Brahma-Purana, Adhyayas 1 - 246

Input by Peter Schreiner and Renate Soehnen-Thieme
for the Tuebingen Purana Project
For further details see www.indologie.unizh.ch/text/text.html

TEXT WITH PADA MARKERS



THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r ṛ
vocalic R Ṛ
long vocalic r ṝ
vocalic l ḷ
vocalic L Ḷ
long vocalic l ḹ
velar n ṅ
velar N Ṅ
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t ṭ
retroflex T Ṭ
retroflex d ḍ
retroflex D Ḍ
retroflex n ṇ
retroflex N Ṇ
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s ṣ
retroflex S Ṣ
anusvara ṃ
visarga ḥ
long e ē
long o ō
l underbar ḻ
r underbar ṟ
n underbar ṉ
k underbar ḵ
t underbar ṯ

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm










PADA MARKERS

For a four-pada verse:
........ $ ........ &
........ % ........ //

For a six-pada verse:
........ $ ........ &
........ % ........ \
........ # ........ //


2-pada verses are marked with an
asterisk after the first double danda: " //* BrP_..."


yasmāt sarvam idaṃ prapañcaracitaṃ māyājagaj jāyate BrP_1.1a
yasmiṃs tiṣṭhati yāti cāntasamaye kalpānukalpe punaḥ BrP_1.1b
yaṃ dhyātvā munayaḥ prapañcarahitaṃ vindanti mokṣaṃ dhruvaṃ BrP_1.1c
taṃ vande puruṣottamākhyam amalaṃ nityaṃ vibhuṃ niścalam BrP_1.1d
yaṃ dhyāyanti budhāḥ samādhisamaye śuddhaṃ viyatsaṃnibham BrP_1.2a
nityānandamayaṃ prasannam amalaṃ sarveśvaraṃ nirguṇam BrP_1.2b
vyaktāvyaktaparaṃ prapañcarahitaṃ dhyānaikagamyaṃ vibhum BrP_1.2c
taṃ saṃsāravināśahetum ajaraṃ vande hariṃ muktidam BrP_1.2d
supuṇye naimiṣāraṇye $ pavitre sumanohare &
nānāmunijanākīrṇe % nānāpuṣpopaśobhite // BrP_1.3 //
saralaiḥ karṇikāraiś ca $ panasair dhavakhādiraiḥ &
āmrajambūkapitthaiś ca % nyagrodhair devadārubhiḥ // BrP_1.4 //
aśvatthaiḥ pārijātaiś ca $ candanāgurupāṭalaiḥ &
bakulaiḥ saptaparṇaiś ca % puṃnāgair nāgakesaraiḥ // BrP_1.5 //
śālais tālais tamālaiś ca $ nārikelais tathārjunaiḥ &
anyaiś ca bahubhir vṛkṣaiś % campakādyaiś ca śobhite // BrP_1.6 //
nānāpakṣigaṇākīrṇe $ nānāmṛgagaṇair yute &
nānājalāśayaiḥ puṇyair % dīrghikādyair alaṃkṛte // BrP_1.7 //
brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ $ śūdraiś cānyaiś ca jātibhiḥ &
vānaprasthair gṛhasthaiś ca % yatibhir brahmacāribhiḥ // BrP_1.8 //
saṃpannair gokulaiś caiva $ sarvatra samalaṃkṛte &
yavagodhūmacaṇakair % māṣamudgatilekṣubhiḥ // BrP_1.9 //
cīnakādyais tathā medhyaiḥ $ sasyaiś cānyaiś ca śobhite &
tatra dīpte hutavahe % hūyamāne mahāmakhe // BrP_1.10 //
yajatāṃ naimiṣeyāṇāṃ $ sattre dvādaśavārṣike &
ājagmus tatra munayas % tathānye 'pi dvijātayaḥ // BrP_1.11 //
tān āgatān dvijāṃs te tu $ pūjāṃ cakrur yathocitām &
teṣu tatropaviṣṭeṣu % ṛtvigbhiḥ sahiteṣu ca // BrP_1.12 //
tatrājagāma sūtas tu $ matimāṃl lomaharṣaṇaḥ &
taṃ dṛṣṭvā te munivarāḥ % pūjāṃ cakrur mudānvitāḥ // BrP_1.13 //
so 'pi tān pratipūjyaiva $ saṃviveśa varāsane &
kathāṃ cakrus tadānyonyaṃ % sūtena sahitā dvijāḥ // BrP_1.14 //
kathānte vyāsaśiṣyaṃ te $ papracchuḥ saṃśayaṃ mudā &
ṛtvigbhiḥ sahitāḥ sarve % sadasyaiḥ saha dīkṣitāḥ // BrP_1.15 //
{munaya ūcuḥ: }
purāṇāgamaśāstrāṇi $ setihāsāni sattama &
jānāsi devadaityānāṃ % caritaṃ janma karma ca // BrP_1.16 //
na te 'sty aviditaṃ kiṃcid $ vede śāstre ca bhārate &
purāṇe mokṣaśāstre ca % sarvajño 'si mahāmate // BrP_1.17 //
yathāpūrvam idaṃ sarvam $ utpannaṃ sacarācaram &
sasurāsuragandharvaṃ % sayakṣoragarākṣasam // BrP_1.18 //
śrotum icchāmahe sūta $ brūhi sarvaṃ yathā jagat &
babhūva bhūyaś ca yathā % mahābhāga bhaviṣyati // BrP_1.19 //
yataś caiva jagat sūta $ yataś caiva carācaram &
līnam āsīt tathā yatra % layam eṣyati yatra ca // BrP_1.20 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
avikārāya śuddhāya $ nityāya paramātmane &
sadaikarūparūpāya % viṣṇave sarvajiṣṇave // BrP_1.21 //
namo hiraṇyagarbhāya $ haraye śaṅkarāya ca &
vāsudevāya tārāya % sargasthityantakarmaṇe // BrP_1.22 //
ekānekasvarūpāya $ sthūlasūkṣmātmane namaḥ &
avyaktavyaktabhūtāya % viṣṇave muktihetave // BrP_1.23 //
sargasthitivināśāya $ jagato yo 'jarāmaraḥ &
mūlabhūto namas tasmai % viṣṇave paramātmane // BrP_1.24 //
ādhārabhūtaṃ viśvasyāpy $ aṇīyāṃsam aṇīyasām &
praṇamya sarvabhūtastham % acyutaṃ puruṣottamam // BrP_1.25 //
jñānasvarūpam atyantaṃ $ nirmalaṃ paramārthataḥ &
tam evārthasvarūpeṇa % bhrāntidarśanataḥ sthitam // BrP_1.26 //
viṣṇuṃ grasiṣṇuṃ viśvasya $ sthitau sarge tathā prabhum &
sarvajñaṃ jagatām īśam % ajam akṣayam avyayam // BrP_1.27 //
ādyaṃ susūkṣmaṃ viśveśaṃ $ brahmādīn praṇipatya ca &
itihāsapurāṇajñaṃ % vedavedāṅgapāragam // BrP_1.28 //
sarvaśāstrārthatattvajñaṃ $ parāśarasutaṃ prabhum &
guruṃ praṇamya vakṣyāmi % purāṇaṃ vedasaṃmitam // BrP_1.29 //
kathayāmi yathā pūrvaṃ $ dakṣādyair munisattamaiḥ &
pṛṣṭaḥ provāca bhagavān % abjayoniḥ pitāmahaḥ // BrP_1.30 //
śṛṇudhvaṃ saṃpravakṣyāmi $ kathāṃ pāpapraṇāśinīm &
kathyamānāṃ mayā citrāṃ % bahvarthāṃ śrutivistarām // BrP_1.31 //
yas tv imāṃ dhārayen nityaṃ $ śṛṇuyād vāpy abhīkṣṇaśaḥ &
svavaṃśadhāraṇaṃ kṛtvā % svargaloke mahīyate // BrP_1.32 //
avyaktaṃ kāraṇaṃ yat tan $ nityaṃ sadasadātmakam &
pradhānaṃ puruṣas tasmān % nirmame viśvam īśvaraḥ // BrP_1.33 //
taṃ budhyadhvaṃ muniśreṣṭhā $ brahmāṇam amitaujasam &
sraṣṭāraṃ sarvabhūtānāṃ % nārāyaṇaparāyaṇam // BrP_1.34 //
ahaṃkāras tu mahatas $ tasmād bhūtāni jajñire &
bhūtabhedāś ca bhūtebhya % iti sargaḥ sanātanaḥ // BrP_1.35 //
vistarāvayavaṃ caiva $ yathāprajñaṃ yathāśruti &
kīrtyamānaṃ śṛṇudhvaṃ vaḥ % sarveṣāṃ kīrtivardhanam // BrP_1.36 //
kīrtitaṃ sthirakīrtīnāṃ $ sarveṣāṃ puṇyavardhanam &
tataḥ svayaṃbhūr bhagavān % sisṛkṣur vividhāḥ prajāḥ // BrP_1.37 //
apa eva sasarjādau $ tāsu vīryam athāsṛjat &
āpo nārā iti proktā % āpo vai narasūnavaḥ // BrP_1.38 //
ayanaṃ tasya tāḥ pūrvaṃ $ tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ &
hiraṇyavarṇam abhavat % tad aṇḍam udakeśayam // BrP_1.39 //
tatra jajñe svayaṃ brahmā $ svayaṃbhūr iti naḥ śrutam &
hiraṇyavarṇo bhagavān % uṣitvā parivatsaram // BrP_1.40 //
tad aṇḍam akarod dvaidhaṃ $ divaṃ bhuvam athāpi ca &
tayoḥ śakalayor madhya % ākāśam akarot prabhuḥ // BrP_1.41 //
apsu pāriplavāṃ pṛthvīṃ $ diśaś ca daśadhā dadhe &
tatra kālaṃ mano vācaṃ % kāmaṃ krodham atho ratim // BrP_1.42 //
sasarja sṛṣṭiṃ tadrūpāṃ $ sraṣṭum icchan prajāpatīn &
marīcim atryaṅgirasau % pulastyaṃ pulahaṃ kratum // BrP_1.43 //
vasiṣṭhaṃ ca mahātejāḥ $ so 'sṛjat sapta mānasān &
sapta brahmāṇa ity ete % purāṇe niścayaṃ gatāḥ // BrP_1.44 //
nārāyaṇātmakānāṃ tu $ saptānāṃ brahmajanmanām &
tato 'sṛjat purā brahmā % rudraṃ roṣātmasaṃbhavam // BrP_1.45 //
sanatkumāraṃ ca vibhuṃ $ pūrveṣām api pūrvajam &
saptasv etā ajāyanta % prajā rudrāś ca bho dvijāḥ // BrP_1.46 //
skandaḥ sanatkumāraś ca $ tejaḥ saṃkṣipya tiṣṭhataḥ &
teṣāṃ sapta mahāvaṃśā % divyā devagaṇānvitāḥ // BrP_1.47 //
kriyāvantaḥ prajāvanto $ maharṣibhir alaṃkṛtāḥ &
vidyuto 'śanimeghāṃś ca % rohitendradhanūṃṣi ca // BrP_1.48 //
vayāṃsi ca sasarjādau $ parjanyaṃ ca sasarja ha &
ṛco yajūṃṣi sāmāni % nirmame yajñasiddhaye // BrP_1.49 //
sādhyān ajanayad devān $ ity evam anusaṃjaguḥ &
uccāvacāni bhūtāni % gātrebhyas tasya jajñire // BrP_1.50 //
āpavasya prajāsargaṃ $ sṛjato hi prajāpateḥ &
sṛjyamānāḥ prajā naiva % vivardhante yadā tadā // BrP_1.51 //
dvidhā kṛtvātmano deham $ ardhena puruṣo 'bhavat &
ardhena nārī tasyāṃ tu % so 'sṛjad dvividhāḥ prajāḥ // BrP_1.52 //
divaṃ ca pṛthivīṃ caiva $ mahimnā vyāpya tiṣṭhati &
virājam asṛjad viṣṇuḥ % so 'sṛjat puruṣaṃ virāṭ // BrP_1.53 //
puruṣaṃ taṃ manuṃ vidyāt $ tasya manvantaraṃ smṛtam &
dvitīyaṃ mānasasyaitan % manor antaram ucyate // BrP_1.54 //
sa vairājaḥ prajāsargaṃ $ sasarja puruṣaḥ prabhuḥ &
nārāyaṇavisargasya % prajās tasyāpy ayonijāḥ // BrP_1.55 //
āyuṣmān kīrtimān puṇya- $ prajāvāṃś ca bhaven naraḥ &
ādisargaṃ viditvemaṃ % yatheṣṭāṃ cāpnuyād gatim // BrP_1.56 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
sa sṛṣṭvā tu prajās tv evam $ āpavo vai prajāpatiḥ &
lebhe vai puruṣaḥ patnīṃ % śatarūpām ayonijām // BrP_2.1 //
āpavasya mahimnā tu $ divam āvṛtya tiṣṭhataḥ &
dharmeṇaiva muniśreṣṭhāḥ % śatarūpā vyajāyata // BrP_2.2 //
sā tu varṣāyutaṃ taptvā $ tapaḥ paramaduścaram &
bhartāraṃ dīptatapasaṃ % puruṣaṃ pratyapadyata // BrP_2.3 //
sa vai svāyaṃbhuvo viprāḥ $ puruṣo manur ucyate &
tasyaikasaptatiyugaṃ % manvantaram ihocyate // BrP_2.4 //
vairājāt puruṣād vīraṃ $ śatarūpā vyajāyata &
priyavratottānapādau % vīrāt kāmyā vyajāyata // BrP_2.5 //
kāmyā nāma sutā śreṣṭhā $ kardamasya prajāpateḥ &
kāmyāputrās tu catvāraḥ % samrāṭ kukṣir virāṭ prabhuḥ // BrP_2.6 //
uttānapādaṃ jagrāha $ putram atriḥ prajāpatiḥ &
uttānapādāc caturaḥ % sūnṛtā suṣuve sutān // BrP_2.7 //
dharmasya kanyā suśroṇī $ sūnṛtā nāma viśrutā &
utpannā vājimedhena % dhruvasya jananī śubhā // BrP_2.8 //
dhruvaṃ ca kīrtimantaṃ ca $ āyuṣmantaṃ vasuṃ tathā &
uttānapādo 'janayat % sūnṛtāyāṃ prajāpatiḥ // BrP_2.9 //
dhruvo varṣasahasrāṇi $ trīṇi divyāni bho dvijāḥ &
tapas tepe mahābhāgaḥ % prārthayan sumahad yaśaḥ // BrP_2.10 //
tasmai brahmā dadau prītaḥ $ sthānam ātmasamaṃ prabhuḥ &
acalaṃ caiva purataḥ % saptarṣīṇāṃ prajāpatiḥ // BrP_2.11 //
tasyābhimānam ṛddhiṃ ca $ mahimānaṃ nirīkṣya ca &
devāsurāṇām ācāryaḥ % ślokaṃ prāg uśanā jagau // BrP_2.12 //
aho 'sya tapaso vīryam $ aho śrutam aho 'dbhutam &
yam adya purataḥ kṛtvā % dhruvaṃ saptarṣayaḥ sthitāḥ // BrP_2.13 //
tasmāc chliṣṭiṃ ca bhavyaṃ ca $ dhruvāc chaṃbhur vyajāyata &
śliṣṭer ādhatta succhāyā % pañca putrān akalmaṣān // BrP_2.14 //
ripuṃ ripuṃjayaṃ vīraṃ $ vṛkalaṃ vṛkatejasam &
ripor ādhatta bṛhatī % cakṣuṣaṃ sarvatejasam // BrP_2.15 //
ajījanat puṣkariṇyāṃ $ vairiṇyāṃ cākṣuṣaṃ manum &
prajāpater ātmajāyāṃ % vīraṇyasya mahātmanaḥ // BrP_2.16 //
manor ajāyanta daśa $ naḍvalāyāṃ mahaujasaḥ &
kanyāyāṃ muniśārdūlā % vairājasya prajāpateḥ // BrP_2.17 //
kutsaḥ puruḥ śatadyumnas $ tapasvī satyavāk kaviḥ &
agniṣṭud atirātraś ca % sudyumnaś ceti te nava // BrP_2.18 //
abhimanyuś ca daśamo $ naḍvalāyāṃ mahaujasaḥ &
puror ajanayat putrān % ṣaḍ āgneyī mahāprabhān // BrP_2.19 //
aṅgaṃ sumanasaṃ svātiṃ $ kratum aṅgirasaṃ mayam &
aṅgāt sunīthāpatyaṃ vai % veṇam ekaṃ vyajāyata // BrP_2.20 //
apacāreṇa veṇasya $ prakopaḥ sumahān abhūt &
prajārtham ṛṣayo yasya % mamanthur dakṣiṇaṃ karam // BrP_2.21 //
veṇasya mathite pāṇau $ saṃbabhūva mahān nṛpaḥ &
taṃ dṛṣṭvā munayaḥ prāhur % eṣa vai muditāḥ prajāḥ // BrP_2.22 //
kariṣyati mahātejā $ yaśaś ca prāpsyate mahat &
sa dhanvī kavacī jāto % jvalajjvalanasaṃnibhaḥ // BrP_2.23 //
pṛthur vaiṇyas tathā cemāṃ $ rarakṣa kṣatrapūrvajaḥ &
rājasūyābhiṣiktānām % ādyaḥ sa vasudhāpatiḥ // BrP_2.24 //
tasmāc caiva samutpannau $ nipuṇau sūtamāgadhau &
teneyaṃ gaur muniśreṣṭhā % dugdhā sasyāni bhūbhṛtā // BrP_2.25 //
prajānāṃ vṛttikāmena $ devaiḥ sarṣigaṇaiḥ saha &
pitṛbhir dānavaiś caiva % gandharvair apsarogaṇaiḥ // BrP_2.26 //
sarpaiḥ puṇyajanaiś caiva $ vīrudbhiḥ parvatais tathā &
teṣu teṣu ca pātreṣu % duhyamānā vasuṃdharā // BrP_2.27 //
prādād yathepsitaṃ kṣīraṃ $ tena prāṇān adhārayan &
pṛthos tu putrau dharmajñau % yajñānte 'ntardhipātinau // BrP_2.28 //
śikhaṇḍinī havirdhānam $ antardhānād vyajāyata &
havirdhānāt ṣaḍ āgneyī % dhiṣaṇājanayat sutān // BrP_2.29 //
prācīnabarhiṣaṃ śukraṃ $ gayaṃ kṛṣṇaṃ vrajājinau &
prācīnabarhir bhagavān % mahān āsīt prajāpatiḥ // BrP_2.30 //
havirdhānān muniśreṣṭhā $ yena saṃvardhitāḥ prajāḥ &
prācīnabarhir bhagavān % pṛthivītalacāriṇīḥ // BrP_2.31 //
samudratanayāyāṃ tu $ kṛtadāro 'bhavat prabhuḥ &
mahatas tapasaḥ pāre % savarṇāyāṃ prajāpatiḥ // BrP_2.32 //
savarṇādhatta sāmudrī $ daśa prācīnabarhiṣaḥ &
sarvān pracetaso nāma % dhanurvedasya pāragān // BrP_2.33 //
apṛthagdharmacaraṇās $ te 'tapyanta mahat tapaḥ &
daśa varṣasahasrāṇi % samudrasalileśayāḥ // BrP_2.34 //
tapaś caratsu pṛthivīṃ $ pracetaḥsu mahīruhāḥ &
arakṣamāṇām āvavrur % babhūvātha prajākṣayaḥ // BrP_2.35 //
nāśakan māruto vātuṃ $ vṛtaṃ kham abhavad drumaiḥ &
daśa varṣasahasrāṇi % na śekuś ceṣṭituṃ prajāḥ // BrP_2.36 //
tad upaśrutya tapasā $ yuktāḥ sarve pracetasaḥ &
mukhebhyo vāyum agniṃ ca % sasṛjur jātamanyavaḥ // BrP_2.37 //
unmūlān atha vṛkṣāṃs tu $ kṛtvā vāyur aśoṣayat &
tān agnir adahad ghora % evam āsīd drumakṣayaḥ // BrP_2.38 //
drumakṣayam atho buddhvā $ kiṃcic chiṣṭeṣu śākhiṣu &
upagamyābravīd etāṃs % tadā somaḥ prajāpatīn // BrP_2.39 //
kopaṃ yacchata rājānaḥ $ sarve prācīnabarhiṣaḥ &
vṛkṣaśūnyā kṛtā pṛthvī % śāmyetām agnimārutau // BrP_2.40 //
ratnabhūtā ca kanyeyaṃ $ vṛkṣāṇāṃ varavarṇinī &
bhaviṣyaṃ jānatā tāta % dhṛtā garbheṇa vai mayā // BrP_2.41 //
māriṣā nāma nāmnaiṣā $ vṛkṣāṇām iti nirmitā &
bhāryā vo 'stu mahābhāgāḥ % somavaṃśavivardhinī // BrP_2.42 //
yuṣmākaṃ tejaso 'rdhena $ mama cārdhena tejasaḥ &
asyām utpatsyate vidvān % dakṣo nāma prajāpatiḥ // BrP_2.43 //
sa imāṃ dagdhabhūyiṣṭhāṃ $ yuṣmattejomayena vai &
agnināgnisamo bhūyaḥ % prajāḥ saṃvardhayiṣyati // BrP_2.44 //
tataḥ somasya vacanāj $ jagṛhus te pracetasaḥ &
saṃhṛtya kopaṃ vṛkṣebhyaḥ % patnīṃ dharmeṇa māriṣām // BrP_2.45 //
daśabhyas tu pracetobhyo $ māriṣāyāṃ prajāpatiḥ &
dakṣo jajñe mahātejāḥ % somasyāṃśena bho dvijāḥ // BrP_2.46 //
acarāṃś ca carāṃś caiva $ dvipado 'tha catuṣpadaḥ &
sa sṛṣṭvā manasā dakṣaḥ % paścād asṛjata striyaḥ // BrP_2.47 //
dadau daśa sa dharmāya $ kaśyapāya trayodaśa &
śiṣṭāḥ somāya rājñe ca % nakṣatrākhyā dadau prabhuḥ // BrP_2.48 //
tāsu devāḥ khagā gāvo $ nāgā ditijadānavāḥ &
gandharvāpsarasaś caiva % jajñire 'nyāś ca jātayaḥ // BrP_2.49 //
tataḥ prabhṛti viprendrāḥ $ prajā maithunasaṃbhavāḥ &
saṃkalpād darśanāt sparśāt % pūrveṣāṃ procyate prajā // BrP_2.50 //
{munaya ūcuḥ: }
devānāṃ dānavānāṃ ca $ gandharvoragarakṣasām &
saṃbhavas tu śruto 'smābhir % dakṣasya ca mahātmanaḥ // BrP_2.51 //
aṅguṣṭhād brahmaṇo jajñe $ dakṣaḥ kila śubhavrataḥ &
vāmāṅguṣṭhāt tathā caivaṃ % tasya patnī vyajāyata // BrP_2.52 //
kathaṃ prācetasatvaṃ sa $ punar lebhe mahātapāḥ &
etaṃ naḥ saṃśayaṃ sūta % vyākhyātuṃ tvam ihārhasi \
dauhitraś caiva somasya # kathaṃ śvaśuratāṃ gataḥ // BrP_2.53 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
utpattiś ca nirodhaś ca $ nityaṃ bhūteṣu bho dvijāḥ &
ṛṣayo 'tra na muhyanti % vidyāvantaś ca ye janāḥ // BrP_2.54 //
yuge yuge bhavanty ete $ punar dakṣādayo nṛpāḥ &
punaś caiva nirudhyante % vidvāṃs tatra na muhyati // BrP_2.55 //
jyaiṣṭhyaṃ kāniṣṭham apy eṣāṃ $ pūrvaṃ nāsīd dvijottamāḥ &
tapa eva garīyo 'bhūt % prabhāvaś caiva kāraṇam // BrP_2.56 //
imāṃ visṛṣṭiṃ dakṣasya $ yo vidyāt sacarācarām &
prajāvān āyur uttīrṇaḥ % svargaloke mahīyate // BrP_2.57 //
{munaya ūcuḥ: }
devānāṃ dānavānāṃ ca $ gandharvoragarakṣasām &
utpattiṃ vistareṇaiva % lomaharṣaṇa kīrtaya // BrP_3.1 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
prajāḥ sṛjeti vyādiṣṭaḥ $ pūrvaṃ dakṣaḥ svayaṃbhuvā &
yathā sasarja bhūtāni % tathā śṛṇuta bho dvijāḥ // BrP_3.2 //
mānasāny eva bhūtāni $ pūrvam evāsṛjat prabhuḥ &
ṛṣīn devān sagandharvān % asurān yakṣarākṣasān // BrP_3.3 //
yadāsya mānasī viprā $ na vyavardhata vai prajā &
tadā saṃcintya dharmātmā % prajāhetoḥ prajāpatiḥ // BrP_3.4 //
sa maithunena dharmeṇa $ sisṛkṣur vividhāḥ prajāḥ &
asiknīm āvahat patnīṃ % vīraṇasya prajāpateḥ // BrP_3.5 //
sutāṃ sutapasā yuktāṃ $ mahatīṃ lokadhāriṇīm &
atha putrasahasrāṇi % vairaṇyāṃ pañca vīryavān // BrP_3.6 //
asiknyāṃ janayām āsa $ dakṣa eva prajāpatiḥ &
tāṃs tu dṛṣṭvā mahābhāgān % saṃvivardhayiṣūn prajāḥ // BrP_3.7 //
devarṣiḥ priyasaṃvādo $ nāradaḥ prābravīd idam &
nāśāya vacanaṃ teṣāṃ % śāpāyaivātmanas tathā // BrP_3.8 //
yaṃ kaśyapaḥ sutavaraṃ $ parameṣṭhī vyajījanat &
dakṣasya vai duhitari % dakṣaśāpabhayān muniḥ // BrP_3.9 //
pūrvaṃ sa hi samutpanno $ nāradaḥ parameṣṭhinaḥ &
asiknyām atha vairaṇyāṃ % bhūyo devarṣisattamaḥ // BrP_3.10 //
taṃ bhūyo janayām āsa $ piteva munipuṃgavam &
tena dakṣasya vai putrā % haryaśvā iti viśrutāḥ // BrP_3.11 //
nirmathya nāśitāḥ sarve $ vidhinā ca na saṃśayaḥ &
tasyodyatas tadā dakṣo % nāśāyāmitavikramaḥ // BrP_3.12 //
brahmarṣīn purataḥ kṛtvā $ yācitaḥ parameṣṭhinā &
tato 'bhisaṃdhiś cakre vai % dakṣasya parameṣṭhinā // BrP_3.13 //
kanyāyāṃ nārado mahyaṃ $ tava putro bhaved iti &
tato dakṣaḥ sutāṃ prādāt % priyāṃ vai parameṣṭhine \
sa tasyāṃ nārado jajñe # bhūyaḥ śāpabhayād ṛṣiḥ // BrP_3.14 //
{munaya ūcuḥ: }
kathaṃ praṇāśitāḥ putrā $ nāradena maharṣiṇā &
prajāpateḥ sūtavarya % śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_3.15 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
dakṣasya putrā haryaśvā $ vivardhayiṣavaḥ prajāḥ &
samāgatā mahāvīryā % nāradas tān uvāca ha // BrP_3.16 //
{nārada uvāca: }
bāliśā bata yūyaṃ vai $ nāsyā jānīta vai bhuvaḥ &
pramāṇaṃ sraṣṭukāmā vai % prajāḥ prācetasātmajāḥ // BrP_3.17 //
antar ūrdhvam adhaś caiva $ kathaṃ sṛjatha vai prajāḥ &
te tu tadvacanaṃ śrutvā % prayātāḥ sarvato diśaḥ // BrP_3.18 //
adyāpi na nivartante $ samudrebhya ivāpagāḥ &
haryaśveṣv atha naṣṭeṣu % dakṣaḥ prācetasaḥ punaḥ // BrP_3.19 //
vairaṇyām atha putrāṇāṃ $ sahasram asṛjat prabhuḥ &
vivardhayiṣavas te tu % śabalāśvās tathā prajāḥ // BrP_3.20 //
pūrvoktaṃ vacanaṃ te tu $ nāradena pracoditāḥ &
anyonyam ūcus te sarve % samyag āha mahān ṛṣiḥ // BrP_3.21 //
bhrātṝṇāṃ padavīṃ jñātuṃ $ gantavyaṃ nātra saṃśayaḥ &
jñātvā pramāṇaṃ pṛthvyāś ca % sukhaṃ srakṣyāmahe prajāḥ // BrP_3.22 //
te 'pi tenaiva mārgeṇa $ prayātāḥ sarvato diśam &
adyāpi na nivartante % samudrebhya ivāpagāḥ // BrP_3.23 //
tadā prabhṛti vai bhrātā $ bhrātur anveṣaṇe dvijāḥ &
prayāto naśyati kṣipraṃ % tan na kāryaṃ vipaścitā // BrP_3.24 //
tāṃś caiva naṣṭān vijñāya $ putrān dakṣaḥ prajāpatiḥ &
ṣaṣṭiṃ tato 'sṛjat kanyā % vairaṇyām iti naḥ śrutam // BrP_3.25 //
tās tadā pratijagrāha $ bhāryārthaṃ kaśyapaḥ prabhuḥ &
somo dharmaś ca bho viprās % tathaivānye maharṣayaḥ // BrP_3.26 //
dadau sa daśa dharmāya $ kaśyapāya trayodaśa &
saptaviṃśati somāya % catasro 'riṣṭanemine // BrP_3.27 //
dve caiva bahuputrāya $ dve caivāṅgirase tathā &
dve kṛśāśvāya viduṣe % tāsāṃ nāmāni me śṛṇu // BrP_3.28 //
arundhatī vasur yāmī $ lambā bhānur marutvatī &
saṃkalpā ca muhūrtā ca % sādhyā viśvā ca bho dvijāḥ // BrP_3.29 //
dharmapatnyo daśa tv etās $ tāsv apatyāni bodhata &
viśvedevās tu viśvāyāḥ % sādhyā sādhyān vyajāyata // BrP_3.30 //
marutvatyāṃ marutvanto $ vasos tu vasavaḥ sutāḥ &
bhānos tu bhānavaḥ putrā % muhūrtās tu muhūrtajāḥ // BrP_3.31 //
lambāyāś caiva ghoṣo 'tha $ nāgavīthī ca yāmijā &
pṛthivī viṣayaṃ sarvam % arundhatyāṃ vyajāyata // BrP_3.32 //
saṃkalpāyās tu viśvātmā $ jajñe saṃkalpa eva hi &
nāgavīthyāṃ ca yāminyāṃ % vṛṣalaś ca vyajāyata // BrP_3.33 //
parā yāḥ somapatnīś ca $ dakṣaḥ prācetaso dadau &
sarvā nakṣatranāmnyas tā % jyotiṣe parikīrtitāḥ // BrP_3.34 //
ye tv anye khyātimanto vai $ devā jyotiṣpurogamāḥ &
vasavo 'ṣṭau samākhyātās % teṣāṃ vakṣyāmi vistaram // BrP_3.35 //
āpo dhruvaś ca somaś ca $ dhavaś caivānilo 'nalaḥ &
pratyūṣaś ca prabhāsaś ca % vasavo nāmabhiḥ smṛtāḥ // BrP_3.36 //
āpasya putro vaitaṇḍyaḥ $ śramaḥ śrānto munis tathā &
dhruvasya putro bhagavān % kālo lokaprakālanaḥ // BrP_3.37 //
somasya bhagavān varcā $ varcasvī yena jāyate &
dhavasya putro draviṇo % hutahavyavahas tathā \
manoharāyāḥ śiśiraḥ # prāṇo 'tha ramaṇas tathā // BrP_3.38 //
anilasya śivā bhāryā $ tasyāḥ putro manojavaḥ &
avijñātagatiś caiva % dvau putrāv anilasya ca // BrP_3.39 //
agniputraḥ kumāras tu $ śarastambe śriyā vṛtaḥ &
tasya śākho viśākhaś ca % naigameyaś ca pṛṣṭhajaḥ // BrP_3.40 //
apatyaṃ kṛttikānāṃ tu $ kārttikeya iti smṛtaḥ &
pratyūṣasya viduḥ putram % ṛṣiṃ nāmnātha devalam // BrP_3.41 //
dvau putrau devalasyāpi $ kṣamāvantau manīṣiṇau &
bṛhaspates tu bhaginī % varastrī brahmavādinī // BrP_3.42 //
yogasiddhā jagat kṛtsnam $ asaktā vicacāra ha &
prabhāsasya tu sā bhāryā % vasūnām aṣṭamasya tu // BrP_3.43 //
viśvakarmā mahābhāgo $ yasyāṃ jajñe prajāpatiḥ &
kartā śilpasahasrāṇāṃ % tridaśānāṃ ca vārdhakiḥ // BrP_3.44 //
bhūṣaṇānāṃ ca sarveṣāṃ $ kartā śilpavatāṃ varaḥ &
yaḥ sarveṣāṃ vimānāni % daivatānāṃ cakāra ha // BrP_3.45 //
mānuṣāś copajīvanti $ yasya śilpaṃ mahātmanaḥ &
surabhī kaśyapād rudrān % ekādaśa vinirmame // BrP_3.46 //
mahādevaprasādena $ tapasā bhāvitā satī &
ajaikapād ahirbudhnyas % tvaṣṭā rudraś ca vīryavān // BrP_3.47 //
haraś ca bahurūpaś ca $ tryambakaś cāparājitaḥ &
vṛṣākapiś ca śaṃbhuś ca % kapardī raivatas tathā // BrP_3.48 //
mṛgavyādhaś ca śarvaś ca $ kapālī ca dvijottamāḥ &
ekādaśaite vikhyātā % rudrās tribhuvaneśvarāḥ // BrP_3.49 //
śataṃ tv evaṃ samākhyātaṃ $ rudrāṇām amitaujasām &
purāṇe muniśārdūlā % yair vyāptaṃ sacarācaram // BrP_3.50 //
dārāñ śṛṇudhvaṃ viprendrāḥ $ kaśyapasya prajāpateḥ &
aditir ditir danuś caiva % ariṣṭā surasā khasā // BrP_3.51 //
surabhir vinatā caiva $ tāmrā krodhavaśā irā &
kadrur muniś ca bho viprās % tāsv apatyāni bodhata // BrP_3.52 //
pūrvamanvantare śreṣṭhā $ dvādaśāsan surottamāḥ &
tuṣitā nāma te 'nyonyam % ūcur vaivasvate 'ntare // BrP_3.53 //
upasthite 'tiyaśasaś $ cākṣuṣasyāntare manoḥ &
hitārthaṃ sarvalokānāṃ % samāgamya parasparam // BrP_3.54 //
āgacchata drutaṃ devā $ aditiṃ saṃpraviśya vai &
manvantare prasūyāmas % tan naḥ śreyo bhaviṣyati // BrP_3.55 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
evam uktvā tu te sarve $ cākṣuṣasyāntare manoḥ &
mārīcāt kaśyapāj jātās % tv adityā dakṣakanyayā // BrP_3.56 //
tatra viṣṇuś ca śakraś ca $ jajñāte punar eva hi &
aryamā caiva dhātā ca % tvaṣṭā pūṣā tathaiva ca // BrP_3.57 //
vivasvān savitā caiva $ mitro varuṇa eva ca &
aṃśo bhagaś cātitejā % ādityā dvādaśa smṛtāḥ // BrP_3.58 //
saptaviṃśati yāḥ proktāḥ $ somapatnyo mahāvratāḥ &
tāsām apatyāny abhavan % dīptāny amitatejasaḥ // BrP_3.59 //
ariṣṭanemipatnīnām $ apatyānīha ṣoḍaśa &
bahuputrasya viduṣaś % catasro vidyutaḥ smṛtāḥ // BrP_3.60 //
cākṣuṣasyāntare pūrve $ ṛco brahmarṣisatkṛtāḥ &
kṛśāśvasya ca devarṣer % devapraharaṇāḥ smṛtāḥ // BrP_3.61 //
ete yugasahasrānte $ jāyante punar eva hi &
sarve devagaṇāś cātra % trayastriṃśat tu kāmajāḥ // BrP_3.62 //
teṣām api ca bho viprā $ nirodhotpattir ucyate &
yathā sūryasya gagana % udayāstamayāv iha // BrP_3.63 //
evaṃ devanikāyās te $ saṃbhavanti yuge yuge &
dityāḥ putradvayaṃ jajñe % kaśyapād iti naḥ śrutam // BrP_3.64 //
hiraṇyakaśipuś caiva $ hiraṇyākṣaś ca vīryavān &
siṃhikā cābhavat kanyā % vipracitteḥ parigrahaḥ // BrP_3.65 //
saiṃhikeyā iti khyātā $ yasyāḥ putrā mahābalāḥ &
hiraṇyakaśipoḥ putrāś % catvāraḥ prathitaujasaḥ // BrP_3.66 //
hrādaś ca anuhrādaś ca $ prahrādaś caiva vīryavān &
saṃhrādaś ca caturtho 'bhūd % dhrādaputro hradas tathā // BrP_3.67 //
hradasya putrau dvau vīrau $ śivaḥ kālas tathaiva ca &
virocanaś ca prāhrādir % balir jajñe virocanāt // BrP_3.68 //
baleḥ putraśatam āsīd $ bāṇajyeṣṭhaṃ tapodhanāḥ &
dhṛtarāṣṭraś ca sūryaś ca % candramāś candratāpanaḥ // BrP_3.69 //
kumbhanābho gardabhākṣaḥ $ kukṣir ity evamādayaḥ &
bāṇas teṣām atibalo % jyeṣṭhaḥ paśupateḥ priyaḥ // BrP_3.70 //
purā kalpe tu bāṇena $ prasādyomāpatiṃ prabhum &
pārśvato vihariṣyāmi % ity evaṃ yācito varaḥ // BrP_3.71 //
hiraṇyākṣasutāś caiva $ vidvāṃsaś ca mahābalāḥ &
bharbharaḥ śakuniś caiva % bhūtasaṃtāpanas tathā // BrP_3.72 //
mahānābhaś ca vikrāntaḥ $ kālanābhas tathaiva ca &
abhavan danuputrāś ca % śataṃ tīvraparākramāḥ // BrP_3.73 //
tapasvino mahāvīryāḥ $ prādhānyena bravīmi tān &
dvimūrdhā śaṅkukarṇaś ca % tathā hayaśirā vibhuḥ // BrP_3.74 //
ayomukhaḥ śambaraś ca $ kapilo vāmanas tathā &
mārīcir maghavāṃś caiva % ilvalaḥ svasṛmas tathā // BrP_3.75 //
vikṣobhaṇaś ca ketuś ca $ ketuvīryaśatahradau &
indrajit sarvajic caiva % vajranābhas tathaiva ca // BrP_3.76 //
ekacakro mahābāhus $ tārakaś ca mahābalaḥ &
vaiśvānaraḥ pulomā ca % vidrāvaṇamahāśirāḥ // BrP_3.77 //
svarbhānur vṛṣaparvā ca $ vipracittiś ca vīryavān &
sarva ete danoḥ putrāḥ % kaśyapād abhijajñire // BrP_3.78 //
vipracittipradhānās te $ dānavāḥ sumahābalāḥ &
eteṣāṃ putrapautraṃ tu % na tac chakyaṃ dvijottamāḥ // BrP_3.79 //
prasaṃkhyātuṃ bahutvāc ca $ putrapautram anantakam &
svarbhānos tu prabhā kanyā % pulomnas tu śacī sutā // BrP_3.80 //
upadīptir hayaśirāḥ $ śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī &
pulomā kālikā caiva % vaiśvānarasute ubhe // BrP_3.81 //
bahvapatye mahāpatye $ marīces tu parigrahaḥ &
tayoḥ putrasahasrāṇi % ṣaṣṭir dānavanandanāḥ // BrP_3.82 //
caturdaśaśatān anyān $ hiraṇyapuravāsinaḥ &
marīcir janayām āsa % mahatā tapasānvitaḥ // BrP_3.83 //
paulomāḥ kālakeyāś ca $ dānavās te mahābalāḥ &
avadhyā devatānāṃ hi % hiraṇyapuravāsinaḥ // BrP_3.84 //
pitāmahaprasādena $ ye hatāḥ savyasācinā &
tato 'pare mahāvīryā % dānavās tv atidāruṇāḥ // BrP_3.85 //
siṃhikāyām athotpannā $ vipracitteḥ sutās tathā &
daityadānavasaṃyogāj % jātās tīvraparākramāḥ // BrP_3.86 //
saiṃhikeyā iti khyātās $ trayodaśa mahābalāḥ &
vaṃśyaḥ śalyaś ca balinau % nalaś caiva tathā balaḥ // BrP_3.87 //
vātāpir namuciś caiva $ ilvalaḥ svasṛmas tathā &
añjiko narakaś caiva % kālanābhas tathaiva ca // BrP_3.88 //
saramānas tathā caiva $ svarakalpaś ca vīryavān &
ete vai dānavāḥ śreṣṭhā % danor vaṃśavivardhanāḥ // BrP_3.89 //
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca $ śataśo 'tha sahasraśaḥ &
saṃhrādasya tu daityasya % nivātakavacāḥ kule // BrP_3.90 //
samutpannāḥ sumahatā $ tapasā bhāvitātmanaḥ &
tisraḥ koṭyaḥ sutās teṣāṃ % maṇivatyāṃ nivāsinaḥ // BrP_3.91 //
avadhyās te 'pi devānām $ arjunena nipātitāḥ &
ṣaṭ sutāḥ sumahābhāgās % tāmrāyāḥ parikīrtitāḥ // BrP_3.92 //
krauñcī śyenī ca bhāsī ca $ sugrīvī śucigṛdhrikā &
krauñcī tu janayām āsa % ulūkapratyulūkakān // BrP_3.93 //
śyenī śyenāṃs tathā bhāsī $ bhāsān gṛdhrāṃś ca gṛdhry api &
śucir audakān pakṣigaṇān % sugrīvī tu dvijottamāḥ // BrP_3.94 //
aśvān uṣṭrān gardabhāṃś ca $ tāmrāvaṃśaḥ prakīrtitaḥ &
vinatāyās tu dvau putrau % vikhyātau garuḍāruṇau // BrP_3.95 //
garuḍaḥ patatāṃ śreṣṭho $ dāruṇaḥ svena karmaṇā &
surasāyāḥ sahasraṃ tu % sarpāṇām amitaujasām // BrP_3.96 //
anekaśirasāṃ viprāḥ $ khacarāṇāṃ mahātmanām &
kādraveyās tu balinaḥ % sahasram amitaujasaḥ // BrP_3.97 //
suparṇavaśagā nāgā $ jajñire naikamastakāḥ &
yeṣāṃ pradhānāḥ satataṃ % śeṣavāsukitakṣakāḥ // BrP_3.98 //
airāvato mahāpadmaḥ $ kambalāśvatarāv ubhau &
elāpattraś ca śaṅkhaś ca % karkoṭakadhanaṃjayau // BrP_3.99 //
mahānīlamahākarṇau $ dhṛtarāṣṭrabalāhakau &
kuharaḥ puṣpadaṃṣṭraś ca % durmukhaḥ sumukhas tathā // BrP_3.100 //
śaṅkhaś ca śaṅkhapālaś ca $ kapilo vāmanas tathā &
nahuṣaḥ śaṅkharomā ca % maṇir ity evamādayaḥ // BrP_3.101 //
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca $ śataśo 'tha sahasraśaḥ &
caturdaśasahasrāṇi % krūrāṇām anilāśinām // BrP_3.102 //
gaṇaṃ krodhavaṃśaṃ viprās $ tasya sarve ca daṃṣṭriṇaḥ &
sthalajāḥ pakṣiṇo 'bjāś ca % dharāyāḥ prasavāḥ smṛtāḥ // BrP_3.103 //
gās tu vai janayām āsa $ surabhir mahiṣīs tathā &
irā vṛkṣalatā vallīs % tṛṇajātīś ca sarvaśaḥ // BrP_3.104 //
khasā tu yakṣarakṣāṃsi $ munir apsarasas tathā &
ariṣṭā tu mahāsiddhā % gandharvān amitaujasaḥ // BrP_3.105 //
ete kaśyapadāyādāḥ $ kīrtitāḥ sthāṇujaṅgamāḥ &
yeṣāṃ putrāś ca pautrāś ca % śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_3.106 //
eṣa manvantare viprāḥ $ sargaḥ svārociṣe smṛtaḥ &
vaivasvate 'timahati % vāruṇe vitate kratau // BrP_3.107 //
juhvānasya brahmaṇo vai $ prajāsarga ihocyate &
pūrvaṃ yatra samutpannān % brahmarṣīn sapta mānasān // BrP_3.108 //
putratve kalpayām āsa $ svayam eva pitāmahaḥ &
tato virodhe devānāṃ % dānavānāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_3.109 //
ditir vinaṣṭaputrā vai $ toṣayām āsa kaśyapam &
kaśyapas tu prasannātmā % samyag ārādhitas tayā // BrP_3.110 //
vareṇa cchandayām āsa $ sā ca vavre varaṃ tadā &
putram indravadhārthāya % samartham amitaujasam // BrP_3.111 //
sa ca tasmai varaṃ prādāt $ prārthitaḥ sumahātapāḥ &
dattvā ca varam atyugro % mārīcaḥ samabhāṣata // BrP_3.112 //
indraṃ putro nihantā te $ garbhaṃ vai śaradāṃ śatam &
yadi dhārayase śauca- % tatparā vratam āsthitā // BrP_3.113 //
tathety abhihito bhartā $ tayā devyā mahātapāḥ &
dhārayām āsa garbhaṃ tu % śuciḥ sā munisattamāḥ // BrP_3.114 //
tato 'bhyupāgamad dityāṃ $ garbham ādhāya kaśyapaḥ &
rodhayan vai gaṇaṃ śreṣṭhaṃ % devānām amitaujasam // BrP_3.115 //
tejaḥ saṃhṛtya durdharṣam $ avadhyam amarair api &
jagāma parvatāyaiva % tapase saṃśitavratā // BrP_3.116 //
tasyāś caivāntaraprepsur $ abhavat pākaśāsanaḥ &
jāte varṣaśate cāsyā % dadarśāntaram acyutaḥ // BrP_3.117 //
akṛtvā pādayoḥ śaucaṃ $ ditiḥ śayanam āviśat &
nidrāṃ cāhārayām āsa % tasyāṃ kukṣiṃ praviśya saḥ // BrP_3.118 //
vajrapāṇis tato garbhaṃ $ saptadhā taṃ nyakṛntayat &
sa pāṭyamāno garbho 'tha % vajreṇa praruroda ha // BrP_3.119 //
mā rodīr iti taṃ śakraḥ $ punaḥ punar athābravīt &
so 'bhavat saptadhā garbhas % tam indro ruṣitaḥ punaḥ // BrP_3.120 //
ekaikaṃ saptadhā cakre $ vajreṇaivārikarṣaṇaḥ &
maruto nāma te devā % babhūvur dvijasattamāḥ // BrP_3.121 //
yathoktaṃ vai maghavatā $ tathaiva maruto 'bhavan &
devāś caikonapañcāśat % sahāyā vajrapāṇinaḥ // BrP_3.122 //
teṣām evaṃ pravṛttānāṃ $ bhūtānāṃ dvijasattamāḥ &
rocayan vai gaṇaśreṣṭhān % devānām amitaujasām // BrP_3.123 //
nikāyeṣu nikāyeṣu $ hariḥ prādāt prajāpatīn &
kramaśas tāni rājyāni % pṛthupūrvāṇi bho dvijāḥ // BrP_3.124 //
sa hariḥ puruṣo vīraḥ $ kṛṣṇo jiṣṇuḥ prajāpatiḥ &
parjanyas tapano 'nantas % tasya sarvam idaṃ jagat // BrP_3.125 //
bhūtasargam imaṃ samyag $ jānato dvijasattamāḥ &
nāvṛttibhayam astīha % paralokabhayaṃ kutaḥ // BrP_3.126 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
abhiṣicyādhirājendraṃ $ pṛthuṃ vaiṇyaṃ pitāmahaḥ &
tataḥ krameṇa rājyāni % vyādeṣṭum upacakrame // BrP_4.1 //
dvijānāṃ vīrudhāṃ caiva $ nakṣatragrahayos tathā &
yajñānāṃ tapasāṃ caiva % somaṃ rājye 'bhyaṣecayat // BrP_4.2 //
apāṃ tu varuṇaṃ rājye $ rājñāṃ vaiśravaṇaṃ patim &
ādityānāṃ tathā viṣṇuṃ % vasūnām atha pāvakam // BrP_4.3 //
prajāpatīnāṃ dakṣaṃ tu $ marutām atha vāsavam &
daityānāṃ dānavānāṃ vai % prahrādam amitaujasam // BrP_4.4 //
vaivasvataṃ pitṝṇāṃ ca $ yamaṃ rājye 'bhyaṣecayat &
yakṣāṇāṃ rākṣasānāṃ ca % pārthivānāṃ tathaiva ca // BrP_4.5 //
sarvabhūtapiśācānāṃ $ girīśaṃ śūlapāṇinam &
śailānāṃ himavantaṃ ca % nadīnām atha sāgaram // BrP_4.6 //
gandharvāṇām adhipatiṃ $ cakre citrarathaṃ prabhum &
nāgānāṃ vāsukiṃ cakre % sarpāṇām atha takṣakam // BrP_4.7 //
vāraṇānāṃ tu rājānam $ airāvatam athādiśat &
uccaiḥśravasam aśvānāṃ % garuḍaṃ caiva pakṣiṇām // BrP_4.8 //
mṛgāṇām atha śārdūlaṃ $ govṛṣaṃ tu gavāṃ patim &
vanaspatīnāṃ rājānaṃ % plakṣam evābhyaṣecayat // BrP_4.9 //
evaṃ vibhajya rājyāni $ krameṇaiva pitāmahaḥ &
diśāṃ pālān atha tataḥ % sthāpayām āsa sa prabhuḥ // BrP_4.10 //
pūrvasyāṃ diśi putraṃ tu $ vairājasya prajāpateḥ &
diśaḥ pālaṃ sudhanvānaṃ % rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.11 //
dakṣiṇasyāṃ diśi tathā $ kardamasya prajāpateḥ &
putraṃ śaṅkhapadaṃ nāma % rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.12 //
paścimasyāṃ diśi tathā $ rajasaḥ putram acyutam &
ketumantaṃ mahātmānaṃ % rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.13 //
tathā hiraṇyaromāṇaṃ $ parjanyasya prajāpateḥ &
udīcyāṃ diśi durdharṣaṃ % rājānaṃ so 'bhyaṣecayat // BrP_4.14 //
tair iyaṃ pṛthivī sarvā $ saptadvīpā sapattanā &
yathāpradeśam adyāpi % dharmeṇa pratipālyate // BrP_4.15 //
rājasūyābhiṣiktas tu $ pṛthur etair narādhipaiḥ &
vedadṛṣṭena vidhinā % rājā rājye narādhipaḥ // BrP_4.16 //
tato manvantare 'tīte $ cākṣuṣe 'mitatejasi &
vaivasvatāya manave % pṛthivyāṃ rājyam ādiśat // BrP_4.17 //
tasya vistaram ākhyāsye $ manor vaivasvatasya ha &
bhavatāṃ cānukūlyāya % yadi śrotum ihecchatha \
mahad etad adhiṣṭhānaṃ # purāṇe tad adhiṣṭhitam // BrP_4.18 //
{munaya ūcuḥ: }
vistareṇa pṛthor janma $ lomaharṣaṇa kīrtaya &
yathā mahātmanā tena % dugdhā veyaṃ vasuṃdharā // BrP_4.19 //
yathā vāpi nṛbhir dugdhā $ yathā devair maharṣibhiḥ &
yathā daityaiś ca nāgaiś ca % yathā yakṣair yathā drumaiḥ // BrP_4.20 //
yathā śailaiḥ piśācaiś ca $ gandharvaiś ca dvijottamaiḥ &
rākṣasaiś ca mahāsattvair % yathā dugdhā vasuṃdharā // BrP_4.21 //
teṣāṃ pātraviśeṣāṃś ca $ vaktum arhasi suvrata &
vatsakṣīraviśeṣāṃś ca % dogdhāraṃ cānupūrvaśaḥ // BrP_4.22 //
yasmāc ca kāraṇāt pāṇir $ veṇasya mathitaḥ purā &
kruddhair maharṣibhis tāta % kāraṇaṃ tac ca kīrtaya // BrP_4.23 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
śṛṇudhvaṃ kīrtayiṣyāmi $ pṛthor vaiṇyasya vistaram &
ekāgrāḥ prayatāś caiva % puṇyārthaṃ vai dvijarṣabhāḥ // BrP_4.24 //
nāśuceḥ kṣudramanaso $ nāśiṣyasyāvratasya ca &
kīrtayeyam idaṃ viprāḥ % kṛtaghnāyāhitāya ca // BrP_4.25 //
svargyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ $ dhanyaṃ vedaiś ca saṃmitam &
rahasyam ṛṣibhiḥ proktaṃ % śṛṇudhvaṃ vai yathātatham // BrP_4.26 //
yaś cemaṃ kīrtayen nityaṃ $ pṛthor vaiṇyasya vistaram &
brāhmaṇebhyo namaskṛtya % na sa śocet kṛtākṛtam // BrP_4.27 //
āsīd dharmasya saṃgoptā $ pūrvam atrisamaḥ prabhuḥ &
atrivaṃśe samutpannas % tv aṅgo nāma prajāpatiḥ // BrP_4.28 //
tasya putro 'bhavad veṇo $ nātyarthaṃ dharmakovidaḥ &
jāto mṛtyusutāyāṃ vai % sunīthāyāṃ prajāpatiḥ // BrP_4.29 //
sa mātāmahadoṣeṇa $ tena kālātmajātmajaḥ &
svadharmaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā % kāmalobheṣv avartata // BrP_4.30 //
maryādāṃ bhedayām āsa $ dharmopetāṃ sa pārthivaḥ &
vedadharmān atikramya % so 'dharmanirato 'bhavat // BrP_4.31 //
niḥsvādhyāyavaṣaṭkārāḥ $ prajās tasmin prajāpatau &
pravṛttaṃ na papuḥ somaṃ % hutaṃ yajñeṣu devatāḥ // BrP_4.32 //
na yaṣṭavyaṃ na hotavyam $ iti tasya prajāpateḥ &
āsīt pratijñā krūreyaṃ % vināśe pratyupasthite // BrP_4.33 //
aham ijyaś ca yaṣṭā ca $ yajñaś ceti bhṛgūdvaha &
mayi yajño vidhātavyo % mayi hotavyam ity api // BrP_4.34 //
tam atikrāntamaryādam $ ādadānam asāṃpratam &
ūcur maharṣayaḥ sarve % marīcipramukhās tadā // BrP_4.35 //
vayaṃ dīkṣāṃ pravekṣyāmaḥ $ saṃvatsaragaṇān bahūn &
adharmaṃ kuru mā veṇa % eṣa dharmaḥ sanātanaḥ // BrP_4.36 //
nidhane 'treḥ prasūtas tvaṃ $ prajāpatir asaṃśayam &
prajāś ca pālayiṣye 'ham % itīha samayaḥ kṛtaḥ // BrP_4.37 //
tāṃs tathā bruvataḥ sarvān $ maharṣīn abravīt tadā &
veṇaḥ prahasya durbuddhir % imam artham anarthavit // BrP_4.38 //
{veṇa uvāca: }
sraṣṭā dharmasya kaś cānyaḥ $ śrotavyaṃ kasya vā mayā &
śrutavīryatapaḥsatyair % mayā vā kaḥ samo bhuvi // BrP_4.39 //
prabhavaṃ sarvabhūtānāṃ $ dharmāṇāṃ ca viśeṣataḥ &
saṃmūḍhā na vidur nūnaṃ % bhavanto māṃ vicetasaḥ // BrP_4.40 //
icchan daheyaṃ pṛthivīṃ $ plāvayeyaṃ jalais tathā &
dyāṃ vai bhuvaṃ ca rundheyaṃ % nātra kāryā vicāraṇā // BrP_4.41 //
yadā na śakyate mohād $ avalepāc ca pārthivaḥ &
apanetuṃ tadā veṇas % tataḥ kruddhā maharṣayaḥ // BrP_4.42 //
taṃ nigṛhya mahātmāno $ visphurantaṃ mahābalam &
tato 'sya savyam ūruṃ te % mamanthur jātamanyavaḥ // BrP_4.43 //
tasmin nimathyamāne vai $ rājña ūrau tu jajñivān &
hrasvo 'timātraḥ puruṣaḥ % kṛṣṇaś ceti babhūva ha // BrP_4.44 //
sa bhītaḥ prāñjalir bhūtvā $ tasthivān dvijasattamāḥ &
tam atrir vihvalaṃ dṛṣṭvā % niṣīdety abravīt tadā // BrP_4.45 //
niṣādavaṃśakartāsau $ babhūva vadatāṃ varāḥ &
dhīvarān asṛjac cāpi % veṇakalmaṣasaṃbhavān // BrP_4.46 //
ye cānye vindhyanilayās $ tathā parvatasaṃśrayāḥ &
adharmarucayo viprās % te tu vai veṇakalmaṣāḥ // BrP_4.47 //
tataḥ punar mahātmānaḥ $ pāṇiṃ veṇasya dakṣiṇam &
araṇīm iva saṃrabdhā % mamanthur jātamanyavaḥ // BrP_4.48 //
pṛthus tasmāt samutpannaḥ $ karāj jvalanasaṃnibhaḥ &
dīpyamānaḥ svavapuṣā % sākṣād agnir iva jvalan // BrP_4.49 //
atha so 'jagavaṃ nāma $ dhanur gṛhya mahāravam &
śarāṃś ca divyān rakṣārthaṃ % kavacaṃ ca mahāprabham // BrP_4.50 //
tasmiñ jāte 'tha bhūtāni $ saṃprahṛṣṭāni sarvaśaḥ &
samāpetur mahābhāgā % veṇas tu tridivaṃ yayau // BrP_4.51 //
samutpannena bho viprāḥ $ satputreṇa mahātmanā &
trātaḥ sa puruṣavyāghraḥ % puṃnāmno narakāt tadā // BrP_4.52 //
taṃ samudrāś ca nadyaś ca $ ratnāny ādāya sarvaśaḥ &
toyāni cābhiṣekārthaṃ % sarva evopatasthire // BrP_4.53 //
pitāmahaś ca bhagavān $ devair āṅgirasaiḥ saha &
sthāvarāṇi ca bhūtāni % jaṅgamāni ca sarvaśaḥ // BrP_4.54 //
samāgamya tadā vaiṇyam $ abhyaṣiñcan narādhipam &
mahatā rājarājena % prajās tenānurañjitāḥ // BrP_4.55 //
so 'bhiṣikto mahātejā $ vidhivad dharmakovidaiḥ &
ādhirājye tadā rājñāṃ % pṛthur vaiṇyaḥ pratāpavān // BrP_4.56 //
pitrāparañjitās tasya $ prajās tenānurañjitāḥ &
anurāgāt tatas tasya % nāma rājābhyajāyata // BrP_4.57 //
āpas tastambhire tasya $ samudram abhiyāsyataḥ &
parvatāś ca dadur mārgaṃ % dhvajabhaṅgaś ca nābhavat // BrP_4.58 //
akṛṣṭapacyā pṛthivī $ sidhyanty annāni cintanāt &
sarvakāmadughā gāvaḥ % puṭake puṭake madhu // BrP_4.59 //
etasminn eva kāle tu $ yajñe paitāmahe śubhe &
sūtaḥ sūtyāṃ samutpannaḥ % sautye 'hani mahāmatiḥ // BrP_4.60 //
tasminn eva mahāyajñe $ jajñe prājño 'tha māgadhaḥ &
pṛthoḥ stavārthaṃ tau tatra % samāhūtau maharṣibhiḥ // BrP_4.61 //
tāv ūcur ṛṣayaḥ sarve $ stūyatām eṣa pārthivaḥ &
karmaitad anurūpaṃ vāṃ % pātraṃ cāyaṃ narādhipaḥ // BrP_4.62 //
tāv ūcatus tadā sarvāṃs $ tān ṛṣīn sūtamāgadhau &
āvāṃ devān ṛṣīṃś caiva % prīṇayāvaḥ svakarmabhiḥ // BrP_4.63 //
na cāsya vidmo vai karma $ nāma vā lakṣaṇaṃ yaśaḥ &
stotraṃ yenāsya kuryāva % rājñas tejasvino dvijāḥ // BrP_4.64 //
ṛṣibhis tau niyuktau tu $ bhaviṣyaiḥ stūyatām iti &
yāni karmāṇi kṛtavān % pṛthuḥ paścān mahābalaḥ // BrP_4.65 //
tataḥ prabhṛti vai loke $ staveṣu munisattamāḥ &
āśīrvādāḥ prayujyante % sūtamāgadhabandibhiḥ // BrP_4.66 //
tayoḥ stavānte suprītaḥ $ pṛthuḥ prādāt prajeśvaraḥ &
anūpadeśaṃ sūtāya % magadhaṃ māgadhāya ca // BrP_4.67 //
taṃ dṛṣṭvā paramaprītāḥ $ prajāḥ procur manīṣiṇaḥ &
vṛttīnām eṣa vo dātā % bhaviṣyati narādhipaḥ // BrP_4.68 //
tato vaiṇyaṃ mahātmānaṃ $ prajāḥ samabhidudruvuḥ &
tvaṃ no vṛttiṃ vidhatsveti % maharṣivacanāt tadā // BrP_4.69 //
so 'bhidrutaḥ prajābhis tu $ prajāhitacikīrṣayā &
dhanur gṛhya pṛṣatkāṃś ca % pṛthivīm ādravad balī // BrP_4.70 //
tato vaiṇyabhayatrastā $ gaur bhūtvā prādravan mahī &
tāṃ pṛthur dhanur ādāya % dravantīm anvadhāvata // BrP_4.71 //
sā lokān brahmalokādīn $ gatvā vaiṇyabhayāt tadā &
pradadarśāgrato vaiṇyaṃ % pragṛhītaśarāsanam // BrP_4.72 //
jvaladbhir niśitair bāṇair $ dīptatejasam antataḥ &
mahāyogaṃ mahātmānaṃ % durdharṣam amarair api // BrP_4.73 //
alabhantī tu sā trāṇaṃ $ vaiṇyam evānvapadyata &
kṛtāñjalipuṭā bhūtvā % pūjyā lokais tribhis tadā // BrP_4.74 //
uvāca vaiṇyaṃ nādharmaṃ $ strīvadhe paripaśyasi &
kathaṃ dhārayitā cāsi % prajā rājan vinā mayā // BrP_4.75 //
mayi lokāḥ sthitā rājan $ mayedaṃ dhāryate jagat &
madvināśe vinaśyeyuḥ % prajāḥ pārthiva viddhi tat // BrP_4.76 //
na mām arhasi hantuṃ vai $ śreyaś cet tvaṃ cikīrṣasi &
prajānāṃ pṛthivīpāla % śṛṇu cedaṃ vaco mama // BrP_4.77 //
upāyataḥ samārabdhāḥ $ sarve sidhyanty upakramāḥ &
upāyaṃ paśya yena tvaṃ % dhārayethāḥ prajām imām // BrP_4.78 //
hatvāpi māṃ na śaktas tvaṃ $ prajānāṃ poṣaṇe nṛpa &
anukūlā bhaviṣyāmi % yaccha kopaṃ mahāmate // BrP_4.79 //
avadhyāṃ ca striyaṃ prāhus $ tiryagyonigateṣv api &
yady evaṃ pṛthivīpāla % na dharmaṃ tyaktum arhasi // BrP_4.80 //
evaṃ bahuvidhaṃ vākyaṃ $ śrutvā rājā mahāmanāḥ &
kopaṃ nigṛhya dharmātmā % vasudhām idam abravīt // BrP_4.81 //
{pṛthur uvāca: }
ekasyārthe tu yo hanyād $ ātmano vā parasya vā &
bahūn vā prāṇino 'nantaṃ % bhavet tasyeha pātakam // BrP_4.82 //
sukham edhanti bahavo $ yasmiṃs tu nihate 'śubhe &
tasmin hate nāsti bhadre % pātakaṃ copapātakam // BrP_4.83 //
so 'haṃ prajānimittaṃ tvāṃ $ haniṣyāmi vasuṃdhare &
yadi me vacanān nādya % kariṣyasi jagaddhitam // BrP_4.84 //
tvāṃ nihatyādya bāṇena $ macchāsanaparāṅmukhīm &
ātmānaṃ prathayitvāhaṃ % prajā dhārayitā svayam // BrP_4.85 //
sā tvaṃ śāsanam āsthāya $ mama dharmabhṛtāṃ vare &
saṃjīvaya prajāḥ sarvāḥ % samarthā hy asi dhāraṇe // BrP_4.86 //
duhitṛtvaṃ ca me gaccha $ tata enam ahaṃ śaram &
niyaccheyaṃ tvadvadhārtham % udyantaṃ ghoradarśanam // BrP_4.87 //
{vasudhovāca: }
sarvam etad ahaṃ vīra $ vidhāsyāmi na saṃśayaḥ &
vatsaṃ tu mama saṃpaśya % kṣareyaṃ yena vatsalā // BrP_4.88 //
samāṃ ca kuru sarvatra $ māṃ tvaṃ dharmabhṛtāṃ vara &
yathā visyandamānaṃ me % kṣīraṃ sarvatra bhāvayet // BrP_4.89 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
tata utsārayām āsa $ śailāñ śatasahasraśaḥ &
dhanuṣkoṭyā tadā vaiṇyas % tena śailā vivardhitāḥ // BrP_4.90 //
nahi pūrvavisarge vai $ viṣame pṛthivītale &
saṃvibhāgaḥ purāṇāṃ vā % grāmāṇāṃ vābhavat tadā // BrP_4.91 //
na sasyāni na gorakṣyaṃ $ na kṛṣir na vaṇikpathaḥ &
naiva satyānṛtaṃ cāsīn % na lobho na ca matsaraḥ // BrP_4.92 //
vaivasvate 'ntare tasmin $ sāṃprataṃ samupasthite &
vaiṇyāt prabhṛti vai viprāḥ % sarvasyaitasya saṃbhavaḥ // BrP_4.93 //
yatra yatra samaṃ tv asyā $ bhūmer āsīt tadā dvijāḥ &
tatra tatra prajāḥ sarvā % nivāsaṃ samarocayan // BrP_4.94 //
āhāraḥ phalamūlāni $ prajānām abhavat tadā &
kṛcchreṇa mahatā yukta % ity evam anuśuśruma // BrP_4.95 //
sa kalpayitvā vatsaṃ tu $ manuṃ svāyaṃbhuvaṃ prabhum &
svapāṇau puruṣavyāghro % dudoha pṛthivīṃ tataḥ // BrP_4.96 //
sasyajātāni sarvāṇi $ pṛthur vaiṇyaḥ pratāpavān &
tenānnena prajāḥ sarvā % vartante 'dyāpi sarvaśaḥ // BrP_4.97 //
ṛṣayaś ca tadā devāḥ $ pitaro 'tha sarīsṛpāḥ &
daityā yakṣāḥ puṇyajanā % gandharvāḥ parvatā nagāḥ // BrP_4.98 //
ete purā dvijaśreṣṭhā $ duduhur dharaṇīṃ kila &
kṣīraṃ vatsaś ca pātraṃ ca % teṣāṃ dogdhā pṛthak pṛthak // BrP_4.99 //
ṛṣīṇām abhavat somo $ vatso dogdhā bṛhaspatiḥ &
kṣīraṃ teṣāṃ tapo brahma % pātraṃ chandāṃsi bho dvijāḥ // BrP_4.100 //
devānāṃ kāñcanaṃ pātraṃ $ vatsas teṣāṃ śatakratuḥ &
kṣīram ojaskaraṃ caiva % dogdhā ca bhagavān raviḥ // BrP_4.101 //
pitṝṇāṃ rājataṃ pātraṃ $ yamo vatsaḥ pratāpavān &
antakaś cābhavad dogdhā % kṣīraṃ teṣāṃ sudhā smṛtā // BrP_4.102 //
nāgānāṃ takṣako vatsaḥ $ pātraṃ cālābusaṃjñakam &
dogdhā tv airāvato nāgas % teṣāṃ kṣīraṃ viṣaṃ smṛtam // BrP_4.103 //
asurāṇāṃ madhur dogdhā $ kṣīraṃ māyāmayaṃ smṛtam &
virocanas tu vatso 'bhūd % āyasaṃ pātram eva ca // BrP_4.104 //
yakṣāṇām āmapātraṃ tu $ vatso vaiśravaṇaḥ prabhuḥ &
dogdhā rajatanābhas tu % kṣīrāntardhānam eva ca // BrP_4.105 //
sumālī rākṣasendrāṇāṃ $ vatsaḥ kṣīraṃ ca śoṇitam &
dogdhā rajatanābhas tu % kapālaṃ pātram eva ca // BrP_4.106 //
gandharvāṇāṃ citraratho $ vatsaḥ pātraṃ ca paṅkajam &
dogdhā ca suruciḥ kṣīraṃ % teṣāṃ gandhaḥ śuciḥ smṛtaḥ // BrP_4.107 //
śailaṃ pātraṃ parvatānāṃ $ kṣīraṃ ratnauṣadhīs tathā &
vatsas tu himavān āsīd % dogdhā merur mahāgiriḥ // BrP_4.108 //
plakṣo vatsas tu vṛkṣāṇāṃ $ dogdhā śālas tu puṣpitaḥ &
pālāśapātraṃ kṣīraṃ ca % cchinnadagdhaprarohaṇam // BrP_4.109 //
seyaṃ dhātrī vidhātrī ca $ pāvanī ca vasuṃdharā &
carācarasya sarvasya % pratiṣṭhā yonir eva ca // BrP_4.110 //
sarvakāmadughā dogdhrī $ sarvasasyaprarohaṇī &
āsīd iyaṃ samudrāntā % medinī pariviśrutā // BrP_4.111 //
madhukaiṭabhayoḥ kṛtsnā $ medasā samabhiplutā &
teneyaṃ medinī devī % ucyate brahmavādibhiḥ // BrP_4.112 //
tato 'bhyupagamād rājñaḥ $ pṛthor vaiṇyasya bho dvijāḥ &
duhitṛtvam anuprāptā % devī pṛthvīti cocyate // BrP_4.113 //
pṛthunā pravibhaktā ca $ śodhitā ca vasuṃdharā &
sasyākaravatī sphītā % purapattanaśālinī // BrP_4.114 //
evaṃprabhāvo vaiṇyaḥ sa $ rājāsīd rājasattamaḥ &
namasyaś caiva pūjyaś ca % bhūtagrāmair na saṃśayaḥ // BrP_4.115 //
brāhmaṇaiś ca mahābhāgair $ vedavedāṅgapāragaiḥ &
pṛthur eva namaskāryo % brahmayoniḥ sanātanaḥ // BrP_4.116 //
pārthivaiś ca mahābhāgaiḥ $ pārthivatvam ihecchubhiḥ &
ādirājo namaskāryaḥ % pṛthur vaiṇyaḥ pratāpavān // BrP_4.117 //
yodhair api ca vikrāntaiḥ $ prāptukāmair jayaṃ yudhi &
ādirājo namaskāryo % yodhānāṃ prathamo nṛpaḥ // BrP_4.118 //
yo hi yoddhā raṇaṃ yāti $ kīrtayitvā pṛthuṃ nṛpam &
sa ghorarūpāt saṃgrāmāt % kṣemī bhavati kīrtimān // BrP_4.119 //
vaiśyair api ca vittāḍhyair $ vaiśyavṛttividhāyibhiḥ &
pṛthur eva namaskāryo % vṛttidātā mahāyaśāḥ // BrP_4.120 //
tathaiva śūdraiḥ śucibhis $ trivarṇaparicāribhiḥ &
pṛthur eva namaskāryaḥ % śreyaḥ param ihepsubhiḥ // BrP_4.121 //
ete vatsaviśeṣāś ca $ dogdhāraḥ kṣīram eva ca &
pātrāṇi ca mayoktāni % kiṃ bhūyo varṇayāmi vaḥ // BrP_4.122 //
{ṛṣaya ūcuḥ: }
manvantarāṇi sarvāṇi $ vistareṇa mahāmate &
teṣāṃ pūrvavisṛṣṭiṃ ca % lomaharṣaṇa kīrtaya // BrP_5.1 //
yāvanto manavaś caiva $ yāvantaṃ kālam eva ca &
manvantarāṇi bhoḥ sūta % śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_5.2 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
na śakyo vistaro viprā $ vaktuṃ varṣaśatair api &
manvantarāṇāṃ sarveṣāṃ % saṃkṣepāc chṛṇuta dvijāḥ // BrP_5.3 //
svāyaṃbhuvo manuḥ pūrvaṃ $ manuḥ svārociṣas tathā &
uttamas tāmasaś caiva % raivataś cākṣuṣas tathā // BrP_5.4 //
vaivasvataś ca bho viprāḥ $ sāṃprataṃ manur ucyate &
sāvarṇiś ca manus tadvad % raibhyo raucyas tathaiva ca // BrP_5.5 //
tathaiva merusāvarṇyaś $ catvāro manavaḥ smṛtāḥ &
atītā vartamānāś ca % tathaivānāgatā dvijāḥ // BrP_5.6 //
kīrtitā manavas tubhyaṃ $ mayaivaite yathā śrutāḥ &
