ pÃkani«pattireva ca || Msa_20.20 || samÃdhidhÃraïÅnÃæ ca ni«patti÷ paramaæ phalaæ | caturvidhaæ phalaæ hyetat caturbhÆmisamÃÓritam || Msa_20.21 || prathamÃyÃæ bhÆmau dharmatÃæ pratividhya dvitiyÃyÃmadhiÓÅlaæ Óik«ate | t­tÅyÃyÃmadhicittaæ | caturthÅpa¤camÅ«a«ÂhÅ«vadhipraj¤aæ | bodhipak«asaæg­hÅtà hi praj¤Ã caturthyÃæ bhÆmau | sà punardvayagocarà bhÆmidvaye | dvayaæ punardharmatattvaæ ca du÷khÃdisatyaæ | tadaj¤Ãnaj¤ÃnÃdikà ca v­ttiranuloma÷ [pratiloma÷?] pratÅtyasamutpÃda÷ | tadaj¤ÃnÃdikà hi v­ttiravidyÃdikà | tajj¤ÃnÃdikà ca v­ttirvidyÃdikà | tasmÃdbhÆmidvaye 'pyadhipraj¤avyavasthÃnaæ | ata÷ paraæ caturvidhaæ Óik«Ãphalaæ caturbhÆmisamÃÓritaæ veditavyaæ yathÃkramaæ | tatra[prathamaæ phalam animittovihÃra÷ sasaæskÃra÷?] dvitÅyaæ phalaæ sa evÃnimitto vihÃro 'nabhisaæskÃra÷ k«etrapariÓuddhiÓca veditavyaæ | Óe«aæ gatÃrtham | skandhavyavasthÃnamÃrabhya dvau Ólokau | dharmatÃæ pratividhyeha ÓÅlaskandhasya Óodhanà | samÃdhipraj¤Ãskandhasya tata Ærdhvaæ viÓodhanà || Msa_20.22 || vimuktimuktij¤Ãnasya tadanyÃsu viÓodhanà | caturvidhÃdÃvaraïÃt pratighÃtÃv­terapi || Msa_20.23 || (##) tadanyÃsviti saptamyÃæ yÃvad buddhabhÆmÃvubhayorvimuktivimuktij¤ÃnayorviÓodhanà | sà punarvimuktiÓcaturvidhaphalÃvaraïÃcca veditavyà | pratighÃtÃvaraïÃcca buddhabhÆmau | yenÃnye«Ãæ j¤eye j¤Ãnaæ pratihanyate | buddhÃnÃæ tu tadvimok«Ãt sarvatrÃpratihataæ j¤Ãnaæ | Óe«aæ gatÃrtham | ni«pattivyavasthÃnamÃrabhya traya÷ ÓlokÃ÷ | ani«pannÃÓca ni«pannà vij¤eyÃ÷ sarvabhÆmaya÷ | ni«pannà apyani«pannà ni«pannÃÓca punarmatÃ÷ || Msa_20.24 || ni«pattirvij¤eyà yathÃvyavasthÃnamanasikÃreïa | tatkalpanatÃj¤ÃnÃdavikalpanayà ca tasyaiva || Msa_20.25 || bhÃvanà api ni«pattiracintyaæ sarvabhÆmi«u | pratyÃtmavedanÅyatvÃt buddhÃnÃæ vi«ayÃdapi || Msa_20.26 || tatrÃdhimukticaryÃbhÆmirani«pannà | Óe«Ã ni«pannà ityetÃ÷ sarvabhÆmaya÷ | ni«pannà api puna÷ saptÃni«pannÃ÷ | Óe«Ã ni«pannà nirabhisaæskÃravÃhitvÃt | yatpuna÷ pramuditÃdibhÆmirni«pannà pÆrvamuktà tatra ni«pattiryathÃvyavasthÃpitabhÆmimanasikÃreïa | tasya bhÆmivyavasthÃnasya kalpanÃmÃtraj¤ÃnÃt tadavikalpanÃ[nayÃ] ca veditavyà | yadà tadbhÆmivyavasthÃnaæ kalpanÃmÃtraæ jÃnÅte | tadapi ca