Asanga: Mahayanasutralamkara, with Vasubandhu's commentary (Bhasya) = Msa Based on the ed. by Sylvain L‚vi: MahÃyÃnasÆtrÃlaækÃra, Expos‚ de la doctrine du Grand V‚hicule, vol. I, Paris 1907. Input by Jens Braarvig, Oslo 2011 For the actual input cf. THESAURUS LITERATURAE BUDDHICAE (TLB): http://www2.hf.uio.no/polyglotta/index.php?page=volume&vid=85 a division of BIBLIOTHECA POLYGLOTTA (BP): https://www2.hf.uio.no/polyglotta/ #<...># = BOLD for references and catchwords in commentary ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ (##) mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃra÷ || oæ || nama÷ sarvabuddhabodhisatvebhya÷ CHAPITRE I prathamo 'dhikÃra÷ arthaj¤o 'rthavibhÃvanÃæ prakurute vÃcà padaiÓ cÃmalair du÷khasyottaraïÃya du÷khitajane kÃruïyatas tanmaya÷ | dharmasyottamayÃnadeÓitavidhe÷ satve«u tadgÃmi«u Óli«ÂÃm arthagatiæ niruttaragataæ pa¤cÃtmikÃæ darÓayan || AMsa_1.1 || ## iti ka upadeÓam Ãrabhya ko 'laækarotÅti | arthaj¤a÷ | kam alaækÃram alaækaroti | arthavibhÃvanÃæ kurute | kena ## | amalayà vÃceti pauru«ayà amalai÷ padair yuktai÷ sahitair iti vistara÷ | na hi vinà vÃcà padavya¤janair artho vibhÃvayituæ sakyata iti | kasmai ## | du÷khitajane yat kÃruïyaæ tasmÃt ## | ## iti kÃruïyamaya÷ | kasyÃlaækÃraæ karoti | ## | uttamayÃnasya deÓito vidhir yasmin dharme tasya dharmasya | kasminn alaækaroti | ## | nimittasaptam ye«Ãm mahÃyÃnagÃmisatvanimittam ity artha÷ | katividham alaækÃraæ karoti | pa¤cavidhaæ | #<Óli«ÂÃm arthagatiæ niruttaragatÃæ pa¤cÃtmikÃæ darÓayan >#| (##) Óli«Âam iti yuktÃæ niruttaragatÃm ity anuttaraj¤ÃnagatÃæ | tÃm idÃnÅæ pa¤cÃtmikÃæ arthagatiæ dvitÅyena Ólokena darÓyati | ghaÂitam iva suvarïaæ vÃrijaæ và vibuddhaæ suk­tam iva subhojyaæ bhujyamÃnaæ k«udhÃrtai÷ | vidita iva sulekho ratnapeÂeva muktà viv­ta iha sa dharma÷ prÅtimagryÃæ dadhÃti || AMsa_1.2 || anena Ólokena pa¤cabhir d­«ÂÃntai÷ sa hi dharma÷ pa¤cavidham artham adhik­tya deÓita÷ sÃdhyaæ vyutpÃdyaæ cintyam acintyaæ parini«pannaæ cÃdhigamÃrthaæ pratyÃtmavedanÅyaæ bodhipak«asvabhÃvaæ | so 'nena sÆtrÃlaækÃreïa viv­ta÷ prÅtim agrÃæ dadhÃdati | yathÃkramaæ ## | yadà sa dharma÷ prak­tyaiva guïayukta÷ kathaæ so 'laækriyata ity asya codyasya parihÃrÃrthaæ trtÅya÷ Óloka÷ | yathà bimbaæ bhÆ«Ãprak­tiguïavad darpaïagataæ viÓi«Âaæ prÃmodyaæ janayati n­ïÃæ darÓanavaÓÃt | tathà dharma÷ soktaprak­tiguïayukto 'pi satataæ vibhaktÃrthas tu«Âiæ janayati viÓi«ÂÃm iha satÃm || AMsa_1.3 || anena kiæ darÓayati | ## darÓanavaÓÃd ## evaæ sa dharma÷ subhëitai÷ prajk­tyaiva guïayukto 'pi satataæ ## | buddhimatÃm atas tu«ÂiviÓe«otpÃdanÃd alaæk­ta iva bhavatÅti | ata÷ paraæ tribhi÷ Ólokais tasmin dharme trividham upaÓaæsaæ darÓayaty ÃdarotpÃdanÃrthaæ | ÃghrÃyamÃïakaÂukaæ svÃdurasaæ yathÃu«adhaæ tadvat | dharmarmo dvayavyavasthÃstho vya¤janato 'rtho na ca j¤eya÷ || AMsa_1.4 || rÃjeva durÃrÃdho dharmo 'yaæ vipulagìhagambhÅra÷ | ÃrÃdhitaÓ ca tadvadvaraguïadhanadÃyako bhavati || AMsa_1.5 || ratnaæ jÃtyamanarthaærghaæ yathà 'parÅk«akajanaæ na to«ayati | dharmas tathÃyam abudhaæ viparyayÃt to«ayati tadvat || AMsa_1.6 || trividho 'Óaæsa÷ | ÃvaraïaprahÃïahetutvam au«adhopamatvena | svayavyavastha iti (##) vya¤janÃrthavyavastha÷ | vibhutvahetutvam abhij¤ÃdivaiÓe«ikaguïÃiÓvaryadÃnÃd rÃjopamatvena | Ãryadhanopabhogahetutvaæ ca anarthajÃtyaratnopamatvena | parÅk«akajana Ãryajano veditavya÷ | naivedaæ mahÃyÃnaæ buddhavacanaæ kutas tasyÃyam anuÓaæso bhavi«yatÅty atra vipratipannas tasya buddhavacanatvaprasÃdhanÃrthaæ kÃraïavibhÃjyam Ãrabhya Óloka÷ | ÃdÃv avyÃkaraïÃt samaprav­tter agocarÃt siddhe÷ | bhÃvÃbhÃve 'bhÃvÃt pratipak«atvÃd rutÃnyatvÃt || AMsa_1.7 || #<ÃdÃv avyÃkaraïÃt># yady etat saddharmÃntarÃye paÓcÃt kenÃpi utpÃditaæ | kasmÃd Ãdau bhavatà na vyÃk­tam anÃgatabhayavat | ## samakÃlaæ ca ÓrÃvakayÃnena mahÃyÃnasya prav­tter upalabhyate na paÓcÃd iti katham asyÃbuddhavacanatvaæ vij¤Ãyate | ## nÃyam evam udÃro gambhÅraÓ ca dharmas tÃrkikÃïÃæ gocara÷ | tÅrtikaÓÃstre«u tatprakÃrÃnupalambhÃd iti | nÃyam anyair bhëito yujyate | ucyamÃne 'pi tadanadhimukte÷ | ## athÃnyenÃbhisaæbudhya bhëita÷ | siddham asya buddhavacanatvaæ | sa eva buddho yo 'bhisaæbudhya evam bhëate | ## yadi mahÃyÃnaæ kiæcid asti tasya bhÃva siddhim idaæ buddhavacanam ato 'nyasya mahÃyÃnasyÃbhÃvÃt | atha nÃsti tasyÃbhÃve ÓrÃvakayÃnasyÃpy abhÃvÃt | ÓrÃvakayÃnaæ budhavacanaæ na mahÃyÃnam iti na yujyate vinà buddhayÃnena buddhÃnÃm anutpÃdÃt | ## bhÃvyamÃnaæ ca mahÃyÃnaæ sarvanirvikalpaj¤ÃnÃÓrayatvena kleÓÃnÃæ pratipak«o bhavati tasmÃd buddhavacanaæ | ## na cÃsya yathÃrutam arthas tasmÃn na yathÃrutÃrthÃnusÃreïedam abuddhavacanaæ veditavyaæ | yad uktam ÃdÃv avyÃkaraïÃd ity anÃbhogÃd etad anÃgataæ bhagavatà na vyÃk­tam iti kasyacit syÃd ata upek«Ãyà ayoge Óloka÷ | pratyak«acak«u«o buddhÃ÷ ÓÃsanasya ca rak«akÃ÷ | adhvany anyanÃv­taj¤Ãnà upek«Ãto na yujyate || AMsa_1.8 || (##) anena kiæ darÓayati | tribhi÷ kÃraïair anÃgatasya mahata÷ ÓÃsanopadravasyopke«Ã na yujyate | buddhÃnÃm ayatnato j¤Ãnaprav­tte÷ ## ca yatnavatvÃt | anÃgataj¤ÃnasÃmarthyÃc ca sarvakÃlÃvyÃhataj¤Ãnatayeti | yad uktaæ bhÃvÃbhÃve 'bhÃvÃd iti | etad eva ÓrÃvakayÃnaæ mahÃyÃnam etenaiva mahÃbodhiprÃptir iti kasyacit syÃd ata÷ ÓrÃvakayÃnasya mahÃyÃnatvÃyoge Óloka÷ | vaikalyato virodhÃd anupÃyatvÃt tathÃpy anupadeÓÃt | na ÓrÃvakayÃnam idaæ bhavati mahÃyÃnadharmÃkhyam || AMsa_1.9 || ## parÃrthopadeÓasya na hi ÓrÃvakayÃne kaÓcit parÃrtha upadi«Âa÷ ÓrÃvakÃïÃm Ãtmano nirvidvirÃgavimuktimÃtropÃyopadeÓÃt | na ca svÃrtha eva pare«ÆpadiÓyamÃna÷ parÃrtho bhavitum arhati | ## svÃrthe hi paro niyujyamÃna÷ svÃrtha eva prayujyate sa Ãtmana eva parinirvÃïÃrthaprayukto 'nuttarÃæ samyaksaæbodhim abhisaæbhotsyata iti virodham etat | na ca ÓrÃvakayÃnenaiva cirakÃlaæ bodhau ghaÂamÃno buddho bhavitum arhati | ## | anupÃyo hi ÓrÃvakayÃnaæ buddhatvasya na cÃnupÃyena ciram api prayujyamÃna÷ prÃrthitam arthaæ prÃpnoti | Ó­ÇgÃd iva dugdhaæ na bhastrayà | athÃnyathÃpy atropadi«Âaæ yathà bodhisatvena prayoktavyaæ | ## bhavitum arhati | na hi sa tÃd­Óa upadeÓa etasminn upalabhyate | viruddham và cÃnyonyaæ ÓrÃvakayÃnaæ cety anyonyavirodhe Óloka÷ | ÃÓayasyopadeÓasya prayogasya virodhata÷ | upastambhasya kÃlasya yat hÅnaæ hÅnam eva tat || AMsa_1.10 || kathaæ viruddhaæ | pa¤cabhir virodhai÷ | #<ÃÓayopadeÓaprayoga upatambhakÃlavirodhai÷># | ÓrÃvakayÃne hy ÃtmaparinirvÃïÃyaivÃÓayas tadartham evaupadeÓas tadartham eva prayoga÷ parÅttaÓ ca puïyaj¤ÃnasaæbhÃrasaæg­hÅta ## cÃlpena tadarthaprÃptir yÃvat tribhir api janmabhi÷ | mahÃyÃne tu sarvaæ viparyayeïa | tasmÃd anyonyavirodhÃd ## yÃnaæ ## | na tan mahÃyÃnaæ bhavitum arhati | buddhavacanasyedaæ lak«aïaæ yat sÆtre 'vatarati vinaye saæd­Óyate dharmatÃæ ca na vilomayati | na caivaæ mahÃyÃnaæ (##) sarvadharmani÷svabhÃvatvopadeÓÃt | tasmÃn na buddhavacanam iti kasyacit syÃd ato lak«aïavirodhe Óloka÷ | svake 'vatÃrÃt svasyaiva vinaye darÓanÃd api | audÃryÃd api gÃmbhÅryÃd aviruddhaiva dharmatà || AMsa_1.11 || anena Ólokena kiæ darÓyati | ## evedaæ svasmin mahÃyÃnasÆtre ## ca ÓleÓasya ## saæd­Óyate | yo mahÃyÃne bodhisatvÃnÃæ ÓleÓa ukta÷ | vikalpaÓleÓà hi bodhisatvÃ÷ | ## ca | na ## vilomayaty athaiva hi dharmatà mahÃbodhiprÃpataye tasmÃn nÃsti lak«aïa## | agocarÃd ity uktam atas tarkagocaratvÃyoge Óloka÷ | niÓrito 'niyato 'vyÃpÅ sÃæv­ta÷ khedavÃn api | bÃlÃÓrayo matas tarkas tasyÃto vi«ayo na tat || AMsa_1.12 || ad­«ÂasatyÃÓreyo hi tarka÷ kaÓcid Ãgama## bhavati | ## ca bhavati kÃlÃntareïÃnyathà pratyavagamÃt | ## ca na sarvaj¤eyavi«aya÷ | ##satyavi«ayaÓ ca na parmÃrthavi«aya÷ | ## ca pratibhÃnaparyÃdanÃt | mahÃyÃnas tu na niÓritaæ yÃvat akhedavat | ÓatasÃhasrikÃdyanekasÆtropadeÓÃt | ato na ## | anupÃyatvÃt ÓrÃvakayÃne na buddhatvaæ prÃptam ity uktam atha mahÃyÃnaæ katham upÃyo yukta ity upÃyatvayoge Óloka÷ | audÃryÃd api gÃmbhÅryÃt paripÃko 'vikalpanà | deÓanÃ'to dvayasyÃsmin sa copÃyo niruttare || AMsa_1.13 || anena Ólokena kiæ darÓayati | prabhÃv ##deÓanayà satvÃnÃæ ## prabhÃv adhimuktito ghaÂanÃt | ##deÓanayà ## etasya ## mahÃyÃne deÓanà ## j¤Ãne tÃbhyÃæ yathÃkramaæ (##)satvÃnÃæ paripÃcanÃd ÃtmanaÓ ca buddhadharmaparipÃkÃd iti | ye punar asmÃt trasanti tadartham asthÃnatrÃsÃdÅnave kÃraïatvena Óloka÷ | tadasthÃnatrÃso bhavati jagatÃæ dÃhakaraïo mahÃpuïyaskandhaprasavakaraïÃd dÅrghasamayam | agotro 'sanmitro 'k­tamatir apÆrvÃcitaÓubhas trasaty asmin dharme patati mahato 'rthÃd gata iha || AMsa_1.14 || trÃsÃsthÃne trÃsas ## apÃye«u kiæ kÃraïaæ | ## | kiyantaæ kÃlam iti ## | evaæ paÓcÃd ÃdÅnava÷ | yena ca kÃraïena yÃvantaæ ca kÃlaæ tat saædarÓayati | kiæ puna÷ kÃraïe tu satÅti caturvidhaæ trÃsakÃraïaæ darÓayati | ## cÃsya na bhavati ## và avyutpannamatir và bhavati mahÃyÃnadharmatÃyÃæ pÆrvaæ vÃn## bhavati | ##iti mahÃbodhisaæbhÃrÃrthÃt | aprÃptaparihÃïito 'paramÃdÅnavaæ darÓayati | trÃsakÃraïam uktam atrÃsakÃraïaæ vaktavyam ity atrÃsakÃraïatve Óloka÷ | tadanyÃnyÃnyÃbhÃvÃt paramagahanatvÃd anugamÃt vicitrasyÃkhyÃnÃd dhruvakathanayogÃd bahumukhÃt | yathÃkhyÃnaæ nÃrthÃd bhagavati ca bhÃvÃtigahanÃt na dharme 'smiæs trÃso bhavati vidu«Ãæ yonivicayÃt || AMsa_1.15 || ## iti tato 'nyasya mahÃyÃnasthÃbhÃvÃt | atha ÓrÃvakayÃnam eva mahÃnaæ syÃd anyasya ÓrÃvakasya pratyekabuddhasya vÃbhÃva÷ syÃt | sarva eva hi buddhà bhaveyu÷ | ## ca | sarvaj¤aj¤ÃnamÃrgasyÃ## ca tulyakÃlaprav­ttyà | ## | vicitraÓ cÃtra saæbhÃramÃrga ÃkhyÃyate na kevalaæ ÓÆnyataiva | tasmÃd abhiprÃyikenÃnena bhavitavyam iti | ## abhÅk«ïaæ cÃtra ÓÆnyatà kathyate bahibhiÓ ca paryÃyais te«u te«u sutrÃnte«u tasmÃd bhavitavyam atra mahatà prayogena | anyathà hi sak­t prati«edhamÃtrak­tam abhavi«yad iti | ## na cÃsya yathÃrutam artho 'smÃd api trÃso na yukta÷ | ## atigahanaÓ ca buddhÃnÃæ bhÃvo durÃj¤eyas tasmÃn nÃsmabhis tadaj¤ÃnÃt trasitavyam iti | (##) evaæ ## | dÆrÃnupravi«Âaj¤Ãnagocaratve Óloka÷ | Órutaæ niÓrityÃdau prabhavati manaskÃra iha yo manaskÃrÃj j¤Ãnaæ prabhavati ca tatvÃrthavi«ayam | tato dharmaprÃpti÷ prabhavati ca tasmin matirato yadà pratyÃtmaæ sà katham asati tasmin vyavasiti÷ || AMsa_1.16 || #<Órutaæ niÓrityÃdau manaskÃra÷ prabhavati yo># yoniÓa ity artha÷ | yoniÓo manasikÃrÃt tatvÃrthavi«ayaæ j¤Ãnaæ prabhavati lokottarà samyagd­«Âis ## tat phalasya ## tatas tasmin prÃpte ## vimuktij¤Ãnaæ prÃdurbhavati | evaæ ## | ## e«Ã ## niÓcayo bhavati naivedaæ buddhavacanam iti | atrÃsapadasthÃnatve Óloka÷ | ahaæ na boddhà na gabhÅraboddhà buddho gabhÅraæ kim atarkagamyaæ | kasmÃd gabhÅrÃrthavidÃæ na mok«a ity etad uttrÃsapadaæ na yuktam || AMsa_1.17 || yadi tÃvad ## asya ##ty uttrÃsapadaæ tan na yuktaæ | atha buddho 'pi ## padÃrthasya ## sa kiæ ## deÓayi«yatÅty uttrÃsapadaæ tad ayuktaæ | atha ## kasmÃd ## ity uttrÃsapadaæ tan na yuktaæ | atha ## evam ## tÃrkikÃïÃm ity ## | anadhimuktita eva tat siddhau Óloka÷ | hÅnÃdhimukta÷ sunihÅnadhÃtor hÅnai÷ sahÃyai÷ parivÃritasya | audÃryagÃmbhÅryasudeÓite 'smin dharme 'dhimuktir yadi nÃsti siddham || AMsa_1.18 || yasya ## tataÓ ca ## eva ## samudÃgata Ãlayavij¤ÃnabhÃvanà | ## eva ## samÃnÃdhimuktidhÃtukair ya÷ ## tasyÃsminn ## mahÃyÃna## ata eva ## utk­«Âam idaæ mahÃyÃnam iti | aÓrutasÆtrÃntapratik«epÃyoge Óloka÷ | ÓrutÃnusÃreïa hi buddhimattÃæ labdhvà Órute ya÷ prakaroty avaj¤Ãæ | Órute vicitre sati cÃprameye Ói«Âe kuto niÓcayam eti mƬha÷ || AMsa_1.19 || kÃmaæ tÃvad adhimuktir na syÃd aÓrutÃnÃæ tu sÆtrÃntÃnÃm aviÓe«eïa pratipak«o na yukti÷ | (##) #<ÓrutÃnusÃreïa>#iva ## evÃ## sa saty evÃva#<Ói«Âe Órute vicitre># cÃ## ca ##kÃraïÃn ## na tad buddhavacanam iti | na hi tasya ÓrutÃd anyad balam asti tasmÃd aÓrutvà pratik«epo na yukta÷ | yad api ca Órutaæ tad yoniÓo manasi kartavyaæ nÃyoniÓa ity ayoniÓomanasikÃrÃdhÅnave Óloka÷ | yathÃrute 'rthe parikalpyamÃne svapratyayo hÃnim upaiti buddhe÷ | svÃkhyÃtatÃæ ca k«ipati k«atiæ ca prÃpnoti dharme pratighÃvatÅva || AMsa_1.20 || ## iti svayaæd­«ÂapraÃmar«ako na vij¤ÃnÃm antikÃd arthaparye«ÂÅ | ## iti yathÃbhÆtaj¤ÃnÃd aprÃptiparihÃnita÷ | dharmasya ca ## prati## tan nidÃnaæ cÃpuïyaprabhÃvÃt ## ca ## Ãvaraïaæ ca dharmavyavasanasaævartanÅyaæ karmety ayam atrÃdÅnava÷ | ayathÃvataÓ cÃrtham avijÃnato 'pi pratighÃto na yukta iti pratighÃtÃyoge Óloka÷ | mana÷ prado«a÷ prak­tipradu«Âo 'yathÃrute cÃpi hy ayuktarÆpa÷ | prÃg eva saædehagatasya dharme tasmÃd upek«aiva varaæ hy ado«Ã || AMsa_1.21 || ## iti prak­tisÃvadya÷ | ## | kasmÃt | sà ## | pratighÃtas tu sado«a÷ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre mahÃyÃnasiddhyadhikÃra÷ prathama÷ CHAPITRE II dvitÅyo 'dhikÃra÷ ÓaraïagamanaviÓe«asaægrahaÓloka÷ ratnÃni yo hi Óaraïapragato 'tra yÃne j¤eya÷ sa eva parama÷ ÓaraïaïagatÃnÃm | sarvatragÃbhyupagamÃdhigamÃbhibhÆtibhedaiÓ caturvidhamayÃrthaviÓe«aïena || AMsa_2.1 || ## iti | kena kÃraïena | ## | caturvidho 'rtha÷ ## veditavya÷ | (##) sarvatragÃrtha÷ | abhibhavÃrtha÷ | te punar uttaratra nirdek«yante | tathÃpy atra ÓaraïapragatÃnÃæ bahudu«karakÃryatvÃt kecin notsahante Óloka÷ | yasmÃd Ãdau du«kara e«a vyavasÃyo du÷sÃdho 'sau naikasahasrair api kalpai÷ | siddho yasmÃt satvahitÃdhÃnamahÃrthas tasmÃd agre yÃna ihÃgraÓaraïÃrtha÷ || AMsa_2.2 || etena tasya ÓaraïagamanavyavasÃyasya praïidhÃnapratipattiviÓe«ÃbhyÃæ yaÓohetutvaæ darÓayati | phalaprÃptiviÓe«eïa ## | purvÃdhik­te sarvatragÃrthe Óloka÷ | sarvÃn satvÃæs tÃrayituæ ya÷ pratipanno yano j¤Ãne sarvagate kauÓalyayukta÷ | yo nirvÃïe saæsaraïe 'py ekaraso 'sau saæs­tiÓÃntyekaraso 'sau j¤eyo dhÅmÃn e«a hi sarvatraga evam || AMsa_2.3 || etena caturvidhaæ sarvatragÃrthaæ ... ... asÃæketikaæ dharmatà prÃtilambhikaæ ceti prabhedalak«aïà prav­ttir audÃrikasÆk«maprabhedena | ÓaraïapratipattiviÓe«aïe Óloka÷ | Óaraïagatim imÃæ gato mahÃrthÃæ guïagaïav­ddhim upaiti so 'prameyÃm | sphurati jagad idaæ k­pÃÓayena prathayati cÃpratimaæ mahÃrthadharmam || AMsa_2.4 || atra #<ÓaraïagamanasthÃæ mahÃrthÃæ># svaparÃrthapratipattibhyÃæ darÓayati | svÃrthapratipatti÷ (##) punar bahuprakÃrà #<'prameyaguïav­ddhÃ># | aprameyatvaæ tarkasaækhyà kÃlÃprameyatayà veditavyaæ | na hi sà guïav­ddhis tarkeïa prameyà na saækhyà na kÃlenÃtyantikatvÃt | parÃrthapratipattir ÃÓayataÓ ca karuïà sphuraïena prayogataÓ ca mahÃyÃnadharmaprathanena | mahÃyÃnaæ hi mahÃryad­ÓÃæ dharma÷ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre ÓaraïagamanÃdhikÃro dvitÅya÷ CHAPITRE III t­tÅyo 'dhikÃra÷ gotraprabhedasaægrahaÓloka÷ satvÃgratvaæ svabhÃvaÓ ca liÇgaæ gotraprabhedatà | ÃdÅnavo 'nuÓaæsaÓ ca dvidhÃupamyaæ caturvidhà || AMsa_3.1 || anena gotrasyÃstitvam ## cety e«a prabheda÷ saæg­hÅta÷ | ete ca prabhedÃ÷ pratyekaæ ## | anena gotrÃstitvavibhÃge Óloka÷ | dhÃtÆnÃm adhimukteÓ ca pratipatteÓ ca bhedata÷ | phalabhedopalabdheÓ ca gotrÃstitvaæ nirÆpyate || AMsa_3.2 || nÃnÃdhÃtukatvÃnÃm aparimÃïo dhÃtuprabhedo yathoktam ak«arÃÓisÆtre | tasmÃd evaæ jÃtÅyako 'pi dhÃtubheda÷ pratyetavya iti | asti yÃnatraye gotrabheda÷ | adhimuktibhedo 'pi satvÃnÃm upalabhyate prathamata eva kasyacit kvacid eva yÃde 'dhimuktir bhavati so 'ntareïa gotrabhedaæ na syÃt | utpÃditÃyÃm api ca pratyayavaÓenÃdhimuktau pratipattibheda upalabhyate kaÓcin nirvohà bhavati kaÓcin neti so 'ntareïa gotraprabhedaæ na syÃt | phalabhedaÓ copalabhyate hÅnamadhyaviÓi«Âà bodhaya÷ (##) so 'ntareïa gotrabhedaæ na syÃt bÅjÃnurÆpatvÃt phalasya | agratvavibhÃge Óloka÷ | udagratve 'tha sarvatve mahÃrthatve 'k«ayÃya ca | Óubhasya tannimittatvÃt gotrÃgratvaæ vidhÅyate || AMsa_3.3 || atra gotrasya caturvidhena nimittatvenÃgratvaæ darÓayati | tad dhi gotraæ kuÓalamulÃnÃm udagratve nimittaæ sarvatve mahÃrthatve ak«ayatve ca | na hi ÓrÃvakÃïÃæ tathodagrÃïi na ca sarvÃïi santi balavaiÓÃradyÃdyabhÃvÃt | na ca mahÃrthÃnyaparÃrthatvÃt | na cÃk«ayÃïy anupadhiÓe«anirvÃïÃvasÃnatvÃt | lak«aïavibhÃge Óloka÷ | prak­tyà paripu«Âaæ ca ÃÓrayaÓ cÃÓritaæ ca tat | sadasac caiva vij¤eyaæ guïottÃraïatÃrthata÷ || AMsa_3.4 || etena caturvidhaæ gotraæ darÓayati | prak­tisthaæ samudÃnÅtam ÃÓrayasvabhÃvam ÃÓritasvabhÃvaæ ca tad eva yathÃkramaæ | tatpunarhetubhÃvena sat phalabhÃvenÃsat | guïottÃraïÃrthana gotraæ veditavyaæ guïà uttaranty asmÃd uddhavantÅti k­tvà | liÇgavibhÃge Óloka÷ | kÃruïyam adhimuktiÓ ca k«ÃntiÓ cÃdiprayogata÷ | samÃcÃra÷ subhasyÃpi gotre liÇgaæ nirupyate || AMsa_3.5 || caturvidhaæ liÇgaæ bodhisatvagotre | Ãdiprayogata eva kÃruïyaæ satve«u | adhimuktir mahÃyÃnadharme | k«Ãntirdu«karacaryÃyÃæ sahi«ïutÃrthena | samÃcÃraÓ ca pÃramitÃmayasya kuÓalasyeti | prabhedavibhÃge Óloka÷ | niyatÃniyataæ gotram ahÃryaæ hÃryam eva ca | pratyayair gotrabhedo 'yaæ samÃsena caturvidha÷ || AMsa_3.6 || samÃsena caturvidhaæ gotraæ niyatÃniyataæ tadeva yathÃkramaæ pratyayairahÃryaæ hÃryaæ ceti | ÃdÅnavavibhÃge Óloka÷ | kleÓÃbhyÃsa÷ kumitratvaæ vidhÃta÷ paratantratà | gotrasyÃdÅnavo j¤eya÷ samÃsena caturvidha÷ || AMsa_3.7 || bodhisatvagotre samÃsena caturvidha ÃdÅnava÷ yena gotrastho 'guïe«u pravartate | (##) kleÓabÃhulyaæ | akalyÃïamitratà | upakaraïavidhÃta÷ | pÃratantryaæ ca | anuÓaæsavibhÃge Óloka÷ | cirÃd apÃyagamanam ÃÓumok«aÓ ca tatra ca | tanudu÷khopasaævitti÷ sodvegà satvapÃcanà || AMsa_3.8 || caturvidho bodhisatvasya gotre 'nuÓaæsa÷ | cireïÃpÃyÃn gacchati | k«ipraæ ca tebhyo mucyate | m­dukaæ ca du÷khaæ te«Æpapanna÷ pratisaævedayate | saævignacetÃs tadupapannÃæÓ ca satvÃn karuïayamÃna÷ paripÃcayati | mahÃsuvarïagotrÃupamye Óloka÷ | Comparaison avec une grande Famille d'or, en un vers. suvarïagotravat j¤eyam ameyaÓubhatÃÓraya÷ | j¤ÃnanirmalatÃyogaprabhÃvÃïÃæ ca niÓraya÷ || AMsa_3.9 || mahÃsuvarïagotraæ hi caturvidhasya suvarïasyÃÓrayo bhavati | prabhÆtasya prabhÃsvarasya nirmalasya karmaïyasya ca | tatsÃdharmyeïa bodhisatvagotram aprameyakuÓalamÆlÃÓraya÷ | j¤ÃnÃÓraya÷ | kleÓanairmalyaprÃptyÃÓraya÷ | abhij¤ÃdiprabhÃvÃÓrayaÓ ca | tasmÃn mahÃsuvarïagotropaæ veditavyaæ | mahÃratnagotrÃupamye Óloka÷ | suratnagotravat j¤eyaæ mahÃbodhinimittata÷ | mahÃj¤ÃnasamÃdhyÃryamahÃsatvÃrthaniÓrayÃt || AMsa_3.10 || mahÃratnagotraæ hi caturvidharatnÃÓrayo bhavati | jÃtyasya varïasaæpannasya saæsthÃnasaæpannasya pramÃïasaæpannasya ca | tadupamaæ bodhisatvagotraæ veditavyaæ mahÃbodhinimittatvÃt mahÃj¤ÃnanimittatvÃd ÃryasamÃdhinimittatvÃt cittasya hi saæsthiti÷ samÃdhi÷ mahÃsatvaparipÃkanimittatvÃc ca bahusatvaparipÃcanÃt | agotrannasthavibhÃge Óloka÷ | aikÃntiko duÓcarite 'sti kaÓcit kaÓcit samudghÃtitaÓukladharmà | amok«abhÃgÅyaÓubho 'sti kaÓcin nihÅnaÓuklo 'sty api hetuhÅna÷ || AMsa_3.11 || aparinirvÃïadharmaka etasminn agotrastho 'bhipreta÷ | sa ca samÃdato dvividha÷ | tatkÃlÃparinirvÃïadharmà atyantaæ ca | tatkÃlÃparinirvÃïadharmà caturvidha÷ | duÓcaritaikÃntika÷ samucchinnakuÓlamÆla÷ | hÅnakuÓalamÆlaÓ cÃparipÆrïasaæbhÃra÷ | (##) atyantÃparinirvÃïadharmà tu hetuhÅno yasya parinirvÃïagotram eva nÃsti | prak­tiparipu«ÂagotramÃhÃtmye Óloka÷ | gÃmbhÅryÃudÃryavÃde parahitakaraïÃyodite dÅrghadharme aj¤ÃtvaivÃdhimuktir bhavati suvipulà saæprapattik«amà ca | saæpattiÓ cÃvasÃne dvayagataparamà yad bhavaty eva te«Ãæ tajj¤eyaæ bodhisatvaprak­tiguïavatas tatprapu«ÂÃc ca gotrÃt || AMsa_3.12 || yadgÃbhÅryÃudÃryavÃdini parahitakriyÃrthamukte vistÅrïe mahÃyÃnadharme gÃmbhÅryÃudÃryÃrtham aj¤ÃtvaivÃdhimuktir vipulà bhavati | pratipattau cotsÃha÷ | saæpattiÓ cÃvasÃne mahÃbodhirdvayagatÃyÃ÷ saæpatte÷ paramà tatprak­tyà guïavata÷ paripu«Âasya ca bodhisatvagotrasya mÃhÃtmyaæ veditavyaæ | dvayagatà iti dvaye laukikÃ÷ ÓrÃvakÃÓ ca | parameti viÓi«Âà | phalato gotraviÓe«aïe Óloka÷ | suvipulaguïabodhiv­k«av­ddhyai dhanasukhadu÷khaÓamopalabdhaye ca | svaparahitasukhakriyÃphalatvÃd bhavati samudagrasamÆlam udagragotram etat || AMsa_3.13 || svaparahitaphalasya bodhiv­k«asya praÓastamÆlatvam anena bodhisatvagotraæ saædarÓitaæ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre gotrÃdhikÃras t­tÅya÷ CHAPITRE IV caturtho 'dhikÃra÷ cittotpÃdalak«aïe Óloka÷ | mahotsÃhà mahÃrambhà mahÃrthÃtha mahodayà | cetanà bodhisatvÃnÃæ dvayÃrthà cittasaæbhava÷ || AMsa_4.1 || ## saænÃhavÅryeïa gambhÅradu«karadÅrghakÃlapratik«epotsahanÃt | ## yathÃsaænÃhaprayogavÅryeïa | ## ÃtmaparahitÃdhikÃrÃt | ##mahÃbodhisatvasamudÃgamatvÃt | (##) so 'yaæ trividho guïÃ÷ paridÅpita÷ puru«akÃraguïo dvÃbhyÃæ padÃbhyÃm arthakriyÃguïa÷ phalaparigrahaguïaÓ ca dvÃbhyÃæ | ## mahÃbodhisatvÃrthakriyÃlambanatvÃt | iti triguïà dvayÃlambanà ca ## cittotpÃda ity ucyate | cittotpÃdabhede Óloka÷ | cittotpÃdo 'dhimok«o 'sau ÓuddhÃdhyÃÓayiko 'para÷ | vaipÃkyo bhÆmi«u matas tathÃvaraïavarjita÷ || AMsa_4.2 || caturvidho bodhisatvÃnÃæ ## | #<Ãdhimok«iko># 'dhimukticaryÃbhÆmau | #<ÓuddhÃdhyÃÓayika÷># saptasu bhÆmi«u | ## '«ÂamyÃdi«u | anÃvaraïako buddhabhÆmau | cittotpÃdaviniÓcaye catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | karuïÃmÆla i«Âo 'sau sadÃsatvahitÃÓaya÷ | dharmÃdhimok«as tajj¤Ãnaparye«ÂyÃlambanas tathà || AMsa_4.3 || uttaracchandayÃno 'sau prati«ÂhÃÓÅlasaæv­ti÷ | utthÃpanà vipak«asya paripantho 'dhivÃsanà || AMsa_4.4 || Óubhav­ddhyanuÓaæso 'bhau puïyaj¤Ãnamaya÷ sa hi | sadà pÃramitÃyoganiryÃïaÓ ca sa kathyate || AMsa_4.5 || bhÆmiparyavasÃno 'sau pratisvaæ tatprayogata÷ | vij¤eyo bodhisatvÃnÃæ cittotpÃdaviniÓcaya÷ || AMsa_4.6 || tathÃyaæ viniÓcaya÷ | kiæmÆla e«a caturvidho bodhisatvÃnÃæ cittotpÃda÷ kimÃÓaya÷ kimadhimok«a÷ kimÃlambana÷ kiæyÃna÷ kiæprati«Âha÷ kimÃdÅnava÷ kimanuÓaæsa÷ kiæniryÃïa÷ kiæparyavasÃna iti | Ãha | ## | ## | mahÃyÃna## | ##ÃkÃreïa ## | uttaro## | bodhisatva#<ÓÅlasaævaraprati«Âha÷># | ## ÃdÅnava÷ | ka÷ punas tatparipantho | ##nyayÃnacittasyotthÃpanà #<'dhivÃsanÃ># và | ##kuÓaladharma## | ##bhyÃsa## | ## ca ## bhÆmi## | yasyÃæ bhÆmau ya÷ prayuktas tasya tadbhÆmiparyavasÃna÷ | samÃdÃnasÃæketikacittautpÃde Óloka÷ | mitrabalÃd hetubalÃn mÆlabalÃc chrutabalÃc chubhÃbhyÃsÃt | ad­¬had­¬hodaya uktaÓ cittotpÃda÷ parÃkhyÃnÃt || AMsa_4.7 || (##) yo hi parÃkhyÃnÃc cittotpÃda÷ paravij¤ÃpanÃt sa ucyate samÃdÃnasÃæketika÷ | sa punar ## và bhavati kalyÃïamitrÃnurodhÃt | ## và gotrasÃmarthyÃt | kulÓala## vÃtÅtapu«Âita÷ | ## và tatra tatra dharmaparyÃye bhëyamÃïe bahÆnÃæ bodhicittotpÃdÃt | #<ÓubhÃbhyÃsÃd># và d­«Âa iva dharme satataÓravaïodgrahaïadhÃraïÃdibhi÷ | sa punar mitrabalÃd ## veditavya÷ | hetvÃdibalÃd ## pÃramÃrthikacittotpÃde sapta ÓlokÃ÷ | sÆpÃsitasaæbuddhe susaæbh­taj¤ÃnapuïyasaæbhÃre | dharme«u nirvikalpaj¤ÃnaprasavÃt paramatÃsya || AMsa_4.8 || dharme«u ca satve«u ca tatk­tye«Ættame ca buddhatve | samacittopÃttopalambhÃt prÃmodyaviÓi«Âatà tasya || AMsa_4.9 || janmÃudÃryaæ tasminn utsÃha÷ Óuddhir ÃÓayasyÃpi | kauÓalyaæ pariÓi«Âe niryÃïaæ caiva vij¤eyam || AMsa_4.10 || dharmÃdhimuktibÅjÃt pÃramitÃÓre«ÂhamÃt­to jÃta÷ | dhyÃnamaye sukhagarbhe karuïà saævardhikà dhÃtrÅ || AMsa_4.11 || audÃryaæ vij¤eyaæ praïidhÃnamahÃdaÓÃbhinirhÃrÃt | utsÃho boddhavyo du«karadÅrghÃdhikÃkhedÃt || AMsa_4.12 || ÃsannabodhibodhÃt tadupÃyaj¤ÃnalÃbhataÓ cÃpi | ÃÓayaÓuddhir j¤eyà kauÓalyaæ tv anyabhÆmigatam || AMsa_4.13 || niryÃïaæ vij¤eyaæ yathÃvyavasthÃnamanasikÃreïa | tatkalpanatÃj¤ÃnÃd avikalpanayà ca tasyaiva || AMsa_4.14 || prathamena ÓlokenopadeÓapratipattyadhigamaviÓe«ai÷ pÃramÃrthikatvaæ cittotpÃdasya darÓayati | sa ca pÃramÃrthikaÓ cittotpÃda÷ pramuditÃyÃæ bhÆmÃv iti | ## tatra kÃraïaæ darÓayati | tatra ## samacittatà dharmanairÃtmyapratibodhÃt | ## samacittatà ÃtmaparamatopagamÃt | satva## samacittatà Ãtmana iva te«Ãæ du÷khak«ayÃkÃÇk«aïÃt | ## samacittatà taddharmadhÃtor Ãtmany abhedapratibodhÃt | tasminn eva ca pÃramÃrthikacottotpÃde «a¬arthà veditavyÃ÷ | ## | tatra ## mÃt­garbhadhÃtrÅviÓe«Ãd veditavyaæ | ## daÓamahÃpraïidhÃnÃbhinirhÃrÃt | ## | #<ÃÓayaÓuddhir Ãsannabodhi>#j¤ÃnÃt ## ca | (##) pariÓi«Âa## anyasu bhÆmi«u kauÓalyaæ | ##bhÆmi## | kathaæ manasikÃreïa tasya bhÆmivyavasthÃnasya ## kalpanÃmÃtram etad iti | ## kalpanÃj¤ÃnasyÃ## | aupamyamÃhÃtmye «a¬ ÓlokÃ÷ | p­thivÅsama utpÃda÷ kalyÃïasuvarïasaænibhaÓ cÃnya÷ | Óuklanavacandrasad­Óo vahniprakhyo 'parocchrÃya÷ j¤eya÷ || AMsa_4.15 || bhÆyo mahÃnidhÃnavadanyo ratnÃkaro yathaivÃnya÷ | sÃgarasad­Óo j¤eyo vajraprakhyo 'calendranibha÷ || AMsa_4.16 || bhai«ajyarÃjasad­Óo mahÃsuh­tsaænibho 'paro j¤eya÷ | cintÃmaïiprakÃÓo dinakarasad­Óo 'paro j¤eya÷ || AMsa_4.17 || gandharvamadhuragho«avadanyo rÃjopamo 'paro j¤eya÷ | ko«ÂhÃgÃraprakhyo mahÃpathasamas yathaivÃnya÷ || AMsa_4.18 || yÃnasamo vij¤eyo gandharvasamaÓ ca vetasagacetasa÷prabhava÷ | ÃnandaÓabdasad­Óo mahÃnadÅÓrotasad­ÓaÓ ca || AMsa_4.19 || meghasad­ÓaÓ ca kathitaÓ cittotpÃdo jinÃtmajÃnÃæ hi | tasmÃt tathà guïìhyaæ cittaæ muditai÷ samutpÃdyam || AMsa_4.20 || prathamacitto## bodhisatvÃïÃæ ## sarvabuddhadharmatatsaæbhÃraprasavasya prati«ÂhÃbhÆtatvÃt | ÃÓayasahagataÓ ca cittotpÃda÷ ##sad­Óo hitasukhÃdhyÃÓayasya vikÃrÃbhajanÃt | prayogasahagata÷ #<Óukla>#pak«a##pama÷ kuÓaladharmav­ddhigamanÃt | adhyÃÓayasahagato ##sad­Óa indhanÃkaraviÓe«eïevÃgnis tasyottarottaraviÓe«ÃdhigamanÃt | viÓe«ÃdhigamÃÓayo hy adhyÃÓaya÷ | dÃnapÃramitÃsahagato ## Ãmi«asaæbhogenÃprameyasatvasaætarpaïÃd ak«ayatvÃc ca | ÓÅlaparamitÃsahagato ##pama÷ sarvaguïaratnÃnÃæ tata÷ prasavÃt | k«ÃntipÃramitÃsahagata÷ ##pama÷ saravÃni«ÂoparipÃtair ak«obhyatvÃt | vÅryapÃramitÃsahagato ##pamo d­¬hatvÃd abhedyatayà | dhyÃnapÃramitÃsahagata÷ parvatarÃjopamo ni«kampatvÃd avik«epata÷ | praj¤ÃpÃramitÃsahagato ##pama÷ sarvakleÓaj¤eyÃvaraïavyÃdhipraÓamanÃt | apramÃïasahagato ## sarvÃvasthaæ satvÃnupek«akatvÃt | abhij¤ÃsahagataÓ ##sad­Óo yathÃdhimok«aæ tatphalasam­ddhe÷ | saægrahavastusahagato ## vineyasasyaparipÃcanÃt | pratisaævitsahagato ##pamo vineyÃvarjakadharmadeÓakatvÃt | pratiÓaraïasahagato mahÃ## 'vipraïÃÓahetutvÃt | puïyaj¤ÃnasaæbhÃrasahagata÷ ##pamo bahupuïyaj¤ÃnasaæbhÃrako«asthÃnatvÃt | bodhipak«asahagato ##rÃja##pama÷ sarvÃryapudgalayÃtÃnuyÃtatvÃt | (##) ÓamathavipaÓyanÃsahagato ##pama÷ sukhavahanÃt | dhÃraïÃpratibhÃnasahagato ##upama÷ udakadhÃraïÃk«ayodbhedasÃdharmyeïa ÓrutaÓrutadharmÃrthadhÃraïodbhedata÷ | dharmoddÃnasahagata #<ÃnandaÓabdasad­Óo># mok«akÃmÃnÃæ vineyÃnÃæ priyaÓravaïÃt | ekÃyanamÃrgasahagato ##sama÷ svarasavÃhitvÃt | anutpattikadharmak«ÃntilÃbhe ekÃyanatvaæ tadbhÆmigatÃnÃæ bodhisatvÃnÃm abhinnakÃryakriyÃtvÃt | upÃyakauÓalyasahagato ##pama÷ sarvasatvÃrthakriyÃtadadhÅnatvÃt tu«itabhavanavÃsÃdisaædarÓanata÷ | yathà meghÃt sarvabhÃjanalokasaæpattaya÷ | e«a ca dvÃviæÓatyupamaÓ cittotpÃda ÃryÃk«ayamatisÆtre 'k«agatÃnusÃreïÃnugantavya÷ | cittÃnutpÃdaparibhëÃyÃæ Óloka÷ | parÃrthacittÃt tadupÃyalÃbhato mahÃbhisaædhyarthasutatvadarÓanÃt | mahÃrhacittodayavarjità janÃ÷ Óamaæ gami«yanti vihÃya tat sukham || AMsa_4.21 || tena cittotpÃdena ## satvÃÓ caturvidhaæ ## na labhante yad bodhisatvÃnÃæ ## sukhaæ | yac ca parÃrtho## | yac ca ## gambhÅramahÃyÃnasvatÃbhiprÃyikÃrthavibodhata÷ | yac ca paramatvasya dharmanairÃtmyasya ## sukhaæ | cittotpÃdapraÓaæsÃyÃæ durgatiparikhedanirbhayatÃm upÃdÃya Óloka÷ | sahodayÃc cittavarasya dhÅmata÷ susaæv­taæ cittam anantadu«k­tÃt | sukhena du÷khena ca modate sadà ÓubhÅ k­pÃluÓ ca vivardhanadvayam || AMsa_4.22 || tasya ## bodhisatvasya ## bhavaty ##satvÃdhi«ÂhÃnÃd (##) ## ato 'sya durgatito bhayaæ na bhavati | sa ca ## Óubhaæ ca karma k­pà ca nityaæ ca #<ÓubhÅ># bhavati ## tena ca ## | ##pi ÓubhitvÃt | ##pi parÃrthakriyÃnimittena k­pÃlutvÃt | ato 'sya bahukartavyatÃparikhedÃdapi bhayaæ na bhavati | akaraïasaævaralÃbhe Óloka÷ | yad Ãnapek«a÷ svaÓarÅrajÅvite parÃrtham abhyeti paraæ pariÓramam | paroghÃtena tathÃvidha÷ kathaæ sa du«k­te karmaïi saæpravatsyati || AMsa_4.23 || asya piï¬Ãrtho yasya para eva priyataro nÃtmà ## abhyeti paraæ pariÓramam | ## ÃtmÃrthaæ ##ti | cittÃvyÃv­ttau Ólokau | mÃyopamÃn vÅk«ya sa sarvadharmÃn udyÃnayÃtrÃm iva copapattÅ÷ | kleÓÃc ca du÷khÃc ca bibheti nÃsau saæpattikÃle 'tha vipattikÃle || AMsa_4.24 || svakà guïÃ÷ satvahitÃc ca moda÷ saæcintyajanma rddhivikurvitaæ ca | vibhÆ«aïaæ bhojanam agrabhÆmi÷ krŬÃratir nityak­pÃtmakÃnÃm || AMsa_4.25 || ##sarvadharmalak«aïÃt sa bodhisatva÷ ## kleÓebhyo na ## | ##pamo##lak«aïÃt ## | tasya kuto bhayÃd bodhicittaæ vyÃvarti«yate | api ca svaguïà maï¬anaæ bodhisatvÃnÃæ | parahitÃt prÅtir ## | ##papattir udyÃna## | #<­ddhivikurvitaæ krŬÃratir># bodhisatvÃnÃm evÃsti | nÃbodhisatvÃnÃæ | parÃrtham udyogavata÷ k­pÃtmano hy avÅcir apy eti yato 'sya ramyatÃm | kuta÷ punas trasyati tÃd­Óo bhavan parÃÓrayair du÷khasamudbhavair bhave || AMsa_4.26 || api ca yasya ## karuïÃtmatvÃd ## ramya÷ sa kathaæ parÃrthanimittair ##tpÃdair ## punas trÃsam Ãpatsyate yato 'sya du÷khatrÃsa÷ syÃc cittasya vyÃv­ttir bhavati | satvopek«Ãprati«edhe Óloka÷ | mahÃk­pÃcÃryasado«itÃtmana÷ parasya du÷khair upataptacetasa÷ | parasya k­tye samupasthite puna÷ parai÷ samÃdÃpanato 'tilajjanà || AMsa_4.27 || (##) yasya mahÃkaruïÃcÃryeïa nityo«ito Ãtmà paradu÷khaiÓ ca du÷khitaæ cetas tasyotpanne parÃrthaæ karaïÅye yadi ## kartavyà bhavati ## | kausÅdyaparibhëÃyÃæ Óloka÷ | Óirasi vinihitoccasatvabhÃra÷ Óithilagatir na hi Óobhate 'grasatva÷ | svaparavividhabandhanÃtibaddha÷ Óataguïam utsaham arhati prakartum || AMsa_4.28 || #<Óirasi># mahÃntaæ ## vinidhÃya bodhisatva÷ #<Óithilaæ># parÃkramamÃïo ## hi sa vÅryaæ kartum ## ÓrÃvakavÅryÃt tathà hi ## atyarthaæ ## kleÓakarmajanmasvabhÃvai÷ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre cittopÃdÃdhikÃraÓ caturtha÷ CHAPITRE V pa¤camo 'dhikÃra÷ pratipattilak«aïe Óloka÷ | mahÃÓrayÃrambhaphalodayÃtmikà jinÃtmajÃnÃæ pratipattir i«yate | sadà mahÃdÃnamahÃdhivÃsanà mahÃrthasaæpÃdanak­tyakÃrikà || AMsa_5.1 || tatra ##cittotpÃdÃÓrayatvÃt | mahÃ##svaparÃrthÃrambhÃt | ## mahÃbodhiphalatvÃt | ata eva yathÃkramaæ ## sarvasatvopÃdÃnÃt | ## sarvadu÷khÃdhivÃsanÃt | ## vipulasatvÃrthasaæpÃdanÃt | svaparÃrthanirviÓe«atve Óloka÷ | paratralabdhvÃtmasamÃnacittatÃæ svato 'dhi và Óre«Âhatare«ÂatÃæ pare | tathÃtmano 'nyÃrthaviÓi«Âasaæj¤ina÷ svakÃrthatà kà katamà parÃrthatà || AMsa_5.2 || ## labdhvà 'dhimuktito và sÃæketikacittotpÃdalÃbhe j¤Ãnato và pÃramÃrthikacittotpÃdalÃbhe | Ãtmato và puna÷ paratra viÓi«ÂatarÃm i«ÂatÃæ labdhvà tenaiva ca kÃraïenÃtmana÷ parÃrthe ## bodhisatvasya (##) ka÷ svÃrtha÷ parÃrtho và | nirviÓe«aæ hi tasyobhayamityartha÷ | parÃrthaviÓe«aïe Óloka÷ | paratra loko na tathÃtinirdaya÷ pravartate tÃpanakarmaïà ripau | yathà parÃrthaæ bh­Óadu÷khatÃpane k­pÃtmaka÷ svÃtmani saæpravartate || AMsa_5.3 || yathà svÃtmana÷ parÃrtho viÓi«yate tat sÃdhayati parÃrtham Ãtmano 'tyarthaæ saætÃpanÃt | parÃrthaprattipattivibhÃge dvau Ólokau | nik­«ÂamadhyotttamadharmatÃsthite sudeÓanÃvarjanatà 'vatÃraïà | vinÅtir arthe paripÃcanà Óubhe tathÃvavÃdasthitibuddhimuktaya÷ || AMsa_5.4 || guïair viÓi«Âai÷ samudÃgamas tathà kulodayo vyÃkaraïÃbhi«iktatà | tathÃgataj¤Ãnam anuttaraæ padaæ parÃrtha e«a tryadhiko daÓÃtmaka÷ || AMsa_5.5 || trividhe satvanikÃye hÅnamadhyaviÓi«Âagotrasthe trayodaÓavidho bodhisatvasya parÃrtha÷ | sudeÓanà 'nuÓÃsanyÃdeÓanÃpratihÃryÃbhyÃæ | Ãvarjanà ­ddhiprÃtihÃryeïa | avatÃraïà ÓÃsanÃbhyupagamanÃt | ## 'vatÅrïÃnÃæ saæÓayacchedanaæ | ## kuÓale | ## cittasthiti÷ | praj¤Ã vimukti÷ abhij¤Ãdibhir viÓe«akair guïai÷ | ## | tathÃgata## janma | a«ÂamyÃæ bhÆbhau vyÃkaraïaæ daÓamyÃm abhiÓekaÓ ca | saha ##ty e«a tri«u gotrasthe«u yathÃyogaæ trayodaÓavidha÷ parÃrtho bodhisatvasya | parÃrthapratipattisaæpattau sloka÷ | janÃnurÆpÃviparÅtadeÓanà nirunnatà cÃpy amamà vicak«aïà | k«amà ca dÃntà ca sudÆragà 'k«ayà jinÃtmajÃnÃæ pratipattir uttamà || AMsa_5.6 || yathà 'sau parÃrthapratipatti÷ saæpannà bhavati tathà saædarÓayati | kathaæ cÃsau saæpannà bhavati | yadi gotrastha## bhavati | ## cÃvarjanà | ## cÃvatÃraïà | na ­ddhà manyate na cÃvatÃritÃn satvÃn mamÃyati | ## cÃrthe vinÅtipratipattir bhavati | ## ca Óubhe paripÃcanÃpratipatti÷ | ## cÃvavÃdÃdipratipatti÷ | na hy adÃntà 'vavÃdÃdi«u pare«Ãæ samartha÷ | ## ca kulodayÃdipratipatti÷ | na hy adÆragatayà pratipattyà kulodayÃdaya÷ pare«Ãæ kartuæ ÓakyÃ÷ | sarvà cai«Ã parÃrthapratipattir bodhisatvÃnÃm ## (##) bhavaty abhyupagatasatvÃk«ayatvÃd ato 'pi saæpannà veditavyà | ##viÓe«aïe dvau Ólokau | mahÃbhaye kÃmijana÷ pravartate cale viparyÃsasukhe bhavapriya÷ | pratisvam ÃdhipraÓame Óamapriya÷ sadà tu sarvÃdhigame k­pÃtmaka÷ || AMsa_5.7 || jano vimƬha÷ svasukhÃrtham udyata÷ sadà tad aprÃpya paraiti du÷khatÃm | sadà tu dhÅro hi parÃrtham udyato dvayÃrtham ÃdhÃya paraiti nirv­tim || AMsa_5.8 || tatra kÃmÃnÃæ ##tvaæ bahukÃyikacaitasikadu÷khadurgatigamanahetutvÃt | calaæ ## rÆparÆpyabhavapriyÃïÃm anityatvÃt paramÃrthadu÷khatvÃc ca saæskÃradu÷khatayà | Ãdhaya÷ kleÓà veditavyà du÷khÃdhÃnÃt | ## pratipanna÷ sukhaæ nÃpnoti du÷kham evÃpnoti | bodhisatvas tu parÃrthaæ pratipanna÷ svaparÃrthaæ saæpÃdya nirv­tisukhaæ prÃpnoty ayam asyÃpara÷ pratipattiviÓe«a÷ | gocarapariïÃmane Óloka÷ | yathà yathà hy ak«avicitragocare pravartate cÃragato jinÃtmaja÷ | tathà tathà yuktasamÃnatÃpadair hitÃya satve«v abhisaæskaroti tat || AMsa_5.9 || yena yena prakÃreïa cak«urÃdÅndriyagocare vicitre bodhisatva÷ pravartate | ÅryÃpathavyÃpÃracÃre vartamÃnas tena tena prakÃreïa saæbaddhasÃd­Óyavacanair ## | yathà gocarapariÓuddhisÆtre vistareïa nirdi«Âaæ | satve«v ak«Ãntiprati«edhe Óloka÷ | sadà 'svatantrÅk­tado«acetane jane na saædo«am upaiti buddhimÃn | akÃmakÃreïa hi viprapattayo jane bhavantÅti k­pÃviv­ddhita÷ || AMsa_5.10 || sadà kleÓair ##k­ta## bodhisatva÷ | kiæ kÃraïaæ | (##)## viditva karuïÃv­ddhigamanÃt | pratipattimÃhÃtmye Óloka÷ | bhavagati sakalÃbhibhÆyagantrÅ paramaÓamÃnugatà prapattir eva | vividhaguïagaïair vivardhamÃnà jagad upaguhya sadà k­pÃÓayena || AMsa_5.11 || caturvidhaæ mÃhÃtmyaæ saædarÓayati | abhibhavamÃhÃtmyaæ ## bhavatrayaæ gatiæ ca pa¤cavidhÃm abhibhayagamanÃt | yathoktaæ praj¤ÃpÃrÃmitÃyÃæ | rÆpaæ cet subhÆta bhÃvo 'bhavi«yan nÃbhÃvà nadaæ mahÃyÃnaæ sadevamÃnu«Ãsuralokam abhibhÆya niryÃsyatÅti vistara÷ | nirv­timÃhÃtmyam aprati«ÂhanirvÃïÃnugatatvÃt | guïav­ddhimÃhÃtmyaæ satvÃparityÃgamÃhÃtmyaæ ceti | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pratipattyadhikÃra÷ pa¤cama÷ CHAPITRE VI «a«Âho 'dhikÃra÷ paramÃrthalak«aïavibhÃge Óloka÷ | na san na cÃsan na tathà na cÃnyathà na jÃyate vyeti na cÃvahÅyate | na vardhate nÃpi viÓudhyate punar viÓudhyate tatparamÃrthalak«aïaæ || AMsa_6.1 || advayÃrtho hi paramÃrtha÷ | tam advayÃrthaæ pa¤cabhir ÃkÃrai÷ saædarÓayati | ##parikalpitaparatantralak«aïÃbhyÃæ ##parini«pannalak«aïena | ## parikalpitaparatantrÃbhyÃæ parini«pannasyaikatvÃbhÃvÃt | ## tÃbhyÃm evÃnyatvÃbhÃvÃt | ## anabhisaæsk­tatvÃd dharmadhÃto÷ | ## saækleÓavyavadÃnapak«ayor nirodhotpÃde tadavasthatvÃt | ##i prak­tyasaækli«ÂatvÃt na ca na viÓudhyati ÃgantukopakleÓavigamÃt | ity etat pa¤cavidham advayalak«aïaæ ## veditavyaæ | Ãtmad­«ÂiviparyÃsaprati«edhe Óloka÷ | na cÃtmad­«Âi÷ svayam Ãtmalak«aïà na cÃpi du÷saæsthitatà vilak«aïà | dvayÃn na cÃnyad bhrama e«a tatÆditas tataÓ ca mok«o bhramamÃtrasaæk«aya÷ || AMsa_6.2 || (##) na tÃvad #<Ãtmad­«Âir># evÃ## | ## | tathà hi sà ## Ãtmalak«aïÃt parikalpitÃt | sà puna÷ pa¤copÃdÃnaskandhÃ÷ kleÓadau«ÂhulyaprabhÃvitatvÃt | nÃpy ato ## Ãtmalak«aïam upapadyate | tasmÃn nÃsty Ãtmà | ## e«a tÆtpanno yeyam Ãtmad­«Âis tasmÃd eva cÃtmÃbhÃvÃn ## veditavyo na tu kaÓcin mukta÷ | viparyÃsaparibhëÃyÃæ dvau Ólokau | kathaæ jano vibhramamÃtram ÃÓrita÷ paraiti du÷khaprak­tiæ na saætatÃm | avedako vedaka eva du÷khito na du÷khito dharmamayo na tanmaya÷ || AMsa_6.3 || pratÅtyabhÃvaprabhave kathaæ jana÷ samak«av­tti÷ Órayate 'nyakÃritam | tama÷ prakÃra÷ katamo 'yam Åd­Óo yato 'vipaÓyan sadasan nirÅk«ate || AMsa_6.4 || ## nÃmÃyaæ loko ## ÃtmadarÓanaæ niÓritya satatÃnubaddhaæ du÷khasvabhÃvaæ saæskÃrÃïÃæ na paÓyati | ##j¤Ãnena tasyà du÷khaprak­te÷ | vedako 'nubhavena du÷khasyÃdu÷khito du÷khasyÃprahÅïatvÃt | ## du÷khayuktasyÃtmano 'satvÃt | ## dharmamÃtratvÃt pudgalanairÃtmyena | na ca ## dharmanairÃtmyena | yadà ca loko bhÃvÃnÃæ pratÅtyasamutpÃdaæ pratyak«aæ paÓyati taæ taæ pratyayaæ pratÅtya te te bhÃvà bhavantÅti | tat katham etÃæ d­«Âiæ #<Órayate 'nyakÃritaæ># darÓanÃdikaæ na pratÅtyasamutpannam iti | ## tama÷prakÃro lokasya yad vidyamÃnaæ pratÅtyasamutpÃdam avipaÓyan na vidyamÃnam ÃtmÃnaæ ## | Óakyaæ hi nÃma tamasà vidyamÃnam adra«Âuæ syÃn na tvavidyamÃnaæ dra«Âum iti | asaty Ãtmani Óamajanmayoge Óloka÷ | ta cÃntaraæ kiæcana vidyate 'nayo÷ sadarthav­ttyà Óamajanmanor iha | tathÃpi janmak«ayato vidhÅyate Óamasya lÃbha÷ ÓubhakarmakÃriïÃm || AMsa_6.5 || na cÃsti saæsÃranirvÃïayo÷ kiæcin nÃnÃkaraïaæ paramÃrthav­ttyà nairÃtmyasya samatayà | ## mok«aprÃptir bhavaty eva #<ÓubhakarmakÃriïÃæ># ye mok«amÃrgaæ bhÃvayanti | viparyÃsaparibhëÃæ k­tvà tatpratipak«apÃramÃrthikaj¤ÃnapraveÓe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | saæbh­tya saæbhÃram anantapÃraæ j¤Ãnasya puïyasya ca bodhisatva÷ | dharme«u cintÃsuviniÓriÓ citatvÃj jalpÃnvayÃm arthagatiæ paraiti || AMsa_6.6 || (##) arthÃn sa vij¤Ãya ca jalpamÃtrÃn saæti«Âhate tannibhacittamÃtre | pratyak«atÃm eti ca dharmadhÃtus tasmÃd viyukto dvayalak«aïena || AMsa_6.7 || nÃstÅti cittÃt param etya buddhyà cittasya nÃstitvam upaiti tasmÃt | dvayasya nÃstitvam upetya dhÅmÃn saæti«Âhate 'tadgatidharmaghÃtau || AMsa_6.8 || akalpanÃj¤Ãnabalena dhÅmata÷ samÃnuyÃtena samantata÷ sadà | tadÃÓrayo gahvarado«asaæcayo mahÃgadeneva vi«aæ nirasyate || AMsa_6.9 || ekena saæbh­ta##tvaæ dharmacintÃsuviniÓritatvaæ samÃdhiniÓrityabhÃvanÃt manojalpÃc ca te«Ãæ dharmÃïÃm arthaprakhyÃnÃvagamÃt tatpraveÓaæ darÓayati | asaækhyeyaprabhedakÃlaæ pÃramasya paripÆraïam ity ## | dvitÅyena mano##narthÃn viditvà tadÃbhÃse cittamÃtre 'vasthÃnamiyaæ bodhisatvasya nirvedhabhÃgÅyÃvasthà | tata÷ pareïa ## gamane dvayalak«aïena viyukto grÃhyagrÃhakalak«aïena iyaæ darÓanamÃrgÃvasthà | t­tÅyena yathÃsau dhamadhÃtu÷ pratyak«atÃm eti tad darÓayati | kathaæ cÃsau dharmadhÃtu÷ pratyak«atÃm eti | ## anyadÃlambanaæ grÃhyaæ nÃstÅty avagamya buddhyà tasyÃpi cittamÃtrasya nÃstitvÃvagamanaæ grÃhyaæbhÃve grÃhakÃbhÃvÃt | dvaye cÃsya nÃstitvaæ viditvà dharmadhÃtau avasthÃnam atadgatir grÃhyagrÃhakalak«aïÃbhyÃæ rahita evaæ dharmadhÃtu÷ pratyak«atÃm eti | caturthena bhÃvanÃmÃrgÃvasthÃyÃm aÓrayaparivartanÃt pÃramÃrthikaj¤ÃnapraveÓaæ darÓayati | sadà sarvatra samatÃnugatenÃ## yatra tatsamatÃnugataæ paratantre svabhÃve ## dÆra-anupravi«Âasya do«asaæcayasya dau«Âhulyalak«aïasya mahÃgadeneva ## | paramÃrthaj¤ÃnamÃhÃtmye Óloka÷ | munivihitasudharmasuvyavastho matim upadhÃya samÆladharmadhÃtau | sm­tim agatim avagamya kalpamÃtrÃæ vrajati guïÃrïavapÃramÃÓudhÅra÷ || AMsa_6.10 || buddha## sa paramÃrthaj¤Ãnapravi«Âo bodhisatva÷ saæpiï¬itadharmÃlambanasya ## yà sm­tir upalabhyate tÃæ sarvÃæ sm­tiprav­ttiæ kalpanÃmÃtrÃm avagacchaty evaæ ## buddhatvam #<ÃÓu vrajatÅ>#ty etat paramÃrthaj¤Ãnasya mÃhÃtmyaæ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre tatvÃdhikÃra÷ «a«Âha÷ (##) CHAPITRE VII saptamo 'dhikÃra÷ prabhÃvalak«aïavibhÃge Óloka÷ | utpattivÃkcittaÓubhÃÓubha-adhitatsthÃnani÷sÃrapadà parok«am | j¤Ãnaæ hi sarvatragasaprabhede«v avyÃhataæ dhÅr agata÷ prabhÃva÷ || AMsa_7.1 || pare«Ãm upapattau j¤Ãnaæ cyutopapÃdÃbhij¤Ã | ## j¤Ãnaæ divyaÓrotrÃbhij¤ÃyÃæ vÃcaæ tatra gatvopapannà bhëante | ## j¤Ãnaæ ceta÷paryÃyÃbhij¤Ã | pÆrva#<ÓubhÃÓubhÃ>#dhÃne j¤Ãnaæ pÆrvanivÃsÃbhij¤Ã | yatra vineyÃs ti«Âhanti ##gamanaj¤Ãnaæ ­ddhivi«ayÃbhij¤Ã | ## j¤Ãnam Ãsravak«ayÃbhij¤Ã yathà satvà upapattito ni÷sarantÅti | e«u «aÂsvarthe«u sarvatra lokadhÃtau sapramede«u ## j¤Ãnaæ sa prabhÃvo bodhisatvÃnÃæ «a¬abhij¤Ãsaæg­hÅta÷ | prabhÃvalak«aïavibhÃge svabhÃvÃrtha ukta÷ | hetvartham Ãrabhya Óloka÷ | dhyÃnaæ caturthaæ suviÓuddham etya ni«kalpanÃj¤Ãnaparigraheïa | yathÃvyavasthÃnamanaskriyÃta÷ prabhÃvasiddhiæ paramÃæ paraiti || AMsa_7.2 || yena niÓrayeïa yena j¤Ãnena yena manasikÃreïa tasya