Skanda-Purana: Revakhanda (RKS)
Based on the edition:
Giri, Oïkàrànanda (ed.) - atha bçhat ÷rãnarmadàpuràõam revàkhaõóam (parivardhita tçtãya saüskaraõa).
J¤ànasatra Prakà÷ana Nyàsa, Ho÷aïgàbàda: 1994.


Input and proof-reading by Juergen Neuss, Freie Universit„t Berlin.




NOTE BY THE CONTRIBUTOR:
This is the genuine Revàkhaõóa of the Skandapuràõa.

Another text, originally belonging to the Vàyupuràõa and comprising 232 adhyàyas,
has been wrongly assigned to the Skandapuràõa (i.e. SkP 5.3) in the latter's 
first edition (Veïkate÷vara Steam Press, Bombay: 1910) and ever since.
(I have contributed an electronic version of that text to GRETIL, too.)

Therefore the present text is not to be found in any of the editions of the SkP.
(For further information on this group of texts, please contact the contributor of these e-texts at jneuss@arcor.de.)



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




Skandapuràõa: Revàkhaõóa (RKS)


RKS adhyàya 1
majjanamàtaïgagaõóacyutamadamadiràmodamattàlijàlam  /
snànaiþ siddhàïganànàü kucayugavigalatkuïkumàsaïgapiïgam  // RKS_1.1 //
sàyaü pràtarmunãnàü ku÷akusumacayàcchannatãrasthanãram  /
pàyàdvo narmadàmbhaþ karikarabhakaràkràntarahastaraïgam  // RKS_1.2 //

màrkaõóeya uvàca:
himavacchikhare ramye siddhagandharvasevite  /
yakùavidyàdharàkãrõe nànàgaõasamanvite  // RKS_1.3 //
brahmaviùõusuràþ sarve skandanandigaõe÷varàþ  /
candràdityau grahaiþ sàrdhaü nakùatradhruvamaõóalam  // RKS_1.4 //
vàyu÷ca varuõa÷caiva kubero 'tha yamastathà  /
indràdyà devatàs sarve gandharvagaõa eva ca  // RKS_1.5 //
bràhmyàdyà màtara÷ca çùaya÷ca tapodhanàþ  /
mårtimanta÷ca tãrthàni caõóabhçïgimahàbalàþ  // RKS_1.6 //
dànavàsuradaityà÷ca pi÷àcà bhåtaràkùasàþ  /
såryakoñisamaprakhyaü maõimàõikya÷obhitam  // RKS_1.7 //
ratnavaidåryasopànavàpãkåpasahasrakam  /
padmanãlotpalopetaü nànàvçkùasamanvitam  // RKS_1.8 //
kàmyakàmaphalair vçkùaiþ puùpitaiþ phalitair yutam  /
haüsakàraõóavàkãrõaü cakravàkopakåjitam  // RKS_1.9 //
kokakokilasaüghuùñaü nànàpakùisamàkulam  /
sthànaü sarve harasyàpuþ siddhai÷ca parisevitam  // RKS_1.10 //
tatràsãnaü mahàdevaü ÷aïkaraü loka÷aïkaram  /
stuvantaþ ke 'pi deve÷aü kecin nçtyanti càgrataþ  // RKS_1.11 //
divyasiühàsanàsãnam umayà sahitaü haram  /
teùàü madhye samutthàya skando vacanam abravãt  // RKS_1.12 //
kçtà¤jalipuño bhåtvà sàùñàïgaü praõipatya ca  /
sçùñisaühàrakarttàraü suràsuranamaskçtam  // RKS_1.13 //
brahmaviùõvindravaradaü bhaktànàü bhaktavatsalam  /
tryambakasitakaõñhàya j¤àtàj¤àtasvaråpiõe  // RKS_1.14 //
ã÷varàyàvinà÷àya gajacarmàvaguõñhine  /
kapàlamàlàbharaõadvãpicarmadharàya ca  // RKS_1.15 //
bhasmoddhålitadehàya namaste 'stu pinàkine  /
anantànantaråpàya kàlàya parameùñhine  // RKS_1.16 //
sadyo vàmas tathà ghoras tatpuruùàya te namaþ  /
ã÷ànàya pare÷àya sadà÷iva namo 'stu te  // RKS_1.17 //
çgyajuþ sàmaråpàya atharvàya namo 'stu te  /
namaþ kàlàgniråpàya sarvalokanivàsine  // RKS_1.18 //
namaþ kàntàrddhadehàya varùiùñhàya ca te namaþ  /
oü namaþ ÷ivàya råpàya bhãmàya bhavaråpiõe  // RKS_1.19 //
÷ivàya bhavaråpàya bhãmaråpakapardine  /
tvayà vyàptaü jagat sarvaü trailokyaü sacaràcaram  // RKS_1.20 //
jihvàcàpalyabhàvena khedito 'si mayà prabho  /
kùamasva mama ã÷àna aj¤ànà¤j¤ànato 'pi và  // RKS_1.21 //

ã÷vara uvàca:
varaü vçõãùva bhadraü te stavenànena suvrata  /
dadàmi te na sandeho varaü manasi kàïkùitam  // RKS_1.22 //

skanda uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtumamecchasi  /
uttare tu di÷àbhàge harmyà hemamayàþ ÷ubhàþ  // RKS_1.23 //
saptabhaumàstu vistãrõahemapràkàratoraõàþ  /
nànàmaõisamuktàdyà vajravaidåryamaõóitàþ  // RKS_1.24 //
tatraiva madhurà vàõã veõuvãõàþ sahasra÷aþ  /
prekùaõãyair nçtyagãtair divyakàntimanoharaiþ  // RKS_1.25 //
kasyaitàni gçhàõãti meroruttarataþ ÷iva  /
tvatprasàdàt tu pçcchàmi paraü kautåhalaü hi me  // RKS_1.26 //

ã÷vara uvàca:
÷çõu skanda sura÷reùñha kathyamànaü nibodha me  /
bhçgusthàne pure ye vai ràhusårvyasamàgame  // RKS_1.27 //
kurukùetre prabhàse ca mokùe rudrapade tathà  /
kedàrakùetrake sthàne rudre kanakhale tathà  // RKS_1.28 //
bhairave lalitàkùetre ÷iva dhyàtvà ca putraka  /
ye pçtàþ ÷ivanadyàü tu ÷ivadhyànaparàyaõà  // RKS_1.29 //
teùàü gçhàõi ramyàõi svayaü karmaphalàrjitaiþ  /
saptabhaumair gçhair divyair vastrabhogà÷ ca puùkalàþ  // RKS_1.30 //
dattàni ca mayaiteùàü harmyabhogasukhàni ca  /

skanda uvàca:
sahasra÷atabhaumà÷ca vaidåryamàõamaõóitàþ  // RKS_1.31 //
kåñaiþ kapàñakair naddhasiddhadvàràõyaneka÷aþ  /
nityotsavair nçtyagãtaiþ kàmyair divyair manoharaiþ  // RKS_1.32 //
asaükhyàtà gçhà ramyàþ såryakoñisamaprabhàþ  /
kasyaitànãha harmyàõi pårvabhàge mahe÷vara  // RKS_1.33 //
dakùiõe pa÷cime caiva nànàbhogàþ sahasra÷aþ  /
surendrabhavane bhogàþ kalàü nàrhanti ùoóa÷ãm  // RKS_1.34 //
kena karmmavipàkena ÷åbhenàpya÷ubhena và  /
kåùmàõóavàsina÷cakre ghore majjanti tàmase  // RKS_1.35 //
påya÷oõitakåpeùu kçmikãñapataïginaþ  /
tiryagyonigatàþ pàpaiþ pãóyamànàs tu mànuùàþ  // RKS_1.36 //
dàridryaduþkhità dãnàþ pacyamànà bubhukùitàþ  /
kena karmmavipàkena ÷åbhà÷ubhagati prabho  // RKS_1.37 //
etatsarvaü yathànyàyaü kathayasva prasàdataþ  /

ã÷vara uvàca:
ye mçtà narmadàtãre saïgame tigmadàr÷ite  // RKS_1.38 //
teùàü gçhàõi ramyàõi pårvabhàge ca ùaõmukha  /
oükàradakùiõe bhàge pårvato 'marakaõñake  // RKS_1.39 //
narmadàkoñitãrthe ca ye mçtàþ skandamànuùàþ  /
harmye manorame ramye te vasanti narottamàþ  // RKS_1.40 //
bhçgàvagnau jale vàpi revàkapilasaïgame  /
dànaü dattaü tapastaptaü te vasanti gçhair imaiþ  // RKS_1.41 //
godàvaryyàü payasvinyàü tapatyàü caiva saïgame  /
tryambake dhautapàpe ca himàdrau vindhyaparvate  // RKS_1.42 //
mahe÷varamaye sahye gokarõe ca mahàbale  /
hari÷candrapure candre ÷rã÷aile tripuràntake  // RKS_1.43 //
kçùõàyàü sasamudràyàm ekàda÷yàü mahànade  /
kàrtike yonikuõóe ca ye mriyante ca putraka  // RKS_1.44 //
yàmye harmye hemamaye teùàü ÷reùñhàs svayambhuvaþ  /
nànà bhogàü÷ca bhu¤janti yathà ÷akras triviùñape  // RKS_1.45 //
sarasvatyàü tyajet pràõàn prabhàse ÷a÷ibhåùaõe  /
pàriyàtre mahàkàle prayàge ca mahàpathe  // RKS_1.46 //
teùàü gçhàõi ramyàõi nànàbhogà÷ca puùkalàþ  /
maõimàõikyadãptàbhàþ saumye koñitrayoda÷a  // RKS_1.47 //
evaü tathaikàviü÷atyà bhårve caivopave÷itàþ  /
dakùiõe navakoñyastu bhçtà harmyà hiraõmayàþ  // RKS_1.48 //
gçhà mauktikasaükà÷àþ koñyaþ ùoóa÷a vàruõe  /
tãrthayàtràvi÷eùeõa dànadharmavi÷eùataþ  // RKS_1.49 //
bhu¤janti vividhàn bhogàn mayà tuùñena putraka  /
meroruttarato bhàge dakùiõe vàruõe tathà  // RKS_1.50 //
krãóanti ca manohàrimandire devanirmite  /
devànàü vàrddhakistatra kartà vi÷vasya karmaõaþ  // RKS_1.51 //
sarvaratnamayaü harmyaü bhuvanopari pa÷yasi  /
pårvabhàge mahàsena nàrmadaþ phalama÷nute  // RKS_1.52 //
etatte kathitaü skanda paripçùñaü tvayà ca yat  /
devànàü ca hitàrthàya tubhyaü sarvaü mayànagha  // RKS_1.53 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe prathamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 2

skanda uvàca:
÷rotukàmà ime sarve brahmaviùõusurottamàþ  /
prabhàvamãdç÷aü yasya tãrthasyà 'sya mahat phalam  // RKS_2.1 //
narmadàyàs tathotpattiü saïgamaü liïgapåjanam  /
parvakàle ca devànàü parvate 'marakaõñake  // RKS_2.2 //
àkhyànasahitaü deva kathayasva yathàrthataþ  /
tãrthayàtràphalaü samyagvaü÷o manvantaràõi ca  // RKS_2.3 //
bhaktyà yuktaü ca yat kiücit kathayasva prasàdataþ  /

såta uvàca:
÷rutvà 'khyànamidaü puõya puràõaü skandakãrtitam  // RKS_2.4 //
bhaviùyabhåtatattvaj¤aþ saptakalpànuvartakaþ  /
àjagàmà 'thamàrkaõóaçùibhiþ sahitastadà  // RKS_2.5 //
sarvakàmasamçddhàtmà ÷reyàn tvenaiva påjitaþ  /
sapàdalakùamadhikam çùãõàü cogratejasàm  // RKS_2.6 //
brahmarùayo devarùayas tathà ràjarùayaþ pare  /
etaiþ parivçtaþ ÷rãmàn madhye 'raõyà÷ramaü prati  // RKS_2.7 //
tãrthayàtràphalaü pràpya narmadàtañamà÷ritaþ  /
÷rutvà mahàntaü màrkaõóaprabhàvaü lomaharùaõaþ  // RKS_2.8 //
àjagàma tato draùñumçùiü kalmaùanà÷anam  /
narmadàpravàhe puõye siddhagandharvasevite  // RKS_2.9 //
yakùavidyàdharàkãrõe kinnarairupa÷obhite  /
nànàdevagaõàkãrõe nànàgaõaniùevite  // RKS_2.10 //
revàvataraõaü ÷rutvà prabhàvaü puõyasaïgatam  /
nançtur devatàs tatra siddhavidyàdharà naràþ  // RKS_2.11 //
kahlàraiþ ÷atapatrai÷ca punnàgair nàgacampakaiþ  /
àmrajambåkapitthai÷ca dàóimaiþ panasaistathà  // RKS_2.12 //
nimbajambãranàraïgaiþ kadalãùaõóamaõóitaiþ  /
kumudair nàgavallyàd yaiþ ÷àleyai÷ca tamàlakaiþ  // RKS_2.13 //
bãjapårakakharjårair dràkùàmadhurapàñalaiþ  /
bilvacandanapãlvàdyaiþ kadambakuñajaistathà  // RKS_2.14 //
sarvakàmaphalairvçkùaiþ phalitaü puùpitaü bhç÷am  /
haüsakàraõóavàkãrõaü cakravàkopa÷obhitam  // RKS_2.15 //
kokilàbarhiõa÷ukair nànàpakùivinàditam  /
jàtismarà pakùiõa÷ca vyàjahrur mànuùãïgiram  // RKS_2.16 //
gandharvakinnarayutair yakùavidyàdharoragaiþ  /
krãóate mithunaü divyaü ÷anairgirivarottame  // RKS_2.17 //
divyagandharvançtyai÷ca veõuvãõàsahasra÷aþ  /
divyodbhavaiþ prekùaõãyaiþ ÷obhitairgirigahvare  // RKS_2.18 //
gãtadhvanininàdena divaü bhåmiü vyanàdayan  /
brahmarùayo devarùayas tathà ràjarùayaþ pare  // RKS_2.19 //
vedadhvanitayaj¤ànàm agnihotraprakà÷ataþ  /
çgyajuþsàmàtharvàõi càturvarõyà dvijottamàþ  // RKS_2.20 //
pulastya÷ca vasiùñha÷ca pulaha÷ca kratustathà  /
bhçguratrirmarãci÷ca bhàradvàjo 'tha kà÷yapaþ  // RKS_2.21 //
manuryamo 'ïgirà÷caiva ÷àtàtapaparà÷arau  /
àpastambo 'tha ÷amba÷ca kàvyaþ kàtyàyano muniþ  // RKS_2.22 //
gautamaþ ÷aïkhalikhitau dakùaþ kàtyàyanis tathà  /
jàmadagnyo yàj¤avalkya çùya÷çïgo vibhàõóakaþ  // RKS_2.23 //
garga÷aunakadàlbhyà vyàsa uddàlakaþ ÷ukaþ  /
nàradaþ parvata÷caiva durvàsà÷cogratàpasaþ  // RKS_2.24 //
÷àkalyo gàlava÷caiva jàbàlirmudgalastathà  /
vi÷vàmitraþ kau÷ika÷ca çùayo devasammatàþ  // RKS_2.25 //
tathà dharma÷atànandavai÷ampàyanavaiùõavàþ  /
÷àkalàyanavàrddhakyau juhuti÷ càvasus tathà  // RKS_2.26 //
bàlakhilyà mahàtmàno bhåmimaõóalavàsinaþ  /
brahmadaõóaü samàruhà devalokaü vrajanti ye  // RKS_2.27 //
ete cànye 'vrajaüstatra çùayo dhàrmikàþ pare  /
jvalantastejasà sarve nirdhåmà iva pàvakàþ  // RKS_2.28 //
màsopavàsina kecit kecit pakùopavàsinaþ  /
triràtrakàþ sàntapanà niràhàràs tathà pare  // RKS_2.29 //
kecit puùpaphalàhàràþ ÷àntà vàtà÷anistathà  /
kecid gomayabhakùyà÷ca jalàhàràstathàpare  // RKS_2.30 //
sàgnihotrà÷ca vidvàüso mokùavedàrthacintakàþ  /
itihàsapuràõàdi ÷rutismçtivi÷àradàþ  // RKS_2.31 //
ete cànye ca bahavo màrkaõóeyaü priyayà tapasvinaþ  /
etai÷ca saütiùñhan çkùairiva ni÷àkaraþ  // RKS_2.32 //
tãrthayàtràphalaü ÷rutvà dharmaputro yudhiùñhiraþ  /
abhij¤air bràhmaõaiþ sàrdhaü draupadyà priyayà saha  // RKS_2.33 //
vidvadbhirvedavidbhi÷ca brahmiùñhair brahmacintakaiþ  /
narmadàtãram àyàte màrkaõóeyà÷ramaü prati  // RKS_2.34 //
pradakùiõatriþ praõamya sàùñàïgaü ca punaþ punaþ  /
upaviùñastadà tatra bhràtçbhissaha dharmajaþ  // RKS_2.35 //
upaviùñaü nçpaü dçùñvà màrkaõóeyo mahàmuniþ  /
uvàca vacanaü devaü dharmaputraü yudhiùñhiram  // RKS_2.36 //
ku÷alaü nçpa÷àrdåla bhràtçbhir bràhmaõaiþ saha  /
prahasya so 'bravãdvàkyaü màrkaõóaü munisattamam  // RKS_2.37 //
adya me saphalaü janma jãvitaü ca sujãvitam  /
kçtakçtyo 'bhavaü tvadya tvatpàdàmbujadar÷anàt  // RKS_2.38 //
adya me 'ntarmalaü naùñaü pàpocchedananirmmalam  /
dçùñvà tapovanaü sarvaü jvalantaü såryavarcasam  // RKS_2.39 //
nirmuktaþ kilbiùàdasmàt saptajanmàntaràdvibho  /
rantvà cottaradigbhàge devabhåmiü manoharàm  // RKS_2.40 //
gaïgàü tripathagàü devãü yamunàü ca sarasvatãm  /
gaïgàdvàraü himasthànaü kubjàgraü brahmayonikam  // RKS_2.41 //
ugraü kanakhala¤caiva kedàraü bhairavaü tathà  /
naimiùaü ca gayàtãrthaü kurukùetraü ca puùkaram  // RKS_2.42 //
vàràõasãü prayàgaü ca gaïgàsàgarasaïgamam  /
kàla¤jaraü càpyatãrthaü prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_2.43 //
puõyànyetàni cànyàni tyaktvà kùetràõi suvrata  /
sevyate kena kàrvyeõa narmadaiva mahànadã  // RKS_2.44 //
bhaviùyabhåtatattvaj¤a trikàlaj¤a trivedika  /
÷rotukàmà ime sarve kathayasva prasàdataþ  // RKS_2.45 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbàho bràhmaõair bhràtçbhiþ saha  /
tatte 'haü kathayiùyàmi puràõaü skandakãrtitam  // RKS_2.46 //
svàyambhuve 'tha munaya àdikalpe kçte yuge  /
devànàü saïgame tatra kailàse ca ÷ivàlaye  // RKS_2.47 //
kàrtikyàü devadeve÷aü haraü draùñuü samàyayuþ  /
pràk pçùñaü kàrttikeyena dharmàdharmanidar÷anam  // RKS_2.48 //
÷ivena kathitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  /
viùõubrahmàdidevànàü ÷çõvatàü yakùarakùasàm  // RKS_2.49 //
aùñalakùàõi sàrddhàni ÷ivaloke ca gãyate  /
tadarddhaü vaiùõave loke càrddhàrddhaü brahmaõaþ pure  // RKS_2.50 //
catura÷ãtisahasràõi martyaloke ca gãyate  /
àràdhitaþ ÷ivaþ pårvaü brahmàdyai÷ca suràsuraiþ  // RKS_2.51 //
tatastuùñaþ sure÷àno varaü dàtuü yathepsitam  /

devà åcuþ:
yadi tuùño 'si deve÷a devànàü varado bhava  // RKS_2.52 //
saptadvãpà vasumatã vasudhà karmmabhàginã  /
navamadvãpaparyyantaü jambådvãpaü pracakùate  // RKS_2.53 //
vàpã kåpasahasràõi navàrõaþ sarito nahi  /
na sçtà÷càpagàþ ÷arvapitçghoràvatàriõãþ  // RKS_2.54 //
tilodakapradànena pitén pàtuü hi sàmpratam  /
tàriõã sarvalokànàm avatàraya narmadàm  // RKS_2.55 //

ã÷vara uvàca:
duùpràpyaü trida÷aiþ sarvair ayàcyaü yàcyate suràþ  /
vegaü ÷aknoti kaþ soóhuü tattoyabhramaõasya ca  // RKS_2.56 //
toyaü bhåtaü jagatsarvaü nipatiùyajjavena tu  /
yàcadhvamanyàü saritaü sukhasàdhyàntaraïgiõãm  // RKS_2.57 //

devà åcuþ:
kà 'nyà tàrayituü ÷aktà puõyà soóhuü saridvarà  /
muktvà trinayane÷ànãü narmadàü ÷okatàriõãm  // RKS_2.58 //
devànàü vacanaü ÷rutvà samàhåtà saridvarà  /
àgatà ca tato devã sarvàbharaõabhåùità  // RKS_2.59 //
pratyakùà makaràråóhà devadevasya càj¤ayà  /
deva me dehi vaktavyaü kartavyà tu kçpà mayi  // RKS_2.60 //
ni÷amya tad vacasaumyaü narmadàyàs trilocanaþ  /
uvàca vacanaü ÷lakùõaü martyaloke 'dya gamyatàm  // RKS_2.61 //
lokànàü ca hitàrthàya martyànàü ca vi÷eùataþ  /

narmadovàca:
tavàj¤àü ca kariùye 'haü niràdhàrà kathaü vibho  // RKS_2.62 //
ko màü dhartuü ca ÷aknoti mahã yàsyati viplavam  /
àdide÷a tataþ sarvàn parvatàn parame÷varaþ  // RKS_2.63 //
àdi÷yaitàü÷ca tàn sarvàüs tato devaþ svayaü ÷ivaþ  /

parvatà åcuþ:
na ÷aknumo vayaü sarve dhartuü vegaü ca nàrmadam  // RKS_2.64 //
bhedamàpnoti vai pçthvã ÷atadhà yànti bhåbhçtaþ  /
çkùavànabravãddevaü dehyàj¤à trida÷e÷vara  // RKS_2.65 //
dhàrayàmi ca satyena tvatprasàdàdumàpate  /
tato 'vatàrità devã jambådvãpe naràdhipa  // RKS_2.66 //
dàrayitvà mahãü sarvàü sa÷ailavanakànanàm  /
tato devagaõair uktà maryàdàü vaha suvrate  // RKS_2.67 //
ekaviü÷atsahasràõi yojanànàü pramàõataþ  /
sabhittvà saptapàtàlàn rasàtalatalaü yayau  // RKS_2.68 //
devalokaü jagàmà 'tha pralaye samupasthite  /
prathamà kathità ràjannavatàrasya kalpanà  // RKS_2.69 //
svàrociùe dvitãye tu àdikalpe yuge 'nagha  /
na sàgarà na sarito na tãrthàni na saïgamaþ  // RKS_2.70 //
tretàyuge 'vatãrõà tu purà bhàgãrathã sarit  /
jahnunà culukenaiva hçdi madhye vyavasthità  // RKS_2.71 //
sà kathaü sevyate ràjastyaktvà caiva tu kalpagàm  /
aj¤ànatamasàchannà viùõumàyàvimohitàþ  // RKS_2.72 //
tyaktvà vai narmadàü ràjan sevante 'nyàü nadãü suràþ  /
yàvç÷aü såryadevànàü maõiratnaprabhàsu ca  // RKS_2.73 //
antaraü tàdç÷aü ràjannarmadà 'nyàpagàsu ca  /
÷rutvàkhyànam idaü puõyaü ÷aïkarasya prabhàvataþ  // RKS_2.74 //
sevyate saptagà tatra puràõaü skandakãrtitam  /
etatte kathitaü ràjan yathàdçùñaü yathà ÷rutam  // RKS_2.75 //
kçtakçtyaþ sarvakàmàn bràhmaõair vedapàragaiþ  /
pràpnoùi paramaü sthànaü vaü÷akùayavivarjitam  // RKS_2.76 //
÷rutvàkhyànam idaü puõyaü pavitramaghanà÷anam  /
ye ÷çõvanti sadà nityaü gohatyà ca praõa÷yati  // RKS_2.77 //

iti ÷rãrevàkhaõóe àdikalpakathanaü dvitãyo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 3

yudhiùñhira uvàca:
revà 'vataraõaü puõyaü saïgamaü liïgamarcitam  /
tãrthayàtràpramàõa÷ ca yugamanvantàràõi ca  // RKS_3.1 //
parvatasyatu màhàtmyaü tatra nadyàü yathocitam  /
parvakàlastu devànàü tãrthe tãrthe vi÷eùataþ  // RKS_3.2 //
pattanasya tu màhàtmyaü tatra vàsaü yathocitam  /
bhçgos tu kãrtanaü puõyaü brahmahatyàvimocanam  // RKS_3.3 //
kenà 'vatãrya kàryeõa jambådvãpe saridvarà  /
÷ivalokaü gatà sà tu tan me vada mahàmune  // RKS_3.4 //
uktànuktà÷ca yat kiücit kathayasva prasàdataþ  /

màrkaõóeya uvàca:
÷råyatàü ràjaràjendra kathyamànaü nibodha me  // RKS_3.5 //
hiraõyaka÷ipu÷càsãd yuge càdye mahà 'suraþ  /
÷ivaprasàdasampanno hyalaü màtçbalotkañaþ  // RKS_3.6 //
nirjità devatàs tena palàyanaparàyaõàþ  /
jagmuþ ÷araõamudvignà bhayàrtà bhayavihvalaþ  // RKS_3.7 //
÷aïkhacakradharaü devaü sasàràrõavatàraõam  /
÷araõa÷ca prapannàþ smo màdhavaü madhusådana  // RKS_3.8 //
agnihotrà÷ ca vedà÷ca na devànàü ca yàjanam  /
na svàdhyàyo na yaj¤à÷ca na hutaü pitçtarpaõam  // RKS_3.9 //
vyàvitaü dànavair duùñair dharmakarma ca nà÷itam  /
etasminnantare ràjan viùõunà prabhaviùõunà  // RKS_3.10 //
daityà÷ca nihatàs sarve nçsiühavapuùà tu te  /
punaþpravartate dharmo devabràhmaõayàjanam  // RKS_3.11 //
kùayità dànavàs sarve pàpakarmmaratà 'dhamàþ  /
gatà tenaiva kàryeõa narmadà lokadhàriõã  // RKS_3.12 //
svàrociùe 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
avatàraü punarmartye devã trida÷apåjità  // RKS_3.13 //
kariùyati nara÷reùñhalokànàü hitakàmyayà  /
dharmakarmarataü j¤àtvà martyaü suragaõàrcitaþ  // RKS_3.14 //

màrkaõóeya uvàca:
àsãtpurà cakravartã somavaü÷e puråravàþ  /
÷a÷àsa pçthivãü sarvàü yathà÷akrastriviùñapam  // RKS_3.15 //
ekadà sa nçpa÷reùñhaþ sabhàmadhye puråravàþ  /
papraccha bràhmaõàn vçddhàn vçddhasevã dhçtavrataþ  // RKS_3.16 //
yaj¤àdibhirvinà kena mànavàþ pàpamohitàþ  /
svargaü pràpurupàyena tanme vada yathàtatham  // RKS_3.17 //

bràhmaõà åcuþ:
àste svarge mahàràja narmadà lokapàvanã  /
avatàrayatàü svargàllokànàü pàpahàriõãm  // RKS_3.18 //
teùàü tadvacanaü ÷rutvà dvijànàü vidhçtàmanàm  /
àràdhayàmàsa devamayutaü sàgrameva ca  // RKS_3.19 //
kandamålaphalaiþ ÷àkairjalàhàrais tathàpi saþ  /
÷ivabhaktiparo nityaü vi÷uddhenàntaràtmanà  // RKS_3.20 //
tatastuùño mahàdevo varaü varaya putraka  /
dadàmi te na sandeho yatheùñaü manasepsitam  // RKS_3.21 //

puråravà uvàca:
yadi tuùño mahàdeva varaü dàtuü mamecchasi  /
hitàya sarvalokànàm avatàraya narmadàm  // RKS_3.22 //
navakhaõóàs saptadvãpàs tv àpagàs saritaþ tathà  /
nimagnaü narake ghore jagatsarvaü mayà ÷rutam  // RKS_3.23 //
lakùayojanaparyyantaü jambådvãpaü nirà÷rayam  /
na devàstçptimàyànti na màtçpitçmànuùàþ  // RKS_3.24 //
etacchrutvà mahàdevo naradevasya bhàùitam  /

hara uvàca:
uvàca durlabhaü devairayàcyaü yàcyate nçpa  // RKS_3.25 //
varamanyaü prayacchàmi varjayitvà tu narmadàm  /

puråravà uvàca:
nànyaü varaü mahàdeva pràõatyàge 'pi pràrthaye  // RKS_3.26 //
j¤àtvà tu ni÷cayaü ràj¤astapasogreõa sàdhanam  /
àj¤àpità mekalà sà 'vatara tvaü sure÷vari  // RKS_3.27 //
puråravàvipàkena martyalokahitaü kuru  /
àj¤àpitàgatà sà ca ÷ivasyàgre vyavasthità  // RKS_3.28 //
kçtà¤jalipuñà bhåtvà mamàde÷o 'dya dãyatàm  /

hara uvàca:
svargàt prayàhi reve tvaü martyalokaü mamàj¤ayà  // RKS_3.29 //
puråravas tapaþ satyaü kuru kalyàõi sàmpratam  /

narmadovàca:
kathamã÷a niràdhàrà svargàd yàsyàmyahaü dharàm  // RKS_3.30 //
tatastadvacanaü ÷rutvà devadeva umàpatiþ  /
àvàhayàmàsa sarvànaùñau kulanagottamàn  // RKS_3.31 //
uvàca parvatàn devaþ kaþ sariddhàraõe kùamaþ  /

parvatà åcuþ:
÷atadhà bhedam àyànti jalàghàtàn mahàdrayaþ  // RKS_3.32 //
abhàùata tato vindhyo dhartumutsahate nadãm  /
mama putraþ sure÷àgrya tvatprasàdàn na saü÷ayaþ  // RKS_3.33 //
paryaïka iti vikhyàtaþ kandarpadçóhavikramaþ  /
jyeùñhaþ sarvagaõair yukto mànyaþ sarvamahãbhçtàm  // RKS_3.34 //
devairapi ca durj¤eyaþ ÷ivàyà÷ carcane rataþ  /
santyeva parvatàs sarve yadyapãha mahe÷vara  // RKS_3.35 //
tathàpi dhàraõe ÷aktaþ sa eveha na saü÷ayaþ  /
a÷aktà vikalà vçddhàs sarva eva mahãdharàþ  // RKS_3.36 //
anuj¤àü dehi paryaïkaþ kùamas tàü dhartum àpagàm  /
anuj¤àta÷ ca devena paryaïkaþ sa nagottamaþ  // RKS_3.37 //
uvàca dhàrayiùye 'haü tvat prasàdàn mahe÷vara  /
tataþ pracalità devã mårdhni paryaïkabhåbhçta  // RKS_3.38 //
jalaughavegabhramaõàt sa÷ailavanakànanà  /
plàvità vasudhà sarvà akàlakalitaü jagat  // RKS_3.39 //
stutà devagaõaiþ sarvais tadà mekalakanyakà  /
maryàdàü vaha kalyàõi lokànàü hitakàriõã  // RKS_3.40 //
tvayà vyàptam idaü sarva trailokyaü sacaràcaram  /
tataþ saüvçtaråpeõa ÷ivàj¤àta÷ ca mekalà  // RKS_3.41 //
pramàõato yojanànàü sahasràõyekaviü÷ati  /
rasàtalaü sà vivi÷e tarpayitvà pitàmahàn  // RKS_3.42 //
spç÷a màü tvaü svahastena ityuktaþ sa puråravàþ  /
pãtvà ca salilaü datte pitçbhya÷ ca tilodakam  // RKS_3.43 //
agaman paramaü sthànaü yat surair api durlabham  /
pavitraü paritas sarvaü trailokyaü sacaràcaram  // RKS_3.44 //
sevyate tena kàryyeõa narmadà saptakalpagà  /
etat te kathitaü ràjann àkhyànaü ca ÷ivoditam  // RKS_3.45 //
vaivasvatam idànãü tu dvàparànte samudyate  /
tvaü ràjà bhràtçbhiþ sàrddhaü satyasaüdho dçóhavrataþ  // RKS_3.46 //
tretàyàþ prathame pàde gaïgà bhàgãrathã smçtà  /
adahat kapila÷ càsya pitéõàm ayutàni ùañ  // RKS_3.47 //
mohitàm àyayà viùõor gatà saptarasàtalam  /
eva mandàkinã nàma tvanyà gaïgà saridvarà  // RKS_3.48 //
mekalàtoyasampårõàs sàgaràs saptayantritàþ  /
tçtãye ca tathà pàde avatãrõà sarasvatã  // RKS_3.49 //
sthàne÷varagatà sà tu punargaïgà samàgame  /
gaïgàkanakhale puõyà gaïgàsàgarasaïgame  // RKS_3.50 //
årdhvatãrthe prayàge ca vàràõasyàü vi÷eùataþ  /
pràcã sarasvatã yatra kurukùetre ca puõyadà  // RKS_3.51 //
praõaùñe dvàva÷àditye pralaye samupasthite  /
saptakalpakùaye vçtte na mçtà tena narmadà  // RKS_3.52 //
sarita÷ ca kùayaü yànti gaïgàdyà÷ ca sahasra÷aþ  /
narmadà tiùñhate devã saptakalpànugàminã  // RKS_3.53 //
bràhmã sarasvatã mårtivaiùõavã tripathà smçtà  /
narmadà ÷àïkarã mårtir nadyas tisrastridevatàþ  // RKS_3.54 //
gaïgà ca yamunà caiva sarayå÷ ca sarasvatã  /
÷atabhàgà candrabhàgà ramyà sindhur mahànadã  // RKS_3.55 //
iràvatã ca kapilà narmadà savitastikà  /
daõóakã gaõóakã caiva ghargharà ca mahànadã  // RKS_3.56 //
÷oõo mahànada÷ caiva vedikà ca taraïgiõã  /
brahmavàhà viùõuvàhà sàraïgà gautamã tathà  // RKS_3.57 //
vi÷vavàhà dhenumatã apàrà aparà tathà  /
vetravatã ca kumudà mahàtàpã payoùõikà  // RKS_3.58 //
veõà ca dugdhikà ÷iprà 'jahàsà 'bhramatã tathà  /
kçùõà bhãmarathã caiva tuïgabhadrà mahànadã  // RKS_3.59 //
godàvarãti vikhyàtà gaïgà sà dakùiõà smçtà  /
nadya÷ caiva tathà cànyàs sarvatãrthàni sàgaràþ  // RKS_3.60 //
sarvàstàþ pralayaü yànti varjayitvà tu kalpagàm  /
gaïgà kiü varõyate devã hareõa ÷irasà dhçtà  // RKS_3.61 //
gaurã vàrddha÷arãrasthà ÷ivasya parameùñhinaþ  /
narmadà varõyate devã saptakalpànugàminã  // RKS_3.62 //
te de÷àþ parvatàþ puõyàste gràmàste 'pi cà÷ramàþ  /
yatra yàtà saricchreùñhà narmadà saptakalpagà  // RKS_3.63 //
tribhiþ sàrasvataü puõyaü saptàhena tu yàmunam  /
sadyaþ punàti gàïgeyaü dar÷anàd eva narmadà  // RKS_3.64 //
revàtañeùu ye vçkùàþ patitàþ kàlaparyaye  /
narmadàtoyasaüspçùñàs te 'pi yànti paràïgatim  // RKS_3.65 //
revàyà yatra kutràpi saïgame bharatarùabha  /
snànaü dànaü japo homaþ svàdhyàyaþ pitçpåjanam  // RKS_3.66 //
devatàràdhanaü dãkùà nyàso dehavisarjanam  /
yat kiücit kriyate martyais tad anantaphalaü smçtam  // RKS_3.67 //
gosahasra÷ataü dhenu mahàdànàni kçtsna÷aþ  /
vai÷àkhyàm athavà màdhyàü kàrttikyàü grahaõàyane  // RKS_3.68 //
viùuve saükrame bhànor vyatãpàte ca vaidhçtau  /
dar÷e dinakùaye vçddhau manvàdiùu yugàdiùu  // RKS_3.69 //
kalpàdau ca yugàdau ca màtàpitroþ kùaye 'hani  /
oükàre và bhçgau kùetre vi÷eùàd upasaïgame  // RKS_3.70 //
revàyàü snànadànàni japahomàrcanàdikam  /
yaþ kuryàn manuja÷reùñhaþ so '÷vamedhaphalaü labhet  // RKS_3.71 //
brahmahatyàdibhiþ pàpair mucyate nà 'tra saü÷aya  /
kulànàü ÷atam àgàmi samatãtaü tathà ÷atam  // RKS_3.72 //
uddharedàtmanà sàrddhaü revàtãrthàvagàhanàt  /
gràmàrddhaü gràmam ekaü và yo dadyàn narmadàtañe  // RKS_3.73 //
sa labhed vipulàü lakùmãmatyantaphalam a÷nute  /
narmadàtãrasambhåtàü mçdaü mårdhni bibharti yaþ  // RKS_3.74 //
bibharti mårtim arkasyatamonà÷àya kevalam  /
yatra yatra naraþ snàyàt narmadàyà yudhiùñhira  // RKS_3.75 //
pràpnuyàd a÷vamedhasya phalam etac chivoditam  /
narmadàtoyapànasya snànasya prekùaõasya ca  // RKS_3.76 //
api càndràyaõa÷ata tulyaü bhavati và na và  /
narmadà kãrtayed yas tu pràtar utthàya mànavaþ  // RKS_3.77 //
saptajanmakçtaü pàpaü tatkùaõàd eva na÷yati  /
saïgamena samàyuktà narmadàliïgasaïgatà  /
hayamedhaphalaü tatra snàtvà ÷ivapuraü vrajet  // RKS_3.78 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe revàdvitãyà 'vatàrakathanaü nàma tçtãyo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 4

yudhiùñhira uvàca:
hiraõyatejasà pårva ràj¤à vai narmadà kathaü  /
martye 'vatàrità devã tat sarvaü vaktum arhasi  // RKS_4.1 //

màrkaõóeya uvàca:
hiraõyatejà ràjarùiþ somavaü÷e mahãpate  /
sarvadharmabhçtàü ÷reùñhaþ prajàpatisamo 'bhavat  // RKS_4.2 //
ekachatràü ÷a÷àsorvãü sa÷ailavanakànanàm  /
khyàtà candrapurã tasya ÷akrasyevàmaràvatã  // RKS_4.3 //
niràbàdhàþ prajàs tatra bhayadàridryavarjitàþ  /
ciràyuùo naràs tatra samàlakùaü tu jãvinaþ  // RKS_4.4 //
svayaü kàmadughà dhenur dharaõã sasya÷àlinã  /
kau÷eyapaññavastrà÷ ca vçkùe vçkùe samudbhavà  // RKS_4.5 //
etasminn antare pràpte hy amàvàsyàü ravigrahe  /
satkàro 'tràsti devànàü pitéõàü ca vi÷eùataþ  // RKS_4.6 //
vàpãkåpasaro divyaü jambådvãpaþ prakãrtitaþ  /
sravantã nimnagà kàcit tasmin dvãpe na vidyate  // RKS_4.7 //
gavàü ÷atasahasràõi hemaratnaü maõãüs tathà  /
ko÷aü hayàn asaükhyàtàn mattàü÷ ca varadantinaþ  // RKS_4.8 //
graste ca ràhuõà sårye bràhmaõàn pradadau nçpaþ  /
puro dharmasahasràõi hemaratnamaõãüs tathà  // RKS_4.9 //
atarpayat pitéü÷ càpi havyakavyena bhàrata  /
ka÷malaü jalapànaü càpa÷yat pitçjugupsitam  // RKS_4.10 //
kùutkùàmakaõñhatàlvoùñhàn ka÷malàü÷ca mçdambhasà  /
nagnàn malinavastràü÷ ca ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ  // RKS_4.11 //
hiraõyatejà ràjarùiþ pa÷yati sma tadà pitén  /

hiraõyatejà uvàca:
ke yåyaü vikçtàkàràþ pretabhåtà bubhukùitàþ  // RKS_4.12 //
majjante narake ghore raurave lomaharùaõe  /
kathayadhvaü yathànyàyaü karmmaõà kena pàvitàþ  // RKS_4.13 //

pitara åcuþ:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha ca  /
sarid dhãnam idaü dvãpaü dharmakarmavinà÷itam  // RKS_4.14 //
na devàstçptim àyànti pitaro và katha¤cana  /
pitén mocayitum ÷aktà duràràdhyà surair api  // RKS_4.15 //
àgamiùyati dvãpe 'smin revà muktir bhaviùyati  /
etat te kathita ràjan yatheùñaü kartum arhasi  // RKS_4.16 //

hiraõyatejà uvàca:
pitéõàü mokùaõaü kàryaü yathà yànti paràïgatim  /
mayà ràjyena kiü kàryaü jãvita÷ ca nirarthakam  // RKS_4.17 //
evam uktvà yayau ràjà hyudayaü siddhiparvatam  /
kandamålaphalàhàraþ ÷ivadhyànaparàyaõaþ  // RKS_4.18 //
divyaü varùasahasraü tu ugre tapasi saüsthita  /
ràj¤as tu paramàü bhaktiü j¤àtvà vai tatra tryambakaþ  // RKS_4.19 //
vçùàråóhas trinetra÷ ca devadevo mahe÷vara  /
pratyakùa tasya ràj¤a÷ ca tad àtmànam adar÷ayat  // RKS_4.20 //
sa dçùñvà tàdç÷aü råpaü devadevasya bhàrata  /
triþ pradakùiõamàvçtya sàùñàïgaü praõipatya ca  // RKS_4.21 //
stotraü cakàra devasya ÷ambhor amitatejasaþ  /
namaste 'stu sure÷àna ÷ålapàõe namo 'stu te  // RKS_4.22 //
pçthivyàpa÷ ca teja÷ ca vàyur àkà÷am eva ca  /
÷abdaü spar÷a÷ ca råpa÷ ca raso gandha÷ ca pa¤camaþ  // RKS_4.23 //
buddhir manas tv ahaïkàraþ prakçti÷ ca gaõàstrayaþ  /
sarvàkùaþ sarvago devasakalo niùkalo 'vyaya  // RKS_4.24 //
jihvàcàpalyabhàvena kle÷ito 'si mayà prabho  /
brahmaviùõvàdi devai÷ ca tavàdyanta na labhyate  // RKS_4.25 //
kathaü tu mànuùà pàpàþ stotuü ÷aktà umàdhavam  /
hiraõyatejasaþ stotraü ÷rutvà devo jagatpatiþ  // RKS_4.26 //
varaü vçõu mahàbhàga yat te manasi rocate  /
uvàca vacanaü ràjà ÷ålapàõiü mahe÷varam  // RKS_4.27 //
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtuü mamecchasi  /
saptakalpavahàü devãü narmadàm avatàraya  // RKS_4.28 //
pitéõàü majjatàü ghore narake dàruõe bhç÷am  /
mucyante te yathà pretàs tçptà yànti paràïgàtim  // RKS_4.29 //
evaü varam ahaü manye tvat prasàdàd umàpate  /

ã÷vara uvàca:
ayàcyaü yàcitaü tàta brahmaviùõusuràsuraiþ  // RKS_4.30 //
nàvatàrayituü ÷akyà tathànyair alpajãvibhiþ  /
anyaü yàcasva bhadraü te varaü dàsye 'dhunà tava  // RKS_4.31 //

ràjovàca:
tato ràjà mahàbhàgaþ provàca ÷a÷ibhåùaõam  /
tvayi tuùñe mahàdeve lokanàthe jagadgurau  // RKS_4.32 //
sàdhyàsàdhyaü na vaktavyaü triùu lokeùu kiücana  /
janmàntarasahasreõa vara nànya vçõomyaham  // RKS_4.33 //
tyaktvà caiva saricchreùñhàü narmadàü saptakalpagàm  /
dãyatàü mama deve÷a bhçtyabhçtyo 'smi ÷àdhi màm  // RKS_4.34 //
hiraõyatejaso j¤àtvà ni÷cayaü mànasaü tadà  /
àhåtà ca tato devã narmadà lokapàvanã  // RKS_4.35 //
makaràsanamàråóhà divyàbharaõabhåùità  /
÷yàmavarõà mahàtejà ÷ivasyàgre vyavasthità  // RKS_4.36 //
umàmahe÷varau natvà pàdagrahaõapårvakam  /
uvàca vacanaü devãü kim arthaü deva saüsmçtà  // RKS_4.37 //
àde÷aü deva me dehi tvad àde÷e sthità hy aham  /

ã÷vara uvàca:
hiraõyatejà nçpatis tyaktvà ràjya ca narmade  // RKS_4.38 //
caturda÷aü tapas tepe ghoraråpaü sudàruõam  /
divyaü varùasahasraü tu ugre tapasi saüsthitaþ  // RKS_4.39 //
kandamålaphalàhàraþ ÷ivadhyànaparàyaõaþ  /
jambådvãpe 'vatàraü tvaü kuruùva dharaõãtale  // RKS_4.40 //
kùipraü yàhi varàrohe saüsàràrõavatàriõi  /
pretaråpàn pitén sarvàn narakasthàn samuddhara  // RKS_4.41 //
mucyante yena càghaughàd dhåtapàpà yathepsitam  /

narmadovàcà:
mahe÷varaü ÷ålapàõim evam astviti càbravãt  // RKS_4.42 //
niràdhàrà kathaü deva jambådvãpe samà÷raye  /
àhåtàs te tatas tatra parvatà÷ ca kulàkulàþ  // RKS_4.43 //
kùaõamàtraü tu tiùñhadhvaü yena yàti saridvarà  /
åcu÷ ca parvatàstaü ca a÷aktà dhàraõe vayam  // RKS_4.44 //

narmadovàcà:
a÷aktàn dhàraõe cainàn prapa÷yàmi jagatpate  /
mama toyaughapàtena kallolapravaõàvçtàþ  // RKS_4.45 //
÷atadhà bhedam àyànti girayo vajradàritàþ  /
teùàü madhye samutthàya pràbravãd udayàcalaþ  // RKS_4.46 //
÷ivaprasàdasampanno hy ahaü dhàrayituü kùamaþ  /
tataþ pracalità devã dattvà pàdaü nagopari  // RKS_4.47 //
gaganàt pracyutà devã papàta dharaõãtale  /
vàyuvegà punar bhåtvà vàruõãü di÷am à÷rità  // RKS_4.48 //
akàlapãóite loke jambådvãpe caràcare  /
hàhàkàro mahànàsãt triùu lokeùu bhàrata  // RKS_4.49 //
÷rutvà ca kalkalà÷abdaü bhãùaõaü lomaharùaõam  /
pàtàlàd utthitaü liïgaü jvalitaü dãptatejasam  // RKS_4.50 //
huïkàreõaiva tad bhadre narmadàm abravãd vaca  /
sarvapàpahare devi maryàdàü vaha suvrate  // RKS_4.51 //
tvad dhàraõàrtham ã÷ena nisçùñàþ parvatàstrayaþ  /
vindhya÷ caturthakas tatra ÷reùñhaþ sarvamahãbhçtàm  // RKS_4.52 //
meru÷ca himavàüs tatra kailàsa÷ ca tçtãyakaþ  /
tadà bhittvà tri÷ålena kãlità vasudhàtale  // RKS_4.53 //
dvàtriü÷at tu sahasràõi pravàha pårvapa÷cime  /
sahasràrddha÷ ca vistàraü dakùiõottaramànataþ  // RKS_4.54 //
nçtyanti devatàs sarvàþ ÷aïkhavàditranisvanaiþ  /
siddhà vidyàdharà yakùà gandharvà kinnarà naràþ  // RKS_4.55 //
àdityà vasavo rudrà vi÷vedevà marudgaõàþ  /
stuvanti parayà bhaktyà narmadàü saptakalpagàm  // RKS_4.56 //
hiraõyatejà ràjarùir narmadàü cedam abravãt  /
anugrahaþ kçto devi pitéõàü tàraõàya me  // RKS_4.57 //
uvàca kalpagà ràjaüs tvatto 'nyaþ ko nu vai bhuvi  /
prabhàva ãdç÷o yasya ràj¤a÷ càmitatejasaþ  // RKS_4.58 //
tapastaptvà mahe÷asya mamàrthaü tvaü yato 'nagha  /
màtçkàþ paitçkà ye ye sàntaþ puraparigrahàþ  // RKS_4.59 //
mama prabhàvàt nçpate umàmàhe÷varaü puram  /
namaskçtya sura÷reùñhàü putro 'haü te varànane  // RKS_4.60 //
snànaü kçtvà ca vidhivat piténdevàü÷ ca tarpayan  /
÷ràddhaü piõóapradànaü ca tatra sarvamakalpayat  // RKS_4.61 //
narakàduddhçtàs sarve devayànapathe sthitàþ  /
kçmikãñapataïgà÷ ca pakùiõa÷càõóajà÷ ca ye  // RKS_4.62 //
bhåtagràmaþ samagra÷ ca reje vidyàdhare pure  /
etat te kathitaü ràjann àdisargàvakalpanam  // RKS_4.63 //
kãrtitàni mayà revàvatàràõi vi÷àmpate  /
àgatà yena màrgeõa lokànugrahakàmyayà  // RKS_4.64 //
eùo 'vatàraþ prathama àdikalpe kçte yuge  /
dvitãyas tu tathà skandadakùasàvarõike 'ntare  // RKS_4.65 //
tçtãyaþ puråravasà tathà vaiùõavake 'ntare  /
etat te kathitaü ràjan yathà dçùñaü puràtanam  // RKS_4.66 //
snànàvagàhanàt pànàt smaraõàt kãrtanàd api  /
anekabhàvikaü ghoramaghaü na÷yati tatkùaõàt  // RKS_4.67 //

yudhiùñhira uvàca:
kailàso himavàn meruþ kena kàryyeõa suvrata  /
narmadàtãram àsàdya nikùiptàþ parvatàstrayaþ  // RKS_4.68 //

màrkaõóeya uvàca:
unmàrgagàminãü revàü vindhyo vai dhartum akùamaþ  /
àpagà toyapåreõa plàvitaü jagatãtalam  // RKS_4.69 //
kçtvà vrajantãü dçùñvà vai ÷aïkaro loka÷aïkaraþ  /
bhittvà bhåmi tri÷ålena kãlitàþ parvatàstrayaþ  // RKS_4.70 //
atràntare ca vaidåryyagirau vai paryakalpata  /
etat sarvaü samàsena ÷aüsitaü ca mayànagha  // RKS_4.71 //
kathayiùye tathaivànyad yad yad icchasi bhàrata  // RKS_4.72 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe caturtho 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 5

yudhiùñhira uvàca:
ràj¤à 'vatàrità revà kathaü vai purukutsunà  /
tat sarva ÷rotum icchàmi tvat to brahmavidàü vara  // RKS_5.1 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan kathàü divyàü purà skandasya kãrtitàm  /
tat te 'haü kathayiùyàmi ÷ivenoktaü ÷rutaü mayà  // RKS_5.2 //
kùatriyasya kulotpannaþ purukutsur mahàya÷àþ  /
tena varùasahasraü vai pårvamàràdhito haraþ  // RKS_5.3 //
tapasà ca bhavenoktaü kas tvayà pràrthito varaþ  /
dadàmi te varaü hy etad yena tvaü sukhamedhase  // RKS_5.4 //
evam uktas tadà ràjà pràrthaye 'haü tavàj¤ayà  /
yadi tuùño 'si me deva kàryaü tat kathayàmy aham  // RKS_5.5 //
àste nadã mahàbhàgà narmadà nàma vi÷rutà  /
avatàrayatàü ÷ambho kumàrãü divyaråpiõãm  // RKS_5.6 //
tasya tad vacanaü ÷rutvà ÷ambhur vismayam àgataþ  /
suciraü kli÷yamànena kùatriyeõa mahàtmanà  // RKS_5.7 //
apràrthyaü pràrthitaü skanda duþsàdhyaü trida÷air api  /
uktà÷ayaþ sa ràjarùiþ sàdhyaü kiücin niùevaya  // RKS_5.8 //
mama vàkyaü tu tac chrutvà kùatriyas tu sa vihvalaþ  /
apatat sa mahàbhàgo mårchito dharaõãtale  // RKS_5.9 //
à÷vàsito mayà tatra svastho bhava vi÷àmpate  /
martyaloke saricchreùñhàü narmadàm avatàraye  // RKS_5.10 //
tasyàs tv àgamanaü ÷rutvà trastà devàþ savàsavàþ  /
kaþ ÷aknuyàd imaü bhàraü soóhuü vega÷ ca nàrmadam  // RKS_5.11 //
dharaõã bhàrabhåtà ca naùñà bhraùñà÷ ca parvatàþ  /
a÷aktàs toyavarùasya dhàraõe saritas tathà  // RKS_5.12 //
asti siddho mahàpuõyaþ paryaïko nàma parvataþ  /
sa saheta mahàbhàraü voóhuü vega÷ca nàrmadam  // RKS_5.13 //
sarve devà 'gatàs tatra pràrthituü taü nagottamam  /
pçùñàs tu parvatendreõa kena kàryyeõa càgatà  // RKS_5.14 //

devà åcuþ:
ikùvàkuvaü÷asambhåtaþ purukutsur naràdhipaþ  /
tenàvatàrità puõyà nadã nàmà tu narmadà  // RKS_5.15 //
tejaþ ÷abdam ca bhàraü ca tasyàþ pàtaü rayaü tathà  /
asamarthà nagà voóhuü tvàmçte girisattama  // RKS_5.16 //

paryaïka uvàca:
àgacchatu mahàdevã dhàrayàmi na saü÷ayaþ  /
àgacchantãü mahàpuõyàü dhàrayàmi ca sàmpratam  // RKS_5.17 //
calità narmadà ÷ãghraü vegena samupasthità  /
kçtvà tasyottamàïgeùu paryaïkasyaiva bhåbhçtaþ  // RKS_5.18 //
ràj¤à tu sahità devã trida÷air api saüyutà  /
vainyena tu purà ceùñam a÷vamedhena bhåbhujà  // RKS_5.19 //
makhasthàne ca vainyasya veõastambo mahànabhåt  /
yaü dçùñvà vismayaü pràptàs sarve devàs savàsavàþ  // RKS_5.20 //
veõostasyaiva målàt tu nirgatà sà mahànadã  /
kçtà¤jalipuñà devàsthitàþ sarve 'tra saüsthitàþ  // RKS_5.21 //
jaya ÷abdaü prakurvantas trida÷à brahmavàdinaþ  /
gaõagandharvayakùà÷ ca maruta÷ ca tathà '÷vinau  // RKS_5.22 //
pi÷àcà ràkùasà nàgà çùaya÷ ca tapodhanàþ  /
sarve pàdyena càrdhyeõa bhãtàs te kiïkarà iva  // RKS_5.23 //
pàdyopasaügrahaü kçtvà narmadàü ÷araõaü gatàþ  /
adyaþ naþ saphalaü janma tapo 'dya saphala÷ ca naþ  // RKS_5.24 //
kçtàrthà devatàþ sarvà devi tvad dar÷anàd iha  /
tam eva puruùaü manye yenaiùà hy avatàrità  // RKS_5.25 //
vadanti devatàs sarvà martyalokaþ paraü gataþ  /
çùibhir daivataiþ proktà spç÷a hastena devatàþ  // RKS_5.26 //
yena påtatvam àyànti narmade naùñakilviùàþ  /
narmadà tu vadatyevaü na spç÷àmi suràn gaõàn  // RKS_5.27 //
kumàrã hy aham adyà 'pi mama bhartà na vidyate  /
aho kaùñaü tu devà÷ ca cintayà vihvalãkçtàþ  // RKS_5.28 //
tvatulyo råpasampannaþ kutaþ pràpyo varottamaþ  /
yena tvaü dar÷ità loke sa te bhartà bhaviùyati  // RKS_5.29 //
brahmaõas tu purà ÷àpàt samudraþ purukutsukaþ  /
gato martye mahàbàhurikùvàkukulanandanaþ  // RKS_5.30 //
purukutsur varas te 'stu kùatriyo devasannibhaþ  /
udvàhità tadà tena kùatriyeõa tu narmadà  // RKS_5.31 //
uvàca vacanaü devàn narmadà saptakalpagà  /
devatvam ãdç÷a yasya prajà dharme vyavasthitàþ  // RKS_5.32 //
kim anyat tasya vàcyaü syàt purukutsor mahàtmanaþ  /
svayambhuvo yathà putro mànasaþ parikãrtitaþ  // RKS_5.33 //
purukutsus tathà cà 'yaü sarvadharmaparàyaõaþ  /
uvàca vacanaü ràjà purukutsu÷ ca narmadàm  // RKS_5.34 //
narmade devakanyà tvaü prasàdaþ kriyatàü mayi  /
yàntu me pitaraþ svargaü mama cà 'stu mahadya÷aþ  // RKS_5.35 //

narmadovàca:
eva bhavatu ràjendra mattastvaü yadyadicchasi  /
tat sarvaü bhavata÷ càdya matprasàdàd bhaviùyati  // RKS_5.36 //
evam uktvà yayau devã vàruõãü ca di÷àü tadà  /
niùkràntà parvatàt tasmàt paryaïkàt saritàü varà  // RKS_5.37 //
yàti vegàt tathà devã dhanur muktaþ ÷aro yathà  /
vidàrya medinãü sarvà parvatàü chikharàõi ca  // RKS_5.38 //
cårõayitvà ca tàn sarvàn vajrà÷anihatàn iva  /
yatra yatra gatà vindhye tatra tatràvagàhyate  // RKS_5.39 //
tatra gaïgàsahasrasya phala syàt tãrthavarjite  /
tadà stutà mahàdevã narmadà lokapàvanã  // RKS_5.40 //
çùibhir vaidikaiþ sarvaiþ sukhasantànakàrikà  /
vedà dharmasya målàni smçtipuùpaphalàni ca  // RKS_5.41 //
bhakùayanti dvijàþ puõyà agnihotraparàyaõàþ  /
sevante narmadà te 'pi svargasopànapaddhatim  // RKS_5.42 //
yatra yatra gatà skanda tatra tatraiva durlabhà  /
dar÷ane narmadàyàs tu agniùñomaphala labhet  // RKS_5.43 //
ye tu saüsnànti sevante narmadàm apy akàmataþ  /
phalaü bahu suvarõasya te 'pi pràpsyanti mànavàþ  // RKS_5.44 //
yatra yatra gatà puõyà ÷ivasyàyatane ÷ubhe  /
gaïgàsnànasya lakùeõa tatra snàne sama bhavet  // RKS_5.45 //
agnihotreõa yatpuõya pitç÷ràddhena yatphalam  /
sarvaü sampadyate tasya narmadàyà jalena tu  // RKS_5.46 //
yatkiücid vaidikaü karmma bràhmaõàþ kurvate sadà  /
narmadàyàs tañe ÷åddhir nàtra kàryyà vicàraõà  // RKS_5.47 //
narmadàsaïgamo yatra ÷ivakùetraü vinirdi÷et  /
gaïgàyà lakùamàtreõa tatsthànan tu vi÷iùyate  // RKS_5.48 //
kãrtanaü narmadàyàs tu dànaü tãrthasya saïgame  /
na tena sadç÷aü ràjan satyam etad bravãmyaham  // RKS_5.49 //
narmadàü pràtar utthàya ye smaranti vicakùaõàþ  /
pårvajanmakçtaü pàpamaihika÷ ca vina÷yati  // RKS_5.50 //
narmadàü mànavaþ ka÷cit tatra yatràvagàhate  /
÷atajanmàrjitaü pàpaü tatkùaõàt na÷yati dhruvam  // RKS_5.51 //
narmadàyàs tañe caiva pràõàüstyajati mànavaþ  /
kalpakoñisahasràõi svargaloke mahãyate  // RKS_5.52 //
ye 'py adharmaparàdhãnà narmadàyàü katha¤cana  /
te 'pi rudratvam àyànti satyam etad bravãmy aham  // RKS_5.53 //
pràya÷cittàni dãyante yatra revà na vidyate  /
revàtoye tu saüpràpte pràya÷cittaü na vidyate  // RKS_5.54 //
narmadàü ca mahàpuõyàü saptakalpàdhivàsinãm  /
satataü yaþ smared bhaktyà sa ÷ivaþ parikãrtitaþ  // RKS_5.55 //
tatra vaiõye÷varaü devaü veõumåle vyavasthitam  /
svargadaü mokùadaü viddhilokànàü pàpanà÷anam  // RKS_5.56 //
vindhyasyaiva tathà càùñau mànasàþ parikãrtitàþ  /
paryaïkaþ prathamo j¤eyaþ ÷reùñhaþ sarvamahãbhçtàm  // RKS_5.57 //
asitàïgo varàïga÷ ca tathà 'nye càpi parvatàþ  /
pàvako jàtavedà÷ ca kadambaþ suranàyakaþ // RKS_5.58 //
arcitàs tair mahàbhàgair dharmakarmaparàyaõaiþ  /
udgamàt nirgamaü yàvad vàruõãü di÷amàsthitàþ  // RKS_5.59 //
sàrddham eka÷ataü tasyàþ pravàhàþ parikãrtitàþ  /
kro÷àrddhasya tribhàga÷ca vistàraþ parikãrtitaþ  // RKS_5.60 //
÷ivasya vartate càtra brahmaviùõuü vióaujasàm  /
koñibhis trida÷ànàntukà 'nyà dhartuü pra÷akyate  // RKS_5.61 //
àtmànam àtmanà sà tu babhàra parame÷varã  /
trida÷ànàü hitàrthàya mànavànàü ca bhàrata  // RKS_5.62 //
lakùayojanaparyyantaü jambådvãpaü pracakùate  /
dviguõaþ pariveùas tu lavaõodas tu bhàrata  // RKS_5.63 //
sahasrayojanaü viddhikanyàdvãpa¤ca bhàrata  /
tasyàþ pa¤ca÷atã gamyà tvagamyà ca tathà 'parà  // RKS_5.64 //
÷ubhà÷ubhaphalaü càtra puõyapàpavibhàgayoþ  /
prathamaü mànuùo bhåtvà devatvamupapadyate  // RKS_5.65 //
kùãõe puõye punaryàti mànuùatvaü pçthak pçthak  /
karmmabhåmim imàü viddhi viditaü tava bhàrata  // RKS_5.66 //
dharmeõa karmmaõà svargaþ syàd eva sukçte kçte  /
nadyàþ pravàhe bhåbhàge kalpagàyà vyavasthitiþ  // RKS_5.67 //
lokànàü tàraõàrthàya avatãrõà saridvarà  /
atra svarga÷ ca mokùa÷ ca narmadàtãramà÷ritau  // RKS_5.68 //
etat te kathitaü ràjan yathà vçùñaü surottamaiþ  // RKS_5.69 //
iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàyà÷ caturthàvatàre pa¤camo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 6

yudhiùñhira uvàca:
mune mekalakanyàyà avatàraþ ÷ruto mayà  /
idànãü ÷rotum icchàmi tãrthàni ca yathàkramam  // RKS_6.1 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha me  /
vatsagulmàt samàrabhya yàvad vai bhçgukacchakaþ  // RKS_6.2 //
atràntare 'pi tãrthànàü saükhyà kena tu ÷akyate  /
tathàpi te pravakùyàmi yathà vçùñaü vi÷àmpate  // RKS_6.3 //
narmadà saumyabhàge tu anantapuramavyayam  /
anantasiddhiliïgaü ca sarvapàpaharaü param  // RKS_6.4 //
tãrthaü vai÷ravaõaü nàma kauberaü dhanadaü tathà  /
maõibhadraü tathà yaj¤aü tat tãrthasya prabhàvataþ  // RKS_6.5 //
mokùadaü kàmadaü puõyaü sarvalokavyavasthitam  /
çùãõàmà÷ramaü puõyaü sarvadevam ayaü ÷ubham  // RKS_6.6 //
sàvarõiþ kau÷ika÷ caiva muni÷ caivàghamarùaõaþ  /
÷àkalya÷ca ku÷àkarõiþ ÷arabhaïgo 'gnirbhagaþ  // RKS_6.7 //
ete cànye ca bahavo munayaþ ÷aüsitavratàþ  /
asya tãrthasya màhàtmyàt tapas taptvà divaïgatàþ  // RKS_6.8 //
vàlmãkir çùivaryo vai naiùàdãü yonimà÷ritaþ  /
prabhàvàt tasya tãrthasya brahmatejo vapurdharaþ  // RKS_6.9 //
ikùvàkuþ kuvalayà÷vo dilãpo nahuùas tathà  /
veõur yayàtã ràjà ca ajapàlasma haihayaþ  // RKS_6.10 //
ete cànye ca ràjàno hy anantapuravàsinaþ  /
atràntare mahe÷ànaü mekalàtãramà÷ritam  // RKS_6.11 //
tam abhyarcya vidhànena sarve te tridivaïgatàþ  /
akhilair anyatãrthai÷ ca cirakàlaphalapradaiþ  // RKS_6.12 //
atràste svargadaþ ÷rãmàn svayaü devo mahe÷varaþ  /
tãrthaü saptaçùir nàma saptasàrasvataü nçpa  // RKS_6.13 //
amartyasambhavaü liïgaü tathaivàraõyake÷varam  /
aghaughanà÷anaü tãrthaü tathànyat kalmaùàpaham  // RKS_6.14 //
pa¤cabrahmam ayaü tãrthaü sahasra÷irasaü haram  /
vàràhaü vàmanaü tãrthaü yamatãrthaü mahotkañam  // RKS_6.15 //
saurabhaïgaü sahasraü tu a÷vamedhaü mahàmakham  /
hiraõyagarbhaü sàvitryàü càturvedaü ca pàvanam  // RKS_6.16 //
etat sarva vijànãhi lokànàü pàvanaü param  /
tathà 'nantapuraü yàvat paryaïkàt pa÷cime ÷ubham  // RKS_6.17 //
atràntare mçtà ye ca dànadharmavivarjitàþ  /
te 'pi svarge mahãyante yàvad indrà÷ caturda÷a  // RKS_6.18 //
tato dvãpe÷varaü nàma vyàsatãrthamanuttamam  /
tatra snàtvà tu labhate hayamedhaphalaü naraþ  // RKS_6.19 //
kàmikaü tatparaü tãrthaü na bhåtaü na bhaviùyati  /
pradakùiõàü ca yaþ kuryàd vyàsatãrthasya bhàrata  // RKS_6.20 //
pradakùiõãkçtà tena saptadvãpà vasundharà  /
naro và yadi và nàrã ÷ivaloke mahãyate  // RKS_6.21 //
dvãpe÷vare tatas snàtvà vçùabhaü yaþ prayacchati  /
kà¤canena vimànena rudraloke mahãyate  // RKS_6.22 //
kàrtikasya caturda÷yàü kçùõapakùe jitendriyaþ  /
snàpayed yaþ ÷ivaü tatra hy upavàsaparàyaõaþ  // RKS_6.23 //
sarvapàpavinirmukto rudraloke mahãyate  /
vyàsatãrthaü tu vai gatvà sarve brahmàdayaþ suràþ  // RKS_6.24 //
stuvanti bhàvitàtmànaü çùaya÷ ca tapodhanàþ  /
ye cànye siddhagandharvakinnaroragaràkùasàþ  // RKS_6.25 //
narmadàtañamà÷ritya modante gatakalmaùàþ  /
stuvanti vividhaiþ stotrair màïgalyastuti saüskçtaiþ  // RKS_6.26 //
yasyàsti ÷aktirasa÷aktir iha pravãraþ prordhvã karotu yadi và 'vanatiü karotu  /
yaþ påjitaþ suravaraþ ÷a÷i÷ekhareõa nà 'ràdhitaþ sapadi bhåtapati surair và  // RKS_6.27 //
kiü và na vçùñaü hi pitàmahena na và surair và madhusådanena  /
kùãrodamanthodbhavakàlakåñaü kaõñhe vçtaü kena haraü vihàya  // RKS_6.28 //
ekena dagdhaü tripuraü ÷areõa kàmo lalàñàkùinirãkùaõena  /
bhinno 'ndhakaþ ÷ålavareõa yena kas tena sàrddhaü kurute virodham  // RKS_6.29 //
jalaughakallolataraïgabhaïgà gaïgà dhçtà yena jañàgrabhàge  
pàdàmbujàïguùñhanipãóanena papàta laïkàdhipatir visaüj¤aþ  // RKS_6.30 //
suràsuràõàmiha yat samakùaü vidhvaüsito dakùamakhaþ kùaõena  
praõamya dakùaþ kùayakàrakasya lebhe varaü tàrakamàrakasya  // RKS_6.31 //
sarvasya påjyaü hi varottamàïgaü sampåjyate liïgavaraü harasya  
anena paryàptam atãva måóhaþ pràptuü padaü yacchati yat karoti  // RKS_6.32 //
brahmàtra vçddho harir atra liïgaü surà 'surà÷ caiva samarcayanti  
tathàpi nånaü suvicàrayànti ko và 'dhiko và 'sti samo hareõa  // RKS_6.33 //
tenaiva cakràïkasaroruhàïkau liïgàïkitaü yasya jagad bhagàïkam  
haste prabaddhe navakaïkaõe vai pa÷yanti måóhàþ khalu darpaõena  // RKS_6.34 //
puõyaü pavitraü stavanaü vyàsenoktaü mahàtmanà  /
kçtaü devàdhinàthasya sarvakalmaùanà÷anam  // RKS_6.35 //
pratipåjya yathà nyàyam arghapàdyair anukramàt  /
uvàca madhuraü vàkyaü prasàdaþ kriyatàü mayi  // RKS_6.36 //
deyaü tasya phalaü deva yaþ pumàn chraddhayà 'rcati  /
iti stutvà mahe÷ànaü çùayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_6.37 //
narmadàdakùiõe kåle prayàtàs te yathàtatham  /
anye ca çùayo devà dvaipàyanam athàbruvan  // RKS_6.38 //
à÷ramas te mahàbhàga vàyasair àkulãkçtaþ  /
yathà na vàyasàþ ke 'pi pravi÷anti tapovanam  // RKS_6.39 //
mriyante te sadà sarve mårdhà teùàü vi÷ãryate  /
vyàsena ÷aptàs te sarve vàyasà mahato bhayàt  // RKS_6.40 //
tasmiüs tãrthe mahàràja pravi÷anti na karhicit  /
çùayo vacanaü ÷rutvà vyàsasya tu mahàtmanaþ  // RKS_6.41 //
narmadà dakùiõe kåle sarvameva kçtaü kùaõàt  /
tiùñhanti munayaþ sarve devasyàràdhane ratàþ  // RKS_6.42 //
àràdhya vidhinà devam astuvan parame÷varam  /
yasyàsti ÷aktir ityàdi vyàsastutiparàyaõàþ  // RKS_6.43 //
stotraü tad etat trida÷e÷varasya vyàsena bhaktyà kçtamã÷varasya  /
pràtaþ pañhed yaþ smarati prayatnàt kàle sa jàto 'nucaro harasya  // RKS_6.44 //
vyàsàùñakam idaü puõyaü yaþ pañhecchivasannidhau  /
vyàsas tasya bhavet prãto narmadà ca prasãdati  // RKS_6.45 //
evaü stuto mahàdevo vyàsena tu mahàtmanà  /
÷ivo vyàsasya santuùña idaü vacanamabravãt  // RKS_6.46 //
kiü karomi sthito vipra varaü bråhi yathepsitam  /
varaü dadàmi te prãto yena tvaü sukhamedhase  // RKS_6.47 //

vyàsa uvàca:
narmadàdakùiõe kåle tiùñha tvaü cottare ÷iva  /
à÷ramàs te bhaviùyanti sarve puõyatamàþ smçtàþ  // RKS_6.48 //
evam uktvà tato vyàsaü tatraivàntara dhãyata  /
vyàso 'pi càtra vatsyàmi dakùiõaü narmade vraja  // RKS_6.49 //
tata÷ ca daõóakàùñhena càlayàmàsa narmadàm  /
narmadà càbravãd vàkyaü pårvamàrgeõa sà gatà  // RKS_6.50 //
tato vyàsas tu saükruddho yugàntàgnir ivàbhavat  /
vyàsas tu kupito ràjan santãrõo dvijasattamaþ  // RKS_6.51 //
huükàrità ca sà devã nàgatà tatra narmadà  /
nàhaü kopavata vipra pralayaü yàmi karhicit  // RKS_6.52 //
saptakalpakùaye vçtte na mçtà 'smãti narmadà  /
tato dvijas tu saüjàto dakùiõena tato gatà  // RKS_6.53 //
na vàrità ca sà 'nena vyàsabhãtà mahànadã  /
uttare munayaþ sarve kåle tiùñhanty aneka÷aþ  // RKS_6.54 //
tataste hçùñamanaso munayaþ ÷aüsitavratàþ  /
vyàsena càrjitaü ÷ràddhaü tathà 'nyair munipuïgavaiþ  // RKS_6.55 //
pitaro dvàda÷àbdàni tàrpitàs te naràdhipa  // RKS_6.56 //

iti revàkhaõóe narmadàmàhàtye ùaùñho 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 7

màrkaõóeya uvàca:
anyattãrthaü mahàpuõyaü sarvapàpapraõà÷anam  /
a÷vamedhasamudbhåtà nadã yatra varàïganà  // RKS_7.1 //
snàtvà ca saïgame yatra hayamedhaphalaü labhet  /
vyàdhibhir mucyate yatra nàrã và yadi vànaraþ  // RKS_7.2 //
÷ràddhaü tatra prakurvantaþ pitéõàü prãtivardhanam  /
tripuryàü pårvabhàge tu di÷i yàmyàü ÷ivaþ sthitaþ  // RKS_7.3 //
anugrahàrthaü lokànàü ÷aivakùetraü vidurbudhàþ  /
pa¤cà÷ãtiþ kurukùetre pa÷cà÷ãtir ivàtra tu  // RKS_7.4 //
ràhusåryasamàyoge samànaü kãrtitaü suraiþ  /
÷ràddhe trãõi ca lakùàõi puràõe kãrtitàni vai  // RKS_7.5 //
tãrthànàü tàni atraiva tiùñhanti nçpasattama  /
yatra tiùñhati deve÷o màdhavo madhusådanaþ  // RKS_7.6 //
utpalàvartanàmà ca sahasramastako hariþ  /
hara÷ca dvividhàve tau tçtãyà caiva narmadà  // RKS_7.7 //
tasyàþ kiü varõyate ràjan devair api savàsavaiþ  /
tatra snàtvà mahàràja sambhavo na punar bhavet  // RKS_7.8 //
pàpayoniü ca na vi÷ed yamalokaü na pa÷yati  /
arcanàd devadevasya gàõapatyam avàpyate  // RKS_7.9 //
utpanno hi harir yatra ÷aïkhacakragadàdharaþ  /
upàsyate suraiþ sarvair brahma÷akrapurogamaiþ  // RKS_7.10 //
kro÷amàtraü harikùetraü kathaü ÷ocanti mànavàþ  /
atràntare mçtà ye ca kçmikãñapataïgamàþ  // RKS_7.11 //
te 'pi yànti harer lokaü kiü punarvaiùõavà nçpa  /
ava÷aþ svava÷o 'pi syàt pràõatyàgaü karoti yaþ  // RKS_7.12 //
da÷avarùasahasràõi ràjà vaidyàdhare pure  /
tilodakapradànena piõóadànena bhàrata  // RKS_7.13 //
pitaras tasya tçpyanti tçptà yànti parà gatim  /
ekàda÷yàü niràhàro gandhapuùpaiþ samarcayet  // RKS_7.14 //
ràtrau jàgaraõaü kçtvà dãpamàlàü prabodhayet  /
dvàda÷yàü pa¤cagavyaü tu haviùyànnena pàraõam  // RKS_7.15 //
bhaktyà tu bhojayed vipràn sahasraü ca sadakùiõàm  /
oü namo bhagavate vàsudevàya  ||
imaü mantraü japan yastu ÷ucir bhåtvà samàhitaþ  // RKS_7.16 //
na tasya punaràdhànaü janma caiva yudhiùñhira  /
anekabhàvikaü ghoraü tålarà÷im ivànalaþ  // RKS_7.17 //
tatkùaõàd dahate kçtsnamedhàüsãvahutà÷anaþ  /
kalpakalpànugau devau nàràyaõamahe÷varau  // RKS_7.18 //
dakùiõàü di÷amàsthàya revàtãre vyavasthitau  /
arcitau ca tau deve÷au suràsuragaõais tathà  // RKS_7.19 //
siddhavidyàdharair yakùair gandharvaiþ kinnarair naraiþ  /
sthàõuþ puõyajalàvarte hyavatàra puràkçtaþ  // RKS_7.20 //
anugrahàya lokànàü devànàü hitakàmyayà  /
nanàda sumahànàdaü ghoraråpaü bhayànakam  // RKS_7.21 //
pinàkinà ca ÷ålena bhittvà caiva rasàtalam  /
samànãtà ca sàvitrã svargasopànapaddhatiþ  // RKS_7.22 //
mànavàþ kùãõapàpà÷ ca tathà yànti paràü gatim  /
aj¤ànatama sà dhvastà nàvarohànti ye janàþ  // RKS_7.23 //
àtmànaü nàvamanyante pàpopahatacetasaþ  /
kalpagàü ye na sevante teùàü janma nirarthakam  // RKS_7.24 //
aùñàviü÷atir atraiva liïgànàü tu svayambhuvàm  /
påjane saüsthità ràjan chivasya ca mahàtmanaþ  // RKS_7.25 //
sthàne÷varaü mahàdevaü ÷ålapàõiü tathà param  /
sapte÷varaü ca kalpe÷aü hiraõyaü jàtavedasam  // RKS_7.26 //
pràjàpatyaü siddhanàthaü ÷a÷àïkanayanaü tathà  /
anuke÷aü tathà skandam à÷vinaü taijasaü tathà  // RKS_7.27 //
brahme÷varaü càgnigarbhaü ÷rãkaõñhaü ca umàpatim  /
nãlakaõñhaü ca khañvàïgaü mahàkàlaü ghañe÷varam  // RKS_7.28 //
trilocanaü tryambakaü ca devadevaü mahe÷varam  /
etàny anyàni caiveha siddhaliïgàni bhàrata  // RKS_7.29 //
anaïgaü kàmadevaü ca ratiprãtisamanvitam  /
siddhamanvantaraü caiva yatrànaïgatrayoda÷ã  // RKS_7.30 //
rambhàtçtãya tatraiva tathà kçùõàùñamã nçpa  /
vidyàdharã ca tatraiva urva÷ã ca tilottamà  // RKS_7.31 //
ahalyà menakà caiva tathà 'nyà÷ ca varàïganàþ  /
dàkùàyaõã cànumatã campakà saübharàyaõã  // RKS_7.32 //
età÷cà 'nyà÷ca tatraiva bahvyaþ siddhà vi÷àmpate  /
ke÷avasya purã ramyà puõyà pàpaharà nçpa  // RKS_7.33 //
suràsuràõàü sarveùàü dànavànàü ca bhàrata  /
svargamàrgapradà devã tathà hariharàtmikà  // RKS_7.34 //
etat te kãrtitaü ràjan yathà vçùñaü puràtanam  /
snànàvagàhanàt pànàcchravaõàt kãrtanàd api  // RKS_7.35 //
anekabhàvikaü ghoramaghaü na÷yati tatkùaõàt  /
tatas tasmin mahàbhàga kapilàtãrthamuttamam  // RKS_7.36 //
revàyà uttare kåle sarvapàpaharaü param  /
tatra snàtvà naro ràjan nàrã vàpi jitendriyà  // RKS_7.37 //
tarpayitvà pitén devàn mucyate ca çõatrayàt  /
bràhmaõàn bhojayitvà tu labhate paramàïgatim  // RKS_7.38 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe vyàsatãrthamahimavarõano nàma saptamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 8

màrkaõóeya uvàca:
athànyat paramaü tãrthaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
tripurã nàma vikhyàtaü revàyà uttaretañe  // RKS_8.1 //
sapàdalakùatãrthàni yatra tiùñhanti bhàrata  /
÷atamaùñottaraü tatra liïgànàü tu svayambhuvàm  // RKS_8.2 //
tripuraþ pàtito ràjan devadevena ÷ålinà  /
stotavyaü kiü paraü tatra suràsuraniùevitam  // RKS_8.3 //
lokànugrahakaü devaü svayaü viddhi mahe÷varam  /
gokarõaü nàma vikhyàtaü bhogadaü mokùadàyakam  // RKS_8.4 //
kãrtanàd devadevasya snapanenà 'rcanena ca  /
toyena narmadàyàs tu brahmahatyà praõa÷yati  // RKS_8.5 //
gandhadhåpapradãpai÷ ca tathà vibhavavistaraiþ  /
api varùasahasreõa puõyasaükhyà na j¤àyate  // RKS_8.6 //
yadà tadà ÷ive dànaü tasya saükhyà na vidyate  /
dhanyàs te mànavà ràjan snàtvà pa÷yanti ye haram  // RKS_8.7 //
kailàse sa vasen martyas tripuryàü yo vasen nçpa  /
akàmàt kàmato và 'pi pràõatyàgaü karoti yaþ  // RKS_8.8 //
haüsayuktavimànena kiïkiõãrava÷àlinà  /
chatreõa dhriyamàõena sauvarõena viràjatà  // RKS_8.9 //
jhallarãtåryavàdyena nçtyagãtotsavenaca  /
suràsurair vãkùyamàõaþ sarvàlaïkàrabhåùitaþ  // RKS_8.10 //
bhuïkte tu vipulàn bhogàn yàvad icchan mahe÷vare  /
evam evà 'pi cànyàni yàni kàmyàni mànuùaiþ  // RKS_8.11 //
tripuràris tu deve÷o yatra tiùñhati bhàrata  /
trayastriü÷at prasiddhànàü devànàü koñibhiþ ÷ivaþ  // RKS_8.12 //
tripuryàü nivased yasmàcchivakùetramataþ smçtam  /
kro÷advayapramàõaü tu ÷ivakùetra prakãrtitam  // RKS_8.13 //
atràntare mçtà ye ca te prayànti ÷ubhàü gatim  /
brahmaõà tu purà ceùñaü brahmayaj¤aü makhottamam  // RKS_8.14 //
÷akreõa devaràjena kçtaü kratu÷ataü purà  /
gokarõaü ca mahàdevaü sarvasiddhipradàyakam  // RKS_8.15 //
vañe÷varaü tathà cànyaü siddhaliïgaü sure÷varam  /
ã÷varaü caiva kàme÷ama÷vibhyàm arcitaü haram  // RKS_8.16 //
anaïgaü vàmadevaü ca kapote÷varam eva ca  /
sarve÷varaü somanàthaü çõamocanam eva ca  // RKS_8.17 //
kapàlamocanaü devaü tathànyam aghanà÷anam  /
indre÷varaü ca brahme÷aü ÷ivaü nàràyaõaü bhavam  // RKS_8.18 //
vi÷vadevaü siddhanàtham amaraü càndram eva ca  /
siddhaü vidyàdharaü yaj¤am atulaü vàsavaü tathà  // RKS_8.19 //
ã÷ànamagnigarbhaü ca kuberamatulaü tathà  /
gàyatraü caiva sàvitraü rohiõãtãrthameva ca  // RKS_8.20 //
dàkùàyaõã caiva satã dakùayaj¤aharà smçtà  /
ratnàvalã såryapatnã såryabhàmà ca vàruõã  // RKS_8.21 //
viùõur marãcir maitreyaçùya÷çïgo vibhàõóajaþ  /
tapasvã ÷aunako gargo durvàsà ugratàpasaþ  // RKS_8.22 //
pa¤càyutàni siddhàni tripuryàü nçpasattama  /
api varùasahasràõi na stotuü ÷akyate purã  // RKS_8.23 //
tripurãkùetramàhàtmyaü ÷akreõàpi naràdhipa  /
anekàni sahasràõi kùatriyàõàü yudhiùñhira  // RKS_8.24 //
dãkùàyaj¤avidhànena nàkapçùñhamupàsate  /
itihàsaü pravakùyàmi àdikalpe kçte yuge  // RKS_8.25 //
svàyambhuve 'ntare pràpte kàpile kàlasaüj¤ake  /
manurnàma purà ràjà cakravartã mahàya÷àþ  // RKS_8.26 //
ayodhyàü sa purãü lebhe såryavaü÷o mahãpatiþ  /
samàràdhya mahàdevaü ÷aïkaraü madhusådanam  // RKS_8.27 //
avadhyà dànavair yà tu nirmità vi÷vakarmaõà  /
vàpãkåpasahasreõa parikhà 'ññàlakena và  // RKS_8.28 //
dhanadasya purã yadvad alakà nàma vi÷rutà  /
ayodhyà ÷obhanà ràjan chakrasyevàmaràvatã  // RKS_8.29 //
dhanadhànyasamàkãrõà sarvàlaïkàrabhåùità  /
brahmaghoùaninàdena bhåmiü divam ivàkarot  // RKS_8.30 //
sàgnihotrai÷ ca vidvadbhir bràhmaõair vedapàragaiþ  /
caturvarõà÷ ca dharma÷ ca pràkçtà itare janàþ  // RKS_8.31 //
sapàdalakùavarùàõi prajà sarvà ca jãvati  /
na kàrmaõyajaràrogà durbhikùaü na tu mçtyubhãþ  // RKS_8.32 //
svayaü kàmadughà dhenuþ pçthivã sasya÷àlinã  /
anyàyena ca bhåteùu dattà hartà na vidyate  // RKS_8.33 //
navakhaõóàü saptadvãpàü saü÷ailavanakànanàm  /
÷a÷àsa medinãü sarvàü yathà ÷akras triviùñapam  // RKS_8.34 //
ekapatnãgçhaü yadvad gçhasthasya viràjate  /
yaj¤adànasahasreõa tarpitàs sarvadevatàþ  // RKS_8.35 //
yaü yaü pràrthayate kàmaü taü tamàpa na saü÷ayaþ  /
eko doùaþ paraü tatra nadã naivà 'tra vidyate  // RKS_8.36 //
ràhusomasamàyoge devakhàtaü samàyayau  /
snànaü kartuü samàdhàya bràhmaõair vaidapàragaiþ  // RKS_8.37 //
vimànànàü sahasreõa gatvà vi÷aü nçpottamaþ  /
÷aïkhatåryaninàdena veõuvãõàsvanena ca  // RKS_8.38 //
sàntaþ puraparãvàro vãkùyamàõo 'ïganàgaõaiþ  /
nirvartya parvakàle tu dànahomavidhikriyàm  // RKS_8.39 //
vive÷a nagarãü puõyàm ayodhyàü devanirmitàm  /
paurõamàsyàü gate yàme svasthe caiva nçpottame  // RKS_8.40 //
÷råyate kiïkiõã÷abda àkà÷e vyomacàriõàm  /
gãtavàditrayuktànàü sahasraü païktiþ vàjinàm  // RKS_8.41 //
manoharàõàü yànànàü dçùñvà caiva divaukasàm  /
jagàma vismayaü ràjà bhavanopari ÷obhitaþ  // RKS_8.42 //
kasyaitàni vimànàni mamaiva bhavanopari  /
÷ayane ÷ayane caiva kàmabhogavivàrjitaþ  // RKS_8.43 //
÷okopahatacittasya cintayà vyàkulãkçtaþ  /
kim idaü sàhasaü loke vimànànàü nabhopari  // RKS_8.44 //
evaü cintayatas tasya sà niùkràntà ni÷à nçpa  /
udite ca tathà sårye dharmakarma samàpya vai  // RKS_8.45 //
va÷iùñhaü pràha ràjarùir abhivàdya namaskçtam  /
upaviùñaü yathà nyàyam àsane devanirmite  // RKS_8.46 //
itihàsapuràõàdi ÷ràvayan vidhipårvakam  /
manunà ca purà pçùño va÷iùñho munipuïgavaþ  // RKS_8.47 //
kasyaitàni vimànàni mamopari mahàmune  /
kena karmmavipàkena dànena niyamena ca  // RKS_8.48 //
saü÷ayo me mahàbhàga trikàlaj¤a nivedaya  /
kasmin de÷e kçto yaj¤aþ svargakàmaphalapradaþ  // RKS_8.49 //
yena yàmya kùayàül lokàn nityàntaka vivàrjitàn  /
kùatravaü÷asamutpanno yas tu vai ÷ikùate kùitim  // RKS_8.50 //
màtçkaü paitçkaü vaü÷aü yaj¤am iùñvà divaü nayet  /
sa jàto yena bhålokaþ sarvathàvadyavarjitaþ  // RKS_8.51 //
anye putratvam àpannàste tu kle÷àya kevalam  /
evam ukto va÷iùñhas tu manunà bràhmaõaiþ saha  /
prasannas tv abravãt taü tu va÷iùñho munisattamaþ  // RKS_8.52 //
÷çõuùva tvaü mahàbhàga kathyamànaü nibodha me  /
brahmaõà gaditaü pårvaü ka÷yapasya mahàmuneþ  // RKS_8.53 //
dakùasyàtrer guro÷ caiva prajàpatir akalpayat  /
veda÷rutapuràõoktaü tatra kçtsnaü mayà ÷rutam  // RKS_8.54 //
hanta te kathayiùyàmi yathàvadanupårva÷aþ  /
puràõavedabàhyaü tu karmma yatkriyate nçpa  // RKS_8.55 //
na tat santaþ pra÷aüsanti dharmahàni÷ ca jàyate  /
narmadàtãramà÷ritya tripurã nàma vi÷rutà  // RKS_8.56 //
yair iùñaü tatra yaj¤ais tu dànahomabalikriyà  /
teùàü ràjan vimànàni sthitàny upari ve÷manaþ  // RKS_8.57 //
na tàü laïghayituü ÷aktàþ sarve devàs savàsavàþ  /
atikràmanti te svargaü ÷ivena saha modante  // RKS_8.58 //
viùàdaü tyaja ràjendra gahanà karmmaõàü gatiþ  /
anyakùetre sahasraü tu dattaü taptaü hutaü tathà  // RKS_8.59 //
ekaü tu kalpagà tãre tulyaü bhavati và na và  /
÷ivena ÷ràvitaü càsãt puràõaü skandakãrtitam  // RKS_8.60 //
jambådvãpe mahàràja ekà devã tu narmadà  /
pàpakarmaduràcàràn nayate sma divaukasam  // RKS_8.61 //
te 'pi yànti na sandehaþ kalpagàtoyadar÷anàt  /
dharmadhvajà÷ ca ye martyàs triùu lokeùu vi÷rutàþ  // RKS_8.62 //
saüsàràrõavamagnànàü pàpopahatacetasàm  /
yànaråpàvaràrohà trailokye sacaràcare  // RKS_8.63 //
ekavaktras tu tat puõyaü na guõàn stotumarhati  /
tyaktvà caiva mahàbhàga brahmaviùõumahe÷varàn  // RKS_8.64 //
saükhyàü kartuü na ÷aknoti tapaso dànakarmmaõàm  /
na gaïgàyamunà càpi nadã caiva sarasvatã  // RKS_8.65 //
iràvatã vitastà ca vipà÷à kapilà tathà  /
÷oõa÷ ca gharghara÷ caiva sàraïgà badarã tathà  // RKS_8.66 //
puõyà mahànadã tàpã gaõóakã ca payoùõikà  /
tuïgabhadrà mahàpuõyà bhãmarathyà mahànadã  // RKS_8.67 //
tãrthàni sàgaràõàü hi jambådvãpe vasanti hi  /
devakhàtataóàgeùu garteùu ca saritsu ca  // RKS_8.68 //
kiü phalaü labhate martya iùñvà yaj¤air nçpottama  /
anyakùetre kçtaü pàpaü puõyakùetre vina÷yati  // RKS_8.69 //
puõyakùetre kçtaü pàpaü vajralepo bhaviùyati  /
ayaü yathà tathà dharmaþ samaü bhàrata vartate  // RKS_8.70 //
tasmàt pàpaü na kurvãta ca¤cale jãvite sati  /
÷rutvàkhyànam idaü ràjà narmadàkãrtanaü ÷ubham  // RKS_8.71 //
àdide÷a tato 'màtyàn bhçtyàü÷ caiva sahasra÷aþ  /
ràjopaskaram àdàya yåyaü gacchatamàciram  // RKS_8.72 //
dhenånàü pa¤calakùàõi savatsànàü ca bhàrata  /
÷yàmakarõahayànàü ca lakùamekaü ÷itatviùàm  // RKS_8.73 //
ayutaü ca karãndràõàü ghaõñàbharaõasaüyujàm  // RKS_8.74 //
hiraõyakoñãþ pa¤cà÷at sarvàsçïmaõayas tathà  /
sumuhårte sunakùatre candre caikàda÷e ÷ubhe  // RKS_8.75 //
nànàde÷ançpaiþ sàrddhaü gãtavàditramaïgalaiþ  /
divyayànasamàråóhaþ ståyamàno muhur muhuþ  // RKS_8.76 //
bràhmaõair vedavidbhi÷ ca pràyàcca tripurãü nçpaþ  /
saptakalpavahàü puõyàü suràsuranamaskçtàm  // RKS_8.77 //
àjanmaråóhais tu pàpaiþ sàntaþ puraparicchadaþ  /
vimuktaþ pçthivãpàlaþ kalpagà toyadar÷anàt  // RKS_8.78 //
pçthivyàü yàni tãrthàni àsamudràntagocare  /
mekalàtoyasaüspar÷àt pavitràõãha tàny api  // RKS_8.79 //
snànaü kçtvà yathà nyàyaü pitén devàü÷ ca tarpayan  /
arcayitvà mahe÷ànaü gandhapuùpavilepanaiþ  // RKS_8.80 //
da÷ayojanaparyyantaü yaj¤aråpaü ca maõóapam  /
akàrayan mahàbàhuþ sarvadharmaparàyaõaþ  // RKS_8.81 //
hemaråpyam ayaü sarvaü yac cànyad bhojyabhàjanam  /
agastyo gautamo gargo viùõuþ ÷àtàtapas tathà  // RKS_8.82 //
atri÷ caiva va÷iùñha÷ ca pulastyaþ pulahaþ kratuþ  /
bhçgur agnirmarãci÷ ca ka÷yapo 'tha manus tathà  // RKS_8.83 //
durvàsà yàj¤avalkya÷ ca bharadvàjo 'tha bhallukaþ  /
vi÷vàmitro jamadagnã çùya÷çïgo vibhàõóakaþ  // RKS_8.84 //
dakùaþ parà÷aro vyàsaþ kàùàyaõabçhaspatã  /
ete cànye ca bahava çùayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_8.85 //
caturvidyàvedavido yaj¤akarmmavi÷àradàþ  /
tãrthaü vai puùkaraü yadvad brahmaviùõu÷ivàtmakam  // RKS_8.86 //
tatra pràvartayad yaj¤aü hayamedhamanuttamam  /
àhåtà devatàþ sarvà devendraþ pàka÷àsanaþ  // RKS_8.87 //
tarpità arghapàdyai÷ ca madhuparkai÷ ca viùñaraiþ  /
tato nivartito yaj¤o yathokto vedakarmmaõà  // RKS_8.88 //
tarpità bràhmaõàs sarve yathà vibhavavistaraiþ  /
hàrakeyårakañakaiþ kaõñhàbharaõabhåùaõaiþ  // RKS_8.89 //
kecit kuïjaram àråóhàs tathà ca hayasaüsthitàþ  /
divyayànasamàråóhà divyamàlàvalambinaþ  // RKS_8.90 //
vayàüsi pakùiõo yatra tathà 'nye vanacàriõaþ  /
yaj¤occhiùñeùu lulità jàtàþ sarve hiraõmayàþ  // RKS_8.91 //
yaü yaü kàmaü pràrthayate taü taü pràpnotyasaü÷ayam  /
ghoùaõà kriyatàü ràùñre daõóahastais tu kiïkaraiþ  // RKS_8.92 //
pitçdevamanuùyà÷ ca tçptà yànti paràü gatim  /
brahmaviùõumahe÷ànà varaü dattvà divaü yayuþ  // RKS_8.93 //
atra yaj¤as tapodànaü sarvaü bhavati càkùayam  /
evaü nivartito yaj¤o ràj¤a÷càmitatejasaþ  // RKS_8.94 //
kçtà¤jalipuño bhåtvà manurity àha kalpagàm  /
càndràyaõasahasrasya somayàga÷atasya ca  // RKS_8.95 //
tvat toyapànamàtreõa samam bhavati và na và  /
lokànàü tàraõàrthàya avatãrõà mahànadã  // RKS_8.96 //
tvayà vyàptaü jagatkçtsnaü lokà÷caiva caràcaràþ  /
snànàvagàhanàt pànàt smaraõàt kãrtanàd api  // RKS_8.97 //
anekabhàvikaü pàpaü tålarà÷im ivànalaþ  /
dahaty evaü hi toyaü te nàtra kàryyà vicàraõà  // RKS_8.98 //
svargasopànabhåtà 'si pitéõàü hitakàmyayà  /
divaü naya varàrohe bhåtagràmaü caturvidham  // RKS_8.99 //
yàþ kà÷cit sarito loke tãrthàni vividhàni ca  /
teùàü tvaü jananã devi pitéõàü tàriõã parà  // RKS_8.100 //
tvayà vinà tu yat tãrthaü dharmakarma÷ubhodayam  /
såryeõaiva vihãnaü hi niràlokaü jagad yathà  // RKS_8.101 //
såryàcandramasorbhàvaþ sàmànyaþ sarvajantuùu  /
samaü varùati parjanyaþ sasyeùu ca tçõeùu ca  // RKS_8.102 //
tathà tvaü sarvalokànàü màtà caiva garãyasã  /
api varùasahasreõa guõàn kãrtayituü ÷ubhe  // RKS_8.103 //
brahmà bçhaspati÷ caiva na ÷akto 'pi varànane  /
stotraü ÷rutvà mahàbhàgà manoramitatejasaþ  // RKS_8.104 //
pratyuvàca varàrohà makaràsanasaüsthità  /
sarvàbharaõa÷obhàóhyà candrakàntinibhànanà  // RKS_8.105 //
varaü vçõu mahàbhàga tuùñà 'smi manasãpsitam  /
namaskçtya mahàdevãü ràjà vacanamabravãt  // RKS_8.106 //
yadi tuùñà varàrohe varaü dàtuü mamecchasi  /
tãrthabhåtaü jagat sarvaü kuruùva varavarõini  // RKS_8.107 //
ayodhyàviùaye de÷e sravantyaþ sambhavantviti  /
nànàvidhàs tu sarito gaïgàdyàs tu suràlaye  // RKS_8.108 //
yathà ca patitàs sarvàs tathà tvaü kalpage kuru  // RKS_8.109 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe tripurãvarõano nàmàùñamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 9

narmadovàca:
tretàyàü prathame pàde tava vaü÷e nçpottama  /
bhagãratha iti khyàtaþ sa gaïgà mànayiùyati  // RKS_9.1 //
sagaràþ ùaùñisàhasrà alàbujasamudbhavàþ  /
kapilasya tu màrgeõa haye pàtàlagàmini  // RKS_9.2 //
pituràj¤à 'vasàne tu vidàrya dharaõãü tataþ  /
hayaü tu vàsudevena sàgaràs te vidurbudhàþ  // RKS_9.3 //
praviùñàþ sàgaràs te tu rasàtalatalaü gatàþ  /
tàn ahaü pårayiùyàmi àtmatoyena suvrata  // RKS_9.4 //
evaü vçto varas tàvac cheùaü vçõu nare÷vara  /
pàde dvitãye tretàyàþ kàlindã ca sarasvatã  // RKS_9.5 //
sarayår gaõóakã nàma mahàbhàgà viniþsçtàþ  /
bhagãratha iti khyàtas tava vaü÷e bhaviùyati  // RKS_9.6 //
bhàgãrathã ca vikhyàtà bhaviùyati saridvarà  /
gaïgà ca jàhnavã caiva samabhàgà prakãrtità  // RKS_9.7 //
khyàtiü yàsyanti tàs sarvàþ kanyàdvãpe na saü÷ayaþ  /
àgacchantã tu sà gaïgà jahnunà ca maharùiõà  // RKS_9.8 //
hastenàkçùya sà pãtà yathànyat pràkçtaü jalam  /
divyaü varùasahasraü tu udare ca visarpità  // RKS_9.9 //
viùaõõavadano ràjà tadàsãt sa bhagãrathaþ  /
niùkalaü me tapas taptaü ÷ivasevà ca niùkalà  // RKS_9.10 //
mayà tu sevitaü hyetaj jagat sarvaü caràcaram  /
kiü karomãti ni÷citya mahe÷aü ÷araõaü gataþ  // RKS_9.11 //
÷ivàj¤à sayuto bhåtvà lokànàü hitakàmayà  /
àgata÷ca punarmohàt tàü gaïgàü sa mahàya÷àþ  // RKS_9.12 //
uvàca vacanaü ràjan çùiþ krodhasamanvitaþ  /
gaïgàyà mokùaõaü kartuü yo màm àràdhayiùyati  // RKS_9.13 //
gaïgàyà mokùaõaü tatra kartavya nà 'tra saü÷ayaþ  /
tasya tad vacanaü ÷rutvà jahnoramitatejasaþ  // RKS_9.14 //
tam evàràthayàmàsa tapasogreõa bhàrata  /
tatas tuùñas tu bhagavàn mumocottaravàhinãm  // RKS_9.15 //
tataþ prabhçti loke 'smi¤ jàhnavãti prakãrtità  /
etat te kathitaü ràjaüs tretàyàü yad bhaviùyati  // RKS_9.16 //
tatraivà 'nyaü pravakùyàmi markañãtãrthamuttamam  /
yatra snàtvà mahàràja kàmato 'kàmato 'pi và  // RKS_9.17 //
càndràyaõa÷atasyoktaü yat puõyaü tad avàpnuyàt  /

yudhiùñhira uvàca:
saükùepàcchrutam etaddhi vistareõa tapodhana  // RKS_9.18 //
kathaü tu markañãtãrthaü tan me kathaya suvrata  /

màrkaõóeya uvàca:
àsãt tretàyuge ràjà satyaseno mahàtapàþ  // RKS_9.19 //
ràj¤ã tasya priyà càsãn nàmnà ÷çïgàravallarã  /
jàtismarà tu subhagà kevalaü markañànanà  // RKS_9.20 //
kadàcit sa mahãpàlo mçgayà priyayà saha  /
jagàma narmadàtãraü nànàdrumalatàyutam  // RKS_9.21 //
sthàpayitvà tu tàü devãü vanàntaram agàt tataþ  /
krãóamànà ca sà tatra vaü÷agulme svakaü ÷iraþ  // RKS_9.22 //
vçùñvà vismayamàpannà pàr÷vasthaü kaücid abravãt  /
gçhãtvaitacchiraþ ÷ãghraü narmadàyà jale kùipa  // RKS_9.23 //
nikùiptamàtre ÷irasi ràj¤ã candrànanà 'bhavat  /
etasminn antare ràjà pràptas tatra priyà 'ntikam  // RKS_9.24 //
sa dçùñvà tàdç÷aü tasyà mukhaü pårõa÷a÷iprabham  /
pçcchati sma priyàü ràjà vismayàviùñacetanaþ  // RKS_9.25 //
kathayàmàsa vçttàntaü pårvajanmasamudbhavam  /
atràhaü markañãvàsaü tãre vai nàrmade ÷åbhe  // RKS_9.26 //
kadàcit krãóamànà 'haü vaü÷aü bhittvà hyakàmataþ  /
tataþ kàlava÷àj jãrõaü ÷arãraü patitaü jale  // RKS_9.27 //
÷iras tatraiva saülagnaü kapivaktrà 'smi tena vai  /
idànãü narmadàtoye nikùipte ÷irasi priya  // RKS_9.28 //
mukhaü me tãrthamàhàtmyàc candrabimbasamaprabham  /
÷rutvà sa tãrthamàhàtmyaü vismayotphullalocanaþ  // RKS_9.29 //
purohitaü samàhåya snàtuü tatra pracakrame  /
snàtvà tatra vidhànena hemakoñi÷ataü dadau  // RKS_9.30 //
tadà prabhçti ràjendra markañãtãrthamucyate  /
pårvabhàgasthitaü tasya bhçgutãrthamanuttamam  // RKS_9.31 //
tatra snàtvà tu kàrtikyàü nara pàpàt pramucyate  /
svargado mokùada÷ caiva devas tu narake÷varaþ  // RKS_9.32 //
devasya càgre vaü÷o vai sammukho yatra dç÷yate  /
pårvabhàge sthitaü tatra tasmin vaü÷e tu nirmale  // RKS_9.33 //
trilocana iti khyàtaü tathaiva bhrukuñisthitam  /
tçtãyaü locanaü dçùñvà bhçgus tu munisattama  // RKS_9.34 //
praõamya daõóavadbhåmau stotuü samupacakrame  /


bhçgur uvàca:
praõamàmi jane saüsthaü bhåte÷aü bhåtidaü haram  // RKS_9.35 //
bhàvyaü bhargaü pa÷upatiü bhuvane÷varam eva ca  /
doùamàtravihãnaü ca nityavij¤ànavigraham  // RKS_9.36 //
paradravyàpaharaõàt paradàraniùevaõàt  /
paràbhavàt paràbhåtaü rakùa màü kalmaùàt prabho  // RKS_9.37 //
àtmàbhimànam uditaü kùaõabhaïgurake tathà  /
kupathàbhimukhaü dãnaü tràhi màü parame÷vara  // RKS_9.38 //
dãnadvijavarasyàrthe praj¤àne parito bhava  /
vçùñvà sadà ÷aïkarastvaü måóhaü màü kiü vilambase  // RKS_9.39 //
tçùõàü hara haràtyarthaü lakùmãü me dehi ni÷calàm  // RKS_9.40 //
nityaü chinatti mohaü pàpaü hanti tàraõaü vidadhàti  /
tava tãrthamàtragamanaü tad api na saücitaü mahe÷àna  // RKS_9.41 //
bhåtimålavibhåóhasya vibhàgaü tan nirarthakam  /
karuõàhçdayaü nàma stotram etad bhçgåditam  // RKS_9.42 //
yaþ pañhet pràtarutthàya sa yàti paramàü gatim  /
stotreõànena santuùñaþ ÷ivaþ provàca taü bhçgum  // RKS_9.43 //
sarvaü dàsyàmi te vipravaraü yan manasãpsitam  /
siddhiü caiva punaþ ÷làghyàü yat surair api durlabhàm  // RKS_9.44 //

bhçguruvàca:
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtum ihecchasi  /
mama nàmnà 'sya tãrthasya khyàtir bhavati bhåtale  // RKS_9.45 //
avatàraya càtmànaü bhçgukùetre mahe÷vara  /

÷aïkara uvàca:
evaü bhavatu viprendra tava nàmnà bhaviùyati  // RKS_9.46 //
kùetraü pàpaharaü puõyaü devànàm api durlabham  /
pitçputravisaüvàdaþ krodhàjjàtaþ katha¤cana  // RKS_9.47 //
asya tãrthasya màhàtmyàt sa tu ÷àntiü gamiùyati  /
tataþ prabhçti ye devà brahmàdyàþ kinnarà naràþ  // RKS_9.48 //
upàsate bhçgukùetraü yatra tuùño mahe÷varaþ  /
dar÷anàt spar÷anàt tasya mucyate brahmahatyayà  // RKS_9.49 //
snànaü yaþ kurute tatra mucyate sa çõatrayàt  /
avatàraþ kçto ràjan yuge tatra svayambhuvà  // RKS_9.50 //
tatra kùetre nara÷reùñha aùñau rudràþ prakãrtitàþ  /
bhçgu÷ caiva tathà ÷ålã veda÷candramukhas tathà  // RKS_9.51 //
aññahàsas tathà kàlaþ karàlã càùñamas tathà  /
aùñau rudràs samutpannàs tasmin kùetre yudhiùñhira  // RKS_9.52 //
tena ramyaü ca dhanyaü ca bhçgukùetram udàhçtam  /
ayane viùuve caiva saükràntau grahaõeùu ca  // RKS_9.53 //
vyatãpàte dinacchede chàyàyàü tu gajasya ca  /
snànaü dànaü tathà homaü tarpaõaü devatàrcanam  // RKS_9.54 //
sarvaü tad akùayaü ràjaüs tasmin kùetre na saü÷ayaþ  /
snàtasya ca bhçgukùetre ekaràtroùitasya ca  // RKS_9.55 //
yat puõyaü jàyate puüso na tatkratu÷atair api  /
dar÷e bhàdrapade màse ÷uklapakùe vi÷eùataþ  // RKS_9.56 //
naraþ pradakùiõàü kçtvà bhçgutãrthasya saüyataþ  /
tatkùaõàd virajo bhåtvà ÷ivaloke mahãyate  // RKS_9.57 //
asya tãrthasya màhàtmyàn mucyate sarvapàtakaiþ  /
markañyàþ pa÷cime bhàge hy arkatãrtham udàhçtam  // RKS_9.58 //
tatra nityaü sthito bhànuþ sarvadevanamaskçtaþ  /
naraþ pradakùiõàü kçtvà sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_9.59 //
màhàtmyaü tasya devasya ÷çõu ràjan samàsataþ  /
purà gandharvaràjas tu mohano nàma nàmataþ  // RKS_9.60 //
brahmaõas tu sabhàü pràptas tadàràdhanatatparaþ  /
tatra durvàsasaü dçùñvà råpeõànena garvitaþ  // RKS_9.61 //
aj¤ànenà 'vamànena sa jahàsa muniü nçpa  /
smerànanaü samàlokya taü ÷a÷àpa munis tadà  // RKS_9.62 //
citrakuùñhã duràcàro bhava tvaü råpagarvitaþ  /
sa tu ÷àpabhayàt pràha muniü gandharvaràñ tataþ  // RKS_9.63 //
÷àpàntaü kuru me vipra bàli÷asya prasàdataþ  /

durvàsà uvàca:
gaccha gandharvaràja tvaü tripuryàü narmadàtañam  // RKS_9.64 //
yasmin nàste svayaü devaþ samagrabhayanà÷anaþ  /
bhàsate bhàskaraü nàma vikhyàtaü cottare tañe  // RKS_9.65 //
tatra snànàn mahàràja ÷àpàntas te bhaviùyati  /
sa jagàma punar natvà tato vai narmadàtañam  // RKS_9.66 //
tatra snàtvà vidhànena påjayàmàsa bhàskaram  /
triràtryàràdhito bhànuþ pràtaþ provàca taü nçpa  // RKS_9.67 //
varaü vçõu mahàbhàga yat te manasi vartate  /

gandharva uvàca:
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtumihecchasi  // RKS_9.68 //
citrakuùñhaü vina÷yeta tvat prasàdena me prabho  /
evam astviti taü pràha gandharvàdhipatiü tadà  // RKS_9.69 //
÷àpàn mukto jagàmàtha svapuram prati bhàrata  /
etat te kathitaü ràjan chivena parikãrtitam  // RKS_9.70 //
sàvitryàràdhanaü tatra putràrthaü kila bhàrata  /
tasmiüs tãrthe naraþ snàtvà samabhyarcya ca bhàskaram  // RKS_9.71 //
putravàn vyàdhim ukta÷ca jàyate nà 'tra saü÷ayaþ  /
koñã÷varaü tu tatraiva viddhidakùiõabhàgataþ  // RKS_9.72 //
tam abhyarcya vidhànena koñiliïgàrcanàt phalam  /
naraþ pràpnoti ràjendra satyaü satyaü vadàmyaham  // RKS_9.73 //
koñitãrthe naraþ snàtvà mucyate sarvakilbiùaiþ  /
tatra yaþ santyajet pràõànava÷aþ svava÷o 'pivà  // RKS_9.74 //
sarvapàpavinirmuktaþ ÷ivaloke mahãyate  // RKS_9.75 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe 'rkatãrthamàhàtmye navamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 10

màrkaõóeya uvàca:
dakùiõe tasya tãrthasya kalpagàtãramà÷ritam  /
somenàràdhitaü tãrthaü bhuktimuktiphalapradam  // RKS_10.1 //
tatra snàtvà divaü yànti mçtàs te na punarbhavàþ  /
dakùiõe tasya devasya sthitaþ ÷akre÷varaþ ÷ivaþ  // RKS_10.2 //
÷akreõàràdhitaþ pårvaü sarvakàmasamçddhaye  /
anyat tãrthaü pravakùyàmi brahmakuõóam iti smçtam  // RKS_10.3 //
yatràste bhagavàn viùõå revà cottaravàhinã  /
tatra snàtvà mahàràja vaiùõavaü lokam àpnuyàt  // RKS_10.4 //
dar÷e caiva vyatãpàte tilatoyapradànataþ  /
÷ràddhasya karaõàt tatra pitéõàü tçptirakùayà  // RKS_10.5 //
udãcã narmadà yatra pratãcã yatra jàhnavã  /
kùetraü gaccha nçpa÷reùñha pràcã yatra sarasvatã  // RKS_10.6 //
brahmakuõóottare bhàge viddhi devaü sanàtanam  /
ambarãùam iti khyàtaü màdhavaü madhusådanam  // RKS_10.7 //
ekàda÷yàü samabhyarcya snàtvà yas tu naràdhipa  /
mucyate sarvapàpebhyo viùõulokaü sa gacchati  // RKS_10.8 //
tasyaiva pa÷cime bhàge haüsatãrthaü naràdhipa  /
tatra snàtvà purà ràjan haüsà vai tridivaïgatàþ  // RKS_10.9 //
tatràpi kurute ÷ràddhaü dànaü caiva naràdhipa  /
haüsatãrthaprabhàveõa tiryag yonau na jàyate  // RKS_10.10 //
pa÷cime tasya bhàge tu liïgaü paramasiddhidam  /
mahàkàlam iti khyàtaü yan mayàràdhitaü purà  // RKS_10.11 //
tam abhyarcya vidhànena ÷ivalokam avàpnuyàt  /
athànyat saüpravakùyàmi tãrtharàjam anuttamam  // RKS_10.12 //
màtçtãrtham iti khyàtaü liïgaü ca màtçke÷varam  /
tatra snàtasya ràjendra hayamedhaphalaü bhavet  // RKS_10.13 //
tat pravàham atikramya yad và revottaraü mahat  /
saptaviü÷odbhavaþ ÷ivas tatra lokeùu gãyate  // RKS_10.14 //
tatra snàtvà pitçbhya÷ ca toyapiõóapradànataþ  /
sarvakàmasamçddhàtmà ÷ivaloke mahãyate  // RKS_10.15 //
tatra yad dãyate dànaü kiücidvàpi yudhiùñhira  /
tasya saükhyà na vidyate ity àha bhagavàn chivaþ  // RKS_10.16 //
tata pratãcyàü liïgan tu brahme÷varam iti ÷rutam  /
brahmaõà sàdhitaü sadyaþ sarvakàmaphalapradam  // RKS_10.17 //
dar÷anàt tasya devasya sarvapàpaiþ pramucyate  /
aïgàre và caturda÷yàü tad abhyarcya vidhànataþ  // RKS_10.18 //
÷ivabhaktiparo martyaþ ÷ivaloke mahãyate  /
anyat tãrthaü pravakùyàmi svargadvàram anuttamam  // RKS_10.19 //
tatra snàto naravyàghra svargaloke mahãyate  /
tatra pa÷cimabhàge tu liïgaü siddhe÷varaü param  // RKS_10.20 //
tatra siddhe÷varaü caiva tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_10.21 //
pauùe màsi sitàùñamyàü tamabhyarcya vidhànataþ  /
dattvà tu kapilàü dhenuü svargaloke mahãyate  // RKS_10.22 //
tasmàd uttarato viddhi saïgamaü lokavi÷rutam  /
gaïgàyamunayor nityaü revàyà÷ ca naràdhipa  // RKS_10.23 //
tatra snàtasya ràjendra a÷vamedhaphalaü bhavet  /
÷ràddhaü tatra prakurvãta pitéõàü prãtivarddhanam  // RKS_10.24 //

ràjovàca:
gaïgà ca yamunà càtra samàyàte kathaü mune  /
etad vistarataþ sarvaü prabråhi munipuïgava  // RKS_10.25 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha me  /
mataïgo nàma ràjarùir àsãd dharmaparàyaõaþ  // RKS_10.26 //
÷ivabhakto mahàyogã tripuryàü vedavittamaþ  /
ùaõmàsabhojã dharmàtmà hatvà karivaraü svayam  // RKS_10.27 //
ùaùñhe màse tu saüpràpte yathàvad vidhipårvakam  /
pitçyaj¤aü tu nirvartya ÷eùaü bhuïkte naràdhipa  // RKS_10.28 //
evaü tapasi tapte tu kàlena mahatà tataþ  /
saptarùayaþ samàyàtàs tena màrgeõa bhàrata  // RKS_10.29 //
sa tàn dçùñvà namaskçtya arghapàdyair apåjayat  /
ku÷àsanopaviùñàüs tu provàca munisattamaþ  // RKS_10.30 //
dhanyo 'smi pitçmedhe yatsaüpràptà me bhavàdç÷àþ  /
tat tasya vacanaü ÷rutvà mataïgasya mahàmune  // RKS_10.31 //
çùaya÷ cintayàmàsuranyo 'nyaü vai tadà nçpa  /
màüsena pitçmedho 'sya kathaü tyàjyo bhaved iti  // RKS_10.32 //
cintàviùñàn munãn dçùñvà va÷iùñhaþ pràha taü munim  /
gaïgàyamunayor yoge snànaü kçtvà mahàmune  // RKS_10.33 //
bhokùàmahe vayaü sarve nàtra kàryà vicàraõà  /
tasya tadvacanaü ÷rutvà mataïgaþ pràha tàn hasan  // RKS_10.34 //
gaïgàyamunayor yoge snànaü càtra bhaviùyati  /
ity uktvà dhyànamàsthàya sa gaïgàü yamunàü tathà  // RKS_10.35 //
samàhvayat muni÷reùñhaþ samàyàte tu tatkùaõàt  /
snànaü kurudhvaü munayo gaïgàyamunasaïgame  // RKS_10.36 //
te dçùñvà tàdç÷aü karmma munes tasya mahàtmanaþ  /
vismayàviùñahçdayàþ pra÷a÷aüsu÷ ca taü munim  // RKS_10.37 //
tatas tu munayaþ sarve snànaü kçtvà yathàvidhi  /
pitçyaj¤aü tu nirvartya mataïgasya yayurdivam  // RKS_10.38 //
gaïgà ca yamunà caiva praviùñe sapta kalpagàü  /
itthaü sa saïgamo jàtaþ sarvapàpaharaþ paraþ  // RKS_10.39 //
amàsomasamàyoge snànaü yaþ kurute naraþ  /
sarvadharmasusampannaþ ÷ivabhaktiparàyaõaþ  // RKS_10.40 //
uddhçtya pårvajàn saptacaivàparàüs tathà  /
divyadehasamàpanno divyàbharaõabhåùitaþ  // RKS_10.41 //
divyayàna samàråóhaþ ståyamàno 'psarogaõaiþ  /
tatkùaõàd virajo bhåtvà svargaloke mahãyate  // RKS_10.42 //
asya tãrthasya màhàtmyàn mucyate sarvapàtakaiþ  /
nairantaryeõa ùaõmàsàj jitakrodho jitendriyaþ  // RKS_10.43 //
snànaü yaþ kurute tatra påjayec ca mahe÷varam  /
pathikaþ kàraõàd vàpi mlecchade÷e 'pi và kvacit  // RKS_10.44 //
yatra tatra mçtaþ so 'pi pràpnuyàc chivasannidhim  /
snànaü dàna tapo homaþ saüyoge caiva parvaõi  // RKS_10.45 //
yad atra kriyate tasya puõyasaükhyà na vidyate  /
etat te me kçtaü ràjaüs tripurãkùetravarõanam  // RKS_10.46 //
÷ravaõaü yasya ràjendra daivatair api durlabham  /
etac chrutvà mahàràja narmadàkãrtanaü ÷ubham  // RKS_10.47 //
namaskçtya varàrohàü kàmikaü yànamàsthitaþ  /
vive÷a nagarãü puõyàm ayodhyàü devanirmitàm  // RKS_10.48 //
mudà paramayà yukto yathà pårvaü tathaiva saþ  /
etat te kãrtitaü ràjan yathàvad anupårva÷aþ  // RKS_10.49 //
÷ivena kathitaü pårvaü skandasya tu mahàtmanaþ  /
÷ravaõàt kãrtanàt caiva ÷ivaloke mahãyate  // RKS_10.50 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe màtaïgàkhyànaü nàma da÷amo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 11
athànyat paramaü tãrthaü suràsuranamaskçtam  /
yogatãrtham iti khyàtaü sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_11.1 //
yogã snàtvà vidhànena yogànte tridivaü gataþ  /
tatra snàtvà naro ràjaüs tiryag yonau na gacchati  // RKS_11.2 //
sarvapàpavinirmukto viùõuloke mahãyate  /
athànyat paramaü tãrthaü dhruvo yatra prakà÷ate  // RKS_11.3 //
dhruvatãrthe naraþ snàtvà sarvakàmaphalodaye  /
dhruve÷varaü mahàdevaü bhaktyà yas tu prapåjayet  // RKS_11.4 //
da÷àyutàni ràjà vai pure vaidyàdhare ÷ubhe  /
nàkùatraü nàma tãrthaü tu narmadàtãram à÷ritam  // RKS_11.5 //
yatra çkùe÷varo devaþ sarvapàpapraõà÷anaþ  /
saptaviü÷atisaüsiddhiü nakùatràõi gatàni vai  // RKS_11.6 //
tasya tãrthasya màhàtmyàd divi dãvyantidevatàþ  /
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_11.7 //
athànyat paramaü tãrthaü vàràhaü nàma vi÷rutam  // RKS_11.8 //
mahà÷åkararåpeõa dhàtrã yatra samuddhçtà  /
ekàda÷yàü naraþ snàtvà kçtvà caiva yathoditam  // RKS_11.9 //
upavàsaparo bhåtvà dvàda÷yàü tu yudhiùñhira  /
vaiùõavas tu ÷ucir bhåtvà vàràhaü ca samarcayet  // RKS_11.10 //
puùpopahàradhåpai÷ ca gandhadãpavilepanaiþ  /
varùalakùaü tu sàgraü vai loke krãóati vaiùõave  // RKS_11.11 //
brahmacàrã jitakrodho viùõudharmaparàyaõaþ  /
bhaktyà bhojayate yas tu vipràn vaiùõavakàüs tathà  // RKS_11.12 //
lekhayitvà viùõudharmàn vastràlaïkàrabhåùitàn  /
nivedayed bràhmaõàya ÷rotriyàya vi÷eùataþ  // RKS_11.13 //
puràõaü narmadàkhyànaü ÷ràvayec ca samàhitaþ  /
varadà÷ ca trayo devà brahmaviùõumahe÷varàþ  // RKS_11.14 //
bhavanti tasya satyaü vai nà 'tra kàryyà vicàraõà  /
yàvad akùarasaükhyànaü yàvat patrasamuccayaþ  // RKS_11.15 //
tàvad yugasahasràõi svargaloke mahãyate  /
vidyàdànàt paraü dànaü nànya lokeùu gãyate  // RKS_11.16 //
adãpà ca yathà ràtrir anàdityaü yathà nabhaþ  /
vidyàhãnaü tathà sarvamandhe tamasi majjati  // RKS_11.17 //
etatte kathitaü sarvaü vidyàdànasya yat phalam  /
sarvadànaphalaü tasya vidyàdànaprabhàvataþ  // RKS_11.18 //
athànyat paramaü tãrthaü càndràyaõam iti smçtam  /
÷a÷àïke rohiõãyukte paurõamàsyàü mahotsave  // RKS_11.19 //
÷a÷àïkabhåùaõaü devaü sarvasiddhipradàyakam  /
arcayitvà vidhànena svargaloke mahãyate  // RKS_11.20 //
paurõamàsyàü tu kurute ràhusåryasamàgame  /
tilodakaü piõóadànaü putraþ paramadhàrmikaþ  // RKS_11.21 //
pitaras tasya tçpyanti pàpopahatacetasaþ  /
sarvaü pàkhaõóayuktaü ca àvçtaü kalinà tathà  // RKS_11.22 //
puràõavedadharmà÷ ca dànaü yaj¤as tapas tathà  /
àcchàditam idaü puõyaü hetukaiþ pàpakarmabhiþ  // RKS_11.23 //
nagnair malinadãnai÷ ca kalau loke digambaraiþ  /
tasmàd dharmaparair nityam upàsyà narmadà nadã  // RKS_11.24 //
saumye tu dvàda÷àdityaü tãrthaü puõyavivardhanam  /
tatra snàtvà naro ràjann arcayitvà tu bhàskaram  // RKS_11.25 //
saükràntau viùuve caiva såryaloke mahãyate  /
ekasmin bhojite vipre lakùaü bhavati bhojitam  // RKS_11.26 //
tilànnaü ca hiraõyaü ca yathà ÷aktyà dadàti yaþ  /
÷uklapakùasya màghasya ÷ubhà ùaùñhã ca saptamã  // RKS_11.27 //
tasyàü dànaprabhàveõa hy upavàsaparàyaõaþ  /
da÷avarùasahasràõi såryaloke mahãyate  // RKS_11.28 //
tãrtham àpsarasaü nàma yàmyàü di÷i samà÷ritam  /
campakà sãmapà nàmà ke÷inã bhàminã tathà  // RKS_11.29 //
kaumudã suprabhà caiva utpalà ca mahodayà  /
niùàdayoniü saüpràptàþ pårvajanmani bhàrata  // RKS_11.30 //
età àpsarasaü devaü gaurã caiva sure÷varã  /
màghe màsi tçtãyàyàü niràhàrà÷ ca nirjalàþ  // RKS_11.31 //
udakaiþ snàpayitvà tu bilvapatrair apåjayan  /
da÷avarùasahasràõi sàvadhànàs tu nàrmadaiþ  // RKS_11.32 //
sarvakàmasamçddhàstà apsarobhiþ supåjitàþ  /
sarvàlaïkàra÷obhàóhyà nànàvasanabhåùitàþ  // RKS_11.33 //
tasya tãrthasya màhàtmyàt saüsiddhiü paramàü gatàþ  /
athànyat kathayiùyàmi puõyatãrtham anuttamam  // RKS_11.34 //
yatra snàtasya vidhivat kanyàdànaphalaü bhavet  /
÷aïkaraü nàma liïgaü tu uttarasyàü di÷i smçtam  // RKS_11.35 //
arcayitvà tu taü devaü dar÷e caiva naràdhipa  /
sarvapàpavinirmukto brahmaloke mahãyate  // RKS_11.36 //
athàtaþ saüpravakùyàmi saïgamaü lokavi÷rutam  /
dattàtreyà nadã yatra saïgatà saha revayà  // RKS_11.37 //
saumyabhàge varàrohàsuràsuranamaskçtà  /
tatra snàtvà ca dattvà ca arcayitvà tu ke÷avam  // RKS_11.38 //
pàpiùñhà ye duràcàrà dharmakarmabahiùkçtàþ  /
prabhàvàt tasya tãrthasya te 'pi yànti hareþ puram  // RKS_11.39 //
medhàtithiþ karaþ skandaþ sàvarõiþ kau÷iko manuþ  /
kà÷yapo gàlava÷ caiva maitreyas tapasàü nidhiþ  // RKS_11.40 //
ete cànye 'pi bahavo çùayaþ saü÷itavratàþ  /
tãrthasyà 'sya prabhàveõa ÷aüsiddhiü paramàü gatàþ  // RKS_11.41 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe tãrthamahimavarõano nàmaikàda÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 12

màrkaõóeya uvàca:
atha ÷çõuùva ràjendra dakùiõàü di÷amà÷ritam  /
÷aivaü gà¤jàlabhedaü ca saügamaü surapåjitam  // RKS_12.1 //
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
yaþ kuryàt pitçdevànàü tarpaõaü piõóapàtanam  // RKS_12.2 //
pitaras tasya tçpyanti yàvac candràrkatàrakam  /
mahotsave ca kaumudyàü kàrttikyàü caiva parvaõi  // RKS_12.3 //
gà¤jàle÷varaliïgaü ca arcayet siddhidàyakam  /
harike÷a÷cakravartã kanyàpurapatiþ purà  // RKS_12.4 //
tãrthasyà 'sya prabhàveõa mukto bhåd vatsagovadhàt  /

màrkaõóeya uvàca:
mamàsti saü÷ayas tàta sumahàüllomaharùaõaþ  // RKS_12.5 //
kathaü ràjani gohatyà kathaü mukta÷ ca govadhàt  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan kathàü divyàm itihàsaü puràtanam  // RKS_12.6 //
somavaü÷e nçpa÷càsãt satyadharmavrate sthitaþ  /
devànãka iti khyàto harike÷as tadàtmajaþ  // RKS_12.7 //
sarvalakùaõasampårõa÷ cakravartã mahàbalaþ  /
anekà÷ ca makhàs tena ràjan niùñà mahàtmanà  // RKS_12.8 //
khyàtaü kanyàpuraü tasya dhanadasyàlakà yathà  /
ciràyuùaþ prajàþ sarvà dhanadhànyasamanvitàþ  // RKS_12.9 //
tuïgabhadreti vikhyàtà ÷rã÷aile tripuràntike  /
uktà pàtàlagaïgeti mallikàrjunadar÷anàt  // RKS_12.10 //
pårvabhàge tatas tasya ÷rãdhàmaü nàma kheñakam  /
nànà munisamàkãrõaü devakoñisamàvçtam  // RKS_12.11 //
lalitodvàhità tatra ÷ivena paramàtmanà  /
purà tvasyàyuùà nàma prajàpatirakalpayat  // RKS_12.12 //
suprabhà nàma tasyàs tu vikhyàtam abhavat tathà  /
devyàþ pårvàvatàro 'yaü kathitas te vi÷àmpate  // RKS_12.13 //
dvitãye himavatputrã pàrvatã ca umà tathà  /
tçtãye dakùaduhità nàmnà gaurãti vi÷rutà  // RKS_12.14 //
puõyatãrthe ca kùetre 'smin harike÷aþ pratàpavàn  /
suprabhà nikañe nàma suprabho ràjasattama  // RKS_12.15 //
÷a÷àsa medinãü ràjà sarvadharmaparàyaõaþ  /
lakùam ekaü tu dogdhrãõàü ràhusåryasamàgame  // RKS_12.16 //
niùkàõàü tu sahasraü vai pratigaïgàmakalpayat  /
sarvàbharaõa÷obhàóhyàm ekàü gàü copave÷ayat  // RKS_12.17 //
bràhmaõàü÷ ca samàhåya vedavidyàbahu÷rutàn  /
pa¤cabhirdivasaiþ pårvaü ràhusåryasamàgame  // RKS_12.18 //
prayàge tatra yoge và ityuktaü vedapàragaiþ  /
daivopakçtayogena pårvakarmmakçtena ca  // RKS_12.19 //
àgneyã håyate ceùñã ràj¤à 'nalasamàgame  /
agnàvàhavanãye 'tra raudrairmantraiþ sutejasaiþ  // RKS_12.20 //
pàtàlàd utthito vahõir yugàntàgnisamaprabhaþ  /
dagdhaü gomaõóalaü kçtsnam ayutaü brahmacàriõàm  // RKS_12.21 //
bhasmãbhåtaü ca tatsarvaü maõóapaü puram eva hi  /
harike÷o viùaõõàtmà praveùñuü vai hutà÷anam  // RKS_12.22 //
àsanàd utthito ràjà sàntaþ puraparicchadaþ  /
amàtyaiþ saüvçtas tàvat samayaj¤air balottaraiþ  // RKS_12.23 //
hàhàkàro mahànàsãt triùu lokeùu bhàrata  /
uvàca vacanaü ràjà bràhmaõàn vedapàragàn  // RKS_12.24 //
bràhmaõasyaiva hatyàyà gavàü caiva vi÷eùataþ  /
api varùasahasreõa niùkçtir na vidhãyate  // RKS_12.25 //
dhenånàü caiva vatsànàü bràhmaõànàü yathàgatiþ  /
sà gatir me bhaven nityaü satyam etad bravãmy aham  // RKS_12.26 //

bràhmaõa uvàca:
gaccha tvaü mahàbhàga kalpagràmaü purottamam  /
agastir bhagavàn yatra ka÷yapo bhçgur eva ca  // RKS_12.27 //
bhàradvàjo 'trigargau ca gautamo manur eva ca  /
yàj¤avalkyo va÷iùñha÷ ca çùayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_12.28 //
tatra gatvà mahàràja pràya÷cittaü pragçhyatàm  /
maharùãõàü matenaiva veda÷àstràrthadar÷inàm  // RKS_12.29 //
evam ukto yayau ràjà pàdacàrã dvijaiþ saha  /
vive÷a nagarãü puõyàü brahmalokasamàü nçpaþ  // RKS_12.30 //
maharùãüs tatra tàn dçùñvà so 'bhivàdya praõamya ca  /
ni÷cayaü cirakàlaü tu teùàmevàgrata sthitaþ  // RKS_12.31 //

çùaya åcuþ:
svàgataü te nçpa÷reùñha phalaü karmasahasra÷aþ  /
kimàgamanakàryaü ca satyametad vadasva naþ  // RKS_12.32 //
teùàü tadvacanaü ÷rutvà çùãõàm årddhvaretasàm  /
kçtà¤jalipuño bhåtvà vçttàntaü svaü nyavedayat  // RKS_12.33 //
daivàd vipadyate kàryaü saüsiddhamapi bho dvijàþ  /
da÷à 'yutaü gavàü dagdhaü dvijànàm ayutaü tathà  // RKS_12.34 //
anugrahaü bahu manye pràya÷cittamathoditam  /


bràhmaõà åcuþ:
da÷alakùàõi gàyatryàs tãrthe tãrthe japaü kuruü  // RKS_12.35 //
ayutaü tu gavàü dattvà sahiraõyaü nçpottama  /
koñihomaü tu kurvãta sahasra÷atadakùiõam  // RKS_12.36 //
prayàgaü ca mahàtãrthaü gacched vàràõasãü ÷ubhàm  /
kedàraü ca tathe÷ànaü gaïgàsàgarasaïgamam  // RKS_12.37 //
pitçtãrthaü gayàü caiva naimiùaü puùkaraü tathà  /
màyàpurãü harikùetraü gaïgàdvàraü mahàphalam  // RKS_12.38 //
tãrtheùveteùu cànyeùu yàvad dvàda÷avatsaràn  // RKS_12.39 //
anena kramayogena ÷uddhis te nàtra saü÷aya  /
muktis te bhavità ràjan bràhmaõànàü prabhàvataþ  // RKS_12.40 //
dattaü te ÷rutivàkyena pràya÷cittaü dvijottamaiþ  /
pàdapåjà dvijendràõàü kartavyà ca vidhànataþ  // RKS_12.41 //
kurukùetraü jagàmàtha kartuü somasavaü nçpaþ  /
vicintyaivaü svàghanyàsaü sarasvatyàü samà÷rayat  // RKS_12.42 //
japati sma ÷ivastotraü haraü viùõuü sarasvatãm  /
kurukùetraü gamiùyàmi kurukùetre vasàmyaham  // RKS_12.43 //
kurukùetrasya nàmnà 'pi naraþ pàpàt pramucyate  /
akhila÷abdam ahauùadhaprakùàlitasakalàbhåtakalaïkà  /
munibhirupàsitatãrthà sarasvatãha haratu me duritam  // RKS_12.44 //
ràj¤as tad vacanaü ÷rutvà pràha pàpaharà nadã  /
viùàdaü tyaja ràjendra ÷çõu me vacanaü param  // RKS_12.45 //
upade÷aü pradàsyàmi sthàtuü tava nçpottama  /
anekabhàvikaü ghoraü smaraõàd eva na÷yati  // RKS_12.46 //
brahmahatyà sahasraü tu gohatyàlakùam eva ca  /
na ca mocayituü ÷aktà gaïgà caiva saridvarà  // RKS_12.47 //
caràcare 'sya loke 'smin kartrã tiùñhati kalpagà  /
dãpàdityàdibhir vãkùya yathàndhatva praõa÷yati  // RKS_12.48 //
tathà nà÷ayate pàpaü kalpagà saritàü varà  /
dànair dagdhà purà càhaü kùatriyàõàm anekadhà  // RKS_12.49 //
grastà 'haü tena pàpena nçpadakùiõayà tataþ  /
÷uklataþ kçùõatàü càhaü pràptà bho pçthivãpate  // RKS_12.50 //
dvàda÷à 'bde caturviü÷e snànaü kartuü samàgamam  /
graste vai ràhuõà sårye koñitãrthe naràdhipaþ  // RKS_12.51 //
pratyakùaü me ÷arãraü tvaü pa÷ya tejaþ samujjvalam  /
snàtvà tu ÷ivamabhyarcya bahu svarõaü makhottamam  // RKS_12.52 //
kuru tatra nçpa÷reùñha tena te niùkçtir bhavet  /
ye mçtà bràhmaõà gàvas teùàm asthipravàhanam  // RKS_12.53 //
narmadodakasamparkàd divi devatvamàpyate  /
tilodakapradànena teùàü muktiþ parà bhavet  // RKS_12.54 //
÷rutvaitat kathitaü vàkyaü sarasvatyà nçpa÷ca tàm  /
namaskçtya samutthàya kanyàpuramagàt tataþ  // RKS_12.55 //
sàntaþ puraparãvàro mudà paramayà nçpaþ  /
tenàj¤aptàs tato bhçtyàþ sarvasambhàrasabhçtàþ  // RKS_12.56 //
yaj¤opaskaram àdàya mekalà yatra gacchata  /
asthi bhasma yathànyàyaü nãtaü karmakarais tataþ  // RKS_12.57 //
pràvàhayat kalpagàyàü mantrayuktena vàriõà  /
asthyàdi påjayitvà ca yathà vidham anuttamam  // RKS_12.58 //
devàü÷ ca bràhmaõàüs tatra tarpayitvà kçtà¤jaliþ  /
pravàho nirgatas tatra narmadàyàü samàvi÷at  // RKS_12.59 //
sa gà¤jàleti vikhyàto narmadà saïgamo nçpa  /
gà¤jàlasiddhaliïgaü ca såryakoñisamaprabham  // RKS_12.60 //
divyayànasamàråóhà dagdhàþ kàlàgninà tu ye  /
à÷ãrvàdaparàs sarve harike÷aü pratuùñuvuþ  // RKS_12.61 //
tvat prasàdàn mahàbhàga divi devatvam àgatàþ  /
devadundubhinirghoùair veõuvãõàravais tathà  // RKS_12.62 //
divyayànasamàråóhà gatàs te vaiùõavaü padam  /
harike÷o nçpa÷reùñhaþ parayà ca mudàyutaþ  // RKS_12.63 //
saptakalpavahàü devãü narmadà lokapàvanãm  /
namaskçtya saricchreùñhàü stutiü cakre samàhitaþ  // RKS_12.64 //
namaste 'stu saricchreùñhe saptakalpanivàsini  /
yatra tatra naraþ snàtvà mukto bhavati kalmaùàt  // RKS_12.65 //
na tasya punaràvçttirghore saüsàrasàgare  /
janmàntarasahasreõa na tvàü stambhayate balã  // RKS_12.66 //
jahnunà hi purà pãtà karatoyena jàhnavã  /
tvayà ca påritaü sarvaü vi÷vaü caiva caràcaram  // RKS_12.67 //
tvat prasàdàt mahàdevi mukti÷càpi bhavàrõavàt  /
pratyakùà kalpagaitacca stotraü ÷rutvà nçpoditam  // RKS_12.68 //

narmadovàca:
varaü vçõu mahàbhàga yat te manasi vartate  /
tasyàs tad vacanaü ÷rutvà harike÷o 'bravãd idam  // RKS_12.69 //
yadi me varadàdevi påtaü màü parikalpaya  /
snànàvagàhanàt pànàt smaraõàt kãrtanàd api  // RKS_12.70 //
saptajanmakçtaü pàpaü sadya eva praõa÷yatu  /

revovàca:
evam astu nçpa÷reùñha matprasàdàd bhaviùyati  // RKS_12.71 //
evamuktvà tato devã tatraivàntara dhãyata  /
harike÷a÷cakravartã sàùñàïgaü praõipatya ca  // RKS_12.72 //
kàmikaü yànamàruhya sarvàlaïkàrabhåùitaþ  /
vive÷a nagaraü puõyaü yathà÷akro 'maràvatãm  // RKS_12.73 //
kàlàntare tataþ pràpte ràjyaü kçtvà suràlaye  /
sàntaþ puraparãvàro bhogàn bhuïkte sma puùkalàn  // RKS_12.74 //
etatte kathitaü ràjan mahàbhàga vi÷àmpate  /
dvàparaü vaü÷am aikùvàkaü bràhmaü vaivasvataü tathà  // RKS_12.75 //
kàpilaü puùkaraü ceti saptakalpàn vidurbudhàþ  /
kàpilaü prathamaü viddhi pràjàpatyaü dvitãyakam  // RKS_12.76 //
bràhmaü raucaü ca sàvitraü bàrhaspatyaü prabhàsakam  /
mahendram agnikalpaü vaijayantaü màrutaü tathà  // RKS_12.77 //
vaiùõavaü brahmaråpaü ca jyotiùaü ca caturda÷am  /
ete kalpàs tu saükhyàtà na mçtà yeùu narmadà  // RKS_12.78 //
etat te kathitaü ràjannitihàsaü puràtanam  /
dhanyaü ya÷asyam àyuùyaü mahatàü kãrtivarddhanam  // RKS_12.79 //
÷ravaõàt kãrtanàd vàpi mucyate sarvakilviùàt  // RKS_12.80 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàmàhàtmye gà¤jàlatãrthavarõano nàma dvàda÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 13

màrkaõóeya uvàca:
athànyat paramaü tãrthaü sarvapàpavinà÷anam  /
di÷i yàmyàü samàkhyàtaü nàmnà vai bàluke÷varam  // RKS_13.1 //
puõyaü prakãrtitaü tatra liïgam paramasiddhidam  /
tatra snàtvà yathànyàyaü hemabhàraphalaü labhet  // RKS_13.2 //
÷aïkukarõa iti khyàto yakùaþ paramasiddhidaþ  /
uttaràyaõam àsàdya kanyà revàsamàgame  // RKS_13.3 //
saüjagàma nçpa÷reùñha ÷ivasaüsaktamànasaþ  /
maõimàõikyaratnàni bràhmaõàrthamakalpayat  // RKS_13.4 //
tàvan nçpas tu taü sthànàt sthàõuü caiva mahe÷varam  /
càlayàmàsa yakùas tu tataþ kruddho mahe÷varaþ  // RKS_13.5 //
dadàha hastau yakùasya vismayàviùñacetasaþ  /
àkà÷avacasà proktaü viùàdaü tyaja putraka  // RKS_13.6 //
surasaïghàstrayastriü÷at nainaü càlayituü kùamàþ  /
suràsuragurån devaü sthàõubhåtaü svayambhuvam  // RKS_13.7 //
kiü punardànavà yakùamànuùà÷càlpacetasaþ  /
kùamayitvà tu deve÷aü ÷aïkukarõo mahe÷varam  // RKS_13.8 //
såryakoñisamaprakhyaü jvalantaü dãptatejasam  /
aj¤ànàt kçtam etat tu kùantavyaü mayi putrake  // RKS_13.9 //
uvàca vacanaü devaü varaü dehi mahe÷vara  /
prasàdya càbravãd yakùas tava bhçtyaü va÷aü gatam  // RKS_13.10 //
gaõatvaü gaõamadhye tu dehi he surasattama  /
yakùatãrtham iti khyàtaü liïgaü vai bàluke÷varam  // RKS_13.11 //
kartum arhasi deve÷a tãrthe 'smin sacaràcaraiþ  /
ayane cottare hy atra snànadànamanuttamam  // RKS_13.12 //
imaü varam ahaü manye yadi tuùño 'si ÷aïkara  /

÷aïkara uvàca:
sarvakàbhaphalàvàptir matprasàdàd bhaviùyati  // RKS_13.13 //
evam uktvà mahe÷ànas tatraivàntara dhãyata  /
÷aïkukarõo mahàtejàs tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_13.14 //
divyayànaü samàruhya yayau màhe÷varaü puram  /
athànyat paramaü tãrthaü sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_13.15 //
di÷i yàmyàü samàkhyàtaü nàmnà pårõamanoratham  /
puõyakãrtanaliïgaü tu brahmahatyàpraõà÷anam  // RKS_13.16 //
tatra snàtvà mahàràja gosahasraphalaü labhet  /
harivarmà purà càsãd viràñnagaràdhipaþ  // RKS_13.17 //
sarvadharmaguõopeto yaj¤ayàjã mahàya÷àþ  /
iùñas tatra mahàyaj¤o yena vai kalpagàtañe  // RKS_13.18 //
golakùaü tatra dattaü ca hemabhàrapariùkçtam  /
devà÷ ca tàrpitàs tatra brahmàviùõur bçhaspatiþ  // RKS_13.19 //
bràhmaõàþ påjità bhaktyà nànàratnavibhåùitàþ  /
pra÷a÷aüsu÷ca nçpatiü suràþ pårõamanorathàþ  // RKS_13.20 //
athànyat kathayiùyàmi tãrthàt tãrthamanuttamam  /
revàmatsyàsamàyoge suràsuranamaskçtam  // RKS_13.21 //
nàbhàgasya ca saüvàdam àpastambasya cànagha  /
manvantare càkùuùe vai saüpràpte dvàpare yuge  // RKS_13.22 //
nàmnà matsye÷varaü liïgaü jalamadhye vyavasthitam  /
påjyate nàgakanyàbhir na taü pa÷yanti mànuùàþ  // RKS_13.23 //
mahàtejo maõimayaü candrabimbasamaprabham  /
smaraõàd yasya devasya brahmahatyà praõa÷yati  // RKS_13.24 //

yudhiùñhira uvàca:
sàdhubhiþ saha saüvàsàt ke guõàþ parikãrtitàþ  /
kàþ kathàþ kàni puõyàni saïgame sàptakalpage  // RKS_13.25 //

màrkaõóeya uvàca:
atraivodàharantãmam itihàsaü puràtanam  /
nàbhàgasya ca saüvàdam àpastamba taponidheþ  // RKS_13.26 //
maharùi÷càtmavàn pårvam àpastambo dvijottamaþ  /
upavàsakçtàrambho babhåva bhagavàüs tathà  // RKS_13.27 //
nityam krodhaü ca kàma¤ca lobhaü mohaü visçjya ca  /
revàmatsyàsamàyoge vive÷a salilà÷aye  // RKS_13.28 //
sa matsyaiþ salilàvarte sarita÷cànugais tadà  /
tatrànyotpatitair jàlaiþ samànãto mahàya÷àþ  // RKS_13.29 //
tasmàd uttàrayàm àsuþ salilàd brahmanandanam  /
taü dçùñvà tapasà dãptaü kaivartà bhayavihvalàþ  // RKS_13.30 //
÷irobhiþ praõipatyoccair idaü vacanamabruvan  /
aj¤ànàt kriyamàõànàmasmàkaü kùantum arhasi  // RKS_13.31 //
kiü và kiü ca priyaü te 'dya tadàj¤àpaya suvrata  /
sa munistan mahad dçùñvà matsyànàü kadanaü kçtam  // RKS_13.32 //
kçpayà parayàviùño dà÷àn provàca duþkhitaþ  /
duþkhitànãha bhåtàni yo na bhåtaiþ pçthag vidhaiþ  // RKS_13.33 //
kevalàtma sukhecchàto 'ven nç÷aüsataro 'sti kaþ  /
aho 'svastheùvakàruõyaü svaàrthe caiva balirvçthà  // RKS_13.34 //
j¤àninàm api ced yas tu kevalàtmahite rataþ  /
j¤ànino hi yathà svàrtham à÷ritya dhyànam à÷ritàþ  // RKS_13.35 //
duþkhàrtànãha bhåtàni prayànti ÷araõaü tataþ  /
yo 'bhivà¤chati bhoktuü vai sukhànyekàn tato janaþ  // RKS_13.36 //
pàpàt parataraü taü hi pravadanti mumukùavaþ  /
ko nu me syàd upàyo hi yenàhaü duþkhitàtmanàm  // RKS_13.37 //
antaþpravi÷ya bhåtànàü bhaveyaü sarvaduþkhabhuk  /
yanmamàsti ÷ubhaü kiücit tad dãnàn upagacchatu  // RKS_13.38 //
yat kçtaü duùkçtaü tai÷ca tada÷eùamupaitu màm  /
dçùñvà tàn kçpaõàn vyaïgàn anaïgàn rogiõas tathà  // RKS_13.39 //
dayà na jàyate yasya sa rakùa iti me matiþ  /
pràõasaü÷ayamàpannàn pràõino bhayavihvalàn  // RKS_13.40 //
yo na rakùati ÷asto 'pi sa tatpàpaü sama÷nute  /
àhåtànàü nayàrtànàü sukhaü yad upajàyate  // RKS_13.41 //
tasya svargàpavargau ca kalàü nàrhanti ùoóa÷ãm  /
tasmàccaitàn ahaü dãnàü chaktuü mãnàn suduþkhitàn  // RKS_13.42 //
yàdçïmàtraü na pa÷yàmi kiü punas trida÷àlayam  /
ni÷amyaitan muner vàkyaü dà÷àste jàtasaübhramàþ  // RKS_13.43 //
yathàrthaü tu tathà sarvaü nàbhàgàya nyavedayan  /
nàbhàgo 'pi tataþ ÷rutvà taü draùñuü brahmanandanam  // RKS_13.44 //
tvaritaþ prayayau tatra sàmàtyaþ sapurohitaþ  /
sa samyak påjayitvà tu devakalpaü nçpas tataþ  // RKS_13.45 //
provàca bhagavan vidvan kiü karomi tavàj¤ayà  /