ṛṣīṃs tv eṣāṃ pravakṣyāmi % putrān devagaṇāṃs tathā // BrP_5.7 //
marīcir atrir bhagavān $ aṅgirāḥ pulahaḥ kratuḥ &
pulastyaś ca vasiṣṭhaś ca % saptaite brahmaṇaḥ sutāḥ // BrP_5.8 //
uttarasyāṃ diśi tathā $ dvijāḥ saptarṣayas tathā &
āgniidhraś cāgnibāhuś ca % medhyo medhātithir vasuḥ // BrP_5.9 //
jyotiṣmān dyutimān havyaḥ $ savalaḥ putrasaṃjñakaḥ &
manoḥ svāyaṃbhuvasyaite % daśa putrā mahaujasaḥ // BrP_5.10 //
etad vai prathamaṃ viprā $ manvantaram udāhṛtam &
aurvo vasiṣṭhaputraś ca % stambaḥ kaśyapa eva ca // BrP_5.11 //
prāṇo bṛhaspatiś caiva $ datto 'triccyavanas tathā &
ete maharṣayo viprā % vāyuproktā mahāvratāḥ // BrP_5.12 //
devāś ca tuṣitā nāma $ smṛtāḥ svārociṣe 'ntare &
havighnaḥ sukṛtir jyotir % āpo mūrtir api smṛtaḥ // BrP_5.13 //
pratītaś ca nabhasyaś ca $ nabha ūrjas tathaiva ca &
svārociṣasya putrās te % manor viprā mahātmanaḥ // BrP_5.14 //
kīrtitāḥ pṛthivīpālā $ mahāvīryaparākramāḥ &
dvitīyam etat kathitaṃ % viprā manvantaraṃ mayā // BrP_5.15 //
idaṃ tṛtīyaṃ vakṣyāmi $ tad budhyadhvaṃ dvijottamāḥ &
vasiṣṭhaputrāḥ saptāsan % vāsiṣṭhā iti viśrutāḥ // BrP_5.16 //
hiraṇyagarbhasya sutā $ ūrjā jātāḥ sutejasaḥ &
ṛṣayo 'tra mayā proktāḥ % kīrtyamānān nibodhata // BrP_5.17 //
auttameyān muniśreṣṭhā $ daśa putrān manor imān &
iṣa ūrjas tanūrjas tu % madhur mādhava eva ca // BrP_5.18 //
śuciḥ śukraḥ sahaś caiva $ nabhasyo nabha eva ca &
bhānavas tatra devāś ca % manvantaram udāhṛtam // BrP_5.19 //
manvantaraṃ caturthaṃ vaḥ $ kathayiṣyāmi sāṃpratam &
kāvyaḥ pṛthus tathaivāgnir % jahnur dhātā dvijottamāḥ // BrP_5.20 //
kapīvān akapīvāṃś ca $ tatra saptarṣayo dvijāḥ &
purāṇe kīrtitā viprāḥ % putrāḥ pautrāś ca bho dvijāḥ // BrP_5.21 //
tathā devagaṇāś caiva $ tāmasasyāntare manoḥ &
dyutis tapasyaḥ sutapās % tapobhūtaḥ sanātanaḥ // BrP_5.22 //
taporatir akalmāṣas $ tanvī dhanvī paraṃtapaḥ &
tāmasasya manor ete % daśa putrāḥ prakīrtitāḥ // BrP_5.23 //
vāyuproktā muniśreṣṭhāś $ caturthaṃ caitad antaram &
devabāhur yadudhraś ca % munir vedaśirās tathā // BrP_5.24 //
hiraṇyaromā parjanya $ ūrdhvabāhuś ca somajaḥ &
satyanetras tathātreya % ete saptarṣayo 'pare // BrP_5.25 //
devāś cābhūtarajasas $ tathā prakṛtayaḥ smṛtāḥ &
vāriplavaś ca raibhyaś ca % manor antaram ucyate // BrP_5.26 //
atha putrān imāṃs tasya $ budhyadhvaṃ gadato mama &
dhṛtimān avyayo yuktas % tattvadarśī nirutsukaḥ // BrP_5.27 //
āraṇyaś ca prakāśaś ca $ nirmohaḥ satyavāk kṛtī &
raivatasya manoḥ putrāḥ % pañcamaṃ caitad antaram // BrP_5.28 //
ṣaṣṭhaṃ tu saṃpravakṣyāmi $ tad budhyadhvaṃ dvijottamāḥ &
bhṛgur nabho vivasvāṃś ca % sudhāmā virajās tathā // BrP_5.29 //
atināmā sahiṣṇuś ca $ saptaite ca maharṣayaḥ &
cākṣuṣasyāntare viprā % manor devās tv ime smṛtāḥ // BrP_5.30 //
ābālaprathitās te vai $ pṛthaktvena divaukasaḥ &
lekhāś ca nāmato viprāḥ % pañca devagaṇāḥ smṛtāḥ // BrP_5.31 //
ṛṣer aṅgirasaḥ putrā $ mahātmāno mahaujasaḥ &
nāḍvaleyā muniśreṣṭhā % daśa putrās tu viśrutāḥ // BrP_5.32 //
ruruprabhṛtayo viprāś $ cākṣuṣasyāntare manoḥ &
ṣaṣṭhaṃ manvantaraṃ proktaṃ % saptamaṃ tu nibodhata // BrP_5.33 //
atrir vasiṣṭho bhagavān $ kaśyapaś ca mahān ṛṣiḥ &
gautamo 'tha bharadvājo % viśvāmitras tathaiva ca // BrP_5.34 //
tathaiva putro bhagavān $ ṛcīkasya mahātmanaḥ &
saptamo jamadagniś ca % ṛṣayaḥ sāṃprataṃ divi // BrP_5.35 //
sādhyā rudrāś ca viśve ca $ vasavo marutas tathā &
ādityāś cāśvinau cāpi % devau vaivasvatau smṛtau // BrP_5.36 //
manor vaivasvatasyaite $ vartante sāṃprate 'ntare &
ikṣvākupramukhāś caiva % daśa putrā mahātmanaḥ // BrP_5.37 //
eteṣāṃ kīrtitānāṃ tu $ maharṣīṇāṃ mahaujasām &
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca % dikṣu sarvāsu bho dvijāḥ // BrP_5.38 //
manvantareṣu sarveṣu $ prāg āsan sapta saptakāḥ &
loke dharmavyavasthārthaṃ % lokasaṃrakṣaṇāya ca // BrP_5.39 //
manvantare vyatikrānte $ catvāraḥ saptakā gaṇāḥ &
kṛtvā karma divaṃ yānti % brahmalokam anāmayam // BrP_5.40 //
tato 'nye tapasā yuktāḥ $ sthānaṃ tat pūrayanty uta &
atītā vartamānāś ca % krameṇaitena bho dvijāḥ // BrP_5.41 //
anāgatāś ca saptaite $ smṛtā divi maharṣayaḥ &
manor antaram āsādya % sāvarṇasyeha bho dvijāḥ // BrP_5.42 //
rāmo vyāsas tathātreyo $ dīptimanto bahuśrutāḥ &
bhāradvājas tathā drauṇir % aśvatthāmā mahādyutiḥ // BrP_5.43 //
gautamaś cājaraś caiva $ śaradvān nāma gautamaḥ &
kauśiko gālavaś caiva % aurvaḥ kāśyapa eva ca // BrP_5.44 //
ete sapta mahātmāno $ bhaviṣyā munisattamāḥ &
vairī caivādhvarīvāṃś ca % śamano dhṛtimān vasuḥ // BrP_5.45 //
ariṣṭaś cāpy adhṛṣṭaś ca $ vājī sumatir eva ca &
sāvarṇasya manoḥ putrā % bhaviṣyā munisattamāḥ // BrP_5.46 //
eteṣāṃ kalyam utthāya $ kīrtanāt sukham edhate &
yaśaś cāpnoti sumahad % āyuṣmāṃś ca bhaven naraḥ // BrP_5.47 //
etāny uktāni bho viprāḥ $ sapta sapta ca tattvataḥ &
manvantarāṇi saṃkṣepāc % chṛṇutānāgatāny api // BrP_5.48 //
sāvarṇā manavo viprāḥ $ pañca tāṃś ca nibodhata &
eko vaivasvatas teṣāṃ % catvāras tu prajāpateḥ // BrP_5.49 //
parameṣṭhisutā viprā $ merusāvarṇyatāṃ gatāḥ &
dakṣasyaite hi dauhitrāḥ % priyāyās tanayā nṛpāḥ // BrP_5.50 //
mahatā tapasā yuktā $ merupṛṣṭhe mahaujasaḥ &
ruceḥ prajāpateḥ putro % raucyo nāma manuḥ smṛtaḥ // BrP_5.51 //
bhūtyāṃ cotpādito devyāṃ $ bhautyo nāma ruceḥ sutaḥ &
anāgatāś ca saptaite % kalpe 'smin manavaḥ smṛtāḥ // BrP_5.52 //
tair iyaṃ pṛthivī sarvā $ saptadvīpā sapattanā &
pūrṇaṃ yugasahasraṃ tu % paripālyā dvijottamāḥ // BrP_5.53 //
prajāpatiś ca tapasā $ saṃhāraṃ teṣu nityaśaḥ &
yugāni saptatis tāni % sāgrāṇi kathitāni ca // BrP_5.54 //
kṛtatretādiyuktāni $ manor antaram ucyate &
caturdaśaite manavaḥ % kathitāḥ kīrtivardhanāḥ // BrP_5.55 //
vedeṣu sapurāṇeṣu $ sarveṣu prabhaviṣṇavaḥ &
prajānāṃ patayo viprā % dhanyam eṣāṃ prakīrtanam // BrP_5.56 //
manvantareṣu saṃhārāḥ $ saṃhārānteṣu saṃbhavāḥ &
na śakyate 'ntas teṣāṃ vai % vaktuṃ varṣaśatair api // BrP_5.57 //
visargasya prajānāṃ vai $ saṃhārasya ca bho dvijāḥ &
manvantareṣu saṃhārāḥ % śrūyante dvijasattamāḥ // BrP_5.58 //
saśeṣās tatra tiṣṭhanti $ devāḥ saptarṣibhiḥ saha &
tapasā brahmacaryeṇa % śrutena ca samanvitāḥ // BrP_5.59 //
pūrṇe yugasahasre tu $ kalpo niḥśeṣa ucyate &
tatra bhūtāni sarvāṇi % dagdhāny ādityaraśmibhiḥ // BrP_5.60 //
brahmāṇam agrataḥ kṛtvā $ sahādityagaṇair dvijāḥ &
praviśanti suraśreṣṭhaṃ % harinārāyaṇaṃ prabhum // BrP_5.61 //
sraṣṭāraṃ sarvabhūtānāṃ $ kalpānteṣu punaḥ punaḥ &
avyaktaḥ śāśvato devas % tasya sarvam idaṃ jagat // BrP_5.62 //
atra vaḥ kīrtayiṣyāmi $ manor vaivasvatasya vai &
visargaṃ muniśārdūlāḥ % sāṃpratasya mahādyuteḥ // BrP_5.63 //
atra vaṃśaprasaṅgena $ kathyamānaṃ purātanam &
yatrotpanno mahātmā sa % harir vṛṣṇikule prabhuḥ // BrP_5.64 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
vivasvān kaśyapāj jajñe $ dākṣāyaṇyāṃ dvijottamāḥ &
tasya bhāryābhavat saṃjñā % tvāṣṭrī devī vivasvataḥ // BrP_6.1 //
sureśvarīti vikhyātā $ triṣu lokeṣu bhāvinī &
sā vai bhāryā bhagavato % mārtaṇḍasya mahātmanaḥ // BrP_6.2 //
bhartṛrūpeṇa nātuṣyad $ rūpayauvanaśālinī &
saṃjñā nāma sutapasā % sudīptena samanvitā // BrP_6.3 //
ādityasya hi tad rūpaṃ $ maṇḍalasya sutejasā &
gātreṣu paridagdhaṃ vai % nātikāntam ivābhavat // BrP_6.4 //
na khalv ayaṃ mṛto 'ṇḍasya $ iti snehād abhāṣata &
ajānan kāśyapas tasmān % mārtaṇḍa iti cocyate // BrP_6.5 //
tejas tv abhyadhikaṃ tasya $ nityam eva vivasvataḥ &
yenātitāpayām āsa % trīṃl lokān kaśyapātmajaḥ // BrP_6.6 //
trīṇy apatyāni bho viprāḥ $ saṃjñāyāṃ tapatāṃ varaḥ &
ādityo janayām āsa % kanyāṃ dvau ca prajāpatī // BrP_6.7 //
manur vaivasvataḥ pūrvaṃ $ śrāddhadevaḥ prajāpatiḥ &
yamaś ca yamunā caiva % yamajau saṃbabhūvatuḥ // BrP_6.8 //
śyāmavarṇaṃ tu tad rūpaṃ $ saṃjñā dṛṣṭvā vivasvataḥ &
asahantī tu svāṃ chāyāṃ % savarṇāṃ nirmame tataḥ // BrP_6.9 //
māyāmayī tu sā saṃjñā $ tasyāṃ chāyāsamutthitām &
prāñjaliḥ praṇatā bhūtvā % chāyā saṃjñāṃ dvijottamāḥ // BrP_6.10 //
uvāca kiṃ mayā kāryaṃ $ kathayasva śucismite &
sthitāsmi tava nirdeśe % śādhi māṃ varavarṇini // BrP_6.11 //
{saṃjñovāca: }
ahaṃ yāsyāmi bhadraṃ te $ svam eva bhavanaṃ pituḥ &
tvayaiva bhavane mahyaṃ % vastavyaṃ nirviśaṅkayā // BrP_6.12 //
imau ca bālakau mahyaṃ $ kanyā ceyaṃ sumadhyamā &
saṃbhāvyās te na cākhyeyam % idaṃ bhagavate kvacit // BrP_6.13 //
{savarṇovāca: }
ā kacagrahaṇād devi $ ā śāpān naiva karhicit &
ākhyāsyāmi namas tubhyaṃ % gaccha devi yathāsukham // BrP_6.14 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
samādiśya savarṇāṃ tu $ tathety uktā tayā ca sā &
tvaṣṭuḥ samīpam agamad % vrīḍiteva tapasvinī // BrP_6.15 //
pituḥ samīpagā sā tu $ pitrā nirbhartsitā śubhā &
bhartuḥ samīpaṃ gaccheti % niyuktā ca punaḥ punaḥ // BrP_6.16 //
āgacchad vaḍavā bhūtvā $ ācchādya rūpam aninditā &
kurūn athottarān gatvā % tṛṇāny atha cacāra ha // BrP_6.17 //
dvitīyāyāṃ tu saṃjñāyāṃ $ saṃjñeyam iti cintayan &
ādityo janayām āsa % putram ātmasamaṃ tadā // BrP_6.18 //
pūrvajasya manor viprāḥ $ sadṛśo 'yam iti prabhuḥ &
manur evābhavan nāmnā % sāvarṇa iti cocyate // BrP_6.19 //
dvitīyo yaḥ sutas tasyāḥ $ sa vijñeyaḥ śanaiścaraḥ &
saṃjñā tu pārthivī viprāḥ % svasya putrasya vai tadā // BrP_6.20 //
cakārābhyadhikaṃ snehaṃ $ na tathā pūrvajeṣu vai &
manus tasyāḥ kṣamat tat tu % yamas tasyā na cakṣame // BrP_6.21 //
sa vai roṣāc ca bālyāc ca $ bhāvino 'rthasya vānagha &
padā saṃtarjayām āsa % saṃjñāṃ vaivasvato yamaḥ // BrP_6.22 //
taṃ śaśāpa tataḥ krodhāt $ sāvarṇajananī tadā &
caraṇaḥ patatām eṣa % taveti bhṛśaduḥkhitā // BrP_6.23 //
yamas tu tat pituḥ sarvaṃ $ prāñjaliḥ pratyavedayat &
bhṛśaṃ śāpabhayodvignaḥ % saṃjñāvākyair viśaṅkitaḥ // BrP_6.24 //
śāpo 'yaṃ vinivarteta $ provāca pitaraṃ dvijāḥ &
mātrā snehena sarveṣu % vartitavyaṃ suteṣu vai // BrP_6.25 //
seyam asmān apāsyeha $ vivasvan saṃbubhūṣati &
tasyāṃ mayodyataḥ pādo % na tu dehe nipātitaḥ // BrP_6.26 //
bālyād vā yadi vā laulyān $ mohāt tat kṣantum arhasi &
śapto 'ham asmi lokeśa % jananyā tapatāṃ vara \
tava prasādāc caraṇo # na paten mama gopate // BrP_6.27 //
{vivasvān uvāca: }
asaṃśayaṃ putra mahad $ bhaviṣyaty atra kāraṇam &
yena tvām āviśat krodho % dharmajñaṃ satyavādinam // BrP_6.28 //
na śakyam etan mithyā tu $ kartuṃ mātṛvacas tava &
kṛmayo māṃsam ādāya % yāsyanty avanim eva ca // BrP_6.29 //
kṛtam evaṃ vacas tathyaṃ $ mātus tava bhaviṣyati &
śāpasya parihāreṇa % tvaṃ ca trāto bhaviṣyasi // BrP_6.30 //
ādityaś cābravīt saṃjñāṃ $ kimarthaṃ tanayeṣu vai &
tulyeṣv abhyadhikaḥ sneha % ekasmin kriyate tvayā // BrP_6.31 //
sā tat pariharantī tu $ nācacakṣe vivasvate &
sa cātmānaṃ samādhāya % yogāt tathyam apaśyata // BrP_6.32 //
tāṃ śaptukāmo bhagavān $ nāśapan munisattamāḥ &
mūrdhajeṣu nijagrāha % sa tu tāṃ munisattamāḥ // BrP_6.33 //
tataḥ sarvaṃ yathāvṛttam $ ācacakṣe vivasvate &
vivasvān atha tac chrutvā % kruddhas tvaṣṭāram abhyagāt // BrP_6.34 //
dṛṣṭvā tu taṃ yathānyāyam $ arcayitvā vibhāvasum &
nirdagdhukāmaṃ roṣeṇa % sāntvayām āsa vai tadā // BrP_6.35 //
{tvaṣṭovāca: }
tavātitejasāviṣṭam $ idaṃ rūpaṃ na śobhate &
asahantī ca saṃjñā sā % vane carati śāḍvale // BrP_6.36 //
draṣṭā hi tāṃ bhavān adya $ svāṃ bhāryāṃ śubhacāriṇīm &
ślāghyāṃ yogabalopetāṃ % yogam āsthāya gopate // BrP_6.37 //
anukūlaṃ tu te deva $ yadi syān mama saṃmatam &
rūpaṃ nirvartayāmy adya % tava kāntam ariṃdama // BrP_6.38 //
tato 'bhyupagamāt tvaṣṭā $ mārtaṇḍasya vivasvataḥ &
bhramim āropya tat tejaḥ % śātayām āsa bho dvijāḥ // BrP_6.39 //
tato nirbhāsitaṃ rūpaṃ $ tejasā saṃhatena vai &
kāntāt kāntataraṃ draṣṭum % adhikaṃ śuśubhe tadā // BrP_6.40 //
dadarśa yogam āsthāya $ svāṃ bhāryāṃ vaḍavāṃ tataḥ &
adhṛṣyāṃ sarvabhūtānāṃ % tejasā niyamena ca // BrP_6.41 //
vaḍavāvapuṣā viprāś $ carantīm akutobhayām &
so 'śvarūpeṇa bhagavāṃs % tāṃ mukhe samabhāvayat // BrP_6.42 //
maithunāya viceṣṭantīṃ $ parapuṃso 'vaśaṅkayā &
sā tan niravamac chukraṃ % nāsikābhyāṃ vivasvataḥ // BrP_6.43 //
devau tasyām ajāyetām $ aśvinau bhiṣajāṃ varau &
nāsatyaś caiva dasraś ca % smṛtau dvāv aśvināv iti // BrP_6.44 //
mārtaṇḍasyātmajāv etāv $ aṣṭamasya prajāpateḥ &
tāṃ tu rūpeṇa kāntena % darśayām āsa bhāskaraḥ // BrP_6.45 //
sā tu dṛṣṭvaiva bhartāraṃ $ tutoṣa munisattamāḥ &
yamas tu karmaṇā tena % bhṛśaṃ pīḍitamānasaḥ // BrP_6.46 //
dharmeṇa rañjayām āsa $ dharmarāja imāḥ prajāḥ &
sa lebhe karmaṇā tena % śubhena paramadyutiḥ // BrP_6.47 //
pitṝṇām ādhipatyaṃ ca $ lokapālatvam eva ca &
manuḥ prajāpatis tv āsīt % sāvarṇiḥ sa tapodhanāḥ // BrP_6.48 //
bhāvyaḥ samāgate tasmin $ manuḥ sāvarṇike 'ntare &
merupṛṣṭhe tapo nityam % adyāpi sa caraty uta // BrP_6.49 //
bhrātā śanaiścaras tasya $ grahatvaṃ sa tu labdhavān &
tvaṣṭā tu tejasā tena % viṣṇoś cakram akalpayat // BrP_6.50 //
tad apratihataṃ yuddhe $ dānavāntacikīrṣayā &
yavīyasī tu sāpy āsīd % yamī kanyā yaśasvinī // BrP_6.51 //
abhavac ca saricchreṣṭhā $ yamunā lokapāvanī &
manur ity ucyate loke % sāvarṇa iti cocyate // BrP_6.52 //
dvitīyo yaḥ sutas tasya $ manor bhrātā śanaiścaraḥ &
grahatvaṃ sa ca lebhe vai % sarvalokābhipūjitaḥ // BrP_6.53 //
ya idaṃ janma devānāṃ $ śṛṇuyān narasattamaḥ &
āpadaṃ prāpya mucyeta % prāpnuyāc ca mahad yaśaḥ // BrP_6.54 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
manor vaivasvatasyāsan $ putrā vai nava tatsamāḥ &
ikṣvākuś caiva nābhāgo % dhṛṣṭaḥ śaryātir eva ca // BrP_7.1 //
nariṣyantaś ca ṣaṣṭho vai $ prāṃśū riṣṭaś ca saptamaḥ &
karūṣaś ca pṛṣadhraś ca % navaite munisattamāḥ // BrP_7.2 //
akarot putrakāmas tu $ manur iṣṭiṃ prajāpatiḥ &
mitrāvaruṇayor viprāḥ % pūrvam eva mahāmatiḥ // BrP_7.3 //
anutpanneṣu bahuṣu $ putreṣv eteṣu bho dvijāḥ &
tasyāṃ ca vartamānāyām % iṣṭyāṃ ca dvijasattamāḥ // BrP_7.4 //
mitrāvaruṇayor aṃśe $ manur āhutim āvahat &
tatra divyāmbaradharā % divyābharaṇabhūṣitā // BrP_7.5 //
divyasaṃhananā caiva $ ilā jajña iti śrutiḥ &
tām ilety eva hovāca % manur daṇḍadharas tadā // BrP_7.6 //
anugacchasva māṃ bhadre $ tam ilā pratyuvāca ha &
dharmayuktam idaṃ vākyaṃ % putrakāmaṃ prajāpatim // BrP_7.7 //
{ilovāca: }
mitrāvaruṇayor aṃśe $ jātāsmi vadatāṃ vara &
tayoḥ sakāśaṃ yāsyāmi % na māṃ dharmahatāṃ kuru // BrP_7.8 //
saivam uktvā manuṃ devaṃ $ mitrāvaruṇayor ilā &
gatvāntikaṃ varārohā % prāñjalir vākyam abravīt // BrP_7.9 //
{ilovāca: }
aṃśe 'smi yuvayor jātā $ devau kiṃ karavāṇi vām &
manunā cāham uktā vāai % anugacchasva mām iti // BrP_7.10 //
tau tathāvādinīṃ sādhvīm $ ilāṃ dharmaparāyaṇām &
mitraś ca varuṇaś cobhāv % ūcatus tāṃ dvijottamāḥ // BrP_7.11 //
{mitrāvaruṇāv ūcatuḥ: }
anena tava dharmeṇa $ praśrayeṇa damena ca &
satyena caiva suśroṇi % prītau svo varavarṇini // BrP_7.12 //
āvayos tvaṃ mahābhāge $ khyātiṃ kanyeti yāsyasi //* BrP_7.13 //
manor vaṃśakaraḥ putras $ tvam eva ca bhaviṣyasi &
sudyumna iti vikhyātas % triṣu lokeṣu śobhane // BrP_7.14 //
jagatpriyo dharmaśīlo $ manor vaṃśavivardhanaḥ &
nivṛttā sā tu tac chrutvā % gacchantī pitur antikāt // BrP_7.15 //
budhenāntaram āsādya $ maithunāyopamantritā &
somaputrād budhād viprās % tasyāṃ jajñe purūravāḥ // BrP_7.16 //
janayitvā tataḥ sā tam $ ilā sudyumnatāṃ gatā &
sudyumnasya tu dāyādās % trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_7.17 //
utkalaś ca gayaś caiva $ vinatāśvaś ca bho dvijāḥ &
utkalasyotkalā viprā % vinatāśvasya paścimāḥ // BrP_7.18 //
dik pūrvā muniśārdūlā $ gayasya tu gayā smṛtā &
praviṣṭe tu manau viprā % divākaram ariṃdamam // BrP_7.19 //
daśadhā tat punaḥ kṣatram $ akarot pṛthivīm imām &
ikṣvākur jyeṣṭhadāyādo % madhyadeśam avāptavān // BrP_7.20 //
kanyābhāvāt tu sudyumno $ naitad rājyam avāptavān &
vasiṣṭhavacanāt tv āsīt % pratiṣṭhāne mahātmanaḥ // BrP_7.21 //
pratiṣṭhā dharmarājasya $ sudyumnasya dvijottamāḥ &
tat purūravase prādād % rājyaṃ prāpya mahāyaśāḥ // BrP_7.22 //
mānaveyo muniśreṣṭhāḥ $ strīpuṃsor lakṣaṇair yutaḥ &
dhṛtavāṃs tām ilety evaṃ % sudyumneti ca viśrutaḥ // BrP_7.23 //
nāriṣyantāḥ śakāḥ putrā $ nābhāgasya tu bho dvijāḥ &
ambarīṣo 'bhavat putraḥ % pārthivarṣabhasattamaḥ // BrP_7.24 //
dhṛṣṭasya dhārṣṭakaṃ kṣatraṃ $ raṇadṛptaṃ babhūva ha &
karūṣasya ca kārūṣāḥ % kṣatriyā yuddhadurmadāḥ // BrP_7.25 //
nābhāgadhṛṣṭaputrāś ca $ kṣatriyā vaiśyatāṃ gatāḥ &
prāṃśor eko 'bhavat putraḥ % prajāpatir iti smṛtaḥ // BrP_7.26 //
nariṣyantasya dāyādo $ rājā daṇḍadharo yamaḥ &
śaryāter mithunaṃ tv āsīd % ānarto nāma viśrutaḥ // BrP_7.27 //
putraḥ kanyā sukanyā ca $ yā patnī cyavanasya ha &
ānartasya tu dāyādo % raivo nāma mahādyutiḥ // BrP_7.28 //
ānartaviṣayaś caiva $ purī cāsya kuśasthalī &
raivasya raivataḥ putraḥ % kakudmī nāma dhārmikaḥ // BrP_7.29 //
jyeṣṭhaḥ putraḥ sa tasyāsīd $ rājyaṃ prāpya kuśasthalīm &
sa kanyāsahitaḥ śrutvā % gāndharvaṃ brahmaṇo 'ntike // BrP_7.30 //
muhūrtabhūtaṃ devasya $ tasthau bahuyugaṃ dvijāḥ &
ājagāma sa caivātha % svāṃ purīṃ yādavair vṛtām // BrP_7.31 //
kṛtāṃ dvāravatīṃ nāma $ bahudvārāṃ manoramām &
bhojavṛṣṇyandhakair guptāṃ % vasudevapurogamaiḥ // BrP_7.32 //
tatraiva raivato jñātvā $ yathātattvaṃ dvijottamāḥ &
kanyāṃ tāṃ baladevāya % subhadrāṃ nāma revatīm // BrP_7.33 //
dattvā jagāma śikharaṃ $ meros tapasi saṃsthitaḥ &
reme rāmo 'pi dharmātmā % revatyā sahitaḥ sukhī // BrP_7.34 //
{munaya ūcuḥ: }
kathaṃ bahuyuge kāle $ samatīte mahāmate &
na jarā revatīṃ prāptā % raivataṃ ca kakudminam // BrP_7.35 //
meruṃ gatasya vā tasya $ śaryāteḥ saṃtatiḥ katham &
sthitā pṛthivyām adyāpi % śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_7.36 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
na jarā kṣutpipāsā vā $ na mṛtyur munisattamāḥ &
ṛtucakraṃ prabhavati % brahmaloke sadānaghāḥ \
kakudminaḥ svarlokaṃ tu # raivatasya gatasya ha // BrP_7.37 //
hṛtā puṇyajanair viprā $ rākṣasaiḥ sā kuśasthalī &
tasya bhrātṛśataṃ tv āsīd % dhārmikasya mahātmanaḥ // BrP_7.38 //
tad vadhyamānaṃ rakṣobhir $ diśaḥ prākrāmad acyutāḥ &
vidrutasya ca viprendrās % tasya bhrātṛśatasya vai // BrP_7.39 //
anvavāyas tu sumahāṃs $ tatra tatra dvijottamāḥ &
teṣāṃ hy ete muniśreṣṭhāḥ % śaryātā iti viśrutāḥ // BrP_7.40 //
kṣatriyā guṇasaṃpannā $ dikṣu sarvāsu viśrutāḥ &
śarvaśaḥ sarvagahanaṃ % praviṣṭās te mahaujasaḥ // BrP_7.41 //
nābhāgariṣṭaputrau dvau $ vaiśyau brāhmaṇatāṃ gatau &
karūṣasya tu kārūṣāḥ % kṣatriyā yuddhadurmadāḥ // BrP_7.42 //
pṛṣadhro hiṃsayitvā tu $ guror gāṃ dvijasattamāḥ &
śāpāc chūdratvam āpanno % navaite parikīrtitāḥ // BrP_7.43 //
vaivasvatasya tanayā $ muner vai munisattamāḥ &
kṣuvatas tu manor viprā % ikṣvākur abhavat sutaḥ // BrP_7.44 //
tasya putraśataṃ tv āsīd $ ikṣvākor bhūridakṣiṇam &
teṣāṃ vikukṣir jyeṣṭhas tu % vikukṣitvād ayodhatām // BrP_7.45 //
prāptaḥ paramadharmajña $ so 'yodhyādhipatiḥ prabhuḥ &
śakunipramukhās tasya % putrāḥ pañcaśataṃ smṛtāḥ // BrP_7.46 //
uttarāpathadeśasya $ rakṣitāro mahābalāḥ &
catvāriṃśad daśāṣṭau ca % dakṣiṇasyāṃ tathā diśi // BrP_7.47 //
vaśātipramukhāś cānye $ rakṣitāro dvijottamāḥ &
ikṣvākus tu vikukṣiṃ vāai % aṣṭakāyām athādiśat // BrP_7.48 //
māṃsam ānaya śrāddhārthaṃ $ mṛgān hatvā mahābala &
śrāddhakarmaṇi coddiṣṭo % akṛte śrāddhakarmaṇi // BrP_7.49 //
bhakṣayitvā śaśaṃ viprāḥ $ śaśādo mṛgayāṃ gataḥ &
ikṣvākuṇā parityakto % vasiṣṭhavacanāt prabhuḥ // BrP_7.50 //
ikṣvākau saṃsthite viprāḥ $ śaśādas tu nṛpo 'bhavat &
śaśādasya tu dāyādaḥ % kakutstho nāma vīryavān // BrP_7.51 //
anenās tu kakutsthasya $ pṛthuś cānenasaḥ smṛtaḥ &
viṣṭarāśvaḥ pṛthoḥ putras % tasmād ārdras tv ajāyata // BrP_7.52 //
ārdras tu yuvanāśvas tu $ śrāvastas tatsuto dvijāḥ &
jajñe śrāvastako rājā % śrāvastī yena nirmitā // BrP_7.53 //
śrāvastasya tu dāyādo $ bṛhadaśvo mahīpatiḥ &
kuvalāśvaḥ sutas tasya % rājā paramadhārmikaḥ // BrP_7.54 //
yaḥ sa dhundhuvadhād rājā $ dhundhumāratvam āgataḥ //* BrP_7.55 //
{munaya ūcuḥ: }
dhundhor vadhaṃ mahāprājña $ śrotum icchāma tattvataḥ &
yadvadhāt kuvalāśvo 'sau % dhundhumāratvam āgataḥ // BrP_7.56 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
kuvalāśvasya putrāṇāṃ $ śatam uttamadhanvinām &
sarve vidyāsu niṣṇātā % balavanto durāsadāḥ // BrP_7.57 //
babhūvur dhārmikāḥ sarve $ yajvāno bhūridakṣiṇāḥ &
kuvalāśvaṃ pitā rājye % bṛhadaśvo nyayojayat // BrP_7.58 //
putrasaṃkrāmitaśrīs tu $ vanaṃ rājā viveśa ha &
tam uttaṅko 'tha viprarṣiḥ % prayāntaṃ pratyavārayat // BrP_7.59 //
{uttaṅka uvāca: }
bhavatā rakṣaṇaṃ kāryaṃ $ tac ca kartuṃ tvam arhasi &
nirudvignas tapaś cartuṃ % nahi śaknomi pārthiva // BrP_7.60 //
mamāśramasamīpe vai $ sameṣu marudhanvasu &
samudro vālukāpūrṇa % uddālaka iti smṛtaḥ // BrP_7.61 //
devatānām avadhyaś ca $ mahākāyo mahābalaḥ &
antarbhūmigatas tatra % vālukāntarhito mahān // BrP_7.62 //
rākṣasasya madhoḥ putro $ dhundhur nāma mahāsuraḥ &
śete lokavināśāya % tapa āsthāya dāruṇam // BrP_7.63 //
saṃvatsarasya paryante $ sa niśvāsaṃ vimuñcati &
yadā tadā mahī tatra % calati sma narādhipa // BrP_7.64 //
tasya niḥśvāsavātena $ raja uddhūyate mahat &
ādityapatham āvṛtya % saptāhaṃ bhūmikampanam // BrP_7.65 //
savisphuliṅgaṃ sāṅgāraṃ $ sadhūmam atidāruṇam &
tena tāta na śaknomi % tasmin sthātuṃ sva āśrame // BrP_7.66 //
taṃ māraya mahākāyaṃ $ lokānāṃ hitakāmyayā &
lokāḥ svasthā bhavanty adya % tasmin vinihate tvayā // BrP_7.67 //
tvaṃ hi tasya vadhāyaikaḥ $ samarthaḥ pṛthivīpate &
viṣṇunā ca varo datto % mahyaṃ pūrvayuge nṛpa // BrP_7.68 //
yas taṃ mahāsuraṃ raudraṃ $ haniṣyati mahābalam &
tasya tvaṃ varadānena % tejaś cākhyāpayiṣyasi // BrP_7.69 //
nahi dhundhur mahātejās $ tejasālpena śakyate &
nirdagdhuṃ pṛthivīpāla % ciraṃ yugaśatair api // BrP_7.70 //
vīryaṃ ca sumahat tasya $ devair api durāsadam &
sa evam ukto rājarṣir % uttaṅkena mahātmanā \
kuvalāśvaṃ sutaṃ prādāt # tasmai dhundhunibarhaṇe // BrP_7.71 //
{bṛhadaśva uvāca: }
bhagavan nyastaśastro 'ham $ ayaṃ tu tanayo mama &
bhaviṣyati dvijaśreṣṭha % dhundhumāro na saṃśayaḥ // BrP_7.72 //
sa taṃ vyādiśya tanayaṃ $ rājarṣir dhundhumāraṇe &
jagāma parvatāyaiva % nṛpatiḥ saṃśitavrataḥ // BrP_7.73 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
kuvalāśvas tu putrāṇāṃ $ śatena saha bho dvijāḥ &
prāyād uttaṅkasahito % dhundhos tasya nibarhaṇe // BrP_7.74 //
tam āviśat tadā viṣṇus $ tejasā bhagavān prabhuḥ &
uttaṅkasya niyogād vai % lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_7.75 //
tasmin prayāte durdharṣe $ divi śabdo mahān abhūt &
eṣa śrīmān avadhyo 'dya % dhundhumāro bhaviṣyati // BrP_7.76 //
divyair gandhaiś ca mālyaiś ca $ taṃ devāḥ samavākiran &
devadundubhayaś caiva % praṇedur dvijasattamāḥ // BrP_7.77 //
sa gatvā jayatāṃ śreṣṭhas $ tanayaiḥ saha vīryavān &
samudraṃ khānayām āsa % vālukāntaram avyayam // BrP_7.78 //
tasya putraiḥ khanadbhiś ca $ vālukāntarhitas tadā &
dhundhur āsādito viprā % diśam āvṛtya paścimām // BrP_7.79 //
mukhajenāgninā krodhāl $ lokān udvartayann iva &
vāri susrāva vegena % mahodadhir ivodaye // BrP_7.80 //
saumasya muniśārdūlā $ varormikalilo mahān &
tasya putraśataṃ dagdhaṃ % tribhir ūnaṃ tu rakṣasā // BrP_7.81 //
tataḥ sa rājā dyutimān $ rākṣasaṃ taṃ mahābalam &
āsasāda mahātejā % dhundhuṃ dhundhuvināśanaḥ // BrP_7.82 //
tasya vārimayaṃ vegam $ āpīya sa narādhipaḥ &
yogī yogena vahniṃ ca % śamayām āsa vāriṇā // BrP_7.83 //
nihatya taṃ mahākāyaṃ $ balenodakarākṣasam &
uttaṅkaṃ darśayām āsa % kṛtakarmā narādhipaḥ // BrP_7.84 //
uttaṅkas tu varaṃ prādāt $ tasmai rājñe mahātmane &
dadau tasyākṣayaṃ vittaṃ % śatrubhiś cāparājitam // BrP_7.85 //
dharme ratiṃ ca satataṃ $ svarge vāsaṃ tathākṣayam &
putrāṇāṃ cākṣayāṃl lokān % svarge ye rakṣasā hatāḥ // BrP_7.86 //
tasya putrās trayaḥ śiṣṭā $ dṛḍhāśvo jyeṣṭha ucyate &
candrāśvakapilāśvau tu % kanīyāṃsau kumārakau // BrP_7.87 //
dhaundhumārer dṛḍhāśvasya $ haryaśvaś cātmajaḥ smṛtaḥ &
haryaśvasya nikumbho 'bhūt % kṣatradharmarataḥ sadā // BrP_7.88 //
saṃhatāśvo nikumbhasya $ suto raṇaviśāradaḥ &
akṛśāśvakṛśāśvau tu % saṃhatāśvasutau dvijāḥ // BrP_7.89 //
tasya haimavatī kanyā $ satāṃ matā dṛṣadvatī &
vikhyātā triṣu lokeṣu % putraś cāsyāḥ prasenajit // BrP_7.90 //
lebhe prasenajid bhāryāṃ $ gaurīṃ nāma pativratām &
abhiśastā tu sā bhartrā % nadī vai bāhudābhavat // BrP_7.91 //
tasya putro mahān āsīd $ yuvanāśvo narādhipaḥ &
māndhātā yuvanāśvasya % trilokavijayī sutaḥ // BrP_7.92 //
tasya caitrarathī bhāryā $ śaśabindoḥ sutābhavat &
sādhvī bindumatī nāma % rūpeṇāsadṛśī bhuvi // BrP_7.93 //
pativratā ca jyeṣṭhā ca $ bhrātṝṇām ayutasya vai &
tasyām utpādayām āsa % māndhātā dvau sutau dvijāḥ // BrP_7.94 //
purukutsaṃ ca dharmajñaṃ $ mucukundaṃ ca pārthivam &
purukutsasutas tv āsīt % trasadasyur mahīpatiḥ // BrP_7.95 //
narmadāyām athotpannaḥ $ saṃbhūtas tasya cātmajaḥ &
saṃbhūtasya tu dāyādas % tridhanvā ripumardanaḥ // BrP_7.96 //
rājñas tridhanvanas tv āsīd $ vidvāṃs trayyāruṇaḥ prabhuḥ &
tasya satyavrato nāma % kumāro 'bhūn mahābalaḥ // BrP_7.97 //
parigrahaṇamantrāṇāṃ $ vighnaṃ cakre sudurmatiḥ &
yena bhāryā kṛtodvāhā % hṛtā caiva parasya ha // BrP_7.98 //
bālyāt kāmāc ca mohāc ca $ sāhasāc cāpalena ca &
jahāra kanyāṃ kāmārtaḥ % kasyacit puravāsinaḥ // BrP_7.99 //
adharmaśaṅkunā tena $ taṃ sa trayyāruṇo 'tyajat &
apadhvaṃseti bahuśo % vadan krodhasamanvitaḥ // BrP_7.100 //
so 'bravīt pitaraṃ tyaktaḥ $ kva gacchāmīti vai muhuḥ &
pitā ca tam athovāca % śvapākaiḥ saha vartaya // BrP_7.101 //
nāhaṃ putreṇa putrārthī $ tvayādya kulapāṃsana &
ity uktaḥ sa nirākrāman % nagarād vacanāt pituḥ // BrP_7.102 //
na ca taṃ vārayām āsa $ vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ &
sa tu satyavrato viprāḥ % śvapākāvasathāntike // BrP_7.103 //
pitrā tyakto 'vasad vīraḥ $ pitāpy asya vanaṃ yayau &
tatas tasmiṃs tu viṣaye % nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_7.104 //
samā dvādaśa bho viprās $ tenādharmeṇa vai tadā &
dārāṃs tu tasya viṣaye % viśvāmitro mahātapāḥ // BrP_7.105 //
saṃnyasya sāgarānte tu $ cakāra vipulaṃ tapaḥ &
tasya patnī gale baddhvā % madhyamaṃ putram aurasam // BrP_7.106 //
śeṣasya bharaṇārthāya $ vyakrīṇād gośatena vai &
taṃ ca baddhaṃ gale dṛṣṭvā % vikrayārthaṃ nṛpātmajaḥ // BrP_7.107 //
maharṣiputraṃ dharmātmā $ mokṣayām āsa bho dvijāḥ &
satyavrato mahābāhur % bharaṇaṃ tasya cākarot // BrP_7.108 //
viśvāmitrasya tuṣṭyartham $ anukampārtham eva ca &
so 'bhavad gālavo nāma % gale bandhān mahātapāḥ \
maharṣiḥ kauśiko dhīmāṃs # tena vīreṇa mokṣitaḥ // BrP_7.109 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
satyavratas tu bhaktyā ca $ kṛpayā ca pratijñayā &
viśvāmitrakalatraṃ tu % babhāra vinaye sthitaḥ // BrP_8.1 //
hatvā mṛgān varāhāṃś ca $ mahiṣāṃś ca vanecarān &
viśvāmitrāśramābhyāśe % māṃsaṃ vṛkṣe babandha ca // BrP_8.2 //
upāṃśuvratam āsthāya $ dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm &
pitur niyogād avasat % tasmin vanagate nṛpe // BrP_8.3 //
ayodhyāṃ caiva rājyaṃ ca $ tathaivāntaḥpuraṃ muniḥ &
yājyopādhyāyasaṃyogād % vasiṣṭhaḥ paryarakṣata // BrP_8.4 //
satyavratas tu bālyāc ca $ bhāvino 'rthasya vai balāt &
vasiṣṭhe 'bhyadhikaṃ manyuṃ % dhārayām āsa nityaśaḥ // BrP_8.5 //
pitrā hi taṃ tadā rāṣṭrāt $ tyajyamānaṃ priyaṃ sutam &
nivārayām āsa munir % bahunā kāraṇena na // BrP_8.6 //
pāṇigrahaṇamantrāṇāṃ $ niṣṭhā syāt saptame pade &
na ca satyavratas tasmād % dhatavān saptame pade // BrP_8.7 //
jānan dharmaṃ vasiṣṭhas tu $ na māṃ trātīti bho dvijāḥ &
satyavratas tadā roṣaṃ % vasiṣṭhe manasākarot // BrP_8.8 //
guṇabuddhyā tu bhagavān $ vasiṣṭhaḥ kṛtavāṃs tathā &
na ca satyavratas tasya % tam upāṃśum abudhyata // BrP_8.9 //
tasminn aparitoṣaś ca $ pitur āsīn mahātmanaḥ &
tena dvādaśa varṣāṇi % nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_8.10 //
tena tv idānīṃ vihitāṃ $ dīkṣāṃ tāṃ durvahāṃ bhuvi &
kulasya niṣkṛtir viprāḥ % kṛtā sā vai bhaved iti // BrP_8.11 //
na taṃ vasiṣṭho bhagavān $ pitrā tyaktaṃ nyavārayat &
abhiṣekṣyāmy ahaṃ putram % asyety evaṃmatir muniḥ // BrP_8.12 //
sa tu dvādaśa varṣāṇi $ tāṃ dīkṣām avahad balī &
avidyamāne māṃse tu % vasiṣṭhasya mahātmanaḥ // BrP_8.13 //
sarvakāmadughāṃ dogdhrīṃ $ sa dadarśa nṛpātmajaḥ &
tāṃ vai krodhāc ca mohāc ca % śramāc caiva kṣudhānvitaḥ // BrP_8.14 //
deśadharmagato rājā $ jaghāna munisattamāḥ &
tanmāṃsaṃ sa svayaṃ caiva % viśvāmitrasya cātmajān // BrP_8.15 //
bhojayām āsa tac chrutvā $ vasiṣṭho 'py asya cukrudhe //* BrP_8.16 //
{vasiṣṭha uvāca: }
pātayeyam ahaṃ krūra $ tava śaṅkum asaṃśayam &
yadi te dvāv imau śaṅkū % na syātāṃ vai kṛtau punaḥ // BrP_8.17 //
pituś cāparitoṣeṇa $ gurudogdhrīvadhena ca &
aprokṣitopayogāc ca % trividhas te vyatikramaḥ // BrP_8.18 //
evaṃ trīṇy asya śaṅkūni $ tāni dṛṣṭvā mahātapāḥ &
triśaṅkur iti hovāca % triśaṅkus tena sa smṛtaḥ // BrP_8.19 //
viśvāmitrasya dārāṇām $ anena bharaṇaṃ kṛtam &
tena tasmai varaṃ prādān % muniḥ prītas triśaṅkave // BrP_8.20 //
chandyamāno vareṇātha $ varaṃ vavre nṛpātmajaḥ &
saśarīro vraje svargam % ity evaṃ yācito varaḥ // BrP_8.21 //
anāvṛṣṭibhaye tasmin $ gate dvādaśavārṣike &
pitrye rājye 'bhiṣicyātha % yājayām āsa pārthivam // BrP_8.22 //
miṣatāṃ devatānāṃ ca $ vasiṣṭhasya ca kauśikaḥ &
divam āropayām āsa % saśarīraṃ mahātapāḥ // BrP_8.23 //
tasya satyarathā nāma $ patnī kaikeyavaṃśajā &
kumāraṃ janayām āsa % hariścandram akalmaṣam // BrP_8.24 //
sa vai rājā hariścandras $ traiśaṅkava iti smṛtaḥ &
āhartā rājasūyasya % samrāḍ iti ha viśrutaḥ // BrP_8.25 //
hariścandrasya putro 'bhūd $ rohito nāma pārthivaḥ &
harito rohitasyātha % cañcur hārita ucyate // BrP_8.26 //
vijayaś ca muniśreṣṭhāś $ cañcuputro babhūva ha &
jetā sa sarvapṛthivīṃ % vijayas tena sa smṛtaḥ // BrP_8.27 //
rurukas tanayas tasya $ rājā dharmārthakovidaḥ &
rurukasya vṛkaḥ putro % vṛkād bāhus tu jajñivān // BrP_8.28 //
haihayās tālajaṅghāś ca $ nirasyanti sma taṃ nṛpam &
tatpatnī garbham ādāya % aurvasyāśramam āviśat // BrP_8.29 //
nāsatyo dhārmikaś caiva $ sa ha dharmayuge 'bhavat &
sagaras tu suto bāhor % yajñe saha gareṇa vai // BrP_8.30 //
aurvasyāśramam āsādya $ bhārgaveṇābhirakṣitaḥ &
āgneyam astraṃ labdhvā ca % bhārgavāt sagaro nṛpaḥ // BrP_8.31 //
jigāya pṛthivīṃ hatvā $ tālajaṅghān sahaihayān &
śakānāṃ pahnavānāṃ ca % dharmaṃ nirasad acyutaḥ \
kṣatriyāṇāṃ muniśreṣṭhāḥ # pāradānāṃ ca dharmavit // BrP_8.32 //
{munaya ūcuḥ: }
kathaṃ sa sagaro jāto $ gareṇaiva sahācyutaḥ &
kimarthaṃ ca śakādīnāṃ % kṣatriyāṇāṃ mahaujasām // BrP_8.33 //
dharmān kulocitān rājā $ kruddho nirasad acyutaḥ &
etan naḥ sarvam ācakṣva % vistareṇa mahāmate // BrP_8.34 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
bāhor vyasaninaḥ pūrvaṃ $ hṛtaṃ rājyam abhūt kila &
haihayais tālajaṅghaiś ca % śakaiḥ sārdhaṃ dvijottamāḥ // BrP_8.35 //
yavanāḥ pāradāś caiva $ kāmbojāḥ pahnavās tathā &
ete hy api gaṇāḥ pañca % haihayārthe parākraman // BrP_8.36 //
hṛtarājyas tadā rājā $ sa vai bāhur vanaṃ yayau &
patnyā cānugato duḥkhī % tatra prāṇān avāsṛjat // BrP_8.37 //
patnī tu yādavī tasya $ sagarbhā pṛṣṭhato 'nvagāt &
sapatnyā ca garas tasyai % dattaḥ pūrvaṃ kilānaghāḥ // BrP_8.38 //
sā tu bhartuś citāṃ kṛtvā $ vane tām abhyarohata &
aurvas tāṃ bhārgavo viprāḥ % kāruṇyāt samavārayat // BrP_8.39 //
tasyāśrame ca garbhaḥ sa $ gareṇaiva sahācyutaḥ &
vyajāyata mahābāhuḥ % sagaro nāma pārthivaḥ // BrP_8.40 //
aurvas tu jātakarmādīṃs $ tasya kṛtvā mahātmanaḥ &
adhyāpya vedaśāstrāṇi % tato 'straṃ pratyapādayat // BrP_8.41 //
āgneyaṃ tu mahābhāgā $ amarair api duḥsaham &
sa tenāstrabalenājau % balena ca samanvitaḥ // BrP_8.42 //
haihayān vijaghānāśu $ kruddho rudraḥ paśūn iva &
ājahāra ca lokeṣu % kīrtiṃ kīrtimatāṃ varaḥ // BrP_8.43 //
tataḥ śakāṃś ca yavanān $ kāmbojān pāradāṃs tathā &
pahnavāṃś caiva niḥśeṣān % kartuṃ vyavasito nṛpaḥ // BrP_8.44 //
te vadhyamānā vīreṇa $ sagareṇa mahātmanā &
vasiṣṭhaṃ śaraṇaṃ gatvā % praṇipetur manīṣiṇam // BrP_8.45 //
vasiṣṭhas tv atha tān dṛṣṭvā $ samayena mahādyutiḥ &
sagaraṃ vārayām āsa % teṣāṃ dattvābhayaṃ tadā // BrP_8.46 //
sagaraḥ svāṃ pratijñāṃ tu $ guror vākyaṃ niśamya ca &
dharmaṃ jaghāna teṣāṃ vai % veṣān anyāṃś cakāra ha // BrP_8.47 //
ardhaṃ śakānāṃ śiraso $ muṇḍayitvā vyasarjayat &
yavanānāṃ śiraḥ sarvaṃ % kāmbojānāṃ tathaiva ca // BrP_8.48 //
pāradā muktakeśāś ca $ pahnavāñ śmaśrudhāriṇaḥ &
niḥsvādhyāyavaṣaṭkārāḥ % kṛtās tena mahātmanā // BrP_8.49 //
śakā yavanakāmbojāḥ $ pāradāś ca dvijottamāḥ &
koṇisarpā māhiṣakā % darvāś colāḥ sakeralāḥ // BrP_8.50 //
sarve te kṣatriyā viprā $ dharmas teṣāṃ nirākṛtaḥ &
vasiṣṭhavacanād rājñā % sagareṇa mahātmanā // BrP_8.51 //
sa dharmavijayī rājā $ vijityemāṃ vasuṃdharām &
aśvaṃ pracārayām āsa % vājimedhāya dīkṣitaḥ // BrP_8.52 //
tasya cārayataḥ so 'śvaḥ $ samudre pūrvadakṣiṇe &
velāsamīpe 'pahṛto % bhūmiṃ caiva praveśitaḥ // BrP_8.53 //
sa taṃ deśaṃ tadā putraiḥ $ khānayām āsa pārthivaḥ &
āsedus te tadā tatra % khanyamāne mahārṇave // BrP_8.54 //
tam ādipuruṣaṃ devaṃ $ hariṃ kṛṣṇaṃ prajāpatim &
viṣṇuṃ kapilarūpeṇa % svapantaṃ puruṣaṃ tadā // BrP_8.55 //
tasya cakṣuḥsamutthena $ tejasā pratibudhyataḥ &
dagdhāḥ sarve muniśreṣṭhāś % catvāras tv avaśeṣitāḥ // BrP_8.56 //
barhiketuḥ suketuś ca $ tathā dharmaratho nṛpaḥ &
śūraḥ pañcanadaś caiva % tasya vaṃśakarā nṛpāḥ // BrP_8.57 //
prādāc ca tasmai bhagavān $ harir nārāyaṇo varam &
akṣayaṃ vaṃśam ikṣvākoḥ % kīrtiṃ cāpy anivartinīm // BrP_8.58 //
putraṃ samudraṃ ca vibhuḥ $ svarge vāsaṃ tathākṣayam &
samudraś cārgham ādāya % vavande taṃ mahīpatim // BrP_8.59 //
sāgaratvaṃ ca lebhe sa $ karmaṇā tena tasya ha &
taṃ cāśvamedhikaṃ so 'śvaṃ % samudrād upalabdhavān // BrP_8.60 //
ājahārāśvamedhānāṃ $ śataṃ sa sumahātapāḥ &
putrāṇāṃ ca sahasrāṇi % ṣaṣṭis tasyeti naḥ śrutam // BrP_8.61 //
{munaya ūcuḥ: }
sagarasyātmajā vīrāḥ $ kathaṃ jātā mahābalāḥ &
vikrāntāḥ ṣaṣṭisāhasrā % vidhinā kena sattama // BrP_8.62 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
dve bhārye sagarasyāstāṃ $ tapasā dagdhakilbiṣe &
jyeṣṭhā vidarbhaduhitā % keśinī nāma nāmataḥ // BrP_8.63 //
kanīyasī tu mahatī $ patnī paramadharmiṇī &
ariṣṭanemiduhitā % rūpeṇāpratimā bhuvi // BrP_8.64 //
aurvas tābhyāṃ varaṃ prādāt $ tad budhyadhvaṃ dvijottamāḥ &
ṣaṣṭiṃ putrasahasrāṇi % gṛhṇātv ekā nitambinī // BrP_8.65 //
ekaṃ vaṃśadharaṃ tv ekā $ yatheṣṭaṃ varayatv iti &
tatraikā jagṛhe putrān % ṣaṣṭisāhasrasaṃmitān // BrP_8.66 //
ekaṃ vaṃśadharaṃ tv ekā $ tathety āha tato muniḥ &
rājā pañcajano nāma % babhūva sa mahādyutiḥ // BrP_8.67 //
itarā suṣuve tumbīṃ $ bījapūrṇām iti śrutiḥ &
tatra ṣaṣṭisahasrāṇi % garbhās te tilasaṃmitāḥ // BrP_8.68 //
saṃbabhūvur yathākālaṃ $ vavṛdhuś ca yathāsukham &
ghṛtapūrṇeṣu kumbheṣu % tān garbhān nidadhe tataḥ // BrP_8.69 //
dhātrīś caikaikaśaḥ prādāt $ tāvatīḥ poṣaṇe nṛpaḥ &
tato daśasu māseṣu % samuttasthur yathākramam // BrP_8.70 //
kumārās te yathākālaṃ $ sagaraprītivardhanāḥ &
ṣaṣṭiputrasahasrāṇi % tasyaivam abhavan dvijāḥ // BrP_8.71 //
garbhād alābūmadhyād vai $ jātāni pṛthivīpateḥ &
teṣāṃ nārāyaṇaṃ tejaḥ % praviṣṭānāṃ mahātmanām // BrP_8.72 //
ekaḥ pañcajano nāma $ putro rājā babhūva ha &
śūraḥ pañcajanasyāsīd % aṃśumān nāma vīryavān // BrP_8.73 //
dilīpas tasya tanayaḥ $ khaṭvāṅga iti viśrutaḥ &
yena svargād ihāgatya % muhūrtaṃ prāpya jīvitam // BrP_8.74 //
trayo 'bhisaṃdhitā lokā $ buddhyā satyena cānaghāḥ &
dilīpasya tu dāyādo % mahārājo bhagīrathaḥ // BrP_8.75 //
yaḥ sa gaṅgāṃ saricchreṣṭhām $ avātārayata prabhuḥ &
samudram ānayac caināṃ % duhitṛtve 'py akalpayat // BrP_8.76 //
tasmād bhāgīrathī gaṅgā $ kathyate vaṃśacintakaiḥ &
bhagīrathasuto rājā % śruta ity abhiviśrutaḥ // BrP_8.77 //
nābhāgas tu śrutasyāsīt $ putraḥ paramadhārmikaḥ &
ambarīṣas tu nābhāgiḥ % sindhudvīpapitābhavat // BrP_8.78 //
ayutājit tu dāyādaḥ $ sindhudvīpasya vīryavān &
ayutājitsutas tv āsīd % ṛtuparṇo mahāyaśāḥ // BrP_8.79 //
divyākṣahṛdayajño vai $ rājā nalasakho balī &
ṛtuparṇasutas tv āsīd % ārtaparṇir mahāyaśāḥ // BrP_8.80 //
sudāsas tasya tanayo $ rājā indrasakho 'bhavat &
sudāsasya sutaḥ proktaḥ % saudāso nāma pārthivaḥ // BrP_8.81 //
khyātaḥ kalmāṣapādo vai $ rājā mitrasaho 'bhavat &
kalmāṣapādasya sutaḥ % sarvakarmeti viśrutaḥ // BrP_8.82 //
anaraṇyas tu putro 'bhūd $ viśrutaḥ sarvakarmaṇaḥ &
anaraṇyasuto nighno % nighnato dvau babhūvatuḥ // BrP_8.83 //
anamitro raghuś caiva $ pārthivarṣabhasattamau &
anamitrasuto rājā % vidvān duliduho 'bhavat // BrP_8.84 //
dilīpas tanayas tasya $ rāmasya prapitāmahaḥ &
dīrghabāhur dilīpasya % raghur nāmnā suto 'bhavat // BrP_8.85 //
ayodhyāyāṃ mahārājo $ yaḥ purāsīn mahābalaḥ &
ajas tu rāghavo jajñe % tathā daśaratho 'py ajāt // BrP_8.86 //
rāmo daśarathāj jajñe $ dharmātmā sumahāyaśāḥ &
rāmasya tanayo jajñe % kuśa ity abhisaṃjñitaḥ // BrP_8.87 //
atithis tu kuśāj jajñe $ dharmātmā sumahāyaśāḥ &
atithes tv abhavat putro % niṣadho nāma vīryavān // BrP_8.88 //
niṣadhasya nalaḥ putro $ nabhaḥ putro nalasya ca &
nabhasya puṇḍarīkas tu % kṣemadhanvā tataḥ smṛtaḥ // BrP_8.89 //
kṣemadhanvasutas tv āsīd $ devānīkaḥ pratāpavān &
āsīd ahīnagur nāma % devānīkātmajaḥ prabhuḥ // BrP_8.90 //
ahīnagos tu dāyādaḥ $ sudhanvā nāma pārthivaḥ &
sudhanvanaḥ sutaś cāpi % tato jajñe śalo nṛpaḥ // BrP_8.91 //
ukyo nāma sa dharmātmā $ śalaputro babhūva ha &
vajranābhaḥ sutas tasya % nalas tasya mahātmanaḥ // BrP_8.92 //
nalau dvāv eva vikhyātau $ purāṇe munisattamāḥ &
vīrasenātmajaś caiva % yaś cekṣvākukulodvahaḥ // BrP_8.93 //
ikṣvākuvaṃśaprabhavāḥ $ prādhānyena prakīrtitāḥ &
ete vivasvato vaṃśe % rājāno bhūritejasaḥ // BrP_8.94 //
paṭhan samyag imāṃ sṛṣṭim $ ādityasya vivasvataḥ &
śrāddhadevasya devasya % prajānāṃ puṣṭidasya ca \
prajāvān eti sāyujyam # ādityasya vivasvataḥ // BrP_8.95 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
pitā somasya bho viprā $ jajñe 'trir bhagavān ṛṣiḥ &
brahmaṇo mānasāt pūrvaṃ % prajāsargaṃ vidhitsataḥ // BrP_9.1 //
anuttaraṃ nāma tapo $ yena taptaṃ hi tat purā &
trīṇi varṣasahasrāṇi % divyānīti hi naḥ śrutam // BrP_9.2 //
ūrdhvam ācakrame tasya $ retaḥ somatvam īyivat &
netrābhyāṃ vāri susrāva % daśadhā dyotayan diśaḥ // BrP_9.3 //
taṃ garbhaṃ vidhinādiṣṭā $ daśa devyo dadhus tataḥ &
sametya dhārayām āsur % na ca tāḥ samaśaknuvan // BrP_9.4 //
yadā na dhāraṇe śaktās $ tasya garbhasya tā diśaḥ &
tatas tābhiḥ sa tyaktas tu % nipapāta vasuṃdharām // BrP_9.5 //
patitaṃ somam ālokya $ brahmā lokapitāmahaḥ &
ratham āropayām āsa % lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_9.6 //
tasmin nipatite devāḥ $ putre 'treḥ paramātmani &
tuṣṭuvur brahmaṇaḥ putrās % tathānye munisattamāḥ // BrP_9.7 //
tasya saṃstūyamānasya $ tejaḥ somasya bhāsvataḥ &
āpyāyanāya lokānāṃ % bhāvayām āsa sarvataḥ // BrP_9.8 //
sa tena rathamukhyena $ sāgarāntāṃ vasuṃdharām &
triḥsaptakṛtvo 'tiyaśāś % cakārābhipradakṣiṇām // BrP_9.9 //
tasya yac caritaṃ tejaḥ $ pṛthivīm anvapadyata &
oṣadhyas tāḥ samudbhūtā % yābhiḥ saṃdhāryate jagat // BrP_9.10 //
sa labdhatejā bhagavān $ saṃstavaiś ca svakarmabhiḥ &
tapas tepe mahābhāgaḥ % padmānāṃ darśanāya saḥ // BrP_9.11 //
tatas tasmai dadau rājyaṃ $ brahmā brahmavidāṃ varaḥ &
bījauṣadhīnāṃ viprāṇām % apāṃ ca munisattamāḥ // BrP_9.12 //
sa tat prāpya mahārājyaṃ $ somaḥ saumyavatāṃ varaḥ &
samājahre rājasūyaṃ % sahasraśatadakṣiṇam // BrP_9.13 //
dakṣiṇām adadāt somas $ trīṃl lokān iti naḥ śrutam &
tebhyo brahmarṣimukhyebhyaḥ % sadasyebhyaś ca bho dvijāḥ // BrP_9.14 //
hiraṇyagarbho brahmātrir $ bhṛguś ca ṛtvijo 'bhavat &
sadasyo 'bhūd dharis tatra % munibhir bahubhir vṛtaḥ // BrP_9.15 //
taṃ sinīś ca kuhūś caiva $ dyutiḥ puṣṭiḥ prabhā vasuḥ &
kīrtir dhṛtiś ca lakṣmīś ca % nava devyaḥ siṣevire // BrP_9.16 //
prāpyāvabhṛtham apy agryaṃ $ sarvadevarṣipūjitaḥ &
virarājādhirājendro % daśadhā bhāsayan diśaḥ // BrP_9.17 //
tasya tat prāpya duṣprāpyam $ aiśvaryam ṛṣisatkṛtam &
vibabhrāma matis tātā- % vinayād anayāhṛtā // BrP_9.18 //
bṛhaspateḥ sa vai bhāryām $ aiśvaryamadamohitaḥ &
jahāra tarasā somo % vimatyāṅgirasaḥ sutam // BrP_9.19 //
sa yācyamāno devaiś ca $ tathā devarṣibhir muhuḥ &
naiva vyasarjayat tārāṃ % tasmāy aṅgirase tadā // BrP_9.20 //
uśanā tasya jagrāha $ pārṣṇim aṅgirasas tadā &
rudraś ca pārṣṇiṃ jagrāha % gṛhītvājagavaṃ dhanuḥ // BrP_9.21 //
tena brahmaśiro nāma $ paramāstraṃ mahātmanā &
uddiśya devān utsṛṣṭaṃ % yenaiṣāṃ nāśitaṃ yaśaḥ // BrP_9.22 //
tatra tad yuddham abhavat $ prakhyātaṃ tārakāmayam &
devānāṃ dānavānāṃ ca % lokakṣayakaraṃ mahat // BrP_9.23 //
tatra śiṣṭās tu ye devās $ tuṣitāś caiva ye dvijāḥ &
brahmāṇaṃ śaraṇaṃ jagmur % ādidevaṃ sanātanam // BrP_9.24 //
tadā nivāryośanasaṃ $ taṃ vai rudraṃ ca śaṃkaram &
dadāv aṅgirase tārāṃ % svayam eva pitāmahaḥ // BrP_9.25 //
tām antaḥprasavāṃ dṛṣṭvā $ kruddhaḥ prāha bṛhaspatiḥ &
madīyāyāṃ na te yonau % garbho dhāryaḥ kathaṃcana // BrP_9.26 //
iṣīkāstambam āsādya $ garbhaṃ sā cotsasarja ha &
jātamātraḥ sa bhagavān % devānām ākṣipad vapuḥ // BrP_9.27 //
tataḥ saṃśayam āpannās $ tārām ūcuḥ surottamāḥ &
satyaṃ brūhi sutaḥ kasya % somasyātha bṛhaspateḥ // BrP_9.28 //
pṛcchyamānā yadā devair $ nāha sā vibudhān kila &
tadā tāṃ śaptum ārabdhaḥ % kumāro dasyuhantamaḥ // BrP_9.29 //
taṃ nivārya tato brahmā $ tārāṃ papraccha saṃśayam &
yad atra tathyaṃ tad brūhi % tāre kasya sutas tv ayam // BrP_9.30 //
uvāca prāñjaliḥ sā taṃ $ somasyeti pitāmaham &
tadā taṃ mūrdhni cāghrāya % somo rājā sutaṃ prati // BrP_9.31 //
budha ity akaron nāma $ tasya bālasya dhīmataḥ &
pratikūlaṃ ca gagane % samabhyuttiṣṭhate budhaḥ // BrP_9.32 //
utpādayām āsa tadā $ putraṃ vairājaputrikam &
tasyāpatyaṃ mahātejā % babhūvailaḥ purūravāḥ // BrP_9.33 //
urvaśyāṃ jajñire yasya $ putrāḥ sapta mahātmanaḥ &
etat somasya vo janma % kīrtitaṃ kīrtivardhanam // BrP_9.34 //
vaṃśam asya muniśreṣṭhāḥ $ kīrtyamānaṃ nibodhata &
dhanyam āyuṣyam ārogyaṃ % puṇyaṃ saṃkalpasādhanam // BrP_9.35 //
somasya janma śrutvaiva $ pāpebhyo vipramucyate //* BrP_9.36 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
budhasya tu muniśreṣṭhā $ vidvān putraḥ purūravāḥ &
tejasvī dānaśīlaś ca % yajvā vipuladakṣiṇaḥ // BrP_10.1 //
brahmavādī parākrāntaḥ $ śatrubhir yudhi durdamaḥ &
āhartā cāgnihotrasya % yajñānāṃ ca mahīpatiḥ // BrP_10.2 //
satyavādī puṇyamatiḥ $ samyaksaṃvṛtamaithunaḥ &
atīva triṣu lokeṣu % yaśasāpratimaḥ sadā // BrP_10.3 //
taṃ brahmavādinaṃ śāntaṃ $ dharmajñaṃ satyavādinam &
urvaśī varayām āsa % hitvā mānaṃ yaśasvinī // BrP_10.4 //
tayā sahāvasad rājā $ daśa varṣāṇi pañca ca &
ṣaṭ pañca sapta cāṣṭau ca % daśa cāṣṭau ca bho dvijāḥ // BrP_10.5 //
vane caitrarathe ramye $ tathā mandākinītaṭe &
alakāyāṃ viśālāyāṃ % nandane ca vanottame // BrP_10.6 //
uttarān sa kurūn prāpya $ manoramaphaladrumān &
gandhamādanapādeṣu % meruśṛṅge tathottare // BrP_10.7 //
eteṣu vanamukhyeṣu $ surair ācariteṣu ca &
urvaśyā sahito rājā % reme paramayā mudā // BrP_10.8 //
deśe puṇyatame caiva $ maharṣibhir abhiṣṭute &
rājyaṃ sa kārayām āsa % prayāge pṛthivīpatiḥ // BrP_10.9 //
evaṃprabhāvo rājāsīd $ ailas tu narasattamaḥ &
uttare jāhnavītīre % pratiṣṭhāne mahāyaśāḥ // BrP_10.10 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
ailaputrā babhūvus te $ sapta devasutopamāḥ &
gandharvaloke viditā % āyur dhīmān amāvasuḥ // BrP_10.11 //
viśvāyuś caiva dharmātmā $ śrutāyuś ca tathāparaḥ &
dṛḍhāyuś ca vanāyuś ca % bahvāyuś corvaśīsutāḥ // BrP_10.12 //
amāvasos tu dāyādo $ bhīmo rājātha rājarāṭ &
śrīmān bhīmasya dāyādo % rājāsīt kāñcanaprabhaḥ // BrP_10.13 //
vidvāṃs tu kāñcanasyāpi $ suhotro 'bhūn mahābalaḥ &
suhotrasyābhavaj jahnuḥ % keśinyā garbhasaṃbhavaḥ // BrP_10.14 //
ājahre yo mahat sattraṃ $ sarpamedhaṃ mahāmakham &
patilobhena yaṃ gaṅgā % patitvena sasāra ha // BrP_10.15 //
necchataḥ plāvayām āsa $ tasya gaṅgā tadā sadaḥ &
sa tayā plāvitaṃ dṛṣṭvā % yajñavāṭaṃ samantataḥ // BrP_10.16 //
sauhotrir aśapad gaṅgāṃ $ kruddho rājā dvijottamāḥ &
eṣa te viphalaṃ yatnaṃ % pibann ambhaḥ karomy aham // BrP_10.17 //
asya gaṅge 'valepasya $ sadyaḥ phalam avāpnuhi &
jahnurājarṣiṇā pītāṃ % gaṅgāṃ dṛṣṭvā maharṣayaḥ // BrP_10.18 //
upaninyur mahābhāgāṃ $ duhitṛtvena jāhnavīm &
yuvanāśvasya putrīṃ tu % kāverīṃ jahnur āvahat // BrP_10.19 //
yuvanāśvasya śāpena $ gaṅgārdhena vinirgatā &
kāverīṃ saritāṃ śreṣṭhāṃ % jahnor bhāryām aninditām // BrP_10.20 //
jahnus tu dayitaṃ putraṃ $ sunadyaṃ nāma dhārmikam &
kāveryāṃ janayām āsa % ajakas tasya cātmajaḥ // BrP_10.21 //
ajakasya tu dāyādo $ balākāśvo mahīpatiḥ &
babhūva mṛgayāśīlaḥ % kuśas tasyātmajo 'bhavat // BrP_10.22 //
kuśaputrā babhūvur hi $ catvāro devavarcasaḥ &
kuśikaḥ kuśanābhaś ca % kuśāmbo mūrtimāṃs tathā // BrP_10.23 //
ballavaiḥ saha saṃvṛddho $ rājā vanacaraḥ sadā &
kuśikas tu tapas tepe % putram indrasamaṃ prabhuḥ // BrP_10.24 //
labheyam iti taṃ śakras $ trāsād abhyetya jajñivān &
pūrṇe varṣasahasre vai % tataḥ śakro hy apaśyata // BrP_10.25 //
atyugratapasaṃ dṛṣṭvā $ sahasrākṣaḥ puraṃdaraḥ &
samarthaḥ putrajanane % svayam evāsya śāśvataḥ // BrP_10.26 //
putrārthaṃ kalpayām āsa $ devendraḥ surasattamaḥ &
sa gādhir abhavad rājā % maghavān kauśikaḥ svayam // BrP_10.27 //
paurā yasyābhavad bhāryā $ gādhis tasyām ajāyata &
gādheḥ kanyā mahābhāgā % nāmnā satyavatī śubhā // BrP_10.28 //
tāṃ gādhiḥ kāvyaputrāya $ ṛcīkāya dadau prabhuḥ &
tasyāḥ prītaḥ sa vai bhartā % bhārgavo bhṛgunandanaḥ // BrP_10.29 //