kalpanÃmÃtraæ na vikalpayatyevaæ grÃhyagrÃhakÃvikalpaj¤ÃnalÃbhÃdbhÆmiparini«pattiruktà bhavati | api khalu bhÆmÅnÃæ bhÃvanà ca ni«pattiÓcobhayamacintyaæ sarvabhÆmi«u | tathà hi tadbodhisattvÃnÃæ pratyÃtmavedanÅyaæ buddhÃnÃæ ca vi«ayo nÃnye«Ãm | bhÆmiprati«Âha[vi«Âa]sya liÇgavibhÃgamÃrabhya dvau Ólokau | adhimuktirhi sarvatra sÃlokà liÇgami«yate | alÅnatvamadÅnatvamaparapratyayÃtmatà || Msa_20.27 || prativedhaÓca sarvatra sarvatra samacittatà | aneyÃnunayopÃyaj¤Ãnaæ maï¬alajanma ca || Msa_20.28 || etadbhÆmipravi«Âasya bodhisattvasya daÓavidhaæ liÇgaæ sarvÃsu bhÆmi«u veditavyaæ | yÃæ bhÆmiæ pravi«Âastatra sÃloko yÃæ na pravi«ÂastatrÃdhimuktirityetadekaæ liÇgam | alÅnatvaæ paramodÃragambhÅre«u dharme«u | adÅnatvaæ du«karacaryÃsu | aparapratyayatvaæ svasyÃæ bhÆmau | sarvabhÆmiprativedhaÓca tadabhinirhÃrakauÓalyata÷ sarvasattve«vÃtmasamacittatà | aneyà varïÃvarïaÓabdÃbhyÃæ | ananunayaÓcakravartÅtyÃdisaæpatti«u | upÃyakauÓalyamanupalambhastasya[lambhasya] buddhatvopÃyaj¤ÃnÃt | buddhapar«anmaï¬ale«u cotpatti÷ sarvakÃlamityetÃni aparÃïi liÇgÃni bodhisattvasya | (##) bhÆmi«u pÃramitÃlÃbhaliÇgavibhÃge dvau Ólokau | nÃcchando na ca lubdhahrasvah­dayo na krodhano nÃlaso nÃmaitrÅkarÆïÃÓayo na kumati÷ kalparvikalparhata÷ | no vik«iptamati÷ sukhairna ca hato du÷kharna và [vyÃ]vartate satyaæ mitramupÃÓrita÷ Órutapara÷ pÆjÃpara÷ ÓÃstari || Msa_20.29 || sarvaæ puïyasamuccayaæ suvipulaæ k­tvÃnyasÃdhÃraïaæ saæbodhau pariïÃmayatyaharaharyo hyuttamopÃyavit | jÃta÷ svÃyatane sadà Óubhakara÷ krŬatyabhij¤Ãguïai÷ sarve«Ãmuparisthito guïanidhirj¤eya÷ sa buddhÃtmaja÷ || Msa_20.30 || daÓapÃramitÃlÃbhino bodhisattvasya «o¬aÓavidhaæ liÇgaæ darÓayati | «o¬aÓavidhaæ liÇgaæ | sadà pÃramitÃpratipatticchandenÃvirahitatvaæ | «aÂpÃramitÃvipak«aiÓca rahitatvaæ pratyekam | anyayÃnamanasikÃreïÃvik«iptatà | saæpattisukhe«vasaktatà | vipattidu«karacaryÃdu÷khai÷ prayogÃnirvartità | kalyÃïamitrÃÓraya÷ | Órutaparatvaæ | ÓÃst­pÆjÃparatvaæ | samyakpariïÃmanà upÃyakauÓalyapÃramitayà | svÃyatanopapatti÷ praïidhÃnapÃramitayà buddhabodhisattvÃvirahitasthÃnopapatte÷ | sadÃÓubhakaratve[tvaæ]balapÃramitayà tadvipak«adharmÃvyavakiraïÃt | abhij¤ÃguïavikrŬanaæ ca j¤ÃnapÃramitayà | tatra maitrÅ vyÃpÃdapratipak«a÷ sukhopasaæhÃrÃÓaya÷ | karuïà vihiæsÃpratipak«o du÷khÃpagamÃÓaya÷ | svabhÃvakalpanaæ kalpa÷ | viÓe«akalpanaæ vikalpo veditavya÷ | tatraivÃnuÓaæsavibhÃge Óloka÷ | Óamathe vipaÓyanÃyÃæ ca dvayapa¤cÃtmako mata÷ | dhÅmatÃmanuÓaæso hi sarvathà sarvabhÆmi«u || Msa_20.31 || tatraiva pÃramitÃlÃbhe sarvabhÆmi«u bodhisattvÃnÃæ sarvaprakÃro 'nuÓaæsa÷ pa¤cavidho veditavya÷ | pratik«aïaæ sarvadau«ÂhulyÃÓrayaæ drÃvayati | nÃnÃtvasaæj¤Ãvigatiæ ca dharmÃrÃmarati÷ pratilabhate | aparicchinnÃkÃraæ ca sarvato 'pramÃïaæ dharmÃvabhÃsaæ saæjÃnÅte | avikalpitÃni cÃsya viÓuddhibhÃgÅyÃni nimittÃni samudÃcaranti | dharmakÃyaparipÆriparini«pattaye ca uttarÃduttarataraæ hetusaæparigrahaæ karoti | tatra prathamadvitÅyau Óamathapak«e veditavyau | t­tÅyacaturthau vipaÓyanÃpak«e | Óe«amubhayapak«e | bhÆminiruktivibhÃge nava ÓlokÃ÷ | (##) paÓyatÃæ bodhimÃsannÃæ sattvÃrthasya ca sÃdhanaæ | tÅvra utpadyate modo mudità tena kathyate || Msa_20.32 || atra na kiæcidvyÃkhyeyaæ | dau÷ ÓÅlyÃbhogavaimalyÃdvimalà bhÆmirucyate | dau÷ ÓÅlyamalasyÃnyayÃnamanasikÃramalasya cÃtikramÃdvimaletyucyate | tasmÃttarhyasmÃbhistulyÃbhinirhÃre sarvÃkÃrapariÓodhanÃbhinirhÃra eva yoga÷ karaïÅya iti vacanÃt | mahÃdharmÃvabhÃsasya karaïÃcca prabhÃkarÅ || Msa_20.33 || tathà hi tasyÃæ samÃdhibalenÃpramÃïadharmaparye«aïadhÃraïÃt mahÃntaæ dharmÃvabhÃsaæ pare«Ãæ karoti | arcirbhÆtà yato dharmà bodhipak«Ã÷ pradÃhakÃ÷ | arci«matÅti tadyogÃtsà bhÆmirdvayadÃhata÷ || Msa_20.34 || sà hi bodhipak«Ãtmikà praj¤Ã dvayadahanapratyupasthÃnà tasyÃæ bÃhulyena | dvyaæ puna÷ kleÓÃvaraïaæ j¤eyÃvaraïaæ cÃtra veditavyam | sattvÃnÃæ paripÃkaÓca svacittasya ca rak«aïà | dhÅmadbhirjÅyate du÷khaæ durjayà tena kathyate || Msa_20.35 || tatra sattvaparipÃkÃbhiyukto 'pi na saækliÓyate | sattvavipratipattyà taccobhayaæ du«karatvÃd durjayam | ÃbhimukhyÃd dvyasyeha saæsÃrasyÃpi nirv­te÷ | uktà hyabhimukhÅ bhÆmi÷ praj¤ÃpÃramitÃÓrayÃt || Msa_20.36 || sà hi praj¤ÃpÃramitÃÓrayeïa nirvÃïasaæsÃrayoraprati«ÂhÃnÃt saæsÃranirvÃïayorabhimukhÅ | ekÃyanapathaÓle«ÃdbhÆmirdÆraægamà matà | ekÃyanapatha÷ pÆrvaæ nirdi«ÂastadupaÓli«ÂatvÃt