àpastamba uvàca:
÷rameõa mahatàviùñàþ kaivartà duþkhajãvinaþ  // RKS_13.46 //
mama målyaü prayaccheti yad yogyaü manyase nçpa  /

nàbhàga uvàca:
sahasràõi ÷ataü målyaü niùàdebhyo dadàmy aham  // RKS_13.47 //
niùkrayàrthaü hi bhagavan nãtaü te brahmanandana  /

àpastamba uvàca:
nàhaü ÷atasahasreõa niyamyaþ pàrthiva tvayà  // RKS_13.48 //
sadç÷aü dãyatàü målyam amàtyaiþ saha cintaya  /

nàbhàga uvàca:
koñiü pradãyatàü målyaü niùàdebhyo dvijottama  // RKS_13.49 //
yady etad api yogyaü no tato bhåyaþ pradãyatàm  /

àpastamba uvàca:
ràjannàrhà vayaü koñimadhikaü càpi pàrthiva  // RKS_13.50 //
sadç÷aü dãyatàü målyaü bràhmaõaiþ saha saüvada  /

ràjovàca:
arddhaü ràjyaü samastaü và niùàdebhyaþ pradãyate  // RKS_13.51 //
etan målyam ahaü manye kiü vàlaü manyase dvija  /

àpastamba uvàca:
arddhaü ràjyaü samastaü và nàham arhàmi vai nçpa  // RKS_13.52 //
sadç÷aü dãyatàü mahyaü çùibhiþ saha cintaya  /
maharùes tadvacaþ ÷rutvà nàbhàgas tu vivàdayan  // RKS_13.53 //
cintayàmàsa dharmàtmà sàmàtyaþ sapurohitaþ  /
tataþ ka÷cid çùis tatra loma÷astu mahàtapàþ  // RKS_13.54 //
nàbhàgam abravãt màbhaiþ toùayiùyàmi taü munim  /

ràjovàca:
bråhi målyaü mahàbhàga me j¤àtikulabàndhavàn  // RKS_13.55 //
nirdagdhavàn çùiþ kruddhas trailokyaü sacaràcaram  /
kiü punar mànavaü dãnam atyalpaü viùayàtmakam  // RKS_13.56 //

loma÷a uvàca:
tvaü samartho mahàràja jagatpåjyà dvijottamàþ  /
gàva÷ca divyàstasmàd vai målyam asmai pradãyatàm  // RKS_13.57 //
tataþ ÷rutvà tu vacanaü sa sàmàtyapurohitaþ  /
harùeõa mahatàviùñaþ provàcedaü vaco munim  // RKS_13.58 //
uttiùñhottiùñha bhagavan kçtameva na saü÷ayaþ  /
etad yogyataü målyaü bhavato munisattama  // RKS_13.59 //

àpastamba uvàca:
uttiùñhàmy eva saüprãtyà samyak krãto 'smi pàrthiva  /
gobhyo målyaü na pa÷yàmi pavitraü pàpanà÷anam  // RKS_13.60 //
gàvaþ pradakùiõã kàryyà vandanãyà hi nitya÷aþ  /
maïgalàyatana divyàs sçùñàs tvetàþ svayambhuvà  // RKS_13.61 //
apyàgàràõi vipràõàü devatàyatanàni ca  /
yadgomayena ÷uddhyanti kiü bråmo hyadhikaü tataþ  // RKS_13.62 //
gomåtraü gomayaü kùãraü dadhi sarpis tathaiva ca  /
gavàü pa¤ca pavitràõi punanti sakalaü jagat  // RKS_13.63 //
gàvo me càgrato nityaü gàvaþ pçùñhata eva ca  /
gàvo me hçdaye caiva gavàü madhye vasàmyaham  // RKS_13.64 //
eva yaþ pañhate nityaü trisandhyaü niyataþ ÷uciþ  /
mucyate sarvapàpebhyaþ svargalokaü sa gacchati  // RKS_13.65 //
agre gràsaparo bhàvaþ kartavyo bhaktito 'nvaham  /
akçtvà svayamàhàraü kurvannàpnoti durgatim  // RKS_13.66 //
tenàgnayo hutàs samyak pitara÷ càpi tàrpitàþ  /
devà÷ca påjitàs tena yo dadàti gavàhnikam  // RKS_13.67 //
mantraþ
saurabheyã jagatpåjyà nitya viùõupade sthità  /
sarvadevamayã gràsaü mayà dattaü pratãkùatàm  // RKS_13.68 //
rakùaõàd brahmaputràõàü gavàü kaõóåyanàt tathà  /
kùãõàrtarakùaõàc caiva tataþ svarge mahãyate  // RKS_13.69 //
àdirhi gàvo yaj¤asya madhyaü càntyaü prakãrtitàþ  /
kùaranti tàs tu sakalaü kùãràjyamamçtaü tathà  // RKS_13.70 //
tasmàd gàvaþ pradàtavyàþ påjanãyà hi nitya÷aþ  /
svargasya saïgamàyaitàs sopànaü hi vinirmitàþ  // RKS_13.71 //
etacchrutvà niùàdàste gavàü màhàtmyam uttamam  /
praõipatya mahàbhàgam àpastambam athàbruvan  // RKS_13.72 //

niùàdà åcuþ:
sambhàùà dar÷anaspar÷avarõanaü kãrtanaü tathà  /
pàvanàni samastàni sàdhånàm iti naþ ÷rutam  // RKS_13.73 //
sambhàùà dar÷anaü caivam ihàsmàbhiþ kçtaü dvija  /
kuruùvànugrahaü tasmàt tvàü vayaü ÷araõaü gatàþ  // RKS_13.74 //

àpastamba uvàca:
etàü gàü pratigçhõantu tatas te muktakilbiùàþ  /
niùàdà÷ca gatàþ svargaü saha matsyair jalodbhavaiþ  // RKS_13.75 //
pràõinàü prãtimutpàdya ninditenà 'pi karmaõà  /
narakaü yadi pa÷yàmi vatsyàmi svargam eva và  // RKS_13.76 //
yanmayà sukçtaü kiücin manovàkkàyakarmabhiþ  /
kçta tenàpi duþkhàrtàþ sarve yàntu ÷ubhàü gatim  // RKS_13.77 //
tatas tasya prasàdena maharùer bhàvitàtmanaþ  /
niùàdàs tena vàkyena saha matsyà divaü gatàþ  // RKS_13.78 //
tàn dçùñvà atha gatàn svargaü samatsyàn matsyajãvinaþ  /
sàmàtyabhçtyo nçpatir vismayàd idam abravãt  // RKS_13.79 //
sevyàþ ÷reyo 'rthibhiþ santaþ tãrthaü puõyaü jalottamam  /
kùaõopàsanamapyatra na teùàü niùkalaü bhavet  // RKS_13.80 //
sadbhissaha samàsãta sadbhiþ kurvãta satkathàm  /
àpastambo munis tatra loma÷a÷ca mahàtapà  // RKS_13.81 //
padais tu vividhair iùñair bodhayàmàsa tu nçpam  /
tataþ saüdhàrayàmàsa dharmabuddhiü sudurlabhàm  // RKS_13.82 //
tatheti kçtvà coktvà ca nçpaü taü pra÷a÷aüsatuþ  /
aho dhanyo 'si ràjendra yat te dharmaparàmatiþ  // RKS_13.83 //
dharmaþ sudurlabhaþ puüsàü vi÷eùeõa mahãkùitàm  /
yadi ràjyamadàviùñaþ svadharmaü na parityajet  // RKS_13.84 //
tato jagati kas tasmàt punar abhyadhiko bhavet  /
dhruvaü dharma÷ca ràjyaü vai moha÷caiva sadà dhruvaþ  // RKS_13.85 //
mahàdhruva÷ca narako ràjyaü nindanti te budhàþ  /
ràjyaü hi manyate måóho naro viùayalolupaþ  // RKS_13.86 //
manãùiõas tu pa÷yanti sadaiva narakopamam  /
tasmàcchoka÷ca moha÷ca na kartavyo madas tvayà  // RKS_13.87 //
yadãcchasi mahàràja ÷à÷vatãü gatimàtmanaþ  /

màrkaõóeya uvàca:
ityuktvà mahàtmànau jagmatuþ svaü svamà÷ramam  // RKS_13.88 //
nàbhàgo 'pi varaü labdhvà prahçùñastvavi÷at puram  /
etat te kathitaü ràjan ye gaõàþ satsamàgame  // RKS_13.89 //
màhàtmyaü vai gavàü tadvat kiü bhåyaþ ÷rotum icchasi  /
revàmatsyàsamàyoge gavàü màhàtmyamuttamam  // RKS_13.90 //
tatra snàtvà mahàràja matsye÷varamathà 'rcaya  /
àpastambo mahàbhàgo niùàdà matsyajãvinaþ  // RKS_13.91 //
matsyaiþ saha gatàþ svargaü tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
divyakàntidharàþ sarve loke krãóanti vaiùõave  // RKS_13.92 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe matsye÷varatãrthavarõanonàma trayoda÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 14

màrkaõóeya uvàca:
athànyat kathayiùyàmi tãrthaü pàpavimokùaõam  /
matsyàyàþ ÷ubhatàpyà÷ca saïgame surasevitam  // RKS_14.1 //
devo matsye÷varo nàma nàgakanyàbhirarcitaþ  /
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_14.2 //
pa¤cavaktràstrinetrà÷ca matsyatãrthaprabhàvataþ  /
kalahaüsa iti khyàto devarùir dhyànatatparaþ  // RKS_14.3 //
tasyà÷ramaü paraü ramyaü brahmarùi viniùevitam  /
÷àkamålaphalàhàro japadhyànaparàyaõaþ  // RKS_14.4 //
so 'tiùñhad ayutaü sàrddham ekapàdena bhàrata  /
÷ivadhyànaparo bhåtvà sarvabhåtahite rataþ  // RKS_14.5 //
tatas tu dhyànayogena tasya devaþ ÷atakratuþ  /
cakampe tapasà càsau devaràjo bhaviùyati  // RKS_14.6 //
hariùyati na sandeho purãü caivàmaràvatãm  /
bràhmaõa÷ca sure÷ànaþ kubjo vàmanaråpadhçk  // RKS_14.7 //
jagàma vçddharåpeõa kalahaüsà÷ramam prati  /
uvàca vacanaü ÷akro bràhmaõaü tapasi sthitam  // RKS_14.8 //
kimarthaü tapase ÷ãghraü kàmam etad bravãhi me  /
àràdhayasi kaü devaü satyam etat tapodhana  // RKS_14.9 //
saühçtya tapasà yogaü prahasannabravãd vacaþ  /
jànàmi tvàü mahàbhàga ÷akras tvaü trida÷e÷varaþ  // RKS_14.10 //
na kàmaye 'ham indratvaü ràjyaü kuru yathepsitam  /
àràdhayàmyahaü devaü nànyaü devaü katha¤cana  // RKS_14.11 //
etacchrutvà vacas tasya maharùer abravãd vçùaþ  /
varaü vçõu mahàbhàga yathà drakùyasi ÷aïkaram  // RKS_14.12 //

kalahaüsa uvàca:
vinà 'haü tryambakaü yàce nànyàd devàdaho varam  /
vijayã bhava ÷akra tvaü nànyaü vçõe varaü tvaham  // RKS_14.13 //
evamukto yayau ÷akraþ sarvakàmasamanvitaþ  /
j¤àtvà tasya paràü bhaktiü devadevo mahe÷varaþ  // RKS_14.14 //
adar÷ayad athàtmànaü nãlakaõñhaü trilocanam  /
dçùñvà råpaü mahe÷asya sàùñàïgaü praõipatya ca  // RKS_14.15 //
kalahaüso muni÷reùñhaþ stotuü samupacakrame  /
namo 'stu te mahàdeva nãlakaõñhatrilocana  // RKS_14.16 //
namaþ ÷ivàya ÷àntàya ÷ålahasta namo 'stu te  /
namaþ ÷ivàya ÷ambhavàyà 'nàthàya namo namaþ  // RKS_14.17 //
tryambakàya mahàdevetyàdi nàmàdibhiþstuta oü namo devàya ÷ambhavàya bhårbhuvaþ svaþ  |
somarudradhvàntasåryàya namo rudràgnaye namaþ  // RKS_14.18 //
namaþ ÷ambho pa¤cavaktra mahà÷iva namo 'stu te  /
svayambhåvana pàtàla nãlakaõñha namo 'stu te  // RKS_14.19 //
brahma÷arvasure÷ànahariharàya namo namaþ  /
j¤àna÷aktikriyà÷akticaràcara namo 'stu te  // RKS_14.20 //
hàñakàya namas tubhyam umànàtha namo 'stu te  /
brahmaviùõumahe÷àya sarvaj¤àya namo namaþ  // RKS_14.21 //
sadyojàtas tathà ghoras tat puruùàya namo namaþ  /
tvayà vyàptam idaü sarvaü trailokyaü sacaràcaram  // RKS_14.22 //
àdimadhyàntaråpàya kalikàla namo 'stu te  /
umàkàntàrdhadehàya ÷rãkaõñhoragabhåùaõa  // RKS_14.23 //
anantagaõaråpàya nàgayaj¤opavãtine  /
÷abdaþ spar÷a÷ ca gandha÷ca raso råpaü ca pa¤camam  // RKS_14.24 //
buddhir manastv ahaïkàro hy aùñamårte namo 'stu te  /
såryo 'ryamà bhagas tvaùñà påùàrkaþ savità raviþ  // RKS_14.25 //
gabhastimàü÷ ca tvaü kàlo mçtyur dhàtà prakà÷akaþ  /
pçthivyàpas tathà tejo vàyuràkà÷am eva ca  // RKS_14.26 //
somo bçhaspatiþ ÷ukro budho 'ïgàraka eva ca  /
indro vivasvàn dãptàü÷uþ ÷uciþ ÷aurirjane÷varaþ  // RKS_14.27 //
kalàste viùõubrahmàdyà vedo vai÷ravaõo yamaþ  /
kalàkàùñhàmuhårtà÷ ca pakùamàsartavas tathà  // RKS_14.28 //
saüvatsaras tvam evàsi kàlacakro vibhàvasuþ  /
puruùaþ ÷à÷vato yogo vyaktàvyaktaþ sanàtanaþ  // RKS_14.29 //
lokàdhyakùaþ suràdhyakùo vi÷vakarmà tamonudaþ  /
varuõaþ ÷ãtabhàra÷ ca jãmåto jãvano 'rihà  // RKS_14.30 //
bhåto yaj¤o bhåtapatir lokapàlair niùevitaþ  /
manaþ suparõo bhåtàdiþ sadà÷iva namo 'stu te  // RKS_14.31 //
jihvàcàpalyabhàvena khedito 'si mayà prabho  /
brahmaviùõvàdibhir devair yasyànto naiva labhyate  // RKS_14.32 //
bhavasàgaramagnànàü kaþ stotuü ÷aktimàn bhavet  /
aj¤ànà¤j¤ànato và 'pi ÷ålapàõe kùamasva tat  // RKS_14.33 //

màrkaõóeya uvàca:
÷rutvà stotram idaü devaþ kalahaüsasya bhàrata  /
varaü vçõu mahàpràj¤aprãtaþ stotreõa te 'nagha  // RKS_14.34 //

kalahaüsa uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtum ihecchasi  /
kalahaüse÷varaü nàma tãrthaliïgaü sure÷vara  // RKS_14.35 //
akùayà devadevà 'tra homadànabalikriyàþ  /
atràkùayaü kçtaü sarvaü tvat prasàdàt mahe÷vara  // RKS_14.36 //
÷ivàj¤à vartate te 'tra naraþ svargamavàpnuyàt  /
utkràntiü kurute yas tu ava÷aþ svava÷o 'pi và  // RKS_14.37 //
stavenànena ya stautiyastvà stoùyati ÷aïkara  /
brahmahà và suràpo và steyã ca gurutalpagaþ  // RKS_14.38 //
tãrthasyàsya prabhàveõa sarve yàntu ÷ivàlayam  /
idaü varamahaü manye sarvakàmasamçddhaye  // RKS_14.39 //

ã÷vara uvàca:
yaü yaü kàmayate kàmaü trailokye sacaràcare  /
matprasàdàn na sandeha sarvam etad bhaviùyati  // RKS_14.40 //
evamuktvà yayau devaþ kailàsanilayaü nçpa  /
kalahaüso 'tha munibhir brahmiùñhaiþ sajitendriyaþ  // RKS_14.41 //
varùàyutàni sàgràõi bhuïkte bhogà¤chivàlaye  /
divyayànasamàråóhaþ ståyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_14.42 //
veõuvãõàninàdena sarvàlaïkàrabhåùitaþ  /
da÷a varùasahasràõi tathaiva ÷ivasannidhau  // RKS_14.43 //
dakùiõottaradigbhàgapa¤cakro÷apramàõataþ  /
snànàt tatra divaü yàti mriyate vibudho bhavet  // RKS_14.44 //
etat te kathitaü ràjan kalahaüsasya kãrtanam  /
svàrociùe 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  // RKS_14.45 //
kalahaüsasya càkhyànàn na sãdanti kalau janàþ  /
putradàràvçtànàgha màyàmohasamanvitàþ  /
àkhyànasahitaü devaü karmaõà manasà girà  // RKS_14.46 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷ivamahimavarõano nàma caturda÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 15

yudhiùñhira uvàca:
bhåya÷ cecchàmyahaü ÷rotuü narmadàkãrtanaü ÷ubham  /
àkhyànasahitaü deva viditaü vada sàmpratam  // RKS_15.1 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjendra tãrthaü vai ÷ivena kathitaü purà  /
kàmadaü mokùadaü caiva yaj¤adànaprabhàvataþ  // RKS_15.2 //
revàyà uttare kåle kapilàsaügamàt param  /
vaidåryàt pa÷cime bhàge vikhyàtaü narmadàpuram  // RKS_15.3 //
ardhakoñis tu tãrthànàü mahàdevena bhàrata  /
÷atamaùñottara tatra liïgànàü parikãrtitam  // RKS_15.4 //
yatra vai vasurudrai÷ca brahmàd yai÷ ca suràsuraiþ  /
siddhagandharvayakùai÷ ca vidyàdharamahoragaiþ  // RKS_15.5 //
vedadhvani ninàdena vyàptamasti caràcaram  /
yatràgnir huta homena tridivaü paryapårayat  // RKS_15.6 //
devarùayo mahàràja tathà brahmarùayaþ pare  /
àsan ràjarùayas tatra tàpasà vyavasàyinaþ  // RKS_15.7 //
bràhmaõà÷ ca vasanti sma manasà brahmacintanàþ  /
à÷ramaü jamadagne÷ ca çùikoñisamàvçtam  // RKS_15.8 //
ka÷yapo gàlavo gargo bàdaràyaõa÷àkañau  /
atri÷ caiva va÷iùñha÷ca pulastya pulahaþ kratuþ  // RKS_15.9 //
bhçgu÷ caiva marãci÷ ca bhàradvàjo mahàtapàþ  /
÷àkalya çùya÷çïga÷ ca manur viùõur yamo 'ïgiràþ  // RKS_15.10 //
và÷iùñhadakùau saüvartaþ ÷àtàtapaparà÷arau  /
àpastambaþ ÷uko vyàsàþ kàtyàyanabçhaspatã  // RKS_15.11 //
hàrãtaþ ÷aïkhalikhitau yàj¤avalkyo 'tha gautamaþ  /
agastyaþ pàvakàkhya÷ ca durvàsà ugratàpasaþ  // RKS_15.12 //
÷atànandas tathà jahnur vai÷ampàyanajaiminã  /
loma÷a÷ ca vihaïga÷ ca ÷aunako harir eva ca  // RKS_15.13 //
ete cànye 'pi munayo bahavaþ saü÷itavratàþ  /
jvalantas tapasà tatra såryatejaþ samaprabhàþ  // RKS_15.14 //
caturvidyàvedavidaþ ÷rutismçtivi÷àradàþ  /
saüvatsarakçtàhàrà apàhàrakaràs tathà  // RKS_15.15 //
màsopavàsina÷ cànye tathà pakùopavàsinaþ  /
÷àkàhàràniràhàràþ tathà 'nye màrutà÷anàþ  // RKS_15.16 //
kandamålaphalàhàrà mahàtmànas tathà pare  /
itihàsapuràõàdi nànà÷àstravicintakàþ  // RKS_15.17 //
mokùopàyadhçtàtmàno maunikà÷ ca na maunikàþ  /
ekapàdàrddhapàdà÷ ca bhåmau kàraõabhojinaþ  // RKS_15.18 //
àkhyànaü kathayiùyàmi narmadàpuravàsinàm  /
jamadagnis tu nivasan muniþ ÷ivaparàyaõaþ  // RKS_15.19 //
narmadàsaïgame snàtvà tatràbhyarcyamahe÷varam  /
vividhair gandhapuùpai÷ca tathà 'gurumanoharaiþ  // RKS_15.20 //
dakùiõàmårtim à÷ritya japannàsãt tathà muneþ  /
màsaü ca japatas tasya devadevo mahe÷varaþ  // RKS_15.21 //
siddhe÷varaü nàma liïgaü siddhà yatra suràsuràþ  /
uvàca vacanaü devo bràhmaõaü prati bhàrata  // RKS_15.22 //
tuùño 'haü tava bhaktyà tu rudrajàpyena toùitaþ  /

jamadagniruvàca:
yadi tuùño mahàdeva varaü dàtuü mamecchasi  // RKS_15.23 //
homàrthaü caiva dhenuü me dadasva parame÷vara  /
dharmakarma÷ubhàrtheùu ÷ivapåjàsu tarpaõe  // RKS_15.24 //
pitçkàrye devakàrye gàvaþ puõyatamàþ smçtàþ  /
etasmàt kàraõàd ã÷a homadhenuü prayaccha me  // RKS_15.25 //
dattà caiva mahàbhàga sarvakàmasamçddhaye  /
evam uktvà dadau ràjaüs tatraivàntaradhãyata  // RKS_15.26 //
yàn yàn pràrthayate kàmàüs tàüs tàn pràpnoty asau tataþ  /
çùãõàü ca sahasràõi kàmair bhojayate dvijaþ  // RKS_15.27 //
hiraõmayaiþ svarõapàtrair nànàbhakùyair yathecchayà  /
kãrtir brahmarùibhir mànyaiþ sarvaiþ suragaõais tathà  // RKS_15.28 //
jamadagner munãndrasya à÷rame copavçühità  /
etàvati gate kàle kàrtavãryo nçpottamaþ  // RKS_15.29 //
màhiùmatãü parityajya svargasopànam uttamam  /
ekasmin divase ràjà mçgayàü ca samà÷ritaþ  // RKS_15.30 //
vindhyaü girimanupràpto revàtãraü samà÷ritaþ  /
hatvà pa÷usahasràõi jamadagnyà÷ramaü gataþ  // RKS_15.31 //
dehyetàü màü nijàyogyàü gàü jagàda muniü prati  /
kàrtavãryavacaþ ÷rutvà jamadagnir bhayàkulaþ  /
cintayàmàsa suciraü kimetad iti vismitaþ  // RKS_15.32 //
dharmo hy adharmaråpeõa karmabhiþ puõyasaücitaiþ  /
adharmo dharmaphalado gahanà karmaõo gatiþ  // RKS_15.33 //
iti cintayatas tasye na kiücid bruvato muneþ  /
apahçtya balàd dhenuü ghàtayitvà ca taü munim  // RKS_15.34 //
sthànàn niragamat tasmàt kàrtavãryo nçpàdhamaþ  /
ka÷àdibhis tàóità tu homadhenur muhurmuhuþ  // RKS_15.35 //
÷àpaü dattvà tatas tasya punar dhenur divaïgatà  /
kariùyate kulàntaü ca raiõukeyo nçpàdhama  // RKS_15.36 //
hàhàkàro mahànàsãlokànàü ca yudhiùñhira  /
duràcàras tataþ ko 'yaü bràhmaõànàü ca kopakçt  // RKS_15.37 //
atha ÷rutvà mahàdevo bhàrgavaþ pitçsåtakam  /
sahasaivàgataþ kopàt samidho 'gniriva jvalan  // RKS_15.38 //
nihataü pitaraü dçùñvà kopàd dviguõavikramaþ  /
jagàma sahasotthàya purãü màhiùmatãü prati  // RKS_15.39 //
kàrtavãryàrjunaü dçùñvà kruddhaþ provàca bhàrgavaþ  /
tiùñha tiùñha kva gantàsi nihatya pitaraü mama  // RKS_15.40 //
ityuktvà 'dàya para÷uü ciccheda ca bhujàvanam  /
÷irasaiva samaü kopàt kùatriyàntakaro muniþ  // RKS_15.41 //
hate tasmin mahàvãrye kàrtavãrye duràtmani  /
devadundubhayoneduþ puùpavçùñiþ papàta ca  // RKS_15.42 //
tat kopàd akarot sarvàü niþkùatràü pçthivãü tadà  /
pratij¤àü saphalãkçtya sa jagàma tam à÷ramam  // RKS_15.43 //
màtaraü ca namaskçtya tata÷ cànyàn munã÷varàn  /
devaü para÷uràme÷aü saüsthàpya vidhipårvakam  // RKS_15.44 //
vi÷okairaõóikà caiva tçtãyà pàvanã tathà  /
pitu÷cakàra tatraiva sahasaivottaràü kriyàm  // RKS_15.45 //
devadroõãti vikhyàtà tatràste kapilà ÷ilà  /
tatra piõóapradànena divaü gacchanti pårvajàþ  // RKS_15.46 //
etat te kathitaü ràjan narmadàpuram uttamam  /
÷ravaõàt kãrtanàt tasya divi devatvam àpyate  // RKS_15.47 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kàrtavãryàkhyàne pa¤cada÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 16

màrkaõóeya uvàca:
athànyaü saüpravakùyàmi saïgamaü lokavi÷rutam  /
bçhatyà narmadàyàs tu suràsuraniùevitam  // RKS_16.1 //
nànàdrumalatàkãrõaü vindhyaparvatasevitam  /
campakair bakulair yuktama÷okaiþ stabakair api  // RKS_16.2 //
punnàgaiþ kiïkiràtai÷ ca sugandhair nàgake÷araiþ  /
mallikotpalajàtãbhiþ pàñalaiþ pàrijàtakaiþ  // RKS_16.3 //
àmrajambåkapitthai÷ ca ÷rãphalaiþ panasais tathà  /
kharjårair badarãbhi÷ ca dàóimair bãjapårakaiþ  // RKS_16.4 //
aruùkaraiþ kùãravçkùair nàraïgair upa÷obhitaiþ  /
bharaõàyàtmavargasya saüvidhàya vanecaraþ  // RKS_16.5 //
mukhagaõóåùasalilaü ÷ivàya sa samàharat  /
aj¤ànabhaktigarbhas tu snàpayitvà phalaü dadau  // RKS_16.6 //
vàsare vàsare caiva niùàdo dharmatatparaþ  /
saumyàyane ca cakùur vai dattvà saumyaü tathàtmanaþ  // RKS_16.7 //
evaü sampåjayàmàsa tryambakaü vidhipårvakam  /
etat te kathitaü ràjan kalpagà netrasaïgamam  // RKS_16.8 //

yudhiùñhira uvàca:
bhagavan chrotum icchàmi mahàkautåhalaü hi me  /
saüjàto muni÷àrdåla sa kathaü netrasaïgamaþ  // RKS_16.9 //

màrkaõóeya uvàca:
ekasmin vàsare pràpte vyatãpàte ca saükrame  /
sa puùpabhàramàdàya pravive÷a ÷ivàlaye  // RKS_16.10 //
tçtãyam ãkùaõaü tatra devasya ca na pa÷yati  /
tadà tu cintayàmàsa vismayàviùña cetanaþ  // RKS_16.11 //
kenàpahçtam etasya netraü devasya pàpmanà  /
ity uktvà ca svakaü netraü tãkùõabàõena bhàrata  // RKS_16.12 //
lalàñe devadevasya utkçtya saünyave÷ayat  /
na kampo na ca kàrpaõyaü nà 'nyathà tasya mànasam  // RKS_16.13 //
tatas tuùñaþ sure÷àno niùàdaü prati bhàrata  /
prahasan na bravãd devo varaü vçõu yathepsitam  // RKS_16.14 //
÷ivaprasàdasampannà buddhir anyà pracakrame  /

màrkaõóeya uvàca:
÷rutvà tu vacanaü ÷ambhoþ sàùñàïgaü praõipatya saþ  // RKS_16.15 //
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtuü mamecchasi  /
niùàdàsta ime sarve mçgapakùigaõaiþ saha  // RKS_16.16 //
saputradàrapa÷avo ye cànye pàpayonayaþ  /
tvat prasàdàn mahe÷àna ÷ivalokaü prayàntu te  // RKS_16.17 //
etad varam ahaü manye bhåtànàü hitakàmyayà  /
etacchrutvà vacas tasya niùàdàdhipateþ ÷ivaþ  // RKS_16.18 //
uvàca sarvakàmàptiü matprasàdàt tvamàpsyasi  /
evam uktvà ÷ivo ràjaüs tatraivàntaradhãyata  // RKS_16.19 //
divyayànasamàråóho niùàdo 'nucaraiþ saha  /
dhçtasvarõàtapatraü tu vãjyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_16.20 //
divyàbharaõa÷obhàóhyaþ sarvàlaïkàrabhåùitaþ  /
divyavastraparãdhàno divyagandhànulepanaþ  // RKS_16.21 //
suràsuraiþ ståyamàno veõuvãõàpuras saraþ  /
pràyàcchivapuraü kùipraü tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_16.22 //
etat te kathitaü ràjan chivanetrahradà÷ritam  /
aneka÷atasaükhyàtàþ pàpayoniratà naràþ  // RKS_16.23 //
narmadà÷ivasaüyoge saüsiddhiü paramàü gatàþ  /
ava÷a svava÷o và 'pi yas tu pràõàn parityajet  // RKS_16.24 //
vased varùasahasràõi umàmàhe÷vare pure  /
÷ravaõàt kãrtanàc càpi mucyate bhavabandhanàt  // RKS_16.25 //
dhanyàs te puruùà ràjan ye mriyante ÷ivàyane  /
na teùàü garbhabhåti÷ ca janma caiva yudhiùñhira  // RKS_16.26 //
putradàraparigrastà mohajàlasamàvçtàþ  /
kalpagàü tu na pa÷yanti pàpopahatacetasaþ  // RKS_16.27 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàmàhàtmye hradàkhyànaü nàma ùoóa÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 17

màrkaõóeya uvàca:
athànyat paramaü tãrthaü kathyamànaü nibodha me  /
sahasrayaj¤aü vikhyàtaü triùu lokeùu vi÷rutam  // RKS_17.1 //
tatra snàtvà ca japtvà ca påjayitvà mahe÷varam  /
na tasya punaràvçttir ghore saüsàrasàgare  // RKS_17.2 //
kathayàmi tavàkhyànam itihàsaü puràtanam  /
tàràbalirnàma nàgaþ kambalà÷vatarau tathà  // RKS_17.3 //
÷vetoragàs tathà cànye bhujaïgà÷ ca tathà 'pare  /
nàge÷varaü te 'rcayanti nànàpuùpavilepanaiþ  // RKS_17.4 //
nàgapågàþ samàsàdya påjayanti mahe÷varam  /
gargo 'ghamarùaõa÷ caiva cyavanaþ ÷aunako 'ïgiràþ  // RKS_17.5 //
ete cànye 'pi bahavo brahmavidyàïgapàragàþ  /
nàgànàü cà÷ramaü hartuü tatra sarve hy upasthitàþ  // RKS_17.6 //
tatastaiþ kupitair nàgair daùñà÷ caiva dvijottamàþ  /
viùàghràtàn munãn dçùñvà kupita÷ càghamarùaõaþ  // RKS_17.7 //
vàhanaü vàsudevasya pakùiràjaü samàhvayat  /
tatkùaõàd àgataþ pakùã garuóaþ krodhamårchitaþ  // RKS_17.8 //
kçtà¤jalipuño bhåtvà bràhmaõaü cedamabravãt  /
bhujaïgàn bhakùayiùyàmi bràhmaõà nirviùàs tataþ  // RKS_17.9 //
brahma÷àpabhayàrtena garuóena viùolbaõàþ  /
bhakùitàþ pannagàþ sarve mocità munayo viùàt  // RKS_17.10 //
pakùãndre ca gate sthàne bhakùayitvà bhujaïgamàn  /
ava÷iùñàs tu ye nàgà vivi÷uste rasàtalam  // RKS_17.11 //
àplave ca susaüpràpte pravàho nàrmadaþ kùaõàt  /
asthãni sràvayàmàsa tato nàgà divaü yayuþ  // RKS_17.12 //
sarpayoniü parityajya loke krãóanti ÷àmbhave  /
nàge÷varasya revàyàþ samparkàt pàpamokùaõam  // RKS_17.13 //
tatra nàgahrada÷ càste triùu lokeùu vi÷rutaþ  /
tatra snàto divaü yàti yo nàge÷varamarcayet  // RKS_17.14 //
ayaü te kathito ràjannitihàsaþ puràtanaþ  /
÷ravaõàt kãrtanàd và 'pi mucyate bhavabandhanàt  // RKS_17.15 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe nàge÷varàkhyànaü nàma saptada÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 18

màrkaõóeya uvàca:
athànyat kathayiùyàmi tãrthaü ca janakottamam  /
revàyà uttare kåle sarvasiddhipradàyakam  // RKS_18.1 //
a÷vamedhaü tu tatraiva ÷atamedhaü tathàparam  /
sahasramedhaü vij¤eyaü suràsuranamaskçtam  // RKS_18.2 //
lakùamedhaü tathà cànyaü ÷ivena parikãrtitam  /
janako nàma ràjarùir yatreùñvà tridivaü yayau  // RKS_18.3 //
svàrociùe 'ntare pràpte tretàyàü ca naràdhipa  /
purodhasaü yàj¤avalkyaü brahmarùiü brahmavittamam  // RKS_18.4 //
ka÷yapasyà÷ramaü puõyaü brahmarùigaõasevitam  /
siddhagandharvagãtàóhyaü vedadhvanininàditam  // RKS_18.5 //
yuktaü kàmaphalair vçkùaiþ puùpitaiþ phalitaiþ ÷ubham  /
dhanadasya purã yadvad alakà devanirmità  // RKS_18.6 //
tadvac ca ÷obhitaü nànàmuni vçnda niùevitam  /
kàmadhenås tathà divyàþ ÷atasaükhyàþ payasvinãþ  // RKS_18.7 //
yàj¤ikànçtvija÷ caiva kratuü kartuü yathàvidhi  /
yaj¤opaskarasaübhàraü sarvamàdàya gacchati  // RKS_18.8 //
àdide÷a tato martyàn bhçtyàü÷ caiva sahasra÷aþ  /
bhakùabhojyàdi saübhàrasaükhyàü kartuü na ÷akyate  // RKS_18.9 //
evaü pravartitas tatra lakùamedhaþ kratåttamaþ  /
jagçhur yaj¤abhàgaü ca ÷akràdyàþ surasattamàþ  // RKS_18.10 //
nivartitas tato yaj¤o harir brahmà ÷atakratuþ  /
nànavidhais tathà ratnair vàsoyugmai÷ ca tàrpitàþ  // RKS_18.11 //
svaü svaü yànaü samàråóhà jagmurdevàstriviùñapam  /
narmadàvabhçthaü snàtvà putradàropa÷obhitaþ  // RKS_18.12 //
haraü hariü cà'rcayitvà varadànaprabhàvataþ  /
divyaü yànaü samàråóho yathà ÷akro 'maraiþ saha  // RKS_18.13 //
dhçtasvarõàtapatras tu bãjyamàno 'psarogaõaiþ  /
gãyamàno 'psarobhi÷ ca nànàlaïkàrabhåùitaþ  // RKS_18.14 //
dçùño janakaràjà 'taþ dharmaràjaþ samutthitaþ  /
yànasyà 'gre pàdacàrã arghapàdyàdisaüyutaþ  // RKS_18.15 //
kçtà¤jalipuño bhåtvà vacanaü cedamabravãt  /
tapasà dhyànayogena dànadevàrcanair api  // RKS_18.16 //
÷ivarevàprasàdena jità lokàstvayàkhilàþ  /
uvàca janako ràjà dharmaràjaü ya÷asvinam  // RKS_18.17 //
tathaiva tava mårti÷ ca yathà bhànuþ prabhàkaraþ  /
brahmàviùõus tathà ÷ambhuþ sàkùã sakalakarmaõàm  // RKS_18.18 //
evaü janakasaüvàde dharmàdharmavicàraõàt  /
etasminn antare pràptaþ kiïkiõãjàlamaõóitam  // RKS_18.19 //
veõuvãõàninàdàóhyam apsarogaõasevitam  /
vimànaü divyam àråóho devaràjaþ ÷atakratuþ  // RKS_18.20 //
nàradaþ parvata÷ caiva tathànye munisattamàþ  /
dharmaràjapuraü pràptàþ ÷rutvà janakamàgatam  // RKS_18.21 //
adhyàsus tam akrudhyantam àsanàni mahànti ca  /
prasamãkùya yathàrhantu påjità÷ ca pçthak pçthak  // RKS_18.22 //
teùàü madhye mahàràja nàrado dharmam abravãt  /
ke de÷àþ parvatàþ puõyàþ kà nadya÷ cà÷ramà÷ ca ke  // RKS_18.23 //
kàni tãrthàni loke 'smin yatra dattaü hutaü tapaþ  /
na kùãyate manuùyàõàü tanme kathaya tattvataþ  // RKS_18.24 //
jànàmi tvàü mahàràja såryaputro bravãhi me  /
svaråpamadya sarveùàü yathà vadanupårva÷aþ  // RKS_18.25 //

dharma uvàca:
÷råyatàü muni÷àrdåla÷ivaloke yathà ÷rutam  /
kalmàùapàdo vikhyàto mathuràyàü naràdhipaþ  // RKS_18.26 //
nàbhàgo nàma ràjarùir ayodhyàdhipatis tathà  /
yànaü copari ràjarùer nàbhàgasya mahàtmanaþ  // RKS_18.27 //
adhaþ kalmàùapàdasya dç÷yate sarvadaivataiþ  /
÷ivaloke vivàdo 'bhåt tayos tatra mahàtmanoþ  // RKS_18.28 //

kalmàùapàda uvàca:
puùkare da÷ayaj¤à÷ ca mayà ceùñà vidhànataþ  /
gaïgàyàü naimiùàraõye prabhàse ÷a÷ibhåùaõe  // RKS_18.29 //
gaïgàyamunayor yoge vàràõasyàü tathaiva ca  /
iùñaü yaj¤a÷ataü sàgraü mayà tatra mahe÷vara  // RKS_18.30 //
adhobhàge vimàno me nàbhàgasya mamopari  /
kalpagàü varjayitvà tu tãrthe tãrthe makhottamàþ  // RKS_18.31 //
kçtà mayà mahàdeva vimànaü me tathà 'pyadhaþ  /

ã÷vara uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha me  // RKS_18.32 //
lakùamedhaü nàma tãrthaü revàyà uttare tañe  /
lakùamedhe÷varaü nàmnà liïgaü tatra paraü smçtam  // RKS_18.33 //
cakàra tatra nàbhàgo yaj¤amekaü yathoditam  /
tattãrthayaj¤amàhàtmyàd yànamasyopari sthitam  // RKS_18.34 //
asaükhyeùv api tãrtheùu tvayeùñaü ràjasattama  /
vihàya kalpagàü tena tava yànamadhaþ sthitam  // RKS_18.35 //

dharma uvàca:
na ÷aïkaràt paro devo na revàyàþ parà nadã  /
na satyàt paro dharmo kàruõyaü sarvajantuùu  // RKS_18.36 //
mayà ÷rutaü såryeloke såryeõàpi mahe÷varàt  /
etat te sarvamàkhyàtaü yathàdçùñaü puràtanam  // RKS_18.37 //
vàsãyo narmadàtãre ÷ivadhyànaparàyaõaþ  /
na tasya vai yamaþ ÷àstà yamalokaü na pa÷yati  // RKS_18.38 //
brahmà viùõuþ ÷ivaþ ÷àstà satyameva yathoditam  /
dharmaràj¤à samagraü tu nàradàdyàmaharùayaþ  // RKS_18.39 //
dharmàkhyànam idaü ÷rutvà mudàparamayàyutàþ  /
svaü svaü yànaü samàruhya ÷akràdyàs tridivaü yayuþ  // RKS_18.40 //
dharmàkhyànam idaü puõyam itihàsaü puràtanam  /
kathitaü tava yatnena videhàdyà naràdhipàþ  // RKS_18.41 //
dànayaj¤aprabhàveõa tridivaü varamàyayuþ  // RKS_18.42 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe janakayaj¤o nàmàùñàda÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 19

yudhiùñhira uvàca:
saptasàrasvataü tãrtha ÷aüsa me 'tra mahàmune  /
utpattiü càsya tãrthasya kathayasva yathàrthataþ  // RKS_19.1 //

màrkaõóeya uvàca:
saptasàrasvato nàma gandharvaþ ÷ivagàyanaþ  /
vãõàveõuprekùaõãya yantragãtavi÷àradaþ  // RKS_19.2 //
maõibhadrà subhadrà ca hemagarbhà tathà parà  /
àbhirvaràpsarobhi÷ ca cikrãóe prativàsaram  // RKS_19.3 //
madirà naùñacaitanyaþ kàmàrtaþ kàmamohitaþ  /
vihàya ÷àïkarãü påjàü bhakùyabhojyarato 'bhavat  // RKS_19.4 //
kiyatyapi gate kàle yayau draùñum umàpatim  /
gãtançtyai÷ ca tuùñàva kailàse taü nagottame  // RKS_19.5 //
gandharvaü taü samàlokya cirakàle samàgatam  /
÷a÷àpa nandã kopena ÷ivabhaktiparàïmukham  // RKS_19.6 //
càõóàlayoniü gaccha tvaü pàpasyàsya prabhàvataþ  /
kùutkùàmastvaü niràhàro martyaloke cariùyasi  // RKS_19.7 //
prasàdya nandinaü so 'tha gandharvo vàkyam abravãt  /
÷àpasyàntaü mahàbhàga dàtuü me tvamihàrhasi  // RKS_19.8 //

nandyuvàca:
narmadàyàü vyatãpàte snàtvà 'bhyarcya mahe÷varam  /
antaü ÷àpasya saüpràpya punastvaü càgamiùyasi  // RKS_19.9 //
evaü tad vacanaü ÷rutvà càõóàlãü yonim à÷ritaþ  /
jàtismaratvaü saüpràpya sa÷ailavanakànanàm  // RKS_19.10 //
babhràma dharaõãü sarvàü tãrthayàtràprasaïgataþ  /
atha cakràïgayogena narmadà tãramàgataþ  // RKS_19.11 //
÷aïkarasthaõóile yàgaü tatra gatvà cakàra saþ  /
puùpopahàrair vividhair vãõàvàdyair manoharaiþ  // RKS_19.12 //
gandharvabhaktiü vij¤àya pratyakùo 'bhåt mahe÷varaþ  /
sthaõóilàdutthitaü liïgaü mahàpàvanamambhasi  // RKS_19.13 //
uvàca taü mahàdevo gãtavàditratoùitaþ  /
varaü vçõu mahàbhàga yatte manasi vartate  // RKS_19.14 //
kalpagàtoyasaüspar÷àt pràpnoùi paramàü gatim  /

gandharva uvàca:
yadi tuùño mahe÷àna varaü dàtumihecchasi  // RKS_19.15 //
saptasàrasvataü tãrthaü liïgaü sàrasvataü tathà  /
khyàtiü yàtu mahàdeva tvatprasàdàt mahãtale  // RKS_19.16 //
tiryag yonigatàþ pàpà÷ càõóàlà÷ ca naràdhamàþ  /
sarve te tridivaü yàntu tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_19.17 //
evam astviti taü coktvà mahe÷o 'ntaradhãyata  /
divyayàna samàråóhaþ sarvàlaïkàrabhåùitaþ  // RKS_19.18 //
÷ivalokam avàpyaivaü yathàpårvaü tathaiva saþ  /
saptasàrasvate snàtvà arcayitvà vçùadhvajam  // RKS_19.19 //
kulaikaviü÷am uddhçtya svargaloke mahãyate  /
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_19.20 //
÷ivàj¤à vartate ràjaüs tatra yastridivaü jayet  /

yudhiùñhira uvàca:
kaþ sraùñà càsya jagato hartà dhartà ca bho mune  // RKS_19.21 //
yathàrtham etad àcakùva vistareõa tapodhana  /
tvatto 'haü ÷rotumicchàmi sarvam etan mudàyutaþ  // RKS_19.22 //

màrkaõóeya uvàca:
yathà ÷rutaü mayà pårvaü puràõaü skandakãrtitam  /
tathà te kathayiùyàmi ÷çõu ràjan yathàrthataþ  // RKS_19.23 //
skandena tu purà pçùño haraþ kalpàntakàrakaþ  /
caràcaram idaü sarvaü kathaü gacchati saülayam  // RKS_19.24 //
kutra gacchantyamã devàþ kathaü caiùàü sthitir bhavet  /
kvaca gacchati vai brahmà kutra gacchati ke÷avaþ  // RKS_19.25 //
vedàs tu kutra gacchanti saùaóaïgapadakramàþ  /
agnayaþ parvatàþ sarve samudradvãpasaüyutàþ  // RKS_19.26 //
siddhàþ sarve sanakùatràþ såryàdyà÷ ca tathà grahàþ  /
pàtàlabhuvanàdãni devalokà÷ ca ÷à÷vatàþ  // RKS_19.27 //
kalpànte ca sura÷reùñha kva lãyante ca devatàþ  /

hara uvàca:
kathayàmi paraü guhyaü sçùñisaühàrakàrakam  // RKS_19.28 //
pralaye sarvabhåtàni sthàvaràõi caràõi ca  /
÷ivaliïge vilãyante naùñe jagati ÷à÷vate  // RKS_19.29 //
÷ånyaü caitaj jagat sarvaü trailokyaü sacaràcaram  /
àtiùñhati yadà vahõir visphuran sarvatomukhaþ  // RKS_19.30 //
tato bçhaspatir gàyan vedatrayasamanvitam  /
tadaivàtibalo devaþ kårmaråpo mahàdyutiþ  // RKS_19.31 //
narakàü÷càdahat sarvàs tataþ prajvalito mahàn  /
sarvaü dagdhaü tu pàtàlaü nàgànàü bhuvanàni ca  // RKS_19.32 //
kàlaråpeõa dagdhàni bhuvanàni caturda÷a  /
jvàlàmàlàkulãbhåte vàïmaye sacaràcare  // RKS_19.33 //
naùñe triviùñape sarve sa÷ailavanakànane  /
màyàmaye tu sarve 'smiüs traiguõye pralayaü gate  // RKS_19.34 //
vina÷yati tato brahmà sahitaþ sarvadaivataiþ  /
nà÷ayitvà ca bhåtàni brahmàõóaiþ saha daivataiþ  // RKS_19.35 //
sthità tu narmadà caikà sutãrthà surapåjità  /
narmadàyà 'vatàro 'yaü martyaloke vyavasthitaþ  // RKS_19.36 //
gatamindrasahasraü tu yàvad vai da÷apa¤ca ca  /
atãtaü brahmaõaþ ùañkaü saptamo 'yaü prajàpatiþ  // RKS_19.37 //
tad evam agnimadhyasthaü tena sarvam acetanam  /
avyakte sarvabhåtànàm ã÷e jàgarti jàgrati  // RKS_19.38 //
yadà svapiti ÷àntàtmà tadà sarvaü nimãlitam  /
sa viùõuþ sçùñikartà ca hartà ca jagataþ prabhuþ  // RKS_19.39 //
ekãbhåteùu bhåteùu vyapàsyan sarvatejasàm  /
punaþ sçùñiü prakurute devadevaþ sadà÷ivaþ  // RKS_19.40 //
brahmà bhåtvà 'sçjallokaü viùõur bhåtvà hyapàlayat  /
rudraþ kàlàgniråpeõa haratyante sa eva hi  // RKS_19.41 //
tanmayà kathitaü sarvaü kim anyat paripçcchasi  /
ióà nàma kalà hyeùà ÷ambhor vai saptakalpagà  // RKS_19.42 //
akùayà tena loke  /#
aùñau yugasahasràõi ahoràtraü prajàpateþ  // RKS_19.43 //
anenaiva tu mànena ÷ataü brahmà sa jãvati  /
pitàmaha÷atenaiva viùõor mànaü vidhãyate  // RKS_19.44 //
nimeùàrddhaü ca ÷ambhos tu sahasràõi caturda÷a  /
etàvati vina÷yanti hy asaükhyàtàþ pitàmahàþ  // RKS_19.45 //
tatra dvàda÷asàhasraü daivataü yugam ucyate  /
tad ekasaptatiyugaü manvantaram ihocyate  // RKS_19.46 //
etac caturda÷aguõaü kalpam àhur manãùiõaþ  /
haràrkacandramanavaþ ÷akrasyàyuþ prakãrtitam  // RKS_19.47 //
lokapàlàdayo devàþ sàdhyà÷ caiva marudgaõàþ  /
aùñàviü÷atiparyanta yugànàü santi te 'pi ca  // RKS_19.48 //
etat te kalpagà kàlamànaü nigaditaü mayà  /
ye mçtàþ kalpagàtãre dànayaj¤atapaþ sthitàþ  // RKS_19.49 //
durgamaü yamalokaü ca na pa÷yanti kadàcana  /
tapasà dhyànayogena brahmàrcanaparàyaõàþ  // RKS_19.50 //
narmadàtãramàsàdya ye 'tra pràsàdakàrakàþ  /
dàruõaü narakaü ghoraü nà÷rayante yamàlayam  // RKS_19.51 //
narmadàü tu niùevante vàrddhakye tu subuddhayaþ  /
etad eva paraü dhyànaü ÷eùam anyan nirarthakam  // RKS_19.52 //
narmadàdakùiõe tãre a÷okavanikàsu ca  /
a÷okajananaü nàma tãrtha tatra vyavasthitam  // RKS_19.53 //
a÷oke÷varaliïgaü tu sarvapàpapraõà÷anam  /
tatra golakùadànena yatphalaü tatra gacchataþ  // RKS_19.54 //
saptasàrasvataü liïgaü tathà liïgaü suràrcitam  /
sàptarùaü nàma liïgaü ca liïgaü yoge÷varaü tathà  // RKS_19.55 //
candrakàntaü tathà liïgaü varuõe÷varam eva ca  /
abhyarcya parayà bhaktyà yamalokaü na pa÷yati  // RKS_19.56 //
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  /
pitén samuddharatyà÷ughoràt pårvaü paraü ÷atam  // RKS_19.57 //
tatra dattaü hutaü yac ca tasya saükhyà na vidyate  /
purà devagaõàþ sarve tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_19.58 //
saüsiddhiü paramàü pràpya divi devatvam àyayuþ  /
saüsàrasàgare ràjan sa¤caranti na dàruõe  // RKS_19.59 //

yudhiùñhira uvàca:
liïgàni kãrtitànãha tathà tãrthàni yàni ca  /
nànàkhyànasametàni prasàdàt kathayasva me  // RKS_19.60 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga itihàsaü puràtanam  /
nàge÷varaü siddhaliïgaü sthitaü nàgahrade ÷ubhe  // RKS_19.61 //
siddhidaü sarvalokànàü nàgakanyàbhirarcitam  /
brahmatejovapuþ ÷rãmàn nàmnà caivàghamarùaõaþ  // RKS_19.62 //
dvàda÷àdityasaükà÷o dãpyamàna ivànalaþ  /
àpastambo 'tha maitreyaþ saüvarta÷càtrir eva ca  // RKS_19.63 //
ete cànye 'pi bahava çùayaþ saü÷itavratàþ  /
ayutàni munãndràõàm aùñau tatrà÷rame nçpa  // RKS_19.64 //
kandamålaphalàhàràþ ÷àkàhàràs tathà 'pare  /
jalàhàràs tathaivà 'nye kecid gomayabhakùiõaþ  // RKS_19.65 //
càndràyaõaparà÷cà 'nye ÷rutismçtivi÷àradàþ  /
mokùopàyaü vicinvanti brahmiùñhà brahmavittamà  // RKS_19.66 //
aghamarùà '÷ramapadaü brahmalokasamaünçpa  /
dharmas tu vai÷yaråpeõa jij¤àsàrthaü samàgamat  /
saptasàrasvate tãrthe so 'rcitvà vçùabhadhvajam  // RKS_19.67 //
gandhapuùpais tathà dãpair upahàrair manoramaiþ  /
varteran çùayas tatra ÷atamaùñottaraü tathà  // RKS_19.68 //
bhikùà ca bhikùave dattà kaupãnaü mçgacarma ca  /
sàùñàïgaü ca namaskçtya tàn devarùigaõàn munãn  // RKS_19.69 //
màsopavàsanirato nà÷ikàraõyam àgamat  /
putradàrasnuùàs tasya nityaü tad gàtagamànasàþ  // RKS_19.70 //
màse màse tvatikrànte ravisaükramaõe nçpa  /
çtavaþ ùaóatikràntà niràhàraü tapasyata  // RKS_19.71 //
na bhogo na ca kàrpaõyaü na màno na ca matsaraþ  /
na kàmakrodhalobhà÷ ca nirjitàs tena bhàrata  // RKS_19.72 //
vedàrthe bràhmaõàrthe ca mama vittasya càrjanam  /
viùõudharmaparo nityaü viùõvàràthana tat paraþ  // RKS_19.73 //
uttare càyane màse saptasàrasvate tathà  /
snàtvà devaü samabhyarcya liïgaråpaü janàrdanam  // RKS_19.74 //
yathà vibhavayogena bhikùàü dattvà yathà purà  /

hara uvàca:
varaü bråhi mahàbhàga siddhastvaü dharmato yataþ  // RKS_19.75 //
mahàràja mahàbhàga yat te manasi vartate  /
idaü vimànam àruhya divyabhogasukhaü kuru  // RKS_19.76 //
putradàrasnuùopeto viùõulokamito vraja  /

÷àrïga uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtuü yathepsitam  // RKS_19.77 //
varaü da÷asahasràõi lokaü yàntu dvijottamàþ  /
idaü varamahaü manye harer nànyaü kadàcana  // RKS_19.78 //

çùaya åcuþ:
vai÷yaþ pàpo duràcàro mahatàü làghavaü yataþ  /
sarveùàm eva varõànàü bràhmaõo gurur ucyate  // RKS_19.79 //
trãn varõàn yàjayitvà ca tvaü yadà divamànayeþ  /
na dçùñaü na ÷rutaü càsãd evaü ÷rutipuràõayoþ  // RKS_19.80 //
bràhmaõasyàpamànena dharmo vai jàyate kvacit  /
tapasà dhyànadharmàbhyàü na yàsyasi divamune  // RKS_19.81 //
api varùasahasreõa durgamaste suràlayaþ  /
vraja tvaü vai÷yadharmeõa svagçhaü prati sàmpratam  // RKS_19.82 //
sa evam ukto vipraistàn sàùñàïgaü praõipatya ca  /
uvàca vacanaü vai÷yo vimuktaü munipuïgavam  // RKS_19.83 //
aj¤ànà¤j¤ànato và 'pi kopaü kartuü na yujyate  /
aj¤àtaü tvàü na gçhõãyàc chraddhàhãnaü ca devatà  // RKS_19.84 //
sakrodhena tapas taptaü sarvaü bhavati niùphalam  /
daivatair api durj¤eyà gahanà karmaõo gatiþ  // RKS_19.85 //
satyena dhriyate dharmas tataþ svargaþ prajàyate  /
svakarmanirataü caivam uddharantaü tathà dvijam  // RKS_19.86 //
vai÷yaü bràhmaõam ityàhur bràhmaõaü vai÷yameva ca  /
niùñhuraü nirghçõaü kråraü kçtaghnaü dãrghakopinam  // RKS_19.87 //
dvijaü vàcàlaråpaü tu dårataþ parivarjayet  /

bràhmaõà åcuþ:
ko bhavàn vai÷yaråpeõa brahmà ÷akro janàrdanaþ  // RKS_19.88 //
sàïgopàïgàs tathà vedàs tvayi dharmaþ pratiùñhitaþ  /

÷àrïga uvàca:
dharmo 'haü vai÷yaråpeõa jij¤àsà 'rtham ihàgataþ  // RKS_19.89 //
idaü vimànamàruhya gamyatàü vaiùõavaü padam  /
ete vimànam àruhya sampràptàs trida÷àlayam  // RKS_19.90 //
saptasàrasvataü natvà tãrthaü devaü haraü harim  /
vai÷yaþ putràdibhir yukto pràpa lokaü tu vaiùõavam  // RKS_19.91 //
etat te kathitaü ràjan narmadàtãrthamuttamam  // RKS_19.92 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe sçùñisaühàrasàrasvatatãrthakathanaü nàmaikonaviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 20

màrkaõóeya uvàca:
÷àõóilyàkalpagàyogaþ sarvapàpaharaþ paraþ  /
÷àõóilye÷varaliïgaü ca sarvapàpaharaü param  // RKS_20.1 //
snàtamàtro naras tasminn arcayitvà mahe÷varam  /
karmabhåmiü na labhate harasya vacanaü yathà  // RKS_20.2 //
tilodakapradànena haviùà piõóapàtanàt  /
tçpyanti pitaras tasya yàvad indrà÷ caturda÷a  // RKS_20.3 //
ràhusomasamàyoge kurukùetre mahàphalam  /
tatraiva janma ràjarùeþ kàrtavãryançpasya ca  // RKS_20.4 //
snàtvàbhyarcya mahàdevaü gandhapuùpàdyupaskaraiþ  /
såryàcandramasau yàvadumàmàhe÷vare pure  // RKS_20.5 //
bhuïkte sa vividhàn bhogàüs tàvad vai ÷ivasannidhau  /
tatra ÷àõóilyakauõóinyau màõóavyo munimattamaþ  // RKS_20.6 //
kau÷ika÷ ca mahàtejàþ ka÷yapo bhçgur eva ca  /
ete cànye 'pi bahavo japadhyànaparàyaõàþ  // RKS_20.7 //
munãnàü ùaùñisàhasraü tapasyugre vyavasthitam  /
tasyà÷ramapadaü ramyaü ÷àõóilyàkalpagàyuji  // RKS_20.8 //
÷àõóilyapuram ityeva brahmarùi viniùevitam  /
dvàda÷àdityatãrthaü ca narmadàdakùiõe tañe  // RKS_20.9 //
devadàru tathà tãrtham anyad devavanaü tathà  /
da÷alakùàõi tãrthàni tatra tiùñhanti saügame  // RKS_20.10 //
dvàda÷àrkam idaü nàma tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
anyàni yàni liïgàni kathitàni tavà 'nagha  // RKS_20.11 //
måùaka÷ca tathà tãrthe màrjàreõaiva bhakùitaþ  /
ni÷àyàü måùakaþ ka÷cidañamàna itas tataþ  // RKS_20.12 //
màrjareõa tataþ so 'pi bhakùita÷ ca dhçtaþ purà  /
tato meghàgame kàle pravàhas tatra nirgataþ  // RKS_20.13 //
asthipravahaõaü tasya nimagnaü tatra saïgame  /
tãrthasyàsya prabhàveõa yakùaràjo 'bhavat nçpa  // RKS_20.14 //
bçhadvçndaþ samàkhyàto yakùàyutasamàvçtaþ  /
haüsayuktavimànena yakùaloke mahãyate  // RKS_20.15 //
athànyat kathayiùyàmi ÷àõóilyànarmadà÷ritam  /
nàmnà càpsarasaü liïgaü muktà÷càpsaraso yataþ  // RKS_20.16 //
j¤ànaråpamayaü devaü siddhaliïgaü prakãrtitam  /

yudhiùñhira uvàca:
kasmàdapsarasaþ ÷aptàþ kathaü yàtà÷ ca saïgamam  // RKS_20.17 //
kathaü ca mokùaõaü ÷àpàd viditaü kuru sàmpratam  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan yathà nyàyaü kathayàmi tavà 'nagha  // RKS_20.18 //
madhåtsavaü ÷ivasyàgre vihàyendrotsavaü gatàþ  /
urva÷ã ca tathà rambhà ahalyà ca tilottamà  // RKS_20.19 //
ghçtàcã menakà caiva citrarekhà ca ÷àlinã  /
età÷ càpsaraso bahvyaþ sarvà vai deva nirmitàþ  // RKS_20.20 //
vasante tà vi÷anti sma ÷akralokaü suraiþ saha  /
madirànandapànena mohitàþ kàmapãóitàþ  // RKS_20.21 //
samatãte vasante tu umàmàhe÷varaü puram  /
kailàsanilayaü devaü samàràdhayituü gatàþ  // RKS_20.22 //
÷àpasya bhayabhãtàs tà devedevasya suvratàþ  /
sàùñàïgaü praõipatyàtha mantragãtena tuùñuvuþ  // RKS_20.23 //
tà÷ caivàpsaraso gaurã j¤àtvà tatra paràïmukhã  /
gauryàþ paramacittaj¤àþ sarvàbharaõabhåùitàþ  // RKS_20.24 //
anaïgakusumà cànyà råpayauvana÷àlinã  /
dhanapàlã tathà cànyà vyomarekhà tathàparà  // RKS_20.25 //
càmaragràhiõã cànyà gàndharvã ca tathà 'parà  /
hemadaõóà pratãhàrà åcurapsarasaþ prati  // RKS_20.26 //
umàmàhe÷varaü nàma bhavatyo na samàgatàþ  /
aparàdho 'yam evàdya bhavatãnàü suduþsahaþ  // RKS_20.27 //
anenaivàparàdhena ajà martye bhaviùyatha  /
divyaü varùa÷ataü sàgram evaü bhavata duþkhitàþ  // RKS_20.28 //

apsarasa åcuþ:
÷àpàntaü no varàrohe dàtumarhasi pàrvati  /
iti tàsàü vacaþ ÷rutvà devã vacanam abravãt  // RKS_20.29 //
÷àõóilyàkalpagàyoge narmadàdakùiõe tañe  /
tatra snàtvà divaü yànti ÷àõóilye÷varapåjanàt  // RKS_20.30 //
gaurãtãrthaü tu tatraiva j¤àtuü yogyaü hi kalpagàm  /
uttãrõà tena màrgeõa lagnà skandasya pçùñhataþ  // RKS_20.31 //
tatra snàtvà ÷ivaü natvà kailàsaü cà gamiùyatha  /
÷àpabhraùñàs tu tàs sarvàþ kùmàü gatvà atiduþkhitàþ  // RKS_20.32 //
÷àpàvasàne sampràpte kalpagàtãramà÷ritàþ  /
tatra snàtvà tu ÷àõóilyaü påjayitvà vidhànata  // RKS_20.33 //
ajàråpadharàs sarvàs tasminnapsarasaþ kùaõàt  /
divyayànasamàråóhàs sarvàlaükàrabhåùitàþ  // RKS_20.34 //
gaurãtãrthaü tathaivàpur yathàpårvaü tathaiva tu  /
ajàtãrtham iti khyàtaü deva÷càje÷varas tathà  // RKS_20.35 //
sarvapàpaharaü caiva liïgamàpsarasaü tathà  /
tatra snàtvà vyatãpàte nàrã và yadi và naraþ  // RKS_20.36 //
ava÷aþ svava÷o và 'pi pràõatyàgaü karoti yaþ  /
da÷avarùasahasràõi ràjà vidyàdhare pure  // RKS_20.37 //
kanake÷varamanyat tu kanakàmokùadaü ÷ubham  /
jvare÷varaü tatra liïgaü jvaro yatra na vidyate  // RKS_20.38 //
jvarità çùayo yatra babhåvur jvaravarjitàþ  /
pa¤cabrahme÷varaü nàma liïgaü pàpavimocanam  // RKS_20.39 //
asuro malaketu÷ ca ÷akrasyaiva bhayena tu  /
pa¤cabrahmàtmakair mantraiþ sthaõóilasthaü tu ÷aïkaram  // RKS_20.40 //
nànàvidhaiþ puùpadhåpaiþ sampåjya svapuraü yayau  /
aparàhõe 'tha saüsmàra sa pàpo liïgamai÷akam  // RKS_20.41 //
namaskçtvà 'tha nirmàlyaü yàvad uddhartum icchati  /
tàvat tat sthàõubhåtaü vai liïgaü dçùñvà mahàsuraþ  // RKS_20.42 //
viùasàdamahàbàhuþ kim etad iti vismitaþ  /
àkà÷avàcàcoktaü vai viùàdaü tyajaputraka  // RKS_20.43 //
pa¤cabrahme÷varaü nàma liïgam etat mahàsura  /
àkà÷avacanaü ÷rutvà namaskçtya divaü yayau  // RKS_20.44 //
pa¤cabrahme÷varaü liïgaü liïgaü puùpe÷varaü tathà  /
tçtãyaü tu tathà viddhi liïgaü vai sthaõóile÷varam  // RKS_20.45 //
nitye naimittike kàrye grahaõe candrasåryayoþ  /
÷raddhayà saïgame snàtvà liïgatritayapåjanàt  // RKS_20.46 //
gacchanti pitaraþ svargaü havirdànàdibhir yathà  /
manvantara÷ataü yàvan modate brahmaõaþ pure  // RKS_20.47 //
narmadàyàpyabhàge tu gopyaliïgaü vyavasthitam  /
brahmahatyàdikaü pàpaü saptaràtreõa na÷yati  // RKS_20.48 //
tvaùñà påùeti vikhyàtau balinau brahmaràkùasau  /
vajreõa svena ÷akreõa hatau tau sindhucàriõau  // RKS_20.49 //
buddhvà brahmàdibhirdevair brahmahà tveùa vàsavaþ  /
indràõyà caiva saütyaktaþ sarvaiþ suragaõais tathà  // RKS_20.50 //
brahmahatyà samàyuktaþ sampràpto vai himàlayam  /
candrahãnà yathà ràtrir anàdityaü yathà nabhaþ  // RKS_20.51 //
iyamàbhàti vai tadvac chakrahãnà 'maràvatã  /
tato devagaõaiþ sarvaiþ preùito havyavàhanaþ  // RKS_20.52 //
÷akrasyànveùaõàrthàya kç÷àno gamyatàü tvayà  /
jale dçùñvà nivartyà 'tha devatàs saünyavedayat  // RKS_20.53 //
tatas saüpreùito devaiþ sarvavyàpã prabha¤janaþ  /
sa taü prave÷ayàmàsa provàca trida÷e÷varam  // RKS_20.54 //
devànàü ÷àsanàd eva samàgacchaü ca tvatkçte  /
tamànãya puraü divyaü brahmaviùõupurasmaràþ  // RKS_20.55 //
tato devagaõàþ sarve ÷akreõa sahità gatàþ  /
ã÷àno bhagavàn yatra kailàse parvatottame  // RKS_20.56 //
namaskçtya mahàdevaü suràsuranamaskçtam  /
praviùñàüs tu yathànyàyaü papraccha bhagavàn haraþ  // RKS_20.57 //
kimàgamanakàryaü vaþ kuto vo bhayamàgatam  /

devà åcuþ:
eùa tvàü prati saüpraùñuü devaràjaþ ÷atakratuþ  // RKS_20.58 //
mokùaõaü brahmahatyàyàþ syàd yathà vai tathà kuru  /

ã÷vara uvàca:
vàràõasyàü kratuü ceùñvà hayamedhaü yathà vidhi  // RKS_20.59 //
tãrthayàtràkrameõaiva brahmahatyà praõa÷yati  /
namaskçtya tato devaü suràþ kà÷ãpuraü yayuþ  // RKS_20.60 //
yaj¤opaskaramàdàya tatra ceùño makhottamaþ  /
pauùkaraü naimiùàraõyaü kurukùetraü tathà punaþ  // RKS_20.61 //
kedàraü bhairavaü tãrthaü gaïgàsàgarasaïgamam  /
oghatãrthaü prayàgaü ca prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_20.62 //
babhramuþ sarvatãrthàni pçthivyàü yàni kàni ca  /
kçùõamasya ÷arãràrddhamarddhaü gauraü nirãkùya ca  // RKS_20.63 //
vismayaü paramaü jagmuþ sarve devagaõàs tathà  /
vàràõasãü purãü gatvà surà vij¤àpayanti tam  // RKS_20.64 //
antarikùe purã khyàtà vàràõasyasamà tathà  /
pa¤cakro÷àntare tasyà brahmahatyà na sarpati  // RKS_20.65 //
puràõe ÷råyate deva devaràja ÷atakrato  /
yàvat tiùñhati gaïgàyàü vàràõasyàü samàgame  // RKS_20.66 //
na tàvad brahmahatyà tu nirgame punaràvi÷et  /

kà÷yuvàca:
nàhaü samarthà haraõe muktvà kàcit tu kalpagàm  // RKS_20.67 //
brahmahatyà yathà na÷yed upade÷aü dadàmi te  /
÷àõóilyà narmadàyoge yàmye bhàge tu nàrmade  // RKS_20.68 //
tatra snàtvà mahàràja trãõi liïgàni càrcayet  /
pa¤cabrahme÷varaü devaü puùpe÷varam athàparam  // RKS_20.69 //
tçtãyaü tu tathà ÷akraliïgaü caiva sthaõóile÷varam  /
÷ivena kãrtitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  // RKS_20.70 //
kà÷ãpuryà vacaþ ÷rutvà devadevaþ ÷atakratuþ  /
taü de÷aü samanupràpya sarvaü snànàdikaü vyadhàt  // RKS_20.71 //
tat kùaõàd divyadeha÷ ca såryasaükramaõaü yayau  /
÷arãràt tasya nirgatya brahmahatyà ha vàsavam  // RKS_20.72 //
asya tãrthasya màhàtmyàd ekahatyà tavaiva kà  /
brahmahatyàsahasraü hi tamaþ såryodaye yathà  // RKS_20.73 //
tãrthe 'smin na vi÷eddhatyà yojanàni caturda÷a  /
etasminn antare ÷akraü pratyakùaü pràha kalpagà  // RKS_20.74 //
÷ivam astu mahàràja svagçhaü yàhi sàmpratam  /
iti tasyà vacaþ ÷rutvà namaskçtya tu narmadàm  // RKS_20.75 //
divyaü yànaü samàråóho mudà paramayà yutaþ  /
apsarogaõasaükãrõaü siddhagandharvasevitam  // RKS_20.76 //
tatràråóhaþ surapatir yathàpårvaü tathaiva ca  /
dhçtadivyàtapatras tu vãjyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_20.77 //
ståyamànaþ suragaõaiþ pravive÷àmaràvatãm  /
÷ivena kathitaü hy etat pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  // RKS_20.78 //
mayà tu kathitaü ràjaüs tava brahmarùipårvakam  // RKS_20.79 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe brahmahatyàchedano nàma viü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 21

yudhiùñhira uvàca:
bhåya÷cecchàmy ahaü ÷rotuü narmadàtãrthakãrtanam  /
tçptiü naivàdhigacchàmi ÷çõvannapi mahàmune  // RKS_21.1 //
idànãü ÷rotum icchàmi revàkubjàsamàgamam  /
àkhyànasahitaü brahman kathayasva prasàdataþ  // RKS_21.2 //
kubjikà karmaõà kena triùu lokeùu vi÷rutà  /
etannastvaü paraü brahman saü÷ayaü chettumarhasi  // RKS_21.3 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan kathàü divyàü sarvapàpapraõà÷inãm  /
kathitàmã÷vareõaiva pàrvatyàþ ùaõmukhasya me  // RKS_21.4 //
çùãõàü brahmamukhyànàü gaõànàü cànucàriõàm  /
nànàçkùàõi såryasya jagadudyotakàriõaþ  // RKS_21.5 //
÷a÷isåryopagamane tàrà bhànti nabhastale  /
nànyà payasvinã ÷aktà saüsàràrõavatàraõe  // RKS_21.6 //
pitçdevamanuùyàõàü muktvà caiva tu kalpagàm  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_21.7 //
càndràyaõasahasraü ca brahmakårcàyutaü tathà  /
narmadàtoyapànena tulyaü bhavati và na và  // RKS_21.8 //
tilodakapradànena pitéõàü prãtirakùayà  /
gàyanti pitaro gàthà tathaiva ca pitàmahàþ  // RKS_21.9 //
màtàmahàdyàþ satataü sarva eva parasparam  /
api syàt svakule 'smàkaü putraþ paramadhàrmikaþ  // RKS_21.10 //
havis tilayutaü dadyàd yo revàsalilàrcitam  /
varùalakùaü tathà tena tçptà yàmaþ paràü gatim  // RKS_21.11 //
yaj¤akriyà kçtà tena samagrà bhåridakùiõà  /
etat te kathitaü ràjaü ÷ivenokta yathà purà  // RKS_21.12 //
svàrociùe 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
mà gayàü gaccha kaunteya mà gaïgàü mà sarasvatãm  // RKS_21.13 //
tatra gaccha nçpa÷reùñha yatra kubjà sanarmadà  /
vàràõasãü prayàgaü ca gaïgàsàgarasaïgamam  // RKS_21.14 //
kedàraü kanakhalaü ca prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  /
hari÷candrapuraü càndraü ÷rã÷ailaü tripuràntakam  // RKS_21.15 //
màhendra malayaü caiva gokarõaü ca mahàbalam  /
kàla¤jaraü nãlakaõñhaü tryambakaü dhåtakilbiùam  // RKS_21.16 //
rudrakoñiü himasthànaü bhairavaü ca mahàpatham  /
tãrthàny etàni cànyàni kalàü nàrhanti ùoóa÷ãm  // RKS_21.17 //
nànàtãrthasahasràõi puràõe kãrtitàni ca  /
brahmaviùõu÷ivoktaü hi tatpramàõaü hi siddhaye  // RKS_21.18 //
some prasiddhà 'màvàsyà revàkubjàsamàgame  /
eraõóyàü caõóavegàyàü revayà saha saügame  // RKS_21.19 //
ràjan dar÷e yadà somaþ saüvi÷ed ravimaõóale  /
vyatãpàte ca saükràntau vaidhçtau viùuve tathà  // RKS_21.20 //
dakùottaràyaõe caiva ùaóa÷ãtimukhe tathà  /
dar÷e syàd viü÷atiguõaü vyatãpàte samàü ÷ataþ  // RKS_21.21 //
saükrame vaidhçtau ràjaü chatàrdhaü parikãrtitam  /
amàsomasamàyoge ràhusomasamàgame  // RKS_21.22 //
kurukùetràc chataguõaü puõyam àha ÷ivaþ svayam  /
bilvàmrakaü siddhaliïgaü brahmahatyàvyapohanam  // RKS_21.23 //
dar÷anàt spar÷anàt tasya ÷ivaloke mahãyate  /
kubje÷varaü tathaivànyat na tat pa÷yanti mànavàþ  // RKS_21.24 //
narmadàkubjikàmadhye nàgakanyàbhir arcyate  /
svàrociùe 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  // RKS_21.25 //
kàlàgnirudrasaükà÷aü bhittvà pàtàlasaïgamam  /
såryakoñisamaprakhyaü pradãptajvalanaprabham  // RKS_21.26 //
utthitaü kalpagàmadhye devà 'vàhanakàmyayà  /
oükàrasya yavaikena hãnaü liïgaü nçpottama  // RKS_21.27 //
pçthivyàü yàni tãrthàni loke 'smin sacaràcare  /
hãnàn yasmàd yavàrddhena satyam etac chivoditam  // RKS_21.28 //
tatra yas tyajati pràõànamàsomasamàgame  /
divyayànasamàråóhaþ ståyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_21.29 //
dhçtadivyàtapatras tu sarvàlaïkàrabhåùitaþ  /
triü÷acchatasahasràõi vasec chivapure ÷ubhe  // RKS_21.30 //
tyajeddhi tatra yaþ pràõàn na va÷aþ svava÷o 'pi và  /
da÷avarùasahasràõi ràjà vidyàdhare pure  // RKS_21.31 //
rantideva÷ cakravartã ÷akratulyo mahãpatiþ  /
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmàn sarvadharmabhçtàü varaþ  // RKS_21.32 //
kaõvà÷ramapade ramye suràsuraniùevite  /
àkhyànasahitaü ràjaü chçõu veda yathàkramam  // RKS_21.33 //
tãrthasaükhyàpramàõaü ca itihàsaü puràtanam  /
haranti ke ca kàrttikyàü kailàse parvatottame  // RKS_21.34 //
brahmàdayo gatàs tatra viùõu÷akrapurogamàþ  /
umayà sahito rudro gaõakoñisamanvitaþ  // RKS_21.35 //
nandiskandamahàkàlasuràsuraniùevitaþ  /
saritaþ sàgaràþ ÷ailàs tãrthànàü koñayas tathà  // RKS_21.36 //
teùàü madhye samutthàya skando vacanam abravãt  /
kasyaitàni vimànàni dãvyante divi ÷aïkara  // RKS_21.37 //
sàptabhaumà gçhà ramyà hemapràkàratoraõàþ  /
gãtançtyaninàdena kàminãnàü manoharàþ  // RKS_21.38 //

ã÷vara uvàca:
÷çõu skanda mahàbhàga kathyamànaü yathoditam  /
tãrthadànaprabhàveõa tãrthajyeùñhakrameõa tu  // RKS_21.39 //
ye mçtà narmadàtãre parvate 'marakaõñake  /
màhe÷varàditãrtheùu bhçgukacchàvasànataþ  // RKS_21.40 //
imàni yàni tãrthàni liïgamårtidharàõi ca  /
sarita÷càpi gaïgàdyàs tàsu dànaprabhàvataþ  // RKS_21.41 //
etat te kathitaü skanda harmyàs santi samuddhçtàþ  /

màrkaõóeya uvàca:
evaü purà mahàràja kailàse parvatottame  // RKS_21.42 //
brahmà papraccha tãrthànàü ÷aïkaraü vidhipårvakam  /
devakhàtàni sarvàõi saritaþ sàgaràs tathà  // RKS_21.43 //
nadyaþ sarvà÷ ca bhåpçùñhe gaïgàdyà girisambhavàþ  /
uttamàþ katicid deva kathayasva prasàdataþ  // RKS_21.44 //

hara uvàca:
kathayàmi paraü tãrthaü pavitraü pàpanà÷anam  /
kautukena tvayà pçùñà nadãnàmuttamà nadã  // RKS_21.45 //
sarvàsàü saritàü madhya uttamà saptakalpagà  /
sarveùàü jananã ceha nadã trailokyasundarã  // RKS_21.46 //

brahmovàca:
surasindhuü parityajya narmadà varõyate katham  /
viruddhaü sarvalokànàü devànàü ca vi÷eùataþ  // RKS_21.47 //
brahmaõas tu vacaþ ÷rutvà agastyo vàkyam abravãt  /
madhye pade niyukta÷ ca vaktum eva na yujyate  // RKS_21.48 //
dharmàþ sarve vedamålà bràhmaõà vedasambhavàþ  /
vedahãnà na sidhyanti yaj¤adànavidhikriyàþ  // RKS_21.49 //
svayambhår bhagavàü chambhuþ ÷ambhu÷ ca bhagavàn hariþ  /
vedà÷ ca bhagavàü chambhuþ kalpagà ÷ambhusambhavà  // RKS_21.50 //
avyaktàvyaktaråpeõa jagataþ kàraõecchayà  /
saühàrasçùñiråpeõa pralayotpattikàriõã  // RKS_21.51 //
bhagãrathaneminãtà hariõà 'tràvatàrità  /
gaïgà sà jahnunà pãtà muninà culukena ca  // RKS_21.52 //
kruddhaþ pãtvà munistàü tu sthito dhyànaparàyaõaþ  /
divyaü varùasahasraü tu sà tu tasyodare sthità  // RKS_21.53 //
vismayo devatànàü hi samàpede kutåhalam  /
brahmàdyà devatàþ sarvà gatvà tasyà÷ramaü prati  // RKS_21.54 //
÷àpa÷aïkàkulàtmàno muniü vij¤àpayanti te  /
mahànadãü mune mu¤ca pavitràü pàpanà÷inãm  // RKS_21.55 //
martye vahatu sà nityaü lokasantàpahàriõã  /
devatà çùiproktena muktà tena mahànadã  // RKS_21.56 //
muktà tu jahnunà tatra tena sà jàhnavã smçtà  /
sà tu kiü varõyate brahman pãtàyà jahnunà purà  // RKS_21.57 //
mayà culukamàtreõa ÷oùitàþ saptasàgaràþ  /
hari÷ ca bhagavàn ÷ambhu÷ ÷ambhu÷ ca bhagavàn iti  // RKS_21.58 //
vindhyaþ sapta÷ailaràjo narmadàyàþ prabhàvataþ  /
tenoddhatà devamàrgà vartamànàni vàritàþ  // RKS_21.59 //
yaj¤aparvataparyaïkàvubhau vindhyastau purà  /
mayà nivàritau buddhyà devamàrga pravçttaye  // RKS_21.60 //
evaü vigarhito brahmà saüvàdena parasparam  /
tatas tuùñàþ suràþ sarve hy agastyaü prati bhàrata  // RKS_21.61 //
devadundubhayo neduþ puùpavçùñiþ papàta ca  /
iti te kathito ràjann itihàsaþ puràtanaþ  // RKS_21.62 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kubjàmàhàtmya ekaviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 22

yudhiùñhira uvàca:
kathaü nivartito yaj¤o rantidevasya dhãmataþ  /
kaõvà÷ramapade ramye revàkubjàsamàgame  // RKS_22.1 //
nikhilaü ÷rotumicchàmi kathayasva ÷ivoditam  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõvantu munayaþ sarve ÷rotukàmàs samàgamam  // RKS_22.2 //
mayà khyàtam idaü puõyam itihàsaü puràtanam  /
÷aõóàmarko 'tha ràjarùir mànaso brahmaõaþ sutaþ  // RKS_22.3 //
såryatejaþ samaprakhyas tejasà prajvalann iva  /
brahmiùñhaþ satyavàdã ca vedavedàïgapàragaþ  // RKS_22.4 //
brahmacàrã jitakrodhaþ sarvabhåtahite rataþ  /
ùaóa÷ãtisahasràõi munãnàü dãptatejasàm  // RKS_22.5 //
tapastatraiva tapyante mokùopàyavicintakàþ  /
kandamålaphalàhàrà jalàhàràs tathà pare  // RKS_22.6 //
màsopavàsina÷ cànye tathà pakùopavàsinaþ  /
caranti ke sàntapanaü pràjàpatyaü tathaiva ca  // RKS_22.7 //
càndràyaõaparà÷ cànye brahmakårcàs tathàpare  /
÷aõóàmarkà÷ritàþ sarve sarveùàü gurur eva ca  // RKS_22.8 //
vedadhvanitanirghoùair divaü bhåmiü vyanàdayan  /
nirdhåmo jvalanas tatra håyamàno hutà÷anaþ  // RKS_22.9 //
kàmakrodhavinirmuktair brahmacàrijitendriyaiþ  /
÷aõóàmarkà÷ramaü divyaü yuktaü brahmasamadvijaiþ  // RKS_22.10 //
tathàkàmaphalair vçkùaiþ puùpitais tvati÷obhitam  /
sarvà÷ramaguru÷ càsãd rantidevo mahãpatiþ  // RKS_22.11 //
÷àsità dharaõã tena sa÷ailavanakànanà  /
na naràþ ÷okamàtsaryarogadàridryaduþkhitàþ  // RKS_22.12 //
ciràyuùaþ prajàþ sarvà dhanadhànyasamàkulàþ  /
svayaü kàmadughà gàvaþ pçthivã sasya÷àlinã  // RKS_22.13 //
kau÷eyaü paññasåtraü ca sarveùàü vimalaü citam  /
parjanyaþ kàmavarùã ca kàle kàle çtàvçtau  // RKS_22.14 //
nànà puràõi ramyàõi hemaratnànvitàni ca  /
nànà càmaramàlà ca hemaratnàvagaõñhità  // RKS_22.15 //
kiïkiõãjàlasaüchannà maõimàlàvilambità  /
budbudair ardhacandrai÷ ca pàrijàtakadambakaiþ  // RKS_22.16 //
gopurai÷ ca mahàdivyair nànànakaninàdità  /
nàñyaharmyai÷ ca saïgãtair vicitrakusumàvçtaiþ  // RKS_22.17 //
bhåmir hemamayã caiva càrcità yatra saücitaiþ  /
pràsàda÷ ca mahàratnair devadevasya ÷ålinaþ  // RKS_22.18 //
merumandarakailàse yàdç÷a÷ ca viràjate  /
nànàratna÷ilàbhi÷ ca aneka÷ikharotkaraiþ  // RKS_22.19 //
candra÷àlàgavàkùai÷ ca ratnamàlàvibhåùitaiþ  /
÷atàrdhasàptabhaumai÷ ca tathaivàyutabhåmikaiþ  // RKS_22.20 //
candrànanapatàkàbhir yaj¤ai÷ càpi viràjità  /
evaü vidhà nçpa÷reùñha sarva÷obhà samanvità  // RKS_22.21 //
rantidevasya ràjarùer ayodhyànagarã ÷ubhà  /
itthaü ÷a÷àsa dharaõãü yathà ÷akrastriviùñapam  // RKS_22.22 //
nçpo yàgasahasrai÷ ca bhåmipçùñhaü dadàha saþ  /
purodhasaü va÷iùñhaü ca papraccha munisattamam  // RKS_22.23 //
kasmiüs tãrthe tu nirvighnà yaj¤asiddhir mahàmune  /
iti tasya vacaþ ÷rutvà ràjarùer munisattamaþ  // RKS_22.24 //
uvàca rantidevaü ca va÷iùñho brahmavittamaþ  /
durvàsàþ ka÷yapo gargo nàradaþ parvataþ kratuþ  // RKS_22.25 //
agni÷ ca ÷aunaka÷ caiva bçhaspatir athàïgiràþ  /
bhçgur atris tathà vatsyaþ pulastyaþ pulahastathà  // RKS_22.26 //
kà÷yapo gàlava÷ caiva çùya÷çïgo vibhàõóakaþ  /
ahaü ca munaya÷ caite munayo brahmavarcasaþ  // RKS_22.27 //
sarveùàü matamevaü vai mama caiva naràdhipa  /
anyatãrthàt paraü tãrthaü puràõe parikãrtitam  // RKS_22.28 //
koñikoñiguõaü puõyaü kalpagà yatra vartate  /
evam eveti taü bråyàt satyam etat tvayoditam  // RKS_22.29 //
tata÷càj¤àpayàm àsa bhçtyàmàtyapurodhasaþ  /
yaj¤opaskarasambhàraþ ÷ãghram eva vidhãyatàm  // RKS_22.30 //
àdide÷a tato dåtàn nànàde÷eùu satvaràn  /
ghoùaõà kriyatàü ràùñre samàgacchantu bhåmipàþ  // RKS_22.31 //
àgatàs te tataþ sarve rantidevasya ÷àsanàt  /
yathà vibhava÷obhàóhyàþ ÷akratulyà mahãbhçtaþ  // RKS_22.32 //
gàva÷ ca da÷alakùàõi savatsà÷ ca payasvinãþ  /
hemabhàrairbhåùità÷ ca kàmadhenupayasvinãþ  // RKS_22.33 //
lakùamekaü hayànàü tu ayutaü dantinàü tathà  /
maõimàõikyaratnànàü tatra saükhyà na vidyate  // RKS_22.34 //
anekàni sahasràõi karabhànàü ca bhàrata  /
divyayànaü samàruhya sàntaþpuraparicchadaþ  // RKS_22.35 //
nànàtåryair gãtavàdyair mekalàtãram àgataþ  /
tatra maõóapakuõóàni yaj¤ayåpà hiraõmayàþ  // RKS_22.36 //
nànàbhakùàõi bhojyàni pakvàni vividhàni ca  /
nànàbharaõaratnai÷ ca bràhmaõàþ samalaükçtàþ  // RKS_22.37 //
yaj¤adãkùàü ca jagràha patnyà saha naràdhipaþ  /
tataþ pravartito yaj¤o revàtãre su÷obhane  // RKS_22.38 //
tatra jvalati nirdhåmaþ pratyakùo havyavàhanaþ  /
brahma÷akràdayo devà lokapàlà marudgaõàþ  // RKS_22.39 //
vi÷vedevà÷ ca sàdhyà÷ ca vasava÷candrabhàskarau  /
saritaþ sàgaràþ ÷ailàþ sarvatãrthàni càpagà  // RKS_22.40 //
màtaraþ siddhagandharvàþ sayakùoragaràkùasàþ  /
umayà sahito rudro viùõu÷ caiva sure÷varaþ  // RKS_22.41 //
sarveùà yaj¤abhàgàü÷ ca pçthak pçthag akalpayat  /
etasminn antare ràjan vedadhvani niveditam  // RKS_22.42 //
vismità hyabhavan sarve ÷rutvà smçtibhayànakam  /
dànavà balavanto 'dya te krau¤capuravàsinaþ  // RKS_22.43 //
mahàbàhuþ subàhu÷ ca daityakoñisamàvçtàþ  /
àgatà narmadà tãre sabhçtyabalavàhanàþ  // RKS_22.44 //
dakùiõàü di÷amà÷ritya yaj¤avighnaü vicakrire  /
brahmàdyà munayaþ sarve bhayatrastà÷ ca kampire  // RKS_22.45 //
uvàca vacanaü brahmà devatulyaü purodhasam  /
mayà vidhir vismçta÷ ca mantràdãnàü mahàbhayàt  // RKS_22.46 //
uvàca rantidevaü ca yaj¤adhvaüsaü nivàraya  /
brahmiùñhas tad vacaþ ÷rutvà rantidevo mahãpatiþ  // RKS_22.47 //
yadi me vidyate satyaü ÷ivabhaktiparà matiþ  /
daityaràkùasaduùñà÷ ca ye cànye vighnakàrakàþ  // RKS_22.48 //
sarve te vilayaü yànti tamaþ såryodaye yathà  /
pa÷yantu mama sàmarthyaü devà vigatakalmaùàþ  // RKS_22.49 //
evamuktvà tato ràjan ku÷àgreõa tu nàrmadaþ  /
pravàho duùñarakùàrthaü dakùiõasyàü prakalpitaþ  // RKS_22.50 //
viùõu÷ caiva smçtas tatra ÷aïkhacakragadàdharaþ  /
uttare devayànasya pravàhaþ parikalpitaþ  // RKS_22.51 //
evaü kçtvà tu ghoreõa devamantreõa suvrataþ  /
juhàvàhavanãye tu kuõóe bilvàmravetasam  // RKS_22.52 //
tasmàt samutthitaü liïgaü jvalat kàlànalaprabham  /
nànto nàdir na madhyaü ca tasya liïgasya bhàrata  // RKS_22.53 //
tataþ suràsuràþ sarve cakruþ stotram idaü puraþ  /
oü namo bhuvane÷àya àdideva namo 'stu te  // RKS_22.54 //
caràcarakhyàpakàya sçùñisaühàrakàriõe  /
stotraü ÷rutvà mahàdevaþ ÷àntaråpo jagat patiþ  // RKS_22.55 //
babhåva paramaprãta÷ caràcaragurus tadà  /
tad dçùñvà tàdç÷aü karma rantidevasya dhãmataþ  // RKS_22.56 //
àgatya dànavàdhã÷o rantidevamapåjayat  /
àde÷o dãyatàü mahyaü kiü karomãti càbravãt  // RKS_22.57 //
uvàca vacanaü ràjà prahasann iva bhàrata  /
àtithyakàle sampràpte yaj¤abhàgaü vadàmi te  // RKS_22.58 //
devànàü yaj¤abhàügaü ca dànavànàü ca sarva÷aþ  /
parikalpya yathànyàyaü mudà paramayà yutaþ  // RKS_22.59 //
svaü svaü yànaü samàruhya dànavàs te ca sarva÷aþ  /
liïgaü bilvàmrakaü nàma juùñaü daivair jagat pateþ  // RKS_22.60 //
namaskçtya mahàdevaü rantidevaü pratuùñuvuþ  /
tataþ pramudità devà rantidevam apåjayan  // RKS_22.61 //
umayà saha deve÷aü gaõakoñisamanvitam  /
brahmà viùõu÷ ca devà÷ ca varaü dattvà divaü yayuþ  // RKS_22.62 //
gateùu teùu deveùu rantidevaþ puraü yayau  /
kadàcid vçtrahà tatra brahmahatyàsamàvçtaþ  // RKS_22.63 //
revàkubjàsamàyoge sarvaü snànàdikaü vyadhàt  /
tatkùaõàd divyadehas tu såryasaükà÷atejasaþ  // RKS_22.64 //
÷arãràt tasya nirgatya brahmahatyàha vàsavam  /
asya tãrthasya màhàtmyàd ekahatyà tavaiva kà  // RKS_22.65 //
brahmahatyàsahasraü hi tamaþ såryodaye yathà  /
tãrthe 'smin vina÷ed yàvad yojanàni caturda÷a  // RKS_22.66 //
etasminn antare ÷akraü pratyakùaü pràha kalpagà  /
÷àntis te 'stu mahàbhàga yatheùñaü gaccha sàmpratam  // RKS_22.67 //
iti tasyà vacaþ ÷rutvà tàü namaskçtya kalpagàm  /
divyayànaü samàruhya mudà paramayà yutaþ  // RKS_22.68 //
apsarogaõasaüyuktaü divyagandharvanàditam  /
tatràråóhaþ surapatir yathà pårvaü tathaiva saþ  // RKS_22.69 //
dhçtadivyàtapatras tu vãjyamàno 'psarogaõaiþ  /
ståyamànaþ suragaõaiþ pravive÷àmaràvatãm  // RKS_22.70 //
÷ivena kathitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  /
mayà ca kathitaü ràjaüs tava brahmarùipårvakam  // RKS_22.71 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe bilvàmrakotpattivarõano nàma dvàviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 23

màrkaõóeya uvàca:
harike÷a iti khyàtaþ ÷àlagràme dvijottamaþ  /
÷ilo¤chavçttirdharmàtmà satyavrataparàyaõaþ  // RKS_23.1 //
bràhmaõã suvratà tasya dharmapatnã ya÷asvinã  /
pativratà mahàbhàgà pati÷u÷råùaõe ratà  // RKS_23.2 //
kàle çtumatã sà tu çtugàmã ca sa dvijaþ  /
tasya putra÷ataü jaj¤e kapilàpuram à÷ritam  // RKS_23.3 //
÷ilo¤chavçttiyogena prasthamekamupàrjayat  /
kùutkùàmàþ te ca ÷i÷avo rudanti karuõaü tataþ  // RKS_23.4 //
÷i÷ån bubhukùitàn dçùñvà màtà ÷okàrtivihvalà  /
garhayantã suduþkhàrtà bràhmaõã patim abravãt  // RKS_23.5 //
vçddhau ca màtàpitarau sàdhvã bhàryà sutaþ ÷i÷uþ  /
bharaõãyàþ prayatnena eùa dharmaþ sanàtanaþ  // RKS_23.6 //
bharaõaü poùyavargasya putràõàü ca vi÷eùataþ  /
etac chrutvà tu vacanaü bràhmaõyàþ ÷okavihvalaþ  // RKS_23.7 //
harike÷o 'bravãd vàkyaü bràhmaõãü prati bhàrata  /
na mayà saücitaü dhànyaü na vittaü gçhamedhinà  // RKS_23.8 //
gràme gràme bhikùayitvà savibhàgaü pçthak pçthak  /
dadàmi paramaü dhànyaü nànyàü vçttiü tu kàraye  // RKS_23.9 //

bràhmaõy uvàca:
bàlahatyàsamaü pàpaü bàle vçddhe kùudhàrdite  /
tasmàt pratigrahaü kçtvà bhartavyà mama putrakàþ  // RKS_23.10 //
putreõa lokaü jayati putreõa sukhamedhate  /
putreõa svargam àpnoti pitéõàü paramà gatiþ  // RKS_23.11 //
ambarãùasya nçpater ayodhyàdhipateþ kila  /
vartamàne mahàyaj¤e kurukùetre dvijottamàþ  // RKS_23.12 //
gatà÷ ca bràhmaõàs tatra pratigrahajighçkùayà  /
gàþ kàücanaü dhanaü pràpya ÷àlagràmanivàsinaþ  // RKS_23.13 //
nànàbharaõa÷obhàóhyà àgatàþ samalaükçtàþ  /
yàhi yatra dvijàþ sarve ÷àlagràmanivàsinaþ  // RKS_23.14 //
sutàrthaü harike÷o 'tha rakùite kurujàïgale  /
ambarãùasya nçpater vartamàne mahàmakhe  // RKS_23.15 //
gçhãtvà bràhmaõãü putràn kurukùetraü jagàma ha  /
praviùña÷càdhvare tasmin yatra te santi çtvijaþ  // RKS_23.16 //
brahmaghoùasvareõaiva sa dçùñvà divi devatàþ  /
yamo 'ïgiràmunir viùõurva÷iùñho dakùa eva ca  // RKS_23.17 //
bçhadviùõuþ prasannàtmà ÷àtàtapaparà÷arau  /
àpastambo÷anovyàsàþ kàtyàyanabçhaspatã  // RKS_23.18 //
hàrãtaþ ÷aïkhalikhitau yàj¤avalkyo 'tha gautamaþ  /
durvàsàþ kà÷yapo gargo bhàradvàjo 'trireva ca  // RKS_23.19 //
nàradaþ parvata÷ caiva pulastyaþ pulahaþ kratuþ  /
vibhàõóako bhçgu÷ caiva ÷àkaño bàdaràyaõaþ  // RKS_23.20 //
bàlakhilyà brahmaputrà brahmatejo vapurdharàþ  /
aùñà÷ãtisahasràõi brahmadaõóaü samàruhan  // RKS_23.21 //
ambarãùo mahàràja dçùñvà bràhmaõapuïgavam  /
brahmarùãüs tàn namaskçtya arghapàdyair apåjayat  // RKS_23.22 //
kimarthamàgato viprasabhàryaþ sahaputrakaiþ  /
anugraham imaü manye yanmàü vadasi suvrata  // RKS_23.23 //
àtithyakàle sampràpto yàcayasva yathocitam  /

bràhmaõa uvàca:
vittaü varùa÷ataü yàvadekaikàya sutàya me  // RKS_23.24 //
tvaü dehi jãvanàyà÷a homadhenuü tathottamàm  /
ayutaü tu gavàü bhåpa hemabhàrapariùkçtam  // RKS_23.25 //
koñimekàü hiraõyasya vastrabhåùaõamuttamam  /
iti tasya vacaþ ÷rutvà dvijasya pçthivãpatiþ  // RKS_23.26 //
÷raddhayà parayà yuktaþ sarvaü dattvà yathoditam  /
÷àlagràmapadaü yànaiþ ÷ãghraü pràve÷ayat tataþ  // RKS_23.27 //
kratum iùñvà sa ràjarùir mumude devavac ciram  /
nànàvidhàn sa bhuktvà 'tha bhogàn patnãsutaiþ saha  // RKS_23.28 //
kàlàntare tataþ pràpte çùir mçtyuva÷aü gataþ  /
marude÷e nirudake brahmarakùastvamàgataþ  // RKS_23.29 //
ràjapratigrahàd duùñàt punarjanma na vidyate  /
bràhmaõyaü yaþ parityajya dravyalobhena mohitaþ  // RKS_23.30 //
viùayàmiùalubdhas tu kuryàd ràja pratigraham  /
narake raurave ghore tasyeha patanaü dhruvam  // RKS_23.31 //
vçkùàdàvàgninà dagdhàþ prarohanti vanàgame  /
ràjapratigrahàd dagdhà na prarohanti karhicit  // RKS_23.32 //
÷ocanti pårva janmàni anyajanmakçtàni ca  /
bhàryàputrakçtenaiva gato 'haü narakàrõavam  // RKS_23.33 //
evam uktvà kurukùetraü putradàràdibhiþ saha  /
tatra dvàda÷avarùàõi uùitvà sububhukùitaþ  // RKS_23.34 //
ucchiùñaü ka÷malaü bhuïkte ràkùasãü yonimà÷ritaþ  /
vàràõasãü prayàgaü tu puùkaraü naimiùaü tathà  // RKS_23.35 //
gaïgàsàgarasam bhedaü kùetraü kanakhalaü tathà  /
kedàraü ca mahàpuõyaü prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_23.36 //
añitvà sarvatãrthàni pàpayonirato nçpa  /
cintayàmàsa dehaü me na nivçttaü kathaücana  // RKS_23.37 //
tasmàt pàpavi÷addhyarthaü pravi÷àmi hutà÷anam  /
bhàryà tasya saputrà vai bhartàraü suvratà 'bravãt  // RKS_23.38 //
kiücid vij¤àpayàmi tvàü yadi màü manyase vibho  /
kùaõamàtreõa duþkhena sàdhayàmi sukhaü bahu  // RKS_23.39 //
bràhmaõasya hi dharmo 'yaü sarvas tad vahõisàdhanena  /
tatsamàhçtya dàråõi pradãpya ca hutà÷anam  // RKS_23.40 //
ahaü vi÷àmyavidhavà bhartàraü prathamaü drutam  /
na pa÷yàmi patantaü vai jvalane dàruõe bhç÷am  // RKS_23.41 //
uktà sà 'kà÷avàõyà ca mà te mçtyubhayaü ÷ubhe  /
÷råyatàü mama vàkyaü hi yathà dharmo na hãyate  // RKS_23.42 //
kubjàrevàsamàyoge brahmarakùovimokùaõam  /
tatra snàtvà divaü yàti bilvàmrakam arcanàt  // RKS_23.43 //
labhate brahmalokaü ca rakùoyone÷ ca mokùaõam  /

brahmaràkùasa uvàca:
kà 'si tvaü ca varàrohe kasya càsi ya÷asvini  // RKS_23.44 //
anugrahàrthaü bhåtànàü pårvajanma kçtaiþ ÷ubhaiþ  /

àkà÷avàõy uvàca:
dhanyà 'haü sarvabhåtànàmavyaktàvyaktaråpiõã  // RKS_23.45 //
evamustvà tu sà devã tatraivàntaradhãyata  /
putradàrànvito natvà harike÷aþ sure÷varam  // RKS_23.46 //
sampràpta sumudàyuktaþ kubjàrevàsamàgamam  /
tatra snàtvà yathànyàyam arcayitvà mahe÷varam  // RKS_23.47 //
hutà÷anaü pravivi÷uþ smçtvà devaü hàriü haram  /
svãyaü gçhamivàkle÷àþ kàmakrodhavivarjitàþ  // RKS_23.48 //
tatkùaõàd divyadehàs tu brahmatejovapurdharàþ  /
divyayànaü samàruhya brahmalokam avàpnuyuþ  // RKS_23.49 //
putradàrasamàyukto harike÷o nçpottama  /
tasya tãrthasya màhàtmyàd divi dãvyati devavat  // RKS_23.50 //
÷atamaùñottaraü tatra liïgànàü puõyasaïgame  /
màrkaõóe÷varam ityekaü madhure÷varam eva ca  // RKS_23.51 //
÷ålapàõiü tathaivànyam agastye÷varam eva ca  /
etàny anyàni caiveha siddhaliïgàni santi vai  // RKS_23.52 //
etat sarvaü yathà nyàyaü kathitaü tava suvrata  /
kubjàrevàsamàyogaü suràsuraniùevitam  // RKS_23.53 //
pràtaryaþ kãrtayed bhaktyà narmadàü saptakalpagàm  /
sarvapàpavinirmuktaþ sa ÷aivaü labhate puram  // RKS_23.54 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kubjàmàhàtmye trayoviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 24

yudhiùñhira uvàca:
samutpattiü ca kubjàyà yasyàü vimalamànasàþ  /
sarvapàpavinirmuktà gandharvo ragaràkùasàþ  // RKS_24.1 //
etad vai ÷rotum icchàmi vistareõa mahàmune  /
kathyatàü muni÷àrdåla samàkhyànaü puràtanam  // RKS_24.2 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan kathàü divyàü sarvapàpapraõà÷inãm  /
citràïgadaþ ÷akrasuto gandharvaþ kàmamohitaþ  // RKS_24.3 //
samàlambya kumàrãõàü da÷alakùàõi bhàrata  /
reme yathecchayà so 'pi pa÷càn mukta÷ ca kilviùàt  // RKS_24.4 //
àkhyànaü kathayiùyàmi yathàvçtta puràtanam  /
suvarõo nàma gandharvas tasya bhàryà ya÷asvinã  // RKS_24.5 //
hemagarbheti vikhyàtà ÷akrasyaiva yathà ÷acã  /
sutà tasyàþ sukàmeti viditànaïgamohinã  // RKS_24.6 //
råpayauvanasampannà åóhà vai dhanadena sà  /
gauryàràdhanayogena tasyàþ putro 'py ajàyata  // RKS_24.7 //
ketumàla iti khyàto ràjà vaidyàdhare pure  /
÷a÷irekhà priyà tasya bhàrvyà vai råpa÷àlinã  // RKS_24.8 //
dve kanye janayàmàsa ratiþ prãtirmanorame  /
dadau sa kàmadevàya pàõigrahaõapårvakam  // RKS_24.9 //
kanyànàü da÷alakùàõi bhåùaõair bhåùitàni ca  /
tàs tu yànasamàråóhàþ kàmaråpà manoramàþ  // RKS_24.10 //
vicitravastràbharaõà gauryàràdhana tat parà  /
tàvanna bhujyate tàbhis tàmbålaü bhojanàdikam  // RKS_24.11 //
yàvanna kàryam asmàbhir iti saïkalpamàdadhuþ  /
nityaü tairyatrikaü tàs tu cakruþ sarvà samàhità  // RKS_24.12 //
vasante samanupràpte draùñuü prekùaõakaü purà  /
puùpakeõa vimànena jagmus tà indramandiram  // RKS_24.13 //
krãóayitvà yathà nyàyaü madiràmadavihvalàþ  /
adçùñvaiva bhavànãü tà÷ cakre tàmbålabhakùaõam  // RKS_24.14 //
citràïgadasya càpàraü råpaü dçùñvà varàïganàþ  /
mohità nà 'bhijànanti madironmattamànasàþ  // RKS_24.15 //
tai÷ càpi kàmitàþ sarvà gandharvyo muditànanàþ  /
nànàvidhais tathà kàryai÷ cikrãóurmanmathàd divi  // RKS_24.16 //
atãte vatsare tàs tu gandharvapuramàgatàþ  /
gaurãü draùñuü samàjagmur umà màhe÷varaü puram  // RKS_24.17 //
namaskçtya tato devãm idaü vacanam abruvan  /
rakùasvàsmàkamã÷àni cyutànàü niyamàt svakàt  // RKS_24.18 //
tata÷ cukopa devã tàn pàpakarmaratàn prati  /
vratàdikaü hatà ye ye paradàràvidåùakàþ  // RKS_24.19 //
apatrapà duràcàràþ sarvalokabahiùkçtàþ  /
tad adharmasya pàpasyàniùkçtir dharaõãtale  // RKS_24.20 //
kumàrãü kàmayed yas tu kàmalobhena mohitaþ  /
ùaùñivarùasahasràõi viùñhàyàü jàyate kçmiþ  // RKS_24.21 //
etasminn antare ràjaüs tata÷caitràïgadaþ stuvan  /
praõamya ÷irasà devãm idaü vacanam abravãt  // RKS_24.22 //
÷àpasya sa bhayàd bhåri vilalàpa naràdhipa  /
akàryaü kçtam asmàbhir gandharvatanayànvitaiþ  // RKS_24.23 //
pràya÷cittaü kim asyàdya pàpasya gada niùkçtim  /
uvàca vacanaü devã gandharvaü kàmamohitam  // RKS_24.24 //
dharmakriyàviluptasya svargalokacyutasya ca  /
kumàrãdåùaõe pàpaü mahatàü lomaharùaõam  // RKS_24.25 //
kumàrãdåùaõe pàpe niùkçtir na vidhãyate  /
mama gandharvakanyà÷ ca madhupànair vióambitàþ  // RKS_24.26 //
yåyaü tv anena pàpena gandharvàþ kàmamohitàþ  /
kubjàvàmanahãnàïgà bhaviùyatha sahasra÷aþ  // RKS_24.27 //
divyavarùasahasraü tu martyaloke cariùyatha  /
kanyàvikçtadoùeõa kubjàmarkañakànanàþ  // RKS_24.28 //
svakarmakçtadoùeõa pàpaü bhu¤jantu bhåtale  /
eva ÷aptàs tu te devyà sarve martya samàgaman  // RKS_24.29 //
÷ocantaþ svàni karmàõi pårvajanmakçtàni ca  /
babhramuþ sarvatãrthàni loke caiva caràcare  // RKS_24.30 //
viùaõõavadanàs sarve pàpenà 'nena kàrùitàþ  /
÷àpasyà 'ntaü na vindanti sarvatãrthàn bhramantyapi  // RKS_24.31 //
ekaviü÷atilakùàõi gandharvàõi tathà 'nagha  /
na devà na ca tãrthàni pàpasyà 'sya vi÷uddhaye  // RKS_24.32 //
nànyad và yujyate karma muktvà caiva hutà÷anam  /
karmaõàü doùadàhena mu¤càmaþ pàpakarmaõaþ  // RKS_24.33 //
datto 'smàkaü mahà÷àpo pàpamàrganivartakaþ  /
etasminn antare pràptaþ sakuberaþ puràdhipaþ  // RKS_24.34 //
sampràpto naimiùàraõye yatra citràïgadàdayaþ  /
tàn dçùñvà so 'bravãd devaþ kùaõamàtraü pratãkùata  // RKS_24.35 //
umàmàhe÷vare yàvad vacmi gatvà yathoditam  /
evam uktvà yayau devaþ kailàsaü parvatottamam  // RKS_24.36 //
sàùñàïgaü ca namaskçtya umayà sahitaü haram  /
jaya devi sure÷àni saüsàràrõavatàriõi  // RKS_24.37 //
tvayà sçùñam idaü sarvaü trailokyaü sacaràcaram  /
vyàpinã ÷aktiråpeõa sarveùàü pràõinàm api  // RKS_24.38 //
ityevam àdibhir vàkyair devãü tuùñàva vàsavaþ  /
stotraiþ stutà mahàdevã ÷akraü vacanam abravãt  // RKS_24.39 //
àrtiþ kà te samutpannà yathàrthaü kathayasva me  /
uvàca vacanaü ÷akraþ pàrvatãü prati bhàrata  // RKS_24.40 //
varadà yadi me devi varaü dàtuü tvam icchasi  /
citràïgadàdipàpasya mokùaõaü kriyatàü ÷ubhe  // RKS_24.41 //

devyuvàca:
÷ivàj¤à vartate loke pàpasyàsya vi÷uddhaye  /
tasmàt pàpavi÷uddhyarthaü triùu lokeùu vi÷rutam  // RKS_24.42 //
devadevaü mahàdevaü yàcasva parame÷varam  /
evaü devyà vacaþ ÷rutvà ÷akraþ provàca ÷aïkaram  // RKS_24.43 //
niùkçtis tv asya pàpasya kriyatàü vacanàt mama  /

÷aïkara uvàca:
yaj¤apàkà÷ramaü gatvà mekalàtãram à÷ritam  // RKS_24.44 //
yaj¤aparvatamàsàdya vindhyasyaiva sutottamam  /
tatra yaj¤e÷varaü devaü liïgaü paramasiddhidam  // RKS_24.45 //
bilvàmrakaü tathà cànyat kalpagà tãram à÷ritam  /
puõyasthàne tu tatràsya ÷àpasyànto bhaviùyati  // RKS_24.46 //
ekaviü÷atilakùàõi tatra muktàni saïgame  /
gandharvàõàü mahàràja kubjabhàvam upeyuùàm  // RKS_24.47 //
mahànadã nçpa÷reùñha kubjà tena prakãrtità  /
divyayànasamàråóhàþ ståyamànà marudgaõaiþ  // RKS_24.48 //
mudà paramayà yuktà gàndharvaü lokam àpnuyuþ  /
bilvàmrakaü påjayitvà gandharvà gatakilbiùàþ  // RKS_24.49 //
yathà pårvaü tathedànã tãrthasyà 'sya prabhàvataþ  /
harùeõa mahatà yuktaþ ÷akro 'pi tridivàlayam  // RKS_24.50 //
jagàma trida÷aiþ sàrdhaü paripårõamanorathaþ  /
ùaóasya cottare bhàge ùaóasya dakùiõe tathà  // RKS_24.51 //
evaü te kathito ràjan revàkubjàsamàgamaþ  /
aneke yasya màhàtmyàt saüsiddhiü paramàü gatàþ  // RKS_24.52 //
÷ravaõàt kãrtanàd và 'pi mucyate bhavabandhanàt  // RKS_24.53 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kubjàmàhàtmye citràïgada÷àpamocano nàma caturviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 25

màrkaõóeya uvàca:
athànyat kathayiùyàmi tãrthànàü tãrthamuttamam  /
sarvapàpaharaü divyaü svargasopànasannibham  // RKS_25.1 //
sapàdakoñitãrthàni pure màhe÷vare nçpa  /
raudraü vàruõam àsàdya kro÷amàtrapramàõataþ  // RKS_25.2 //
atràntare mahàràja ÷ivakùetramudàhçtam  /
pràõatyàgaü ca yaþ kuryàc chivaloke ca modate  // RKS_25.3 //
tiryagyonigatàþ pàpàþ kãñapakùimçgàdayaþ  /
te 'pi yànti ÷ivasthànaü yatra devo mahe÷varaþ  // RKS_25.4 //
tilodakapradànena màtçkàþ pitçkàs tathà  /
pitaras tasya tçpyanti yàvad àbhåtasamplavam  // RKS_25.5 //
tatreùñà brahmaõà pårvamasaükhyeyàü makhottamàþ  /
÷akra÷ca devaràjratvaü tatreùñvà samavàptavàn  // RKS_25.6 //
kàrtavãryeõa tatraiva kçtaü yaj¤a÷ataü purà  /
ayodhyàyàü purà ràjan yaj¤adànaparàyaõaþ  // RKS_25.7 //
àdityasya suta÷càsãt såryavaü÷e mahãpatiþ  /
jitvà 'suràüs tathà daityàn rakùogaõasamanvitàn  // RKS_25.8 //
manurnàmnà cakravartã ÷akràdã÷àd guõottamaþ  /
purottame na sarpanti mçtyurogajaràs tathà  // RKS_25.9 //
÷atàrddhasàptabhaumai÷ ca gçhair hemamayaiþ ÷ubhaiþ  /
vàpãkåpataóàgànàü dãrghikànàü ÷atair yutà  // RKS_25.10 //
su÷obhità prekùaõãyair nànàråpair vilàsibhiþ  /
veõuvãõàdhvaniyutà nànàvàdyaiþ sahasra÷aþ  // RKS_25.11 //
alakeva kuberasya ÷akrasyevàmaràvatã  /
purã viràjate tadvad ayodhyà devanirmità  // RKS_25.12 //
lakùàõi dve ca sàrdhàõi prajà jãvanti tatra ca  /
tatraiva vaü÷e ràjarùãr abhåt paramadhàrmikaþ  // RKS_25.13 //
nànàmakhasahasrair yo dadàha pçthivãm imàm  /
na tad de÷o na tat tãrthaü na tad ràùñaü na cà÷ramaþ  // RKS_25.14 //
neùñaü yatra mahàyaj¤aiþ sàlaïkàyanabhåbhçtà  /
sasyamàlàdhçtà pçthvã dhanadhànyasamanvità  // RKS_25.15 //
svayaü kàmadughà gàvaþ paññavastramahãruhàþ  /
yaj¤aiþ sarvair vivàhai÷ ca vedair màïgalyamaïgalaiþ  // RKS_25.16 //
evaü tu satataü dhàtrã kàlena mahatà tataþ  /
anàvçùñirabhåd ràùñre purà dvàda÷avàrùikã  // RKS_25.17 //
mçtà jànapadàþ sarve dvipadà÷ ca catuùpadàþ  /
tçõagulmalatàvalyo bhåtagràmaü caturvidham  // RKS_25.18 //
hàhàkàromahànàsãd devàsurançõàü tathà  /
sàlaïkàyanaràjarùiþ cintayàmàsa bhàrata  // RKS_25.19 //
janmaprabhçti me pàpaü kiücid eva na vidyate  /
påjayàmi hariü devaü saüsàràrõavatàraõam  // RKS_25.20 //
bràhmaõàü÷ ca munãü÷ caiva tarpayàmàsa cecchayà  /
bçhaspatisamaü buddhyà va÷iùñhaü brahmavàdinam  // RKS_25.21 //
papraccha nçpatir bhaktyà sàùñàïgaü praõipatya ca  /
anàvçùñir abhåd vipra kathaü dvàda÷avàrùikã  // RKS_25.22 //
nà 'paràdho mayà ka÷cit kçto bràhmaõadevayoþ  /
saü÷ayo me mahàstatra vedànugrahatatpara  // RKS_25.23 //

va÷iùñha uvàca:
÷çõu ràjan mahàbàho anàvçùñe÷ ca kàraõam  /
purà sàüvatsare yaj¤e vçddhà÷ ca munayo 'vadan  // RKS_25.24 //
teùàü ca vacanaü ÷rutvà kartavyaü janasaüsadi  /
tàvad eva muni÷càtriþ pulastyaþ pulahaþ kratuþ  // RKS_25.25 //
bhçguragnir marãci÷ ca ka÷yapo 'tha vibhàõóakaþ  /
jamadagni÷ ca màõóavyo yamo viùõus tathàïgiràþ  // RKS_25.26 //
bçhaspatis tathà dakùaþ ÷àtàtapaparà÷arau  /
u÷anà gautama÷ caiva vyàsaþ kàtyàyanas tathà  // RKS_25.27 //
vi÷vàmitro 'tha ÷àõóilyaþ kakùaþ kàtyàyanis tathà  /
hàrãtaþ ÷aïkhalikhitau yàj¤avalkyo 'tha gàlavaþ  // RKS_25.28 //
àtreyaþ ÷aunako gargo jahnur uddàlakas tathà  /
kau÷iko bhàrgavo 'gastyo durvàsà÷cyavanas tathà  // RKS_25.29 //
ete cànye 'pi bahavo çùayaþ såryavarcasaþ  // RKS_25.30 //
dharmàõàmupadeùñàro veda÷àstrànuyàyinaþ  /
anàvçùñiü tu vai j¤àtvà pratyayodhyàü pratasthire  // RKS_25.31 //
àgatàn sa munãn dçùñvà ràjà paramadhàrmikaþ  /
udatiùñhan mahàbhàga divi ÷akra iva 'paraþ  // RKS_25.32 //
tàn abhyarcya yathà nyàyam arghapàdyàdibhiþ svayam  /
upaviùñàn yathà nyàyam àsane ÷ubhadar÷ane  // RKS_25.33 //
sa kàraõam anàvçùñeþ tàn papraccha mahàtmanaþ  /
abruvan munayo vàkyaü sàlaïkàyanabhåpatim  // RKS_25.34 //
bhaviùyabhåtatattvaj¤aü saptakalpàntavàsinam  /
màrkaõóeyaü mahàtmànaü sarveùàü gurum arcaya  // RKS_25.35 //
tasyà÷ramapadaü gatvà bràhmaõaiþ saha cintaya  /
yaü yaü dharmaü sa vadati taü taü kartum ihàrhasi  // RKS_25.36 //
evamukto dvijaiþ sarvaiþ sàlaïkàyanabhåpatiþ  /
uvàca vacanaü sarvàn munãndràü chaüsitavratàn  // RKS_25.37 //
anugraham imaü manye prasàdaü munisattamàþ  /
àdide÷a tato ràjà bhràtarau dvàrapàlakau  // RKS_25.38 //
sudhanvavãradhanvànau pratãhàrau mahàbalau  /
rathe hayàni yujyantàü bràhmaõàrohaõaü prati  // RKS_25.39 //
brahma÷armà deva÷armà mantriõau tattvadar÷inau  /
papraccha gamanàrthàya kartavyaü ca yathà 'di÷at  // RKS_25.40 //

mantriõàvåcatuþ:
samayaj¤o mahàbàho tvam eva vihitaü kuru  /
ràjà tadvacanaü ÷rutvà dharma÷àstravi÷àradaþ  // RKS_25.41 //
uvàca ÷lakùõàyà vàcà harùagadgadamànasaþ  /
gantavyaü bràhmaõaiþ sàrddhaü yatra kalpàntago muniþ  // RKS_25.42 //
evamuktvà yayau ràjà bràhmaõaiþ saha bhàrata  /
divyayànasamàråóhaþ sampràptaþ kalpagàtañam  // RKS_25.43 //
dharmàraõyaü samàsàdya màrkaõóaü munibhiþ saha  /
sa samãpe samàsãnaü praõamya praõatikùamam  // RKS_25.44 //
àpçùñaþ ku÷alaü tena tadà vai brahmavàdinà  /
uvàca vacanaü ràjà màrkaõóaü j¤ànacakùuùam  // RKS_25.45 //
adya me ku÷alaü brahmaüs tvatpàdàmbujadar÷anàt  /
kiütu màü bàdhate nityaü bhaviùyaü caiva tattvavit  // RKS_25.46 //

màrkaõóeya uvàca:
apamàrgeõa prajànàü deva bràhmaõahiüsayà  /
varõà÷ramavilopena adharmo dharmabàdhakaþ  // RKS_25.47 //
÷ambhur na påjyate yatra rudrabhàgo na dãyate  /
de÷e tasmin anàvçùñir durbhikùaü maraõaü dhruvam  // RKS_25.48 //
vina÷yanti prajà ràùñre alpàyur nçpatir bhavet  /
abrahmaõyà bràhmaõà÷ ca ÷ådrà vai brahmavàdinaþ  // RKS_25.49 //
÷ivajapaü yaj¤asåtraü ÷ådro dhàrayate yadà  /
aliïgino liïgina÷ ca avratà vratadhàriõaþ  // RKS_25.50 //
svapàpaü kçtavanta÷ ca tàn svaràùñre pravàsinaþ  /
savyàïge brahmasåtraü ca vahõisåtraü ca kàrayet  // RKS_25.51 //
gardabhàrohaõaü tasya kàrayel lokagàrhitam  /
etat te kathitaü ràjann anàvçùñe÷ ca kàraõam  // RKS_25.52 //
anàvçùñyà sasyahànis tatkùayàn mriyate prajà  /
prajàkùayàd vedahànis taddhànau yaj¤asaükùayaþ  // RKS_25.53 //
tatkùayàd dharmahàni÷ ca taddhànau varõasaïkaraþ  /
tatsaïkaràt karmalopaþ patanaü narake dhruvam  // RKS_25.54 //
gaïgàsàgarasambhede càõóàlàþ saptasàmpratam  /
kaõadhåmaü pibantyà÷u årdhvapàdà hyadhaþ ÷iràþ  // RKS_25.55 //
cakampire suràþ sarve siddhagandharvakinnaràþ  /
devaràjaþ suraiþ sàrdhamàsanàc calito nçpa  // RKS_25.56 //
tapasas tu prabhàvo 'yam api dçùño naràdhipa  /
naimiùe ca mahàraõye suràsuranamaskçte  // RKS_25.57 //
÷atamaùñottaraü sarve tàpasàþ ÷ådrajanmanaþ  /
brahmakarma samàsàdya sthità dharmaparàyaõàþ  // RKS_25.58 //
adharmacàriõàü puüsàü ràjà pàpena lipyate  /
ayaj¤ayàjakasthàne anàvçùñir bhavet sadà  // RKS_25.59 //
apåjanàt tathà nityaü devedevasya ÷ålinaþ  /
na svargo nàpavarga÷ ca na bhogà÷ càpi puùkalàþ  // RKS_25.60 //
brahmaviùõusurendràd yà arcayanti mahe÷varam  /
kiü punar mànuùàþ pàpà ràjànaþ pàpajãvinaþ  // RKS_25.61 //
nàrcayanti mahe÷aü ye te naràþ pàpabhàginaþ  /
na ca svargasya mokùasya phalaü bhogam avàpnuyuþ  // RKS_25.62 //
tasmàn nçpa tvaü ÷reyàüsi bràhmaõaiþ saha cintaya  /
narmadàtãramàsàdya rudrayaj¤aü samàrabha  // RKS_25.63 //
teùàü ÷iràüsi home 'smin pàtaya tvaü yathàvidhi  /
samarcaya sure÷ànaü tataþ ÷àntir bhaviùyati  // RKS_25.64 //
kàmavarùã ca parjanyaþ punaþ sçùñiþ pravartate  /
mucyatàü pàpadoùeõa ràjyaü svargamavàpsyasi  // RKS_25.65 //
tavaitat kathitaü ràjan yathàdçùñaü mayà 'nagha  /
tasya tad vacanaü ÷rutvà ràjà paramadhàrmikaþ  // RKS_25.66 //
namaskçtya muni÷reùñham çùibhiþ saha bhàrata  /
anugraham imaü manye tvatprasàdàd yathoditam  // RKS_25.67 //
àdide÷a pratãhàràn yaj¤asambhàrasiddhaye  /
gatvà 'yodhyàü purãü ramyàmàde÷aü makhasambhavam  // RKS_25.68 //
yaj¤opaskaramàdàya sarvair àgamya tàm iti  /
ràj¤ãnàü ca kumàràõàü sahasraü sàùñakaü tathà  // RKS_25.69 //
sarvàü÷ caiva mahãpàlàn nànàde÷asamudbhavàn  /
saptaràtràbhyantarato yathà yaj¤aþ pravartate  // RKS_25.70 //
namaskçtya gatau tau tu pratãhàrau puraü prati  /
kathayàmàsatustatra yathoddiùñaü nçpeõa tu  // RKS_25.71 //
aùñottarasahasraü tu ràj¤ãnàü divyavàsasàm  /
kumàrà ye ca ràjàno ye cànye gçhakarmiõaþ  // RKS_25.72 //
asåtàkùatayonãnàü lakùam ekaü tu yoùitàm  /
rambhorva÷ãsamànànàü råpeõàpratimatviùàm  // RKS_25.73 //
mahoraskandhagàtràõàü vàhànàmayutàni ùañ  /
suvarõàratnapårõànàü mudràõàmayutaü tathà  // RKS_25.74 //
savasànàü ca dhenånàü triü÷al lakùàõi yantritaþ  /
pàõóuràõàü hayànàü tu ayutàni da÷aiva tu  // RKS_25.75 //
ghaõñàbharaõa÷obhànàü dantinàmayutaü tathà  /
yaj¤opaskaramàdàya sarvasambhàrasambhçtam  // RKS_25.76 //
prasthitau narmadàü ràj¤e sannive÷ayatàü puraþ  /
praõamya càbravãd ràjà saptakalpàntavàsinam  // RKS_25.77 //
àde÷o dãyatàü mahyaü makhaü yatra pravartate  /

màrkaõóeya uvàca:
vaidåryasya ca vàruõyàü yaj¤ayåpàü÷ ca maõóapàn  // RKS_25.78 //
anyàü÷ ca yaj¤asambhàràn sarvàüs tatraiva kàraya  /
va÷iùñhaü vàmadevaü ca bhçgumaïgirasaü tathà  // RKS_25.79 //
pulastyaü pulahaü caiva bhàradvàjaü ca ka÷yapam  /
yàj¤avalkyaü muniü caiva muniü durvàsasaü tathà  // RKS_25.80 //
vibhàõóakaü parvataü ca vi÷vàmitraü ca nàradam  /
÷aunakaü caiva gargaü ca saüvartaü ca parà÷aram  // RKS_25.81 //
àpastambo÷ano vyàsàn sakàtyàyanagautamam  /
hàrãtaü ÷aïkhalikhitau çùya÷çïgaü ca somapam  // RKS_25.82 //
aùñà÷ãtisahasràõi vàlakhilyàn munãüs tathà  /
sarvadevanamaskàryo yaj¤aparvatasaüj¤itaþ  // RKS_25.83 //
hiraõmayà mahàstambhà yàdç÷air upa÷obhitàþ  /
bahudhà yatra ÷obhante tathokte yaj¤amaõóape  // RKS_25.84 //
kuõóasthalãþ sruvàs sarvàþ kçtvà hemamayà nçpaþ  /
nànàvidhair bhakùyabhojyai rasai÷ ca vividhais tathà  // RKS_25.85 //
saritaþ sàgaràü ÷ailàüs tãrtharàjaü ca sarva÷aþ  /
lokapàlàn mahàbàhurasuràn daityadànavàn  // RKS_25.86 //
candràdityau grahaiþ sàrdhaü nakùatradhruvamaõóalam  /
brahmàdyàü÷ ca suràüs tatra maruto devatàs tathà  // RKS_25.87 //
viùõuü caiva sure÷ànaü yaj¤e tatpuruùaü svayam  /
àvàhayan mahàdevaü gaõakoñisamanvitam  // RKS_25.88 //
àvàhitas tata÷ càgnir bràhmaõair vedapàragaiþ  /
nirdhåmaþ prajvalaü÷ caiva såryakoñisamaprabhaþ  // RKS_25.89 //
vedadhvanitanirghoùair divaü bhåmiü ca nàdayan  /
kaõadhåmakçtàhàràü÷ càõóàlàn saptavànaya  // RKS_25.90 //
tàn ànaya tathà ÷ådràn naimiùàraõyavàsinaþ  /

va÷iùñha uvàca:
anugraham imaü manye yanmàü vadasi pàrthiva  // RKS_25.91 //
ku÷àgreõa tato ràjà teùàü mårdhno nyapàtayat  /
taü dçùñvà mànuùaü homaü sàmiùaü pretaråpiõam  // RKS_25.92 //
praõaùñatoyà revà tu vihàya tridivaü gatà  /
homàvasàne sampràpte snànàrthaü narmadàü yayuþ  // RKS_25.93 //
÷uùkatoyàü tato 'pa÷yan narmadàü ÷aüsitavratàþ  /
vismayaü paramaü pràptaþ pràha durvàsasaü nçpaþ  // RKS_25.94 //
cukopa ràjà vipreùu pàpakarmà duràsadaþ  /
parjanyàrthaü vçùñikàmaiþ kçto yaj¤o nirarthakaþ  // RKS_25.95 //
payaþ puràtanaü naùñaü na jàtaü varùaõaü kvacit  /
ràj¤as tu vacanaü ÷rutvà durvàsà÷cà 'bravãt nçpam  // RKS_25.96 //
munãü÷ ca sarvàüs tatrasthàn dharmatattvavi÷àradàn  /
udakaü sarvalokànàm ãpsitaü ca na saü÷ayaþ  // RKS_25.97 //
bràhmaõànàü tapo homo vedamantrà va÷e sthitàþ  /
dakùiõà yaj¤arakùà ca yajamànava÷e nçpa  // RKS_25.98 //
yaj¤opaskaraõaü kiücid yaccànyad vedasammitam  /
tatsarvaü yajamànena vedamålaü dvijottamàþ  // RKS_25.99 //
vitoyà narmadà jàtà parjanyo naiva varùati  /
tatsarvaü kçtam evaü tu ÷rutir eùà sanàtanã  // RKS_25.100 //
yà yayau tàü pratãkùasva narmadàmàpagottamàm  /
tasya tadvacanaü ÷rutvà kùamasvety abravãt nçpaþ  // RKS_25.101 //
va÷iùñho vàmadeva÷ca vadatyevaü yudhiùñhira  /
kà÷ãpuryàü prayàge và gaïgàyamunasaïgame  // RKS_25.102 //
tatraiva vartate yaj¤aþ satyameva tapodhanàþ  /
kecid àhuþ kurukùetraü sthàne yatra sarasvatã  // RKS_25.103 //
samuddiùñàni tãrthàni munibhis tu pçthakpçthak  /
abravãt sahasà ràjan durvàsà raudratàpasaþ  // RKS_25.104 //
nàrado 'pi muni÷reùñhaþ tàpaso gatakilbiùaþ  /
sarasvatyàü mahàràja tatra toyaü na vidyate  // RKS_25.105 //
teùàü tadvacanaü ÷rutvà sàlaïkàyanabhåpatiþ  /
abravãc ca tato vàkyaü sarvàn çùigaõàn prati  // RKS_25.106 //
kùaõamekaü pratãkùadhvaü yàvad vahati kalpagà  /
ityuktvà sa nçpa÷reùñhaþ tatastuùñàva kalpagàm  // RKS_25.107 //
namaste 'stu sure÷àni namaste ÷aïkaràtmaje  /
ióà ca piïgalà caiva umà gaïgà sarasvatã  // RKS_25.108 //
gàyatrã vedamàtà ca sàvitrã ca sarasvatã  /
bràhmã ca vaiùõavã gaurã lokamàtà ya÷asvinã  // RKS_25.109 //
samuddiùñàni tãrthàni pçthivyàü yàni kàni ca  /
tvayà 'vçtàni sarvàõi jagac ca sacaràcaram  // RKS_25.110 //
na tat pa÷yàmi tvadvàrà 'vçtaü yanna pradç÷yate  /
tvattoyasnànamàtreõa tçptà yànti paràü gatim  // RKS_25.111 //
÷rutvà stotram idaü devã ràj¤a÷ càmitatejasaþ  /
makaràsanamàråóhà pratyakùà saptakalpagà  // RKS_25.112 //
pràha bråhi varaü ràjan yat te manasi vartate  /

ràjovàca:
pårvàn sapta paràn sapta pravàhàn akùayàn kuru  // RKS_25.113 //
varam etam ahaü manye saptakalpàntavàsini  /

narmadovàca:
datto varo mayà hyeùa satyaü tava naràdhipa  // RKS_25.114 //
evamuktvà saric chreùñhà jalaughena pariplutà  /
pravàhair vistçtais tatra vahantã sà vyavasthità  // RKS_25.115 //
taü dçùñvà tàdç÷aü karma sàlaïkàyanabhåpateþ  /
tuùñuvur munayaþ sarve satyadharmaparàyaõàþ  // RKS_25.116 //
snànàvagàhanaü pànaü cakrus te pitçtarpaõam  /
tato nirvatito yaj¤o vipraiþ sarvasvadakùiõaiþ  // RKS_25.117 //
yo yatkàmayate kàmaü tattasmai pratipàditam  /
vastràlaïkàradànai÷ ca divyayànaiþ su÷obhanaiþ  // RKS_25.118 //
çtvijaþ påjitàþ sarve sàlaïkàyanabhåbhçtà  /
yugapat påjitàþ sarve brahmaviùõumahe÷varàþ  // RKS_25.119 //
tataþ ÷ivàlayaü gatvà liïgaü trida÷apåjitam  /
nàmnà màhe÷varàkhyàtaü sarvakàmaphalapradam  // RKS_25.120 //
umayà sahitaü ÷ambhuü bhuktimuktipradàyakam  /
oü mahe÷varàya devàya ÷ambhavàya namo namaþ  // RKS_25.121 //
ityàdinà tu mantreõa samabhyarcya vidhànataþ  /
kçtà¤jalipuño bhåtvà sthitas tatraiva pàrthivaþ  // RKS_25.122 //
tato vinirgatà devã padamålena ÷ålinaþ  /
pravàho narmadà bhede nàrmadaþ surapåjitaþ  // RKS_25.123 //
ã÷varàdyàs tathà devàþ sarve tuùñàs tu bhàrata  /
varaü yàcasva bhåpàla yatheùñaü manasepsitam  // RKS_25.124 //
uvàca vacanaü devàn ràjà paramadhàrmikaþ  /
yadi me varadà yåyaü kàmadà÷ ca prasàdataþ  // RKS_25.125 //
idaü sthànaü tu na tyàjyam ã÷varàd yaiþ surair api  /
yàntu ràùñre prajàvçddhim anàvçùñyà prapãóitàþ  // RKS_25.126 //
idaü varam ahaü manye pàpà yàntu triviùñapam  /
agni÷ càhavanãyo 'tra svayaü tiùñhati sarvadà  // RKS_25.127 //

devà åcuþ:
yat tvayà bhàùitaü ràjaüs tat sarvaü tu bhaved iti  /
evam uktvà yayuþ sarve hy antardhànaü ca khecaràþ  // RKS_25.128 //
punaþ pravardhitaü ràùñraü kàmavarùã ca vàsavaþ  /
yaj¤aü nivartayitvà tu divyàmàtyaiþ samàvçtaþ  // RKS_25.129 //
mahãpàlasahasrais tu sàntaþpuraparicchadaþ  /
vive÷a nagarãü ramyàm ayodhyàü devanirmitàm  // RKS_25.130 //
etat te kathitaü ràjann umàmàhe÷varaü prati  /
tiryag yonigatàþ pàpà mçgapakùisarãsçpàþ  // RKS_25.131 //
ava÷aþ svava÷o và 'pi ÷ivalokamavàpnuyàt  // RKS_25.132 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe pa¤caviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 26

màrkaõóeya uvàca:
athànyat kathayiùyàmi maõóape÷varam uttamam  /
snàtamàtro naras tatra na vi÷ed yonisaïkañam  // RKS_26.1 //
da÷alakùàõi tãrthàni tasmiüs tiùñhanti bhàrata  /
maõóape÷varatãrthasya kårmavçddhivadarcanam  // RKS_26.2 //
suràsuragaõair iùñaü tasmiüs tãrthe naràdhipa  /
anekabhàvikaü pàpaü tatkùaõàd eva na÷yati  // RKS_26.3 //
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  /
tçpyanti pitaraþ sarve yàvat tiùñhati kalpagà  // RKS_26.4 //
tatra yas tyajati pràõàn ava÷asvava÷o 'pi và  /
da÷avarùasahasràõi ràjà vaidyàdhare pure  // RKS_26.5 //
mànasau brahmaõaþ putrau bàdaràyaõa ÷àkañau  /
agastyasyà÷ramaü puõyaü maharùigaõasevitam  // RKS_26.6 //
kandamålaphalaiþ ÷àkaiþ ÷ivabhaktiparàyaõaiþ  /
ekadà 'vasare pràpte ajàpàlo nçpàtmajaþ  // RKS_26.7 //
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmàn cakratulyaparàkramaþ  /
aùñottaraü ÷ataü vyàghrànajàþ kçtvà rarakùa ca  // RKS_26.8 //
sapàdalakùaü jãvanti prajàstasmin mahãpatau  /
dhanàóhyà dhanadasyeva pra÷a÷àsa purãü tathà  // RKS_26.9 //
sa kadàcit mahàbhàgaþ sasainyo mçgayàü gataþ  /
mahãpàlasahasreõa mudà paramayà yutaþ  // RKS_26.10 //
so 'pa÷yat parvatasyàgre merutulye mahãpatiþ  /
puùpàràmasahasràõi harmyàõi vividhàni ca  // RKS_26.11 //
tatraiva ÷atasàhasraü yatãnàm årdhvaretasàm  /
bhaktyà 'bhyarcya vidhànena deve÷aü ca munãüs tathà  // RKS_26.12 //
praõamyovàca madhuraü bàdaràyaõa÷àkañau  /
pitéõàü tàraõàrthàya ÷ràddhakàlatvasiddhaye  // RKS_26.13 //
mahànayaü bhavadbhi÷ ca prasàda kriyatàü mayi  /
abhyarcya tàn munãn sarvàn praõipatya sthitas tataþ  // RKS_26.14 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà ajàpàlasya bhåbhçtaþ  /
çùãõàü tàpasau vçddhau bàdaràyaõa÷àkañau  // RKS_26.15 //
åcatustau tu vacanam ajàpàlaü naràdhipam  /
na ràjagràhakàþ sarve munayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_26.16 //
ràjapratigraho ghoro raudraþ pàpo bhayàvahaþ  /
narake yàtanàü ghoràü kaþ soóhuü ÷aktimàn bhavet  // RKS_26.17 //
svasti te 'stu nçpa÷reùñha panthànaþ santu te ÷ivàþ  /
evam uktvà tu cakrus te munayo vàkyasaüyamam  // RKS_26.18 //
brahma÷àpabhayàdbhãto nçpaståùõãü babhåva ha  /
gajànàü da÷asàhasraü ghaõñàbharaõabhåùitam  // RKS_26.19 //
pràdàd vipràya saükalpya mañhaü hemamayaü ÷ubham  /
kàla¤jaragiriü ràjà tri÷cakàra pradakùiõàm  // RKS_26.20 //
namaskçtvà mahe÷ànaü bhaktiyuktaþ suhçdvçtaþ  /
jagàma svapuraü ràjà yathà ÷akro 'maràvatãm  // RKS_26.21 //
gate tasmin mahãpàle çùayaþ kàmamohitàþ  /
kecid gajasamàråóhà nànàratnasamanvitàþ  // RKS_26.22 //
kecid a÷vasamàråóhà vãjyamànà÷ ca càmaraiþ  /
labhante vividhàn bhogàüs te brahmarùitapodhanàþ  // RKS_26.23 //
devasvabhakùakàþ sarve strãlobhava÷avartinaþ  /
sukhaü ca paramaü pràptà devadravyena ràjasàþ  // RKS_26.24 //
kàlàntare tataþ pràpte sarve mçtyuva÷aü gatàþ  /
varjayitvà tu viprau dvau bàdaràyaõa÷àkañau  // RKS_26.25 //
÷vayoniü samanupràptàþ sarve te munipuïgavàþ  /
amedhyabhakùakàþ pàpà devanirmàlyabhakùaõàt  // RKS_26.26 //
teùàü samparkabhàvena ÷vavaktrau dvàv upasthitau  /
÷ocantaþ svàni karmàõi vyàharantaþ svakàü giram  // RKS_26.27 //
papracchatuþ ÷vayonãüs tau bàdaràyaõa÷àkañau  /
karmaõà kena yåyaü vai ÷vayoniü samupàgatàþ  // RKS_26.28 //