putrārthaṃ sādhayām āsa $ caruṃ gādhes tathaiva ca &
uvācāhūya tāṃ bhāryām % ṛcīko bhārgavas tadā // BrP_10.30 //
upayojyaś carur ayaṃ $ tvayā mātrā svayaṃ śubhe &
tasyāṃ janiṣyate putro % dīptimān kṣatriyarṣabhaḥ // BrP_10.31 //
ajeyaḥ kṣatriyair loke $ kṣatriyarṣabhasūdanaḥ &
tavāpi putraṃ kalyāṇi % dhṛtimantaṃ tapodhanam // BrP_10.32 //
śamātmakaṃ dvijaśreṣṭhaṃ $ carur eṣa vidhāsyati &
evam uktvā tu tāṃ bhāryām % ṛcīko bhṛgunandanaḥ // BrP_10.33 //
tapasy abhirato nityam $ araṇyaṃ praviveśa ha &
gādhiḥ sadāras tu tadā % ṛcīkāśramam abhyagāt // BrP_10.34 //
tīrthayātrāprasaṅgena $ sutāṃ draṣṭuṃ nareśvaraḥ &
carudvayaṃ gṛhītvā sā % ṛṣeḥ satyavatī tadā // BrP_10.35 //
carum ādāya yatnena $ sā tu mātre nyavedayat &
mātā tu tasyā daivena % duhitre svaṃ caruṃ dadau // BrP_10.36 //
tasyāś carum athājñānād $ ātmasaṃsthaṃ cakāra ha &
atha satyavatī sarvaṃ % kṣatriyāntakaraṃ tadā // BrP_10.37 //
dhārayām āsa dīptena $ vapuṣā ghoradarśanā &
tām ṛcīkas tato dṛṣṭvā % yogenābhyupasṛtya ca // BrP_10.38 //
tato 'bravīd dvijaśreṣṭhaḥ $ svāṃ bhāryāṃ varavarṇinīm &
mātrāsi vañcitā bhadre % caruvyatyāsahetunā // BrP_10.39 //
janayiṣyati hi putras te $ krūrakarmātidāruṇaḥ &
bhrātā janiṣyate cāpi % brahmabhūtas tapodhanaḥ // BrP_10.40 //
viśvaṃ hi brahma tapasā $ mayā tasmin samarpitam &
evam uktā mahābhāgā % bhartrā satyavatī tadā // BrP_10.41 //
prasādayām āsa patiṃ $ putro me nedṛśo bhavet &
brāhmaṇāpasadas tvatta % ity ukto munir abravīt // BrP_10.42 //
{ṛcīka uvāca: }
naiṣa saṃkalpitaḥ kāmo $ mayā bhadre tathāstv iti &
ugrakarmā bhavet putraḥ % pitur mātuś ca kāraṇāt // BrP_10.43 //
punaḥ satyavatī vākyam $ evam uktvābravīd idam &
icchaṃl lokān api mune % sṛjethāḥ kiṃ punaḥ sutam // BrP_10.44 //
śamātmakam ṛjuṃ tvaṃ me $ putraṃ dātum ihārhasi &
kāmam evaṃvidhaḥ pautro % mama syāt tava ca prabho // BrP_10.45 //
yady anyathā na śakyaṃ vai $ kartum etad dvijottama &
tataḥ prasādam akarot % sa tasyās tapaso balāt // BrP_10.46 //
putre nāsti viśeṣo me $ pautre vā varavarṇini &
tvayā yathoktaṃ vacanaṃ % tathā bhadre bhaviṣyati // BrP_10.47 //
tataḥ satyavatī putraṃ $ janayām āsa bhārgavam &
tapasy abhirataṃ dāntaṃ % jamadagniṃ samātmakam // BrP_10.48 //
bhṛgor jagatyāṃ vaṃśe 'smiñ $ jamadagnir ajāyata &
sā hi satyavatī puṇyā % satyadharmaparāyaṇā // BrP_10.49 //
kauśikīti samākhyātā $ pravṛtteyaṃ mahānadī &
ikṣvākuvaṃśaprabhavo % reṇur nāma narādhipaḥ // BrP_10.50 //
tasya kanyā mahābhāgā $ kāmalī nāma reṇukā &
reṇukāyāṃ tu kāmalyāṃ % tapovidyāsamanvitaḥ // BrP_10.51 //
ārcīko janayām āsa $ jāmadagnyaṃ sudāruṇam &
sarvavidyāntagaṃ śreṣṭhaṃ % dhanurvedasya pāragam // BrP_10.52 //
rāmaṃ kṣatriyahantāraṃ $ pradīptam iva pāvakam &
aurvasyaivam ṛcīkasya % satyavatyāṃ mahāyaśāḥ // BrP_10.53 //
jamadagnis tapovīryāj $ jajñe brahmavidāṃ varaḥ &
madhyamaś ca śunaḥśephaḥ % śunaḥpucchaḥ kaniṣṭhakaḥ // BrP_10.54 //
viśvāmitraṃ tu dāyādaṃ $ gādhiḥ kuśikanandanaḥ &
janayām āsa putraṃ tu % tapovidyāśamātmakam // BrP_10.55 //
prāpya brahmarṣisamatāṃ $ yo 'yaṃ brahmarṣitāṃ gataḥ &
viśvāmitras tu dharmātmā % nāmnā viśvarathaḥ smṛtaḥ // BrP_10.56 //
jajñe bhṛguprasādena $ kauśikād vaṃśavardhanaḥ &
viśvāmitrasya ca sutā % devarātādayaḥ smṛtāḥ // BrP_10.57 //
prakhyātās triṣu lokeṣu $ teṣāṃ nāmāny ataḥparam &
devarātaḥ katiś caiva % yasmāt kātyāyanāḥ smṛtāḥ // BrP_10.58 //
śālāvatyāṃ hiraṇyākṣo $ reṇur jajñe 'tha reṇukaḥ &
sāṃkṛtir gālavaś caiva % mudgalaś caiva viśrutaḥ // BrP_10.59 //
madhucchando jayaś caiva $ devalaś ca tathāṣṭakaḥ &
kacchapo hāritaś caiva % viśvāmitrasya te sutāḥ // BrP_10.60 //
teṣāṃ khyātāni gotrāṇi $ kauśikānāṃ mahātmanām &
pāṇino babhravaś caiva % dhyānajapyās tathaiva ca // BrP_10.61 //
pārthivā devarātāś ca $ śālaṅkāyanabāṣkalāḥ &
lohitā yamadūtāś ca % tathā kārūṣakāḥ smṛtāḥ // BrP_10.62 //
pauravasya muniśreṣṭhā $ brahmarṣeḥ kauśikasya ca &
saṃbandho 'py asya vaṃśe 'smin % brahmakṣatrasya viśrutaḥ // BrP_10.63 //
viśvāmitrātmajānāṃ tu $ śunaḥśepho 'grajaḥ smṛtaḥ &
bhārgavaḥ kauśikatvaṃ hi % prāptaḥ sa munisattamaḥ // BrP_10.64 //
viśvāmitrasya putras tu $ śunaḥśepho 'bhavat kila &
haridaśvasya yajñe tu % paśutve viniyojitaḥ // BrP_10.65 //
devair dattaḥ śunaḥśepho $ viśvāmitrāya vai punaḥ &
devair dattaḥ sa vai yasmād % devarātas tato 'bhavat // BrP_10.66 //
devarātādayaḥ sapta $ viśvāmitrasya vai sutāḥ &
dṛṣadvatīsutaś cāpi % vaiśvāmitras tathāṣṭakaḥ // BrP_10.67 //
aṣṭakasya suto lauhiḥ $ prokto jahnugaṇo mayā &
ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi % vaṃśam āyor mahātmanaḥ // BrP_10.68 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
āyoḥ putrāś ca te pañca $ sarve vīrā mahārathāḥ &
svarbhānutanayāyāṃ ca % prabhāyāṃ jajñire nṛpāḥ // BrP_11.1 //
nahuṣaḥ prathamaṃ jajñe $ vṛddhaśarmā tataḥ param &
rambho rajir anenāś ca % triṣu lokeṣu viśrutāḥ // BrP_11.2 //
rajiḥ putraśatānīha $ janayām āsa pañca vai &
rājeyam iti vikhyātaṃ % kṣatram indrabhayāvaham // BrP_11.3 //
yatra daivāsure yuddhe $ samutpanne sudāruṇe &
devāś caivāsurāś caiva % pitāmaham athābruvan // BrP_11.4 //
{devāsurā ūcuḥ: }
āvayor bhagavan yuddhe $ ko vijetā bhaviṣyati &
brūhi naḥ sarvabhūteśa % śrotum icchāma tattvataḥ // BrP_11.5 //
{brahmovāca: }
yeṣām arthāya saṃgrāme $ rajir āttāyudhaḥ prabhuḥ &
yotsyate te vijeṣyanti % trīṃl lokān nātra saṃśayaḥ // BrP_11.6 //
yato rajir dhṛtis tatra $ śrīś ca tatra yato dhṛtiḥ &
yato dhṛtiś ca śrīś caiva % dharmas tatra jayas tathā // BrP_11.7 //
te devā dānavāḥ prītā $ devenoktā rajiṃ tadā &
abhyayur jayam icchanto % vṛṇvānās taṃ nararṣabham // BrP_11.8 //
sa hi svarbhānudauhitraḥ $ prabhāyāṃ samapadyata &
rājā paramatejasvī % somavaṃśavivardhanaḥ // BrP_11.9 //
te hṛṣṭamanasaḥ sarve $ rajiṃ vai devadānavāḥ &
ūcur asmajjayāya tvaṃ % gṛhāṇa varakārmukam // BrP_11.10 //
athovāca rajis tatra $ tayor vai devadaityayoḥ &
arthajñaḥ svārtham uddiśya % yaśaḥ svaṃ ca prakāśayan // BrP_11.11 //
{rajir uvāca: }
yadi daityagaṇān sarvāñ $ jitvā vīryeṇa vāsavaḥ &
indro bhavāmi dharmeṇa % tato yotsyāmi saṃyuge // BrP_11.12 //
devāḥ prathamato viprāḥ $ pratīyur hṛṣṭamānasāḥ &
evaṃ yatheṣṭaṃ nṛpate % kāmaḥ saṃpadyatāṃ tava // BrP_11.13 //
śrutvā suragaṇānāṃ tu $ vākyaṃ rājā rajis tadā &
papracchāsuramukhyāṃs tu % yathā devān apṛcchata // BrP_11.14 //
dānavā darpasaṃpūrṇāḥ $ svārtham evāvagamya ha &
pratyūcus taṃ nṛpavaraṃ % sābhimānam idaṃ vacaḥ // BrP_11.15 //
{dānavā ūcuḥ: }
asmākam indraḥ prahrādo $ yasyārthe vijayāmahe &
asmiṃs tu samare rājaṃs % tiṣṭha tvaṃ rājasattama // BrP_11.16 //
sa tatheti bruvann eva $ devair apy aticoditaḥ &
bhaviṣyasīndro jitvainaṃ % devair uktas tu pārthivaḥ // BrP_11.17 //
jaghāna dānavān sarvān $ ye 'vadhyā vajrapāṇinaḥ &
sa vipranaṣṭāṃ devānāṃ % paramaśrīḥ śriyaṃ vaśī // BrP_11.18 //
nihatya dānavān sarvān $ ājahāra rajiḥ prabhuḥ &
tato rajiṃ mahāvīryaṃ % devaiḥ saha śatakratuḥ // BrP_11.19 //
rajiputro 'ham ity uktvā $ punar evābravīd vacaḥ &
indro 'si tāta devānāṃ % sarveṣāṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_11.20 //
yasyāham indraḥ putras te $ khyātiṃ yāsyāmi karmabhiḥ &
sa tu śakravacaḥ śrutvā % vañcitas tena māyayā // BrP_11.21 //
tathaivety abravīd rājā $ prīyamāṇaḥ śatakratum &
tasmiṃs tu devaiḥ sadṛśo % divaṃ prāpte mahīpatau // BrP_11.22 //
dāyādyam indrād ājahrū $ rājyaṃ tattanayā rajeḥ &
pañca putraśatāny asya % tad vai sthānaṃ śatakratoḥ // BrP_11.23 //
samākrāmanta bahudhā $ svargalokaṃ triviṣṭapam &
te yadā tu svasaṃmūḍhā % rāgonmattā vidharmiṇaḥ // BrP_11.24 //
brahmadviṣaś ca saṃvṛttā $ hatavīryaparākramāḥ &
tato lebhe svam aiśvaryam % indraḥ sthānaṃ tathottamam // BrP_11.25 //
hatvā rajisutān sarvān $ kāmakrodhaparāyaṇān &
ya idaṃ cyāvanaṃ sthānāt % pratiṣṭhānaṃ śatakratoḥ \
śṛṇuyād dhārayed vāpi # na sa daurgatyam āpnuyāt // BrP_11.26 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
rambho 'napatyas tv āsīc ca $ vaṃśaṃ vakṣyāmy anenasaḥ &
anenasaḥ suto rājā % pratikṣatro mahāyaśāḥ // BrP_11.27 //
pratikṣatrasutaś cāsīt $ saṃjayo nāma viśrutaḥ &
saṃjayasya jayaḥ putro % vijayas tasya cātmajaḥ // BrP_11.28 //
vijayasya kṛtiḥ putras $ tasya haryatvataḥ sutaḥ &
haryatvatasuto rājā % sahadevaḥ pratāpavān // BrP_11.29 //
sahadevasya dharmātmā $ nadīna iti viśrutaḥ &
nadīnasya jayatseno % jayatsenasya saṃkṛtiḥ // BrP_11.30 //
saṃkṛter api dharmātmā $ kṣatravṛddho mahāyaśāḥ &
anenasaḥ samākhyātāḥ % kṣatravṛddhasya cāparaḥ // BrP_11.31 //
kṣatravṛddhātmajas tatra $ sunahotro mahāyaśāḥ &
sunahotrasya dāyādās % trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_11.32 //
kāśaḥ śalaś ca dvāv etau $ tathā gṛtsamadaḥ prabhuḥ &
putro gṛtsamadasyāpi % śunako yasya śaunakaḥ // BrP_11.33 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyāś caiva $ vaiśyāḥ śūdrās tathaiva ca &
śalātmaja ārṣṭiseṇas % tanayas tasya kāśyapaḥ // BrP_11.34 //
kāśasya kāśipo rājā $ putro dīrghatapās tathā &
dhanus tu dīrghatapaso % vidvān dhanvantaris tataḥ // BrP_11.35 //
tapaso 'nte sumahato $ jāto vṛddhasya dhīmataḥ &
punar dhanvantarir devo % mānuṣeṣv iha janmani // BrP_11.36 //
tasya gehe samutpanno $ devo dhanvantaris tadā &
kāśirājo mahārājaḥ % sarvarogapraṇāśanaḥ // BrP_11.37 //
āyurvedaṃ bharadvājāt $ prāpyeha sa bhiṣakkriyaḥ &
tam aṣṭadhā punar vyasya % śiṣyebhyaḥ pratyapādayat // BrP_11.38 //
dhanvantares tu tanayaḥ $ ketumān iti viśrutaḥ &
atha ketumataḥ putro % vīro bhīmarathaḥ smṛtaḥ // BrP_11.39 //
putro bhīmarathasyāpi $ divodāsaḥ prajeśvaraḥ &
divodāsas tu dharmātmā % vārāṇasyadhipo 'bhavat // BrP_11.40 //
etasminn eva kāle tu $ purīṃ vārāṇasīṃ dvijāḥ &
śūnyāṃ niveśayām āsa % kṣemako nāma rākṣasaḥ // BrP_11.41 //
śaptā hi sā matimatā $ nikumbhena mahātmanā &
śūnyā varṣasahasraṃ vai % bhavitrī tu na saṃśayaḥ // BrP_11.42 //
tasyāṃ hi śaptamātrāyāṃ $ divodāsaḥ prajeśvaraḥ &
viṣayānte purīṃ ramyāṃ % gomatyāṃ saṃnyaveśayat // BrP_11.43 //
bhadraśreṇyasya pūrvaṃ tu $ purī vārāṇasī abhūt &
bhadraśreṇyasya putrāṇāṃ % śatam uttamadhanvinām // BrP_11.44 //
hatvā niveśayām āsa $ divodāso narādhipaḥ &
bhadraśreṇyasya tad rājyaṃ % hṛtaṃ yena balīyasā // BrP_11.45 //
bhadraśreṇyasya putras tu $ durdamo nāma viśrutaḥ &
divodāsena bāleti % ghṛṇayā sa visarjitaḥ // BrP_11.46 //
haihayasya tu dāyādyaṃ $ hṛtavān vai mahīpatiḥ &
ājahre pitṛdāyādyaṃ % divodāsahṛtaṃ balāt // BrP_11.47 //
bhadraśreṇyasya putreṇa $ durdamena mahātmanā &
vairasyānto mahābhāgāḥ % kṛtaś cātmīyatejasā // BrP_11.48 //
divodāsād dṛṣadvatyāṃ $ vīro jajñe pratardanaḥ &
tena bālena putreṇa % prahṛtaṃ tu punar balam // BrP_11.49 //
pratardanasya putrau dvau $ vatsabhargau suviśrutau &
vatsaputro hy alarkas tu % saṃnatis tasya cātmajaḥ // BrP_11.50 //
alarkas tasya putras tu $ brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ &
alarkaṃ prati rājarṣiṃ % śloko gītaḥ purātanaiḥ // BrP_11.51 //
ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi $ ṣaṣṭir varṣaśatāni ca &
yuvā rūpeṇa saṃpannaḥ % prāg āsīc ca kulodvahaḥ // BrP_11.52 //
lopāmudrāprasādena $ paramāyur avāptavān &
tasyāsīt sumahad rājyaṃ % rūpayauvanaśālinaḥ // BrP_11.53 //
śāpasyānte mahābāhur $ hatvā kṣemakarākṣasam &
ramyāṃ niveśayām āsa % purīṃ vārāṇasīṃ punaḥ // BrP_11.54 //
saṃnater api dāyādaḥ $ sunītho nāma dhārmikaḥ &
sunīthasya tu dāyādaḥ % kṣemo nāma mahāyaśāḥ // BrP_11.55 //
kṣemasya ketumān putraḥ $ suketus tasya cātmajaḥ &
suketos tanayaś cāpi % dharmaketur iti smṛtaḥ // BrP_11.56 //
dharmaketos tu dāyādaḥ $ satyaketur mahārathaḥ &
satyaketusutaś cāpi % vibhur nāma prajeśvaraḥ // BrP_11.57 //
ānartas tu vibhoḥ putraḥ $ sukumāraś ca tatsutaḥ &
sukumārasya putras tu % dhṛṣṭaketuḥ sudhārmikaḥ // BrP_11.58 //
dhṛṣṭaketos tu dāyādo $ veṇuhotraḥ prajeśvaraḥ &
veṇuhotrasutaś cāpi % bhārgo nāma prajeśvaraḥ // BrP_11.59 //
vatsasya vatsabhūmis tu $ bhārgabhūmis tu bhārgajaḥ &
ete tv aṅgirasaḥ putrā % jātā vaṃśe 'tha bhārgava // BrP_11.60 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyās $ trayaḥ putrāḥ sahasraśaḥ &
ity ete kāśyapāḥ proktā % nahuṣasya nibodhata // BrP_11.61 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
utpannāḥ pitṛkanyāyāṃ $ virajāyāṃ mahaujasaḥ &
nahuṣasya tu dāyādāḥ % ṣaḍ indropamatejasaḥ // BrP_12.1 //
yatir yayātiḥ saṃyātir $ āyātiḥ pārśvako 'bhavat &
yatir jyeṣṭhas tu teṣāṃ vai % yayātis tu tataḥ param // BrP_12.2 //
kakutsthakanyāṃ gāṃ nāma $ lebhe paramadhārmikaḥ &
yatis tu mokṣam āsthāya % brahmabhūto 'bhavan muniḥ // BrP_12.3 //
teṣāṃ yayātiḥ pañcānāṃ $ vijitya vasudhām imām &
devayānīm uśanasaḥ % sutāṃ bhāryām avāpa saḥ // BrP_12.4 //
śarmiṣṭhām āsurīṃ caiva $ tanayāṃ vṛṣaparvaṇaḥ &
yaduṃ ca turvasuṃ caiva % devayānī vyajāyata // BrP_12.5 //
druhyaṃ cānuṃ ca puruṃ ca $ śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī &
tasmai śakro dadau prīto % rathaṃ paramabhāsvaram // BrP_12.6 //
aṅgadaṃ kāñcanaṃ divyaṃ $ divyaiḥ paramavājibhiḥ &
yuktaṃ manojavaiḥ śubhrair % yena kāryaṃ samudvahan // BrP_12.7 //
sa tena rathamukhyena $ ṣaḍrātreṇājayan mahīm &
yayātir yudhi durdharṣas % tathā devān sadānavān // BrP_12.8 //
sarathaḥ kauravāṇāṃ tu $ sarveṣām abhavat tadā &
saṃvartavasunāmnas tu % kauravāj janamejayāt // BrP_12.9 //
kuroḥ putrasya rājendra- $ rājñaḥ pārīkṣitasya ha &
jagāma sa ratho nāśaṃ % śāpād gargasya dhīmataḥ // BrP_12.10 //
gargasya hi sutaṃ bālaṃ $ sa rājā janamejayaḥ &
kālena hiṃsayām āsa % brahmahatyām avāpa saḥ // BrP_12.11 //
sa lohagandhī rājarṣiḥ $ paridhāvann itas tataḥ &
paurajānapadais tyakto % na lebhe śarma karhicit // BrP_12.12 //
tataḥ sa duḥkhasaṃtapto $ nālabhat saṃvidaṃ kvacit &
viprendraṃ śaunakaṃ rājā % śaraṇaṃ pratyapadyata // BrP_12.13 //
yājayām āsa ca jñānī $ śaunako janamejayam &
aśvamedhena rājānaṃ % pāvanārthaṃ dvijottamāḥ // BrP_12.14 //
sa lohagandho vyanaśat $ tasyāvabhṛtham etya ca &
sa ca divyaratho rājño % vaśaś cedipates tadā // BrP_12.15 //
dattaḥ śakreṇa tuṣṭena $ lebhe tasmād bṛhadrathaḥ &
bṛhadrathāt krameṇaiva % gato bārhadrathaṃ nṛpam // BrP_12.16 //
tato hatvā jarāsaṃdhaṃ $ bhīmas taṃ ratham uttamam &
pradadau vāsudevāya % prītyā kauravanandanaḥ // BrP_12.17 //
saptadvīpāṃ yayātis tu $ jitvā pṛthvīṃ sasāgarām &
vibhajya pañcadhā rājyaṃ % putrāṇāṃ nāhuṣas tadā // BrP_12.18 //
yayātir diśi pūrvasyāṃ $ yaduṃ jyeṣṭhaṃ nyayojayat &
madhye puruṃ ca rājānam % abhyaṣiñcat sa nāhuṣaḥ // BrP_12.19 //
diśi dakṣiṇapūrvasyāṃ $ turvasuṃ matimān nṛpaḥ &
tair iyaṃ pṛthivī sarvā % saptadvīpā sapattanā // BrP_12.20 //
yathāpradeśam adyāpi $ dharmeṇa pratipālyate &
prajās teṣāṃ purastāt tu % vakṣyāmi munisattamāḥ // BrP_12.21 //
dhanur nyasya pṛṣatkāṃś ca $ pañcabhiḥ puruṣarṣabhaiḥ &
jarāvān abhavad rājā % bhāram āveśya bandhuṣu // BrP_12.22 //
nikṣiptaśastraḥ pṛthivīṃ $ cacāra pṛthivīpatiḥ &
prītimān abhavad rājā % yayātir aparājitaḥ // BrP_12.23 //
evaṃ vibhajya pṛthivīṃ $ yayātir yadum abravīt &
jarāṃ me pratigṛhṇīṣva % putra kṛtyāntareṇa vai // BrP_12.24 //
taruṇas tava rūpeṇa $ careyaṃ pṛthivīm imām &
jarāṃ tvayi samādhāya % taṃ yaduḥ pratyuvāca ha // BrP_12.25 //
{yadur uvāca: }
anirdiṣṭā mayā bhikṣā $ brāhmaṇasya pratiśrutā &
anapākṛtya tāṃ rājan % na grahīṣyāmi te jarām // BrP_12.26 //
jarāyāṃ bahavo doṣāḥ $ pānabhojanakāritāḥ &
tasmāj jarāṃ na te rājan % grahītum aham utsahe // BrP_12.27 //
santi te bahavaḥ putrā $ mattaḥ priyatarā nṛpa &
pratigrahītuṃ dharmajña % putram anyaṃ vṛṇīṣva vai // BrP_12.28 //
sa evam ukto yadunā $ rājā kopasamanvitaḥ &
uvāca vadatāṃ śreṣṭho % yayātir garhayan sutam // BrP_12.29 //
{yayātir uvāca: }
ka āśramas tavānyo 'sti $ ko vā dharmo vidhīyate &
mām anādṛtya durbuddhe % yad ahaṃ tava deśikaḥ // BrP_12.30 //
evam uktvā yaduṃ viprāḥ $ śaśāpainaṃ sa manyumān &
arājyā te prajā mūḍha % bhavitrīti na saṃśayaḥ // BrP_12.31 //
druhyaṃ ca turvasuṃ caivāpy $ anuṃ ca dvijasattamāḥ &
evam evābravīd rājā % pratyākhyātaś ca tair api // BrP_12.32 //
śaśāpa tān atikruddho $ yayātir aparājitaḥ &
yathāvat kathitaṃ sarvaṃ % mayāsya dvijasattamāḥ // BrP_12.33 //
evaṃ śaptvā sutān sarvāṃś $ caturaḥ purupūrvajān &
tad eva vacanaṃ rājā % purum apy āha bho dvijāḥ // BrP_12.34 //
taruṇas tava rūpeṇa $ careyaṃ pṛthivīm imām &
jarāṃ tvayi samādhāya % tvaṃ puro yadi manyase // BrP_12.35 //
sa jarāṃ pratijagrāha $ pituḥ puruḥ pratāpavān &
yayātir api rūpeṇa % puroḥ paryacaran mahīm // BrP_12.36 //
sa mārgamāṇaḥ kāmānām $ antaṃ nṛpatisattamaḥ &
viśvācyā sahito reme % vane caitrarathe prabhuḥ // BrP_12.37 //
yadā ca tṛptaḥ kāmeṣu $ bhogeṣu ca narādhipaḥ &
tadā puroḥ sakāśād vai % svāṃ jarāṃ pratyapadyata // BrP_12.38 //
yatra gāthā muniśreṣṭhā $ gītāḥ kila yayātinā &
yābhiḥ pratyāharet kāmān % sarvaśo 'ṅgāni kūrmavat // BrP_12.39 //
na jātu kāmaḥ kāmānām $ upabhogena śāmyati &
haviṣā kṛṣṇavartmeva % bhūya evābhivardhate // BrP_12.40 //
yat pṛthivyāṃ vrīhiyavaṃ $ hiraṇyaṃ paśavaḥ striyaḥ &
nālam ekasya tat sarvam % iti kṛtvā na muhyati // BrP_12.41 //
yadā bhāvaṃ na kurute $ sarvabhūteṣu pāpakam &
karmaṇā manasā vācā % brahma saṃpadyate tadā // BrP_12.42 //
yadā tebhyo na bibheti $ yadā cāsmān na bibhyati &
yadā necchati na dveṣṭi % brahma saṃpadyate tadā // BrP_12.43 //
yā dustyajā durmatibhir $ yā na jīryati jīryataḥ &
yo 'sau prāṇāntiko rogas % tāṃ tṛṣṇāṃ tyajataḥ sukham // BrP_12.44 //
jīryanti jīryataḥ keśā $ dantā jīryanti jīryataḥ &
dhanāśā jīvitāśā ca % jīryato 'pi na jīryati // BrP_12.45 //
yac ca kāmasukhaṃ loke $ yac ca divyaṃ mahat sukham &
tṛṣṇākṣayasukhasyaite % nārhanti ṣoḍaśīṃ kalām // BrP_12.46 //
evam uktvā sa rājarṣiḥ $ sadāraḥ prāviśad vanam &
kālena mahatā cāyaṃ % cacāra vipulaṃ tapaḥ // BrP_12.47 //
bhṛgutuṅge gatiṃ prāpa $ tapaso 'nte mahāyaśāḥ &
anaśnan deham utsṛjya % sadāraḥ svargam āptavān // BrP_12.48 //
tasya vaṃśe muniśreṣṭhāḥ $ pañca rājarṣisattamāḥ &
yair vyāptā pṛthivī sarvā % sūryasyeva gabhastibhiḥ // BrP_12.49 //
yados tu vaṃśaṃ vakṣyāmi $ śṛṇudhvaṃ rājasatkṛtam &
yatra nārāyaṇo jajñe % harir vṛṣṇikulodvahaḥ // BrP_12.50 //
susthaḥ prajāvān āyuṣmān $ kīrtimāṃś ca bhaven naraḥ &
yayāticaritaṃ nityam % idaṃ śṛṇvan dvijottamāḥ // BrP_12.51 //
{brāhmaṇā ūcuḥ: }
puror vaṃśaṃ vayaṃ sūta $ śrotum icchāma tattvataḥ &
druhyasyānor yadoś caiva % turvasoś ca pṛthak pṛthak // BrP_13.1 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ puror vaṃśaṃ mahātmanaḥ &
vistareṇānupūrvyā ca % prathamaṃ vadato mama // BrP_13.2 //
puroḥ putraḥ suvīro 'bhūn $ manasyus tasya cātmajaḥ &
rājā cābhayado nāma % manasyor abhavat sutaḥ // BrP_13.3 //
tathaivābhayadasyāsīt $ sudhanvā nāma pārthivaḥ &
sudhanvanaḥ subāhuś ca % raudrāśvas tasya cātmajaḥ // BrP_13.4 //
raudrāśvasya daśārṇeyuḥ $ kṛkaṇeyus tathaiva ca &
kakṣeyusthaṇḍileyuś ca % sannateyus tathaiva ca // BrP_13.5 //
ṛceyuś ca jaleyuś ca $ sthaleyuś ca mahābalaḥ &
dhaneyuś ca vaneyuś ca % putrakāś ca daśa striyaḥ // BrP_13.6 //
bhadrā śūdrā ca madrā ca $ śaladā maladā tathā &
khaladā ca tato viprā % naladā surasāpi ca // BrP_13.7 //
tathā gocapalā ca strī- $ ratnakūṭā ca tā daśa &
ṛṣir jāto 'trivaṃśe ca % tāsāṃ bhartā prabhākaraḥ // BrP_13.8 //
bhadrāyāṃ janayām āsa $ sutaṃ somaṃ yaśasvinam &
svarbhānunā hate sūrye % patamāne divo mahīm // BrP_13.9 //
tamobhibhūte loke ca $ prabhā yena pravartitā &
svasti te 'stv iti coktvā vai % patamāno divākaraḥ // BrP_13.10 //
vacanāt tasya viprarṣer $ na papāta divo mahīm &
atriśreṣṭhāni gotrāṇi % yaś cakāra mahātapāḥ // BrP_13.11 //
yajñeṣv atrer balaṃ caiva $ devair yasya pratiṣṭhitam &
sa tāsu janayām āsa % putrikāsv ātmakāmajān // BrP_13.12 //
daśa putrān mahāsattvāṃs $ tapasy ugre ratāṃs tathā &
te tu gotrakarā viprā % ṛṣayo vedapāragāḥ // BrP_13.13 //
svastyātreyā iti khyātāḥ $ kiṃca tridhanavarjitāḥ &
kakṣeyos tanayās tv āsaṃs % traya eva mahārathāḥ // BrP_13.14 //
sabhānaraś cākṣuṣaś ca $ paramanyus tathaiva ca &
sabhānarasya putras tu % vidvān kālānalo nṛpaḥ // BrP_13.15 //
kālānalasya dharmajñaḥ $ sṛñjayo nāma vai sutaḥ &
sṛñjayasyābhavat putro % vīro rājā puraṃjayaḥ // BrP_13.16 //
janamejayo muniśreṣṭhāḥ $ puraṃjayasuto 'bhavat &
janamejayasya rājarṣer % mahāśālo 'bhavat sutaḥ // BrP_13.17 //
deveṣu sa parijñātaḥ $ pratiṣṭhitayaśā bhuvi &
mahāmanā nāma suto % mahāśālasya viśrutaḥ // BrP_13.18 //
jajñe vīraḥ suragaṇaiḥ $ pūjitaḥ sumahāmanāḥ &
mahāmanās tu putrau dvau % janayām āsa bho dvijāḥ // BrP_13.19 //
uśīnaraṃ ca dharmajñaṃ $ titikṣuṃ ca mahābalam &
uśīnarasya patnyas tu % pañca rājarṣivaṃśajāḥ // BrP_13.20 //
nṛgā kṛmir navā darvā $ pañcamī ca dṛṣadvatī &
uśīnarasya putrās tu % pañca tāsu kulodvahāḥ // BrP_13.21 //
tapasā caiva mahatā $ jātā vṛddhasya cātmajāḥ &
nṛgāyās tu nṛgaḥ putraḥ % kṛmyāṃ kṛmir ajāyata // BrP_13.22 //
navāyās tu navaḥ putro $ darvāyāḥ suvrato 'bhavat &
dṛṣadvatyās tu saṃjajñe % śibir auśīnaro nṛpaḥ // BrP_13.23 //
śibes tu śibayo viprā $ yaudheyās tu nṛgasya ha &
navasya navarāṣṭraṃ tu % kṛmes tu kṛmilā purī // BrP_13.24 //
suvratasya tathāmbaṣṭhāḥ $ śibiputrān nibodhata &
śibes tu śibayaḥ putrāś % catvāro lokaviśrutāḥ // BrP_13.25 //
vṛṣadarbhaḥ suvīraś ca $ kekayo madrakas tathā &
teṣāṃ janapadāḥ sphītā % kekayā madrakās tathā // BrP_13.26 //
vṛṣadarbhāḥ suvīrāś ca $ titikṣos tu prajās tv imāḥ &
titikṣur abhavad rājā % pūrvasyāṃ diśi bho dvijāḥ // BrP_13.27 //
uṣadratho mahāvīryaḥ $ phenas tasya suto 'bhavat &
phenasya sutapā jajñe % tataḥ sutapaso baliḥ // BrP_13.28 //
jāto mānuṣayonau tu $ sa rājā kāñcaneṣudhiḥ &
mahāyogī sa tu balir % babhūva nṛpatiḥ purā // BrP_13.29 //
putrān utpādayām āsa $ pañca vaṃśakarān bhuvi &
aṅgaḥ prathamato jajñe % vaṅgaḥ suhmas tathaiva ca // BrP_13.30 //
puṇḍraḥ kaliṅgaś ca tathā $ bāleyaṃ kṣatram ucyate &
bāleyā brāhmaṇāś caiva % tasya vaṃśakarā bhuvi // BrP_13.31 //
baleś ca brahmaṇā datto $ varaḥ prītena bho dvijāḥ &
mahāyogitvam āyuś ca % kalpasya parimāṇataḥ // BrP_13.32 //
bale cāpratimatvaṃ vai $ dharmatattvārthadarśanam &
saṃgrāme cāpy ajeyatvaṃ % dharme caiva pradhānatām // BrP_13.33 //
trailokyadarśanaṃ cāpi $ prādhānyaṃ prasave tathā &
caturo niyatān varṇāṃs % tvaṃ ca sthāpayiteti ca // BrP_13.34 //
ity ukto vibhunā rājā $ baliḥ śāntiṃ parāṃ yayau &
kālena mahatā viprāḥ % svaṃ ca sthānam upāgamat // BrP_13.35 //
teṣāṃ janapadāḥ pañca $ aṅgā vaṅgāḥ sasuhmakāḥ &
kaliṅgāḥ puṇḍrakāś caiva % prajās tv aṅgasya sāṃpratam // BrP_13.36 //
aṅgaputro mahān āsīd $ rājendro dadhivāhanaḥ &
dadhivāhanaputras tu % rājā diviratho 'bhavat // BrP_13.37 //
putro divirathasyāsīc $ chakratulyaparākramaḥ &
vidvān dharmaratho nāma % tasya citrarathaḥ sutaḥ // BrP_13.38 //
tena dharmarathenātha $ tadā kālañjare girau &
yajatā saha śakreṇa % somaḥ pīto mahātmanā // BrP_13.39 //
atha citrarathasyāpi $ putro daśaratho 'bhavat &
lomapāda iti khyāto % yasya śāntā sutābhavat // BrP_13.40 //
tasya dāśarathir vīraś $ caturaṅgo mahāyaśāḥ &
ṛṣyaśṛṅgaprasādena % jajñe vaṃśavivardhanaḥ // BrP_13.41 //
caturaṅgasya putras tu $ pṛthulākṣa iti smṛtaḥ &
pṛthulākṣasuto rājā % campo nāma mahāyaśāḥ // BrP_13.42 //
campasya tu purī campā $ yā māliny abhavat purā &
pūrṇabhadraprasādena % haryaṅgo 'sya suto 'bhavat // BrP_13.43 //
tato vaibhāṇḍakis tasya $ vāraṇaṃ śakravāraṇam &
avatārayām āsa mahīṃ % mantrair vāhanam uttamam // BrP_13.44 //
haryaṅgasya sutas tatra $ rājā bhadrarathaḥ smṛtaḥ &
putro bhadrarathasyāsīd % bṛhatkarmā prajeśvaraḥ // BrP_13.45 //
bṛhaddarbhaḥ sutas tasya $ yasmāj jajñe bṛhanmanāḥ &
bṛhanmanās tu rājendro % janayām āsa vai sutam // BrP_13.46 //
nāmnā jayadrathaṃ nāma $ yasmād dṛḍharatho nṛpaḥ &
āsīd dṛḍharathasyāpi % viśvajij janamejayī // BrP_13.47 //
dāyādas tasya vaikarṇo $ vikarṇas tasya cātmajaḥ &
tasya putraśataṃ tv āsīd % aṅgānāṃ kulavardhanam // BrP_13.48 //
ete 'ṅgavaṃśajāḥ sarve $ rājānaḥ kīrtitā mayā &
satyavratā mahātmānaḥ % prajāvanto mahārathāḥ // BrP_13.49 //
ṛceyos tu muniśreṣṭhā $ raudrāśvatanayasya vai &
śṛṇudhvaṃ saṃpravakṣyāmi % vaṃśaṃ rājñas tu bho dvijāḥ // BrP_13.50 //
ṛceyos tanayo rājā $ matināro mahīpatiḥ &
matinārasutās tv āsaṃs % trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_13.51 //
vasurodhaḥ pratirathaḥ $ subāhuś caiva dhārmikaḥ &
sarve vedavidaś caiva % brahmaṇyāḥ satyavādinaḥ // BrP_13.52 //
ilā nāma tu yasyāsīt $ kanyā vai munisattamāḥ &
brahmavādiny adhistrī sā % taṃsus tām abhyagacchata // BrP_13.53 //
taṃsoḥ suto 'tha rājarṣir $ dharmanetraḥ pratāpavān &
brahmavādī parākrāntas % tasya bhāryopadānavī // BrP_13.54 //
upadānavī tataḥ putrāṃś $ caturo 'janayac chubān &
duṣyantam atha suṣmantaṃ % pravīram anaghaṃ tathā // BrP_13.55 //
duṣyantasya tu dāyādo $ bharato nāma vīryavān &
sa sarvadamano nāma % nāgāyutabalo mahān // BrP_13.56 //
cakravartī suto jajñe $ duṣyantasya mahātmanaḥ &
śakuntalāyāṃ bharato % yasya nāmnā tu bhāratāḥ // BrP_13.57 //
bharatasya vinaṣṭeṣu $ tanayeṣu mahīpateḥ &
mātṝṇāṃ tu prakopeṇa % mayā tat kathitaṃ purā // BrP_13.58 //
bṛhaspater aṅgirasaḥ $ putro vipro mahāmuniḥ &
ayājayad bharadvājo % mahadbhiḥ kratubhir vibhuḥ // BrP_13.59 //
pūrvaṃ tu vitathe tasya $ kṛte vai putrajanmani &
tato 'tha vitatho nāma % bharadvājāt suto 'bhavat // BrP_13.60 //
tato 'tha vitathe jāte $ bharatas tu divaṃ yayau &
vitathaṃ cābhiṣicyātha % bharadvājo vanaṃ yayau // BrP_13.61 //
sa cāpi vitathaḥ putrāñ $ janayām āsa pañca vai &
suhotraṃ ca suhotāraṃ % gayaṃ gargaṃ tathaiva ca // BrP_13.62 //
kapilaṃ ca mahātmānaṃ $ suhotrasya sutadvayam &
kāśikaṃ ca mahāsatyaṃ % tathā gṛtsamatiṃ nṛpam // BrP_13.63 //
tathā gṛtsamateḥ putrā $ brāhmaṇāḥ kṣatriyā viśaḥ &
kāśikasya tu kāśeyaḥ % putro dīrghatapās tathā // BrP_13.64 //
babhūva dīrghatapaso $ vidvān dhanvantariḥ sutaḥ &
dhanvantares tu tanayaḥ % ketumān iti viśrutaḥ // BrP_13.65 //
tathā ketumataḥ putro $ vidvān bhīmarathaḥ smṛtaḥ &
putro bhīmarathasyāpi % vārāṇasyadhipo 'bhavat // BrP_13.66 //
divodāsa iti khyātaḥ $ sarvakṣatrapraṇāśanaḥ &
divodāsasya putras tu % vīro rājā pratardanaḥ // BrP_13.67 //
pratardanasya putrau dvau $ vatso bhārgava eva ca &
alarko rājaputras tu % rājā sanmatimān bhuvi // BrP_13.68 //
haihayasya tu dāyādyaṃ $ hṛtavān vai mahīpatiḥ &
ājahre pitṛdāyādyaṃ % divodāsahṛtaṃ balāt // BrP_13.69 //
bhadraśreṇyasya putreṇa $ durdamena mahātmanā &
divodāsena bāleti % ghṛṇayāsau visarjitaḥ // BrP_13.70 //
aṣṭāratho nāma nṛpaḥ $ suto bhīmarathasya vai &
tena putreṇa bālasya % prahṛtaṃ tasya bho dvijāḥ // BrP_13.71 //
vairasyāntaṃ muniśreṣṭhāḥ $ kṣatriyeṇa vidhitsatā &
alarkaḥ kāśirājas tu % brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ // BrP_13.72 //
ṣaṣṭiṃ varṣasahasrāṇi $ ṣaṣṭiṃ varṣaśatāni ca &
yuvā rūpeṇa saṃpanna % āsīt kāśikulodvahaḥ // BrP_13.73 //
lopāmudrāprasādena $ paramāyur avāpa saḥ &
vayaso 'nte muniśreṣṭhā % hatvā kṣemakarākṣasam // BrP_13.74 //
ramyāṃ niveśayām āsa $ purīṃ vārāṇasīṃ nṛpaḥ &
alarkasya tu dāyādaḥ % kṣemako nāma pārthivaḥ // BrP_13.75 //
kṣemakasya tu putro vai $ varṣaketus tato 'bhavat &
varṣaketoś ca dāyādo % vibhur nāma prajeśvaraḥ // BrP_13.76 //
ānartas tu vibhoḥ putraḥ $ sukumāras tato 'bhavat &
sukumārasya putras tu % satyaketur mahārathaḥ // BrP_13.77 //
suto 'bhavan mahātejā $ rājā paramadhārmikaḥ &
vatsasya vatsabhūmis tu % bhargabhūmis tu bhārgavāt // BrP_13.78 //
ete tv aṅgirasaḥ putrā $ jātā vaṃśe 'tha bhārgave &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % śūdrāś ca munisattamāḥ // BrP_13.79 //
ājamīḍho 'paro vaṃśaḥ $ śrūyatāṃ dvijasattamāḥ &
suhotrasya bṛhat putro % bṛhatas tanayās trayaḥ // BrP_13.80 //
ajamīḍho dvimīḍhaś ca $ purumīḍhaś ca vīryavān &
ajamīḍhasya patnyas tu % tisro vai yaśasānvitāḥ // BrP_13.81 //
nīlī ca keśinī caiva $ dhūminī ca varāṅganāḥ &
ajamīḍhasya keśinyāṃ % jajñe jahnuḥ pratāpavān // BrP_13.82 //
ājahre yo mahāsattraṃ $ sarvamedhamakhaṃ vibhum &
patilobhena yaṃ gaṅgā % vinīteva sasāra ha // BrP_13.83 //
necchataḥ plāvayām āsa $ tasya gaṅgā ca tat sadaḥ &
tat tayā plāvitaṃ dṛṣṭvā % yajñavāṭaṃ samantataḥ // BrP_13.84 //
jahnur apy abravīd gaṅgāṃ $ kruddho viprās tadā nṛpaḥ &
eṣa te triṣu lokeṣu % saṃkṣipyāpaḥ pibāmy aham \
asya gaṅge 'valepasya # sadyaḥ phalam avāpnuhi // BrP_13.85 //
tataḥ pītāṃ mahātmāno $ dṛṣṭvā gaṅgāṃ maharṣayaḥ &
upaninyur mahābhāgā % duhitṛtvena jāhnavīm // BrP_13.86 //
yuvanāśvasya putrīṃ tu $ kāverīṃ jahnur āvahat &
gaṅgāśāpena dehārdhaṃ % yasyāḥ paścān nadīkṛtam // BrP_13.87 //
jahnos tu dayitaḥ putro $ ajako nāma vīryavān &
ajakasya tu dāyādo % balākāśvo mahīpatiḥ // BrP_13.88 //
babhūva mṛgayāśīlaḥ $ kuśikas tasya cātmajaḥ &
pahnavaiḥ saha saṃvṛddho % rājā vanacaraiḥ saha // BrP_13.89 //
kuśikas tu tapas tepe $ putram indrasamaṃ vibhum &
labheyam iti taṃ śakras % trāsād abhyetya jajñivān // BrP_13.90 //
sa gādhir abhavad rājā $ maghavā kauśikaḥ svayam &
viśvāmitras tu gādheyo % viśvāmitrāt tathāṣṭakaḥ // BrP_13.91 //
aṣṭakasya suto lauhiḥ $ prokto jahnugaṇo mayā &
ājamīḍho 'paro vaṃśaḥ % śrūyatāṃ munisattamāḥ // BrP_13.92 //
ajamīḍhāt tu nīlyāṃ vai $ suśāntir udapadyata &
purujātiḥ suśānteś ca % bāhyāśvaḥ purujātitaḥ // BrP_13.93 //
bāhyāśvatanayāḥ pañca $ sphītā janapadāvṛtāḥ &
mudgalaḥ sṛñjayaś caiva % rājā bṛhadiṣus tadā // BrP_13.94 //
yavīnaraś ca vikrāntaḥ $ kṛmilāśvaś ca pañcamaḥ &
pañcaite rakṣaṇāyālaṃ % deśānām iti viśrutāḥ // BrP_13.95 //
pañcānāṃ te tu pañcālāḥ $ sphītā janapadāvṛtāḥ &
alaṃ saṃrakṣaṇe teṣāṃ % pañcālā iti viśrutāḥ // BrP_13.96 //
mudgalasya tu dāyādo $ maudgalyaḥ sumahāyaśāḥ &
indrasenā yato garbhaṃ % vadhnyaṃ ca pratyapadyata // BrP_13.97 //
āsīt pañcajanaḥ putraḥ $ sṛñjayasya mahātmanaḥ &
sutaḥ pañcajanasyāpi % somadatto mahīpatiḥ // BrP_13.98 //
somadattasya dāyādaḥ $ sahadevo mahāyaśāḥ &
sahadevasutaś cāpi % somako nāma viśrutaḥ // BrP_13.99 //
ajamīḍhasuto jātaḥ $ kṣīṇe vaṃśe tu somakaḥ &
somakasya suto jantur % yasya putraśataṃ babhau // BrP_13.100 //
teṣāṃ yavīyān pṛṣato $ drupadasya pitā prabhuḥ &
ājamīḍhāḥ smṛtāś caite % mahātmānas tu somakāḥ // BrP_13.101 //
mahiṣī tv ajamīḍhasya $ dhūminī putragṛddhinī &
pativratā mahābhāgā % kulajā munisattamāḥ // BrP_13.102 //
sā ca putrārthinī devī $ vratacaryāsamanvitā &
tato varṣāyutaṃ taptvā % tapaḥ paramaduścaram // BrP_13.103 //
hutvāgniṃ vidhivat sā tu $ pavitrā mitabhojanā &
agnihotrakuśeṣv eva % suṣvāpa munisattamāḥ // BrP_13.104 //
dhūminyā sa tayā devyā $ tv ajamīḍhaḥ samīyivān &
ṛkṣaṃ saṃjanayām āsa % dhūmravarṇaṃ sudarśanam // BrP_13.105 //
ṛkṣāt saṃvaraṇo jajñe $ kuruḥ saṃvaraṇāt tathā &
yaḥ prayāgād atikramya % kurukṣetraṃ cakāra ha // BrP_13.106 //
puṇyaṃ ca ramaṇīyaṃ ca $ puṇyakṛdbhir niṣevitam &
tasyānvavāyaḥ sumahān % yasya nāmnātha kauravāḥ // BrP_13.107 //
kuroś ca putrāś catvāraḥ $ sudhanvā sudhanus tathā &
parīkṣic ca mahābāhuḥ % pravaraś cārimejayaḥ // BrP_13.108 //
parīkṣitas tu dāyādo $ dhārmiko janamejayaḥ &
śrutaseno 'grasenaś ca % bhīmasenaś ca nāmataḥ // BrP_13.109 //
ete sarve mahābhāgā $ vikrāntā balaśālinaḥ &
janamejayasya putras tu % suratho matimāṃs tathā // BrP_13.110 //
surathasya tu vikrāntaḥ $ putro jajñe vidūrathaḥ &
vidūrathasya dāyāda % ṛkṣa eva mahārathaḥ // BrP_13.111 //
dvitīyas tu bharadvājān $ nāmnā tenaiva viśrutaḥ &
dvāv ṛkṣau somavaṃśe 'smin % dvāv eva ca parīkṣitau // BrP_13.112 //
bhīmasenās trayo viprā $ dvau cāpi janamejayau &
ṛkṣasya tu dvitīyasya % bhīmaseno 'bhavat sutaḥ // BrP_13.113 //
pratīpo bhīmasenāt tu $ pratīpasya tu śāṃtanuḥ &
devāpir bāhlikaś caiva % traya eva mahārathāḥ // BrP_13.114 //
śāṃtanos tv abhavad bhīṣmas $ tasmin vaṃśe dvijottamāḥ &
bāhlikasya tu rājarṣer % vaṃśaṃ śṛṇuta bho dvijāḥ // BrP_13.115 //
bāhlikasya sutaś caiva $ somadatto mahāyaśāḥ &
jajñire somadattāt tu % bhūrir bhūriśravāḥ śalaḥ // BrP_13.116 //
upādhyāyas tu devānāṃ $ devāpir abhavan muniḥ &
cyavanaputraḥ kṛtaka % iṣṭa āsīn mahātmanaḥ // BrP_13.117 //
śāṃtanus tv abhavad rājā $ kauravāṇāṃ dhuraṃdharaḥ &
śāṃtanoḥ saṃpravakṣyāmi % vaṃśaṃ trailokyaviśrutam // BrP_13.118 //
gāṅgaṃ devavrataṃ nāma $ putraṃ so 'janayat prabhuḥ &
sa tu bhīṣma iti khyātaḥ % pāṇḍavānāṃ pitāmahaḥ // BrP_13.119 //
kālī vicitravīryaṃ tu $ janayām āsa bho dvijāḥ &
śāṃtanor dayitaṃ putraṃ % dharmātmānam akalmaṣam // BrP_13.120 //
kṛṣṇadvaipāyanāc caiva $ kṣetre vaicitravīryake &
dhṛtarāṣṭraṃ ca pāṇḍuṃ ca % viduraṃ cāpy ajījanat // BrP_13.121 //
dhṛtarāṣṭras tu gāndhāryāṃ $ putrān utpādayac chatam &
teṣāṃ duryodhanaḥ śreṣṭhaḥ % sarveṣām api sa prabhuḥ // BrP_13.122 //
pāṇḍor dhanaṃjayaḥ putraḥ $ saubhadras tasya cātmajaḥ &
abhimanyoḥ parīkṣit tu % pitā pārīkṣitasya ha // BrP_13.123 //
pārīkṣitasya kāśyāyāṃ $ dvau putrau saṃbabhūvatuḥ &
candrāpīḍas tu nṛpatiḥ % sūryāpīḍaś ca mokṣavit // BrP_13.124 //
candrāpīḍasya putrāṇāṃ $ śatam uttamadhanvinām &
jānamejayam ity evaṃ % kṣātraṃ bhuvi pariśrutam // BrP_13.125 //
teṣāṃ jyeṣṭhas tu tatrāsīt $ pure vāraṇasāhvaye &
satyakarṇo mahābāhur % yajvā vipuladakṣiṇaḥ // BrP_13.126 //
satyakarṇasya dāyādaḥ $ śvetakarṇaḥ pratāpavān &
aputraḥ sa tu dharmātmā % praviveśa tapovanam // BrP_13.127 //
tasmād vanagatā garbhaṃ $ yādavī pratyapadyata &
sucāror duhitā subhrūr % mālinī grāhamālinī // BrP_13.128 //
saṃbhūte sa ca garbhe ca $ śvetakarṇaḥ prajeśvaraḥ &
anvagacchat kṛtaṃ pūrvaṃ % mahāprasthānam acyutam // BrP_13.129 //
sā tu dṛṣṭvā priyaṃ taṃ tu $ mālinī pṛṣṭhato 'nvagāt &
sucāror duhitā sādhvī % vane rājīvalocanā // BrP_13.130 //
pathi sā suṣuve bālā $ sukumāraṃ kumārakam &
tam apāsyātha tatraiva % rājānaṃ sānvagacchata // BrP_13.131 //
pativratā mahābhāgā $ draupadīva purā satī &
kumāraḥ sukumāro 'sau % giripṛṣṭhe ruroda ha // BrP_13.132 //
dayārthaṃ tasya meghās tu $ prādurāsan mahātmanaḥ &
śraviṣṭhāyās tu putrau dvau % paippalādiś ca kauśikaḥ // BrP_13.133 //
dṛṣṭvā kṛpānvitau gṛhya $ tau prākṣālayatāṃ jale &
nighṛṣṭau tasya pārśvau tu % śilāyāṃ rudhiraplutau // BrP_13.134 //
ajaśyāmaḥ sa pārśvābhyāṃ $ ghṛṣṭābhyāṃ susamāhitaḥ &
ajaśyāmau tu tatpārśvau % devena saṃbabhūvatuḥ // BrP_13.135 //
athājapārśva iti vai $ cakrāte nāma tasya tau &
sa tu remakaśālāyāṃ % dvijābhyām abhivardhitaḥ // BrP_13.136 //
remakasya tu bhāryā tam $ udvahat putrakāraṇāt &
rematyāḥ sa tu putro 'bhūd % brāhmaṇau sacivau tu tau // BrP_13.137 //
teṣāṃ putrāś ca pautrāś ca $ yugapattulyajīvinaḥ &
sa eṣa pauravo vaṃśaḥ % pāṇḍavānāṃ mahātmanām // BrP_13.138 //
śloko 'pi cātra gīto 'yaṃ $ nāhuṣeṇa yayātinā &
jarāsaṃkramaṇe pūrvaṃ % tadā prītena dhīmatā // BrP_13.139 //
acandrārkagrahā bhūmir $ bhaved iyam asaṃśayam &
apauravā mahī naiva % bhaviṣyati kadācana // BrP_13.140 //
eṣa vaḥ pauravo vaṃśo $ vikhyātaḥ kathito mayā &
turvasos tu pravakṣyāmi % druhyoś cānor yados tathā // BrP_13.141 //
turvasos tu suto vahnir $ gobhānus tasya cātmajaḥ &
gobhānos tu suto rājā % aiśānur aparājitaḥ // BrP_13.142 //
karaṃdhamas tu aiśānor $ maruttas tasya cātmajaḥ &
anyas tv āvikṣito rājā % maruttaḥ kathito mayā // BrP_13.143 //
anapatyo 'bhavad rājā $ yajvā vipuladakṣiṇaḥ &
duhitā saṃyatā nāma % tasyāsīt pṛthivīpateḥ // BrP_13.144 //
dakṣiṇārthaṃ tu sā dattā $ saṃvartāya mahātmane &
duṣyantaṃ pauravaṃ cāpi % lebhe putram akalmaṣam // BrP_13.145 //
evaṃ yayātiśāpena $ jarāsaṃkramaṇe tadā &
pauravaṃ turvasor vaṃśaṃ % praviveśa dvijottamāḥ // BrP_13.146 //
duṣyantasya tu dāyādaḥ $ karūromaḥ prajeśvaraḥ &
karūromād athāhrīdaś % catvāras tasya cātmajāḥ // BrP_13.147 //
pāṇḍyaś ca keralaś caiva $ kālaś colaś ca pārthivaḥ &
druhyoś ca tanayo rājan % babhrusetuś ca pārthivaḥ // BrP_13.148 //
aṅgārasetus tatputro $ marutāṃ patir ucyate &
yauvanāśvena samare % kṛcchreṇa nihato balī // BrP_13.149 //
yuddhaṃ sumahad apy āsīn $ māsān paricarad daśa &
aṅgārasetor dāyādo % gāndhāro nāma pārthivaḥ // BrP_13.150 //
khyāyate yasya nāmnā vai $ gāndhāraviṣayo mahān &
gāndhāradeśajāś caiva % turagā vājināṃ varāḥ // BrP_13.151 //
anos tu putro dharmo 'bhūd $ dyūtas tasyātmajo 'bhavat &
dyūtād vanaduho jajñe % pracetās tasya cātmajaḥ // BrP_13.152 //
pracetasaḥ sucetās tu $ kīrtitās tv anavo mayā &
babhūvus tu yadoḥ putrāḥ % pañca devasutopamāḥ // BrP_13.153 //
sahasrādaḥ payodaś ca $ kroṣṭā nīlo 'ñjikas tathā &
sahasrādasya dāyādās % trayaḥ paramadhārmikāḥ // BrP_13.154 //
haihayaś ca hayaś caiva $ rājā veṇuhayas tathā &
haihayasyābhavat putro % dharmanetra iti śrutaḥ // BrP_13.155 //
dharmanetrasya kārtas tu $ sāhañjas tasya cātmajaḥ &
sāhañjanī nāma purī % tena rājñā niveśitā // BrP_13.156 //
āsīn mahiṣmataḥ putro $ bhadraśreṇyaḥ pratāpavān &
bhadraśreṇyasya dāyādo % durdamo nāma viśrutaḥ // BrP_13.157 //
durdamasya suto dhīmān $ kanako nāma nāmataḥ &
kanakasya tu dāyādāś % catvāro lokaviśrutāḥ // BrP_13.158 //
kṛtavīryaḥ kṛtaujāś ca $ kṛtadhanvā tathaiva ca &
kṛtāgnis tu caturtho 'bhūt % kṛtavīryād athārjunaḥ // BrP_13.159 //
yo 'sau bāhusahasreṇa $ saptadvīpeśvaro 'bhavat &
jigāya pṛthivīm eko % rathenādityavarcasā // BrP_13.160 //
sa hi varṣāyutaṃ taptvā $ tapaḥ paramaduścaram &
dattam ārādhayām āsa % kārtavīryo 'trisaṃbhavam // BrP_13.161 //
tasmai datto varān prādāc $ caturo bhūritejasaḥ &
pūrvaṃ bāhusahasraṃ tu % prārthitaṃ sumahad varam // BrP_13.162 //
adharme 'dhīyamānasya $ sadbhis tatra nivāraṇam &
ugreṇa pṛthivīṃ jitvā % dharmeṇaivānurañjanam // BrP_13.163 //
saṃgrāmān subahūñ jitvā $ hatvā cārīn sahasraśaḥ &
saṃgrāme vartamānasya % vadhaṃ cābhyadhikād raṇe // BrP_13.164 //
tasya bāhusahasraṃ tu $ yudhyataḥ kila bho dvijāḥ &
yogād yogīśvarasyeva % prādurbhavati māyayā // BrP_13.165 //
teneyaṃ pṛthivī sarvā $ saptadvīpā sapattanā &
sasamudrā sanagarā % ugreṇa vidhinā jitā // BrP_13.166 //
tena saptasu dvīpeṣu $ sapta yajñaśatāni ca &
prāptāni vidhinā rājñā % śrūyante munisattamāḥ // BrP_13.167 //
sarve yajñā muniśreṣṭhāḥ $ sahasraśatadakṣiṇāḥ &
sarve kāñcanayūpāś ca % sarve kāñcanavedayaḥ // BrP_13.168 //
sarve devair muniśreṣṭhā $ vimānasthair alaṃkṛtaiḥ &
gandharvair apsarobhiś ca % nityam evopaśobhitāḥ // BrP_13.169 //
yasya yajñe jagau gāthāṃ $ gandharvo nāradas tathā &
varīdāsātmajo vidvān % mahimnā tasya vismitaḥ // BrP_13.170 //
{nārada uvāca: }
na nūnaṃ kārtavīryasya $ gatiṃ yāsyanti pārthivāḥ &
yajñair dānais tapobhiś ca % vikrameṇa śrutena ca // BrP_13.171 //
sa hi saptasu dvīpeṣu $ carmī khaḍgī śarāsanī &
rathī dvīpān anucaran % yogī saṃdṛśyate nṛbhiḥ // BrP_13.172 //
anaṣṭadravyatā caiva $ na śoko na ca vibhramaḥ &
prabhāveṇa mahārājñaḥ % prajā dharmeṇa rakṣataḥ // BrP_13.173 //
sa sarvaratnabhāk samrāṭ $ cakravartī babhūva ha &
sa eva paśupālo 'bhūt % kṣetrapālaḥ sa eva ca // BrP_13.174 //
sa eva vṛṣṭyā parjanyo $ yogitvād arjuno 'bhavat &
sa vai bāhusahasreṇa % jyāghātakaṭhinatvacā // BrP_13.175 //
bhāti raśmisahasreṇa $ śaradīva ca bhāskaraḥ &
sa hi nāgān manuṣyeṣu % māhiṣmatyāṃ mahādyutiḥ // BrP_13.176 //
karkoṭakasutāñ jitvā $ puryāṃ tasyāṃ nyaveśayat &
sa vai vegaṃ samudrasya % prāvṛṭkāle 'mbujekṣaṇaḥ // BrP_13.177 //
krīḍann iva bhujodbhinnaṃ $ pratisrotaś cakāra ha &
luṇṭhitā krīḍatā tena % nadī tadgrāmamālinī // BrP_13.178 //
caladūrmisahasreṇa $ śaṅkitābhyeti narmadā &
tasya bāhusahasreṇa % kṣipyamāṇe mahodadhau // BrP_13.179 //
bhayān nilīnā niśceṣṭhāḥ $ pātālasthā mahīsurāḥ &
cūrṇīkṛtamahāvīciṃ % calanmīnamahātimim // BrP_13.180 //
mārutāviddhaphenaugham $ āvartakṣobhasaṃkulam &
prāvartayat tadā rājā % sahasreṇa ca bāhunā // BrP_13.181 //
devāsurasamākṣiptaḥ $ kṣīrodam iva mandaraḥ &
mandarakṣobhacakitā % amṛtotpādaśaṅkitāḥ // BrP_13.182 //
sahasotpatitā bhītā $ bhīmaṃ dṛṣṭvā nṛpottamam &
natā niścalamūrdhāno % babhūvus te mahoragāḥ // BrP_13.183 //
sāyāhne kadalīkhaṇḍāḥ $ kampitā iva vāyunā &
sa vai baddhvā dhanur jyābhir % utsiktaṃ pañcabhiḥ śaraiḥ // BrP_13.184 //
laṅkeśaṃ mohayitvā tu $ sabalaṃ rāvaṇaṃ balāt &
nirjitya vaśam ānīya % māhiṣmatyāṃ babandha tam // BrP_13.185 //
śrutvā tu baddhaṃ paulastyaṃ $ rāvaṇaṃ tv arjunena ca &
tato gatvā pulastyas tam % arjunaṃ dadṛśe svayam // BrP_13.186 //
mumoca rakṣaḥ paulastyaṃ $ pulastyenābhiyācitaḥ &
yasya bāhusahasrasya % babhūva jyātalasvanaḥ // BrP_13.187 //
yugānte toyadasyeva $ sphuṭato hy aśaner iva &
aho bata mṛdhe vīryaṃ % bhārgavasya yad acchinat // BrP_13.188 //
rājño bāhusahasrasya $ haimaṃ tālavanaṃ yathā &
tṛṣitena kadācit sa % bhikṣitaś citrabhānunā // BrP_13.189 //
sa bhikṣām adadād vīraḥ $ sapta dvīpān vibhāvasoḥ &
purāṇi grāmaghoṣāṃś ca % viṣayāṃś caiva sarvaśaḥ // BrP_13.190 //
jajvāla tasya sarvāṇi $ citrabhānur didhṛkṣayā &
sa tasya puruṣendrasya % prabhāveṇa mahātmanaḥ // BrP_13.191 //
dadāha kārtavīryasya $ śailāṃś caiṣa vanāni ca &
sa śūnyam āśramaṃ ramyaṃ % varuṇasyātmajasya vai // BrP_13.192 //
dadāha balavadbhītaś $ citrabhānuḥ sa haihayaḥ &
yaṃ lebhe varuṇaḥ putraṃ % purā bhāsvantam uttamam // BrP_13.193 //
vasiṣṭhaṃ nāma sa muniḥ $ khyāta āpava ity uta &
yatrāpavas tu taṃ krodhāc % chaptavān arjunaṃ vibhuḥ // BrP_13.194 //
yasmān na varjitam idaṃ $ vanaṃ te mama haihaya &
tasmāt te duṣkaraṃ karma % kṛtam anyo haniṣyati // BrP_13.195 //
rāmo nāma mahābāhur $ jāmadagnyaḥ pratāpavān &
chittvā bāhusahasraṃ te % pramathya tarasā balī // BrP_13.196 //
tapasvī brāhmaṇas tvāṃ tu $ haniṣyati sa bhārgavaḥ &
anaṣṭadravyatā yasya % babhūvāmitrakarṣiṇaḥ // BrP_13.197 //
pratāpena narendrasya $ prajā dharmeṇa rakṣataḥ &
prāptas tato 'sya mṛtyur vai % tasya śāpān mahāmuneḥ // BrP_13.198 //
varas tathaiva bho viprāḥ $ svayam eva vṛtaḥ purā &
tasya putraśataṃ tv āsīt % pañca śeṣā mahātmanaḥ // BrP_13.199 //
kṛtāstrā balinaḥ śūrā $ dharmātmāno yaśasvinaḥ &
śūrasenaś ca śūraś ca % vṛṣaṇo madhupadhvajaḥ // BrP_13.200 //
jayadhvajaś ca nāmnāsīd $ āvantyo nṛpatir mahān &
kārtavīryasya tanayā % vīryavanto mahābalāḥ // BrP_13.201 //
jayadhvajasya putras tu $ tālajaṅgho mahābalaḥ &
tasya putraśataṃ khyātās % tālajaṅghā iti smṛtāḥ // BrP_13.202 //
teṣāṃ kule muniśreṣṭhā $ haihayānāṃ mahātmanām &
vītihotrāḥ sujātāś ca % bhojāś cāvantayaḥ smṛtāḥ // BrP_13.203 //
tauṇḍikerāś ca vikhyātās $ tālajaṅghās tathaiva ca &
bharatāś ca sujātāś ca % bahutvān nānukīrtitāḥ // BrP_13.204 //
vṛṣaprabhṛtayo viprā $ yādavāḥ puṇyakarmiṇaḥ &
vṛṣo vaṃśadharas tatra % tasya putro 'bhavan madhuḥ // BrP_13.205 //
madhoḥ putraśataṃ tv āsīd $ vṛṣaṇas tasya vaṃśakṛt &
vṛṣaṇād vṛṣṇayaḥ sarve % madhos tu mādhavāḥ smṛtāḥ // BrP_13.206 //
yādavā yadunāmnā te $ nirucyante ca haihayāḥ &
na tasya vittanāśaḥ syān % naṣṭaṃ prati labhec ca saḥ // BrP_13.207 //
kārtavīryasya yo janma $ kathayed iha nityaśaḥ &
ete yayātiputrāṇāṃ % pañca vaṃśā dvijottamāḥ // BrP_13.208 //
kīrtitā lokavīrāṇāṃ $ ye lokān dhārayanti vai &
bhūtānīva muniśreṣṭhāḥ % pañca sthāvarajaṅgamān // BrP_13.209 //
śrutvā pañca visargāṃs tu $ rājā dharmārthakovidaḥ &
vaśī bhavati pañcānām % ātmajānāṃ tatheśvaraḥ // BrP_13.210 //
labhet pañca varāṃś caiva $ durlabhān iha laukikān &
āyuḥ kīrtiṃ tathā putrān % aiśvaryaṃ bhūtim eva ca // BrP_13.211 //
dhāraṇāc chravaṇāc caiva $ pañcavargasya bho dvijāḥ &
kroṣṭor vaṃśaṃ muniśreṣṭhāḥ % śṛṇudhvaṃ gadato mama // BrP_13.212 //
yador vaṃśadharasyātha $ yajvinaḥ puṇyakarmiṇaḥ &
kroṣṭor vaṃśaṃ hi śrutvaiva % sarvapāpaiḥ pramucyate \
yasyānvavāyajo viṣṇur # harir vṛṣṇikulodvahaḥ // BrP_13.213 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
gāndhārī caiva mādrī ca $ kroṣṭor bhārye babhūvatuḥ &
gāndhārī janayām āsa % anamitraṃ mahābalam // BrP_14.1 //
mādrī yudhājitaṃ putraṃ $ tato 'nyaṃ devamīḍhuṣam &
teṣāṃ vaṃśas tridhā bhūto % vṛṣṇīnāṃ kulavardhanaḥ // BrP_14.2 //
mādryāḥ putrau tu jajñāte $ śrutau vṛṣṇyandhakāv ubhau &
jajñāte tanayau vṛṣṇeḥ % śvaphalkaś citrakas tathā // BrP_14.3 //
śvaphalkas tu muniśreṣṭhā $ dharmātmā yatra vartate &
nāsti vyādhibhayaṃ tatra % nāvarṣas tapam eva ca // BrP_14.4 //
kadācit kāśirājasya $ viṣaye munisattamāḥ &
trīṇi varṣāṇi pūrṇāni % nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_14.5 //
sa tatra cānayām āsa $ śvaphalkaṃ paramārcitam &
śvaphalkaparivartena % vavarṣa harivāhanaḥ // BrP_14.6 //
śvaphalkaḥ kāśirājasya $ sutāṃ bhāryām avindata &
gāndinīṃ nāma gāṃ sā ca % dadau viprāya nityaśaḥ // BrP_14.7 //
dātā yajvā ca vīraś ca $ śrutavān atithipriyaḥ &
akrūraḥ suṣuve tasmāc % chvaphalkād bhūridakṣiṇaḥ // BrP_14.8 //
upamadgus tathā madgur $ meduraś cārimejayaḥ &
avikṣitas tathākṣepaḥ % śatrughnaś cārimardanaḥ // BrP_14.9 //
dharmadhṛg yatidharmā ca $ dharmokṣāndhakarus tathā &
āvāhaprativāhau ca % sundarī ca varāṅganā // BrP_14.10 //
akrūreṇograsenāyāṃ $ sugātryāṃ dvijasattamāḥ &
prasenaś copadevaś ca % jajñāte devavarcasau // BrP_14.11 //
citrakasyābhavan putrāḥ $ pṛthur vipṛthur eva ca &
aśvagrīvo 'śvabāhuś ca % svapārśvakagaveṣaṇau // BrP_14.12 //
ariṣṭanemir aśvaś ca $ sudharmā dharmabhṛt tathā &
subāhur bahubāhuś ca % śraviṣṭhāśravaṇe striyau // BrP_14.13 //
asiknyāṃ janayām āsa $ śūraṃ vai devamīḍhuṣam &
mahiṣyāṃ jajñire śūrā % bhojyāyāṃ puruṣā daśa // BrP_14.14 //
vasudevo mahābāhuḥ $ pūrvam ānakadundubhiḥ &
jajñe yasya prasūtasya % dundubhyaḥ prāṇadan divi // BrP_14.15 //
ānakānāṃ ca saṃhrādaḥ $ sumahān abhavad divi &
papāta puṣpavarṣaś ca % śūrasya janane mahān // BrP_14.16 //
manuṣyaloke kṛtsne 'pi $ rūpe nāsti samo bhuvi &