prabhÃvasya samudÃgamas tatsaædarÓayati | phalÃrtham Ãrabhya Óloka÷ | yenÃryadivyÃpratimair vihÃrair brÃhmaiÓ ca nityaæ viharaty udÃrai÷ | buddhÃæÓ ca satvÃæÓ ca sa dik«u gatvà saæmÃnayaty Ãnayate viÓuddhim || AMsa_7.3 || trividhaæ phalam asya prabhÃvasya saædarÓayati | Ãtmana ÃryÃdisukhavihÃram atulyaæ cotk­«Âaæ ca lokadhÃtvantare«u gatvà buddhÃnÃæ pÆjanaæ satvÃnÃæ viÓodhanaæ ca | karmÃrthaæ «a¬vidham Ãrabhya catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | darÓanakarma saædarÓanakarma cÃrabhya Óloka÷ | mÃyopamÃn paÓyati lokadhÃtÆn sarvÃn sasatvÃn savivartanÃÓÃn | saædarÓayaty eva ca tÃn yathe«Âaæ vaÓÅ vicitrair api sa prakÃrai÷ || AMsa_7.4 || (##) svayaæ ca sarva##saævartÃnÃæ ##darÓanÃt | pare«Ãæ ## tatsaædarÓanÃt | anyaiÓ ca ## kampanajvalanÃdi## | daÓavaÓitÃlÃbhÃt | yathà daÓabhÆmike '«ÂabhyÃæ bhÆmau nirdi«ÂÃ÷ | raÓmikarmÃrabhya Óloka÷ | Acte de rayonnement; un vers. raÓmipramok«air bh­Óadu÷khitÃæÓ ca ÃpÃyikÃn svargagatÃn karoti | mÃrÃnvayÃn k«ubdhavimÃnaÓobhÃn saækampayaæ srÃsayate samÃrÃn || AMsa_7.5 || dvividhaæ raÓmikarma saædarÓayati | apÃyopapannÃnÃæ ca prasÃdaæ janayitvà svargopapÃdanaæ | mÃrabhavanÃnÃæ ca samÃrakÃïÃæ kampanodvejanaæ | vikrŬanakarma cÃrabhya Óloka÷ | samÃdhivikrŬitam aprameyaæ saædarÓayaty agragaïasya madhye | sakarmajanmottamanirmitaiÓ ca satvÃrtham Ãti«Âhati sarvakÃlam || AMsa_7.6 || ## buddhapar«anmaï¬alamadhye trividhena nirmÃïena sadà satvÃrthakaraïÃc ca | trividhaæ nirmÃïaæ ÓilpakarmasthÃnanirmÃïaæ | vineyavaÓena yathe«ÂopapattinirmÃïaæ | uttamanirmÃïaæ ca tu«itabhavanavÃsÃdikaæ | k«etrapariÓuddhikarma Ãrabhya Óloka÷ | j¤ÃnavaÓitvÃt samupaiti Óuddhiæ k«etraæ yathÃkÃmanidarÓanÃya | abuddhanÃme«u ca buddhanÃma saæÓrÃvaïÃt tÃn k«ipate 'nyadhÃtau || AMsa_7.7 || dvividhapÃpaviÓodhanayà | bhÃjanapariÓodhanayà ## yathe«Âaæ sphaÂikavaiduryÃdimayabuddhak«etrasaædarÓanata÷ | satvapariÓodhanayà ca buddhanÃmavirahite«u (##) lokadhÃtu«ÆpapannÃnÃæ satvÃnÃæ ## prasÃdaæ grÃhayitvà tadavirahite«u lokadhÃtu«ÆpapÃdanÃt | yogÃrtham Ãrabhya Óloka÷ | Óakto bhavaty eva ca satvapÃke saæjÃtapak«a÷ Óakunir yathaiva | buddhÃt praÓaæsÃæ labhate 'timÃtrÃm ÃdeyavÃkyo bhavati prajÃnÃm || AMsa_7.8 || trividhaæ yogaæ pradarÓayati | satvaparipÃcanaÓaktiyogaæ praÓaæsÃyogam ÃdeyavÃkyatÃyogaæ ca | v­ttyartham Ãrabhyaæ Óloka÷ | «a¬dhÃpy abhij¤Ã trividhà ca vidyà a«Âau vimok«Ã 'bhibhuvas tathÃ'«Âau | daÓÃpi k­tsnÃyatanÃny ameyÃ÷ samÃdhayo dhÅragata÷ prabhÃva÷ || AMsa_7.9 || «a¬bhi÷ prabhedair bodhisatvasya prabhÃvo vartate | abhij¤ÃvidyÃvimok«ÃbhibhvÃyatanak­tsnÃyatanÃpramÃïasamÃdhiprabhedai÷ | evaæ «a¬arthena vibhÃgalak«aïena prabhÃvaæ darÓayitvà tanmÃhÃtmyodbhÃvanÃrthaæ Óloka÷ | sa hi paramavaÓitvalabdhabuddhir jagadavaÓaæ svavaÓe vidhÃya nityam | parahitakaraïaikatÃbhirÃmaÓ carati bhave«u hi siæhavat sudhÅra÷ || AMsa_7.10 || trividhaæ mÃhÃtmyaæ darÓayati | vaÓitÃmÃhÃtmyaæ svayaæ paramaj¤ÃnavaÓitvaprÃptyà kleÓÃsvavaÓasya jagata÷ ## sthÃpanÃt | abhiratimÃhÃtmyaæ sadà ## | bhavanirbhayatÃmÃhÃtmyaæ ca | prabhÃvÃdhikÃra÷ mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre saptama÷ CHAPITRE VIII a«Âamo 'dhikÃra÷ bodhisatvaparipÃke saægraha÷ Óloka÷ | rÆci÷ prasÃda÷ praÓamo 'nukampanà k«amÃtha medhà prabalatvam eva ca | ahÃryatÃÇgai÷ samupetatà bh­Óaæ jinÃtmaje tatparipÃkalak«aïam || AMsa_8.1 || (##) ## mahÃyÃnadeÓanÃdharme ## taddeÓike ## kleÓÃnÃm ## satve«u ## du«karacaryÃyÃæ ## grahaïadhÃraïaprativedhe«u ## adhigame ## mÃraparapravÃdibhi÷ prÃhÃïikÃ#<Çgai÷># samanvÃgatatvaæ | ##iti rucyÃdÅnÃm adhimÃtratvaæ darÓayati | e«a samÃsena bodhisatvÃnÃæ navaprakÃra ÃtmaparipÃko veditavya÷ | ruciparipÃkam Ãrabhya Óloka÷ | sumitratÃditrayam ugravÅryatà parÃrdhani«Âhottamadharmasaægraha÷ | k­pÃlusaddharmamahÃparigrahe mataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || AMsa_8.2 || ## satpuru«asaæsevà saddharmaÓravaïaæ yoniÓomanasikÃraÓ ca | ## adhimÃtro vÅryÃrambha÷ | ## sarvÃcintyasthÃnanirvicikitsatà | ## mahÃyÃnadharmarak«Ã tatpratipannÃnÃm upadravebhyo rak«aïÃt | bodhisatvasya mahÃyÃnadharmaparigraham adhik­tyedaæ ruciparipÃkalak«aïaæ veditavyaæ | yena kÃraïena paripacyate sumitratÃditrayeïa | yaÓ ca tasyÃ÷ paripÃka ugravÅryaparÃrdhani«ÂhÃyukta÷ svabhÃva÷ | yatkarma cottamadharmasaægrahakaraïÃt tad etena paridÅpitaæ | prasÃdaparipÃkam Ãrabhya Óloka÷ | guïaj¤atÃthÃÓusamÃdhilÃbhità phalÃnubhÆtir manaso 'dhyabhedatà | jinÃtmaje ÓÃstari saæprapattaye mataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || AMsa_8.3 || tatparipÃko 'pi kÃraïata÷ svabhÃvata÷ karmataÓ ca paridÅpita÷ | ## ity api sa bhagavÃæs tathÃgata iti vistareïa kÃraïaæ | avetya prabhÃvalÃbhÃd abhedyacittatà svabhÃva÷ | #<ÃÓusamÃdhilÃbhas># tat##sya cÃbhij¤Ãdikasya pratyanubhavanaæ karma | praÓamaparipÃkam Ãrabhya Óloka÷ | susaæv­tti÷ kli«Âavitarkavarjanà nirantarÃyo 'tha ÓubhÃbhirÃmatà | jÅnÃtmaje kleÓavinodanÃya tan mataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || AMsa_8.4 || kleÓavinodanà bodhisatvasya praÓama÷ | tatparipÃko 'pi kÃraïata÷ svabhÃvata÷ karmataÓ ca paridÅpita÷ | indriyÃïÃæ sm­tisaæprajanyÃbhyÃæ ## kÃraïaæ | (##)## svabhÃva÷ | pratipak«abhÃvanÃyÃæ ## kuÓalÃbhirÃmatà ca karma | k­pÃparipÃkalak«aïam adhik­tya Óloka÷ | k­pà prak­tyà paradu÷khadarÓanaæ nihÅnacittasya ca saæpravarjanam | viÓe«agatvaæ jagadagrajanmatà parÃnukampÃparipÃkalak«aïam || AMsa_8.5 || sva## ca gotreïa ## nihÅnayÃnaparivarjanatayà ca paripacyata iti kÃraïaæ | ## paripÃkav­ddhigamanÃt svabhÃva÷ | sarvalokaÓre«ÂhÃtmabhÃvatà karmÃvinivartanÅyabhÆmau | k«ÃntiparipÃkalak«aïam Ãrabhya Óloka÷ | dh­ti÷ prak­tyà pratisaækhyabhÃvanà sudu÷khaÓÅtÃdyadhivÃsanà sadà | viÓe«agÃmitvaÓubhÃbhirÃmatà mataæ k«amÃyÃ÷ paripÃkalak«aïam || AMsa_8.6 || ## sahanaæ k«Ãntir iti paryÃyÃs tatparipÃke gotraæ pratisaækhyÃnaæ bhÃvanà ca kÃraïaæ | tÅvrÃïÃæ #<ÓÅtÃdidu÷khÃnÃm adhivÃsanÃ># svabhÃva÷ | k«amasya ## kuÓalÃ## ca karma | medhÃparipÃkam Ãrabhya Óloka÷ | vipÃkaÓuddhi÷ ÓravaïÃdyamo«atà pravi«Âatà sÆktaduruktayos tathà | sm­ter mahÃbuddhyudaye ca yogyatà sumedhatÃyÃ÷ paripÃkalak«aïam || AMsa_8.7 || tatra medhÃnukÆlà ## kÃraïaæ | ÓrutacintitabhÃvitacirak­tacirabhëitÃnÃm ## subhëitadurbhëitÃrthasu## ca ## medhÃparipÃkasvabhÃva÷ | lokottarapraj¤otpÃdanayogyatà karma | balavatvapratilambhaparipÃkam Ãrabhya Óloka÷ | Óubhadvayena dvayadhÃtupu«Âatà phalodaye cÃÓrayayogyatà parà | manorathÃptir jagadagrabhÆtatà balopalambhe paripÃkalak«aïam || AMsa_8.8 || tatra puïyaj¤Ãnadvayena tasya puïyaj¤Ãnadvayasya bÅja## tatparipÃke kÃraïaæ | adhigamaæ praty#<ÃÓrayayogyatÃ># tatparipÃkasvabhÃva÷ | ##saæpattir ## ca karma | ahÃryatÃparipÃkam Ãrabhya Óloka÷ | sudharmatÃyuktivicÃraïÃÓayo viÓe«alÃbha÷ parapak«adÆ«aïam | puna÷ sadà mÃranirantarÃyatà ahÃryatÃyÃ÷ paripÃkalak«aïam || AMsa_8.9 || (##) tatparipÃkasya saddharme ##k­ta #<ÃÓaya÷># kÃraïaæ | mÃranirantarÃyatà svabhÃvo yadà mÃro na puna÷ Óaknoty antarÃyaæ kartuæ | ##dhigama÷ ## ca karma | prÃhÃïikÃÇgasamanvÃgamaparipÃkam adhik­tya Óloka÷ | ÓubhÃcayo 'thÃÓrayayatnayogyatà vivekatodagraÓubhÃbhirÃmatà | jinÃtmaje hy aÇgasamanvaye punar mataæ hi samyakparipÃkalak«aïam || AMsa_8.10 || tatparipÃkasya kÃraïaæ kuÓalamÆlopacaya÷ | #<ÃÓrayasya># vÅryÃrambhak«amatvaæ svabhÃva÷ | ##tk­«Âatà kuÓalÃ## ca karma | navavidhÃtmaparipÃkamÃhÃtmyam Ãrabhya Óloka÷ | iti navavidhavas tu pÃcitÃtmà paraparipÃcanayogyatÃm upeta÷ | ÓubhadharmamayasatatapravardhitÃtmà bhavati sadà jagato 'grabandhubhÆta÷ || AMsa_8.11 || dvividhaæ tanmÃhÃtmyaæ | paraparipÃke pratiÓaraïatvaæ | ## dharmakÃyav­ddhiÓ ca | tata eva ## | satvaparipÃkavibhÃge ekÃdaÓa ÓlokÃ÷ | vraïe 'pi bhojye paripÃka i«yate yathaiva tatsrÃvaïabhogayogyatà | tathÃÓraye 'smin dvayapak«aÓÃntatà tÃæ tathopabhogatvasuÓÃntapak«atà || AMsa_8.12 || anena paripÃkasvabhÃvaæ darÓayati | yathà ## srÃvaïayogyatà ## | ## ca bhogayogyatà | evaæ satvÃnÃm #<ÃÓraye># vraïabhojanasthÃnÅye srÃvaïasthÃnÅyaæ ## | bhogasthÃnÅyaÓ ca pratipak«opabhoga÷ | tadyogyatà ÃÓrayasya paripÃka iti | vipak«apratipak«Ãv atra pak«advayaæ veditavyaæ | dvitÅya÷ Óloka÷ | vipÃcanoktà paripÃcanà tathà prapÃcanà cÃpy anupÃcanÃparà | supÃcanà cÃpy adhipÃcanà matà nipÃcanotpÃcananà ca dehi«u || AMsa_8.13 || anena paripÃkaprabhedaæ darÓayati | kleÓavigamena pÃcananà ## | sarvato yÃnatrayeïa pÃcanà ## | vÃhyaparipÃkaviÓi«ÂatvÃt prak­«Âà pÃcanà ## | yathÃvineyadharmadeÓanÃt tadanurÆpà pÃcanà ## | satk­tya pÃcanà ## | adhigamena pÃcanà ## aviparÅtÃrthena | (##)nityà pÃcanà ## aparihÃïÅyÃrthena | krameïottarottarapÃcanà ## | ity ayam a«ÂaprakÃra÷ paraparipÃkaprabheda÷ | t­tÅyacaturthau Ólokau | hitÃÓayeneha yathà jinÃtmajo vyavasthita÷ sarvajagadvipÃcayan | tathà na mÃtà na pità na bandhava÷ sute«u bandhu«v api suvyavasthitÃ÷ || AMsa_8.14 || tathÃjano nÃtmani vatsalo mata÷ kuto 'pi susnigdhaparÃÓraye jane | yathà k­pÃtmà parasatvavatsalo hite sukhe caiva niyojanÃtmata÷ || AMsa_8.15 || ÃbhyÃæ kiæ darÓayati | yÃd­ÓenÃ#<Óayena># bodhisatva÷ satvÃn paripÃcayati tam ÃÓayaæ darÓayati | mÃtÃpit­bÃndhavÃÓayaviÓi«Âaæ lokÃtmavÃtsalyaviÓi«Âaæ ca hitasukhasaæyojanÃt | Ãtmavatsalas tu loka ÃtmÃnaæ hite ca sukhe ca saæniyojayati | avaÓi«Âai÷ Ólokair yena prayogeïa satvÃn paripÃcayati taæ pÃramitÃpratipattyà saædarÓayati | yÃd­Óena dÃnena yathà satvÃn paripÃcayati tad Ãrabhya Óloka÷ | na bodhisatvasya ÓarÅrabhogayo÷ pare«v adeyaæ punar asti sarvathà | anugraheïa dvividhena pÃcayan paraæ samair dÃnaguïair na t­pyate || AMsa_8.16 || trividhena dÃnena pÃcayati | sarvasva#<ÓarÅrabhoga>#dÃnena avi«amadÃnena at­ptidÃnena ca | kathaæ paripÃcayati d­«ÂadharmasaæparÃyÃ## | avighÃtenecchÃparipÆrïÃt | anÃgatena ca saæg­hya kuÓalaprati«ÂhÃpanÃt | yÃd­Óena ÓÅlena yathà satvÃn paripÃcayati tad Ãrabhya Óloka÷ | sadà prak­tyÃdhyavihiæsaka÷ svayaærato 'pramatto 'tra paraæ niveÓayan | paraæparÃnugrahak­t dvidhà pare vipÃkani«yandaguïena pÃcaka÷ || AMsa_8.17 || pa¤cavidhena ÓÅlena | dhruvaÓÅlena ##ÓÅlena paripÆrïaÓÅlenÃdhyavihiæsakatvÃt | paripÆrïo hy avihiæsako #<'dhyavihiæsaka÷># | daÓakuÓalakarmapathaparipÆrita÷ | yathoktaæ dvitÅyÃyÃæ bhamau | adhigamaÓÅlena ## nirantarÃskhalitaÓÅlena cÃpramattatayà | kathaæ ca paripÃcayati | ÓÅle saæniveÓanÃt | ##kriyayÃ(##) d­«Âadharme saæparÃye ca | saæparÃyÃnugrahaæ pare«u ## paraæparayà karoti | tadvipÃkani«yandayor anyonyÃnukÆlyenÃvyavacchedÃt | yÃd­Óyà k«Ãntyà yathà satvÃn paripÃcayati tad Ãrabhya Óloka÷ | pare 'pakÃriïyupakÃribuddhimÃn pramar«ayann ugram api vyatikramam | upÃyacittair apakÃramar«aïai÷ Óubhe samÃdÃpayate 'pakÃriïa÷ || AMsa_8.18 || ## pare upakÃribuddhyà pragìhÃpakÃramar«aïak«Ãntyà paripÃcayati | ## puna÷ k«ÃntipÃramitÃparipÆryÃnukÆlyav­ttità veditavyaæ | kathaæ paripÃcayati | d­«ÂadharmÃnugraheïa cÃpakÃramar«aïÃt | saæparÃyÃnugraheïa co##j¤as tair ## ÃvarjyÃpakÃriïÃæ kuÓale samÃdÃpanÃt | yÃd­Óena vÅryeïa yathà satvÃn paripÃcayati tad Ãrabhya Óloka÷ | puna÷ sa yatnaæ paramaæ samÃÓrito na khidyate kalpasahasrakoÂibhi÷ | jinÃtmaja÷ satvagaïaæ prapÃcayan paraikacittasya Óubhasya kÃraïÃt || AMsa_8.19 || adhimÃtradÅrghakÃlÃkhede vÅryeïa dÅrghakÃlÃkheditvam anantasatvaparipÃcanÃt | ## kuÓalasyÃrthe ## akhedÃt | ata evoktaæ bhavati yathà paripÃcayati | kuÓalacittasaæniyojanÃt d­«ÂadharmasaæparÃyÃnugraheïeti yÃd­Óena dhyÃnena yathà satvÃn paripÃcayati tad Ãrabhya Óloka÷ | vaÓitvam Ãgamya manasy anuttaraæ paraæ samÃvarjayate 'tra ÓÃsane | nihatya sarvÃm avamÃnakÃmatÃæ Óubhena saævardhayate ca taæ puna÷ || AMsa_8.20 || prÃptÃ## dhyÃnena nirÃmi«eïa ca nihatasarvÃvamÃnÃbhilëeïa paripÃcayati | buddhaÓÃsane parasyÃvarjanÃd Ãvarjitasya ca kuÓaladharmasaævardhanÃt paripÃcayati | yÃd­Óyà praj¤ayà yathà satvÃn paripÃcayati tadÃrabhya Óloka÷ | sa tatvabhÃvÃrthanaye suniÓcita÷ karoti satvÃn suvinÅtasaæÓayÃn | tataÓ ca te tajjinaÓÃsanÃd arÃd vivardhayante svaparaæ guïai÷ Óubhai÷ || AMsa_8.21 || sa bodhisatvas ## cÃbhiprÃyÃrthanaye ca ## praj¤ayà paripÃcayati | (##) kathaæ paripÃcayati satvÃnÃæ saæÓayavinayanÃt | tataÓ ca #<ÓÃsana>#bahumÃnÃt te«Ãm Ãtmaparaguïasaævardhakatvena | niyamanaÓloka÷ | iti sugatigatau Óubhatraye và jagad akhilaæ k­payà sa bodhisatva÷ | tanuparamavimadhyamaprakÃrair vinayati lokasamÃnabhÃvagatyà || AMsa_8.22 || anena yatra ca vinayati ## yÃnatraye và | yac ca vinayati ## | yena ca vinayati ## | yaÓ ca vinayati bodhisatva÷ | yÃd­ÓaiÓ ca paripÃcanaprakÃrais ## | yÃvantaæ ca kÃlaæ tatparidÅpanÃt samÃsena paripÃkamÃhÃtmyaæ darÓayati | tatra tanu÷ prakÃro 'dhimukticaryÃbhÆmau bodhisatvasya paramo '«ÂamyÃdi«u vimadhyama÷ saptasu veditavya÷ yÃval lokasya bhÃvas tatsamÃnayà gatyà atyantam ity artha÷ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre paripÃkÃdhikÃro '«Âama÷ CHAPITRE IX navamo 'dhikÃra÷ sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ dvau Ólokau | t­tÅyas tayor eva nirdeÓabhÆta÷ | ameyair du«karaÓatair ameyai÷ kuÓalÃcayai÷ | aprameyeïa kÃlena ameyÃvaraïak«ayÃt || AMsa_9.1 || sarvÃkÃraj¤atÃvÃpti÷ sarvÃvaraïanirmalà | viv­tà ratnapeÂeva buddhatvaæ samudÃh­tam || AMsa_9.2 || k­tvà du«karam adbhutaæ ÓramaÓatai÷ saæcityasarvaÓubhaæ kÃlenottamakalpayÃnamahatà sarvÃv­tÅnÃæ k«ayÃt | sÆk«masyÃvaraïasya bhÆmi«u gatasyotpÃÂanÃd buddhatà ratnÃnÃm iva sà prabhÃvamahatÃæ peÂà samuddhÃtità || AMsa_9.3 || samudÃgamata÷ svabhÃvata aupamyataÓ ca buddhatvam udbhÃvitaæ | yÃvadbhir ## yÃvadbhi÷ ## yÃvatà ## yÃvata÷ kleÓaj¤eyÃ## prahÃïÃt samudÃgacchatyayaæ samudÃgama÷ | ## svabhÃva÷ | (##) viv­tà ratna## tadaupamyaæ | tasyaiva buddhatvasyÃdvayalak«aïe sÃnubhÃve dvau Ólokau | sarvadharmÃÓ ca buddhatvaæ dharmo naiva na kaÓcana | Óukladharmamayaæ tac ca na ca tais tannirÆpyate || AMsa_9.4 || dharmaratnanimittatvÃl labdharatnÃkaropamam | Óubhasya nimittatvÃl labdhameghopamaæ matam || AMsa_9.5 || ## tathatÃyà abhinnatvÃt tadviÓuddhiprabhÃvitatvÃc ca buddhatvasya na ca kaÓ ciddharmo 'sti parikalpitena dharmasvabhÃvena #<Óukladharmamayaæ># ca buddhatvaæ pÃramitÃdÅnÃæ kuÓalÃnÃæ tadbhÃvena pariv­tte÷ | na ca tais tÃn nirdiÓyate pÃramitÃdÅnÃæ pÃramitÃdibhÃvenÃparini«patter idam advayalak«aïaæ | ratnÃkarameghopamatvam anubhÃva÷ | deÓanà dharmaratnÃnÃæ tatprabhavatvÃt kuÓalasasyÃnÃæ ca vineyasaætÃnak«etre«u | buddhatvaæ sarvadharma÷ samuditam atha và sarvadharmavyapetaæ prodbhÆter dharmaratnapratatasumahato dharmaratnÃkarÃbham | bhÆtÃnÃæ Óuklasasya prasavasumahato hetuto meghabhÆtaæ dÃnÃd dharmÃmbuvar«apratatasuvihitasyÃk«ayasya prajÃsu || AMsa_9.6 || anena t­tÅyena Ólokena tam evÃrthaæ nirdiÓati | sumahata÷ pratatasya dharmaratnasya ## nimittatvÃd ratnÃkarÃbhaæ bhÆtÃnÃæ mahata÷ Óuklasasya prasavahetutvÃn meghabhÆtaæ | mahata÷ ## prajÃsv ity ayam atra padavigraho veditavya÷ | tasyaiva buddhatvasya ÓaraïatvÃnuttarye pa¤ca ÓlokÃ÷ | paritrÃïaæ hi buddhatvaæ sarvakleÓagaïÃt sadà | sarvaduÓcaritebhyaÓ ca janmamaraïato 'pi ca || AMsa_9.7 || anena saæk«epata÷ kleÓakarmajanmasaækleÓa##rthena Óaraïatvaæ darÓayati | upadravebhya÷ sarvebhyo apÃyÃd anupÃyata÷ | satkÃyÃd dhÅnayÃnÃc ca tasmÃc charaïam uttamam || AMsa_9.8 || anena dvitÅyeno##diparitrÃïÃd vistareïa | tatra sarvopadravaparitrÃïatvaæ (##) yad buddhÃnubhÃvena andhÃÓ cak«Ææ«i pratilabhante badhirÃ÷ Órotraæ vik«iptacittÃ÷ svasthacittamÅtaya÷ ÓÃmyantÅty evam Ãdi | ##paritrÃïatvaæ buddhaprabhayà tadgatÃnÃæ mok«aïÃt tadagamane ca prati«ÂhÃpanÃt | ##paritrÃïatvaæ tÅrthikad­«ÂivyutthÃpanÃt | satkÃyaparitrÃïatvaæ yÃnadvayena parinirvÃpaïÃt | ##paritrÃïatvam aniyatagotrÃïÃæ mahÃyÃnaikÃyanÅkaraïÃt | Óaraïam anupamaæ tacchre«Âhabuddhatvam i«Âaæ jananamaraïasarvakleÓapÃpe«u rak«Ã | vividhabhayagatÃnÃæ sarvarak«ÃpayÃnaæ pratatavividhadu÷khÃpÃyanopÃyagÃnÃæ || AMsa_9.9 || anena t­tÅyena tasyaiva ÓaraïatvasyÃnupamaÓre«Âhasya cÃnuttaryaæ tenaivÃrthena darÓayati | bauddhair dharmair yac ca susaæpÆrïaÓarÅraæ yat saddharme vetti sa satvÃn pravinetum | yÃtaæ pÃraæ yatk­payà sarvajagatsu tad buddhatvaæ Óre«Âham iha e«yaæ ÓaraïÃnÃm || AMsa_9.10 || anena caturthena yai÷ kÃraïais tat tathÃnuttaraæ Óaraïaæ bhavati tat saædarÓayati | ## balavaiÓÃradyÃdibhi÷ ##svabhÃvatvÃt | svÃrthani«ÂhÃm adhik­tya saddharmasatvavinayopÃyaj¤ÃnÃt karuïÃpÃragamanÃc ca parÃrthani«ÂhÃm adhik­tya | ÃlokÃt kÃlÃt sarvasatvÃnÃæ buddhatvaæ Óaraïaæ mahat | sarvavyasanasaæpattivyÃv­ttyabhyudaye matam || AMsa_9.11 || anena pa¤camena Ólokena yÃvantaæ kÃlaæ yÃvatÃæ satvÃnÃæ yatrÃrthe #<Óaraïaæ># bhavati tat samÃsena darÓayati | yatrÃrthe iti ## ca | ÃÓrayaparÃv­ttau «a ÓlokÃ÷ | kleÓaj¤eyav­tÅnÃæ satatam anugataæ bÅjam utk­«ÂakÃlaæ yasminn astaæ prayÃtaæ bhavati suvipulai÷ sarvahÃniprakÃrai÷ | buddhatvaæ Óukladharmapravaraguïayutà ÃÓrayasyÃnyathÃptis tatprÃptir nirvikalpÃd vi«ayasumahato j¤ÃnamÃrgÃt suÓuddhÃt || AMsa_9.12 || anena vipak«abÅjaviyogata÷ pratipak«asaæpattiyogataÓ cÃÓrayapariv­tti÷ paridÅpità | (##) yathà ca tatprÃptir dvividhamÃrgalÃbhÃt | suviÓuddhalokottaraj¤ÃnamÃrgalÃbhÃt | tatp­«ÂhalabdhÃnantaj¤eyavi«ayaj¤ÃnamÃrgalÃbhÃc ca | ## ity anÃdikÃlaæ | ## iti bhÆmiprakÃrai÷ | sthitaÓ ca tasmin sa tathÃgato jagan mahÃcalendrastha ivÃbhyudÅk«ate | ÓamÃbhirÃmaæ karÆïÃyate janamaghÃbhirÃme 'nyajane tu kà kathà || AMsa_9.13 || anena dvitÅyenÃnyÃÓrayaparÃv­ttibhyas tadviÓe«aæ darÓayati | tatstho hi ## dÆrÃntaranik­«Âaæ lokaæ paÓyati | d­«Âvà ca karuïÃyate ÓrÃvakapratyekabuddhÃn api prÃg eva tadanyÃn | prav­ttir Æddhittir av­tir ÃÓrayo niv­ttir Ãv­ttir atho dvayÃdvayà | samÃviÓi«Âà api sarvagÃtmikà tathÃgatÃnÃæ pariv­ttir i«yate || AMsa_9.14 || anena t­tÅyena taddaÓaprabhedaæ darÓayati | sà hi tathÃgatÃnÃæ pariv­tti÷ parÃrthav­ttir iti ## | sarvadharmaviÓi«ÂatvÃd utk­«Âà v­ttir ity ## | saækleÓahetÃv ## | #<ÃÓraya># iti yo 'sau pariv­ttyÃÓrayastaæ darÓayati | saækleÓÃn niv­ttito ## | ÃtyantikatvÃd Ãyatà v­ttir ity #<Ãv­tti÷># | abhisaæbodhiparinirvÃïadarÓanav­ttyà ## v­tti÷ | saæsÃranirvÃïÃprati«ÂhitatvÃt saæsk­tÃsaæsk­tatvenÃ## v­tti÷ | vimuktisÃmÃnyena ÓrÃvakapratyekabuddha## v­tti÷ | balavaiÓÃradyÃdibhi÷ buddhadharmair asamatvÃd ## v­tti÷ | sarvayÃnopadeÓagatatvÃt ## v­tti÷ | yathÃmbaraæ sarvagataæ sadÃmataæ tathaiva tat sarvagataæ sadÃmatam | yathÃmbaraæ rÆpagaïe«u sarvagaæ tathaiva tat satvagaïe«u sarvagam || AMsa_9.15 || anena caturthena tatsvabhÃvasya buddhatvasya sarvagatatvaæ darÓayati | ÃkÃÓasÃdharmyeïoddeÓanirdeÓata÷ pÆrvÃparÃrdhÃbhyÃæ | ## buddhatvasyÃtmatvena sarvasatvopagamane parini«pattito veditavyaæ | yathodabhÃjane bhinne candrabimbaæ na d­Óyate | tatha du«Âe«u satve«u buddhabimbaæ na d­Óyate || AMsa_9.16 || (##) anena pa¤camena sarvagatatve 'pyabhÃjanabhÆte«u satve«u a##darÓanaæ d­«ÂÃntena sÃdhayati | yathÃgnir jvalate 'nyatra punar anyatra ÓÃmyati | buddhe«v api tathà j¤eyaæ saædarÓanamadarÓanam || AMsa_9.17 || anena «a«Âhena buddhavineye«u satsu buddhotpÃdÃt tad## | vinÅte«u parinirvÃïÃt tad## agnijvalanaÓamanasÃdharmyeïa sÃdhayati | anÃbhogÃpratiprasrabdhabuddhakÃryatve catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | aghaÂitebhyas tÆryebhyo yathà syÃc chabdasaæbhava÷ | tathà jine vinÃbhogaæ deÓanÃyÃ÷ samudbhava÷ || AMsa_9.18 || yathà maïer vinà yatnaæ svaprabhÃvasanidarÓanam | buddhe«v api vinÃbhogaæ tathà k­tyanidarÓanam || AMsa_9.19 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃm anÃbhogena buddhakÃryaæ sÃdhayaty ##Óabda##sÃdharmyeïa | yathÃkÃÓe avicchinnà d­Óyante lokata÷ kriyÃ÷ | yathaivÃnÃsrave ghÃtau avicchinnà jinakriyÃ÷ || AMsa_9.20 || yathÃkÃÓe kriyÃïÃæ hi hÃnir abhyudaya÷ sadà | yathaivÃnÃsrave dhÃtau buddhakÃryodayavyaya÷ || AMsa_9.21 || ÃbhyÃm apy apratiprasrabdhabuddhakÃryatvaæ buddhak­tyasyÃvicchedÃt | #<ÃkÃÓa># iva loka## avicchede 'pi cÃnyÃnyakriyo## tathaiva | anÃsravadhÃtugÃmbhÅrye «o¬aÓa ÓlokÃ÷ | paurvÃparyÃviÓi«ÂÃpi sarvÃvaraïanirmalà | na Óuddhà nÃpi cÃÓuddhà tathatà buddhatà matà || AMsa_9.22 || paurvÃparyeïa viÓi«ÂatvÃn na Óuddhà | paÓcÃt sarvÃvaraïanirmalatvÃn nÃÓuddhà malavigamÃt | ÓÆnyatÃyÃæ viÓuddhÃyÃæ nairÃtmyÃn mÃrgalÃbhata÷ | buddhÃ÷ ÓuddhÃtmalÃbhitvÃt gatà ÃtmamahÃtmatÃm || AMsa_9.23 || (##) tatra cÃnÃsrave dhÃtau buddhÃnÃæ paramÃtmà nirdiÓyate | kiæ kÃraïaæ | agranairÃtmyÃtmakatvÃt | agraæ ## tathatà sà ca buddhÃnÃm Ãtmà svabhÃvÃrthena tasyÃæ viÓuddhÃyÃm agraæ nairÃtmyam ÃtmÃnaæ buddhà labhante Óuddhaæ | ata÷ #<ÓuddhÃtmalÃbhitvÃt># buddhà ÃtmamÃhÃtmyaæ prÃptà ity anenÃbhisaædhinà buddhÃnÃm anÃsrave dhÃtau paramÃtmà vyavasthÃpyate | na bhÃvo nÃpi cÃbhÃvo buddhatvaæ tena kathyate | tasmÃd buddhatathÃpraÓne avyÃk­tanayo mata÷ || AMsa_9.24 || tenaiva kÃraïena buddhatvaæ ## ucyate | pudgaladharmÃbhÃvalak«aïatvÃt tadÃtmakatvÃc ca buddhatvasya | ## ucyate tathatÃlak«aïabhÃvÃt | ato buddhasya bhÃvÃbhÃva## bhavati tathÃgata÷ paraæ maraïÃn na bhavatÅty evamÃdir ## | dÃhaÓÃntir yathà lohe darÓane timirasya ca | cittaj¤Ãne tathà bauddhe bhÃvÃbhÃvo na Óasyate || AMsa_9.25 || ## ÓÃntir na bhÃvo dÃhatimirayor abhÃvalak«aïatvÃt | nÃbhÃva÷ ÓÃntilak«aïena bhÃvÃt | evaæ buddhÃnÃæ ## ca dÃhatimirasthÃnÅyayo rÃgÃvidyayo÷ ÓÃntir ## tadabhÃvaprabhÃvitatvÃc ceta÷praj¤Ãvimuktyà nÃbhÃvas tena tena vimuktilak«aïena bhÃvÃt | buddhÃnÃm amale dhÃtau naikatà bahutà na ca | ÃkÃÓavad adehatvÃt pÆrvadehÃnusÃrata÷ || AMsa_9.26 || ## anÃsrava## pÆrvadehÃnusÃreïa | na bahutvaæ dehÃbhÃvÃd #<ÃkÃÓavat># | balÃdibuddhadharme«u bodhÅ ratnÃkaropamà | jagatkuÓalasasye«u mahÃmeghopamà matà || AMsa_9.27 || puïyaj¤ÃnasupÆrïatvÃt pÆrïacandropamà matà | j¤ÃnÃlokakaratvÃc ca mahÃdityopamà matà || AMsa_9.28 || (##) etau ratnÃkarameghopamatve ##tve ca Ólokau gatÃrthau | ameyà raÓmayo yadvad vyamiÓrà bhÃnumaï¬ale | sadaikakÃryà vartante lokam Ãlokayanti ca || AMsa_9.29 || yathaivÃnÃsrave dhÃtau buddhÃnÃm aprameyatà | miÓraikakÃryà k­tye«u j¤ÃnÃlokakarà matà || AMsa_9.30 || ekena ## ekakÃryasyopamatayà sÃdharaïakarmatÃæ darÓayati | raÓmÅnÃm ## pÃcanaÓo«aïasamÃnakÃryatvÃd veditavyaæ | dvitÅyenÃnÃsrave dhÃtau miÓraikakÃryatvaæ nirmÃïÃdik­tye«u | yathaikaraÓmini÷sÃrÃt sarvaraÓmivini÷s­ti÷ | bhÃnos tathaiva buddhÃnÃæ j¤eyà j¤Ãnavini÷s­ti÷ || AMsa_9.31 || ekakÃle ## sa ca buddhÃnÃm ekakÃle j¤Ãnaprav­ttiæ darÓayati | yathaivÃdityaraÓmÅnÃæ v­ttau nÃsti mamÃyitam | tathaiva buddhaj¤ÃnÃnÃæ v­ttau nÃsti mamÃyitam || AMsa_9.32 || yathà sÆryaikamuktÃbhai raÓmibhir bhÃsyate jagat | sak­t j¤eyaæ tathà sarvaæ buddhaj¤Ãnai÷ prabhÃsyate || AMsa_9.33 || mamatvÃbhÃve jagajj¤eyaprabhÃsena ca | yathÃkramaæ Ólokau gatÃrthau | yathaivÃdityaraÓmÅnÃæ meghÃdyÃvaraïaæ matam | tathaiva buddhaj¤ÃnÃnÃm Ãv­ti÷ satvadu«Âatà || AMsa_9.34 || yathà raÓmÅnÃæ ## aprabhÃsena | tathà ## Ãvaraïaæ satvÃnÃm ÃbhÃjanatvena du«Âatà pa¤caka«ÃyÃtyutsadatayà | yathà pÃæÓuvaÓÃd vastre raÇgacitrÃvicitratà | tathà 'vedhavaÓÃn muktau j¤ÃnacitrÃvicitratà || AMsa_9.35 || ## kvacid ## | tathaiva pÆrvaprÃïidhÃnacaryÃbalÃdhÃnaviÓe«Ãt(##) buddhÃnÃæ ## bhavati | ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ vimuktÃv ## | gÃmbhÅryam amale dhÃtau lak«aïasthÃnakarmasu | buddhÃnÃm etad uditaæ raÇgair vÃkÃÓacitraïà || AMsa_9.36 || etad anÃsravadhÃtau buddhÃnÃæ trividhaæ ## evam uktaæ | lak«aïagÃmbhÅryaæ caturbhi÷ Ólokai÷ | sthÃnagÃmbhÅryaæ pa¤camenaikatvap­thaktvÃbhyÃm asthitatvÃt | karmagÃmbhÅryaæ daÓabhi÷ | tat punar lak«aïagÃmbhÅryaæ viÓuddhilak«aïaæ paramÃtmalak«aïam avyÃk­talak«aïaæ vimuktilak«aïaæ cÃrabhyoktaæ | karmagÃmbhÅryaæ bodhipak«ÃdiratnÃÓrayatvakarma satvaparipÃcanakarma ni«ÂhÃgamanakarma dharmadeÓanÃkarma nirmÃïÃdik­tyakarma j¤Ãnaprav­ttikarma avikalpanakarma citrÃkÃraj¤Ãnakarma j¤ÃnÃprav­ttikarma vimuktisÃmÃnyaj¤ÃnaviÓe«akarma cÃrabhyoktaæ | seyamanÃsrave dhÃtau ni«prapa¤catvÃd ÃkÃÓopame gÃmbhÅryaprabhedadeÓanà yathà ## veditavyà | sarve«Ãm aviÓi«ÂÃpi tathatà Óuddhim Ãgatà | tathÃgatatvaæ tasmÃc ca tadgarbhÃ÷ sarvadehina÷ || AMsa_9.37 || ## tadviÓuddhisvabhÃvaÓ ca tathÃgata÷ | ata÷ sarve satvÃs tathÃgatagarbhà ity ucyate | vibhutvÃvibhÃge Ólokà ekÃdaÓa | ÓrÃvakÃïÃæ vibhutvena laukikasyÃbhibhÆyate | pratyekabuddhebhyo mana÷buddhabhaumena ÓrÃvakasyÃbhibhÆyate || AMsa_9.38 || bodhisatvavibhutvasya tatkalÃæ nÃnugacchati | tathÃgatavibhutvasya tatkalÃæ nÃnugacchati || AMsa_9.39 || ÃbhyÃæ tÃvad dvÃbhyÃæ prabhÃvotkar«aviÓe«eïa buddhÃnÃæ vibhutvaæ darÓayati | aprameyam acintyaæ ca vibhutvaæ bauddham i«yate | yasya yatra yathà yÃvat kÃle yasmin pravartate || AMsa_9.40 || anena t­tÅyena prakÃraprabhedagÃmbhÅryaviÓe«ÃbhyÃæ katham ## kathaæ vÃ## ity Ãha | yasya pudgalasyÃrthe tat ## yatra lokadhÃtau yathà tÃd­Óai÷ prakÃrair ## alpaæ (##) và bahu và ## | avaÓi«Âai÷ Ólauke÷ manov­ttibhedena vibhutvabhedaæ darÓayati | pa¤cendriyaparÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | sarvÃrthav­ttau sarve«Ãæ guïadvÃdaÓaÓatodaye || AMsa_9.41 || ## dvividhaæ ## | sarve«Ãæ pa¤cÃnÃm indriyÃïÃæ ##pa¤cÃ## | tatra pratyekaæ ##tpattau | manaso 'pi parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | vibhutvÃnucare j¤Ãne nirvikalpe sunirmale || AMsa_9.42 || manasa÷ parÃv­ttau ## nirvikalpe suviÓuddhe ## paramaæ ## | yena sahitaæ sarvaæ vibhutvaj¤Ãnaæ pravartate | sÃrthodgrahaparÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | k«etraÓuddhau yathÃkÃmaæ bhogasaædarÓanÃya hi || AMsa_9.43 || ##parÃv­ttau ## ca ##vibhutvaæ paramaæ labhyate yena ## karoti | avyÃghÃte sadÃkÃlaæ sarve«Ãæ j¤ÃnakarmaïÃm || AMsa_9.44 || ## ca sarva## avyÃghÃte paramaæ vibhutvaæ labhyate | prati«ÂhÃyÃ÷ parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | aprati«ÂhitanirvÃïaæ buddhÃnÃm acale male pade || AMsa_9.45 || ## paramaæ vibhutvaæ labhyate ## anÃsrave dhÃtau | maithunasya parÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | buddhasaukhyavihÃre 'tha dÃrà 'saækleÓadarÓane || AMsa_9.46 || (##) ## dvayor ## ca ## ca | ÃkÃÓasaæj¤ÃvyÃv­ttau vibhutvaæ labhyate param | cintitÃrthasam­ddhau ca gatirÆpavibhÃvane || AMsa_9.47 || #<ÃkÃÓasaæj¤ÃvyÃv­ttau># dvayor eva ## yena gaganagarbho bhavati | ## ca yathe«ÂagamanÃd ÃkÃÓavaÓÅkaraïÃc ca | ity ameyaparÃv­ttÃv ameyavibhutà matà | acintyak­tyÃnu«ÂhÃnÃd buddhÃnÃm amalÃÓraye || AMsa_9.48 || ity anena mukhenÃprameyà parÃv­tti÷ | tatra cÃprameyaæ vibhutvam ## anÃsrave dhÃtau veditavyaæ | tasyaiva buddhasya satvaparipÃkanimittatve sapta ÓlokÃ÷ | Óubhe v­ddho loko vrajati suviÓuddhau paramatÃæ Óubhe cÃnÃrabdhvà vrajati Óubhav­ddhau paramatÃm | vrajaty evaæ loko diÓi diÓi jinÃnÃæ sukathitair apakva÷ pakvo và na ca punar aÓe«aæ dhruvam iha || AMsa_9.49 || anena yÃd­Óasya paripÃkasya nimittaæ bhavati taddarÓayati | upacitakuÓalamÆlÃnÃæ ca vimuktau paramatÃyÃm anupacitakuÓalamÆlÃnÃæ ca kuÓalamÆlopacaye | apakva÷ #<Óubhav­ddhau paramatÃæ># vrajanapÃkaæ vrajati pakva÷ ## | evaæ ca nityakÃlaæ vrajati na ca ni÷Óe«aæ lokasyÃnantatvÃt | tathà k­tvà caryÃæ k­cchrÃvÃpyÃæ paramaguïayogÃd bhutavartÅ mahÃbodhiæ nityÃæ dhruvam aÓaraïÃnÃæ ca Óaraïam | labhante yaddhÅrà daÓadig sadà sadà sarvasamayaæ tad ÃÓcaryaæ loke suvidhacaraïÃn nÃdbhutam api || AMsa_9.50 || anena dvitÅyena paripakvÃnÃæ bodhisatvÃnÃæ paripÃkasyÃ#<Ócaryaæ># nÃÓcaryaæ | (##) lak«aïaæ ## iti nityaæ nirantaraæ ca tad anubhÆya mÃrgacaraïaæ ## | kvaciddharmä ca kaæ dharmyaæ cakraæ bahumukhaÓatair darÓayati ya÷ kvacij janmÃntardhiæ kvacid api vicitrÃæ janacarÅm | kvacitk­tsnÃæ bodhiæ kvacid api ca nirvÃïam asak­t na ca sthÃnÃt tasmÃd vicalati sa sarvaæ ca kurute || AMsa_9.51 || anena t­tÅyena yugapadbahumukhaparipÃcanopÃyaprayoge nimittatvaæ darÓayati | yathà yatrastha÷ satvÃn vinayati | vicitrà janacarÅ jÃtakabhedena | ##ty anÃsravÃd dhÃto÷ | na buddhÃnÃm evaæ bhavati mama pakvo 'yam iti cÃprapÃcyo 'yaæ dehÅ api ca adhunÃpÃcyata iti | vinà saæskÃraæ tu prapacam upayÃty eva janatà Óubhair dharmair nityaæ diÓi diÓi samantÃt trayamukham || AMsa_9.52 || anena caturthena tatparipÃkaprayoganimittatvam anabhisaæskÃreïa daÓayati | trayamukham iti yÃnatrayeïa | yathÃyatnaæ bhÃnu÷ pratatavi«adair aæÓavisarai÷ prapÃkakaæ sasyÃnÃæ diÓi diÓi samantÃt prakurÆte | tathà dharmÃrko 'pi praÓamavidhidharmÃæÓuvisarai÷ prapÃkaæ sasyÃnÃæ diÓi diÓi samantÃt prakurÆte || AMsa_9.53 || anena pa¤camenÃnabhisaæskÃraparipÃcanad­«ÂÃntaæ darÓayati | yathaikasmÃd dÅpÃd bhavati sumahÃn dÅpanicayo 'prameyo 'saækhyeyo na ca sa punar eti vyayamata÷ | yathaikasmÃd buddhÃd pÃkÃbhavati sumahÃn paripÃkapÃkanicayo 'prameyo 'saækhyeyo na ca punar eti punar upaiti vyayamata÷ || AMsa_9.54 || (##) anena «a«Âhena paraæparayà paripÃcanaæ | yathà toyais t­ptiæ vrajati na mahÃsÃgara iva na v­ddhiæ và yÃti pratatavi«adÃmbu praviÓanai÷ | tathà bauddhau dhÃtu÷ satatasamitai÷ ÓuddhiviÓanair na t­ptiæ v­ddhiæ và vrajati paramÃÓcaryam iha tat || AMsa_9.55 || anena saptamena paripakvÃnÃæ vimuktipraveÓe samudrodÃharaïena dharmadhÃtor at­ptiæ cÃvakÃÓadÃnÃd av­ddhiæ dhyÃnÃdhikatvÃt | dharmadhÃtuviÓuddhau catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | sarvadharmadvayÃvÃratathatÃÓuddhilak«aïa÷ | vastuj¤ÃnatadÃlambavaÓitÃk«ayalak«aïa÷ || AMsa_9.56 || e«a svabhÃvÃrtham Ãrabhyaika÷ Óloka÷ | kleÓaj¤eyÃvaraïadvayÃt sarvadharmatathatÃviÓuddhilak«aïaÓ ca | vastutadÃlambanaj¤Ãnayor ak«ayavaÓitÃlak«aïaÓ ca | | sarvatas tathatÃj¤ÃnabhÃvanà samudÃgama÷ | sarvasatvadvayÃdhÃnasarvathÃk«ayatà phalam || AMsa_9.57 || e«a hetvarthaæ phalÃrthaæ cÃrabhya dvitÅya÷ Óloka÷ | sarvatastathatÃj¤ÃnabhÃvanà dharmadhÃtuviÓuddhihetu÷ | ## iti sarvadharmaparyÃyamukhai÷ | ## | kÃyavÃkcittanirmÃïaprayogopÃyakarmaka÷ | samÃdhidhÃraïÅdvÃradvayÃmeyasamanvita÷ || AMsa_9.58 || e«a karmÃrthaæ yogÃrthaæ cÃrabhya t­tÅya÷ Óloka÷ | trividhiæ kÃyÃdinirmÃïaæ karma samÃdhidhÃraïÅmukhÃbhyÃæ dvayena cÃprameyeïa puïyaj¤ÃnasaæbhÃreïa samanvÃgamo yoga÷ | svabhÃvadharmasaæbhoganirmÃïair bhinnav­ttika÷ | dharmadhÃtur viÓuddho 'yaæ buddhÃnÃæ samudÃh­ta÷ || AMsa_9.59 || (##) e«a v­ttyartham Ãrabhya caturtha÷ Óloka÷ | svÃbhÃvikasÃæbhogikanairmÃïikakÃyav­ttyà bhinnav­ttika÷ | buddhakÃyavibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | svÃbhÃviko 'tha sÃæbhogya÷ kÃyo nairmÃïiko 'para÷ | kÃyabhedà hi buddhÃnÃæ prathamas tu dvayÃÓraya÷ || AMsa_9.60 || trividhi÷ kÃyo buddhÃnÃæ | svÃbhÃviko dharmakÃya ÃÓrayaparÃv­ttilak«aïa÷ | sÃæbhogiko yena par«anbhaï¬ale«u dharmasaæbhogaæ karoti | nairmÃïiko yena nirmÃïena satvÃrthaæ karoti | sarvadhÃtu«u sÃæbhogyo bhitro gaïaparigrahai÷ | k«etraiÓ ca nÃmabhi÷ kÃyair dharmasaæbhogace«Âitai÷ || AMsa_9.61 || tatra sÃæbhogika÷ sarvalokadhÃtu«u par«anmaï¬alabuddhak«etranÃm aÓarÅradharmasaæbhogakriyÃbhir bhinna÷ | sama÷ sÆk«maÓ ca tacchi«Âa÷ kÃya÷ svÃbhÃviko mata÷ | saæbhogavibhutÃhetur yathe«Âaæ bhogadarÓane || AMsa_9.62 || svÃbhÃvika÷ sarvabuddhÃnÃæ samo nirviÓi«Âatayà | sÆk«mo durj¤Ãnatayà | tena sÃæbhogikena kÃyena saæbaddha÷ saæbhogavibhutve ca hetur yathe«Âaæ bhogadarÓanÃya | ameyaæ buddhanirmÃïaæ kÃyo nairmÃïiko mata÷ | dvayor dvayÃrthasaæpatti÷ sarvÃkÃrà prati«Âhità || AMsa_9.63 || nairmÃïikas tu kÃyo buddhÃnÃm aprameyaprabhedaæ buddhanirmÃïaæ sÃæbhogika÷ svÃthasaæpattilak«aïa÷ | nairmÃïika÷ parÃrthasaæpattilak«aïa÷ | evaæ dvayÃrthasaæpattir yathÃkramaæ dvayo÷ prati«ÂhitÃ÷ sÃæbhogike ca kÃye nairmÃïike ca | ÓilpajanmamahÃbodhisadÃnirvÃïadarÓanai÷ | buddhanirmÃïakÃyo 'yaæ mahÃmÃyo mahopÃyo vimocane || AMsa_9.64 || sa punar nirmÃïakÃya÷ sadà vineyÃrthaæ Óilpasya vÅïÃvÃdanÃdibhi÷ | janmanaÓ cÃbhisaæbodheÓ ca (##) nirvÃïasya ca darÓanair vimocane mahopÃyatvÃt parÃrthasaæpattilak«aïo veditavya÷ | tribhi÷ kÃyais tu vij¤eyo buddhÃnÃæ kÃyasaægraha÷ | sÃÓraya÷ svaparÃrtho yas tribhi÷ kÃyair nirdarÓita÷ || AMsa_9.65 || tribhiÓ ca kÃyair buddhÃnÃæ sarvakÃyasaægraho veditavya÷ | ebhis tribhi÷ kÃyai÷ sÃÓraya÷ svaparÃrtho nidarÓita÷ | dvayo÷ svaparÃrthaprabhÃvitatvÃt dvayoÓ ca tadÃÓritatvÃd yathà pÆrvam uktaæ | ÃÓrayeïÃÓayenÃpi karmaïà te samà matÃ÷ | prak­tyà 'sraæsanenÃpi prabandhenai«u nityatà || AMsa_9.66 || te ca traya÷ kÃyÃ÷ sarvabuddhÃnÃæ yathÃkramaæ tribhir nirviÓe«Ã ÃÓrayeïa dharmadhÃtor abhinnatvÃt ÃÓayena p­thak buddhÃÓayasyÃbhÃvÃt | karmaïà ca sÃdhÃraïakarmakatvÃt | te«u ca tri«u kÃye«u yathÃkramaæ trividhà nityatà veditavyà yena nityakÃyÃs tathÃgatà ucyante | prak­tyà nityatà svÃbhÃvikasya svabhÃvena nityatvÃt | asraæsanena sÃæbhogikasya dharmasaæbhÃgo vicchedÃt | prabandhena nairmÃïikasyÃntarvyaye puna÷ punar nirmÃïadarÓanÃt | buddhaj¤ÃnavibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | ÃdarÓaj¤Ãnamacalaæ trayaj¤Ãnaæ tadÃÓritam | samatÃpratyavek«ÃyÃæ k­tyÃnu«ÂhÃna eva ca || AMsa_9.67 || caturvidhaæ buddhÃnÃæ j¤Ãnam ÃdarÓaj¤Ãnaæ samatÃj¤Ãnaæ pratyavek«Ãj¤Ãnaæ k­tyÃnu«ÂhÃnaj¤Ãnaæ ca | ÃdarÓaj¤Ãnam acalaæ trÅïi j¤ÃnÃni tadÃÓritÃni calÃni | ÃdarÓaj¤ÃnamamamÃparicchinnaæ sadÃnugam | sarvaj¤eye«v asaæmƬhaæ na ca te«v Ãmukhaæ sadà || AMsa_9.68 || ÃdarÓaj¤Ãnam amamam aparicchinnaæ deÓata÷ sadÃnugaæ kÃlata÷ | sarvaj¤eye«v asaæmƬhaæ sadÃvaraïavigamÃt na ca te«v Ãmukham anÃkÃratvÃt | sarvaj¤ÃnanimittatvÃn mahÃj¤ÃnÃkaropamam | saæbhogabuddhatà j¤ÃnapratibimbodayÃc ca tat || AMsa_9.69 || (##) te«Ãæ ca samatÃdij¤ÃnÃnÃæ sarvaprakÃrÃïÃæ hetutvÃt sarvaj¤ÃnÃnÃmÃkaropamaæ | saæbhogabuddhatvatajj¤ÃnapratibimbodayÃcca tadÃdarÓaj¤Ãnam ity ucyate | satve«u samatÃj¤Ãnaæ bhÃvanÃÓuddhito 'malaæ matam | aprati«ÂhasaÓamÃvi«Âaæ samatÃj¤Ãnami«yate || AMsa_9.70 || yadbodhisatvenÃbhisamayakÃle«u samatÃj¤Ãnaæ pratilabdhaæ tadbhÃvanÃÓuddhito budhiprÃptasyÃprati«ÂhitanirvÃïe nivi«Âaæ samatÃj¤Ãnami«yate | mahÃmaitrÅk­pÃbhyÃæ ca sarvakÃlÃnugaæ matam | yathÃdhimok«aæ satvÃnÃæ buddhabimbanidarÓakam || AMsa_9.71 || mahÃmaitrÅkaruïÃbhyÃæ sarvakÃlÃnugaæ yathÃdhimok«aæ ca satvÃnÃæ buddhabimbanidarÓakaæ | yata÷ kecit satvÃs tathÃgataæ nÅlavarïaæ paÓyanti kecit pÅtavarïam ity evamÃdi | pratyavek«aïakaæ j¤Ãne j¤eye«v avyÃhataæ sadà | dhÃraïÅnÃæ samÃdhÅnÃæ nidhÃnopamam eva ca || AMsa_9.72 || pari«anmaï¬ale sarvavibhÆtÅnÃæ nidarÓakam | sarvasaæÓayavicchedi mahÃdharmapravar«akam || AMsa_9.73 || pratyavek«aïakaæ j¤Ãnaæ yathÃÓlokaæ | k­tyÃnu«ÂhÃnatÃj¤Ãnaæ nirmÃïai÷ sarvadhÃtu«u | citrÃprameyÃcintyaiÓ ca sarvasatvÃrthakÃrakam || AMsa_9.74 || k­tyÃnu«ÂhÃnaj¤Ãnaæ sarvalokadhÃtu«u nirmÃïair nÃnÃprakÃrair aprameyair acintyaiÓ ca sarvasatvÃrthakaraæ | k­tyani«pattibhir bhedai÷ saækhyÃk«etraiÓ ca sarvadà | acintyaæ buddhanirmÃïaæ vij¤eyaæ tac ca sarvathà || AMsa_9.75 || tac ca buddhanirmÃïaæ sadà sarvathà cÃcintyaæ veditavyaæ | k­tyakriyÃbhedata÷ saækhyÃtak«etrataÓ ca | dhÃraïÃt samacittÃc ca samyagdharmaprakÃÓanÃt | k­tyÃnu«ÂhÃnataÓ caiva caturj¤Ãnasamudbhava÷ || AMsa_9.76 || (##) tatra dhÃraïÃt ÓrutÃnÃæ dharmÃïÃæ | samacittatà sarvasatve«v Ãtmaparasamatayà | Óe«aæ gatÃrthaæ | buddhÃnekatvÃp­thaktve Óloka÷ | gotrabhedÃd avaiyarthyÃt sÃkalyÃd apy anÃdita÷ | abhedÃn naikabuddhatvaæ bahutvaæ cÃmalÃÓraye || AMsa_9.77 || eka eva buddha ity etann e«yate | kiæ kÃraïaæ | gotrabhedÃt | anantà hi buddhagotrÃ÷ satvÃ÷ | tatraika evÃbhisaæbuddho nÃnye 'bhisaæbhotsyanta iti | kuta etat | puïyaj¤ÃnasaæbhÃravaiyarthyaæ ca syÃd anye«Ãæ bodhisatvÃnÃm anabhisaæbodhÃn na ca yuktaæ vaiyarthyaæ | tasmÃd avaiyarthyÃd api naika eva buddha÷ satvÃrthakriyÃsÃkalyaæ ca na syÃt | buddhasya buddhatve kasyacit aprati«ÂhÃpanÃd etac ca na yuktaæ | na ca kaÓcid Ãdibuddho 'sti vinà saæbhÃreïa buddhatvÃyogÃd vinà cÃnyena buddhena saæsthÃnÃyogÃd ity anÃditvÃd apy eko buddho na yukta÷ | bahutvam api ne«yate buddhÃnÃæ dharmakÃyasyÃbhedÃd anÃsrave dhÃtau | buddhatvopÃyapraveÓe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | yà 'vidyamÃnatà saiva paramà vidyamÃnatà | sarvathà 'nupalambhaÓ ca upalambha÷ paro mata÷ || AMsa_9.78 || yà parikalpitena svabhÃvenÃvidyamÃnatà saiva paramà vidyamÃnatà parini«pannena svabhÃvena | yaÓ ca sarvathà 'nupalambha÷ parikalpitasya svabhÃvasya sa eva parama upalambha÷ parini«pannasvabhÃvasya | bhÃvanà paramà ce«Âà bhÃvanÃm avipaÓyatÃm | pratilambha÷ paraÓ ce«Âa÷ pratilambhaæ ca paÓyatÃm || AMsa_9.79 || saiva paramà bhÃvanà yo bhÃvanÃyà anupalambha÷ | sa eva parama÷ pratilambho ya÷ pratilambhÃnupalambha÷ | paÓyatÃæ gurutvaæ tÃæ dÅrghaæ nimittaæ vÅryam Ãtmana÷ | mÃninÃæ bodhisatvÃnÃæ dÆre bodhir nirÆpyate || AMsa_9.80 || ye ca gurutvaæ bahutvaæ paÓyanti adbhutadharmayuktaæ | dÅrghaæ ca kÃlaæ paÓyanti tatsamudÃgamÃya | nimittaæ na paÓyanti cittÃlambanaæ | ÃtmanaÓ ca vÅryaæ vayam ÃrabdhavÅryà (##) buddhatvaæ prÃpsyÃma iti | te«Ãm evaæ mÃninÃæ bodhisatvÃnÃm aupalambhikatvÃt dÆre bodhir nirÆpyate | paÓyatÃm kalpanÃmÃtraæ sarvam etad yathoditaæ | akalpabodhisatvÃnÃæ prÃptà bodhir nirÆpyate || AMsa_9.81 || kalpanÃmÃtraæ tv etat sarvam iti paÓyatÃæ tasyÃpi kalpanÃmÃtrasyÃvikalpanÃd akalpabodhisatvÃnÃm anutpattikadharmak«ÃntilÃbhÃvasthÃyÃm arthata÷ prÃptaiva bodhir ity ucyate | buddhÃnÃm anyonya naikakÃryatve catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | bhinnÃÓrayà bhinnajalÃÓ ca nadya÷ alpodakÃ÷ k­tyap­thaktvakÃryÃ÷ | jalÃÓritaprÃïitanÆpabhogyà bhavanti pÃtÃlamasaæpravi«ÂÃ÷ || AMsa_9.82 || samudravi«ÂÃÓ ca bhavanti sarvà ekÃÓrayà ekamahÃjalÃÓ ca | miÓraikakÃryÃÓ ca mahopabhogyà jalÃÓritaprÃïigaïasya nityam || AMsa_9.83 || bhinnÃÓrayà bhinnamatÃÓ ca dhÅrÃ÷ svalpÃvabodhÃ÷ p­thagÃtmak­tyÃ÷ | parÅttasatvÃrthasadopabhogyà bhavanti buddhatvam asaæpravi«ÂÃ÷ || AMsa_9.84 || buddhatvavi«ÂÃÓ ca bhavanti sarve ekÃÓrayà ekamahÃvabodhÃ÷ | miÓrekakÃryÃÓ ca mahopabhogyÃ÷ sadà mahÃsatvagaïasya te hi || AMsa_9.85 || tatra bhinnÃÓraya nadya÷ svabhÃjanabhedÃt | k­tyap­thaktvakÃryÃ÷ p­thaktvena k­tyakaraïÃt | tanÆpabhogyà ity alpÃnÃm upabhogyÃ÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | buddhatvaprotsahane Óloka÷ | iti nirupamaÓukladharmayogÃd hitasukhahetutayà ca buddhabhÆme÷ | ÓubhaparamasukhÃk«ayÃkaratvÃt Óubhamatir arhati bodhicittam Ãptum || AMsa_9.86 || nirupamaÓulkadharmayogÃt svÃrthasaæpattita÷ | hitasukhahetutvÃc ca buddhatvasya parÃrthasaæpatti÷ | anavadyotk­«ÂÃk«ayasukhÃkaratvÃc ca sukhavihÃro viÓe«ata÷ | buddhimÃn ahÅnabodhicittam ÃdÃtuæ tatpraïidhÃnaparigrahÃt | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre bodhyadhikÃro navama÷ (##) CHAPITRE X daÓamo 'dhikÃra÷ uddÃnam Ãdi÷ siddhi÷ Óaraïaæ gotraæ citte tathaiva cotpÃda÷ | svaparÃrthas tatvÃrtha÷ prabhÃvaparipÃkabodhiÓ ca || AMsa_10.1 || e«a ca bodhyadhikÃra Ãdim Ãrabhya yÃvat bodhipaÂalÃnusÃreïÃnugantavya÷ | adhimuktiprabhedalak«aïavibhÃge Ólokau | jÃtÃjÃtà grÃhikà grÃhyabhÆtà mitrÃdÃttà svÃtmato bhrÃntikà ca | abhrÃntÃnyà Ãmukhà naiva cÃnyà gho«ÃcÃrà cai«ikà cek«ikà ca || AMsa_10.2 || jÃtà atÅtapratyutpannà | ajÃtà anÃgatà | grÃhikà ÃdhyÃtmikÅ yayÃlambanam adhimucyate | grÃhyabhÆtà bÃhyà yÃnÃlambanatvenÃdhimucyate | mitrÃdÃttà audÃrikÅ | svÃtmata÷ sÆk«mà | bhrÃntikà hÅnà viparÅtÃdhimok«Ãt | abhrÃntikà praÓÃntà | Ãmukhà antike samavahitapratyayatvÃt | anÃmukhà dÆre viparyayÃt | gho«ÃcÃrà ÓrutamayÅ | e«ikà cintÃmayÅ | Åk«ikà bhÃvanÃmayÅ pratyavek«aïÃt | hÃryà kÅrïà 'vyÃvakÅrïà vipak«air hÅnodÃrà Ãv­tà 'nÃv­tà ca | yuktà 'yuktà saæbh­tà 'saæbh­tà ca gìhaæ vi«Âà dÆragà cÃdhimukti÷ || AMsa_10.3 || hÃryà m­dvÅ | vyavakÅrïà madhyà | avyavakÅrïà vipak«air adhimÃtrà | hÅnÃ'nyayÃne | udÃrà mahÃyÃne | Ãv­tà sÃvaraïà viÓe«agamanÃya | anÃv­tà nirÃvaraïà | yuktà sÃtatyasatk­tyaprayogÃt | ayuktà tadvirahità | saæbh­tÃdhigamayogyà | (##) asaæbh­tà viparyayÃt | gìhaæ vi«Âà bhÆmipravi«Âà | dÆragà pariÓi«ÂÃsu bhÆmi«u | adhimuktiparipanthe traya÷ ÓlokÃ÷ | amanaskÃrabÃhulyaæ kauÓÅdyaæ yogavibhrama÷ | kumitraæ ÓubhadaurbÃlyam ayoniÓomanaskriyà || AMsa_10.4 || jÃtÃyà amanasikÃrabÃhulyaæ paripantha÷ | ajÃtÃyÃ÷ kauÓÅdyaæ grÃhyagrÃhakabhÆtÃyà yogavibhramas tathaivÃbhiniveÓÃt | mitrÃdÃttÃyÃ÷ kumitraæ viparÅtagrÃhaïÃt | svÃtmato 'dhimukte÷ kuÓalamÆladaurbalyaæ | abhrÃntÃyà ayoniÓo amanasikÃra÷ paripanthas tadvirodhitvÃt | pramÃdo 'lpaÓrutatvaæ ca ÓrutacintÃlpatu«Âatà | ÓamamÃtrÃbhimÃnaÓ ca tathà 