çùaya åcuþ:
devadravye gurudravye dravye caõóã÷varasya ca  /
trividhaü pàtakaü dçùñaü dànabhakùaõalaïghanàt  // RKS_26.29 //
tasmàt samparkadoùeõa sàrameyatvam àgatàþ  /
babhramuþ sarvatãrthàni divyaü varùa÷ataü tathà  // RKS_26.30 //
naimiùàraõyam àsàdya yathà yogaü vyavasthitàþ  /
teùàü tadvacanaü ÷rutvà bàdaràyaõa÷àkañau  // RKS_26.31 //
jagmatur brahmalokaü tau brahmaputrau ya÷asvinau  /
abhivàdya yathànyàyaü brahmàõaü jagatàü patim  // RKS_26.32 //
åcatu÷ ca svavçttàntaü pitaraü tattvadar÷inam  /
atyantau muni÷àrdålau dçùñvà tau vikçtànanau  // RKS_26.33 //
uvàca vacanaü ÷rãmàn brahmàlokapitàmahaþ  /
devadravyàpahàreõa duùkçtaü svargagarhitam  // RKS_26.34 //
suràsuragaõair yattu laïghituü naiva ÷akyate  /
kiü punar mànuùaiþ kùudrair devadravyopajãvikaiþ  // RKS_26.35 //
teùàü tu niyataü ghore narake patanaü smçtam  /
niùkçtirnarmadà teùàü vihità lokapàvanã  // RKS_26.36 //
snàtvà tu kalpagà toye 'bhyarcayitvà vçùadhvajam  /
mucyate sarvapàpebhyaþ satyametat mayoditam  // RKS_26.37 //
pitàmahavacaþ ÷rutvà bàdaràyaõa÷àkañau  /
çùibhiþ saha tatraiva narmadàtãramà÷ritau  // RKS_26.38 //
sarinnànyà 'sti loke 'sminpàpasyàsya vi÷uddhaye  /
tatas te munayaþ sarve smarantaþ pårvaduùkçtam  // RKS_26.39 //
ùaõmàsà 'bhyantare ràjan chivadhyànaparàyaõàþ  /
niùkalmaùàþ babhåvus te tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_26.40 //
balyàdyà munayaþ sarve ÷atakratupurogamàþ  /
dadç÷us te kratuvaraü ÷ivenaiva yathoditam  // RKS_26.41 //
gçhãtvà 'tha munãn sarve brahmàdyà÷ ca suràsuràþ  /
suprabhàs tàüs tu devatvaü maõóape÷varadar÷anàt  // RKS_26.42 //
tena liïgaü tu vikhyàtaü loke 'smin maõóape÷varam  /
svàrociùe 'ntare pràpte tretàyàü tu nçpottama  // RKS_26.43 //
kùatriyàõàü sahasràõi tatra siddhàni bhàrata  /
etat sarvaü samàkhyàtaü samàsena mayà 'nagha  // RKS_26.44 //
÷ravaõàt kãrtanàd ràjan hayamedhaphalaü labhet  // RKS_26.45 //

yudhiùñhira uvàca:
amare÷varapårveõa paryaïkàt pa÷cime tathà  // RKS_26.46 //
tãrthasaükhyàü krameõaiva kathayasva tapodhana  // RKS_26.47 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga pårvabhàge vyavasthitam  // RKS_26.48 //
÷vetakiü÷ukanàmànaü tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
naràþ sukhena råpeõa yatra snàtà divaü gatàþ  // RKS_26.49 //
÷vetakiü÷ukanàmàsti liïgaü paramasiddhidam  /
tàñake÷varadeva÷ ca tatra svargaphalapradaþ  // RKS_26.50 //
anyat tu varõanàmeti tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
tryambakas tu mahàdevo yatraloke varapradaþ  // RKS_26.51 //
tasya tãrthasya màhàtmyàd gaõóe÷as tridivaü gataþ  /
gaõóake÷varaliïgaü tu liïgaü ÷ukle÷varaü tathà  // RKS_26.52 //
narmadàdantivanikàsaïgamo lokavi÷rutaþ  /
tatra liïge÷varaü liïgaü sarvasiddhipradàyakam  // RKS_26.53 //
bàlake÷varaliïgaü tu tathà 'nyat pårõake÷varam  /
revàyà uttare kåle narmadàpuramuttamam  // RKS_26.54 //
tãrthaü kapi÷ilà nàma sarvànarthavidåùaõam  /
liïgaü siddhe÷varaü nàma tathà 'nyannàóake÷varam  // RKS_26.55 //
atràntare nçpa÷reùñha da÷alakùàõi nàmataþ  /
tãrthàni da÷alakùàõi kãrtitàni yathàkramam  // RKS_26.56 //
tato gacchen nçpa÷reùñha vaidåryàt pa÷cimàü di÷am  /
÷a÷abhãnarmadàyogaü sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_26.57 //
bhuktidaü muktida caiva liïgaü vai ÷a÷abhe÷varam  /
triùu lokeùu vikhyàtaü gardabhãyonimokùaõam  // RKS_26.58 //
maõóale÷varanàmeha tãrthaü liïgaü naràdhipa  /
yatra màõóalikàþ siddhà ajàpàlo manus tathà  // RKS_26.59 //
tatra ceùñvà tu manujaþ sambhaven na punarbhave  /
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  // RKS_26.60 //
pitaras tasya tçpyanti yàvac candradivàkarau  /
tatra pradãyate dànaü tasya saükhyà na vidyate  // RKS_26.61 //
kàntàrakaü tato gacchet sarvatãrthavaraü ÷ubham  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_26.62 //
sapàdalakùamadhikaü tãrthànàü maõóale÷vare  /
kãrtite tava ràjendra yathàdçùñaü yathà÷rutam  // RKS_26.63 //
tretàyàü raghuvaü÷e tu kumàrau ràmalakùaõau  /
maithilyà saha ràjendra uttãrõo yatra kalpagàm  // RKS_26.64 //
jagmatuþ pituràj¤àü vai kurvantau viùõuråpiõau  /
snàtvà tãrthavare tatra bhaktyà 'bhyarcya mahe÷varam  // RKS_26.65 //
ràjatãrthaü tu tadgopyaü liïgaü vai lakùaõe÷varam  /
sãte÷varaü tathà liïgaü suràsuranamaskçtam  // RKS_26.66 //
tatra snàtvà 'rcayitvà tu ÷ålapàõiü mahe÷varam  /
sarvapàpavinirmukto gàõapatyam avàpnuyàt  // RKS_26.67 //
tatogacchet nçpa÷reùñha puõyatãrthaü ÷ivàlayam  /
màhiùmatãü purãü ramyàü tàü dçùñvà na cyutaþ kvacit  // RKS_26.68 //
yatra kàlàgnirudro 'sti prajvalann iva hetubhiþ  /
trayastriü÷at tu tiùñhantu liïgànàü koñayas tathà  // RKS_26.69 //
tataþ koñã÷varaü liïgaü koñitãrthe naràdhipa  /
yaj¤akoñiphalaü tatra tasya liïgasya påjanàt  // RKS_26.70 //
tatra dattasya dànasya koñisaükhyà tu vidyate  /
da÷à÷vamedhatãrthaü tu bhuktimuktiphalapradam  // RKS_26.71 //
tilodakapradànena pitéõàü gatiruttamà  /
snàtamàtro naras tatra såryateja samaprabhaþ  // RKS_26.72 //
puràõi pa¤casàmànyàc chambhunà kãrtitàni vai  /
prabhàsa÷ ca kurukùetraü tathà màyàpurã ÷ubhà  // RKS_26.73 //
avantã ca mahàkàlaü tathà màhe÷varaü puram  /
eteùu ca samagreùu viddhi liïgànyanukramàt  // RKS_26.74 //
atra dattaü hutaü veùñam akùayàd api càkùayam  /
ava÷aþ svava÷o và 'pi pràõatyàgaü karoti ya  // RKS_26.75 //
sa yàti paramaü sthànaü yatra devo mahe÷varaþ  /
kãrtayet pràtarutthàya puõyàny etàni yo naraþ  // RKS_26.76 //
na sa pàpena lipyeta yamalokaü na pa÷yati  /
tãrthaü pipãlikà nàma gatà yatra pipãlikàþ  // RKS_26.77 //
÷ivalokaü mahàbhàga sarvalokottamottamam  /
bandhyàrevàsamàyogaü suràsuranamaskçtam  // RKS_26.78 //
saïgame yatra ràjendra liïgaü vai munake÷varam  /
yoginas tat tu pa÷yanti na tat pa÷yanti mànuùàþ  // RKS_26.79 //
vikhyàtaü tat tu nagaraü narmadàdakùiõe tate  /
ayuta yatra liïgànàü tãrthànàü ca naràdhipa  // RKS_26.80 //
liïgaü caõóã÷varaü nàma tathaivoóugaõe÷varam  /
vake÷varaü tatra viddhi vakà yatra divaü gatàþ  // RKS_26.81 //
tãrthaü gaïgàvahaü nàma liïgaü vai sarvasiddhidam  /
aïgàre÷am iti j¤eyaü vimalaü tatra bhàrata  // RKS_26.82 //
somatãrthamiti j¤eyaü ÷uklatãrtham ataþ param  /
tãrthànàü nirasaü nàma dhruvatãrthaü naràdhipa  // RKS_26.83 //
anekàni sahasràõi tãrthànàü caiva bhàrata  /
tãrthaü pipãlikà nàma bhuktimuktipradàyakam  // RKS_26.84 //
kro÷amàtraü tu vij¤eyaü pårvapa÷cimatas tathà  /
tãrthànàm ayutaü sàrddhaü çùidevaniùevitam  // RKS_26.85 //
tatra dattaü hutaü caiva tasya saükhyà na vidyate  /
tatra yaþ santyajet pràõànava÷aþ svava÷o 'pi và  // RKS_26.86 //
sarvapàpavinirmukta umàmàhe÷vare pure  /
modate sarvakàmais tu yàvad indrà÷ caturda÷a  // RKS_26.87 //
yasmàd eva ÷ivaü tasmàdarcayec chàntamànasaþ  /
maitraþ kàruõiko nityaü pràpnoti paramaü padam  // RKS_26.88 //
kùaõamàtreõa yatpuõyaü tataþ kuryàn naràdhipa  /
na tad varùa÷atenà 'pi na tu yaj¤a÷atair api  // RKS_26.89 //
÷akyaü sàdhayituü ràjaüs tathà tãrtha÷atair api  /
sarvapràõiùu kàruõyaü dãnànàtheùu bhàvayan  // RKS_26.90 //
maitrã ca mudità ràjan puõya÷ãleùu sarvadà  /
puõyavatsukhamàpekùyaü sarvapràõiùu yatnataþ  // RKS_26.91 //
akùetre tu kçtaü puõyaü samaü bhavati bhàrata  /
narmadàsaïgamo yatra tatra saükhyà na vidyate  // RKS_26.92 //
anyade÷e kçtaü pàpaü puõyakùetre vina÷yati  /
puõyakùetre kçtaü pàpaü vajralepo bhaviùyati  // RKS_26.93 //
uttãrõo narmadàü yatra kàrttikeyo mahàbalaþ  /
liïgaü tatra ca vij¤eyaü siddhidaü kàrttike÷varam  // RKS_26.94 //
candre÷varaü tathà liïgaü liïgaü caiva ÷ikhã÷varam  /
÷aktã÷varaü tathà cànyat sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_26.95 //
teùठcaiva liïgànàm arcanaü bhaktibhàvataþ  /
brahmahatyàdikàt pàpàn mucyate nàtra saü÷ayaþ  // RKS_26.96 //
÷ivalokamavàpnoti pitéõàü svargatis tathà  // RKS_26.97 //

yudhiùñhira uvàca:
bhagavàn chrotum icchàmi màhiùmatyàs tu pa÷cime  // RKS_26.98 //
sannidhau ca tile÷asya sarvapàpapraõà÷anam  /
ràsabhãnarmadàbhedaü suràsuranamaskçtam  // RKS_26.99 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga itihàsaü puràtanam  /
narmadàgardabhãbhedaü tiryagyonivimokùaõam  // RKS_26.100 //
yasmiüs tãrthe mahàràja satejàharike÷ayoþ  /
apàràdràsabhatvàc ca muktiþ kalmaùanà÷ane  // RKS_26.101 //
havirdhànas tu ràjarùiràsãt kalpo yudhiùñhira  /
àtreyasya suta÷ càsãd brahmarùirbrahmavittamaþ  // RKS_26.102 //
pàvakasya sutàyà tu pàõigrahaõadharmataþ  /
havirdhànàya sà dattà sutejà nàma nàmataþ  // RKS_26.103 //
ku÷avalkaparãdhànà kandamålaphalà÷inã  /
råpayauvanasampannà pàrvatãva manoharà  // RKS_26.104 //
havirdhànas tu ràjarùirçtuü buddhvà gatas tu tàm  /
àgato 'sau yuvà tatra sarva÷àstravi÷àradaþ  // RKS_26.105 //
maharùiü tvàgataü j¤àtvà sutejà kàmituü gatà  /
sahasà 'laükçtàü tàü tu karaü jagràha sa dvijaþ  // RKS_26.106 //
tena sà dharùità tatra yatheùñaü kàmapãóità  /
agnihotrasya ÷àlàyàü dàmpatyaü kàmasaüyutam  // RKS_26.107 //
dadç÷e sa mahàtmà vai dharmàdharmavi÷àradaþ  /
àsãd viùaõõavadano dçùñvà tàü pàvakàtmajàm  // RKS_26.108 //
avadhyo bràhmaõo duùñaþ pàpàtmà pàpakarmakçt  /
iyaü ca patnã duùñà me na vadhyà strãsvabhàvataþ  // RKS_26.109 //
tamuvàca vicàryaivaü bràhmaõaü dàrakarùakam  /
màtaraü gurupatnãü ca svasàraü duhitaraü tathà  // RKS_26.110 //
gatvà tu pravi÷ed agniü tataþ ÷uddhyeta mànavaþ  /
gardabhas tvaü bhaved vipra gardabhã ca tathà vidhiþ  // RKS_26.111 //
divyaü varùasahasraü tu amedhyaü bhakùayiùyathaþ  /
sutejàharike÷au tu havirdhànaþ ÷a÷àpa tau  // RKS_26.112 //
pãóitau karmaõà tena gatau dvau badrikà÷ramam  /
himasthànaü ca kedàraü bhairavaü naimiùaü tathà  // RKS_26.113 //
såryàkùaü ca gayàtãrthaü gaïgàsàgarasaïgamam  /
vàràõasãü prayàgaü ca oghatãrthaü ca puùkaram  // RKS_26.114 //
yogã÷varaü rudrakoñiü mahendraü brahmasambhavam  /
prabhàsaü ca kurukùetraü tãrthaü saumye÷varaü tathà  // RKS_26.115 //
anekàni ca tãrthàni pçthivyàü yàni kàni ca  /
sàrddhaü tayà tapasvinyà havirdhànasya ÷àpataþ  // RKS_26.116 //
anekaduþkhasampanno harike÷o bhraman mahãm  /
kharayoniniyuktas tu paradàràbhikarùakaþ  // RKS_26.117 //
kàlena bhåyasà tatra harike÷as tayà saha  /
tenaiva khararåpeõa agastyaü ca mahàmunim  // RKS_26.118 //
namaskçtya muniü tatra sàùñàïgaü praõipatya ca  /
gurutalpagapàpasya paradàràbhigaminaþ  // RKS_26.119 //
pràya÷cittaü vidhànena dãyatàm me dvijottama  /
mocaya tvamimàü yoniü brahmalokapadasthitaþ  // RKS_26.120 //
havirdhànàntikaü yàhi tato 'gastya uvàca tam  /
tasya tadvacanaü ÷rutvà munãnàmårdhvaretasàm  /
harike÷o 'bravãd vàkyaü sutejà saha saïgataþ  // RKS_26.121 //
anugraham imaü manye bràhmaõànàü na saü÷ayaþ  /
tato gatau tu taü ràjan havirdhànasya cà÷ramam  // RKS_26.122 //
namaskçtya muni÷reùñhaü harike÷o 'bravãd vacaþ  /
gurutalpagapàpo 'haü kùamasva mayi putrake  // RKS_26.123 //
÷àpàntaü ca varaü manye dàtum arhasi suvrata  /
tasya tad vacanaü ÷rutvà harike÷asya durmateþ  // RKS_26.124 //
uvàca vacanaü vipras taü vai gardabharåpiõam  /
svakarmaõà tanuü tvaü hi gàrdabhãü pràptavànasi  // RKS_26.125 //
janmàntarakçtai÷ caiva karmabhiþ karmakàribhiþ  /
÷ubhaü vàpy a÷ubhaü vàpi pràpyate nàtra saü÷ayaþ  // RKS_26.126 //
karmaõàü ca vipàko 'yamapi devaiþ savàsavaiþ  /
j¤àtuü na ÷akyate vipra gàhanà karmaõàü gatiþ  // RKS_26.127 //
doùo na vidyate caiva tad bràhmaõa kathaücana  /
kiütu janmàntare yena karmaõà tatkçtaü tava  // RKS_26.128 //
tasmàdvi÷a hutà÷aü tvamanayà mekalàtañe  /
÷aïkaràd varamàsàdya tàvat pràpsyasi sadgatim  // RKS_26.129 //
evamukto yayau ràjan harike÷as tayà saha  /
harike÷aþ sutejà ca narmadàtãrasannidhau  // RKS_26.130 //
dàråõi ca samàhçtya praviùñau ca hutà÷anam  /
tatkùaõàd divyadehau tu snàtvà spçùñvà hyubhàv api  // RKS_26.131 //
kàmikaü yànamàråóhau sarvàlaïkàrabhåùitau  /
asya tãrthasya màhàtmyàd yathà lakùmãjanàrdanau  // RKS_26.132 //
bhu¤jantau vividhàn bhogàn gatau màhe÷varaü purum  /
tenà 'sau saïgamaþ puõyastiryagyonivimokùaõaþ  // RKS_26.133 //
harike÷e÷varaü liïgaü sutejànirmitaü tathà  /
havirdhàne÷varaü nàma caturtho 'gastyanirmitam  // RKS_26.134 //
catvàri puõyaliïgàni kàmamokùapradàni tu  /
tilodakapradànena tasmiüs tãrthe naràdhipa  // RKS_26.135 //
màtçkaü paitçkaü caiva narakàd uddharet pitén  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_26.136 //
etat te kathitaü ràjann àkhyànaü ca puràtanam  // RKS_26.137 //
iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe gardabhãtãrthavarõano nàma ùaóviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 27

màrkaõóeya uvàca:
gaurãkhaõóaü tato gacchet sarvadevanamaskçtam  /
tatra snànena labhate sarvatãrthaphalaü naraþ  // RKS_27.1 //
tilodakapradànena pitéõàü tçptirakùayà  /
jàyate ca nçpa÷reùñha nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_27.2 //
gaurãkhaõóe÷varaü nàma liïgaü pàpaharaü param  /
tatraj¤eyaü maõimayaü jalamadhye vyavasthitam  // RKS_27.3 //
na tat pa÷yanti manujàþ sarvair devais tu påjitam  /

yudhiùñhira uvàca:
gaurãkhaõóe÷varaü nàma tasmiüs tãrthe kathaü mune  // RKS_27.4 //
kathyatàü ca yathà nyàyaü viditaü yat tu sàmpratam  /

màrkaõóeya uvàca:
puràdevagaõaiþ sarvaiþ kumàraþ ÷aïkaràtmaja  // RKS_27.5 //
sainàpatye niyukta÷ ca tàrakasya vadhaü prati  /
kàmitàs tena tatraiva sarvàs tàþ surayoùitaþ  // RKS_27.6 //
upàlabdhàs tataþ sarvà umàmàhe÷vare pure  /
upàlabdhaü tu taü ÷rutvà viùaõõà caiva pàrvatã  // RKS_27.7 //
kàmitaü yatra yatraiva tatra tatre÷vare÷varã  // RKS_27.8 //
dçùñvà 'tha lajjitaþ so 'pi pakùiõà 'sau samàyayau  /
devaiþ parivçtaþ ÷rãmàn mayårastho mahàbalaþ  // RKS_27.9 //
pçùñhato 'nugatà màtà rudatãva sure÷varã  /
uttãrõà kalpagàü devã påjayitvà mahe÷varam  // RKS_27.10 //
gaurãkhaõóaü tu vikhyàtaü triùu lokeùu tena tat  /
liïgaü pratiùñhitaü tatra kumàre÷varasaüj¤itam  // RKS_27.11 //
mayåre÷varaliïgaü tu bhuktimuktiphalapradam  /
yasya devasya màhàtmyàt mayåràs tridivaïgatàþ  // RKS_27.12 //
arcanàt tasya devasya tiryagyonirna jàyate  /
tato gacchet mahàràja karamardàsamàgamam  // RKS_27.13 //
tatra snàto mahàràja sa bhave na punar bhavet  /
karamarde÷varaü liïgaü påjayet tatra bhàrata  // RKS_27.14 //
pitéõàü tarpaõàt tatra svargaü pràpnoti mànavaþ  /

yudhiùñhira uvàca:
kathayasva mahàbhàga karamardàsamudbhavam  // RKS_27.15 //
bhàviùyabhåtatattvaj¤as trikàlaj¤as trivedavit  /

màrkaõóeya uvàca:
kathayàmi yathàdçùñaü ÷çõu caikamanà nçpa  // RKS_27.16 //
maitreyasyà÷ramaü puõyaü çùibhis tu niùevitam  /
munãnàü tu sahasràõi kandàmålaphalà÷inàm  // RKS_27.17 //
nivasanti yadà tatra tapaþ kartuü nirantaram  /
kasmiü÷cid anyakàle tu tasmin munivarà÷rame  // RKS_27.18 //
ràjà ku÷adhvajo nàma ekacchatràdhipo nçpa  /
àgamat kalàtãraü ràhusåryasamàgame  // RKS_27.19 //
avatãrõàn munãnsarvàn yathàrhaü praõipatya ca  /
pitéõàü ÷ràddhakàlo 'dya prasàdaþ kriyatàü mayi  // RKS_27.20 //

çùaya åcuþ:
gavàü da÷àyutànyekaprasåtànàü payomucàm  /
savatsànàü suvarõànàü ghaõñàbharaõa÷obhinàm  // RKS_27.21 //
yadi ÷aknoùi dàtuü tvaü homàrthe pitçdevayoþ  /
tatra pravartatàü ÷ràddhaü satyam etat tavoditam  // RKS_27.22 //
teùàü tadvacanaü ÷rutvà munãnàmårdhvaretasàm  /
ku÷adhvajo 'bravãd vàkyaü bràhmaõàüs tàn yathàrthataþ  // RKS_27.23 //
anugrahamimaü manye yathoktaü brahmacàribhiþ  /
dadàmyahaü na sandeha ihaiva munipuïgavàþ  // RKS_27.24 //
bhojayitvà tataþ ÷ràddhe bràhmaõàüs tàn nçpottamaþ  /
saku÷aü jalam àdàya tebhyo dattà tu gàs tadà  // RKS_27.25 //
dattvà dàna mudàyuktaþ sa jagàma svakaü puram  /
sthitàs tu bràhmaõàs tatra homakàryàrthasiddhaye  // RKS_27.26 //
ekasmin vàsare pràptà ràkùasà ghoraråpiõaþ  /
bubhukùità mahàdaüùñrà vikçtàsyà bhayànakàþ  // RKS_27.27 //
bràhmaõànàü tadà gà vai bhakùituü samupàgatàn  /
dçùñvà tàn vikçtàkàràüs tãvranàdaparàyaõàn  // RKS_27.28 //
praõaùñàs tu tataþ sthànàn narmadàjalam àvi÷an  /
tatkùaõàd divyalokasthàþ sarvàs tàþ kàmadhenavaþ  // RKS_27.29 //
tatas te kùudhitàs sarve bràhmaõàn bhakùituü gatàþ  /
hariü smaranti te sarve bràhmaõàþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_27.30 //
revàjalaü praviùñà vai ràkùasaiþ paripãóitàþ  /
viùõoþ prasvedajas tatra pravàho narmadàü gataþ  // RKS_27.31 //
gopadaü dç÷yate tatra sarvàmaranamaskçtam  /
karamarde÷varaü liïgaü viùõucakràd viniþsçtam  // RKS_27.32 //
pratiùñhitaü ca tatraiva viùõunà prabhaviùõunà  /
gàva÷ ca bràhmaõà÷ caiva satyam etad bravãmi te  // RKS_27.33 //
brahmalokaü gatàþ sarve tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
karamarde÷varaü tãrthaü sarvapàpapraõà÷anam  /
kãrtitaü karmaõà tena mahyàm amitatejasà  // RKS_27.34 //
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya gosahasraphalaü labhet  // RKS_27.35 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe karamarde÷varãkãrtanaü nàma saptaviü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 28

yudhiùñhira uvàca:
màndhàtà ràja÷àrdålas triùu lokeùu vi÷rutaþ  /
etad icchàmy ahaü ÷rotuü caritaü tasya dhãmataþ  // RKS_28.1 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga yan màü tvaü paripçcchasi  /
ikùvàkuvaü÷asambhåto yuvanà÷vo mahãpatiþ  // RKS_28.2 //
so 'yajat pçthivãpàlaþ kratubhir bhåridakùiõaiþ  /
anapatyas tu ràjarùiþ sa mahàtmà dçóhavrataþ  // RKS_28.3 //
mantriùvàdhàya tadràjyaü vananiùñho mahãpatiþ  /
÷àstradçùñena vidhinà saüyamyàtmànam àtmanà  // RKS_28.4 //
phalamålànubhakùa÷ ca sa cacàra mahattapaþ  /
÷uùkakaõñhaþ pipàsàrtaþ pànãyàrthe bhç÷aþ nçpaþ  // RKS_28.5 //
sampravi÷yà÷ramasyàntaþ pànãyaü so 'bhyayàcata  /
tasya ÷uùkeõa kaõñhena kro÷atas tu tadà bhç÷am  // RKS_28.6 //
nà '÷rauùãd vacanaü tatra càtakasyaiva vàsavaþ  /
bhagavàüs tu tadà ka÷cid çùis tasya mahãpateþ  // RKS_28.7 //
putrãyamagrataþ kçtvà mantrai÷càpy abhimantritam  /
ràtrau ca kala÷aü tatra jalapårõaü pipàsitaþ  // RKS_28.8 //
abhyadravat sa vegena pãtvàpas tatra càsvapat  /
sa pãtvà ÷ãtalaü toyaü pipàsàrto mahãpatiþ  // RKS_28.9 //
agnir nivartitas tasya sukhã caivà 'bhavat tadà  /
tatas te 'càpyabudhyanta munayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_28.10 //
kasyedaü karma kupitàþ papracchus taü nçpaü tadà  /
yuvanà÷vo mametyevaü satyaü samabhipadyate  // RKS_28.11 //
yuvanà÷vam idaü pràha bhagavàn bhàrgavas tadà  /
sutàrthaü sthàpitaü hy etat tapasà caiva sambhçtam  // RKS_28.12 //
mayà karma kçtaü caitat tapa àsthàya dàruõam  /
putràrthaü tava ràjendra yena te balavàn bhavet  // RKS_28.13 //
mahàbalo mahàvãryas tapobalasamanvitaþ  /
sutaþ ÷akrasamo 'tyarthaü sarvadharmaparàyaõaþ  // RKS_28.14 //
vidhinà mantrayuktena mayaitad upapàditam  /
abhakùaõaü tvayà ràjan yuktaü na kçtam atra vai  // RKS_28.15 //
nånaü daivakçtaü tvadya yat tat tvaü kçtavàn asi  /
pipàsunà ca yatpãtaü vidhimantrapuraskçtam  // RKS_28.16 //
jalaü tvayà mahàràja tena tvaü vãryavàn asi  /
anvahaü karma kçtvà 'pi mahàntaü sukhamàpsyasi  // RKS_28.17 //
vidhàsyàmo vayaü càtra putreùñiü paramàü tadà  /
vãryeõa ÷akratulyaü tvaü putraü vai janayiùyasi  // RKS_28.18 //
tato varùa÷ate pårõe tasya ràj¤o mahàtmanaþ  /
vàmapàr÷vaü vinirbhidya sutaþ sårya ivàparaþ  // RKS_28.19 //
ni÷cakràma mahàtejà na ca taü mçtyur àvi÷at  /
yuvanà÷vasya nçpates tadadbhutam ivàbhavat  // RKS_28.20 //
taü draùñuü samupàgataþ ÷akraü pçcchanti taü devàþ  /
sutaþ kiü dhàsyatãtyayam  .... .... // RKS_28.21 //
eùa màü dhàsyatãtyevaü ÷akraþ provàca tàn suràn  /
prade÷inãü ca tasyàsye tataþ ÷akraþ samàdadhau  // RKS_28.22 //
sa tàü bàlas tato hçùñaþ papau tasya prade÷inãm  /
màndhàteti ca nàmàsya ÷akra÷cakre yathàrthavat  // RKS_28.23 //
avàpya sa ÷i÷us tatra ÷akradattàü prade÷inãm  /
avardhat mahãpàlaþ kiütu ùoóa÷ikàþ samàþ  // RKS_28.24 //
àyurvedàdi÷àstràõi divya÷àstràõi sarva÷aþ  /
upatasthur mahàràjaü dhyànamàtreõa taü tadà  // RKS_28.25 //
dhanuràjagavaü nàma ÷arà÷÷çïgodbhavà÷ ca ye  /
abhedyaü kavacaü caiva sadyastam upatasthire  // RKS_28.26 //
so 'bhiùikto maghavatà devaiþ sàrddhaü ca bhàrata  /
dharmeõa càkramal lokàn sarvàn viùõur iva kramaiþ  // RKS_28.27 //
tasyà 'pratihataü cakraü pracacàra mahàtmanaþ  /
÷atàni caiva ràjànaþ svayamevopatasthire  // RKS_28.28 //
tasyaivam abhavat pårvaü vasudhà vasudhàpate  /
teneùñaü vividhair yaj¤air bahubhi÷ càptadakùiõaiþ  // RKS_28.29 //
hçùñamanà mahàtejàþ svadharmaü pràpya puùkalam  /
÷akrasyàrdhàsanaü dhãmàn labdhavàn amitadyutiþ  // RKS_28.30 //
àpàlità ca pçthivã tena dharmeõa dhãmatà  /
nirjità ÷àsanàd eva saratnàkarapattanà  // RKS_28.31 //
tatkçtànàü mahàràja kratånàü dakùiõàvatàm  /
caturantà mahã vyàptà nàsãt kiücid anàvçtam  // RKS_28.32 //
da÷alakùasahasràõi ràjyaü tasya mahàtmanaþ  /
tena dvàda÷avàrùikyàm anàvçùñyàü mahàtmanà  // RKS_28.33 //
vçùñiü ca sasyavçddhyarthaü miùatà vajrapàõinà  /
tena somakulotpanno gandharvàdhipatirmahàn  // RKS_28.34 //
gatvà samànayan meghaü pramathyàbhihitaþ ÷araiþ  /
prajà÷ caturvidhàs tena dhçtàs tatra mahàtmanà  // RKS_28.35 //
tenàptàs tapasà lokàþ sthàpitàþ svena tejasà  /
tasyaiva devavasatisthànam àdityatejasaþ  // RKS_28.36 //
yasya puõyatame de÷e dç÷yate 'marakaõñakaþ  /
iùñvà tatra kratu÷atam oïkàrasyaiva càgrataþ  // RKS_28.37 //
ràj¤à ca parvate tasmin stotram etad udàhçtam  /
namaste kàlameghàya kàlàtmaka namo 'stu te  // RKS_28.38 //
kàlàdhipaü namaste 'stu kàlaråpaþ pravartase  /
kàlàtmà kàlaråpeõa vi÷vàtmà vi÷varåpadhçk  // RKS_28.39 //
vi÷ve÷vara namaste 'stu kàlatyàge pravartakaþ  /
bhavàya bhavanà÷àya bhavodbhava namo 'stu te  // RKS_28.40 //
oü namo mahàdevàya ÷ambhavàya bhavàya ca  /
ajapàya ajàtàya ajàyatanamãóhuùe  // RKS_28.41 //
prabhavàya ÷ivataràya akùamàya namo namaþ  /
tryambakàya trimårtàya triloke÷àya te namaþ  // RKS_28.42 //
akàlàya ajaràya amaràya namo namaþ  /
oükàramàdidevaü ca ye vai dhyàyanti nitya÷aþ  // RKS_28.43 //
na teùàü punaràvçttir ghore saüsàrasàgare  /
÷rutvà stotram idaü devaþ oükàraþ kàlaråpadhçk  // RKS_28.44 //
pratyuvàca mahãpàlaü devadeva umàpatiþ  /
varaü vçõãùva bhadraü te stotreõànena suvrata  // RKS_28.45 //
tuùño 'smãti na sandeho yatheùñaü tad dadàmyaham  /

màndhàtovàca:
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtuü tvamicchasi  // RKS_28.46 //
vaidåryo nàma ÷ailendro màndhàtàkhyànamarhati  /
devasthànam idaü deva tvat prasàdàd bhaviùyati  // RKS_28.47 //
atra dànaü tapaþ påjà tathà pràõavisarjanam  /
ye kurvanti naràs teùàü ÷ivaloke nivàsità  // RKS_28.48 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà màndhàtuþ parame÷varaþ  /
uvàca vacanaü devo màndhàtàraü mahãpatim  // RKS_28.49 //
sarvametat nçpa÷reùñha matprasàdàd bhaviùyati  /
evam astv iti taü coktvà varaü labdhvà mahãpati  // RKS_28.50 //
jagàma svàü purãü ÷ãghraü yathà ÷akro 'maràvatãm  /
etat te sarvamàkhyàtaü màndhàtu÷ caritaü mahat  // RKS_28.51 //
yo mamàgre mahãpàla dçùño 'drir vai tvayànagha  /
tadà prabhçti màndhàtà vaidåryo gãyate giriþ  // RKS_28.52 //
asya tãrthasya màhàtmyàt màndhàtçpramukhà nçpàþ  /
sarvakàmasamudyuktà loke krãóanti vaiùõave  // RKS_28.53 //
÷ravaõàt kãrtanàd và 'pi hayamedhaphalaü labhet  // RKS_28.54 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe màndhàturupàkhyàne 'ùñàviü÷o 'dhyàya


RKS adhyàya 29

màrkaõóeya uvàca:
kçte yuge 'tha sampràpte balir nàma mahàsuraþ  /
tasya putro mahàvãryaþ sahasrabhujavi÷rutaþ  // RKS_29.1 //
divyaü varùasahasraü tu tena càràdhito haraþ  /
tuùñena tena samproktaþ pràrthayasva varaü vara  // RKS_29.2 //
yatkiücid vai varaü proktaü tad dàsyàmi na saü÷ayaþ  /
bàõàsuro vadaty evaü yadi tuùño 'si me prabho  // RKS_29.3 //
puraü bhavatu me divyamajeyaü sarvadaivataiþ  /
tvàm eva varjayitvà tu duùpràpyaü sarvadaivataiþ  // RKS_29.4 //
mayi tiùñhati yat tiùñhet mayi gacchati gacchatu  /
kàmikaü bhavanaü deva pura bhavatu me tadà  // RKS_29.5 //
ukto bàõàsuras tena baliputro mahàya÷àþ  /
viùõunàbhihita÷ càsau kiü tvayà pràrthito haraþ  // RKS_29.6 //

bàõa uvàca:
mahyaü dattaü mahe÷ena puram puravarottamam  /
ajeyaü sarvadevànàm asuràõàü ca durlabham  // RKS_29.7 //
yadi dattaü mahe÷ena puraü tubhyaü yathepsitam  /
mayà 'pi te pradattaü ca dvitãyaü tàdç÷aü puram  // RKS_29.8 //
viùõunà 'pi puraü dattaü dvitãyaü ca manoramam  /
ekãbhåtau tu tau devàyåcatus tau baleþ sutam  // RKS_29.9 //
gaccha bàõàsura kùipraü yatràste kamalàsanaþ  /
gatas tatra baleþ putro yatràtiùñhat pitàmahaþ  // RKS_29.10 //
pariùvajya svahastena pçùña÷ caiva svayambhuvà  /
bahuvarùasahasraü tu tapo ghoraü tvayà kçtam  // RKS_29.11 //
varas tu kastvayà pràptas tapasàràdhya ÷aïkaram  /
brahmaõo vacanaü ÷rutvà pratyuvàca mahàsuraþ  // RKS_29.12 //
mayà tu pràrthito rudro dattas tena prasàdataþ  /
kàmaråpaü puraü pràptaü manoramyaü manoramam  // RKS_29.13 //
tàdç÷aü tu puraü dattaü dvitãyaü viùõunà punaþ  /
bàõàsuravacaþ ÷rutvà pratyuvàca mahàsuram  // RKS_29.14 //
tvayà tu pràrthito rudro dattaü tena mahàtmanà  /
mayà 'pi te puraü dattaü tenàsau tripuraþ smçtaþ  /
evaü pràptavaro ràjan mahàbalaparàkramaþ  // RKS_29.15 //
sahasrabhujavistãrõas tvavadhyaþ sarvadaivataiþ  /
puràõi dànavànàü tu amaràõàü tu yàni ca  // RKS_29.16 //
yakùavidyàdharàõàü tu gandharvàõàü ca rakùasàm  /
bhagnàni tàni sarvàõi sthaõóilàni hçtàni ca  // RKS_29.17 //
bhagnàmaràvatã tena purà ÷akrasya bhàrata  /
tripuraü hyabhavat sarvaü kailàsaþ kevalaü pçthak  // RKS_29.18 //
udvignamànasà devà harapàr÷vam upàyayuþ  /
varo dattas tvayà tasmai brahmaõà viùõunàpi ca  // RKS_29.19 //
tena sàrdhaü tu saügràme ÷aktir nàstãti kasyacit  /
yas tasya puratas tiùñhet tam asau bhasmatàü nayet  // RKS_29.20 //
evaü ÷rutvà ÷ivo vàkyaü paraü kautåhalaü tataþ  /
saüpreùitàs tadà devà brahmaviùõupurogamàþ  // RKS_29.21 //
sametya gamyatàü devàs triü÷atkoñyo mahàbalàþ  /
vinà÷ayata yatnena tripuraü purasaüsthitam  // RKS_29.22 //
tato gatàþ suràþ sarve baddhavairàþ sahasra÷aþ  /
vàõàsurapuraü yatra sutãkùõani÷itàyudhàþ  // RKS_29.23 //
suyuddhabalasampannàþ sarve te bala÷àlinaþ  /
màrgaü puraü ca de÷aü ca chàdayanto ghanà iva  // RKS_29.24 //
saükùiptenaiva kàlena manasà cintitena ca  /
sarve te tripuraü pràptà dhanuþ kùiptàþ ÷arà iva  // RKS_29.25 //
draùñuü da÷a di÷as tena preùità ye ca kiïkaràþ  /
åcur bàõàsuraü te tu ni÷cintas tvaü kathaü prabho  // RKS_29.26 //
uktaü bàõàsureõà 'pi varo 'dya saphalo mama  /
samãhitaphalaü pràptaü kuto gacchanti te suràþ  // RKS_29.27 //
tena te kùaõamàtreõa sarve devà jitàs tadà  /
hçtàni ca tato 'stràõi pàtra bhojanaü yathà  // RKS_29.28 //
indrasyàpi hçtaü vajraü cakraü vai ke÷avasya tu  /
jalaü pitàmahasyàpi pà÷aü ca varuõasya ca  // RKS_29.29 //
kubaresya gadàü caiva maruta÷càïku÷aü tathà  /
yamasyàpahçto daõóaþ ÷aktir vai÷vànarasya ca  // RKS_29.30 //
kàmaråpaü puraü tasya haradattaü prasàdataþ  /
na ÷akyate suraiþ sarvair brahmaviùõupurogamaiþ  // RKS_29.31 //
bàdhituü daityaràjasya samantàn militair api  /
surà bàõàsureõaiva tato yuddhe paràjitàþ  // RKS_29.32 //
bhagnàståtsàharahità harapàr÷vam upàgatàþ  /
÷ivenoktàs tu te sarve tatra gatvà tu kiü kçtam  // RKS_29.33 //
saügràmaþ kãdç÷as tena bhavadbhiþ saha nirmitaþ  /
tataþ kiü kathyate deva na ÷aktàs tasya karmaõi  // RKS_29.34 //
na tena saha saügràme sammukhaü kenacit kçtam  /
devatàvacanaü ÷rutvà kruddhaþ provàca ÷aïkaraþ  // RKS_29.35 //
tripuraü ca mahàduùñàm imaü vyàpàdayàmyaham  /
athavà càpam àkçùya hy asuraü pradahàmy aham  // RKS_29.36 //
yena jãvan naro yas tu suràõàü kiïkaro bhavet  /
pativratà prasàdenà tripuraü ca suràsuraiþ  // RKS_29.37 //
na ÷akyaü dharùituü tasmàn nàradaü preùayàmy aham  /
nàradaþ preùitas tatra kùobhaya tvaü pativratàþ  // RKS_29.38 //
evam uktas tu devarùir bàõàsurapuraü yayau  /
tvaritaü puramadhye tu yatra bàõàsuro nçpaþ  // RKS_29.39 //
taü tu deva çùiü dçùñvà hyasuro vàkyam abravãt  /
namaskçtya ca sàùñàïgam arghapàdyaiþ prapåjya ca  // RKS_29.40 //
kuto 'tràgamanaü te 'dya kiü và kàryaü mahàmune  /
tasya tadvacanaü ÷rutvà muniþ provàca taü tadà  // RKS_29.41 //
ku÷alaü te baleþ putrasàdaraü tu punaþ punaþ  /
bàõàsuro 'bravãd vàkyaü ku÷alaü tava dar÷anàt  // RKS_29.42 //
devarùir upaviùñas tu divyàsanasu÷obhitaþ  /
ràj¤ã càbhyarcayat tatra sa tasyai nàradas tadà  // RKS_29.43 //
puràõavedabàhyàni vçttànyàde÷ayan muniþ  /
nàrãõàü calitaü cittaü kçtvà devamunis tadà  // RKS_29.44 //
àgato nàradaþ ÷rãmàn kailàsaü parvatottamam  /
namaskçtya mahàdevaü vçttàntaü saünyavedayat  // RKS_29.45 //
ghàtaya tripuraü deva sapuraü surakaõñakam  /
nirgatas tu haras tasmàt kailàsanilayàt prabhuþ  // RKS_29.46 //
svakãyenaiva màrgeõa yatra 'sau tripura 'suraþ  /
devã caõóe÷varo nandã mahàkàlo mahe÷varaþ  // RKS_29.47 //
vçùo bhçïgiriñi÷ caiva vighne÷aþ skanda eva ca  /
puùpadanto mahàvãro ghaõñàkarõo mahodaraþ  // RKS_29.48 //
gomukho hastikarõa÷ ca sthålajaïgho vçkodaraþ  /
gaõàþ pa¤cada÷a tv ete haratulyaparàkramàþ  // RKS_29.49 //
asti siddho mahàkùetraü ÷rã÷ailo nàmaparvataþ  /
tatra sthitvà mahàdevo hantavyas tripuraþ priye  // RKS_29.50 //
sthànaü màhe÷varaü cakre vyàpã tatra pinàkadhçk  /
ekapàdena brahmàõóaü pàtàlaü càpareõa ca  // RKS_29.51 //
himavantaü dhanuþ kçtvà guõaü kçtvà tu vàsukim  /
÷araü vai÷vànaraü kçtvà tasyà 'graü kàlam eva tu  // RKS_29.52 //
rathaü bhåmaõóalaü kçtvà vedàn kçtvà hayàüs tathà  /
ra÷mãüstakùakakarkoñau brahmàõaü sàrathiü svayam  // RKS_29.53 //
cakrarakùaü vàsudevamaghoraü mantrasaptakam  /
tathà pà÷upataü caiva mantraràjaü tathaiva ca  // RKS_29.54 //
divyaü varùasahasraü tu sthànaü kçtvà sthito 'bhavat  /
tiùñhato mama tatraiva kàlena mahatà priye  // RKS_29.55 //
lakùyàlakùye tanå kçtvà gaõe÷o vighnamàcarat  /
vàmapàdanakhàgreõa calitaþ sthànakàd aham  // RKS_29.56 //
tato mayà hato nà 'sau rakùituü tripuraü katham  /
pravçtto 'si gaõàdhã÷a jagadvidhvaüsakàrakam  // RKS_29.57 //
iti tasya vacaþ ÷rutvà vighne÷o vàkyam abravãt  /
ahaü na vighnaye tvàü cet katham anye 'rcayanti màm  // RKS_29.58 //
apåjite mayi vibho yaþ kàryaü kartum icchati  /
tasmai vighnaü pradàsyàmi suràsuragaõeùvapi  // RKS_29.59 //
evam astv iti taü pràha ÷aïkaraþ tad anantaram  /
vadhyaü caiva gato lakùyaü saü÷aktas tripuraü prati  // RKS_29.60 //
tàpaso 'yaü duràcàro daityaþ parapuraü jayaþ  /
vinà÷àyà 'sya duùñasya kaücàhaü preùaye ÷aram  // RKS_29.61 //
tripurasya vadhàrthàya kùipraü pà÷upataü mahat  /
astram anyad vidhàsyàmãty uktvà devo haraþ puram  // RKS_29.62 //
aghoràstreõa tad dagdhaü trikhaõóaü jarjarãkçtam  /
pàtitaü tu jale tatra tato màü ÷araõaü gatàþ  // RKS_29.63 //
bhavàni dànavaiþ sàrddhaü teùàü patnyaþ sutekùaõàþ  /
àpatanti rudantyas tàþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ  // RKS_29.64 //
sarvàsàü nirdayo vahõiþ sa dadàha patãüs tathà  /
÷rã÷aile patitaü caikam anyac càmarakaõñake  // RKS_29.65 //
gaïgàsàgarasambhede tçtãyaü ca tathà priye  /
putrapautrakalatràõi maõihemapuràõi ca  // RKS_29.66 //
vinà÷aü yànti tàn yatra liïgamekaü na na÷yati  /
liïgànàü navakoñãnàü yadyekam api dahyate  // RKS_29.67 //
pràõatyàgaü kariùyàmi hutà÷e 'smiüs tadà dhruvam  /
dagdhaü tu tripuraü kçtsnam aghoràstreõa dàruõam  // RKS_29.68 //
pàtitaü narmadà madhye jvalatkàlànalaprabham  /
tad bhittvà saptapàtàlaü rasàtalatalaü yayau  // RKS_29.69 //
tena jàle÷varaü tãrthaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
arcanàt tasya devasya mucyate brahmahatyayà  // RKS_29.70 //
kalpakoñisahasràõi vasec chivapure sukhã  /
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_29.71 //
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  /
pitaras tasya tçpyanti ÷ivo yàvac ca kalpagà  // RKS_29.72 //
sàrddhakoñi÷ ca liïgànàü gaïgàsàgarasaïgame  /
sàrddhakoñi÷ ca patità liïgànàü puravardhane  // RKS_29.73 //
da÷àrdhakoñiþ patità ÷rã÷aile tripuràntike  /
tisraþ koñyàrdhakoñã ca patitàmarakaõñake  // RKS_29.74 //
etàni bàõaliïgàni bhuktimuktipradàni tu  /
tripuraghnam aghoràstraü jvalatkàlàgnirudravat  // RKS_29.75 //
kalpagàü varjayitvà tu kànyà dhàrayituü kùamà  /
etàdç÷aü tu patitaü tadastraü kalpagàjale  // RKS_29.76 //
jàle÷varaü tu kathitaü tripuraghnam idaü tava  /
etat tãrthaü na jànanti lokà÷ca sacaràcaràþ  // RKS_29.77 //
dahantaü tripuraü dçùñvà devà vismayamàgatàþ  /
brahmàdyà devatà yena saügràmeùu paràjitàþ  // RKS_29.78 //
÷areõaikena tadvãryaü kçtaü bhasmaikapu¤javat  /
bàõàsuraþ pure dagdhe bhãtaþ stotramidaü jagau  // RKS_29.79 //
oü namo 'nàdideve÷a vighne÷vara mahe÷vara  /
sarvaj¤àj¤ànahçj j¤ànapradànaika namo 'stu te  // RKS_29.80 //
anantaguõaratnàya pare÷àya namo 'stu te  /
paràtpara paràtãta utpattisthànakàraka  // RKS_29.81 //
sarvàrthasàdhanopàya vi÷ve÷vara namo 'stu te  /
nira¤jana niràdhàra svabhàva nirupadrava  // RKS_29.82 //
prasannaparame÷àna yoge÷vara namo 'stu te  /
asuraghna pi÷àcaghna bhåtavetàlanà÷ana  // RKS_29.83 //
bhåtanàtha jagannàtha sarvàdhàra namo 'stu te  /
sçùñisaühàra nirvàõasaptapàtàlasaü÷raya  // RKS_29.84 //
÷rãkaõñha nãlakaõñhe÷a mahàkaõñha namo 'stu te  /
tryambakàya tri÷ålàya trilokàya ca te namaþ  // RKS_29.85 //
kapàline kapàlai÷ ca baddhàïga ÷a÷i÷ekhara  /
umàkàntàrdhadehàya suràsuranamaskçta  // RKS_29.86 //
yatra tvaü råpasaüsthaü calamacalatanuü vyàpakaü lakùyahãnaü tejo 'bhyantar maràlaü ghanam aghanam ajaü sphàñikaü sphàñikàbham  /
raktaü nãlaü ca pãtaü sitam asitamanekàlparåpaü prayuktaü madhyàntàdivyapetaü sphuñatanur ahitaü liïgaråpaü namàmi  // RKS_29.87 //
madhyàhne lakùyayogena hçdayakamale dhàraõã÷e na haüse nàkà÷e vàyutattve 'naladharaõijale vidyate naiva ÷akyam  /
no nàde naiva vindau na karaõanilaye nàdimadhyàvasàne sthàneùveùu prabuddho na ca niyamayituü yaü sadàdyaü namàmi  // RKS_29.88 //
jihvàcàpalyabhàvena varõitaü me mahàprabho  /
kùantavyaü tatsure÷àna kastvàü varõayituü kùamaþ  // RKS_29.89 //

màrkaõóeya uvàca:
÷rutvà stutiü ca bàõasya tuùño 'sau bhagavàn haraþ  /
uvàca vacanaü ÷ambhur asuraü prati bhàrata  // RKS_29.90 //
sevàparàdhajo hy eùa kùàntaste daityanàyaka  /
varaü vçõãùva bhadraü te yat te manasi vartate  // RKS_29.91 //
÷ivasya vacanaü ÷rutvà bàõo daityapatis tadà  /
praõamya càbravãd vàkyaü suràsuranamaskçtam  // RKS_29.92 //
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtuü tvamicchasi  /
anenaiva ÷arãreõa sàntaþ puraparicchadaþ  // RKS_29.93 //
tava lokaü gamiùyàmi yatra janma na vidyate  /
atrotpattivipattibhyàü nirviõõo 'surayoniùu  // RKS_29.94 //
tribhir devaiþ puraü dattaü bhinnaü tat puraü tvayà  /
kathaü tat patitaü bhåmau gahanà karmaõàü gatiþ  // RKS_29.95 //
dàtàbaliþ pràrthayità ca viùõurdànaü mahã vàjimakhasya kàlaþ  /
àsãt phalaü bandhanam eva tasya namo 'stu tasyai bhavitavyatàyai  // RKS_29.96 //
svargo durgaþ suràþ sainyaü gajà÷cairàvatàdayaþ  /
÷astraü vajram avàpyàste yatra devo bçhaspatiþ  // RKS_29.97 //
nirjito meghanàdena da÷ànanasutena ca  /
sarvamàtmava÷aü nãtaü daivaü hi balavattaram  // RKS_29.98 //
bàõàsuravacaþ ÷rutvà devadevo varapradaþ  /
mama bhaktiprasàdena madantikam avàpsyasi  // RKS_29.99 //
tato bàõàsuraþ ÷rãmàn devadevaprasàdataþ  /
divyayànasamàråóhaþ suràsuranamaskçtaþ  // RKS_29.100 //
pràyàc chivapuraü yatra devadevo mahe÷varaþ  /
narmadà sà 'bravãd vàkyaü ÷ambhuü prati vi÷àmpate  // RKS_29.101 //
bindumàtraü na me dagdham aghoràstreõa ÷aïkara  /
dadàha tripuraü kçtsnaü jvalatkàlànalaprabham  // RKS_29.102 //
÷àntaü ca mama toyena rasàtalatalaü yayau  /

ã÷vara uvàca:
puraü tu nikhilaü dagdham aghoràstraü sudussaham  // RKS_29.103 //
såryakoñisamaprakhyaü madhyade÷e tavàmbhasaþ  /
agamat saumyaråpatvaü prabhàvàt tava narmade  // RKS_29.104 //
saritaþ sàgaràþ ÷ailà gaïgàdyà÷ ca sahasra÷aþ  /
gopyaü tatkùaõamàtreõa bhasmapu¤jo yathà jalam  // RKS_29.105 //
soóhuü kà 'nyà saricchreùñhà tvàü vinà bhuvi kalpage  /
evam uktvà yayau devaþ suràsuranamaskçtaþ  // RKS_29.106 //
etat te kathitaü bhåpa àkhyànaü ÷rutisammitam  /
jàle÷varasya tãrthasya samàsena yudhiùñhira  // RKS_29.107 //
sevyate tena kàryeõa narmadà saptakalpagà  /
÷ravaõàt kãrtanàt tasya rudrasyànucaro bhavet  // RKS_29.108 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe 'mare÷varamàhàtye ekonatriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 30

màrkaõóeya uvàca:
çùãõàmayutaü ràjan naimiùàraõyavàsinàm  /
garga÷ ca ÷aunako dakùaþ sarveùàü dharmataþ pità  // RKS_30.1 //
teùàü nivasatàü tatra à÷caryam abhavat nçpa  /
hiraõyà nàma nagarã dçùñà và yadi và ÷rutà  // RKS_30.2 //
hiraõyavegà nàmnã tu nadãpuùpaphaladrumà  /
dhanadasya purã ramyà dhanàóhyà ca yathà sthità  // RKS_30.3 //
sàptabhaumair gçhair ramyair hemapràkàratoraõaiþ  /
veõuvãõàninàdaughair gandharvair nàditàyutaiþ  // RKS_30.4 //
nàgaràþ påjitàþ sarve 'tràdhiùñhitadhanànvitàþ  /
agnihotrai÷ ca vidvadbhir bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_30.5 //
evaü vidhà purã ramyà sarvotsavasamanvità  /
akàle mriyate yas tu sa ràj¤à gçhyate punaþ  // RKS_30.6 //
mudà paramayà yukto vitte÷o dhanado yathà  /
prajàpatiü saüpapraccha brahmaõo mànasaü sutam  // RKS_30.7 //
praõipatya namaskçtya dakùaü taü munipuïgavam  /
anekàni sahasràõi munãnàü brahmavarcasàm  // RKS_30.8 //
sautràmaõiþ somasaüsthà kasmin de÷e ca siddhyati  /
àcakùva muni÷àrdåla yataþ tvaü sarvadharmavit  // RKS_30.9 //
hiraõyabàhuü provàca dakùo vaivasvataü tadà  /
tãrthaü hi puùkaraü nàma triùu lokeùu vi÷rutam  // RKS_30.10 //
tasminn iùñaü hutaü ràjan sarvaü koñiguõaü bhavet  /
bràhmaõànàü prasàdena nà 'tra kàryà vicàraõà  // RKS_30.11 //
tasya tad vacanaü ÷rutvà ràjà provàca taü munim  /
niùpàdyatàü ca yaj¤o me bhagavan puùkare ÷ubhe  // RKS_30.12 //
mànasaü brahmaõaþ putraü sarvavedavi÷àradam  /
tvàmçte dãkùituü kasya ÷aktir asmin mahãtale  // RKS_30.13 //
evam astv iti taü pràha dakùo ràjarùisattamam  /
tato jagàma ràjarùiþ puùkaraü sarvasambhçtaþ  // RKS_30.14 //
gavàü ca da÷alakùàõi sàrddhaü lakùaü tu vàjinàm  /
dvipa¤cà÷at sahasràõi gajendràõàü rathàyutam  // RKS_30.15 //
maõimàõikyaratnàni vastràõy àbharaõàni ca  /
teùàü saükhyà na vidyeta kuberasya dhanaü yathà  // RKS_30.16 //
tato bhakùàõi bhojyàni pànàni vividhàni ca  /
evaü pravartito yaj¤aþ pavitre ÷reùñhapuùkare  // RKS_30.17 //
àhåta÷ ca tato brahmà ÷akra÷ càpi sure÷varaþ  /
anyadevai÷ ca kiü kàryaü tàbhyàü sarvaü prapåjitam  // RKS_30.18 //
na rudro yaj¤abhàgàrho vàsudevaþ tvayàjakaþ  /
na càdityo na varuõo na devà na ca candramàþ  // RKS_30.19 //
vedamålo yato yaj¤o ràj¤a÷ càmitatejasaþ  /
vedanirghoùa÷abdena yaj¤adhåmena bhàrata  // RKS_30.20 //
rodasyanantaraü ràjan sarvam eva prapåritam  /
etasminn antare yaj¤acchidrànveùaõatatparàþ  // RKS_30.21 //
sampràptà ràja÷àrdåla balena balavattaràþ  /
paràjayaü ca devànàm asuràõàü jayaü tathà  // RKS_30.22 //
kartuü prasthàpitàþ sarve hy asurà devakaõñakàþ  /
tebhyo niketunà proktaü daityànàm ã÷vareõa hi  // RKS_30.23 //
na rudro 'sti na viùõur và brahmàste sa tu påjakaþ  /
na kartavyaü bhayaü teùàü bràhmaõà j¤ànadurbalàþ  // RKS_30.24 //
gacchantu dànavà daityà bhåtavetàlaràkùasàþ  /
pibantu somaü yaj¤àïgaü bhakùayantu tathà dvijàn  // RKS_30.25 //
vidhvaüsitas tato yaj¤o bràhmaõà÷ caiva bhakùitàþ  /
agnirvinà÷ito yaj¤ayåpa÷ ca yaj¤amaõóapaþ  // RKS_30.26 //
çùãõàü dharùitàþ patnyo nagnaråpais tathà balàt  /
kumàrà çùaya÷ caiva bhayàrtàþ pràõapãóitàþ  // RKS_30.27 //
praõaùña÷ ca tato brahmà ÷akro devagaõaiþ saha  /
evaü yaj¤e ca vidhvaste cakravartã nçpottamaþ  // RKS_30.28 //
hiraõyabàhuþ kupito bràhmaõàn prati bhàrata  /
pàpiùñhà÷ ca duràcàrà gatàs te bhikùukà dvijàþ  // RKS_30.29 //
svasthànaü ca gatà daityà gçhãtvà yaj¤asambhçtim  /
ekàkã hayamàruhya saha patnyà vrajàmy aham  // RKS_30.30 //
na pauruùasya kàlo 'yaü kopasya ca kathaücana  /
÷ambhurna devatà yatra ÷aïkhacakragadàdharaþ  // RKS_30.31 //
kathaü siddhyati yaj¤au 'sau na såryo naiva candramàþ  /
lolupà bràhmaõàþ pàpàþ tva÷aktà yaj¤arakùaõe  // RKS_30.32 //
yadi me vidyate satyaü bhavantu brahmaràkùasàþ  /
sakaõñake nirudake prade÷e naùñacetanàþ  // RKS_30.33 //
dakùàdyair bràhmaõaiþ sarvaiþ so 'bhi÷apto mahãpatiþ  /
arakùità tvaü yaj¤asya kùatriyàõàü tathà 'dhamaþ  // RKS_30.34 //
kharo dvàda÷avarùàõi bhaviùyasi na saü÷ayaþ  /
÷àpàd babhåvuranyo 'nyaü te kharabrahmaràkùasàþ  // RKS_30.35 //
etat te kathitaü vçttaü na haro na hariþ prabhuþ  /
na yaj¤o na ca tad dànaü na tapo 'dhyayanaü na ca  // RKS_30.36 //
vedoktaü karma na bràhmyaü na dharmaü na triviùñapam  /
na vrataü vaùañkàraþ sarvapàpapraõà÷anaþ  // RKS_30.37 //
etasminn antare ràjan devarùir nàradas tadà  /
àjagàma kratuü draùñuü puùkaraü prati bhàrata  // RKS_30.38 //
tato viplàvite yaj¤e daityair duùkçtikàribhiþ  /
hiraõyabàhu÷ ca paraü bràhmaõaü brahmapàragam  // RKS_30.39 //
uvàca vacanaü ràjà devarùir nàradaü tadà  /
nà÷ito bràhmaõair yaj¤aþ kùudrair me munipuïgava  // RKS_30.40 //
yaj¤adharmavidhau ÷akto ghàtayàmyadhvaràntakam  /
÷akto 'smi trijagaj jetuü kim punar daitya dànavàn  // RKS_30.41 //
mayà càpi kçto yaj¤o hari÷aïkaravarjanàt  /
brahma÷àpava÷àd bhãto gàrdabhaü yonimà÷ritaþ  // RKS_30.42 //
kenopàyena devarùe trikàlaj¤a trivedavit  /
svargalokaü gamiùyàmi çtvigbhir bràhmaõaiþ saha  // RKS_30.43 //
anugraham imaü manye yan màü pràpto 'si nàrada  /

nàrada uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha me  // RKS_30.44 //
revàcarukasambhedaü pa¤caliïgàni bhåmipa  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_30.45 //
tatra gaccha nara÷reùñha bràhmaõair brahmaràkùasaiþ  /
na yaj¤o na tapodànaü ÷ivadhyànaparo bhava  // RKS_30.46 //
sadyaþ pramucyate pàpàd bràhmaõaiþ ÷àpadåùitaiþ  /
yatràsuras tu nihato bhairavaü råpamà÷ritaþ  // RKS_30.47 //
pàpapraõà÷anaü liïgaü çõamocanam eva ca  /
catuùke÷varam aparaü tathà siddhe÷varaü param  // RKS_30.48 //
pa¤camaü vàruõaü liïgaü siddhaü tatra pratiùñhitam  /
evaü tu nàradaþ pràha bhagavantaü nçpottamam  // RKS_30.49 //

yudhiùñhira uvàca:
bhagavan kãdç÷aü råpaü yadà nçtyati bhairavaþ  /
etad àcakùva me sarvaü prasàdaþ kriyatàü prabho  // RKS_30.50 //

màrkaõóeya uvàca:
gauryàpçùñaþ purà ràjan kautukena sure÷varaþ  /
nçtyaråpaü samàkhyàhi kim anyaiþ kathitair mama  // RKS_30.51 //
÷àntaråpaü tatas tyaktvà kçtaü råpaü sudàruõam  /
sthita÷ caikena pàdena prapãóya vasudhàtalam  // RKS_30.52 //
dvitãyena ca pàdena brahmàõóaü sacaràcaram  /
khyàtaü dàruvanaü nàma pa¤caliïgasamanvitam  // RKS_30.53 //
nihatya càsuraü tatra punarnçtyaü mayà priye  /
tasmin dàruvane caõói rudraü bhuvanadàruõam  // RKS_30.54 //
etat te kathitaü ràjan puràõaü skandakãrtitam  /
÷ivena kathitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  // RKS_30.55 //
gaccha gaccha nçpa sthànaü narmadàcàrusaïgamam  /
tatra te snàtamàtrasya ÷àpasyànto bhaviùyati  // RKS_30.56 //
evam uktvà yayau ràjan devarùir nàradas tadà  /
hiraõyabàhur nçpatiþ sàntaþ puraparicchadaþ  // RKS_30.57 //
dakùa÷aunakagargàdyaiþ ÷àpabhraùñaiþ samanvitaþ  /
àjagàma tataþ ÷ãghraü narmadàcarusaïgamam  // RKS_30.58 //
tatra snàtvà sa ràjarùir dattvà caiva tilodakam  /
pa¤caliïgàni càbhyarcya tasmin dàruvane tadà  // RKS_30.59 //
siddhe÷varaü caruliïgaü çõamocanam eva ca  /
pàpapraõà÷anaü cànyac caõóike÷varam uttamam  // RKS_30.60 //
påjayitvà yathà nyàyaü bhuktimuktiphalapradam  /
stotrais tuùñàva vividhaiþ ÷ivabhaktiparàyaõaþ  // RKS_30.61 //
tvayà vinà tapodànaü na yaj¤aü na ca yàjanam  /
na svargaü na ca mokùaü ca kàmayeya mahe÷vara  // RKS_30.62 //
na haro na harir yatra sarva tan niùkalaü bhavet  /
tatas tuùñaþ sure÷àno varaü vçõvity uvàca tam  // RKS_30.63 //
hiraõyabàhå ràjarùiþ prasàdya ÷ivam abravãt  /
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtuü tvam icchasi  // RKS_30.64 //
tadàsyàþ kharayoner màü mahàdevavimocaya  /
tyajanti càtra ye pràõàn pàpà api naràdhamàþ  // RKS_30.65 //
te 'pi yànti tava sthànaü satyam etad vaco mama  /
nirvighnà yaj¤asiddhi÷ ca ÷reyo dànaü tapas tathà  // RKS_30.66 //
evam astv iti taü proktvà ÷ivas tv antaradhãyata  /
÷àpàn muktaþ sa dharmàtmà divyakàntivapurdharaþ  // RKS_30.67 //
kàmikaü yànam àruhya sàntaþpuraparicchadaþ  /
dhriyamàõàtapatra÷ ca ståyamàna÷ ca màgadhaiþ  // RKS_30.68 //
mudà paramayà yukto hiraõyapuramàvi÷at  /
anyaü yàjakam anveùñuü yaj¤àrthaü brahmavàdinam  // RKS_30.69 //
etasminn antare pràpte nàradaþ puram abhyagàt  // RKS_30.70 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe revàcarusaïgamavarõano nàma triü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 31

yudhiùñhira uvàca:
hiraõyabàhuþ ÷àpànte nagarãü pràpya nirvçtaþ  /
dakùàdayaþ kathaü muktàs tasmàc chàpàc ca kathyatàm  // RKS_31.1 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbàho kathyamànaü nibodha me  /
hiraõyabàhunà ÷aptà yàvan muktà dvijottamàþ  // RKS_31.2 //
babhramuþ sarvatãrthàni àsamudrànta gocare  /
teùàü brahmàdayaþ ÷àpaü na nivartayituü kùamàþ  // RKS_31.3 //
vàràõasãü mahàpuõyàü gaïgàsàgarasaïgamam  /
himavantaü ca kedàramaurvatãrthaü ca bhàrata  // RKS_31.4 //
gaïgà ca naimiùàraõyaü bhairavaü puùkaraü tathà  /
màyàpurãü tathà ramyàm ugraü kanakhalaü tathà  // RKS_31.5 //
raudraü caiva tathe÷ànaü suràsuranamaskçtam  /
gaïgàdvàraü himasthànaü prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_31.6 //
rudrakoñisamàyogaü gaïgàbhedaü sarasvatãm  /
sthàne÷varaü tathà puõyaü kurukùetraü tathaiva ca  // RKS_31.7 //
kurukùetraü gamiùyàmi kurukùetre vasàmyaham  /
kurukùetrasya nàmnàpi naraþ pàpaiþ pramucyate  // RKS_31.8 //
bhrameõaivaü viùaõõàste ÷àpasyànta na lebhire  /
ninditàni ca tãrthàni pàpakarmaratais tataþ  // RKS_31.9 //
àkà÷avacanaü ÷rutvà mahàtãrthàni nindata  /
haraü hariü ca yo dveùñi nàbhinandati yaþ suràn  // RKS_31.10 //
sa yàti yatra yatraiva duþkhaü pràpnoty asaü÷ayaþ  /
etasminn antare pràpto nàrado devapåjitaþ  // RKS_31.11 //
dakùa÷aunakagargàdãn sarvàüstàn munisattamàn  /
brahmarakùastanån dçùñvà nàrado vàkyam abravãt  // RKS_31.12 //
bhavantaþ karmaõà kena sa¤jàtà brahmaràkùasàþ  /
tasyàtha vacanaü ÷rutvà nàradasya mahàmuneþ  // RKS_31.13 //
so 'bhivàdya namaskçtya dakùo vacanam abravãt  /
yathotsavaü kçtaü karma brahmalokahitàya yat  // RKS_31.14 //
tadviparyàsamàpannaü gahanà karmaõo gatiþ  /
karmopadi÷a me kiücid yena mu¤càpi duùkçtam  // RKS_31.15 //
yatra yatra ca gacchàmo jalamannaü na vidyate  /
anàvçùñirabhåd ghorà tatra tatraiva nàrada  // RKS_31.16 //

nàrada uvàca:
prasàdyatàü muni÷reùñhàþ ÷àpasyàntaü kariùyati  /
hiraõyabàhur dharmàtmà hiraõyapuramàsthitaþ  // RKS_31.17 //
yaj¤aü kartuü samàyàto revàcarukasaïgame  /
pa¤caliïgàni càbhyarcya ÷àpàntaü ca kariùyati  // RKS_31.18 //
evamuktvà sa devarùir bràhmaõaiþ ÷àpakarùitaiþ  /
àjagàma tato divyàü hiraõyanagarãü ÷ubhàm  // RKS_31.19 //
hiraõyabàhur nçpatir va÷iùñha÷ ca mahàmuniþ  /
vilokya tàn munãn sarvàn sa devarùipurogamàn  // RKS_31.20 //
abhivàdya yathà nyàyam arghapàdyair apåjayat  /
nàradas tu tato vàkyaü ràjànam idam abravãt  // RKS_31.21 //
ku÷alaü te nçpa÷reùñha sukhaü tiùñhasi suvrata  /
nàradasya vacaþ ÷rutvà sarvadharmaparàyaõaþ  // RKS_31.22 //
uvàca vacanaü ràjà nàradaü ÷lakùõayà girà  /
adya me ku÷alaü brahmaüstavapàdàbjadar÷anàt  // RKS_31.23 //
kiü kartavyaü mayà te 'dya brahman me 'nugrahaü kuru  /

nàrada uvàca:
kuru brahmamunãnàü tvaü ÷àpàntaü ràjadar÷anàt  // RKS_31.24 //
nipàtaya mahàduùñàn daityàn duùkçtakàriõaþ  /
bandhanasthà hi moktavyà bràhmaõàs tu vi÷eùataþ  // RKS_31.25 //

ràjovàca:
vedaü pañhanti ye 'j¤ànàd vadantyarthaü na tasya ca  /
pramàõaü bhåtalokasya tadvat karma ca kurvataþ  // RKS_31.26 //
brahman vedena vidhivat te tu svargaü prayànti vai  /
ahaükaravimåóhà÷ ca mithyadànena yàjakàþ  // RKS_31.27 //
patanti narake viùõu÷aïkaradveùaõe ratàþ  /
agastyaü ca va÷iùñhaü ca kçtvà tau yàjakau mune  // RKS_31.28 //
kratumiùñvà vidhànena revàcarukasaïgame  /
mocayiùyàmyahaü ÷àpàt pa¤caliïgàrcanàd dvija  // RKS_31.29 //
vedamantrahutaü tatra svayaü viùõur grahãùyati  /
rudraþ kàlàgniråpeõa gràhaka÷ ca bhaviùyati  // RKS_31.30 //
evaü yaj¤e tu sampårõe tuùñe nàràyaõe ÷ive  /
dvijànàü mokùaõaü tatra bhaviùyati na saü÷ayaþ  // RKS_31.31 //
na mune devatà yatra ÷aïkhacakragadàdharaþ  /
ihaloke pare caiva gatis tasya na vidyate  // RKS_31.32 //
evam uktvà yayau ràjà sarvasaübhàrasaübhçtaþ  /
yaj¤opaskaram àdàya bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_31.33 //
revàcarukasaübhede yaj¤amiùñvà vidhànataþ  /
vihàya pàpaü ÷aptàüs tàn mocayàmàsa sa dvijàn  // RKS_31.34 //
pa¤caliïgasamàyoge tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
brahmayànasamàråóho vãjyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_31.35 //
dhriyamàõàtapatrastu ståyamàna÷ ca vandibhiþ  /
pràyàcchivapuraü divyamumàmàhe÷varaü nçpa  // RKS_31.36 //
etat te kathitaü ràjan puràõàkhyànam uttamam  /
÷rutvàkhyànàm idaü puõyaü pa¤caliïgasamàgamam  // RKS_31.37 //
yamalokaü na pa÷yed vai pàpayoniü na gacchati  /
hayamedhaphalaü pràpya ÷ivaloke mahãyate  // RKS_31.38 //
pàpagrasto vimåóhàtmà viùõumàyàvimohitaþ  /
kathaü prayàti tat tãrthaü kàlagrahava÷ãkçtaþ  // RKS_31.39 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya mucyate bhavabandhanàt  // RKS_31.40 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe pa¤caliïgamàhàtmye ekatriü÷o 'dhyàyaþ ||

RKS adhyàya 32

màrkaõóeya uvàca:
guhyàtiguhyaråpàõi pavitràõi yudhiùñhira  /
÷ràddhakàryasya siddhàni tãrthànãha nibodha me  // RKS_32.1 //
atiguhyasya puõyasya sarvato 'marakaõñake  /
tam àrabhya giri÷reùñhaü sarvaü puõyataraü smçtam  // RKS_32.2 //
yàvat sà narmadà madhye puõyasrotà mahànadã  /
nàsti tasmàt paraü puõyaü triùu lokeùu bhàrata  // RKS_32.3 //
tasyottaravibhàge 'sti nàmato yaj¤aparvataþ  /
kaniùñho vindhyaputras tu bhràtà paryaïkabhåbhçtaþ  // RKS_32.4 //
svayaübhuvà purà tasminn iùñaþ sautràmaõirmakhaþ  /
tatraiveùñaü maghavatà hayamedhena bhàrata  // RKS_32.5 //
dadhãcinà 'tha devai÷ ca tatraiveùñaü mahàmakhaiþ  /
ni÷kràntà parvatàt tasmàc caturnàmà mahànadã  // RKS_32.6 //
patità narmadàyàü tu saïgamo lokavi÷rutaþ  /
tasyàs tãre tu ye darbhàþ pãtavarõàþ kùitiü gatàþ  // RKS_32.7 //
te ÷ràddhakaraõe bhåpa pitéõàü mokùadàyakàþ  /
sa yàvat saïgamo nadyàþ sa yàvad yaj¤aparvataþ  // RKS_32.8 //
etasminn antare ràjan ÷ràddhaü yaþ parikalpayet  /
pitaras tasya tçpyanti snànaü kuryàt pradakùiõam  // RKS_32.9 //
siddhe÷varaü nàmaliïgaü catuùke÷varam eva ca  /
saükhyà na bhåyo lokeùu khyàtamàtraü mayà 'nagha  // RKS_32.10 //
saïgame vidyate devo na taü pa÷yanti mànavàþ  /
påjyate nàgakanyàbhiþ sadevàsurasattamaiþ  // RKS_32.11 //
kathayàmi tavàkhyànam itihàsaü puràtanam  /
çùiþ suparõo yatràsãd brahmayonir jitendriyaþ  // RKS_32.12 //
puruhåtà tasya bhàryà dharmapatnã pativratà  /
naimiùàraõyavàsasya kandamålaphalà÷inaþ  // RKS_32.13 //
kçùõàjinaparãdhànavalkalàdikavàsasaþ  /
trikàlavahõihotàro vedàdhyayanatatparàþ  // RKS_32.14 //
vedasmçtipuràõoktamokùopàyavicintakàþ  /
çùayo da÷alakùàõi naimiùàraõyavàsinaþ  // RKS_32.15 //
bàlakhilyà÷ ca tatraiva brahmaõo mànasàþ sutàþ  /
brahmadaõóaü samàruhya devalokaü prayànti te  // RKS_32.16 //
màsopavàsinas tatra jalàhàràs tathàpare  /
tiùñhanti bahavaþ kecid ekapàdena càpare  // RKS_32.17 //
tasmiüs tapovane ramye siddhagandharvasevite  /
prasàdya càbravãd vàkyaü puruhåtà nijaü patim  // RKS_32.18 //
çtukàle tu parvaõi màübhajasva mahàmune  /
jàyate me yathà putraþ sarvasantànapàvanaþ  // RKS_32.19 //
putreõa lokàn jayate tçpyanti pitçdevatàþ  /
aputrasya gatir nàsti tasmàt putram ajãjanaþ  // RKS_32.20 //

bràhmaõa uvàca:
amàvàsyàdya gotre 'smin maithunaü varjitaü priye  /
akartavyam idaü bhadre pitéõàü vàrjitaü dhruvam  // RKS_32.21 //
pitarastasya tan màüsaü bhu¤jate çtugàminaþ  /
divyaü varùasahasraü tu taptaü me duùkaraü tapaþ  // RKS_32.22 //
snàtvà tatkùaõamàtreõa càõóàlas tridivaïgataþ  /
dhik dhik dhig ãritaü sarvaü na vedo na ca yàjanam  // RKS_32.23 //
prahasya càbravãd vàkyaü niùàdã taü muniü prati  /
viùàdaü tyaja viprarùe satyam etad bravãmy aham  // RKS_32.24 //
ahaükàravimåóhàtmà tvat samo nàsti tàpasaþ  /
na snànaü na japo homo na svàdhyàyaþ ÷ivàrcanam  // RKS_32.25 //
niùkalaü kle÷amàpanno vàyubhakùo nirà÷rayaþ  /
tvat tapo dhyànayoga÷ ca svargapràpti÷ ca tat katham  // RKS_32.26 //

jàbàlir uvàca:
kà 'si tvaü ca varàrohe niùàdã råpamà÷rità  /
umà sarasvatã gaïgà màü jij¤àsitum àgatà  // RKS_32.27 //
anugraham imaü manye dharmaü bråhi ÷ucismite  /
niùàdo naimiùàraõye mamàsãt munipuügava  // RKS_32.28 //
kàmàrtayà mayà dar÷e bhartà putràya yàcitaþ  /
akàle yàcamànà 'haü tena ÷aptà mahàtmanà  // RKS_32.29 //
sa ca bhartà mayà ÷aptastato 'nyo 'nyaü samàgate  /
asya tãrthasya mahàtmyàdàvàü muktau tu kilbiùàt  // RKS_32.30 //
tasmàt tvaü hi muni÷reùñha ÷ivàràdhanatatparaþ  /
madarthaü kuru karmàõi homajàpyàdikaü muhuþ  // RKS_32.31 //
yàsyase tvaü same de÷e satyam etad bravãmy aham  /
ity uktvà sà yayau svargaü nijabhartrà samanvità  // RKS_32.32 //
tyaktvà svakalpaü jàbàliþ ÷ivàràdhanatatparaþ  /
acireõaiva kàlena brahmalokam upàgataþ  // RKS_32.33 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe bràhmaõasya bhàryayà saha svargàrohaõaü nàma dvàtriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 33

màrkaõóeya uvàca:
pa÷cime nãlagaïgàyà narmadottarakålataþ  /
vyatãpàte÷varaü nàma liïgaü paramasiddhidam  // RKS_33.1 //
somanàthaü svayaü viddhi somamårtiü jagatpatim  /
sàvitryà ca tapas taptaü tatra saptarùibhis tathà  // RKS_33.2 //
sàvitrãkuõóam ityetad vikhyàtaü narmadàtañaþ  /
narasya snànamàtrasya kanyàdànaphalaü bhavet  // RKS_33.3 //
tilodakapradànena cànnadànena bhàrata  /
pitaras tasya tçpyanti sàvitrãlokam à÷ritàþ  // RKS_33.4 //
dakùasya duhità càsãt kumudà nàma vi÷rutà  /
somàya dattvà tàü dakùo mudà paramayà yutaþ  // RKS_33.5 //
tasyà sa janayàmàsa himàü÷uþ putram adbhutam  /
j¤àtvà 'mçtamayaü taü tu surà yaj¤aphalàrthinaþ  // RKS_33.6 //
himàü÷uü somaputraü ca te yayu÷ ca mudànvitàþ  /
anyà somasya paramà kalà yà ùoóa÷ã smçtà  // RKS_33.7 //
adhyàste sà candramasaü pitçõàü tàraõàya ca  /
vanaspatau gate some gavàü kùãre haviþùu ca  // RKS_33.8 //
somapàne mahàyaj¤e dar÷e diviùadàü tadà  /
pãtaü ÷rutvà 'suràþ sarve himàü÷uü pàtum udyatàþ  // RKS_33.9 //
asuràõàü bhayàd vindhyaü himàü÷ur girimà÷rayat  /
÷rutvà te giridurgastham asuràþ svabhayàt tadà  // RKS_33.10 //
graste te ràhuõà sårye himàü÷uü prati bhàrata  /
kàyàtikàyapramukhàþ sampràptà dànavàs tataþ  // RKS_33.11 //
ràhos tu bhràtaraþ sarve saiühikeyà mahàbalàþ  /
samàhçtya himàü÷us taiþ sudhàrthe cirajãvibhiþ  // RKS_33.12 //
bhåtale pàtitaþ pàpaiþ krandanti sma suràs tadà  /
uvàca sa patan bhåmau himàü÷uþ somanandana  // RKS_33.13 //
pàtu màü deva ã÷àno dànavànàü bhayaükaraþ  /
etasminn antare bhåpa himàü÷o rakùaõàya vai  // RKS_33.14 //
pàtàlàd utthitaü liïgaü jvalatkàlànalaprabham  /
tena bàõena raudreõa huïkàreõa mahàsuràþ  // RKS_33.15 //
bhasmãkçtàs tu tatraiva devadevena ÷ålinà  /
tatas tam abravãd devo bhayamàsurajaü tyaja  // RKS_33.16 //
÷ivabhaktiparo bhåtvà nirbhayas tiùñha putraka  /
atha somaþ suraiþ sàrddhaü gatvà brahmaniketanam  // RKS_33.17 //
vçttàntaü kathayàmàsa tatas tad vacanàt tu tàþ  /
brahmàdyà devatàþ sarvà jagmuþ somapurogamàþ  // RKS_33.18 //
oükàraþ kalpagàtãre yatra tiùñhati bhàrata  /
dçùñvà tu tryambakaü devaü ùaùñisaühàrakàrakam  // RKS_33.19 //
uvàca vacanaü devo brahmà lokapitàmahaþ  /
÷rãmàn amçtaråpo 'yaü himàü÷uþ somanandanaþ  // RKS_33.20 //
rakùaõãyas tvayà nàtha devadànava÷aïkayà  /
saptaviü÷atiyogànàü gatiþ proktà tu candramàþ  // RKS_33.21 //
tvaü gatiþ sarvalokànàü tasmàt tvaü tràtum arhasi  /
teùàü tad vacanaü ÷rutvà ÷iva åce yathocitam  // RKS_33.22 //
påjayitvà tu deve÷aü somanàthaü jagatpatim  /
pàtàle÷varanàmànaü gatàþ sarve triviùñapam  // RKS_33.23 //
tadà prabhçti tatsthànaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
sàvitrãkuõóatoyena snànaü kçtvà tamarcayet  // RKS_33.24 //
na tasya punar àvçttiþ satyam etacchivoditam  /
prabhàse yatphalaü ràjan dçùñaü ca ÷a÷ibhåùaõe  // RKS_33.25 //
tatphalaü nçpa÷àrdåla bhaved eva na saü÷ayaþ  /
kàlàtikramaõaü kuryàt tatra yo bhaikùamà÷ritaþ  // RKS_33.26 //
na tasya punar àvçttiþ satyam etad bravãmyaham  /
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  // RKS_33.27 //
patitànuddharej jatån narakàn nàtra saü÷ayaþ  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya somaloke mahãyate  // RKS_33.28 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe pàtàle÷varamàhàtmyaü nàma trayastriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 34

màrkaõóeya uvàca:
kathayàmi tavàkhyànam indradyumnasya bhàrata  /
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmàn såryavaü÷e mahãpatiþ  // RKS_34.1 //
bubhuje sa mahãü sarvàü sa÷ailavanakànanàm  /
cakravartã nçpa÷reùñhaþ satyasaüdho dçóhavrataþ  // RKS_34.2 //
sa ÷a÷àsa mahãü sarvàü yathà ÷akro 'maràvatãm  /
yaj¤ahomasahasrais tu dadàha vasudhàm imàm  // RKS_34.3 //
yaj¤otsavavivàhais tu vedamaïgalamaïgalaiþ  /
càturvarõyaü svadharmasthaü pràkçtà itare janàþ  // RKS_34.4 //
kàmaü kàmadughà dhenur dharaõã sasya÷àlinã  /
papraccha sa tu ràjarùir va÷iùñhaü brahmavittamam  // RKS_34.5 //
÷akra÷ càïgirasaü yadvad ayodhyàdhipatis tathà  /
somasåryànvayasyaikaü tàraõaü ca purodhasam  // RKS_34.6 //
hayamedhaü mahàyaj¤aü kasmiüs tãrthe yajàmy aham  /
kathaya tvaü prasàdena yathà dçùñaü yathà ÷rutam  // RKS_34.7 //

va÷iùñha uvàca:
brahmarùayo vedavido yathà te càbruvan nçpa  /
yaj¤o nivartitavyas tu çtvigbhir bràhmaõais tava  // RKS_34.8 //
marãciþ ka÷yapa÷ càpi aïgirà gautamas tathà  /
durvàsà÷ cyavano dhåmraþ kaõva÷ caiva mahàmuniþ  // RKS_34.9 //
ete cànye ca nçpate munãndràþ ÷aüsitavratàþ  /
papraccha tàn mahàràja indradyumno mahãpatiþ  // RKS_34.10 //
kasmiüs tãrthe kçto yaj¤aþ kàmabhogaphalapradaþ  /
etat sarvaü yathàrthaü me vadantu munipuügavàþ  // RKS_34.11 //

çùaya åcuþ:
kecid vàràõasãü bhåpa prayàgaü ca tathà pare  // RKS_34.12 //
anye vai naimiùaü tãrthaü puùkaraü ca tathàpare  /
kubjàmrakaü tathà cànye gaïgàdvàramathàpare  // RKS_34.13 //
màyàpurãü tathà cànye sarvadevanamaskçtàm  /
vadanty anye himasthànaü bilvakaü nãlaparvatam  // RKS_34.14 //
ku÷àvartaü tathaivà 'nye tathà rudramahàlayam  /
ã÷ànaü caiva kedàraü sarvatãrtham ayaü ÷ubham  // RKS_34.15 //
aurvatãrthaü vadanty anye tathà badarikà÷ramam  /
kàla¤jaraü nãlakaõñhaü devadàruvanaü tathà  // RKS_34.16 //
hemakåñaü viråpàkùam anye caõóã÷varaü tathà  /
bhåte÷varaü bhasmagàtraü prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_34.17 //
tãrthàny etàni cànyàni kathitàni tavànagha  /
matàntaraü munãnàü ca vividhaü parikãrtitam  // RKS_34.18 //
durvàsà÷ càbravãd vàkyaü prahasann iva taü nçpam  /
vipràõàü j¤ànato jyaiùñhyaü kùatriyàõàü tu vãryataþ  // RKS_34.19 //
vai÷yànàü dhànyadhanataþ ÷ådràõàü caiva janmataþ  /
màrkaõóeye vidyamàne saptakalpànuvartini  // RKS_34.20 //
bhaviùyabhåtatattvaj¤e trikàlaj¤e trayãvidi  /
brahmaviùõumahe÷ànapramàõaj¤e tapodhane  // RKS_34.21 //
kasyàsti dharmakathane sàmarthyaü dharmani÷caye  /
dharmàraõye mahàràja gamyatàü kalpagàtañe  // RKS_34.22 //
màrkaõóeyo vakùyate yat tatra yaj¤aþ pravartyatàm  /

indradyumna uvàca:
yathà vadasi devarùe tathà kàryaü mayànagha  // RKS_34.23 //
ityuktvà munibhiþ sàrddhaü gantuü màrkaõóamà÷ramam  /
uvàca vacanaü ràjà pratãhàraü suvarcasam  // RKS_34.24 //
mantriõaü devagarbhaü ca bçhaspatisamaü nçpa  /
yaj¤opaskarasambhàraü sarvamàdàya satvaram  // RKS_34.25 //
àgacchantu bhavanto 'tra mamàde÷aparàyaõàþ  /
sàgnibhir bràhmaõaiþ sàrddhaü yàsyàmaþ kalpagàtañam  // RKS_34.26 //
÷ãghraü sampàdyatàü sarvaü yathà yaj¤aþ pravartyatàm  /
sarveùàm eva vipràõàü yànam eùàü pçthak pçthak  // RKS_34.27 //
÷atàni càùñau ràj¤ãnàü yànamàsàü prakalpaya  /
navakhaõóakùitã÷ànàü samudradvãpavàsinàm  // RKS_34.28 //
nànànçpasahasràõàü ghoùaõà kriyatàü muhuþ  /
candradvãpaü ca setuü ca tàmrapàtraü ÷ilàùñakam  // RKS_34.29 //
bhogadvãpaü ca saumyaü ca gàndharvavàruõaü tathà  /
kumàrikàkhyaü navamaü navabhedaü pravartitam  // RKS_34.30 //
jambå÷àkaku÷akrau¤ca÷àlmaliplakùapuùkaràþ  /
saptadvãpàþ samàkhyàtàþ samudrà÷ ca nibodha me  // RKS_34.31 //
kùàrasarpir dadhikùãramadirekùujalàtmakàþ  /
samudràþ parikhàkàràþ pçthivãmànakãrtitàþ  // RKS_34.32 //
eteùàü ghoùaõàü kàryàü mamàde÷ànuvartinàm  /
gavàü ca trãõi lakùàõi savatsànàü payomucàm  // RKS_34.33 //
a÷vànàü ÷yàmakarõànàü sapàdaü lakùam eva ca  /
dantinàmayutaü caiva ghaõñàbharaõabhåùitam  // RKS_34.34 //
sahasràõi ca catvàri yànànàü kàmacàriõàm  /
lakùaü tu karabhàõàü vai maõimàõikyam eva ca  // RKS_34.35 //
agni÷aucàni vastràõi bràhmaõàrthe tathaiva ca  /
nànàbhakùàõi bhojyàni pànàni vividhàni ca  // RKS_34.36 //
lakùaü karmakaràõàü tu tiladarbhàdikaü tathà  /
devagarbhaü samàdi÷ya mantriõaü vadatàü varaþ  // RKS_34.37 //
tatrasthair bràhmaõaiþ sàrddhaü divyaü yànaü samà÷ritaþ  /
mudà paramayà yuktaþ sàntaþ puraparicchadaþ  // RKS_34.38 //
dharmàraõyaü tataþ pràpto yatràste saptakalpagaþ  /
oükàraü kalpagàü dçùñvà vaidåryaü parvataü tathà  // RKS_34.39 //
mukto 'smi kilbiùàdadya saptajanmakçtàd api  /
evam uktvopaviùño 'sau sàùñàïgaü praõipatya ca  // RKS_34.40 //
yathàrthaü påjayàmàsa tam çùiü sa nçpottamaþ  /
dçùñvà taü nçpatiü pràha màrkaõóeyo mahàmuniþ  // RKS_34.41 //
ku÷alaü nçpa÷àrdåla ciraü dçùño 'si suvrata  /
kim àgamanakàryaü te bràhmaõair munipuügavaiþ  // RKS_34.42 //

indradyumna uvàca:
yaj¤aü kartuü samàyàtaþ kasmiüs tãrthe dvijottama  /
÷ivena kathitaü yatte puràõaü skandakãrtitam  // RKS_34.43 //
tadahaü ÷rotum icchàmi yaj¤akùetraphalaü mahat  // RKS_34.44 //

màrkaõóeya uvàca:
pçthivyàü yàni tãrthàni àsamudràntagocare  // RKS_34.45 //
snànaü kartuü samàyànti narmadàyàü naràdhipà  /
uttare yàni liïgàni yàni tãrthàni dakùiõe  // RKS_34.46 //
lãyante koñitãrtheùu koñitãrthaü tataþ smçtam  /
÷ivena kathitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  // RKS_34.47 //
brahmaviùõvàdidevànàü ÷akrasyàpi prakãrtitam  /
tan mayà kathitaü ràjan yathoddiùñaü tu ÷ambhunà  // RKS_34.48 //
oükàrasannidhau revàkoñitãrthaü prakãrtitam  /
atra dattaü hutaü ceùñaü tapas taptaü suduùkaram  // RKS_34.49 //
tasyànto naiva vidyate mahe÷varavaco yathà  /
ràhusomasamàyoge kurukùetraü pra÷asyate  // RKS_34.50 //
sarvadà sarvakàryeùu narmadà puõyadàyinã  /
trayoda÷aguõaü viddhi tãrtham àhur manãùiõaþ  // RKS_34.51 //
÷atakoñiguõaü tat tu koñitãrthaü pracakùate  // RKS_34.52 //
candrasåryoparàge tu vi÷eùeõa naràdhipa  /
yaja tvaü koñitãrtheùu yadi svargam abhãpsasi  // RKS_34.53 //
tasya tad vacanaü ÷rutvà ràjà paramadhàrmikaþ  /
pàdau jagràha tatraiva muner amitatejasaþ  // RKS_34.54 //
anugraham imaü manye yat tvayà kathitaü mama  /
etasminn antare pràpte yaj¤ayåpàn upaskaràn  // RKS_34.55 //
nànàde÷àn kùatriyàü÷ ca gà÷ cà÷vàü÷ ca gajàüs tathà  /
tatkùaõàd devagarbha÷ ca pratãhàraþ samàrpayat  // RKS_34.56 //
triü÷adyojanaparyantaü yaj¤ayåpàü÷ ca maõóapam  /
cakàra svapramàõàni kuõóàni vividhàni ca  // RKS_34.57 //
vedadhvanitanirghoùà divaü bhåmiü samaspç÷an  /
nirdhåma÷ càbhavad vahõiþ såryakoñisamaprabhaþ  // RKS_34.58 //
brahmàõaü ca tathà viùõuü rudraü caiva samàhvayat  /
rudrà ekàda÷a tatra tathàdityà÷ ca dvàda÷a  // RKS_34.59 //
vi÷vedevàs tathàsàdhyà maruta÷ ca tathà vasuþ  /
lokapàlàs tathà càùñau samudràþ saritas tathà  // RKS_34.60 //
vanaspatayas tathà ÷ailàs tãrthàni vividhàni ca  /
dikpàlà bhåtapàlà÷ ca siddhagandharvakinnaràþ  // RKS_34.61 //
pitaraþ somapàþ sarve bhuktimuktiphalapradàþ  /
ràkùasà guhyakà bhåtà uragà÷ ca yathà tathà  // RKS_34.62 //
sadmavàtàs tathàkà÷avàsina÷ ca tathotsave  /
ghçtakùãravahà nadyo dadhipàyasakardamàþ  // RKS_34.63 //
babhåva nçpates tasya tasmin yaj¤e mahotsave  /
bhakùabhojyai÷ ca vividhaiþ kàmyayànadibhis tathà  // RKS_34.64 //
tçptà devà÷ ca munayo bhåtagràmaü caturvidham  /
evaü nivartito yaj¤o bràhmaõair bhåridakùiõaiþ  // RKS_34.65 //
suràsurais tathà divyair indradyumnaþ stutas tadà  /
yaj¤abhàgàü÷ ca devànàü pçthak pçthag akalpayat  // RKS_34.66 //
tathà bhàgo hi rudràõàü yathà sçùñasvayambhuvà  /

yudhiùñhira uvàca:
rudràdityavasåtàü ca vi÷vedevahavirbhujàm  // RKS_34.67 //
pramàõaü nàma gotràü÷ ca kathayasva mahàmune  /

màrkaõóeya uvàca:
atri÷càïgirasaþ sarpirmaruta÷ ca bçhaspatiþ  // RKS_34.68 //
dhruvo dhåmra÷ ca ketu÷ ca dharo dhàtà haras tathà  /
ekàda÷a smçtà rudràþ sarve kàmaphalapradàþ  // RKS_34.69 //
aryamà varuõa÷ cendra påùà caiva gabhastimàn  /
mitra÷ caiva samàkhyàto jaghanyo jalakçt tathà  // RKS_34.70 //
vivasvàü÷ caiva parjanyo dhàtà vai dvàda÷a smçtàþ  /
ka÷yapasyà÷rame jàtàs tejonidhaya utthità  // RKS_34.71 //
màsàvaraprayogeõa saücaranti parecchayà  /
ahoràtramime sarve svarlokaü ca samantataþ  // RKS_34.72 //
vasånaùñau mahàràja kathyamànàü ÷çõuùva vai  /
dhruvo dhara÷ ca soma÷ ca sàvitro hyanilo 'nala  // RKS_34.73 //
pratyåùa÷ caiva kalpa÷ ca aùñau te vasavaþ smçtàþ  /
vi÷vàyà÷ ca tathà putrà vi÷vedevàþ prakãrtitàþ  // RKS_34.74 //
kraturdakùas tathà satyaþ kàlaþ kàmo ghnanis tathà  /
puråravomàrdravasau rocamàna÷ ca te da÷a  // RKS_34.75 //
muhårtàyàs tathà putràþ sàdhyà devàþ prakãrtità  /
ekahãnàs tu pa¤cà÷at maruta÷ caiva kãrtitàþ  // RKS_34.76 //
eùàü nàmàni sarveùàü khyàtàny eva yudhiùñhira  /
etatte kathitaü sarvaü yatpçùño 'haü tvayà 'nagha  // RKS_34.77 //
tato dhruvaü visçjyàtha munãü÷ ca brahmanandanàn  /
oükàraü ca tato j¤àtvà ràjà påjàü cakàra ha  // RKS_34.78 //
maõimàõikyaratnai÷ ca liïgasyàbharaõaü kçtam  /
gandhadhåpai÷ ca vividhaiþ karpåràgarucandanaiþ  // RKS_34.79 //
dhvajachatravitànai÷ ca vyajanair divyacàmaraiþ  /
påjayitvà vidhànena stotraü me tad udàhçtam  // RKS_34.80 //
oükàraü bindusaüyuktaü nityaü dhyàyanti yoginaþ  /
kàmado mokùada÷ caiva oükàràya namo namaþ  // RKS_34.81 //
brahmaviùõvindravarada sarvadeva namo 'stu te  /
kadrudàya pracetase sahasràkùàyamãóhuùe  // RKS_34.82 //
yà te rudra ÷ivà tanåraghorà pàpakà÷inã  /
sarvànana÷irogrãva sarvabhåta÷ivàya ca  // RKS_34.83 //
sarvavyàpã ca bhagavàüs tasmai sarvagate namaþ  /
sarvataþ pàõipàdàntaþ sarvato 'kùi÷iromukhaþ  // RKS_34.84 //
sarvataþ ÷rutimàül loke sarvamàvçtya tiùñhati  // RKS_34.85 //
jihvàcàpalyabhàvena khedito 'si mahe÷vara  /
kçtaü stotram idaü devasyendradyumnena bhàrata  // RKS_34.86 //
liïgamadhye paraü liïgaü jvalatkàlànalaprabham  /
yad dçùñaü taduvàcainaü ràjànaü prati bhàrata  // RKS_34.87 //
varaü vçõãùva bhadraü te yat te manasi vartate  // RKS_34.88 //

indradyumna uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtuü mamecchasi  // RKS_34.89 //
atratvamumayà sàrdhaü devadroõyàü samarcitaþ  /
àvàsaü kuru deve÷a sarvadà yaj¤aparvate  // RKS_34.90 //
ava÷aþ svava÷o vàpi pràõatyàgaü karoti yaþ  /
tãrthe 'smin devadeve÷a ÷ivalokaü prayàtu saþ  // RKS_34.91 //
sahasrayàjã dharmaj¤o dànayaj¤àdhipas tathà  /
andhà÷ ca vàmanà÷ caiva tiryagyonigatànaràþ  // RKS_34.92 //
maraõàd ubhayoþ sàmyaü bhaved atra mahe÷vara  /
parvataü veùñayed yas tu såtreõaikena parvaõi  // RKS_34.93 //
pçthivã veùñità tena sa÷ailavanakànanà  /
sarvatãrthaphalàvàptiþ ÷ivaloke prayàty asau  // RKS_34.94 //

oükàra uvàca:
sarvam etat nçpa÷reùñha kàmaþ sampadyatàü tava  // RKS_34.95 //
evamuktvà tato devaþ tatraivàntaradhãyata  /
suràsurairathàdityaiþ sàdhyaiþ sàrddhaü yudhiùñhira  /
svakãyaü yànamàruhya kailàsanilayaü yayau  // RKS_34.96 //
ràjà 'pi ÷ràvayàmàsa bhåtagràmaü caturvidham  /
mama yaj¤aprabhàveõa sarve santu niràmayàþ  // RKS_34.97 //
sarve tu tçptim àyàntu mama yaj¤aprabhàvataþ  /
indradyumnas tu brahmàõaü tatas tuùñàva bhàrata  // RKS_34.98 //
tuùñaþ provàca dhàtà taü varaü vçõu vi÷àmpate  /

ràjovàca:
tuùño 'si yadi me deva varaü dàtum ihecchasi  // RKS_34.99 //
narmadàdakùiõe kåle liïgamårtidharo bhava  /
imaü varam ahaü manye yadi tuùño 'si me prabho  // RKS_34.100 //
pràõatyàge kçte tatra brahmalokaü prayàtu vai  /
evaü bhavatu ràjendra brahmà provàca satvaram  // RKS_34.101 //
evamuktvà yayau brahmà rudralokaü suraiþ saha  /
viùõuü caiva tato ràjà sàùñàïgaü ca yudhiùñhira  // RKS_34.102 //
ke÷avaü màdhavaü viùõuü govindaü madhusådanam  /
padmanàbhaü hçùãke÷aü ÷rãdharaü ca trivikramam  // RKS_34.103 //
dàmodaraü vàsudevaü hariü ca praõamàmy aham  /
÷aïkhacakragadà÷àrïgavanamàlàvibhåùaõam  // RKS_34.104 //
lokanàthaü jagannàthaü ÷rãnàthaü sarvavittamam  /
÷rãkàntaü ÷rãdharaü ÷rã÷aü ÷rãnivàsaü namàmyaham  // RKS_34.105 //
acyutànantayaj¤e÷a yaj¤àdhipa namo 'stu te  /
çksàmàtharvaråpàya yaj¤aråpàya te namaþ  // RKS_34.106 //
nçsiühamatsyavàràhakårmaråpàya te namaþ  /
tãrthayànasamàråóha garuóadhvaja te namaþ  // RKS_34.107 //
sahasra÷irasaü devaü sakalaü niùkalaü param  /
vedyaü puruùamadhyakùamàdyaü nàràyaõaü prabhum  // RKS_34.108 //
praõato 'smi sadà devaü daityàntakaraõaü harim  /
hiraõyagarbhaü bhågarbhaü yaj¤agarbhàmçtodbhavam  // RKS_34.109 //
÷rãgarbhaj¤ànagarbhàya vàsudeva namo 'stu te  /
tvayà sçùñaü jagatsarvaü caràcaram idaü prabho  // RKS_34.110 //
sraùñà pàlayità tvaü vai hartà tvaü ca yuge yuge  /
vi÷vata÷cakùuravyakto vij¤eyo vi÷vato mukhaþ  // RKS_34.111 //
vi÷vàtmà vi÷vato devo vàsudevo namo 'stu te  /
tvamàditya÷ ca vàyu÷ ca tvamagnis tvaü ca candramàþ  // RKS_34.112 //
tvaü dhàtà devadeve÷a tvam indras tvaü prajàpatiþ  /
tvatprasàdàt sura÷reùñha yaj¤asiddhir mamàbhavat  // RKS_34.113 //
÷rutvà stotram idaü devaþ ÷aïkhacakragadàdharaþ  // RKS_34.114 //
uvàca vacanaü satyaü varaü vçõu vi÷àmpate  /
dadàmi te na saüdeho yaj¤asiddhim avàpsyasi  // RKS_34.115 //

ràjovàca:
oükàrasaumyabhàge tu liïgaråpã janàrdanaþ  /
vaidårya÷ikharasyàgre bhava tvaü lokapàvanaþ  // RKS_34.116 //
imaü varam ahaü manye yadi dàtum ihecchasi  /
yàsyanti vaiùõavaü sthànam ihàbhyarcya vidhànataþ  // RKS_34.117 //
tiryagyoniü na gacchanti yamalokaü tathà naràþ  /
pràõatyàge kçte tatra narà gacchanti te padam  // RKS_34.118 //
pitéõàm annadànena pitaro vaiùõavaü padam  /
prasàdàtte ca gacchantu satyaü satyaü vadàmy aham  // RKS_34.119 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà ràj¤a÷càmitatejasaþ  /
uvàca vacanaü viùõur indradyumnaü vi÷àmpate  // RKS_34.120 //
avatàraü kariùyàmi ihaiva nçpasattama  /
sarvameva nçpa÷reùñha matprasàdàd bhaviùyati  // RKS_34.121 //
evamuktvà yayau devaþ ÷aïkhacakragadàdharaþ  /
suràsuraiþ ståyamànas tridivaü prati bhàrata  // RKS_34.122 //
eùa te kathito ràjann indradyumna mahàdhvaraþ  /
tenàsau parvataþ puõyaþ sarvalokeùu vi÷rutaþ  // RKS_34.123 //
siddhe÷varaü ca brahmàõaü viddhi nàràyaõaü harim  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya viùõuloke mahãyate  // RKS_34.124 //
tatas tuùñàva tãrthàni ràjà satyavrate sthitaþ  /
pitçõàü tàraõàrthàya tãrthebhya÷ ca namo namaþ  // RKS_34.125 //

tãrthàny åcuþ:
varaü vçõu mahàbhàga yatte manasi vartate  /
tãrthànàü vacanaü ÷rutvà indradyumna uvàca ha  // RKS_34.126 //
oükàrasannidhau tãrthe sthàtavyaü madanugrahàt  /
evam astv iti ràjànam uktvà cakruþ saritstutim  // RKS_34.127 //
kalpagàü tvàü namaskurmo harasya paramàü kalàm  /
atãva sarvalokànàü bhuvi khyàtàü saridvaràm  // RKS_34.128 //
nàsmat prabhàvataþ påtà kiütu påtà svabhàvataþ  /
yadvatsåryaprabhà puõyà vahõe÷ càpi prabhà yathà  // RKS_34.129 //
himàü÷o÷ caiva ràjendra tathaiveyaü mahànadã  /
ityuktvà taü ca ràjànaü tãrthàny antardadhustadà  // RKS_34.130 //
tatastuùñàva gaïgàü và arghaü dattvà nçpottamaþ  /
gaïgà bhàgãrathã devã tathà bhogavatã ÷ubhà  // RKS_34.131 //
jàhnavã mokùadà bhadrà tàriõã pàpanà÷inã  /
svarge mandàkinã caiva devadevanamaskçtà  // RKS_34.132 //
gàyatrã vedamàtà tvam umà kàtyàyanã tathà  /
kim anyad api te devi hareõa ÷irasà dhçtà  // RKS_34.133 //
kasyàsti ÷aktiþ stotuü tvàmçte candràrdha÷ekharàt  /

gaïgovàca:
tuùñà 'smi te mahàràja varaü yàcasva suvrata  // RKS_34.134 //
gaïgàyà vacanaü ÷rutvà ràjà tàü pratyuvàca ha  /

ràjovàca:
yadi tuùñà 'si deve÷i varaü dàtum ihecchasi  // RKS_34.135 //
ihaiva kriyatàü vàso vara eùa pradãyatàm  // RKS_34.136 //

gaïgovàca:
evaü bhavatu ràjendra bhàgenaiva vahàmy aham  // RKS_34.137 //
tatas tuùñàva gaïgà tu kalpagàü saritàü varàm  /
÷reùñhà tvaü kalpage devi namaskàrye ciràyuùi  // RKS_34.138 //
tvat toyasya prabhàveõa pàvitryam abhavac ca me  /
kalpànte tu kùayaü yànti saritaþ sàgaràdayaþ  // RKS_34.139 //
tãrthàni caiva sarvàõi tvam evàtraiva tiùñhasi  /
påjyà trida÷avandyà ca subhage ciragaminã  // RKS_34.140 //
gaurãsamà jañàgre vai haramårtir bhaviùyasi  /
evam uktvà tato gaïgà namaskçtya ca mekalàm  // RKS_34.141 //
divyayànasamàråóhà ståyamànàpsarogaõaiþ  /

sarasvaty uvàca:
duhità 'haü tava hyeùà dharmataþ paripàlità  // RKS_34.142 //
saptakalpavahe dhanye tvacchu÷råùàparàyaõà  /
àgatàhaü mahàbhàge tvat pàdàbjadidçkùayà  // RKS_34.143 //
snànaü kartuü tathà devi caturviü÷ativatsaraiþ  /
kiü na vetsi mahàbhàge màü dhare÷vari vàhini  // RKS_34.144 //
kariõãråpam àsthàya koñitãrthe samàgatà  /
sapàdakoñitãrthàni candrasårye same grahe  // RKS_34.145 //
snànàrthaü kalpage devi àdiùñà viùõunà svayam  /
dvàparasya caturthàü÷e kurupàõóavasenayoþ  // RKS_34.146 //
yuddhàrthaü samitau pu¤jaü sarvatãrthamaye ÷ubhe  /
tatra yad dãyate dànaü tapyate 'tha tapas tathà  // RKS_34.147 //
sarvaü ÷ataguõaü taddhi tvat toye kalpage punaþ  /
tad eva koñiguõitaü ràhugraste divàkare  // RKS_34.148 //
evam uktvà mahàràja kalpagàü ca sarasvatã  /
indradyumnaü ca ràjànaü svasthànaü càbhyagàt punaþ  // RKS_34.149 //
indradyumnas tato ràjà svayaü tuùñàva bhàrata  /
tvat toyasya prabhàveõa pitçdevà÷ ca tàrpitàþ  // RKS_34.150 //
pavitraü ca tvayà devi trailokyaü sacaràcaram  /
tvaü màtà sarvabhåtànàü nçõàü saüsàratàriõã  // RKS_34.151 //
mekalàsi mahàdevi kalpagà narmadà tathà  /
jalapårõeti vikhyàtà vindhyaparvatabhåùaõam  // RKS_34.152 //
api varùasahasreõa kaþ stotuü ca kùamaþ ÷ubhe  /
÷rutvà stotram idaü devã nçpasyàsya tadà 'bravãt  // RKS_34.153 //
kùatriyàõàü sahasrais tu kçto yaj¤o 'tra pàrthiva  /
sadç÷as te mahàràja na bhåto na bhaviùyati  // RKS_34.154 //
varaü dadàmi te ràjan yena siddhim avàpsyasi  /
tasyàs tad vacanaü ÷rutvà kalpagàyà yudhiùñhira  // RKS_34.155 //
prahasann abravãd ràjà bràhmaõaiþ sahitas tadà  /
÷ivabhaktiparo nityaü saptakalpavahe ÷ubhe  // RKS_34.156 //
yadi tuùñà 'si me devi varaü dàtuü tvamicchasi  /
pravàhàn kuru sapta tvaü dakùiõottarakålayoþ  // RKS_34.157 //
sarvataþ sarvage devi yadi màü bahu manyase  /
imaü varam ahaü manye yadi tuùñà 'si suvrate  // RKS_34.158 //
tasya tad vacanaü ÷rutvà indradyumnasya bhàrata  /
narmadà càbravãd vàkyam indradyumnaü naràdhipa  // RKS_34.159 //
sarvam etat prabhàveõa matprasàdàd bhaviùyati  /
atràntare ca yad dànaü dãyate nà 'tra saü÷ayaþ  // RKS_34.160 //
tasya saükhyà na vidyate satyam etad bravãmi te  /
na teùàü punar àvçttir ity àha bhagavàn nçpa  // RKS_34.161 //
antyajàþ ÷vapacà vàpi mçgà÷ caiva sarãsçpàþ  /
sarve te tridivaü yànti nãlagaïgàsamàgame  // RKS_34.162 //
yaj¤am iùñvà nçpa÷reùñha indradyumno vi÷àmpate  /
narmadàü ca namaskçtya oükàraü caiva bhàrata  // RKS_34.163 //
svakãyaü yànam àruhya satyadharmaparàyaõaþ  /
vçto nçpa sahasreõa ståyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_34.164 //
vive÷a nagarãü puõyàm ayodhyàü devanirmitàm  /
etat te kathitaü ràjann itihàsaü puràtanam  // RKS_34.165 //
tataþ kàlena mahatà ràjyaü kçtvà mahàbalaþ  /
ayutaü sàgram eveha sa ràjà tridivaü gataþ  // RKS_34.166 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya gosahasraphalaü labhet  /
yamalokaü na pa÷yec ca pàpayoniü na gacchati  // RKS_34.167 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe indradyumnayaj¤anãlagaïgàvatàro nàma catustriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 35

yudhiùñhira uvàca:
vaidåryaparvataü ramyaü surasiddhaniùevitam  /
màndhàtà kena kàryeõa gato vai saptakalpagàm  // RKS_35.1 //
tathà pà÷upatàstreõa hatvà vai tripuraü haraþ  /
pàtàlaü bhedayitvà tu rasàtalatalaü yayau  // RKS_35.2 //
jàle÷varaü tathà liïgam utthitaü kena hetunà  /
nãlagaïgà kathaü tatra kalpagà bhedamàgatà  // RKS_35.3 //
bàõàsuraþ ÷ive bhaktaþ ÷ivalabdhavaraþ ÷uciþ  /
liïgàni tàni teneha påjitàni mahàmune  // RKS_35.4 //
saükhyayà navakoñyas tu tàni kùiptàni tatra vai  /
etat sarvaü samàsena kathayasva mahàmune  // RKS_35.5 //
yathà÷rutaü puràkalpe puràõe skandakãrtite  /
brahmaviùõvàdidevànàü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  // RKS_35.6 //
tathà tu kathyatàü tàta yathoddiùñaü ÷ivena tu  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbàho kathyamànaü nibodha me  // RKS_35.7 //
svàrociùe 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
devànàü saïgamaü yatra kailàse parvatottame  // RKS_35.8 //
kàrttikyàü ca suràþ sarve haraü draùñum upàgatàþ  /
tatra devagaõàn sarvàn skando vacanam abravãt  // RKS_35.9 //
mayà ÷rutaü ca dçùñaü ca ÷ivena kathitaü purà  /
aùñalakùàõi sàrdhàni granthe 'smin kãrtitàni ca  // RKS_35.10 //
÷ivaloke ÷ivenaiva nibaddhàni yathà yathà  /
tad ardhaü vaiùõave loke tad arddhaü brahmaõaþ pure  // RKS_35.11 //
sapàdalakùaü såryasya loke caiva vyavasthitam  // RKS_35.12 //
caturbhiradhikà÷ãtisahasràõi tathà kramam  /
khyàtàni martyaloke ca nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_35.13 //
såtaþ saügrahakartà ca saühitàs tatra eva ca  /
kalpaskando mahàskandaþ puràõaü saptadhà viduþ  // RKS_35.14 //
sarga÷ ca pratisarga÷ ca vaü÷o manvantaràõi ca  /
vaü÷ànucaritaü ceti puràõaü pa¤calakùaõam  // RKS_35.15 //
a÷aktà mànuùà loke alpajãvena jãvikàþ  /
yuddhihãnà duràcàrà bhaviùyanti kalau yuge  // RKS_35.16 //
na svàdhyàyo vaùañkàro na tapo na ca yàjanam  /
strãkàmà lolupà vipràþ kàmyakçtyàs tu yàcakàþ  // RKS_35.17 //
pratigrahaparà nityaü kuñumbabharaõàrthinaþ  /
àtmànaü naiva budhyante strãõàü snehava÷aügatà  // RKS_35.18 //
kukarmàõi kariùyanti dharmiùñhàstàpasàs tathà  /
kalau yuge tathà pràpte kàle kaulà digambaràþ  // RKS_35.19 //
ekavarõàþ prajàþ sarvà ràjà mleccho bhaviùyati  /
hãne yuge tathà pràpte bauddhasthe caiva ke÷ave  // RKS_35.20 //
alpàyuùa÷ caiva martyà alpavãryaparàkramàþ  /
nànàde÷opadravà÷ ca bhaviùyanti mahàmune  // RKS_35.21 //
vedàn vai pràrpayiùyanti dvijà÷ càõóàlavaü÷inaþ  /
vedàve÷aü kariùyanti vedavikrayaõaü tathà  // RKS_35.22 //
ràjadvàre gamiùyanti dhanapràptisamãhayà  /
vikrayaü càgnihotràõàü kanyànàü vikrayaü tathà  // RKS_35.23 //
kariùyanti dvijàþ sarve ÷rotriyà vratavarjitàþ  /
pårõe tu dvàda÷e varùe naràþ palitayauvanàþ  // RKS_35.24 //
da÷a dvàda÷avarùà tu nàrã garbhadharà bhavet  /
nàrã na puruùaü manyet na màtàpitarau sutaþ  // RKS_35.25 //
nasnuùà manyate ÷va÷råü duhità màtaraü tathà  /
etad udde÷ataþ proktaü prakçtaü ÷çõu bhàrata  // RKS_35.26 //
yaj¤aü kartuü mahàràja màndhàtà nçpasattamaþ  /
vaidåryaparvataü pràptaü pitéõàü tàraõàya ca  // RKS_35.27 //
devatànàü hitàrthaü vai jaghàna tripuraü haraþ  /
jvalat pà÷upatàstreõa tad dagdham abhavat purà  // RKS_35.28 //
pàtàlàt tena cànãtaü liïgaü jàle÷varaü tathà  /
kàmadaü mokùadaü caiva sadàdevanamaskçtam  // RKS_35.29 //
lokànàü tàraõàrthàya nãlagaïgà samàgatà  /
megharàjasamudbhåtà sarvapàpaharà parà  // RKS_35.30 //
tasyàü ÷ràddhaü prakurvãta pitéõàm akùayecchayà  /
bàõàsurasya liïgàni koñitãrthe ÷ivàlaye  // RKS_35.31 //
patitàni jale caiva narmadàyà naràdhipa  /
påjitàni pavitràõi bhuktimuktipradàni tu  // RKS_35.32 //
bàõaliïgàni ràjendra khyàtàni bhuvanatraye  /
na pratiùñhà na saüskàraþ teùàmàvàhanàdi ca  // RKS_35.33 //
evam eva prapåjyàni ÷ivaråpàõi bhàrata  /
etat te kathitaü sarvaü yatpçùño 'haü tvayà 'nagha  // RKS_35.34 //
÷çõu ràjan kathàü divyàm anyàü pàpapraõà÷inãm  /
aghaghnã yà pratãtà me kãrtayiùyàmi te 'nagha  // RKS_35.35 //
astãha parvataþ ÷rãmàn vaidåryo nàma nàmataþ  /
tatra puõyàni tãrthàni tiùñhantyàyatanàni ca  // RKS_35.36 //
kàmaü kàmaphalair vçkùaiþ puùpitaiþ phalitais tathà  /
divyapakùininàdai÷ ca vànãravanaràjibhiþ  // RKS_35.37 //
÷àlais tàlai÷ ca saralais tamàlair upa÷obhità  /
nadã pàpaharà puõyà narmadà tatra bhàrata  // RKS_35.38 //
trailokye yàni tãrthàni puõyànyàyatanàni ca  /
saritaþ sàgaràþ ÷ailàdevà÷ ca sapitàmahàþ  // RKS_35.39 //
narmadàyàü nçpa÷reùñha siddhagandharvacàraõàþ  /
snàtum àyànti te sarve sarvasiddhis tu bhàrata  // RKS_35.40 //
kiü tatra parvate ràjan yatra vi÷vàvasurmuniþ  /
na yakùàdhipatir yatra kubero naravàhanaþ  // RKS_35.41 //
vaidårya÷ikhare puõye tatra sàkùàd vivasvataþ  /
nityaü puùpaphalà yatra pàdapà haritacchadàþ  // RKS_35.42 //
bahvà÷caryaü tathà tatra dç÷yate parvatottame  /
puõye svargopame divye nityaü devarùisevite  // RKS_35.43 //
hlàdinã puõyatãrthànàü ràjarùe tatra vai sarit  /
vaivasvatàntare pràpte ràjannàdikçte yuge  // RKS_35.44 //
oükàrasyàvatàreõa savaidåryamayo giriþ  /
tretàyuge maõimayo dvàpare haimaråpakaþ  // RKS_35.45 //
kalau pàpaharaþ prokto yathà devas tathà giriþ  /
etat te sarvamàkhyàtaü yathàdçùñaü puràtanam  // RKS_35.46 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe vaidåryaparvatavarõanaü nàma pa¤catriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 36

màrkaõóeya uvàca:
vasudànas tu ràjarùi÷ cakravartã purà 'bhavat  /
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmàn chakratulyaparàkramaþ  // RKS_36.1 //
bubhuje pçthivã sarvàü gràmam ekam ivàtha saþ  /
ãje yàgasahasreõa hayamedhakçtena ca  // RKS_36.2 //
sapàdalakùamadhikaü sarvà jãvanti ca prajàþ  /
na tatra dãno duþkhã và daridro và 'pi ka÷cana  // RKS_36.3 //
svayaü kàmadughà dhenuþ pçthivã sasya÷àlinã  /
eva pàlayatas tasya pçthivãü pçthivãpate  // RKS_36.4 //
narmadàdakùiõe kåle daityàs trida÷akaõñakàþ  /
ketumàlã suketu÷ ca sumukho dundubhis tathà  // RKS_36.5 //
dharmavighnaü ca kartàraþ samudbhåtàþ suràlaye  /
ke 'pi no ÷aknuvantãha yaj¤aü kartuü bhayàt tadà  // RKS_36.6 //
vasudàno 'bravãd vàkyaü va÷iùñhaü brahmavittamam  /
kasmiüs tãrthe hi nirvighno hayamedho vidhãyate  // RKS_36.7 //
yaj¤avidyà vidhànena nirdi÷ya mama kathyatàm  /
tasya tad vacanaü ÷rutvà vasudànasya dhãmataþ  // RKS_36.8 //
va÷iùñha÷ càbravãd vàkyaü ràjànaü prati bhàrata  /
na ÷akyate mukhaþ kartuü hayamedho vi÷eùataþ  // RKS_36.9 //
amare÷varasya mårtir vai dakùiõà÷àmukhe sthità  /
dànavair nirjitàs tatra sarve devàþ savàsavàþ  // RKS_36.10 //
yaj¤abhàgaü grahãtuü na ÷aknuvanti kadàcana  /
etasmàt kàraõàd ràjan satyam etat tavoditam  // RKS_36.11 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà va÷iùñhasya mahàtmanaþ  /
cukopa vasudàna÷ ca pratyàha ca purodhasam  // RKS_36.12 //
hatvaitàn ràkùasàn pàpànadya vai devakaõñakàn  /
devànàü ca prasàdena kariùye yàgam uttamam  // RKS_36.13 //
evamuktvà yayau ràjà sarvasambhàrasaüvçtaþ  /
bràhmaõaiþ sahito vidvàn çtvigbhir vedapàragaiþ  // RKS_36.14 //
gavàü ca pa¤calakùàõi savatsànàü payomucàm  /
sapàdalakùama÷vànàü dantinàm ayutaü tathà  // RKS_36.15 //
maõimàõikyaratnàni hemaråpyavasåni ca  /
vividhaü bhakùyabhojyaü ca àjyaü vrãhitilàüs tathà  // RKS_36.16 //
maõóapàn yaj¤ayåpàü÷ ca samàdàya nçpottamaþ  /
evaü pravartite yaj¤e nirvighnena tu bhàrata  // RKS_36.17 //
àvabhçtyodakaiþ klinnà vasudhà hemanirmità  /
babhåvur lulità ye tu kardame mçgapakùiõaþ  // RKS_36.18 //
te hemavarõakàþ sarve babhåvus tatra bhàrata  /
yugapat påjità yatra brahmaviùõumahe÷varàþ  // RKS_36.19 //
homàc ca pçthak kùãràjyapravàhàs tatra nirgatàþ  /
gavàü måtrapravàha÷ ca tatràbhåt nçpasattama  // RKS_36.20 //
snànodakaü ca devànàm çùibhir vedapàragaiþ  /
yat kçtaü tat pravàha÷ ca tatràsãt nçpasattama  // RKS_36.21 //
pravàheùu ca sarveùu militeùu tadà nçpa  /
àpagà kapilà nàma dçùñà brahmarùidaivataiþ  // RKS_36.22 //
narmadàsaïgamas tatra rudràvartaþ prakãrtitaþ  /
tatas tu bràhmaõàþ sarve dakùiõàbhiþ prapåjitàþ // RKS_36.23 //
gajà÷varathamàråóhà nànàbharaõabhåùitàþ  /
tuùñà devagaõàþ sarve åcus taü pàrthivaü tadà  // RKS_36.24 //
varaü vçõu mahàbhàga yaj¤enànena suvrata  /

vasudàna uvàca:
revàkapilasambhede snàtvà 'bhyarcya mahe÷varam  // RKS_36.25 //
vimànais tridivaü yàntu ye mçtà na punarbhavàþ  /
imaü varam ahaü manye dãyatàü madanugrahàt  // RKS_36.26 //

devà åcuþ:
kàmaü kàmaü phaliùyanti cintitàs te manorathàþ  /
varaü dattvà ca bho ràjan prãtà vai devatàs tataþ  // RKS_36.27 //
svaü svaü vimànam àruhya muditàs tridivaü yayuþ  /
vasudàno 'pi ràjarùir bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_36.28 //
mudà paramayà yukto hyayodhyàm àyayau tadà  /
tãrthasyàsya prabhàveõa sàntaþ puraparicchadaþ  // RKS_36.29 //
bhogàü÷ ca puùkalàn bhuktvà gato màhe÷varaü puram  /
etat te kathitaü sarvaü revàkapilasaïgamam  // RKS_36.30 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya mucyate bhavabandhanàt  // RKS_36.31 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kapilàvatàro nàma ùañtriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 37

màrkaõóeya uvàca:
svàyambhuve 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
arundhatãprasåtàyà dàkùàyaõyàs suto 'bhavat  // RKS_37.1 //
vi÷ravàü nàma ràjà 'bhåc chakratulyaparàkramaþ  /
mathuràdhipatiþ ÷rãmàü÷ cakravartã mahàbalaþ  // RKS_37.2 //
nirjità 'maradaityà÷ ca sa ràjà maghavà tviva  /
sarvakàmasamçddhà÷ ca bràhmaõà÷ cetare janàþ  // RKS_37.3 //
evaü ÷àsayataþ pçthvãü dhanadhànyasamàkulàm  /
na durbhikùaü na dàridryaü kvacid astiü mahãtale  // RKS_37.4 //
etasminn antare pràpte prasthito 'marakaõñakam  /
snàtvà ca koñitãrthe vai samabhyarcya mahe÷varam  // RKS_37.5 //
dakùiõàü mårtim à÷ritya tasya devasya bhàrata  /
samàdhistho bhaved yàvat sa ràjà dharmavatsalaþ  // RKS_37.6 //
tàvat pa÷yati madhyàhne pratãcyàdityamaõóalàt  /
dvau såryau pårvadigbhàge gatau dvau dàkùiõàü di÷am  // RKS_37.7 //
dvau pàtàlaü tathà corddhvaü dvau såryau caõóaråpiõau  /
kàlaþ saüvartako vahniþ prajajvàla tadà nçpa  // RKS_37.8 //
raudrà÷ ca dàruõà vàtà vavuþ pralayakàriõaþ  /
digdàho bhåmikampa÷ ca utkàpàtà÷ ca dàruõàþ  // RKS_37.9 //
patitàs siddhagandharvà devalokàt sakinnaràþ  /
vidyàdharàs tathà yakùàþ karmacchedàdiva vyutàþ  // RKS_37.10 //
vidyàdharyo rudantya÷ ca tathaivàpsarasas tathà  /
prajajvàla mahàvahõiþ sa÷ailavanakànanàm  // RKS_37.11 //
bhasmãkçtya dharàü sarvàü revàkålam ivàgamat  /
tçùàrto dàhasantaptas tadàbhåt nçpasattamaþ  // RKS_37.12 //
samudyataþ payaþ pàtuü yàvat pa÷yati mekalàm  /
tàvat tan madhyamàrge tu vàri kiücin na vidyate  // RKS_37.13 //
pravàho reõubhåta÷ ca dç÷yate na tu narmadà  /
saritaþ sàgaràn chailàn babhràma sa saràüsi ca  // RKS_37.14 //
jalaü pàtuü na kutràpi labdhavàn sa nçpottamaþ  /
apa÷yat narmadàü devãü vindhyaü girivarottamam  // RKS_37.15 //
praviùño narmadàmadhye nçpa÷ cintàkulo 'bhavat  /
jalaü vinàdya maraõaü niyataü me na saü÷aya  // RKS_37.16 //
antarhitaü jagat kçtsnaü na ca kiücij jalaü vinà  /
cintayitvà nçpa÷reùñha oükàraü ca samà÷rayat  // RKS_37.17 //
parvatàrohaõaü yàvat tçùàrtaþ kartum icchati  /
tàvat pa÷yati ràjàsau tatra vai kalpa÷àkhinam  // RKS_37.18 //
phalitaü puùpitaü ramyaü ÷àkhàbhir upa÷obhitam  /
taü dçùñvà ÷ayito ràjà chàyàü pràpya su÷ãtalàm  // RKS_37.19 //
÷arãram amçtaü bhåtaü jãvità÷àbhavat tadà  /
apa÷yat puruùaü tatra ÷ayànaü dãptatejasam  // RKS_37.20 //
tad ucchvàsena lokà vai kampità÷ corddhva÷as tadà  /
pàtàlàni tathà sapta niþ÷vàsena yudhiùñhira  // RKS_37.21 //
kumbhàþ pàr÷ve ca catvàras tasya tiùñhanti sodakàþ  /
tàn dçùñvà cintayàmàsa tçùàrto nçpasattamaþ  // RKS_37.22 //
bodhaye sukhasuptaü no nàdattaü ca pibàmy aham  /
kiü karomãtã saücintya taü praõamya sthito nçpaþ  // RKS_37.23 //
mànuùãü tanum à÷ritya sthito 'yaü puruùottamaþ  /
svayaü prajàpatir devo hartà kartà jagatprabhuþ  // RKS_37.24 //
tato 'pa÷yad dvitãyaü ca puruùaü dãptatejasam  /
vçùàråóhaü trinetraü ca ÷ålapàõipinàkinam  // RKS_37.25 //
bhasmojjvalitagàtraü ca jañàmukuñadhàriõam  /
kapàlamàlàbharaõaü taóijjyotiþsamaprabham  // RKS_37.26 //
daüùñràkaràlaü puruùaü piïgàkùaü ÷a÷i÷ekharam  /
taü dçùñvà tàdç÷aü råpaü sarveùàü lomaharùaõam  // RKS_37.27 //
ràjà tuùñàva deve÷aü sarvadevanamaskçtam  /
jaya deva mahàdeva àdideva namo 'stu te  // RKS_37.28 //
tçùà màü bàdhate deva ÷ålapàõe ÷çõuùva tat  /
prayaccha ÷ãtalaü toyaü yena jãvàmi ÷aïkara  // RKS_37.29 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà prahasann abravãc chivaþ  /
jalpatas tasya devasya càsye dçùñàþ samantataþ  // RKS_37.30 //
surà brahmarùayo lokàþ sapta caiva caràcaràþ  /
pàtàlàni ca bhåtàni gandharvoragaràkùasàþ  // RKS_37.31 //
tato dadar÷a nàrãü ca samudvignàü samàgatàm  /
rajo guõñhita sarvàïgãü rudhireõa pariplutàm  // RKS_37.32 //
anantadãptatejaskàü màrutoddhåtamårdhajàm  /
bàlaü nidhàya vàmorau kanyàü caiva stanàntare  // RKS_37.33 //
brahmasåtratridaõóàbhyàü kuõóalàbhyàü alaükçtàm  /
dçùñvà tàü sa tato ràjà provàca vacanaü tadà  // RKS_37.34 //
jaya devi mahàdevi lokànugrahakàriõi  /
tçùayàplutadeho 'haü jalaü pàyaya màm iha  // RKS_37.35 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà taü pràha parame÷varã  /
stanyaü piba mahãpa tvaü yadi tvàü vàdhate tçùà  // RKS_37.36 //
tasyàs tadvacanaü ÷rutvà cintayàmàsa pàrthivaþ  /
stanaü pàsyàmi deve÷i nàrã vacanam abravãt  // RKS_37.37 //
pratij¤àtaü mayà pårvaü sutejas te nçpottama  /
agre nyasya stanaü tvàü vai pa÷càd dàsyàmi bàlakam  // RKS_37.38 //
tasmàt piba mahàbhàga stanyaü me nàsti pàtakam  /
tata provàca nçpatis tàü nàrãü kàmaråpiõãm  // RKS_37.39 //
akàryam etat sarveùàü màdç÷ànàü kutaþ kathà  /
anyo 'nyaü jalpatàü teùàü sà tatràntaradhãyata  // RKS_37.40 //
kva gatà 'si mahàdevãty uktvà vismayam àgataþ  /
svapnalabdhà yathà vàrtà niùkalà pratibhàsate  // RKS_37.41 //
indrajàlam ayaü yadvan mçgatçùõàjalaü yathà  /
evaü cintayatas tasya punaragre vyavasthità  // RKS_37.42 //
tàü dçùñvaiva tato ràjà sàùñàïgaü praõipatya ca  /
kàsi tvaü hi varàrohe satyam etad bravãhi me  // RKS_37.43 //
umà kàtyàyanã gaïgà vedamàtà sarasvatã  /
brahmàõã ca mahàlakùmãþ kathayasva prasàdataþ  // RKS_37.44 //
samànaþ puruùaþ ko 'yaü kumbhà÷ catvàra eva ke  /
vçùàråóhastrinetra÷ ca ko 'yaü ÷ålapinàkadhçk  // RKS_37.45 //
utsaïge nihitaþ ko 'yaü bàlakaþ kà ca kanyakà  /
mårkho 'haü nàbhijànàmi jananaü maraõaü yathà  // RKS_37.46 //

stry uvàca:
pçthivãü viddhi màü ràjan saptadvãpairalaükçtàm  /
saptapàtàlalokai÷ ca sa÷ailavanakànanàm  // RKS_37.47 //
saritaþ sàgaràþ ÷ailàmamodaranivàsinaþ  /
vyàptaü mayà jagat sarvaü trailokyaü sacaràcaram  // RKS_37.48 //
paryaïka÷àyinaü devaü ÷aïkhacakragadàdharam  /
jagadyoniü hariü viddhi saüsàràrõavatàraõam  // RKS_37.49 //
trinetraü ÷ålapàõiü ca viddhi devaü mahe÷varam  /
vçùàråóhaü mahàdevaü lokanàthaü jagatpatim  // RKS_37.50 //
utsaïgasthaü ÷i÷uü viddhi brahmàõaü sçùñikàrakam  /
tribhir vyàptaü jagatsarvaü brahmaviùõumahe÷varaiþ  // RKS_37.51 //
jagatsçùñikaro brahmà svayaü pàlayità hariþ  /
saühàrakàrako rudras tribhir vyàptaü jagat tataþ  // RKS_37.52 //
kala÷àü÷ caturo viddhi samudràn parvatasthitàn  /
stanamadhye gatàü kanyàü narmadàü viddhipàvanãm  // RKS_37.53 //
etac chrutvà vaco ràjà vismayaü paramaü gataþ  /
tataþ kàlena mahatà punaþ sçùñiþ pravartate  // RKS_37.54 //
sarvalokahitàrthàya brahmaviùõumahe÷varàþ  /
kalpe kalpe mayà dçùñam etat sarvaü yudhiùñhira  // RKS_37.55 //
nyagrodhaþ kalpavçkùa÷ ca oükàraþ saptakalpagà  /
ahaü vaidårya÷aila÷ ca paraliïgàni bhàrata  // RKS_37.56 //
akùayaü và 'vyayaü caitat sarvaü jànãhi tattvataþ  /
etat te kathitaü ràjan yat pçùño 'haü tvayà 'nagha  // RKS_37.57 //
bhaktastvaü ÷ravaõe ÷raddhà puràõànàü na saü÷ayaþ  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya mucyate bhavabandhanàt  // RKS_37.58 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kalpàntadar÷anaü nàma saptatriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 38

yudhiùñhira uvàca:
ãdç÷aü yasya màhàtmyaü tãrthasya ca paraütapa  /
tçptiü naivàdhigacchàmi ÷çõvan vedavidàü vara  // RKS_38.1 //
samarthaiþ sarvakàryeùu bràhmaõair vedapàragaiþ  /
bhåyas tãrthasya màhàtmyaü nivedaya mahàmate  // RKS_38.2 //

màrkaõóeya uvàca:
asti tãrthaü mahàràja liïgam anyaü yame÷varam  /
dar÷anàt påjanàd asya yamalokaü na pa÷yati  // RKS_38.3 //
narmadàdakùiõe tãre kapilàyà÷ ca pa÷cime  /
viùõos tatra purã ramyà ÷akrasyevàmaràvatã  // RKS_38.4 //
kalpakoñiyugaü càpi tasyàü tiùñhati màdhavaþ  /
purà devàsure yuddhe dànavair devakaõñakaiþ  // RKS_38.5 //
nirjità devatàþ sarvàs tadàsãc ca dharàrdità  /
brahmàdyà devatàþ sarvà kùãrodarõava÷àyinam  // RKS_38.6 //
tuùñuvuþ praõipatyainaü stutyaü càntaþstham avyayam  /
jaya deva jagannàtha daityàntaka janàrdana  // RKS_38.7 //
vàràharåpamàsthàya proddhçtà vasudhà tvayà  /
uddhçtà matsyaråpeõa vedàþ sàgaramadhyataþ  // RKS_38.8 //
kårma÷eùàdiråpai÷ ca devànàmàrtinà÷anam  /
balir vàmanaråpeõa tvayà baddho 'suràriõà  // RKS_38.9 //
hiraõyaka÷ipur daityaþ sarvalokabhayaükaraþ  /
tvayà nçsiüharåpeõa nihato devakaõñakaþ  // RKS_38.10 //
vedamåla jagannàtha rakùa naþ ÷araõàgatàn  /
÷rutvà stotram idaü devo brahmàõaü vàkyam abravãt  // RKS_38.11 //
kim arthaü ca tvayà brahman kùãrode 'haü prabodhita  // RKS_38.12 //

brahmovàca:
tvayà vinà jagan nàtha kùoõã channà suràribhiþ  // RKS_38.13 //
såryeõa ca vihãnaü hi niràlokaü jagadyathà  // RKS_38.14 //

viùõur uvàca:
brahman bhayaü tyajà÷åtvaü dànavo 'yaü duràsadaþ  /
acireõaiva kàlena ghàtayàmi ca dànavam  // RKS_38.15 //
evamuktvà suraiþ sàrddhamàjagàma janàrdanaþ  /
sudar÷anena cakreõa dànavànàü ÷iràüsi ca  // RKS_38.16 //
cakarta bhagavàn viùõuþ sarvalokahitàya vai  /
bhayàrtà dànavàþ sarve palàyanaparàyaõàþ  // RKS_38.17 //
viùõos tràsàt tu te sarve rasàtalatalaü yayuþ  /
punaþ pravartito yaj¤o dvijadevatapasvinàm  // RKS_38.18 //
tasyàü puryàü mahàbhàga devo 'bhåd daityasådanaþ  /
tatra yas tyajati pràõàn ava÷aþ svava÷o 'pi và  // RKS_38.19 //
vaiùõavena vimànena viùõuloke mahãyate  /
kapilà pa÷cimàyàü tu nãlagaïgàsamàgatà  // RKS_38.20 //
aùñàyutàni tãrthàni viùõunà preritàni vai  /
cakratãrthaü vàmanaü ca koñitãrthaü yugaüdharam  // RKS_38.21 //
tatra snàtvà naro ràjan koñitãrthaphalaü labhet  /
sudar÷anaü nàma tãrthaü daityasådanam eva ca  // RKS_38.22 //
viùõvàvartaü ÷ivàvartaü lakùmyàvartaü tathaiva ca  /
tatra yad dãyate dànaü tasya saükhyà na vidyate  // RKS_38.23 //
viùõos tu prãõanaü kçtvà anantaphalam a÷nute  /
kro÷amàtrapramàõaü hi viùõukùetraü prakãrtitam  // RKS_38.24 //
na vi÷ed brahmahatyà ca satyam etacchivoditam  /
màsopavàsaü yaþ kuryàd agnihotraü tathaiva ca  // RKS_38.25 //
pativratà tvaü satyaü ca svàdhyàyaü yaj¤akarma ca  /
càndràyaõaü paràkaü ca pitéõàü ca tilodakam  // RKS_38.26 //
pitaras tasya tçpyanti loke krãóanti vaiùõave  /
ekaràtraü triràtraü ca kçcchraü sàntapanaü tathà  // RKS_38.27 //
atikçcchraü parõakçcchraü tathà 'nyad vaiùõavaü vratam  /
ekàda÷yàü na bhuïkte yaþ pakùayor ubhayor api  // RKS_38.28 //
sa gacchati paraü sthànaü yatràste bhagavàn hariþ  /
anyakùetràt koñiguõaü phalaü vai ke÷avo 'bravãt  // RKS_38.29 //
tatra japtaü tapas taptaü sarvaü bhavatu càkùayam  /
÷ravaõe dvàda÷ã puõyà rohiõyàm aùñamã ÷ubhà  // RKS_38.30 //
tatropoùya mahàràja viùõuloke mahãyate  /
càõóàlaþ ÷vapaco và 'pi tiryagyonigato 'pi và  // RKS_38.31 //
atra yas tyajati pràõàn viùõulokaü sa gacchati  /
kàrttike caiva vai÷àkha upavàsaü karoti yaþ  // RKS_38.32 //
da÷akoñy upavàsànàü phalaü pràpnoti mànavaþ  /
÷aïkareõa purà gãtaü puràõe skandakãrtite  // RKS_38.33 //
màsopavàsino dçùñvà tatraiva ca pativratàþ  /
dharmaràjaþ svayaü gatvà arghaü tebhyo nivedayet  // RKS_38.34 //
ùaùñiyànasahasrais tu àgato bhagavàn prabhuþ  /
sahasrayojanaü yàvad àyàti bhagavàn yamaþ  // RKS_38.35 //
÷uklavastraparãdhàno dharmatejo vapur dharaþ  /
sthitvà yànasya caivàgre bhaktyà pàdau ca vandate  // RKS_38.36 //
pradç÷ya vaiùõavaü lokaü tato gatvà nivartate  /
pratyàgateùu yàneùu apçcchan svecchayà yamam  // RKS_38.37 //
brahmaõo mànasàþ putràþ sapta caiva maharùayaþ  /
kasmàc ca kàraõàd dharma pàdacàrã gataþ svayam  // RKS_38.38 //
kathayasva mahàbhàga paraü vismayam àgatàþ  /
prahasya càbravãd dharmaþ ÷çõvantu munisattamàþ  // RKS_38.39 //
pativratànàü dãptiü ca dãptiü màsopavàsinàm  /
a÷aktà draùñum etàsàü vimànàn dårataþ sthitàn  // RKS_38.40 //
tàbhyaþ pratyàgatàþ sarve mama bhçtyà bhayaükaràþ  /
etasmàt kàraõàd vipràþ pàdacàrã gato hy aham  // RKS_38.41 //

màrkaõóeya uvàca:
màhàtmyàc càmaràvatyàü harer amitatejasaþ  /
vàsa÷ ca yajanaü tatra kãrtitaü kalinà÷anam  // RKS_38.42 //
athànyaþ paramo devo brahme÷a iti vi÷rutaþ  /
revàyà uttare kåle saüsthitaþ pàpanà÷anaþ  // RKS_38.43 //
arcanàt tasya devasya na÷yetaino yudhiùñhira  /
pitaras tçptim àyànti brahmalokam avàpnuyuþ  // RKS_38.44 //
laïke÷varàd dakùiõataþ siddhaliïgaü prakãrtitam  /
arcanàt spar÷anàt tasya gàõapatyam avàpyate  // RKS_38.45 //
vi÷ve÷varaü mahàliïgaü sarvadevam ayaü ÷ubham  /
÷uklàùñamyàü ca vai÷àkhe liïgàyutaphalaü labhet  // RKS_38.46 //
arcanàt tasya liïgasya ÷ivasyànucaro bhavet  /
tato gacchen mahàràja revàyà uttare tañe  // RKS_38.47 //
pàpapraõà÷anaü caiva liïgaü paramasiddhidam  /
arcanàt tarpaõàt snànàd brahmahatyàü vyapohati  // RKS_38.48 //
çõànàü mocanaü caiva liïgaü pàpapraõà÷anam  /
anekabhàvikaü caiva çõaü tasya praõa÷yati  // RKS_38.49 //
tilodakapradànena çõamocanadar÷anàt  /
pitaras tasya tçpyanti yàvac candràrkatàrakam  // RKS_38.50 //
athànyat paramaü liïgaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
dàruvane siddhaliïgaü kathaü pa÷yanti ka÷malàþ  // RKS_38.51 //
narmadàcarusambhede snànaü kçtvà yathoditam  /
snàpayitvodakene÷aü bilvapatrai÷ ca påjanàt  // RKS_38.52 //
na tasya punar àvçttir umàmàhe÷varàt puràt  // RKS_38.53 //
catuùke÷varaü siddhaliïgam àmalakyàþ pramàõataþ  /
arcitaü vai surair daityair na taü pa÷yanti mànavàþ  // RKS_38.54 //
karoty atra tu yaþ ÷ràddhaü putraþ paramadhàrmikaþ  /
pitaras tasya tçpyanti yàvad àhåta saüplavam  // RKS_38.55 //
÷àkalyasyà÷ramaü puõyaü yojanàyutavistaram  /
yaj¤aparvatam àsàdya niþsçtà carukà nadã  // RKS_38.56 //
÷akreõeùñaü purà tatra bçhaspatipurodhasà  /
etat puõyatamaü loke gãyate sarvadaivataiþ  // RKS_38.57 //
candrasåryoparàge tu yatphalaü kurujàïgale  /
revàcarukasaüyoge tatphalaü ÷ivakãrtitam  // RKS_38.58 //
tatràkhyàtaü dàruvanaü bhuvi sarvair niùevitam  /
munãnàü ùaùñisàhasrais tretàtapasi saüsthitaiþ  // RKS_38.59 //
kandamålaphalàhàrair agnihotraparàyaõaiþ  /
etat tãrthaprabhàveõa gatàs te brahmaõaþ purãm  // RKS_38.60 //
nihatya càndhakaü tatra nanarta bhagavà¤chiva  /
gaõànàü nàyakàþ sarve nànàvàdyànavàdayan  // RKS_38.61 //
tatra nçtyati deve÷aþ sarvà nçtyanti devatàþ  /
tena dàruvanaü khyàtaü liïgaü pàpapraõà÷anam  // RKS_38.62 //
arcanàt tasya devasya gàõapatyam avàpnuyàt  /
vimale÷varaü tatra liïgaü sarvadevam ayaü ÷ubham  // RKS_38.63 //
snànàt tatra divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
nirmalãkçtadehàs tu kçtàs tatra suràsuràþ  // RKS_38.64 //
pinàkinà mahàràja nãtàþ sarve triviùñapam  /
tilodakaiþ piõóadànaiþ pitén prãõàti yo naraþ  // RKS_38.65 //
sa gacchati paraü sthànaü yatra devo mahe÷varaþ  /
candrasåryagrahe pràpte dànasaükhyà na vidyate  // RKS_38.66 //
÷ivam abhyarcya tatraiva gàõapatyam avàpnuyàt  /
vimale÷varaü tatra liïgaü svayaü viddhi mahe÷varam  // RKS_38.67 //
vyàghre÷varaü yatra liïgaü vyàghrã yatra divaü gatà  /
tilodakapradànena haviùà piõóadànataþ  // RKS_38.68 //
pitén uddharate putraþ ÷atapårvàüs tathà paràn  /
vaset sa vàruõe loke yàvad indrà÷ caturda÷a  // RKS_38.69 //
arcanàt tasya devasya kãrtanàc chravaõàd api  /
indralokam avàpnoti satyam etan mayoditam  // RKS_38.70 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe cakrasvàmivarõano nàmàùñatriü÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 39

yudhiùñhira uvàca:
liïgaü vyàghre÷varaü nàma vighnakartçsamàgame  /
kathitaü yan mahàbhàga sarvapàpavimokùaõam  // RKS_39.1 //
prabhàvaü vedituü tasya punar icchàmy ahaü mune  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan kathàü divyàü sarvapàpapraõà÷inãm  // RKS_39.2 //
babhrur nàma purà càsãdràjà paramadhàrmikaþ  /
puõóravarddhanavàsã ca satyadharmaparàyaõaþ  // RKS_39.3 //
pituþ kùayàhe sampràpte ÷ràddhakàle susaüyataþ  /
nityaü naimittikaü karma pitrarthaü sa cakàra ha  // RKS_39.4 //
yaj¤akàle nivçtte 'tha buddhiü pràpya tu bhàrata  /
cintayàmàsa ràjàsau kiükaromãtã càbravãt  // RKS_39.5 //
çùayo nirapekùà÷àþ kandamålaphalà÷inaþ  /
vipràtithiü na pa÷yàmi kam bhojayitum utsahe  // RKS_39.6 //
saücintya viprabhojyàrthaü pàkam apsu vyanikùipat  /
çgveda÷ ca tato vàkyaü kopàt pràha tatas tadà  // RKS_39.7 //
idànãü dvàparasyànte vartate pàpasaübhavaþ  /
vaivasvate 'ntare pràpte bràhmaõà labdhakàmukàþ  // RKS_39.8 //
te bhu¤jan kàmukàþ sarve ràjadravyaü sakilbiùam  /
de÷e kadàcit puõyàhe bhàradvàjà÷ramaügataþ  // RKS_39.9 //
so 'bhivàdya namaskçtya muniü tatra vyavasthitaþ  /
bhàradvàjo 'bravãd vàkyaü tasmai dattvàsanaü mahat  // RKS_39.10 //
svàgataü te mahàràja ku÷alaü saha bhàryayà  /
ciraü dçùño 'si dharmaj¤a ekàkã tvaü kathaücana  // RKS_39.11 //

ràjovàca:
adya me ku÷alaü brahmaüstvatpàdàmbujadar÷anàt  /
maharùe ÷ràddhakàlo 'yàü pitéõàü mama vartate  // RKS_39.12 //
bhojaye 'haü yathà vipraü tathà tvaü kartum arhasi  /
tasya tadvacanaü ÷rutvà bhàradvàjo 'bravãd vacaþ  // RKS_39.13 //
maharùãõàü sahasràõi tuùñànàm årdhvaretasàm  /
haüsaloma÷amukhyànàü yadi bhojayituü kùamaþ  // RKS_39.14 //
pa÷càt pravartate ÷ràddhaü satyam etad bravãmy aham  /
dadyà hemamayaü pãñhaü dadyà dhànyaü tathà vasu  // RKS_39.15 //
madhudhenuü tathà divyàü payodhenuü tathaiva ca  /
agni÷aucasya kaupãnaü vastrasya tu vi÷àmpate  // RKS_39.16 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà bhàradvàjasya bhåpatiþ  /
evamastviti taü coktvà sarvaü patnyai nyavedayat  // RKS_39.17 //
mahokùaü kalpayitvà pitçkàryaü nivartaye  /
÷rautasmàrtàdikaü karma àmiùaü pitçtarpaõam  // RKS_39.18 //
ityàdismçtivàkyàni paryàlocya punaþ punaþ  /
mahokùaü ca tato hatvà tarpayàmàsa tàn pitén  // RKS_39.19 //
anaóvàhaü pa÷uü j¤àtvà bhàradvàjàdayas tataþ  /
kupitàþ karmaõà tena ràj¤ãü ràjànam eva ca  // RKS_39.20 //
kopasaübhàrasaütaptà garhayanto 'bruvaüs tadà  /
suràmàüsàdimàdhvãkaü kçtvà gomàüsabhakùaõam  // RKS_39.21 //
taptakçcchraü cared vipro mau¤jãbandhena ÷åddhyati  /
abhakùabhakùaõaü kçtvà karãùàgnau vi÷ed dvijaþ  // RKS_39.22 //
ghàtitàni tvayà càùñau sahasràõi tapasvinàm  /
havyaü devà na gçhõanti kathaü ca pitaraþ punaþ  // RKS_39.23 //
tvayà vai kratava÷ceùñàste gatà vai ÷vayoniùu  /
vyarthamàsa tapaste 'dya målanà÷as tvayà kçtaþ  // RKS_39.24 //

babhrur uvàca:
vedoktaü yaþ parityajya dharmamanyaü samàcaret  /
da÷avarùasahasràõi ÷vayonau jàyate dhruvam  // RKS_39.25 //
vedàrthanindakà ye vai bràhmaõà j¤ànadurbalàþ  /
iha janmani ÷ådràste mçtàþ ÷vàno bhavanti te  // RKS_39.26 //
gomedho hayamedha÷ ca naramedhas tathà 'paraþ  /
kùatriyàstvatha jãvanti påjyante devamànuùaiþ  // RKS_39.27 //
ràj¤as tadvacanaü ÷rutvà bhàradvàjo '÷apat nçpam  /
yasmàn mahokùamàüsena tàrpità bràhmaõàs tvayà  // RKS_39.28 //
bhavatu anena pàpena vyàghro vyàghrã tava priyà  /
divyaü varùasahasraü tu vasudhàü vicariùyathaþ  // RKS_39.29 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà muner amitatejasaþ  /
sudharmà càbravãd vàkyaü ràjapatnã ya÷asvinã  // RKS_39.30 //
vedoktakarmakartà tu yataþ ÷aptaþ patir mama  /
pativratà ca nirdoùà dharmiùñhà 'haü tathaiva ca  // RKS_39.31 //
da÷avarùasahasràõi tena pàpena duþkhitàþ  /
bhaviùyatha mahàghorà yåyaü vai brahmaràkùasàþ  // RKS_39.32 //
nirjale marude÷e ca apare kaõñakàvçte  /
kùudhàrtà÷ ca tçùàrtà÷ ca kàkagçdhrair anudrutàþ  // RKS_39.33 //
bhàradvàja÷ ca ràj¤ã ca ÷aptvà tatra parasparam  /
bhàradvàja÷ ca sàrddhaü taiþ kçtvà puõyaü tato nçpa  // RKS_39.34 //
brahmalokaü jagàmàtha bràhmaõaiþ saha bhàrata  /
so 'bhivàdya yathà nyàyaü brahmàõaü surasattamam  // RKS_39.35 //
sarvaü nyavedayat tatràbhakùabhojyaü ca yatkçtam  /

brahmovàca:
lokàpacaritaü karma [] kàryaü devavarjitam  // RKS_39.36 // [Gap in Original]
uktàni ca niùiddhàni dharmàdharmavicàraõe  /
lokoktaü vihitaü karma trayã màrgaü vicàritam  // RKS_39.37 //
kartavyaü tu prayatnena svargamokùapradàyakam  /
bodhità bràhmaõàs tena brahmaõà nçpatis tadà  // RKS_39.38 //
÷àpàntaþ kathitas teùàü tenaiva parameùñhinà  /
÷àpasyànto mayà dçùño bhavatàü pàpakarmiõàm  // RKS_39.39 //
puõyakùaye ca ÷aptàs tu sampràpte tu yugàntare  /
narmadàtãravàsã yo màrkaõóeyo mahàmuniþ  // RKS_39.40 //
sa dàsyaty upade÷aü vo yena mokùam avàpsyatha  /
tataþ kàlena mahatà màrkaõóeyaü muniü gatàþ  // RKS_39.41 //
daivayogena te sarve kalpagà tãravàsinam  /
abhivàdya yathà nyàyaü tam çùiü praõipatya ca  // RKS_39.42 //
sthitàþ svakarma tatraiva vyàharantaþ parasparam  /
dçùñvà tàü÷ cintayàmàsa màrkaõóeyo mahàmuniþ  // RKS_39.43 //
mithunaü vyàghraråpeõa vyàharan mànuùãü giram  /
kena karmavipàkena bràhmaõà brahmaràkùasàþ  // RKS_39.44 //
evaü saücintya màrkaõóo bhàradvàjam athàbravãt  /
dampatã vyàghraråpeõa bràhmaõà brahmaràkùasàþ  // RKS_39.45 //
yåyaü ca vikçtàkàràþ kathayadhvaü kathaü ca tat  /

bhàradvàja uvàca:
÷çõu brahman samàsena kathyamànaü vaco mama  // RKS_39.46 //
bhaviùyabhåtatattvaj¤a trikàlaj¤a trivedavit  /
babhrur nàmà cakravartã puõóravardhanasaüsthitaþ  // RKS_39.47 //
sudharmà nàma tasyaiva dharmapatnã pativratà  /
ekadà ÷ràddhakàle tu nàtithiü pràptavàn dvijam  // RKS_39.48 //
saücintyàtha tad àtmànam àgato hyà÷ramaü mama  /
pàdau jagràha ÷irasà tato vacanam abravãt  // RKS_39.49 //
pitéõàü ÷ràddhakàlo me prasàdaþ kriyatàü mayi  /
tato mayopadiùño 'sau munãüs tvaü bhojayàdhunà  // RKS_39.50 //
mahokùaü ÷àtayitvà tu bhojitàs te tapodhanàþ  /
÷apto mayà ca ÷ãghraü tvaü vyàghrayoniü gamiùyasi  // RKS_39.51 //
nirbhartsya màü ca tatpatnã ÷a÷àpa brahmaràkùasàþ  /
yåyaü bhavata vai sarve marude÷e kùudhàrditàþ  // RKS_39.52 //
brahmàõaü ca tataþ pràptà vivàdena parasparam  /
brahmaõà preùitàs te 'mã tvat sakà÷am ihàgatàþ  // RKS_39.53 //
etat te kathitaü sarvaü kàraõaü vikçte mahat  /
nànyat sthànaü prapa÷yàmo yatràsmàkaü sthitir bhavet  // RKS_39.54 //
na divà naiva ràtri÷ ca na såryo na ca candramàþ  /
na grahà naiva çkùàõi çùayo yatra maõóalam  // RKS_39.55 //
saritaþ sàgaràþ ÷ailà bhåtagràmaü caturvidham  /
àsãd idaü tamo bhåtamàdi madhyàntavàrjitam  // RKS_39.56 //
mugdhà vayaü na jànãmo na càj¤àyata kiücana  /
nyagrodhaü narmadàmadhye meghàbhaü kàlaråpiõam  // RKS_39.57 //
tvàü vai sarvadvija÷reùñhaü nànya pa÷yàmi kiücana  /
tvaü pità no guru÷ caiva harir dhàtà svayaü ÷ivaþ  // RKS_39.58 //
akàmataþ kçtaü pàpaü svayam etad upàrjitam  /
tvatprasàdàt muni÷reùñha mu¤càmo ghorakilbiùàt  // RKS_39.59 //
nàbhuktaü kùãyate karma kalpakoñi÷atair api  /
ava÷yam eva bhoktavyaü kçtaü karma ÷ubhà÷abham  // RKS_39.60 //

màrkaõóeya uvàca:
÷àkalyasyà÷ramaü puõyaü brahmarùigaõasevitam  /
vaidåryàt pa÷cime bhàge yatra devo mahe÷varaþ  // RKS_39.61 //
tatra gatvà ca yåyaü vai tapa÷cograü kariùyatha  /
japadhyànaparà nityaü kandamålaphalà÷inaþ  // RKS_39.62 //
evaü dvàda÷avarùàõi saütiùñhadhvaü dvijottamàþ  /
yàvad vai vedamànena punaþ sçùñiþ pravartate  // RKS_39.63 //
tamo bhåtam idaü sarvaü na pràj¤àyata kiücana  /
sarvaü cakàra bhagavàn mahàkàlavapurdharaþ  // RKS_39.64 //
pràõinàü karmaõà hyetaj jagatkàlava÷aïgatam  /
vàyuragnirjalaü pçthvã bhåtagràma÷ caturvidhaþ  // RKS_39.65 //
kàlasya bhojanaü sarvaü bhasmapu¤jam ivàbhavat  /
nà÷caryam atra kartavyaü punaþ sçùñir bhaviùyati  // RKS_39.66 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà sarve te pàpayonayaþ  /
namaskçtya muni÷reùñhaü màrkaõóaü kalpavàsinam  // RKS_39.67 //
ràjà ca ràjapatnã ca çùayo vimale÷varam  /
jagmuþ kàlena mahatà punaþsçùñiþ pravartità  // RKS_39.68 //
svayaü prajàpatir brahmà sasarja vividhàþ prajàþ  /
kalàþ kàùñhà muhårtà÷ ca jagatsthàvarajaïgamam  // RKS_39.69 //
saritaþ sàgaràn gulmàn parvatàü ca latàs tathà  /
àpo 'gniü vai tathà vàyuü bhåtagràmaü caturvidham  // RKS_39.70 //
såryaü ca dakùiõe netre so 'sçjat pràõinas tathà  /
vàmanetre himàü÷uü ca sa tathà paryakalpayat  // RKS_39.71 //
etad çkùavaraiþ sàrddhaü pavitraü dhruvamaõóalam  /
vivasvataþ prabhàü caiva sarvalokaprakà÷inãm  // RKS_39.72 //
sçùñà càndramasã jyotsnà divà ràtrã tathaiva ca  /
apareùu ca dvãpeùu na såryo naiva candramàþ  // RKS_39.73 //
raudrã prabhà 'sti tatraivaü punaþ sçùñiþ pravartità  /
pårõe tu dvàda÷e varùe ÷àpànte samupasthite  // RKS_39.74 //
arcayitvà mahe÷ànaü revàvyàghrasamàgame  /
bhàradvàjàdayaþ sarve brahmalokam avàpnuyuþ  // RKS_39.75 //
kàmikaü yànam àruhya ràjà muniyutas tadà  /
tãrthasyàsya prabhàveõa umàmàhe÷vare pure  // RKS_39.76 //
vyàghre÷varo vyàghrakartçsaïgame trida÷àrcitaþ  /
anyal liïgaü na pa÷yàmi divyaü vai vimale÷varàt  // RKS_39.77 //
arcanàt tasya liïgasya dar÷anàt spar÷anàt tathà  /
brahmahatyà praõa÷yeta pàpeùv anyeùu kà kathà  // RKS_39.78 //
tãrtheùu ÷ràddhakaraõàt pitéõàm akùayà gatiþ  /
kalpakoñisahasràõi kalpakoñi÷atàni ca  // RKS_39.79 //
tãrthasyàsya prabhàveõa loke krãóanti vaiùõave  /
etat te kathitaü sarvaü yathàdçùñaü yathà÷rutam  // RKS_39.80 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya a÷vamedhaphalaü labhet  // RKS_39.81 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe vimale÷varavarõano nàmaikonacatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 40

yudhiùñhira uvàca:
manasà cintitaü yacca tad eva samupasthitam  /
lakùaõaü såtrayàgasya parvatasya tu veùñanam  // RKS_40.1 //
kasmin kàle prakartavyaü vidhànàü vidhipårvakam  /
tvam eva vetsi sarvaü vai viditaü kuru sàmpratam  // RKS_40.2 //
yena devàþ sagandharvà mànuùàþ pàpayonayaþ  /
tatra yàgaprabhàveõa divi devatvam àgatàþ  // RKS_40.3 //

màrkaõóeya uvàca:
÷råyatàü ràja÷àrdåla såtrayàgasya lakùaõam  /
candrasåryoparàge tu ùaóa÷ãtimukhe tathà  // RKS_40.4 //
yugàdau viùuve caiva vyatãpàte ca saükrame  /
kàrttikyàü ca tathà màghyàü vai÷àkhyàü caiva bhàrata  // RKS_40.5 //
såryoparàgatulyàyàü ùaùñhyàü hi kapilasya tu  // RKS_40.6 //
vai÷àkhamàsasya tu yà tçtãyà navamyathorjasya ca ÷uklapakùe  /
màghe tvamà caiva nabhasyakçùõà trayoda÷ã ceti yugàdayas tathà  // RKS_40.7 //
parvasveteùu kaunteya såtrayàgaü tu kàrayet  /
anantaphalasaüyuktaü ÷ivena kathitaü purà  // RKS_40.8 //
såtreõa veùñayed yas tu parvataü ÷ivasannibham  /
umayà sahitaü devaü gaõe÷ena tathaiva ca  // RKS_40.9 //
tàvad yugasahasràõi svargaloke mahãyate  /
putriõã bhartçsaüyuktà nàrã tadveùñinã bhavet  // RKS_40.10 //
kau÷eyaü paññasåtraü ca kàrpàsaü ca mahãpate  /
navatantuü ca yaþ kuryàd da÷a dvàda÷atantukam  // RKS_40.11 //
aùñàda÷a mahàràja caturviü÷ati và kramàt  /
kùàlayet koñitãrthe tu gandhadhåpena vàsayet  // RKS_40.12 //
badhnãyàt puùpamàlàü ca dãpamàlàü ca bodhayet  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà oükàre vidhipårvakam  // RKS_40.13 //
÷ivadhyànaparo bhåtvà niràhàro ni÷àü nayet  /
prabhàte cotsavaü kuryàd oükàràbhyarcanaü tathà  // RKS_40.14 //
nyagrodhe bandhayet såtraü samàdhistho nare÷vara  /
koñitãrthaü tato gacchet sarvatãrthamayaü ÷ubham  // RKS_40.15 //
çõamokùaü pàpanà÷aü narake÷varam uttamam  /
gandharve÷varaliïgaü tu gacchet parama÷obhanam  // RKS_40.16 //
adç÷yaü sarvabhåtànàü nàgakanyàbhirarcyate  /
tatra snàtvà naro ràjan gàndharvaü lokamàpnuyàt  // RKS_40.17 //
tato gacchen nçpa÷reùñha aïgàre÷varam uttamam  /
dar÷anàt tasya liïgasya gàõapatyam avàpyate  // RKS_40.18 //
aïgàreõa tapastaptaü divyaü varùa÷ataü tathà  /
grahatvamagamat so 'pi tãrthasya 'sya prabhàvataþ  // RKS_40.19 //
brahmàvartaü tato gacchet sarvatãrtham ayaü ÷ubham  /
tatra snàtvà naro ràjan chivalokam avàpnuyàt  // RKS_40.20 //
tilodakapradànena pitéõàü paramà gatiþ  /
divyaü varùasahasraü tu tapas tepe suduùkaram  // RKS_40.21 //
brahmà caiva puràkalpe lokànugrahakàrakaþ  /
liïgaü madhye÷varaü nàma jalamadhye vyavasthitam  // RKS_40.22 //
påjyate nàgakanyàbhir na tat pa÷yanti mànavàþ  /
dàruke÷varaliïgaü tu sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_40.23 //
arcanàt tasya devasya naro vidyàdharo bhavet  /
bhçguliïgaü tato gacched bhairavo yatra saüsthitaþ  // RKS_40.24 //
bhçguü gatvà nara÷reùñha mucyate brahmahatyayà  /
jàle÷varaü tato gacchet parvatãrthottamottamam  // RKS_40.25 //
snànamàtro naras tatra sa bhave na punar bhavet  /
tilodakapradànena pitéõàm akùayà gatiþ  // RKS_40.26 //
bhairavaü råpamàsthàya bàõasya ca puratrayam  /
pàtitaü jalamadhye tu narmadàyà hareõa vai  // RKS_40.27 //
jvalatpà÷upatàstreõa tatraiva tad anantaram  /
tad astrasaïgamàc chãghraü pàtàlàc cotthitaü tataþ  // RKS_40.28 //
liïgaü jàle÷varaü nàma brahmahatyàü vyapohati  /
koñitãrthaü tato gacchet snàtvà ca vidhipårvakam  // RKS_40.29 //
valakùaü bandhayet såtram oükàrasya tu bhàrata  /
oükàraü ca samabhyarcya dãpamàlàü ca bodhayet  // RKS_40.30 //
saphalaþ såtrayàgas tu tvatprasàdàn mahe÷vara  /
yatãü÷ ca bhojayet tatra dadyàc chaktyà ca dakùiõàm  // RKS_40.31 //
sàrddhaü ca bandhubhçtyai÷ ca pàraõaü kriyate nçpa  /
yaþ ÷àrãreõa kaùñena paryañec chivaparvatam  // RKS_40.32 //
pade pade yaj¤aphala tasya syàc chaïkaro 'bravãt  /
purà devagaõaiþ sarvaiþ siddhagandharvakinnaraiþ  // RKS_40.33 //
vidyàdharais tathà yakùair asurair daityadànavaiþ  /
candràdityagrahai÷ caiva nakùatradhruvamaõóalaiþ  // RKS_40.34 //
vi÷vedevai÷ ca sàdhyai÷ ca marudbhir vasubhis tathà  /
devaràjena cendràõyà sàvitryà caiva bhàrata  // RKS_40.35 //
arundhatyà sarasvatyà gàyatryà sa ca parvataþ  /
såtreõa veùñito bhaktyà phalaü pràptaü ÷ivoditam  // RKS_40.36 //
ahalyà menakà rambhà ghçtàcã corva÷ã tathà  /
tilottamà tathà cànyà saritaþ sàgarà÷ ca vai  // RKS_40.37 //
veùñanàt parvatasyàsya digdevatvamavàptavàn  /
yàvac candra÷ ca sårya÷ ca yàvat tiùñhati medinã  // RKS_40.38 //
såtrayàgaprabhàveõa tàvac chivapure vaset  /
etat te kathitaü ràjan såtrayàgasya yatphalam  // RKS_40.39 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya rudrasyànucaro bhavet  // RKS_40.40 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe såtrayàgavarõano nàma catvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 41

yudhiùñhira uvàca:
kãrtanaü koñitãrthasya mànasaükhyàpramàõataþ  /
tãrthàni cottare yàmye pràkàre saüsthitàni ca  // RKS_41.1 //
kathayasva prasàdena tàni me munisattama  /
teùàü tu dar÷anàd eva pàpaü duùkçtakarmiõàm  // RKS_41.2 //
praõa÷yet tatkùaõàd eva tamaþ såryodaye yathà  /
màrkaõóeya uvàca:
uttare yàni tãrthàni yàni tãrthàni dakùiõe  // RKS_41.3 //
lãyante koñitãrthe tu sàkùàc chivapade nçpa  /
pçthivyàü yàni tãrthàni àsamudràntagocare  // RKS_41.4 //
tàni sàkùàt koñitãrthe lãyante parame pade  /
kapilà 'marayor madhye narmadoükàramadhyataþ  // RKS_41.5 //
atràntare nçpa÷reùñha koñitãrthaü vyavasthitam  /
da÷àyutàni tãrthànàü pàtàlatalavàsinàm  // RKS_41.6 //
kapilànarmadàmadhye ÷ivena sthàpitàni ca  /
atràntare mahàràja rudràvartajalena tu  // RKS_41.7 //
snàtvà vidhànatas te vai gacchanti ÷ivamandiram  /
ye vasanty uttare kåle rudraloke vasanti te  // RKS_41.8 //
vasanti vàmabhàge vai te lokaü yànti vaiùõavam  /
ye pårvapa÷cime bhàge vasanty amarakaõñake  // RKS_41.9 //
rudrasya brahmaõo lokaü te prayànti ca vaiùõavam  /
jale caikàda÷àgnau tu patane ùoóa÷aiva tu  // RKS_41.10 //
sahasràõi tathà÷ãtir maraõàd gogçhe tathà  /
ana÷ane brahmalokaþ sàrddhaü lakùamudàhçtaþ  // RKS_41.11 //
kapilànarmadàtoye jalàgnã sàdhayanti ye  /
caturyugasahasràõi rudraloke vasanti te  // RKS_41.12 //
ava÷aþ svava÷o và 'pi mçgapakùisarãsçpàþ  /
tiryagyonigatàþ pàpà mriyante ye yudhiùñhira  // RKS_41.13 //
ràjànas te prajàyante ÷ubhe vaidyàdhare pure  /
ràhusomasamàyoge koñitãrthe naràdhipa  // RKS_41.14 //
puõyaü yat kãrtitaü puüsàü tasya saükhyà na vidyate  /
gayàyàü ca kurukùetre puùkare 'marakaõñake  // RKS_41.15 //
tulyaü phalamavàpnoti ràhugraste divàkare  /
pràcã sarasvatã yatra sthàõuþ sàrasvataü jalam  // RKS_41.16 //
sàrddhaü dvàda÷a lakùaü tu dattaü tatra pravartate  /
tat tulyaü tu bhavet sarvaü koñitãrthe na saü÷ayaþ  // RKS_41.17 //
nyàyopàrjitavittasya ràhugraste divàkare  /
nànàvidhaü tu puõyaü ca mataü vai parikãrtitam  // RKS_41.18 //
brahmaviùõu÷ivoktaü ca pramàõa sarvasammatam  /
alpasattvà narà ràjan kàle màyàvimohitàþ  // RKS_41.19 //
oükàraü ye na pa÷yanti tathà vai saptakalpagàm  /
gochàgayor mahàràja hemaråpye yad antaram  // RKS_41.20 //
÷ådrabràhmaõayor yadvad yathà vaddadhitakrayoþ  /
amare÷varatãrthaü hi j¤eyaü tãrthàntaraiþ saha  // RKS_41.21 //
dãyate koñitãrthe yadgu¤jàmàtraü hiraõyakam  /
tasya saükhyà na vidyate yàvad àhåta saüplavam  // RKS_41.22 //
caturhastapramàõaü tu koñitãrthaü na saü÷ayaþ  /
hastamàtraü tathà cànye vitastiü ca tathà 'pare  // RKS_41.23 //
caturaïgulamayaü ke 'pi kecid aïgulamànataþ  /
arddhàïgulaü yavamàtraü brahmasåtrapramàõataþ  // RKS_41.24 //
caturviü÷e dvàda÷àbde kurukùetràt sarasvatã  /
koñitãrthe tathà snàtuü ràhugraste divàkare  // RKS_41.25 //
kariõãråpamàsthàya àyàt svapuõyakakùayàt  /
snànaü kçtvà punaryàti kurukùetraü na saü÷ayaþ  // RKS_41.26 //
kàverãsaïgamaü yàvad àrabhyo dadhisaïgamam  /
atràntare mahàràja tãrthakoñyo da÷a smçtàþ  // RKS_41.27 //
koñitãrthaü samàrabhya nãlagaïgàvasànataþ  /
aùñalakùàõi tãrthànàü brahmasåtrapramàõataþ  // RKS_41.28 //
kàveryàþ pårvabhàge ca yàvat paryaïkaparvataþ  /
da÷a lakùàõi tãrthànàü saükhyà ca kathità tava  // RKS_41.29 //
narmadàyàü samàsàdya jamadagner mahà÷ramam  /
÷rãkaõñhaü nãlakaõñhaü ca liïgaü pàpapraõà÷anam  // RKS_41.30 //
kanyàtãrthaü mahàpuõyaü kapile÷varam uttamam  /
kapilàvartasaüj¤aü tu tãrthaü pàpaharaü param  // RKS_41.31 //
tatra påùà ca såryas tu ÷ivadhyànaparàyaõaþ  /
divyaü varùasahasraü tu tapas tepe suduùkaram  // RKS_41.32 //
tatas tuùñaþ sure÷ànas tam uvàca tadà nçpa  /
varaü vçõãùva bhadraü te yat te manasi vartate  // RKS_41.33 //

påùovàca:
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtuü tvam icchasi  /
såryapiïgalasaüj¤aü tu liïgaü paramasiddhidam  // RKS_41.34 //
àkà÷e pratapadra÷misahasràü÷u samaprabham  /
màse màse 'nyamitras tu saükrama÷ cànyarà÷iùu  // RKS_41.35 //
imaü varam ahaü manye jagad dyotanakàrakam  /

ã÷vara uvàca:
sarvasampatsamçddhis te matprasàdàd bhaviùyati  // RKS_41.36 //
kçte yuge mahàràja mayaitad dçùñam eva ca  /
caturda÷yàü tathà 'ùñamyàü piïgale÷varapåjanàt  // RKS_41.37 //
koñiyaj¤aphalaü pràpya ÷ivaloke mahãyate  /
revàtãreùu ye devàþ kro÷amàtraü svayaübhuvaþ  // RKS_41.38 //
sarve te siddhidà j¤eyàþ kàmabhogaphalapradàþ  /
kecit kåùmàõóamàtrà vai kecidvai puùpamàtrakàþ  // RKS_41.39 //
eraõóaphalamàtrà÷ ca vajramauktikamànataþ  /
kçte maõimayàþ proktàs tretàyàü tu hiraõmayàþ  // RKS_41.40 //
dvàpare raupyatàmrà÷ ca kalau cà÷mamayàþ smçtàþ  /
bràhmaü kçtayugaü pràhus tretàü vai kùatriyaü tathà  // RKS_41.41 //
dvàparaü vai÷yam ity evaü kaliü ÷ådraü tathaiva ca  /
nàpuõyàliïgamàsàdya mriyate 'marakaõñake  // RKS_41.42 //
ko na mucyeta kaunteya saptajanmajakilbiùàt  /
yàdç÷o 'yaü giriþ puõyaþ sarvato 'marakaõñakaþ  // RKS_41.43 //
tàdç÷aü nànupa÷yàmi triùu lokeùu bhàrata  /
parvatasya samantàt tu tãrthakoñir vyavasthità  // RKS_41.44 //
svargasopànamàsàdya pràtyakùaü ÷ivadar÷anam  /
supuõyaü koñitãrthaü vai tathà càmarakaõñakam  // RKS_41.45 //
svargadaü mokùadaü viddhi sarvasiddhipradàyakam  /
vaidåryaparvate siddho màndhàtà ca kçte yuge  // RKS_41.46 //
kathito nçpa÷àrdåla tathànyat kathayàmi te  /
kàverãsaïgamaþ puõyaþ sarvalokeùu vi÷rutaþ  // RKS_41.47 //
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
kàveryàü bhåtajàbhaume vyatãpàto yadà bhavet  // RKS_41.48 //
sahasraguõitaü puõyaü bhavet tasyàs tu saïgame  /
÷astreõa nihatà ye vai tilami÷ràmbudànataþ  // RKS_41.49 //
te caikoddiùña÷ràddhena svargalokam avàpnuyuþ  /
càõóàlàd guhakàt sarpàd vidyuto bràhmaõàd api  // RKS_41.50 //
daüùñribhya÷ ca pa÷ubhya÷ ca maraõaü pàpakarmiõàm  /
sarve te nçpa÷àrdåla kàverãsaïgame ÷ubhe  // RKS_41.51 //
÷ràddhasya karaõàt satyaü tçptà yànti paràü gatim  /
kubereõa tapas taptaü divyaü varùasahasrakam  // RKS_41.52 //
àràdhitaþ påjita÷ ca lokanàtha umàpatiþ  /
÷ivaprasàdasampanno lokapàlatvamàptavàn  // RKS_41.53 //
tatra yas tyajati pràõàüs tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
ùaùñivarùasahasràõi devaràjyam avàpnuyàt  // RKS_41.54 //
ava÷aþ svava÷o và 'pi pràõatyàgaü karoti yaþ  /
da÷avarùasahasràõi ràjà vaidyàdhare pure  // RKS_41.55 //
revàkàverikais toyais tilair àraõyakais tathà  /
pitaras tarpitàs tatra tçptà yànti paràü gatim  // RKS_41.56 //
nànàmukhasahasrais tu kàverã prathità bhuvi  /
caràcaraü yathà vyàptaü vàyunà såryara÷mibhiþ  // RKS_41.57 //
tathà toyena kàveryà vyàptaü ca vasudhàtalam  /
narmadàdakùiõe kåle vàràhe vindhyaparvate  // RKS_41.58 //
pratyakùà sarvadevànàü payoùõã nirgatà yataþ  /
somasya duhità càsãt himagarbhendu÷ãtalà  // RKS_41.59 //
hareõàràdhità pårvam umàmårtiþ payasvinã  /
lokànàü tàraõàrthàya somagaïgeti gãyate  // RKS_41.60 //
viniùkràntà ÷arãràc ca vàràhasya ya÷asvinaþ  /
tatra snàtvà naro ràjan bhave vai na punar bhavet  // RKS_41.61 //
tilodakapradànena pitaras tasya bhàrata  /
da÷àyutasahasràõi loke krãóanti ÷àïkare  // RKS_41.62 //
kàrttikyàü yatphalaü tasya vàràhe vindhyaparvate  /
saükhyà na ÷akyate snànàd atra varùa÷atair api  // RKS_41.63 //
÷ivena kathitaü pårvaü puràõe skandakãrtite  /
tatra yad dãyate dànaü tasya saükhyà na vidyate  // RKS_41.64 //
ye càrcayanti vàràhaü na te pràkçtamànuùàþ  /
pràõatyàge kçte tatra ÷ivalokam avàpnuyuþ  // RKS_41.65 //
ràhusomasamàyoge vàràhe vindhyaparvate  /
kurukùetrasamaü puõyaü purà vai ÷aïkaro 'bravãt  // RKS_41.66 //
girer àrabhya vàràhàt payoùõyàþ saïgamàvadhi  /
atràntare nçpa÷reùñha tãrthakoñir udàhçtà  // RKS_41.67 //
payoùõãsaïgame tatra somàvartaþ sa ucyate  /
sa de÷aþ sarvataþ puõyaþ satyam etat tavoditam  // RKS_41.68 //
payoùõãsaïgame pàpahare liïgasya dar÷anàt  /
tatra snànasya dànasya saükhyà kartuü na ÷akyate  // RKS_41.69 //
tàpãpayoùõãsaübheda÷ candrasåryagrahe nçpa  /
kurukùetràcchataguõaþ ÷ivena parikãrtitaþ  // RKS_41.70 //
caturbhujo harir yatra ÷rãpatiþ puruùottamaþ  /
viùõukùetraü tu vij¤eyaü kro÷amàtraü tu tannçpa  // RKS_41.71 //
à÷vinasya tu màsasya kçùõapakùe caturda÷ã  /
amàvàsyà sinãvàlã parvàõy etàny anukramàt  // RKS_41.72 //
caturda÷yàü caturyoge pãyåùaü vahate nçpa  /
pitaras tçptim àyànti dine tasmin na saü÷ayaþ  // RKS_41.73 //
suryagrahe kurukùetre yatphalaü parikãrtitam  /
tàpãpayoùõãsamparke tatphalaü parikãrtitam  // RKS_41.74 //
dãpotsarge tu kaumudyàü phalaü saükhyà na vidyate  /
puruùa÷ cakravartã syàd dãpaü tatra cakàra yaþ  // RKS_41.75 //
kàrttikyàm à÷vine màsi pakùayor ubhayor api  /
màsam ekaü na bhu¤jãta tasya puõyaphalaü ÷çõu  // RKS_41.76 //
yàvac candra÷ ca sårya÷ ca himavàü÷ ca mahodadhiþ  /
tàvat kàlaü vaset svarge viùõuloke ca bhàrata  // RKS_41.77 //
narmadàdakùiõe bhittvà pàtàlàt tu samutthitam  /
kàverã kuõóam ity evaü triùu lokeùu vi÷rutam  // RKS_41.78 //
snàtamàtro naras tatra gàõapatyam avàpnuyàt  /
kuõóe÷varaü siddhaliïgaü surasiddhaniùevitam  // RKS_41.79 //
pramàdàt kurute yas tu påtaliïgasya påjanam  /
na tatpuõyasya saükhyàsti yàvac candràrkatàrakam  // RKS_41.80 //
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  /
asaükhyakàlikà tçptiþ pitéõàü nàsti saü÷ayaþ  // RKS_41.81 //
kàveryàs tu prabhàveõa narmadàsaïgamàt punaþ  /
yaj¤àvarto 'bhavad de÷aþ satyam etacchivoditam  // RKS_41.82 //
svayambhuvàni liïgàni svargamokùapradàni tu  /
yatra tatra naraþ snàtvà kàveryà nçpasattama  // RKS_41.83 //
a÷vamedhaphalaü pràpya viùõuloke mahãyate  /
tyaktvà pràõàüs tu kauveryàü kauberaü lokam àpnuyàt  // RKS_41.84 //
kaubere÷varaliïgaü tu sarvasiddhipradàyakam  /
kàverãnarmadàmadhye na tatpa÷yanti mànavàþ  // RKS_41.85 //
påjyate suradaityais tu nàgakanyàbhir arcyate  /
arcanàt tasya devasya dvàda÷àdityasannibhaþ  // RKS_41.86 //
sarvapàpavinirmuktaþ ÷ivaloke mahãyate  /
kàverãnarmadàbhede bàõaliïgaü pratiùñhitam  // RKS_41.87 //
kubereõa purà dçùñaü saïgame÷varanàmataþ  /
arcanàt tasya devasya lokapure vaset  // RKS_41.88 //
gaïgàyamunasaübhede yatphalaü parikãrtitam  /
bhaume tu bhåtajàyoge vyatãpàte ca saükrame  // RKS_41.89 //
ràhusomasamàyoge tad evàùñaguõaü smçtam  /
a÷ãti÷ ca guõàþ proktà gaïgàyamunasaïgame  // RKS_41.90 //
kàverãnarmadàyoge bàõà aùñaguõàþ smçtàþ  /
gaïgàùaùñisahasrais tu kùetrapàlaiþ prapåjyate  // RKS_41.91 //
tadardhairanyatãrthàni rakùante nàtra saü÷ayaþ  /
amare÷varayàmye tu liïgaü caiva jale÷varam  // RKS_41.92 //
dar÷anàt tasya liïgasya gàõapatyamavàpnuyàt  /
lakùai÷ ca rakùità devair narmadà saptakalpagà  // RKS_41.93 //
dhanvibhiþ ùaùñipuruùaiþ sahasrai÷ ca yudhiùñhira  /
oükàraü ÷atasàhasryà parvato liïgam eva ca  // RKS_41.94 //
anyade÷e kçtaü pàpaü puõyakùetre vina÷yati  /
puõyakùetre kçtaü pàpaü vajralepo bhaviùyati  // RKS_41.95 //
kùaõamàtreõa duþkhena atyantasukhama÷nute  // RKS_41.96 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kàverãmàhàtmyaü nàmaikacatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||

RKS adhyàya 42

màrkaõóeya uvàca:
revà bhittvà caõóavegà mahàbhàgà viniþsçtà  /
tatra snàtvà naravyàghra brahmahatyàü vyapohati  // RKS_42.1 //
tilodakaü tatra tãrthe haviùà piõóadànataþ  /
pitén samuddhared ghoràt narakàn nàtra saü÷ayaþ  // RKS_42.2 //
pàpamçtyumçtà ye tu caõóakarmakçto naràþ  /
mucyante tena pàpena caõóavegàsamàgame  // RKS_42.3 //
caõóe÷varaü tatra liïgaü sarvadevamayaü ÷ubham  /
dar÷anàt påjanàd asya puùpagandhàdidànataþ  // RKS_42.4 //
brahmahatyà sahasrair hi tatkùaõàd eva mucyate  /
candrasenaþ purà càsãd duràtmà pàpakarmakçt  // RKS_42.5 //
paradàrarata÷cauro brahmaghno gurutalpagaþ  /
raghuvaü÷ã ca pàpàtmà çùipatnãü ca bràhmaõãm  // RKS_42.6 //
anyà÷ ca yà vai subhagàþ patiü hatvà samàharat  /
naimiùàraõyavàsã ca ÷àõóilyo brahmavittamaþ  // RKS_42.7 //
saudàminã tasya bhàryà dharmapatnã ya÷asvinã  /
råpayauvanasampannà candrakàntisamaprabhà  // RKS_42.8 //
kàminã valkaladharà pãnonnatapayodharà  /
àkhyànaü kathayiùyàmi tasyàs tasya puràtanam  // RKS_42.9 //
hayàråóha÷ candraseno naimiùàraõyavàsinaþ  /
÷àõóilyasyà÷ramaü pràpto vane sa mçgayan mçgàn  // RKS_42.10 //
daùñà saudàminã tena ÷àõóilyasya priyà tadà  /
uvàca vacanaü tàü vai tvaü me ràj¤ã bhaved iti  // RKS_42.11 //
valkalàjinadhàrã ca ku÷akà÷apavitrakaþ  /
kandamålaphalà÷ã ca bràhmaõa÷ ca patis tava  // RKS_42.12 //
kiü kariùyasi tat tena mama bhogàü÷ ca puùkalàn  /
sarvadà matprasàdena bhuïkùva tvaü varavarõini  // RKS_42.13 //
tasya tad vacanaü ÷rutvà nçpateþ pàpakarmaõaþ  /
àha saudàminã vàkyaü candrasenaü nçpàdhamam  // RKS_42.14 //
yàcasva me patiü ràjaüs tasyàhaü va÷avàrtinã  /
÷àõóilyam abravãd ràjà tato 'måü varayàmi te  // RKS_42.15 //
kanyàm imàü ca patnã te ced adya tvaü dadasva me  /
maulye dadàmi te dravyamasyàþ ÷atasahasra÷aþ  // RKS_42.16 //

÷àõóilya uvàca:
sarvàþ striyaþ kaitavabaddhamålàs tàsàü priyo nàsti manuùyaloke  /
yatheùñaceùño bhava bhåmipàla kiü màü dvijaü pçcchasi durbalaü ca  // RKS_42.17 //
kàmàndhas tu tato ràjà kare jagràha tàü tadà  /
sà nirãkùyà hataü pàpaü jvalantã tãvrakopataþ  /
rajasvalà 'haü màü spçùñvà càõóàlas tvaü bhaviùyasi  // RKS_42.18 //
tàü dçùñvà tàdç÷ãü nagnàü bhayàrtàü pràõavallabhàm  /
càõóàlas tat kùaõàj jàtaþ sarvabhåtabhayàvahaþ  // RKS_42.19 //
hàhàkàraü tata÷ cakruþ sarve devàþ samànuùàþ  /
a÷vam àruhya ràjà 'sàv ayodhyàm àvi÷at purãm  // RKS_42.20 //
dçùñvà càõóàlaråpaü taü bràhmaõàþ puravàsinaþ  /
ràjaputrà mahãpàlasyàntaþpuranivàsinaþ  // RKS_42.21 //
babhåvur bhayabhãtà÷ ca garhayanto mahãpatim  /
va÷iùñhaü ÷araõaü pràptaþ ÷ocitvà càtmanas tanum  // RKS_42.22 //
ràjà viùaõõavadana uvàca svapurohitam  /
jagàmàhaü samudde÷aü naimiùàraõyavàsinam  // RKS_42.23 //
÷àõóilyaü ca namaskçtya sàùñàïgaü praõipatya ca  /
abravaü dehi bhàryàü svàü vittena bahulena me  // RKS_42.24 //
÷àõóilyasya tu patnyà vai tayà ÷apto 'ham antike  /
÷rutvà tasya caritraü ca pàpasya bho naràdhipa  // RKS_42.25 //
va÷iùñho 'py abravãd vàkyaü candrasenaü naràdhipam  /
÷àõóilyaü gaccha ràjendra tàpasaü çtugàminam  // RKS_42.26 //
saudàminãm çùer bhàryàü jvalantãm iva tejasà  /
evam astv iti coktvà taü namaskçtya purodhasam  // RKS_42.27 //
sa jagàma tam udde÷aü naimiùàraõyavàsinam  /
÷àõóilyaü tu namaskçtya sàùñàïgaü ca punaþ punaþ  // RKS_42.28 //
abravãt taü muni÷reùñhaü bhayatrasto naràdhipaþ  /
kùamasva me muni÷reùñha tvadbhàryàü prati kàminaþ  // RKS_42.29 //
tvaü màtà me pità càsi raghuvaü÷aü samuddhara  /
mayà tv apakçtaü te 'dya tasya pràptaü phalaü hi vai  // RKS_42.30 //
uvàca bràhmaõaþ prãto bhàryà caiva pativratà  /
màrkaõóeyaþ pità ràjan chiùyo 'haü tasya dhãmataþ  // RKS_42.31 //
bhàryàrtham iha saüpràpto naimiùàraõyavàsinaþ  /
tvaü tu gaccha nçpa÷reùñha caõóavegàsamàgamam  // RKS_42.32 //
caõóe÷varaü tamabhyarcya tatra snàtvà nçpottama  /
avàpsyasi paraü sthànaü mukta÷ càsmàc ca kilbiùàt  // RKS_42.33 //
tasya tad vacanaü ÷rutvà ÷àõóilyasya mahàtmanaþ  /
÷àõóilyaü ca namaskçtya tathà saudàminãü nçpaþ  // RKS_42.34 //
svasti vo 'stu gamiùyàmi caõóavegàsamàgamam  /
evamuktvà gatas tatra samàgatya kùamàpatiþ  // RKS_42.35 //
caõóe÷varaü samabhyarcya tatra snàtvà vidhànataþ  /
divyayànasamàråóhaþ ståyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_42.36 //
sarvapàpavinirmuktas tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
kùaõàc chivapuraü pràpta÷ candraseno mahãpatiþ  // RKS_42.37 //
svàrociùe 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
bhåtànàü ca sahasràõi saüsiddhiü tatra cànvayuþ  // RKS_42.38 //
etat te kathitaü ràjaü÷ caõóavegàsamàgamam  /
÷ravaõàt kãrtanàd vàpi bhråõahatyà praõa÷yati  // RKS_42.39 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe caõóavegàmàhàtmyavarõano nàma dvicatvàriü÷o 'dhyàya


RKS adhyàya 43

màrkaõóeya uvàca:
eraõóãnarmadàyogaü tato gacched yudhiùñhira  /
tçtãyà caõóavegà ca svargasopànapaddhatiþ  // RKS_43.1 //
tatra snàtvà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  // RKS_43.2 //
anekakàlikà tçptiþ pitéõàm upajàyate  /
amàsomasamàyoge ràhugraste divàkare  // RKS_43.3 //
eraõóãsaïgamasthàne puõyasaükhyà na vidyate  /
eraõóã÷varaliïgaü tu sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_43.4 //
kuïkumena samàlipya gandhadhåpaiþ prapåjayet  /
divyaü varùasahasraü tu modate ÷ivasannidhau  // RKS_43.5 //
dar÷anàt tasya liïgasya gàõapatyam avàpnuyàt  /
bhadrarudre÷varaü nàma liïgaü paramasiddhidam  // RKS_43.6 //
bhadrarudrau puràkalpe gandharvau bhràtarau tathà  /
tam abhyarcya vidhànena gatau vaidyàdharaü puram  // RKS_43.7 //
gàyanti pitaro gàthàü tathaiva ca pitàmahàþ  /
tilodakapradànena piõóapàtena bhàrata  // RKS_43.8 //
vaset manvantaràõãha rudraloke caturda÷a  /
astreõa tu hatà ye vai daivàt pàpamçtà naràþ  // RKS_43.9 //
caturda÷yàü tu ÷ràddhena vçùotsargeõa bhàrata  /
vãralokam avàpyaiva tatra krãóanti mànavàþ  // RKS_43.10 //
tatra yas tyajati pràõàn ava÷aþ svava÷o 'pi và  /
tãrthasyàsya prabhàveõa sa bhave na punar bhavet  // RKS_43.11 //
caturyugasahasràõi ràjà vaidyàdhare pure  /
àkhyànaü kathayiùyàmi yathàdçùñaü purà 'nagha  // RKS_43.12 //
càkùuùe càntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
nimirnàma purà ràjà cakravartã vi÷àmpate  // RKS_43.13 //
pakùiyonau ca saüpràptaþ kopàd vai bràhmaõasya ca  /
asya tãrthasya màhàtmyàd dar÷asomasamàgame  // RKS_43.14 //
snàtvà saütyajya tàü yoniü ràjyaü kçtvà divaü gataþ  /

yudhiùñhira uvàca:
kathaü sa ràjà saüpràpto mànuùãü ca tanuü punaþ  // RKS_43.15 //
etad à÷caryabhåtaü me kathayasva mahàmate  /

màrkaõóeya uvàca:
sukanyàü nàma kanyàü vai yayàce cyavano nçpam  // RKS_43.16 //
ràj¤ã candravatã nàma nimeràsãt pativratà  /
sà putrãü janayàmàsa pràõebhyo 'pi garãyasãm  // RKS_43.17 //
ekadà tu nçpa÷reùñhaþ sukhàsãno yadçcchayà  /
àgataü cyavanaü dçùñvà arghapàdyair apåjayat  // RKS_43.18 //
adya me saphalaü janma tvatpàdàmbujadar÷anàt  /
anugraham imaü manye bhojanaü kartum arhasi  // RKS_43.19 //
tasya tadvacanaü ÷rutvà provàca cyavano muniþ  /
kanyàü dadàsi cet mahyaü bhàryàrthaü dharmatatparàm  // RKS_43.20 //
tadà bhokùye mahãpàla no cet pàpam avàpsyasi  /

ràjovàca:
ekà me duhità brahman ràj¤ãü yàcasva varõinãm  // RKS_43.21 //
kanyàdàne na ÷akto 'haü satyam etat tavoditam  /
tataþ ÷rutvà vaco ràj¤ãü munir vacanam abravãt  // RKS_43.22 //
kanyàü dehi ca me ràj¤i gçhiõaþ putrakàraõàt  /
prahasya càbravãd ràj¤ã na te yogyà dvijottama  // RKS_43.23 //
anyadàcakùva brahmarùe tad dadàmi na saü÷ayaþ  /
tataþ kopàccha÷àpainàü pakùiyoniü tu gacchasi  // RKS_43.24 //
÷àpaü ÷rutvà tato ràj¤ã ÷a÷àpàtha mahàmunim  /
yadi me vidyate satyaü bhartçbhakti÷ ca ni÷calà  // RKS_43.25 //
÷aptà niraparàdhàhaü netrahãno bhaviùyasi  /
parasparaü ca tau ÷aptau narmadàtãramàgatau  // RKS_43.26 //
cacàra cyavana÷ cogrameraõóãsaïgame tapaþ  /
divyaü varùasahasraü tu valmãkena tu påritaþ  // RKS_43.27 //
girer vai pårvabhàge tu madhyàraõyam iti smçtam  /
kadambavçkùam àsàdya vane tasmiü÷ ca dampatã  // RKS_43.28 //
puùpite phalite ramye saüjàtau pakùiråpiõau  /
anye 'pi pakùiõas tatra samudbhåtàþ sahasra÷aþ  // RKS_43.29 //
jàtismarà vyàharanto mànuùãü giramuttamàm  /
sàraïgàþ pakùiõas te tu sarvadà hçùñamànasàþ  // RKS_43.30 //
jyeùñhe màse tu saüpràpte dàvàgnir adahad vanam  /
praõaùñà÷ càõóajàþ sarve jvàlàmàlàkulãkçtàþ  // RKS_43.31 //
koñare tu samàlambya putraiþ saha yathà sukham  /
ekadà garbhiõã jàtà pakùiõã tatra bhàrata  // RKS_43.32 //
bhartàraü pakùiõã pràha kiü tvaü tiùñhasi nirbhayam  /
gatà÷ ca pakùiõaþ sarve kiü tvaü saühàrayiùyasi  // RKS_43.33 //
tasyàs tad vacanaü ÷rutvà khecaro vàkyam abravãt  /
bhàryàü tyaktvà sutàü÷ caiva yàmyekàkã kathaü priye  // RKS_43.34 //
iti loke na vede ca dçùñaü kenàpi kutracit  /
pàõigraheõa yà bhàryà su÷ãlà dharmacàriõã  // RKS_43.35 //
tyaktvà gacchati tàü mohàd bhråõaghnaþ sa tu kãrtitaþ  /

pakùiõy uvàca:
àtmànaü rakùa jãve÷a målabhåtaü kulasya tu  // RKS_43.36 //
bhåyo 'nyàste bhaviùyanti bhàryàþ ÷atasahasra÷aþ  /
jãvamàne tu yà patyàvanyaü kàmayate varam  // RKS_43.37 //
sà pàpiùñhà duràcàrà viùñhàyàü jàyate kçmiþ  /
vidhavà bhartçhãnà yà 'nugatà na svakaü patim  // RKS_43.38 //
jãved varùa÷ataü yàvat sà pàpiùñhà prakãrtità  /
patyau jãvati yà nàrã mriyate bharturagrataþ  // RKS_43.39 //
bhartçdattodaka÷ràddhaiþ sà yàti paramàü gatim  /
prasàdàd yasya labhyeta putràlaïkàrakãrtayaþ  // RKS_43.40 //
ko 'nyaþ priyataras tasmàd iha loke paratra ca  /
svayaü pràptas tu dàvàgniþ ÷ãghraü gaccha kathaü sutàn  // RKS_43.41 //
tyaktvà gacchàmi jãve÷a saühàro vartate 'dhunà  /
hastau pàdau na vidyete pàvako naiva ÷àmyati  // RKS_43.42 //
a÷aktà nãyamàne tu pakùiõa÷càõóajãvinaþ  /
sutàüs tyaktvà tu yà màtà bhayàrtà yàti garhità  // RKS_43.43 //
sà saptajanmaparyantaü sarpiõã jàyate dhruvam  /
evam uktvà tu tatraiva putràõàü ca parasparam  // RKS_43.44 //
sà saügçhya prayatnena yugmaü yugmaü dampatã  /
saüsthàpyairaõóikàyoge bhartà bhàryàm uvàca ha  // RKS_43.45 //
daüùñribhya÷ ca prayatnena rakùaõãyàþ sutà mama  /
gacchàmi ca sutàn anyàn ànetuü sàüprataü priye  // RKS_43.46 //
evamuktvà gataþ pakùã kadambà÷ritamandiram  /
so 'pa÷yat tadà tatra mandiraü vahnisaükulam  // RKS_43.47 //
snehàt praviùñaþ putràrthã jvàlàmàlàvçtaü gçham  /
taü dadàha tadà vahõiþ sasutaü sa mahãruham  // RKS_43.48 //
dagdhas tu vahõinà tena vahnipu¤ja ivàbhavat  /
bhasmãbhåte vane tasmin pràvañ kàlaþ samàgataþ  // RKS_43.49 //
eraõóyantarjale tatra sarvaü tatplàvitaü nçpa  /
amàsomasamàyoge pakùiõas tasya càsthi vai  // RKS_43.50 //
eraõóyàþ saïgame pràptaü daivàd vai nçpasattama  /
tatkùaõàd divyadehas tu divyayànaü samà÷ritaþ  // RKS_43.51 //
dhriyamàõàtapatras tu vãjyamàno 'psarogaõaiþ  /
divyavastraparãdhàno divyàlaïkàrabhåùitaþ  // RKS_43.52 //
uparivyàharan bhàryàü sa jagàmàtmanaþ purãm  /
àgaccha subhage ÷ãghraü bhàryà tvaü me bhaviùyasi  // RKS_43.53 //
siddhavidyàdharair yakùaiþ sàdhuvàdena påjitaþ  /
puùpavçùñiþ papàtoccairdevaràjopakalpità  // RKS_43.54 //
etasminn antare ràjan patnãü bhåyo 'pi càbravãt  /
kanyàrthaü tvaü su÷aptàsi cyavanena mahàtmanà  // RKS_43.55 //
mu¤càtmànam avàpya tvaü bhavanaü dharmacàriõàm  /
smàritàkà÷avacasà nçpeõaivaü puraü gatà  // RKS_43.56 //
sutàn pragçhya càgatya bhartàram idam abravãt  /
yà gatir mama bhartuþ syàt sà me nityaü bhaviùyati  // RKS_43.57 //
uvàca vacanaü bhartà ÷ãghraü vi÷a hutà÷anam  /
amàsomasamàyoge eraõóãtãrthasaïgame  // RKS_43.58 //
tatra yat patitaü càsthi pàpàt tvàü tàrayiùyati  /
evam astviti taü coktvà pakùiõã satvaraü tadà  // RKS_43.59 //
àhçtya tçõakàùñhàni sampradãpya hutà÷anam  /
tato yànaü samàråóhà bhartuþ sà ca sutaiþ saha  // RKS_43.60 //
umàmahe÷varaü yadvac chrãpatiü ca yathà ramà  /
tadvaccàvàpa bhartàraü tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_43.61 //
evaü yànaü samàruhya sabhàryas tu tadà nçpaþ  /
candraseno devaseno yaj¤asenas tathàparaþ  // RKS_43.62 //
tribhiþ putraiþ parivçto dharmavçttiparàyaõaþ  /
vive÷a nagarãü ramyàm ayodhyàü devanirmitàm  // RKS_43.63 //
mudà paramayà yuktaþ sàntaþ puraparicchadaþ  /
ràjyaü kçtvà varùalakùaü tataþ pràptaþ ÷ivàlayam  // RKS_43.64 //
eraõóã÷varam abhyarcya eraõóyàþ saïgame nçpa  /
pa¤cà÷ãtisahasràõi kùatriyàõàü mahàtmanàm  // RKS_43.65 //
gatàni tatra ràjendra satyaü vai ÷àmbhavaü puram  /
etat te kathitaü ràjann àkhyànaü vai puràtanam  // RKS_43.66 //
÷ravaõàt kãrtanàd và 'pi gosahasraphalaü labhet  // RKS_43.67 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe eraõóãsaïgamamahimànuvarõano nàma tricatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 44

yudhiùñhirauvàca:
sukanyàrthe muniþ ÷apta÷ candravatyà mahàmune  /
valmãkàc ca kathaü mukta÷ cyavanaþ kàmamohitaþ  // RKS_44.1 //
paralokaü kathaü pràpto bràhmaõo brahmavittamaþ  /
kathayasva mahàbàho paraü kautåhalaü hi me  // RKS_44.2 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu tvaü ràja÷àrdåla kathyamànaü nibodha me  /
nimiþ putraü ca ràjye vai såryasenaü nive÷ya ca  // RKS_44.3 //
àdide÷àtha matimठjyeùñhà vai bhaginã tathà  /
cyavanàya pradàtavyà bràhmaõàya na saü÷ayaþ  // RKS_44.4 //
eraõóyàþ saïgame ceùñvà hayamedhaü makhottamam  /
sarvayaj¤akçtaü puõyaü bràhmaõàya pradàsyasi  // RKS_44.5 //
uktvaivaü såryasenaü tu sa gataþ ÷ivamandire  /
evam astviti taü coktvà såryasenaþ pratàpavàn  // RKS_44.6 //
evaü saücintya manasà sarvasaübhàrasaüvçtaþ  /
sa jagàma suraiþ sàrddhaü kanyàm àdàya bhåpatiþ  // RKS_44.7 //
maõóapàü÷ caiva yåpàü÷ ca pa¤cayojanavistaràn  /
sa cakàra tato ràjà pituràj¤àm anusmaran  // RKS_44.8 //
yaj¤as tena samàrabdhaþ samàptavaradakùiõaþ  /
ramamàõà sukanyà ca kanyàbhir nçpatisvasà  // RKS_44.9 //
÷rutvà ÷abdaü ca valmãke kartuü krãóàü samàyayau  /
tatràpa÷yat mànuùaü sà cakùur hãnamadhomukham  // RKS_44.10 //
dçùñvà sà kaõñakenaiva vivyàdha ca gçhaü gatà  /
hàhàkàro mahànàsãt kim etad iti bhàrata  // RKS_44.11 //
durmanàþ såryasenas tu bràhmaõaiþ saha satvaram  /
àjuhàva tato devàv a÷vinau pàka÷àsanam  // RKS_44.12 //
yaj¤aü nivartayàmàsa yathàvad vidhipårvakam  /
nivartya ca tato yaj¤aü ràjà paramadhàrmikaþ  // RKS_44.13 //
devàn abhyarcayàmàsa cyavanàya mahàtmane  /
divyaü cakùur dadadhvaü hi vapuþ kàntaü navaü vayaþ  // RKS_44.14 //
evam abhyarthitair devair dattaü cakùur yudhiùñhira  /
råpayau vanasaüpannaü kàmadevasamaü vapuþ  // RKS_44.15 //
tataþ prasàdayitvà 'sau cyavanaü vàkyam abravãt  /
tatkùamasva mahàbhàga yatkçtaü te sukanyayà  // RKS_44.16 //
gçhàõa pàõimasyàs tvaü mune kopaü parityaja  /
evam abhyarthito ràj¤à muniromity uvàca ha  // RKS_44.17 //
tata÷ càvabhçthe yugmaü caõóavegàsamàgame  /
saüsthàpya vidhivad ràjà tasmai dattvà kratoþ phalam  // RKS_44.18 //
cakàra pàõigrahaõaü sukanyàyà manoharam  /
divyaråpadharau tau tu lakùmãnàràyaõàv iva  // RKS_44.19 //
saüjàtau dampatã tatra harùeõotphullalocanau  /
dattvà kanyàü munes tatra såryasenaþ puraü yayau  // RKS_44.20 //
bubhuje vividhàn bhogàn chakratulyaparàkramaþ  /
såryasenaü sukanyàü ca cyavanaü ÷akram a÷vinau  // RKS_44.21 //
bhojanànte smared yas tu cakùus tasya na hãyate  /
etat te kathitaü ràjaü÷ caõóairaõóakasaïgamam  // RKS_44.22 //
tatra snàto divaü yàti na punargarbham àvi÷et  /
yajeta và÷vamedhena nãlaü và vçùam utsçjet  // RKS_44.23 //
àkhyànaü kathayiùyàmi yathà dçùñaü yathà÷rutam  /
babhràma sarvatãrthàni durvàsà÷ cogratàpasaþ  // RKS_44.24 //
pitçtãrthaü samàgamya pitéõàü hitakàmyayà  /
tatra snàtvàrcayitvà ca ÷ålapàõiü pitàmaham  // RKS_44.25 //
jalà¤jaliü ku÷atilàü pitçpiõóamavàsçjat  /
dattvà piõóaü munãn pràha paraü vismayamàgataþ  // RKS_44.26 //
kare gçhõanti pitaraþ piõóànãha mayà ÷rutam  /
tad adya bho na pa÷yàmi tãrthayàtrà nirarthikà  // RKS_44.27 //
tam ugratàpasaü j¤àtvà procuste munayas tadà  /
kare gçhõanti pitaraþ piõóaü dar÷e prakalpitam  // RKS_44.28 //
satyam etan muni÷reùñha nànyathà vedabhàùitam  /
taddar÷aü ca pratãkùa tvaü tãrthàntaradidçkùayà  // RKS_44.29 //
cukopa vai tadà vipra çùi÷ caivàbravãd vacaþ  /
atra no pàtaye piõóaü snànaü dànaü karomi na  // RKS_44.30 //
durvàsàs tu tataþ pràha eraõóaü munipuïgavam  /
kare kamaõóaluü kçtvà jalapårõaü mahàmunim  // RKS_44.31 //
÷arãraü kli÷yase kasmàt tavàtra niùphalaü tapaþ  /
oükàraü kalpagàü gaccha gçhãtvaikaü kamaõóalum  // RKS_44.32 //
ekaþ pitàmahaþ påjyo gayàyàü prabhur avyayaþ  /
uktvaivam çùibhiþ sàrddhaü giriü tv amarakaõñakam  // RKS_44.33 //
àjagàma mahàtejà gatvà tatra ca bhàrata  /
oükàrasyàrcanaü kçtvà stotram etad udàharat  // RKS_44.34 //
namaþ kàlàya devàya tridevàya trimårtaye  /
avyaktàvyaktaråpàya anantànantagàmine  // RKS_44.35 //
çgyajuþ sàmaråpàya sarvaj¤àya namo 'stu te  /
bhavodbhava jagannàtha umàkànta namo 'stu te  // RKS_44.36 //
asuraghnàya devàya tripuraghnàya te namaþ  /
sadyojàtas tathà ghoraþ puruùe÷àya te namaþ  // RKS_44.37 //
jayakàlàgnirudràya saüvartàya namo namaþ  /
hçùãke÷vararudràya puruùe÷àya te namaþ  // RKS_44.38 //
namaþ ÷ambhavàya mayobhavàya ÷aïkaràya namo 'stu te  /
brahmaviùõvindravarada trinetràya namo 'stu te  // RKS_44.39 //
÷rãkaõñhanãlakaõñhàya namaþ somàrdhadhàriõe  /
kapàlamàline tubhyaü namaþ khañvàïgadhàriõe  // RKS_44.40 //
namaþ tri÷ålahastàya nàgàbharaõabhåùiõe  /
namaþ pinàkine tubhyaü mahànàtha namo 'stu te  // RKS_44.41 //
÷arvàya sarvaråpàya caràcara namo 'stu te  /
jihvàcàpalyabhàvena khedito 'si mayà prabho  // RKS_44.42 //
kùamasva me sure÷àna iha loke paratra ca  /
tvatsamo nàsti deve÷a ka÷cid anya umàpate  // RKS_44.43 //
÷rutvà stotram idaü divyaü ÷iva oükàraråpadhçk  /
varaü vçõu mahàbhàga iti vàkyam uvàca ha  // RKS_44.44 //

durvàsà uvàca:
yadi tuùño 'si deve÷a yadi deyo varo mama  /
pitçtãrthasamaü tãrtham etad astv iti dehi me  // RKS_44.45 //

oükàra uvàca:
etat sarvaü bhavatvadya matprasàdàt tapodhana  /
asàdhyam api sàdhyaü te trailokye sacaràcare  // RKS_44.46 //
evaü labdhvà varaü vipro girer vai pårvabhàgataþ  /
uvàsa munibhiþ sàrddhaü durvàsà ugra tàpasaþ  // RKS_44.47 //
atràntare nçpa÷reùñha brahmàõaü pràha nàradaþ  /
pitçtãrthaü gayà naùñà durvàsasaþ kopatas tataþ  // RKS_44.48 //
àste sa narmadàtãre oükàre 'marakaõñake  /
nàradasya vacaþ ÷rutvà brahmà lokànukampayà  // RKS_44.49 //
haüsayànaü samàråóho devaiþ saha nçpottama  /
àjagàmà÷ramaü tatra durvàsà yatra saüsthitaþ  // RKS_44.50 //
dçùñvà pitàmahaü devameraõóo munipuügavaþ  /
kamaõóaluü samàdàya pàdamåle tu brahmaõaþ  // RKS_44.51 //
vinikùipya yathà nyàyam arghaü dattvà ca tasthivàn  /
kamaõóalujalodbhåtaþ pravàho narmadàü gataþ  // RKS_44.52 //
tataþ saüpåjya vidhivad durvàsàs taü pitàmaham  /

brahmovàca:
udbhaved yadi te tãrthamamàsomasamàgame  // RKS_44.53 //
idànãü pitçtãrthaü tu janair nehopadç÷yate  /
anivartyas tu ÷àpaste tatpårõaü kuru sàüpratam  // RKS_44.54 //

durvàsà uvàca:
mayà nivartitaþ ÷àpo vacanàt te pitàmaha  /
pitéõàü dar÷anaü tatra gayàpitçvisarjinã  // RKS_44.55 //
bhaviùyati prasàdàt te tasmiüs tãrthe pitàmaha  /
evam astv iti taü coktvà divaü brahmà yayau nçpa  // RKS_44.56 //
namaskçtya mahe÷ànaü suràsuranamaskçtam  /
harùeõa mahatàviùñaþ påjyamàno dvijottamaiþ  // RKS_44.57 //
durvàsàs tu muni÷reùñhas tatraivàntaradhãyata  /
tena puõyatamaü loke tatrairaõóã samàgatà  // RKS_44.58 //
eraõóã÷varaliïgaü tu suràsuranamaskçtam  /
puõyakarmànupa÷yed amàsomasamàgame  // RKS_44.59 //
dçùñvà tatparamaü liïgaü yamalokaü na pa÷yati  /
etat tu kathitaü ràjan mayà tvàü prati bhàrata  // RKS_44.60 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya gacchet màhe÷varaü puram  // RKS_44.61 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe durvàsa÷caritre eraõóãtãrthavarõano nàma catu÷catvàriü÷o 'dhyàyaþ


RKS adhyàya 45

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet mahàbhàga revà÷alyàvi÷alyayoþ  /
tatra snàtvà divaü yàti phalaü yaj¤e÷varàj¤ayà  // RKS_45.1 //
tatra yaj¤e÷varàü liïgaü dhåpe÷varamanuttamam  /
siddhidaü mokùadaü viddhi na te pa÷yanti mànavàþ  // RKS_45.2 //
tilodakapradànena cànnadànena bhàrata  /
pitarastçptim àyànti yàvac candràrkatàrakam  // RKS_45.3 //
paurõamàsyàü tu some vai vyatãpàte ca saükrame  /
dànaü yat kriyate tatra tasya puõyaphalaü ÷çõu  // RKS_45.4 //
bharatena kçtas tatra hayamedhaþ purà yathà  /
tat te 'haü kathayiùyàmi ÷çõu kaunteya sàmpratam  // RKS_45.5 //
bharato nàma ràjàsãt såryavaü÷e vi÷àmpate  /
pra÷a÷àsa mahàràja kçtsnaü vai sa mahãtalam  // RKS_45.6 //
yàvat tçõaü vijànãyà yàvatkãrti÷ ca bhàskaraþ  /
tàvad vai bharatakùetraü sa÷ailavanakànanam  // RKS_45.7 //
ekadà sa nçpa÷reùñho yaj¤akarmaparàyaõaþ  /
bhçgor dakùiõabhàge tu kuõóamaõóapamaõóitàm  // RKS_45.8 //
da÷ayojanavistãrõàü yaj¤abhåmiü cakàra ha  /
gavàü hi da÷alakùàõi savatsànàü payomucàm  // RKS_45.9 //
lakùam ekaü hayànàü ca dantinàm ayutaü tathà  /
maõimàõikyaratnàni vàsàüsi vividhàni ca  // RKS_45.10 //
yaj¤opaskaram àdàya sarvasaübhàrasaüvçtaþ  /
vedadhvanininàdena divaü bhåmiü ca saüspç÷an  // RKS_45.11 //
homena devatàs tçptàþ saptalokanivàsinaþ  /
evaü pravartite yaj¤e ràj¤a÷ càmitatejasaþ  // RKS_45.12 //
yaj¤avidhvaüsanàrthaü tu ràkùasà raudraråpiõaþ  /
màlyavàü÷ ca sumàlã ca suke÷ã ÷aïkhadåùaõau  // RKS_45.13 //
ràkùasànà sahasràõi samàyàtàstu satvaram  /
bhagnàni yaj¤avaståni triùu lokeùu dàruõaiþ  // RKS_45.14 //
praõaùñà devatàþ sarvà çtvija÷ ca nipàtitàþ  /
evaü vinà÷ite yaj¤e rakùobhi÷ ca tato 'nagha  // RKS_45.15 //
kopàj jajvàla ràjàpi hutà÷ana ivàhutaþ  /
jaghàna ràkùasàn sarvàn girãn vajradharo yathà  // RKS_45.16 //
praõaùñàn bhayamãtàü÷ ca patitàn dharaõãtale  /
ràkùasair nihatàn dçùñvà bràhmaõàn çtvijas tathà  // RKS_45.17 //
÷okàviùñas tataþ pràha bharato devamantriõam  /
gurus tvaü sarvadevànàü trikàlaj¤as trivedavit  // RKS_45.18 //
brahmahatyàdikaü pàpaü mamàrthe devakaõñakaiþ  /
pràya÷cittaü mayà kàryaü kiü tvaü bråhi bçhaspate  // RKS_45.19 //

bçhaspatir uvàca:
vidyàü saüjãvanãü te 'haü dadàmi nçpasattama  /
jãvità bràhmaõà devàþ ÷a÷aüsur devamantriõam  // RKS_45.20 //
tato nivartito yaj¤aþ samagravaradakùiõaþ  /
yåpamålasamudbhåtà ÷alyà caiva vi÷alyakà  // RKS_45.21 //
pravive÷a mahàràja narmadàü lokapàvanãm  /
tato devàþ samàruhya svaü svaü yànaü divaü yayuþ  // RKS_45.22 //
bharato 'pi dvijaiþ sàrddhaü pravive÷a purãü tataþ  /
tena ÷alyà vi÷alyà ca vikhyàtà bhuvanatraye  // RKS_45.23 //
bharate÷varaliïgaü ca brahmayonyàü samàsthitam  /
etat te kathitaü ràjanyathàdçùñaü yathà÷rutam  // RKS_45.24 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya na vi÷ed yonisaïkañe  // RKS_45.25 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷alyàvi÷alyàmàhàtmyànuvarõano nàma pa¤cacatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 46
bhçguü patanti ye ÷åràþ kàü gatiü pràpnuvanti te  /
÷rotumicchàmyahaü tve tat kathayasva mahàmune  // RKS_46.1 //

màrkaõóeya uvàca:
anà÷akena bho ràjan bhçgugograhasaïgaraiþ  /
pràõàüs tyajanti ye ÷årà gatiü teùàü nibodha me  // RKS_46.2 //
pçthak pçthaï nivàsàü÷ca teùàü karmmàõi bhàrata  /
caturviü÷atikoñyas tu saptaviü÷atir eva ca  // RKS_46.3 //
umayà tu purà j¤aptà madhyamottamakanyakàþ  /
anena vidhinà ye tu pràõàüs tyakùyanti mànavàþ  // RKS_46.4 //
tàü÷ca bhuïgdhvaü mayà dattà yuùmàkaü suprasàdataþ  /
amare÷e pramçtà÷ca bhraü÷ituü ye patanti te  // RKS_46.5 //
bhçgån dçùñvà nçpa÷reùñha mucyante brahmahatyayà  /
catura÷ãtibhçgavo jambådvãpe prakãrtitàþ  // RKS_46.6 //
tathà 'nye saptanirdiùñàþ svargasopànam uttamam  /
bhairavas tu bhçgu÷reùñho j¤eyastv amarakaõñake  // RKS_46.7 //
÷ådrà÷ca kùatriyà vai÷yà antyajà÷càdhamàstathà  /
ete tyajanti pràõàn vai varjayitvà dvijaü nçpa  // RKS_46.8 //
patito bràhmaõas tatra brahmahà càtmahà bhavet  // RKS_46.9 //
dvàviü÷atisahasràõi ràhusomasamàgame  /
varùàõàü jàyate ràjan ràjà vaidyàdhare pure  // RKS_46.10 //
graste tu ràhuõà sårye dviguõaü phalama÷nute  /
ava÷aþ svava÷o và 'pi jalapårànalàhataþ  // RKS_46.11 //
mriyate yo bhçguü pràpya sa vidyàdhararàó bhavet  /
bhçgur bhairavaråpeõa vindhyakailàsasannibhaþ  // RKS_46.12 //
garhayanti bhçguü ye tu te liïgabrahmabhedinaþ  /
bhairavaþ kùamate teùàü neti skandena kãrtitam  // RKS_46.13 //
manyàsàcca cyuto vipro màtçhà pitçhà tathà  /
svasçgaþ svasnuùàga÷ca tathà svaj¤àtigastathà  // RKS_46.14 //
eteùàü patanaü ÷astaü karãùàgnau prasàdhanam  /
mucyate tena pàpena ÷ivalokaü sagacchati  // RKS_46.15 //
hari÷candrapure candre ÷rã÷aile tripuràntike  /
traiyambake dhautapàpe vàràhe vindhyaparvate  // RKS_46.16 //
kàveryàs tu tathà kuõóe patanàt svargam àpnuyàt  /
bhçgor dakùiõabhàge tu liïgaü vai capale÷varam  // RKS_46.17 //
kùetrasaürakùaõàyeha vikhyàtaü pàpanà÷anam  /
dhanuþ ùaùñyàü tataþ kùetraü vij¤eyaü càpale÷varam  // RKS_46.18 //
àrohati giriü yas tu tam adçùñvà tu mànavaþ  /
tasya puõyaphalaü sarvaü sa gçhõàti na saü÷ayaþ  // RKS_46.19 //
àlekhya ca pañe såryaü patàkàdaõóamaõóitam  /
valayaü ca kare kçtvà vãjyamànas tu càmaraiþ  // RKS_46.20 //
vãras tu patituü gacched àrohed bhçguparvatam  /
pade pade yaj¤aphalaü tasya syàcchaïkaro 'bravãt  // RKS_46.21 //
pratãkùante sarvakàle 'psarasaþ kàmamohitàþ  /
divyaü yànaü samàråóhà divyà bharaõabhåùitàþ  // RKS_46.22 //
vãras tu patitas tatra svaü ca tyaktvà kalevaram  /
tatkùaõàd divyadehas tu ÷akratulyaparàkramaþ  // RKS_46.23 //
kàmadaü yànam àruhya vivàdena parasparam  /
gacchecchivapuraü sàrddham apsarobhiþ samanvitaþ  // RKS_46.24 //
klãbasya sattvahãnasya uttãrõasya bhçgoþ punaþ  /
pade pade brahmahatyà bhavet tasya na sa÷ayaþ  // RKS_46.25 //
na ciràyur bhavet martyaþ kasmàt mçtyor bibhetyasau  /
na ko 'pi rakùituü ÷aktaþ kàlamçtyuva÷aü gatam  // RKS_46.26 //
sa pàpiùñho duràcàra÷càõóàlo lokagarhitaþ  /
sanyàsàdikam àruhya cyavate yas tu mànavaþ  // RKS_46.27 //
sanyàsàt pracyutaü vipraü dçùñvà snànàrkavãkùaõam  /
kuryàt sarvaprayatena spar÷àccàndràyaõaü smçtam  // RKS_46.28 //
çtàn çtaü na vaktavyaü tena sàrddhaü kadàcana  /
sthàtavyaü caiva maunena no cet pàpam avàpnuyàt  // RKS_46.29 //
ni÷cite maraõe pràpte kathaü mçtyur upekùate  /
jaràmçtyu÷ca rogà÷ca saüsàrodadhi samplave  // RKS_46.30 //
evaü j¤àtvà nçpa÷reùñha hyàrohed bhçguparvatam  /
etat te kathitaü ràjan bhçgor màhàtmyamuttamam  // RKS_46.31 //
na bråyàd duùñabuddhãnàü kalau pàkhaõóakarmmaõàm  /
digambara÷vetapañabauddhàdãnàü vi÷eùataþ  // RKS_46.32 //
asaübhàùyà duràcàràþ puràõasmçtinindakàþ  /
na taiþ saha prakartavyaþ saüvàdo hi kadàcana  // RKS_46.33 //
pratyekaü sarvadevànàü svayam àha vçùadhvajaþ  /
na manyante tu ye måóhàs tãrtharàjaü mayoditam  // RKS_46.34 //
prayànti narakaü ghoraü bhçgor ye 'vataranti te  // RKS_46.35 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe bhçguparvatamahimà 'nuvarõano nàma ùañcatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 47

yudhiùñhira uvàca:
oükàrakãrtanaü vipradànaü yaj¤as tapas tathà  /
sambhavaü pa¤cavaktràõàü liïgànàü saübhavaü tathà  // RKS_47.1 //
yugasaükhyàü kalàü caiva caritaü ca mahàmune  /
kathayasva prasàdena yathoddiùñaü tu ÷aübhunà  // RKS_47.2 //

màrkaõóeya uvàca:
÷råyatàü ràjaràjendra puràõaü skandakãrtitam  /
dvàtriü÷atisahasràõi lakùàõyaùñàda÷aiva ca  // RKS_47.3 //
eùà kçtayuge saükhyà sandhyàsandhyàü÷amànataþ  /
lakùyàõy aùñau tathà càùñau sahasràõi yudhiùñhira  // RKS_47.4 //
dvàpare bhànam icchanti sandhyàsandhyàü÷amànata  /
sahasràõi ca catvàri tathà lakùacatuùñayam  // RKS_47.5 //
mànaü kaliyugasyaitat sandhyàsandhyàü÷amànataþ  /
alpakùãrapradà gàvo hy alpasasyà ca medinã  // RKS_47.6 //
alpodakàs tathà meghàþ svalpavidyàs tathà dvijàþ  /
pårõe tu ùoóa÷e varùe naràþ palitayauvanàþ  // RKS_47.7 //
da÷ame dvàda÷e varùe nàrã garbhadharà bhavet  /
÷ådrà dharmaparà nityaü kalau kàle digambaràþ  // RKS_47.8 //
ekavarõàþ prajàþ sarvà ràjà mleccho bhaviùyati  /
kalau yuge tathà pràpte kaliråpe ca màdhave  // RKS_47.9 //
nàgnihotraü na vedà÷ ca na dharmo na ca yàjanam  /
na satyaü na tapo dànaü na sattvaü na ca devatàþ  // RKS_47.10 //
vedavikrayiõo viprà antyajànàü gçhe gçhe  /
vedàde÷aü kariùyanti vedaviplavakàrakàþ  // RKS_47.11 //
kanyàvikrayiõaþ pàpàs tathà kanyopajãvinaþ  /
sahasràü÷o na dharmasya kalà caikà pravartità  // RKS_47.12 //
yatra siddhas tatra tãrthaü jale snàsyanti mànavàþ  /
÷ådrà patnã dvijànàü tu bhaviùyati gçhe gçhe  // RKS_47.13 //
adharottarabhàvena bhaviùyanti kalau naràþ  /
bauddhàþ kùapaõakàþ pàpà nagnà malinaka÷malàþ  // RKS_47.14 //
vióambayanti bàlànàü mohitàþ pàpakarmaõàm  /
na guruü manyate ÷iùyaþ putra÷ ca pitaraü tathà  // RKS_47.15 //
svavaü÷adravyahartàraþ pravrajyàveùadhàriõaþ  /
liïgopajãvinaþ pàpàs tathà bhasmopajãvinaþ  // RKS_47.16 //
vaivasvate 'ntare pràpte kalau sarvaü bhaviùyati  /
etat te kathitaü ràjan kalau yadyad bhaviùyati  // RKS_47.17 //
oükàrasyaiva cotpattiü vidhànaü vidhipårvakam  /
kathayàmi samàsena yat pçùño 'haü tvayà 'nagha  // RKS_47.18 //
kãrtanàd asya devasya mucyate bhavabandhanàt  /
oü mityekàkùara ràjan vyàharan samanusmaran  // RKS_47.19 //
yaþ prayàti tyajan dehaü sa yàti paramàü gatim  /
vedamàtà ca gàyatrã oükàraprabhavà tathà  // RKS_47.20 //
oümityekàkùare tattve brahmaviùõumahe÷varàþ  /
oükàro vedamålaü tu ÷ruti÷àkhaþ pratiùñhitaþ  // RKS_47.21 //
phalaü caiva tu puùpaü ca parõàni smçtir àgamaþ  /
yathàdau sarvavidyànàm oükàraþ paripañhyate  // RKS_47.22 //
tathàdau sarvadevànàm àdidevo mahe÷varaþ  /
sandhyàtrayaü trikàlàdi oükàre parikãrtitam  // RKS_47.23 //
agnitrayaü trayo lokàs trivarga÷ ca pratiùñhitaþ  /
aùñaùaùñiü ca tãrthànàü brahmaõe ÷ivakãrtitam  // RKS_47.24 //
ekena ca ÷ataü pårõaü rudràõàü parikãrtitam  /
kedàre ÷atamekaü oükàraikottaraü ÷atam  // RKS_47.25 //
pa¤cabrahma pa¤cavaktram oükàraü liïgamuttamam  /
pçthivyàü yàni liïgàni àsamudràntagocare  // RKS_47.26 //
na teùàü pa¤cavaktràõi tyaktvoükàraü yudhiùñhira  /
svàyambhuve 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  // RKS_47.27 //
dànavair nirjità devà narmadàtãramà÷ritàþ  /
avadrutàþ kaïkolais tu kàlikeyai÷ ca kàlakaiþ  // RKS_47.28 //
te devà brahmasahità ã÷varaü ÷araõaü gatàþ  /
bçhaspatis tataþ pràha brahmàõaü prati bhàrata  // RKS_47.29 //
iùñiü kuru mahàraudrãü dànavànàü kùayaükarãm  /
uvàca vacanaü brahmà tadà taü devamantriõam  // RKS_47.30 //
mamaiva vismçtà mantrà dànavànàü bhayena ca  /
etasminn antare bhittvà pàtàlàni ca sapta ca  // RKS_47.31 //
oükàrapårvakaü ràjan bhårbhuvaþsva÷ ca kãrtayan  /
parvatàd utthitaü liïgaü jvalatkàlànalaprabham  // RKS_47.32 //
såryakoñisamaprakhyaü jvàlàmàlàsamà÷ritam  /
àdimadhyàntahãnaü ca na dçùñaü paramaü kvacit  // RKS_47.33 //
caturvargai÷ caturvedair vedàïganigamaiþ svayam  /
uvàca vacanaü ÷ambhurbrahmàõaü lokabhàvanam  // RKS_47.34 //
saumyàü caiva tu bho brahmaül lokànàü ÷àntikàriõãm  /
mayà samàrpità vedà iùñiü kuru yathepsayà  // RKS_47.35 //
tato brahmà cakàreùñiü raudrãü daityakùayaükarãm  /
iùñiü caiva tata saumyàü lokànàü ÷àntikàriõãm  // RKS_47.36 //
tato 'surà mahàràja dçùñvà ceùñiü bhayaükarãm  /
brahma÷àpabhayodvignà gatàs te tu di÷o da÷a  // RKS_47.37 //
oükàrasya prabhàveõa sarve devàs tu nirbhayàþ  /
tato 'bhyarcya sure÷ànaü devàs te tridivaü yayuþ  // RKS_47.38 //
kalpàntagaü mahàliïgaü suràsuranamaskçtam  /
kàmadaü mokùadaü caiva oükàraü viddhi pàrthiva  // RKS_47.39 //
tasmiül liïge tu lãyante kalpànte sarvadevatàþ  /
amaraü brahma vetyàhur hariü siddhe÷varaü tathà  // RKS_47.40 //
piïgale÷varam àdityaü somaü pitrã÷varaü tathà  /
yatra siddhàs trayo vedàþ saùaóaïgapadakramàþ  // RKS_47.41 //
tena siddhe÷varaü viddhi sarvasiddhipradàyakam  /
kathitaü parvatasyàgre liïgakoñisamanvitam  // RKS_47.42 //
arcanàt tasya liïgasya viùõuloke mahãyate  /
kalpe kalpe mahàràja kùãyante sarvadevatàþ  // RKS_47.43 //
muktvà tu pa¤caliïgàni màrkaõóaü nàrmadaü nçpa  /
avimuktaü ca kedàram oükàram amare÷varam  // RKS_47.44 //
tathaiva ca mahàkàlam evaü liïgaü tu bhàrata  /
puõyàni pa¤caliïgàni pràtar utthàya yaþ pañhet  // RKS_47.45 //
sarvatãrthaphalaü pràpya ÷ivaloke mahãyate  /
ekà kàlã mahàkàle vased vai vyàpinã sadà  // RKS_47.46 //
sapàdakoñistãrthànàü mahàkàle vaset nçpa  /
÷ivalokena kàverã ÷ivakùetre sthità nçpa  // RKS_47.47 //
catuþ kro÷àbhyantarato brahmahatyà na sarpati  /
àgneyaü siddhaliïgaü ca tasyàs tãre samà÷ritam  // RKS_47.48 //
÷ivakhyàtam iti khyàtaü tãrthe tu kurunandana  /
snàtamàtro naras tatra sa bhave na punarbhavet  // RKS_47.49 //
kãñapakùipataïgàdi tiryag yonigatà naràþ  /
mucyante tatra pàpena ÷ivasya vacanaü yathà  // RKS_47.50 //
tatra yaþ kurute ÷ràddhaü pitéõàü ca tilodakam  /
yugakoñisahasraü tu pitaras te na tarpitàþ  // RKS_47.51 //
sarveùàm eva liïgànàü divyaü và 'tra prakãrtitam  /
tatra snàto divaü yàti na vi÷ed yonisaïkañe  // RKS_47.52 //
koñiyaj¤aphalaü pràpya ÷ivaloke mahãyate  /
aùñakoñis tu tãrthànàü kedàre kathità nçpa  // RKS_47.53 //
dar÷anàd arcanàt tasya spar÷àt mokùaphalaü nçõàm  /
kedàrasyodake pãte punarjanma na vidyate  // RKS_47.54 //
ahoràtroùito bhåtvà payaþ pànaü karoti yaþ  /
tasyodare bhavel liïgaü ùaõmàsàd brahmacàriõaþ  // RKS_47.55 //
kedàradar÷anàd eva ÷ivaloke mahãyate  /
vàràõasã mahàpuõyà triùu lokeùu vi÷rutà  // RKS_47.56 //
antarikùe purã sà tu mçtyulokasya bàhyataþ  /
pa¤cakro÷àntare yàvad brahmahatyà na sarpati  // RKS_47.57 //
aùñàviü÷atikoñyas tu liïgànàü tatra bhàrata  /
gaïgàvaruõayor madhye snànaü kçtvà yathoditam  // RKS_47.58 //
sarvapàpavinirmukto devavan modate divi  /
tatra yas tyajati pràõàn chivaü dhyàtvà tu mànavaþ  // RKS_47.59 //
sahasrakulamuddhçtya ÷ivalokaü sa gacchati  /
tatra yad dãyate dànaü tasya saükhyà na vidyate  // RKS_47.60 //
tilodakapradànena pitçõàü prãtirakùayà  /
tatra yas tyajati pràõàn ava÷aþ svava÷o 'pi và  // RKS_47.61 //
trinetraþ ÷ålapàõis tu ÷ivasyànucaro bhavet  /
avimuktasya liïgasya spar÷anàt muktir àpyate  // RKS_47.62 //
kalàtrayaü tu tatràste kà÷ãpuryàü na saü÷ayaþ  /
gaïgàsàgarasaübhede catasrastu kalàþ smçtàþ  // RKS_47.63 //
gaïgàsahasravaktreõa praviùñà yatra sàgaram  /
snànàvagàhanàt pànàt piõóadànàc ca tarpaõàt  // RKS_47.64 //
gacchec chivapuraü tatra pitçbhiþ saha mànavaþ  /
aparaü kàlarudraü tu saptapàtàlavàsinam  // RKS_47.65 //
hàñakaü viddhi taü devaü na tu pa÷yanti mànavàþ  /
påjyate suradaityai÷ ca surasiddhaniùevitam  // RKS_47.66 //
gaïge÷varadvitãyaü tu tçtãyaü sàgare÷varam  /
caturthaü ÷ålapàõiü tu catasra÷ ca kalà iti  // RKS_47.67 //
kalàpa¤càtmakaü rudram àsamudràntagocare  /
varjayitvà mahe÷ànam oükàraü kàmaråpiõam  // RKS_47.68 //
pa¤cabrahmapa¤cavaktraü nava÷aktisamanvitam  /
oükàraü kalpagàtãre ÷ivena kathitaü purà  // RKS_47.69 //
tena puõyàtmake loke lokatritayapåjitam  /
÷aïkhakundendusaükà÷aü sadyovaktraü tu pa÷cimam  // RKS_47.70 //
çgvedo nirgato yasmàd brahmà tatràdhidevatà  /
uttaraü vàmadevaü tu pãtàbhaü sumanoharam  // RKS_47.71 //
yajurvedodbhavaü viddhi viùõus tatràdhidevatà  /
aghora meghavarõàbhaü yàmyàü ca di÷i càsthitam  // RKS_47.72 //
sàmavedodbhavaü viddhi såryakàlàgnidaivatam  /
pårve tatpuruùaü j¤eyaü kuïkumàruõasannibham  // RKS_47.73 //
atharvaü nirgataü turyam àpas tatràdhidevatàþ  /
ã÷ànastava vaktraü tu pa¤cavarõaü mahàtanum  // RKS_47.74 //
÷rutisiddhàntasaïgãtaü somaü tatràdhidevatà  /
ùaùñhaü sadà÷ivaü nàma nirbhàgaü ca niràmayam  // RKS_47.75 //
nirlakùaü lakùahãnaü tu j¤àtvà mokùe na saü÷ayaþ  /
etat te kathitaü ràjann oükàrasya tu varõanam  // RKS_47.76 //
sahasràs yasya no ÷aktir ekavaktrasya kà kathà  /
snàpayitvodakenaiva bilvapatreõa påjayet  // RKS_47.77 //
caturvarùasahasràõi rudraloke mahãyate  /
oükàradakùiõàmårtau pràõatyàga karoti yaþ  // RKS_47.78 //
varùakoñisahasràõi vaset màhe÷vare pure  /
pràsàdaü ca mañhaü càpi sudhayeùñakasaüyutam  // RKS_47.79 //
citramàlekhyamåle ca patàkàdhvaja÷obhitam  /
vitànàü kiïkiõãyuktaü netraü vaü÷odbhavaü ÷ubham  // RKS_47.80 //
pa¤cavarõaka÷obhàóhyam oükàrasya tu kàrayet  /
pa¤càmçtaiþ snàpayitvà candanàgurukuükamaiþ  // RKS_47.81 //
samàveùñya parãdhànair nànàvastraiþ su÷obhanaiþ  /
hemamauktikaratnai÷ ca saghçtaü gugguluü dahet  // RKS_47.82 //
ghaõñàü ca dãpakaü caiva vidhåmàràrtikaü ca yat  /
mçdaïgàn pañahàü÷ caiva veõuü vãõàü ca gãtakam  // RKS_47.83 //
kàhalã ÷aïkhavàdyàni kàüsyatàlàdyam eva ca  /
vyajanaü geóukaü chatraü càmaraü dhvajadaõóakam  // RKS_47.84 //
hema cànnadharàdãni gçhàü÷ ca gràmapattanam  /
yadvà tadvà nçpa÷reùñha oükàràya nivedayet  // RKS_47.85 //
tasya dànaphalasyeha saükhyà kartuü na ÷akyate  /
siddhe÷varauükàrayos tu candrasåryagrahagrahe  // RKS_47.86 //
dhvajamàlàkulaü kuryàt tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
yàvatã taü tu saükhyà 'sti vàyunoddhåyate punaþ  // RKS_47.87 //
tàvad yugasahasràõi ÷ivaloke vasen nçpa  /
yugakoñisahasràõi yugakoñi÷atàni ca  // RKS_47.88 //
sarvakàmasamçddhàtmà brahmaviùõu÷ivàlaye  /
etat te kathitaü ràjan oükàrotpattilakùaõam  // RKS_47.89 //
brahmaõà tu kçtaü tasya stotraü tvaü ÷çõu sàmpratam  // RKS_47.90 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe oükàramahimànuvarõano nàma saptacatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 48

màrkaõóeya uvàca:
brahmaõe kathito mantra oükàreõa tato 'nagha  /
brahmàpi tadvacaþ ÷rutvà stotrametad udàharat  // RKS_48.1 //
oü vyomasaükhyàyite vyomaharàya sarvavyàpine  /
anantàya anàthàya amçtàya dhruvàya ca  // RKS_48.2 //
÷ambhavàya ÷à÷vatàya yogapãñhasaüsthitàya  /
nityaü yogayogine vyomaharàya  // RKS_48.3 //
oü namaþ ÷ivàya sarvaprabhavàya ÷ivàya ã÷ànàya  // RKS_48.4 //
mårdhàya tatpuruùàya vaktràya aghoràya hçdayàya vàsudevàya guhyàya sadyojàtàya mårtaye oükàràya namo namaþ  // RKS_48.5 //
kalàtãto 'vyayo buddho vajradehopamardanaþ  // RKS_48.6
adhyakùa÷ ca vidhuþ ÷àstà pinàkã trida÷àdhipaþ  /
agnã rudro hutà÷a÷ ca piïgalaþ pàvano hara  // RKS_48.7 //
jvalano dahano vastur bhasmànta÷ ca kùamàntakaþ  /
apamçtyuharo dhàtà vidhàtà kartçsaüj¤akaþ  // RKS_48.8 //
kàlo dharmapatiþ ÷àstà viyoktà navamaþ priyaþ  /
nirmitto vàruõo hantà kråradçùñir bhayàvahaþ  // RKS_48.9 //
årdhvadçùñir viråpàkùo daüùñràvàn dhåmralocanaþ  /
vàlo hyatibala÷caiva pà÷ahasto mahàbalaþ  // RKS_48.10 //
÷veto viråpo rudra÷ ca dãrghabàhurjaóàntakaþ  /
÷ãghro laghurvàyuvego bhãma÷ ca vaóavàmukhaþ  // RKS_48.11 //
pa¤ca÷ãrùà kapardã ca såkùmastãkùõaþ kùapàntakaþ  /
nidhã÷o raudravàn dhanvã saumyadehaþ pramardanaþ  // RKS_48.12 //
anantapàlako dhàraþ pàtàle÷o vçùadhvajaþ  /
sadhåmraþ ÷à÷vataþ ÷arvaþ sarvapiïgaþ karàlavàn  // RKS_48.13 //
viùõur ã÷o mahàtmà ca sukho mçtyuvivàrjitaþ  /
÷ambhur vibhur gaõàdhyakùas tryakùa÷caiva divaspatiþ  // RKS_48.14 //
saüvàda÷ ca vivàda÷ ca prabhaviùõur vivardhanaþ  /
÷atamekottaraü yàvad rudràõàü saükhyayà smçtam  // RKS_48.15 //
÷atamekottaraü sarvam oükàre ca pratiùñhitam  /
stotraü kçtvà tathà brahmà devadevaü mahe÷varam  // RKS_48.16 //
bhåmau praõamya sàùñàïgaü kçtvà caiva pradakùiõam  /
manasà saüsmaran devaü tasthau lokapitàmahaþ  // RKS_48.17 //
stotraü ÷rutvà bhagavato brahmaõo lomaharùaõam  /
devadevo 'bravãd vàkyaü brahmàõaü prati bhàrata  // RKS_48.18 //
stotreõànena divyena tuùño 'haü te varaü vçõu  /
dadàmi te na sandeho duùpràpyaü trida÷air api  // RKS_48.19 //

brahmovàca:
yadi tuùño 'si deve÷a yadi deyo varo mama  /
pa¤cavaktreùu yajanaü brahma nàma bhavatv iha  // RKS_48.20 //

hara uvàca:
evam bhavatu vai brahman satyam etat tavoditam  /
brahmaõo dharmapåjà vai tadà prabhçti bhàrata  // RKS_48.21 //

brahmovàca:
pañhiùyanti stavaü raudram oükàrasya tavàgrataþ  /
bràhmaõàþ kùatriyà vai÷yàþ sadà tadgatamànasàþ  // RKS_48.22 //
sarvakàmam avàpsyanti ceha loke paratra ca  /
yaü yaü kàmayate kàmaü taü taü pràpnoti mànavaþ  // RKS_48.23 //
÷atamekottaraü nityaü pañhitvà ca divaü vrajet  /
evam uktvà tadà brahmà namaskçtya mahe÷varam  // RKS_48.24 //
divyayànasamàråóho brahmalokaü mudà yayau  /
caturyugasahasreõa brahmaõo 'haþ prakãrtitam  // RKS_48.25 //
anenaiva tu mànena ÷ataü brahmà hi jãvati  /
pitàmaha÷ataü yàvad viùõor mànaü vidhãyate  // RKS_48.26 //
oükàranimiùàrdhena sahasràõi caturda÷a  /
vina÷yanti paraü viùõorasaükhyàtàþ pitàmahàþ  // RKS_48.27 //
evaü brahmagatiü j¤àtvà ÷ivam antaþ sadàrcayet  /
÷ivàj¤à vartate liïge tasmàl liïgaü sadàrcayet  // RKS_48.28 //
dveùñi liïgaü tu yo mohàt sarvadevanamaskçtam  /
sa yàti narakaü ghoraü ÷ivasya vacanaü yathà  // RKS_48.29 //
bauddhakùapaõapàkhaõóà mithyàtattvavicakùaõàþ  /
naùñàs tu nà÷ità ye vai ÷ivàràdhanavàrjitàþ  // RKS_48.30 //
janmajanmàntaràbhyàsàt te prayànti rasàtalam  /
puràõeùu tathà yuddhvà ÷ivoktaü dharmam àcaret  // RKS_48.31 //
saduùñaþ pàpabuddhis tu yo 'nyaü dharmaü samàcaret  /
etat te kathitaü ràjan puràõaü skandakãrtitam  // RKS_48.32 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya ÷ivaloke mahãyate  // RKS_48.33 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe pa¤cabrahmàtmakastavo nàmàùñacatvàriü÷o 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 49

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet mahàbhàga revàkapilasaïgamam  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_49.1 //
tilodakapradànena pitéõàü paramà gatiþ  /
dinàni navasàrdhàni ràhugraste ni÷àkare  // RKS_49.2 //
vçddhiü yàti mahàràja puõyavçddhyà na saü÷ayaþ  /
graste tu ràhuõà sårye dinàni ca da÷aiva tu  // RKS_49.3 //
vardhate kapilàbhedas tadvad eva vi÷àmpate  /
revàyàþ kapilàyoge vàràõasyàþ samàgame  // RKS_49.4 //
samànaü phalàü uddiùñaü tilodakenàpi vidyate  /
vàràõasãsamà revà kapilàyà÷ ca saïgame  // RKS_49.5 //
svàyambhuve 'ntare pràpte brahmalabdhavarodbhavàþ  /
rudràvartaü brahmàvartaü såryàvartaü tathà 'param  // RKS_49.6 //
kapilànarmadàyoge j¤eyam etat trayaü punaþ  /
narmadàbhedanaü yatra caturhastapramàõataþ  // RKS_49.7 //
revàkapilayo ràjaüs tatràvartadvayaü smçtam  /
pippalàvàhinã tatra saptapàtàlavàsinã  // RKS_49.8 //
tatraiva kapilàvartaü pippalàvartam eva ca  /
kàmayanti hi tãrthaü ca pitarastçptidàyakam  // RKS_49.9 //
tasmàt putraþ prayatnena pitçbhya÷ ca yathàvidhi  /
jalà¤jaliü tilairmi÷raü dadyàt piõóaü ca yatnataþ  // RKS_49.10 //
pitén samuddhared ghoràc chràddhaü kçtvà tu mànavaþ  /
revàkapilayor yoge ÷uciþ snàtvà tu mànavaþ  // RKS_49.11 //
yaþ pa÷yed amaraü tatra phalaü tasyà÷vamedhikam  /
candrasåryoparàge tu parvakàle vi÷eùataþ  // RKS_49.12 //
gandhaü dhåpaü ca naivedyaü dãpamàlàü ca kàrayet  /
tilataõóulami÷rair yaþ kuryàl liïgasya càrcanam  // RKS_49.13 //
kuïkumena samàlipya raktavastraiþ praveùñayet  /
puùpamàlàrcanaü kçtvà hemaratnàdibhis tathà  // RKS_49.14 //
yàvac candra÷ ca sårya÷ ca himavàü÷ ca mahodadhiþ  /
tàvad yugasahastràõi rudraloke mahãyate  // RKS_49.15 //
kau÷eyaü paññasåtraü ca kàrpàsaü raktatàntavam  /
vaijayantãvitànaü ca kala÷opari vardhayet  // RKS_49.16 //
pa¤caratnasamàyuktaü kiïkiõãravasaüyutam  /
tattantusaükhyayà yàvan muhårtam iha bhàrata  // RKS_49.17 //
tàvatkàlaü vaset svarga umàmàhe÷vare pure  /
ã÷ànam aparaü caiva sàmànyàt kathitaü purà  // RKS_49.18 //
kapilàpårvabhàge tu nàtidåre vyavasthitam  /
arcanàt tasya liïgasya gàõapatyam avàpnuyàt  // RKS_49.19 //
÷uklàùñam yàü kàrttike tu phalaü ÷atagaõottaram  /
saükrame ca vyatãpàte tasya saükhyà na vidyate  // RKS_49.20 //
upahàrapradànena kapile÷varapåjanàt  /
varùàõàmayutaü sàrddhaü loke krãóati bhàskare  // RKS_49.21 //
mçtavatsà tathà bandhyà garbhasràvà ca yà bhavet  /
raktavastraiþ pa¤caratnaiþ snànaü sà ca samàcaret  // RKS_49.22 //
caturda÷yàü tathàùñamyàü kapilàyàü yudhiùñhira  /
subhagà jãvaputrà ca satyametac chivoditam  // RKS_49.23 //
umayà ca varo datto nàrãbhya÷ ca prasàdataþ  /
kapilà nirgatà yasmàt narmadàyàü prasarpati  // RKS_49.24 //
tãrthànàm aùñasàhasraü kàmabhogaphalapradam  /
àste tatra mahàràja ÷ivena kathitaü purà  // RKS_49.25 //
kapilà ca tato deyà sarvàbharaõabhåùità  /
bràhmaõàn bhojayet tatra yathà vibhavavistaraiþ  // RKS_49.26 //
upavàsaparo nityaü tàrpitàþ pitçdevatàþ  /
hemajàle÷varaü nàma liïgaü tatraiva siddhidam  // RKS_49.27 //
arcanàt tasya devasya yamalokaü na pa÷yati  /
vasudàno dhundhumàra÷ cakravartã purà 'bhavat  // RKS_49.28 //
asya tãrthasya màhàtmyàd divi devatvamàptavàn  /
anekàni sahasràõi saüsiddhiü paramàü gatàþ  // RKS_49.29 //
kùatriyàõàü nçpa÷reùñha koñitãrthaprabhàvataþ  /
ulåkaiþ pàtitàn yatra koñitãrthe ÷iràüsyatha  // RKS_49.30 //
kàkànàü jalamadhye tu ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ  /
tatkùaõàd divyadehàs tu te kàkà yànamà÷ritàþ  // RKS_49.31 //
vidyàdharàõàü ràjàno mayà dçùñàþ purànagha  /
vçndà÷ ca jambukànàü tu vyàghràõàü ca bhayena vai  // RKS_49.32 //
tathà meghàvçte kàle narmadàjalam àvi÷an  /
yakùalokaü tu te pràptàþ sarvakàmaphalodayam  // RKS_49.33 //
jambuke÷varam ityevaü tiryagyonivimokùaõam  /
pçthivyàü naimiùaü tãrtham antarikùe ca puùkaram  // RKS_49.34 //
vàràõasãprayàgaü ca trailokye tv amare÷varam  /
trayastriü÷atkoñibhis tu suràsuranamaskçtam  // RKS_49.35 //
tatra snàta÷ ca ràjendra hayamedhaphalaü labhet  /
siddhà sarasvatã tatra tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_49.36 //
yaþ ka÷cit kurute ÷ràddhaü pitéõàü prãtivarddhanam  /
sa yàti paramaü sthànaü pitçbhiþ saha mànavaþ  // RKS_49.37 //
liïgaü sàrasvataü nàma brahmahatyàvyàpohanam  /
àkhyànaü kathayiùyàmi itihàsaü puràtanam  // RKS_49.38 //
svàyambhuve 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmà¤chakratulyaparàkramaþ  // RKS_49.39 //
dhundhumàra iti khyàtaþ satyavàdã jitendriyaþ  /
yaj¤ayàjã dàna÷ãlo devatàtithipåjakaþ  // RKS_49.40 //
niravadyàþ prajàs tasya bhayadàridryavarjitàþ  /
sapàdalakùavarùàõi prajà jãvanti bhàrata  // RKS_49.41 //
yaj¤otsavavivàhai÷ ca vedamaïgalaniþsvanaiþ  /
svayaü kàmadughà dhenuþ pçthivã sasya÷àlinã  // RKS_49.42 //
caturvarùasahasràõi pràkçtà itare janàþ  /
kau÷eyapaññaü vçkùeùu baddhaü sarvatra bhàrata  // RKS_49.43 //
yaj¤ahomasahasrais tu sadà dohamayãü nçpa  /
evaü ÷a÷àsa pçthivãü yathà ÷akrastriviùñapam  // RKS_49.44 //
ekasmin samaye ràjà pratãhàram uvàca ha  /
àde÷aya nçpàn sarvàn nànàde÷asamudbhavàn  // RKS_49.45 //
pratãhàrasamàdiùñàþ samàyàtàs tato nçpàþ  /
mçgayàü tu sa taiþ sarvaiþ kartuü vindhyaü jagàma ha  // RKS_49.46 //
vedadhvanitanirghoùair dvijànàm agnihotriõàm  /
nàdità triùu lokeùu vikhyàtà saptakalpagà  // RKS_49.47 //
tatropa÷obhitaü ramyaü vicitraü vanamaõóalam  /
hatvà jãvasahasràõi kùatriyaiþ saha bhàrata  // RKS_49.48 //
vive÷a ca vanaü sarvaü tataþ paramadàruõam  /
bhãmaråpaü mahàghoraü duùprekùyaü ca suduþsaham  // RKS_49.49 //
meghanàdena garjantaü sutaràü lomaharùaõam  /
vàràhaü ÷vetavarõaü ca daüùñràyugalabhãùaõam  // RKS_49.50 //
taü dçùñvà tàdç÷aü tatra vàràhaü nçpasattamaþ  /
uvàca kùatriyàn sarvàn na dçùñaü na mayà ÷rutam  // RKS_49.51 //
etàdç÷aü varàhasya råpaü vai lomaharùaõam  /
ityuktvà pà÷am àdàya yàvaddhantuü samudyataþ  // RKS_49.52 //
tàvad vàyuvapur bhåtvà niryàtaþ pràõapãóitaþ  /
vive÷a jalamadhye ca koñitãrthe naràdhipa  // RKS_49.53 //
pçùñhato 'nujagàma 'tha sa ràjà hayavàhanaþ  /
praviùñamàtraþ payasi varàhas tu vi÷àmpate  // RKS_49.54 //
tatkùaõàd divyadehas tu kàmikaü yànamàsthitaþ  /
kimidaü pràha taü ràjà vàràhaü devaråpaõam  // RKS_49.55 //
hçdi vismayamàpanno satyam etac ca bråhi me  /
tasya tadvacanaü ÷rutvà vàràho devaråpadhçk  // RKS_49.56 //
prahasann abravãd vàkyaü ÷çõu ràjan mahàmate  /
aïgadaü nàma tu gaõaü viddhi màü ÷aïkarasya tu  // RKS_49.57 //
gaõai÷ ca devamukhyai÷ ca umayà ca mahe÷varaþ  /
krãóan nàste kadàcit tu tasyàgre nçpasattama  // RKS_49.58 //
tatra gãtaü mayà gãtaü ramyaü daõóakalakùaõam  /
dçùñvorva÷ãü tathà rambhàmabhåvaü kàmamohitaþ  // RKS_49.59 //
vyàharaü chåkarãü vàõãü visvaro vikçtànanaþ  /
vihvalena mayà tatra hy apsarobhis tu krãóitam  // RKS_49.60 //
tàdç÷aü màü tudçùñvàvaikàmakrãóàva÷agatam  /
÷a÷àpa nandã kopàtmà ÷ukaro 'medhyabhug bhava  // RKS_49.61 //
da÷avarùasahasràõi bhramiùyasi mahãtale  /
brahmàpi naiva ÷aknoti ÷ivasya tu prakãrtitam  // RKS_49.62 //
tvaü tu gàmañamàno 'pi kiïkarasyàpi kiïkaraþ  /
kupitaü nandinaü j¤àtvà bhayabhãtàntaràtmanà  // RKS_49.63 //
prasàdito mayà nandã ÷àpàntaü varamàdi÷at  /
dar÷anàd dhundhumàrasyakoñitãrthaprabhàvataþ  // RKS_49.64 //
tyaktvà tu ÷åkarãü yoniü punaþ pratyàgamiùyasi  /
etat te kathitaü ràjanvàràhãü yonimà÷ritaþ  // RKS_49.65 //
yathà hi kilviùàt muktas tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
oükàradar÷anàd ràjan revàtoyapariùkçtaþ  // RKS_49.66 //
pràpto gandharvayoniü tu dar÷anàt tava suvrata  /
viùàdaü tyaja ràjendra gahanà karmaõàü gatiþ  // RKS_49.67 //
dharme buddhiü samàdhàya sarvabhåtahito bhava  /
janmato maraõaü ràjan maraõàj janmasambhavaþ  // RKS_49.68 //
j¤àtvà ÷ubhà÷ubhaü karma tvam àtmànaü samuddhara  /
svayam evàrjitaü karma svayam evopabhujyate  // RKS_49.69 //
svayaü kartà ca bhoktà ca ÷ubhasyàpy a÷ubhasya ca  /
svasti vo 'sti gamiùyàmi evam uktvà jagàma ha  // RKS_49.70 //
dhriyamàõàtapatras tu vãjyamàno 'psarogaõaiþ  /
÷ivadhyànaparo bhåtvà kailàse nyavasat sukham  // RKS_49.71 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe vàràhasvargàrohaõaü nàmaikonapa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 50

màrkaõóeya uvàca:
sa tasmin nçpati ÷reùñhastçùitaþ ÷ràntavàhanaþ  /
hayaü mumoca ràjà vai sarvopaskaram eva ca  // RKS_50.1 //
smaran årdhvagatiü tàvad upaviùñaþ ÷ilàtale  /
reõudhvastas tato '÷vo vai praviùñaþ saptakalpagàm  // RKS_50.2 //
pànasnànàdikaü kçtvà hyantarikùasthito hayaþ  /
brahmatejaþ sthito bhåtvà brahmayànaü samà÷rayat  // RKS_50.3 //
atyadbhutaü tu taü dçùñvà paraü vismayam àgata  /
uvàca vacanaü ràjà turaïgaü taü dvijarùabham  // RKS_50.4 //
kim etat kàraõaü brahma¤c chaüsa me 'dyayathocitam  /
uvàca tadvacaþ ÷rutvà hayaråpo dvijottamaþ  // RKS_50.5 //
brahmarùir gàlava÷ càhaü kurukùetre purà sthitaþ  /
a÷vapratigrahàd dagdhas tv a÷vayoniü samà÷rita  // RKS_50.6 //
dàvàgninà ca yad dagdham udakàt tatprarohati  /
duùñapratigrahàd dagdho na prarohet kadàcana  // RKS_50.7 //
drumasenaþ purà càsãd ràjà paramadhàrmika  /
ayodhyàdhipati÷ càsau cakravartã mahàbalaþ  // RKS_50.8 //
ràhusåryasamàyoge kurukùetraü jagàma ha  /
gajàna÷vàn samàdàya hiraõyaü gàs tathaiva ca  // RKS_50.9 //
màõikyavajravaidåryavàsàüsi vividhàni ca  /
bràhmaõàrthe nçpa÷reùñha mudà paramayà yutaþ  // RKS_50.10 //
gçhàõi sàptabhaumàni dhåpitàni tu kà¤canaiþ  /
sarvakàmasam çddhàni bràhmaõebhyo yathàvidhi  // RKS_50.11 //
dattvà sa yàcayàmàsa saktuprasthavrate sthitam  /
ràjottamakulaü vipramu¤chavçttiü samà÷ritam  // RKS_50.12 //
÷ràddhakàlaþ pitéõàü me bhojanaü kriyatàm iti  /

çùir uvàca:
ràj¤o hi dar÷anaü ghoraü medhàmathanamakùamam  // RKS_50.13 //
dçùñvà caiva mahãpàlamàdityaü càvalokayet  /
dvijàt parataro nàsti pratigrahaparàïmukhàt  // RKS_50.14 //
asat pratigrahaü gçhõan narakaü yàti vai dhruvam  /
bhàryàpratigrahagràhã yàcasvà 'nyaü dvijottamam  // RKS_50.15 //
çùe ràjà vacaþ ÷rutvà pratãhàraü tathàbravãt  /
ghoùaõà kriyatàü ÷ãghraü sthàne÷varanivàsinàm  // RKS_50.16 //
pratigrahàya yaþ ka÷cit sa càyàtu iha satvaram  /
kçte tu ghoùaõe ka÷cit nàsãt nçpapratigrahã  // RKS_50.17 //
tatas tu kupito ràjà sthànaü tac ca nininda ca  /
abrahmaõyam idaü sthànaü na vedo na ca yàjanam  // RKS_50.18 //
jugupsitvà tu tàn sarvàüs tåùõãü caiva babhåva ha  /
tasya vàkyaü tu tacchrutvà ràjànaü cedam abruvam  // RKS_50.19 //
gàlavo 'haü dvija÷reùñha÷ caturvedã mahàtapàþ  /
yaj¤ayàjã tapasvã ca sarvabhåtahite rataþ  // RKS_50.20 //
anugraham imaü viddhi uddhariùye bhavàrõavàt  /

ràjovàca:
dadàmi te na sandehaþ tvam eko munisattamaþ  // RKS_50.21 //
mudgalàdyair dvijaiþ sarvair vàryamàõo 'pi cànagha  /
gçhãto '÷varathas tatra mayàbharaõabhåùitaþ  // RKS_50.22 //
tataþ sa màü namaskçtya drumaseno yayau nçpa  /
mayàpi càgnihotràdikarma tyaktvà yathàsukham  // RKS_50.23 //
nànàvidhàni divyàni strãbhiþ sàrddhaü sukhàni tu  /
krãóato 'pi tadarthaü vai yàvat me ca kùayaü gatam  // RKS_50.24 //
evam uktvà yayau vipro brahmalokaü sanàtanam  /
ekàkã ca tato ràjà cintayàmàsa bhàrata  // RKS_50.25 //
ekàkã yadi yàsyàmi gatà÷va÷ caraõena tu  /
ràjàno màü hasiùyanti vacanaiþ svaiþ parasparam  // RKS_50.26 //
dasyubhir nihata÷càsya haya ity evam àdibhiþ  /
a÷vopaskaram àdàya ÷irasà ca kathaü mayà  // RKS_50.27 //
praveùñavyaü puraü caitat mahàlajjàkaraü mama  /
adya yàvat mayà tàvad bràhmaõàrohaõaü kçtam  // RKS_50.28 //
pàpasyàsya vi÷uddhyarthaü pravekùyàmi hutà÷anam  /
evaü vicintayàbhàsa ràjà tatraiva satvaram  // RKS_50.29 //
dakùiõàü di÷am à÷ritya ÷uùkakàùñhàni càharat  /
tataþ prajvàlya kàùñhàni kçtvà ca triþpradakùiõam  // RKS_50.30 //
namaskçtya hutà÷aü ca vive÷a svagçhaü yathà  /
nirjitya tejasà tejaþ pàvakasya tadà nçpaþ  // RKS_50.31 //
caturbhujà trinetrà tu muktàbharaõabhåùità  /
taü gçhãtvà kareõaiva idaü vacanam abravãt  // RKS_50.32 //
apràptaü maraõaü ràjan kàlo vihitas tava  /
akasmàt sàhasaü deva yuktaü na pratibhàti me  // RKS_50.33 //
kàlapràptaü pumàüsaü tu na rakùed ã÷varaþ svayam  /

ràjovàca:
kà 'si tvaü ca varàrohe hyumà gaïgà 'thavà ramà  // RKS_50.34 //
kathayasva mahàbhàge mama tvaü bhaktidàyinã  /

stryuvàca:
nàhaü gaïgà na vàõã và kapilàü viddhi màü nçpa  // RKS_50.35 //
enàü rudràd viniùkràntàü narmadàtalavàhinãm  /
vasudànasya yaj¤e tu revàkapilasaïgamaþ  // RKS_50.36 //
umà kàtyàyanã gaïgà yamunà gautamã tathà  /
sarasvatã tathà ÷iprà varaõà ca ÷ubhàpagà  // RKS_50.37 //
÷atadrå÷ candrabhàgà ca sindhå revàmalà tathà  /
vitastà carmaõà devã somàvabhçthamadhyataþ  // RKS_50.38 //
brahmaviùõumahe÷ànàü snànàrthaü hçtavàribhiþ  /
tilodakair munãnàü tu praõãtaþ kala÷odakaiþ  // RKS_50.39 //
tathà somarasai÷ caiva ghçtakhaõóàdimi÷ritaiþ  /
babhåvàtipravàho vai ijyàjanyo mahàn purà  // RKS_50.40 //
etad bhåtaü mahat puõyam udayàcalam à÷ritam  /
rudràvartapadaü càtra vidyate nçpasattama  // RKS_50.41 //
evam ukto yayau ràjà devã càntaradhãyata  /
hçùñas tuùña÷ cakravartã màrkaõóeyà÷ramaü yayau  // RKS_50.42 //
gatvà praõamya tam çùim upaviùñas tathàgrataþ  /

màrkaõóeya uvàca:
ku÷alaü te nçpa÷reùñha dharmàcàravidàü vara  // RKS_50.43 //
santyajya ca kathaü sainyam ekàkã tvam ihàgataþ  /

ràjovàca:
adya me saphalaü janma tvatpàdàmbujadar÷anàt  // RKS_50.44 //
dhundhumàras tathà ràjà kathayàmàsa pårvakam  /
màrkaõóeyas tataþ ÷rutvà vçttàntaü pçthivãpateþ  // RKS_50.45 //
revàkapilayor yoge snàtvà stotraü cakàra ha  /
tatra snàtà divaü yànti revàkapilasaïgame  // RKS_50.46 //
umà kàtyàyanã gaïgà yamunà gautamã tathà  /
sarasvatã tathà ÷iprà varaõà ca ÷ubhàpagà  // RKS_50.47 //
÷atadrå÷candrabhàgà ca sindhå revàmalà tathà  /
vitastà carmaõàdevã bàhudà vàruõã tathà  // RKS_50.48 //
sarayår gaõóakã caiva ghargharà badarã tathà  /
gomatã veõukã caiva pàrà vetravatã ÷ubhà  // RKS_50.49 //
vipà÷à ca tathà vàhà ÷aïkhinã ca payoùõikà  /
godàvarã ca kàverã bhãmà kçùõà tathà ÷ubhà  // RKS_50.50 //
subhadrà ca tathà bhadrà karatoyàtha màlinã  /
etàþ sarvàs tvamevàsi sarvage tvàü namàmy aham  // RKS_50.51 //
lokatrayaü tvayà vyàptam apàü råpeõa suvrate  /
prasãda tvaü mahàbhàge lokatritayapàvanã  // RKS_50.52 //
÷rutvà stotram idaü devã màrkaõóeyàt tapodhanàt  /
puùpakaü yànamàruhya sarvàbharaõabhåùità  // RKS_50.53 //
caturbhujà trinetrà ca candrabimbanibhànanà  /
uvàca vacanaü devã màrkaõóeyaü mahàmunim  // RKS_50.54 //
stotreõànena tuùñàhaü varaü vçõu yathepsitam  /

màrkaõóeya uvàca:
parituùñàsi deve÷i varaü dàtuü tvam icchasi  // RKS_50.55 //
kaluùaü hara kalyàõi lokànàü harasaübhave  /
snànaü kçtvà stuvan toye lokànàpuþ ÷ivàj¤ayà  // RKS_50.56 //
varaü dadasva devi tvaü dhundhumàràya sàüpratam  /
ràjyaü kçtvà divaü yàtu sàntaþpuraparicchadaþ  // RKS_50.57 //
yaü yaü cintayate kàmaü taü taü pràpnoti suvrate  /
evaü bhavatu viprendra matto yadvà¤chitaü tvayà  // RKS_50.58 //
evam uktvà yayau devã kapilà lokapàvanã  /
màrkaõóeyaü muniü ràjà munibhiþ parivàritam  // RKS_50.59 //
praõipatya yathà nyàyaü gata÷ ca svapuraü tadà  /
tataþ kàlena mahatàràjà dharmaparàyaõaþ  // RKS_50.60 //
ràjyaü kçtvà kratåniùñvà dhundhumàro divaü gataþ  /
etat te kathitaü sarvaü mayà dçùñaü purànagha  // RKS_50.61 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya mucyate bhavabandhanàt  // RKS_50.62 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kapilàmàhàtmye dhundhumàrasvargàrohaõaü nàma pa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 51

yudhiùñhira uvàca:
dvãpasaükhyà bhuvo mànaü sàgaràõàü ca kãrtanam  /
pàtàlalokasaükhyànaü sarvato viditaü kuru  // RKS_51.1 //
narakaü svargamànaü ca yatkiücid anyadãdç÷am  /
uktànuktaü yatkiücit karmàkarma÷ubhàvaham  // RKS_51.2 //
etat sarvaü samàsena skandapçùñena ÷ambhunà  /
kathitaü tu puràõaü vai yathàvçttaü puràtanam  // RKS_51.3 //
bhaviùyabhåtatattvaj¤as trikàlaj¤as trivedavit  /
tvam eva vetsi sarvaü ca prasàdàd vaktum arhasi  // RKS_51.4 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha me  /
anekàni sahasràõi mayà dçùñàni bhàrata  // RKS_51.5 //
yuge yuge kùatriyàõàü dànayaj¤akriyàõi ca  /
nànyas tu tvàdç÷o ràjà dçùñas teùàü tu madhyataþ  // RKS_51.6 //
etat sarvaü samàsena skandapçùñena ÷ambhunà  /
kathitaü tu puràõaü vai sarvaü te kathayàmy aham  // RKS_51.7 //
candradvãpaþ prabhàse tu tàmraparõir gabhastimàn  /
nàgadvãpa÷ ca saumya÷ ca gandharvo varuõas tathà  // RKS_51.8 //
navamaþ kumàrikàkhyas tu iti dvãpàþ prakãrtitàþ  /
navakhaõóavatã caiùà kathità te samàsataþ  // RKS_51.9 //
khaõóeùv eteùu sarveùu pravàho nàrmadaþ smçtaþ  /
jambå÷àkaku÷akrau¤ca÷àlmalya÷ ca yudhiùñhira  // RKS_51.10 //
plakùa÷ ca puùkara÷caiva saptadvãpàþ prakãrtitàþ  /
kùàraü kùãraü dadhi sarpis tathaivekùuraso 'pi ca  // RKS_51.11 //
surodo madhuroda÷ ca samudràþ saptakãrtitàþ  /
bhårloka÷ ca bhuvarlokaþ svarloka÷ ca mahas tathà  // RKS_51.12 //
janalokas tapolokaþ satyalokas tathà paraþ  /
bhårlokàdityayor viddhi tv antaràlaü yudhiùñhira  // RKS_51.13 //
yojanànàü caturlakùa pàtàlaü yatpramàõataþ  /
rudrà÷ ca vasava÷ càùñau nivasanty atra bhàrata  // RKS_51.14 //
kathità÷ ca mayà lokàþ pàtàlàni nibodha me  /
atalaü vitalaü caiva ÷arkaraü ca gabhastikam  // RKS_51.15 //
mahàtalaü ca sutalaü rasàtalam ataþ param  /
sauvarõamaùñamaü viddhi sarvakàmasamanvitam  // RKS_51.16 //
vahnerdàho hy apàü ÷aityaü marutàü vahanaü tathà  /
kàñhinyaü ca tathà dhàtryà gagane ÷uùiraü tathà  // RKS_51.17 //
svabhàva eva bhåtànàü svasvabhàvànusàrataþ  /
prakçtiü yànti bhåtàni nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_51.18 //
lakùàõi catura÷ãtiryonãnàü pàpakarmaõàm  /
narakeùu ca ghoreùu dàruõà yamayàtanàþ  // RKS_51.19 //
niruddhàþ pràõinaþ sarve nãtàs tu yamakiïkaraiþ  /
yàtanà vividhà raudràstatrasthair anubhåyate  // RKS_51.20 //
svakarmaphalayogena pràpnuvanti ÷ubhà÷åbham  /
etad arthaü tapo homaü dànaü dhyànaü ca pàvanam  // RKS_51.21 //
kàruõyaü sarvabhåteùu narmadà÷rayaõaü tathà  /
revàyàþ stavanaü påjà såryasya prabhavo yathà  // RKS_51.22 //
àkhyànaü kathayiùyàmi yathàvçttaü puràtanam  /
mucukundasya saüvàdo dànavendrasya bhàrata  // RKS_51.23 //
kuvalayà÷vo 'tha ràjarùi÷ cakravartã mahàya÷àþ  /
àsãt kçtayuge ràjan antare càkùuùe kila  // RKS_51.24 //
÷akràdaùñaguõaü ràjyaü ràj¤a÷ càmitatejasaþ  /
anekàni sahasràõi dànàni vividhàni ca  // RKS_51.25 //
dattàni tena ràj¤à vai sarvatãrtheùv anuttamam  /
iùñà÷ca kratava÷ càpi varjayitvà tu kalpagàm  // RKS_51.26 //
dànavo mucukunda÷ ca sarvadharmaparàyaõaþ  /
brahmaõyaþ ÷ivabhakta÷ ca viùõubhakto jitendriyaþ  // RKS_51.27 //
ràhusomasamàyoge vaidårye siddhaparvate  /
oükàranàthasahità yatràste kalpagà sarit  // RKS_51.28 //
anyàni yàni liïgàni loke caiva caràcare  /
kalpànte tàni lãyanta oükàre vai na saü÷ayaþ  // RKS_51.29 //
÷ivena kathitaü hy etad viùõo÷ caiva ÷atakratoþ  /
pàrvatyàþ ùaõmukhasyàpi puràõe skandakãrtite  // RKS_51.30 //
àgataþ kalpagàü devãü koñitãrthe naràdhipaþ  /
narmadàkapilàyoge sarvasambhàrasaüvçtaþ  // RKS_51.31 //
lakùamekaü tu dogdhrãõàü samàdàya gavàü nçpa  /
ayutaü ca hayànàü ca sahasraü dantinàü tathà  // RKS_51.32 //
kàmikànàü tu yànànàü sahasraü hemamàlinàm  /
dhanaü dhànya ca vàsàüsi ratnàni vividhàni ca  // RKS_51.33 //
snànaü kçtvà yathànyàyaü bràhmaõebhyo dadau tadà  /
mårtau tu dakùiõàü càpi oükàrasya naràdhipa  // RKS_51.34 //
yo yaü kàmayate kàmaü taü tasmai sa prayacchati  /
ràjà kuvalayà÷vas tu dharmakarmaparàyaõaþ  // RKS_51.35 //
ràhusåryasamàyoge kurukùetraü yayau kila  /
sàntaþpuraparãvàro hy ayodhyàdhipatiþ svayam  // RKS_51.36 //
ràjaputrasahasrais tu vçtaþ snànepsayà kila  /
lakùamekaü hayànàn ca dantinàm ayutaü tathà  // RKS_51.37 //
hemamàõikyaratnàni vàsàüsi vividhàni ca  /
÷raddhayà parayà yukto bràhmaõebhyo dadau nçpa  // RKS_51.38 //
÷eùaü nirvàpitaü kùetre sthàne vàyanapårvakam  /
kàlàntare tataþ pràpte kurukùetraprabhàvataþ  // RKS_51.39 //
nànàyànasahasrais tu sàntaþ puraparigrahaþ  /
dhriyamàõà tapatras tu vãjyamàno 'psarogaõaiþ  // RKS_51.40 //
÷aïkhavàditraghoùeõa nànàbharaõabhåùitaþ  /
vicacàra ca tatrastho vidyàdhara ivàparaþ  // RKS_51.41 //
mucukundo 'pi daityendraþ sarvakàmasamanvitaþ  /
kàmikai÷ ca mahàyànair hemaratnavibhåùaõaiþ  // RKS_51.42 //
÷rutvà vàdyasahasràõi dharmaràjo vi÷àmpate  /
jagàma vismayaü ghoraü kim etad iti càbravãt  // RKS_51.43 //
tataþ kuvalayà÷vo 'pi tasmin ahani tatpuram  /
ubhau niveditau dåtairdharmaràjasya dhãmataþ  // RKS_51.44 //
kuvalayà÷vo 'tha ràjarùir mucukundo mahàbalaþ  /
lokàntaram ubhàv etau vimànasthau samàgatau  // RKS_51.45 //
tàvad utpatitaü yànaü mucukundasya copari  /
yojanànàü sahasreõa hyupary upari saüsthitam  // RKS_51.46 //
ayodhyàdhipater yànam adhobhàge vyavasthitam  /
papraccha dharmaràjo 'pi citraguptaü tu lekhakam  // RKS_51.47 //
kiü tu yànaü samàsàdya arghapàdyena påjaye  /
saptarùãn çùimukhyàü÷ ca dharmàdharmavicàrakàn  // RKS_51.48 //
citragupto 'bravãd vàkyaü tathà saptarùayo 'bruvan  /
mucukundaü samàsàdya tvarghapàdyena påjaya  // RKS_51.49 //
dànena kàpilenejyo dànavendro na càparaþ  /
adhaþ kuvalayà÷va÷ca mucukundas tathopari  // RKS_51.50 //
evamukto dharmaràjo dànavendram upà÷rayat  /
÷vetavastraparãdhàno jvalatkuõóalabhåùaõaþ  // RKS_51.51 //
a¤jaliü ca tato baddhvà yànasyàgre vyavasthitaþ  /
ku÷alaü te 'dya daityendra sarvadharmabhçtàü vara  // RKS_51.52 //
nirjitàste trayo lokà dànenà 'nena suvrata  /
oükàradakùiõasyànte mårtau kàpilasaïgame  // RKS_51.53 //
saptakalpavahàtãre dànasaükhyà na vidyate  /

mucukunda uvàca:
dharmàdharme tvam evàdya svargadvàràrgalo yataþ  // RKS_51.54 //
evam ukto yamas tatra daityendreõa mahàtmanà  /
panthànaü dar÷ayàmàsa daityendrasya yudhiùñhira  // RKS_51.55 //
tatas tu preùitas tena mucukundo jagàma ha  /
mudà paramayà yukta umàmàhe÷varaü puram  // RKS_51.56 //
saüsmàrayitvà vidhivad daityendraü dharmaràñ tataþ  /
àsàdya kuvalayà÷vaü dharmaràjo 'bravãd idam  // RKS_51.57 //
svàgataü te mahàràja ku÷alaü tava sarvadà  /

kuvalayà÷va uvàca:
parasparavirodhatvaü devadànavayoþ sadà  // RKS_51.58 //
màü tyaktvà dànavendras tu pàdyàrgheõa tvayàrcitaþ  /
viparãtaü ca tatsarvaü dharmaràja kçtaü katham  // RKS_51.59 //

yama uvàca:
viùàdaü tyaja ràjendra gahanà karmaõàü gatiþ  /
nàhaü dàtà ca hartà ca ÷ubhà÷ubhaphalasya vai  // RKS_51.60 //
karmasàkùã ca sarveùàü devàsurançõàü nçpa  /
sarasvatyàü kurukùetre dànaü dattaü tvayànagha  // RKS_51.61 //
dvàparànte tu dànaü vai revàdànaü samaü nahi  /
÷ivena kathitaü càsãd brahmaviùõumarudgàõàn  // RKS_51.62 //
kalàü nàrhanti tãrthàni sàrddhaü kalpagayà kvacit  /
ançtaü na mayà coktaü puràõaü ÷rutisammatam  // RKS_51.63 //
etasmin antare ràjan dvayoþ saüvadatos tayoþ  /
uktaþ kuvalayà÷vas tu tadàkà÷agirà svayam  // RKS_51.64 //
dharma÷ cetthaü mahàràja mà kçthàs tvaü kathaücana  /
kalpagà toyasaüspçùño daityaþ ÷ivam avàptavàn  // RKS_51.65 //
sa ràjà vismayàpannaþ punarvyàvçtya càgataþ  /
narmadàü snàtukàmo 'pi kapilàsaïgamaü prati  // RKS_51.66 //
tatra plutas tato ràjà ÷ivalokaü jagàma ha  // RKS_51.67 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe mucukundakuvalayà÷vasvargàrohaõaü nàmaikapa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 52

yudhiùñhira uvàca:
ke vrajanti yamaü vipra kãdç÷à narakàs tu te  /
etan me sarvam àkhyàhi devalokaü vrajanti ke  // RKS_52.1 //

màrkaõóeya uvàca:
yànti puùpakayànena puùparàgapradàyinaþ  /
devàyatanakartàraþ ÷ivalokaü vrajanti te  // RKS_52.2 //
anàthamaõóapànàü tu te krãóanti gçhottamaiþ  /
devàgniguruvipràõàü màtàpitro÷ ca påjakàþ  // RKS_52.3 //
påjyamànà narà yànti kàmikai÷ ca yathà sukham  /
dyotayanto di÷aþ sarvà yànti dãpapradànataþ  // RKS_52.4 //
prati÷rayapradànena sukhaü yànti yamàlayam  /
sarvakàmasamçddhena tathà gacchati toyadaþ  // RKS_52.5 //
annaü pànaü prayacchanti sukhaü yànti niràkulàþ  /
dãpamàlàü hi yacchanti guru÷u÷råùaõe ratàþ  // RKS_52.6 //
pàdàbhyaïgaü ca yaþ kuryàt so '÷vapçùñhena gacchati  /
hemaratnapradànena yànti ratnavibhåùitàþ  // RKS_52.7 //
sarvakàmasamçddhàtmà bhåmidànena gacchati  /
annapànapradànena piban khàdaü÷ ca gacchati  // RKS_52.8 //
ity evam àdibhir dànaiþ sukhaü yànti ÷ivàlayam  /
svarge ca vipulàn bhogàn pràpnoty annapradànataþ  // RKS_52.9 //
sarveùàm eva dànànàmannadànaparaü viduþ  /
sarvaprãtikaraü puõyaü balapuùñivivarddhanam  // RKS_52.10 //
nànnadànasamaü dànaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
annàdànasamaü dànaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
annàd bhavanti bhåtàni mriyante tad abhàvataþ  // RKS_52.11 //
raktaü màüsaü majja÷ukre kramàd annàt pravartate  /
÷ukràd bhavanti bhåtàni tasmàd annamayaü jagat  // RKS_52.12 //
hemaratnà÷vanàgendranàrãsrak candanàdibhiþ  /
nàsty àhàrasamaü saukhyaü nàsti krodhasamo ripuþ  // RKS_52.13 //
ata eva mahàpuõyam annadànaü ca bhàrata  /
annadaþ pràõadaþ proktas tasmàd annaprado bhavet  // RKS_52.14 //
tasmàd annapradànena dattàny anyàni sarva÷aþ  /
trailokye yàni dànàni bhogastrãvàhanàni ca  // RKS_52.15 //
annapànàdi yatkiücid ai÷varyaü ca yudhiùñhira  /
annadànasya tatsarvam ihàmutra phalaü smçtam  // RKS_52.16 //
yasmàd annena puùñàïgaþ kurute dharmasaücayam  /
pavitramamçtaü divyaü ÷uddhaü sattvaü rasàyanam  // RKS_52.17 //
annapànà÷vagovatsa÷ayyàchatràõy upànahau  /
pretalokapra÷astàni dànànyaùñau yudhiùñhira  // RKS_52.18 //
evaü dànavi÷eùeõa dharmaràjapure naràþ  /
sukhenaiva tu gacchanti tasmàd dharmaü samàcaret  // RKS_52.19 //
annadànaü mahàràja jalaü caiva tu puùkalam  /
pitçbhyaþ prayato dadyàt tãrthe caivàmare÷vare  // RKS_52.20 //
tãrthàni puõyakùetràõi yàni vai kãrtitàni ca  /
kàmamokùapradànãha sarvasiddhikaràõi ca  // RKS_52.21 //
sarveùàm eva teùàü tu màtà vai parikãrtità  /
narmadà sarità ÷reùñhà saptakalpavahà ÷ubhà  // RKS_52.22 //
tapaso yaj¤adànànàü saükhyà tãrtheùu vidyate  /
narmadàyàü na saükhyàsti teùàm ity àha ÷aïkaraþ  // RKS_52.23 //
yathà ÷ivas tathà revà påjanãyà prayatnataþ  /
eùu ye tu kukarmàõaþ pàpà dànavivàrjitàþ  // RKS_52.24 //
pathà ghoreõa te yànti dakùiõena yamàlayam  /
ùaóa÷ãtisahasràõi yojanànàü samantataþ  // RKS_52.25 //
puraü j¤eyaü mahàraudraü nànàråpair adhiùñhitam  /
samãpastham ivàbhàti naràõàü krårakarmaõàm  // RKS_52.26 //
pàpinàm api dårasthaü pathà raudreõa yànti te  /
tãvrakaõñakayuktena ÷arkaràbhåùitena ca  // RKS_52.27 //
kùuradhàràvçtais tãkùõaiþ pàùàõair nirmitena ca  /
kecit tv anena mahatà dàrudàrai÷ ca ghàtakaiþ  // RKS_52.28 //
lohasåcãbhir ugràbhir grastena ca kvacit kvacit  /
latàpratànaviùamaiþ parvatair vçkùasaükulaiþ  // RKS_52.29 //
sutaptàïgàrayuktena yànti màrgeõa duþkhitàþ  /
kvacid viùam agartàbhis taptaloùñeùñakair api  // RKS_52.30 //
sutaptabàlukàbhi÷ ca tathà tãkùõai÷ ca ÷aïkubhiþ  /
anekabhagna÷àkhàbhir àvçtena kvacit kvacit  // RKS_52.31 //
kaùñena tamasà kecid gacchanti hi yamàlayam  /
màrgasthàïgàrakais taptair grastà dàvàgnibhis tathà  // RKS_52.32 //
kvacit tapta÷ilàbhi÷ ca païkena kañimànataþ  /
kvacid duùñàmbunà vyàptaü duùkarãùàgninà kvacit  // RKS_52.33 //
kvacid gçdhrair bakair vyàghrair duùñaiþ kãñaiþ sudàruõaiþ  /
kvacin mahàkulãràdyaiþ kvacit tvajagaraiþ punaþ  // RKS_52.34 //
makùikàbhi÷ ca raudràbhiþ kvacit sarpair viùolvaõaiþ  /
mattamàtaïgayåthai÷ ca samantàc ca pramàthibhiþ  // RKS_52.35 //
panthànamullikhadbhi÷ ca tãkùõa÷çïgair mahàbalaiþ  /
siühair viùàõamahiùair raudrair mattai÷ ca ÷vàpadaiþ  // RKS_52.36 //
óàkinãbhi÷ ca raudràbhir vikaràlai÷ ca ràkùasaiþ  /
vyàdhibhi÷ ca mahàghoraiþ pàvakai÷ ca duràsadaiþ  // RKS_52.37 //
mahànalavimi÷reõa mahàcaõóena vàyunà  /
mahàpàùàõavarùeõa bhidyamànà nirà÷rayàþ  // RKS_52.38 //
kvacit kvacit prataptena dãpyamànà vrajanti hi  /
mahatà va bàõavarùeõa bhidyamànàþ samantataþ  // RKS_52.39 //
patadbhirvajrasaïghàtair ulkàpàtai÷ ca dàruõaiþ  /
pradãptàïgàravarùeõa hanyamànà vrajanti hi  // RKS_52.40 //
mahàghoraravair ghorair vitrasyanto muhur muhuþ  /
ni÷itàyudhavarùeõa påryamàõà÷ ca sarva÷aþ  // RKS_52.41 //
mahàkùaràmbudhàràbhiþ sicyamànà muhurmuhuþ  /
mahà÷ãtena raudreõa kùuradhàràdibhis tathà  // RKS_52.42 //
anyair bahuvidhàkàraiþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ  /
itthaü ca taptaraudreõa màrgeõa viùameõa ca  // RKS_52.43 //
avi÷ràntena mahatà hy avidåreõa bhàrata  /
avidåreõa kaùñena sarvaduþkhà÷rayeõa ca  // RKS_52.44 //
nãyante dehinaþ sarve måóhàþ pàpaparàyaõàþ  /
yamadåtair mahàghorair yamàj¤àkàribhir balàt  // RKS_52.45 //
ekàkinaþ paràdhãnà mitrabandhuvivarjitàþ  /
÷ocantaþ svàni karmàõi dahyante ca muhurmuhuþ  // RKS_52.46 //
pretabhåtavimi÷rà÷ ca ÷uùkakaõñhoùñhatàlukàþ  /
kç÷àïgà bhãtabhãtà÷ ca dahyamànà hutàgninà  // RKS_52.47 //
baddhàþ ÷çïkhalayà kecit majjantaþ pàpino bhç÷am  /
kçùyante dahyamànàs tu yamadåtair balotkañaiþ  // RKS_52.48 //
urasyadhomukhasthàne tathaiva khalu duþkhitàþ  /
ke÷apà÷e vibaddhà÷ ca kçùyante pàpinas tathà  // RKS_52.49 //
lalàñe cà÷ugair biddhvà kçùyante dehinaþ kvacit  /
uttànà duùñapanthànaü nãyante pàpakarmaõà  // RKS_52.50 //
pàr÷vabàhuvibaddhà÷ ca jañhare paripãóitàþ  /
grãvàpà÷avikçùyà÷ ca ke 'pi yànti suduþkhitàþ  // RKS_52.51 //
jihvà÷aïkupradànena samànãyakçkàñikàþ  /
arddhacandreõa gçhyante kùipyamàõà itas tataþ  // RKS_52.52 //
÷i÷ne ca vçùaõe caiva rajjvà baddhàs tathà paro  /
vicchinnahastapàdà÷ ca chinnakarõoùñhanàsikàþ  // RKS_52.53 //
vicchinna÷i÷navçùaõà÷ chinna÷ãrùàïgasaücayàþ  /
aïku÷air bhidyamànàs tu khàdyamànàþ sarãsçpaiþ  // RKS_52.54 //
ita÷ ceta÷ ca dhàvanti krandamànà nirà÷rayàþ  /
mudgàrair lohadaõóai÷ ca hanyamànà muhur muhuþ  // RKS_52.55 //
ka÷àbhir vividhàbhi÷ ca ghoràbhi÷ ca samantataþ  /
bhindipàlai÷ ca tudyante vamantaþ ÷oõitaü muhuþ  // RKS_52.56 //
pàtyamànà÷ ca salile chàyàü vai pràrthayanti ca  /
dànahãnàþ prayànty evaü pràya÷cittakçto naràþ  // RKS_52.57 //
gçhãtvà caiva pàtheyaü sukhaü yàti yamàlayam  /
evaü pathà nikçùñena pràptà yamapuraü naràþ  // RKS_52.58 //
pràj¤àpitais tathà dåtaiþ prave÷yante yamàgrataþ  /
tatra ye ÷ubhakarmàõas tàn vai saüsmàrayed yamaþ  // RKS_52.59 //
svàgatàsanadànena pàdyàrgheõa priyeõa ca  /
dhanyà yåyaü mahàtmànàtmano hitakàriõaþ  // RKS_52.60 //
yais tu divyasukhàrthaü hi bhavadbhiþ sukçtaü kçtam  /
narmadàtañamà÷ritya parvate 'marakaõñake  // RKS_52.61 //
dànaü dattaü tapastaptaü hutaü ceùñaü vidhànataþ  /
vàràõasyàü kurukùetre prayàge puùkare tathà  // RKS_52.62 //
gayàyàü naimiùàraõye gaïgàsàgarasaïgame  /
kedàre bharaive càpi prabhàse ÷a÷ibhåùaõe  // RKS_52.63 //
mahàkàlavane ramye ÷rã÷aile tripuràntake  /
traiyambake dhautapàpe nãlakaõñhe tathaiva ca  // RKS_52.64 //
gaïgàdvàre himadvàre tathà kàla¤jare girau  /
eteùvanyeùu tãrtheùu kùetreùu ca yathàkramam  // RKS_52.65 //
labdhaü janmaphalaü caiva bhavadbhir nàtra saü÷ayaþ  /
idaü vimànam àruhya divyastrãbhogabhåùitam  // RKS_52.66 //
saügacchadhvaü ÷ivaü svargaü sarvakàmasamanvitam  /
tatra bhuktvà mahàbhogàn anantàn puõyasaükhyayà  // RKS_52.67 //
yatkiücid anyad a÷ubhaü svalpaü tadapi bhokùyatha  /
àkhyàtaü tu mayà tàvat kalpagàtãravàsinaþ  // RKS_52.68 //
àrohanti vimànàni sarveùàmupari sthitàþ  /
sarvatãrtheùu saükhyàsti hyuktaü brahmàdibhiþ purà  // RKS_52.69 //
tatra yad dãyate dànaü tena svarge mahãyate  /
mriyate tatra yaþ ka÷cid vratenàna÷anena ca  // RKS_52.70 //
divyayànaü samà÷ritya sa prayàti ÷ivàlayam  /
etat te kathitaü ràjan kalpagàpuõyamuttamam  // RKS_52.71 //
pa÷yanti puõyakarmàõo yamaü mitram ivàtmanaþ  /
ye punaþ krårakarmàõaste pa÷yanti bhayànakam  // RKS_52.72 //
daüùñrà karàlavadanaü bhrukuñãkuñilekùaõam  /
årddhvake÷aü mahà÷ma÷ruü sphuradoùñhàdharottaram  // RKS_52.73 //
aùñàda÷abhujaü kråraü nãlà¤janacayopamam  /
sarvàyudhohyatakaraü garjantaü daõóapàõinam  // RKS_52.74 //
mahàmahiùamàråóhaü taptàgnisamalocanam  /
raktamàlyàmbaradharaü mahàmerum ivotthitam  // RKS_52.75 //
pralayàmbudanirghoùaü pibantam iva vàridhãn  /
grasantam iva trailokyamudgiratam ivànalam  // RKS_52.76 //
mçtyus tasya samãpasthaþ kàlànalasamaprabhaþ  /
kàla÷ cà¤janasaükà÷aþ kçtànta÷ ca bhayànakaþ  // RKS_52.77 //
vividhà vyàdhayastãkùõà nànàråpà bhayànakàþ  /
÷akti÷ålàïku÷adharàþ pà÷acakràsipàõayaþ  // RKS_52.78 //
vajradaüùñràdharà raudràþ krårà÷ cà¤janasannibhàþ  /
sarvàyudhodyatakarà yamadåtà÷ ca ghàtakàþ  // RKS_52.79 //
evaü vidhaü yamaü tatra pa÷yanti pàpacàriõaþ  /
nirbhayo yàti càtyarthaü yamo và pàpakàriõam  // RKS_52.80 //
citragupta÷ ca bhagavàn dharmaü teùàü prabodhayan  /
bho bho duùkçtakarmàõaþ paradravyàpahàrakàþ  // RKS_52.81 //
gàrjità råpavãryeõa paradàropamardakàþ  /
yas tu yat kurute karma tena tad bhujyate punaþ  // RKS_52.82 //
tat kim àtmopaghàtàrthaü bhavadbhir duùkçtaü kçtam  /
kim arthaü paritapyadhvaü pãóyamànàþ svakarmabhiþ  // RKS_52.83 //
bhujyante svàni karmàõi nàsti doùo 'tra kasyacit  /
ete ca pçthivãpàlàþ saüpràptà÷ ca mahãpate  // RKS_52.84 //
svakãyaiþ karmabhir ghorair duùpraj¤àbalagarvitàþ  /
bho bho nçpà duràcàràþ prajàvidhvaüsakàriõaþ  // RKS_52.85 //
svalpakàlasya ràjyasya kiü vai tad duùkçtaü kçtam  /
bhavadbhã ràjyalobhena mohenànyàyavçttibhiþ  // RKS_52.86 //
yadgçhãtaü phalaü tasya yåyaü bhuïgdhvaü yathàtatham  /
kutra ràjyaü kalatraü và yadartham a÷ubhaü kçtam  // RKS_52.87 //
tatsarvasvaü parityajya yåyam ekàkinas tathà  /
tvad bàndhavà na pa÷yanti yena vidhvaüsitàþ prajàþ  // RKS_52.88 //
yamadåtaiþ pàtyamànà adhunà kãdç÷aü bhavet  /
evaü bahuvidhair vàkyair upalabdhà yamena te  // RKS_52.89 //
÷ocanti svàni karmàõi tåùõãü bhåtà÷ ca pàrthiva  /
iti vàkyaiþ samàdi÷ya nçpàüs tàn dharmaràñ tataþ  // RKS_52.90 //
teùàü pàpavi÷uddhyarthaü yamo dåtàn athàbravãt  /
bho bho÷ caõóa mahàcaõóa gçhãtvà nçpatãnimàn  // RKS_52.91 //
vi÷odhayadhvaü pàpebhyaþ krameõa narakàgninà  /
tataþ ÷ãghraü samàsthàya nçpàn saügçhya pàdayoþ  // RKS_52.92 //
bhràmayitvà tu vegena cikùipuryamakiïkaràþ  /
sarve vegena mahatà supratapte mahãtale  // RKS_52.93 //
àsphàlayanti mahati cà÷masàramaye drume  /
tatas te sarva evà÷u prahàrair jarjarãkçtàþ  // RKS_52.94 //
visaüj¤à÷ ca tadà santi ni÷ceùñà÷ ca yudhiùñhira  /
tatas te vàyunà spçùñàþ ÷anais tu jãvitàþ punaþ  // RKS_52.95 //
tànànãya vi÷uddhyarthaü kùipanti narakàrõave  /
aùñàviü÷atir evàdyàs tãvrànarakakoñayaþ  // RKS_52.96 //
saptamasya talasyànte ghore tamasi saüsthitàþ  /
atighorà ca raudrà ca tathà ghoratamà sthità  // RKS_52.97 //
atyantaduþkhajananã ghoraråpà ca pa¤camã  /
ùaùñhã taraõatàràkhyà saptamã ca bhayànakà  // RKS_52.98 //
aùñamã kàlaràtri÷ ca navamã ca ghañotkañà  /
da÷amã caiva caõóà ca mahàcaõóà tato 'pyadhaþ  // RKS_52.99 //
caõóakolàhalà caiva pracaõóà ca paràgnikà  /
jaghanyà hyavarà lomà bhãùaõã caiva nàyikà  // RKS_52.100 //
karàlà vikaràlà ca vajraviü÷atirà÷rità  /
astà ca pa¤cakoõà ca sudãrghà parivartulà  // RKS_52.101 //
saptabhaumàùñabhaumà ca dãrghamàyetihàparà  /
iti tà nàmataþ proktà ghorà narakakoñayaþ  // RKS_52.102 //
aùñàviü÷atiretàs tu bhåtànàü mànataþ smçtàþ  /
tàsàü krameõa vij¤eyàþ pa¤capa¤caiva nàyakà  // RKS_52.103 //
pratyekaü sarvakoñãnàü nàmatas tu vi÷àmpate  /
rauravaþ prathamas teùàü rudanti yatra dehinaþ  // RKS_52.104 //
mahàrauravapãóàbhir mahànto 'pi rudanti hi  /
tamaþ ÷ãtaü tathà coùõaü pa¤caite nàyakàþ smçtàþ  // RKS_52.105 //
aghoraþ prathamas tãkùõaþ padmaþ saüjãvanaþ ÷añhaþ  /
mahàmàyo viloma÷ ca kaõñakaþ kañakaþ smçtaþ  // RKS_52.106 //
tãvro vàmaþ karàla÷ ca kiïkaràlaþ prakampanaþ  /
mahàcakraþ supadma÷ ca kàlasåtraþ pragarjanaþ  // RKS_52.107 //
såcãmukhaþ sunemi÷ ca khàdakaþ suprapãóitaþ  /
kumbhãpàkaþ supàka÷ ca krakaca÷ ca sudàruõaþ  // RKS_52.108 //
aïgàraràtriþ pacanaþ asçkpåyabhavas tathà  /
sutãkùõàþ ÷aõóa÷akunã mahàsaüvartakaþ kratuþ  // RKS_52.109 //
taptajantuþ païkaleùaþ påtimàn ca hradastrapuþ  /
ucchvàsa÷ ca nirucchvàsaþ sudãrghaþ kråra÷àlmalã  // RKS_52.110 //
uùñritastu mahànàdaþ pravàhaþ supravàhanaþ  /
vçùà÷rayo vçùà÷va÷ ca siühavyàghragajànanàþ  // RKS_52.111 //
÷va÷åkaràjamahiùameùamåùakharànanàþ  /
gràhakumbhãranakràsyà mahàghorà bhayànakàþ  // RKS_52.112 //
sarvabhakùàþ svabhakùà÷ ca sarvakarmà '÷vavàyasàþ  /
gçdhrolåka ulåka÷ ca ÷àrdålakapikacchuràþ  // RKS_52.113 //
gaõóakaþ påtivaktra÷ ca raktàsyaþ påtimåtrikaþ  /
kaõadhåmras tuùàràgniþ kçmimàn nirayas tathà  // RKS_52.114 //
àtodya÷ ca pratodya÷ ca rudhirodya÷ ca bhojanam  /
kàlàtmago 'nubhakùa÷ ca sarvabhakùaþ sudàruõaþ  // RKS_52.115 //
karkañas tu vi÷àla÷ ca vikañaþ kañapåtanaþ  /
ambarãùaþ kañàha÷ ca kaùñà vaitaraõã nadã  // RKS_52.116 //
sutapto loha÷aïku÷ ca ekapàdo '÷rupåraõaþ  /
asipatravanaü ghoram asthiliïgaü pratiùñhitam  // RKS_52.117 //
tilàtasãkùuyantràõi kåñapàpapramardanàþ  /
mahàcullã vicullã ca taptalohamayã ÷ilà  // RKS_52.118 //
parvataþ kùuradhàràkhyo mayo yamalaparvataþ  /
såcãviùñhàndhakåpà÷ ca patanaþ pàtanas tathà  // RKS_52.119 //
mu÷alã vçùalã caivà÷ivà saïkañalà tathà  /
tàlapatràsigahanaü mahàmohaka eva ca  // RKS_52.120 //
saümohano 'sthibhaïga÷ ca taptàcalamayo 'guõaþ  /
bahuduþkho mahàduþkhaþ ka÷malo yamalas tathà  // RKS_52.121 //
hàlàhalo viråpa÷ ca ÷varåpa÷cyutamànasaþ  /
ekapàdastripàda÷ ca tãvra÷ ca viditas tataþ  // RKS_52.122 //
aùñàviü÷atir ity ete krama÷aþ pa¤cakàþ smçtàþ  // RKS_52.123 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narakavarõanaü nàma dvipa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 53