yasyāsīt puruṣāgryasya % kāntiś candramaso yathā // BrP_14.17 //
devabhāgas tato jajñe $ tathā devaśravāḥ punaḥ &
anādhṛṣṭiḥ kanavako % vatsavān atha gṛñjamaḥ // BrP_14.18 //
śyāmaḥ śamīko gaṇḍūṣaḥ $ pañca cāsya varāṅganāḥ &
pṛthukīrtiḥ pṛthā caiva % śrutadevā śrutaśravā // BrP_14.19 //
rājādhidevī ca tathā $ pañcaitā vīramātaraḥ &
śrutaśravāyāṃ caidyas tu % śiśupālo 'bhavan nṛpaḥ // BrP_14.20 //
hiraṇyakaśipur yo 'sau $ daityarājo 'bhavat purā &
pṛthukīrtyāṃ tu saṃjajñe % tanayo vṛddhaśarmaṇaḥ // BrP_14.21 //
karūṣādhipatir vīro $ dantavakro mahābalaḥ &
pṛthāṃ duhitaraṃ cakre % kuntis tāṃ pāṇḍur āvahat // BrP_14.22 //
yasyāṃ sa dharmavid rājā $ dharmo jajñe yudhiṣṭhiraḥ &
bhīmasenas tathā vātād % indrāc caiva dhanaṃjayaḥ // BrP_14.23 //
loke pratiratho vīraḥ $ śakratulyaparākramaḥ &
anamitrāc chanir jajñe % kaniṣṭhād vṛṣṇinandanāt // BrP_14.24 //
śaineyaḥ satyakas tasmād $ yuyudhānaś ca sātyakiḥ &
uddhavo devabhāgasya % mahābhāgaḥ suto 'bhavat // BrP_14.25 //
paṇḍitānāṃ paraṃ prāhur $ devaśravasam uttamam &
aśmakyaṃ prāptavān putram % anādhṛṣṭir yaśasvinam // BrP_14.26 //
nivṛttaśatruṃ śatrughnaṃ $ śrutadevā tv ajāyata &
śrutadevātmajās te tu % naiṣādir yaḥ pariśrutaḥ // BrP_14.27 //
ekalavyo muniśreṣṭhā $ niṣādaiḥ parivardhitaḥ &
vatsavate tv aputrāya % vasudevaḥ pratāpavān \
adbhir dadau sutaṃ vīraṃ # śauriḥ kauśikam aurasam // BrP_14.28 //
gaṇḍūṣāya hy aputrāya $ viṣvakseno dadau sutān &
cārudeṣṇaṃ sudeṣṇaṃ ca % pañcālaṃ kṛtalakṣaṇam // BrP_14.29 //
asaṃgrāmeṇa yo vīro $ nāvartata kadācana &
raukmiṇeyo mahābāhuḥ % kanīyān dvijasattamāḥ // BrP_14.30 //
vāyasānāṃ sahasrāṇi $ yaṃ yāntaṃ pṛṣṭhato 'nvayuḥ &
cārūn adyopabhokṣyāmaś % cārudeṣṇahatān iti // BrP_14.31 //
tantrijas tantripālaś ca $ sutau kanavakasya tau &
vīruś cāśvahanuś caiva % vīrau tāv atha gṛñjimau // BrP_14.32 //
śyāmaputraḥ śamīkas tu $ śamīko rājyam āvahat &
jugupsamāno bhojatvād % rājasūyam avāpa saḥ // BrP_14.33 //
ajātaśatruḥ śatrūṇāṃ $ jajñe tasya vināśanaḥ &
vasudevasutān vīrān % kīrtayiṣyāmy ataḥ param // BrP_14.34 //
vṛṣṇes trividham evaṃ tu $ bahuśākhaṃ mahaujasam &
dhārayan vipulaṃ vaṃśaṃ % nānarthair iha yujyate // BrP_14.35 //
yāḥ patnyo vasudevasya $ caturdaśa varāṅganāḥ &
pauravī rohiṇī nāma % madirāditathāvarā // BrP_14.36 //
vaiśākhī ca tathā bhadrā $ sunāmnī caiva pañcamī &
sahadevā śāntidevā % śrīdevī devarakṣitā // BrP_14.37 //
vṛkadevy upadevī ca $ devakī caiva saptamī &
sutanur vaḍavā caiva % dve ete paricārike // BrP_14.38 //
pauravī rohiṇī nāma $ bāhlikasyātmajābhavat &
jyeṣṭhā patnī muniśreṣṭhā % dayitānakadundubheḥ // BrP_14.39 //
lebhe jyeṣṭhaṃ sutaṃ rāmaṃ $ śaraṇyaṃ śaṭham eva ca &
durdamaṃ damanaṃ śubhraṃ % piṇḍārakam uśīnaram // BrP_14.40 //
citrā nāma kumārī ca $ rohiṇītanayā nava &
citrā subhadreti punar % vikhyātā munisattamāḥ // BrP_14.41 //
vasudevāc ca devakyāṃ $ jajñe śaurir mahāyaśāḥ &
rāmāc ca niśaṭho jajñe % revatyāṃ dayitaḥ sutaḥ // BrP_14.42 //
subhadrāyāṃ rathī pārthād $ abhimanyur ajāyata &
akrūrāt kāśikanyāyāṃ % satyaketur ajāyata // BrP_14.43 //
vasudevasya bhāryāsu $ mahābhāgāsu saptasu &
ye putrā jajñire śūrāḥ % samastāṃs tān nibodhata // BrP_14.44 //
bhojaś ca vijayaś caiva $ śāntidevāsutāv ubhau &
vṛkadevaḥ sunāmāyāṃ % gadaś cāstāṃ sutāv ubhau // BrP_14.45 //
agāvahaṃ mahātmānaṃ $ vṛkadevī vyajāyata &
kanyā trigartarājasya % bhāryā vai śiśirāyaṇeḥ // BrP_14.46 //
jijñāsāṃ pauruṣe cakre $ na caskande ca pauruṣam &
kṛṣṇāyasasamaprakhyo % varṣe dvādaśame tathā // BrP_14.47 //
mithyābhiśasto gārgyas tu $ manyunātisamīritaḥ &
ghoṣakanyām upādāya % maithunāyopacakrame // BrP_14.48 //
gopālī cāpsarās tasya $ gopastrīveṣadhāriṇī &
dhārayām āsa gārgyasya % garbhaṃ durdharam acyutam // BrP_14.49 //
mānuṣyāṃ gargabhāryāyāṃ $ niyogāc chūlapāṇinaḥ &
sa kālayavano nāma % jajñe rājā mahābalaḥ // BrP_14.50 //
vṛttapūrvārdhakāyas tu $ siṃhasaṃhanano yuvā &
aputrasya sa rājñas tu % vavṛdhe 'ntaḥpure śiśuḥ // BrP_14.51 //
yavanasya muniśreṣṭhāḥ $ sa kālayavano 'bhavat &
āyudhyamāno nṛpatiḥ % paryapṛcchad dvijottamam // BrP_14.52 //
vṛṣṇyandhakakulaṃ tasya $ nārado 'kathayad vibhuḥ &
akṣauhiṇyā tu sainyasya % mathurām abhyayāt tadā // BrP_14.53 //
dūtaṃ saṃpreṣayām āsa $ vṛṣṇyandhakaniveśanam &
tato vṛṣṇyandhakāḥ kṛṣṇaṃ % puraskṛtya mahāmatim // BrP_14.54 //
sametā mantrayām āsur $ yavanasya bhayāt tadā &
kṛtvā viniścayaṃ sarve % palāyanam arocayan // BrP_14.55 //
vihāya mathurāṃ ramyāṃ $ mānayantaḥ pinākinam &
kuśasthalīṃ dvāravatīṃ % niveśayitum īpsavaḥ // BrP_14.56 //
iti kṛṣṇasya janmedaṃ $ yaḥ śucir niyatendriyaḥ &
parvasu śrāvayed vidvān % anṛṇaḥ sa sukhī bhavet // BrP_14.59 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
kroṣṭor athābhavat putro $ vṛjinīvān mahāyaśāḥ &
vārjinīvatam icchanti % svāhiṃ svāhākṛtāṃ varam // BrP_15.1 //
svāhiputro 'bhavad rājā $ uṣadgur vadatāṃ varaḥ &
mahākratubhir īje yo % vividhair bhūridakṣiṇaiḥ // BrP_15.2 //
tataḥ prasūtim icchan vai $ uṣadguḥ so 'gryam ātmajam &
jajñe citrarathas tasya % putraḥ karmabhir anvitaḥ // BrP_15.3 //
āsīc caitrarathir vīro $ yajvā vipuladakṣiṇaḥ &
śaśabinduḥ paraṃ vṛttaṃ % rājarṣīṇām anuṣṭhitaḥ // BrP_15.4 //
pṛthuśravāḥ pṛthuyaśā $ rājāsīc chāśibindavaḥ &
śaṃsanti ca purāṇajñāḥ % pārthaśravasam antaram // BrP_15.5 //
antarasya suyajñas tu $ suyajñatanayo 'bhavat &
uṣato yajñam akhilaṃ % svadharme ca kṛtādaraḥ // BrP_15.6 //
śineyur abhavat putra $ uṣataḥ śatrutāpanaḥ &
marutas tasya tanayo % rājarṣir abhavan nṛpaḥ // BrP_15.7 //
maruto 'labhata jyeṣṭhaṃ $ sutaṃ kambalabarhiṣam &
cacāra vipulaṃ dharmam % amarṣāt pratyabhāg api // BrP_15.8 //
sa satprasūtim icchan vai $ sutaṃ kambalabarhiṣaḥ &
babhūva rukmakavacaḥ % śataprasavataḥ sutaḥ // BrP_15.9 //
nihatya rukmakavacaḥ $ śataṃ kavacināṃ raṇe &
dhanvināṃ niśitair bāṇair % avāpa śriyam uttamām // BrP_15.10 //
jajñe ca rukmakavacāt $ parajit paravīrahā &
jajñire pañca putrās tu % mahāvīryāḥ parājitāḥ // BrP_15.11 //
rukmeṣuḥ pṛthurukmaś ca $ jyāmaghaḥ pālito hariḥ &
pālitaṃ ca hariṃ caiva % videhebhyaḥ pitā dadau // BrP_15.12 //
rukmeṣur abhavad rājā $ pṛthurukmasya saṃśrayāt &
tābhyāṃ pravrājito rājā % jyāmagho 'vasad āśrame // BrP_15.13 //
praśāntaś ca tadā rājā $ brāhmaṇaiś cāvabodhitaḥ &
jagāma dhanur ādāya % deśam anyaṃ dhvajī rathī // BrP_15.14 //
narmadākūlam ekākīm $ ekalāṃ mṛttikāvatīm &
ṛkṣavantaṃ giriṃ jitvā % śuktimatyām uvāsa saḥ // BrP_15.15 //
jyāmaghasyābhavad bhāryā $ śaibyā balavatī satī &
aputro 'pi sa rājā vai % nānyāṃ bhāryām avindata // BrP_15.16 //
tasyāsīd vijayo yuddhe $ tatra kanyām avāpa saḥ &
bhāryām uvāca saṃtrastaḥ % snuṣeti sa janeśvaraḥ // BrP_15.17 //
etac chrutvābravīd devī $ kasya deva snuṣeti vai &
abravīt tad upaśrutya % jyāmagho rājasattamaḥ // BrP_15.18 //
{rājovāca: }
yas te janiṣyate putras $ tasya bhāryopapāditā //* BrP_15.19 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
ugreṇa tapasā tasyāḥ $ kanyāyāḥ sā vyajāyata &
putraṃ vidarbhaṃ subhāgā % śaibyā pariṇatā satī // BrP_15.20 //
rājaputryāṃ tu vidvāṃsau $ snuṣāyāṃ krathakaiśikau &
paścād vidarbho 'janayac % chūrau raṇaviśāradau // BrP_15.21 //
bhīmo vidarbhasya sutaḥ $ kuntis tasyātmajo 'bhavat &
kunter dhṛṣṭaḥ suto jajñe % raṇadhṛṣṭaḥ pratāpavān // BrP_15.22 //
dhṛṣṭasya jajñire śūrās $ trayaḥ paramadhārmikāḥ &
āvantaś ca daśārhaś ca % balī viṣaharaś ca saḥ // BrP_15.23 //
daśārhasya suto vyomā $ vyomno jīmūta ucyate &
jīmūtaputro vikṛtis % tasya bhīmarathaḥ smṛtaḥ // BrP_15.24 //
atha bhīmarathasyāsīt $ putro navarathas tathā &
tasya cāsīd daśarathaḥ % śakunis tasya cātmajaḥ // BrP_15.25 //
tasmāt karambhaḥ kārambhir $ devarāto 'bhavan nṛpaḥ &
devakṣatro 'bhavat tasya % vṛddhakṣatro mahāyaśāḥ // BrP_15.26 //
devagarbhasamo jajñe $ devakṣatrasya nandanaḥ &
madhūnāṃ vaṃśakṛd rājā % madhur madhuravāg api // BrP_15.27 //
madhor jajñe 'tha vaidarbhyāṃ $ purudvān puruṣottamaḥ &
aikṣvākī cābhavad bhāryā % madhos tasyāṃ vyajāyata // BrP_15.28 //
satvān sarvaguṇopetaḥ $ sātvatā kīrtivardhanaḥ &
imāṃ visṛṣṭiṃ vijñāya % jyāmaghasya mahātmanaḥ \
yujyate paramaprītyā # prajāvāṃś ca bhavet sadā // BrP_15.29 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
satvataḥ sattvasaṃpannān $ kauśalyā suṣuve sutān &
bhāginaṃ bhajamānaṃ ca % divyaṃ devāvṛdhaṃ nṛpam // BrP_15.30 //
andhakaṃ ca mahābāhuṃ $ vṛṣṇiṃ ca yadunandanam &
teṣāṃ visargāś catvāro % vistareṇeha kīrtitāḥ // BrP_15.31 //
bhajamānasya sṛñjayyau $ bāhyakāthopabāhyakā &
āstāṃ bhārye tayos tasmāj % jajñire bahavaḥ sutāḥ // BrP_15.32 //
krimiś ca kramaṇaś caiva $ dhṛṣṭaḥ śūraḥ puraṃjayaḥ &
ete bāhyakasṛñjayyāṃ % bhajamānād vijajñire // BrP_15.33 //
āyutājit sahasrājic $ chatājit tv atha dāsakaḥ &
upabāhyakasṛñjayyāṃ % bhajamānād vijajñire // BrP_15.34 //
yajvā devāvṛdho rājā $ cacāra vipulaṃ tapaḥ &
putraḥ sarvaguṇopeto % mama syād iti niścitaḥ // BrP_15.35 //
saṃyujyamānas tapasā $ parṇāśāyā jalaṃ spṛśan &
sadopaspṛśatas tasya % cakāra priyam āpagā // BrP_15.36 //
cintayābhiparītā sā $ na jagāmaiva niścayam &
kalyāṇatvān narapates % tasya sā nimnagottamā // BrP_15.37 //
nādhyagacchat tu tāṃ nārīṃ $ yasyām evaṃvidhaḥ sutaḥ &
bhavet tasmāt svayaṃ gatvā % bhavāmy asya sahānugā // BrP_15.38 //
atha bhūtvā kumārī sā $ bibhratī paramaṃ vapuḥ &
varayām āsa nṛpatiṃ % tām iyeṣa ca sa prabhuḥ // BrP_15.39 //
tasyām ādhatta garbhaṃ sa $ tejasvinam udāradhīḥ &
atha sā daśame māsi % suṣuve saritāṃ varā // BrP_15.40 //
putraṃ sarvaguṇopetaṃ $ babhruṃ devāvṛdhaṃ dvijāḥ &
atra vaṃśe purāṇajñā % gāyantīti pariśrutam // BrP_15.41 //
guṇān devāvṛdhasyāpi $ kīrtayanto mahātmanaḥ &
yathaivāgre tathā dūrāt % paśyāmas tāvad antikāt // BrP_15.42 //
babhruḥ śreṣṭho manuṣyāṇāṃ $ devair devāvṛdhaḥ samaḥ &
ṣaṣṭiś ca ṣaṭ ca puruṣāḥ % sahasrāṇi ca sapta ca // BrP_15.43 //
ete 'mṛtatvaṃ prāptā vai $ babhror devāvṛdhād api &
yajvā dānapatir dhīmān % brahmaṇyaḥ sudṛḍhāyudhaḥ // BrP_15.44 //
tasyānvavāyaḥ sumahān $ bhojā ye sārtikāvatāḥ &
andhakāt kāśyaduhitā % caturo 'labhatātmajān // BrP_15.45 //
kukuraṃ bhajamānaṃ ca $ sasakaṃ balabarhiṣam &
kukurasya suto vṛṣṭir % vṛṣṭes tu tanayas tathā // BrP_15.46 //
kapotaromā tasyātha $ tiliris tanayo 'bhavat &
jajñe punar vasus tasmād % abhijic ca punar vasoḥ // BrP_15.47 //
tathā vai putramithunaṃ $ babhūvābhijitaḥ kila &
āhukaḥ śrāhukaś caiva % khyātau khyātimatāṃ varau // BrP_15.48 //
imāṃ codāharanty atra $ gāthāṃ prati tam āhukam &
śvetena parivāreṇa % kiśorapratimo mahān // BrP_15.49 //
aśītivarmaṇā yukta $ āhukaḥ prathamaṃ vrajet &
nāputravān nāśatado % nāsahasraśatāyuṣaḥ // BrP_15.50 //
nāśuddhakarmā nāyajvā $ yo bhojam abhito vrajet &
pūrvasyāṃ diśi nāgānāṃ % bhojasya prayayuḥ kila // BrP_15.51 //
somāt saṅgānukarṣāṇāṃ $ dhvajināṃ savarūthinām &
rathānāṃ meghaghoṣāṇāṃ % sahasrāṇi daśaiva tu // BrP_15.52 //
raupyakāñcanakakṣāṇāṃ $ sahasrāṇy ekaviṃśatiḥ &
tāvaty eva sahasrāṇi % uttarasyāṃ tathā diśi // BrP_15.53 //
ābhūmipālā bhojās tu $ santi jyākiṅkiṇīkinaḥ &
āhuḥ kiṃ cāpy avantibhyaḥ % svasāraṃ dadur andhakāḥ // BrP_15.54 //
āhukasya tu kāśyāyāṃ $ dvau putrau saṃbabhūvatuḥ &
devakaś cograsenaś ca % devagarbhasamāv ubhau // BrP_15.55 //
devakasyābhavan putrāś $ catvāras tridaśopamāḥ &
devavān upadevaś ca % saṃdevo devarakṣitaḥ // BrP_15.56 //
kumāryaḥ sapta cāsyātha $ vasudevāya tā dadau &
devakī śāntidevā ca % sudevā devarakṣitā // BrP_15.57 //
vṛkadevy upadevī ca $ sunāmnī caiva saptamī &
navograsenasya sutās % teṣāṃ kaṃsas tu pūrvajaḥ // BrP_15.58 //
nyagrodhaś ca sunāmā ca $ tathā kaṅkaḥ subhūṣaṇaḥ &
rāṣṭrapālo 'tha sutanur % anāvṛṣṭis tu puṣṭimān // BrP_15.59 //
teṣāṃ svasāraḥ pañcāsan $ kaṃsā kaṃsavatī tathā &
sutanū rāṣṭrapālī ca % kaṅkā caiva varāṅganā // BrP_15.60 //
ugrasenaḥ sahāpatyo $ vyākhyātaḥ kukurodbhavaḥ &
kukurāṇām imaṃ vaṃśaṃ % dhārayann amitaujasām // BrP_15.61 //
ātmano vipulaṃ vaṃśaṃ $ prajāvān āpnuyān naraḥ //* BrP_15.62 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
bhajamānasya putro 'tha $ rathamukhyo vidūrathaḥ &
rājādhidevaḥ śūras tu % vidūrathasuto 'bhavat // BrP_16.1 //
rājādhidevasya sutā $ jajñire vīryavattarāḥ &
dattātidattau balinau % śoṇāśvaḥ śvetavāhanaḥ // BrP_16.2 //
śamī ca daṇḍaśarmā ca $ dantaśatruś ca śatrujit &
śravaṇā ca śraviṣṭhā ca % svasārau saṃbabhūvatuḥ // BrP_16.3 //
śamiputraḥ pratikṣatraḥ $ pratikṣatrasya cātmajaḥ &
svayaṃbhojaḥ svayaṃbhojād % bhadikaḥ saṃbabhūva ha // BrP_16.4 //
tasya putrā babhūvur hi $ sarve bhīmaparākramāḥ &
kṛtavarmāgrajas teṣāṃ % śatadhanvā tu madhyamaḥ // BrP_16.5 //
devāntaś ca narāntaś ca $ bhiṣagvaitaraṇaś ca yaḥ &
sudāntaś cātidāntaś ca % nikāśyaḥ kāmadambhakaḥ // BrP_16.6 //
devāntasyābhavat putro $ vidvān kambalabarhiṣaḥ &
asamaujāḥ sutas tasya % nāsamaujāś ca tāv ubhau // BrP_16.7 //
ajātaputrāya sutān $ pradadāv asamaujase &
sudaṃṣṭraś ca sucāruś ca % kṛṣṇa ity andhakāḥ smṛtāḥ // BrP_16.8 //
gāndhārī caiva mādrī ca $ kroṣṭubhārye babhūvatuḥ &
gāndhārī janayām āsa % anamitraṃ mahābalam // BrP_16.9 //
mādrī yudhājitaṃ putraṃ $ tato vai devamīdhuṣam &
anamitram amitrāṇāṃ % jetāram aparājitam // BrP_16.10 //
anamitrasuto nighno $ nighnato dvau babhūvatuḥ &
prasenaś cātha satrājic % chatrusenājitāv ubhau // BrP_16.11 //
praseno dvāravatyāṃ tu $ nivasan yo mahāmaṇim &
divyaṃ syamantakaṃ nāma % sa sūryād upalabdhavān // BrP_16.12 //
tasya satrājitaḥ sūryaḥ $ sakhā prāṇasamo 'bhavat &
sa kadācin niśāpāye % rathena rathināṃ varaḥ // BrP_16.13 //
toyakūlam apaḥ spraṣṭum $ upasthātuṃ yayau ravim &
tasyopatiṣṭhataḥ sūryaṃ % vivasvān agrataḥ sthitaḥ // BrP_16.14 //
vispaṣṭamūrtir bhagavāṃs $ tejomaṇḍalavān vibhuḥ &
atha rājā vivasvantam % uvāca sthitam agrataḥ // BrP_16.15 //
yathaiva vyomni paśyāmi $ sadā tvāṃ jyotiṣāṃ pate &
tejomaṇḍalinaṃ devaṃ % tathaiva purataḥ sthitam // BrP_16.16 //
ko viśeṣo 'sti me tvattaḥ $ sakhyenopagatasya vai &
etac chrutvā tu bhagavān % maṇiratnaṃ syamantakam // BrP_16.17 //
svakaṇṭhād avamucyātha $ ekānte nyastavān vibhuḥ &
tato vigrahavantaṃ taṃ % dadarśa nṛpatis tadā // BrP_16.18 //
prītimān atha taṃ dṛṣṭvā $ muhūrtaṃ kṛtavān kathām &
tam abhiprasthitaṃ bhūyo % vivasvantaṃ sa satrajit // BrP_16.19 //
lokān bhāsayase sarvān $ yena tvaṃ satataṃ prabho &
tad etan maṇiratnaṃ me % bhagavan dātum arhasi // BrP_16.20 //
tataḥ syamantakamaṇiṃ $ dattavān bhāskaras tadā &
sa tam ābadhya nagarīṃ % praviveśa mahīpatiḥ // BrP_16.21 //
taṃ janāḥ paryadhāvanta $ sūryo 'yaṃ gacchatīti ha &
svāṃ purīṃ sa visiṣmāya % rājā tv antaḥpuraṃ tathā // BrP_16.22 //
taṃ prasenajitaṃ divyaṃ $ maṇiratnaṃ syamantakam &
dadau bhrātre narapatiḥ % premṇā satrājid uttamam // BrP_16.23 //
sa maṇiḥ syandate rukmaṃ $ vṛṣṇyandhakaniveśane &
kālavarṣī ca parjanyo % na ca vyādhibhayaṃ hy abhūt // BrP_16.24 //
lipsāṃ cakre prasenasya $ maṇiratne syamantake &
govindo na ca taṃ lebhe % śakto 'pi na jahāra saḥ // BrP_16.25 //
kadācin mṛgayāṃ yātaḥ $ prasenas tena bhūṣitaḥ &
syamantakakṛte siṃhād % vadhaṃ prāpa vanecarāt // BrP_16.26 //
atha siṃhaṃ pradhāvantam $ ṛkṣarājo mahābalaḥ &
nihatya maṇiratnaṃ tad % ādāya prāviśad guhām // BrP_16.27 //
tato vṛṣṇyandhakāḥ kṛṣṇaṃ $ prasenavadhakāraṇāt &
prārthanāṃ tāṃ maṇer baddhvā % sarva eva śaśaṅkire // BrP_16.28 //
sa śaṅkyamāno dharmātmā $ akārī tasya karmaṇaḥ &
āhariṣye maṇim iti % pratijñāya vanaṃ yayau // BrP_16.29 //
yatra praseno mṛgayāṃ $ vyacarat tatra cāpy atha &
prasenasya padaṃ gṛhya % puruṣair āptakāribhiḥ // BrP_16.30 //
ṛkṣavantaṃ girivaraṃ $ vindhyaṃ ca girim uttamam &
anveṣayan pariśrāntaḥ % sa dadarśa mahāmanāḥ // BrP_16.31 //
sāśvaṃ hataṃ prasenaṃ tu $ nāvindata ca tanmaṇim &
atha siṃhaḥ prasenasya % śarīrasyāvidūrataḥ // BrP_16.32 //
ṛkṣeṇa nihato dṛṣṭaḥ $ padair ṛkṣas tu sūcitaḥ &
padais tair anviyāyātha % guhām ṛkṣasya mādhavaḥ // BrP_16.33 //
sa hi ṛkṣabile vāṇīṃ $ śuśrāva pramaderitām &
dhātryā kumāram ādāya % sutaṃ jāmbavato dvijāḥ // BrP_16.34 //
krīḍayantyā ca maṇinā $ mā rodīr ity atheritām //* BrP_16.35 //
{dhātry uvāca: }
siṃhaḥ prasenam avadhīt $ siṃho jāmbavatā hataḥ &
sukumāraka mā rodīs % tava hy eṣa syamantakaḥ // BrP_16.36 //
vyaktitas tasya śabdasya $ tūrṇam eva bilaṃ yayau &
praviśya tatra bhagavāṃs % tad ṛkṣabilam añjasā // BrP_16.37 //
sthāpayitvā biladvāre $ yadūṃl lāṅgalinā saha &
śārṅgadhanvā bilasthaṃ tu % jāmbavantaṃ dadarśa saḥ // BrP_16.38 //
yuyudhe vāsudevas tu $ bile jāmbavatā saha &
bāhubhyām eva govindo % divasān ekaviṃśatim // BrP_16.39 //
praviṣṭe 'tha bile kṛṣṇe $ baladevapuraḥsarāḥ &
purīṃ dvāravatīm etya % hataṃ kṛṣṇaṃ nyavedayan // BrP_16.40 //
vāsudevo 'pi nirjitya $ jāmbavantaṃ mahābalam &
lebhe jāmbavatīṃ kanyām % ṛkṣarājasya saṃmatām // BrP_16.41 //
maṇiṃ syamantakaṃ caiva $ jagrāhātmaviśuddhaye &
anunīyarkṣarājaṃ tu % niryayau ca tato bilāt // BrP_16.42 //
upāyād dvārakāṃ kṛṣṇaḥ $ sa vinītaiḥ puraḥsaraiḥ &
evaṃ sa maṇim āhṛtya % viśodhyātmānam acyutaḥ // BrP_16.43 //
dadau satrājite taṃ vai $ sarvasātvatasaṃsadi &
evaṃ mithyābhiśastena % kṛṣṇenāmitraghātinā // BrP_16.44 //
ātmā viśodhitaḥ pāpād $ vinirjitya syamantakam &
satrājito daśa tv āsan % bhāryās tāsāṃ śataṃ sutāḥ // BrP_16.45 //
khyātimantas trayas teṣāṃ $ bhagaṃkāras tu pūrvajaḥ &
vīro vātapatiś caiva % vasumedhas tathaiva ca // BrP_16.46 //
kumāryaś cāpi tisro vai $ dikṣu khyātā dvijottamāḥ &
satyabhāmottamā tāsāṃ % vratinī ca dṛḍhavratā // BrP_16.47 //
tathā prasvāpinī caiva $ bhāryāṃ kṛṣṇāya tāṃ dadau &
sabhākṣo bhaṅgakāris tu % nāveyaś ca narottamau // BrP_16.48 //
jajñāte guṇasaṃpannau $ viśrutau rūpasaṃpadā &
mādryāḥ putro 'tha jajñe 'tha % vṛṣṇiputro yudhājitaḥ // BrP_16.49 //
jajñāte tanayau vṛṣṇeḥ $ śvaphalkaś citrakas tathā &
śvaphalkaḥ kāśirājasya % sutāṃ bhāryām avindata // BrP_16.50 //
gāndinīṃ nāma tasyāś ca $ gāḥ sadā pradadau pitā &
tasyāṃ jajñe mahābāhuḥ % śrutavān atithipriyaḥ // BrP_16.51 //
akrūro 'tha mahābhāgo $ jajñe vipuladakṣiṇaḥ &
upamadgus tathā madgur % mudaraś cārimardanaḥ // BrP_16.52 //
ārikṣepas tathopekṣaḥ $ śatruhā cārimejayaḥ &
dharmabhṛc cāpi dharmā ca % gṛdhrabhojāndhakas tathā // BrP_16.53 //
āvāhaprativāhau ca $ sundarī ca varāṅganā &
viśrutāśvasya mahiṣī % kanyā cāsya vasuṃdharā // BrP_16.54 //
rūpayauvanasaṃpannā $ sarvasattvamanoharā &
akrūreṇograsenāyāṃ % sutau vai kulanandanau // BrP_16.55 //
vasudevaś copadevaś $ ca jajñāte devavarcasau &
citrakasyābhavan putrāḥ % pṛthur vipṛthur eva ca // BrP_16.56 //
aśvagrīvo 'śvabāhuś ca $ supārśvakagaveṣaṇau &
ariṣṭanemiś ca sutā % dharmo dharmabhṛd eva ca // BrP_16.57 //
subāhur bahubāhuś ca $ śraviṣṭhāśravaṇe striyau &
imāṃ mithyābhiśastiṃ yaḥ % kṛṣṇasya samudāhṛtām // BrP_16.58 //
veda mithyābhiśāpās taṃ $ na spṛśanti kadācana //* BrP_16.59 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
yat tu satrājite kṛṣṇo $ maṇiratnaṃ syamantakam &
dadāv ahārayad babhrur % bhojena śatadhanvanā // BrP_17.1 //
sadā hi prārthayām āsa $ satyabhāmām aninditām &
akrūro 'ntaram anviṣyan % maṇiṃ caiva syamantakam // BrP_17.2 //
satrājitaṃ tato hatvā $ śatadhanvā mahābalaḥ &
rātrau taṃ maṇim ādāya % tato 'krūrāya dattavān // BrP_17.3 //
akrūras tu tadā viprā $ ratnam ādāya cottamam &
samayaṃ kārayāṃ cakre % nāvedyo 'haṃ tvayety uta // BrP_17.4 //
vayam abhyutprapatsyāmaḥ $ kṛṣṇena tvāṃ pradharṣitam &
mamādya dvārakā sarvā % vaśe tiṣṭhaty asaṃśayam // BrP_17.5 //
hate pitari duḥkhārtā $ satyabhāmā manasvinī &
prayayau ratham āruhya % nagaraṃ vāraṇāvatam // BrP_17.6 //
satyabhāmā tu tad vṛttaṃ $ bhojasya śatadhanvanaḥ &
bhartur nivedya duḥkhārtā % pārśvasthāśrūṇy avartayat // BrP_17.7 //
pāṇḍavānāṃ ca dagdhānāṃ $ hariḥ kṛtvodakakriyām &
kulyārthe cāpi pāṇḍūnāṃ % nyayojayata sātyakim // BrP_17.8 //
tatas tvaritam āgamya $ dvārakāṃ madhusūdanaḥ &
pūrvajaṃ halinaṃ śrīmān % idaṃ vacanam abravīt // BrP_17.9 //
{śrīkṛṣṇa uvāca: }
hataḥ prasenaḥ siṃhena $ satrājic chatadhanvanā &
syamantakas tu madnāmī % tasya prabhur ahaṃ vibho // BrP_17.10 //
tad āroha rathaṃ śīghraṃ $ bhojaṃ hatvā mahāratham &
syamantako mahābāho % asmākaṃ sa bhaviṣyati // BrP_17.11 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ $ tumulaṃ bhojakṛṣṇayoḥ &
śatadhanvā tato 'krūraṃ % sarvatodiśam aikṣata // BrP_17.12 //
saṃrabdhau tāv ubhau tatra $ dṛṣṭvā bhojajanārdanau &
śakto 'pi śāpād dhārdikyam % akrūro nānvapadyata // BrP_17.13 //
apayāne tato buddhiṃ $ bhojaś cakre bhayārditaḥ &
yojanānāṃ śataṃ sāgraṃ % hṛdayā pratyapadyata // BrP_17.14 //
vikhyātā hṛdayā nāma $ śatayojanagāminī &
bhojasya vaḍavā viprā % yayā kṛṣṇam ayodhayat // BrP_17.15 //
kṣīṇāṃ javena hṛdayām $ adhvanaḥ śatayojane &
dṛṣṭvā rathasya svāṃ vṛddhiṃ % śatadhanvānam ardayat // BrP_17.16 //
tatas tasyā hatāyās tu $ śramāt khedāc ca bho dvijāḥ &
kham utpetur atha prāṇāḥ % kṛṣṇo rāmam athābravīt // BrP_17.17 //
{śrīkṛṣṇa uvāca: }
tiṣṭheha tvaṃ mahābāho $ dṛṣṭadoṣā hayā mayā &
padbhyāṃ gatvā hariṣyāmi % maṇiratnaṃ syamantakam // BrP_17.18 //
padbhyām eva tato gatvā $ śatadhanvānam acyutaḥ &
mithilām abhito viprā % jaghāna paramāstravit // BrP_17.19 //
syamantakaṃ ca nāpaśyad $ dhatvā bhojaṃ mahābalam &
nivṛttaṃ cābravīt kṛṣṇaṃ % maṇiṃ dehīti lāṅgalī // BrP_17.20 //
nāstīti kṛṣṇaś covāca $ tato rāmo ruṣānvitaḥ &
dhikśabdapūrvam asakṛt % pratyuvāca janārdanam // BrP_17.21 //
{balarāma uvāca: }
bhrātṛtvān marṣayāmy eṣa $ svasti te 'stu vrajāmy aham &
kṛtyaṃ na me dvārakayā % na tvayā na ca vṛṣṇibhiḥ // BrP_17.22 //
praviveśa tato rāmo $ mithilām arimardanaḥ &
sarvakāmair upahṛtair % mithilenābhipūjitaḥ // BrP_17.23 //
etasminn eva kāle tu $ babhrur matimatāṃ varaḥ &
nānārūpān kratūn sarvān % ājahāra nirargalān // BrP_17.24 //
dīkṣāmayaṃ sa kavacaṃ $ rakṣārthaṃ praviveśa ha &
syamantakakṛte prājño % gāndīputro mahāyaśāḥ // BrP_17.25 //
atha ratnāni cānyāni $ dhanāni vividhāni ca &
ṣaṣṭiṃ varṣāṇi dharmātmā % yajñeṣv eva nyayojayat // BrP_17.26 //
akrūrayajñā iti te $ khyātās tasya mahātmanaḥ &
bahvannadakṣiṇāḥ sarve % sarvakāmapradāyinaḥ // BrP_17.27 //
atha duryodhano rājā $ gatvā sa mithilāṃ prabhuḥ &
gadāśikṣāṃ tato divyāṃ % baladevād avāptavān // BrP_17.28 //
saṃprasādya tato rāmo $ vṛṣṇyandhakamahārathaiḥ &
ānīto dvārakām eva % kṛṣṇena ca mahātmanā // BrP_17.29 //
akrūraś cāndhakaiḥ sārdham $ āyātaḥ puruṣarṣabhaḥ &
hatvā satrājitaṃ suptaṃ % sahabandhuṃ mahābalaḥ // BrP_17.30 //
jñātibhedabhayāt kṛṣṇas $ tam upekṣitavāṃs tadā &
apayāte tadākrūre % nāvarṣat pākaśāsanaḥ // BrP_17.31 //
anāvṛṣṭyā tadā rāṣṭram $ abhavad bahudhā kṛśam &
tataḥ prasādayām āsur % akrūraṃ kukurāndhakāḥ // BrP_17.32 //
punar dvāravatīṃ prāpte $ tasmin dānapatau tataḥ &
pravavarṣa sahasrākṣaḥ % kakṣe jalanidhes tadā // BrP_17.33 //
kanyāṃ ca vāsudevāya $ svasāraṃ śīlasaṃmatām &
akrūraḥ pradadau dhīmān % prītyarthaṃ munisattamāḥ // BrP_17.34 //
atha vijñāya yogena $ kṛṣṇo babhrugataṃ maṇim &
sabhāmadhyagataḥ prāha % tam akrūraṃ janārdanaḥ // BrP_17.35 //
{śrīkṛṣṇa uvāca: }
yat tad ratnaṃ maṇivaraṃ $ tava hastagataṃ vibho &
tat prayaccha ca mānārha % mayi mānāryakaṃ kṛthāḥ // BrP_17.36 //
ṣaṣṭivarṣagate kāle $ yo roṣo 'bhūn mamānagha &
sa saṃrūḍho 'sakṛt prāptas % tataḥ kālātyayo mahān // BrP_17.37 //
sa tataḥ kṛṣṇavacanāt $ sarvasātvatasaṃsadi &
pradadau taṃ maṇiṃ babhrur % akleśena mahāmatiḥ // BrP_17.38 //
tatas tam ārjavāt prāptaṃ $ babhror hastād ariṃdamaḥ &
dadau hṛṣṭamanāḥ kṛṣṇas % taṃ maṇiṃ babhrave punaḥ // BrP_17.39 //
sa kṛṣṇahastāt saṃprāptaṃ $ maṇiratnaṃ syamantakam &
ābadhya gāndinīputro % virarājāṃśumān iva // BrP_17.40 //
{munaya ūcuḥ: }
aho sumahad ākhyānaṃ $ bhavatā parikīrtitam &
bhāratānāṃ ca sarveṣāṃ % pārthivānāṃ tathaiva ca // BrP_18.1 //
devānāṃ dānavānāṃ ca $ gandharvoragarakṣasām &
daityānām atha siddhānāṃ % guhyakānāṃ tathaiva ca // BrP_18.2 //
atyadbhutāni karmāṇi $ vikramā dharmaniścayāḥ &
vividhāś ca kathā divyā % janma cāgryam anuttamam // BrP_18.3 //
sṛṣṭiḥ prajāpateḥ samyak $ tvayā proktā mahāmate &
prajāpatīnāṃ sarveṣāṃ % guhyakāpsarasāṃ tathā // BrP_18.4 //
sthāvaraṃ jaṅgamaṃ sarvam $ utpannaṃ vividhaṃ jagat &
tvayā proktaṃ mahābhāga % śrutaṃ caitan manoharam // BrP_18.5 //
kathitaṃ puṇyaphaladaṃ $ purāṇaṃ ślakṣṇayā girā &
manaḥkarṇasukhaṃ samyak % prīṇāty amṛtasaṃmitam // BrP_18.6 //
idānīṃ śrotum icchāmaḥ $ sakalaṃ maṇḍalaṃ bhuvaḥ &
vaktum arhasi sarvajña % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_18.7 //
yāvantaḥ sāgarā dvīpās $ tathā varṣāṇi parvatāḥ &
vanāni saritaḥ puṇya- % devādīnāṃ mahāmate // BrP_18.8 //
yatpramāṇam idaṃ sarvaṃ $ yadādhāraṃ yadātmakam &
saṃsthānam asya jagato % yathāvad vaktum arhasi // BrP_18.9 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
munayaḥ śrūyatām etat $ saṃkṣepād vadato mama &
nāsya varṣaśatenāpi % vaktuṃ śakyo 'tivistaraḥ // BrP_18.10 //
jambūplakṣāhvayau dvīpau $ śālmalaś cāparo dvijāḥ &
kuśaḥ krauñcas tathā śākaḥ % puṣkaraś caiva saptamaḥ // BrP_18.11 //
ete dvīpāḥ samudrais tu $ sapta saptabhir āvṛtāḥ &
lavaṇekṣusurāsarpir % dadhidugdhajalaiḥ samam // BrP_18.12 //
jambūdvīpaḥ samastānām $ eteṣāṃ madhyasaṃsthitaḥ &
tasyāpi madhye viprendrā % meruḥ kanakaparvataḥ // BrP_18.13 //
caturaśītisāhasrair $ yojanais tasya cocchrayaḥ &
praviṣṭaḥ ṣoḍaśādhastād % dvātriṃśan mūrdhni vistṛtaḥ // BrP_18.14 //
mūle ṣoḍaśasāhasrair $ vistāras tasya sarvataḥ &
bhūpadmasyāsya śailo 'sau % karṇikākārasaṃsthitaḥ // BrP_18.15 //
himavān hemakūṭaś ca $ niṣadhas tasya dakṣiṇe &
nīlaḥ śvetaś ca śṛṅgī ca % uttare varṣaparvatāḥ // BrP_18.16 //
lakṣapramāṇau dvau madhye $ daśahīnās tathāpare &
sahasradvitayocchrāyās % tāvadvistāriṇaś ca te // BrP_18.17 //
bhārataṃ prathamaṃ varṣaṃ $ tataḥ kiṃpuruṣaṃ smṛtam &
harivarṣaṃ tathaivānyan % meror dakṣiṇato dvijāḥ // BrP_18.18 //
ramyakaṃ cottaraṃ varṣaṃ $ tasyaiva tu hiraṇmayam &
uttarāḥ kuravaś caiva % yathā vai bhārataṃ tathā // BrP_18.19 //
navasāhasram ekaikam $ eteṣāṃ dvijasattamāḥ &
ilāvṛtaṃ ca tanmadhye % sauvarṇo merur ucchritaḥ // BrP_18.20 //
meroś caturdiśaṃ tatra $ navasāhasravistṛtam &
ilāvṛtaṃ mahābhāgāś % catvāraś cātra parvatāḥ // BrP_18.21 //
viṣkambhā vitatā meror $ yojanāyutavistṛtāḥ &
pūrveṇa mandaro nāma % dakṣiṇe gandhamādanaḥ // BrP_18.22 //
vipulaḥ paścime pārśve $ supārśvaś cottare sthitaḥ &
kadambas teṣu jambūś ca % pippalo vaṭa eva ca // BrP_18.23 //
ekādaśaśatāyāmāḥ $ pādapā giriketavaḥ &
jambūdvīpasya sā jambūr % nāmahetur dvijottamāḥ // BrP_18.24 //
mahāgajapramāṇāni $ jambvās tasyāḥ phalāni vai &
patanti bhūbhṛtaḥ pṛṣṭhe % śīryamāṇāni sarvataḥ // BrP_18.25 //
rasena teṣāṃ vikhyātā $ tatra jambūnadīti vai &
sarit pravartate sā ca % pīyate tannivāsibhiḥ // BrP_18.26 //
na khedo na ca daurgandhyaṃ $ na jarā nendriyakṣayaḥ &
tatpānasvasthamanasāṃ % janānāṃ tatra jāyate // BrP_18.27 //
tīramṛt tadrasaṃ prāpya $ sukhavāyuviśoṣitā &
jāmbūnadākhyaṃ bhavati % suvarṇaṃ siddhabhūṣaṇam // BrP_18.28 //
bhadrāśvaṃ pūrvato meroḥ $ ketumālaṃ ca paścime &
varṣe dve tu muniśreṣṭhās % tayor madhye tv ilāvṛtam // BrP_18.29 //
vanaṃ caitrarathaṃ pūrve $ dakṣiṇe gandhamādanam &
vaibhrājaṃ paścime tadvad % uttare nandanaṃ smṛtam // BrP_18.30 //
aruṇodaṃ mahābhadram $ asitodaṃ samānasam &
sarāṃsy etāni catvāri % devabhogyāni sarvadā // BrP_18.31 //
śāntavāṃś cakrakuñjaś ca $ kurarī mālyavāṃs tathā &
vaikaṅkapramukhā meroḥ % pūrvataḥ kesarācalāḥ // BrP_18.32 //
trikūṭaḥ śiśiraś caiva $ pataṃgo rucakas tathā &
niṣadhādayo dakṣiṇatas % tasya kesaraparvatāḥ // BrP_18.33 //
śikhivāsaḥ savaidūryaḥ $ kapilo gandhamādanaḥ &
jānudhipramukhās tadvat % paścime kesarācalāḥ // BrP_18.34 //
meror anantarās te ca $ jaṭharādiṣv avasthitāḥ &
śaṅkhakūṭo 'tha ṛṣabho % haṃso nāgas tathāparāḥ // BrP_18.35 //
kālañjarādyāś ca tathā $ uttare kesarācalāḥ &
caturdaśa sahasrāṇi % yojanānāṃ mahāpurī // BrP_18.36 //
meror upari viprendrā $ brahmaṇaḥ kathitā divi &
tasyāṃ samantataś cāṣṭau % diśāsu vidiśāsu ca // BrP_18.37 //
indrādilokapālānāṃ $ prakhyātāḥ pravarāḥ puraḥ &
viṣṇupādaviniṣkrāntā % plāvayantīndumaṇḍalam // BrP_18.38 //
samantād brahmaṇaḥ puryāṃ $ gaṅgā patati vai divi &
sā tatra patitā dikṣu % caturdhā pratyapadyata // BrP_18.39 //
sītā cālakanandā ca $ cakṣur badhrā ca vai kramāt &
pūrveṇa sītā śailāc ca % śailaṃ yānty antarikṣagā // BrP_18.40 //
tataś ca pūrvavarṣeṇa $ bhadrāśvenaiti sārṇavam &
tathaivālakanandā ca % dakṣiṇenaitya bhāratam // BrP_18.41 //
prayāti sāgaraṃ bhūtvā $ saptabhedā dvijottamāḥ &
cakṣuś ca paścimagirīn % atītya sakalāṃs tataḥ // BrP_18.42 //
paścimaṃ ketumālākhyaṃ $ varṣam anveti sārṇavam &
bhadrā tathottaragirīn % uttarāṃś ca tathā kurūn // BrP_18.43 //
atītyottaram ambhodhiṃ $ samabhyeti dvijottamāḥ &
ānīlaniṣadhāyāmau % mālyavadgandhamādanau // BrP_18.44 //
tayor madhyagato meruḥ $ karṇikākārasaṃsthitaḥ &
bhāratāḥ ketumālāś ca % bhadrāśvāḥ kuravas tathā // BrP_18.45 //
pattrāṇi lokaśailasya $ maryādāśailabāhyataḥ &
jaṭharo devakūṭaś ca % maryādāparvatāv ubhau // BrP_18.46 //
tau dakṣiṇottarāyāmāv $ ānīlaniṣadhāyatau &
gandhamādanakailāsau % pūrvapaścāt tu tāv ubhau // BrP_18.47 //
aśītiyojanāyāmāv $ arṇavāntarvyavasthitau &
niṣadhaḥ pāriyātraś ca % maryādāparvatāv ubhau // BrP_18.48 //
tau dakṣiṇottarāyāmāv $ ānīlaniṣadhāyatau &
meroḥ paścimadigbhāge % yathā pūrvau tathā sthitau // BrP_18.49 //
triśṛṅgo jārudhiś caiva $ uttarau varṣaparvatau &
pūrvapaścāyatāv etāv % arṇavāntarvyavasthitau // BrP_18.50 //
ity ete hi mayā proktā $ maryādāparvatā dvijāḥ &
jaṭharāvasthitā meror % yeṣāṃ dvau dvau caturdiśam // BrP_18.51 //
meroś caturdiśaṃ ye tu $ proktāḥ kesaraparvatāḥ &
śītāntādyā dvijās teṣām % atīva hi manoharāḥ // BrP_18.52 //
śailānām antaradroṇyaḥ $ siddhacāraṇasevitāḥ &
suramyāṇi tathā tāsu % kānanāni purāṇi ca // BrP_18.53 //
lakṣmīviṣṇvagnisūryendra- $ devānāṃ munisattamāḥ &
tāsv āyatanavaryāṇi % juṣṭāni narakiṃnaraiḥ // BrP_18.54 //
gandharvayakṣarakṣāṃsi $ tathā daiteyadānavāḥ &
krīḍanti tāsu ramyāsu % śailadroṇīṣv aharniśam // BrP_18.55 //
bhaumā hy ete smṛtāḥ svargā $ dharmiṇām ālayā dvijāḥ &
naiteṣu pāpakartāro % yānti janmaśatair api // BrP_18.56 //
bhadrāśve bhagavān viṣṇur $ āste hayaśirā dvijāḥ &
vārāhaḥ ketumāle tu % bhārate kūrmarūpadhṛk // BrP_18.57 //
matsyarūpaś ca govindaḥ $ kuruṣv āste sanātanaḥ &
viśvarūpeṇa sarvatra % sarvaḥ sarveśvaro hariḥ // BrP_18.58 //
sarvasyādhārabhūto 'sau $ dvijā āste 'khilātmakaḥ &
yāni kiṃpuruṣādyāni % varṣāṇy aṣṭau dvijottamāḥ // BrP_18.59 //
na teṣu śoko nāyāso $ nodvegaḥ kṣudbhayādikam &
susthāḥ prajā nirātaṅkāḥ % sarvaduḥkhavivarjitāḥ // BrP_18.60 //
daśadvādaśavarṣāṇāṃ $ sahasrāṇi sthirāyuṣaḥ &
naiteṣu bhaumāny anyāni % kṣutpipāsādi no dvijāḥ // BrP_18.61 //
kṛtatretādikā naiva $ teṣu sthāneṣu kalpanā &
sarveṣv eteṣu varṣeṣu % sapta sapta kulācalāḥ \
nadyaś ca śataśas tebhyaḥ # prasūtā yā dvijottamāḥ // BrP_18.62 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
uttareṇa samudrasya $ himādreś caiva dakṣiṇe &
varṣaṃ tad bhārataṃ nāma % bhāratī yatra saṃtatiḥ // BrP_19.1 //
navayojanasāhasro $ vistāraś ca dvijottamāḥ &
karmabhūmir iyaṃ svargam % apavargaṃ ca pṛcchatām // BrP_19.2 //
mahendro malayaḥ sahyaḥ $ śuktimān ṛkṣaparvataḥ &
vindhyaś ca pāriyātraś ca % saptātra kulaparvatāḥ // BrP_19.3 //
ataḥ saṃprāpyate svargo $ muktim asmāt prayāti vai &
tiryaktvaṃ narakaṃ cāpi % yānty ataḥ puruṣā dvijāḥ // BrP_19.4 //
itaḥ svargaś ca mokṣaś ca $ madhyaṃ cānte ca gacchati &
na khalv anyatra martyānāṃ % karma bhūmau vidhīyate // BrP_19.5 //
bhāratasyāsya varṣasya $ nava bhedān niśāmaya &
indradvīpaḥ kasetumāṃs % tāmraparṇo gabhastimān // BrP_19.6 //
nāgadvīpas tathā saumyo $ gandharvas tv atha vāruṇaḥ &
ayaṃ tu navamas teṣāṃ % dvīpaḥ sāgarasaṃvṛtaḥ // BrP_19.7 //
yojanānāṃ sahasraṃ ca $ dvīpo 'yaṃ dakṣiṇottarāt &
pūrve kirātās tiṣṭhanti % paścime yavanāḥ sthitāḥ // BrP_19.8 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā $ madhye śūdrāś ca bhāgaśaḥ &
ijyāyuddhavaṇijyādya- % vṛttimanto vyavasthitāḥ // BrP_19.9 //
śatadrucandrabhāgādyā $ himavatpādaniḥsṛtāḥ &
vedasmṛtimukhāś cānyāḥ % pāriyātrodbhavā mune // BrP_19.10 //
narmadāsuramādyāś ca $ nadyo vindhyaviniḥsṛtāḥ &
tāpīpayoṣṇīnirvindhyā- % kāverīpramukhā nadīḥ // BrP_19.11 //
ṛkṣapādodbhavā hy etāḥ $ śrutāḥ pāpaṃ haranti yāḥ &
godāvarībhīmarathī- % kṛṣṇaveṇyādikās tathā // BrP_19.12 //
sahyapādodbhavā nadyaḥ $ smṛtāḥ pāpabhayāpahāḥ &
kṛtamālātāmraparṇī- % pramukhā malayodbhavāḥ // BrP_19.13 //
trisāṃdhyarṣikulyādyā- $ mahendraprabhavāḥ smṛtāḥ &
ṛṣikulyākumārādyāḥ % śuktimatpādasaṃbhavāḥ // BrP_19.14 //
āsāṃ nadyupanadyaś ca $ santy anyās tu sahasraśaḥ &
tāsv ime kurupañcāla- % madhyadeśādayo janāḥ // BrP_19.15 //
pūrvadeśādikāś caiva $ kāmarūpanivāsinaḥ &
pauṇḍrāḥ kaliṅgā magadhā % dākṣiṇātyāś ca sarvaśaḥ // BrP_19.16 //
tathā parāntyāḥ saurāṣṭrāḥ $ śūdrābhīrās tathārbudāḥ &
mārukā mālavāś caiva % pāriyātranivāsinaḥ // BrP_19.17 //
sauvīrāḥ saindhavāpannāḥ $ śālvāḥ śākalavāsinaḥ &
madrārāmās tathāmbaṣṭhāḥ % pārasīkādayas tathā // BrP_19.18 //
āsāṃ pibanti salilaṃ $ vasanti saritāṃ sadā &
samopetā mahābhāga % hṛṣṭapuṣṭajanākulāḥ // BrP_19.19 //
vasanti bhārate varṣe $ yugāny atra mahāmune &
kṛtaṃ tretā dvāparaṃ ca % kaliś cānyatra na kvacit // BrP_19.20 //
tapas tapyanti yatayo $ juhvate cātra yajvinaḥ &
dānāni cātra dīyante % paralokārtham ādarāt // BrP_19.21 //
puruṣair yajñapuruṣo $ jambūdvīpe sadejyate &
yajñair yajñamayo viṣṇur % anyadvīpeṣu cānyathā // BrP_19.22 //
atrāpi bhārataṃ śreṣṭhaṃ $ jambūdvīpe mahāmune &
yato hi karmabhūr eṣā % yato 'nyā bhogabhūmayaḥ // BrP_19.23 //
atra janmasahasrāṇāṃ $ sahasrair api sattama &
kadācil labhate jantur % mānuṣyaṃ puṇyasaṃcayan // BrP_19.24 //
gāyanti devāḥ kila gītakāni BrP_19.25a
dhanyās tu ye bhāratabhūmibhāge BrP_19.25b
svargāpavargāspadahetubhūte BrP_19.25c
bhavanti bhūyaḥ puruṣā manuṣyāḥ BrP_19.25d
karmāṇy asaṃkalpitatatphalāni BrP_19.26a
saṃnyasya viṣṇau paramātmarūpe BrP_19.26b
avāpya tāṃ karmamahīm anante BrP_19.26c
tasmiṃl layaṃ ye tv amalāḥ prayānti BrP_19.26d
jānīma no tatkūvayaṃ vilīne BrP_19.27a
svargaprade karmaṇi dehabandham BrP_19.27b
prāpsyanti dhanyāḥ khalu te manuṣyā BrP_19.27c
ye bhāratenendriyaviprahīnāḥ BrP_19.27d
navavarṣaṃ ca bho viprā $ jambūdvīpam idaṃ mayā &
lakṣayojanavistāraṃ % saṃkṣepāt kathitaṃ dvijāḥ // BrP_19.28 //
jambūdvīpaṃ samāvṛtya $ lakṣayojanavistaraḥ &
bho dvijā valayākāraḥ % sthitaḥ kṣīrodadhir bahiḥ // BrP_19.29 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
kṣārodena yathā dvīpo $ jambūsaṃjño 'bhiveṣṭitaḥ &
saṃveṣṭya kṣāram udadhiṃ % plakṣadvīpas tathā sthitaḥ // BrP_20.1 //
jambūdvīpasya vistāraḥ $ śatasāhasrasaṃmitaḥ &
sa eva dviguṇo viprāḥ % plakṣadvīpe 'py udāhṛtaḥ // BrP_20.2 //
sapta medhātitheḥ putrāḥ $ plakṣadvīpeśvarasya vai &
śreṣṭhaḥ śāntabhayo nāma % śiśiras tadanantaram // BrP_20.3 //
sukhodayas tathānandaḥ $ śivaḥ kṣemaka eva ca &
dhruvaś ca saptamas teṣāṃ % plakṣadvīpeśvarā hi te // BrP_20.4 //
pūrvaṃ śāntabhayaṃ varṣaṃ $ śiśiraṃ sukhadaṃ tathā &
ānandaṃ ca śivaṃ caiva % kṣemakaṃ dhruvam eva ca // BrP_20.5 //
maryādākārakās teṣāṃ $ tathānye varṣaparvatāḥ &
saptaiva teṣāṃ nāmāni % śṛṇudhvaṃ munisattamāḥ // BrP_20.6 //
gomedaś caiva candraś ca $ nārado dandubhis tathā &
somakaḥ sumanāḥ śailo % vaibhrājaś caiva saptamaḥ // BrP_20.7 //
varṣācaleṣu ramyeṣu $ varṣeṣv eteṣu cānaghāḥ &
vasanti devagandharva- % sahitāḥ sahitaṃ prajāḥ // BrP_20.8 //
teṣu puṇyā janapadā $ vīrā na mriyate janaḥ &
nādhayo vyādhayo vāpi % sarvakālasukhaṃ hi tat // BrP_20.9 //
teṣāṃ nadyaś ca saptaiva $ varṣāṇāṃ tu samudragāḥ &
nāmatas tāḥ pravakṣyāmi % śrutāḥ pāpaṃ haranti yāḥ // BrP_20.10 //
anutaptā śikhā caiva $ viprāśā tridivā kramuḥ &
amṛtā sukṛtā caiva % saptaitās tatra nimnagāḥ // BrP_20.11 //
ete śailās tathā nadyaḥ $ pradhānāḥ kathitā dvijāḥ &
kṣudranadyas tathā śailās % tatra santi sahasraśaḥ // BrP_20.12 //
tāḥ pibanti sadā hṛṣṭā $ nadīr janapadās tu te &
avasarpiṇī nadī teṣāṃ % na caivotsarpiṇī dvijāḥ // BrP_20.13 //
na teṣv asti yugāvasthā $ teṣu sthāneṣu saptasu &
tretāyugasamaḥ kālaḥ % sarvadaiva dvijottamāḥ // BrP_20.14 //
plakṣadvīpādike viprāḥ $ śākadvīpāntikeṣu vai &
pañcavarṣasahasrāṇi % janā jīvanty anāmayāḥ // BrP_20.15 //
dharmaś caturvidhas teṣu $ varṇāśramavibhāgajaḥ &
varṇāś ca tatra catvāras % tān budhāḥ pravadāmi vaḥ // BrP_20.16 //
āryakāḥ kuravaś caiva $ viviśvā bhāvinaś ca ye &
viprakṣatriyavaiśyās te % śūdrāś ca munisattamāḥ // BrP_20.17 //
jambūvṛkṣapramāṇas tu $ tanmadhye sumahātaruḥ &
plakṣas tannāmasaṃjño 'yaṃ % plakṣadvīpo dvijottamāḥ // BrP_20.18 //
ijyate tatra bhagavāṃs $ tair varṇair āryakādibhiḥ &
somarūpī jagatsraṣṭā % sarvaḥ sarveśvaro hariḥ // BrP_20.19 //
plakṣadvīpapramāṇena $ plakṣadvīpaḥ samāvṛtaḥ &
tathaivekṣurasodena % pariveṣānukāriṇā // BrP_20.20 //
ity etad vo muniśreṣṭhāḥ $ plakṣadvīpa udāhṛtaḥ &
saṃkṣepeṇa mayā bhūyaḥ % śālmalaṃ taṃ nibodhata // BrP_20.21 //
śālmalasyeśvaro vīro $ vapuṣmāṃs tatsutā dvijāḥ &
teṣāṃ tu nāma saṃjñāni % saptavarṣāṇi tāni vai // BrP_20.22 //
śveto 'tha haritaś caiva $ jīmūto rohitas tathā &
vaidyuto mānasaś caiva % suprabhaś ca dvijottamāḥ // BrP_20.23 //
śālmanaś ca samudro 'sau $ dvīpenekṣurasodakaḥ &
vistārād dviguṇenātha % sarvataḥ saṃvṛtaḥ sthitaḥ // BrP_20.24 //
tatrāpi parvatāḥ sapta $ vijñeyā ratnayonayaḥ &
varṣābhivyañjakās te tu % tathā saptaiva nimnagāḥ // BrP_20.25 //
kumudaś connataś caiva $ tṛtīyas tu balāhakaḥ &
droṇo yatra mahauṣadhyaḥ % sa caturtho mahīdharaḥ // BrP_20.26 //
kaṅkas tu pañcamaḥ ṣaṣṭho $ mahiṣaḥ saptamas tathā &
kakudmān parvatavaraḥ % sarinnāmāny ato dvijāḥ // BrP_20.27 //
śroṇī toyā vitṛṣṇā ca $ candrā śukrā vimocanī &
nivṛttiḥ saptamī tāsāṃ % smṛtās tāḥ pāpaśāntidāḥ // BrP_20.28 //
śvetaṃ ca lohitaṃ caiva $ jīmūtaṃ haritaṃ tathā &
vaidyutaṃ mānasaṃ caiva % suprabhaṃ nāma saptamam // BrP_20.29 //
saptaitāni tu varṣāṇi $ cāturvarṇyayutāni ca &
varṇāś ca śālmale ye ca % vasanty eṣu dvijottamāḥ // BrP_20.30 //
kapilāś cāruṇāḥ pītāḥ $ kṛṣṇāś caiva pṛthak pṛthak &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % śūdrāś caiva yajanti tam // BrP_20.31 //
bhagavantaṃ samastasya $ viṣṇum ātmānam avyayam &
vāyubhūtaṃ makhaśreṣṭhair % yajvāno yajñasaṃsthitam // BrP_20.32 //
devānām atra sāṃnidhyam $ atīva sumanohare &
śālmaliś ca mahāvṛkṣo % nāmanirvṛttikārakaḥ // BrP_20.33 //
eṣa dvīpaḥ samudreṇa $ surodena samāvṛtaḥ &
vistārāc chālmaleś caiva % samena tu samantataḥ // BrP_20.34 //
surodakaḥ parivṛtaḥ $ kuśadvīpena sarvataḥ &
śālmalasya tu vistārād % dviguṇena samantataḥ // BrP_20.35 //
jyotiṣmataḥ kuśadvīpe $ śṛṇudhvaṃ tasya putrakān &
udbhido veṇumāṃś caiva % svairatho randhano dhṛtiḥ // BrP_20.36 //
prabhākaro 'tha kapilas $ tannāmnā varṣapaddhatiḥ &
tasyāṃ vasanti manujaiḥ % saha daiteyadānavāḥ // BrP_20.37 //
tathaiva devagandharvā $ yakṣakiṃpuruṣādayaḥ &
varṇās tatrāpi catvāro % nijānuṣṭhānatatparāḥ // BrP_20.38 //
daminaḥ śuṣmiṇaḥ snehā $ māndahāś ca dvijottamāḥ &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % śūdrāś cānukramoditāḥ // BrP_20.39 //
yathoktakarmakartṛtvāt $ svādhikārakṣayāya te &
tatra te tu kuśadvīpe % brahmarūpaṃ janārdanam // BrP_20.40 //
yajantaḥ kṣapayanty ugram $ adhikāraphalapradam &
vidrumo hemaśailaś ca % dyutimān puṣṭimāṃs tathā // BrP_20.41 //
kuśeśayo hariś caiva $ saptamo mandarācalaḥ &
varṣācalās tu saptaite % dvīpe tatra dvijottamāḥ // BrP_20.42 //
nadyaś ca sapta tāsāṃ tu $ vakṣye nāmāny anukramāt &
dhūtapāpā śivā caiva % pavitrā saṃmatis tathā // BrP_20.43 //
vidyud ambho mahī cānyā $ sarvapāpaharās tv imāḥ &
anyāḥ sahasraśas tatra % kṣudranadyas tathācalāḥ // BrP_20.44 //
kuśadvīpe kuśastambaḥ $ saṃjñayā tasya tat smṛtam &
tatpramāṇena sa dvīpo % ghṛtodena samāvṛtaḥ // BrP_20.45 //
ghṛtodaś ca samudro vai $ krauñcadvīpena saṃvṛtaḥ &
krauñcadvīpo muniśreṣṭhāḥ % śrūyatāṃ cāparo mahān // BrP_20.46 //
kuśadvīpasya vistārād $ dviguṇo yasya vistaraḥ &
krauñcadvīpe dyutimataḥ % putrāḥ sapta mahātmanaḥ // BrP_20.47 //
tannāmāni ca varṣāṇi $ teṣāṃ cakre mahāmanāḥ &
kuśago mandagaś coṣṇaḥ % pīvaro 'thāndhakārakaḥ // BrP_20.48 //
muniś ca dundubhiś caiva $ saptaite tatsutā dvijāḥ &
tatrāpi devagandharva- % sevitāḥ sumanoramāḥ // BrP_20.49 //
varṣācalā muniśreṣṭhās $ teṣāṃ nāmāni bho dvijāḥ &
krauñcaś ca vāmanaś caiva % tṛtīyaś cāndhakārakaḥ // BrP_20.50 //
devavrato dhamaś caiva $ tathānyaḥ puṇḍarīkavān &
dundubhiś ca mahāśailo % dviguṇās te parasparam // BrP_20.51 //
dvīpād dvīpeṣu ye śailās $ tathā dvīpāni te tathā &
varṣeṣv eteṣu ramyeṣu % varṣaśailavareṣu ca // BrP_20.52 //
nivasanti nirātaṅkāḥ $ saha devagaṇaiḥ prajāḥ &
puṣkalā puṣkarā dhanyās % te khyātāś ca dvijottamāḥ // BrP_20.53 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ $ śūdrāś cānukramoditāḥ &
tatra nadyo muniśreṣṭhā % yāḥ pibanti tu te sadā // BrP_20.54 //
sapta pradhānāḥ śataśas $ tathānyāḥ kṣudranimnagāḥ &
gaurī kumudvatī caiva % saṃdhyā rātrir manojavā // BrP_20.55 //
khyātiś ca puṇḍarīkā ca $ saptaitā varṣanimnagāḥ &
tatrāpi varṇair bhagavān % puṣkarādyair janārdanaḥ // BrP_20.56 //
dhyānayogai rudrarūpa $ ījyate yajñasaṃnidhau &
krauñcadvīpaḥ samudreṇa % dadhimaṇḍodakena tu // BrP_20.57 //
āvṛtaḥ sarvataḥ krauñca- $ dvīpatulyena mānataḥ &
dadhimaṇḍodakaś cāpi % śākadvīpena saṃvṛtaḥ // BrP_20.58 //
krauñcadvīpasya vistāra- $ dviguṇena dvijottamāḥ &
śākadvīpeśvarasyāpi % bhavyasya sumahātmanaḥ // BrP_20.59 //
saptaiva tanayās teṣāṃ $ dadau varṣāṇi sapta saḥ &
jaladaś ca kumāraś ca % sukumāro manīrakaḥ // BrP_20.60 //
kusamodaś ca modākiḥ $ saptamaś ca mahādrumaḥ &
tatsaṃjñāny eva tatrāpi % sapta varṣāṇy anukramāt // BrP_20.61 //
tatrāpi parvatāḥ sapta $ varṣavicchedakārakāḥ &
pūrvas tatrodayagirir % jaladhāras tathāparaḥ // BrP_20.62 //
tathā raivatakaḥ śyāmas $ tathaivāmbhogirir dvijāḥ &
āstikeyas tathā ramyaḥ % kesarī parvatottamaḥ // BrP_20.63 //
śākaś cātra mahāvṛkṣaḥ $ siddhagandharvasevitaḥ &
yatpattravātasaṃsparśād % āhlādo jāyate paraḥ // BrP_20.64 //
tatra puṇyā janapadāś $ cāturvarṇyasamanvitāḥ &
nivasanti mahātmāno % nirātaṅkā nirāmayāḥ // BrP_20.65 //
nadyaś cātra mahāpuṇyāḥ $ sarvapāpabhayāpahāḥ &
sukumārī kumārī ca % nalinī reṇukā ca yā // BrP_20.66 //
ikṣuś ca dhenukā caiva $ gabhastī saptamī tathā &
anyās tv ayutaśas tatra % kṣudranadyo dvijottamāḥ // BrP_20.67 //
mahīdharās tathā santi $ śataśo 'tha sahasraśaḥ &
tāḥ pibanti mudā yuktā % jaladādiṣu ye sthitāḥ // BrP_20.68 //
varṣeṣu ye janapadāś $ caturthārthasamanvitāḥ &
nadyaś cātra mahāpuṇyāḥ % svargād abhyetya medinīm // BrP_20.69 //
dharmahānir na teṣv asti $ na saṃharṣo na śuk tathā &
maryādāvyutkramaś cāpi % teṣu deśeṣu saptasu // BrP_20.70 //
magāś ca māgadhāś caiva $ mānasā mandagās tathā &
magā brāhmaṇabhūyiṣṭhā % māgadhāḥ kṣatriyās tu te // BrP_20.71 //
vaiśyās tu mānasās teṣāṃ $ śūdrā jñeyās tu mandagāḥ &
śākadvīpe sthitair viṣṇuḥ % sūryarūpadharo hariḥ // BrP_20.72 //
yathoktair ijyate samyak $ karmabhir niyatātmabhiḥ &
śākadvīpas tato viprāḥ % kṣīrodena samantataḥ // BrP_20.73 //
śākadvīpapramāṇena $ valayeneva veṣṭitaḥ &
kṣīrābdhiḥ sarvato viprāḥ % puṣkarākhyena veṣṭitaḥ // BrP_20.74 //
dvīpena śākadvīpāt tu $ dviguṇena samantataḥ &
puṣkare savanasyāpi % mahāvīto 'bhavat sutaḥ // BrP_20.75 //
dhātakiś ca tayos tadvad $ dve varṣe nāmasaṃjñite &
mahāvītaṃ tathaivānyad % dhātakīkhaṇḍasaṃjñitam // BrP_20.76 //
ekaś cātra mahābhāgāḥ $ prakhyāto varṣaparvataḥ &
mānasottarasaṃjño vai % madhyato valayākṛtiḥ // BrP_20.77 //
yojanānāṃ sahasrāṇi $ ūrdhvaṃ pañcāśad ucchritaḥ &
tāvad eva ca vistīrṇaḥ % sarvataḥ parimaṇḍalaḥ // BrP_20.78 //
puṣkaradvīpavalayaṃ $ madhyena vibhajann iva &
sthito 'sau tena vicchinnaṃ % jātaṃ varṣadvayaṃ hi tat // BrP_20.79 //
valayākāram ekaikaṃ $ tayor madhye mahāgiriḥ &
daśavarṣasahasrāṇi % tatra jīvanti mānavāḥ // BrP_20.80 //
nirāmayā viśokāś ca $ rāgadveṣavivarjitāḥ &
adhamottamau na teṣv āstāṃ- % na vadhyavadhakau dvijāḥ // BrP_20.81 //
nerṣyāsūyā bhayaṃ roṣo $ doṣo lobhādikaṃ na ca &
mahāvītaṃ bahir varṣaṃ % dhātakīkhaṇḍam antataḥ // BrP_20.82 //
mānasottaraśailasya $ devadaityādisevitam &
satyānṛte na tatrāstāṃ % dvīpe puṣkarasaṃjñite // BrP_20.83 //
na tatra nadyaḥ śailā vā $ dvīpe varṣadvayānvite &
tulyaveṣās tu manujā % devais tatraikarūpiṇaḥ // BrP_20.84 //
varṇāśramācārahīnaṃ $ dharmāharaṇavarjitam &
trayīvārttādaṇḍanīti- % śuśrūṣārahitaṃ ca tat // BrP_20.85 //
varṣadvayaṃ tato viprā $ bhaumasvargo 'yam uttamaḥ &
sarvasya sukhadaḥ kālo % jarārogavivarjitaḥ // BrP_20.86 //
puṣkare dhātakīkhaṇḍe $ mahāvīte ca vai dvijāḥ &
nyagrodhaḥ puṣkaradvīpe % brahmaṇaḥ sthānam uttamam // BrP_20.87 //
tasmin nivasati brahmā $ pūjyamānaḥ surāsuraiḥ &
svādūdakenodadhinā % puṣkaraḥ pariveṣṭitaḥ // BrP_20.88 //
samena puṣkarasyaiva $ vistārān maṇḍalāt tathā &
evaṃ dvīpāḥ samudrais tu % sapta saptabhir āvṛtāḥ // BrP_20.89 //
dvīpaś caiva samudraś ca $ samānau dviguṇau parau &
payāṃsi sarvadā sarva- % samudreṣu samāni vai // BrP_20.90 //
nyūnātiriktatā teṣāṃ $ kadācin naiva jāyate &