dÆraæ gatà bhavati prayogaparyantagamanÃt | dvayasaæj¤ÃvicalanÃdacalà ca nirucyate || Msa_20.37 || dvÃbhyÃæ saæj¤ÃbhyÃæ avicalanÃt | nimittasaæj¤ayÃ[nimittÃbhogasaæj¤ayÃ]animittÃbhogasaæj¤ayà ca | pratisaævinmatisÃdhutvÃdbhÆmi÷ sÃdhumatÅ matà | pratisaævinmate÷ sÃdhutvÃditi pradhÃnatvÃt | dharmameghà dvayavyÃpterdharmÃkÃÓasya meghavat || Msa_20.38 || (##) dvayavyÃpteriti samÃdhimukhadhÃraïÅmukhavyÃpanÃnmeghenevÃkÃÓasthalÅyasyÃÓrayasaænivi«Âasya Órutadharmasya dharmameghetyucyate | vividhe ÓubhanirhÃre ratyà viharaïÃtsadà | sarvatra bodhisattvÃnÃæ vihÃrabhÆmayo matÃ÷ || Msa_20.39 || vividhakuÓalÃbhinirhÃranimittaæ sadà sarvatra ratyà viharaïÃdvodhisattvÃnÃæ bhÆmayo vihÃrà ityucyante | bhÆyo bhÆyo 'mitÃsvÃsu Ærdhvaægamanayogata÷ | bhÆtÃmitÃbhayÃrthÃya ta eve«Âà hi bhÆmaya÷ || Msa_20.40 || bhÆyo bhÆyo 'mitÃsvÃsÆrdhvaægamanayogÃdbhÆtÃmitÃbhayÃrthÃya ta eva vihÃrÃ÷ punarbhÆmaya ucyante | amitÃsviti daÓasu bhÆmi«u ekaikasyÃpramÃïatvÃt | ÆrdhvaægamanayogÃditi uparibhÆmigamanayogÃt | bhÆtÃmitÃbhayÃrthamityamitÃnÃæ bhÆtÃnÃæ bhayaprahÃïÃrtham | prÃptivihÃre[vibhÃge]Óloka÷ | bhÆmilÃbhe[bho]'dhimukteÓca carite«u ca vartanÃt | prativedhÃcca bhÆmÅnÃæ ni«patteÓca caturvidha÷ || Msa_20.41 || caturvidho bhÆmÅnÃæ lÃbha÷ | adhimuktilÃbho yathoktÃdhimuktito 'dhimukticaryÃbhÆmau | caritalÃbho daÓasu dharmacarite«u vartanÃttasyÃmeva | paramÃrtha [prativedha] lÃbha÷ paramÃrthaprativedhato bhÆmipraveÓe | ni«patilÃbhaÓcÃvinivartanÅyabhÆmipraveÓe | caryÃvibhÃge Óloka÷ «aÂpÃda÷ | mahÃyÃne 'dhimuktÃnÃæ hÅnayÃne ca dehinÃæ | dvayorÃvarjanÃrthÃya vinayÃya ca deÓitÃ÷ | caryÃÓcatasro dhÅrÃïÃæ yathÃsÆtrÃnusÃrata÷ || Msa_20.42 || tatra pÃramitÃcaryà mahÃyÃnÃdhimuktÃnÃmarthe deÓità | bodhipak«acaryà ÓrÃvakapratyekabuddhayÃnÃdhimuktÃnÃm | abhij¤Ãcaryà dvayorapi mahÃyÃnahÅnayÃnÃdhimuktayo÷ prabhÃveïÃvarjanÃrthaæ | sattvaparipÃkacaryà dvayoreva paripÃcanÃrthaæ | paripÃcanaæ hyatra vinayanam | buddhaguïavibhÃge bahava÷ ÓlokÃ÷ | apramÃïavibhÃge tad buddhastotramÃrabhyaika÷ | anukampakasattve«u saæyogavigamÃÓaya | aviyogÃÓaya saukhyahitÃÓaya namo 'stute || Msa_20.43 || (##) [atra] anukampakatvaæ sattve«u hitasukhÃÓayatvena saædarÓitaæ | sukhÃÓayatvaæ puna÷ sukhasaæyogÃÓayatvena maitryà | du÷khaviyogÃÓayatvena ca karuïayà | sukhÃviyogÃÓayatvena ca muditayà | hitÃÓayatvamupek«ayà | sà punarni÷ saækleÓatÃÓayalak«aïà veditavyà | vimok«ÃbhibhvÃyatanak­tsnÃyatanavibhÃge ÓlokÃ÷ | sarvÃvaraïanirmukta sarvalokÃbhibhÆ mune | j¤Ãnena j¤eyaæ vyÃptaæ te muktacitta namo 'stute || Msa_20.44 || atra vimok«aviÓe«aæ bhagavata÷ sarvakleÓaj¤eyÃvaraïanirmuktatayà darÓayati | abhibhvÃyatanaviÓe«aæ sarvalokÃbhibhutvena svacittavaÓavartanÃdyathe«ÂÃlambananirmÃïapariïÃmanatÃdhi«ÂhÃnata÷ | k­tsnÃyatanaviÓe«aæ sarvaj¤eyaj¤ÃnÃvyÃghÃtata÷ [j¤ÃnavyÃpta÷] | ata eva vimok«Ãdiguïavipak«amuktatvÃt muktacitta÷ | araïÃvibhÃge Óloka÷ | aÓe«aæ sarvasattvÃnÃæ sarvakleÓavinÃÓaka | kleÓaprahÃraka kli«ÂasÃnukroÓa namo 'stute || Msa_20.45 || atrÃraïÃviÓe«aæ bhagavata÷ sarvasattvakleÓavinayanÃdutpÃditakleÓe«vapi ca tatkleÓapratipak«avidhÃnÃt kli«ÂajanÃnukampayà saædarÓayati | anye hyaraïÃvihÃriïa÷ sattvÃnÃæ kasyacideva tadÃlambanasya kleÓasyotpattipratyayamÃtraæ pratiharanti | na tu kleÓasaætÃnÃdapanayanti | praïidhij¤ÃnaviÓe«e[vibhÃge]Óloka÷ | anÃbhoga nirÃsaÇga avyÃghÃta samÃhita | sadaiva sarvapraÓnÃnÃæ visarjaka namo 'stu te || Msa_20.46 || atra pa¤cabhirÃkÃrai÷ praïidhij¤ÃnaviÓe«aæ bhagavata÷ saædarÓayati | anÃbhogasaæmukhÅbhÃvata÷ | asaktisaæmukhÅbhÃvata÷ | sarvaj¤eyÃvyÃghÃtata÷ | sadà samÃhitatvata÷ | sarvasaæÓayacchedanataÓca sattvÃnÃæ | anye hi praïidhij¤ÃnalÃbhino nÃnÃbhogÃn [bhogenÃ] praïidhÃya praïidhÅj¤Ãnaæ saæmukhÅkurvanti | na cÃsaktaæ samÃpattipraveÓÃpek«atvÃt | na cÃvyÃhataæ pradeÓaj¤ÃnÃt | na ca sadà samÃhità bhavanti na ca sarvasaæÓayÃæÓchindanti | pratisaævidvibhÃge Óloka÷ | ÃÓraye 'thÃÓrite deÓye vÃkye j¤Ãne ca deÓike | avyÃhatamate nityaæ sudeÓika namo 'stute || Msa_20.47 || (##) atra samÃsato yacca deÓyate yena ca deÓyate tatra nityamavyÃhatamatitvena bhagavataÓcatasra÷ pratisaævido deÓitÃ÷ | tatra dvayaæ deÓyate ÃÓrayaÓca dharma÷ | tadÃÓritaÓcÃrtha÷ | dvayena deÓyate vÃcà j¤Ãnena ca | sudeÓikatvena tÃsÃæ karma saædarÓitam | abhij¤ÃvibhÃge Óloka÷ | upetya vacanaiste«Ãæ carij¤a Ãgatau gatau | ni÷ sÃre caiva sattvÃnÃæ svavavÃda namo 'stu