Asanga: Mahayanasutralankara (= Msa) Based on the edition by S. Bagchi: Mahàyànasåtràlaïkàra of Asaïga, Darbhaga 1960 [or a reprint of 2000?] (Buddhist Sanskrit Texts, 13). Input by members of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Input Project Member. Proof reader: Milan Shakya Input Year: 2008 [Last Modified: 2009-04-28 15:47:20 With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA www.uwest.edu/sanskritcanon #<...># = BOLD for references to S. Bagchi's 1960 edition (added) [...] = emendation ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ mahàyànasåtràlaükàraþ || oü || namaþ sarvabuddhabodhisattvebhyaþ prathamo 'dhikàraþ arthaj¤o 'rthavibhàvanàü prakurute vàcà padai÷càmalai- rduþkhasyottaraõàya duþkhitajane kàruõyatastanmayaþ | dharmasyottamayànade÷itavidheþ sattveùu tadgàmiùu ÷liùñàmarthagatiü niruttaragatàü pa¤càtmikàü dar÷ayan || Msa_1.1 || arthaj¤o 'rthavibhàvanàü prakurute.........[ityàdi] koùade÷amàrabhya ko 'laükaroti | arthaj¤aþ | kamalaükàramalaükaroti arthavibhàvanàü kurute | kena vàcà padai÷càmalaiþ | amalayà vàcetiùa........[pauryàdinà] amalaiþ padairiti yuktaiþ sahitairiti vistaraþ | na hi vinà vàcà padavya¤janairartho vibhàvayituü ÷akyata iti | kasmai duþkhasyottaraõàya duþkhitajane kàruõyatastanmayaþ | duþkhitajane yatkàruõyaü tasmàtkàruõyatastanmaya iti kàruõyamayaþ | kasyàlaükàraü karoti | dharmasyottamayànade÷itavidheþ | uttamayànasya de÷ito vidhiryasmindharme tasya dharmasya | kasminnalaükaroti | sattveùu tadgàmiùu | nimittasaptamyeùà.........[mahàyàna]gàmisattvanimittamityarthaþ | katividhamalaükàraü karoti | pa¤cavidham | ÷liùñàmarthagatiü niruttaragatàü pa¤càtmikàü dar÷ayan | ÷liùñàmiti yuktàm | niruttaragatàmityanuttaraj¤àna[yàna]gatàm | tàmidànãü pa¤càtmikàmarthagatiü dvitãyena ÷lokena dar÷ayati | ghañitamiva suvarõaü vàrijaü và vibuddhaü sukçtamiva subhojyaü bhujyamànaü kùudhàrtaiþ | (##) vidita iva sulekho ratnapeñeva muktà vivçta iha sa dharmaþ prãtimagryàü dadhàti || Msa_1.2 || anena ÷lokena pa¤cabhirdçùñàntaiþ sa hi dharmaþ pa¤cavidhamarthamadhikçtya de÷itaþ sàdhyaü vyutpàdyaü cintyamacintyaü pariniùpannaü càdhigamàrthaü pratyàtmavedanãyaü bodhipakùasvabhàvam | so 'nena såtràlaükàreõa vivçtaþ prãtimagryàü dadhàti | yathàkramaü ghañitasuvarõàdivat | yadà sa dharmaþ prakçtyaiva guõayuktaþ kathaü so 'laükriyata ityasya codyasya parihàràrthaü tçtãyaþ ÷lokaþ | yathà bimbaü bhåùàprakçtiguõavaddarpaõagataü vi÷iùñaü pràmodyaü janayati nçõàü dar÷anava÷àt | tathà dharmaþ såktaprakçtiguõayukto 'pi satataü vibhaktàrthastuùñiü janayati vi÷iùñàmiha satàm || Msa_1.3 || anena kiü dar÷ayati | yathà bimbaü bhåùayà prakçtyaiva guõavat àdar÷agataü dar÷anava÷àdvi÷iùñaü pràmodyaü janayatyevaü sa dharmaþ subhàùitaiþ prakçtyaiva guõayukto 'pi satataü vibhaktàrthastuùñiü vi÷iùñàü janayati | buddhimatàmatastuùñivi÷eùotpàdanàdalaükçta iva bhavatãti | ataþ paraü tribhiþ ÷lokaistasmindharme trividhamanu÷aüsaü dar÷ayatyàdarotpàdanàrtham | àghràyamàõakañukaü svàdurasaü yathauùadhaü tadvat | dharma[rmo] dvayavyavasthà[stho] vya¤janato 'rtho na ca[rthata÷ca]j¤eyaþ || Msa_1.4 || ràjeva duràràdho dharmo 'yaü vipulagàóhagambhãraþ | àràdhita÷ca tadvadvaraguõadhanadàyako bhavati || Msa_1.5 || ratnaü jàtyamanarthaü[rghaü]yathàparãkùakajanaü na toùayati | dharmastathàyamabughaü viparyayàttoùayati tadvat || Msa_1.6 || (##) trividho 'nu÷aüsaþ | àvaraõaprahàõahetutvamauùadhopamatvena | dvayavyavastha iti vya¤janàrthavyavasthaþ | vibhutvahetutvamabhij¤àdivai÷eùikaguõair÷varyadànàdràjopamatvena | àryadha[ja]nopabhogahetutvaü ca anartha[rgha]jàtyaratnopamatvena | parãkùakajana àryajano veditavyaþ | naivedaü mahàyànaü buddhavacanaü kutastasyàyamanu÷aüso bhaviùyatãtyatra vipratipannàstasya buddhavacanatvaprasàdhanàrthaü kàraõavibhàjyamàrabhya ÷lokaþ | àdàvavyàkaraõàtsamapravçtteragocaràtsiddheþ | bhàvàbhàve 'bhàvàtpratipakùatvàdrutànyatvàt || Msa_1.7 || àdàvavyàkaraõàt yadyetatsaddharmàntaràyipa÷càtkenàpyutpàditam | kasmàdàdau bhagavatà na vyàkçtamanàgatabhaya[bhaüga]vat | samapravçtteþ samakàlaü ca ÷ràvakayànena mahàyànasya pravçttirupalabhyate na pa÷càditi kathamasyàbuddhavacanatvaü vij¤àyate | agocarànnàyamevamudàro gambhãra÷ca dharmastàrkikàõàü gocaraþ | tãrthika÷àstreùu tatprakàrànupalambhàditi | nàyamanyairbhàùito yujyate | ucyamàne 'pi tadanadhimukteþ | siddherathànyenàbhisaübudhya bhàùitaþ | siddhamasya buddhavacanatvam | sa eva buddho yo 'bhisaübudhya evaü bhàùate | bhàvàbhàve 'bhàvàdyadi mahàyànaü kiücidasti tasya bhàva[ve] siddhamidaü buddhavacanamato 'nyasya mahàyànasyàbhàvàt | atha nàsti tasyàbhàve ÷ràvakayànasyàpyabhàvàt | ÷ràvakayànaü buddhavacanaü na mahàyànamiti na yujyate vinà buddhayànena buddhànàmanutpàdàt | pratipakùatvàt | bhàvyamànaü ca mahàyànaü sarvanirvikalpaj¤ànà÷rayatvena kle÷ànàü pratipakùo bhavati tasmàd buddhavacanam | rutànyatvàt | na càsya yathàrutamarthastasmànna yathàrutàrthànusàreõedamabuddhavacanaü veditabyam | yaduktamàdàvavyàkaraõàdityanàbhogàdetadanàgatàü bhagavatà na vyàkçtamiti kasyacit syàdata upekùàyà ayoge ÷lokaþ | pratyakùacakùuùo buddhàþ ÷àsanasya ca rakùakàþ | adhmanyanàvçtaj¤ànà upekùàto na yujyate || Msa_1.8 || anena kiü dar÷ayati | tribhiþ kàraõairanàgatasya mahataþ ÷àsanopadravasyopekùà na yujyate | buddhànàmayatnato j¤ànapravçtteþ pratyakùacakùuùkatayà ÷àsanarakùàyà÷ca[yàü ca] yatnavatvàt | anàgataj¤ànasamarthyàcca sarvakàlàvyàhataj¤ànatayeti | yaduktaü bhàvàbhàve 'bhàvàditi | etadeva ÷ràvakayànaü mahàyànametenaiva mahàbodhipràptiriti kasyacitsyàdataþ ÷ràvakayànasya mahàyànatvàyoge ÷lokaþ | (##) vaikalyato virodhàdanupàyatvàttathàpyanupade÷àt | na ÷ràvakayànamidaü bhavati mahàyànadharmàkhyam || Msa_1.9 || vaikalyàtparàrthopade÷asya | na hi ÷ràvakayàne ka÷citparàrtha upadiùñaþ ÷ràvakàõàmàtmano nirvidviràgavimuktimàtropàyopade÷àt | na ca svàrtha eva pareùåpadi÷yamànaþ paràrtho bhavitumarhati | virodhàt | svàrthe hi paro niyujyamànaþ svàrtha eva prayujyate sa àtmana eva parinirvàõàrthaprayukto 'nuttaràü samyaksaübodhimabhisaübhotsyata iti viruddhametat | na ca ÷ràvakayànenaiva cirakàlaü bodhau ghañamàno buddho bhavitumarhati | anupàyatvàt | anupàyo hi ÷ràvakayànaü buddhatvasya na cànupàyena ciramapi prayujyamànaþ pràrthitamarthaü pràpnoti | ÷rçïgàdiva dugdhaü na bhasrayà[bhasràyàþ] | athànyathàpyatropadiùñaü yathà bodhisattvena prayoktavyam | tathàpyanupade÷ànna ÷ràvakayànameva mahàyànaü bhaviturmahati | na hi sa tàdç÷a upade÷a etasminnupalabhyate | viruddhameva cànyonyaü ÷ràvakayànaü mahàyànaü cetyanyonyavirodhe ÷lokaþ | à÷ayasyopade÷asya prayogasya virodhataþ | upastambhasya kàlasya yat hãnaü hãnameva tat || Msa_1.10 || kathaü viruddham | pa¤cabhirvirodhaiþ | à÷ayopade÷aprayogopastambhakàlavirodhaiþ | ÷ràvakayàne hyàtmaparinirvàõàyaivà÷ayastadarthamevopade÷astadarthameva prayogaþ parãtta÷ca puõyaj¤ànasaübhàrasaügçhãta upastambhaþ, kàlena càlpena tadarthapràptiryàvattribhirapi janmabhiþ | mahàyàne tu sarvaü viparyayeõa | tasmàdanyonyavirodhàd yad yànaü hãnaü hãnameva tat | na tanmahàyànaü bhavitumarhati | buddhavacanasyedaü lakùaõaü yatsåtre 'vatarati vinaye saüdç÷yate dharmatàü ca na vilomayati | na caivaü mahàyànam, sarvadharmaniþsvabhàvatvopade÷àt | tasmànna buddhavacanamiti kasyacitsyàdato lakùaõàvirodhe ÷lokaþ | svake 'vatàràtsvasyaiva vinaye dar÷anàdapi | audàryàdapi gàmbhãryàdaviruddhaiva dharmatà || Msa_1.11 || anena ÷lokena kiü dar÷ayati | avataratyevedaü svasmin mahàyànasåtre svasya ca kle÷asya[kle÷aþ?] vinayaþ[vinaye]saüdç÷yate | yo mahàyàne bodhisattvànàü kle÷aþ uktaþ | vikalpakle÷à hi bodhisattvàþ | audàryagàmbhãryalakùaõatvàcca | na dharmatàü vilomayatyathaiva hi dharmatà mahàbodhipràptaye tasmànnàsti lakùaõavirodhaþ | (##) agocaràdityuktamatarstakagocaratvàyoge ÷lokaþ | ni÷rito 'niyato 'vyàpã sàüvçtaþ khedavànapi | bàlà÷rayo matastarkastasyàto viùayo na tat || Msa_1.12 || adçùñasatyà÷rayo hi tarkaþ ka÷cidàgamani÷rito bhavati | aniyata÷ca bhavati kàlàntareõànyathàpratyavagamàt | avyàpã ca na sarvaj¤eyaviùayaþ | saüvçtisatyaviùaya÷ca na paramàrthaviùayaþ | khedavàü÷ca pratibhànaparyàdànàt | mahàyànaü tu na ni÷ritaü yàvadakhedavat | ÷atasàhasrikàdyanekasåtropade÷àt | ato na tarkasya tadviùayaþ | anupàyatvàt ÷ràvakayàne na buddhatvaü pràptamityuktam, atha mahàyànaü kathamupàyo yukta ityupàyatvayoge ÷lokaþ | audàryàdapi gàmbhãryàtparipàko 'vikalpanà | de÷anàto dvayasyàsmin sa copàyo niruttare || Msa_1.13 || anena ÷lokena kiü dar÷ayati | prabhàvaudàryade÷anayà sattvànàü paripàkaþ prabhàvàdhimuktito ghañanàt | gàmbhãryade÷anayà avikalpanà, ata etasya dvayasyàsmin mahàyàne de÷anà | sa copàyo niruttare j¤àne, tàbhyàü yathàkramaü sattvànàü paripàcanàdàtmana÷ca buddhadharmaparipàkàditi | ye punarasmàt trasanti tadarthamasthànatràsàdãnave kàraõatvena ÷lokaþ | tadasthànatràso bhavati jagatàü dàhakaraõo mahàpuõyaskandhaprasavakaraõàddãrghasamayam | agotro 'sanmitro 'kçtamatirapårvàcitta÷ubha- strasatyasmin dharme patati mahato 'rthàdgat iha || Msa_1.14 || tràsàsthàne tràsastadasthànatràsaþ | dàhakaraõo bhavatyapàyeùu | kiü kàraõam | mahataþ apuõyaskandhaprasavasya karaõàt | kiyantaü kàlamiti dãrghasamayam | evaü pa÷càdàdãnavaþ | yena ca kàraõena yàvantaü ca kàlaü tat saüdar÷ayati | kiü punaþ kàraõe tu satãti caturvidhaü tràsakàraõaü dar÷ayati | gotraü càsya na bhavati sanmitraü và avyutpannamatirvà bhavati mahàyànadharmatàyàü pårvaü vànupacita÷ubho bhavati | patati mahato 'rthàditi mahàbodhisaübhàràrthàt | apràptaparihàõito 'paramàdãnavaü dar÷ayati | (##) tràsakàraõamuktamatràsakàraõaü vaktavyamityatràsakàraõatve ÷lokaþ | tadanyànyà[nyasyà?]bhàvàtparamagahanatvàdanugamàt vicitrasyàkhyànàd dhruvakathanayogàdvahumukhàt | yathàkhyànaü nàrthàdbhagavati ca bhàvàtigahanàt na dharme 'smiüstràso bhavati viduùàü yonivicayàt || Msa_1.15 || tadanyànyà[nyasyà?]bhàvàditi tato 'nyasya mahàyànasyàbhàvàt | atha ÷ràvakayànameva mahàyànaü syàdanyasya ÷ràvakasya pratyekabuddhasya vàbhàvaþ syàt | sarva eva hi buddhà bhaveyuþ | paramagahanatvàcca | sarvaj¤aj¤ànamàrgasyànugamàcca tulyakàlapravçttyà | vicitrasyàkhyànàt | vicitra÷càtra saübhà[sà?]ramàrga àkhyàyate na kevalaü ÷ånyataiva | tasmàda[à]bhipràyikenànena bhavitavyamiti | dhruvakathanayogàd, bahumukhàdabhãkùõaü càtra ÷ånyatà kathyate bahumi÷ca paryàyaisteùu teùu såtrànteùu tasmàdbhavitavyamatra mahatà prayojanena | anyathà hi satkçtpratiùedhamàtrakçtamabhabiùyaditi | yathàkhyànaü nàrthàt na càsya yathàrutamartho 'smàdapi tràso na yuktaþ | bhagavati ca bhàvàtigahanàdatigahana÷ca buddhànàü bhàvo duràj¤eyastasmànnàsmàbhistadaj¤ànàttrasitavyamiti | evaü yoni÷aþ pravicayàdviduùàü tràso na bhavati | dårànupraviùñaj¤ànagocaratve ÷lokaþ | ÷rutaü ni÷rityàdau prabhavati manaskàra iha yo manaskàràjj¤ànaü prabhavati ca tattvàrthaviùayam | tato dharmapràptiþ prabhavati ca tasminmatirato yadà pratyàtmaü sà kathamasati tasminvyavasitiþ || Msa_1.16 || ÷rutaü ni÷rityàdau manaskàraþ prabhavati yo yoni÷a ityarthaþ | yoni÷o manaskàràttattvàrthaviùayaü j¤ànaü prabhavati lokottarà samyagdçùñiþ, tatastatphalasya dharmasya pràptiþ, tatastasmin pràpte matirvimuktij¤ànaü pràdurbhavati | evaü yadà pratyàtmaü sà matirbhavati, kathamasati tasminneùà vyavasitirni÷cayo bhavati naivedaü buddhavacanamitie | atràsapadasthànatve ÷lokaþ | ahaü na boddhà na gabhãraboddhà buddhau gabhãraü kimatarkagamyam | kasmàd gabhãràrthavidàü ca mokùa ityetaduttràsapadaü na yuktam || Msa_1.17 || (##) yadi tàvadahamasya na boddhetyuttràsapadam, tanna yuktam | atha buddho 'pi gambhã[bhã?] rasya padàrthasya na boddhà sa kiü gabhãraü de÷ayiùyatãtyuttràsapadam, tadayuktam | atha gambhã[bhã]raü kasmàdatarkagamyamityuttràsapadam, tanna yuktam | atha kasmàd gabhãràrthavidàmeva mokùo na tàrkikàõàmityuttràsapadam, tanna yuktam | anadhimuktita eva tatsidvau ÷lokaþ | hãnàdhimukteþ sunihãnadhàtorhã naiþ sahàyaiþ parivàritasya | audàryagàmbhãryasude÷ite 'smin dharme 'dhimuktiryadi nàsti siddham || Msa_1.18 || yasya hãnà càdhika[càdhi]muktiþ, tata÷ca hãna eva dhàtuþ samudàgata àlayavij¤ànabhàvanà | hãnaireva sahàyaiþ samànàdhimuktidhàtukairyaþ parivàritastasyàsminnaudàryagàmbhãryasude÷ite mahàyànadharme yadyadhimuktirnàsti, ata eva siddhamutkçùñamidaü mahàyànamiti | a÷rutasåtràntapratikùepàyoge ÷lokaþ | ÷rutànusàreõa hi buddhimattàü labdhvà÷rute yaþ prakarotyavaj¤àm | ÷rute vicitre sati càprameye ÷iùñe kuto ni÷cayameti måóhaþ || Msa_1.19 || kàmaü tàvadadhimuktirna syàda÷rutànàü tu såtràntànàmavi÷eùeõa pratikùepo na yuktaþ | ÷rutànusàreõaiva hi buddhimattvaü labdhvà yaþ ÷ruta evàvaj¤àü karoti måóhaþ sa satyevàva÷iùñe ÷rute vicitre càprameye ca kutaþ kàraõànni÷cayameti na tadbuddhavacanamiti | na hi tasya ÷rutàdanyabdalamasti tasmàda÷rutvà pratikùepo na yuktaþ | yadapi ca ÷rutaü tadyoni÷o manasi kartavyaü nàyoni÷a ityayoni÷omanasikàràdãnave ÷lokaþ | yathàrute 'rthe parikalpyamàne svapratyayo hànimupaiti buddheþ | svàkhyàtatàü ca kùipati kùatiü ca pràpnoti dharme pratighàvatãva[pratãghàtameva] || Msa_1.20 || (##) svapratyaya iti svayaüdçùñiparàmar÷ako, na vij¤ànàmantikàdarthaparyeùã | hànimupaiti buddheriti yathàbhå[ru]taj¤ànàdapràptiparihànitaþ | dharmasya ca svàkhyàtatàü pratikùipati tannidànaü càpuõyaprabhàvàt kùatiü pràpnoti | dharme ca pratighàtamàvaraõaü ca dharmavyasanasaüvartanãyaü karmetyayamatràdãnavaþ | ayathàvata÷cà[ayathàruta¤cà]rthamavijànato 'pi pratighàto na yukta iti pratighàtàyoge ÷lokaþ | manaþ pradoùaþ prakçtipraduùño ['yathàrute càpi]hyayuktaråpaþ | pràgeva saüdehagatasya dharme tasmàdupekùaiva varaü hyadoùà || Msa_1.21 || prakçtipraduùña iti prakçtisàvadyaþ | tasmàdupekùaiva varam | kasmàt | sà hyadoùà | pratighàtastu sadoùaþ | | mahàyànasåtràlaükàre mahàyànasiddhyadhikàraþ prathamaþ || (##) dvitãyo 'dhikàraþ ÷araõagamanavi÷eùasaügraha÷lokaþ | ratnàni yo hi ÷araõapragato 'tra yàne j¤eyaþ sa eva paramaþ ÷araõa[õaü] gatànàm | sarvatragàbhyupagamàdhigamàbhibhåtibhedai÷caturvidhamayàrthavi÷eùaõena || Msa_2.1 || sa eva paramaþ ÷araõaü gatànàmiti | kena kàraõena | caturvidhasvabhàvàrthavi÷eùaõena | caturvidho 'rthaþ sarvatragàbhyupagamàdhigamàbhibhåtibhedato veditavyaþ | sarvatragàrthaþ | abhyupagamàrthaþ | adhigamàrthaþ | abhibhavàrthaþ | te punaruttaratra nirdekùyante | tathàpyatra ÷araõapragatànàü bahuduùkarakàryatvàt kecinnotsahante | ÷lokaþ | yasmàdàdau duùkara eùa vyavasàyo duþsàdho 'sau naikasahasrairapi kalpaiþ | siddho yasmàtsattvahitàdhànamahàrthastasmàdagre yàna ihàgra÷araõàrthaþ || Msa_2.2 || etena tasya ÷araõagamanavyavasàyasya praõidhànapratipattivi÷eùàbhyàü ya÷ohetutvaü dar÷ayati | phalapràptivi÷eùeõa mahàrthatvam | pårvàdhikçte sarvatragàrthe ÷lokaþ | sarvàn sattvàüstàrayituü yaþ pratipanno yàne j¤àne sarvagate kau÷alyayuktaþ | yo nirvàõe saüsaraõe 'pyekaraso 'sau [saüsçti÷àntyekaraso 'sau] j¤eyo dhãmàneùa hi sarvatraga evam || Msa_2.3 || etena caturvidhaü sarvatragàrthaü........................... asàüketikaü dharmatàapràtilambhikaü ceti prabhedalakùaõà pravçttiraudàrikasåkùmaprabhedena | (##) ÷araõapratipattivi÷eùaõe ÷lokaþ | ÷araõagatimimàü gato mahàrthàü guõagaõavçddhimupaiti so 'prameyàm | sphurati jagadidaü kçpà÷ayena prathayati càpratimaü mahà[rya]dharmam || Msa_2.4 || atra ÷araõagamanasthàü mahàrthatàü svaparàrthapratipattibhyàü dar÷ayati | svàrthapratipattiþ punarbahuprakàràprameyaguõavçddhyà | aprameyatvaü tarkasaükhyàkàlàprameyatayà veditavyam | na hi sà guõavçddhistarkeõa prameyà na saükhyayà na kàlenàtyantikatvàt | paràrthapratipattirà÷ayata÷ca karuõàsphuraõena prayogata÷ca mahàyànadharmaprathanena | mahàyànaü hi mahàryadç÷àü dharmaþ | || mahàyànasåtràlaükàre ÷araõagamanàdhikàro dvitãyaþ || (##) tçtãyo 'dhikàraþ gotraprabhedasaügraha÷lokaþ sattvàgratvaü svabhàva÷ca liïgaü gotraprabhedatà | àdãnavo 'nu÷aüsa÷ca dvidhaupamyaü caturvidhà || Msa_3.1 || anena gotrasyàstitvamagratvaü svabhàvo liïgaü bheda àdãnapravo 'nu÷aüso dvidhaupamyaü cetyeùa prabhedaþ saügçhãtaþ | ete ca prabhedàþ pratyekaü caturvidhàþ | anena gotràstitvavibhàge ÷lokaþ | dhàtånàmadhimukte÷ca pratipatte÷ca bhedataþ | phalabhedopalabdhe÷ca gotràstitvaü niråpyate || Msa_3.2 || nànàdhàtukatvàtsattvànàmaparimàõo dhàtuprabhedo yathoktamakùarà÷isåtre | tasmàdevaüjàtãyako 'pi dhàtubhedaþ pratyetavyaþ iti | asti yànatraye gotrabhedaþ | adhimuktibhedo 'pi sattvànàmupalabhyate | prathamata eva kasyacit kvacideva yàne 'dhimuktirbhavati | so 'ntareõa gotrabhedaü na syàt | utpàditàyàmapi ca pratyayava÷enàdhimuktau pratipattibheda upalabhyate ka÷cinnirboóhà bhavati ka÷cinneti so 'ntareõa gotraprabhedaü na syàt | phalabheda÷copalabhyate hãnamadhyavi÷iùñà bodhayaþ | so 'ntareõa gotrabhedaü na syàt bãjànuråpatvàt phalasya | agratvavibhàge ÷lokaþ | udagratve 'tha sarvatve mahàrthatve 'kùayàya ca | ÷ubhasya tannimittatvàt gotragratvaü vidhãyate || Msa_3.3 || atra gotrasya caturvidhena nimittatvenàgratvaü dar÷ayati | taddhi gotraü ku÷alamålànàmudagratve nimittaü, sarvatve, mahàrthatve, akùayatve ca | na hi ÷ràvakàõàü tathodagràõi ku÷alamålàni, na ca sarvàõi santi, balavai÷àradyàdyabhàvàt | na ca mahàrthànyaparàrthatvàt | na càkùayàõyanupadhi÷eùanirvàõàvasànatvàt | lakùaõavibhàge ÷lokaþ | prakçtyà paripuùñaü ca à÷raya÷cà÷ritaü ca tat | sadasaccaiva vij¤eyaü guõottàraõatàrthataþ || Msa_3.4 || (##) etena caturvidhaü gotraü dar÷ayati | prakçtisthaü samudànãtamà÷rayasvabhàvamà÷ritasvabhàvaü ca tadeva yathàkramam | tatpunarhetubhàvena sat phalabhàvenàsat guõottàraõàrthena gotraü veditavyaü guõà uttarantyasmàdudbhavantãti kçtvà | liïgavibhàge ÷lokaþ | kàruõyamadhimukti÷ca kùànti÷càdiprayogataþ | samàcàraþ ÷ubhasyàpi gotraliïgaü niråpyate || Msa_3.5 || caturvidhaü liïgaü bodhisattvagotre | àdiprayogata eva kàruõyaü sattveùu | adhimuktirmahàyànadharme | kùàntirduùkaracaryàyàü sahiùõutàrthena | samàcàra÷ca pàramitàmayasya ku÷alasyeti | prabhedavibhàge ÷lokaþ | niyatàniyataü gotramahàryaü hàryameva ca | pratyayairgotrabhedo 'yaü samàsena caturvidhaþ || Msa_3.6 || samàsena caturvidhaü gotraü niyatàniyataü tadeva yathàkramaü pratyayairahàryaü hàryaü ceti | àdãnavavibhàge ÷lokaþ | kle÷àbhyàsaþ kumitratvaü vighàtaþ paratantratà | gotrasyàdãnavo j¤eyaþ samàsena caturvidhaþ || Msa_3.7 || bodhisattvagotre samàsena caturvidha àdãnavo yena gotrastho 'guõeùu pravartate | kle÷abàhulyam, akalyàõamitratà, upakaraõavighàtaþ, pàratantryaü ca | anu÷aüsavibhàge ÷lokaþ | ciràdapàyagamanamà÷umokùa÷ca tatra ca | tanuduþkhopasaüvittiþ sodvegà sattvapàcanà || Msa_3.8 || caturvidho bodhisattvasya gotre 'nu÷aüsaþ | cireõàpàyàn gacchati | kùipraü ca tebhyo mucyate | mçdukaü ca duþkhaü teùåpapannaþ pratisaüvedayate | saüvignacetàstadupapannàü÷ca sattvànkaruõàyamànaþ paripàcayati | mahàsuvarõagotraupamye ÷lokaþ | suvarõagotravat j¤eyamameya÷ubhatà÷rayaþ | j¤ànanirmalatàyogaprabhàvàõàü ca ni÷rayaþ || Msa_3.9 || (##) mahàsuvarõagotraü hi caturvidhasya suvarõasyà÷rayo bhavati | prabhåtasya, prabhàsvarasya, nirmalasya, karmaõyasya ca | tatsàdharmyeõa bodhisattvagotramaprameyaku÷alamålà÷rayaþ | j¤ànà÷rayaþ | kle÷anairmalyàpràptyà÷rayaþ | abhij¤àdiprabhàvà÷raya÷ca | tasmànmahàsuvarõagotropamaü veditavyam | mahàratnagotraupamye ÷lokaþ | suratnagotravajj¤eyaü mahàbodhinimittataþ | mahàj¤ànasamàdhyàryamahàsattvàrthani÷rayàt || Msa_3.10 || mahàratnagotraü hi caturvidharatnà÷rayo bhavati | jàtyasya varõasaüpannasya saüsthànasaüpannasya pramàõasaüpannasya ca | tadupamaü bodhisattvagotraü veditavyam, mahàbodhinimittatvàt, mahàj¤ànanimittatvàt, àryasamàdhinimittatvàt, cittasya hi saüsthitiþ samàdhiþ, mahàsattvaparipàkanimittatvàcca bahusattvaparipàcanàt | agotrasthavibhàge ÷lokaþ | aikàntiko du÷carite 'sti ka÷cit ka÷cit samudghàtita÷ukladharmà | amokùabhàgãya÷ubho 'sti ka÷cin nihãna÷uklo 'styapi hetuhãnaþ || Msa_3.11 || aparinirvàõadharmaka etasminnagotrastho 'bhipretaþ | sa ca samàsato dvividhaþ | tatkàlàparinirvàõadharmà atyantaü ca | tatkàlàparinirvàõadharmà caturvidhaþ | du÷caritaikàntikaþ, samucchinnaku÷alamålaþ, amokùabhàgãyaku÷alamålaþ, hãnaku÷alamåla÷càparipårõasaübhàraþ | atyantàparinirvàõadharmà tu hetuhino yasya parinirvàõagotrameva nàsti | prakçtiparipuùñagotramàhàtmye ÷lokaþ | gàmbhãryaudàryavàde parahitakaraõàyodite dãrghadharme aj¤àtvaivàdhimuktirbhavati suvipulà saüprapattikùamà ca | saüpatti÷càvasàne dvayagataparamà yadbhavatyeva teùàü tajj¤eyaü bodhisattvaprakçtiguõavatastatprapuùñàcca gotràt || Msa_3.12 || yadgàbhã[mbhã]ryodàryavàdini parahitakriyàrthamukte vistãrõe mahàyànadharme gàmbhãryaudàryàrthamaj¤àtvaivàdhimuktirvipulà bhavati, pratipattau cotsàhaþ [càkhedaþ] saüpatti÷càvasàne mahàbodhirdvayagatàyàþ (##) saüpatteþ paramà, tatprakçtyà guõavataþ paripuùñasya ca bodhisattvagotrasya màhàtmyaü veditavyam | dvayagatà iti dvaye laukikàþ ÷ràvakà÷ca | parameti vi÷iùñà | phalato gotravi÷eùaõe ÷lokaþ | suvipulaguõabodhivçkùavçddhyai ghanasukhaduþkha÷amopalabdhaye ca | svaparahitasukhakriyà phalatvàd bhavati samudagra[samålamudagra]gotrametat || Msa_3.13 || svaparahitaphalasya bodhivçkùasya pra÷astamålatvamanena bodhisattvagotraü saüdar÷itam | || mahàyànasåtràlaükàre gotràdhikàrastçtãyaþ || (##) caturtho 'dhikàraþ cittotpàdalakùaõe ÷lokaþ | mahotsàhà mahàrambhà mahàrthàtha mahodayà | cetanà bodhisattvànàü dvayàrthà cittasaübhavaþ || Msa_4.1 || mahotsàhà saünàhavãryeõa gambhãraduùkaradãrghakàlapratipakùotsa[ttyu]tsahanàt | mahàrambhà yathàsaünàhaprayogavãryeõa | mahàrthà àtmaparahitàdhikàràt | mahodayà mahàbodhisamudàgamatvàt | so 'yaü trividho guõaþ paridãpitaþ, puruùakàraguõo dvàbhyàü padàbhyàmarthakriyàguõaþ phalaparigrahaguõa÷ca dvàbhyàm | dvayàrthà mahàbodhisattvàrthakriyàlambanatvàt | iti triguõà dvayàlambanà ca catenà cittotpàda ityucyate | cittotpàdaprabhede ÷lokaþ | cittotpàdo 'dhimokùo 'sau ÷uddhàdhyà÷ayiko 'paraþ | vaipàkyo bhåmiùu matastathàvaraõavarjitaþ || Msa_4.2 || caturvidho bodhisattvànàü cittotpàdaþ | àdhimokùiko 'dhimukticaryàbhåmau | ÷uddhàdhyà÷ayikaþ saptasu bhåmiùu | vaipàkiko 'ùñamyàdiùu | anàvaraõiko buddhabhåmau | cittotpàdavini÷caye cattvàraþ ÷lokàþ | karuõàmåla iùño 'sau sadàsattvahità÷ayaþ | dharmàdhimokùastajj¤ànaparyeùñyàlambanastathà || Msa_4.3 || uttaracchandayàno 'sau pratiùñhà÷ãlasaüvçtiþ | utthàpanà vipakùasya paripantho 'dhivàsanà || Msa_4.4 || ÷ubhavçddhyanusaüso 'sau puõyaj¤ànamayaþ sa hi | sadàpàramitàyoganiryàõa÷ca sa kathyate || Msa_4.5 || bhåmiparyavasàno 'sau pratisvaü tatprayogataþ | vij¤eyo bodhisattvànàü cittotpàdavini÷cayaþ || Msa_4.6 || tathàyaü vini÷cayaþ | kiümåla eùa catuvirdho bodhisattvànàü cittotpàdaþ kimà÷ayaþ kimadhimokùaþ kimàlambanaþ kiüyànaþ kiüpratiùñhaþ kimàdãnavaþ kimanu÷aüsaþ kiüniryàõaþ (##) kiüparyavasàna iti | àha | karuõàmålaþ | sadàsattvahità÷ayaþ | mahàyànadharmàdhimokùaþ | tajj¤ànaparyeùñyàkàreõa tajj¤ànàlambanàt [naþ] | uttarottaracchandayànaþ | bodhisattva÷ãlasaüvarapratiùñhaþ | paripantha àdãnavaþ | kaþ punastatparipantho vipakùasyànyayànacittasyotthàpanàdhivàsanà và | puõyaj¤ànamayaku÷aladharmavçddhyanu÷aüsaþ | sadàpàramitàbhyàsaniryàõaþ | bhåmiparyavasàna÷ca pratisvaü bhåmiprayogàt | yasyàü bhåmau yaþ prayuktastasya tadbhåmiparyavasànaþ | samàdànasàüketikacittotpàde ÷lokaþ | mitrabalàd hetubalànmålabalàcchrå tabalàcchubhàbhyàsàt | adçóhadçóhodaya ukta÷cittotpàdaþ paràkhyànàt || Msa_4.7 || yo hi paràkhyànàccittotpàdaþ paravij¤àpanàtsa ucyate samàdànasàüketikaþ | sa punarmitrabalàdvà bhavati kalyàõamitrànurodhàt | hetubalàdvà gotrasàmarthyàt | ku÷alamåladvàtãta[tadgotra]puùñitaþ | ÷rutabalàdvà tatra tatra dharmaparyàye bhàùyamàõe bahånàü bodhicittotpàdàt | ÷ubhàbhyàsàdvà dçùña iva dharme satata÷ravaõodgrahaõadhàraõàdibhiþ | sa punarmitrabalàdadçóhodayo veditavyaþ | hetvàdibalàd dçóhodayaþ | pàramàrthikacittotpàde sapta ÷lokàþ | såpàsitasaübuddhe susaübhåtaj¤ànapuõyasaübhàre | dharmeùu nirvikalpaj¤ànaprasavàtparamatàsya || Msa_4.8 || dharmeùu ca sattveùu ca tatkçtyeùåttame ca buddhatve | samacittopà[ttopa]lambhàtpràmodyavi÷iùñatà tasya || Msa_4.9 || janmaudàryaü tasminnutsàhaþ ÷uddhirà÷ayasyàpi | kau÷alyaü pari÷iùñe niryàõaü caiva vij¤eyam || Msa_4.10 || dharmàdhimuktibãjàtpàramità÷reùñhamàtçto jàtaþ | dhyànamaye sukhagarbhe karuõà saüvardhikà dhàtrã || Msa_4.11 || audàryaü vij¤eyaü praõidhànamahàda÷àbhinirhàràt | utsàho boddhavyo duùkaradãrghàdhikàkhedàt || Msa_4.12 || àsannabodhibodhàttadupàyaj¤ànalàbhata÷càpi | à÷aya÷uddhirj¤eyà kau÷alyaü tvanyabhåmigatam || Msa_4.13 || (##) niryàõaü vij¤eyaü yathàvyavasthànamanasikàreõa | tatkalpanatàj¤ànàdavikalpanayà ca tasyaiva || Msa_4.14 || prathamena ÷lokenopade÷apratipattyadhigamavi÷eùaiþ pàramàrthikatvaü cittotpàdasya dar÷ayati | sa ca pàramàrthika÷cittotpàdaþ pramuditàyàü bhåmàviti [pramuditàbhåmiþ] | pràmodyavi÷iùñatàyàstatra kàraõaü dar÷ayati | tatra dharmeùu samacittatà dharmanairàtmyapratibodhàt | sattveùu samacittatà àtmaparasamatopagamàt | sattvakçtyeùu samacittatà àtmana iva teùàü duþkhakùayàkàïkùaõàt | buddhatve samacittatà taddharmadhàtoràtmanyabhedapratibodhàt | tasminneva ca pàramàrthikacittotpàde ùaóarthà veditavyàþ | janma audàryamutsàha à÷aya÷uddhiþ pari÷iùñakau÷alyaü niryàõaü ca | tatra janma bãjamàtçgarbhadhàtrãvi÷eùàdveditavyam | audàryaü da÷amahàpraõidhànàbhinirhàràt | utsàho dãrghakàlikaduùkaràkhedàt | à÷aya÷uddhiràsannabodhij¤ànàttadupàyaj¤ànalàbhàcca | pari÷iùñakau÷alyamanyàsu bhåmiùu kau÷alyam | niryàõaü yathàvyavasthànabhåmimanasikàreõa | kathaü manasikàreõa, tasya bhåmivyavasthànasya kalpanàj¤ànàtkalpanàmàtrametaditi | tasyaiva ca kalpanàj¤ànasyàvikalpanàt | aupamyamàhàtmye ùañ ÷lokàþ | pçthivãsama utpàdaþ kalyàõasuvarõasaünibha÷cànyaþ | ÷uklanavacandrasadç÷o bahniprakhyo 'parocchràyaþ [j¤eyaþ] || Msa_4.15 || bhåyo mahànidhànavadanyo ratnàkaro yathaivànyaþ | sàgarasadç÷o j¤eyo vajraprakhyo 'calendranibhaþ || Msa_4.16 || bhaiùajyaràjasadç÷o mahàsuhçtsaünibho 'paro j¤eyaþ | cintàmaõiprakà÷o dinakarasadç÷o 'paro j¤eyaþ || Msa_4.17 || gandharvamadhuraghoùavadanyo ràjopamo 'paro j¤eyaþ | koùñhàgàraprakhyo mahàpathasamastathaivànyaþ || Msa_4.18 || yànasamo vij¤eyo gandharvasama÷ca vetasaga[cetasaþ]prabhavaþ | ànanda÷abdasadç÷o mahànadã÷rota[strotaþ]sadç÷a÷ca || Msa_4.19 || meghasadç÷a÷ca kathita÷cittotpàdo jinàtmajànàü hi | tasmàttathà guõàóhyaü cittaü muditaiþ samutpàdyam || Msa_4.20 || (##) prathamacittotpàdo bodhisattvànàü pçthivãsamaþ sarvabuddhadharmatatsaübhàraprasavarasya pratiùñhàbhåtatvàt | à÷ayasahagata÷cittotpàdaþ kalyàõasuvarõasadç÷o hitasukhàdhyà÷ayasya vikàràbhajanàt | prayogasahagataþ ÷uklapakùanavacandropamaþ ku÷aladharmavçddhigamanàt | adhyà÷ayasahagato bahnisadç÷a indhanàkaravi÷eùeõevàgnistasyottarottaravi÷eùàdhigamanàt | vi÷eùàdhigamà÷ayo hyadhyà÷ayaþ | dànapàramitàsahagato mahànidhanopama àmiùasaübhogenàprameyasattvasaütarpaõàdakùayatvàcca | ÷ãlapàramitàsahagato ratnàkaropamaþ sarvaguõaratnànàü tataþ prasavàt | kùàntipàramitàsahagataþ sàgaropamaþ sarvàniùñoparipàtairakùobhyatvàt | vãryapàramitàsahagato vajropamo dçóhatvàdabhedyatayà | dhyànapàramitàsahagataþ parvataràjopamo niùkampatvàdavikùepataþ | praj¤àpàramitàsahagato bhaiùajyaràjopamaþ sarvakle÷aj¤eyàvaraõavyàdhipra÷amanàt | apramàõasahagato mahàsuhçtsaünibhaþ sarvàvasthaü satvànupekùakatvàt | abhij¤àsahagata÷cintàmaõisadç÷o yathàdhimokùaü tatphalasamçddheþ | saügrahavastusahagato dinakarasadç÷o vineyasasyaparipàcanàt | pratisaüvitsahagato gandharvamadhuraghoùopamo vineyàvarjakadharmade÷akatvàt | prati÷araõasahagato mahàràjopamo 'vipraõà÷ahetutvàt | puõyaj¤ànasaübhàrasahagataþ koùñhàgàropamo bahupuõyaj¤ànasaübhàrakoùasthànatvàt | bodhipakùasahagato mahàràjapathopamaþ sarvàryapudgalayàtànuyatatvàt | ÷amathavipa÷yanàsahagato yànopamaþ sukhavahanàt | dhàraõà-pratibhànasahagato gandharvopamaþ udakadhàraõàkùayodbhedasàdharmyeõa ÷rutà÷rutadharmàrthadhàraõàkùayodbhedataþ | dharmoddànasahagata ànanda÷abdasadç÷o mokùakàmànàü vineyànàü priya÷ràvaõàt | ekàyanamàrgasahagato nadã÷ro[sro]taþ samaþ svarasavàhitvàt | anutpattikadharmakùàntilàbhe ekàyanatvaü tadbhåmigatànàü bodhisattvànàmabhinnakàryakriyàtvàt | upàyakau÷alyasahagato meghopamaþ sarvasattvàrthakriyàtadadhãnatvàttuùitabhavanavàsàdisaüdar÷anataþ | yathà meghàtsarvabhàjanalokasaüpattyaþ | eùa ca dvàviü÷atyupama÷cittotpàda àryàkùayamatisåtre 'kùagatànusàreõànugantavyaþ | cittànutpàdaparibhàùàyàü ÷lokaþ | paràrthacittàttadupàyalàbhato mahàbhisaüdhyarthasutatvadar÷anàt | mahàrhacittodayavarjità janàþ ÷amaü gamiùyanti vihàya tatsukham || Msa_4.21 || tena cittotpàdena varjitàþ sattvà÷caturvidhaü sukhaü na labhante yadbodhisattvànàü paràrthacintanàtsukham | (##) yacca paràrthopàyalàbhàt | yacca mahàbhisaüdhyarthasaüdar÷anàt gambhãramahàyànasvato[såtrà]bhipràyikàrthavibodhataþ | yacca paramatattvasya dharmanairàtmyasya saüdar÷anàtsukham | cittotpàdapra÷aüsàyàü durgatiparikhedanirbhayatàmupàdàya ÷lokaþ | sahodayàccittavarasya dhãmataþ susaüvçtaü cittamanantaduùkçtàt | sukhena duþkhena ca modate sadà ÷ubhã kçpàlu÷ca vivardhana[yan] dvayam || Msa_4.22 || tasya cittavarasya sahodayàbdodhisattvasya susaüvçtaü cittaü bhavatyanantasattvàdhiùñhànàd duùkçtàdato 'sya durgatito bhayaü na bhavati | sa ca dvayaü vardhayan ÷ubhaü ca karma-kçpàü ca nityaü ca ÷ubhã bhavati kçpàlu÷ca tena sadà modate | sukhenàpi ÷ubhitvàt | duþkhenàpi paràrthakriyànimittena kçpàlutvàt | ato 'sya bahukarttavyatàparikhedàdapi bhayaü na bhavati | akaraõasaüvaralàbhe ÷lokaþ | yadànapekùaþ sva÷arãrajãvite paràrthamabhyeti paraü pari÷ramam | paropaghàtena tathàvidhaþ kathaü sa duùkçte karmaõi saüpravartsyati || Msa_4.23 || asya piõóàrtho yasya para eva priyataro nàtmà paràrthaü sva÷arãrajãvite nirapekùatvàt | sa kathamàtmàrthaü paropaghàtena duùkçte karmaõi pravartsyatãti | cittàvyàvçttau ÷lokau | màyopamànvãkùya sa sarvadharmànudyànayàtràmiva copapattãþ | kle÷àcca duþkhàcca bibheti nàsau saüpattikàle 'tha vipattikàle || Msa_4.24 || svakà guõàþ sattvahitàcca modaþ saücintyajanmarddhivikurvitaü ca | vibhåùaõaü bhojanamagrabhåmiþ krãóàratirnityakçpàtmakànàm || Msa_4.25 || màyopamasarvadharmekùaõàtsa bodhisattvaþ saüpattikàle kle÷ebhyo na vibheti | udyànayàtropamopapattãkùaõàt vipattikàle duþkhànna bibheti | tasya kuto bhayàbdodhicittaü vyàvartiùyate | api ca svaguõà maõóanaü bodhisattvànàm | parahitàtprãtirbhojanam | saücintyopapattirudyànabhåmiþ | çddhivikurvitaü krãóàratirbodhisattvànàmevàsti | nàbodhisattvànàm | teùàü kathaü cittaü vyàvartiùyate | duþkhatràsapratiùedhe ÷lokaþ | paràrthamudyogavataþ kçpàtmano hyavãcirapyeti yato 'sya ramyatàm | kutaþ punastrasyati tàdç÷o bhavan parà÷rayairduþkhasamudbhavairbhave || Msa_4.26 || (##) api ca yasya paràrthamudyogavataþ karuõàtmakatvàdavãcirapi ramyaþ sa kathaü paràrthanimittairduþkhotpàdairbhave punastràsamàpatsyate | yato 'sya duþkhàttràsaþ syàccittasya vyàvçttirbhavati | sattvopekùàpratiùedhe ÷lokaþ | mahàkçpàcàryasadoùitàtmanaþ parasya duþkhairupataptacetasaþ | parasya kçtye samupasthite punaþ paraiþ samàdàpanato 'tilajjanà || Msa_4.27 || yasya mahàkaruõàcàryeõa nityoùitaþ àtmà paraduþkhai÷ca duþkhitaü cetastasyotpanne paràrthaü karaõãye yadi paraiþ kalyàõamitraiþ samàdàpanà kartavyà bhavati atilajjanà | kau÷ãdyaparibhàùàyàü ÷lokaþ | ÷irasi vinihitoccasattvabhàraþ ÷ithilagatirnahi ÷obhate 'grasattvaþ | svaparavividhabandhanàtibaddhaþ ÷ataguõamutsahamarhati prakarttum || Msa_4.28 || ÷irasi mahàntaü sattvabhàraü vinidhàya bodhisattvaþ ÷ithilaü paràkramamàõo na ÷obhate | ÷ataguõaü hi sa vãryaü kartumarhati ÷ràvakavãryàt tathà hi svaparabandhanairvividhairatyarthaü baddhaþ kle÷akarmajanmasvabhàvaiþ | || mahàyànasåtràlaükàre cittotpàdàdhikàra÷caturthaþ || (##) pa¤camo 'dhikàraþ pratipattilakùaõe ÷lokaþ | mahà÷rayàrambhaphalodayàtmikà jinàtmajànàü pratipattiriùyate | sadà mahàdànamahàdhivàsanà mahàrthasaüpàdanakçtyakàrikà || Msa_5.1 || tatra mahà÷rayà cittotpàdà÷rayatvàt | mahàrambhà svaparàrthàrambhàt | mahàphalodayà mahàbodhiphalatvàt | ata eva yathàkramaü mahàdànà sarvasattvopàdànàt | mahàdhivàsanà sarvaduþkhàdhivàsanàt | mahàrthasaüpàdanakçtyakàrikà vipulasattvàrthasaüpàdanàt | svaparàrthanirvi÷eùatve ÷lokaþ | paratralabdhvàtmasamànacittatàü svato 'dhi và ÷reùñhatareùñatàü pare | tathàtmano 'nyàrthavi÷iùñasaüj¤inaþ svakàrthatà kà katamà paràrthatà || Msa_5.2 || paratràtmasamànacittatàü labdhvàdhimuktito và sàüketikacittotpàdalàbhe j¤ànato và pàramàrthikacittotpàdalàbhe | àtmato và punaþ paratra vi÷iùñataràmiùñatàü labdhvà tenaiva ca kàraõenàtmanaþ paràrthe vi÷iùñasaüj¤ino bodhisattvasya kaþ svàrthaþ paràrtho và | nirvi÷eùaü hi tasyobhayamityarthaþ | paràrthavi÷eùaõe ÷lokaþ | paratra loko na tathàtinirdayaþ pravartate tàpanakarmaõàripau | yathà paràrthaü bhç÷aduþkhatàpane kçpàtmakaþ svàtmani saüpravartate || Msa_5.3 || yathà svàtmanaþ paràrtho vi÷iùyate tatsàdhayati paràrthamàtmano 'tyarthaü saütàpanàt | paràrthapratipattivibhàge dvau ÷lokau | nikçùñamadhyottamadharmatàsthite sude÷anàvarjanatàvatàraõà | vinãtirarthe paripàcanà ÷ubhe tathàvavàdasthitibuddhimuktayaþ || Msa_5.4 || guõairvi÷iùñaiþ samudàgamastathà kulodayo vyàkaraõàbhiùiktatà | tathàgataj¤ànamanuttaraü padaü paràrtha eùa tryadhiko da÷àtmakaþ || Msa_5.5 || (##) trividhe sattvanikàye hãnamadhyavi÷iùñagotrastheþ trayoda÷avidho bodhisattvasya paràrthaþ | sude÷anànu÷àsanyàde÷anàpratihàryàbhyàm | àvarjanà çddhipràtihàyerõa | avatàraõà ÷àsanàbhyupagamanàt | vinãtirarthe 'vatãrõànàü saü÷ayacchedanam | paripàcanà ku÷ale | avavàda÷cittasthitiþ praj¤àvimuktiþ, abhij¤àdibhirvi÷eùakairguõaiþ samudàgamaþ | tathàgatakule janma, aùñabhyàü bhåmau vyàkaraõaü da÷amyàmabhiùeka÷ca | saha tathàgataj¤ànenetyeùa triùu gotrastheùu yathàyogaü trayoda÷avidhaþ paràrtho bodhisattvasya | paràrthapratipattisaüpattau ÷lokaþ | janànuråpàviparãtade÷anà nirunnatà càpyamamà vicakùaõà | kùamà ca dàntà ca sudåragàkùayà jinàtmajànàü pratipattiruttamà || Msa_5.6 || yathàsau paràrthapatipattiþ saüpannà bhavati tathà saüdar÷ayati | kathaü càsau saüpannà bhavati | yadi gotrasthajanànuråpàviparãtà ca de÷anà bhavati | anunnatà càvarjanà | amamà càvatàraõà | na çddhayà manyate na càvatàritànsattvànmamàyati | vicakùaõà càrthe vinãtipratipattirbhavati | kùamà ca ÷ubhe paripàcanàpratipattiþ | dàntà càvavàdàdipratipattiþ | na hyadànto 'vavàdàdiùu pareùàü samarthaþ | sudåragà ca kulodayàdipratipattiþ | na hyadåragatayà pratipattyà kulodayàdayaþ pareùàü kartuü ÷akyàþ | sarvà caiùà, paràrthapratipattirbodhisattvànàmakùayà bhavatyabhyupagatasattvàkùayatvàdato 'pi saüpannà veditavyà | pratipattivi÷eùaõe dvau ÷lokau | mahàbhaye kàmijanaþ pravartate cale viparyàsasukhe bhavapriyaþ | pratisvamàdhipra÷ame ÷amapriyaþ sadà tu sarvàdhiga[÷a]me kçpàtmakaþ || Msa_5.7 || jano vimåóhaþ svasukhàrthamudyataþ sadà tadapràpya paraiti duþkhatàm | sadà tu dhãro hi paràrthamudyato dvayàrthamàdhàya paraiti nirvçtim || Msa_5.8 || tatra kàmànàü mahàbhayatvaü bahukàyikacaitasikaduþkhadurgatigamanahetutvàt | calaü viparyàsasukhaü råpàråpyabhavapriyàõàmanityatvàtparamàrthaduþkhatvàcca saüskàraduþkhatayà | àdhayaþ kle÷à veditavyà duþkhàdhànàt | vimåóho janaþ sadà svasukhàrthaü pratipannaþ sukhaü nàpnoti duþkhamevàpnoti | bodhisattvastu paràrthaü pratipannaþ svaparàrthaü saüpàdya nirvçtisukhaü pràpnotyayamasyàparaþ pratipattivi÷eùaþ | (##) gocarapariõàmane ÷lokaþ | yathà yathà hyakùavicitragocare pravartate càragato jinàtmajaþ | tathà tathà yuktasamànatàpadairhitàyà sattveùvabhisaüskaroti tat || Msa_5.9 || yena yena prakàreõa cakùuràdãndriyagocare vicitre bodhisattvaþ pravartate | ãryàpathavyàpàracàre vartamànastena tena prakàreõa saübaddhasàdç÷yavacanairhitàrthaü sattveùu tatsarvamabhisaüskaroti | yathà gocarapari÷uddhisåtre vistareõa nirdiùñam | sattveùvakùàntipratiùedhe ÷lokaþ | sadàsvatantrãkçtadoùacetane jane na saüdoùamupaiti buddhimàn | akàmakàreõa hi viprapattayo jane bhavantãti kçpàvivçddhitaþ || Msa_5.10 || sadà kle÷airasvatantrãkçtacetane jane na saüdoùamupaiti bodhisattvaþ | kiü kàraõam | akàmakàreõaiùàü vipratipattayo bhavantãti viditvà karuõàvçddhigamanàt | pratipattimàhàtmye ÷lokaþ | bhavagatisakalàbhibhåyagantrã parama÷amànugatà prapattireva | vividhaguõagaõairvivardhamànà jagadupagu[gç?]hya sadà kçpà÷ayena || Msa_5.11 || caturvidhaü màhàtmyaü saüdar÷ayati | abhibhavamàhàtmyaü sakalaü bhavatrayaü gatiü ca pa¤cavidhàmabhibhåyagamanàt | yathoktaü praj¤àpàramitàyàü, råpaü cetsubhåta[te] bhàvo 'bhaviùyannàbhàvo nedaü mahàyànaü sadevamànuùàsuralokamabhibhåya niryàsyatãti vistaraþ | nirvçtimàhàtmyamapratiùñhanirvàõànugatatvàt | guõavçddhimàhàtmyaü sattvàparityàgamàhàtmyaü ceti | || mahàyànasåtràlaükàre pratipattyadhikàraþ pa¤camaþ || (##) ùaùñho 'dhikàraþ paramàrthalakùaõavibhàge ÷lokaþ | na sanna càsanna tathà na cànyathà na jàyate vyeti na cà[nà]vahãyate | na vardhate nàpi vi÷udhyate punarvi÷udhyate tatparamàrthalakùaõam || Msa_6.1 || advayàrtho hi paramàrthaþ | tamadvayàrthaü pa¤cabhiràkàraiþ saüdar÷ayati | na satparikalpitaparatantralakùaõàbhyàü, na càsatpariniùpannalakùaõena | na tathà parikalpitaparatantràbhyàü pariniùpannasyaikatvàbhàvàt | na cànyathà tàbhyamevànyatvàbhàvàt | na jàyate na ca vyetyanabhisaüskçtatvàddharmadhàtoþ | na hãyate na ca vardhate saükle÷avyavadànapakùayornirodhotpàde tad[thà]vasthatvàt | na vi÷udhyati prakçtyasaükliùñatvàt na ca na vi÷udhyati àgantukopakle÷avigamàt | ityetatpa¤cavibhamadvayalakùaõaü paramàrthalakùaõaü veditavyam | àtmadçùñiviparyàsapratiùedhe ÷lokaþ | na càtmadçùñiþ svayamàtmalakùaõà na càpi duþsaüsthitatà vilakùaõà | dvayànna cànyad bhrama eùata[tå]ditastata÷ca mokùo bhramamàtrasaükùayaþ || Msa_6.2 || na tàvadàtmadçùñirevàtmalakùaõà | nàpi duþsaüsthitatà | tathà hi sà vilakùaõà àtmalakùaõàtparikalpitàt | sà punaþ pa¤copàdànaskandhàþ kle÷adauùñhulyaprabhàvitatvàt | nàpyato dvayàdanyadàtmalakùaõamupapadyate | tasmànnàstyàtmà | bhrama eùa tåtpanno yeyamàtmadçùñistasmàdeva càtmàbhàvonmokùo 'pi bhramamàtrasaükùayo veditavyaþ, na tu ka÷cinmuktaþ | viparyàsaparibhàùàyàü dvau ÷laukau | kathaü jano vibhramamàtràmà÷ritaþ paraiti duþkhaprakçtiü na saütatàm | avedako vedaka eva duþkhito na duþkhito dharmamayo na tanmayaþ || Msa_6.3 || pratãtyabhàvaprabhave kathaü janaþ samakùavçttiþ ÷rayate 'nyakàritam | tamaþ prakàraþ katamo 'yamãdç÷o yato 'vipa÷yansadasannirãkùate || Msa_6.4 || kathaü nàmàyaü loko bhràntimàtramàtmadar÷anaü niþ÷ritya satatànubaddhaü duþkhasvabhàvaü saüskàràõàü na pa÷yati | avedako j¤ànena tasyà duþkhaprakçteþ | vedako 'nubhavena (##) duþkhasyà[sya] duþkhito duþkhasyàprahãõatvàt | na duþkhiuto duþkhayuktasyàtmano 'satvàt | dharmamayo dharmamàtratvàt pudgalanairàtmyena | na ca dharmamayo dharmanairàtmyena | yadà ca loko bhàvànàü pratãtyasamutpàdaü pratyakùaü pa÷yati taü taü pratyayaü pratãtya te te bhàvà bhavantãti | tatkathametàü dçùñiü ÷rayate 'nyakàritaü dar÷anàdikaü na pratãtyasamutpannamiti | katamo 'yamãdç÷astamaþ prakàro lokasya yadvidyamànaü pratãtyasamutpàdamavipa÷yannavidyamànamàtmànaü nirãkùate | ÷akyaü hi nàma tamasà vidyamànamadraùñuü syànna tvavidyamànaü draùñhumiti | asatyàtmani ÷amajanmayoge ÷lokaþ | ta càntaraü kiücana vidyate 'nayoþ sadarthavçttyà ÷amajanmanoriha | tathàpi janmakùayato vidhãyate ÷amasya làbhaþ ÷ubhakarmakàriõàm || Msa_6.5 || na càsti saüsàranirvàõayoþ kiücinnànàkaraõaü paramàrthavçttyà nairàtmyasya samatayà | tathàpi janmakùayànmokùapràptirbhavatyeva ÷ubhakarmakàriõàü ye mokùamàrgaü bhàvayanti | viparyàsaparibhàùàü kçtvà- tatpratipakùapàramàrthikaj¤ànaprave÷e catvàraþ ÷lokàþ | saübhçtya saübhàramanantapàraü j¤ànasya puõyasya ca bodhisattvaþ | dharmeùu cintàsuvini÷ri[÷ci]tatvàjjalpànvayàmarthagatiü paraiti || Msa_6.6 || arthànsa vij¤àya ca jalpamàtràn saütiùñhate tannibhacittamàtre | pratyakùatàmeti ca dharmadhàtustasmàdviyuktodvayalakùaõena || Msa_6.7 || nàstãti cittàtparametya buddhyà cittasya nàstitvamupaiti tasmàt | dvayasya nàstitvamupetya dhãmàn saütiùñhate 'tadgatidharmadhàtau || Msa_6.8 || akalpanàj¤ànabalena dhãmataþ samànuyàtena samantataþ sadà | tadà÷rayo gahvaradoùasaücayo mahàgadeneva viùaü nirasyate || Msa_6.9 || ekena saübhçtasaübhàratvaü dharmacintàsuvini÷ri[÷ci]tatvaü samàdhi[dhiü]ni÷rityabhàvanànmanojalpàcca teùàü dharmàõàmarthaprakhyànàvagamàttatprave÷aü dar÷ayati | asaükhyeyaprabhedakàlaü pàramasya (##) paripåraõamityanantapàram | dvitãyena manojalpamàtrànarthànviditvà tadàbhàse cittamàtre 'vasthànamiyaü bodhisattvasya nirvedhabhàgãyàvasthà | tataþ pareõa dharmadhàtoþ pratyakùato['va?] gamane dvayalakùaõena viyukto gràhyagràhakalakùaõena | iyaü dar÷anamàrgàvasthà | tçtãyena yathàsau dharmadhàtuþ pratyakùatàmeti tad dar÷ayati | kathaü càsau dharmadhàtuþ pratyakùatàmeti | cittàdanyadàlambanaü gràhyaü nàstãtyavagamya buddhyà tasyàpi cittamàtrasya nàstitvàvagamanaü gràhya[à]bhàve gràhakàbhàvàt | dvaye càsya [dvayasyàsya?] nàstitvaü viditvà dharmadhàtàvavasthànamatadgatirgràhyagràhakalakùaõàbhyàü rahitaü evaü dharmadhàtuþ pratyakùatàmeti | caturthena bhàvanàmàrgàvasthàyàmà÷rayaparivartanàt pàramàrthikaj¤ànaprave÷aü dar÷ayati | sadà sarvatra samatànugatenàvikalpaj¤ànabalena yatra tatsamatànugataü paratantre svabhàve tadà÷rayasya dårànupraviùñasya doùasaücasya dauùñhulyalakùaõasya mahàgadeneva viùasya nirasanàt | paramàrthaj¤ànamàhàtmye ÷lokaþ | munivihitasudharmasuvyavastho matimupadhàya samåladharmadhàtau | smçtima[ga]timavagamya kalpamàtràü vrajati guõàrõavapàramà÷udhãraþ || Msa_6.10 || buddhavihite sudharme suvyavasthàpite sa paramàrthaj¤ànapraviùño bodhisattvaþ saüpiõóitadharmàlambanasya målacittasya dharmadhàtau matimupanividhàya yà smçtiråpalabhyate tàü sarvàü smçtipravçttiü kalpanàmàtràmavagacchatyevaü guõàrõavasya pàraübuddhatvamà÷u vrajatãtyetatparamàrthaj¤ànasya màhàtmyam | || mahàyànasåtràlaükàre tattvàdhikàraþ ùaùñhaþ || (##) saptamo 'dhikàraþ prabhàvalakùaõavibhàge ÷lokaþ | utpattivàkcitta÷ubhà÷ubhàdhi tatsthànaniþsàrapadà parokùam | j¤ànaü hi sarvatragasaprabhedeùvavyàhataü dhãragataþ prabhàvaþ || Msa_7.1 || pareùàmupapattau j¤ànaü cyutopapàdàbhij¤à | vàci j¤ànaü divya÷rotràbhij¤àyàü[yayà] vàcaü tatra gatvopapannà bhàùante | citte j¤ànaü cetaþ paryàyàbhij¤à | pårva÷ubhà÷ubhàdhàne j¤ànaü pårvanivàsàbhij¤à | yatra vineyàstiùñhanti tatsthànagamanaj¤ànaü çddhiviùayàbhij¤à | niþsaraõe j¤ànamàsravakùayàbhij¤à, yathà sattvà upapattito niþsarantãti | eùu ùañsvartheùu sarvatra laukadhàtau saprabhedeùu padàparokùamavyàhataü j¤ànaü sa prabhàvo bodhisattvànàü ùaóabhij¤àsaügçhãtaþ | prabhàvalakùaõavibhàge svabhàvàrthaü uktaþ | hetvarthamàrabhya ÷lokaþ | dhyànaü caturthaü suvi÷uddhametya niùkalpanàj¤ànaparigraheõa | yathàvyavasthànamanaskriyàtaþ prabhàvasiddhiü paramàü paraiti || Msa_7.2 || yena ni÷rayeõa yena j¤ànena yena manasikàreõa tasya prabhàvasya samudàgamastatsaüdar÷ayati | phalàrthamàrabhya ÷lokaþ | yenàryadivyàpratimairvihàrairbràhmai÷ca nityaü viharatyudàraiþ | buddhàü÷ca satvàü÷ca sa dikùu gatvà saümànayatyànayate vi÷uddhim || Msa_7.3 || trividhaü phalamasya prabhàvasya saüdar÷ayati | àtmana àryàdisukhavihàramatulyaü cotkçùñaü ca lokadhàtvantareùu gatvà buddhànàü påjanaü sattvànàü vi÷odhanaü ca | karmàrthaü ùaóvidhamàrabhya catvàraþ ÷lokàþ | dar÷anakarma saüdar÷anakarma càrabhya ÷lokaþ | màyopamànpa÷yati lokadhàtånsarvànsasattvànsavivartanà÷àn | saüdar÷ayatyeva ca tànyatheùñaü va÷ã vicitrairapi sa prakàraiþ || Msa_7.4 || (##) svayaü ca sarvalokadhàtånàü sasattvànàü savivartasaüvartànàü màyopamatvadar÷anàt | pareùàü yatheùñaü tatsaüdar÷anàt | anyai÷ca vicitraiþ kampanajvalanàdiprakàraiþ | da÷ava÷itàlàbhàt | yathà da÷abhåmike 'ùñamyàü bhåmau nirdiùñàþ | ra÷mikarmàrabhya ÷lokaþ | ra÷mipramokùairbhç÷aduþkhitàü÷ca àpàyikànsvargagatànkaroti | màrànvayàn kùubdhavimàna÷obhàn saükampayaüstràsayate samàràn || Msa_7.5 || dvividhaü ra÷mikarma saüdar÷ayati | apàyopapannànàü ca prasàdaü janayitvà svargopapàdanam | màrabhavanànàü ca samàrakàõàü kampanodvejanam | vikrãóanakarma càrabhya ÷lokaþ | samàdhivikrãóitamaprameyaü saüdar÷ayatyagragaõasyamadhye | sakarmajanmottamanirmitai÷ca sattvàrthamàtiùñhati sarvakàlam || Msa_7.6 || aprameyasamàdhivikrãóitasaüdar÷anàt buddhaparùanmaõóalamadhye trividhena nirmàõena sadà sattvàrthakaraõàcca | trividhaü nirmàõaü ÷ilpakarmasthànanirmàõam | vineyava÷enayatheùñopapattinirmàõam | uttamanirmàõaü ca tuùitabhavanavàsàdikam | kùetrapari÷uddhikarma àrabhya ÷lokaþ | j¤ànavasitvàtsamupaiti ÷uddhiü kùetraü yathàkàmanidar÷anàya | abuddhanàmeùu[?] ca buddhanàma saü÷ràvaõàttankùipate 'nyadhàtau || Msa_7.7 || dvividhapàpavi÷odhanayà | bhàjanapari÷odhanayà j¤ànava÷itvàdyatheùñaü sphañikavaidåryàdimayabuddhakùetrasaüdar÷anataþ | sattvapari÷odhanayà ca buddhanàmavirahiteùu lokadhàtuùåpapannànàü sattvànàü buddhanàmasaü÷ràvaõayà prasàdaü gràhayitvà tadavirahiteùu lokadhàtuùåpapàdanàt | (##) yogàrthamàrabhya ÷lokaþ | ÷akto bhavatyeva ca sattvapàke saüjàtapakùaþ ÷akuniryathaiva | buddhàtpra÷aüsàü labhate 'timàtràmàdeyavàkyo bhavati prajànàm || Msa_7.8 || trividhaü yogaü pradar÷ayati | sattvaparipàcana÷aktiyogaü pra÷aüsàyogamàdeyavàkyatàyogaü ca | vçttyarthamàrabhya ÷lokaþ | ùaódhàpyabhij¤à trividhà ca vidyà aùñau vimokùàbhibhuvastathàùñau | da÷àpi kçtsnàyatanànyameyàþ samàdhayo dhãragataþ prabhàvaþ || Msa_7.9 || ùaóbhiþ prabhedairbodhisattvasya prabhàvo vartate | abhij¤àvidyàvimokùàbhibhvàyatanakçtsnàyatanàpramàõasamàdhiprabhedaiþ | evaü ùaóarthena vibhàgalakùaõena prabhàvaü dar÷ayitvà tanmàhàtmyodbhàvanàrthaü ÷lokaþ | sa hi paramava÷itvalabdhabuddhirjagadava÷aü svava÷e vidhàya nityam | parahitakaraõaikatàbhiràma÷carati bhaveùu hi siühavatsudhãraþ || Msa_7.10 || trividhaü màhàtmyaü dar÷ayati | va÷itàmàhàtmyaü svayaü paramaj¤ànava÷itvapràptyà kle÷àsvava÷asya jagataþ svava÷e sthàpanàt | abhiratimàhàtmyaü sadà parahitakriyaikàràmatvàt | bhavanirbhayatàmàhàtmyaü ca | || prabhàvàdhikàraþ mahàyànasåtràlaükàre saptamaþ || (##) aùñamo 'dhikàraþ bodhisattvaparipàke saügrahaþ ÷lokaþ | råciþ prasàdaþ pra÷amo 'nukampanà kùamàtha medhà prabalatvameva ca | ahàryatàïgaiþ samupetatà bhç÷aü jinàtmaje tatparipàkalakùaõam || Msa_8.1 || råcirmahàyànade÷anàdharme, prasàdastadde÷ike, pra÷amaþ kle÷ànàm, anukampà sattveùu, kùamà duùkaracaryàyàü, medhà grahaõadhàraõaprativedheùu, prabalatvamadhigame, ahàryatà màraparapravàdibhiþ, pràhàõikàïgaiþ samanvàgatatvam | bhç÷amiti råcyàdãnàmadhimàtratvaü dar÷ayati | eùa samàsena bodhisattvànàü navaprakàra àtmaparipàko veditavyaþ | råciparipàkamàrabhya ÷lokaþ | sumitratàditrayamugravãryatà paràrdhaniùñhottamadharmasaügrahaþ | kçpàlusaddharmamahàparigrahe mataü hi samyakparipàkalakùaõam || Msa_8.2 || sumitratàditrayaü satpuruùasaüsevà saddharma÷ravaõaü yoni÷omanasikàra÷ca | ugravãryatà adhimàtro vãryàrambhaþ | paràrdhaniùñhà sarvàcintyasthànanirvicikitsatà | uttamadharmasaügraho mahàyànadharmarakùà, tatpratipannànàmupadravebhyo rakùaõàt | bodhisattvasya mahàyànadharmaparigrahamadhikçtyedaü råciparipàkalakùaõaü veditavyam | yena kàraõena paripacyate sumitratàditrayeõa | ya÷ca tasyàþ paripàka ugravãryaparàrdhaniùñhàyuktaþ svabhàvaþ | yatkarma cottamadharmasaügrahakaraõàttadetena paridãùitam | prasàdaparipàkamàrabhya ÷lokaþ | guõaj¤atàthà÷usamàdhilàbhità phalànubhåtirmanaso 'dhyabheda[dya?]tà | jãnàtmaje ÷àstari saüprapattaye mataü hi samyakparipàkalakùaõam || Msa_8.3 || (##) tatparipàko 'pi kàraõataþ svabhàvataþ karmata÷ca paridãpitaþ | guõaj¤atà ityapi sa bhagavàüstathàgata iti vistareõa kàraõam | avetyaprabhàva[sàda]làbhàdabhedyacittatà svabhàvaþ | à÷usamàdhilàbhastatphalasya càbhij¤àdikasya pratyanubhavanaü karma | pra÷amaparipàkamàrabhya ÷lokaþ | susaüvçtiþ kliùñavitarkavarjanà nirantaràyo 'tha ÷ubhàbhiràmatà | jinàtmaje kle÷avinodanàyatanmataü hi samyakparipàkalakùaõam || Msa_8.4 || kle÷avinodanà bodhisattvasya pra÷amaþ | tatparipàko 'pi kàraõataþ svabhàvataþ karmata÷ca paridãpitaþ | indriyàõàü smçtisaüprajanyàbhyàü susaüvçtiþ kàraõam | kliùñavitarkavarjanà svabhàvaþ | pratipakùabhàvanàyàü nirantaràyatvaü ku÷alàbhiràmatà ca karma | kçpàparipàkalakùaõamadhikçtya ÷lokaþ | kçpà prakçtyà paraduþkhadar÷anaü nihãnacittasya ca saüpravarjanam | vi÷eùagatvaü jagadagrajanmatà parànukampàparipàkalakùaõam || Msa_8.5 || svaprakçtyà ca gotreõa paraduþkhadar÷anena nihãnayànaparivarjanatayà ca paripacyata itikàraõam | vi÷eùagàmitvaü paripàkavçddhigamanàt svabhàvaþ | sarvaloka÷reùñhàtmabhàvatà karma avinivartanãyabhåmau | kùàntiparipàkalakùaõamàrabhya ÷lokaþ | ghçtiþ prakçtyà pratisaükhyabhàvanà suduþkha÷ãtàdyadhivàsanà sadà | vi÷eùagàmitva÷ubhàbhiràmatà mataü kùamàyàþ paripàkalakùaõam || Msa_8.6 || dhçtiþ sahanaü kùàntiriti paryàyàþ tatatparipàke gotraü pratisaükhyànaü bhàvanà ca kàraõam | tãvràõàü ÷ãtàdiduþkhànàmadhivàsanàsvabhàvaþ | kùamasya vi÷eùagàmitvaü ku÷alàbhiràmatà ca karma | (##) medhàparipàkamàrabhya ÷lokaþ | vipàka÷uddhiþ ÷ravaõàdyamoùatà praviùñatà såktaduråktayostathà | smçtermahàbuddhyudaye ca yogyatà sumedhatàyàþ paripàkalakùaõam || Msa_8.7 || tatra medhànukålà vipàkavi÷uddhiþ kàraõam | ÷rutacintitabhàvitacirakçtacirabhàùitànàmasaümoùatà subhàùitadurbhàùitàrthasupraviùñatà ca smçtermedhàparipàkasvabhàvaþ | lokottarapraj¤otpàdanayogyatà karma | balavatvapratilambhaparipàkamàrabhya ÷lokaþ | ÷ubhadvayena dvayadhàtupuùñatà phalodaye cà÷rayayogyatà parà | manorathàptirjagadagrabhåtatà balopalambhe paripàkalakùaõam || Msa_8.8 || tatra puõyaj¤ànadvayena tasya puõyaj¤ànadvayasya bãjapuùñatà tatparipàke kàraõam | adhigamaü pratyà÷rayayogyatà tatparipàkasvabhàvaþ | manorathasaüpattirjagadagrabhåtatà ca karma | ahàryatàparipàkamàrabhya ÷lokaþ | sudharmatàyuktivicàraõà÷ayo vi÷eùalàbhaþ parapakùadåùaõam | punaþ sadà màranirantaràyatà ahàryatàyàþ paripàkalakùaõam || Msa_8.9 || tatparipàkasya saddharme yuktivicàraõàkçta à÷ayaþ kàraõam | màranirantaràyatà svabhàvo yadà màro na punaþ ÷ankotyantaràyaü kartum | vi÷eùàdhigamaþ parapakùadåùaõaü ca karma | pràhàõikàïgasamanvàgamaparipàkamadhikçtya ÷lokaþ | ÷ubhàcayo 'thà÷rayayatnayogyatà vivekatodagra÷ubhàbhiràmatà | jinàtmaje hyaïgasamanvaye punarmataü hi samyakparipàkalakùaõam || Msa_8.10 || (##) tatparipàkasya kàraõaü ku÷alamålopacayaþ | à÷rayasya vãryàrambhakùamatvaü svabhàvaþ | vivekotkçùñatà ku÷alàbhiràmatà ca karma | navavidhàtmaparipàkamàhàtmyamàrabhya ÷lokaþ | iti navavidhavastupacitàtmà paraparipàcanayogyatàmupetaþ | ÷ubha[dharma]mayasatatapravardhitàtmà bhavati sadà jagato 'grabandhubhåtaþ || Msa_8.11 || dvividhaü tanmàhàtmyam | paraparipàke prati÷araõatvam | satataü dharmakàyavçddhi÷ca | tata eva jagato 'grabandhubhåtaþ | sattvaparipàkavibhàge ekàda÷a ÷lokàþ | vraõe 'pi bhojye paripàka iùyate yathaiva tatsràvaõabhogayogyatà | tathà÷raye 'smindvayapakùa÷àntatà[tàü]tathopabhogatvasu÷àntapakùatà[mu÷antipavkatàm] || Msa_8.12 || anena paripàkasvabhàvaü dar÷ayati | yathà vraõasya sràvaõayogyatà paripàkaþ | bhojanasya ca bhogayogyatà | evaü sattvànàmà÷raye vraõabhojanasthànãye sràvaõasthànãyaü vipakùa÷amanam | bhogasthànãya÷ca pratipakùopabhogaþ | tadyogyatà à÷rayasya paripàka iti | vipakùapratipakùàvatra pakùadvayaü veditavyam | dvitãya÷lokaþ | vipàcanoktà paripàcanà tathà paripàcanà càpyanupàcanàparà | supàcanà[cà]pyadhipàcanà matà nipàcanotpàcananà ca dehiùu || Msa_8.13 || anena paripàkaprabhedaü dar÷ayati | kle÷avigamena pàcananà [pàcanà?] vipàcanà | sarvato yànatrayeõa pàcanà paripàcanà | bàhyaparipàkavi÷iùñatvàt prakçùñà pàcanà prapàcanà | yathàvineyadharmade÷anàttadanuråpà pàcanà anupàcanà | satkçtya pàcanà supàcanà | adhigamena pàcanà adhipàcanà aviparãtàrthena | nityà pàcanà nipàcanà aparihàõãyàrthena | krameõottarottarapàcanà utpàcanà | ityayamaùñaprakàraþ pariparipàkaprabhedaþ | (##) tçtãyacaturthau ÷lokau | hità÷ayeneha yathà jinàtmajo vyavasthitaþ sarvajagadvipàcayan | tathà na màtà na pità na bandhavaþ suteùu bandhuùvapi suvyavasthitàþ || Msa_8.14 || tathàjano nàtmani vatsalo mataþ kuto 'pi susnigdhaparà÷raye jane | yathà kçpàtmà parasattvavatsalo hite sukhe caiva niyojanànmataþ || Msa_8.15 || àbhyàü kiü dar÷ayati | yàdç÷enà÷ayena bodhisattvaþ sattvànparipàcayati tamà÷ayaü dar÷ayati | màtàpitçbàndhavà÷ayavi÷iùñaü lokàtmavàtsalyavi÷iùñaü ca hitasukhasaüyojanàt | àtmavatsalastu loka àtmànaü hite ca sukhe ca saüniyojayati | ava÷iùñaiþ ÷lokairyena prayogeõa sattvànparipàcayati taü pàramità pratipattyà saüdar÷ayati | yàdç÷ena dànena yathà sattvànparipàcayati tadàrabhya ÷lokaþ | na bodhisattvasya ÷arãrabhogayoþ pareùvadeyaü punarasti sarvathà | anugraheõa dvividhena pàcayan paraü samairdànaguõairna tçpyate || Msa_8.16 || trividhena dànena pàcayati | sarvasva÷arãrabhogadànena aviùamadànena atçptidànena ca | kathaü paripàcayati dçùñadharmasaüparàyànugraheõa | avighàtenecchàparipårõàt [påraõàt] | anàgatena [tena] ca saügçhya ku÷alapratiùñhàpanàt | yàdç÷ena ÷ãlena yathà satvànparipàcayati tadàrabhya ÷lokaþ | sadàprakçtyàdhyavihiüsakaþ svayaü rato 'pramatto 'tra paraü nive÷ayan | paraüparànugrahakçdådvidhà pare vipàkaniùyandaguõena pàcakaþ || Msa_8.17 || pa¤cavidhena ÷ãlena | dhruva÷ãlena prakçti÷ãlena paripårõa÷ãlenàdhyaviühiüsakatvàt | paripårõo hyavihiüsako 'dhyavihiüsako da÷aku÷alakarmapathaparipåritaþ | yathoktaü dvitãyàyàü bhåmau | adhigama÷ãlena svayaüratatayà nirantaràskhalita÷ãlena càpramattatayà | kathaü ca (##) paripàcayati | ÷ãle saünive÷anàt | dvidhànugrahakriyayà dçùñadharme saüparàye ca | saüparàyànugrahaü pareùu vipàkaniùyandaguõàbhyàü paraüparayà karoti | tadvipàkaniùyandayoranyonyànukålyenàvyavacchedàt | yàdç÷yà kùàntyà yathà sattvànparipàcayati tadàrabhya ÷lokaþ | pare 'pakàriõyupakàribuddhimàn pramarùayannugramapi vyatikramam | upàyacittairapakàramarùaõaiþ ÷ubhe samàdàpayate 'pakàriõaþ || Msa_8.18 || apakàriõi pare upakàribuddhyà pragàóhàpakàramarùaõakùàntyà paripàcayati | upakàribuddhitvaü punaþ kùàntipàramitàparipåryànukålyavçttità veditavyam | kathaü paripàcayati | dçùñadharmànugraheõa càpakàramarùaõàt | saüparàyànugraheõa copàyaj¤astairapakàramarùaõairàvarjyàpakàriõàü ku÷ale samàdàpanàt | yàdç÷ena vãryeõa yathà sattvànparipàcayati tadàrabhya ÷lokaþ | punaþ sa yatnaü paramaü samà÷rito na khidyate kalpasahasrakoñibhiþ | jinàtmajaþ sa[ttva]gaõaü prapàcayanparaikacittasya ÷ubhasya kàraõàt || Msa_8.19 || adhimàtradãrghakàlàkhede vãryeõa dãrghakàlàkheditvamanantasattvaparipàcanàt | paraikacittasya ku÷alasyàrthe kalpasahasrakoñibhirakhedàt | ata evoktaü bhavati yathà paripàcayati | ku÷alacittasaüniyojanàt dçùñadharmasaüparàyànugraheõeti | yàdç÷ena dhyànena yathà sattvànparipàcayati tadàrabhya ÷lokaþ | va÷itvamàgamya manasyanuttaraü paraü samàvarjayate 'tra ÷àsane | nihatya sarvàmavamànakàmatàü ÷ubhena saüvardhayate ca taü punaþ || Msa_8.20 || pràptànuttarava÷itvena dhyànena niràmiùeõa ca nihatasarvàvamànàbhilàùeõa paripàcayati | buddha÷àsane parasyàvarjanàdàvarjitasya ca ku÷aladharmasaüvardhanàt paripàcayati | (##) yàdç÷yà praj¤ayà yathà sattvànparipàcayati tadàrabhya ÷lokaþ | sa tattvabhàvàrthanaye suni÷citaþ karoti sattvànsuvinãta saü÷ayàn | tata÷ca te tajjina÷àsanàdaràd vivardhayante svaparaü guõaiþ ÷ubhaiþ || Msa_8.21 || sa bodhisattvastattvàrthanaye càbhipràyàrthanaye ca suvini÷citayà praj¤ayà paripàcayati | kathaü paripàcayati sattvànàü saü÷ayavinayanàt | tata÷ca ÷àsanabahumànàtteùàmàtmaparaguõasaüvardhakatvena | niya[ga]mena ÷lokaþ | iti sugatigatau ÷ubhatraye và jagadakhilaü kçpayà sa bodhisattvaþ | tanuparamavimadhyamaprakàrairvinayati lokasamànabhàvagatyà || Msa_8.22 || anena yatra ca vinayati, sugatigamane yànatraye và | yacca vinayati, jagadakhilam | yena ca vinayati, kçpayà | ya÷ca vinayati bodhisattvaþ | yàdç÷ai÷ca paripàcanaprakàrai tanuparamavimadhyamaprakàraiþ | yàvantaü ca kàlaü, tatparidãpanàt samàsena paripàkamàhàtmyaü dar÷ayati | tatra tanuþ prakàro 'dhimukticaryàbhåmau bodhisattvasya paramo 'ùñàmyàdiùu vimadhyamaþ saptasu veditavyaþ | yàvallokasya bhàvastatsamànayà gatyà atyantamityarthaþ | || mahàyànasåtràlaükàre paripàkàdhikàro 'ùñamaþ || (##) navamo 'dhikàraþ sarvàkàraj¤atàyàü dvau ÷lokau | tçtãyastayoreva nirde÷abhåtaþ | ameyairduùkara÷atairameyaiþ ku÷alàcayaiþ | aprameyeõa kàlena ameyàvaraõakùayàt || Msa_9.1 || sarvakàraj¤atàvàptiþ sarvàvaraõanirmalà | vivçtà ratnapeñeva buddhatvaü samudàhçtam || Msa_9.2 || kçtvà duùkaramadbhutaü ÷rama÷ataiþ saücityasarvaü÷ubhaü kàlenottamakalpayànamahatà sarvàvçtãnàü kùayàt | såkùmasyàvaraõasya bhåmiùu gatasyotpàñanàd buddhatà ratnànàmiva sà prabhàvamahatàü peñà samuddhàti[ñi?]tà || Msa_9.3 || samudàgamataþ svabhàvata aupamyata÷ca buddhatvamudbhàvitam | yàvadbhirduùkara÷atairyàvadbhiþ ku÷alasaübhàrairyàvatà kàlena yàvataþ kle÷aj¤eyàvaraõasya prahàõàtsamudàgacchati, ayaü samudàgamaþ | sarvàkàraj¤atàvàptiþ sarvàvaraõanirmalà svabhàvaþ | vivçtàratnapeñà tadaupamyam | tasyaiva buddhatvasyàdvayalakùaõe sànubhàve dvau lokau | sarvadharmà÷ca buddhatvaü dharmo naiva ca ka÷cana | ÷ukladharmamayaü tacca na ca taistanniråpyate || Msa_9.4 || dharmaratnanimittatvàllabdharatnàkaropamam | ÷ubhasasyanimittatvàllabdhameghopamaü matam || Msa_9.5 || sarvadharmà÷ca buddhatvaü, tathatàyà abhinnatvàttadvi÷uddhiprabhàvitatvàcca | buddhatvasya na ca ka÷ciddharmo 'sti | parikalpitena dharmasvabhàvena ÷ukladharmamayaü ca buddhatvaü, pàramitàdinàü ku÷alànàü tadbhàvena parivçtteþ | na ca taistannirdi÷yate pàramitàdãnàü pàramitàdibhàvenàpariniùpatteridamadvayalakùaõam | ratnàkarameghopamatvamanubhàvaþ, de÷anàdharmaratnànàü tatprabhavatvàt, ku÷alasasyànàü ca vineyasaütànakùetreùu | buddhatvaü sarvadharmaþ samuditamatha và sarvadharmavyapetaü prodbhåterdharmaratnapratatasumahato dharmatnàkaràbham | bhåtànàü ÷uklasasyaprasavasumahato hetuto meghabhåtaü dànàddharmàmbuvarùapratatasuvihitasyàkùayasya prajàsu || Msa_9.6 || (##) anena tçtãyena ÷lokena tamevàrthaü nirdi÷ati | sumahataþ pratatasya dharmaratnasya prodbhåtenimittatvàdratnàkaràbham, bhåtànàü mahataþ ÷uklasasyaprasavahetutvànmeghabhåtam | mahataþ suvihitasyàkùayasya dharmàmbuvarùasya dànàt prajàsvityayamatra padavigraho veditavyaþ | tasyaiva buddhatvasya ÷araõatvànuttarye pa¤ca ÷lokàþ | paritràõaü hi buddhatvaü sarvakle÷agaõàtsadà | sarvadu÷caritebhya÷ca janmamaraõato 'pi ca || Msa_9.7 || anena saükùepataþ kle÷akarmajanmasaükle÷aparitràõàrthena ÷araõatvaü dar÷ayati | upadravebhyaþ sarvebhyo apàyàdanupàyataþ | satkàyàddhãnayànàcca tasmàccharaõamuttamam || Msa_9.8 || anena dvitiyenopadravàdiparitràõàdvistareõa | tatra sarvopadravaparitràõatvaü yad buddhànubhàvena andhà÷cakùåüùi pratilabhante, badhiràþ ÷rotaü, vikùiptacittàþ svasthacittamãtayaþ ÷àmyantãtyevamàdi | apàyaparitràõatvaü buddhaprabhayà tadgatànàü mokùaõàt, tadagamane ca pratiùñhàpanàt | anupàyaparitràõatvaü tãrthikadçùñivyutthàpanàt | satkàyaparitràõatvaü yànadvayena parinirvàpaõàt | hãnayànaparitràõatvamaniyatagotràõàü mahàyànaikàyanãkaraõàt | ÷araõamanupamaü tacchreùñhabuddhatvamiùñaü jananamaraõasarvakle÷apàpeùu rakùà | vividhabhayagatànàü sarvarakùàpayànaü pratatavividhaduþkhàpàyanopàyagànàü || Msa_9.9 || anena tçtãyena tasyaiva ÷araõatvasyànupama÷reùñhasya cànuttaryaü tenaivàrthena dar÷ayati | bauddhairdharmairyacca susaüpårõa÷arãraü yatsaddharme vetti ca sattvànpravinetum | yàtaü pàraü yatkçpayà sarvajagatsu tad buddhatvaü ÷reùñhamihatyaü[heùñaü] ÷araõànàm || Msa_9.10 || anena caturthena yaiþ kàraõaistattathànuttaraü ÷araõaü bhavati tatsaüdar÷ayati | bauddhairdharmairbalavai÷àradyàdibhiþ susaüpårõasvabhàvatvàt svàrthaniùñhàmadhikçtya saddharmasattvavinayopàyaj¤ànàt karuõàpàragamanàcca paràrthaniùñhàmadhikçtya | àlokàt[kàlàt]sarvasattvànàü buddhatvaü ÷araõaü mahat | sarvavyasanasaüpattivyàvçttyabhyudaye matam || Msa_9.11 || (##) anena pa¤camena ÷lokena yàvantaü kàlaü yàvatàü sattvànàü yatràrthe ÷araõaü bhavati tatsamàsena dar÷ayati | yatràrthe iti sarvavyasanavyàvçttau saüpattyabhyudaye ca | à÷rayaparàvçttau ùañ ÷lokàþ | kle÷aj¤eyavçttãnàü satatamanugataü bãjamutkçùñakàlaü yasminnastaü prayàtaü bhavati suvipulaiþ sarvahàniprakàraiþ | buddhatvaü ÷ukladharmapravaraguõayutà à[cà]÷rayasyànyathàpti- statpràptirnirvikalpàdviùayasumahato j¤ànamàrgàtsu÷uddhàt || Msa_9.12 || anena vipakùabãjaviyogataþ pratipakùasaüpattiyogata÷cà÷rayaparivçttiþ paridãpità | yathà ca tatpràptirdvividhamàrgalàbhàt | suvi÷uddhalokottaraj¤ànamàrgalàbhàt | tatpçùñhalabdhànantaj¤eyaviùayaj¤ànamàrgalàbhàcca | utkçùñakàlamityanàdikàlaü | suvipulaiþ sarvahàniprakàrairiti bhåmiprakàraiþ | sthita÷ca tasminsa tathàgato jaganmahàcalendrastha ivàbhyudãkùate | ÷amàbhiràmaü karåõàyate janamaghà[bhavà]bhiràme 'nyajane tu kà kathà || Msa_9.13 || anena dvitãyenànyà÷rayaparàvçttibhyastadvi÷eùaü dar÷ayati | tatstho hi mahàcalendrastha iva dåràntaranikçùñaü lokaü pa÷yati | dçùñvà ca karåõàyate ÷ràvakapratyekabuddhànapi pràgeva tadanyàn | pravçttirådvittiravçttirà÷rayo nivçttiràvçttiratho dvayàdvayà | samàvi÷iùñà api sarvagàtmikà tathàgatànàü parivçttiriùyate || Msa_9.14 || anena tçtãyena tadda÷aprabhedaüdar÷ayati | sà hi tathàgatànàü parivçttiþ paràrthavçttiriti pravçttiþ | sarvadharmavi÷iùñatvàduùkçùñà vçttirityudvçttiþ | saükle÷ahetàvavçttiþ | à÷raya iti yo 'sau parivçttyà÷rayastaü dar÷ayati | saükle÷ànnivçttito nivçttiþ | àtyantikatvàdàyatà vçttirityàvçttiþ | abhisaübodhiparinirvàõadar÷anavçttyà dvayà vçttiþ | saüsàranirvàõàpratiùñhitatvàtsaüskçtàsaüskçtatvenàdvayà vçttiþ | vimuktisàmànyena ÷ràvakapratyekabuddhasamà vçttiþ | balavai÷àradyàdibhiþ buddhadharmairasamatvàdvi÷iùñà vçttiþ | sarvayànopade÷agatatvàtsarvagatàvçttiþ | yathàmbaraü sarvagataü sadàmataü tathaiva tatsarvagataü sadàmatam | yathàmbaraü råpagaõeùu sarvagaü tathaiva tatsattvagaõeùu sarvagam || Msa_9.15 || (##) anena caturthena tatsvabhàvasya buddhatvasya sarvagatatvaü dar÷ayati | àkà÷asàdharmyeõaudde÷anirde÷ataþ pårvàparàrdhàbhyàm | sattvagaõeùu sarvagatatvaü buddhatvasyàtmatvena sarvasattvopagamane pariniùpattito veditavyam | yathodabhàjane bhinne candrabimbaü na dç÷yate | tathà duùñeùu sattveùu buddhabimbaü na dç÷yate || Msa_9.16 || anena pa¤camena sarvagatatve 'pyabhàjanabhåteùu sattveùu abuddhabimbadar÷anaü dçùñàntena sàdhayati | yathàgnirjvalate 'nyatra punaranyatra÷àmyati | buddheùvapi tathà j¤eyaü saüdar÷anamadar÷anam || Msa_9.17 || anena ùaùñhena buddhavineyeùu satsubuddhotpàdàttaddar÷anaü | vinãteùu parinirvàõàttadadar÷anaü agnijvalana÷amanasàdharmyeõa sàdhayati | anàbhogàpratiprasrabdhabuddhakàryatve catvàraþ ÷lokàþ | aghañitebhyaståryebhyo yathà syàcchabdasaübhavaþ | tathà jine vinàbhogaü de÷anàyàþ samudbhavaþ || Msa_9.18 || yathà maõervinà yatnaü svaprabhàva[sa]nidar÷anam | buddheùvapi vinàbhogaü tathà kçtyanidar÷anam || Msa_9.19 || àbhyàü ÷lokàbhyàmanàbhogena buddhakàryaü sàdhayatyaghañitatårya÷abdamaõiprabhàva[sa]sàdharmyeõa | yathàkà÷e avicchinnà dç÷yante lokataþ kriyàþ | tathaivànàsrave dhàtau avicchinnà jinakriyàþ || Msa_9.20 || yathàkà÷e kriyàõàü hi hànirabhyudayaþ sadà | tathaivànàsrave dhàtau buddhakàryodayavyayaþ || Msa_9.21 || àbhyàmapyapratiprasrabdhabuddhakàryatvaü buddhakçtyasyàvicchedàt | àkà÷a iva lokakriyàõàmavicchede 'pi cànyànyakriyodayavyayastathaiva | anàsravadhàtugàmbhãrye ùoóa÷a ÷lokàþ | paurvàparya[à]vi÷iùñàpi sarvàvaraõanirmalà | na÷uddhà nàpi cà÷uddhà tathatà buddhatà matà || Msa_9.22 || (##) paurvàparyeõa[à]vi÷iùñatvànna ÷uddhà | pa÷càtsarvàvaraõanirmalatvànnà÷uddhà malavigamàt | ÷ånyatàyàü vi÷uddhàyàü nairàtmyànmàrgalàbhataþ | buddhàþ ÷uddhàtmalàbhitvàt gatà àtmamahàtmatàm || Msa_9.23 || tatra cànàsrave dhàtau buddhànàü paramàtmà nirdi÷yate | kiü kàraõam | agranairàtmyàtmakatvàt | agraü nairàtmyaü vi÷uddhà tathatà sà ca buddhànàmàtmà svabhàvàrthena tasyàü vi÷uddhàyàmagraü nairàtmyamàtmànaü buddhà labhante ÷uddham | ataþ ÷uddhàtmalàbhitvàt buddhà àtmamàhàtmyaü pràptà ityanenàbhisaüdhinà buddhànàmanàsrave dhàtau paramàtmà vyavasthàpyate | na bhàvo nàpi càbhàvo buddhatvaü tena kathyate | tasmàdbuddhatathàpra÷ne avyàkçtanayo mataþ || Msa_9.24 || tenaiva kàraõena buddhatvaü na bhàva ucyate | pudgaladharmàbhàvalakùaõatvàttadàtmakatvàcca buddhatvasya | nàbhàva ucyate tathatàlakùaõabhàvàt | ato buddhasya bhàvàbhàvapra÷ne, bhavati tathàgataþ paraü maraõànna bhavatãtyevamàdiravyàkçtanayomataþ | dàha÷àntiryathà lohe dar÷ane timirasya ca | cittaj¤àne tathà bauddhe bhàvàbhàvo na ÷asyate || Msa_9.25 || yathà ca lohe dàha÷àntirdar÷ane ca timirameta[?]sya ÷àntirna bhàvo dàhatimirayorabhàvalakùaõàt | nàbhàvaþ ÷àntilakùaõena bhàvàt | evaü buddhànàü cittaj¤àne ca dàhatimirasthànãyayo ràgàvidyayoþ ÷àntirna bhàvaþ ÷asyate tadabhàvaprabhàvitatvàccetaþ praj¤àvimuktyà nàbhàvastena tena vimuktilakùaõena bhàvàt | buddhànàmamale dhàtau naikatà bahutà na ca | àkà÷avadadehatvàtpårvadehànusàrataþ || Msa_9.26 || buddhànàmanàsravadhàtau naikatvaü pårvadehànusàreõa | na bahutvaü dehàbhàvàdàkà÷avat | balàdibuddhadharmeùu bodhã ratnàkaropamà | jagatku÷alasasyeùu mahàmeghopamà matà || Msa_9.27 || puõyaj¤ànasupårõatvàtpårõacandropamà matà | j¤ànàlokakaratvàcca mahàdityopamà matà || Msa_9.28 || (##) etau ratnàkarameghopamatve pårõacandramahàdityopamatve ca ÷lokau gatàrthau | ameyà ra÷mayo yadvadvayàmi÷rà bhànumaõóale | sadaikakàryà vartante lokamàlokayanti ca || Msa_9.29 || tathaivànàsrave dhàtau buddhànàmaprameyatà | mi÷raikakàryà kçtyeùu j¤ànàlokakaràmatà || Msa_9.30 || ekena vyàmi÷rara÷myekakàryasyopamatayà sàdhàraõakarmatàü dar÷ayati | ra÷mãnàmekakàryatvaü pàcana÷oùaõasamànakàryatvàdveditavyaü | dvitãyenànàsrave dhàtau mi÷raikakàryatvaü nirmàõàdikçtyeùu | yathaikara÷miniþsàràtsarvara÷miviniþsçtiþ | bhànostathaiva buddhànàü j¤eyà j¤ànaviniþsçtiþ || Msa_9.31 || ekakàle sarvara÷miviniþsçtyà sa ca [saha?]buddhànàmekakàle j¤ànapravçttiü dar÷ayati | yathaivàdityara÷mãnàü vçttau nàsti mamàyitam | tathaiva buddhaj¤ànànàü vçttau nàsti mamàyitam || Msa_9.32 || yathà såryaikamuktàbhai ra÷mibhirbhàsyate jagat | sakçt j¤eyaü tathà sarvaü buddhaj¤ànaiþ prabhàsyate || Msa_9.33 || mamatvàbhàve jagajj¤eyaprabhàsena[sane] ca yathàkramaü ÷lokau gatàrthau | yathaivàdityara÷mãnàü meghàdyàvaraõaü matam | tathaiva buddhaj¤ànànàmàvçtiþ sattvaduùñatà || Msa_9.34 || yathà ra÷mãnàü meghàdyàvaraõamaprabhàsena | tathà buddhaj¤ànànàmàvaraõaü sattvànàmà[ma]bhàjanatvena duùñatà pa¤cakaùàyàtyutsadatayà | yathà pàü÷uva÷àdvastre raïgacitràvicitratà | tathàvedhava÷ànmuktau j¤ànacitràvicitratà || Msa_9.35 || yathà pàü÷uvi÷eùeõa vastre raïgavicitratà kvacidavicitratà | tathaiva pårvapraõidhànacaryàbalàdhànavi÷eùàd buddhànàü vimuktau j¤ànavicitratà bhavati | ÷ràvakapratyekabuddhànàü vimuktàvavicitratà | (##) gàmbhãryamamale dhàtau lakùaõasthànakarmasu | buddhànàmetaduditaü raïgairvàkà÷acitraõà || Msa_9.36 || etadanàsravadhàtau buddhànàü trividhaü gàmbhãryamevamuttam | lakùaõagàmbhãryaü caturbhiþ ÷lokaiþ | sthànagàmbhãryaüpa¤camenaikatvapçthaktvàbhyàmasthitatvàt | karmagàmbhãryaü da÷abhiþ | tatpunarlakùaõagàmbhãryaü vi÷uddhilakùaõaü paramàtmalakùaõamavyàkçtalakùaõaü vimuktilakùaõaü càrabhyoktam | karmagàmbhãryaü bodhipakùàdiratnà÷rayatvakarma sattvaparipàcanakarma niùñhàgamanakarma dharmade÷anàkarma nirmàõàdikçtyakarma j¤ànapravçttikarma avikalpanakarma citràkàraj¤ànakarma j¤ànàpravçttikarma vimuktisàmànyaj¤ànavi÷eùakarma càrabhyoktam | seyamanàsrave dhàtau niùprapa¤catvàdàkà÷opame gàmbhãryaprabhedade÷anà yathà raïgairàkà÷acitraõã veditavyà | sarveùàmavi÷iùñàpi tathatà ÷uddhimàgatà | tathàgatatvaü tasmàcca tadgarbhàþ sarvadehinaþ || Msa_9.37 || sarveùàü nirvi÷iùñà tathatà taddhi÷uddhisvabhàva÷ca tathàgataþ | ataþ sarve sattvàstathàgatagarbhà ityucyate | vibhutvavibhàge ÷lokà ekàda÷a | ÷ràvakàõàü vibhutvena laukikasyàbhibhåyate | pratyekabuddhebhyo manaþ[buddhabhaumena] ÷ràvakasyàbhibhåyate || Msa_9.38 || bodhisattvavibhutvasya tatkalàü nànugacchati | tathàgatavibhutvasya tatkalàü nànugacchati || Msa_9.39 || àbhyàü tàvad dvàbhyàü prabhàvotkarùavi÷eùeõa buddhànàü vibhutvaü dar÷ayati | aprameyamacintyaü ca vibhutvaü bauddhamiùyate | yasya yatra yathà yàvatkàle yasminpravartate || Msa_9.40 || anena tçtãyena prakàraprabhedagàmbhãryavi÷eùàbhyàü kathamaprameyaü kathaü và cintyamityàha | yasya pudgalasyàrthe tatpravarttate yatra lokadhàtau yathà tàdç÷aiþ prakàrairyàvadalpaü và bahu và yasminkàle | ava÷iùñaiþ ÷lokaiþ mano[parà]vçttibhedena vibhutvabhedaü dar÷ayati | pa¤cendriyaparàvçttau vibhutvaü labhyate param | sarvàrthavçttau sarveùàü guõadvàda÷a÷atodaye || Msa_9.41 || (##) pa¤cendriyaparàvçttau dvividhaü vibhutvaü paramaü labhyate | sarveùàü pa¤cànàmindriyàõàü sarvapa¤càrthavçttau | tatra pratyekaü dvàda÷aguõa÷atotpattau | manaso 'pi paràvçttau vibhutvaü labhyate param | vibhutvànucare j¤àne nirvikalpe sunirmale || Msa_9.42 || manasaþ paràvçttau vibhutvànucare nirvikalpe suvi÷uddhe j¤àne paramaü vibhutvaü labhyate | yena sahitaü sarvaü vibhutvaj¤ànaü pravartate | sàrthodgrahaparàvçttau vibhutvaü labhyate param | kùetra÷uddhau yathàkàmaü bhogasaüdar÷anàya hi || Msa_9.43 || arthaparàvçttau udgrahaparàvçttau ca kùetravi÷uddhivibhutvaü paramaü labhyate yena yathàkàmaü bhogasaüdar÷anaü karoti | vikalpasya paràvçttau vibhutvaü labhyate param | avyàghàte sadàkàlaü sarveùàü j¤ànakarmaõàm || Msa_9.44 || vikalpaparàvçttau sarveùàü j¤ànànàü karmaõàü ca sarvakàlamavyàghàte paramaü vibhutvaü labhyate | pratiùñhàyàþ paràvçttau vibhutvaü labhyate param | apratiùñhitanirvàõaü buddhànàmacale[male] pade || Msa_9.45 || pratiùñhàparàvçttàvapratiùñhitanirvàõaü paramaü vibhutvaü labhyate | buddhànàmanàsravedhàtau | maithunasya paràvçttau vibhutvaü labhyate param | buddhasaukhyabihàre 'tha dàràsaükle÷adar÷ane || Msa_9.46 || maithunasya paràvçttau dvayorbuddhasukhavihàre ca dàràsaükle÷adar÷ane ca | àkà÷asaüj¤àvyàvçttau vibhutvaü labhyate param | cintitàrthasamçddhau ca gatiråpavibhàvane || Msa_9.47 || àkà÷asaüj¤àvyàvçttau dvayoreva cintitàrthasamçddhau ca yena gaganagarbho bhavati | gatiråpavibhàvena ca yatheùñagamanàdà÷ava÷ã[kà÷ã]karaõàcca | ityameyaparàvçttàvameyavibhutà matà | acintyakçtyànuùñhànàbduddhànàmamalà÷raye || Msa_9.48 || (##) ityanena mukhenàprameyà paràvçttiþ | tatra càprameyaü vibhutvamacintyakarmànuùñhànaü buddhànàmanàsrave dhàtau veditavyam | tasyaiva buddhasya sattvaparipàkanimittatve sapta ÷lokàþ | ÷ubhe bçddho loko vrajati suvi÷uddhau paramatàü ÷ubhe cànàrabdhvà vrajati ÷ubhavçddhau paramatàm | vrajatyevaü loko di÷i di÷i jinànàü sukathitai- rapakvaþ pakvo và [na] ca punara÷eùaü dhruvamiha || Msa_9.49 || anena yàdç÷asya paripàkasya nimittaü bhavati taddar÷ayati | upacitaku÷alamålànàü ca vimuktau paramatàyàmanupacitaku÷alamålànàü ca ku÷alamålopacaye | apakvaþ ÷ubhavçddhau paramatàü vrajana[n] pàkaü vrajati pakvaþ suvi÷uddhau paramatàü vrajati | evaü ca nityakàlaü vrajati na ca niþ÷eùaü lokasyànantatvàt | tathà kçtvà caryàü [kçcchràvàpyàü] paramaguõayogàdbhutavatãü mahàbodhiü nityàü dhruvama÷araõànàü ca ÷araõam | labhante yaddhãrà [di÷i di÷i] gasadà [sadà] sarvasamayaü tadà÷caryaü loke suvidhacaraõànnàdbhutamapi || Msa_9.50 || anena dvitãyena paripavkànàü bodhisattvànàü paripàkasyà÷caryaü nà÷caryaü lakùaõam | sadà sarvasamayamiti nityaü nirantaraü ca tadanubhåya[råpa]màrgacaraõaü suvidhicaraõam | kvaciddharmà¤cakaü[dharmyaü cakraü] bahumukha÷atairdar÷ayatiþ yaþ kvacijjanmàntardhi kvacidapi vicitràü janacarãm | kvacitkçtsnàü bodhiü kvacidapi ca nirvàõamasakçt na ca sthànàttasmàdvicalati sa sarvaü ca kurute || Msa_9.51 || anena tçtãyena yugapadbahumukhaparipàcanopàyaprayoge nimittatvaü dar÷ayati | yathà yatrasthaþ sattvàn vinayati | vicitrà janacarã jàtakabhedena | na ca sthànàccalatãtyanàsravàddhàtoþ | na buddhànàmevaü bhavati mamapakvo 'yamiti càpra- pàcyo 'yaü dehã api ca adhunàpàcyata iti | vinà saüskàraü tu prapacamupayàtyeva janatà ÷ubhairdharmairnityaü di÷i di÷i samantàtrayamukham || Msa_9.52 || (##) anena caturthena tatparipàkaprayoganimittatvamanabhisaüskàreõa dar÷ayati | trayamukhamiti yànatrayeõa | yathàyatnaü bhànuþ pratataviùadairaü÷avisaraiþ prapàka[kaü] sasyànàü di÷i [di÷i] samantàtprakuråte | tathà dharmàrko 'pi pra÷amavidhidharmà÷uvisaraiþ prapàkaü sasyànàü di÷i di÷i samantàtprakuråte || Msa_9.53 || anena pa¤camenànabhisaüskàraparipàcanadçùñàntaü dar÷ayati | yathaikasmàddãpàdbhavati sumahàndãpanicayo 'prameyo 'saükhyeyo na ca sa punareti vyayamataþ | tathaikasmàd buddhàd [pàkà]dbhavati sumahàn paripàka[pàka]nicayo 'prameyo 'saükhyeyo na ca sa punareti[punarupaiti] vyayamataþ || Msa_9.54 || anena ùaùñhena paraüparayà paripàcanam | yathà toyaistçptiü vrajati na mahàsàgara iva na vçddhiü và yàti pratataviùadàmbu pravi÷anaiþ | tathà bauddho dhàtuþ satatasamitaiþ ÷uddhivi÷anai- rnatçptiü vçddhiü và vrajati paramà÷caryamiha tat || Msa_9.55 || anena saptamena paripavkànàü vimuktiprave÷e samudrodàharaõena dharmadhàtoratçptiü càvakà÷adànàdavçddhiü dhyànà[càna]dhikatvàt | dharmadhàtuvi÷uddhau catvàraþ ÷lokàþ | sarvadharmadvayàvàratathatà÷uddhilakùaõaþ | vastuj¤ànatadàlambava÷itàkùayalakùaõaþ || Msa_9.56 || eùa svabhàvàrthamàrabhyaikaþ ÷lokaþ | kle÷aj¤eyàvaraõadvayàtsarvadharmatathatàvi÷uddhilakùaõa÷ca | vastutadàlambanaj¤ànayorakùayava÷ità lakùaõa÷ca | sarvatastathatàj¤ànabhàvanà samudàgamaþ | sarvasattvadvayàdhànasarvathàkùayatà phalam || Msa_9.57 || eùa hetvarthaü phalàrthaü càrabhya dvitãyaþ ÷lokaþ | sarvatastathatàj¤ànabhàvanà dharmadhàtuvi÷uddhihetuþ | sarvata iti sarvadharmaparyàyamukhaiþ | sarvasattvànàü sarvathà hitasukhadvayàdhànàkùayatà phalam | (##) kàyavàkcittanirmàõaprayogopàyakarmakaþ | samàdhidhàraõãdvàradvayàmeyasamanvitaþ || Msa_9.58 || eùa karmàrthaü yogàrthaü càrabhya tçtãyaþ ÷lokaþ | trividhaü kàyàdinirmàõaü karma samàdhidhàraõãmukhàbhyàü dvayena càprameyeõa puõyaj¤ànasaübhàreõa samanvàgamo yogaþ | svabhàvadharmasaübhoganirmàõairbhinnavçttikaþ | dharmadhàturvi÷uddho 'yaü buddhànàü samudàhçtaþ || Msa_9.59 || eùa vçttyarthamàrabhya caturthaþ ÷lokaþ | svàbhàvikasàübhogikanairmàõikakàyavçttyà bhinnavçttikaþ | buddhakàyavibhàge sapta÷lokàþ | svàbhàviko 'tha sàübhogyaþ kàyo nairmàõiko 'paraþ | kàyabhedà hi buddhànàü prathamastu dvayà÷rayaþ || Msa_9.60 || trividhaþ kàyo buddhànàm | svàbhàviko dharmakàya à÷rayaparàvçttilakùaõaþ | sàübhogiko yena parùanmaõóaleùu dharmasaübhogaü karoti | nairmàõiko yena nirmàõena sattvàrthaü karoti | sarvadhàtuùu sàübhogyo bhinno gaõaparigrahaiþ | kùetrai÷ca nàmabhiþ kàyairdharmasaübhogaceùñitaiþ || Msa_9.61 || tatra sàübhogikaþ sarvalokadhàtuùu parùanmaõóalabuddhakùetranàma÷arãradharmasaübhogakriyàbhirbhinnaþ | samaþ såkùma÷ca tacchiùñaþ[cchilaùñaþ] kàyaþ svàbhàviko mataþ | saübhogàvibhutàheturyatheùñaü bhogadar÷ane || Msa_9.62 || svàbhàvikaþ sarvabuddhànàü samo nirvi÷iùñatayà | såkùmo durj¤ànatayà | tena saübhogikena kàyena saübaddhaþ saübhogavibhutve ca heturyatheùñaü bhogadar÷anàya | ameyaü buddhanirmàõaü kàyo nairmàõiko mataþ | dvayordvayàrthasaüpattiþ sarvàkàrà pratiùñhità || Msa_9.63 || nairmàõikastu kàyo buddhànàmaprameyaprabhedaü buddhanirmàõaü sàübhogikaþ svàrthasaüpattilakùaõaþ | nairmàõikaþ paràrthasaüpattilakùaõaþ | evaü dvayàrthasaüpattiryathàkramaü dvayoþ pratiùñhità sàübhogike ca kàye nairmàõike ca | (##) ÷ilpajanmamahàbodhisadànirvàõadar÷anaiþ | buddhanirmàõakàyo 'yaü mahàmàyo[mahopàyo] vimocane || Msa_9.64 || sa punarnirmàõakàyaþ sadà vineyàrthaü ÷ilpasya vãõàvàdanàdibhiþ | janmana÷càbhisaübodhe÷ca nirvàõasya ca dar÷anairvimocane mahopàyatvàtparàrthasaüpattilakùaõo veditavyaþ | tribhiþ kàyaistu vij¤eyo buddhànàü kàyasaügrahaþ | sà÷rayaþ svaparàrtho yastribhiþ kàyairnidar÷itaþ || Msa_9.65 || tribhi÷ca kàyairbuddhànàü sarvakàyasaügraho veditavyaþ | ebhistribhiþ kàyaiþ sà÷rayaþ svaparàrtho nidar÷itaþ | dvayoþ svaparàrthaprabhàvitatvàt dvayo÷ca tadà÷ritatvàdyathà pårvamuktam | à÷rayeõà÷ayenàpi karmaõà te samà matàþ | prakçtyàsraüsanenàpi prabandhenaiùu nityatà || Msa_9.66 || te ca trayaþ kàyàþ sarvabuddhànàü yathàkramaü tribhirnirvi÷eùàþ, à÷rayeõa dharmadhàtorabhinnatvàt, à÷ayena pçthagbuddhà÷ayasyàbhàvàt | karmaõà ca sàdhàraõakarmakatvàt | teùu ca triùu kàyeùu yathàkramaü trividhà nityatà veditavyà yena nityakàyàstathàgatà ucyante | prakçtyà nityatà svàbhàvikasya svabhàvena nityatvàt | asraüsanena sàübhogikasya dharmasaübhogàvicchedàt | prabandhena nairmàõikasyàntarvyaye[rdhàya]punaþ punarnirmàõadar÷anàt | buddhaj¤ànavibhàge da÷a ÷lokàþ | àdar÷aj¤ànamacalaü trayaj¤ànaü tadà÷ritam | samatàpratyavekùàyàü kçtyànuùñhàna eva ca || Msa_9.67 || caturvidhaü buddhànàü j¤ànamàdar÷aj¤ànaü samatàj¤ànaü pratyavekùàj¤ànaü kçtyànuùñhànaj¤ànaü ca | àdar÷aj¤ànamacalaü trãõã j¤ànàni tadà÷ritàni calàni | àdar÷aj¤ànamamàparicchinnaü sadànugam | sarvaj¤eyeùvasaümåóhaü na ca teùvàmukhaü sadà || Msa_9.68 || àdar÷aj¤ànamamaparicchinnaü de÷ataþ sadànugaü kàlataþ | saervaj¤eyeùvasaümåóhaü sadàvaraõavigamàt, na ca teùvàmukhamanàkàratvàt | sarvaj¤ànanimittatvànmahàj¤ànàkaropamam | saübhogabuddhatà j¤ànapratibimbodayàcca tat || Msa_9.69 || (##) teùàü ca samatàdij¤ànànàü sarvaprakàràõàü hetutvàtsarvaj¤ànànàmàkaropam | saübhogabuddhatvatajj¤ànapratibimbodayàcca tadàdar÷aj¤ànàmityucyate | sattveùu samatàj¤ànaü bhàvanà÷uddhito 'malaü [matam] | apratiùñhasa[÷a]màviùñaü samatàj¤ànamiùyate || Msa_9.70 || yabdodhisattvenàbhisamayakàleùu [sattveùu] samatàj¤ànaü pratilabdhaü tadbhàvanà÷uddhito bodhipràptasyàpratiùñhitanirvàõe niviùñaü samatàj¤ànamiùyate | mahàmaitrãkçpàbhyàü ca sarvakàlànugaü matam | yathàdhimokùaü sattvànàü buddhabimbanidar÷akam || Msa_9.71 || mahàmaitrãkaruõàbhyàü sarvakàlànugaü yathàdhimokùaü ca sattvànàü buddhabimbanidar÷akam | yataþ kecitsattvàstathàgataü nãlavarõaü pa÷yanti kecitpãtavarõamityevamàdi | pratyavekùaõakaü j¤àne [naü] j¤eyeùvavyàhataü sadà | dhàraõãnàü samàdhãnàü nidhànopamameva ca || Msa_9.72 || pariùanmaõóale sarvavibhåtãnàü nidar÷akam | sarvasaü÷ayavicchedi mahàdharmapravarùakam || Msa_9.73 || pratyavekùaõakaü j¤ànaü yathà÷lokam | kçtyànuùñhànatàj¤ànaü nirmàõaiþ sarvadhàtuùu | citràprameyàcintyai÷ca sarvasattvàrthakàrakam || Msa_9.74 || kçtyànuùñhànaj¤ànaü sarvalokadhàtuùu nirmàõairnànàprakàrairaprameyairacintyai÷ca sarvasattvàrthakam | kçtyaniùpattibhirbhedaiþ saükhyàkùetrai÷ca sarvadà | acintyaü buddhanirmàõaü vij¤eyaü tacca sarvathà || Msa_9.75 || tacca buddhanirmàõaü sadà sarvathà càcintyaü veditavyaü | kçtyakriyàbhedataþ saükhyàta [taþ] kùetrata÷ca | dhàraõàtsamacittàcca samyagdharmaprakà÷anàt | kçtyànuùñhànata÷caiva caturj¤ànasamudbhavaþ || Msa_9.76 || tatra dhàraõàt ÷rutànàü dharmàõàm | samacittatà sarvasattveùvàtmaparasamatayà | ÷eùaü gatàrtham | (##) buddhànekatvàpçthaktve÷lokaþ | gotrabhedàdavaiyarthyàtsàkalyàdapyanàditaþ | abhedànnaikabuddhatvaü bahutvaü càmalà÷raye || Msa_9.77 || eka eva buddha ityetanneùyate | kiü kàraõam | gotrabhedàt | anantà hi buddhagotràþ sattvàþ | tatraika evàbhisaübuddho nànye 'bhisaümotsyanta iti kuta etat | puõyaj¤ànasaübhàravaiyarthyaü ca syàdanyeùàü bodhisattvànàmanabhisaübodhànna ca yuktaü vaiyarthyam | tasmàdavaiyarthyàdapi naika eva buddhaþ sattvàrthakriyàsàkalyaü ca na syàt | buddhasya buddhatve kasyacidapratiùñhàpanàdetacca na yuktam | na ca ka÷cidàdibuddho 'sti vinà saübhàreõa buddhatvàyogàdvinà cànyena buddhena saüsthànà [saübhàrà]yogàdityanàditvàdapyeko buddhau na yuktaþ | bahutvamapi neùyate buddhànàü dharmakàyasyàbhedàdanàsrave dhàtau | buddhatvopàyaprave÷e catvàraþ ÷lokàþ | yàvidyamànatà saiva paramà vidyamànatà | sarvathànupalambha÷ca upalambhaþ paro mataþ || Msa_9.78 || yà parikalpitena svabhàvenàvidyamànatà saiva paramà vidyamànatà pariniùpannena svabhàvena | ya÷ca sarvathànupalambhaþ parikalpitasya svabhàvasya sa eva parama upalambhaþ pariniùpanna svabhàvasya | bhàvanà paramà ceùñà bhàvanàmavipa÷yatàm | pratilambhaþ para÷ceùñaþ pratilambhaü na pa÷yatàm || Msa_9.79 || saiva paramà bhàvanà yo bhàvanàyà anupalambhaþ | sa eva paramaþ pratilambho yaþ pratilambhànupalambhaþ | pa÷yatàü gurutvaü [tàü] dãrghaü nimittaü vãryamàtmanaþ | màninàü bodhisattvànàüdu [då]re bodhirniråpyate || Msa_9.80 || ye ca gurutvaü buddhatvaü pa÷yanti adbhutadharmayuktam | dãrghaü ca kàlaü pa÷yanti tatsamudàgamàya | nimittaü ca pa÷yanti cittàlambanam | àtmana÷ca vãryaü vayamàrabdhavãryà buddhatvaü pràpsyàma iti | teùàmevaümàninàü bodhisattvànàmaupalambhikatvàt dåre bodhirniråpyate | pa÷yatàm, kalpanàmàtraü sarvametadyathoditaü | akalpabodhisattvànàü pràptà bodhirniråpyate || Msa_9.81 || (##) kalyanàmàtraü tvetatsarvamiti pa÷yatàü tasyàpi kalpanàmàtrasyàvikalpanàdakalpabodhisattvànàmanutpattikadharmakùàntilàbhàvasthàyàmarthataþ pràptaiva bodhirityucyate | buddhànàmanyonyanai[nyai]kakàryatve catvàraþ ÷lokàþ | bhinnà÷rayà bhinnajalà÷ca nadyaþ alpodakàþ kçtyapçthaktvakàryàþ | jalà÷ritapràõitanåpabhogyà bhavanti pàtàlamasaüpraviùñàþ || Msa_9.82 || samudraviùñà÷ca bhavanti sarvà ekà÷rayà ekamahàjalà÷ca | mi÷raikakàryà÷ca mahopabhogyà jalà÷ritapràõigaõasya nityam || Msa_9.83 || bhinnà÷rayà bhinnamatà÷ca dhãràþ svalpàvabodhàþ pçthagàtmakçtyàþ | parãttasattvàrthasadopabhogyà bhavanti buddhatvamasaüpraviùñàþ || Msa_9.84 || buddhatvaviùñà÷ca bhavanti sarve ekà÷rayà ekamahàvabodhàþ | mi÷raikakàryà÷ca mahopabhogyàþ sadà mahàsattvagaõasya te hi || Msa_9.85 || tatra bhinnà÷rayà nadyaþ svabhàjanabhedàt | kçtyapçthaktvakàryàþ pçthaktvena kçtyakaraõàt | tanåpabhogyà ityalpànàmupabhogyàþ | ÷eùaü gatàrtham | buddhatvaprotsàhane ÷lokaþ | itiniråpama÷ukladharmayogàd hitasukhahetutayà ca buddhabhåmeþ | ÷ubhaparamasukhàkùayakaratvàt ÷ubhamatirarhati bodhicittamàptum || Msa_9.86 || niråpamasukladharmayogàt svàrthasaüpattitaþ | hitasukhahetutvàcca buddhatvasya paràrthasaüpattiþ | anavadyotkçùñàkùayasukhàkaratvàcca sukhavihàro vi÷eùataþ | buddhimànahãnabodhicittamàdàtuü tatpraõidhànaparigrahàt | || mahàyànasåtràlaükàre bodhyadhikàro navamaþ || (##) da÷amodhikàraþ uddànam | àdiþ siddhiþ ÷araõaü gotraü citte tathaiva cotpàdaþ | svaparàrthastatvàrthaþ prabhàvaparipàkabodhi÷ca || Msa_10.1 || eùa ca bodhyadhikàra àdimàrabhya yàvat bodhipañalànusàreõànugantavyaþ | adhimuktiprabhedalakùaõavibhàge ÷lokau | jàtà-jàtà gràhikà gràhyabhåtà mitràdàttà svàtmato bhràntikà ca | abhràntànyà àmukhà naiva cànyà ghoùàcàrà caiùikà cekùikà ca || Msa_10.2 || jàtà atãtapratyutpannà | ajàtà anàgatà | gràhikà àdhyàtmikà[kã] yayàlambanamadhimucyate | gràhyabhåtà bàhyà yànà[mà] lambanatvenàdhimucyate | mitràdàttà audàrikã | svàtmataþ såkùmà | bhràntikà hãnà viparãtàdhimokùàt | abhràntikà pra÷àntà [praõãtà] | àmukhà antike samavahitapratyayatvàt | anàmukhà dåre viparyayàt | ghoùàcàrà ÷rutamayã | eùikà cintàmayã | ãkùikà bhàvanàmayã pratyavekùaõàt | hàryà kãrõàvyàvakãrõà vipakùairhãnodàrà àvçtànàvçtà ca | yuktàyuktà saübhçtàsaübhçtà ca gàóhaü viùñà dåragà càdhimuktiþ || Msa_10.3 || hàryà mçdvã | vyavakãrõà madhyà | avyavakãrõà vipakùairadhimàtrà | hinànyayàne | udàràmahàyàne | àvçtà sàvaraõà vi÷eùagamanàya | anàvçtà niràvaraõà | yuktà sàtatyasatkçtyaprayogàt | ayuktà tadvirahità | saübhçtàdhigamayogyà | asaübhçtà viparyayàt | gàóhaü viùñà bhåmipraviùñà | dåragà pari÷iùñàsu bhåmiùu | adhimuktiparipanthe trayaþ ÷lokàþ | amanaskàrabàhulyaü kau÷ãdyaü yogavibhramaþ | kumitraü ÷ubhadaurbalyamayoni÷omanaskriyà || Msa_10.4 || jàtàyà amanasikàrabàhulyaü paripanthaþ | ajàtàyàþ kau÷ãdyam, gràhyagràhakabhåtàyà yogavibhramaþ, tathaivàbhinive÷àt | mitràdàttàyàþ kumitram, viparãtagràhaõàt | svàtmato 'dhimukteþ ku÷alamåladaurbalyam | abhràntàyà ayoni÷o amanasikàraþ [manasikàraþ] paripanthastadvirodhitvàt | (##) pramàdo 'lpa÷rutatvaü ca ÷rutacintàlpatuùñatà | ÷amamàtràbhimàna÷ca tathàparijayo mataþ || Msa_10.5 || àmukhàyàþ pramàdaþ, tasyà apramàdakçtatvàt | ghoùàcàràyà alpa÷rutatvam, nãtàrthasåtràntà÷ravaõàt | eùikàyàþ ÷rutamàtrasaütuùñatvamalpacintàsaütuùñatvaü ca | ãkùikàyà÷cintàmàtrasaütuùñatvaü ÷amathamàtràbhimàna÷ca | hàryàvyavakãrõayoraparijayaþ paripanthaþ | anudvegastathodvega àvçtti÷càpyayuktatà | asaübhçti÷ca vij¤eyàdhimuktiparipanthatà || Msa_10.6 || hãnàyà anudvegaþ saüsàràt | udàràyà udvegaþ anàvçtàyà÷càvçtiþ | yuktàyà ayuktatà | saübhçtàyà asaübhçtiþ paripanthaþ | adhimuktàvanu÷aüse pa¤ca ÷lokàþ | puõyaü mahadakaukçtyaü saumanasyaü sukhaü mahat | avipraõà÷aþ sthairyaü na vi÷eùagamanaü tathà || Msa_10.7 || dharmàbhisamaya÷càtha svaparàrthàptiråttamà | kùipràbhij¤atvamete hi anu÷aüsàdhimuktitaþ || Msa_10.8 || jàtàyàü pratyutpannàyàü puõyaü mahat | atãtàyàmakaukçtyamavipratisàràt | gràhikàyàü gràhyabhåtàyàü ca mahatsaumanasyaü samàdhiyogàt | kalyàõamitrajanitàyàmavipraõà÷aþ | svayamadhimuktau sthairyam | bhrà[abhrà]ntikàyàmàmukhàyàü ÷rutamayàdikàyàü ca yàvat madhyàyàü vi÷eùagamanam | adhimàtràyàü dharmàbhisamayaþ | hãnàyàü svàrthapràptiþ | udàràyàü paràrthapràptiþ paramà | anàvçtayuktasaübhçtàdiùu ÷uklapakùàsu kùipràbhij¤atvamanu÷aüsaþ | kàminàü sà ÷vasadç÷ã kårmaprakhyà samàdhinàm | bhçtyopamà svàrthinàü sà ràjaprakhyà paràrthinàm || Msa_10.9 || yatha ÷và duþkhàrtaþ satatamavitçptaþ kùudhitako yathà kårma÷càsau jalavivarake saükucitakaþ | yathà bhçtyo nityamupacakitamårtirvicarati | yathà ràjà àj¤àviùaye va÷a[cakra?]vartã viharati | tathà kàmisthàtçsvaparajanakçtyàrthamudite vi÷eùo vij¤eyaþ satatamadhimuktyà vividhayà | mahàyàne tasya vidhivadiha matvà paramatàü bhç÷aü tasmin dhãraþ satatamiha tàbheva vçõuyàt || Msa_10.10 || (##) api khalu kàminàmadhimuktiþ ÷vasadç÷ã laukikasamàdhigatànàü kårmaprakhyàsvàrthavatàü bhçtyopamà | ràjaprakhyà paràrthavatàm | etamevàrthaü pareõopapàdya mahàyànàdhimuktau samàdàpayati | adhimuktilayapratiùedhe ÷lokàþ[kaþ] | manuùa[ùya]bhåtàþ saübodhiü pràpnuvanti pratikùaõam | aprameyà yataþ sattvà layaü nàto 'dhivàsayet || Msa_10.11 || tribhiþ kàraõairlayo na yuktaþ | yato manuùa[ùya]bhåtà bodhiü pràpnuvanti | nityaü pràpnuvanti | aprameyà÷ca pràpnuvanti | adhimuktipuõyavi÷eùaõe dvau ÷lokau | yathà puõyaü prasavate pareùàü bhojanaü dadat | na tu svayaü sa bhu¤jànastathà puõyamahodayaþ || Msa_10.12 || såtrokto labhyate dharmàtparàrthà÷rayade÷itàt | na tu svàrthà÷rayàddharmàdde÷itàdupalabhyate || Msa_10.13 || yathà bhojanaü dadataþ puõyamutpadyate paràrthàdhikàràt | na tu svayaü bhu¤jànasya svàrthàdhikàràt | evaü paràrthà÷rayade÷itàt mahàyànadharmàtteùu teùu [mahàyàna] såtreùåktaþ puõyodayo mahàüllabhyate | na tu svàrthà÷rayade÷itàt ÷ràvakayànadharmàt | adhimuktiphalaparigrahe ÷lokaþ | iti vipulagatau mahogha[mahàrya]dharme janiya [parijanayan?] sadà matimànmahàdhimuktim | vipulasatatapuõyatadvivçddhiü vrajati guõairasamairmahàtmatàü ca || Msa_10.14 || yatra yàdç÷yàdhimuktyà yo yatphalaü parigçhõàti | vistãrõe mahàyànadharme 'pari[hà]õã[parijananã?] yayodàràdhimuktyà matimàn trividhaü phalaü parigçhõàti | vipulapuõyavçddhiü tasyà evàdhimuktervçddhiü taddhetukàü càtulyaguõamahàtmatàü buddhatvam | || mahàyànasåtràlaükàre adhimuktyadhikàro da÷amaþ || (##) ekàda÷o 'dhikàraþ dharmaparyeùñyadhikàre àlambanaparyeùñau catvàraþ ÷lokàþ | piñakatrayaü dvayaü và [ca?]saügrahataþ kàraõairnavabhiriùñam | vàsanabodhana÷amanaprativedhaistadvimocayati || Msa_11.1 || piñakatrayaü såtravinayàbhidharmàþ | tadeva trayaü hãnayànàgra[mahà?]yànabhedena dvayaü bhavati | ÷ràvapiñakaübodhisattvapiñakaü ca | tatpunastrayaü dvayaü và [ca?]kenàrthena piñakamityàha | saügrahataþ sarvaj¤eyàrthasaügrahàdveditavyam | kena kàraõena trayam | navabhiþ kàraõaiþ, vicikitsàpratipakùeõa såtram, yo yatràrthe saü÷ayitastasya tanni÷cayàrthaü de÷anàt | antadvayànuyogapratipakùeõa vinayaþ sàvadyaparibhogapratiùedhataþ kàmasukhallikànuyogàntasya, anavadyaparibhogànuj¤ànata àtmaklamathànuyogàntasya | svayaüdçùñiparàmarùapratipakùeõàbhidharmo 'viparãtadharmalakùaõàbhidyotanàt | punaþ ÷ikùàtrayade÷anà såtreõa adhi÷ãlàdhicittasaüpàdanatà vinayena ÷ãlavato 'vipratisàràdavipratisàreõa[dikrameõa] samàdhilàbhàt | adhipraj¤àsaüpàdanàbhidharmeõàviparãtàrthapravicayàt | punardharmàrthade÷anà såtreõa | dharmàrthamippattirvinayena kle÷avinayasaüyuktasya tayoþ prativedhàt | dharmàrthasàükathyavini÷cayakau÷alyamabhidharmeõeti | ebhirnavabhiþ kàraõaiþ piñakatrayamiùñam | tacca saüsàràdvimocanàrtham | kathaü punastadvimocayati | vàsanabodhana÷amanaprativedhaistadvimocayati | ÷råtena cittavàsanataþ | cintayà bodhanataþ | bhàvanayà ÷amathena ÷amanataþ | vipa÷yanayà prativedhataþ | såtràbhidharmavinayà÷caturvidhàrthà matàþ samàsena | teùàü j¤ànàddhãmànsarvàkàraj¤atàmeti || Msa_11.2 || te ca såtravinayabhidharmàþ pratyekaü caturvidhàrthàþ samàsatasteùàü j¤ànàbdodhisattvaþ sarvaj¤atàü pràpnoti | ÷ràvakastvekasyà api gàthàyà arthamàj¤àyàstravakùayaüpràpnoti | à÷rayato lakùaõato dharmàdarthàcca såcanàtsåtram | abhimukhato 'thàmãkùõyàdabhibhavagatito 'bhidharma÷ca || Msa_11.3 || (##) kathaü pratyekaü caturvidhàrthaþ | à÷rayalakùaõadharmàrthasåcanàtsåtram | tatrà÷rayo yatra de÷e de÷itaü yena yasmai ca | lakùaõaü saüvçttisatyalakùaõaü paramàrthasatyalakùaõaü ca | dharmàþ skandhàyatanadhàtvàhàrapratãtyasamutpàdàdayaþ | artho 'nusaüdhiþ | abhimukhatvàdabhãkùõatvàdabhibhavanàdabhigamanàccàbhidharmo veditavyaþ | nirvàõàbhimukho dharmo 'bhidharmaþ satyabodhipakùavimokùamu[su?]khàdide÷anàt | abhãkùõaü dharmo 'bhidharma ekaikasya dharmasya råpyaråpisanidar÷anàdiprabhedena bahulanirde÷àt | abhibhavatãtyabhidharmaþ parapravàdàbhibhavanàdvivàdàdhikaraõàdibhiþ | abhigamyate såtràrtha etenetyabhidharmaþ | àpatteråtthànàdvyutthànànniþsçte÷cavinayatvam | pudgalataþ praj¤apteþ pravibhàgavini÷cayàccaiva || Msa_11.4 || àpattitaþ samutthànato vyutthànato nisàraõata÷ca veditavyaþ | tatràpattiþ pa¤càpattinikàyàþ | samutthànamàpattãnàmaj¤ànàtpramàdàt kle÷apràcuryàdanàdaràcca | vyutthànamà÷ayato na daõóakarmataþ | niþsaraõaü saptavidham | pratide÷anà, abhyupagamaþ ÷ikùàdattakàdãnàm, daõóakarmaõaþ[õàm] | samavadyotaþ [samavadhàtaþ], praj¤apte ÷ikùàpade punaþ paryàyeõa a[õànu] j¤ànàt, prasrabdhiþ samagreõa saüghena ÷ikùàpadasya pratiprasrambhaõàt | à÷rayaparivçttirbhikùubhikùuõyoþ strãpuruùavya¤janaparivartanàdasàdhàraõà ve[ce]dàpattiþ | bhåtapratyavekùà dharmoddànàka[kà]raiþ pratyavekùàva÷eùaþ | dharmatàpratilambha÷ca satyadar÷anena kùudrànukùudràpannà[ttya]bhàve dharma [tà]pratilambhàt | puna÷caturvidhenàrthena vinayo vaiditavyaþ | pudgalato yamàgamya ÷ikùà praj¤apyate | praj¤aptito yadàrocite pudgalàparàdhe ÷àstà saünipàtya saügha[saüghaü?] ÷ikùàü praj¤àpayati | pravibhàgato yaþ praj¤apte ÷ikùàpade tadudde÷asya vibhàgaþ | vini÷cayata÷ca tatràpattiþ kathaü bhavatyanàpattirveti nirdhàraõàt | àlambanalàbhaparyeùñau trayaþ ÷lokàþ | àlambanaü mato dharmaþ adhyàtmaü bàhyakaü[dvayam?] | [làbho dvayordvayàrthena dvayo÷cànupalambhataþ] || Msa_11.5 || [dharmàlambanaü yo de÷itaþ kàyàdika¤càdhyàtmikaü] bàhyamàdhyàtmikabàhya¤ca | tatra gràhakabhåtaü kàyàdikamàdhyàtmikaü gràhyabhåtaü bàhyaü tayoreva tathatà dvayam | tatra dvayoràdhyàtmikabàhyayoràlambanayordvayàrthena làbho yathàkramam | yadi gràhyàrthadgràhakàrthamabhinnaü pa÷yati gràhakàrthàcca gràhyàrtham, dvayasya punaþ samastasyàdhyàtmikabàhyàlambanasya tathatàyà làbhastayorevadvayoranupalambhàdveditavyaþ | (##) manojalpairyathoktàrthaprasannasya pradhàraõàt | arthakhyànasya jalpàcca nàmni sthànàcca cetasaþ || Msa_11.6 || dharmàlambanalàbhaþ syàttribhirj¤ànaiþ ÷rutàdibhiþ | trividhàlambanalàbha÷ca pårvoktastatsamà÷ritaþ || Msa_11.7 || dharmàlambanalàbhaþ punastribhirj¤ànairbhavati ÷rutacintàbhàvanàmayaiþ | tatra samàhitena cetasà manojalpairyathoktàrthaprasannasya tatpradhàraõàt | ÷rutamayena j¤ànena tallàbhaþ, manojalpairiti saükalpaiþ | prasannasyetyadhimuktasya ni÷citasya | pradhàraõàditi pravicayàt | jalpàdarthakhyànasya pradhàraõàccintàmayena tallàbhaþ | yadi manojalpàdevàyamarthaþ khyàtãti pa÷yati nànyanmanojalpàdyathoktaü dvayàlambanalàbhe | cittasya nàmni sthànàt bhàvanàmayena j¤ànena tallàbho veditavyo dvayànupalambhàdyathoktaü dvayàlambanalàbhe | ata eva ca sa pårvoktastrividhàlambanalàbho dharmàlambanalàbhasaüni÷rito veditavyaþ | manasikàraparyeùñau pa¤ca ÷lokàþ | tridhàtukaþ kçtyakaraþ sasaübàdhà÷rayo 'paraþ | adhimuktinive÷ã ca tãvracchandakaro 'paraþ || Msa_11.8 || hãnapårõà÷rayo dvedhà sajalpo 'jalpa eva ca | j¤ànena saüprayukta÷ca yogopaniùadàtmakaþ || Msa_11.9 || saübhinnàlambana÷càsau vibhinnàlambanaþ sa ca | pa¤cadhà saptadha caiva parij¤à pa¤cadhàsya ca || Msa_11.10 || catvàraþ saptatriü÷acca àkàrà bhàvanàgatàþ | màrgadvayasvabhàvo 'sau dvyunu÷aüsaþ pratãcchakaþ || Msa_11.11 || prayogã va÷avartã ca parãtto vipulàtmakaþ | yoginàü hi manaskàra eùa sarvàtmako mataþ || Msa_11.12 || aùñàda÷avidho manaskàraþ | dhàtuniyataþ kçtyakara à÷rayavibhakto 'dhimuktinive÷aka÷cchandajanakaþ samàdhisaüni÷rito j¤ànasaüprayuktaþ saübhinnàlambano vibhinnàlambanaþ parij¤àniyato bhàvanàkàrapraviùñaþ ÷amathavipa÷yanàmàrgasvabhàvo 'nu÷aüsamanaskàraþ pratãcchakaþ pràyogikamanaskàro va÷avartimanaskàraþ parãttamanaskàro vipulamanaskàra÷ca | tatra dhàtuniyato yaþ ÷ràvakàdigotraniyataþ | kçtyakaro yaþ saübhçtasaübhàrasya | à÷rayavibhakto yaþ sasaüvàdhagçhasthà÷rayo 'saübàdhapravrajità÷raya÷ca | adhimuktinive÷ako yo buddhànusmçtisahagataþ | (##) cchandajanako yastatsaüpratyayasahagataþ | samàdhisaüni÷rito yaþ samantakamaulasamàdhisahagataþ savitarkasavicàra [ràvitarkavicàra?] (nirvitarkasavicàra?) màtràvitarkàvicàrasahagata÷ca | j¤ànasaüprayukto yo yogopaniùadyogasahagataþ, sa punaryathàkramaü ÷rutacintàmayo bhàvanàmaya÷ca | saübhinnàlambanaþ pa¤cavidhaþ såtroddànagàthànipàtayàvadudgrahãtayàvadde÷itàlambanaþ | vibhinnàlambanaþ saptavidho nàmàlambanaþ padàlambano vya¤janàlambanaþ pudgalanairàtmyàlambano dharma nairàtmyàlambano råpidharmàlambano 'råpidharmàlambana÷ca | tatra råpidharmàlambano yaþ kàyàlambanaþ | aråpidharmàlambano yo vedanàcittadharmàlambanaþ | parij¤àniyato yaþ parij¤eye vastuni parij¤eye 'rthe parij¤àyàü parij¤àphale tatpravedanàyàü ca | tatra parij¤eyaü vastu duþkhaü parij¤eyo 'rthastasyaivànityaduþkha÷ånyànàtmatà | parij¤à màrgaþ | parij¤àphalaü vimuktiþ | tatpravedanà vimuktij¤ànadar÷anam | bhàvanàkàrapraviùña÷caturàkàrabhàvanaþ saptatriü÷adàkàrabhàvana÷ca | tatracaturàkàrabhàvanaþ pudgalanairàtmyàkàrabhàvano dharmanairàtmyàkàrabhàvano dar÷anàkàrabhàvano j¤ànàkàrabhàvana÷ca | tatra saptatriü÷adàkàrabhàvanaþ | a÷ubhàkàrabhàvano duþkhàkàrabhàvano 'nityàkàrabhàvano 'nàtmàkàrabhàvanaþ smçtyupasthàneùu | pratilambhàkàrabhàvano nisevanàkàrabhàvano vinirdhàvanà [nirvirghàñanà] kàrabhàvanaþ pratipakùàkàrabhàvanaþ samyakprahàõeùu | saütuùñipràtipakùikamanaskàrabhàvano yadà cchandaü janayati | vikùepasaü÷ayapràtipakùikamanaskàrabhàvano yadà vyàyacchate vãryamàrabhate yathàkramam | auddhatyapràtipakùikasamàdhyàkàrabhàvano yadà cittaü pradadhàti[pragçhõàti] | layapràtipakùikasamàdhyàkàrabhàvano yadà cittaü pragçhõàti [pradadhàti] | ete yathàkramaü caturùu çddhipàdeùu veditavyàþ | sthitacittasya lokottarasaüpattisaüpratyayàkàrabhàvano yathà saüpratyayàkàrabhàvana evaü vyavasàyàkàrabhàvano dharmàsaüpramoùàkàrabhàvana÷cittasthityàkàrabhàvanaþ pravicayàkàrabhàvana indriyeùu | eta eva pa¤ca nirlikhitavipakùamanaskàrà baleùu | saübodhisaüprakhyànàkàrabhàvanastatraiva vicayotsàhasaumanasyakarmaõyatàcittasthitisamatàkàrabhàvanàþ saptasaübodhyaïgeùu | pràptini÷cayàkàrabhàvanaþ parikarmabhåmisaürakùaõàkàrabhàvanaþ parasaüpràptyàkàrabhàvana àryakànta÷ãlapraviùñàkàrabhàvanaþ saülikhitavçttisamudàcàra[rà]kàrabhàvanaþ pårvaparibhàvitapratilabdhamàrgàbhyàsàkàrabhàvano dharmasthitinimittàsaüpramoùàkàrabhàvano 'nimittasthityà÷rayaparivçttyàkàrabhàvana÷ca màrgàïgeùu | ÷amathavipa÷yanàbhàvanàmàrgasvabhàvayorna ka÷cinnirde÷aþ | anu÷aüsamanaskàro dvividho dauùñhulyàpakarùaõo dçùñinimittàpakarùaõa÷ca | pratãcchako yo dharmastrotasi buddhabodhisattvànàmantikàdavavàdagràhakaþ | pràyogikamanaskàraþ pa¤cavidhaþ samàdhigocare | saükhyopalakùaõapràyogiko yena såtràdiùu nàmapadavya¤janasaükhyàmupalakùayate | (##) vçttyupalakùaõapràyogiko yena dvividhàü vçttimupalakùayate parimàõavçttiü ca vya¤janànàmaparimàõavçttiü ca nàmapadayoþ | parikalpopalakùaõapràyogiko yena dvayamupàdàya dvayaparikalpamupalakùayate | nàmaparikalpamupàdàyàrthaparikalpamarthaparikalpamupàdàya nàmaparikalpamaparikalpamakùaram | kramopalakùaõapràyogiko yena nàmagrahaõapårvikàmarthagrahaõapravçttimupalakùayate | prativedhapràyogika÷ca | sa punarekàda÷avidho veditavya, àgantukatvaprativedhataþ, saüprakhyànanimittaprativedhataþ, arthànupalambhaprativedhataþ, upalambhànupalambhaprativedhataþ, dharmadhàtuprativedhataþ pudgalanairàtmyaprativedhataþ, dharma nairàtmyaprativedhataþ, hãnà÷ayaprativedhataþ, udàramàhàtmyà÷ayaprativedhataþ yathàdhigamadharmavyavasthànaprativedhataþ, vyavasthàpitadharmaprativedhata÷ca | va÷avartimanaskàrastrividhaþ, kle÷àvaraõasuvi÷uddhaþ kle÷aj¤eyàvaraõasuvi÷uddhaþ, guõàbhinirhàrasuvi÷uddha÷ca | dharmatattvaparyeùñau dvau ÷lokau | tattvaü yatsatataü dvayena rahitaü, bhrànte÷ca saüni÷rayaþ, ÷akyaü naiva ca sarvathàbhilapituü yaccàprapa¤càtmakam | j¤eyaü heyamatho vi÷odhyamamalaü yacca prakçtyà matam | yasyàkà÷asuvarõavàrisadç÷ã kle÷àdvi÷uddhirmatà || Msa_11.13 || satataü dvayena rahitaü tattvaü, parikalpitaþ svabhàvo gràhyagràhakalakùaõenàtyantamasattvàt | bhrànteþ saüni÷rayaþ paratantrastena tatparikalpanàt | anabhilàpyamaprapa¤càtmakaü ca pariniùpannaþ svabhàvaþ | tatra prathamaü tattvaü parij¤eyaü dvitãyaü praheyaü tçtãyaü vi÷odhyaü càgantukamalàdvi÷uddhaü ca prakçtyà, yasya prakçtyà vi÷uddhasyàkà÷asuvarõavàrisadç÷ã kle÷àdvi÷uddhiþ | na hyàkà÷àdãni prakçtyà a÷uddhàni na càgantukamalàpagamàdeùàü vi÷uddhirneùyata iti | na khalu jagati tasmàdvidyate kiücidanya- jjagadapi tada÷eùaü tatra saümåóhabuddhi | kathamayamabhiråóho lokamohaprakàro | yadasadabhiniviùñaþ satsamantàdvihàya || Msa_11.14 || na khalu tasmàdevaülakùaõàddharmadhàtoþ kiücidanyalloke vidyate dharmatàyà dharmasyàbhinnatvàt | ÷eùaü gatàrtham | tattve màyopamaparyeùñau pa¤cada÷a ÷lokàþ | yathà màyà tathàbhåtaparikalpo nirucyate | yathà màyàkçtaü tadvat dvayabhràntirnirucyate || Msa_11.15 || (##) yathà màyà yantra [mantra]parigçhãtaü bhràntinimittaü kàùñhaloùñàdikam tathàbhåtaparikalpaþ paratantraþ svabhàvo [svabhàvàkàro] veditavyaþ | yathà màyàkçtaü tasyàü màyàyàü hastya÷vasuvarõàdyàkçtistadbhàvena pratibhàsità, tathà tasminnabhåtaparikalpe dvayabhràntirgràhyagràhakatvenapratibhàsità parikalpitasvabhàvàkàrà veditavyà | yathà[']tasminna tadbhàvaþ paramàrthastatheùyate | yathà tasyopalabdhistu tathà saüvçtisatyatà || Msa_11.16 || yathà[']tasminna tadbhàvo màyàkçte hastitvàdyabhàvastathà tasminparatantre paramàrtha iùyate parikalpitasya dvayalakùaõasyàbhàvaþ | yathà tasya màyàkçtasya hastyàdibhàvenopalabdhiþ, tathàbhåtaparikalpasya saüvçtisatyatopalabdhiþ | tadabhàve yathà vyaktistannimittasya labhyate | tathà÷rayaparàvçttàvasatkalpasya labhyate || Msa_11.17 || yathà màyàkçtasyàbhàve tasya nimittasya kàùñhàdikasya vyaktirbhåtàrthopalabhyate, tathà÷rayaparàvçttau dvayabhràntyabhàvàdabhåtaparikalpasya bhåto 'rtha upalabhyate | tannimitte yathà loko hyabhràntaþ kàmata÷caret | paràvçttàvaparyastaþ kàmacàrã tathà patiþ[yatiþ] || Msa_11.18 || yathà tannimitte kàùñhàdàvabhrànto lokaþ kàmata÷carati svatantraþ tathà'÷rayaparàvçttàvaparyasta àryaþ kàmacàri bhavati svatantraþ | tadàkçti÷ca tatràsti tadbhàva÷ca na vidyate | tasmàdastitvanàstitvaü màyàdiùu vidhãyate || Msa_11.19 || eùa ÷loko gatàrthaþ | na bhàvastatra càbhàvo nàbhàvo bhàva eva ca | bhàvàbhàvàvi÷eùa÷ca màyàdiùu vidhãyate || Msa_11.20 || na bhàvastatra càbhàvo yastadàkçtibhàvo nàsau na bhàvaþ | nàbhàvo bhàva eva ca yo hastitvàdyabhàvo nàsau na [?]bhàvaþ | tayo÷ca bhàvàbhàvayoravi÷eùo màyàdiùu vidhãyate | ya eva hi tatra tadàkçtibhàvaþ, sa eva hastitvàdyabhàvaþ | ya eva hastitvàdyabhàvaþ sa eva tadàkçtibhàvaþ | (##) tathà dvayàbha[bhàsa?]tàtràsti tadbhàva÷ca na vidyate | tasmàdastitvanàstitvaü råpàdiùu vidhãyate || Msa_11.21 || tathàtràbhåtaparikalpe dvayàbhàsatàsti dvayabhàva÷ca nàsti | tasmàdastitvanàstitvaü råpàdiùu vidhãyate 'bhåtaparikalpasvabhàveùu | na bhàvastatra càbhàvo nàbhàvo bhàva eva ca | bhàvàbhàvàvi÷eùa÷ca råpàdiùu vidhãyate || Msa_11.22 || na bhàvastatra càbhàvaþ | yà dvayàbhàsatà | nàbhàvo bhàva eva ca | yà dvayatànàstità | bhàvàbhàvàvi÷eùa÷ca råpàdiùu vidhãyate | ya eva hi dvayàbhàsatàyà bhàvaþ sa eva dvayasyàbhàva iti | samàropàpavàdàbha[nta?]pratiùedhàrthamiùyate | hãnayànena yànasya pratiùedhàrthameva ca || Msa_11.23 || kimarthaü punarayaü bhàvàbhàvayoraikàntikatvamavi÷eùa÷ceùyate | yathàkramam | samàropàpavàdàbha[ntaþ?]pratiùedhàrthamiùyate, hãnayànagamanapratiùedhàrthaü ca | abhàvasya hyabhàvatvaü viditvà samàropaü na karoti | bhàvasya bhàvatvaü viditvàpavàdaü na karoti | tayo÷càvi÷eùaü viditvà na bhàvàdudvijate tasmànna hinayànena niryàti | bhrànternimittaü bhrànti÷ca råpavij¤aptiriùyate | aråpiõã ca vij¤aptirabhàvàtsyànna cetarà || Msa_11.24 || råpabhrànteryà nimittavij¤aptiþ sà råpavij¤aptiriùyate råpàkhyà | sà tu råpabhràntiraråpiõã vij¤aptiþ | abhàvàdråpavij¤apteritaràpi na syàdaråpiõã vij¤aptiþ | kàeraõàbhàvàt | màyàhastyàkçtigràhabhrànterdvayamudàhçtam | dvayaü tatra yathà nàsti dvayaü caivopalabhyate || Msa_11.25 || bimbasaükalikàgràhabhrànterdvayamudàhçtam | dvayaü tatra yathà nàsti dvayaü caivopalabhyate || Msa_11.26 || màyàhastyàkçtigràhya[ha]bhrantito dvayamudàhçtam | gràhyaü gràhakaü ca, tatra yathà nàsti dvayaü caivopalabhyate | pratibimbaü[ba?] saükalikàü ca manasikurvataþ tadgràhabhrànterdvayamudàhçtaü pårvavat | (##) tathà bhàvàttathàbhàvàd bhàvàbhàva[và?]vi÷eùataþ | sadasanto 'tha màyàbhà ye dharmà bhràntilakùaõàþ || Msa_11.27 || ye dharmà bhràntilakùaõà vipakùasvabhàvàste sadasanto màyopamà÷ca | kiü kàraõam | santastathàbhàvàdabhåtaparikalpatvena | asantastathàbhàvàt gràhyagràhakatvena | tayo÷ca bhàvàbhàvayoravi÷iùñatvàt santo 'pyasanto 'pi màyàpi caivaülakùaõà sta[ta?]smànmàyopamàþ | tathàbhàvàttathàbhàvàttathàbhàvàdalakùaõàþ | màyopamà÷ca nirdiùñà ye dharmàþ pràtipakùikàþ || Msa_11.28 || ye 'pi pràtipakùikà dharmà buddhenopadiùñàþ smçtyupasthànàdayaste 'pyalakùaõà màyà÷ca nirdiùñàþ | kiü kàraõam | tathàbhàvàdyathà bàlairgçhyante | tathàbhàvàdyathà de÷itàþ | tathàbhàvàdyathà saüdar÷ità buddhena garbhàvakramaõajanmàbhiniùkramaõàbhisaübodhyàdayaþ | evamalakùaõà avidyamànà÷ca khyànti tasmànmàyopamàþ | màyàràjeva cànyena màyàràj¤à paràjitaþ | ye sarvadharmàn pa÷yanti nirmàràste jinàtmajàþ || Msa_11.29 || ye pràtipakùikà dharmàste màyàràjasthànãyàþ saükle÷aprahàõe vyavadànàdhipattyàt | ye 'pi sàükle÷ikà dharmàste 'pi ràjasthànãyàþ saükle÷anirvçttàvàdhipatyàt | atastaiþ pràtipakùikaiþ saükle÷aparàjayo màyà [?] ràj¤eva ràj¤aþ paràjayo draùñavyaþ | tajj¤ànàcca bodhisattvà nirmàrà bhavanti ubhayapakùe | aupamyàrthe ÷lokaþ | màyàsvapnamarãcibimbasadç÷àþ prodbhàsa÷rutkopamà vij¤eyodakacandrabimbasadç÷à nirmàõatulyàþ punaþ | ùañ ùañ dvau ca puna÷ca ùañ dvayamatà ekaika÷a÷ca trayaþ saüskàràþ khalu tatra tatra kathità buddhairvibuddhottamaiþ || Msa_11.30 || yattåktaü bhagavatà màyopamà dharmà yàvannirmàõopamà iti | tatra màyopamà dharmàþ ùaóàdhyàtmikànyàyatanàni | asatyàtmajãvàditve tathà prakhyànàt | svapnopamàþ ùañ bàhyànyàyatanàni tadupabhogasyàvastukatvàt | marãcikopamau dvau dharmau cittaü caitasikà÷ca bhràntikaratvàt | pratibimbopamàþ punaþ ùaóevàdhyàtmikànyàyatanàni pårvakarmapratibimbatvàt | pratibhàsopamàþ ùaóeva bàhyànyàyatanànyàdhyàtmikànàmàyatanànàü chàyàbhåtatvàt tadàdhipatyotpattitaþ | (##) ùañ dvayaü matàþ ùañ dvayamatàþ | prati÷rutkopamà de÷anàdharmàþ | udakacandrabimbopamàþ samàdhisaüni÷rità dharmàþ samàdherådakasthànãyatvàdacchatayà | nirmàõopamàþ saücintyabhavopapattiparigrahe 'saükliùñasarvakriyàprayogatvàt | j¤eyaparyeùñau ÷lokaþ | abhåtakalpo na bhåto nàbhåto 'kalpa eva ca | na kalpo nàpi càkalpaþ sarvaü j¤eyaü nirucyate || Msa_11.31 || abhåtakalpo yo na lokottaraj¤ànànukålaþ kalpaþ, na bhåto nàbhåto yastadanukålo yàvannirvedhabhàgãyaþ | akalpastathatà lokottaraü ca j¤ànam | na kalpo nàpi càkalpo lokottarapçùñhalabdhaü laukikaü j¤ànam | etàvacca sarvaü j¤eyam | saükle÷avyavadànaparyeùñau ÷lokadvayam | svadhàtuto dvayàbhàsàþ sàvidyàkle÷avçttayaþ | vikalpàþ saüpravartante dvayadravyavivarjitàþ || Msa_11.32 || svadhàtuta iti bhàvàïgà [svabãjà?]dàlayavij¤ànataþ | dvayàbhàsà iti gràhyagràhakàbhàsàþ | sahàvidyayà kle÷ai÷ca vçttireùàü ta ime sàvidyàkle÷avçttayaþ | dvayadravyavivarjità iti gràhyadravyeõa gràhakadravyeõa ca | evaü kle÷aþ paryeùitavyaþ | àlambanavi÷eùàptiþ svadhàtusthànayogataþ | ta eva hyadvayàbhàsà vartante carmakàõóavat || Msa_11.33 || àlambanavi÷eùàptiriti yo dharmàlambanalàbhaþ pårvamuktaþ | svadhàtusthànayogata iti svadhàturvikalpànàü tathatà tatra sthànaü nàmni sthànàccetasaþ | yogata ityabhyàsàt | bhàvanàmàrgeõa ta eva vikalpà advayàbhàsà vartante paràvçttà÷rayasya | carmavat kàõóavacca | yathà hi svaratvàpagamàttadeva carma mçdu bhavati | agnisaütàpanayà tadeva kàõóaü çju bhavati | evaü ÷amathavipa÷yanàbhàvanàbhyàü cetaþ praj¤àvimuktilàbhe paràvçttà÷rayasya ta eva vikalpà na punardvayàbhàsàþ pravartante | ityeva [vaü?] vyavadànaü paryeùitavyam | vij¤aptimàtratàparyeùñau dvau ÷lokau | cittaü dvayaprabhàsaü ràgàdyàbhàsamiùyate tadvat | ÷raddhàdyàbhàsaü na tadanyo dharmaþ kliùñaku÷alo 'sti || Msa_11.34 || (##) cittamàtrameva dvayapratibhàsamiùyate gràhyapratibhàsaü gràhakapratibhàsaü ca | tathà ràgàdikle÷àbhàsaü tadeveùyate | ÷raddhàdiku÷aladharmàbhàsaü và | na tu tadàbhàsàdanyaþ kliùño dharmo 'sti ràgàdilakùaõaþ ku÷alo và ÷raddhàdilakùaõaþ | yathà dvayapratibhàsàdanyo na dvayalakùaõaþ | iti cittaü citràbhàsaü citràkàraü pravartate | tathàbhàsobhàvàbhàvo na tu dharmàõàü mataþ || Msa_11.35 || tatra cittameva vastutacci[÷ci]tràbhàsaü pravartate | paryàyeõa ràgàbhàsaü và dveùàbhàsaü và | tadanyadharmàbhàsaü và | citràkàraü ca yugapat ÷raddhàdyàkàram | bhàso bhàvàbhàvaþ kliùñaku÷alàvasthe cetasi | na tu dharmàõàü [kliùñànàü?] ku÷alànàü [và?] tatpratibhàsavyatirekeõa tallakùaõàbhàvàt | lakùaõaparyeùñau ÷lokà aùñau | ekanodde÷aþ ÷eùairnirde÷aþ | lakùyaü ca lakùaõaü caiva lakùaõà ca prabhedataþ | anugrahàrthaü sattvànàü saübuddhaiþ saüprakà÷ità || Msa_11.36 || anenodde÷aþ | sadçùñikaü ca yaccittaü tatràvasthàvikàrità | lakùyametatsamàsena hyapramàõaü prabhedataþ || Msa_11.37 || tatra cittaü vij¤ànaü råpaü ca | dçùñi÷caitasikà dharmàþ | tatràvasthà cittaviprayuktà varmàþ | avikàrità asaüskçtamàkà÷àdikaü tadvij¤apternityaü tathàpravçtteþ | ityetat samàsena pa¤cavidhaü lakùyaü prabhedenàpramàõam | yathàjalpàrthasaüj¤àyà nimittaü tasya vàsanà | tasmàdapyarthavikhyànaü parikalpitalakùaõaü || Msa_11. || 38 || lakùaõaü samàsena trividhaü parikalpitàdilakùaõam | tatra parikalpitalakùaõaü trividhaü yathà jalpàrthasaüj¤àyà nimittaü tasya jalpasya vàsanà tasmàcca vàsanàdyo 'rthaþ khyàti avyavahàraku÷alànàü vinàpi yathàjalpàrthasaüj¤ayà | tatra yathàbhilàpamarthasaüj¤à caitasikã yathàjalpàrthasaüj¤à | tasyà yadàlambanaü tannimittamevaü [va] yacca parikalpyate yata÷ca kàraõàdvàsana[nà]tastadubhayaü parikalpitalakùaõamatràbhipretam | yathà nàmàrthamarthasya nàmnaþ prakhyànatà ca yà | asaü[sat?] kalpanimittaü hi parikalpitalakùaõam || Msa_11.39 || (##) aparaparyàyo yathà nàma càrtha÷ca yathànàmàrthamarthasya nàmna÷ca prakhyànatà yathà nàmàrthaprakhyànatà | yadi yathà nàmàrthaþ khyàti yathàrthaü và nàma ityetadabhåtaparikalpàlambanaü parikalpitalakùaõaü etàvaddhi parikalpyate yaduta nàma và artho veti | trividhatrividhàbhàso gràhyagràhakalakùaõaþ | abhåtaparikalpo hi paratantrasya lakùaõam || Msa_11.40 || trividhastrividha÷càbhàso 'syeti trividhatrividhàbhàsaþ | tatra trividhàbhàsaþ padàbhàso 'rthàbhàso dehàbhàsa÷ca | punastrividhàbhàso manaudgrahavikalpàbhàsaþ | mano yat kliùñaü sarvadà | udgrahaþ pa¤ca vij¤ànakàyàþ | vikalpo manovij¤ànam | tatra prathamatri[mastri-?] vidhàbhàso gràhyalakùaõaþ | dvitãyo gràhakalakùaõaþ | ityayamabhåtaparikalpaþ paratantrasya lakùaõam | abhàvabhàvatà yà ca bhàvàbhàvasamànatà | a÷ànta÷àntàkalpà ca pariniùpannalakùaõam || Msa_11.41 || pariniùpannalakùaõaü punastathatà sà hyabhàvatà ca, sarvadharmàõàü parikalpitànà [nàü?] bhàvatà ca tadabhàvatvena bhàvàt | bhàvàbhàvasamànatà ca tayorbhàvàbhàvayorabhinnatvàt | a÷àntà càgantukairupakle÷aiþ, ÷àntà ca prakçtipari÷uddhatvàt | avikalpà ca vikalpàgocaratvàt niùprapa¤catayà | etena trividhaü lakùaõaü tathatàyàþ paridãpitaü svalakùaõaü kle[saü]÷avyavadànalakùaõamavikalpalakùaõaü ca uktaü trividhaü lakùaõam | niùpa[ùya]ndadharmamàlambya yoni÷o manasikriyà | cittasya dhàtau sthànaü ca sadasattàrthapa÷yanà || Msa_11.42 || lakùaõà punaþ pa¤cavidhà yogabhåmiþ | àdhàra àdhànamàdar÷a àloka à÷raya÷ca | tatràdhàro niùpa[ùya]ndadharmo yo buddhenàdhigamo de÷itaþ sa tasyàdhigamasya niùpa[ùya]ndaþ | àdhànaü yoni÷o manaskàraþ | àdar÷aþ cittasya dhàtau sthànaü samàdhiryadetatpårvaü nàmni sthànamuktam | àlokaþ sadasattvenàrthadar÷anaü lokottarà praj¤à, tathà[tayà] sacca sato yathàbhåtaü pa÷yatyasaccàsataþ | à÷raya à÷rayaparàvçttiþ | samatàgamanaü tasminnàryagotraü hi nirmalam | samaü vi÷iùñamanyånànadhikaü lakùaõà matà || Msa_11.43 || (##) samatàgamanamanàsravadhàtau àryagotre tadanyairàryaiþ | tacca nirmalamàryagotraü buddhànàm | samaü vimuktisamatà ÷ràvakapratyekabuddhaiþ | vi÷iùñaü pa¤cabhirvi÷eùaiþ | vi÷uddhivi÷eùeõa savàsanakle÷avi÷uddhitaþ | pari÷uddhivi÷eùeõa kùetrapari÷uddhitaþ | kàyavi÷eùaõa dharmakàyatayà | saübhogavi÷eùeõa parùanmaõóaleùvavicchinnadharmasaübhogapravartanataþ | karmavi÷eùeõa ca tuùitabhavanavàsàdinirmàõaiþ sattvàrthakriyànuùñhànataþ | na ca tasyonatvaü saükle÷apakùanirodhe nàdhikatvaü vyavadànapakùotpàda ityeùà pa¤cavidhà yogabhåmirlakùaõà | tayà hi tallakùyaü lakùaõaü ca lakùyate | vimuktiparyeùñau ùañ÷lokàþ | padàrthadehanirbhàsaparàvçttiranàsravaþ | dhàturbãjaparàvçtteþ sa ca sarvatragà÷rayaþ || Msa_11.44 || bãjaparàvçtterityàlayavij¤ànaparàvçttitaþ | padàrthadehanirbhàsànàü vij¤ànànàü paràvçttiranàsravo dhàturvimuktiþ | sa ca sarvatragà÷rayaþ ÷ràvakapratyekabuddhagataþ | caturdhà va÷itàvçtermanasa÷codgrahasya ca | vikalpasyàvikalpe hi kùetre j¤àne 'tha karmaõi || Msa_11.45 || manasa÷codgrahasya ca vikalpasya càvçtteþ paràvçtterityarthaþ | caturdhà va÷ità bhavati yathàkramamavikalpe kùetre j¤ànakarmaõo÷ca | acalàditribhåmau ca va÷ità sà caturvidhà | dvidhaikasyàü tadanyasyàmekaikà va÷ità matà || Msa_11.46 || sà ceyamacalàdibhåmitraye caturdhà va÷ità veditavyà | ekasyàmacalàyàü bhåmau dvividhà | avikalpe na [?] cànabhisaüskàranirvikalpatvàt | kùetre ca buddhakùetrapari÷odhanàt | tadanyasyàü bhåmàvekai[vai]kà va÷ità sàdhumatyàü j¤ànava÷ità pratisaüvidvi÷eùalàbhàt | dharmameghàyàü karmaõyabhij¤àkarmaõàmavyàghàtàt | viditvà nairàtmyaü dvividhamiha dhãmànbhavagataü samaü tacca j¤àtvà pravi÷ati sa tattvaü grahaõataþ | tatastatra sthànànmanasa iha na khyàti tadapi tadakhyànaü muktiþ parama upalambhasya vigamaþ || Msa_11.47 || aparo vimuktiparyàyaþ | (##) dvividhaü nairàtmyaü viditvà bhavatrayagataü bodhisattvaþ samaü tacca j¤àtvà dvividhanairàtmyaü parikalpitapudgalàbhàvàt parikalpitadharmàbhàvàt, na tu sarva thaivàbhàvataþ | tattvaü pravi÷ati vij¤aptimàtratàü grahaõato grahaõamàtrametaditi | tatastatra tattvavij¤aptimàtrasthànànmanasastadapi tattvaü na khyàti vij¤aptimàtram | tadakhyànaü muktiþ parama upalambhasya yo vigamaþ pudgaladharmayoranupalambhàt | àdhàre saübhàràdàdhàne sati hi nàmamàtraüpa÷yan | pa÷yati hi nàmamàtraü tatpa÷yaüstacca naiva pa÷yati bhåyaþ || Msa_11.48 || apara[raþ]paryàyaþ àdhàra iti ÷rutau saübhàràditi saübhçtasaübhàrasya pårvasaübhàralàbhàt | àdhàne satãti yoni÷omanaskàre nàmamàtraü pa÷yannityabhilàpamàtramartharahitaü | pa÷yati hi nàmamàtramiti vij¤aptimàtraü nàma aråpiõa÷catvàraþ skandhà iti kçtvà tatpa÷yaüstadapi bhåyo naiva pa÷yatyarthàbhàve tadvij¤aptyadar÷anàdityayamanupalambho vimuktiþ | cittametatsadauùñhulyamàtmadar÷anapà÷itam | pravarttate nivçttistu tadadhyàtmasthitermatà || Msa_11.49 || apara[raþ] prakàraþ cittametatsadauùñhulyaü pravartate janmasu | àtmadar÷anapà÷itamiti dauùñhulyakàraõaü dar÷ayati | dvividhenàtmadar÷anena pà÷itam ataþ sadauùñhulyamiti | nivçttistu tadadhyàtmasthiteriti tasya cittasya citta evàvasthànàdàlambanànupalambhataþ | niþsvabhàvatàparyeùñau ÷lokadvayam | svayaü svenàtmanàbhàvàtsvabhàve cànavasthiteþ | gràhavattadà[da]bhàvàcca niþsvabhàvatvamiùyate || Msa_11.50 || svayamabhàvànniþsvabhàvatvaü dharmàõàü pratyayàdhãnatvàt | svenàtmanàbhàvànniþsvabhàvatvaü niruddhànàü punastenà [svenà?]tmanànutpatteþ | svabhàva[ve] 'navasthitatvànniþsvabhàvatvaü kùaõikatvàdityetattrividhaü niþsvabhàvatvam saüskçtalakùaõatrayànugaü veditavyam | gràhavattadabhàvàcca niþsvabhàvatvam | tadabhàvàditi svàbhàvàt | yathà bàlànàü svabhàvagràho nityasukha÷ucyàtto[tmà] vànyena và parikalpitalakùaõena tathàsau svabhàvo nàsti tasmàdapi niþsvabhàvatvaü dharmàõàmiùyate | .......... [niþsvabhàvatayà siddhà uttarottarani÷rayàþ | anutpannà niroddhàdi÷àntaprakçtinirvçtàþ || Msa_11.51 ||] (##) [siddhà] niþsvabhàvatayànutpàdàdayaþ | yo hi niþsvabhàvaþ so 'nutpannaþ, yo 'nutpannaþ so 'niråddhaþ, yo 'niråddhaþ sa àdi÷àntaþ ya àdi÷àntaþ sa prakçtiparinirvçta ityevamuttarottarani÷rayairebhirniþsvabhàvatà[di]bhirniþsvabhàvatayànutpàdàdayaþ siddhà bhavanti | anutpattidharmakùàntiparyeùñàvàryà | àdau tattve 'nyatve svalakùaõe svayamathànyathàbhàve | saükle÷a 'tha vi÷eùe kùàntiranutpattidharmoktà || Msa_11.52 || aùñàsvanutpattidharmeùu kùàntiranutpattikadharmakùàntiþ | àdau saüsàrasya, na hi tasyàdyutpattirasti | tattve 'nyatve ca pårvapa÷cimànàü, na hi saüsàre teùàmeva dharmàõàmutpattiþ, ye pårvamutpannàstadbhàvenànutpatteþ | na cànyeùàm, apårvaprakàrànutpatteþ | svalakùaõe parikalpitasya svabhàvasya, na hi tasya kadàcidutpattiþ | svayamanutpattau paratantrasya | anyathàbhàve pariniùpannasya na hi tadanyathàbhàvasyotpattirasti | saükle÷e prahãõe, na hi kùayaj¤ànalàbhinaþ saükle÷asyotpattiü punaþ pa÷yanti | vi÷eùe buddhadharmakàyànàm, na hi teùàü vi÷eùotpattirasti | ityeteùvanutpattidharmeùu kùàntiranutpattidharmoktà | ekayànatàparyeùñau sapta ÷lokàþ | dharme nairàtmyamuktãnàü tulyatvàt gotrabhedataþ | dvyà÷ayàpte÷ca nirmàõàtparyantàdekayànatà || Msa_11.53 || dharmatulyatvàdekayànatà, ÷ràvakàdãnàü dharmadhàtorabhinnatvàt yàtavyaü yànamiti kçtvà | nairàtmyasya tulyatvàdekayànatà, ÷ràvakàdãnàmàtmàbhàvatàsàmànyàdyàtà yànamiti kçtvà | vimuktitulyatvàdekayànatà, yàti yànamiti kçtvà | gotrabhedàdekayànatà | aniyata÷ràvakagotràõàü mahàyànena niryàõàt yànti tena yànamiti kçtvà | dvyà÷ayàpte rekayànatà | buddhànàü ca sarvasattveùvàtmà÷ayapràpteþ, ÷ràvakàõàü ca tadgotraniyatànàü pårvaü bodhisaübhàracaritàdanà[nàmà]tmani buddhà÷ayapràpterabhinnasaütànàdhimokùalàbhato buddhànubhàvena tathàgatànugrahavi÷eùaprade÷alàbhàya ityekatvà÷ayalàbhenaikatvàd buddhatacchràvakàõàmekayànatà | nirmàõàdekayànatà, yathoktamaneka÷atakçtvo 'haü ÷ràvakayànena parinirvçta iti vineyànàmarthe tathà nirmàõasaüdar÷anàt | paryantàdapyekayànatà yataþ pareõa yàtavyaü nàsti tadyànamiti kçtvà | buddhatvamekayànam, evaü tatratatra såtre tena tanàbhipràyeõaikayànatà veditavyà, na tu yànatrayaü nàsti | (##) kimarthaü punastena tenàbhipràyeõaikayànatà buddhairde÷ità | àkarùaõàrthamekeùàmanyasaüghàraõàya ca | de÷itàniyatànàü hi saübuddhairekayànatà || Msa_11.54 || àkarùaõàrthamekeùàmiti ye ÷ràvakagotrà aniyatàþ | anyeùàü ca saüdhàraõàya, ye bodhisattvagotrà aniyatàþ | ÷ràvako 'niyato dvedhà dçùñàdçùñàrthayànataþ | dçùñàrtho vãtaràga÷càvãtaràgo 'pyasau mçduþ || Msa_11.55 || ÷ràvakaþ punaraniyato dvividho veditavyaþ | dçùñàrthayàna÷ca yo dçùñasatyo mahàyànena niryàti, adçùñàrthayàna÷ca yo na dçùñasatyo mahàyànena niryàti | dçùñàrthaþ punarvãtaràga÷càvãtaràga÷ca kàmebhyaþ | asau ca mçdurdhandhagatiko veditavyaþ | yo dçùñàrtho dvividha uktaþ | tau ca labdhàryamàrgasya bhaveùu pariõàmanàt | acintyapariõàmikyà upapattyà samanvitau || Msa_11.56 || tau ca dçùñàrthau labdhasyàryamàrgasya bhaveùu pariõàmanàt acintyapariõàmikyà upapattyà samanvàgatau veditavyau | acintyo hi tasyàryamàrgasya pariõàma upapattau tasmàdacintyapariõàmikã | praõidhànava÷àdeka upapattiü prapadyate | eko 'nàgàmitàyogànnirmàõaiþ pratipadyate || Msa_11.57 || tayo÷caikaþ praõidhànava÷àdupapattiü gçhõàti yatheùñaü yo na vãtaràgaþ | eko 'nàgàmitàyogabalena nirmàõaiþ | nirvàõàbhiratatvàcca tau dhandhagatikau matau | punaþ punaþ svacittasya samudàcàrayogataþ || Msa_11.58 || tau ca nirvàõàbhiratatvàdubhàvapi dhandhagatikau matau ciratareõàbhisaübodhataþ | svasya ÷ràvakacittasya nirvitsahagatasyàbhãkùõaü samudàcàràt | so 'kçtàrtho hyabuddhe ca jàto dhyànàrthamudyataþ | nirmàõàrthã tadà÷ritya paràü bodhimavàpnute || Msa_11.59 || (##) yaþ punarasàvavãtaràgo dçùñasatyaþ so 'kçtàrthaþ ÷aikùo bhavan buddharahite kàle jàto dhyànàrthamudyato bhavati nirmàõàrthã | tacca nirmàõamà÷ritya krameõa paràü bodhiü pràpnoti | tamavasthàtrayasthaü saüdhàyoktaü bhagavatà ÷rãmàlàsåtre | ÷ràvako bhåtvà pratyekabuddho bhavati puna÷ca buddha iti | agnidçùñànte[na] ca yadà ca pårvaü dçùñasatyàvasthà[stho] yadà buddharahite kàle svayaü dhyànamutpàdya janmakàyaü tyaktvà nirmàõakàyaü gçhõàti yadà ca paràü bodhiü pràpnotãti | vidyàsthànaparyeùñau ÷lokaþ | vidyàsthàne pa¤cavidhe yogamakçtvà sarvaj¤atvaü naiti kathaücitparamàryaþ | ityanyeùàü nigrahaõànugrahaõàya svàj¤àrthaü và tatra karotyeva sa yogam || Msa_11.60 || pa¤cavidhaü vidyàsthànam | adhyàtmavidyà hetuvidyà ÷abdavidyà cikitsàvidyà ÷ilpakarmasthànavidyà ca | tadyadarthaü bodhisattvena paryeùitavyaü taddar÷ayati | sarvaj¤atvapràptyarthamabhedena sarvam | bhedena punarhetuvidyàü ÷abdavidyàü ca paryeùate nigrahàrthamanyeùàü tadanadhimuktànàm | cikitsàvidyàü ÷ilpakarmasthànavidyàü cànyeùàmanugrahàrthaü tadarthikànàm | adhyàtmavidyàü svayamàj¤àrtham | dhàtupuùñiparyeùñau trayoda÷a ÷lokàþ | pàramitàparipåraõàrthaü ye pàramitàpratisaüyuktà evaü manasikàrà dhàtupuùñaye bhavanti ta etàbhirgàthàbhirde÷itàþ | hetåpalabdhituùñi÷ca ni÷rayatadanusmçtiþ | sàdhàraõaphalecchà ca yathàbodhàdhimucyanà || Msa_11.61 || te punarhetåpalabdhituùñiumanasikàràt yàvadagratvàtmàvadhàraõamanasikàraþ | tatra hetåpalabdhituùñimanasikàra àdita eva tàvat | gotrastho bodhisattvaþ svàtmani pàramitànàü gotraü pa÷yan hetåpalabdhituùñyà pàramitàdhàtupuùñiü karoti | gotrastho 'nuttaràyàü samyaksaübodhau cittamutpàdayatãtyato 'nantaraü ni÷rayatadanusmçtimanasikàraþ | sa hi bodhisattvaþ svàtmani pàramitànàü saüni÷rayabhåtaü bodhicittaü samanupa÷yannevaü manasikaroti niyatametàþ pàramitàþ paripåriü gamiùyanti | tathà hyasmàkaü bodhicittaü saüvidyate iti | utpàditabodhicittasya pàramitàbhiþ svaparàrthaprayoge sàdharaõaphalecchàmanasikàra, àsàü pàramitànàü parasàdhàraõaü và phalaü bhavatvanyathà và mà bhådityabhisaüskaraõàt | svaparàrthaü prayujyamàno 'saükle÷opàyaü tattvàrthaü pratividhyatãtyato 'nantaraü yathàbodhàdhimucyanàmanasikàraþ | evaü sarvatrànukamo veditavyaþ | yathà buddhairbhagavadbhiþ pàramità abhisaübuddhà abhisaübhotsyante 'bhisaübudhyante ca tathàhamadhimucye ityabhisaüskaraõàt | (##) caturvidhànubhàvena prãyaõàkhedani÷cayaþ | vipakùe pratipakùe ca pratipatti÷caturvidhà || Msa_11.62 || anubhàvaprãyaõàmanasikàra÷caturvidhànubhàvadar÷anaprãyaõà, caturvidhànubhàvo vipakùaprahàõaü, saübhàraparipàkaþ, svaparànugraha, àyatyàü vipàkaphalaniþùyandaphaladànatà ca | sattvasvabuddhadharmaparipàkamàrabhyàkhedani÷cayamanasikàraþ, sarvasattvavipratipattibhiþ sarvaduþkhàpattipàtai÷càkhedani÷cayàbhisaüskaraõàt paramabodhipràptaye | vipakùe pattipakùe ca caturvidhapratipattimanasikàraþ | dànàdivipakùàõàü ca màtsaryàdãnàü pratide÷anà, pratipakùàõàü ca dànàdãnàmanumodanà, tadadhipateyadharmade÷anàrthaü ca buddhàdhyeùaõà | tàsàü ca bodhau pariõàmanà | prasàdaþ saüpratãkùà ca dànacchandaþ paratra ca | saünàhaþ praõidhànaü ca abhinandamanaskriyà || Msa_11.63 || adhimuktibalàdhànatàmàrabhya pàramitàdhipateyadharmàrthe ca prasàdamanasikàraþ | dharmaparyeùñimàrabhya saüpratãcchanamanasikàrastasyaiva dharmasyàprativahanayogena parigrahaõatayà | da[de]÷anàmàrabhya dànacchandamanasikàro dharmasyàrthasya ca prakà÷anàrthaü pareùàm | pratipattimàrabhya saünàhamanasikàro dànàdiparipåriye saünahanàt | praõidhànamanasikàrastatparipåripràptaye[pratyaye] samavadhànàrthaü | abhinandamanasikàro 'ho bata dànàdipratipattyà samyak saüpàdayeyamityabhinandanàt | eta eva trayo manasikàrà avavàdànu÷àsanyàü yojayitavyàþ | upàyopasaühitakarmamanasikàraþ saükalpaiþ sarvaprakàradànàdiprayogamanasikaraõàt | ÷aktilàbhe sadautsukyaü dànàdau ùaóvidhedyanam | paripàke 'tha påjàyàü sevàyàmanukampanà || Msa_11.64 || autsukyamanasikàra÷caturvidhaþ | ÷aktilàbhe ca dànàdau ùaóvidhe dànadàne yàvat praj¤àdàne | evaü ÷ãlàdiùu ùaóvidheùu | pàramitàbhireva saügrahavastuprayogeõa sattvaparipàke | påjàyàü ca dànena làbhasatkàrapåjayà | ÷eùàbhi÷ca pratipattipåjayà | aviparãtapàramitopade÷àpa[rtha]¤cakalyàõamitrasevàyàmautsukyamanasikàro veditavyaþ | anukampàmanasikàra÷caturbhirapramàõairdànàdyupasaühàreõa maitràyataþ | màtsaryàdisamavadhànena sattveùu karuõàyataþ | dànàdisamanvàgateùu muditàyataþ | tadasaükle÷àdhimokùata÷ca upekùàyataþ akçte kukçte lajjà kaukçtyaü viùaye ratiþ | amitrasaüj¤à khede ca racanodbhàvanàmatiþ || Msa_11.65 || (##) hãdharmamàrabhya lajjàmanaskàraþ, akçteùu và dànàdiùvaparipårõamithyàkçteùu và lajjà, lajjàyamàna÷ca pravçttinivçttyarthamanànuùaïgikaü kaukçtyàyate | dhçtimàrabhya ratimanaskàro dànàdyàlambane 'vikùepata÷cittasya dhàraõàt | akhedamanaskàro dànàdiprayogaparikhede ÷atrusaüj¤àkaraõàt | racanàcchandamanaskàraþ pàramitàpratisaüyukta÷àsraracanàbhisaüskaraõàt | lokaj¤atàmàrabhya udbhàvanàmanaskàrastasyaiva ÷àstrasya loke yathàbhàjanamudbhàvanàbhisaüskaraõàt | dànàdayaþ pratisaraõaü sambodhau ne÷varàdayaþ | doùàõàü ca guõànàü ca pratisaüvedanàd [?]dvayoþ || Msa_11.66 || pratisaraõamanaskàro bodhipràptaye dànàdãnàü pratisaraõànne÷varàdãnàm, pratisaüvinmanaskàro màtsaryadànàdi vipakùapratipakùayordoùaguõapratisaüvedanàt | cayànusmaraõaprãtirmàhàrthyasya ca dar÷anam | yoge 'bhilàùo 'vikalpe taddhçtyàü pratyayàgame || Msa_11.67 || cayànusmaraõaprãtimanaskàro dànàdyupacaye puõyaj¤ànasaübhàropacayasaüdar÷anàt | màhàrthyasaüdar÷anamanaskàro dànàdãnàü bodhipakùe bhàvàrthena mahàbodhipràptyarthasaüdar÷anàt | abhilàùamanaskàraþ sa puna÷caturvidhaþ | yogàbhilàùamanaskàraþ ÷amathavipa÷yanàyogabhàvanàbhilàùàt | avikalpàbhilàùamanaskàraþ pàramitàparipåraõàrthamupàyakau÷alyàbhilàùàt | dhçtyabhilàùamanaskàraþ pàramitàdhipateyadharmàrthadhàraõàbhilàùàt | pratyayàbhigamàbhilàùamanaskàraþ samyak praõidhànàbhisaüskaraõàt | saptaprakàràsadgràhavyutthàne ÷aktidar÷anam | à÷caryaü càpyanà÷caryaü saüj¤à caiva caturvidhà || Msa_11.68 || saptaprakàràsadgràhavyutthàna÷aktidar÷anamanaskàraþ | saptavidho 'sadgràhaþ | asati sadgràhaþ, doùavati guõavatvagràhaþ, guõavatyaguõavatvagràhaþ, sarvasaüskàreùu ca nityasukhàsadgràhau, sarvadharmeùu càtmàsadgràhaþ, nirvàõe cà÷àntàsadgràhaþ | yasya pratipakùeõa ÷ånyatà [di]samàdhitrayaü dharmoddànacatuùñayaü ca de÷yate | à÷carye caturvidhasaüj¤àmanaskàraþ | pàramitàsådàrasaüj¤à, àyatattvasaüj¤à, pratikàranirapekùasaüj¤à, vipàkanirapekùasaüj¤à ca | anà÷carye 'pi caturvidha[saüj¤à]manaskàraþ | caturvidhamanà÷caryamaudarya àyatatve ca sati pàramitànàü buddhatvaphalàbhinirvartanàt | asminneva ca dvaye sati svaparasamacittàvasthàpanàt [vasthàpanà?]tadvi÷iùñebhya÷ca (##) ÷aru[÷akrà]dibhyaþ påjàdilàbhe sati pratikàranirapekùatà ..... [sarvalokebhyo vi÷iùña÷arãrabhoga]làbhe satyapi vipàkanirapekùatà | samatà sarvasattveùu dçùñi÷càpi mahàtmikà | paraguõapratikàrasrayà÷àstirnirantaraþ || Msa_11.69 || samatàmanaskàraþ sarvasattveùu dànàdibhiþ samatàpravçttyabhisaüskaraõàt | mahàtmadçùñimanaskàraþ sarvasattvopakàratayà pàramitàsaüdar÷anàt | pratyaya[pratyupa]kàrà÷aüsanamanaskàro dànàdiguõapravçttyà parebhyaþ | à÷àstimanaskàraþ sattveùu tristhànà÷aüsanàt pàramitànàü bodhisattvabhåminiùñhàyà buddhabhåminiùñhàyàþ sattvàva[rthàca]raõà÷aüsanàcca | nirantaramanaskàro dànàdibhirabadhya[ndhya]kàlakaraõàbhisaüskaraõàt | buddhapraõãtànuùñhànàdarvàgasthànacetanàt[cetanà] | taddhànivçddhyà sattveùu anàmodaþ pramodanà || Msa_11.70 || samyakprayogamanaskàro 'viparãtànuùñhànàdarvàgasthànamanasikaraõàt | anàmodamanaskàro dànàdibhirhãyamàneùu | pramodamanaskàro dànàdibhirvardhamàneùu sattveùu | prativarõikàyàü[varõikà]bhåtàyàü bhàvanàyàü ca nàråciþ | nàdhivàsamanaskàro vyàkçtaniyate spçhà || Msa_11.71 || aråcimanaskàraþ pàramitàprativarõikàbhàvanàyàm | råcimanaskàro bhåtàyàm | anadhivàsanàmanaskàro màtsaryàdivipakùavinayanàbhisaüskàraõàt | spçhàmanaskàro dvividhaþ pàramitàparipårivyàkaraõalàbhaspçhàmanaskàraþ pàramitàniyatabhåmyavasthàlàbhaspçhàmanaskàra÷ca | àyatyàü dar÷anàdvçtticetanà samatekùaõà | agradharmeùu vçttyà ca agratvàtmàvadhàraõàt[dhàraõà] || Msa_11.72 || àyatyàü dar÷anàdvçttimanaskàro yàtvà[yàü yàü] gatiü gatvà bodhisattvena satàva÷ya karaõãyatàbhisaüskàraõàt | dànàdãnàü samatekùaõàmanaskàrastadanyairbodhisattvaiþ sahàtmanaþ pàramitàsàtatyakaraõàdhimokùàrtham | agratvàtmàvadhàraõamanaskàraþ pàramitàgradharmapravçttyà svàtmanaþ pradhànabhàvasaüdar÷anàt | (##) ete ÷ubhamanaskàrà da÷apàramitànbayàþ | sarvadà bodhisattvànàü dhàtupuùñau bhavanti hi || Msa_11.73 || iti nigamana÷loko gatàrthaþ | dharmaparyeùñibhede dvau ÷lokau | puùñeradhyà÷ayato mahatã paryeùñiriùyate dhãre | savivàsà hyavivàsà tathaiva vaibhutvikã teùàm || Msa_11.74 || asakàyà laghu[labdha]kàyà prapårõakàyà ca bodhisattvànàm | bahumànasåkùmamànà nirmàõà caiùaõàbhimatà || Msa_11.75 || trayoda÷avidhà paryeùñiþ | puùñitaþ ÷rutàdhimuktipuùñyà | adhyà÷ayato dharmamukhastrotasà | mahatã citta[vibhu]tvalàbhinàm | sabiprabàsà prathamà | avipravàsà dvitãyà | vaibhutvikã tçtãyà | akàyà ÷rutacintàmayã dharmakàyarahitatvàt | sakàyà bhàvanàmayã adhimukticaryàbhåmo | laghu[labdha]kàyà saptasu bhåmiùu | paripårõakàyà ÷eùàsu | bahumànàdhimukticaryàbhåmau | såkùmamànà saptasu | nirmàõà ÷eùàsu | dharmahetutvaparyeùñau ÷lokaþ | råpàråpe dharmo lakùaõahetustathaiva càrogyaü[gye] | ai÷varye 'bhij¤àbhistadakùayatve ca dhãràõàm || Msa_11.76 || råpe lakùaõaheturdharmaþ | aråpe àrogyahetuþ kle÷avyàdhipra÷amanàt | ai÷varyaheturabhij¤àbhistadakùayatvahetu÷cànupadhi÷eùanirvàõe 'pyanupacchedàt | ata evoktaü brahmaparipçcchàsåtre | caturbhirdharmaiþ samanvàgatà bodhisattvà dharmaü paryeùante | ratnasaüj¤ayà durlabhàrthena bhaiùajyasaüj¤ayà kle÷avyàdhipra÷amanàrthena arthasaüj¤ayà avipraõà÷àrthena nirvàõasaüj¤ayà sarvaduþkhapra÷amanàrthena | ratnabhåtàni hi lakùaõàni ÷obhàkaratvàdatastaddhetutvàddharmaratnasaüj¤à | àrogyahetutvàdbhaiùajyasaüj¤à | abhij¤ai÷caryahetutvàdarthasaüj¤à | tadakùayahetutvànnirvàõasaüj¤àkùayanirbhayatàrthena | vikalpaparyeùñau ÷lokaþ | abhàvabhàbàdhyapavàdakalpa ekatvanànàsvavi÷eùakalpàþ | yathàrthanàmàbhinive÷akalpàþ jinàtmajaiþ saüparivarjanãyàþ || Msa_11.77 || da÷avidhavikalpo bodhisattvena parivarjanãyaþ | abhàvavikalpo yasya pratipakùeõàha | praj¤àpàramitàyàmiha bodhisattvo bodhisattva eva sanniti | bhàvavikalpo yasya pratipakùeõàha | (##) bodhisattvaü na samanupa÷yatãtyevamàdi | adhyàropavikalpo yasya pratipakùeõàha | råpaü ÷àriputra svabhàvena ÷ånyamiti | apavàdavikalpo yasya pratipakùeõàha | na ÷ånyatayeti | ekatvavikalpo yasya pratipakùeõàha | yà råpasya ÷ånyatà na tadråpamiti | nànàtvavikalpo yasya pratipakùeõàha | na cànyatra ÷ånyatàyà råpaü råpameva ÷ånyatà ÷ånyataiva råpamiti | svalakùaõavikalpo yasya pratipakùeõàha | nàmamàtramidaü yadidaü råpamiti | vi÷eùavikalpo yasya pratipakùeõàha | råpasya hi notpàdo na nirodho na saükle÷o na vyavadànamiti | yathànàmàrthàbhinive÷avikalpo yasya pratipakùeõàha | kçtrimaü nàmetyevamàdi | yathàrthanàmàbhinive÷avikalpa÷ca yasya pratipakùeõàha | tàni bodhisattvaþ sarvanàmàni na samanupa÷yatyasamanupa÷yannàbhinivi÷ate yathàrthatayetyabhipràyaþ | iti ÷ubhamatiretya yatnamugraü dvayaparyeùitadharmatàsatattvà | prati÷araõamataþ sadà prajànàü bhavati guõaiþ sa samudravatprapårõaþ || Msa_11.78 || anena nigamana÷lokena paryeùñimàhàtmyaü trividhaü dar÷ayati | upàyamàhàtmyamugravãryatayà saüvçttiparamàrthasatyadharmatàparyeùaõata÷ca tattvaü satyamityarthaþ | paràrthamàhàtmyaü prati÷araõãbhàvàt prajànàm | svàrthamàhàtmyaü ca guõaiþ samudravat prapårõatvàt | || mahàyànasåtràlaükàre dharmaparyeùñyadhikàra ekàda÷aþ || (##) dvàda÷o 'dhikàraþ dharmade÷anàyàü màtsaryapratiùedhe ÷lokaþ | pràõànbhogàü÷ca dhãràþ pramuditamanasaþ kçcchralabdhànasàràn sattvebhyo duþkhitebhya satatamavasçjantyuccadànaprakàraiþ | pràgevodàradharmaü hitakaramasakçtsarvathaiva prajànàü kçcchre naivopalabdhaü bhç÷amavasçjatàü vçddhigaü càvyayaü ca || Msa_12.1 || kçcchralabdhànapyasàràn kùayitvà[t]pràõàn bhogàü÷ca bodhisattvà duþkhitebhyaþ kàruõyàt satatasamudàrairvisargairutsçjanti pràgeva dharmaü yo naiva kçcchreõa và bhç÷amapi vàvasçjatàü vçddhiü gacchati na kùayaü | dharma nairarthakyasàrthakye ÷lokadvayaü | dharmo naiva ca de÷ito bhagavatà pratyàtmavedyo yata àkçùñà janatà ca yukta[yukti]vihitairdharmaiþ svakãü dharmatàü sva÷àntyàsyapuñe vi÷uddhivipule sàdhàraõe 'thàkùaye làleneva kçpàtmabhistvajagaraprakhyaiþ samàpàdità || Msa_12.2 || tatra buddhà ajagaropamàsteùàü sva÷ànti[÷ànte?]ràsyapuñaü dharmakàyaþ | vi÷uddhivipulaü savàsanakle÷aj¤eyàvaraõavi÷uddhitaþ | sàdhàraõaü sarvabuddhaiþ akùayamàtyantikatvàt | tasmànnaiva nirarthikà bhavati sà yà bhàvanà yoginàü tasmànnaiva nirarthikà bhavati sà yà de÷anà saugatã | dçùño 'rthaþ ÷rutamàtrakàdyadi bhavet syàdbhàvanàpàrthikà a÷rutvà yadi bhàvanàmanuvi÷et syàdde÷anàpàrthikà || Msa_12.3 || tasmànna nirarthikà yoginàü bhàvanà bhavati pratyàtmavedyasya dharmasya tadva÷enàbhigamàt | na nirarthikà de÷anà bhavati yuktivihitairdharmaiþ svadharmatàyàü janatàkarùaõàt | yathà punarbhàvanà sàrthikà bhavedde÷anà và tat ÷lokàrdhena dar÷ayati | ÷eùaü gatàrtham | de÷anàvibhàge ÷lokaþ | àgamato adhigamato vibhutvato de÷anàgrasatvànàü | mukhato råpàtsarvà[rvataà]kà÷àduccaraõatàpi ...... || Msa_12.4 || tatra vibhutvato yà mahàbhåmipraviùñànàü | sarvato råpàdyà vçkùavàditràdibhyo 'pi ni÷carati | ÷eùaü gatàrtham | (##) de÷anàsaüpatau ÷lokadvayaü | viùadà saüdehajahà àdeyà tattvadar÷ikà dvividhà | saüpannade÷aneyaü vij¤eyaü[yà] bodhisattvànàü || Msa_12.5 || ayaü catuùkàrthanirde÷ena ÷lokaþ | yaduktaü brahmaparipçcchàyàü | catrubhirdharmaiþ samanvàgatà bodhisattvà mahàdharmadànaü vitaranti saddharmaparigrahaõatayà àtmanaþ praj¤ottàpanatayà satpuråùakarmakaraõatayà saükle÷avyavadànasaüde÷anatayà ca | ekena hi bàhu÷rutyàdviùadà de÷anà bhavati | dvitãyena mahàpràj¤atvàt | saü÷ayajahà pareùàü saü÷ayacchedàt | tçtãyenànavadyakarmattvàdàdeyà | caturthena tattvadar÷ikà dvividhà saükle÷alakùaõasya ca tattvasya vyavadànalakùaõasya ca dvàbhyàü dvàbhyàü satyàbhyàm | madhurà madavyapetà na ca khinnà de÷anàgrasattvànàü | sphuñacitrayuktagamikà niràmiùà sarvagà caiva || Msa_12.6 || asmindvitãye ÷loke madhurà pareõàkùiptasyàparåùavacanàt | madavyapetà stutau siddhau và madànanugamanàt | akhinnà akilàsikatvàt | sphuñà niràcàryamuùñitvàt kçtsnade÷anataþ | citrà apunaruktatvàt | yuktà pramàõàviruddhatvàt | gamikàpratãtapadavya¤janatvàt | niràmiùà prasannàdhikàrànadhi[rthi]katvàt | sarvatragà yànatrayagatatvàt | vàksaüpattau ÷lokaþ | adãnà madhurà såktà pratãtà viùadà tathà [vàgjinàtmaje] | [yathàrhànàmiùàcaiva pramità viùadà tathà] || Msa_12.7 || adãnà paurã parùatpåraõàt | madhurà valguþ | såktà vispaùñà suniråktàkùaratvàt | pratãtà vij¤eyà pratãtàbhidhànatvàt | yathàrhà ÷ravaõãyà vineyànuråpatvàt | anàmiùà aniþ÷rita[tà]làbhasatkàràloke[ra÷loke] | pratatà[pramità] apratikålà parimitàyàmakhedàt | viùadà aparyàttà | vya¤janasaüpattau ÷lokadvayaü | udde÷ànnirde÷àttathaiva yànànulomanàt ÷làkùõyàt | pràtãtyàdyàthàrhànnairyàõyàdànukålyatvàt || Msa_12.8 || yuktaiþ padavya¤janairådde÷àtpramàõàvirodhena | sahitairnirde÷àdudde÷àvirodhena | yànànulomanàdànulomikairyànatrayàvirodhena | ÷làkùõyàda[dà]nucchavikairakaùña÷abdatayà | pràtãtyàdaupayikaiþ (##) pratãtàrthatayà càrthopagamanàt | yàthàrhàtpratiråpairvineyànuråpatayà | nairyàõyàtpradakùiõairnirvàõàdhikàratayà | ànukålyànnipakasyàïgasaübhàraiþ ÷aikùasyàryàùñàïgamàrgànukålyàt | vya¤janasaüpaccaiùà vij¤eyà sarvathàgrasattvànàü | ùaùñyaïgã sàcintyà ghoùo 'nantastu sugatànàü || Msa_12.9 || ùaùñyaïgã sàcintyà yà guhyakàdhipatinirde÷e buddhasya ùaùñyàkàrà vàg nirdiùñà | punaraparaü ÷àntamate tathàgatasya ùaùñyàkàropetà vàg ni÷carati snigdhà ca mçdukà ca manoj¤à ca manoramà ca ÷uddhà ceti vistaraþ | tatra snigdhà sattvàdhàtuku÷alamålopastambhikatvàt | mçdukà dçùña eva dharme sukhasaüspar÷atvàt | manoj¤à svarthatvàt | manoramà suvya¤janatvàt | ÷uddhà niråttaralokottarapçùñhalabdhatvàt | vimalà sarvakle÷ànu÷ayavàsanàvisaüyuktatvàt | prabhàsvarà pratãtapadavya¤janatvàt | valguþ sarvatãrthyakumatidçùñividhàtabalaguõayuktatvàt | ÷ravaõãyà pratipattinairyàõikatvàt | anantà[anelà] sarvaparapravàdibhiranàchedyatvàt | kalà ra¤jikatvàt | vinãtà ràgàdipratipakùatvàt | akarka÷à ÷ikùàpraj¤aptisukhopàyatvàt | aparåùà tadvyatikramasaüpanniþsaraõopade÷akatvàt | suvinãtà yànatrayanayopade÷ikatvàt | karõasukhà vikùepapratipakùatvàt | kàyaprahõàdanakarã samàdhyàbàhakatvàt | cittaudvilyakarã vipa÷yanàpràmodyàvàhaphalakatvàt | hçdayasaütuùñikarã saü÷ayacchedikatvàt | prãtisukhasaüjananã mithyàni÷cayàpakarùikatvàt | niþparidàhà pratipattàvavipratisàratvàt | àj¤eyà saüpanna÷rutamayaj¤ànà÷rayatvàt | vij¤eyà saüpannacintàmayaj¤ànà÷rayatvàt | viùpaùñà anàcàryamuùñidharmavihitatvàt | premaõãyànupràptasvakàrthànàü premakaratvàt | abhinandanãyànanupràptasvakàrthànàü spçhaõãyatvàt | àj¤àpanãyà acintyadharmasamyagdar÷ikatvàt | vij¤àpanãyà cintyadharmasamyagde÷ikatvàt | yuktà pramàõàviråddhatvàt | sahità yathàrhavineyade÷ikatvàt | punaråktadoùajahà avandhyatvàt | siühasvaravegà sarvatãrthyasaütràsakatvàt | nàgasvara÷abdà udàratvàt | meghasvaraghoùà gambhãratvàt | nàgendrarutà àdeyatvàt | kinnarasaügãtighoùà madhuratvàt | kalaviïkasvararåtaravitàbhã[tã]kùõabhaïguratvàt | brahmasvararutaravità dåraügamatvàt | jãvaüjãvakasvararutaravità sarvasiddhipårvaügamamaïgalatvàt | devendramadhuranirghoùà anatikramaõãyatvàt | dundubhisvarà sarvamàrapratyarthikavijayapårvaügamatvàt | anunnatà stutyasaükliùñatvàt | anavanatà nindàsaükliùñatvàt | sarva÷abdànupraviùñà sarvavyàkaraõasarvàkàralakùaõànupraviùñatvàt | apa÷abdavigatà smçtisaüpramoùe tadani÷caraõatvàt | avikalà vineyakçtyasarvakàlapratyupasthitatvàt | alãnà làbhasatkàràni÷ritatvàt | adãnà sàvadyàpagatvàt | pramudità akheditvàt | prasçtà sarvavidyàsthànakau÷alyànugatatvàt | akhilà[sakhilà] sattvànàü (##) tatsakalàrthasaüpàdakatvàt | sarità prabandhànupacchinnatvàt | lalità vicitràkàrapratyupasthànatvàt | sarvasvarapåraõã ekasvaranaika÷abdavij¤aptipratyupasthàpanatvàt | sarvasattvendriyasaütoùaõã ekànekàrthavij¤aptipratyupasthànatvàt | anindità yathàpratij¤atvàt | aca¤calà àgamitakàlaprayuktatvàt | acapalà atvaramàõavihitatvàt | sarvaparùadanuravità duràntikaparùattulya÷ravaõatvàt | sarvàkàravaropetà sarvalaukikàrthadçùñàntadharmapariõàmikatvàt | de÷anàmàhàtmye catvàraþ ÷lokàþ | vàcà padaiþ suyuktairanude÷avibhàgasaü÷ayacchedaiþ | bahulãkàrànugatà hyuddhañitavipa¤citaj¤eùu || Msa_12.10 || àkhyàti vàcà | praj¤àpayati padaiþ suyuktaiþ | prasthàpayati vibhàjayati vivçõoti yathàkramamudde÷avibhàgasaü÷ayacchedaiþ | uttànãkaroti uttànãkaraõaü bahulãkàrànugatà de÷anà ni÷cayabalàdhànàrthaü | de÷ayatyuddhañitaj¤eùu | saüprakà÷ayati vipa¤citaj¤eùu | ÷uddhà trimaõóalena hiteyaü de÷anà hi buddhànàü | doùairvivarjità punaraùñabhireùaiva vij¤eyà || Msa_12.11 || ÷uddhà trimaõóaleneti | yena ca de÷ayati vàcà padai÷ca | yathà codde÷àdiprakàraiþ | yeùu coddhañitavipa¤citaj¤eùu | eùaiva ca de÷anà punaraùñadoùavivarjità veditavyà yathàkramam | kau÷ãdyamanavabodho hyavakà÷asyàkçtirhyanãtatvam | saüdehasyàcchedastadvigamasyàdçóhãkaraõam || Msa_12.12 || te punaraùñau doùàþ | kau÷ãdyamanavasaübodhaþ avakà÷asyàkaraõaü anãtàrthatvaü saüdehasyàcchedanà tadvigamasyàdçóhãkaraõaü ni÷caya÷yetyarthaþ | khedo 'tha matsaritvaü doùà hyete matà kathàyàü hi | tadabhàvàdbuddhànàü niråttarà de÷anà bhavati || Msa_12.13 || khedo yenàbhãkùõaü na de÷ayet | matsaritvaü [matsaritvaü] càkçtsnaprakà÷anàt | arthasaüpattau ÷lokadvayaü | kalyàõo dharmo 'yaü hetutvàdbhaktituùñibuddhãnàü | dvividhàrthaþ sugràhya÷caturguõabrahmacaryavadaþ || Msa_12.14 || paraisàdhàraõayogakevalaü tridhàtukakle÷avihànipårakam | svabhàva÷uddhaü mala÷uddhita÷ca taccaturguõabrahmavicaryamiùyate || Msa_12.15 || caturguõabrahmacaryasaüprakà÷ako dharmaþ | àdimadhyaparyavasànakalyàõo yathàkramaü ÷rutacintàbhàvanàbhirbhaktituùñibuddhihetutvàt | tatra bhaktiradhimuktiþ saüpratyayaþ tuùñiþ pràmodyaü (##) yuktinidhyànàcchakyapràptitàü viditvà | buddhiþ samàhitacittasya yathàbhåtaj¤ànaü | dvividhàrtha ityataþ svarthaþ saüvçtiparamàrthasatyayogàt | sugràhya ityataþ suvya¤janaþ pratãtapadavya¤janatvàt | caturguõaü brahmacaryam | kevalaü paraisàdhàraõàtvàt paripårõaü tridhàtukle÷aprahàõaparipåraõàt | pari÷uddhaü svabhàvavi÷uddhito 'nàsravatvàt | paryavadàtaü malavi÷uddhitaþ saütànavi÷uddhyà kùãõàsravàõàm | abhisaüdhivibhàge ÷lokadvayam | avatàraõasaüdhi÷ca saüdhirlakùaõato 'paraþ | pratipakùàbhisaüdhi÷ca saüdhiþ pariõatàvapi || Msa_12.16 || ÷ràvakeùu svabhàveùu doùàõàü vinaye tathà | abhidhànasya gàmbhãrye saüdhireùa caturvidhaþ || Msa_12.17 || caturvidho 'bhisaüdhirde÷anàyàü buddhasya veditavyaþ | avatàraõàbhisaüdhirlakùaõàbhisaüdhiþ pratipakùàbhisaüdhiþ pariõàmanàbhisaüdhi÷ca | tatràvatàraõàbhisaüdhiþ ÷ràvakeùu draùñavyaþ | ÷àsanàvatàraõàrthamanutràsàya råpàdyastitvade÷anàt | lakùaõàbhisaüdhistriùu parikalpitàdisvabhàveùu draùñavyo niþsvabhàvànutpannàdisarvadharmade÷anàt | pratipakùàbhisaüdhirdoùàõàü vinaye draùñavyo yathàùñàvaraõapratipakùàgrayànasaübhàùàsànu÷aüse[saü] gàthàdvayaü vakùyati | pariõàmanàbhisaüdhirabhidhànagàmbhãrye draùñavyo yathàha | asàre sàramatayo viparyàse ca susthitàþ | kle÷ena ca susaükliùñà labhante bodhimuttamàü || Msa_12.iti | ayamatràbhisaüdhiþ | asàre sàramataya ityavikùepe yeùàü sàrabuddhiþ pradhànabuddhirvikùepo hi visàra÷cetasaþ | viparyàse ca susthità iti nityasukha÷ucyàtmagràhaviparyayeõànityàdike viparyàse susthità aparihàõitaþ | kle÷ena ca sa saükliùñà iti dãrghaduùkaravyàyàma÷rameõàtyarthaü parikliùñàþ | abhipràyavibhàge ÷lokaþ | samatàrthàntare j¤eyastathà kàlàntare punaþ | pudgalasyà÷aye caiva abhipràya÷caturvidhaþ || Msa_12.18 || caturvidho 'bhipràyaþ | sata[ma]tàbhipràyo yadàha | ahameva sa tasminsamaye vipa÷vã samyaksaübuddho 'bhåvamityavi÷iùñadharmakàyatvàt | arthàntaràbhipràyo yadàha | niþ svabhàvàþ sarvadharmà anutpannàityevamàdi ayathàråtàrthatvàt | kàlantaràbhipràyo yadàha | ye (##) sukhàvatyàü praõidhànaü kariùyanti te tatropapatsyanta iti kàlàntareõetyabhipràyaþ | pudgalà÷ayàbhipràyo yattadeva ku÷alamålaü kasyacitpra÷aüsate kasyacidvigarhate 'lpamàtrasaütuùñasya vaipulyasaügrahàt mahàyànasåtràntasànu÷aüsaü gàthàdvayamupàdàyàha | buddhe dharme 'vaj¤à kau÷ãdyaü tuùñiralpamàtreõa | ràge màne caritaü kaukçtyaü càniyatabhedaþ || Msa_12.19 || sattvànàmàvaraõaü tatpratipakùo 'grayànasaübhàùà | sarvàntaràyadoùaprahàõameùàü tato bhavati || Msa_12.20 || yo granthato 'rthato và gàthàdvayadhàraõe prayujyeta | sa hi da÷avidhamanu÷aüsaü labhate sattvottamo dhãmàn || Msa_12.21 || kçtsnàü ca dhàtupuùñiü pràmodyaü cottamaü maraõakàle | janma ca yathàbhikàmaü jàtismaratàü ca sarvatra || Msa_12.22 || buddhai÷ca samavadhànaü tebhyaþ ÷ravaõaü tathàgrayànasya | adhimuktiü saha buddhyà dvayamukhatàmà÷ubodhiü ca || Msa_12.23 || buddhe dharme 'vaj¤eti pa¤ca gàthàþ | tatràniyatabhedo bodhisattvànàmaniyatànàü mahàyànàdbhedaþ | agrayànasaübhàùà yà mahàyànade÷anà | buddhe 'vaj¤àvaraõasya pratipakùasaübhàùà | ahameva sa tena kàlena vipa÷vã samyaksaübuddho 'bhåvamiti | dharme 'vaj¤àvaraõasya pratipakùasaübhàùà | iyato gaügànadãvàlikàsamànabuddhànparyupàsya mahàyàne 'vabodha utpadyata iti | kau÷ãdyàvaraõasya pratipakùasaübhàùà | ye sukhàvatyàü praõidhànaü kariùyanti te tatropapatsyanta iti | vimalacandraprabhasya ca tathàgatasya nàmadheyagrahaõamàtreõa niyato bhavatyanuttaràyàü samyaksaübodhàviti | alpamàtrasaütuùñyàvaraõasya pratipakùasaübhàùà | yatra bhagavàn kvaciddànàdi vivarõayati anyatra varõitavàn | ràgacaritasya càvaraõasya pratipakùasaübhàùà | yatra bhagavàn buddhakùetravibhåtiü varõayati | mànacaritasyàvaraõasya pratipakùasaübhàùà | yatra bhagavàn kasyacid buddhasyàdhikàü saüpattiü varõayati | kaukçtyàvaraõasya pratipakùasaübhàùà | ye buddhabodhisattveùva[ùvapa]kàraü kariùyanti te sarve svargopagà bhaviùyantãti | aniyatabhedasyàvaraõasya pratipakùasaübhàùà | mahà÷ràvakàõàü buddhatve vyàkaraõade÷anà ekayànade÷anà ca | kçtsnadhàtupuùñiþ sarvamahàyànàdhiùñhànàya dhàtupuùñistadàvaraõavigamàt sarvatra mahàyàne 'dhimuktilàbhataþ | dvayamukhatà samàdhimukhatà dhàraõãmukhatà ca | dçùñe dharme dvividho 'nu÷aüsaþ sàüparàyike 'ùñavidhaþ krameõottarottaravi÷eùalàbhàdveditavyaþ | (##) de÷anànu÷aüse÷lokaþ | iti suga[ma]tirakhedavàn kçpàluþ prathitaya÷àþ suvidhij¤atàmupetaþ | bhavati sukathiko hi bodhisattvastapati jane kathitairyathaiva såryaþ || Msa_12.24 || pa¤cabhiþ kàraõaiþ sukathikatvaü | såryavatpratapanaü cànu÷aüsaþ | lokàvarjanato bahumatatvàt | pa¤ca kàraõàni sukathikatvasya yenàviparãtaü dar÷ayati abhãkùõaü niràmiùacitta àdeyavàkyavineyànuråpaü ca | || mahàyànasåtràlaükàre de÷anàdhikàro dvàda÷aþ || (##) trayoda÷o 'dhikàraþ pratipattivibhàge ùañ ÷lokàþ | dvedhà nairàtmyamàj¤àya dhãmàn pudgaladharmayoþ | dvayamithyàtvasamyaktvaü vivarjyeta trayeõa hi || Msa_13.1 || yathàrthamàj¤àya dharmamàj¤àya dharmànudharmapratipanno bhavati sàmãcãpratipanno 'nudharmacàrã tatsaüdar÷ayati | tatra dvidhà pudgaladharma nairàtmyaj¤ànaü gràhyagràhakàbhàvataþ | dvayamithyàtvasamyakttvaü vivarjyaü trayaü | abhàve ca ÷ånyatàsamàdhiþ parikalpitasya svabhàvasya | bhàve càpraõãhitànimittau paratantraniùpannayoþ svabhàvayoþ | etatsamàdhitrayaü laukikaü na mithyàtvaü lokottaraj¤ànàvàhanàt | na samyaktvamalokottaratvàt | arthaj¤aþ sarvadharmàõàü vetti kolasamànatàü | ÷rutatuùñiprahàõàya dharmaj¤astena kathyate || Msa_13.2 || evamarthaj¤aþ sarvadharmàõàü såtràdãnàü kolopamatàü jànàti | ÷rutamàtrasaütuùñiprahàõàya tena dharmaj¤o bhavati | pàrthagjanena j¤ànena pratividhya dvayaü tathà | tajj¤ànapariniùpattàvanudharmaü prapadyate || Msa_13.3 || etena dvividhena pàrthagjanenàrthadharmaj¤ànena dvayaü nairàtmyabhàvaü pratividhya yathàkramaü [nairàtmyaü tathà pratividhya yathoktaü] tasya j¤ànasya pariniùpattyarthaü pratipadyate | evamanudharmaü pratipadyate | tato j¤ànaü sa labhate lokottaramanuttaraü | àdibhåmau samaü sarvairbodhisattvaistadàtmabhiþ || Msa_13.4 || tato j¤ànaü sa labhate lokottaramanuttaramiti | vi÷iùñatarayànàbhàvàt | àdibhåmau pramuditàyàü bhåmau samaü sarvairbodhisattvaistadàtmabhiriti tadbhåmikairevaü sàmãcãpratipanno bhavati tadbhåmikabodhisattvasamatayà | kçtvà dar÷anaj¤eyànàü[heyànàü] kle÷ànàü sarvasaükùayam | j¤eyàvaraõaj¤ànàyà[hànàya] bhàvanàyàü prayujyate || Msa_13.5 || (##) ÷loko gatàrthaþ | vyavasthànavikalpena j¤ànena sahacàriõà | anudharmaü caratyevaü pari÷iùñàsu bhåmiùu || Msa_13.6 || ÷eùeõànudharmacàritvaü dar÷ayati | vyavasthànàvikalpeneti bhåmivyavasthànaj¤ànenàvikalpena ca | sahacàriõetyanusaübaddhacàriõà anyonyanairantaryeõa | etena ÷lokadvayenànudharmacàritvaü dar÷itaü | pratipattàvapramàdakriyàyàü catvàraþ ÷lokàþ | sulàbho 'tha svadhiùñhànaþ subhåmiþ susahàyakaþ | suyogo guõavàn de÷o yatra dhãmàn prapadyate || Msa_13.7 || caturbhi÷cakrairapramàdakriyàü dar÷ayati pratiråpade÷avàsàdibhiþ | tatrànena ÷lokena pratiråpade÷avàsaü dar÷ayati | sulàbha÷cãvarapiõóapàtàdãnàü jãvitapariùkàràõàmakçcchreõa làbhàt | svadhiùñhàno durjanairdasyuprabhçtibhiranadhiùñhitatvàt | subhåmiràrogyabhåmitvàt | susahàyakaþ sabhàga÷ãladçùñisahàyakatvàt | suyogo divàlpàkãrõàbhilàpakatvàt ràtrau càlpa÷abdàdikatvàt | bahu÷ruto dçùñasatyo vàgmã samanukampakaþ | akhinno bodhisattva÷ca j¤eyaþ satpuråùo mahàn || Msa_13.8 || anena dvitãyena satpuråùaü dar÷ayati | àgamàdhigamavàkkaraõaniràmiùacittàkilàsitvaguõayogàt | svàlambanà musaübharà [susaüstabdhà] subhàvanaiva [supàyàcaiva?] de÷ità | suniryàõaprayogà ca àtmasamyakpradhànatà || Msa_13.9 || anena tçtãyena yoni÷omanaskàrasaügçhãtamàtmanaþ samyakpraõãdhànatàü dar÷ayati | saddharmàlambanatayà susaübhçtasaübhàratayà ÷amathàdinimittànàü kàlena kàlaü bhàvanàtayà alpamàtràsaütuùñitayà satyuttarakaraõãye sàtatyasatkçtyaprayogatayà ca | rateþ kùaõopapatte÷ca àrogyasyàpi kàraõaü | samàdhervicayasyàpi pårve hi kçtapuõyatà || Msa_13.10 || anena caturthena pårvakçtapuõyatàü pa¤cavidhena hetutvena dar÷ayati | ratihetutvena yataþ pratiråpade÷avàse 'bhiramate | kùaõopapattihetutvena yataþ satpuråùàyà÷rayaü labhate | (##) àrogyasamàdhipraj¤àhetutvena ca yata àtmanaþ samyakpraõidhànaü sampadyate | kle÷ata eva kle÷aniþsaraõe ÷lokàstrayaþ | dharmadhàtuvinirmukto yasmàddharmo na vidyate | tasmàdràgàdayasteùàü buddhairniþsaraõaü matàþ || Msa_13.11 || yaduktaü bhagavatà | nàhamanyatra ràgàdràgasya niþsaraõaü vadàmyevaü dveùànmohàditi | tatràbhisaüdhiü dar÷ayati | yasmàddharmadhàtuvinirmukto dharmo nàsti dharmatàvyatirekeõa dharmàbhàvàt | tasmàdràgàdidharmatàpi ràgàdyàkhyàü labhate sa ca niþsaraõaü ràgàdãnàmityevaü tatràbhisaüdhirveditavyaþ | dharmadhàtuvinirmukto yasmàddharmo na vidyate | tasmàtsaükle÷anirde÷e sa saüvid[saüdhira] dhãmatàü mataþ || Msa_13.12 || yaduktaü | avidyà ca bodhi÷caikamiti | tatràpi sakle÷anirde÷e sa evàbhisaüdhiþ | avidyà bodhidharmatà syàttadupacàràt | yatastàneva ràgàdãnyoni÷aþ pratipadyate | tato vimucyate tebhyastenaiùàü niþsçtistataþ || Msa_13.13 || tàneva ràgàdãnyoni÷aþ pratipadyamànastebhyo vimucyate tasmàtparij¤àtàsta eva teùàü niþsaraõaü bhavatãtyayamatràbhisaüdhiþ | ÷ràvakapratyekabuddhamanasikàraparivarjane ÷lokadvayaü | na khalu jinasutànàü bàdhakaü duþkhamugraü narakabhavanavàsaiþ sattvahetoþ kathaücit | ÷amabhavaguõadoùaprerità hãnayàne vividha÷ubhavikalpà bàdhakà dhãmatàü tu || Msa_13.14 || na khalu narakavàso dhãmatàü sarvakàlaü vimalavipulabodherantaràyaü karoti | svahitaparama÷ãtastvanyayàne vikalpaþ paramasukhavihàre 'pyantaràyaü karoti || Msa_13.15 || anayoþ ÷lokayorekasya dvitãyaþ sàdhakaþ | ubhau gatàrthau | niþsvabhàvatàprakçtipari÷uddhitràsapratiùedhe catvàraþ ÷lokàþ | (##) dharmàbhàvopalabdhi÷ca niþsaükle÷avi÷uddhità | màyàdisadç÷ã j¤eyà àkà÷asadç÷ã tathà || Msa_13.16 || yathaiva citre vidhivadvicitrite natonnataü nàsti ca dç÷yate 'tha ca | abhåtakalpe 'pi tathaiva sarvathà dvayaü sadà nàsti sa dç÷yate 'tha ca || Msa_13.17 || yathaiva toye luti[ñi]te prasàdite na jàyate sà punaracchatànyataþ | malàpakarùastu sa tatra kevalaþ svacitta÷uddhau vidhireùa eva hi || Msa_13.18 || mataü ca cittaü prakçtiprabhàsvaraü sadà tadàgantukadoùadåùitaü | na dharmatàcittamçte 'nyacetasaþ prabhàsvaratvaü prakçtau vidhãyate || Msa_13.19 || dharmàbhàva÷ca dharmopalabdhi÷ceti tràsasthànaü niþsaükle÷atà ca dharmadhàtoþ prakçtyà vi÷uddhatà ca pa÷càditi tràsasthànaü bàlànàü | tadyathàkramaü màyàdisàdç÷yenàkà÷asàdç÷yena ca prasàdhayaüstatastràsaü pratiùedhayati | tathà citre natonnatasàdç÷yena luti[ñi]taprasàditatoyasàdç÷yena ca yathàkramaü | caturthena ÷lokena toyasàdharmyaü citte pratipàdayati | yathà toyaü prakçtyà prasannamàgantukena tu kàluùyeõa luti[ñi]taü bhavatyevaü cittaü prakçtyà prabhàsvaraü matamàgantukaistu dauùairdåùitamiti | na ca dharmatàcittàdçte 'nyasya cetasaþ paratantralakùaõasya prakçtiprabhàsvaratvaü vidhãyate | tasmàccittatathataivàtra cittaü veditavyaü | ràgajàpattipratiùedhe catvàraþ ÷lokàþ | bodhisattvasya sattveùu prema majjagataü mahat | yathaikaputrake tasmàtsadà hitakaraü matam || Msa_13.20 || sattveùu hitakàritvannaityàpattiü sa ràgajàü | dveùo virudyate tvasya sarvasattveùu satpathà[sarvathà] || Msa_13.21 || yathà kapotã svasutàtivatsalà svabhàvakàüstànupaguhya tiùñhati | tathàvidhàyàü pratigho virudhyate suteùu tadvatsakçpe 'pi dehiùu || Msa_13.22 || maitrã yataþ pratighacittamato viruddhaü ÷àntiryato vyasanacittamato viruddhaü | artho yato nikçticittamato viruddhaü lhàdo yataþ pratibhayaü na[ca] tato viruddhaü || Msa_13.23 || yatsattveùu bodhisattvasya prema so 'tra ràgo 'bhipretastatkçtàmàpattiü teùàü pratiùedhayati | sattvahitakriyàhetutvàt | kapotãmudàharati tabdahuràgatvàt apatyasnehàdhimàtratayà (##) sakçpe bodhisattve dehiùu sattveùu pratigho virudhyate | bodhisattvànàü sattveùu maitrã bhavati vyasana÷àntiþ arthadànaü lhàda÷ca prãtyutpàdàt | yata ime maitryàdayastata eva pratighacittaü viruddhaü | tatpårvakàõi ca vyasanacittàdãni | pratipattibhede pa¤ca ÷lokàþ | yathàturaþ subhaiùajye saüsàre pratipadyate | àture ca yathà vaidyaþ sattveùu pratipadyate || Msa_13.24 || aniùpanne yathà ceñe svàtmani pratipadyate | vaõigyathà punaþ paõye kàmeùu pratipadyate || Msa_13.25 || yathaiva rajako vastre karmaõe pratipadyate | pità yathà sute bàle sattvàheñhe prapadyate || Msa_13.26 || agnyarthã vàdharàraõyàü sàtatye pratipadyate | vai÷vàsiko vàniùpanne adhicitte prapadyate || Msa_13.27 || màyàkàra iva j¤eye praj¤ayà pratipadyate | pratipattiryathà yasmin bodhisattvasya sà matà || Msa_13.28 || yathà yasminpratipadyate tadabhidyotayati | yatheti subhaiùajyàdiùvivàturàdayaþ | yatreti saüsàràdiùu pratisaükhyàya saüsàraniùevaõàt | kàruõyena kle÷àturasattvàparityàgàt | svapraõihitatvacittakaraõàt | dànàdipàramitàbhi÷ca yathàkramaü bhogavçddhinayanàt | kàyàdikarmapari÷odhanàt | sattvàpakàràkopàt | ku÷alabhàvanànirantaràbhiyogàt | samàdhyanàsvàdanàt | j¤eyàviparyàsàcca | pratipattitrimaõóalapari÷uddhau ÷lokaþ | iti satatamudàrayuktavãryo dvayaparipàcana÷odhane suyuktaþ | paramavimalanirvikalpaguddhyà vrajati sa siddhimanuttamàü krameõa || Msa_13.29 || iti nirvikalpena dharma nairàtmyaj¤ànena pratipattuþ pratipattavyasya pratipatte÷càvikalpanà trimaõóalapari÷uddhirveditavyà | dvayaparipàcana÷odhaneùu [su]yukta iti sattvànàmàtmana÷ca | || mahàyànasåtràlaükàre pratipattyadhikàrastrayoda÷aþ || (##) caturda÷o 'dhikàraþ avavàdànu÷àsanãvibhàge ÷lokà ekapa¤cà÷at | kalpàsaükhyeyaniryàto hyadhimuktiü vivardhayan | saüpårõaþ ku÷alairdharmaiþ sàgaro vàribhiryathà || Msa_14.1 || adhimuktiü vivardhayannityadhimàtràvasthànayanàt | ÷eùaü gatàrtham | tathà saübhçtasaübhàro hyàdi÷uddho jinàtmajaþ | suvij¤aþ kalpa[lya]citta÷ca bhàvanàyàü prayujyate || Msa_14.2 || àdi÷uddho bodhisattvasaüvarapari÷odhanànmahàyàne dçùñiçjju[ju]karaõàccàviparãtàrthagrahaõataþ | suvij¤o bahu÷rutatvàt | kalpa[lya]citto vinivaraõatvàt | dharmastrotasi buddhebhyo 'vavàdaü labhate tadà | vipulaü ÷amathaj¤ànavaipulyagamanàya hi || Msa_14.3 || ÷loko gatàrthaþ | tataþ såtràdike dharme so 'dvayàrthavibhàvake | såtràdinàmni bandhãyàccittaü prathamato yatiþ || Msa_14.4 || tataþ padaprabhedeùu vicaredanupårva÷aþ | vicàrayettadarthàü÷ca pratyàtmayoni÷a÷ca saþ || Msa_14.5 || avadhçtya ca tànarthàndharme saükalayetpunaþ tataþ kuryàtsamà÷àstiü tadarthàdhigamàya saþ || Msa_14.6 || såtrageyàdike dharme yatsåtràdinàma da÷abhåmikamityevamàdi tatra cittaü prathamato badhnãyàt | ebhistribhiþ ÷lokaiþ ùañ cittànyupadiùñàni | målacittamanucaracittaü vicàraõàcittamavadhàraõàcittaü saükalanacittamà÷àsticittaü ca | tatra målacittaü yatsåtràdãnàü dharmàõàü nàmàlambanaü | avavàdaü ÷rutvà svayaü và kalpayitvà | tadyathànityaü duþkhaü ÷ånyamanàtmyaü ya yoni÷o na cetyàdi | anucaracittaü yena såtràdãnàü nàmata àlambitànàü padaprabhedamanugacchati | vicàraõàcittaü yenàrthaü vya¤janaü ca vicàrayati | tatràrthaü caturbhiràkàrairvicàrayati gaõanayà tulanayà mãmàüsayà pratyavekùaõayà ca | tatra gaõanà saügrahaõaü tadyathà råpaü da÷àyatanànyekasya ca prade÷o vedanà ùaó vedanàkàyà ityevamàdi | tulanà saükhyàvato (##) dharmasya ÷amalakùa[õa?]grahaõamanàdhyàropànapavàdataþ | mãmàüsà pramàõaparãkùa | pratyavekùaõàgaõitatulitamãmàüsitasyàrthasyàvalokanaü | vya¤janaü dvàbhyàmàkàràbhyàü vicàrayati | sàrthatathà[yà] ca samastànàü vya¤janànàü nirarthatayà ca vyastànàü | avadhàraõàcittaü yena yathànucaritaü vicàritaü và tannimittamavadhàrayati | saükalanacittaü tadyathà vicàritamarthaü målacitte saükùipyaparipiõóitàkàraü vartate | à÷àsticittaü yadarthaü prayukto bhavati samà[dhyarthaü và?] tatparipåryarthaü và ÷ràmaõyaphalàrthaü và bhåmiprave÷àrthaü và vi÷eùagamanàrthaü và tacchandasahagataü vartate | cittameva hyàlambanapratibhàsaü vartate na cittàdanyadàlambanamastãti jànato và cittamàtramajànato và cittamevàlambanaü nànyat | iti ùaóvidhaü cittamàlambanaü vyavasthàpyate | eùeta pratyavekùeta manojalpaiþ prabandhataþ | nirjalpaikarasai÷càpi manaskàrairvicàrayet || Msa_14.7 || j¤eyaþ ÷amathamàrgo 'sya dharmanàma ca piõóitaü | j¤eyo vipa÷yanàmàrgastadarthànàü vicàraõà || Msa_14.8 || yuganaddha÷ca vij¤eyo màrgastatpiõóitaü punaþ | lãnaü cittasya gçhõãyàduddhataü ÷amayetpunaþ || Msa_14.9 || ÷a[sa]mapràptamupekùeta tasminnàlambane punaþ sàtatyenàtha satkçtya sarvasminyojayetpunaþ || Msa_14.10 || ebhi÷caturbhiþ ÷lokairekàda÷a manaskàrà upadiùñàþ | savitarkaþ savicàraþ | avitarko vicàramàtraþ | avitarko 'vicàraþ | ÷amathamanaskàraþ | vipa÷yanà manaskàraþ | yuganaddhamanaskàraþ | [pragrahanimittamanaskàraþ] ÷amathanimittamanaskàraþ | upekùànimitta manaskàraþ | sàtatyamanaskàraþ | satkçtyamanaskàra÷ca | nibadhyàlambane cittaü tatpravedhaü[vàhaü] na vikùipet | avagamyà÷u vikùepaü tasmin pratiharetpunaþ || Msa_14.11 || pratyàtmaü saükùipeccittamuparyupari buddhimàn | tata÷cara [da]mayeccittaü samàdhau guõadar÷anàt || Msa_14.12 || aratiü ÷amayettasminvikùepadoùadar÷anàt | abhidhyàdaurmanasyàdãnvyutthitàn ÷amayettathà || Msa_14.13 || tata÷ca sàbhisaüskàràü citte svarasavàhitàü | labhetànabhisaüskàràn [ràü] tadbhyàsàtpunaryatiþ || Msa_14.14 || (##) ebhi÷caturbhiþ ÷lokairnavàkàrayà cittasthityà sthityupàya upadiùñaþ | cittaü sthàpayati saüsthàpayati avasthàpayati upasthàpayati damayati ÷amayati vyupa÷amayatyekotãkaroti cittaü samàdaghàtãti navàkàràþ | tataþ sa tanukàü labdhvà pra÷rabdhiü kàyacetasoþ | vij¤eyaþ samanaskàraþ punastàn[stàü]sa vivardhayan || Msa_14.15 || vçddhidåraügamatvena maulãü sa labhate sthitiü | tàü ÷odhayannabhij¤àrthameti karmaõyatàü paràü || Msa_14.16 || dhyàne 'bhij¤àbhinirhàràllokadhàtånsa gacchati | påjàrthamaprameyàõàü buddhànàü ÷ravaõàya ca || Msa_14.17 || aprameyànupàsyàsau buddhànkalpairameyagaiþ | karmaõyatàü paràmeti cetasastadupàsanàt || Msa_14.18 || iti karmaõyatàü paràü dhyàne iti saübandhanãyaü | kalpairameyagairityaprameyasaükhyàgataiþ | ÷eùameùàü ÷lokànàü gatàrthaü | tato 'nu÷aüsàna labhate pa¤ca ÷uddhaiþ sa pårvagàn | vi÷uddhibhàjanatvaü ca tato yàti niruttaraü || Msa_14.19 || kçtsnàdausvalpa[dauùñhulya]kàyo hi dravate 'sya pratikùaõaü | àpåryate ca pra÷rabdhyà kàyacittaü samantataþ || Msa_14.20 || aparicchinnamàbhàsaü dharmàõàü vetti sarvataþ | akalpitàni saü÷uddhau nimittàni prapa÷yati || Msa_14.21 || prapårau ca vi÷uddhau ca dharmakàyasya sarvathà | karoti satataü dhãmànevaü hetuparigrahaü || Msa_14.22 || tataþ ÷uddheþ pårvaügamànpa¤cànu÷aüsàn labhate | ÷uddheriti ÷uddhyà÷ayabhåmeþ | teùàü ca làbhàdvi÷uddhibhàjanatvaü pràpnoti | niråttaraü yànànantaryàt[nuttaryàt] | prapårau ca vi÷uddhau ca dharmakàyasyeti da÷amyàü bhåmau paripårirbuddhabhåmau vi÷uddhiþ | eteùàü pa¤cànàmanu÷aüsànàü trayaþ ÷amathapakùà dvau vipa÷yanàpakùau veditavyau | ato yàvallaukikaþ samudàgamaþ | tata÷càsau tathàbhåto bodhisattvaþ samàhitaþ | manojalpàdvinirmuktàn sarvàrthànna prapa÷yati || Msa_14.23 || (##) dharma[rmà]lokasya vçdhdyartha vãryamàrabhate dçóhaü | dharmàlokavivçdhdyà ca cittamàtre 'vatiùñhate || Msa_14.24 || sarvàrthapratibhàsatvaü tata÷citte prapa÷yati | prahãno gràhyani[vi]kùepastadà tasya bhavatyasau || Msa_14.25 || tato gràhakavikùepaþ kevalo 'syàva÷iùyate | ànantaryasamàdhiü ca spç÷atyà÷u tadà punaþ || Msa_14.26 || ata årdhvaü nirvedhabhàgãyàni | tathàbhåto bodhisattvaþ samàhitacitto manojalpàdvinirmuktàn sarvadharmànna pa÷yati svalakùaõasàmànyalakùaõàkhyànmanojalpamàtrameva khyàti | sàsyoùmagatàvasthà | ayaü sa àloko yamadhikçtyoktaü kùàranadyàm | àloka iti dharmanidhyànakùànteretadadhivacanamiti | sa tasyaiva dharmàlokasya vivçdhdyarthamàsthitakriyayà dçóhaü vãryamàrabhate | sàsya mårdhàvasthà | dharmàlokavivçdhdyà ca cittamàtre 'vatiùñhate | cittametaditi prativedhàt | tata÷citta eva sarvàrthapratibhàsatvaü pa÷yati | na cittàdanyamarthaü | tadà càsya gràhyavikùepaþ prahãno bhavati | gràhakavikùepaþ kevalo 'va÷iùyate | sàsya kùàntyavasthà | tadà ca kùipramànantaryasamàdhiü spç÷ati | sàsya laukikàgradharmàvasthà | kena kàraõena sa ànantarya ucyate | yato gràhakavikùepo hãyate tadanantaraü | j¤eyànyuùmagatàdãni etàni hi yathàkramaü || Msa_14.27 || ityetànyuùmagatàdãni nirvedhabhàgãyàni | dvayagràhavisaüyuktaü lokottaramanuttaraü | nirvikalpaü malàpetaü j¤ànaü sa labhate punaþ || Msa_14.28 || ataþ pareõa dar÷anamàrgàvasthà | dvayagràhavisaüyuktaü gràhyagràhagràhakagràhavisaüyogàt | anuttaraü yànànantaryeõa[nuttaryeõa] | nirvikalpaü gràhyagràhakavikalpavisaüyogàt | malàpetaü dar÷anaj¤e[he]yakle÷aprahàõàt | etena virajo vigatamalamityuktaü bhavati | sàsyà÷rayaparàvçttiþ prathamà bhåmiriùyate | ameyai÷càsya sà kalpaiþ suvi÷uddhiü nigacchati || Msa_14.29 || ÷loko gatàrthaþ | dharmadhàto÷ca samatàü pratividhya punastadà | sarvasattveùu labhate sadàtmasamacittatàü || Msa_14.30 || (##) niràtmatàyàü duþkhàrthe kçtye niþpratikarmaõi | sattveùu samacitto 'sau yathànye 'pi jinàtmajàþ || Msa_14.31 || dharmanairàtmyena ca dharmasamatàü pratividhya sarvasattveùu sadà àtmasamacittatàü prattilabhate | pa¤cavidhayà samatayà | nairàtmyasamatayà duþkhasamatayà svaparasaütàneùu nairàtmyaduþkhatayoravi÷eùàt | kçtyasamatayà svaparaduþkhaprahàõakàmatàsàmànyàt | niùpratikàrasamatayà | àtmana iva parataþ pratikàrànabhinandanàt | tadanyabodhisattvasamatayà ca yathà tairabhisamitaü tathàbhisamayàt | traidhàtukàtmasaüskàrànabhåtaparikalpataþ | j¤ànena suvi÷uddhena addhayàrthena pa÷yati || Msa_14.32 || sa traidhàtukàtmasaüskàrànabhåtaparikalpanàmàtrànpa÷yati | suvi÷uddhena j¤ànena lokottaratvàt | advayàrthenetyagràhyagràhakàrthena | tadabhàvasya bhàvaü ca vimuktaü dçùñihàyibhiþ | labdhvà dar÷anamàrgo hi tadà tena niråcyate || Msa_14.33 || tasya gràhyagràhakàbhàvasya bhàvaü dharmadhàtåndar÷anaprahàtavyaiþ kle÷airvimuktaü pa÷yati | abhàva÷ånyatàü j¤àtvà tathàbhàvasya ÷ånyatàü | prakçtyà ÷ånyatàü j¤àtvà ÷ånyaj¤a iti kathyate || Msa_14.34 || sa ca bodhisattvaþ ÷ånyaj¤a ityucyate | trividha÷ånyatàj¤ànàt | abhàva÷ånyatà parikalpitaþ svabhàvaþ svena lakùaõenàbhàvàt | tathàbhàvasya ÷ånyatà paratantrasya sa hi na tathàbhàvo yathà kalpyate svena lakùaõena bhàvaþ | prakçti÷ånyatà pariniùpannaþ svabhàvaþ ÷ånyatàsvabhàvatvàt | animittapadaü j¤eyaü vikalpànàü ca saükùayaþ | abhåtaparikalpa÷ca tadapraõihitasya hi || Msa_14.35 || animittapadaü j¤eyaü vikalpànàü ca saükùayaþ | abhåtaparikalpastadapraõidhànasya padamàlambanamityarthaþ | tena dar÷anamàrgeõa saha làbhaþ sadà mataþ | sarveùàü bodhipakùàõàü vicitràõàü jinàtmaje || Msa_14.36 || (##) tena dar÷anamàrgeõa saha bodhisattvasya sarveùàü bodhipakùàõàü dharmàõàü làbho veditavyaþ smçtyupasthànàdãnàü | saüskàramàtraü jagadetya buddhyà niràtmakaü duþkhiviråóhimàtraü | vihàya yànarthamayàtmadçùñiþ mahàtmadçùñiü ÷rayate mahàrthà || Msa_14.37 || vinàtmadçùñyà ya ihàtmadçùñirvinàpi duþkhena suduþkhita÷ca | sarvàrthakartà na ca kàrakàïkùã yathàtmanaþ svàtmahitàni kçtvà || Msa_14.38 || yo muktacittaþ parayà vimuktyà baddha÷ca gàóhàyatabandhanena | duþkhasya paryantamapa÷yamànaþ prayujyate caiva karoti caiva || Msa_14.39 || svaü duþkhamudvoóhumihàsamartho lokaþ kutaþ piõóitamanyaduþkhaü | janmaikamàlokayate[gataü] tvacinto viparyayàttasya tu bodhisattvaþ || Msa_14.40 || yatprema yà vatsalatà prayogaþ sattveùvakheda÷ca jinàtmajànàü | à÷caryametatparamaü bhaveùu na caiva sattvàtmasamànabhàvàt || Msa_14.41 || ebhiþ pa¤cabhiþ ÷lokairdar÷anamàrgalàbhino bodhisattvasya màhàtmyodbhàvanam | anarthamayàtmadçùñiryà kliùñà satkàyadçùñiþ | mahàtmadçùñiriti mahàrthà yà sarvasattveùvàtmasamacittalàbhàtmadçùñiþ | sà hi sarvasattvàrthakriüyàhetutvàt mahàrthà | vinàtmadçùñyà anarthamayyàtmadçùñirmahàrthà yà vinàpi duþkhena svasaütànajena suduþkhità sarvasattvasaütànajena | yo vimuktacitto dar÷anaprahàtavyebhyaþ parayà vimuktyànuttareõa yànena | baddha÷ca gàóhàyatabandhanena sarvasattvasàüntànikena duþkhasya paryantaü na pa÷yati sva[sattva]dhàtoranantatvàdàkà÷avat prayujyate ca duþkhasyàntakriyàyai sattvànàü karoti caiva tàma[arthaü] prameyàõàü sattvànàü | viparyayàttasya tu bodhisattvaþ sa hi saüpiõóitasarvasattvaduþkhaü yàvallokagatamudvoóhuü samarthaþ | yà sattveùu bodhisattvasya priyatà yà ca hitasukhaiùità ya÷ca tadarthaü prayogo ya÷citta[ya÷catat]prayuktasyàkheda etatsarvamà÷caryaü paramaü lokeùu | na caivà÷caryaü sattvànàmàtmasamànatvàt | tato 'sau bhàvanàmàrge pari÷iùñàsu bhåmiùu | j¤ànasya dvividhasyeha bhàvanàyai prayujyate || Msa_14.42 || nivirkalpaü ca tajj¤ànaü buddhadharmavi÷odhakaü | anyadyathàvyavasthànaü sattvànàü paripàcakaü || Msa_14.43 || bhàvanàyà÷ca niryàõaü dvayasaükhyeyasamàptitaþ | pa÷cimàü bhàvanàmetya bodhisattvau 'bhiùiktakaþ || Msa_14.44 || (##) vajropamaü samàdhànaü vikalpàbhedyametya ca | niùñhà÷rayaparàvçttiü sarvàvaraõanirmalàü || Msa_14.45 || sarvakàraj¤atàü caiva labhate 'nuttaraü padaü | yatrasthaþ sarvasattvànàü hitàya pratipadyate || Msa_14.46 || ebhirbhàvanàmàrgaþ paridãpitaþ dvividhaü j¤ànaü | nirvikalpaü ca yenàtmano buddhadharmàn vi÷odhayati | yathàvyavasthànaü ca lokottarapçùñhalabdhaü laukikaü yena sattvànparipàcayati | asaükhyeyadvayasya samàptau pa÷cimàü bhàvanàmàgamyàvasànagatàmabhiùikto vajropamaü samàdhiü labhate | vikalpànu÷ayàbhedyàrthena vajropamaþ | tato niùñhàgatàmà÷rayaparàvçttiü labhate sarvakle÷aj¤eyàvaraõanirmalàü | sarvàkàraj¤atàü cànuttarapadaü yatrastho yàvatsaüsàramabhisaübodhinirvàõasaüdar÷anàdibhiþ sattvànàü hitàya pratipadyate | kathaü tathà durlabhadar÷ane munau bhavenmahàrthaü na hi nityadar÷anaü | bhç÷aü samàpyàyitacetasaþ sadà prasàdavegairasama÷ravodbhavaiþ || Msa_14.47 || a[pra]codyamànaþ satataü ca saümukhaü tathàgatairdharmasu[mu]khe vyavasthitaþ | nigçhya ke÷eùviva doùagahvaràt nikçùya bodhau ca balànnive÷yate || Msa_14.48 || sa sarvalokaü suvi÷uddhadar÷anairakalpabodhairabhibhåya sarvathà | mahàndhakàraü vidhamayya bhàsate jaganmahàditya ivàtyudàrataþ || Msa_14.49 || ebhistribhiþ ÷lokairavavàdamàhàtmyaü dar÷ayati | yo hi dharmamukha÷rotasyavavàdaü labhate tasya nityaü buddhadar÷anaü bhavati | tata÷càsamaü dharma÷ravaõaü | yato 'syàtyarthaü prasàdaþ prasàdavegairàpyàyitacetasastannityadar÷anaü buddhànàü mahàrthaü bhavati | ÷eùaü gatàrtham | buddhàþ samyakpra÷aüsàü vidadhati satataü svàrthasamyakprayukte, nindàmãrùyàprayukte sthitivicapare càntaràyànukålàn | dharmàn sarvaprakàrànvidhivadiha jinà dar÷ayantyagrasattve, yàn varjyàsevya yoge bhavati vipulatà saugate ÷àsane 'smim || Msa_14.50 || caturvidhàmanu÷àsanãmetena ÷lokena dar÷ayati | adhi÷ãlamadhikçtya samyaksvàrthaprayukte bodhisattve pra÷aüsàvidhànataþ | adhicittamadhipraj¤aü càdhikçtya sthitivicayapare tadantaràyàõàü (##) tadanukålànàü ca sarvaprakàràõàü dharmàõàü de÷anataþ | yànvarjyàsevyetyantaràyànanukålàü÷ca yathàkramaü | yoga iti ÷amathavipa÷yanàbhàvanàyàü | iti satata÷ubhàcayaprapårõaþ suvipulametya sa cetasaþ samàdhiü | munisatatamahàvavàdalabdho bhavati guõàrõavapàrago 'grasattvaþ || Msa_14.51 || nigamana÷loko gatàrthaþ | || mahàyànasåtràlaükàre avavàdànu÷àsanyadhikàra÷caturda÷aþ || (##) pa¤cada÷o 'dhikàraþ uddànam adhimukterbahulatà dharmaparyeùñide÷ane pratipattistathà samyagavavàdànu÷àsanaü || Msa_15.1 || upàyasahitakarmavibhàge catvàraþ ÷lokàþ | yathà pratiùñhà vanadehiparvatapravàhinãnàü pçthivã samantataþ | tathaiva dànàdi÷ubhasya sarvato budheùu karma trividhaü nirucyate || Msa_15.2 || anena ÷lokena samutthànopàyaü dar÷ayati | sarvaprakàrasya dànàdi÷ubhasya pàramitàbodhipakùàdikasya karmatrayasamutthitatvàt | budheùviti bodhisattveùu | vanàdigrahaõamupabhojyà sthirasthiravastunidar÷anàrtham | suduùkaraiþ karmabhirudyatàtmanàü vicitraråpairbahukalpanirgataiþ | na kàyavàkcittamayasya karmaõo jinàtmajànàü bhavatãha saünatiþ || Msa_15.3 || yathà viùàcchasramahà÷anàd[ne] ripornivàrayedàtmahitaþ svamà÷rayaü | nihãnayànàdvividhàjjinàtmajo nivàrayetkarma tathà trayàtmakaü || Msa_15.4 || àbhyàü ÷lokàbhyàü vyutthànopàyaü dar÷ayati | mahàyànakhedànyayànapàtavyutthànàdyathàkramaü | saünatiþ kheda ityarthaþ | viùàdisàdharmyaü hãnayànapratisaüyuktasya karmaõo hãnayànacittapariõàmanàt mahàyàne ku÷alamålasamucchedanàt anutpannaku÷alamålànutpàdàya | utpanna ku÷alamåla[sa?]sya dhvaüsanàt | buddhatvasaüpatpràptivibandhanàcca | na karmiõaþ karma na karmaõaþ kriyàü sadàvikalpaþ samudãkùate tridhà | tato 'sya tatkarma vi÷uddhipàragaü bhavatyanantaü tadupàyasaügrahàt || Msa_15.5 || anena ÷lokena caturthena vi÷uddhyupàyaü karmaõo dar÷ayati | maõóalapari÷uddhitaþ kartçkarmakriyàõàmanupalambhàt | anantamityakùayam | || mahàyànasåtràlaükàra upàyasahitakarmàdhikàraþ pa¤cada÷aþ || (##) ùoóa÷o 'dhikàraþ pàramitàprabhedasaügrahe uddàna÷lokaþ | sàükhyàtha tallalakùaõamànupårvã niruktirabhyàsaguõa÷ca tàsàü | prabhedanaü saügrahaõaü vipakùo j¤eyo guõo 'nyonyavini÷caya÷ca || Msa_16.1 || saükhyàvibhàge ùañ ÷lokàþ | bhogàtmabhàvasaüpatparicàràrambhasaüpadabhyudayaþ | kle÷àva÷agatvamapi ca kçtyeùu sadàviparyàsaþ || Msa_16.2 || iti prathamaþ | tatra catasçbhiþ pàramitàbhi÷caturvidho 'bhyudayaþ | dànena bhogasaüpat | ÷ãlenàtmabhàvasaüpat | kùàntyà paricàrasaüpat | tathà hi tadàsevanàdàyatyàd[tyàü] bahujanasupriyo bhavati | vãryeõàrambhasaüpat sarvakarmàntasaüpattitaþ | pa¤camyà kle÷àva÷agatvaü dhyànena kle÷aviùkambhanàt | ùaùñhyà kçtyeùvaviparyàsaþ sarvakàryayathàbhåtaparij¤ànàt | ityabhyudayaþ tatra càsaükle÷amaviparãtakçtyàrambhaü càdhikçtya ùañ pàramità vyavasthitàþ | sattvàrtheùu suyuktastyàgànupaghàtamarùaõaiþ kurute | sanidànasthitimuktyà àtmàrthaü sarvathà carati || Msa_16.3 || iti dvitãyaþ | sattvàrtheùu samyakprayukto bodhisattvastisçbhirdàna÷ãlakùàntipàramitàbhiryathàkramaü tyàgenànupaghàtenopaghàtamarùaõena ca sattvàrthaü kurute | tisçbhiþ sanidànatayà [sanidànayà] cittasthityà vimuktyà ca sarvaprakàramàtmàrthaü carati | vãryaü ni÷ritya yathàkramaü dhyànapraj¤àbhyàsa[ma]samàhitasya cittasya samavadhànàt samàhitasya mocanàt | iti paràrthamàtmàrthaü càrabhya ùañ pàramitàþ | avighàtairaviheñhairviheñhasaümarùaõaiþ kriyàkhedaiþ | àvarjanaiþ sulapitaiþ paràrtha àtmàrthaü etasmàt || Msa_16.4 || iti tçtãyaþ | dànàdibhirbodhisattvasya sakalaþ paràrtho bhavati | yathàkramaü pareùàmupakaraõàvidhàtaiþ | aviheñhaiþ viheñhanàmarùaõaiþ | sàhàyya kriyàsvakhedaiþ çddhyàdiprabhàvàvarjanaiþ subhàùitasulapitai÷ca saü÷ayacchedanàt | etasmàtparàrthàt bodhisattvasyàtmàrtho bhavati | paràkàryasvakàryatvànmahàbodhipràptita÷ca | iti sakalaparàrthàdhikàràt ùañ pàramitàþ | (##) bhogeùu cànabhiratistãvrà gurutàdvaye akheda÷ca | yoga÷ca nirvikalpaþ samastamidamuttamaü yànaü || Msa_16.5 || iti caturthaþ | dànena bodhisattvasya bhogeùvabhi[ùvanabhi]ratirnirapekùatvàt | ÷ãlasamàdànena bodhisattva÷ikùàsu tãvrà gurutà | kùàntyà vãryeõa càkhedo dvaye yathàkramaü duþkhe ca sattvàsattvakçte ku÷alaprayoge ca | dhyànapraj¤àyàü[bhyàü] nirvikalpo yogaþ ÷amathavipa÷yanàsaügçhãtaþ | etàvacca samasta [mahàyànam iti?] mahàyànasaügrahàdhikàràt ùañ pàramitàþ | viùayeùvasaktimàrgastadàptivikùepasaüyameùvaparaþ | sattvàvisçjanavardhana àvaraõavi÷odhaneùvaparaþ || Msa_16.6 || iti pa¤camaþ | tatra dànaü viùayeùvasaktimàrgastyàgàbhyàsena tatsaktivigamàt | ÷ãlaü tadàptivikùepasaüyameùu bhikùusaüvarasthasya viùayapràptaye sarvakarmàntavikùepàõàmapravçtteþ | kùàntiþ sattvànutsarge sarvo[và]pakàraduþkhànudvegàt | vãryaü ku÷alavivardhana àrabdhavãryasya tadbuddhigamanàt | dhyànaü praj¤à càvaraõavi÷odhaneùu màrgastàbhyàü kle÷aj¤eyàvaraõavi÷odhanàt | màrga ityupàyaþ | evaü sarvàkàramàrgàdhikàràt ùañ pàramitàþ | ÷ikùàtrayamadhikçtya ca ùaùñ pàramità jinaiþ samàkhyàtàþ | àdyà tisro dvedhà antyadvayatastisçùvekà || Msa_16.7 || iti ùaùñhaþ | tatràdyà adhi÷ãlaü ÷ikùà tisraþ pàramitàþ sasaübhàrasaparivàragrahaõàt | dànena hi bhoganirapekùaþ ÷ãlaü samàdatte samàttaü ca kùàntyà rakùatyàkruùñàpratyàkro÷anàdibhiþ | dvidhetyadhicittamadhipraj¤aü ca ÷ikùà sà antena dvayena saügçhãtà yathàkramaü dhyànena praj¤ayà ca | tisçùvapi ÷ikùàsvekà vãryapàramità veditavyà | sarvàsàü vãryasahàyatvàt | lakùaõavibhàge ÷lokàþ ùañ | dànaü vipakùahãnaü j¤ànena gataü ca nirvikalpena | sarvecchàparipårakamapi sattvavipàcakaü tredhà || Msa_16.8 || bodhisattvànàü dànaü caturvidhalakùaõaü | vipakùahãnaü tà[mà]tsaryasya prahãõatvàt | nirvikalpaj¤ànasahagataü dharma nairàtmyaprativedhayogàt sarvecchàparipårakaü yo yadicchati tasmai tasya dànàt | sattvaparipàcakaü tredhà dànena sattvàn saügçhya triùu yàneùu yathàbhavyaniyojanàt | (##) ÷ãlaü vipakùahãnaü j¤ànena gataü ca nirvikalpena | sarvecchàparipårakamapi sattvavipàcakaü tredhà || Msa_16.9 || kùàntirvipakùahãnà j¤ànena gatà ca nirvikalpena | sarvecchàparipårà api sattvavipàcikà tredhà || Msa_16.10 || vãryaü vipakùahãnaü j¤ànena gataü ca nirvikalpena | sarvecchaparipårakamapi sattvavipàcakaü tredhà || Msa_16.11 || dhyànaü vipakùahãnaü j¤ànena gataü ca nirvikalpena | sarvecchàparipårakamapi sattvavipàcakaü tredhà || Msa_16.12 || praj¤à vipakùahãnà j¤ànena gatà ca nirvikalpena | sarvecchàparipårà api sattvavipàcikà tredhà || Msa_16.13 || yathà dànalakùaõaü caturvidhamevaü ÷ãlàdãnàü veditavyam | eùàü tu vipakùà dauþ÷ãlyaü krodhaþ kau÷ãdyaü vikùepo dauùpraj¤yaü yathàkramaü | sarvecchàparipårakatvaü ÷ãlàdibhiþ pareùàü sarvakàyavàksaüyamàparàdhamarùaõasàhàyyamanorathasaü÷ayacchedanecchàparipåraõàt | sattvaparipàcakatvaü ÷ãlàdibhiràvarjya triùu yàneùu paripàcanàt | anukramavibhàge ÷lokaþ | pårvottaravi÷rayata÷cotpattestatkrameõa nirde÷aþ | hãnotkarùasthànàdaudàrikasåkùmata÷càpi || Msa_16.14 || tribhiþ kàraõaisteùàü dànàdãnàü krameõa nirde÷aþ | pårvasaüni÷rayeõottarasyotpatteþ | bhoganirapekùo hi ÷ãlaü samàtte ÷ãlavàn kùamo bhavati kùamàvàn vãryamàrabhate àrabdhavãryaþ samàdhimutpàdayati samàhitacitto yathàbhåtaü prajànàti | pårvasya ca hãnatvàt uttarasyotkarùasthànatvàt | hãnaü hi dànamutkçùñaü ÷ãlamevaü yàvaddhãnaü dhyànamutkçùñà praj¤eti | pårvasya caudàrikatvàduttarasyasåkùmatvàt | audàrikaü hi dànaü suprave÷atvàt sukaratvàcca | såkùmaü j¤ãlaü tato duùprave÷atvàd duùkaratvàcca | evaü yàvadaudàrikaü dhyànaü såkùmà praj¤eti | nirvacanavibhàge ÷lokaþ | dàridyasyàpanayàcchaityasya ca lambhanàt kùayàt kruddheþ | varayogamanodhàraõaparamàthaj¤ànata÷coktiþ || Msa_16.15 || dàridyamapanayatãti dànaü | ÷aityaü lambhayatãti ÷ãlaü tadvato viùayanimittakle÷aparidàhàbhàvàt | kùayaþ kruddheriti kùàntistayà krodhakùayàt | vareõa yojayatãti vãryaü ku÷aladharmayojanàt | dhàrayatyadhyàtmaü mana iti dhyànaü | paramàrtha[rthaü] jànàtyanayeti praj¤à | (##) bhàvanàvibhàge ÷lokaþ | bhàvanopadhimà÷ritya manaskàraü tathà÷ayaü | upàyaü ca vibhutvaü ca sarvàsàmeva kathyate || Msa_16.16 || pa¤cavidhà pàramitàbhàvanà | upadhisaüni÷rità | tatropadhisaüni÷rità caturàkàrà hetusaüni÷rità yo gotrabalena pàramitàsu pratipattyabhyàsaþ | vipàkasaüni÷rità ca àtmabhàvasaüpattibalena | praõidhànasaüni÷rità yaþ pårvapraõidhànabalena | pratisaükhyànasaüni÷ratà yaþ praj¤àbalena pàramitàsu pratipattyabhyàsaþ | manasikàrasaüni÷rità pàramitàbhàvanà caturàkàrà | adhimuktimanaskàreõa sarvapàramitàpratisaüyuktaü såtràntamadhimucyamànasya | àsvàdanàmanaskàreõa labdhàþ pàramità àsvàdayato guõasaüdar÷ayogena | anumodanàmanaskàreõa sarvalokadhàtuùu sarvasattvànàü dànàdikamanumodamànasya | abhinandanàmanaskàreõàtmanaþ sattvànàü cànàgataü pàramitàvi÷eùamabhinandamànasya | à÷ayasaüni÷rità pàramitàbhàvanà ùaóàkàrà | atçptà÷ayena vipulà÷ayena mudità÷ayena upakàrà÷ayena nirlepà÷ayena kalyàõà÷ayena ca | tatra bodhisattvasya dàne 'tçptà÷ayo yadbodhisattva ekasattvasyaikakùaõe gaügànadãbàlukàsamàn lokadhàtån saptaratnaparipårõàn kçtvà pratipàdayet | gaügànadãbàlikàsamàü÷càtmabhàvàn | evaü ca pratikùaõaü gaügànadãvàlikàsamànkalpànpratipàdayet | yathà caikasya sattvasyaivaü yàvàn sattvadhàturanuttaràyàü samyaksaübodhau paripàcayitavyastamanena paryàyeõa pratipàdayet | atçpta eva bodhisattvasya dànà÷aya iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne 'tçptà÷ayaþ | na ca bodhisattva evaüråpàü dànaparaüparàü kùaõamàtramapi hàpayati | na vicchinattyà bodhimaõóaniùadanàditi | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne vipulà÷aya iti | muditatara÷ca bodhisattvo bhavati tànsattvàndànena tathànugçhõan | na tveva te satvàstena dànenànugçhyamàõà iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne mudità÷ayaþ | upakàrakataràü÷ca sa bodhisattvastànsattvànàtmanaþ samanupa÷yati | yeùàü tathà dànenopakaroti nàtmànaü | teùàmanuttarasamyaksaübodhyupastambhatàmupàdàya iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne upakàrà÷ayaþ | na ca bodhisattvaþ sattveùu tathà vipulamapi dànamayaü puõyamabhisaüskçtya pratikàreõa và artho[rthã] bhavati vipàkena và iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dànapàramitàbhàvanàyàü nirlepà÷ayaþ | yadbodhisattvastathà vipulasyàpi dànaskandhasya vipàkaü satveùvabhinandati nàtmanaþ | sarvasattvasàdhàraõaü ca kçtvànuttaràyàü samyaksaübodhau pariõàmayati iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dànapàramitàbhàvanàyàü kalyàõà÷ayaþ | tatra bodhisattvasya (##) ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàmatçptà÷ayaþ | yadvodhisattvo gaügànadãbàlikàsameùvàtmabhàveùu gaügànadãbàlikàsamakalpàyuùpramàõeùu sarvopakaraõanirantaravighàtã trisàhasramahàsàhasralokadhàtàvagnipratipårõe caturvidhamãryàpathaü kalpayannekaü ÷ãlapàramitàkùaõaü yàvatpraj¤àpàramitàkùaõaü bhàvayedetena paryàyeõa yàvàü÷chãlaskandho yàvàn ca praj¤àskandho yenànuttaràü samyaksaübodhimabhisaübudhyate ÷ãlaskandhaü yàvatpraj¤àskandhaü bhàvayedatçpta eva bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàmà÷ayo yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàmà÷aya iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàmatçptà÷ayo yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàmatçptà÷ayaþ | yadbodhisattvastàü ÷ãlapàramitàbhàvanàparaüparàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàparaüparàmàbodhimaõóaniùadanànna sraüsayati na vicchinatti iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü vipulà÷ayaþ | muditatara÷ca bodhisattvo bhavati tayà ÷ãlapàramitàbhàvanayà yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanayà sattvànanugçhõan | na tveva[vaü] te sattvà anugçhyamàõà iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü mudità÷ayaþ | upakàrakataràü÷ca bodhisattvastàn sattvànàtmanaþ samanupa÷yati | yeùàü tathà ÷ãlapàramitàbhàvanayà yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanayà upakaroti nàtmànaü | teùàmanuttarasamyaksaübodhyupastambhatàmupàdàya iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàmupakàrà÷ayaþ | na ca bodhisattvastathà vipulamapi ÷ãlapàramitàbhàvanàmayaü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàmayaü puõyamabhisaüskçtya pratikàreõa vàrthã bhavati vipàke na và iti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlàpàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü nirlepà÷ayaþ | tatra yadbodhisattva evaü ÷ãlapàramitàbhàvanàmayasya yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàmayapuõyaskandhasya vipàkaü sattveùvevàbhinandati nàtmanaþ | sarvasattvasàdhàraõaü ca kçtvànuttaràyàü samyaksambodhau pariõàmayatãti | ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü kalyàõà÷ayaþ | upàyasaüni÷rità bhàvanà tryàkàrà | nirvikalpena j¤ànena trimaõóalapari÷uddhipratyavekùaõatàmupàdàya | tathà hi sa upàyaþ sarvamanasikàràõàmabhiniùpattaye | vibhutvasaüni÷rità pàramitàbhàvanà tryàkàrà | kàyavibhutvataþ | caryàvibhutvataþ | de÷anàvibhutvata÷ca | tatra kàyavibhutvaü tathàgate dvau kàyau draùñavyau svàbhàvikaþ sàübhogika÷ca | tatra caryàvibhutvaü nairmàõikaþ kàyo draùñavyaþ | yena sarvàkàràü sarvasattvànàü sahadhàrmikacaryàü dar÷ayati | de÷anàvibhutvaü ùañpàramitàsarvàkàrade÷anàyàmavyàghàtaþ | prabhedasaügrahe dvàda÷a÷lokàþ | dànàdãnàü pratyekaü ùaóarthaprabhedataþ | (##) ùaóarthàþ svabhàvahetuphalakarmayogavçttyarthàþ | tatra dànaprabhede dvau ÷lokau | pratipàdanamarthasya cetanà målani÷cità | bhogàtmabhàvasaüpattã dvayànugrahapårakaü || Msa_16.17 || amàtsaryayutaü tacca dçùñadharmàmiùàbhaye | dànameva[vaü] parij¤àya paõóitaþ samudànayet || Msa_16.18 || arthapratipàdanaü pratigràhakeùu dànasya svabhàvaþ | alobhàdisahajà cetanà hetuþ | bhogasaüpattiràtmabhàvasaüpatti÷càyuràdisaügçhãtà phalaü pa¤casthànasåtravat | svaparànugraho mahàbodhisaübhàraparipåri÷ca karma | amàtsaryayogo amatsariùu vartate | dçùñadharmàmiùàbhayapradànaprabhedena ceti vçttiþ | ÷ãlaprabhede dvau ÷lokau | ùaóaïga[ïgaü]÷amabhàvàntaü sugatisthitidàyakaü | pratiùñhà÷àntanirbhãtaü puõyasaübhàrasaüyutaü || Msa_16.19 || saüketadharmatàlabdhaü saüvarastheùu vidyate | ÷ãlamevaü parij¤àya paõóitaþ samudànayet || Msa_16.20 || ùaóaïgamiti svabhàvaþ | ùaóaïgãti ÷ãlavàn viharati yàvatsamàdàya ÷ikùate ÷ikùàpadeùviti | ÷amabhàvàntamiti hetuþ | nirvàõàbhipràyeõa samàdànàt | sugatisthitidàyakamiti phalaü | ÷ãlena sugatigamanàt | avipratisàràdikrameõa cittasthitilàbhàcca | pratiùñhà÷àntanirbhãtamiti karma | ÷ãlaü hi sarvaguõànàü pratiùñhà bhavati | kle÷aparidàha÷àntyà ca ÷àntaü | pràõàtipàtàdipratyayànàü ca bhayàvadyavairàõàmaprasavànnirbhãtaü | puõyasaübhàrasaüyutamiti yogaþ sarvakàlaü kàyavàïmanaskarmasamàva[ca]raõàt | saüketadharmatàlabdhaü saüvarastheùu vidyata iti vçttistatra saüketalabdhaü pràtimokùasaüvarasaügçhãtaü | dharmatàpratilabdhaü dhyànànàsravasaüvarasaügçhãtameùàsya prabhedavçttiþ trividhena prabhedena vartanàt | saüvarastheùu vidyata ityàcà[dhà]ravçttiþ | kùàntiprabhede dvau ÷lokau | marùàdhivàsanaj¤ànaü kàruõyàddharmasaü÷rayàt | pa¤cànu÷aüsamàkhyàtaü dvayorarthakaraü ca tat || Msa_16.21 || tapaþ pràbalyasaüyuktaü teùu tattrividhaü mataü | kùàntimevaü parij¤àya paõóitaþ samudànayet || Msa_16.22 || (##) marùàdhivàsaj¤ànamiti trividhàyàþ kùànteþ svabhàvaþ | apakàramarùaõakùàntermarùaõaü marùa iti kçtvà | duþkhàdhivàsakùànterdharmanidhyànakùànte÷ca yathàkramaü | kàråõyàddharmasaü÷rayàditi hetuþ | dharmasaü÷rayaþ punaþ | ÷ãlasamàdànaü ÷rutaparyavàpti÷ca | pa¤cànu÷aüsamàkhyàtamiti phalaü | yathoktaü såtre | pa¤cànu÷aüsàþ kùàntau | na vairabahulo bhavati | na bhedabahulo bhavati | sukhasaumanasyabahulo bhavati | avipratisàrã kàlaü karoti | kàyasya ca bhedàt sugatau svargaloke deveùåpapadyate iti | dvayorarthakaraü ca taditi marùàdhivàsanamityadhikçtaü idaü karma | yathoktam | dvayorarthaü sa kuråte àtmana÷ca parasya ca | yaþ paraü kupitaü j¤àtvà svayaü tatropa÷àmyati || iti || tapaþ pràbalyasaüyuktamiti yogaþ | yathoktaü | kùàntiþ paramaü tapa iti | teùu tadityàdhàravçttiþ kùamiùu tadvçtteþ | trividhaü matamiti prabhedavçttistrividhakùàntiprabhedena yathoktaü pràk | vãryaprabhede dvau ÷lokau | utsàhaþ ku÷ale samyak ÷raddhàcchandapratiùñhitaþ | smçtyàdiguõavçddhau ca saükle÷apràtipakùikaþ || Msa_16.23 || alobhàdiguõopetasteùu saptavidha÷ca saþ | vãryamevaü parij¤àya paõóitaþ samudànayeta || Msa_16.24 || utsàhaþ ku÷ale samyagiti svabhàvaþ | ku÷ala iti tadanyakçtyotsàhavyudàsàtha[rthaü] samyagityanyatãrthikamokùàrthotsàhavyudàsàrthaü | ÷raddhàcchandapratiùñhita iti hetuþ ÷raddadhàno hyatãva[hyarthiko] vãryamàrabhati | smçtyàdiguõavçddhàviti phalam | àrabdhavãryasya smçtisamàdhyàdiguõodbhavàt | saükle÷apràtipakùika iti karma | yathoktam | àrabdhavãryastu sukhaü viharatyavyavakãrõaþ pàpakairaku÷alairdharmairiti | alobhàdiguõopeta iti yogaþ | teùvityàrabdhavãryeùu iyamàdhàravçttiþ | saptavidha iti prabhedavçttiþ | sa punaradhi÷ãlàdi ÷ikùàtraye kàyikaü cetasikaü ca sàtatyena satkçtya ca yadvãryam | dhyànaprabhede dvau ÷lokau | sthiti÷cetasa adhyàtmaü smçtivãryapratiùñhitaü | sukhopapattaye 'bhij¤àvihàrava÷avartakam || Msa_16.25 || (##) dharmàõàü pramukhaü teùu vidyate trividha÷ca saþ | dhyànamevaü parij¤àya paõóitaþ samudànayet || Msa_16.26 || sthiti÷cetasa adhyàtmamiti svabhàvaþ | smçtivãryapratiùñhitamiti hetuþ | àlambanàsaüpramoùe sati vãryaü ni÷ritya samàpattyabhinirhàràt | sukhopapattaye iti phalaü dhyànasyàvyàbàdhopapattiphalatvàt | abhij¤àvihàrava÷avartakamiti karma | dhyànenàbhij¤àva÷avartanàt | àryadivyabràhmavihàrava÷avartanàcca | dharmàõàü pramukhamiti pràmukhyena yogaþ | yathoktaü | samàdhipramukhàþ sarvadharmà iti | teùu vidyata iti dhyàyiùviyamàdhàravçttiþ | trivi÷ca sa iti savitarkaþ savicàraþ avitarko vicàramàtraþ | avitarko avicàraþ | punaþ prãtisahagataþ | sàtasahagataþ | upekùàsahagata÷ca | iyaü prabhedavçttiþ | praj¤àprabhede dvau ÷lokau | samyakpravicayo j¤eyaþ ÷a[sa]màdhànapratiùñhitaþ | suvimokùàya saükle÷àtpraj¤àjãvasude÷anaþ || Msa_16.27 || dharmàõàmuttarasteùu vidyate trividha÷ca saþ | praj¤àmevaü parij¤àya paõóitaþ samudànayet || Msa_16.28 || samyak pravicayo j¤eya iti svabhàvaþ | samyagiti na mithyà j¤eya iti laukikakçtyasamyakpravicayavyudàsàrthaü | samàdhànapratiùñhita iti hetuþ | samàhitacitto yathàbhåtaü prajànàti | yasmàtsuvimokùàya saükle÷àditi phalaü | tena hi saükle÷àtsu vimokùo bhavati | laukikahãnalokottaramahàlokottareõa pravicayena | praj¤àjãvasude÷ana iti praj¤àjãvaþ sude÷anà càsya karma | tena hyanuttara[raþ] praj¤àjãvakànàü jãvati | samyag dharmaü de÷ayatãti | dharmàõàmuttara ityuttaratvena yogaþ | yathoktaü | praj¤ottaràþ sarvadharmà iti | teùu vidyate trividha÷ca sa iti vçttiþ | pràj¤eùu vartanàt trividhena ca prabhedena | laukiko hãnalokottaro mahàlokottara÷ca | uktaþ pratyekaü dãnàdãnàü ùaóarthaprabhedena prabhedaþ | saügrahavibhàge ÷lokaþ | sarve ÷uklà dharmà viviptasamàhitobhayà j¤eyàþ | dvàbhyàü dvàbhyàü dvàbhyàü pàramitàbhyàü parigçhãtàþ || Msa_16.29 || sarve ÷uklà dharmà dànàdidharmàþ | tatra vikùiptà dvàbhyàü pàramitàbhyàü saügçhãtàþ prathamàbhyàü dànasamàdàna÷ãlayorasamàhitatvàt | samàhità dvàbhyàü pa÷cimàbhyàü dhyànayathàbhåtapraj¤ayoþ (##) samàhitatvàt | ubhaye dvàbhyàü kùàntivãryàbhyàü | tayoþ samàhitàsamàhitatvàt | vipakùavibhàge ÷lokàþ ùañ | na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü saktameva na ca dànaü | na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü bodhisattvànàm || Msa_16.30 || saptavidhà saktirdànasya vipakùaþ | bhogasaktiþ vilambanasaktiþ tanmàtrasaütuùñisaktiþ pakùapàtasaktiþ[?] pratikàrasaktiþ vipàkasaktiþ | vipakùasaktistu tadvipakùalàbhànu÷ayàsamuddhàtàt | vikùepasakti÷ca | sa punarvikùepo dvividhaþ | manasikàravikùepa÷ca hãnayànaspçhaõàt | vikalpavikùepa÷ca dàyakapratigràhakadànavikalpanàt | ataþ saptavidhasaktimuktatvàt saptakçtvo dànasyàsaktatvamuktam | na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü saktameva na ca ÷ãlaü | na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü bodhisattvànàm || Msa_16.31 || na ca saktà na ca saktà na ca saktà saktikà na kùàntiþ | na ca saktà na ca saktà na ca saktà bodhisattvànàm || Msa_16.32 || na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü saktameva ca na vãryaü | na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü bodhisattvànàm || Msa_16.33 || na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü saktameva na ca dhyànaü | na ca saktaü na ca saktaü na ca saktaü bodhisattvànàm || Msa_16.34 || na ca saktà na ca saktà na ca saktà saktikà na ca praj¤à | na ca saktà na ca saktà na ca saktà bodhisattvànàm || Msa_16.35 || yathà dànàsaktiråktà evaü ÷ãle yàvatpraj¤àyàü veditavyà | atra tu vi÷eùabhogasaktiparivartena dauþ÷ãlyàdyàsàktirveditavyà vipakùasaktistadvipakùànu÷ayà samuddhàtanàt | vikalpavikùepa÷ca yathàyogaü trimaõóalaparikalpanàt | guõavibhàge trayoviü÷atiþ ÷lokàþ | tyaktaü buddhasutaiþ svajãvitamapi pràpyàrthinaü sarvadà | kàruõyàtparato na ca pratikçtirneùñaü phalaü pràrthitaü | dànenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | dànaü j¤ànaparigraheõa ca punarloke 'j¤ayaü sthàpitam || Msa_16.36 || iti subodhaþ padàrthaþ | àttaü buddhasutairyamodyamamayaü ÷ãlatrayaü sarvadà svargo nàbhimataþ sametya ca punaþ saktirna tatràhità | (##) ÷ãlenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | ÷ãlaü j¤ànaparigraheõa ca punarloke 'kùayaü sthàpitam || Msa_16.37 || trividhaü ÷ãlaü | saüghara÷ãlaü | ku÷aladharmasaügràhaka÷ãlaü | sattvàrthakriyà÷ãlaü ca | ekàtmakam[eùàmekaü] yamasvabhàvaü | dve udyamasvabhàve | kùàntaü buddhasutaiþ suduùkaramatho sarvàpakàraü nçõàü na svargàrthamasa[÷a]ktito na ca bhayànnaivopakàrekùaõàt | kùàntyànuttarayà ca sarvatanajà bodhitraye ropità | kùàntirj¤ànaparigraheõa ca punarloke 'kùayà sthàpità || Msa_16.38 || iti | j¤àntyànuttarayà ceti duþkhàdhivàsanakùàntyà ca paràpakàramarùaõakùàntyà ca yathàkramam | vãryaü buddhasutaiþ kçtaü niråpamaü saünàhayogàtmakaü hantuü kle÷agaõaü svato 'pi parata pràptaü ca bodhiü paràü | vãryeõaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | vãryaü j¤ànaparigraheõa ca punarloke 'kùayaü sthàpitam || Msa_16.39 || iti | saünàhavãryaü prayogavãryaü ca | dhyànaü buddhasutaiþ samàdhibahulaü saüpàditaü sarvathà ÷reùñhairdhyànasukhairvihçtya kçpayà hãnàpapattiþ ÷rità | dhyànenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | dhyànaü j¤ànaparigraheõa ca punarloke 'kùayaü sthàpitam || Msa_16.40 || iti | samàdhibahulamiti anantabodhisattvasamàdhisaügçhãtam | j¤àtaü buddhasutaiþ satattvamakhilaü j¤eyaü ca yatsarvathà saktirnaiva ca nirvçttau prajanità buddhaiþ[ddheþ] kutaþ saüvçttau | j¤ànenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità | j¤ànaü sattvaparigraheõa punarloke 'kùayaü sthàpitam || Msa_16.41 || iti | satattvaü parmàrthasaügçhãtaü sàmànyalakùaõaü pudgaladharma nairàtmyaü | j¤eyaü ca yatsarvathetyanantasvasaüketàdilakùaõabhedabhinnaü yadaj¤e[yajj¤e] (yadaparaüj¤eyaü) | dànàdãnàü nirvikalpaj¤ànaparigraheõàkùayatvaü nirupadhi÷eùanirvàõe 'pi tadakùayàt | j¤ànasya punaþ sattvaparigraheõa karuõayà sattvànàmaparityàgàt | eùàü punaþ ùaõàü ÷lokànàü piõóàrthaþ saptamena ÷lokena nirdiùñaþ | (##) audàryànàmiùatvaü ca mahàrthàkùayatàpi ca | dànàdãnàü samastaü hi j¤eyaü guõacatuùñayam || Msa_16.42 || iti | tatradànàdãnàü prathamena pàdenodàratà paridãpità | dvitãyena niràmipatà | tçtãyena mahàrthatà mahataþ sattvàrthasya saüpàdanàt | caturthenàkùayatà ityeùàü guõacatuùñayamebhiþ ÷lokairveditavyam | dar÷anapåraõatuùñiü yàcanake 'tuùñimapi samà÷àstiü | abhibhavati sa tàü dàtà kçpàluràdhikyayogena || Msa_16.43 || yàcanake hi jane dàyakadar÷anàttata÷ca yathepsitaü labdhvà manorathaparipåraõàdyà tuùñiråtpadyate | atuùñi÷càdar÷anàdaparipåraõàcca | à÷àsti÷ca yà taddar÷ane manorathaparipåraõe ca | sà bodhisattvasyàdhikotpadyate sarvakàlaü yàcanakadar÷anàttanmanorathaparipåraõàcca | adar÷anàdaparipåraõàccàtuùñiþ | ato dàtà kçpàlustàü sarvamabhibhavatyàdhikyayogàt | pràõànbhogàndàrànsattveùu sadànya[tya]janakçpàlutvàt | àmodate nikàmaü tadviratiü pàlayenna katham || Msa_16.44 || tebhyo viratiü tadviratiü parakãyebhyaþ pràõabhogadàrebhyaþ | etena trividhàtkàyadu÷caritàdvirati÷ãlaguõaü dar÷ayati | nirapekùaþ samacitto nirbhãþ sarvapradaþ kçpàhetoþ | mithyàvàdaü bråyàtparopaghàtàya kathamàryaþ || Msa_16.45 || etena mçùàvàdàdviratiguõaü dar÷ayati | àtmahetormçùàvàda ucyeta kàyajãvitàpekùayà | parahetorvà priyajanapremnà | bhayena và ràjàdibhayàt | àmiùakiücitkahetorvà làbhàrthaü | bodhisattva÷ca svakàyajãvitanirapekùaþ | samacitta÷ca sarvasattveùvàtmasamacittatayà | nirbhaya÷ca pa¤cabhayasamatikràntatvàt | sarvaprada÷càrthibhyaþ sarvasattvaparityàgàt | sa kena hetunà mçùàvàdaü bråyàt | saümahitakàmaþ sakçpaþ paraduþkhotpàdane 'tibhãru÷ca | sattvavinaye suyuktaþ suvidåre trividhavàgdoùàt || Msa_16.46 || bodhisattvaþ sarvasattveùu samaü hitakàmaþ sa kathaü pareùàü mitrabhedàrthaü pai÷unyaü kariùyatãti | sukçpa÷ca paraduþkhàpanayàbhipràyàt | paraduþkhotpàdane càtyarthaü bhãråþ sa (##) kathaü pareùàü duþkhotpàdanàrthaü paråùaü vakùyati | sattvànàü vinaye samyakprayuktaþ sa kathaü saübhinnapralàpaü kariùyati tasmàdasau såvidåre trividhavàgdoùàt pai÷unyàtpàråùyàtsaübhinnapralàpàcca | sarvapradaþ kçpàluþ pratãtyadharmodaye suku÷ala÷ca | adhivàsayetkathamasau sarvàkàraü manaþ kle÷am || Msa_16.47 || abhidhyà vyàpàdo mithyàdçùñirvà yathàkramaü | eùa dauþ÷ãlyapratipakùadharmavi÷eùayogàcchãlavi÷uddhigå[gu?]õo bodhisattvànàü veditavyaþ | upakarasaüj¤àmodaü hyapakàriõiparahita saüj¤àü[parahite sadà] duþkhe | labhate yadà kçpàluþ kùamitavyaü ... [kiü kutastasya] || Msa_16.48 || [apakàriõi hi kùamitavyaü bhavati | tatra ca bodhisattva apakàrisaj¤àü labhate kùàntisaübhàranimittatvàt duþkha¤ca kùamitavyaü bhavati | tatra ca parahitahetubhåte duþkhe bodhisattvaþ sadà modaü labhate tasya kutaþ kiü kùamitavyaü] | yasya nàpakàrisaüj¤à pravartate na duþkhasaüj¤à | paraparasaüj¤àpagamàtsvato 'dhikataràtsadà parasnehàt | duùkaracaraõàtsakçpe hyaduùkaraü vãryaü || Msa_16.49 || sakçpo bodhisattvaþ | tatra sakçpe yatparàrthaü duùkaracaraõàdvãryaü tadduùkaraü ca suduùkaraü ca kathamaduùkaraü | paratra parasaüj¤àpagamàt | svato 'dhikataràcca sarvadà pareùu snehàt | kathaü suduùkaraü | yadevaü parasaüj¤àpagataü ca svatodhikatarasnehaü ca tadvãryam | alpasukhaü hyàtmasukhaü lãnaü parihàõikaü kùayi samohaü | dhyànaü mataü trayàõàü viparyayàdbodhisattvànàm || Msa_16.50 || alpasukhaü dhyànaü laukikànàmàtmasukhaü ÷ràvakapratyekabuddhànàü | lãnaü laukikànàü satkàye ÷ràvakapratyekabuddhànàü ca nirvàõe | parihàõikaü laukikànàü kùayi ÷ràvakapratyekabuddhànàü niråpadhi÷eùanirvàõe tatkùayàt | samohaü sarveùàü yathàyogakliùñàkliùñena mohena | bodhisattvànàü punardhyàna bahusukhamàtmaparasukhamalãnamaparihàõikamakùayyasamohaü ca | àmoùaistamasi yathà dãpairnunnaü[÷channe] tathà trayaj¤ànaü | dinakarakiraõauriva tu j¤ànamatulyaü kçpàlunàm || Msa_16.51 || (##) yathà hastàmoùaistamasi j¤ànaü parãttaviùayamapratyakùamavyaktaü ca tathà pçthagjanànàü | yathàvacarake[gahavarake] dãpairj¤ànaü pràde÷ikaü pratyakùaü nàtinirmalaü tathà ÷ràvakàõàü pratyekabuddhànàü ca | yathà dinakarakiraõairj¤ànaü samantàtpratyakùaü sunirmalaü ca tathà bodhisattvànàü | ata eva tadatulyam | à÷rayàdvastuto dànaü nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca paraü matam || Msa_16.52 || tatrà÷rayo bodhisattvaþ | vastu àmiùadànasyàdhyàtmikaü vastu paramam | abhayadànasthàpàyasaüsàrabhãtebhyastu tadabhayaü | dharmadànasya mahàyànaü | nimittaü karuõà | pariõàmanà tena mahàbodhiphalapràrthanà | hetuþ pårvadànapàramitàbhyàsavàsanà | j¤ànaü nirvikalpaü yena trimaõóalapari÷uddhaü dànaü dadàti dàtçdeyapratigràhakràvikalpanàt | kùetraü pa¤cavidham | arthã duþkhito niþpratisaraõo du÷caritacàrã guõavàü÷ca | caturõàmuttaraü kùetraü paraü | tadabhàve pa¤camaü | ni÷rayastrividho yaü ni÷ritya dadàti | adhimuktirmanasikàraþ samàdhi÷ca | adhimuktiryathà bhàvanàvibhàge 'dhimuktimanaskàra uktaþ | manaskàro yathà tatraivàsvàdanàbhinandana[naumodanàbhi] manaskàra uktaþ | samàdhirgaganaga¤jàdiryathà tatraiva vibhutvamuktaü | evamà÷rayàdiparasamayo dànaü paramaü | so 'yaü càpade÷o veditavyaþ | ya÷ca dadàti yacca yena ca yasmai ca yata÷ca yasya ca parigraheõa yatra ca yàvatprakàraü taddànam | à÷rayàdvastutaþ ÷ãlaü nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca paraü matam || Msa_16.53 || [à÷rayàdvastutaþ kùàntinimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca parà matà || à÷rayàdvastuto vãryaü nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca paraü matam || Msa_16.54 || à÷rayàdvastuto dhyànaü nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetràni÷rayàcca paraü matam || Msa_16.55 || à÷rayàdvastutaþ praj¤à nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca parà matà || Msa_16.56 || (##) ÷ãlasya paramaü vastu bodhisattvasaüvaraþ | kùànteþ pràõàpahàriõau hãnadurbalau | vãryasya pàramitàbhàvanà tadvipakùaprahàõaü ca | dhyànasya bodhisattvasamàdhayaþ | praj¤àyàstathatà | sarveùàü ÷ãlàdãnàü kùetraü mahàyànaü | ÷eùaü pårvabaddheditavyam | ekasattvasukhaü dànaü bahukalpavighàtakçta | priyaü syadbodhisattvànàü pràgeva tadviparyayàt || Msa_16.57 || yadi bodhisattvànàü dànamekasyaiva sattvasya sukhadaü syàdàtmana÷ca bahukalpavighàtakçta | tathàpi tatteùàü priyaü syàtkaruõàvi÷eùàtkiü punaryadanekasattvasukhaü ca bhavatyàtmana÷ca bahukalpànugrahakçt | yadarthamicchanti dhanàni dehinastadeva dhãrà visçjanti dehiùu | ÷arãrahetordhanamiùyate janaistadeva dhãraþ ÷ata÷o visçjyate || Msa_16.58 || atra pårvàrdhamuttaràrdhe vyàkhyàtam | ÷arãramevotsçjato na duþkhyate yadà manaþ kà draviõe 'vare kathà | tadasya lokottaramiti yanmudaü sa tena tattasya taduttaraü punaþ || Msa_16.59 || atra ÷arãramevotsçjato yadà mano na duþkhyate tadasya lokottaramiti saüdar÷itaü | eti yanmudaü sa tena duþkhena tattasya taduttaramiti tasmàllokottaràduttaram | pratigrahairiùñanikàmalabdhairna tuùñimàyàti tathàrthiko 'pi | sarvàstidànena yatheha dhãmàn tuùñiü vrajatyarthijanasya tuùñyà || Msa_16.60 || iùñanikàmalabdhairityabhipretaparyàptalabdhaiþ | sarvàstidàneneti yàvatsvajãvitadànena | saüpårõabhogo na tathàstimantamàtmànamanvãkùati yàcako 'pi | sarvàstidànàdadhano 'pi dhãmànàtmànamanveti yathàstimantaü || Msa_16.61 || suvipulamapi vittaü pràpya naivopakàraü vigaõayati tathàrthã dàyakàllàbhahetoþ | vidhivadiha sudànairarthinastarpayitvà mahadupakarasaüj¤à teùu dhãmànyathaiti || Msa_16.62 || karuõàvi÷eùàd | gatàrthau ÷lokau | svayamapagata÷okà dehinaþ svastharåpà vipulamapi gçhãtvà bhu¤jate yasya vittaü | pathi paramaphalàóhyàdbhogavçkùàdyathaiva pravisçtiratibhogã bodhisattvànna so 'nyaþ || Msa_16.63 || (##) pravisçtiratibhoga÷càsyeti pravisçtiratibhogã sa ca nànyo bodhisattvàdveditavyaþ | ÷eùaü gatàrtham | pràdhànyatatkàraõakarmabhedàt prakàrabhedà÷rayabhedata÷ca | caturvibandhapratipakùabhedàt vãryaü parij¤eyamiti pradiùñam || Msa_16.64 || ùaóvidhena prabhedena vãryaü parij¤eyaü | pràdhànyabhedena | tatkàraõabhedena | [karmabhedena] prakàrabhedena | à÷rayabhedena | caturvibandhapratipakùabhedena ca | asyodde÷asyottaraiþ | ÷lokairnirde÷aþ | vãryaü paraü ÷uklagaõasya madhye tanni÷ritastasya yato 'nulàbhaþ | vãryeõa sadyaþ susukho vihàro lokottarà lokagatà ca siddhiþ || Msa_16.65 || vãryaü paraü ÷uklagaõasya madhye iti sarvaku÷aladharmapràdhànyaü vãryasya nirdiùñaü | tanni÷ritastasya yato 'nulàbha iti pràdhànyakàraõaü nirdiùñaü | yasmàdvãryà÷ritaþ sarvaku÷aladharmalàbhaþ | vãryeõa sadyaþ susukho vihàro lokottarà lokagatà ca siddhiriti karma nirdiùñaü vãryeõa hi dçùñadharme paramaþ sukhavihàraþ | sarvà ca lokottarà siddhirlaukikã ca kriyate | vãryàdavàptaü bhavabhogamiùñaü vãryeõa ÷uddhiü prabalàmupetàþ | vãryeõa satkàyamatãtya muktà vãryeõa bodhiü paramàü vibuddhàþ || Msa_16.66 || iti | paryàyadvàreõa [paryàyàntareõa] vãryasya karma nirdiùñaü | laukikalokottarasiddhibhedàt | tatra prabalà laukikã siddhiranàtyantikatvàt | punarmataü hànivivçddhivãryaü mokùàdhipaü pakùavipakùamanyat | tattve praviùñaü parivartakaü ca vãryaü mahàrthaü ca niruktamanyata || Msa_16.67 || saünàhavãryaü prathamaü tata÷ca prayogavãryaü vidhivatprahitaü | alãnamakùobhyamatuùñivãryaü sarvaprakàraü pravadanti buddhàþ || Msa_16.68 || ityeùa prakàrabhedaþ | tatra hànivivçddhivãryaü samyakprahàõeùu [dvayoraku÷aladharmahànayeapi?] ca dvayoþ ku÷aladharmàbhivçddhaye | mokùàdhipaü vãryamindriyeùu | mokùàdhipattyàrthena yasmàdindriyàõi | pakùavipakùaü baleùu vipakùànavamçdyàrthena yasmàdbalàni | tattve praviùñaü bodhyaïgeùu dar÷anamàrge tadvya1sthàpanàt | parivarttakaü màrgàïgeùu bhàvanàmàrge 'ntasyà[tasyà]÷rayaparivçttihetutvàt | (##) mahàrthaü vãryaü pàramitàsvabhàvaü svaparàrthàdhikàràt | saünàhavãryaü prayogàya saünahyataþ | prayogavãryaü tathà prayogataþ | alãnavãryamudàre 'pyadhigantavye layàbhàvataþ | akùobhyavãryaü ÷ãtaloùõàdibhirduþkhairavikopanataþ | asaütuùñivãryamalpenàdhigamenàsaütuùñitaþ | ebhireva saünàhavãryàdibhiþ såtre | sthàmavàn vãryavànutsàhã dçóhaparàkramo anikùiptadhuraþ ku÷aleùu dharmeùvityucyate yathàkramam | nikçùñamadhyottamavãryamanyat yànatraye yuktajanà÷rayeõa | lãnàtyudàrà÷ayabuddhiyogàt vãryaü tadalpàrthamahàrthamiùñam || Msa_16.69 || atrà÷rayaprabhedena vãryabhedo nirdiùñaþ | yànatraye prayukto yo janastadà÷rayeõa yathàkramaü nikçùñamadhyottamaü vãryaü veditavyaü | kiü kàraõaü | lãnàtyudàrà÷ayabuddhiyogàt | lãno hi buddhyà÷ayo yànadvaye prayuktànàü kevalàtmàrthàdhikàràt | atyudàro mahàyàne prayuktànàü paràrthàdhikàràt | ata eva yathàkramaü vãryaü tadalpàrthaü mahàrthamiva[ùñam] svàrthàdhikàràcca [svaparàrthàdhikaraõatvàcca |] na vãryavànbhogaparàjito 'sti no vãryavàn kle÷aparàjito 'sti | na vãryavàn khedaparàjito 'sti no vãryavàn pràptiparàjito 'sti || Msa_16.70 || ityayaü caturvibandhapratipakùabhedaþ | caturvidho dànàdãnàü vibandho yena dànàdiùu na pravartate | bhogasaktistadàgrahataþ | kle÷asaktistatparibhogàdhyavasànataþ | khedo dànàdiùu prayogàbhiyogaparikhedataþ | pràptiralpamàtradànàdisaütuùñitaþ | tatpratipakùabhede naitaccaturvidhaü vãryamuktam | anyonyavini÷cayavibhàge ÷lokaþ | anyonyaü saügrahataþ prabhedato dharmato nimittàcca | ùaõàü pàramitànàü vini÷cayaþ sarvathà j¤eyaþ || Msa_16.71 || anyonyasaügrahato vini÷cayaþ | abhayapradànena ÷ãlakùàntisaügraho yasmàttàbhyàmabhayaü dadàti | dharmadànena dhyànapraj¤ayoryasmàttàbhyàü dharmaü dadàti | ubhàbhyàü vãryasya yasmàttenobhayaü dadàti | ku÷aladharmasaügràhakeõa ÷ãlena sarveùàü dànàdãnàü saügrahaþ | evaü kùàntyàdibhiranyonyasaügraho yathàyogaü yojyaþ | prabhedato vini÷cayaþ | dànaü ùaóvidhaü dànadànaü ÷ãladànaü yàvatpraj¤àdànaü | parasaütàneùu ÷ãlàdinive÷anàt | dharmato vini÷cayaþ | (##) ye såtràdayo yeùu dànàdiùvartheùu saüdç÷yante | ye ca dànàdayo yeùu såtràdiùu dharmeùu saüdç÷yante | teùàü parasparaü saügraho veditavyaþ | nimittato vini÷cayaþ | dànaü ÷ãlàdãnàü nimittaü bhavati | bhoganirapekùasya ÷ãlàdiùu pravçtteþ | ÷ãlamapi dànàdãnàü | bhikùusaüvarasamàdànaü sarvasvaparigrahatyàgàcchãlapratiùñhitasya ca kùàntyàdiyogàt | ku÷aladharmasaügràhaka÷ãlasamàdànaü ca sarveùàü dànàdãnàü nimittaü | evaü kùàntyàdãnàmanyonyanimittabhàvo yathà yojyaþ [yogaü] saügrahavastuvibhàge sapta ÷lokàþ | catvàri saügrahavaståni | dànaü priyavàdità arthacaryà samànàrthatà | tatra | dànaü samaü priyàkhyànamarthacaryà samàrthatà | tadde÷anà samàdàya svànuvçttibhiriùyate || Msa_16.72 || dànaü samamiùyate yathà pàramitàsu priyàkhyànaü tadde÷anà | arthacaryà tatsamàdàpanà tacchabdena pàramitànàü grahaõàtpàramitàde÷anà pàramitàsamàdàpanetyarthaþ | samànàrthatà yatra paraü samàdàpayati tatra svayamanuvçttiþ | kimarthaü punaretàni catvàri saügrahavastånãùyante | eùa hi pareùàü | upàyo 'nugrahakaro gràhako 'tha pravartakaþ | tathànuvartako j¤eya÷catuþsaügrahavastutaþ || Msa_16.73 || dànamanugràhaka upàyaþ | àmiùadànena kàyikànugrahotpàdanàt priyavàdità gràhakaþ | avyutpannasaüdigdhàrthagràhaõàt | arthacaryà pravartakaþ | ku÷ale pravartanàt | samànàrthatànuvartakaþ | yathàvàditathàkàriõaü hi samàdàpakaü viditvà yatra ku÷ale tena pravartitàþ pare bhavanti tadanuvartante | àdyena bhàjanãbhàvo dvitãyenàdhimucyanà | pratipattistçtãyena caturthena vi÷odhanà || Msa_16.74 || àmiùadànena bhàjanãbhavati dharmasya vidheyatàpatteþ | priyavàditayà taü dharmamadhimucyate tadarthavyutpàdanasaü÷ayacchedanataþ | arthacaryayà pratipadyate yathàdharmaü | samànàrthatayà tàü pratipattiü vi÷odhayati dãrghakàlànuùñhànàd | idaü saügrahavastånàü karma | catuþ saügrahavastutvaü saügrahadvayato mataü | àmiùeõàpi dharmeõa dharmeõàlambanàdapi[dinà] || Msa_16.75 || (##) yadapyanyatsaügrahavastudvayamuktaü bhagavatà àmiùasaügraho dharmasaügraha÷ca | tàbhyàmetànyeva catvàri saügrahavaståni saügçhãtàni | àmiùasaügraheõa prathame | dharmasaügraheõàva÷iùñàni | tàni punastrividhena dharmeõa | àlambanadharmeõa pratipattidharmeõa tadvi÷uddhidharmeõa ca yathàkramam | hãnamadhyottamaþ pràyo vandhyo 'vandhya÷ca saügrahaþ | abandhyaþ sarvathà caiva j¤eyo hyàkàrabhedataþ || Msa_16.76 || eùa saügrahasya prakàrabhedaþ | tatra hãnamadhyottamaþ saügraho bodhisattvànàü yànatrayaprayukteùu veditavyo yathàkramaü | pràyeõa vandhyo 'dhimukticaryàbhåmau | pràyeõàbandhyo bhåmipraviùñànàm | avandhyaþ sarvathà aùñàmyàdiùu bhåmiùu sattvàrthasyàva÷yaü saüpàdanàt | parùatkarùaõaprayuktairvidhireùa samà÷ritaþ | sarvàrthasiddhau sarveùàü sukhopàya÷ca ÷asyate || Msa_16.77 || ye kecitparùatkarùaõe prayuktàþ sarvaistairayamevopàyaþ samà÷rito yaduta catvàri saügrahavaståni | tathà hi sarvàrthasiddhaye sarveùàü sukha÷caiùa upàyaþ pra÷asyate buddhaiþ | saügçhãtà grahãùyante saügçhyante ca ye 'dhunà | sarve ta evaü tasmàcca vartma tatsattvapàcane || Msa_16.78 || etena lokatraye 'pi sarvasattvànàü paripàcane caturõàü saügrahavastånàmekàyanamàrgatvaü dar÷ayati | anyamàrgàbhàvàt | iti satatamasaktabhogabuddhiþ ÷amayamanodyamapàragaþ sthitàtmà | bhavaviùayanimittanirvikalpo bhavati sa sattvagaõasya saügçhãtà || Msa_16.79 || etena yathoktàsu ùañsu pàramitàsu sthitasya bodhisattvasya saügrahavastuprayogaü dar÷ayati svaparàrthasaüpàdanàt pàramitàbhiþ saügrahavastubhi÷ca yathàkramam | || mahàyànasåtràlaükàre pàramitàdhikàraþ [ùoóa÷aþ] samàptaþ || (##) saptada÷o 'dhikàraþ | buddhapåjàvibhàge sapta ÷lokàþ | saümukhaü vimukhaü påjà buddhànàü cãvaràdibhiþ | gàóhaprasannacittasya saübhàradvayapåraye || Msa_17.1 || abandhyabuddhajanmatve praõidhànavataþ sataþ | trayasyànupalambhastu niùpannà buddhapåjanà || Msa_17.2 || sattvànàmaprameyànàü paripàkàya càparà | upadhe÷cittata÷cànyà adhimukternidhànataþ || Msa_17.3 || anukampàkùamàbhyàü ca samudàcàrato 'parà | vastvàbhogàvabodhàcca vimukte÷ca tathàtvataþ || Msa_17.4 || ityebhi÷caturbhiþ ÷lokaiþ | à÷rayàdvastutaþ påjà nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca pradar÷ità || Msa_17.5 || veditavyà | tatrà÷rayaþ samakùaparokùà buddhàþ | vastu cãvaràdayaþ | nimittaü pragàóhaprasàdasahagataü cittaü | pariõàmanà puõyaj¤ànasaübhàraparipåraye | heturabandhyo me buddhotpàdaþ syàditi pårvapraõidhànaü | j¤ànaü nirvikalpaü påjakapåjyapåjànupalambhataþ | kùetramaprameyàþ sattvàþ | tatparipàcanàya taistatprayojatà[nà]t teùu tadropaõataþ | ni÷raya upadhi÷cittaü ca | tatropadhiü ni÷ritya påjàcãvaràdibhi÷cittaü ni÷rityàsvàdanànumodanàbhinandanamanaskàraiþ | ta [ya]thoktai÷càdhimuktyàdibhiryaduta mahàyànadharmàdhimuktitaþ bodhicittotpàdataþ | praõidhànameva hi nidhànamatroktaü ÷lokavattvà[bandhà]nurodhàt | sattvànukampanataþ | duùkaracaryà duþkhakùamaõataþ pàramitàsamudàcàrataþ | yoni÷o dharmamanasikàrataþ | sa hyaviparyayastattvàdvastvàbhogaþ | samyagdçùñito dar÷anamàrge | sa hi yathàbhåtàvabodhàdvastvavabodhaþ | vimuktitaþ kle÷avimokùàcchràvakàõàü | tathàtvato mahàbodhipràpterityayaü påjàyàþ prakàrabhedaþ | hetutaþ phalata÷caiva àtmanà ca parairapi | làbhasatkàrata÷caiva pratipatterdvidhà ca sà || Msa_17.6 || (##) parãttà mahatã påjà samànàmànikà ca sà | prayogàdgatita÷caiva praõidhànàcca sà matà || Msa_17.7 || ityayamarthà[dhvà]dibhedenàparaþ prakàrabhedaþ | tatràtãtà hetuþ pratyutpannà phalaü pratyutpannà heturanàgatà phalamityevaü hetuphalato 'tãtànàgatapratyutpannà veditavyà | àtmanetyàdhyàtmikã parairiti bàhyà | làbhasatkàrato audàrikã | pratipattitaþ såkùmà | parãttà hãnà mahatã praõãtà | punaþ samànà hãnà nirmànà praõãtà trimaõóalàvikalpanàt | kàlàntaraprayojyà dåre | tatkàlaprayojyàntike | punarvichinnàyàü gatau dåre | samanantaràyàmantike | punaryàü påjàmàyatyàü prayojayituü praõidadhàti sà dåre yàü praõihitaþ kartuü sàntike | katamà punarbuddhapåjà paramà veditavyetyàha | buddheùu påjà paramà svacittàt dharmàdhimuktyà÷ayato vibhutvàt | akalpanopàyaparigraheõa sarvaikakàryatvanive÷ata÷ca || Msa_17.8 || ityebhiþ pa¤cabhiràkàraiþ svacittapåjà buddheùu paramà veditavyà | yaduta påjopasaühitamahàyànadharmàdhimuktitaþ | à÷ayato navabhirà÷ayaiþ | àsvàdanànumodanàbhinandanà÷ayaiþ | atçptavipulamuditopakaranirlepakalyàõà÷ayai÷ca ye pàramitàbhàvanàyàü nirdiùñàþ | vibhutvato gaganaga¤jàdisamàdhibhiþ | nirvikalpaj¤ànopàyaparigrahataþ | sarvamahàbodhisattvaikakàryatvaprave÷ata÷ca mi÷ropami÷rakàryatvàt | kalyàõamitrasevàvibhàge sapta ÷lokàþ | tatràrdhapa¤camaiþ ÷lokaiþ | à÷rayàdvastutaþ sevà nimittàtpariõàmanàt | hetuto j¤ànataþ kùetrànni÷rayàcca pradar÷ità || Msa_17.9 || mitraü ÷rayeddànta÷amopa÷àntaü guõàdhikaü sodyamamàgamàóhyaü | prabuddhatatvaü vacasàbhyupetaü kçpàtmakaü khedavivarjitaü ca || Msa_17.10 || ityevaüguõamitraü sevàyà à÷rayaþ | dàntaü ÷ãlayogàdindriyadamena | ÷àntaü samàdhiyogàdadhyàtmaü cetaþ ÷amathena | upa÷àntaü prayogà[praj¤àyogà] (praj¤àtvà)dupasthitakle÷opa÷amanataþ | guõairadhikaü na samaü và nyånaü và | sodyamaü nodasãnaü paràrthe | àgamàóhyaü nàlpa÷rutaü | prabuddhatatvaü tatvàdhigamàt | vacasàbhyupetaü vàkkaraõenopetaü | kçpàtmakaü niràmiùacittatvàt | khedavivarjitaü sàtatyasatkçtyadharmade÷anàt | (##) satkàralàbhaiþ paricaryayà ca seveta mitraü pratipattita÷ca | iti | sevàyà[va]stu | dharme tathàj¤à÷aya eva dhãmàn mitraü pragacchetsamaye nata÷ca || Msa_17.11 || iti trividhaü nimittaü | àj¤àtukàmatà | kàlaj¤atà | nirmànatà ca | satkàralàbheùu gataspçho 'sau prapattaye taü pariõàmayecca | iti pariõàmanà pratipattyarthaü sevanànna làbhasatkàràrthaü | yathànu÷iùñapratipattita÷ca saüràdhayeccittamato 'sya dhãraþ || Msa_17.12 || iti | yathànu÷iùñapratipattiþ sevàhetuþ | tayà taccittàràdhanàt | yànatraye kau÷alametya buddhyà svasyaiva yànasya yateta siddhau | iti yànatrayakau÷alàt j¤ànaü | sattvànameyànparipàcanàya kùetrasya ÷uddhasya ca sàdhanàya || Msa_17.13 || iti dvividhaü kùetraü tatsevàyàþ | aprameyà÷ca sattvàþ pari÷uddhaü ca buddhakùetraü | dharmaü ÷rutvà yeùu pratiùñhàpanàt | yatra ca sthitena | dharmeùu dàyàdaguõena yukto naivàmiùeõa pravasetsa mitram | iti ni÷rayaþ sevàyàþ | dharmadàyàdatàü ni÷ritya kalyàõamitraü seveta | nàmiùadàyàdatàü | ata årdhvamadhyardhena ÷lokena prakàrabhedaþ sevàyà veditavyaþ | hetoþ phalàddharmamukhànuyànàtseveta mitraü bahita÷ca dhãmàn || Msa_17.14 || ÷ruta÷ravàccetasi yogata÷ca samànanirmànamano 'nuyogàt | hetoþ phalàdityatãtàdibhedataþ pårvavat dharmamukhànuyànàtseveta mitraü bahita÷ca dhãmànityàdhyàtmikabàhyabhedaþ | dharmamukhastroto hi dharmamukhànuyànaü bahirdhà bahitaþ ÷ruta÷ravàccetasi yogata÷cetyaudàrikasåkùmabhedaþ | ÷ravaõaü hyaudàrikaü cintanabhàvanaü såkùmaüü | tadeva cetasi yogaþ | samànanirmànamano 'nuyogàditi hãnapraõãtabhedaþ | gatiprayogapraõidhànata÷ca kalyàõamitraü hi bhajeta dhãmàn || Msa_17.15 || iti dåràntikabhedaþ pårvavadyojayitavyaþ | katamà punaþ paramà seveti saptamaþ ÷lokaþ | sanmitrasevà paramà svacittàd dharmàdhimuktyà÷ayato vibhutvaiþ | akalpanopàyaparigraheõa sarvaikakàryatvanive÷ata÷ca || Msa_17.16 || (##) iti pårvavat | apramàõavibhàge dvàda÷a÷lokàþ | bràhmyà vipakùahãnà j¤ànena gatà÷ca nirvikalpena | trividhàlambanavçttàþ sattvànàü pàcakà dhãre || Msa_17.17 || bràhmyà vihàrà÷catvàryapramàõàni | maitrã karuõà muditopekùà ca | te punarbodhisattve caturlakùaõà veditavyàþ | vipakùahànitaþ | pratipakùavi÷eùayogataþ | vçttivi÷eùatastrividhàlambanavçttitvàt | tathà hi te sattvàlambanà dharmàlambanà÷ca[dharmàlambanà anàlambanà÷ca] | karmavi÷eùata÷ca | sattvaparipàcakatvàt | sattvadharmàlambanàt | punaþ katamasmin sattvanikàye dharme và pravartante | anàlambanà÷ca katamasminnàlambane | saukhyàrthini duþkhàrte sukhite kliùñe ca te pravartante | tadde÷ite ca dharme tattathatàyàü ca dhãràõàm || Msa_17.18 || sattvàlambanàþ sukhàrthini yàvat kliùñe sattvanikàye pravartante | tathà hi maitrã sattveùu sukhasaüyogàkàrà | karuõà duþkhaviyogàkàrà | mudità sukhaviyogàkàrà | upekùàsu vedanàsu teùàü sattvànàü niþkle÷atopasaühàràkàrà | dharmàlambanàstadde÷ite dharme | yatra te vihàrà de÷itàþ | anàlambanàstattathatàyàü | te hyavikalpatvàdanàlambanà ivetyanàlambanàþ | api khalu | tasyà÷ca tathatàrthatvàt kùàntilàbhàdvi÷uddhitaþ | karmadvayàdanàlambà maitrã kle÷akùayàdapi || Msa_17.19 || ebhi÷caturbhiþ kàraõairanàlambanà maitrã veditavyà | tathatàlambanatvàt | anutpattikadharmakùàntilàbhenàùñamyàü bhåmau | dhàtupuùñyà tadvi÷uddhitaþ | karmadvayata÷ca | yà maitrã niùpandena kàyakarmaõà [vàkkarmaõà?] ca? saügçhãtà kle÷akùayata÷ca | tathà hi kle÷a àlambanamuktaü | manomayànàü granthànàü prahàõàducchidyate àlambanamiti vacanàt | te ni÷calà÷ca calà÷ca kçpaõairàsvàdità na ca j¤eyàþ | te ca bràhmyà vihàrà÷caturvidhà veditavyàþ | tatra calà hànabhàgãyàþ parihàõãyatvàt | acalàþ sthitivi÷eùabhàgãyà aparihàõãyatvàt | àsvàditàþ kliùñàþ anàsvàdità akliùñàþ | kçpaõairiti sukhalolairanudàracittaiþ | eùa bràhmyavihàràõàü hànabhàgãyàdiprakàrabhedaþ | teùu punaþ | acaleùu bodhisattvàþ pratiùñhitàþ saktivigateùu || Msa_17.20 || (##) na caleùu nàpyàsvàditeùu | asamàhitasvabhàvà mçdumadhyà hãnabhåmikà ye 'pi | hãnà÷ayàþ samànà hãnàste hyanyathà tvadhikàþ || Msa_17.21 || eùa mçdvadhimàtratàbhedaþ | tatra ùaóvidhà mçdukà asamàhitasvabhàvàþ | sarve samàhità api | ye mçdumadhyàþ | hãnabhåmikà ye 'pi uttaràü bodhisattvabhåmimapekùya | hãnà÷ayà api | ÷ràvakàdãnàü samànà api | ye 'nutpattikadharmakùàntirahità hãnàste mçdukà ityarthaþ | anyathà tvadhikà iti yathoktaviparyayeõàdhimàtratà veditavyà | bràhmyairvihçtavihàraþ kàmiùu saüjàyate yadà dhãmàn | saübhàrànpårayate sattvàü÷ca vipàcayati tena || Msa_17.22 || sarvatra càvirahito bràhmyai rahita÷ca tadvipakùeõa | tatpratyayairapi bhç÷airna yàti vikçtiü pramatto 'pi || Msa_17.23 || hetuphalaliïgabhedaþ | tatra bràhmyairvihçto vihàrairiti hetuþ | kàmiùu sattveùu saüjàyata iti vipàkaphalaü | saübhàrànpårayatyadhipatiphalaü | sattvànparipàcayatãti puruùakàraphalaü | sarvatra càvirahito bràhmyairvihàrairjàyata iti niùpandaphalaü | rahita÷ca tadvipakùeõeti visaüyogaphalaü | bhç÷airapi tatpratyayairavikçtigamanaü liïgaü | pramatto 'pãtyasaümukhãbhåte 'pi pratipakùe | anye÷caturbhiþ ÷lokairguõadoùabhedaþ | vyàpàdavihiüsàbhyàmarativyàpàdakàmaràgai÷ca | yukto hi bodhisattvo bahuvidhamàdãnavaü spç÷ati || Msa_17.24 || iti doùaþ | bràhmyavihàràbhàve tadvipakùayogàt | tatra vyàpàdàdayo maitryàdãnàü yathàkramaü vipakùàþ | vyàpàdakàmaràgàvupekùàyàþ | kathaü bahuvidhàdãnavaü spç÷atãtyàha | kle÷airhantyàtmànaü sattvànupahanti ÷ãlamupahanti | savilekhalàbhahãno rakùàhãnastathà ÷àstrà[tà] || Msa_17.25 || sàdhikaraõo '÷ayasvã paratra saüjàyate 'kùaõeùu sa ca | pràptàpràptavihãno manasi mahad duþkhamàpnoti || Msa_17.26 || tatra prathamaistribhiþ padairàtmavyàbàdhàya cetayate paravyàbàdhàyobhayavyàbàdhàyetyetamàdãnavaü dar÷ayati | savilekhàdibhiþ ùaóbhiþ padairdçùñadhàrmikamavadyaü prasavatãti dar÷ayati | kathaü ca prasavati | àtmàsyàpavadate | pare 'pi devatà api | ÷àstàpyanye 'pi vij¤àþ (##) sabrahmacàriõo dharmatayà vigarhante | digvidikùu càsya pàpako 'varõa÷abda÷loko ni÷caratãtyevaü savilekho yàvadaya÷asvãtyeanena yathàkramaü dar÷ayati | ÷eùaistribhiþ padairyathàkramaü sàüparàyikaü dçùñadharmasàüparàyikamavadyaü prasavati | tajjaü caitasikaü duþkha[khaü] daurmanasya prati saüvedayata ityetadàdãnavaü dar÷ayati | ete sarve doùà maitryàdiùu susthitasya na bhavanti | akliùñaþ saüsàraü sattvàrthaü no ca saütyajati || Msa_17.27 || iti | bràhmavihàrayoge tri[dvi]vidhaü guõaü dar÷ayati | yathoktadoùàbhàvam akliùñasya sattvahetoþ saüsàràparityàgaü | na tathaikaputrakeùvapi guõavatsvapi bhavati sarvasattvànàü | maitryàdicetaneyaü sattveùu yathà jinasutànàü || Msa_17.28 || ityete[na?] ca bodhisattvamaitràdãnàü tãvratàü dar÷ayati | karåõàvibhàge tadàlambanaprabhedamàrabhya dvau ÷lokau | pradãptàn ÷atruva÷agàn duþkhàkràntàüstamovçtàn | durgamàrgasamàråóhànmahàbandhanasaüyutàn || Msa_17.29 || mahà÷anaviùàkràntalolànmàrgapranaùñakàn | utpathaprasthitàn sattvàndurbalàn karuõàyate || Msa_17.30 || tatra pradãptàþ kàmaràgeõa kàmasugvabhaktàþ | ÷atruva÷agà màrakçtàntaràyàþ ku÷ale 'prayuktàþ duþkhàkràntàþ duþkhà[bhi?]bhåtà narakàdiùu | tamovçtà aurabhrikàdayo du÷caritaikàntikàþ | karmavipàkasaümåóhatvàt | durgamàrgasamàråóhà aparinirvàõadharmàõaþ saüsàravartmàtyantànupacchedàt | mahàbandhanasaüyutà anyatãrthyàþ[rthya]mokùasaüprasthità nànàkudçùñigàóhabandhanabaddhatvàt | mahà÷anaviùàkràntalolàþ samàpattisukhasaktàþ | teùàü hi tat kliùñaü samàpattisukhaü | yathà mçùñama÷anaü viùàkràntaü | tataþ pracyàvanàt | màrgapraõaùñakà abhimànikà mokùamàrgabhràntatvàt | utpathaprasthità hãnayànaprayuktà aniyatàþ | durbalà aparipårõasaübhàrà bodhisattvàþ | ityete da÷avidhàþ satvà bodhisattvakaruõàyà àlambanam | pa¤caphalasaüdar÷ane karuõàyàþ ÷lokaþ | heñhàpahaü hyuttamabodhibãjaü sukhàvahaü tàya[pa]kamiùñahetuü | svabhàvadaü dharmamupà÷ritasya bodhirna dåre jinàtmajasya || Msa_17.31 || (##) tataþ heñhàpahatvena tadvipakùavihiüsàprahàõàdvisaüyogaphalaü dar÷ayati | uttamabodhibãjatvenàdhipatiphalaü | paràtmanoryathàkramaü sukhàvahatàya[pa]katvena puruùakàraphalaü | iùñahetutvena vipàkaphalaü | svabhàvadatvena niùpandaphalamàyatyàü vi÷iùñakaruõàphaladànàt | evaü pa¤cavidhàü karuõàmà÷ritya buddhatvamadåre veditavyaü | apratiùñhitasaüsàranirvàõatve ÷lokaþ | vij¤àya saüsàragataü samagraü duþkhàtmakaü caiva niràtmakaü ca | nodvegamàyàti na càpi doùaiþ prabàdhyate kàruõiko 'grabuddhiþ || Msa_17.32 || sarvaü saüsàraü yathàbhåtaü parij¤àya bodhisattvo nodvegamàyàti kàruõikatvàt | na doùairbàdhyate 'grabuddhitvàt | evaü nirvàõe pratiùñhito bhavati na saüsàre yathàkramaü | saüsàraparij¤àne ÷lokaþ | duþkhàtmakaü lokamavekùamàõo duþkhàyate vetti ca tadyathàvat | tasyàbhyupàyaü parivarjane ca na khedamàyàtyapi và kçpàluþ || Msa_17.33 || duþkhàyata iti karuõàyate | vetti ca tadyathàvaditi duþkhaü yathàbhåtaü tasya ca duþkhasya parivarjane 'bhyupàyaü | vetti yenàsya duþkhaü nirudhyate | etena jànannapi saüsàraduþkhaü yathàbhåtaü tatparityàgopàyaü ca na khedamàpadyate bodhisattvaþ karuõàvi÷eùàditi pradar÷ayati | karåõàprabhede dvau ÷lokau | kçpà prakçtyà pratisaükhyayà ca pårvaü tadabhyàsavidhànayogàt | vipakùahãnà ca vi÷uddhilàbhàt caturvidheyaü karuõàtmakànàü || Msa_17.34 || seyaü yathàkramaü gotravi÷eùataþ guõadoùaparãkùaõataþ | janmàntaraparibhàvanataþ | vairàgyalàbhata÷ca veditavyàþ | tadvipakùavihiüsàprahàõe sati vi÷uddhilàbhata iti vairàgyalàbhataþ | na sà kçpà yà na samà sadà và nàdhyà÷ayàdvà pratipattito và | vairàgyato nànupalambhato và na bodhisattvo hyakçpastathà yaþ || Msa_17.35 || tatra samà sukhitàdiùu yatkiücidveditamidamatra duþkhasyeti viditvà | sadà niråpadhi÷eùanirvàõe tadakùayàt | adhyà÷ayàdbhåmipraviùñànàmàtmaparasamatà÷ayalàbhàt | (##) pratipattito duþkhaparitràõakriyayà | vairàgyatastadvipakùavihiüsàprahàõàt | anupalambhato 'nutpattikadharmakùàntilàbhàt | karuõàvçkùapratibimbake pa¤ca ÷lokàþ | karuõà kùànti÷cintà praõidhànaü janmasattvaparipàkaþ | karuõàtarureùa mahànmålàdiþ puùpapatra[pa÷cimàgra](pa÷cimànta)phalaþ || Msa_17.36 || ityeùa målaskandha÷àkhàpatrapuùpaphalàvasthaþ karuõàvçkùo veditavyaþ | etasya karuõà målaü | kùàntiþ skandhaþ | sattvàrthacintà ÷àkhà | praõidhànaü ÷obhaneùu janmasu patràõi | ÷obhanaü janma puùpaü | sattvaparipàkaþ phalaü | målaü karuõà na bhaved duùkaracaryàsahiùõutà na bhavet | duþkhàkùama÷ca dhãmàn satvàrthaü cintayennaiva || Msa_17.37 || cintàvihãnabuddhiþ praõidhànaü ÷uklajanmasu na kuryàt | ÷ubhajanmànanugacchansattvànparipàcayennaiva || Msa_17.38 || àbhyàü ÷lokàbhyàü pårvottaraprasavasàdharmyàtkaruõàdãnàü målàdibhàvaü sàdhayati | karuõàseko maitrã tadduþkhe saukhyato vipulapuùñiþ | ÷àkhàvçddhirvi÷adà yonimanaskàrato j¤eyà || Msa_17.39 || parõatyàgàdànaü praõidhãnàü saütateranucchedàt | dvividhapratyayasiddheþ puùpamabandhyaü phalaü càsmàt || Msa_17.40 || etàbhyàü ÷lokàbhyàü vçkùamålasekàdisàdharmyaü karuõàvçkùasya dar÷ayati | karuõà hi målavçkùà[målamityuktà] | tasyàþ seko maitrã tayà tadàpyàyanàt | maitracitto hi paraduþkhena duþkhàyate | tata÷ca karuõodbhava[karuõàto yad]duþkhamutpadyate bodhisattvasyasvà[sattvà]rthaprayuktasya tatra saukhyotpàdàdvipulapuùñiþ kùàntipuùñirityarthaþ | sà hi skandha ityuktà | skandha÷ca vipulaþ | yoni÷omanaskàràd bahuvidhà mahàyàne ÷àkhàvçddhiþ | cintà hi ÷àkhetyuktà | pårvàparanirodhotpàdakrameõa praõidhànasaütànasyànucchedàt | parõatyàgàdànasàdharmyaü praõãdhànànàü veditavyam | àdhyàtmikapratyayasiddhitaþ svasaütànaparipàkàtpuùpamiva janmàbandhyaü veditavyam | bàhyapratyayasiddhitaþ parasaütànaparipàkàt phalabhåtaþ sattvaparipàko ['bandhyo?] veditavyaþ | karuõànu÷aüse ÷lokaþ | kaþ kurvãta na karuõàü sattveùu mahàkçpàguõakareùu | duþkhe 'pi saukhyamatulaü bhavati yadeùàü kçpàjanitaü || Msa_17.41 || (##) atra mahàkaruõàguõa uttaràrdhena saüdar÷itaþ | ÷eùo gatàrthaþ | karuõàniþsaïgatàyàü ÷lokaþ | àviùñànàü kçpayà na tiùñhati manaþ ÷ame kçpàlånàü | kuta eva lokasaukhye svajãvite và bhavetsnehaþ || Msa_17.42 || sarvasya hi lokasya laukike saukhye svajãvite ca snehaþ | tatràpi ca niþsnehànàü ÷ràvakapratyekabuddhànàü sarvaduþkhopa÷ame nirvàõe pratiùñhitaü manaþ | bodhisattvànàü tu karuõàviùñatvànnirvàõe 'pi mano na pratiùñhitaü | kuta eva tayoþ sneho bhaviùyati | karuõàsnehavai÷eùye trayaþ ÷lokàþ | sneho na vidyate 'sau yo niravadyo na laukiko ya÷ca | dhãmatsu kçpàsneho niravadyo lokasamatãtaþ || Msa_17.43 || màtàpitçprabhçtãnàü hi tçùõàmayaþ snehaþ sàvadyaþ | laukikakaråõàvihàriõàü niravadyo 'pi laukikaþ | bodhisattvànàü tu karåõàmayaþ | sneho niravadya÷ca laukikàtikrànta÷ca | kathaü ca punarniravadya ityàha | duþkhàj¤ànamahaughe mahàndhakàre ca ni÷ritaü lokaü | uddhartuü ya upàyaþ kathamiva na syàtsa niravadyaþ || Msa_17.44 || duþkhamahaugha aj¤ànamahàndhakàre ceti yojyaü | ÷eùaü gatàrthaü | kathaü lokàtikrànta ityàha | sneho na so 'tsyarihatàü loke pratyekabodhibuddhànàü | pràgeva tadanyeùàü kathamiva lokottaro na syàt || Msa_17.45 || pratyekàü bodhiü buddhàþ | ÷eùaü gatàrtham | tràsàbhinandananimittatve ÷lokaþ | duþkhàbhàve duþkhaü yatkçpayà bhavati bodhisattvànàü | saütràsayati tadàdau spçùñaü tvabhinandayati gàóhaü || Msa_17.46 || duþkhàbhàve iti duþkhàbhàvo nimittaü sattveùu karuõayà bodhisattvànàü yad duþkhamutpadyate tadàdau saütràsayati adhimukticaryàbhåmau | àtmaparasamatayà duþkhasya yathàbhåtamaspçùñatvàt | spçùñaü tu ÷uddhàdhyà÷ayabhåmàvabhinandayatyevetyarthaþ | karuõàduþkhena sukhàbhibhave ÷lokaþ | kimataþ paramà÷caryaü yad duþkhaü saukhyamabhibhavati sarvaü | kçpayà janitaü laukyaü yena vimukto api kçtàrthaþ || Msa_17.47 || (##) nàsyata à÷caryataraü yad duþkhameva karuõàjanitaü bodhisattvànàü tathà sukhaü bhavati | yatsarvaü laukikaü sukhamabhibhavati | yena sukhena vimuktà arhanto 'pi kçtàrthàþ pràgevànye | kçpàkçtadànànu÷aüse ÷lokaþ | kçpayà sahitaü dànaü yaddànasukhaü karoti dhãràõàü | traidhàtukamupabhogairna tatsukhaü tatkalàü spç÷ati || Msa_17.48 || yacca traidhàtukaü sukhamupabhogai kçtaü na tatsukhaü tasya sukhasya kalàü spç÷atãtyayamuttaràrdhasyàrthaþ | ÷eùaü gatàrtham | kçpayà duþkhàbhyupagame ÷lokaþ | duþkhamayaü saüsàraü yatkçpayà na tyajati sattvàrthaü | parahitahetorduþkhaü kiü kàruõikairna samupetam || Msa_17.49 || sarvaü hi duþkhaü saüsàraduþkhe 'ntarbhåtaü | tasyàbhyupagamàt sarvaü duþkhamabhyupagataü bhavati | tatra tatphalavçddhau ÷lokaþ | karåõà dànaü bhogàþ sadà kçpàlorvivuddhimupayànti | snehànugrahajanitaü tacchaktikçtaü sukhaü càsmàt || Msa_17.50 || trayaü bodhisattvànàü sarvajanmasu vardhate karåõàyogàt | karåõà tadabhyàsàt | dànaü karuõàva÷àt | bhogà÷ca dànava÷àt | tasmàcca trayàtphalaü trividhaü sukhaü bhavati | snehajanitaü karuõàtaþ | sattvànugrahajanitaü dànàt | tadanugrahakriyà÷aktikçtaü bhogebhyaþ | dànaprotsàhanàyàü ÷lokaþ | vardhe ca vardhayàmi ca dàne paripàcayàmi sukhayàmi | àkarùàmi nayàmi ca karuõà sannànpravadatãva || Msa_17.51 || dàne sannàniti saübandhanãyaü | ùaóbhirguõairdànai 'vasannàn bodhisattvànkaruõà protsahayatãva | svabhàvavçddhyà | bhogaistadvardhanayà | dànena sattvaparipàcanayà | dàtu÷ca sukhotpàdanàt | mahàbodhisaübhàrasyànyasyà[saübhàrasyà]karùaõàt | mahàbodhisamãpanayanàcca | parasaukhyena sukhà[nu?]bhave ÷lokaþ | duþkhe duþkhã kçpayà sukhànyanàdhàya kena sukhitaþ syàt | sukhayatyàtmànamataþ kçpàluràdhàya parasaukhyam || Msa_17.52 || karuõayà bodhisattvaþ paraduþkhairduþkhitaþ sattveùvanàdhàya sukhaü kathaü sukhitaþ syàt | tasmàtpareùu sukhamàdhàya bodhisatva àtmànameva sukhayatãti veditavyam | kçpayà dànasamanu÷àstau ùañ ÷lokàþ | (##) svaü dànaü kàruõikaþ ÷àstãva sadaiva niþsvasukhakàmaþ | bhogaiþ sukhaya paraü và màmapyayutasaukhyam || Msa_17.53 || na hi kàruõikasya vinà parasukhenàsti sukhaü | tasyàyutasaukhyatvàdvaudhisattvastena vinà[tma?]no dànasya phalaü sukhaü necchati | saphalaü dànaü dattaü tanme sattveùu tatsukhasukhena | phala teùveva nikàmaü yadi me kartavyatà te 'sti || Msa_17.54 || dànaü dadatà dànaü ca dànaphalaü ca tanmayà sattveùu dattaü | tatsukhameva me sukhaü yasmàt | atasteùveva yàvatphalitavyaü tàvatphaleti loñ | bodhisattvaþ karåõayà dànamanu÷àsti | bhogadveùñurdàturbhogà bahu÷ubhataropasarpanti | na hi tatsukhaü mataü me dàne pàraüparo 'smi yataþ || Msa_17.55 || bhogavimukhasya dàturbhogà bahutarà÷copatiùñhante | ÷obhanatarà÷ca | dharma taiveyaü cittasyodàrataratvàt | na hi tatsukhaü mataü me yad bhogàstathopatiùñhante | yasmàdahaü dàne pàraüparastatprabandhakàmatvànnasukhe | sarvàstiparityàge yatkçpayà màü nirãkùase satataü | nanu te tena j¤eyaü na matphalenàrthitàsyeti || Msa_17.56 || yo 'haü dànaphalaü sarvameva karuõayà nityaü parityajàmi nanvata eva veditavyaü nàsti me dànaphalenàrthitvamiti bodhisattvo dànaü samanu÷àsti | dànàbhirato na syàü pràptaü cettatphalaü na visçjeyaü | tathà hi | kùaõamapi dànena vinà dànàbhirato bhavati naiva || Msa_17.57 || iti gatàrthaþ ÷lokaþ | akçtaü na phalasi yasmàtpratikàràpekùayà na me tulyaü | yastvà karoti tasya tvaü phalasi | tasmàttvaü pratikàrapekùayà na mattulyam | tathà hyahaü | pratikàranirvyapekùaþ paratra phalado 'sya kàmaü te || Msa_17.58 || (##) gatàrthametat | kçpàdànena dvau ÷lokau | niravadyaü ÷uddhapadaü hitàvahaü caiva sànurakùaü ca | nirmçgyaü nirlepaü jinàtmajànàü kçpàdànam || Msa_17.59 || tatra niravadyaü paramanupahçtya dànàt | ÷uddhapadaü kalpikavasu[vastu]dànàt | viùa÷asramadyàdivivarjanataþ | hitàvahaü dànena saügçhya ku÷ale niyojanàt | sànurakùaü parijanasyàvighàtaü kçtvà anyasmai dànàt | nirmçgyamayàcamàne 'pyarthitvaü vighàtaü vàvagamya svayameva dànàt dakùiõãyàparimàrgaõàcca | nirlepaü pratikàravipàkaniþspçhatvàt | aparaþ prakàraþ | sakalaü vipulaü ÷reùñhaü satataü muditaü niràmiùaü ÷uddhaü | bodhinataü ku÷alanataü jinàtmajànàü kçpàdànam || Msa_17.60 || tatra sakalamàdhyàtmikabàhyavastudànàt | vipulaü prabhåtavastudànàt | ÷reùñhaü praõãtavastudànàt | satatamabhãkùõadànàt | mudãtamapratisaükhyàya prahçùñadànàt | niràmiùaü yathà nirlepaü | ÷uddhaü yathà ÷uddhapadaü | bodhinataü mahàbodhipariõàmanàt | ku÷alanataü yathà hitàvahaü | upabhoagavi÷eùe ÷lokaþ | na tathopabhogatuùñiü labhate bhogã yathà parityàgàt | tuùñimupaiti kçpàluþ sukhatrayàpyàyitamanaskaþ || Msa_17.61 || tatra sukhatrayaü dànaprãtiþ parànugrahaprãtiþ bodhisaübhàrasaübharaõaprãti÷ca | ÷eùaü gatàrthaü | pàramitàbhinirhàrakaruõàyàü ÷lokaþ | kçpaõakçpà raudrakçpà saükùubdhakçpà kçpà pramatteùu | viùayaparatantrakaruõà mithyàbhiniviùñakaruõà ca || Msa_17.62 || tatra kçpaõà matsariõaþ | raudrà duþ÷ãlàþ paropatàpinaþ | saükùubdhàþ krodhanàþ | pramattàþ ku÷ãdàþ | viùayaparatantrà kàmeùu vikùiptacittàþ | mithyàbhiniviùñàþ duþpraj¤àþ tãrthikàdayaþ | eùu pàramitàvipakùadharmàvasthiteùu yà karuõà sà kçpaõàdikaruõà | sà ca tadvipakùavidåùaõàtpàramitàbhinirhàràya saüpadyate | tasmàtpàramitàbhinirhàrakaruõetyucyate | karuõàpratyayasaüdar÷ane ÷lokaþ | karuõà bodhisattvànàü sukhàd duþkhàttadanvayàt | karuõà bodhisattvànàü hetormitràtsvabhàvataþ || Msa_17.63 || tatra pårvàrdhenàlambanapratyayaü karuõàyàþ saüdar÷ayati | trividhàü vedanàmàlambya tisçbhirduþkhatàbhiþ karuõàyanàt | aduþkhàsukhà hi vedanà sukhaduþkhayoranvayaþ punastadàvàhanàt | (##) uttaràrdhena yathàkramaü hetumitrasvabhàvaiþ karuõàyà hetvadhipatisamanantarapratyayànsaüdar÷ayati | mahàkaruõatve ÷lokaþ | karuõà bodhisattvànàü samà j¤eyà tadà÷ayàt | pratipatterviràgàcca nopalambhàdvi÷uddhitaþ || Msa_17.64 || tatra samà trividhavedanàvastheùu yatkiücidveditamidamatra duþkhasyeti viditvà | sà punarà÷ayato 'pi cittena karuõàyanàt | pratipattito 'pi tatparitràõàt | viràgato 'pi tadvipakùavihiüsàprahàõàt | anupalambhato 'pyàtmaparakaruõànupalambhàt | vi÷uddhito 'pyaùñabhyàü bhåmàvanutpattikadharmakùàntilàbhàt | maitràdribhàvanàgrà svacittato dharmato 'dhimokùàcca | à÷ayato 'pi vibhutvàdavikalpàdaikyata÷càpi || Msa_17.65 || iti | pårvanirde÷ànusàreõàrtho 'nugantavyaþ | iti bhagavati jàtusuprasàdo mahadupadhidhruvasatkriyàdhipåjã | bahuguõahitamitranityasevo jagadanukampaka eti sarvasiddhiü || Msa_17.66 || etena yathoktànàü påjàsevàpramàõànàmanukramaü guõaü ca samàsena saüdar÷ayati | mahopadhibhirdhruvaü satkriyà[yayà] càtyarthaü påjanànmahadupadhidhruvasatkriyàbhipåjã veditavyaþ | satkriyà punaþ samyakpratipattirveditavyà | evaü [làbha?]satkàrapratipattipåjã bhavati | bahuguõaü mitraü tadanyairguõaiþ | hitamanukampakatvena veditavyaü | eti sarvasiddhimiti svaparàrthasiddhiü pràpnotãti | || mahàyànasåtràlaükàre påjàsevàpramàõàdhikàraþ [saptada÷aþ] samàptaþ || (##) aùñàda÷o 'dhikàraþ lajjàvibhàge ùoóa÷aþ ÷lokàþ | lajjà vipakùahãnà j¤ànena gatà ca nirvikalpena | hãnànavadyaviùayà sattvànàü pàcikà dhãre || Msa_18.1 || etena svabhàvasahàyàlambanakarmasaüpadà caturvidhaü lakùaõaü bodhisattvalajjàyàþ saüdar÷itaü | hãnànavadyaviùayà | ÷ràvakapratyekabuddhànàü [yànaü?] tadvi[ddhi]hãnaü ca mahàyànàdanavadyaü ca | tena ca bodhisattvo lajjate | kathaü sattvànàü pàcikà | tasyàmeva lajjà[yàü] paraprasthàpanàt | ùaõõàü pàramitànàü vipakùe vçddhyà bodhisattvànàü | pratipakùe hànita÷càpyatãva saüpadyate lajjà | iyaü bodhisattvànàü bçddhyà parihànita÷ca lajjà [?] pàramitàviùakùavçddhyà tatpratipakùaparihàõyà càtyarthaü lajjotpàdanàt | ùaõõàü pàramitànàü niùevaõàlasyato bhavati lajjà | kve÷ànukåladharmaprayogata÷caiva dhãràõàü || Msa_18.2 || iyamaprayoga[prayoga?]lajjà pàramitàbhàvanàyàmaprayogena | kle÷ànukåleùu dharmeùvindriyàguptadvàratvàdiùu ca prayogena lajjotpàdanàt | asamàhitasvabhàvà mçdumadhyà hãnabhåmikà lajjà | hãnà÷ayà samànà hãnà hi tadanyathà tvadhikà || Msa_18.3 || iyaü mçdvadhimàtrà lajjà | pårvanirde÷ànusàreõàsya ÷lokasyàrtho 'nugantavyaþ | ataþ paraü caturbhistribhi÷ca ÷lokairyathàkramaü lajjàvipakùe lajjàyàü ca doùaguõabhedaü dar÷ayati | lajjàrahito dhãmàn kle÷ànadhivàsayatyayoni÷ataþ | pratighopekùàmànaþ sattvànupahanti ÷ãlaü ca || Msa_18.4 || ityatra àtmavyàbàdhàya cetayate paravyàbàdhàyobhayavyàbàdhàya ceti saüdar÷itam | ayoni÷ata ityayoni÷o manaskàreõa | kathamupekùayà sattvànupahanti | sattvàrthapramàdataþ | (##) kaukçtyàtsavilekho bhavati sa saümànahànimàpnoti | ÷ràddhàtmà[mà]nuùasaüghàcchàsrà copekùyate tasmàt || Msa_18.5 || sahadhàrmi kairjinasutairvinindyate lokato 'ya÷o labhate | dçùñe dharme ityanena dçùñadhàrmikamavadyaü prasavatãti dar÷itaü | yathàkramamàtmaparadevatà÷àstçbhirapavadanàt | vij¤aiþ sabrahmacàribhirdharmatayà vigarhaõàt | digvidikùu ca pàpakàvarõani÷caraõàt | 'nyatra kùaõarahito jàyate bhåyaþ || Msa_18.6 || ityanena sàüparàyikamavadyaü prasavatãti saüdar÷itamakùaõeùåpapatteþ | pràptàpràptavihàniü ÷uklairdharmaiþ samàpnute tena | ityanena dçùñadharmasàüparàyikamavadyaü prasavatãti saüdar÷itaü | pràptaku÷aladharmaparihàõitaþ | apràptaparihàõita÷ca yathàkramam | duþkhaü viharati tasmànmanaso 'pyasvasthatàmeti || Msa_18.7 || ityanena tajjaü caitasikaü duþkhaü daurmanasyaü pratisaüvedayata iti saüdar÷itam | ete sarve doùà hãmatsu bhavanti no jinasuteùu | ityata upàdàya lajjàguõo veditavyaþ | yadete ca doùà na bhavanti | deveùu ca manujeùu ca nityaü saüjàyate ca budhaþ || Msa_18.8 || ityetadasya vipàkaphalaü bhavati | saübhàràü÷ca sa bodheþ kùipraü pårayati lajjayà dhãmàn | ityetadadhipatiphalaü | sattvànàü pàcanayà na khidyate caiva jinaputraþ || Msa_18.9 || ityetatpuruùakàraphalam | sa vipakùapratipakùai rahito 'rahita÷ca jàyate satataü | ityete visaüyoganiùpandaphale | yaduta vipakùarahitatvaü pratipakùàrahitatvaü ca | ityetamànu÷aüsaü hãmànàpnoti jinaputraþ || Msa_18.10 || iti yathoktadoùàbhàvaü guõayogaü ca pràpnotãti saüdar÷itam | doùamalino hi bàlo hãvirahàtsuvasanaiþ sugupto 'pi | nirvasano 'pi jinasuto hrãvasano muktadoùamalaþ || Msa_18.11 || etena vasravi÷eùaõaü hriyaþ | tadanyavasrapràvçtasyàpi hrãrahitasya doùamalinatvàt | nagnasyàpi na hrãmato nirmalatvàt | àkà÷amiva na lipto hrãyukto jinasuto bhavati dharmaiþ | dharmairiti lokadharmaiþ | (##) hãbhåùita÷ca ÷obhati saüparkagato jinasutànàm || Msa_18.12 || etena ÷lokena hriya àkà÷abhåùaõasamatàü dar÷ayati | màturiva vatsalatvaü hriyo vineyeùu bodhisatvànàü | tràtavyasattvopekùàyà lajjanàt | àrakùà càpi hrãþ saüsaratàü sarvadoùebhyaþ || Msa_18.13 || hastya÷vakàyàdibhåtatvàt | ebhirvastràdidçùñàntairvihàre kle÷apratipakùatàü càre lokadharmapratipakùatàü | sahadhàrmikasaüvàsànukålatàü | sattvàparipàkànukålatàm | akliùñasaüsàrànukålatàü ca hriyo dar÷ayati | sarveùu nàdhivàsà sarveùvadhivàsanàpravçtti÷ca | sarveùu ca pravçttirhrãvihitaü hãmato liïgam || Msa_18.14 || etena caturvidhaü hrãkçtaü liïgaü hãmato dar÷ayati | yaduta sarvadoùeùvanadhivàsanà càpravçtti÷ca | sarvaguõeùvadhivàsanà ca pravçtti÷ca | hrãbhàvanà pradhànà svacittato dharmato 'dhimokùàcca | à÷ayato 'pi vibhutvàdakalpanàdaikyata÷càpi || Msa_18.15 || ityasya nirde÷o yathàpårvaü | dhçtivibhàge sapta ÷lokàþ | dhçti÷ca bodhisattvànàü lakùaõena prabhedataþ | dçóhatvena sa sarvebhyastadanyebhyo vi÷iùyate || Msa_18.16 || vãryaü samàdhiþ praj¤à ca sattvaü dhairyaü dhçtirmatà | nirbhãto bodhisattvo hi trayàdyasmàtpravartate || Msa_18.17 || etena dhçtilakùaõaü saparyàyaü sasàdhanaü coktaü | vãryàdikaü lakùaõaü sattvàdikaü paryàyaþ | ÷eùaü sàdhanaü | katamasmàttrayànnirbhãtaþ pravartata ityàha | lãnatvàcca calatvàcca mohàccotpadyate bhayaü | kçtyeùu tasmàdvij¤eyà dhçtisaüj¤à nije traye || Msa_18.18 || sarvakàryeùu hi lãnacittatayà và bhayamutpadyate tadanutsàhataþ | calacittatayà và cittànavasthànataþ | saümohato và tadupàyaj¤ànataþ | tatpratipakùà÷ca yathàkramaü vãryàdayaþ | tasmànnijavãryàditraye dhçtisaüj¤à veditavyà nija ityapratisaükhyànakaraõãye | prakçtyà praõidhàne ca nirapekùatva eva ca | sattvavipratipattau ca gambhãryaudàryasaü÷rave || Msa_18.19 || (##) vineyadurvinayatve kàyàcintye jinasya ca | duùkareùu vicitreùu saüsàràtyàga eva ca || Msa_18.20 || niþsaükle÷e ca tatraiva dhçtirdhãrasya jàyate | asamà ca tadanyebhyaþ so 'gre dhçtimatàü yataþ[mataþ] || Msa_18.21 || ebhistribhiþ ÷laukairdhçtiprabhedaþ dar÷ayati | yathàkramaü gotrataþ | cittotpàdataþ | svàrthataþ | satvàrthataþ [paràrthataþ | tatvàrthataþ |] prabhàvataþ | satvaparipàcanataþ | paramabodhita÷ca | tatra nirapekùatvaü svàrthaprayuktasya kàyajãvitanirapekùatvàdveditavyaü | punarduùkaracaryàtaþ | saücintyabhavopapattitaþ | tadasaükle÷ato 'pi prabhedaþ | kumitraduþkhagambhãra÷ravàdvãro na kampate | ÷alabhaiþ pakùavàtai÷ca samudrai÷ca sumeruvat || Msa_18.22 || etena bodhisattvadhçterdçóhatvaü dar÷ayati | upamàtrayaü trayeõàkampane[naü] yathàkramaü veditavyam | akhedavibhàge dvau ÷laukau | akhedo bodhisatvànàmasamastriùu vastuùu | ÷rutàtçptimahàvãryaduþkhe hrãdhçtini÷ritaþ || Msa_18.23 || tãvracchando mahàbodhàvakhedo dhãmatàü mataþ | aniùpanna÷ca niùpannaþ suniùpanna÷ca bhåmiùu || Msa_18.24 || àbhyàü vastuto ni÷rayataþ svabhàvataþ prabhedata÷càkhedo nirdiùñaþ | triùu vastuùu | ÷rutàtçptau | dãrghakàlavãryàrambhe | saüsàraduþkhe ca | hriyaü dhçtiü ca ni÷ritya | tàbhyàü hi khedotpattito lajjayate na cotpàdayati | tãvracchando mahàbodhàviti svabhàvaþ | chande hi vyàvçtte khinno bhavati | aniùpanno 'dhimukticaryàbhåmau | niùpannaþ saptabhåmiùu | suniùpannaþ pareõa ityeùa prabhedaþ | ÷àstraj¤atàyàü dvau ÷lokau | vastunà càdhikàreõa karmaõà ca vi÷iùyate | lakùaõenàkùayatvena phalasyodàgamena ca || Msa_18.25 || ÷àstraj¤atà hi dhãràõàü samàdhimukhadhàraõã | gçhãtà sattvapàkàya saddharmasya ca dhàraõe || Msa_18.26 || tatra ÷àstraj¤atàyàþ pa¤ca vidyàsthànàni vastu | adhyàtmavidyà hetuvidyà ÷abdavidyà cikitsàvidyà ÷ilpakarmasthànavidyà ca | svaparàrthakriyà adhikàraþ | karma prathamavastuni (##) svayaü pratipattiþ parebhya÷ca tatsamàkhyànaü | dvitãye taddoùaparij¤ànaü paravàdinigraha÷ca | tçtãye svayaü suniråktàbhidhànaü parasaüpratyaya÷ca | caturthe pareùàü vyàdhi÷amanaü | pa¤came parebhyastatsaüvibhàgaþ | lakùaõaü ÷àstraj¤atàyà etànyeva pa¤ca vaståni ÷rutàni bhavanti | dhçtàni | vacasà parijitàni | manasà anvãkùitàni | dçùñyà supratividdhàni | ÷rutvà yathàkramaü tadudgrahaõàtaþ | svàdhyàyataþ | prasannena manasàrthacittanato yathàyogaü taddoùaguõàvagamàt svàkhyàtaduràkhyàtàvadhàraõata÷ca | akùayatvaü nirupadhi÷eùanirvàõe 'pyakùayàt | phalasamudàgamaþ sarvadharmasarvàkàraj¤atà | sà punareùà ÷àsraj¤atà bodhisattvànàü samàdhimukhairdhàraõãmukhai÷ca saügçhãtà | sattvaparipàkàya ca bhavati | samàdhimukhaistatkçtyànuùñhànàt | saddharmapàraõàya ca dhàraõãbhistaddhàraõàt | lokaj¤atàyàü catvàraþ ÷lokàþ | kàyena vacasà caiva satyaj¤ànena càsamà | lokaj¤atà hi dhãràõàü tadanyebhyo vi÷iùyate || Msa_18.27 || kathaü kàyenetyàha | kçtasmitamukhà nityaü | kathaü vàcetyàha | dhãràþ pårvàbhibhàùiõaþ | sà punaþ kimarthamityàha | sattvànàü bhàjanatvàya | kasminnarthe bhàjanatvàya | saddharmapratipattaye || Msa_18.28 || kathaü satyaj¤ànenetyàha | satyadvayàdyata÷ceùño lokànàmudayo 'sakçt | dvayàdastaügamastasmàt tajj¤o lokaj¤a ucyate || Msa_18.29 || dvàbhyàü satyàbhyàü lokasyodayaþ punaþ punaþ saüsàro ya÷codayo yena ceti kçtvà | dvàbhyàmastaügamo nirodhamàrgasatyàbhyàü | ya÷càstaügamo yena ceti kçtvà | tasmàttajj¤o lokaj¤a ucyate | lokasyodayàstaügàminyà praj¤ayà samanvàgatatvàt | ÷amàya pràptaye teùàü dhãmàn satyeùu yujyate | satyaj¤ànadyato dhãmàn lokaj¤o hi nirucyate || Msa_18.30 || anena lokaj¤atàyàþ karma nirdiùñaü | tatra ÷amàya duþkhasamudayasatyayoþ pràptaye nirodhamàrgasatyayoþ | (##) pratisaraõavibhàge trayaþ ÷lokàþ àrùa÷ca de÷anàdharmo artho 'bhipràyiko 'sya ca | pràmàõika÷ca nãtàrtho nirjalpà pràptirasya ca || Msa_18.31 || idaü pratisaraõànàü lakùaõaü | tatra pràmàõiko 'rtho yaþ pramàõabhåtena nãto vibhaktaþ ÷àstrà và tatpramàõãkçtena và | nirjalpà pràptiradhigamaj¤ànaü lokottaraü | tasyànabhilàpyatvàt | ÷eùaü gatàrtham | pratikùepturyathoktasya mithyàsaütãritasya ca | sàbhilàùa[pa]sya ca pràpteþ pratiùedho 'tra de÷itaþ || Msa_18.32 || prathame pratisaraõe àrùadharmapratikùeptuþ pudnalasya pratiùedho de÷itaþ | dvitãye yathàrutàrthasya vya¤janasya nàbhipràyikàrthena | tçtãye mithyà cintitàrthasya viparãtaü nãyamànasya | caturthe sàbhilàùa[pa]sya j¤ànasya[à]pratyàtmavedanãyasya | adhimuktervicàràcca yathàvatparataþ ÷ravàt | nirjalpàdapi ca j¤ànàdapraõà÷o hi dhãmatàü || Msa_18.33 || ayaü pratisaraõànu÷aüsaþ | prathamena pratisaraõenàrùadharmàdhimuktito na praõa÷yati | dvitãyena svayamàbhipràyikàrthavicàraõàt | tçtãyena paratastadaviparãtàrthanaya÷ravàt | caturthena lokottaraj¤ànàt | pratisaüvidvibhàge catvàraþ ÷lokàþ | asamà bodhisattvànàü catasraþ pratisaüvidaþ | paryàye lakùaõe vàkye j¤àne j¤ànàcca tà matàþ || Msa_18.34 || prathamà paryàye j¤ànamekaikasyàrthasya yàvanto nàmaparyàyàþ | dvitãyà lakùaõe yasyàrthasya tannàma | tçtãyà vàkye pratyekaü janapadeùu yà bhàùàþ | caturthà j¤àne svayaü yatpratibhànam | idaü pratisaüvidàülakùaõam | de÷anàyàü prayuktasya yasya yena ca de÷anà | dharmàrthayordvayorvàcà j¤ànenaiva ca de÷anà || Msa_18.35 || dharmasyodde÷anirde÷àtsarvathà pràpaõàd dvayoþ | parij¤ànà[hànà]cca codyànàü pratisaüviccatuùñayam || Msa_18.36 || (##) iti catuùñve kàraõaü | de÷anàyàü hi prayuktasya yasya ca de÷anà yena ca | tatra j¤ànena prayojanaü | kasya punarde÷anà | dharmasyàrthasya | kena de÷anà vacanena j¤ànena ca | tatra dharmàrthayorde÷anà | dharmasyodde÷anirde÷àt | vàkyena de÷anà tayoreva dvayoþ sarvathà pràpaõàt | j¤ànena de÷anà codyànàü pariharaõàt | ato yacca yena ca de÷yate tajj¤ànàt catasraþ pratisaüvido vyavasthàpitàþ | pratyàtmaü samatàmetya yottaratra pravedanà | sarvasaü÷ayanà÷àya pratisaüvinnirucyate || Msa_18.37 || etena pratisaüvidàü nirvacanaü karma ca dar÷itaü | pratyàtmaü lokottareõa j¤ànena sarvadharmasamatàü tathatàmavetya uttarakàlaü tatpçùñhalabdhena j¤ànena pravedanà paryàyàdãnàü pratisaüviditi nirvacanaü | sarvasaü÷ayanà÷àya pareùàmiti karma | saübhàravibhàge catvàraþ ÷lokàþ | saübhàro bodhisattvànàü puõyaj¤ànamayo 'samaþ | saüsàre 'bhyudayàyaikaþ anyo 'saükliùñasaüsçtau || Msa_18.38 || ya÷ca saübhàro yadarthaü ca tatsaüdar÷itam | dvividhaþ saübhàraþ | tatra puõyasaübhàraþ saüsàre 'bhyudayàya saüvartate | j¤ànasaübhàro 'saükliùñasaüsaraõàya | dànaü ÷ãlaü ca puõyasya praj¤à j¤ànasya saübhçtiþ | trayaü cànyaddvyasyàpi pa¤càpi j¤ànasaübhçtiþ || Msa_18.39 || etena pàramitàbhistadubhayasaübhàrasaügrahaü dar÷ayati | kùàntivãryadhyànabalena hyubhayaü kriyate | tasmàddvayasaübhàrasrayaü bhavati | punaþ praj¤àyàü pariõàmanàtsarvàþ pa¤ca pàramità j¤ànasaübhàro veditavyaþ | saütatyà bhàvanàmetya bhåyo bhåyaþ ÷ubhasya hi | àhàro yaþ sa saübhàro vã[dhã]re sarvàrthasàdhakaþ || Msa_18.40 || etatsaübhàranirvacanaü karma ca | samiti saütatyà | bhà iti bhàvanàmàgamya | ra iti bhåyo bhåya àhàraþ | sarvàrthasàdhaka iti karma | svaparàrthayoþ sàdhanàt | (##) prave÷àyànimittàya anàbhogàya saübhçtiþ | abhiùekàya niùñhàyai dhãràõàmupacãyate || Msa_18.41 || ayaü saübhàraprabhedaþ | tatràdhimukticaryàbhåmau saübhàro bhåmiprave÷àya | ùañsu bhåmiùvanimittàya saptamãbhåmisaügçhãtàya | tasyàü nimitta-[à] samudàcàràt | saptamyàü bhåmàvanàbhogàya tadanyabhåmidvayasaügçhãtàyà | tayoþ saübhàrà[ro ']bhiùekàya da÷amãbhåmisaügçhãtàya | tasyàü saübhàro niùñhàgamanàya buddhabhåmisaügçhãtàya | smçtyupasthànavibhàge trayaþ ÷lokàþ | caturda÷abhiràkàraiþ smçtyupasthànabhàvanà | dhãmatàmasamatvàtsà tadanyebhyo vi÷iùyate || Msa_18.42 || katamai÷caturda÷abhiþ | ni÷rayàtpratipakùàcca avatàràttathaiva ca | àlambanamanaskàrapràptita÷ca vi÷iùyate || Msa_18.43 || ànukålyànuvçttibhyàü parij¤otpattito 'parà | màtrayà paramatvena bhàvanàsamudàgamàt || Msa_18.44 || ityebhi÷caturda÷abhiràkàrairbodhisatvànàü smçtyupasthànabhàvanà vi÷iùyate | kathamà÷rayato mahàyàne ÷rutacintàbhàvanàmayãü praj¤àmà÷ritya | kathaü pratipakùataþ caturviparyàsapratipakùàõàmapya÷uciduþkhànityànàtmasaüj¤ànàü pratipakùatvàtkàyàdidharma nairàtmyaprave÷ataþ | kathamavatàrataþ | caturbhiþ smçtyupasthànairyathàkramaü duþkhasamudayanirodhamàrgasatyàvatàràtsvayaü pareùàü càvatàraõàt | yathoktaü madhyàntavibhàge | kathamàlambanataþ sarvasattvakàyàdyàlambanàt | kathaü manaskàrataþ kàyàdyanupalambhàt | kathaü pràptitaþ kàyàdãnàü na visaüyogàya nàvisaüyogàya | kathamànukålyataþ pàramitànukålyena tadvipakùapratipakùatvàt | kathamanuvçttitaþ laukikànàü ÷ràvakapratyekabuddhànàü cànuvçttyà tadupasaühitasmçtyupasthànabhàvanàttebhyastadupade÷àrthaü | kathaü parij¤àtaþ kàyasya màyopamatvaparij¤ayà tathaivàbhåtaråpasaüprakhyànàt | vedanàyàþ svapnopamatvaparij¤ayà tathaiva mithyànubhavàt | cittasya prakçtiprabhàsvaratvaparij¤ayà àkà÷avat | dharmàõàmàgantukatvaparij¤ayà àkà÷àganturajodhåmàbhranãhàropakle÷avat | kathamutpattitaþ saücityabhavopapattau cakravartyàdibhåtasya vi÷iùñakàyavedanàdisaüpattau tadasaükle÷ataþ | kathaü màtràtaþ mçdvà api smçtyupasthànabhàvanàyàstadanyebhyo 'dhimàtratvàt | prakçtitãkùõendriyatayà | kathaü paramatvena pariniùpannànàmanàbhogami÷ropami÷rabhàvanàt | kathaü bhàvanàtaþ (##) atyantaü tadbhàvanàt nirupadhi÷eùanirvàõe 'pi tadakùayàt | kathaü samudàgamataþ | da÷asu bhåmiùu buddhatve ca samudàgamàt | samyakprahàõavibhàge pa¤ca ÷lokàþ | samyakprahàõaü dhãràõàmasamaü sarvadehibhiþ | smçtyupasthànadoùa[à]õàü pratipakùeõa bhàvyate || Msa_18.45 || yàvatyaþ smçtyupasthànabhàvanà uktàþ tadvipakùàõàü doùàõàü pratipakùeõa samyakprahàõabhàvaneti samastaü samyakprahàõalakùaõam | prabhedena punaþ | saüsàrasyopabhoge ca tyàge nivaraõasya ca | manaskàrasya ca tyàge prave÷e caiva bhåmiùu || Msa_18.46 || animittavihàre ca labdhau vyàkaraõasya ca | sattvànàü paripàke ca abhiùeke ca dhãmatàü || Msa_18.47 || kùetrasya ca vi÷uddhyarthaü niùñhàgamana eva ca | bhàvyate bodhisattvànàü vipakùapratipakùataþ || Msa_18.48 || ayaü samyakprahàõabhàvanàprabhedaþ | saüsàrasyàsaükliùñaparibhoge saüpattiùu | pa¤canivàraõatyàge | ÷ràvakapratyekabuddhamanaskàratyàge | bhåmiprave÷e | animittavihàre saptamyàü bhåmau | vyàkaraõalàbhe aùñamyàü | sattvànàü paripàcane | navamyàü | abhiùeke ca da÷amyàü | kùetravi÷uddhyarthaü traye 'pi | niùñhàgamane ca buddhabhåmau | ye ca vipakùàsteùàü pratipakùeõa samyakprahàõabhàvanà veditavyà | ayamasyàþ prabhedaþ | chandaü ni÷ritya yogasya bhàvanà sanimittikà | sarvasamyakprahàõeùu pratipakùo nirucyate || Msa_18.49 || etena chandaü janayati | vyàyacchate vãryamàrabhate | cittaü pragçõhàti | samyak pradadhàtãti | eùàü padànàmarthanirde÷aþ | chandaü hi ni÷ritya ÷amathavipa÷yanàkhyaü yogaü bhàvayatãti vyàyacchate | sà ca bhàvanà ÷amathapragrahopekùànimittaiþ saha bhàvyate | tasmàtsà sanimittikà | kathaü ca punarbhàvyate | yacchamathapragrahopakle÷ayorlayauddhatyayoþ pratipakùeõa vãryamàrabhate | kathamàrabhate | cittaü pragçõhàti pradadhàti ca | [tatra pragçõhàtãtipraj¤ayà | pradadhàtãti?] ÷amathe [na?] samapràpte co[pta÷co]pekùàyàü pradadhàti | eùà yogabhàvanà yathoktaprabhedeùu sarvasamyakprahàõeùu pratipakùa ucyate | çddhipàdavibhàge pa¤ca ÷lokàþ | (##) çddhipàdà÷ca catvàro dhãràõàmagralakùaõàþ | sarvàrthasiddhau jàyante àtmana÷ca parasya ca || Msa_18.50 || sarvàrthasiddhirlaukikã lokottarà ca veditavyà | ÷eùaü gatàrtham | ni÷rayàcca prabhedàcca upàyàdabhinirhçteþ | vyavasthà çddhipàdànàü dhãmatàü sarvatheùyate || Msa_18.51 || asyodde÷asya ÷eùo nirde÷aþ | dhyànapàramimà÷ritya prabhedo hi caturvidhaþ | upàya÷càbhinirhàraþ ùaóvidha÷ca vidhãyate || Msa_18.52 || dhyànapàramitàni÷rayaþ prabheda÷caturvidha÷chandavãryacittamãmàüsàsamàdhibhedàt | upàya÷caturvidha eva | abhinirhàraþ ùaóvidhaþ | caturvidha upàyaþ katamaþ | vyàvasàyika eka÷ca dvitiyo 'nugrahàtmakaþ | naibandhikastçtãya÷ca caturthaþ pràtipakùikaþ || Msa_18.53 || aùñànàü prahàõasaüskàràõàü chando vyàyàmaþ ÷raddhà vyàvasàyikaþ upàyaþ | ÷raddadhànasyàrthino vyàyàmàt | pra÷rabdhiranugràhakaþ | smçtiþ saüprajanyaü caupanibandhakaþ | ekena cittasyàlambanàvisàràt | dvitãyena visàrapraj¤ànàt | cetanà copekùà ca pràtipakùika upàyaþ | layauddhatyopakle÷ayoþ kle÷ànàü ca pratipakùatvàt | ùaóvidho 'bhinirhàraþ katamaþ | dar÷anasyàvavàdasya sthitivikrãóitasya ca | praõidherva÷itàyà÷ca dharmapràpte÷ca nirhçtiþ || Msa_18.54 || tatra dar÷anaü cakùuþ pa¤cavidhaü màüsacakùuþ dãvyaü cakùuþ àryaü praj¤àcakùuþ dharmacakùuþ buddhacakùu÷ca | avavàdaþ ùaóabhij¤à yathàkramaü | tàbhirupasaükramya bhàùàü cittaü càgatiü ca gatiü ca viditvà niþsaraõàyàvavadanàt | sthitivikrióitaü yasmàt bodhisattvànàü bahuvidhaü nirmàõàdibhiþ samàdhivikrãóitaü | praõidhiryena praõidhij¤ànena praõidhànabalikà bodhisattvàþ praõidhànavai÷eùikatayà vikrãóanti | yeùàü na sukaraü saükhyà kartuü kàyasya và prabhàyà và svarasya veti vistareõa yathà da÷abhåmike såtre | va÷ità yathà tatraiva da÷a va÷ità nirdiùñàþ | dharmapràptirbalavai÷àradyàveõikabuddhadharmàõàü pràptiþ | ityeùa dar÷anàdãnàmabhinirhàraþ ùaóvidhaþ | (##) indriyavibhàge ÷lokaþ | bodhi÷caryà ÷rutaü càtra[graü]÷amatho 'tha vipa÷yanà | ÷raddhàdãnàü padaü j¤eyamarthasiddhyadhikàrataþ || Msa_18.55 || ÷raddhendriyasya bodhiþ padamàlambanamityarthaþ | vãryendriyasya bodhisattvacaryà | smçtãndriyasya mahàyànasaügçhãtaü ÷rutaü | samàdhãndriyasya ÷amathaþ | praj¤endriyasya vipa÷yanà padaü | tadarthàdhikàreõaiva caitàni ÷raddhàdãni àdhipatyàrthenendriyàõyucyante | balavibhàge ÷lokaþ | bhåmiprave÷asaükliùñà÷ceùñàþ ÷raddhàdayaþ punaþ | vipakùadurbalatvena ta eva balasaüj¤itàþ || Msa_18.56 || gatàrthaþ ÷lokaþ | bodhyaïgavibhàge sapta ÷lokàþ | bhåmiviùñasya bodhyaïgavyavasthànaü vidhãyate | dharmàõàü sarvasattvànàü samatàvagamàtpunaþ || Msa_18.57 || etena yasyàmavasthàyàü yasyàvabodhàt bodhyaïgàni vyavasthàpyante tadupadiùñaü | bhåmipraviùñàvasthàyàü sarvadharmàõàü sarvasattvànàü ca samatàvabodhàdyathàkramaü dharmanairàtmyenàtmaparasamatayà ca | ataþ paraü cakràdisaptaratnasàdharmyaü bodhyaïgànàü dar÷ayati | smçti÷carati sarvatra j¤eyàjitavinirjaye | ajitaj¤eyavinirjayàya | yathà cakravartina÷cakraratnamajitade÷avinirjayàya | sarvakalpanimittànàü bhaïgàya vicayo 'sya ca || Msa_18.58 || yathà hastiratnaü pratyarthikabhaïgàya | à÷u cà÷eùabodhàya vãryamasya pravartate | kùipràbhij¤atotpàdanàt | yathà÷varatnamà÷u samudraparyantamahàpçthivãgamanàya | dharmàlokavivçddhyà ca prãtyà àpåryate dhruvam || Msa_18.59 || àrabdhavãryasya bodhisattvasya dharmàlokà vivardhante | tataþ prãtiþ sarvaü kàryaü[yaü] sadà prãõayati | yathà maõiratnamàlokavi÷eùeõa cakravartinaü prãõayati | sarvàvaraõanirmokùàt pra÷rabdhyà sukhameti ca | sarvadauùñhulyasamutpàda[ña]nàt | yathà strãratnena cakravartã sukhamanubhavati | (##) cintitàrthasamçddhi÷ca samàdheråpajàyate || Msa_18.60 || yathà cakravartino gçhapatiratnàt | upekùayà yathàkàmaü sarvatra viharatyasau | pa[pç]ùñhalabdhàvikalpena vikalpena[vihàreõa]sadottamaþ || Msa_18.61 || upekùocyate nirvikalpaü j¤ànaü tayà bodhisattvaþ sarvatra yathàkàmaü viharati | tatpçùñhalabdhena ca vihàreõànyasyopagamàt | anyasyàpagamàt | nirvikalpena vihàreõa tatra nirvyàpàratayà vàsakalpanàt | yathà cakravartinaþ pariõàyakaratnaü caturaïgabalakàyamupanetavyaü copapraõayati[gamayati] | apanetavyaü càpanayati | tatra ca gatvà vàsaü kalpayati yatràkhinnaþ caturaïgo bàlakàyaþ paraiti | evaüguõo bodhisattva÷cakravartãva vartate | saptaratnopamairnityaü bodhyaïgaiþ parivàritaþ || Msa_18.62 || iti saptaratnopamatvaü bodhyaïgànàü nigamayati | ni÷rayàïgaü svabhàvàïgaü niryàõàïgaü tçtãyakaü | caturthamanu÷aüsàïgamakle÷àïgaü trayàtmakam || Msa_18.63 || etena yabdodhyaïgaü yathàïgaü tadabhidyotitaü | smçtirni÷rayàïgaü sarveùàü tanni÷rayeõa pravçtteþ | dharmapravicayaþ svabhàvàïgaü bodhestatsvabhàvatvàt | vãryaü niryàõàïgaü tenàpràpyaniùñhà yàmadhiùñhànàt [vicchedàt] | prãtiranu÷aüsàïgaü cittasukhatvàt | pra÷rabdhisamàdhyupekùà asaükle÷àïgaü | yena yanni÷ritya yo 'saükle÷a iti trividhamasaükle÷àïgaü veditavyam | màrgàïgavibhàge dvau ÷lokau | yathàbodhànuvçtti÷ca tadårdhvamupajàyate | yathàbodhavyavasthànaü prave÷a÷ca vyavasthitau || Msa_18.64 || karmatrayavi÷uddhi÷ca pratipakùa÷ca bhàvanà | j¤eyàvçtte÷ca màrgasya vai÷eùikaguõasya ca || Msa_18.65 || bodhyaïgakàlàdårdhvaü yathàbhåtàvabodhànuvçttiþ samyagdçùñiþ | tasyaivàvabodhasya vyavasthànaü paricchedaþ samyaksaükalpaþ | tadvyavasthàne ca såtràdike bhagavatà kçte sa eva prave÷astena tadarthàvabodhàt | karmatrayavi÷uddhiþ samyagvàkkarmàntàjãvàþ | vàkkàyobhayakarmasaügrahàt | pratipakùasya bhàvanà samyagvyàyàmàdayo yathàkramaü j¤eyàvaraõasya màrgàvaraõasya ca vai÷eùikaguõàvaraõasya ca samyagvyàyàmena dãrghaü hi kàlam akhidyamàno j¤eyàvaraõasya pratipakùaü bhàvayati | (##) samyaksmçtyà ÷amathapragrahopekùànimitteùu layoddhatyàbhàvànmàrgasaümukhãbhàvàyàvaraõasya pratipakùaü bhàvayati | samyaksamàdhinà vai÷eùikaguõàbhinirhàràyàvaraõasya pratipakùaü bhàvayatyevamaùñau màrgàïgàni vyavasthàpyante | ÷amathavipa÷yanàvibhàge trayaþ ÷lokàþ | cittasya citte sthànàcca dharmapravicayàdapi | samyaksthitimupà÷ritya ÷amatho 'tha vipa÷yanà || Msa_18.66 || samyaksamàdhiü ni÷ritya citte cittasyàvasthànàt | dharmàõàü ca pravicayàdyathàkramaü ÷amatho vipa÷yanà ca veditavyà | na tu vinà samyaksamàdhinetyetacchamathavipa÷yanàlakùaõabhå | sarvatragà ca saikàü÷à naikàü÷opaniùanmatà | sà ca ÷amathavipa÷yanà sarvatragà yaü yaü guõamàkàïkùati tatra tatra tadbhàvanàt | yathoktaü såtre | àkàïkùedbhikùuraho vatàhaü viviktaü kàmairiti vistareõa yàvat tena bhikùuõà imàveva dvau dharmau bhàvayitavyau | yaduta ÷amatha÷ca vipa÷yanà cetyevamàdi | ekàü÷à ÷amathavipa÷yanà yadà ÷amathaü bhàvayati | vipa÷yanàü và | ubhayàü÷à yadà yugapadubhayaü bhàvayati | upaniùatsaümatà ÷amathavipa÷yanà bodhisattvànàmadhimukticaryàbhåmau | prativedhe ca niryàõe animitte hyasaüskçte || Msa_18.67 || pari÷uddhau vi÷uddhau ca ÷amatho 'tha vipa÷yanà | sarvabhåmigatà dhãre sa yogaþ sarvasàdhakaþ || Msa_18.68 || ityupaniùanmatetyevamàdinà ÷amathavipa÷yanàyàþ prabhedaþ karma ca nirdiùñaü | yoga upàyo veditavyaþ | tatra prativedhaþ prathamabhåmiprave÷aþ | niryàõaü yàvat ùaùñhã bhåmiþ | tàbhiþ sanimittaprayoganiryàõàt | animittaü saptamã bhåmiþ | asaüskçtamanyadbhåmitrayamanabhisaüskàravàhitvàt | saüskàro hi saüskçtaü tadatra nàstãtyasaüskçtaü | tadeva ca bhåmitrayaü ni÷ritya buddhakùetraü ca pari÷odhayitavyaü | buddhatvaü ca pràptavyaü | tadetadyathàkramaü pari÷uddhirvi÷uddhi÷ca | upàyakau÷alyavibhàge dvau ÷lokau | påraye buddhadharmàõàü sattvànàü paripàcane | kùiprapràptau kriyà÷uddhau vartmàcchede ca kau÷alaü || Msa_18.69 || upàye bodhisattvànàmasamaü sarvabhåmiùu | yatkau÷alyaü samà÷ritya sarvàrthànsàdhayanti te || Msa_18.70 || (##) anenopàyakau÷alyasya prabhedaþ karma ca dar÷itaü | tatra buddhadharmaparipåraye nirvikalpaü j¤ànamupàyaþ | sattvaparipàcane catvàri saügrahavaståni | kùipràbhisaübodhe sarvaü pàpaü pratide÷ayàmi yàvad bhavatu me j¤ànaü saübodhàyeti pratide÷anànumodanàdhyeùaõà pariõàmanà | kriyà÷uddhau samàdhidhàraõãmukhàni | taiþ sarvàrthakriyàsàdhanàt | vartmànupacchede apratiùñhitanirvàõe | asmin pa¤cavidha upàye sarvabhåmiùu bodhisattvànàmasamaü tadanyaiþ kau÷alamityayaü prabhedaþ | sarvasvaparàrthasàdhanaü karma | dhàraõãvibhàge trayaþ ÷lokàþ | vipàkena ÷rutàbhyàsàt dhàraõyapi samàdhinà | parãttà mahatã sà ca mahatã trividhà punaþ || Msa_18.71 || apraviùñavipraviùñànàü dhãmatàü mçdumadhyamà | a÷uddhabhåmikànàü hi mahatã ÷uddhabhåmikà || Msa_18.72 || dhàraõã[õãü]tàü samà÷ritya bodhisatvà punaþ punaþ | prakà÷ayanti saddharmaü nityaü saüdhàrayanti ca || Msa_18.73 || atràpi prabhedaþ karma ca dhàraõyàþ saüdar÷itaü | tatra trividhà dhàraõã | pårvakarmavipàkena | ÷rutàbhyàsena | dçùñadharmabàhu÷rutyena grahaõadhàraõasàmarthyavi÷eùaõàt | samàdhisaüni÷rayeõa ca | sà punarvipàka÷rutàbhyàsàbhyàü parãttà veditavyà | samàdhinà mahatã | sàpi mahatã punastrividhà | abhåmipraviùñànàü mçdvã bhåmipraviùñànàm a÷uddhabhåmikànàü madhyà saptasu bhåmiùu | pari÷uddhabhåmikà tvadhimàtrà ÷eùàsu bhåmiùu ityayaü prabhedo dhàraõyàþ | saddharmasya prakà÷anaü dhàraõaü ca karma | praõidhànavibhàge trayaþ ÷lokàþ | cetanà chandasahità j¤ànena prerità ca tat | praõidhànaü hi dhãràõàmasamaü sarvabhåmiùu || Msa_18.74 || hetubhåtaü ca vij¤eyaü cittàtsadyaþ phalaü ca tat | àyatyàmarthasiddhyarthaü cittamàtràtsamçddhitaþ || Msa_18.75 || citraü mahadvi÷uddhaü ca uttarottarabhåmiùu | àbodherbodhisattvànàü svaparàrthaprasàdhakaü || Msa_18.76 || atra praõidhànaü svabhàvato nidànato bhåmitaþ prabhedataþ karmata÷ca paridãpitaü | cetanà chandasaüprayuktà svabhàvaþ | j¤ànaü nidànaü | sarvabhåmiùviti bhåmiþ | tacca praõidhànaü hetubhåtaü (##) cittàdeva sadyaþ phalatvàt | àyatyàü và[cà]bhipretàrthasiddhyarthaü cittàtpunaþ sadyaþphalaü cittamàtràt yathàbhipretàrthasamçddhità[to] | veditavyà[vyaü] | yena praõidhànena balikà bodhisattvà vikrãóanti | yasya na sukarà saükhyà kartuü kàyasya veti vistaraþ | citramadhimukticaryàbhåmàvevaü caivaü ca syàmiti | mahadbhumipraviùñasya da÷a mahàpraõidhànàni | vi÷uddhamuttarottaràsu bhåmiùu vi÷uddhivi÷eùàdàbodherityeùa prabhedataþ | svaparàrthaprasàdhanaü karma | samàdhitrayavibhàge trayaþ ÷lokàþ | nairàtmyaü dvividhaü j¤eyo hyàtmagràhasya cà÷rayaþ | tasya copa÷amo nityaü samàdhitrayagocaraþ || Msa_18.77 || trayàõàü samàdhãnàü trividho gocaro j¤eyaþ | pudgaladharmanairàtmyaü ÷ånyatàsamàdheþ | tadubhayàtmagràhasyà÷rayaþ pa¤copàdànaskandhà apraõihitasamàdheþ | tasyà÷rayasyàtyantopa÷ama ànimittasamàdhiþ | sa eva | samàdhistrividho j¤eyo gràhyagràhakabhàvataþ | trividha÷ca gràhyasya gocarasya gràhakà ye samàdhayaþ | te ÷ånyatàdisamàdhayaþ iti gràhyagràhakabhàvena trayaþ samàdhayo j¤àtavyàþ | te punaryathàkramaü | nirvikalpo 'pi vimukho ratiyukta÷ca sarvadà || Msa_18.78 || ÷ånyatàsamàdhirnirvikalpaþ | pudgaladharmàtmanoravikalpanàt | apraõihito vimukhastasmàdàtmagràhà÷rayàt | ànimitto ratisaüprayuktaþ sarvakàlaü tasmiüstadà÷rayopa÷ame | parij¤àyai prahàõàya punaþ sàkùàtkriyàya ca | ÷ånyatàdisamàdhãnàü tridhàrthaþ parikãrtitaþ || Msa_18.79 || pudgaladharma naieràtmyayoþ parij¤àrthaü ÷ånyatà | tadàtmagràhà÷rayasya prahàõàrthamapraõihitaþ | tadupa÷amasya sàkùàtkriyàrthamànimittaþ samàdhiþ | dharmoddànavibhàge ÷lokau | samàdhyupaniùattvena dharmoddànacatuùñayaü | de÷itaü bodhisattvebhyaþ sattvànàü hitakàmyayà || Msa_18.80 || tatra sarvasaüskàrà anityàþ sarvasaüskàrà duþkhàþ ityapraõihitasya samàdheråpaniùadbhàvena de÷itaü | sarvadharmà anàtmàna iti ÷ånyatàyàþ | ÷àntaü nirvàõamiti ànimittasya samàdheþ | kaþ punaranityàrtho yàvacchàntàrthaþ ityàha | asadartho 'vikalpàrthaþ parikalpàrtha eva ca | vikalpopa÷amàrtha÷ca dhãmatàü taccatuùñayam || Msa_18.81 || (##) bodhisattvànàmasadartho 'nityàrthaþ | yannityaü nàsti tadanityaü teùàü yatparikalpitalakùaõam | abhåtavikalpàrtho duþkhàrtho yatparatantralakùaõaü | parikalpamàtràrtho 'nàtmàrthaþ | eva÷abdenàvadhàraõaü parikalpita àtmà nàsti parikalpamàtraü tvastãti parikalpitalakùaõasyàbhàvàrtho 'nàtmàrtha ityuktaü bhavati | vikalpopa÷amàrthaþ ÷àntàrthaþ pariniùpannalakùaõaü nirvàõaü | kùaõabhaïgàrtho 'pyanityàrtho veditavyaþ paratantralakùaõasya | atastatprasàdhanàrthaü kùaõikatvavibhàge da÷a ÷lokàþ | ayogàddhetutotpattervirodhàtsvayamasthiteþ | abhàvàllakùaõaikàntyàdanuvçtternirodhataþ || Msa_18.82 || pariõàmopalabdhe÷ca taddhetutvaphalatvataþ | upàttatvàdhipatvà[tyà]cca ÷uddhasattvànuvçttitaþ || Msa_18.83 || tatra kùaõikaü sarvaü saüskçtamiti pa÷càdvacanadiyaü pratij¤à veditavyà | tatpunaþ kathaü sidhyati | kùaõikatvamantareõa saüskàràõàü pravçtterayogàt | prabandhena hi vçttiþ pravçttiþ | sà càntareõa pratikùaõamutpàdanirodhau na yujyate | atha kàlàntaraü sthitvà pårvottaranirodhotpàdataþ prabandheneùyate vçttiþ | tadanantaraü pravçttirna syàt prabandhàbhàvàt | naiva cotpannasya vinà prabandhena kàlàntaraü bhàvo yujyate | kiü kàraõaü hetuta utpattiþ | hetuto hi sarvaü saüskçtamutpadyate bhavatãtyarthaþ | tadyadi bhåtvà punaruttarakàlaü bhavati tasyàva÷yaü hetunà bhavitavyaü | vinà hetunà àdita ivà[evà]bhàvàt | na ca tattenaiva hetunà bhavitumarhati tasyopayu[bhu]ktahetukatvàt | na cànyo heturupalambhate | tasmàtpratikùaõamava÷yaü pårvahetukamanyadbhavatãti veditavyaü | evaü vinà prabandhenotpannasya kàlàntaraü bhàvo na yujyate | athàpyevamiùyeta notpannaü punarutpadyate yadarthaü hetunà bhavitavyaü syàdutpannaü tu kàlàntareõa pa÷cànnirudhyate notpannamàtrameveti | tatpa÷càtkena nirudhyate | yadyutpàdahetunaiva tadayuktaü | kiü kàraõam | utpàdanirodhayorvirodhàt | na hi virodhayostulyo heturupalabhyate | tadyathà chàyàtapayoþ ÷ãtoùõayo÷ca | kàlàntaranirodhasyaiva ca virodhàt | kena virodhàt | àgamena ca | yaduktaü bhagavatà | màyopamàste bhikùo saüskàrà àpàyikàstàvatkàlikà itvarapratyupasthàyina iti | manaskàreõa ca yoginàü | te hi saüskàràõàmudayavyayau manasikurvantaþ pratikùaõaü teùàü nirodhaü pa÷yanti | anyathà hi teùàmapi nirvidviràgavimuktayo na syuryathànyeùàü maraõakàlàdiùu nirodhaü pa÷yatàü | yadi cotpannaþ saüskàraþ kàlàntaraü tiùñhet sa svayameva và tiùñhetsvayameva sthàtuü samarthaþ | sthitikàraõena (##) và kenacit | svayaü tàvadavasthànamayuktaü | kiü kàraõaü | pa÷càtsvayamasthiteþ | kena và so 'nte punaþ sthàtuü na samarthaþ | sthitikàraõenàpi na yuktaü tasyàbhàvàt | na hi tatkiücidupalabhyate | athàpi syàdvinàpi sthitikàraõena vinà÷akàraõàbhàvàt avatiùñhate | labdhe tu vinà÷akàraõe pa÷càdvina÷yati agnimeva ÷yàmateti | tadayuktaü, tasyàbhàvàt | na hi vinà÷akàraõaü pa÷càdapi kiücidasti | agninàpi ÷yàmatà vinasyatãti suprasiddhaü [na prasiddhaü,] | visadç÷otpattau tu tasya sàmarthyaü prasiddhaü | tathà hi tatsaübandhàt ÷yàmatàyàþ saütatirvisadç÷ã gçhyate na tu sarvathaivàpravçttiþ | apàmapi kvàthyamànànàmagnisambandhàdalpataratamotpattito 'timàndyàdante punaranutpattirgçhyate | na tu sakçdevàgnisaübandhàttadabhàvaþ | naiva cotpannasya kasyacid[ta] sthànaü yujyate | lakùaõaikàntyàt | aikàntikaü hyetatsaüskçtalakùaõamuktaü bhagavatà yaduta saüskçtasyànityatà | tadyadi notpannamàtraü vina÷yet | kaücitkàlamasyànityatà na syàditi anaikàntikamanityatàlakùaõaü prasahya[jya]te | athàpi syàtpratikùaõamapårvotpattau tadevedamiti pratyabhij¤ànaü na syàditi | tadbhavatyeva sàdç÷yasya anuvçttermàyàkàra pa[pha]lakavat | sàdç÷yàttadbuddhirna tadbhàvàditi | kathaü gamyate | nirodhataþ | na hi tathaivàvasthitasyànte nirodhaþ syàdàdikùaõanirvi÷iùñatvàt | tasmànna tattadevetyavadhàryate ante pariõàmopalabdhe÷ca | pariõàmo hi nàmànyathàtvaü | tadyadi nàdita evàrabdhaü bhavedàdhyàtmikabàhyànàü bhàvànàmante pariõàmo nopalabhyeta | tasmàdàdita evànyathàtvamàrabdhaü yatkrameõàbhivardhamànamante vyaktimàpadyate kùãrasyeva dadyavasthàyàü | yàvattu tadanyathàtvaü såkùmatvànna paricchidyate | tàvatsàdç÷yànuvçttestadevedamimi [ti]j¤àyata iti siddhaü | tata÷ca pratikùaõamanyathàtvàt | kùaõikatvaü prasiddhaü | kuta÷ca prasiddhaü | taddhetutvaphalatvataþ | kùaõikahetutvàt | kùaõikaphalatvàccetyarthaþ | kùaõikaü hi cittaü prasiddhaü tasya cànye saüskàrà÷cakùuråpàdayo hetutaþ | tasmàtte 'pi kùaõikà iti siddhaü | na tvakùaõikàt kùaõikaü bhavitumarhati yathà nityàdanityamiti | cittasya khalvapi sarve saüskàràþ phalaü | kathamidaü gamyate | upàttatvàdàdhipatyàcchuddhasattvànuvçttita÷ca | cittena hi sarve saüskàrà÷cakùuràdayaþ sàdhiùñhànà upàttàþ sahasaümurchanàþ tadanugrahànuvçttitaþ | tasmàtte cittasya phalaü | cittasya càdhipatyaü saüskàreùu | yathoktaü bhagavatà | cittenàyaü loko nãyate cittena parikçùyate cittasyotpannasyotpannasya va÷e vartate iti | tathà vij¤ànapratyayaü nàma råpamityuktaü | tasmàccittasya phalaü | ÷uddhacittànuvçttita÷ca | ÷uddhaü hi yoginàü cittaü saüskàrà anuvartante | yathoktaü | dhyàyã bhikùuþ çddhimàü÷cittava÷e pràpta imaü dàruskandhaü sacet suvarõamadhimucyate tadapyasya tathaiva (##) syàditi | tasmàdapi cittaphalaü saüskàràþ | sattvànuvçttita÷ca | tathà hi pàpakàriùu sattveùu bàhyà bhàvà hãnà bhavanti | puõyakàriùu ca praõãtàþ | atastaccittànuvartanàt cittaphalatvaü saüskàràõàü siddhaü | tata÷ca teùàü kùaõikatvaü | na hi kùaõikasyàkùaõikaü phalaü yujyate tadanuvidhàyitvàt | evaü tàvadavi÷eùeõa saüskàràõàü kùaõikatvaü dvàbhyàü ÷lokàbhyàü sàdhitam | àdhyàtmikànàü punaþ sàdhanàrthaü pa¤ca ÷lokà veditavyàþ | àdyastaratamenàpi cayenà÷rayabhàvataþ | vikàraparipàkàbhyàü tathà hãnavi÷iùñataþ || Msa_18.84 || bhàsvaràbhàsvaratvena de÷àntaragamena ca | sabãjàbãjabhàvena pratibimbena codayaþ || Msa_18.85 || caturda÷avidhotpattau hetumànavi÷eùataþ | cayàyà[pà]rthàdayogàcca à÷rayatva asaübhavàt || Msa_18.86 || sthitasyasaübhavàdante àdyanà÷àvikàrataþ | tathà hãnavi÷iùñatve bhàsvaràbhàsvare 'pi ca || Msa_18.87 || gatyabhàvàtsthitàyogàccaramatva asaübhavàt | anuvçtte÷ca cittasya kùaõikaü sarvasaüskçtam || Msa_18.88 || àdyastaratamenàpi yàvatkùaõikaü sarvasaüskçtamiti | kathameùàmebhiþ kùaõikatvaü sidhyati | àdhyàtmikànàü hi saüskàràõàü caturda÷avidha utpàdaþ | àdya utpàdo yàvatprathamata àtmabhàvàbhinirvçttiþ | taratamena yaþ prathamajanmakùaõàdårdhvaü | cayena ya àhàrasvapnabrahmacaryàsamàpattyupacayena | à÷rayabhàvataþ ya÷cakùurvij¤ànàdãnàü cakùuràdãbhirà÷rayaiþ | vikàreõa yo ràgàdibhirvarõàdivipariõàmataþ | paripàkena yo garbhabàlakumàrayuvamadhyamavçddhàvasthàsu | hãnatvena vi÷iùñatvena ca yo durgatau [sugatau?] cotpadyamànànàü yathàkramaü | bhàsvaratvena yo nirmitakàmeùu paranirmitakàmeùu råpàråpyeùu copapannànàü cittamàtràdhãnatvàt | abhàsvaratvena yastadanyatropapannànàü | de÷àntaragamanena yo 'nyade÷otpàdanirodhe 'nyade÷otpàdaþ | sabãjatvena yo 'harta÷caramàn skandhànvarjayitvà | abãjatvena yasteùàmevàrhata÷carameùàü | pratibimbatvena yo aùñavimokùadhyàyinàü samàdhiva÷ena pratibimbànàü[khyànàü] saüskàràõàmutpàdaþ | etasyàü caturda÷avidhàyàmutpattàvàdhyàtmikànàü saüskàràõàü kùaõikatvaü hetumànavi÷eùàdibhiþ kàraõairveditavyam | àdyotpàde tàvat hetutvavi÷eùàt | yadi hi tasya hetutvena vi÷eùo na syàt taduttaràyàþ saüskàrapravçtteruttarottaravi÷eùo (##) nopalabhyeta hetvavi÷eùàt | vi÷eùe ca sati taduttarebhyastasyànyatvàt kùaõikatvasiddhiþ | taratamotpàde mànavi÷eùàt | mànaü pramàõamityarthaþ | na hi pratikùaõaü vinànyatvena parimàõavi÷eùo bhavet | upacayotpàde cayàpàrthyàt | upastambho hi cayaþ | tasyàpàrthyaü syàdantareõa kùaõikatvaü tathaivàvasthitatvàt | ayogàccopacayasyaiva | na hi pratikùaõaü vinà puùñatarotpattyà yujyetopacayaþ | à÷rayabhàvenotpattàvà÷ritatvàsaübhavàt | na hi tiùñhatyà÷raye ca tadà÷ritasyànavasthànaü yujyate | yàne tiùñhati tadàråóhànavasthànavadanyathà hyà÷rayatvaü na saübhavet | vikàrotpattau paripàkotpattau ca sthitasyàsaübhavàt | àdyanà÷àvikàrataþ | na hi tathàsthitasyaiva ràgàdibhirvikàraþ saübhavati | na càvasthàntareùu paripàka àdàvavinà÷e satyante vikàràbhàvàt | tathà hãnavi÷iùñotpattau kùaõikatvaü veditavyaü yathà vikàraparipàkotpattau | na hi tathàsthiteùveva saüskàreùu karmavàsanà vçttiü labhate yato durgatau và syàdutpattiþ sugatau và | krameõa hi saütatipariõàmavi÷eùàt vçttilàbho yujyate | bhàsvaràbhàsvare 'pi cotpàde tathaiva kùaõikatvaü yujyate | bhàsvare tàvat tathàsthitasyàsaübhavàt cittàdhãnavçttitàyàþ | abhàsvare 'pi càdau vinà÷amantareõànte vikàràyogàt | de÷àntaragamanenotpattau gatyabhàvàt | na hi saüskàràõàü de÷àntarasaükràntilakùaõà gatirnàma kàcit kriyà yujyate | sà hyutpannà và saüskàraü de÷àntaraü gamayedanutpannà và | yadyutpannà tena gatikàle na kaücidgata iti sthitasyaiva gamanaü nopapadyate | athànutpannà tenàsatyàü gatau gata iti na yujyate | sà ca kriyà yadi tadde÷astha eva saüskàre kàritraü karoti na yujyate | sthitasyànyade÷àpràpteþ | athànyade÷asthe na yujyate | vinà kriyayànyade÷àpràpteþ | na ca kriyà tatra và anyatra và de÷e sthità saüskàràdanyopalabhyate | tasmànnàsti saüskàràõàü de÷àntarasaütatyutpàdàdanyà gatiþ | tadabhàvàcca siddhaü kùaõikatvaü | de÷àntaranirantarotpattilakùaõà gatirvibhavadbhiþ kàraõairveditavyà | asti cittava÷ena yathà caïkramaõàdyavasthàsu | asti pårvakarmàvedhena yathàntaràbhavaþ | astyabhidhàta[astyàkùipta]va÷ena yathà kùiptasyeùoþ | asti saübandhava÷ena yathà yànanadãplavàråóhànàü | asti nodanava÷ena yathà vàyupreritànàü tçõàdãnàm | asti svabhàvava÷ena yathà vàyostiryaggamanamagnerårdhvaü jvalanamapàü nimne syandanaü | astyanubhàvena yathà mantrauùadhànubhàvena | keùàücidayaskàntànubhàvenàyasàü | çddhyanubhàvena çddhimatàü | sabãjàbãjabhàvenotpattau kùaõikatvaü veditavyaü sthitàyogàccaramàsaübhavàcca | na hi pratikùaõaü hetubhàvamantareõa tathàsthitasyànyasminkàle punarbãjabhàvo yujyate | nirbãjatvaü và carame kùaõe | na ca ÷akyaü (##) pårvaü sabãjatvaü carame kùaõe nirbãjatvamabhyupagantuü | tadabhàve caramatvàsaübhavàt | tathà hi caramatvameva na saübhavati | pratibimbotpattau kùaõikatvaü cittànuvçttito veditavyaü | pratikùaõaü cittava÷ena tadutpàdàt | ekàntàt[evaü tàvat]sàdhitamàdhyàtmikaü sarvasaüskçtaü kùaõikamiti | bàhyasyedànãü kùaõikatvaü tribhiþ ÷lokaiþ sàdhayati | bhåtànàü ùaóivadhàrthasya kùaõikatvaü vidhãyate | ÷oùavçddheþ prakçtyà ca calatvàd vçddhihànitaþ || Msa_18.89 || tatsaübhavàtpçthivyà÷ca pariõàmacatuùñayàt | varõagandharasaspar÷atulyatvàcca tathaiva tat || Msa_18.90 || indhanàdhãnavçttitvàttàratamyopalabdhitaþ | cittànuvçtteþ pçcchàtaþ kùaõikaü bàhyamapyataþ || Msa_18.91 || kiü punastadbàhyaü | catvàri mahàbhåtàni | ùaóivadha÷càrthaþ | varõagandharasaspar÷a÷abdà dharmàyatanikaü ca råpam | ato bhåtànàü ùaóivadhàrthasya ca kùaõikatvaü vidhãyate | kathaü vidhãyate | apàü tàvacchoùavçddheþ | utsasarastañàgàdiùvapàü krameõa vçddhiþ ÷oùa÷copalabhyate | taccobhayamantareõa pratikùaõaü pariõàmaü na syàtpa÷càdvi÷eùakàraõàbhàvàt | vàyoþ prakçtyà calatvàd vçddhihànita÷ca | na hyavasthitasya calatvaü syàttatsvàbhàvàditi[gatyabhàvàditi] prasàdhitametat | na ca vçddhihàsau tathaivàvasthitatvàt | pçthivyàstatsaübhavàt pariõàmacatuùñayàcca | tacchabdenàpa÷ca gçhyante vàyu÷ca | adbhyo hi vàyusahitàbhyaþ pçthivã saübhåtà vivartakàle | tasmàttatphalatvàt sàpi kùaõikà veditavyà | caturvidha÷ca pariõàmaþ pçthivyà upalabhyate | karmakçtaþ sattvànàü karmavi÷eùàt | upakramakçtaþ prahàdibhiþ | bhåtakçto 'gnyàdibhiþ | kàlakçtaþ kàlàntarapariõàmataþ[vàsataþ] | sa càntareõa pratikùaõamanyotpattiü na yujyate vinà÷akàraõàbhàvàt | varõagandharasaspar÷ànàü pçthivyàdibhistulyakàraõatvàt tathaiva kùaõikatvaü veditavyaü | tejasaþ punaþ kùaõikatvamindhanàdhãnavçttitvàt | na hi tejasyutpanne tejaþ sahotpannamindhanaü tathaivàvatiùñhate | na ca dagdhendhanaü tejaþ sthàtuü samarthaü | mà bhådante 'pyanindhanasyàvasthànamiti | ÷lokabandhànurodhàdvarõàdãnàü pårvamabhidhànaü pa÷càttejasaþ | ÷abdaþ punaryo 'pi kàlàntaramupalabhyate ghaõñàdãnàü tasyàpi kùaõikatvaü veditavyaü tàratamyopalabdheþ | na hyasati kùaõikatve pratikùaõamandataratamopalabdhiþ syàt | dharmàyatanikasyàpi råpasya kùaõikatvaü prasiddhameva cittànuvçtteryathà pårvamuktaü | tasmàdvàhyamapi kùaõikaü prasiddhaü | pçcchrayate khalvapi sarvasaüskàràõàü kùaõikatvaü sidhyati (##) kathaü kçtvà | idaü tàvadayamakùaõikavàdã praùñavyaþ | kasmàdbhavànanityatvamicchati na [?] saüskàràõàü kùaõikatvaü necchatãti | yadyevaü vadet pratikùaõamanya[nitya]tvasyàgrahaõàditi sa idaü syàdvacanãyaþ | prasiddhakùaõikabhàveùvapi pradãpàdiùu ni÷calàvasthàyàü tadagrahaõàdakùaõikatvaü kasmànneùyate | yadyevaü vadet pårvavatpa÷càdagrahaõàditi | sa idaü syàdvacanãyaþ | saüskàràõàmapi kasmàdevaü neùyate | yadyevaü vadet vilakùaõatvàt pradãpàditadanyasaüskàràõàmiti | sa idaü syàdvacanãyaþ | dvividhaü hi vailakùaõyaü svabhàvavailakùaõyaü vçttivailakùaõyaü ca | tadyadi tàvat svabhàvavailakùaõyamabhipretamata eva dçùñàntatvaü yujyate | na hi tatsvabhàva eva tasya dçùñànto bhavati yathà pradãpaþ pradãpasya gaurvà goriti | atha vçttivailakùaõyamata eva dçùñàntatvaü pradãpàdãnàü prasiddhatvàt | kùaõikatvànuvçtteþ punaþ sa idaü praùñavyaþ | kaccidicchasi yàne tiùñhati yànàråóho gacchediti | yadi no hãti vadet | sa idaü syàdvacanãyaþ | cakùuràdiùu tiùñhatsu tadà÷ritaü vij¤ànaü prabandhena gacchatãti na yujyate | yadyevaü vadet nanu ca dçùñaü vartisaüni÷rite pradãpe prabandhena gacchati vartyà avasthànamiti | sa idaü syàdvacanãyaþ | na dçùñaü tatprabandhena vartyàþ pratikùaõaü vikàrotpatteriti | yadyevaü vadet sati kùaõikattve saüskàràõàü kasmàtpradãpàdiva kùaõiakatvaü na siddhamiti | sa idaü syàdvacanãyaþ viparyàsavastutvàt | sadç÷asaütatiprabandhavçttyà hi kùaõikatvameùàü na praj¤àyate | yataþ satyapyaparàparatve tadevedamiti viparyàso jàyate | itarathà hi anityanityaviparyàso na syàttadabhàve saükle÷o na syàt kutaþ punarvyavadànamityevaü paryanuyogato 'pi kùaõikatvaü sarvasaüskàràõàü prasiddhaü | pudgalanairàtmyaprasàdhanàrthaü nairàtmyavibhàge dvàda÷a ÷lokàþ | praj¤aptyastitayà vàcyaþ pudgalo dravyato na tu | nopalambhàdviparyàsàt saükle÷àt kliùñahetutaþ || Msa_18.92 || ekatvànyatvatovàcyastasmàddoùadvayàdasau | skandhàtmatvaprasaïgàcca taddravyatvaprasaïgataþ || Msa_18.93 || dravyasan yadyavàcya÷ca vacanãyaü prayojanaü | ekatvànyatvato 'vàcyo na yukto niùprayojanaþ || Msa_18.94 || lakùaõàllokadçùñàcca ÷àstrato 'pi na yujyate | indhanàgnyoravàcyatvamupalabdherdvayena hi || Msa_18.95 || dvaye sati ca vij¤ànasaübhavàtpratyayo na saþ | nairarthakyàdato draùñà yàvanmoktà na yujyate || Msa_18.96 || (##) svàmitve sati cànityamaniùñaü na pravartayet | tatkarmalakùaõaü sàdhyaü saübodho bàdhyate tridhà || Msa_18.97 || dar÷anàdau ca tadyatnaþ svayaübhårna trayàdapi | tadyatnapratyayatvaü ca niryatnaü dar÷anàdikaü || Msa_18.98 || akartçtvàdanityatvàtsakçnnityapravçttitaþ | dar÷anàdiùu yatnasya svayaübhåtvaü na yujyate || Msa_18.99 || tathà sthitasya naùñasya pràgabhàvàdanityataþ | tçtãyapakùàbhàvàcca pratyayatvaü na yujyate || Msa_18.100 || sarvadharmà anàtmànaþ paramàrthena ÷ånyatà | àtmopalambhe doùa÷ca de÷ito yata eva ca || Msa_18.101 || saükle÷avyavadàne ca avasthàcchedabhinnake | vçttisaütànabhedo hi pudgalenopadar÷itaþ || Msa_18.102 || àtmadçùñiranutpàdyà abhyàso 'nàdikàlikaþ | ayatnamokùaþ sarveùàü na mokùaþ pudgalo 'sti và || Msa_18.103 || pudgala kimastãti vaktavyo nàstãti vaktavyaþ | àha | praj¤aptyastitayà vàcyaþ pudgalo dravyato na tu | yata÷ca praj¤aptito 'stãti vaktavyo dravyato nàstãti vaktavyaþ | evamanekàü÷avàdaparigrahe naivàstitve doùàvakà÷o na nàstitve | sa punardravyato nàstãti kathaü veditavyaþ | nopalambhàt | na hi sa dravyata upalabhyate råpàdivat | upalabdhirhi nàma buddhyà pratipattiþ | na ca pudgalaü buddhyà na pratipadyante pudgalavàdinaþ | uktaü ca bhagavatà | dçùña eva dharme àtmànamupalabhate praj¤àpayatãti kathaü nopalabdho bhavati | na sa evamupalabhyamàno dravyata upalabdho bhavati | kiü kàraõaü | viparyàsàt tathà hyanàtmanyàtmeti viparyàsa ukto bhagavatà | tasmàdya evaü pudgalagràho viparyàsaþ saþ | kathamidaü gamyate | saükle÷àt | satkàyadçùñikle÷alakùaõo hyeùa saükle÷o yaduta ahaü mameti | na ca [cà] viparyàsaþ saükle÷o bhavitumarhati | na[sa] caiùa saükle÷a iti kathaü veditavyaü | kliùñahetutaþ | tathàhi taddhetukàþ kliùñà ràgàdaya utpadyante | yatra punarvastuni råpàdisaüj¤akepraj¤aptiþ pudgala iti tasmàtkimekatvena pudgalo vaktavya àhosvidanyetvena | àha | ekatvànyatvato 'vàcyastasmàdasau | kiü kàraõaü | doùadvayàt | katamasmàddoùadvayàt | (##) skandhàtmatvaprasaïgàcca taddravyatvaprasaïgataþ | ekatve hi skandhànàmàtmatvaü prasajyate pudgalasya ca dravyasattvaü | athànyatve pudgalasya dravyasattvaü | evaü hi pudgalasya praj¤aptito 'stitvàdavaktavyatvaü yuktaü | tenàvyàkçtavastusiddhiþ | ye punaþ ÷àstuþ ÷àsanamatikramya pudgalasya dravyato 'stitvamicchanti ta idaü syurvacanãyàþ | dravyasanyadyavàcya÷ca vacanãyaü prayojanaü | kiü kàraõaü | ekatvànyatvato 'vàcyo na yukto niùprayojanaþ | atha dçùñàntamàtràt pudgalasyàvaktavyatvamiccheyuþ | yathàgnirindhanànnànyo nànanyo vaktavya iti | ta idaü syurvacanãyàþ | lakùaõàllokadçùñàcca ÷àstrato 'pi na yujyate | indhanàgnyoravàcyatvamupalabdherdvayena hi | ekatvenànyatvena ca agnirhi nàma tejodhàturindhanaü ÷eùàõi bhåtàni | teùàü ca bhinnaü lakùaõamityanya evàgnirindhanàt | loke ca vinàpyagninà dçùñamindhanaü kàùñhàdi vinàpi cendhanenàgniriti siddhamanyatvaü | ÷àstre ca bhagavatà na kvacidagnãndhanayoravàcyatvamuktamityayuktametat | vina punarindhanenàgnirastãti kathamidaü vij¤àyate | upalabdhestathà hi vàyunà vikùiptaü dåramapi jvalatparaiti | athàpi syàdvànustatrendhanamiti ata evàgnãndhanayoranyatvamiti siddhiþ | kutaþ | dvayena hi upalabdheriti prakçtaü | dvayaü hi tatropalabhyate arcirvàyu÷cendhanatvena | astyeva pudgalo ya eùa draùñà yàvadvij¤àtà kartà bhoktà j¤àtà moktà ca | na sa draùñà yujyate | nàpi yàvanmoktà | sa hi dar÷ànàdisaüj¤akànàü vij¤ànànàü pratyayabhàvena và kartà bhavet svàmitvena và | tatra tàvat | dvayaü pratãtya vij¤ànasaübhavàtpratyayo na saþ | kiü kàraõaü | nairarthakyàt | na hi tasya tatra kiücitsàmarthyaü dçùñaü | svàmitve sati vànityamaniùñaü na pravartayet || sa hi vij¤ànapravçttau svàmãbhavannani[bhavanni]ùñaü vij¤ànamanityaü na pravartayet | aniùñaü ca | naiva tasmàdubhayathàpyasaübhavàt | asau draùñà yàvanmoktà na yujyate | api khalu yadi dravyataþ pudgalo 'sti | tatkarmalakùaõaü sàdhyaü (##) yadi dravyato 'stitasya karmàpyupalabhyate | yathà cakùuràdãnàü dar÷anàdilakùaõaü ca råpaprasàdàdi | na caivaü pudgalasya | tasmànna so 'sti dravyataþ | tasmiü÷ca dravyata iùyamàõe buddhasya bhagavataþ | saübodho bàdhyate tridhà | gambhãràbhisaübodhaþ | asàdhàraõàbhisaübodhaþ | lokottaràbhisaübodha÷ca | na hi pudgalàbhisaübodhe kiücidgambhãramabhisaübuddhaü bhavati | na tãrthyàsàdhàraõaü | na lokànucittaü | tathà hyeùa gràhaþ sarvalokagamyaþ | tãrthyàbhiniviùñaþ | dirghasaüsàrocitta÷ca | api khalu pudgalo draùñà bhavan yàvadvij¤àtà dar÷anàdiùu saprayatno và bhavenniùprayatno và | saprayatnasya và punarasau prayatnaþ svayaübhårvà bhavedàkasmikaþ | tatpratyayo [và?] dar÷anàdau ca tadyatnaþ svayaübhårna trayàdapi | tasmàdeva ca doùatrayàdvakùyamàõàt tadyatnapratyayatvaü ca neti vartate | niùprayatnasya và punaþ sataþ siddhaü bhavati | niryatnaü dar÷anàdikam | ityasati vyàpàre pudgalasya dar÷anàdau kathamasau draùñà bhavati | yàvadvij¤àtà | doùatrayàdityuktaü katamasmàddoùatrayàt | akartçtvàdanityatvàtsakçnnityapravçttitaþ | dar÷anàdiùu yatnasya svayaübhåtvaü na yujyate || yadi dar÷anàdiùu prayatna àkasmiko yato dar÷anàdãni | na tarhi teùàü pudgalaþ karteti kathamasau draùñà bhavati yàvadvij¤àtà sati vàkasmikatve nirapekùatvàt na kadàcitprayatno na syàdanityo na syàt | nitye ca prayatne dar÷anàdãnàü yugapacca nityaü ca pravçttiþ syàditi doùaþ | tasmànna yujyate dar÷anàdiùu prayatnasya svayaübhåtvaü | tathà sthitasya naùñasya pràgabhàvàdanityataþ | tçtãyapakùàbhàvàcca pratyayatvaü na yujyate || atha pudgalapratyayaþ prayatnaþ syàt | tasya tathà sthitasya pratyayatvaü na yujyate | pràgabhàvàt | sati hi tatpratyayatve na kadàcitpudgalo nàstãti | kimarthaü pràk prayatno na syàdyadà notpannaþ | vinaùñasyàpi pratyayatvaü na yujyate pudgalasyànityatvaprasaïgàt | (##) tçtãya÷ca ka÷citpakùo nàsti yanna sthito na vinaùñaþ syàditi | tatpratyayo 'pi prayatno na yujyate | evaü tàvadyuktimà÷ritya dravyataþ pudgalo nopalabhyate | sarve dharmà anàtmànaþ paramàrthena ÷ånyatà | àtmopalambhe doùa÷ca de÷ito yata eva ca || dharmoddàneùu hi bhagavatà sarve dharmà anàtmàna iti de÷itaü paramàrtha÷ånyatàyàmasti karmàsti vipàkaþ kàrakastu nopalabhyate ya imàü÷ca skandhànnikùipati anyàü÷ca skandhànpratisaüdadhàti | anyatra dharmasaüketàditi de÷itaü | pa¤cakeùu pa¤càdãnavà àtmopalambha iti de÷ità | àtmadçùñirbhavati jãvadçùñiþ nirvi÷eùo bhavati tãrthikaiþ | unmàrgapratipanno bhavati | ÷ånyatàyàmasya cittaü na praskandati na prasãdati na saütiùñhate nàdhimucyate | àryadharmà asya na vyavadàyante | evamàgamato 'pi na yujyate | pudgalo 'pi hi bhagavatà tatra tatra de÷itaþ | parij¤àtàvã bhàrahàraþ ÷raddhànusàryàdipudgalavyavasthànata ityasati dravyato 'stitve kasmàdde÷itaþ | saükle÷e vyavadàne ca avasthàcchedabhinnake | vçttisaütànabhedo hi pudgalenopadar÷itaþ || avasthàbhinne hi saükle÷avyavadàne chedabhinne ca | pudgalapraj¤aptimantareõa tadvçttibhedaþ saütànabheda÷ca de÷ayituü na ÷akyaþ | tatra parij¤àsåtre parij¤eyà dharmàþ saükle÷aþ parij¤à vyavadànaü | bhàrahàrasåtre | bhàro bhàràdànaü ca saükle÷aþ | bhàranikùepaõaü vyavadànaü | tayorvçttibhedaþ saütànabheda÷càntareõa parij¤àtàvibhàrahàrapudgalapraj¤aptiü na ÷akyeta de÷ayituü | bodhipakùà÷ca dharmà bahudhàvasthàþ prayogadar÷anabhàvanàniùñhàmàrga vi÷eùabhedataþ | teùàü vçttibhedaþ saütànabheda÷càntareõa ÷raddhànusàryàdipudgalapraj¤aptiü na ÷akyeta de÷ayituü | yenàsati dravyato 'stitve pudgalo de÷ita ityayamatra nayo veditavyaþ | itarathà hi pudgalade÷anà niùprayojanà pràpnoti | na hi tàvadasàvàtmadçùñyutpàdanàrthaü yujyate yasmàt àtmadçùñiranåtpàdyà pårvamevotpannatvàt | nàpi tadabhyàsàrthaü yasmàdàtmadçùñer abhyàso 'nàdikàlikaþ | yadi càtmadar÷anena mokùa ityasau de÷yeta | evaü sati syàt ayatnamokùaþ sarveùàü tathà hi sarveùàü na dçùñasatyànàmàtmadar÷anaü vidyate | naiva và mokùo 'stãti pràpnoti | na hi pårvamàtmànamanàtmato gçhãtvà satyàbhisamayakàle ka÷cidàtmato gçhõàti | (##) yathà duþkhaü duþkhataþ pårvamagçhãtvà pa÷càdgçhõàtãti yathàpårvaü tathà pa÷càdapi mokùo na syàt | sati càtmanyava÷yamahaükàramamakàràbhyàmàtmatçùõayà cànyai÷ca tannidànaiþ kle÷airbhavitavyamiti ato 'pi mokùo na syàt | na và pudgalo 'stãti abhyupagantavyaü | tasminhi sati niyatamete doùàþ prasajyante | evamebhirguõairnityaü bodhisattvàþ samanvitàþ | àtmàrthaü ca na ri¤canti paràrthaü sàdhayanti ca || Msa_18.104 || hãdhçtiprabhçtãnàü guõànàü samàsena karma nirdiùñam | || mahàyànasåtràlaükàre bodhipakùàdhikàraþ [aùñàda÷aþ] samàptaþ || (##) ekonaviü÷atyadhikàraþ à÷caryavibhàge trayaþ ÷lokàþ | svadehasya parityàgaþ saüpatte÷caiva saüvçttau | durbaleùu kùamà kàye jãvite nirapekùiõaþ || Msa_19.1 || vãryàrambho hyanàsvàdo dhyàneùu sukha eva ca | niùkalpanà ca praj¤àyàmà÷caryaü dhãmatàü ga[ma]taü || Msa_19.2 || tathàgatakule janmalàbho vyàkaraõasya ca | abhiùekasya ca pràptirbodhe÷cà÷caryamiùyate || Msa_19.3 || atra dvàbhyàü ÷lokàbhyàü pratipattyà÷caryamuktaü ùañpàramità àrabhya | dànena hi svadehaparityàga à÷caryaü ÷ãlasaüvaranimittamudàrasaüpattityàgaþ | ÷eùaü gatàrthaü | tçtãyena ÷lokena phalà÷caryamuktaü catvàri bodhisattvaphalànyàrabhya prathamàyàmaùñamyàü da÷amyàü trãõi ÷aikùàõi phalàni | buddhabhåmau caturthama÷aikùamatra phalaü | anà÷caryavibhàge ÷lokaþ | vairàgyaü karuõàü caitya bhàvanàü paramàmapi | tathaiva samacittatvaü nà÷caryaü tàsu yuktatà || Msa_19.4 || tàsviti pàramitàsu | vairàgyamàgamya dàne prayogo nà÷caryaü | karuõàmàgamya ÷ãle kùàntau ca | paramàü bhàvanàmàgamyàùñamyàü bhåmau nirabhisaüskàranirvikalpo vãryàdiprayogo nà÷caryam | àtmaparasamacittatàmàgamya sarvàsveva pàramitàsu prayogo nà÷caryamàtmàrtha iva paràrthe khedàbhàvàt | samacittatàyàü trayaþ ÷lokàþ | na tathàtmani dàreùu sutamitreùu bandhuùu | sattvànàü pragataþ sneho yathà sattveùu dhãmatàü || Msa_19.5 || arthiùvapakùapàta÷ca ÷ãlasyàkhaõóanà dhruvaü | kùàntiþ sarvatra sattvàrthaü[sarvàrthaü]vãryàrambho mahànapi || Msa_19.6 || dhyànaü ca ku÷alaü nityaü praj¤à caivàvikalpikà | vij¤eyà bodhisattvànàü tàsveva samacittatà || Msa_19.7 || (##) ekaþ ÷lokaþ sattveùu samacittatàyàü | dvau pàramitàsu | na hi sattvànàmàtmàdiùu snehaþ samatayà anugato na càtyantaü | tathà hyàtmànamapi kadàcinmàrayanti | bodhisattvànàü tu sarvasattveùu samatayàtyantaü ca pàramitàsu punardàne samacittatvamarthiùvapakùapàtàt | ÷ãle 'õumàtrasyàpi nityamakhaõóanà | kùàntiþ sarvatreti de÷akàle satveùvabhedanà | vãrye sattvàrthaü[sarvàrthaü]vãryàrambhàtsvaparàrthaü samaü prayogàtsarvaku÷alàrthaü ca | ÷eùaü gatàrtham | upakàritvavibhàge ùoóa÷a ÷lokàþ | sthàpanà bhàjanatve ca ÷ãleùveva ca ropaõaü | marùaõà càpakàrasya arthe vyàpàragàmità || Msa_19.8 || àvarjanà ÷àsane 'smiü÷chedanà saü÷ayasya ca | sattveùu upakàritvaü dhãmatàmetadiùyate || Msa_19.9 || àbhyàü ÷lokàbhyàü ùaóbhiþ pàramitàbhiryathopakàritvaü bodhisattvànàü tatparidãpitaü | dànena hi sattvànàü bhàjanatve sthàpayanti ku÷alakriyàyàþ | dhyànenàvarjayanti prabhàvavi÷eùayogàt | ÷eùaü gatàrthaü | ÷eùaiþ ÷lokaiþ màtràdisàdharmyeõopakàritvaü dar÷itam | samà÷ayena sattvànàü dhàrayanti sadaiva ye | janayantyàryabhåmau ca ku÷alairvardhayanti ca || Msa_19.10 || duùkçtàtparirakùanti ÷rutaü vyutpàdayanti ca | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvamàtçkalpà jinàtmajàþ || Msa_19.11 || sattvànàü màtçbhåtàþ sattvamàtçkalpà | màtà hi putrasya pa¤cavidhamupakàraü karoti | garbheõa dhàrayati | janayati | àpàyayati poùayati saüvardhayati | apàyàdrakùate | abhilàpaü ca ÷ikùayati | tatsàdharmyeõaitàni pa¤cabodhisattvakarmàõi veditavyàni | àryabhåmiràryadharmà veditavyàþ | ÷raddhàyàþ sarvasattveùu sarvadà càvaropaõàt | adhi÷ãladi÷ikùàyàü vimuktau ca niyojanàt || Msa_19.12 || buddhàdhyeùaõata÷caiùàmàvçte÷ca vivarjanàt | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvapitçkalpà jinàtmajàþ || Msa_19.13 || pità hi putràõàü pa¤cavidhamupakàraü karoti | bãjaü teùàmavaropayati | ÷ilpaü ÷ikùayati | pratiråpairdàrairniyojayati | sanmitreùupanikùipati | ançõaü karoti yathà na (##) paitçkamçõaü dàpyate | tatsàdharmyeõa bodhisattvànàmetàni pa¤ca karmàõi veditavyàni | ÷raddhà hi sattvànàmàryàtmabhàvapratilambhasya bãjaü | ÷aikùàþ ÷ilpaü | vimuktirbhàryà vimuktiprãtisukhasaüvedanà[t?]buddhàþ kalyàõamitràõi | avaraõamçõasthànam | anarhade÷anàü ye ca sattvànàü gåhayanti hi | ÷ikùàvipattiü nindanti ÷aüsantyeva ca saüpadam || Msa_19.14 || avavàdaü ca yacchanti màrànàvedayanti hi | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvabandhukalpà jinàtmajàþ || Msa_19.15 || bandhavo hi bandhånàü pa¤cavidhamupakàraü kurvanti | guhyaü gåhayanti | kuceùñitaü vigarhanti | suceùñitaü pra÷aüsanti | karaõãyeùu sàhàyyaü gacchanti | vyasanasthànebhya÷ca nivàrayanti | tatsàdharmyeõaitàni bodhisattvànàü pa¤ca karmàõi veditavyàni | anarhebhyo gambhãradharmede÷anàvinigåhanàt ÷ikùàvipattisaüpattyoryathàkramaü nindanàtpra÷aüsanàcca | adhigamàyàvavàdàt màrakarmavedanàcca | saükle÷e vyavadàne ca svayama÷ràntabuddhayaþ | yacchanti laukikãü kçtsnàü saüpadaü càtilaukikãm || Msa_19.16 || sukhe hite càbhinnà[akheditvàdabhinnà] ye sadà sukhahitaiùiõaþ | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvamitrakalpà jinàtmajàþ || Msa_19.17 || taddhi mitraü yanmitrasya hite ca sukhe càviparyastaü | sukhaü copasaüharati hitaü càbhedyaü ca bhavati | hitasukhaiùi ca nityaü | tathà bodhisattvàþ sattvànàü pa¤cabhiþ karmabhirmitrakalpà beditavyàþ | laukikã hi saüpat sukhaü | tayà sukhànubhavàt | lokottarà hitaü | kle÷avyàdhipratipakùatvàt | sarvadodyamavanto ye sattvànàü paripàcane | samyagniryàõavaktàraþ kùamà vipratipattiùu || Msa_19.18 || dvayasaüpattidàtàrastadupàye ca kovidàþ | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvadàsakalpà jinàtmajàþ || Msa_19.19 || dàso hi pa¤cabhiþ karmabhiþ samyag vartate | utthànasaüpanno bhavati | kçtyeùu avisaüvàdako bhavati | kùamo bhavati paribhàùaõatàóanàdãnàü | nipuõo bhavati sarvakàryakaraõàt | (##) vicakùaõa÷ca bhavati upàyaj¤aþ | tatsàdharmyeõaitàni pa¤ca karmàõi bodhisattvànàü veditavyàni | dvayasaüpattirlaukikã lokottarà ca veditavyà | anutpattikadharmeùu kùàntiü pràptà÷ca ye matàþ | sarvayànàpadeùñàraþ siddhayogàniyojakàþ || Msa_19.20 || sumukhàþ pratikàre ca vipàke cànapekùiõaþ | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvàcàryakalpà jinàtmajàþ || Msa_19.21 || pa¤cavidhena karmaõà[càryaþ?]