sthālīstham agnisaṃyogād % udreki salilaṃ yathā // BrP_20.91 //
tathenduvṛddhau salilam $ ambhodhau munisattamāḥ &
anyūnānatiriktāś ca % vardhanty āpo hrasanti ca // BrP_20.92 //
udayāstamane tv indoḥ $ pakṣayoḥ śuklakṛṣṇayoḥ &
daśottarāṇi pañcaiva % aṅgulānāṃ śatāni ca // BrP_20.93 //
apāṃ vṛddhikṣayau dṛṣṭau $ sāmudrīṇāṃ dvijottamāḥ &
bhojanaṃ puṣkaradvīpe % tatra svayam upasthitam // BrP_20.94 //
bhuñjanti ṣaḍrasaṃ viprāḥ $ prajāḥ sarvāḥ sadaiva hi &
svādūdakasya parito % dṛśyate lokasaṃsthitiḥ // BrP_20.95 //
dviguṇā kāñcanī bhūmiḥ $ sarvajantuvivarjitā &
lokālokas tataḥ śailo % yojanāyutavistṛtaḥ // BrP_20.96 //
ucchrayeṇāpi tāvanti $ sahasrāṇy āvalohi saḥ &
tatas tamaḥ samāvṛtya % taṃ śailaṃ sarvataḥ sthitam // BrP_20.97 //
tamaś cāṇḍakaṭāhena $ samantāt pariveṣṭitam &
pañcāśatkoṭivistārā % seyam urvī dvijottamāḥ // BrP_20.98 //
sahaivāṇḍakaṭāhena $ sadvīpā samahīdharā &
seyaṃ dhātrī vidhātrī ca % sarvabhūtaguṇādhikā \
ādhārabhūtā jagatāṃ # sarveṣāṃ sā dvijottamāḥ // BrP_20.99 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
vistāra eṣa kathitaḥ $ pṛthivyā munisattamāḥ &
saptatis tu sahasrāṇi % taducchrāyo 'pi kathyate // BrP_21.1 //
daśasāhasram ekaikaṃ $ pātālaṃ munisattamāḥ &
atalaṃ vitalaṃ caiva % nitalaṃ sutalaṃ tathā // BrP_21.2 //
talātalaṃ rasātalaṃ $ pātālaṃ cāpi saptamam &
kṛṣṇā śuklāruṇā pītā % śarkarā śailakāñcanī // BrP_21.3 //
bhūmayo yatra viprendrā $ varaprāsādaśobhitāḥ &
teṣu dānavadaiteya- % jātayaḥ śataśaḥ sthitāḥ // BrP_21.4 //
nāgānāṃ ca mahāṅgānāṃ $ jñātayaś ca dvijottamāḥ &
svarlokād api ramyāṇi % pātālānīti nāradaḥ // BrP_21.5 //
prāha svargasadomadhye $ pātālebhyo gato divam &
āhlādakāriṇaḥ śubhrā % maṇayo yatra suprabhāḥ // BrP_21.6 //
nāgābharaṇabhūṣāś ca $ pātālaṃ kena tatsamam &
daityadānavakanyābhir % itaś cetaś ca śobhite // BrP_21.7 //
pātāle kasya na prītir $ vimuktasyāpi jāyate &
divārkaraśmayo yatra % prabhās tanvanti nātapam // BrP_21.8 //
śaśinaś ca na śītāya $ niśi dyotāya kevalam &
bhakṣyabhojyamahāpāna- % madamattaiś ca bhogibhiḥ // BrP_21.9 //
yatra na jñāyate kālo $ gato 'pi danujādibhiḥ &
vanāni nadyo ramyāṇi % sarāṃsi kamalākarāḥ // BrP_21.10 //
puṃskokilādilāpāś ca $ manojñāny ambarāṇi ca &
bhūṣaṇāny atiramyāṇi % gandhādyaṃ cānulepanam // BrP_21.11 //
vīṇāveṇumṛdaṅgānāṃ $ niḥsvanāś ca sadā dvijāḥ &
etāny anyāni ramyāṇi % bhāgyabhogyāni dānavaiḥ // BrP_21.12 //
daityoragaiś ca bhujyante $ pātālāntaragocaraiḥ &
pātālānām adhaś cāste % viṣṇor yā tāmasī tanuḥ // BrP_21.13 //
śeṣākhyā yadguṇān vaktuṃ $ na śaktā daityadānavāḥ &
yo 'nantaḥ paṭhyate siddhair % devadevarṣipūjitaḥ // BrP_21.14 //
sahasraśirasā vyaktaḥ $ svastikāmalabhūṣaṇaḥ &
phaṇāmaṇisahasreṇa % yaḥ sa vidyotayan diśaḥ // BrP_21.15 //
sarvān karoti nirvīryān $ hitāya jagato 'surān &
madāghūrṇitanetro 'sau % yaḥ sadaivaikakuṇḍalaḥ // BrP_21.16 //
kirīṭī sragdharo bhāti $ sāgniśveta ivācalaḥ &
nīlavāsā madotsiktaḥ % śvetahāropaśobhitaḥ // BrP_21.17 //
sābhragaṅgāprapāto 'sau $ kailāsādrir ivottamaḥ &
lāṅgalāsaktahastāgro % bibhran muśalam uttamam // BrP_21.18 //
upāsyate svayaṃ kāntyā $ yo vāruṇyā ca mūrtayā &
kalpānte yasya vaktrebhyo % viṣānalaśikhojjvalaḥ // BrP_21.19 //
saṃkarṣaṇātmako rudro $ niṣkramyātti jagattrayam &
sa bibhracchikharībhūtam % aśeṣaṃ kṣitimaṇḍalam // BrP_21.20 //
āste pātālamūlasthaḥ $ śeṣo 'śeṣasurārcitaḥ &
tasya vīryaṃ prabhāvaś ca % svarūpaṃ rūpam eva ca // BrP_21.21 //
nahi varṇayituṃ śakyaṃ $ jñātuṃ vā tridaśair api &
yasyaiṣā sakalā pṛthvī % phaṇāmaṇiśikhāruṇā // BrP_21.22 //
āste kusumamāleva $ kas tadvīryaṃ vadiṣyati &
yadā vijṛmbhate 'nanto % madāghūrṇitalocanaḥ // BrP_21.23 //
tadā calati bhūr eṣā $ sādritoyādhikānanā &
gandharvāpsarasaḥ siddhāḥ % kiṃnaroragavāraṇāḥ // BrP_21.24 //
nāntaṃ guṇānāṃ gacchanti $ tato 'nanto 'yam avyayaḥ &
yasya nāgavadhūhastair % lāpitaṃ haricandanam // BrP_21.25 //
muhuḥ śvāsānilāyastaṃ $ yāti dikpaṭavāsatām &
yam ārādhya purāṇarṣir % gargo jyotīṃṣi tattvataḥ // BrP_21.26 //
jñātavān sakalaṃ caiva $ nimittapaṭhitaṃ phalam &
teneyaṃ nāgavaryeṇa % śirasā vidhṛtā mahī \
bibharti sakalāṃl lokān # sadevāsuramānuṣān // BrP_21.27 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
tataś cānantaraṃ viprā $ narakā rauravādayaḥ &
pāpino yeṣu pātyante % tāñ śṛṇudhvaṃ dvijottamāḥ // BrP_22.1 //
rauravaḥ śaukaro rodhas $ tāno viśasanas tathā &
mahājvālas taptakuḍyo % mahālobho vimohanaḥ // BrP_22.2 //
rudhirāndho vasātaptaḥ $ kṛmīśaḥ kṛmibhojanaḥ &
asipattravanaṃ kṛṣṇo % lālābhakṣaś ca dāruṇaḥ // BrP_22.3 //
tathā pūyavahaḥ pāpo $ vahnijvālo hy adhaḥśirāḥ &
sadaṃśaḥ kṛṣṇasūtraś ca % tamaś cāvīcir eva ca // BrP_22.4 //
śvabhojano 'thāpratiṣṭhoma- $ āvīciś ca tathāparaḥ &
ity evamādayaś cānye % narakā bhṛśadāruṇāḥ // BrP_22.5 //
yamasya viṣaye ghorāḥ $ śastrāgniviṣadarśinaḥ &
patanti yeṣu puruṣāḥ % pāpakarmaratāś ca ye // BrP_22.6 //
kūṭasākṣī tathā samyak $ pakṣapātena yo vadet &
yaś cānyad anṛtaṃ vakti % sa naro yāti rauravam // BrP_22.7 //
bhrūṇahā purahantā ca $ goghnaś ca munisattamāḥ &
yānti te rauravaṃ ghoraṃ % yaś cocchvāsanirodhakaḥ // BrP_22.8 //
surāpo brahmahā hartā $ suvarṇasya ca śūkare &
prayāti narake yaś ca % taiḥ saṃsargam upaiti vai // BrP_22.9 //
rājanyavaiśyahā caiva $ tathaiva gurutalpagaḥ &
taptakumbhe svasṛgāmī % hanti rājabhaṭaṃ ca yaḥ // BrP_22.10 //
mādhvīvikrayakṛn vadhya- $ pālaḥ kesaravikrayī &
taptalohe patanty ete % yaś ca bhaktaṃ parityajet // BrP_22.11 //
sutāṃ snuṣāṃ cāpi gatvā $ mahājvāle nipātyate &
avamantā gurūṇāṃ yo % yaś cākroṣṭā narādhamaḥ // BrP_22.12 //
vedadūṣayitā yaś ca $ vedavikrayakaś ca yaḥ &
agamyagāmī yaś ca syāt % te yānti śabalaṃ dvijāḥ // BrP_22.13 //
cauro vimohe patati $ maryādādūṣakas tathā &
devadvijapitṛdveṣṭā % ratnadūṣayitā ca yaḥ // BrP_22.14 //
sa yāti kṛmibhakṣye vai $ kṛmīśe tu duriṣṭikṛt &
pitṛdevātithīn yas tu % paryaśnāti narādhamaḥ // BrP_22.15 //
lālābhakṣye sa yāty ugre $ śarakartā ca vedhake &
karoti karṇino yaś ca % yaś ca khaḍgādikṛn naraḥ // BrP_22.16 //
prayānty ete viśasane $ narake bhṛśadāruṇe &
asatpratigrahītā ca % narake yāty adhomukhe // BrP_22.17 //
ayājyayājakas tatra $ tathā nakṣatrasūcakaḥ &
kṛmipūye naraś caiko % yāti miṣṭānnabhuk sadā // BrP_22.18 //
lākṣāmāṃsarasānāṃ ca $ tilānāṃ lavaṇasya ca &
vikretā brāhmaṇo yāti % tam eva narakaṃ dvijāḥ // BrP_22.19 //
mārjārakukkuṭacchāga- $ śvavarāhavihaṃgamān &
poṣayan narakaṃ yāti % tam eva dvijasattamāḥ // BrP_22.20 //
raṅgopajīvī kaivartaḥ $ kuṇḍāśī garadas tathā &
sūcī māhiṣikaś caiva % parvagāmī ca yo dvijaḥ // BrP_22.21 //
agāradāhī mitraghnaḥ $ śakunigrāmayājakaḥ &
rudhirāndhe patanty ete % somaṃ vikrīṇate ca ye // BrP_22.22 //
madhuhā grāmahantā ca $ yāti vaitaraṇīṃ naraḥ &
retaḥpānādikartāro % maryādābhedinaś ca ye // BrP_22.23 //
te kṛcchre yānty aśaucāś ca $ kuhakājīvinaś ca ye &
asipattravanaṃ yāti % vanacchedī vṛthaiva yaḥ // BrP_22.24 //
aurabhrikā mṛgavyādhā $ vahnijvāle patanti vai &
yānti tatraiva te viprā % yaś cāpākeṣu vahnidaḥ // BrP_22.25 //
vratopalopako yaś ca $ svāśramād vicyutaś ca yaḥ &
saṃdaṃśayātanāmadhye % patatas tāv ubhāv api // BrP_22.26 //
divā svapneṣu syandante $ ye narā brahmacāriṇaḥ &
putrair adhyāpitā ye tu % te patanti śvabhojane // BrP_22.27 //
ete cānye ca narakāḥ $ śataśo 'tha sahasraśaḥ &
yeṣu duṣkṛtakarmāṇaḥ % pacyante yātanāgatāḥ // BrP_22.28 //
tathaiva pāpāny etāni $ tathānyāni sahasraśaḥ &
bhujyante jātipuruṣair % narakāntaragocaraiḥ // BrP_22.29 //
varṇāśramaviruddhaṃ ca $ karma kurvanti ye narāḥ &
karmaṇā manasā vācā % nirayeṣu patanti te // BrP_22.30 //
adhaḥśirobhir dṛśyante $ nārakair divi devatāḥ &
devāś cādhomukhān sarvān % adhaḥ paśyanti nārakān // BrP_22.31 //
sthāvarāḥ kṛmayo 'jvāś ca $ pakṣiṇaḥ paśavo narāḥ &
dhārmikās tridaśās tadvan % mokṣiṇaś ca yathākramam // BrP_22.32 //
sahasrabhāgaḥ prathamād $ dvitīyo 'nukramāt tathā &
sarve hy ete mahābhāgā % yāvan muktisamāśrayāḥ // BrP_22.33 //
yāvanto jantavaḥ svarge $ tāvanto narakaukasaḥ &
pāpakṛd yāti narakaṃ % prāyaścittaparāṅmukhaḥ // BrP_22.34 //
pāpānām anurūpāṇi $ prāyaścittāni yad yathā &
tathā tathaiva saṃsmṛtya % proktāni paramarṣibhiḥ // BrP_22.35 //
pāpe gurūṇi guruṇi $ svalpāny alpe ca tadvidaḥ &
prāyaścittāni viprendrā % jaguḥ svāyaṃbhuvādayaḥ // BrP_22.36 //
prāyaścittāny aśeṣāṇi $ tapaḥkarmātmakāni vai &
yāni teṣām aśeṣāṇāṃ % kṛṣṇānusmaraṇaṃ param // BrP_22.37 //
kṛte pāpe 'nutāpo vai $ yasya puṃsaḥ prajāyate &
prāyaścittaṃ tu tasyaikaṃ % harisaṃsmaraṇaṃ param // BrP_22.38 //
prātar niśi tathā saṃdhyā- $ madhyāhnādiṣu saṃsmaran &
nārāyaṇam avāpnoti % sadyaḥ pāpakṣayān naraḥ // BrP_22.39 //
viṣṇusaṃsmaraṇāt kṣīṇa- $ samastakleśasaṃcayaḥ &
muktiṃ prayāti bho viprā % viṣṇos tasyānukīrtanāt // BrP_22.40 //
vāsudeve mano yasya $ japahomārcanādiṣu &
tasyāntarāyo viprendrā % devendratvādikaṃ phalam // BrP_22.41 //
kva nākapṛṣṭhagamanaṃ $ punarāvṛttilakṣaṇam &
kva japo vāsudeveti % muktibījam anuttamam // BrP_22.42 //
tasmād aharniśaṃ viṣṇuṃ $ saṃsmaran puruṣo dvijaḥ &
na yāti narakaṃ śuddhaḥ % saṃkṣīṇākhilapātakaḥ // BrP_22.43 //
manaḥprītikaraḥ svargo $ narakas tadviparyayaḥ &
narakasvargasaṃjñe vai % pāpapuṇye dvijottamāḥ // BrP_22.44 //
vastv ekam eva duḥkhāya $ sukhāyerṣyodayāya ca &
kopāya ca yatas tasmād % vastu duḥkhātmakaṃ kutaḥ // BrP_22.45 //
tad eva prītaye bhūtvā $ punar duḥkhāya jāyate &
tad eva kopālayataḥ % prasādāya ca jāyate // BrP_22.46 //
tasmād duḥkhātmakaṃ nāsti $ na ca kiṃcit sukhātmakam &
manasaḥ pariṇāmo 'yaṃ % sukhaduḥkhādilakṣaṇaḥ // BrP_22.47 //
jñānam eva paraṃ brahmā- $ jñānaṃ bandhāya ceṣyate &
jñānātmakam idaṃ viśvaṃ % na jñānād vidyate param // BrP_22.48 //
vidyāvidye hi bho viprā $ jñānam evāvadhāryatām &
evam etad mayākhyātaṃ % bhavatāṃ maṇḍalaṃ bhuvaḥ // BrP_22.49 //
pātālāni ca sarvāṇi $ tathaiva narakā dvijāḥ &
samudrāḥ parvatāś caiva % dvīpā varṣāṇi nimnagāḥ \
saṃkṣepāt sarvam ākhyātaṃ # kiṃ bhūyaḥ śrotum icchatha // BrP_22.50 //
{munaya ūcuḥ: }
kathitaṃ bhavatā sarvam $ asmākaṃ sakalaṃ tathā &
bhuvarlokādikāṃl lokāñ % śrotum icchāmahe vayam // BrP_23.1 //
tathaiva grahasaṃsthānaṃ $ pramāṇāni yathā tathā &
samācakṣva mahābhāga % yathāval lomaharṣaṇa // BrP_23.2 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
ravicandramasor yāvan $ mayūkhair avabhāsyate &
sasamudrasaricchailā % tāvatī pṛthivī smṛtā // BrP_23.3 //
yāvatpramāṇā pṛthivī $ vistāraparimaṇḍalā &
nabhas tāvatpramāṇaṃ hi % vistāraparimaṇḍalam // BrP_23.4 //
bhūmer yojanalakṣe tu $ sauraṃ viprās tu maṇḍalam &
lakṣe divākarāc cāpi % maṇḍalaṃ śaśinaḥ sthitam // BrP_23.5 //
pūrṇe śatasahasre tu $ yojanānāṃ niśākarāt &
nakṣatramaṇḍalaṃ kṛtsnam % upariṣṭāt prakāśate // BrP_23.6 //
dvilakṣe cottare viprā $ budho nakṣatramaṇḍalāt &
tāvatpramāṇabhāge tu % budhasyāpy uśanā sthitaḥ // BrP_23.7 //
aṅgārako 'pi śukrasya $ tatpramāṇe vyavasthitaḥ &
lakṣadvayena bhaumasya % sthito devapurohitaḥ // BrP_23.8 //
saurir bṛhaspater ūrdhvaṃ $ dvilakṣe samavasthitaḥ &
saptarṣimaṇḍalaṃ tasmāl % lakṣam ekaṃ dvijottamāḥ // BrP_23.9 //
ṛṣibhyas tu sahasrāṇāṃ $ śatād ūrdhvaṃ vyavasthitaḥ &
meḍhībhūtaḥ samastasya % jyotiś cakrasya vai dhruvaḥ // BrP_23.10 //
trailokyam etat kathitaṃ $ saṃkṣepeṇa dvijottamāḥ &
ijyāphalasya bhūr eṣā % ijyā cātra pratiṣṭhitā // BrP_23.11 //
dhruvād ūrdhvaṃ maharloko $ yatra te kalpavāsinaḥ &
ekayojanakoṭī tu % maharloko vidhīyate // BrP_23.12 //
dve koṭyau tu jano loko $ yatra te brahmaṇaḥ sutāḥ &
sanandanādyāḥ kathitā % viprāś cāmalacetasaḥ // BrP_23.13 //
caturguṇottaraṃ cordhvaṃ $ janalokāt tapaḥ smṛtam &
vairājā yatra te devāḥ % sthitā dehavivarjitāḥ // BrP_23.14 //
ṣaḍguṇena tapolokāt $ satyaloko virājate &
apunarmārakaṃ yatra % siddhādimunisevitam // BrP_23.15 //
pādagamyaṃ tu yat kiṃcid $ vastv asti pṛthivīmayam &
sa bhūrlokaḥ samākhyāto % vistāro 'sya mayoditaḥ // BrP_23.16 //
bhūmisūryāntaraṃ yat tu $ siddhādimunisevitam &
bhuvarlokas tu so 'py ukto % dvitīyo munisattamāḥ // BrP_23.17 //
dhruvasūryāntaraṃ yat tu $ niyutāni caturdaśa &
svarlokaḥ so 'pi kathito % lokasaṃsthānacintakaiḥ // BrP_23.18 //
trailokyam etat kṛtakaṃ $ vipraiś ca paripaṭhyate &
janas tapas tathā satyam % iti cākṛtakaṃ trayam // BrP_23.19 //
kṛtakākṛtako madhye $ maharloka iti smṛtaḥ &
śūnyo bhavati kalpānte % yo 'ntaṃ na ca vinaśyati // BrP_23.20 //
ete sapta mahālokā $ mayā vaḥ kathitā dvijāḥ &
pātālāni ca saptaiva % brahmāṇḍasyaiṣa vistaraḥ // BrP_23.21 //
etad aṇḍakaṭāhena $ tiryag ūrdhvam adhas tathā &
kapitthasya yathā bījaṃ % sarvato vai samāvṛtam // BrP_23.22 //
daśottareṇa payasā $ dvijāś cāṇḍaṃ ca tad vṛtam &
sa cāmbuparivāro 'sau % vahninā veṣṭito bahiḥ // BrP_23.23 //
vahnis tu vāyunā vāyur $ viprās tu nabhasāvṛtaḥ &
ākāśo 'pi muniśreṣṭhā % mahatā pariveṣṭitaḥ // BrP_23.24 //
daśottarāṇy aśeṣāṇi $ viprāś caitāni sapta vai &
mahāntaṃ ca samāvṛtya % pradhānaṃ samavasthitam // BrP_23.25 //
anantasya na tasyāntaḥ $ saṃkhyānaṃ cāpi vidyate &
tad anantam asaṃkhyātaṃ % pramāṇenāpi vai yataḥ // BrP_23.26 //
hetubhūtam aśeṣasya $ prakṛtiḥ sā parā dvijāḥ &
aṇḍānāṃ tu sahasrāṇāṃ % sahasrāṇy ayutāni ca // BrP_23.27 //
īdṛśānāṃ tathā tatra $ koṭikoṭiśatāni ca &
dāruṇy agnir yathā tailaṃ % tile tadvat pumān iha // BrP_23.28 //
pradhāne 'vasthito vyāpī $ cetanātmanivedanaḥ &
pradhānaṃ ca pumāṃś caiva % sarvabhūtānubhūtayā // BrP_23.29 //
viṣṇuśaktyā dvijaśreṣṭhā $ dhṛtau saṃśrayadharmiṇau &
tayoḥ saiva pṛthagbhāve % kāraṇaṃ saṃśrayasya ca // BrP_23.30 //
kṣobhakāraṇabhūtā ca $ sargakāle dvijottamāḥ &
yathā śaityaṃ jale vāto % bibharti kaṇikāgatam // BrP_23.31 //
jagac chaktis tathā viṣṇoḥ $ pradhānapuruṣātmakam &
yathā ca pādapo mūla- % skandhaśākhādisaṃyutaḥ // BrP_23.32 //
ādyabījāt prabhavati $ bījāny anyāni vai tataḥ &
prabhavanti tatas tebhyo % bhavanty anye pare drumāḥ // BrP_23.33 //
te 'pi tallakṣaṇadravya- $ kāraṇānugatā dvijāḥ &
evam avyākṛtāt pūrvaṃ % jāyante mahadādayaḥ // BrP_23.34 //
viśeṣāntās tatas tebhyaḥ $ saṃbhavanti surādayaḥ &
tebhyaś ca putrās teṣāṃ tu % putrāṇāṃ parame sutāḥ // BrP_23.35 //
bījād vṛkṣapraroheṇa $ yathā nāpacayas taroḥ &
bhūtānāṃ bhūtasargeṇa % naivāsty apacayas tathā // BrP_23.36 //
saṃnidhānād yathākāśa- $ kālādyāḥ kāraṇaṃ taroḥ &
tathaivāpariṇāmena % viśvasya bhagavān hariḥ // BrP_23.37 //
vrīhibīje yathā mūlaṃ $ nālaṃ pattrāṅkurau tathā &
kāṇḍakoṣās tathā puṣpaṃ % kṣīraṃ tadvac ca taṇḍulaḥ // BrP_23.38 //
tuṣāḥ kaṇāś ca santo vai $ yānty āvirbhāvam ātmanaḥ &
prarohahetusāmagryam % āsādya munisattamāḥ // BrP_23.39 //
tathā karmasv anekeṣu $ devādyās tanavaḥ sthitāḥ &
viṣṇuśaktiṃ samāsādya % praroham upayānti vai // BrP_23.40 //
sa ca viṣṇuḥ paraṃ brahma $ yataḥ sarvam idaṃ jagat &
jagac ca yo yatra cedaṃ % yasmin vilayam eṣyati // BrP_23.41 //
tad brahma paramaṃ dhāma $ sadasat paramaṃ padam &
yasya sarvam abhedena % jagad etac carācaram // BrP_23.42 //
sa eva mūlaprakṛtir $ vyaktarūpī jagac ca saḥ &
tasminn eva layaṃ sarvaṃ % yāti tatra ca tiṣṭhati // BrP_23.43 //
kartā kriyāṇāṃ sa ca ijyate kratuḥ BrP_23.44a
sa eva tatkarmaphalaṃ ca tasya yat BrP_23.44b
yugādi yasmāc ca bhaved aśeṣato BrP_23.44c
harer na kiṃcid vyatiriktam asti tat BrP_23.44d
{lomaharṣaṇa uvāca: }
tārāmayaṃ bhagavataḥ $ śiśumārākṛti prabhoḥ &
divi rūpaṃ harer yat tu % tasya pucche sthito dhruvaḥ // BrP_24.1 //
saeṣa bhraman bhrāmayati $ candrādityādikān grahān &
bhramantam anu taṃ yānti % nakṣatrāṇi ca cakravat // BrP_24.2 //
sūryācandramasau tārā $ nakṣatrāṇi grahaiḥ saha &
vātānīkamayair bandhair % dhruve baddhāni tāni vai // BrP_24.3 //
śiśumārākṛti proktaṃ $ yad rūpaṃ jyotiṣāṃ divi &
nārāyaṇaḥ paraṃ dhāma % tasyādhāraḥ svayaṃ hṛdi // BrP_24.4 //
uttānapādatanayas $ tam ārādhya prajāpatim &
sa tārāśiśumārasya % dhruvaḥ pucche vyavasthitaḥ // BrP_24.5 //
ādhāraḥ śiśumārasya $ sarvādhyakṣo janārdanaḥ &
dhruvasya śiśumāraś ca % dhruve bhānur vyavasthitaḥ // BrP_24.6 //
tad ādhāraṃ jagac cedaṃ $ sadevāsuramānuṣam &
yena viprā vidhānena % tan me śṛṇuta sāṃpratam // BrP_24.7 //
vivasvān aṣṭabhir māsair $ grasaty apo rasātmikāḥ &
varṣaty ambu tataś cānnam % annādam akhilaṃ jagat // BrP_24.8 //
vivasvān aṃśubhis tīkṣṇair $ ādāya jagato jalam &
somaṃ puṣyaty athenduś ca % vāyunāḍīmayair divi // BrP_24.9 //
jalair vikṣipyate 'bhreṣu $ dhūmāgnyanilamūrtiṣu &
na bhraśyanti yatas tebhyo % jalāny abhrāṇi tāny ataḥ // BrP_24.10 //
abhrasthāḥ prapatanty āpo $ vāyunā samudīritāḥ &
saṃskāraṃ kālajanitaṃ % viprāś cāsādya nirmalāḥ // BrP_24.11 //
saritsamudrā bhaumās tu $ tathāpaḥ prāṇisaṃbhavāḥ &
catuṣprakārā bhagavān % ādatte savitā dvijāḥ // BrP_24.12 //
ākāśagaṅgāsalilaṃ $ tathāhṛtya gabhastimān &
anabhragatam evorvyāṃ % sadyaḥ kṣipati raśmibhiḥ // BrP_24.13 //
tasya saṃsparśanirdhūta- $ pāpapaṅko dvijottamāḥ &
na yāti narakaṃ martyo % divyaṃ snānaṃ hi tat smṛtam // BrP_24.14 //
dṛṣṭasūryaṃ hi tad vāri $ pataty abhrair vinā divaḥ &
ākāśagaṅgāsalilaṃ % tad gobhiḥ kṣipyate raveḥ // BrP_24.15 //
kṛttikādiṣu ṛkṣeṣu $ viṣameṣv ambu yad divaḥ &
dṛṣṭvārkaṃ patitaṃ jñeyaṃ % tad gāṅgaṃ diggajohnitam // BrP_24.16 //
yugmarkṣeṣu tu yat toyaṃ $ pataty arkodgitaṃ divaḥ &
tat sūryaraśmibhiḥ sadyaḥ % samādāya nirasyate // BrP_24.17 //
ubhayaṃ puṇyam atyarthaṃ $ nṛṇāṃ pāpaharaṃ dvijāḥ &
ākāśagaṅgāsalilaṃ % divyaṃ snānaṃ dvijottamāḥ // BrP_24.18 //
yat tu meghaiḥ samutsṛṣṭaṃ $ vāri tat prāṇināṃ dvijāḥ &
puṣṇāty oṣadhayaḥ sarvā % jīvanāyāmṛtaṃ hi tat // BrP_24.19 //
tena vṛddhiṃ parāṃ nītaḥ $ sakalaś cauṣadhīgaṇaḥ &
sādhakaḥ phalapākāntaḥ % prajānāṃ tu prajāyate // BrP_24.20 //
tena yajñān yathāproktān $ mānavāḥ śāstracakṣuṣaḥ &
kurvate 'harahaś caiva % devān āpyāyayanti te // BrP_24.21 //
evaṃ yajñāś ca vedāś ca $ varṇāś ca dvijapūrvakāḥ &
sarvadevanikāyāś ca % paśubhūtagaṇāś ca ye // BrP_24.22 //
vṛṣṭyā dhṛtam idaṃ sarvaṃ $ jagat sthāvarajaṅgamam &
sāpi niṣpādyate vṛṣṭiḥ % savitrā munisattamāḥ // BrP_24.23 //
ādhārabhūtaḥ savitur $ dhruvo munivarottamāḥ &
dhruvasya śiśumāro 'sau % so 'pi nārāyaṇāśrayaḥ // BrP_24.24 //
hṛdi nārāyaṇas tasya $ śiśumārasya saṃsthitaḥ &
vibhartā sarvabhūtānām % ādibhūtaḥ sanātanaḥ // BrP_24.25 //
evaṃ mayā muniśreṣṭhā $ brahmāṇḍaṃ samudāhṛtam &
bhūsamudrādibhir yuktaṃ % kim anyac chrotum icchatha // BrP_24.26 //
{munaya ūcuḥ: }
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni $ puṇyāny āyatanāni ca &
vaktum arhasi dharmajña % śrotuṃ no vartate manaḥ // BrP_25.1 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
yasya hastau ca pādau ca $ manaś caiva susaṃyatam &
vidyā tapaś ca kīrtiś ca % sa tīrthaphalam aśnute // BrP_25.2 //
mano viśuddhaṃ puruṣasya tīrthaṃ BrP_25.3a
vācāṃ tathā cendriyanigrahaś ca BrP_25.3b
etāni tīrthāni śarīrajāni BrP_25.3c
svargasya mārgaṃ pratibodhayanti BrP_25.3d
cittam antargataṃ duṣṭaṃ $ tīrthasnānair na śudhyati &
śataśo 'pi jalair dhautaṃ % surābhāṇḍam ivāśuci // BrP_25.4 //
na tīrthāni na dānāni $ na vratāni na cāśramāḥ &
duṣṭāśayaṃ dambharuciṃ % punanti vyutthitendriyam // BrP_25.5 //
indriyāṇi vaśe kṛtvā $ yatra yatra vasen naraḥ &
tatra tatra kurukṣetraṃ % prayāgaṃ puṣkaraṃ tathā // BrP_25.6 //
tasmāc chṛṇudhvaṃ vakṣyāmi $ tīrthāny āyatanāni ca &
saṃkṣepeṇa muniśreṣṭhāḥ % pṛthivyāṃ yāni kāni vai // BrP_25.7 //
vistareṇa na śakyante $ vaktuṃ varṣaśatair api &
prathamaṃ puṣkaraṃ tīrthaṃ % naimiṣāraṇyam eva ca // BrP_25.8 //
prayāgaṃ ca pravakṣyāmi $ dharmāraṇyaṃ dvijottamāḥ &
dhenukaṃ campakāraṇyaṃ % saindhavāraṇyam eva ca // BrP_25.9 //
puṇyaṃ ca magadhāraṇyaṃ $ daṇḍakāraṇyam eva ca &
gayā prabhāsaṃ śrītīrthaṃ % divyaṃ kanakhalaṃ tathā // BrP_25.10 //
bhṛgutuṅgaṃ hiraṇyākṣaṃ $ bhīmāraṇyaṃ kuśasthalīm &
lohākulaṃ sakedāraṃ % mandarāraṇyam eva ca // BrP_25.11 //
mahābalaṃ koṭitīrthaṃ $ sarvapāpaharaṃ tathā &
rūpatīrthaṃ śūkaravaṃ % cakratīrthaṃ mahāphalam // BrP_25.12 //
yogatīrthaṃ somatīrthaṃ $ tīrthaṃ sāhoṭakaṃ tathā &
tīrthaṃ kokāmukhaṃ puṇyaṃ % badarīśailam eva ca // BrP_25.13 //
somatīrthaṃ tuṅgakūṭaṃ $ tīrthaṃ skandāśramaṃ tathā &
koṭitīrthaṃ cāgnipadaṃ % tīrthaṃ pañcaśikhaṃ tathā // BrP_25.14 //
dharmodbhavaṃ koṭitīrthaṃ $ tīrthaṃ bādhapramocanam &
gaṅgādvāraṃ pañcakūṭaṃ % madhyakesaram eva ca // BrP_25.15 //
cakraprabhaṃ mataṅgaṃ ca $ kruśadaṇḍaṃ ca viśrutam &
daṃṣṭrākuṇḍaṃ viṣṇutīrthaṃ % sārvakāmikam eva ca // BrP_25.16 //
tīrthaṃ matsyatilaṃ caiva $ badarī suprabhaṃ tathā &
brahmakuṇḍaṃ vahnikuṇḍaṃ % tīrthaṃ satyapadaṃ tathā // BrP_25.17 //
catuḥsrotaś catuḥśṛṅgaṃ $ śailaṃ dvādaśadhārakam &
mānasaṃ sthūlaśṛṅgaṃ ca % sthūladaṇḍaṃ tathorvaśī // BrP_25.18 //
lokapālaṃ manuvaraṃ $ somāhvaśailam eva ca &
sadāprabhaṃ merukuṇḍaṃ % tīrthaṃ somābhiṣecanam // BrP_25.19 //
mahāsrotaṃ koṭarakaṃ $ pañcadhāraṃ tridhārakam &
saptadhāraikadhāraṃ ca % tīrthaṃ cāmarakaṇṭakam // BrP_25.20 //
śālagrāmaṃ cakratīrthaṃ $ koṭidrumam anuttamam &
bilvaprabhaṃ devahradaṃ % tīrthaṃ viṣṇuhradaṃ tathā // BrP_25.21 //
śaṅkhaprabhaṃ devakuṇḍaṃ $ tīrthaṃ vajrāyudhaṃ tathā &
agniprabhaṃ ca puṃnāgaṃ % devaprabham anuttamam // BrP_25.22 //
vidyādharaṃ sagāndharvaṃ $ śrītīrthaṃ brahmaṇo hradam &
sātīrthaṃ lokapālākhyaṃ % maṇipuragiriṃ tathā // BrP_25.23 //
tīrthaṃ pañcahradaṃ caiva $ puṇyaṃ piṇḍārakaṃ tathā &
malavyaṃ goprabhāvaṃ ca % govaraṃ vaṭamūlakam // BrP_25.24 //
snānadaṇḍaṃ prayāgaṃ ca $ guhyaṃ viṣṇupadaṃ tathā &
kanyāśramaṃ vāyukuṇḍaṃ % jambūmārgaṃ tathottamam // BrP_25.25 //
gabhastitīrthaṃ ca tathā $ yayātipatanaṃ śuci &
koṭitīrthaṃ bhadravaṭaṃ % mahākālavanaṃ tathā // BrP_25.26 //
narmadātīrtham aparaṃ $ tīrthavajraṃ tathārbudam &
piṅgutīrthaṃ savāsiṣṭhaṃ % tīrthaṃ ca pṛthasaṃgamam // BrP_25.27 //
tīrthaṃ daurvāsikaṃ nāma $ tathā piñjarakaṃ śubham &
ṛṣitīrthaṃ brahmatuṅgaṃ % vasutīrthaṃ kumārikam // BrP_25.28 //
śakratīrthaṃ pañcanadaṃ $ reṇukātīrtham eva ca &
paitāmahaṃ ca vimalaṃ % rudrapādaṃ tathottamam // BrP_25.29 //
maṇimattaṃ ca kāmākhyaṃ $ kṛṣṇatīrthaṃ kuśāvilam &
yajanaṃ yājanaṃ caiva % tathaiva brahmavālukam // BrP_25.30 //
puṣpanyāsaṃ puṇḍarīkaṃ $ maṇipūraṃ tathottaram &
dīrghasattraṃ hayapadaṃ % tīrthaṃ cānaśanaṃ tathā // BrP_25.31 //
gaṅgodbhedaṃ śivodbhedaṃ $ narmadodbhedam eva ca &
vastrāpadaṃ dāruvalaṃ % chāyārohaṇam eva ca // BrP_25.32 //
siddheśvaraṃ mitravalaṃ $ kālikāśramam eva ca &
vaṭāvaṭaṃ bhadravaṭaṃ % kauśāmbī ca divākaram // BrP_25.33 //
dvīpaṃ sārasvataṃ caiva $ vijayaṃ kāmadaṃ tathā &
rudrakoṭiṃ sumanasaṃ % tīrthaṃ sadrāvanāmitam // BrP_25.34 //
syamantapañcakaṃ tīrthaṃ $ brahmatīrthaṃ sudarśanam &
satataṃ pṛthivīsarvaṃ % pāriplavapṛthūdakau // BrP_25.35 //
daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ $ sarpijaṃ viṣayāntikam &
koṭitīrthaṃ pañcanadaṃ % vārāhaṃ yakṣiṇīhradam // BrP_25.36 //
puṇḍarīkaṃ somatīrthaṃ $ muñjavaṭaṃ tathottamam &
badarīvanam āsīnaṃ % ratnamūlakam eva ca // BrP_25.37 //
lokadvāraṃ pañcatīrthaṃ $ kapilātīrtham eva ca &
sūryatīrthaṃ śaṅkhinī ca % gavāṃ bhavanam eva ca // BrP_25.38 //
tīrthaṃ ca yakṣarājasya $ brahmāvartaṃ sutīrthakam &
kāmeśvaraṃ mātritīrthaṃ % tīrthaṃ śītavanaṃ tathā // BrP_25.39 //
snānalomāpahaṃ caiva $ māsasaṃsarakaṃ tathā &
daśāśvamedhaṃ kedāraṃ % brahmodumbaram eva ca // BrP_25.40 //
saptarṣikuṇḍaṃ ca tathā $ tīrthaṃ devyāḥ sujambukam &
īṭāspadaṃ koṭikūṭaṃ % kiṃdānaṃ kiṃjapaṃ tathā // BrP_25.41 //
kāraṇḍavaṃ cāvedhyaṃ ca $ triviṣṭapam athāparam &
pāṇiṣātaṃ miśrakaṃ ca % madhūvaṭamanojavau // BrP_25.42 //
kauśikī devatīrthaṃ ca $ tīrthaṃ ca ṛṇamocanam &
divyaṃ ca nṛgadhūmākhyaṃ % tīrthaṃ viṣṇupadaṃ tathā // BrP_25.43 //
amarāṇāṃ hradaṃ puṇyaṃ $ koṭitīrthaṃ tathāparam &
śrīkuñjaṃ śālitīrthaṃ ca % naimiṣeyaṃ ca viśrutam // BrP_25.44 //
brahmasthānaṃ somatīrthaṃ $ kanyātīrthaṃ tathaiva ca &
brahmatīrthaṃ manastīrthaṃ % tīrthaṃ vai kārupāvanam // BrP_25.45 //
saugandhikavanaṃ caiva $ maṇitīrthaṃ sarasvatī &
īśānatīrthaṃ pravaraṃ % pāvanaṃ pāñcayajñikam // BrP_25.46 //
triśūladhāraṃ māhendraṃ $ devasthānaṃ kṛtālayam &
śākaṃbharī devatīrthaṃ % suvarṇākhyaṃ kilaṃ hradam // BrP_25.47 //
kṣīraśravaṃ virūpākṣaṃ $ bhṛgutīrthaṃ kuśodbhavam &
brahmatīrthaṃ brahmayoniṃ % nīlaparvatam eva ca // BrP_25.48 //
kubjāmbakaṃ bhadravaṭaṃ $ vasiṣṭhapadam eva ca &
svargadvāraṃ prajādvāraṃ % kālikāśramam eva ca // BrP_25.49 //
rudrāvartaṃ sugandhāśvaṃ $ kapilāvanam eva ca &
bhadrakarṇahradaṃ caiva % śaṅkukarṇahradaṃ tathā // BrP_25.50 //
saptasārasvataṃ caiva $ tīrtham auśanasaṃ tathā &
kapālamocanaṃ caiva % avakīrṇaṃ ca kāmyakam // BrP_25.51 //
catuḥsāmudrikaṃ caiva $ śatakiṃ ca sahasrikam &
reṇukaṃ pañcavaṭakaṃ % vimocanam athaujasam // BrP_25.52 //
sthāṇutīrthaṃ kuros tīrthaṃ $ svargadvāraṃ kuśadhvajam &
viśveśvaraṃ mānavakaṃ % kūpaṃ nārāyaṇāśrayam // BrP_25.53 //
gaṅgāhradaṃ vaṭaṃ caiva $ badarīpāṭanaṃ tathā &
indramārgam ekarātraṃ % kṣīrakāvāsam eva ca // BrP_25.54 //
somatīrthaṃ dadhīcaṃ ca $ śrutatīrthaṃ ca bho dvijāḥ &
koṭitīrthasthalīṃ caiva % bhadrakālīhradaṃ tathā // BrP_25.55 //
arundhatīvanaṃ caiva $ brahmāvartaṃ tathottamam &
aśvavedī kubjāvanaṃ % yamunāprabhavaṃ tathā // BrP_25.56 //
vīraṃ pramokṣaṃ sindhūttham $ ṛṣa kulyā sakṛttikam &
urvīsaṃkramaṇaṃ caiva % māyāvidyodbhavaṃ tathā // BrP_25.57 //
mahāśramo vaitasikā- $ rūpaṃ sundarikāśramam &
bāhutīrthaṃ cārunadīṃ % vimalāśokam eva ca // BrP_25.58 //
tīrthaṃ pañcanadaṃ caiva $ mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ &
somatīrthaṃ sitodaṃ ca % tīrthaṃ matsyodarīṃ tathā // BrP_25.59 //
sūryaprabhaṃ sūryatīrtham $ aśokavanam eva ca &
aruṇāspadaṃ kāmadaṃ ca % śukratīrthaṃ savālukam // BrP_25.60 //
piśācamocanaṃ caiva $ subhadrāhradam eva ca &
kuṇḍaṃ vimaladaṇḍasya % tīrthaṃ caṇḍeśvarasya ca // BrP_25.61 //
jyeṣṭhasthānahradaṃ caiva $ puṇyaṃ brahmasaraṃ tathā &
jaigīṣavyaguhā caiva % harikeśavanaṃ tathā // BrP_25.62 //
ajāmukhasaraṃ caiva $ ghaṇṭākarṇahradaṃ tathā &
puṇḍarīkahradaṃ caiva % vāpī karkoṭakasya ca // BrP_25.63 //
suvarṇasyodapānaṃ ca $ śvetatīrthahradaṃ tathā &
kuṇḍaṃ ghargharikāyāś ca % śyāmakūpaṃ ca candrikā // BrP_25.64 //
śmaśānastambhakūpaṃ ca $ vināyakahradaṃ tathā &
kūpaṃ sindhūdbhavaṃ caiva % puṇyaṃ brahmasaraṃ tathā // BrP_25.65 //
rudrāvāsaṃ tathā tīrthaṃ $ nāgatīrthaṃ pulomakam &
bhaktahradaṃ kṣīrasaraḥ % pretādhāraṃ kumārakam // BrP_25.66 //
brahmāvartaṃ kuśāvartaṃ $ dadhikarṇodapānakam &
śṛṅgatīrthaṃ mahātīrthaṃ % tīrthaśreṣṭhā mahānadī // BrP_25.67 //
divyaṃ brahmasaraṃ puṇyaṃ $ gayāśīrṣākṣayaṃ vaṭam &
dakṣiṇaṃ cottaraṃ caiva % gomayaṃ rūpaśītikam // BrP_25.68 //
kapilāhradaṃ gṛdhravaṭaṃ $ sāvitrīhradam eva ca &
prabhāsanaṃ sītavanaṃ % yonidvāraṃ ca dhenukam // BrP_25.69 //
dhanyakaṃ kokilākhyaṃ ca $ mataṅgahradam eva ca &
pitṛkūpaṃ rudratīrthaṃ % śakratīrthaṃ sumālinam // BrP_25.70 //
brahmasthānaṃ saptakuṇḍaṃ $ maṇiratnahradaṃ tathā &
kauśikyaṃ bharataṃ caiva % tīrthaṃ jyeṣṭhālikā tathā // BrP_25.71 //
viśveśvaraṃ kalpasaraḥ $ kanyāsaṃvetyam eva ca &
niścīvā prabhavaś caiva % vasiṣṭhāśramam eva ca // BrP_25.72 //
devakūṭaṃ ca kūpaṃ ca $ vasiṣṭhāśramam eva ca &
vīrāśramaṃ brahmasaro % brahmavīrāvakāpilī // BrP_25.73 //
kumāradhārā śrīdhārā $ gaurīśikharam eva ca &
śunaḥ kuṇḍo 'tha tīrthaṃ ca % nanditīrthaṃ tathaiva ca // BrP_25.74 //
kumāravāsaṃ śrīvāsam $ aurvīśītārtham eva ca &
kumbhakarṇahradaṃ caiva % kauśikīhradam eva ca // BrP_25.75 //
dharmatīrthaṃ kāmatīrthaṃ $ tīrtham uddālakaṃ tathā &
saṃdhyātīrthaṃ kāratoyaṃ % kapilaṃ lohitārṇavam // BrP_25.76 //
śoṇodbhavaṃ vaṃśagulmam $ ṛṣabhaṃ kalatīrthakam &
puṇyāvatīhradaṃ tīrthaṃ % tīrthaṃ badarikāśramam // BrP_25.77 //
rāmatīrthaṃ pitṛvanaṃ $ virajātīrtham eva ca &
mārkaṇḍeyavanaṃ caiva % kṛṣṇatīrthaṃ tathā vaṭam // BrP_25.78 //
rohiṇīkūpapravaram $ indradyumnasaraṃ ca yat &
sānugartaṃ samāhendraṃ % śrītīrthaṃ śrīnadaṃ tathā // BrP_25.79 //
iṣutīrthaṃ vārṣabhaṃ ca $ kāverīhradam eva ca &
kanyātīrthaṃ ca gokarṇaṃ % gāyatrīsthānam eva ca // BrP_25.80 //
badarīhradam anyac ca $ madhyasthānaṃ vikarṇakam &
jātīhradaṃ devakūpaṃ % kuśapravaṇam eva ca // BrP_25.81 //
sarvadevavrataṃ caiva $ kanyāśramahradaṃ tathā &
tathānyad vālakhilyānāṃ % sapūrvāṇāṃ tathāparam // BrP_25.82 //
tathānyac ca maharṣīṇām $ akhaṇḍitahradaṃ tathā &
tīrtheṣv eteṣu vidhivat % samyak śraddhāsamanvitaḥ // BrP_25.83 //
snānaṃ karoti yo martyaḥ $ sopavāso jitendriyaḥ &
devān ṛṣīn manuṣyāṃś ca % pitṝn saṃtarpya ca kramāt // BrP_25.84 //
abhyarcya devatās tatra $ sthitvā ca rajanītrayam &
pṛthak pṛthak phalaṃ teṣu % pratitīrtheṣu bho dvijāḥ // BrP_25.85 //
prāpnoti hayamedhasya $ naro nāsty atra saṃśayaḥ &
yas tv idaṃ śṛṇuyān nityaṃ % tīrthamāhātmyam uttamam \
paṭhec ca śrāvayed vāpi # sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_25.86 //
{munaya ūcuḥ: }
pṛthivyām uttamāṃ bhūmiṃ $ dharmakāmārthamokṣadām &
tīrthānām uttamaṃ tīrthaṃ % brūhi no vadatāṃ vara // BrP_26.1 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
imaṃ praśnaṃ mama guruṃ $ papracchur munayaḥ purā &
tam ahaṃ saṃpravakṣyāmi % yat pṛcchadhvaṃ dvijottamāḥ // BrP_26.2 //
svāśrame sumahāpuṇye $ nānāpuṣpopaśobhite &
nānādrumalatākīrṇe % nānāmṛgagaṇair yute // BrP_26.3 //
puṃnāgaiḥ karṇikāraiś ca $ saralair devadārubhiḥ &
śālais tālais tamālaiś ca % panasair dhavakhādiraiḥ // BrP_26.4 //
pāṭalāśokabakulaiḥ $ karavīraiḥ sacampakaiḥ &
anyaiś ca vividhair vṛkṣair % nānāpuṣpopaśobhitaiḥ // BrP_26.5 //
kurukṣetre samāsīnaṃ $ vyāsaṃ matimatāṃ varam &
mahābhāratakartāraṃ % sarvaśāstraviśāradam // BrP_26.6 //
adhyātmaniṣṭhaṃ sarvajñaṃ $ sarvabhūtahite ratam &
purāṇāgamavaktāraṃ % vedavedāṅgapāragam // BrP_26.7 //
parāśarasutaṃ śāntaṃ $ padmapattrāyatekṣaṇam &
draṣṭum abhyāyayuḥ prītyā % munayaḥ saṃśitavratāḥ // BrP_26.8 //
kaśyapo jamadagniś ca $ bharadvājo 'tha gautamaḥ &
vasiṣṭho jaiminir dhaumyo % mārkaṇḍeyo 'tha vālmikiḥ // BrP_26.9 //
viśvāmitraḥ śatānando $ vātsyo gārgyo 'tha āsuriḥ &
sumantur bhārgavo nāma % kaṇvo medhātithir guruḥ // BrP_26.10 //
māṇḍavyaś cyavano dhūmro $ hy asito devalas tathā &
maudgalyas tṛṇayajñaś ca % pippalādo 'kṛtavraṇaḥ // BrP_26.11 //
saṃvartaḥ kauśiko raibhyo $ maitreyo haritas tathā &
śāṇḍilyaś ca vibhāṇḍaś ca % durvāsā lomaśas tathā // BrP_26.12 //
nāradaḥ parvataś caiva $ vaiśaṃpāyanagālavau &
bhāskariḥ pūraṇaḥ sūtaḥ % pulastyaḥ kapilas tathā // BrP_26.13 //
ulūkaḥ pulaho vāyur $ devasthānaś caturbhujaḥ &
sanatkumāraḥ pailaś ca % kṛṣṇaḥ kṛṣṇānubhautikaḥ // BrP_26.14 //
etair munivaraiś cānyair $ vṛtaḥ satyavatīsutaḥ &
rarāja sa muniḥ śrīmān % nakṣatrair iva candramāḥ // BrP_26.15 //
tān āgatān munīn sarvān $ pūjayām āsa vedavit &
te 'pi taṃ pratipūjyaiva % kathāṃ cakruḥ parasparam // BrP_26.16 //
kathānte te muniśreṣṭhāḥ $ kṛṣṇaṃ satyavatīsutam &
papracchuḥ saṃśayaṃ sarve % tapovananivāsinaḥ // BrP_26.17 //
{munaya ūcuḥ: }
mune vedāṃś ca śāstrāṇi $ purāṇāgamabhāratam &
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca % sarvaṃ jānāsi vāṅmayam // BrP_26.18 //
kaṣṭe 'smin duḥkhabahule $ niḥsāre bhavasāgare &
rāgagrāhākule raudre % viṣayodakasaṃplave // BrP_26.19 //
indriyāvartakalile $ dṛṣṭormiśatasaṃkule &
mohapaṅkāvile durge % lobhagambhīradustare // BrP_26.20 //
nimajjaj jagad ālokya $ nirālambam acetanam &
pṛcchāmas tvāṃ mahābhāgaṃ % brūhi no munisattama // BrP_26.21 //
śreyaḥ kim atra saṃsāre $ bhairave lomaharṣaṇe &
upadeśapradānena % lokān uddhartum arhasi // BrP_26.22 //
durlabhaṃ paramaṃ kṣetraṃ $ vaktum arhasi mokṣadam &
pṛthivyāṃ karmabhūmiṃ ca % śrotum icchāmahe vayam // BrP_26.23 //
kṛtvā kila naraḥ samyak $ karma bhūmau yathoditam &
prāpnoti paramāṃ siddhiṃ % narakaṃ ca vikarmataḥ // BrP_26.24 //
mokṣakṣetre tathā mokṣaṃ $ prāpnoti puruṣaḥ sudhīḥ &
tasmād brūhi mahāprājña % yat pṛṣṭo 'si dvijottama // BrP_26.25 //
śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ $ munīnāṃ bhāvitātmanām &
vyāsaḥ provāca bhagavān % bhūtabhavyabhaviṣyavit // BrP_26.26 //
{vyāsa uvāca: }
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve $ vakṣyāmi yadi pṛcchatha &
yaḥ saṃvādo 'bhavat pūrvam % ṛṣīṇāṃ brahmaṇā saha // BrP_26.27 //
merupṛṣṭhe tu vistīrṇe $ nānāratnavibhūṣite &
nānādrumalatākīrṇe % nānāpuṣpopaśobhite // BrP_26.28 //
nānāpakṣirute ramye $ nānāprasavanākule &
nānāsattvasamākīrṇe % nānāścaryasamanvite // BrP_26.29 //
nānāvarṇaśilākīrṇe $ nānādhātuvibhūṣite &
nānāmunijanākīrṇe % nānāśramasamanvite // BrP_26.30 //
tatrāsīnaṃ jagannāthaṃ $ jagadyoniṃ caturmukham &
jagatpatiṃ jagadvandyaṃ % jagadādhāram īśvaram // BrP_26.31 //
devadānavagandharvair $ yakṣavidyādharoragaiḥ &
munisiddhāpsarobhiś ca % vṛtam anyair divālayaiḥ // BrP_26.32 //
kecit stuvanti taṃ devaṃ $ kecid gāyanti cāgrataḥ &
kecid vādyāni vādyante % kecin nṛtyanti cāpare // BrP_26.33 //
evaṃ pramudite kāle $ sarvabhūtasamāgame &
nānākusumagandhāḍhye % dakṣiṇānilasevite // BrP_26.34 //
bhṛgvādyās taṃ tadā devaṃ $ praṇipatya pitāmaham &
imam artham ṛṣivarāḥ % papracchuḥ pitaraṃ dvijāḥ // BrP_26.35 //
{ṛṣaya ūcuḥ: }
bhagavañ śrotum icchāmaḥ $ karmabhūmiṃ mahītale &
vaktum arhasi deveśa % mokṣakṣetraṃ ca durlabham // BrP_26.36 //
{vyāsa uvāca: }
teṣāṃ vacanam ākarṇya $ prāha brahmā sureśvaraḥ &
papracchus te yathā praśnaṃ % tat sarvaṃ munisattamāḥ // BrP_26.37 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve $ yad vo vakṣyāmi sāṃpratam &
purāṇaṃ vedasaṃbaddhaṃ % bhuktimuktipradaṃ śubham // BrP_27.1 //
pṛthivyāṃ bhārataṃ varṣaṃ $ karmabhūmir udāhṛtā &
karmaṇaḥ phalabhūmiś ca % svargaṃ ca narakaṃ tathā // BrP_27.2 //
tasmin varṣe naraḥ pāpaṃ $ kṛtvā dharmaṃ ca bho dvijāḥ &
avaśyaṃ phalam āpnoti % aśubhasya śubhasya ca // BrP_27.3 //
brāhmaṇādyāḥ svakaṃ karma $ kṛtvā samyak susaṃyatāḥ &
prāpnuvanti parāṃ siddhiṃ % tasmin varṣe na saṃśayaḥ // BrP_27.4 //
dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca $ mokṣaṃ ca dvijasattamāḥ &
prāpnoti puruṣaḥ sarvaṃ % tasmin varṣe susaṃyataḥ // BrP_27.5 //
indrādyāś ca surāḥ sarve $ tasmin varṣe dvijottamāḥ &
kṛtvā suśobhanaṃ karma % devatvaṃ pratipedire // BrP_27.6 //
anye 'pi lebhire mokṣaṃ $ puruṣāḥ saṃyatendriyāḥ &
tasmin varṣe budhāḥ śāntā % vītarāgā vimatsarāḥ // BrP_27.7 //
ye cāpi svarge tiṣṭhanti $ vimānena gatajvarāḥ &
te 'pi kṛtvā śubhaṃ karma % tasmin varṣe divaṃ gatāḥ // BrP_27.8 //
nivāsaṃ bhārate varṣa $ ākāṅkṣanti sadā surāḥ &
svargāpavargaphalade % tat paśyāmaḥ kadā vayam // BrP_27.9 //
{munaya ūcuḥ: }
yad etad bhavatā proktaṃ $ karma nānyatra puṇyadam &
pāpāya vā suraśreṣṭha % varjayitvā ca bhāratam // BrP_27.10 //
tataḥ svargaś ca mokṣaś ca $ madhyamaṃ tac ca gamyate &
na khalv anyatra martyānāṃ % bhūmau karma vidhīyate // BrP_27.11 //
tasmād vistarato brahmann $ asmākaṃ bhārataṃ vada &
yadi te 'sti dayāsmāsu % yathāvasthitir eva ca // BrP_27.12 //
tasmād varṣam idaṃ nātha $ ye vāsmin varṣaparvatāḥ &
bhedāś ca tasya varṣasya % brūhi sarvān aśeṣataḥ // BrP_27.13 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ bhārataṃ varṣaṃ $ navabhedena bho dvijāḥ &
samudrāntaritā jñeyās % te samāś ca parasparam // BrP_27.14 //
indradvīpaḥ kaśeruś ca $ tāmravarṇo gabhastimān &
nāgadvīpas tathā saumyo % gāndharvo vāruṇas tathā // BrP_27.15 //
ayaṃ tu navamas teṣāṃ $ dvīpaḥ sāgarasaṃvṛtaḥ &
yojanānāṃ sahasraṃ vai % dvīpo 'yaṃ dakṣiṇottaraḥ // BrP_27.16 //
pūrve kirātā yasyāsan $ paścime yavanās tathā &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % śūdrāś cānte sthitā dvijāḥ // BrP_27.17 //
ijyāyuddhavaṇijyādyaiḥ $ karmabhiḥ kṛtapāvanāḥ &
teṣāṃ saṃvyavahāraś ca % ebhiḥ karmabhir iṣyate // BrP_27.18 //
svargāpavargahetuś ca $ puṇyaṃ pāpaṃ ca vai tathā &
mahendro malayaḥ sahyaḥ % śuktimān ṛkṣaparvataḥ // BrP_27.19 //
vindhyaś ca pāriyātraś ca $ saptaivātra kulācalāḥ &
teṣāṃ sahasraśaś cānye % bhūdharā ye samīpagāḥ // BrP_27.20 //
vistārocchrayiṇo ramyā $ vipulāś citrasānavaḥ &
kolāhalaḥ sa vaibhrājo % mandaro dardalācalaḥ // BrP_27.21 //
vātaṃdhayo vaidyutaś ca $ mainākaḥ surasas tathā &
tuṅgaprastho nāgagirir % godhanaḥ pāṇḍarācalaḥ // BrP_27.22 //
puṣpagirir vaijayanto $ raivato 'rbuda eva ca &
ṛṣyamūkaḥ sa gomanthaḥ % kṛtaśailaḥ kṛtācalaḥ // BrP_27.23 //
śrīpārvataś cakoraś ca $ śataśo 'nye ca parvatāḥ &
tair vimiśrā janapadā % mlecchādyāś caiva bhāgaśaḥ // BrP_27.24 //
taiḥ pīyante saricchreṣṭhās $ tā budhyadhvaṃ dvijottamāḥ &
gaṅgā sarasvatī sindhuś % candrabhāgā tathāparā // BrP_27.25 //
yamunā śatadrur vipāśā $ vitastairāvatī kuhūḥ &
gomatī dhūtapāpā ca % bāhudā ca dṛṣadvatī // BrP_27.26 //
vipāśā devikā cakṣur $ niṣṭhīvā gaṇḍakī tathā &
kauśikī cāpagā caiva % himavatpādaniḥsṛtāḥ // BrP_27.27 //
devasmṛtir devavatī $ vātaghnī sindhur eva ca &
veṇyā tu candanā caiva % sadānīrā mahī tathā // BrP_27.28 //
carmaṇvatī vṛṣī caiva $ vidiśā vedavaty api &
siprā hy avantī ca tathā % pāriyātrānugāḥ smṛtāḥ // BrP_27.29 //
śoṇā mahānadī caiva $ narmadā surathā kriyā &
mandākinī daśārṇā ca % citrakūṭā tathāparā // BrP_27.30 //
citrotpalā vetravatī $ karamodā piśācikā &
tathānyātilaghuśroṇī % vipāpmā śaivalā nadī // BrP_27.31 //
sadherujā śaktimatī $ śakunī tridivā kramuḥ &
ṛkṣapādaprasūtā vai % tathānyā vegavāhinī // BrP_27.32 //
siprā payoṣṇī nirvindhyā $ tāpī caiva saridvarā &
veṇā vaitaraṇī caiva % sinīvālī kumudvatī // BrP_27.33 //
toyā caiva mahāgaurī $ durgā cāntaḥśilā tathā &
vindhyapādaprasūtās tā % nadyaḥ puṇyajalāḥ śubhāḥ // BrP_27.34 //
godāvarī bhīmarathī $ kṛṣṇaveṇā tathāpagā &
tuṅgabhadrā suprayogā % tathānyā pāpanāśinī // BrP_27.35 //
sahyapādaviniṣkrāntā $ ity etāḥ saritāṃ varāḥ &
kṛtamālā tāmraparṇī % puṣyajā pratyalāvatī // BrP_27.36 //
malayādrisamudbhūtāḥ $ puṇyāḥ śītajalās tv imāḥ &
pitṛsomarṣikulyā ca % vañjulā tridivā ca yā // BrP_27.37 //
lāṅgulinī vaṃśakarā $ mahendraprabhavāḥ smṛtāḥ &
suvikālā kumārī ca % manūgā mandagāminī // BrP_27.38 //
kṣayāpalāsinī caiva $ śuktimatprabhavāḥ smṛtāḥ &
sarvāḥ puṇyāḥ sarasvatyaḥ % sarvā gaṅgāḥ samudragāḥ // BrP_27.39 //
viśvasya mātaraḥ sarvāḥ $ sarvāḥ pāpaharāḥ smṛtāḥ &
anyāḥ sahasraśaḥ proktāḥ % kṣudranadyo dvijottamāḥ // BrP_27.40 //
prāvṛṭkālavahāḥ santi $ sadākālavahāś ca yāḥ &
matsyā mukuṭakulyāś ca % kuntalāḥ kāśikośalāḥ // BrP_27.41 //
andhrakāś ca kaliṅgāś ca $ śamakāś ca vṛkaiḥ saha &
madhyadeśā janapadāḥ % prāyaśo 'mī prakīrtitāḥ // BrP_27.42 //
sahyasya cottare yas tu $ yatra godāvarī nadī &
pṛthivyām api kṛtsnāyāṃ % sa pradeśo manoramaḥ // BrP_27.43 //
govardhanapuraṃ ramyaṃ $ bhārgavasya mahātmanaḥ &
vāhīkarāṭadhānāś ca % sutīrāḥ kālatoyadāḥ // BrP_27.44 //
aparāntāś ca śūdrāś ca $ vāhlikāś ca sakeralāḥ &
gāndhārā yavanāś caiva % sindhusauvīramadrakāḥ // BrP_27.45 //
śatadruhāḥ kaliṅgāś ca $ pāradā hārabhūṣikāḥ &
māṭharāś caiva kanakāḥ % kaikeyā dambhamālikāḥ // BrP_27.46 //
kṣatriyopamadeśāś ca $ vaiśyaśūdrakulāni ca &
kāmbojāś caiva viprendrā % barbarāś ca salaukikāḥ // BrP_27.47 //
vīrāś caiva tuṣārāś ca $ pahlavādhāyatā narāḥ &
ātreyāś ca bharadvājāḥ % puṣkalāś ca daśerakāḥ // BrP_27.48 //
lampakāḥ śunaśokāś ca $ kulikā jāṅgalaiḥ saha &
auṣadhyaś calacandrā ca % kirātānāṃ ca jātayaḥ // BrP_27.49 //
tomarā haṃsamārgāś ca $ kāśmīrāḥ karuṇās tathā &
śūlikāḥ kuhakāś caiva % māgadhāś ca tathaiva ca // BrP_27.50 //
ete deśā udīcyās tu $ prācyān deśān nibodhata &
andhā vāmaṅkurākāś ca % vallakāś ca makhāntakāḥ // BrP_27.51 //
tathāpare 'ṅgā vaṅgāś ca $ maladā mālavartikāḥ &
bhadratuṅgāḥ pratijayā % bhāryāṅgāś cāpamardakāḥ // BrP_27.52 //
prāgjyotiṣāś ca madrāś ca $ videhās tāmraliptakāḥ &
mallā magadhakā nandāḥ % prācyā janapadās tathā // BrP_27.53 //
athāpare janapadā $ dakṣiṇāpathavāsinaḥ &
pūrṇāś ca kevalāś caiva % golāṅgūlās tathaiva ca // BrP_27.54 //
ṛṣikā muṣikāś caiva $ kumārā rāmaṭhāḥ śakāḥ &
mahārāṣṭrā māhiṣakāḥ % kaliṅgāś caiva sarvaśaḥ // BrP_27.55 //
ābhīrāḥ saha vaiśikyā $ aṭavyāḥ saravāś ca ye &
pulindāś caiva mauleyā % vaidarbhā daṇḍakaiḥ saha // BrP_27.56 //
paulikā maulikāś caiva $ aśmakā bhojavardhanāḥ &
kaulikāḥ kuntalāś caiva % dambhakā nīlakālakāḥ // BrP_27.57 //
dākṣiṇātyās tv amī deśā $ aparāntān nibodhata &
śūrpārakāḥ kālidhanā % lolās tālakaṭaiḥ saha // BrP_27.58 //
ity ete hy aparāntāś ca $ śṛṇudhvaṃ vindhyavāsinaḥ &
malajāḥ karkaśāś caiva % melakāś colakaiḥ saha // BrP_27.59 //
uttamārṇā daśārṇāś ca $ bhojāḥ kiṣkindhakaiḥ saha &
toṣalāḥ kośalāś caiva % traipurā vaidiśās tathā // BrP_27.60 //
tumburās tu carāś caiva $ yavanāḥ pavanaiḥ saha &
abhayā ruṇḍikerāś ca % carcarā hotradhartayaḥ // BrP_27.61 //
ete janapadāḥ sarve $ tatra vindhyanivāsinaḥ &
ato deśān pravakṣyāmi % parvatāśrayiṇaś ca ye // BrP_27.62 //
nīhārās tuṣamārgāś ca $ kuravas tuṅgaṇāḥ khasāḥ &
karṇaprāvaraṇāś caiva % ūrṇā darghāḥ sakuntakāḥ // BrP_27.63 //
citramārgā mālavāś ca $ kirātās tomaraiḥ saha &
kṛtatretādikaś cātra % caturyugakṛto vidhiḥ // BrP_27.64 //
evaṃ tu bhārataṃ varṣaṃ $ navasaṃsthānasaṃsthitam &
dakṣiṇe parato yasya % pūrve caiva mahodadhiḥ // BrP_27.65 //
himavān uttareṇāsya $ kārmukasya yathā guṇaḥ &
tad etad bhārataṃ varṣaṃ % sarvabījaṃ dvijottamāḥ // BrP_27.66 //
brahmatvam amareśatvaṃ $ devatvaṃ marutāṃ tathā &
mṛgayakṣāpsaroyoniṃ % tadvat sarpasarīsṛpāḥ // BrP_27.67 //
sthāvarāṇāṃ ca sarveṣāṃ $ mito viprāḥ śubhāśubhaiḥ &
prayānti karmabhūr viprā % nānyā lokeṣu vidyate // BrP_27.68 //
devānām api bho viprāḥ $ sadaivaiṣa manorathaḥ &
api mānuṣyam āpsyāmo % devatvāt pracyutāḥ kṣitau // BrP_27.69 //
manuṣyaḥ kurute yat tu $ tan na śakyaṃ surāsuraiḥ &
tatkarmanigaḍagrastais % tatkarmakṣapaṇonmukhaiḥ // BrP_27.70 //
na bhāratasamaṃ varṣaṃ $ pṛthivyām asti bho dvijāḥ &
yatra viprādayo varṇāḥ % prāpnuvanty abhivāñchitam // BrP_27.71 //
dhanyās te bhārate varṣe $ jāyante ye narottamāḥ &
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ % prāpnuvanti mahāphalam // BrP_27.72 //
prāpyate yatra tapasaḥ $ phalaṃ paramadurlabham &
sarvadānaphalaṃ caiva % sarvayajñaphalaṃ tathā // BrP_27.73 //
tīrthayātrāphalaṃ caiva $ gurusevāphalaṃ tathā &
devatārādhanaphalaṃ % svādhyāyasya phalaṃ dvijāḥ // BrP_27.74 //
yatra devāḥ sadā hṛṣṭā $ janma vāñchanti śobhanam &
nānāvrataphalaṃ caiva % nānāśāstraphalaṃ tathā // BrP_27.75 //
ahiṃsādiphalaṃ samyak $ phalaṃ sarvābhivāñchitam &
brahmacaryaphalaṃ caiva % gārhasthyena ca yat phalam // BrP_27.76 //
yat phalaṃ vanavāsena $ saṃnyāsena ca yat phalam &
iṣṭāpūrtaphalaṃ caiva % tathānyac chubhakarmaṇām // BrP_27.77 //
prāpyate bhārate varṣe $ na cānyatra dvijottamāḥ &
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ % bhāratasyākhilān dvijāḥ // BrP_27.78 //
evaṃ samyaṅ mayā proktaṃ $ bhārataṃ varṣam uttamam &
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ % dhanyaṃ buddhivivardhanam // BrP_27.79 //
ya idaṃ śṛṇuyān nityaṃ $ paṭhed vā niyatendriyaḥ &
sarvapāpair vinirmukto % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_27.80 //
{brahmovāca: }
tatrāste bhārate varṣe $ dakṣiṇodadhisaṃsthitaḥ &
oṇḍradeśa iti khyātaḥ % svargamokṣapradāyakaḥ // BrP_28.1 //
samudrād uttaraṃ tāvad $ yāvad virajamaṇḍalam &
deśo 'sau puṇyaśīlānāṃ % guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ // BrP_28.2 //
tatra deśaprasūtā ye $ brāhmaṇāḥ saṃyatendriyāḥ &
tapaḥsvādhyāyaniratā % vandyāḥ pūjyāś ca te sadā // BrP_28.3 //
śrāddhe dāne vivāhe ca $ yajñe vācāryakarmaṇi &
praśastāḥ sarvakāryeṣu % tatradeśodbhavā dvijāḥ // BrP_28.4 //
ṣaṭkarmaniratās tatra $ brāhmaṇā vedapāragāḥ &
itihāsavidaś caiva % purāṇārthaviśāradāḥ // BrP_28.5 //
sarvaśāstrārthakuśalā $ yajvāno vītamatsarāḥ &
agnihotraratāḥ kecit % kecit smārtāgnitatparāḥ // BrP_28.6 //
putradāradhanair yuktā $ dātāraḥ satyavādinaḥ &
nivasanty utkale puṇye % yajñotsavavibhūṣite // BrP_28.7 //
itare 'pi trayo varṇāḥ $ kṣatriyādyāḥ susaṃyatāḥ &
svakarmaniratāḥ śāntās % tatra tiṣṭhanti dhārmikāḥ // BrP_28.8 //
koṇāditya iti khyātas $ tasmin deśe vyavasthitaḥ &
yaṃ dṛṣṭvā bhāskaraṃ martyaḥ % sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_28.9 //
{munaya ūcuḥ: }
śrotum icchāma tad brūhi $ kṣetraṃ sūryasya sāṃpratam &
tasmin deśe suraśreṣṭha % yatrāste sa divākaraḥ // BrP_28.10 //
{brahmovāca: }
lavaṇasyodadhes tīre $ pavitre sumanohare &
sarvatra vālukākīrṇe % deśe sarvaguṇānvite // BrP_28.11 //
campakāśokabakulaiḥ $ karavīraiḥ sapāṭalaiḥ &
puṃnāgaiḥ karṇikāraiś ca % bakulair nāgakesaraiḥ // BrP_28.12 //
tagarair dhavabāṇaiś ca $ atimuktaiḥ sakubjakaiḥ &
mālatīkundapuṣpaiś ca % tathānyair mallikādibhiḥ // BrP_28.13 //
ketakīvanakhaṇḍaiś ca $ sarvartukusumojjvalaiḥ &
kadambair lakucaiḥ śālaiḥ % panasair devadārubhiḥ // BrP_28.14 //
saralair mucukundaiś ca $ candanaiś ca sitetaraiḥ &
aśvatthaiḥ saptaparṇaiś ca % āmrair āmrātakais tathā // BrP_28.15 //
tālaiḥ pūgaphalaiś caiva $ nārikeraiḥ kapitthakaiḥ &
anyaiś ca vividhair vṛkṣaiḥ % sarvataḥ samalaṃkṛtam // BrP_28.16 //
kṣetraṃ tatra raveḥ puṇyam $ āste jagati viśrutam &
samantād yojanaṃ sāgraṃ % bhuktimuktiphalapradam // BrP_28.17 //
āste tatra svayaṃ devaḥ $ sahasrāṃśur divākaraḥ &
koṇāditya iti khyāto % bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_28.18 //
māghe māsi site pakṣe $ saptamyāṃ saṃyatendriyaḥ &
kṛtopavāso yatretya % snātvā tu makarālaye // BrP_28.19 //
kṛtaśauco viśuddhātmā $ smaran devaṃ divākaram &
sāgare vidhivat snātvā % śarvaryante samāhitaḥ // BrP_28.20 //
devān ṛṣīn manuṣyāṃś ca $ pitṝn saṃtarpya ca dvijāḥ &
uttīrya vāsasī dhaute % paridhāya sunirmale // BrP_28.21 //
ācamya prayato bhūtvā $ tīre tasya mahodadheḥ &
upaviśyodaye kāle % prāṅmukhaḥ savitus tadā // BrP_28.22 //
vilikhya padmaṃ medhāvī $ raktacandanavāriṇā &
aṣṭapattraṃ kesarāḍhyaṃ % vartulaṃ cordhvakarṇikam // BrP_28.23 //
tilataṇḍulatoyaṃ ca $ raktacandanasaṃyutam &
raktapuṣpaṃ sadarbhaṃ ca % prakṣipet tāmrabhājane // BrP_28.24 //
tāmrābhāve 'rkapattrasya $ puṭe kṛtvā tilādikam &
pidhāya tan muniśreṣṭhāḥ % pātraṃ pātreṇa vinyaset // BrP_28.25 //
karanyāsāṅgavinyāsaṃ $ kṛtvāṅgair hṛdayādibhiḥ &
ātmānaṃ bhāskaraṃ dhyātvā % samyak śraddhāsamanvitaḥ // BrP_28.26 //
madhye cāgnidale dhīmān $ nairṛte śvasane dale &
kāmārigocare caiva % punar madhye ca pūjayet // BrP_28.27 //
prabhūtaṃ vimalaṃ sāram $ ārādhyaṃ paramaṃ sukham &
saṃpūjya padmam āvāhya % gaganāt tatra bhāskaram // BrP_28.28 //
karṇikopari saṃsthāpya $ tato mudrāṃ pradarśayet &
kṛtvā snānādikaṃ sarvaṃ % dhyātvā taṃ susamāhitaḥ // BrP_28.29 //
sitapadmopari raviṃ $ tejobimbe vyavasthitam &
piṅgākṣaṃ dvibhujaṃ raktaṃ % padmapattrāruṇāmbaram // BrP_28.30 //
sarvalakṣaṇasaṃyuktaṃ $ sarvābharaṇabhūṣitam &
surūpaṃ varadaṃ śāntaṃ % prabhāmaṇḍalamaṇḍitam // BrP_28.31 //
udyantaṃ bhāskaraṃ dṛṣṭvā $ sāndrasindūrasaṃnibham &
tatas tat pātram ādāya % jānubhyāṃ dharaṇīṃ gataḥ // BrP_28.32 //
kṛtvā śirasi tat pātram $ ekacittas tu vāgyataḥ &
tryakṣareṇa tu mantreṇa % sūryāyārghyaṃ nivedayet // BrP_28.33 //
adīkṣitas tu tasyaiva $ nāmnaivārghaṃ prayacchati &
śraddhayā bhāvayuktena % bhaktigrāhyo ravir yataḥ // BrP_28.34 //
agninirṛtivāyvīśa- $ madhyapūrvādidikṣu ca &
hṛc chiraś ca śikhāvarma- % netrāṇy astraṃ ca pūjayet // BrP_28.35 //
dattvārghyaṃ gandhadhūpaṃ ca $ dīpaṃ naivedyam eva ca &
japtvā stutvā namas kṛtvā % mudrāṃ baddhvā visarjayet // BrP_28.36 //
ye vārghyaṃ saṃprayacchanti $ sūryāya niyatendriyāḥ &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % striyaḥ śūdrāś ca saṃyatāḥ // BrP_28.37 //
bhaktibhāvena satataṃ $ viśuddhenāntarātmanā &
te bhuktvābhimatān kāmān % prāpnuvanti parāṃ gatim // BrP_28.38 //
trailokyadīpakaṃ devaṃ $ bhāskaraṃ gaganecaram &
ye saṃśrayanti manujās % te syuḥ sukhasya bhājanam // BrP_28.39 //
yāvan na dīyate cārghyaṃ $ bhāskarāya yathoditam &
tāvan na pūjayed viṣṇuṃ % śaṃkaraṃ vā sureśvaram // BrP_28.40 //
tasmāt prayatnam āsthāya $ dadyād arghyaṃ dine dine &
ādityāya śucir bhūtvā % puṣpair gandhair manoramaiḥ // BrP_28.41 //
evaṃ dadāti yaś cārghyaṃ $ saptamyāṃ susamāhitaḥ &
ādityāya śuciḥ snātaḥ % sa labhed īpsitaṃ phalam // BrP_28.42 //
rogād vimucyate rogī $ vittārthī labhate dhanam &
vidyāṃ prāpnoti vidyārthī % sutārthī putravān bhavet // BrP_28.43 //
yaṃ yaṃ kāmam abhidhyāyan $ sūryāyārghyaṃ prayacchati &
tasya tasya phalaṃ samyak % prāpnoti puruṣaḥ sudhīḥ // BrP_28.44 //
snātvā vai sāgare dattvā $ sūryāyārghyaṃ praṇamya ca &
naro vā yadi vā nārī % sarvakāmaphalaṃ labhet // BrP_28.45 //
tataḥ sūryālayaṃ gacchet $ puṣpam ādāya vāgyataḥ &
praviśya pūjayed bhānuṃ % kṛtvā tu triḥ pradakṣiṇam // BrP_28.46 //
pūjayet parayā bhaktyā $ koṇārkaṃ munisattamāḥ &
gandhaiḥ puṣpais tathā dīpair % dhūpair naivedyakair api // BrP_28.47 //
daṇḍavat praṇipātaiś ca $ jayaśabdais tathā stavaiḥ &
evaṃ saṃpūjya taṃ devaṃ % sahasrāṃśuṃ jagatpatim // BrP_28.48 //
daśānām aśvamedhānāṃ $ phalaṃ prāpnoti mānavaḥ &
sarvapāpavinirmukto % yuvā divyavapur naraḥ // BrP_28.49 //
saptāvarān sapta parān $ vaṃśān uddhṛtya bho dvijāḥ &
vimānenārkavarṇena % kāmagena suvarcasā // BrP_28.50 //
upagīyamāno gandharvaiḥ $ sūryalokaṃ sa gacchati &
bhuktvā tatra varān bhogān % yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_28.51 //
puṇyakṣayād ihāyātaḥ $ pravare yogināṃ kule &
caturvedo bhaved vipraḥ % svadharmanirataḥ śuciḥ // BrP_28.52 //
yogaṃ vivasvataḥ prāpya $ tato mokṣam avāpnuyāt &
caitre māsi site pakṣe % yātrāṃ damanabhañjikām // BrP_28.53 //
yaḥ karoti naras tatra $ pūrvoktaṃ sa phalaṃ labhet &
śayanotthāpane bhānoḥ % saṃkrāntyāṃ viṣuvāyane // BrP_28.54 //
vāre raves tithau caiva $ parvakāle 'thavā dvijāḥ &
ye tatra yātrāṃ kurvanti % śraddhayā saṃyatendriyāḥ // BrP_28.55 //
vimānenārkavarṇena $ sūryalokaṃ vrajanti te &
āste tatra mahādevas % tīre nadanadīpateḥ // BrP_28.56 //
rāmeśvara iti khyātaḥ $ sarvakāmaphalapradaḥ &
ye taṃ paśyanti kāmāriṃ % snātvā samyaṅ mahodadhau // BrP_28.57 //
gandhaiḥ puṣpais tathā dhūpair $ dīpair naivedyakair varaiḥ &
praṇipātais tathā stotrair % gītair vādyair manoharaiḥ // BrP_28.58 //
rājasūyaphalaṃ samyag $ vājimedhaphalaṃ tathā &
prāpnuvanti mahātmānaḥ % saṃsiddhiṃ paramāṃ tathā // BrP_28.59 //
kāmagena vimānena $ kiṅkiṇījālamālinā &
upagīyamānā gandharvaiḥ % śivalokaṃ vrajanti te // BrP_28.60 //
āhūtasaṃplavaṃ yāvad $ bhuktvā bhogān manoramān &
puṇyakṣayād ihāgatya % cāturvedā bhavanti te // BrP_28.61 //
śāṃkaraṃ yogam āsthāya $ tato mokṣaṃ vrajanti te &
yas tatra savituḥ kṣetre % prāṇāṃs tyajati mānavaḥ // BrP_28.62 //
sa sūryalokam āsthāya $ devavan modate divi &
punar mānuṣatāṃ prāpya % rājā bhavati dhārmikaḥ // BrP_28.63 //
yogaṃ raveḥ samāsādya $ tato mokṣam avāpnuyāt &
evaṃ mayā muniśreṣṭhāḥ % proktaṃ kṣetraṃ sudurlabham // BrP_28.64 //
koṇārkasyodadhes tīre $ bhuktimuktiphalapradaḥ //* BrP_28.65 //
{munaya ūcuḥ: }
śruto 'smābhiḥ suraśreṣṭha $ bhavatā yad udāhṛtam &
bhāskarasya paraṃ kṣetraṃ % bhuktimuktiphalapradam // BrP_29.1 //
na tṛptim adhigacchāmaḥ $ śṛṇvantaḥ sukhadāṃ kathām &
tava vaktrodbhavāṃ puṇyām % ādityasyāghanāśinīm // BrP_29.2 //
ataḥ paraṃ suraśreṣṭha $ brūhi no vadatāṃ vara &
devapūjāphalaṃ yac ca % yac ca dānaphalaṃ prabho // BrP_29.3 //
praṇipāte namaskāre $ tathā caiva pradakṣiṇe &
dīpadhūpapradāne ca % saṃmārjanavidhau ca yat // BrP_29.4 //
upavāse ca yat puṇyaṃ $ yat puṇyaṃ naktabhojane &
arghaś ca kīdṛśaḥ proktaḥ % kutra vā saṃpradīyate // BrP_29.5 //
kathaṃ ca kriyate bhaktiḥ $ kathaṃ devaḥ prasīdati &
etat sarvaṃ suraśreṣṭha % śrotum icchāmahe vayam // BrP_29.6 //
{brahmovāca: }
arghyaṃ pūjādikaṃ sarvaṃ $ bhāskarasya dvijottamāḥ &
bhaktiṃ śraddhāṃ samādhiṃ ca % kathyamānaṃ nibodhata // BrP_29.7 //
manasā bhāvanā bhaktir $ iṣṭā śraddhā ca kīrtyate &
dhyānaṃ samādhir ity uktaṃ % śṛṇudhvaṃ susamāhitāḥ // BrP_29.8 //
tatkathāṃ śrāvayed yas tu $ tadbhaktān pūjayīta vā &
agniśuśrūṣakaś caiva % sa vai bhaktaḥ sanātanaḥ // BrP_29.9 //
taccittas tanmanāś caiva $ devapūjārataḥ sadā &
tatkarmakṛd bhaved yas tu % sa vai bhaktaḥ sanātanaḥ // BrP_29.10 //
devārthe kriyamāṇāni $ yaḥ karmāṇy anumanyate &
kīrtanād vā paro viprāḥ % sa vai bhaktataro naraḥ // BrP_29.11 //
nābhyasūyeta tadbhaktān $ na nindyāc cānyadevatām &
ādityavratacārī ca % sa vai bhaktataro naraḥ // BrP_29.12 //
gacchaṃs tiṣṭhan svapañ jighrann $ unmiṣan nimiṣann api &
yaḥ smared bhāskaraṃ nityaṃ % sa vai bhaktataro naraḥ // BrP_29.13 //
evaṃvidhā tv iyaṃ bhaktiḥ $ sadā kāryā vijānatā &
bhaktyā samādhinā caiva % stavena manasā tathā // BrP_29.14 //
kriyate niyamo yas tu $ dānaṃ viprāya dīyate &
pratigṛhṇanti taṃ devā % manuṣyāḥ pitaras tathā // BrP_29.15 //
pattraṃ puṣpaṃ phalaṃ toyaṃ $ yad bhaktyā samupāhṛtam &
pratigṛhṇanti tad devā % nāstikān varjayanti ca // BrP_29.16 //
bhāvaśuddhiḥ prayoktavyā $ niyamācārasaṃyutā &
bhāvaśuddhyā kriyate yat % tat sarvaṃ saphalaṃ bhavet // BrP_29.17 //
stutijapyopahāreṇa $ pūjayāpi vivasvataḥ &
upavāsena bhaktyā vai % sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_29.18 //
praṇidhāya śiro bhūmyāṃ $ namaskāraṃ karoti yaḥ &
tatkṣaṇāt sarvapāpebhyo % mucyate nātra saṃśayaḥ // BrP_29.19 //
bhaktiyukto naro yo 'sau $ raveḥ kuryāt pradakṣiṇām &
pradakṣiṇīkṛtā tena % saptadvīpā vasuṃdharā // BrP_29.20 //
sūryaṃ manasi yaḥ kṛtvā $ kuryād vyomapradakṣiṇām &
pradakṣiṇīkṛtās tena % sarve devā bhavanti hi // BrP_29.21 //
ekāhāro naro bhūtvā $ ṣaṣṭhyāṃ yo 'rcayate ravim &
niyamavratacārī ca % bhaved bhaktisamanvitaḥ // BrP_29.22 //
saptamyāṃ vā mahābhāgāḥ $ so 'śvamedhaphalaṃ labhet &
ahorātropavāsena % pūjayed yas tu bhāskaram // BrP_29.23 //
saptamyām athavā ṣaṣṭhyāṃ $ sa yāti paramāṃ gatim &
kṛṣṇapakṣasya saptamyāṃ % sopavāso jitendriyaḥ // BrP_29.24 //
sarvaratnopahāreṇa $ pūjayed yas tu bhāskaram &
padmaprabheṇa yānena % sūryalokaṃ sa gacchati // BrP_29.25 //
śuklapakṣasya saptamyām $ upavāsaparo naraḥ &
sarvaśuklopahāreṇa % pūjayed yas tu bhāskaram // BrP_29.26 //
sarvapāpavinirmuktaḥ $ sūryalokaṃ sa gacchati &
arkasaṃpuṭasaṃyuktam % udakaṃ prasṛtaṃ pibet // BrP_29.27 //
kramavṛddhyā caturviṃśam $ ekaikaṃ kṣapayet punaḥ &
dvābhyāṃ saṃvatsarābhyāṃ tu % samāptaniyamo bhavet // BrP_29.28 //
sarvakāmapradā hy eṣā $ praśastā hy arkasaptamī &
śuklapakṣasya saptamyāṃ % yadādityadinaṃ bhavet // BrP_29.29 //
saptamī vijayā nāma $ tatra dattaṃ mahat phalam &
snānaṃ dānaṃ tapo homa % upavāsas tathaiva ca // BrP_29.30 //
sarvaṃ vijayasaptamyāṃ $ mahāpātakanāśanam &
ye cādityadine prāpte % śrāddhaṃ kurvanti mānavāḥ // BrP_29.31 //
yajanti ca mahāśvetaṃ $ te labhante yathepsitam &
yeṣāṃ dharmyāḥ kriyāḥ sarvāḥ % sadaivoddiśya bhāskaram // BrP_29.32 //
na kule jāyate teṣāṃ $ daridro vyādhito 'pi vā &
śvetayā raktayā vāpi % pītamṛttikayāpi vā // BrP_29.33 //
upalepanakartā tu $ cintitaṃ labhate phalam &
citrabhānuṃ vicitrais tu % kusumaiś ca sugandhibhiḥ // BrP_29.34 //
pūjayet sopavāso yaḥ $ sa kāmān īpsitāṃl labhet &
ghṛtena dīpaṃ prajvālya % tilatailena vā punaḥ // BrP_29.35 //
ādityaṃ pūjayed yas tu $ cakṣuṣā na sa hīyate &
dīpadātā naro nityaṃ % jñānadīpena dīpyate // BrP_29.36 //
tilāḥ pavitraṃ tailaṃ vā $ tilagodānam uttamam &
agnikārye ca dīpe ca % mahāpātakanāśanam // BrP_29.37 //
dīpaṃ dadāti yo nityaṃ $ devatāyataneṣu ca &
catuṣpatheṣu rathyāsu % rūpavān subhago bhavet // BrP_29.38 //
havirbhiḥ prathamaḥ kalpo $ dvitīyaś cauṣadhīrasaiḥ &
vasāmedosthiniryāsair % na tu deyaḥ kathaṃcana // BrP_29.39 //
bhaved ūrdhvagatir dīpo $ na kadācid adhogatiḥ &
dātā dīpyati cāpy evaṃ % na tiryaggatim āpnuyāt // BrP_29.40 //
jvalamānaṃ sadā dīpaṃ $ na haren nāpi nāśayet &
dīpahartā naro bandhaṃ % nāśaṃ krodhaṃ tamo vrajet // BrP_29.41 //
dīpadātā svargaloke $ dīpamāleva rājate &
yaḥ samālabhate nityaṃ % kuṅkumāgurucandanaiḥ // BrP_29.42 //
saṃpadyate naraḥ pretya $ dhanena yaśasā śriyā &
raktacandanasaṃmiśrai % raktapuṣpaiḥ śucir naraḥ // BrP_29.43 //
udaye 'rghyaṃ sadā dattvā $ siddhiṃ saṃvatsarāl labhet &
udayāt parivarteta % yāvad astamane sthitaḥ // BrP_29.44 //
japann abhimukhaḥ kiṃcin $ mantraṃ stotram athāpi vā &
ādityavratam etat tu % mahāpātakanāśanam // BrP_29.45 //
arghyeṇa sahitaṃ caiva $ sarve sāṅgaṃ pradāpayet &
udaye śraddhayā yuktaḥ % sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_29.46 //
suvarṇadhenuanaḍvāha- $ vasudhāvastrasaṃyutam &
arghyapradātā labhate % saptajanmānugaṃ phalam // BrP_29.47 //
agnau toye 'ntarikṣe ca $ śucau bhūmyāṃ tathaiva ca &
pratimāyāṃ tathā piṇḍyāṃ % deyam arghyaṃ prayatnataḥ // BrP_29.48 //
nāpasavyaṃ na savyaṃ ca $ dadyād abhimukhaḥ sadā &
saghṛtaṃ guggulaṃ vāpi % raver bhaktisamanvitaḥ // BrP_29.49 //
tatkṣaṇāt sarvapāpebhyo $ mucyate nātra saṃśayaḥ &
śrīvāsaṃ caturasraṃ ca % devadāruṃ tathaiva ca // BrP_29.50 //
karpūrāgarudhūpāni $ dattvā vai svargagāminaḥ &
ayane tūttare sūryam % athavā dakṣiṇāyane // BrP_29.51 //
pūjayitvā viśeṣeṇa $ sarvapāpaiḥ pramucyate &
viṣuveṣūparāgeṣu % ṣaḍaśītimukheṣu ca // BrP_29.52 //
pūjayitvā viśeṣeṇa $ sarvapāpaiḥ pramucyate &
evaṃ velāsu sarvāsu % sarvakālaṃ ca mānavaḥ // BrP_29.53 //
bhaktyā pūjayate yo 'rkaṃ $ so 'rkaloke mahīyate &
kṛsaraiḥ pāyasaiḥ pūpaiḥ % phalamūlaghṛtaudanaiḥ // BrP_29.54 //
baliṃ kṛtvā tu sūryāya $ sarvān kāmān avāpnuyāt &
ghṛtena tarpaṇaṃ kṛtvā % sarvasiddho bhaven naraḥ // BrP_29.55 //
kṣīreṇa tarpaṇaṃ kṛtvā $ manas tāpair na yujyate &
dadhnā tu tarpaṇaṃ kṛtvā % kāryasiddhiṃ labhen naraḥ // BrP_29.56 //
snānārtham āhared yas tu $ jalaṃ bhānoḥ samāhitaḥ &
tīrtheṣu śucitāpannaḥ % sa yāti paramāṃ gatim // BrP_29.57 //
chattraṃ dhvajaṃ vitānaṃ vā $ patākāṃ cāmarāṇi ca &
śraddhayā bhānave dattvā % gatim iṣṭām avāpnuyāt // BrP_29.58 //
yad yad dravyaṃ naro bhaktyā $ ādityāya prayacchati &
tat tasya śatasāhasram % utpādayati bhāskaraḥ // BrP_29.59 //
mānasaṃ vācikaṃ vāpi $ kāyajaṃ yac ca duṣkṛtam &
sarvaṃ sūryaprasādena % tad aśeṣaṃ vyapohati // BrP_29.60 //
ekāhenāpi yad bhānoḥ $ pūjāyāḥ prāpyate phalam &
yathoktadakṣiṇair viprair % na tat kratuśatair api // BrP_29.61 //
{munaya ūcuḥ: }
aho devasya māhātmyaṃ $ śrutam evaṃ jagatpate &
bhāskarasya suraśreṣṭha % vadatas teṣu durlabham // BrP_30.1 //
bhūyaḥ prabrūhi deveśa $ yat pṛcchāmo jagatpate &
śrotum icchāmahe brahman % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_30.2 //
gṛhastho brahmacārī ca $ vānaprastho 'tha bhikṣukaḥ &
ya icchen mokṣam āsthātuṃ % devatāṃ kāṃ yajeta saḥ // BrP_30.3 //
kuto hy asyākṣayaḥ svargaḥ $ kuto niḥśreyasaṃ param &
svargataś caiva kiṃ kuryād % yena na cyavate punaḥ // BrP_30.4 //
devānāṃ cātra ko devaḥ $ pitṝṇāṃ caiva kaḥ pitā &
yasmāt parataraṃ nāsti % tan me brūhi sureśvara // BrP_30.5 //
kutaḥ sṛṣṭam idaṃ viśvaṃ $ sarvaṃ sthāvarajaṅgamam &
pralaye ca kam abhyeti % tad bhavān vaktum arhati // BrP_30.6 //
{brahmovāca: }
udyann evaiṣa kurute $ jagad vitimiraṃ karaiḥ &
nātaḥ parataro devaḥ % kaścid anyo dvijottamāḥ // BrP_30.7 //
anādinidhano hy eṣa $ puruṣaḥ śāśvato 'vyayaḥ &
tāpayaty eṣa trīṃl lokān % bhavan raśmibhir ulbaṇaḥ // BrP_30.8 //
sarvadevamayo hy eṣa $ tapatāṃ tapano varaḥ &
sarvasya jagato nāthaḥ % sarvasākṣī jagatpatiḥ // BrP_30.9 //
saṃkṣipaty eṣa bhūtāni $ tathā visṛjate punaḥ &
eṣa bhāti tapaty eṣa % varṣaty eṣa gabhastibhiḥ // BrP_30.10 //
eṣa dhātā vidhātā ca $ bhūtādir bhūtabhāvanaḥ &
na hy eṣa kṣayam āyāti % nityam akṣayamaṇḍalaḥ // BrP_30.11 //
pitṝṇāṃ ca pitā hy eṣa $ devatānāṃ hi devatā &
dhruvaṃ sthānaṃ smṛtaṃ hy etad % yasmān na cyavate punaḥ // BrP_30.12 //
sargakāle jagat kṛtsnam $ ādityāt saṃprasūyate &
pralaye ca tam abhyeti % bhāskaraṃ dīptatejasam // BrP_30.13 //
yoginaś cāpy asaṃkhyātās $ tyaktvā gṛhakalevaram &
vāyur bhūtvā viśanty asmiṃs % tejorāśau divākare // BrP_30.14 //
asya raśmisahasrāṇi $ śākhā iva vihaṃgamāḥ &
vasanty āśritya munayaḥ % saṃsiddhā daivataiḥ saha // BrP_30.15 //
gṛhasthā janakādyāś ca $ rājāno yogadharmiṇaḥ &
vālakhilyādayaś caiva % ṛṣayo brahmavādinaḥ // BrP_30.16 //
vānaprasthāś ca ye cānye $ vyāsādyā bhikṣavas tathā &
yogam āsthāya sarve te % praviṣṭāḥ sūryamaṇḍalam // BrP_30.17 //
śuko vyāsasutaḥ śrīmān $ yogadharmam avāpya saḥ &
ādityakiraṇān gatvā % hy apunarbhāvam āsthitaḥ // BrP_30.18 //
śabdamātraśrutimukhā $ brahmaviṣṇuśivādayaḥ &
pratyakṣo 'yaṃ paro devaḥ % sūryas timiranāśanaḥ // BrP_30.19 //
tasmād anyatra bhaktir hi $ na kāryā śubham icchatā &
yasmād dṛṣṭer agamyās te % devā viṣṇupurogamāḥ // BrP_30.20 //
ato bhavadbhiḥ satatam $ abhyarcyo bhagavān raviḥ &
sa hi mātā pitā caiva % kṛtsnasya jagato guruḥ // BrP_30.21 //
anādyo lokanātho 'sau $ raśmimālī jagatpatiḥ &
mitratve ca sthito yasmāt % tapas tepe dvijottamāḥ // BrP_30.22 //
anādinidhano brahmā $ nityaś cākṣaya eva ca &
sṛṣṭvā sasāgarān dvīpān % bhuvanāni caturdaśa // BrP_30.23 //
lokānāṃ sa hitārthāya $ sthitaś candrasarittaṭe &
sṛṣṭvā prajāpatīn sarvān % sṛṣṭvā ca vividhāḥ prajāḥ // BrP_30.24 //
tataḥ śatasahasrāṃśur $ avyaktaś ca punaḥ svayam &
kṛtvā dvādaśadhātmānam % ādityam upapadyate // BrP_30.25 //
indro dhātātha parjanyas $ tvaṣṭā pūṣāryamā bhagaḥ &
vivasvān viṣṇur aṃśaś ca % varuṇo mitra eva ca // BrP_30.26 //
ābhir dvādaśabhis tena $ sūryeṇa paramātmanā &
kṛtsnaṃ jagad idaṃ vyāptaṃ % mūrtibhiś ca dvijottamāḥ // BrP_30.27 //
tasya yā prathamā mūrtir $ ādityasyendrasaṃjñitā &
sthitā sā devarājatve % devānāṃ ripunāśinī // BrP_30.28 //
dvitīyā tasya yā mūrtir $ nāmnā dhāteti kīrtitā &
sthitā prajāpatitvena % vividhāḥ sṛjate prajāḥ // BrP_30.29 //
tṛtīyārkasya yā mūrtiḥ $ parjanya iti viśrutā &
megheṣv eva sthitā sā tu % varṣate ca gabhastibhiḥ // BrP_30.30 //
caturthī tasya yā mūrtir $ nāmnā tvaṣṭeti viśrutā &
sthitā vanaspatau sā tu % oṣadhīṣu ca sarvataḥ // BrP_30.31 //
pañcamī tasya yā mūrtir $ nāmnā pūṣeti viśrutā &
anne vyavasthitā sā tu % prajāṃ puṣṇāti nityaśaḥ // BrP_30.32 //
mūrtiḥ ṣaṣṭhī raver yā tu $ aryamā iti viśrutā &
vāyoḥ saṃsaraṇā sā tu % deveṣv eva samāśritā // BrP_30.33 //
bhānor yā saptamī mūrtir $ nāmnā bhageti viśrutā &
bhūyiṣv avasthitā sā tu % śarīreṣu ca dehinām // BrP_30.34 //
mūrtir yā tv aṣṭamī tasya $ vivasvān iti viśrutā &
agnau pratiṣṭhitā sā tu % pacaty annaṃ śarīriṇām // BrP_30.35 //
navamī citrabhānor yā $ mūrtir viṣṇuś ca nāmataḥ &
prādurbhavati sā nityaṃ % devānām arisūdanī // BrP_30.36 //
daśamī tasya yā mūrtir $ aṃśumān iti viśrutā &
vāyau pratiṣṭhitā sā tu % prahlādayati vai prajāḥ // BrP_30.37 //
mūrtis tv ekādaśī bhānor $ nāmnā varuṇasaṃjñitā &
jaleṣv avasthitā sā tu % prajāṃ puṣṇāti nityaśaḥ // BrP_30.38 //
mūrtir yā dvādaśī bhānor $ nāmnā mitreti saṃjñitā &
lokānāṃ sā hitārthāya % sthitā candrasarittaṭe // BrP_30.39 //
vāyubhakṣas tapas tepe $ sthitvā maitreṇa cakṣuṣā &
anugṛhṇan sadā bhaktān % varair nānāvidhais tu saḥ // BrP_30.40 //
evaṃ sā jagatāṃ mūrtir $ hitā vihitā purā &
tatra mitraḥ sthito yasmāt % tasmān mitraṃ paraṃ smṛtam // BrP_30.41 //
ābhir dvādaśabhis tena $ savitrā paramātmanā &
kṛtsnaṃ jagad idaṃ vyāptaṃ % mūrtibhiś ca dvijottamāḥ // BrP_30.42 //
tasmād dhyeyo namasyaś ca $ dvādaśasthāsu mūrtiṣu &
bhaktimadbhir narair nityaṃ % tadgatenāntarātmanā // BrP_30.43 //
ity evaṃ dvādaśādityān $ namaskṛtvā tu mānavaḥ &
nityaṃ śrutvā paṭhitvā ca % sūryaloke mahīyate // BrP_30.44 //
{munaya ūcuḥ: }
yadi tāvad ayaṃ sūryaś $ cādidevaḥ sanātanaḥ &
tataḥ kasmāt tapas tepe % varepsuḥ prākṛto yathā // BrP_30.45 //
{brahmovāca: }
etad vaḥ saṃpravakṣyāmi $ paraṃ guhyaṃ vibhāvasoḥ &
pṛṣṭaṃ mitreṇa yat pūrvaṃ % nāradāya mahātmane // BrP_30.46 //
prāṅ mayoktās tu yuṣmabhyaṃ $ raver dvādaśa mūrtayaḥ &
mitraś ca varuṇaś cobhau % tāsāṃ tapasi saṃsthitau // BrP_30.47 //
abbhakṣo varuṇas tāsāṃ $ tasthau paścimasāgare &
mitro mitravane cāsmin % vāyubhakṣo 'bhavat tadā // BrP_30.48 //
atha merugireḥ śṛṅgāt $ pracyuto gandhamādanāt &
nāradas tu mahāyogī % sarvāṃl lokāṃś caran vaśī // BrP_30.49 //
ājagāmātha tatraiva $ yatra mitro 'carat tapaḥ &
taṃ dṛṣṭvā tu tapasyantaṃ % tasya kautūhalaṃ hy abhūt // BrP_30.50 //
yo 'kṣayaś cāvyayaś caiva $ vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ &
dhṛtam ekātmakaṃ yena % trailokyaṃ sumahātmanā // BrP_30.51 //
yaḥ pitā sarvadevānāṃ $ parāṇām api yaḥ paraḥ &
ayajad devatāḥ kās tu % pitṝn vā kān asau yajet \
iti saṃcintya manasā # taṃ devaṃ nārado 'bravīt // BrP_30.52 //
{nārada uvāca: }
vedeṣu sapurāṇeṣu $ sāṅgopāṅgeṣu gīyase &
tvam ajaḥ śāśvato dhātā % tvaṃ nidhānam anuttamam // BrP_30.53 //
bhūtaṃ bhavyaṃ bhavac caiva $ tvayi sarvaṃ pratiṣṭhitam &
catvāraś cāśramā deva % gṛhasthādyās tathaiva hi // BrP_30.54 //
yajanti tvām aharahas $ tvāṃ mūrtitvaṃ samāśritam &
pitā mātā ca sarvasya % daivataṃ tvaṃ hi śāśvatam // BrP_30.55 //
yajase pitaraṃ kaṃ tvaṃ $ devaṃ vāpi na vidmahe //* BrP_30.56 //
{mitra uvāca: }
avācyam etad vaktavyaṃ $ paraṃ guhyaṃ sanātanam &
tvayi bhaktimati brahman % pravakṣyāmi yathātatham // BrP_30.57 //
yat tat sūkṣmam avijñeyam $ avyaktam acalaṃ dhruvam &
indriyair indriyārthaiś ca % sarvabhūtair vivarjitam // BrP_30.58 //
sa hy antarātmā bhūtānāṃ $ kṣetrajñaś caiva kathyate &
triguṇād vyatirikto 'sau % puruṣaś caiva kalpitaḥ // BrP_30.59 //
hiraṇyagarbho bhagavān $ saiva buddhir iti smṛtaḥ &
mahān iti ca yogeṣu % pradhānam iti kathyate // BrP_30.60 //
sāṃkhye ca kathyate yoge $ nāmabhir bahudhātmakaḥ &
sa ca trirūpo viśvātmā % śarvo 'kṣara iti smṛtaḥ // BrP_30.61 //
dhṛtam ekātmakaṃ tena $ trailokyam idam ātmanā &
aśarīraḥ śarīreṣu % sarveṣu nivasaty asau // BrP_30.62 //
vasann api śarīreṣu $ na sa lipyeta karmabhiḥ &
mamāntarātmā tava ca % ye cānye dehasaṃsthitāḥ // BrP_30.63 //
sarveṣāṃ sākṣibhūto 'sau $ na grāhyaḥ kenacit kvacit &
saguṇo nirguṇo viśvo % jñānagamyo hy asau smṛtaḥ // BrP_30.64 //
sarvataḥpāṇipādāntaḥ $ sarvatokṣiśiromukhaḥ &
sarvataḥśrutimāṃl loke % sarvam āvṛtya tiṣṭhati // BrP_30.65 //
viśvamūrdhā viśvabhujo $ viśvapādākṣināsikaḥ &
ekaś carati vai kṣetre % svairacārī yathāsukham // BrP_30.66 //
kṣetrāṇīha śarīrāṇi $ teṣāṃ caiva yathāsukham &
tāni vetti sa yogātmā % tataḥ kṣetrajña ucyate // BrP_30.67 //
avyakte ca pure śete $ puruṣas tena cocyate &
viśvaṃ bahuvidhaṃ jñeyaṃ % sa ca sarvatra ucyate // BrP_30.68 //
tasmāt sa bahurūpatvād $ viśvarūpa iti smṛtaḥ &
tasyaikasya mahattvaṃ hi % sa caikaḥ puruṣaḥ smṛtaḥ // BrP_30.69 //
mahāpuruṣaśabdaṃ hi $ bibharty ekaḥ sanātanaḥ &
sa tu vidhikriyāyattaḥ % sṛjaty ātmānam ātmanā // BrP_30.70 //
śatadhā sahasradhā caiva $ tathā śatasahasradhā &
koṭiśaś ca karoty eṣa % pratyagātmānam ātmanā // BrP_30.71 //
ākāśāt patitaṃ toyaṃ $ yāti svādvantaraṃ yathā &
bhūme rasaviśeṣeṇa % tathā guṇarasāt tu saḥ // BrP_30.72 //
eka eva yathā vāyur $ deheṣv eva hi pañcadhā &
ekatvaṃ ca pṛthaktvaṃ ca % tathā tasya na saṃśayaḥ // BrP_30.73 //
sthānāntaraviśeṣāc ca $ yathāgnir labhate parām &
saṃjñāṃ tathā mune so 'yaṃ % brahmādiṣu tathāpnuyāt // BrP_30.74 //
yathā dīpasahasrāṇi $ dīpa ekaḥ prasūyate &
tathā rūpasahasrāṇi % sa ekaḥ saṃprasūyate // BrP_30.75 //
yadā sa budhyaty ātmānaṃ $ tadā bhavati kevalaḥ &
ekatvapralaye cāsya % bahutvaṃ ca pravartate // BrP_30.76 //
nityaṃ hi nāsti jagati $ bhūtaṃ sthāvarajaṅgamam &
akṣayaś cāprameyaś ca % sarvagaś ca sa ucyate // BrP_30.77 //
tasmād avyaktam utpannaṃ $ triguṇaṃ dvijasattamāḥ &
avyaktāvyaktabhāvasthā % yā sā prakṛtir ucyate // BrP_30.78 //
tāṃ yoniṃ brahmaṇo viddhi $ yo 'sau sadasadātmakaḥ &
loke ca pūjyate yo 'sau % daive pitrye ca karmaṇi // BrP_30.79 //
nāsti tasmāt paro hy anyaḥ $ pitā devo 'pi vā dvijāḥ &
ātmanā sa tu vijñeyas % tatas taṃ pūjayāmy aham // BrP_30.80 //
svargeṣv api hi ye kecit $ taṃ namasyanti dehinaḥ &
tena gacchanti devarṣe % tenoddiṣṭaphalāṃ gatim // BrP_30.81 //
taṃ devāḥ svāśramasthāś ca $ nānāmūrtisamāśritāḥ &
bhaktyā saṃpūjayanty ādyaṃ % gatiś caiṣāṃ dadāti saḥ // BrP_30.82 //
sa hi sarvagataś caiva $ nirguṇaś caiva kathyate &
evaṃ matvā yathājñānaṃ % pūjayāmi divākaram // BrP_30.83 //
ye ca tadbhāvitā loka $ ekatattvaṃ samāśritāḥ &
etad apy adhikaṃ teṣāṃ % yad ekaṃ praviśanty uta // BrP_30.84 //
iti guhyasamuddeśas $ tava nārada kīrtitaḥ &
asmadbhaktyāpi devarṣe % tvayāpi paramaṃ smṛtam // BrP_30.85 //
surair vā munibhir vāpi $ purāṇair varadaṃ smṛtam &
sarve ca paramātmānaṃ % pūjayanti divākaram // BrP_30.86 //
{brahmovāca: }
evam etat purākhyātaṃ $ nāradāya tu bhānunā &
mayāpi ca samākhyātā % kathā bhānor dvijottamāḥ // BrP_30.87 //
idam ākhyānam ākhyeyaṃ $ mayākhyātaṃ dvijottamāḥ &
na hy anādityabhaktāya % idaṃ deyaṃ kadācana // BrP_30.88 //
yaś caitac chrāvayen nityaṃ $ yaś caiva śṛṇuyān naraḥ &
sa sahasrārciṣaṃ devaṃ % praviśen nātra saṃśayaḥ // BrP_30.89 //
mucyetārtas tathā rogāc $ chrutvemām āditaḥ kathām &
jijñāsur labhate jñānaṃ % gatim iṣṭāṃ tathaiva ca // BrP_30.90 //
kṣaṇena labhate 'dhvānam $ idaṃ yaḥ paṭhate mune &
yo yaṃ kāmayate kāmaṃ % sa taṃ prāpnoty asaṃśayam // BrP_30.91 //
tasmād bhavadbhiḥ satataṃ $ smartavyo bhagavān raviḥ &
sa ca dhātā vidhātā ca % sarvasya jagataḥ prabhuḥ // BrP_30.92 //
{brahmovāca: }
ādityamūlam akhilaṃ $ trailokyaṃ munisattamāḥ &
bhavaty asmāj jagat sarvaṃ % sadevāsuramānuṣam // BrP_31.1 //
rudropendramahendrāṇāṃ $ viprendratridivaukasām &
mahādyutimatāṃ caiva % tejo 'yaṃ sārvalaukikam // BrP_31.2 //
sarvātmā sarvalokeśo $ devadevaḥ prajāpatiḥ &
sūrya eva trilokasya % mūlaṃ paramadaivatam // BrP_31.3 //
agnau prāstāhutiḥ samyag $ ādityam upatiṣṭhate &
ādityāj jāyate vṛṣṭir % vṛṣṭer annaṃ tataḥ prajāḥ // BrP_31.4 //
sūryāt prasūyate sarvaṃ $ tatra caiva pralīyate &
bhāvābhāvau hi lokānām % ādityān niḥsṛtau purā // BrP_31.5 //
etat tu dhyānināṃ dhyānaṃ $ mokṣaś cāpy eṣa mokṣiṇām &
tatra gacchanti nirvāṇaṃ % jāyante 'smāt punaḥ punaḥ // BrP_31.6 //
kṣaṇā muhūrtā divasā $ niśā pakṣāś ca nityaśaḥ &
māsāḥ saṃvatsarāś caiva % ṛtavaś ca yugāni ca // BrP_31.7 //
athādityād ṛte hy eṣāṃ $ kālasaṃkhyā na vidyate &
kālād ṛte na niyamo % nāgnau viharaṇakriyā // BrP_31.8 //
ṛtūnām avibhāgaś ca $ tataḥ puṣpaphalaṃ kutaḥ &
kuto vai sasyaniṣpattis % tṛṇauṣadhigaṇaḥ kutaḥ // BrP_31.9 //
abhāvo vyavahārāṇāṃ $ jantūnāṃ divi ceha ca &
jagatprabhāvād viśate % bhāskarād vāritaskarāt // BrP_31.10 //
nāvṛṣṭyā tapate sūryo $ nāvṛṣṭyā pariśuṣyati &
nāvṛṣṭyā paridhiṃ dhatte % vāriṇā dīpyate raviḥ // BrP_31.11 //
vasante kapilaḥ sūryo $ grīṣme kāñcanasaṃnibhaḥ &
śveto varṣāsu varṇena % pāṇḍuḥ śaradi bhāskaraḥ // BrP_31.12 //
hemante tāmravarṇābhaḥ $ śiśire lohito raviḥ &
iti varṇāḥ samākhyātāḥ % sūryasya ṛtusaṃbhavāḥ // BrP_31.13 //
ṛtusvabhāvavarṇaiś ca $ sūryaḥ kṣemasubhikṣakṛt &
athādityasya nāmāni % sāmānyāni dvijottamāḥ // BrP_31.14 //
dvādaśaiva pṛthaktvena $ tāni vakṣyāmy aśeṣataḥ &
ādityaḥ savitā sūryo % mihiro 'rkaḥ prabhākaraḥ // BrP_31.15 //
mārtaṇḍo bhāskaro bhānuś $ citrabhānur divākaraḥ &
ravir dvādaśabhis teṣāṃ % jñeyaḥ sāmānyanāmabhiḥ // BrP_31.16 //
viṣṇur dhātā bhagaḥ pūṣā $ mitrendrau varuṇo 'ryamā &
vivasvān aṃśumāṃs tvaṣṭā % parjanyo dvādaśaḥ smṛtaḥ // BrP_31.17 //
ity ete dvādaśādityāḥ $ pṛthaktvena vyavasthitāḥ &
uttiṣṭhanti sadā hy ete % māsair dvādaśabhiḥ kramāt // BrP_31.18 //
viṣṇus tapati caitre tu $ vaiśākhe cāryamā tathā &
vivasvāñ jyeṣṭhamāse tu % āṣāḍhe cāṃśumān smṛtaḥ // BrP_31.19 //
parjanyaḥ śrāvaṇe māsi $ varuṇaḥ prauṣṭhasaṃjñake &
indra āśvayuje māsi % dhātā tapati kārttike // BrP_31.20 //
mārgaśīrṣe tathā mitraḥ $ pauṣe pūṣā divākaraḥ &
māghe bhagas tu vijñeyas % tvaṣṭā tapati phālgune // BrP_31.21 //
śatair dvādaśabhir viṣṇū $ raśmibhir dīpyate sadā &
dīpyate gosahasreṇa % śataiś ca tribhir aryamā // BrP_31.22 //
dviḥsaptakair vivasvāṃs tu $ aṃśumān pañcabhis tribhiḥ &
vivasvān iva parjanyo % varuṇaś cāryamā tathā // BrP_31.23 //
mitravad bhagavāṃs tvaṣṭā $ sahasreṇa śatena ca &
indras tu dviguṇaiḥ ṣaḍbhir % dhātaikādaśabhiḥ śataiḥ // BrP_31.24 //
sahasreṇa tu mitro vai $ pūṣā tu navabhiḥ śataiḥ &
uttaropakrame 'rkasya % vardhante raśmayas tathā // BrP_31.25 //
dakṣiṇopakrame bhūyo $ hrasante sūryaraśmayaḥ &
evaṃ raśmisahasraṃ tu % sūryalokād anugraham // BrP_31.26 //
evaṃ nāmnāṃ caturviṃśad $ eka eṣāṃ prakīrtitaḥ &
vistareṇa sahasraṃ tu % punar anyat prakīrtitam // BrP_31.27 //
{munaya ūcuḥ: }
ye tannāmasahasreṇa $ stuvanty arkaṃ prajāpate &
teṣāṃ bhavati kiṃ puṇyaṃ % gatiś ca parameśvara // BrP_31.28 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ sārabhūtaṃ sanātanam &
alaṃ nāmasahasreṇa % paṭhann evaṃ stavaṃ śubham // BrP_31.29 //
yāni nāmāni guhyāni $ pavitrāṇi śubhāni ca &
tāni vaḥ kīrtayiṣyāmi % śṛṇudhvaṃ bhāskarasya vai // BrP_31.30 //
vikartano vivasvāṃś ca $ mārtaṇḍo bhāskaro raviḥ &
lokaprakāśakaḥ śrīmāṃl % lokacakṣur maheśvaraḥ // BrP_31.31 //
lokasākṣī trilokeśaḥ $ kartā hartā tamisrahā &
tapanas tāpanaś caiva % śuciḥ saptāśvavāhanaḥ // BrP_31.32 //
gabhastihasto brahmā ca $ sarvadevanamaskṛtaḥ &
ekaviṃśati ity eṣa % stava iṣṭaḥ sadā raveḥ // BrP_31.33 //
śarīrārogyadaś caiva $ dhanavṛddhiyaśaskaraḥ &
stavarāja iti khyātas % triṣu lokeṣu viśrutaḥ // BrP_31.34 //
ya etena dvijaśreṣṭhā $ dvisaṃdhye 'stamanodaye &
stauti sūryaṃ śucir bhūtvā % sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_31.35 //
mānasaṃ vācikaṃ vāpi $ dehajaṃ karmajaṃ tathā &
ekajapyena tat sarvaṃ % naśyaty arkasya saṃnidhau // BrP_31.36 //
ekajapyaś ca homaś ca $ saṃdhyopāsanam eva ca &
dhūpamantrārghyamantraś ca % balimantras tathaiva ca // BrP_31.37 //
annapradāne dāne ca $ praṇipāte pradakṣiṇe &
pūjito 'yaṃ mahāmantraḥ % sarvapāpaharaḥ śubhaḥ // BrP_31.38 //
tasmād yūyaṃ prayatnena $ stavenānena vai dvijāḥ &
stuvīdhvaṃ varadaṃ devaṃ % sarvakāmaphalapradam // BrP_31.39 //
{munaya ūcuḥ: }
nirguṇaḥ śāśvato devas $ tvayā prokto divākaraḥ &
punar dvādaśadhā jātaḥ % śruto 'smābhis tvayoditaḥ // BrP_32.1 //
sa kathaṃ tejaso raśmiḥ $ striyā garbhe mahādyutiḥ &
saṃbhūto bhāskaro jātas % tatra naḥ saṃśayo mahān // BrP_32.2 //
{brahmovāca: }
dakṣasya hi sutāḥ śreṣṭhā $ babhūvuḥ ṣaṣṭiḥ śobhanāḥ &
aditir ditir danuś caiva % vinatādyās tathaiva ca // BrP_32.3 //
dakṣas tāḥ pradadau kanyāḥ $ kaśyapāya trayodaśa &
aditir janayām āsa % devāṃs tribhuvaneśvarān // BrP_32.4 //
daityān ditir danuś cogrān $ dānavān baladarpitān &
vinatādyās tathā cānyāḥ % suṣuvuḥ sthānujaṅgamān // BrP_32.5 //
tasyātha putradauhitraiḥ $ pautradauhitrakādibhiḥ &
vyāptam etaj jagat sarvaṃ % teṣāṃ tāsāṃ ca vai mune // BrP_32.6 //
teṣāṃ kaśyapaputrāṇāṃ $ pradhānā devatāgaṇāḥ &
sāttvikā rājasāś cānye % tāmasāś ca gaṇāḥ smṛtāḥ // BrP_32.7 //
devān yajñabhujaś cakre $ tathā tribhuvaneśvarān &
sraṣṭā brahmavidāṃ śreṣṭhaḥ % parameṣṭhī prajāpatiḥ // BrP_32.8 //
tān abādhanta sahitāḥ $ sāpatnyād daityadānavāḥ &
tato nirākṛtān putrān % daiteyair dānavais tathā // BrP_32.9 //
hataṃ tribhuvanaṃ dṛṣṭvā $ aditir munisattamāḥ &
ācchinad yajñabhāgāṃś ca % kṣudhā saṃpīḍitān bhṛśam // BrP_32.10 //
ārādhanāya savituḥ $ paraṃ yatnaṃ pracakrame &
ekāgrā niyatāhārā % paraṃ niyamam āsthitā \
tuṣṭāva tejasāṃ rāśiṃ # gaganasthaṃ divākaram // BrP_32.11 //
{aditir uvāca: }
namas tubhyaṃ paraṃ sūkṣmaṃ $ supuṇyaṃ bibhrate 'tulam &
dhāma dhāmavatām īśaṃ % dhāmādhāraṃ ca śāśvatam // BrP_32.12 //
jagatām upakārāya $ tvām ahaṃ staumi gopate &
ādadānasya yad rūpaṃ % tīvraṃ tasmai namāmy aham // BrP_32.13 //
grahītum aṣṭamāsena $ kālenāmbumayaṃ rasam &
bibhratas tava yad rūpam % atitīvraṃ natāsmi tat // BrP_32.14 //
sametam agnisomābhyāṃ $ namas tasmai guṇātmane &
yad rūpam ṛgyajuḥsāmnām % aikyena tapate tava // BrP_32.15 //
viśvam etat trayīsaṃjñaṃ $ namas tasmai vibhāvaso &
yat tu tasmāt paraṃ rūpam % om ity uktvābhisaṃhitam \
asthūlaṃ sthūlam amalaṃ # namas tasmai sanātana // BrP_32.16 //
{brahmovāca: }
evaṃ sā niyatā devī $ cakre stotram aharniśam &
nirāhārā vivasvantam % ārirādhayiṣur dvijāḥ // BrP_32.17 //
tataḥ kālena mahatā $ bhagavāṃs tapano dvijāḥ &
pratyakṣatām agāt tasyā % dākṣāyaṇyā dvijottamāḥ // BrP_32.18 //
sā dadarśa mahākūṭaṃ $ tejaso 'mbarasaṃvṛtam &
bhūmau ca saṃsthitaṃ bhāsvaj- % jvālābhir atidurdṛśam \
taṃ dṛṣṭvā ca tato devī # sādhvasaṃ paramaṃ gatā // BrP_32.19 //
{aditir uvāca: }
jagadādya prasīdeti $ na tvāṃ paśyāmi gopate &
prasādaṃ kuru paśyeyaṃ % yad rūpaṃ te divākara \
bhaktānukampaka vibho # tvadbhaktān pāhi me sutān // BrP_32.21 //
{brahmovāca: }
tataḥ sa tejasas tasmād $ āvirbhūto vibhāvasuḥ &
adṛśyata tadādityas % taptatāmropamaḥ prabhuḥ // BrP_32.22 //
tatas tāṃ praṇatāṃ devīṃ $ tasyāsaṃdarśane dvijāḥ &
prāha bhāsvān vṛṇuṣvaikaṃ % varaṃ matto yam icchasi // BrP_32.23 //
praṇatā śirasā sā tu $ jānupīḍitamedinī &
pratyuvāca vivasvantaṃ % varadaṃ samupasthitam // BrP_32.24 //
{aditir uvāca: }
deva prasīda putrāṇāṃ $ hṛtaṃ tribhuvanaṃ mama &
yajñabhāgāś ca daiteyair % dānavaiś ca balādhikaiḥ // BrP_32.25 //
tannimittaṃ prasādaṃ tvaṃ $ kuruṣva mama gopate &
aṃśena teṣāṃ bhrātṛtvaṃ % gatvā tān nāśaye ripūn // BrP_32.26 //
yathā me tanayā bhūyo $ yajñabhāgabhujaḥ prabho &
bhaveyur adhipāś caiva % trailokyasya divākara // BrP_32.27 //
tathānukalpaṃ putrāṇāṃ $ suprasanno rave mama &
kuru prasannārtihara % kāryaṃ kartā tvam ucyate // BrP_32.28 //
{brahmovāca: }
tatas tām āha bhagavān $ bhāskaro vāritaskaraḥ &
praṇatām aditiṃ viprāḥ % prasādasumukho vibhuḥ // BrP_32.29 //
{sūrya uvāca: }
sahasrāṃśena te garbhaḥ $ saṃbhūyāham aśeṣataḥ &
tvatputraśatrūn dakṣo 'haṃ % nāśayāmy āśu nirvṛtaḥ // BrP_32.30 //
{brahmovāca: }
ity uktvā bhagavān bhāsvān $ antardhānam upāgataḥ &
nivṛttā sāpi tapasaḥ % saṃprāptākhilavāñchitā // BrP_32.31 //
tato raśmisahasrāt tu $ suṣumnākhyo raveḥ karaḥ &
tataḥ saṃvatsarasyānte % tatkāmapūraṇāya saḥ // BrP_32.32 //
nivāsaṃ savitā cakre $ devamātus tadodare &
kṛcchracāndrāyaṇādīṃś ca % sā cakre susamāhitā // BrP_32.33 //
śucinā dhārayāmy enaṃ $ divyaṃ garbham iti dvijāḥ &
tatas tāṃ kaśyapaḥ prāha % kiṃcitkopaplutākṣaram // BrP_32.34 //
{kaśyapa uvāca: }
kiṃ mārayasi garbhāṇḍam $ iti nityopavāsinī &
{brahmovāca: }
sā ca taṃ prāha garbhāṇḍam % etat paśyeti kopanā \
na māritaṃ vipakṣāṇāṃ # mṛtyur eva bhaviṣyati // BrP_32.35 //
ity uktvā taṃ tadā garbham $ utsasarja surāraṇiḥ &
jājvalyamānaṃ tejobhiḥ % patyur vacanakopitā // BrP_32.36 //
taṃ dṛṣṭvā kaśyapo garbham $ udyadbhāskaravarcasam &
tuṣṭāva praṇato bhūtvā % vāgbhir ādyābhir ādarāt // BrP_32.37 //
saṃstūyamānaḥ sa tadā $ garbhāṇḍāt prakaṭo 'bhavat &
padmapattrasavarṇābhas % tejasā vyāptadiṅmukhaḥ // BrP_32.38 //
athāntarikṣād ābhāṣya $ kaśyapaṃ munisattamam &
satoyameghagambhīrā % vāg uvācāśarīriṇī // BrP_32.39 //
{vāg uvāca: }
māritaṃtepataḥ proktam $ etad aṇḍaṃ tvayāditeḥ &
tasmān mune sutas te 'yaṃ % mārtaṇḍākhyo bhaviṣyati // BrP_32.40 //
haniṣyaty asurāṃś cāyaṃ $ yajñabhāgaharān arīn &
devā niśamyeti vaco % gaganāt samupāgatam // BrP_32.41 //
praharṣam atulaṃ yātā $ dānavāś ca hataujasaḥ &
tato yuddhāya daiteyān % ājuhāva śatakratuḥ // BrP_32.42 //
saha devair mudā yukto $ dānavāś ca tam abhyayuḥ &
teṣāṃ yuddham abhūd ghoraṃ % devānām asuraiḥ saha // BrP_32.43 //
śastrāstravṛṣṭisaṃdīpta- $ samastabhuvanāntaram &
tasmin yuddhe bhagavatā % mārtaṇḍena nirīkṣitāḥ // BrP_32.44 //
tejasā dahyamānās te $ bhasmībhūtā mahāsurāḥ &
tataḥ praharṣam atulaṃ % prāptāḥ sarve divaukasaḥ // BrP_32.45 //
tuṣṭuvus tejasāṃ yoniṃ $ mārtaṇḍam aditiṃ tathā &
svādhikārāṃs tataḥ prāptā % yajñabhāgāṃś ca pūrvavat // BrP_32.46 //
bhagavān api mārtaṇḍaḥ $ svādhikāram athākarot &
kadambapuṣpavad bhāsvān % adhaś cordhvaṃ ca raśmibhiḥ \
vṛto 'gnipiṇḍasadṛśo # dadhre nātisphuṭaṃ vapuḥ // BrP_32.47 //
{munaya ūcuḥ: }
kathaṃ kāntataraṃ paścād $ rūpaṃ saṃlabdhavān raviḥ &
kadambagolakākāraṃ % tan me brūhi jagatpate // BrP_32.48 //
{brahmovāca: }
tvaṣṭā tasmai dadau kanyāṃ $ saṃjñāṃ nāma vivasvate &
prasādya praṇato bhūtvā % viśvakarmā prajāpatiḥ // BrP_32.49 //
trīṇy apatyāny asau tasyāṃ $ janayām āsa gopatiḥ &
dvau putrau sumahābhāgau % kanyāṃ ca yamunāṃ tathā // BrP_32.50 //
yat tejo 'bhyadhikaṃ tasya $ mārtaṇḍasya vivasvataḥ &
tenātitāpayām āsa % trīṃl lokān sacarācarān // BrP_32.51 //
tad rūpaṃ golakākāraṃ $ dṛṣṭvā saṃjñā vivasvataḥ &
asahantī mahat tejaḥ % svāṃ chāyāṃ vākyam abravīt // BrP_32.52 //
{saṃjñovāca: }
ahaṃ yāsyāmi bhadraṃ te $ svam eva bhavanaṃ pituḥ &
nirvikāraṃ tvayātraiva % stheyaṃ macchāsanāc chubhe // BrP_32.53 //
imau ca bālakau mahyaṃ $ kanyā ca varavarṇinī &
saṃbhāvyā naiva cākhyeyam % idaṃ bhagavate tvayā // BrP_32.54 //
{chāyovāca: }
ā kacagrahaṇād devi $ ā śāpān naiva karhicit &
ākhyāsyāmi mataṃ tubhyaṃ % gamyatāṃ yatra vāñchitam // BrP_32.55 //
ity uktā vrīḍitā saṃjñā $ jagāma pitṛmandiram &
vatsarāṇāṃ sahasraṃ tu % vasamānā pitur gṛhe // BrP_32.56 //
bhartuḥ samīpaṃ yāhīti $ pitroktā sā punaḥ punaḥ &
āgacchad vaḍavā bhūtvā % kurūn athottarāṃs tataḥ // BrP_32.57 //
tatra tepe tapaḥ sādhvī $ nirāhārā dvijottamāḥ &
pituḥ samīpaṃ yātāyāṃ % saṃjñāyāṃ vākyatatparā // BrP_32.58 //
tadrūpadhāriṇī chāyā $ bhāskaraṃ samupasthitā &
tasyāṃ ca bhagavān sūryaḥ % saṃjñeyam iti cintayan // BrP_32.59 //
tathaiva janayām āsa $ dvau putrau kanyakāṃ tathā &
saṃjñā tu pārthivī teṣām % ātmajānāṃ tathākarot // BrP_32.60 //
snehaṃ na pūrvajātānāṃ $ tathā kṛtavatī tu sā &
manus tat kṣāntavāṃs tasyā % yamas tasyā na cakṣame // BrP_32.61 //
bahudhā pīḍyamānas tu $ pituḥ patyā suduḥkhitaḥ &
sa vai kopāc ca bālyāc ca % bhāvino 'rthasya vai balāt \
padā saṃtarjayām āsa # na tu dehe nyapātayat // BrP_32.62 //
{chāyovāca: }
padā tarjayase yasmāt $ pitur bhāryāṃ garīyasīm &
tasmāt tavaiṣa caraṇaḥ % patiṣyati na saṃśayaḥ // BrP_32.63 //
{brahmovāca: }
yamas tu tena śāpena $ bhṛśaṃ pīḍitamānasaḥ &
manunā saha dharmātmā % pitre sarvaṃ nyavedayat // BrP_32.64 //
{yama uvāca: }
snehena tulyam asmāsu $ mātā deva na vartate &
visṛjya jyāyasaṃ bhaktyā % kanīyāṃsaṃ bubhūṣati // BrP_32.65 //
tasyāṃ mayodyataḥ pādo $ na tu dehe nipātitaḥ &
bālyād vā yadi vā mohāt % tad bhavān kṣantum arhasi // BrP_32.66 //
śapto 'haṃ tāta kopena $ jananyā tanayo yataḥ &
tato manye na jananīm % imāṃ vai tapatāṃ vara // BrP_32.67 //
tava prasādāc caraṇo $ bhagavan na pated yathā &
mātṛśāpād ayaṃ me 'dya % tathā cintaya gopate // BrP_32.68 //
{ravir uvāca: }
asaṃśayaṃ mahat putra $ bhaviṣyaty atra kāraṇam &
yena tvām āviśat krodho % dharmajñaṃ dharmaśīlinam // BrP_32.69 //
sarveṣām eva śāpānāṃ $ pratighāto hi vidyate &
na tu mātrābhiśaptānāṃ % kvacic chāpanivartanam // BrP_32.70 //
na śakyam etan mithyā tu $ kartuṃ mātur vacas tava &
kiṃcit te 'haṃ vidhāsyāmi % putrasnehād anugraham // BrP_32.71 //
kṛmayo māṃsam ādāya $ prayāsyanti mahītalam &
kṛtaṃ tasyā vacaḥ satyaṃ % tvaṃ ca trāto bhaviṣyasi // BrP_32.72 //
{brahmovāca: }
ādityas tv abravīc chāyāṃ $ kimarthaṃ tanayeṣu vai &
tulyeṣv apy adhikaḥ sneha % ekaṃ prati kṛtas tvayā // BrP_32.73 //
nūnaṃ naiṣāṃ tvaṃ jananī $ saṃjñā kāpi tvam āgatā &
nirguṇeṣv apy apatyeṣu % mātā śāpaṃ na dāsyati // BrP_32.74 //
sā tatpariharantī ca $ śāpād bhītā tadā raveḥ &
kathayām āsa vṛttāntaṃ % sa śrutvā śvaśuraṃ yayau // BrP_32.75 //
sa cāpi taṃ yathānyāyam $ arcayitvā tadā ravim &
nirdagdhukāmaṃ roṣeṇa % sāntvayānas tam abravīt // BrP_32.76 //
{viśvakarmovāca: }
tavātitejasā vyāptam $ idaṃ rūpaṃ suduḥsaham &
asahantī tu tat saṃjñā % vane carati vai tapaḥ // BrP_32.77 //
drakṣyate tāṃ bhavān adya $ svāṃ bhāryāṃ śubhacāriṇīm &
rūpārthaṃ bhavato 'raṇye % carantīṃ sumahat tapaḥ // BrP_32.78 //
śrutaṃ me brahmaṇo vākyaṃ $ tava tejovarodhane &
rūpaṃ nirvartayāmy adya % tava kāntaṃ divaspate // BrP_32.79 //
{brahmovāca: }
tatas tatheti taṃ prāha $ tvaṣṭāraṃ bhagavān raviḥ &
tato vivasvato rūpaṃ % prāg āsīt parimaṇḍalam // BrP_32.80 //
viśvakarmā tv anujñātaḥ $ śākadvīpe vivasvatā &
bhramim āropya tattejaḥ- % śātanāyopacakrame // BrP_32.81 //
bhramatāśeṣajagatāṃ $ nābhibhūtena bhāsvatā &
samudrādrivanopetā % tv āruroha mahī nabhaḥ // BrP_32.82 //
gaganaṃ cākhilaṃ viprāḥ $ sacandragrahatārakam &
adhogataṃ mahābhāgā % babhūvākṣiptam ākulam // BrP_32.83 //
vikṣiptasalilāḥ sarve $ babhūvuś ca tathārṇavāḥ &
vyabhidyanta mahāśailāḥ % śīrṇasānunibandhanāḥ // BrP_32.84 //
dhruvādhārāṇy aśeṣāṇi $ dhiṣṇyāni munisattamāḥ &
truṭyadraśminibandhīni % bandhanāni adho yayuḥ // BrP_32.85 //
vegabhramaṇasaṃpāta- $ vāyukṣiptāḥ sahasraśaḥ &
vyaśīryanta mahāmeghā % ghorārāvavirāviṇaḥ // BrP_32.86 //
bhāsvadbhramaṇavibhrānta- $ bhūmyākāśarasātalam &
jagad ākulam atyarthaṃ % tadāsīn munisattamāḥ // BrP_32.87 //
trailokyam ākulaṃ vīkṣya $ bhramamāṇaṃ surarṣayaḥ &
devāś ca brahmaṇā sārdhaṃ % bhāsvantam abhituṣṭuvuḥ // BrP_32.88 //
ādidevo 'si devānāṃ $ jātas tvaṃ bhūtaye bhuvaḥ &
sargasthityantakāleṣu % tridhā bhedena tiṣṭhasi // BrP_32.89 //
svasti te 'stu jagannātha $ gharmavarṣadivākara &
indrādayas tadā devā % likhyamānam athāstuvan // BrP_32.90 //
jaya deva jagatsvāmiñ $ jayāśeṣajagatpate &
ṛṣayaś ca tataḥ sapta % vasiṣṭhātripurogamāḥ // BrP_32.91 //
tuṣṭuvur vividhaiḥ stotraiḥ $ svasti svastītivādinaḥ &
vedoktibhir athāgryābhir % vālakhilyāś ca tuṣṭuvuḥ // BrP_32.92 //
agnir ādyāś ca bhāsvantaṃ $ likhyamānaṃ mudā yutāḥ &
tvaṃ nātha mokṣiṇāṃ mokṣo % dhyeyas tvaṃ dhyānināṃ paraḥ // BrP_32.93 //
tvaṃ gatiḥ sarvabhūtānāṃ $ karmakāṇḍavivartinām &
saṃpūjyas tvaṃ tu deveśa % śaṃ no 'stu jagatāṃ pate // BrP_32.94 //
śaṃ no 'stu dvipade nityaṃ $ śaṃ naś cāstu catuṣpade &
tato vidyādharagaṇā % yakṣarākṣasapannagāḥ // BrP_32.95 //
kṛtāñjalipuṭāḥ sarve $ śirobhiḥ praṇatā ravim &
ūcus te vividhā vāco % manaḥśrotrasukhāvahāḥ // BrP_32.96 //
sahyaṃ bhavatu tejas te $ bhūtānāṃ bhūtabhāvana &
tato hāhāhūhūś caiva % nāradas tumburus tathā // BrP_32.97 //
upagāyitum ārabdhā $ gāndharvakuśalā ravim &
ṣaḍjamadhyamagāndhāra- % gānatrayaviśāradāḥ // BrP_32.98 //
mūrchanābhiś ca tālaiś ca $ saṃprayogaiḥ sukhapradam &
viśvācī ca ghṛtācī ca % urvaśy atha tilottamāḥ // BrP_32.99 //
menakā sahajanyā ca $ rambhā cāpsarasāṃ varā &
nanṛtur jagatām īśe % likhyamāne vibhāvasau // BrP_32.100 //
bhāvahāvavilāsādyān $ kurvatyo 'bhinayān bahūn &
prāvādyanta tatas tatra % vīṇā veṇvādijharjharāḥ // BrP_32.101 //
paṇavāḥ puṣkarāś caiva $ mṛdaṅgāḥ paṭahānakāḥ &
devadundubhayaḥ śaṅkhāḥ % śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_32.102 //
gāyadbhiś caiva nṛtyadbhir $ gandharvair apsarogaṇaiḥ &
tūryavāditraghoṣaiś ca % sarvaṃ kolāhalīkṛtam // BrP_32.103 //
tataḥ kṛtāñjalipuṭā $ bhaktinamrātmamūrtayaḥ &
likhyamānaṃ sahasrāṃśuṃ % praṇemuḥ sarvadevatāḥ // BrP_32.104 //
tataḥ kolāhale tasmin $ sarvadevasamāgame &
tejasaḥ śātanaṃ cakre % viśvakarmā śanaiḥ śanaiḥ // BrP_32.105 //
ājānulikhitaś cāsau $ nipuṇaṃ viśvakarmaṇā &
nābhyanandat tu likhanaṃ % tatas tenāvatāritaḥ // BrP_32.106 //
na tu nirbhartsitaṃ rūpaṃ $ tejaso hananena tu &
kāntāt kāntataraṃ rūpam % adhikaṃ śuśubhe tataḥ // BrP_32.107 //
iti himajalagharmakālahetor BrP_32.108a
harakamalāsanaviṣṇusaṃstutasya BrP_32.108b
tadupari likhanaṃ niśamya bhānor BrP_32.108c
vrajati divākaralokam āyuṣo 'nte BrP_32.108d
evaṃ janma raveḥ pūrvaṃ $ babhūva munisattamāḥ &
rūpaṃ ca paramaṃ tasya % mayā saṃparikīrtitam // BrP_32.109 //
{munaya ūcuḥ: }
bhūyo 'pi kathayāsmākaṃ $ kathāṃ sūryasamāśritām &
na tṛptim adhigacchāmaḥ % śṛṇvantas tāṃ kathāṃ śubhām // BrP_33.1 //
yo 'yaṃ dīpto mahātejā $ vahnirāśisamaprabhaḥ &
etad veditum icchāmaḥ % prabhāvo 'sya kutaḥ prabho // BrP_33.2 //
{brahmovāca: }
tamobhūteṣu lokeṣu $ naṣṭe sthāvarajaṅgame &
prakṛter guṇahetus tu % pūrvaṃ buddhir ajāyata // BrP_33.3 //
ahaṃkāras tato jāto $ mahābhūtapravartakaḥ &
vāyvagnir āpaḥ khaṃ bhūmis % tatas tv aṇḍam ajāyata // BrP_33.4 //
tasminn aṇḍe tv ime lokāḥ $ sapta caiva pratiṣṭhitāḥ &
pṛthivī saptabhir dvīpaiḥ % samudraiś caiva saptabhiḥ // BrP_33.5 //
tatraivāvasthito hy āsīd $ ahaṃ viṣṇur maheśvaraḥ &
vimūḍhās tāmasāḥ sarve % pradhyāyanti tam īśvaram // BrP_33.6 //
tato vai sumahātejāḥ $ prādurbhūtas tamonudaḥ &
dhyānayogena cāsmābhir % vijñātaḥ savitā tadā // BrP_33.7 //
jñātvā ca paramātmānaṃ $ sarva eva pṛthak pṛthak &
divyābhiḥ stutibhir devaḥ % stuto 'smābhis tadeśvaraḥ // BrP_33.8 //
ādidevo 'si devānām $ aiśvaryāc ca tvam īśvaraḥ &
ādikartāsi bhūtānāṃ % devadevo divākaraḥ // BrP_33.9 //
jīvanaḥ sarvabhūtānāṃ $ devagandharvarakṣasām &
munikiṃnarasiddhānāṃ % tathaivoragapakṣiṇām // BrP_33.10 //
tvaṃ brahmā tvaṃ mahādevas $ tvaṃ viṣṇus tvaṃ prajāpatiḥ &
vāyur indraś ca somaś ca % vivasvān varuṇas tathā // BrP_33.11 //
tvaṃ kālaḥ sṛṣṭikartā ca $ hartā bhartā tathā prabhuḥ &
saritaḥ sāgarāḥ śailā % vidyudindradhanūṃṣi ca // BrP_33.12 //
pralayaḥ prabhavaś caiva $ vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ &
īśvarāt parato vidyā % vidyāyāḥ parataḥ śivaḥ // BrP_33.13 //
śivāt parataro devas $ tvam eva parameśvaraḥ &
sarvataḥpāṇipādāntaḥ % sarvatokṣiśiromukhaḥ // BrP_33.14 //
sahasrāṃśuḥ sahasrāsyaḥ $ sahasracaraṇekṣaṇaḥ &
bhūtādir bhūr bhuvaḥ svaś ca % mahaḥ satyaṃ tapo janaḥ // BrP_33.15 //
pradīptaṃ dīpanaṃ divyaṃ $ sarvalokaprakāśakam &
durnirīkṣaṃ surendrāṇāṃ % yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.16 //
surasiddhagaṇair juṣṭaṃ $ bhṛgvatripulahādibhiḥ &
stutaṃ paramam avyaktaṃ % yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.17 //
vedyaṃ vedavidāṃ nityaṃ $ sarvajñānasamanvitam &
sarvadevātidevasya % yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.18 //
viśvakṛd viśvabhūtaṃ ca $ vaiśvānarasurārcitam &
viśvasthitam acintyaṃ ca % yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.19 //
paraṃ yajñāt paraṃ vedāt $ paraṃ lokāt paraṃ divaḥ &
paramātmety abhikhyātaṃ % yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.20 //
avijñeyam anālakṣyam $ adhyānagatam avyayam &
anādinidhanaṃ caiva % yad rūpaṃ tasya te namaḥ // BrP_33.21 //
namo namaḥ kāraṇakāraṇāya BrP_33.22a
namo namaḥ pāpavimocanāya BrP_33.22b
namo namas te ditijārdanāya BrP_33.22c
namo namo rogavimocanāya BrP_33.22d
namo namaḥ sarvavarapradāya BrP_33.23a
namo namaḥ sarvasukhapradāya BrP_33.23b
namo namaḥ sarvadhanapradāya BrP_33.23c
namo namaḥ sarvamatipradāya BrP_33.23d
stutaḥ sa bhagavān evaṃ $ taijasaṃ rūpam āsthitaḥ &
uvāca vācā kalyāṇyā % ko varo vaḥ pradīyatām // BrP_33.24 //
{devā ūcuḥ: }
tavātitaijasaṃ rūpaṃ $ na kaścit soḍhum utsahet &
sahanīyaṃ tad bhavatu % hitāya jagataḥ prabho // BrP_33.25 //
evam astv iti so 'py uktvā $ bhagavān ādikṛt prabhuḥ &
lokānāṃ kāryasiddhyarthaṃ % gharmavarṣahimapradaḥ // BrP_33.26 //
tataḥ sāṃkhyāś ca yogāś ca $ ye cānye mokṣakāṅkṣiṇaḥ &
dhyāyanti dhyāyino devaṃ % hṛdayasthaṃ divākaram // BrP_33.27 //
sarvalakṣaṇahīno 'pi $ yukto vā sarvapātakaiḥ &