te || Msa_20.48 || atra «a¬bhirabhij¤Ãbhi÷ samyagavavÃdatvaæ bhagavato darÓitam | upetya vineyasakÃÓam­dhdyabhij¤ayà | te«Ãæ bhëayà divyaÓrotrÃbhij¤ayà cittacaritraæ j¤Ãtvà ceta÷paryÃyÃbhij¤ayà yathà pÆrvÃntÃdihagatiryathà cÃparÃnte gatiryathà ca saæsÃrÃnni÷ saraïaæ | tatrÃvavÃdaæ dadÃtyavaÓi«ÂÃbhistis­bhirabhij¤ÃbhiryathÃkramam | lak«aïÃnuvya¤janavibhÃge Óloka÷ | satpauru«yaæ prapadyante tvÃæ d­«Âvà sarvadehina÷ | d­«ÂamÃtrÃtprasÃdasya vidhÃyaka namo 'stu te || Msa_20.49 || atra lak«aïÃnuvya¤janÃnÃæ bhagavati mahÃpuru«atvasaæpratyayena darÓanamÃtrÃtpare«Ãæ prasÃdajanakatvaæ karma saædarÓitam | pariÓuddhivibhÃge Óloka÷ | ÃdanasthÃnasaætyÃganirmÃïapariïÃmane | samÃdhij¤ÃnavaÓitÃmanuprÃpta namo 'stu te || Msa_20.50 || atra bhagavataÓcaturvidhayà vaÓitayà sarvÃkÃraÓcatasra÷ pariÓuddhaya÷ paridÅpitÃ÷ | ÃÓrayapariÓuddhirÃtmabhÃvasyÃdÃnasthÃnatyÃgavaÓitayà | ÃlambanapariÓuddhirnirmÃïapariïÃmanavaÓitayà | cittapariÓuddhi÷ sarvÃkÃrasamÃdhivaÓitayà | praj¤ÃpariÓuddhi÷ sarvÃkÃraj¤ÃnavaÓitayà | balavibhÃge Óloka÷ | upÃye Óaraïe Óuddhau sattvÃnÃæ vipravÃdane | mahÃyÃne ca niryÃïe mÃrabha¤ja namo 'stu te || Msa_20.51 || atra catur«varthe«u sattvÃnÃæ vipravÃdanÃya mÃro yastadbha¤jakatvena bhagavato daÓÃnÃæ balÃnÃæ karma saædarÓitaæ | yaduta sugatidurgatigamanÃdyupÃyavipravÃdane | aÓaraïe devÃdi«u ÓaraïavipravÃdane | sÃÓravaÓuddhimÃtreïa ÓuddhivipravÃdane | mahÃyÃnaniryÃïavipravÃdane ca | (##) sthÃnÃsthÃnaj¤Ãnabalena hi bhagavÃnprathame 'rthe mÃrabha¤jako veditavya÷ | karmavipÃkaj¤Ãnabalena dvitÅye | dhyÃnavimok«asamÃdhisamÃpattij¤Ãnabalena t­tÅye | indriyaparÃparatvÃdij¤Ãnabalena caturthe | hÅnÃnÅndriyÃdÅni varjayitvà Óre«ÂhasaæniyojanÃt | vaiÓÃradyavibhÃge Óloka÷ | j¤ÃnaprahÃïaniryÃïavighnakÃrakadeÓika | svaparÃrthe 'nyatÅrthyÃnÃæ nirÃdh­«ya namo 'stu te || Msa_20.52 || atra j¤ÃnaprahÃïakÃrakatvena svÃrthe | niryÃïavighnadeÓikatvena ca parÃrthe | nirÃdh­«yatvÃdanyatÅrthyairbhagavato yathÃkramaæ caturvidhaæ vaiÓÃradyamudbhÃvitam | Ãrak«asm­tyupasthÃnavibhÃge Óloka÷ | vi[ni]g­hyavaktà par«atsu dvayasaækleÓavarjita | nirÃrak«a asaæmo«a gaïakar«a namo 'stu te || Msa_20.53 || anena trÅïyarak«Ãïi trÅïi ca