màrkaõóeya uvàca:
koñã nàmanuråpà÷ ca pa¤capa¤caiva nàyakàþ  /
rauravàdyaü marãcyantaü narakànàü ÷ataü smçtam  // RKS_53.1 //
catvàriü÷at samadhikaü mahànarakamaõóalam  /
ekakramàt prabhujyante naraiþ karmànuråpataþ  // RKS_53.2 //
kàmanàbhir viråpàbhir akarmapracayàd drutam  /
sugåóhayà tato dhvànte tapta÷çïkhalayà naràþ  // RKS_53.3 //
mahàvçkùasya ÷àkhàyàü lambyante yamakiïkaraiþ  /
tatas tàn sarvata÷ caiva dolayanti hi kiïkaràþ  // RKS_53.4 //
dolità÷ càtivegena niþsaüj¤àü yànti pàpinaþ  /
antarikùe sthitànàü ca lohabhàra÷ataü tadà  // RKS_53.5 //
pàdayor badhyate teùàü yamadåtair balotkañaiþ  /
tena bhàreõa mahatà bhç÷aü santàpità naràþ  // RKS_53.6 //
dhyàyanti svàni karmàõi tåùõãü tiùñhanti ni÷calàþ  /
tataþ kramàd agnivarõair lohadaõóaiþ sakaõñakaiþ  // RKS_53.7 //
nihanyante prayatnena yamadåtai÷ ca mastake  /
viùñhàpårõe tataþ kåpe kçmãõàü nilaye tataþ  // RKS_53.8 //
samantàt kiïkarair ghoraiþ pacyante pàpakàriõaþ  /
tataþ kùàreõa nãreõa vahõàvapi vi÷eùataþ  // RKS_53.9 //
vàrtàkavat prapacyante tapte lohakañàhake  /
amedhyakåpe prakùipya jalajantu samàkule  // RKS_53.10 //
medosçkpåyapårõàyàü vàpyàü kùiptàs tu te tataþ  /
bhakùante kçmibhis tãkùõair lohatuõóai÷ ca vàyasaiþ  // RKS_53.11 //
pacyante màüsavac càpi pradãptàïgàrarà÷iùu  /
protàþ ÷åleùu tãkùõeùu naràþ pàpasamanvitàþ  // RKS_53.12 //
pacyante pàpinas te vai yamadåtair anekadhà  /
tailapårõakañàheùu sutapteùu tataþ punaþ  // RKS_53.13 //
teùàü cotpàñyate jihvà asatyà priyavàdinàm  /
sudçóhena sutaptena prapãóyorasi pàdataþ  // RKS_53.14 //
mithyàgamaprayuktasya dvijasyàpi tathaivaca  /
yaj¤àrthako÷avistãrõaü bhallais tãkùõaiþ pratodyate  // RKS_53.15 //
nirbhatsayanti ye måóhà màtaraü pitaraü teùàü  /
teùàü vaktraü bàlukàbhir muhur àpårya sicyate  // RKS_53.16 //
tataþ kùàreõa dãptena payasà tu punaþ punaþ  /
drutaü sampåryate 'tyarthaü taptatailena tanmukham  // RKS_53.17 //
viùñhàbhiþ kçmipårõàbhiþ ÷vànavac caraõair bhañaiþ  /
paripãóya viùàõena praviùñà loha÷àlmalãm  // RKS_53.18 //
hanyante pçùñhadeheùu punar bhãmair mahàbalaiþ  /
dantureõàtikuõñhena krakacena balãyasà  // RKS_53.19 //
÷iraþ prabhçti pàñyante ghoraiþ karmabhir àtmajaiþ  /
khàdayanti svamàüsàni pàyayanti sva÷oõitam  // RKS_53.20 //
annaü pànaü na dattaü yair måóhair nàpy anumoditam  /
ikùuvatte prapãóyante jarjarãkçtya mudgaraiþ  // RKS_53.21 //
asitàlavane ghore chidyante khaõóakhaõóa÷aþ  /
såcãbhir bhinnasarvàïgàs tataþ ÷åle praropitàþ  // RKS_53.22 //
càcalyamànàþ kçùyante na mriyante tathàpi ca  /
dehàd utpàñyate màüsaü teùàm asthãni mudgaraiþ  // RKS_53.23 //
bahu÷aþ kçùyate tårõaü yamadåtair balotkañaiþ  /
te 'nucchvàsenànuchvàsàs tiùñhanti narake ciram  // RKS_53.24 //
ucchvàse ca sadocchvàsà bàlukàvadanàvçtàþ  /
rauraveùu tu dante vai pãóyante vividhai÷ caraiþ  // RKS_53.25 //
mahàrauravapãóàbhir mahànto 'pi rudanti hi  /
upasthàsye gude pàr÷ve pàde corasi mastake  // RKS_53.26 //
nihanyante bhañais tãkùõaiþ sutaptair lohamudgaraiþ  /
nindanti ye svaråpeõa paradàràn hasanti ca  // RKS_53.27 //
àliïganti patãn anyàn na vindanti svakàn striyaþ  /
kimu dhàvasi vegena na smarer ati÷à÷vatãm  // RKS_53.28 //
va¤cita÷ ca tvayà bhartà pàpàndha÷ ca yathà sukham  /
lohakumbhe vinikùiptàþ cità÷ ca ÷anaiþ ÷anaiþ  // RKS_53.29 //
samçddhàgnau prapàcyante prave÷yante ÷ilàsu ca  /
kùipyante càndhakåpeùu da÷yante 'jagarair bhç÷am  // RKS_53.30 //
ye nindanti mahàtmànam àcàryaü dharmardar÷inam  /
÷ivabhaktaü ca vipraü ca ÷ivadharmaü ca ÷à÷vatam  // RKS_53.31 //
teùàm urasi kaõñhe ca jihvàyàü dehasandhiùu  /
kãlakairoùñhapuñake kãlyante yamakiïkaraiþ  // RKS_53.32 //
evam àdimahàghorà yàtanàþ pàpakarmiõàm  /
ekaika narake j¤eyàþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ  // RKS_53.33 //
yàtanà gahanà ràjan sarveùàü pàpakarmiõàm  /
ityeva yàtanànantàþ sarveùu narakeùu ca  // RKS_53.34 //
kastà varùa÷atenàpi vaktuü ÷aknoti mànavaþ  /
ity evaü vividhair ghoraiþ pàtyamànàþ svakarmabhiþ  // RKS_53.35 //
kramàt sarveùu pacyante narakeùu na saü÷ayaþ  /
mahàpàtakina÷ càpi sarveùu narakeùu ca  // RKS_53.36 //
àcandratàrakaü yàvat pãóyante vividhai÷ caraiþ  /
tathà pàtakinaþ sarve nirayeùv eùu sarvadà  // RKS_53.37 //
caturdikùu supacyante narakeùu na saü÷ayaþ  /
upapàtakina÷ càpi tadarddhaü yànti mànavàþ  // RKS_53.38 //
mçtyur na j¤àyate tàta kadà kasya bhaviùyati  /
pràpte càkasmike mçtyau varùaü vindati ko naraþ  // RKS_53.39 //
parityajya yataþ sarvam ekàkã yàsyasi dhruvam  /
tasmàt sarvaprayatnena satyadharmaparo bhava  // RKS_53.40 //
etat te sarvamàkhyàtaü narakàõà tu lakùaõam  // RKS_53.41 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narakàyàtanànuvarõano nàma tripa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 54

yudhiùñhira uvàca:
tãryate kena dharmeõa saüsàràbdhiþ sudustaraþ  /

màrkaõóeya uvàca:
tena nirbhartsitaiþ pàpaiþ kathyamànàü kathàü ÷çõu  // RKS_54.1 //
rakto måóha÷ ca loko 'yam akàrye saüpravartate  /
na càtmànaü vijànàti na paraü na ca daivatam  // RKS_54.2 //
na ÷çõoti paraü ÷reyaþ sati cakùuùi nekùate  /
same pathi ÷anair gacchan plavate sma pade pade  // RKS_54.3 //
evam ukto dharmaràjaþ saükùepàt pàpadehinàm  /
vistareõa yadà cakhyau teùàü tac chçõu sàmpratam  // RKS_54.4 //

yama uvàca:
mayà mukto na jànàti bodhyamàno budhair api  /
saüsàre kli÷yate nànà ràgalobhava÷àt naraþ  // RKS_54.5 //
garbhapàtena bhàvena ÷àstram uktaü na budhyate  /
narair na ÷råyate karma svargamokùaprasàdhakam  // RKS_54.6 //
santapyati ÷ivadhyàne sarvakàmàrthasàdhane  /
narakàd àtmanaþ ÷reyo yadatra mahadadbhutam  // RKS_54.7 //
pretabhåtà naràþ sarve yamalokaü samàgatàþ  /
àkhyànaü kathayiùyàmi yathoddiùñaü puràtanam  // RKS_54.8 //
såryeõa kathitaü tv àsãn narmadàkhyànam uttamam  /
devatànàü pitéõàü ca mama pitrànukampayà  // RKS_54.9 //
sapàdalakùam adhikaü brahmaõà kathitaü raveþ  /
tatra ÷rutaü mayà kçtsnaü brahmaõà tu ÷ivàc chrutam  // RKS_54.10 //
÷ivena kathitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya tu  /
jambådvãpaü samàsàdya mànuùãü yonim à÷ritaþ  // RKS_54.11 //
nà÷rayennarmadàü devãü saptakalpavahàü tu yaþ  /
snànàvagàhanàt pànàt tathà dànakriyàdibhiþ  // RKS_54.12 //
loke 'smin gatidà kànyà pàpopahatacetasàm  /
ye dhyàyanti mahàdevãü narmadàü pàpahàriõãm  // RKS_54.13 //
aghàni teùàü na÷yanti tamaþ såryodaye yathà  /
narmadàü saüsmared yas tu kãrtayed yas tu và girà  // RKS_54.14 //
paralokaü samàyàto yamadåtair na bàdhyate  /
narmadàü kãrtayed yas tu pàpakarmà naràdhamaþ  // RKS_54.15 //
narakàn samayoddiùñàn na ca kràmati karhicit  /
gaïgàdyàþ saritastatra tãrthakoñir anekadhà  // RKS_54.16 //
revàtejaþ pratàpena ÷uddhiü gacchanti tatkùaõàt  /
narakasthaþ smared yas tu mekalàü tu haraü harim  // RKS_54.17 //
mucyate yamadåtaiþ sa tatkùaõàn nàtra saü÷ayaþ  /
yadi tiùñhati vaidåryaparvate 'marakaõñake  // RKS_54.18 //
oükàraþ parame÷àno bhuktimuktiphalapradaþ  /
kimarthaü tv iha ÷ocanti pàpopahatacetasaþ  // RKS_54.19 //
siddhe÷varaü siddhaliïgaü lokànugrahakàrakam  /
yaj¤e÷varaü ca madhye tu tatraiva ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_54.20 //
narmadà dakùiõe bhàge liïgaü caiva mahe÷varam  /
caturthaü kapile÷aü ca ÷ivakùetraü vidurbudhàþ  // RKS_54.21 //
ye 'rcayanti sadà bhaktyà puùpadhåpàrtitarpaõaiþ  /
÷ivalokaü tu te yànti narakàn nàtra saü÷ayaþ  // RKS_54.22 //
etat te sarvam àkhyàtaü yathà pçùñaü tvayànagha  /
pàpiùñhàn nénadharmasthàn kathayàmàsa bhàrata (?)  // RKS_54.23 // [steht so dort]
godànaü hemadànaü ca tiladànaü tathaiva ca  /
annadànaü payodànaü sarvopaskaram eva ca  // RKS_54.24 //
pràsàdàràmadànaü ca ye kurvanti narottamàþ  /
yamalokaü na te yànti narakaü ghoraråpiõam  // RKS_54.25 //
mucyante sarvapàpebhyaþ ÷ivasya vacanaü yathà  /
sanmànaü càpamànena viyogeneùñasaïgamam  // RKS_54.26 //
yauvanaü jarayà grastaü kaùñàt saukhyamupadrutam  /
valibhiþ palitai÷ càpi jarjarãkçtavigrahaþ  // RKS_54.27 //
kiü karoti naraþ pràj¤o jarayà jarjarãkçtaþ  /
strãpuüsor yauvanaü råpaü yadanyo 'nyaü priyaükaram  // RKS_54.28 //
tad eva jarayà grastam ubhayor api na priyam  /
apårvavat tathàtmànaü ÷aithilyena samanvitam  // RKS_54.29 //
yaþ pa÷yan na virajyeta ko 'nyas tasmàd acetanaþ  /
jaràbhibhåtaþ puruùaþ patnãputràdibàndhavaiþ  // RKS_54.30 //
a÷aktatvàd duràcàrair bhçtyai÷ ca paribhåyate  /
dharmam arthaü ca kàmaü ca mokùaü na jarayà yutaþ  // RKS_54.31 //
÷aktaþ sàdhayituü tasmàt purà dharmaü samàcaret  /
vàtapittakaphàdãnàü vaiùamyaü ca yudhiùñhira  // RKS_54.32 //
vàtàdãnàü samåha÷ ca dehajaþ parikãrtitaþ  /
tasmàd vyàdhiparaü j¤eyaü ÷arãram idam àtmanaþ  // RKS_54.33 //
vàtotpatty atirekeõa bàdhito vai jvareõa ca  /
rogair nànàvidhibhavair bahuduþkhàny anekadhà  // RKS_54.34 //
tàni ca svàtmavedyàni kim anyat kathayàmy aham  /
ekottaraü mçtyu÷atam asmin dehe pratiùñhitam  // RKS_54.35 //
atraikaü kàlaråpaü ca ÷eùàstvàgantavaþ smçtàþ  /
ye tv ihàgantavaþ proktàste pra÷àmyanti bhaiùajaiþ  // RKS_54.36 //
japahomapradànai÷ ca kàlamçtyur na ÷àmyati  /
apamçtyu÷ ca sarvasya viùam adyàdisambhavaþ  // RKS_54.37 //
na càtipuruùas tasmàd apamçtyor babheti vai  /
vividhà vyàdhayaþ kaùñàþ savaidyàþ pràõinas tathà  // RKS_54.38 //
viùàõi tv abhicàrà÷ ca mçtyor dvàràõi dehinàm  /
pãóitaü rogasarpàdyair api dhanvantariþ svayam  // RKS_54.39 //
svasthaü kartuü na ÷aknoti kàlapràptaü hi dehinam  /
naiùadhaü na tapo dànaü na mitràõi na bàndhavàþ  // RKS_54.40 //
paritràtuü no samarthàþ kàlena paripãóitam  /
nàsti mçtyusamaü duþkhaü nàsti mçtyusamo ripuþ  // RKS_54.41 //
nàsti mçtyusamaþ kàlaþ sarveùàm eva dehinàm  /
sadbhàryà putramitràõi ràjyai÷varyasukhàni ca  // RKS_54.42 //
mçtyu÷chinatti sarvàõi vividhàny api bhàrata  /
idaü te kathitaü ràja¤j¤àtisaüsàradustaram  // RKS_54.43 //
pariõàma iti j¤àtvà sarvaïkàlasya bhojanam  /
tasmàt sarvaprayatnena saüsevyà saptakalpagà  // RKS_54.44 //
sarvaduþkhàpahà nityaü sarva÷okavinà÷inã  /
yo yàn kàmayate kàmàüstàüstàn devã prayacchati  // RKS_54.45 //
idaü j¤ànam idaü dhyànaü pàõóityaü veda vedanam  /
nivàsaþ sarvabhåtànàü sevyate saptakalpagà  // RKS_54.46 //
yaj¤o dànaü tapaþ satyaü svàdhyàyaþ pitçtarpaõam  /
saphalaü labhate teùàü yo revàmbu niùevate  // RKS_54.47 //
brahmakårcasahasràõi somapànàyutaü tathà  /
narmadàtoyapànasya kalàü nàrhanti ùoóa÷ãm  // RKS_54.48 //
saüyukto 'pi mahàpàpair nànàjanmakçtair api  /
oükàradakùiõe ghoraü mucyate tatkùaõàj japan  // RKS_54.49 //
godànànna paraü dànaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
narmadàpayasi snàtvà yo dadyàd gàü dvijanmane  // RKS_54.50 //
saükhyàü kartuü yathàvac ca na devair api ÷akyate  // RKS_54.51 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe karmagatiyamavàkyaü nàma catuùpa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 55

yudhiùñhira uvàca:
dhenuþ katividhà proktà kasmin kàle ca dãyate  /
sarvopaskarasaüyuktà tvatta icchàmi veditum  // RKS_55.1 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbàho kathyamànaü nibodha me  /
kathayàmi tavàkhyànam àdikalpe kçte yuge  // RKS_55.2 //
cakravartã ÷a÷àïko 'bhåt sarvadharmabhçtàü varaþ  /
na ca varõayituü ÷akyaþ satyadharmavrate sthitaþ  // RKS_55.3 //
bubhuje sa mahãmetàmekacchatràü samàhitaþ  /
navakhaõóàü saptadvãpà yathà ÷akro 'maràvatãm  // RKS_55.4 //
hari÷candrasya tasyàpi saüvàda÷ cakravartinaþ  /
hari÷candraþ kurukùetre gavàm ayutam uttamam  // RKS_55.5 //
hemabhàramalaïkàrasarvaratnavibhåùitam  /
brahmarùir mudgalo nàma svayaü brahma pratiùñhitaþ  // RKS_55.6 //
mudgalà÷ ca dvijàþ sarve satyadharmaparàyaõàþ  /
÷atamaùñottaraü sàgraü bràhmaõà brahmavàdinaþ  // RKS_55.7 //
hari÷candro dadau tebhyo ràhusåryasamàgame  /
dvijàn sampåjya vidhicchraddhayà parayà yutaþ  // RKS_55.8 //
arcayitvà mahe÷ànaü sthànaü paramasiddhidam  /
cakrapàõiü hçùãke÷aü mudà paramayà yutaþ  // RKS_55.9 //
sarasvatyàü nçpa÷reùñha tiladarbhànvitasya tu  /
dànasyàsya prabhàveõa lokàstenàkhilà jitàþ  // RKS_55.10 //
antarikùe purã pràptà sarvalokamanoharà  /
hari÷candrapurã khyàtà sà 'smil loke caràcare  // RKS_55.11 //
satyadànasarvatyàgair ityàdibhir alaükçtaþ  /
hari÷candrasamo ràjà na bhåto na bhaviùyati  // RKS_55.12 //
evaü gàthà purà gãtà ÷akràdyaiþ surasattamaiþ  /
÷a÷àïko 'pyakarot sarvaü narmadàtãramà÷ritaþ  // RKS_55.13 //
dànaü yaj¤a tapaþ satyaü parvate 'marakaõñake  /
dadau càrdhaprasåtàü bràhmaõàya mahàtmane  // RKS_55.14 //
dànasyàsya prabhàveõa hari÷candràdhiko 'bhavat  /
anekabhàvikaü pàpaü dagdhvà tålaughavacchikhã  // RKS_55.15 //
yàvad vatsasya pàdau dvau mukhaü yonau pradç÷yate  /
tàvad gauþ pçthivã j¤eyà sa÷ailavanakànanà  // RKS_55.16 //
svarõa÷çïgã raupyakhurã savatsà kàüsyadohanà  /
narmadàsnànayuktà tu saku÷à tilasaüyutà  // RKS_55.17 //
oükàràmarayor madhye koñitãrthe naràdhipaþ  /
etàþ sahasrasakhyàtà bràhmaõebhyo nyavedayat  // RKS_55.18 //
etasminn antare nedurdevadundubhayo divi  /
tatkùaõàd yànam àråóho jvalan maõigaõair iva  // RKS_55.19 //
ståyamànaþ samãpasthair asaükhyàtair vimànibhiþ  /
dhçtasvarõàtapatras tu vãjyamànas tu càmaraiþ  // RKS_55.20 //
yojanànàü sahasreõa hari÷candro 'py adhaþ sthitaþ  /
tad dçùñvà tàdç÷aü karma ÷a÷àïkasya vi÷àmpateþ  // RKS_55.21 //
sa vinindya kurukùetraü vismayàviùñacetanaþ  /
mahànadyàü ÷a÷àïkena ràhusomasamàgame  // RKS_55.22 //
dattaü dànaü na sàmànyaü bhaved iti samàsataþ  /
viùaõõavadano bhåtvà hari÷candro nçpottamaþ  // RKS_55.23 //
brahmalokaü gataþ kùipraü yatra loke÷varaþ prabhuþ  /
abhivàdya yathà nyàyaü papraccha sa pitàmaham  // RKS_55.24 //
dànena nirjità devàþ ÷a÷àïkena mahàtmanà  /
kiü ca puõyamidaü brahman kurukùetràd vi÷iùyate  // RKS_55.25 //
amare÷varatãrthaü tu nàma revàsamudbhavam  /
kenàpi na samaü bhåtam uparyupari dãpyate  // RKS_55.26 //
iti ÷rutvà vacas tasya hari÷candrasya dhãmataþ  /
uvàca vacanaü brahmà hari÷candraü nçpottamam  // RKS_55.27 //
viùàdaü tyaja ràjendra gahanà karmaõàü gatiþ  /
÷a÷àïkasadç÷o ràjà na dçùño na ÷ruto mayà  // RKS_55.28 //
evaü vaktuü na yogyo 'haü na devàpi savàsavàþ  /
anekàni sahasràõi purà vai cakravartinà  // RKS_55.29 //
iùñàni ca vidhànena parvate 'marakaõñake  /
ràhusåryasamàyoge tãrthalakùàõi bhàrata  // RKS_55.30 //
sarasvatãü kurukùetraü puùkaraü naimiùaü tathà  /
tãrthàny etàni cànyàni snànaü kartuü samàyayuþ  // RKS_55.31 //
mekalàyàü hari÷candra koñitãrthe naràdhipa  /
tãrthànàü tyaja ràjendra sàmyaü mekalayà saha  // RKS_55.32 //
vàràõasyà kurukùetraü tolitaü ca mayà purà  /
tãrthàni na samaü yànti tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_55.33 //
khyàtamàtraü kurukùetraü lokayàtràpravartakam  /
puràõaü na ÷rutaü yais tu mithyàj¤ànasamanvitaiþ  // RKS_55.34 //
sevyatàü kalpagà devã yadãcchet paramaü padam  /
namaskçtya vidhàtàram ayodhyàdhipatis tadà  // RKS_55.35 //
mudà paramayà yuktaþ sa yayàv amare÷varam  /
etat sarvaü samàkhyàtaü yathàvat tava suvrata  // RKS_55.36 //
yaþ ÷çõoti naro ràjan gosahasraphalaü labhet  // RKS_55.37 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe godànamahimànuvarõano nàma pa¤capa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 56

màrkaõóeya uvàca:
màhiùmatyàþ pa÷cime vai tãrthaü pàpaharaü param  /
a÷okavanikà nàma sarva÷okavinà÷anam  // RKS_56.1 //
snàtvà tatràrcayed gaurãü yathà vibhavavistaraiþ  /
màtaïgasyà÷rama tadvat siddhagandharvasevitam  // RKS_56.2 //
÷uklakçùõàtçtãyàyàü gandhadhåpavilepanaiþ  /
upahàrair anekai÷ ca dãpamàlàprabodhanaiþ  // RKS_56.3 //
tatra yà påjayen nàrã gaurãü bhaktisamanvità  /
råpasaubhàgyasampannaü labhate satpatiü tu sà  // RKS_56.4 //
kàrttikyàü tu gatapràõà modamànà tu saüyatà  /
asya tãrthasya màhàtmyàt pràptà màhe÷varaü puram  // RKS_56.5 //
màtaïgo nàma devarùiþ puràkalpe yudhiùñhira  /
narmadàtãramà÷ritya tapas tepe suduùkaram  // RKS_56.6 //
purà janmaniùàdaþ sa jàtiü smarati pårvikàm  /
aghamarùaõade÷asthaþ sarvadharma bubodha ca  // RKS_56.7 //
maharùãõàü prasaïgena narmadàdar÷anena ca  /
pàpabuddhiü parityajya dharmabuddhiü cakàra saþ  // RKS_56.8 //
nirviõõo 'haü ca bhikùu÷ càdhunà ÷vapacayoniùu  /
evam uktvà tato ràjann a÷okavanikàü gataþ  // RKS_56.9 //
jañàvalkaladhàrã ca kandamålaphalà÷anaþ  /
divyaü varùasahasraü tu ÷ivàràdhanatatparaþ  // RKS_56.10 //
÷ivadhyànaparaþ so 'bhåd ugre tapasi saüsthitaþ  /
divyaü varùasahasraü hi tathà tasya tapasyataþ  // RKS_56.11 //
ekà÷ãtisahasràõi jañàgrebhyo viniþsmçtàþ  /
svayaü patanti vividhà narmadàtoyam adhyataþ  // RKS_56.12 //
tatkùaõàd yakùiõãråpà anantà÷ càpramàõikàþ  /
÷yàmavarõàþ sutejaþ kàþ sarvàbharaõabhåùitàþ  // RKS_56.13 //
yakùalokaü vrajanty à÷u tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
mantrayantravihãno 'pi ÷ivabhaktiparàyaõaþ  // RKS_56.14 //
ùaóakùaram imaü mantraü hçdi cakre divàni÷am  /
oünamaþ ÷ivàya iti sarvamantrottamottamam  // RKS_56.15 //
tasya bhaktiü paràü j¤àtvà devadeva umàpatiþ  /
pratyakùaråpo bhagavàn chålapàõiþ samàgataþ  // RKS_56.16 //
uvàca vacanaü devo màtaïgaü prati bhàrata  /
varaü vçõãùva bhadraü te dhyànenànena suvrata  // RKS_56.17 //

màtaïga uvàca:
yadi tuùño 'si deve÷a varaü dàtum ihecchasi  /
màtaïganàmnà vikhyàtiü tãrtham etat prayàtu vai  // RKS_56.18 //
càõóàlàþ ÷vapacà÷ caiva pàpayonigatà 'pi  /
japàdi rahità÷ càpi mucyante 'tràpi kilbiùàt  // RKS_56.19 //
màtaïganàmaliïgaü tu narmadàtãram à÷ritam  /
snàtvà yo 'tràrcayet tasya bhaved bandhavimokùaõam  // RKS_56.20 //
idaü varam ahaü manye tvatprasàdàt mahe÷vara  /
tasya tad vacanaü ÷rutvà praty uvàca ÷ivàpatiþ  // RKS_56.21 //
evam bhavatu tatsarvaü matprasàdàn na saü÷aya  /
evam uktvà yayau deva kailàsaü parvatottamam  // RKS_56.22 //
varaü sampràpya màtaïga umàmàhe÷varaü puram  /
kàmikaü yànam àråóhaþ sarvàbharaõabhåùita  // RKS_56.23 //
jagàmà÷u ciraü bhoktuü bhogàn snànaprabhàvataþ  /
yà caitramàse 'màvàsyà kçùõapakùe caturda÷ã  // RKS_56.24 //
tasyàü tatra hutaü dattam anantaphalam a÷nute  /
tilodakapradànena pàpayonigatà 'pi  // RKS_56.25 //
saktvàóhyaguóapiõóena pitén modayate tu yaþ  /
pitarastasya tçpyanti yàvadindrà÷ caturda÷a  // RKS_56.26 //
tilataõóulami÷raü yaþ kuryàl liïgasya påjanam  /
so 'pi varùasahasràõi ÷ivaloke mahãyate  // RKS_56.27 //
a÷okavanikà nàma màtaïgaü tãrtham ucyate  /
revàyà uttare kåle kathitaü tava bhàrata  // RKS_56.28 //
athànyat kathayiùyàmi yàmyabhàge vyavasthitam  /
tãrthaü mçgavanaü nàma sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_56.29 //
tatra snàtvà 'rcayed viùõuü ÷aïkhacakragadàdharam  /
ekàda÷yàü mahàràja niràhàro ni÷àü nayet  // RKS_56.30 //
hariü mçgavane tatra gandhapuùpai÷ ca påjayet  /
ekasmin bhojite vipre lakùaü bhavatu bhojitam  // RKS_56.31 //
tilodakapradànena pitéõàü vaiùõavaü padam  /
tatraiva sanniviùñaü tu vàràhaü tãrthamuttamam  // RKS_56.32 //
yatra vàràharåpeõa dharà caiva samuddhçtà  /
vi÷varåpaü tathà cànyaddhariõàmitatejasà  // RKS_56.33 //
pativratà ca nàrã vai tathà màsopavàsinã  /
tatra snàtvà vidhànena lokaü pràpnoti vaiùõavam  // RKS_56.34 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe màtaïgà÷ramavarõano nàma ùañpa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 57

màrkaõóeya uvàca:
àkhyànaü kathayiùyàmi khyàtaü mçgavanaü yathà  /
vyàdha ka÷cid duràcàraþ sarvabhåteùu nirdayaþ  // RKS_57.1 //
pà÷ahasto dhanuùpàõir vicaran girikandare  /
àjaghàna mçgàn sarvàn kuñumbàrthe nçpottama  // RKS_57.2 //
jyeùñhe màsi tu saüpràpte nidàghe jvalanaprabhe  /
bhramati sma tçùàrta÷ ca vçkùamåle samà÷ritaþ  // RKS_57.3 //
ràtrau svapiti ni÷ceùño duþkhàrta÷ ca kùudhànvitaþ  /
vanasaügharùajo vahnir utthito girikandaràt  // RKS_57.4 //
pradagdhaü ca vana tena mçgavyàghrasamàvçtam  /
bhasmãbhåtaü ca tatsarvaü reõubhåtaü ca kçtsna÷aþ  // RKS_57.5 //
meghàgamoktakàle tu pravàhe nàrmade ÷ubhe  /
kanyàrà÷igate bhànau dvàda÷yàü ÷ravaõena tu  // RKS_57.6 //
narmadàtoya saüsargàd yakùà jàtàs tu pannagàþ  /
tatkùaõàd divyadehàs tu vaiùõavaü yànamàsthitàþ  // RKS_57.7 //
sa vyàdha÷ càbhavad ràjà tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
da÷avarùasahasràõi bhogàn bhuïkte manoharàn  // RKS_57.8 //
ye 'pi dagdhà mçgàs tatra te 'pi gandharvatàü gatàþ  /
vaiùõavenaiva yànena pràptàs tu vaiùõavaü padam  // RKS_57.9 //
ava÷aþ svava÷o vàpi yas tu pràõàn parityajet  /
divyavarùasahasraü tu viùõuloke sa modate  // RKS_57.10 //
tilodakapradànena pitéõàü paramà gatiþ  /
manorathaü nàma tãrtham anyat paramasiddhidam  // RKS_57.11 //
triùu lokeùu vikhyàtaü revàtãrasamudbhavam  /
yaü yaü pràrthayate kàmaü taü taü snàtvàpi mànavaþ  // RKS_57.12 //
sarva ca samavàpnoti tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
aïgaràvartasaübhedo gosahasraphalapradaþ  // RKS_57.13 //
aïgàre÷varadeva÷ ca tatra tiùñhati saïgame  /
snànamàtro naras tatra gàõapatyam avàpnuyàt  // RKS_57.14 //
aïgàra÷ ca caturthyàü ca yadà bhavati bhàrata  /
hiraõyapuruùaü kçtvà raktavastreõa veùñayet  // RKS_57.15 //
ghçtapårõaü tàmrapàtraü guóenàpi prapåritam  /
tatsarvaü vidhivad dadyàc chrotriyàya vi÷eùataþ  // RKS_57.16 //
dànatãrthaprabhàveõa ÷akràrddhàsanabhàg bhavet  /
yasmàt pàpàni duþkhàni tãvràõy api bahånyapi  // RKS_57.17 //
tasmàt pàpaü na kartavyam àtmapãóàkaraü hi tat  /
yasmin kàle ca de÷e ca vayasà yàdç÷ena ca  // RKS_57.18 //
kçtaü ÷ubhà÷åbhaü karma tat tathà tena bhujyate  /
tasmàt sadaiva dàtavyam avicchinna tayàrthine  // RKS_57.19 //
vicchidyante 'nyathà bhogà grãùme kusarito yathà  /
saüsevyate yathà devã saptakalpavahà ÷ubhà  // RKS_57.20 //
saüsàrasya samucchittyai j¤ànayogaü bravãmi te  /
÷ivaprakà÷akaü j¤ànaü yogas tatraiva cintitaþ  // RKS_57.21 //
durvij¤eya gatir yogo narmadà÷ivasannidhau  /
÷ivàj¤à vartate tatra snànapåjàvidhir yathà  // RKS_57.22 //
sa siddhàntà 'virodhena pustakair na virodhayet  /
dharmaj¤ànàpavargàrthaü sahitaü vindate naraþ  // RKS_57.23 //
pårvottaravirodhena kutràrtho 'bhimato bhavet  /
dçùñvàdyamålatas tarkaü ÷rutyà saha vivarjayet  // RKS_57.24 //
tasmàd àgamayuktena sadàtmàrthavicàraõam  /
kartavyaü nànumànena kevalena vipa÷cità  // RKS_57.25 //
hãnottamàdyasya phalaü bahudhà svaü ca tatsmçtam  /
tasmàt parãkùàü kurvãta puõyaü sàdhu mahatphalam  // RKS_57.26 //
pàkhaõóino vikarmasthàn vaióàlavratikàü ÷añhàn  /
varjayed dårato dhãmàn haitukyàn tãrthanindakàn  // RKS_57.27 //
digambaràn ÷vetapañàn ye cànye hetuvàdinaþ  /
etaiþ saha na saüvàdaü saüsargaü na kathaücana  // RKS_57.28 //
viparãtaü kalau dharmaü nagnà muõóà malà÷inaþ  /
tasmàt taü ca parityajya tretàdharmaü samàcaret  // RKS_57.29 //
pramàõaü sarvadharmeùu brahmaviùõu÷ivoditam  /
anyathà kurute yas tu narake patati dhruvam  // RKS_57.30 //
sarveùàm eva ÷àstràõàm evaü ÷àstravini÷cayaþ  /
sevyatàü kalpagà devã ÷ivapåjàrataiþ sadà  // RKS_57.31 //
pitéõàü tarpaõaü kuryàd bhikùàü dadyàc ca bhikùave  /
kàruõyaü sarvabhåteùu narmadàkhyànacintanam  // RKS_57.32 //
idaü j¤ànama÷eùaü ca sarvakarmavi÷odhanam  /
àdimadhyàntarahitaþ svabhàvavimalaþ prabhuþ  // RKS_57.33 //
sarvaj¤aþ paripårõa÷ ca ÷ivo j¤eyaþ ÷ivàgame  /
sarvàrthasàdhakaü j¤ànaü tatpraõãtam asaü÷ayam  // RKS_57.34 //
yaþ sarvaj¤aþ susampårõaþ svabhàvavimalaþ ÷ivaþ  /
sarvadoùavinirmuktaþ sa bråyàt katham anyathà  // RKS_57.35 //
÷ivàj¤àm antareõàpi jagatsçùñiþ katham bhavet  /
acaitanyàt pradhànena aj¤atvàt puruùasya ca  // RKS_57.36 //
pradhànaü paramàõvàdi yàvat kiücid acetanam  /
tanna kartç svayaü draùñç buddhimatkaraõaü vinà  // RKS_57.37 //
na yathà ghañam ànena mçtpiõóaþ svayam çcchati  /
tathàj¤àbuddhibhàvena na tiùñhet prakçtiþ svayam  // RKS_57.38 //
dharmàdharmopade÷o na dharmàdharmavicàraõam  /
sarvaj¤ena vinà jàtu nàdisarge prasiddhyati  // RKS_57.39 //
yathànàdi pravçtto 'yaü ghoraþ saüsàrasàgaraþ  /
÷ivo 'pi hi tathànàdiþ saüsàràn mocakaþ smçtaþ  // RKS_57.40 //
vyàdhãnàü bhaiùajaü yadvat pratipakùaü svabhàvataþ  /
tadvatsaüsàraghoràõàü pratipakùaþ ÷ivaþ smçtaþ  // RKS_57.41 //
vaidyaü vinà niràkrandàþ kli÷yante rogiõo yathà  /
÷ivena tu vinà sarvaü niràkrandaü jagat tathà  // RKS_57.42 //
tasmàd anàdiþ sarvaj¤aþ paripårõaþ paraþ ÷ivaþ  /
asti nàtaþ paritràtà pumàn saüsàrasàgare  // RKS_57.43 //
ye 'bhyasanti ÷ivaj¤ànaü hçdaye ÷ivabhàvitàþ  /
yadi vedàþ pramàõaü tu teùàü j¤ànaü prajàyate  // RKS_57.44 //
iyaü ca sarvabhåtànàü ÷araõaü bhuvi narmadà  /
apàü råpatayà devã lokànugrahakàriõã  // RKS_57.45 //
sthàvaraü jaïgamaü caiva bhåtagràmaü caturvidham  /
bhagavaty uddharaty eùàü patantaü narake dhruvam  // RKS_57.46 //
evaüj¤àtvà nara÷reùñha ÷ivam anvãkùya kalpagàm  /
uccairgçhàõi divyàni dhanadhànyànvitàni ca  // RKS_57.47 //
sarvopaskaradivyàni bràhmaõebhyo nivedayet  /
anàthàyàtivçddhàya vikalàya kuñumbine  // RKS_57.48 //
kàùñhamçnmayagehaü ca yo dvijàya prayacchati  /
evaü vidhàn gçhàn ramyàn sarvato 'marakaõñake  // RKS_57.49 //
kàrayed yaþ pumàn divyàüs tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
kiü tasya bahubhir dattair dànair bhavati bhàrata  // RKS_57.50 //
etad eva paraü dànaü sarvakàmàrthasàdhakam  /
yaþ ÷çõoti naro bhaktyà sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_57.51 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàmàhàtmye saptapa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 58

yudhiùñhira uvàca:
÷rutvaitat paramaü guhyaü gavàü devasam udbhavam  /
brahmakårcasya màhàtmyaü ÷rotum icchàmi tattvataþ  // RKS_58.1 //
àkhyàhi bhagavan sarvaü golokaþ kãdç÷aþ smçtaþ  /
pràpyate karmaõà kena ke tasminn ani÷aü sthitàþ  // RKS_58.2 //

màrkaõóeya uvàca:
÷råyatàm abhidhàsyàmi namaskçtya mahe÷varam  /
gomàtçlokaü paramaü sarvakàm asamanvitam  // RKS_58.3 //
yathàvat sarvalokànàm uparyupari saüsthitam  /
pàtàlàni tataþ sapta pàtàlaü ca tatas tathà  // RKS_58.4 //
yàvat pramàõaü paritaþ paricchinnaü mahãtalam  /
tàvat pramàõaü tasyàþ samudràs tàni caiva tu  // RKS_58.5 //
teùàü pratyekam utsedhapramàõaü parikãrtitam  /
yojanànàü sahasràõi da÷àrdhàni tatas tataþ  // RKS_58.6 //
sahasrayojanotsedhas tasyàbhyantaratas tathà  /
vivaràõàü samastànàü sahasràõi nava smçtam  // RKS_58.7 //
teùàü ruciramàhàtmyaü nàmatas tu mahãtale  /
divyadivyopasampannaþ ÷rãmaccàmãkaradyutiþ  // RKS_58.8 //
nàgaràjaþ sadaivàste tasmin kçtaniketanaþ  /
ananto 'nantadhàmà ca mukundo nçpa÷aivalaþ  // RKS_58.9 //
tato rasàtalaü nàma ÷ivasantoùabhåmikam  /
vàsuker nàgaràjasya tatra càru mahàpuram  // RKS_58.10 //
pura ca suralomnas tu dànavàdhipater mahat  /
suparõasya ca daityànàm a÷eùàõàü mahàtmanàm  // RKS_58.11 //
tataþ sutalanàmàsti ÷arkarà¤citabhåmikam  /
nàgàdãnàü svastikànàü tatraiva vasatiþ sadà  // RKS_58.12 //
dànavàdhipatãnàü ca tatraiva nilayaþ paraþ  /
vairocanahiraõyàkhyaprabhçtãnàü mahàtmanàm  // RKS_58.13 //
tata÷càtalam ityuktaü pàtàlànàü tasya tu vai  /
teùàm årdhvavastusarveùàü mçnmayaü ca talaü kùiteþ  // RKS_58.14 //
asuràdhipates tàvat kàlanemermahàpuram  /
càrucàmãkaràbhàsaü vainateyasya càparam  // RKS_58.15 //
tata÷ ca vitalaü nàma pàtàlaü raktabhåtalam  /
tasmin mahàntako nàma dànavendrakçtàlayaþ  // RKS_58.16 //
tàlako 'gnimukhas tasmin nalahràda÷ ca dànavàþ  /
nivasanti kçtàgàràs tathà prahlàdavarcasaþ  // RKS_58.17 //
pàtàlaü vitalaü nàma ÷uklaü kùititalaü tataþ  /
kambalà÷vatarau nàgau sahitau tatra tiùñhataþ  // RKS_58.18 //
mahàjambhahayagrãvaprabhçtãnàü mahàtmanàm  /
vàràõasyasurendràõàü nivàsas tatrakalpitaþ  // RKS_58.19 //
kçùõaü kùititalaü tasmàt pàtàlatalasaüj¤akam  /
÷aïkukarõamahànàdanamucãnàü niketanam  // RKS_58.20 //
pàtàlàt saptamàd årdhvaü saptadvãpà mahã sthità  /
samudraiþ saptabhir yuktà parvataiþ samalaükçtà  // RKS_58.21 //
jambådvãpa÷ ca tan madhye plakùadvãpas tataþ paraþ  // RKS_58.22 //
krau¤cadvãpa÷ ca parataþ ÷àkadvãpa÷ ca tadbahiþ  /
parataþ puùkaradvãpaþ saptamaþ parikãrtitaþ  // RKS_58.23 //
kùàrodaka÷ cekùurasaþ suroda÷ ca ghçtodadhiþ  /
dadhitoyaþ kùãrapårõaþ svàdådaþ saptamaþ smçtaþ  // RKS_58.24 //
saptadvãpasamudràõàü dviguõadviguõàntaraþ  /
pramàõavistaro j¤eyo niyutaþ prathamaþ smçtaþ  // RKS_58.25 //
himavàn hemakåña÷ ca niùadha÷ ceti dakùiõe  /
nãla÷ ca ÷vetaþ ÷çïga÷ ca meroruttarataþ smçtàþ  // RKS_58.26 //
merur asti sthito madhye jambådvãpasya bhàrata  /
màlyavàn pårvato j¤eyaþ pa÷cime gandhamàdanaþ  // RKS_58.27 //
ete parvataràjàno jambådvãpe nava smçtàþ  /
plakùadvãpàdiùu j¤eyàþ saptasaptaiva parvatàþ  // RKS_58.28 //
puùkaradvãpamadhye tu parvato valayàkçtiþ  /
ekaþ smçtaþ samantàc ca nàmato mànasaþ smçtaþ  // RKS_58.29 //
vindhyo nàma mahàbhàgo jambådvãpe vyavasthitaþ  /
yatraiùà narmadàdevã plavantã lokatàriõã  // RKS_58.30 //
vindhyasya cànujo bhràtà sahyo dakùiõataþ smçtaþ  /
urvã kårmatalàkàrà kà¤canã parimaõóalà  // RKS_58.31 //
aõureva tathà sà tu nirdiùñàtividaþ kùitiþ  /
tasyàþ pramàõaü nirdiùñaü da÷ayojanakoñayaþ  // RKS_58.32 //
lokàloka iti khyàtas tasyàþ prànte samantataþ  /
sphãto hemamayaþ ÷rãmàn saralaþ parimaõóalaþ  // RKS_58.33 //
yojanànàü sahasràõi càrdhamasya vyavasthitam  /
tàvadeva ca vistãrõaü tadardhe bhànuràhitaþ  // RKS_58.34 //
prakà÷ayati sa jyotiþ parabhàge nihanyate  /
lokàloka iti proktas tato 'sàvacalo mahàn  // RKS_58.35 //
lokàlokàvasàno 'yaü bhårlokaþ parikãrtitaþ  /
gandharvayakùarakùobhiþ pi÷àcai÷ ca niùevitaþ  // RKS_58.36 //
mànuùaiþ pa÷ubhi÷ caiva mçgapakùisarãsçpaiþ  /
sthàvarairvividhàkàrair bhåtair etai÷ ca ùaóvidhaiþ  // RKS_58.37 //
bhårloka÷ ca bhuvarloko yàvad àdityamaõóalam  /
vasanti satataü rudràs satataü vaktrabhàskaràþ  // RKS_58.38 //
àdityamaõóalàdårdhvaü smçtà svarlokasaüsthitiþ  /
vimànakoñayas tasminn aùñàviü÷atirà÷ayaþ  // RKS_58.39 //
meóhãbhåto vimànànàü sarveùàm upari dhruvaþ  /
niyutà anilaskandhàþ saptàsminn antare sthitàþ  // RKS_58.40 //
pçthivyàþ prathamaþ skandhaþ sthita÷ càmeghamaõóalam  /
àhavo nàma vai vàto vyåhànàü vyåhakçt tathà  // RKS_58.41 //
dvitãyaþ pravaho nàma nibaddhaþ såryamaõóale  /
tçtãyaþ saüvaho màma suskandho 'sau pratiùñhitaþ  // RKS_58.42 //
caturthaþ sodvahaþ skandhaþ sthito nakùatramaõóale  /
tato dvayor vinirdiùñà vimànodvahanakriyà  // RKS_58.43 //
yojanànàü dhruvaþ koñir maharlokaþ samucchritaþ  /
skandhaþ parivaho nàma nibaddhaþ saptamo dhruve  // RKS_58.44 //
annàdãni karoty eùa parvaõàm upari sthitaþ  /
vinirvçttaü vikàràõàm adhivàso mahàtmanàm  // RKS_58.45 //
tatràdhikàridevànàm aùñàviü÷ati koñayaþ  /
janàt svarlokam àgatya niyogàt padmajanmanaþ  // RKS_58.46 //
sthità manvantaraü tatra svavyàpàràvasàyinaþ  /
àruhya ca maharlokam àgacchanti tataþ punaþ  // RKS_58.47 //
brahmaõo divasaikena devàþ svarge caturda÷a  /
krameõa kçtvà karmàõi maharloke vasanti te  // RKS_58.48 //
koñidvayaü maharlokàj janalokaþ samucchritaþ  /
sàdhyànàm asuràs tatra vasanti sukhinaþ sadà  // RKS_58.49 //
yojanànàü catuþkoñyaþ janàd apy ucchritaü tapaþ  /
prajànàü patayas tatra sthitàs tu brahmaõaþ sutàþ  // RKS_58.50 //
satyalokas tapolokàt koñiùañkaü samucchritam  /
àste parivçtas tatra devàsuragaõair viràñ  // RKS_58.51 //
brahmalokàd viùõuloko dviguõena samucchritaþ  /
vistareõa tadårdhve ca divyalokaþ samanvitaþ  // RKS_58.52 //
viùõulokàc ca parataþ ÷rãmac chivapuraü mahat  /
dvàviü÷at koñivistãrõaü tadårdhve samupasthitam  // RKS_58.53 //
såryàyutapratãkà÷aü sarvakàmasamanvitam  /
anekàraõyavinyàsaü svarganadyupa÷obhitam  // RKS_58.54 //
sarvaratnànvitair divyais taptajàmbånadaprabhaiþ  /
sahasrakhaõóabhaumai÷ ca sarva÷obhàsamanvitaiþ  // RKS_58.55 //
vimànaiþ sarvato vyàptaü candrair ivanabhastalam  /
apsarogaõasaükãrõaü sarvavidyàdharànvitam  // RKS_58.56 //
nçtyagãtaravopetair aprameyaguõànvitaiþ  /
manojavair asaükhyàtaiþ parivàrasamanvitaiþ  // RKS_58.57 //
kvacid dolàgçhair ramyaiþ kiïkiõãr avakànvitaiþ  /
udgatair ardhacandrai÷ ca ghaõñàbharaõabhåùitaiþ  // RKS_58.58 //
maõimuktàvitànai÷ ca maõiratnacayaiþ ÷ubhaiþ  /
sarvaratnàrcitair dravyair muktàdàmasu÷obhanaiþ  // RKS_58.59 //
mahàsiühàsanair divyaiþ sarvaratnavibhåùitaiþ  /
kvacit puõyagçhair vyàptam asaükhyaguõànvitaiþ  // RKS_58.60 //
sadà puùpaphalair vçkùaiþ kvacid vyàptaü manoramaiþ  /
puùpodyànair mahàramyaiþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ  // RKS_58.61 //
saptakalpavahà puõyà tatraivàste saridvarà  /
tatkalàyàþ sahasràü÷o jambådvãpe pradç÷yate  // RKS_58.62 //
avatãrõà mahãpçùñhe lokànugrahakàmyayà  /
sarvàtmanà 'vatàra÷ ca gaïgàdisaritàm iha  // RKS_58.63 //
amçtasyandinãbhi÷ ca nadãbhir upa÷obhitam  /
hemaratnà¤cità vàpyaþ sopànaiþ sphàñikair yutàþ  // RKS_58.64 //
sitaraktàsitaiþ pãtaiþ sarojairyàþ sugandhibhiþ  /
pa¤cavarõai÷ ca gurubhiþ ÷obhitàþ kà¤canàkulaiþ  // RKS_58.65 //
mahàvikà÷i saüsnigdhaiþ ÷rãmadbhiþ pa¤cahastakaiþ  /
da÷a dvàda÷ahastai÷ ca tathà viü÷atihastakaiþ  // RKS_58.66 //
nàlair marakataprakhyair manoharadalànvitaiþ  /
pårõanãlotpalai÷ cànyair dãrghikà÷ ca kvacit kvacit  // RKS_58.67 //
siühavyàghramukhair divyair gajavàjimçgànanaiþ  /
gomukhai÷ chàgavadanaiþ kapipakùimukhais tathà  // RKS_58.68 //
ekavaktrair mahàvaktrair bahuvaktrair avaktrakaiþ  /
ekapàdais tripàdai÷ ca bahupàdair apàdakaiþ  // RKS_58.69 //
vàmanair jañilair muõóair dãrghagrãvair mahodaraiþ  /
mahàkàyair mahànàsair mahàkarõair akarõakaiþ  // RKS_58.70 //
nànàråpàkçtidharair nànàbharaõabhåùitaiþ  /
nànàveùadharair divyaiþ kàmaråpair mahàbalaiþ  // RKS_58.71 //
nànàprabhàvasaüyuktair nànà÷àstravi÷àradaiþ  /
asaükhyà jàtaya÷ cànyà nivasanti tathà vidhàþ  // RKS_58.72 //
kubjàvàmanakàdãrghà varadehà varànanàþ  /
muõóà÷ ca vikañà nãcà hrasvadãrgha÷ ca tàdç÷àþ  // RKS_58.73 //
lambodarà hrasvabhujà vinatà hrasvajànukàþ  /
mçgendravadanà÷ cànyà gajavàjimukhàs tathà  // RKS_58.74 //
hrasvaku¤citake÷à÷ ca sundarapriyadar÷anàþ  /
pa¤cà÷atkoñayas tatra ÷ivasya paricàrikàþ  // RKS_58.75 //
maõimàõikyageheùu ramante tà bahiþ kvacit  /
tatra geheùu yad dvàrisahasra÷atabhåmiùu  // RKS_58.76 //
vicitrabhåmayas tatra vajravaidåryabhåùitàþ  /
iti sarvaguõopetaiþ strãsahasrair varànanaiþ  // RKS_58.77 //
asaükhyàtaiþ puraü vyàptam ã÷varasya samantataþ  /
tan madhye sarvatobhadraü divyamàyatanaü mahat  // RKS_58.78 //
÷uddhasphañikasaükà÷aü sthànam àdyam umàpateþ  /
tatràste bhagavàn somaþ påjyamàno gaõe÷varaiþ  // RKS_58.79 //
siddhaiþ svasthànasaüpràptair brahmaviùõvàdibhis tathà  /
dharmas tatra sthitaþ ÷rãmànã÷varàyatane 'nagha  // RKS_58.80 //
yatra vãravçùaþ tatra nityaü gomàtaraþ sthitàþ  /
tatra sà narmadàdevã påjyamànà suràsuraiþ  // RKS_58.81 //
tenodakena tçpyanti govatsàþ sarvadevatàþ  /
brahmàviùõuþ sure÷àna umayà sahito 'nagha  // RKS_58.82 //
surà÷ ca çùayo bhåtàþ pitaro màtaras tathà  /
sa lokaþ ÷ivaloko 'tra narmadàloka eva ca  // RKS_58.83 //
ye guõà rudralokasya golokasya tathaiva ca  /
nandà bhadrà subhadrà ca su÷ãlà surabhis tathà  // RKS_58.84 //
iti gomàtaraþ pa¤ca ÷ivalokavinirgatàþ  /
ùaùñhã tu narmadàdevã lokànugrahakàmyayà  // RKS_58.85 //
etàþ sarvà jagatsarvaü sarvalokasya màtaraþ  /
tarpayanti mahàràja nityam atràtmikair guõaiþ  // RKS_58.86 //
kàraõàc ca ÷ivasthànàd ã÷varecchàva÷à 'nugà  /
oükàràt sarvalokànàm imaü lokaü samà÷ritàþ  // RKS_58.87 //
tçõàni khàdanti caranty araõye pibanti toyàni sunirmalàni  /
dugdhaü prayacchanti punanti dehaü gàvo yato jãvati jãvalokaþ  // RKS_58.88 //
kutas teùàü hi pàpàni yeùàü gçhamalaükçtam  /
satataü bàlavatsàbhir gobhiþ strãbhiriva svayam  // RKS_58.89 //
ye smaranti sadoükàraü narmadàü ca ÷ivàtmanà  /
na teùàü punaràvçttirghore saüsàrasàgare  // RKS_58.90 //
ye kurvanti paràü bhaktiü tçõatoyapradànataþ  /
prasàdàt tu gavàü tàsàü ÷ivalokaü vrajanti te  // RKS_58.91 //
etàþ sadànukålena màtaraþ sarvakàmadàþ  /
ye rakùanti ÷ubhà gà÷ ca ÷ivalokaü vrajanti te  // RKS_58.92 //
ye 'rcayanti ÷ivaü bhaktyà sadvidhànaiþ samàhitàþ  /
te vindanti mahàbhogàn puraü yànti ÷ivasya vai  // RKS_58.93 //
ye ÷ivà÷rayatãrthàni ÷raddhayà yànti mànavàþ  /
kalpagàü ca vi÷eùeõa ÷ailaü càmarakaõñakam  // RKS_58.94 //
te krãóanti mahàbhogair brahmaviùõu÷ivàlaye  /
payo 'mçtaü ghçtaü kùãraü madhudadhyàdikaü tu yat  // RKS_58.95 //
na pa÷yati mahàbhàga kalpagàyàü vimohitaþ  /
etatte kathitaü ràjan revàvataraõaü ÷ubham  // RKS_58.96 //
asyàkhyànena bhagavàn  /#
prãyatàü me ÷ivaþ svayam  // RKS_58.97 //#

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷ivalokavarõano nàmàùñapa¤cà÷attamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 59

yudhiùñhira uvàca:
dànadharmavidhànaü ca ÷rotum icchàmi kalpaga  /
daridrà bhikùavo vàpi kathaü yànti ÷ivàlayam  // RKS_59.1 //
vidhinà kena dànena mucyate duùkçtaü tathà  /
lokànàü ca hitàrthàya kathayasva mahàmune  // RKS_59.2 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan yathà nyàyaü kathayàmi tavànagha  /
puùkaraü bilvapatraü ca ku÷àstoyaü ca nàrmadam  // RKS_59.3 //
svayambhår bhagavàn àha sàmànyaü dharmakàraõam  /
÷raddhàpåtàþ sarvadharmàþ puràõaü ÷rutayas tathà  // RKS_59.4 //
tasyopade÷adharmeõa narà yànti triviùñapam  /
yas tålapårõavistãrõaü raktavastraü sasåtrakam  // RKS_59.5 //
vyàghracarmakçtaü vàpi navavastràvaguõñhitam  /
kçùõàjinopavãtaü ca puõyadhåpàdhivàsitam  // RKS_59.6 //
÷ivadhyànàbhiyuktàya ÷raddhayà vinivedayet  /
tat tålavastratantånàü romasaükhyàsti yàvatã  // RKS_59.7 //
tàvad varùasahasràõi ÷ivaloke mahãyate  /
modate sarvalokeùu bhuktvà bhogàn aneka÷aþ  // RKS_59.8 //
puna÷ ca kùitimàsàdya siühàsanapatir bhavet  /
tçõavalkalaparõàni ÷ayyà pràvaraõàdikam  // RKS_59.9 //
dattvà tadarthine bhåmau ÷ivaloke mahãyate  /
÷ivamuddi÷ya naivedyaü yo dadyàc chivadar÷ine  // RKS_59.10 //
÷àkaü målaü phalaü vàpi tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
yàvat syàt taõóulàdãnàü saükhyàphaladaleùu ca  // RKS_59.11 //
tàvad varùasahasràõi ÷ivaloke mahãyate  /
bhikùàü savya¤janàü dattvà ÷ivabhaktàya bhaktitaþ  // RKS_59.12 //
varùalakùaü mahàbhàga ÷ivaloke mahãyate  /
dadhibhaktaü susampårõaü bhikùàpàtraü su÷obhanam  // RKS_59.13 //
dadyàd yaþ ÷ivabhaktàya tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
varùakoñisamaü divyaü mahàbhogaiþ samanvitam  // RKS_59.14 //
sthitvà ÷ivapure divye tasyànte ca mahãpatiþ  /
su÷ãtalena toyena ÷ivabhaktaü sitàyujà  // RKS_59.15 //
tarpayitvà ÷ambhuloke varùalakùaü ca modate  /
kala÷aü ÷arkaropetaü vastrapåtàmbupåritam  // RKS_59.16 //
dadyàd yaþ ÷ivabhaktàya tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
÷uddhasphañikasaükà÷aü vimànaü sarvakàmikam  // RKS_59.17 //
saüpràpya ÷ivaloke tu varùakoñiü sa modate  /
palà÷aparõaiþ patrair và yaþ kuryàt puñakàni tu  // RKS_59.18 //
pradadyàcchivayogibhyas tàmrapàtraprado hi saþ  /
yas tàmrapàtraü sukçtaü pradadyàc chivayogine  // RKS_59.19 //
koñiùañ kaü sa kalpànàü ÷ivaloke mahãyate  /
÷ålaü vahati yaþ pàõau ÷aktiü pçùñhe kamaõóalum  // RKS_59.20 //
taü bhojayitvà yatnena ÷ivalokam avàpnuyàt  /
bhojayec ca yathà ÷aktyà yaþ ÷ivavratacàriõam  // RKS_59.21 //
bhogaiþ sa krãóati ÷reùñhaiþ ÷ivaloke vyavasthitaþ  /
yaþ ÷ivà÷ramadharmaü ca gçhasthaü bhojayed budhaþ  // RKS_59.22 //
vipulaiþ sa mahàbhogaiþ ÷ivaloke mahãyate  /
÷ivà÷ramavratasthaü yaþ kandàdyair bhojayet naraþ  // RKS_59.23 //
sa divyànàpnuyàd bhogàn ã÷varasya pure sthitaþ  /
evaü pà÷upataü bhaktaü bhojayitvà praõamya ca  // RKS_59.24 //
nànàvidhair mahàbhogaiþ ÷ivaloke mahãyate  /
mahàvratadharàyaiva bhikùàü yaþ pratipàdayet  // RKS_59.25 //
sa divyaiþ ÷obhanair bhogaiþ ÷ivaloke mahãyate  /
sayamaniyam àcàraü ÷ivabhaktiparaü naram  // RKS_59.26 //
bhojayitvà yathà÷aktyà ÷ivaloke mahãyate  /
j¤ànayogabahiþsthà ye lokasàmànyadharmiõaþ  // RKS_59.27 //
påjayanti ÷ivaü bhaktyà ÷ivalokaü vrajanti te  /
anà÷ikenàpi karãùavahõinà payaþ pradànena tapobhir ugraiþ  // RKS_59.28 //
prayànti yaj¤ai÷ ca na tàü gatiü narà  /
nãco 'pi yàü yàti hi rudrabhaktaþ  // RKS_59.29 //
yathà revàjalaspar÷àl labhante sadgatiü naràþ  /
na tathà yaj¤adànàdyair upàyair bharatarùabha  // RKS_59.30 //
ity eùa ÷ivalokas tu prasaïgàt samudàhçtaþ  /
golokaþ kalpagàlokaþ ÷ivabhaktaiþ samanvitaþ  // RKS_59.31 //
j¤ànayogena ye ÷àntà japanti paramaü ÷ivam  /
te sarvaduþkhanirmuktà bhavanti sukhinaþ sadà  // RKS_59.32 //
÷ivaloka÷ ca vij¤eyo maõóalàvaraõàtmakaþ  /
pa¤cabhåtànyahaükàraþ sattvaü prakçtiraùñamã  // RKS_59.33 //
ãdç÷ànàü tu nàgànàü koñyo j¤eyàþ sahasra÷aþ  /
sarvàïgatvàt pradhànasya tiryagårdhvamadhaþ sthitam  // RKS_59.34 //
viùõulokàt paraü sthànaü kumàrasya mahàtmanaþ  /
svacchamauktikasaükà÷aü paramà ÷rãsamanvitam  // RKS_59.35 //
skandalokàt paraü sthànam umàdevyàþ prakãrtitam  /
taptacàmãkaraprakhyam a÷eùaguõasaüyutam  // RKS_59.36 //
umàsthànàt paraü caiva harasthànaü taduttamam  /
såryakoñipratãkà÷aü sarvakàm asamanvitam  // RKS_59.37 //
gaõair adhyuùitaü sarvair asaükhyair yogatatparaiþ  /
hiraõyagarbhakårmàdyair vasurudradivàkaraiþ  // RKS_59.38 //
ståyate bhagavàn nityaü tasyànti pratikàïkùibhiþ  /
j¤ànadhyànaparaiþ ÷àntair bhikùàhàrair jitendriyaiþ  // RKS_59.39 //
pràpyaü tai÷ ca paraü sthànaü såryàyutasamaprabham  /
tatsatkarmakarair nityaü bràhmaõair dagdhakalmaùaiþ  // RKS_59.40 //
vasanti yadçtaü siddhà÷ayàs tu kle÷avarjitàþ  /
narmadà sevyamànà÷ ca labhante tatpadaü naràþ  // RKS_59.41 //
etat te kathitaü pàrtha yathoddiùñaü tu ÷ambhunà  /
yan mayà kathitaü dànaü narmadàtãram à÷ritam  // RKS_59.42 //
gacchanti ye 'nyat tãrthaü tu sahasràü÷o vi÷iùyate  /
sarvaj¤àþ sarvagàþ ÷uddhàþ paripårõà bhavanti te  // RKS_59.43 //
÷uddhakarmakarà ye tu paramai÷varyasaüyutàþ  /
sadehà÷ ca videhà÷ ca bhavanti svecchayà punaþ  // RKS_59.44 //
iti nityaü vi÷uddhaü ca sthànam àdyam umàpateþ  /
divyaü ÷rãkaõñhanàthasya jagadbhartuþ samaüsthitam  // RKS_59.45 //
sthànaü navakamity evaü nirgatà yatra kalpagà  /
paramàùñaguõai÷varyanityam akùayam avyayam  // RKS_59.46 //
÷a÷vadgurupraõãtena dhyànayogena ye naràþ  /
dhyàyanti devatàü nityaü te siddhà yànti tatpadam  // RKS_59.47 //
ye 'bhyasanti ÷ivaj¤ànaü narmadàtãram à÷ritàþ  /
kàmatçùõàvinirmuktàs te 'pi yànti ca tatpuram  // RKS_59.48 //
apy ekadivasaü yàvac chivadhyànaparàyaõaþ  /
÷ivadharmaparas tasya dharmasyànto na vidyate  // RKS_59.49 //
yogadharmasu sàratvàdabhedyaü pàpamudgaraiþ  /
vajrataõóulavaj j¤eyaü tasmàt tasya phalaü mahat  // RKS_59.50 //
dehàntenaiva dharmeõa sthànamàdyaü ÷ivàlayam  /
yatràste vipulair bhogaiþ krãóan kalpàyutaü naraþ  // RKS_59.51 //
tataþ kalpàyutasyànte sthànaü kaumàram àpnuyàt  /
tatràrdhasammitaü kàlaü sa krãóan sasukhaü vaset  // RKS_59.52 //
tadante viùõulokaü ca saüpràpya vasate punaþ  /
brahmalokaü gata÷ cànte tatràpi vasate naraþ  // RKS_59.53 //
brahmalokaparibhraùño vasec chivapure sukham  /
tat tasmàd brahmaviùõvàdyàül lokàn pràpnoty anukramàt  // RKS_59.54 //
ity evaü sarvalokeùu ramitvà krama÷as tataþ  /
manuùyalokam àsàdya ÷ivaü revàü samà÷rayet  // RKS_59.55 //
mayà te kathità 'nyatra yàni dànàni bhàrata  /
tàni sarve pra÷aüsanti parvate 'marakaõñake  // RKS_59.56 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàmàhàtmye ÷ivamahimànuvarõano nàmaikonaùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 60

màrkaõóeya uvàca:
vaiùõavaü dànadharmaü ca kathyamànaü nibodha me  /
viùõuyogaü samabhyasya sarvakle÷àpanuttaye  // RKS_60.1 //
viùõuü sampåjya vidhinà ghçtasnànàdibhiþ stavaiþ  /
dvàda÷yàü viùõum uddi÷ya dadyàd ekàü payasvinãm  // RKS_60.2 //
narmadàtãram àsàdya tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
påjyate dharmaràjena yathà viùõus tathaiva saþ  // RKS_60.3 //
÷aivànàü vaiùõavànàü ca sahasram bhojayet tu yaþ  /
garbhiõã dhenusaümi÷raü vçùabhair da÷abhiryutam  // RKS_60.4 //
arcitaü gandhapuùpàdyair hemavastrair alaükçtam  /
pradakùiõam upàkramya mantraràjaü ca bhaktitaþ  // RKS_60.5 //
oü namo bhagavate vàsudevayeti samuccaran  /
vedavidbhiþ samàkãrõaü viùõor àràdhanaiþ ÷ubhaiþ  // RKS_60.6 //
narmadàtoyam àsàdya dãpamàlàü prabodhayet  /
gàvo mamàgrato nityaü gàvaþ pçùñhata eva ca  // RKS_60.7 //
gàvo me hçdaye vàpi gavàü madhye vasàmy aham  /
imaü mantraü samutthàya japed àsàü puro gavàm  // RKS_60.8 //
gandhato yàkùatair mi÷rair gçhãtvà tàmrabhàjanam  /
÷çïgapuccha jalasnàtaþ ÷uklavastrasamanvitaþ  // RKS_60.9 //
narmadàsnànapànena gavàü pucchàmbhasà tathà  /
sarvakalmaùanirmuktaþ susiddhaþ suciravrataþ  // RKS_60.10 //
snàpayitvà gatas tatra sa vipro narmadàtañe  /
paurõamàsyàü pårõacandre ràhusomasamàgame  // RKS_60.11 //
taireva sàrddhaü viprendraiþ saüprapåjya hariü smaret  /
bhçtyaputrakalatràd yair yuktaþ svajanabàndhavaiþ  // RKS_60.12 //
nivedayet tu kçùõàya mantreõa ÷raddhayànvitaþ  /
÷ràddhe dàne ca home ca vivàhe maïgale tathà  // RKS_60.13 //
gomàtaraþ sthità nityaü viùõuloke ÷ivàtmikàþ  /
÷ivàyaità mayà dattà viùõave ca mahàtmane  // RKS_60.14 //
evaü vipràya yo dadyàd yaj¤àrthaü samalaükçtàþ  /
evaü nivedya puruùo gosahasraphalaü labhet  // RKS_60.15 //
kulàni triü÷aduttàrya narakàd bhçtyabàndhavàn  /
sthàpayed vaiùõave loke ÷ivasya ca mahàtmanaþ  // RKS_60.16 //
sarvaj¤aþ paripårõa÷ ca vi÷uddhaþ sarvagaþ prabhuþ  /
saüsàrasàgaràn mukto haritulyaþ prajàyate  // RKS_60.17 //
anenaiva vidhànena gçhasthàþ pràpnuyur divam  /
vinàpi j¤ànayogena gosahasrapradànataþ  // RKS_60.18 //
bràhmaõaþ kùatriyo vàpi ÷ådro 'thàpi ca bhaktitaþ  /
narmadàkapilàyoge yathà vibhavavistaraiþ  // RKS_60.19 //
bràhmaõàya daridràya dãkùitàyopa÷obhine  /
candrasåryoparàge tu vyatãpàte ca saükrame  // RKS_60.20 //
ùaóa÷ãti mukhe dadyàd amàsomasamàgame  /
kàrttikyà và yugàdau và puõye vàhani bhàrata  // RKS_60.21 //
yaddhi gàyanti pitaro gàthàm etàü naràdhipa  /
api syàt sa kule 'smàkaü putraþ paramadhàrmikaþ  // RKS_60.22 //
narmadàkapilàyoge koñitãrthe ca muktide  /
narakàd uddhared asmàn dattvà gà yas tu saüyutàþ  // RKS_60.23 //
da÷avarùasahasràõi loke krãóati vaiùõave  /
tasmàt tvam api ràjendra gosahasraprado bhava  // RKS_60.24 //
devavad divi modante yena te pitaraþ sadà  /
kathayàmi tavàthàhamitihàsaü puràtanam  // RKS_60.25 //
yuvanà÷vaþ purà ràjà cakravartã mahàya÷àþ  /
÷akràc chatagaõaü puõyaü prajàpàlanatatparaþ  // RKS_60.26 //
ayodhyànagarã yasya brahmalokasamaprabhà  /
tasyà kçtayuge càdau sarvadharmaparàyaõaþ  // RKS_60.27 //
bçhaspatibrahmasamaü va÷iùñhaü svapurohitam  /
abhivàdya yathànyàyam uvàca munisattamam  // RKS_60.28 //
kasmin sthàne yajed yaj¤aü tãrthe de÷e suràlaye  /
va÷iùñhapramukhàþ sarve munaya÷ cedam abruvan  // RKS_60.29 //
pçthivyàü naimiùaü tãrthaü sarvatãrthamayaü ÷ubham  /
saphalo hayamedhas tu koñikoñigaõottaraþ  // RKS_60.30 //
puràõe kãrtitaü ràjan matsyaråpeõa viùõunà  /
såryeõa kãrtitaü ràjan manuputràya càtmanaþ  // RKS_60.31 //
sarveùàü tu puràõànàü puràõaü matsyakãrtitam  /
vedà÷caiva purà naùñà matsyaråpeõa coddhçtàþ  // RKS_60.32 //
vedahãnà÷ ca vartante dvijà vai yaj¤akarmasu  /
evaü vidhaü tu tat tãrthaü yuvanà÷va tavoditam  // RKS_60.33 //
evaü ÷rutvà tato vàkyaü va÷iùñhasya purodhasaþ  /
àdide÷a tato 'màtyàn dharmiùñhàn satyavàdinaþ  // RKS_60.34 //
yaj¤opaskaram àdàya samàgacchata satvaram  /
ghoùaõà kriyatàü ràùñre daõóahastai÷ ca kiïkaraiþ  // RKS_60.35 //
àhåtàs tu tato devà nçpater yaj¤akarmaõi  /
brahmà viùõuþ sure÷a÷ ca skando vai÷ravaõas tathà  // RKS_60.36 //
÷ambhu÷ caiva vi÷eùeõa suràsuranamaskçtaþ  /
dhenånàü da÷alakùàõi hemaratnànvitàni ca  // RKS_60.37 //
lakùamekaü hayànàü ca dantinàm ayutatrayam  /
maõimàõikyamuktà÷ ca hiraõyaü càpy anantakam  // RKS_60.38 //
nànàvidhàni dravyàõi bhakùyabhojyamalaükçtam  /
yaj¤adravyaü ca yac cànyat tat sarvasahito nçpaþ  // RKS_60.39 //
nànàsahasrayànais tu nànàde÷agatair nçpaiþ  /
nànàvàdyasahasrais tu nànàgãtair manoharaiþ  // RKS_60.40 //
vedaghoùeõa mahatà divaü bhåmiü vinàdayan  /
vive÷a naimiùaü tãrthaü yatra devo mahe÷varaþ  // RKS_60.41 //
hariü sadyaþ prabhuü dçùñvà mucyate yatra kilbiùàt  /
svargasopànam etat tu pratyakùaü devalokavat  // RKS_60.42 //
tatra snàtvà 'bhyarcya hariü haraü svargam avàpnuyàt  /
kãrtanàn naimiùasyàsya naro dahati tatkùaõàt  // RKS_60.43 //
anekabhàvikaü ghoraü tålarà÷im ivànalaþ  /
dãkùità bràhmaõà devàþ kuta÷cit tu samàgatàþ  // RKS_60.44 //
àrtànàm ayutaü tebhyo dadau devàya cànagha  /
sahasram ekaü nçpatirbhåùaõànàü ca bhàrata  // RKS_60.45 //
oü namaþ ÷aïkaràyeti màdhavàyeti cottamaþ  /
jaladarbhau samàdàya pàtre ràjà hiraõmaye  // RKS_60.46 //
evaü saükalpya ràjendra yaj¤avàñam akàrayat  /
da÷ayojanaparyantaü yaj¤ayåpà÷ ca hemajàn  // RKS_60.47 //
tato nirvartito yaj¤o va÷iùñhapramukhair dvijaiþ  /
mudità devatàþ sarvà divyayànasamà÷ritàþ  // RKS_60.48 //
jaya÷abdaü pracakrus tà ràjà nànyo bhavatsamaþ  /
nànyo mama samaþ ka÷cid ityahaükàravàn nçpaþ  // RKS_60.49 //
yàvad yànaü samàruhya sàntaþpuraparicchadaþ  /
niþsçto naimiùàraõyàt tàvat pa÷yati vànaram  // RKS_60.50 //
tiùñha tiùñhety uvàcàtha ÷çõu ràjan vaco mama  /
kiü te yaj¤avidhànena devatàdànakarmaõi  // RKS_60.51 //
ahaükàravimåóhàtmà kartàham iti manyase  /
puràmare÷vare yaj¤e satyadharmasya bhåpateþ  // RKS_60.52 //
varjayitvà mukham me 'bhåt kaõñhàdho hemavarõakam  /
ye gatàþ ÷i÷avas teùàü sarvàïgà÷ ca hiraõmayàþ  // RKS_60.53 //
kapilà narmadàyoge yaj¤atoyapravàhataþ  /
snànàvagàhanàt pànàl loóanàt kardame tathà  // RKS_60.54 //
gandharvalokaü sampràpto bhåtagràma÷ caturvidhaþ  /
tvadãye lulitaü yaj¤e naimiùàraõyasambhave  // RKS_60.55 //
païkena liptaü gàtraü me kùàlitaü càmbunà tathà  /
na kiücit phalamàsãn me tava yaj¤o nirarthakaþ  // RKS_60.56 //
gavàü tvayàyute dattaü dhanaü dhànyaü tathà bahu  /
bhåbhujà satyadharmeõa kiütu tàvan nirarthakam  // RKS_60.57 //
dànena tapasà vàpi trayo lokàþ samarjitàþ  /
sarveùàm eva tãrthànàü màtà vai mekalà smçtà  // RKS_60.58 //
etat te kathitaü ràjan yathàbhåd amare÷vare  /
svasti vo 'stu gamiùyàmi tvaü vàyodhyà prati vraja  // RKS_60.59 //
aham eva gamiùyàmi narmadàü saptakalpagàm  /
÷rutvà tvadãyaü yaj¤aü hi naimiùàraõyam àgataþ  // RKS_60.60 //
nirà÷o 'haü gamiùyàmi nàbhån me kàücanaü mukham  /
vànarasya vacaþ ÷rutvà yuvanà÷vo 'bravãd vacaþ  // RKS_60.61 //
kastvaü vànararåpeõa satyam etad bravãùi me  /

vànara uvàca:
ahaü jàbàlinaþ putraþ kadambo nàma vi÷rutaþ  // RKS_60.62 //
tiryagyonau praviùña÷ ca pràkçtaiþ karmabhiþ svakaiþ  /
bhràntàni sarvatãrthàni veùeõànena suvrata  // RKS_60.63 //
paritràõaü paraü nàbhåt satyadharmamakhottame  /
vapur hiraõmayaü sarvaü mukhavarjaü mamàbhavat  // RKS_60.64 //
vànarasya vacaü ÷rutvà sannivçtya nçpottamaþ  /
àràdhya devadeve÷aü naimiùe yaj¤apåruùam  // RKS_60.65 //
uvàca vacanaü ÷lakùõaü praõipatya prasàdya ca  /
madãyayaj¤e dànena tapasà niyamena ca  // RKS_60.66 //
÷amicchaü chràvayàmàsa eko vànararåpadhçk  /
hiraõmayaü mukhaü càsya yathà syàt tvaü tathà kuru  // RKS_60.67 //
uvàca vacanaü devo yuvanà÷vaü mahãpatim  /
pratyakùaü naimiùaü tãrthaü såryakoñisamaprabham  // RKS_60.68 //
pçthivyàü naimiùaü tãrtham antarikùe ca puùkaram  /
triùu lokeùu vikhyàto giri÷ càmarakaõñakaþ  // RKS_60.69 //
na ca ÷rutaü tvayà tàta puràõaü skandakãrtitam  /
màtà sà yatra saritàü tãrthànàü ca saridvarà  // RKS_60.70 //
nàmasaükãrtanàdasyà mucyate bhavabandhanàt  /
viùàdaü tyaja tãrthànàü pradhàno 'marakaõñakaþ  // RKS_60.71 //
satyadharmaþ punas tatra kariùyati makhottamam  /
revàkapilayor yoge mukhaü tatra hiraõmayam  // RKS_60.72 //
bhaviùyati na sandehas tava vànarasattama  /
naimiùaü sa namaskçtya àdidevaü haraü harim  // RKS_60.73 //
sthànaü svaü ca jagàmàtha mudà paramayà yutaþ  /
naimiùasya vacaþ ÷rutvà ayodhyàdhipatis tathà  // RKS_60.74 //
vive÷a nagarãü puõyàü yathà ÷akro 'maràvatãm  /
vànaro 'pi gatas tatra satyadharmo yataþ svayam  // RKS_60.75 //
praõamya satyadharmàkhyam idaü vacanam abravãt  /
revàkapilayor yoge tvadãye ca mahàmakhe  // RKS_60.76 //
avabhçthasnànajanite kardame luñhanàn mama  /
÷arãraü kà¤canãbhåtaü mukham evàva÷iùyate  // RKS_60.77 //
yaj¤amiùñvà punas tatra mukhaü me kà¤canaü kuru  /
gandharvàdhipatir bhåyo mukto vànarayonitaþ  // RKS_60.78 //
hemãbhåtavapus tatra yadà vànarasattamaþ  /
devandundubhinàdena nànàlaïkàrabhåùitaþ  // RKS_60.79 //
haüsayuktena yànena vãjyamàno 'psarogaõaiþ  /
jagàma ÷àïkaraü lokaü tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_60.80 //
tatra ye ÷vàpadàs sarve te 'pi snàtvà divaïgatàþ  /
etat te kathitaü pàrtha yathàvçttaü puràtanam  // RKS_60.81 //
÷ravaõàt kãrtanàc càsya gosahasraphalaü labhet  // RKS_60.82 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàmàhàtmye ùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 61

yudhiùñhira uvàca:
÷rutvà nànàvidhàn dharmàstvatprasàdàn mahàmune  /
nàhaü tçptiü tu gacchàmi narmadàkhyànakãrtanàt  // RKS_61.1 //

màrkaõóeya uvàca:
gàvaþ pavitramatulaü gàvaþ sarvàrthasàdhakàþ  /
tasmàddhi gopradànena ÷ivabhaktyà pramucyate  // RKS_61.2 //
yasmin de÷e bhaven nityaü ÷ivabhaktisamanvitaþ  /
so 'pi de÷o bhavet påtaþ kiü puna÷ ca sabàndhavaþ  // RKS_61.3 //
uktàni ùañsahasràõi puràõe mekalàtañe  /
ityàha j¤ànayogasya dharmayogasya tattvavit  // RKS_61.4 //
dharmàdharmagatãnàü ca svaråpam upavarõitam  /
tãrthàkhyànasamàyuktaü narmadàkhyànam uttamam  // RKS_61.5 //
kãrtanàc chravaõàt tasya mucyate bhavabandhanàt  /
vidyàü siühàsane divye vastrapuùpàdhivàsitàm  // RKS_61.6 //
påjayitvà haraü viùõuü ÷çõuyàd vàcayet tathà  /
÷rãmatsiühàsanaü vàpi këptaü haimaü su÷obhanam  // RKS_61.7 //
hemavastroparicchannaü nànàratnavibhåùitam  /
ràjataü tàmrakaü kàüsyaü brahmacàrivinirmitam  // RKS_61.8 //
tat tu tàrasamudbhåtaü ÷çïgavad ratnabhåùitam  /
divyaü siühàsanaü vàpi påjàü kçtvà prayatnataþ  // RKS_61.9 //
gandhàdhivasitakaraþ ÷rãmadàsanasaüsthitaþ  /
÷ambhvàyatanatãrtheùu narendra bhavaneùu ca  // RKS_61.10 //
bodhayet paramaü dharmaü gçhagràmapureùu ca  /
narmadàkãrtanàcchrotà ÷ivaloke mahãyate  // RKS_61.11 //
idaü tãrtham idaü tãrthaü paryañan neti vai naraþ  /
narmadaiva paraü tãrtham ity àha bhagavàn chivaþ  // RKS_61.12 //
asmiüstãrthe nara÷reùñha ÷ràddhaü kàryaü vidhànataþ  /
svàgatena yamaþ prãta÷ càsanena ÷atakratuþ  // RKS_61.13 //
pitaraþ pàda÷aucena atràdyena prajàpatiþ  /
viprapàdodakaklinnà yàvat tiùñhati medinã  // RKS_61.14 //
tàvat puùkarapàtreùu pibanti pitaro jalam  /
vidyàvate snàtakàya bhikùave ÷rotriyàya ca  // RKS_61.15 //
tathà paramahaüsàya viùõuvratadharàya ca  /
sarvopaskaraõaü dattvà ÷ivaloke mahãyate  // RKS_61.16 //
anàhitàgniü yo vipram àhitàgniü karoti ca  /
bràhmaõaþ kùatriyo vai÷yaþ svavittenaiva kàrayet  // RKS_61.17 //
ardhàrdhaü saphalaü tasya yàvaj jãvaü na saü÷ayaþ  /
viùõuloke 'ntakàle ca bhogàn bhuïkte ca puùkalàn  // RKS_61.18 //
svadravyeõa ca yo yaj¤aü karoti vidhivad dvijaþ  /
narmadàtãram àsàdya brahmaloke sa modate  // RKS_61.19 //
dhàtrãü hiraõmayãü kçtvà bràhmaõàya prakalpayet  /
kalpagà tãram à÷ritya viùõuloke mahãyate  // RKS_61.20 //
tilataõóulakarpårasusambhojyavimi÷ritaiþ  /
kuïkumair vastradhànyai÷ ca nirmitaü ÷ivasannidhau  // RKS_61.21 //
parvakàle ca yo dadyàt parvate mekalàtañe  /
vaset viùõulokeùu naraþ svarge na saü÷ayaþ  // RKS_61.22 //
pratyakùadhenuü yo dadyàt hemaratnavibhåùitàm  /
ghçtadhenuü guóadhenuü ÷arkaràdhenum eva ca  // RKS_61.23 //
revàkapilayor yoge dattvaitàn narasattamaþ  /
sarvapàpavinirmukto loke krãóati vaiùõave  // RKS_61.24 //
yadi tatra mahàràja bhikùànnaü ca niveditam  /
tasya saükhyà na vidyeta sa yàvat saügamo nçpa  // RKS_61.25 //
etat sarvaü yathànyàyaü kathitaü tava suvrata  /
vaivasvate 'ntare 'thànyac chçõu tvaü nçpasattama  // RKS_61.26 //
vãraõasya tu ràjarùer maitreyo 'bhåt purohitaþ  /
tena càyatanaü viùõoþ kàritaü narmadàtañe  // RKS_61.27 //
puryà÷ caivàmaràvatyà di÷i yàmyàü vyavasthitam  /
tadàyatanamàhàtmyàn narmadàyàþ prabhàvataþ  // RKS_61.28 //
modate vaiùõave loke yugasyàrddhaü dvijottamaþ  /
÷çõu tvaü yàni tãrthàni revàyàþ pa÷cimottare  // RKS_61.29 //
vanaü meghavanaü nàma yaj¤aparvatam à÷ritam  /
rantidevaþ purà tatra cakravartã yudhiùñhira  // RKS_61.30 //
gavi nãtaü kulaü yena sa devàsuramànuùam  /
pitaro mocità yena gobhir vinihatàþ purà  // RKS_61.31 //
càõóàlai÷ ca hatà ye ca pràpnuvanti paràü gatim  /
càõóàlàd udakàt sarpàd vidyuto bràhmaõàd api  // RKS_61.32 //
dantibhya÷ ca pa÷ubhya÷ ca maraõaü pàpa÷àlinàm  /
viùõor balipradànena kriyàõàü karaõena ca  // RKS_61.33 //
tãrthapiõóapradànena te yànti paramàü gatim  /
dadhãcir nàma ràjarùir avantyadhipatis tathà  // RKS_61.34 //
sarvadharmabhçtàü ÷reùñhaþ ÷akratulyaparàkramaþ  /
purà devàsure yuddhe daityair devà vinirjitàþ  // RKS_61.35 //
devànàü bràhmaõànàü ca hantàro daityakaõñakàþ  /
naùñàþ svapàpadoùeõa sabhçtyakulabàndhavàþ  // RKS_61.36 //
devàþ samuditàþ sarve lokapàlàþ savàsavàþ  /
nirvighnaü pçthivãü kçtvà lokaü caiva caràcaram  // RKS_61.37 //
vindhyaü giriü gatàs te tu yasmin vahati kalpagà  /
samarthaü bhåpatiü j¤àtvà dadhãciü kurusattama  // RKS_61.38 //
dattàny astràõi rakùàrthaü tasya ràj¤aþ surottamaiþ  /
vajraü ÷aktiü tathà pà÷aü daõóaü khaógaü dhvajaü gadàm  // RKS_61.39 //
tri÷ålaü ceti devànàm àyudhàni pracakùate  /
tàni dattvà yathà nyàyaü nàkapçùñhaü mudà yayuþ  // RKS_61.40 //
puràõamatamàj¤àya dadhãciþ satyavikramaþ  /
÷àpasyaiva bhayàd bhãto namaskçtya pragçhya ca  // RKS_61.41 //
prabhàvàt toyatàü nãtvà ÷arãràntar nyave÷ayat  /
tataþ kàlàntare pràpte dànavà baladarpitàþ  // RKS_61.42 //
jambhakumbhahayagrãvapramukhàþ punarutthitàþ  /
dànavànàü balaü j¤àtvà trastà devàþ savàsavàþ  // RKS_61.43 //
kàryakàle samutpanne saüsmçtyàstràyudhàni ca  /
nàrada preùayàmàsuþ dadhãciü prati bhàrata  // RKS_61.44 //
avantãü sa purãü pràpya devarùir nàradas tathà  /
vive÷a bhavanaü ràj¤o maõikà¤canavedikam  // RKS_61.45 //
utthito nçpa÷àrdålo muniü dçùñvà sutejasam  /
påjayitvà yathà nyàyaü hemakàsanasaüsthitam  // RKS_61.46 //
taü tu dçùñvà sukhàsãnaü ràjà vacanam abravãt  /
kim arthaü mànuùe loke devalokàt samàgataþ  // RKS_61.47 //

nàrada uvàca:
yuddhaü mahat samutpannaü devànàü dànavaiþ saha  /
samarpaya tvaü ÷astràõi kùãyante dànavà yathà  // RKS_61.48 //
kuru kàryaü ca devànàü satyadharmavrate sthitaþ  /

dadhãcir uvàca:
÷çõu kàryaü ca devarùe devànàü hitakàmyayà  // RKS_61.49 //
acireõaiva kàlena kùayaü yàsyanti dànavàþ  /
mayà tàny eva ÷astràõi rakùaõàrthaü mahàmune  // RKS_61.50 //
àpobhåtàni pãtàni ÷arãre santi tàni vai  /
upàyena hi gçhõantu dàsyàmy etàni vai punaþ  // RKS_61.51 //
ityuktvà ca nçpa÷reùñha àjuhàva ca gàþ purà  /
màüsàdibhakùitaü gobhir asthivarjaü vi÷àmpate  // RKS_61.52 //
astragràmas tataþ pràpto lokapàlair yathà tathà  /
gonardaü nàma nagaraü tat tu lokeùu vi÷rutam  // RKS_61.53 //
dànavà nihatà devaiþ punaþ sçùñiþ pravartità  /
acintayat tadà tatra rantidevo mahãpatiþ  // RKS_61.54 //
govidyutpa÷ucàõóàlasarpairvinihatà naràþ  /
devalokaü na te yànti na teùàmudakakriyà  // RKS_61.55 //
÷ocayitvà ciraü kàlaü sàntaþpuraparigrahaþ  /
prakùàlya narmadàtoye tadasthãni vyasarjayat  // RKS_61.56 //
liïgaü brahme÷varaü tatra yaj¤aparvatasannidhau  /
dharmasaü÷ayam àpanno rantidevo mahãpatiþ  // RKS_61.57 //
papraccha muni÷àrdålàn va÷iùñhapramukhàn dvijàn  /
triþpradakùiõam àvçtya yathà nyàyam idaü vacaþ  // RKS_61.58 //
ke de÷àþ parvatàþ puõyà nadyaþ kàþ kãrtitàþ ÷ubhàþ  /
narakasthàn pitén yatra tadvadeyuþ samuddharet  // RKS_61.59 //
akùayaü ca pitç÷ràddhaü pitéõàm akùayà gatiþ  /

çùaya åcuþ:
màrkaõóeyà÷ramaü gaccha asmàbhiþ saha bhåpate  // RKS_61.60 //
so 'pi sarvaü vijànãyàt kalpagà tãramà÷ritaþ  /
tac chrutvà rantidevo 'pi munibhiþ paribhàùitaþ  // RKS_61.61 //
jagàma munibhiþ sàrddhaü kalpagàtãravàsinam  /
sa ràjà bràhmaõaiþ sàrddhaü praõipatya tathà 'rcayat  // RKS_61.62 //
samutthàyàbravãd vàkyam upaviùñaþ ku÷àsane  /

màrkaõóeya uvàca:
kàn na mocayate ghoràn pitén saüsàrasàgaràt  // RKS_61.63 //
÷çõvantu mama vàkyàni munayo viditàtmanaþ  /
sarvatãrthamayã revà sarvàrthàtmamayã ÷ubhà // RKS_61.64 //
÷ivenaitat nigaditaü puràõe skandakãrtite  /
kubjàrevàsamàyoge vi÷eùàt surapåjite  // RKS_61.65 //
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
tatra ÷ràddhena yogena pitéõàü paramà gatiþ  // RKS_61.66 //
idaü te kathitaü ràjan kubjàrevàsamàgame  /
arcayitvà mahe÷ànaü tatra bilvàmrakàhvayam  // RKS_61.67 //
sarvapàpavinirmukto gàõapatyam avàpnuyàt  /
sàrdhakoñis tu kanyànàü tatra siddhiü paràü gatàþ  // RKS_61.68 //
÷aptàstàþ pårvamunibhiþ kàmadoùeõa bhàrata  /
vidyàdharà÷ ca yakùà÷ ca gandharvàþ kinnaràs tathà  // RKS_61.69 //
÷aptàstenaiva doùeõa kuberapuravàsinaþ  /
sarve te siddhim àpannàþ kubjàrevàsamàgame  // RKS_61.70 //
amàsomasamàyoge kàrttikyàü caiva parvaõi  /
vàràõasã prayàga÷ ca puùkaraü naimiùaü tathà  // RKS_61.71 //
ete snàtuü samàyànti kubjàrevàsamàgame  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya ÷ivaloke mahãyate  // RKS_61.72 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe rantidevopàkhyànaü nàmaikaùaùñitamo 'dhyàyaþ ||

RKS adhyàya 62

rantideva uvàca:
yathà ÷aptàs tu tàþ kanyàs tàsàü nàmàni kalpaga  /
÷rotum icchàmi tattvena keùu sthàneùu påjità  // RKS_62.1 //

màrkaõóeya uvàca:
vàràõasyàü vi÷àlàkùã naimiùe liïgadhàriõã  /
prayàge lalitàdevã kàmukà gandhamàdane  // RKS_62.2 //
mànase kumudà nàma vi÷vayonis tathàmbare  /
gomante gomatã nàma mandare kàmacàriõã  // RKS_62.3 //
madotkañà caitrarathe tapantã hastinàpure  /
kànyakubje tathà gaurã prabhà kamalaparvate  // RKS_62.4 //
ekàgre kãrtimatyàkhyà vi÷và vi÷ve÷vare tathà  /
puùkare puruhåteti kedàre màrgadàyinã  // RKS_62.5 //
nandà himavataþ pçùñhe gokarõe bhadrakàrõikà  /
sthàne÷vare bhavànãti bilvake bilvapatrikà  // RKS_62.6 //
÷rã÷aile màdhavã nàma bhadrà bhadre÷vare tathà  /
jayà vàràha÷aile tu kamalà kamalàlaye  // RKS_62.7 //
rudrakoñyàü tu rudràõã koñiþ kàla¤jare tathà  /
mahàliïge tu kapilà màkoñe mukuñe÷varã  // RKS_62.8 //
÷àlagràme mahàdevã ÷ivaliïge jalapriyà  /
màyàpuryàü kumàrã tu santàne lalità tathà  // RKS_62.9 //
utpalàkhye sahasràkùã hiraõyàkùe mahotpalà  /
tãrthàyàü maïgalà nàma vimalà puruùottame  // RKS_62.10 //
vipà÷àyàmamoghàkùã pàñalà puõóravardhane  /
nàràyaõã supàr÷ve ca trikåñe bhadrasundarã  // RKS_62.11 //
vipule vipulà nàma kalyàõã pralayàcale  /
koñãvikoñi tãrthe tu yamunàyàü mçgàvatã  // RKS_62.12 //
karavãre mahàlakùmãr umàdevã vinàyake  /
àrogyà vaidyanàthe tu mahàkàle mahe÷varã  // RKS_62.13 //
abhayà kçùõatãrthe tu amçtà vindhyakandare  /
màõóavye màõóukà nàma svàhà màhe÷vare pure  // RKS_62.14 //
chàgalambà pracaõóe ca caõóikà 'marakaõñake  /
some÷vare varàhã tu prabhàse puùkaràvatã  // RKS_62.15 //
devamàtà sarasvatyàü pàrà pàràvate tathà  /
mahàlaye mahàbhàgà payoùõyàü piïgale÷varã  // RKS_62.16 //
saühità kçta÷auce tu kàrttikeye tu ÷àïkarã  /
utpalà varùake lolà subhadrà ÷oõasaïgame  // RKS_62.17 //
màlàsiddhatale lakùmãranantà bhàratà÷rame  /
jàlandhare siddhamukhã tàrà kiùkindhaparvate  // RKS_62.18 //
devadàruvane puùñir medhà ka÷mãramaõóale  /
bhãmàdevã himàdrau tu tuùñir vastre÷vare tathà  // RKS_62.19 //
kapàlamocane siddhir màtà kàyàvarohaõe  /
÷aïkhoddhàre dhçtir nàma dhvaniþ piõóàrake tathà  // RKS_62.20 //
kalà tu candrabhàgàyàm akùode ÷ivadhàriõã  /
vaijayanty amçtà nàma badaryàm oùadhã tathà  // RKS_62.21 //
oùadhã cottarakurau ku÷advãpe ku÷odakà  /
manmathà himakåñe tu pramate satyavàdinã  // RKS_62.22 //
a÷vatthe vandinã nàma nidhirvai÷ravaõe tathà  /
gàyatrã vedavadane pàrvatã ÷ivasannidhau  // RKS_62.23 //
devaloke tathendràõã brahmaõàsye sarasvatã  /
såryabimbe prabhà nàma màtçkà vaiùõavã tathà  // RKS_62.24 //
arundhatã satãnàü ca apsarassu tilottamà  /
citirbrahmakalà nàma ÷aktiþ sarva÷arãriõàm  // RKS_62.25 //
etad udde÷ataþ proktaü nàmàùña÷atam uttamam  /
aùñottaraü tu tãrthànàü ÷atam ekaü hy udàhçtam  // RKS_62.26 //
yaþ pañhet pràtarutthàya sa yàti paramàü gatim  /
eùu tãrtheùu ye snàtvà etàþ pa÷yànti mànavàþ  // RKS_62.27 //
sarvapàpavinirmuktàs te yànti paramàü gatim  /
yaþ karoti tanutyàgam umàsthàneùu mànavaþ  // RKS_62.28 //
sa bhittvà brahmasadanaü padamàpnoti ÷àïkaram  /
nàmàùñaka÷ataü yas tu ÷ràvayec chivasannidhau  // RKS_62.29 //
tçtãyàyàü tathàùñamyàü bahuputro bhaven naraþ  /
godàne ÷ràddhakàle ca vivàhe maïgale tathà  // RKS_62.30 //
devàrcanavidhau vàpi pañhan brahmatvam àpnuyàt  /
÷rutvaitat stotramatulaü namaskçtya ca parvatam  // RKS_62.31 //
ràjà svapitçmokùàya yaj¤àrthaü pràha kalpagam  /
kasmiüs tãrthe bhaved yaj¤aþ pitéõàü mokùadàyakaþ  // RKS_62.32 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe màtçstutirnàma dviùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 63

màrkaõóeya uvàca:
revàtañe mahàpuõye pitéõàü mokùaõaü prati  /
kuru yaj¤aü mahàbhàga mucyante pitaro yathà  // RKS_63.1 //
iti ÷rutvà mahàràja namaskçtya ca kalpagàm  /
va÷iùñhapramukhaiþ sàrddhaü jagàma svapuraü nçpaþ  // RKS_63.2 //
sa vatsànàü ca lakùaikamaprasåtàyutaü tathà  /
viü÷atiþ ÷yàmakarõànàü hayànàü ca da÷àyutam  // RKS_63.3 //
maõimàõikyamuktàdi bhåùitoccaiþ ÷ravastviùàm  /
ayutaü ca karãndràõàü ghaõñàbharaõa÷obhinàm  // RKS_63.4 //
maõimàõikyaratnànàü saükhyàü kartuü na ÷akyate  /
nànàde÷ançpaiþ sàrddhaü bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_63.5 //
veõuvãõàninàdena brahmaghoùaraveõa ca  /
àpårayan di÷aþ sarvà divaü bhåmiü ca saüspç÷an  // RKS_63.6 //
harùeõa mahatà yukto yaj¤asambhàrasaüvçtaþ  /
rantidevo mahãpàlaþ kalpagàtãram à÷ritaþ  // RKS_63.7 //
anekabhakùabhojyànàü tatra saükhyà na vidyate  /
aùñayojanaparyantaü yaj¤ayåpà÷ ca maõóapàþ  // RKS_63.8 //
hemaratnamayàþ stambhà maõimauktikabhåùitàþ  /
hiraõmayàni kuõóàni vedikà÷ ca sahasra÷aþ  // RKS_63.9 //
sruva÷ ca yaj¤apàtràõi sarvaü svarõam ayaü tathà  /
samàhåtàs tato devà brahmaviùõumahe÷varàþ  // RKS_63.10 //
candràdityau grahaiþ sàrddhaü nakùatradhruvamaõóalam  /
siddhà vidyàdharà yakùàþ suràsuramahoragàþ  // RKS_63.11 //
devaràja÷ ca devà÷ ca bçhaspatipurogamàþ  /
tato yaj¤aþ samàrabdho bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_63.12 //
homena tarpità devàþ sarvalokanivàsinaþ  /
nirdhåma÷ ca jvalad vahõiþ saptajihvàsamanvitaþ  // RKS_63.13 //
pratyakùo havyavàha÷ ca svayaü yaj¤e naràdhipa  /
tato nivartito yaj¤o bràhmaõair àptadakùiõaiþ  // RKS_63.14 //
ghoùaõà bhràmità ràùñre pratãhàraiþ sahasra÷aþ  /
yo yaü kàmayate kàmaü so 'tra taü tvetyasaü÷ayaþ  // RKS_63.15 //
àhåtàþ pårvajàs tatra màtçkàþ paitçkàs tathà  /
apamçtyuva÷aü pràptàs tiryagyonigatà÷ ca ye  // RKS_63.16 //
te sarve ÷ubhayonitvam àpannà yaj¤ayogataþ  /
arcità narmadàdevãü pratyakùà råpadhàriõã  // RKS_63.17 //
arcito bhagavàüs tatra pàrvatyà sahito haraþ  /
÷rãpati÷ ca ÷riyà sàrddhaü ÷aïkhacakragadàdharaþ  // RKS_63.18 //
÷akràdayas tathà devàþ sapatnãkà alaükçtàþ  /
gà÷cà÷vàü÷ ca karãndràü÷ ca bràhmaõebhyo nyavedayat  // RKS_63.19 //
yac cànyad vidyate kiücid dhanaü dhànyaü payo dadhi  /
agni÷aucàni vastràõi sarvaü tebhyo nyavedayat  // RKS_63.20 //
yugapat påjità devà brahmaviùõumahe÷varàþ  /
arcità narmadàdevã ÷ailamåle vyavasthità  // RKS_63.21 //
pravàho nirgato yatra kubjàrevàsamàgame  /
pitaras tarpità devàþ pràptà÷ ca paramàü gatim  // RKS_63.22 //
divyayànasamàråóho dadhãci÷ ca nçpottamaþ  /
÷atamaùñottaraü pårvaü pa÷cimaü tad anantaram  // RKS_63.23 //
devayànapathe santaþ ÷ata÷o 'tha nçpottama  /
åcu÷ ca devàs te sarve brahmàdyà rantidevakam  // RKS_63.24 //
vçõãùva bhadraü te prãtàþ satyenànena bhåmipa  /
pràpto 'si paramaü lokaü pitçbhir màtçbhiþ saha  // RKS_63.25 //
rantidevo 'bravãd vàkyaü yåyaü me varadà yadi  /
kala÷aþ sthàpito yatra bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_63.26 //
caturvedadharairbhaktaiþ pa¤cabrahmatanuþ svayam  /
÷ivaliïgaü bhavet tatra jvàlàmàlàsamaprabham  // RKS_63.27 //
yaj¤aparvatam àsàdya pravàho yaj¤anirgataþ  /
snàne vinirgatà kubjà caruke carukà tathà  // RKS_63.28 //
carmilà càïghrimåle tu ÷ilpe ÷ilpà vinirgatà  /
dhanado devatà÷ cànyàþ sampåjya praõipatya ca  // RKS_63.29 //
kalpagàü ca namaskçtya kàmikaü yànam à÷ritàþ  /
stotraü cakre mahàbhàga liïgaråpasya ÷ålinaþ  // RKS_63.30 //
lokanàtho jagatsraùñà praõipatya yathàvidhi  /

brahmo vàca:
nàsti rudrasamo devo nàsti rudrasamo guruþ  // RKS_63.31 //
nityadàmalakàyàya svaprabhàmalamårtaye  /
÷ivabhasmàïgaràgàya deve÷àya namo 'stu te  // RKS_63.32 //
nãlakaõñhàya devàya sarvàyàmitamårtaye  /
bahuråpàya kàntàya ÷à÷vatàya namo 'stu te  // RKS_63.33 //
paràya parame÷àya sarvaj¤àya namo 'stu te  /
sarvapraõatadehàya svayam apraõatàya ca  // RKS_63.34 //
påjyànàm api påjyàya namastryakùàya ÷åline  /
brahmendraviùõuvedyàya utpattisthitihetave  // RKS_63.35 //
devastuta namaste 'stu bhuktimuktipradàya ca  /
vàmàya vàmaråpàya vàmomàropabhàsine  // RKS_63.36 //
vàmakàntàrdhavehàya ã÷ànàya namo 'stu te  /
÷rutvà stotram idaü devo brahmaõaþ so 'mitadyutiþ  // RKS_63.37 //
vçõãùva và¤chitaü yaj¤e varam ity àha ÷aïkaraþ  /
dadàmi te na sandeho yas tvayà vara ãpsitaþ  // RKS_63.38 //
uvàca vacanaü brahmà ÷aïkaraü sarvagaü prabhum  /
pa¤cavaktraü pa¤caliïgaü brahmapåjyaü prakãrtitam  // RKS_63.39 //
bilvà nivedità yasminn àmrà÷ ca viniveditàþ  /
bilvàmrakannàma liïgaü saüsàràrõavatàraõam  // RKS_63.40 //
prasiddhiü paramàü yàtu bhagavaüs tvatprasàdataþ  /
vàmanà mekalà yatra yatredaü liïgam uttamam  // RKS_63.41 //
tatra snàtvà naravyàghra ÷ivalokam avàpyate  /
idaü varam ahaü manye lokànugrahakàrakam  // RKS_63.42 //
÷aïkaras tu tathety evaü pràha brahmàõam avyayam  /
evam uktvà mahe÷àno gaõakoñisamàvçtaþ  // RKS_63.43 //
ståyamànaþ suraiþ sarvaiþ jagàma bhavanaü svakam  /
brahmàdyà devatà÷ caiva gatàþ svaü svaü nive÷anam  // RKS_63.44 //
rantidevaþ pratuùñàva liïgaråpadharaü ÷ivam  /
ni÷amya rantidevasya stotraü pràha mahe÷varaþ  // RKS_63.45 //
varaü vçõãùva bhadraü te stotreõànena suvrataü  /
rantidevo 'bravãd vàkyaü yadi me varadaþ ÷ivaþ  // RKS_63.46 //
idaü tãrthaü na moktavyaü mahàdeva sadà tvayà  /
aghaughasamaplutà ye tu tiryagyonigatà naràþ  // RKS_63.47 //
asya tãrthasya màhàtmyàt te yàntu paramàü gatim  /
atra yad dãyate dànaü sarvaü bhavati càkùayam  // RKS_63.48 //
idaü varam ahaü manye yadi tuùño 'si ÷aïkara  /

÷aïkara uvàca:
amàsomasamàyoge kàrttikyàü caiva parvaõi  // RKS_63.49 //
atra yad dãyate dànaü tad anantaü sama÷nute  /
etat te kathitaü ràjaüs tãrthaü pàpapraõà÷anam  // RKS_63.50 //
vi÷vedevàþ paràü siddhim asmiüs tãrthe samàgatàþ  /
agastya÷aunaka÷ caiva parà÷aro 'ghamarùaõaþ  // RKS_63.51 //
saüsiddhiü paramàü pràptà nànà munigaõàs tathà  /
atràyutaü munãnàü ca tapasà divamàruhat  // RKS_63.52 //
saükrame ca vyatãpàte grahaõe candrasåryayoþ  /
amàsomasamàyoge ùaóa÷ãtimukhe tathà  // RKS_63.53 //
puõyaü da÷aguõaü vçddhiü satyam etac chivoditam  /
sapàdakoñis tãrthànàü kubjàrevàsamàgame  // RKS_63.54 //
dakùiõottarabhàge tu kro÷amàtraü pratiùñhitam  /
ava÷aþ svava÷o và 'pi pràõàn yas tu parityajet  // RKS_63.55 //
ràjà varùasahasràõi vidyàdharapure bhavet  /
kçmikãñapataïgàdyàs tãrthe 'smin pràõamokùaõe  // RKS_63.56 //
divyaü varùasahasraü tu ràjà vidyàdhare pure  /
bilvàmrakaü siddhaliïgaü kàmabhogaphalapradam  // RKS_63.57 //
kubje÷varaü mahac cànyad brahmahatyàü vyapohati  /
atràntare mahàràja ÷ivakùetraü vidurbudhàþ  // RKS_63.58 //
revàkubjàsamàyoge yavànàü saptatistathà  /
amàsomasamàyoge snànàc chàntiþ prakãrtità  // RKS_63.59 //
vàràõasã kurukùetraü prayàgo naimiùaü tathà  /
puùkaraü ca gayà caiva kedàraü tãrtham uttamam  // RKS_63.60 //
phalam eteùu sàmànyam amàsomasamàgame  /
akùayaü ca phalaü proktaü kubjàrevàsamàgame  // RKS_63.61 //
tilodakapradànena màtçkaü paitçkaü sutaþ  /
narakàd uddharet sarvàn pårvàn api paràn api  // RKS_63.62 //
so 'pi ràjà gçhaü pràptaþ sarvàn uddhçtya pårvajàn  /
ayaü te kathito ràjan kubjàrevàsamàgamaþ  // RKS_63.63 //
rantidevo hari÷candraþ puruhåtaþ puråravàþ  /
atreùñvà vividhair yaj¤air divyanti divi devavat  // RKS_63.64 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya tãrthasya narasattama  /
sarvapàpavi÷uddhàtmà ÷ivaloke mahãyate  // RKS_63.65 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kubjàmàhàtmye triùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 64

màrkaõóeya uvàca:
athànyat kathayiùyàmi tãrthaü tãrthavaraü ÷ubham  /
yàmyaprade÷e revàyà à÷ramaþ surapåjitaþ  // RKS_64.1 //
suvarõadvãpapavikhyàto devadroõãsamàvçtaþ  /
hàrãto gautamo viùõuþ sàvarõiþ kau÷ikas tathà  // RKS_64.2 //
ete cànye ca bahavo munayaþ ÷aüsitavratàþ  /
màsopavàsinaþ kecid anye pakùopavàsinaþ  // RKS_64.3 //
càndràyaõaparà÷ cànye tathànye kçcchracàriõaþ  /
phalamålà÷inaþ kecit tathànye vàyubhakùakàþ  // RKS_64.4 //
kaõadhåmaü pibanty anye jalàhàràs tathà pare  /
ekapàdàþ sthitàþ kecid anye càrdhapadàþ sthitàþ  // RKS_64.5 //
dantolåkhalinaþ kecidanye såryàvalokinaþ  /
bràhmaõà÷ ca brahmavidaþ ÷rutismçtivi÷àradàþ  // RKS_64.6 //
itihàsapuràõàni mokùopàyavicintakàþ  /
agnihotraparà nityaü japayaj¤akriyàparàþ  // RKS_64.7 //
vedadhvanitanirghoùais tàrayanti jagattrayam  /
na tasmin saücaret pàpaü tamaþ såryodaye yathà  // RKS_64.8 //
mekalàdakùiõe tãre brahmaloka iva sthitaþ  /
àmrajambåkadambai÷ ca kapitthair bilvadàóimaiþ  // RKS_64.9 //
kadalãbãjapåràdyair jambãraiþ panasais tathà  /
nyagrodhabadarair mukhyair bahuvçkùavibhåùitam  // RKS_64.10 //
punnàgair nàgabakulair a÷okais tilakais tathà  /
mandàrai÷ campakai÷ càmràtakair nãlotpalotpalaiþ  // RKS_64.11 //
patrapuùpaphalopetair vçkùaiþ sarvair alaükçtam  /
nànàpakùigaõopetaü siddhagandharvasevitam  // RKS_64.12 //
vyàharatyaõóajàþ sarve mànuùàõàü girà nçpa  /
etad guõasamàyuktaü suvarõadvãpam uttamam  // RKS_64.13 //
svàyambhuve 'ntare ràjann àdikalpe kçte yuge  /
arcanàd devadevasya suvarõadvãpavàsinaþ  // RKS_64.14 //
apahàya tamaþ kçtsnaü loke krãóanti ÷àïkare  /
pitéõàm annadànena tilatoyapradànataþ  // RKS_64.15 //
malàpakarùaõaü kçtvà vasanti brahmaõaþ pure  /
puõyàyàü bhåpakàrtikyàü sarvatãrthaphalapradaþ  // RKS_64.16 //
naitat pa÷yanti manujàþ kalau màyàvimohitàþ  /
kalpagà yàmyabhàge tu tãrthakoñiranekadhà  // RKS_64.17 //
prasiddhaü siddhamunibhir j¤àyate kevalaü hi tat  /
nàstikair bhinnamaryàdaiþ puràõasmçtinindakaiþ  // RKS_64.18 //
tailàbhyaktair na vedoktakarai revàtañe tathà  /
kalimàyàvimåóhai÷ ca sthànaü tanna pradç÷yate  // RKS_64.19 //
hiraõyagarbhàsthàne tu yasmin vahati kalpagà  /
yaj¤agarbhe÷varaü nàma ÷ivaliïgaü prakãrtitam  // RKS_64.20 //
påjyate siddhagandharvaiþ suràsuramahoragaiþ  /
yatra vaivasvato ràjà såryaputro mahàya÷àþ  // RKS_64.21 //
tasya tãrthasya màhàtmyàc candrabimbànano 'bhavat  /
caitrasyaiva tu màsasya ÷uklapakùe naràdhipa  // RKS_64.22 //
caturda÷yàü paurõamàsyàü yatra sannihito haraþ  /
tilodakapradànena piõóadànena bhàrata  // RKS_64.23 //
pitén samuddharet tatra narakàd bhåridakùiõaþ  /
nivased vaiùõave loke yàvac candràrkadar÷anam  // RKS_64.24 //
tatra yaddãyate dànaü kurukùetrasamaü hi tat  /
pràõatyàge kçte tatra na pa÷yanti yamàlayam  // RKS_64.25 //
revàyà uttare kåle paryaïko nàma parvataþ  /
sa ca vindhyasutaþ ÷rãmàn sarvadevamayaþ ÷ubhaþ  // RKS_64.26 //
tatra pàpaharo viùõuþ svayaü tiùñhati ke÷avaþ  /
narapàpaharo yas tu narmadàtañam à÷ritaþ  // RKS_64.27 //
tatra snàtvà mahàràja gosahasraphalaü labhet  /
tarpitàþ pitaras tasya tçptà yànti hareþ puram  // RKS_64.28 //
ekàda÷ãü dvàda÷ãü và tatra yaþ kurute naraþ  /
na tasya punaràvçttir martyaloke duràsade  // RKS_64.29 //
kro÷amàtrapramàõaü ca harikùetraü prakãrtitam  /
apamçtyumçtà ye ca te yànti paramàü gatim  // RKS_64.30 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe viùõukãrtanaü nàma catuþùaùñitamo 'dhyàyaþ ||

RKS adhyàya 65

màrkaõóeya uvàca:
narmadàyàmyabhàge tu tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
màõóavyasyà÷ramaü puõyaü siddhagandharvasevitam  // RKS_65.1 //
vibhàõóaka÷ ca gàrgya÷ ca çùya÷çïgàdayas tathà  /
tasmin sahasrasaükhyàtà munayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_65.2 //
a÷okavanikàü ràjan chçõu sàmpratamuttamam  /
tatra sannihito deva umayà sahito haraþ  // RKS_65.3 //
àviùña÷ cà÷rame tatra vi÷oko vimalaþ ÷ivaþ  /
vi÷okayà saricchreùñhà narmadà yatra saïgatà  // RKS_65.4 //
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  /
a÷oke÷varaliïgam ca pratyakùaü siddhi÷aïkaram  // RKS_65.5 //
÷àpabhraùñà dvijàs tatra nàradena vimocitàþ  /
tasya tãrthasya màhàtmyàt modante divi devatàþ  // RKS_65.6 //
nànàvçkùaphalaiþ puùpaiþ sarvakàmasamanvitaiþ  /
nànà pakùigaõairjuùñaü nànàvçkùaniùevitam  // RKS_65.7 //
siddhavidyàdharair yakùair gandharvaiþ kinnarais tathà  /
veõuvãõàninàdena ÷aïkhavàditraniþsvanaiþ  // RKS_65.8 //
÷obhate sarvadà ràjan narmadà vindhyasaïgamaþ  /
a÷okà devatà yatra brahma÷akrapurogamàþ  // RKS_65.9 //
vi÷vedevà÷ramaü taddhi sarvadevanamaskçtam  /
vi÷vàyà÷ ca tathà putrà vi÷vedevàþ prakãrtitàþ  // RKS_65.10 //
a÷okavanikàyàü ca janayàmàsa ka÷yapaþ  /
vaivasvate 'ntare pràpte tretàyàü narasattama  // RKS_65.11 //
pa¤càyutàni tàni tãrthàni nivasanti ÷ubhàni ca  /
tatra siddhà ca sàvitrã devamàtàditis tathà  // RKS_65.12 //
devayànã tathendràõã rohiõã saübharàyaõã  /
dàkùàyaõã lokavandyà lopàmudrà mahàya÷à  // RKS_65.13 //
ratnàvalã såryabhàryà dhruvà tàrà gaõe÷varã  /
a÷okàs tena vihitàs tatrasthàþ ÷atasaükhyakàþ  // RKS_65.14 //
asya tãrthasya màhàtmyàn mucyate kilbiùàn naraþ  /
÷uklapakùe caturda÷yàm à÷vine màsi bhàrata  // RKS_65.15 //
aputriõã tathà bandhyà durbhagà bhartçvarjità  /
pa¤caratnaphalaiþ snàtà divyakumbhaiþ samarcayet  // RKS_65.16 //
sahasrajanma sà bhåyaþ putriõã subhagà bhavet  /
a÷okavanikà kùetre tatra gauryà varaþ kçtaþ  // RKS_65.17 //
yasmin vahati sà devã narmadà saptakalpagà  /
tatreùñaü dharmaràjena varuõena mahàtmanà  // RKS_65.18 //
nairçtyena tathànyai÷ ca lokapàlair yathà vidhi  /
pratyakùo havyavàha÷ ca lokapàlànupàgataþ  // RKS_65.19 //
atrir marãciþ ka÷yapa÷ cakrus tatra makhottamam  /
anyakùetràc chataguõà tatra dànàdikà kriyà  // RKS_65.20 //
vàràõasã kurukùetraü gayà vai naimiùaü tathà  /
màyàpurã puùkaraü ca prayàgaþ ÷a÷ibhåùaõam  // RKS_65.21 //
kà÷yapã sarvatãrthàni yatra tiùñhati kalpagà  /
a÷okavanikàyàs tu nànyat tãrthaü samaü viduþ  // RKS_65.22 //
iùñaü yatra purà ràjan hayamedhaü makhottamam  /
brahmaõà mocitàþ pårvaü vipràþ kauleyayonitaþ  // RKS_65.23 //
asya tãrthasya màhàtmyàt pàñalãputravàsinaþ  /

yudhiùñhira uvàca:
hayamedhamakheneùñaü kathaü tàta svayambhuvà  // RKS_65.24 //
kathaü ca mocità vipràþ pårvaü kauleyayonitaþ  /
ko và ràjà purà brahman devaràjasamo 'bhavat  // RKS_65.25 //
etat sarvaü yathà nyàyaü ÷aüsa me munisattama  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga samàkhyànaü puràtanam  // RKS_65.26 //
a÷okavanikà tãrthaü kalpagà tañamà÷ritam  /
na jànanti mahàmåóhà manujàþ pàpamohitàþ  // RKS_65.27 //
guptàd guptataraü tãrthaü sarvatãrthottamottamam  /
vi÷oke÷varaliïgaü tu tasmin paramasiddhidam  // RKS_65.28 //
påjyate siddhagandharvair na tat pa÷yanti mànuùàþ  /
dar÷anàt spar÷anàt tasya brahmahatyàü vyapohati  // RKS_65.29 //
svàyambhuve 'ntare pràpte àdikalpe kçte yuge  /
ravi÷ candro mahàràja cakravartã mahàya÷àþ  // RKS_65.30 //
somavaü÷e janiü pràptaþ kà¤cãpurapatis tathà  /
÷a÷àsa pçthivãü sarvàü yathà ÷akras triviùñapam  // RKS_65.31 //
gatas tu pçthivãpàlo nànàvçkùasamàkulam  /
nànàpakùigaõairjuùñaü nànàmuniniùevatam  // RKS_65.32 //
yatràgastye÷varaü nàma ÷ambhoràyatanaü ÷ubham  /
sevyate munibhiþ sarvair agastyàd yais tapodhanaiþ  // RKS_65.33 //
ràhusåryasamàyoge ravi÷candro nçpottamaþ  /
saptakalpavahà yatra ÷aila÷càmarakaõñakaþ  // RKS_65.34 //
hastya÷varathapàdàtaiþ sako÷abalavàhanaiþ  /
tapasyantaü mahàtmànaü munisaïghaiþ samàvçtam  // RKS_65.35 //
maitràvaruõikaü nàma jvalantamiti pàvakam  /
teùàü madhye samutthàya ÷àõóilya÷ ca mahàtapàþ  // RKS_65.36 //
urasà pçthivãü gatvà so 'gastiü paripçcchati  /
ravi÷candro mahàtejàþ samàyàtas tavà÷ramam  // RKS_65.37 //
purohito 'ham asyàsmi jànãhi tvaü taponidhe  /
tvat pàdàrcanam àkàïkùã manyase ced anugrahaþ  // RKS_65.38 //

agastya uvàca:
àgacchatu nçpa÷reùñhaþ ÷ãghraü siühàsane sthitaþ  /
àgatas tad anuj¤àtaþ pàdau jagràha tasya ca  // RKS_65.39 //
arghapàdyai÷ ca sampåjya papraccha ku÷alaü muniþ  /
ku÷alaü te mahàbhàga sàntaþ puraparicchadaþ  // RKS_65.40 //
uvàca vacanaü ràjà munãndraü prati bhàrata  /
adya me saphalaü janma ràjyaü jãvanam eva ca  // RKS_65.41 //
mukta÷ ca kilbiùàd asmàt tvàtpàdàmbujadar÷anàt  /
sarvatra kalpagà puõyà sarvatãrthamayã ÷ubhà  // RKS_65.42 //
kasmin sthàne yaje yaj¤aü ÷aüsa me munisattama  /
yathà saüsiddhyate yaj¤aþ suràõàü tçptir akùayà  // RKS_65.43 //
etat sarvaü yathà nyàyaü trikàlaj¤a nivedaya  /

agastya uvàca:
÷çõu ràjan mahàbhàga kathyamànaü nibodha ca  // RKS_65.44 //
÷ivena kathitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  /
brahmaviùõvàdidevànàmanyeùàü ca divaukasàm  // RKS_65.45 //
mayà tatra ÷rutaü ràjan màrkaõóena ciràyuùà  /
tatte 'haü kathayiùyàmi mekalàtãrthasambhavam  // RKS_65.46 //
÷çõudhvaü munayaþ sarve yat praùñavyàvatàraõam  /
kasya ÷aktir mahàràja varjayitvà mahe÷varam  // RKS_65.47 //
pramàõaü sarvatãrthànàü saükhyàü và kartum àditaþ  /
udde÷amàtravaktà 'haü màrkaõóasya mahàmuneþ  // RKS_65.48 //
etat te kathitaü ràjan yathàvçttaü puràtanam  // RKS_65.49 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe narmadàmàhàtmye pa¤caùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 66

màrkaõóeya uvàca:
evaü ÷rutaü purà ràj¤à ravi÷candreõa dhãmatà  /
uvàca vacanaü ÷rãmànagastyo munisattama  // RKS_66.1 //
sarasvatã na gaïgà ca yamunà và na sàgaràþ  /
na caivànyàni tãrthàni prayàgapramukhàny api  // RKS_66.2 //
ekaiva narmadà puõyà saptakalpavahà ÷ubhà  /
lakùayojanaparyantaü jambådvãpaü prakãrtitam  // RKS_66.3 //
narmadàtoyapànena lokàloke caràcare  /
tapohãnà narà÷ caiva te 'pi yànti ÷ivàlayam  // RKS_66.4 //
yo 'yaü kàmayate kàmaü sa taü pràpnoti puùkalam  /
sàdhu sàdhu mahàbhàga pçùño 'haü yat tvayànagha  // RKS_66.5 //
narmadà kathità divyà hçdyà kasya na rocate  /
santi tãrthàni yàvanti dakùiõottarakålayoþ  // RKS_66.6 //
tvatprãtidàni tàvanti kathayàmi nçpottama  /
anyàni granthalakùeõa na ca kãrtayituü kùamaþ  // RKS_66.7 //
trayo vedàstrayo lokàs tisraþ sandhyàstrayo 'gnayaþ  /
siddhagandharvayakùà÷ ca sakinnaramahoragàþ  // RKS_66.8 //
vidyàdhara÷ càpsarasaþ kalpagàtañamà÷ritàþ  /
oükàràdãni liïgàni vaidåryàdinagàþ purà  // RKS_66.9 //
dvàpare ca kaliü pràpya pàvanatvam avàpnuyuþ  /
brahmaviùõvàdidevànàü maryàdà kathyate 'dhunà  // RKS_66.10 //
prabhàbhirdyotamànàyà revàyà dakùiõottare  /
yaj¤abhåmiriyaü khyàtà suràsuranamaskçtà  // RKS_66.11 //
a÷okavanikà tatra tasyà devo mahe÷varaþ  /
tatra siddhyati nirvighno yaj¤a ity àha ÷aïkaraþ  // RKS_66.12 //
uvàca vacanaü ràjà agastyaü munisattamam  /
svasti vo 'stu gamiùyàmi tvayà saha mahàmune  // RKS_66.13 //
a÷okavanikàü pràptaþ sa ràjà munibhirvçtaþ  /
revàyà dakùiõe kåle puõyatãrthesu ÷obhane  // RKS_66.14 //
da÷ayojanaparyantaü yaj¤ayåpà÷ ca maõóapam  /
maõimàõikyaratnaughaiþ sarvadvàreùu ÷obhitàþ  // RKS_66.15 //
patàkàdhvaja÷obhàóyà nànàvastràvaguõñhitàþ  /
vi÷vàmitro bharadvàjaþ ka÷yapo bhàrgavas tathà  // RKS_66.16 //
brahmadç÷yo loma÷a÷ ca tathànye munisattamàþ  /
vàlakhilyà mahàbhàgà mànasà brahmaõaþ sutàþ  // RKS_66.17 //
ete cànye ca bahavo munayaþ ÷aüsitavratàþ  /
tataþ pravartito yaj¤o bràhmaõair àptadakùiõaiþ  // RKS_66.18 //
tçptà÷ ca devatàþ sarvàþ pratijagmus triviùñapam  /
jagmuþ sarve ca mudità munayaþ svà÷ramaü prati  // RKS_66.19 //
tato nivartito yaj¤o durvàsàþ kupito gataþ  /
nàtra vaivasvato nàhaü nàradaþ parvatas tathà  // RKS_66.20 //
kathaü nivartito yaj¤aþ pàparkarminaràdhamaiþ  /
àgatas tu yamas tatra nàradaþ parvatas tathà  // RKS_66.21 //
lekhaka÷citragupta÷ ca kàlo mçtyus tathaiva ca  /
ete ca kupitàþ sarve yaj¤abhàgaü vinà nçpa  // RKS_66.22 //
tàn sarvàn kupitàn dçùñvà ravi÷candro 'bravãd vacaþ  /
a÷oke÷varadevasya narmadàyàþ prasàdataþ  // RKS_66.23 //
ko me samartho vighnàya suràsuragaõeùv api  /
tathaiva ko 'nyo jantånàü yaj¤avighnasya hetave  // RKS_66.24 //
yaj¤akàle ca saüpràpto ya ka÷cid api mànavaþ  /
påjanãyas tathàrcya÷ ca yathà deva÷caturbhujaþ  // RKS_66.25 //
yathàyàtà mahàbhàgà brahmaputrà mahaujasaþ  /
dadàmi vo na sandeho manasà yadabhãpsitam  // RKS_66.26 //

durvàsà uvàca:
paripåjya÷ ca naþ putro nàradaþ parvatas tathà  /
ekàkã pràrthaye nàhaü militvà pràrthayàmahe  // RKS_66.27 //

ravi÷candra uvàca:
yo yaü kàmayate kàmaü taü tasmai pradadàmy aham  /
iti sarve 'pi tenaiva prastutà munipuïgavàþ  // RKS_66.28 //
suprãtà vihità ràjann arghapàdyapradànataþ  /

yudhiùñhira uvàca:
munayaþ kena kàryeõa pàñalãputravàsinaþ  // RKS_66.29 //
devyà ÷aptàþ ÷vayoniü ca gatà muktà÷ ca te katham  /

màrkaõóeya uvàca:
purà tapodhanàþ sarve jañàvalkaladhàriõaþ  // RKS_66.30 //
naipàle vai pa÷upatiü devadevaü mahe÷varam  /
påjayanti ÷ivaü bhaktyà gauryà virahitaü haram  // RKS_66.31 //
ardhanàrã÷varaü devaü suràsuranamaskçtam  /
saü÷aptàs tena kàryeõa pàrvatyà liïgabhedinaþ  // RKS_66.32 //
varùaü sahasraü hi mitaü ÷vayoniü ca gamiùyatha  /
nirmàlyabhakùakàþ pàpà÷caõóadravyasya bhakùakàþ  // RKS_66.33 //
teùàü kçte mahàràja durvàsà nçpam abravãt  /
÷vayoniü samanupràptàs tatra kàle munã÷varàþ  // RKS_66.34 //
mocaya tvaü tato ràjann asmat priyacikãrùayà  /
pàrvatyà te 'bhi÷aptà÷ ca narake majjanti dàruõe  // RKS_66.35 //
uvàca vacanaü ràjà muniü durvàsasaü tataþ  /
mocayàmi na sandehas tasmàt pàpàd dvijottamàn  // RKS_66.36 //
preùitàþ kiïkaràs tena sãdanto yatra te vane  /
praõipatya ca te sarve tànåcu÷ ca vanecaràn  // RKS_66.37 //
smàrayanti pårvajàtim àdiùñàþ prabhuõà yathà  /
tatas tad vacanàt pràptàs te '÷okavanikàü drutam  // RKS_66.38 //
ravi÷candra÷cakravartã tàn vilokya tapodhanàn  /
mudà paramayà yuktaþ pràha tàn prahasann iva  // RKS_66.39 //
a÷oke÷varadevasya mekalàyàþ prabhàvataþ  /
mama dànaprabhàveõa maharùãõàü prasàdataþ  // RKS_66.40 //
tyaktvà ÷vayoniü munayaþ ÷ivalokaü prayàntu vai  /
etat pàpaü mahàghoraü mayi sarvaü niùãdatu  // RKS_66.41 //
tatkùaõàn mukta÷àpàste kàmikaü yànam àsthitàþ  /
åcur maharùayo vàkyaü ravi÷candraü ÷atakratum  // RKS_66.42 //
tvaü màtà tvaü pitàsmàkaü gururmokùapradàyakaþ  /
evam uktvà yayus te tu umàmàhe÷varaü param  // RKS_66.43 //
sàdhu sàdhu mahàbhàga tvaü tu yaj¤ataponidhiþ  /
nà 'nyastvayà samaþ ka÷cit somavaü÷e mahãpatiþ  // RKS_66.44 //
tvayà hi nirjitaü sarvaü trailokyaü sacaràcaram  /
evam uktvà sura÷reùñhàþ sàdhuvàdais tam àrcayan  // RKS_66.45 //
devadundubhayo neduþ puùpavçùñiþ papàta ca  /

durvàsà uvàca:
kùatriyeùu tvayà tulyo na dçùño na ÷ruto mayà  // RKS_66.46 //
pràõatyàgo hi sukaro dharmatyàgo hi duùkaraþ  /
varaü vçõãùva bhadraü te yatte manasi vartate  // RKS_66.47 //
prahasann abravãd vàkyaü ràjà durvàsasaü munim  /
mama dànaprabhàveõa narà duùkçtabuddhayaþ  // RKS_66.48 //
pràpnuvan tu paraü lokaü vara eùa mama priyaþ  /
evamastviti tasyàgre 'bhidhàya munipuïgavaþ  // RKS_66.49 //
sa mudà parayà yuktas tatraivàntaradhãyata  /
tad dçùñvà tàdç÷aü karma ràj¤a÷ càmitatejasaþ  // RKS_66.50 //
÷aïkayà parayà yukto dharmaràjo 'bravãd idam  /
varaü dadàmi bhadraü te yaj¤abhàgabahiùkçtaþ  // RKS_66.51 //
÷vayonitvaü gatà viprà mocitàþ karmabandhanàt  /
ãdç÷aü tava sàmarthyaü jànàmi ca nçpottama  // RKS_66.52 //
pçthivyàü duùkaraü karma yaj¤a÷ caiva vi÷eùataþ  /
yo dadàti mahàbhàga svakãyaü puõyamuttamam  // RKS_66.53 //
yamaloko jitas tena devaloko jitas tathà  /
varayogyo 'si ràjendra satyam etat mayoditam  // RKS_66.54 //

ravi÷candra uvàca:
yadi tuùñaþ såryaputra varaü dàtuü mamecchasi  /
mama yaj¤a÷atenaiva dànena tapasà tathà  // RKS_66.55 //
pàpayonigatà ye tu ye ca duùkçtakàriõaþ  /
prayàntu tvatprasàdena dharmaràja ÷ivàlayam  // RKS_66.56 //
imaü varam ahaü manye prasàdaþ kriyatàü mayi  /

yama uvàca:
evaü bhavatu ràjendra satyadharmaparàyaõa  // RKS_66.57 //
pràpnuhi tvaü paraü lokaü satyenànena suvrata  /
yatas te mocitàþ sarvàþ ka÷malàt pàpayonayaþ  // RKS_66.58 //
kùatriyàþ ÷ata÷o ràjann anye caiva sahasra÷aþ  /
pàpàt samuddhçtà ye ca teùàü saükhyà na vidyate  // RKS_66.59 //
evamuktvà nçpa÷reùñhaü dharmaràjo mahàbhujaþ  /
kàmikaü yànamàruhya suràsuranamaskçtam  // RKS_66.60 //
yayau svabhavanaü ràjan nàradaþ parvatas tathà  /
tasyàm a÷ãtilakùàõi tãrthànàü narasattama  // RKS_66.61 //
a÷okavanikàyàü tu kãrtitàni tavànagha  /
÷ravaõàt kãrtanàt teùàü gosahasraphalaü bhavet  // RKS_66.62 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe '÷okavanikàvarõano nàma ùañùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 67

màrkaõóeya uvàca:
athàtaþ kathayiùyàmi tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
revàyà uttare kåle puraü vàgã÷varàbhidham  // RKS_67.1 //
vàgurnàma nadã tatra revayà saha saügatà  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_67.2 //
vàgã÷à tatra càmuõóà dànavakùayakàriõã  /
maõibhadro vãrabhadras tathà 'nye ÷ata÷o nçpàþ  // RKS_67.3 //
babhåvur mukta÷àpàs te tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
tilapiõóapradànena pitéõàü paramà gatiþ  // RKS_67.4 //
brahmadatta÷cakravartã såryavaü÷e mahãpatiþ  /
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmàn cakratulyaparàkramaþ  // RKS_67.5 //
dhanadhànyasamàyukto bhayadàridryavarjitaþ  /
prajàs tasmin mahãpàle sarvà 'pi mudànvitàþ  // RKS_67.6 //
iùñaþ kratuvarastena narmadàvàgusaïgame  /
brahmàdyà devatàþ sarvàþ ÷akraviùõupurogamàþ  // RKS_67.7 //
pratyakùa÷ ca mahe÷àno gaõe÷varasamanvitaþ  /
lokapàlà÷ ca maruta÷candràdityau dhruvas tathà  // RKS_67.8 //
çkùàõi yogasiddhà÷ ca somamukhyà÷ ca sarva÷aþ  /
va÷iùñho munibhiþ sàrddhaü videhàdhipatis tathà  // RKS_67.9 //
evamàdyàþ samàhåtà mitràvaruõa eva ca  /
sarve hiraõmayàs tatra yaj¤ayåpà÷ ca maõóapàþ  // RKS_67.10 //
da÷ayojanaparyantaü yaj¤abhåmir mahãbhçtaþ  /
svàrociùe 'ntare ràjann àdikalpe kçte yuge  // RKS_67.11 //
gavàü ÷atasahasràõi hemabhàrànvitàni ca  /
hayànàü ÷yàmakarõànàm ayutaü sàgram eva ca  // RKS_67.12 //
dantinàm ayutaü caiva ghaõñàbharaõabhåùitam  /
maõimàõikyam uktà÷ ca bhakùyabhojyàny anekadhà  // RKS_67.13 //
evaü ràjà brahmadattaþ sarvabhåpàlasattamaþ  /
yaj¤aü pravartayàmàsa sarvasambhàrasaübhçtaþ  // RKS_67.14 //
vedanirghoùa÷abdena gãtavàdyaraveõa ca  /
nànàyànasamàråóhaiþ ståyamàno marudgaõaiþ  // RKS_67.15 //
brahmadattasya yaj¤ena vàgã÷asya prasàdataþ  /
narmadàyàþ prasàdena pretàs tçptiü paràü gatàþ  // RKS_67.16 //

yudhiùñhira uvàca:
kathaü tu brahmadattasya kalpagàtãrayàjanam  /
kathaü pretà vinirmuktàþ pretàs te kena karmaõà  // RKS_67.17 //
etat sarvaü yathà nyàyaü kathayasva tapodhana  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan yathà nyàyam itihàsaü puràtanam  // RKS_67.18 //
kàrttikyàm utsavaü pràpya puùkare jyeùñhapuùkare  /
ayogandhaþ svayaübhå÷ ca puõóarãkàkùa eva ca  // RKS_67.19 //
pitàmahaþ svayaü tatra suràsuraguruþ pità  /
kàvya÷ ca hotçsadanau vedagarbhaþ kçtadhvanaþ  // RKS_67.20 //
svastika÷ caiva sàvitro vàmadevo 'ghamarùaõaþ  /
ete cànye ca munayo brahmatejo '÷asaübhavàþ  // RKS_67.21 //
tathà te hi yathà÷aktà çtukàlàbhigàminaþ  /
gàrhasthye ca sthità bhàryà bhartç÷u÷råùaõe ratàþ  // RKS_67.22 //
cãravalkaladhàriõyaþ ÷àkasyàmàkabhakùikàþ  /
viùaõõàs tena dharmeõa satyastà apyagarhayan  // RKS_67.23 //
dvijasya ùañ ca karmàõi yajanaü yàjanaü tathà  /
adhyàpanaü càdhyayanaü dànaü caiva pratigrahaþ  // RKS_67.24 //
bhåùaõaü paridhànaü ca yoùitàü bhartçsevanam  /
evaü ca garhità ràjan yoùidbhiþ patayas tathà  // RKS_67.25 //
bhãtàs te vismitàþ sarve viùaõõavadanàs tathà  /
hari÷candraþ purà ràjà na bhåto na bhaviùyati  // RKS_67.26 //
dànena nirjitaü yena trailokyaü sacaràcaram  /
ràhusåryasamàyoge kurukùetraü jagàma ha  // RKS_67.27 //
tyaktvà te puùkaraü tãrthaü dhanalobhena mohitàþ  /
sahasrasaükhyàmunayaþ sabhàryàþ sasutà÷ ca te  // RKS_67.28 //
yatra ràjà hari÷candraþ pratigrahavilipsayà  /
munãnàha hari÷candro mudà paramayà yutaþ  // RKS_67.29 //
dhanyà me saphalà yàtrà kurukùetre ravigrahe  /
kùudhàrtà duþkhità÷ caiva bàlà vçddhàþ kç÷àturàþ  // RKS_67.30 //
valkalàjinavastrà÷ ca yauvane pretaråpiõaþ  /
yanno yåyam abhipràptàþ patnãputrai÷ ca saüyutàþ  // RKS_67.31 //
uvàca vacanaü ràjà sàùñàïgaü praõipatya ca  /
àde÷o dãyatàü mahyaü kiü karomi bhavatkçte  // RKS_67.32 //
evamuktvà dadau ÷rãmànekaikasya pçthak pçthak  /
lakùaü lakùaü hiraõyasya tathà gàvaþ sahasra÷aþ  // RKS_67.33 //
sahasraü turagàõàü ca dantinàü ÷atam eva ca  /
sàptabhaumàn gçhàn ramyàn hemapràkàratoraõàn  // RKS_67.34 //
nànàvidhavilàsàü÷ ca yathà dhanapatiþ svayam  /
kalpàntare mçtà jàtàþ pretaråpà bhayaïkaràþ  // RKS_67.35 //
lamboùñhà lambavçùaõà vikçtànanasaüyutàþ  /
pratigrahaprabhàveõa dvijasya patanaü dhruvam  // RKS_67.36 //
jàtismaràþ svaü ÷ocanti ekàkãnàs tu te bahiþ  /
na bhàryà na ca me putrà na bhçtyà na ca bàndhavàþ  // RKS_67.37 //
na te pratigrahair dagdhà yathà pårvaü tathaiva ca  /
vayam ekàkino dagdhà vçkùà iva havirbhujà  // RKS_67.38 //
ràjapratigrahair dagdhà na prarohanti mànavàþ  /
vai÷vànareõa dagdhànàü punarjanma prajàyate  // RKS_67.39 //
na màtà na pità putro draviõaü na ca bàndhavàþ  /
yamadåtair gçhãtànàü dharma ekaþ sahànugaþ  // RKS_67.40 //
÷ocitvà suciraü kàlaü bhàryàputravivarjitàþ  /
bhramitvà ca mahãü sarvàü puùkaraü tãrthamàgatàþ  // RKS_67.41 //
pretaråpàn munãn dçùñvà viùàdaü paramaü gataþ  /
tàn uvàca muni÷reùñhaþ kathaü pretatvam àgatàþ  // RKS_67.42 //

pretà åcuþ:
hari÷candraþ satyadharma såryavaü÷e mahãpatiþ  /
ayodhyàdhipatiþ ÷rãmàn devatulyaparàkramaþ  // RKS_67.43 //
tasya pratigraho 'smàbhiràptaþ såryagrahe sthite  /
tena pretatvam àpannàþ sarve brahmarùayo mune  // RKS_67.44 //
etat te kathitaü brahman mokùo 'smàkaü vidhãyatàm  /
bhaviùyabhåtatattvaj¤o brahmaputras taponidhiþ  // RKS_67.45 //
uvàca vacanaü ÷rãmàn nàradas tàüs tapodhanàn  /
kasminnavasare puõye kàrttikyàü divyaparvaõi  // RKS_67.46 //
÷ivena kãrtitaü pårvaü pàrvatyàþ ùaõmukhasya ca  /
÷rutaü mayàpi tatraiva puràõaü skandakãrtitam  // RKS_67.47 //
kànyà pàpakùayaü kartuü ÷aktà revàü vinà nçpa  /
gaïgàdyàþ sarito vipràþ puõyatãrthàs tathàpi ca  // RKS_67.48 //
vàgã÷aü ca puraü tatra narmadàtañamà÷ritam  /
adhvare brahmadattasya mokùaõaü tu bhaviùyati  // RKS_67.49 //
udde÷aü tu tato dattvà nàradastridivaü gataþ  /
te 'pi pretà mahàbhàga dhyàtvà ÷ivam umàpatim  // RKS_67.50 //
abhijagmus tam udde÷aü vàgã÷apuram uttamam  /
tatra snàtvàbhyarcya ÷ivaü hariü bhàskaram eva ca  // RKS_67.51 //
adhvare brahmadattasya muktàþ sarve 'pi kilbiùàt  /
brahmayànaü samàruhya brahmalokaü samàgatàþ  // RKS_67.52 //
pratapanti yathàdityà brahmatejovapurdharàþ  /
tasyopari nare÷asya puùpavçùñiþ papàta vai  // RKS_67.53 //
etat te kathitaü ràjan yathàvçttaü puràtanam  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya gosahasraphalaü labhet  // RKS_67.54 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe vàgã÷varàkhyàna nàma saptaùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 68

màrkaõóeya uvàca:
pratigrahagrahagrastà lobhamohavimohitàþ  /
majjanti narake ghore yatra gatvà na nirgatàþ  // RKS_68.1 //
saphalà vedayaj¤à÷ ca tãrthayàtrà ca bhàrata  /
tathà kli÷yanti càtmànaü pratigrahaparà naràþ  // RKS_68.2 //
dàtà ca yàcaka÷ caiva karàbhyàm eva såcitau  /
atho gacched grahãtà tu dàtà gacchati corddhvataþ  // RKS_68.3 //
sahasràvartakaü nàma tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
tatra snàtasya vidhivad vçùotsargaphalaü bhavet  // RKS_68.4 //
àsaptamaü kulaü caiva punãte nà 'tra saü÷ayaþ  /
revàyà uttare kåle sahasràyudhasaükhyayà  // RKS_68.5 //
tata÷ cànte mahàbhàga kàràyà vanam uttamam  /
agniùñomaphalaü yatra snàtvà svargaü ca gacchati  // RKS_68.6 //
revàyà uttare bhàge tãrtha parama÷obhanam  /
saugandhikaü vanaü nàma brahmacàri÷ucivratàþ  // RKS_68.7 //
siùicuþ pitaras tat tu brahmàdyàþ sutapodhanàþ  /
siddhacàraõagandharvàþ sakinnaramahoragàþ  // RKS_68.8 //
pravi÷ya tad vanaü martyaþ sarvapàpàt pramucyate  /
tataþ sarasvatã càsti nadãnàm uttamà nadã  // RKS_68.9 //
lakùyà devasutà ràjan mahàpuõyà prakãrtità  /
tatra snànaü prakurvãta mànavo nçpate jale  // RKS_68.10 //
tarpayitvà pitén devàn a÷vamedhaphalaü labhet  /
ã÷ànàdhyuùitaü nàma tatra tãrthaü sudurlabham  // RKS_68.11 //
tatra snàtvà vyatãpàte saükràntau grahaõe naraþ  /
sahasrakapilàdàne vàjimedhe ca yatphalam  // RKS_68.12 //
sugandhàü chàtakumbhà÷ ca pa¤cayaj¤àü÷ ca bhàrata  /
abhigamya nara÷reùñha svargaloke mahãyate  // RKS_68.13 //
tri÷ålàkhyaü tu tatraiva tãrtham àsàdya bhàrata  /
tatràbhiùekaü yaþ kuryàd arcayet pitçdaivatam  // RKS_68.14 //
gaõe÷atvaü sa labhate tyaktvà dehaü na saü÷ayaþ  /
tato gacchen mahàràja brahmasthànam anuttamam  // RKS_68.15 //
revàyà uttare kåle kàmabhogaphalapradam  /
brahmodam iti vikhyàtaü prakà÷yaü bhuvi bhàrata  // RKS_68.16 //
tatra saptarùayaþ pràptàþ snànàrthaü bharatarùabha  /
kapi¤jalo muni÷reùñho havyavàha÷ ca bhàrata  // RKS_68.17 //
bhagavàn devayàna÷ ca vi÷vàvasumahàmuniþ  /
asya tãrthasya màhàtmyàd brahmalokam avàpnuyuþ  // RKS_68.18 //
pitaraþ ÷ràddhadànena prayàtà brahmaõaþ puram  /
udumbarasya kçtvà tu vidhivad dar÷anaü tataþ  // RKS_68.19 //
antarddhànam avàpnoti tapasà dagdhakilbiùaþ  /
tato gacchen mahàràja ÷aïkaraü loka÷aïkaram  // RKS_68.20 //
kçùõapakùe caturda÷yàm abhigamya vçùadhvajam  /
labhate sarvakàmàü÷ ca svargalokaü hi gacchati  // RKS_68.21 //
narmadàyàmyabhàge tu gopyàd gopyatara mahat  /
siddhaliïgaü maõimayaü na tatpa÷yanti mànavàþ  // RKS_68.22 //
nàgendrasurasiddhai÷ ca nàgakanyàbhir arcyate  /
sapàdakoñistãrthànàü ÷aïkare kurunandana  // RKS_68.23 //
vasånàmà÷ramaü puõyaü munãnàü brahmacàriõàm  /
÷ivabhaktiparàõàüca kandamålaphalà÷inàm  // RKS_68.24 //
pitéõàm akùayà tçptis tilatoyapradànataþ  /
mudà paramayà yukto dàtà yàti ÷ivàlayam  // RKS_68.25 //
dhruvo dhara÷ ca soma÷ ca sàvitra÷ cànalo 'nilaþ  /
pratyåùa÷ ca prabhàsa÷ ca vasavo 'ùñau prakãrtità  // RKS_68.26 //
÷aïkarasya prasàdena divi devatvam àgatàþ  /
kalpagàsaumyabhàge tu somatãrtham anuttamam  // RKS_68.27 //
tatra snàtvà naro ràjan svargaloke mahãyate  /
saptasàrasvataü tãrthaü tato gacchen nçpottama  // RKS_68.28 //
brahmaõà ca kçtaü stotraü puõyakãrte ni÷àmaya  /

brahmovàcà:
vàkpatir vacasàü nityaü vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.29 //
haüsaþ sure÷o vaktà và vasånàmantarà vasan  /
hotà diviùadã÷àno vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.30 //
svàhàkàraþ svadhàkàro vaùañkàro haviùyabhuk  /
çïmårtiryajuùàü mårtirvàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.31 //
kùetraj¤aþ paramaþ såkùmo jagatàü tàrako hariþ  /
ã÷varo hçdayàvàso vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.32 //
÷ravaõyaþ ÷ravaõopàyaþ puõya÷lokaþ ÷uci÷ravàþ  /
varado vàsudevo 'gnir vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.33 //
puruùaþ puõóarãkàkùaþ puràõo bhuvane÷varaþ  /
àdityàntargato vahõir vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.34 //
kaüsakàliyahantà ca subalo balamardanaþ  /
÷i÷upàlanihantà 'gnir vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.35 //
kàlaneminihantà 'gniryaþ kàle niyatàntakaþ  /
÷atàsura÷arãraghno vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.36 //
kaïkàsuranihantà ca madhukaiñabhanà÷anaþ  /
÷aïkhacakragadàpàõir vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.37 //
÷uklaþ salila÷àyã ca viùõuþ pàpakùayàhvayaþ  /
indro vacanasatpàlo vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.38 //
hçùãke÷a÷ cendrapàlopendro garuóàsanaþ  /
sahasranàmà dharmaj¤o vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.39 //
÷aïkhã ca nandakã cakrã ÷àrïgadhanvà gadàdharaþ  /
dhãro vapuùmàn medhàvã vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.40 //
bçhatsaükarùaõaþ ÷ambhuþ svayambhår bhåtabhàvanaþ  /
nipuõo lakùaõaþ ÷uddho vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.41 //
traikàlikastrikàlaj¤astrayã kartà trilocanaþ  /
trisàmà devakãsånur vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.42 //
avyaktàtmà mahàtmà ca antaràtmà janàrdanaþ  /
pràõa÷cendriyabhåtàtmà vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.43 //
paramàtmà paraü brahma parame÷aþ parà gatiþ  /
parameùñhã paraü jyotir vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.44 //
vi÷vàtmà vi÷vakartà ca vi÷vasya patiràtmavàn  /
dyàvàpçthivyoþ kartà ca vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.45 //
sahasra÷ãrùà bhagavàn sahasràkùaþ sahasrapàt  /
sahasrakoñidhàrã và vàsudevo 'stu me gatiþ  // RKS_68.46 //
iti vàgã÷varo vàgmã påjitaþ parame÷varaþ  /
bhaktasya bhagavàn viùõuþ prãyatàü me janàrdanaþ  // RKS_68.47 //
janmaprabhçti yat kiücin mayà sukçtamarjitam  /
tatsamagraü phalaü càstu ÷à÷vataü puruùottama  // RKS_68.48 //
idam abhyasyato nityaü påjitaþ syàt sake÷avaþ  /
vinà÷ayati pàpàni prakà÷ayati tat phalam  // RKS_68.49 //
eùa niùkaõñakaþ panthà yatra sampåjyate hariþ  /
kupathaü taü vijànãyàd yatra nàràdhyate hariþ  // RKS_68.50 //
vàsudevaparà vedà sudevaparàkriyà  /
vàsudevàtmakà viprà vàsudevaparà÷rayaþ  // RKS_68.51 //
sarve devà vàsudevaü yajante sarve devà vàsudevàt prasåtàþ  /
sarveùàü và vàsudevo 'pi devo nànyat kiücid avàsudevàtiriktam  // RKS_68.52 //
nànyaþ puõyataro devo nàsti viùõuparaü tapaþ  /
nàsti viùõuparaü j¤ànaü sarvaü viùõumayaü jagat  // RKS_68.53 //
ye pañhanti narà bhaktyà viùõunàmàïkitastavam  /
te yànti vaiùõavaü lokaü paraü brahma sanàtanam  // RKS_68.54 //

màrkaõóeya uvàca:
÷rutvà stotram idaü devo brahmaõaþ samahàtmanaþ  /
÷riyà prabodhitaþ kçùõaþ ÷ayàno yoganidrayà  // RKS_68.55 //
dçùñvà 'bravãt suràn sarvàn nànàråpàn bhayànakàn  /
kimasti vaþ samutpannaü màü didçkùur ihàgatàþ  // RKS_68.56 //
uvàca vacanaü brahmà ke÷avaü prati bhàrata  /
tvàü vinàtra jagannàtha kas tràtà devakaõñakaiþ  // RKS_68.57 //
dànavair veùñità dhàtrã svarga÷caiva vinà÷itaþ  /
dharmakàmàdikà yaj¤à vedà viplàvitàs tathà  // RKS_68.58 //
danubhàrabharàkràntà rasàtatatalaü gatà  /
jañàsura÷ ca jàbàlirdaityo mayasutas tathà  // RKS_68.59 //
da÷akoñyas tu daityànàü samagrabala÷àlinàm  /
÷ivaprasàdayuktànàü svargaviplavakàriõàm  // RKS_68.60 //
tasmàt pravartitaü cakramuddhara svavasundharàm  /
÷rutvà vàkyam idaü devo bhayàrtaü pràõapãóitam  // RKS_68.61 //
uvàca vacanaü devo bhayaü tyajata daityajam  /
acireõaiva kàlena haniùyàmi mahàsuràn  // RKS_68.62 //
vàràharåpamàsthàya preùitaü kalpagàjale  /
daüùñràgreõa dhçtà dhàtrã dànavànàü kùayaþ kçtaþ  // RKS_68.63 //
punaþ pravartità sçùñir yathàpårvaü tathaiva ca  /
brahmàdyà mudità devàþ pratijagmus triviùñapam  // RKS_68.64 //
etat te kathitaü ràjan vàràhaü kalpagàtañe  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya hayamedhaphalaü labhet  // RKS_68.65 //
iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe vàràhamahimànuvarõano nàmàùñaùaùñitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 69

màrkaõóeya uvàca:
tato devapathaü tãrthaü sarvadevamayaü ÷ubham  /
tatra snàta÷ ca vidhivat sarvayaj¤aphalaü labhet  // RKS_69.1 //
màse màse ku÷àgreõa somayàgaü karoti yaþ  /
sa revàjalapåtasya kalàü nàrhati ùoóa÷ãm  // RKS_69.2 //
liïgaü devapathaü nàma suràsuranamaskçtam  /
÷raddhayà tad dar÷anena pitéõàü paramà gatiþ  // RKS_69.3 //
caitre màse caturda÷yà pakùayor ubhayor api  /
snànàrthaü sarvatãrthàni jagmuþ kartuü ca satkriyàm  // RKS_69.4 //
yaddevaloke devànàm ãpsitaü ca nçpadhvaja  /
sahasràõi munãndràõàü tasmiü÷ ÷ivamupàsate  // RKS_69.5 //
càndràyaõaparàþ kecid brahmakårcaparàs tathà  /
kandamålaphalàhàrà jalàhàrà jalapriyàþ  // RKS_69.6 //
agnihotraparà nityaü tathà hutahutà÷anàþ  /
upàsate devapathaü saüsiddhiü paramàü gatàþ  // RKS_69.7 //
athànyat saüpravakùyàmi tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
sahasrayaj¤aü paramaü sarvakàmaphalapradam  // RKS_69.8 //
ekàda÷yàü màrga÷ãrùe påjayitvà janàrdanam  /
sahasrayaj¤asyeùñasya phalaü pràpnoti mànavaþ  // RKS_69.9 //
na pa÷yed yamalokaü ca tiryagyoniü na gacchati  /
tãrthasyàsya prabhàveõa naro vigatakalmaùaþ  // RKS_69.10 //
etat te kathitaü ràjan puõyàkhyànam anuttamam  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya viùõuloke mahãyate  // RKS_69.11 //
÷uklatãrthaü tato gacchet sarvatãrthamayaü ÷ubham  /
yatra snàto 'pi labhate da÷adhenuphalaü naraþ  // RKS_69.12 //
÷uklãkçtàs tena devà brahmaviùõumahe÷varàþ  /
sapàdakoñistãrthànàü ÷uklatãrthe vyavasthità  // RKS_69.13 //
aùñahastapramàõaü ca ÷uklatãrthaü yudhiùñhira  /
tatra kàlàgnirudra÷ ca ÷rãkaõñha÷ ca tathà paraþ  // RKS_69.14 //
tais tais tapobhirugrai÷ ca tatra siddhiü parà gatàþ  /
÷uklatãrthaprabhàveõa modante divi devatàþ  // RKS_69.15 //
÷akro 'pi ca puràdhyakùaü devadevam umàpatim  /
revàtoyena saüsnàpya bilvapatraiþ samàrcayat  // RKS_69.16 //
paurõamàsyàm amàvasyàü somaþ såryaþ prabhàvatãm  /
tatra snàto grahaiþ sàrddhaü nakùatradhruvamaõóalaiþ  // RKS_69.17 //
tena devà÷ ca dãvyante ÷uklatãrthaprabhàvataþ  /
ka÷yapasyà÷ramaü puõyaü surasiddhaniùevitam  // RKS_69.18 //
munãnàm ayutaü tatra svayaü tiùñhati bhàrata  /
kandamålaphalàhàrà jalàhàràs tathà pare  // RKS_69.19 //
÷àkàhàrà niràhàrà brahmakårcàs tathà pare  /
càndràyaõaparàþ kecidanye màsopavàsinaþ  // RKS_69.20 //
çùikoñyas trayastriü÷ac chukle÷varamupàsate  /
ràhugraste tathà candre paurõamàsyàü tithau tathà  // RKS_69.21 //
àyànti sarvatãrthàni snàtum etac chivoditam  /
sthàne÷vare yatphalaü syàd ràhusåryasamàgame  // RKS_69.22 //
tatphalaü pràpnuyàt sarvaü ÷uklatãrthe na saü÷ayaþ  /
hemadhenudharàdãni råpyadà gajadàs tathà  // RKS_69.23 //
etad dattvà mahàràja puõyasaükhyà na vidyate  /
dhanadena kubereõa devagandharvadànavaiþ  // RKS_69.24 //
ràhusåryasamàyoge ÷uklatãrthe mahe÷varaþ  /
candanàgurukarpårapuùpamàlàbhir arcitaþ  // RKS_69.25 //
vitànadhvajamukhyai÷ ca dãpamàlàprabodhanaiþ  /
asya tãrthaprabhàveõa yakùaràjo dhane÷varaþ  // RKS_69.26 //
bhogà nànàvidhàs tena sampràptà divi devatàþ  /
sarvatãrtham ayaü tãrthaü sarvadevam ayaü ca yat  // RKS_69.27 //
api varùasahasreõa ÷uklatãrthasya varõanam  /
na ÷akyate suraiþ kartuü puràõe skandakãrtite  // RKS_69.28 //
pàpayonigato ya÷ ca tiryagyonigata÷ ca yaþ  /
brahmahà ca suràpa÷ ca ÷ivanirmàlyabhakùakaþ  // RKS_69.29 //
mucyate tena pàpena tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
tatra snànaü naraþ kçtvà påjayitvà vçùadhvajam  // RKS_69.30 //
suràsuragaõaiþ sarvaiþ påjyate narasattama  /
etat te kathitaü ràjan mahàpàtakanà÷anam  // RKS_69.31 //
pitàmahena yatreùño yaj¤e yaj¤e÷varaþ purà  /
stotraü kçtvà yathà nyàyaü devadevasya ÷ålinaþ  // RKS_69.32 //
påjayitvà tu ÷ukle÷aü brahmà stotram udàharat  /
namaþ ÷ivàya ÷àntàya j¤ànavij¤ànaråpiõe  // RKS_69.33 //
såkùmàya såkùmaråpàya sarvasåkùmàya hetave  /
såkùmàõàm api såkùmàya namaþ såkùmatamàya ca  // RKS_69.34 //
divyàya divyaråpàya divyadehàya setave  /
divyànàm api divyàya namo divyatamàya ca  // RKS_69.35 //
vyomaprabhàya bhàvàya aghoràya namo namaþ  /
vyomapramàõadhàmàya vàme÷àya namo namaþ  // RKS_69.36 //
paràya parame÷àya pàramàrthikahetave  /
paràya paramuktàya namaþ parataràya ca  // RKS_69.37 //
ekajihvadvijahvàya bahujihvàya te namaþ  /
tathaivàsaükhyajihvàya triõetràya namo namaþ  // RKS_69.38 //
påjyàya påjyapåjyàya sarvapåjyaikahetave  /
nityàyànityaråpàya nityanityaikahetave  // RKS_69.39 //
nityànàm api nityàya namo nityatamàya ca  /
÷aktàya ÷aktiråpàya sarva÷aktyekahetave  // RKS_69.40 //
÷aktànàm api ÷aktàya namaþ ÷aktatamàya ca  /
÷uddhàya sarva÷uddhàya sarva÷uddhyekahetave  // RKS_69.41 //
kàlàya kàlaråpàya sarvakàlaikahetave  /
kàlànàm api kàlàya namaþ kàlatamàya te  // RKS_69.42 //
sarvamantra÷arãràya sarvamantraikahetave  /
mantràõàm api mantràya namo mantratamàya ca  // RKS_69.43 //
aprameyamahe÷àya ã÷ànàya namo namaþ  /
yogàya yogaråpàya yogapuruùa te namaþ  // RKS_69.44 //
ekakaõñhadvikaõñhàya bahukaõñhàya te namaþ  /
asaükhyakaõñhayuktàya nãlakaõñhàya te namaþ  // RKS_69.45 //
anantàya mahe÷àya hartre kartre namo 'stu te  /
namaste 'stu mahàdeva namaste 'stu sadà÷iva  // RKS_69.46 //
namaste 'stu mahà÷uddha namas tubhyaü namo namaþ  /
namo bhasmàïgaràgàya namaþ khañvàïgadhàriõe  // RKS_69.47 //
sarvàtmane namas tubhyaü vi÷ve÷àya namo namaþ  /
sarvaj¤àya namas tubhyaü sanàthàya namo namaþ  // RKS_69.48 //
avyaktàya namas tubhyaü ÷à÷vatàya namo namaþ  /
kailàsavàsine tubhyaü namaþ pàtàlavàsine  // RKS_69.49 //
tvayà vyàptam idaü sarvaü lokàlokaü caràcaram  /
api varùasahasreõa kaþ stotuü ÷aktimàn bhavet  // RKS_69.50 //
iti stavena divyena yaþ stauti parame÷varam  /
vidhåya sarvapàpàni rudraloke mahãyate  // RKS_69.51 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷ambhustutirnàmaikonasaptatitamo 'dhyàyaþ ||