sarvaṃ ca tarate pāpaṃ % devam arkaṃ samāśritaḥ // BrP_33.28 //
agnihotraṃ ca vedāś ca $ yajñāś ca bahudakṣiṇāḥ &
bhānor bhaktinamaskāra- % kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_33.29 //
tīrthānāṃ paramaṃ tīrthaṃ $ maṅgalānāṃ ca maṅgalam &
pavitraṃ ca pavitrāṇāṃ % prapadyante divākaram // BrP_33.30 //
śakrādyaiḥ saṃstutaṃ devaṃ $ ye namasyanti bhāskaram &
sarvakilbiṣanirmuktāḥ % sūryalokaṃ vrajanti te // BrP_33.31 //
{munaya ūcuḥ: }
cirāt prabhṛti no brahmañ $ śrotum icchā pravartate &
nāmnām aṣṭaśataṃ brūhi % yat tvayoktaṃ purā raveḥ // BrP_33.32 //
{brahmovāca: }
aṣṭottaraśataṃ nāmnāṃ $ śṛṇudhvaṃ gadato mama &
bhāskarasya paraṃ guhyaṃ % svargamokṣapradaṃ dvijāḥ // BrP_33.33 //
oṃ sūryo 'ryamā bhagas tvaṣṭā $ pūṣārkaḥ savitā raviḥ &
gabhastimān ajaḥ kālo % mṛtyur dhātā prabhākaraḥ // BrP_33.34 //
pṛthivy āpaś ca tejaś ca $ khaṃ vāyuś ca parāyaṇam &
somo bṛhaspatiḥ śukro % budho 'ṅgāraka eva ca // BrP_33.35 //
indro vivasvān dīptāṃśuḥ $ śuciḥ śauriḥ śanaiścaraḥ &
brahmā viṣṇuś ca rudraś ca % skando vaiśravaṇo yamaḥ // BrP_33.36 //
vaidyuto jāṭharaś cāgnir $ aindhanas tejasāṃ patiḥ &
dharmadhvajo vedakartā % vedāṅgo vedavāhanaḥ // BrP_33.37 //
kṛtaṃ tretā dvāparaś ca $ kaliḥ sarvāmarāśrayaḥ &
kalākāṣṭhāmuhūrtāś ca % kṣapā yāmās tathā kṣaṇāḥ // BrP_33.38 //
saṃvatsarakaro 'śvatthaḥ $ kālacakro vibhāvasuḥ &
puruṣaḥ śāśvato yogī % vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ // BrP_33.39 //
kālādhyakṣaḥ prajādhyakṣo $ viśvakarmā tamonudaḥ &
varuṇaḥ sāgaro 'ṃśaś ca % jīmūto jivano 'rihā // BrP_33.40 //
bhūtāśrayo bhūtapatiḥ $ sarvalokanamaskṛtaḥ &
sraṣṭā saṃvartako vahniḥ % sarvasyādir alolupaḥ // BrP_33.41 //
anantaḥ kapilo bhānuḥ $ kāmadaḥ sarvatomukhaḥ &
jayo viśālo varadaḥ % sarvabhūtaniṣevitaḥ // BrP_33.42 //
manaḥ suparṇo bhūtādiḥ $ śīghragaḥ prāṇadhāraṇaḥ &
dhanvantarir dhūmaketur % ādidevo 'diteḥ sutaḥ // BrP_33.43 //
dvādaśātmā ravir dakṣaḥ $ pitā mātā pitāmahaḥ &
svargadvāraṃ prajādvāraṃ % mokṣadvāraṃ triviṣṭapam // BrP_33.44 //
dehakartā praśāntātmā $ viśvātmā viśvatomukhaḥ &
carācarātmā sūkṣmātmā % maitreyaḥ karuṇānvitaḥ // BrP_33.45 //
etad vai kīrtanīyasya $ sūryasyāmitatejasaḥ &
nāmnām aṣṭaśataṃ ramyaṃ % mayā proktaṃ dvijottamāḥ // BrP_33.46 //
suragaṇapitṛyakṣasevitaṃ hy BrP_33.47a
asuraniśākarasiddhavanditam BrP_33.47b
varakanakahutāśanaprabhaṃ BrP_33.47c
praṇipatito 'smi hitāya bhāskaram BrP_33.47d
sūryodaye yaḥ susamāhitaḥ paṭhet BrP_33.48a
sa putradārān dhanaratnasaṃcayān BrP_33.48b
labheta jātismaratāṃ naraḥ sa tu BrP_33.48c
smṛtiṃ ca medhāṃ ca sa vindate parām BrP_33.48d
imaṃ stavaṃ devavarasya yo naraḥ BrP_33.49a
prakīrtayec chuddhamanāḥ samāhitaḥ BrP_33.49b
vimucyate śokadavāgnisāgarāl BrP_33.49c
labheta kāmān manasā yathepsitān BrP_33.49d
{brahmovāca: }
yo 'sau sarvagato devas $ tripurāris trilocanaḥ &
umāpriyakaro rudraś % candrārdhakṛtaśekharaḥ // BrP_34.1 //
vidrāvya vibudhān sarvān $ siddhavidyādharān ṛṣīn &
gandharvayakṣanāgāṃś ca % tathānyāṃś ca samāgatān // BrP_34.2 //
jaghāna pūrvaṃ dakṣasya $ yajato dharaṇītale &
yajñaṃ samṛddhaṃ ratnāḍhyaṃ % sarvasaṃbhārasaṃbhṛtam // BrP_34.3 //
yasya pratāpasaṃtrastāḥ $ śakrādyās tridivaukasaḥ &
śāntiṃ na lebhire viprāḥ % kailāsaṃ śaraṇaṃ gatāḥ // BrP_34.4 //
sa āste tatra varadaḥ $ śūlapāṇir vṛṣadhvajaḥ &
pinākapāṇir bhagavān % dakṣayajñavināśanaḥ // BrP_34.5 //
mahādevo 'kale deśe $ kṛttivāsā vṛṣadhvajaḥ &
ekāmrake muniśreṣṭhāḥ % sarvakāmaprado haraḥ // BrP_34.6 //
{munaya ūcuḥ: }
kimarthaṃ sa bhavo devaḥ $ sarvabhūtahite rataḥ &
jaghāna yajñaṃ dakṣasya % devaiḥ sarvair alaṃkṛtam // BrP_34.7 //
na hy alpaṃ kāraṇaṃ tatra $ prabho manyāmahe vayam &
śrotum icchāmahe brūhi % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_34.8 //
{brahmovāca: }
dakṣasyāsann aṣṭa kanyā $ yāś caivaṃ patisaṃgatāḥ &
svebhyo gṛhebhyaś cānīya % tāḥ pitābhyarcayad gṛhe // BrP_34.9 //
tatas tv abhyarcitā viprā $ nyavasaṃs tāḥ pitur gṛhe &
tāsāṃ jyeṣṭhā satī nāma % patnī yā tryambakasya vai // BrP_34.10 //
nājuhāvātmajāṃ tāṃ vai $ dakṣo rudram abhidviṣan &
akarot saṃnatiṃ dakṣe % na ca kāṃcin maheśvaraḥ // BrP_34.11 //
jāmātā śvaśure tasmin $ svabhāvāt tejasi sthitaḥ &
tato jñātvā satī sarvās % tās tu prāptāḥ pitur gṛham // BrP_34.12 //
jagāma sāpy anāhūtā $ satī tu svapitur gṛham &
tābhyo hīnāṃ pitā cakre % satyāḥ pūjām asaṃmatām \
tato 'bravīt sā pitaraṃ # devī krodhasamākulā // BrP_34.13 //
{saty uvāca: }
yavīyasībhyaḥ śreṣṭhāhaṃ $ kiṃ na pūjasi māṃ prabho &
asatkṛtām avasthāṃ yaḥ % kṛtavān asi garhitām \
ahaṃ jyeṣṭhā variṣṭhā ca # māṃ tvaṃ satkartum arhasi // BrP_34.14 //
{brahmovāca: }
evam ukto 'bravīd enāṃ $ dakṣaḥ saṃraktalocanaḥ //* BrP_34.15 //
{dakṣa uvāca: }
tvattaḥ śreṣṭhā variṣṭhāś ca $ pūjyā bālāḥ sutā mama &
tāsāṃ ye caiva bhartāras % te me bahumatāḥ sati // BrP_34.16 //
brahmiṣṭhāś ca vratasthāś ca $ mahāyogāḥ sudhārmikāḥ &
guṇaiś caivādhikāḥ ślāghyāḥ % sarve te tryambakāt sati // BrP_34.17 //
vasiṣṭho 'triḥ pulastyaś ca $ aṅgirāḥ pulahaḥ kratuḥ &
bhṛgur marīciś ca tathā % śreṣṭhā jāmātaro mama // BrP_34.18 //
taiś cāpi spardhate śarvaḥ $ sarve te caiva taṃ prati &
tena tvāṃ na bubhūṣāmi % pratikūlo hi me bhavaḥ // BrP_34.19 //
ity uktavāṃs tadā dakṣaḥ $ saṃpramūḍhena cetasā &
śāpārtham ātmanaś caiva % yenoktā vai maharṣayaḥ \
tathoktā pitaraṃ sā vai # kruddhā devī tam abravīt // BrP_34.20 //
{saty uvāca: }
vāṅmanaḥkarmabhir yasmād $ aduṣṭāṃ māṃ vigarhasi &
tasmāt tyajāmy ahaṃ deham % imaṃ tāta tavātmajam // BrP_34.21 //
{brahmovāca: }
tatas tenāpamānena $ satī duḥkhād amarṣitā &
abravīd vacanaṃ devī % namaskṛtya svayaṃbhuve // BrP_34.22 //
{saty uvāca: }
yenāham apadehā vai $ punar dehena bhāsvatā &
tatrāpy aham asaṃmūḍhā % saṃbhūtā dhārmikī punaḥ \
gaccheyaṃ dharmapatnītvaṃ # tryambakasyaiva dhīmataḥ // BrP_34.23 //
{brahmovāca: }
tatraivātha samāsīnā $ ruṣṭātmānaṃ samādadhe &
dhārayām āsa cāgneyīṃ % dhāraṇām ātmanātmani // BrP_34.24 //
tataḥ svātmānam utthāpya $ vāyunā samudīritaḥ &
sarvāṅgebhyo viniḥsṛtya % vahnir bhasma cakāra tām // BrP_34.25 //
tad upaśrutya nidhanaṃ $ satyā devyāḥ sa śūladhṛk &
saṃvādaṃ ca tayor buddhvā % yāthātathyena śaṃkaraḥ \
dakṣasya ca vināśāya # cukopa bhagavān prabhuḥ // BrP_34.26 //
{śrīśaṃkara uvāca: }
yasmād avamatā dakṣa $ sahasaivāgatā satī &
praśastāś cetarāḥ sarvās % tvatsutā bhartṛbhiḥ saha // BrP_34.27 //
tasmād vaivasvate prāpte $ punar ete maharṣayaḥ &
utpatsyanti dvitīye vai % tava yajñe hy ayonijāḥ // BrP_34.28 //
hute vai brahmaṇaḥ sattre $ cākṣuṣasyāntare manoḥ &
abhivyāhṛtya saptarṣīn % dakṣaṃ so 'bhyaśapat punaḥ // BrP_34.29 //
bhavitā mānuṣo rājā $ cākṣuṣasyāntare manoḥ &
prācīnabarhiṣaḥ pautraḥ % putraś cāpi pracetasaḥ // BrP_34.30 //
dakṣa ity eva nāmnā tvaṃ $ māriṣāyāṃ janiṣyasi &
kanyāyāṃ śākhināṃ caiva % prāpte vai cākṣuṣāntare // BrP_34.31 //
ahaṃ tatrāpi te vighnam $ ācariṣyāmi durmate &
dharmakāmārthayukteṣu % karmasv iha punaḥ punaḥ // BrP_34.32 //
tato vai vyāhṛto dakṣo $ rudraṃ so 'bhyaśapat punaḥ //* BrP_34.33 //
{dakṣa uvāca: }
yasmāt tvaṃ matkṛte krūra $ ṛṣīn vyāhṛtavān asi &
tasmāt sārdhaṃ surair yajñe % na tvāṃ yakṣyanti vai dvijāḥ // BrP_34.34 //
kṛtvāhutiṃ tava krūra $ apaḥ spṛśanti karmasu &
ihaiva vatsyase loke % divaṃ hitvāyugakṣayāt \
tato devais tu te sārdhaṃ # na tu pūjā bhaviṣyati // BrP_34.35 //
{rudra uvāca: }
cāturvarṇyaṃ tu devānāṃ $ te cāpy ekatra bhuñjate &
na bhokṣye sahitas tais tu % tato bhokṣyāmy ahaṃ pṛthak // BrP_34.36 //
sarveṣāṃ caiva lokānām $ ādir bhūrloka ucyate &
tam ahaṃ dhārayāmy ekaḥ % svecchayā na tavājñayā // BrP_34.37 //
tasmin dhṛte sarvalokāḥ $ sarve tiṣṭhanti śāśvatāḥ &
tasmād ahaṃ vasāmīha % satataṃ na tavājñayā // BrP_34.38 //
{brahmovāca: }
tato 'bhivyāhṛto dakṣo $ rudreṇāmitatejasā &
svāyaṃbhuvīṃ tanuṃ tyaktvā % utpanno mānuṣeṣv iha // BrP_34.39 //
yadā gṛhapatir dakṣo $ yajñānām īśvaraḥ prabhuḥ &
samasteneha yajñena % so 'yajad daivataiḥ saha // BrP_34.40 //
atha devī satī yat te $ prāpte vaivasvate 'ntare &
menāyāṃ tām umāṃ devīṃ % janayām āsa śailarāṭ // BrP_34.41 //
sā tu devī satī pūrvam $ āsīt paścād umābhavat &
sahavratā bhavasyaiṣā % naitayā mucyate bhavaḥ // BrP_34.42 //
yāvad icchati saṃsthānaṃ $ prabhur manvantareṣv iha &
mārīcaṃ kaśyapaṃ devī % yathāditir anuvratā // BrP_34.43 //
sārdhaṃ nārāyaṇaṃ śrīs tu $ maghavantaṃ śacī yathā &
viṣṇuṃ kīrtir uṣā sūryaṃ % vasiṣṭhaṃ cāpy arundhatī // BrP_34.44 //
naitāṃs tu vijahaty etā $ bhartṝn devyaḥ kathaṃcana &
evaṃ prācetaso dakṣo % jajñe vai cākṣuṣe 'ntare // BrP_34.45 //
prācīnabarhiṣaḥ pautraḥ $ putraś cāpi pracetasām &
daśabhyas tu pracetobhyo % māriṣāyāṃ punar nṛpa // BrP_34.46 //
jajñe rudrābhiśāpena $ dvitīyam iti naḥ śrutam &
bhṛgvādayas tu te sarve % jajñire vai maharṣayaḥ // BrP_34.47 //
ādye tretāyuge pūrvaṃ $ manor vaivasvatasya ha &
devasya mahato yajñe % vāruṇīṃ bibhratas tanum // BrP_34.48 //
ity eṣo 'nuśayo hy āsīt $ tayor jātyantare gataḥ &
prajāpateś ca dakṣasya % tryambakasya ca dhīmataḥ // BrP_34.49 //
tasmān nānuśayaḥ kāryo $ vareṣv iha kadācana &
jātyantaragatasyāpi % bhāvitasya śubhāśubhaiḥ \
jantor na bhūtaye khyātis # tan na kāryaṃ vijānatā // BrP_34.50 //
{munaya ūcuḥ: }
kathaṃ roṣeṇa sā pūrvaṃ $ dakṣasya duhitā satī &
tyaktvā dehaṃ punar jātā % girirājagṛhe prabho // BrP_34.51 //
dehāntare kathaṃ tasyāḥ $ pūrvadeho babhūva ha &
bhavena saha saṃyogaḥ % saṃvādaś ca tayoḥ katham // BrP_34.52 //
svayaṃvaraḥ kathaṃ vṛttas $ tasmin mahati janmani &
vivāhaś ca jagannātha % sarvāścaryasamanvitaḥ // BrP_34.53 //
tat sarvaṃ vistarād brahman $ vaktum arhasi sāṃpratam &
śrotum icchāmahe puṇyāṃ % kathāṃ cātimanoharām // BrP_34.54 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ kathāṃ pāpapraṇāśinīm &
umāśaṃkarayoḥ puṇyāṃ % sarvakāmaphalapradām // BrP_34.55 //
kadācit svagṛhāt prāptaṃ $ kaśyapaṃ dvipadāṃ varam &
apṛcchad dhimavān vṛttaṃ % loke khyātikaraṃ hitam // BrP_34.56 //
kenākṣayāś ca lokāḥ syuḥ $ khyātiś ca paramā mune &
tathaiva cārcanīyatvaṃ % satsu tat kathayasva me // BrP_34.57 //
{kaśyapa uvāca: }
apatyena mahābāho $ sarvam etad avāpyate &
mamākhyātir apatyena % brahmaṇā ṛṣibhiḥ saha // BrP_34.58 //
kiṃ na paśyasi śailendra $ yato māṃ paripṛcchasi &
vartayiṣyāmi yac cāpi % yathādṛṣṭaṃ purācala // BrP_34.59 //
vārāṇasīm ahaṃ gacchann $ apaśyaṃ saṃsthitaṃ divi &
vimānaṃ sunavaṃ divyam % anaupamyaṃ mahardhimat // BrP_34.60 //
tasyādhastād ārtanādaṃ $ gartasthāne śṛṇomy aham &
tam ahaṃ tapasā jñātvā % tatraivāntarhitaḥ sthitaḥ // BrP_34.61 //
athāgāt tatra śailendra $ vipro niyamavāñ śuciḥ &
tīrthābhiṣekapūtātmā % pare tapasi saṃsthitaḥ // BrP_34.62 //
atha sa vrajamānas tu $ vyāghreṇābhīṣito dvijaḥ &
viveśa taṃ tadā deśaṃ % sa garto yatra bhūdhara // BrP_34.63 //
gartāyāṃ vīraṇastambe $ lambamānāṃs tadā munīn &
apaśyad ārto duḥkhārtāṃs % tān apṛcchac ca sa dvijaḥ // BrP_34.64 //
{dvija uvāca: }
ke yūyaṃ vīraṇastambe $ lambamānā hy adhomukhāḥ &
duḥkhitāḥ kena mokṣaś ca % yuṣmākaṃ bhavitānaghāḥ // BrP_34.65 //
{pitara ūcuḥ: }
vayaṃ te kṛtapuṇyasya $ pitaraḥ sapitāmahāḥ &
prapitāmahāś ca kliśyāmas % tava duṣṭena karmaṇā // BrP_34.66 //
narako 'yaṃ mahābhāga $ gartarūpeṇa saṃsthitaḥ &
tvaṃ cāpi vīraṇastambas % tvayi lambāmahe vayam // BrP_34.67 //
yāvat tvaṃ jīvase vipra $ tāvad eva vayaṃ sthitāḥ &
mṛte tvayi gamiṣyāmo % narakaṃ pāpacetasaḥ // BrP_34.68 //
yadi tvaṃ dārasaṃyogaṃ $ kṛtvāpatyaṃ guṇottaram &
utpādayasi tenāsmān % mucyema vayam enasaḥ // BrP_34.69 //
nānyena tapasā putra $ tīrthānāṃ ca phalena ca &
etat kuru mahābuddhe % tārayasva pitṝn bhayāt // BrP_34.70 //
{kaśyapa uvāca: }
sa tatheti pratijñāya $ ārādhya vṛṣabhadhvajam &
pitṝn gartāt samuddhṛtya % gaṇapān pracakāra ha // BrP_34.71 //
svayaṃ rudrasya dayitaḥ $ suveśo nāma nāmataḥ &
saṃmato balavāṃś caiva % rudrasya gaṇapo 'bhavat // BrP_34.72 //
tasmāt kṛtvā tapo ghoram $ apatyaṃ guṇavad bhṛśam &
utpādayasva śailendra % sutāṃ tvaṃ varavarṇinīm // BrP_34.73 //
{brahmovāca: }
sa evam uktvā ṛṣiṇā $ śailendro niyamasthitaḥ &
tapaś cakārāpy atulaṃ % yena tuṣṭir abhūn mama // BrP_34.74 //
tadā tam utpapātāhaṃ $ varado 'smīti cābravam &
brūhi tuṣṭo 'smi śailendra % tapasānena suvrata // BrP_34.75 //
{himavān uvāca: }
bhagavan putram icchāmi $ guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtam &
evaṃ varaṃ prayacchasva % yadi tuṣṭo 'si me prabho // BrP_34.76 //
{brahmovāca: }
tasya tad vacanaṃ śrutvā $ girirājasya bho dvijāḥ &
tadā tasmai varaṃ cāhaṃ % dattavān manasepsitam // BrP_34.77 //
kanyā bhavitrī śailendra $ tapasānena suvrata &
yasyāḥ prabhāvāt sarvatra % kīrtim āpsyasi śobhanām // BrP_34.78 //
arcitaḥ sarvadevānāṃ $ tīrthakoṭisamāvṛtaḥ &
pāvanaś caiva puṇyena % devānām api sarvataḥ // BrP_34.79 //
jyeṣṭhā ca sā bhavitrī te $ anye cātra tataḥ śubhe //* BrP_34.80 //
so 'pi kālena śailendro $ menāyām udapādayat &
aparṇām ekaparṇāṃ ca % tathā caivaikapāṭalām // BrP_34.81 //
nyagrodham ekaparṇaṃ tu $ pāṭalaṃ caikapāṭalām &
aśitvā tv ekaparṇāṃ tu % aniketas tapo 'carat // BrP_34.82 //
śataṃ varṣasahasrāṇāṃ $ duścaraṃ devadānavaiḥ &
āhāram ekaparṇaṃ tu % ekaparṇā samācarat // BrP_34.83 //
pāṭalena tathaikena $ vidadhe caikapāṭalā &
pūrṇe varṣasahasre tu % āhāraṃ tāḥ pracakratuḥ // BrP_34.84 //
aparṇā tu nirāhārā $ tāṃ mātā pratyabhāṣata &
niṣedhayantī co meti % mātṛsnehena duḥkhitā // BrP_34.85 //
sā tathoktā tayā mātrā $ devī duścaracāriṇī &
tenaiva nāmnā lokeṣu % vikhyātā surapūjitā // BrP_34.86 //
etat tu trikumārīkaṃ $ jagat sthāvarajaṅgamam &
etāsāṃ tapasāṃ vṛttaṃ % yāvad bhūmir dhariṣyati // BrP_34.87 //
tapaḥśarīrās tāḥ sarvās $ tisro yogaṃ samāśritāḥ &
sarvāś caiva mahābhāgās % tathā ca sthirayauvanāḥ // BrP_34.88 //
tā lokamātaraś caiva $ brahmacāriṇya eva ca &
anugṛhṇanti lokāṃś ca % tapasā svena sarvadā // BrP_34.89 //
umā tāsāṃ variṣṭhā ca $ jyeṣṭhā ca varavarṇinī &
mahāyogabalopetā % mahādevam upasthitā // BrP_34.90 //
dattakaś cośanā tasya $ putraḥ sa bhṛgunandanaḥ &
āsīt tasyaikaparṇā tu % devalaṃ suṣuve sutam // BrP_34.91 //
yā tu tāsāṃ kumārīṇāṃ $ tṛtīyā hy ekapāṭalā &
putraṃ sā tam alarkasya % jaigīṣavyam upasthitā // BrP_34.92 //
tasyāś ca śaṅkhalikhitau $ smṛtau putrāv ayonijau &
umā tu yā mayā tubhyaṃ % kīrtitā varavarṇinī // BrP_34.93 //
atha tasyās tapoyogāt $ trailokyam akhilaṃ tadā &
pradhūpitam ihālakṣya % vacas tām aham abravam // BrP_34.94 //
devi kiṃ tapasā lokāṃs $ tāpayiṣyasi śobhane &
tvayā sṛṣṭam idaṃ sarvaṃ % mā kṛtvā tad vināśaya // BrP_34.95 //
tvaṃ hi dhārayase lokān $ imān sarvān svatejasā &
brūhi kiṃ te jaganmātaḥ % prārthitaṃ saṃpratīha naḥ // BrP_34.96 //
{devy uvāca: }
yadarthaṃ tapaso hy asya $ caraṇaṃ me pitāmaha &
tvam eva tad vijānīṣe % tataḥ pṛcchasi kiṃ punaḥ // BrP_34.97 //
{brahmovāca: }
tatas tām abravaṃ cāhaṃ $ yadarthaṃ tapyase śubhe &
sa tvāṃ svayam upāgamya % ihaiva varayiṣyati // BrP_34.98 //
śarva eva patiḥ śreṣṭhaḥ $ sarvalokeśvareśvaraḥ &
vayaṃ sadaiva yasyeme % vaśyā vai kiṃkarāḥ śubhe // BrP_34.99 //
sa devadevaḥ parameśvaraḥ svayaṃ BrP_34.100a
svayaṃbhur āyāsyati devi te 'ntikam BrP_34.100b
udārarūpo vikṛtādirūpaḥ BrP_34.100c
samānarūpo 'pi na yasya kasyacit BrP_34.100d
maheśvaraḥ parvatalokavāsī BrP_34.101a
carācareśaḥ prathamo 'prameyaḥ BrP_34.101b
vinendunā hīndrasamānavarcasā BrP_34.101c
vibhīṣaṇaṃ rūpam ivāsthito yaḥ BrP_34.101d
{brahmovāca: }
tatas tām abruvan devās $ tadā gatvā tu sundarīm &
devi śīghreṇa kālena % dhūrjaṭir nīlalohitaḥ // BrP_35.1 //
sa bhartā tava deveśo $ bhavitā mā tapaḥ kṛthāḥ &
tataḥ pradakṣiṇīkṛtya % devā viprā gireḥ sutām // BrP_35.2 //
jagmuś cādarśanaṃ tasyāḥ $ sā cāpi virarāma ha &
sā devī sūktam ity evam % uktvā svasyāśrame śubhe // BrP_35.3 //
dvāri jātam aśokaṃ ca $ samupāśritya cāsthitā &
athāgāc candratilakas % tridaśārtiharo haraḥ // BrP_35.4 //
vikṛtaṃ rūpam āsthāya $ hrasvo bāhuka eva ca &
vibhagnanāsiko bhūtvā % kubjaḥ keśāntapiṅgalaḥ // BrP_35.5 //
uvāca vikṛtāsyaś ca $ devi tvāṃ varayāmy aham &
athomā yogasaṃsiddhā % jñātvā śaṃkaram āgatam // BrP_35.6 //
antarbhāvaviśuddhātmā $ kṛpānuṣṭhānalipsayā &
tam uvācārghapādyābhyāṃ % madhuparkeṇa caiva ha // BrP_35.7 //
saṃpūjya sumanobhis taṃ $ brāhmaṇaṃ brāhmaṇapriyā //* BrP_35.8 //
{devy uvāca: }
bhagavan na svatantrāhaṃ $ pitā me tv agraṇīr gṛhe &
sa prabhur mama dāne vai % kanyāhaṃ dvijapuṃgava // BrP_35.9 //
gatvā yācasva pitaraṃ $ mama śailendram avyayam &
sa ced dadāti māṃ vipra % tubhyaṃ tad ucitaṃ mama // BrP_35.10 //
{brahmovāca: }
tataḥ sa bhagavān devas $ tathaiva vikṛtaḥ prabhuḥ &
uvāca śailarājānaṃ % sutāṃ me yaccha śailarāṭ // BrP_35.11 //
sa taṃ vikṛtarūpeṇa $ jñātvā rudram athāvyayam &
bhītaḥ śāpāc ca vimanā % idaṃ vacanam abravīt // BrP_35.12 //
{śailendra uvāca: }
bhagavan nāvamanye 'haṃ $ brāhmaṇān bhuvi devatāḥ &
manīṣitaṃ tu yat pūrvaṃ % tac chṛṇuṣva mahāmate // BrP_35.13 //
svayaṃvaro me duhitur $ bhavitā viprapūjitaḥ &
varayed yaṃ svayaṃ tatra % sa bhartāsyā bhaviṣyati // BrP_35.14 //
tac chrutvā śailavacanaṃ $ bhagavān vṛṣabhadhvajaḥ &
devyāḥ samīpam āgatya % idam āha mahāmanāḥ // BrP_35.15 //
{śiva uvāca: }
devi pitrā tv anujñātaḥ $ svayaṃvara iti śrutiḥ &
tatra tvaṃ varayitrī yaṃ % sa te bhartā bhaved iti // BrP_35.16 //
tad āpṛcchya gamiṣyāmi $ durlabhāṃ tvāṃ varānane &
rūpavantaṃ samutsṛjya % vṛṇoṣy asadṛśaṃ katham // BrP_35.17 //
{brahmovāca: }
tenoktā sā tadā tatra $ bhāvayantī tadīritam &
bhāvaṃ ca rudranihitaṃ % prasādaṃ manasas tathā // BrP_35.18 //
saṃprāpyovāca deveśaṃ $ mā te 'bhūd buddhir anyathā &
ahaṃ tvāṃ varayiṣyāmi % nādbhutaṃ tu kathaṃcana // BrP_35.19 //
athavā te 'sti saṃdeho $ mayi vipra kathaṃcana &
ihaiva tvāṃ mahābhāga % varayāmi manogatam // BrP_35.20 //
{brahmovāca: }
gṛhītvā stabakaṃ sā tu $ hastābhyāṃ tatra saṃsthitā &
skandhe śaṃbhoḥ samādhāya % devī prāha vṛto 'si me // BrP_35.21 //
tataḥ sa bhagavān devas $ tayā devyā vṛtas tadā &
uvāca tam aśokaṃ vai % vācā saṃjīvayann iva // BrP_35.22 //
{śiva uvāca: }
yasmāt tava supuṇyena $ stabakena vṛto 'smy aham &
tasmāt tvaṃ jarayā tyaktas % tv amaraḥ saṃbhaviṣyasi // BrP_35.23 //
kāmarūpī kāmapuṣpaḥ $ kāmado dayito mama &
sarvābharaṇapuṣpāḍhyaḥ % sarvapuṣpaphalopagaḥ // BrP_35.24 //
sarvānnabhakṣakaś caiva $ amṛtasvāda eva ca &
sarvagandhaś ca devānāṃ % bhaviṣyasi dṛḍhapriyaḥ // BrP_35.25 //
nirbhayaḥ sarvalokeṣu $ bhaviṣyasi sunirvṛtaḥ &
āśramaṃ vedam atyarthaṃ % citrakūṭeti viśrutam // BrP_35.26 //
yo hi yāsyati puṇyārthī $ so 'śvamedham avāpsyati &
yas tu tatra mṛtaś cāpi % brahmalokaṃ sa gacchati // BrP_35.27 //
yaś cātra niyamair yuktaḥ $ prāṇān samyak parityajet &
sa devyās tapasā yukto % mahāgaṇapatir bhavet // BrP_35.28 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tadā deva $ āpṛcchya himavatsutām &
antardadhe jagatsraṣṭā % sarvabhūtapa īśvaraḥ // BrP_35.29 //
sāpi devī gate tasmin $ bhagavaty amitātmani &
tata evonmukhī bhūtvā % śilāyāṃ saṃbabhūva ha // BrP_35.30 //
unmukhī sā bhave tasmin $ maheśe jagatāṃ prabhau &
niśeva candrarahitā % na babhau vimanās tadā // BrP_35.31 //
atha śuśrāva śabdaṃ ca $ bālasyārtasya śailajā &
sarasy udakasaṃpūrṇe % samīpe cāśramasya ca // BrP_35.32 //
sa kṛtvā bālarūpaṃ tu $ devadevaḥ svayaṃ śivaḥ &
krīḍāhetoḥ saromadhye % grāhagrasto 'bhavat tadā // BrP_35.33 //
yogamāyāṃ samāsthāya $ prapañcodbhavakāraṇam &
tad rūpaṃ saraso madhye % kṛtvaivaṃ samabhāṣata // BrP_35.34 //
{bāla uvāca: }
trātu māṃ kaścid ity āha $ grāheṇa hṛtacetasam &
dhik kaṣṭaṃ bāla evāham % aprāptārthamanorathaḥ // BrP_35.35 //
prayāmi nidhanaṃ vaktre $ grāhasyāsya durātmanaḥ &
śocāmi na svakaṃ dehaṃ % grāhagrastaḥ suduḥkhitaḥ // BrP_35.36 //
yathā śocāmi pitaraṃ $ mātaraṃ ca tapasvinīm &
grāhagṛhītaṃ māṃ śrutvā % prāptaṃ nidhanam utsukau // BrP_35.37 //
priyaputrāv ekaputrau $ prāṇān nūnaṃ tyajiṣyataḥ &
aho bata sukaṣṭaṃ vai % yo 'haṃ bālo 'kṛtāśramaḥ \
antargrāheṇa grastas tu # yāsyāmi nidhanaṃ kila // BrP_35.38 //
{brahmovāca: }
śrutvā tu devī taṃ nādaṃ $ viprasyārtasya śobhanā &
utthāya prasthitā tatra % yatra tiṣṭhaty asau dvijaḥ // BrP_35.39 //
sāpaśyad induvadanā $ bālakaṃ cārurūpiṇam &
grāhasya mukham āpannaṃ % vepamānam avasthitam // BrP_35.40 //
so 'pi grāhavaraḥ śrīmān $ dṛṣṭvā devīm upāgatām &
taṃ gṛhītvā drutaṃ yāto % madhyaṃ sarasa eva hi // BrP_35.41 //
sa kṛṣyamāṇas tejasvī $ nādam ārtaṃ tadākarot &
athāha devī duḥkhārtā % bālaṃ dṛṣṭvā grahāvṛtam // BrP_35.42 //
{pārvaty uvāca: }
grāharāja mahāsattva $ bālakaṃ hy ekaputrakam &
vimuñcemaṃ mahādaṃṣṭra % kṣipraṃ bhīmaparākrama // BrP_35.43 //
{grāha uvāca: }
yo devi divase ṣaṣṭhe $ prathamaṃ samupaiti mām &
sa āhāro mama purā % vihito lokakartṛbhiḥ // BrP_35.44 //
so 'yaṃ mama mahābhāge $ ṣaṣṭhe 'hani girīndraje &
brahmaṇā prerito nūnaṃ % nainaṃ mokṣye kathaṃcana // BrP_35.45 //
{devy uvāca: }
yan mayā himavacchṛṅge $ caritaṃ tapa uttamam &
tena bālam imaṃ muñca % grāharāja namo 'stu te // BrP_35.46 //
{grāha uvāca: }
mā vyayas tapaso devi $ bhṛśaṃ bāle śubhānane &
yad bravīmi kuru śreṣṭhe % tathā mokṣam avāpsyati // BrP_35.47 //
{devy uvāca: }
grāhādhipa vadasvāśu $ yat satām avigarhitam &
tat kṛtaṃ nātra saṃdeho % yato me brāhmaṇāḥ priyāḥ // BrP_35.48 //
{grāha uvāca: }
yat kṛtaṃ vai tapaḥ kiṃcid $ bhavatyā svalpam uttamam &
tat sarvaṃ me prayacchāśu % tato mokṣam avāpsyati // BrP_35.49 //
{devy uvāca: }
janmaprabhṛti yat puṇyaṃ $ mahāgrāha kṛtaṃ mayā &
tat te sarvaṃ mayā dattaṃ % bālaṃ muñca mahāgraha // BrP_35.50 //
{brahmovāca: }
prajajvāla tato grāhas $ tapasā tena bhūṣitaḥ &
āditya iva madhyāhne % durnirīkṣas tadābhavat \
uvāca caivaṃ tuṣṭātmā # devīṃ lokasya dhāriṇīm // BrP_35.51 //
{grāha uvāca: }
devi kiṃ kṛtyam etat te $ suniścitya mahāvrate &
tapaso 'py arjanaṃ duḥkhaṃ % tasya tyāgo na śasyate // BrP_35.52 //
gṛhāṇa tapa eva tvaṃ $ bālaṃ cemaṃ sumadhyame &
tuṣṭo 'smi te viprabhaktyā % varaṃ tasmād dadāmi te \
sā tv evam uktā grāheṇa # uvācedaṃ mahāvratā // BrP_35.53 //
{devy uvāca: }
dehenāpi mayā grāha $ rakṣyo vipraḥ prayatnataḥ &
tapaḥ punar mayā prāpyaṃ % na prāpyo brāhmaṇaḥ punaḥ // BrP_35.54 //
suniścitya mahāgrāha $ kṛtaṃ bālasya mokṣaṇam &
na viprebhyas tapaḥ śreṣṭhaṃ % śreṣṭhā me brāhmaṇā matāḥ // BrP_35.55 //
dattvā cāhaṃ na gṛhṇāmi $ grāhendra vihitaṃ hi te &
nahi kaścin naro grāha % pradattaṃ punar āharet // BrP_35.56 //
dattam etan mayā tubhyaṃ $ nādadāni hi tat punaḥ &
tvayy eva ramatām etad % bālaś cāyaṃ vimucyatām // BrP_35.57 //
{brahmovāca: }
tathoktas tāṃ praśasyātha $ muktvā bālaṃ namasya ca &
devīm ādityāvabhāsas % tatraivāntaradhīyata // BrP_35.58 //
bālo 'pi sarasas tīre $ mukto grāheṇa vai tadā &
svapnalabdha ivārthaughas % tatraivāntaradhīyata // BrP_35.59 //
tapaso 'pacayaṃ matvā $ devī himagirīndrajā &
bhūya eva tapaḥ kartum % ārebhe niyamasthitā // BrP_35.60 //
kartukāmāṃ tapo bhūyo $ jñātvā tāṃ śaṃkaraḥ svayam &
provāca vacanaṃ viprā % mā kṛthās tapa ity uta // BrP_35.61 //
mahyam etat tapo devi $ tvayā dattaṃ mahāvrate &
tat tenaivākṣayaṃ tubhyaṃ % bhaviṣyati sahasradhā // BrP_35.62 //
iti labdhvā varaṃ devī $ tapaso 'kṣayam uttamam &
svayaṃvaram udīkṣantī % tasthau prītā mudā yutā // BrP_35.63 //
idaṃ paṭhed yo hi naraḥ sadaiva BrP_35.64a
bālānubhāvācaraṇaṃ hi śaṃbhoḥ BrP_35.64b
sa dehabhedaṃ samavāpya pūto BrP_35.64c
bhaved gaṇeśas tu kumāratulyaḥ BrP_35.64d
{brahmovāca: }
vistṛte himavatpṛṣṭhe $ vimānaśatasaṃkule &
abhavat sa tu kālena % śailaputryāḥ svayaṃvaraḥ // BrP_36.1 //
atha parvatarājo 'sau $ himavān dhyānakovidaḥ &
duhitur devadevena % jñātvā tad abhimantritam // BrP_36.2 //
jānann api mahāśailaḥ $ samayārakṣaṇepsayā &
svayaṃvaraṃ tato devyāḥ % sarvalokeṣv aghoṣayat // BrP_36.3 //
devadānavasiddhānāṃ $ sarvalokanivāsinām &
vṛṇuyāt parameśānaṃ % samakṣaṃ yadi me sutā // BrP_36.4 //
tad eva sukṛtaṃ ślāghyaṃ $ mamābhyudayasaṃmatam &
iti saṃcintya śailendraḥ % kṛtvā hṛdi maheśvaram // BrP_36.5 //
ābrahmakeṣu deveṣu $ devyāḥ śailendrasattamaḥ &
kṛtvā ratnākulaṃ deśaṃ % svayaṃvaram acīkarat // BrP_36.6 //
athaivam āghoṣitamātra eva BrP_36.7a
svayaṃvare tatra nagendraputryāḥ BrP_36.7b
devādayaḥ sarvajagannivāsāḥ BrP_36.7c
samāyayus tatra gṛhītaveśāḥ BrP_36.7d
praphullapadmāsanasaṃniviṣṭaḥ BrP_36.8a
siddhair vṛto yogibhir aprameyaiḥ BrP_36.8b
vijñāpitas tena mahīdhrarājñā BrP_36.8c
āgatas tadāhaṃ tridivair upetaḥ BrP_36.8d
akṣṇāṃ sahasraṃ surarāṭ sa bibhrad BrP_36.9a
divyāṅgahārasragudārarūpaḥ BrP_36.9b
airāvataṃ sarvagajendramukhyaṃ BrP_36.9c
sravanmadāsārakṛtapravāham BrP_36.9d
āruhya sarvāmararāṭ sa vajraṃ BrP_36.10a
bibhrat samāgāt purataḥ surāṇām BrP_36.10b
tejaḥprabhāvādhikatulyarūpī BrP_36.10c
prodbhāsayan sarvadiśo vivasvān BrP_36.10d
haimaṃ vimānaṃ savalatpatākam BrP_36.11a
ārūḍha āgāt tvaritaṃ javena BrP_36.11b
maṇipradīptojjvalakuṇḍalaś ca BrP_36.11c
vahnyarkatejaḥpratime vimāne BrP_36.11d
samabhyagāt kaśyapasūnur eka BrP_36.12a
ādityamadhyād bhaganāmadhārī BrP_36.12b
pīnāṅgayaṣṭiḥ sukṛtāṅgahāra BrP_36.12c
tejobalājñāsadṛśaprabhāvaḥ BrP_36.12d
daṇḍaṃ samāgṛhya kṛtānta āgād BrP_36.13a
āruhya bhīmaṃ mahiṣaṃ javena BrP_36.13b
mahāmahīdhrocchrayapīnagātraḥ BrP_36.13c
svarṇādiratnāñcitacāruveśaḥ BrP_36.13d
samīraṇaḥ sarvajagadvibhartā BrP_36.14a
vimānam āruhya samabhyagād dhi BrP_36.14b
saṃtāpayan sarvasurāsureśāṃs BrP_36.14c
tejodhikas tejasi saṃniviṣṭaḥ BrP_36.14d
vahniḥ samabhyetya surendramadhye BrP_36.15a
jvalan pratasthau varaveśadhārī BrP_36.15b
nānāmaṇiprajvalitāṅgayaṣṭir BrP_36.15c
jagadvaraṃ divyavimānam agryam BrP_36.15d
āruhya sarvadraviṇādhipeśaḥ BrP_36.16a
sa rājarājas tvarito 'bhyagāc ca BrP_36.16b
āpyāyayan sarvasurāsureśān BrP_36.16c
kāntyā ca veśena ca cārurūpaḥ BrP_36.16d
jvalan mahāratnavicitrarūpaṃ BrP_36.17a
vimānam āruhya śaśī samāyāt BrP_36.17b
śyāmāṅgayaṣṭiḥ suvicitraveśaḥ BrP_36.17c
sarvāṅga ābaddhasugandhimālyaḥ BrP_36.17d
tārkṣyaṃ samāruhya mahīdhrakalpaṃ BrP_36.18a
gadādharo 'sau tvaritaḥ sametaḥ BrP_36.18b
athāśvinau cāpi bhiṣagvarau dvāv BrP_36.18c
ekaṃ vimānaṃ tvarayādhiruhya BrP_36.18d
manoharau prajvalacāruveśau BrP_36.19a
ājagmatur devavarau suvīrau BrP_36.19b
sahasranāgaḥ sphuradagnivarṇaṃ BrP_36.19c
bibhrat tadānīṃ jvalanārkatejāḥ BrP_36.19d
sārdhaṃ sa nāgair aparair mahātmā BrP_36.20a
vimānam āruhya samabhyagāc ca BrP_36.20b
diteḥ sutānāṃ ca mahāsurāṇāṃ BrP_36.20c
vahnyarkaśakrānilatulyabhāsām BrP_36.20d
varānurūpaṃ pravidhāya veśaṃ BrP_36.21a
vṛndaṃ samāgāt purataḥ surāṇām BrP_36.21b
gandharvarājaḥ sa ca cārurūpī BrP_36.21c
divyāṅgado divyavimānacārī BrP_36.21d
gandharvasaṃghaiḥ sahito 'psarobhiḥ BrP_36.22a
śakrājñayā tatra samājagāma BrP_36.22b
anye ca devās tridivāt tadānīṃ BrP_36.22c
pṛthak pṛthak cārugṛhītaveśāḥ BrP_36.22d
ājagmur āruhya vimānapṛṣṭhaṃ BrP_36.23a
gandharvayakṣoragakiṃnarāś ca BrP_36.23b
śacīpatis tatra surendramadhye BrP_36.23c
rarāja rājādhikalakṣyamūrtiḥ BrP_36.23d
ājñābalaiśvaryakṛtapramodaḥ BrP_36.24a
svayaṃvaraṃ taṃ samalaṃcakāra BrP_36.24b
hetus trilokasya jagatprasūter BrP_36.24c
mātā ca teṣāṃ sasurāsurāṇām BrP_36.24d
patnī ca śaṃbhoḥ puruṣasya dhīmato BrP_36.25a
gītā purāṇe prakṛtiḥ parā yā BrP_36.25b
dakṣasya kopād dhimavadgṛhaṃ sā BrP_36.25c
kāryārthamāyāt tridivaukasāṃ hi BrP_36.25d
vimānapṛṣṭhe maṇihemajuṣṭe BrP_36.26a
sthitā valaccāmaravījitāṅgī BrP_36.26b
sarvartupuṣpāṃ susugandhamālāṃ BrP_36.26c
pragṛhya devī prasabhaṃ pratasthe BrP_36.26d
{brahmovāca: }
mālāṃ pragṛhya devyāṃ tu $ sthitāyāṃ devasaṃsadi &
śakrādyair āgatair devaiḥ % svayaṃvara upāgate // BrP_36.27 //
devyā jijñāsayā śaṃbhur $ bhūtvā pañcaśikhaḥ śiśuḥ &
utsaṅgatalasaṃsupto % babhūva sahasā vibhuḥ // BrP_36.28 //
tato dadarśa taṃ devī $ śiśuṃ pañcaśikhaṃ sthitam &
jñātvā taṃ samavadhyānāj % jagṛhe prītisaṃyutā // BrP_36.29 //
atha sā śuddhasaṃkalpā $ kāṅkṣitaṃ prāpya satpatim &
nivṛttā ca tadā tasthau % kṛtvā sā hṛdi taṃ vibhum // BrP_36.30 //
tato dṛṣṭvā śiśuṃ devā $ devyā utsaṅgavartinam &
ko 'yam atreti saṃmantrya % cukruśur bhṛśamohitāḥ // BrP_36.31 //
vajram āhārayat tasya $ bāhum utkṣipya vṛtrahā &
sa bāhur utthitas tasya % tathaiva samatiṣṭhata // BrP_36.32 //
stambhitaḥ śiśurūpeṇa $ devadevena śaṃbhunā &
vajraṃ kṣeptuṃ na śaśāka % vṛtrahā calituṃ na ca // BrP_36.33 //
bhago nāma tato deva $ ādityaḥ kāśyapo balī &
utkṣipya āyudhaṃ dīptaṃ % chettum icchan vimohitaḥ // BrP_36.34 //
tasyāpi bhagavān bāhuṃ $ tathaivāstambhayat tadā &
balaṃ tejaś ca yogaś ca % tathaivāstambhayad vibhuḥ // BrP_36.35 //
śiraḥ prakampayan viṣṇuḥ $ śaṃkaraṃ samavaikṣata &
atha teṣu sthiteṣv evaṃ % manyumatsu sureṣu ca // BrP_36.36 //
ahaṃ paramasaṃvigno $ dhyānam āsthāya sādaram &
buddhavān devadeveśam % umotsaṅge samāsthitam // BrP_36.37 //
jñātvāhaṃ parameśānaṃ $ śīghram utthāya sādaram &
vavande caraṇaṃ śaṃbhoḥ % stutavāṃs tam ahaṃ dvijāḥ // BrP_36.38 //
purāṇaiḥ sāmasaṃgītaiḥ $ puṇyākhyair guhyanāmabhiḥ &
ajas tvam ajaro devaḥ % sraṣṭā vibhuḥ parāparam // BrP_36.39 //
pradhānaṃ puruṣo yas tvaṃ $ brahma dhyeyaṃ tad akṣaram &
amṛtaṃ paramātmā ca % īśvaraḥ kāraṇaṃ mahat // BrP_36.40 //
brahmasṛk prakṛteḥ sraṣṭā $ sarvakṛt prakṛteḥ paraḥ &
iyaṃ ca prakṛtir devī % sadā te sṛṣṭikāraṇam // BrP_36.41 //
patnīrūpaṃ samāsthāya $ jagatkāraṇam āgatā &
namas tubhyaṃ mahādeva % devyā vai sahitāya ca // BrP_36.42 //
prasādāt tava deveśa $ niyogāc ca mayā prajāḥ &
devādyās tu imāḥ sṛṣṭā % mūḍhās tvadyogamāyayā // BrP_36.43 //
kuru prasādam eteṣāṃ $ yathāpūrvaṃ bhavantv ime &
tata evam ahaṃ viprā % vijñāpya parameśvaram // BrP_36.44 //
stambhitān sarvadevāṃs tān $ idaṃ cāhaṃ tadoktavān &
mūḍhāś ca devatāḥ sarvā % nainaṃ budhyata śaṃkaram // BrP_36.45 //
gacchadhvaṃ śaraṇaṃ śīghram $ enam eva maheśvaram &
sārdhaṃ mayaiva deveśaṃ % paramātmānam avyayam // BrP_36.46 //
tatas te stambhitāḥ sarve $ tathaiva tridivaukasaḥ &
praṇemur manasā śarvaṃ % bhāvaśuddhena cetasā // BrP_36.47 //
atha teṣāṃ prasanno 'bhūd $ devadevo maheśvaraḥ &
yathāpūrvaṃ cakārāśu % devatānāṃ tanūs tadā // BrP_36.48 //
tata evaṃ pravṛtte tu $ sarvadevanivāraṇe &
vapuś cakāra deveśas % tryakṣaṃ paramam adbhutam // BrP_36.49 //
tejasā tasya te dhvastāś $ cakṣuḥ sarve nyamīlayan &
tebhyaḥ sa paramaṃ cakṣuḥ % svavapurdṛṣṭiśaktimat // BrP_36.50 //
prādāt paramadeveśam $ apaśyaṃs te tadā vibhum &
te dṛṣṭvā parameśānaṃ % tṛtīyekṣaṇadhāriṇam // BrP_36.51 //
śakrādyā menire devāḥ $ sarva eva sureśvarāḥ &
tasya devī tadā hṛṣṭā % samakṣaṃ tridivaukasām // BrP_36.52 //
pādayoḥ sthāpayām āsa $ sraṅmālām amitadyutiḥ &
sādhu sādhv iti te hocuḥ % sarve devāḥ punar vibhum // BrP_36.53 //
saha devyā namaś cakruḥ $ śirobhir bhūtalāśritaiḥ &
athāsminn antare viprās % tam ahaṃ daivataiḥ saha // BrP_36.54 //
himavantaṃ mahāśailam $ uktavāṃś ca mahādyutim &
ślāghyaḥ pūjyaś ca vandyaś ca % sarveṣāṃ tvaṃ mahān asi // BrP_36.55 //
śarveṇa saha saṃbandho $ yasya te 'bhyudayo mahān &
kriyatāṃ cārur udvāhaḥ % kimarthaṃ sthīyate param \
tataḥ praṇamya himavāṃs # tadā māṃ pratyabhāṣata // BrP_36.56 //
{himavān uvāca: }
tvam eva kāraṇaṃ deva $ yasya sarvodaye mama &
prasādaḥ sahasotpanno % hetuś cāpi tvam eva hi \
udvāhas tu yadā yādṛk # tad vidhatsva pitāmaha // BrP_36.57 //
{brahmovāca: }
tata evaṃ vacaḥ śrutvā $ girirājasya bho dvijāḥ &
udvāhaḥ kriyatāṃ deva % ity ahaṃ coktavān vibhum // BrP_36.58 //
mām āha śaṃkaro devo $ yatheṣṭam iti lokapaḥ &
tatkṣaṇāc ca tato viprā % asmābhir nirmitaṃ puram // BrP_36.59 //
udvāhārthaṃ maheśasya $ nānāratnopaśobhitam &
ratnāni maṇayaś citrā % hemamauktikam eva ca // BrP_36.60 //
mūrtimanta upāgamya $ alaṃcakruḥ purottamam &
citrā mārakatī bhūmiḥ % suvarṇastambhaśobhitā // BrP_36.61 //
bhāsvatsphaṭikabhittiś ca $ muktāhārapralambitā &
tasmin dvāri pure ramya % udvāhārthaṃ vinirmitā // BrP_36.62 //
śuśubhe devadevasya $ maheśasya mahātmanaḥ &
somādityau samaṃ tatra % tāpayantau mahāmaṇī // BrP_36.63 //
saurabheyaṃ manoramyaṃ $ gandham ādāya mārutaḥ &
pravavau sukhasaṃsparśo % bhavabhaktiṃ pradarśayan // BrP_36.64 //
samudrās tatra catvāraḥ $ śakrādyāś ca surottamāḥ &
devanadyo mahānadyaḥ % siddhā munaya eva ca // BrP_36.65 //
gandharvāpsarasaḥ sarve $ nāgā yakṣāḥ sarākṣasāḥ &
audakāḥ khecarāś cānye % kiṃnarā devacāraṇāḥ // BrP_36.66 //
tumburur nārado hāhā $ hūhūś caiva tu sāmagāḥ &
ramyāṇy ādāya vādyāni % tatrājagmus tadā puram // BrP_36.67 //
ṛṣayas tu kathās tatra $ vedagītās tapodhanāḥ &
puṇyān vaivāhikān mantrāñ % jepuḥ saṃhṛṣṭamānasāḥ // BrP_36.68 //
jagato mātaraḥ sarvā $ devakanyāś ca kṛtsnaśaḥ &
gāyanti harṣitāḥ sarvā % udvāhe parameṣṭhinaḥ // BrP_36.69 //
ṛtavaḥ ṣaṭ samaṃ tatra $ nānāgandhasukhāvahāḥ &
udvāhaḥ śaṃkarasyeti % mūrtimanta upasthitāḥ // BrP_36.70 //
nīlajīmūtasaṃkāśair $ mantradhvanipraharṣibhiḥ &
kekāyamānaiḥ śikhibhir % nṛtyamānaiś ca sarvaśaḥ // BrP_36.71 //
vilolapiṅgalaspaṣṭa- $ vidyullekhāvihāsitā &
kumudāpīḍaśuklābhir % balākābhiś ca śobhitā // BrP_36.72 //
pratyagrasaṃjātaśilīndhrakandalī BrP_36.73a
latādrumādyudgatapallavā śubhā BrP_36.73b
śubhāmbudhārāpraṇayaprabodhitair BrP_36.73c
mahālasair bhekagaṇaiś ca nāditā BrP_36.73d
priyeṣu mānoddhatamānasānāṃ BrP_36.74a
manasvinīnām api kāminīnām BrP_36.74b
mayūrakekābhirutaiḥ kṣaṇena BrP_36.74c
manoharair mānavibhaṅgahetubhiḥ BrP_36.74d
tathā vivarṇojjvalacārumūrtinā BrP_36.75a
śaśāṅkalekhākuṭilena sarvataḥ BrP_36.75b
payodasaṃghātasamīpavartinā BrP_36.75c
mahendracāpena bhṛśaṃ virājitā BrP_36.75d
vicitrapuṣpāmbubhavaiḥ sugandhibhir BrP_36.76a
ghanāmbusaṃparkatayā suśītalaiḥ BrP_36.76b
vikampayantī pavanair manoharaiḥ BrP_36.76c
surāṅganānām alakāvalīḥ śubhāḥ BrP_36.76d
garjatpayodasthagitendubimbā BrP_36.77a
navāmbusiktodakacārudūrvā BrP_36.77b
nirīkṣitā sādaram utsukābhir BrP_36.77c
niśvāsadhūmraṃ pathikāṅganābhiḥ BrP_36.77d
haṃsanūpuraśabdāḍhyā $ samunnatapayodharā &
caladvidyullatāhārā % spaṣṭapadmavilocanā // BrP_36.78 //
asitajaladadhīradhvānavitrastahaṃsā BrP_36.79a
vimalasaliladhārotpātanamrotpalāgrā BrP_36.79b
surabhikusumareṇukḹptasarvāṅgaśobhā BrP_36.79c
giriduhitṛvivāhe prāvṛḍ āvirbabhūva BrP_36.79d
meghakañcukanirmuktā $ padmakośodbhavastanī &
haṃsanūpuranihrādā % sarvasasyadigantarā // BrP_36.80 //
vistīrṇapulinaśroṇī $ kūjatsārasamekhalā &
praphullendīvaraśyāma- % vilocanamanoharā // BrP_36.81 //
pakvabimbādharapuṭā $ kundadantaprahāsinī &
navaśyāmalatāśyāma- % romarājipuraskṛtā // BrP_36.82 //
candrāṃśuhāravargeṇa $ kaṇṭhorasthalagāminā &
prahlādayantī cetāṃsi % sarveṣāṃ tridivaukasām // BrP_36.83 //
samadālikulodgīta- $ madhurasvarabhāṣiṇī &
calatkumudasaṃghāta- % cārukuṇḍalaśobhinī // BrP_36.84 //
raktāśokapraśākhottha- $ pallavāṅgulidhāriṇī &
tatpuṣpasaṃcayamayair % vāsobhiḥ samalaṃkṛtā // BrP_36.85 //
raktotpalāgracaraṇā $ jātīpuṣpanakhāvalī &
kadalīstambhavāmorūḥ % śaśāṅkavadanā tathā // BrP_36.86 //
sarvalakṣaṇasaṃpannā $ sarvālaṃkārabhūṣitā &
premṇā spṛśati kānteva % sānurāgā manoramā // BrP_36.87 //
nirmuktāsitameghakañcukapaṭā pūrṇendubimbānanā BrP_36.88a
nīlāmbhojavilocanā ravikaraprodbhinnapadmastanī BrP_36.88b
nānāpuṣparajaḥsugandhipavanaprahrādanī cetasāṃ BrP_36.88c
tatrāsīt kalahaṃsanūpuraravā devyā vivāhe śarat BrP_36.88d
atyarthaśītalāmbhobhiḥ $ plāvayantau diśaḥ sadā &
ṛtū hemantaśiśirau % ājagmatur atidyutī // BrP_36.89 //
tābhyām ṛtubhyāṃ saṃprāpto $ himavān sa nagottamaḥ &
prāleyacūrṇavarṣibhyāṃ % kṣipraṃ raupyaharo babhau // BrP_36.90 //
tena prāleyavarṣeṇa $ ghanenaiva himālayaḥ &
agādhena tadā reje % kṣīroda iva sāgaraḥ // BrP_36.91 //
ṛtupāryayasaṃprāpto $ babhūva sa mahāgiriḥ &
sādhūpacārāt sahasā % kṛtārtha iva durjanaḥ // BrP_36.92 //
prāleyapaṭalacchannaiḥ $ śṛṅgais tu śuśubhe nagaḥ &
chattrair iva mahābhāgaiḥ % pāṇḍaraiḥ pṛthivīpatiḥ // BrP_36.93 //
manobhavodrekakarāḥ surāṇāṃ BrP_36.94a
surāṅganānāṃ ca muhuḥ samīrāḥ BrP_36.94b
svacchāmbupūrṇāś ca tathā nalinyaḥ BrP_36.94c
padmotpalānāṃ kusumair upetāḥ BrP_36.94d
vivāhe gurukanyāyā $ vasantaḥ samagād ṛtuḥ //* BrP_36.95 //
īṣatsamudbhinnapayodharāgrā BrP_36.96a
nāryo yathā ramyatarā babhūvuḥ BrP_36.96b
nātyuṣṇaśītāni payaḥsarāṃsi BrP_36.96c
kiñjalkacūrṇaiḥ kapilīkṛtāni BrP_36.96d
cakrāhvayugmair upanāditāni BrP_36.96e
yayuḥ prahṛṣṭāḥ suradantimukhyāḥ BrP_36.96f
priyaṅgūś cūtataravaś $ cūtāṃś cāpi priyaṅgavaḥ &
tarjayanta ivānyonyaṃ % mañjarībhiś cakāśire // BrP_36.97 //
himaśṛṅgeṣu śukleṣu $ tilakāḥ kusumotkarāḥ &
śuśubhuḥ kāryam uddiśya % vṛddhā iva samāgatāḥ // BrP_36.98 //
phullāśokalatās tatra $ rejire śālasaṃśritāḥ &
kāminya iva kāntānāṃ % kaṇṭhālambitabāhavaḥ // BrP_36.99 //
tasminn ṛtau śubhrakadambanīpās BrP_36.100a
tālāḥ stamālāḥ saralāḥ kapitthāḥ BrP_36.100b
aśokasarjārjunakovidārāḥ BrP_36.101a
puṃnāganāgeśvarakarṇikārāḥ BrP_36.101b
lavaṅgatālāgurusaptaparṇā BrP_36.101c
nyagrodhaśobhāñjananārikelāḥ BrP_36.101d
vṛkṣās tathānye phalapuṣpavanto BrP_36.102a
dṛśyā babhūvuḥ sumanoharāṅgāḥ BrP_36.102b
jalāśayāś caiva suvarṇatoyāś BrP_36.102c
cakrāṅgakāraṇḍavahaṃsajuṣṭāḥ BrP_36.102d
koyaṣṭidātyūhabalākayuktā BrP_36.103a
dṛśyās tu padmotpalamīnapūrṇāḥ BrP_36.103b
khagāś ca nānāvidhabhūṣitāṅgā BrP_36.103c
dṛśyās tu vṛkṣeṣu sucitrapakṣāḥ BrP_36.103d
krīḍāsu yuktān atha tarjayantaḥ BrP_36.104a
kurvanti śabdaṃ madaneritāṅgāḥ BrP_36.104b
tasmin girāv adrisutāvivāhe BrP_36.104c
vavuś ca vātāḥ sukhaśītalāṅgāḥ BrP_36.104d
puṣpāṇi śubhrāṇy api pātayantaḥ BrP_36.105a
śanair nagebhyo malayādrijātāḥ BrP_36.105b
tathaiva sarve ṛtavaś ca puṇyāś BrP_36.105c
cakāśire 'nyonyavimiśritāṅgāḥ BrP_36.105d
yeṣāṃ suliṅgāni ca kīrtitāni BrP_36.106a
te tatra āsan sumanojñarūpāḥ BrP_36.106b
samadālikulodgīta- $ śilākusumasaṃcayaiḥ &
parasparaṃ hi mālatyo % bhāvayantyo virejire // BrP_36.107 //
nīlāni nīlāmburuhaiḥ payāṃsi BrP_36.108a
gaurāṇi gauraiś ca mṛṇāladaṇḍaiḥ BrP_36.108b
raktaiś ca raktāni bhṛśaṃ kṛtāni BrP_36.108c
mattadvirephāvalijuṣṭapattraiḥ BrP_36.108d
haimāni vistīrṇajaleṣu keṣucin BrP_36.109a
nirantaraṃ cārutarāṇi keṣucit BrP_36.109b
vaidūryanālāni saraḥsu keṣucit BrP_36.109c
prajajñire padmavanāni sarvataḥ BrP_36.109d
vāpyas tatrābhavan ramyāḥ $ kamalotpalapuṣpitāḥ &
nānāvihaṃgasaṃjuṣṭā % haimasopānapaṅktayaḥ // BrP_36.110 //
śṛṅgāṇi tasya tu gireḥ $ karṇikāraiḥ supuṣpitaiḥ &
samucchritāny aviralair % hemānīva babhur dvijāḥ // BrP_36.111 //
īṣadvibhinnakusumaiḥ $ pāṭalaiś cāpi pāṭalāḥ &
saṃbabhūvur diśaḥ sarvāḥ % pavanākampimūrtibhiḥ // BrP_36.112 //
kṛṣṇārjunā daśaguṇā $ nīlāśokamahīruhāḥ &
girau vavṛdhire phullāḥ % spardhayantaḥ parasparam // BrP_36.113 //
cārurāvavijuṣṭāni $ kiṃśukānāṃ vanāni ca &
parvatasya nitambeṣu % sarveṣu ca virejire // BrP_36.114 //
tamālagulmais tasyāsīc $ chobhā himavatas tadā &
nīlajīmūtasaṃghātair % nilīnair iva saṃdhiṣu // BrP_36.115 //
nikāmapuṣpaiḥ suviśālaśākhaiḥ BrP_36.116a
samucchritaiś candanacampakaiś ca BrP_36.116b
pramattapuṃskokilasaṃpralāpair BrP_36.116c
himācalo 'tīva tadā rarāja BrP_36.116d
śrutvā śabdaṃ mṛdumadakalaṃ sarvataḥ kokilānāṃ BrP_36.117a
cañcatpakṣāḥ samadhurataraṃ nīlakaṇṭhā vineduḥ BrP_36.117b
teṣāṃ śabdair upacitabalaḥ puṣpacāpeṣuhastaḥ BrP_36.117c
sajjībhūtas tridaśavanitā veddhum aṅgeṣv anaṅgaḥ BrP_36.117d
paṭuḥ sūryātapaś cāpi $ prāyaśo 'lpajalāśayaḥ &
devīvivāhasamaye % grīṣma āgād dhimācalam // BrP_36.118 //
sa cāpi tarubhis tatra $ bahubhiḥ kusumotkaraiḥ &
śobhayām āsa śṛṅgāṇi % prāleyādreḥ samantataḥ // BrP_36.119 //
tathāpi ca girau tatra $ vāyavaḥ sumanoharāḥ &
vavuḥ pāṭalavistīrṇa- % kadambārjunagandhinaḥ // BrP_36.120 //
vāpyaḥ praphullapadmaugha- $ kesarāruṇamūrtayaḥ &
abhavaṃs taṭasaṃghuṣṭa- % phalahaṃsakadambakāḥ // BrP_36.121 //
tathā kurabakāś cāpi $ kusumāpāṇḍumūrtayaḥ &
sarveṣu nagaśṛṅgeṣu % bhramarāvalisevitāḥ // BrP_36.122 //
bakulāś ca nitambeṣu $ viśāleṣu mahībhṛtaḥ &
utsasarja manojñāni % kusumāni samantataḥ // BrP_36.123 //
iti kusumavicitrasarvavṛkṣā BrP_36.124a
vividhavihaṃgamanādaramyadeśāḥ BrP_36.124b
himagiritanayāvivāhabhūtyai BrP_36.124c
ṣaḍ upayayur ṛtavo munipravīrāḥ BrP_36.124d
tata evaṃ pravṛtte tu $ sarvabhūtasamāgame &
nānāvādyasamākīrṇe % ahaṃ tatra dvijātayaḥ // BrP_36.125 //
śailaputrīm alaṃkṛtya $ yogyābharaṇasaṃpadā &
puraṃ praveśitavāṃs tāṃ % svayam ādāya bho dvijāḥ // BrP_36.126 //
tatas tu punar eveśam $ ahaṃ caivoktavān vibhum &
havir juhomi vahnau te % upādhyāyapade sthitaḥ // BrP_36.127 //
dadāsi mahyaṃ yady ājñāṃ $ kartavyo 'yaṃ kriyāvidhiḥ &
mām āha śaṃkaraś caivaṃ % devadevo jagatpatiḥ // BrP_36.128 //
{śiva uvāca: }
yad uddiṣṭaṃ sureśāna $ tat kuruṣva yathepsitam &
kartāsmi vacanaṃ sarvaṃ % brahmaṃs tava jagadvibho // BrP_36.129 //
{brahmovāca: }
tataś cāhaṃ prahṛṣṭātmā $ kuśān ādāya satvaram &
hastaṃ devasya devyāś ca % yogabandhena yuktavān // BrP_36.130 //
jvalanaś ca svayaṃ tatra $ kṛtāñjalipuṭaḥ sthitaḥ &
śrutigītair mahāmantrair % mūrtimadbhir upasthitaiḥ // BrP_36.131 //
yathoktavidhinā hutvā $ sarpis tad amṛtaṃ haviḥ &
tatas taṃ jvalanaṃ sarvaṃ % kārayitvā pradakṣiṇam // BrP_36.132 //
muktvā hastasamāyogaṃ $ sahitaḥ sarvadaivataiḥ &
putraiś ca mānasaiḥ siddhaiḥ % prahṛṣṭenāntarātmanā // BrP_36.133 //
vṛtta udvāhakāle tu $ praṇamya ca vṛṣadhvajam &
yogenaiva tayor viprās % tad umāparameśayoḥ // BrP_36.134 //
udvāhaḥ sa paro vṛtto $ yaṃ devā na viduḥ kvacit &
iti vaḥ sarvam ākhyātaṃ % svayaṃvaram idaṃ śubham \
udvāhaś caiva devasya # śṛṇudhvaṃ paramādbhutam // BrP_36.135 //
{brahmovāca: }
atha vṛtte vivāhe tu $ bhavasyāmitatejasaḥ &
praharṣam atulaṃ gatvā % devāḥ śakrapurogamāḥ \
tuṣṭuvur vāgbhir ādyābhiḥ # praṇemus te maheśvaram // BrP_37.1 //
{devā ūcuḥ: }
namaḥ parvataliṅgāya $ parvateśāya vai namaḥ &
namaḥ pavanavegāya % virūpāyājitāya ca \
namaḥ kleśavināśāya # dātre ca śubhasaṃpadām // BrP_37.2 //
namo nīlaśikhaṇḍāya $ ambikāpataye namaḥ &
namaḥ pavanarūpāya % śatarūpāya vai namaḥ // BrP_37.3 //
namo bhairavarūpāya $ virūpanayanāya ca &
namaḥ sahasranetrāya % sahasracaraṇāya ca // BrP_37.4 //
namo devavayasyāya $ vedāṅgāya namo namaḥ &
viṣṭambhanāya śakrasya % bāhvor vedāṅkurāya ca // BrP_37.5 //
carācarādhipataye $ śamanāya namo namaḥ &
salilāśayaliṅgāya % yugāntāya namo namaḥ // BrP_37.6 //
namaḥ kapālamālāya $ kapālasūtradhāriṇe &
namaḥ kapālahastāya % daṇḍine gadine namaḥ // BrP_37.7 //
namas trailokyanāthāya $ paśulokaratāya ca &
namaḥ khaṭvāṅgahastāya % pramathārtiharāya ca // BrP_37.8 //
namo yajñaśirohantre $ kṛṣṇakeśāpahāriṇe &
bhaganetranipātāya % pūṣṇo dantaharāya ca // BrP_37.9 //
namaḥ pinākaśūlāsi- $ khaḍgamudgaradhāriṇe &
namo 'stu kālakālāya % tṛtīyanayanāya ca // BrP_37.10 //
antakāntakṛte caiva $ namaḥ parvatavāsine &
suvarṇaretase caiva % namaḥ kuṇḍaladhāriṇe // BrP_37.11 //
daityānāṃ yoganāśāya $ yogināṃ gurave namaḥ &
śaśāṅkādityanetrāya % lalāṭanayanāya ca // BrP_37.12 //
namaḥ śmaśānarataye $ śmaśānavaradāya ca &
namo daivatanāthāya % tryambakāya namo namaḥ // BrP_37.13 //
gṛhasthasādhave nityaṃ $ jaṭile brahmacāriṇe &
namo muṇḍārdhamuṇḍāya % paśūnāṃ pataye namaḥ // BrP_37.14 //
salile tapyamānāya $ yogaiśvaryapradāya ca &
namaḥ śāntāya dāntāya % pralayotpattikāriṇe // BrP_37.15 //
namo 'nugrahakartre ca $ sthitikartre namo namaḥ &
namo rudrāya vasava % ādityāyāśvine namaḥ // BrP_37.16 //
namaḥ pitre 'tha sāṃkhyāya $ viśvedevāya vai namaḥ &
namaḥ śarvāya ugrāya % śivāya varadāya ca // BrP_37.17 //
namo bhīmāya senānye $ paśūnāṃ pataye namaḥ &
śucaye vairihānāya % sadyojātāya vai namaḥ // BrP_37.18 //
mahādevāya citrāya $ vicitrāya ca vai namaḥ &
pradhānāyāprameyāya % kāryāya kāraṇāya ca // BrP_37.19 //
puruṣāya namas te 'stu $ puruṣecchākarāya ca &
namaḥ puruṣasaṃyoga- % pradhānaguṇakāriṇe // BrP_37.20 //
pravartakāya prakṛteḥ $ puruṣasya ca sarvaśaḥ &
kṛtākṛtasya satkartre % phalasaṃyogadāya ca // BrP_37.21 //
kālajñāya ca sarveṣāṃ $ namo niyamakāriṇe &
namo vaiṣamyakartre ca % guṇānāṃ vṛttidāya ca // BrP_37.22 //
namas te devadeveśa $ namas te bhūtabhāvana &
śiva saumyamukho draṣṭuṃ % bhava saumyo hi naḥ prabho // BrP_37.23 //
{brahmovāca: }
evaṃ sa bhagavān devo $ jagatpatir umāpatiḥ &
stūyamānaḥ suraiḥ sarvair % amarān idam abravīt // BrP_37.24 //
{śrīśaṃkara uvāca: }
draṣṭuṃ sukhaś ca saumyaś ca $ devānām asmi bhoḥ surāḥ &
varaṃ varayata kṣipraṃ % dātāsmi tam asaṃśayam // BrP_37.25 //
{brahmovāca: }
tatas te praṇatāḥ sarve $ surā ūcus trilocanam //* BrP_37.26 //
{devā ūcuḥ: }
tavaiva bhagavan haste $ vara eṣo 'vatiṣṭhatām &
yadā kāryaṃ tadā nas tvaṃ % dāsyase varam īpsitam // BrP_37.27 //
{brahmovāca: }
evam astv iti tān uktvā $ visṛjya ca surān haraḥ &
lokāṃś ca pramathaiḥ sārdhaṃ % viveśa bhavanaṃ svakam // BrP_37.28 //
yas tu harotsavam adbhutam enaṃ BrP_37.29a
gāyati daivataviprasamakṣam BrP_37.29b
so 'pratirūpagaṇeśasamāno BrP_37.29c
dehaviparyayam etya sukhī syāt BrP_37.29d
{brahmovāca: }
vipravaryāḥ stavaṃ hīmaṃ $ śṛṇuyād vā paṭhec ca yaḥ &
sa sarvalokago devaiḥ % pūjyate 'mararāḍ iva // BrP_37.30 //
{brahmovāca: }
praviṣṭe bhavanaṃ deve $ sūpaviṣṭe varāsane &
sa vakro manmathaḥ krūro % devaṃ veddhumanā bhavat // BrP_38.1 //
tam anācārasaṃyuktaṃ $ durātmānaṃ kulādhamam &
lokān sarvān pīḍayantaṃ % sarvāṅgāvaraṇātmakam // BrP_38.2 //
ṛṣīṇāṃ vighnakartāraṃ $ niyamānāṃ vrataiḥ saha &