sm­tyupasthÃnÃni bhagavata÷ paridÅpitÃni te«Ãæ ca karma gaïaparipakar«akatvaæ | tairhi yathÃkramaæ vi[ni]g­hyavaktà ca bhavati par«atsu nirÃrak«atvÃt | dvyasaækleÓavarjitaÓcÃnunayapratighÃbhÃvÃdasaæmo«atayà sadÃbhÆya sthitasm­titvÃt | vÃsanÃsamuddhÃtavibhÃge Óloka÷ | cÃre vihÃre sarvatra nÃstyasarvaj¤ace«Âitaæ | sarvadà tava sarvaj¤a bhÆtÃrthika namo 'stu te || Msa_20.54 || anena cÃre vihÃre và sarvatra sarvadà vÃsarvaj¤ace«ÂitasyÃbhÃvÃt bhagavata÷ sarvakleÓavÃsanÃsasuddhÃta÷ paridÅpita÷ | asarvaj¤o hi k«ÅïakleÓo 'pyasamuddhÃtitatvÃd vÃsanÃyà ekadà bhrÃntena hastinà sÃrdhaæ samÃgacchati bhrÃntena rathenetyevamÃdikamasarvaj¤ace«Âitaæ karoti | yathoktaæ mÃï¬avyasÆtre | tacca bhagavato bhÆtÃrthasarvaj¤atvaæ[j¤atvena]nÃsti | asaæmo«atÃvibhÃge Óloka÷ | sarvasattvÃrthak­tye«u kÃlaæ tvaæ nÃtivartase | abandhyak­tya satatamasaæmo«a namo 'stu te || Msa_20.55 || anena yasya sattvasya yo 'rtha÷ karaïÅyo yasminkÃle tatkÃlÃnativartanÃt abandhyaæ k­tyaæ sadà bhagavata ityasaæmo«adharmatvaæ svabhÃvata÷ karmataÓca saædarÓitam | mahÃkaruïÃvibhÃge Óloka÷ | (##) sarvalokamahorÃtraæ «aÂk­tva÷ pratyavek«ase | mahÃkaruïayà yukta hitÃÓaya namo 'stu te || Msa_20.56 || atra mahÃkaruïà bhagavata÷ karmata÷ svabhÃvataÓca paridÅpità | mahÃkaruïayà hi bhagavÃn «aÂk­tvo rÃtrindivena lokaæ pratyavek«ate ko hÅyate ko vardhate ityevamÃdi | tadyogÃcca bhagavÃn sarvasattve«u nityaæ hitÃÓaya÷ | ÃveïikaguïavibhÃge Óloka÷ | cÃreïÃdhigamenÃpi j¤ÃnenÃpi ca karmaïà | sarvaÓrÃvakapratyekabuddhottama namo 'stu te || Msa_20.57 || atra cÃrasaæg­hÅtai÷ «a¬bhirÃveïikairbuddhadharmai÷ | adhigamasaæg­hÅtai÷ «a¬bhi÷ | j¤Ãnasaæg­hÅtaistribhi÷ | karmasaæg­hÅtaiÓca tribhi÷ | tadanyasattvottamÃnÃmapi ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃmantikÃduttamatvena sarvasattvottamatvaæ bhagavata÷ paridÅpitaæ | tatra nÃsti tathÃgatasya skhalitaæ | nÃsti ravitaæ | nÃsti mu«ità sm­ti÷ | nÃstyasamÃhitaæ cittaæ | nÃsti nÃnÃtvasaæj¤Ã | nÃstyapratisaækhyÃyopek«eti cÃrasaæg­hÅtÃ÷ «a¬Ãveïikà buddhadharmà ye buddhasyaiva saævidyante nÃnye«Ãæ | nÃsti chandaparihÃïirnÃsti vÅryasm­tisamÃdhipraj¤ÃvimuktiparihÃïirityadhigamasaæg­hÅtÃ÷ «a | atÅte 'dhvani