RKS adhyàya 70

yudhiùñhira uvàca:
kimarthaü saüstuto devo brahmaõà tena tatra vai  /
÷uklatãrtham idaü kasmàdàste yatra mahe÷varaþ  // RKS_70.1 //
etat sarvaü samàkhyàhi pçcchato me mahàmune  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjan kathàü divyàü svargàrhaõyàm anuttamàm  // RKS_70.2 //
yàü ÷rutvà sarvapàpebhyas tãrthasnànena mucyate  /
yayàtir nàma dharmàtmà satyadharmaparàyaõaþ  // RKS_70.3 //
cakravartã nçpa÷reùñhaþ sarvadharmabhçtàü varaþ  /
iyàja sa mahàyaj¤aiþ ÷atakratur ivàparaþ  // RKS_70.4 //
nadã madhumatã puõyà revayà yatra saïgatà  /
yatra yaj¤aþ samàrabdha çtvigbhir bràhmaõaiþ saha  // RKS_70.5 //
madhye÷varaü yatra liïgaü svayaüdevo mahe÷varaþ  /
tatra snàtà divaü yànti ye mçtà na punarbhavàþ  // RKS_70.6 //
cakreõa viùõunà tatra ghàtitau madhukaiñabhau  /
arcanàt tasya devasya gosahasraphalaü labhet  // RKS_70.7 //
tilatoyapradànena piõóadànena bhàrata  /
pitaras tasya tçpyanti yàvad indrà÷caturda÷a  // RKS_70.8 //
tatra yaj¤aþ samàrabdho hari÷aïkaravarjitaþ  /
jañàsuras tatra daitya÷ chidraü dçùñvà samàgataþ  // RKS_70.9 //
tatovidhvaüsito yaj¤o dànavair baladarpitaiþ  /
yaj¤ayåpà yaj¤apàtraü da÷a dikùu nipàtitàþ  // RKS_70.10 //
bhukto hutapuroóà÷aþ somapànaü ca taiþ kçtam  /
praõaùñà devatàþ sarvà dànavànàü bhayena ca  // RKS_70.11 //
aùñottara÷ataü devà mçgaråpeõa nirgatàþ  /
dhanado yakùaråpeõa praõaùñaþ svapurãü gataþ  // RKS_70.12 //
mahiùàråóho dharmaràjo gajàråóha÷ ÷atakratuþ  /
meùàråóho havyavàho nirgatà vratamàsthitàþ  // RKS_70.13 //
varuõa÷ ca samàyàtaþ praõaùñaþ svapurãü gataþ  /
makaràsanamàråóho vàyu÷ ca mçgam à÷ritaþ  // RKS_70.14 //
ã÷àna ã÷aråpeõa vçùàråóhaþ palàyitaþ  /
astràõi lokapàlànàü hçtàni danusambhavaiþ  // RKS_70.15 //
ekàkã yànam àruhya kathaü yàmi striyà saha  /
cintayitvà nçpa÷reùñha÷ càstraü jagràha bhàrata  // RKS_70.16 //
tiùñha tiùñheti coktvà vai daityasiüha duràsadam  /
na kùatrakulasaüjàtà jàtu dçùñvà palàyitàþ  // RKS_70.17 //
da÷a dvàda÷avarùàõi vimukhàs tava pårvajàþ  /
na càtràhvànito rudro rudra bhàgo na kalpitaþ  // RKS_70.18 //
yaj¤e 'smin yaj¤apuruùo nàhåto bhagavàn hariþ  /
tena doùeõa me yaj¤o dànavai÷ ca vinà÷itaþ  // RKS_70.19 //
evam uktvà nçpa÷reùñho rudraü dhyàtvà mahe÷varam  /
raudraråpaü samàsthàya jyàghoùaü ghoùaråpiõam  // RKS_70.20 //
jagràha kopàn nistriü÷aü nijaghàna ca dànavàn  /
àhåtà÷ ca punardevàþ sarve brahmapurogamàþ  // RKS_70.21 //
åcus te vacanaü devà ràjànaü prati bhàrata  /
tvayà samo 'tra ràjarùe na bhåto na bhaviùyati  // RKS_70.22 //
devànàü vacanaü ÷rutvà yayàtir vàkyam abravãt  /
punaþ pravartito yaj¤o haraviùõuprasàdataþ  // RKS_70.23 //
yuktaü palàyanaü càtra kùatriyasya na vidyate  /
stutas tu tena kàryeõa ÷ålapàõiþ pinàkadhçk  // RKS_70.24 //
pàtàlàd utthitaü tatra liïgaü kàlànalaprabham  /
÷uklãkçtaü jagat sarvaü prabhayà tasya bhàrata  // RKS_70.25 //
varaü vçõãùva bhadraü te tam uvàca vçùadhvajaþ  /

yayàtir uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtuü mamecchasi  // RKS_70.26 //
idaü sthànaü na moktavyam umayà saha ÷aïkara  /
yaj¤adànàdikaü sarvam akùayaü càtra sarvadà  // RKS_70.27 //
tapohãnà narà ye ca dànahãnàþ sakilbiùàþ  /
te sarve tvatpuraü yàntu ÷uklatãrthaprabhàvataþ  // RKS_70.28 //
tam uvàca mahàdevaþ satyam etat tavoditam  /
yaü yaü kàmayate kàmaü taü taü pràpnoti mànavaþ  // RKS_70.29 //
asya tãrthasya mahàtmyàl liïgasyàsya samarcanàt  /
narakaü naiva pa÷yanti janmajanmani bhàrata  // RKS_70.30 //
etat te kathitaü ràjan yathà skanda÷ivoditam  /
tatra ye nihatà daityàþ pràptàs te 'pi ÷ivàlayam  // RKS_70.31 //
svaü svaü yànaü samàråóhà yayur devàs triviùñapam  /
mudà paramayà yuktaþ ståyamàno nçpottamaþ  // RKS_70.32 //
yayàtir nàma ràjarùã ràjyaü kçtvà divaü gataþ  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya ÷ivaloke mahãyate  // RKS_70.33 //


RKS adhyàya 71

màrkaõóeya uvàca:
dãptake÷varadeve÷aü siddhaliïgaü prakãrtitam  /
nàtaþ parataraü kiücit triùu lokeùu vi÷rutam  // RKS_71.1 //
dar÷anàd dãptadevasya spar÷anàd arcanàt tathà  /
anekabhàvikaü ghoraü kùaõamàtreõa na÷yati  // RKS_71.2 //
arcayed dinam ekaü tu yo muhårtaü tu mànavaþ  /
na tasya punaràvçttir ghore saüsàrasàgare  // RKS_71.3 //
mokùadà nàma càmuõóà viddhi gaurãü sarasvatãm  /
stutaþ sahasranàmnà vai viùõunà brahmaõà svayam  // RKS_71.4 //
stutàni tàni liïgàni revàyà uttare tañe  /
oükàra÷càdhideva÷ ca bilvàmrakamahe÷varaþ  // RKS_71.5 //
÷ukle÷varo bhçgu÷ ceti dvãpe÷varatrilocanau  /
vaivasvate 'ntare pràpte àdikalpekçteyuge  // RKS_71.6 //
÷rãpatiþ paramàdya÷ ca dvitãya÷ ca pitàmahaþ  /
tçtãyo devaràja÷ ca caturthaþ sårya eva ca  // RKS_71.7 //
pa¤camaþ kathitaþ somaþ ùaùñho ràhuþ prakãrtitaþ  /
saptama÷ ca ÷ani÷ caiva tvaùñamaþ ketukaþ smçtaþ  // RKS_71.8 //
vai÷vànara÷ ca navamo da÷ama÷ ca digã÷varaþ  /
ekàda÷o vaikrama÷ ca dvàda÷o vàruõas tathà  // RKS_71.9 //
trayoda÷a÷ ca vàyur vai dhanada÷ ca caturda÷aþ  /
nànà padaprakàreõa stuto deva umàpatiþ  // RKS_71.10 //
viùõunà devanàthena brahmaõà ca suràsuraiþ  /
sthiraþ sthàõuþ prabhàbhànuþ pravaro varado varaþ  // RKS_71.11 //
hari÷ca hariõàkhya÷ ca sarvabhåtaharaþ prabhuþ  /
pravçtti÷ ca nivçtti÷ ca niyamaþ ÷à÷vato dhruvaþ  // RKS_71.12 //
÷ma÷ànavàsã bhagavàn khecaro gocaras tathà  /
abhivandyo mahàkarmà tapasvã bhåtabhàvanaþ  // RKS_71.13 //
unmattaveùapracchannaþ sarvalokaprajàpatiþ  /
mahàråpo mahàkàyaþ sarvalokaprajàpatiþ  // RKS_71.14 //
paràtmà sarvabhåtànàü viråpo vàmano manuþ  /
lokapàlo pihitàtmà prasanno bhavanà÷anaþ  // RKS_71.15 //
pravçtta÷ ca mahàïga÷ ca nicayo niyatà÷rayaþ  /
sarvakàmaþ svayambhå÷ ca àdinàdikaro nidhiþ  // RKS_71.16 //
sahasràkùo viråpàkùaþ somo nakùatrasàdhakaþ  /
candraþ såryaþ ÷aniþ keturgraho grahapatirvaraþ  // RKS_71.17 //
tapodraùñà balaþ sthàtur mçgabàõàrpaõo 'naghaþ  /
mahàtapà dãrghatapà àdirdãnànukampanaþ  // RKS_71.18 //
savatsarakaro mantraþ pramàõaü paramaü tapaþ  /
yogã yogamahàvãryo mahàretà haro haraþ  // RKS_71.19 //
mahàcetà÷ ca sarvaj¤aþ sabãjo 'paharo haraþ  /
kamaõóaludharo dhanvã pràõahastaþ pratàpavàn  // RKS_71.20 //
aü÷o 'nã÷as tathà ÷ålã khañvàïgã paññi÷ã tathà  /
÷uci÷ ca ÷uciråpa÷ca tejastejaskaro nidhiþ  // RKS_71.21 //
uùõãùã ca suvaktrà÷ca udakyo vitanas tathà  /
hari÷ ca harinetra÷ ca sutãrthaþ kçùõa eva ca  // RKS_71.22 //
÷çgàlaråpã sarvàrthaþ ÷uõóã÷uddhaþ kamaõóaluþ  /
aja÷ ca gandhamàlã ca mçgaråpã kapàlabhçt  // RKS_71.23 //
årdhvaretà årdhvasàkùã årdhvabàhurnabhaþ sthalaþ  /
trijañã ca nivàsa÷ ca rudraþ senàpatirvibhuþ  // RKS_71.24 //
aha÷ caro ràtricaraþ suvàsa÷ca di÷àmpatiþ  /
ràjahà daityahà caiva dhàtàråpaguõàtmakaþ  // RKS_71.25 //
siüha÷àrdålaråpa÷ ca àrdracarmadharo haraþ  /
kàlayogã mahànàdaþ sarvavàsa÷catuùpathaþ  // RKS_71.26 //
durvàrapretacàrã ca bhåtacàrã mahe÷varaþ  /
bahubhåto bahudhanaþ sarvàrtho rucirà gatiþ  // RKS_71.27 //
nçtyapriyo nçtyakartà nartaka÷ ca balàhakaþ  /
ghoro mahàtapà vàso nityo giridharo nabhaþ  // RKS_71.28 //
sahasrabhåto vij¤eyo vyavasàya÷ ca ni÷cayaþ  /
amarùo marùaõo dakùo dakùakratuvinà÷anaþ  // RKS_71.29 //
dakùayaj¤àpahàrã ca sumaho madhyamas tathà  /
tejo 'pahàrã balihà mudita÷ càrcito bhavaþ  // RKS_71.30 //
gambhãraghoùo gambhãro gabhãro havyavàhanaþ  /
nyagrodharåpo nyagrodhaçkùavarõaþ prabhur vibhuþ  // RKS_71.31 //
tãkùõabàõa÷ ca haryakùo mahe÷aþ karmakàlavit  /
dãkùaþ prasàdito yaj¤aþ samudro vaóavànalaþ  // RKS_71.32 //
hutà÷a÷ ca hçtà÷àsyaþ prasannàtmà hçtà÷anaþ  /
mahàtejàþ sutejà÷ ca vijayo jaya eva ca  // RKS_71.33 //
jyotiùàmayanaü siddhiþ sandhirvigraha eva ca  /
÷ikhã daõóã jañã jvàlã mårtodo durbalo bahiþ  // RKS_71.34 //
vaiõavã pàpavetàlaþ kàlàgniþ kàladaõóakaþ  /
nakùatravigraho vçddhirajo gandhavaho 'grajaþ  // RKS_71.35 //
prajàpatir harir bàhurvibhàgaþ sarvatomukhaþ  /
vimocanaþ suragaõo hiraõyakavaco bhavaþ  // RKS_71.36 //
arajo dhålidhàrã ca mahàcàrã ÷ruta÷ravàþ  /
anàdiþ sarvabhåtàdiþ sarvasyàdyaþ pità guruþ  // RKS_71.37 //
vyàlaråpo mahàvàsã hãnamàlã taraïgavit  /
tripadas tryambako 'vyaktaþ sarvabandhavimocakaþ  // RKS_71.38 //
sàükhyaprasàdo durvàsàþ sarvasàdhuniùevitaþ  /
praskandano vibhàga÷ ca tulyo yaj¤avibhàgavit  // RKS_71.39 //
sarvavàsã sarvacàrã durvàsà bhairavo yamaþ  /
himo himakaro yaj¤aþ sarvadhàtà budhottamaþ  // RKS_71.40 //
lohitàkùo mahàkùa÷ ca vijayàkhyo vi÷àradaþ  /
saügraho vigrahaþ karma sarpa ràjavibhåùaõaþ  // RKS_71.41 //
mukhyo vimuktadeha÷ ca dehacàrã ca kardamaþ  /
sarvàcàraþ prasàda÷ ca khecaro balaråpadhçk  // RKS_71.42 //
àkà÷avçttiråpa÷ ca nipàta uragaþ khalaþ  /
raudraråpaþ suràdityo vasura÷miþ suvarcasaþ  // RKS_71.43 //
vasuvego mahàvego manovego ni÷àcaraþ  /
sarvàvàsaþ ÷riyàvàsa àpadã÷akalo haraþ  // RKS_71.44 //
munir àtmagatir lokaþ sahasravadano vibhuþ  /
yakùã ca yakùaràja÷ ca ÷yeno dãptir vi÷àmpatiþ  // RKS_71.45 //
unmado madanàkàro 'py arthànarthakaro mahàn  /
siddhayogo 'pahàrã ca siddhaþ sarvàrthasàdhakaþ  // RKS_71.46 //
bhikùu÷ ca bhikùuråpa÷ ca vibhuþ ùaõõàü mçdutvacaþ  /
mahàseno vi÷àkha÷ ca yaùñibhàgo gavàmpatiþ  // RKS_71.47 //
vajrahasta÷ ca viùñambhir viùñhaþ stambhana eva ca  /
çkùo ripukaraþ kàlo madhurmadhukalocanaþ  // RKS_71.48 //
vàcaspatyo vàjaseno naiùñha÷cà÷ramasåcakaþ  /
brahmacàrã lokacàrã sarvacàrã suratnavit  // RKS_71.49 //
ã÷àna ã÷varaþ kàlo ni÷àcàrã tvam ekadhçk  /
amita÷càprameya÷ ca nadãnadakaro 'vyayaþ  // RKS_71.50 //
nandã÷varaþ sunandã ca nandano nandavarddhanaþ  /
nàgahàro vihàrã ca kàlo brahmavidàü varaþ  // RKS_71.51 //
caturmukho mahàliïga÷caturliïgas tathaiva ca  /
liïgàdhyakùaþ suradhyakùo kàlàdhyakùo yugàvahaþ  // RKS_71.52 //
umàpatirumàkànto jàhnavã dhçtimàn varaþ  /
sarvàrthaþ sarvabhåtàrtho nityaþ sarvavrataþ ÷uciþ  // RKS_71.53 //
yo na brahmàdibhir devo jàyate na maharùibhiþ  /
stotavyaþ sa kathaü nàtha paramàtmà paràtparaþ  // RKS_71.54 //
jihvàcàpalyam asmàkaü kùamasva parame÷vara  /
÷ivaü kuruùva devànàü svargyàõàü puùñivardhanam  // RKS_71.55 //

màrkaõóeya uvàca:
÷rutvà stotramidaü devaþ ÷rãmàn dvãpe÷varaþ ÷ivaþ  /
prasannabravãd devàn pràrthayadhvaü varaü suràþ  // RKS_71.56 //

devà åcuþ:
yadi tuùño mahe÷àno devànàü varadaþ prabhuþ  /
tad vinà÷àya daityànàü tràtà bhava mahe÷vara  // RKS_71.57 //
pàpakarmàdhama÷ caiva pa¤caliïgàni yo 'rcayet  /
so 'pi tàü gatim àpnoti durlabhà yà mahàmakhaiþ  // RKS_71.58 //
÷akreõàbhivçtas tatra devadeva umàpatiþ  /
purà nàmnàü sahasreõa suràsuranamaskçtaþ  // RKS_71.59 //
÷ivaprasàdasampanno devaràjas tato 'bhavat  /
dhanadena stutas tatra devo lakùe÷varaþ prabhuþ  // RKS_71.60 //
mokùadà nàma gaurãü ca tàü devãü viddhi bhàrata  /
mokùe÷varaü siddhaliïgaü suràsuranamaskçtam  // RKS_71.61 //
siddhair vidyàdharair yakùair gandharvaiþ kinnarair naraiþ  /
devatvaü samanupràptaü pa¤caliïgasamarcanàt  // RKS_71.62 //
kubero màruta÷ caiva varuõo nirçtis tathà  /
vaivasvato yama÷ caiva tata÷ ca narake÷varaþ  // RKS_71.63 //
tasya liïgasya màhàtmyàt såryaputro mahàya÷àþ  /
anyair abhiùñutas tatra pårvaü dvãpe÷varaþ prabhuþ  // RKS_71.64 //
bhaktyà nàmasahasreõa stutaþ påjyatamaþ ÷ivaþ  /
somenàto 'bhavat tatra ÷ambhoþ ÷irasi bhåùaõam  // RKS_71.65 //
rohiõyà 'bhyarcità gaurã subhagà tena sàbhavat  /
çkùair yogatarais tadvat stuto devaþ pinàkadhçk  // RKS_71.66 //
tatas tair bhàskareõaiva tabhaþ sthalamalaü kçtam  /
vyàdhayaþ kàlamçtyu÷ ca citragupta÷ ca lekhakaþ  // RKS_71.67 //
tathà ÷akraþ suragaõair etaiþ parivçtaþ prabhuþ  /
pàpiùñhànàü mahàraudro dharmiùñhànàü prasàdavàn  // RKS_71.68 //
koñyo 'ùñau cordhvake÷à raudrà÷ ca vikçtànanàþ  /
pativratàsahasrai÷ ca tathà màsopavàsibhiþ  // RKS_71.69 //
kilkilàrava÷abdai÷ ca dharmaràjapurottamam  /
vyàptaü tu paritaþ ÷rãmadasaükhyàtair manoramaiþ  // RKS_71.70 //
÷rutvà teùàü ravaü sàrddhaü dharmaràjaþ sabhàsadaiþ  /
÷vetavastraparãdhànaþ ÷vetamàlyànulepanaþ  // RKS_71.71 //
pàdacàrã gataþ kùipraü yatra te yànasaüsthitàþ  /
kçtà¤jalipuño bhåtvà papraccha ÷ubhakarmaõaþ  // RKS_71.72 //
yathà ÷aktena yogena dharmaü dharmottaraü mahat  /
kasmàd de÷àt samàyàtàþ kathaü puõyamupàrjitam  // RKS_71.73 //

vimànàråóhà åcuþ:
kurukùetre tapas taptaü gaïgàyàü ca vi÷eùataþ  /
sarveùàm eva lokànàü dvàraü taddhi pratiùñhitam  // RKS_71.74 //
dharmàdharmaü tava balaü kàraõaü ceti tattvataþ  /
vàràõasã prayàga÷ ca gaïgàsàgarasaïgamaþ  // RKS_71.75 //
pitçtãrthaü mahàpuõyaü puùkaraü naimiùaü tathà  /
kedàraü bhairavaü caiva tathà rudramahàlayam  // RKS_71.76 //
sarasvatãrudrakoñiþ prabhàsaü ÷a÷ibhåùaõam  /
nànàtãrthasahasreùu dànayaj¤atapaþ kçtam  // RKS_71.77 //
etat te kathitaü sarvaü såryaputramahàya÷aþ  /
anye dçùñvà yathà nyàyaü dharmaràjaü tatas tathà  // RKS_71.78 //
åcuþ sarve vacaþ ÷lakùõaü dharmaràjaü yathoditam  /
na tvaü prabhuþ sukçtinàü brahmà viùõuþ ÷ivaþ prabhuþ  // RKS_71.79 //
pàpakarmaratà ye tu teùàü ÷àstà yamaþ svayam  /

yama uvàca:
gatvà kailàsamàyàmi yàvat tàvat pratãkùatàm  // RKS_71.80 //
evam uktvà yayau ràjan kailàsaü sa nagottamam  /
yasmin ÷ivàdyàs te sarve pàrvatã ùaõmukhas tathà  // RKS_71.81 //
stuvanti devatàþ sarvàdevadevam umàpatim  /
nçtyanti càgrataþ kecid utpatya nipatanti ca  // RKS_71.82 //
taü dçùñvà tàdç÷aü ÷ambhuü stuvantaü dãptatejasam  /
stuvannàmasahasreõa devadevaü pinàkinam  // RKS_71.83 //
sàùñàïgaü ca namaskçtya dharmaràjo 'bravãd idam  /
ye 'smatpurãü samàyàtàs teùàü kà gatir ucyate  // RKS_71.84 //
prahasann abravãd devo dharmaràjaü yudhiùñhira  /
atra prayàntu te sarve ye revàtãravàsinaþ  // RKS_71.85 //
anyatãrthanivàsà ye bhogàn bhu¤jantu te divi  /
÷ivavàkyaü tataþ ÷rutvà brahmàviùõur yathàtatham  // RKS_71.86 //
tuùñà devasya vàkyena sarvadevagaõe÷varuþ  /
àgataþ kùaõamàtreõa dharmaràjaþ purottamam  // RKS_71.87 //
÷ivoktàþ preùitàþ sarve ÷ivalokaü yudhiùñhira  /
yathà yathà samàdiùñàs tato 'nye 'pi ÷åbhànvitàþ  // RKS_71.88 //
puràkalpe mayà dçùñaü kàrttikyàü devatàgame  /
tato gacchen mahàràja vaiùõavaü tãrthamuttamam  // RKS_71.89 //
kokilà nàma vikhyàtaü sarvapàpavimokùaõam  /
vaiùõavaü kùetramity àha devadevo janàrdanaþ  // RKS_71.90 //
sapàdakoñistãrthànàü tatràste caiva bhàrata  /
upoùyaikàda÷ãü puõyàü dãpamàlàü prabodhayet  // RKS_71.91 //
na tasya punaràvçttir martyaloke duràsade  /
sarvakàmasamçddhena vimànàgreõa bhàrata  // RKS_71.92 //
asaükhyakàlikà tçptiþ pitéõàü nàtra saü÷ayaþ  /
vipre ca toùite tatra dànasaïkhyà na vidyate  // RKS_71.93 //
atràntare tyajet pràõànava÷aþ svava÷o 'pi và  /
da÷avarùasahasràõi ràjà vaidyàdhare pure  // RKS_71.94 //
dhruvo dhruvatvaü svarge tu tàràtejaþ samujjvalan  /
martyayoniùu sambhåtà bhåtagràmà tathàpare  // RKS_71.95 //
arcanràó devadevasya divi devatvam àpnuvan  /
devapuõyakùaye martyà bhaktyà puõyai÷ ca devatàþ  // RKS_71.96 //
svargamartyaprabhedo 'yaü dharmàdharmaprabhedataþ  /
kenàpi tatprakàreõa påjanãyo mahe÷varaþ  // RKS_71.97 //
yad và tad và ÷ive deyaü bhaktiyuktena cetasà  /
arundhatyà sà bharaõyà sàvitryà ca tathà tathà  // RKS_71.98 //
ahalyayà menakayà marutvatyà ca rambhayà  /
apsarogaõasaïghai÷ ca surasiddhagaõais tathà  // RKS_71.99 //
narmadàtañam à÷ritya påjito yena ÷aïkaraþ  /
tena vai vipulà bhogàþ pràptà mokùa÷ ca bhàrata  // RKS_71.100 //
na påjayed dharaü yas tu ÷ivamàyàvimohitaþ  /
na tasya svargamokùau ca kailàsaü prati kà kathà  // RKS_71.101 //
na ca svargasya ràjyasya bhàjanaü ca naràdhipa  /
sarvatãrthamayã revà sarvadevamayo haraþ  // RKS_71.102 //
sarvadharmamayã buddhiþ kùamàsatyam ayaü tapaþ  /
brahmacaryaü tapomålaü pa¤cendriyavinigrahaþ  // RKS_71.103 //
kùamà satyaü japo 'dhãtaü tapaþ saüyamalakùaõam  /
etat te kathitaü ràjaü ÷ivena kathitaü purà  // RKS_71.104 //
mayà ca tava ràjendra bhràtéõàü ca vi÷eùataþ  /
na sàmànyatarà devã kathità yà mayà tava  // RKS_71.105 //
dvãpe÷varaþ kapile÷varas tathà vai narake÷varaþ  /
etàn devàn samutthàya yathàvat parikãrtayet  // RKS_71.106 //
sarvatãrthaphalaü pràpya ÷ivaloke mahãyate  /
aghaughe ca parikùãõe pràpyate saptakalpagà  // RKS_71.107 //
÷ivaþ saünihito yasyàü ÷ivakùetraü tataþ param  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya ÷ivaloke mahãyate  // RKS_71.108 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe dvãpe÷varavarõano nàmaikasaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 72

màrkaõóeya uvàca:
narmadàsaïgamaü puõyaü surasiddhaniùevitam  /
tatra snàtvà divaü yànti påjayitvà mahe÷varam  // RKS_72.1 //
àgacchantã purà loke narmadà bharatarùabha  /
stutà pårvaü namaskçtya devair brahmarùibhis tathà  // RKS_72.2 //
tvayà pavitritaü puõyaü martyalokaü caràcaram  /
apàü råpagatà revà harasya paramà kalà  // RKS_72.3 //
umà kàtyàyanã gaïgà yamunà ca sarasvatã  /
càmuõóà carcikà devã revà tvaü saptakalpagà  // RKS_72.4 //
÷ivajà pravahà puõyà mekalàdrisutà stutà  /
yaj¤ayåpà ca mårdhà ca svargamokùapradà tathà  // RKS_72.5 //
tàriõã sarvabhåtànàü pàpaghnã ca taraïgiõã  /
lakùmãþ svàhà svadhà caiva puruhåtà ya÷asvinã  // RKS_72.6 //
tvayà vyàptaü jagatkçtsnam apàü råpeõa suvrate  /
saïgamaü siddhaliïgaü ca suràsuranamaskçtam  // RKS_72.7 //
atra dattaü hutaü sarvam etad bhavati càkùayam  /
atyadbhutaü mahàràja narmadàsnànam arcanam  // RKS_72.8 //
anekàni sahasràõi vimànàni yudhiùñhira  /
nànàratnaprabhàjàlaiþ såryakoñisamàni ca  // RKS_72.9 //
gatàni dharmaràjasya purãü vãõàdiniþ svanaiþ  /
nàdayanti divaü bhåmiü vedanirghoùaõàdibhiþ  // RKS_72.10 //
ekasmin samaye dçùñvà÷caryaü vaivasvato nçpaþ  /
atri÷ caiva va÷iùñha÷ ca pulastyaþ pulahaþ kratuþ  // RKS_72.11 //
ityàdyàþ sapta munayo dharmàdharmavicàrakàþ  /
÷ivena sthàpitàþ pårvaü hariõà brahmaõà tathà  // RKS_72.12 //

yudhiùñhira uvàca:
akùãõakarmabandhus tu puruùo munisattama  /
paraü padam avàpnoti tan me kathaya kalpaga  // RKS_72.13 //

màrkaõóeya uvàca:
viùõunà kathitaü pårvaü brahmaõe ca mahàtmane  /
prapadye puõóarãkàkùaü devaü nàràyaõaü harim  // RKS_72.14 //
lokanàthaü sahasràkùam akùaraü paramaü padam  /
bhagavantaü prapadye 'haü bhåtabhavyabhavatprabhum  // RKS_72.15 //
sraùñàraü sarvabhåtànàm anantabalapauruùam  /
padmanàbhaü hçùãke÷aü prapadye satyam avyayam  // RKS_72.16 //
hiraõyagarbhaü bhågarbham amçtaü vi÷vatomukham  /
ana÷varamanàthaü ca prapadye bhàskaradyutim  // RKS_72.17 //
sahasra÷irasaü devaü vaikuõñhaü tàrkùyavàhanam  /
prapadye såkùmam acalaü vareõyam abhayapradam  // RKS_72.18 //
nàràyaõaü hariü caiva yogàtmànaü sanàtanam  /
÷araõyaü sarvalokànàü prapadye dhruvamã÷varam  // RKS_72.19 //
yaþ prabhuþ sarvabhåtànàü yena sarvam idaü tatam  /
yaþ saühàrakaro devaþ sa me viùõuþ prasãdatu  // RKS_72.20 //
yasmàj jàtaþ purà brahmà padmayoniþ prajàpatiþ  /
prasãdatu sa me viùõuþ pitàmahaparaþ prabhuþ  // RKS_72.21 //
purà laye tu saüpràpte naùñe loke caràcare  /
ekas tiùñhati yogàtmà sa me viùõuþ prasãdatu  // RKS_72.22 //
jayed yaþ pçthivãü satyaü kàlo dharmaþ kriyàphalam  /
gaõàkàraþ sa tàü vàco vàsudevaþ prasãdatu  // RKS_72.23 //
yogàvàsa namastubhyaü sarvàvàsa varaprada  /
yaj¤abhogin pa¤cabhogin nàràyaõa namo 'stu te  // RKS_72.24 //
caturmårte jagaddhàma lakùmãvàsa varaprada  /
vi÷vàvàsa namaste 'stu sàkùãbhåta jagatpate  // RKS_72.25 //
ajeyaþ ùaóvibhàgaikavi÷vamårtir vçùàkapiþ  /
mçgàdhipa÷ ca kàla÷ ca namas te j¤ànasàgara  // RKS_72.26 //
avyaktàdaõóam utpannam avyaktàd aparaþ prabhuþ  /
yasmàt parataraü nàsti tam asmi ÷araõaü gataþ  // RKS_72.27 //
cintayanto hi yaü nityaü brahme÷ànàdayaþ prabhum  /
ekàü÷ena jagatsarvaü yo viùñabhya vibhuþ sthitaþ  // RKS_72.28 //
agràhyo nirguõaþ ÷àstà tam asmi ÷araõaü gataþ  /
divàkarasya somasya madhye jyotir iva sthitam  // RKS_72.29 //
kùetraj¤a iti yaü pràhuþ sa mahàtmà prasãdatu  /
sàükhyayogena ye cànye siddhà÷ caiva maharùayaþ  // RKS_72.30 //
yaü viditvà vimucyante sa mahàtmà prasãdatu  /
namaste sarvatobhadra sarvato 'kùi÷iromukha  // RKS_72.31 //
nirvikàra namaste 'stu àdikalpa hçdi sthita  /
atãndriya namastubhyaü paramàtman namo 'stu te  // RKS_72.32 //
ye ca tvàm abhijànanti saüsàre na vasanti te  /
ràgadveùavinirmuktà lobhamohavivàrjitàþ  // RKS_72.33 //
a÷arãraþ suguptaþ san sarvadeheùu tan mayaþ  /
avyaktabuddhy ahaükàramahàbhåtendriyàõi ca  // RKS_72.34 //
tvayi tàni na teùu tvaü te ca tàni na tu svayam  /
avyakto nàtikåñastho guõànàü prabhurã÷varaþ  // RKS_72.35 //
àvarto hetur ahitaþ prabhuþ svàtmavyavasthitaþ  /
namaste puõóarãkàkùa vàsudeva namo 'stu te  // RKS_72.36 //
ã÷varo 'si jagannàtha kim ataþ paramucyate  /
bhaktànàü muktidas tvaü ca guru÷ ca trida÷e÷varaþ  // RKS_72.37 //
same bhåtapatis tvaü hi prabhur janmani janmani  /
ahaükàreõa baddho và tathà sattvàdibhir gaõaiþ  // RKS_72.38 //
pçthivãü yàtu me ghràõaü yàtu me rasanàjalam  /
cakùurhutà÷anaü yàtu spar÷o me yàtu màrutam  // RKS_72.39 //
÷abda÷ càkà÷am àyàtu mano vai kàraõaü tathà  /
ahaükàra÷ ca me buddhiü tvayi buddhir mamàstv iti  // RKS_72.40 //
viyogaþ sarvakaraõair guõair bhåtais tathà 'stu me  /
sattvaü rajastama÷ caiva prakçtiü svàü vi÷antu me  // RKS_72.41 //
prabhoþ prabhumanavadyaü prapadye 'haü naraþ prabhum  /
sahasra÷irasaü devaü maharùiü bhåtabhàvanam  // RKS_72.42 //
brahmayoni÷ ca vi÷vasya sa me viùõuþ prasãdatu  /
brahmapatnyàü pralãyante naùñe sthàvarajaïgame  // RKS_72.43 //
àhåtasaüplave caiva lãyate prakçtau mahat  /
håyate ca punas tàbhyàü sa me viùõuþ prasãdatu  // RKS_72.44 //
agnisomàrkadevànàü brahmarudrendrayoginàm  /
yaste jayati tejàüsi sa me viùõuþ prasãdatu  // RKS_72.45 //
ajastvaü jagataþ panthà amårtirvã÷vamårtijit  /
navaü pradhànaü ca mahàn puruùa÷ cetano 'lasaþ  // RKS_72.46 //
agopyo yaþ parataras tam eva ÷araõaü gataþ  /
somasåryopamas tejo yo 'vatàrayati svayam  // RKS_72.47 //
vijàyante di÷o yasmàt sa mahàtmà prasãdatu  /
guõavàn nirguõa÷ caiva cetano 'cetano svagaþ  // RKS_72.48 //
såkùmaþ sarvagato dehaþ sa mahàtmà prasãdatu  /
såryamadhye sthitaþ somas tasya madhye tu saüsmçtaþ  // RKS_72.49 //
bhåtatvàd yo 'calo dãptaþ sa mahàtmà prasãdatu  /
ekatvàt tava nànàtvaü ye viduryànti te param  // RKS_72.50 //
samaþ sarveùu bhåteùu pradveùyàtmajanapriyaþ  /
samaü bhajaty anàkàïkùã bhajate nànyacetasaþ  // RKS_72.51 //
yo 'yaü sarvàtmanà j¤eyaþ sa me viùõuþ prasãdatu  /
caràcaram idaü sarvaü bhåtagràmaü caturvidham  // RKS_72.52 //
tvayi taü tantuvat protaü såtre maõigaõà iva  /
na te dharmo hy adharmo 'sti na garbho janma và punaþ  // RKS_72.53 //
jaràjanmavimokùàrthaü tam eva ÷araõaü gataþ  /
indriyàõi guõa÷ caiva ÷vàsocchvàsa÷ ca yoniùu  // RKS_72.54 //
kevalaü dàruvad dehaü na÷yaü yat paramàpadam  /
svayam ekàkibhàvo me janmato 'tra punarbhavaþ  // RKS_72.55 //
tvad buddhis tvad gatapràõà tvad bhaktas tvat paràyaõaþ  /
tvàm evàhaü smariùyàmi maraõe paryupasthite  // RKS_72.56 //
pårvadehe kçtà ye tu vyàdhayaþ pravi÷antu màm  /
vàtàdaya÷ ca duþkhàni çõaü tan mu¤catàt prabho  // RKS_72.57 //
÷reyasàü ca paraü ÷reyas tv anyeùàü ca ya÷asvinàm  /
sarvapàpavi÷uddhyarthaü puõyaü yatparamaü padam  // RKS_72.58 //
pràtar utthàya satataü madhyàhne ca dinakùaye  /
ajasraü ca tathà japyaü sarvapàpopa÷àntidam  // RKS_72.59 //
hariü kçùõaü hçùãke÷aü vàsudevaü janàrdanam  /
praõato 'smi jagannàthaü sa me pàpaü vyapohatu  // RKS_72.60 //
govardhanadharaü devaü gobràhmaõahite ratam  /
praõato 'smi gadàpàõiü sa me pàpaü vyapohatu  // RKS_72.61 //
÷aïkhinaü cakriõaü viùõuü ÷àrïgiõaü madhusådanam  /
praõato 'smi patiü lakùmyàþ sa me pàpaü vyapohatu  // RKS_72.62 //
dàmodaraü mudà yuktaü puõóarãkàkùam avyayam  /
praõato 'smi sthitaü sthityai sa me pàpaü vyapohatu  // RKS_72.63 //
nàràyaõaü naraü saumyaü màdhavaü ca janàrdanam  /
÷rãvatsaü ÷rãvapuþ ÷rãmac chrãdharaü ÷rãniketanam  // RKS_72.64 //
praõato 'smi ÷riyaþ kàntaü sa me pàpaü vyapohatu  /
yam ã÷aü sarvabhåtànàü dhyàyanti ca tamakùaram  // RKS_72.65 //
vàsudevamanirde÷yaü tam asmi ÷araõaü gataþ  /
sarvabandhavinirmukto yaü pravi÷ya punarbhavam  // RKS_72.66 //
puruùo naiva pràpnoti tam asmi ÷araõaü gataþ  /
kçtvà brahmavapuþ sarvaü sadevàsuramànuùam  // RKS_72.67 //
yaþ karoti punaþ sçùñiü tam asmi ÷araõaü gataþ  /
brahmaråpadharaü devaü yoniråpaü janàrdanam  // RKS_72.68 //
sçùñitve saüsthitaü nityaü praõato 'smi janàrdanam  /
yasmàn nànyat paraü kiücid yasmin sarvam idaü jagat  // RKS_72.69 //
yaþ sarvamadhyago 'nantaþ sarvagaü taü namàmy aham  /
yo 'sti bhåteùu sarveùu sthàvare jaïgameùu ca  // RKS_72.70 //
viùõur eva sa vai pàpaü mamà÷eùaü praõa÷yatu  /
na vçttaü nirvçtaü karma viùõor yatkarma và kçtam  // RKS_72.71 //
anekajanmakarmotthaü pàpaü na÷yati me tathà  /
ni÷àyàü ca tathà pràtar madhyàhõe càparàhõayoþ  // RKS_72.72 //
aj¤ànàc ca kçtaü pàpaü karmaõà manasà girà  /
yatkçtaü cà÷ubhaü kiücit tatsarvaü na÷yatu kùaõàt  // RKS_72.73 //
tatsarvaü vilayaü yàtu toyeùu lavaõaü yathà  /
parapãóàü ca nindàü ca kurvato janma nàrjitam  // RKS_72.74 //
paradravyaparakùetravà¤chà krodhodbhavaü ca yat  /
tatsarvaü vilayaü yàtu toyeùu lavaõaü yathà  // RKS_72.75 //
viùõave vàsudevàya haraye ke÷avàya ca  /
janàrdanàya kçùõàya namo bhåyo namo namaþ  // RKS_72.76 //
nàbhàgo nàma ràjarùir narmadàtãrasaïgame  /
cakàra stotram atulaü vaiùõavaü tu prajàpatiþ  // RKS_72.77 //
brahmaõo 'ïgirasà pràptaü tasmàd indreõa bhàrata  /
va÷iùñhaþ ÷ràvayàmàsa nàbhàgaü ràjasattamam  // RKS_72.78 //
snàtvà ca narmadàtoye dattvà dànàny aneka÷aþ  /
kàmikaü yànamàruhya nàbhàgaþ svapurãü yayau  // RKS_72.79 //
stauti nàmasahasreõa yaþ stavena janàrdanam  /
na tasya punaràvçttirghore saüsàrasàgare  // RKS_72.80 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe viùõustutirnàma dvisaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 73

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra meghanàdam iti smçtam  /
jalamadhye mahàdevo yatra tiùñhaty adar÷itaþ  // RKS_73.1 //

yudhiùñhira uvàca:
jalamadhye mahàdevas tiùñhate kena hetunà  /
uttaraü dakùiõaü kålaü varjayitvà dvijottama  // RKS_73.2 //

màrkaõóeya uvàca:
etad àkhyànam atulaü puõyaü ÷rutisukhàvaham  /
puràõe yacchrutaü tàta tat te vakùyàmy a÷eùataþ  // RKS_73.3 //
purà tretàyuge tàta paulastyo devakaõñakaþ  /
trilokavijayã raudraþ suràsurabhayaükaraþ  // RKS_73.4 //
devadànavayakùàõàü gandharvoragarakùasàm  /
avadhyo varadànena yatra paryañate mahãm  // RKS_73.5 //
tatra devagirau ramye dànavo baladarpitaþ  /
mayo nàmeti vikhyàto mahànàsãn nçpe÷vara  // RKS_73.6 //
ràvaõas taü tato gatvà vinayàvanataþ sthitaþ  /
påjito dànasaümànair mayaü vacanam abravãt  // RKS_73.7 //
kasyeyaü padmapatràkùã pårõacandranibhànanà  /
kiü nàmadheyà tapate tapa ugraü kathaü vibho  // RKS_73.8 //

maya uvàca:
dànavànàü patiþ ÷reùñho mayo 'haü nàmanàmataþ  /
bhàryà tejavatã nàma mameyaü tanayà ÷ubhà  // RKS_73.9 //
mandodarãti vikhyàtà tapate patikàraõàt  /
÷rutvà tu vacanaü tasya ràvaõo madadarpitaþ  // RKS_73.10 //
pra÷ritaþ praõato bhåtvà mayaü vacanam abravãt  /
paulastyo nàma ràjàhaü devadànavadarpahà  // RKS_73.11 //
pràrthayàmi mahàbhàga sutàü tvaü dàtum arhasi  /
j¤àtvà paitàmahaü vaü÷aü mayenàpi mahàtmanà  // RKS_73.12 //
sutà dattà ràvaõàya kçtvà vidhividhànataþ  /
gçhãtvà tàü tadà rakùaþ påjyamàno ni÷àcaraiþ  // RKS_73.13 //
divyair yànair vimànai÷ ca krãóate tu tayà saha  /
putraü putravatàü ÷reùñho janayàmàsa bhàrata  // RKS_73.14 //
tenaiva jàtamàtreõa ravo mukto mahàtmanà  /
saüvartakasya meghasya yena loko jaóãkçtaþ  // RKS_73.15 //
÷rutvà tanninadaü ghoraü trasto lokapitàmahaþ  /
nàma cakre tadà tasya meghanàdo bhaviùyati  // RKS_73.16 //
etan nàmakçtaü so 'pi paramaü vratam àsthitaþ  /
bhàvayàmàsa deve÷am umayà saha ÷aïkaram  // RKS_73.17 //
vratair niyamadànai÷ ca homair jàpyairvidhànataþ  /
kçcchracàndràyaõair divyaiþ kli÷yate ca kalevaram  // RKS_73.18 //
evam anyad dine tàta kailàsaü dharaõãdharam  /
gatvà liïgam ayaü pràpya prasthito dakùiõàmukhaþ  // RKS_73.19 //
narmadàtañam à÷ritya snàtukàmo mahàbalaþ  /
nikùipyàpåjayad devaü kçtvà jàpyaü jane÷varaþ  // RKS_73.20 //
gantukàmaþ paraü màrgaü laïkàyàü nçpasattama  /
ekaü samuddhçtaü liïgaü gçhitaü savyapàõinà  // RKS_73.21 //
prathamaü ca dvitãyaü ca bhaktyà paulastyanandanaþ  /
tadà devamahàliïgaü patitaü narmadàmbhasi  // RKS_73.22 //
pàhi pàhãti tenokto liïgena parameùñhinà  /
dvitãyaü patitaü tàvad uttare narmadàtañe  // RKS_73.23 //
meghanàdeti vikhyàtaü liïgaü tatra su÷obhanam  /
madhyame÷varanàmeti jalamadhye vyavasthitam  // RKS_73.24 //
yàvad uddhartukàmo 'sau saptapàtàlam àgamat  /
devayor ni÷cayaü j¤àtvà nivçtto 'sau ni÷àcaraþ  // RKS_73.25 //
jagàmàkà÷am àvi÷ya påjyamàno ni÷àcaraiþ  /
tadà prabhçti tattãrthaü meghanàdeti vi÷rutam  // RKS_73.26 //
meghàraveti vikhyàtam uttare kheñakaþ ÷ubhaþ  /
pårve tu garjanaü nàma sarvapàpakùayaükaram  // RKS_73.27 //
tasmiüs tãrthe tu ràjendra yas tu snànaü samàcaret  /
ahoràtroùito bhåtvà sa labhecchà÷vataü ÷ubham  // RKS_73.28 //
piõóadànaü tu yaþ kuryàt tasmiüs tãrthe naràdhipa  /
tena dvàda÷a varùàõi pitaras tarpità divi  // RKS_73.29 //
yas tu bhojayate vipràüs tasmiüs tãrthe naràdhipa  /
yatphalaü yoginàü tatra labhate nàtra saü÷ayaþ  // RKS_73.30 //
agnive÷aü jale vàpi athavàpi hy anà÷akam  /
anivartikà gatis tasya syàd idaü ÷aïkaro 'bravãt  // RKS_73.31 //
evaü te nara÷àrdåla garjite÷varam uttamam  /
kathitaü smaraõàd eva sarvapàpakùayaü karam  // RKS_73.32 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe meghanàde÷varamahimànuvarõano nàma trisaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 74

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra dàrutãrtham anuttamam  /
dàruko yatra saüsiddhim indrasya dayitaþ sakhà  // RKS_74.1 //

yudhiùñhira uvàca:
dàrukeõa kathaü tàta tapa÷cãrõaü purà 'nagha  /
vidhànaü ÷rotum icchàmi sarvapàpakùayaü karam  // RKS_74.2 //

màrkaõóeya uvàca:
ahaü te kathayiùyàmi vicitraü yat puràtanam  /
vçttaü samabhavat tatra çùãõàü bhàvitàtmanàm  // RKS_74.3 //
såto vajradharasyàsãt màtalirnàmanàmataþ  /
sa putraü ÷aptavàn pårvaü kathaücit kàraõàntare  // RKS_74.4 //
÷àpahetor vepamàna indrasya caraõau ÷ubhau  /
prapãóya tatra devendraü vij¤àpayati bhàrata  // RKS_74.5 //
mama tàtàbhi÷aptasya anàthasya sure÷vara  /
karmaõà kena ÷àpasya ghorasyànto bhaviùyati  // RKS_74.6 //

÷akra uvàca:
narmadàtañam à÷ritya toùaya tvaü mahe÷varam  /
tiùñha yàvad yugasyàntaü punarjananam àpsyasi  // RKS_74.7 //
punarbhåtvà yadukule dàruko nàma nàmataþ  /
àrohayitvà deve÷aü ÷aïkhacakragadàdharam  // RKS_74.8 //
mànuùaü tatra sampannaü tataþ siddhim avàpsyasi  /
evam uktas tu devena sahasràkùeõa bhàrata  // RKS_74.9 //
praõamya ÷irasà bhåmim àgato 'sau hataprabhaþ  /
narmadà tañam à÷ritya kar÷itasvakalevaraþ  // RKS_74.10 //
vratopavàrsair vividhair japahomaparàyaõaþ  /
mahàdevaü mahàtmànaü varadaü ÷ålapàõinam  // RKS_74.11 //
abhajat parayà bhaktyà yàvad àhåtasamplavam  /
aü÷àvataraõe viùõos tato bhåtvà mahàmatiþ  // RKS_74.12 //
toùayitvà jagannàthaü tato yàtaþ sa sadgatim  /
eùa te sambhavas tàta dàrutãrthasya suvrata  // RKS_74.13 //
kathitas tu mayà pårvaü yathà me ÷aïkaro 'bravãt  /
tato yudhiùñhiro ràjà vismayàviùñacetanaþ  // RKS_74.14 //
bhrànto 'valokayàmàsa stabdharomà muhur muhuþ  /
tasmiüs tãrthe naraþ snàtvà vidhipårvaü nare÷vara  // RKS_74.15 //
upàsya sabhyàü tatraiva saütarpya pitçdevatàþ  /
dehatyàgaü ca tatraiva yaþ karoti samàhitaþ  // RKS_74.16 //
so '÷vamedhaphalaü pràpya ramate ÷ivasannidhau  /
tasmiüs tãrthe tu yo bhaktyà bhojayed bràhmaõaü ÷uciþ  // RKS_74.17 //
sa tu viprasahasrasya labhate phalam uttamam  /
snànaü dànaü tapo homaþ svàdhyàyaþ pitçtarpaõam  // RKS_74.18 //
yatkçtaü tu ÷ubhaü tatra tatsarvaü labhate 'kùayam  // RKS_74.19 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe dàrutãrthatamahimànuvarõano nàma catuþsaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 75

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra devatãrtham anuttamam  /
yatra devàs trayastriü÷at taptvà siddhiü paràü gatàþ  // RKS_75.1 //
purà devàsure yuddhe dànavair baladarpitaiþ  /
indro devagaõaiþ sàrddhaü svaràjyàc cyàvito bhç÷am  // RKS_75.2 //
hastya÷varathayànaughair mardayitvà ca vàhinãm  /
vi÷aktà bhejire màrgaü prahàrair jarjarãkçtàþ  // RKS_75.3 //
jambha÷umbhani÷umbhàdyais tu huõóagrahakaiþ saha  /
balibhir bàdhitàþ sarve brahmàõam upatasthire  // RKS_75.4 //
praõamya ÷irasà devaü brahmàõaü parameùñhinam  /
vyaj¤àpayanta deve÷am indràgnikapurogamàþ  // RKS_75.5 //
pa÷ya pa÷ya mahàbhàga dànavair àkulãkçtàþ  /
bàdhitàþ putradàràbhyàü tvàm eva ÷araõaü gatàþ  // RKS_75.6 //
paritràyasva deve÷a sarvalokapitàmaha  /
nànyà gatiþ sure÷àna muktvà tvàü parameùñhinam  // RKS_75.7 //

brahmovàca:
dànavànàü vighàtàrthaü narmadàtañam à÷ritàþ  /
tapaþ kuruta bho devàs tapo hi paramaü balam  // RKS_75.8 //
nànyopàyo na vai mantro na vidyà na ca vikramaþ  /
vinà revàjalaü puõyaü sarvapàpakùayaü karam  // RKS_75.9 //
dàridryavyàdhimaraõabandhanavyasanàni ca  /
etàni caiva pàpasya phalànãti matir mama  // RKS_75.10 //
evaü j¤àtvà vidhànena tapaþ kuruta duùkaram  /
påjyate ÷àmbhavaü sarvaiþ pràpnuyàtàbhayaü tataþ  // RKS_75.11 //
tacchrutvà vacanaü devà brahmaõaþ parameùñhinaþ  /
narmadàmàgatàþ sarve tadendràgnipurogamàþ  // RKS_75.12 //
vicerus tatra vipulaü tapaþ paramaduþsaham  /
sakalpaiþ paramàü ràjaüs tat te siddhim avàpnuvan  // RKS_75.13 //
tadà prabhçti tat tãrthaü devatãrtham iti ÷rutam  /
gãyate sarvalokeùu sarvapàpakùayaükaram  // RKS_75.14 //
tatra ÷raddhàtmanà yo 'pi vidhinàpi samanvitaþ  /
snànaü samàcared bhaktyà sa labhen mauktikaü phalam  // RKS_75.15 //
yas tam arcayate devaü sarvadevais tu påjitam  /
labhate cà÷vamedhasya phalaü yàgasya cottamam  // RKS_75.16 //
yas tu bhojayate vipràüs tasmiüs tãrthe naràdhipa  /
tatra deva÷ilà ramyà mahàpuõyàdrirvadhinã  // RKS_75.17 //
saünyàsena mçtànàü tu naràõàmakùayà gatiþ  /
agniprave÷aü yaþ kuryàd devatãrthe yudhiùñhira  // RKS_75.18 //
rudraloke vaset tàvad yàvad àhåtasamplavam  /
evaü snànaü japo homaþ svàdhyàyo devatàrcanam  // RKS_75.19 //
sukçtaü duùkçtaü vàpi tatra tãrthe 'kùayaü bhavet  /
etàvad vidhir uddiùñà utpatti÷ caiva bhàrata  // RKS_75.20 //
devatãrthasya caritaü sarvatãrtheùv anuttamam  // RKS_75.21 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe devatãrthamahimànuvarõano nàma pa¤casaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 76

màrkaõóeya uvàca:
tatogacchec ca ràjendra guhàvàsãti cottamam  /
yatra siddho mahàdevo guhàvàsãti ÷aïkaraþ  // RKS_76.1 //

yudhiùñhira uvàca:
kena kàryeõa viprendra guhàvàsãti ÷aïkaraþ  /
etad vistarataþ sarva kathayasva mamànagha  // RKS_76.2 //
÷rotum icchàmy ahaü deva sarvaü kautåhalaü hi me  /

màrkaõóeya uvàca:
mahàpra÷naþ kçto màü yo mahàpràj¤a nare÷vara  // RKS_76.3 //
puràõe vistaro 'py asya na ÷akyo hi mayàdhunà  /
vçddhabhàvàt kathayitum ahaü ca bahukàlikaþ  // RKS_76.4 //
pårva dàruvane viprà vasanti sma suraiþ samàþ  /
brahmacàrã gçhastha÷ ca vànaprastho yatis tathà  // RKS_76.5 //
svadharmaniratànàü ca kathitaü paramaü padam  /
tàvadvasantasamaye kasmiü÷cit kàraõàntare  // RKS_76.6 //
vimànastho mahàdevo gamyamànomayà saha  /
dadar÷a ca janàvàsaü vedadhvanininàditam  // RKS_76.7 //
agatàgatasaüvàsaü sarvapàpakùayaü karam  /
taddçùñvà muditàü devãü harùagadgadayà girà  // RKS_76.8 //
uvàca vacanaü devo dçùñvà tàpasayoùitaþ  /
nànyaü devaü na vai dharmaü dhyàyanti himanandini  // RKS_76.9 //
etac chrutvà paraü vàkyaü devadevena bhàùitam  /
kautåhalasamàviùñà ÷aïkaraü punar abravãt  // RKS_76.10 //
yat tvayoktaü mahàdeva patidharmaparàstriyaþ  /
tàsàm anaïgo bhåtvà tvaü caritraü kùobhaya prabho  // RKS_76.11 //

mahàdeva uvàca:
tvayoktaü vacanaü devi na caitad rocate priye  /
bràhmaõà hi mahàbhàgà na teùàü vipriyaü caret  // RKS_76.12 //
manyupraharaõà viprà÷ cakrapraharaõo hariþ  /
cakràt tãkùõataro manyus tasmàd vipraü na kopayet  // RKS_76.13 //
na te devà na te lokàs te nàgà nàsuràs tathà  /
dç÷yante ca tribhir lokair etair uùñair na va¤citàþ  // RKS_76.14 //
teùàü kùobhakaraþ pràyaþ svargabhogaphalacyutaþ  /
yeùàü tuùñà mahàbhàgà bràhmaõàþ kùitidevatàþ  // RKS_76.15 //
teùàü dharmas tathàrtha÷ ca kàmo mokùo na saü÷ayaþ  /
evaü j¤àtvà mahàbhàge àgrahastyajyatàm ayam  // RKS_76.16 //
etal lokaviruddhaü hi yadãcchasi va÷e sukham  /

devy uvàca:
nàhaü te dayità deva nàhaü te va÷avartinã  // RKS_76.17 //
anyàyadharùaõàü càtra sarvàsàü kuru suvrata  /
lokàloke mahàdeva a÷akyaü nàsti te vibho  // RKS_76.18 //
kriyatàü mama devaitatparaü kautåhalaü prabho  /
evam ukto mahàdevo devyàþ priyahite rataþ  // RKS_76.19 //
kçtvà kàpàlikaü råpaü yayau dàruvanaü prati  /
mahàhinàü jañàjåñaü niyamya ÷a÷ibhåùaõaþ  // RKS_76.20 //
kaïkatràõaü paraü kçtvà tathà sauvarõakuõóale  /
vyàghracarmaparãdhàno hàrakeyårabhåùitaþ  // RKS_76.21 //
nåpuràràvanirghoùaiþ kampayaü÷ ca vasundharàm  /
mahàóamarughoùeõa vãraghaõñàninàdinà  // RKS_76.22 //
prabhàtasamaye pràpte tatra dàruvanaü gata  /
tàvad viprajanaþ sarvaþ puùpamålaphalà÷anaþ  // RKS_76.23 //
nirgato bahubhiþ sàrdhaü pañhyamàna itas tataþ  /
taddçùñvà mahadà÷caryaråpaü devasya bhàrata  // RKS_76.24 //
yuvatãjanaþ pramatta÷ ca kàmena kaluùãkçtaþ  /
suråpaü paramaü dçùñvà sarvàs tà÷ ca varànanàþ  // RKS_76.25 //
kle÷abhàvaü tadàgacchan yà÷ ca dàruvane striyaþ  /
vikàrà bahavas tàsàü devaü dçùñvà manojavam  // RKS_76.26 //
saüjàtà viprapatnãnàü tàü ÷çõuùva nçpottama  /
paridhànaü na jànanti paribhraùñaü karodyatàþ  // RKS_76.27 //
dàtukàmà tathà bhaikùyaü ceùñituü naiva ÷akyate  /
kàcid dçùñvà mahàdevaü råpayauvanagarvità  // RKS_76.28 //
utsaïge saüsthitaü vàlaü patitaü vyasmarat tataþ  /
kàmabàõahatà cànyà bàhubhyàü pãóati stanau  // RKS_76.29 //
niþ÷vasantã tathà cànyà na kiücit parijalpate  /
evam akùobhayat sarvà mahe÷aþ patidevatàþ  // RKS_76.30 //
càlitàstà viditvà tu nirjagmur dvàrisatvaràþ  /
saücitàþ paramaü kçtvà sarvà devo mahe÷varaþ  // RKS_76.31 //
kùobhayitvà gaõaü strãõàü gata÷ càdar÷anaü ca tam  /
tato vipragaõaþ sarvaþ samàyàto dadar÷a ha  // RKS_76.32 //
kùobhitaü strãjanaü sarvaü hareõa krodhamàvi÷at  /
krodhàviùño dvijaþ ka÷cid daõóam udyamya dhàvati  // RKS_76.33 //
kuñhàrahasto hy aparas tathànyo darbhamuùñimàn  /
ita÷ceta÷ca te sarve bhramitvà tac ca kànanam  // RKS_76.34 //
ekãbhåtà mahàtmàno vyàjahu÷ ca ruùà giram  /
yadi dattaü hutaü kiücid guravastoùità yadi  // RKS_76.35 //
tena satyena devasya liïgaü patatu bhåtale  /
evaü satyaprabhàveõa vacanena dvijanmanàm  // RKS_76.36 //
devasya pa÷yato liïgaü patitaü dharaõãtale  /
hàhàkàro mahànàsãl lokàloke tu bhàrata  // RKS_76.37 //
devasya patitaü liïgaü jagaty eva mahàkùayam  /
patamànasya liïgasya ÷abdo 'bhåt tatra dàruõaþ  // RKS_76.38 //
patanti parvatàgràõi ÷oùam àyànti sàgaràþ  /
devasya patite liïge vimànair devadànavàþ  // RKS_76.39 //
sametya sahitàþ sarve brahmaõà parameùñhinà  /
kçtà¤jalipuñà devaü stuvanti vividhaiþ stavaiþ  // RKS_76.40 //
tatas tuùño jagannàtho devànàü varado 'bhavat  /
devo 'pi patite liïge ÷àpena dharaõãtale  // RKS_76.41 //
gatvà dàruvanaü vipràüs toùayàmàsa bhàrata  /
vi÷vàmitro va÷iùñhàdyà jàbàlir atha kà÷yapaþ  // RKS_76.42 //
sametya sahitàþ sarve tam åcus tripuràntakam  /
mahàjano 'pi balavàn nàvaj¤eyaþ sure÷varaþ  // RKS_76.43 //
kùàntiyukto 'pi bhåtvà ca bhaviùyasi gataklamaþ  /
vidhvaüsità vipradàrà yad etal liïgam uttamam  // RKS_76.44 //
patitaü te mahàdeva etat puõyaü bhaviùyati  /
tatpuõyaü nàgnihotreõa agniùñomair na labhyate  // RKS_76.45 //
yaccharma rudra pràpsyanti mànavà liïgapåjayà  /
devànàü caiva yakùàõàü gandharvoragarakùasàm  // RKS_76.46 //
vacanena tu vipràõàm etat puõyaü bhaviùyati  /
brahmaviùõvindrarudràõàü dar÷anena ca yatphalam  // RKS_76.47 //
tatphalaü tasya liïgasya dar÷ane sakalaü labhet  /
evam ukto jagannàthaþ praõipatya dvijottamàn  // RKS_76.48 //
mudà paramayà yuktas tàü÷ caiva pratyabhàùata  /
bràhmaõà jaïgamaü tãrthaü nirjalaü sarvakàmikam  // RKS_76.49 //
yeùàü vàkyodayenaiva ÷uddhyanti malanà janàþ  /
kiücit tãrthaü na hi kùetramåùaraü gahvaràõi ca  // RKS_76.50 //
bràhmaõàc chreùñham uddiùñaü yatra gatvà vi÷uddhyati  /
pçthivyàü yàni tãrthàni gaïgàdyàþ saritas tathà  // RKS_76.51 //
ekasyà vipravàkyasya kalà nàrhanti ùoóa÷ãm  /
abhinandya dvijàn sarvàn anuj¤àto mahànçùiþ  // RKS_76.52 //
tato 'gàc ca mahàdevo narmadàtañam uttamam  /
parama vratam àsthàya guhàvàsaü mahàrbudam  // RKS_76.53 //
maunaü cacàra bhagavà¤japadhyànarataþ sadà  /
samàpte niyame tàta sthàpayitvà mahe÷varam  // RKS_76.54 //
vandyamànaþ suraiþ sàrdhaü kailàsam agamat prabhuþ  /
narmadàyàs tañe yena sthàpitaþ parame÷varaþ  // RKS_76.55 //
tenaiva kàraõenàsau narmade÷varamuttamam  /
yad yad àcarati ÷reùñhas tattad evetaro janaþ  // RKS_76.56 //
sa yatpramàõaü kurute lokas tad anuvartate  /
tatra tãrthe naraþ snàtvà vidhinà sujitendriyaþ  // RKS_76.57 //
arcayitvà mahàdevam a÷vamedhaphalaü labhet  /
pitçbhyo dadate yas tu tilapuùpaku÷odakam  // RKS_76.58 //
trisaptapuruùàs tasya svarge pàõóava modante  /
yas tu bhojayate vipràn yathà÷aktyà narottamaþ  // RKS_76.59 //
tasya tãrthaprabhàveõa dattaü bhavati càkùayam  /
suvarõaü rajataü vàpi bràhmaõebhyo yudhiùñhira  // RKS_76.60 //
dadate toyam àspç÷ya so 'gniùñomaphalaü labhet  /
aùñamyàü ca caturda÷yàü påjayec ca vi÷eùataþ  // RKS_76.61 //
narmade÷varam àsàdya avàptaü janmanaþ phalam  /
agnive÷e jale vàpi anà÷akamçta÷ ca yaþ  // RKS_76.62 //
anivartikà gatis tasya yathà me ÷aïkaro 'bravãt  /
etat kãrtayate yas tu narmade÷varam uttamam  // RKS_76.63 //
bhaktyà ÷çõoti yo ràjann a÷vamedhaphalaü labhet  // RKS_76.64 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe dàruvanaprasaïge narmade÷varakãrtanaü nàma ùañsaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 77
tato gacchec ca ràjendra kapilàtãrtham uttamam  /
snànamàtraþ prasaïgena narmade÷varakãrtanam  // RKS_77.1 //
tasmiüs tãrthe tu ràjendra kapilàü yaþ prayacchati  /
yàvanti romakåpàni tatprasåtikuleùu ca  // RKS_77.2 //
tàvanty abdasahasràõi viùõuloke mahãyate  /
jale vàgniprave÷e và athavàna÷ake naraþ  // RKS_77.3 //
tatra tãrthe mçto yas tu na garbhe jàyate kvacit  /
eva hi vidhir uddiùñaþ sakalo nçpasattama  // RKS_77.4 //
tãrthasya ca phalaü puõyaü kim anyat paripçcchasi  /
dhanyaü ya÷asyam àyuùyaü sarvaduþkhaghnam uttamam  // RKS_77.5 //
etac chrutvà naro ràjan sarvapàpaiþ pramucyate  /
tato gacchet tu ràjendra kara¤je÷varam uttamam  // RKS_77.6 //
tatra siddho mahàbhàga daityo vai lokavi÷rutaþ  /

yudhiùñhira uvàca:
ko 'sau siddho mahàbhàga tatra tãrthe mahàtapàþ  // RKS_77.7 //
kasya putro 'tha kiükàryaü kàlaþ kaþ kathaya dvija  /

màrkaõóeya uvàca:
purà càdiyuge ràjan mànaso brahmaõaþ sutaþ  // RKS_77.8 //
vedavedàïgatattvaj¤o marãcir nàma nàmataþ  /
tasyà 'pi ka÷yapo ràjan kàlena mahatànagha  // RKS_77.9 //
putro 'tha mànaso jàtaþ sàkùàd brahmeva càparaþ  /
kùamà damà dayà dànaü satyaü ÷aucam athàrjavam  // RKS_77.10 //
marãces tu guõàs tv ete santi bhànti ca bhàrata  /
evaü guõagaõàþ kãrtiþ ka÷yape dvijasattame  // RKS_77.11 //
j¤àtvà prajàpatir dakùo bhàryàrthe svasutàü dadau  /
aditir vai danu÷ caiva tathà hyekàda÷à paràþ  // RKS_77.12 //
yàsàü putrà÷ ca pautrà÷ ca jàtà bhràtarasaükhyakàþ  /
aditir janayàmàsa putrànindrapurogamàn  // RKS_77.13 //
nàgàn pretapi÷àcàü÷ ca patatrãn yakùaràkùasàn  /
siühavyàghravaràhàü÷ ca anyà ity evam àdayaþ  // RKS_77.14 //
jàtàs tasya mahàbàho ka÷yapasya prajàpateþ  /
yais tu lokatrayaü vyàptaü sthàvaraü jaïgamaü mahat  // RKS_77.15 //
tathànya÷ ca mahàbhàgo danoþ putro vyajàyata  /
sarvalakùaõasampannaþ kara¤jo nàma nàmataþ  // RKS_77.16 //
baler iva mahàbhàga cacàra sumahat tapaþ  /
vareõa chandayàmàsa tripuràntakaraþ prabhuþ  // RKS_77.17 //
bhoþ kara¤ja mahàsattva parituùño 'smi te 'nagha  /
varaü vçõãùva bhadraü te yat te manasi vartate  // RKS_77.18 //

kara¤ja uvàca:
yadi tuùño 'si me deva tripuràntakara prabho  /
tataþ putrai÷ ca pautrai÷ ca sahitaü me dhanaü kuru  // RKS_77.19 //
tathety uktvà mahàdeva umayà sahitas tadà  /
vçùàråóho gaõaiþ sàrdhaü tatraivàntaradhãyata  // RKS_77.20 //
gate càdar÷anaü deve so 'pi daityo mudànvitaþ  /
svanàmnà ca mahàdevaü sthàpayitvà gçhaü yayau  // RKS_77.21 //
tadà prabhçti tattãrthaü kara¤je÷varam uttamam  /
snànamàtro naro ràjan mucyate brahmahatyayà  // RKS_77.22 //
tasmiüs tãrthe mahàràja tarpayet pitçdevatàþ  /
so 'gniùñomasya yatpuõyaü phalaü pràpnoty asaü÷ayam  // RKS_77.23 //
anà÷akaü tu yaþ kuryàt tasmiüs tãrthe narottama  // RKS_77.24 //
athàgnau ca jale pràõàn bhåtale vàpi yas tyajet  /
svarge sa tu vasen nånaü varùàõàm ayutadvayam  // RKS_77.25 //
dhanavàn sukule cànte jàyate vipule kule  /
vedavedàïgatattvaj¤aþ sarva÷àstravi÷àradaþ  // RKS_77.26 //
ràjà và ràjatulyo và jàyate nàtra saü÷ayaþ  /
putrapautrasamàyuktaþ sarvavyàdhivivarjitaþ  // RKS_77.27 //
etat te sarvamàkhyàtaü yat tvaü màü paripçcchasi  /
tãrthasya tu phalaü yuktyà sarvadàneùu bhàrata  // RKS_77.28 //
etat puõyaü pàpaharaü dhanyaü duþkhapraõà÷anam  /
pañhatàü ÷çõvatàü caiva tãrthamàhàtmyam uttamam  // RKS_77.29 //
yas tu ÷ràvayate ÷ràddhe sa tatpitçparàyaõaþ  /
akùayaü tasya sarvaü syàc chaïkaras tv idam abravãt  // RKS_77.30 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kara¤je÷varamahimànuvarõano nàma saptasaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 78
atha aùñasaptatitamo 'dhyàyaþ


màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra kuõóale÷varam uttamam  /
yatra siddhiü gato devaþ kuõóadhàro nçpottama  // RKS_78.1 //
tapaþ kçtvà tu vipulaü suràsurabhayaü karam  /
kuõóadhàro mandarasthaþ krãóate sa nçpottama  // RKS_78.2 //

yudhiùñhira uvàca:
kasyànvaye samutpannaþ kasya putro mahàmatiþ  /
tapas taptvà suvipulaü toùito yena ÷aïkaraþ  // RKS_78.3 //
etad vistaratas tàta kathayasva mamànagha  /

màrkaõóeya uvàca:
purà tretàyuge ràjan paulastyo nàma vi÷ravàþ  // RKS_78.4 //
upaye me mahàbhàga bharadvàjasutàü nçpa  /
putraþ putraguõairyuktas tasyàü jàto dhanaü jayaþ  // RKS_78.5 //
jàtamàtraü sutaü j¤àtvà brahmà lokapitàmahaþ  /
cakàra nàma suprãta çùidevasamanvitaþ  // RKS_78.6 //
yasmàd vi÷ravaso jàto mama pautratvam àgataþ  /
tasmàd vai÷ravaõo nàma mayà dattaü tavànagha  // RKS_78.7 //
yaþ svayaü sarvadevànàü dhanagoptà bhaviùyati  /
caturtho lokapàlànàm akùayo yakùapo 'pi và  // RKS_78.8 //
yakùo yakùàdhipaþ ÷reùñhaþ kuõóadhàro 'bhavat sutaþ  /
susvaüråpavayaþ pràpya màtàpitroranuj¤ayà  // RKS_78.9 //
tapa÷ cakàra vipulaü narmadàtãram à÷ritaþ  /
yatra vyàghre÷varaü liïgaü vyàghrakheñakam uttamam  // RKS_78.10 //
kuõóadhàreõa tatraiva tapas taptaü sudàruõam  /
grãùme pa¤càgnimadhyastho varùàsvàsàrathàraõaþ  // RKS_78.11 //
÷i÷ire jalamadhyastho vàyubhakùaþ ÷ataü samàþ  /
evaü varùa÷ate pårõe ekàïguùñho 'bhavat tataþ  // RKS_78.12 //
cakravad bhramate såryamabhito bharatarùabha  /
caturthe pa¤came tàvat tutoùa vçùavàhanaþ  // RKS_78.13 //
varaü vçõãùva he vatsa yat te manasi rocate  /
tad dadàmi na sandehas tapasà toùito hy aham  // RKS_78.14 //

kuõóadhàra uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaditsur ihàgataþ  /
tato mannàmakaü liïgaü tãrthaü caitad bhavatv iti  // RKS_78.15 //
tathetyuktvà mahàdevaþ somo 'ntardhànamàgamat  /
jagàmà kà÷am àvi÷ya kailàsaü dharaõidharam  // RKS_78.16 //
gate càdar÷ana deva so 'pi yakùo mudànvitaþ  /
sthàpayàmàsa deve÷aü kuõóale÷varamuttamam  // RKS_78.17 //
alaükçtvà gajaü dhenuü dhåpapuùpavilepanaiþ  /
vitànai÷ càmarai÷ chatrais tathaiva liïgapåjanaiþ  // RKS_78.18 //
tarpayitvà dvijàn samyag annapànàdi bhåùaõaiþ  /
prãõayitvà mahàdevaü tataþ svabhavanaü yayau  // RKS_78.19 //
tadà prabhçti tat tãrthaü triùu lokeùu vi÷rutam  /
yudhiùñhira paraü puõyaü kuõóale÷varasaüj¤akam  // RKS_78.20 //
tatra tãrthe tu yaþ ka÷cid upavàsaparàyaõaþ  /
arcayed devam ã÷ànaü sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_78.21 //
suvarõaü rajataü vàpi maõiü mauktikam eva ca  /
bràhmaõebhyo dadàtyatra sa mukhyo modate divi  // RKS_78.22 //
tatra tãrthe naraþ snàtvà çgyajuþ sàmasu dvijaþ  /
çcam ekàü japitvà ca caturvedaphalaü labhet  // RKS_78.23 //
tasmiüs tãrthe tu godànam annadànam athàpi và  /
yaþ prayacchati viprebhyas tatphalaü ÷çõu pàõóava  // RKS_78.24 //
yàvanti tasya romàõi tatprasåtikuleùu ca  /
tàvad varùasahasràõi svargaloke mahãyate  // RKS_78.25 //
svargavàso bhavet tasya putrapautrasamanvitaþ  /
tasmiüs tãrthe mahàbhàga vyàghra÷ caiva pipàsitaþ  // RKS_78.26 //
niùàdànàü bhayenaiva añavyàmañati svayam  /
niùàdànàü bharyair naùñaþ patito narmadàjale  // RKS_78.27 //
jalapluto mahàbhàga liïgaråpadharo 'bhavat  /
ukta÷càkà÷avàõyà vai vyàghre÷varam anuttamam  // RKS_78.28 //
påjyaü vai triùu lokeùu khyàtiü yàsyaty asaü÷ayam  /
tatra tãrthe naraþ snàtvà tal liïgam arcayet tu yaþ  // RKS_78.29 //
brahmahatyàdipàpebhyo mucyate nàtra saü÷ayaþ  /
etat te kathitaü ràjan kuõóale÷varam uttamam  // RKS_78.30 //
÷ravaõàt kãrtanàd asya gosahasraphalaü labhet  // RKS_78.31 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kuõóale÷varamahimà anuvarõanonàma aùñasaptatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 79

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra pippale÷varam uttamam  /
yatra siddho mahàyogã pippalàdo mahàtapàþ  // RKS_79.1 //

yudhiùñhira uvàca:
pippalàdasya caritaü ÷rotumicchàmy ahaü prabho  /
màhàtmyaü tasya tãrthasya yatra siddho mahàtapàþ  // RKS_79.2 //
kasya putro mahàbhàga kimarthaü taptavàüs tapaþ  /
etad vistarataþ sarvaü kathayasva mamànagha  // RKS_79.3 //

màrkaõóeya uvàca:
mithilàstho mahàbhàga vedavedàïgapàragaþ  /
yàj¤avalkya÷ ca purata÷ cacàra vipulaü tapaþ  // RKS_79.4 //
tàpasã tasya bhaginã yàj¤avalkyasya dhãmataþ  /
cacàra sàpi tatrasthà ÷u÷råùantã mahattapaþ  // RKS_79.5 //
tatas tv ekasmin samaye snàtàhani rajasvalà  /
antarvàsaü kçtavatã dçùñvà karkañakaü rahaþ  // RKS_79.6 //
yàj¤avalkyo 'pi tad ràtrau paridhànena tena vai  /
svapnaü dçùñvàtyajac chukraü prabhàte 'nvaiùayat punaþ  // RKS_79.7 //
tata sà bràhmaõã tàta kim anveùyasi bhàrata  /
kena kàryaü tava vibho vadasva mama tattvataþ  // RKS_79.8 //

yàj¤avalkya uvàca:
apavitro mayà bhadre svapno dçùño 'dya vai ni÷i  /
÷uklaü me càtra vastraü svaü nikùiptaü tan na dç÷yate  // RKS_79.9 //
tacchrutvà bràhmaõã vàkyaü bhãtabhãtàbhavan nçpa  /
tadvastraü tu mayà brahman snàtvàntardhànakaü kçtam  // RKS_79.10 //
tasyàs tad vacanaü ÷rutvà hàhetyuktvà mahàtapàþ  /
papàta sahasà bhåmau chinnamåla iva drumaþ  // RKS_79.11 //
kim etad iti jalpantam àkà÷àd vàgvinirgatà  /
toùayantã ca taü vipraü provàca nçpate tadà  // RKS_79.12 //
nàsya doùo mayà dçùñas tava caiva ÷ubhavrate  /
tava garbhodayo yena tatra daivaü paràyaõam  // RKS_79.13 //
na vinà÷o 'sya kartavyo yàvat kàlasya paryayaþ  /
tatheti vrãóità sà ca durmaneti vimànataþ  // RKS_79.14 //
pàlayàmàsa taü garbhaü yàvat putro vyajàyata  /
jàtamàtraü tu taü garbhaü kathayitvà na kaücana  // RKS_79.15 //
a÷vasthavçkùamàsàdya sotsasarja mahãtale  /
yàni sattvàni lokeùu sthàvaràõi caràõi vai  // RKS_79.16 //
tàni vai pàlayantv enaü bàlakaü tyajati sma sà  /
evamuktvà tataþ sàdhvã bràhmaõã nçpasattama  // RKS_79.17 //
yathàgataü jagàmàtha sàvasthàya muhårtakam  /
pàdau pàõã vinikùipya vimçjya nayane ÷åbhe  // RKS_79.18 //
àsyaü ca vikçtaü kçtvà rurodoccairanàthavat  /
tena ÷abdena vitrastàþ sthàvarà jaïgamà÷ ca ye  // RKS_79.19 //
akampayat mahãü tàta sa÷ailavanakandaràm  /
tato j¤àtvà mahadbhåtaü kùudhàviùñaü dvijarùabham  // RKS_79.20 //
na jahàti naga÷ chàyàmàrpayac ca tataþ payaþ  /
àpyàyitas tatas tena amçtenaiva bhàrata  /
tataþ sa cintayàviùño nirmame grahagocaram  // RKS_79.21 //
tena krårasam àcàraþ kråradçùñyà nirãkùitaþ  /
papàta sahasà bhåmau ÷anai÷càrã ÷anai÷caraþ  // RKS_79.22 //
÷anai÷caraü bàlako 'pi pàdenaiva paràmç÷at  /
pãóitaþ so 'pi bàlena uvàca vacanaü tadà  // RKS_79.23 //
kiü mayà 'pakçtaü vipra pippalàda mahàmune  /
niùkràman gagane caiva pàtito dharaõãtale  // RKS_79.24 //
sauriõàpy evam uktas tu pippalàdo mahàmuniþ  /
krodharåpo 'bravãd vàkyaü tac chçõuùva naràdhipa  // RKS_79.25 //
pitçmàtçvihãnasya bàlabhàvasya durmate  /
pãóàü karoùi kasmàt tvaü saure tvam ava÷eùitaþ  // RKS_79.26 //

÷anai÷cara uvàca:
krårasvabhàvasaüjàtà mama dçùñi dvijottama  /
mu¤ca tvaü màü ca kartàhaü yad bravãùi na saü÷ayaþ  // RKS_79.27 //

pippalàda uvàca:
adya prabhçtibàlànàü janmataþ ùoóa÷ãþ samàþ  /
pãóà tvayà na kartavyà eùa te samayaþ paraþ  // RKS_79.28 //
evam astv iti taü coktvà prajagàma yathàgataþ  /
devamàrgaü ÷anai÷càrã praõamya çùisattamam  // RKS_79.29 //
tata÷ càdar÷anaü tatra gatavàn sa mahàgrahaþ  /
vicintayàna÷ caikàkã krodhena kaluùãkçtaþ  // RKS_79.30 //
àgneyãü hi di÷aü dhyàtvà janayàmàsa pàvakam  /
kçttvà màüsaü juhàvàgnau kriyàsambhavatattvataþ  // RKS_79.31 //
tàvac ca janità kçtyà jvàlàmàlàvibhåùità  /
hutabhuksadç÷àkàrà kiükaromãti càbravãt  // RKS_79.32 //
÷oùayàmi samudraü kiü cårõayàmi ca parvatam  /
bhåmiü ca veùñayàmãha pàtayitvà nabhastalam  // RKS_79.33 //
kasya mårdhni patiùyàmi ghàtayàmi ca kaü dvija  /
÷ãghramàdi÷a me kàryaü na kàlàtikramo bhavet  // RKS_79.34 //
tasyàs tad vacanaü ÷rutvà pippalàdo mahàtapàþ  /
krodharaktàntanayana idaü vacanam abravãt  // RKS_79.35 //
mahatà krodhavegena mayà tvaü cintità ÷ubhe  /
pità me yàj¤avalkyas tu taü tvaü ghàtaya màciram  // RKS_79.36 //
evamuktà tu sà ÷ãghraü sphuñantãva nabhas talam  /
mithilàstho mahàpràj¤o yatra tepe mahàtapàþ  // RKS_79.37 //
yàvat pa÷yati diïmàrgaü jvalanàrkasamaprabham  /
yàj¤avalkyo mahàtejàs tadbhåtaü samupasthitam  // RKS_79.38 //
tàü dçùñvà sahasàyàntãü bhãtabhãto mahàmuniþ  /
bhåtenàkramito vipro janakaü nçpatiü yayau  // RKS_79.39 //
÷araõàrtham anupràptaü viddhi màü nçpasattama  /
mahàbhåtàc ca màü rakùa yadi ÷aknoùi mànada  // RKS_79.40 //

ràjovàca:
brahmatejobhavam bhåtam anivàryaü duràsadam  /
prabhur naivàdya ÷aknomi anyaü gaccha mahàmate  // RKS_79.41 //
tata÷ cànyaü nçpa÷reùñhaü ÷araõàrthã mahàtapàþ  /
jagàma tena caivokta indrasya ÷araõaü yayau  // RKS_79.42 //
devaràja namaste 'stu mahàbhåtàc ca rakùa màm  /
tasya tad vacanaü ÷rutvàbravãd indras tadà vacaþ  // RKS_79.43 //
na ca ÷aktaþ paritràtuü brahmatejo hi duþsaham  /
tata÷ ca brahmabhavanaü bràhmaõo brahmavittamaþ  // RKS_79.44 //
jagàma viùõubhavanaü ÷akto 'pi tyaktavàn bhayàt  /
tataþ sa paramodvigno nirà÷o jãvite nçpa  // RKS_79.45 //
anugamyamàno bhåtena agacchac ca mahe÷varam  /
tasya yogabalopeto mahàdevasya pàõóava  // RKS_79.46 //
nakhamàüsàntare lupto yathà devo na pa÷yati  /
adçùñam agamad bhåtaü jvalanàrkasamaprabham  // RKS_79.47 //
mu¤ca mu¤ceti puruùa mu¤ce÷varam uvàca ha  /
evam ukto mahàdevas tena bhåtena bhàrata  // RKS_79.48 //
yogãndraü dar÷ayàm àsa nakhamàüsàntare sthitam  /
saüsthàpya kçtyàü bhåte÷o jvalatkàlànalaprabhàm  // RKS_79.49 //
uvàca mà bhaistvaü vipra mà ca gaccha mahàmune  /
tatas taü såkùmadehasthaü mahàdevo 'bravãd idam  // RKS_79.50 //
kimasya tvaü mahàbhåta kartà kçtya vadasva me  /

kçtyovàca:
krodhadãptena deve÷a pippalàdena cintità  // RKS_79.51 //
asya dehe patiùyàmi ahiüsyàü viddhi màü prabho  /
etac chrutvà mahàdevo bhåtasya vadanàc cyutam  // RKS_79.52 //
variùñhaü bandhayàmàsa yàj¤avalkyasya ghàtakam  /
yogã÷varaü taü viprendraü dattvàbhãtiü yudhiùñhira  // RKS_79.53 //
visarjayitvà devas taü tatraivàntaradhãyata  /
preùayitvà tu taü bhåtaü pippalàdo 'pi durmanàþ  // RKS_79.54 //
màtàpitçvihãnas tu narmadàtañam à÷ritaþ  /
ekaniùñho niràhàro varùàõi ùoóa÷aiva tu  // RKS_79.55 //
toùayàmàsa deve÷am umayà saha ÷aïkaram  /

hara uvàca:
parituùño 'smi te vipra tapasànena suvrata  // RKS_79.56 //
varaü vçõãùva te dadyàü manasàbhãpsitaü ÷ubham  /

pippalàda uvàca:
yadi me bhagavàüs tuùño yadi deyo varo mama  // RKS_79.57 //
atra sannihito deva mama nàmnà ca ÷aïkara  /
evam uktas tathety uktvà pippalàdaü mahàmunim  // RKS_79.58 //
jagàmàdar÷anaü devo bhåtasaïghair niùevitaþ  /
pippalàdo gate deve snàtvà tatra mahàmbhasi  // RKS_79.59 //
sthàpayitvà mahadevaü jagàmottaraparvatam  /
tatra tãrthe naro bhaktyà snàtvà mantrayuto nçpa  // RKS_79.60 //
tarpayitvà pitén devàn påjayitvà mahe÷varam  /
a÷vamedhasya yaj¤asya phalaü pràpnoty anuttamam  // RKS_79.61 //
mçto rudrapuraü yàti pippale÷varasannidhau  /
athavà bhojayed vipràn pitén uddi÷ya bhaktitaþ  // RKS_79.62 //
dvàda÷àbdasahasràõi tçptà gacchanti sadgatim  /
saünyàsena tu yaþ ka÷cit tatra tãrthe tanuü tyajet  // RKS_79.63 //
anivartikà gatis tasya yathà me ÷aïkaro 'bravãt  /
etat sarvaü samàkhyàtaü yat tvaü màü paripçùñavàn  // RKS_79.64 //
màhàtmyaü pippalàdasya pippale÷varam uttamam  /
etat puõyaü pàpaharaü dhanyaü duþkhapraõà÷anam  // RKS_79.65 //
pañhatàü ÷çõvatàü caiva sarvapàpapramocanam  // RKS_79.66 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe pippale÷varamahimànuvarõano nàmaikonà÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 80

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra vimale÷varam uttamam  /
tatra deva÷ilà ramyà mahàdevena bhàùità  // RKS_80.1 //
garjanaü kheñakaü nàma tatra deva÷ilà ÷ubhà  /
tatra snàtvà tu yo bhaktyà tarpayet pitçdevatàþ  // RKS_80.2 //
tasya te dvàda÷àbdàni sutçptà divi moditàþ  /
tasmiüs tãrthe tu yo bhaktyà bràhmaõàn påjayen nçpa  // RKS_80.3 //
svalpenàpi hi dànena tasya cànto na vidyate  /

yudhiùñhira uvàca:
kàni dànàni viprendra ÷astàni dharaõãtale  // RKS_80.4 //
yàni dattvà naro bhaktyà mucyate sarvakilbiùaiþ  /

màrkaõóeya uvàca:
suvarõaü rajataü tàmraü maõiü mauktikam eva ca  // RKS_80.5 //
bhåmidànaü tathà gàvo mocayanty aü÷umàn naram  /
tatra tãrthe tu yaþ ka÷cit kurute pràõasaükùayam  // RKS_80.6 //
rudraloke vaset tàvad yàvad àhåtasaüplavam  /
tataþ puùkariõãü gacchet kurukùetrasamàü nçpa  // RKS_80.7 //
pårvaü puùkariõã nàma kurukùetraü kalau smçtam  /
tatra snàtvà yajed devaü tejorà÷iü divàkaram  // RKS_80.8 //
çcam ekàü japet saumyaþ sàmavedaphalaü labhet  /
yajurvedasya japanaü çgvedasya tathaiva ca  // RKS_80.9 //
tryakùaraü và japen mantraü dhyàyamàno divàkaram  /
àdityahçdayaü japtvà mucyate sarvakilbiùaiþ  // RKS_80.10 //
tatra tãrthe tu yaþ snàtvà vidhinà påjayed dvijàn  /
tasya koñiguõaü dànaü jàyate nàtra saü÷ayaþ  // RKS_80.11 //
kàrtikyàü ca tathà màdhyàü vai÷àkhyàü tu vi÷eùataþ  /
amàvàsyàü vyatãpàte saükrame vaidhçtau ravau  // RKS_80.12 //
kurukùetre naraþ snàtvà rudrasyànucaro bhavet  /
anà÷ake jale hy agnau pa¤càgnau và tathàpi và  // RKS_80.13 //
tasmiüs tãrthe mçto yas tu sa yàti paramàü gatim  /
bràhmaõaþ kùatriyo vai÷yaþ ÷ådro và nçpasattama  // RKS_80.14 //
vihitaü karmakurvàõaþ sa gacchati satàü gatim  /

yudhiùñhira uvàca:
kiü japan mucyate vyàdher j¤àtvà varõaü dvijottama  // RKS_80.15 //
kiü kurvan mucyate pràõã yàti lokam anàmayam  /

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu ràjann avahita itihàsaü puràtanam  // RKS_80.16 //
guhyatãrthe samàsàdya bràhmaõo muktavàn yathà  /
purà dvijavara÷ càsãd govindo nàma nàmataþ  // RKS_80.17 //
tasya bhàryà susampannà bràhmaõã ca pativratà  /
tasyàü saüjanayàmàsa putram ekaü ca sundaram  // RKS_80.18 //
sa bàla eva bhavane krãóate ÷i÷ulãlayà  /
kadàcid bràhmaõa÷reùñhaþ kàùñhamànayituü gataþ  // RKS_80.19 //
vanàn nãtvà kàùñhabhàraü gçhe pa÷càc ca kùiptavàn  /
krãóann àste ÷i÷us tatra kàùñhabhàreõa pãóitaþ  // RKS_80.20 //
mamàra bàlakas tatra dvijo na j¤àtavàüs tadà  /
bràhmaõy api tadà tasmai na ÷a÷aüsa bhayàt tathà  // RKS_80.21 //
purnadvijaþ sa govindo vipinaü saüjagàma ha  // RKS_80.22 //

bràhmaõy uvàca:
ràvaõo brahmaõaþ pautras trailokyaü yasya ÷aïkate  /
sa hato ràmacandreõa saputràmàtyabàndhavaþ  // RKS_80.23 //
evaü putraü vinà saukhyaü martye nàke na vidyate  /
ya÷a àkhyàyitaü yasya svargàrthaü yasya bhàratã  // RKS_80.24 //
miùñànnaü bràhmaõasyàrthe svargavàso 'pi vidyate  /
putrotpattivinà÷àbhyàü nàparaü sukhaduþkhayoþ  // RKS_80.25 //
brahmahatyà÷vamedhàbhyàü nàparaü pàpapuõyayoþ  /
kiü bravãmãti he vatsa nànusaukhyaü sutaü vinà  // RKS_80.26 //
evaü bahuvidhaü duþkhaü pralapitvà punaþ punaþ  /
bàlaü gçhagate vipre saügopya bràhmaõã tathà  // RKS_80.27 //
evaü tasyàü vilapantyàü gatà ràtrir yudhiùñhira  /
bhåmyàü prasuptaü govindaü putra÷okena pãóità  // RKS_80.28 //
yàvan nirãkùate bhàryà bhartàraü duþkhapãóitam  /
kçmirà÷im ayaü tàvad govindaü nçpasattama  // RKS_80.29 //
duþkhàd duþkhatare magnà dçùñvà taü pàtakànvitam  /
evaü duþkhanimagnàyàþ ÷arvarã vigatà tadà  // RKS_80.30 //
punaþ pràtas tu govindo darbhàya ca vanaü gataþ  /
evaü na j¤àtavàn vipraþ kàùñhena ca hataü sutam  // RKS_80.31 //
gatà÷ ca divasàþ pa¤cabràhmaõyà gopitaü ca yat  /
pa÷upàlaþ pa¤came 'hni mahiùãruttamà÷ ca gàþ  // RKS_80.32 //
araõye mahiùãr muktvà gà÷ ca bhoktuü gçhaü gataþ  /
vij¤aptaþ pa÷upàlena govindo bràhmaõottamaþ  // RKS_80.33 //
yàvad bhakùàmy ahaü svàmin mahiùãr gà÷ ca rakùaya  /
tataþ sa tvarito gà÷ ca bràhmaõo mahiùãþ prati  // RKS_80.34 //
jagàma mahiùãr gà÷ ca viprasya tasya rakùataþ  /
dhàvamànasya gàva÷ ca mahiùyaþ saïgamaü gatàþ  // RKS_80.35 //
tatra praviùñàs tu jale nadyà revàsusaïgame  /
taj jalaü pãtamàtraü tu tvarayà tena vàritàþ  // RKS_80.36 //
akàmàt salilaü pãtvà prakùàlya nayane ÷ubhe  /
àjagàma tataþ pa÷càd bhavanaü dinasaükùaye  // RKS_80.37 //
bhuktvà duþkhànvito ràtrau govindaþ ÷ayanaü yayau  /
nidràbhibhåto duþkhena ÷rameõaiva tu kheditaþ  // RKS_80.38 //
punas taü càrdharàtre tu tasya bhàryà nirãkùate  /
kçmibhir veùñitaü gàtraü kvacit pa÷yaty aveùñitam  // RKS_80.39 //
punaþ sà vismayàviùñà tasya bhàryà guõànvità  /
uvàca duùkçtaü tasya sàdhvasàviùñacetanà  // RKS_80.40 //

bhàryovàca:
atãte pa¤came càhõi indhanaü kùipatà tu te  /
gçhe pa÷càt sthito bàlas tv aj¤àto ghàtitas tvayà  // RKS_80.41 //
mayà tat pàtakaü ghoraü tvat kçtaü na prakà÷itam  /
tena pracchannapàpena dahyamànà divàni÷am  // RKS_80.42 //
na sukhaü tava gàtrasya na ca pa÷yàmi càtmanaþ  /
nidrà praõaùñà me nàtha rati÷ caiva tvayà saha  // RKS_80.43 //
÷råyate mànave ÷àstre ÷loko gãto maharùibhiþ  /
smçtvà smçtvà ca taü ràtrau paritàpo na ÷àmyati  // RKS_80.44 //
kãrtanàn na÷yate 'dharmo vardhate 'sau ca gåhanàt  /
iha loke pare caiva pàpasyànto na vidyate  // RKS_80.45 //
evaü saücintyamànàhaü sthità ràtrau bhayàturà  /
kçmirà÷imayaü tvàü tu pa÷yàmi kathayàmi kim  // RKS_80.46 //
puna÷ ca kànta tvad dehaü bhråõahatyàkçmiplutam  /
kvacit tudanti te caiva kvacinnaùñàþ samantataþ  // RKS_80.47 //
etatsaüsmçtya saüsmçtya vimç÷antã punaþ punaþ  /
na jàne kàraõaü kiücit pçcchàmi kathayasva me  // RKS_80.48 //
taóàgaü vàpi saritaü tãrthaü và devatàlayam  /
yaü gato 'si prabhàvo 'yaü tasya nànyasya me matiþ  // RKS_80.49 //
evam uktas tv asau vipraþ kathayàmàsa bhàrata  /
bhàryayà pårvavçttàntaü ramamàõo nçpottama  // RKS_80.50 //
golulàyã nivçttyarthaü narmadà saïgamaü gataþ  /
nàbhimàtre jale magnas toyaü pãtaü yatheùñataþ  // RKS_80.51 //
nànyat tãrthaü vijànàmi narmadà ca saridvarà  /
evaü ÷rutvà ca tatsarvam upavàsaþ kçtaþ kùaõàt  // RKS_80.52 //
bhartrà saha gatà tatra saïgame varavarõinã  /
snàtvà vidhiprayuktena saïgame surapåjite  // RKS_80.53 //
tarpayàmàsa deve÷aü ÷aïkaraü ca sahomayà  /
pa¤càmçtaiþ snàpayitvà bràhmaõyà sahito dvija  // RKS_80.54 //
gandhamàlyàdidhåpai÷ ca naivedyai÷ ca su÷obhanaiþ  /
apåjayat tatra liïgaü devãü kàtyàyanãü ÷ubhàm  // RKS_80.55 //
ràtrau jàgaraõaü kçtvà bhartrà tena sahaiva sà  /
tataþ prabhàte vimale dvijaü sampåjya yatnataþ  // RKS_80.56 //
godànena hiraõyena vastreõànnena bhàrata  /
govindaþ påjayàmàsa sva÷aktyà bràhmaõaü ÷ubham  // RKS_80.57 //
ukta÷ càkà÷avàõyà tu tãrthaü guhyàvatã tv idam  /
guhye÷varaü tatra liïgaü pàtàlàdutthitaü tadà  // RKS_80.58 //
guhyàvatãnarmadayoþ saïgamo guõavànabhåt  /
muktapàpo gçhaü yàtaþ svabhàryàsahito dvijaþ  // RKS_80.59 //
etat tãrthaü pàpaharaü bàlahatyàpraõà÷anam  /
tatra snàtvà ca japtvà ca dattvà bràhmaõabhojanam  // RKS_80.60 //
upàsya ÷ràddhakaraõàt tilodakapradànataþ  /
nivasecchivaloke hi yàvad àhåta saüplavam  // RKS_80.61 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe guhyàvatãtãrthamahimànuvarõano nàmà÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 81

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra uttare narmadàtañe  /
meghanàdasamãpe tu vi÷varåpà saridvarà  // RKS_81.1 //
nirgatà vi÷varåpasya ÷arãràd upakurvataþ  /
purà dàruvane devo liïgahãnaþ kçto dvijaiþ  // RKS_81.2 //
narmadàtañam à÷ritya tapaþ kurvaüs tadà nçpa  /
vi÷varåpo 'bhavad devo nirgatà saritàü varà  // RKS_81.3 //
gatà sà narmadàtoyaü saïgamo guõavàn abhåt  /
tasmiüs tãrthe naraþ snàtvà sa bhave na punar bhavet  // RKS_81.4 //
tatra yat kriyate karma sarvaü tadakùayaü bhavet  /
sàrikà siddhim àyàtà patità tãrthasaïgame  // RKS_81.5 //
pårvam apsarasàü ÷reùñhà ÷akra÷àpàd akàmataþ  /
citràïgadena ramità kàcit kaùñamavàpa ha  // RKS_81.6 //
sàrikà bhava kalyàõi varùàõàü sà 'graviü÷atim  /
mçtvà tvaü narmadàtoye vi÷varåpà susaïgame  // RKS_81.7 //
vicitrà bahucàrvaïgã sa¤jàtà sàrikà nçpa  /
jàtismarà suràbhàvà narmadàtañam à÷rità  // RKS_81.8 //
tataþ kàle ca saüpràpte prajvàlya pàvakaü ÷ubham  /
praviùñà sà ÷ubhàcàrà vi÷varåpà susaïgame  // RKS_81.9 //
divyadehadharã ràjan pràptà ÷akrasya mandiram  /
etad antaram àsàdya sàrikàtãrthamucyate  // RKS_81.10 //
tatra yat kriyate karma ÷ràddhaü yaj¤aþ ÷ivàrcanam  /
sarvaü koñiguõaü vidyàn meghanàdasya dar÷anàt  // RKS_81.11 //
ava÷aþ svava÷o vàpi yas tu pràõàn parityajet  /
na tasya punaràvçttirghore saüsàrasàgare  // RKS_81.12 //
khyàtàni pa¤caliïgàni yàni dçùñvà ÷ivaü vrajet  /
mànavo manuja÷reùñha ÷çõu tàni yudhiùñhira  // RKS_81.13 //
meghanàdaü ca goùñhe÷aü vàgã÷aü kàkaóe÷varam  /
lakùe÷varaü pa¤caliïgàny ekàhe yas tu påjayet  // RKS_81.14 //
anenaiva ÷arãreõa sa naro hi ÷ivaü vrajet  /
koñiyaj¤aphalaü pràpya pa÷càn mokùamavàpnuyàt  // RKS_81.15 //
àkhyànaü kathayiùyàmi puràvçttaü tavànagha  /
dharmasenaþ purà ràjà ayodhyàdhipatirbalã  // RKS_81.16 //
dharmeõa ràjyaü kçtavàn yaj¤àü÷ ca bahudakùiõàn  /
÷çõvan sa dharma÷àstràõi narmadàcaritaü tathà  // RKS_81.17 //
÷rutvà vinirgato ràjà revàyà uttare tañe  /
meghanàdaü samabhyarcya snàtvà vai narmadàjale  // RKS_81.18 //
udgacchati dinakare a÷vàråóho nare÷varaþ  /
uttaràü di÷amà÷ritya gato goùñhe÷varaü ÷ivam  // RKS_81.19 //
yathàvidhànaü sampåjya vàgã÷varaü gatas tataþ  /
tatra snàtvà vidhànena påjayitvà ÷ivaü nçpaþ  // RKS_81.20 //
candanàgurukarpårair dhåpair dãpair vidhànakaiþ  /
a÷vàråóho nçpa÷reùñhaþ kàkaóe÷varam àgataþ  // RKS_81.21 //
taü prapåjya tato ràjà gatvà vai nàrmade jale  /
lakùe÷varaü påjayitvà sthitaü vai vidhipårvakam  // RKS_81.22 //
meghanàdaü tato gatvà sårya÷càstam upàgamat  /
dhyàtvà svayaü kàlaråpaü yàvat tiùñhati vai nçpaþ  // RKS_81.23 //
tàvad ghoro 'pi turago hy antarikùacaras tadà  /
divyadehadharaþ sa÷càpy apsarobhiþ samàvçtaþ  // RKS_81.24 //
vimàne devaràjasya yayàvindrapurãü sthitaþ  /
÷unã pçùñhe tu yà ràj¤astãrthayàtràü prakurvatã  // RKS_81.25 //
divyadehadharà sàpi vimànena gatà divi  /
dharmaseno 'pi tàü dçùñvà vismayàviùñacetanaþ  // RKS_81.26 //
a÷varåpaü jagàdàtha kim etad iti bhàrata  /
uvàcàkà÷ago vàcaü kathaü tvaü khidyase nçpa  // RKS_81.27 //
÷arãrajena kaùñena tapaþ sàdhyà vibhåtayaþ  /
pàdacàrã hi gaccha tvaü parapàdair gato hyasi  // RKS_81.28 //
bhåyo yàtràü prakuruùe tadà siddhim avàpsyasi  /
tato ràjà ca tasyàtha ÷rutvà tadvacanaü tadà  // RKS_81.29 //
punar dvitãyadivase prasthito liïgapåjanam  /
pa¤caliïgàn samabhyarcya samàyàtas tu narmadàm  // RKS_81.30 //
meghanàdaü yadàpa÷yad dvàre devaü ca dçùñavàn  /
pa¤cavaktraü da÷abhujaü trinetraü ÷ålapàõinam  // RKS_81.31 //
vçùàråóhaü jagadgarbhaü ÷a÷àïkakçta÷ekharam  /
dçùñvà taü devadeve÷aü tuùñàva parame÷varam  // RKS_81.32 //
jaya deva mahàdeva mahàpàtakanà÷ana  /
saüsàrasàgare magnaü màü samuddhara sàmpratam  // RKS_81.33 //

hara uvàca:
varaü vçõu mahàbhàga yat te manasi vartate  /
tad dadàmi na sandeha÷ ÷vibhakto hi putraka  // RKS_81.34 //
yadi tuùño 'si me deva tanmàü sahacaraü kuru  /
ekàhe pa¤caliïgàni påjayiùyati yo naraþ  // RKS_81.35 //
sa tavànucaro deva bhavatv eùa varo mama  /
dharmasenavacaþ ÷rutvà bhavatv evaü haro 'bravãt  // RKS_81.36 //
taü gçhãtvà tu ràjànaü kailàsaü sa jagàma ha  /
svadehasthaü cakàràsau dharmasenaü nçpaü nçpa  // RKS_81.37 //
etat te kathitaü ràjann itihàsaü puràtanam  /
÷ravaõàt kãrtanàd asya a÷vamedhaphalaü labhet  // RKS_81.38 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe pa¤caliïgamahimànuvarõano nàmaikà÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 82

màrkaõóeya uvàca:
athànyat kathayiùyàmi tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
mayårakukkuñaü nàma brahmahatyà vyapohanam  // RKS_82.1 //
mçkaõóasyà÷ramaü puõyaü narmadàdakùiõe tañe  /
mçkaõóo nàma bhåpàla çùiþ paramadhàrmikaþ  // RKS_82.2 //
tapas tepe mahàbhàga divyair varùasahasrakaiþ  /
tasyà÷ramapade ramye munayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_82.3 //
vasanti sma jalàhàràþ ÷uùkapatrakçtà÷anàþ  /
kecit tanna niràhàrà mokùopàyavicintakàþ  // RKS_82.4 //
etasminn antare ràjan gandharvau ÷akragàyanau  /
hetiprahetinàmànau gatau ÷akrasabhàü nçpa  // RKS_82.5 //
vadhårapsarasàü ÷reùñhà dçùñà tàbhyàü yudhiùñhira  /
dçùñamàtrau tu gandharvau kàmabàõaprapãóitau  // RKS_82.6 //
hetiþ kukkuña÷abdena prahetir barhiõas tathà  /
ghoùyamàõau sumadhuraü sàdayàmàsa tu ca tàm  // RKS_82.7 //
vçtrahà tad abhipràyaü j¤àtvà ÷àpaü dadau tavà  // RKS_82.8 //
pårõe divya÷ate varùe pa÷càd atràgamiùyathaþ  /
tiryagyonau tu saüpràptau gandharvau hi yudhiùñhira  // RKS_82.9 //
jàtismarau duràcàrau pakùiõau priyadar÷ãnau  /
sarvatãrthàny uttaran tau nàradaü ca dadar÷atuþ  // RKS_82.10 //

gandharvàv åcatuþ:
bhaviùyàvaþ ÷ubhàcàra brahmaputra tapodhana  /
karmaõà kena càvàü hi muktàvetau vadasva tat  // RKS_82.11 //

nàrada uvàca:
narmadà dakùiõe tãre mçkaõóasyà÷ramaü ÷ubham  /
tiryagyonivimokùaü ca tãrthaü hi paramaü matam  // RKS_82.12 //
jalàplutau narmadàyàþ sarvaü tatra bhaviùyati  /
tato hetiþ praheti÷ ca susnàtau divyaråpiõau  // RKS_82.13 //
ekena snànamàtreõa pakùiõau divyatàü gatau  /
snàtvà tu vidhinà 'nena dhyàtvà devaü sadà÷ivam  // RKS_82.14 //
uccàryyàghoramantraü tau sadà dhyànasthitau nçpa  /
etasminn antare ràjan pàtàlàdutthitaü ÷ubham  // RKS_82.15 //
÷atasåryaprakà÷aü hi liïgaü tatra yudhiùñhira  /
kukkuñe÷varam ekaü tu mayåre÷varam eva ca  // RKS_82.16 //
gandharvau tu vimànasthau gatau ÷akrasya mandiram  /
tasmiüs tãrthe naraþ snàtvà bhave naiva punar bhavet  // RKS_82.17 //
snàtvà tilodakaü dattvà pitéõàü paramà gatiþ  /
ava÷aþ svava÷o 'vàpi yastu pràõàn parityajet  // RKS_82.18 //
na tasya punaràvçttir ghore saüsàrasàgare  /
tatra kãñàþ pataïgà÷ ca pakùiõo 'tha sarãsçpàþ  // RKS_82.19 //
maõóåkàþ pàpavçkùà÷ ca mçtà yànti ÷ivaü padam  // RKS_82.20 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe mçkaõóà÷ramakãrtano nàma dvya÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 83

màrkaõóeya uvàca:
tato 'nyat paramaü tãrthaü candramatyàs tu saïgame  /
candre÷varaü siddhaliïgaü tathà siddhe÷varaü punaþ  // RKS_83.1 //
ghaõñe÷varaü mahiùe÷am a÷vatãrtham ataþ param  /
vçùasenaü hayagrãvaü ÷ukatãrtham ataþ param  // RKS_83.2 //
rame÷varaü tato gacchet tãrthaü pàpapraõà÷anam  /
mekalàyàs tañe ràjan mahàpàtakanà÷anam  // RKS_83.3 //
yadà dàruvane pårvaü mahàdevena mohitàþ  /
bràhmaõànàü striyas tatra ramamàõàþ samàgatàþ  // RKS_83.4 //
cintayantya÷ ca tà mokùaü mekalàtãram à÷ritàþ  /
tàbhi÷ ca ramamàõàbhir àvçtaü ÷ivapåjanam  // RKS_83.5 //
nãlotpaladalair bilvair mallikàjàtikundakaiþ  /
÷ånyaü prapåjitaü yàvattàval liïgaü samutthitam  // RKS_83.6 //
pàtàlàdàgataü liïgaü jvalat kàlànalaprabham  /
rame÷vareti vikhyàtaü ramamàõàt samutthitam  // RKS_83.7 //
strãõàü uvàca deve÷aþ ÷àpamokùo bhavatv iti  /
gacchantu sarvàþ svagçhaü sàmprataü gatakalmaùàþ  // RKS_83.8 //
ityuktvà devadeve÷as tatraivàntaradhãyata  /
tasmiüs tãrthe naraþ snàtvà sa bhave na punarbhavet  // RKS_83.9 //
anà÷akena càgnau hi ye mçtà na punarbhavàþ  /
tilodakaü pitéõàü tu piõóadànaü yathàvidhi  // RKS_83.10 //
÷ràddhenaiva ca dànena pitéõàü paramà gatiþ  /
indreõa brahmaõà pårvaü viùõunà dhanadena ca  // RKS_83.11 //
rakùasà ràvaõenàtha tathà cendrajità nçpa  /
japo japtas tapas taptaü yaj¤àni vividhàni ca  // RKS_83.12 //
kçtàni nçpa÷àrdåla gatà hi paramàü gatim  /
anyac ca kathayiùyàmi hàriõaü tãrtham uttamam  // RKS_83.13 //
hariõe÷aü siddhaliïgaü tathà vai dhanurã÷varam  /
bàõe÷varaü paraviddhi tathà vai lubdhake÷varam  // RKS_83.14 //
liïgaråpàõi påjayitvà ÷ivaü vrajet  /
àkhyànaü kathayiùyàmi puràvçttaü yudhiùñhira  // RKS_83.15 //
arjuno lubdhako nàma mandajàtisamudbhavaþ  /
paryañan mçgayàü ràjan narmadàtãramàgataþ  // RKS_83.16 //
dçùñvà yåthaü mçgàõàü tu dhàvamànaþ punaþ punaþ  /
palàyamànàþ sarve te ekaþ pa÷càt sthito mçgaþ  // RKS_83.17 //
hato madhyadine so 'dya kuraïgo narmadàtañe  /
patito 'sau gatapràõo divyadehadharaþ punaþ  // RKS_83.18 //
vimàne haüsayukte vai brahmalokaü jagàma ha  /
gate tu hariõe so 'tha lubdhaka÷ cintayànvitaþ  // RKS_83.19 //
mahàpàpàny anekàni kçtàni tu mayà punaþ  /
kà gatiü yàmyahaü càtha ÷reyase maraõaü mama  // RKS_83.20 //
cintayitvà tato ràjan patito narmadàjale  /
tatkùaõàd divyadeho 'sau gandharvapuram àyayau  // RKS_83.21 //
gate tasmin devaloke dhanurbàõau jale sthitau  /
catvàry etàni liïgàni khyàtàni bhuvanatraye  // RKS_83.22 //
hariõe÷varaü ca bàõe÷aü lubdhe÷aü dhanurã÷varam  /
rame÷varaü pa¤camaü tu pa¤caliïgàni kãrtayet  // RKS_83.23 //
na tasya punaràvçttir ghore saüsàrasàgare  /
tasmiüs tãrthe naro ràjan snàtvà ÷ivapuraü vrajet  // RKS_83.24 //
brahmahatyàdi pàpàni vilayaü yànti pàrthiva  /
anà÷ake càrdhajale mçtaþ ÷ivamavàpnuyàt  // RKS_83.25 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe rame÷varahariõe÷varalubdhake÷varadhanurã÷varabàõe÷varakathano nàma trya÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 84

màrkaõóeya uvàca:
tatra snàtvà tu bhaktyà ya upavàsaparàyaõaþ  /
kùapàjàgaraõaü kuryàd dadyàd dànaü ca yatnataþ  // RKS_84.1 //
devasya snapanaü kuryàd amçtaiþ pa¤cabhis tathà  /
samàlabhed yathà÷aktyà påjàü kçtvà vidhànataþ  // RKS_84.2 //
pàtraü parãkùya dàtavyam àtmanaþ ÷reya icchatà  /
pitaras tasya tçpyanti dvàda÷àbdaü na saü÷ayaþ  // RKS_84.3 //
gacchati tatra dàtà ca yatra devo nira¤janaþ  /
gçhamadhye praviùñas tu smaran nàmàsya ÷aktitaþ  // RKS_84.4 //
nãlàdrau tu ca yatpuõyaü tat samastaü labheta saþ  /
÷ålabhede ca yaþ kuryàc chràddhaü parvaõi parvaõi  // RKS_84.5 //
vi÷eùàc caiva màsànte tasya puõyaphalaü ÷çõu  /
kedàre caiva yatpuõyaü kubjàyàü ca tathà nçpa  // RKS_84.6 //
kanakhale caiva yat puõyaü gaïgàsàgarasaïgame  /
sitàsite tu yat puõyam anyatãrthe vi÷eùataþ  // RKS_84.7 //
arbude caiva yatpuõyaü puõyam càmaraparvate  /
gaïgàdyaiþ sarvatãrthai÷ ca phalaü pràpnoti mànavaþ  // RKS_84.8 //
asmiüs tãrthe tathà puõyaü labhate nàtra saü÷ayaþ  /
vidhimantrasamàyuktaü tarpayet pitçdevatàþ  // RKS_84.9 //
kulàni tàrayatyeva da÷a pårvàparàõi saþ  /
dakùiõàü caiva martya÷ ca ÷ucir bhåtvà samàhitaþ  // RKS_84.10 //
nyàsaü kçtvà tu pårvoktaü pradadyàd aùñapuùpakam  /
÷àstroktair aùñabhir mantrair mànasaiþ ÷çõu tàüs tathà  // RKS_84.11 //
vàrijaü saumyam àgneyaü vàyavyaü pàrthivaü punaþ  /
vànaspatyaü bhavet puùpaü pràjàpatyaü tu saptamam  // RKS_84.12 //
aùñamaü ÷ivapuùpaü ca ÷çõv eteùàü vinirõayam  /
vàrijaü salilaü j¤eyaü saumyaü madhuyutaü payaþ  // RKS_84.13 //
àgneyaü dhåpadãpaü ca vàyavyaü candanàdikam  /
pàrthivaü kandamålàdyaü vànaspatyaphalàtmakam  // RKS_84.14 //
pràjàpatyam annàdyaü ca ÷ivapuùpam upàsanam  /
ahiüsà prathamaü puùpaü puùpamindriyanigrahaþ  // RKS_84.15 //
tçtãyaü ca dayàpuùpamebhis tuùyanti devatàþ  /
tapasà càrcayed bhaktyà atra tãrthe naràdhipa  // RKS_84.16 //
chatraü ca càmaraü dadyàc chayyàü copànahau tathà  /
tena påjanamàtreõa påjitàþ puruùàs trayaþ  // RKS_84.17 //
svargaloke vaset tàvad yàvad àhuta saüplavam  /
÷ålapàões tu yo bhaktyà snapanaü caiva kàrayet  // RKS_84.18 //
pa¤càmçtena ya÷caiva yakùakardamakuükumaiþ  /
samàlabhec ca deve÷aü ÷rãkhaõóairagaràdibhiþ  // RKS_84.19 //
nànàvidhai÷ ca puùpai÷ càrcàü kurvanti ye dvijàþ  /
rudraü puruùasåktaü ca loke yaþ svasvasåtrakam  // RKS_84.20 //
iùe tvàdikamantràdi jyotir bràhmaõam eva ca  /
gàyatrã ca madhu÷caiva maõóalabràhmaõam eva ca  // RKS_84.21 //
etaj japaü tu ye bhaktyà yajurvedasamudbhavam  /
devavrataü nàma daivyaü puruùàs tatpuraü yayuþ  // RKS_84.22 //
àsãt purà mahàràja andhako nàma durjaya  /
àràdhayàmàsa ÷ivaü cirakàlam upasthitaþ  // RKS_84.23 //
prasanno bhagavàn devo varaü yàcasva suvrata  /
varaü labdhvà tadà daityo 'dhàvat saharùato 'ndhakaþ  // RKS_84.24 //
pure janà÷ ca dç÷yante bhàjanair ratnapåritaiþ  /
sàkùatair bhàjanais tasya ÷atasàhasrayoùitaþ  // RKS_84.25 //
mantràn pañhanti viprà÷ ca màïgalyanisvanena ca  /
bhåpaü càmàtyabhçtyai÷ ca ràjyà÷varathadantibhiþ  // RKS_84.26 //
vardhàpayanti te sarve ye kecit puravàsinaþ  /
hçùñaþ puùño vasaüs tatra sa surair nàbhibhåyate  // RKS_84.27 //
varalabdhaü tu taü j¤àtvà gãrvàõàþ ÷aïkitàs tadà  /
ekãbhåtà÷ ca te sarve ÷akrasya ÷araõaü yayuþ  // RKS_84.28 //
samàgatàn suràn dçùñvà ÷akro vacanam abravãt  /
kathaü samàgatàs sarve yåyaü ca tridivaukasaþ  // RKS_84.29 //
kathaü ca bhayam utpannaü kathayadhvaü mahàsuràþ  // RKS_84.30 //

devà åcuþ:
mçtyuloke 'bhavat pàpas tv andhako nàma durmadaþ  // RKS_84.31 //
tasmàc ca bhayamàpannà bhavac charaõam àgatàþ  /
etasminn antare raudro dànavo baladàrpitaþ  // RKS_84.32 //
ekàkã syandanàråóha àyudhair vividhair yutaþ  /
andhako ràja÷àrdåla yayau ÷akrapurãü tataþ  // RKS_84.33 //
svarõapràkàrasaüyuktàü ÷obhitàü vividhair gçhaiþ  /
durgamàü ÷atruvargasya sadà pàrthivasattama  // RKS_84.34 //
pravive÷àsuras tatra lãlayà svagçhaü yathà  /
samutthàya tataþ ÷akraþ svakãyaücàsanaü dadau  // RKS_84.35 //
upaviùño 'ndhakas tatra ÷akrasyaivàsane ÷ubhe  /

÷akra uvàca:
kiü vo hy àgamanaü càtra kiü kàryaü kathayasva me  // RKS_84.36 //
yadasmadãyaü vittaü ca tatte dàsyàmi dànava  /

andhaka uvàca:
na càhaü kàmaye vittaü na gajàn na turaügamàn  // RKS_84.37 //
svakãyaü dar÷ayasvàdya svarga÷çïgàrabhåmikam  /
airàvataü mahànàgaü saindhavoccaiþ ÷ravohayam  // RKS_84.38 //
urva÷yàdãni sarvàõi vàditratritayàni ca  /
anyàþ svãyà vibhåtã÷ ca dar÷ayasva ÷acãpate  // RKS_84.39 //
tasyaitad vacanaü ÷rutvà ÷akro 'pi bhayavihvalaþ  /
sarvàõi ca padàrthàni dar÷ayàmàsa càndhakam  // RKS_84.40 //
tadàgatya suraiþ sàrdhaü yakùagandharvakinnaraiþ  /
nçtyanty apsarasas tatra vàditrair vividhair nçpa  // RKS_84.41 //
tat tasya vibhramac cittaü dçùñvàpy apsarasas tadà  /
tena devagaõàs sarve trastàþ pàrthivasattama  // RKS_84.42 //
saügràmair vividhais tatra cakravajràribhãùaõaiþ  /
santàpitàþ suràs sarve kùayaü nãtà hy aneka÷aþ  // RKS_84.43 //
àditya marutàd yà÷ ca bhagnàs saügràmamaõóale  /
yathà siühakaràkràntàþ ÷vàpadà vyacaran vane  // RKS_84.44 //
tad vad ekena te devàþ kçtàs sarve paràïmukhàþ  /
balàd de÷eùu gràmeùu prajàþ pãóayate 'ni÷am  // RKS_84.45 //
àkampya gçhyate kùãraü ÷àkaü vàsas tathaiva ca  /
na sammàne vacas teùàü prajàsantàpane rataþ  // RKS_84.46 //
gçhãtvà ÷akrabhàryàü ca dànavo 'pi gçhaü gataþ  /
tataþ surà÷ ca ÷akra÷ ca brahmàõaü ÷araõaü yayuþ  // RKS_84.47 //
gajai÷ ca parvatàkàrair a÷vai÷ caiva gajopamaiþ  /
syandanair gaganàkàraiþ siüha÷àrdålayojitaiþ  // RKS_84.48 //
kacchapair makarai÷ càpi mçgameùais tathoragaiþ  /
brahmalokamanupràptà devà÷ cendrapurogamàþ  // RKS_84.49 //
dçùñvà padmodbhavaü devaü praõamye÷aü pratuùñuvuþ  /
jayadeva jagannàtha jayasaübhåti kàraka  // RKS_84.50 //
padmayone sura÷reùñha tvàm eva ÷araõaü gatàþ  /
sodvegaü bhàùitaü ÷rutvà devànàü bhàvitàtmanàm  // RKS_84.51 //
meghagambhãrayà vàcà brahmà provàca vàsavam  /
kiü vo hyàgamanaü devàs sarveùàü vai vivarõatà  // RKS_84.52 //
kenàvamànitàs sarve tatsarvaü me nivedyatàm  /

devà åcuþ:
anyako nàma nàmneti dànavo baladarpitaþ  // RKS_84.53 //
tena devagaõàs sarve dhanaratnair vivarjitàþ  /
hatvà devagaõàn nàtha par÷ucakràsitomaraiþ  // RKS_84.54 //
gçhãtvà ÷akrabhàryàü vai dànavo vigato balàt  /
tataþ ÷rutvà vacas teùàü brahmà lokapitàmahaþ  // RKS_84.55 //
cintayàmàsa bhagavàn vadhaü tasya tu rakùasaþ  /
avadhyo dànavaþ pàpaþ sarvair api suràsuraiþ  // RKS_84.56 //
tataþ pratuùñuvuþ sarve devàþ ÷akrapurogamàþ  /
jaya tvaü deva deve÷a lakùmyà càrdha÷arãravàn  // RKS_84.57 //
à÷u rakùaya deve÷a tasmàt te ÷araõaü gatàþ  /

janàrdana uvàca:
svàgataü vo mahàbhàgà bruvatàü caiva svàgatam  // RKS_84.58 //
kiü kàryaü procyatàü sarvaü kàraõaü yanmayepsitam  /
paràbhavaþ kçto yena sa gacchatu yamàlayam  // RKS_84.59 //
evamuktàs suràs sarve kathayanti sma tattvataþ  /
pradar÷ayanti càïgàni vepamànàs tv adhomukhàþ  // RKS_84.60 //
hçtaràjyàþ kçtà nàtha andhakena paràjitàþ  // RKS_84.61 //
piteva putràn parirakùa deva jahãha ÷atruü saha putragotraiþ  /
tatheti coktvà kamalàsanaü prabhuþ suràsurair vanditapàdapãñhaþ  // RKS_84.62 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe 'ndhakopàkhyàne catura÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 85

màrkaõóeya uvàca:
÷aïkhaü cakraü gadàü pà÷aü saügçhya parame÷varaþ  /
utthitaþ ÷ayanàt tårõaü devànàü ca jayapradaþ  // RKS_85.1 //

ke÷ava uvàca:
pàtàle yadi và svarge martye và yadi và suràþ  /
andhakaü taü vadhiùyàmi yena santàpitàs suràþ  // RKS_85.2 //
gacchantu svagçhaü devàs santoùe bhàvitàtmanaþ  /
viùõos tu vacanaü ÷rutvà brahmàdyàs tu savàsavàþ  // RKS_85.3 //
svaü svaü yànaü samàruhya hçdi tuùñà divaü yayuþ  /
tato devo màdhavas tu yatra tiùñhati càndhakaþ  // RKS_85.4 //
tatra gatvà hçùãke÷a àgneyàstraü mumoca ha  /
dçùñvà jvalantaü càgneyaü ke÷avena visarjitam  // RKS_85.5 //
visarjayàmàsa tadà vàruõaü càstram uttamam  /
vàruõàstreõa bàõena àgneya ÷oùitaü tadà  // RKS_85.6 //
andhaka÷ cintayàmàsa kena bàõo visarjitaþ  /
kasyeyaü pauruùã ÷aktiþ ko yàsyati yamàlayam  // RKS_85.7 //
tato 'ndhakaþ kopayukto bàõamàrgasya saücaran  /
dçùñvà yuddhapathe pràptaü devaü taü càndhako 'bravãt  // RKS_85.8 //
na ÷arma pràpnuùe càtra mama dçùñyà nirãkùitaþ  /
tathà na ÷aknuùe tvaü tu ÷àrdålàd gavayo hare  // RKS_85.9 //
àgataü ca yathàbhakùaü màrjàrasya ca måùakam  /
tathà na ÷aknuùe tvaü tu saüsthito 'pi mamàgrataþ  // RKS_85.10 //
tatas tu deva deve÷aü ÷aïkhacakragadàdharam  /
caturbhujàvadàt taü ca dvandvayuddhapradàyinam  // RKS_85.11 //
dçùñvà gadàdharaü devaü sàùñàïgaü praõato bhuvi  /

andhaka uvàca:
jaya kçùõa parastvaü hi viùõo jiùõo namo namaþ  // RKS_85.12 //
hçùãke÷àya ke÷àya jagaddhàtre 'cyutàya ca  /
namaþ païkajanàbhàya namaþ païkajamàline  // RKS_85.13 //
janàrdanàya devàya pãtàmbaradharàya ca  /
govindàya namo nityaü nama÷codadhi÷àyine  // RKS_85.14 //
namaþ karàlavaktràya nçsiühàya ninàdine  /
÷àrïgiõe smitavaktràya ÷aïkhacakragadàbhçte  // RKS_85.15 //
namo vàmanaråpàya kràntalokatrayàya ca  /
namo varàharåpàya yaj¤aråpàya te namaþ  // RKS_85.16 //
vàsudeva namastubhyaü namaþ kaiñabhanà÷ine  /
vasudevasuta÷ce÷a namaste suranàyaka  // RKS_85.17 //
viùõo devàdhideve÷a jagaddhàtaþ prajàpate  /
praõàmaü ye 'pi kurvanti tebhya÷ càpi namo namaþ  // RKS_85.18 //
samastabhåtadevàya vàsudevàya dhãmate  /
tasmai yaj¤avaràhàya viùõave 'mitatejase  // RKS_85.19 //
guõànàü hi vidhànàya namaste 'stu punaþ punaþ  /

deva uvàca:
tuùño hy ahaü dànavendra varaü vçõu yathepsitam  // RKS_85.20 //
dadàmi te varaü càdya yàcamànasya sàmpratam  /

andhaka uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtum ihecchasi  // RKS_85.21 //
tadà dadasva me deva yuddhaü parama÷obhanam  /

÷rãbhagavàn uvàca:
kathaü dadàmi te yuddhaü toùito 'haü tvayà punaþ  // RKS_85.22 //
na tvàü prati bhavet kopaþ kathaü yudhye 'ham andhaka  /
yadi te vartate buddhir yuddhaü prati na saü÷ayaþ  // RKS_85.23 //
tarhi tvaü gaccha ÷ãghraü vai devaü prati mahe÷varam  /

andhaka uvàca:
prasàdàt tasya devasya vijayã bhuvanatraye  // RKS_85.24 //
kathaü yuddhaü care tena ÷aïkareõa vadasva naþ  /
etac chrutvà dànavasya bhagavàn abravãd idam  // RKS_85.25 //
ahaü te kathayiùyàmi yena yuddhaü tvayà saha  /
kailàsa÷ikharaü gatvà dhunu taü ca punaþ punaþ  // RKS_85.26 //
dhunite parvate tasmin kampitaü bhuvanatrayam  /
patanti ÷ikharàgràõi ÷ãryamàõànyaneka÷aþ  // RKS_85.27 //
catvàraþ sàgarà ràjannekãbhåtàþ samantataþ  /
umayà sahito rudro viùayàsaktacetanaþ  // RKS_85.28 //
kampamàna÷ ca patitaþ pàrvatyà saha ÷aïkaraþ  /
gàóhamàliïgya deve÷am umà vacanam abravãt  // RKS_85.29 //
kimarthaü kampate ÷ailaþ kathaü vai kampate dharà  /
pàtàlàni tu saptaiva kampate svargasaptakam  // RKS_85.30 //
kiü và yugakùayo deva tan mamàkhyàtum arhasi  /

mahe÷vara uvàca:
kasyaiùà durmatir jàtà 'pi pàr÷vacarasya nu  // RKS_85.31 //
lalàñe ced ayaü bhagnaþ prayàsyati yamàlayam  /
kailàse saüsthito dhyàne supto 'haü pratibodhitaþ  // RKS_85.32 //
vadhiùye taü na sandehaþ ùaõmukho và bhaved yadi  /
tataþ sa cintayàmàsa jànàtãtyandhako 'py ayam  // RKS_85.33 //
upàyaü cintayàmàsa yenàsau vadhyate kùaõàt  /
tatas samàgatà devà indrabrahmapurogamàþ  // RKS_85.34 //
rathaü devamayaü kçtvà sarvalakùaõasaüyutam  /
kecid devàþ sthità÷ cakre kecit tuõóàgrasaüsthitàþ  // RKS_85.35 //
kecidakùe sthità ràjan yugara÷miùu saüsthitàþ  /
rathastambhe dhvajàgre tu kecid anyatra saüsthitàþ  // RKS_85.36 //
evaü devamayaü kçtvà samàråóho jagatprabhuþ  /
niryayau dànavo yatra krodhenà 'pi mahe÷varaþ  // RKS_85.37 //
dànavànardayàmàsa àkà÷aü cà÷umàn iva  /
na tatra dç÷yate såryo na kàùñhà na ca candramàþ  // RKS_85.38 //
tato dànavaràjena àgneyàstraü suyojitam  /
dahyamànaü ÷arais tatra sarvaü gãrvàõamaõóalam  // RKS_85.39 //
dahyamànàþ ÷arai÷ caivaü devaü ÷araõamàyayuþ  /
tato devàdhidevena vàruõàstraü visarjitam  // RKS_85.40 //
vàruõàstreõa tenaiva àgneyàstraü pra÷àmitam  /
dànavena tato muktaü vàyavyàstraü nçpottama  // RKS_85.41 //
pannagàstraü ca devo 'pi kopàviùñaþ pramuktavàn  /
màruto bhakùitaþ sarpaiþ krodhàviùñair na saü÷ayaþ  // RKS_85.42 //
dànavena tadà muktaü garuóàstraü balãyasà  /
tena tac chatadhà nãtaü pannagàstraü na dç÷yate  // RKS_85.43 //
tato devàdhidevena nàrasiühaü visarjitam  /
astrairastràõi saüvàrya yudhyete ca parasparam  // RKS_85.44 //
samaü yuddham abhåt tàta suràsurabhayaïkaram  /
cakreõàlãkanàràcaistomaraiþ khaógamudgaraiþ  // RKS_85.45 //
vatsadantais tathà bhallaiþ karõikàrai÷ ca ÷obhanaiþ  /
evaü na ÷akyate hantuü dànavair vividhàyudhaiþ  // RKS_85.46 //
tato daüùñràkaràlena khaóganàràcatomaraiþ  /
÷va÷rån dçùñvà yathà yàti lajjamànà hy adhomukhã  // RKS_85.47 //
na saüspç÷anti gàtràõi ÷astà gauóavadhåryathà  /
àyudhàni tatas tyaktvà bàhuyuddham upasthitau  // RKS_85.48 //
karaiþ karàüs tu saügçhya praharantau hi muùñibhiþ  /
bandhaiþ karaprahàràdyair yudhyete sma parasparam  // RKS_85.49 //
dànavo 'pi ca taü devaü kakùàntaram apãóayat  /
ni÷ceùña÷ ca tadà devo mårchitas tu mahe÷varaþ  // RKS_85.50 //
mårcchàgataü tu taü j¤àtvà cintayàmàsa dànavaþ  /
hà hà kaùñaü kçtaü vàdya pàpena ca duràtmanà  // RKS_85.51 //
kiü nu kàryaü mayà càtra kathaü vàpi vrajàmy aham  /
taü gçhãtvàtha deve÷aü gataþ kailàsaparvatam  // RKS_85.52 //
muktvà ÷ayànammuccetam andhako 'pi yayau kùaõàt  /
tatas sa cetano bhåtvà devadevo mahe÷varaþ  // RKS_85.53 //
yàvat pa÷yati càtmànaü svakãye bhavane sthitam  /
tàvat sa cintayàmàsa paràbhåto duràtmanà  // RKS_85.54 //
krodhavegasamàviùño niryayau dànavaü prati  /
àyasaü laguóaü dhçtvà prabhur bhàrasahasrakam  // RKS_85.55 //
dànavaü dçùñavàn devaþ pràkùipat tasya mårdhani  /
khaógena tàóayàmàsa dànavaþ prahasan raõe  // RKS_85.56 //
gçhãtvà deva deve÷aþ kauveraü bàõamuttamam  /
hçdaye tàóayàmàsa jvalitena ca tatkùaõàt  // RKS_85.57 //
tatas sa dànavas tatra rudhirodgàramudgiran  /
adhomukhas tato bhåtvà ÷ålena vidalãkçtaþ  // RKS_85.58 //
÷ålàgravikùataþ pàpa÷ cakravad bhramate tadà  /
ye tu bhåmau patanti sma dehato raktabindavaþ  // RKS_85.59 //
tebhya udabhavan pàpà dànavàþ ÷astrapàõayaþ  /
vyàkula÷ ca tato devo dànavai÷ ca punaþ punaþ  // RKS_85.60 //
devena saüsmçtà durgà càmuõóà bhãùaõà tadà  /
àgatà bhãùaõà devã àyudhàyutasaüyutà  // RKS_85.61 //
mahàdaüùñrà mahàkàyà piïgàkùã lambakarõikà  /
uvàca devã deve÷aü samàdi÷a mahe÷vara  // RKS_85.62 //

deva uvàca:
piba tvaü rudhiraü bhadre yatheùñaü dànavasya ca  /
patitaü ca pçthivyàü tu durge yatnàd gçhàõa tat  // RKS_85.63 //
dànavasya vadhe càdya sahàyaü kartum arhasi  /
tato hatà÷ ca te sarve khaógenàpi sahasra÷aþ  // RKS_85.64 //
andhako 'pi ca tàn dçùñvà dànavàn nidhanaü gatàn  /
tato vàgbhiþ supuùñàbhiþ stuvan devaü mahe÷varam  // RKS_85.65 //
tiùñha tiùñheti deve÷aü caõóãü prati mahàbalaþ  /
÷ålavikùatarandhreõa raktaü vai sràvayan bahu  // RKS_85.66 //
pçthivãü pårayàmàsa catuþ sàgaramekhalàm  /
antarikùe sthitenàpi ÷ålàgre saüsthitena ca  // RKS_85.67 //
skandhe dhçtena devena rudhiraughapravarùiõà  /
pçthivã pårità tena sa÷ailavanakànanà  // RKS_85.68 //
rudhireõa kañiü yàvad vàrito 'pi mahe÷varaþ  /
tato hçdayaparyantaü devasya ca samàgamat  // RKS_85.69 //
vyàkulà÷ ca tato devàþ praõaùñà÷ ca di÷aü gatàþ  /
sa tu svasya ÷arãrasya aïgàny aùñau vyamardayat  // RKS_85.70 //
aùñau bhairavaråpà÷ ca samutpannà mahe÷varàt  /
daüùñràkaràlinaþ sarve hàhàkàraü prakurvataþ  // RKS_85.71 //
kharparàgrakaràs sarve khaóginaþ kartinas tathà  /
pibantu rudhiraü sarvam ityàha parame÷vara  // RKS_85.72 //
pãtaü tu tai÷ ca rudhiraü kùãõaü raktaü sthitaü sthalam  /
÷arãraü ÷oùitaü tasya asthicarmàva÷eùitam  // RKS_85.73 //
dànava÷ càndhakaþ pràha antarikùacaras tathà  /

andhaka uvàca:
jayadeva jagannàtha umàïgàrdha÷arãrabhçt  // RKS_85.74 //
vçùabhàsanamàråóha ÷a÷àïkakçta÷ekhara  /
jayakhañvàïgahastàya gaïgàü ÷irasi dhàriõe  // RKS_85.75 //
smarapramathanàyeha ã÷varàya namo 'stu te  /
påùõodantavinà÷àya gaõanàtha namo namaþ  // RKS_85.76 //
jaya suråpadehàya aråpàya namo namaþ  /
brahmottamàïganà÷àya vi÷ve÷vara sanàtana  // RKS_85.77 //
÷ma÷ànavàsine nityaü nityaü bhairavaråpiõe  /
tvaü sarvaga÷ ca kartà tvaü tvaü hartà nànya eva ca  // RKS_85.78 //
tvaü bhåmis tvaü di÷a÷ caiva jyotis tvaü tejasas tathà  /
tvaü vàyuþ sarvabhåtànàü janturåpo mahe÷varaþ  // RKS_85.79 //
tvaü somastvaü budha÷ caiva tvaü gururbhàrgavas tathà  /
sauristvaü devadeve÷a bhåmiputras tathaiva ca  // RKS_85.80 //
çkùàõi yàni dç÷yante gagane ÷a÷ibhàskarau  /
etàny eva ca sarvàõi tvatprasàdàn mahe÷vara  // RKS_85.81 //
evaü bahuvidhaü stutvà devadevaü sa dànavaþ  /
saühatàbhyàü ca hastàbhyàü taü praõamya mahe÷varam  // RKS_85.82 //