÷iùyàõàmupakàrã bhavati | svayaü su÷ikùito bhavati | sarvaü ÷ikùayati | kùipraü ÷ikùayati | sumukho bhavati suratajàtãyaþ | niràmiùacitta÷ca bhavati | tatsàdharmyeõaitàni bodhisattvànàü pa¤ca karmàõi veditavyàni | sattvakçtyàrthamudyuktàþ saübhàrànpurayanti ye | saübhçtànmocayantyà÷u vipakùaü hàpayanti ca || Msa_19.22 || lokasaüpattibhi÷citrairalokairyojayanti ca | pa¤cabhiþ karmabhiþ sattvopàdhyàyakalpà jinàtmajàþ || Msa_19.23 || upàdhyàyaþ pa¤cavidhena karmaõà sàrdhaü vihàriõàmupakàrã bhavati | pravràjayati upasaüpàdayati | anu÷àsti doùaparivarjane | àmiùeõa saügçhõàti dharmeõa ca | tatsàdharmyeõaitàni bodhisattvànàü pa¤ca karmàõi veditavyàni | pratikàravibhàge dvau ÷lokau | asaktyà caiva bhogeùu ÷ãlasya ca na khaõóanaiþ | kçtaj¤atànuyogàcca pratipattau ca yogataþ || Msa_19.24 || ùañsu pàramitàsveva vartamànà hi dehinaþ | bhavanti bodhisattvànàü tathà pratyupakàriõaþ || Msa_19.25 || tatheti yathà teùàü bodhisattvà upakàriõaþ | tatra bhogeùvanàsaktyà dàne vartante | ÷ãlasyàkhaõóanena ÷ãle | kçtaj¤atànuyogàt kùàntau | upakàribodhisattvasya kçtaj¤atayà te hi kùàntipriyà iti | pratipattiyogato vãryadhyànapraj¤àsu yena ca pratipadyante yatra ceti kçtvà | à÷àstivibhàge ÷lokaþ | vçddhiü hàniü ca kàïkùanti sattvànàü ca prapàcanaü | vi÷eùagamanaü bhåmau bodhiü cànuttaràü sadà || Msa_19.26 || (##) pa¤ca sthànàni bodhisattvàþ sadaivà÷aüsante | pàramitàvçddhiü | tadvipakùahàniü | sattvaparipàcanaü | bhåmivi÷eùagamanaü | anuttaràü ca samyaksaübodhim | abandhyaprayogavibhàge ÷lokaþ | tràsahànau samutpàde saü÷ayacchedane 'pi ca | pratipattyavavàde ca sadàbandhyà jinàtmajàþ || Msa_19.27 || caturvidhe sattvàrthe bodhisattvànàmabandhyaþ prayogo veditavyaþ | gambhirodàradharmatràsa[à?]yoge | bodhicittasamutpàde | utpàditabodhicittànàü saü÷ayopacchedane | pàramitàpratipattyavavàde ca | samyakprayogavibhàge dvau ÷lokau | dànaü niùpratikàïkùasya niþspçhasya punarbhave | ÷ãlaü kùànti÷ca sarvatra vãryaü sarva÷ubhodaye || Msa_19.28 || vinà[à?]råpyaü tathà dhyànaü praj¤à copàyasaühità | samyakprayogo dhãràõàü ùañsu pàramitàsuhi || Msa_19.29 || yathoktaü ratnakåñe | vipàko 'pratikàïikùaõo dàneneti vistaraþ | parihàõivi÷eùabhàgãyadharmavibhàge dvau ÷lokau | bhogasaktiþ sacchidratvaü màna÷caiva sukhallikà | àsvàdanaü vikalpa÷ca dhãràõàü hànihetavaþ || Msa_19.30 || sthitànàü bodhisattvànàü pratipakùeùu teùu ca | j¤eyà vi÷eùabhàgãyà dharmà etadviparyayàt || Msa_19.31 || ùaõàü pàramitànàü vipakùà hànabhàgãyàþ | tatpratipakùà vi÷eùabhàgãyà veditavyàþ | pratiråpakabhåtaguõavibhàge dvau ÷lokau | ekaþ pañpàdaþ | pravà[tà]raõàpi kuhanà saumukhyasya ca dar÷anà | lobhatvena tathà vçttiþ ÷àntavàkkàyatà tathà || Msa_19.32 || suvàkkaraõasaüpacca pratipattivivarjità | ete hi bodhisattvànàmabhåtatvàya de÷itàþ | viparyayàtprayuktànàü tadbhåtatvàya de÷itàþ || Msa_19.33 || (##) ùaõàüpàramitànàü pratiråpakàþ ùaó bodhisattvaguõàþ pravà[tà]raõàdayo veditavyàþ | ÷eùaü gatàrtham | vinayavibhàge ÷lokaþ | te dànàdyupasaühàraiþ sattvànàü vinayanti hi | ùañprakàraü vipakùaü hi dhãmantaþ sarvabhåmiùu || Msa_19.34 || ùañprakàro vipakùaþ | ùaõàü pàramitànàü màtsaryadauþ÷ãlyakrodhakausãdyavikùepadauùpraj¤yàni yathàükramaü | ÷eùaü gatàrtham | vyàkaraõavibhàge trayaþ ÷lokàþ | dhãmadvyàkaraõaü dvedhà kàlapudgalabhedataþ | bodhau vyàkaraõe caiva mahàccànyadudàhçtaü || Msa_19.35 || notpattikùàntilàbhena mànàbhogavihànitaþ | ekãbhàvagamatvàcca sarvabuddhajinàtmajaiþ || Msa_19.36 || kùetreõa nàmnà kàlena kalpanàmnà ca tatpunaþ | parivàrànuvçttyà ca saddharmasya tadiùyate || Msa_19.37 || tatra pudgalabhedena vyàkaraõaü gotrasthotpàditacittasaümukhàsamakùapudgalavyàkaraõàt | kàlabhedena parimitàparimitakàlavyàkaraõàt | punarbodhau vyàkaraõaü bhavati | vyàkaraõe và evaünàmà tathàgata evamamuùminkàle vyàkariùyatãti | anyatpunarmahàvyàkaraõaü yadaùñamyàü bhåmàvanutpattikadharmakùàntilàbhataþ | ahaü buddho bhaviùyàmãti mànaprahàõataþ | sarvanimitta[à?]bhogaprahàõataþ | sarvabuddhabodhisatvai[tva]÷ca sàrdhamekãbhàvopagamanataþ | tadàtmasaütànabhedàdar÷anàt | punaþ kùetràdibhirvyàkaraõamãdç÷e buddhakùetre evaünàmà iyatà kàlena buddho bhaviùyati | evaünàmake kalpe ãdç÷a÷càsya parivàro bhaviùyati | etàvadantaraü kàlamasya saddharmànuvçttirbhaviùyatãti | niyatipàtavibhàge ÷lokaþ ùañpàdaþ | saüpattyutpattinaiyamyapàto 'khede ca dhãmatàü | bhàvanàyà÷ca sàtatye samàdhànàcyutàvapi | kçtyasiddhàvanàbhoge kùàntilàbhe ca sarvathà || Msa_19.38 || ùañpàramitàdhikàreõa ùaóvidho niyatipàta eùa nirdiùñaþ | saüpattiniyatipàto nityamudàrabhogasaüpattilàbhàt | upapattiniyatipàto nityaü yatheùñopapattiparigrahàt | akhedaniyatipàto n(##) ityaü saüsàraduþkhairakhedàt | bhàvanàsàtatyaniyatipàto nityaü bhàvanàsàtatyàt | samàdhànàcyutau kçtyasiddhau ca niyatipàto nityaü samàdhyaparihàõitaþ sattvakçtyasàdhanata÷ca | anàbhogànutpattikadharmakùàntilàbhe niyatipàta÷ca nityamanàbhoganirvikalpaj¤ànavihàràt | ava÷yakaraõãyavibhàge ÷lokaþ ùañpàdaþ | påjà ÷ikùàsamàdànaü karuõà ÷ubhabhàvanà | apramàdastathàraõye ÷rutàrthàtçptireva ca | sarvabhåmiùu dhãràõàmava÷yakaraõãyatà || Msa_19.39 || ùañpàramità adhikçtyeyaü ùaóvidhàva÷yakaraõãyatà gatàrthaþ ÷lokaþ | sàtatyakaraõãyavibhàge dvau ÷lokau | kàmeùvàdãnavaj¤ànaü skhaliteùu nirãkùaõà | duþkhàdhivàsanà caiva ku÷alasya ca bhàvanà || Msa_19.40 || anàsvàdaþ sukhe caiva nimittànàmakalpanà | sàtatyakaraõãyaü hã dhãmatàü sarvabhåmiùu || Msa_19.41 || ùañpàramitàpariniùpàdanàrthaü ùañ sàtatyakaraõãyàni | gatàrthau ÷lokau | pradhànavastuvibhàge ÷lokaþ ùañpàdaþ | dharmadànaü ÷ãla÷uddhirnotpattikùàntireva ca | vãryàrambho mahàyàne antyà sakaruõà sthitiþ | praj¤à pàramitànàü ca pradhànaü dhãmatàü matam || Msa_19.42 || ùañsu pàramitàsvetat ùaóvidhaü pradhànaü | tatra ÷ãlavi÷uddhiràryakàntaü ÷ãlam | antyà sakaruõà sthiti÷caturthaü dhyànaü karuõàpramàõayuktaü | ÷eùaü gatàrtham | praj¤aptivyavasthànavibhàge catvàraþ ÷lokàþ | vidyàsthànavyavasthànaü såtràdyàkàrabhedataþ | j¤eyaü dharmavyavasthànaü dhãmatàü sarvabhåmiùu || Msa_19.43 || punaþ satyavyavasthànaü saptadhà tathatà÷rayàt | caturdhà ca tridhà caiva yuktiyànavyavasthitiþ || Msa_19.44 || yoni÷a÷ca manaskàraþ samyagdçùñiþ phalànvità | pramàõairvicayo 'cintyaü j¤eyaü yukticatuùñayam || Msa_19.45 || (##) à÷ayàdde÷anàccaiva prayogàtsaübhçterapi | samudàgamabhedàcca trividhaü yànamiùyate || Msa_19.46 || caturvidhaü praj¤aptivyavasthànaü | dharmasatyayuktiyànapraj¤aptivyavasthànabhedàt | tatra pa¤cavidyàsthànavyavasthànaü dharmavyavasthànaü veditavyaü såtrageyàdibhiràkàrabhedaiþ | tadantarbhåtànyeva hi tadanyàni vidyàsthànàni mahàyàne bodhisattvebhyo de÷yante | satyavyavasthànaü tu saptavidhàü tathatàmà÷ritya pravçttitathatàü lakùaõatathatàü vij¤aptitathatàü saünive÷atathatàü mithyàpratipattitathatàü [vi÷uddhitathatàü?]samyakpratipattitathatàü ca | yuktipraj¤aptivyavasthànaü caturvidham | apekùàyuktiþ | kàryakàraõayuktiþ | upapattisàdhanayuktiþ | dharmatàyukti÷ca | yànapraj¤aptivyavasthànaü trividhaü | ÷ràvakayànaü | pratyekabuddhayànaü | mahàyànaü ca | tatràpekùàyuktistriùvapi yàneùu yoni÷omanaskàraþ | tamapekùya tena pratyayena lokottaràyàþ samyagdçùñerutpàdàt | kàryakàraõayuktiþ samyagdçùñiþ saphalà | upapattisàdhanayuktiþ pratyakùàdibhiþ pramàõaiþ parãkùà | dharmatàyuktiracintyaü sthànaü | siddhà hi dharmatà na puna÷cintyà | kasmàd- yoni÷omanaskàràt samyagdçùñirbhavati | tato và kle÷aprahàõaü phalamityevamàdi | yànatrayavyavasthànaü pa¤cabhiràkà rairveditavyaü | à÷ayato de÷anàtaþ prayogataþ saübhàrataþ samudàgamata÷ca | tatra hãnàmà÷ayade÷anàprayogasaübhàrasamudàgamàþ ÷ràvakayànaü madhyàþ pratyekabuddhayànamuttamà mahàyànaü | yathà÷ayaü hi yathàbhipràyaü dharmade÷anàbhibhavati | yathà de÷anaü tathà prayogaþ | yathàprayogaü saübhàraþ | yathàsaübhàraü ca bodhisamudàgama iti | paryeùaõàvibhàge ÷lokaþ | àgantukatvaparyeùà anyonyaü nàmavastunoþ | praj¤apterdvividhasyàtra tanmàtratvasya vaiùaõà || Msa_19.47 || caturvidhà paryeùaõà dharmàõàü | nàmaparyeùaõà vastuparyeùaõà | svabhàvapraj¤aptiparyeùaõà | vi÷eùapraj¤aptiparyeùaõà ca | tatra nàmno vastunyàgantukatvaparyeùaõà nàmaparyeùaõà veditavyà | vaståno nàmnyàgantukatvaparyeùaõà vastuparyeùaõà veditavyà | tadubhayàbhisaübandhe svabhàvavi÷eùapraj¤aptyoþ praj¤aptimàtratvaparyeùaõà svabhàvavi÷eùapraj¤aptiparyeùaõà veditavyà | yathàbhåtaparihàra[j¤àna]vibhàge da÷a ÷lokàþ | sarvasyànupalambhàcca bhåtaj¤ànaü caturvidhaü | sarvàrthasiddhyai dhãràõàü sarvabhåmiùu jàyate || Msa_19.48 || (##) caturvidhaü yathàbhåtaparij¤ànaü dharmàõàü nàmaparyeùaõàgataü | vastuparyeùaõàgataü | svabhàvapraj¤aptiparyeùaõàgataü | vi÷eùapraj¤aptiparyeùaõàgataü ca | tacca sarvasyàsya nàmàdikasyànupalambhàdveditavyaü | uttaràrdhena yathàbhåtaparij¤ànasya karmaõàü mahàtmyaü dar÷ayati | pratiùñhàbhogabãjaü hi nimittaü bandhanasya hi | sà÷rayà÷cittacaittàstu badhyante 'tra sabãjakàþ || Msa_19.49 || tatra pratiùñhànimittaü bhàjanalokaþ | bhoganimittaü pa¤ca råpàdayo viùayàþ | bãjanimittaü yatteùàü bãjamàlayavij¤ànaü | yatra[atra]trividhe nimitte sà÷rayà÷cittacaittà vadhyante | yacca teùàü bãjamàlayavij¤ànam | à÷rayàþ puna÷cakùuràdayo veditavyàþ | purataþ sthàpitaü yacca nimittaü yatsthitaü svayaü | sarvaü vibhàvayandhãmàn labhate bodhimuttamàm || Msa_19.50 || tatra purataþ sthàpitaü nimittaü yacchrutacintàbhàvanàprayogenàlambanãkçtaü parikalpitaü | sthitaü svayameva yatprakçtyàlambanãbhåtamayatnaparikalpitaü | tasya vibhàvanàdhi[vi]gamo 'nàlambanãbhàvaþ | akalpanà tadupàyo nimittapratipakùaþ | taccobhayaü kramàdbhavati | pårvaü hi sthàpitasya pa÷càt svayaüsthitasya | tatra caturviparyàsànugataü pudgalanimittaü vibhàvayanyogã ÷ràvakabodhiü pratyekabodhiü và labhate | sarvadharmanimittaü vibhàvayan mahàbodhim | etena yathà tattvaü parij¤àya mokùàya saüvartate yathàbhåtaü parij¤ànaü | tatparidãpitam | tathatàlambanaü j¤ànaü dvayagràhavivarjitaü | dauùñhulyakàyapratyakùaü tatkùaye dhãmatàü matam || Msa_19.51 || etena yathàsvabhàvatrayaparij¤ànàt paratantrasvabhàvakùayàya saüvartate | tatparidãpitaü | tathatàlambanatvena pariniùpannaü svabhàvaü parij¤àya | dvayagràhavivarjitatvena kalpitaü | dauùñhulyakàyapratyakùatvena paratantraü | tasyaiva kùayàya saüvartate dauùñhulyakàyasyàlayavij¤ànasya tatkùayàrthaü tatkùaye | tathatàlambanaü j¤ànamanànàkàrabhàvitaü | sadasattàrthe pratyakùaü vikalpavibhu cocyate || Msa_19.52 || anànàkàrabhàvitaü nimittatathatayoranànàtvadar÷anàt | etena ÷ràvakànimittàdvodhisattvànimittasya vi÷eùaþ paridãpitaþ | te hi nimittànimittayornànàtvaü pa÷yantu | (##) sarvanimittànàmamanasikàràdanimittasya ca dhàtormanasikàràdanimittaü samàpadyante | bodhisattvàstu tathatàvyatirekeõa nimittapa÷yanto nimittamevànimittaü pa÷yantyatasteùàü tajj¤ànamanànàkàrabhàvitaü | sattàrthe ca tathatàyàmasattàrthe ca nimitte pratyakùaü vikalpavibhu cocyate | vikalpavibhutvalàbhàdyathàvikalpaü sarvàrthasamçddhitaþ | tattvaü saücchàdya bàlànàmatattvaü khyàti sarvataþ | tattvaü tu bodhisattvànàü sarvataþ khyàtyapàsya tat || Msa_19.53 || etena yathà bàlànàü svarasenàtattvameva khyàti nimittaü na tattvaü tathatà | evaü bodhisattvànàü svarasena tattvameva khyàti nàtatvamityupadar÷itam | akhyànakhyànatà j¤eyà asadarthasadarthayoþ | à÷rayasya paràvçttirmokùo 'sau kàmacàrataþ || Msa_19.54 || asadarthasya nimittasyàkhyànatà sadarthasya tathatàyàþ khyànatà à÷rayaparàvçttirveditavyà | tayà hi tadakhyànaü khyànaü ca | saiva ca mokùo veditavyaþ | kiü kàraõaü | kàmacàrataþ | tadà hi svatantro bhavati svacittava÷avartã prakçtyaiva nimittàsamudàcàràt | anyonyaü tulyajàtãyaþ khyàtyarthaþ sarvato mahàn | antaràyakarastasmàtparij¤àyainamutsçjet || Msa_19.55 || idaü kùetrapari÷odhano[nau]pàye[ya]yathàbhåtaparij¤ànaü | bhàjanalokà[ko ']rtho mahànanyonyo vartamànastulyajàtãyaþ khyàti sa evàyamiti | sa caivaü khyànàdantaràyakaro bhavati buddhakùetrapari÷uddhaye | tasmàdantaràyakaraü parij¤àyainamutsçjedevaü khyàtaü | aprameyavibhàge ÷lokaþ | paripàcyaü vi÷odhyaü ca pràpyaü yogyaü ca pàcane | samyaktvade÷anàvastu aprameyaü hi dhãmatàm || Msa_19.56 || pa¤cavidhaü hi vastu bodhisattvànàmaprameyaü | paripàcyaü vastu sattvadhàturavi÷eùeõa vi÷odhyaü lokadhàturbhàjanalokasaügçhãtaþ | pràpyaü dharmadhàtuþ | paripàcanayogyaü vineyadhàtuþ | samyagde÷anàvastu vinayopàyadhàtuþ | de÷anàphalavibhàge dvau ÷lokau | (##) bodhisattva[citta]sya cotpàdo notpàdakùàntireva ca | cakùu÷ca nirmalaü hãnamà÷ravakùaya eva ca || Msa_19.57 || saddharmasya sthitirdãrghà vyutpatticchittibhogatà | de÷anàyàþ phalaü j¤eyaü tatprayuktasya dhãmataþ || Msa_19.58 || de÷anàyàü prayuktasya bodhisattvasyàùñavidhaü de÷anàyàþ phalaü veditavyaü | ÷rotçùu kecidbodhicittamutpàdayanti | kecidanutpattikadharmakùàntiü pratilabhante | kecidvirajo vigatamalaü dharmeùu dharmacakùurutpàdayanti hãnayànasaügçhãtaü | keccidà÷ravakùayaü pràpnuvanti | saddharma÷ca cirasthitiko bhavati paraüparàdhàraõatayà | avyutpannànàmarthavyutpattirbhavati | saü÷ayitànàü saü÷ayacchedo bhavati | vini÷citànàü saddharmasaübhogo bhavati anavadyo prãtirasaþ | mahàyànamahattvavibhàge dvau ÷lokau | àlambanamahatvaü ca pratipatterdvayostathà | j¤ànasya vãryàrambhasya upàye kau÷alasya ca || Msa_19.59 || udàgamamahattvaü ca mahattvaü buddhakarmaõaþ | etanmahattvayogàddhi mahàyànaü nirucyate || Msa_19.60 || saptavidhamahattvayogànmahàyànamityucyate | àlambanamahattvenàpramàõavistãrõasåtràdidharmayogàt | pratipattimahattvena dvayoþ pratipatteþ svàrthe paràrthe ca | j¤ànamahattvato dvayorj¤ànàtpudgalanairàtmyasya dharmanairàtmyasya ca prativedhakàle | vãryàrambhamahattvena trãõi kalpàsaükhyeyàni sàtatyasatkçtyaprayogàt | upàyakau÷alyamahattvena saüsàràparityàgàsaükle÷ataþ | samudàgamamahattvena balavai÷àradyàveõikabuddhadharmasamudàgamàt | buddhakarmamahattvena ca punaþ punarabhisaübodhimahàparinirvàõasaüdar÷anataþ | mahàyànasaügrahavibhàge dvau ÷lokau | gotraü dharmàdhimukti÷ca cittasyotpàdanà tathà | dànàdipratipatti÷ca nyàyà[mà]vakràntireva ca || Msa_19.61 || sattvànàü paripàka÷ca kùetrasya ca vi÷odhanà | apratiùñhitanirvàõaü bodhiþ ÷reùñhà ca dar÷anàt[dar÷anà] || Msa_19.62 || etena da÷avidhena vastuna kçtsnaü mahàyànaü saügçhãtaü | tatra satvànàü paripàcanaü bhåmipratiùñha[praviùña]sya yàvatsaptamyàü bhåmau veditavyaü | kùetrapari÷odhanamapratiùñhitanirvàõaü càvinivartanãyàyàü bhåmau trividhàyàü | ÷reùñhà bodhirbuddhabhåmau | tatraiva càbhisaübodhimahàparinirvàõasaüdar÷anà veditavyà | ÷eùaü gatàrtham | (##) bodhisattvavibhàge da÷a ÷lokàþ | àdhimokùika eka÷ca ÷uddhàdhyà÷ayiko 'paraþ | nimitte cànimitte ca càryapyanabhisaüskçte | bodhisattvà hi vij¤eyàþ pa¤caite sarvabhåmiùu || Msa_19.63 || tatra nimittacàrã dvitãyàü bhåmimupàdàya yàvat ùaùñhayàü | animittacàrã saptamyàm | anabhisaüskàracàrã pareõa | ÷eùaü gatàrtham | kàmeùvasaktastrivi÷uddhakarmà krodhàbhibhåmyaü guõatatpara÷ca | dharme 'calastattvagabhãradçùñirbodhau spçhàvàn khalu bodhisattvaþ || Msa_19.64 || etena ùañpàramitàpratipattito mahàbodhipraõidhànata÷ca bodhisattvalakùaõaü paridãpitam | anugraheccho 'nupaghàtadçùñiþ paropaghàteùvadhivàsaka÷ca | dhãro 'pramatta÷ca bahu÷ruta÷ca paràrthayuktaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_19.65 || tatra dhãra àrabdhavãryo duþkhairaviùàdàt | apramatto dhyànasukheùvasaktaþ | ÷eùaü gatàrtham | àdãnavaj¤aþ svaparigraheùu bhogeùvasakto hyanigåóhavairaþ | yogã nimitte ku÷alo 'kudçùñiradhyàtmasaüsthaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_19.66 || tatra bhogeùvasakto yastànvihàya pravrajati | nimittaku÷alaþ ÷amathàdinimittatrayakau÷alyàt | adhyàtmasaüstho mahàyànàvikampanàt | mahàyànaü hi bodhisattvànàmadhyàtmaü | ÷eùaü gatàrtham | dayànvito hrãguõasaüniviùño duþkhàdhivàsàtsvasukheùvasaktaþ | smçtipradhànaþ susamàhitàtmà yànàvikàryaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_19.67 || tatra smçtipradhàno dhyànavàn smçtibalena cittasamàdhànàt | susamàhitàtmà nirvikalpaj¤ànaþ | ÷eùaü gatàrtham | duþkhàpaho duþkhakaro na caiva duþkhàdhivàso na ca duþkhabhãtaþ | duþkhàdvimukto na ca duþkhakalpo duþkhàbhyupetaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_19.68 || tatra duþkhàdvimukto dhyànavàn kàmadhàtuvairàgyàd duþkhaduþkhatàmokùataþ | duþkhàbhyupetaþ saüsàràbhyupagamàt | ÷eùaü gatàrtham | dharmerato 'dharmarataþ [dharme 'rato 'dharmarataþ] prakçtyà dharme jugupsã dharamàbhiyuktaþ | dharme va÷ã dharmanirandhakàro dharmapradhànaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_19.69 || (##) atra dharme jugupsã akùàntijugupsanàt | dharme va÷ã samàpattau | dharmapradhàno mahàbodhiparamaþ | dharma evàtra dharama ukto vçttànuvçttyà | ÷eùaü gatàrtham | bhogàpramatto niyamàpramatto rakùàpramattaþ ku÷alàpramattaþ | sukhàpramatto dharamàpramatto yànàpramatto khalu bodhisattvaþ || Msa_19.70 || ratra rakùàpramattaþ kùàntimàn svaparacittànurakùaõàt | dharmàpramatto yathàbhåtadharmapraj¤ànàt | ÷eùaü gatàrtham | vimànalajjàstanudoùalajja amarùalajjaþ parihàõilajjaþ | vi÷àla[visàra]lajjastunadçùñilajjaþ yànànyalajjaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_19.71 || tatra vimànalajjo yo 'rthino na vimànayati | tanudoùalajjo 'õumàtreùvavadyeùu bhayadar÷ã tanudçùñilajjo dharma nairàtmyaprativedhã | ÷eùaü gatàrthaü | sarvairebhiþ ÷lokaiþ paryàyàntareõa ùañpàramitàpratipattito mahàbodhipraõidhànata÷ca bodhisattvalakùaõaü paridãpitam | ihàpi càmutra upekùaõena saüskàrayogena vibhutvalàbhaiþ | ÷amopa[samaupa]de÷ena mahàphalena anugrahe vartati bodhisattvaþ || Msa_19.72 || ihaiva sattvànàmanugrahe vartate dànena | amutra ÷ãlenopapattivi÷eùaü pràpya | saüskàrayogeneti vãryayogena | mahàphaleneti buddhatvena | ÷eùaü gatàrtham | etena ùaóbhiþ pàramitàbhirmahàbodhipraõidhànena ca yathà sattvànugrahe bodhisattvo vartate tatparidãpitam | bodhisattvasàmànyanàmavibhàge aùñau ÷lokàþ | bodhisattvo mahàsattvo dhãmàü÷caivottamadhyutiþ | jinaputro jinàdhàro vijetàtha jinàïkuraþ || Msa_19.73 || vikràntaþ paramà÷caryaþ sàrthavàho mahàya÷àþ | kçpàlu÷ca mahàpuõya ã÷varo dhàrmikastathà || Msa_19.74 || etàni ùoóa÷a sarvabodhisattvànàmanvarthanàmàni sàmànyena | sutattvabodhaiþ sumahàrthabodhaiþ sarvàva[rtha]bodhairapi nityabodhaiþ | upàyabodhai÷ca vi÷eùaõena tenocyate hetuna bodhisattvaþ || Msa_19.75 || pa¤cavidhena bodhavi÷eùeõa bodhisattva ityucyate | pudgaladharma nairàtmyabodhena | sarvàkàrasarvàrthabodhena akùayàvabodhena parinirvàõasaüdar÷ane 'pi | yathà vineyaü ca vinayopàyabodhena | (##) àtmànubodhàttanudçùñibodhàdvicitravij¤aptivibodhata÷ca | sarvasya càbhåtavikalpabodhàttenocyate hetuna bodhisattvaþ || Msa_19.76 || atra puna÷caturvidhabodhavi÷eùaü dar÷ayati cittamanovij¤ànabodhataþ | teùàü càbhåtaparikalpatvàvabodhataþ | tatra cittamàlayavij¤ànaü | manastadàlambanamàtmadçùñyàdisaüprayuktaü | vij¤ànaü ùaóvij¤ànakàyàþ | abodhabodhàdanubodhabodhàdabhàvabodhàtprabhavànubodhàt | abodhabodhapratibodhata÷ca tenocyate hetuna bodhisattvaþ || Msa_19.77 || atra punaþ pa¤cavidhaü bodhavi÷eùaü dar÷ayati | avidyàbodhàt | vidyàbodhàt | parikalpitàdisvabhàvatrayabodhàcca | tatràbodhatvena bodhapratibodhàt pariniùpannasvabhàvabodho veditavyaþ | anarthabodhàtparamàrthabodhàtsarvàva[rtha]bodhàtsakalàrthabodhàt | boddhavyabodhà÷rayabodhabodhàttenocyate hetuna bodhisattvaþ || Msa_19.78 || atra pa¤cavidhaü bodhavi÷eùaü dar÷ayati | paratantralakùaõabodhàt | pariniùpannalakùaõabodhàt | [parikalpitalakùaõabodhàt?] sarvaj¤eyasarvàkàrabodhàt | bodhyabodhakabodhi[dha]trimaõóalapari÷uddhibodhàcca | niùpannabodhàtpadabodhata÷ca garbhànubodhàt kramadar÷anasya | bodhàdbhç÷aü saü÷ayahànibodhàt tenocyate hetuna bodhisattvaþ || Msa_19.79 || tatra niùpannabodho buddhatvaü | padabodho yena tuùitabhavane vasati | garbhànubodho yena màtuþ kukùimavakràmati | kramadar÷ane bodho yena garbhànniùkramaõaü kàmaparibhogaü pravrajyàü duùkaracaryàmabhisaübodhiü ca dar÷ayati | bhç÷aü saü÷ayahànibodho yena sarvasaü÷ayacchedàya sattvànàü dharmacakraü pravartayati | làbhã hyalàbhã dhãsaüsthita÷ca boddhànuboddhà pratide÷aka÷ca | nirjalpabuddhirhatamànamànã hyapakvasaüpakvamati÷ca dhãmàn || Msa_19.80 || atraikàda÷avidhenàtãtàdinà bodhena bodhisattvaþ paridãpitaþ | tatra làbhã alàbhã dhãsaüsthita÷càtãtànàgatapratyutpannairbodhairyathàkramaü | boddhà svayaübodhàt | anuboddhà parato bodhàdetenàdhyàtmikabàhyaü bodhaü dar÷ayati | pratide÷ako nirjalpabuddhirityaudàrikasåkùmaü | mànã hatamànãti hãnapraõãtam | apakvasaüpakvamati÷ceti dåràntikaü bodhaü dar÷ayati | || mahàyànasåtràlaükàre guõàdhikàraþ [ekonaviü÷atitamaþ?] samàptaþ || (##) viü÷atitamaekaviü÷atitama÷càdhikàraþ liïgavibhàge dvau ÷lokau | anukampà priyàkhyànaü dhãratà muktahastatà | gambhãrasaüdhinirmokùo liïgànyetàni dhãmatàü || Msa_20.1 || parigrahe 'dhimuktyàptàvakhede dvayasaügrahe | à÷ayàcca prayogàcca vij¤eyaü liïgapa¤cakaü || Msa_20.2 || tatraprathamena ÷lokena pa¤ca bodhisattvaliïgàni dar÷ayati | dvitãyena teùàü karma samàsa saügrahaü ca | tatrànukampà bodhicittena sattvaparigrahàrthaü priyàkhyànaü sattvànàü buddha÷àsanàdhimuktilàbhàrthaü dhãratà duùkaracaryàdibhirakhedàrthaü muktahastatà gambhãrasaüdhinirmokùaõaü ca dvayena saügrahàrthamàmiùeõa dharmeõa ca yathàkramam | eùàü pa¤cànàü liïgànàm anukampà à÷ayato veditavyà | ÷eùàõi prayogataþ | gçhipravrajitapakùavibhàge trayaþ ÷lokàþ | bodhisattvà hi satataü bhavanta÷cakravartinaþ | prakurvanti hi sattvàrthaü gçhiõaþ sarvajanmasu || Msa_20.3 || àdànalabdhà pravrajyà dharmatopagatà parà | nidar÷ikà ca pravrajyà dhãmatàü sarvabhåmiùu || Msa_20.4 || aprameyairguõairyuktaþ pakùaþ pravrajitasya tu | gçhiõo bodhisattvàddhi yatistasmàdvi÷iùyate || Msa_20.5 || ekena ÷lokena yàdç÷e gçhipakùe sthito bodhisattvaþ sattvàrthaü karoti tatparidãpitaü | dvitãyena yàdç÷e pravrajitapakùe | tatra trividhà pravrajyà veditavyà | samàdànalabdhà | dharmatàlabdhà | nidar÷ikà ca nirmàõaiþ | tçtãyena gçhipakùàt pravrajitapakùasya vi÷eùaþ paridãpitaþ | adhyà÷ayavibhàge ÷lokaþ ùañpàdaþ | paratreùñaphalecchà ca ÷ubhavçttàvihaiva ca | nirvàõecchà ca dhãràõàü sattveùvà÷aya iùyate | a÷uddha÷ca vi÷uddha÷ca suvi÷uddhaþ sarvabhåmiùu || Msa_20.6 || (##) etena samàsataþ pa¤cavidho 'dhyà÷ayaþ paridãpitaþ | sukhàdhyà÷ayaþ | paratreùñaphalecchàhitàdhyà÷ayaþ ihaiva ku÷alapravçttãcchà nirvàõecchà tadubhayàdhyà÷aya eveti nànyo veditavyaþ | a÷uddhàdikàstrayo 'dhyà÷ayà apraviùñànàü | bhåmipraviùñànàü | avinivartanãyabhåmipràptànàü ca yathàkramaü veditavyàþ | parigrahavibhàge ÷lokaþ | praõidhànàtsamàccittàdàdhipatyàtparigrahaþ | gaõasya karùaõatvàcca dhãmatàü sarvabhåmiùu || Msa_20.7 || caturvidhaþ sattvaparigraho bodhisattvànàü praõidhànaparigraho veditavyo bodhicittena sarvasattvaparigrahaõàt | samacittatàparigraha àtmaparasamatàlàbhàdabhisamayakàle | àdhipatyaparigrahaþ svàmibhåtasya yeùàmasau svàmã | gaõaparikarùaõaparigraha÷ca ÷iùyagaõopàdanàt | upapattivibhàge ÷lokaþ | karmaõa÷càdhipatyena praõidhànasya càparà | samàdhe÷ca vibhutvasya cotpattirdhãmatàü matà || Msa_20.8 || caturvidhà bodhisattvànàmupapattiþ karmàdhipatyena yàdhimukticaryàbhåmisthitànàü karmava÷enàbhipretasthànopapattiþ praõidhànava÷ena yà bhåmipraviùñànàü sarvasattvaparipàcanàrthaü tiryagàdihãnasthànopapattiþ | samàdhyàdhipatyena yà dhyànàni vyàvartya kàmadhàtàvupapattiþ | vibhutvàdhipatyena yà nirmàõaistuùitabhavanàdyupapattisaüdar÷anàt | vihàrabhåmivibhàge triü÷at [udàna] ÷lokàþ | lakùaõàtpudlàcchikùàskandhaniùpattiliïgataþ | nirukteþ pràptita÷caiva vihàro bhåmireva ca || Msa_20.9 || lakùaõavibhàgamàrabhya pa¤ca ÷lokàþ | ÷ånyatà paramàtmasya karma[à?]nà÷e vyavasthitiþ | vihçtya sasukhairdhyànairjanma kàme tataþ param || Msa_20.10 || tata÷ca bodhipakùàõàü saüsàre pariõàmanà | vinà ca cittasaükle÷aü sattvànàü paripàcanà || Msa_20.11 || upapattau ca saücitya saükle÷asyànurakùaõà | ekàyanapatha÷liùñànimittaikàntikaþ pathaþ || Msa_20.12 || (##) animitte 'pyanàbhogaþ kùetrasya ca vi÷odhanà | sattvapàkasya niùpattirjàyate ca tataþ param || Msa_20.13 || samàdhidhàraõãnàü ca bodhe÷caiva vi÷uddhatà | etasmàcca vyavasthànàdvij¤eyaü bhåmilakùaõam || Msa_20.14 || ekàda÷a vihàrà ekàda÷a bhåmayaþ | tepàü lakùaõaü | prathamàyàü bhåmau parama÷ånyatàbhisamayo lakùaõaü pudgaladharma nairàtmyàbhisamayàt | dvitãyàyàü karmaõàmavipraõà÷avyavasthànaü ku÷alàku÷alakarmapathatatphalavaicitryaj¤ànàt | tçtãyàyàü sàti÷ayasukhairbodhisattvadhyànairvihçtyàparihãnasyaiva tebhyaþ kàmadhàtàvupapattiþ | caturthyà bodhipakùabahulavihàriõo 'pi bodhipakùàõàü saüsàre pariõàmanà | pa¤cabhyàü caturàryasatyabahulavihàritayàvinàtmana÷cittasaükle÷ena sattvànàü paripàcanàyàü nànà÷àstra÷ilpapraõayanàt | ùaùñhyàü pratãtyasamutpàdabahulavihàritayà saücityabhavopapattau tatra saükle÷asyànurakùaõà | saptamyàü mi÷ropami÷ratvenaikàyanapathasyàùñamasya vihàrasya ÷liùña ànimittikaikàntiko màrgaþ | aùñabhyàmanimitte 'pyanàbhogo nirabhisaüskàrànimittavihàritvàd buddhakùetrapari÷odhanà ca | navamyàü pratisaüvidva÷itayà sattvaparipàkaniùpattiþ sarvàkàraparipàcanasàmarthyàt | da÷amyàü samàdhimukhànàü dhàraõãmukhànàü ca vi÷uddhatà | ekàda÷yàü buddhabhåmau bodhivi÷uddhatà lakùaõàü [õaü]sarvaj¤eyàvaraõaprahàõàt | bhåmiùñhe ca [ùvevaü] pudgalavibhàgamàrabhya dvau ÷lokau | vi÷uddhadçùñiþ suvi÷uddha÷ãlaþ samàhito dharmavibhåtamànaþ | saütànasaükle÷avi÷uddhibhede nirmàõa ekakùaõalabdhabuddhiþ || Msa_20.15 || upekùakaþ kùetravi÷odhaka÷ca syàtsattvapàke ku÷alo maharddhiþ | saüpårõakàya÷ca nidar÷ane ca ÷akto 'bhiùiktaþ khalu bodhisattvaþ || Msa_20.16 || da÷asu bhåmiùu da÷a bodhisattvà vyavasthàpyante | prathamàyàü vi÷uddhadçùñiþ pudgaladharmadçùñipratipakùaj¤ànalàbhàt | dvitãyàyàü suvi÷uddha÷ãlaþ såkùmàpattiskhalitasamudàcàrasyàpyabhàvàt | tçtãyàyàü samàhito bhavatyacyutadhyànasamàdhilàbhàt | caturthyàü dharmavibhåtamànaþ såtràdidharmanànàtvamànasya vibhåtatvàt | pa¤camyàü saütànabhede nirmàõo da÷abhi÷città÷ayavi÷uddhisamatàbhiþ sarvasaütànasamatàprave÷àt | ùaùñhyàü saükle÷avyavadànabhede nirmàõaþ pratãtyasamutpàdatathatàbahulavihàritayà kçùõa÷uklapakùàbhyàü tathatàyàþ saükle÷avyavadànàdar÷anàt | prakçtivi÷uddhitàmupàdàya | saptamyàmekacittakùalabdhabuddhirnirnimittavihàrasàmarthyàt pratikùaõaü saptatriü÷adbodhipakùabhàvanàtaþ | aùñamyàmupekùakaþ kùetravi÷odhaka÷cànàbhoganirnimittavihàritvàd mi÷ropami÷raprayogata÷càvinivartanãyabhåmipraviùñairbodhisattvaiþ | navamyàü sattvaparipàkaku÷alaþ (##) pårvavat | da÷amyàü bodhisattvabhåmau bodhisattvo maharddhika÷ca vyavasthàpyate mahàbhij¤àlàbhàt | saüpårõadharmakàya÷càpramàõasamàdhidhàraõãmukhasphuraõàdà÷rayasya nidar÷ane ca ÷akto vyavasthàpyate tuùitabhavanavàsàdinirmàõanidar÷anàt | abhiùikta÷ca buddhatve sarvabuddhebhyastatràbhiùekalàbhàt | ÷ikùàvyavasthànamàrabhya pa¤ca ÷lokàþ | dharmatàü pratividhyeha adhi÷ãle 'nu÷ãkùaõe | adhicitte 'pyadhipraj¤e praj¤à tu dvayagocarà || Msa_20.17 || dharmatattvaü tadaj¤ànaj¤ànàdyà vçttireva ca | praj¤àyà gocarastasmàd dvibhåmau tadvyavasthitiþ || Msa_20.18 || ÷ikùàõàü bhàvanàyà÷ca phalamanyaccaturvidham | animittasaüskàro vihàraþ prathamaü phalam || Msa_20.19 || sa evànabhisaüskàro dvitãyaü phalamiùyate | kùetra÷uddhi÷ca sattvànàü pàkaniùpattireva ca || Msa_20.20 || samàdhidhàraõãnàü ca niùpattiþ paramaü phalaü | caturvidhaü phalaü hyetat caturbhåmisamà÷ritam || Msa_20.21 || prathamàyàü bhåmau dharmatàü pratividhya dvitiyàyàmadhi÷ãlaü ÷ikùate | tçtãyàyàmadhicittaü | caturthãpa¤camãùaùñhãùvadhipraj¤aü | bodhipakùasaügçhãtà hi praj¤à caturthyàü bhåmau | sà punardvayagocarà bhåmidvaye | dvayaü punardharmatattvaü ca duþkhàdisatyaü | tadaj¤ànaj¤ànàdikà ca vçttiranulomaþ [pratilomaþ?] pratãtyasamutpàdaþ | tadaj¤ànàdikà hi vçttiravidyàdikà | tajj¤ànàdikà ca vçttirvidyàdikà | tasmàdbhåmidvaye 'pyadhipraj¤avyavasthànaü | ataþ paraü caturvidhaü ÷ikùàphalaü caturbhåmisamà÷ritaü veditavyaü yathàkramaü | tatra[prathamaü phalam animittovihàraþ sasaüskàraþ?] dvitãyaü phalaü sa evànimitto vihàro 'nabhisaüskàraþ kùetrapari÷uddhi÷ca veditavyaü | ÷eùaü gatàrtham | skandhavyavasthànamàrabhya dvau ÷lokau | dharmatàü pratividhyeha ÷ãlaskandhasya ÷odhanà | samàdhipraj¤àskandhasya tata årdhvaü vi÷odhanà || Msa_20.22 || vimuktimuktij¤ànasya tadanyàsu vi÷odhanà | caturvidhàdàvaraõàt pratighàtàvçterapi || Msa_20.23 || (##) tadanyàsviti saptamyàü yàvad buddhabhåmàvubhayorvimuktivimuktij¤ànayorvi÷odhanà | sà punarvimukti÷caturvidhaphalàvaraõàcca veditavyà | pratighàtàvaraõàcca buddhabhåmau | yenànyeùàü j¤eye j¤ànaü pratihanyate | buddhànàü tu tadvimokùàt sarvatràpratihataü j¤ànaü | ÷eùaü gatàrtham | niùpattivyavasthànamàrabhya trayaþ ÷lokàþ | aniùpannà÷ca niùpannà vij¤eyàþ sarvabhåmayaþ | niùpannà apyaniùpannà niùpannà÷ca punarmatàþ || Msa_20.24 || niùpattirvij¤eyà yathàvyavasthànamanasikàreõa | tatkalpanatàj¤ànàdavikalpanayà ca tasyaiva || Msa_20.25 || bhàvanà api niùpattiracintyaü sarvabhåmiùu | pratyàtmavedanãyatvàt buddhànàü viùayàdapi || Msa_20.26 || tatràdhimukticaryàbhåmiraniùpannà | ÷eùà niùpannà ityetàþ sarvabhåmayaþ | niùpannà api punaþ saptàniùpannàþ | ÷eùà niùpannà nirabhisaüskàravàhitvàt | yatpunaþ pramuditàdibhåmirniùpannà pårvamuktà tatra niùpattiryathàvyavasthàpitabhåmimanasikàreõa | tasya bhåmivyavasthànasya kalpanàmàtraj¤ànàt tadavikalpanà[nayà] ca veditavyà | yadà tadbhåmivyavasthànaü kalpanàmàtraü jànãte | tadapi ca kalpanàmàtraü na vikalpayatyevaü gràhyagràhakàvikalpaj¤ànalàbhàdbhåmipariniùpattiruktà bhavati | api khalu bhåmãnàü bhàvanà ca niùpatti÷cobhayamacintyaü sarvabhåmiùu | tathà hi tadbodhisattvànàü pratyàtmavedanãyaü buddhànàü ca viùayo nànyeùàm | bhåmipratiùñha[viùña]sya liïgavibhàgamàrabhya dvau ÷lokau | adhimuktirhi sarvatra sàlokà liïgamiùyate | alãnatvamadãnatvamaparapratyayàtmatà || Msa_20.27 || prativedha÷ca sarvatra sarvatra samacittatà | aneyànunayopàyaj¤ànaü maõóalajanma ca || Msa_20.28 || etadbhåmipraviùñasya bodhisattvasya da÷avidhaü liïgaü sarvàsu bhåmiùu veditavyaü | yàü bhåmiü praviùñastatra sàloko yàü na praviùñastatràdhimuktirityetadekaü liïgam | alãnatvaü paramodàragambhãreùu dharmeùu | adãnatvaü duùkaracaryàsu | aparapratyayatvaü svasyàü bhåmau | sarvabhåmiprativedha÷ca tadabhinirhàrakau÷alyataþ sarvasattveùvàtmasamacittatà | aneyà varõàvarõa÷abdàbhyàü | ananunaya÷cakravartãtyàdisaüpattiùu | upàyakau÷alyamanupalambhastasya[lambhasya] buddhatvopàyaj¤ànàt | buddhaparùanmaõóaleùu cotpattiþ sarvakàlamityetàni aparàõi liïgàni bodhisattvasya | (##) bhåmiùu pàramitàlàbhaliïgavibhàge dvau ÷lokau | nàcchando na ca lubdhahrasvahçdayo na krodhano nàlaso nàmaitrãkaråõà÷ayo na kumatiþ kalparvikalparhataþ | no vikùiptamatiþ sukhairna ca hato duþkharna và [vyà]vartate satyaü mitramupà÷ritaþ ÷rutaparaþ påjàparaþ ÷àstari || Msa_20.29 || sarvaü puõyasamuccayaü suvipulaü kçtvànyasàdhàraõaü saübodhau pariõàmayatyaharaharyo hyuttamopàyavit | jàtaþ svàyatane sadà ÷ubhakaraþ krãóatyabhij¤àguõaiþ sarveùàmuparisthito guõanidhirj¤eyaþ sa buddhàtmajaþ || Msa_20.30 || da÷apàramitàlàbhino bodhisattvasya ùoóa÷avidhaü liïgaü dar÷ayati | ùoóa÷avidhaü liïgaü | sadà pàramitàpratipatticchandenàvirahitatvaü | ùañpàramitàvipakùai÷ca rahitatvaü pratyekam | anyayànamanasikàreõàvikùiptatà | saüpattisukheùvasaktatà | vipattiduùkaracaryàduþkhaiþ prayogànirvartità | kalyàõamitrà÷rayaþ | ÷rutaparatvaü | ÷àstçpåjàparatvaü | samyakpariõàmanà upàyakau÷alyapàramitayà | svàyatanopapattiþ praõidhànapàramitayà buddhabodhisattvàvirahitasthànopapatteþ | sadà÷ubhakaratve[tvaü]balapàramitayà tadvipakùadharmàvyavakiraõàt | abhij¤àguõavikrãóanaü ca j¤ànapàramitayà | tatra maitrã vyàpàdapratipakùaþ sukhopasaühàrà÷ayaþ | karuõà vihiüsàpratipakùo duþkhàpagamà÷ayaþ | svabhàvakalpanaü kalpaþ | vi÷eùakalpanaü vikalpo veditavyaþ | tatraivànu÷aüsavibhàge ÷lokaþ | ÷amathe vipa÷yanàyàü ca dvayapa¤càtmako mataþ | dhãmatàmanu÷aüso hi sarvathà sarvabhåmiùu || Msa_20.31 || tatraiva pàramitàlàbhe sarvabhåmiùu bodhisattvànàü sarvaprakàro 'nu÷aüsaþ pa¤cavidho veditavyaþ | pratikùaõaü sarvadauùñhulyà÷rayaü dràvayati | nànàtvasaüj¤àvigatiü ca dharmàràmaratiþ pratilabhate | aparicchinnàkàraü ca sarvato 'pramàõaü dharmàvabhàsaü saüjànãte | avikalpitàni càsya vi÷uddhibhàgãyàni nimittàni samudàcaranti | dharmakàyaparipåripariniùpattaye ca uttaràduttarataraü hetusaüparigrahaü karoti | tatra prathamadvitãyau ÷amathapakùe veditavyau | tçtãyacaturthau vipa÷yanàpakùe | ÷eùamubhayapakùe | bhåminiruktivibhàge nava ÷lokàþ | (##) pa÷yatàü bodhimàsannàü sattvàrthasya ca sàdhanaü | tãvra utpadyate modo mudità tena kathyate || Msa_20.32 || atra na kiücidvyàkhyeyaü | dauþ ÷ãlyàbhogavaimalyàdvimalà bhåmirucyate | dauþ ÷ãlyamalasyànyayànamanasikàramalasya càtikramàdvimaletyucyate | tasmàttarhyasmàbhistulyàbhinirhàre sarvàkàrapari÷odhanàbhinirhàra eva yogaþ karaõãya iti vacanàt | mahàdharmàvabhàsasya karaõàcca prabhàkarã || Msa_20.33 || tathà hi tasyàü samàdhibalenàpramàõadharmaparyeùaõadhàraõàt mahàntaü dharmàvabhàsaü pareùàü karoti | arcirbhåtà yato dharmà bodhipakùàþ pradàhakàþ | arciùmatãti tadyogàtsà bhåmirdvayadàhataþ || Msa_20.34 || sà hi bodhipakùàtmikà praj¤à dvayadahanapratyupasthànà tasyàü bàhulyena | dvyaü punaþ kle÷àvaraõaü j¤eyàvaraõaü càtra veditavyam | sattvànàü paripàka÷ca svacittasya ca rakùaõà | dhãmadbhirjãyate duþkhaü durjayà tena kathyate || Msa_20.35 || tatra sattvaparipàkàbhiyukto 'pi na saükli÷yate | sattvavipratipattyà taccobhayaü duùkaratvàd durjayam | àbhimukhyàd dvyasyeha saüsàrasyàpi nirvçteþ | uktà hyabhimukhã bhåmiþ praj¤àpàramità÷rayàt || Msa_20.36 || sà hi praj¤àpàramità÷rayeõa nirvàõasaüsàrayorapratiùñhànàt saüsàranirvàõayorabhimukhã | ekàyanapatha÷leùàdbhåmirdåraügamà matà | ekàyanapathaþ pårvaü nirdiùñastadupa÷liùñatvàt dåraü gatà bhavati prayogaparyantagamanàt | dvayasaüj¤àvicalanàdacalà ca nirucyate || Msa_20.37 || dvàbhyàü saüj¤àbhyàü avicalanàt | nimittasaüj¤ayà[nimittàbhogasaüj¤ayà]animittàbhogasaüj¤ayà ca | pratisaüvinmatisàdhutvàdbhåmiþ sàdhumatã matà | pratisaüvinmateþ sàdhutvàditi pradhànatvàt | dharmameghà dvayavyàpterdharmàkà÷asya meghavat || Msa_20.38 || (##) dvayavyàpteriti samàdhimukhadhàraõãmukhavyàpanànmeghenevàkà÷asthalãyasyà÷rayasaüniviùñasya ÷rutadharmasya dharmameghetyucyate | vividhe ÷ubhanirhàre ratyà viharaõàtsadà | sarvatra bodhisattvànàü vihàrabhåmayo matàþ || Msa_20.39 || vividhaku÷alàbhinirhàranimittaü sadà sarvatra ratyà viharaõàdvodhisattvànàü bhåmayo vihàrà ityucyante | bhåyo bhåyo 'mitàsvàsu årdhvaügamanayogataþ | bhåtàmitàbhayàrthàya ta eveùñà hi bhåmayaþ || Msa_20.40 || bhåyo bhåyo 'mitàsvàsårdhvaügamanayogàdbhåtàmitàbhayàrthàya ta eva vihàràþ punarbhåmaya ucyante | amitàsviti da÷asu bhåmiùu ekaikasyàpramàõatvàt | årdhvaügamanayogàditi uparibhåmigamanayogàt | bhåtàmitàbhayàrthamityamitànàü bhåtànàü bhayaprahàõàrtham | pràptivihàre[vibhàge]÷lokaþ | bhåmilàbhe[bho]'dhimukte÷ca cariteùu ca vartanàt | prativedhàcca bhåmãnàü niùpatte÷ca caturvidhaþ || Msa_20.41 || caturvidho bhåmãnàü làbhaþ | adhimuktilàbho yathoktàdhimuktito 'dhimukticaryàbhåmau | caritalàbho da÷asu dharmacariteùu vartanàttasyàmeva | paramàrtha [prativedha] làbhaþ paramàrthaprativedhato bhåmiprave÷e | niùpatilàbha÷càvinivartanãyabhåmiprave÷e | caryàvibhàge ÷lokaþ ùañpàdaþ | mahàyàne 'dhimuktànàü hãnayàne ca dehinàü | dvayoràvarjanàrthàya vinayàya ca de÷itàþ | caryà÷catasro dhãràõàü yathàsåtrànusàrataþ || Msa_20.42 || tatra pàramitàcaryà mahàyànàdhimuktànàmarthe de÷ità | bodhipakùacaryà ÷ràvakapratyekabuddhayànàdhimuktànàm | abhij¤àcaryà dvayorapi mahàyànahãnayànàdhimuktayoþ prabhàveõàvarjanàrthaü | sattvaparipàkacaryà dvayoreva paripàcanàrthaü | paripàcanaü hyatra vinayanam | buddhaguõavibhàge bahavaþ ÷lokàþ | apramàõavibhàge tad buddhastotramàrabhyaikaþ | anukampakasattveùu saüyogavigamà÷aya | aviyogà÷aya saukhyahità÷aya namo 'stute || Msa_20.43 || (##) [atra] anukampakatvaü sattveùu hitasukhà÷ayatvena saüdar÷itaü | sukhà÷ayatvaü punaþ sukhasaüyogà÷ayatvena maitryà | duþkhaviyogà÷ayatvena ca karuõayà | sukhàviyogà÷ayatvena ca muditayà | hità÷ayatvamupekùayà | sà punarniþ saükle÷atà÷ayalakùaõà veditavyà | vimokùàbhibhvàyatanakçtsnàyatanavibhàge ÷lokàþ | sarvàvaraõanirmukta sarvalokàbhibhå mune | j¤ànena j¤eyaü vyàptaü te muktacitta namo 'stute || Msa_20.44 || atra vimokùavi÷eùaü bhagavataþ sarvakle÷aj¤eyàvaraõanirmuktatayà dar÷ayati | abhibhvàyatanavi÷eùaü sarvalokàbhibhutvena svacittava÷avartanàdyatheùñàlambananirmàõapariõàmanatàdhiùñhànataþ | kçtsnàyatanavi÷eùaü sarvaj¤eyaj¤ànàvyàghàtataþ [j¤ànavyàptaþ] | ata eva vimokùàdiguõavipakùamuktatvàt muktacittaþ | araõàvibhàge ÷lokaþ | a÷eùaü sarvasattvànàü sarvakle÷avinà÷aka | kle÷aprahàraka kliùñasànukro÷a namo 'stute || Msa_20.45 || atràraõàvi÷eùaü bhagavataþ sarvasattvakle÷avinayanàdutpàditakle÷eùvapi ca tatkle÷apratipakùavidhànàt kliùñajanànukampayà saüdar÷ayati | anye hyaraõàvihàriõaþ sattvànàü kasyacideva tadàlambanasya kle÷asyotpattipratyayamàtraü pratiharanti | na tu kle÷asaütànàdapanayanti | praõidhij¤ànavi÷eùe[vibhàge]÷lokaþ | anàbhoga niràsaïga avyàghàta samàhita | sadaiva sarvapra÷nànàü visarjaka namo 'stu te || Msa_20.46 || atra pa¤cabhiràkàraiþ praõidhij¤ànavi÷eùaü bhagavataþ saüdar÷ayati | anàbhogasaümukhãbhàvataþ | asaktisaümukhãbhàvataþ | sarvaj¤eyàvyàghàtataþ | sadà samàhitatvataþ | sarvasaü÷ayacchedanata÷ca sattvànàü | anye hi praõidhij¤ànalàbhino nànàbhogàn [bhogenà] praõidhàya praõidhãj¤ànaü saümukhãkurvanti | na càsaktaü samàpattiprave÷àpekùatvàt | na càvyàhataü prade÷aj¤ànàt | na ca sadà samàhità bhavanti na ca sarvasaü÷ayàü÷chindanti | pratisaüvidvibhàge ÷lokaþ | à÷raye 'thà÷rite de÷ye vàkye j¤àne ca de÷ike | avyàhatamate nityaü sude÷ika namo 'stute || Msa_20.47 || (##) atra samàsato yacca de÷yate yena ca de÷yate tatra nityamavyàhatamatitvena bhagavata÷catasraþ pratisaüvido de÷itàþ | tatra dvayaü de÷yate à÷raya÷ca dharmaþ | tadà÷rita÷càrthaþ | dvayena de÷yate vàcà j¤ànena ca | sude÷ikatvena tàsàü karma saüdar÷itam | abhij¤àvibhàge ÷lokaþ | upetya vacanaisteùàü carij¤a àgatau gatau | niþ sàre caiva sattvànàü svavavàda namo 'stu te || Msa_20.48 || atra ùaóbhirabhij¤àbhiþ samyagavavàdatvaü bhagavato dar÷itam | upetya vineyasakà÷amçdhdyabhij¤ayà | teùàü bhàùayà divya÷rotràbhij¤ayà cittacaritraü j¤àtvà cetaþparyàyàbhij¤ayà yathà pårvàntàdihagatiryathà càparànte gatiryathà ca saüsàrànniþ saraõaü | tatràvavàdaü dadàtyava÷iùñàbhistisçbhirabhij¤àbhiryathàkramam | lakùaõànuvya¤janavibhàge ÷lokaþ | satpauruùyaü prapadyante tvàü dçùñvà sarvadehinaþ | dçùñamàtràtprasàdasya vidhàyaka namo 'stu te || Msa_20.49 || atra lakùaõànuvya¤janànàü bhagavati mahàpuruùatvasaüpratyayena dar÷anamàtràtpareùàü prasàdajanakatvaü karma saüdar÷itam | pari÷uddhivibhàge ÷lokaþ | àdanasthànasaütyàganirmàõapariõàmane | samàdhij¤ànava÷itàmanupràpta namo 'stu te || Msa_20.50 || atra bhagavata÷caturvidhayà va÷itayà sarvàkàra÷catasraþ pari÷uddhayaþ paridãpitàþ | à÷rayapari÷uddhiràtmabhàvasyàdànasthànatyàgava÷itayà | àlambanapari÷uddhirnirmàõapariõàmanava÷itayà | cittapari÷uddhiþ sarvàkàrasamàdhiva÷itayà | praj¤àpari÷uddhiþ sarvàkàraj¤ànava÷itayà | balavibhàge ÷lokaþ | upàye ÷araõe ÷uddhau sattvànàü vipravàdane | mahàyàne ca niryàõe màrabha¤ja namo 'stu te || Msa_20.51 || atra caturùvartheùu sattvànàü vipravàdanàya màro yastadbha¤jakatvena bhagavato da÷ànàü balànàü karma saüdar÷itaü | yaduta sugatidurgatigamanàdyupàyavipravàdane | a÷araõe devàdiùu ÷araõavipravàdane | sà÷rava÷uddhimàtreõa ÷uddhivipravàdane | mahàyànaniryàõavipravàdane ca | (##) sthànàsthànaj¤ànabalena hi bhagavànprathame 'rthe màrabha¤jako veditavyaþ | karmavipàkaj¤ànabalena dvitãye | dhyànavimokùasamàdhisamàpattij¤ànabalena tçtãye | indriyaparàparatvàdij¤ànabalena caturthe | hãnànãndriyàdãni varjayitvà ÷reùñhasaüniyojanàt | vai÷àradyavibhàge ÷lokaþ | j¤ànaprahàõaniryàõavighnakàrakade÷ika | svaparàrthe 'nyatãrthyànàü niràdhçùya namo 'stu te || Msa_20.52 || atra j¤ànaprahàõakàrakatvena svàrthe | niryàõavighnade÷ikatvena ca paràrthe | niràdhçùyatvàdanyatãrthyairbhagavato yathàkramaü caturvidhaü vai÷àradyamudbhàvitam | àrakùasmçtyupasthànavibhàge ÷lokaþ | vi[ni]gçhyavaktà parùatsu dvayasaükle÷avarjita | niràrakùa asaümoùa gaõakarùa namo 'stu te || Msa_20.53 || anena trãõyarakùàõi trãõi ca smçtyupasthànàni bhagavataþ paridãpitàni teùàü ca karma gaõaparipakarùakatvaü | tairhi yathàkramaü vi[ni]gçhyavaktà ca bhavati parùatsu niràrakùatvàt | dvyasaükle÷avarjita÷cànunayapratighàbhàvàdasaümoùatayà sadàbhåya sthitasmçtitvàt | vàsanàsamuddhàtavibhàge ÷lokaþ | càre vihàre sarvatra nàstyasarvaj¤aceùñitaü | sarvadà tava sarvaj¤a bhåtàrthika namo 'stu te || Msa_20.54 || anena càre vihàre và sarvatra sarvadà vàsarvaj¤aceùñitasyàbhàvàt bhagavataþ sarvakle÷avàsanàsasuddhàtaþ paridãpitaþ | asarvaj¤o hi kùãõakle÷o 'pyasamuddhàtitatvàd vàsanàyà ekadà bhràntena hastinà sàrdhaü samàgacchati bhràntena rathenetyevamàdikamasarvaj¤aceùñitaü karoti | yathoktaü màõóavyasåtre | tacca bhagavato bhåtàrthasarvaj¤atvaü[j¤atvena]nàsti | asaümoùatàvibhàge ÷lokaþ | sarvasattvàrthakçtyeùu kàlaü tvaü nàtivartase | abandhyakçtya satatamasaümoùa namo 'stu te || Msa_20.55 || anena yasya sattvasya yo 'rthaþ karaõãyo yasminkàle tatkàlànativartanàt abandhyaü kçtyaü sadà bhagavata ityasaümoùadharmatvaü svabhàvataþ karmata÷ca saüdar÷itam | mahàkaruõàvibhàge ÷lokaþ | (##) sarvalokamahoràtraü ùañkçtvaþ pratyavekùase | mahàkaruõayà yukta hità÷aya namo 'stu te || Msa_20.56 || atra mahàkaruõà bhagavataþ karmataþ svabhàvata÷ca paridãpità | mahàkaruõayà hi bhagavàn ùañkçtvo ràtrindivena lokaü pratyavekùate ko hãyate ko vardhate ityevamàdi | tadyogàcca bhagavàn sarvasattveùu nityaü hità÷ayaþ | àveõikaguõavibhàge ÷lokaþ | càreõàdhigamenàpi j¤ànenàpi ca karmaõà | sarva÷ràvakapratyekabuddhottama namo 'stu te || Msa_20.57 || atra càrasaügçhãtaiþ ùaóbhiràveõikairbuddhadharmaiþ | adhigamasaügçhãtaiþ ùaóbhiþ | j¤ànasaügçhãtaistribhiþ | karmasaügçhãtai÷ca tribhiþ | tadanyasattvottamànàmapi ÷ràvakapratyekabuddhànàmantikàduttamatvena sarvasattvottamatvaü bhagavataþ paridãpitaü | tatra nàsti tathàgatasya skhalitaü | nàsti ravitaü | nàsti muùità smçtiþ | nàstyasamàhitaü cittaü | nàsti nànàtvasaüj¤à | nàstyapratisaükhyàyopekùeti càrasaügçhãtàþ ùaóàveõikà buddhadharmà ye buddhasyaiva saüvidyante nànyeùàü | nàsti chandaparihàõirnàsti vãryasmçtisamàdhipraj¤àvimuktiparihàõirityadhigamasaügçhãtàþ ùañ | atãte 'dhvani tathàgatasyàsaïgamapratihataü j¤ànam | anàgate pratyutpanne 'dhvani tathàgatasyàsaïgamapratihataü j¤ànamiti j¤ànasaügçhãtàstrayaþ | sarvaü tathàgatasya kàyakarma j¤ànapårvaügamaü j¤ànànuparivarti | sarvaü vàkkarma sarvaü manaskarmeti karmasaügahãtàstrayaþ | sarvàkàraj¤atàvibhàge ÷lokaþ | tribhiþ kàyairmahàbodhiü sarvàkàràmupàgata | sarvatra sarvasattvànàü kàïkùàchida namo 'stu te || Msa_20.58 || anena tribhi÷ca kàyaiþ sarvàkàrabodhyupagamatvàt sarvaj¤eyasarvàkàraj¤ànàcca sarvàkàraj¤atà bhagavataþ paridãpità | trayaþ kàyàþ svàbhàvikaþ sàübhogiko nairmàõika÷ca | sarvaj¤eyasarvàkàraj¤ànaü punaratra sarvasattvànàü devamanuùyàdãnàü sarvasaü÷ayacchedena karmaõà nirdiùñam | pàramitàparipurivibhàge ÷lokaþ | niravagraha nirdoùa niùkàluùyànavasthita | àniïkùya sarvadharmeùu niùprapa¤ca namo 'stu te || Msa_20.59 || (##) anena sakalaùañpàramitàvipakùanirmuktatayà ùañpàramitàparipårirbhagavata udbhàvità | tatrànavagrahatvaü bhoganiràgrahatvàdveditavyaü | nirdoùatvaü nirmalakàyàdikarmatvàt | niùkàluùyatvaü lokadharmaduþkhàbhyàü cittàkaluùãkaraõàt | anavasthitatvamalpàvaraõa[vara]màtràdhigamànavasthànàt | àniïkùyatvamavikùepàt | niùprapa¤catvaü sarvavikalpaprapa¤càsamudàcàràt | buddhalakùaõavibhàge dvau ÷lokau | niùpannaparamàrtho 'si sarvabhåmiviniþsçtaþ | sarvasattvàgratàü pràptaþ sarvasattvavimocakaþ || Msa_20.60 || akùayairasamairyukto guõairlokeùu dç÷yase | maõóaleùvapyadç÷ya÷ca sarvathà devamànuùaiþ || Msa_20.61 || atra ùaóbhiþ svabhàvahetuphalakarmayogavçttyarthairbuddhalakùaõaü paridãpitaü | tatra vi÷uddhà tathatà niùpannaþ paramàrthaþ | sa ca buddhànàü svabhàvaþ | sarvabodhisattvabhåminiryàtatvaü hetuþ | sarvasattvàgratàü pràptatvaü phalaü | sarvasattvavimocakatvaü karma | akùayàsamaguõayuktatvaü yogaþ | nànàlokadhàtuùu dç÷yamànatà nirmàõakàyena parùanmaõóaleùvapi dç÷yamànatà sàübhogikena kàyena | sarvathà | càdç÷yamànatà dharmakàyeneti trividhà prabhedavçttiriti | || mahàyànasåtràlaükàreùu vyavadàtasamayamahàbodhisattvabhàùite caryàpratiùñhàdhikàro nàmaikaviü÷atitamo 'dhikàraþ || || samàpta÷ca mahàyànasåtràlaükàra iti ||