'parijayo mata÷ || AMsa_10.5 || ÃmukhÃyÃ÷ pramÃdas tasyà apramÃdak­tatvÃt | gho«ÃcÃrÃyà alpaÓrutatvaæ nÅtÃrthasÆtrÃntÃÓravaïÃt | e«ikÃyÃ÷ ÓrutamÃtrasaætu«Âatvam alpacintÃsaætu«Âatvaæ ca | Åk«ikÃyÃÓ cintÃmÃtrasaætu«Âatvaæ ÓamathamÃtrÃbhimÃnaÓ ca | hÃryÃvyavakÅrïayor aparijaya÷ paripantha÷ | anudvegas tathodvega Ãv­tiÓ cÃpy ayuktatà | asaæbh­tiÓ ca vij¤eyÃ'dhimuktiparipanthatà || AMsa_10.6 || hÅnÃyà anudvega÷ saæsÃrÃt | udÃrÃyà udvega÷ | anÃv­tÃyÃÓ cÃv­tti÷ | yuktÃyà ayuktatà | saæbh­tÃyà asaæbh­ti÷ paripantha÷ | adhimuktÃv anuÓaæse pa¤ca ÓlokÃ÷ | puïyaæ mahadakauk­tyaæ saumanasyaæ sukhaæ mahat | avipraïÃÓa÷ sthairyaæ ca viÓe«agamanaæ tathà || AMsa_10.7 || dharmÃbhisamayaÓ cÃtha svaparÃrthÃptir uttamà | k«iprÃbhij¤atvam ete hi anuÓaæsÃdhimuktita÷ || AMsa_10.8 || (##) jÃtÃyÃæ pratyutpannÃyÃæ puïyaæ mahat | atÅtÃyÃm akauk­tyam avipratisÃrÃt | grÃhikÃyÃæ grÃhyabhÆtÃyÃæ ca mahatsaumanasyaæ samÃdhiyogÃt | kalyÃïamitrajanitÃyÃm avipraïÃÓa÷ | svayam adhimuktau sthairyaæ | bhrÃntikÃyÃmÃmukhÃyÃæ ÓrutamayÃdikÃyÃæ ca yÃvat madhyÃyÃæ viÓe«agamanaæ | adhimÃtrÃyÃæ dharmÃbhisamaya÷ | hÅnÃyÃæ svÃrthaprÃpti÷ | udÃrÃyÃæ parÃrthaprÃpti÷ paramà | anÃv­tayuktasaæbh­tÃdi«u Óulkapak«Ãsu k«iprÃbhij¤atvam anuÓaæsa÷ | kÃminÃæ sà Óvasad­ÓÅ kÆrmaprakhyà samÃdhinÃm | bh­tyopamà svÃrthinÃæ sà rÃjaprakhyà parÃrthinÃm || AMsa_10.9 || yathà Óvà du÷khÃrta÷ satatam avit­pta÷ k«udhitako yathà kÆrmaÓ cÃsau jalavivarake saækucitaka÷ | yathà bh­tyo nityam upacakitamÆrtir vicarati | yathà rÃjà rÃj¤Ãæ vi«aye vaÓavartÅ viharati | tathà kÃmisthÃt­svaparajanak­tyÃrtham udite viÓe«o vij¤eya÷ satatam adhimuktayà vividhayà | mahÃyÃne tasya vidhivad iha matvà paramatÃæ bh­Óaæ tasmin dhÅra÷ satatam iha tÃm eva v­ïuyÃt || AMsa_10.10 || api khalu kÃminÃm adhimukti÷ Óvasad­ÓÅ laukikasamÃdhigatÃnÃæ kÆrmaprakhyà svÃrthavatÃæ bh­tyopamà | rÃjaprakhyà parÃrthavatÃæ | etam evÃrthaæ pareïopapÃdya mahÃyÃnÃdhimuktau samÃdÃpayati | adhimuktilayaprati«edhe ÓlokÃ÷ | manu«a«ya bhÆtÃ÷ saæbodhiæ prÃpnuvanti pratik«aïam | aprameyà yata÷ satvà layaæ nÃto 'dhivÃsayet || AMsa_10.11 || tribhi÷ kÃraïair layo na yukta÷ | yato manu«abhÆtà bodhiæ prÃpnuvanti | nityaæ prÃpnuvanti | aprameyÃÓ ca prÃpnuvanti | adhimuktipuïyaviÓe«aïe dvau Ólokau | yathà puïyaæ prasavate pare«Ãæ bhojanaæ dadat | na tu svayaæ sa bhu¤jÃnas tathà puïyamahodaya÷ || AMsa_10.12 || (##) sÆtrokto labhyate dharmÃt parÃrthÃÓrayadeÓitÃt | na tu svÃrthÃÓrayÃd dharmÃd deÓitÃd upalabhyate || AMsa_10.13 || yathà bhojanaæ dadata÷ puïyam utpadyate parÃrthÃdhikÃrÃt | na tu svayaæ bhu¤jÃnasya svÃrthÃdhikÃrÃt | evaæ parÃrthÃÓrayadeÓitÃt mahÃyÃnadharmÃt te«u te«u sÆtre«Ækta÷ puïyodayo mahÃæl labhyate | na tu svÃrthÃÓrayadeÓitÃt ÓrÃvakayÃnadharmÃt | adhimuktiphalaparigrahe Óloka÷ | iti vipulagatau mahoghamahÃryadharme janiya sadà matimÃn mahÃdhimuktim | vipulasatatapuïyatadviv­ddhiæ vrajati guïair asamair mahÃtmatÃæ ca || AMsa_10.14 || yatra yÃd­ÓyÃdhimuktyà yo yatphalaæ parig­hlÃti | vistÅrïe mahÃyÃnadharme 'pariïÅyayodÃrÃdhimuktyà matimÃn trividhaæ phalaæ parig­hïÃti | vipulapuïyav­ddhiæ tasyà evÃdhimukter v­ddhiæ taddhetukÃæ cÃtulyaguïamahÃtmatÃæ buddhatvaæ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre adhimuktyadhikÃro daÓama÷ CHAPITRE XI ekÃdaÓo 'dhikÃra÷ dharmaparye«ÂyadhikÃre Ãlambanaparye«Âau catvÃra÷ ÓlokÃ÷ piÂakatrayaæ dvayaæ và saægrahata÷ kÃraïair navabhir i«Âam | vÃsanabodhanaÓamanaprativedhais tad vimocayati || AMsa_11.1 || piÂakatrayaæ sÆtravinayÃbhidharmÃ÷ | tad eva trayaæ hÅnayÃnÃgrayÃnabhedena dvayaæ bhavati | ÓrÃvakapiÂakaæ bodhisatvapiÂakaæ ca | tatpunas trayaæ dvayaæ và kenÃrthena piÂakam ity Ãha | saægrahata÷ sarvaj¤eyÃrthasaægrahÃd veditavyaæ | kena kÃraïena trayaæ | navabhi÷ kÃraïair vicikitsÃpratipak«eïa sÆtraæ yo yatrÃrthe saæÓayitas tasya tanniÓcayÃrthaæ deÓanÃt | antadvayÃnuyogapratipak«eïa vinaya÷ sÃvadyaparibhogaprati«edhata÷ kÃmasukhallikÃnuyogÃntasyÃnavadyaparibhogÃnuj¤Ãnata ÃtmaklamathÃnuyogÃntasya | svayaæd­«ÂiparÃmar«apratipak«eïÃbhidharmo 'viparÅtadharmalak«aïÃbhidyotanÃt | (##) puna÷ Óik«ÃtrayadeÓanà sÆtreïa adhiÓÅlÃdhicittasaæpÃdanatà vinayena ÓÅlavato 'vipratisÃrÃdavipratisÃreïa samÃdhilÃbhÃt | adhipraj¤ÃsaæpÃdanÃbhidharmeïÃviparÅtÃrthapravicayÃt | punar dharmÃrthadeÓanà sÆtreïa | dharmÃrthani«pattirvinayena kleÓavinayasaæyuktasasya tayo÷ prativedhÃt | dharmÃrthasÃækathyaviniÓcayakauÓalyam abhidharmeïeti | ebhir nabhi÷ kÃraïai÷ piÂakatrayam i«Âaæ | tac ca saæsÃrÃd vimocanÃrthaæ | kathaæ punas tad vimocayati | vÃsanabodhaÓamanaprativedhais tad vimocayati | Órutena cittavÃsanata÷ | cintayà bodhanata÷ | bhÃvanayà Óamathena Óamanata÷ | vipaÓyanayà prativedhata÷ | sÆtrÃbhidharmavinayÃÓ caturvidhÃrthà matÃ÷ samÃsena | te«Ãæ j¤ÃnÃd dhÅmÃn sarvÃkÃraj¤atÃm eti || AMsa_11.2 || te ca sÆtravinayÃbhidharmÃ÷ pratyekaæ caturvidhÃrthÃ÷ samÃsatas te«Ãæ j¤ÃnÃd bodhisatva÷ sarvaj¤atÃæ prÃpnoti | ÓrÃvakas tv ekasyà api gÃthÃyà artham Ãj¤ÃyÃsravak«yaæ prÃpnoti | ÃÓrayato lak«aïato dharmÃd arthÃc ca sÆcanÃt sÆtram | abhimukhato 'thÃbhÅk«ïyÃd abhibhavagatito 'bhidharmaÓ ca || AMsa_11.3 || kathaæ pratyekaæ caturvidhÃrtha÷ | ÃÓrayak«aïadharmÃrthasÆcanÃt sÆtraæ | tatrÃÓrayo yatra deÓe deÓitaæ yena yasmai ca | lak«aïaæ saæv­tisatyalak«aïaæ paramÃrthasatyalak«aïaæ ca | dharmÃ÷ skandhÃyatanadhÃtvÃhÃrapratÅtyasamutpÃdÃdaya÷ | artho 'nusaædhi÷ | abhimukhatvÃd abhÅk«ïatvÃd abhibhavanÃd abhigamanÃc cÃbhidharmo veditavya÷ | nirvÃïÃbhimukho dharmo 'bhidharma÷ satyabodhipak«avimok«amukhÃdideÓanÃt | abhÅk«ïaæ dharmo 'bhidharma ekaikasya dharmasya rÆpyarÆpisanidarÓanÃdiprabhedena bahulanirdeÓÃt | abhibhavatÅty abhidharma÷ parapravÃdÃbhibhavanÃd vivÃdÃdhikaraïÃdibhi÷ | abhigamyate sÆtrÃrtha etenety abhidharma÷ | Ãpatter utthÃnÃd vyutthÃnÃn ni÷s­teÓ ca vinayatvam | pudgalata÷ praj¤apte÷ pravibhÃgaviniÓcayÃc caiva || AMsa_11.4 || Ãpattita÷ samutthÃnato vyutthÃnato ni÷saraïataÓ ca veditavya÷ | tatrÃpatti÷ (##) pa¤cÃpattinikÃyÃ÷ | samutthÃnam ÃpattÅnÃm aj¤ÃnÃt pramÃdÃt kleÓaprÃcuryÃdanÃdarÃc ca | vyutthÃnam ÃÓayato na daï¬akarmata÷ | ni÷saraïaæ saptavidhaæ | pratideÓanà | abhyupagama÷ Óik«ÃdattakÃdÅnÃæ daï¬akarmaïa÷ | samavadyota÷ praj¤apte Óik«Ãpade puna÷ paryÃyeïa | aj¤ÃnÃt prasrabdhi÷ samagreïa saæghena Óik«Ãpadastha pratiprasrambhaïÃt | ÃÓrayapariv­ttir bhik«ubhik«uïyo÷ strÅpuru«avya¤janaparivartanÃd asÃdhÃraïà vedÃpatti÷ | bhÆtapratyavek«Ã dharmoddÃnÃkarai÷ pratyavek«ÃviÓe«a÷ | dharmatÃpratilambhaÓ ca satyadarÓanena k«udrÃnuk«udrÃpannÃbhÃve dharmapratilambhÃt | punaÓ caturvidhenÃrthena vinayo veditavya÷ | pudgalato yam Ãgamya Óik«Ã praj¤apyate | praj¤aptito yadà 'rocite pudgalÃparÃdhe ÓÃstà saænipÃtya saæghaÓik«Ãæ praj¤Ãpayati | pravibhÃgato ya÷ praj¤apte Óik«Ãpade tad uddeÓasya vibhÃga÷ | viniÓcayataÓ ca tatrÃpatti÷ kathaæ bhavaty anÃpattir veti nirdhÃraïÃt | ÃlambanalÃbhaparye«Âau traya÷ ÓlokÃ÷ | Ãlambanaæ mato dharma÷ ÃdhyÃtmaæ bÃhyakaæ dvayam | lÃbho dvayor dvayÃrthena dvayoÓ cÃnupalambhata÷ || AMsa_11.5 || ..... bÃhyam ÃdhyÃtmikaæ bÃhyaæ ca | tatra grÃhakabhÆtaæ kÃyÃdikamÃdhyÃtmikaæ grÃhyabhÆtaæ bÃhyaæ tayor eva tathatÃdvayaæ | tatra dvayor ÃdhyÃtmikabÃhyayor Ãlambanayor dvayÃrthena lÃbho yathÃkramaæ | yadi grÃhyÃrthÃd grÃhakÃrtham abhinnaæ paÓyati grÃhakÃrthÃc ca grÃhyÃrthaæ dvayasya puna÷ samastasyÃdhyÃtmikabÃhyÃlambanasya tathatÃyà lÃbhas tayor eva dvayor anupalambhÃd veditavya÷ | manojalpair yathoktÃrthaprasannasya pradhÃraïÃt | arthakhyÃnasya jalpÃc ca nÃmni sthÃnÃc ca cetasa÷ || AMsa_11.6 || (##) dharmÃlambanalÃbha÷ syÃt tribhir j¤Ãnai÷ ÓrutÃdibhi÷ | trividhÃlambanalÃbhaÓ ca pÆrvoktas tat samÃÓrita÷ || AMsa_11.7 || dharmÃlambanalÃbha÷ punas tribhir j¤Ãnair bhavati ÓrutacintÃbhÃvanÃmayai÷ | tatra samÃhitena cetasà manojalpair yathoktÃrthaprasannasya tatpradhÃraïÃt | Órutamayena j¤Ãnena tallÃbha÷ manojalpair iti saækalpai÷ | prasannasyety adhimuktasya niÓcitasya | pradhÃraïÃd iti pravicayÃt | jalpÃd arthakhyÃnasya pradhÃraïÃc cintÃmayena tallÃbha÷ | yadi manojalpÃd evÃyam artha÷ khyÃtÅti paÓyati nÃnyan manojalpÃd yathoktaæ dvayÃlambanalÃbhe | cittasya nÃmni sthÃnÃt bhÃvanÃmayena j¤Ãnena tallÃbho veditavyo dvayÃnupalambhÃd yathoktaæ dvayÃlambanalÃbhe | ata eva ca sa pÆrvoktas trividhÃlambanalÃbho dharmÃlambanalÃbhasaæniÓrito veditavya÷ | manasikÃraparye«Âau pa¤ca ÓlokÃ÷ | tridhÃtuka÷ k­tyakara÷ sasaæbÃdhÃÓrayo 'para÷ | adhimuktiniveÓÅ ca tÅvracchandakaro 'para÷ || AMsa_11.8 || hÅnapÆrïÃÓrayo dvedhà sajalpo 'jalpa eva ca | j¤Ãnena saæprayuktaÓ ca yogopani«adÃtmaka÷ || AMsa_11.9 || saæbhinnÃlambanaÓ cÃsau vibhinnÃlambana÷ sa ca | pa¤cadhà saptadhà caiva parij¤Ã pa¤cadhà 'sya ca || AMsa_11.10 || catvÃra÷ saptatriæÓac ca ÃkÃrà bhÃvanÃgatÃ÷ | mÃrgadvayasvabhÃvo 'sau dvyanuÓaæsa÷ pratÅcchaka÷ || AMsa_11.11 || prayogÅ vaÓavartÅ ca parÅtto vipulÃtmaka÷ | yoginÃæ hi manaskÃra e«a sarvÃtmako mata÷ || AMsa_11.12 || a«ÂÃdaÓavidho manaskÃra÷ | dhÃtuniyata÷ k­tyakara ÃÓrayavibhakto 'dhimuktiniveÓakaÓ cchandajanaka÷ samÃdhisaæniÓrito j¤Ãnasaæprayukta÷ saæbhinnÃlambano vibhinnÃlambana÷ parij¤Ãniyato bhÃvanÃkÃrapravi«Âa÷ ÓamathavipaÓyanÃmÃrgasvabhÃvo 'nuÓaæsamanaskÃra÷ pratÅcchaka÷ prÃyogikamanaskÃro vaÓavartimanaskÃra÷ parÅttamanaskÃro vipulamanaskÃraÓ ca | tatra dhÃtuniyato ya÷ ÓrÃvakÃdigotraniyata÷ | k­tyakaro ya÷ saæbh­tasaæbhÃrasya | ÃÓrayavibhakto ya÷ sasaæbÃdhag­hasthÃÓrayo 'saæbÃdhapravrajitÃÓrayaÓ ca | adhimuktiniveÓako yo buddhÃnusm­tisahagata÷ | cchandajanako (##) yas tat saæpratyayasahagata÷ | samÃdhisaæniÓrito ya÷ samantakamaulasamÃdhisahagata÷ savitarkasavicÃramÃtrÃvitarkÃvicÃrasahagataÓ ca | j¤Ãnasaæprayukto yo yogopani«ad yogasahagata÷ sa punaryathÃkramaæ ÓrutacintÃmanyo bhÃvanÃmayaÓ ca | saæbhinnÃlambana÷ pa¤cavidha÷ sÆtroddÃnagÃthÃnipÃtayÃvadudg­hÅtayÃvaddeÓitÃlambana÷ | vibhinnÃlambana÷ saptavidho nÃmÃlambana÷ padÃlambano vya¤janÃlambana÷ pudgalanairÃtmyÃlambano dharmanairÃtmyÃlambano rÆpidharmÃlambano 'rÆpidharmÃlambanaÓ ca | tatra rÆpidharmÃlambano ya÷ kÃyÃlambana÷ | arÆpidharmÃlambano yo vedanÃcittadharmÃlambana÷ | parij¤Ãniyato ya÷ parij¤eye vastuni parij¤eye 'rthe parij¤ÃyÃæ parij¤Ãphale tatpravedanÃyÃæ ca | tatra parij¤eyaæ vastu du÷khaæ parij¤eyo 'rthas tasyaivÃnityadu÷khaÓÆnyÃnÃtmatà | parij¤Ã mÃrga÷ | parij¤Ãphalaæ vimukti÷ | tatpravedanà vimuktij¤ÃnadarÓanaæ | bhÃvanÃkÃrapravi«ÂaÓ caturÃkÃrabhÃvana÷ saptatriæÓadÃkÃrabhÃvanaÓ ca | tatra caturÃkÃrabhÃvana÷ pudgalanairÃtmyÃkÃrabhÃvano dharmanairÃtmyÃkÃrabhÃvano darÓanÃkÃrabhÃvano j¤ÃnÃkÃrabhÃvanaÓ ca | tatra saptatriæÓadÃkÃrabhÃvana÷ | aÓubhÃkÃrabhÃvano du÷khÃkÃrabhÃvano 'nityÃkÃrabhÃvano 'nÃtmÃkÃrabhÃvana÷ sm­tyupasthÃne«u | pratilambhÃkÃrabhÃvano nisevanÃkÃrabhÃvano vinirdhÃvanÃkÃrabhÃvana÷ pratipak«ÃkÃrabhÃvana÷ samyakprahÃïe«u | saætu«ÂiprÃtipak«ikamanaskÃrabhÃvano yadà cchandaæ janayati | vik«epasaæÓayaprÃtipak«ikamanaskÃrabhÃvano yadà vyÃyacchate vÅryam Ãrabhate yathÃkramaæ | auddhatyaprÃtipak«ikasamÃdhyÃkÃrabhÃvano yadà cittaæ pradadhÃti | layaprÃtipak«ikasamÃdhyÃkÃrabhÃvano yadà cittaæ prag­hïÃti | ete yathÃkramaæ catur«u ­ddhipÃde«u veditavyÃ÷ | sthitacittasya lokottarasaæpattisaæpratyayÃkÃrabhÃvano yathà saæpratyayÃkÃrabhÃvana evaæ vyavasÃyÃkÃrabhÃvano dharmÃsaæpramo«ÃkÃrabhÃvanaÓ cittasthityÃkÃrabhÃvana÷ pravicayÃkÃrabhÃvana indriye«u | eta eva pa¤ca nirlikhitavipak«amanaskÃrà bale«u | saæbodhisaæprakhyÃnÃkÃrabhÃvanas tatraiva vicayotsÃhasaumanasyakarmaïyatà cittasthitisamatÃkÃrabhÃvanÃ÷ saptasaæbodhyaÇge«u | prÃptiniÓcayÃkÃrabhÃvana÷ parikarmabhÆmisaærak«aïÃkÃrabhÃvana÷ parasaæprÃptyÃkÃrabhÃvana ÃryakÃntaÓÅlapravi«ÂÃkÃrabhÃvana÷ saælikhitav­ttisamudÃcÃrakÃrabhÃvana÷ pÆrvaparibhÃvitapratilabdhamÃrgÃbhyÃsÃkÃrabhÃvano dharmasthitinimittÃsaæpramo«ÃkÃrabhÃvano 'nimittasthityÃÓrayapariv­ttyÃkÃrabhÃvanaÓ ca mÃrgÃÇge«u | ÓamathavipaÓyanÃbhÃvanÃmÃrgasvabhÃvayor na kaÓcin nirdeÓa÷ | anuÓaæsamanaskÃro dvividho dau«ÂhulyÃpakar«aïo (##) d­«ÂinimittÃpakar«aïaÓca | pratÅcchako yo dharmasrotasi buddhabodhisatvÃnÃm antikÃd avavÃdagrÃhaka÷ | prÃyogikamanaskÃra÷ pa¤cavidha÷ samÃdhigocare | saækhyopalak«aïaprÃyogiko yena sÆtrÃdi«u nÃmapadavya¤janasaækhyÃm upalak«ayate | v­ttyupalak«aïaprÃyogiko yena dvividhÃæ v­ttim upalak«ayate parimÃïav­ttiæ ca vya¤janÃnÃm aparimÃïav­ttiæ ca nÃmapadayo÷ | parikalpopalak«aïaprÃyogiko yena dvayam upÃdÃya dvayaparikalpam upalak«ayate | nÃmaparikalpam upÃdÃyÃrthaparikalpam arthaparikalpamupÃdÃya nÃmaparikalpam aparikalpam ak«araæ | kramopalak«aïaprÃyogiko yena nÃmagrahaïapÆrvikÃm arthagrahaïaprav­ttim upalak«ayate | prativedhaprÃyogikaÓ ca | sa punar ekÃdaÓavidho veditavya Ãgantukatvaprativedhata÷ saæprakhyÃnanimittaprativedhato 'rthÃnupalambhaprativedhata upalambhÃnupalambhaprativedhato dharmadhÃtuprativedhata÷ pudgalanairÃtmyaprativedhato dharmanairÃtmyaprativedhato hÅnÃÓayaprativedhata udÃramÃhÃtmyÃÓayaprativedhato yathÃdhigamadharmavyavasthÃnaprativedhato vyavasthÃpitadharmaprativedhataÓ ca | vaÓavartimanaskÃrasrividha÷ ÃvaraïasuviÓuddha÷ kleÓaj¤eyÃvaraïasuviÓuddho guïÃbhinirhÃrasuviÓuddhaÓ ca | dharmatatvaparye«Âau dvau Ólokau | tatvaæ yat satataæ dvayena rahitaæ bhrÃnteÓ ca saæniÓraya÷ Óakyaæ naiva ca sarvathÃbhilapituæ ya¤ cÃprapa¤cÃtmakam | j¤eyaæ heyam atho viÓodhyamamalaæ yac ca prak­tyà matam yasyÃkÃÓasuvarïavÃrisad­ÓÅ kleÓÃd viÓuddhirmatà || AMsa_11.13 || satataæ dvayena rahitaæ tatvaæ parikalpita÷ svabhÃvo grÃhyagrÃhakalak«aïenÃtyantamasatvÃt | bhrÃnte÷ saæniÓraya÷ paratantras tena tatparikalpanÃt | anabhilÃpyam aprapa¤cÃtmakaæ ca parini«panna÷ svabhÃva÷ | tatra prathamaæ tatvaæ parij¤eyaæ dvitÅyaæ praheyaæ t­tÅyaæ viÓodhyaæ cÃgantukamalÃdviÓuddhaæ ca prak­tyà yasya prak­tyà viÓuddhasyÃkÃÓasuvarïavÃrisad­ÓÅ kleÓÃd viÓuddhi÷ | na hy ÃkÃÓÃdÅni prak­tyà aÓuddhÃni | na cÃgantukamalÃpagamÃd e«Ãæ viÓuddhir ne«yata iti | na khalu jagati tasmÃd vidyate kiæcid anyaj jagad api tad aÓe«aæ tatra saæmƬhabuddhi | katham ayam abhirƬho lokamohaprakÃro yadasadabhinivi«Âa÷ satsamantÃd vihÃya || AMsa_11.14 || (##) na khalu tasmÃd evaælak«aïÃd dharmadhÃto÷ kiæcit anyal loke vidyate dharmatÃyà dharmasyÃbhinnatvÃt | Óe«aæ gatÃrthaæ | tatve mÃyopamaparye«Âau pa¤cadaÓa ÓlokÃ÷ | yathà mÃyà tathÃ'bhÆtaparikalpo nirucyate | yathà mÃyÃk­taæ tadvat dvayabhrÃntirnirucyate || AMsa_11.15 || yathà mÃyà yantraparig­hÅtaæ bhrÃntinimittaæ këÂhalo«ÂÃdikaæ tathÃbhÆtaparikalpa÷ paratantra÷ svabhÃvo veditavya÷ | yathà mÃyÃk­taæ tasyÃæ mÃyÃyÃæ hastyaÓvasuvarïÃdyÃk­tis tadbhÃvena pratibhÃsità tathà tasminn abhÆtaparikalpe dvayabhrÃntirgrÃhyagrÃhakatvena pratibhÃsità parikalpitasvabhÃvÃkÃrà veditavyà | yathà tasmin na tadbhÃva÷ paramÃrthas tathe«yate | yathà tasyopalabdhis tu tathà saæv­tisatyatà || AMsa_11.16 || yathà tasmin na tadbhÃvo mÃyÃk­te hastitvÃdyabhÃvas tathà tasmin paratantre paramÃrtha i«yate parikalpitasya dvayalak«aïasyÃbhÃva÷ | yathà tasya mÃyÃk­tasya hastyÃdibhÃvenopalabdhis tathÃbhÆtaparikalpasya saæv­tisatyatopalabdhi÷ | tadabhÃve yathà vyaktis tannimittasya labhyate | tathÃÓrayaparÃv­ttÃv asatkalpasya labhyate || AMsa_11.17 || yathà mÃyÃk­tyasyÃbhÃve tasya nimittasya këÂhÃdikasya vyaktir bhÆtÃrthopalabhyate tathÃÓrayaparÃv­ttau dvayabhrÃntyabhÃvÃd abhÆtaparikalpasya bhÆto 'rtha upalabhyate | tannimitte yathà loko hy abhrÃnta÷ kÃmataÓ caret | parÃv­ttÃv aparyas ta÷ kÃmacÃrÅ tathà pati÷ yati÷ || AMsa_11.18 || yathà tannimitte këÂhÃdÃv abhrÃnto loka÷ kÃmataÓ carati svatantras tathà 'ÓrayaparÃv­ttvaparyasta Ãrya÷ kÃmacÃrÅ bhavati svatantra÷ | tadÃk­tiÓ ca tatrÃsti tadbhÃvaÓ ca na vidyate | tasmÃd astitvanÃstitvaæ mÃyÃdi«u vidhÅyate || AMsa_11.19 || (##) e«a Óloko gatÃrtha÷ na bhÃvas tatra cÃbhÃvo nÃbhÃvo bhÃva eva ca | bhÃvÃbhÃvÃviÓe«aÓ ca mÃyÃdi«u vidhÅyate || AMsa_11.20 || na bhÃvas tatra cÃbhÃvo yas tadÃk­tibhÃvo nÃsau na bhÃva÷ | nÃbhÃvo bhÃva eva ca yo hastitvÃdyabhÃvo nÃsau na bhÃva÷ | tayoÓ ca bhÃvÃbhÃvayor aviÓe«o mÃyÃdi«u vidhÅyate | ya eva hi tatra tadÃk­tibhÃva÷ | sa eva hastitvÃdyabhÃva÷ | ya eva hastitvÃdyabhÃva÷ sa eva tadÃk­tibhÃva÷ | tathà dvayÃbhatÃtrÃsti tadbhÃvaÓ ca na vidyate | tasmÃd astitvanÃstitvaæ rÆpÃdi«u vidhÅyate || AMsa_11.21 || tathà 'trÃbhÆtaparikalpe dvayÃbhÃsatÃsti dvayabhÃvaÓ ca nÃsti | tasmÃd astitvanÃstitvaæ rÆpÃdi«u vidhÅyate 'bhÆtaparikalpasvabhÃve«u | na bhÃvas tatra cÃbhÃvo nÃbhÃvo bhÃva eva ca | bhÃvÃbhÃvÃviÓe«aÓ ca rÆpÃdi«u vidhÅyate || AMsa_11.22 || na bhÃvas tatra cÃbhÃva÷ | yà dvayÃbhÃsatà | nÃbhÃvo bhÃva eva ca | yà dvayatà nÃstità | bhÃvÃbhÃvÃviÓe«aÓ ca rÆpÃdi«u vidhÅyate | ya eva hi ÃbhÃsatÃyà bhÃva÷ sa eva dvayasyÃbhÃva iti | samÃropÃpavÃdÃbhaprati«edhÃrtham i«yate | hÅnayÃnena yÃnasya prati«edhÃrtham eva ca || AMsa_11.23 || kim arthaæ punar ayaæ bhÃvÃbhÃvayor aikÃntikatvam aviÓe«aÓ ce«yate | yathÃkramaæ | samÃropÃpavÃdÃbhaprati«edhÃrtham i«yate | hÅnayÃnagamanaprati«edhÃrthaæ ca | abhÃvasya hy abhÃvatvaæ viditvà samÃropaæ na karoti | bhÃvasya bhÃvatvaæ viditvÃpavÃdaæ na karoti | tayoÓ cÃviÓe«aæ viditvà na bhÃvÃd udvijayate tasmÃn na hÅnayÃnena niryÃti | bhrÃnter nimittaæ bhrÃntiÓ ca rÆpavij¤aptir i«yate | arÆpiïÅ ca vij¤aptir abhÃvÃt syÃn na cetarà || AMsa_11.24 || rÆpabhrÃnter yà nimittavij¤apti÷ sà rÆpavij¤aptir i«yate rÆpÃkhyà | sà tu (##) rÆpabhrÃntir arÆpiïÅ vij¤apti÷ | abhÃvÃd rÆpÃvij¤apter itarÃpi na syÃd arÆpiïÅ vij¤apti÷ | kÃraïÃbhÃvÃt | mÃyÃhastyÃk­tigrÃhabhrÃnter dvayam udÃh­tam | dvayaæ tatra yathà nÃsti dvayaæ caivopalabhyate || AMsa_11.25 || bimbasaækalikÃgrÃhabhrÃnter dvayam udÃh­tam | dvayaæ tatra yathà nÃsti dvayaæ caivopalabhyate || AMsa_11.26 || mÃyÃhastyÃk­tigrÃhyabhrÃntito dvayam udÃh­taæ | grÃhyaæ grÃhakaæ ca tatra yathà nÃsti dvayaæ caivopalabhyate | pratibimbaæ saækalikÃæ ca manasikurvata÷ tadgrÃhabhrÃnter dvayam udÃh­taæ pÆrvavat | tathà bhÃvÃt tathÃbhÃvÃd bhÃvÃbhÃvaviÓe«ata÷ | sadasanto 'tha mÃyÃbhà ye dharmà bhrÃntilak«aïÃ÷ || AMsa_11.27 || ye dharmà bhrÃntilak«aïà vipak«asvabhÃvÃs te sadasanto mÃyopamÃÓ ca | kiæ kÃraïaæ | santas tathà bhÃvÃd abhÆtaparikalpatvena | asantas tathà 'bhÃvÃt grÃhyagrÃhakatvena | tayoÓ ca bhÃvÃbhÃvayor aviÓi«ÂatvÃt santo 'pya santo 'pi mÃyÃpi caivaælak«aïÃs tasmÃn mÃyopamÃ÷ | tathà 'bhÃvÃt tathà ' bhÃvÃt tathà 'bhÃvÃd alak«aïÃ÷ | mÃyopamÃÓ ca nirdi«Âà ye dharmÃ÷ prÃtipak«ikÃ÷ || AMsa_11.28 || ye 'pi prÃtipak«ikà dharmà buddhenopadi«ÂÃ÷ sm­tyupasthÃnÃdayas te 'pyalak«aïà mÃyÃÓ ca nirdi«ÂÃ÷ | kiæ kÃraïaæ tathà 'bhÃvÃd yathà bÃlair g­hyante | tathà 'bhÃvÃd yathà deÓitÃ÷ | tathà 'bhÃvÃd yathà saædarÓità buddhena garbhÃvakramaïajanmÃbhini«kramaïÃbhisaæbodhyÃdaya÷ | evam alak«aïà avidyamÃnÃÓ ca khyÃnti tasmÃn mÃyopamÃ÷ | mÃyÃrÃjaiva cÃnyena mÃyÃrÃj¤Ã parÃjita÷ | ye sarvadharmÃn paÓyanti nirmÃrÃs te jinÃtmajÃ÷ || AMsa_11.29 || (##) ye prÃtipak«ikà dharmÃs te mÃyÃrÃjasthÃnÅyÃ÷ saækleÓaprahÃïe vyavadÃnÃdhipatyÃt | ye 'pi sÃækleÓikà dharmÃs te 'pi rÃjasthÃnÅyÃ÷ saækleÓanirv­ttÃv ÃdhipatyÃt | atas tai÷ prÃtipak«ikai÷ saækleÓaparÃjayo mÃyÃrÃj¤eva rÃj¤a÷ parÃjayo dra«Âavya÷ | tajj¤ÃnÃc ca bodhisatvà nirmÃnÃþ] bhavanti ubhayapak«e | aupamyÃrthe Óloka÷ | mÃyÃsvapnamarÅcibimbasad­ÓÃ÷ prodbhÃsaÓrutkopamà vij¤eyodakacandrabimbasad­Óà nirmÃïatulyÃ÷ puna÷ | «a «a dvau ca punaÓ ca «a dvayamatà ekaikaÓaÓ ca traya÷ saæskÃrÃ÷ khalu tatra tatra kathità buddhair vibuddhottamai÷ || AMsa_11.30 || yat tÆktaæ bhagavatà mÃyopamà dharmà yÃvan nirmÃïopamà iti | tatra mÃyopamà dharmÃ÷ «a¬ÃdhyÃtmikÃny ÃyatanÃni | asaty ÃtmajÅvÃditve tathà prakhyÃnÃt | svapnopamÃ÷ «a bÃhyÃny ÃyatanÃni tadupabhogasyÃvastukatvÃt | marÅcikopamau dvau dharmo cittaæ caitasikÃÓ ca bhrÃntikaratvÃt | pratibimbopamÃ÷ puna÷ «a¬ evÃdhyÃtmikÃny ÃyatanÃni pÆrvakarmapratibimbatvÃt | pratibhÃsopamÃ÷ «a¬ eva bÃhyÃny ÃyatanÃny ÃdhyÃtmikÃnÃm ÃyatanÃnÃæ chÃyÃbhÆtatvÃt tadÃdhipatyotpattita÷ | «a dvayaæ matÃ÷ «a dvayamatÃ÷ | pratiÓrutkopamà deÓanÃdharmÃ÷ | udakacandrabimbopamÃ÷ samÃdhisaæniÓrità dharmÃ÷ samÃdher udakasthÃnÅyatvÃd acchatayà | nirmÃïopamÃ÷ saæcintyabhavopapattiparigrahe 'saækli«ÂasarvakriyÃprayogatvÃt | j¤eyaparye«Âau Óloka÷ | abhÆtakalpo na bhÆto nÃbhÆto 'kalpa eva ca | na kalpo nÃpi cÃkalpa÷ sarvaæ j¤eyaæ nirucyate || AMsa_11.31 || abhÆtakalpo yo na lokottaraj¤ÃnÃnukÆla÷ kalpa÷ | na bhÆto nÃbhÆto yas tadanukÆlo yÃvan nirvedhabhÃgÅya÷ | akalpas tathatà lokottaraæ ca j¤Ãnaæ | na kalpo (##) nÃpi cÃkalpo lokottarap­«Âhalabdhaæ laukikaæ j¤Ãnaæ | etÃvac ca sarvaæ j¤eyaæ | saækleÓavyavadÃnaparye«Âau Ólokadvayaæ | svadhÃtuto dvayÃbhÃsÃ÷ sÃvidyÃkleÓav­ttaya÷ | vikalpÃ÷ saæpravartante dvayadravyavivarjitÃ÷ || AMsa_11.32 || svadhÃtuta iti bhÃvÃÇgÃd Ãlayavij¤Ãnata÷ | dvayÃbhÃsà iti grÃhyagrÃhakÃbhÃsÃ÷ | sahÃvidyayà kleÓaiÓ ca v­ttir e«Ãæ ta ime sÃvidyÃkleÓav­ttaya÷ | dvayadravyavivarjità iti grÃhyadravyeïa grÃhakadravyeïa ca | evaæ kleÓa÷ parye«itavya÷ | ÃlambanaviÓe«Ãpti÷ svadhÃtusthÃnayogata÷ | ta eva hy advayÃbhÃsà vartante carmakÃï¬avat || AMsa_11.33 || ÃlambanaviÓe«Ãptir iti yo dharmÃlambanalÃbha÷ pÆrvam ukta÷ | svadhÃtusthÃnayogata iti svadhÃtur vikalpÃnÃæ tathatà tatra sthÃnaæ nÃmni sthÃnÃc cetasa÷ | yogata ity abhyÃsÃt | bhÃvanÃmÃrgeïa ta eva vikalpà advayÃbhÃsà vartante parÃv­ttÃÓrayasya | carmavat kÃï¬avac ca | yathà hi kharatvÃpagamÃt tad eva carma m­du bhavati | agnisaætÃpanayà tad eva kÃï¬aæ ­ju bhavati | evaæ ÓamathavipaÓyanÃbhÃvanÃbhyÃæ ceta÷praj¤ÃvimuktilÃbhe parÃv­ttÃÓrayasya ta eva vikalpà na punar dvayÃbhÃsÃ÷ pravartante ity eva vyavadÃnaæ parye«itavyaæ | vij¤aptimÃtratÃparye«Âau dvau Ólokau | cittaæ dvayaprabhÃsaæ rÃgÃdyÃbhÃsam i«yate tadvat | ÓraddhÃdyÃbhÃsaæ na tadanyo dharma÷ kli«ÂakuÓalo 'sti || AMsa_11.34 || cittamÃtram eva dvayapratibhÃsam i«yate grÃhyapratibhÃsaæ grÃhakapratibhÃsaæ ca | tathà rÃgÃdikleÓÃbhÃsaæ tad eve«yate | ÓraddhÃdikuÓaladharmÃbhÃsaæ và | na tu tadÃbhÃsÃd anya÷ kli«Âo dharmo 'sti rÃgÃdilak«aïa÷ kuÓalo và ÓraddhÃdilak«aïa÷ | yathà dvayapratibhÃsÃd anyo na dvayalak«aïa÷ | iti cittaæ citrÃbhÃsaæ citrÃkÃraæ pravartate || AMsa_11.35 || tathÃbhÃsÃbhÃvÃbhÃvo na tu dharmÃïÃæ mata÷ | tatra cittam eva vastu tac citrÃbhÃsaæ (##) pravartate | paryÃyeïa rÃgÃbhÃsaæ và dve«ÃbhÃsaæ và tadanyadharmÃbhÃsaæ và | citrÃkÃraæ ca yugapat ÓraddhÃdyÃkÃraæ | bhÃso bhÃvÃbhÃva÷ kli«ÂakuÓalÃvasthe cetasi | na tu dharmÃïÃæ kuÓalÃnÃæ tatpratibhÃsavyatirekeïa tallak«aïÃbhÃvÃt | lak«aïaparye«Âau Ólokà a«Âau | ekenoddeÓa÷ Óe«air nirdeÓa÷ | lak«yaæ ca lak«aïaæ caiva lak«aïà ca prabhedata÷ | anugrahÃrthaæ satvÃnÃæ saæbuddhai÷ saæprakÃÓità || AMsa_11.36 || anenoddeÓa÷ | sad­«Âikaæ ca yaccittaæ tatrÃvasthÃvikÃrità | lak«yam etat samÃsena hy apramÃïaæ prabhedata÷ || AMsa_11.37 || tatra cittaæ vij¤Ãnaæ rÆpaæ ca | d­«ÂiÓ caitasikà dharmÃ÷ | tatrÃvasthà cittaviprayuktà dharmÃ÷ | avikÃrità asaæsk­tam ÃkÃÓÃdikaæ tadvij¤apter nityaæ tathÃprav­tte÷ | ity etat samÃsena pa¤cavidhaæ lak«yaæ prabhedenÃpramÃïaæ | yathÃjalpÃrthasaæj¤Ãyà nimittaæ tasya vÃsanà | tasmÃd apy arthavikhyÃnaæ parikalpitalak«aïaæ || AMsa_11.38 || lak«aïaæ samÃsena trividhaæ parikalpitÃdilak«aïaæ | tatra parikalpitalak«aïaæ trividhaæ yathÃjalpÃrthasaæj¤Ãyà nimittaæ tasya jalpasya vÃsanà tasmÃc ca vÃsanÃdyo 'rtha÷ khyÃti avyavahÃrakuÓalÃnÃæ vinÃpi yathÃjalpÃrthasaæj¤ayà | tatra yathà 'bhilÃpam arthasaæj¤Ã caitasikÅ yathÃjalpÃrthasaæj¤Ã | tasyà yad Ãlambanaæ tannimittam evaæ yac ca parikalpyate yataÓ ca kÃraïÃd vÃsanatas tad ubhayaæ parikalpitalak«aïamatrÃbhipretaæ | yathà nÃmÃrtham arthasya nÃmna÷ prakhyÃnatà ca yà | asaækalpanimittaæ hi parikalpitalak«aïam || AMsa_11.39 || aparaparyÃyo yathà nÃma cÃrthaÓ ca yathÃnÃmÃrtham arthasya nÃmnaÓ ca prakhyÃnatà yathÃnÃmÃrthaprakhyÃnatà | yadi yathÃnÃmÃrtha÷ khyÃti yathÃrthaæ và nÃma ity etad abhÆtaparikalpÃlambanaæ parikalpitalak«aïaæ etÃvad dhi parikalpyate yad uta nÃma và artho veti | trividhatrividhÃbhÃso grÃhyagrÃhakalak«aïa÷ | abhÆtaparikalpo hi paratantrasya lak«aïam || AMsa_11.40 || (##) trividhas trividhaÓ cÃbhÃso 'syeti trividhatrividhÃbhÃsa÷ | tatra trividhÃbhÃsa÷ padÃbhÃso 'rthÃbhÃso dehÃbhÃsaÓ ca | punas trividhÃbhÃso manaudgrahavikalpÃbhÃsa÷ | mano yat kli«Âaæ sarvadà | udgraha÷ pa¤ca vij¤ÃnakÃyÃ÷ | vikalpo manovij¤Ãnaæ | tatra prathamatrividhÃbhÃso grÃhyalak«aïa÷ | dvitÅyo grÃhakalak«aïa÷ | ity ayam abhÆtaparikalpa÷ paratantrasya lak«aïaæ | abhÃvabhÃvatà yà ca bhÃvÃbhÃvasamÃnatà | aÓÃntaÓÃntà 'kalpà ca parini«pannalak«aïam || AMsa_11.41 || parini«pannalak«aïaæ punas tathatà sà hy abhÃvatà ca sarvadharmÃïÃæ parikalpità nÃbhÃvatà ca tadabhÃvatvena bhÃvÃt | bhÃvÃbhÃvasamÃnatà ca tayor bhÃvÃbhÃvayor abhinnatvÃt | aÓÃntà cÃgantukair upakleÓai÷ ÓÃntà ca prak­tipariÓaddhatvÃt | avikalpà ca vikalpÃgocaratvÃt ni«prapa¤catayà | etena trividhaæ lak«aïaæ tathatÃyÃ÷ paridÅpitaæ svalak«aïaæ kleÓavyavadÃnalak«aïam avikalpalak«aïaæ ca | uktaæ trividhaæ lak«anÃæ | ni«pandadharmam Ãlambya yoniÓo manasikriyà | cittasya dhÃtau sthÃnaæ ca sadasattÃrthapaÓyanà || AMsa_11.42 || lak«aïà puna÷ pa¤cavidhà yogabhÆmi÷ | ÃdhÃra ÃdhÃnam ÃdarÓa Ãloka ÃÓrayaÓ ca | tatrÃdhÃro ni«pandadharmo yo buddhenÃdhigamo deÓita÷ sa tasyÃdhigamasya ni«panda÷ | ÃdhÃnaæ yoniÓo manaskÃra÷ | ÃdarÓa÷ cittasya dhÃtau sthÃnaæ samÃdhir yad etat pÆrvaæ nÃmni sthÃnam uktaæ | Ãloka÷ sadasatvenÃrthadarÓanaæ lokottarà praj¤Ã tathà sac ca sato yathÃbhÆtaæ paÓyaty asaccÃsata÷ | ÃÓraya ÃÓrayaparÃv­tti÷ | samatÃgamanaæ tasminn Ãryagotraæ hi nirmalam | samaæ viÓi«Âam anyÆnÃnadhikaæ lak«aïà matà || AMsa_11.43 || samatÃgamanamanÃsravadhÃtau Ãryagotre tadanyair Ãryai÷ | tac ca nirmalam Ãryagotraæ buddhÃnÃæ | samaæ vimuktisamatayà ÓrÃvakapratyekabuddhai÷ | viÓi«Âaæ pa¤cabhir viÓe«ai÷ | viÓuddhiviÓe«eïa savÃsanakleÓaviÓuddhita÷ | pariÓuddhiviÓe«eïa k«etrapariÓuddhita÷ | kÃyaviÓe«eïa dharmakÃyatayà | saæbhogaviÓe«eïa par«anmaï¬ale«v avicchinnadharmasaæbhogapravartanata÷ | karmaviÓe«eïa ca tu«itabhavanavÃsÃdinirmÃïai÷ satvÃrthakriyÃnu«ÂhÃnata÷ | na ca tasyonatvaæ saækleÓapak«anirodhe nÃdhikatvaæ vyavadÃnapak«otpÃda ity e«Ã (##) pa¤cavidhà yogabhÆmir lak«aïà | tathà hi tallak«yaæ ca lak«yate | vimuktiparye«Âau «a ÓlokÃ÷ | padÃrthadehanirbhÃsaparÃv­ttir anÃsrava÷ | dhÃtur bÅjaparÃv­tte÷ sa ca sarvatragÃÓraya÷ || AMsa_11.44 || bÅjaparÃv­tter ity Ãlayavij¤ÃnaparÃv­ttita÷ | padÃrthadehanirbhÃsÃnÃæ vij¤ÃnÃnÃæ parÃv­ttir anÃsravo dhÃtur vimukti÷ | sa ca sarvatragÃÓraya÷ ÓrÃvakapratyekabuddhagata÷ | caturdhà vaÓità v­tter manasaÓ codgrahaÓ ca ca | vikalpasyÃvikalpe hi k«etre j¤Ãne 'tha karmaïi || AMsa_11.45 || manasaÓ codgrahasya ca vikalpasya cÃv­tte÷ parÃv­tter ity artha÷ | caturdhà vaÓità bhavati yathÃkramam avikalpe k«etre j¤ÃnakarmaïoÓ ca | acalÃditribhÆmau ca vaÓità sà caturvidhà | dvidhaikasyÃæ tadanyasyÃm ekaikà vaÓità matà || AMsa_11.46 || sà ceyam acalÃdibhÆmitraye caturdhà vaÓità veditavyà | ekasyÃm acalÃyÃæ bhÆmau dvividhà | avikalpe na cÃnabhisaæskÃranirvikalpatvÃt | k«etre ca buddhak«etrapariÓodhanÃt | tadanyasyÃæ bhÆmÃv ekaikà vaÓità sÃdhumatyaæ j¤ÃnavaÓità pratisaævidviÓe«alÃbhÃt | dharmamedhÃyÃæ karmaïyabhij¤ÃkarmaïÃm avyÃghÃtÃt | viditvà nairÃtmyaæ dvividham iha dhÅmÃn bhavagataæ samaæ tac ca j¤Ãtvà praviÓati sa tatvaæ grahaïata÷ | tatas tatra sthÃnÃn manasa iha na khyÃti tad api tadakhyÃnaæ mukti÷ parama upalambhasya vigama÷ || AMsa_11.47 || aparo vimuktiparyÃya÷ | dvividhaæ nairÃtmyaæ viditvà bhavatrayagataæ bodhisatva÷ samaæ tac ca j¤Ãtvà dvividhinair Ãtmyaæ parikalpitapudgalÃbhÃvÃt parikalpitadharmÃbhÃvÃt na tu sarvathaivÃbhÃvata÷ | tatvaæ praviÓati vij¤aptimÃtratÃæ grahaïato grahaïamÃtram etad iti | tatas tatra tatvavij¤aptimÃtrasthÃnÃn manasas tad api tatvaæ na khyÃti (##) vij¤aptimÃtraæ | tadakhyÃnaæ mukti÷ parama upalambhasya yo vigama÷ pudgaladharmayor anupalambhÃt | ÃdhÃre saæbhÃrÃd ÃdhÃne sati hi nÃmamÃtraæ paÓyan | paÓyati hi nÃmamÃtraæ tatpaÓyaæs tac ca naiva paÓyati bhÆya÷ || AMsa_11.48 || aparaparyÃya÷ | ÃdhÃra iti Órutau saæbhÃrÃd iti saæbh­tasaæbhÃrasya pÆrvasaæbhÃralÃbhÃt | ÃdhÃne satÅti yoniÓomanaskÃre nÃmamÃtraæ paÓyann ity abhilÃpamÃtram artharahitaæ | paÓyati hi nÃmamÃtram iti vij¤aptimÃtraæ nÃma arÆpiïaÓ catvÃra÷ skandhà iti k­tvà tatpaÓyaæs tad api bhÆyo naiva paÓyaty arthabhÃve tadvij¤aptyadarÓanÃd ity ayam anupalambho vimukti÷ | cittam etat sadau«Âhulyam ÃtmadarÓanapÃÓitam | pravartate niv­ttis tu tad adhyÃtmasthiter matà || AMsa_11.49 || aparaprakÃraÓ cittam etat sadau«Âhulyaæ pravartate janmasu | ÃtmadarÓanapÃÓitam iti dau«ÂhulyakÃraïaæ darÓayati | dvividhenÃtmadarÓanena pÃÓitamata÷ sadau«Âhulyam iti | niv­ttis tu tad adhyÃtmasthiter iti tasya cittasya citta evÃvasthÃnÃd ÃlambanÃnupalambhata÷ | ni÷svabhÃvatÃparye«Âau Ólokadvayaæ svayaæ svenÃtmanà 'bhÃvÃt svabhÃve cÃnavasthite÷ | grÃhavattadÃdabhÃvÃc ca ni÷svabhÃvatvam i«yate || AMsa_11.50 || svayam abhÃvÃn ni÷svabhÃvatvaæ dharmÃïÃæ pratyayÃdhÅnatvÃt | svenÃtmanà 'bhÃvÃn ni÷svabhÃvatvaæ niruddhÃnÃæ punas tenÃtmanÃnutpatte÷ | svabhÃva 'navasthitatvÃn ni÷svabhÃvatvaæ k«aïikatvÃd ity etattrividhaæ ni÷svabhÃvatvaæ saæsk­talak«aïatrayÃnugaæ veditavyaæ | grÃhavat tadabhÃvÃc ca ni÷svabhÃvatvaæ tadabhÃvÃd iti svÃbhÃvÃt | yathà bÃlÃnÃæ svabhÃvagrÃho nityasukhaÓacyÃt to và 'nyena và parikalpitalak«aïena tathÃsau svabhÃvo nÃsti tasmÃd api ni÷svabhÃvatvaæ dharmÃïÃm i«yate | .... ni÷svabhÃvatayà siddhà uttarottaraniÓrayÃ÷ | anutpÃdo 'nirodhaÓ cÃdiÓanti÷ parinirv­ti÷ || AMsa_11.51 || (##) ...... ni÷svabhÃvatayà 'nutpÃdÃdaya÷ | yo hi ni÷svabhÃva÷ so 'nutpanno yo 'nutpanna÷ so 'niruddho yo 'niruddha÷ sa ÃdiÓÃnto ya ÃdiÓÃnta÷ sa prak­tiparinirv­ta ity evam uttarottaraniÓrayair ebhir ni÷svabhÃvatÃbhir ni÷svabhÃvatayà 'nutpÃdÃdaya÷ siddhà bhavanti | anutpattidharmak«Ãntiparye«ÂÃvÃryà | Ãdau tatve 'nyatve svalak«aïe svayam athÃnyathÃbhÃve | saækleÓe 'tha viÓe«e k«Ãntir anutpattidharmoktà || AMsa_11.52 || a«ÂÃsv anutpattidharme«u k«Ãntir anutpattikadharmak«Ãnti÷ | Ãdau saæsÃrasya na hi tasyÃdyutpattir asti | tatve 'nyatve ca pÆrvapaÓcimÃnÃæ na hi saæsÃre te«Ãm eva dharmÃïÃm utpattirye pÆrvam utpannÃs tadbhÃvenÃnutpatte÷ | na cÃnye«Ãm apÆrvaprakÃrÃnutpatte÷ | svalak«aïe parikalpitasya svabhÃvasya na hi tasya kadÃcid utpatti÷ | svayamanutpattau paratantrasya | anyathÃbhÃve parini«pannasya na hi tadanyathà bhÃvasyotpattir asti | saækleÓe prahÅïe na hi k«ayaj¤ÃnalÃbhina÷ sakleÓasyotpattiæ puna÷ paÓyanti | viÓe«e buddhadharmakÃyÃnÃæ na hi te«Ãæ viÓe«otpattir asti | ity ete«v anutpattidharme«u k«Ãntir anutpattidharmoktà | ekayÃnatÃparye«Âau sapta ÓlokÃ÷ | dharma nairÃtmyamuktÅnÃæ tulyatvÃt gotrabhedata÷ | dvyÃÓayÃpteÓ ca nirmÃïÃt paryantÃd ekayÃnatà || AMsa_11.53 || dharmatulyatvÃd ekayÃnatà ÓrÃvakÃdÅnÃæ dharmadhÃtor abhinnatvÃt yÃtavyaæ yÃnam iti k­tvà nairÃtmyasya tulyatvÃd ekayÃnatà ÓrÃvakÃdÅnÃm ÃtmÃbhÃvatÃsÃmÃnyÃd yÃtà yÃnam iti k­tvà vimuktitulyatvÃd ekayÃnatà yÃti yÃnam iti k­tvà | gotrabhedÃd ekayÃnatà | aniyataÓrÃvakagotrÃïÃæ mahÃyÃnena niryÃïÃd yÃnti tena yÃnam iti k­tvà dvyÃÓayÃpter ekayÃnatà buddhÃnÃæ ca sarvasatve«v ÃtmÃÓayaprÃpte÷ ÓrÃvakÃïÃæ ca tadgotraniyatÃnÃæ pÆrvaæ bodhisaæbhÃracaritÃd anÃtmani baddhÃÓayaprÃpter abhinnasaætÃnÃdhimok«alÃbhato buddhÃnubhÃvena tathÃgatÃnugrahaviÓe«apradeÓalÃbhÃya ity ekatvÃÓayalÃbhenaikatvÃt buddhatacchrÃvakÃïÃm ekayÃnatà | nirmÃïÃd ekayÃnatà yathoktam anekaÓatak­tvo 'haæ ÓrÃvakayÃnena parinirv­ta iti vineyÃnÃm arthe tathà nirmÃïasaædarÓanÃt | paryantÃd apyekayÃnatà yata÷ pareïa yÃtavyaæ nÃsti tadyÃnam iti k­tvà | buddhatvam ekayÃnam evaæ tatra tatra sÆtre tena (##) tanÃbhiprÃyeïaikayÃnatà veditavyà na tu yÃnatrayaæ nÃsti | kim arthaæ punas tena tenÃbhiprÃyeïaikayÃnatà buddhair deÓità | Ãkar«aïÃrtham eke«Ãm anyasaædhÃraïÃya ca | deÓitÃniyatÃnÃæ hi saæbuddhair ekayÃnatà || AMsa_11.54 || Ãkar«aïÃrtham eke«Ãm iti ye ÓrÃvakagotrà aniyatÃ÷ | anye«Ãæ ca saædhÃraïÃya ye bodhisatvÃgotrà aniyatÃ÷ | ÓrÃvako 'niyato dvedhà d­«ÂÃd­«ÂÃrthayÃnata÷ | d­«ÂÃrtho vÅtarÃgaÓ cÃvÅtarÃgo 'pya sau m­du÷ || AMsa_11.55 || ÓrÃvaka÷ punar aniyato dvividho veditavya÷ | d­«ÂÃrthayÃnaÓ ca yo d­«Âasatyo mahÃyÃnena niryÃti ad­«ÂÃrthayÃnaÓ ca yo na d­«Âasatyo mahÃyÃnena niryÃti | d­«ÂÃrtha÷ punar vÅtarÃgaÓ cÃvÅtarÃgaÓ ca kÃmebhya÷ | asau ca m­dur dhandhagatiko veditavya÷ | yo d­«ÂÃrtho dvividha ukta÷ | tau ca labdhÃryamÃrgasya bhave«u pariïÃmanÃt | acintyapariïÃmikyà upapattyà samanvitau || AMsa_11.56 || tau ca d­«ÂÃrtho labdhasyÃryamÃrgasya bhave«u pariïÃmanÃt | acintyapariïÃmikyà upapattyà samanvÃgatau veditavyau | acintyo hi tasyÃryamÃrgasya pariïÃma upapattau tasmÃd acintyapariïÃmikÅ | praïidhÃnavaÓÃd eka upapattiæ prapadyate | eko 'nÃgÃmitÃyogÃn nirmÃïai÷ pratipadyate || AMsa_11.57 || tayoÓ caika÷ praïidhÃnavaÓÃd upapattiæ g­hïÃti yathe«Âaæ yo na vÅtarÃga÷ | eko 'nÃgÃmitÃyogabalena nirmÃïai÷ | nirvÃïÃbhiratatvÃc ca tau dhandhagatikau matau | puna÷ puna÷ svacittasya samudÃcÃrayogata÷ || AMsa_11.58 || (##) tau ca nirvÃïÃbhiratatvÃd ubhÃv api dhandhagatikau matau ciratareïÃbhisaæbodhata÷ | svasya ÓrÃvakacittasya nirvitsahagatasyÃbhÅk«ïaæ samudÃcÃrÃt | so 'k­tÃrtho hy abuddhe ca jÃto dhyÃnÃrtham udyata÷ | nirmÃïÃrthÅ tadÃÓritya parÃæ bodhim avÃpnute || AMsa_11.59 || ya÷ punar asÃv avÅtarÃgo d­«Âasatya÷ so 'k­tÃrtha÷ Óaik«o bhavan buddharahite kÃle jÃto dhyÃnÃrtham udyato bhavati nirmÃïÃrthÅ | tacca nirmÃïam ÃÓritya krameïa parÃæ bodhiæ prÃpnoti | tam avasthÃtrayasthaæ saædhÃyoktaæ bhagavatà ÓrÅmÃlÃsÆtre | ÓrÃvako bhÆtvà pratyekabuddho bhavati punaÓ ca buddha iti | agnid­«ÂÃnte ca yadà ca pÆrvaæ d­«ÂasatyÃvasthà sadà buddharahite kÃle svayaæ dhyÃnam utpÃdya janmakÃyaæ tyaktvà nirmÃïakÃyaæ g­hïÃti yadà ca parÃæ bodhiæ prÃpnotÅti | vidyÃsthÃnaparye«Âau Óloka÷ | vidyÃsthÃne pa¤cavidhe yogamak­tvà sarvaj¤atvaæ naiti kathaæcit paramÃrya÷ | ity anye«Ãæ nigrahaïÃnugrahaïÃya svÃj¤Ãrthaæ và tatra karoty eva sa yogam || AMsa_11.60 || pa¤cavidhaæ vidyÃsthÃnaæ | adhyÃtmavidyà hetuvidyà Óabdavidyà cikitsÃvidyà ÓilpakarmasthÃnavidyà ca | tad yad arthaæ bodhisatvena parye«itavyaæ tad darÓayati | sarvaj¤atvaprÃptyartham abhedena sarvaæ | bhedena punar hetuvidyÃæ ÓabdavidyÃæ ca parye«ate nigrahÃrtham anye«Ãæ tad anadhimuktÃnÃæ | cikitsÃvidyÃæ ÓilpakarmasthÃnavidyÃæ cÃnye«Ãm anugrahÃrthaæ tadarthikÃnÃæ | adhyÃtmavidyÃæ svayam Ãj¤Ãrthaæ | dhÃtupu«Âiparye«Âau trayodaÓa (##) ÓlokÃ÷ | pÃramitÃparipÆraïÃrthaæ ye pÃramitÃpratisaæyuktà evaæ manasikÃrà dhÃtupu«Âaye bhavanti ta etÃbhir gÃthÃbhir deÓitÃ÷ | hetÆpalabdhitu«ÂiÓ ca niÓrayatadanusm­ti÷ | sÃdhÃraïaphalecchà ca yathÃbodhÃdhimucyanà || AMsa_11.61 || te punar hetopalabdhitu«ÂimanasikÃrÃt | yÃvad agratvÃtmÃvadhÃraïamanasikÃra÷ | tatra hetÆpalabdhitu«ÂimanasikÃra Ãdita eva tÃvat | gotrastho bodhisatva÷ svÃtmani pÃramitÃnÃæ gotraæ paÓyan hetÆpalabdhitu«Âyà pÃramitÃdhÃtupu«Âiæ karoti | gotrastho 'nuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau cittam utpÃdayatÅty ato 'nantaraæ niÓrayatadanusm­timanasikÃra÷ | sa hi bodhisatva÷ svÃtmani pÃramitÃnÃæ saæniÓrayabhÆtaæ bodhicittaæ samanupaÓyann evaæ manasikaroti niyatam etÃ÷ pÃramitÃ÷ paripÆriæ gami«yanti | tathà hy asmÃkaæ bodhicittaæ saævidyate iti | utpÃditabodhicittasya pÃramitÃbhi÷ svaparÃrthaprayoge sÃdhÃraïaphalecchÃmanasikÃra ÃsÃæ pÃramitÃnÃæ parasÃdhÃraïaæ va phalÃæ bhavatv anyathà và mà bhÆd ity abhisaæskaraïÃt | svaparÃrthaæ prayujyamÃno 'saækleÓopÃyaæ tatvÃrthaæ pratividhyatÅty ato 'nantaraæ yathÃbodhÃdhimucyanÃmanasikÃra÷ | evaæ sarvatrÃnukramo veditavya÷ | yathà buddhair bhagavadbhi÷ pÃramità abhisaæbuddhà abhisaæbhotsyante 'bhisaæbudhyante ca tathà 'ham adhimucye ity abhisaæskaraïÃt | caturvidhÃnubhÃvena prÅyaïà khedaniÓcaya÷ | vipak«e pratipak«e ca pratipattiÓ caturvidhà || AMsa_11.62 || anubhÃvaprÅyaïÃmanasikÃraÓ caturvidhÃnubhÃvadarÓanaprÅyaïà caturvidhÃnubhÃvo vipak«aprahÃïaæ saæbhÃraparipÃka÷ svaparÃnugraha ÃyatyÃæ vipÃkaphalani÷«yandaphaladÃnatà ca | satvasvabuddhadharmaparipÃkam ÃrabhyÃkhedaniÓcayamanasikÃra÷ sarvasatvavipratipattibhi÷ sarvadu÷khÃpattipÃtaiÓ cÃkhedaniÓcayÃbhisaæskaraïÃt paramabodhiprÃptaye | vipak«e pratipak«e ca caturvidhapratipattimanasikÃra÷ | dÃnÃdivipak«ÃïÃæ ca mÃtsaryÃdÅnÃæ pratideÓanà pratipak«ÃïÃæ ca dÃnÃdÅnÃm anumodanà (##) tadadhipateyadharmadeÓanÃrthaæ ca buddhÃdhye«aïà | tÃsÃæ ca bodhau pariïÃmanà | prasÃda÷ saæpratÅk«Ã ca dÃnacchanda÷ paratra ca | saænÃha÷ praïidhÃnaæ ca abhinandamanaskriyà || AMsa_11.63 || adhimuktibalÃdhÃnatÃm Ãrabhya pÃramitÃdhipateyadharmÃrthe ca prasÃdamanasikÃra÷ | dharmaparye«Âim Ãrabhya saæpratÅcchanamanasikÃras tasyaiva dharmasyÃprativahanayogena parigrahaïatayà | daÓanÃm Ãrabhya dÃnacchandamanasikÃro dharmasyÃrthasya ca prakÃÓanÃrthaæ pare«Ãæ | pratipattim Ãrabhya saænÃhamanasikÃro dÃnÃdiparipÆraye saænahanÃt | praïidhÃnamanasikÃras tatparipÆriprÃptaye samavadhÃnÃrthaæ | abhinandamanasikÃro 'ho bata dÃnÃdipratipattyà samyak saæpÃdayeyam ity abhinandanÃt | eta eva trayo manasikÃrà avavÃdÃnuÓÃsanyÃæ yojayitavyÃ÷ | upÃyopasaæhitakarmamanasikÃra÷ saækalpai÷ sarvaprakÃradÃnÃdiprayogamanasikaraïÃt | ÓaktilÃbhe sadÃutsukyaæ dÃnÃdau «a¬vidhe dhanam | paripÃke 'tha pÆjÃyÃæ sevÃyÃm anukampanà || AMsa_11.64 || autsukyamanasikÃraÓ caturvidha÷ | ÓaktilÃbhe na dÃnÃdau «a¬vidhe dÃnadÃne yÃvat praj¤ÃdÃne | evaæ ÓÅlÃdi«u «a¬vidhe«u | pÃramitÃbhir eva saægrahavastuprayogeïa satvaparipÃke | pÆjÃyÃæ ca dÃnena lÃbhasatkÃrapÆjayà | Óe«ÃbhiÓ ca pratipattipÆjayà | aviparÅtapÃramitopadeÓÃpa¤cakalyÃïamitrasevÃyÃm autsukyamanasikÃro veditavya÷ | anukampÃmanasikÃraÓ caturbhir apramÃïair dÃnÃdyupasaæhÃreïa maitrÃyata÷ | mÃtsaryÃdisamavadhÃnena satve«u karuïÃyata÷ | dÃnÃdisamanvÃgate«u muditÃyata÷ | tadasaækleÓÃdhimok«ataÓ ca upek«Ãyata÷ | ak­te kuk­te lajjà kauk­tyaæ vi«aye rati÷ | amitrasaæj¤Ã khede ca racanodbhÃvanÃmati÷ || AMsa_11.65 || hrÅdharmam Ãrabhya lajjÃmanaskÃro 'k­te«u và dÃnÃdi«v aparipÆrïamithyÃk­te«u và lajjà lajjÃyamÃnaÓ ca prav­ttiniv­ttyartham anÃnu«aÇgikaæ kauk­tyÃyate | dh­tim Ãrabhya ratimanaskÃro dÃnÃdyÃlambane 'vik«epataÓ cittasya dhÃraïÃt | akhedamanaskÃro (##) dÃnÃdiprayogaparikhede Óatrusaæj¤ÃkaraïÃt | racanÃc chandamanaskÃra÷ pÃramitÃpratisaæyuktaÓÃstraracanÃbhisaæskaraïÃt | lokaj¤atÃm Ãrabhya udbhÃvanÃmanaskÃras tasyaiva ÓÃstrasya loke yathÃbhÃjanam udbhÃvanÃbhisaæskaraïÃt | dÃnÃdaya÷ pratisaraïaæ sambodhau neÓvarÃdaya÷ | do«ÃïÃæ ca guïÃnÃæ ca pratisaævedanÃd dvayo÷ || AMsa_11.66 || pratisaraïamanaskÃro bodhiprÃptaye dÃnÃdÅnÃæ pratisaraïÃn neÓvarÃdÅnÃæ pratisaævinmanaskÃro mÃtsaryadÃnÃdivipak«apratipak«ayor do«aguïapratisaævedanÃt | cayÃnusmaraïaprÅtir mÃhÃrthyasya ca darÓanam | yoge 'bhilëo 'vikalpe taddh­tyÃæ pratyayÃgame || AMsa_11.67 || cayÃnusmaraïaprÅtimanaskÃro dÃnÃdyupacaye puïyaj¤ÃnasaæbhÃropacayasaædarÓanÃt | mÃhÃrthyasaædarÓanamanaskÃro dÃnÃdÅnÃæ bodhipak«e bhÃvÃrthena mahÃbodhiprÃptyarthasaædarÓanÃt | abhilëamanaskÃra÷ sa punaÓ caturvidha÷ | yogÃbhilëamanaskÃra÷ ÓamathavipaÓyanÃyogabhÃvanÃbhilëÃt | avikalpÃbhilëamanaskÃra÷ pÃramitÃparipÆraïÃrtham upÃyakauÓalyÃbhilëÃt | dh­tyabhilëamanaskÃra÷ pÃramitÃdhipateyadharmÃrthadhÃraïÃbhilëÃt | pratyayÃbhigamÃbhilëamanaskÃra÷ samyakpraïidhÃnÃbhisaæskaraïÃt | saptaprakÃrÃsadgrÃhavyutthÃne ÓaktidarÓanam | ÃÓcaryaæ cÃpyanÃÓcaryaæ saæj¤Ã caiva caturvidhà || AMsa_11.68 || saptaprakÃrÃsadgrÃhavyutthÃnaÓaktidarÓanamanaskÃra÷ | saptavidho 'sadgrÃha÷ | asati sadgrÃho do«avati guïavatvagrÃho guïavatyaguïavatvagrÃha÷ | sarvasaæskÃre«u ca nityasukhÃsadgrÃhau | sarvadharme«u cÃtmÃsadgrÃha÷ nirvÃïe cÃÓÃntÃsadgrÃha÷ | yasya pratipak«eïa ÓÆnyatÃsamÃdhitrayaæ dharmoddÃnacatu«Âayaæ ca deÓyate | ÃÓcarye caturvidhasaæj¤ÃmanaskÃra÷ | pÃramitÃsÆdÃrasaæj¤Ã Ãyatatvasaæj¤Ã pratikÃranirapek«asaæj¤Ã vipÃkanirapek«asaæj¤Ã ca | anÃÓcarye 'pi caturvidhamanaskÃra÷ | caturvidham anÃÓcaryam audarya Ãyatatve ca