÷aïkara uvàca:
sàdhu sàdhu mahàsattva varaü yàcasva dànava  /
dàtàhaü yàcakas tvaü tu dadàmãti yathepsitam  // RKS_85.83 //

andhaka uvàca:
yadi tuùño 'si deve÷a yadi deyo varo mama  /
tadàtmanaþ samãpe 'haü sthàpitavyo hi nànyathà  // RKS_85.84 //
bhasmã jañã tri÷ålã ca trinetrã ca caturbhujaþ  /
vyàghracarmottarãya÷ ca nàgayaj¤opavãtakaþ  // RKS_85.85 //
etadicchàmy ahaü sarvaü yadi dàsyasi ÷aïkara  /
÷ålàgrastho vadad yàvat tàvat tuùño mahe÷varaþ  // RKS_85.86 //

ã÷vara uvàca:
dadàmi te varaü càdya yas tvayà paribhàùitaþ  /
mayà tvam uditaþ pårvaü bhçïgirãñir bhaviùyasi  // RKS_85.87 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe 'ndhakavarapradàno nàma pa¤cà÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 86

màrkaõóeya uvàca:
andhakasya varaü dattvà tenaiva saha ÷aïkaraþ  /
umayà sahita÷càpi kailàsaü parvataü gataþ  // RKS_86.1 //
tatas samàgatà devà brahmàdyàs saha vàsavàþ  /
hçùñapuùñà÷ ca te sarve mahe÷a taü praõemire  // RKS_86.2 //

deva uvàca:
svàgataü vo mahàbhàgà ye kecit tv iha càgatàþ  /
nihato dànavas tatra bhavadarthe na saü÷ayaþ  // RKS_86.3 //
raktena tasya me ÷ålaü nirmalaü ca na dç÷yate  /
kartavyaü kiü mayà càdya kathyatàü hi pitàmaha  // RKS_86.4 //
sutas tu bhavato brahman ya÷cà 'sau nihato mayà  /
kartumicchàmyahaü samyak tãrthayàtràü na saü÷ayaþ  // RKS_86.5 //
utthàya gamyatàü sarve ye kecit tv iha càgatàþ  /
tatas sarvaiþ suraiþ sàrdhaü prabhàsaü prati niryayau  // RKS_86.6 //
prabhàsàd yàni tãrthàni gaïgàsàgarasaïgame  /
avagàhya tu sarvàõi nirmalatvaü na vidyate  // RKS_86.7 //
nãlãbhåtaü yathàvastraü sitatvaü naiva gacchati  /
tathà kçùõatri÷ålasya nirmalatvaü na jàyate  // RKS_86.8 //
narmadà tu tato gatvà devo devaiþ samanvitaþ  /
uttaraü dakùiõaü kålam avagàhya prayatnataþ  // RKS_86.9 //
gatvà tu dakùiõe kåle parvate bhçgusaüj¤ite  /
tatra sthitvà mahàdevo devaiþ saha dharàpate  // RKS_86.10 //
manoharaü tu tatsthànaü sarveùàü hi divaukasàm  /
j¤àtvà tãrthavi÷eùaü tu sthito devo mahe÷varaþ  // RKS_86.11 //
giriü bibheda ÷ålena tena bhinnaü rasàtalam  /
nirmalaü càbhavac chålaü na lepo dç÷yate kvacit  // RKS_86.12 //
pàtàlàn niþsçtà gaïgà nàmnà bhogavatãti sà  /
tatra tãrthaü samutpannaü ÷ålabhedeti vi÷rutam  // RKS_86.13 //
sårye ràhugate tatra mahàpuõyà sarasvatã  /
dvitãyaü saïgamaü tatra yathà veõã sitàsitam  // RKS_86.14 //
tatra brahmà svayaü devo brahme÷aü liïgam uttamam  /
yasya yàmyadi÷àbhàge svayaü devo janàrdanaþ  // RKS_86.15 //
vidyate ca svayaü tatra viùõuþ pãñheùu saüsthitaþ  /
÷ålena ca kçtà rekhà tatra toyavahà nçpa  // RKS_86.16 //
tat toyaü ca gataü tatra yatra revà nadãjalam  /
tatra liïgaü mahàpuõyaü cakratãrtheti vi÷rutam  // RKS_86.17 //
÷ålabhede ca deve÷aþ snànaü kçtvà yathà vidhi  /
àtmànaü manyate ÷uddhaü na kiücit kaluùaü tanau  // RKS_86.18 //
tasya caivottare bhàge deva devaü jagadgurum  /
÷ålapàõiü tataþ pràpya påjayàmàsa yatnataþ  // RKS_86.19 //
sarvatãrtham ayaü tãrthaü sarvatãrthàdhikaü param  /
sarvapuõyàdhikaü puõyaü sarvadruþkhaghnam uttamam  // RKS_86.20 //
tatra tãrthaü pratiùñhàpya devadevo jagadguruþ  /
rakùakàüs tu tato muktvà tatra sthàpya vinàyakam  // RKS_86.21 //
kùetrapàla÷ataü càùñau tãrthaü rakùanti yatnataþ  /
vighnàni tasya kurvanti yas tatra sthàtum icchati  // RKS_86.22 //
kecit kuñumbacintàü tu kecic cintàü kçùãùu ca  /
sevàü ca kurvate kecid dravyàrjanaparàyaõàþ  // RKS_86.23 //
parokùavàdaü kurvanti anye hisàratà janàþ  /
paradàràn prasarpanti anye ca vittacintakàþ  // RKS_86.24 //
anye 'pi ca vadanty evaü kathaü tãrtheùu gamyate  /
kùudhayà pãóyate bhàryà hy apatyàni tathaiva ca  // RKS_86.25 //
mohajàle nipatitàþ pàpàcàrà÷ ca ye naràþ  /
tebhyo rakùanti tat tãrthaü devasya ca gaõàþ ÷ubham  // RKS_86.26 //
puõyà janàþ sthirà ye ca snànaü teùàü ca jàyate  /
payoùõyàü devanadyàü ca bhogavatyàü vi÷eùataþ  // RKS_86.27 //
etac ca saïgamaü puõyaü yathà veõyàü sitàsite  /
dçùñvà tãrthaü tu te sarve gãrvàõà hçùñamànasàþ  // RKS_86.28 //
devasya sannidho bhåtvà varõayanti parasparam  /
idaü tãrthaü ca deve÷a gayàtãrthasamaü viduþ  // RKS_86.29 //
guhyàd guhyataraü tãrthaü na bhåtaü na bhaviùyati  /
÷ålapàõiü samabhyarcya brahmàdyà÷ ca suraiþ saha  // RKS_86.30 //
ye gaõà÷ caiva gandharvà yamo varuõavàsavau  /
nçtyagãtais tathà stotraiþ sarve caiva suràsuràþ  // RKS_86.31 //
devena bhodito yatra ÷ålàgreõa nçpottama  /
trayo gartàs tu saüjàtàs toyapårõà naràdhipa  // RKS_86.32 //
àryàvartà nara÷reùñha mahàkuli÷alà¤chitàþ  /
sarvapàpakùayakaràþ sarvaduþkhàpahàrakàþ  // RKS_86.33 //
tasmiüs tãrthe naraþ snàtvà upavàsaparàyaõaþ  /
dãkùàmantravihãno 'pi mucyate bhavabandhanàt  // RKS_86.34 //
yaþ punar vidhivat snàtvà mantraiþ pa¤cabhir eva ca  /
vedoktaiþ pa¤cabhir mantraiþ sahiraõyair ghañais tathà  // RKS_86.35 //
akùarair da÷abhi÷ caiva pa¤càkùarais tribhis tathà  /
pçthagbhåtair dvijàtãnàü tãrthaü ÷astaü naràdhipa  // RKS_86.36 //
brahmakùatravi÷àü vàpi ÷ådrasyàtha striyàs tathà  /
dhyàtvà devatrayaü ràjan snànaü caiva yathàvidhi  // RKS_86.37 //
da÷àkùareõa mantreõa toyaü pibati yo naraþ  /
kedàre ca yathà pãtaü tathà kuõóe na saü÷ayaþ  // RKS_86.38 //
pa¤carephasamàyuktaü kùakàràkùarabhåùitam  /
oükàradvayasaüyuktam etad atrànukãrtanam  // RKS_86.39 //
yas tatra kurute snànaü vidhiyukto jitendriya  /
tilami÷reõa toyena tarpayet pitçdevatàþ  // RKS_86.40 //
kulaü tàrayate viü÷adda÷apårvàn da÷àparàn  /
gaïgàyàü pa¤catãrthe ca ÷ràddhaü vai kurute tu yaþ  // RKS_86.41 //
sa tatra phalam àpnoti ÷ålabhede na saü÷ayaþ  /
yas tatra vidhinà yukto dànaü dadyàc ca bhaktitaþ  // RKS_86.42 //
tadakùayaü phalaü tatra kçtasya sukçto 'thavà  /
gayàkùetre yathàpuõyaü sarvakàryeùu caiva hi  // RKS_86.43 //
÷ålabhede tathà puõyaü snànadànàditarpaõaiþ  /
bhaktyà ca yo dadàt yatra kàücanaü gàü mahãü jalam  // RKS_86.44 //
annaü kçùãbhavaü ÷ayyàü vàsàüsi bhåùaõàni ca  /
annàdibhir dhanai÷ caiva gçhaü pårõaü ca sarvataþ  // RKS_86.45 //
yugyayuglàïgalaü mukhyaü navaü caiva dhurandharau  /
dànàny etàni yo dadyàd bràhmaõe vedapàrage  // RKS_86.46 //
÷rotriyaü ca kulãnaü ca ÷uciü ca vijitendriyam  /
j¤àtvà dànaü ca yo dadyàt tasyànto naiva vidyate  // RKS_86.47 //
trayoda÷adineùv ekaü trayoda÷aguõaü bhavet  // RKS_86.48 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷ålabhedotpattirnàma ùaóa÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 87

màrkaõóeya uvàca:
uttànapàdo ràjendra pçcchati sma mahe÷varam  /
siddhà÷ ca kãdç÷à deva apåjyà÷ caiva kãdç÷àþ  // RKS_87.1 //
÷ràddhe caivàhnike yaj¤e dàne caiva vi÷eùataþ  /
etad àkhyàhi me deva kasya dànaü na dãyate  // RKS_87.2 //

ã÷vara uvàca:
yathà kàùñhamayo hastã yathà carmamayo mçgaþ  /
bràhmaõa÷ cànadhãyànastrayaste nàmadhàrakàþ  // RKS_87.3 //
rogã hãnàtiriktàïgaþ kàõaþ paunarbhavas tathà  /
avakãrõaþ kuõóagolau ÷ràddhe dàne na ÷uddhyati  // RKS_87.4 //
màhiùyo vçùalaþ steno vàrdhakyo 'tha vi÷eùataþ  /
ete vipràþ sadà tyàjyàþ pa÷càn mànaü pra÷aüsati  // RKS_87.5 //
pratigrahaü tu gçhõàti kàlaj¤ànaü vinà dvijaþ  /
tasya dànaü na dàtavyaü vçthà bhavati niùphalam  // RKS_87.6 //
daridràn dehi ràjaüs tvaü mà samçddhàn kadàcana  /
vyàdhitasyauùadhaü pathyaü nãrujasya kimauùadham  // RKS_87.7 //

uttànapàda uvàca:
vidhi÷ ca kãdç÷ã deva kathaü ÷ràddhasya ca kriyà  /
dànaü ca dãyate yena tan mamàkhyàtum arhasi  // RKS_87.8 //

deva uvàca:
÷ràddhaü kçtvà gçhe bhaktyà susnàto vijitendriyaþ  /
vàgyatas tarpayet tàvad yàvat saükhyàmalaïghayan  // RKS_87.9 //
÷ålabhedaü tato gatvà snànaü kçtvà yathàvidhi  /
pa¤casthàneùu yaþ ÷ràddhaü havyakavyàdibhi÷ caret  // RKS_87.10 //
piõóadànaü ca ya kuryàt pàyasair madhusarpiùà  /
tasya tatphalam àpnoti tasmiüs tãrthe na saü÷ayaþ  // RKS_87.11 //
upànahau ca yo dadyàd bràhmaõebhyo vi÷eùataþ  /
gacched vimànamàråóhas tv amaraiþ parivàritaþ  // RKS_87.12 //
uttamaü ca gçhaü dadyàt saptadhànyai÷ ca påritam  /
sa svargaloke vasati kà¤cane bhavanottame  // RKS_87.13 //
tiladhenuü ca yo dadyàt savatsàü vidhipårvakam  /
nàkapçùñhe vaset tàvad yàvad àhåtasaüplavam  // RKS_87.14 //
gçhe và yadi vàraõye tãrthe và kupatheùu ca  /
toyam annaü ca yo dadyàd yamalokaü na pa÷yati  // RKS_87.15 //
akùayaü cànnadànaü ca toyabhåmis tathaiva ca  /
annadànàt paraü dànaü na bhåto na bhaviùyati  // RKS_87.16 //

uttànapàda uvàca:
kanyàdànaü kathaü deva kartavyaü kathayasva tat  /
pratigrahaü tathà toùyaü kanyodvàham upaskaram  // RKS_87.17 //
dàtavyaü kasya vai dànaü dattaü bhavati càkùayam  /
uttamaü madhyamaü vàpi kanãyàüsaü kathaücana  // RKS_87.18 //
ràjasaü tàmasaü vàpi niþ÷reyasam athàpi và  /

ã÷vara uvàca:
sarveùàm eva dànànàü kanyàdànaü vi÷iùyate  // RKS_87.19 //
yo dadyàt parayà bhaktyà abhigamya ca yatnataþ  /
kulãnasya svaråpasya guõaj¤asya vi÷eùataþ  // RKS_87.20 //
sulagne ca muhårte ca dadyàt kanyàm alaükçtàm  /
a÷vàn nàgàü÷ ca vàsàüsi yo dadyàc caiva bhaktitaþ  // RKS_87.21 //
tasya vàso bhavet tatra padaü yatra niràmayam  /
yena sà duhità dattà pràõebhyo 'pi garãyasã  // RKS_87.22 //
tena sarvam idaü dattaü trailokyaü sacaràcaram  /
dhanaü kanyàrthataþ kalpyo na rocayati durmatiþ  // RKS_87.23 //
sa bhavet karmacàõóàlaþ ko÷akàro bhaven mçtaþ  /
kanyàrthaü yàcate yas tu sa dhanã nirdhano 'pi và  // RKS_87.24 //
abhojyo bhavate martyaþ sarvavastuùu varjitaþ  /
gçhe tasya ca yo '÷nãyàj jihvàlampañako nçpa  // RKS_87.25 //
càndràyaõena ÷uddhaþ syàt taptakçcchram athàpi và  /

ràjovàca:
vittaü na vidyate yasya kanyodvàhe 'vatiùñhati  // RKS_87.26 //
kathaü codvàhanaü kuryàd etad àcakùva me prabho  /

deva uvàca:
svavittenànukartavyaü kanyodvàhanam eva ca  // RKS_87.27 //
kanyà nàma samuccàrya na doùo yàcakasya ca  /
abhigamyottamaü dànam àhåtaü caiva madhyamam  // RKS_87.28 //
adhamaü procyamànaü tu sevàdànaü ca niùphalam  /
asamarthe na dàtavyaü kanyàdànaü tathaiva ca  // RKS_87.29 //
samarthas tàrayed vidvàn kàùñhaü kùiptaü yathà jale  /
yathà naukà tathà vidvàüs tàrayet paramaü tañam  // RKS_87.30 //
àhitàgnis tu yo bhåtvà gçhna¤ ÷ådrapratigraham  /
iha janmani ÷ådratvaü mçtaþ ÷và copajàyate  // RKS_87.31 //
vçthà kle÷à÷ ca jàyante bràhmaõasyàgnihotriõaþ  /
asat pratigrahaü gçhõan nàpadaü ca vinà dvijaþ  // RKS_87.32 //
tatsarvaü nà÷ayet tasya bhinnà naukà yathàmbhasi  /
atikle÷ava÷àrjitaü vinà÷ayati tatkùaõàt  // RKS_87.33 //
evaü duþkhàrjitaü puõyaü ÷ådre gacchati nànyathà  /
lakùadàkùiõyalàbhàya pradànaü càparàdhakam  // RKS_87.34 //
kãrtipàtreùu yad dattaü vçthà bhavati pàrthiva  // RKS_87.35 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe dànamahimànuvarõanaü nàma saptà÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 88

uttànapàda uvàca:
kasmin kàle ca kriyate ÷ràddhaü dànaü ca ÷aïkara  /
tãrthayàtrà kathaü kàryà àtithyaü kathayasva naþ  // RKS_88.1 //

÷aïkara uvàca:
piturarthaü yathà puõyaü sàrvakàlikam uttamam  /
idaü tãrthaü tathà puõyaü snànadànàditarpaõaiþ  // RKS_88.2 //
vi÷eùeõa ca kurvanti ÷ràddhaü caturyugàdiùu  /
manvantaràdayo vatsa ÷råyatàü ca caturda÷a  // RKS_88.3 //
à÷vine navamã ÷uklà dvàda÷ã kàrtikasya ca  /
tçtãyà caitramàse tu tathà bhàdrapadasya ca  // RKS_88.4 //
àùàóhada÷amã tathà màghasyaiva casaptamã  /
÷ràvaõasyàùñamã kçùõà tathàùàóhã tu pårõimà  // RKS_88.5 //
phàlgunasya amàvàsyà pauùasyaikàda÷ã ÷ubhà  /
kàrttikã phàlgunã caitrã jyaiùñhã pa¤cada÷ã sità  // RKS_88.6 //
manvantaràdaya÷ caiva hyanantaphaladàþ smçtàþ  /
ayane tåttare caiva dakùiõe ca tathaiva hi  // RKS_88.7 //
kàrttikyàü ca tathà màdhyàü vai÷àkhyàü ca tçtãyayà  /
caitryàü caiva tathà ùaùñhyàü prauùñhapadyàü tathaiva ca  // RKS_88.8 //
÷ràddhakàlà÷ ca te sarve dattaü bhavati càkùayam  /
madhumàse site pakùa ekàda÷yàm upoùitaþ  // RKS_88.9 //
kùapàjàgaraõaü kuryàd viùõoþ padasamãpataþ  /
dadyàd dànaü tathà ÷aktyà hiraõyaü go 'mbaràõi ca  // RKS_88.10 //
dhåpaü dãpaü ca naivedyaü srakpuùpacandanàni ca  /
arcàü karoti yo viùõoþ kathàü pauràõakãrtanam  // RKS_88.11 //
çgyajuþsàmàtharvàõàü såktaü taj japati dvijaþ  /
sarvapàpavinirmukto viùõulokaü sa gacchati  // RKS_88.12 //
prabhàte kurute ÷ràddhaü dvijàn bhojya prayatnataþ  /
daded dànaü yathà ÷aktyà hiraõyaü go 'mbaràõi ca  // RKS_88.13 //
pitarastasya tçpyanti yàvad àhåtasaüplavam  /
÷ràddhada÷ ca vaset tatra yatra devo janàrdanaþ  // RKS_88.14 //
trayoda÷yàü tato gacched guhàvàsãti tiùñhati  /
dçùñvà màrkaõóamã÷ànaü sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_88.15 //

uttànapàda uvàca:
guhàmadhye yathà deva liïgaü parama÷obhanam  /
pratiùñhà yena devasya tan mamàkhyàtum arhasi  // RKS_88.16 //

ã÷vara uvàca:
triùu lokeùu vikhyàtaü màrkaõóe÷varasaüj¤ikam  /
bçhadrathàntaraü yac ca sàmavedaü dvijottamaþ  // RKS_88.17 //
atharvàtharva÷ãrùàõi tathà hçcca vçùàkapim  /
÷ivasaükalpitaü japtvà mucyate sarvapàtakaiþ  // RKS_88.18 //
sa yàti paramaü sthànaü yatra devo mahe÷varaþ  /
pàda÷aucaü tathà tasya kurvate ye ca bhaktitaþ  // RKS_88.19 //
godànenaiva yatpuõyaü labhante nà 'tra saü÷ayaþ  /
bràhmaõàn bhojayet tatra pàyasair madhusarpiùà  // RKS_88.20 //
ekena bhojitenàpi sahasraü tena bhojitam  /
suvarõaü rajataü vastraü dadyàd bhaktyà dvijàtiùu  // RKS_88.21 //
tena tçpyanti te devà manuùyàþ pitaras tathà  /
candrasåryagrahe bhaktyà snànaü kurvanti ye naràþ  // RKS_88.22 //
devàrcanaü ca yaþ kuryàj japaü homaü vi÷eùataþ  /
dahyàd dànaü yathà÷aktyà bràhmaõe vedapàrage  // RKS_88.23 //
a÷varatnaü gajaratnaü tålàpuruùam eva ca  /
yo dadyàc chakañaü tatra saptadhànyaprapåritam  // RKS_88.24 //
yuktaü ca làïgalaü dadyàd yuvànau tu dhurandharau  /
gobhåtilahiraõyaü ca pàtre dàtavyam ãpsitam  // RKS_88.25 //
apàtre viduùà kiücit na deyaü ÷reya icchatà  /
sarvabhåtàni càtmaiva yato dhàrayate mahã  // RKS_88.26 //
tato vipràya sà deyà sarvasasyànu÷àlinã  /
anyac ca ÷çõu ràjendra godànasya ca yatphalam  // RKS_88.27 //
yàvad vatsasya pàdau dvau mukhaü yonyàü ca dç÷yate  /
tàvad gauþ pçthivã j¤eyà yàvad garbhaü na mu¤cati  // RKS_88.28 //
yena kenàpy upàyena bràhmaõàya samarpayet  /
pçthvã dattà bhavet tena sa÷ailavanakànanà  // RKS_88.29 //
tàrayantã ca sà dattà kulànàm ekaviü÷atim  /
raupyakhurãü kàüsyadohàü savatsàü ca payasvinãm  // RKS_88.30 //
prayacchanti janàþ puõyà ràhugraste ni÷àkare  /
sarvasyaiva tu dànasya saükhyà càsti naràdhipa  // RKS_88.31 //
candrasåryoparàge ca dànasaükhyà na vidyate  /
yatra gàvaþ pradç÷yante sarvatãrthàni tatra vai  // RKS_88.32 //
tatra yaj¤aü vijànãyàt nàtra kàryà vicàraõà  /
punaþ smçtvà tu tat tãrthaü gamanaü kurute naraþ  // RKS_88.33 //
athavà ÷råyate yas tu rudrasyànucaro bhavet  // RKS_88.34 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷ålabhedamahimànukathanaü nàmàùñà÷ãtitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 89

ã÷vara uvàca:
anyac càkhyànakaü vakùye puràvçttaü naràdhipa  /
sakuñumbo gataþ svargam çùir dãrghatapà mahàn  // RKS_89.1 //

÷aïkara uvàca:
kà÷iràjeti vikhyàta÷ citraseno mahàbalaþ  /
tasya puryàü sa vasate sarvakàmasamanvitaþ  // RKS_89.2 //
sà purã janasampårõà nànàratnopa÷obhità  /
vàràõàsãti vikhyàtà gaïgàtãre samà÷rità  // RKS_89.3 //
indraprasthasamaprakhyà gaurãgokulasaüyutà  /
bahudvijasamàkãrõà vedadhvanitaniþsvanà  // RKS_89.4 //
vaõigjanairbahuvidhaiþ krayavikrayasaüyutaiþ  /
aññàññàlaiþ pratolãbhir utsavàdyais tu maõóità  // RKS_89.5 //
devatàyatanair divyair àràmair upa÷obhità  /
nànàpuùpaphalair ramyaiþ kadalãùaõóamaõóità  // RKS_89.6 //
tasyà uttaradigbhàge àràma÷cottamaþ ÷ubhaþ  /
samandàravanaü nàma triùu lokeùu vi÷rutam  // RKS_89.7 //
nànàdrumalatàkãrõaü nànàpuùpopa÷obhitam  /
bahumandàrasaüyuktaü tena mandàrakaü vanam  // RKS_89.8 //
vipro dãrghatapà nàma sarvadà tatra tiùñhati  /
tapas tapati so 'tyarthaü tena dãrghatapàþ smçtaþ  // RKS_89.9 //
sa tiùñhate sapatnã kas tiùñhate putrasaüyutaþ  /
÷u÷råùayanti taü sarve sutàþ pa¤ca samãpagàþ  // RKS_89.10 //
tasya putraþ kanãyàüs tu çùya÷çïgo mahàtapàþ  /
vedàdhyayanasaüyukto brahmacàrã guõànvitaþ  // RKS_89.11 //
yogàbhyàsarato nityaü kandamålaphalà÷anaþ  /
tiùñhate mçgaråpeõa mçgamadhye vasan sadà  // RKS_89.12 //
dinàrambhe dinànte ca màtàpitragrataþ sthitaþ  /
abhivàdayate nityaü bhàktamàn çùiputrakaþ  // RKS_89.13 //
punarjagàma tatraiva kànane girigahvare  /
krãóan bàlamçgaiþ sàrdhaü ràjabàõamçtas tu saþ  // RKS_89.14 //

ràjovàca:
à÷rame vasatas tatra sudãrghatapasas tadà  /
sånus tasya kanãyàüs tu kathaü mçtyuva÷aü gataþ  // RKS_89.15 //

÷rãbhagavàn uvàca:
÷çõuùvaikamanà bhåtvà kathàü citràü mahãpate  /
÷ravaõàd eva tasyà hi sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_89.16 //
kà÷iràjo mahàràjà mahàbalaparàkramaþ  /
citrasena iti khyàto vàràõasyàü vasaty asau  // RKS_89.17 //
evaü vasaüs tatra ràjye mantriõo vàkyam abravãt  /
mçgayà ca gamiùyàmi yåyaü ràjye pratiùñhitàþ  // RKS_89.18 //
gamyatàü mantribhiþ prokto gato 'sau vasudhàdhipaþ  // RKS_89.19 //
chatrai÷chatràõi dç÷yante gacchantaü kànanaü prati  /
rajastatrotthitaü bhåri gajavàjipadàhatam  // RKS_89.20 //
tenaivàcchàditaü sarvaü sàdityaü bhåmimaõóalam  /
na tatra dç÷yate såryo na kàùñhà na ca candramàþ  // RKS_89.21 //
pàdapà÷ ca na dç÷yante girisàtåni sarva÷aþ  /
tatràpi ca mahàràja mçgayåtham adç÷yata  // RKS_89.22 //
adhàvan puruùàþ sarve saràjàràjaputrakàþ  /
vçndalopo 'bhavat teùàü ÷ãghraü jagmur di÷o da÷a  // RKS_89.23 //
ekamàrgaü gato ràjà citraseno mahãpatiþ  /
ekàkã sa gatas tatra yatra yatra ca te mçgàþ  // RKS_89.24 //
praviùñas tu tato durge kànane pakùivarjite  /
valmãgulmalatàkãrõe praviùño naiva dç÷yate  // RKS_89.25 //
ekàkyapa÷yadàtmànaü na cà÷vaü na padàtikàn  /
na ko 'pi càtra jànàti nàhaü vedmi di÷o da÷a  // RKS_89.26 //
evaü kaùñaü gato ràjà citraseno naràdhipaþ  /
chàyàü samà÷ritas tatra vi÷ramya ca punaþ punaþ  // RKS_89.27 //
kùuttçùàrto bhraman durge kànane girigahvare  /
tato 'pa÷yat saro divyaü padminãùaõóamaõóitam  // RKS_89.28 //
haüsakàraõóavàkãrõaü cakravàkopakåjitam  /
saro dçùñvà tu ràjendraþ saüprahçùñatanåruhaþ  // RKS_89.29 //
kumudàni gçhãtvà tu tatra snànaü samàcarat  /
tarpayitvà pitén devàn manuùyàü÷ ca yathà vidhi  // RKS_89.30 //
papau pànãyamamalaü yathàvat samabhãpsitam  /
uttãrya sa jalàt tãre dçùñvà vçkùaü samãpataþ  // RKS_89.31 //
cintayà 'nupaviùño 'sau kiü tu karma karomy aham  /
tata÷ chàyà÷ritàn pa÷yan vanodde÷e mçgàn bahån  // RKS_89.32 //
kecit pårvamukhàs tatra apare dakùiõàmukhà  /
vàruõyabhimukhàþ kecit kecit kauberam à÷ritàþ  // RKS_89.33 //
kecin nidràü prakurvanti årdhvakarõàþ sthitàþ pare  /
mçgamadhye sthito yogã çùya÷çïgo mahàtapàþ  // RKS_89.34 //
mçgàn dçùñvà tato ràjà prahàràrtham acintayat  /
vadhitvà ca mçgaü caikaü bhakùayàmi yadçcchayà  // RKS_89.35 //
svasthàvastho bhaviùyàmi mçgamàüsasya bhakùaõàt  /
kà÷ãü prati gamiùyàmi màrgam anveùayaüs tataþ  // RKS_89.36 //
vicintyaivaü tato ràjà vçkùamålaü samà÷ritaþ  /
càpaü dhçtvà karàgreõa pràkùipat tac charaü vibhuþ  // RKS_89.37 //
kùiptamàtre ÷are tasmin sarve naùñà mçgàs tataþ  /
teùàü madhye sa caiveka çùya÷çïgo mahàtapàþ  // RKS_89.38 //
÷areõa viddhaþ patitaþ kçùõa kçùõeti càbravãt  /
hàhà ÷abdaü kçtaü tena kenàhaü pàtito 'dhunà  // RKS_89.39 //
kasyaiùà durmatirjàtà yayà buddhir mamopari  /
mçgamadhye sthita÷càhaü na kiücadaparàddhavàn  // RKS_89.40 //
vàcàü tàü mànuùãü ÷rutvà sa ràjà vismayànvitaþ  /
÷ãghraü gatvà tato 'pa÷yad bràhmaõaü brahmavarcasam  // RKS_89.41 //
hà hà kaùñaü kçtaü me 'dya yenàsau ghàtito mayà  /

bràhmaõa uvàca:
na te siddhir bhavet kiücin mayi pa¤catvam àgate  // RKS_89.42 //
tavaiva vihità hatyà mayi pa¤catvam àgate  /
jananã me pità vçddhau bhràtaro hi tapasvinaþ  // RKS_89.43 //
bhràtçjàyà mariùyanti mayi pa¤catvam àgate  /
età hatyà bhaviùyanti tava ÷uddhiþ kathaü bhavet  // RKS_89.44 //
upàyaü kathayiùyàmi kartuü tvaü yadi manyase  // RKS_89.45 //

ràjovàca:
upàyaþ kathyatàü me 'dya yas te manasi vartate  /
kariùye tadahaü sarvaü prayatnena mahàmune  // RKS_89.46 //

÷çïgy uvàca:
pçcchàmi tvàü kutaþ ko và kathaü tvam iha càgataþ  /
brahmakùatravi÷àü madhye 'ntyajaþ ÷ådro 'thavà punaþ  // RKS_89.47 //

ràjovàca:
nàhaü vipro na vai÷yo 'haü na ÷ådraþ kùatriyo hy aham  /

÷çïgyuvàca:
màü gçhãtvà÷ramaü puõyaü yatra tau pitarau mama  // RKS_89.48 //
àvedayasva dayasva càtmànaü putrapàpinam àgatam  /
tau dçùñvà màü kariùyete kàruõyaü ca tavopari  // RKS_89.49 //
upàyaü và kariùyete yena ÷àntir bhaviùyati  /
tasya tad vacanaü ÷rutvà citraseno nçpottamaþ  // RKS_89.50 //
skandhe kçtvà ca taü vipraü jagàmà÷ramakaü prati  /
na ÷aknoti ca taü voóhuü vi÷ramya ca punaþ punaþ  // RKS_89.51 //
tàvat pa÷yati taü vipraü mårchitaü vikalendriyam  /
mumoca citrasenas tu chàyàü nyagrodhakasya ca  // RKS_89.52 //
vi÷ràmaü ca tataþ kçtvà vàcaü kurvan muhur muhuþ  /
pa÷yatas tasya ràjendra çùya÷çïgo mahàtapàþ  // RKS_89.53 //
pa¤catvam agamac chãghraü dhyànayogena yogavit  /
dàhayàmàsa taü vipraü vidhidçùñena karmaõà  // RKS_89.54 //
snànaü kçtvà tu ÷okàrto ruroda ca mumoha ca  /
tata÷ cànantaraü ràjà udvegaü paramaü gataþ  // RKS_89.55 //
kathaü yàsye gçhàn adya vàràõasyàü hato hy aham  /
brahmahatyà samàviùño juhomy agnau kalevaram  // RKS_89.56 //
athavà çùivàkyena gacchàmy evà÷ramaü prati  /
kathayàmi yathàvçttaü gatvà tasya mahà çùeþ  // RKS_89.57 //
evaü vicintya ràjàsau jagàmà÷ramasannidhau  /
çùya÷çïgasya càsthãni gçhãtvà sa nçpottamaþ  // RKS_89.58 //
dçùñimàrge sthitas tasya brahmarùer bhàvitàtmanaþ  /

dãrghatapà uvàca:
àgaccha svàgataü te 'dya àsane upavi÷yatàm  // RKS_89.59 //
dãrghatapàsmy ahaü te 'dya madhuparkaþ saviùñaraþ  /

ràjovàcà:
arghasyaiva na yogyo 'haü maharùer bhàvitàtmanaþ  // RKS_89.60 //
mçgamadhye sthito vipra tava putro mayà hataþ  /
putraghnaü ÷àdhi màü vipra tãvradaõóena daõóaya  // RKS_89.61 //
mçgabhràntyà hato vipra çùya÷çïgo mahàtapàþ  /
iti j¤àtvà ca màü vipra kuruùva ca yathocitam  // RKS_89.62 //
màtà tasya vacaþ ÷rutvà gçhàn nirgatya vihvalà  /
hà hatàsmãty uvàcàtha patità ca mahãtale  // RKS_89.63 //
vilalàpa suduþkhàrtà putra÷okena pãóità  /
hà putra putreti vadan karuõaü kurarã yathà  // RKS_89.64 //
÷rutyadhyayanasampårõo japahomaparàyaõaþ  /
àgataü tvàü gçhadvàre kadà pçcchàmi putraka  // RKS_89.65 //
trilokyàm api ÷råyate candanaü kila ÷ãtalam  /
putragàtapariùvaïga÷ candanàd api ÷ãtalaþ  // RKS_89.66 //
pariùvajitum icchàmi tvàm ahaü putrasupriyam  /
pa¤catvaü ca gamiùyàmi tvad vihãnà suduþkhità  // RKS_89.67 //
evaü vilapatã dãnà putra÷okena pãóità  /
mårchità vihvalà dãnà nipapàta mahãtale  // RKS_89.68 //
bhàryàü ca patitàü dçùñvà putra÷okena pãóitaþ  /
cukopa muni÷reùñha÷ citrasenaü nçpaü tadà  // RKS_89.69 //

dãrghatapà uvàca:
yàhi yàhi mahàpàpa mà mukhaü dar÷ayasva me  /
kiü tvayà ghàtito vipra hy akàmàc ca suto mama  // RKS_89.70 //
brahmahatyà bhaviùyanti bahavas te naràdhipa  /
sakuñumbasya me tvaü hi mçtyur evam upàgataþ  // RKS_89.71 //
evam uktvà tato vipro vicintya ca punaþ punaþ  /
krodhaü parityajya tato munimàrgaü jagàma ha  // RKS_89.72 //

çùir uvàca:
udvegaü tyaja bho ràjan duruktaü gaditaü mayà  /
putra÷okàbhibhåtena duþkhamàptena mànada  // RKS_89.73 //
kiü karoti naraþ pràj¤aþ preryamàõaþ svakarmabhiþ  /
pràyeõa hi manuùyàõàü buddhiþ karmànusàriõã  // RKS_89.74 //
anenaiva prakàreõa yat tvayà likhitaü mama  /
paraü tava bhaviùyanti viprahatyà na saü÷ayaþ  // RKS_89.75 //
brahmakùatravi÷àü madhye ÷ådro và càntyajàdiùu  /
kastvaü kathaya satyaü me kasmàc ca nihataþ sutaþ  // RKS_89.76 //

citrasena uvàca:
vij¤àpayàmi viprarùe kùantavyaü ca mamopari  /
nàhaü vipro 'smi bho tàta na ÷ådro naiva vai÷yajaþ  // RKS_89.77 //
nacàpi càntyajàtãyaþ kùatriyo 'haü dvijottama  /
kà÷iràjo mçgàn hantum àgato vanam uttamam  // RKS_89.78 //
bhramatà pàtitas tatra mçgaråpadharo muniþ  /
kiü kartavyaü mayà vipra upàyaü kathayasva me  // RKS_89.79 //

dãrghatapà uvàca:
brahmahatyà na ÷akyeta ekena tarituü vibho  /
de÷e kàle yathà÷aktyà tacchçõuùva naràdhipa  // RKS_89.80 //
catvàro me sutà ràjan sabhàryà màtçpårvakàþ  /
mayà saha na jãvanti çùya÷çïgasya kàraõe  // RKS_89.81 //
upàyaü ÷obhanaü tàta kathayàmi ÷çõuùva bhoþ  /
÷akyate yadi cet kartuü sukhopàyaü nare÷vara  // RKS_89.82 //
sakuñumbasamastàn no dàhayasvànale nçpa  /
asthãni narmadàtoye ÷ålabhede vinikùipeþ  // RKS_89.83 //
narmadàdakùiõe kåle ÷ålabhedeti vi÷rutam  /
sarvapàpaharaü tãrthaü sarvatãrthottamottamam  // RKS_89.84 //
÷ucir bhåtvà mamàsthãni kùipa tvaü ÷ålabhedake  /
mucyate sarvapàpebhyo mama vàkyàt na saü÷ayaþ  // RKS_89.85 //

ràjovàca:
àde÷o dãyatàü tàta kariùyàmi na saü÷ayaþ  /
sarvasvam api yat kiücid ràjyaü ko÷aþ striyaþ sutàþ  // RKS_89.86 //
tava dànaü prayacchàmi vipra màü tvaü prasãda ca  /
parasparaü vivadator muniràj¤os tadà nçpa  // RKS_89.87 //
sphuñitvà hçdayaü ÷ãghraü muner bhàryà mçtà tadà  /
putra÷okasamàkràntà nirjãvà patità kùitau  // RKS_89.88 //
putrà÷ ca màtç÷okena sarve pa¤catvam àgatàþ  /
snuùà÷ caiva tu tàþ sarvà mçtà÷ ca saha bhartçbhiþ  // RKS_89.89 //
pa¤catvaü tu gatàn sarvàn munimukhyàn nirãkùya tàn  /
viprà÷ càhvànitàs tena te tatrà÷ramavàsinaþ  // RKS_89.90 //
tebhyo nivedayàmàsa yathà vçttaü narottamaþ  /
saühatais tair anuj¤àtaþ kathaücid dahya yatnataþ  // RKS_89.91 //
dehaü svaü pàvanaü kçtvàsthãni pragçhya yatnataþ  /
yàmyàü hi prasthito ràjà pàdacàrã mahãpatiþ  // RKS_89.92 //
na ÷aknoti yadà gantuü chàyàmà÷ritya tiùñhati  /
vi÷ramya ca punar gacchan vi÷ramya ca punaþ punaþ  // RKS_89.93 //
sacailaü kurute snànamasthãn voóhà pade pade  /
vinà jalaü niràhàraþ so 'gacchad dakùiõàmukhaþ  // RKS_89.94 //
acireõaiva kàlena sa gato narmadàtañe  /
à÷ramasthàn dvijàn sarvàn papraccha ràjasattamaþ  // RKS_89.95 //
kathyatàü me dvija÷reùñhàþ ÷ålabhedasya màrgakaþ  // RKS_89.96 //

viprà åcuþ:
narmadàdakùiõe kåle gato drakùyasi nànyathà  // RKS_89.97 //
çùivàkyena vai ràjà gato 'tha hi nare÷varaþ  /
sa dadar÷a tatas tãrthaü bahudvijasamàkulam  // RKS_89.98 //
bahudrumalatàkãrõaü bahupuùpopa÷obhitam  /
bahumålaphalopetaü bahu÷vàpada÷obhitam  // RKS_89.99 //
çùisaïghaiþ samàkãrõaü nànàvratadharaiþ ÷ubhaiþ  /
ekapàdasthitàþ kecid apare såryavarcasaþ  // RKS_89.100 //
ekadçùñisthitàþ kecid årdhvabàhusthitàþ pare  /
càndràyaõaparà kecit kecit pakùopavàsinaþ  // RKS_89.101 //
màsopavàsinaþ kecit kecid çtumupoùitàþ  /
÷ãrõaparõà÷inaþ kecit kecin màrutabhojanàþ  // RKS_89.102 //
yogàbhyàsaratàþ kecid dhyàyantaþ paramaü padam  /
gàrhastham àsthitàþ kecit kecic caivàgnihotriõaþ  // RKS_89.103 //
evaü vidhàn dvijàn dçùñvà jànubhyàm avanãü gataþ  /
praõamya ÷irasà ràjan ràjà vacanam abravãt  // RKS_89.104 //
kasmin de÷e tu tat tãrthaü kathayadhvaü dvijottamàþ  /
sarveùàü và¤chitàü siddhiü dadyàc ca phalam ãpsitam  // RKS_89.105 //

çùiruvàca:
dhanvantara÷ataü gaccha bhçgutuïgasya mårdhani  /
kuõóaü drakùyasi vistãrõaü toyapårõaü su÷obhanam  // RKS_89.106 //
teùàü tadvacanaü ÷rutvà gataþ kuõóasya mårdhani  /
dçùñvà hi caiva tattãrthaü bhràntir jàtà nçpasya hi  // RKS_89.107 //
vãkùya kuõóaü mahàbhàgaü gaïgàü caiva vi÷eùataþ  /
pràcãü sarasvatãü dçùñvà bhràntirjàtà nçpasya hi  // RKS_89.108 //
tato vismayamàpanna÷ cintayàno muhurmuhuþ  /
àkà÷asaüsthitaü dçùñvà sàmiùaü kuraraü tathà  // RKS_89.109 //
bhramamàõaü gçhãtvà taü vadhyamànaü niràmiùaiþ  /
parasparaü hi yudhyante sarve càmiùabhakùakàþ  // RKS_89.110 //
hata÷ ca¤cuprahàrais tu kuraraþ patito 'mbhasi  /
÷ålena ÷ålinà yatra bhåbhàgaü bheditaü purà  // RKS_89.111 //
tat tãrthasya prabhàveõa sa sadyaþ puruùo 'bhavat  /
vimànasthaü tu taü dçùñvà krauüca vai divyaråpiõam  // RKS_89.112 //
apsarobhir gãyamànaü nçpas tat tãrtham àgataþ  /
asthãni bhåmau nikùipya snànaü kçtvà yathà vidhi  // RKS_89.113 //
tilami÷reõa toyena tarpayitveùñadevatàþ  /
dhçtvàsthãni tato ràjà nikùipyàntarjale tathà  // RKS_89.114 //
kùaõam ekaü tato vãkùya ràjà årdhvamukhaþ sthitaþ  /
tàü dadar÷a tataþ sarvàn devamårtidharàn ÷ubhàn  // RKS_89.115 //
divyavastrai÷ ca saüvãtàn divyàbharaõabhåùitàn  /
vimànaiþ kà¤canair divyair apsarogaõasevitaiþ  // RKS_89.116 //
pçthagbhåtà÷ ca tàn sarvàn vimàneùu vyavasthitàn  /
utpatataþ samàlokya sa ràjà harùito 'bhavat  // RKS_89.117 //
çùir vimànam àråóha÷ citrasenam athàbravãt  /
bho bhoþ sàdhu mahàràja citrasena mahàmate  // RKS_89.118 //
tvatprasàdàn nçpa÷reùñha gatirdivyà mamàdya vai  /
idaü ca yattvayà kiücit kçtaü paramaduùkaram  // RKS_89.119 //
svasuto 'pi na ÷aknoti pitéõàü kartum ãdç÷am  /
madãyavacanàd ràjan niùpàpas tvaü bhaviùyasi  // RKS_89.120 //
yat tvaü drakùyasi ràjendra kàmikaü manasepsitam  /
à÷ãrvàdaü tato dattvà citrasenàya dhãmate  // RKS_89.121 //
svargaü jagàma svasutais tato dãrghatapà muniþ  // RKS_89.122 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe dãrghatapàkhyàno nàmaikonanavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 90

uttànapàda uvàca:
dçùñvà tattãrthamàhàtmyaü citraseno nare÷varaþ  /
vipulaü tãkùõadhàraü ca kaõñhe càsi nçpottama  // RKS_90.1 //
devàn sarvàn hçdi dhyàyan brahmaviùõumahe÷varàn  /
vinikùipannathàtmànau pratyakùau viùõu÷aïkarau  // RKS_90.2 //
kare dhçtvà tu ràjànaü rudro vacanam abravãt  /

hara uvàca:
pràõatyàgaü mahàràja akàle mà kuruùva ha  // RKS_90.3 //
adyàpi tu yuvàsi tvaü na yuktaü maraõaü tava  /
svasthànaü gaccha vai ÷ãghraü bhogàn bhuïkùva yathepsitàn  // RKS_90.4 //
bhuïkùva niùkaõñakaü ràjyaü nàkaü ÷akra ivàparaþ  /

citrasena uvàca:
na ràjyaü kàmaye deva na putràn na ca bàndhavàn  // RKS_90.5 //
na bhàryàü na ca ko÷aü ca na gà÷ca na turaïgamàn  /
mu¤casva màü mahàdeva avighnaü kriyatàü mama  // RKS_90.6 //
svargapràptir mamàdyaiva tvatprasàdàn mahe÷vara  /

deva uvàca:
yasyàgrato bhaved viùõurbrahmà rudras tathaiva ca  // RKS_90.7 //
svargeõa tasya kiü kàryaü gato 'sau kiü kariùyati  /
tuùñàva tvàü trayo devà vçõãùva varam uttamam  // RKS_90.8 //
yathepsitaü mahàràja satyam etanna saü÷ayaþ  /

citrasena uvàca:
yadi tuùñàs trayo devà brahmaviùõumahe÷varàþ  // RKS_90.9 //
adya prabhçti yuùmàbhiþ sthàtavyam iha sarvadà  /
gayà÷iraü yathà puõyaü kçtaü yuùmàbhir eva ca  // RKS_90.10 //
tathaivedaü tu kartavyaü ÷ålabhedaü ca pàvanam  /
yatra yatra sthità yåyaü tatra tatra vasàmy aham  // RKS_90.11 //
gaõànàm iha sarveùàm avadhyo 'haü sure÷vara  /

ã÷vara uvàca:
adya prabhçti tiùñhàma ÷ålabhede nare÷vara  // RKS_90.12 //
kalàü÷ena trayo devàs trikàlaü nivasàmahe  /
nandisaüj¤o gaõa÷ ca tvaü bhaviùyasi na saü÷aya  // RKS_90.13 //
bhaviùyaty agrapåjà te matsamãpe sadà nçpa  /
prakùipya ca nijàsthãni yathà dãrghatapà yayau  // RKS_90.14 //
sakuñumbo vimànasthaþ svarge tiùñhati tatkuru  /
evaü devà varaü dattvà citrasenàya pàrthiva  // RKS_90.15 //
kuõóamårdhani yàsyàmastrayo devàs tadà sthitàþ  /
parasparaü vadanty evam idaü tãrthaü tathà ÷ubham // RKS_90.16 //
yathà gayà÷iraü puõyaü sarvamàsi ca pañhyate  /
tathà revàtañe puõyaü ÷ålabhedaü na saü÷ayaþ  // RKS_90.17 //

brahmovàca:
idaü tãrthaü mahàràja yathàpuõyaü gayà÷iraþ  /
snàtvà caivodake tasmin naro nirmalatàü vrajet  // RKS_90.18 //
ekaü gayà÷iraü muktvà sarvatãrthàni ÷aïkara  /
÷ålabhedasya tãrthasya kalàü nàrhanti ùoóa÷ãm  // RKS_90.19 //
kuõóasya dakùiõe bhàge da÷ahastapramàõataþ  /
aindravàruõavàyavyàü pramàõantv ekaviü÷atiþ  // RKS_90.20 //
etat pramàõaü tãrthasya piõóadànàdikarmasu  /
naràþ puõyà÷ ca te sarve atra dànaü kçtaü ca yaiþ  // RKS_90.21 //
viùõus trinetraråpeõa brahmaråpã pitàmahaþ  /
tasmiüs tãrthe sthità nityaü påjàü gçhõanti bhaktitaþ  // RKS_90.22 //
jàtaü jàtaü nirãkùyante svaputraü hi pitàmahàþ  /
kadà yàsyati putro 'sau kadà dàtà bhaviùyati  // RKS_90.23 //
pa¤casthàneùu yaþ ÷ràddhaü kurute bhaktimàn naraþ  /
svakulàni tu sarvàõi pretabhåtàni tàrayet  // RKS_90.24 //
ekaviü÷atpitçpakùe màtçpakùaikaviü÷atim  /
bhàryàyà ekàda÷aiveti sarvàõy etàni tàrayet  // RKS_90.25 //
dvijadevaprasàdena pitéõàü ca tathaiva hi  /
÷ràddhado vasate tatra yatra devo mahe÷varaþ  // RKS_90.26 //
àtmano ghàtakà ye ca goghnàþ straiõahatà÷ ca ye  /
daüùñribhir jalapàtena vidyutpàtena ye hatàþ  // RKS_90.27 //
na teùàm agnisaüskàro na ÷aucaü nodakakriyà  /
tatra tãrthe tu yaþ ÷ràddhaü teùàü kuryàt svabhaktitaþ  // RKS_90.28 //
mokùapràptir bhavet teùàü tristhàneùu na saü÷ayaþ  /
tçptis tu jàyate teùàü varùam ekaü na saü÷ayaþ  // RKS_90.29 //
ajànatà kçtaü pàpaü bàlabhàveùu yatkçtam  /
tatsarvaü na÷yati kùipraü sakçtsnànena bhåpate  // RKS_90.30 //
rajakena yathà dhautavastraü nirmalatàü vrajet  /
pàpopaliptas tãrthe 'smin snàto nirmalatàü vrajet  // RKS_90.31 //
saünyàsaü kurute yas tu tasmiüs tãrthe naràdhipa  /
dhyàyamàno mahàdevaü sa gacchet paramaü padam  // RKS_90.32 //
krãóitvà ca yathà kàmaü svecchayà ÷ivamandire  /
vedavedàïgatattvaj¤o jàyate vipule kule  // RKS_90.33 //
råpavàn subhaga÷ caiva sarvavyàdhivivarjitaþ  /
sarvadharmasamopetaþ sarvàcàrasamanvitaþ  // RKS_90.34 //
etat te kathitaü ràjaüs tãrthasya phalamuttamam  /
tacchrutvà mànavo nityaü mucyate sarvapàtakaiþ  // RKS_90.35 //
ya÷ cainaü ÷ràvayed bhaktyà àkhyànaü dvijasannidhau  /
÷ràddhe devagçhe caiva pañhet parvaõi parvaõi  // RKS_90.36 //
gãrvàõàs tasya tuùyanti manuùyàþ pitçbhiþ saha  /
pañhatàü ÷çõvatàü caiva na÷yed vai pàpasaücayaþ  // RKS_90.37 //
likhitvà tãrthamàhàtmyaü bràhmaõebhyo dadàti yaþ  /
jàtismaraü sa labhate pràpnoty abhimataü phalam  // RKS_90.38 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe citrasenakathàvarõano nàma navatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 91

ràjovàca:
anyac ca ÷rotum icchàmi kena gaïgàvatàrità  /
rudra÷ãrùasthità puõyà devã katham ihàgatà  // RKS_91.1 //
puõyà deva÷ilànàma tasyà màhàtmyamuttamam  /
etadàkhyàhi me sarvaü prasàdàt puruùottama  // RKS_91.2 //
rudra uvàca:
÷çõuùvaikamanà bhåtvà yathà gaïgàvatàrità  /
purà devã mahàbhàga brahmàdyaiþ sakalaiþ suraiþ  // RKS_91.3 //
abhyarthayaj jagannàthaü devadevaü jagadgurum  /
ghañamadhye sthità gaïgà mocità ca subhåtale  // RKS_91.4 //
bhàratã ca tato muktà rudreõa ÷iraso bhuvi  /
naràstãrthe tañe tasyàþ snànaü kurvanti bhaktitaþ  // RKS_91.5 //
pibanti ca jalaü nityaü na te yànti yamàlayam  /
yatra sà patità kuõóe ÷ålabhede naràdhipa  // RKS_91.6 //
devanadyàþ pratãcyàü ca yatra pràcã sarasvatã  /
yàmyàü ca ÷ålabhedàkhyam asti tãrtham anuttamam  // RKS_91.7 //
tatradeva÷ilà ramyà svayaü devena nirmità  /
tatra snàtvà tu yo bhaktyà bràhmaõaü bhojayen nçpa  // RKS_91.8 //
alpasyaiva tu dànasya tasya cànto na vidyate  /

uttànapàda uvàca:
kàni dànàni ÷astàni deve÷a dharaõãtale  // RKS_91.9 //
yàni dattvà naro bhaktyà mucyate sarvakilbiùaiþ  /
deva÷ilàyà màhàtmyaü snànadànàddhi yatphalam  // RKS_91.10 //
vratopavàsani yamair yat pràpyaü tad vadasva me  /

÷rãbhagavàn uvàca:
àsãt purà mahàvãrya÷cedinàtho mahàbalaþ  // RKS_91.11 //
vãrasena iti khyàto maõóalàdhipatã÷varaþ  /
tasya ràjye ripurnàsti na vyàdhirna ca taskaraþ  // RKS_91.12 //
na càdharmo 'bhavat tatra dharma eva hi sarvadà  /
sadà mudànvito ràjà sabhàryo bahuputrakaþ  // RKS_91.13 //
ekà ca duhità tasya suråpà girijà iva  /
dçùñà sà pitçmàtçbhyàü bandhuvargajanaiþ saha  // RKS_91.14 //
kçtvà vaivàhikaü kàryaü kàle pràpte yathà vidhi  /
anantaraü cedipatir dvàda÷àbde mahe÷varaþ  // RKS_91.15 //
tatas tasyàstu yo bhartà sa mçtyuva÷am àgataþ  /
vidhavàü tàü sutàü dçùñvà ràjà ÷okasamanvitaþ  // RKS_91.16 //
uvàca vacanaü ràjà svabhàryàü duþkhapãóitaþ  /
bhadre duþkham idaü jàtaü yàvaj jãvaü suduþsaham  // RKS_91.17 //
naiùà rakùayituü ÷akyà råpayauvanadarpità  /
nopàyo vidyate bhàryye bhànumatyà÷ ca rakùaõe  // RKS_91.18 //
parasparaü vivadatos tacchrutvà kanyakà 'bravãt  /

bhànumaty uvàca:
na vrãóàmi tavàgre 'haü jvalantã dàhakenaca  // RKS_91.19 //
satyaü notpadyate doùo madarthe ca naràdhipa  /
adya prabhçty ahaü tàta na veùaü dhàraye kvacit  // RKS_91.20 //
sthålavastrair nijàïgàni paridhàsyàmi saüyatà  /
cariùyàmi vratàn sarvàn puràõavihitàn api  // RKS_91.21 //
àtmànaü ÷oùayiùyàmi toùayantã janàrdanam  /
mamaiùà vartate buddhir yadi tvaü tàta manyase  // RKS_91.22 //
bhànumatyà vacaþ ÷rutvà ràjà snehàrdito 'bhavat  /
tãrthayàtràü samuddi÷ya ko÷aü dattvà ca puùkalam  // RKS_91.23 //
visçjya ràjà svasutàü vçddhàn kçtvà tu rakùaõe  /
puruùaü sàyudhaü cànyaü bràhmaõaü ca purohitam  // RKS_91.24 //
avagàhya tañe dhyàtuü gaïgàyàü sà naràdhipa  /
nityam àpåjayad vipràn gandhamàlyàdibhåùaõaiþ  // RKS_91.25 //
dàsãdàsaprabhçtayas tasyà ye rakùaõe kùamàþ  /
tataþ piturmatenaiva gaïgàtãre samàsthitàþ  // RKS_91.26 //
dvàda÷àbdàni sà tãre gaïgàyàþ samavasthità  /
tyaktvà gaïgàü kvacid ràjaputrã kàùñhàü tu dakùiõàm  // RKS_91.27 //
pràptà sà sacivaiþ sàrddhaü yatra revà mahànadã  /
ùaõmàsaü ca sthità tatra oükàre 'marakaõñake  // RKS_91.28 //
nànàvidheùu tãrtheùu tãrthàt tãrthaü jagàma ha  /
snàtvà snàtvà dvijàn påjyabhaktiyuktà hy adhiùñhità  // RKS_91.29 //
vàruõãü ca di÷aü gatvà devanadyà÷ ca saïgame  /
dadar÷a cà÷ramaü puõyam çùisaïghair niùevitam  // RKS_91.30 //
dçùñvà çùisamåhaü sà praõipatyedam abravãt  /
màhàtmyaü càsya tãrthasya nàma caivàsya kãrtaya  // RKS_91.31 //

çùir uvàca:
cakratãrthaü tu vikhyàtaü cakraü dattaü purà hareþ  /
mahe÷vareõa tuùñena devadevena ÷ålinà  // RKS_91.32 //
atra tãrthe tu yaþ snàtvà tarpayet pitçdevatàþ  /
anivartikà gatis tasya bhavità nàtra saü÷ayaþ  // RKS_91.33 //
dvitãye 'hni tato gacchec chålabhedaü tapasvini  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà pañhet pauràõikãü kathàm  // RKS_91.34 //
viùõupåjàü prakurvãta puùpadãpanivedanaiþ  /
prabhàte bhojayed vipràn dànaü dadyàt svabhaktitaþ  // RKS_91.35 //
caturthe 'hõi tathà gacched yatra pràcã sarasvatã  /
brahmadevàd viniùkràntà pàvanàrthaü naràdhipa  // RKS_91.36 //
tatra snàtvà naro gatvà tarpayet pitçdevatàþ  /
÷ràddhadas tu vaset tatra yatra devaþ pitàmahaþ  // RKS_91.37 //
pa¤came 'hõi tato gacchel liïgaü màrkaõóasaüj¤itam  /
tatra snàtvà tu yo bhaktyà arcayet pitçdevatàþ  // RKS_91.38 //
÷ràddhaü kçtvà yathà nyàyam anindyàn påjayed dvijàn  /
pitarastasya tçpyanti dvàda÷àbdaü na saü÷ayaþ  // RKS_91.39 //
sarvadevamayaü sthànaü sarvatãrthamanuttamam  /
koñitãrthasamaü sthànaü koñiliïgottamottamam  // RKS_91.40 //
triràtraü kurute yas tu ÷uciþ snànaü jitendriyaþ  /
pakùaü màsaü ca ùaõmàsam abdam ekaü kadàcana  // RKS_91.41 //
na tasya vasatir martye nàke vàsaþ sadàkùayaþ  /
niyamasthas tu mucyeta trijanmajanitàdaghàt  // RKS_91.42 //
vinà pumàüsaü yà nàrã dvàda÷àbda tu suvratà  /
tiùñhate sàkùayaü kàlaü rudraloke mahãyate  // RKS_91.43 //
mune÷ ca vacanaü ÷rutvà mudàü paramikàü yayau  /
tato 'vagàhate tãrthamaharni÷amatandritam  // RKS_91.44 //
dçùñvà tãrthaprabhàvaü tu ràj¤ã vacanam abravãt  /
÷råyatàü vacanaü me 'dya bràhmaõàþ sapurohitàþ  // RKS_91.45 //
na tyajàm ãdç÷aü sthànaü yàvaj jãvàmy aharni÷am  /
màtre pitre tathà bhràtre sadbhir vàcyam idaü vacaþ  // RKS_91.46 //
vartate ÷ålabhede sà niyatà vratacàriõã  /
ekàntaropavàsena ÷anair màsamupoùità  // RKS_91.47 //
deva÷ilàsthità nityaü dhyàyamànà tu ke÷avam  /
aharni÷aü sthità bhåmau dçùñà ràj¤ã ÷ubhànanà  // RKS_91.48 //
vratasthà niyatàhàrà nàmnà bhànumatã ÷ubhà  /
gateùu dvijamukhyeùv àyayau ÷abarayugmakam  // RKS_91.49 //
uvàca vacanaü tatra tàü dçùñvà ÷abaràïganà  /
naivà 'syàþ sadç÷ã kàcit triùu lokeùu vi÷rutà  // RKS_91.50 //
sàkùàd asau devakanyà hyavatãrõà mahãtale  /
bhàryàyà vacanaü ÷rutvà ÷abaras tàm uvàca ha  // RKS_91.51 //
kamalàni yathà làbhaü dattvà tvaü bhuïkùva satvaram  /
mama caivàrcane buddhir na bhoktavyaü mayà 'dya vai  // RKS_91.52 //
na mayà varjitaü bhadre pàpavçddhyà '÷ubhaü kçtam  /

÷abary uvàca:
na pårvaü tu mayà svàmin bhuktaü tasmiüs tu vàsare  // RKS_91.53 //
bhukta÷eùaü mayà bhuktaü yàvat kàlaü smaràmy aham  /
bhàryàyà ni÷cayaü j¤àtvà snànaü kartuü jagàma ha  // RKS_91.54 //
ardhottarãyavastreõa snànaü kçtvà tu bhaktitaþ  /
sarvadevaü namaskçtya gato deva÷ilàü prati  // RKS_91.55 //
tasthau sa ÷aïkamàno 'pi dhyàyamàno janàrdanam  /
kumudadvayaü ÷abaryà tu dàsãhaste niveditam  // RKS_91.56 //
dçùñvà ràj¤ã tathà puùpe dàsãü caiva tadàbravãt  /
tvedaü puùpadvayaü labdhaü kathyatàü tac ca sàmpratam  // RKS_91.57 //
÷ãghraü gacchàvagaccha tvaü puùpaü caivànayàparam  /
anena vasunà caiva kamalàni samànaya  // RKS_91.58 //
bhànumatyà vacaþ ÷rutvà gatà sà ÷abarãü prati  /
÷rãphalàni ca puùpàõi bahåny anyàni dehi me  // RKS_91.59 //

÷abary uvàca:
÷rãphalàni ca dàsyàmi puùpàõi ca vi÷eùataþ  /
målyena me spçhà nàsti gatvà ràj¤ãü nivedaya  // RKS_91.60 //
gatà dàsã nivedyàtha ràj¤ã ca svayam àgatà  /
uvàca ÷abaraü ràj¤ã puùpaü målyena dehi me  // RKS_91.61 //

÷abara uvàca:
na målyaü kàmaye devi phalapuùpasamudbhavam  /
÷rãphalàni ca puùpàõi yatheùñaü mama gçhyatàm  // RKS_91.62 //
arcàü kuru yathànyàyaü vàsudevaü jagatpatim  /

ràj¤ã uvàca:
vinà målyaü na gçhõàmi kamalàni tavàdhunà  // RKS_91.63 //
dhànyasya khaõóikàm ekàm etàü prati nigçhyatàm  // RKS_91.64 //

÷abara uvàca:
nàhàraü cintayàmyadya muktvà devaü varànane  // RKS_91.65 //
devakàryaü vinà bhadre nànyàbuddhiþ pravartate  /

ràj¤ã uvàca:
na tvayànnaü parityàjyaü sarvamanne pratiùñhitam  // RKS_91.66 //
tasmàt sarvaprayatnena mamànnaü pratigçhyatàm  /
tapasvino mahàbhàgà ye càraõyanivàsinaþ  // RKS_91.67 //
te maddvàre sthitàþ sarve yàcante te 'nnakàïkùiõaþ  /

÷abara uvàca:
niùedho 'dhikçtaþ pårvaü mayà satyaü na saü÷ayaþ  // RKS_91.68 //
satyamålaü jagat sarvaü satye caiva pratiùñhitam  /
satyena tapate såryaþ satyena dyotate ÷a÷ã  // RKS_91.69 //
satyena vàyavovànti dharà satye pratiùñhità  /
tasmàt sarvaprayatnena satyaü satyaü na lopayet  // RKS_91.70 //

ràj¤ã uvàca:
àràmopahçtaü puùpam àraõyaü puùpam eva ca  /
krãtaü prahigrahàl labdhaü puùpam evaü caturvidham  // RKS_91.71 //
uttamaü phalamàraõyaü gçhãtvà svayam eva hi  /
madhyamaü phalamàràmyamadhamaü krãtam eva ca  // RKS_91.72 //
pratigraheõa yal labdhaü niùphalaü tad vidurbudhàþ  /

purohita uvàca:
gçhàõa ràj¤i puùpàõi påjàü kuru janàrdane  // RKS_91.73 //
upakàraü prakurvantã påjàü cakre yathàvidhi  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà kathà pauràõikã ÷rutà  // RKS_91.74 //
÷abaras tu tato bhàryàm idaü vacanam abravãt  /
dãpàrthaü gçhyatàü sneho yathàlàbhena sundari  // RKS_91.75 //
dattvà dãpaü tataþ kçtvà dhåpaü påjàü janàrdane  /
kçtvà jàgaraõaü ràtrau dhyàyamànas tu ke÷avam  // RKS_91.76 //
tataþ prabhàtasamaye dçùñvà snànotsukaüjanam  /
kecic ca ÷ålabhede tu devanadyàü tathaiva ca  // RKS_91.77 //
sarasvatyàü tathà kecinmàrkaõóeye tathà hrade  /
cakratãrthe tathà kecit snànaü kurvanti bhaktitaþ  // RKS_91.78 //
÷ucibhåtàs tu te sarve janà deva÷ilopari  /
÷ràddhaü kurvanti vai tatra prayatnena dvijarùabhàþ  // RKS_91.79 //
tàn dçùñvà ÷abaro bilvaiþ piõóaü nirvartayet tataþ  /
bhànumatyà tathà saktupiõóanirvapaõaü kçtam  // RKS_91.80 //
anindya bhojayed vipraü dambhadoùavivarjitam  /
haviùyeõa tathà dadhnà ÷arkaràmadhusarpiùà  // RKS_91.81 //
pàyasena ca gavyena kç÷areõa vi÷eùataþ  /
bhojayitvà tathà ràj¤ã dànaü dattvà yathàvidhi  // RKS_91.82 //
pàdukopànahau chatraü ÷ayyà govçùam eva ca  /
vividhàni ca dànàni hemaratnamayàni ca  // RKS_91.83 //
tatra tãrthe mahàràja kapilàü yaþ prayacchati  /
tena dattà mahã ràjan sa÷ailavanakànanà  // RKS_91.84 //

uttànapàda uvàca:
tilapradaþ prajà iùñà dãpada÷cakùuruttamam  /
bhåmidaþ svargam àpnoti dãrghàyu÷ ca hiraõyadaþ  // RKS_91.85 //
gçhado rogarahito raupyado råpamuttamam  /
vàsoda÷ candralokaü tu a÷vadaþ såryalokabhàk  // RKS_91.86 //
vçùadas tu ÷riyaü puõyàü godànàt tu triviùñapam  /
÷ayyàdànaü ca yo dadyàt sa svargamabhayapradaþ  // RKS_91.87 //
dhànyadaþ ÷à÷vataü saukhyaü brahmado brahma ÷à÷vatam  /
sarveùàm eva dànànàü brahmadànaü vi÷iùyate  // RKS_91.88 //
bhàryàm a÷vaü mahãü vàsas tilakàü ca na sarpiùam  /
ye nayena hi bhàvena dànaü vipràya yacchati  // RKS_91.89 //
tena tena hi bhàvena pràpnoti padapåjitam  /
dçùñvà dànàni sarvàõi ràj¤yà dattàni yàni ca  // RKS_91.90 //
uvàca ÷abaro bhàryàü yac chçõuùva naràdhipa  /

÷abara uvàca:
puràõaü pañhitaü bhadre bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_91.91 //
÷rutaü ca tan mayà sarvaü dànadharmaparaü ÷ubham  /
pårvajanmàrjitaü pàpaü snànadànavratena ca  // RKS_91.92 //
tatsarvaü ca kùayaü jàtaü madãyena priye ÷çõu  /
atra dattaü hutaü taptaü sarvaü bhavati càkùayam  // RKS_91.93 //
te dvijà bhànumatyà ca ÷ålabhedaü gatàs tataþ  /
dadç÷uþ ÷abaraü kuõóe ÷abaryà saha saüsthitam  // RKS_91.94 //
ã÷ànyàü ca tato gatvà bhçguparvatamårdhani  /
martukàmas tathàråóho bhàryayà saha pàrthiva  // RKS_91.95 //

ràjaputry uvàca:
tiùñha tiùñha mahàsattva ÷çõuùva vacanaü mama  /
kimarthaü tyajasi pràõànadyàpi ca yuvà bhavàn  // RKS_91.96 //
kiü santàpaþ samudvegaþ kiü duþkhaü vyàdhir eva ca  /
÷i÷u÷ ca dç÷yate 'dyàpi kàraõaü kathayasva me  // RKS_91.97 //

÷abara uvàca:
kàraõaü nàsti me kiücin na duþkhaü kiücid eva hi  /
saüsàrasàrabhåtatve nànyà buddhiþ pravartate  // RKS_91.98 //
duþkhena labhate yasmàn manuùyatvaü varànane  /
mànuùyaü janma càsàdya yo na dharmaü samàcaret  // RKS_91.99 //
sa gacchen narakaü ghoram alpadoùeõa sundari  /
tasmàt patitum icchàmi asmiüs tãrthe tapasvini  // RKS_91.100 //

ràjaputry uvàca:
adyàpi vartate kàlaþ svadharmà vividhàþ kriyàþ  /
kçtvà prakçtadharmàõi tatra dànena ÷uddhyati  // RKS_91.101 //
ahaü dàsyàmi te dhànyaü vàsàüsi draviõàni ca  /
nityaü tvamàcarerdharmaü dhyàyamàno janàrdanam  // RKS_91.102 //

÷abara uvàca:
na càhaü kàmaye devi dhànyaü vastràõi caiva hi  /
yaþ parasyànnam a÷nàti sa naro '÷nàti kilbiùam  // RKS_91.103 //

ràjaputry uvàca:
kandamålaphalàhàro bhuktvà vai bhakùyamuttamam  /
avagàhya ca tãrthàni sarvapàpaiþ pramucyase  // RKS_91.104 //
tato vimuktapàpas tu yaþ ka÷cit puruùaþ ÷uciþ  /
karmaõà tena caiva tvaü gatiü sampràpsyase ÷ubhàm  // RKS_91.105 //

÷abara uvàca:
atra madhye mayà tyaktàþ pràõà dçùñvà hitaü ca yat  /
satyanna lopaye devi iti me ni÷cità matiþ  // RKS_91.106 //
prasàdaþ kriyatàü devi kùamasva tvaü janaiþ saha  /
baddhottarãyavastreõa àtmànaü ca prayatnataþ  // RKS_91.107 //
bhàryayà sahitas tatra hariü dhyàtvà papàta ha  /
nagàrdhaü patito yàvad gatajãvo naràdhipa  // RKS_91.108 //
tåùõãü bhåtaü tu taü dçùñvà kuõóasyopari bhåmipa  /
trimårtigarte tatkàle ÷abaro bhàryayà saha  // RKS_91.109 //
divyaü vimànam àråóho gata÷ ca gatimuttamàm // RKS_91.110 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷abarasvargàrohaõaü nàmaikanavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 92

ràjovàca:
tatas tayàpi deve÷a bhànumatyà hi kiükçtam  /
etan me saü÷ayaü deva kathayasva prasàdataþ  // RKS_92.1 //

hara uvàca:
cintayitvà tu sà ràj¤ã gatà kuõóasya sannidhau  /
dçùñvà tãrthasya màhàtmyaü ràj¤ã harùeõa pårità  // RKS_92.2 //
vipràn bahån samàhåya påjayàmàsa tatkùaõàt  /
dadau ca vividhaü dànaü bràhmaõebhyo naràdhipa  // RKS_92.3 //
dattvà ca dakùiõàm evaü madhumàse ca bhåmipa  /
amàyàü ca tato ràj¤ã gatà parvatamårdhani  // RKS_92.4 //
naga÷çïgaü samàruhya kçtvà tu karasampuñam  /
vij¤àpya bràhmaõàn sarvàn idaü vacanam abravãt  // RKS_92.5 //
mama màtà pità bhràtà tathà 'nye caiva bàndhavàþ  /
sarve kùamantu te sarvair idaü vàcyaü tadà vacaþ  // RKS_92.6 //
ityuktvà ÷ålabhede tu tapaþ kçtvà sudàruõam  /
visçjya caivam àtmànaü tasmiüs tãrthe divaügatà  // RKS_92.7 //

bràhmaõà åcuþ:
sande÷aü kathayiùyàmas tvayoktaü ÷obhanavrate  /
màtàpitro÷ ca su÷roõi mà te 'bhåd atra saü÷ayaþ  // RKS_92.8 //
tato visçjya lokaü tu sthità parvatasannidhau  /
ardhottarãyavastraü tu gàóhaü kçtvà punaþ punaþ  // RKS_92.9 //
tato visçjya càtmànam ekacittà naràdhipa  /
nagàrddhaü patità yàvat tàvad dçùñà suràsuraiþ  // RKS_92.10 //
divyaü vimànam àruhya kailàsaü sà jagàma ha  /
tataþ sà pa÷yatàü teùàü janànàü tridivaü gatà  // RKS_92.11 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe bhànumatãsvargàrohaõaü nàma dvinavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 93

deva uvàca:
tataþ puùkariõãü gacchet sarvapàpapraõà÷inãm  /
÷rutvà tasyàþ prabhàvaü tu sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_93.1 //
revàyà uttare kåle tãrthaü parama÷obhanam  /
yatràste sarvadà devo divyamårtirdivàkaraþ  // RKS_93.2 //
kurukùetraü yathàpuõyaü sarvakàmikam uttamam  /
idaü tãrthaü tathà puõyaü sarvakàmaphalapradam  // RKS_93.3 //
kurukùetre yathà vçddhir dànasya jagatãpate  /
puùkariõyàü tathà vçddhir dànasyàpi na saü÷ayaþ  // RKS_93.4 //
yavam ekaü tu yo dadyàt sauvarõaü càtra vai nçpa  /
puùkariõyàü tathà snànaü sarvaü sthàne÷vare smçtam  // RKS_93.5 //
såryagrahe yathà ÷aktyà dattvà dànaü yathà vidhi  /
hasty a÷varatharatnàni gçhaü gà÷ ca dhurandharàn  // RKS_93.6 //
suvarõaü rajataü vàpi bràhmaõebhyo dadàti yaþ  /
trayoda÷adinaü yàvat trayoda÷aguõaü bhavet  // RKS_93.7 //
tilami÷reõa toyena tarpayet pitçdevatàþ  /
dvàda÷àbdaü bhavet tçptis tatra tãrthe mahãpate  // RKS_93.8 //
yas tatra kurute ÷ràddhaü pàyasair madhusarpiùà  /
÷ràddhaü maghàdi çkùeùu pitéõàü dattam akùayam  // RKS_93.9 //
akùatair badarair bilvair iïgudair vai tilaiþ saha  /
akùayaü phalamàpnoti tasmiüs tãrthe na saü÷ayaþ  // RKS_93.10 //
tatra snàtvà tu yo devaü påjayec ca divàkaram  /
sa gacchet paramaü lokaü trida÷air api vanditaþ  // RKS_93.11 //
çcamekàü pañhed yas tu yajuùaþ sàmna eva ca  /
samagrasya sa vedasya phalam àpnoti vai dvijaþ  // RKS_93.12 //
tripuùkaraü japen mantraü dhyàyamàno divàkaram  /
sa gacchet paramaü lokaü trida÷air api vanditam  // RKS_93.13 //
yastatra vidhivat pràõàüs tyajate nçpasattama  /
sa gacchet paramaü sthànaü yatra devo divàkaraþ  // RKS_93.14 //

màrkaõóeya uvàca:
bhåyo 'py anyat pravakùyàmi àditye÷varam uttamam  /
sarvaduþkhaharaü pàrtha sarvavighnavinà÷anam  // RKS_93.15 //
asya tãrthasya cànyàni tãrthàni kurunandana  /
na labhante ÷riyaü nàke martye pàtàlagocare  // RKS_93.16 //
kurukùetraü yathà gaïgà naimiùaü puùkaraü tathà  /
vàràõasã ca kedàraü prayàgo nçpanandana  // RKS_93.17 //
ravitãrthasya sarvàõi kalàü nàrhanti ùoóa÷ãm  /
ravitãrthe ca yad dattaü ÷çõuùva kurunandana  // RKS_93.18 //
snehàrthe kathayiùyàmi vàrdhakye nàsti paõóitaþ  /
÷çõvantu çùayaþ sarve taponiùñhà mahàtmànaþ  // RKS_93.19 //
÷rutaü me rudrasànnidhye skandarudragaõaiþ saha  /
pàrvatyà pràrthitaþ ÷ambhåravitãrthasya yatphalam  // RKS_93.20 //
÷ambhunàpi tadàkhyàtaü girijàyàþ puras tadà  /
tatsarvam ekacittena rudrodgãtaü ÷rutaü mayà  // RKS_93.21 //
durbhikùopahatà viprà narmadà tañam à÷ritàþ  /
uddàlako va÷iùñha÷ ca màõóavyo gautamas tathà  // RKS_93.22 //
yàj¤avalkyo 'tha ÷àõóilya÷cyavano bhàrgavas tathà  /
nà÷ake turvibhàõóa÷ ca bàlakhilyàdayas tathà  // RKS_93.23 //
÷àtàtapo 'pi ÷aïkha÷ ca jaiminir gobhilas tathà  /
jaigãùavyaþ ÷atànãka çùisaïghàþ samàgatàþ  // RKS_93.24 //
tãrthayàtrà kçtà tais tu narmadàyà samantataþ  /
àditye÷aü samàyàtàþ prasaïgàd çùisattamàþ  // RKS_93.25 //
vçkùais saüchàditaü sarvaü dhavaistindukapàñalaiþ  /
jambãrair arjunaiþ kundair jañàkesarakiü÷ukaiþ  // RKS_93.26 //
punnàganàrikerais tu khadiraiþ kalpapàdapaiþ  /
aneka÷vàpadàkãrõaü mçgamàlàsamàkulam  // RKS_93.27 //
çkùahastisamàyuktaü citrakai÷ ca su÷obhitam  /
pravi÷ya çùayaþ sarve vane puùpaphalàkule  // RKS_93.28 //
vanànte ca nàrã ÷ubhrà dçùñà raktàmbarànvità  /
raktamàlyà su÷obhàóhyà rastacandanacarcità  // RKS_93.29 //
raktàbharaõasaüyuktà ÷a÷ihastà bhayàvahà  /
tasyàþ samãpago dçùñaþ kçùõajãmåtasannibhaþ  // RKS_93.30 //
mahàkàyo bhãmavaktraþ pà÷ahasto bhayàvahaþ  /
anàdhçùyo vayovçddha àturaþ piïgalocanaþ  // RKS_93.31 //
dãrghajihvaþ karàlàsyas tãkùõàdaüùñro duràsadaþ  /
vçddhàü striyaü kuru÷reùñha te pa÷yan viprapuügavàþ  // RKS_93.32 //
tataþ samãpagà vçddhà sa ca vçddha÷ ca bhàrata  /
svàdhyàyaniratair viprais tau pçùñau pàpakarmiõau  // RKS_93.33 //

vçddhàvåcatuþ:
yuùmàkaü yaminaþ sarve tiùñhadhvaü tãrthamadhyataþ  /
÷ãghraü pravi÷yatàü sarve narmadà caiva sevyatàm  // RKS_93.34 //
tayoþ ÷rutvà tu vacanaü bràhmaõàþ ÷aüsitavratàþ  /
jagmus te narmadàkacchaü dçùñvà revàü dvijottamàþ  // RKS_93.35 //
natàþ kecit stuvanty anye jayadevi namo 'stu te  // RKS_93.36 //

çùaya åcuþ:
namo 'stu te siddhagaõair niùevite namo 'stu te sarvapavitramaïgale  /
namo 'stu te viprasahasrapåjite  /
namo 'stu te rudrasamudbhave pare  // RKS_93.37 //
namo'stu te sarvapavitrapàvane namo 'stu te devi vare prasãda naþ  /
namo 'stu te ÷ãtajale sukhaprade saridvare pàpahare dayànvite  // RKS_93.38 //
anekabhåtàïgasu÷obhitàïge gandharvayakùoragapàvitàïge  /
mahàgajaughà mahiùà varàhàþ krãóanti toye sumahormimàlaiþ  // RKS_93.39 //
namàmaþ sarve varade sukhaprade 'smàn pa÷upà÷abaddhàn  /
pàpairanekaiþ pa÷upà÷abaddhà bhramanti tàvannarakeùu nityam  // RKS_93.40 //
yàvat tavàmbho nahi saüspç÷anti spçùñaü karai÷candramaso rave÷ ca  /
anekasaüsàrabhayàrditànàü pàpair anekaiþ pariveùñitànàm  // RKS_93.41 //
gatis tvam ambhojasamànavaktre dvandvair anekair abhisaüvçtànàm  /
nadyas tu påjyà vimalà bhavanti  /
tvàü devi càsàdya na saü÷ayo 'tra  // RKS_93.42 //
dukhàturàõàm abhayaü dadàsi devair anekair abhipåjitàsi  /
viõmåtradehàrõavamagnadehà bhavanti tàvan narakeùu martyàþ  // RKS_93.43 //
mahàniloddhåtataraïgabhaïgaü jalaü na yàvat tava saüspç÷anti  /
mlecchàþ pulindàs tvatha yàtudhànàþ pibanti càmbhastava devi puõyam  // RKS_93.44 //
te 'pi pramu¤canti bhayàt tu ghoràt kim atra viprà bhayapàpabhãtàþ  /
ghore yuge 'smin kalinàmnyapuõye tvaü bhràjase kàlajalaughapårõe  // RKS_93.45 //
devyatra nakùatrapathe 'pi gaïgà tava prasàdàd divi devyatiùñhat  /
kàle yatheùñaü paripàlaya tvaü yàsyàma lokaü tava suprasàdàt  // RKS_93.46 //
vayaü tathà tvaü kuru naþ prasàdaü tvàm à÷ritàs tvàü ÷araõaü gatà vai  /
gatis tvam evàtra piteva putraü tvam àdideva prabhave vicitre  // RKS_93.47 //
kàle 'py anàvçùñibhavaü kùayaü ca rakùasva (?)  /
sarvaü jagataþ svaråpam .... ....  // RKS_93.48 //
evaü stutà mahàdevã narmadà saritàü varà  /
pratyakùà sà paràbhåtà bràhmaõànàü yudhiùñhira  // RKS_93.49 //

narmadovàca:
tuùñàhaü varadà viprà dàsye vo và¤chitaü phalam  /
tato 'varùan mahàmeghà dhànyaü ca pracuraü tathà  // RKS_93.50 //
kandamålaphalaü ÷àkaü sukhaü sarvasaü÷ritam  /

màrkaõóeya uvàca:
pañhanti ye stotram idaü narendra ÷çõvanti bhaktyà parayaà prapannàþ  // RKS_93.51 //
tebhyo 'ntakàle sariduttameyaü gatiü vi÷addhàü nitaràü dadàti  /
pràtaþ samutthàya samàna evaü saükãrtayed rudramumàü ca devãm  // RKS_93.52 //
pàpàni sarvàõi layaü grayànti samà÷rayante ca mahànubhàvàþ  /
pàpais tu muktà divi modayante ÷ambhorgirà caiva tu nànyathà ca  // RKS_93.53 //

màrkaõóeya uvàca:
dçùñàs te puruùà nànyà narmadàtañam à÷ritàþ  /
snànadevàrccanairyuktàþ pa¤caiva tu mahàbalàþ  // RKS_93.54 //
te dçùñà bràhmaõaiþ sarvair vedavedàïgapàragaiþ  /

viprà åcuþ:
dinànte ca striyor yugmaü dçùñaü raudraü bhayàvaham  // RKS_93.55 //
trayo vçddhà÷ ca puruùàþ pà÷ahastà bhayàvahàþ  /
durddharà durnisaükà÷à ita÷ceta÷ ca ca¤calàþ  // RKS_93.56 //
vyàharanti bhiyà vàcà àkàïkùà dar÷anasya ca  /
aparaspariõas sarve nirãkùante parasparam  // RKS_93.57 //
teùu saïgheùu yatproktaü tatsarvaü kathayàmi te  /

puruùà åcuþ:
tãrthàvagàhanaü sarvaiþ pårvapa÷cimadakùiõe  // RKS_93.58 //
uttare ca kçtaü bhaktyà na pàpaü tad vyapohitam  /
niùpàpà÷ càtra sa¤jàtàs tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_93.59 //
÷çõvantu çùayaþ sarve agnijvàlopamà dvijàþ  /
pàtakàni ca ghoràõi yàny acintyàni dehinàm  // RKS_93.60 //
pàpiùñhena tu cànena garordàrà vidåùitàþ  /
hçtaü cànyena mitrasya suvarõaü ca tathà ca vai  // RKS_93.61 //
brahmahatyà kçtà raudrà kçtaü cànyena pàtakam  /
suràpànaü tu càpy asya saüjàtaü cànyakàmataþ  // RKS_93.62 //
govadhaü pàpam etena kçtam ekena pàpinà  /
akàmato 'pi sarveùàü pàtakàni naràdhipa  // RKS_93.63 //
bràhmaõàs tàüs tu te dçùñvà pàpiùñhà gatakalmaùàþ  /
tãrthasyàsya prabhàveõa narmadàyàþ prabhàvataþ  // RKS_93.64 //
na kvàcit pàtakànàü tu prave÷a÷ càtra jàyate  /
evaü saücintya te sarve pàpiùñhà÷ ca parasparam  // RKS_93.65 //
kùipram eva samuddhçtya vicintya hçdaye harim  /
snàtvà revàjale puõye tàrpitvà pitçdevatàþ  // RKS_93.66 //
natvà tu bhàskaraü devaü hçdi dhyàtvà janàrdanam  /
kçtvà pradakùiõàü bhaktyà jvalite jàtavedasi  // RKS_93.67 //
patitàþ pàõóava÷reùñha pàpodvignà÷ ca pàpinaþ  /
sàttvikãü kàmanàü kçtvà tyaktvà pràõàn divaïgatàþ  // RKS_93.68 //
niùpàpàs te mahàbhàgair narmadàyottare tañe  /
vimànasthàs tadà dçùñà bràhmaõais te yudhiùñhira  // RKS_93.69 //
à÷caryamatulaü dçùñam çùibhir narmadàtañe  /
tadà prabhçti te sarve ràgadveùavivarjitàþ  // RKS_93.70 //
ravitãrthaü dvijà hçùñàþ sevante mokùakàïkùayà  // RKS_93.71 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe 'rkatãrthamahimànuvarõano nàma trinavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 94

màrkaõóeya uvàca:
tãrthasyàsya ca yatpuõyaü tac chçõuùva naràdhipa  /
paõóito vçddhabhàvena bhaktyà tràto nare÷vara  // RKS_94.1 //
udde÷aü kathayiùyàmi dçùñvà vàntaram eva ca  /
kurukùetraü yathàpåtaü ravitãrthaü ÷rutaü tathà  // RKS_94.2 //
ã÷vareõa puràkhyàtaü ùaõmukhasya yudhiùñhira  /
÷rutaü rudragaõaiþ sarvair ahaü tatra samãpagaþ  // RKS_94.3 //
màrtaõóagrahaõe pràpte ye vrajanti ùaóànana  /
ravitãrthe kurukùetre tulyam eva phalaü bhavet  // RKS_94.4 //
snàne dàne tathà jàpye home caiva vi÷eùataþ  /
kurukùetre tathà puõyaü nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_94.5 //
gràme và yadi vàraõye puõyà sarvatra narmadà  /
ravitãrthe vi÷eùeõa raviparvaõi bhåmipa  // RKS_94.6 //
tatra såryadine bhaktyà vyatãpàte ca vaidhçtau  /
saükramaõe grahaõe và 'pi ye vrajanti jitendriyàþ  // RKS_94.7 //
kàmakrodhavinirmuktà ràgadveùais tathaiva ca  /
kathàü ca vaiùõavãü pàrtha vedàdhyayanam eva ca  // RKS_94.8 //
çgvedaü và yajurvedaü sàmavedam atharvaõam  /
çcam ekàü tu japtvaiva samastaphalam àpnuyuþ  // RKS_94.9 //
gàyatryà ca caturvedaphalam àpnoti mànavaþ  /
prabhàte påjayed devam annadànahiraõmayaiþ  // RKS_94.10 //
tatra snàtvà dvije yogye kapilàü yaþ prayacchati  /
pçthivã tena vai dattà sa÷ailavanakànanà  // RKS_94.11 //
bhårloka÷ ca bhuvarloko maharloko janas tathà  /
tapaþ satya tathà lokaü pàtàlàny ekaviü÷atiþ  // RKS_94.12 //
tena dattaü bhavet sarvaü godànaü yena vai kçtam  /
teùàm abdakçtaü pàpaü na÷yed vai nàtra saü÷ayaþ  // RKS_94.13 //

yudhiùñhira uvàca:
puõyà gatiþ kathaü tàta etat kathaya tattvataþ  /

màrkaõóeya uvàca:
purà kçtayugasyàdau brahmàlokapitàmahaþ  // RKS_94.14 //
utpàdya tathà sakalaü bhåtagràmaü caturvidham  /
àkulà pçthivã tena saüjàtà pàõóunandana  // RKS_94.15 //
tataþ pa÷càd vicintyedaü kathaü loko bhaviùyati  /
kathaü svargaü prayàsyanti mànavà bhaktisaüyutàþ  // RKS_94.16 //
bhànu÷ caiva kathaü prãto lokànàü jàyate bhç÷am  /
vira¤ce÷cintyamànasya agnikuõóàt samutthità  // RKS_94.17 //
jvalantã tejasà pårõà ghaõñà lulitaniþsvanà  /
dçùñvà tàü tu mahàbhàgàü kapilàü kuõóamadhyagàm  // RKS_94.18 //
brahmàlokagurustàü tu praõamyedam uvàca ha  /
namaste kàpile puõye sarvalokeùv anuttame  // RKS_94.19 //
màïgalye maïgale devi triùu lokeùu vandite  /
tvaü lakùmãs tvaü dhçtirmedhà pavitrà tu varànane  // RKS_94.20 //
umàdevãti vikhyàtà tvaü ÷acã nàtra saü÷ayaþ  /
vaiùõavã tvaü mahàdevã brahmàõã tvaü varànane  // RKS_94.21 //
kumàrã tvaü mahàbhàge bhaktiþ ÷raddhà tathaiva ca  /
kàlaràtrã tu bhåtànàü kumàrã parame÷varã  // RKS_94.22 //
tvaü truñistvaü ghañã caiva muhårtakùaõam eva ca  /
saüvatsarartavo màsàs tvaü kàlaþ puruùaþ sadà  // RKS_94.23 //
nàsti kiücit tvayà hãnaü trailokye sacaràcare  /
evaü stutà tu sà tena kapilà parameùñhinà  // RKS_94.24 //
tam uvàca mahàbhàgà prahçùñà parameùñhinam  /
prasannà tava vàkyena devadeva jagadguro  // RKS_94.25 //

brahmovàca:
jagaddhitàya janità mayà tvaü parame÷vari  /
svargàn martyamito yàhi lokànàü hitakàmyayà  // RKS_94.26 //
sarvadevamayãü tvàü tu sarvalokamayãü tathà  /
vidhinà ye pradàsyanti teùàü vàsas triviùñape  // RKS_94.27 //
evamuktà tataþ puõyà kapilà parameùñhinà  /
àjagàma bhuvaþ pçùñhe vandyamànà surottamaiþ  // RKS_94.28 //
pavitrà vasudhà tena saüjàtà pàõóunandana  /
tasyà aïgeùu ye devàs tàn me nigadataþ ÷çõu  // RKS_94.29 //
mukhe hy agniþ sthito devo danteùu ca bhujaïgamàþ  /
dhàtà vidhàtà coùñhau ca a÷vinau karõasaüsthitau  // RKS_94.30 //
vajrapàõiþ sthitaþ ÷çïge ÷çïgamadhye pitàmahaþ  /
kàlo madhyagatas tàta pà÷abhçd varuõas tathà  // RKS_94.31 //
yama÷ ca bhagavàn deva àsyasyopari saüsthitaþ  /
nàbhimadhye sthita÷ chando devà jaïghàsu bhàrata  // RKS_94.32 //
vasundharà sthità nàbhyàü parvatàþ sandhiùu sthitàþ  /
vçkùà gulmàni vallya÷ ca sandhimàrge vyavasthitàþ  // RKS_94.33 //
çùayo romakåpeùu saüsthitàþ pàõóunandana  /
snàyusthàþ pitaraþ sarve prasravaü sarvatãrthajam  // RKS_94.34 //
sarveùàü gomayaü ÷reùñhaü pavitraü pàpanà÷anam  /
khureùu pannagàþ sarve pucchàgre såryara÷mayaþ  // RKS_94.35 //
evaü bhåtà tu kapilà sarvadevamayã kila  /
ye dhyàyanti gçhe bhaktyà te muktà nàtra saü÷ayaþ  // RKS_94.36 //
pràtarutthàya yo bhaktyà nityaü kuryàt pradakùiõam  /
pradakùiõãkçtà tena saptadvãpà vasundharà  // RKS_94.37 //
kapilàpa¤cagavyena yaþ snàpayati ÷aïkaram  /
viùõuü và jagadàdhàraü såryaü và tv anyadaivatam  // RKS_94.38 //
pa¤càmçtena saüsnàpya bhaktyà gavyena pàõóava  /
abdaü và ÷rotriye nityaü kapilàü yaþ prayacchati  // RKS_94.39 //
tulyam etat phalaü proktaü ÷aïkareõa yudhiùñhira  /
ya pradàsyati vipràya ravitãrthe suyantritaþ  // RKS_94.40 //
kapilàü vàtha kçùõàü và ÷vetàü raktàü ca pàñalàm  /
kùãriõãü taruõãü ÷ubhràü savatsàü vastrasaüyutàm  // RKS_94.41 //
svarõa÷çïgãü raupyakhurãü viùõuråpaü dvijaü smaran  /
àtmànaü viùõuråpaü ca dhenum àdityaråpiõãm  // RKS_94.42 //
yo dadàti mahàbàho tasya vàsas triviùñapo  /
brahmahatyà vinirmuktaþ suràpànaü ca dàruõam  // RKS_94.43 //
gurvaïganàgamaþ steyo svàmidroho gavàü vadhaþ  /
mitravi÷vàsaghàtaü ca gurunindàsamudbhavam  // RKS_94.44 //
sthitirnaùñe ca vaü÷e ca nirmàlyasyàvalaïghanam  /
kanyàgamàgama÷ caiva abhakùasya tu bhakùaõam  // RKS_94.45 //
vçùalã gamanaü raudraü kuråpàgamanodbhavam  /
agnidaü garadaü caiva kåñasàkùyasamudbhavam  // RKS_94.46 //
tatsarvaü nà÷ayet pàpaü dhenurdànena pàõóava  /
surabhisaügame puõye niùñhute pàpanà÷ane  // RKS_94.47 //
÷ràddhaü pretasya yo bhaktyà dàpayet kuntinandana  /
tasya prãto bhavet såryaþ suprãto bhava eva ca  // RKS_94.48 //
dànaü yad dãyate tatra såryam uddi÷ya bhaktitaþ  /
mitraloke sukhaü yàti narmadàyàþ prasàdataþ  // RKS_94.49 //
dadhicchande madhucchande devayàne sukhaprade  /
bhãme÷vare kuru÷reùñha samaü puõyaü pra÷asyate  // RKS_94.50 //
pçthivyàü sàgaràntàyàü prakhyàtaü tãrthapa¤cakam  /
ye na jànanti bhåmisthà te mçtà nàtra saü÷ayaþ  // RKS_94.51 //
snànaü devàrcanaü jàpyaü homaü bràhmaõapåjanam  /
bhåmidànena vastreõa annadànena bhaktitaþ  // RKS_94.52 //
upànacchatra÷ayànà gçhadànena pàõóava  /
gràmakanyàpradànena gajadànahayena ca  // RKS_94.53 //
vidyà÷akañadànena sarveùàm abhayapradaþ  /
sa yàti sarvatãrthàni ravitãrthaü yudhiùñhira  // RKS_94.54 //
tãrthayàtràprabhàveõa vyàdhayo yànti saükùayam  /
÷atravo mitratàü yànti viùaü và hy amçtàyate  // RKS_94.55 //
grahàþ sarve 'bhavan prãtàþ prãtas tasya divàkaraþ  /
tãrthasyàsya payaþ pãtvà yat puõyaü jàyate nçõàm  // RKS_94.56 //
abdam a÷vatthasevàyàü kapilàyàs tu dànataþ  /
tatphalaü kathayiùyàmi bhaktyà tava mahãpate  // RKS_94.57 //
pàpàþ sarve vilãyante bhinnapàtre jalaü yathà  /
tãrthasyàbhimukhaü vçttaü gacchatàü nàtra saü÷ayaþ  // RKS_94.58 //
iha bàhyàntaraü tãrthaü kathitaü tava pàrthiva  /
pàpiùñhànàü kçtaghnànàü svàmimitravirodhinàm  // RKS_94.59 //
tãrthàkhyànaü ÷ubhaü teùàü gopitavyaü sadà budhaiþ  // RKS_94.60 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe àditye÷varatãrthakãrtano nàma caturnavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 95

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra kara¤je÷varam uttamam  /
yatra te nihatàs tàta dànavàs tatpadànugaiþ  // RKS_95.1 //
indràdyai÷ caiva saühçùñaiþ stuto yaj¤aþ subuddhibhiþ  /
teùàü ye putrapautrà÷ ca pårvavairamanusmaran  // RKS_95.2 //
tatra sthàs tu suràþ sarve sthàpayitvà hy umàpatim  /
indracandrayamàþ såryaþ sthàpayitveùñasiddhaye  // RKS_95.3 //
hçùñapuùñàþ suràþ sarve jagmur àkà÷asasthitàþ  /
dànavànàü mahàbhàga karoñyaþ patità yataþ  // RKS_95.4 //
tadà prabhçti tat tãrthaü karoñãti mahãpate  /
vikhyàtaü bhàrate loke bhåpçùñhe pàõóunandana  // RKS_95.5 //
aùñamyàü ca caturda÷yàü ÷ubhe pakùe tu bhaktitaþ  /
upoùya ÷ålina÷ càgre ràtrau kurvãta jàgaram  // RKS_95.6 //
tatkathàlàpasaüyuktaü vedodgãtaü tathaiva ca  /
prabhàte vimale pràpte sthàõuü sampåjya yatnataþ  // RKS_95.7 //
pa¤càmçtena saüsnàpya ÷rãkhaõóenaiva càrcayet  /
÷atapallavapuùpai÷ ca påjayec ca prayatnataþ  // RKS_95.8 //
bahuråpaü japenmantraü dakùiõàü tu pradàya ca  /
tatphalaü samavàpnoti àditye÷vara nàrmade  // RKS_95.9 //
÷rutatãrthaprabhàvaü vai yaþ pañhec ca naràdhipa  /
tatsarvaü kathayiùyàmi bhaktyà tava mahãpate  // RKS_95.10 //
yathoktena vidhànena nàbhimàtre jale sthitaþ  /
÷ràddhaü tatraiva pretàya kàrayeta jitendriyaþ  // RKS_95.11 //
vividhairagrapàñhai÷ ca vedàdhyayanatatparaiþ  /
gohiraõyena sampåjya vastratàmbålabhojanaiþ  // RKS_95.12 //
bhåùaõaiþ paññadànai÷ ca bràhmaõaü pàõóunandana  /
tasmiüs tãrthe tu sampåjya kàmikaü bhojanaü dadet  // RKS_95.13 //
bhavet koñigaõaü tasya nàtra kàryà vicàraõà  /
tatra tãrthe yathà bhaktyà tyajed dehaü ca mànada  // RKS_95.14 //
tasya tãrthe bhavet puõyaü tac chçõuùva naràdhipa  /
yàvad asthimanuùyasya tiùñhate narmadàmbhasi  // RKS_95.15 //
tàvad vasati dharmàtmà ÷ivaloke sudurlabhe  /
tataþ kàlàt pracyuta÷ ca devo mànuùyatàü gataþ  // RKS_95.16 //
koñidhvajapatiþ ÷rãmàn jàyate nàtra saü÷ayaþ  /
sarvadharmasamàyukto medhàvã jãvaputrakaþ  // RKS_95.17 //
vikhyàta÷ ca dharàpçùñhe dãrghàyur mànavo bhavet  /
indracandrayamaiþ rudrair àdityair vasubhis tathà  // RKS_95.18 //
vi÷vedevais tathà sarvaiþ sthàpitàs trida÷e÷varaþ  /
narmadottarakåle tu lokànàü hitakàmyayà  // RKS_95.19 //
mànavaþ pretam uddi÷ya pràsàdaü kàrayet tu yaþ  /
tasmin naravara÷reùñhaþ sa sadgatim avàpnuyàt  // RKS_95.20 //
nyàyopàrjitadravyeõa yaþ ÷ràddhaü kurute 'tra vai  /
bràhmaõàþ kùatriyà vai÷yàþ striyaþ ÷ådrà÷ ca satkçtàþ  // RKS_95.21 //
te 'pi yànti pare loke ÷àïkare surapåjite  /
yaþ ÷çõoti naro bhaktyà màhàtmyaü tãrthajaü nçpa  // RKS_95.22 //
tasya pàpaü praõa÷yeta ùaõmàsena tu yatkçtam  /

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra kumàre÷varam uttamam  // RKS_95.23 //
prasiddhaü sarvatãrthànàm agastye÷varam uttamam  /
ùaõmukhena tapastaptaü sarvapàtakanà÷anam  // RKS_95.24 //
snànaü ca parayà bhuktyà siddhiþ pràptà naràdhipa  /
devasainyàdhipo ràjan sarva÷atruvimardanaþ  // RKS_95.25 //
ugratejà mahàtmà ca saüjàtas tãrthasevanàt  /
tadà prabhçti tattãrthaü vikhyàtaü narmadàtañe  // RKS_95.26 //
tasmiüs tãrthe tu yo bhaktyà ekacitto jitendriyaþ  /
aùñamyàü ca caturda÷yàü kàrttikasya vi÷eùataþ  // RKS_95.27 //
snàpayed girijànàthaü dadhidugdhena sarpiùà  /
gãtaü tatra prakartavyaü piõóadànaü yathàvidhi  // RKS_95.28 //
bràhmaõaiþ ÷rotriyaiþ pàrtha ùañkarmanirataiþ sadà  /
yatkiücid dãyate tatra akùayaü pàõóunandana  // RKS_95.29 //
sarvatãrthàt paraü tãrthaü nirmitaü ÷a÷inà nçpa  /
etat te sarvam àkhyàtaü kumàre÷varajaü phalam  // RKS_95.30 //
kumàradar÷anàt puõyaü pràpyate pàõóunandana  /
mçtaþ svargam avàpnoti satyam ã÷varabhàùitam  // RKS_95.31 //
tato gacchet tu ràjendra agastye÷varam uttamam  /
tatra siddho mahàbhàga agastyo munipuïgavaþ  // RKS_95.32 //

yudhiùñhira uvàca:
kathaü siddho mahàbhàga agastyo munipuïgavaþ  /
kumbhodbhavo mahàbhàga mitràvaruõasambhavaþ  // RKS_95.33 //
narmadàtañam à÷ritya tatsarvaü kathayasva me  /

màrkaõóeya uvàca:
mahàpra÷no mahàràja paripçùña÷ ca yas tvayà  // RKS_95.34 //
tat te 'haü sampravakùyàmi ÷çõuùvaikamanàþ sadà  /
puràkçtayuge tàta bhàràrtà jagatã sthità  // RKS_95.35 //
vij¤aptukàmà deve÷aü nàkapçùñhaü gatà nçpa  /
indràya kathayàmàsa daityabhàràrditaü jagat  // RKS_95.36 //

indra uvàca:
brahmà ca jagataþ kartà tavaiva mama sundari  /
brahmalokaü gamiùyàmi mantribhirdaivataiþ saha  // RKS_95.37 //
tataþ sarve gatàs tatra yatràsau kamalàsanaþ  /

bçhaspatir uvàca:
brahman nirlambanà jàtà daityabhàràd vasundharà  // RKS_95.38 //
asahantã tu taü bhàraü yàti devã rasàtalam  /
pratãkàraü pçthivyà÷ ca kuruùva jagatãpate  // RKS_95.39 //
sarvasattvopakàràya sçùñis tvayi jagatpate  /

pitàmaha uvàca:
kartà 'smi sarvajagatàm ayonikala÷odbhavaþ  // RKS_95.40 //
agastyas tapasàü rà÷iþ ÷akto daityanivàraõe  /
ekataþ sarvadevànàü balaü teja÷ ca jàyate  // RKS_95.41 //
ekato çùimukhyasya jàyate nàtra saü÷ayaþ  /
brahmaõo vacanaü ÷rutvà sarve devàþ savàsavàþ  // RKS_95.42 //
tathaiva kàraõaü cànyat kathayanti sma bhàrata  /
vij¤àtaü devadeve÷a vi÷vàmitracikãrùitam  // RKS_95.43 //
tri÷aïkvarthe ca yaj¤o 'yaü vi÷vàmitreõa sàdhitaþ  /
spardhayà ca va÷iùñhasya yaj¤àïgàni samàsçjat  // RKS_95.44 //
spardhayà sçjatàkà÷aü bhåmiü cànyàü samàsçjat  /
yathà tu himavac chailaþ pårvàparamahodadhim  // RKS_95.45 //
vyàpyaiva saüsthito bhåmyàü devakàryàrthasàdhakaþ  /
tathàsau spardhate vindhyaþ spardhayà kau÷ikasya ca  // RKS_95.46 //
tiùñhanti devakàryàõi kau÷ikena sure÷vara  /
kàryadvayapratãkàraü cintaya svajagadguro  // RKS_95.47 //

brahmovàca:
ekas tv asya gurur vipro hy agastyo munipuïgavaþ  /
utpathe vartamànasya kau÷ikasya duràsadaþ  // RKS_95.48 //
agastyo màrgabhettà vai bhaviùyati na saü÷ayaþ  /
gurur àtmavatàü ÷àstà sarveùàü vai na saü÷ayaþ  // RKS_95.49 //
vardhanaü parvatasyàsya devamàrgapravartanam  /
÷àsaþ kau÷ikaviprasya vasudhàyàü samantataþ  // RKS_95.50 //
kùamaþ samastakàryàõàü mitràvaruõanandanaþ  /
evaü tu ni÷cayaü kçtvà devàþ sendrapitàmahàþ  // RKS_95.51 //
yayurvasundharàsàrdhaü himavantaü nage÷varam  /
dadç÷us te sthitaü vipraü dhyàyamànaü ca yoginam  // RKS_95.52 //
sudçóhaü ni÷caladhyànaü mokùamàrganiyàmakam  /
taüdçùñvà stotum àrabdhàþ sendracandràþ savàruõàþ  // RKS_95.53 //

devà åcuþ:
jayam icchasva devànàü bhagavan kala÷odbhava  /
prasàdasumukho bhåtvà devànàü bhayamàgatam  // RKS_95.54 //

agastya uvàca:
kiü kàryaü tu samutpannaü yena dåraü samàgatàþ  /
ekàntavàsinaü nityaü taü màü yåyaü surà÷ ca bhoþ  // RKS_95.55 //
ucyatàü yan mayà kàryaü tatsarvaü karavàõy aham  /
tato mandàniloddhåtakamalàkara÷obhinà  // RKS_95.56 //
guruü netrasahasreõa prerayàmàsa vçtrahà  /

vàkpatir uvàca:
tvayà pårvaü mahàbhàga devakàryàrthasiddhaye  // RKS_95.57 //
samudràþ karùitàþ sarve ã÷vareõa yathà jagat  /
vidhvastàstrida÷àþ sarve dànavair baladarpitaiþ  // RKS_95.58 //
jità devàs tu te sarve dànavebhyaþ paràïmukhàþ  /
teùàü varàpahàràya samudràþ ÷oùitàþ purà  // RKS_95.59 //
sàmprataü duþkhità dhàtrã pa÷yemàü bhåtadhàriõãm  /
daityabhàreõa duþkhàrtà bhåmirjàtà rasàtalam  // RKS_95.60 //
gantavyaü dakùiõàmà÷àü taporà÷e dvijottama  /
narmadodadhimaryàdàü kuru puõyàü mahàdvija  // RKS_95.61 //
vçddhiü vindhyanagasyàpi devakàryaü samuddhara  /
kau÷iko 'tha kanãyàüs te ya unmàrgapravartakaþ  // RKS_95.62 //

agastya uvàca:
devakàryaü kariùyàmi sukhaü tiùñha vasundhare  /
gacchàmi dakùiõàm à÷àü ÷aktaþ ÷iùyasya vàraõe  // RKS_95.63 //
vardhanaü parvatasyàsya vàrayàmi na saü÷ayaþ  /

devà åcuþ:
yàmyàü gatvà suraiþ sàrdhaü draùñavyo yaü na saü÷ayaþ  // RKS_95.64 //
siühasthe bhàskare vipra yena yàsyanti bhaktitaþ  /
na÷yate ca dhanaü dhànyaü teùàü saukhyaü na saü÷ayaþ  // RKS_95.65 //
adhikàràya devànàü sa ca dçùño bhaviùyati  /
tatpratij¤àya gãrvàõàþ samaü vasudhayà gatàþ  // RKS_95.66 //
agastyaü tapasàü rà÷iü nirgacchantaþ samantataþ  /
agastyapadavikùepàc calità ca vasundharà  // RKS_95.67 //
manovegena sampràptaþ kau÷iko yatra tàpasaþ  /
kau÷iko 'pi guruü dçùñvà sàùñàïgaü praõipatya ca  // RKS_95.68 //
dhanye 'haü muni÷àrdålaprãto 'haü tava dar÷anàt  /
arghapàtraü samàdàya dadhyakùatasamanvitam  // RKS_95.69 //
dårvà ca candanaü påjyabhaktyà pàtre samàhitam  /
gurupàdaparikùipta uvàca madhuraü tadà  // RKS_95.70 //
àde÷o dãyatàü tàta tava preùyo dvijottama  /

agastya uvàca:
devakàryavighàtaü ca kau÷ika tvaü visarjaya  // RKS_95.71 //
devakàryavisçùñena karmaõà na pravartase  /
yadi te ni÷calà bhaktir vi÷vàmitra mamopari  // RKS_95.72 //
tadà tvaü varjayeþ sarvam unmàrgasya pravartanam  /

vi÷vàmitra uvàca:
gurur àtmavatàü ÷àstà ràjà ÷àstà duràtmanàm  // RKS_95.73 //
iha pracchannapàpànàü ÷àstà vaivasvato yamaþ  /
spardhayà ca va÷iùñhasya tri÷aïkurme suyàcitaþ  // RKS_95.74 //
adya prabhçti tat sarvaü tyaktam eva dvijottama  /
ityuktaþ prayayau ÷ãghraü revàtãraü sudurlabham  // RKS_95.75 //
uttaraü tañam àsàdya tapas tatra samàrabhat  /
narmadà triùu lokeùu pavitrà pàpanà÷inã  // RKS_95.76 //
ni÷cayaü paramaü kçtvà mitràvaruõanandanaþ  /
÷ilàtale niviùñas tu cacàra vipulaü tapaþ  // RKS_95.77 //
vàyubhakùaþ sadà kàlaü kumbhayonir mahàtapàþ  /
j¤àto bhaktiyutaþ ÷reùñha ã÷vareõa yudhiùñhira  // RKS_95.78 //
pratyakùo dvàda÷e varùe saïgataþ pàrvatãpatiþ  /

ã÷vara uvàca:
sàdhu sàdhu muni÷reùñha tapasà dyotitaü nabhaþ  // RKS_95.79 //
ni÷cayaü tava tuùño 'smi mitràvaruõanandana  /
varùàyutasahasreõa nànyeùàü varado hy aham  // RKS_95.80 //

agastya uvàca:
saüsàrapalvalàtãtasçùñijanmavivarjita  /
durlakùyàsurasaïghànàü pramathe÷a namo 'stu te  // RKS_95.81 //
nandiskandagaõà devà vçthà kli÷yanti mohitàþ  /
sanatkumàramukhyà÷ ca çùayaþ ÷aüsitavratàþ  // RKS_95.82 //
tvad råpaü te na jànanti ÷ambho nàtha namo 'stu te  /
brahmàdyà devatàþ sarve dhyàyanti tvàm aharni÷am  // RKS_95.83 //
naite pa÷yanti tvad råpaü dhàtardeva namo 'stu te  /

ã÷vara uvàca:
prasannas tava viprendra årdhvaretas tv ayonija  // RKS_95.84 //
tava bhaktigçhãto 'haü prasanna umayà saha  /

agastya uvàca:
yadi tuùño 'si deve÷a yadi deyo varo mama  // RKS_95.85 //
pratyakùo bhava tãrthe 'smin yadi satyaü varapradaþ  /
antarjale sadàkàlaü dharmàdhyakùo mahe÷vara  // RKS_95.86 //
÷ilàyàü bhava nityaü ca narmadàyottare tañe  /
devakàryasya kartàhaü tvatprasàdàj jagatpate  // RKS_95.87 //
tatheti coktvà vçùavàhano 'pi jagàma kailàsanagaü nage÷aþ  /
ayonijo yogabalena yuktaþ pravidyayà liïgabalàc chivasya  // RKS_95.88 //
jagàma dakùiõàm à÷àü surasaïghair abhiùñutaþ  /
tapovanaü yathàpuõyaü devadànavasevitam  // RKS_95.89 //
praviùño muni÷àrdålaþ pavitraü devakambalam  /
ni÷calà suùamàdevã saüsthità dharaõã tathà  // RKS_95.90 //
puùpàõi vavçùurdevà jaya÷abdaü punaþ punaþ  /

yudhiùñhira uvàca:
tasya tãrthasya yatpuõyaü kathyatàü munisuvrata  // RKS_95.91 //
àdimadhyàvasàne ca bràhmaõaiþ saha bàndhavaiþ  /
pitéõàü sarvatãrthànàü sarvasattvopakàrakam  // RKS_95.92 //

màrkaõóeya uvàca:
pitén mokùadaü proktaü sarvakàle janàdhipa  /
÷ivàkhyàü kàrttike màsi kçùõapakùe caturda÷ãm  // RKS_95.93 //
upoùya yo naro bhaktyà kàmakrodhavivarjitaþ  /
÷amãtaruü samàsthàya ràtrau kurvãta jàgaram  // RKS_95.94 //
tatkathàlàpasaüyukto dharmàkhyànair dvijaiþ saha  /
gavàü ghçtena deve÷aü ràtrau ca snàpayet punaþ  // RKS_95.95 //
ghañenaiva ghañàrdhena tadardhena sva÷aktitaþ  /
ghçtena bodhayed dãpaü ghçtaü vipràya dàpayet  // RKS_95.96 //
pa¤càmçtena gavyena snàpayet parame÷varam  /
prabhàte påjayed vipràn svadàraniratàn sadà  // RKS_95.97 //
vedàbhyasana÷ãlàü÷ ca paradàravivarjitàn  /
÷ådrasevàratà nityaü dhårtakarmaratà janàþ  // RKS_95.98 //
patitàþ kåñasàkùyeõa pratigraharatàþ sadà  /
vedadveùaõa÷ãlà÷ ca kubjà÷ ca vikalàþ sadà  // RKS_95.99 //
hãnàtiriktagàtrà ye dvijàþ ÷ràddhe vivarjitàþ  /
vedoktena vi÷uddhàïgàþ påjyà nityaü yudhiùñhira  // RKS_95.100 //
bhåmidànena vastreõa kanyàdànair vi÷eùataþ  /
÷ràddhakàleùu yogeùu bhartavyà bhaktitatparaiþ  // RKS_95.101 //
godànaü tatra kartavyaü ÷reyo 'rtham àtmanas tathà  /
savatsàü kùãriõãü ÷ubhràü puùñàü vai ÷ãlasaüyutàm  // RKS_95.102 //
kambalaü parayà bhaktyà pàdukopànahau tathà  /
hiraõyarukmiõãü kanthàü tàmbålaü bhojanaü tathà  // RKS_95.103 //
ghaõñàbharaõa÷obhàóhyàü vastrayugmàvaguõñhitàm  /
svarõa÷çïgãü raupyakhurãü kàüsyadohena saüyutàm  // RKS_95.104 //
uccàrya parayà bhaktyà yàvad àhåtasaüplavam  /
sarva koñiguõaü pàrtha ÷ubhaü và yadi và÷ubham  // RKS_95.105 //
tãrthàkhyànaü ca yo bhaktyà pañhate ÷çõute 'thavà  /
mucyate sarvapàpebhyaþ ÷ivaloke vasaty api  // RKS_95.106 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe 'gastyatãrthavarõano nàma pa¤canavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 96

màrkaõóeya uvàca:
athànande÷varaü gacchet sarvadevanamaskçtam  /
rudrasya paramànando yatra jàto yudhiùñhira  // RKS_96.1 //
tattãrthaü kathayiùyàmi såryapàpakùayaü karam  /

yudhiùñhira uvàca:
ànanda÷ caiva saüjàto rudrasya dvijasattama  // RKS_96.2 //
kathayasva mahàbhàga saükùepàn munisattama  /

màrkaõóeya uvàca:
kathayàmi nçpa÷reùñha ànande÷varam uttamam  // RKS_96.3 //
dànavànàü vadhaü kçtvà devadeva÷ ca ÷aïkaraþ  /
påjito daivataiþ sarvaiþ kinnarair yakùapannagaiþ  // RKS_96.4 //
ànandaü paramaü pràpya nanarta vçùavàhanaþ  /
bhairavaü råpam àsàdya gaurã càrddhàïgadhàrità  // RKS_96.5 //
bhåtavetàlakaïkàlair bhairavair bhairavo vçtaþ  /
narmadàyottare tãre dakùiõe pàõóunandana  // RKS_96.6 //
tuùñair marudgaõais tatra sthàpitaþ kamalàsanaþ  /
tadà prabhçti vai deva ànande÷vara ucyate  // RKS_96.7 //
aùñamyàü ca caturda÷yàü paurõamàsyàü naràdhipa  /
vidhiü snàtvàrcayed devàü sugandhena vilepayet  // RKS_96.8 //
bràhmaõàn påjayet tatra yathà÷aktyà yudhiùñhira  /
godànaü tatra kartavyaü vastradànaü tathaiva ca  // RKS_96.9 //
vasantasya trayoda÷yàü ÷ràddhaü tatraiva kàrayet  /
iïgudair badarair bilvair akùatena jalena và  // RKS_96.10 //
pretànàü kàrayec chràddham ànande÷varatãrthake  /
pretà ànanditàþ syus te yàvad àhåta samplavam  // RKS_96.11 //
santatirdhanasaukhyaü ca saptajanmani jàyate  /
ànanda÷ ca bhavet teùàü janma janma yudhiùñhira  // RKS_96.12 //

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra màtçtãrtham anuttamam  /
saïgamasya samãpasthaü narmadàdakùiõe tañe  // RKS_96.13 //
màtaras tatra ràjendra saüjàtà narmadàtañe  /
umayà yàcitas tatra vyàlayaj¤opavãtakaþ  // RKS_96.14 //
uvàca yoginãvçndaü kaùñaü kaùñaü na ÷obhanam  /
uvàca varada÷ càsmi yogivçndavarapradaþ  // RKS_96.15 //

yoginya åcuþ:
ajeyàþ sarvadevànàü tvat prasàdàn mahe÷vara  /
tãrthànàmabhisaükhyàne prakhyàtà vasudhàtale  // RKS_96.16 //
evaü bhavatu yoginyas tatraivàntaradhãyata  // RKS_96.17 //

màrkaõóeya uvàca:
tasmiüs tãrthe tu yo martyo navamyàü vijitendriyaþ  /
upoùya parayà bhaktyà påjayen màtçmaõóalam  // RKS_96.18 //
tasya tà màtaraþ prãtàþ prãto 'yaü vçùavàhanaþ  /
bandhyàyà mçtavatsàyà aputràyà yudhiùñhira  // RKS_96.19 //
snapanaü càrabhet tatra mantraj¤air bràhmaõottamaiþ  /
sahiraõyena kumbhena pa¤caratnaphalànvitam  // RKS_96.20 //
snàpayet putrakàmà ca kàüsyapàtreõa mantrataþ  /
putràn sà labhate nàrã vãryayuktàn guõànvitàn  // RKS_96.21 //
yaü yaü kàmam abhidhyàyet taü taü sà labhate nçpa  /
màtçtãrthàt paraü tãrthaü nàsty anyat pàõóunandana  // RKS_96.22 //
tasyaivànantaraü tàta jalamadhye÷varaü param  /
liïge÷varamiti khyàtaü suràsuranamaskçtam  // RKS_96.23 //

yudhiùñhira uvàca:
atyaktà sà tu revà yà kathaü tyaktà ca ÷ambhunà  /
jalamadhye hi tiùñheta ÷ålapàõiþ pinàkadhçk  // RKS_96.24 //
tadahaü ÷rotum icchàmi tava vàkyàd dvijottama  /

màrkaõóeya uvàca:
à÷caryabhåtà loke 'smin pratiùñhà pàõóunandana  // RKS_96.25 //
paõóito vçddhabhàvena kathayàmi nçpottama  /
àdau kçtayuge tàta dànavo baladarpitaþ  // RKS_96.26 //
kàlabàùpa iti prokto durjayo devadànavaiþ  /
tapa÷ cacàra vipulaü narmadàyà jale ÷ubhe  // RKS_96.27 //
àràdhayan mahàdevam ugreõa tapasà bhç÷am  /
tatas tutoùa bhagavàn sapatnãko mahe÷varaþ  // RKS_96.28 //

ã÷vara uvàca:
bho bho vatsa varaü bråhi tuùño 'haü tava bhaktitaþ  /
devasya vacanaü ÷rutvà kàlabàùpo 'bravãd vacaþ  // RKS_96.29 //
devà÷ caiva mayà bhagnàþ prasàdàt tava ÷ålinaþ  /
saügràme ca viùaõõo 'haü tasmàd àràdhanaü kçtam  // RKS_96.30 //
hastaü ÷irasi yasyaiva dàsyàmi ca mahe÷vara  /
na sa jãvet pumàül loke varam etaü dadasva me  // RKS_96.31 //

ã÷vara uvàca:
yat te 'bhilaùitaü daitya tat tathaiva bhaviùyati  /
iti ÷rutvà vaco daityaþ ÷ambhum evàbhidudruve  // RKS_96.32 //
hastaü te mårdhni dàsyàmi na tatsatyaü vacas tava  /
rudraþ palàyitas tena ke÷avaü ÷araõaü gataþ  // RKS_96.33 //
nivedya ke÷avaü sarvaü tasminn eva nyalãyata  /

ke÷ava uvàca:
hanmy ahaü taü mahàdeva duùñaü daityajane÷varam  // RKS_96.34 //
hastaü ÷irasi tasyaiva dàpayàmi mahe÷vara  /
tatas tvaritamàpannaþ praviùño namadàtañe  // RKS_96.35 //
kçùõaþ strãveùadhàrã ca daityasaümukham àgataþ  /
dvàtriü÷allakùaõopetà niyuktà kàmasàyakaiþ  // RKS_96.36 //
madhumàthavake ÷ambhuü dhyàtvà sarvatra kai÷avã  /
vanaü babhràma sarvatra su÷ãlà vañapàdapam  // RKS_96.37 //
kùobhayantãva cittàni sà reme dharmanandana  /
riïgamàõa÷ ca daityo 'sau kàlabàùpaþ sudurjanaþ  // RKS_96.38 //
praviùñaþ sa vane ramye yatra sà ÷ubhalocanà  /
ahaü bhavàmi te bhartà durjayo devadànavaiþ  // RKS_96.39 //
trailokyasvàminã tvaü ca prasãda mama sundari  /

÷rãkçùõa uvàca:
yadi màü manyase bhàryàü pratyaya÷ ca bhaven mama  // RKS_96.40 //

dànava uvàca:
svayaü bhavàmi tanvaïgi ÷apathaü mama sàdhanam  /
tad ahaü ca kariùyàmi iti me satyabhàùitam  // RKS_96.41 //

stryuvàca:
kuruùva tvaü mahàbhàga ÷iro haste pradãyatàm  /

màrkaõóeya uvàca:
kàmàndhenaiva ràjendra nikùipto mastake karaþ  // RKS_96.42 //
tatkùaõàd abhavad bhasma dagdhas tçõacayo yathà  /
ke÷avasyopari tadà puùpavçùñiþ papàta ha  // RKS_96.43 //
gatàþ sarve divaü devàþ svasthànaü vigatajvaràþ  /
kùauràbdhim agamad viùõuþ kàlabàùpe nipàtite  // RKS_96.44 //
ya idaü ÷çõuyàd bhaktyà caritaü dànavasya ca  /
÷ràddhaü tatraiva yaþ kuryàt kàmakrodhavivarjitaþ  // RKS_96.45 //
uddhçtàs tena sarve vai narakàc ca pitàmahàþ  /
kùetre tasmiüs tu yo dadyàd bràhmaõe vedapàrage  // RKS_96.46 //
tasya dànaphalaü sarvaü kurukùetràd vi÷iùyate  /
spar÷ate ya idaü liïgaü ÷aïkareõa ca nirmitam  // RKS_96.47 //
spar÷amàtro manuùyas tu rudravàso 'bhijàyate  /
etasmàt kàraõàd ràjaül lokapàlà÷ca devatàþ  // RKS_96.48 //
durgàdevã tathà caiva madhuhantà caturbhujaþ  /
dànavàdyà÷ ca sarve 'pi rakùaõe ce÷varasya ca  // RKS_96.49 //
rakùante ca sadàkàlaü gçhavyàpàraråpataþ  /
putrabhràtçsamà bhåtvà svàmisambandharåpiõaþ  // RKS_96.50 //
liïge÷varaü tu ràjendra devairadyà 'pi rakùyate  // RKS_96.51 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe bhasmàsuravadho nàma ùaõõavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 97

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra dhanadaü tãrtham uttamam  /
narmadàdakùiõe kåle sarvapàpakùayaükaram  // RKS_97.1 //
sarvatãrthaphalaü tatra pràpyate nàtra saü÷ayaþ  /
caitramàse trayoda÷yàü ÷uklapakùe jitendriyaþ  // RKS_97.2 //
upoùya parayà bhaktyà ràtrau kurvãta jàgaram  /
pa¤càmçtena ràjendra snàpayed varadaü vibhum  // RKS_97.3 //
påjayedbhaktiyuktena gãtavàdyaü pradàpayet  /
prabhàte påjayed viprànàtmanaþ ÷reya icchatà  // RKS_97.4 //
pratigrahàvimuktà÷ ca vidyàsiddhàntavàdinaþ  /
bhartavyà hi priyair bhaktyà parivàdavivarjitàþ  // RKS_97.5 //
påjayed gohiraõyena vastràlaükaraõena ca  /
hastya÷varathadànena sarvapàpakùayo bhavet  // RKS_97.6 //
trijanmajanitaü pàpaü dhanadasya prabhàvataþ  /
svargadaü durvinãtànàü vinãtànàü ca muktidam  // RKS_97.7 //
dhanavàn sa naravyàghra bhavej janmani janmani  /
kulãnatvaü svaråpatvaü duþkhaü nàsti nirantaram  // RKS_97.8 //
vyàdhes tu na bhayaü teùàü nanded dhanadasevanàt  /
dhanasya ca yas tãrthe vidyàü vai pradadàti hi  // RKS_97.9 //
sa yàti bhàskaraü lokaü sarvaduþkhavivarjitaþ  /

màrkaõóeya uvàca:
ahaü te kathayiùyàmi cetihàsaü puràtanam  // RKS_97.10 //
dve bhàryye ka÷yapasyàstàü sarvalokeùv anuttame  /
garutmàn vinatàputraþ kadråputroragàþ smçtàþ  // RKS_97.11 //
santoùeõa dvayaü tàta tiùñhataþ kà÷yape gçhe  /
kadrvàs tu bhaginã tatra iùñà ca vinatà tathà  // RKS_97.12 //
krãóed vinatayà sàrdhaü ka÷yapo 'pi prajàpatiþ  /
tatas tv ekadine pàrtha à÷ramasthà su÷obhanà  // RKS_97.13 //
uccaiþ÷ravohayaü dçùñvà ativegaü nabhaþsthitam  /
pa÷ya pa÷ya ca tanvaïgi a÷vaü sarvatra pàõóuram  // RKS_97.14 //
dhàvamànam avi÷ràntaü javena mànasopamam  /

kadrår uvàca:
katham etat tu tanvaïgi kçùõaü jalpasi pàõóuram  // RKS_97.15 //
asatyaü bhàùitaü bhadre yamalokaü gamiùyasi  /

vinatovàca:
satyànçte tu vacane paõo 'yaü me 'stu te 'dhunà  // RKS_97.16 //
sahasraü caiva varùàõàm aj¤àtvà dàsyatàü vrajet  /
asatyà yadi me vàõã kçùõa uccaiþ÷ravàhayaþ  // RKS_97.17 //
tadàhaü tvad gçhe dàsã sarvadaiva bhavàmi hi  /
yadi tåccaiþ÷ravàþ ÷veto dàsã tvaü madgçhe punaþ  // RKS_97.18 //
evaü parasparaü dvàbhyàü dàsãyam abravãd iti  /
svà÷ramaü hi gatà kadrå ràtrau cintàturà sthità  // RKS_97.19 //
÷vetavarõaü tu kathitaü ÷yàmaü tama÷vakaü tadà  /
putràõàü kathitaü pàrtha paõa÷caiva kçto mayà  // RKS_97.20 //
÷rutaü sarvais tathà vàkyaü sarpair màtçpaõas tadà  /
jàtà dàsã na sandehaþ ÷veto bhàskaravàhanaþ  // RKS_97.21 //

kadrår uvàca:
yathàhaü na bhave dàsã tatkàryaü ca vicintyatàm  /
uccaiþ÷ravo romakåpe vi÷adhvaü yåyameva ca  // RKS_97.22 //
ekaü muhårtaü tiùñhadhvaü yàvat kçùõaþ pradç÷yate  /
kùaõenaikena bhavatàü dàsã sà bhavate mama  // RKS_97.23 //
dàsãtve yà tu tanvaïgã vinatà satyagàrvità  /
tataþ svasthànagàþ sarve bhavantu sukhinaþ sadà  // RKS_97.24 //

sarpà åcuþ:
yathà tvaü jananã caiva sarveùàü bhuvi pannagã  /
tathà sàpi vi÷eùaõa va¤citavyà na màtçvat  // RKS_97.25 //
tataþ sà tena vàkyena kruddhà kàlànalopamà  /
mama vàkyam akurvàõà ye kecid bhuvi pannagàþ  // RKS_97.26 //
havyavàhamukhaü sarve yàsyantãty avicàriõaþ  /
tena vàkyena bhãtàste hayaromasuveùñitàþ  // RKS_97.27 //
naùñàþ kecid di÷o divyàþ kadrå÷àpabhayànvitàþ  /
kecid gaïgàjale naùñàþ kecin naùñàþ sarasvatãm  // RKS_97.28 //
kecin mahodadhiü nãtàþ praviùñà vindhyakandare  /
à÷ritya narmadàtoyaü maõinàgottamo nçpa  // RKS_97.29 //
cacàra vipulaü bhaktyà uttare narmadàtañe  /
màtç÷àpadharo nàgaþ praviùño narmadàjale  // RKS_97.30 //
tvatprasàdena bho nàtha màtç÷àpaü taràmy aham  /
havyavàhamukhaü yasmàt prayàmi na jagatpate  // RKS_97.31 //

ã÷vara uvàca:
havyavàhamukhaü vatsa na yàsyasi mamàj¤ayà  /
mama lokanivàso 'pi tava putra bhaviùyati  // RKS_97.32 //

maõinàga uvàca:
asmin sthàne mahàdeva sthãyatàm aü÷abhàgataþ  /
sahasràü÷ena bhàgena sthãyatàü narmadàjale  // RKS_97.33 //
upakàràya lokànàü mama nàmnà ca ÷aïkara  /

ã÷vara uvàca:
sthàpaya svaparaü liïgamàj¤ayà mama pannaga  // RKS_97.34 //
ityuktvàntardadhe devastadaiva ÷ivayà saha  /
tatra tãrthe tu ye bhaktyà ÷ucayo yatamànasàþ  // RKS_97.35 //
pa¤camyàü ca caturda÷yàm aùñamyàü ÷uklapakùake  /
arcayanti sadà pàrtha nopasarpanti te yamam  // RKS_97.36 //
dadhnà ca madhunà caiva ghçtena kùãrato janàþ  /
snàpayanti viråpàkùam umàdehàrdhadhàriõam  // RKS_97.37 //
kàmàïgadahanaü devaü mahàsuraniùådanam  /
saüsnàpayanti ye bhaktyà pa÷yanti paramaü padam  // RKS_97.38 //
ùañkarmaniratàs tàta ÷ådrapraõayavarjitàþ  /
te 'pi yànti paraü lokaü sarvapàpavivarjitàþ  // RKS_97.39 //
vràtyàü÷ ca durdharàn ùaõóhàn vàrdhakyàü÷ ca kçùãvalàn  /
bhinnadçùñikaràn vipràn ka÷cinnaiva ca påjayet  // RKS_97.40 //
vçùalã mandire yasya mahiùaü yas tu vàhayet  /
te viprà dåratas tyàjyà vrate ÷ràddhe nçpe÷vara  // RKS_97.41 //
kàõàþ kuõóà÷ ca golà÷ ca vaidyà÷ caiva vivarjitàþ  /
naite påjyà dvijàþ pàrtha maõinàge÷vare ÷ubhe  // RKS_97.42 //
yadãcched årdhvagamanàü pitçõàm àtmanas tathà  /
sarvàïgaruciràïgà÷ ca sadà påjyà dvijàs tu vai  // RKS_97.43 //
sa yàti paramaü lokaü yàvad àhåtasamplavam  /
tataþ svargàc cyutaþ so 'pi jàyate vipule kule  // RKS_97.44 //
maõinàge÷varaü devaü yaþ pa÷yati naràdhipa  /
dhenuü ÷ayyàü tathà chatraü kanyàü dàsãü subhaktitaþ  // RKS_97.45 //
pàtre dadyàt tu ràjendra yadãcchec chreya àtmanaþ  /
surabhãõi ca puùpàõi gandhavastràõi dàpayet  // RKS_97.46 //
dãpaü dhànyaü gçhaü ÷ubhraü sarvopaskarasaüyutam  /
dadate ye narà bhaktyà te vrajanti triviùñapam  // RKS_97.47 //
maõinàge nçpa svarõapannago yaþ pradãyate  // RKS_97.48 //
pàtakàni pralãyanta àmapàtre jalaü yathà  /
narmadàtoyasaüsiddhaü bhojyaü vipràya dãyate  // RKS_97.49 //
te 'pi pàpair vinirmuktàþ krãóante daivataiþ saha  /
tyàgino bhogasaüyuktà dharmàkhyànaratàþ sadà  // RKS_97.50 //
devadvijaguror bhaktàs tãrthasevàparàyaõàþ  /
màtàpitçsvàmibhaktàþ krodhadrohavivarjitàþ  // RKS_97.51 //
etaiþ sarvair guõair yuktà ye naràþ pàõóunandana  /
jàyante svargakàmà÷ ca svarge vàso bhaviùyati  // RKS_97.52 //
sarvatãrthavaraü tãrthaü maõinàgaü nçpottama  /
tãrthàkhyànam idaü puõyaü yaþ pañhec chçõuyàd api  // RKS_97.53 //
so 'pi pàpavinirmuktaþ ÷ivaloke mahãyate  /
na viùaü kramate teùàü vicaranti yathecchayà  // RKS_97.54 //
bhàdrapadyàü ca yaþ ùaùñhyàü bhàdre snàyàc ca dar÷ake  /
tasya puõyaphalàvàptir àkhyànakathanena tu  // RKS_97.55 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe maõinàgatãrthavarõano nàma saptanavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 98

màrkaõóeya uvàca:
dakùiõe narmadàtãre tãrthaü parama÷obhanam  /
sarvapàpaharaü puõyaü gopàle÷varam uttamam  // RKS_98.1 //
godehàn niþsçtaü liïgaü puõyaü bhåmitale nçpa  /

yudhiùñhira uvàca:
godehàt niþsçtaü kasmàl liïgaü pàpakùayaü karam  // RKS_98.2 //
dakùiõe narmadà tãre maõinàgasamãpataþ  /
saükùepàt kathyatàü vipra gopàle÷varam uttamam  // RKS_98.3 //

màrkaõóeya uvàca:
kàmadhenus tapas tatra putràrthaü ca cakàra ha  /
dhyàyatã parayà bhaktyà devadevaü mahe÷varam  // RKS_98.4 //
tuùñas tasyà jagannàthaþ kapilàyà mahe÷varaþ  /
niþsçto dehamadhyàt tu akùayaþ parame÷varaþ  // RKS_98.5 //

mahe÷vara uvàca:
tuùño devi jaganmàtaþ kapile parame÷vari  /
àràdhanaü kçtaü kasmàd vada devi varànane  // RKS_98.6 //

surabhir uvàca:
lokànàm upakàràya sçùñàhaü parameùñhinà  /
loke kàryaü hi sarvaü vai matprasàdàt prasidhyati  // RKS_98.7 //
lokàþ sarve prapa÷yanti tvatpasàdàt tri÷ålinam  /
tãrthe tvaü bhava bhoþ ÷ambho lokànàü hitakàmyayà  // RKS_98.8 //

màrkaõóeya uvàca:
tadà prabhçtitattãrthaü vikhyàtaü vasudhàtale  /
snànenaikena ràjendra sarvapàpaü vyapohati  // RKS_98.9 //
gopàle÷e tu godànaü yas tu bhaktyà pradàpayet  /
yogye dvijottame deyà yogyà dhenuþ sakà¤canã  // RKS_98.10 //
savastrà taruõã ÷ubhrà kùãriõã vçùasaüyutà  /
kçùõapakùe caturda÷yàm aùñamyàü và yudhiùñhira  // RKS_98.11 //
sarveùu caiva màseùu kàrttike ca vi÷eùataþ  /
dàpayet parayà bhaktyà dvije svàdhyàyatatpare  // RKS_98.12 //
vidhinà ca pradàsyanti vidhinà pratigçhõate  /
ubhayoþ puõyakarmàõi prekùakàþ puõyabhàjanàþ  // RKS_98.13 //
piõóadànaü prakartavyaü pretànàü bhàvasaüyutaiþ  /
piõóenaikena ràjendra pretà yànti paràü gatim  // RKS_98.14 //
bhaktyà praõàmaü rudrasya ye kurvanti dine dine  /
teùàü pàpaü pralãyeta bhinnapàtre jalaü yathà  // RKS_98.15 //
tasmiüs tãrthe tu yo ràjan vçùaü caiva samutsçjet  /

yudhiùñhira uvàca:
vçùotsarge kçte tàta yatphalaü bhavate nçõàm  // RKS_98.16 //
tatsarvaü kathayasvàdya prayatnena dvijottama  /

màrkaõóeya uvàca:
sarvalakùaõasampanne vçùe caiva tu yatphalam  // RKS_98.17 //
tad ahaü sampravakùyàmi ÷çõu tvaü dharmanandana  /
kàrttike caiva vai÷àkhe paurõamàsyàü naràdhipa  // RKS_98.18 //
rudrasya sannidhau bhåtvà ÷uciþ snàtvà jitendriyaþ  /
vçùotsargaü tathà ràjan kàrayed dharaprãtaye  // RKS_98.19 //
sthàne sthitvà pavitre tu catasro vatsikàþ ÷ubhàþ  /
vçùabhàya ca mu¤ceta sarvalakùaõasaüyutàþ  // RKS_98.20 //
prãyatàü ca mahàdevo brahmàviùõus tathà pare  /
vçùabhe romasaükhyà tu sarvàïgeùu naràdhipa  // RKS_98.21 //
tàvad varùapramàõaü tu ÷ivaloke mahãyate  /
÷ivaloke uùitvà tu pa÷càn martye ca jàyate  // RKS_98.22 //
kule mahati sambhåto dhanadhànyasamàkule  /
suråpe råpavàü÷ caiva vidyàóhye satyavàdinàm  // RKS_98.23 //
gopàle÷varakaü puõyaü mayàkhyàtaü yudhiùñhira  /
godehàt niþsçtaü liïgaü narmadàdakùiõe tañe  // RKS_98.24 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe gopàle÷varamahimànuvarõano nàmàùñanavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 99

màrkaõóeya uvàca:
narmadàyottare kåle tãrthaü parama÷obhanam  /
sarvapàpaharaü puõyaü nàmnà vai gautame÷varam  // RKS_99.1 //
sthàpitaü gautamenaiva lokànàü hitakàmyayà  /
svargasopànaråpeõa tãrthaü puüsàü yudhiùñhira  // RKS_99.2 //
gaccha tvaü parayà bhaktyà yatra devo jagadguruþ  /
pàtakànàü vinà÷àya svargavàsàptaye nçpa  // RKS_99.3 //
saukhyasya vardhanaü liïgaü jayadaü duþkhanà÷anam  /
piõóadànena caikena kulànàü uddharet trayam  // RKS_99.4 //
yat kiücid dãyate bhaktyà svalpaü và yadi và bahu  /
tatsarvaü ÷atasàhasram àj¤ayà gautamasya ca  // RKS_99.5 //
tãrthànàü paramaü tãrthaü svayaü rudreõa bhàùitam  /

màrkaõóeya uvàca:
dakùiõe narmadàkåle tãrthaü parama÷obhanam  // RKS_99.6 //
÷aïkhacåóe÷varaü tatra prasiddhaü bhåmimaõóale  /
÷aïkhacåóe÷varas tatra saüsthitaþ pàõóunandana  // RKS_99.7 //
vainateyabhayàt pàrtha saüsthito narmadàtañe  /
tatra tãrthe tu yo bhaktyà ÷ucir bhåtvà samàhitaþ  // RKS_99.8 //
snàpayec chaïkhacåóaü tu kùaudreõa dadhisarpiùà  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà devasyàgre naràdhipa  // RKS_99.9 //
dadhibhaktena sampåjya bràhmaõàn chaüsitavratàn  /
godànaü ca tathà deyaü sarvapàpakùayaü karam  // RKS_99.10 //
tasmiüs tãrthe tu yaþ pàrtha sarpadaùño 'pi na÷yati  /
so 'pi yàti paraü lokaü ÷aïkhacåóasya càj¤ayà  // RKS_99.11 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe ÷aïkhacåóatãrthamahimànuvarõano nàma navanavatitamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 100

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra parà÷aravarottamam  /
parà÷aro mahàtmà ca narmadàyàs tañe ÷ubhe  // RKS_100.1 //
tapa÷ cacàra vipulaü putràrthaü pàõóunandana  /
himàcalasutà gaurã lakùmãnàràyaõànvità  // RKS_100.2 //
toùità parayà bhaktyà narmadàyottare tañe  /
parà÷areõa çùiõà tasya tuùñà varaü dadau  // RKS_100.3 //

devy uvàca:
bho bho çùivara÷reùñha tuùñàhaü tava bhaktitaþ  /
varaü yàcasva viprendra parà÷aramahàmate  // RKS_100.4 //

parà÷ara uvàca:
yadi tuùñàsi me devi yadi deyo varo mama  /
putro me dãyatàü ÷ãghraü sarva÷àstravi÷àradaþ  // RKS_100.5 //
tãrthaü càtra bhaved devi sannidhànaü vareõa tu  /
lokopakàrahetv arthaü sthãyatàü girinandini  // RKS_100.6 //
parà÷aràbhidhànena narmadàdakùiõe tañe  /
parà÷aravacaþ ÷rutvà devã himavataþ sutà  // RKS_100.7 //
evaü bhavatu te vipra ityuktvàntaradhãyata  /
parà÷aro mahàtmà ca sthàpayàmàsa pàrvatãm  // RKS_100.8 //
÷aïkaraü sthàpayàmàsa suràsuranamaskçtam  /
arcitaü sarvadevànàü dànavànàü duràsadam  // RKS_100.9 //
parà÷aro mahàtmà ca kçtàrtho vigatajvaraþ  /
tasmiüs tãrthe tu yo bhaktyà ÷uciþ prayatamànasaþ  // RKS_100.10 //
màse caitre ca vikhyàte ÷ràvaõe nçpanandana  /
màsi màrga÷ire caiva ÷uklapakùe tu sarvadà  // RKS_100.11 //
÷aïkaraü pàõóava÷reùñha girijàü påjayet tathà  /
aùñamyàü ca caturda÷yàü såryaparvaõi sarvadà  // RKS_100.12 //
striyo và puruùà vàpi kàmakrodhavivarjitàþ  /
tatra gatvà ÷åcau sthàne narmadàdakùiõe tañe  // RKS_100.13 //
upoùya parayà bhaktyà vrataü kuryur mahàmune  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà dãpadànaü sva÷aktitaþ  // RKS_100.14 //
sapatnãkànuttamàü÷ ca ÷ãla÷raddhàsamanvitàn  /
påjayed bràhmaõàn pàrtha annadànahiraõmayaiþ  // RKS_100.15 //
vastreõa cchatradànena ÷ayyà tàmbålabhojanaiþ  /
÷ràddhaü kàryaü nçpa÷reùñha àma÷ràddhaü pra÷asyate  // RKS_100.16 //
àmaü caturguõaü proktaü bràhmaõànàü yudhiùñhira  /
vedoktena vidhànena dvijàþ påjyàþ prayatnataþ  // RKS_100.17 //
hastamàtraku÷ai÷ caiva tilai÷ ca và¤cchitair nçpa  /
vipraü codaïmukhaü caiva àtmànaü dakùiõàmukham  // RKS_100.18 //
àmaü darbheùu niþkùipya ityuccàrya dvijàgrataþ  /
pretà yàntu paraü lokaü tãrthasyàsya prabhàvataþ  // RKS_100.19 //
pàpaü me pra÷amaü yàtu yàtu vçddhiþ sadà ÷ubham  /
vçddhiü yàtu sadà vaü÷o j¤àtivargo dvijottama  // RKS_100.20 //
evam uccàrya viprendraü deyaü parà÷arà÷rame  /
gobhånãlahiraõyàni annaü vastraü ca ÷aktitaþ  // RKS_100.21 //
dàtavyaü pàõóava÷reùñha parà÷aravarà÷rame  /
yaþ ÷çõoti naro bhaktyà so 'pi pàpaiþ pramucyate  // RKS_100.22 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe parà÷aratãrthamahimànuvarõano nàma ÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 101

màrkaõóeya uvàca:
bhãme÷varaü tato gacchet sarvapàpakùayaükaram  /
sevyate çùisaïghai÷ ca bhãmavratadharair api  // RKS_101.1 //
tatra tãrthe tu yaþ snàtvà sopavàso jitendriyaþ  /
japaü÷ caikàkùaraü mantram årdhvabàhur divàkaram  // RKS_101.2 //
tasya janmàrjitaü pàpaü tatkùaõàd eva na÷yati  /
saptajanmàrjitaü pàpaü gàyatryà na÷yate dhruvam  // RKS_101.3 //
da÷abhir janmajanitaü ÷atena ca puràkçtam  /
trijanmanà sahasreõa gàyatrã hanti kilbiùam  // RKS_101.4 //
vaidikaü laukikaü càpi jàpyaü japtaü jane÷vara  /
tatkùaõàd dahate pàpaü tçõaü ca jvalano yathà  // RKS_101.5 //
tadeva balamà÷ritya kadàcit pàpam àcaret  /
aj¤ànàt tasya tatkùipraü na phalaü hi kadàcana  // RKS_101.6 //
tatra tãrthe tu godànaü ÷aktimàtreõa dàpayet  /
tad akùayaü phalaü sarvaü jàyate pàõóunandana  // RKS_101.7 //

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra nàrade÷varam uttamam  /
tãrthànàü paramaü tãrthaü nirmitaü nàradena tu  // RKS_101.8 //

yudhiùñhira uvàca:
nàradena muni÷reùñha kasya tãrthaü vinirmitam  /
etad àkhyàhi me sarva prasanno yadi sattama  // RKS_101.9 //

màrkaõóeya uvàca:
parameùñhisuta÷càpi nàrado bhagavànçùiþ  /
narmadàyotare kåle tapas tepe puràkçte  // RKS_101.10 //
navanàóãnirodhena kàùñhàvasthàü gatena ca  /
toùitaþ ÷rãmahàdevo nàradena yudhiùñhira  // RKS_101.11 //