tathÃgatasyÃsaÇgamapratihataæ j¤Ãnam | anÃgate pratyutpanne 'dhvani tathÃgatasyÃsaÇgamapratihataæ j¤Ãnamiti j¤Ãnasaæg­hÅtÃstraya÷ | sarvaæ tathÃgatasya kÃyakarma j¤ÃnapÆrvaægamaæ j¤ÃnÃnuparivarti | sarvaæ vÃkkarma sarvaæ manaskarmeti karmasaægahÅtÃstraya÷ | sarvÃkÃraj¤atÃvibhÃge Óloka÷ | tribhi÷ kÃyairmahÃbodhiæ sarvÃkÃrÃmupÃgata | sarvatra sarvasattvÃnÃæ kÃÇk«Ãchida namo 'stu te || Msa_20.58 || anena tribhiÓca kÃyai÷ sarvÃkÃrabodhyupagamatvÃt sarvaj¤eyasarvÃkÃraj¤ÃnÃcca sarvÃkÃraj¤atà bhagavata÷ paridÅpità | traya÷ kÃyÃ÷ svÃbhÃvika÷ sÃæbhogiko nairmÃïikaÓca | sarvaj¤eyasarvÃkÃraj¤Ãnaæ punaratra sarvasattvÃnÃæ devamanu«yÃdÅnÃæ sarvasaæÓayacchedena karmaïà nirdi«Âam | pÃramitÃparipurivibhÃge Óloka÷ | niravagraha nirdo«a ni«kÃlu«yÃnavasthita | ÃniÇk«ya sarvadharme«u ni«prapa¤ca namo 'stu te || Msa_20.59 || (##) anena sakala«aÂpÃramitÃvipak«anirmuktatayà «aÂpÃramitÃparipÆrirbhagavata udbhÃvità | tatrÃnavagrahatvaæ bhoganirÃgrahatvÃdveditavyaæ | nirdo«atvaæ nirmalakÃyÃdikarmatvÃt | ni«kÃlu«yatvaæ lokadharmadu÷khÃbhyÃæ cittÃkalu«ÅkaraïÃt | anavasthitatvamalpÃvaraïa[vara]mÃtrÃdhigamÃnavasthÃnÃt | ÃniÇk«yatvamavik«epÃt | ni«prapa¤catvaæ sarvavikalpaprapa¤cÃsamudÃcÃrÃt | buddhalak«aïavibhÃge dvau Ólokau | ni«pannaparamÃrtho 'si sarvabhÆmivini÷s­ta÷ | sarvasattvÃgratÃæ prÃpta÷ sarvasattvavimocaka÷ || Msa_20.60 || ak«ayairasamairyukto guïairloke«u d­Óyase | maï¬ale«vapyad­ÓyaÓca sarvathà devamÃnu«ai÷ || Msa_20.61 || atra «a¬bhi÷ svabhÃvahetuphalakarmayogav­ttyarthairbuddhalak«aïaæ paridÅpitaæ | tatra viÓuddhà tathatà ni«panna÷ paramÃrtha÷ | sa ca buddhÃnÃæ svabhÃva÷ | sarvabodhisattvabhÆminiryÃtatvaæ hetu÷ | sarvasattvÃgratÃæ prÃptatvaæ phalaæ | sarvasattvavimocakatvaæ karma | ak«ayÃsamaguïayuktatvaæ yoga÷ | nÃnÃlokadhÃtu«u d­ÓyamÃnatà nirmÃïakÃyena par«anmaï¬ale«vapi d­ÓyamÃnatà sÃæbhogikena kÃyena | sarvathà | cÃd­ÓyamÃnatà dharmakÃyeneti trividhà prabhedav­ttiriti | || mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre«u vyavadÃtasamayamahÃbodhisattvabhëite caryÃprati«ÂhÃdhikÃro nÃmaikaviæÓatitamo 'dhikÃra÷ || || samÃptaÓca mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃra iti ||