sati pÃramitÃnÃæ buddhatvaphalÃbhinivartanÃt | asminn eva ca dvaye sati svaparasamacittÃvasthÃpanÃt tadviÓi«ÂebhyaÓ ca Óarudibhya÷ (##) pÆjÃdilÃbhe sati pratikÃranirapek«atà ... samatà sarvasatve«u d­«ÂiÓ cÃpi mahÃtmikà | paraguïapratikÃras trayÃÓastir nirantara÷ || AMsa_11.69 || ... pratyayakÃrÃÓaæsanamanaskÃro dÃnÃdiguïaprav­ttyà parebhya÷ | ÃÓÃstimanaskÃra÷ satve«u tristhÃnÃÓaæsanÃt | pÃramitÃnÃæ bodhisatvabhÆmini«ÂhÃyà buddhabhÆmini«ÂhÃyÃ÷ satvÃvaraïÃÓaæsanà cca | nirantaramanaskÃro dÃnÃdibhir avadhyakÃlakaraïÃbhisaæskaraïÃt | buddhapraïÅtÃnu«ÂhÃnÃd arvÃgasthÃnacetanÃt | taddhÃniv­ddhyà satve«u anÃmoda÷ pramodanà || AMsa_11.70 || samyakprayogamanaskÃro 'viparÅtÃnu«ÂhÃnÃd arvÃgasthÃnamanasikÃraïÃt | anÃmodamanaskÃro dÃnÃdibhir hÅyamÃne«u | pramodamanaskÃro dÃnÃdibhirvardhamÃne«u satve«u | prativarïikÃyÃæ varïikÃbhÆtÃyÃæ bhÃvanÃyÃæ ca nÃrÆci÷ | nÃdhivÃsamanaskÃro vyÃk­taniyate sp­hà || AMsa_11.71 || arucimanaskÃra÷ pÃramitÃprativarïikà bhÃvanÃyÃæ | rucimanaskÃro bhÆtÃyÃæ | anadhivÃsanÃmanaskÃro mÃtsaryÃdivipak«avinayanÃbhisaæskÃraïÃt | sp­hÃmanaskÃro dvividhi÷ pÃramitÃparipÆrivyÃkaraïalÃbhasp­hÃmanaskÃra÷ pÃramitÃniyatabhÆmyavasthÃlÃbhasp­hÃmanaskÃraÓ ca | ÃyatyÃæ darÓanÃd v­tticetanà samatek«aïà | agradharme«u v­ttyà ca agratvÃtmÃvadhÃraïÃt dhÃraïà || AMsa_11.72 || ÃyatyÃæ darÓanÃd v­ttimanaskÃro yÃtvà gatiæ gatvà bodhisatvena satà 'vaÓyakaraïÅyatà 'bhisaæskÃraïÃt | dÃnÃdÅnÃæ samatek«aïÃmanaskÃras tadanyair (##) bodhisatvai÷ sahÃtmana÷ pÃramitÃsÃtatyakaraïÃdhimok«Ãrthaæ | agratvÃtmÃvadhÃraïamanaskÃra÷ pÃramitÃgradharmaprav­ttyà svÃtmana÷ pradhÃnabhÃvasaædarÓanÃt | ete ÓubhamanaskÃrà daÓapÃramitÃnvayÃ÷ | sarvadà bodhisatvÃnÃæ dhÃtupu«Âau bhavanti hi || AMsa_11.73 || iti nigamanaÓloko gatÃrtha÷ | dharmaparye«Âibhede dvau Ólokau | pu«Âer adhyÃÓayato mahatÅ parye«Âir i«yate dhÅre | savivÃsà hy avivÃsà tathaiva vaibhutvikÅ te«Ãm || AMsa_11.74 || asakÃyà laghulabdhakÃyà prapÆrïakÃyà ca bodhisatvÃnÃm | bahumÃnasÆk«mamÃnà nirmÃïà cai«aïÃbhimatà || AMsa_11.75 || trayodaÓavidhà parye«Âi÷ | pu«Âita÷ ÓrutÃdhimuktipu«Âyà | adhyÃÓayato dharmamukhasrotasà | mahatÅ cittatvalÃbhinÃæ | savipravÃsà prathamà | avipravÃsà dvitÅyà vaibhutvikÅ t­tÅyà | akÃyà ÓrutacintÃmayÅ dharmakÃyarahitatvÃt | sakÃyà bhÃvanÃmayÅ adhimukticaryÃbhÆmau | laghukÃyà saptasu bhÆmi«u | paripÆrïakÃyà Óe«Ãsu | bahumÃnÃdhimukticaryÃbhÆmau | sÆk«mamÃnà saptasu | nirmÃïà Óe«Ãsu | dharmahetutvaparye«Âau Óloka÷ | rÆpÃrÆpe dharmo lak«aïahetus tathaiva cÃrogyaægye | aiÓvarye 'bhij¤Ãbhis tadak«ayatve ca dhÅrÃïÃm || AMsa_11.76 || rÆpe lak«aïahetur dharma÷ | arÆpe Ãrogyahetu÷ kleÓavyÃdhipraÓamanÃt aiÓvaryahetur abhij¤Ãbhis tadak«ayatvahetuÓ cÃnupadhiÓe«anirvÃïo 'pyanupacchedÃt | ata evoktaæ brahmaparip­cchÃsÆtre | caturbhir dharmai÷ samanvÃgatà bodhisatvà dharmaæ parye«ante | (##) ratnasaæj¤ayà durlabhÃrthena bhai«ajyasaæj¤ayà kleÓavyÃdhipraÓamanÃrthena arthasaæj¤ayà avipraïÃÓÃrthena nirvÃïasaæj¤ayà sarvadu÷khapraÓamanÃrthena | ratnÃbhÆtÃni hi lak«aïÃni ÓobhÃkaratvÃd atas taddhetutvÃd dharmaratnasaæj¤Ã | ÃrogyahetutvÃd bhai«ajyasaæj¤Ã abhij¤ÃiÓvaryahetutvÃd arthasaæj¤Ã | tadak«ayahetutvÃn nirvÃïasaæj¤Ãk«ayanirbhayatÃrthena | vikalpaparye«Âau Óloka÷ | abhÃvabhÃvÃdhyapavÃdakalpa ekatvanÃnÃsvaviÓe«akalpÃ÷ | yathÃrthanÃmÃbhiniveÓakalpÃ÷ jinÃtmajai÷ saæparivarjanÅyÃ÷ || AMsa_11.77 || daÓavidhavikalpo bodhisatvena parivarjanÅya÷ | abhÃvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | praj¤ÃpÃramitÃyÃm iha bodhisatvo bodhisatva eva sann iti | bhÃvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | bodhisatvaæ na samanupaÓyatÅty evam Ãdi | adhyÃropavikalpo yasya pratipak«eïÃha | rÆpaæ ÓÃriputra svabhÃvena ÓÆnyam iti | apavÃdavikalpo yasya pratipak«eïÃha | na ÓÆnyatayeti | ekatvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | yà rÆpasya ÓÆnyatà na tadrÆpam iti | nÃnÃtvavikalpo yasya pratipak«eïÃha | na cÃnyatra ÓÆnyatÃyà rÆpaæ rÆpam eva ÓÆnyatà ÓÆnyataiva rÆpam iti | svalak«aïavikalpo yasya pratipak«eïÃha | nÃmamÃtram idaæ yad idaæ rÆpam iti | viÓe«avikalpo yasya pratipak«eïÃha | rÆpasya hi notpÃdo na nirodho na saækleÓo na vyavadÃnam iti | yathÃnÃmÃrthÃbhiniveÓavikalpo yasya pratipak«eïÃha | k­trimaæ nÃmety evam Ãdi | yathÃrthanÃmÃbhiniveÓavikalpaÓ ca yasya pratipak«eïÃha | tÃni bodhisatva÷ sarvanÃmÃni na samanupaÓyat yasamanupaÓyan nÃbhiniviÓate yathÃrthatayetya bhiprÃya÷ | iti Óubhamatir etya yatnam ugraæ dvayaparye«itadharmatÃsatatva÷ | pratiÓaraïamata÷ sadà prajÃnÃæ bhavati guïai÷ sa samudravat prapÆrïa÷ || AMsa_11.78 || anena nigamanaÓlokena parye«ÂimÃhÃtmyaæ trividhaæ darÓayati | upÃyamÃhÃtmyam ugravÅryatayà saæv­tiparamÃrthasatyadharmatÃparye«aïataÓ ca tatvaæ satyam ity artha÷ | parÃrthamÃhÃtmyaæ pratiÓaraïÅbhÃvÃt prajÃnÃæ | sva-arthamÃhÃtmyaæ ca guïai÷ samudravat prapÆrïatvÃt | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre dharmaparye«ÂyadhikÃra ekÃdaÓa÷ (##) CHAPITRE XII dvÃdaÓo 'dhikÃra÷ dharmadeÓanÃyÃæ mÃtsaryaprati«edhe Óloka÷ prÃïÃn bhogÃæÓ ca dhÅrÃ÷ pramuditamanasa÷ k­cchralabdhÃn asÃrÃn satvebhyo du÷khitebhya÷ satatam avas­janty uccadÃnaprakÃrai÷ | prÃg evodÃradharmaæ hitakaram asak­t sarvathaiva prajÃnÃæ k­cchre naivopalabdhaæ bh­Óamavas­jatÃæ v­ddhigaæ cÃvyayaæ ca || AMsa_12.1 || k­cchralabdhÃn apy asÃrÃn k«ayitvà prÃïÃn bhogÃæÓ ca bodhisatvà du÷khitebhya÷ kÃruïyÃt satatam udÃrair visargair uts­janti prÃg eva dharmaæ yo naiva k­cchreïa và bh­Óam api vÃvas­jatÃæ v­ddhiæ gachati na k«ayaæ | dharmanairarthakyasÃrthakye Ólokadvayaæ | dharmo naiva ca deÓito bhagavatà pratyÃtmavedyo yata Ãk­«Âà janatà ca yuktayuktivihitair dharmai÷ svakÅæ dharmatÃæ | svaÓÃntyÃsyapuÂe viÓuddhivipule sÃdhÃraïe 'thÃk«aye lÃleneva k­pÃtmabhis tvajagaraprakhyai÷ samÃpÃdità || AMsa_12.2 || tatra buddhà ajagaropamÃs te«Ãæ svaÓÃntir ÃsyapuÂaæ dharmakÃya÷ | viÓuddhivipulaæ savÃsanakleÓaj¤eyÃvaraïaviÓuddhita÷ | sÃdhÃraïaæ sarvabuddhai÷ ak«ayam ÃtyantikatvÃt | tasmÃn naiva nirarthikà bhavati sà yà bhÃvanà yoginÃæ tasmÃn naiva nirarthikà bhavati sà yà deÓanà saugatÅ | d­«Âo 'rtha÷ ÓrutamÃtrakÃd yadi bhavet syÃd bhÃvanÃpÃrthikà aÓrutvà yadi bhÃvanÃm anuviÓet syÃd deÓanÃpÃrthikà || AMsa_12.3 || tasmÃn na nirarthikà yoginÃæ bhÃvanà bhavati pratyÃtmavedyasya dharmasya tadvaÓenÃbhigamÃt | na nirarthikà deÓanà bhavati yuktivihitair dharmai÷ svadharmatÃyÃæ janatÃkar«aïÃt | yathà punarbhÃvanà sÃrthikà bhaved deÓanà và tat ÓlokÃrdhena darÓayati | Óe«aæ gatÃrthaæ | deÓanÃvibhÃge Óloka÷ | Ãgamato adhigamato vibhutvato deÓanÃgrasatvÃnÃæ | mukhato rÆpÃt sarvÃkÃÓÃd uccaraïatà 'pi............ || AMsa_12.4 || (##) tatra vibhutvato yà mahÃbhÆmipravi«ÂÃnÃæ | sarvato rÆpÃdyà v­k«avÃditrÃdibhyo 'pi niÓcarati | Óe«aæ gatÃrthaæ | deÓanÃsaæpattau Ólokadvayaæ | vi«adà saædehajahà Ãdeyà tatvadarÓikà dvividhà | saæpannadeÓaneyaæ vij¤eyaæyà bodhisatvÃnÃæ || AMsa_12.5 || ayaæ catu«kÃrthanirdeÓena Óloka÷ | yad uktaæ brahmaparip­cchÃyÃæ | caturbhir dharmai÷ samanvÃgatà bodhisatvà mahÃdharmadÃnaæ vitaranti saddharmaparigrahaïatayà Ãtmana÷ praj¤ottÃpanatayà satpuru«akarmakaraïatayà saækleÓavyavadÃnasaædeÓanatayà ca | ekena hi bÃhuÓrutyÃd vi«adà deÓanà bhavati | dvitÅyena mahÃprÃj¤atvÃt saæÓayajahà pare«Ãæ saæÓayacchedÃt | t­tÅyenÃnavadyakarmatvÃd Ãdeyà | caturthena tatvadarÓikà dvividhà saækleÓalak«aïasya ca tatvasya vyavadÃnalak«aïasya ca dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃæ satyÃbhyÃæ | madhurà madavyapetà na ca khinnà deÓanÃgrasatvÃnÃæ | sphuÂacitrayuktagamikà nirÃmi«Ã sarvagà caiva || AMsa_12.6 || asmin dvitÅye Óloke madhurà pareïÃk«iptasyÃparu«avacanÃt | madavyapetà stutau siddhau và madÃnanugamanÃt | akhinnà akilÃsikatvÃt | sphuÂà nirÃcÃryamu«ÂitvÃt k­tsnadeÓanata÷ | citrà apunaruktatvÃt | yuktà pramÃïÃviruddhavÃt | gamikà pratÅtapadavya¤janatvÃt nirÃmi«Ã prasannÃdhikÃrÃnadhikatvÃt | sarvatragà yÃnatrayagatatvÃt | vÃksaæpattau Óloka÷ | adÅnà madhurà sÆktà pratÅtà vi«adà tathà vÃg jinÃtmaje | yathÃrhà nirÃmi«Ã ca parimitÃk«ayà tathà || AMsa_12.7 || (##) adÅnà paurÅ par«anpÆraïÃt | madhurà valgu÷ | sÆktà vispa«Âà suniruktÃk«aratvÃt | pratÅtà vij¤eyà pratÅtÃbhidhÃnatvÃt | yathÃrhà ÓravaïÅyà vineyÃnurÆpatvÃt | anÃmi«Ã ani÷ÓritalÃbhasatkÃrà loke | pratatà apratikÆlà | parimità ÃyÃmakhedÃt | vi«adà aparyÃttà | vya¤janasaæpattau Ólokadvayaæ | uddeÓÃn nirdeÓÃt tathaiva yÃnÃnulomanÃt ÓlÃk«ïyÃt | prÃtÅtyÃd yÃthÃrhÃn nairyÃïyÃd ÃnukÆlyatvÃt || AMsa_12.8 || yuktai÷ padavya¤janair uddeÓÃt pramÃïÃvirodhena | sahitair nirdeÓÃd uddeÓÃvirodhena | yÃnÃnulomanÃd Ãnulomikair yÃnatrayÃvirodhena | ÓlÃk«ïyÃd anucchavikair aka«ÂaÓabdatayà | prÃtÅtyÃd aupayikai÷ pratÅtÃrthatayà cÃrthopagamanÃt | yÃthÃrhÃt pratirÆpair vineyÃnurÆpatayà | nairyÃïyÃt pradak«iïair nirvÃïÃdhikÃratayà | ÃnukÆlyÃn nipakasyÃÇgasaæbhÃrai÷ Óaik«asyÃryëÂÃÇgamÃrgÃnukÆlyÃt | vya¤janasaæpac cai«Ã vij¤eyà sarvathÃgrasatvÃnÃæ | «a«ÂyaÇgÅ sÃcintyà gho«o 'nantas tu sugatÃnÃæ || AMsa_12.9 || «a«ÂyaÇgÅ sÃcintyà yà guhyakÃdhipatinirdeÓe buddhasya «a«ÂyÃkÃrà vÃg nirdi«Âà | punar aparaæ ÓÃntamate tathÃgatasya «a«ÂyÃkÃropetà vÃg niÓcarati snigdhà ca m­dukà ca manoj¤Ã ca manoramà ca Óuddhà ceti vistara÷ | tatra (##) snigdhà satvadhÃtukuÓalamÆlopastambhikatvÃt | m­dukà du«Âa eva dharme sukhasaæsparÓatvÃt | manoj¤Ã svarthatvÃt | manoramà suvya¤janatvÃt | Óuddhà niruttaralokottarap­«ÂhalabdhatvÃt | vimalà sarvakleÓÃnuÓayavÃsanÃvisaæyuktatvÃt | prabhÃsvarà pratÅtapadavya¤janatvÃt | valgu÷ sarvatÅrthyakumatid­«ÂivighÃtabalaguïayuktatvÃt | ÓravaïÅyà pratipattinairyÃïikatvÃt | anantà sarvaparapravÃdibhir anÃchedyatvÃt | kalà ra¤jikatvÃt | vinÅtà rÃgÃdipratipak«atvÃt | akarkaÓà Óik«Ãpraj¤aptisukhopÃyatvÃt | aparu«Ã tadvyatikramasaæpanni÷saraïopadeÓakatvÃt | suvinÅtà yÃnatrayanayopadeÓikatvÃt | karïasukhà vik«epapratipak«atvÃt | kÃyaprahlÃdanakarÅ samÃdhyÃvÃhakatvÃt | cittÃudvilyakarÅ vipaÓyanÃprÃmodyÃvÃhaphalakatvÃt | h­dayasaætu«ÂikarÅ saæÓayacchedikatvÃt | prÅtisukhasaæjananÅ mithyÃniÓcayÃpakar«ikatvÃt | ni÷paridÃhà pratipattÃvavipratisÃratvÃt | Ãj¤eyà saæpannaÓrutamayaj¤ÃnÃÓrayatvÃt | vij¤eyà saæpannacintÃmayaj¤ÃnÃÓrayatvÃt | vi«pa«Âà anÃcÃryamu«ÂidharmavihitatvÃt | premaïÅyà 'nuprÃptasvaka-arthÃnÃæ premakaratvÃt | abhinandanÅyà 'nanuprÃptasvakÃrthÃnÃæ sp­haïÅyatvÃt | Ãj¤ÃpanÅyà acintyadharmasamyagdarÓikatvÃt | vij¤ÃpanÅyà 'cintyadharmasamyagdeÓikatvÃt | yuktà pramÃïÃviruddhatvÃt | sahità yathÃrhavineyadeÓikatvÃt | punaruktado«ajahà avandhyatvÃt | siæhasvaravegà sarvatÅrthyasaætrÃsakatvÃt | nÃgasvaraÓabdà udÃratvÃt | meghasvaragho«Ã gambhÅratvÃt | nÃgendrarutà ÃdeyatvÃt | kinnarasaægÅtigho«Ã madhuratvÃt | kalaviÇkasvararutaravità 'bhÅk«ïabhaÇgaratvÃt | brahmasvararutaravità dÆraægamatvÃt | jÅvaæjÅvakasvararutaravità sarvasiddhipÆrvaægamanaÇgalatvÃt | devendramadhuranirgho«Ã anatikramaïÅyatvÃt | dundubhisvarà sarvamÃrapratyarthikavijayapÆrvaægamatvÃt | anunnatà stutyasaækli«ÂatvÃt | anavanatà nindÃ'saækli«ÂatvÃt | sarvaÓabdÃnupravi«Âà sarvavyÃkaraïasarvÃkÃralak«aïÃnupravi«ÂatvÃt | apaÓabdavigatà sm­tisaæpramo«e tadaniÓcaraïatvÃt | avikalà vineyak­tyasarvakÃlapratyupasthitatvÃt | alÅnà lÃbhasatkÃrÃniÓritatvÃt | adÅnà sÃvadyÃpagatatvÃt | pramudità akheditvÃt | pras­tà sarvavidyÃsthÃnakauÓalyÃnugatatvÃt | akhilà satvÃnÃæ tatsakalÃrthasaæpÃdakatvÃt | sarità prabandhÃnupacchinnatvÃt | lalità vicitrÃkÃrapratyupasthÃnatvÃt | sarvasvarapÆraïÅ ekasvaranaikaÓabdavij¤aptipratyupasthÃpanatvÃt | sarvasatvendriyasaæto«aïÅ ekÃnekÃrthavij¤aptipratyupasthÃnatvÃt | anindità yathÃpratij¤atvÃt | aca¤calà ÃgamitakÃlaprayuktatvÃt | acapalà atvaramÃïavihitatvÃt | sarvapar«adanuravità dÆrÃntikapar«attulyaÓravaïatvÃt | (##) sarvÃkÃravaropeto sarvalaukikÃrthad­«ÂÃntadharmapariïÃmikatvÃt | deÓanÃmÃhÃtmye catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | vÃcà padai÷ suyuktair anudeÓavibhÃgasaæÓayacchedai÷ | bahulÅkÃrÃnugatà hy uddhaÂitavipa¤citaj¤e«u || AMsa_12.10 || ÃkhyÃti vÃcà | praj¤Ãpayati padai÷ suyuktai÷ | prasthÃpayati vibhÃjayati viv­ïoti yathÃkramamuddeÓavibhÃgasaæÓayacchedai÷ | uttÃnÅkaroti uttÃnÅkaraïaæ bahulÅkÃrÃnugatà deÓanà niÓcayabalÃdhÃnarthaæ | deÓayaty udghaÂitaj¤e«u | saæprakÃÓayati vipa¤citaj¤e«u | Óuddhà trimaï¬alena hiteyaæ deÓanà hi buddhÃnÃæ | do«air vivarjità punar a«Âabhir e«aiva vij¤eyà || AMsa_12.11 || Óuddhà trimaï¬aleneti | yena ca deÓayati vÃcà padaiÓ ca | yathà coddeÓÃdiprakÃrai÷ | ye«u codghaÂitavipa¤citaj¤e«u | e«aiva ca deÓanà punar a«Âado«avivarjità veditavyà yathÃkramaæ | kauÓÅdyam anavabodho hy avakÃÓasyÃk­tir hy anÅtatvam | saædehasyÃcchedas tadvigamasyÃd­¬hÅkaraïam || AMsa_12.12 || te punar a«Âau do«Ã÷ kauÓÅdyam anavasaæbodha÷ avakÃÓasyÃkaraïaæ anÅtÃrthatvaæ saædehasyÃcchedanà tadvigamasyÃd­¬hÅkaraïaæ niÓcayasyety artha÷ | khedo 'tha matsaritvaæ do«Ã hy ete matà kathÃyÃæ hi | tadabhÃvÃd buddhÃnÃæ niruttarà deÓanà bhavati || AMsa_12.13 || khedo yenÃbhÅk«ïaæ na deÓayet | matsaritvaæ cÃk­tsnaprakÃÓantà | arthasaæpattau Ólokadvayaæ | kalyÃïo dharmo 'yaæ hetutvÃd bhaktitu«ÂibuddhÅnÃæ | dvividhÃrtha÷ sugrÃhyaÓ caturguïabrahmacaryavada÷ || AMsa_12.14 || parair asÃdhÃraïayogakevalaæ tridhÃtukakleÓavihÃnipÆrakam | svabhÃvaÓuddhaæ malaÓuddhitaÓ ca tac caturguïabrahmavicaryam i«yate || AMsa_12.15 || (##) caturguïabrahmacaryasaæprakÃÓako dharma÷ | ÃdimadhyaparyavasÃnakalyÃïo yathÃkramaæ ÓrutacintÃbhÃvanÃbhir bhaktitu«ÂibuddhihetutvÃt | tatra bhaktir adhimukti÷ saæpratyaya÷ tu«Âi÷ prÃmodyaæ yuktinidhyÃnÃc chakyaprÃptitÃæ viditvà | buddhi÷ samÃhitacittasya yathÃbhÆtaj¤Ãnaæ | dvividhÃrtha ityata÷ svartha÷ saæv­ttiparamÃrthasatyayogÃt | sugrÃhya ityata÷ suvya¤jana÷ pratÅtapadavya¤janatvÃt | caturguïaæ brahmacaryaæ | kevalaæ parair asÃdhÃraïatvÃt paripÆrïaæ tridhÃtukleÓaprahÃïaparipÆraïÃt | pariÓuddhaæ svabhÃvaviÓuddhito 'nÃsravatvÃt | paryavadÃtaæ malaviÓuddhita÷ saætÃnaviÓuddhyà k«ÅïÃsravÃïÃæ | abhisaædhivibhÃge Ólokadvayaæ | avatÃraïasaædhiÓ ca saædhir lak«aïato 'para÷ | pratipak«ÃbhisaædhiÓ ca saædhi÷ pariïatÃv api || AMsa_12.16 || ÓrÃvake«u svabhÃve«u do«ÃïÃæ vinaye tathà | abhidhÃnasya gÃmbhÅrye saædhir e«a caturvidha÷ || AMsa_12.17 || asÃre sÃramatayo viparyÃse ca susthitÃ÷ | kleÓena ca susaækli«Âà labhante bodhimuktamÃæ || AMsa_12.17* || || iti || caturvidho 'bhisaædhirdeÓanÃyÃæ buddhasya veditavya÷ | avatÃraïÃbhisaædhir lak«aïÃbhisaædhi÷ pratipak«Ãbhisaædhi÷ pariïÃmana-abhisaædhiÓca | tatrÃvatÃraïÃbhisaædhi÷ ÓrÃvake«u dra«Âavya÷ | ÓÃsanÃvatÃraïÃrtham anuttrÃsÃya rÆpÃdyastitvadeÓanÃt | lak«aïÃbhisaædhis tri«u parikalpitÃdisv abhÃve«u dra«Âavyo ni÷svabhÃvÃnutpannÃdisarvadharmadeÓanÃt | pratipak«Ãbhisaædhir do«ÃïÃæ vinaye dra«Âavyo yathëÂÃvaraïapratipak«ÃgrayÃnasaæbhëÃnuÓaæse gÃthÃdvayaæ vak«yati | pariïÃmanÃbhisaædhir abhidhÃnagÃmbhÅrye dra«Âavyo yathÃha | asÃre sÃratayo viparyÃseca sukhitÃ÷ | kleÓena ca susaækli«Âà labhante bodhim uttamÃæ || iti ayam atrÃbhisaædhi÷ | asÃre sÃramataya ity avik«epe ye«Ãæ sÃrabuddhi÷ pradhÃnabuddhirvik«epo hi visÃraÓ cetasa÷ | viparyÃse ca susthità iti nityasukhaÓucyÃtmagrÃhaviparyayeïÃnityÃdike viparyÃse susthità aparihÃïita÷ | kleÓena ca sa saækli«Âà iti dÅrghadu«karavyÃyÃm aÓrameïÃtyarthaæ parikli«ÂÃ÷ | abhiprÃyavibhÃge Óloka÷ | samatà 'rthÃntare j¤eyas tathà kÃlÃntare puna÷ | pudgalasyÃÓaye caiva abhiprÃyaÓ caturvidha÷ || AMsa_12.18 || (##) caturvidho 'bhiprÃya÷ | satatÃbhiprÃyo yad Ãha | aham eva sa tasmin samaye vipaÓvÅ samyaksaæbuddho 'bhÆvam ity aviÓi«ÂadharmakÃyatvÃt | arthÃntarÃbhiprÃyo yad Ãha | ni÷svabhÃvÃ÷ sarvadharmà anutpannà ity evam Ãdi ayathÃrutÃrthatvÃt kÃlÃntarÃbhiprÃyo yadÃha | ye sukhÃvatyÃæ prÃïidhÃnaæ kari«yanti te tatropapatsyanta iti kÃlÃntareïety abhiprÃya÷ | pudgalÃÓayÃbhiprÃyo yat tad eva kuÓalamÆlaæ kasyacit praÓaæsate kasyacid vigarhate 'lpamÃtrasaætu«Âasya vaipulyasaægrahÃt mahÃyÃnasÆtrÃntasÃnuÓaæsaæ gÃthÃdvayam upÃdÃyÃha | buddhe dharme 'vaj¤Ã kauÓÅdyaæ tu«Âir alpamÃtreïa | rÃge mÃne caritaæ kauk­taæ cÃniyatabheda÷ || AMsa_12.19 || satvÃnÃm Ãvaraïaæ tatpratipak«o 'grayÃn asaæbhëà | sarvÃntarÃyado«aprahÃïam e«Ãæ tato bhavati || AMsa_12.20 || yo granthato 'rthato và gÃthÃdvayadhÃraïe prayujyeta | sa hi daÓavidhamanuÓaæsaæ labhate satvottamo dhÅmÃn || AMsa_12.21 || k­tsnÃæ ca dhÃtupu«Âiæ prÃmodyaæ cottamaæ maraïakÃle | janma ca yathÃbhikÃmaæ jÃtismaratÃæ ca sarvatra || AMsa_12.22 || buddhaiÓ ca samavadhÃnaæ tebhya÷ Óravaïaæ tathÃgrayÃn asya | adhimuktiæ saha buddhyà dvayamukhatÃm ÃÓubodhiæ ca || AMsa_12.23 || buddhe dharme 'vaj¤eti pa¤ca gÃthÃ÷ | tatrÃniyatabhedo bodhisatvÃnÃm aniyatÃnÃæ mahÃyÃnadbheda÷ | agrayÃn asaæbhëà yà mahÃyÃnadeÓanà | buddhe 'vaj¤Ãvaraïasya pratipak«asaæbhëà | aham eva sa tena kÃlena vipaÓvÅ samyaksaæbuddho 'bhÆvam iti | dharme 'vaj¤Ãvaraïasya pratipak«asaæbhëà | iyato gaægÃnadÅvÃlikÃsamÃnabuddhÃn paryupÃsya mahÃyÃne 'vabodha utpadyata iti | kauÓÅdyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | ye sukhÃvatyÃæ praïidhÃnaæ kari«yanti te tatropapatsyanta iti | vimalacandraprabhasya ca tathÃgatasya nÃmadheyagrahaïamÃtreïa niyato bhavaty unattarÃyÃæ samyaksaæbodhÃv iti | alpamÃtrasaætu«ÂyÃvarasya pratipak«asaæbhëà | yatra bhagavÃn kvacid dÃnÃdi vivarïayati anyatra varïitavÃn | rÃgacaritasya cÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | yatra bhagavÃn buddhak«etravibhÆtiæ varïayati | mÃnacaritasyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | yatra bhagavÃn kasyacid buddhasyÃdhikÃæ saæpattiæ varïayati | kauk­tyÃvaraïasya (##) pratipak«asaæbhëà | ye buddhabodhisatve«v akÃraæ kari«yanti te sarve svargopagà bhavi«yantÅti | aniyatabhedasyÃvaraïasya pratipak«asaæbhëà | mahÃÓrÃvakÃïÃæ buddhatve vyÃkaraïadeÓanà ekayÃnadeÓanà ca | k­tsnadhÃtupu«Âi÷ sarvamahÃyÃnÃdhi«ÂhÃnÃya dhÃtupu«Âis tadÃvaraïavigamÃt sarvatra mahÃyÃne 'dhimuktilÃbhata÷ | dvayamukhatà samÃdhimukhatà dhÃraïÅmukhatà ca | d­«Âe dharme dvividho 'nuÓaæsa÷ sÃæparÃyike '«Âavidha÷ krameïottarÃuttaraviÓe«alÃbhÃd veditavya÷ | deÓanÃnuÓaæse Óloka÷ | iti sugatirakhedavÃn k­pÃlu÷ prathitayaÓÃ÷ suvidhij¤atÃm upeta÷ | bhavati sukathiko hi bodhisatvas tapati jane kathitair yathaiva sÆrya÷ || AMsa_12.24 || pa¤cabhi÷ kÃraïai÷ sukathikatvaæ | sÆryavat pratapanaæ cÃnuÓaæsa÷ | lokÃvarjanato bahumatatvÃt | pa¤ca kÃraïÃni sukathikatvasya yenÃviparÅtaæ darÓayati abhÅk«ïaæ nirÃmi«acitta ÃdeyavÃkyavineyÃnurÆpaæ ca | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre deÓanÃdhikÃro dvÃdaÓa÷ CHAPITRE XIII trayodaÓo 'dhikÃra÷ pratipattivibhÃge «a ÓlokÃ÷ | dvedhà nairÃtmyam Ãj¤Ãya dhÅmÃn pudgaladharmayo÷ | dvayamithyÃtvasamyaktvaæ vivarjyeta trayeïa hi || AMsa_13.1 || yathÃrtham Ãj¤Ãya dharmamÃj¤Ãya dharmÃnudharmapratipanno bhavati sÃmÅcÅpratipanno 'nudharmacÃrÅ tatsaædarÓayati | tatra dvidhà pudgaladharmanairÃtmyaj¤Ãnaæ grÃhyagrÃhakÃbhÃvata÷ | dvayamithyÃtvasamyaktvaæ vivarjyaæ trayaæ | abhÃve ca ÓÆnyatÃsamÃdhi÷ parikalpitasya svabhÃvasya | bhÃve cÃpraïihitÃnimittau paratantrani«pannayo÷ svabhÃvayo÷ | (##) etat samÃdhitrayaæ laukikaæ na mithyÃtvaæ lokottaraj¤ÃnÃvÃhanÃt | na samyaktvam alokottaratvÃt | arthaj¤a÷ sarvadharmÃïÃæ vetti kolasamÃnatÃæ | Órutatu«ÂiprahÃïÃya dharmaj¤as tena kathyate || AMsa_13.2 || evam arthaj¤a÷ sarvadharmÃïÃæ sÆtrÃdÅnÃæ kolopamatÃæ jÃnÃti | ÓrutamÃtrasaætu«ÂiprahÃïÃya tena dharmaj¤o bhavati | pÃrthagjanena j¤Ãnena pratividhya dvayaæ tathà | tajj¤Ãnaparini«pattÃv anudharmaæ prapadyate || AMsa_13.3 || etena dvividhena pÃrthagjanenÃrthadharmaj¤Ãnena dvayaæ nairÃtmyabhÃvaæ pratividhya yathÃkramaæ tasya j¤Ãnasya parini«pattyarthaæ pratipadyate | evam anudharmaæ pratipadyate | tato j¤Ãnaæ sa labhate lokottaramanuttaraæ | ÃdibhÆmau samaæ sarvair bodhisatvais tadÃtmabhi÷ || AMsa_13.4 || tato j¤Ãnaæ sa labhate lokottaramanuttaram iti | viÓi«ÂatarayÃnÃbhÃvÃt | ÃdibhÆmau pramuditÃyÃæ bhÆmau samaæ sarvair bodhisatvais tadÃtmabhir iti tadbhÆmikair evaæ sÃmÅcÅpratipanno bhavati tadbhÆmikabodhisatvasamatayà | k­tvà darÓanaj¤eyÃnÃæ heyÃnÃæ kleÓÃnÃæ sarvasaæk«ayam | j¤eyÃvaraïaj¤ÃnÃya hÃnÃya bhavanÃyÃæ prayujyate || AMsa_13.5 || Óloko gatÃrtha÷ | vyavasthÃnÃvikalpena j¤Ãnena sahacÃriïà | anudharmaæ caraty evaæ pariÓi«ÂÃsu bhÆmi«u || AMsa_13.6 || Óe«eïÃnudharmacÃritvaæ darÓayati | vyavasthÃnÃvikalpenÃti bhÆmivyavasthÃnaj¤ÃnenÃvikalpena (##) ca | sahacÃriïety anusaæbaddhacÃriïà anyonyanairantaryeïa | etena ÓlokadvayenÃnudharmacÃritvaæ darÓitaæ | pratipattÃv apramÃdakriyÃyÃæ catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | sulÃbho 'tha svadhi«ÂhÃna÷ subhÆmi÷ susahÃyaka÷ | suyogo guïavÃn deÓo yatra dhÅmÃn prapadyate || AMsa_13.7 || caturbhiÓ cakrair apramÃdakriyÃæ darÓayati pratirÆpadeÓavÃsÃdibhi÷ | tatrÃnena Ólokena pratirÆpadeÓavÃsaæ darÓayati | sulÃbhaÓ cÅvarapiï¬apÃtÃdÅnÃæ jÅvitapari«kÃrÃïÃm ak­cchena lÃbhÃt | svadhi«ÂhÃno durjanair dasyuprabh­tibhir anadhi«ÂhitatvÃt | subhÆmir ÃrogyabhÆmitvÃt | susahÃyaka÷ sabhÃgaÓÅlad­«ÂisahÃyakatvÃt | suyogo divÃlpÃkÅrïÃbhilÃpakatvÃt rÃtrau cÃlpaÓabdÃdikatvÃt | bahuÓruto d­«Âasatyo vÃgmÅ samanukampaka÷ | akhinno bodhisatvaÓ ca j¤eya÷ satpurÆ«o mahÃn || AMsa_13.8 || anena dvitÅyena satpuru«aæ darÓayati | ÃgamÃdhigamavÃkkaraïanirÃmi«acittÃkilÃsitvaguïayogÃt | svÃlambanà susaæbhÃrà susaæstabdhà subhÃvanaiva deÓità | suniryÃïaprayogà cÃtmasamyakpradhÃnatà || AMsa_13.9 || anena t­tÅyena yoniÓomanaskÃrasaæg­hÅtÃmÃtmana÷ samyakpraïidhÃnatÃæ darÓayati | saddharmÃlambanatayà susaæbh­tasaæbhÃratayà ÓamathÃdinimittÃnÃæ kÃlena kÃlaæ bhÃvanÃtayà alpamÃtrÃsaætu«Âitayà satyuttarakaraïÅye sÃtatyasatk­tyaprayogatayà ca | rate÷ k«aïopapatteÓ ca ÃrogyasyÃpi kÃraïaæ | samÃdher vicayasyÃpi pÆrve hi k­tapuïyatà || AMsa_13.10 || anena caturthena pÆrvak­tapuïyatÃæ pa¤cavidhena hetutvena darÓayati | ratihetutvena yata÷ pratirÆpadaÓavÃse 'bhiramate | k«aïaupapattihetutvena yata÷ satpuru«ÃyÃÓrayaæ (##) labhate | ÃrogyasamÃdhipraj¤Ãhetutvena ca yata Ãtmana÷ samyakpraïidhÃnaæ saæpadyate | kleÓata eva kleÓani÷saraïe ÓlokÃs traya÷ | dharmadhÃtuvinirmukto yasmÃd dharmo na vidyate | tasmÃd rÃgÃdayas te«Ãæ buddhair ni÷saraïaæ matÃ÷ || AMsa_13.11 || yad uktaæ bhagavatà | nÃham anyatra rÃgÃd rÃgasya ni÷saraïaæ vadÃmy evaæ dve«Ãn mohÃd iti | tatrÃbhisaædhiæ darÓayati | yasmÃd dharmadhÃtuvinirmukto dharmo nÃsti dharmatÃvyatirekeïa dharmÃbhÃvÃt | tasmÃd rÃgÃdidharmatÃpi rÃgÃdyÃkhyÃæ labhate sa ca ni÷saraïaæ rÃgÃdÅnÃm ity evaæ tatrÃbhisaædhir veditavya÷ | dharmadhÃtuvinirmukto yasmÃd dharmo na vidyate | tasmÃt saækleÓanirdeÓe sa saævid dhÅmatÃæ mata÷ || AMsa_13.12 || yad uktaæ | avidyà ca bodhiÓ caikam iti | tatrÃpi sakleÓanirdeÓe sa evÃbhisaædhi÷ | avidyà bodhidharmatà syÃt tad upacÃrÃt | yatas tÃn eva rÃgÃdÅn yoniÓa÷ pratipadyate | tato vimucyate tebhyas tenai«Ãæ ni÷s­tis tata÷ || AMsa_13.13 || tÃn eva rÃgÃdÅn yoniÓa÷ pratipadyamÃnas tebhyo vimucyate tasmÃt parij¤ÃtÃs ta eva te«Ãæ ni÷saraïaæ bhavatÅty ayam atrÃbhisaædhi÷ | ÓrÃvakapratyekabuddhamanasikÃraparivarjane Ólokadvayaæ | na khalu jinasutÃnÃæ bÃdhakaæ du÷khamugraæ narakabhavanavÃsai÷ satvaheto÷ kathaæcit | Óamabhavaguïado«aprerità hÅnayÃne vividhaÓubhavikalpà bÃdhakà dhÅmatÃæ tu || AMsa_13.14 || na khalu narakavÃso dhÅmatÃæ sarvakÃlaæ vimalavipulabodherantarÃyaæ karoti | svahitaparamaÓÅtas tvanyayÃne vikalpa÷ paramasukhavihÃre 'pyantarÃyaæ karoti || AMsa_13.15 || (##) anayo÷ Ólokayor ekasya dvitÅya÷ sÃdhaka÷ | ubhau gatÃrtho | ni÷svabhÃvatÃprak­tipariÓuddhitrÃsaprati«edhe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | dharmÃbhÃvopalabdhiÓ ca ni÷saækleÓaviÓuddhità | mÃyÃdisad­ÓÅ j¤eyà ÃkÃÓasad­ÓÅ tathà || AMsa_13.16 || yathaiva citre vidhivadvicitrite natonnataæ nasti ca d­Óyate 'tha ca | abhÆtakalpe 'pi tathaiva sarvathà dvayaæ sadà nasti ca d­Óyate 'the ca || AMsa_13.17 || yathaiva toye lutiÂite prasÃdite na jÃyate sà punar acchatÃnyata÷ | malÃpakar«as tu sa tatra kevala÷ svacittaÓuddhau vidhir e«a eva hi || AMsa_13.18 || mataæ ca cittaæ prak­tiprabhÃsvaraæ sadà tadÃgantukado«adÆ«itaæ | na dharmatÃcittam­te 'nyacetasa÷ prabhÃsvaratvaæ prak­tau vidhÅyate || AMsa_13.19 || dharmÃbhÃvaÓ ca dharmopalabdhiÓ ceti trÃsasthÃnaæ ni÷saækleÓatà ca dharmadhÃto÷ prak­tyà viÓuddhatà ca paÓcÃd iti trÃsasthÃnaæ bÃlÃnÃæ | tadyathÃkramaæ mÃyÃdisÃd­ÓyenÃkÃÓasÃd­Óyena ca prasÃdhayaæs tatas trÃsaæ prati«edhayati | tathà citre natonnatasÃd­Óyena lutitaprasÃditatoyasÃd­Óyena ca yathÃkramaæ | caturthena Ólokena toyasÃdharmyaæ citte pratipÃdayati | yathà toyaæ prak­tyà prasannam Ãgantukena tu kÃlu«yeïa lutitaæ bhavaty evaæ cittaæ prak­tyà prabhÃsvaraæ matam Ãgantukais tu do«air dÆ«itam iti | na ca dharmatÃcittÃd ­te 'nyasya cetasa÷ paratantralak«aïasya prak­tiprabhÃsvaratvaæ vidhÅyate | tasmÃc cittatathataivÃtra cittaæ veditavyaæ | rÃgajÃpattiprati«edhe catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | bodhisatvasya satve«u prema majjagataæ mahat | yathaikaputrake tasmÃt sadà hitakaraæ matam || AMsa_13.20 || satve«u hitakÃritvÃn naity Ãpattiæ sa rÃgajÃæ | dve«o virudyate tvasya sarvasatve«u satpathà || AMsa_13.21 || yathà kapotÅ svasutÃtivatsalà svabhÃvakÃæs tÃn upaguhya ti«Âhati | tathÃvidhÃyaæ pratigho virudhyate sute«u tadvat sak­pe 'pi dehi«u || AMsa_13.22 || maitrÅ yata÷ pratighacittam ato viruddhaæ ÓÃntir yato vyasanacittam ato viruddhaæ | (##) artho yato nik­ticittam ato viruddhaæ lhÃdo yata÷ pratibhayaæ na ca tato viruddhaæ || AMsa_13.23 || yat satve«u bodhisatvasya prema so 'ca rÃgo 'bhipretas tatk­tÃm Ãpattiæ te«Ãæ prati«edhayati | satvahitakriyÃhetutvÃt | kapotÅm udÃharati tadbahurÃgatvÃt apatyasnehÃdhimÃtratayà sak­pe bodhisatve dehi«u satve«u pratigho virudhyate | bodhisatvÃnÃæ satve«u maitrÅ bhavati vyasanaÓÃnti÷ arthadÃnaæ hlÃdaÓ ca prÅtyutpÃdÃt | yata ime maitryÃdayas tata eva pratighacittaæ viruddhaæ | tatpÆrvakÃïi ca vyasanacittÃdÅni | pratipattibhede pa¤ca ÓlokÃ÷ | yathÃtura÷ subhai«ajye saæsÃre pratipadyate | Ãture ca yathà vaidya÷ satve«u pratipadyate || AMsa_13.24 || ani«panne yathà ceÂe svÃtmani pratipadyate | vaïigyathà puna÷ puïye kÃme«u pratipadyate || AMsa_13.25 || yathaiva rajako vastre karmaïe pratipadyate | pità yathà sute bÃle satvÃheÂhe prapadyate || AMsa_13.26 || agnyarthÅ vÃdharÃraïyÃæ sÃtatye pratipadyate | vaiÓvÃsiko vÃni«panne adhicitte prapadyate || AMsa_13.27 || mÃyÃkÃra iva j¤eye praj¤ayà pratipadyate | pratipattiryathà yasmin bodhisatvasya sà matà || AMsa_13.28 || yathà yasmin pratipadyate tad abhidyotayati | yatheti subhai«ajyÃdi«v ivÃturÃdaya÷ | yatreti saæsÃrÃdi«u pratisaækhyÃya saæsÃrani«evaïÃt | kÃruïyena kleÓÃturasatvÃparityÃgÃt | svapraïihitatvacittakaraïÃt | dÃnÃdipÃramitÃbhiÓ ca yathÃkramaæ bhogav­ddhinayanÃt | kÃyÃdikarmapariÓodhanÃt | satvÃpakÃrÃkopÃt | kuÓalabhÃvanÃnirantarÃbhiyogÃt | samÃdhyanÃsvÃdanÃt | j¤eyÃviparyÃsÃc ca | pratipattitrimaï¬alapariÓuddhau Óloka÷ | iti satatam udÃrayuktavÅryo dvayaparipÃcanaÓodhane suyukta÷ | paramavimalanirvikalpabuddhyà vrajati sa siddhim anuttamÃæ krameïa || AMsa_13.29 || (##) iti nirvikalpena dharmanairÃtmyaj¤Ãnena pratipattu÷ pratipattavyasya pratipatteÓ cÃvikalpanà trimaï¬alapariÓuddhir veditavyà | dvayaparipÃcanaÓodhane«u yukta iti satvÃnÃm ÃtmanaÓ ca | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pratipattyadhikÃras trayodaÓa÷ CHAPITRE XIV caturdaÓo 'dhikÃra÷ avavÃdÃnuÓÃsanÅvibhÃge Ólokà ekapa¤cÃÓat | kalpÃsaækhyeyaniryÃto hy adhimuktiæ vivardhayan | saæpÆrïa÷ kuÓalair dharmai÷ sÃgaro vÃribhiryathà || AMsa_14.1 || adhimuktiæ vivardhayann ity adhimÃtrÃvasthÃnayanÃt | Óe«aæ gatÃrtha÷ | tathà saæbh­tasaæbhÃro hy ÃdiÓuddhau jinÃtmaja÷ | suvij¤a÷ kalpacittaÓ ca bhÃvanÃyÃæ prayujyate || AMsa_14.2 || ÃdiÓuddho bodhisatvasaævarapariÓodhanÃn mahÃyÃne d­«Âi­jjukaraïÃc cÃviparÅtÃrthagrahaïata÷ | suvij¤o bahuÓrutatvÃt | kalpacitto vinivaraïatvÃt | dharmasrotasi buddhebhyo 'vavÃdaæ labhate tadà | vipulaæ Óamathaj¤ÃnavaipulyagamanÃya hi || AMsa_14.3 || Óloko gatÃrtha÷ | tata÷ sÆtrÃdike dharme so 'dvayÃrthavibhÃvake | sÆtrÃdinÃmni bandhÅyÃc cittaæ prathamato yati÷ || AMsa_14.4 || tata÷ padaprabhede«u vicared anupÆrvaÓa÷ | vicÃrayet tadarthÃæÓ ca pratyÃtmayoniÓaÓ ca sa÷ || AMsa_14.5 || avadh­tya ca tÃn arthÃn dharme saækalayet puna÷ | tata÷ kuryÃt samÃÓastiæ tadarthÃdhigamÃya sa÷ || AMsa_14.6 || (##) sÆtrageyÃdike dharme yatsÆtrÃdinÃma daÓabhÆmikam ity evamÃdi tatra cittaæ prathamato badhnÅyÃt | ebhis tribhi÷ Ólokai÷ «a cittÃny upadi«ÂÃni | mÆlacittam anucaracittaæ vicÃraïÃcittam avadhÃraïÃcittaæ saækalanacittam ÃÓÃsticittaæ ca | tatra mÆlacittaæ yatsÆtrÃdÅnÃæ dharmÃïÃæ nÃmÃlambanaæ | avavÃdaæ Órutvà svayaæ và kalpayitvà | tadyathà 'nityaæ du÷khaæ ÓÆnyam anÃtmyaæ ca yoniÓo na cety Ãdi | anucaracittaæ yena sÆtrÃdÅnÃæ nÃmata ÃlambitÃnÃæ padaprabhedam anugacchati | vicÃraïÃcittaæ yenÃrthaæ vya¤janaæ ca vicÃrayati | tatrÃrthaæ caturbhir ÃkÃrair vicÃrayati gaïanayà tulanayà mÅmÃæsayà pratyavek«aïayà ca | tatra gaïanà saægrahaïaæ tadyathà rÆpaæ daÓÃyatanÃny ekasya ca pradeÓo vedanà «a¬ vedanÃkÃyà ity evam Ãdi | tulanà saækhyÃvato dharmasya Óamalak«agrahaïam anÃdhyÃropÃn apavÃdata÷ | mÅmÃæsà pramÃïaparÅk«Ã | pratyavek«aïà | gaïitatulitamÅmÃæsitasyÃrthasyÃvalokanaæ | vya¤janaæ dvÃbhyÃm ÃkÃrÃbhyÃæ vicÃrayati | sÃrthatathà ca samastÃnÃæ vya¤janÃnÃæ nirarthatayà ca vyastÃnÃæ | avadhÃraïÃcittaæ yena yathÃnucaritaæ vicÃritaæ và tannimittam avadhÃrayati | saækalanacittaæ tadyathà vicÃritam arthaæ mÆlacitte saæk«ipya paripiï¬itÃkÃraæ vartate | ÃÓÃsticittaæ yadarthaæ prayukto bhavati samà tatparipÆryarthaæ và ÓrÃmaïyaphalÃrthaæ và bhÆmipraveÓÃrthaæ và viÓe«agamanÃrthaæ và tacchandasahagataæ vartate | cittam eva hy ÃlambanapratibhÃsaæ vartate na cittÃd anyad Ãlambanam astÅti jÃnato và cittamÃtram ajÃnato và cittam evÃlambanaæ nÃnyat | iti «a¬vidhaæ cittam Ãlambanaæ vyavasthÃpyate | e«eta pratyavek«eta manojalpai÷ prabandhata÷ | nirjalpaikarasaiÓ cÃpi manaskÃrair vicÃrayet || AMsa_14.7 || j¤eya÷ ÓamathamÃrgo 'sya dharmanÃma ca piï¬itaæ | j¤eyo vipaÓyanÃmÃrgas tadarthÃnÃæ vicÃraïà || AMsa_14.8 || yuganaddhaÓ ca vij¤eyo mÃrgas tatpiï¬itaæ puna÷ | lÅnaæ cittasya g­hïÅyÃd uddhataæ Óamayet puna÷ || AMsa_14.9 || ÓamaprÃptam upek«eta tasminn Ãlambane puna÷ | sÃtatyenÃtha satk­tya sarvasmin yojayet puna÷ || AMsa_14.10 || ebhiÓ caturbhi÷ Ólokair ekÃdaÓa manaskÃrà upadi«ÂÃ÷ | savitarka÷ savicÃra÷ | avitarko vicÃramÃtra÷ | avitarko 'vicÃra÷ | ÓamathamanaskÃra÷ | vipaÓyanÃmanaskÃra÷ | (##) yuganaddhamanaskÃra÷ | ÓamathanimittamanaskÃra÷ | upek«ÃnimittamanaskÃra÷ | sÃtatyamanaskÃra÷ | satk­tyamanaskÃraÓ ca | nibadhyÃlambane cittaæ tatpravedhaæ na vik«ipet | avagamyÃÓu vik«epaæ tasmin pratiharet puna÷ || AMsa_14.11 || pratyÃtmaæ saæk«ipec cittam upary upari buddhimÃn | tataÓ ca ramayec cittaæ samÃdhau guïadarÓanÃt || AMsa_14.12 || aratiæ Óamayet tasmin vik«epado«adarÓanÃt | abhidhyà daurmanasyÃdÅn vyutthitÃn Óamayet tathà || AMsa_14.13 || tataÓ ca sÃbhisaæskÃrÃæ citte svarasavÃhitÃæ | labhetÃnabhisaæskÃrÃnrÃæ tadabhyÃsÃt punar yati÷ || AMsa_14.14 || ebhiÓ caturbhi÷ Ólokair navÃkÃrayà cittasthityà sthityupÃya upadi«Âa÷ | cittaæ sthÃpayati saæsthÃpayati avasthÃpayati upasthÃpayati damayati Óamayati vyupaÓamayaty ekotÅkaroti cittaæ samÃdadhÃtÅti navÃkÃrÃ÷ | tata÷ sa tanukÃæ labdhvà praÓrabdhiæ kÃyacetaso÷ | vij¤eya÷ samanaskÃra÷ punas tÃns tÃæ sa vivardhayan || AMsa_14.15 || v­ddhidÆraægamatvena maulÅ sa labhate sthitiæ | tÃæ Óodhayann abhij¤Ãrtham eti karmaïyatÃæ parÃæ || AMsa_14.16 || dhyÃne 'bhij¤ÃbhinirhÃrÃl lokadhÃtÆn sa gacchati | pÆjÃrtham aprameyÃïÃæ buddhÃyÃæ ÓravaïÃya ca || AMsa_14.17 || aprameyÃn upÃsyÃsau buddhÃn kalpair ameyagai÷ | karmaïyatÃæ parÃm eti cetasas tadupÃsanÃt || AMsa_14.18 || eti karmaïyatÃæ parÃæ dhyÃne iti saæbandhanÅyaæ | kalpair ameyagair ity aprameyasaækhyÃgatai÷ | Óe«am e«Ãæ ÓlokÃnÃæ gatÃrthaæ | tato 'nuÓaæsÃn labhate pa¤ca Óuddhai÷ sa pÆrvagÃn | viÓuddhibhÃjanatvaæ ca tato yÃti niruttaraæ || AMsa_14.19 || k­tsnÃdau svalpadau«Âhulya kÃyo hi dravate 'sya pratik«aïaæ | ÃpÆryate ca praÓrabdhyà kÃyacittaæ samantata÷ || AMsa_14.20 || aparicchinnam ÃbhÃsaæ dharmÃïÃæ vetti sarvata÷ | akalpitÃni saæÓuddhau nimittÃni prapaÓyati || AMsa_14.21 || prapÆrau ca viÓuddhau ca dharmakÃyasya sarvathà | karoti satataæ dhÅmÃn evaæ hetuparigrahaæ || AMsa_14.22 || (##) tata÷ Óuddhe÷ pÆrvaægamÃn pa¤cÃnuÓaæsÃn labhate | Óuddher iti ÓuddhyÃÓayabhÆme÷ | te«Ãæ ca lÃbhÃdviÓuddhibhÃjanatvaæ prÃpnoti | niruttaraæ yÃnÃnantaryÃt | prapÆrau ca viÓuddhau ca dharmakÃyasyeti daÓamyÃæ bhÆmau paripÆri rbuddhabhÆmau viÓuddhi÷ | ete«Ãæ pa¤cÃnÃm anuÓaæsÃnÃæ traya÷ Óamathapak«Ã dvau vipaÓyanÃpak«au veditavyau | ato yÃval laukika÷ samudÃgama÷ | tataÓ cÃsau tathÃbhÆto bodhisatva÷ samÃhita÷ | manojalpÃd vinirmuktÃn sarvÃrthÃn na prapaÓyati || AMsa_14.23 || dharmalokasya v­ddhyarthaæ vÅryam Ãrabhate d­¬haæ | dharmÃlokaviv­dhdyà ca cittamÃtre 'vati«Âhate || AMsa_14.24 || sarvÃrthapratibhÃsatvaæ tataÓ citte prapaÓyati | prahÅno grÃhyanivik«epas tadà tasya bhavaty asau || AMsa_14.25 || tato grÃhakavik«epa÷ kevalo 'syÃvaÓi«yate | ÃnantaryasamÃdhiæ ca sp­Óaty ÃÓu tadà puna÷ || AMsa_14.26 || ata Ærdhvaæ nirvedhabhÃgÅyÃni | tathÃbhÆto bodhisatva÷ samÃhitacitto manojalpÃd vinirmuktÃn sarvadharmÃn na paÓyati svalak«aïasÃmÃnyalak«aïÃkhyÃn manojalpamÃtram eva khyÃti | sÃsyo«magatÃvasthà | ayaæ sa Ãloko yam adhik­tyoktaæ k«ÃranadyÃm | Ãloka iti dharmanidhyÃnak«Ãnter etad adhivacanam iti | sa tasyaiva dharmÃlokasya viv­ddhyartham Ãsthitakriyayà d­¬haæ vÅryam Ãrabhate | sÃsya mÆrdhÃvasthà dharmÃlokaviv­ddhyà ca cittamÃtre 'vati«Âhate | cittam etad iti prativedhÃt | tataÓ citta eva sarvÃrthapratibhÃsatvaæ paÓyati | na cittÃd anyam arthaæ | tadà cÃsya grÃhyavik«epa÷ prahÅno bhavati | grÃhakavik«epa÷ kevalo 'vaÓi«yate | sÃsya k«Ãntyavasthà | tadà ca k«ipram ÃnantaryasamÃdhiæ sp­Óati | sÃsya laukikÃgradharmÃvasthà | kena kÃraïena sa Ãnantarya ucyate | yato grÃhakavik«epo hÅyate tadanantaraæ | j¤eyÃny u«magatÃdÅni etÃni hi yathÃkramaæ || AMsa_14.27 || ity etÃny u«magatÃdÅni nirvedhabhÃgÅyÃni | dvayagrÃhavisaæyuktaæ lokottaram anuttaraæ | nirvikalpaæ malÃpetaæ j¤Ãnaæ sa labhate puna÷ || AMsa_14.28 || (##) ata÷ pareïa darÓanamÃrgÃvasthà | dvayagrÃhavisaæyuktaæ grÃhyagrÃhagrÃhakagrÃhavisaæyogÃt | anuttaraæ yÃnÃnantaryeïa | nirvikalpaæ grÃhyagrÃhakavikalpavisaæyogÃt | malÃpetaæ darÓanaj¤eyakleÓaprahÃïÃt | etena virajo vigatamalam ity uktaæ bhavati | sÃsyÃÓrayaparÃv­tti÷ prathamà bhÆmir i«yate | ameyaiÓ cÃsya sà kalpai÷ suviÓuddhiæ nigacchati || AMsa_14.29 || Óloko gatÃrtha÷ | dharmadhÃtoÓ ca samatÃæ pratividhya punas tadà | sarvasatve«u labhate sadÃtmasamacittatÃæ || AMsa_14.30 || nirÃtmatÃyÃæ du÷khÃrthe k­tye ni÷pratikarmaïi | satve«u samacitto 'sau yathÃnye 'pi jinÃtmajÃ÷ || AMsa_14.31 || dharmanairÃtmyena ca dharmasamatÃæ pratividhya sarvasatve«u sadà ÃtmasamacittatÃæ pratilabhate | pa¤cavidhayà samatayà | nairÃtmyasamatayà du÷khasamatayà svaparasaætÃne«u nairÃtmyadu÷khatayor aviÓe«Ãt | k­tyasamatayà svaparadu÷khaprahÃïakÃmatÃsÃmÃnyÃt | ni«pratikÃrasamatayà | Ãtmana iva parata÷ pratikÃrÃnabhinandanÃt | tadanyabodhisatvasamatayà ca yathà tair abhisamitaæ tathÃbhisamayÃt | traidhÃtukÃtmasaæskÃrÃnabhÆtaparikalpata÷ | j¤Ãnena suviÓuddhena advayÃrthena paÓyati || AMsa_14.32 || sa traidhÃtukÃtmasaæskÃrÃn abhÆtaparikalpanÃmÃtrÃn paÓyati | suviÓuddhena j¤Ãnena lokottaratvÃt | tadabhÃvasya bhÃvaæ ca vimuktaæ d­«ÂihÃyibhi÷ | labdhvà darÓanamÃrgo hi tadà tena nirÆcyate || AMsa_14.33 || tasya grÃhyagrÃhakÃbhÃvasya bhÃvaæ dharmadhÃtÆn darÓanaprahÃtavyai÷ kleÓair vimuktaæ paÓyati | abhÃvaÓÆnyatÃæ j¤Ãtvà tathà bhÃvasya ÓÆnyatÃæ | prak­tyà ÓÆnyatÃæ j¤Ãtvà ÓÆnyaj¤a iti kathyate || AMsa_14.34 || (##) sa ca bodhisatva÷ ÓÆnyaj¤a ity ucyate | trividhiÓÆnyatÃj¤ÃnÃt | abhÃvaÓÆnyatà parikalpita÷ svabhÃva÷ svena lak«aïenÃbhÃvÃt | tathà bhÃvasya ÓÆnyatà paratantrasya sa hi na tathÃbhÃvo yathà kalpyate svena lak«aïena bhÃva÷ | prak­tiÓÆnyatà parini«panna÷ svabhÃva÷ ÓÆnyatÃsvabhÃvatvÃt | animittapadaæ j¤eyaæ vikalpÃnÃæ ca saæk«aya÷ | abhÆtaparikalpaÓ ca tadapraïihitasya hi || AMsa_14.35 || animittapadaæ j¤eyaæ vikalpÃnÃæ ca saæk«aya÷ | abhÆtaparikalpas tadapraïidhÃnasya padam Ãlambanam ity artha÷ | tena darÓanamÃrgeïa saha lÃbha÷ sadà mata÷ | sarve«Ãæ bodhipak«ÃïÃæ vicitrÃïÃæ jinÃtmaje || AMsa_14.36 || tena darÓanamÃrgeïa saha bodhisatvasya sarve«Ãæ bodhipak«ÃïÃæ dharmÃïÃæ lÃbho veditavya÷ sm­tyupasthÃnÃdÅnÃæ | saæskÃramÃtraæ jagad etya buddhyà nirÃtmakaæ du÷khivirƬhimÃtraæ | vihÃya yÃnarthamayÃtmad­«Âi÷ mahÃtmad­«Âiæ Órayate mahÃrthÃæ || AMsa_14.37 || vinÃtmad­«Âyà ya ihÃtmad­«Âir vinÃpi du÷khena sudu÷khitaÓ ca | sarvÃrthakartà na ca kÃrakÃÇk«Å yathÃtmana÷ svÃtmahitÃni k­tvà || AMsa_14.38 || yo muktacitta÷ parayà vimuktyà baddhaÓ ca gìhÃyatabandhanena | du÷khasya paryantam apaÓyamÃna÷ prayujyate caiva karoti caiva || AMsa_14.39 || svaæ du÷kham udvo¬hum ihÃsamartho loka÷ kuta÷ piï¬itam anyadu÷khaæ | janmaikam Ãlokayate gataæ tvacinto viparyayÃt tasya tu bodhisatva÷ || AMsa_14.40 || yatprema yà vatsalatà prayoga÷ satve«v akhedaÓ ca jinÃtmajÃnÃæ | ÃÓcaryam etat paramaæ bhave«u na caiva satvÃtmasamÃn abhÃvÃt || AMsa_14.41 || ebhi÷ pa¤cabhi÷ Ólokair darÓanamÃrgalÃbhino bodhisatvasya mÃhÃtmyodbhÃvanaæ | anarthamayÃtmad­«Âir yà kli«Âà satkÃyad­«Âi÷ | mahÃtmad­«Âir iti mahÃrthà yà sarvasatve«v ÃtmasamacittalÃbhÃtmad­«Âi÷ | sà hi sarvasatvÃrthakriyÃhetutvÃt mahÃrthà | vinÃtmad­«Âyà anarthamayyÃtmad­«Âir mahÃrthà yà vinÃpi du÷khena svasaætÃnajena sudu÷khità sarvasatvasaætÃnajena | yo vimuktacitto darÓanaprahÃtavyebhya÷ parayà vimuktyÃnuttareïa yÃnena | baddhaÓ ca gìhÃyatabandhanena sarvasatvasÃæntÃniækena (##) du÷khasya paryantaæ na paÓyati svadhÃtor anantatvÃd ÃkÃÓavat prayujyate ca du÷khasyÃntakriyÃyai satvÃnÃæ karoti caiva tÃm aprameyÃïÃæ satvÃnÃæ | viparyayÃt tasya tu bodhisatva÷ sa hi saæpiï¬itasarvasatvadu÷khaæ yÃval lokagatam udvo¬huæ samartha÷ | yà satve«u bodhisatvasya priyatà yà ca hitasukhai«ità yaÓ ca tadarthaæ prayogo yaÓ cittaprayuktasyÃkheda etat sarvam ÃÓcaryaæ paramaæ loke«u | na caivÃÓcaryaæ satvÃnÃm ÃtmasamÃnatvÃt | tato 'sau bhÃvanÃmÃrge pariÓi«ÂÃsu bhÆmi«u | j¤Ãnasya dvividhasyeha bhÃvanÃyai prayujyate || AMsa_14.42 || nivirkalpaæ ca tajj¤Ãnaæ buddhadharmaviÓodhakaæ | anyad yathÃvyavasthÃnaæ satvÃnÃæ paripÃcakaæ || AMsa_14.43 || bhÃvanÃyÃÓ ca niryÃïaæ dvayasaækhyeyasamÃptita÷ | paÓcimÃæ bhÃvanÃm etya bodhisatvau 'bhi«iktaka÷ || AMsa_14.44 || vajropamaæ samÃdhÃnaæ vikalpÃbhedyam etya ca | ni«ÂhÃÓrayaparÃv­ttiæ sarvÃvaraïanirmalÃæ || AMsa_14.45 || sarvÃkÃraj¤atÃæ caiva labhate 'nuttaraæ padaæ | yatra stha÷ sarvasatvÃnÃæ hitÃya pratipadyate || AMsa_14.46 || ebhir bhÃvanÃmÃrga÷ paridÅpita÷ | dvividhaæ j¤Ãnaæ | nirvikalpaæ ca yenÃtmano buddhadharmÃï viÓodhayati | yathÃvyavasthÃnaæ ca lokottarap­«Âhalabdhaæ laukikaæ yena satvÃn paripÃcayati | asaækhyeyadvayasya samÃptau paÓcimÃæ bhÃvanÃm ÃgamyÃvasÃnagatÃm abhi«ikto vajropamaæ samÃdhiæ labhate | vikalpÃnuÓayÃbhedyÃrthena vajropama÷ | tato ni«ÂhÃgatÃm ÃÓrayaparÃv­ttiæ labhate sarvakleÓaj¤eyÃvaraïanirmalÃæ | sarvÃkÃraj¤atÃæ cÃnuttarapadaæ yatrastho yÃvat saæsÃram abhisaæbodhinirvÃïasaædarÓanÃdibhi÷ satvÃnÃæ hitÃya pratipadyate | kathaæ tathà durlabhadarÓane munau bhaven mahÃrthaæ na hi nityadarÓanaæ | bh­Óaæ samÃpyÃyitacetasa÷ sadà prasÃdavegair asamaÓravodbhavai÷ || AMsa_14.47 || apracodyamÃna÷ satataæ ca saæmukhaæ tathÃgatair dharmasumukhe vyavasthita÷ | nig­hya keÓe«v iva do«agahvarÃt nik­«ya bodhau sa balÃn niveÓyate || AMsa_14.48 || sa sarvalokaæ suviÓuddhadarÓanair akalpabodhair abhibhÆya sarvathà | mahÃndhakÃraæ vidhamayya bhÃsate jaganmahÃditya ivÃtyudÃrata÷ || AMsa_14.49 || (##) ebhis tribhi÷ Ólokair avavÃdamÃhÃtmyaæ darÓayati | yo hi dharmamukhaÓrotasy avavÃdaæ labhate tasya nityaæ buddhadarÓanaæ bhavati | tataÓ cÃsamaæ dharmaÓravaïaæ | yato 'syÃtyarthaæ prasÃda÷ prasÃdavegair ÃpyÃyitacetasas tannityadarÓanaæ buddhÃnÃæ mahÃrthaæ bhavati | Óe«aæ gatÃrthaæ | buddhÃ÷ samyakpraÓaæsÃæ vidadhati satataæ svÃrthasamyakprayukte nindÃm År«yÃprayukte sthitivicayapare cÃntarÃyÃnukÆlÃn | dharmÃn sarvaprakÃrÃn vidhivad iha jinà darÓayanty agrasatve yÃn varjyÃsevya yoge bhavati vipulatà saugate ÓÃsane 'smim || AMsa_14.50 || caturvidhÃm anuÓÃsanÅm etena Ólokena darÓayati | adhiÓÅlam adhik­tya samyaksvÃrthaprayukte bodhisatve praÓaæsÃvidhÃnata÷ | adhicittam adhipraj¤aæ cÃdhik­tya sthitivicayapare tadantarÃyÃïÃæ tadanukÆlÃnÃæ ca sarvaprakÃrÃïÃæ dharmÃïÃæ deÓanata÷ | yÃn varjyÃsevyety antarÃyÃn anukÆlÃæÓ ca yathÃkramaæ | yoga iti ÓamathavipaÓyanÃbhÃvanÃyÃæ | iti satataÓubhÃcayaprapÆrïa÷ suvipulam etya sa cetasa÷ samÃdhiæ | munisatatamahÃvavÃdalabdho bhavati guïÃrïavapÃrago 'grasatva÷ || AMsa_14.51 || nigamaÓloko gatÃrtha÷ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre avavÃdÃnuÓÃsanyadhikÃraÓ caturdaÓa÷ CHAPITRE XV pa¤cadaÓo 'dhikÃra÷ uddÃnam adhimukter bahulatà dharmaparye«ÂideÓane | pratipattis tathà samyagavavÃdÃnuÓÃsanaæ || AMsa_15.1 || upÃyasahitakarmavibhÃge catvÃra÷ ÓlokÃ÷ | yathà prati«Âhà vanadehiparvatapravÃhinÅnÃæ p­thivÅ samantata÷ | tathaiva dÃnÃdiÓubhasya sarvato budhe«u karma trividhaæ nirucyate || AMsa_15.2 || (##) anena Ólokena samutthÃnopÃyaæ darÓayati | sarvaprakÃrasya dÃnÃdiÓubhasya pÃramitÃbodhipak«Ãdikasya karmatrayasamutthitatvÃt | budhe«v iti bodhisatve«u | vanÃdigrahaïam upabhojyÃsthirasthiravastunidarÓanÃrthaæ | sudu«karai÷ karmabhirudyatÃtmÃnÃæ vicitrarÆpair bahukalpanirgatai÷ | na kÃyavÃkcittamayasya karmaïo jinÃtmajÃnÃæ bhavatÅha saænati÷ || AMsa_15.3 || yathà vi«Ãc chastramahÃÓanÃd ripor nivÃrayed Ãtmahita÷ svam ÃÓrayaæ | nihÅnayÃnÃd vividhÃj jinÃtmajo nivÃrayet karma tathà trayÃtmakaæ || AMsa_15.4 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ vyutthÃnopÃyaæ darÓayati | mahÃyÃnakhedÃnyayÃnapÃtavyutthÃnÃd yathÃkramaæ | saænati÷ kheda ity artha÷ | vi«ÃdisÃdharmyaæ hÅnayÃnapratisaæyuktasya karmaïo hÅnayÃnacittapariïÃmanÃt mahÃyÃne kuÓalamÆlasamucchedanÃt anutpannakuÓalamÆlÃnutpÃdÃya | utpannakuÓalamÆlasya dhvaæsanÃt | buddhatvasaæpatprÃptivibandhanÃc ca | na karmiïa÷ karma na karmaïa÷ kriyÃæ sadÃvikalpa÷ samudÅk«ate tridhà | tato 'sya tatkarma viÓuddhipÃragaæ bhavaty anantaæ tadupÃyasaægrahÃt || AMsa_15.5 || anena Ólokena caturthena viÓuddhyupÃyaæ karmaïo darÓayati | maï¬alapariÓuddhita÷ kart­karmakriyÃïÃm anupalambhÃt | anantam ity ak«ayaæ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre upÃyasahitakarmÃdhikÃra÷ pa¤cadaÓa÷ CHAPITRE XVI «o¬aÓo 'dhikÃra÷ pÃramitÃprabhedasaægrahe uddÃnaÓloka÷ | sÃækhyÃtha tallak«aïam ÃnupÆrvÅ niruktir abhyÃsaguïaÓ ca tÃsÃæ | prabhedanaæ saægrahaïaæ vipak«o j¤eyo guïo 'nyonyaviniÓcayaÓ ca || AMsa_16.1 || saækhyÃvibhÃge «a ÓlokÃ÷ | bhogÃtmabhÃvasaæpatparicÃrÃrambhasaæpadabhyudaya÷ | kleÓÃvaÓagatvam api ca k­tye«u sadÃviparyÃsa÷ || AMsa_16.2 || (##) iti prathama÷ | tatra catas­bhi÷ pÃramitÃbhiÓ caturvidho 'bhyudaya÷ | dÃnena bhogasaæpat | ÓÅlenÃtmabhÃvasaæpat | k«Ãntyà paricÃrasaæpat | tathà hi tadÃsevanÃd ÃyatyÃd bahujanasupriyo bhavati | vÅryeïÃrambhasaæpat sarvakarmÃntasaæpattita÷ | pa¤camyà kleÓÃvaÓagatvaæ dhyÃnena kleÓavi«kambhanÃt | «a«Âyà k­tye«v aviparyÃsa÷ sarvakÃryayathÃbhÆtaparij¤ÃnÃt | ity abhyudaya÷ tatra cÃsaækleÓamaviparÅtak­tyÃrambhaæ cÃdhik­tya «a pÃramità vyavasthitÃ÷ | satvÃrthe«u suyuktas tyÃgÃnupaghÃtamar«aïai÷ kurute | sanidÃnasthitimuktyà ÃtmÃrthaæ sarvathà carati || AMsa_16.3 || iti dvitÅya÷ | satvÃrthe«u samyakprayukto bodhisatvas tis­bhir dÃnaÓÅlak«ÃntipÃramitÃbhir yathÃkramaæ tyÃgenÃnupaghÃtenÃupaghÃtamar«aïena ca satvÃrthaæ kurute | tis­bhi÷ sanidÃnatayà cittasthityà vimuktyà ca sarvaprakÃram ÃtmÃrthaæ carati | vÅryaæ niÓritya yathÃkramaæ dhyÃnapraj¤ÃbhyÃsamÃhitasya cittasya samavadhÃnÃt samÃhitasya mocanÃt | iti parÃrtham ÃtmÃrthaæ cÃrabhya «a pÃramitÃ÷ | avighÃtair aviheÂhair viheÂhasaæmar«aïai÷ kriyÃkhedai÷ | Ãvarjanai÷ sulapitai÷ parÃrtha ÃtmÃrtha etasmÃt || AMsa_16.4 || iti t­tÅya÷ | dÃnÃdibhirbodhisatvasya sakala÷ parÃrtho bhavati | yathÃkrama pare«Ãm upakaraïÃvighÃtai | aviheÂhai÷ viheÂhanÃmar«aïai÷ | sÃhÃyyakriyÃsvakhedai÷ ­ddhyÃdiprabhÃvÃvarjanai÷ subhëitasulapitaiÓ ca saæÓayacchedanÃt | etasmÃt parÃrthÃt bodhisatvasyÃtmÃrtho bhavati | parakÃryasvakÃryatvÃn mahÃbodhiprÃptitaÓ ca | iti sakalaparÃrthÃdhikÃrÃt «a pÃramitÃ÷ | bhoge«u cÃnabhiratis tÅvrà gurutÃdvaye akhedaÓ ca | yogaÓ ca nirvikalpa÷ samas tam idam uttamaæ yÃnaæ || AMsa_16.5 || iti caturtha÷ | dÃnena bodhisatvasya bhoge«v abhiratir nirapek«atvÃt | ÓÅlasamÃdÃnena bodhisatvaÓik«Ãsu tÅvrà gurutà | k«Ãntyà vÅryeïa cÃkhedo dvaye yathÃkramaæ du÷khe ca satvÃsatvak­te kuÓalaprayoge ca | dhyÃnapraj¤ÃyÃæ nirvikalpo (##) yoga÷ ÓamathavipaÓyanÃsaæg­hÅta÷ | etÃvac ca samastamahÃyÃnasaægrahÃdhikÃrÃt «a pÃramitÃ÷ | vi«aye«v asaktimÃrgas tadÃptivik«epasaæyame«v apara÷ | satvÃvis­janavardhana ÃvaraïaviÓodhane«v apara÷ || AMsa_16.6 || iti pa¤cama÷ | tatra dÃnaæ vi«aye«v asaktimÃrgas tyÃgÃbhyÃsena tatsaktivigamÃt | ÓÅlaæ tadÃptivik«epasaæyame«u bhik«usaævarasthasya vi«ayÃprÃptaye sarvakarmÃntavik«epÃïÃm aprav­tte÷ | k«Ãnti÷ satvÃnutsarge sarvopakÃradu÷khÃnudvegÃt | vÅryaæ kuÓalavivardhana ÃrabdhavÅryasya tadvaddhigamanÃt | dhyÃnaæ praj¤Ã cÃvaraïaviÓodhane«u mÃrgas tÃbhyÃæ kleÓaj¤eyÃvaraïaviÓodhanÃt | mÃrga ity upÃya÷ | evaæ sarvakÃramÃrgÃdhikÃrÃt «a pÃramitÃ÷ | Óik«Ãtrayam adhik­tya ca «a¬ pÃramità jinai÷ samÃkhyÃtÃ÷ | Ãdyà tisro dvedhà antyadvayatas tis­«v ekà || AMsa_16.7 || iti «a«Âha÷ | tatrÃdyà adhiÓÅlaæ Óik«Ã tisra÷ pÃramitÃ÷ sasaæbhÃrasaparivÃragrahaïÃt | dÃnena hi bhoganirapek«a÷ ÓÅlaæ samÃdatte samÃttaæ ca k«Ãntyà rak«aty Ãkru«ÂÃpratyÃkroÓanÃdibhi÷ | dvidhety adhicittam adhipraj¤aæ ca Óik«Ã sà antena dvayena saæg­hÅtà yathÃkramaæ dhyÃnena praj¤ayà ca | tis­«v api Óik«Ãsv ekà vÅryapÃramità veditavyà | sarvÃsÃæ vÅryasahÃyatvÃt | lak«aïavibhÃge ÓlokÃ÷ «a | dÃnaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrakam api satvavipÃcakaæ tredhà || AMsa_16.8 || bodhisatvÃnÃæ dÃnaæ caturvidhalak«aïaæ | vipak«ahÅnaæ tÃtparyasya prahÅïatvÃt | nirvikalpaj¤Ãnasahagataæ dharmanairÃtmyaprativedhayogÃt sarvecchÃparipÆrakaæ yo yad icchati tasmai tasya dÃnÃt | satvaparipÃcakaæ tredhà dÃnena satvÃn saæg­hya tri«u yÃne«u yathÃbhavyaniyojanÃt | ÓÅlaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrakam api satvavipÃcakaæ tredhà || AMsa_16.9 || k«Ãntirvipak«ahÅnà j¤Ãnena gatà ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrà api satvavipÃcikà tredhà || AMsa_16.10 || (##) vÅryaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nivikalpena | sarvecchÃparipÆrakam api satvÃvipÃcakaæ tredhà || AMsa_16.11 || dhyÃnaæ vipak«ahÅnaæ j¤Ãnena gataæ ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrakam api satvavipÃcakaæ tredhà || AMsa_16.12 || praj¤Ã vipak«ahÅnà j¤Ãnena gatà ca nirvikalpena | sarvecchÃparipÆrà api satvavipÃcikà tredhà || AMsa_16.13 || yathà dÃnalak«aïaæ caturvidham evaæ ÓÅlÃdÅnÃæ veditavyaæ | e«Ãæ tu vipak«Ã dau÷ÓÅlyaæ krodha÷ kauÓÅdyaæ vik«epo dau«praj¤yaæ yathÃkramaæ | sarvecchÃparipÆrakatvaæ ÓÅlÃdibhi÷ pare«Ãæ sarvakÃyavÃksaæyamÃparÃdhamar«aïasÃhÃyyamanorathasaæÓayacchedanecchÃparipÆraïÃt | satvaparipÃcakatvaæ ÓÅlÃdibhir Ãvarjya tri«u yÃne«u paripÃcanÃt | anukramavibhÃge Óloka÷ | pÆrvottaraviÓrayataÓ cotpattes tatkrameïa nirdeÓa÷ | hÅnotkar«asthÃnÃd audÃrikasÆk«mataÓ cÃpi || AMsa_16.14 || tribhi÷ kÃraïais te«Ãæ dÃnÃdÅnÃæ krameïa nirdeÓa÷ | pÆrvasaæniÓrayeïottarasyotpatte÷ | bhoganirapek«o hi ÓÅlaæ samÃtte ÓÅlavÃn k«amo bhavati k«amÃvÃn vÅryam Ãrabhate ÃrabdhavÅrya÷ samÃdhim utpÃdayati samÃhitacitto yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti | pÆrvasya ca hÅnatvÃt uttarasyotkar«asthÃnatvÃt | hÅnaæ hi dÃnam utk­«Âaæ ÓÅlam evaæ yÃvad dhÅnaæ dhyÃnam utk­«Âà praj¤eti | pÆrvasya cÃudÃrikatvÃd uttarasya sÆk«matvÃt | audÃrikaæ hi dÃnaæ supraveÓatvÃt sukaratvÃc ca | sÆk«maæ ÓÅlaæ tato du«praveÓatvÃd du«karatvÃc ca | evaæ yÃvad audÃrikaæ dhyÃnaæ sÆk«mà praj¤eti | nirvacanavibhÃge Óloka÷ | dÃridyasyÃpanayÃc chaityasya ca lambhanÃt k«ayÃt kruddhe÷ | varayogamanodhÃraïaparamÃthaj¤ÃnataÓ cokti÷ || AMsa_16.15 || dÃridryam apanayatÅti dÃnaæ | Óaityaæ lambhayatÅti ÓÅlaæ tadvato vi«ayanimittakleÓaparidÃhÃbhÃvÃt k«aya÷ kruddher iti k«Ãntis tayà krodhak«ayÃt | vareïa yojayatÅti (##) vÅryaæ kuÓaladharmayojanÃt | dhÃrayaty adhyÃtmaæ mana iti dhyÃnaæ | paramÃrtha jÃnÃty anayeti praj¤Ã | bhÃvanÃvibhÃge Óloka÷ | bhÃvanopadhim ÃÓritya manaskÃraæ tathÃÓayaæ | upÃyaæ ca vibhutvaæ ca sarvÃsÃm eva kathyate || AMsa_16.16 || pa¤cavidhà pÃramitÃbhÃvanà | upadhisaæniÓrità | tatropadhisaæniÓrità caturÃkÃrà hetusaæniÓrità yo gotrabalena pÃramitÃsu pratipattyabhyÃsa÷ | vipÃkasaæniÓrità ya ÃtmabhÃvasaæpattibalena | praïidhÃnasaæniÓrità ya÷ pÆrvapraïidhÃnabalena | pratisaækhyÃnasaæniÓrità ya÷ praj¤Ãbalena pÃramitÃsu pratipattyabhyÃsa÷ | manasikÃrasaæniÓrità pÃramitÃbhÃvanà caturÃkÃrà | adhimuktimanaskÃreïa sarvapÃramitÃpratisaæyuktaæ sÆtrÃntam adhimucyamÃnasya | ÃsvÃdanÃmanaskÃreïa labdhÃ÷ pÃramità ÃsvÃdayato guïasaædarÓayogena | anumodanÃmanaskÃreïa sarvalokadhÃtu«u sarvasatvÃnÃæ dÃnÃdikam anumodamÃnasya | abhinandanÃmanaskÃreïÃtmana÷ satvÃnÃæ cÃnÃgataæ pÃramitÃviÓe«am abhinandamÃnasya | ÃÓayasaæniÓrità pÃramitÃbhÃvanà «a¬ÃkÃrà | at­ptÃÓayena vipulÃÓayena muditÃ--ÃÓayena upakÃrÃÓayena nirlepÃÓayena kalyÃïÃÓayena ca | tatra bodhisatvasya dÃne 't­ptÃÓayo yad bodhisatva ekasatvasyaikak«aïe gaægÃnadÅvÃlukÃsamÃn lokadhÃtÆn saptaratnaparipÆrïÃn k­tvà pratipÃdayet | gaægÃnadÅvÃlikÃsamÃæÓ cÃtmabhÃvÃn | evaæ ca pratik«aïaæ gaægÃnadÅvÃlikÃsamÃn kalpÃn pratipÃdayet | yathà caikasya satvasyaivaæ yÃvÃn satvadhÃtur anuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau paripÃcayitavyas tam anena paryÃyeïa pratipÃdayet | at­pta eva bodhisatvasya dÃnÃÓaya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya dÃne 't­ptÃÓaya÷ | na ca bodhisatva evaærÆpÃæ dÃnaparaæparÃæ k«aïamÃtram api hÃpayati | na vicchinattyà bodhimaï¬ani«adanÃd iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya dÃne vipulÃÓaya iti | muditataraÓ ca bodhisatvo bhavati tÃn satvÃn dÃnena tathÃnug­hïan | na tv eva te satvÃs tena dÃnenÃnug­hyamÃïà iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya dÃne muditÃÓaya÷ | upakÃrakatarÃæÓ ca sa bodhisatvas tÃn satvÃn Ãtmana÷ samanupaÓyati | ye«Ãæ tathà dÃnenopakaroti nÃtmÃnaæ | te«Ãm anuttarasamyaksaæbodhyupastambhatÃm upÃdÃya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ ÃÓaya÷ | na ca bodhisatva÷ satve«u tathà vipulam api dÃnamayaæ puïyam abhisaæsk­tya pratikÃreïa và artho bhavati vipÃkena và iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya dÃnapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ nirlepÃÓaya÷ | yadbodhisatvas tathà vipulasyÃpi (##) dÃnaskandhasya vipÃkam satve«v abhinandati nÃtmana÷ | sarvasatvasÃdhÃraïaæ ca k­tvÃnuttarÃyÃæ samyaksaæbodhau pariïÃmayati iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya dÃnapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ kalyÃïÃÓaya÷ | tatra bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃm at­ptÃÓaya÷ | yad bodhisatvo gaægÃnadÅvÃlikÃsame«v ÃtmabhÃve«u gaægÃnadÅvÃlikÃsamakalpÃyu«pramÃïe«u sarvÃupakaraïanirantaravighÃtÅ trisÃhasramahÃsÃhasralokadhÃtÃv agnipratipÆrïe caturvidham ÅryÃpathaæ kalpayann ekaæ ÓÅlapÃramitÃk«aïaæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃk«aïaæ bhÃvayed etena paryÃyeïa yÃvÃæÓ chÅlaskandho yÃvÃn ca praj¤Ãsakandho yenÃnuttarÃæ samyaksaæbodhim abhisaæbudhyate ÓÅlaskandhaæ yÃvat praj¤Ãskandhaæ bhÃvayed at­pta eva bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃm ÃÓayo yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃm ÃÓaya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃm at­ptÃÓayo yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃm ÃÓaya÷ | yadbodhisatvÃstÃæ ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃparaæparÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanà paraæparÃmà bodhimaï¬ani«adanÃn na sraæsayati na vicchinatti iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ vipulÃÓaya÷ | muditataraÓ ca bodhisatvo bhavati tayà ÓÅlapÃramitÃbhÃvanayà yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanayà satvÃnanug­hlan | na tv eva te satvà anug­hyamÃïà iti | ya evaærÆpa ÃÓyo 'yaæ bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ muditÃÓaya÷ | upakÃrakatarÃæÓ ca bodhisatvastÃn satvÃnÃtmana÷ samanupaÓyati | ye«Ãæ tathà ÓÅlapÃramitÃbhÃvanayà yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanayà upakaroti nÃtmÃnaæ | te«Ãm anuttarasamyaksaæbodhyupastambhatÃm upÃdÃya iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃm upakÃrÃÓaya÷ | na ca bodhisatvastathà vipulam api ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃmayaæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃmayaæ puïyam abhisaæsk­tya pratikÃreïa vÃrtho bhavati vipÃkena và iti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ nirlepÃÓaya÷ | tatra yad bodhisatva evaæ ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃmayasya yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃmayapuïyaskandhasya vipÃkaæ satve«v evÃbhinandati nÃtmana÷ | sarvasatvasÃdhÃraïaæ ca k­tvÃnuttarÃyÃæ samyaksambodhau pariïÃmayatÅti | ya evaærÆpa ÃÓayo 'yaæ bodhisatvasya ÓÅlapÃramitÃbhÃvanÃyÃæ yÃvat praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃæ kalyÃïÃÓaya÷ | upÃyasaæniÓrità bhÃvanà tryÃkÃrà | nirvikalpena j¤Ãnena trimaï¬alapariÓuddhipratyavek«aïatÃm upÃdÃya | tathà hi sa upÃya÷ sarvamanasikÃrÃïÃm abhini«pattaye | vibhutvasaæniÓrità pÃramitÃbhÃvanà tryÃkÃrà | kÃyavibhutvata÷ | caryÃvibhutvata÷ | deÓanÃvibhutvataÓ ca | tatra kÃyavibhutvaæ (##) tathÃgate dvau kÃyau dra«Âavyau svÃbhÃvika÷ sÃæbhogikaÓ ca | tatra caryÃvibhutvaæ nairmÃïika÷ kÃyo dra«Âavya÷ | yena sarvÃkÃrÃæ sarvasatvÃnÃæ sahadhÃrmikacaryÃæ darÓayati | deÓanÃvibhutvaæ «aÂpÃramitÃsarvÃkÃradeÓanÃyÃm avyÃghÃta÷ | prabhedasaægrahe dvÃdaÓa ÓlokÃ÷ | dÃnÃdÅnÃæ pratyekaæ «a¬arthaprabhedata÷ | «a¬arthÃ÷ svabhÃvahetuphalakarmayogav­ttyarthÃ÷ | tatra dÃnaprabhede dvau Ólokau | pratipÃdanam arthasya cetanà mÆlaniÓcità | bhogÃtmabhÃvasaæpattÅ dvayÃnugrahapÆrakaæ || AMsa_16.17 || amÃtsaryayutaæ tac ca d­«ÂadharmÃmi«Ãbhaye | dÃnam eva parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || AMsa_16.18 || arthapratipÃdanaæ pratigrÃhake«u dÃnasya svabhÃva÷ | alobhÃdisahajà cetanà hatu÷ | bhogasaæpattir ÃtmabhÃvasaæpattiÓ cÃyurÃdisaæg­hÅtà phalaæ pa¤casthÃnasÆtravat | svaparÃnugraho mahÃbodhisaæbhÃraparipÆriÓ ca karma | amÃtsaryayogo amatsari«u vartate | d­«ÂadharmÃmi«ÃbhayapradÃnaprabhedena ceti v­tti÷ | ÓÅlaprabhede dvau Ólokau | «a¬aÇgaÓamabhÃvÃntaæ sugatisthitidÃyakaæ | prati«ÂhÃÓÃntanirbhÅtaæ puïyasaæbhÃrasaæyutaæ || AMsa_16.19 || saæketadharmatÃlabdhaæ saævarasthe«u vidyate | ÓÅlam evaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || AMsa_16.20 || «a¬aÇgam iti svabhÃva÷ | «a¬aÇgÅti ÓÅlavÃn viharati yÃvat samÃdÃya Óik«ate Óik«Ãpade«v iti | ÓamabhÃvÃntam iti hetu÷ | nirvÃïÃbhiprÃyeïa samÃdÃnÃt | sugatisthitidÃyakam iti phalaæ | ÓÅlena sugatigamanÃt | avipratisÃrÃdikrameïa cittasthitilÃbhÃc ca | prati«ÂhÃÓÃntanirbhÅtam iti karma | ÓÅlaæ hi sarvaguïÃnÃæ prati«Âhà bhavati | kleÓaparidÃhaÓÃntyà ca ÓÃntaæ | prÃïÃtipÃtÃdipratyayÃnÃæ (##) ca bhayÃvadyavairÃïÃm aprasavÃn nirbhotaæ | puïyasaæbhÃrasaæyutam iti yoga÷ sarvakÃlaæ kÃyavÃÇmanaskarmasamÃvaraïÃt | saæketadharmatÃlabdhaæ saævarasthe«u vidyata iti v­ttis tatra saæketalabdhaæ prÃtimok«asaævarasaæg­hÅtaæ | dharmatÃpratilabdhaæ dhyÃnÃnÃsravasaævarasaæg­hÅtam e«Ãsya prabhedav­tti÷ trividhena prabhedena vartanÃt | saævarasthe«u vidyata ity ÃcÃrav­tti÷ | k«Ãntiprabhede dvau Ólokau | mar«ÃdhivÃsanaj¤Ãnaæ kÃruïyÃd dharmasaæÓrayÃt | pa¤cÃnuÓaæsam ÃkhyÃtaæ dvayor arthakaraæ ca tat || AMsa_16.21 || tapa÷ prÃbalyasaæyuktaæ te«u tattrividhaæ mataæ | k«Ãntim evaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || AMsa_16.22 || mar«ÃdhivÃsaj¤Ãnam iti trividhiyÃ÷ k«Ãnte÷ svabhÃva÷ | apakÃramar«aïak«Ãnter mar«aïÃæ mar«a iti k­tvà | du÷khÃdhivÃsak«Ãnter dharmanidhyÃnak«ÃnteÓ ca yathÃkramaæ | kÃruïyÃd dharmasaæÓrayÃd iti hetu÷ | dharmasaæÓraya÷ puna÷ | ÓÅlasamÃdÃnaæ ÓrutaparyavÃptiÓ ca | pa¤cÃnuÓaæsam ÃkhyÃtam iti phalaæ | yathoktaæ sÆtre | pa¤cÃnuÓaæsÃ÷ k«Ãntau | na vairabahulo bhavati | na bhedabahulo bhavati | sukhasaumanasya bahulo bhavati | avipratisÃrÅ kÃlaæ karoti | kÃyasya na bhedÃt sugatau svargaloke deve«Æpapadyate iti | dvayor arthakaraæ ca tad iti mar«ÃdhivÃsanam ity adhik­taæ idaæ karma | yathoktaæ | dvayor arthaæ sa kurÆte ÃtmanaÓ ca parasya ca | ya÷ paraæ kupitaæ j¤Ãtvà svayaæ tatropaÓÃmyati || iti || tapa÷prÃbalyasaæyuktam iti yoga÷ | yathoktaæ | k«Ãnti÷ paramaæ tapa iti | te«u tad ity ÃdhÃrav­tti÷ k«ami«u tadv­tte÷ | trividhaæ matam iti prabhedav­ttis trividhak«Ãntiprabhedena yathoktaæ prÃk | vÅryaprabhede dvau Ólokau | utsÃha÷ kuÓale samyak ÓraddhÃcchandaprati«Âhita÷ | sm­tyÃdiguïav­ddhau ca saækleÓaprÃtipak«ika÷ || AMsa_16.23 || alobhÃdiguïopetas te«u saptavidhaÓ ca sa÷ | vÅryam eva parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayeta || AMsa_16.24 || utsÃha÷ kuÓale samyag iti svabhÃva÷ | kuÓala iti tadanyak­tyotsÃhavyudÃsÃtha samyag ity anyatÅrthikamok«ÃrthotsÃhavyudÃsÃrthaæ | ÓraddhÃc chandaprati«Âhita iti hetu÷ ÓraddadhÃno hy atÅva vÅryam Ãrabhati | sm­tyÃdiguïav­ddhÃv iti phalaæ | ÃrabdhavÅryasya (##) sm­tisamÃdhyÃdiguïodbhavÃt | saækleÓaprÃtipak«ika iti karma | yathoktaæ ÃrabdhavÅryas tu sukhaæ viharaty avyavakÅrïa÷ pÃpakair akuÓalair dharmair iti | alobhÃdiguïopeta iti yoga÷ | te«v ity ÃrabdhavÅrye«u iyam ÃdhÃrav­tti÷ | saptavidha iti prabhedav­tti÷ | sa punar adhiÓÅlÃdiÓik«Ãtraye kÃyikaæ cetasikaæ ca sÃtatyena satk­tya ca yad vÅryaæ | dhyÃnaprabhede dvau Ólokau | sthitiÓ cetasa adhyÃtmaæ sm­tivÅryaprati«Âhitaæ | sukhopapattaye 'bhij¤ÃvihÃravaÓavartakam || AMsa_16.25 || dharmÃïÃæ pramukhaæ te«u vidyate trividhaÓ ca sa÷ | dhyÃnam evaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || AMsa_16.26 || sthitiÓ cetasa adhyÃtmam iti svabhÃva÷ | sm­tivÅryaprati«Âhitam iti hetu÷ | ÃlambanÃsaæpramo«e sati vÅryaæ niÓritya samÃpattyabhinirhÃrÃt | sukhopapattaye iti phalaæ dhyÃnasyÃvyÃbÃdhopapattiphalatvÃt | abhij¤ÃvihÃravaÓavartakam iti karma | dhyÃnenÃbhij¤ÃvaÓavartanÃt | ÃryadivyabrÃhmavihÃravaÓavartanÃc ca | dharmÃïÃæ pramukham iti prÃmukhyena yoga÷ | yathoktaæ | samÃdhipramukhÃ÷ sarvadharmà iti | te«u vidyata iti dhyÃyi«v iyam ÃdhÃrav­tti÷ | trividhaÓ ca sa iti savitarka÷ savicÃra÷ avitarko vicÃramÃtra÷ | avitarko avicÃra÷ | puna÷ prÅtisahagata÷ | sÃtasahagata÷ | upek«ÃsahagataÓ ca | iyaæ prabhedav­tti÷ | praj¤Ãprabhede dvau Ólokau | samyakpravicayo j¤eya÷ ÓasamÃdhÃnaprati«Âhita÷ | suvimok«Ãya saækleÓÃt praj¤ÃjÅvasudeÓana÷ || AMsa_16.27 || dharmÃïÃm uttaras te«u vidyate trividhaÓ ca sa÷ | praj¤Ãm evaæ parij¤Ãya paï¬ita÷ samudÃnayet || AMsa_16.28 || samyak pravicayo j¤eya iti svabhÃva÷ | samyag iti na mithyà j¤eya iti laukikak­tyasamyakpravicayavyudÃsÃrthaæ | samÃdhÃnaprati«Âhita iti hetu÷ | samÃhitacitto yathÃbhÆtaæ prajÃnÃti | yasmÃt suvimok«Ãya saækleÓÃd iti phalaæ | tena hi saækleÓÃt suvimok«o bhavati | laukikahÅnalokottaramahÃlokottareïa pravicayena | praj¤ÃjÅvasudeÓana iti praj¤ÃjÅva÷ sudeÓanà cÃsya karma | tena hy anuttarapraj¤Ã jÅvakÃnÃæ jÅvati | samyag dharma deÓayatÅti | dharmÃïÃm uttara ity uttaratvena yoga÷ | yathoktaæ | praj¤ottarÃ÷ sarvadharmà iti | te«u vidyate trividhaÓ ca sa iti v­tti÷ | prÃj¤e«u vartanÃt trividhena ca prabhedena | laukiko hÅnalokottaro (##) mahÃlokottaraÓ ca | ukta÷ pratyekaæ dÃnÃdÅnÃæ «a¬arthaprabhedena prabheda÷ | saægrahavibhÃge Óloka÷ | sarve Óuklà dharmà vik«iptasamÃhitobhayà j¤eyÃ÷ | dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃæ pÃramitÃbhyÃæ parig­hÅtÃ÷ || AMsa_16.29 || sarve Óuklà dharmà dÃnÃdidharmÃ÷ | tatra vik«iptà dvÃbhyÃæ pÃramitÃbhyÃæ saæg­hÅtÃ÷ prathamÃbhyÃæ dÃnasamÃdÃnaÓÅlayor asamÃhitatvÃt | samÃhità dvÃbhyÃæ paÓcimÃbhyÃæ dhyÃnayathÃbhÆtapraj¤ayo÷ samÃhitatvÃt | ubhaye dvÃbhyÃæ k«ÃntivÅryÃbhyÃæ | tayo÷ samÃhitÃsamÃhitatvÃt | vipak«avibhÃge ÓlokÃ÷ «a | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktam eva na ca dÃnaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.30 || saptavidhà saktir dÃnasya vipak«a÷ | bhogasakti÷ vilambanaÓakti÷ tanmÃtrasaætu«Âisakti÷ pak«apÃtasakti÷ pratikÃrasakti÷ vipÃkasakti÷ | vipak«asaktistu tadvipak«alÃbhÃnuÓayÃsamudghÃtÃt | vik«epasaktiÓ ca | sa punar vik«epo dvividha÷ | manasikÃravik«epaÓ ca hÅnayÃnasp­haïÃt | vikalpavik«epaÓ ca dÃyakapratigrÃhakadÃnavikalpanÃt | ata÷ saptavidhasaktimuktatvÃt saptak­tvo dÃnasyÃsaktatvam uktaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktam eva na ca ÓÅlaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.31 || na ca saktà na ca saktà na ca saktà saktikà na k«Ãnti÷ | na ca saktà na ca saktà na ca saktà bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.32 || na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktam eva ca na vÅryaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.33 || na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ saktam eva na ca dhyÃnaæ | na ca saktaæ na ca saktaæ na ca saktaæ bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.34 || na ca saktà na ca saktà na ca saktà saktikà na ca praj¤Ã | na ca saktà na ca sakta na ca saktà bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.35 || (##) yathà dÃnÃsaktir uktà evaæ ÓÅle yÃvat praj¤ÃyÃæ veditavyà | atra tu viÓe«abhogasaktiparivartena dau÷ÓÅlyÃdyÃsaktir veditavyà vipak«asaktis tadvipak«ÃnuÓayÃsamudghÃtanÃt | vikalpavik«epaÓ ca yathÃyogaæ trimaï¬alaparikalpanÃt | guïavibhÃge trayoviæÓati÷ ÓlokÃ÷ | tyaktaæ buddhasutai÷ svajÅvitam api prÃpyÃrthinaæ sarvadà kÃruïyÃt parato na ca pratik­tir ne«Âaæ phalaæ prÃrthitaæ | dÃnenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità dÃnaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punar loke 'j¤ayaæ sthÃpitam || AMsa_16.36 || iti subodha÷ padÃrtha÷ | Ãttaæ buddhasutair yamodyamamayaæ ÓÅlatrayaæ sarvadà svargo nÃbhimata÷ sametya ca puna÷ saktirna tatrÃhità | ÓÅlenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità ÓÅlaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punar loke 'k«ayaæ sthÃpitam || AMsa_16.37 || trividhaæ ÓÅlaæ | saævaraÓÅlaæ | kuÓaladharmasaægrÃhakaÓÅlaæ | satvÃrthakriyÃÓÅlaæ ca | ekÃtmakaæ yamasvabhÃvaæ | dve udyamasvabhÃve | k«Ãntaæ buddhasutai÷ sudu«karamatho sarvÃpakÃraæ n­ïÃæ na svargÃrtham asaÓaktimato na ca bhayÃn naivopakÃrek«aïÃt | k«ÃntyÃnuttarayà ca sarvajanatà bodhitraye ropità k«Ãntir j¤Ãnaparigraheïa ca punar loke 'k«ayà sthÃpità || AMsa_16.38 || iti | k«ÃntyÃnuttarayà caiti du÷khÃdhivÃsanak«Ãntyà ca parÃpakÃramar«aïak«Ãntyà ca yathÃkramaæ | vÅryaæ buddhasutai÷ k­taæ nirÆpamaæ saænÃhayogÃtmakaæ hantuæ kleÓagaïaæ svato 'pi parata÷ prÃptuæ ca bodhiæ parÃæ | vÅryeïaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità vÅryaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punar loke 'k«ayaæ sthÃpitam || AMsa_16.39 || (##) iti | saænÃhavÅryaæ prayogavÅryaæ ca | dhyÃnaæ buddhasutai÷ samÃdhibahulaæ saæpÃditaæ sarvathà Óre«Âhair dhyÃnasukhair vih­tya k­payà hÅnÃpapatti÷ Órità | dhyÃnenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità dhyÃnaæ j¤Ãnaparigraheïa ca punar loke 'k«ayaæ sthÃpitam || AMsa_16.40 || iti | samÃdhiæbahulam iti anantabodhisatvasamÃdhisaæg­hÅtaæ | j¤Ãtaæ buddhasutai÷ satatvam akhilaæ j¤eyaæ ca yat sarvathà saktir naiva ca nirv­tau prajanità buddhai÷ kuta÷ saæv­tau | j¤Ãnenaiva ca tena sarvajanatà bodhitraye ropità j¤Ãnaæ satvaparigraheïa punar loke 'k«ayaæ sthÃpitam || AMsa_16.41 || iti | satatvaæ paramÃrthasaæg­hÅtaæ sÃmÃnyalak«aïaæ pudgaladharmanairÃtmyaæ | j¤eyaæ ca yat sarvathety anantasvasaæketÃdilak«aïabhedabhinnaæ yad aj¤eyaæ | dÃnÃdÅnÃæ nirvikalpaj¤ÃnaparigraheïÃk«ayatvaæ nirupadhiÓe«anirvÃïe 'pi tadak«ayÃt | j¤Ãnasya puna÷ satvaparigraheïa karuïayà satvÃnÃm aparityÃgÃt | e«Ãæ puna÷ «aïÃæ ÓlokÃnÃæ piï¬Ãrtha÷ saptamena Ólokena nirdi«Âa÷ | audÃryÃnÃmi«atvaæ ca mahÃrthÃk«ayatÃpi ca | dÃnÃdÅnÃæ samas taæ hi j¤eyaæ guïacatu«Âayam || AMsa_16.42 || iti | tatra dÃnÃdÅnÃæ prathamena pÃdenodÃratà paridÅpità | dvitÅyena nirÃmi«atà | t­tÅyena mahÃrthatÃ÷ mahata÷ satvÃrthasya saæpÃdanÃt | caturthenÃk«ayatà ity e«Ãæ guïacatu«Âayam ebhi÷ Ólokair veditavyaæ | darÓanapÆraïatu«Âiæ yÃcanake 'tu«Âim api samÃÓastiæ | abhibhavati sa tÃæ dÃtà k­pÃlurÃdhikyayogena || AMsa_16.43 || yÃcanake hi jane dÃyakadarÓanÃt tataÓ ca yathÃ-Åpsitaæ labdhvà manorathaparipÆraïÃdyà tu«Âir utpadyate | atu«ÂiÓ cÃdarÓanÃd aparipÆraïÃc ca | ÃÓÃstiÓ ca yà taddarÓane manorathaparipÆraïe ca | sà bodhisatvasyÃdhikotpadyate (##) sarvakÃlaæ yÃcanakadarÓanÃt tanmanorathaparipÆraïÃc ca | adarÓanÃd aparipÆraïÃc cÃtu«Âi÷ | ato dÃtà k­pÃlus tÃæ sarvam abhibhavaty ÃdhikyayogÃt | prÃïÃn bhogÃn dÃrÃn satve«u sadÃnyatyajanak­pÃlutvÃt | Ãmodate nikÃmaæ tadviratiæ pÃlayÃtra katham || AMsa_16.44 || tebhyo viratiæ tadviratiæ parakÅyebhya÷ prÃïabhogadÃrebhya÷ | etena trividhÃt kÃyaduÓcaritÃd viratiÓÅlaguïaæ darÓayati | nirapek«a÷ samacitto nirbhÅ÷ sarvaprada÷ k­pÃheto÷ | mithyÃvÃdaæ brÆyÃt paropaghÃtÃya katham Ãrya÷ || AMsa_16.45 || etena m­«ÃvÃdÃd viratiguïaæ darÓayati | Ãtmahetor m­«ÃvÃda ucyeta kÃyajÅvitÃpek«ayà | parahetor và priyajanapremnà | bhayena và rÃjÃdibhayÃt | Ãmi«akiæcitkahetor và lÃbhÃrthaæ | bodhisatvaÓ ca svakÃyajÅvitanirapek«a÷ | samacittaÓ ca sarvasatve«v Ãtmasamacittatayà | nirbhayaÓ ca pa¤cabhayasamatikrÃntatvÃt | sarvapradaÓ cÃrthibhya÷ sarvasvaparityÃgÃt | sa kena hetunà m­«ÃvÃdaæ brÆyÃt | samahitakÃma÷ sak­pa÷ paradu÷khotpÃdane 'tibhÅrÆÓ ca | satvavinaye suyukte÷ suvidÆre trividhavÃgdo«Ãt || AMsa_16.46 || bodhisatva÷ sarvasatve«u samaæ hitakÃma÷ sa kathaæ pare«Ãæ mitrabhedÃrthaæ paiÓunyaæ kari«yatÅti | sak­paÓ ca paradu÷khÃpanayÃbhiprÃyÃt | paradu÷khotpÃdane cÃtyarthaæ bhÅru÷ sa kathaæ pare«Ãæ du÷khotpÃdanÃrthaæ paru«aæ vak«yati | satvÃnÃæ vinaye samyakprayukta÷ sa kathaæ saæbhinnapralÃpaæ kari«yati tasmÃd asau suvidÆre trividhavÃgdo«Ãt paiÓunyÃt pÃru«yÃt saæbhinnapralÃpÃc ca | sarvaprada÷ k­pÃlu÷ pratÅtyadharmodaye sukuÓalaÓ ca | adhivÃsayet katham asau sarvÃkÃraæ mana÷ kleÓam || AMsa_16.47 || abhidhyà vyÃpÃdo mithyÃd­«Âir và yathÃkramaæ | e«a dau÷ÓÅlyapratipak«adharmaviÓe«ayogÃc chÅlaviÓuddhigÆïo bodhisatvÃnÃæ veditavya÷ | upakarasaæj¤Ãmodaæ hy apakÃriïiparahita saæj¤Ãæparahite sadà du÷khe | labhate yadà k­pÃlu÷ k«amitavyaæ tasya kiæ na syÃt || AMsa_16.48 || (##) yasya nÃpakÃrisaæj¤Ã pravartate na du÷khasaæj¤Ã | paraparasaæj¤ÃpagamÃt svato 'dhikatarÃt sadà parasnehÃt | du«karacaraïÃt sak­pe hy adu«karaæ vÅryaæ || AMsa_16.49 || sak­po bodhisatva÷ | tatra sak­pe yat parÃrthaæ du«karacaraïÃd vÅrthaæ tadadu«karaæ ca sudu«karaæ ca | katham adu«karaæ | paratra parasaæj¤ÃpagamÃt | svato'dhikatarÃc ca sarvadà pare«u snehÃt | kathaæ sudu«karaæ | yad evaæ parasaæj¤Ãpagataæ ca svatodhikatarasnehaæ ca tadvÅryaæ | alpasukhaæ hy Ãtmasukhaæ lÅnaæ parihÃïikaæ k«ayi samohaæ | dhyÃnaæ mataæ trayÃïÃæ viparyayÃd bodhisatvÃnÃm || AMsa_16.50 || alpasukhaæ dhyÃnaæ laukikÃnÃm Ãtmasukhaæ ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ | lÅnaæ laukikÃnÃæ satkÃye ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ ca nirvÃïe | parihÃïikaæ laukikÃnÃæ k«ayi ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ nirupadhiÓe«anirvÃïe tatk«ayÃt | samohaæ sarve«Ãæ yathÃyogakli«ÂÃkli«Âena mohena | bodhisatvÃnÃæ punar dhyÃnaæ bahusukham Ãtmaparasukham alÅnamaparihÃïikam ak«ayyasamohaæ ca | Ãmo«ais tamasi yathà dÅpair nunnaæ tathà trayaj¤Ãnaæ | dinakarakiraïauriva tu j¤Ãnamatulyaæ k­pÃlunÃm || AMsa_16.51 || yathà hastÃmo«ais tamasi j¤Ãnaæ parÅttavi«ayamapratyak«am avyaktaæ ca tathà p­thagjanÃnÃæ | yathÃvacarake dÅpairj¤Ãnaæ prÃdeÓikaæ pratyak«aæ nÃtinirmalaæ tathà ÓrÃvakÃïÃæ pratyekabuddhÃnÃæ ca | yathà dinakarakiraïair j¤Ãnaæ samantÃt pratyak«aæ sunirmalaæ ca tathà bodhisatvÃnÃæ | ata eva tad atulyaæ | ÃÓrayÃd vastuto dÃnaæ nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca paraæ matam || AMsa_16.52 || tatrÃÓrayo bodhisatva÷ | vastu Ãmi«adÃnasyÃdhyÃtmikaæ vastu paramaæ | abhyadÃnasyÃpÃyasaæsÃrabhÅtebhyas tu (##) tadabhayaæ | dharmadÃnasya mahÃyÃnaæ | nimittaæ karuïà | pariïÃmanà tena mahÃbodhiphalaprÃrthanà | hetu÷ pÆrvadÃnapÃramitÃbhyÃsavÃsanà | j¤Ãnaæ nirvikalpaæ yena trimaï¬alapariÓuddhaæ dÃnaæ dadÃti dÃt­deyapratigrÃhakÃvikalpanÃt | k«etraæ pa¤cavidhaæ | arthÅ du÷khito ni÷pratisaraïo duÓcaritacÃrÅ guïavÃæÓ ca | caturïÃm uttaraæ k«etraæ paraæ | tadabhÃve pa¤camaæ | niÓrayas trividho yaæ niÓritya dadÃti | adhimuktir manasikÃra÷ samÃdhiÓ ca | adhimuktir yathà bhÃvanÃvibhÃge 'dhimuktimanaskÃra ukta÷ | manaskÃro yathà tatraivÃsvÃdanÃbhinandanamanaskÃra ukta÷ | samÃdhir Ãdir yathà tatraiva vibhutvam uktaæ | evam ÃÓrayÃdiparasamayo dÃnaæ paramaæ | so'yaæ cÃpadeÓo veditavya÷ | yaÓ ca dadÃti yac ca yena ca yasmai ca yataÓ ca yasya ca parigraheïa yatra ca yÃvat prakÃraæ tad dÃnaæ | ÃÓrayÃd vastuta÷ ÓÅlaæ nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca paraæ matam || AMsa_16.53 || ÃÓrayÃd vastuto vÅryaæ nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca paraæ matam || AMsa_16.54 || ÃÓrayÃd vastuto dhyÃnaæ nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca paraæ matam || AMsa_16.55 || ÃÓrayÃd vastuta÷ praj¤Ã nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca parà matà || AMsa_16.56 || ÓÅlasya paramaæ vastu bodhisatvasaævara÷ | k«Ãnte÷ prÃïÃpahÃriïau hÅnadurbalau | vÅryasya pÃramitÃbhÃvanà tadvipak«aprahÃïaæ ca | dhÃnasya bodhisatvasamÃdhaya÷ | praj¤ÃyÃs tathatà | sarve«Ãæ ÓÅlÃdÅnÃæ k«etraæ mahÃyÃnaæ | Óe«aæ pÆrvavad veditavyaæ | ekasatvasukhaæ dÃnaæ bahukalpavighÃtak­t | priyaæ syÃd bodhisatvÃnÃæ prÃg eva tadviparyayÃt || AMsa_16.57 || yadi bodhisatvÃnÃæ dÃnam ekasyaiva satvasya sukhadaæ syÃd ÃtmanaÓ ca bahukalpavighÃtak­t | tathÃpi tat te«Ãæ priyaæ syÃt karuïÃviÓe«Ãt kiæ punar yad anekasatvasukhaæ ca bhavatyà tmanaÓ ca bahukalpÃnugrahak­t | yad artham icchanti dhanÃni dehinas tadeva dhÅrà vis­janti dehi«u | ÓarÅrahetor dhanam i«yate janais tad eva dhÅrai÷ ÓataÓo vis­jyate || AMsa_16.58 || (##) atra pÆrvÃrdham uttarÃrdhe vyÃkhyÃtaæ | ÓarÅram evots­jato na du÷khyate yadà mana÷ kà draviïe 'vare kathà | tadasya lokottaram iti yan mudaæ sa tena tat tasya tad uttaraæ puna÷ || AMsa_16.59 || atra ÓarÅram evÃuts­jato yadà mano na du÷khyate tadasya lokottaram iti saædarÓitaæ | eti yan mudaæ sa tena du÷khena tat tasya taduttaram iti tasmÃl lokottarÃd uttaraæ | pratigrahair i«ÂanikÃmalabdharna tu«Âim ÃyÃti tathÃrthiko 'pi | sarvastidÃnena yatheha dhÅmÃn tu«Âiæ vrajaty arthijanasya tu«Âyà || AMsa_16.60 || i«ÂanikÃm alabdhair ity abhipretaparyÃptalabdhai÷ | sarvÃstidÃneneti yÃvat svajÅvitadÃnena | saæpÆrïabhogo na tathÃstimantam ÃtmÃnam anvÅk«ati yÃcako 'pi | sarvastidÃnÃd adhano 'pi dhÅmÃn ÃtmÃnam anveti yathÃstimantaæ || AMsa_16.61 || suvipulam api vittaæ prÃpya naivopakÃraæ vigaïayati tathÃrthÅ dÃyakÃl lÃbhaheto÷ | vidhivad iha sudÃnair arthinas tarpayitvà mahadupakarasaæj¤Ãæ te«u dhÅmÃn yathaiti || AMsa_16.62 || karuïÃviÓe«Ãd | gatÃrtho Ólokau | svayam apagataÓokà dehina÷ svastharÆpà vipulam api g­hÅtvà bhu¤jate yasya vittaæ | pathi paramaphalìhyÃd bhogav­k«Ãd yathaiva pravis­tir atibhogÅ bodhisatvÃn na so 'nya÷ || AMsa_16.63 || pravis­tir atibhogaÓ cÃsyeti pravis­tir atibhogÅ sa ca nÃnyo bodhisatvÃd veditavya÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | prÃdhÃnyatatkÃraïakarmabhedÃt prakÃrabhedÃÓrayabhedataÓ ca | caturvibandhapratipak«abhedÃt vÅryaæ parij¤eyam iti pradi«Âam || AMsa_16.64 || (##) «a¬vidhena prabhedena vÅryaæ parij¤eyaæ | prÃdhÃnyabhedena | tatkÃraïabhedena | prakÃrabhedena | ÃÓrayabhedena | caturvibandhapratipak«abhedena ca | asyÃd deÓasyottarai÷ Ólokair nirdeÓa÷ | vÅryaæ paraæ Óuklagaïasya madhye tanniÓritas tasya yato 'nulÃbha÷ | vÅryeïa sadya÷ susukho vihÃro lokottarà lokagatÃæ ca siddhi÷ || AMsa_16.65 || vÅryaæ paraæ Óuklagaïasya madhye iti sarvaÓuklagaïasya madhye iti sarvakuÓaladharmaprÃdhÃnyaæ vÅryasya nirdi«Âaæ | tanniÓritastasya yato 'nulÃbha iti prÃdhÃnyakÃraïaæ nirdi«Âaæ | yasmÃd vÅryÃÓrita÷ sarvakuÓaladharmalÃbha÷ | vÅryeïa sadya÷ susukho vihÃro lokottarà lokagatà ca siddhir iti karma nirdi«Âaæ | vÅryeïa hi d­«Âadharme parama÷ sukhavihÃra÷ | sarvà ca lokottarà siddhir laukikÅ ca kriyate | vÅryÃvad avÃptaæ bhavabhogam i«Âaæ vÅryeïa Óuddhiæ prabalÃm upetÃ÷ | vÅryeïa satkÃyam atÅtya muktà vÅryeïa bodhiæ paramÃæ vibuddhÃ÷ || AMsa_16.66 || iti | paryÃyadvÃreïa vÅryasya karma nirdi«Âaæ | laukikalokottarasiddhibhedÃt | tatra prabalà laukikÅ siddhir anÃtyantikatvÃt | punar mataæ hÃniviv­ddhivÅryaæ mok«Ãdhipaæ pak«avipak«am anyat | tattve pravi«Âaæ parivartakaæ ca vÅryaæ mahÃrthaæ ca niruktam anyat || AMsa_16.67 || saænÃhavÅryaæ prathamaæ tataÓ ca prayogavÅryaæ vidhivatprahitaæ | alÅnam ak«obhyam atu«ÂivÅryaæ sarvaprakÃraæ pravadanti buddhÃ÷ || AMsa_16.68 || ity e«a prakÃrabheda÷ | tatra hÃniviv­ddhivÅryaæ samyakprahÃïe«u ca dvayo÷ kuÓaladharmÃbhiv­ddhaye | mok«Ãdhipaæ vÅryam indriye«u | mok«ÃdhipatyÃrthena yasmÃd indriyÃïi | pak«avipak«aæ bale«u vipak«Ãnavam­dyÃrthena yasmÃd balÃni | tatve pravi«Âaæ bodhyaÇge«u darÓanamÃrge tadvyavasthÃpanÃt | parivartakaæ mÃrgÃÇge«u bhÃvanÃmÃrge 'ntasyÃÓrayapariv­ttihetutvÃt | mahÃrthaæ vÅryaæ pÃramitÃsvabhÃvaæ svaparÃrthÃdhikÃrÃt | saænÃhavÅryaæ prayogÃya saænahyata÷ | prayogavÅryaæ tathà prayogata÷ | alÅnavÅryam udÃre 'pyadhigantavye layÃbhÃvata÷ | ak«obhyavÅryaæ ÓÅtalo«ïÃdibhir du÷khair avikopanata÷ | asaætu«ÂivÅryam alpenÃdhigamenÃsaætu«Âita÷ | ebhir eva (##) saænÃhavÅryÃdibhi÷ sÆtre | sthÃmavÃn vÅryavÃnutsÃhÅ d­¬haparÃkramo anik«iptadhura÷ kuÓale«u dharme«v ity ucyate yathÃkramaæ | nik­«ÂamadhyottamavÅryam anyat yÃnatraye yuktajanÃÓrayeïa | lÅnÃtyudÃrÃÓayabuddhiyogÃt vÅryaæ tad alpÃrthamahÃrtham i«Âam || AMsa_16.69 || atrÃÓrayaprabhedena vÅryabhedo nirdi«Âa÷ | yÃnatraye prayukto yo janas tadÃÓrayeïa yathÃkramaæ nik­«Âamadhyottamaæ vÅryaæ veditavyaæ | kiæ kÃraïaæ | lÅnÃtyudÃrÃÓayabuddhiyogÃt | lÅno hi buddhyÃÓayo yÃnadvaye prayuktÃnÃæ kevalÃtmÃrthÃdhikÃrÃt | atyudÃro mahÃyÃne prayuktÃnÃæ parÃrthÃdhikÃrÃt | ata eva yathÃkramaæ vÅryaæ ta dalpÃrthaæ mahÃrtham iva svÃrthÃdhikÃrÃc ca | na vÅryavÃn bhogaparÃjito 'sti no vÅryavÃn kleÓaparÃjito 'sti | na vÅryavÃn khedaparÃjito 'sti no vÅryavÃn prÃptiparÃjito 'sti || AMsa_16.70 || ity ayaæ caturvibandhapratipak«abheda÷ | caturvidho dÃnÃdÅnÃæ vibandho yena dÃnÃdi«u na pravartate | bhogasaktis tadÃgrahata÷ | kleÓasaktis tatparibhogÃdhyavasÃnata÷ | khedo dÃnÃdi«u prayogÃbhiyogaparikhedata÷ | prÃptir alpamÃtradÃnÃdisaætu«Âita÷ | tatpratipak«abhedenaitac caturvidhaæ vÅryam uktaæ | anyonyaviniÓcayavibhÃge Óloka÷ | anyonyaæ saægrahata÷ prabhedato dharmato nimittÃc ca | «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ viniÓcaya÷ sarvathà j¤eya÷ || AMsa_16.71 || anyonyasaægrahato viniÓcaya÷ | abhayapradÃnena ÓÅlak«Ãntisaægraho yasmÃt tÃbhyÃm abhayaæ dadÃti | dharmadÃnena dhyÃnapraj¤ayor yasmÃt tÃbhyÃæ dharmaæ dadÃti | ubhÃbhyÃæ vÅryasya yasmÃt tenÃbhayaæ dadÃti | kuÓaladharmasaægrÃhakeïa ÓÅlena sarve«Ãæ dÃnÃdÅnÃæ saægraha÷ | evaæ k«ÃntyÃdibhir anyonyasaægraho yathÃyogaæ yojya÷ | prabhedato viniÓcaya÷ | dÃnaæ «a¬vidhaæ dÃnadÃnaæ ÓÅladÃnaæ yÃvat praj¤ÃdÃnaæ | parasaætÃne«u ÓÅlÃdiniveÓanÃt | dharmato viniÓcaya÷ | ye sÆtrÃdayo ye«u dÃnÃdi«v arthe«u saæd­Óyante | ye ca dÃnÃdayo ye«u sÆtrÃdi«u dharme«u saæd­Óyante | te«Ãæ parasparaæ saægraho veditavya÷ | nimittato viniÓcaya÷ | dÃnaæ ÓÅlÃdÅnÃæ nimittaæ bhavati | bhoganirapek«asya ÓÅlÃdi«u prav­tte÷ | ÓÅlam api dÃnÃdÅnÃæ bhik«usaævarasamÃdÃnaæ sarvasvaparigrahatyÃgÃc chÅlaprati«Âhitasya ca k«ÃntyÃdiyogÃt | kuÓaladharmasaægrÃhakaÓÅlasamÃdÃnaæ ca sarve«Ãæ dÃnÃdÅnÃæ nimittaæ | evaæ (##) k«ÃntyÃdÅnÃm anyonyanimittabhÃvo yathà yojya÷ | saægrahavastuvibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | catvÃri saægrahavastÆni | dÃnaæ priyavÃdità arthacaryà samÃnÃrthatà | tatra | dÃnaæ samaæ priyÃkhyÃnam arthacaryà samÃrthatà | taddeÓanà samÃdÃya svÃnuv­ttibhir i«yate || AMsa_16.72 || dÃnaæ samam i«yate yathà pÃramitÃsu priyÃkhyÃnaæ taddeÓanà | arthacaryà tatsamÃdÃpanà | tac chabdena pÃramitÃnÃæ grahaïÃt pÃramitÃdeÓanà pÃramitÃsamÃdÃpanety artha÷ | samÃnÃrthatà yatra paraæ samÃdÃpayati tatra svayam anuv­tti÷ | kim arthaæ punar etÃni catvÃri saægrahavastÆnÅ«yante | e«a hi pare«Ãæ | upÃyo 'nugrahakaro grÃhako 'tha pravartaka÷ | tathÃnuvartako j¤eyaÓ catu÷saægrahavastuta÷ || AMsa_16.73 || dÃnam anugrÃhaka upÃya÷ | Ãmi«adÃnena kÃyikÃnugrahotpÃdanÃt | priyavÃdità grÃhaka÷ | avyutpannasaædigdhÃrthagrÃhaïÃt | arthacaryà pravartaka÷ | kuÓale pravartanÃt | samÃnÃrthatà 'nuvartaka÷ | yathÃvÃditathÃkÃriïaæ hi samÃdÃpakaæ viditvà yatra kuÓale tena pravartitÃ÷ pare bhavanti tad anuvartante | Ãdyena bhÃjanÅbhÃvo dvitÅyenÃdhimucyanà | pratipattis t­tÅyena caturthena viÓodhanà || AMsa_16.74 || Ãmi«adÃnena bhÃjanÅbhavati dharmasya vidheyatÃpatte÷ | priyavÃditayà taæ dharmam adhimucyate tadarthavyutpÃdanasaæÓayacchedanata÷ | arthacaryayà pratipadyate yathÃdharma | samÃnÃrthatayà tÃæ pratipattiæ viÓodhayati dÅrghakÃlÃnu«ÂhÃnÃd | idaæ saægrahavastÆnÃæ karma | catu÷ saægrahavastutvaæ saægrahadvayato mataæ | Ãmi«eïÃpi dharmeïa dharmeïÃlambanÃd api || AMsa_16.75 || yad apy anyat saægrahavastudvayam uktaæ bhagavatà Ãmi«asaægraho dharmasaægrahaÓ ca | tÃbhyÃm etÃny eva (##) catvÃri saægrahavastÆni saæg­hÅtÃni | Ãmi«asaægraheïa prathame | dharmasaægraheïÃvaÓi«ÂÃni | tÃni punas trividhena dharmeïa | Ãlambanadharmeïa pratipattidharmeïa tadviÓuddhidharmeïa ca yathÃkramaæ | hÅnamadhyottama÷ prÃyo vandhyo 'vandhyaÓ ca saægraha÷ | abandhya÷ sarvathà caiva j¤eyo hy ÃkÃrabhedata÷ || AMsa_16.76 || e«a saægrahasya prakÃrabheda÷ | tatra hÅnamadhyottama÷ saægraho bodhisatvÃnÃæ yÃnatrayaprayukte«u veditavyo yathÃkramaæ | prÃyeïa vandhyo 'dhimukticaryÃbhÆmau | prÃyeïÃbandhyo bhÆmipravi«ÂÃnÃæ | avandhya÷ sarvathà a«ÂamyÃdi«u bhÆbhi«u satvÃrthasyÃvaÓyaæ saæpÃdanÃt | par«atkar«aïaprayuktair vidhir e«a samÃÓrita÷ | sarvÃrthasiddhau sarve«Ãæ sukhopÃyaÓ ca Óasyate || AMsa_16.77 || ye kecit par«atkar«aïe prayuktÃ÷ sarvais tair ayam evopÃya÷ samÃÓrito yaduta catvÃri saægrahavastÆni | tathà hi sarvÃrthasiddhaye sarve«Ãæ sukhaÓ cai«a upÃya÷ praÓasyate buddhai÷ | saæg­hÅtà grahÅ«yante saæg­hyante ca ye 'dhunà | sarve ta evaæ tasmÃc ca vartma tat satvapÃcane || AMsa_16.78 || etena lokatraye 'pi sarvasatvÃnÃæ paripÃcane caturïÃæ saægrahavastÆnÃm ekÃyanamÃrgatvaæ darÓayati | anyamÃrgÃbhÃvÃt | iti satatam asaktabhogabuddhi÷ ÓamayamanodyamapÃraga÷ sthitÃtmà | bhavavi«ayanimittanirvikalpo bhavati sa satvagaïasya saæg­hÅtà || AMsa_16.79 || etena yathoktÃsu «aÂsu pÃramitÃsu sthitasya bodhisatvasya saægrahavastuprayoga darÓayati svaparÃrthasaæpÃdanÃt pÃramitÃbhi÷ saægrahavastubhiÓ ca yathÃkramaæ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pÃramitÃdhikÃra÷ «o¬aÓa÷ samÃpta÷ (##) CHAPITRE XVII saptadaÓo 'dhikÃra÷ buddhapÆjÃvibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | saæmukhaæ vimukhaæ pÆjà buddhÃnÃæ cÅvarÃdibhi÷ | gìhaprasannacittasya saæbhÃradvayapÆraye || AMsa_17.1 || abandhyabuddhajanmatve praïidhÃnavata÷ sata÷ | trayasyÃnupalambhas tu ni«pannà buddhapÆjà || AMsa_17.2 || satvÃnÃm aprameyÃnÃæ paripÃkÃya cÃparà | upadheÓ cittataÓ cÃnyà adhimukter nidhÃnata÷ || AMsa_17.3 || anukampÃk«amÃbhyÃæ ca samudÃcÃrato 'parà | vastvÃbhogÃvabodhÃc ca vimukteÓ ca tathÃtvata÷ || AMsa_17.4 || ity ebhiÓ caturbhi÷ Ólokai÷ | ÃÓrayÃd vastuta÷ pÆjà nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca pradarÓità || AMsa_17.5 || veditavyà | tatrÃÓraya÷ samak«aparok«Ã buddhÃ÷ | vastu cÅvarÃdaya÷ | nimittaæ pragìhaprasÃdasahagataæ cittaæ | pariïÃmanà utpÃda÷ syÃd iti pÆrvapraïidhÃnaæ | j¤Ãnaæ nirvikalpaæ pÆjakapÆjyapÆjÃnupalambhata÷ | k«etram aprameyÃ÷ satvÃ÷ | tatparipÃcanÃya tais tatprayojatÃt te«u tadropaïata÷ | niÓraya upadhiÓritaæ ca | tatropadhiæ niÓritya pÆjà cÅvarÃdibhiÓ cittaæ niÓrityÃsvÃdanÃnumodanÃbhinandanamanaskÃrai÷ | tathoktaiÓ cÃdhimuktyÃdibhir yad uta mahÃyÃnadharmÃdhimukta÷ bodhicittotpÃdata÷ | praïidhÃnam eva hi nidhÃnam atroktaæ ÓlokavattvÃnurodhÃt | satvÃnukampanata÷ | du«karacaryà du÷khak«amaïata÷ | pÃramitÃsamudÃcÃrata÷ | yoniÓo dharmamanasikÃrata÷ | sa hy aviparyayastatvÃd vastvÃbhoga÷ | samyagd­«Âito darÓanamÃrge | sa hi yathÃbhÆtÃvabodhÃd vastvavabodha÷ | vimuktita÷ kleÓavimok«Ãc chrÃvakÃïÃæ | tathà tv ato mahÃbodhiprÃpter ity ayaæ pÆjÃyÃ÷ prakÃrabheda÷ | hetuta÷ phalataÓ caiva Ãtmanà ca parair api | lÃbhasatkÃrataÓ caiva pratipatter dvidhà ca sà || AMsa_17.6 || (##) parÅttà mahatÅ pÆjà samÃnÃmÃnikà ca sà | prayogÃd gatitaÓ caiva praïidhÃnÃc ca sà matà || AMsa_17.7 || ity ayam arthÃdibhedenÃpara÷ prakÃrabheda÷ | tatrÃtÅtà hetu÷ pratyutpannà phalaæ pratyutpannà hetur anÃgatà phalam ity evaæ hetuphalato 'tÅtÃnÃgatapratyutpannà veditavyà | Ãtmanety ÃdhyÃtmikÅ parair iti bÃhyà | lÃbhasatkÃrato audÃrikÅ | pratipattita÷ sÆk«mà | parÅttà hÅnà mahatÅ praïÅtà | puna÷ samÃnà hÅnà nirmÃnà praïÅtà trimaï¬alÃvikalpanÃt | kÃlÃntaraprayojyà dÆre | tatkÃlaprayojyÃntike | punar vicchinnÃyÃæ gatau dÆre | samanantarÃyÃm antike | punar yÃæ pÆjÃm ÃyatyÃæ prayojayituæ praïidadhÃti sà dÆre yÃæ praïihita÷ kartuæ sÃntike | katamà punar buddhapÆjà paramà veditavyety Ãha | buddhe«u pÆjà paramà svacittÃt dharmÃdhimuktyÃÓayato vibhutvÃt | akalpanopÃyaparigraheïa sarvaikakÃryatvaniveÓataÓ ca || AMsa_17.8 || ity ebhi÷ pa¤cabhir ÃkÃrai÷ svacittapÆjà buddhe«u paramà veditavyà | yad uta pÆjopasaæhitamahÃyÃnadharmÃdhimuktita÷ | ÃÓayato navabhir ÃÓayai÷ | ÃsvÃdanÃnumodanÃbhinandanÃÓayai÷ | at­ptavipulam uditopakaranirlepakalyÃïÃÓayaiÓ ca ye pÃramitÃbhÃvanÃyÃæ nirdi«ÂÃ÷ | vibhutvato gaganaga¤jÃdisamÃdhibhi÷ | nirvikalpaj¤ÃnopÃyaparigrahata÷ | sarvamahÃbodhisatvaikakÃryatvapraveÓataÓ ca miÓropamiÓrakÃryatvÃt | kalyÃïamitrasevÃvibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | tatrÃrdhapa¤camai÷ Ólokai÷ | ÃÓrayÃd vastuta÷ sevà nimittÃt pariïÃmanÃt | hetuto j¤Ãnata÷ k«etrÃn niÓrayÃc ca pradarÓità || AMsa_17.9 || mitraæ Órayed dÃntaÓamopaÓÃntaæ guïÃdhikaæ sodyamam Ãgamìhyaæ | prabuddhatatvaæ vacas Ãbhyupetaæ k­pÃtmakaæ khedavivarjitaæ ca || AMsa_17.10 || ity evaæ guïamitraæ sevÃyà ÃÓraya÷ | dÃntaæ ÓÅlayogÃd indriyadamena | ÓÃntaæ samÃdhiyogÃd adhyÃtmaæ ceta÷Óamathena | upaÓÃntaæ prayogÃd upasthitakleÓopaÓamanata÷ | guïair adhikaæ na samaæ và nyÆnaæ và | sodyamaæ nodÃsÅnaæ parÃrthe | Ãgamìhyaæ (##) nÃlpaÓrutaæ | prabuddhatatvaæ tatvÃdhigamÃt | vacasÃbhyupetaæ vÃkkaraïenopetaæ | k­pÃtmakaæ nirÃmi«acittatvÃt | khedavivarjitaæ sÃtatyasatk­tyadharmadeÓanÃt | satkÃralÃbhai÷ paricaryayà ca seveta mitraæ pratipattitaÓ ca | iti | sevÃyÃs tu | 17.11c-d dharme tathÃj¤ÃÓaya eva dhÅmÃn mitraæ pragacchet samaye nataÓ ca || AMsa_17.11 || iti trividhaæ nimittaæ | Ãj¤ÃtukÃmatà | kÃlaj¤atà | nirmÃnatà ca | satkÃralÃbhe«u gatasp­ho 'sau prapattaye taæ pariïÃmayec ca | iti pariïÃmanà pratipattyarthaæ sevanÃn na lÃbhasatkÃrÃrthaæ | yathÃnuÓi«ÂapratipattitaÓ ca saærÃdhayec cittam ato 'sya dhÅra÷ || AMsa_17.12 || iti | yathÃnuÓi«Âapratipatti÷ sevÃhetu÷ | tayà taccittÃrÃdhanÃt | yÃnatraye kauÓalam etya buddhyà svasyaiva yÃnasya yateta siddhau | iti yÃnatrayakauÓalÃt j¤Ãnaæ | satvÃn ameyÃn paripÃcanÃya k«etrasya Óuddhasya ca sÃdhanÃya || AMsa_17.13 || iti dvividhaæ k«etraæ tatsevÃyÃ÷ | aprameyÃÓ ca satvÃ÷ pariÓuddhaæ ca buddhak«etraæ | dharmaæ Órutvà ye«u prati«ÂhÃpanÃt | yatra ca sthitena | dharme«u dÃyÃd aguïena yukto naivÃmi«eïa pravesat sa mitram | iti niÓraya÷ sevÃyÃ÷ | dharmadÃyÃdatÃæ niÓritya kalyÃïamitraæ seveta | nÃmi«adÃyÃdatÃæ | ata Ærdhvamadhyardhena Ólokena prakÃrabheda÷ sevÃyà veditavya÷ | heto÷ phalÃd dharmamukhÃnuyÃnÃt seveta mitraæ bahitaÓ ca dhÅmÃn || AMsa_17.14 || ÓrutaÓravÃc cetasi yogataÓ ca samÃnanirmÃnamano 'nuyogÃt | heto÷ phalÃd ity atÅtÃdibhedata÷ pÆrvavat dharmamukhÃnuyÃnÃt seveta mitraæ (##) bahitaÓ ca dhÅmÃn ity ÃdhyÃtmikabÃhyabheda÷ | dharmamukhasroto hi dharmamukhÃnuyÃnaæ bahirdhà bahita÷ ÓrutaÓravÃc cetasi yogataÓ cety audÃrikasÆk«mabheda÷ | Óravaïaæ hy audÃrikaæ cintanabhÃvanaæ sÆk«maæ | tad eva cetasi yoga÷ | samÃnanirmÃnamano'nuyogÃd iti hÅnapraïÅtabheda÷ | gatiprayogapraïidhÃnataÓ ca kalyÃïamitraæ hi bhajet dhÅmÃn || AMsa_17.15 || iti dÆrÃntikabheda÷ purvavad yojayitavya÷ | katamà puna÷ paramà seveti saptama÷ Óloka÷ | sanmitrasevà paramà svacittÃd dharmÃdhimuktyÃÓayato vibhutvai÷ | akalpanopÃyaparigraheïa sarvaikakÃryatvaniveÓataÓ ca || AMsa_17.16 || iti pÆrvavat | apramÃïavibhÃge dvÃdaÓa ÓlokÃ÷ | brÃhmà vipak«ahÅnà j¤Ãnena gatÃÓ ca nirvikalpena | trividhÃlambanav­ttÃ÷ satvÃnÃæ pÃcakà dhÅre || AMsa_17.17 || brÃhmyà vihÃrÃÓ catvÃry apramÃïÃni | maitrÅ karuïà muditopek«Ã ca | te punar bodhisatve caturlak«aïà veditavyÃ÷ | vipak«ahÃnita÷ | pratipak«aviÓe«ayogata÷ | v­ttiviÓe«atas trividhÃlambanav­ttitvÃt | tathà hi te satvÃlambanà dharmÃlambanÃÓca | karmaviÓe«ataÓ ca | satvaparipÃcakatvÃt | satvadharmÃlambanÃt | puna÷ katamasmin satvanikÃye dharme và pravartante | anÃlambanÃÓ ca katamasminn Ãlambane | saukhyÃrthini du÷khÃrte sukhite kli«Âe ca te pravartante | taddeÓite ca dharme tat tathatÃyÃæ ca dhÅrÃïÃm || AMsa_17.18 || satvÃlambanÃ÷ sukhÃrthini yÃvat kli«Âe satvanikÃye pravartante | tathà hi maitrÅ satve«u sukhasaæyogÃkÃrà | karuïà du÷khaviyogÃkÃrà | mudità sukhÃviyogÃkÃrà | upek«Ãsu vedanÃsu te«Ãæ satvÃnÃæ ni÷kleÓatopasaæhÃrÃkÃrà | dharmÃlambanÃs taddeÓite dharme | yatra te vihÃrà deÓitÃ÷ | anÃlambanÃs tattathatÃyÃæ | te hy avikalpatvÃd anÃlambanà ivety anÃlambanÃ÷ | api khalu | tasyÃÓ ca tathatÃrthatvÃt k«ÃntilÃbhÃd viÓuddhita÷ | karmadvayÃd anÃlambà maitrÅ kleÓak«ayÃd api || AMsa_17.19 || (##) ebhiÓ caturbhi÷ kÃraïair anÃlambanà maitrÅ veditavyà | tathatÃlambanatvÃt | anutpattikadharmak«ÃntilÃbhenëÂamyÃæ bhÆmau | dhÃtupu«Âyà tadviÓuddhita÷ | karmadvayataÓ ca | yà maitrÅ ni«pandena kÃyakarmaïà saæg­hÅtà | kleÓak«ayataÓ ca | tathà hi kleÓa Ãlambanam uktaæ | manomayÃnÃæ granthÃnÃæ prahÃïÃd ucchidyate Ãlambanam iti vacanÃt | te niÓcalÃÓ ca calÃÓ ca k­païair ÃsvÃdità na ca j¤eyÃ÷ | te ca brÃhmyà vihÃrÃÓ caturvidhà veditavyÃ÷ | tatra calà hÃnabhÃgÅyÃ÷ parihÃïÅyatvÃt | acalÃ÷ sthitiviÓe«abhÃgÅyà aparihÃïÅyatvÃt | ÃsvÃditÃ÷ kli«ÂÃ÷ anÃsvÃdità akli«ÂÃ÷ | k­païair iti sukhalolair anudÃracittai÷ | e«a brÃhmyavihÃrÃïÃæ hÃnabhÃgÅyÃdiprakÃrameda÷ | te«u puna÷ | acale«u bodhisatvÃ÷ prati«ÂhitÃ÷ saktivigate«u || AMsa_17.20 || na cale«u nÃpy ÃsvÃdite«u | asamÃhitasvabhÃvà m­dumadhyà hÅnabhÆmikà ye 'pi | hÅnÃÓayÃ÷ samÃnà hÅnÃs te hy anyathà tv adhikÃ÷ || AMsa_17.21 || e«a m­dvadhimÃtratÃbheda÷ | tatra «a¬vidhà m­dukà asamÃhitasvabhÃvÃ÷ | sarve samÃhità api | ye m­dumadhyÃ÷ | hÅnabhÆmikà ye 'pi uttarÃæ bodhisatvabhÆmim apek«ya | hÅnÃÓayà api | ÓrÃvakÃdÅnÃæ samÃnà api | ye 'nutpattikadharmak«Ãntirahità hÅnÃs te m­dukà ity artha÷ | anyathà tv adhikà iti yathoktaviparyayeïÃdhimÃtratà veditavyà | brÃhmyair vih­tavihÃra÷ kÃmi«u saæjÃyate yadà dhÅmÃn | saæbhÃrÃn pÆrayate satvÃæÓ ca vipÃcayati tena || AMsa_17.22 || sarvatra cÃvirahito brÃhmyai rahitaÓ ca tadvipak«eïa | tatpratyayair api bh­Óair na yÃti vik­tiæ pramatto 'pi || AMsa_17.23 || hetuphalaliÇgabheda÷ | tatra brÃhmyair vih­to vihÃrair iti hetu÷ | kÃmi«u satve«u (##) saæjÃyata iti vipÃkaphalaæ | saæbhÃrÃn pÆrayaty adhipatiphalaæ | satvÃn paripÃcayatÅti puru«akÃraphalaæ | sarvatra cÃvirahito brÃhmyair vihÃrair jÃyata iti ni«pandaphalaæ | rahitaÓ ca tadvipak«eïeti visaæyogaphalaæ bh­Óair api tatpratyayair avik­tigamanaæ liÇgaæ | pramatto 'pÅty asaæmukhÅbhÆte 'pi pratipak«e | anyaiÓ caturbhi÷ Ólokair guïado«abheda÷ | vyÃpÃdavihiæsÃbhyÃm arativyÃpÃdakÃmarÃgaiÓ ca | yukto hi bodhisatvo bahuvidham ÃdÅnavaæ sp­Óati || AMsa_17.24 || iti do«a÷ | brÃhmyavihÃrabhÃve tadvipak«ayogÃt | tatra vyÃpÃdÃdayo maitryÃdÅnÃæ yathÃkramaæ vipak«Ã÷ | vyÃpÃdakÃmarÃgÃv upek«ÃyÃ÷ | kathaæ bahuvidhÃdÅnavaæ sp­ÓatÅty Ãha | kleÓair hantyÃtmÃnaæ satvÃn upahanti ÓÅlam upahanti | savilekhalÃbhahÅno rak«ÃhÅnas tathà ÓÃstrà || AMsa_17.25 || sÃdhikaraïo 'ÓayasvÅ paratra saæjÃyate 'k«aïe«u sa ca | prÃptÃprÃptavihÅno manasi mahad du÷kham Ãpnoti || AMsa_17.26 || tatra prathamais tribhi÷ padair ÃtmavyÃbÃdhÃya cetayate paravyÃbÃdhÃyobhayavyÃbÃdhÃyety etam ÃdÅnavaæ darÓayati | savilekhÃdibhi÷ «a¬bhi÷ padair d­«ÂadhÃrmikam avadyaæ prasavatÅti darÓayati | kathaæ ca prasavati | ÃtmÃsyÃpavadate | pare 'pi devatà api | ÓÃstÃpyanye 'pi vij¤Ã÷ sabrahmacÃriïo dharmatayà vigarhante | digvidik«u cÃsya pÃpako 'varïaÓabdaÓloko niÓcaratÅty evaæ savilekho yÃvad ayaÓas vÅty anena yathÃkramaæ darÓayati | Óe«ais tribhi÷ padair yathÃkramaæ sÃæparÃyikaæ d­«ÂadharmasÃæparÃyikam avadyaæ prasavati | tajjaæ caitasikaæ du÷khadaurmanasyaæ pratisaævedayata ity etad ÃdÅnavaæ darÓayati | ete sarve do«Ã maitryÃdi«u susthitasya na bhavanti | akli«Âa÷ saæsÃraæ satvÃrthaæ no ca saætyajati || AMsa_17.27 || iti | brÃhmavihÃrayoge trividhaæ guïaæ darÓayati | yathoktado«ÃbhÃvaæ akli«Âasya satvaheto÷ saæsÃrÃparityÃgaæ | na tathaikaputrake«v api guïavatsv api bhavati sarvasatvÃnÃæ | maitryÃdicetaneyaæ satve«u yathà jinasutÃnÃæ || AMsa_17.28 || (##) ity ete ca bodhisatvamaitrÃdÅnÃæ tÅvratÃæ darÓayati | karuïÃvibhÃge tadÃlambanaprabhedam Ãrabhya dvau Ólokau | pradÅptÃn ÓatruvaÓagÃn du÷khÃkrÃntÃæs tamov­tÃn | durgamÃrgasamÃrƬhÃn mahÃbandhanasaæyutÃn || AMsa_17.29 || mahÃÓanavi«ÃkrÃntalolÃn mÃrgaprana«ÂakÃn | utpathaprasthitÃn satvÃn durbalÃn karuïÃyate || AMsa_17.30 || tatra pradÅptÃ÷ kÃmarÃgeïa kÃmasukhabhaktÃ÷ | ÓatruvaÓagà mÃrak­tÃntarÃyÃ÷ kuÓale 'prayuktÃ÷ du÷khÃkrÃntÃ÷ du÷khÃbhÆtà narakÃdi«u | tamov­tà aurabhrikÃdayo duÓcaritaikÃntikÃ÷ | karmavipÃkasaæmƬhatvÃt | durgamÃrgasamÃrƬhà aparinirvÃïadharmÃïa÷ saæsÃravartmÃtyantÃnupacchedÃt | mahÃbandhanasaæyutà anyatÅrthyÃ÷ | mok«asaæprasthità nÃnÃkud­«ÂigìhabandhanabaddhatvÃt | mahÃÓanavi«ÃkrÃntalolÃ÷ samÃpattisukhasaktÃ÷ | te«Ãæ hi tat kli«Âaæ samÃpattisukhaæ | yathà m­«Âam aÓanaæ vi«ÃkrÃntaæ | tata÷ pracyÃvanÃt | mÃrgapraïa«Âakà abhimÃnikà mok«amÃrgabhrÃntatvÃt | utpathaprasthità hÅnayÃnaprayuktà aniyatÃ÷ | durbalà aparipÆrïasaæbhÃrà bodhisatvÃ÷ | ity ete daÓavidhÃ÷ satvà bodhisatvakaruïÃyà Ãlambanaæ | pa¤caphalasaædarÓane karuïÃyÃ÷ Óloka÷ | heÂhÃpahaæ hy uttamabodhibÅjaæ sukhÃvahaæ tÃyapakam i«Âahetuæ | svabhÃvadaæ dharmam upÃÓritasya bodhir na dÆre jinÃtmajasya || AMsa_17.31 || tata÷ heÂhÃpahatvena tadvipak«avihiæsÃprahÃïÃd visaæyogaphalaæ darÓayati | uttamabodhibÅjatvenÃdhipatiphalaæ | parÃtmanor yathÃkramaæ sukhÃvahatÃyakatvena puru«akÃraphalaæ | i«Âahetutvena vipÃkaphalaæ | svabhÃvadatvena ni«pandaphalam ÃyatyÃæ viÓi«ÂakaruïÃphaladÃnÃt | evaæ pa¤cavidhÃæ karuïÃm ÃÓritya buddhatvam adÆre veditavyaæ | aprati«ÂhitasaæsÃranirvÃïatve Óloka÷ | vij¤Ãya saæsÃragataæ samagraæ du÷khÃtmakaæ caiva nirÃtmakaæ ca | nodvegam ÃyÃti na cÃpi do«ai÷ prabÃdhyate kÃruïiko 'grabuddhi÷ || AMsa_17.32 || sarvaæ saæsÃraæ yathÃbhÆtaæ parij¤Ãya bodhisatvo nodvegam ÃyÃti kÃruïikatvÃt | (##) na do«air bÃdhyate 'grabuddhitvÃt | evaæ nirvÃïe prati«Âhito bhavati na saæsÃre yathÃkramaæ | saæsÃraparij¤Ãne Óloka÷ | du÷khÃtmakaæ lokam avek«amÃïo du÷khÃyate vetti ca tadyathÃvat | tasyÃbhyupÃyaæ parivarjane ca na khedam Ãyaty api và k­pÃlu÷ || AMsa_17.33 || du÷khÃyata iti karuïÃyate | vetti ca tad yathÃvad iti du÷khaæ yathÃbhÆtaæ tasya ca du÷khasya parivarjane 'bhyupÃyaæ | vetti yenÃsya du÷khaæ nirudhyate | etena jÃnann api saæsÃradu÷khaæ yathÃbhÆtaæ tatparityÃgopÃyaæ ca na khedam Ãpadyate bodhisatva÷ karuïÃviÓe«Ãd iti pradarÓayati | karuïÃprabhede dvau Ólokau | k­pà prak­tyà pratisaækhyayà ca pÆrvaæ tadabhyÃsavidhÃnayogÃt | vipak«ahÅnà ca viÓuddhilÃbhÃt caturvidheyaæ karÆïÃtmakÃnÃæ || AMsa_17.34 || seyaæ yathÃkramaæ gotraviÓe«ata÷ | guïado«aparÅk«aïata÷ | janmÃntaraparibhÃvanata÷ | vairÃgyalÃbhataÓ ca veditavyà | tadvipak«avihiæsÃprahÃïe sati viÓuddhilÃbhata iti vairÃgyalÃbhata÷ | na sà k­pà yà na samà sadà và nÃdhyÃÓayÃd và pratipattito và | vairÃgyato nÃnupalambhato và na bodhisatvo hy ak­pas tathà ya÷ || AMsa_17.35 || tatra samà sukhitÃdi«u yatkiæcid veditam idam atra du÷khasyeti viditvà | sadà nirupadhiÓe«anirvÃïe tadak«ayÃt | adhyÃÓayÃd bhÆmipravi«ÂÃnÃm ÃtmaparasamatÃÓayalÃbhÃt | pratipattito du÷khaparitrÃïakriyayà | vairÃgyatas tadvipak«avihiæsÃprahÃïÃt | anupalambhato 'nutpattikadharmak«ÃntilÃbhÃt | karuïÃv­k«apratibimbake pa¤ca ÓlokÃ÷ | karuïà k«ÃntiÓ cintà praïidhÃnaæ janmasatvaparipÃka÷ | karuïà tarur e«a mahÃn mÆlÃdi÷ pu«papatraphala÷ || AMsa_17.36 || ity e«a mÆlaskandhaÓÃkhÃpatrapu«paphalÃvastha÷ karuïÃv­k«o veditavya÷ | etasya karuïà mÆlaæ | k«Ãnti÷ skandha÷ | satvÃrthacintà ÓÃkhà | praïidhÃnaæ Óobhane«u janmasu patrÃïi | Óobhanaæ janma pu«paæ | satvaparipÃka÷ phalaæ | mÆlaæ karuïà na bhaved du«karacaryÃsahi«ïutà na bhavet | du÷khÃk«amaÓ ca dhÅmÃn satvÃrthaæ cintayen naiva || AMsa_17.37 || (##) cintÃvihÅnabuddhi÷ praïidhÃnaæ Óuklajanmasu na kuryÃt | ÓubhajanmÃn anugacchan satvÃn paripÃcayen naiva || AMsa_17.38 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ pÆrvottaraprasavasÃdharmyÃt karuïÃdÅnÃæ mÆlÃdibhÃvaæ sÃdhayati | karuïÃseko maitrÅ taddu÷khe saukhyato vipulapu«Âi÷ | ÓÃkhÃv­ddhir viÓadà yonimanaskÃrato j¤eyà || AMsa_17.39 || parïatyÃgÃdÃnaæ praïidhÅnÃæ saætater anucchedÃt | dvividhapratyayasiddhe÷ pu«pamabandhyaæ phalaæ cÃsmÃt || AMsa_17.40 || etÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ v­k«amÆlasekÃdisÃdharmyaæ karuïÃv­k«asya darÓayati | karuïà hi mÆlav­k«Ã | tasyÃ÷ seko maitrÅ tayà tadÃpy ÃyanÃt | maitricitto hi paradu÷khena du÷khÃyate | tataÓ ca karuïodbhavadu÷kham utpadyate bodhisatvasya svÃrthaprayuktasya tatra saukhyotpÃdÃd vipulapu«Âi÷ k«Ãntipu«Âir ity artha÷ | sà hi skandha ity uktà | skandhaÓ ca vipula÷ | yoniÓomanaskÃrÃd bahuvidhà mahÃyÃne ÓÃkhÃv­ddhi÷ | cintà hi ÓÃkhety uktà | pÆrvÃparanirodhotpÃdakrameïa praïidhÃnasaætÃnasyÃnucchedÃt | parïatyÃgÃdÃnasÃdharmyaæ praïidhÃnÃnÃæ veditavyaæ | ÃdhyÃtmikapratyayasiddhita÷ svasaætÃnaparipÃkÃt pu«pam iva janmÃbandhyaæ veditavyaæ | bÃhyapratyayasiddhita÷ parasaætÃnaparipÃkÃt phalabhÆta÷ satvaparipÃko veditavya÷ | karuïÃnuÓaæse Óloka÷ | ka÷ kurvÅta na karuïÃæ satve«u mahÃk­pÃguïakare«u | du÷khe 'pi saukhyam atulaæ bhavati yad e«Ãæ k­pÃjanitaæ || AMsa_17.41 || atra mahÃkaruïÃguïa uttarÃrdhena saædarÓita÷ | Óe«o gatÃrtha÷ | karuïÃni÷saÇgatÃyÃæ ÓlokÃ÷ | avi«ÂÃnÃæ k­payà na ti«Âhati mana÷ Óame k­pÃlÆnÃæ | kuta eva lokasaukhye svajÅvite và bhavet sneha÷ || AMsa_17.42 || sarvasya hi lokasya laukike saukhye svajÅvite ca sneha÷ | tatrÃpi ca ni÷snehÃnÃæ ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ sarvadu÷khopaÓame nirvÃïe prati«Âhitaæ mana÷ | bodhisatvÃnÃæ (##) tu karuïÃvi«ÂatvÃn nirvÃïe 'pi mano na prati«Âhitaæ | kuta eva tayo÷ sneho bhavi«yati | karuïÃsnehavaiÓe«ye traya÷ ÓlokÃ÷ | sneho na vidyate 'sau yo 'niravadyo na laukiko yaÓ ca | dhÅmatsu k­pÃsneho niravadyo lokasamatÅta÷ || AMsa_17.43 || mÃtÃpit­prabh­tÅnÃæ hi t­«ïÃmaya÷ sneha÷ sÃvadya÷ | laukikakaruïÃvihÃriïÃæ niravadyo 'pi laukika÷ | bodhisatvÃnÃæ tu karuïÃmaya÷ sneho niravadyaÓ ca laukikÃtikrÃntaÓ ca | kathaæ ca punar niravadya ity Ãha | du÷khÃj¤ÃnamahÃughe mahÃndhakÃre ca niÓritaæ lokaæ | uddhartuæ ya upÃya÷ katham iva na syÃt sa niravadya÷ || AMsa_17.44 || du÷khamahÃugha aj¤ÃnamahÃndhakÃre ceti yojyaæ | Óe«aæ gatÃrthaæ | kathaæ lokÃtikrÃnta ityÃha | sneho na so 'sty arihatÃæ loke pratyekabodhibuddhÃnÃæ | prÃg eva tad anye«Ãæ katham iva lokottaro na syÃt || AMsa_17.45 || pratyekÃæ bodhiæ buddhÃ÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | trÃsÃbhinandananimittatve Óloka÷ | du÷khÃbhÃve du÷khaæ yatk­payà bhavati bodhisatvÃnÃæ | saætrÃsayati tad Ãdau sp­«Âaæ tv abhinandayati gìhaæ || AMsa_17.46 || du÷khÃbhÃve iti du÷khÃbhÃvo nimittaæ | satve«u karuïayà bodhisatvÃnÃæ yad du÷kham utpadyate tadÃdau saætrÃsayati adhimukticaryÃbhÆmau | Ãtmaparasamatayà du÷khasya yathÃbhÆtam asp­«ÂatvÃt | sp­«Âaæ tu ÓuddhÃdhyÃÓayabhÆmÃv abhinandayaty evety artha÷ | karuïÃdu÷khena sukhÃbhibhave Óloka÷ | kim ata÷ paramÃÓcaryaæ yad du÷khaæ saukhyam abhibhavati sarva | k­payà janitaæ laukyaæ yena vimukto api k­tÃrtha÷ || AMsa_17.47 || nÃsty ata ÃÓcaryataraæ yad du÷kham eva karuïÃjanitaæ bodhisatvÃnÃæ tathà sukhaæ (##) bhavati | yat sarvaæ laukikaæ sukham abhibhavati | yena sukhena vimuktà arhanto 'pi k­tÃrthÃ÷ prÃg evÃnye | k­pÃk­tadÃnÃnuÓaæse Óloka÷ | k­payà sahitaæ dÃnaæ yad dÃnasukhaæ karoti dhÅrÃïÃæ | traidhÃtukam upabhogair na tatsukhaæ tatkalÃæ sp­Óati || AMsa_17.48 || yacca traidhÃtukaæ sukham upabhogai÷ k­taæ na tatsukhaæ tasya sukhasya kalÃæ sp­ÓatÅty ayam uttarÃrdhasyÃrtha÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | k­payà du÷khÃbhyupagame Óloka÷ | du÷khamayaæ saæsÃraæ yatk­payà na tyajati satvÃrthaæ | parahitahetor du÷khaæ kiæ kÃrÆïikair na samupetam || AMsa_17.49 || sarvaæ hi du÷khaæ saæsÃradu÷khe 'ntarbhÆtaæ | tasyÃbhyupagamÃt sarvaæ du÷kham abhyupagataæ bhavati | tatra tatphalav­ddhau Óloka÷ | karÆïà dÃnaæ bhogÃ÷ sadà k­pÃlor viv­ddhim upayÃnti | snehÃnugrahajanitaæ tac chaktik­taæ sukhaæ cÃsmÃt || AMsa_17.50 || trayaæ bodhisatvÃnÃæ sarvajanmasu vardhate karuïÃyogÃt | karuïà tadabhyÃsÃt | dÃnaæ karuïÃvaÓÃt | bhogÃÓ ca dÃnavaÓÃt | tasmÃc ca trayÃt phalaæ trividhaæ sukhaæ bhavati | snehajanitaæ karuïÃta÷ | satvÃnugrahajanitaæ dÃnÃt | tadanugrahakriyÃÓaktik­taæ bhogebhya÷ | dÃnaprotsÃhanÃyÃæ Óloka÷ | vardhe ca vardhayÃmi ca dÃne paripÃcayÃmi sukhayÃmi | Ãkar«Ãmi nayÃmi ca karuïÃsannÃn pravadatÅva || AMsa_17.51 || dÃne sannÃn iti saæbandhanÅyaæ | «a¬bhir guïair dÃne 'vasannÃn bodhisatvÃnkaruïà protsahayatÅva | svabhÃvav­ddhyà | bhogais tadvardhanayà | dÃnena satvaparipÃcanayà | dÃtuÓ ca sukhotpÃdanÃt | mahÃbodhisaæbhÃrasyÃnyasyÃkar«aïÃt | mahÃbodhisamÅpanayanÃc ca | parasaukhyena sukhÃbhave Óloka÷ | du÷khe du÷khÅ k­payà sukhÃny anÃdhÃya kena sukhita÷ syÃt | sukhayaty ÃtmÃnam ata÷ k­pÃlur ÃdhÃya parasaukhyam || AMsa_17.52 || karuïayà bodhisatva÷ paradu÷khair du÷khita÷ satve«v anÃdhÃya sukhaæ kathaæ sukhita÷ (##) syÃt | tasmÃt pare«u sukham ÃdhÃya bodhisatva ÃtmÃnam eva sukhayatÅti veditavyaæ | k­payà dÃnasamanuÓÃstau «a ÓlokÃ÷ | svaæ dÃnaæ kÃruïika÷ ÓÃstÅva sadaiva ni÷svasukhakÃma÷ | bhogai÷ sukhaya paraæ và mÃma py ayutasaukhyam || AMsa_17.53 || na hi kÃruïikasya vinà parasukhenÃsti sukhaæ | tasyÃyutasaukhyatvÃd bodhisatvas tena vinà no dÃnasya phalaæ sukhaæ necchati | saphalaæ dÃnaæ dattaæ tan me satve«u tat sukhasukhena | phala te«v eva nikÃmaæ yadi me kartavyatà te 'sti || AMsa_17.54 || dÃnaæ dadatà dÃnaæ ca dÃnaphalaæ ca tanmayà satve«u dattaæ | tatsukham eva me sukhaæ yasmÃt | atas te«v eva yÃvat phalitavyaæ tÃvat phaleti lo | bodhisatva÷ karuïayà dÃnam anuÓÃsti | bhoge dve«Âur dÃtur bhogà bahuÓubhataropasarpanti | na hi tatsukhaæ mataæ me dÃne pÃraæparo 'smi yata÷ || AMsa_17.55 || bhogavimukhasya dÃtur bhogà bahutarÃÓ copati«Âhante | ÓobhanatarÃÓ ca | dharmataiveyaæ cittasyodÃrataratvÃt | na hi tatsukhaæ mataæ me yad bhogÃs tathopati«Âhate | yasmÃd ahaæ dÃne pÃraæparas tatprabandhakÃmatvÃn na sukhe | sarvastiparityÃge yatk­payà mÃæ nirÅk«ase satataæ | nanu te tena j¤eyaæ na matphalenÃrthità 'syeti || AMsa_17.56 || yo 'haæ dÃnaphalaæ sarvam eva karuïayà nityaæ parityajÃmi nanv ata eva veditavyaæ nÃsti me dÃnaphalenÃrthitvam iti bodhisatvo dÃnaæ samanuÓÃsti | dÃnÃbhirato na syÃæ prÃptaæ cet tatphalaæ na vis­jeyaæ | tathà hi | k«aïam api dÃnena vinà dÃnÃbhirato bhavati naiva || AMsa_17.57 || iti gatÃrtha÷ Óloka÷ | ak­taæ na phalasi yasmÃt pratikÃrÃpek«ayà na me tulyaæ | (##) yas tvà karoti tasya tvaæ phalasi | tasmÃt tvaæ pratikÃrÃpek«ayà na mattulyaæ | tathà hy ahaæ | pratikÃranirvyapek«a÷ paratra phalado 'sya kÃmaæ te || AMsa_17.58 || gatÃrtham etat | k­pÃdÃne dvau Ólokau | niravadyaæ Óuddhapadaæ hitÃv ahaæ caiva sÃnurak«aæ ca | nirm­gyaæ nirlepaæ jinÃtmajÃnÃæ k­pÃdÃnam || AMsa_17.59 || tatra niravadyaæ param anupah­tya dÃnÃt | Óuddhapadaæ kalpikavasudÃnÃt | vi«aÓastramadyÃdivivarjanata÷ | hitÃvahaæ dÃnena saæg­hya kuÓale niyojanÃt | sÃnurak«aæ parijanasyÃvighÃtaæ k­tvà anyasmai dÃnÃt | nirm­gyam ayÃcamÃne 'py arthitvaæ vighÃtaæ vÃvagamya svayam eva dÃnÃt dak«iïÅyÃparimÃrgaïÃc ca | nirlepaæ pratikÃravipÃkani÷sp­hatvÃt | apara÷ prakÃra÷ | sakalaæ vipulaæ Óre«Âhaæ satataæ muditaæ nirÃmi«aæ Óuddhaæ | bodhinataæ kuÓalanataæ jinÃtmajÃnÃæ k­«ÃdÃnam || AMsa_17.60 || tatra sakalam ÃdhyÃtmikabÃhyavastudÃnÃt | vipulaæ prabhÆtavastudÃnÃt | Óre«Âhaæ praïÅtavastudÃnÃt | satatam abhÅk«ïadÃnÃt | muditapratisaækhyÃya prah­«ÂadÃnÃt | nirÃmi«aæ yathà nirlepaæ | Óuddhaæ yathà Óuddhapadaæ | bodhinataæ mahÃbodhipariïÃmanÃt | kuÓalanataæ yathà hitÃvahaæ | upabhogaviÓe«e Óloka÷ | na tathopabhogatu«Âiæ labhate bhogÅ yathà parityÃgÃt | tu«Âim upaiti k­pÃlu÷ sukhatrayÃpyÃyitamanaska÷ || AMsa_17.61 || tatra sukhatrayaæ dÃnaprÅti÷ parÃnugrahaprÅti÷ bodhisaæbhÃrasaæbharaïaprÅtiÓ ca | Óe«aæ gatÃrthaæ | pÃramitÃbhinirhÃrakaruïÃyÃæ Óloka÷ | k­païak­pà raudrak­pà saæk«ubdhak­pà k­pà pramatte«u | vi«ayaparatantrakaruïà mithyÃbhinivi«Âakaruïà ca || AMsa_17.62 || tatra k­païà matsariïa÷ | raudrà du÷ÓÅlÃ÷ paropatÃni÷ | saæk«ubdhÃ÷ (##) krodhanÃ÷ | pramattÃ÷ kuÓÅdÃ÷ | vi«ayaparatantrÃ÷ kÃme«u vik«iptacittÃ÷ | mithyÃbhinivi«ÂÃ÷ du÷praj¤Ã÷ tÅrthikÃdaya÷ | e«u pÃramitÃvipak«adharmÃvasthite«u yà karuïà sà k­païÃdikaruïà | sà ca tadvipak«avidÆ«aïÃt pÃramitÃbhinirhÃrÃya saæpadyate | tasmÃt pÃramitÃbhinirhÃrakaruïety ucyate | karuïÃpratyayasaædarÓane Óloka÷ | karuïà bodhisatvÃnÃæ sukhÃd du÷khÃt tadanvayÃt | karuïà bodhisatvÃnÃæ hetor mitrÃt svabhÃvata÷ || AMsa_17.63 || tatra pÆrvÃrdhenÃlambanapratyayaæ karuïÃyÃ÷ saædarÓayati | trividhÃæ vedanÃm Ãlambya tis­bhir du÷khatÃbhi÷ karuïÃyanÃt | adu÷khÃsukhà hi vedanà sukhadu÷khayor anvaya÷ punas tadÃvÃhanÃt | uttarÃrdhena yathÃkramaæ hetumitrasvabhÃvai÷ karuïÃyà hetvadhipatisamanantarapratyayÃn saædarÓayati | mahÃkaruïatve Óloka÷ | karuïà bodhisatvÃnÃæ samà j¤eyà tadÃÓayÃt | pratipatter virÃgÃc ca nopalambhÃd viÓuddhita÷ || AMsa_17.64 || tatra samà trividhavedanÃvasthe«u yat kiæcid veditam idam atra du÷khasyeti viditvà | sà punar ÃÓayato 'pi cittena karuïÃyanÃt | pratipattito 'pi tatparitrÃïÃt | virÃgato 'pi tadvipak«avihiæsÃprahÃïÃt | anupalambhato 'py ÃtmaparakaruïÃnupalambhÃt | viÓuddhito 'py a«ÂamyÃæ bhÆmÃv anutpattikadharmak«ÃntilÃbhÃt | maitrÃdibhÃvanÃgrà svacittato dharmato 'dhimok«Ãc ca | ÃÓayato 'pi vibhutvÃd avikalpÃd aikyataÓ cÃpi || AMsa_17.65 || iti | pÆrvanirdeÓÃnusÃreïÃrtho 'nugantavya÷ | iti bhagavati jÃtasuprasÃdo mahadupadhidhruvasatkriyÃbhipÆjÅ | bahuguïahitamitranityasevo jagadanukampaka eti sarvasiddhiæ || AMsa_17.66 || etena yathoktÃnÃæ pÆjÃsevÃ'pramÃïÃnÃm anukramaæ guïaæ ca samÃsena saædarÓayati | mahopadhibhir dhruvaæ satkriyà cÃtyarthaæ pÆjanÃn mahadupadhidhruvasatkriyÃbhipÆjÅ veditavya÷ | satkriyà puna÷ samyakpratipattirveditavyà | evaæ satkÃrapratipattipÆjÅ (##) bhavati | bahuguïaæ mitraæ tadanyair guïai÷ | hitam anukampakatvena veditavyaæ | eti sarvasiddhim iti svaparÃrthasiddhiæ prÃpnotÅti | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre pÆjÃsevÃ'pramÃïÃdhikÃra÷ saptadaÓa÷ samÃpta÷ CHAPITRE XVIII a«ÂÃdaÓo 'dhikÃra÷ lajjÃvibhÃge «o¬aÓa ÓlokÃ÷ | lajjà vipak«ahÅnà j¤Ãnena gatà ca nirvikalpena | hÅnÃnavadyavi«ayà satvÃnÃæ pÃcikà dhÅre || AMsa_18.1 || etena svabhÃvasahÃyÃlambhanakarmapadà caturvidhaæ lak«aïaæ bodhisatvalajjÃyÃ÷ saædarÓayati | ## | ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ | tadvihÅnaæ mahÃyÃnÃd anavadyaæ ca | tena bodhisatvaæ lajjate | kathaæ ## pari## | tasyÃm eva lajjÃpÃramitÃvipak«av­ddhyà tatpratipak«aparihÃïyà cÃtyarthaæ lajjotpÃdanÃt | «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ ni«evaïÃlasyato bhavati lajjà | kleÓÃnukÆladharmaprayogataÓ caiva dhÅrÃïÃæ || AMsa_18.2 || iyam aprayogalajjà ##bhÃvanÃyÃm aprayogena | ## indriyÃguptadvÃratvÃdi«u ca prayogena lajjotpÃdanÃt | asamÃhitasvabhÃvà m­dumadhyà hÅnabhÆmikà lajjà | hÅnÃÓayà samÃnà hÅnà hi tadanyathà tv adhikà || AMsa_18.3 || iyaæ ##mÃtrà lajjà | pÆrvanirdeÓÃnusÃreïÃsya ÓlokasyÃrtho 'nugantavyaæ | ata÷ paraæ caturbhis tribhiÓ ca Ólokair yathÃkramaæ lajjÃvipak«e lajjÃyÃæ ca do«aguïabhedaæ darÓayati | lajjÃrahito dhÅmÃn kleÓÃn adhivÃsayaty ayoniÓata÷ | pratighopek«ÃmÃna÷ satvÃn upahanti ÓÅlaæ ca || AMsa_18.4 || (##) ity atra ÃtmavyÃbÃdhÃya cetayate paravyÃbadhÃyobhayavyÃbhÃdhÃya cety saædarÓitaæ | ayoniÓata ity ayoniÓo manaskÃreïa | katham ## | sarvÃrthapramÃdata÷ | kauk­tyÃt savilekho bhavati sa saæmÃnahÃnim Ãpnoti | ÓrÃddhÃt mÃnu«asaæghÃc chÃstrà copek«yate tasmÃt || AMsa_18.5 || sahadhÃrmikair jinasutair vinindyate lokato 'yaÓo labhate | d­«Âe dharme ity etena d­«ÂadhÃrmikam avadyaæ prasavatÅti darÓanaæ | yathÃkramam ÃtmaparadevatÃÓÃst­bhir apavadanÃt | vij¤ai÷ sabrahmacÃribhir dharmatayà vigarhanÃt | digvidk«u ca pÃpakÃvarïaniÓcaraïÃt | 'nyatra k«aïarahito jÃyate bhÆya÷ || AMsa_18.6 || prÃptÃprÃptavihÃniæ Óuklair dharmai÷ samÃpnute tena | ity anena d­«ÂadharmasÃæparÃyikam avadyaæ prasavatÅty saædarÓitam ##kuÓaladharmapari##ta÷ | ##pari##taÓ ca yathÃkramaæ | du÷khaæ viharati tasmÃn manaso 'py asvasthatÃm eti || AMsa_18.7 || ity etena lajjaæ caitasikaæ ## daurmanasyaæ pratisaævedayata ity saædarÓitaæ | ete sarve do«Ã hrÅmatsu bhavanti no jinasute«u | ity ata upÃdÃya lajjÃguïo veditavya÷ | yad ete ca do«Ã ## | deve«u ca manuje«u ca nityaæ saæjÃyate ca budha÷ || AMsa_18.8 || ity etad asya vipÃkaphalaæ bhavati | saæbhÃrÃæÓ ca sa bodhe÷ k«ipraæ pÆrayati lajjayà dhÅmÃn | ity etad adhipatiphalaæ | satvÃnÃæ pÃcanayà na khidyate caiva jinaputra÷ || AMsa_18.9 || (##) ity etat puru«akÃraphalaæ | sa vipak«apratipak«ai rahito 'rahitaÓ ca jÃyate satataæ | ity ete visaæyogani«pandaphalaæ | yad uta ## ca | ity etam ÃnuÓaæsaæ hrÅmÃn Ãpnoti jinaputra÷ || AMsa_18.10 || iti yathoktado«ÃbhÃvaæ guïayogaæ ca prÃpnotÅti saædarÓitaæ | do«amalino hi bÃlo hrÅvirahÃt suvasanai÷ sugupto 'pi | nirvasano 'pi jinasuto hrÅvasano muktado«amala÷ || AMsa_18.11 || etena vastraviÓe«aïaæ hriya÷ | tadanyavastraprÃv­tasyÃpi hrÅrahitasya ##tvÃt | nagnasyÃpi ca hrÅmato nirmalatvÃt | ÃkÃÓam iva na lipto hrÅyukta÷ jinasuto bhavati dharmai÷ | ## iti lokadharmai÷ | hrÅbhÆ«itaÓ ca Óobhati saæparkagato jinasutÃnÃm || AMsa_18.12 || etena Ólokena hriya #<ÃkÃÓa>#bhÆ«aïasamatÃæ darÓayati | mÃtur iva vatsalatvaæ hriyo vineye«u bodhisatvÃnÃæ | trÃtavyasatvopek«Ãyà lajjanÃt | Ãrak«Ã cÃpi hrÅ÷ saæsaratÃæ sarvado«ebhya÷ || AMsa_18.13 || hastyaÓvakÃyÃdibhÆtatvÃt | ebhir vastrÃdid­«ÂÃntair vihÃre kleÓapratipak«atÃæ cÃre lokadharmapratipak«atÃæ | sahadhÃrmikasaævÃsÃnukÆlatÃæ satvaparipÃkÃnukÆlatÃæ | akli«ÂasaæsÃrÃnukÆlatÃæ ca hriyo darÓayati | sarve«u nÃdhivÃsà sarve«v adhivÃsanÃprav­ttiÓ ca | sarve«u ca prav­ttir hrÅvihitaæ hrÅmato liÇgam || AMsa_18.14 || (##) etena caturvidhaæ hrÅk­taæ ## darÓayati | yad uta sarvado«e«v an## cÃ## ca | sarvaguïe«v## ca ## ca | hrÅbhÃvanà pradhÃnà svacittato dharmato 'dhimok«Ãc ca | ÃÓayato 'pi vibhutvÃd akalpanÃd aikyataÓ cÃpi || AMsa_18.15 || ity asya nirdeÓo yathÃpÆrvaæ | dh­tivibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | dh­tiÓ ca bodhisatvÃnÃæ lak«aïena prabhedata÷ | d­¬hatvena ca sarvebhyas tadanyebhyo viÓi«yate || AMsa_18.16 || vÅryaæ samÃdhi÷ praj¤Ã ca satvaæ dhairyaæ dh­tirmatà | nirbhÅto bodhisatvo hi trayÃd yasmÃt pravartate || AMsa_18.17 || etena ##lak«aïaæ saparyÃyaæ samÃdanaæ coktaæ | ##dikaæ lak«aïaæ | satvÃdikaæ paryÃya÷ | Óe«aæ sÃdhanaæ | katamasmÃt trayÃn nirbhÅta÷ pravartate ity Ãha | lÅnatvÃc ca calatvÃc ca mohÃc cotpadyate bhayaæ | k­tye«u tasmÃd vij¤eyà dh­tisaæj¤Ã nije traye || AMsa_18.18 || sravakÃrye«u hi ##cittatayà và ## utpadyate tadanutsÃhata÷ | ##cittatayà và cittÃnavasthÃnata÷ | saæ##to và tadupÃyÃj¤Ãnata÷ | tatpratipak«ÃÓ ca yathÃkramaæ vÅryÃdaya÷ | tasmÃn nijavÅryÃditraye ## veditavyà ## ity apratisaækhyÃnakaraïÅye prak­tyà praïidhÃne ca nirapek«atva eva ca | satvavipratipattau ca gambhÅryÃudÃryasaæÓrave || AMsa_18.19 || vineyadurvinayatve kÃyÃcintye jinasya ca | du«kare«u vicitre«u saæsÃrÃtyÃga eva ca || AMsa_18.20 || ni÷saækleÓe ca tatraiva dh­tir dhÅrasya jÃyate | asamà ca tadanyebhya÷ so 'gre dh­timatÃæ yata÷ mata÷ || AMsa_18.21 || ebhis tribhi÷ Ólokair dh­tiprabhedaæ darÓayati | yathÃkramaæ gotrata÷ | cittotpÃda÷ | svÃrthata÷ | satvÃrthata÷ | prabhÃvata÷ | satvaparipÃcanata÷ | paramabodhitaÓ ca | tatra (##) ## svÃrthaprayuktasya kÃyajÅvitanirapek«atvÃd veditavyaæ | punar ##caryÃta÷ | saæcintyabhÃvopapattita÷ | tadasaækleÓato 'pi prabheda÷ | kumitradu÷khagambhÅraÓravÃd vÅro na kampate | Óalabhai÷ pak«avÃtaiÓ ca samudraiÓ ca sumeruvat || AMsa_18.22 || etena bodhisatvadh­ter d­¬hatvaæ darÓayati | upamÃtrayaæ trayeïÃkampane yathÃkramaæ veditavyaæ | akhedavibhÃge dvau Ólokau | akhedo bodhisatvÃnÃm asamas tri«u vastu«u | ÓrutÃt­ptimahÃvÅryadu÷khe hrÅdh­tiniÓrita÷ || AMsa_18.23 || tÅvracchando mahÃbodhÃv akhedo dhÅmatÃæ mata÷ | ani«pannaÓ ca ni«panna÷ suni«pannaÓ ca bhÆmi«u || AMsa_18.24 || ÃbhyÃæ vastuno niÓrayata÷ svabhÃvata÷ | prabhedataÓ cÃ## nirdi«Âa÷ | ## | #<ÓrutÃt­ptau># | dÅrghakÃla##rambhe | saæsÃra## ca | ## ca ## | tÃbhyÃæ hi khedotpattito lajjayate na cotpÃdayati | ## iti svabhÃvva÷ | chando hi vyÃv­tte khinno bhavati | ## 'dhimukticaryÃbhÆmau | ## spatabhÆmi«u | ## pareïa ity e«a prabhÃda÷ | ÓÃstraj¤atÃyÃyÃæ dvau Ólokau | vastunà cÃdhikÃreïa karmaïà ca viÓi«yate | lak«aïenÃk«ayatvena phalasyodÃgamena ca || AMsa_18.25 || ÓÃstraj¤atà hi dhÅrÃïÃæ samÃdhimukhadhÃraïÅ | g­hÅtà satvapÃkÃya saddharmasya ca dhÃraïe || AMsa_18.26 || tatra #<ÓÃstraj¤atÃyÃ÷># pa¤ca vidyÃsthÃnÃni ## | adhyÃtmavidyà hetuvidyà Óabdavidyà cikitsÃvidyà ÓilpakarmasthÃnavidyà ca | svaparÃrthakriyà ## | ## prathamavastuni svayaæ pratipatti÷ parebhyaÓ ca tatsamÃkhyÃnaæ | dvitÅye taddo«aparij¤Ãnaæ paravÃdinigrahaÓ ca | trtÅye svayaæ suniruktÃbhidhÃnaæ parasaæpratyayaÓ ca | caturthe pare«Ãæ vyÃdhiÓamanaæ | pa¤came parebhyas tat saævibhÃga÷ | ## ÓÃstraj¤atÃyà etÃny evas pa¤ca vastuni ÓrutÃni bhavanti | dh­tÃni | vacasà parijitÃni | manasà anvÅk«itÃni | d­«Âyà supratividdhÃni | Órutvà yathÃkramaæ | tad udgrahaïata÷ | svÃdhyÃyata÷ | prasannena manasÃrthacittanato yathÃyogaæ taddo«aguïÃvagamÃt | svÃkhyÃtadurÃkhyÃtÃvadhÃraïataÓ ca | ## nirupadhiÓe«anirvÃïe 'py ak«ayÃt | (##) ## sarvadharmasarvÃkÃraj¤atà | sà punar e«Ã #<ÓÃstraj¤atÃ># bodhisatvÃnÃæ ##mukhaiÓ ca saæ## | ## ca bhavati | samÃdhimukhais tatk­tyÃnu«ÂhÃnÃt | ##pÃraïÃya ca dhÃraïÅbhis taddhÃraïÃt | lokaj¤atÃyÃæ catvÃra÷ Óloka÷ | kÃyena vacasà caiva satyaj¤Ãnena cÃsamà | lokaj¤atà hi dhÅrÃïÃæ tadanyebhyo viÓi«yate || AMsa_18.27 || kathaæ kÃyenety Ãha | k­tasmitamukhà nityaæ | kathaæ vÃcety Ãha dhÅrÃ÷ pÆrvÃbhibhëina÷ | sà puna÷ kim artham ity Ãha | satvÃnÃæ bhÃjanatvÃya | kasminn arthe bhÃjanatvÃya | saddharmapratipattaye || AMsa_18.28 || kathaæ satyaj¤Ãnenety Ãha | satyadvayÃd yataÓ ce«Âo lokÃnÃm udayo 'sak­t | dvayÃd astaægamas tasmÃt tajj¤o lokaj¤a ucyate || AMsa_18.29 || ## puna÷ puna÷ saæsÃro yaÓ codayo yena ceti k­tvà | ## nirodhamÃrgasatyÃbhÃæ | yaÓ cÃstaægamo yena cetu k­tvà | ## | lokasyodayÃstaægÃminyà praj¤ayà samanvÃgatatvÃt | ÓamÃya prÃptaye te«Ãæ dhÅmÃn satye«u yujyate | satyaj¤ÃnÃd yato dhÅmÃn lokaj¤o hi nirucyate || AMsa_18.30 || (##) anena lokaj¤atÃyÃ÷ karma nirdi«Âaæ | tatra #<ÓamÃya># du÷khasamudayasatyayo÷ ## nirodhamÃrgasatyayo÷ | pratisaraïavibhÃge traya÷ Óloka÷ | Ãr«aÓ ca deÓanÃdharmo artho 'bhiprÃyiko 'sya ca | prÃmÃïikaÓ ca nÅtÃrtho nirjalpà prÃptir asya ca || AMsa_18.31 || idaæ pratisaraïÃnÃæ lak«aïaæ | tatra ## 'rtho ya÷ pramÃïabhÆtena ## vibhakta÷ ÓÃstrà và tatpramÃïÅk­tena và | ## adhigamaj¤Ãnaæ lokottaraæ | tasyÃnabhilÃpyatvÃt | Óe«aæ gatÃrthaæ | pratik«eptur yathoktasya mithyÃsaætÅritasya ca | sÃbhilëasya ca prÃpte÷ prati«edho 'tra deÓita÷ || AMsa_18.32 || prathame pratisaraïe Ãr«adharma## pudgalasya prati«edgo deÓita÷ | dvitÅye yathÃrutasya vya¤janasya nÃbhiprÃyikÃrthena | t­tÅyena ## cintÃrthasya viparÅtaæ nÅyyamanasya | caturthena ## j¤Ãnasya | pratyÃtmavedanÅyasya | adhimukter vicÃrÃc ca yathÃvat parata÷ ÓravÃt | nirjalpÃd api ca j¤ÃnÃd apraïÃÓo hi dhÅmatÃæ || AMsa_18.33 || atha pratisaraïÃnuÓaæsa÷ | prathamena pratisaraïenÃr«adharmÃ##to na praïaÓyanti | dvitÅyena svayamÃbhiprÃyikakÃrtha## | t­tÅyena ## tad viparÅtÃrthanaya#<ÓravÃt># | caturthena lokottaraj¤ÃnÃt | pratisaævidvibhÃge catvÃra÷ Óloka÷ | asamà bodhisatvÃnÃæ catasra÷ pratisaævida÷ | paryÃye lak«aïe vÃkye j¤Ãne j¤ÃnÃc ca tà matÃ÷ || AMsa_18.34 || prathamà ## j¤Ãnam ekaikasyÃrthastha yÃvanto nÃma paryÃyÃ÷ | dvitÅyà (##) ## yasyÃrthasya tannÃma | t­tÅyà ## pratyekaæ janapade«u yà bhëÃ÷ | caturthà ## svayaæ yat pratibhÃnaæ | idaæ pratisaævidÃæ lak«aïaæ | deÓanÃyÃæ prayuktasya yasya yena ca deÓanà | dharmÃrthayor dvayor vÃcà j¤Ãnenaiva ca deÓanà || AMsa_18.35 || dharmasyoddeÓanirdeÓÃt sarvathà prÃpaïÃd dvayo÷ | parij¤ÃnÃhÃnÃc ca codyÃnÃæ pratisaæviccatu«Âayam || AMsa_18.36 || iti catu«Âve kÃraïaæ | ## hi ## ca | tatra ## prayojanaæ kasya punar ## || AMsa_18.35 || ##rthasya | kena deÓanà vacanena j¤Ãnena ca | tatra ## deÓanà | ## vÃkyena deÓanà tayor eva dvayor ## | j¤Ãnena deÓanà codyÃnÃæ pariharaïÃt | ato yac ca yena ca deÓyate tajj¤ÃnÃt catasra÷ pratisaævido vyavasthÃpitÃ÷ | pratyÃtmaæ samatÃm etya yottaratra pravedanà | sarvasaæÓayanÃÓÃya pratisaævin nirucyate || AMsa_18.37 || etena pratisaævidÃæ nirvacanaæ karam ca darÓitaæ | ## lokottareïa j¤Ãnena sarvadharma## tathatÃæ ##kÃlaæ tatp­«Âalabdhena j¤Ãnena ## paryÃyÃdÅnÃæ pratisaævid iti nirvacanaæ | ## pare«Ãm iti karma | saæsÃravibhÃge carvÃra÷ ÓlokÃ÷ | saæbhÃro bodhisatvÃnÃæ puïyaj¤Ãnamayo 'sama÷ | saæsÃre 'bhyudayÃyaika÷ anyo 'saækli«Âasaæs­tau || AMsa_18.38 || yaÓ ca ## yad arthaæ ca saædarÓayati | dvividha÷ saæbhÃra÷ | tatra ##saæbhÃra÷ ## saævartate | ##saæbhÃro #<'saækli«ÂasaæsaraïÃya># | dÃnaæ ÓÅlaæ ca puïyasya praj¤Ã j¤Ãnasya saæbh­ti÷ | trayaæ cÃnyad dvayasyÃpi pa¤cÃpi j¤Ãnasaæbh­ti÷ || AMsa_18.39 || etena pÃramatÃbhis tadubhayasaæbhÃrasaægrahaæ bhavati | k«ÃntivÅryadhyÃnabalena (##) hy ubhayaæ kriyate | tasmÃd dvayasaæbhÃratrayaæ bhavati | puna÷ praj¤ÃyÃæ pariïÃmanÃt sarvÃ÷ pa¤ca pÃramità j¤ÃnasaæbhÃro veditavya÷ | saætatyà bhÃvanÃm etya bhÆyo bhÆya÷ Óubhasya hi | ÃhÃro ya÷ sa saæbhÃro vÅdhÅre sarvÃrthasÃdhaka÷ || AMsa_18.40 || etat saæbhÃranirvacanaæ karma ca | sam iti ## | bhà iti ## Ãgamya | ra iti ## ÃhÃra÷ | ## iti karma | svaparÃrthayo÷ sÃdhanÃt | praveÓÃyÃnimittÃya anÃbhogÃya saæbh­ti÷ | abhi«ekÃya ni«ÂhÃyai dhÅrÃïÃm upacÅyate || AMsa_18.41 || ayaæ saæsÃraprabheda÷ | tatrÃdhimukticaryÃbhÆmau saæbhÃro bhÆmi## | «aÂsu bhÆmi«v animittÃya saptamÅbhÆmisaæg­hÅtÃya | tasyÃæ nimittasamudÃcÃrÃt | saptamyÃæ bhÆmÃv anÃbhogÃya tadanybhÆmidvayasæg­hÅtÃya | tayo÷ saæbhÃrÃbhi«ekÃya daÓamÅbhÆmisaæg­hÅtÃya | tasyÃæ saæbhÃro ni«ÂhÃgamanÃya buddhabhÆmisaæg­hÅtÃya | sm­tyupasthÃnavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | caturdaÓabhir ÃkÃrai÷ sm­tyupasthÃnabhÃvanà | dhÅmatÃm asamatvÃt sà tadanyebhyo viÓi«yate || AMsa_18.42 || kasmaiÓ ## | niÓrayÃt pratipak«Ãc ca avatÃrÃt tathaiva ca | ÃlambanamanaskÃraprÃptitaÓ ca viÓi«yate || AMsa_18.43 || ÃnukÆlyÃnuv­ttibhyÃæ parij¤otpattito 'parà | mÃtrayà paramatvena bhÃvanÃsamudÃgamÃt || AMsa_18.44 || ity ebhiÓ caturdaÓabhir ÃkÃrair bodhisatvÃnÃæ sm­tyupastÃnabhÃvanà viÓi«yate | katham #<ÃÓraya>#to mahÃyÃne ÓrutacintÃbhÃvanÃmayÅæ praj¤Ãm ÃÓritya | kathaæ ##ta÷ caturviparyÃsapratipak«ÃïÃm apy aÓucidu÷khÃnityÃnÃtmasaæj¤Ãnaæ pratipak«atvÃt kÃyÃdidharmanairÃtmyapraveÓata÷ | katham ##ta÷ | caturbhi÷ sm­tyupasthÃnair yathÃkramaæ du÷khasamudayanirodhamÃrgasatyÃvatÃrÃt svayaæ pare«Ãæ cÃvatÃraïÃt | yathoktaæ (##) madhyÃntavibhÃge | katham #<Ãlambana>#ta÷ sarvasatvakÃyÃdyÃlambanÃt | kathaæ ##ta÷ kÃyÃdyanupalambhÃt | kathaæ ## kÃyÃdÅnÃæ na visaæ yogÃya nÃvasaæyogÃya | kathaæ #<ÃnukÆlya>#ta÷ pÃramitÃnukÆlyena tadvipak«apratipak«atvÃt | katham ##ta÷ laukikÃnÃæ ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃæ cÃnuv­ttyà tadupasaæhitasm­tyupasthÃnabhÃvanÃt tebhyas tadupadeÓÃrthaæ | kathaæ ##ta÷ kÃyasya mÃyopamatvaparij¤ayà tathaivÃbhÆtarÆpasaæprakhyÃnÃt | vedanÃyÃ÷ | svapnopamatvaparij¤ayà tathaiva mithyÃnubhavÃt | cittasya prak­tiprabhÃsvaratvapraij¤ayà ÃkÃÓavat | dharmÃïÃm Ãgantukakatvaparij¤ayà ÃkÃÓÃganturajodhÆmÃbhranÅhÃropakleÓavat | katham ## saæcintyabhavopapattau cakravartyÃdibhÆtasya viÓi«ÂakÃyavedanÃdisaæpattau tadasaækleÓata÷ | kathaæ ##ta÷ m­dvà api sm­tyupasthÃnabhÃvanÃyÃs tad anyebhyo adhimÃtratvÃt | prak­titÅk«ïendriyatayà | kataæ ## parini«pannÃnÃm anÃbhogamiÓrop+aniÓrabhÃvanÃt | kathaæ ##ta÷ atyantaæ tadbhÃvanÃt nirupadhiÓe«anirvÃïe 'pi tadak«ayÃt | kathaæ ##ta÷ | daÓasu bhÆmi«u buddhatve ca samudÃgamÃt | samyakprahÃïavibhÃge pa¤ca ÓlokÃ÷ | samyakprahÃïaæ dhÅrÃïÃm asamaæ sarvadehibhi÷ | sm­tyupasthÃnado«ÃïÃæ pratipak«eïa bhÃvyate || AMsa_18.45 || yÃvatya÷ sm­tyupasthÃnabhÃvanà uktÃ÷ tadvipak«ÃïÃæ pratipak«eïa samyakprahÃïabhÃvaneti samastaæ samyakprahÃïalak«aïaæ | prabhedena puna÷ | saæsÃrasyopabhoge ca tyÃge nivaraïasya ca | manaskÃrasya ca tyÃge praveÓe caiva bhÆmi«u || AMsa_18.46 || animittavihÃre ca labdhau vyÃkaraïasya ca | satvÃnÃæ paripÃke ca abhi«eke ca dhÅmatÃæ || AMsa_18.47 || k«etrasya ca viÓuddhyarthaæ ni«ÂhÃgamana eva ca | bhÃvyate bodhisatvÃnÃæ vipak«apratipak«ata÷ || AMsa_18.48 || ayaæ samyakprahÃïabhÃvanÃprabheda÷ | ##saækli«Âapari## saæpatti«u | pa¤ca## | ÓrÃvakapratyekabuddha## | ## | ## sapramyÃæ bhÆmau | ##| ## navamyÃæ | ## daÓamyÃæ | ## traye 'pi | ## buddhabhÆmau | ye (##) ca ## te«Ãæ ## samyakprahÃïabhÃvanà veditavyà | ayam asyÃ÷ prabheda÷ | chandaæ niÓritya yogasya bhÃvanà sanimittikà | sarvasamyakprahÃïe«u pratipak«o nirucyate || AMsa_18.49 || etena ## janayati | vyÃyacchate vÅryam Ãrabhate | cittaæ prag­hïÃti | samyak pradadhÃti | ity e«Ãæ padÃnÃm arthanirdeÓa÷ | chandaæ hi ## ÓamathavipaÓyanÃkhyaæ ## bhÃvayatÅti vyÃyacchate | sà ca ## Óamathapragrahopek«Ãnimittai÷ saha bhÃvyatge | tasmÃt sà ## | kathaæ punar bhÃvyate | yac chamathapragrahopakleÓayor layÃuddhatyayo÷ ## vÅryam Ãrabhate | cittaæ prag­hïÃti pradadhÃti ca | Óamathe samaprÃpte copek«ÃyÃæ pradadhÃti | e«Ã yogabhÃvanà yathoktaprabhede«u ## | ­ddhipÃdavibhÃge pa¤ca ÓlokÃ÷ | ­ddhipÃdÃÓ ca catvÃro dhÅrÃïÃm agralak«aïÃ÷ | sarvÃrthasiddhau jÃyante ÃtmanaÓ ca parasya ca || AMsa_18.50 || ## laukikÅ lokottarà ca veditavyà ca | Óe«aæ gatÃrthaæ | niÓrayÃc ca prabhedÃc ca upÃyÃd abhinirh­te÷ | vyavasthà ­ddhipÃdÃnÃæ dhÅmatÃæ sarvathe«yate || AMsa_18.51 || asyoddeÓasya Óe«o nirdeÓa÷ | dhyÃnapÃramim ÃÓritya prabhedo hi caturvidha÷ | upÃyaÓ cÃbhinirhÃra÷ «a¬vidhaÓ ca vidhÅyate || AMsa_18.52 || ## chandavÅryacittamÅmÃæsÃsamÃdhibhedÃt | ## caturvidha eva | ## | caturvidha upÃya÷ katama÷ | vyÃvasÃyika ekaÓ ca dvitÅyo 'nugrahÃtmaka÷ | naibandhikas t­tÅyaÓ ca caturtha÷ prÃtipak«ika÷ || AMsa_18.53 || (##) a«ÂÃnÃæ prahÃïasaæskÃrÃïÃæ chando vyÃyÃma÷ Óaddhà ## upÃya÷ | ÓraddhÃnasyÃrthino vyÃyÃmÃt | praÓrabdhir ## sm­ti÷ saæ prajanyaæ copa## | ekena cittasyÃlambanÃvismarÃt | dvitÅyena visÃrapraj¤ÃnÃt | cetanà copek«Ã ca prÃtipak«ika upÃya÷ | layÃuddhatyopakleÓayo÷ kleÓÃnÃæ ca ## | «a¬vidho 'bhinirhÃra÷ katama÷ | darÓanasyÃvavÃdasya sthitivikrŬitasya ca | praïidher vaÓitÃyaÓ ca dharmaprÃpteÓ ca nirh­ti÷ || AMsa_18.54 || tatra ## cak«u÷ pa¤cavidhaæ mÃæsacak«u÷ divyaæ cak«u÷ Ãryaæ praj¤Ãcak«u÷ dharmacak«u÷ buddhacak«uÓ ca | ## «a¬abhij¤Ã yathÃkramaæ | tÃbhir upasaækramya bhëà cittaæ cÃgatiæ ca gatiæ ca viditvà ni÷saraïÃyÃvavadanÃt | ## yasmÃt bodhisatvÃnÃæ bahuvidhaæ nirmÃïÃdibhi÷ samÃdhivikrŬitaæ | ## yena praïidhij¤Ãnena praïidhÃnabalikà bodhisatvÃ÷ praïidhÃnavaiÓe«ikatayà vikrŬanti | ye«Ãæ na sukaraæ saækhyà kartuæ kÃyasya và prabhÃyà và svarasasya veti vistareïa yathà daÓabhÆmike sÆtre | ## yathà tatraiva daÓa vaÓità nirdi«ÂÃ÷ | ## balavaiÓÃradyÃveïikabuddhadharmÃïÃæ prÃpti÷ | ity e«Ã darÓanÃdÅnÃm abhinirhÃra÷ «a¬vidha÷ | indriyavibhÃge Óloka÷ | bodhiÓ caryà Óruta cÃtra Óamatho 'tha vipaÓyanà | ÓraddhÃdÅnÃæ padaæ j¤eyamarthasiddhyadhikÃrata÷ || AMsa_18.55 || Óraddhendriyasya ## padam Ãlambanam ity artha÷ | vÅryendriyasya bodhisatva## | sm­tÅndriyasya mahÃyÃnasaæg­hÅtaæ #<Órutaæ># | samÃdhÅndriyasya #<Óamatha÷># | praj¤endriyasya ## padaæ | tadarthÃdhikÃreïaiva caitÃni #<ÓraddhÃdÅni># ÃdhipatyÃrthenendriyÃïy ucyante | balavibhÃge Óloka÷ | bhÆmipraveÓasaækli«ÂÃÓ ce«ÂÃ÷ ÓraddhÃdaya÷ puna÷ | vipak«adurbalatvena ta eva balasaæj¤itÃ÷ || AMsa_18.56 || (##) gatÃrtha÷ Óloka÷ | bodhyaÇgavibhÃge sapta ÓlokÃ÷ | bhÆmivi«Âasya bodhyaÇgavyavasthÃnaæ vidhÅyate | dharmÃïÃæ sarvasatvÃnÃæ samatÃvagamÃt puna÷ || AMsa_18.57 || etena yasyÃm avasthÃyÃæ yasyÃvabodhÃt ## vyavasthÃpyante tadupadi«Âaæ | ##pra##vasthÃyÃæ sarva## ca ##bodhÃd yathÃkramaæ dharmanairÃtmyenÃtmaparasamatà ca | ata÷ paraæ cakrÃdisaptaratnasÃdharmyaæ bodhyanÇgÃnÃæ darÓayati | sm­tiÓ carati sarvatra j¤eyÃjitavinirjaye | ## | yathà cakravartinaÓ cakraratnam ajitadeÓavinirjayÃya | sarvakalpanimittÃnÃæ bhaÇgÃya vicayo 'sya ca || AMsa_18.58 || yathà hastiratnaæ pratyarthikabhaÇgÃya | ÃÓu cÃÓe«abodhÃya vÅryasya pravartate | k«iprÃbhij¤atotpÃdanÃt | yathÃÓvaratnam #<ÃÓu># samudraparyantamahÃp­thivÅgamanÃya | dharmÃlokaviv­ddhyà ca prÅtyà ÃpÆryate dhruvam || AMsa_18.59 || ÃrabdhavÅryasya bodhisavasya ## | tata÷ ## sarvaæ kÃryaæ sadà prÅïayati | yathà maïiratnam ÃlokaviÓe«eïa cakravartinaæ prÅïayati | sarvÃvaraïanirmok«Ãt praÓrabdhyà sukham eti ca | sarvadau«ÂhulyasamutpÃdanÃt | yathà strÅratnena cakravartÅ sukham anubhavati | cintitÃrthasam­ddhiÓ ca samÃdher upajÃyate || AMsa_18.60 || yathà cakravartino g­hapatiratnÃt | upek«ayà yathÃkÃmaæ sarvatra viharaty asau | pa«ÂhalabdhÃvikalpena vikalpena vihÃreïa sadottama÷ || AMsa_18.61 || (##) ##cyate nirvikalpaæ j¤Ãnaæ tayà bodhisatva÷ ## ##nyasyopagamÃt | ## tatra nirvyÃparatayà vÃsakalpanÃt | yathà cakravartina÷ pariïÃyakaratnaæ caturaÇgabalakÃyam upanetavyaæ copapraïayati | apanetavyaæ cÃpanayati | tatra ca gatvà vÃsaæ kalpayati yatrÃkhinna÷ caturaÇgo balakÃya÷ paraiti | evaæguïo bodhisatvaÓ cakravartÅva vartate | saptaratnopamair nityaæ bodhyaÇgai÷ parivÃrita÷ || AMsa_18.62 || iti saptaratnopamatvaæ bodhyaÇgÃnÃæ nigamayati | niÓrayÃÇgaæ svabhÃvÃÇgaæ niryÃïÃÇgaæ t­tÅyakaæ | caturtham anuÓaæsÃÇgam akleÓÃÇgaæ trayÃtmakam || AMsa_18.63 || etena yad bodhyaÇgaæ yathÃÇgaæ tad abhidyatitaæ | sm­tir ## sarve«Ãæ tanniÓrayeïa prav­tte÷ | dharmapravicaya÷ ## bodhes tatsvabhÃvatvÃt | vÅryaæ ## tenÃprÃpyani«ÂhÃyÃm adhi«thÃnÃt | prÅtir ## cittasukhatvÃt | praÓrabdhisamÃdhyupek«Ã ## | yena yan niÓritya yo 'saækleÓa iti | trividham asaækleÓÃÇgaæ veditavyaæ | mÃrgÃÇgavibhÃge dvau Ólokau | yathÃbodhÃnuv­ttiÓ ca tadÆrdhvam upajÃyate | yathÃbodhavyavasthÃnaæ praveÓaÓ ca vyavasthitau || AMsa_18.64 || karmatrayaviÓuddhiÓ ca pratipak«asya bhÃvanà | j¤eyÃv­tteÓ ca mÃrgasya vaiÓe«ikaguïasya ca || AMsa_18.65 || bodhyaÇgakÃlÃd #<Ærdhvaæ># yathÃbhÆtÃvabodhÃ## samyagd­«Âi÷ | tasyaivÃvabodhasya ## pariccheda÷ samyaksaækalpa÷ | tadvyavasthÃne ca sÆtrÃdike bhagavatà k­te sa eva ## tena tadrthÃvabodhÃt | ## samyagvÃkkaramÃntÃjÅvÃ÷ | vÃkkÃyobhayakramasaægrahÃt | ## bhÃvanà samyagvyÃyÃmÃdayo yathÃkramaæ ##varaïasya ca samyagvyÃyÃmena dÅrghaæ (##) hi kÃlaæ akhidyamÃno j¤eyÃvaraïasya pratipak«aæ bhÃvayati | samyaksm­tyà Óamathapragrahopek«Ãnimitte«u layÃuddhatyÃbhÃvÃn mÃrgasaæmukhÅbhÃvÃyÃvaraïasya pratipak«aæ bhÃvayati | samyaksamÃdhinà vaiÓe«ikaguïÃbhinirhÃrÃyÃvaraïasya pratipak«aæ bhÃvayaty evam a«Âau mÃrgÃÇgÃni vyavasthÃpyante | ÓamathavipaÓyanÃvibhÃge traya÷ Óloka÷ | cittasya citte sthÃnÃc ca dharmapravicayÃd api | samyak sthitim upÃÓritya Óamatho 'tha vipaÓyanà || AMsa_18.66 || samyaksamÃdhiæ niÓritya ## | ## ca ## yathÃkramaæ #<Óamatho vipaÓyanÃ># ca veditavyà | na tu vinà samyaksamÃdhinety etac chamathavipaÓyanÃlak«aïaæ | sarvatragà ca saikÃæÓà naikÃæÓopani«anmatà | sà ca ÓamathavipaÓyanà ## yaæ yaæ guïam ÃkaÇk«ati tatra tatra tadbhÃvanÃt | yathoktaæ sÆtre | ÃkaÇk«ed bhik«ur aho vatÃhaæ kÃmair iti vistreïa yÃvat tena bhik«uïà imÃv eva dvau dharmau bhÃvayitavyau | yad uta ÓamathaÓ vipaÓyanà cety evam Ãdi | ## ÓamathavipaÓyanà yadà Óamathaæ bhÃvayati | vipaÓyanÃæ và | ubhayÃ#<æÓa># yadà yugapad ubhayaæ bhÃvayati | ##saæ## ÓamathavipaÓyanà bodhisatvÃnÃm adhimukticaryÃbhÆmau | 18.67b-c prativedhe ca niryÃïe animitte hy asaæsk­te || AMsa_18.67 || pariÓuddhau viÓuddhau ca Óamatho 'tha vipaÓyanà | sarvabhÆmigatà dhÅre sa yoga÷ sarvasÃdhaka÷ || AMsa_18.68 || ity upani«an matety evamÃdinà ÓamathavipaÓyanÃ÷ prabheda÷ karma ca nirdi«Âa÷ | yoga upÃyo veditavya÷ | tatra ## prathamabhÆmipraveÓa÷ | ## yÃvata «a«ÂÅ bhÆmi÷ | tÃbhi÷ sanimittaprayoganirïayÃt | ## saptamÅ bhÆmi÷ | ## anyadbhÆmitrayam anabhisaæskÃravÃhitvÃt | saæskÃro hi saæs­taæ tad atra nÃstÅty asaæsk­taæ | tad eva ca bhÆmitrayaæ niÓritya buddhak«etraæ c pariÓodhayitavyaæ | buddhatvaæ ca prÃptavyaæ | tad etad yathÃkramaæ ## | upyÃyakauÓalyavibhÃge dvau Ólokau | pÆraye buddhadharmÃïÃæ satvÃnÃæ paripÃcane | k«ipraprÃptau kriyÃÓuddhau vartmÃcchede ca kauÓalaæ || AMsa_18.69 || (##) upÃye bodhisatvÃnÃm asamaæ sarvabhÆmi«u | yatkauÓalyaæ samÃÓritya sarvÃrthÃn sÃdhayanti te || AMsa_18.70 || anenopÃyakauÓalyasya prabheda÷ karma ca darÓita÷ | tatra ##par## nirvikalpaæ j¤Ãnam upÃya÷ | ## catvÃri saægrahavastÆni | ##bhisaæbodhe sarvaæ pÃpaæ pratideÓayÃmi yÃvad bhavatu j¤Ãnaæ saæbodhÃyeti pratideÓanà 'numodanÃdhye«aïà pariïÃmanà | ## samÃdhidhÃraïÅmukhÃni | tai÷ ##kriyÃ## | ##nu## aprati«ÂhanirvÃïe | asmin pa¤cavidha ## tadanyai÷ ## ity ayaæ prabheda÷ | sarvasvaparÃrthasÃdhanaæ karma | dhÃraïÅvibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | vipÃkena ÓrutÃbhyÃsÃt dhÃraïy api samÃdhinà | parÅttà mahatÅ sà ca mahatÅ trividhà puna÷ || AMsa_18.71 || apravi«Âapravi«ÂÃnÃæ dhÅmatÃæ m­dumadhyamà | aÓuddhabhÆmikÃnÃæ hi mahatÅ ÓuddhabhÆmikà || AMsa_18.72 || dhÃraïÅtÃæ samÃÓritya bodhisatvà puna÷ puna÷ | prakÃÓayanti saddharmaæ nityaæ saædhÃrayanti ca || AMsa_18.73 || atrÃpi prabheda÷ karma ca dhÃraïyÃ÷ darÓitaæ | tatra trividhà dhÃraïÅ | pÆrvakarma## | #<ÓrutÃbhyÃsena># | d­«ÂadharmabÃhuÓrutyena grahaïadhÃraïasÃmarthyaviÓe«aïÃt | ##saæniÓrityena ca | sà punar vipÃkaÓrutÃbhyÃsÃbhyÃæ ## veditavyà | samÃdhinà ## ##pi ## | ##bhÆmi## bhÆmi## akuÓalabhÆmikÃnÃæ ## saptasu bhÆmi«u | pariÓuddhabhÆmikà tv adhimÃtrà Óe«Ãsu bhÆmi«u ity ayaæ prabhedo dhÃraïyÃ÷ | saddharmasya prakÃÓanaæ dhÃraïaæ ca karma | praïidhÃnavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | cetanà chandasahità j¤Ãnena prerità ca tat | praïidhÃnaæ hi dhÅrÃïÃm asamaæ sarvabhÆmi«u || AMsa_18.74 || hetubhÆtaæ ca vij¤eyaæ cittÃt sadya÷ phalaæ ca tat | ÃyatyÃm arthasiddhyarthaæ cittamÃtrÃt sam­ddhita÷ || AMsa_18.75 || citraæ mahadviÓuddhaæ ca uttarottarabhÆmi«u | à bodher bodhisatvÃnÃæ svaparÃrthaprasÃdhakaæ || AMsa_18.76 || (##) atra ## svabhÃvato nidÃnato bhÆmita÷ prabhedata÷ karmataÓ ca paridÅpitaæ | ##saæprayuktà svabhÃva÷ | ## nidÃnaæ | ## iti bhÆmi÷ | tac ca praïidhÃnaæ ## | ## eva ## | #<ÃyatyÃæ># vÃbhipretÃ## cittÃt puna÷ ## yathÃrthasam­ddhità vedutavyà | yena praïihÃnena balikà bohisatvà vikrŬanti | yasya na sukarà saækhyà kartuæ kÃyasya veti vistara÷ | ## adhimukticaryÃbhÆmÃv evaæ ca syÃm iti | ##bhÆmipravi«Âasya daÓa mahÃpraïidhÃnÃni | ## viÓuddhiviÓe«Ãd #<à bodher># ity e«a prabhedata÷ | ## karma | samÃdhitrayavibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | nairÃtmyaæ dvividhaæ j¤eyo hy ÃtmagrÃhasya cÃÓraya÷ | tasya copaÓamo nityaæ samÃdhitrayagocara÷ || AMsa_18.77 || trayÃïÃæ samÃdhÅnÃæ trividho gocaro j¤eya÷ | pudgala## ÓÆnyatÃsamÃdhe÷ | tadubhayÃ## pa¤copadÃnaskandhà apraïihitasamÃdhe÷ | ##ÓrayasyÃtyanato## ÃnimittasamÃdhe÷ | sa eva samÃdhis trividho j¤eyo grÃhyagrÃhakabhÃvata÷ | trividhasya grÃhasya gocarasya grÃhakà ye samÃdhaya÷ | te ÓÆnyatÃdisamÃdhaya÷ iti ## traya÷ samÃdhayo j¤ÃtavyÃ÷ | te punar yathÃkramaæ | nirvikalpo 'pi vimukho ratiyuktaÓ ca sarvadà || AMsa_18.78 || ÓÆnyatÃsamÃdhir ## | pudgaladharmÃtmanor avikalpanÃt | apraïihito ## tasmÃd ÃtmagrÃhÃÓrayÃt | Ãnimitto ##sampra## sarvakÃlaæ tasmiæs tadÃÓrayopaÓame | parij¤Ãyai prahÃïÃya puna÷ sÃk«ÃtkriyÃya ca | ÓÆnyatÃdisamÃdhÅnÃæ tridhÃrtha÷ parikÅrtita÷ || AMsa_18.79 || pudgalanairÃtmyayayo÷ ##rthaæ ÓÆnyatà | tad ÃtmagrÃhÃÓrayasya ##rtham apraïihita÷ | tadupÓamasya ##rtham Ãnimitta÷ samÃdhi÷ | dharmoddÃnavibhÃge Ólokau | samÃdhyupani«attvena dharmoddÃnacatu«Âayaæ | deÓitaæ bodhisatvebhya÷ satvÃnÃæ hitakÃmyayà || AMsa_18.80 || (##) tatra saæskÃrà anityÃ÷ sarvasaæskÃrà du÷khÃ÷ ity apraïihitasya ##bhÃvena deÓitaæ | sarvadhamrà anÃtmÃna ity ÓÆnyatÃyÃ÷ | ÓÃntaæ nirvÃïam iti Ãnimittasya samÃdhe÷ | ka÷ punar anityÃrtho yÃvac chÃntÃrtha÷ ity Ãha | asadartho 'vikalpÃrtha÷ parikalpÃrtha eva ca | vikalpopaÓamÃrthaÓ ca dhÅmatÃæ tac catu«Âayam || AMsa_18.81 || bodhisatvÃnÃm ## 'nityÃrtha÷ | yan nityaæ nÃsti tad anityaæ te«Ãæ yat parikalpitalak«aïaæ | ##bhÆta## du÷khÃrtho yat paratantralak«aïaæ | ##mÃtrÃ## 'nÃtmÃrtha÷ | ##ÓabdenÃvadhÃraïaæ parikalpata Ãtmà nÃsti parikalpamÃtraæ tv astÅti parikalpitalak«aïasyÃbhÃvÃrtho 'nÃtmÃrtha ity uktaæ bhavati | ## parini«pannalak«aïaæ nirvÃïaæ | k«aïabhaÇgÃrtho 'py anityÃrtho veditavya÷ paratantralak«aïasya | atas tatsÃdhanÃrthaæ k«aïikatvavibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | ayogÃd dhetuto 'tpatter virodhÃt svayam asthite÷ | abhÃvÃl lak«aïaikÃntyÃd anuv­tter nirodhata÷ || AMsa_18.82 || pariïÃmopalabdheÓ ca taddhetutvaphalatvata÷ | upÃttatvÃdhipatvÃc ca ÓuddhasatvÃnuv­ttita÷ || AMsa_18.83 || tatra k«aïikaæ sarvaæ saæskÃram iti paÓcÃd vacanÃd iyaæ pratij¤Ã veditavyà | tat puna÷ kathaæ sidhyati | k«aïikatvam antareïa saæskÃrÃïÃæ prav­tter ## | prabandhena hi v­tti÷ prav­tti÷ | sà cÃntareïa pratik«aïam utpÃdanirodhau na yujyate | atha kÃlÃntaraæ sthitvà pÆrvottaranirodhotpÃdata÷ prabandhene«yate v­tti÷ | tadanantaraæ prav­ttir na syÃt prabandhÃbhÃvÃt naiva cotpannasya vinà prabandhena kÃlÃntaraæ bhÃvo yujyate | kiæ kÃraïaæ ## utpatti÷ | hetuto hi sarvaæ saæsk­tam utpadyate bhavatÅty artha÷ | tad yadi bhÆtvà punar uttarakÃlaæ bhavati tasyÃvaÓyaæ hetunà bhavitavyaæ | vinÃhetunà Ãdita ivÃbhÃvÃt | na ca tat tenaiva hetunà bhavitum arhati tasyopayuktahetukatvÃt | na cÃnyo hetur uplabhyate | tasmÃt pratik«aïam avaÓyaæ pÆrvahetukam anyad bhavatÅti veditavyaæ | evaæ vinà prabandhenotpannasya kÃlÃntaraæ bhÃvo no yujyate | atha apy evam i«yata notpannaæ punar utpadyate yad arthaæ hetunà bhavitavyaæ syÃd utapannaæ tu kÃlÃntareïa paÓcÃn nirudhyate notpannamÃtram eveti | tatpaÓcÃt kena nirudhyate | yad utpÃdahetunaiva tad ayuktaæ | kiæ kÃraïaæ | utpÃdnirodhayor ## | na hi virodhayos tulyo hetur upalabhyate | tad yathà chÃyÃtapayo÷ ÓÅto«ïayoÓ ca | kÃlÃntaranirodhasyaiva (##) ca virodhÃt | kena virodhÃt | Ãgamena ca | yad uktaæ bhagavatà | mÃyopamÃs te bhik«o saæskÃrà ÃpÃyikÃs tÃvat kÃlikà itvarapratyupasthÃyina iti | manaskÃreïa ca yoginÃæ | te hi saæskÃrÃïÃm udayavyayau manasikurvanta÷ pratik«aïaæ te«Ãæ nirodhaæ paÓyanti | anyathà hi te«Ãm api nirvidvirÃgavimuktayo na syur yathÃnye«Ãæ maraïakÃlÃdi«u nirodhaæ paÓyantÃæ | yadi cotpanna÷ saæskÃra÷ kÃlÃntaraæ ti«Âhet sa ## eva và ti«Âhet ## eva sthÃtuæ samartha÷ | sthitikÃraïena và kenacit | svayaæ tÃvad avasthÃnam ayuktaæ | kiæ kÃraïaæ | paÓcÃt ## | kkena và so 'nte puna÷ sthÃtuæ na samartha÷ | sthitikÃraïenÃpi na yuktaæ tasyÃ## | na hi tat kiæcid upalabhyate | athÃpi syÃd vinÃpi sthitikÃraïena vinÃÓakÃraïÃbhÃvÃt avati«Âhate | labdhe tu vinÃÓakÃraïe paÓcÃd vinÃÓayati agnineva ÓyÃmateti | tad ayuktaæ tasyÃbhÃvÃt | na hi vinÃÓakÃraïaæ paÓcÃd api kiæcid asti | agninÃpi ÓyÃmatà vinÃÓayatÅti suprasiddhaæ | visad­Óotpattau tu tasya sÃmÃrthyaæ prasiddhaæ | tathà hi tatsaæbandhÃt ÓyÃmatÃyÃ÷ saætatir visad­ÓÅ g­hyate ma tu sarvathaivÃprav­tti÷ | apÃm api kvathyamÃnÃnÃm agnisaæbandhÃd alpataratamotpattito 'timandyÃd ante punar anutpattir g­hyate | ## | ekÃntikaæ hy saæsk­talak«aïam uktaæ bhagavatà yad uta saæsk­tasyÃnityatà | tad yadi notpannamÃtraæ vinaÓyet | kaæcit kÃlam asyÃnityatà na syÃd iti anaikÃntikam anityatÃlak«aïaæ prasahyate | athÃpi syÃt pratik«aïam apÆrvotpattau tad evedam iti pratyabhij¤Ãnaæ na syÃd iti | tad bhavaty eva sÃd­Óasya ## mÃyÃkÃrapalakavat | sÃd­ÓyÃt tatbuddhir na tadbhÃvÃd iti | kathaæ gamyate | ## | na hi tathaivÃvasthitasyÃnte nirodha÷ syÃd Ãdilak«aïanirviÓi«ÂatvÃt | tasmÃn na tat tad evety avadhÃryate ante ## | pariïÃmo hi nÃmÃnyathÃtvaæ | tad yadi nÃdita evÃrabdhaæ bhaved ÃdhyÃtmikabÃhyÃnÃæ bhÃvÃnÃm ante pariïÃmo nopalabhyeta | tasmÃd Ãdita evÃnyathÃtvam Ãrabdhaæ yat krameïÃbhivardhamÃnam ante vyaktim Ãpadyante k«Årasyeva dadhyavasthÃyÃæ | yÃvat tu tad anyathÃtvaæ sÆk«matvÃn na paricchidyate | tÃvat sÃd­ÓyÃnuv­ttes tad evedam imi j¤Ãyata iti siddhaæ | tataÓ ca pratik«aïam anyathÃtvÃt | k«aïikatvaæ prasiddhaæ | kutaÓ ca prasiddhaæ | ## | k«aïikahetutvÃt | k«aïikaphalatvÃc cety artha÷ | (##) k«aïikaæ hi cittaæ prasiddhaæ tasya cÃnye saæskÃrÃÓ cak«ÆrÆpÃdayo hetuta÷ | tasmÃt te 'pi k«aïikà iti siddhaæ | na tv ak«aïikÃt k«aïikaæ bhavitum arhati yathà nityÃd anytyatam iti | cittsya khalv api sarve saæskÃrÃ÷ phalaæ | katham idaæ gamyate | ## ca | cittena hi sarve saæskÃrÃÓ cak«urÃdaya÷ sÃdhi«ÂhÃnà upÃttÃ÷ sahasaæmÆrchnÃ÷ tadanugrahÃnuv­ttita÷ | tasmÃt te cittasya phalaæ cittasya cÃdhipatyaæ saæskÃre«u | yathoktaæ bhagavatà | cittenÃyaæ loko nÅyate cittena parik­«yate cittasyotpannasyotpannasya vaÓe vartate iti | tathà vi¤Ãnapratyayaæ nÃma rÆpam ity uktaæ | tasmÃc cittasya phalaæ | ÓuddhacittÃnuv­ttitaÓ ca | Óuddhaæ hi yoginÃæ cittaæ saæskÃrà anuvartante | yathoktaæ | dhyÃyÅ bhik«u÷ ­ddhimÃæÓ cittavaÓe prÃpta imaæ dÃruskandhaæ sacet suvarïam adhimucyate tad apy asya tahaiva syÃd iti | tasmÃd api cittaphalaæ saæskÃrÃ÷ | satvÃnuv­ttitaÓ ca | tathà hi pÃpakÃre«u satve«u bÃhyà bhÃvà hÅnà bhavanti | puïyakÃre«u ca praïÅtÃ÷ | atas taccittÃnuvartanÃt cittaphalatvaæ saæskÃrÃïÃæ siddhaæ | tataÓ ca te«Ãæ k«aïikatvaæ | na hi k«aïikasyÃk«aïikaæ phalaæ yujyate tadanuvidhÃyitvÃt | evaæ tÃvad aviÓe«eïa saæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ dvÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ sÃdhitaæ | ÃdhyÃtmikÃnÃæ puna÷ sÃdhanÃrthaæ pa¤ca Ólokà veditavyÃ÷ | Ãdyas taratamenÃpi cayenÃÓrayabhÃvata÷ | vikÃraparipÃkÃbhyÃæ tathà hÅnaviÓi«Âata÷ || AMsa_18.84 || bhÃsvarÃbhÃsvaratvena deÓÃntaragamena ca | sabÅjÃbÅjabhÃvena pratibimbena codaya÷ || AMsa_18.85 || caturdaÓavidhotpattau hetumÃn aviÓe«ata÷ | cayÃyÃpÃrthÃd ayogÃc ca ÃÓrayatva asaæbhavÃt || AMsa_18.86 || sthitasyÃsaæbhavÃd ante ÃdyanÃÓÃvikÃrata÷ | tathà hÅnaviÓi«Âatve bhÃsvarÃbhÃsvare 'pi ca || AMsa_18.87 || gatyabhÃvÃt sthitÃyogÃc caramatva asaæbhavÃt | anuv­tteÓ ca cittasya k«aïikaæ sarvasaæsk­tam || AMsa_18.88 || #<Ãdyas taratamenÃpi># yÃvat ## iti | katham e«Ãm ebhi÷ k«aïikatvaæ sidhyati | ÃdyÃtmikÃnÃæ hi saæskÃrÃïÃæ caturdaÓavidha utpÃda÷ | #<Ãdya># utpÃdo yÃvat prathamata ÃtmabhÃvÃbhinirv­tti÷ | ## ya÷ prathamajanma lak«aïÃd Ærdhvaæ | ## ya ÃhÃrasvapnabrahmacaryÃsamÃpatty upacayena | #<ÃÓrayabhÃvata÷># yaÓ cak«urvijknÃnÃdÅnÃæ cak«urÃdibhir ÃÓrayai÷ | ## yo rÃgÃdibhir varïÃdivipariïÃmata÷ | ## yo garbhabÃlakumÃrayuvamadhyamav­ddhÃvastÃsu | ## (##)#< viÓi«Âatvena># ca yo durgatau cotpadyamÃnÃnÃæ yathÃkramaæ | ## yo nirmitakÃme«u parinirmitakÃme«u rÆpÃrÆpye«u copapannÃnÃæ | cittamÃtrÃdÅnatvÃt | #<ÃbhÃsvaratvena># yas tad anyatropapannÃnÃæ | ## yo 'nyadeÓotpÃdanirodhe 'nyadeÓotpÃda÷ | ## yo 'rhataÓ caramÃn skandhÃn varjayitvà | ## yas te«Ãm evÃrhataÓ caram e«Ãæ | ## | yo a«Âavimok«adhyÃyinÃæ samÃdhivaÓena pratibimbÃnÃæ saæskÃrÃïÃæ utpÃda÷ | etasyÃæ ## ÃdhyÃtmikÃnÃæ saæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ ##dibhi÷ kÃraïair veditavyaæ | ÃdyotpÃde tÃvat hetuviÓe«Ãt | yadi hi tasya hetutvena viÓe«o na syÃt tad uttarÃyÃ÷ saæskÃraprav­tter uttarottaraviÓe«o nopalabhyeta hetvaviÓe«Ãt | viÓe«e ca sati taduttarebhyas tasyÃnyatvÃt | k«aïikatvasiddhi÷ | taratamotpÃde mÃnaviÓe«Ãt | mÃnaæ pramÃïam ity artha÷ | na hi pratik«aïaæ vinà 'nyatvena parimÃïaviÓe«o bhavet | upacayotpÃde ## | upastambho hi caya÷ | tasyÃpÃrthyaæ syÃd antareïa k«aïikatvaæ tathaivÃvasthitatvÃt | ## copacayasyaiva | na hi pratik«aïaæ vinà pu«Âatarotpattyà yujyetopacaya÷ | #<ÃÓraya>#bhÃvenotpattÃv ÃÓritatvÃ## | na hi ti«Âhaty ÃÓraye ca tadÃÓritasyÃnavasthÃnaæ yujyate | yena ti«Âhati ta ÃrƬhÃnavasthÃnavad anyathà hy ÃÓrayatvaæ na saæbhavet | vikÃrotpattau paripÃkotpattau ca ## | #<ÃdyanÃÓÃvikÃrata÷># | ma hi tathÃsthitasyaiva rÃgÃdibhir vikÃra÷ saæbhavati | na cÃvasthÃntare«u paripÃka ÃdÃv avinÃÓe saty ante vikÃrÃbhÃvÃt | ##tpattau kaïikatvaæ veditavyaæ yathà vikÃraparipÃkotpattau | na hi tahtÃsthite«v eva saæskÃre«u karmavÃsanà v­ttiæ labhate yato durgatau và syÃd utpatti÷ sugatau và | krameïa hi saætatipariïÃmaviÓe«Ãt v­ttilÃbho yujyate | ##tpÃde tathaiva k«aïikatvaæ yujyate | ## tÃvat tathÃthitasyÃsaæbhÃvÃt cittÃdhÅnav­ttitÃyÃ÷ | ## cÃdau vinÃÓam antareïÃnte vikÃrÃygÃt | deÓÃntaragamanenotpattau ## | na hi saæskÃrÃïÃæ deÓÃntarasaækrÃntilak«aïà gatir nÃma kÃcit kriyà yujyate | sa hy utpannà và saæskÃraæ deÓÃntaraæ gamayed anutpannà và | yad utpannà tena gatikÃle na kaæcid gata iti sthitasyaiva gamanaæ nopapadyate | athÃnutpannà tena asatyÃæ gatau gata iti na yujyate | sà ca kriyà yadi taddeÓastha eva saæskÃre kÃritraæ karoti na yujyate | sthitasyÃnyadeÓÃprÃpte÷ | athÃnyadeÓasthe na yujyate | vinà kriyayÃnyadeÓÃprÃpte÷ | na ca kriyà tatra và anyatra và deÓe sthità saæskÃrÃd anyopalabhyate | tasmÃn nÃsti saæskÃrÃïÃæ deÓÃntarasaætatyutpÃdÃd anyà gati÷ | tadabhÃvÃc ca siddhiæ k«aïikatvaæ | deÓÃntaranirantarautpattilak«aïà gatir vibhavadbhi÷ kÃraïair veditavyà | asti cittavaÓena yathà caÇkramaïÃdyavasthÃsu | asti pÆrvakarmÃvedhena yathÃntarÃbhava÷ | asty abhighÃtavaÓena yathà k«iptasye«o÷ | asti saæbandhavaÓena yathà yÃnanadÅplavÃru¬hÃnÃæ | (##) asti nodanavaÓena yathà vÃyupreritÃnÃæ t­ïÃdÅnÃæ | asti svabhÃvavaÓena yathà vÃyos tiryaggamanam agner Ærdhvaæ jvalanam apÃæ nimne syandanaæ | asty anubhÃvena yathà mantrÃu«adhÃnubhÃvena | ke«Ãæcid ayaskÃntÃnubhÃvenÃyasÃæ | ­ddhyanubhÃvena ­ddhimatÃæ | sabÅjÃbÅjabhÃvenotpattau k«aïikatvaæ veditavyaæ | ## ca | na hi pratik«aïaæ hetubhÃvam antareïa tathÃsthitasyÃnyasmin kÃle punar bÅjabhÃvo yujyate | nirbÅjatvaæ và carame k«aïe | na ca Óakyaæ pÆrvaæ sabÅjatvaæ carame k«aïe nirbÅjatvam abhyupagantuæ | tadabhÃve ## | tathà hi caramatvam eva na saæbhavati | pratibimbotpattau k«aïikatvaæ ## veditavyaæ | pratik«aïaæ cittavaÓena tadutpÃdÃt | ekÃntÃt sÃdhitam ÃdhyÃtmikaæ ## iti | bÃhyasyedÃnÅæ k«aïikatvaæ tribhi÷ Ólokai÷ sÃdhayati | bhÆtÃnÃæ «a¬vidhÃrthasya k«aïikatvaæ vidhÅyate | Óo«av­ddhe÷ prak­tyà ca calatvÃd v­ddhihÃnita÷ || AMsa_18.89 || tatsaæbhavÃt p­thivyÃÓ ca pariïÃmacatu«ÂayÃt | varïagandharasasparÓatulyatvÃc ca tathaiva tat || AMsa_18.90 || indhanÃdhÅnav­ttitvÃt tÃratamyopalabdhita÷ | cittÃnuv­tte÷ p­cchÃta÷ k«aïikaæ bÃhyam apy ata÷ || AMsa_18.91 || kiæ punas tad bÃhyaæ | catvÃri mahÃbhÆtÃni | «a¬vidhaÓ cÃrtha÷ | varïagandharasasparÓaÓabdà dharmÃyatanikaæ ca rÆpaæ | ato ## ca ## | kathaæ vidhÅyate | apÃæ tÃvac #<Óo«av­ddhe÷># | utsaras ta¬ÃgÃdi«v apÃæ krameïa v­ddhi÷ | Óo«aÓ copalabhyate | tac cobhayam antareïa pratik«aïaæ pariïÃmaæ na syÃt paÓcÃd viÓe«akÃraïÃbhÃvÃt | vÃyo÷ ## ca | na hy avasthitasya calatvaæ syÃt tatsvabhÃvÃd iti prasÃdhitam etat | na ca v­ddhihrÃsau tathaivÃvasthitvÃt | ## | tac chabenÃpaÓ ca g­hyante vÃyuÓ ca | adbhyo hi vÃyusahitÃbhya÷ p­thivÅ saæbhÆtà vivartakÃle | tasmÃt tatphalatvÃt sÃpi k«aïikà veditavyà | ## ca ## p­thivyà upalabhyate | karmak­ta÷ satvÃnÃæ karmaviÓe«Ãt | upakrtamak­ta÷ prahÃdibhi÷ | bhÆtak­to 'gnyÃdibhi÷ | kÃlak­ta÷ kÃlÃntarapariïÃmata÷ | sa cÃntareïa pratik«aïaæ anyotpattiæ na yujyate vinÃÓakÃraïÃbhÃvÃt | ## p­thivyÃdibhis ##kÃraïatvÃt ## kaïikatvaæ veditavyaæ | tejasa÷ puna÷ k«aïikatvam ## | (##) na hi tejasy utpanne teja÷sahotpannam indhanaæ tathaivÃvati«Âhate | na ca dagdhendhanaæ teja÷ sthÃtuæ samarthaæ | mà bhÆd ante 'py anindhanasyÃvasthÃnam iti | ÓlokabadhÃnurodhÃd varïÃdÅnÃæ pÆrvam abhidhÃnaæ paÓcÃt tejasa÷ | Óabda÷ punar yo 'pi kÃlÃntaram upalabhyate ghaïÂhÃdÅnÃæ tasyÃpi k«aïikatvaæ veditavyaæ ## na hy asati k«aïikatve pratik«aïamandataratamopalabdhi÷ syÃt | dharmÃyatanikasyÃpi rÆpasya k«aïikatvaæ prasiddham eva ## yathà pÆrvam uktaæ | tasmÃd ## prasiddhaæ | ## khalv api sarvasaæskÃrÃïÃæ k«aïikatvaæ sidhyati kathaæ k­tvà | idaæ tÃvad ayam ak«aïikavÃdÅ pra«Âavya÷ | kasmÃd bhavÃn anityatvam icchati na saæskÃrÃrÃæ k«aïikatvaæ necchatÅti | yady evaæ vadet pratik«aïam anyatvasyÃgrahaïÃd iti sa idaæ syÃd vacanÅya÷ | prasiddhak«aïikabhÃve«v api pradÅpÃdi«u niÓcalÃvasthÃyÃæ tadagrahaïÃd ak«aïikatvaæ kasmÃn ne«yate | yady evaæ vadet pÆrvavat paÓcÃd agrahaïÃd iti | sa idaæ syÃd vacanÅya÷ | saæskÃrÃïÃm api kasmÃd evaæ ne«yate | yady evaæ vadet vilak«aïatvÃt pradÅpÃditadanyasaæskÃrÃïÃm iti | sa idaæ syÃd vacanÅya÷ | dvidhaæ hi vailak«aïyaæ svabhÃvavailak«aïyaæ v­ttivailak«aïyaæ ca | tad yadi tÃvat svabhÃvavailak«aïyam abhipretam ata eva d­«ÂÃntatvaæ yujyate | na hi tatsvabhÃva eva tasya d­«ÂÃnto bhavati yathà pradÅpa÷ pradÅpasya gaur và gor iti | atha v­ttavailak«aïyam ata eva d­«ÂÃntatvaæ pradÅpapradÅpÃnÃæ prasiddhatvÃt | k«aïikatvÃnuv­tte÷ puna÷ sa idaæ pra«Âavya÷ | kaccid icchasi yÃne ti«Âhati yÃnÃru¬ho gacched iti | yadi no hÅti vadet | sa idaæ syÃd vacanÅya÷ | cak«urÃdi«u ti«Âhatsu tad ÃÓritaæ vij¤Ãnaæ prabandhena gacchatÅti na yujyate | yady evaæ vadet nanu ca d­«Âaæ vartisaæniÓrite pradÅpe prabandhena gacchati vartyà avathÃnam iti | sa idaæ syÃd vacanÅya÷ | na d­«Âaæ tatprabandhena vartyà pratik«aïaæ vikÃrotpatter iti | yady evaæ vadet sati kaïikatve saæskÃrÃïÃæ kasmÃt pradÅpÃd iva k«aïikatvaæ na siddham iti | sa idaæ vacanÅya÷ viparyÃsavastutvÃt | sad­Óasaætatiprabandhav­ttyà hi k«aïikatvam e«Ãæ na praj¤Ãyate | yata÷ saty apy aparÃparatve tad evedam iti viparyÃso jÃyate | itarathà hi anityanityaviparyÃso na syÃt tadabhÃve saækleÓo na syÃt kuta÷ punar vyavadÃnam ity evaæ paryanuyogato 'pi k«aïikatvaæ sarvasaæskÃrÃïÃæ prasiddhaæ | pudgalanairÃtmyaprasÃdhanÃrthaæ nairÃtmyavibhÃge dvÃdaÓa Óloka÷ | praj¤aptyastitayà vÃcya÷ pudgalo dravyato na tu | nopalambhÃd viparyÃsÃt saækleÓÃt kli«Âahetuta÷ || AMsa_18.92 || ekatvÃnyatvato vÃcyas tasmÃd do«advayÃd asau | skandhÃtmatvaprasaÇgÃc ca taddravyatvaprasaÇgata÷ || AMsa_18.93 || dravyasan yady avÃcyaÓ ca vacanÅyaæ prayojanaæ | ekatvÃnyatvato 'vÃcyo na yukto ni«prayojana÷ || AMsa_18.94 || (##) lak«aïÃl lokad­«ÂÃc ca ÓÃstrato 'pi na yujyate | indhanÃgnyor avÃcyatvam upalabdher dvayena hi || AMsa_18.95 || dvaye sati ca vij¤ÃnasaæbhavÃt pratyayo na sa÷ | nairarthakyÃd ato dra«Âà yÃvan moktà na yujyate || AMsa_18.96 || svÃmitve sati cÃnityam ani«Âaæ na pravartayet | tatkarmalak«aïaæ sÃdhyaæ saæbodho bÃdhyate tridhà || AMsa_18.97 || darÓanÃdau ca tadyatna÷ svayaæbhÆr na trayÃd api | tadyatnapratyayatvaæ ca niryatnaæ darÓanÃdikaæ || AMsa_18.98 || akart­tvÃd anityatvÃt sak­tr ity aprav­ttita÷ | darÓanÃdi«u yatnasya svayaæbhÆtvaæ na yujyate || AMsa_18.99 || tathà sthitasya na«Âasya prÃg abhÃvÃd anityata÷ | t­tÅyapak«ÃbhÃvÃc ca pratyayatvaæ na yujyate || AMsa_18.100 || sarvadharmà anÃtmÃna÷ paramÃrthena ÓÆnyatà | Ãtmopalambhe do«aÓ ca deÓito yata eva ca || AMsa_18.101 || saækleÓavyavadÃne ca avasthÃc chedabhinnake | v­ttisaætÃnabhedo hi pudgalenopadarÓita÷ || AMsa_18.102 || Ãtmad­«Âir anutpÃdyà abhyÃso 'nÃdikÃlika÷ | ayatnamok«a÷ sarve«Ãæ na mok«a÷ pudgalo 'sti và || AMsa_18.103 || pudgala÷ kim astÅti vaktavyo nÃstÅti vaktavya÷ | Ãha | praj¤aptyastitayà vÃcya÷ pudgalo dravyato na tu | yataÓ ca praj¤aptito 'stÅti vaktavyo dravyato nÃstÅti vaktavya÷ | evam anekÃæÓavÃdaparigrahe naivÃstitve do«ÃvakÃÓo na nÃstitve | sa punar dravyato nÃstÅti kathaæ veditavya÷ | nopalambhÃt | na hi sa dravyata upalabhyate rÆpÃdivat upalabdhir hi nÃma buddhyà pratipatti÷ | na ca pudgalaæ buddhyà na pratipadyante pudgalavÃdina÷ | uktaæ ca bhagavatà | d­«Âa eva dharme ÃtmÃnam nupalabhate praj¤ÃpayatÅti kathaæ nopalabdhà bhavati | na sa evam upalabhyamÃno dravyata upalabdho bhavati | kiæ kÃraïaæ | viparyÃsÃt tathà hy anÃtmany Ãtmeti viparyÃsa ukto bhagavatà | tasmÃd ya evaæ pudgalagrÃho viparyÃsa÷ sa÷ | katham idaæ gamyate | saækleÓÃt | satkÃyad­«ÂikleÓalak«aïo hy e«a saækleÓo yad uta ahaæ mameti | na ca viparyÃsa÷ saækleÓo bhavitum arahati | na cai«a saækleÓa iti kathaæ veditavyaæ | kli«Âahetuta÷ | tathà hi tadhetukÃ÷ kli«Âà (##) rÃgÃdaya utpadyante | yatra punar vastuni rÆpÃdisaæj¤ake praj¤apti÷ pudgala iti tasmÃt kim ekatvena pudgalo vaktavya Ãhosvid anyatvena | Ãha | ekatvÃnyatvato vÃcyas tasmÃd asau | kiæ kÃraïaæ | do«advayÃt | katamasmÃd do«advayÃt | skandhÃtmatvaprasaÇgÃc ca taddravyatvaprasaÇgata÷ | ekatve hi skandhÃnÃm Ãtmatvaæ prasajyate pudgalasya ca dravyasatvaæ | athÃnyatve pudgalsya dravyasatyaæ | evaæ hi pudgalsya praj¤aptito 'stitvÃd avaktavyatvaæ yukta÷ | tenÃvyÃk­tavastusiddha÷ | ye puna÷ ÓÃstu÷ ÓÃsanam atikramya pudgalsya dravyato 'stitvam icchanti ta idaæ syur vacanÅyÃ÷ | dravyasan yady avÃcyaÓ ca vacanÅyaæ prayojanaæ | kiæ kÃraïaæ | ekatvÃnyatvato 'vÃcyo na yukto ni«prayojana÷ | atha d­«ÂÃntamÃtrÃt pudgalasyÃvaktavyatvam iccheyu÷ | yathÃgnir andhanÃn nÃnyo nÃnyo vaktavya iti | ta idaæ syur vacanÅyÃ÷ | lak«aïÃl lokad­«ÂÃc ca ÓÃstrato 'pi na yujyate | indhanÃgnyor avÃcyatvam upalabdher dvayena hi | ekatvenÃnyatvena ca agnir hi nÃma tejodhÃtur indhanaæ Óe«Ãïi bhÆtÃni | te«Ãæ ca bhinnaæ lak«aïam ity anya evÃgnir indhanÃt | loke ca vinÃpy agninà d­«Âam indhanaæ këÂÃd vinÃpi cendhanenÃgnir iti siddham anyatvaæ | ÓÃstre ca bhagavatà na kvacid agnÅndhanayor avÃcyatvam uktam ity ayuktam etat | vinà punar indhanenÃgnir astÅti katham idaæ vij¤Ãyate | upalabdhes tathà hi vÃyunà vik«iptaæ dÆram api jvalat paraiti | athÃpi syÃd vÃyus tatrendhanam iti ata evÃgnÅndhanayor anyatvam it siddhi÷ | kita÷ | dvayena hi upalabdher iti prak­taæ | dvayaæ hi tatropalabhyate arcir vÃyuÓ cendhanatvena | asty eva pudgalo ya e«a dra«Âà yÃvad vij¤Ãntà kartà bhoktà j¤Ãtà moktà (##) ca | na sa dra«Âà yujyate | nÃpi yÃvan moktà | sa hi darÓanÃdisaæj¤akÃnÃæ vij¤ÃnÃnÃæ pratyayabhÃvena và kartà bhavet svÃmitvena và | tatra tÃvat | dvayaæ pratÅtya vij¤ÃnasaæbhavÃt pratyayo na sa÷ | kiæ kÃraïaæ | nairarthakyÃt | na hi tatra kiæcit sÃmarthyaæ d­«Âaæ | svÃmitve sati cÃnityam ani«Âaæ na pravartayet | sa hi vij¤Ãnaprav­ttau svÃmÅbhavann ani«Âaæ vij¤Ãnam anityaæ na pravartayet | ani«Âaæ ca | naiva tasmÃd ubhayathÃpy asaæbhÃvÃt | asau dra«Âà yÃvan moktà na yujyate | api khalu yadi dravyata÷ pudgalo 'sti tatkarmalak«aïaæ sÃdhyaæ yadi dravyato 'sti tasya karmÃpy upalabhyate | yathà cak«urÃdÅnÃæ darÓanÃdilak«aïaæ ca rÆpaprasÃdÃdi | na caivaæ pudgalasya | tasmÃn na so 'sti dravyata÷ | tasmiæÓ ca dravyata i«yamÃïe buddhasya bhagavata÷ saæbodho bÃdhyate tridhà | gambhÅrÃbhisaæbodha÷ | asÃdhÃraïÃbhisaæbodha÷ | lokottarÃbhisaæbodha÷ | ni hi pudgalÃbhisaæbodhe kiæcid gambhÅram abhisaæbuddhaæ bhavati | na tÅrthyÃsÃdhÃraïÃæ | na lokÃnucitaæ | tathà hy e«a grÃha÷ sarvalokagamya÷ | tÅrthyÃbhinivi«Âa÷ | dÅrghasaæsÃrocitaÓ ca | api khalu pudgalo dra«Âà bhavan yÃvad vij¤Ãtà darÓanÃdi«u saprayatno và bhaven ni«pratyatno và | saprayatnasya và punar asau prayatna÷ svayaæbhÆr và bhaved Ãkasmika÷ | tatpratyayo darÓanÃdau ca tadyatna÷ svayaæbhÆr na trayÃd api | tasmÃd eva ca do«atrayÃd vak«yamÃnÃt tadyatnapratyayatvaæ ca neti vartate | ni«prayatnasya và puna÷ sata÷ siddhaæ bhavati | niryatnaæ darÓanÃdikaæ (##) ity asati vyÃpare pudgalasya darÓanÃdau katham asau dra«Âà bhavati | yÃvad vij¤Ãtà do«atrayÃd ity uktaæ katamasmÃd do«atrayÃt | akart­tvÃd anityatvÃt sak­tr ity aprav­ttita÷ | darÓanÃdi«u yatnasya svayaæbhÆtvaæ na yujyate || yadi darÓanÃdi«u prayatna Ãkasmiko yato darÓanÃdÅni | na tarhi te«Ãæ pudgla÷ karteti katham asau dra«Âà bhavati yÃvad vij¤Ãtà sati vÃkasmikatve nirapek«atvÃt na kadÃcit prayatno na syÃd anityo na syÃt | nitye ca prayatne darÓnÃdÅnÃæyugapac ca nityaæ ca prav­rti÷ syÃd iti do«a÷ | tasmÃn na yujyate darÓnÃdi«u prayatnasya svayaæbhÆtvaæ | tathà sthitasya na«Âasya prÃg abhÃvÃd anityata÷ | t­tÅyapak«ÃbhÃvÃc ca pratyayatvaæ na yujyate | atha pudgalaprayatna÷ prayatna÷ syÃt | tasya tathà sthitasya prayatnatvaæ na yujyate | prÃg abhÃvÃt | sati hi tatprayatnatve na kadÃcit pudgalo nÃstÅti | kim arthaæ prÃk prayatno na syÃd yadà notpanna÷ | vina«ÂasyÃpi pratyayatvaæ na yujyate pudgalasyÃnityatvaprasaÇgÃt | t­tÅyaÓ ca kaÓcitpak«o nÃsti yan na sthito na vina«Âa÷ syÃd iti | tatpratyayo 'pi prayatno na yujyate | evaæ tÃvad yuktima ÃÓritya dravyata÷ pudgalo nopalabhyate | sarve dharmà anÃtmÃna÷ paramÃrthena ÓÆnyatà | Ãtmopalambhe do«aÓ ca deÓito yata eva ca || dharmoddÃne«u hi bhagavatà sarve dharmà anÃtmÃna iti deÓitaæ paramÃrthaÓÆnyatÃyÃm asti karmÃsti vipÃka÷ kÃrakas tu nopalabhyate ya imaæÓ ca skhandÃn nik«ipati anyÃæÓ ca skhandÃn pratisaædadhÃti | anyatra dharmasaæketÃd iti deÓitaæ | pa¤cake«u pa¤cÃdÅnavà Ãtmopalambha iti dÓità | Ãtmad­«Âir bhavati jÅvad­«Âi÷ nirviÓe«o bhavati tÅrthikai÷ | unmÃrgapratipannao bhavati | ÓÆnyatÃyÃm asya cittaæ na praskandati na prasÅdati na saæti«Âhate nÃdhimucyate | Ãryadharmà asya na vyvadÃyante | evam Ãgamato 'pi na yujyate | pudgalo 'pi hi bhagavatà tatra tatra deÓita÷ | (##) parij¤ÃtÃvÅ bhÃrahÃra÷ ÓraddhÃnusÃryÃdipudgalavyavasthÃnata ity asati dravyato 'stitve kasmÃd deÓita÷ | saækleÓe vyavadÃne ca avasthÃc chedabhinnake | v­ttisaætÃnabhedo hi pudgalenopadarÓita÷ || avasthÃbhinne hi saækleÓavyavadÃne chedabhinne ca | pudgalapraj¤aptim antareïa tadv­ttibheda÷ saætÃnabhedaÓ ca deÓayituæ na Óakya÷ | parij¤ÃsÆtre parij¤eyà dharmÃ÷ saækleÓa÷ parij¤Ã vyavadÃnaæ | bhÃrahÃrasÆtre | bhÃro bhÃrÃdÃnaæ ca saækleÓa÷ | bhÃranik«epaïaæ vyavadÃnaæ | tayor v­ttibheda÷ saætÃnabhedaÓ cÃntareïa parij¤ÃtÃvÅbhÃrahÃrapudgalapraj¤aptiæ na Óakyeta deÓayituæ | bodhipak«ÃÓ ca dharmà bahudhÃvasthÃ÷ prayogadarÓanabhÃvanÃni«ÂhÃmÃrgaviÓe«abhedata÷ | te«Ãæ v­ttibheda÷ saætÃnabhedaÓ cÃntareïa ÓraddhÃnusÃryÃdipudgalapraj¤aptiæ na Óakyeta deÓayituæ | yenÃsati dravyato 'stitve pudgalo deÓita ity ayam atra nayo veditavya÷ | itarathà hi pudgaladeÓanà ni«prayojanà prÃpnoti | na hi tÃvad asÃv Ãtmad­«ÂyutpÃdanÃrthaæ yujyate yasmÃt Ãtmad­«Âir anutpÃdyà pÆrvam evotpannatvÃt | nÃpi tadabhyÃsÃrthaæ yasmÃd Ãtmad­«Âer abhyÃso 'nÃdikÃlika÷ | yadi cÃtmadarÓanena mok«a ity asau deÓyeta | evaæ sati syÃt ayatnamok«a÷ sarve«Ãæ tathà hi sarve«Ãæ na d­«ÂasatyÃnÃm ÃtmadarÓanaæ vidyate | naiva và mok«o 'stÅti (##) prÃpnoti | na hi pÆrvam ÃtmÃnam anÃtmato g­hÅtvà satyÃbhisamayakÃle kaÓcid Ãtmato g­hïÃti | yathà du÷khaæ du÷khata÷ pÆrvam ag­hÅtvà paÓcÃd g­hïÃtÅti yathà pÆrvaæ tathà paÓcÃd api mok«o na syÃt | sati cÃtmany avaÓyam ahaækÃramamakÃrÃbhyÃm Ãtmat­«ïayà cÃnyaiÓ ca tannidÃnai÷ | kleÓair bhavitavyam iti ato 'pi mok«o na syÃt | na và pudgalo 'stÅti abhyupagantavyaæ | tasmin hi sati niyatam ete do«Ã÷ prasajyante | evam ebhir guïair nityaæ bodhisatvÃ÷ samanvitÃ÷ | ÃtmÃrthaæ ca na ri¤canti parÃrthaæ sÃdhayanti ca || AMsa_18.104 || hrÅdh­tiprabh­tÅnÃæ guïÃnÃæ samÃsena karma nirdi«Âaæ | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre bodhipak«ÃdhikÃra÷ a«ÂÃdaÓa÷ samÃpta÷ CHAPITRE XIX ekonaviæÓatyadhikÃra÷ ÃÓcarya vibhÃge traya÷ ÓlokÃ÷ | svadehasya parityÃga÷ saæpatteÓ caiva saæv­ttau | durbale«u k«amà kÃye jÅvite nirapek«iïa÷ || AMsa_19.1 || vÅryÃrambho hy anÃsvÃdo dhyÃne«u sukha eva ca | ni«kalpanà ca praj¤ÃyÃm ÃÓcaryaæ dhÅmatÃæ gataæ || AMsa_19.2 || tathÃgatakule janma lÃbho vyÃkaraïasya ca | abhi«ekasya ca prÃptir bodheÓ cÃÓcaryam i«yate || AMsa_19.3 || atra dvÃbhÃæ ÓlokÃbhyÃæ pratipatty#<ÃÓcaryam># uktaæ «a¬pÃramità Ãrabhya | dÃnena hi ## ÃÓcaryaæ ÓÅlasaævaranimittam udÃra##tyÃga÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | t­tÅyena Ólokena phalÃ#<Ócaryam># uktaæ catvÃri bodhisatvaphalÃny Ãrabhya prathamÃyÃm a«ÂabhyÃæ daÓabhyÃæ trÅïi Óaik«Ãïi phalÃni buddhabhÆmau caturtham aÓaik«am atra phalaæ | anÃÓcaryavibhÃge Óloka÷ | vairÃgyaæ karuïÃæ caitya bhÃvanÃæ paramÃm api | tathaiva samacittatvaæ nÃÓcaryaæ tÃsu yuktatà || AMsa_19.4 || (##) ## iti pÃramitÃsu | ## Ãgamya dÃne prayoge ## | ## Ãgamya ÓÅle k«Ãntau ca | ## ÃgamyëÂabhÃæ bhÆmau nirabhisaæskÃranirvikalpo vÅryÃdiprayogo ## | Ãtmapara## Ãgamya sarvÃsv eva pÃramitÃsu prayogo ## artha iva parÃrthe khedÃbhÃvÃt | samacittatÃyÃæ traya÷ Óloka÷ | na tathÃtmani dÃre«u sutamitre«u bandhu«u | satvÃnÃæ pragata÷ sneho yathà satve«u dhÅmatÃæ || AMsa_19.5 || arthi«v apak«apÃtaÓ ca ÓÅlasyÃkhaï¬anà dhruvaæ | k«Ãnti÷ sarvatra satvÃrthaæ sarvÃrthaæ vÅryÃrambho mahÃn api || AMsa_19.6 || dhyÃnaæ ca kuÓalaæ nityaæ praj¤Ã caivÃvikalpikà | vij¤eyà bodhisatvÃnÃæ tÃsv eva samacittatà || AMsa_19.7 || eka÷ Óloka÷ satve«u samacittatÃyÃæ | dvau pÃramitÃsu | ## hi ##di«u ## samatayà anugato na cÃtyantaæ | tathà hi #<Ãtmanam># api kadÃcin mÃrayanti | bodhisatÃnÃæ tu sarva## samatayà atyantaæ ca pÃramitÃsu punar dÃne samacittatvam ## | #<ÓÅle># 'ïumÃtrasyÃpi nityam ## | ##ti satve«c abhedanà | vÅrye ## svaparÃrthaæ samaæ prayogÃt sarvakuÓalÃrthaæ ca | Óe«aæ gatÃrthaæ | upakÃritvavibhÃge «o¬aÓa ÓlokÃ÷ | sthÃpanà bhÃjanatve ca ÓÅle«v eva ca ropaïaæ | mar«aïà cÃpakÃrasya arthe vyÃpÃragÃmità || AMsa_19.8 || Ãvarjanà ÓÃsane 'smiæÓ chedanà saæÓayasya ca | satve«u upakÃritvaæ dhÅmatÃm etad i«yate || AMsa_19.9 || ÃbhyÃæ ÓlokÃbhyÃæ «a¬bhi÷ pÃramitÃbhir yathopakÃritvaæ bodhisatvÃnÃæ tatparidÅpitaæ | dÃnena hi satvÃnÃæ ## kuÓalakriyÃyÃ÷ | (##) dhyÃnenÃ## prabhÃvaviÓe«ayogÃt | Óe«aæ gatÃrthaæ | Óe«ai÷ Ólokai÷ mÃtrÃdisÃdharmyeïo## darÓitaæ | samÃÓayena satvÃnÃæ dhÃrayanti sadaiva ye | janayanty ÃryabhÆmau ca kuÓalair vardhayanti ca || AMsa_19.10 || du«k­tÃt parirak«anti Órutaæ vyutpÃdayanti ca | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvamÃt­kalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.11 || satvÃnÃæ mÃt­bhÆtÃ÷ satva## | mÃtà hi putrasya pa¤cavidham upakÃraæ karoti | garbheïa ## | ## | ÃpÃyayati po«ayati saæ## apÃyÃd ## abhilÃpaæ ca Óik«ayati | tatsÃdharmyeïaitÃni ##bodhisatva## veditavyÃni | ÃrabhÆmir Ãryadharmà veditavyÃ÷ | ÓraddhÃyÃ÷ sarvasatve«u sarvadà cÃvaropaïÃt | adhiÓÅlÃdiÓik«ÃyÃæ vimuktau ca niyojanÃt || AMsa_19.12 || buddhÃdhye«aïataÓ cai«Ãm Ãv­teÓ ca vivarjanÃt | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvapit­kalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.13 || ## hi putrÃïÃæ pa¤cavidham upakÃraæ karoti | bÅjaæ te«Ãm ## | Óilpaæ #<Óik«ayati># | pratirÆpair dÃrair ## | an­ïaæ karoti yathà na pait­kam ­ïaæ dÃpyate | tatsÃdharmyeïa bodhisatvÃnÃm etÃni pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | #<ÓraddhÃ># hi satvÃnÃm ÃryÃ##bhÃvapratilambhasya bÅjaæ | saik«Ã÷ Óilpaæ | ## bhÃryà vimuktiprÅtisukhasaævedanà | buddhÃ÷ kalyÃïamitrÃïi | ÃvaraïasthÃnaæ | anarhadeÓanÃæ ye ca satvÃnÃæ gÆhayanti hi | Óik«Ãvipattiæ nindanti Óaæsanty eva ca saæpadam || AMsa_19.14 || avavÃdaæ ca yacchanti mÃrÃn Ãvedayanti hi | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvabandhukalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.15 || bandhavo hi bandhÆnÃæ pa¤cavidham upakÃraæ kurvanti | guhyaæ ## | kuce«Âitaæ vigarhanti | kuce«Âitaæ pra#<Óaæsanti># karaïÅye«u sÃhÃyyaæ ##vyasanasthÃnebhyaÓ ca nivÃrayanti | tatsÃdharmyeïaitani bodhisatvÃnÃæ ## veditavyÃni | (##) anarthebhyo gambhÅradharmadeÓanÃvinigÆhanÃt Óik«Ãvipattisaæpattyor yathÃkramaæ nindanÃt praÓaæsanÃc ca | adhigamÃyÃvavÃdanÃt mÃrakarmavedanÃc ca | saækleÓe vyavadÃne ca svayam aÓrÃntabuddhaya÷ | yacchanti laukikÅæ k­tsnÃæ saæpadaæ cÃtilaukikÅm || AMsa_19.16 || sukhe hite cÃbhinnà akheditvÃd abhinnà ye sadà sukhahitai«iïa÷ | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvamitrakalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.17 || tad dhi mitraæ yan mitrasya hite ca sukhe cÃparyastaæ | sukhaæ copasaæharati hitaæ cÃbhidyaæ ca bhavati | hitasukhai«i ca nityaæ | tathà bodhisatvÃ÷ satvÃnÃæ ## veditavyÃ÷ | laukikÅ hi saæpat sikhaæ | tayà sukhÃnubhavÃt | lokottarà hitaæ kleÓavyÃdhipratipak«atvÃt | sarvadodyamavanto ye satvÃnÃæ paripÃcane | samyagniryÃïavaktÃra÷ k«amà vipratipatti«u || AMsa_19.18 || dvayasaæpattidÃtÃras tadupÃye ca kovidÃ÷ | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvadÃsakalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.19 || ## hi ## samyag vartate | utthÃnasaæpanno bhavati k­tye«u | avisaævÃdako bhavati | k«amo bhavati | paribhëaïatìanÃdÅnÃæ | nipuïe bhavati sarvakÃryakaraïÃt | vicak«aïaÓ ca bhavati upÃyaj¤a÷ | tatsÃdharmyeïaitÃni pa¤ca karmÃïi bodhisatvÃnÃæ veditavyÃni | ## laukikÅ lokottarà ca veditavyà | anutpattikadharme«u k«Ãntiæ prÃptÃÓ ca ye matÃ÷ | sarvayÃnopade«ÂÃra÷ siddhayoganiyojakÃ÷ || AMsa_19.20 || sumukhÃ÷ pratikÃre ca vipÃke cÃnapek«iïa÷ | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvÃcÃryakalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.21 || pa¤cavidhena karmaïà Ói«yÃïÃm upakÃrÅ bhavati | svayaæ suÓik«ito bhavati | sarvaæ Óik«ayati | k«ipraæ Óik«ayati | ## bhavati suratajÃtÅya÷ | nirÃmi«acittaÓ ca bhavati | tatsÃdharmyeïaitÃni bodhisatvÃnÃæ pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | satvak­tyÃrtham udyuktÃ÷ saæbhÃrÃn pÆrayanti ye | saæbh­tÃn mocayanty ÃÓu vipak«aæ hÃpayanti ca || AMsa_19.22 || (##) lokasaæpattibhiÓ citrair alokair yojayanti ca | pa¤cabhi÷ karmabhi÷ satvopÃdhyÃyakalpà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.23 || upÃdhyÃya÷ pa¤cavidhena karmaïà sÃrdhaæ vihÃriïÃm upakÃrÅ bhavati | pravrÃjayati upasaæpÃdayati | anuÓÃsti do«aparivarjane | Ãmi«eïa saæg­hïÃti dharmeïa ca tatsÃdharmyeïaitÃni bodhisatvÃnÃæ pa¤ca karmÃïi veditavyÃni | pratikÃravibhÃge dvau Ólokau | asaktyà caiva bhoge«u ÓÅlasya ca na khaï¬anai÷ | k­taj¤atÃnuyogÃc ca pratipattau ca yogata÷ || AMsa_19.24 || «aÂsu pÃramitÃsv eva vartamÃnà hi dehina÷ | bhavanti