ã÷vara uvàca:
tuùño 'haü tava viprendra yogã÷vara ayonija  /
varaü pràrthaya he deva yat te manasi vartate  // RKS_101.12 //

nàrada uvàca:
tvatprasàdena bho deva yoga÷ caiva prasidhyatu  /

ã÷vara uvàca:
yogo bhavatu bhaktis te sarvakàlaü mamaiva tu  // RKS_101.13 //
svecchàcàro bhave gaccha svargapàtàlagocare  /
martye ca bhramase yogin na kenàpi nivàryase  // RKS_101.14 //
saptasvaràstrayo gràmà mårchanàs tv ekaviü÷atiþ  /
mama priyakaraü divyaü nçtyaü gãtaü ca yoginà  // RKS_101.15 //
kaliü ca pa÷yase nityaü devadànavakinnaraiþ  /
tvat tãrthaü bhåtale puõyaü matprasàdàd bhaviùyati  // RKS_101.16 //
ityuktvàntardadhe devo nàradas tatra liïginam  /
sthàpayàmàsa ràjendra sarvasattvopakàrakam  // RKS_101.17 //

màrkaõóeya uvàca:
pçthivyàm uttamaü tãrthaü nirmitaü nàradena tu  /
tasmiüs tãrthe nara÷reùñha nàgacched vijitendriyaþ  // RKS_101.18 //
màsi bhàdrapade ramye kçùõapakùe caturda÷ãm  /
upoùya parayà bhaktyà ràtrau kurvãta jàgaram  // RKS_101.19 //
chatraü tatra pradàtavyaü bràhmaõe ÷ubhalakùaõam  /
÷astreõa nihatà ye tu teùàü ÷ràddhaü pradàpayet  // RKS_101.20 //
yànti te paramaü lokaü piõóadànaprabhàvataþ  /
kapilà caiva dàtavyà tatra de÷e naràdhipa  // RKS_101.21 //
asya ÷ràddhaprabhàveõa bràhmaõànàü naràdhipa  /
narmadàtoyapànasya nyàyàrjitadhanasya ca  // RKS_101.22 //
eteùàü ca prabhàveõa pretà yàntu paràü gatim  /
ityuccàrya dvije deyà dakùiõà ca sva÷aktitaþ  // RKS_101.23 //
haviùyànnaü vi÷àlàkùa dvijànàü caiva dàpayet  /
vidyàdànena caikena akùayà gatiràpyate  // RKS_101.24 //
tasmiüs tãrthe tu ràjendra yo dadyàd agrajanmane  /
kàücanaü sa tilaü caiva sa gacchec ca triviùñapam  // RKS_101.25 //

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchettu ràjendra tãrthadvayam anuttamam  /
dadhichandaü madhuchandaü sarvapàpakùayaü karam  // RKS_101.26 //
dadhicchande naraþ snàtvà yo dadyàc ca dvije dadhi  /
upatiùñhati tasyaitat saptajanmasu bhàrata  // RKS_101.27 //
na vyàdhir na jarà tasya na ÷oko na ca matsaraþ  /
da÷acandra÷ataü yàvaj jàyate vipule kule  // RKS_101.28 //
madhucchande tu madhunà mi÷ritaü ca tilodakam  /
na ca vaivasvataü devaü pa÷yate saptajanmasu  // RKS_101.29 //
madhunà saha mi÷raü ca tilaü yas tu prayacchati  /
tasya putrasya pautrasya dàridryaü naiva jàyate  // RKS_101.30 //
madhunà saha saümi÷raü tilaü yas tu prayacchati  /
madhunà saha saümi÷raü yas tu piõóaü pradàpayet  // RKS_101.31 //
tasmiüs tãrthe tu yaþ snàtvà vidhivad dakùiõàmukhaþ  /
pità pitàmaha÷ caiva tathaiva prapitàmahaþ  // RKS_101.32 //
ùoóa÷àbdàni tuùyanti nàtra kàryà vicàraõà  /

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra nanditãrtham anuttamam  // RKS_101.33 //
yatra siddha÷ ca vai nandã tat sarvaü kathayàmy aham  /
narmadàü purataþ kçtvà purà nandã mahe÷varam  // RKS_101.34 //
tapas taptaü japaü÷ caiva tãrthàt tãrthaü jagàma ha  /
dadhicchandaü madhucchandaü yàvat tyaktvà ca gacchati  // RKS_101.35 //
tatas tuùño mahàdevo nandinaü tamuvàca ha  /

mahe÷vara uvàca:
bho bhoþ prasanno nandã÷a varaü vçõu yathepsitam  // RKS_101.36 //
tapasà tena tuùño 'haü tãrthayàtràkçtena ca  /

nandy uvàca:
na càhaü kàmaye vittaü na càhaü kulasantatim  // RKS_101.37 //
muktiü na kàmaye cànyad deve÷a caraõàmbujam  /
kçmikãñapataïgeùu tiryagyonigateùu ca  // RKS_101.38 //
janmajanmani yàsyàmi tvadbhaktiracalà ca me  /
tatheti cokto devena parame÷ena nandikaþ  // RKS_101.39 //
gçhãtvà taü kare ÷ãghraü jagàma nilayaü haraþ  /
tasmiüs tãrthe tu yaþ snàtvà bhaktyà tryakùaü prapåjayet  // RKS_101.40 //
agniùñome ca yatpuõyaü phalaü pràpnoti mànavaþ  /
tatra tãrthe mahàpuõye pràõatyàgaü karoti yaþ  // RKS_101.41 //
÷ivasyànucaro bhåtvà modate kalpamakùayam  /
tataþ kàlena mahatà jàyate vipule kule  // RKS_101.42 //
vedavedàïgatattvaj¤e jãvec ca ÷aradàü ÷atam  /
etat te kathitaü pàrtha sarvatuùñipradaü ÷ubham  // RKS_101.43 //
durlabhaü satyasaüj¤asya sarvapàpakùayaü karam  // RKS_101.44 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe nanditãrthavarõano nàmaika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 102

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra varuõe÷varam uttamam  /
yatra siddhaþ purà devo varuõo nçpasattama  // RKS_102.1 //
piõyàka÷àkaparõai÷ ca kçcchracàndràyaõàdibhiþ  /
àràdhya girijànàthaü tataþ siddhiü gatà janàþ  // RKS_102.2 //
tatra tãrthe naraþ snàtvà saütarpya pitçdevatàþ  /
påjayec chaïkaraü bhaktyà sa gacchet paramaü padam  // RKS_102.3 //
kuõóikàü vardhanãü vàpi mahadvà jalabhàjanam  /
annena sahitaü pàrtha tasya puõyaphalaü ÷çõu  // RKS_102.4 //
yatphalaü labhate martyaþ satre dvàda÷avàrùike  /
tatphalaü samavàpnoti nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_102.5 //
sarveùàm eva dànànàm annadànam anuttamam  /
yadyat prãtikaraü caiva toyaü ca nçpasattama  // RKS_102.6 //
tatra tãrthe mçtànàü ca naràõàü bhàvitàtmanàm  /
vàruõe ca pure vàso yàvad àhåta samplavam  // RKS_102.7 //
bhuktvà tatra bahuü kàlaü martyaloke 'bhijàyate  /
annadànaprado nityaü jãvec ca ÷aradàü ÷atam  // RKS_102.8 //

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra agnitãrtham anuttamam  /
yatra siddho mahàtejàs tapaþ kçtvà hutà÷anaþ  // RKS_102.9 //
sarvabhakùãkçto ya÷ ca daõóake muninà purà  /
narmadàtañam à÷ritya påto jàto hutà÷anaþ  // RKS_102.10 //
tatra tãrthe naraþ snàtvà samabhyarcya jagadgurum  /
umayà sahita bhaktyà sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_102.11 //
tatra tãrthe naraþ snàtvà datte vai kàücanaü nçpa  /
bràhmaõebhyo jalaü dattvà labhate vàrbudaü phalam  // RKS_102.12 //
dadhicchande madhucchande nandã÷e vàruõe tathà  /
àgneye tatphalaü tàta snàtvà mucyeta kilbiùaiþ  // RKS_102.13 //
te vandyà mànuùe loke dhanyà÷ càptamanorathàþ  /
yair hi dçùñaü mahàpuõyaü narmadàtãrthapa¤cakam  // RKS_102.14 //
svargalokam avàpuste yàvad indrà÷ caturda÷a  /
tataþ svargàc cyutà÷ càpi ràjànaþ santi dhàrmikàþ  // RKS_102.15 //
sarvapàpavinirmuktà bhu¤jate te 'calàü mahãm  /
àkhaõóalapratàpo 'yaü narmadàtañasevane  // RKS_102.16 //
gaïgàkanakhale puõyà kurukùetre sarasvatã  /
gràme và yadi vàraõye puõyà sarvatra narmadà  // RKS_102.17 //
revàtãraü vasen nityaü toyaü yas tu sadà pibet  /
snàto 'sau sarvatãrtheùu somapànaü dine dine  // RKS_102.18 //
gaïgàdyàþ saritaþ sarvàþ samudrà÷ ca saràüsi ca  /
kalpànte saükùayaü yànti na mçtaikà ca narmadà  // RKS_102.19 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe tãrthapa¤cakavarõano nàma dvyadhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 103

yudhiùñhira uvàca:
hanåmadã÷varan nàma kathaü jàtaü mahàmate  /
brahmahatyàharaü tãrthaü revàyàdakùiõe tañe  // RKS_103.1 //

màrkaõóeya uvàca:
sàdhu pçùñaü mahàbàho somavaü÷avibhåùaõa  /
guhyàd guhyataraü tãrthaü nàkhyàtaü kasyacin mayà  // RKS_103.2 //
tava snehàt pravakùyàmi pãóito vàrdhakena tu  /
jàtaü pårvaü mahàyuddhaü ràmaràvaõayor api  // RKS_103.3 //
pulastyo brahmaõaþ putras tasya vai vi÷ravàþ sutaþ  /
ràvaõas tasya saüjàto da÷agrãvo 'pi ràkùasaþ  // RKS_103.4 //
trailokyavijayã jàtaþ prasàdàc chålinas tathà  /
gãrvàõà nirjitàþ sarve ràmasya gçhiõã hçtà  // RKS_103.5 //
yad bhràtà kumbhakarõo vai sãtà sà vanamà÷rità  /
vibhãùaõena pàpo 'yaü mandas tyakto vicàrya ca  // RKS_103.6 //
sa jitaþ kàrtavãryeõa sa jito jàmadagninà  /
sa hato ràmacandreõa tasya ràjyaü hçtaü tathà  // RKS_103.7 //
tato ràmeõa rakùo 'pi jitaþ saükhye mahàbalaþ  /
vanaü bhagnaü hato rakùo gatvà vàyusutena vai  // RKS_103.8 //
ràvaõasya sutaþ saükhye hata÷ càkùakumàrakaþ  /
evaü ràmàyaõe jàte sãtà mokùe kçte tataþ  // RKS_103.9 //
ayodhyàyàü gate ràme hanåmà÷ ca mahàbalaþ  /
kailàsaü hi gataþ pàrtha praõàmàrthaü mahe÷vare  // RKS_103.10 //
tiùñha tiùñheti cokto vai nandinà vànarottamaþ  /
brahmahatyàyutas tvaü hi ràkùasànàü vadhena hi  // RKS_103.11 //
bhairavasyàsanaü puõyaü na gantà 'si mahàbala  /

hanumàn uvàca:
nandiüs tvaü hi varaü yaccha pàtakasyopa÷àntaye  // RKS_103.12 //
bhåtvà niùpàtako 'haü vai praõamàmi mahe÷varam  /

nandy uvàca:
rudradehodbhavà puõyà narmadà saritàü varà  // RKS_103.13 //
÷ravaõàj janmacaritaü kãrtanàd dviguõaü vrajet  /
saptajanmàrjitaü pàpaü na÷yed revàvagàhanàt  // RKS_103.14 //
tasmàt tãre vasa tvaü ca revàsaïgamadakùiõe  /
dhyàyamàno viråpàkùaü tri÷ålakarasaüsthitam  // RKS_103.15 //
jañàmukuñasaükà÷aü vyàlayaj¤opavãtakam  /
umàrdhàïgadharaü devaü goràjàsanasaüsthitam  // RKS_103.16 //
vatsaràn subahån yàvad dhyàyatas tasya tatra vai  /
tatra tuùño mahàdeva àgataþ saha bhàryayà  // RKS_103.17 //
uvàca madhuràü vàõãü meghagambhãrayà girà  /
sàdhu vatsa tvayà càtra kaùñaü tapasi saüsthitam  // RKS_103.18 //
hanåmàü÷ ca haraü dçùñvà umàrdhàïgadharaü sthitam  /
sàùñàïgaü praõato bhåtvà jayadeva namo 'stu te  // RKS_103.19 //
jaya càndhakaghàtàya bàõàsuravimardine  /
jaya bhåtapanàthàya jaya bhairavabhåùaõa  // RKS_103.20 //
jaya kàmavinà÷àya gaïgàü ÷irasi dhàriõe  /
evaü stuto mahàdevo varado vànarasya ca  // RKS_103.21 //

ã÷vara uvàca:
varaü pràrthaya tvaü vatsa pràrthitaü rabhasaü vada  /

hanumàn uvàca:
brahmarakùovadhàj jàtà brahmahatyà mahe÷vara  // RKS_103.22 //
niùpàpo 'haü bhaveyaü vai yuùmat sambhàùaõena ca  /

ã÷vara uvàca:
narmadàtãrthaü màhàtmyadhyànayogaprabhàvataþ  // RKS_103.23 //
manmårtidar÷anàt sadyo niùpàpo nàtra saü÷ayaþ  /
ityuktvàntardadhe deva umàsàrdhaü trilocanaþ  // RKS_103.24 //
hanumadã÷varaü tatra sthàpayàmàsa bhaktitaþ  /
àtmayogabalenaiva brahmacaryaprabhàvataþ  // RKS_103.25 //
ã÷varasya prabhàveõa kàmadaü sthàpitaü ÷ivam  /
acchedyam apratarkyaü ca vinà÷otpattivarjitam  // RKS_103.26 //

màrkaõóeya uvàca:
hanumadã÷vare tatra pratyayaü yatpuràbhavat  /
yadvçttaü dvàparasyàdau tretànte ca nare÷varà  // RKS_103.27 //
suparõo nàma ràjarùir babhåva vasudhàtale  /
tasya ràjye sadà saukhyaü dãrghàyur mànavaþ sadà  // RKS_103.28 //
÷atabàhurbabhåvàsya putro bhãmaparàkramaþ  /
àsaktaþ sa sadàkàlaü japadhyàne nare÷vara  // RKS_103.29 //
krãóate pçthivãü sarvàü parvatàü÷ ca vanàni ca  /
vadhàrthaü mçgayåthànàm àgato vindhyaparvate  // RKS_103.30 //
mçgajàtisamàkãrõe hastijàtisamà÷rite  /
hasticitraka÷obhàóhye mçgavàràhasaükule  // RKS_103.31 //
krãóitvà ca tato ràjà càsane saüsthitaþ sa ca  /
vanamadhye tadà dçùñvà bhramantaü piïgalaü dvijam  // RKS_103.32 //

ràjovàca:
eko vane vane kasmàd bhramase pustikàkaraþ  /
ita÷ceto nirãkùaüs tvaü kathayasva dvijottama  // RKS_103.33 //

bràhmaõa uvàca:
kànyakubjàt samàyàtaþ preùito ràjakanyayà  /

ràjovàca:
kathayasva prasàdena kasmàt kàryàd vada prabho  // RKS_103.34 //

bràhmaõa uvàca:
÷ikhaõóã caiva ràjà vai kànyakubjaü bubhukùate  /
aputraþ sa mahãpàlaþ kanyà jàtà manorathaiþ  // RKS_103.35 //
he nçpa
jàtismarà ÷ubhàcàrà narmadàyàþ prabhàvataþ  /
pitroktà sà ca kanyà vai vivàhàya prakalpità  // RKS_103.36 //
asàre càdya saüsàre kanyàdànaü dadàmyaham  /

kanyovàcà:
yasmin kàle hy ahaü lipse tasmin kàle pradãyatàm  // RKS_103.37 //
putrãvàkyena ràjàsau vismayàviùñacetanaþ  /

÷ikhaõóy uvàca:
kathyatàü me mahàbhàge bhàùitaü hi tvayà katham  // RKS_103.38 //
pitçvàkyena sà vàlà ÷irasàvanatà bhuvi  /
kathayàmàsa yadvçttaü hanumadã÷vare nçpa  // RKS_103.39 //
kalàpiny asmy ahaü tàta sthità bhartçsahànugà  /
uraïgame÷a sànnidhye revàyà uttare tañe  // RKS_103.40 //
hanumato vane puõye krãóàmi sma yadçcchayà  /
bhartçyuktà tatra guhye va¤jule sarale drume  // RKS_103.41 //
àgatà lubdhakàs tatra kùudhàrtà vanam uttamam  /
bhartçkopayutaiþ pàpair hatàhaü patinà saha  // RKS_103.42 //
grãvàü nimoñayàmàsur bhakùaõotpàñanaü kçtam  /
hutà÷anamukhe te tu hasanta÷ cà÷u lubdhakàþ  // RKS_103.43 //
bharjayitvà tato màüsaü bhakùayitvà yathecchayà  /
suptàþ svasthendriyà ràtrau vigatà ÷arvarã kùayam  // RKS_103.44 //
tanmàüsa÷eùaü juùñaü vai jambukair gçdhravàyasaiþ  /
maccharãrodbhavaü càsthi snàyumàüsena saüyutam  // RKS_103.45 //
gçhãtvà patriõaikena àkà÷àt patatà tadà  /
sàmiùaü pakùiõaü dçùñvà pakùiõo 'nye samàgatàþ  // RKS_103.46 //
dçùñvà pakùisamåhaü tu asthikhaõóaü vyasarjayat  /
vihagànàü samastànàü dhàvatàü càpi pa÷yatàm  // RKS_103.47 //
patitaü narmadàtoye hanumadã÷vare nçpa  /
madãyamasthikhaõóaü ca patitaü narmadàjale  // RKS_103.48 //
tasya tãrthaprabhàveõa jàtàhaü kùatriye kule  /
bhåpa kanyàpy ahaü jàtà sampårõa÷a÷ivanmukhã  // RKS_103.49 //
jàtismarà narendràsmi jàtàhaü kùatriye kule  /
etat te sarvam àkhyàtaü kàraõaü nçpasattama  // RKS_103.50 //
madarthaü viùamasthàne ÷akuntamçgajàtiùu  /
yadi preùayase tàta kam api narmadàjale  // RKS_103.51 //
tasyàhaü kathayiùyàmi sthànacihnaü samagrakam  /
kanyàyà vacanaü ÷rutvà ÷ikhaõóã hyàha màü nçpa  // RKS_103.52 //
gràmaviü÷aü ca dàsyàmi gaccha tvaü narmadàtañe  /
prekùaõaü me pratij¤àtam alakùyà 'pãóitena tu  // RKS_103.53 //
gaccha tvaü narmadàü puõyàü sarvapàpakùayaükarãm  /
agrajàü somanàthasya hanumadã÷vare ÷ubhe  // RKS_103.54 //
ardhakro÷e tu revàyà vistãrõe vañapàdapaiþ  /
kadambakavanai÷ caiva saüpradhàne vanasya ca  // RKS_103.55 //
nyagrodhavañasànnidhye asthilakùyaü pradç÷yate  /
mçttikàmasthisaügçhya gaccha revàn dvijottama  // RKS_103.56 //
à÷vinasya site pakùe tripuràritithau sthite  /
snàpaya ÷ålinaü bhaktyà ràtrau kuru ca jàgaram  // RKS_103.57 //
prabhàte kùipyatàü ÷ãghraü nàbhimàtre jale sthitaþ  /
ity uccàrya dvija÷reùñha sugatis tasya jàyate  // RKS_103.58 //
asthi kùiptvà punaþ snànaü kartavyamaghanà÷anam  /
kathitaü kanyayà yac ca tatsarvaü pustake kçtam  // RKS_103.59 //
àgato 'haü nçpa÷reùñha tasmiüs tãrthe mahàlaye  /
sàbhij¤ànaü tato dçùñvà gçhãtvàsthi nçpottama  // RKS_103.60 //
pårvoktena vidhànena nikùiptaü narmadàjale  /
puùpavçùñiþ papàtàtha sàdhu sàdhviti bràhmaõa  // RKS_103.61 //
vimànaü tu tato divyaü dçùñaü hanumadã÷vare  /
tato bràhmaõaràjànau gçhãtvàna÷anaü sthitau  // RKS_103.62 //
àtmànaü ÷oùayitvà ca ã÷varàràdhane ratau  /
evaü sandhyàyato devaü ÷atabàhur dvijottamaþ  // RKS_103.63 //
màsàrdhàt tu mçto ràjà ÷atabàhur mahàmatiþ  /
kiïkiõãjàla÷obhàóhyaü vimànaü tatra càgatam  // RKS_103.64 //
sàdhu sàdhu nçpa÷reùñha vimànàrohaõaü kuru  /

ràjovàca:
årdhvamàrgaü na gacchàmi vipro yàvan na saüsthitaþ  // RKS_103.65 //
upade÷aprado mahyaü garuråpo dvijottamaþ  /

devà åcuþ:
hanumadã÷vare ràjanye mçtàþ santi mànavàþ  // RKS_103.66 //
te yànti ÷ivalokaü vai sarvapàpakùayaü karam  /
naiva pàpakùaya÷ càsya bràhmaõasya nare÷vara  // RKS_103.67 //
gçhaü ca gçhiõã vittaü bràhmaõasya pravartate  /
÷atabàhus tato vipraü bhàùayàmàsa bhaktitaþ  // RKS_103.68 //
tyaja målam adharmasya lobham ekaü dvijottama  /
ity uktvà prayayau ràjà svargaü svargijanaiþ saha  // RKS_103.69 //
dinaiþ kai÷cid gato vipraþ svargaü sukçtibhiþ saha  /
vàhinyàþ kà÷iràjasya putryàþ tãrthaprabhàvataþ  // RKS_103.70 //
àtmanaþ kanyayà datte pårvajanmàrjitaü tapaþ  /
aùñamyàü ca caturda÷yàü sarvakàlaü munã÷vara  // RKS_103.71 //
vi÷eùàd à÷vine màse kçùõapakùe caturda÷ã  /
snàpayed ã÷varaü bhaktyà kùaudrakùãreõa sarpiùà  // RKS_103.72 //
dadhnà ca khaõóayuktena tilatoyena và punaþ  /
÷rãkhaõóena sugandhena càrcayet taü mahe÷varam  // RKS_103.73 //
tataþ sugandhapuùpai÷ ca bilvapatrai÷ ca påtanam  /
÷ràddhaü yaþ kàrayet tatra bràhmaõair vedapàragaiþ  // RKS_103.74 //
sarvalakùaõasampårõaiþ kulãnair gçhapàlakaiþ  /
tarpayed bràhmaõaü bhaktyà annavastrahiraõyakaiþ  // RKS_103.75 //
narakasthà divaü yànti ity uccàrya dvijàtayaþ  /
svargasthàþ paramaü lokam ityuktvà praõamed dvijàn  // RKS_103.76 //
patitàn varjayed vipràn vçùalã yasya mandire  /
svavçùaü tu parityajya vçùair anyair vçùàyate  // RKS_103.77 //
vçùalãü tàü vidurdevà na ÷ådrà vçùalã bhavet  /
brahmahatyà suràpànaü gurudàraniùevaõam  // RKS_103.78 //
suvarõaharaõaü tasya mitradrohabhavaü tathà  /
na÷yanti pàtakàþ sarve ity evaü ÷aïkaro 'bravãt  // RKS_103.79 //
vàkpralàpena kiü vatsa bahunoktena kiü tu và  /
sarvapàpasamopeto dadyàd dànaü dvijottame  // RKS_103.80 //
sarvadevamayã dhenuþ sarvadevàtmikà sthità  /
÷çïgàgreùu mahãpàla ÷akro vasati nitya÷aþ  // RKS_103.81 //
hari skandhe ÷iro brahmà lalàñe vçùavàhanaþ  /
candràrkau locane j¤eyau jihvàyàü tu sarasvatã  // RKS_103.82 //
marudgaõàþ sadà sàdhyàs tasyàïgàni nare÷vara  /
oükàra÷caturo vedàþ saùaóaïgapadakramàþ  // RKS_103.83 //
çùayo romakåpeùu asthikhyàtà mahànagàþ  /
daõóahasto mahàkàyaþ kçùõo mahiùavàhanaþ  // RKS_103.84 //
pçùñhabhàgasthito nityaü ÷ubhà÷ubhanirãkùakaþ  /
catvàraþ sàgaràþ puõyàþ kùãradhàràþ staneùu ca  // RKS_103.85 //
viùõudehodbhavà gaïgà dar÷anàt pàpahàriõã  /
evaü yà saüsthità yasmàt tasmàd eùà sadà budhaiþ  // RKS_103.86 //
lakùmã÷ ca gomaye yasyàþ pavitrà sarvamaïgalà  /
gomayàl lepanaü tasmàt kartavyaü pàõóunandana  // RKS_103.87 //
gandharvàpsaraso gaïgà gokhureùu ca saüsthitàþ  /
a÷vinau karõayor nityaü vartete raviputrakau  // RKS_103.88 //
pçthivyàü sàgaràntàyàü yàni tãrthàni pàõóava  /
tàni sarvàõi pràptàni gavàü pàdeùu nitya÷aþ  // RKS_103.89 //

yudhiùñhira uvàca:
sarvatãrthasamà gàvo gãrvàõaiþ samalaükçtàþ  /
etatkathaya me tàta kasmàd goùu samà÷ritàþ  // RKS_103.90 //

màrkaõóeya uvàca:
sarvadevamayo viùõurgàvo viùõu÷arãrajàþ  /
deyàs tasmàt sadà vandyàþ kalpità vibudhair janaiþ  // RKS_103.91 //
÷vetà và kapilà vàpi kùãriõã pàõóunandana  /
sarvàsàü kùãriõãr gàvaþ ÷vetavastràvaguõñhitàþ  // RKS_103.92 //
kàüsyadohanikà deyàþ svarõa÷çïgãrvibhåùitàþ  /
hanåmadã÷varasyàgre bhaktyà vipreùu dàpayet  // RKS_103.93 //
nisargasthena sà deyà svargamàtmana icchatà  /
asamartho yamas teùàü viùõulokaü prayànti te  // RKS_103.94 //
viùõulokacyutaþ so 'pi prayàti dvijamandiram  /
tatraiva jàyate putro vidvàn vanasamanvitaþ  // RKS_103.95 //
sarvapàpaharaü tãrthaü hanumadã÷varaü ÷ubham  /
÷çõoti mucyate pàpàd varõasaïkarasambhavàt  // RKS_103.96 //
dar÷e saücintayed yas tu mucyate nàtra saü÷ayaþ  // RKS_103.97 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe hanumadã÷varavarõano nàma tryadhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 104

màrkaõóeya uvàca:
à÷caryaü kathitaü tàta yadabhån narmadàtañe  /
somanàthasyatãrthaü hi vàràõasyà samaü nçpa  // RKS_104.1 //

yudhiùñhira uvàca:
nimagno duþkhasaüsàre hçtaràjyo dvijottama  /
yuùmad vàõã jalaiþ snàto nirduþkho 'haü sabàndhavaþ  // RKS_104.2 //

màrkaõóeya uvàca:
sàdhu sàdhu mahàbàho somavaü÷a vibhåùaõa  /
pçùñaü te durlabhaü tãrthaü guhyàd guhyataraü yathà  // RKS_104.3 //
àdau pitàmahas tàta samas tasya janasya ca  /
manasà tasya saüjàtà çùayo da÷a puïgavàþ  // RKS_104.4 //
marãciratryaïgirasau pulastyaþ pulahaþ kratuþ  /
pracetà÷ ca va÷iùñha÷ ca bhçgur nàrada eva ca  // RKS_104.5 //
jaj¤e pracetaso dakùo mahàtejàþ prajàpatiþ  /
dakùasyàpi sutà jàtàþ pa¤cà÷at kanyakàþ kila  // RKS_104.6 //
dadau sa da÷a dharmàya ka÷yapàya trayoda÷a  /
tathaiva ca mahàbhàga saptaviü÷atim indave  // RKS_104.7 //
tàsàü hi rohiõã candrasyàbhãùñà sàbhavat tadà  /
tasyà÷ ca kàraõaü kçtvà ÷apto dakùeõa candramàþ  // RKS_104.8 //
kùayarogyabhavac candro vivakùàyàþ prajàpateþ  /
dakùa÷àpaprabhàveõa nistejàþ ÷arvarãpatiþ  // RKS_104.9 //
gataþ pitàmahaü somo vepamànaþ praõamya ca  /
brahmayone namas tubhyaü vedagarbha namo 'stu te  // RKS_104.10 //

brahmovàca:
sarvatra durlabhà revà triùu sthàneùu bhàrata  /
oükàre ca bhçgukùetre narmadà hy urage÷vare  // RKS_104.11 //
kàùñhavat saüsthitaþ somo dhyàyate parame÷varam  /
yàvad varùa÷ataü pårõaü tàvat tuùño mahe÷varaþ  // RKS_104.12 //
pretyakùaþ somanàthasya vçùàsana umàrdhagaþ  /
sàùñàïgaü praõato bhåtvà jaya deva namo 'stu te  // RKS_104.13 //
jaya ÷aïkara pàpakçtànta namo jaya ã÷vara nàtha namo 'stu namaþ  /
jaya vàsukibhåùaõa bhåtapate jaya ÷ålakapàladharàya namaþ  // RKS_104.14 //
jaya andhakadehavinà÷a namo jaya dànavadehavadhàya namaþ  /
jaya niùkalasakalakalàya namo jaya kàlakalàdamanàya namaþ  // RKS_104.15 //
jaya nãlakaõñha umàpate jaya såkùmanira¤jana÷abda namaþ  /
jaya àdya anàdya ananta namo jaya pàõipinàkatri÷åla namaþ  // RKS_104.16 //
evaü stuto mahàdevaþ somanàthena pàõóava  /
tuùñas tasya nçpa÷reùñha umayà saha ÷aïkaraþ  // RKS_104.17 //

ã÷vara uvàca:
varaü varaya bhadraü te yat te manasi vartate  /

soma uvàca:
dakùa÷àpena dagdho 'haü kùãõadeho mahe÷vara  // RKS_104.18 //
pàpapra÷amanaü deva kuru sarvaü mamaiva tu  /

mahe÷vara uvàca:
bhavadbhaktigçhãto 'haü tåùña÷ caivomayà saha  // RKS_104.19 //
niùpàpaþ somanàthasya saüjàtas tãrthasevanàt  /
ity uktvàntardadhe devaþ somo dhyàtvà kùaõaü nçpa  // RKS_104.20 //
sthàpayàmàsa liïgaü tu siddhidaü pràõinàü bhuvi  /
sarvaduþkhaharaü devaü brahmahatyàvinà÷anam  // RKS_104.21 //

màrkaõóeya uvàca:
somanàthaprabhàvaü ca saükùepàt kathayàmi te  /
÷ambaro nàma ràjàbhåt tasya putras trilocanaþ  // RKS_104.22 //
trilocanasutaþ kaõñhaþ pàpaniùñho mahàdhamaþ  /
vane vibhramatas tasya mçgayåthaü tv adç÷yata  // RKS_104.23 //
mçgayåthaü hataü sarvaü trilocanasutena ca  /
mçgaråpã dvijo madhye vicaran nirjane vane  // RKS_104.24 //
tadà hatas tu ÷astreõa kaõñhena çùisattamaþ  /
brahmahatyàyutaþ kaõñho nistejà vyacaran mahãm  // RKS_104.25 //
vicarann api saüpràpto narmadànàgasaügame  /
kadambapàñalàkãrõe bilvanàraïga÷obhite  // RKS_104.26 //
ci¤cinã campakopete agastitaru÷obhite  /
unmattabhçïgasaüyukte tathà sarvatra ÷obhite  // RKS_104.27 //
citrakair mçgamàrjàraiþ siühaiþ sarvatra ÷åkaraiþ  /
÷a÷akair gavayair yukte ÷ikhaõóiravanàdite  // RKS_104.28 //
praviùñas tadvane kaõñhas tçùàrtaþ ÷ramakarùitaþ  /
snàto revàjale puõye saïgame pàpanà÷ane  // RKS_104.29 //
patràõi ca vicitràõi bhakùayan saha kiïkaraiþ  /
suptaþ pàdapachàyàyàü ÷rànto mçgavadhena ca  // RKS_104.30 //
ànarca parayà bhaktyà somanàthaü yudhiùñhira  /
pãtvà toyaü kaõñhamàtraü sarvapàpakùayaükaram  // RKS_104.31 //
tàvat tãrthavare vipraþ snànàrthaü saügamaü prati  /
màrgago bràhmaõo bhåyas tatas tad gatamànasaþ  // RKS_104.32 //
màrge vçkùe samàråóhà strã caikà ca bhayaïkarã  /
uvàca bràhmaõaü sà hi tiùñha tiùñha dvijottama  // RKS_104.33 //
trasto nirãkùate yàvad di÷aþ sarvà nare÷vara  /
tàvad vçkùa samàråóhàü striyaü raktàmbaràvçtàm  // RKS_104.34 //
raktapuùpadharàü vàlàü raktacandanacarcitàm  /
raktàbharaõa÷obhàóhyàü pà÷ahastàü dadar÷a ha  // RKS_104.35 //

stry uvàca:
sande÷aü ÷çõu me vipra yadi gacchasi saügamam  /
madbhartà tiùñhate tatra ÷ãghram eva visarjaya  // RKS_104.36 //
ekàkinã ca te bhàryà tiùñhate vanamadhyagà  /
ityàkarõya gato vipraþ saïgamaü suradurlabham  // RKS_104.37 //
vçkùachàyàsthitaü kaõñhaü bràhmaõo hi dadar÷a ha  /

bràhmaõa uvàca:
vanànte ca mayà dçùñà bàlà kamalalocanà  // RKS_104.38 //
raktàmbaradharà tanvã raktacandanarcarcità  /
raktamàlyà su÷obhàóhyà pà÷ahastà mçgekùaõà  // RKS_104.39 //
vçkùàråóhàvadad vàkyaü bhartàraü preùayasva màm  /

kaõñha uvàca:
kasmin sthàne tu viprendra tiùñhate mçgalocanà  // RKS_104.40 //
kasya sà kena kàryeõa etat sarvaü vada hi me  /

bràhmaõa uvàca:
saügamàd ardhakro÷e ca udyànànte pra÷obhite  // RKS_104.41 //
tatra tiùñhati sà nàrã sotkaõñhitamanà vibho  /
tato bhçtyam uvàcedaü kaõñho ràjà yudhiùñhira  // RKS_104.42 //
pçccha tvaü gaccha kà càsi àgatà kva gamiùyasi  /
tataþ kùipraü gatas tatra yatra nàrã sthitàbhavat  // RKS_104.43 //
vçkùasthàü dadç÷e bàlàm uvàca nçpasattama  /
tvàü ràjà pçcchate bàle kàsi tvaü kva gamiùyasi  // RKS_104.44 //

stry uvàca:
gurur àtmavatàü ÷àstà ràjà ÷àstà duràtmanàm  /
iha pracchannapàpànàü ÷àstà vaivasvato yamaþ  // RKS_104.45 //
brahmahatyàsya saüjàtà mçgaråpadvijodvadhàt  /
mayà yukto 'pi ràjàsau muktas tãrthaprabhàvataþ  // RKS_104.46 //
atràrdhakro÷amàtraü vai brahmahatyà na saüvi÷et  /
somanàthaprabhàvàc ca tãrthaü vàràõasãsamam  // RKS_104.47 //
gaccha tvaü preùayeþ kaõñhaü ÷ãghram eva na saü÷ayaþ  /
samastaü kathayàmàsa tad vçttàntaü nçpaü prati  // RKS_104.48 //
tasya vàkyena ràjàsau papàta dharaõãtale  /

bhçtya uvàca:
kasmàt tvaü ÷ocase nàtha pårvajàtaü ÷åbhà÷ubham  // RKS_104.49 //
ityàkarõya vacas tasya sa ràjà tvidam abravãt  /
pràõatyàgaü karomy atra somanàtha samãpataþ  // RKS_104.50 //
÷ãghram ànãyatàü vahõir indhanàni bahåny api  /
ànãtaü tatkùaõàt sarvaü bhçtyaiþ svair va÷avartibhiþ  // RKS_104.51 //
snànaü kçtvà ÷ubhe toye saügame pàpanà÷ane  /
arcitvà parayà bhaktyà somanàthaü nare÷vara  // RKS_104.52 //
triþpradakùiõakaü kçtvà jvalite jàtavedasi  /
praviùñaþ kaõñharàjas tu hçdi kçtvà janàrdanam  // RKS_104.53 //
pãtàmbaradharaü devaü mahàmukuñadhàriõam  /
viùõor dhyànena càtraiva sugatir me bhavatv iti  // RKS_104.54 //
papàta puùpavçùñi÷ ca sàdhu sàdhu nçpàtmaja  /
à÷caryamatulaü dçùñvà nirãkùa ca parasparam  // RKS_104.55 //
hutaü taiþ pàvake bhçtyair hçdi dhyàtvà gadàdharam  /
vimànasthà divaü sarve saïgatàþ pàõóunandana  // RKS_104.56 //

màrkaõóeya uvàca:
somanàthaprabhàvo 'yaü ÷çõuùvaikamanà nçpa  /
aùñamyàü ca caturda÷yàü sarvakàle ÷ubhe dine  // RKS_104.57 //
vi÷eùàc chuklapakùe ca såryavàreõa saptamã  /
upoùya yo naro bhaktyà ràtrau kurvãta jàgaram  // RKS_104.58 //
pa¤càmçtena gavyena snàpayet parame÷varam  /
÷rãkhaõóalepanaü kuryàt puùpadhåpàdikaü tathà  // RKS_104.59 //
ghçtena bodhayed dãpaü gãtaü nçtyaü ca kàrayet  /
somavàreõa càùñamyàü prabhàte påjayed dvijam  // RKS_104.60 //
àtmavantaü jitakrodhaü dvijanindàvivarjitam  /
sarvàïgaruciraü ÷àntaü svadàraparipàlakam  // RKS_104.61 //
gàyatrãü pañhamànaü ca vikarmarahitaü sadà  /
punar bhårvçùalã ÷ådrã vartate yasya mandire  // RKS_104.62 //
hãnàïgàs tv atiriktàïgà yeùàü pårvàpare na hi  /
vrate ÷ràddhe tathà dàne dvijà varjyàþ sadà budhaiþ  // RKS_104.63 //
puü÷calã taruõã bhàryà dvijaþ svàdhyàyavarjitaþ  /
àtmanà saha dàtàramadho nayati pàõóava  // RKS_104.64 //
÷àlmalã naukayà tulyàþ svadharmaniratà dvijàþ  /
dàtàraü caivam àtmànaü tàrayanti taranti ca  // RKS_104.65 //
÷ràddhaü some÷vare pàrtha yaþ kuryàduta mànavaþ  /
pitaras tasya tçpyanti yàvad àbhåtasamplavam  // RKS_104.66 //
annaü vastraü hiraõyaü ca yo dadyàd agrajanmane  /
sa yàti ÷àïkaraü lokam iti me satyabhàùitam  // RKS_104.67 //
hayaü yo vai dadàt yatra sampårõàbharaõànvitam  /
raktaü và pãtavarõaü và sarvalakùaõalakùitam  // RKS_104.68 //
kuïkumena viliptàïgam aprajaü ca daded iti  /
sragdàmabhåùitaü kaõñhe sitavastràvaguõñhitam  // RKS_104.69 //
aïghriràdhãyatàü skandhe madãyaü hayam àruha  /
àråóhe bràhmaõe bhåyo bhàskaraþ prãyatàm iti  // RKS_104.70 //
sa yàti ÷àïkaraü lokaü sarvapàpavivarjitaþ  /
tasmàl lokàc cyuta÷ càpi ràjà bhavati dhàrmikaþ  // RKS_104.71 //
tasya vaü÷e sadà ràjyaü na na÷yati kadàcana  /
dãrghàyur jàyate putro bhàryà ca va÷avartinã  // RKS_104.72 //
jãved varùa÷ataü sàgraü sarvaduþkhavivarjitaþ  /
somasya coparàge tu yo gacched vijitendriyaþ  // RKS_104.73 //
sopavàso jitakrodho gàü tu dadyàd dvijanmane  /
savatsàü kùãrasaüyuktàü ÷vetavarõàü balànvitàm  // RKS_104.74 //
÷abalãü pãtavarõàü và dhåmràü và nãlakandharàm  /
kapilàü và savastràü và ghaõñàbharaõabhåùitàm  // RKS_104.75 //
raupyakhuràü kàüsyadohàü svarõa÷çïgãü nare÷vara  /
÷vetayà vardhate vaü÷o raktà saubhàgyavardhinã  // RKS_104.76 //
÷abalã tàmravarõà ca duþkhaghnà ca prakãrtità  /
kapilà tu haret pàpaü trijanmabhir upàrjitam  // RKS_104.77 //
tasya lokam avàpnoti màndhàtu÷ ca jane÷vara  /
pakùànte ca vyatãpàte vaidhçtau ravisaükrame  // RKS_104.78 //
dinakùaye gajacchàyà grahaõe bhàskarasya ca  /
ye vrajanti vi÷uddhàïgà vaira¤cye suradurlabhe  // RKS_104.79 //
màtçhà guruhà yo hi àtmahà tu vi÷eùataþ  /
drupadàdyaü japen nityaü pràõàyàmaü tathà nçpa  // RKS_104.80 //
gàyatrãü vaiùõavãü caiva saurãü ÷aivãü yadçcchayà  /
so 'pi pàpaiþ pramucyeta ity evaü ÷aïkaro 'bravãt  // RKS_104.81 //
yaþ kuryàt somanàthasya tatra kartà pradakùiõam  /
pradakùiõãkçtaü tena jambådvãpaü nare÷vara  // RKS_104.82 //
brahmahatyà suràpànaü gurudàraniùevaõam  /
bhråõahà ÷udhyate tatra evam eva na saü÷ayaþ  // RKS_104.83 //
tãrthàkhyànam idaü puõyaü yaþ ÷çõoti jitendriyaþ  /
vyàdhito ràjarogena atulàü ÷riyam àpnuyàt  // RKS_104.84 //
putràrthã labhate putraü niùkàmaþ svargam àpnuyàt  /
mucyate sarvapàpebhyas tãrthaü ÷rutvà varaü nçpa  // RKS_104.85 //
etat te sarvam àkhyàtaü somanàthasya yat phalam  // RKS_104.86 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe somanàthatãrthamahimànuvarõano nàma caturadhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 105

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra piïgalàvartakaü nçpa  /
saïgamasya samãpasthaü revàyà uttare tañe  // RKS_105.1 //
havyavàhena ràjendra sthàpitaþ piïgale÷varaþ  /

yudhiùñhira uvàca:
havyavàhena viprendra sthàpita÷ ce÷varaþ katham  // RKS_105.2 //

màrkaõóeya uvàca:
retasà yadi rudreõa tarpito havyavàhanaþ  /
pràpto rudreõa saumyena dehaü pràpya jagàma saþ  // RKS_105.3 //
havyavàhamukhe kùipte rudreõàmitatejasà  /
rudrasya tejasà dagdhaþ tãrthayàtràü karoti saþ  // RKS_105.4 //
cacàra parayà bhaktyà dhyànam ugraü hutà÷anaþ  /
vàyubhakùaþ ÷ataü sàgraü yàvad àsãt hutà÷anaþ  // RKS_105.5 //
tàvat tuùño mahàdevo hutà÷anam uvàca ha  /
havyavàha varaü bråhi yat te manasi vartate  // RKS_105.6 //

hutà÷ana uvàca:
namaste sarvaloke÷a ugraråpa namo 'stu te  /
yuùmad retena saüpluùñaþ kubjo jàto mahe÷vara  // RKS_105.7 //
÷arãràrto hy ahaü kçùõaþ saüsthito narmadàtañe  /
ityuktvàntardadhe devo nãrujastvaü bhaviùyasi  // RKS_105.8 //
havyavàhena ràjendra sthàpitaþ piïgale÷varaþ  /
jitakrodho 'pi yas tatra upavàsaü samàcaret  // RKS_105.9 //
atiràtraphalaü tatra ante rudram avàpnuyàt  /
guõànvitàya dãnàya kapilàü tatra bhàrata  // RKS_105.10 //
alaükçtvà savastràü ca savatsàü råpasaüyutàm  /
yaþ prayacchati vipràya sa gacchet paramaü padam  // RKS_105.11 //
tato gacchet tu ràjendra tãrthaü parama÷obhanam  /
sthàpitaü hy çùisaïghai÷ ca brahmavaü÷odbhavair dvijaiþ  // RKS_105.12 //
çõamocanavikhyàtaü revàtañasamà÷ritam  /
ùaõmàsaü manujo bhaktyà tatra yas tarpayet pitén  // RKS_105.13 //
divyaiþ pitryair manuùyai÷ ca çõair àtmakçtaiþ saha  /
mucyate tatkùaõàt so 'tha snàtvà vai narmadàjale  // RKS_105.14 //
pratyakùaü pàtakaü tatra dç÷yate caiva råpi ca  /
tatra tãrthe tu yo ràjann ekacitto jitendriyaþ  // RKS_105.15 //
snànaü dànaü naro dhãmàn kàrayed bhaktitatparaþ  /
çõatrayavimuktas tu vãryavàn modate divi  // RKS_105.16 //

màrkaõóeya uvàca:
tasyaivànantaraü pàrtha kapilàtãrtham uttamam  /
sthàpitaü kapilenaiva sarvapàpapraõà÷anam  // RKS_105.17 //
aùñamyàü ca site pakùe caturda÷yàü nare÷vara  /
snàpayet parayà bhaktyà kapilàkùãrasarpiùà  // RKS_105.18 //
madhunà khaõóayuktena dadhyakùataphalena ca  /
kapile÷aü nçpa÷reùñha ni÷ãthe taü jagatprabhum  // RKS_105.19 //
÷rãkhaõóena sugandhena guõñhayec ca mahe÷varam  /
tataþ sugandhapuùpai÷ ca ÷vetai÷ ca nçpanandana  // RKS_105.20 //
arcayanti jitakrodhà na te yànti yamàlayam  /
asipatravanaü ghoraü yamavallãü sudàruõàm  // RKS_105.21 //
te vrajanti sukhaü pàrtha kapile÷e supåjite  /
snàtvà revàjale puõye påjayed bràhmaõaü ÷ubham  // RKS_105.22 //
gopradànena vastreõa annena kila bhàratà  /
chatra÷ayyàpradànena bhåmau ràjà bhavet tu saþ  // RKS_105.23 //
nãrogas tãvratejà÷ ca jãvatputraþ priyaüvadaþ  /
÷atravo mitratàü yànti jàyate nàtra saü÷ayaþ  // RKS_105.24 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe kapile÷varamahimànuvarõano nàma pa¤càdhika÷atamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 106

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra påtake÷varam uttamam  /
narmadàdakùiõe kåle sarvapàpakùayaükaram  // RKS_106.1 //
susthàpitaþ ÷ivas tatra lokànàü hitakàmyayà  /
yas tatra manujaþ ÷ambhuü påjayet pàõóunandana  // RKS_106.2 //
sarvàn kàmàn avàpnoti na sa yàti yamàlayam  /
kçùõàùñamyàü caturda÷yàü sarvakàmà naràdhipa  // RKS_106.3 //
ye 'rcayanti mahàkàlaü na te yànti yamàlayam  // RKS_106.4 //
jala÷àyãti nàmnà vai vikhyàtaü vasudhàtale  /
dànavànàü vadhaü kçtvà suptas tatra janàrdanaþ  // RKS_106.5 //
cakraü ca kùàlitaü tatra devadevena ÷auriõà  /
sudar÷anaü ca niùpàpaü revàtoyaprabhàvataþ  // RKS_106.6 //

yudhiùñhira uvàca:
cakratãrthaü samàcakùva çùisaïghair niùevitam  /
viùõoþ prabhàvamatulaü revàyà÷ caiva yatphalam  // RKS_106.7 //

màrkaõóeya uvàca:
sàdhu sàdhu mahàbhàga viùõunà ca yudhiùñhira  /
gçhyàd guhyataraü tãrthaü nirmitaü cakriõà svayam  // RKS_106.8 //
tat te 'haü sampravakùyàmi kathàü pàpapraõà÷inãm  /
àsãt purà mahàdaityo nalamegha iti ÷rutaþ  // RKS_106.9 //
tena devà jitàþ sarve hçtaràjyà naràdhipa  /
nalameghabhayàt pàrtha viùõurudràþ savàsavàþ  // RKS_106.10 //
yamaskandajale÷àgnivàyavo vai dhane÷varaþ  /
vasuvàkpatisiddhà÷ ca pracetà÷ ca pitàmahaþ  // RKS_106.11 //
gatà devàþ paraü lokaü viùõurudranamaskçtam  /
stuvanti vividhaiþ stotrair vàgã÷apramukhà suràþ  // RKS_106.12 //
namaþ ÷ivamårtaye tubhyaü pràk sçùñeþ kevalàtmane  /
guõatrayavibhàgàya pa÷càd bhedam upeyuùe  // RKS_106.13 //
indràdipramukhàn devàn vivarõànavanãpate  /
prasàdàbhimukho devaþ pratyuvàca divaukasaþ  // RKS_106.14 //
svàgataü surasaïghà÷ ca kàntir naùñà puràtanã  /
himapluùñaprabhàõãva jyotiùàü ca mukhàni vai  // RKS_106.15 //
prasabhàdarciùàm etad anudgãrõaü suràyudham  /
vçtrasya hantuþ kuli÷aü kuõñhita÷rãva lakùate  // RKS_106.16 //
kiücàyamaridurvàraþ pàõau pà÷aþ pracetasaþ  /
mantropahçtavãryasya phaõino dainyam àgataþ  // RKS_106.17 //
kuberasya manaþ ÷alyaü ÷aüsatãva paràbhavam  /
apaviddhàïgado bàhurbhagna÷àkha iva drumaþ  // RKS_106.18 //
yamo 'pi vyalikhad bhåmiü daõóenàpi hatatviùà  /
kuru tasmai namo dehanirviõõo yàti làghavam  // RKS_106.19 //
amã ca dvàda÷àdityàþ pratàpakùaya÷ãtalàþ  /
citranyastà iva gatàþ prakàmàlokanãyatàm  // RKS_106.20 //
mayi sçùñi÷ ca lokànàü rakùà yuùmàsv avasthità  /
tato mandànilodbhåtakamalàkara÷obhinà  // RKS_106.21 //
gurunetrasahasreõa prerayàmàsa vçtrahà  /
sadvinetro harastryakùaþ sahasranayanàdhikau  // RKS_106.22 //
vàcaspatir uvàcedaü prà¤jalirhaüsavàhanam  /
yuùmad vaü÷odbhavas tàta nalamegho mahàbalaþ  // RKS_106.23 //
tena devagaõàþ sarve nirastà dànavena ca  /
nalamegho na vadhyo 'ta÷ calitena mayà suraiþ  // RKS_106.24 //
vinà màdhavadevena sàdhyo bhavati naiva hi  /
÷aïkhapadmagadàpàõe jaya cakradhara prabho  // RKS_106.25 //
iti devastutiü ÷rutvà prabuddho jala÷àyikaþ  /
uvàca madhuràü vàõãü meghagambhãrayà girà  // RKS_106.26 //
kimarthaü bodhito brahman samastai÷ ca suràsuraiþ  /

brahmovàca:
nalameghabhayeneha sampràptàs tava mandiram  // RKS_106.27 //
na vadhyaþ kasyacit pàpo nalamegho janàrdana  /
tava hastena duùñàtmà mçtyuü pràpsyati nànyathà  // RKS_106.28 //

janàrdana uvàca:
svasthànaü yàntu gãrvàõà vadhiùyàmi mahàbalam  /
sthànaü ÷aüsantu me devà vasate yatra durmatiþ  // RKS_106.29 //

devà åcuþ:
himàlayaguhàü kçùõa vasate dànave÷varaþ  /
caturviü÷atsahasrais tu kanyàbhis tu samàvçtaþ  // RKS_106.30 //
turaïgaiþ syandanai÷ caiva saükhyà teùàü na vidyate  /
bhavanàni vicitràõi asaükhyàni bahåny api  // RKS_106.31 //
dviradàþ parvatàkàrà hayà÷ ca dviradopamàþ  /
mahàbalo 'vasat tatra gãrvàõabhayadàyakaþ  // RKS_106.32 //
÷rutvà devo vacas teùàü devànàmàturàtmanàm  /
garuóaü cintayàmàsa ÷atrusaïghavidàraõam  // RKS_106.33 //
cakraü kareõa saügçhya gadàü ÷aïkhaü tataþ prabhuþ  /
÷àrïgaü ca mu÷alaü sãraü gçhãtvà hi janàrdanaþ  // RKS_106.34 //
àråóhaþ pakùiràjaü tu vadhàrthaü dànavasya ca  /
dànavasya gçhe pàrtha utpàtà ghoradar÷anàþ  // RKS_106.35 //
gomàyurgçhamadhye tu kapoto gçham àvi÷at  /
vinà vàtena tasyaiva dhvajadaõóaü papàta ha  // RKS_106.36 //
sarpamåùakayor buddhaü tathà ke÷arinàgayoþ  /
unmàrgàþ saritas tatra vahante cakramà÷ritàþ  // RKS_106.37 //
akàle tarupuùpàõi dç÷yante tatra parvate  /
tataþ pràpto jagannàtho himavantaü nage÷varam  // RKS_106.38 //
pà¤cajanyaü ca kçùõena påritaü purasannidhau  /
pà¤cajanyasya ÷abdena àråóho dànave÷varaþ  // RKS_106.39 //

nalamegha uvàca:
ko 'yaü mçtyuva÷aü pràptas tv aj¤ànena samàvçtaþ  /
dhundhumàra vraja ÷ãghraü svasainyaparivàritaþ  // RKS_106.40 //
balàdànaya taü baddhvà mamàgre bala÷àlinam  /

dhundhumàra uvàca:
ànayàmi na sandehaþ surapakùàü÷ ca sàmpratam  // RKS_106.41 //
syandanai÷ca samàyukto gajavàjibhañaiþ saha  /
dçùñas tàto jagad yoniþ suparõastho mahàbalaþ  // RKS_106.42 //
gçhyatàü gçhyatàm eùa ity uktàs te ca kiïkaràþ  /
caturdikùu ca vartante kiïkaràþ ke÷avasya ca  // RKS_106.43 //
suparõenàgnibàõena hanyante ÷alabhà iva  /
dhundhumàro 'pi kçùõena ÷araghàtena tàóitaþ  // RKS_106.44 //
hato vakùasthalopànte patitaþ syandanopari  /
hàhàkàraü tataþ sarve dànavà÷ cakrurudyatàþ  // RKS_106.45 //
nalameghas tataþ kruddho rathàråóho vinirgataþ  /
dadar÷a ke÷avaü pàrtha ÷aïkhacakragadàdharam  // RKS_106.46 //

nalamegha uvàca:
hanyatàü dànavàþ kçùõo nihato yena dànavaþ  /
hatvà ca me camåmukhyamadhunà ca kva yàsyati  // RKS_106.47 //
ityuktvà dànavaþ pàrtha dharùayàmàsa sàyakaiþ  /
dànavasya ÷aràüs tatra chedayàmàsa ke÷avaþ  // RKS_106.48 //
garutmàn bhakùayàmàsa tatsainyam atibhãùaõam  /
kçùõena dviguõàs tatra preùità hi ÷ilãmukhàþ  // RKS_106.49 //
dviguõàd dviguõãkçtya preùayàmàsa dànavaþ  /
te 'pi càùñaguõàþ kçùõaü chàdayàmàsurojasà  // RKS_106.50 //
tataþ kruddhena devena àgneyaü preùitaü tadà  /
vàruõaü prativàyavyaü nalamegho vyasarjayat  // RKS_106.51 //
nàrasiühaü nçsiüho 'yaü preùayàmàsa pàõóava  /
nàrasiühaü tato dçùñvà nalamegho mahàbalaþ  // RKS_106.52 //
uttãrõaþ syandanàc chãghraü khaógaü gçhya kareõa tu  /
preùayàmàsa kçùõàya taü hantuü balavattaraþ  // RKS_106.53 //
kruddho 'tha dànavaþ pàrtha àgataþ ke÷avaü prati  /
khaógena ghàtayàmàsa gadàpàõiü janàrdanam  // RKS_106.54 //
maõóalàgraü tato gçhya ke÷avo hçùñamànasaþ  /
hato vakùasthale daityo nalamegho mahàbalaþ  // RKS_106.55 //
janàrdanaü tadà daityo nàràcena jaghàna ha  /
janàrdanas tataþ kruddho nalameghaü mçdhe nçpa  // RKS_106.56 //
amoghaü cakram àdàya ÷iras tasya nyapàtayat  /
patatà ÷irasà tasya vasudhà ca prakampità  // RKS_106.57 //
samudràþ kùubhitàþ pàrtha bhayàd unmàrgagàminaþ  /
puùpavaùñiü tato devà vavçùuþ ke÷avopari  // RKS_106.58 //
avadhyaþ surasaïghànàü sa hataþ ke÷avena tu  /
svasthàna÷ ca gato devo nalameghe nipàtite  // RKS_106.59 //
janàrdano 'pi kaunteya narmadàtañam à÷ritaþ  /
lakùmãsamanvitaþ kçùõo vilãno narmadàtañe  // RKS_106.60 //
cakraü vimocitaü pàpakùàlanàya malànvitam  /
patitaü narmadàtoye jala÷àyi samanvitam  // RKS_106.61 //
nirdhåtakalmaùaü jàtaü narmadàyàþ prabhàvataþ  /
nalameghavadhotpannaü yatpàpaü manujàdhipa  // RKS_106.62 //
tatsarvaü kùàlitaü ÷ãghraü revàyàmbhasi bhàrata  /
tadà prabhçti loke 'smin jala÷àyã mahãtale  // RKS_106.63 //
cakratãrthaü vadanty anye anekàghaughanà÷anam  // RKS_106.64 //
tat tãrthasya prabhàvaü vai ÷çõuùvaikamanà nçpa  /
nàgànàü ca yathànanto gãrvàõànàü janàrdana  // RKS_106.65 //
màsànàü màrga÷ãrùo 'pi nadãpuõyà hi narmadà  /
màsi màrge site pakùe ekàda÷yàü ÷ubhe dine  // RKS_106.66 //
gatvà ye manujàs tatra kàmakrodhavivarjitàþ  /
snàpayanti ÷riyaþ kàntaü nàgaparyaïka÷àyinam  // RKS_106.67 //
ràjendra parayà bhaktyà kùaudrasàgarasarpiùà  /
guóena toyami÷reõa jagad yoniü janàrdanam  // RKS_106.68 //
snàpyamànà÷ ca pa÷yanti ye lokàgatapàtakàþ  /
te yànti paramaü lokaü suràsuranamaskçtam  // RKS_106.69 //
ghçtena bodhayed dãpam athavà tailami÷ritam  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà devaþ syàn nàtra saü÷ayaþ  // RKS_106.70 //
kathàü ca vaiùõavãü bhaktyà ye ÷çõvanti narottamàþ  /
brahmahatyàdipàpebhyo mucyante nàtra saü÷ayaþ  // RKS_106.71 //
ye kurvanti pradakùiõaü jala÷àyi jagadgurum  /
pradakùiõãkçtaü tena jambådvãpaü nare÷vara  // RKS_106.72 //
tataþ prabhàte vimale pitén saütarpya yatnataþ  /
÷ràddhaü vai bràhmaõais tatra påjyaiþ pàõóavasattama  // RKS_106.73 //
svadàranirataiþ ÷àntaiþ paradàravivarjitaiþ  /
vedàbhyasana÷ãlai÷ ca svakarmanirataiþ ÷ubhaiþ  // RKS_106.74 //
nityaü sajjana÷ãlai÷ ca trisandhyàparipàlakaiþ  /
tàdç÷aiþ kàrayec chràddham iccheyuþ ÷reya àtmanàm  // RKS_106.75 //
te dhanyà mànuùe loke puõyà÷ caivàtra mànuùàþ  /
ye vasanti sadà kàlaü pade brahmà÷raye hrade  // RKS_106.76 //
jala÷àyinaü ca pa÷yanti pratyakùaü suranàyakam  /
pakùopavàsaü ye kecid vrataü càndràyaõaü ÷ubham  // RKS_106.77 //
màsopavàsam ugraü ca tathànyat paramaü vratam  /
tatra tãrthe tu yaþ pàrtha kuryàt svargam avàpnuyàt  // RKS_106.78 //
ataþ paraü pravakùyàmi tiladhenos tu yatphalam  /
tathà yasmin yathà deyaü dànaü tasya ÷rutaü phalam  // RKS_106.79 //
etat kathàntare puõye munãndraiþ pàpanà÷anam  /
÷rutaü hi naimiùàraõye nàradàdyair anekadhà  // RKS_106.80 //
idam àkhyànam àyuùyaü puõyaü kãrtivivardhanam  /
vipràõàü ÷ràvayed yas tu sarvaü tat phalam àpnuyàt  // RKS_106.81 //
bahånàü na pradeyàni gogçhaü ÷ayanaü kila  /
vibhaktadakùiõà hy eùà dàtàraü nopatiùñhati  // RKS_106.82 //
ekasmai sà pradàtavyà bahånàü na yudhiùñhira  /
sà ca vikrayamàpannà dahed àsaptamaü kulam  // RKS_106.83 //
tilàþ ÷vetàs tathà kçùõàs tilàþ proktà÷ ca varõataþ  /
tilànàü ca pramàõàni dhenor vatsasya kàrayet  // RKS_106.84 //
dàtavyà vatsakenàtha bahånàü kàminàü na tu  /
yasmin de÷e ca yan mànaü tilànàü ca vicàrataþ  // RKS_106.85 //
tena mànena sà kàryà akùayaü phalam icchatà  /
arcanãyà prayatnena gandhapuùpàkùatair vibho  // RKS_106.86 //
nàsàyàü sarvagandhà÷ ca jihvàyàü ùaó rasà dhçtàþ  /
muktàphalàni và dantajaïghàpuccheùu yojayet  // RKS_106.87 //
kukùau kàrpàsakaü deyaü nàbhyàü padmaü sakà¤canam  /
oùñhe madhughçtaü dadyàt kuryàt sarpi÷ ca romake  // RKS_106.88 //
kambale kambalaü dadyàl lalàñe tàmrabhàjanam  /
skandhe tu ÷akalà deyà lohadaõóaü ca saïkañe  // RKS_106.89 //
guóaü caiva gude dadyàc chroõyàü madhughçte tathà  /
yavase pàyasaü dadyàd ghçtakùaudrasamanvitam  // RKS_106.90 //
svarõa÷çïgã raupyakhurã muktàlàïgulabhåùaõà  /
vastraü sadannaü dàtavyaü kàüsyapàtrasudohanà  // RKS_106.91 //
yat tu bàlakçtaü pàpaü yad và kçtam ajànatà  /
vàcà kçtaü karmakçtaü manasà yac ca cintitam  // RKS_106.92 //
jalamàtre ùñhãvane ca mu÷ale và vilaïghite  /
vçùalãgamane caiva gurudàraniùevaõe  // RKS_106.93 //
kanyàyàü gamane caiva suvrarõasteya eva ca  /
suràpànaü ca yac càpi tiladhenuþ punàti hi  // RKS_106.94 //
ahoràtropavàsena vidhivat sà mayodità  /
yàsau yamapure caiva nadã vaitaraõã smçtà  // RKS_106.95 //
bàlukàyàþ sthale caiva pacyate yatra duùkçtã  /
avãcinarakopetau yau vai yugalaparvatau  // RKS_106.96 //
yatra lohamukhàþ kàkà yatra sthànaü bhayànakam  /
asipatravanaü yatra taptaü ca bàlukam  // RKS_106.97 //
tatsukhena vyatikramya dharmaràjà '÷ramaü vrajet  /
dharmaràjas tu taü dçùñvà sånçtaü vàkyam abravãt  // RKS_106.98 //
vitànaü vitataü yogyaü maõiralavibhåùitam  /
atràgaccha nçpa÷reùñha gaccha tvaü paramàü gatim  // RKS_106.99 //
mà ca pàparate dànaü na tad dànaü paraü hitam  /
mà vikàle viråpe ca na vyaïge tu tathaiva ca  // RKS_106.100 //
avedaviduùe caiva bràhmaõe madaviklave  /
mitraghne ca kçtaghne ca vratahãne tathaiva ca  // RKS_106.101 //
vedàntagàya dàtavyà tasya tat tvaü vijànate  /
vedàntage tu sà deyà ÷rotriye 'bhåtabàlakà  // RKS_106.102 //
sarvàïgarucire deyà pavitre ca priyaüvade  /
paurõamàsyàm amàvàsyàü kàrtikyàü càpi bhàrata  // RKS_106.103 //
vai÷àkhyàü màrga÷ãrùe ca grahaõe candrasåryayoþ  /
ayane viùuve caiva vyatãpàte ca sarvathà  // RKS_106.104 //
ùaóa÷ãtimukhe caiva gajachàyàsu sarvadà  /
eùa te kathitaþ kalpastiladhenor mayànagha  // RKS_106.105 //
bhittvà ca bhàskaraü lokaü harilokaü vrajanti te  /
etat te sarvamàkhyàtaü cakratãrthaphalaü nçpa  // RKS_106.106 //
÷ravaõàt kãrtanàd và 'pi gosahasraphalaü labhet  // RKS_106.107 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe cakratãrthamàhàtmyavarõano nàma ùaóadhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 107

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra tãrthaü parama÷obhanam  /
candràdityaü nçpa÷reùñha sthàpitaü caõóamuõóayoþ  // RKS_107.1 //
àsãtpurà mahàbhàgau caõóamuõóau tu dànavau  /
tapa÷ ca ceratus tatra narmadàyàü yudhiùñhira  // RKS_107.2 //
dhyàyato bhàskaraü devaü tamo nà÷aü jagadgurum  /
tàbhyàü ca toùitaþ so 'pi sahasràü÷ur uvàca ha  // RKS_107.3 //
sàdhusàdhv iti tau pàrtha narmadàyàs tañe ÷åbhe  /
caõóamuõóau varaü bråtaü vi÷iùñaü manasepsitam  // RKS_107.4 //

caõóamuõóàv åcatuþ:
ajeyau caiva deve÷a sarveùàü devatànçõàm  /
rogai÷ ceva parityaktau savikà÷aü divàkara  // RKS_107.5 //
tat tatheti ÷ubhaü vàkyaü bhàskaras tàv avãdat  /
tata÷ càntardadhe bhànurdànavàbhyàü ca bhàskaram  // RKS_107.6 //
sthàpitaü parayà bhaktyà påjayed yo jitendriyaþ  /
gãrvàõatà manuùyasya pràptà tatraiva vartate  // RKS_107.7 //
vasate bhàskare loke vaira¤ce devasannidhau  /
ghçtena bodhayed dãpaü ùaùñhyàü ùaùñhyàü nare÷vara  // RKS_107.8 //
mucyate sarvapàpebhyo mçto yàti puraü raveþ  /
candràdityam iti khyàtaü tatra tãrthaü narottama  // RKS_107.9 //
vijayante sadà kàlaü candràdityaü vrajanti ye  // RKS_107.10 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe candràditye÷varamahimànuvarõano nàma saptàdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 108

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra yamahàsamanuttamam  /
sarvapàpaharaü pàrtha revàyàstañam à÷ritam  // RKS_108.1 //

yudhiùñhira uvàca:
yamahàsaü kathaü jàtaü pçthivyàü munipuïgava  /
etat sarvaü samàkhyàhi mama kautåhalaü param  // RKS_108.2 //

màrkaõóeya uvàca:
sàdhu sàdhu mahàbhàga pçùñaü te dharmanandana  /
snànàrthaü narmadàyàü tu àgatas te pità purà  // RKS_108.3 //
rajakena yathà dhautaü nirmalaü vasanaü bhavet  /
tathaiva pa÷yatà ràjan revàjalam anuttamam  // RKS_108.4 //
hàsyaü kçtaü yamenàtha utthitaü liïgam uttamam  /
tatas tadà hi ràjendra vàguvàcà '÷arãriõã  // RKS_108.5 //
yamahàsam idaü tãrthaü khyàtiü yàsyati sarvadà  /
snàpayitvà ÷ivaü tatra yamaþ svargaü jagàma ha  // RKS_108.6 //
yamahàse tu ràjendra jitakrodho jitendriyaþ  /
vi÷eùàdà÷vine màsi kçùõapakùe caturda÷ãm  // RKS_108.7 //
upoùya parayà bhaktyà sarvapàpaiþ pramucyate  /
ràtrau jàgaraõaü kçtvà dãpaü devasya bodhayet  // RKS_108.8 //
ghçtena caiva ràjendra ÷çõu tasyaiva yatphalam  /
mucyate sarvapàpais tu agamyàgamanodbhavaiþ  // RKS_108.9 //
abhakùyabhakùaõaiþ pàpaiþ pàpair và peyasambhavaiþ  /
avàhyavàhaneyac ca adrohya drohaõe tathà  // RKS_108.10 //
snànamàtreõa tac caiva na÷yet pàpamanekadhà  /
yamalokaü na pa÷yec ca na tyajet pàõóunandana  // RKS_108.11 //
bahånàü paramaü guptaü tãrthaü bhåmyàü nçpàtmaja  /
tad akùayaphalaü teùàü yamahàse pradàyinàm  // RKS_108.12 //
amàvàsyàü jitakrodho yas tu påjayate dvijàn  /
bhåmidànena yo bhaktyà tiladànena bhàrata  // RKS_108.13 //
kçùõàjinapradànena tiladhenupradànataþ  /
vasubhe vçddhiyoge ca ye pradàsyanti bhaktitaþ  // RKS_108.14 //
odanaü vàri dhårvàhaü hayaü càpi mahàbalam  /
kanyàü vastramajàü gàü vai mahiùãm athavà÷vinãm  // RKS_108.15 //
ye yacchanti nçpa÷reùñha nopasarpanti te yamam  /
yamo 'pi bhavati prãto janmajanma yudhiùñhira  // RKS_108.16 //
yamasya vàhanaü strãü ca mahiùãü tatra bhàrata  /
tasya dànena satataü yamaþ prãto bhaven nçpa  // RKS_108.17 //
na sa yàti yame loke yadi pàpaiþ samà÷ritaþ  /
etasmàt kàraõàt pàrtha mahiùãdànaü uttamam  // RKS_108.18 //
aurõavastradvayaü kàryaü lohavarõaü ca veùñitam  /
dàpayed dharmaràjàya prãyatàü me dvijottama  // RKS_108.19 //
anenaiva tu dànena yamaþ prãto 'stu me sadà  /
ityuccàrya dvijasyàgre yamalokaü bhayàvaham  // RKS_108.20 //
asipatravane ghore yamavallã sudàruõà  /
raudrà vaitaraõã ceti kumbhãpàkaþ sudàruõaþ  // RKS_108.21 //
kàlasåtraü mahàbhãmaü tathà yamalaparvatau  /
krakacaü tailayantraü ca sthàne gçdhràþ sudàruõàþ  // RKS_108.22 //
ani÷vàso mahàraudro bhãùaõo rauravas tathà  /
ete ghorà÷ ca narakàþ ÷råyante dvijasattama  // RKS_108.23 //
tatprasàdena te saumyàs tãrthasyàsya prabhàvataþ  /
dànasyàsya prabhàveõa yamahàsaprabhàvataþ  // RKS_108.24 //
yamalokaü na vai yàti narakaü naiva pa÷yati  // RKS_108.25 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe yamahàsamahimànuvarõano nàmàùñàdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 109

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra koñã÷varam anuttamam  /
çùikoñiþ samàyàtà tatra vai kurunandana  // RKS_109.1 //
kçùõadvaipàyanas tatra mokùàrthaü munipuïgavaþ  /
mantrayitvà dvijaiþ sarvair vedamaõóalapàragaiþ  // RKS_109.2 //
pa¤càmçtena gavyena tilami÷reõa tatpara  /
pitçõàü tarpaõaü kçtvà piõóadànaü yathàvidhi  // RKS_109.3 //
÷ràvaõasya tu màsasya pårõimàyàü vi÷eùataþ  /
pràpyate càkùayà tçptir yàvad àhåtasamplavam  // RKS_109.4 //
pitéõàü paramaü guhyaü revàjalam upà÷ritam  /
mokùadaü sarvabhåtànàü nirmitaü munipuïgavaiþ  // RKS_109.5 //

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra vyàsatãrtham anuttamam  /
durlabhaü manujaiþ pàrtha antarikùe vyavasthitam  // RKS_109.6 //

yudhiùñhira uvàca:
kasmàd vai vyàsatãrthaü tu antarikùe vyavasthitam  /
etad àcakùva saükùepàn na ca granthasya vistaraþ  // RKS_109.7 //

màrkaõóeya uvàca:
sàdhu sàdhu mahàbàho dharmavàn guruvatsalaþ  /
svadharmanirataþ pàrtha tãrthayàtràkçtàdaraþ  // RKS_109.8 //
durlabhaü sarvajantånàü vyàsatãrthaü nare÷vara  /
dharùito vçddhabhàvena vaikalyena naràdhipa  // RKS_109.9 //
gatacetàs tu sa¤jàtas tathà bhoþ pàõóunandana  /
guhyàd guhyataraü tãrthaü nàkhyàtaü kasyacin mayà  // RKS_109.10 //
kàlas tatraiva ràjendra na vased vàsavàj¤ayà  /
antarikùe ca saüjàtaü revàyà÷ ceùñitaü yataþ  // RKS_109.11 //
vira¤cir naiva ÷aknoti revàyà guõakãrtanam  /
vyàsatãrthaü vi÷eùeõa ÷rutamàtraü vadàmy aham  // RKS_109.12 //
pratyakùaþ pratyayo yatra dç÷yate hi kalau yuge  /
vihaïgo gacchate naiva bhittvà ÷ålaü sudàruõam  // RKS_109.13 //
tasyotpattiü samàsena kathayàmi nçpàtmaja  /
àsãt pårvaü mahàràja çùi÷ caiva parà÷araþ  // RKS_109.14 //
tena cograü tapas taptaü gaïgàmbhasi tu bhàrata  /
pràõàyàmena càtiùñhat praviùño jàhnavãjale  // RKS_109.15 //
pårõe ca dvàda÷e varùe niùkrànto jalamadhyataþ  /
bhikùàrthe càgato gràmaü nàvi tatraiva tiùñhatã  // RKS_109.16 //
tatra dçùñà parotsçùñà bàlà tena manoramà  /
tàü ca dçùñvà sa kàmàrta uvàca madhuràkùaram  // RKS_109.17 //
màü ramasvàdya tvaü kàsi kàmukaü mçgalocane  /
nàvàråóhe nadãtãre mama cittapramàthinã  // RKS_109.18 //
evamuktà tu sà tena praõamya çùisattamam  /
nàvaü rakùàmy ahaü vipra jànàmi svàminaü na tu  // RKS_109.19 //
mamedaü ca vayo brahma¤c cheùaü tvaü j¤àtum arhasi  /
evamuktas tayà so 'pi kùaõaü dhyàtvàbravãd idam  // RKS_109.20 //
ahaü j¤ànabalàd bhadre jànàmi tava sambhavam  /
kaivartaputrikà na tvaü ràjaputrã hi sundarã  // RKS_109.21 //

kanyovàca:
kaþ pità kathyatàü brahman kasyàhamudarodbhavà  /
kasmin vaü÷e prajàtàhaü kaivartatanayà katham  // RKS_109.22 //

parà÷ara uvàca:
kathayàmi ca te tàtaü yaü tvaü màü paripçcchasi  /
vasu nàmà ca ràjàbhåt somavaü÷e pratàpavàn  // RKS_109.23 //
jambådvãpàdhipo bhadre ÷atrusaütràsanas tathà  /
÷atàni sapta bhàryàõàü putràõàü tu da÷aiva hi  // RKS_109.24 //
dharmeõa pàlità lokàþ ÷ivapåjàrataþ sadà  /
mlecchàs tasya virodhena ÷àkadvãpanivàsinaþ  // RKS_109.25 //
teùàü ca sàdhanàrthàya gatollaïghya mahodadhim  /
saüyuktaþ putrabhçtyai÷ ca pauruùe mahati sthitaþ  // RKS_109.26 //
sagràmas taiþ samàrabdha÷càrvaïgi vasunà saha  /
jità mlecchàþ samastà÷ ca vasunà hyavanãbhçtà  // RKS_109.27 //
karadàs te kçtàs tena sabhçtyabalavàhanàþ  /
pradhànà tasya mahiùã tava màtà mçgekùaõà  // RKS_109.28 //
pravàsasthe ca bhåpàle saüjàtà ca rajasvalà  /
nàrãõàü tu sadà kàle manmatho hy adhiko bhavet  // RKS_109.29 //
vi÷eùeõa çtau kàle bhidyate kàmasàyakaiþ  /
manmathena tu saütaptàcintayat sà ÷ubhekùaõà  // RKS_109.30 //
dåtaü sampreùayàmyadya vasuràjasamãpataþ  /
vyàhçtaþ satvaro dåto gaccha tvaü nçpasannidhau  // RKS_109.31 //

dåta uvàca:
pararàjye vasurdevi gato ràjà dvióantakçt  /
tatra gantuü na ÷akyeta jalayantrair vinà ÷ubhe  // RKS_109.32 //
jalayànàni sarvàõi neyàni ca pare tañe  /
tasya vàkyena sà nàrã viùaõõà madapãóità  // RKS_109.33 //
ràj¤ãü dçùñvà sakhã bråte kasmàt tvaü parikhidyase  /
lekho 'yaü preùyatàü devi ÷ukahaste yathà tathà  // RKS_109.34 //
samudraü laïghayitvà tu ÷akunto yàti sundari  /
vyàhçto lekhakas tatra likha lekhaü 'mamàj¤ayà  // RKS_109.35 //
tvàü vinà paññaràj¤ã sà vasuràja na jãvati  /
çtukàla÷ ca sampràptaþ samastaü càvadhàryatàm  // RKS_109.36 //
likhito bhårjapatre ca vçttaþ sa lekhakena tu  /
÷åkaþ pa¤jaramadhyastha ànãtas tatra sannidhau  // RKS_109.37 //
ràj¤ã uvàca taü tatra gçhyalekhaü ÷uka vraja  /
gataþ pakùã tataþ ÷ãghraü vasuràjasamãpataþ  // RKS_109.38 //
kùipto lekhaþ ÷ukenaiva satyabhàmà visarjitaþ  /
lekhàrthaü cintayàmàsa vãryaü gçhya nare÷varaþ  // RKS_109.39 //
amoghapuñikàü kçtvà pratilokena vi÷rutaþ  /
÷åkasya càrpayàmàsa gaccha ràj¤ã samãpataþ  // RKS_109.40 //
vasuràjaü praõamyàtha bãjaü gçhya papàta ha  /
samudropari saüpràptaþ ÷uko yàti yathecchayà  // RKS_109.41 //
sàmiùaü ca ÷ukaü j¤àtvà ÷yenas tatràpi dhàvitaþ  /
hata÷ca¤cuprahàreõa ÷ukaþ ÷yenena bhàrata  // RKS_109.42 //
mårchàpannasya tadvãrya patitaü jalamadhyataþ  /
matsyena gilitaü tatra tadvãryaü pàrthivasya ca  // RKS_109.43 //
dà÷airmatsyo gahãta÷ ca ànãtaþ svagçhaü prati  /
yàvat taü pàñayàmàsåryamalaü dadç÷e tadà  // RKS_109.44 //
÷a÷imaõóalasaïkà÷aü såryatejaþ samaprabham  /
dçùñvà te dharùitàþ sarve kaivartà jàhnavãtañe  // RKS_109.45 //
harùitàs te gatàþ sarve pradhànasya ca mandiram  /
putraü ràj¤e pradàyaiva putrãü ca pratyapàlayat  // RKS_109.46 //
tat tvaü devi varàrohe kaivartakanyakà nahi  /
tataþ sà cintayàmàsa parà÷aravacas tadà  // RKS_109.47 //
evamuktà tu sà tena dattvàtmànaü nare÷vara  /
uvàca sàdhvã bho brahman matsyagandho nivartyatàm  // RKS_109.48 //
tatas tena tu sà bàlà divyagandhàbhivàsità  /
kçtà yogabalenaiva jvàlayitvà vibhàvasum  // RKS_109.49 //
kçtvà pradakùiõaü vahner uddhçtà tena sà tadà  /
jvalamànasya madhye tu kàmasthànàni so 'spç÷at  // RKS_109.50 //
j¤àtvà kàmotsukaü vipraü bhãtà sà nçpanandana  /
uvàca sahasà bàlà divà ca lokasannidhau  // RKS_109.51 //
tatas tena kùaõaü dhyàtà pårayantã digambaram  /
àgatà tàmasã tàta yayà vyàptaü samantataþ  // RKS_109.52 //
tataþ savismayaü tena rahobàlà mçgekùaõà  /
kàmenaiva hi taptena strãsaukhyaü krãóatà tadà  // RKS_109.53 //
tatas tena muhårtenàpatyabhàreõa pãóità  /
bàlakaü tatra jañilaü subhagaü daõóadhàrakam  // RKS_109.54 //
kamaõóaludharaü ÷àntaü mekhalàkañibhåùaõam  /
dhçtopavãtakaü skandhe viùõumàyàvivàrjitam  // RKS_109.55 //
màtà hi ÷aïkità tatra dçùñvà putrasya càpalam  /
vepamànà tato bàlà gatà sà ÷araõaü muneþ  // RKS_109.56 //
rakùa rakùa muni÷reùñha parà÷ara mahàmune  /
jàtamaty adbhutaü vipraü kaupãnàmbaramekhalam  // RKS_109.57 //
daõóahastaü jañàyuktamuttarãyavibhåùitam  /

parà÷ara uvàca:
mà bhaiùãstvaü suto jàtaþ kanyaiva tvaü bhaviùyasi  // RKS_109.58 //
nàmnà satyavatã ceti dvitãyà gandhayojanà  /
÷antanur nàma ràjà vai sa te bhartà bhaviùyati  // RKS_109.59 //
prathamà mahiùã tasya somavaü÷avibhåùaõà  /
gaccha tvaü svà÷ramaü bhadre pårvaråpeõa saüsthità  // RKS_109.60 //
mà vaikalyaü kuruùvedaü dçùñaü j¤ànasya me balam  /
ity uktvà prayayau vipraþ sà bàlà sthalamà÷rità  // RKS_109.61 //
natvà putraü paràbhaktyà sàùñàïgaü praõayena ca  /
taü prayàntamathàlokya satyavaty abravãt sutam  // RKS_109.62 //
kàmo deyas tvayàbhãùñaþ sneho vai yadi màtari  /
kimapy upàdi÷a tvaü màü yena siddhim avàpnuyàm  // RKS_109.63 //

vyàsa uvàca:
ã÷varàràdhane yatnaü kuruùva tvaü sadàmbike  /
tataþ sà putravàkyena viùaõõà pàõóunandana  // RKS_109.64 //

yojanagandhovàca:
tvad viyogàd ahaü putra pa¤catvaü yàmi nànyathà  /
nàsti putrasamaþ sneho nàsti bhràtçsamaü balam  // RKS_109.65 //

putra uvàca:
mà viùàdaü kuruü tvaü hi satyaü vai pitçbhàùitam  /
àpatkàle tvayàhaü vai smartavyaþ kàryasiddhaye  // RKS_109.66 //
àpadastàrayiùyàmi kùamyatàü màtaràtmaje  /
ityuktvà tu yayau vyàsaþ kanyà sà 'pi piturgçham  // RKS_109.67 //
parà÷arasutas tatra niùaõõo vanamadhyataþ  /
tretàyugàvasàne tu dvàparàdau nare÷vara  // RKS_109.68 //
vyàso vira¤caye jàta àkhyàto nàradena ca  /
çùir mahànubhàvas tu putraþ pàrà÷arasya ca  // RKS_109.69 //
kaivartakanyakàjàto jànãhi jàhnavã tañe  /
vàkyoktyà nàradasyaiva àgatàþ surasattamàþ  // RKS_109.70 //
bhànuþ pitàmahaþ ÷akra çùisaïghaiþ samàvçtaþ  /
à÷ãrvàdaü pçthag dattvà sàdhu sàdhviti bhàùitaþ  // RKS_109.71 //
pitàmahena bàlo 'sau jàtamakarmàdi saüskçtaþ  /
dvaipàyano dvãpajanmà pàrà÷aryaþ parà÷aràt  // RKS_109.72 //
kçùõagàtràt kçùõanàmà havyàdàtur vi÷iùyati  /
vira¤cinàbhiùikto 'sau çùisaïghaiþ punaþ punaþ  // RKS_109.73 //
vyàsas tvaü sarvalokànàm ity uktvà prayayuþ punaþ  /
tãrthayàtrà samàrabdhà kçùõadvaipàyanena tu  // RKS_109.74 //
gaïgàvagàhità tena kedàraü puùkaraü tathà  /
gayà ca naimiùaü tãrthaü kurukùetre sarasvatã  // RKS_109.75 //
ujjayinyàü mahàkàlaü somanàthaü yayau tataþ  /
pçthivyàü sàgaràntàyàü snàto vyàso mahàmuniþ  // RKS_109.76 //
añan vai narmadàü pràpto rudradehodbhavàü nadãm  /
sàhlàdaü narmadàü dçùñvà cittaü vi÷ràmyapàrthiva  // RKS_109.77 //
tapa÷ cacàra vipulaü narmadàtañam à÷ritaþ  /
grãùme pa¤càgnimadhyastho varùàsu sthaõóile÷ayaþ  // RKS_109.78 //
sàrdravàsàs tu hemante dhyàyamàno mahe÷varam  /
sçùñisaühàrakartàram acchedyaü ca sadà÷ivam  // RKS_109.79 //
nityaü siddhe÷varaü liïgaü påjayan pàõóunandana  /
arcanàt siddhaliïgasya dhyànayogaprabhàvataþ  // RKS_109.80 //
pratyakùa ã÷varo jàtaþ kçùõadvaipàyanasya tu  /
toùito 'haü tvayà vipra varaü pràrthaya ÷obhanam  // RKS_109.81 //

vyàsa uvàca:
yadi tuùño 'si me deva yadi deyo varo mama  /
pratyakùo narmadàtãre svayaü bhavàdya me vibho  // RKS_109.82 //
atãtànàgataj¤ànaü tvatprasàdàn mahe÷vara  /

ã÷vara uvàca:
evaü bhavatu te vipra matpasàdàt na saü÷ayaþ  // RKS_109.83 //
tvayà bhaktigçhãto 'haü pratyakùo narmadàtañe  /
ityuktvà prayayau devaþ kailàsaü nagam uttamam  // RKS_109.84 //
patnãsaügrahaõaü jàtaü putro jàto yadàsya ca  /
devair adhyàsitaþ sarvaiþ sendrabrahmapurogamaiþ  // RKS_109.85 //
putrajanmatatoj¤àtvà àgatà çùisattamàþ  /
tãrthayàtràprasaïgena parà÷arapurogamàþ  // RKS_109.86 //
manvatriviùõuhàrãtayàj¤avalkyo÷ano 'ïgiràþ  /
yam àpastambasaüvartà kàtyàyanabçhaspatã  // RKS_109.87 //
evam àdi sahasràõi lakùakoñir anekadhà  /
vyàsà÷rame ÷ubhe puõye pràptàþ sarve dvijottamàþ  // RKS_109.88 //
dçùñvà vyàsas tu viprendrànabhyutthàya kçtodyamaþ  /
pitçpårvaü praõamyàdau teùàü vàrtàü pradàpayan  // RKS_109.89 //
kçtà¤jalipuño bhåtvà idaü vàkyam uvàca ha  /
uddhçtaü tu mamànandaü yuùmat sambhàùadar÷anàt  // RKS_109.90 //
àraõyàni ca ÷àkàni phalàny àraõyakàni ca  /
tàni dàsyàmi sarveùàü yuùmàkaü pitçpårvakam  // RKS_109.91 //
niyamaiþ saüyutàn sarvàn pratyekaü praõanàma ca  /
tatas taü praõataü dçùñvà tatra dvaipàyanaü dvijam  // RKS_109.92 //
vardhayitvà jayà÷ãrbhis tato vãkùa parasparam  /
parà÷araþ samastai÷ ca vãkùito munipuïgavaiþ  // RKS_109.93 //
uttaraü dãyatàü tàta kçùõadvaipàyanasya ca  /
evam uktas tu taiþ sarvair bhagavàü÷ ca parà÷araþ  // RKS_109.94 //
uvàca svàtmajaü vyàsam çùibhir yac cikãrùitam  /
necchanti dakùiõe kåle vratabhaïgabhayàt suta  // RKS_109.95 //
paraü vai bhoktukàmà÷ ca tava ÷raddhàvi÷eùataþ  /

vyàsa uvàca:
karomi bhavatàü yuktam atraiva sthãyatàü kùaõam  // RKS_109.96 //
yàvad àsàdya saritaü karomi vidhipårvakam  /
evam uktvà ÷ucir bhåtvà narmadàtañam à÷ritaþ  // RKS_109.97 //
stotraü jagàda sahasà taü nibodha jane÷vara  // RKS_109.98 //

vyàsa uvàca:
jaya devi namo varade ÷ivade jaya pàpavimardini ÷ålakare  /
jaya bhairavadehavilãnakare jaya devi pitàmahasannamite  // RKS_109.99 //
jaya bhàskara÷akrasadànamite jaya ùaõmukhatàtasute varade  /
jaya deva÷arãrasamåhamaye jaya sàgaragàmini bhåmisute  // RKS_109.100 //
jaya jaya lokasamastakçtàbharaõe jaya duþkhadaridravinà÷akare  /
jaya putra kalatravivçddhikare jaya devi sudar÷anapàpahare  // RKS_109.101 //
etad vyàsakçta stotraü yaþ pañhec chivasannidhau  /
gçhe và ÷uddhabhàvena kàmakrodhavivarjitaþ  /
vyàsas tasya bhavet prãtaþ prãto 'yaü vçùavàhanaþ  // RKS_109.102 //
stutà ca narmadàdevã tato vacanam abravãt  /

narmadovàca:
stutivàdena tuùñàsmi bho bho vyàsamahàmune  // RKS_109.103 //
yam icchasi varaü samyak taü te sarvaü dadàmy aham  /

vyàsa uvàca:
yadi tuùñàsi me devi yadi deyo varo mama  // RKS_109.104 //
àtithyam uttare kåle mama dàtuü tvam arhasi  /

narmadovàca:
ayuktaü cintitaü vyàsa amàrge tvaü pravartase  // RKS_109.105 //
indracandrayamàþ ÷aktà unmàrgeõa na vàhitum  /
anyaü yàcasva he vatsa yatkiücid bhuvi durlabham  // RKS_109.106 //
eva ÷rutvà vaco devyà vyàso mårcchàü gatas tadà  /
vçthà kle÷a÷ ca saüjàtaþ patito dharaõãtale  // RKS_109.107 //
dharaõã kampità sarvà sa÷ailavanakànanà  /
mårchàpannaü tato vyàsaü j¤àtvà devàþ parà÷aram  // RKS_109.108 //
àyàtà devatàþ sarve hàhàkàraü prakurvataþ  /
utthàpayantas te vyàsam åcu÷ca saritàü varàm  // RKS_109.109 //
bràhmaõàrthaü tu saükliùñà nàmahetoþ saridvare  /
gavàrthe bràhmaõàrthe ca pràõàn parityajet  // RKS_109.110 //
evaü sà narmadà proktà brahmàdyai÷ ca surair drutam  /
vikålatàü vai pradadau samantàd revàbhiùiktaþ sa jalena påtaþ  // RKS_109.111 //
sacetanaþ satyavatã suto 'yaü nanàma devaiþ saha narmadàntaiþ  /

vyàsa uvàca:
tãrthaü samastaü tvayi devatànàü phalaü pradiùñaü mama mandabhàgyam  // RKS_109.112 //

narmadovàca:
yato yato vyàsamahànubhàva sumerunàmno dharaõãdharasya  /
vindhyasya cànyasya ca te hi màrgaü yàsyàmi vai dharmadharasya dhanyà  // RKS_109.113 //
evamukto mahàtejà vyàsaþ satyavatãyutaþ  /
dakùiõe càlayàmàsa svà÷ramàn munipuïgavàn  // RKS_109.114 //
daõóahasto mahàtejà huïkàrair nçpanandana  /
vyàsahuïkàrabhãtà ca calità rudranandinã  // RKS_109.115 //
daõóena dar÷ayan màrgaü devã tatra pravartità  /
vyàsamàrgagatàü devãü dçùñvà cendrapurogamàþ  // RKS_109.116 //
puùpavçùñiü dadur vyàse stutiü kurvanti kinnaràþ  /
praphullanayanà jàtàþ parà÷aramukhà dvijàþ  // RKS_109.117 //
kiü kurmo 'tra mahimnà te karmaõà te varaü jitàþ  /

vyàsa uvàca:
tapaþ kçtvà suvipulaü dànaü dattvà mahatphalam  // RKS_109.118 //
etad eva naraiþ kàryaü sàdhånàü paritoùaõam  /
suvibhaktà mahàbhàgà anugràhyasya samprati  // RKS_109.119 //
tasmàn mamà÷rame puõye sthãyatàü nàtra saü÷ayaþ  /
àtithyaü ÷àkaparõai÷ ca udakena vimi÷ritaiþ  // RKS_109.120 //
pratipannaü samastai÷ ca parà÷aramukhair dvijaiþ  /
÷rayadhvam à÷ramaü puõyaü narmadàyottare tañe  // RKS_109.121 //

màrkaõóeya uvàca:
snànatarpaõakçtyàni kçtàni ca dvijottamaiþ  /
vyàsakuõóaü tato gatvà homaü samyagakàrayan  // RKS_109.122 //
÷rãphalair bilvapatrai÷ ca dhyànayuktà÷ ca juhvati  /
gautamo bhçgumàõóavyau nàrado loma÷as tathà  // RKS_109.123 //
parà÷aras tathà ÷aïkhaþ kau÷ika÷ cyavano muniþ  /
pippalàdo va÷iùñha÷ ca nà÷iketur mahàtapàþ  // RKS_109.124 //
vi÷vàmitro hy agastya÷ ca uddàlakayamau tathà  /
÷àõóilyo jaiminiþ kàvyo yàj¤avalkyo÷anàïgiràþ  // RKS_109.125 //
atriþ ÷àtàtapa÷ caiva bharato mudgalas tathà  /
vàtsyàyano mahàtejàþ saüvartaþ ÷aktir eva ca  // RKS_109.126 //
jàtåkarõo bharadvàjo bàlakhilyàdayas tathà  /
ekacittà dvijà ràjan mantratantraü prakurvataþ  // RKS_109.127 //
tataþ samutthitaü liïgaü jvalatkàlànalaprabham  /
sàùñàïgaü praõato vyàso devaü dçùñvà trilocanam  // RKS_109.128 //
à÷ãrvàdaü punar viprà dattvà vyàsaü tadà yayuþ  /
tataþ prabhçti tattvaj¤a tãrthaü khyàtaü tu pàõóava  // RKS_109.129 //
snànadànavidhànaü ca yasmin kàle pratiùñhitam  /
kathayàmi samastaü te bhràtéõàü caiva pàõóava  // RKS_109.130 //
kàrttikasyàsite pakùe caturda÷yàü nçpottama  /
upoùya yo naro bhaktyà ràtrau kurvãta jàgaram  // RKS_109.131 //
snàpayed ã÷varaü bhaktyà kùaudreõa kùãrasarpiùà  // RKS_109.132 //
dadhnà ca khaõóayuktena ku÷atoyena và punaþ  /
÷rãkhaõóena sugandhena påjayeta mahe÷varam  // RKS_109.133 //
tataþ sugandhapuùpai÷ ca bilvapatrai÷ ca påjayet  /
kumudena ca kundena ku÷apuùpàkùatàdibhiþ  // RKS_109.134 //
unmattapuùpai÷ ca rasaiþ saumyai÷ caivàpy anuttamaiþ  /
arcayet parayà bhaktyà dvãpe÷varam anuttamam  // RKS_109.135 //
mandàràdikapuùpai÷ ca påjayet parame÷varam  /
guóamaõóapradànena pàtakaü divasàrjitam  // RKS_109.136 //
màsàrjitaü ca na÷yeta guóamaõóa÷atena ca  /
ùaõmàsaü ca sahasreõa arkàbdaü dviguõena tu  // RKS_109.137 //
àjanmajanitaü pàpam ayutena praõa÷yati  /
paurõamàsyàü nçpa÷reùñha snànaü kurvãta bhaktitaþ  // RKS_109.138 //
mantroktena vidhànena kçtvà pàpakùayaükaram  /
vàruõaü ca tathà j¤eyaü sarvapàpakùayaü karam  // RKS_109.139 //
devàn pitén manuùyàü÷ ca vidhivat tarpayen nçpa  /
çcam ekàü japet snàtaþ sàmavedaphalaü labhet  // RKS_109.140 //
yajurvedam atharvàõaü gàyatryà sarvam àpnuyàt  /
japed aùñàkùaraü mantraü sauraü và ÷aivam eva ca  // RKS_109.141 //
athavà vaiùõavaü mantraü dvàda÷àkùaram eva ca  /
påjayed bràhmaõàn bhaktyà sarvalakùaõalakùitàn  // RKS_109.142 //
svadharmaniratàn vipràn dambhalobhavivarjitàn  /
hãnàïgànadhikàïgàü÷ ca patitठchådrasevitàn  // RKS_109.143 //
÷ådrànnena ca saüyuktà vçùalã yasya mandire  /
paunarbhavàs tathà duùñà gurunindàparàyaõàþ  // RKS_109.144 //
vedàdhyayanahãnà÷ ca hetukàþ kàkavçttayaþ  /
ãdç÷àn varjayec chràddhe dàne caiva vrate tathà  // RKS_109.145 //
gàyatrã pàñhamàtreõa varaü vipraþ supaõóitaþ  /
nàyaü bhçtacaturvidyaþ sarvà÷ãsarvavikrayã  // RKS_109.146 //
ãdç÷àn varjayec chràddhe vrate dàne hiraõmaye  /
upànahau ca vastraü ca ÷ayyàü và chatramàsanam  // RKS_109.147 //
yo dadyàd bràhmaõe bhaktyà so 'pi svarge mahãyate  /
pratyakùà surabhã tatra tiladhenus tathà matà  // RKS_109.148 //
tiladhenupradàtàraþ svasvadàtàra eva ca  /
kçùõàjinapradàtàro dàtàraþ ku¤jarasya ca  // RKS_109.149 //
kanyàvidyàpradàtàro 'kùayaü lokam avàpnuyuþ  /
dhårvahau dakùiõàyuktau dhànyopaskarasaüyutau  // RKS_109.150 //
dàpayet sarvakàmàya iti me satyabhàùitam  /
såtreõa veùñayed ã÷am athavà jagatãruham  // RKS_109.151 //
mandiraü parayà bhaktyà athavà parame÷varam  /
atha pradakùiõà kàryà vinà ÷ådreõa mànavaiþ  // RKS_109.152 //
jambåplakùàhvayau dvãpau ÷àlmali÷ ca bhaven nçpa  /
ku÷aþ krau¤cas tathà ÷àkaþ puùkara÷ ceti saptamaþ  // RKS_109.153 //
saptasàgaraparyantà veùñità tena bhàrata  /
dvãpe÷vare tu ràjendra vçùotsargo jitendriyaiþ  // RKS_109.154 //
vçùasya mokùaõe naiva ai÷varaü lokam àpnuyàt  /
yas tu vai pàõóuro vaktre lalàñe caraõe tathà  // RKS_109.155 //
làïgåle ca mukhe ÷ubhraþ sa vai nàkasya dar÷anaþ  /
nãlo 'yamãdç÷aþ prokto dadyàd dvãpe÷vare ÷åbhe  // RKS_109.156 //
pàmaràste 'py asaükhyàtà nàke gacchanti pàrthiva  /
saure caõóe÷vare loke pure vai cakrapàõinaþ  // RKS_109.157 //
sa bhuïkte svecchayà lokaü vyàsatãrthaprabhàvataþ  /
sapatnãkàüs tato vipràn påjayet tatra bhaktitaþ  // RKS_109.158 //
sitaratnàni vastràõi pradadyàdagrajanmane  /
kçtvà pradakùiõàyugmaü prãyatàü me jagadguruþ  // RKS_109.159 //
nàsti viprasamo bandhur iha loke paratra ca  /
yamaloke mahàghore patitaü yo 'bhirakùati  // RKS_109.160 //
puruùàþ parayà bhaktyà veda÷àstràrthacintakàþ  /
dvãpe÷varaü mahàdevaü saüsmaranti gçhe sthitàþ  // RKS_109.161 //
teùàü na jàyate ÷oko na hànir na ca duùkçtam  /
prathamaü påjayet tatra liïgaü siddhe÷varaü nçpa  // RKS_109.162 //
yatra siddho mahàbhàgaþ satyavatyà÷ ca nandanaþ  /
asyaivàrcanataþ siddhaþ pàrà÷aryo munis tataþ  // RKS_109.163 //
tasmiüs tãrthe tu ye ràjan pràõatyàgaü prakurvate  /
te yànti paramaü lokaü nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_109.164 //
samà sahasràõi mçto jale hi yo vai nimagnaþ patane ca ùoóa÷a  /
mahàhave ùaùñira÷ãtigogçhe tvanà÷ake bhàrata càkùayà gatiþ  // RKS_109.165 //
atha yogena tenaiva pràpyate càkùayà gatiþ  /
såryalokaü tato gatvà ÷ivalokaü vrajanti te  // RKS_109.166 //
pitàpitàmaha÷ caiva tathaiva prapitàmahaþ  /
anubhåtà nirãkùante àgacchantaü svagotrajam  // RKS_109.167 //
tiùñhate caiva gotreùu yo dadyàc ca tilodakam  /
kàrtikyàü ca tathà màghyàü vai÷àkhyàü ca vi÷eùataþ  // RKS_109.168 //
svargaü ca te prayàntyante svasvaputraprabhàvataþ  /
etat te kathitaü sarvaü dvãpe÷varaphalaü ÷ubham  // RKS_109.169 //
yaþ pañhet pràtar utthàya yaþ ÷çõoti naro nçpa  /
so 'pi pàpair vinirmukto modate ÷ivamandire  // RKS_109.170 //
ã÷varaü sarvatãrthànàü nirmitaü çùipuïgavaiþ  /
kàmadaü sarvajantånàü revàyàü ca nçpottama  // RKS_109.171 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe dvãpe÷varavyàsatãrthavarõano nàma navàdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 110

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra prabhàse÷varam uttamam  /
vikhyàtàü triùu lokeùu svargasopànam uttamam  // RKS_110.1 //

yudhiùñhira uvàca:
prabhàsaü nàma tãrthaü tu yathàjàtaü mahàphalam  /
svargasopànamàrgaü ca saükùepàt kathayasva me  // RKS_110.2 //

màrkaõóeya uvàca:
durbhagà ravipatnã ca prabhà nàmeti vi÷rutà  /
tayà càràdhitaþ ÷ambhur ugreõa tapasà purà  // RKS_110.3 //
vàyubhakùà sthità varùaü ÷ivadhyànaparàyaõà  /
tatas tuùño mahàdevaþ prabhàü tàü pàõóunandana  // RKS_110.4 //
uvàca kli÷yate kasmàd bàle tvaü bråhi ceùñitam  /
ahaü ca bhàskaropeta÷ càntaraü naiva vidyate  // RKS_110.5 //

prabhovàca:
nànyo devas tathà ÷ambho bhartà puùyati na kvacit  /
saguõo vàpi càkhyàto nirguõo dravyavarjitaþ  // RKS_110.6 //
priyo và yadi và dveùyaþ strãõàü bhartà hi devatà  /
durbhagà tvena dagdhàhaü lokamadhye mahe÷vara  // RKS_110.7 //
alabdhasaukhyà bhartu÷ ca tena kli÷ye mahe÷vara  /

deva uvàca:
vallabhà bhàskarasya tvaü matprabhàvàd bhaviùyasi  // RKS_110.8 //

pàrvaty uvàca:
vallabhà tava vàkyena bhàskare na bhaviùyati  /
vçthà kle÷o bhaved eva prabhàyàs tatra kà kathà  // RKS_110.9 //
devãvàkyena rudreõa dhyàtas timiranà÷anaþ  /
àgato gaganàd bhànur narmadàyottare tañe  // RKS_110.10 //

bhànur uvàca:
kasmàd àhvànito deva andhakàsuranà÷ana  /

deva uvàca:
prabhàü pàlaya he bhàno santoùeõa pareõa ca  // RKS_110.11 //
prabhàyà mandire nityaü sthãyatàü himanà÷ana  /
evaü labdhavarà devàt prabhà sthàpyàha ÷aïkaram  // RKS_110.12 //
svàü÷ena sthãyatàm atra tãrthamunmãlayànagha  /

màrkaõóeya uvàca:
sarvadevam ayaü liïgaü sthàpitaü pàõóunandana  // RKS_110.13 //
prabhàse÷varanàmedaü sarvaloke ca durlabham  /
anyàni yàni tãrthàni kàle te 'pi phalanti vai  // RKS_110.14 //
prabhàsaücàpi ràjendra sadyaþ puõyaphalapradam  /
màghamàse ca saptamyàü vi÷eùaphaladaü bhavet  // RKS_110.15 //
a÷vaü yo dàpayet tatra yathoktaü bràhmaõe nçpa  /
indrasya pràpyate lokam athavà bhàskaraü vrajet  // RKS_110.16 //
daurbhàgyaü na÷yate tatra snànamàtreõa pàõóava  /
tatra tãrthe tu yo bhaktyà kanyàdànaü prayacchati  // RKS_110.17 //
bràhmaõàya vivàhàrthe dàpeyat pàõóunandana  /
samànavayase vipre kulãne dhanine tathà  // RKS_110.18 //
yo dadàti mahàràja mahàpàtakasaüyutaþ  /
tasya pàpaü ca na÷yeta udake lavaõaü yathà  // RKS_110.19 //
svàmidrohodbhavaü pàpaü yatpàpaü steyasambhavam  /
kåñasàkùyapradaü pàpaü càõóàlavratacàriõàm  // RKS_110.20 //
dàmbhikaü vçkùakacchedam agamyàgamanodbhavam  /
gràmakåñodbhavaü yac ca garadaü và pravàrakam  // RKS_110.21 //
vidyàvikrayaõe yac ca saüsargodbhavapàtakam  /
patnãdrohodbhavaü ghoraü sarvadrohodbhavaü nçpa  // RKS_110.22 //
brahmahatyà ca yatpàpaü yatpàpaü bhåmihàriõaþ  /
govadhe caiva yatpàpaü gurvagnibràhmaõeùu ca  // RKS_110.23 //
jambåplakùàhvayau dvãpau ÷àlmali÷ ca bhaven nçpa  /
ku÷akrau¤cas tathà ÷àkaþ puùkara÷ caiva saptamaþ  // RKS_110.24 //
tatpàpaü vilayaü yàti kanyàdànena pàõóava  /
bhittvàtha bhàskaraü lokaü ÷ubhaü vrajet  // RKS_110.25 //
krãóate rudralokastho yàvad indrà÷ caturda÷a  /
sarvapàpakùaye jàte ÷ivo bhavati bhàvataþ  // RKS_110.26 //
tàvad bhramati tattãrthaü prabhàsaü pàõóunandana  /
so '÷vamedhaphalaü pràpya satyam ã÷varabhàùitam  // RKS_110.27 //
godànaü ca mahatpuõyaü sarvapàpakùayaükaram  /
pratyakùaü surabhãü tatra jaladhenuü tathàdçtaþ  // RKS_110.28 //
tiladhenupradàtà ca a÷vadàtà tathaiva ca  /
kanyàvidyàpradàtà ca akùayaü lokam àpnuyàt  // RKS_110.29 //
bhårivastràü kùãrayuktàü dhànyopaskarasaüyutàm  /
dàpayet sarvakàmo 'tha surabhãü nçpasattama  // RKS_110.30 //
saptasàgaraparyantà veùñità tena bhàrata  /
dvãpe÷vare tu ràjendra vçùotsargaü jitendriyaiþ  // RKS_110.31 //
sarvakàlaü tu kartavyaü caturda÷yàü vi÷eùataþ  // RKS_110.32 //

iti ÷rãskandapuràõe prabhàsatãrthamahimànuvarõano nàma da÷àdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 111

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra narmadàdakùiõe tañe  /
sthàpitaü vàsuker nàmnà a÷eùàghaughanà÷anam  // RKS_111.1 //

yudhiùñhira uvàca:
àþ kasmàt kàraõàt tàta sthàpitaü dakùiõe tañe  /
tattvaü sarvaü mamàkhyàhi tv a÷eùaü dharmakàraõam  // RKS_111.2 //

màrkaõóeya uvàca:
÷çõu tvaü kuru÷àrdåla yaþ pra÷naþ kriyate tvayà  /
bhairavaü råpamàsthàya nçtyaü ÷ambhu÷ cakàra ha  // RKS_111.3 //
tac chramàj jàyate svedo gaïgàtoyavimi÷ritaþ  /
tatraiva pannagaþ snàto haratoyavimi÷rite  // RKS_111.4 //
mandàkinã tataþ kruddhà vyàlasyopari bhàrata  /
ajagaratvamàpnoùi uragaü càbravãt tadà  // RKS_111.5 //

vàsukir uvàca:
anugràhyo 'smy ahaü pàpo bhavatyà harasambhçte  /
trailokyapàvanã puõyà sarit tvaü ÷ubhalakùaõe  // RKS_111.6 //
saüsàracchedanakarã àrtà nàmàrtinà÷inã  /
svargadvàrasthite devi dayàü kuru mamopari  // RKS_111.7 //

gaïgovàca:
cara tvaü vipulaü nàga tapo vai ÷aïkaraü prati  /
tatas tapa÷ cacàràsàv ã÷varàràdhanaü param  // RKS_111.8 //
tata÷ ca dhyàyato devaü damayukto 'bhavat sa ca  /
tato varùa÷ate pårõe uparuddho jagadguruþ  // RKS_111.9 //
àgatya tatsamãpasthaþ ÷lakùõàü vàõãm udàharat  /
varaü varayatu ÷reùñhaü pannaga tvaü mahàbala  // RKS_111.10 //

pannaga uvàca:
yadi tuùño 'si me deva varaü dàtuü tri÷ålabhçt  /
tadà me dãyatàü sthànaü svakãyaü vçùavàhana  // RKS_111.11 //

ã÷vara uvàca:
prasanno 'haü mahàbàho revàü gaccha ÷ubhàü tvaram  /
yàmye caiva tañe puõye snànaü kçtvà vidhànataþ  // RKS_111.12 //
ityuktvà 'ntardadhe devo vàsukis tvaritànvitaþ  /
råpeõàjagareõàtha vive÷a narmadàjale  // RKS_111.13 //
màrgeõa tasya taj jàtaü jàhnavyàþ srota uttamam  /
nirdhåtakalmaùaþ sarpaþ sa jàto narmadàjale  // RKS_111.14 //
sthàpita÷ ce÷varas tatra narmadàyà yudhiùñhira  /
tena nàge÷varo bhåmyàü sarvapàpavinà÷anaþ  // RKS_111.15 //
aùñamyàü ca caturda÷yàü madhunà snàpayec chivam  /
vimuktaþ sarvapàpebhyo jàyate hy analo yathà  // RKS_111.16 //
aputrà ye naràþ pàrtha snànaü kurvanti saügame  /
te labhante ÷ubhàn putràn kàrtavãryopamàn api  // RKS_111.17 //
÷ràddhaü tatraiva ye bhaktyà upavàsaparàyaõàþ  /
kurvanti tàrayanti svàn narakàn nçpanandana  // RKS_111.18 //
evam àkhyàtavàn asmi tava snehàd vi÷eùataþ  /

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchec ca ràjendra màrkaõóe÷varam uttamam  // RKS_111.19 //
narmadàdakùiõe kåle gãrvàõair vanditaü ÷ubham  /
guhyàd guhyataraü tãrthaü nàkhyàtaü kasyacin mayà  // RKS_111.20 //
sthàpitaü ca mayà puõyaü svargabhogaü ca muktidam  /
j¤ànaü tatraiva me jàtaü prasàdàc chaïkarasya ca  // RKS_111.21 //
anyasåktaü ca yo dhyàyed drupadaü ca jale japet  /
so 'pi ghoràd aghaughàc ca mucyate pàõóunandana  // RKS_111.22 //
vàcikair mànasai÷ càpi karmajair api pàõóava  /
pa¤cendriyàõyavaùñabhya yàmyàmà÷àü ca saüsthitaþ  // RKS_111.23 //
yo japet salile bhaktyà ityevaü ÷aïkaro 'bravãt  /
÷ràddhaü tatraiva yo bhaktyà kurute nçpanandana  // RKS_111.24 //
pitaras tasya vai tçptà yàvadàhåtasamplavam  /
àmalair badarair bilvair akùatair và jalena và  // RKS_111.25 //
tarpayet tatra yaþ pretàn pretà yànti ÷ubhàü gatim  // RKS_111.26 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe màrkaõóe÷varamahimànuvarõano nàmaikàda÷àdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 112

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra tãrthaü parama÷obhanam  /
uttare narmadàkåle yaj¤avàñasya madhyataþ  // RKS_112.1 //
saükarùaõaü ca vikhyàtaü pçthivyàü pàpanà÷anam  /
tapa÷cãrõaü purà ràjan narmadàyàs tañe ÷ubhe  // RKS_112.2 //
balabhadreõa ràjendra pràõinàm upakàrakam  /
gãrvàõai÷ caiva tatraiva sannidhau nçpanandana  // RKS_112.3 //
umayà sahitaþ ÷ambhuþ sthitas tatraiva ke÷avaþ  /
yas tatra snàpayed bhaktyà jitakrodho jitendriyaþ  // RKS_112.4 //
ekàda÷yàü site pakùe mantreõa snàpayec chivam  /
÷ràddhaü tatra ca yo bhaktyà pretànàü vai pradàpayet  // RKS_112.5 //
sa yàti paramaü sthànaü balabhadravaco yathà  /
tato gacchec ca ràjendra manmathe÷varam uttamam  // RKS_112.6 //
snànamàtro naro ràjan yamalokaü na pa÷yati  /
anapatyà tu yà nàrã snàpayet pàõóunandana  // RKS_112.7 //
putraü sà labhate pàrtha satyavantaü dçóhavratam  /
tatra snàtvà naro ràjan muniþ prayatamànasaþ  // RKS_112.8 //
upoùya parayà bhaktyà gosahasraphalaü labhet  /
tatra nçtyaü prakurvanti ye narà bhaktimànasàþ  // RKS_112.9 //
gãtavàditrasaüyuktaü ràtrau jàgaraõaü ÷ubham  /
sahàmbiko mahàdevas tuùño vai manmathe÷varaþ  // RKS_112.10 //
kiü kariùyati saüruùño yamas taü na ca pa÷yati  /
kàmena sthàpitaü tatra etasmàt kàraõàt nçpa  // RKS_112.11 //
annadànena bho ràjan kãrtitaü phalam uttamam  /
sopànaü svargamàrgasya pçthivyàü manmathe÷varaþ  // RKS_112.12 //
vi÷eùàt tatra saükhyàtaü ÷ràddhadànena bhàrata  /
annadànena bho ràjan kãrtitaü phalam uttamam  // RKS_112.13 //
etat te sarvam àkhyàtaü tava bhaktyà tu bhàrata  // RKS_112.14 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe manmathe÷varamahimànuvarõanonàma dvàda÷àdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 113

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra eraõóãsaïgame÷varam  /
prakhyàtaü sarvalokeùu brahmahatyàpraõà÷anam  // RKS_113.1 //

yudhiùñhira uvàca:
kàraõaü naiva jàne 'haü tatsarvaü kathayasva me  /
evam uktas tu dharmàtmà dharmaputreõa dhãmatà  // RKS_113.2 //
kathayàmàsa tatsarvam çùisaïghaiþ samàvçtaþ  /

màrkaõóeya uvàca:
kathitaü comayà pårvaü ÷ambhunà parameùñhinà  // RKS_113.3 //
tat te 'haü sampravakùyàmi ÷råyatàü bhràtçbhiþ saha  /

mahe÷vara uvàca:
atrir nàmàhvayo deva mànaso brahmaõaþ sutaþ  // RKS_113.4 //
agnihotrarato nityaü devatà 'tithipåjakaþ  /
somaþ saüsthàpito 'traiva kçto vipreõa parvate  // RKS_113.5 //
anasåyeti nàmnà vai tasya bhàryà guõànvità  /
pativratà patipràõà patyuþ kàryahite ratà  // RKS_113.6 //
evaü jàtaþ sadà kàlo na putro na ca putrikà  /
aparàhõe mahàbàho sukhàsãnau tu tau kvacit  // RKS_113.7 //
vadataþ sukhaduþkhàni daivadattàni yàni ca  /

atrir uvàca:
saumye ÷ubhe priye kànte suråpe priyabhàùiõi  // RKS_113.8 //
pårõacandranibhàkàre priyakàme niràlase  /
na tvayà sadç÷ã loke trailokye sacaràcare  // RKS_113.9 //
patiputrapriyà nàrã suhçjjanahite ratà  /
putreõa lokàj jayati putreõa paramà gatiþ  // RKS_113.10 //
nàsti putrasamo bandhuþ pçthivyàü caiva dç÷yate  /
asipatravane ghore patantaü yo 'bhirakùati  // RKS_113.11 //
durbhikùeùv api dainyàdau vçddhakàle 'pi putrakaþ  /
putraü vinà ca kiü bhadre jãvitaiþ sadhanair api  // RKS_113.12 //
vyàdhibhiþ paribhåto 'pi nirviõõo 'pi yadà sutaþ  /
lokalajjànayatrastaþ pavitraü kartum arhati  // RKS_113.13 //
etad guõasamàyukto nirguõaþ saguõaþ sutaþ  /
putrahãne kutaþ saukhyam iha loke paratra ca  // RKS_113.14 //
aha÷ ca madhyaràtre ca cintyamàna÷ ca sarvadà  /
÷uùyanti mama gàtràõi grãùme kusarito yathà  // RKS_113.15 //

anasåyovàca:
yat tvayà såcitaü vipra tatsarvaü ÷ocayàmy aham  /
tavodvegakaraü kàryaü tan me dahati cetasi  // RKS_113.16 //
ye ca putrà bhaviùyanti dãrghàyur guõasaüyutàþ  /
tatkàryaü ca samãkùe 'haü yena tuùñaþ prajàpatiþ  // RKS_113.17 //

atrir uvàca:
tapas taptaü mayà bhadre janmaprabhçtiduùkaram  /
vratopavàsair niyamaiþ ÷àkàhàreõa sundari  // RKS_113.18 //
kùãõaü dehaü tu pa÷yàmi a÷akto 'haü ÷ubhànane  /
sthàtuü ÷ocàmi càtmànaü rahasyaü kathitaü mayà  // RKS_113.19 //

anasåyovàca:
bhartaþ pativratà nàrã patiputravivarddhinã  /
trivargasàdhanà sà ca sevyà sà vipule jane  // RKS_113.20 //
japastapastãrthayàtrà putrejyàmantrasàdhanam  /
vadanti guravaþ sarve yathoktaü gurubhàùitam  // RKS_113.21 //
anuj¤àtà ca duþkhe 'haü tapas tapsyàmi duùkaram  /
putràrthinã bahudinàny ahaü yàmi surottamam  // RKS_113.22 //

atrir uvàca:
sàdhu sàdhu mahàpràj¤e mama santoùakàriõi  /
anuj¤àtà mayà bhadre putràrthaü tapa àcara  // RKS_113.23 //
devànàü ca manuùyàõàü pitéõàm ançõaü kuru  /
na bhàryà sadç÷o bandhus triùu lokeùu vidyate  // RKS_113.24 //
nahi devàþ pra÷aüsanti bhàryayà rahitaü sukham  /
sammukhe sammukhà yàti vilome ca paràïmukhã  // RKS_113.25 //
tena bhàryà pra÷aüsanti sadevàsuramànuùàþ  /
mahàvrate mahàpraj¤e satyaråpe ÷ubhe kùaõe  // RKS_113.26 //
tapa÷carasva ÷ãghraü tvaü putràrthaü ca mamàj¤ayà  /
etad vàkyàvasàne sà sàùñàïgaü praõatà 'bravãt  // RKS_113.27 //
tvatprasàdena viprendra sarvam etad avàpnuyàm  /
haüsalãlàgatir yàntã lolàkùã varavarõinã  // RKS_113.28 //
viùamasthànasåyà tu pràptàsau narmadàü nadãm  /
somanàthena tat tulyaü nàtra kàryà vicàraõà  // RKS_113.29 //
ye smaranti divà ràtrau yojanànàü ÷atair api  /
mucyante sarvapàpebhyo rudraloke vasanti te  // RKS_113.30 //
narmadàyàþ samãpe tu dve tañe dve ca yojane  /
pravi÷antã tapas tatra revàyàü varavarõinã  // RKS_113.31 //
yasyà dar÷anamàtreõa na÷yate pàpasaücayam  /
tataþ tasyottare tãre pare parõà÷anà ÷ubhà  // RKS_113.32 //
niyamasthà vi÷àlàkùã ÷àkàhàreõa sundarã  /
stuvantã tu tato devठchubhaiþ stotrai÷ ca saüyatà  // RKS_113.33 //
grãùmeùu ca mahàdevã pa¤càgniü sàdhayet tataþ  /
varùàkàle sàrdravàsàcarac càndràyaõaü vratam  // RKS_113.34 //
hemante ca tataþ pràpte toyavàsàbhavat tataþ  /
pràtaþ snànaü tataþ sàndhyaü kuryàd devàditarpaõam  // RKS_113.35 //
devànàm arcanaü kçtvà homaü kçtvà yathà vidhi  /
evaü varùa÷ate pràpte viùõurudrapitàmahàþ  // RKS_113.36 //
sampràptà dvijaråpeõa eraõóyàþ saïgamaü prati  /
saüsthità agratas tasyà vedam abhyuccaranti te  // RKS_113.37 //
anasåyà japaü tyaktvà nirãkùantã muhurmuhuþ  /
utthità sà vi÷àlàkùã arghaü dattvà yathàvidhi  // RKS_113.38 //
adya me saphalaü janma adya me saphalaü tapaþ  /
dar÷anena tu vipràõàü sarvapàpaiþ pramucyate  // RKS_113.39 //
pradakùiõàü tataþ kçtvà sàùñàïgaü praõatà 'bravãt  /
kandamålaphalair divyair adyàhaü tarpayàmi vaþ  // RKS_113.40 //

viprà åcuþ:
tapasà tu vicitreõa tava satyena suvrate  /
tçptà vai sarvakàmais tu tapasvinyà÷ ca dar÷anàt  // RKS_113.41 //
asmàkaü kautukaü jàtaü kim arthaü tapyate tvayà  /
svargamokùaü tu rakùàrthaü tapas tapyasi duùkaram  // RKS_113.42 //

anasåyovàca:
tapasà sidhyate svargas tapasà paramà gatiþ  /
tapasà caiva bho vipràþ sarvakàmam avàpnuyàt  // RKS_113.43 //

bràhmaõà åcuþ:
tanvã ÷yàmà vi÷àlàkùã snigdhàïgã råpasaüyutà  /
haüsalãlàgatis tvaü hi kiü càtmànaü vi÷oùasi  // RKS_113.44 //

anasåyovàca:
yuvatve ca tapaþ kàryaü yuvatve paramà gati  /
yuvatve ca sutotpattir vçddhatve sarvam apriyam  // RKS_113.45 //

viprà åcuþ:
sàdhu sàdhu mahàpràj¤e varaü pràrthaya suvrate  /
yat tvayà càbhilaùitaü tatsarvaü pradadàmy aham  // RKS_113.46 //
ahaü viùõur ahaü rudro hy ahaü sàkùàt pitàmahaþ  /
gåóharåpadharà loke svacihnair upalakùitàþ  // RKS_113.47 //
tasyà vàkyàvasàne tu svaråpaü dar÷ayanti te  /
svaiþ svai råpaiþ sthità devàþ såryakoñisamaprabhàþ  // RKS_113.48 //
caturbhujo vàsudevaþ ÷aïkhacakragadàdharaþ  /
atasãpuùpavarõas tu pãtavàsà janàrdanaþ  // RKS_113.49 //
garutmàn vàhanaü yasya ÷riyà ca sahito hariþ  /
prasannavadanaþ ÷rãmठchivaråpo vyavasthitaþ  // RKS_113.50 //
sitavàsà mahàbhàga÷ caturvadanasaüyutaþ  /
haüsoparisamàråóho hy akùamàlàkaro 'nagha  // RKS_113.51 //
àgato narmadàtãre brahmà lokapitàmahaþ  /
vçùabhaü tu samàråóho da÷abàhusamanvitaþ  // RKS_113.52 //
bhasmoddhålitagàtras tu pa¤cavaktrastrilocanaþ  /
jañàmukuñasaüyukta÷ candràrdhakçta÷ekharaþ  // RKS_113.53 //
etadråpadharo devaþ sarvavyàpã mahe÷varaþ  /
anasåyà tu tatraiva devànàü dar÷anàt param  // RKS_113.54 //
vepamànà rahasye tu tàn pa÷yantã muhur muhuþ  /
ahaü brahmà hy ahaü viùõur ahaü rudraþ prakãrtitaþ  // RKS_113.55 //
ànandità tu sà devã dçùñvaitàn mahàvrata  /

anasåyovàca:
kiü vyàpàrà÷ ca ke yåyaü viùõurudrapitàmahàþ  // RKS_113.56 //
tad ahaü ÷rotum icchàmãmaü pra÷naü kathayantu te  /

brahmovàca:
pràvçñkàlo hy ahaü prokta àpa÷ caiva prakãrtitaþ  // RKS_113.57 //
megharåpo hy ahaü prokto varùàmi vasudhàtale  /
ahaü sarvàõi bhåtàni pràksandhyà hyudite ravau  // RKS_113.58 //
etasmàt kàraõàd bhàvarahasyaü kathitaü mayà  /

viùõur uvàca:
hemantatvàc ca vihitaü viùõuråpaü caràcaram  // RKS_113.59 //
pàlanãyaü jagat sarvaü viùõor màhàtmyam uttamam  /

rudra uvàca:
grãùmakàlo hy ahaü proktaþ sarvabhåtakùayaükaraþ  // RKS_113.60 //
÷oùayàmi jagatsarvaü rudraråpas tapasvini  /
evaü brahmà ca viùõu÷ ca rudra÷ caiva mahãpate  // RKS_113.61 //
tisraþ sandhyàs trayo devàs trayaþ kàlàs trayo 'gnayaþ  /
tathà brahmà ca viùõu÷ ca rudra÷ caikatvam àgatàþ  // RKS_113.62 //
varaü dadàmi te bhadre yat te manasi vartate  /

anasåyovàca:
vandhyà lokair ahaü loke khyàpyamànà ca sarvadà  // RKS_113.63 //
brahmà viùõu÷ ca rudra÷ ca prasàdàt sumukhà yataþ  /
parituùñàs trayo devà durdharùà 'pi mamopari  // RKS_113.64 //
asmiüs tãrthe tu sànnidhyaü varaü dadatu me 'dhunà  /

devà åcuþ:
evaü bhavatu te vàkyaü yat tvayà pràrthitaü ÷ubhe  // RKS_113.65 //
pratyakùà vaiùõavã màyà eraõóã caiva nàmataþ  /

anasåyovàca:
yadi tuùñàs trayo devà mama bhaktiprabodhitàþ  // RKS_113.66 //
mama putrà bhavantv atra harirudrapitàmahàþ  /

viùõur uvàca:
arthadàþ putratàü yànti na kadàcic chrutaü mayà  // RKS_113.67 //
bhadre dadàmi tàn putràn devatulyaparàkramàn  /
pitçtulyaguõopetàn somayàji bahu÷rutàn  // RKS_113.68 //

anasåyovàca:
ãpsitaü tu pradàtavyaü yan mayà pràrthitaü hare  /
nànyathà tac ca kartavyaü nivasantu mamodare  // RKS_113.69 //

÷rãbhagavàn uvàca:
pårvaü tu bhçgusaüvàde garbhavàsa upàrjitaþ  /
tasyàhaü caiva pàraü tu na ca pa÷yàmi ÷obhane  // RKS_113.70 //
smaramàõaþ puràvçttaü cintayàmi punaþ punaþ  /
evaü saücintyamànau hi pitàmahamahe÷varau  // RKS_113.71 //
ayonijà bhaviùyàmastava putràþ su÷obhane  /
yonivàsaü ca vai devà naiva yànti varànane  // RKS_113.72 //
ity uktvà ca tayà sàrdhaü pratyakùàste 'bhavaüs tadà  /
trayo devà gatàþ pàrtha narmadàyottare tañe  // RKS_113.73 //
pràptà varaü tu sà devã priyaü màhendraparvate  /
kùãõadehà ca sà nàrã ÷uùkadehà sudàruõà  // RKS_113.74 //
kçtayaj¤opavãtà sà taponiùñhà ÷ubhekùaõà  /
÷ilàtale niùaõõà sà 'pa÷yat kàntà mahàvratam  // RKS_113.75 //
hçùñà tuùñà mahàdevã tiùñha kànteti càbravãt  /
tàü dçùñvà sa munir dhãmàn punaþ kàntàm uvàca ha  // RKS_113.76 //

atrir uvàca:
sàdhu sàdhu mahàpràj¤e anasåye mahàvrate  /
asàdhyaü sarvanàrãõàü varaü pràptàsi durlabham  // RKS_113.77 //

anasåyovàca:
tvatprasàdàn maharùe 'haü varaü pràptà ca durlabham  /
tenàhaü te prayacchàmi putràn çùitapodhanàn  // RKS_113.78 //
evam uktvà tato devã harùeõa mahatà yutà  /
alokayat tadà kàntaü tenàpi ÷ubhadar÷anà  // RKS_113.79 //
dar÷anàd eva saüjàtaü lalàñe maõóalaü ÷ubham  /
navayojanasàhasrara÷mi jàlasamàvçtam  // RKS_113.80 //
kadambagolakàkàraü trigaõaü parimaõóalam  /
tasya madhye tu deve÷aþ puruùo divyaråpadhçk  // RKS_113.81 //
hemavarõaþ sa vai devaþ såryakoñisamaprabhaþ  /
pårvaputro 'nasåyàyàþ sàkùàd devaþ pitàmahaþ  // RKS_113.82 //
candramà iti vikhyàtaþ somaþ putro nçpàtmaja  /
iùñaþ putro varãyàüs tu kalàùoóa÷asaüyutaþ  // RKS_113.83 //
pratipac ca dvitãyà ca tçtãyà ca tathà nçpa  /
caturthã pa¤camã ùaùñhã saptamã càùñamã tathà  // RKS_113.84 //
navamã da÷amã caiva tathà caikàda÷ã parà  /
dvàda÷ã ca trayoda÷ã caturda÷ã tataþ param  // RKS_113.85 //
tataþ pa¤cada÷ã devã pårõamàsã prakãrtità  /
amàvàsyà tu vikhyàtà atha sà ùoóa÷ã kalà  // RKS_113.86 //
caturvidhasya lokasya såkùmo bhåtvà varànane  /
àpyàyate jagat sarvaü somo 'yaü sacaràcaram  // RKS_113.87 //
suràsurà÷ ca gandharvà ràkùasàþ pannagàs tathà  /
pi÷àcà÷ ca tathàdityàþ pitara÷ ca pitàmahaþ  // RKS_113.88 //
sarve tam upajãvanti hutaü dravyaü tu tatsthitam  /
vanaspatigate some yacchindyàc ca vanaspatim  // RKS_113.89 //
bhuïkte duþkhaü ca vai måóho dahaty abdakçtaü ÷ubham  /
vanaspatigate some yo bhakùed dantadhàvanam  // RKS_113.90 //
candramà bhakùitas tena pitçvaü÷as tu ghàtitaþ  /
amàvàsyàü tu ràjendra snànaü kuryàd yathàvidhi  // RKS_113.91 //
abdam ekaü vi÷àlàkùi pitéõàü paramà gatiþ  /
hiraõyaü rajataü vastraü yo dadati dvijàtiùu  // RKS_113.92 //
sarvaü lakùaguõaü ràjaül labhate nàtra saü÷ayaþ  /
etad guõavi÷iùño 'sau somaråpaþ prajàpatiþ  // RKS_113.93 //
saüjàtaþ prathamaþ putro 'nasåyàyàs tu nandanaþ  /
dvitãyas tu mahàbhàga durvàsà nàma nàmataþ  // RKS_113.94 //
sçùñisaühàrakartà ca svayaü sàkùàn mahe÷varaþ  /
indro 'pi ÷àpitas tena dvitãyena varànane  // RKS_113.95 //
dvitãyasya tu putrasya sambhavaþ kathito mayà  /
dattàtreyas tu nàmnà vai tçtãyo madhusådanaþ  // RKS_113.96 //
jagadvyàpã jagannàthaþ svayaü devo janàrdanaþ  /
avatãrõo mahàbhàgabrahma÷ambhusamanvitaþ  // RKS_113.97 //
putrapràptipadaü tãrthaü narmadàyottare tañe  /
anasåyàkçtaü pàrtha sarvapàpakùayaü karam  // RKS_113.98 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe eraõóãtãrthamahimànuvarõano nàma trayoda÷àdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 114

màrkaõóeya uvàca:
etasyànantaraü pàrtha sauvarõaü tãrtham uttamam  /
vikhyàtaü triùu lokeùu sarvapàpakùayaükaram  // RKS_114.1 //
revàyàü durlabhaü snànaü saïgamasya samãpataþ  /
vibhaktaü hastamàtraü ca puõyakùetre naràdhipa  // RKS_114.2 //
suvarõa÷ilake snàtvà ÷àntiü yàti paràü ÷ubhàm  /
nirmitvà bhàskaraü devaü hotavyaü tu hutà÷ane  // RKS_114.3 //
bilvena ghçtami÷reõa bilvapatreõa bhåriõà  /
prãyatàü hi jagannàtho vyàdhir na÷yatu me sadà  // RKS_114.4 //
dvijebhya÷ cet prayuktaü syàd yàgasya phalam àpnuyàt  /
tatra dànena prãtàtmà mçtaþ svargam avàpnuyàt  // RKS_114.5 //
÷uklapakùe tathàùñamyàü sopavàso jitendriyaþ  /
yas tatra kurute ÷ràddhaü nçdevabhaktito naraþ  // RKS_114.6 //
samuddharet kule tatra da÷apårvàn da÷àparàn  /
kàücanaü vàpi yo dadyàd dhenuü caiva su÷obhanàm  // RKS_114.7 //
sa yàti paramaü sthànaü yatra devo mahe÷varaþ  /
påjayitvà ÷ivaü tatra ÷atråõàü vijayo bhavet  // RKS_114.8 //
putravàn guõavàü÷ caiva sarvavyàdhi vivarjitaþ  /
ity evaü kathitaü ràjan sauvarõaü tãrtham uttamam  // RKS_114.9 //

màrkaõóeya uvàca:
etasminn antare tãrthaü karaõóe÷varam uttamam  /
prakhyàtaü sarvalokeùu narmadàyottare tañe  // RKS_114.10 //
sarvapàpaharaü proktaü sarvaduþkhaghnam uttamam  /
tato gacchec ca ràjendra tãrthaü parama÷obhanam  // RKS_114.11 //
saubhàgyakaraõaü divyaü naràõàü pàpanà÷anam  /
tatra yà durbhagà nàrã naro và nçpanandana  // RKS_114.12 //
snàtvà 'rcayed umàü rudraü saubhàgyaü tasya jàyate  /
tçtãyàyàm ahoràtraü sopavàso jitendriyaþ  // RKS_114.13 //
nimantrayed dvijaü tatra sapatnãkaü suråpiõam  /
gandhamàlyair alaükçtya puùpadhåpàdhivàsitam  // RKS_114.14 //
bhojayet pàyasànnena kç÷areõàtha bhaktitaþ  /
bhojayitvà yathà nyàyaü pradakùiõam athàcaret  // RKS_114.15 //
tvaü tu devo mahàdeva sapatnãko vçùadhvaja  /
yathà te deva deve÷a na viyogaþ kadàcana  // RKS_114.16 //
somanàthàkhyakàrpaõyàt taü dhyàyàm ãha cintayan  /
jyeùñhe ÷ukle tçtãyàyàü saubhàgye narmadàjale  // RKS_114.17 //
snàtvà dattvà ca subhagà na priyeõa viyujyate  /

yudhiùñhira uvàca:
na daurbhàgyaü na dàridryaü na ÷oko na ca durgatiþ  // RKS_114.18 //
etat sarvaü bhaved yena tatsarvaü kathayasva me  /

màrkaõóeya uvàca:
daurbhàgyaü durgatiü caiva dàridryaü ÷okavardhanam  // RKS_114.19 //
vaidhavyaü saptajanmani jàyate na yudhiùñhira  /
karmaõà yena pàpànàü kùayas tac ca vadàmi te  // RKS_114.20 //
jyeùñhe màse site pakùe tatãyàyàü vi÷eùataþ  /
tatra snàtvà tu yo bhaktyà pa¤càgniü sàdhayet tapaþ  // RKS_114.21 //
so 'pi pàpair a÷eùais tu mucyate nàtra saü÷ayaþ  /
gugguluü dàhayed yas tu gaurã ÷ivasamãpataþ  // RKS_114.22 //
tasmin karmaõi viprasya uktàni bhavate tataþ  /
dehapàte kçte svargam ity evaü ÷aïkaro 'bravãt  // RKS_114.23 //
÷vetairaktais tathà pãtair vastrai÷ ca vividhaiþ ÷ubhaiþ  /
bràhmaõãrbràhmaõàü÷ caiva påjayitvà yathàvidhi  // RKS_114.24 //
puùpair nànàvidhai÷ caiva gandhadhåpaiþ su÷obhanaiþ  /
kaõñhe såtraü samàdhàya kuïkumena vilepayet  // RKS_114.25 //
kalpayitvà striyaü gaurãü bràhmaõaü ÷ivaråpiõam  /
tàbhyàü dadyàt samàdçtya dànam utsçjya vàriõà  // RKS_114.26 //
karõaveùñaü tvaïgadaü ca kà¤canãü mudrikàü tathà  /
saptadhànyaü tathà deyaü bhojanaü nçpasattama  // RKS_114.27 //
anyàni caiva dànàni tasmiüs tãrthe narottama  /
sarvadànai÷ ca yatpuõyaü tatpuõyaü triguõaü bhavet  // RKS_114.28 //
tatra sàhasraguõitaü nàtra kàryà vicàraõà  /
÷aïkareõa samaü tatra bhuïkte bhogàn anuttamàn  // RKS_114.29 //
saubhàgyaü tasya vipulaü jàyate nàtra saü÷ayaþ  /
aputro labhate putraü nirdhano dhanam àpnuyàt  // RKS_114.30 //
kàmadaü tãrtharàjaü tu narmadàyàü vyavasthitam  // RKS_114.31 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe saubhàgyatãrthamahimànuvarõano nàma caturda÷àdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 115

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra bhàõóàraü tãrtham uttamam  /
dàridryabhedakaraõaü puruùàü÷ caikaviü÷atim  // RKS_115.1 //
dhanadena tapastaptaü prasannaþ padmasambhavaþ  /
tatraiva svasvadànena pràptaü vittamanantakam  // RKS_115.2 //
tatra gatvà tu yo bhaktyà snàtvà vittaü prayacchati  /
tasya vittaparicchedo na bhavec ca kadàcana  // RKS_115.3 //
tasyaivànantaraü ràjan rohiõãtãrtham uttamam  /
vikhyàtaü triùu lokeùu sarvapàpaharaü param  // RKS_115.4 //

yudhiùñhira uvàca:
rohiõãtãrthamàhàtmyaü sarvapàpapraõà÷anam  /
÷rotum icchàmi tat tvena tan me tvaü vaktum arhasi  // RKS_115.5 //

màrkaõóeya uvàca:
tasminn ekàrõave ghore naùñe sthàvarajaïgame  /
tasyodare ÷ayànasya devadevasya pàõóava  // RKS_115.6 //
nàbhyàm abhån mahatpadmaü ravimaõóalasannibham  /
kãrõakàkesarayutaü patrai÷ ca samalaükçtam  // RKS_115.7 //
tatra brahmà samutpanna÷ caturvadanapaïkajaþ  /
kiü karomãti deve÷a cintyamànaþ svadehataþ  // RKS_115.8 //
bhagavàn abhavat tatra marãcir bharatàdhipa  /
marãceþ ka÷yapo jàtaþ sarvasçùñikaras tataþ  // RKS_115.9 //
dakùasyàpi tadà jàtàþ pa¤cà÷at kanyakàs tu vai  /
dadau sa da÷a dharmàya ka÷yapàya trayoda÷a  // RKS_115.10 //
tathaiva ca paràþ kanyàþ saptaviü÷atim indave  /
rohiõã nàma yà tàsàü madhye tàràdhipànanà  // RKS_115.11 //
abhãùñà sarvanàrãõàü bhartu÷càpi vi÷eùataþ  /
punaþ sà ni÷cayãbhåtà tapase bho naràdhipa  // RKS_115.12 //
tataþ sà narmadàtãre cacàra vipulaü tapaþ  /
ekaràtraü dviràtraü ca ùaódvàda÷a tathàparaiþ  // RKS_115.13 //
pakùamàsopavàsai÷ ca karùayantã kalevaram  /
àràdhayantã satataü mahiùàsuramàrdinãm  // RKS_115.14 //
snàtvà snàtvà jale nityaü narmadàyàþ ÷uciþ smità  /
tatas tuùñà mahàbhàgà devã nàràyaõã nçpa  // RKS_115.15 //
prasannà te mahàbhàge vratena niyamena ca  /
dadàmi te na sandeho varaü vçõu yathepsitam  // RKS_115.16 //
evaü ÷rutvà tu vacanaü rohiõã ÷a÷inaþ priyà  /
varaü vavre tato devãm idaü vacanam abravãt  // RKS_115.17 //
sarvàsàü ca sapatnãnàmadhikà ÷a÷inaþ priyà  /
yathà bhavàni hy aciràt tvatprasàdàt tathà kuru  // RKS_115.18 //
evam astv iti sà proktà bhavànyà bhaktitatparaiþ  /
ståyamànà suragaõais tatraivàntaradhãyata  // RKS_115.19 //
tadà prabhçti sà devã rohiõã ÷a÷inaþ priyà  /
saüjàtà sarvalokasya vallabhà nçpasattama  // RKS_115.20 //
tatra tãrthe tu yà nàrã naro và snàti bhaktitaþ  /
vallabhà bhavate sà tu bhartur vai rohiõã yathà  // RKS_115.21 //
tatra tãrtheùu yaþ ka÷cit pràõatyàgaü karoti ca  /
saptajanmani tasyaiva viyogo naiva jàyate  // RKS_115.22 //

màrkaõóeya uvàca:
tato gacchet tu ràjendra cakratãrtham anuttamam  /
senàpureti vikhyàtaü sarvapàpakùayakaram  // RKS_115.23 //
sainàpatye 'bhiùiktena devadevena cakriõà  /
abhiùikto mahàsenaþ sa devendrapurogamaiþ  // RKS_115.24 //
dànavasya vadhàrthàya vijayàya divaukasàm  /
bhåmidànena viprendràüs tarpayitvà yathà vidhi  // RKS_115.25 //
÷aïkhabherãninàdena pañahànàü ca niþsvanaiþ  /
vãõàbhi÷ ca mçdaõgai÷ ca jhallarãkàüsyatàlakaiþ  // RKS_115.26 //
tacchrutvà ninadaü ghoraü dànavo baladarpitaþ  /
suràõàmàvighàtàrtham abhiùekasya càgrataþ  // RKS_115.27 //
hastya÷varathapattyàdyaiþ paripårõo ravàkulaiþ  // RKS_115.28 //
tatas tu tàm raudravasya vàhinãü ÷araiþ su÷àrïgojjhitakaiþ sutãkùõaiþ  /
vidhvasya hastya÷varathàn mahàtmà cakraü vimuktaü madhughàtinà ca  // RKS_115.29 //
dçùñvà tu bhãùaõaü cakramabhivyàptaü ùaóànanaþ  /
tyaktvà tatràpy avasthànaü cakàra vipulaü tapaþ  // RKS_115.30 //
cakraü muktaü vinà÷àya hariõà lokadhàriõà  /
vihvalàü dàhayàmàsa papàta vimale jale  // RKS_115.31 //
niùpàpaü tac ca saüjàtaü narmadàyàþ prabhàvataþ  /
pràvçñkàle ÷ubhe pakùe dvàda÷yàü caiva bhàrata  // RKS_115.32 //
ya÷ ca yàti jitakrodha÷ cakratãrthaü haripriyam  /
so 'pi pàpaiþ pramucyeta yamaü ghoraü na pa÷yati  // RKS_115.33 //
ràtrau jàgaraõaü kçtvà dãpaü devasya dàpayet  /
kathàü ca vaiùõavãü tatra devadevaü samàhitaþ  // RKS_115.34 //
bhãmavrataü ca pàràkaü kçcchraü càndràyaõaü tathà  /
vrataü sàntapanaü deva triràtravratakaü bhç÷am  // RKS_115.35 //
tared vaitaraõãm ante bhãmaü cakramaharni÷am  /
kåña÷àlmalivçkùàü÷ ca kadàcin naiva pa÷yati  // RKS_115.36 //
etat te kathitaü sarvaü cakratãrthasya yatphalam  // RKS_115.37 //

iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe cakratãrthamahimànuvarõano nàma pa¤cada÷àdhika ÷atatamo 'dhyàyaþ ||


RKS adhyàya 116

màrkaõóeya uvàca:
dhåmapàtaü tato gacchen mahàpàtakanà÷anam  /
samãpe cakratãrthasyà viùõunà nirmitaü purà  // RKS_116.1 //
mekalàü paramàü devãm imàü trailokyapàvanãm  /
kadàcit payasàü ràjà sàntaþpuraparicchadaþ  // RKS_116.2 //
÷iùñair iùñair bandhubhi÷ ca arghapàtreõa saüyutaiþ  /
hastàbharaõasaüyuktaiþ puõyair amalakàntibhiþ  // RKS_116.3 //
candramaõóalamànai÷ ca yuktair muktàphalais tathà  /
pravàlalatikàbhi÷ ca indranãlasamanvitaiþ  // RKS_116.4 //
arghaü dadau tadà tasyai varuõaþ saritàü patiþ  /
gaïgàdyàþ saritaþ sarvàs tàpã càpi payoùõikà  // RKS_116.5 //
nandinã nalinã puõyà sarvam arghaü dadus tadà  /

narmadovàca:
madãye saïgame divye snàtvà santarpayanti ye  // RKS_116.6 //
tasya saptakulotpannàüs tàrayàmi na saü÷ayaþ  /
jalà¤jaliü tato dattvà samudro vàkyam abravãt  // RKS_116.7 //
dhanyo 'haü kçtakçtyo 'haü tvayà devi varànane  /
samàyàtàsi bhadraü te màü càtra pàvanaü kuru  // RKS_116.8 //

narmadovàca:
pavitro 'si mahàbhàga ekàkã tvaü mahodadhe  /

màrkaõóeya uvàca:
evaü bhagavatã ràjan narmadà mekalà ÷ubhà  // RKS_116.9 //
påjità sàgareõàpi ÷ubhe siühàsane sthità  /
pàõigrahaü gçhãtà sà purukutsena bhàrata  // RKS_116.10 //
purukutsasya bhàryà sà gçhadharmeõa saüyutà  /
sadà vai vartate ràjaüs tatraiva saïgame ÷ubhe  // RKS_116.11 //
puùpavçùñis tadà hy àsãt trida÷ànàü mahotsave  /
tatra svayaüvara÷càsãt saritaþ pçthivãpate  // RKS_116.12 //
tatra yaþ kurute ÷ràddhaü sthànaü ca pitçtarpaõam  /
lakùayaj¤aphalaü pràpya sa mukto nàtra saü÷ayaþ  // RKS_116.13 //
evaü trailokyapåjyà te narmadà lokapàvanã  /
tasyà màhàtmyam atulaü kãrtitaü hi mahàbhuja  // RKS_116.14 //
bhaktyà ÷rutvà mahàbhàga rudraloke mahãyate  /
àdimadhyàvasàneùu revàmàhàtmyam uttamam  // RKS_116.15 //
yaþ ka÷cic chçõuyàd bhaktyà tasya syàd và¤chitaü phalam  /
÷rutvà màhàtmyam atulaü yo naro hi jitendriyaþ  // RKS_116.16 //
dànaü kuryàt tadà tasya sarvakàmàrthasiddhayaþ  /
pustakaü påjayitvà tu dhåpadãpakacandanaiþ  // RKS_116.17 //
dànaü tatra prakartavyaü bràhmaõàü÷ càpi påjayet  /
÷ravaõena tu dànena suprãtà narmadà bhavet  // RKS_116.18 //
tãrthe tãrthe ca kathitaü tatpårvaü pàõóunandana  /
puõyaü ÷rutvà tu màhàtmyaü tad dànenaiva pàõóava  // RKS_116.19 //
etasmàt kàraõàd dànaü ÷rutvà dànaü hi kàraõam  /
tac chrutvà ràja÷àrdålo màrkaõóeyasya bhàùitam  // RKS_116.20 //
arghaü dattvà yathànyàyaü påjayitvà çùãn sadà  /
a÷vairgajais tathà rathair bhràtçbhiþ saha dharmaràñ  // RKS_116.21 //
tãrthayàtràü cakàrà÷u narmadàyàü yudhiùñhira  /
uttare dakùiõe tãre snànapànàvagàhanam  // RKS_116.22 //
iti ÷rãskandapuràõe revàkhaõóe yudhiùñhiramàrkaõóeyasaüvàde narmadàcaritravarõano nàma ùoóa÷àdhika÷atatamo 'dhyàyaþ ||

iti ÷rãskandapuràõasya revàkhaõóaþ ||