bodhisatvÃnÃæ tathà pratyupakÃriïa÷ || AMsa_19.25 || ##ti yathà te«Ãæ bodhisatvà upakÃriïa÷ | tatra ## dÃne vartante | #<ÓÅlasya-akhaï¬anena># ÓÅle | ## k«Ãntau | upakÃribodhisatvasya k­taj¤atayà te hi k«Ãntipriyà iti | ## vÅryaj¤Ãsu yena ca pratipadyante yatra ##ti k­tvà | ÃÓÃstivibhÃge Óloka÷ | v­ddhiæ hÃniæ ca kÃÇk«anti satvÃnÃæ ca prapÃcanaæ | viÓe«agamanaæ bhÆmau bodhiæ cÃnuttarÃæ sadà || AMsa_19.26 || pa¤ca sthÃnÃni bodhisatvÃ÷ sadaivÃÓaæsante | pÃramitÃ#<­ddhiæ># tadvipak«a## | ## | ## | ## ca samyaksaæbodhiæ | abandhyaprayogavibhÃge Óloka÷ | trÃsahÃnau samutpÃde saæÓayacchedane 'pi ca | pratipattyavavÃde ca sadÃbandhyà jinÃtmajÃ÷ || AMsa_19.27 || caturvidhe satvÃrthe bodhisatvÃnÃm abandhya÷ prayogo veditavya÷ | gambhÅrodÃradharma##yoge (##)| bodhicitta## utpÃditabodhicittÃnÃæ ## | pÃramitÃ## | samyagprayogavibhÃge dvau Óloka÷ | dÃnaæ ni«pratikÃÇk«asya ni÷sp­hasya punarbhave | ÓÅlaæ k«ÃntiÓ ca sarvatra vÅryaæ sarvaÓubhodaye || AMsa_19.28 || vinà rÆpyaæ tathà dhyÃnaæ praj¤Ã copÃyasaæhità | samyakprayogo dhÅrÃïÃæ «aÂsu pÃramitÃsuhi || AMsa_19.29 || yathoktaæ ratnakÆÂe | vipÃko 'pratikaÇk«iïo dÃneneti vistara÷ | parihÃïiviÓe«abhÃgÅyadharmavibhÃge dvau Ólokau | bhogasakti÷ sacchidratvaæ mÃnaÓ caiva sukhallikà | ÃsvÃdanaæ vikalpaÓ ca dhÅrÃïÃæ hÃnihetava÷ || AMsa_19.30 || sthitÃnÃæ bodhisatvÃnÃæ pratipak«e«u te«u ca | j¤eyà viÓe«abhÃgÅyà dharmà etadviparyayÃt || AMsa_19.31 || «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ vipak«Ã hÃnibhÃgÅyÃ÷ | tatpratipak«Ã viÓe«abhÃgÅyà veditavyÃ÷ | pratirÆpakabhÆtagauïavibhÃge dvau Ólokau | eka÷ «a¬pÃda÷ | pravÃraïÃpi kuhanà saumukhyasya ca darÓanà | lobhatvena tathà v­tti÷ ÓÃntavÃkkÃyatà tathà || AMsa_19.32 || suvÃkkaraïasaæpac ca pratipattivivarjità | ete hi bodhisatvÃnÃm abhÆtatvÃya deÓitÃ÷ | viparyayÃt prayuktÃnÃæ tadbhÆtatvÃya deÓitÃ÷ || AMsa_19.33 || «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ pratirÆpakÃ÷ «a¬ bodhisatvaguïÃ÷ pravÃraïÃdayo veditavyÃ÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | vinayavibhÃge Óloka÷ | te dÃnÃdyupaæsahÃrai÷ satvÃnÃæ vinayanti hi | «aÂprakÃraæ vipak«aæ hi dhÅmanta÷ sarvabhÆmi«u || AMsa_19.34 || (##) «a¬prakÃro vipak«a÷ | «aïïÃæ pÃramitÃnÃæ mÃtsaryadau÷ÓÅlyakrodhakausÅdyavik«epadau«praj¤yÃni yathÃkramÃ÷ | dhÅmadvyÃkaraïaæ dvedhà kÃlapudgalabhedata÷ | bodhau vyÃkaraïe caiva mahÃc cÃnyad udÃh­taæ || AMsa_19.35 || notpattik«ÃntilÃbhena mÃnÃbhogavihÃnita÷ | ekÅbhÃvagamatvÃc ca sarvabuddhajinÃtmajai÷ || AMsa_19.36 || k«etreïa nÃmnà kÃlena kalpanÃmnà ca tatpuna÷ | parivÃrÃnuv­tyà ca saddharmasya tad i«yate || AMsa_19.37 || tatra ## gotrasthotpÃditacittasaæmukhasamak«apudgalavyÃkaraïÃt | ## parimitÃparimitakÃlavyÃkaraïÃt | punar ## bhavati | vyÃkaraïaæ và evaænÃmà tathÃgata evam amu«min kÃle vyÃkari«yatÅti | ## punar ##vyÃkaraïaæ yad yad a«ÂamyÃæ bhÆmau ## | ahaæ buddho bhavi«yÃmÅti ## | sarvanimittabhogaprahÃïata÷ | sarvabuddhabodhisatvaiÓ ca sÃrdham ## | tad ÃtmasaætÃnabhedÃdarÓanÃt | puna÷ ##dibhir vyÃkaraïam Åd­Óae buddhak«etre evaæ## iyatà ## buddho bhavi«yati | evaænÃmake ## Åd­ÓaÓ cÃsya ## bhavi«yati | niyatipÃtavibhÃge Óloka÷ «a¬pÃda÷ | saæpattyutpattinaiyamyapÃto 'khede ca dhÅmatÃæ | bhÃvanÃyÃÓ ca sÃtatye samÃdhÃnÃcyutÃv api | k­tyasiddhÃv anÃbhoge k«ÃntilÃbhe ca sarvathà || AMsa_19.38 || «a¬pÃramitÃdhikÃreïa «a¬vidho niyatipÃta e«a nirdi«Âa÷ | ##niyatipÃto nityam udÃrabhogasaæpattilÃbhÃt | ##niyatipÃto nityaæ yathe«ÂopapattiparigrahÃt | ##niyatipÃto nityaæ saæsÃradu÷khair akhedÃt | ##niyatipÃto nityaæ bhÃvanÃsÃtatyÃt | ## ca niyatipÃto nityaæ samÃdhyaparihÃïita÷ satk­tyasÃdhanataÓ ca | ##nutpattikadharma## (##) niyatipÃtaÓ ca nityam anÃbhoganirvikalpaj¤ÃnavihÃrÃt | avaÓyakaraïÅyavibhÃge Óloka÷ «a¬pÃda÷ | pÆjà Óik«ÃsamÃdÃnaæ karuïà ÓubhabhÃvanà | apramÃdas tathÃraïye ÓrutÃrthÃt­ptir eva ca | sarvabhÆmi«u dhÅrÃïÃm avaÓyakaraïÅyatà || AMsa_19.39 || «a¬paramità adhik­tyeyaæ «a¬vidhÃ## | gatÃrtha÷ Óloka÷ | sÃtyakaraïÅyavibhÃge dvau Ólokau | kÃme«v ÃdÅnavaj¤Ãnaæ skhalite«u nirÅk«aïà | du÷khÃdhivÃsanà caiva kuÓalasya ca bhÃvanà || AMsa_19.40 || anÃsvÃda÷ sukhe caiva nimittÃnÃmakalpanà | sÃtatyakaraïÅyaæ hi dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || AMsa_19.41 || «a¬paramitÃparini«pÃdanÃrthaæ «a¬ sÃtatyakaraïÅyÃni | gatÃrthau Ólokau | pradhÃnavastuvibhÃge Óloka÷ «a¬pÃda÷ | dharmadÃnaæ ÓÅlaÓuddhir notpattik«Ãntir eva ca | vÅryÃrambho mahÃyÃne antyà sakaruïà sthiti÷ | praj¤Ã pÃramitÃnÃæ ca pradhÃnaæ dhÅmatÃæ matam || AMsa_19.42 || «aÂsu pÃramitÃsv etat «a¬vidhaæ pradhÃnaæ | tatra #<ÓÅlaviÓuddhir># ÃryakÃntaæ ÓÅlaæ | ## caturthaæ karuïà 'pramÃïayuktaæ | Óe«aæ gatÃrthaæ | praj¤aptivyavasthÃnavibhÃge catvÃra÷ Óloka÷ | vidyÃsthÃnavyavasthÃnaæ sÆtrÃdyÃkÃrabhedata÷ | j¤eyaæ dharmavyavasthÃnaæ dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || AMsa_19.43 || caturdhà ca tridhà caiva yuktiyÃnavyavasthiti÷ || AMsa_19.44 || yoniÓaÓ ca manaskÃra÷ samyagd­«Âi÷ phalÃnvità | pramÃïair vicayo 'cintyaæ j¤eyaæ yukticatu«Âayam || AMsa_19.45 || ÃÓayÃd deÓanÃc caiva prayogÃt saæbh­ter api | samudÃgamabhedÃc ca trividhaæ yÃnam i«yate || AMsa_19.46 || caturvidhaæ praj¤aptivyavasthÃnaæ | dharmasatyayuktiyÃnapraj¤aptivyavasthÃnabhedÃt | tatra (##) pa¤ca## veditavyaæ ##geyÃ## | tadantarbhÆtÃny eva tadanyÃni vidyÃsthÃnÃni mahÃyÃne bodhisatvebhyo deÓyante | ## tu ##vi## prav­ttitathatÃæ lak«aïatathatÃæ vij¤aptitathatÃæ saæniveÓatathatÃæ mithyÃpratipattitathatÃæ samyakpratipattitathatÃæ ca | ##praj¤apti## caturvidhaæ | apek«Ãyukti÷ | kÃryakÃraïayukti÷ | upapattisÃdhanayukti÷ | dharmatÃyuktiÓ ca | ##praj¤apti## trividhaæ | ÓrÃvakayÃnaæ | pratyekabuddhayÃnaæ | mahÃyÃnaæ | tatrÃpek«Ãyuktis tri«v api yÃne«u ## | tam apek«ya tena pratyayena lokottarÃyÃ÷ samyagd­«Âer utpÃdÃt | kÃrakÃraïÃyukti÷ ## sa## | upapattisÃdhanayukti÷ | pratyak«Ãdhibhi÷ ## parik«Ã | dharmatÃyuktir ## sthÃnaæ | siddhà hi dharmatà na punaÓ cintyà kasmÃt | yoniÓomanaskÃrÃt samyagd­«Âir bhavati | | tato và kleÓaprahÃïaæ phalam ity evam Ãdi | yÃnatrayavyavasthÃnaæ pa¤cabhir ÃkÃrair veditavyaæ | ÃÓayato deÓanÃta÷ prayogata÷ saæbhÃrata÷ samudÃgamataÓ ca | tatra hÅnaæ ÃÓayadeÓanÃprayogasaæbhÃrasamudÃgamÃ÷ ÓrÃvakayÃnaæ madhyÃ÷ pratyekabuddhayÃnaæ uttamà mahÃyÃnaæ | yathÃ#<Óayaæ># hi yathÃbhiprÃyaæ dharma##bhibhavati | yathà deÓanaæ tathà ## | yathÃprayogaæ ## | yathÃsaæbhÃraæ ca bodhi## iti | parye«aïÃvibhÃge Óloka÷ | Ãgantukatvaparye«Ã anyonyaæ nÃma vastuno÷ | praj¤apter dvividhasyÃtra tanmÃtratvasya vai«aïà || AMsa_19.47 || caturvidhà parye«aïà dharmÃïÃæ | nÃmapary«aïà vastuparye«aïà | svabhÃvapraj¤aptiparye«aïà | viÓe«apraj¤aptiparye«aïà ca | tatra ## vastuny #<Ãgantukatvaparye«aïÃ># nÃmaparye«aïà veditavyà | ## nÃmny #<Ãgantukatvaparye«aïÃ># vastuparye«aïà veditavyà | tadubhayÃbhisaæbandhe svabhÃvaviÓe«apraj¤aptyo÷ praj¤apti##tvapary## svabhÃvaviÓe«a##parye«aïà veditavyà | yathÃbhÆtaparihÃravibhÃge daÓa Óloka÷ | sarvasyÃnupalambhÃc ca bhÆtaj¤Ãnaæ caturvidhaæ | sarvÃrthasiddhyai dhÅrÃïÃæ sarvabhÆmi«u jÃyate || AMsa_19.48 || caturvidhaæ yathÃbhÆtaparij¤Ãnaæ dharmÃïÃæ nÃmaparye«aïÃgatam | vastuparye«aïÃgataæ | svabhÃvapraj¤aptiparye«aïÃgataæ | viÓe«aparj¤aptiparye«aïÃgataæ ca | tac ca ##sya (##) nÃmÃdikasyÃ## veditavyaæ | uttarÃrdhena yathÃ##pari## karmaïÃæ mÃhÃtmyaæ darÓayati | prati«ÂhÃbhogabÅjaæ hi nimittaæ bandhanasya hi | sÃÓrayÃÓ cittacaittÃs tu badhyante 'tra sabÅjakÃ÷ || AMsa_19.49 || tatra ## bhÃjanaloka÷ | ## pa¤ca rÆpÃdayo vi«ayÃ÷ | ## yat te«Ãæ bÅjam Ãlayavij¤Ãnaæ | yatra tirvidhe nimitte ## | yac ca te«Ãæ bÅjam Ãlayavij¤Ãnaæ | ÃÓrayÃ÷ punaÓ cak«urÃdayo veditavyÃ÷ | purata÷ sthÃpitaæ yac ca nimittaæ yat sthitaæ svayaæ | sarvaæ vibhÃvayan dhÅmÃn labhate bodhim uttamÃm || AMsa_19.50 || tatra ## chrutacintÃbhÃvanÃprayogenÃlambanÅk­taæ parikalpitaæ | ## eva ## prak­tiyÃlambanÅbhÆtam ayatnaparikalpitaæ | tasya ##dhigamo nÃlambanÅbhÃva÷ | akalpanà tadupÃyo nimittapratipak«a÷ | tac cobhayaæ kramÃd bhavati | pÆrvaæ hi sthÃpitasya paÓcÃt svayaæsthitasya | tatra caturviparyÃsÃnugataæ pudaglanimittaæ vibhÃvayan yogÅ ÓrÃvakabodhiæ pratyekabodhiæ và ## | sarvadharmanimittaæ vibhÃvayan mahÃ## | etena yathÃtatvaæ parij¤Ãya mok«Ãya saævartate yathÃbhÆtaæ parij¤Ãnaæ | tat paridÅpitaæ | tathatÃlambanaæ j¤Ãnaæ dvayagrÃhavivarjitaæ | dau«ÂhulyakÃyapratyak«aæ tatk«aye dhÅmatÃæ matam || AMsa_19.51 || etena yathÃsvabhÃvatrayaparij¤ÃnÃt paratantrasvabhÃvak«ayÃya saævartate | tat paridÅpitaæ | ## parini«pannaæ svabhÃvaæ parij¤Ãya | ## kalpitaæ | ## paratantraæ | tasyaiva k«ayÃya saævartate dau«ÂhulyakÃyasyÃlayavij¤Ãnasya tatk«ayÃrthaæ ## | tathatÃlambanaæ j¤Ãnam anÃnÃkÃrabhÃvitaæ | sadasattÃrthe pratyak«aæ vikalpavibhu cocyate || AMsa_19.52 || ## nitmittatathatayor anÃnÃtvadarÓanÃt | etena ÓrÃvakÃnimittatvÃd bodhisatvÃnimittatvasya viÓe«a÷ paridÅpita÷ | te hi nitmittÃnimittayor nÃnÃtvaæ paÓyantu | sarvanimittÃnÃm amanasikÃrÃd animittasya ca (##) dhÃtor manasikÃrÃd animittaæ samÃpadyante | bodhisatvÃs tu tathatÃvyatirekeïa nimittam apaÓanto nimittam evÃnimittaæ paÓyanty atas te«Ãæ ## | ## ca nimitte ## | vikalpavibhutvalÃbhÃd yathÃvikalpaæ sarvÃrthasam­ddhita÷ | tatvaæ saæcchÃdya bÃlÃnÃm atatvaæ khyÃti sarvata÷ | tatvaæ tu bodhisatvÃnÃæ sarvata÷ khyÃty apÃsya tat || AMsa_19.53 || etena yathà ## svarasenÃ## eva ## nimittaæ na ## tathatà | evaæ ## svarasena tatvaæ eva ## nÃtatvam ity upadarÓitaæ | akhyÃnakhyÃnatà j¤eyà asadarthasadarthayo÷ | ÃÓrayasya parÃv­ttir mok«o 'sau kÃmacÃrata÷ || AMsa_19.54 || asadarthasya nimittasyÃ## sadarthasya tathatÃyÃ÷ ## veditavyà tayà hi tadakhyÃnaæ ca | saiva ## veditavya÷ | kiæ kÃraïaæ | ## | tadà hi svatantro bhavati svacittavaÓavartÅ prak­tyaiva nimittÃsamudÃcÃrÃt | anyonyaæ tulyajÃtÅya÷ khyÃty artha÷ sarvato mahÃn | antarÃyakaras tasmÃt parij¤Ãyainam uts­jet || AMsa_19.55 || idaæ k«etrapariÓodhanopÃye yathÃbhÆtaparij¤Ãnaæ | bhÃjanalokÃ## vartamÃnas ## sa evÃyam iti | sa caivaæ khyÃnÃd ## bhavati buddhak«etrapariÓuddhaye | ## antarÃyakaraæ ## evaæ khyÃtaæ | aprameyavibhÃge Óloka÷ | paripÃcyaæ viÓodhyaæ ca prÃpyaæ yogyaæ ca pÃcane | samyaktvadeÓanÃvastu aprameyaæ hi dhÅmatÃm || AMsa_19.56 || pa¤cavidhaæ hi vastu bodhisatvÃnÃm ## | ## vastu satvadhÃturviÓe«eïa ## lokadhÃtur bhÃjanalokasaæg­hÅta÷ | ## dharmadhÃtu÷ | ## vineyadhÃtu÷ | ## vinayopÃyadhÃtu÷ | deÓanÃbalavibhÃge dvau Ólokau | bodhisatvacittasya cotpÃdo notpÃdak«Ãntir eva ca | cak«uÓ ca nirmalaæ hÅnam ÃÓravak«aya eva ca || AMsa_19.57 || (##) saddharmasya sthitir dÅrghà vyutpatticchittibhogatà | deÓanÃyÃ÷ phalaæ j¤eyaæ tatprayuktasya dhÅmata÷ || AMsa_19.58 || deÓanÃyÃæ prayuktasya ##«Âavidhaæ ## veditavyaæ | Órot­«u kecid bodhicittam ## | kecid ##dharma## pratilabhante | kecid virajo vigata## dharme«u dharme«u dharma## utpÃdayanti ##yÃnasaæg­hÅtaæ | kecid #<ÃÓravak«ayaæ># prÃpnuvanti | ## ca cira##ko bhavati paraæparÃdhÃraïatayà | avyutpannÃnÃm artha## bhavati | saæÓayitÃnÃæ saæÓaya## bhavati | viniÓcitÃnÃæ saddharmasaæ## bhavati anavadyo prÅtirasa÷ | mahÃyÃnamahatvavibhÃge dvau Óloka÷ | Ãlambanamahatvaæ ca pratipatter dvayos tathà | j¤Ãnasya vÅryÃrambhasya upÃye kauÓalasya ca || AMsa_19.59 || udÃgamamahatvaæ ca mahatvaæ buddhakarmaïa÷ | etan mahatvayogÃd dhi mahÃyÃnaæ nirucyate || AMsa_19.60 || saptavidha##yogÃn ## ity ucyate | #<ÃlambanamahatvenÃ>#pramÃïavistÅrïasÆtrÃdidharmayogÃt | pratipattimahatvena ## svÃrthe parÃrthe ca | ##mahatvena dvayor j¤ÃnÃtmapudgalanairÃtmyasya dharmanairÃtmyasya ca prativedhakÃle | ##mahatvena trÅïi kalpÃsaækhyeyÃni sÃtatyasatk­tyaprayogÃt | ##mahtvena saæsÃrÃparityÃgÃsaækleÓata÷ | sam## balavaiÓÃradyÃveïikabuddhadharmasamudÃgamÃt | ##mahtvena ca puna÷ punar abhisaæbodhimahÃparinirvÃïasaædarÓanata÷ | gotraæ dharmÃdhimuktiÓ ca cittasyotpÃdanà tathà | dÃnÃdipratipattiÓ ca nyÃyÃm ÃvakrÃntir eva ca || AMsa_19.61 || satvÃnÃæ paripÃkaÓ ca k«etrasya ca viÓodhanà | aprati«ÂhitanirvÃïaæ bodhi÷ Óre«Âhà ca darÓanÃt darÓanà || AMsa_19.62 || etena daÓavidhena vastunà k­tsnaæ mahÃyÃnaæ saæg­hÅtaæ | ## bhÆmiparti«Âhitasya yÃvat saptamyÃæ bhÆmau veditavyaæ | ##pari#<Óodhanam aprati«ÂhitanirvÃïaæ># cÃvinivartanÅyÃyÃæ bhÆmau trividhÃyÃæ | #<Óre«Âhà bodhir># buddhabhÆmau | tatraiva cÃbhisaæbodhimahÃparinirvÃïasaæ## | (##) Óe«aæ gatÃrthaæ | boshisatvavibhÃge daÓa ÓlokÃ÷ | Ãdhimok«ika ekaÓ ca ÓuddhÃdhyÃÓayiko 'para÷ | nimitte cÃnimitte ca cÃry apy anabhisaæsk­te | bodhisatvà hi vij¤eyÃ÷ pa¤caite sarvabhÆmi«u || AMsa_19.63 || tatra ## dvitÅyÃæ bhÆmim upÃdÃya yÃvat «a«ÂhyÃæ | ## saptamyÃæ | ##pareïa | Óe«aæ gatÃrthaæ | kÃme«v asaktas triviÓuddhakarmà krodhÃbhibhÆmyaæ guïatatparaÓ ca | dharme 'calas tatvagabhÅrad­«Âir bodhau sp­hÃvÃn khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.64 || etena «a¬pÃramitÃpratipattito mahÃbodhipraïidhÃnataÓ ca bodhisatvalak«aïaæ paridÅpitaæ | anugraheccho 'nupaghÃtad­«Âi÷ paropaghÃte«v adhivÃsakaÓ ca | dhÅro 'pramattaÓ ca bahuÓrutaÓ ca parÃrthayukta÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.65 || 19.65 comm. tatra ## ÃrabdhavÅryo du÷khair avi«ÃdÃt | ## dhyÃnasukhe«v asakta÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | ÃdÅnavaj¤a÷ svaparigrahe«u bhoge«v asakto hy anigƬhavaira÷ | yogÅ nimitte kuÓalo 'kud­«Âir adhyÃtmasaæstha÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.66 || tatra ## yas tÃn viÃya pravrajati | ## ÓamathÃdinimittatrayakauÓalyÃt | ## mahÃyÃnÃvikampanÃt | mahÃyÃnaæ hi bodhisatvÃnÃm adhyÃtmaæ | Óe«aæ gatÃrthaæ | dayÃnvito hrÅguïasaænivi«Âo du÷khÃdhivÃsÃt svasukhe«v asakta÷ | sm­tipradhÃna÷ susamÃhitÃtmà yÃnÃvikÃrya÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.67 || (##) ## dhyÃnavÃn sm­tibalena cittasamÃdhÃnÃt | ## nirvikalpaj¤Ãna÷ | Óe«aæ gatÃrthaæ | du÷khÃpaho du÷khakaro na caiva du÷khÃdhivÃso na ca du÷khabhÅta÷ | du÷khÃd vimukto na ca du÷khakalpo du÷khÃbhyupeta÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.68 || tatra ## dhyÃnavÃn kÃmadhÃtuvairÃgyÃd du÷khadu÷khatÃmok«ata÷ | ## saæsÃrÃbhyupagamÃt | Óe«aæ gatÃrthaæ | dharme rato 'dharmarata÷ dharme 'rato 'dharmarata÷ prak­tyà dharme jugupsÅ dharamÃbhiyukta÷ | dharme vaÓÅ dharmanirandhakÃro dharmapradhÃna÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.69 || tatra ## ak«ÃntijugupsanÃt | ## samÃpattau | ## mahÃbodhiparama÷ | dharma evÃtra ## ukto v­ttÃnuv­ttyà | Óe«aæ gatÃrthaæ | bhogÃpramatto niyamÃpramatto rak«Ãpramatta÷ kuÓalÃpramatta÷ | sukhÃpramatto dharamÃpramatto yÃnÃpramatto khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.70 || tatra ## k«ÃntimÃn svaparacittÃnurak«aïÃt | ## yathÃbhÆtadharmaj¤ÃnÃt | Óe«aæ gatÃrthaæ | vimÃnalajjas tanudo«alajja amar«alajja÷ parihÃïilajja÷ | viÓÃlavisÃralajjas tanud­«Âilajja÷ yÃnÃnyalajja÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_19.71 || tatra ## yo 'rthino na vimÃnayati | ## 'ïumÃtre«v avadye«u bhyadarÓÅ | tanud­«Âilajjo dharmanairÃtmyaprativedhÅ | Óe«aæ gatÃrthaæ | sarvair ebhi÷ Ólokai÷ paryÃyÃntareïa «a¬pÃramitÃpratipattito mahÃbodhipraïidhÃnataÓ ca bodhisatvalak«aïaæ paridÅpitaæ | ihÃpi cÃmutra upek«aïena saæskÃrayogena vibhutvalÃbhai÷ | ÓamopasamaupadeÓena mahÃphalena anugrahe vartati bodhisatva÷ || AMsa_19.72 || ##eva satvÃnÃm anugrahe vartate dÃnena | ## ÓÅlenopapattiviÓe«aæ prÃpya | ##ti vÅryayogena | ##-iti buddhatvena | Óe«aæ gatÃrthaæ | etena (##) «a¬bhi÷ pÃramitÃbhir mahÃbodhipraïidhÃnena ca yathà satvÃnugrahe bodhisatvo vartate tat paridÅpitaæ | bodhisatvasÃmÃnyanÃmavibhÃge a«Âau ÓlokÃ÷ | bodhisatvo mahÃsatvo dhÅmÃæÓ caivottamadyuti÷ | jinaputro jinÃdhÃro vijetÃtha jinÃÇkura÷ || AMsa_19.73 || vikrÃnta÷ paramÃÓcarya÷ sÃrthavÃho mahÃyaÓÃ÷ | k­pÃluÓ ca mahÃpuïya ÅÓvaro dhÃrmikas tathà || AMsa_19.74 || etÃni «o¬aÓa sarvabodhisatvÃnÃm anvarthanÃmÃni sÃmanyena | sutatvabodhai÷ sumahÃrthabodhai÷ sarvÃvarthabodhair api nityabodhai÷ | upÃyabodhaiÓ ca viÓe«aïena tenocyate hetuna bodhisatva÷ || AMsa_19.75 || pa¤cavidhena bodhaviÓe«eïa bodhisatva ity ucyate | pudgalanairÃtmyabodhena | sarvÃkÃrasarvÃrthabodhena ak«ayÃvabdhena parinirvÃïasaædarÓane 'pi | yathÃvidhenÃyaæ ca vinayopÃyabodhena | ÃtmÃnubodhÃt tanud­«ÂibodhÃd vicitravij¤aptivibodhataÓ ca | sarvasya cÃbhÆtavikalpabodhÃt tenocyate hetuna bodhisatva÷ || AMsa_19.76 || atra punaÓ caturvidhabodhiviÓe«aæ darÓayati cittamanovij¤Ãnabodhata÷ | te«Ãæ cÃbhÆtaparikalpatvÃvabodhata÷ | tatra cittam Ãlayavij¤Ãnaæ | manas tadÃlambanam Ãtmad­«ÂyÃdisaæyuktaæ | vij¤Ãnaæ «a¬vij¤ÃnakÃyÃ÷ abodhabodhÃd anubodhabodhÃd abhÃvabodhÃt prabhavÃnubodhÃt | abodhabodhapratibodhataÓ ca tenocyate hetuna bodhisatva÷ || AMsa_19.77 || atra puna÷ pa¤cavidhaæ bodhaviÓe«aæ darÓayati | avidyÃbodhÃt | vidyÃbodhÃt | parikalpitÃdisvabhÃvatrayabodhÃc ca | tatrÃvabodhatvena bodhipratibodhÃt parini«pannasvabhÃvabodho veditavya÷ | anarthabodhÃt paramÃrthabodhÃt sarvÃvabodhÃt sakalÃrthabodhÃt | boddhavyabodhÃÓrayabodhabodhÃt tenocyate hetuna bodhisatva÷ || AMsa_19.78 || (##) atra pa¤cavidhaæ bodhiviÓe«aæ darÓayati | paratantralak«aïabodhÃt | parini«pannabodhÃt | sarvaj¤eyasarvÃkÃrabodhÃt | bodhyavabodhatrimaï¬alapariÓuddhibodhÃc ca | ni«pannabodhÃt padabodhataÓ ca garbhÃnubodhÃt kramadarÓanasya | bodhÃd bh­Óaæ saæÓayahÃnibodhÃt tenocyate hetuna bodhisatva÷ || AMsa_19.79 || tatra ## buddhatvaæ | ## yena tu«itabhavane vasati | ## yena mÃtu÷ kuk«im avakrÃmati | ## yena garbhÃn ni«kramaïaæ kÃmaparibhogaæ pravrjyÃæ du«karacaryÃm abhisaæbodhiæ ca darÓayati | ## yena sarvasaæÓayachedÃya satvÃnÃæ dharmacakraæ pravartayati | lÃbhÅ hy alÃbhÅ dhÅsaæsthitaÓ ca boddhÃnuboddhà pratideÓakaÓ ca | nirjalpabuddhir hatamÃnamÃnÅ hy apakkasaæpakkamatiÓ ca dhÅmÃn || AMsa_19.80 || atraikÃdaÓavidhenÃtÅtÃdinà bodhena bodhisatva÷ paridÅpita÷ | tatra ##tÅtÃnÃgatapratyutpannair yathÃkramaæ | ## svayaæbodhÃt | ## parato bdhÃt etenÃdhyÃtmikabÃhyaæ bodhaæ darÓayati | ## ity audÃrikasÆk«maæ | ##ti hÅnapraïÅtaæ | ##ti dÆrÃntikaæ bodhaæ darÓyati | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre guïÃdhikÃra÷ ekonaviæÓatitama÷ samÃpta÷ CHAPITRE XX-XXI viæÓatitama÷ ekaviæÓatitamaÓ cÃdhikÃra÷ liÇgavibhÃge dvau Ólokau | anukampà priyÃkhyÃnaæ dhÅratà muktahastatà | gambhÅrasaædhinirmok«o liÇgÃny etÃni dhÅmatÃæ || AMsa_20-21.1 || parigrahe 'dhimuktyÃptÃvakhede dvayasaægrahe | ÃÓayÃc ca prayogÃc ca vij¤eyaæ liÇgapa¤cakaæ || AMsa_20-21.2 || tatra prathamena Ólokena pa¤ca bodhisatvaliÇgani darÓayati | dvitÅyena te«Ãæ (##) karma samÃsasaægrahaæ ca | tatrÃ## bodhicittena satvaparigrahÃrthaæ ## satvÃnÃæ buddhaÓÃsanÃdhimuktilabhÃrthaæ ## du«karacaryÃdibhir akhedÃrthaæ ## ca dvayena saægrahÃrtham Ãmi«eïa dharmeïa yathÃkramaæ | e«Ãæ pa¤cÃnÃæ ## anukampà ÃÓayato veditavyà | Óe«Ãïi ## | g­hipravrajitapak«avibhÃge traya÷ Óloka÷ | bodhisatvà hi satataæ bhavantaÓ cakravartina÷ | prakurvanti hi satvÃrthaæ g­hiïa÷ sarvajanmasu || AMsa_20-21.3 || ÃdÃnalabdhà pravrajyà dharmatopagatà parà | nidarÓikà ca pravrajayà dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || AMsa_20-21.4 || aprameyair guïair yukta÷ pak«a÷ pravrajitasya tu | g­hiïo bodhisatvÃd dhi yatis tasmÃd viÓi«yate || AMsa_20-21.5 || etena Ólokena yÃd­Óe ##pak«e sthito bodhisatva÷ ## karoti tatparidÅpitaæ | dvitÅyena yÃd­Óe pravrajitapak«e | tatra trividhà ## veditavyà | samÃdÃnalabdhà | ##labdhà | nidarÓakà ca nirmÃïai÷ | t­tÅyena g­hapak«Ãt pravrajitapak«asya ## paridÅpita÷ | adhyÃÓayavibhÃge Óloka÷ «a¬pÃda÷ | paratre«Âaphalecchà ca Óubhav­ttÃv ihaiva ca | nirvÃïecchà ca dhÅrÃïÃæ satve«v ÃÓaya i«yate | aÓuddhaÓ ca viÓuddhaÓ ca suviÓuddha÷ sarvabhÆmi«u || AMsa_20-21.6 || etena samÃsata÷ pa¤cavidho 'dhyÃÓaya÷ paridÅpita÷ | sukhÃdhyÃÓaya÷ | ## hitÃdhyÃÓaya÷ ## kuÓalaprav­ttÅcchà ## tadubhayÃhyÃÓaya eveti nÃnyo veditavya÷ | ##dikÃs trayo 'dhyÃÓayà apravi«ÂÃnÃæ | ##pravi«ÂÃnÃæ | avinivartanÅyabhÆmiprÃptÃnÃæ ca yathÃkramaæ veditavyÃ÷ | parigrahavibhÃge Óloka÷ | praïidhÃnÃt samÃc cittÃd ÃdhipatyÃt parigraha÷ | gaïasya kar«aïatvÃc ca dhÅmatÃæ sarvabhÆmi«u || AMsa_20-21.7 || caturvidha÷ satvaparigraho bodhisatvÃnÃæ ## veditavyo bodhicittena sarvasatvaparigrahaïÃt | ## ÃtmaparasamatÃlÃbhÃd abhisamayakÃle | (##) #<Ãdhipatyaparigraha÷># svÃmibhÆtasya ye«Ãm asau svÃmÅ | | ##pari## ca Ói«yagaïopÃdÃnÃt | upapattivibhÃge Óloka÷ | karmaïaÓ cÃdhipatyena praïidhÃnasya cÃparà | samÃdheÓ ca vibhutvasya cotpattir dhÅmatÃæ matà || AMsa_20-21.8 || caturvidhà bodhisatvÃnÃm upapatti÷ ## yÃdhimukticaryÃbhÆmisthitÃnÃæ karmavaÓenÃbhipretasthÃno## yà bhÆmipravi«ÂÃnÃæ sarvastavaparipÃcanÃrthaæ tiryagÃdihÅnasthÃno## | ##Ãdhipatyena yà dhyÃnÃni vyÃvartya kÃmadhÃtÃv ## | ##dhipatyena yà nirmÃïais tu«itabhavanÃdyupapattisaædarÓanÃt | vihÃrabhÆmivibhÃge triæÓat Óloka÷ | lak«aïÃt pudgagalÃc chik«Ãskandhani«pattiliÇgata÷ | nirukte÷ prÃptitaÓ caiva vihÃro bhÆmir eva ca || AMsa_20-21.9 || lak«aïavibhÃgam Ãrabhya pa¤ca ÓlokÃ÷ | ÓÆnyatà paramÃtmasya karmanÃÓe vyavasthiti÷ | vih­tya sasukhair dhyÃnair janma kÃme tata÷ param || AMsa_20-21.10 || tataÓ ca bodhipak«ÃïÃæ saæsÃre pariïÃmanà | vinà ca cittasaækleÓaæ satvÃnÃæ paripÃcanà || AMsa_20-21.11 || upapattau ca saæcitya saækleÓasyÃnurak«aïà | ekÃyanapathaÓli«Âà 'nimittaikÃntika÷ patha÷ || AMsa_20-21.12 || animitte 'py anÃbhoga÷ k«etrasya ca viÓodhanà | satvapÃkasya ni«pattir jÃyate ca tata÷ param || AMsa_20-21.13 || samÃdhidhÃraïÅnÃæ ca bodheÓ caiva viÓuddhatà | etasmÃc ca vyavasthÃnÃd vij¤eyaæ bhÆmilak«aïam || AMsa_20-21.14 || ekÃdaÓa vihÃrà ekÃdaÓa bhÆmaya÷ | te«Ãæ lak«aïaæ | prathamÃyÃæ bhÆmau ##bhisamaye lak«aïaæ pudgalanairÃtmyÃbhisamayÃt | dvitÅyÃïÃæ ## vipra## kuÓalÃkuÓalakarmapathatatphalavaicitryaj¤ÃnÃt | t­tÅyÃyÃæ sÃtiÓaya## bodhisatva##parihÅnasyaiva tebhya÷ ##dhÃtÃv upapatti÷ | caturthyà bodhipak«abahulavihÃriïo 'pi ## | pa¤camyÃæ caturÃryasatyabahulavihÃritayà ##tamanaÓ ## nÃnÃÓÃstraÓilpapraïayanÃt | «a«ÂyÃæ prÅtyasamutpÃdabahulavihÃritayà (##) ##tatra ## | saptamyÃæ miÓropamiÓratvenai##Óli«Âsya #<Óli«Âa ÃnimittaikÃntiko># mÃrga÷ | a«ÂamyÃæ ## nirabhisaæskÃra-animittavihÃritvÃd buddha## ca | navayÃæ pratisaævidvaÓitayà ## sarvÃkÃraparipÃcanasÃmarthyÃt | daÓamyÃæ ##mukhÃnÃæ ##mukhÃnÃæ ## | ekÃdaÓyaæ buddha## bodhiviÓuddhatà ## sarvaj¤eyÃvaraïaprahÃïÃt | bhÆmi«Âhe ca pudgalavibhÃgam Ãrabhya dvau Ólokau | viÓuddhad­«Âi÷ suviÓuddhaÓÅla÷ samÃhito dharmavibhÆtamÃna÷ | saætÃnasaækleÓaviÓuddhibhede nirmÃïa ekak«aïalabdhabuddhi÷ || AMsa_20-21.15 || upek«aka÷ k«etraviÓodhakaÓ ca syÃt satvapÃke kuÓalo maharddhi÷ | saæpÆrïakÃyaÓ ca nidarÓane ca Óakto 'bhi«ikta÷ khalu bodhisatva÷ || AMsa_20-21.16 || daÓasu bhÆmi«u daÓa bodhisatvà vyavasthÃpyate | prathamÃyÃæ ## pudgaladharmad­«Âipratipak«aj¤ÃnalÃbhÃt | dvitÅyÃyÃæ ## sÆk«mÃpattiskhalitasamudÃcÃrasyÃpy abhÃvÃt | t­tÅyÃyÃæ ## bhavaty acyutadhyÃnasamÃdhilÃbhÃt | caturthyà ## sÆtrÃdidharmanÃnÃtvamÃnasya vibhÆtatvÃt | pa¤camyÃæ ## daÓabhiÓ cittÃÓaya##samatÃbhi÷ sarvasaætÃnasamatÃpraveÓÃt | «a«ÂyÃæ ##vyavadÃna## pratÅtyasamutpÃdatathatÃbahulavihÃritayà k­«ïaÓuklapak«ÃbhyÃæ tathatÃyÃ÷ saækleÓvyavadÃnÃdarÓanÃt | prak­tiviÓuddhitÃm upÃdÃya | saptamyÃm ## nirnimittavihÃrasÃmarthyÃt pratipak«aïaæ saptatriæÓad bodhpak«abhÃvanÃta÷ | a«ÂamyÃm ##nÃbhoganirnimittavihÃritvÃd miÓra-upamiÓraprayogataÓ cÃvinivartanÅyabhÆmipravi«Âair bodhisatvai÷ | navamyÃæ ##pari## pÆrvavat | daÓamyÃæ bodhisatvabhÆmau bodhisatvo ##kaÓ ca vyavasthÃpyate mahÃbhij¤ÃlÃbhÃt | ##pramÃïasamÃdhidhÃraïÅmukhasphuraïÃd ÃÓrayasya ## vyavasthÃpyate tu«itabhavanavÃsÃdinirmÃïanidarÓanÃt | ## ca buddhatve sarvabuddhebhyas tatrÃbhi«ekalÃbhÃt | Óik«ÃvyavasthÃnam Ãrabhya pa¤ca Óloka÷ | dharmatÃæ pratividhyeha adhiÓÅle 'nuÓik«aïe | adhicitte 'py adhipraj¤e praj¤Ã tu dvayagocarà || AMsa_20-21.17 || dharmatatvaæ tadaj¤Ãnaj¤ÃnÃd yà v­ttir eva ca | praj¤Ãyà gocaras tasmÃd dvibhÆmau tadvyavasthiti÷ || AMsa_20-21.18 || (##) Óik«ÃïÃæ bhÃvanÃyÃÓ ca phalam anyac caturvidham | animittasasaæskÃro vihÃra÷ prathamaæ phalam || AMsa_20-21.19 || sa evÃnabhisaæskÃro dvitÅyaæ phalam i«yate | k«etraÓuddhiÓ ca satvÃnÃæ pÃkani«pattir eva ca || AMsa_20-21.20 || samÃdhidhÃraïÅnÃæ ca ni«patti÷ paramaæ phalaæ | caturvidhaæ phalaæ hy etat caturbhÆmisamÃÓritam || AMsa_20-21.21 || prathamÃyÃæ bhÆmau ## dvitÅyÃyÃm ## |t­tÅyÃyÃm ## | caturthopa¤camÅ«a«ÂÅ«v ## | bodhipak«asaæg­hÅtà hi ## caturthÃæ bhÆmau | sà punar ## bhÆmidvaye | dvayaæ punar ## ca du÷khÃdisatyaæ | ##dikà ca ## anuloma÷ partÅtyasamutpÃda÷ | tadaj¤ÃnÃdikà hi v­ttir avidyÃdikà | tajj¤ÃnÃdikà ca v­ttir vidyÃdikà | ## 'py adhi## | ata÷ paraæ ## Óik«Ã## veditavyaæ yathÃkramaæ | tatra dvitÅyaæ phalaæ sa evÃ## vihÃro #<'nabhisaæskÃra÷ k«etraÓuddhiÓ ca># veditavyaæ | Óe«aæ gatÃrthaæ | skandhavyavasthÃnam Ãrabhya dvau Ólokau | dharmatÃæ pratividhyeha ÓÅlaskandhasya Óodhanà | samÃdhipraj¤Ãskandhasya tata Ærdhvaæ viÓodhanà || AMsa_20-21.22 || vimuktimuktij¤Ãnasya tadanyÃsu viÓodhanà | caturvidhÃd ÃvaraïÃt pratighÃtÃv­ter api || AMsa_20-21.23 || tad anyÃsv iti saptamyÃæ yÃvad buddhabÆmÃv abhayor ## | sà punar vimuktiÓ ##phalÃvaraïÃc ca veditavyà ## ca buddhabhÆmau | yenÃnye«Ãæ j¤eye j¤Ãnaæ pratihanyate | buddhÃnÃæ to tadvimok«Ãt sarvatrÃpratihataæ j¤Ãnaæ | Óe«aæ gatÃrthaæ | ni«pattivyavasthÃnam Ãrabhya traya÷ Óloka÷ | ani«pannÃÓ ca ni«pannà vij¤eyÃ÷ sarvabhÆmaya÷ | ni«pannà apy ani«pannà ni«pannÃÓ ca punar matÃ÷ || AMsa_20-21.24 || ni«pattir vij¤eyà yathÃvyavasthÃnamanasikÃreïa | tatkalpanatÃj¤ÃnÃd avikalpanayà ca tasyaiva || AMsa_20-21.25 || bhÃvanà api ni«pattir acintyaæ sarvabhÆmi«u | pratyÃtmavedanÅyatvÃt buddhÃnÃæ vi«ayÃd api || AMsa_20-21.26 || (##) tatrÃdhimukticaryÃbhÆmir ## Óe«Ã ## ity etÃ÷ ## | ## puna÷ saptamÃ## Óe«Ã ## nirabhisaæskÃravÃhitvÃt | yat ## pramuditÃdibhÆmir ni«pannà pÆrvamuktà tatra ##bhÆmi## |tasya bhÆmivyavasthÃnasya ##mÃtra## tad ## ca veditavyà | yadà tadbhÆmivyavasthÃnaæ kalpanÃmÃtraæ jÃnÅte | tad pai ca kalpanÃmÃtraæ na vikalpayaty evaæ grÃhyagrÃhakÃvikalpaj¤ÃnalÃbhÃd bhÆmiparini«pattir uktà bhavati | api ca khalu bhÆmÅnÃæ ## ca ## cobhayam ## | tathà hi tad bodhisatvÃnÃæ ## ca ## nÃnye«Ãæ | bhÆmiprati«Âhasya liÇgavibhÃgam Ãrabhya dvau Ólokau | adhimuktir hi sarvatra sÃlokà liÇgam i«yate | alÅnatvam adÅnatvam aparapratyayÃtmatà || AMsa_20-21.27 || prativedhaÓ ca sarvatra sarvatra samacittatà | aneyÃnunayopÃyaj¤Ãnaæ maï¬alajanma ca || AMsa_20-21.28 || etadbhÆmipravi«Âasya bodhisatvasya daÓavidhaæ liÇgaæ sarvÃsu bhÆmi«u veditavyaæ | yÃæ bhÆmiæ pravi«Âas tatra ## yÃæ na pravi«Âas tatrÃ## ity etad ekaæ ## | ## parmodÃragambhÅre«u dharme«u | ## du«karacaryÃsu | ## svasyÃæ bhÆmau | sarvabhÆmi## tad abhinirhÃrakauÓalyata÷ sarvasatve«v Ãtma## | ## varïÃvarïaÓabdÃbhyÃæ | an## cakravartÅtyÃdisaæ patti«u | ##kauÓalyam anupalambhas tasya buddhatvopÃyaj¤ÃnÃt | buddhapar«an## copapatti÷ sarvakÃlam ity etÃni aparÃïi liÇgÃni bodhisatvasya | bhÆmi«u pÃramitÃlÃbhaliÇgavibhÃge dvau Ólokau | nÃcchando na ca lubdhahrasvah­dayo na krodhano nÃlaso nÃmaitrÅkarÆïÃÓayo na kumati÷ kalpair vikalpair hata÷ | no vik«iptamati÷ sukhair na ca hato du÷khair na và vyÃvartate satyaæ mitram upÃÓrita÷ Órutapara÷ pÆjÃpara÷ ÓÃstari || AMsa_20-21.29 || sarvaæ puïyasamuccayaæ suvipulaæ k­tvÃnyasÃdhÃraïaæ saæbodhau pariïÃmayaty aharaharyo hy uttamopÃyavit | (##) jÃta÷ svÃyatane sadà Óubhakara÷ krŬaty abhij¤Ãguïai÷ sarve«Ãm uparisthito guïanidhir j¤eya÷ sa buddhÃtmana÷ || AMsa_20-21.30 || daÓapÃramitÃlÃbhino bodhisatvasya «o¬aÓavidhaæ liÇgaæ darÓayati | «o¬aÓavidaæ liÇgaæ | sadà pÃramitÃpratipatti##virahitatvaæ | «a¬pÃramitÃvipak«aiÓ ca rahitatvaæ pratyekaæ | anyayÃnamanasikÃreïÃ## | saæpatti## asaktatà | vipattidu«karacaryÃ## prayogÃnirvartità | kalyÃïa## | #<Órutaparatvaæ># ÓÃst­## | samyak## upÃyakauÓalyapÃramitayà | ##papatti÷ praïidhÃnapÃramitayà buddhabodhisatvÃvirahitasthÃnopapatte÷ | ## balapÃramitayà tadvipak«adharmÃvyavakaraïÃt | ## ca j¤ÃnapÃramitayà | tatra ## vyÃpÃdapraipak«a÷ sukhopasaæhÃrÃ#<Óaya÷># | ## vihiæsÃpratipak«o du÷khÃpagamÃ#<Óaya÷># | svabhÃvakalpanaæ ## | viÓe«akalpanaæ ## veditavha÷ | tatraivÃnuÓaæsavibhÃge Óloka÷ | Óamathe vipaÓyanÃyÃæ ca dvayapa¤cÃtmako mata÷ | dhÅmatÃm anuÓaæso hi sarvathà sarvabhÆmi«u || AMsa_20-21.31 || tatraiva pÃramitÃlÃbhe ## bodhisatvÃnÃæ sarvaprakÃro #<'nuÓaæsa÷># | pa¤cavidho veditavya÷ | pratik«aïaæ sarvadua«ÂhulyÃÓrayaæ drÃvayati | nÃnÃtvasaæj¤Ãvigatiæ dharmÃrÃmarati÷ pratilabhate | aparicchinnÃkÃraæ ca sarvato 'pramÃïaæ dharmÃvabhÃsaæ saæjÃnÅte | avikalpitÃni cÃsya viÓuddhibhÃgÅyÃni nimittÃni samudÃcaranti | dharmakÃyaparipÆriparini«pattaye ca uttarÃd uttarataraæ hetusaæparigrahaæ karoti | tatra prathamadvitÅyau #<Óamatha>#pak«e veditavyaæ | t­tÅyacaturthau ##pak«e | Óe«am ubhayapak«e | bhÆminiruktivibhÃge nava Óloka÷ | paÓyatÃæ bodhim ÃsannÃæ satvÃrthasya ca sÃdhanaæ | tÅvra utpadyate modo mudità tena kathyate || AMsa_20-21.32 || atra na kiæcid vyÃkhyeyaæ | dau÷ÓÅlyÃbhogavaimalyÃd vimalà bhÆmir ucyate | (##) ## alasyÃnyayÃnamanasikÃram alasya cÃtikramÃd ##ty ucyate | tasmÃt tarhy asmÃbhis tulyÃbhinirhÃre sarvÃkÃrapariÓodhanÃbhinirhÃra eva yoga÷ karaïÅya iti vacanÃt | mahÃdharmÃvabhÃsasya karaïÃc ca prabhÃkarÅ || AMsa_20-21.33 || tathà hi tasyÃæ samÃdhibalenÃpramÃïadharmaparye«aïadhÃraïÃt mahÃntaæ dharmÃvabhÃsaæ pare«Ãæ karoti | arcirbhÆtà yato dharmà bodhipak«Ã÷ pradÃhakÃ÷ | arci«matÅti tadyogÃt sà bhÆmir dvayadÃhata÷ || AMsa_20-21.34 || sà ##tmikà prj¤Ã dvayadahanapratyupasthÃnà tasyÃæ bÃhulyena | dvayaæ puna÷ kleÓÃvaraïaæ j¤eyÃvaraïaæ cÃtra veditavyaæ | satvÃnÃæ paripÃkaÓ ca svacittasya ca rak«aïà | dhÅmadbhir jÅyate du÷khaæ durjayà tena kathyate || AMsa_20-21.35 || tatra ##bhiyukto 'pi na saækliÓyate | satvaviprattipattyà tac cobhayaæ du«karatvÃd ## | ÃbhimukhyÃd dvayasyeha saæsÃrasyÃpi nirv­te÷ | uktà hy abhimukhÅ bhÆmi÷ praj¤ÃpÃramitÃÓrayÃt || AMsa_20-21.36 || sà hi ## ## aprati«ÂhÃnÃt ## ekÃyanapathaÓle«Ãd bhÆmir dÆraægamà matà | ## pÆrvaæ nirdi«Âas tadupa#<Óle«atvÃt dÆraæ gatÃ># bhavati prayogapayantagamanÃt | dvayasaæj¤ÃvicalanÃd acalà ca nirucyate || AMsa_20-21.37 || ## nimittasaæj¤ayà animittÃbhogasaæj¤ayà ca | pratisaævinmatisÃdhutvÃd bhÆmi÷ sÃdhumati matà | (##) ## iti pradhÃnatvÃt | dharmameghà dvayavyÃpter dharmÃkÃÓasya meghavat || AMsa_20-21.38 || ## ity samÃdhimukhadhÃraïÅmukhavyÃpanÃn meghenevÃ##sthÃlÅyasyÃÓrayasaænivi«Âasya Órutadharmasya ##ty ucyate | vividhe ÓubhanirhÃre ratyà viharaïÃt sadà | sarvatra bodhisatvÃnÃæ vihÃrabhÆmayo matÃ÷ || AMsa_20-21.39 || ##kuÓalÃbhi##nimittaæ ## ity ucyante | bhÆyo bhÆyo 'mitÃsv Ãsu Ærdhvaægamanayogata÷ | bhÆtÃmitÃbhayÃrthÃya ta eve«Âà hi bhÆmaya÷ || AMsa_20-21.40 || ## vihÃrÃ÷ punar ## ucyante | ## iti daÓasu bhÆi«u ekaikasyÃpramÃïatvÃt | #<ÆrdhvaægamanayogÃd># iti uparibhÆmigamanayogÃt | ## ity amitÃnÃæ bhÆtÃnÃæ bhayaprahÃïÃrthaæ | prÃptivihÃre Óloka÷ | bhÆmilÃbhebho 'dhimukteÓ ca carite«u ca vartanÃt | prativedhÃc ca bhÆmÅnÃæ ni«patteÓ ca caturvidha÷ || AMsa_20-21.41 || caturvidho bhÆmÅnÃæ lÃbha÷ | ## yathoktÃdhimuktito 'dhimukticaryÃbhÆmau | caritalÃbho daÓasu dharma## ca ## tasyÃm eva | parmÃrtha## ca ##praveÓe | ##lÃbhaÓ cÃnvinivartanÅyabhÆmipraveÓe | caryÃvibhÃge Óloka÷ «a¬pÃda÷ | mahÃyÃne 'dhimuktÃnÃæ hÅnayÃne ca dehinÃæ | dvayor ÃvarjanÃrthÃya vinayÃya ca deÓitÃ÷ | caryÃÓ catasro dhÅrÃïÃæ yathÃsÆtrÃnusÃrata÷ || AMsa_20-21.42 || tatra pÃramitÃcaryà ## arthe deÓità | bodhisatvacaryà ÓrÃvakapratyekabuddhayÃnÃdhimuktÃnÃæ | abhij¤Ãcaryà ## api mahÃyÃnahÅnayÃnÃdhimuktayo÷ prabhÃveïÃ## | satvaparipÃkacaryà dvayor eva paripÃcanÃrthaæ | (##) paripÃcanaæ hy atra ## ca deÓitÃ÷ | buddhaguïavibhÃge bahava÷ ÓlokÃ÷ | apramÃïavibhÃge tad buddhastotram Ãrabhhyaika÷ | anukampakasatve«u saæyogavigamÃÓaya | aviyogÃÓaya saukhyahitÃÓaya namo 'stu te || AMsa_20-21.43 || ## saædarÓitaæ | sukhÃÓayatvaæ puna÷ sukhasaæyogaÃÓayatvena maitryà | du÷khaviyogÃÓayatvena ca kÃruïayà | ## ca muditayà | ##tvam upek«ayà | sà punar ni÷kleÓatÃÓayalak«aïà veditavyà | vimok«ÃbhibhvÃyatanak­tsnÃyatanavibhÃge Óloka÷ | sarvÃvaraïanirmukta sarvalokÃbhibhÆ mune | j¤Ãnena j¤eyaæ vyÃptaæ te muktacitta namo 'stu te || AMsa_20-21.44 || atra vimok«aviÓe«aæ bhagavata÷ ##kleÓaj¤eyÃ##tayà darÓayati | abhibhvÃyatanaviÓe«aæ ##tvena svacittavaÓavartanÃd yathe«ÂÃlambananirmÃïapariïÃmanatÃdhi«ÂhÃnata÷ | k­tsnÃyatanaviÓe«aæ sarva##vyÃghÃtata÷ | ata eva vimok«Ãdiguïavipak«amuktatvÃt ## | araïÃvibhÃge Óloka÷ | aÓe«aæ sarvasatvÃnÃæ sarvakleÓavinÃÓaka | kleÓaprahÃraka kli«ÂasÃnukroÓa namo 'stu te || AMsa_20-21.45 || atrÃvaraïÃ#<Óe«aæ># bhagavata÷ ##vinayanÃd utpÃditakleÓe«v api ca tatkleÓapratipak«avighÃnÃt kli«ÂajanÃnukampayà saædarÓayati | anye hy araïÃvihÃriïa÷ satvÃnÃæ kasyacid eva tadÃlambanasya kleÓasyotpattipratyayamÃtraæ pratiharanti | na tu kleÓasaætÃnÃd apanayanti | praïidhij¤ÃnaviÓe«e Óloka÷ | anÃbhoga nirÃsaÇga avyÃghÃta samÃhita | sadaiva sarvapraÓnÃnÃæ visarjaka namo 'stu te || AMsa_20-21.46 || atra pa¤cabhir ÃkÃrair praïidhij¤ÃnaviÓe«aæ bhagavata÷ saædarÓayati | ##saæmukhÅbhÃvata÷ | ##saæmukhÅbhÃvata÷ | sarvaj¤eyÃ## | ##tvata÷ | (##arvasaæÓayachedanataÓ ca satvÃnÃæ | anye hi praïidhj¤Ãnaæ saæmukhÅkurvanti | na cÃsaktaæ samÃpattipraveÓÃpek«atvÃt | na cÃvyÃhataæ pradeÓaj¤ÃnÃt | na ca sadà samÃhità bhavanti | na ca sarvasaæÓayÃæÓ chindanti | pratisaævidvibhÃge Óloka÷ | ÃÓraye 'thÃÓrite deÓye vÃkye j¤Ãne ca deÓike | avyÃhatamate nityaæ sudeÓika namo 'stu te || AMsa_20-21.47 || atra samÃsato yac ca deÓyate yena deÓyate tatra ##tvenabhagavataÓ catasra÷ pratisaævido deÓitÃ÷ | tatra dvayaæ deÓyate #<ÃÓrayaÓ># ca dharma÷ | tadÃ#<ÓritaÓ># cÃrtha÷ | dvayena deÓyate ## | ##tvena tÃsÃæ karma saædarÓitaæ | abhij¤ÃvibhÃge Óloka÷ | upetya vacanais te«Ãæ carij¤a Ãgatau gatau | ni÷sÃre caiva satvÃnÃæ svavavÃda namo 'stu te || AMsa_20-21.48 || atra «a¬bhir abhij¤Ãbhi÷ samyagavavÃdatvaæ bhagavato darÓitaæ | ## vineyasakÃÓam ­ddhyabhij¤ayà | ## bhëayà divyaÓrotrÃbhij¤ayà cittacaritraæ j¤Ãtvà ceta÷paryÃyÃbhij¤ayà yathà pÆrvÃntÃd ihÃ## yathà ca saæsÃrÃn ## | tatrÃ## dadÃty avaÓi«ÂÃbhistot­bhir abhij¤Ãbhir yathÃkramaæ | lak«aïÃnuvya¤janavibhÃge Óloka÷ | satpauru«yaæ prapadyante tvÃæ d­«Âvà sarvadehina÷ | d­«ÂamÃtrÃt prasÃdasya vidhÃyaka namo 'stu te || AMsa_20-21.49 || atra lak«aïÃnuvya¤janÃnÃæ bhagavati mahÃpuru«atvasaæpratyayena ##janakatvaæ karma saædarÓayitaæ | pariÓuddhivibhÃge Óloka÷ | ÃdÃnasthÃnasaætyÃganirmÃïapariïÃmane | samÃdhij¤ÃnavaÓitÃmanuprÃpta namo 'stu te || AMsa_20-21.50 || atra bhagavataÓ caturvidhayà vaÓitayà sarvÃkÃrÃÓ catasra÷ pariÓuddhaya÷ paridÅpitÃ÷ | (##) ÃÓrayapariÓuddhir ÃtmabhÃvasyÃ##vaÓitayà | ÃlambanapariÓuddhir ##vaÓitayà | cittapariÓuddhi÷ sarvÃkÃra##vaÓitayà | praj¤ÃpariÓuddhi÷ sarvÃkÃra## | balavibhÃge Óloka÷ | upÃye Óaraïe Óuddhau satvÃnÃæ vipravÃdane | mahÃyÃne ca niryÃïe mÃrabha¤ja namo 'stu te || AMsa_20-21.51 || atra catur«v arthe«u satvÃnÃæ ## ## yas tad##katvena bhagavato daÓÃnÃæ balÃnÃæ karma saædarÓitaæ | yad utasugatidurgatigamanÃdy##vipravÃdane | aÓaraïe devÃdi«u #<Óaraïa>#vipravÃdane | sÃÓravaÓuddhimÃtreïa #<Óuddhi>#vipravÃdane | ##vipravÃdane ca | sthÃnÃsthÃnaj¤Ãnabalena hi bhagavÃn prathame 'rthe ##ko veditavya÷ | karmavipÃkaj¤Ãnabalena dvitÅye | dhyÃnavimok«asamÃdhisamÃpattij¤Ãnabalena t­tÅye | indriyaparÃparatvÃdij¤Ãnabalena caturthe | hÅnÃnÅndriyÃdÅni varjayitvà Óre«ÂhasaæniyojanÃt | vaiÓÃradyavibhÃge Óloka÷ | j¤ÃnaprahÃïaniryÃïavighnakÃrakadeÓika | svaparÃrthe 'nyatÅrthyÃnÃæ nirÃdh­«ya namo 'stu te || AMsa_20-21.52 || atra ##tvena ## | ##tvena ca ## | ##tvÃd ## bhagavato yathÃkramaæ caturvidhaæ vaiÓÃradyam udbhÃvitaæ | Ãrak«asm­tyupasthÃnavibhÃge Óloka÷ | vig­hyavaktà par«atsu dvayasaækleÓavarjita | nirÃrak«a asaæmo«a gaïakar«a namo 'stu te || AMsa_20-21.53 || anena trÅïy arak«Ãïi trÅïi ca sm­tyupasthÃnÃni bhagavata÷ paridÅpitÃni | te«Ãæ ca karma ##pari##katvaæ | tair hi yathÃkramaæ ## ca bhavati ##tvÃt | ## cÃnunayapratighÃbhÃvÃd | ##tayà sadÃbhÆyasthitasm­titvÃt | vÃsanÃsamudghÃtavibhÃge Óloka÷ | cÃre vihÃre sarvatra nÃsty asarvaj¤ace«Âitaæ | sarvadà tava sarvaj¤a bhÆtÃrthika namo 'stu te || AMsa_20-21.54 || anena ## và ## sarvadà vÃ##syÃbhÃvÃt bhagavata÷ | (##) sarvakleÓavÃsanÃsammudghÃta÷ paridÅpita÷ | asarvaj¤o hi k«ÅïakleÓo 'py asamudghÃtitatvÃd vÃsanÃyà ekadà bhrÃntena hastinà sÃrdhaæ samÃgacchati bhrÃntena rathenety evamÃdikam ## karoti | yathoktaæ mÃï¬avyasÆte | tac ca ##tvaæ nÃsti | asaæmo«atÃvibhÃge Óloka÷ | sarvasatvÃrthak­tye«u kÃlaæ tvaæ nÃtivartase | abandhyak­tya satatam asaæmo«a÷ namo 'stu te || AMsa_20-21.55 || anena yasya ##sya yo #<'rtha÷># karaïÅyo yasmin ## tatkÃlÃnativartanÃt | ## bhagavata ity ##dharmatvaæ svabhÃvata÷ karmataÓ ca saædarÓitaæ | mahÃkaruïÃvibhÃge Óloka÷ | sarvalokamahorÃtraæ «aÂk­tva÷ pratyavek«ase | mahÃkaruïayà yukta hitÃÓaya namo 'stu te || AMsa_20-21.56 || atra mahÃkaruïà bhagavata÷ karmata÷ svabhÃvataÓ ca paridÅpità | ## hi bhagavÃn #<«a¬k­tvo># rÃtrindivena ## ko hÅyate ko vardhate ity evamÃdi | tadyogÃc ca bhagavata÷ sarvasatve«u nityaæ ## | ÃveïikaguïavibhÃge Óloka÷ | cÃreïÃdhigamenÃpi j¤ÃnenÃpi ca karmaïà | sarvaÓrÃvakapratyekabuddhottama namo 'stu te || AMsa_20-21.57 || atra ##sasæ g­hÅtai÷ «a¬bhir Ãveïikair buddhadharmai÷ | ##saæg­hÅtai÷ «a¬bhi÷ | ##saæg­hÅtais tribhi÷ | karmasaæg­hÅtaiÓ ca tribhi÷ |tadanyasatvottamÃnÃm api #<ÓrÃvakapratyekabuddhÃnÃm># antikÃd ##tvena sarvasatvottamatvaæ paridÅpitaæ | tatra nÃsti tathÃgatasya skhalitaæ | nÃsti ravitaæ | nÃsti mu«ità sm­ti÷ | nÃsty asamÃhitaæ cittaæ | nÃsti nÃnÃtvasaæj¤Ã | nÃsty apratisaækhyÃyopek«eti ##saæg­hÅtÃ÷ «a¬Ãveïikà buddhadharmà ye buddhasyaiva saævidyante nÃnye«Ãæ | nÃsti chandaparihÃïir nÃsti vÅryasm­tisamÃdhipraj¤ÃvimuktiparihÃïir ity ##saæg­hÅtÃ÷ «a¬ | atÅte adhvani tathÃgatasyÃsaÇgam apratihataæ j¤Ãnaæ | anÃgate pratyutpanne adhvani tathÃgatasyÃsaÇgam apratihataæ j¤Ãnam iti | j¤Ãnasaæg­hÅtÃs traya÷ | sarvaæ tathÃgatasya (##) kÃyakarma j¤ÃnapÆrvaægamaæ j¤ÃnÃnuparivarti | sarvaæ vÃkkarma sarvaæ manaskarmeti ##saæg­hÃitÃs traya÷ | sarvÃkÃraj¤atÃvibhÃge Óloka÷ | tribhi÷ kÃyair mahÃbodhiæ sarvÃkÃrÃm upÃgata | sarvatra sarvasatvÃnÃæ kÃÇk«Ãchida namo 'stu te || AMsa_20-21.58 || anena ## ca ##bodhy##tvÃt sarvaj¤eyasarvÃkÃraj¤ÃnÃc ca sarvÃkÃraj¤atà bhagavata÷ paridÅpità | traya÷ kÃyÃ÷ svÃbhÃvika÷ sÃæbhogiko nairmÃïikaÓ ca | sarvaj¤eyasarvÃkÃraj¤Ãnaæ punar atra ## devamanu«yÃdÅnÃæ sarvasaæÓayacchedena karmaïà nirdi«Âaæ | pÃramitÃparipÆrivibhÃge Óloka÷ | niravagraha nirdo«a ni«kÃlu«yÃnavasthita | ÃniÇk«ya sarvadharme«u ni«prapa¤ca namo 'stu te || AMsa_20-21.59 || anena sakala«a¬pÃramitÃvipak«anirmuktatayà «a¬pÃramitÃparipÆrir bhagavata udbhÃvità | tatrÃ##tvaæ bhoganirÃgrahatvÃd veditavyaæ | ##tvaæ nirmalakÃyÃdikarmatvÃt | ##tvaæ lokadharmadu÷khÃbhyÃæ cittÃkalu«ÅkaraïÃt | ##tvam alpÃvaraïamÃtrÃdhigamÃnavasthÃnÃt | | #<ÃniÇk«ya>#tvam avik«epÃt | ##tvaæ sarvavikalpaprapa¤cÃsamudÃcÃrÃt | buddhalak«aïavibhÃge dvau Ólokau | ni«pannaparamÃrtho 'si sarvabhÆmivini÷s­ta÷ | sarvasatvÃgratÃæ prÃpta÷ sarvasatvavimocaka÷ || AMsa_20-21.60 || ak«ayair asamair yukto guïair loke«u d­Óyase | maï¬ale«v apy ad­ÓyaÓ ca sarvathà devamÃnu«ai÷ || AMsa_20-21.61 || atra «a¬bhi÷ svabhÃvahetuphalakarmayogav­ttyarthair buddhalak«aïaæ paridÅpitaæ | tatra viÓuddhà tathatà ## | sa ca buddhÃnÃæ svabhÃva÷ | ##bodhisatva##niryÃtatvaæ hetu÷ | ##tvaæ yoga÷ | ##dhÃtu«u ##mÃnatà nirmÃïakÃyena (##) par«aï## d­ÓyamÃnatà sÃæbhogikena kÃyena | ## cÃ## dharmakÃyeneti trividhà prabhedav­ttir iti | mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃre«u vyavadÃtasamayamahÃbodhisatvabhëite caryÃprati«ÂhÃdhikÃro nÃmaikaviæÓatitamo 'dhikÃra÷ samÃptaÓ ca mahÃyÃnasÆtrÃlaækÃra iti ||