cakrāhvayasya rūpeṇa % ratyā saha samāgatam // BrP_38.3 //
athātatāyinaṃ viprā $ veddhukāmaṃ sureśvaraḥ &
nayanena tṛtīyena % sāvajñaṃ samavaikṣata // BrP_38.4 //
tato 'sya netrajo vahnir $ jvālāmālāsahasravān &
sahasā ratibhartāram % adahat saparicchadam // BrP_38.5 //
sa dahyamānaḥ karuṇam $ ārto 'krośata visvaram &
prasādayaṃś ca taṃ devaṃ % papāta dharaṇītale // BrP_38.6 //
atha so 'gniparītāṅgo $ manmatho lokatāpanaḥ &
papāta sahasā mūrchāṃ % kṣaṇena samapadyata // BrP_38.7 //
patnī tu karuṇaṃ tasya $ vilalāpa suduḥkhitā &
devīṃ devaṃ ca duḥkhārtā % ayācat karuṇāvatī // BrP_38.8 //
tasyāś ca karuṇāṃ jñātvā $ devau tau karuṇātmakau &
ūcatus tāṃ samālokya % samāśvāsya ca duḥkhitām // BrP_38.9 //
{umāmaheśvarāv ūcatuḥ: }
dagdha eva dhruvaṃ bhadre $ nāsyotpattir iheṣyate &
aśarīro 'pi te bhadre % kāryaṃ sarvaṃ kariṣyati // BrP_38.10 //
yadā tu viṣṇur bhagavān $ vasudevasutaḥ śubhe &
tadā tasya suto yaś ca % patis te saṃbhaviṣyati // BrP_38.11 //
{brahmovāca: }
tataḥ sā tu varaṃ labdhvā $ kāmapatnī śubhānanā &
jagāmeṣṭaṃ tadā deśaṃ % prītiyuktā gataklamā // BrP_38.12 //
dagdhvā kāmaṃ tato viprāḥ $ sa tu devo vṛṣadhvajaḥ &
reme tatromayā sārdhaṃ % prahṛṣṭas tu himācale // BrP_38.13 //
kandareṣu ca ramyeṣu $ padminīṣu guhāsu ca &
nirjhareṣu ca ramyeṣu % karṇikāravaneṣu ca // BrP_38.14 //
nadītīreṣu kānteṣu $ kiṃnarācariteṣu ca &
śṛṅgeṣu śailarājasya % taḍāgeṣu saraḥsu ca // BrP_38.15 //
vanarājiṣu ramyāsu $ nānāpakṣiruteṣu ca &
tīrtheṣu puṇyatoyeṣu % munīnām āśrameṣu ca // BrP_38.16 //
eteṣu puṇyeṣu manohareṣu BrP_38.17a
deśeṣu vidyādharabhūṣiteṣu BrP_38.17b
gandharvayakṣāmaraseviteṣu BrP_38.17c
reme sa devyā sahitas trinetraḥ BrP_38.17d
devaiḥ sahendrair muniyakṣasiddhair BrP_38.18a
gandharvavidyādharadaityamukhyaiḥ BrP_38.18b
anyaiś ca sarvair vividhair vṛto 'sau BrP_38.18c
tasmin nage harṣam avāpa śaṃbhuḥ BrP_38.18d
nṛtyanti tatrāpsarasaḥ sureśā BrP_38.19a
gāyanti gandharvagaṇāḥ prahṛṣṭāḥ BrP_38.19b
divyāni vādyāny atha vādayanti BrP_38.19c
kecid drutaṃ devavaraṃ stuvanti BrP_38.19d
evaṃ sa devaḥ svagaṇair upeto BrP_38.20a
mahābalaiḥ śakrayamāgnitulyaiḥ BrP_38.20b
devyāḥ priyārthaṃ bhaganetrahantā BrP_38.20c
giriṃ na tatyāja tadā mahātmā BrP_38.20d
{ṛṣaya ūcuḥ: }
devyāḥ samaṃ tu bhagavāṃs $ tiṣṭhaṃs tatra sa kāmahā &
akarot kiṃ mahādeva % etad icchāma veditum // BrP_38.21 //
{brahmovāca: }
bhagavān himavacchṛṅge $ sa hi devyāḥ priyecchayā &
gaṇeśair vividhākārair % hāsaṃ saṃjanayan muhuḥ // BrP_38.22 //
devīṃ bālendutilako $ ramayaṃś ca rarāma ca &
mahānubhāvaiḥ sarvajñaiḥ % kāmarūpadharaiḥ śubhaiḥ // BrP_38.23 //
atha devy āsasādaikā $ mātaraṃ parameśvarī &
āsīnāṃ kāñcane śubhra % āsane paramādbhute // BrP_38.24 //
atha dṛṣṭvā satīṃ devīm $ āgatāṃ surarūpiṇīm &
āsanena mahārheṇa % śaṃpādayad aninditām \
āsīnāṃ tām athovāca # menā himavataḥ priyā // BrP_38.25 //
{menovāca: }
cirasyāgamanaṃ te 'dya $ vada putri śubhekṣaṇe &
daridrā krīḍanais tvaṃ hi % bhartrā krīḍasi saṃgatā // BrP_38.26 //
ye daridrā bhavanti sma $ tathaiva ca nirāśrayāḥ &
ume ta evaṃ krīḍanti % yathā tava patiḥ śubhe // BrP_38.27 //
{brahmovāca: }
saivam uktātha mātrā tu $ nātihṛṣṭamanā bhavat &
mahatyā kṣamayā yuktā % na kiṃcit tām uvāca ha \
visṛṣṭā ca tadā mātrā # gatvā devam uvāca ha // BrP_38.28 //
{pārvaty uvāca: }
bhagavan devadeveśa $ neha vatsyāmi bhūdhare &
anyaṃ kuru mamāvāsaṃ % bhuvaneṣu mahādyute // BrP_38.29 //
{deva uvāca: }
sadā tvam ucyamānā vai $ mayā vāsārtham īśvari &
anyaṃ na rocitavatī % vāsaṃ vai devi karhicit // BrP_38.30 //
idānīṃ svayam eva tvaṃ $ vāsam anyatra śobhane &
kasmān mṛgayase devi % brūhi tan me śucismite // BrP_38.31 //
{devy uvāca: }
gṛhaṃ gatāsmi deveśa $ pitur adya mahātmanaḥ &
dṛṣṭvā ca tatra me mātā % vijane lokabhāvane // BrP_38.32 //
āsanādibhir abhyarcya $ sā mām evam abhāṣata &
ume tava sadā bhartā % daridraḥ krīḍanaiḥ śubhe // BrP_38.33 //
krīḍate nahi devānāṃ $ krīḍā bhavati tādṛśī &
yat kila tvaṃ mahādeva % gaṇaiś ca vividhais tathā \
ramase tad aniṣṭaṃ hi # mama mātur vṛṣadhvaja // BrP_38.34 //
{brahmovāca: }
tato devaḥ prahasyāha $ devīṃ hāsayituṃ prabhuḥ //* BrP_38.35 //
{deva uvāca: }
evam eva na saṃdehaḥ $ kasmān manyur abhūt tava &
kṛttivāsā hy avāsāś ca % śmaśānanilayaś ca ha // BrP_38.36 //
aniketo hy araṇyeṣu $ parvatānāṃ guhāsu ca &
vicarāmi gaṇair nagnair % vṛto 'mbhojavilocane // BrP_38.37 //
mā krudho devi mātre tvaṃ $ tathyaṃ mātāvadat tava &
nahi mātṛsamo bandhur % jantūnām asti bhūtale // BrP_38.38 //
{devy uvāca: }
na me 'sti bandhubhiḥ kiṃcit $ kṛtyaṃ suravareśvara &
tathā kuru mahādeva % yathāhaṃ sukham āpnuyām // BrP_38.39 //
{brahmovāca: }
śrutvā sa devyā vacanaṃ sureśas BrP_38.40a
tasyāḥ priyārthe svagiriṃ vihāya BrP_38.40b
jagāma meruṃ surasiddhasevitaṃ BrP_38.40c
bhāryāsahāyaḥ svagaṇaiś ca yuktaḥ BrP_38.40d
{ṛṣaya ūcuḥ: }
prācetasasya dakṣasya $ kathaṃ vaivasvate 'ntare &
vināśam agamad brahman % hayamedhaḥ prajāpateḥ // BrP_39.1 //
devyā manyukṛtaṃ buddhvā $ kruddhaḥ sarvātmakaḥ prabhuḥ &
kathaṃ vināśito yajño % dakṣasyāmitatejasaḥ \
mahādevena roṣād vai # tan naḥ prabrūhi vistarāt // BrP_39.2 //
{brahmovāca: }
varṇayiṣyāmi vo viprā $ mahādevena vai yathā &
krodhād vidhvaṃsito yajño % devyāḥ priyacikīrṣayā // BrP_39.3 //
purā meror dvijaśreṣṭhāḥ $ śṛṅgaṃ trailokyapūjitam &
jyotiḥsthalaṃ nāma citraṃ % sarvaratnavibhūṣitam // BrP_39.4 //
aprameyam anādhṛṣyaṃ $ sarvalokanamaskṛtam &
tatra devo giritaṭe % sarvadhātuvicitrite // BrP_39.5 //
paryaṅka iva vistīrṇa $ upaviṣṭo babhūva ha &
śailarājasutā cāsya % nityaṃ pārśvasthitābhavat // BrP_39.6 //
ādityāś ca mahātmāno $ vasavaś ca mahaujasaḥ &
tathaiva ca mahātmānāv % aśvinau bhiṣajāṃ varau // BrP_39.7 //
tathā vaiśravaṇo rājā $ guhyakaiḥ parivāritaḥ &
yakṣāṇām īśvaraḥ śrīmān % kailāsanilayaḥ prabhuḥ // BrP_39.8 //
upāsate mahātmānam $ uśanā ca mahāmuniḥ &
sanatkumārapramukhās % tathaiva paramarṣayaḥ // BrP_39.9 //
aṅgiraḥpramukhāś caiva $ tathā devarṣayo 'pi ca &
viśvāvasuś ca gandharvas % tathā nāradaparvatau // BrP_39.10 //
apsarogaṇasaṃghāś ca $ samājagmur anekaśaḥ &
vavau sukhaśivo vāyur % nānāgandhavahaḥ śuciḥ // BrP_39.11 //
sarvartukusumopetaḥ $ puṣpavanto 'bhavan drumāḥ &
tathā vidyādharāḥ sādhyāḥ % siddhāś caiva tapodhanāḥ // BrP_39.12 //
mahādevaṃ paśupatiṃ $ paryupāsata tatra vai &
bhūtāni ca tathānyāni % nānārūpadharāṇy atha // BrP_39.13 //
rākṣasāś ca mahāraudrāḥ $ piśācāś ca mahābalāḥ &
bahurūpadharā dhṛṣṭā % nānāpraharaṇāyudhāḥ // BrP_39.14 //
devasyānucarās tatra $ tasthur vaiśvānaropamāḥ &
nandīśvaraś ca bhagavān % devasyānumate sthitaḥ // BrP_39.15 //
pragṛhya jvalitaṃ śūlaṃ $ dīpyamānaṃ svatejasā &
gaṅgā ca saritāṃ śreṣṭhā % sarvatīrthajalodbhavā // BrP_39.16 //
paryupāsata taṃ devaṃ $ rūpiṇī dvijasattamāḥ &
evaṃ sa bhagavāṃs tatra % pūjyamānaḥ surarṣibhiḥ // BrP_39.17 //
devaiś ca sumahābhāgair $ mahādevo vyatiṣṭhata &
kasyacit tv atha kālasya % dakṣo nāma prajāpatiḥ // BrP_39.18 //
pūrvoktena vidhānena $ yakṣyamāṇo 'bhyapadyata &
tatas tasya makhe devāḥ % sarve śakrapurogamāḥ // BrP_39.19 //
svargasthānād athāgamya $ dakṣam āpedire tathā &
te vimānair mahātmāno % jvaladbhir jvalanaprabhāḥ // BrP_39.20 //
devasyānumate 'gacchan $ gaṅgādvāram iti śrutiḥ &
gandharvāpsarasākīrṇaṃ % nānādrumalatāvṛtam // BrP_39.21 //
ṛṣisiddhaiḥ parivṛtaṃ $ dakṣaṃ dharmabhṛtāṃ varam &
pṛthivyām antarikṣe ca % ye ca svarlokavāsinaḥ // BrP_39.22 //
sarve prāñjalayo bhūtvā $ upatasthuḥ prajāpatim &
ādityā vasavo rudrāḥ % sādhyāḥ sarve marudgaṇāḥ // BrP_39.23 //
viṣṇunā sahitāḥ sarva $ āgatā yajñabhāginaḥ &
ūṣmapā dhūmapāś caiva % ājyapāḥ somapās tathā // BrP_39.24 //
aśvinau marutaś caiva $ nānādevagaṇaiḥ saha &
ete cānye ca bahavo % bhūtagrāmās tathaiva ca // BrP_39.25 //
jarāyujāṇḍajāś caiva $ tathaiva svedajodbhidaḥ &
āgatāḥ sattriṇaḥ sarve % devāḥ strībhiḥ saharṣibhiḥ // BrP_39.26 //
virājante vimānasthā $ dīpyamānā ivāgnayaḥ &
tān dṛṣṭvā manyunāviṣṭo % dadhīcir vākyam abravīt // BrP_39.27 //
{dadhīcir uvāca: }
apūjyapūjane caiva $ pūjyānāṃ cāpy apūjane &
naraḥ pāpam avāpnoti % mahad vai nātra saṃśayaḥ // BrP_39.28 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tu viprarṣiḥ $ punar dakṣam abhāṣata //* BrP_39.29 //
{dadhīcir uvāca: }
pūjyaṃ ca paśubhartāraṃ $ kasmān nārcayase prabhum // BrP_39.30 //
{dakṣa uvāca: }
santi me bahavo rudrāḥ $ śūlahastāḥ kapardinaḥ &
ekādaśasthānagatā % nānyaṃ vidmo maheśvaram // BrP_39.31 //
{dadhīcir uvāca: }
sarveṣām ekamantro 'yaṃ $ mameśo na nimantritaḥ &
yathāhaṃ śaṃkarād ūrdhvaṃ % nānyaṃ paśyāmi daivatam \
tathā dakṣasya vipulo # yajño 'yaṃ na bhaviṣyati // BrP_39.32 //
{dakṣa uvāca: }
{ dakṣa uvāca: }
viṣṇoś ca bhāgā vividhāḥ pradattās BrP_39.33a
tathā ca rudrebhya uta pradattāḥ BrP_39.33b
anye 'pi devā nijabhāgayuktā BrP_39.33c
dadāmi bhāgaṃ na tu śaṃkarāya BrP_39.33d
{brahmovāca: }
gatās tu devatā jñātvā $ śailarājasutā tadā &
uvāca vacanaṃ śarvaṃ % devaṃ paśupatiṃ patim // BrP_39.34 //
{umovāca: }
bhagavan kutra yānty ete $ devāḥ śakrapurogamāḥ &
brūhi tattvena tattvajña % saṃśayo me mahān ayam // BrP_39.35 //
{maheśvara uvāca: }
dakṣo nāma mahābhāge $ prajānāṃ patir uttamaḥ &
hayamedhena yajate % tatra yānti divaukasaḥ // BrP_39.36 //
{devy uvāca: }
yajñam etaṃ mahābhāga $ kimarthaṃ nānugacchasi &
kena vā pratiṣedhena % gamanaṃ te na vidyate // BrP_39.37 //
{maheśvara uvāca: }
surair eva mahābhāge $ sarvam etad anuṣṭhitam &
yajñeṣu mama sarveṣu % na bhāga upakalpitaḥ // BrP_39.38 //
pūrvāgatena gantavyaṃ $ mārgeṇa varavarṇini &
na me surāḥ prayacchanti % bhāgaṃ yajñasya dharmataḥ // BrP_39.39 //
{umovāca: }
bhagavan sarvadeveṣu $ prabhāvābhyadhiko guṇaiḥ &
ajeyaś cāpy adhṛṣyaś ca % tejasā yaśasā śriyā // BrP_39.40 //
anena tu mahābhāga $ pratiṣedhena bhāgataḥ &
atīva duḥkham āpannā % vepathuś ca mahān ayam // BrP_39.41 //
kiṃ nāma dānaṃ niyamaṃ tapo vā BrP_39.42a
kuryām ahaṃ yena patir mamādya BrP_39.42b
labheta bhāgaṃ bhagavān acintyo BrP_39.42c
yajñasya cendrādyamarair vicitram BrP_39.42d
{brahmovāca: }
evaṃ bruvāṇāṃ bhagavān vicintya BrP_39.43a
patnīṃ prahṛṣṭaḥ kṣubhitām uvāca BrP_39.43b
{maheśvara uvāca: }
na vetsi māṃ devi kṛśodarāṅgi BrP_39.43c
kiṃ nāma yuktaṃ vacanaṃ tavedam BrP_39.43d
ahaṃ vijānāmi viśālanetre BrP_39.44a
dhyānena sarve ca vidanti santaḥ BrP_39.44b
tavādya mohena sahendradevā BrP_39.44c
lokatrayaṃ sarvam atho vinaṣṭam BrP_39.44d
mām adhvareśaṃ nitarāṃ stuvanti BrP_39.45a
rathaṃtaraṃ sāma gāyanti mahyam BrP_39.45b
māṃ brāhmaṇā brahmamantrair yajanti BrP_39.45c
mamādhvaryavaḥ kalpayante ca bhāgam BrP_39.45d
{devy uvāca: }
vikatthase prākṛtavat $ sarvastrījanasaṃsadi &
stauṣi garvāyase cāpi % svam ātmānaṃ na saṃśayaḥ // BrP_39.46 //
{bhagavān uvāca: }
nātmānaṃ staumi deveśi $ yathā tvam anugacchasi &
saṃsrakṣyāmi varārohe % bhāgārthe varavarṇini // BrP_39.47 //
{brahmovāca: }
ity uktvā bhagavān patnīm $ umāṃ prāṇair api priyām &
so 'sṛjad bhagavān vaktrād % bhūtaṃ krodhāgnisaṃbhavam // BrP_39.48 //
tam uvāca makhaṃ gaccha $ dakṣasya tvaṃ maheśvaraḥ &
nāśayāśu kratuṃ tasya % dakṣasya madanujñayā // BrP_39.49 //
{brahmovāca: }
tato rudraprayuktena $ siṃhaveṣeṇa līlayā &
devyā manyukṛtaṃ jñātvā % hato dakṣasya sa kratuḥ // BrP_39.50 //
manyunā ca mahābhīmā $ bhadrakālī maheśvarī &
ātmanaḥ karmasākṣitve % tena sārdhaṃ sahānugā // BrP_39.51 //
sa eṣa bhagavān krodhaḥ $ pretāvāsakṛtālayaḥ &
vīrabhadreti vikhyāto % devyā manyupramārjakaḥ // BrP_39.52 //
so 'sṛjad romakūpebhya $ ātmanaiva gaṇeśvarān &
rudrānugān gaṇān raudrān % rudravīryaparākramān // BrP_39.53 //
rudrasyānucarāḥ sarve $ sarve rudraparākramāḥ &
te nipetus tatas tūrṇaṃ % śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_39.54 //
tataḥ kilakilāśabda $ ākāśaṃ pūrayann iva &
samabhūt sumahān viprāḥ % sarvarudragaṇaiḥ kṛtaḥ // BrP_39.55 //
tena śabdena mahatā $ trastāḥ sarve divaukasaḥ &
parvatāś ca vyaśīryanta % cakampe ca vasuṃdharā // BrP_39.56 //
marutaś ca vavuḥ krūrāś $ cukṣubhe varuṇālayaḥ &
agnayo vai na dīpyante % na cādīpyata bhāskaraḥ // BrP_39.57 //
grahā naiva prakāśante $ nakṣatrāṇi na tārakāḥ &
ṛṣayo na prabhāsante % na devā na ca dānavāḥ // BrP_39.58 //
evaṃ hi timirībhūte $ nirdahanti gaṇeśvarāḥ &
prabhañjanty apare yūpān % ghorān utpāṭayanti ca // BrP_39.59 //
praṇadanti tathā cānye $ vikurvanti tathā pare &
tvaritaṃ vai pradhāvanti % vāyuvegā manojavāḥ // BrP_39.60 //
cūrṇyante yajñapātrāṇi $ yajñasyāyatanāni ca &
śīryamāṇāny adṛśyanta % tārā iva nabhastalāt // BrP_39.61 //
divyānnapānabhakṣyāṇāṃ $ rāśayaḥ parvatopamāḥ &
kṣīranadyas tathā cānyā % ghṛtapāyasakardamāḥ // BrP_39.62 //
madhumaṇḍodakā divyāḥ $ khaṇḍaśarkaravālukāḥ &
ṣaḍrasān nivahanty anyā % guḍakulyā manoramāḥ // BrP_39.63 //
uccāvacāni māṃsāni $ bhakṣyāṇi vividhāni ca &
yāni kāni ca divyāni % lehyacoṣyāṇi yāni ca // BrP_39.64 //
bhuñjanti vividhair vaktrair $ vilumpanti kṣipanti ca &
rudrakopā mahākopāḥ % kālāgnisadṛśopamāḥ // BrP_39.65 //
bhakṣayanto 'tha śailābhā $ bhīṣayantaś ca sarvataḥ &
krīḍanti vividhākārāś % cikṣipuḥ surayoṣitaḥ // BrP_39.66 //
evaṃ gaṇāś ca tair yukto $ vīrabhadraḥ pratāpavān &
rudrakopaprayuktaś ca % sarvadevaiḥ surakṣitam // BrP_39.67 //
taṃ yajñam adahac chīghraṃ $ bhadrakālyāḥ samīpataḥ &
cakrur anye tathā nādān % sarvabhūtabhayaṃkarān // BrP_39.68 //
chittvā śiro 'nye yajñasya $ vyanadanta bhayaṃkaram &
tataḥ śakrādayo devā % dakṣaś caiva prajāpatiḥ \
ūcuḥ prāñjalayo bhūtvā # kathyatāṃ ko bhavān iti // BrP_39.69 //
{vīrabhadra uvāca: }
nāhaṃ devo na daityo vā $ na ca bhoktum ihāgataḥ &
naiva draṣṭuṃ ca devendrā % na ca kautūhalānvitāḥ // BrP_39.70 //
dakṣayajñavināśārthaṃ $ saṃprāpto 'haṃ surottamāḥ &
vīrabhadreti vikhyāto % rudrakopād viniḥsṛtaḥ // BrP_39.71 //
bhadrakālī ca vikhyātā $ devyāḥ krodhād vinirgatā &
preṣitā devadevena % yajñāntikam upāgatā // BrP_39.72 //
śaraṇaṃ gaccha rājendra $ devadevam umāpatim &
varaṃ krodho 'pi devasya % na varaḥ paricārakaiḥ // BrP_39.73 //
{brahmovāca: }
nikhātotpāṭitair yūpair $ apaviddhais tatas tataḥ &
utpatadbhiḥ patadbhiś ca % gṛdhrair āmiṣagṛdhnubhiḥ // BrP_39.74 //
pakṣavātavinirdhūtaiḥ $ śivārutavināditaiḥ &
sa tasya yajño nṛpater % bādhyamānas tadā gaṇaiḥ // BrP_39.75 //
āsthāya mṛgarūpaṃ vai $ kham evābhyapatat tadā &
taṃ tu yajñaṃ tathārūpaṃ % gacchantam upalabhya saḥ // BrP_39.76 //
dhanur ādāya bāṇaṃ ca $ tadartham agamat prabhuḥ &
tatas tasya gaṇeśasya % krodhād amitatejasaḥ // BrP_39.77 //
lalāṭāt prasṛto ghoraḥ $ svedabindur babhūva ha &
tasmin patitamātre ca % svedabindau tadā bhuvi // BrP_39.78 //
prādurbhūto mahān agnir $ jvalatkālānalopamaḥ &
tatrodapadyata tadā % puruṣo dvijasattamāḥ // BrP_39.79 //
hrasvo 'timātro raktākṣo $ haricchmaśrur vibhīṣaṇaḥ &
ūrdhvakeśo 'tiromāṅgaḥ % śoṇakarṇas tathaiva ca // BrP_39.80 //
karālakṛṣṇavarṇaś ca $ raktavāsās tathaiva ca &
taṃ yajñaṃ sa mahāsattvo % 'dahat kakṣam ivānalaḥ // BrP_39.81 //
devāś ca pradrutāḥ sarve $ gatā bhītā diśo daśa &
tena tasmin vicaratā % vikrameṇa tadā tu vai // BrP_39.82 //
pṛthivī vyacalat sarvā $ saptadvīpā samantataḥ &
mahābhūte pravṛtte tu % devalokabhayaṃkare // BrP_39.83 //
tadā cāhaṃ mahādevam $ abravaṃ pratipūjayan &
bhavate 'pi surāḥ sarve % bhāgaṃ dāsyanti vai prabho // BrP_39.84 //
kriyatāṃ pratisaṃhāraḥ $ sarvadeveśvara tvayā &
imāś ca devatāḥ sarvā % ṛṣayaś ca sahasraśaḥ // BrP_39.85 //
tava krodhān mahādeva $ na śāntim upalebhire &
yaś caiṣa puruṣo jātaḥ % svedajas te surarṣabha // BrP_39.86 //
jvaro nāmaiṣa dharmajña $ lokeṣu pracariṣyati &
ekībhūtasya na hy asya % dhāraṇe tejasaḥ prabho // BrP_39.87 //
samarthā sakalā pṛthvī $ bahudhā sṛjyatām ayam &
ity uktaḥ sa mayā devo % bhāge cāpi prakalpite // BrP_39.88 //
bhagavān māṃ tathety āha $ devadevaḥ pinākadhṛk &
parāṃ ca prītim agamat % sa svayaṃ ca pinākadhṛk // BrP_39.89 //
dakṣo 'pi manasā devaṃ $ bhavaṃ śaraṇam anvagāt &
prāṇāpānau samārudhya % cakṣuḥsthāne prayatnataḥ // BrP_39.90 //
vidhārya sarvato dṛṣṭiṃ $ bahudṛṣṭir amitrajit &
smitaṃ kṛtvābravīd vākyaṃ % brūhi kiṃ karavāṇi te // BrP_39.91 //
śrāvite ca mahākhyāne $ devānāṃ pitṛbhiḥ saha &
tam uvācāñjaliṃ kṛtvā % dakṣo devaṃ prajāpatiḥ \
bhītaḥ śaṅkitacittas tu # sabāṣpavadanekṣaṇaḥ // BrP_39.92 //
{dakṣa uvāca: }
yadi prasanno bhagavān $ yadi vāhaṃ tava priyaḥ &
yadi cāham anugrāhyo % yadi deyo varo mama // BrP_39.93 //
yad bhakṣyaṃ bhakṣitaṃ pītaṃ $ trāsitaṃ yac ca nāśitam &
cūrṇīkṛtāpaviddhaṃ ca % yajñasaṃbhāram īdṛśam // BrP_39.94 //
dīrghakālena mahatā $ prayatnena ca saṃcitam &
na ca mithyā bhaven mahyaṃ % tvatprasādān maheśvara // BrP_39.95 //
{brahmovāca: }
tathāstv ity āha bhagavān $ bhaganetraharo haraḥ &
dharmādhyakṣaṃ mahādevaṃ % tryambakaṃ ca prajāpatiḥ // BrP_39.96 //
jānubhyām avanīṃ gatvā $ dakṣo labdhvā bhavād varam &
nāmnāṃ cāṣṭasahasreṇa % stutavān vṛṣabhadhvajam // BrP_39.97 //
{brahmovāca: }
evaṃ dṛṣṭvā tadā dakṣaḥ $ śaṃbhor vīryaṃ dvijottamāḥ &
prāñjaliḥ praṇato bhūtvā % saṃstotum upacakrame // BrP_40.1 //
{dakṣa uvāca: }
namas te devadeveśa $ namas te 'ndhakasūdana &
devendra tvaṃ balaśreṣṭha % devadānavapūjita // BrP_40.2 //
sahasrākṣa virūpākṣa $ tryakṣa yakṣādhipapriya &
sarvataḥpāṇipādas tvaṃ % sarvatokṣiśiromukhaḥ // BrP_40.3 //
sarvataḥśrutimāṃl loke $ sarvam āvṛtya tiṣṭhasi &
śaṅkukarṇo mahākarṇaḥ % kumbhakarṇo 'rṇavālayaḥ // BrP_40.4 //
gajendrakarṇo gokarṇaḥ $ śatakarṇo namo 'stu te &
śatodaraḥ śatāvartaḥ % śatajihvaḥ sanātanaḥ // BrP_40.5 //
gāyanti tvāṃ gāyatriṇo $ arcayanty arkam arkiṇaḥ &
devadānavagoptā ca % brahmā ca tvaṃ śatakratuḥ // BrP_40.6 //
mūrtimāṃs tvaṃ mahāmūrtiḥ $ samudraḥ sarasāṃ nidhiḥ &
tvayi sarvā devatā hi % gāvo goṣṭha ivāsate // BrP_40.7 //
tvattaḥ śarīre paśyāmi $ somam agnijaleśvaram &
ādityam atha viṣṇuṃ ca % brahmāṇaṃ sabṛhaspatim // BrP_40.8 //
kriyā karaṇakārye ca $ kartā kāraṇam eva ca &
asac ca sadasac caiva % tathaiva prabhavāvyayau // BrP_40.9 //
namo bhavāya śarvāya $ rudrāya varadāya ca &
paśūnāṃ pataye caiva % namo 'stv andhakaghātine // BrP_40.10 //
trijaṭāya triśīrṣāya $ triśūlavaradhāriṇe &
tryambakāya trinetrāya % tripuraghnāya vai namaḥ // BrP_40.11 //
namaś caṇḍāya muṇḍāya $ viśvacaṇḍadharāya ca &
daṇḍine śaṅkukarṇāya % daṇḍidaṇḍāya vai namaḥ // BrP_40.12 //
namo 'rdhadaṇḍikeśāya $ śuṣkāya vikṛtāya ca &
vilohitāya dhūmrāya % nīlagrīvāya vai namaḥ // BrP_40.13 //
namo 'stv apratirūpāya $ virūpāya śivāya ca &
sūryāya sūryapataye % sūryadhvajapatākine // BrP_40.14 //
namaḥ pramathanāśāya $ vṛṣaskandhāya vai namaḥ &
namo hiraṇyagarbhāya % hiraṇyakavacāya ca // BrP_40.15 //
hiraṇyakṛtacūḍāya $ hiraṇyapataye namaḥ &
śatrughātāya caṇḍāya % parṇasaṃghaśayāya ca // BrP_40.16 //
namaḥ stutāya stutaye $ stūyamānāya vai namaḥ &
sarvāya sarvabhakṣāya % sarvabhūtāntarātmane // BrP_40.17 //
namo homāya mantrāya $ śukladhvajapatākine &
namo 'namyāya namyāya % namaḥ kilakilāya ca // BrP_40.18 //
namas tvāṃ śayamānāya $ śayitāyotthitāya ca &
sthitāya dhāvamānāya % kubjāya kuṭilāya ca // BrP_40.19 //
namo nartanaśīlāya $ mukhavāditrakāriṇe &
bādhāpahāya lubdhāya % gītavāditrakāriṇe // BrP_40.20 //
namo jyeṣṭhāya śreṣṭhāya $ balapramathanāya ca &
ugrāya ca namo nityaṃ % namaś ca daśabāhave // BrP_40.21 //
namaḥ kapālahastāya $ sitabhasmapriyāya ca &
vibhīṣaṇāya bhīmāya % bhīṣmavratadharāya ca // BrP_40.22 //
nānāvikṛtavaktrāya $ khaḍgajihvogradaṃṣṭriṇe &
pakṣamāsalavārdhāya % tumbīvīṇāpriyāya ca // BrP_40.23 //
aghoraghorarūpāya $ ghorāghoratarāya ca &
namaḥ śivāya śāntāya % namaḥ śāntatamāya ca // BrP_40.24 //
namo buddhāya śuddhāya $ saṃvibhāgapriyāya ca &
pavanāya pataṃgāya % namaḥ sāṃkhyaparāya ca // BrP_40.25 //
namaś caṇḍaikaghaṇṭāya $ ghaṇṭājalpāya ghaṇṭine &
sahasraśataghaṇṭāya % ghaṇṭāmālāpriyāya ca // BrP_40.26 //
prāṇadaṇḍāya nityāya $ namas te lohitāya ca &
hūṃhūṃkārāya rudrāya % bhagākārapriyāya ca // BrP_40.27 //
namo 'pāravate nityaṃ $ girivṛkṣapriyāya ca &
namo yajñādhipataye % bhūtāya prasutāya ca // BrP_40.28 //
yajñavāhāya dāntāya $ tapyāya ca bhagāya ca &
namas taṭāya taṭyāya % taṭinīpataye namaḥ // BrP_40.29 //
annadāyānnapataye $ namas tv annabhujāya ca &
namaḥ sahasraśīrṣāya % sahasracaraṇāya ca // BrP_40.30 //
sahasroddhataśūlāya $ sahasranayanāya ca &
namo bālārkavarṇāya % bālarūpadharāya ca // BrP_40.31 //
namo bālārkarūpāya $ bālakrīḍanakāya ca &
namaḥ śuddhāya buddhāya % kṣobhaṇāya kṣayāya ca // BrP_40.32 //
taraṃgāṅkitakeśāya $ muktakeśāya vai namaḥ &
namaḥ ṣaṭkarmaniṣṭhāya % trikarmaniyatāya ca // BrP_40.33 //
varṇāśramāṇāṃ vidhivat $ pṛthagdharmapravartine &
namaḥ śreṣṭhāya jyeṣṭhāya % namaḥ kalakalāya ca // BrP_40.34 //
śvetapiṅgalanetrāya $ kṛṣṇaraktekṣaṇāya ca &
dharmakāmārthamokṣāya % krathāya krathanāya ca // BrP_40.35 //
sāṃkhyāya sāṃkhyamukhyāya $ yogādhipataye namaḥ &
namo rathyādhirathyāya % catuṣpathapathāya ca // BrP_40.36 //
kṛṣṇājinottarīyāya $ vyālayajñopavītine &
īśāna rudrasaṃghāta % harikeśa namo 'stu te // BrP_40.37 //
tryambakāyāmbikānātha $ vyaktāvyakta namo 'stu te &
kālakāmadakāmaghna % duṣṭodvṛttaniṣūdana // BrP_40.38 //
sarvagarhita sarvaghna $ sadyojāta namo 'stu te &
unmādana śatāvarta- % gaṅgātoyārdramūrdhaja // BrP_40.39 //
candrārdhasaṃyugāvarta $ meghāvarta namo 'stu te &
namo 'nnadānakartre ca % annadaprabhave namaḥ // BrP_40.40 //
annabhoktre ca goptre ca $ tvam eva pralayānala &
jarāyujāṇḍajāś caiva % svedajodbhijja eva ca // BrP_40.41 //
tvam eva devadeveśa $ bhūtagrāmaś caturvidhaḥ &
carācarasya sraṣṭā tvaṃ % pratihartā tvam eva ca // BrP_40.42 //
tvam eva brahmā viśveśa $ apsu brahma vadanti te &
sarvasya paramā yoniḥ % sudhāṃśo jyotiṣāṃ nidhiḥ // BrP_40.43 //
ṛksāmāni tathauṃkāram $ āhus tvāṃ brahmavādinaḥ &
hāyi hāyi hare hāyi % huvāhāveti vāsakṛt // BrP_40.44 //
gāyanti tvāṃ suraśreṣṭhāḥ $ sāmagā brahmavādinaḥ &
yajurmaya ṛṅmayaś ca % sāmātharvayutas tathā // BrP_40.45 //
paṭhyase brahmavidbhis tvaṃ $ kalpopaniṣadāṃ gaṇaiḥ &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % śūdrā varṇāśramāś ca ye // BrP_40.46 //
tvam evāśramasaṃghāś ca $ vidyut stanitam eva ca &
saṃvatsaras tvam ṛtavo % māsā māsārdham eva ca // BrP_40.47 //
kalā kāṣṭhā nimeṣāś ca $ nakṣatrāṇi yugāni ca &
vṛṣāṇāṃ kakudaṃ tvaṃ hi % girīṇāṃ śikharāṇi ca // BrP_40.48 //
siṃho mṛgāṇāṃ patayas $ takṣakānantabhoginām &
kṣīrodo hy udadhīnāṃ ca % mantrāṇāṃ praṇavas tathā // BrP_40.49 //
vajraṃ praharaṇānāṃ ca $ vratānāṃ satyam eva ca &
tvam evecchā ca dveṣaś ca % rāgo mohaḥ śamaḥ kṣamā // BrP_40.50 //
vyavasāyo dhṛtir lobhaḥ $ kāmakrodhau jayājayau &
tvaṃ gadī tvaṃ śarī cāpī % khaṭvāṅgī mudgarī tathā // BrP_40.51 //
chettā bhettā prahartā ca $ netā mantāsi no mataḥ &
daśalakṣaṇasaṃyukto % dharmo 'rthaḥ kāma eva ca // BrP_40.52 //
induḥ samudraḥ saritaḥ $ palvalāni sarāṃsi ca &
latāvallyas tṛṇauṣadhyaḥ % paśavo mṛgapakṣiṇaḥ // BrP_40.53 //
dravyakarmaguṇārambhaḥ $ kālapuṣpaphalapradaḥ &
ādiś cāntaś ca madhyaś ca % gāyatry oṃkāra eva ca // BrP_40.54 //
harito lohitaḥ kṛṣṇo $ nīlaḥ pītas tathā kṣaṇaḥ &
kadruś ca kapilo babhruḥ % kapoto macchakas tathā // BrP_40.55 //
suvarṇaretā vikhyātaḥ $ suvarṇaś cāpy atho mataḥ &
suvarṇanāmā ca tathā % suvarṇapriya eva ca // BrP_40.56 //
tvam indraś ca yamaś caiva $ varuṇo dhanado 'nalaḥ &
utphullaś citrabhānuś ca % svarbhānur bhānur eva ca // BrP_40.57 //
hotraṃ hotā ca homyaṃ ca $ hutaṃ caiva tathā prabhuḥ &
trisauparṇas tathā brahman % yajuṣāṃ śatarudriyam // BrP_40.58 //
pavitraṃ ca pavitrāṇāṃ $ maṅgalānāṃ ca maṅgalam &
prāṇaś ca tvaṃ rajaś ca tvaṃ % tamaḥ sattvayutas tathā // BrP_40.59 //
prāṇo 'pānaḥ samānaś ca $ udāno vyāna eva ca &
unmeṣaś ca nimeṣaś ca % kṣuttṛṅjṛmbhā tathaiva ca // BrP_40.60 //
lohitāṅgaś ca daṃṣṭrī ca $ mahāvaktro mahodaraḥ &
śuciromā haricchmaśrur % ūrdhvakeśaś calācalaḥ // BrP_40.61 //
gītavāditranṛtyāṅgo $ gītavādanakapriyaḥ &
matsyo jālo jalo 'jayyo % jalavyālaḥ kuṭīcaraḥ // BrP_40.62 //
vikālaś ca sukālaś ca $ duṣkālaḥ kālanāśanaḥ &
mṛtyuś caivākṣayo 'ntaś ca % kṣamāmāyākarotkaraḥ // BrP_40.63 //
saṃvarto vartakaś caiva $ saṃvartakabalāhakau &
ghaṇṭākī ghaṇṭakī ghaṇṭī % cūḍālo lavaṇodadhiḥ // BrP_40.64 //
brahmā kālāgnivaktraś ca $ daṇḍī muṇḍas tridaṇḍadhṛk &
caturyugaś caturvedaś % caturhotraś catuṣpathaḥ // BrP_40.65 //
cāturāśramyanetā ca $ cāturvarṇyakaraś ca ha &
kṣarākṣaraḥ priyo dhūrto % gaṇair gaṇyo gaṇādhipaḥ // BrP_40.66 //
raktamālyāmbaradharo $ girīśo girijāpriyaḥ &
śilpīśaḥ śilpinaḥ śreṣṭhaḥ % sarvaśilpipravartakaḥ // BrP_40.67 //
bhaganetrāntakaś caṇḍaḥ $ pūṣṇo dantavināśanaḥ &
svāhā svadhā vaṣaṭkāro % namaskāra namo 'stu te // BrP_40.68 //
gūḍhavrataś ca gūḍhaś ca $ gūḍhavrataniṣevitaḥ &
taraṇas tāraṇaś caiva % sarvabhūteṣu tāraṇaḥ // BrP_40.69 //
dhātā vidhātā saṃdhātā $ nidhātā dhāraṇo dharaḥ &
tapo brahma ca satyaṃ ca % brahmacaryaṃ tathārjavam // BrP_40.70 //
bhūtātmā bhūtakṛd bhūto $ bhūtabhavyabhavodbhavaḥ &
bhūr bhuvaḥ svaritaś caiva % bhūto hy agnir maheśvaraḥ // BrP_40.71 //
brahmāvartaḥ surāvartaḥ $ kāmāvarta namo 'stu te &
kāmabimbavinirhantā % karṇikārasrajapriyaḥ // BrP_40.72 //
gonetā gopracāraś ca $ govṛṣeśvaravāhanaḥ &
trailokyagoptā govindo % goptā gogarga eva ca // BrP_40.73 //
akhaṇḍacandrābhimukhaḥ $ sumukho durmukho 'mukhaḥ &
caturmukho bahumukho % raṇeṣv abhimukhaḥ sadā // BrP_40.74 //
hiraṇyagarbhaḥ śakunir $ dhanado 'rthapatir virāṭ &
adharmahā mahādakṣo % daṇḍadhāro raṇapriyaḥ // BrP_40.75 //
tiṣṭhan sthiraś ca sthāṇuś ca $ niṣkampaś ca suniścalaḥ &
durvāraṇo durviṣaho % duḥsaho duratikramaḥ // BrP_40.76 //
durdharo durvaśo nityo $ durdarpo vijayo jayaḥ &
śaśaḥ śaśāṅkanayana- % śītoṣṇaḥ kṣut tṛṣā jarā // BrP_40.77 //
ādhayo vyādhayaś caiva $ vyādhihā vyādhipaś ca yaḥ &
sahyo yajñamṛgavyādho % vyādhīnām ākaro 'karaḥ // BrP_40.78 //
śikhaṇḍī puṇḍarīkaś ca $ puṇḍarīkāvalokanaḥ &
daṇḍadhṛk cakradaṇḍaś ca % raudrabhāgavināśanaḥ // BrP_40.79 //
viṣapo 'mṛtapaś caiva $ surāpaḥ kṣīrasomapaḥ &
madhupaś cāpapaś caiva % sarvapaś ca balābalaḥ // BrP_40.80 //
vṛṣāṅgarāmbho vṛṣabhas $ tathā vṛṣabhalocanaḥ &
vṛṣabhaś caiva vikhyāto % lokānāṃ lokasaṃskṛtaḥ // BrP_40.81 //
candrādityau cakṣuṣī te $ hṛdayaṃ ca pitāmahaḥ &
agniṣṭomas tathā deho % dharmakarmaprasādhitaḥ // BrP_40.82 //
na brahmā na ca govindaḥ $ purāṇa-ṛṣayo na ca &
māhātmyaṃ vedituṃ śaktā % yāthātathyena te śiva // BrP_40.83 //
śivā yā mūrtayaḥ sūkṣmās $ te mahyaṃ yāntu darśanam &
tābhir māṃ sarvato rakṣa % pitā putram ivaurasam // BrP_40.84 //
rakṣa māṃ rakṣaṇīyo 'haṃ $ tavānagha namo 'stu te &
bhaktānukampī bhagavān % bhaktaś cāhaṃ sadā tvayi // BrP_40.85 //
yaḥ sahasrāṇy anekāni $ puṃsām āvṛtya durdṛśām &
tiṣṭhaty ekaḥ samudrānte % sa me goptāstu nityaśaḥ // BrP_40.86 //
yaṃ vinidrā jitaśvāsāḥ $ sattvasthāḥ samadarśinaḥ &
jyotiḥ paśyanti yuñjānās % tasmai yogātmane namaḥ // BrP_40.87 //
saṃbhakṣya sarvabhūtāni $ yugānte samupasthite &
yaḥ śete jalamadhyasthas % taṃ prapadye 'mbuśāyinam // BrP_40.88 //
praviśya vadanaṃ rāhor $ yaḥ somaṃ pibate niśi &
grasaty arkaṃ ca svarbhānur % bhūtvā somāgnir eva ca // BrP_40.89 //
aṅguṣṭhamātrāḥ puruṣā $ dehasthāḥ sarvadehinām &
rakṣantu te ca māṃ nityaṃ % nityaṃ cāpyāyayantu mām // BrP_40.90 //
yenāpy utpāditā garbhā $ apo bhāgagatāś ca ye &
teṣāṃ svāhā svadhā caiva % āpnuvanti svadanti ca // BrP_40.91 //
yena rohanti dehasthāḥ $ prāṇino rodayanti ca &
harṣayanti na kṛṣyanti % namas tebhyas tu nityaśaḥ // BrP_40.92 //
ye samudre nadīdurge $ parvateṣu guhāsu ca &
vṛkṣamūleṣu goṣṭheṣu % kāntāragahaneṣu ca // BrP_40.93 //
catuṣpatheṣu rathyāsu $ catvareṣu sabhāsu ca &
hastyaśvarathaśālāsu % jīrṇodyānālayeṣu ca // BrP_40.94 //
yeṣu pañcasu bhūteṣu $ diśāsu vidiśāsu ca &
indrārkayor madhyagatā % ye ca candrārkaraśmiṣu // BrP_40.95 //
rasātalagatā ye ca $ ye ca tasmāt paraṃ gatāḥ &
namas tebhyo namas tebhyo % namas tebhyas tu sarvaśaḥ // BrP_40.96 //
sarvas tvaṃ sarvago devaḥ $ sarvabhūtapatir bhavaḥ &
sarvabhūtāntarātmā ca % tena tvaṃ na nimantritaḥ // BrP_40.97 //
tvam eva cejyase deva $ yajñair vividhadakṣiṇaiḥ &
tvam eva kartā sarvasya % tena tvaṃ na nimantritaḥ // BrP_40.98 //
athavā māyayā deva $ mohitaḥ sūkṣmayā tava &
tasmāt tu kāraṇād vāpi % tvaṃ mayā na nimantritaḥ // BrP_40.99 //
prasīda mama deveśa $ tvam eva śaraṇaṃ mama &
tvaṃ gatis tvaṃ pratiṣṭhā ca % na cānyo 'stīti me matiḥ // BrP_40.100 //
{brahmovāca: }
stutvaivaṃ sa mahādevaṃ $ virarāma mahāmatiḥ &
bhagavān api suprītaḥ % punar dakṣam abhāṣata // BrP_40.101 //
{śrībhagavān uvāca: }
parituṣṭo 'smi te dakṣa $ stavenānena suvrata &
bahunā tu kim uktena % matsamīpaṃ gamiṣyasi // BrP_40.102 //
{brahmovāca: }
tathaivam abravīd vākyaṃ $ trailokyādhipatir bhavaḥ &
kṛtvāśvāsakaraṃ vākyaṃ % sarvajño vākyasaṃhitam // BrP_40.103 //
{śrīśiva uvāca: }
dakṣa duḥkhaṃ na kartavyaṃ $ yajñavidhvaṃsanaṃ prati &
ahaṃ yajñahanas tubhyaṃ % dṛṣṭam etat purānagha // BrP_40.104 //
bhūyaś ca tvaṃ varam imaṃ $ matto gṛhṇīṣva suvrata &
prasannasumukho bhūtvā % mamaikāgramanāḥ śṛṇu // BrP_40.105 //
aśvamedhasahasrasya $ vājapeyaśatasya vai &
prajāpate matprasādāt % phalabhāgī bhaviṣyasi // BrP_40.106 //
vedān ṣaḍaṅgān budhyasva $ sāṃkhyayogāṃś ca kṛtsnaśaḥ &
tapaś ca vipulaṃ taptvā % duścaraṃ devadānavaiḥ // BrP_40.107 //
abdair dvādaśabhir yuktaṃ $ gūḍham aprajñaninditam &
varṇāśramakṛtair dharmair % vinītaṃ na kvacit kvacit // BrP_40.108 //
samāgataṃ vyavasitaṃ $ paśupāśavimokṣaṇam &
sarveṣām āśramāṇāṃ ca % mayā pāśupataṃ vratam // BrP_40.109 //
utpāditaṃ dakṣa śubhaṃ $ sarvapāpavimocanam &
asya cīrṇasya yat samyak % phalaṃ bhavati puṣkalam \
tac cāstu sumahābhāga # mānasas tyajyatāṃ jvaraḥ // BrP_40.110 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tu deveśaḥ $ sapatnīkaḥ sahānugaḥ &
adarśanam anuprāpto % dakṣasyāmitatejasaḥ // BrP_40.111 //
avāpya ca tathā bhāgaṃ $ yathoktaṃ comayā bhavaḥ &
jvaraṃ ca sarvadharmajño % bahudhā vyabhajat tadā // BrP_40.112 //
śāntyarthaṃ sarvabhūtānāṃ $ śṛṇudhvam atha vai dvijāḥ &
śikhābhitāpo nāgānāṃ % parvatānāṃ śilājatu // BrP_40.113 //
apāṃ tu nīlikāṃ vidyān $ nirmoko bhujageṣu ca &
khorakaḥ saurabheyāṇām % ūkharaḥ pṛthivītale // BrP_40.114 //
śunām api ca dharmajñā $ dṛṣṭipratyavarodhanam &
randhrāgatam athāśvānāṃ % śikhodbhedaś ca barhiṇām // BrP_40.115 //
netrarāgaḥ kokilānāṃ $ dveṣaḥ prokto mahātmanām &
janānām api bhedaś ca % sarveṣām iti naḥ śrutam // BrP_40.116 //
śukānām api sarveṣāṃ $ hikkikā procyate jvaraḥ &
śārdūleṣv atha vai viprāḥ % śramo jvara ihocyate // BrP_40.117 //
mānuṣeṣu ca sarvajñā $ jvaro nāmaiṣa kīrtitaḥ &
maraṇe janmani tathā % madhye cāpi niveśitaḥ // BrP_40.118 //
etan māheśvaraṃ tejo $ jvaro nāma sudāruṇaḥ &
namasyaś caiva mānyaś ca % sarvaprāṇibhir īśvaraḥ // BrP_40.119 //
imāṃ jvarotpattim adīnamānasaḥ BrP_40.120a
paṭhet sadā yaḥ susamāhito naraḥ BrP_40.120b
vimuktarogaḥ sa naro mudāyuto BrP_40.120c
labheta kāmāṃś ca yathāmanīṣitān BrP_40.120d
dakṣaproktaṃ stavaṃ cāpi $ kīrtayed yaḥ śṛṇoti vā &
nāśubhaṃ prāpnuyāt kiṃcid % dīrgham āyur avāpnuyāt // BrP_40.121 //
yathā sarveṣu deveṣu $ variṣṭho bhagavān bhavaḥ &
tathā stavo variṣṭho 'yaṃ % stavānāṃ dakṣanirmitaḥ // BrP_40.122 //
yaśaḥsvargasuraiśvarya- $ vittādijayakāṅkṣibhiḥ &
stotavyo bhaktim āsthāya % vidyākāmaiś ca yatnataḥ // BrP_40.123 //
vyādhito duḥkhito dīno $ naro grasto bhayādibhiḥ &
rājakāryaniyukto vā % mucyate mahato bhayāt // BrP_40.124 //
anenaiva ca dehena $ gaṇānāṃ ca maheśvarāt &
iha loke sukhaṃ prāpya % gaṇarāḍ upajāyate // BrP_40.125 //
na yakṣā na piśācā vā $ na nāgā na vināyakāḥ &
kuryur vighnaṃ gṛhe tasya % yatra saṃstūyate bhavaḥ // BrP_40.126 //
śṛṇuyād vā idaṃ nārī $ bhaktyātha bhavabhāvitā &
pitṛpakṣe bhartṛpakṣe % pūjyā bhavati caiva ha // BrP_40.127 //
śṛṇuyād vā idaṃ sarvaṃ $ kīrtayed vāpy abhīkṣṇaśaḥ &
tasya sarvāṇi kāryāṇi % siddhiṃ gacchanty avighnataḥ // BrP_40.128 //
manasā cintitaṃ yac ca $ yac ca vācāpy udāhṛtam &
sarvaṃ saṃpadyate tasya % stavasyāsyānukīrtanāt // BrP_40.129 //
devasya saguhasyātha $ devyā nandīśvarasya ca &
baliṃ vibhajataḥ kṛtvā % damena niyamena ca // BrP_40.130 //
tataḥ prayukto gṛhṇīyān $ nāmāny āśu yathākramam &
īpsitāṃl labhate 'py arthān % kāmān bhogāṃś ca mānavaḥ // BrP_40.131 //
mṛtaś ca svargam āpnoti $ strīsahasrasamāvṛtaḥ &
sarvakāmasuyukto vā % yukto vā sarvapātakaiḥ // BrP_40.132 //
paṭhan dakṣakṛtaṃ stotraṃ $ sarvapāpaiḥ pramucyate &
mṛtaś ca gaṇasāyujyaṃ % pūjyamānaḥ surāsuraiḥ // BrP_40.133 //
vṛṣeṇa viniyuktena $ vimānena virājate &
ābhūtasaṃplavasthāyī % rudrasyānucaro bhavet // BrP_40.134 //
ity āha bhagavān vyāsaḥ $ parāśarasutaḥ prabhuḥ &
naitad vedayate kaścin % naitac chrāvyaṃ ca kasyacit // BrP_40.135 //
śrutvemaṃ paramaṃ guhyaṃ $ ye 'pi syuḥ pāpayonayaḥ &
vaiśyāḥ striyaś ca śūdrāś ca % rudralokam avāpnuyuḥ // BrP_40.136 //
śrāvayed yaś ca viprebhyaḥ $ sadā parvasu parvasu &
rudralokam avāpnoti % dvijo vai nātra saṃśayaḥ // BrP_40.137 //
{lomaharṣaṇa uvāca: }
śrutvaivaṃ vai muniśreṣṭhāḥ $ kathāṃ pāpapraṇāśinīm &
rudrakrodhodbhavāṃ puṇyāṃ % vyāsasya vadato dvijāḥ // BrP_41.1 //
pārvatyāś ca tathā roṣaṃ $ krodhaṃ śaṃbhoś ca duḥsaham &
utpattiṃ vīrabhadrasya % bhadrakālyāś ca saṃbhavam // BrP_41.2 //
dakṣayajñavināśaṃ ca $ vīryaṃ śaṃbhos tathādbhutam &
punaḥ prasādaṃ devasya % dakṣasya sumahātmanaḥ // BrP_41.3 //
yajñabhāgaṃ ca rudrasya $ dakṣasya ca phalaṃ kratoḥ &
hṛṣṭā babhūvuḥ saṃprītā % vismitāś ca punaḥ punaḥ // BrP_41.4 //
papracchuś ca punar vyāsaṃ $ kathāśeṣaṃ tathā dvijāḥ &
pṛṣṭaḥ provāca tān vyāsaḥ % kṣetram ekāmrakaṃ punaḥ // BrP_41.5 //
{vyāsa uvāca: }
brahmaproktāṃ kathāṃ puṇyāṃ $ śrutvā tu ṛṣipuṃgavāḥ &
praśaśaṃsus tadā hṛṣṭā % romāñcitatanūruhāḥ // BrP_41.6 //
{ṛṣaya ūcuḥ: }
aho devasya māhātmyaṃ $ tvayā śaṃbhoḥ prakīrtitam &
dakṣasya ca suraśreṣṭha % yajñavidhvaṃsanaṃ tathā // BrP_41.7 //
ekāmrakaṃ kṣetravaraṃ $ vaktum arhasi sāṃpratam &
śrotum icchāmahe brahman % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_41.8 //
{vyāsa uvāca: }
teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā $ lokanāthaś caturmukhaḥ &
provāca śaṃbhos tat kṣetraṃ % bhūtale duṣkṛtacchadam // BrP_41.9 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ pravakṣyāmi samāsataḥ &
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ % kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_41.10 //
liṅgakoṭisamāyuktaṃ $ vārāṇasīsamaṃ śubham &
ekāmraketi vikhyātaṃ % tīrthāṣṭakasamanvitam // BrP_41.11 //
ekāmravṛkṣas tatrāsīt $ purā kalpe dvijottamāḥ &
nāmnā tasyaiva tat kṣetram % ekāmrakam iti śrutam // BrP_41.12 //
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇaṃ $ naranārīsamanvitam &
vidvāṃsagaṇa bhūyiṣṭhaṃ % dhanadhānyādisaṃyutam // BrP_41.13 //
gṛhagopurasaṃbādhaṃ $ trikacādvārabhūṣitam &
nānāvaṇiksamākīrṇaṃ % nānāratnopaśobhitam // BrP_41.14 //
purāṭṭālakasaṃyuktaṃ $ rathibhiḥ samalaṃkṛtam &
rājahaṃsanibhaiḥ śubhraiḥ % prāsādair upaśobhitam // BrP_41.15 //
mārgagadvārasaṃyuktaṃ $ sitaprākāraśobhitam &
rakṣitaṃ śastrasaṃghaiś ca % parikhābhir alaṃkṛtam // BrP_41.16 //
sitaraktais tathā pītaiḥ $ kṛṣṇaśyāmaiś ca varṇakaiḥ &
samīraṇoddhatābhiś ca % patākābhir alaṃkṛtam // BrP_41.17 //
nityotsavapramuditaṃ $ nānāvāditranisvanaiḥ &
vīṇāveṇumṛdaṅgaiś ca % kṣepaṇībhir alaṃkṛtam // BrP_41.18 //
devatāyatanair divyaiḥ $ prākārodyānamaṇḍitaiḥ &
pūjāvicitraracitaiḥ % sarvatra samalaṃkṛtam // BrP_41.19 //
striyaḥ pramuditās tatra $ dṛśyante tanumadhyamāḥ &
hārair alaṃkṛtagrīvāḥ % padmapattrāyatekṣaṇāḥ // BrP_41.20 //
pīnonnatakucāḥ śyāmāḥ $ pūrṇacandranibhānanāḥ &
sthirālakāḥ sukapolāḥ % kāñcīnūpuranāditāḥ // BrP_41.21 //
sukeśyaś cārujaghanāḥ $ karṇāntāyatalocanāḥ &
sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ % sarvābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_41.22 //
divyavastradharāḥ śubhrāḥ $ kāścit kāñcanasaṃnibhāḥ &
haṃsavāraṇagāminyaḥ % kucabhārāvanāmitāḥ // BrP_41.23 //
divyagandhānuliptāṅgāḥ $ karṇābharaṇabhūṣitāḥ &
madālasāś ca suśroṇyo % nityaṃ prahasitānanāḥ // BrP_41.24 //
īṣadvispaṣṭadaśanā $ bimbauṣṭhā madhurasvarāḥ &
tāmbūlarañjitamukhā % vidagdhāḥ priyadarśanāḥ // BrP_41.25 //
subhagāḥ priyavādinyo $ nityaṃ yauvanagarvitāḥ &
divyavastradharāḥ sarvāḥ % sadā cāritramaṇḍitāḥ // BrP_41.26 //
krīḍanti tāḥ sadā tatra $ striyaś cāpsarasopamāḥ &
sve sve gṛhe pramuditā % divā rātrau varānanāḥ // BrP_41.27 //
puruṣās tatra dṛśyante $ rūpayauvanagarvitāḥ &
sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ % sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ // BrP_41.28 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ $ śūdrāś ca munisattamāḥ &
svadharmaniratās tatra % nivasanti sudhārmikāḥ // BrP_41.29 //
anyāś ca tatra tiṣṭhanti $ vāramukhyāḥ sulocanāḥ &
ghṛtācīmenakātulyās % tathā samatilottamāḥ // BrP_41.30 //
urvaśīsadṛśāś caiva $ vipracittinibhās tathā &
viśvācīsahajanyābhāḥ % pramlocāsadṛśās tathā // BrP_41.31 //
sarvās tāḥ priyavādinyaḥ $ sarvā vihasitānanāḥ &
kalākauśalasaṃyuktāḥ % sarvās tā guṇasaṃyutāḥ // BrP_41.32 //
evaṃ paṇyastriyas tatra $ nṛtyagītaviśāradāḥ &
nivasanti muniśreṣṭhāḥ % sarvastrīguṇagarvitāḥ // BrP_41.33 //
prekṣaṇālāpakuśalāḥ $ sundaryaḥ priyadarśanāḥ &
na rūpahīnā durvṛttā % na paradrohakārikāḥ // BrP_41.34 //
yāsāṃ kaṭākṣapātena $ mohaṃ gacchanti mānavāḥ &
na tatra nirdhanāḥ santi % na mūrkhā na paradviṣaḥ // BrP_41.35 //
na rogiṇo na malinā $ na kadaryā na māyinaḥ &
na rūpahīnā durvṛttā % na paradrohakāriṇaḥ // BrP_41.36 //
tiṣṭhanti mānavās tatra $ kṣetre jagati viśrute &
sarvatra sukhasaṃcāraṃ % sarvasattvasukhāvaham // BrP_41.37 //
nānājanasamākīrṇaṃ $ sarvasasyasamanvitam &
karṇikāraiś ca panasaiś % campakair nāgakesaraiḥ // BrP_41.38 //
pāṭalāśokabakulaiḥ $ kapitthair bahulair dhavaiḥ &
cūtanimbakadambaiś ca % tathānyaiḥ puṣpajātibhiḥ // BrP_41.39 //
nīpakair dhavakhadirair $ latābhiś ca virājitam &
śālais tālais tamālaiś ca % nārikelaiḥ śubhāñjanaiḥ // BrP_41.40 //
arjunaiḥ samaparṇaiś ca $ kovidāraiḥ sapippalaiḥ &
lakucaiḥ saralair lodhrair % hintālair devadārubhiḥ // BrP_41.41 //
palāśair mucukundaiś ca $ pārijātaiḥ sakubjakaiḥ &
kadalīvanakhaṇḍaiś ca % jambūpūgaphalais tathā // BrP_41.42 //
ketakīkaravīraiś ca $ atimuktaiś ca kiṃśukaiḥ &
mandārakundapuṣpaiś ca % tathānyaiḥ puṣpajātibhiḥ // BrP_41.43 //
nānāpakṣirutaiḥ sevyair $ udyānair nandanopamaiḥ &
phalabhārānatair vṛkṣaiḥ % sarvartukusumotkaraiḥ // BrP_41.44 //
cakoraiḥ śatapattraiś ca $ bhṛṅgarājaiś ca kokilaiḥ &
kalaviṅkair mayūraiś ca % priyaputraiḥ śukais tathā // BrP_41.45 //
jīvaṃjīvakahārītaiś $ cātakair vanaveṣṭitaiḥ &
nānāpakṣigaṇaiś cānyaiḥ % kūjadbhir madhurasvaraiḥ // BrP_41.46 //
dīrghikābhis taḍāgaiś ca $ puṣkariṇībhiś ca vāpibhiḥ &
nānājalāśayaiś cānyaiḥ % padminīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ // BrP_41.47 //
kumudaiḥ puṇḍarīkaiś ca $ tathā nīlotpalaiḥ śubhaiḥ &
kādambaiś cakravākaiś ca % tathaiva jalakukkuṭaiḥ // BrP_41.48 //
kāraṇḍavaiḥ plavair haṃsais $ tathānyair jalacāribhiḥ &
evaṃ nānāvidhair vṛkṣaiḥ % puṣpair nānāvidhair varaiḥ // BrP_41.49 //
nānājalāśayaiḥ puṇyaiḥ $ śobhitaṃ tat samantataḥ &
āste tatra svayaṃ devaḥ % kṛttivāsā vṛṣadhvajaḥ // BrP_41.50 //
hitāya sarvalokasya $ bhuktimuktipradaḥ śivaḥ &
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni % saritaś ca sarāṃsi ca // BrP_41.51 //
puṣkariṇyas taḍāgāni $ vāpyaḥ kūpāś ca sāgarāḥ &
tebhyaḥ pūrvaṃ samāhṛtya % jalabindūn pṛthak pṛthak // BrP_41.52 //
sarvalokahitārthāya $ rudraḥ sarvasuraiḥ saha &
tīrthaṃ bindusaro nāma % tasmin kṣetre dvijottamāḥ // BrP_41.53 //
cakāra ṛṣibhiḥ sārdhaṃ $ tena bindusaraḥ smṛtam &
aṣṭamyāṃ bahule pakṣe % mārgaśīrṣe dvijottamāḥ // BrP_41.54 //
yas tatra yātrāṃ kurute $ viṣuve vijitendriyaḥ &
vidhivad bindusarasi % snātvā śraddhāsamanvitaḥ // BrP_41.55 //
devān ṛṣīn manuṣyāṃś ca $ pitṝn saṃtarpya vāgyataḥ &
tilodakena vidhinā % nāmagotravidhānavit // BrP_41.56 //
snātvaivaṃ vidhivat tatra $ so 'śvamedhaphalaṃ labhet &
grahoparāge viṣuve % saṃkrāntyām ayane tathā // BrP_41.57 //
yugādiṣu ṣaḍaśītyāṃ $ tathānyatra śubhe tithau &
ye tatra dānaṃ viprebhyaḥ % prayacchanti dhanādikam // BrP_41.58 //
anyatīrthāc chataguṇaṃ $ phalaṃ te prāpnuvanti vai &
piṇḍaṃ ye saṃprayacchanti % pitṛbhyaḥ sarasas taṭe // BrP_41.59 //
pitṝṇām akṣayāṃ tṛptiṃ $ te kurvanti na saṃśayaḥ &
tataḥ śaṃbhor gṛhaṃ gatvā % vāgyataḥ saṃyatendriyaḥ // BrP_41.60 //
praviśya pūjayec charvaṃ $ kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam &
ghṛtakṣīrādibhiḥ snānaṃ % kārayitvā bhavaṃ śuciḥ // BrP_41.61 //
candanena sugandhena $ vilipya kuṅkumena ca &
tataḥ saṃpūjayed devaṃ % candramaulim umāpatim // BrP_41.62 //
puṣpair nānāvidhair medhyair $ bilvārkakamalādibhiḥ &
āgamoktena mantreṇa % vedoktena ca śaṃkaram // BrP_41.63 //
adīkṣitas tu nāmnaiva $ mūlamantreṇa cārcayet &
evaṃ saṃpūjya taṃ devaṃ % gandhapuṣpānurāgibhiḥ // BrP_41.64 //
dhūpadīpaiś ca naivedyair $ upahārais tathā stavaiḥ &
daṇḍavatpraṇipātaiś ca % gītair vādyair manoharaiḥ // BrP_41.65 //
nṛtyajapyanamaskārair $ jayaśabdaiḥ pradakṣiṇaiḥ &
evaṃ saṃpūjya vidhivad % devadevam umāpatim // BrP_41.66 //
sarvapāpavinirmukto $ rūpayauvanagarvitaḥ &
kulaikaviṃśam uddhṛtya % divyābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_41.67 //
sauvarṇena vimānena $ kiṅkiṇījālamālinā &
upagīyamāno gandharvair % apsarobhir alaṃkṛtaḥ // BrP_41.68 //
uddyotayan diśaḥ sarvāḥ $ śivalokaṃ sa gacchati &
bhuktvā tatra sukhaṃ viprā % manasaḥ prītidāyakam // BrP_41.69 //
tallokavāsibhiḥ sārdhaṃ $ yāvad ābhūtasaṃplavam &
tatas tasmād ihāyātaḥ % pṛthivyāṃ puṇyasaṃkṣaye // BrP_41.70 //
jāyate yogināṃ gehe $ caturvedī dvijottamāḥ &
yogaṃ pāśupataṃ prāpya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_41.71 //
śayanotthāpane caiva $ saṃkrāntyām ayane tathā &
aśokākhyāṃ tathāṣṭamyāṃ % pavitrāropaṇe tathā // BrP_41.72 //
ye ca paśyanti taṃ devaṃ $ kṛttivāsasam uttamam &
vimānenārkavarṇena % śivalokaṃ vrajanti te // BrP_41.73 //
sarvakāle 'pi taṃ devaṃ $ ye paśyanti sumedhasaḥ &
te 'pi pāpavinirmuktāḥ % śivalokaṃ vrajanti vai // BrP_41.74 //
devasya paścime pūrve $ dakṣiṇe cottare tathā &
yojanadvitayaṃ sārdhaṃ % kṣetraṃ tad bhuktimuktidam // BrP_41.75 //
tasmin kṣetravare liṅgaṃ $ bhāskareśvarasaṃjñitam &
paśyanti ye tu taṃ devaṃ % snātvā kuṇḍe maheśvaram // BrP_41.76 //
ādityenārcitaṃ pūrvaṃ $ devadevaṃ trilocanam &
sarvapāpavinirmuktā % vimānavaram āsthitāḥ // BrP_41.77 //
upagīyamānā gandharvaiḥ $ śivalokaṃ vrajanti te &
tiṣṭhanti tatra muditāḥ % kalpam ekaṃ dvijottamāḥ // BrP_41.78 //
bhuktvā tu vipulān bhogāñ $ śivaloke manoramān &
puṇyakṣayād ihāyātā % jāyante pravare kule // BrP_41.79 //
athavā yogināṃ gehe $ vedavedāṅgapāragāḥ &
utpadyante dvijavarāḥ % sarvabhūtahite ratāḥ // BrP_41.80 //
mokṣaśāstrārthakuśalāḥ $ sarvatra samabuddhayaḥ &
yogaṃ śaṃbhor varaṃ prāpya % tato mokṣaṃ vrajanti te // BrP_41.81 //
tasmin kṣetravare puṇye $ liṅgaṃ yad dṛśyate dvijāḥ &
pūjyāpūjyaṃ ca sarvatra % vane rathyāntare 'pi vā // BrP_41.82 //
catuṣpathe śmaśāne vā $ yatra kutra ca tiṣṭhati &
dṛṣṭvā tal liṅgam avyagraḥ % śraddhayā susamāhitaḥ // BrP_41.83 //
snāpayitvā tu taṃ bhaktyā $ gandhaiḥ puṣpair manoharaiḥ &
dhūpair dīpaiḥ sanaivedyair % namaskārais tathā stavaiḥ // BrP_41.84 //
daṇḍavatpraṇipātaiś ca $ nṛtyagītādibhis tathā &
saṃpūjyaivaṃ vidhānena % śivalokaṃ vrajen naraḥ // BrP_41.85 //
nārī vā dvijaśārdūlāḥ $ saṃpūjya śraddhayānvitā &
pūrvoktaṃ phalam āpnoti % nātra kāryā vicāraṇā // BrP_41.86 //
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ $ samagrān munisattamāḥ &
tasya kṣetravarasyātha % ṛte devān maheśvarāt // BrP_41.87 //
tasmin kṣetrottame gatvā $ śraddhayāśraddhayāpi vā &
mādhavādiṣu māseṣu % naro vā yadi vāṅganā // BrP_41.88 //
yasmin yasmiṃs tithau viprāḥ $ snātvā bindusarombhasi &
paśyed devaṃ virūpākṣaṃ % devīṃ ca varadāṃ śivām // BrP_41.89 //
gaṇaṃ caṇḍaṃ kārttikeyaṃ $ gaṇeśaṃ vṛṣabhaṃ tathā &
kalpadrumaṃ ca sāvitrīṃ % śivalokaṃ sa gacchati // BrP_41.90 //
snātvā ca kāpile tīrthe $ vidhivat pāpanāśane &
prāpnoty abhimatān kāmāñ % śivalokaṃ sa gacchati // BrP_41.91 //
yaḥ stambhyaṃ tatra vidhivat $ karoti niyatendriyaḥ &
kulaikaviṃśam uddhṛtya % śivalokaṃ sa gacchati // BrP_41.92 //
ekāmrake śivakṣetre $ vārāṇasīsame śubhe &
snānaṃ karoti yas tatra % mokṣaṃ sa labhate dhruvam // BrP_41.93 //
{brahmovāca: }
viraje virajā mātā $ brahmāṇī saṃpratiṣṭhitā &
yasyāḥ saṃdarśanān martyaḥ % punāty āsaptamaṃ kulam // BrP_42.1 //
sakṛd dṛṣṭvā tu tāṃ devīṃ $ bhaktyāpūjya praṇamya ca &
naraḥ svavaṃśam uddhṛtya % mama lokaṃ sa gacchati // BrP_42.2 //
anyāś ca tatra tiṣṭhanti $ viraje lokamātaraḥ &
sarvapāpaharā devyo % varadā bhaktivatsalāḥ // BrP_42.3 //
āste vaitaraṇī tatra $ sarvapāpaharā nadī &
yasyāṃ snātvā naraśreṣṭhaḥ % sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_42.4 //
āste svayaṃbhūs tatraiva $ kroḍarūpī hariḥ svayam &
dṛṣṭvā praṇamya taṃ bhaktyā % paraṃ viṣṇuṃ vrajanti te // BrP_42.5 //
kāpile gograhe some $ tīrthe cālābusaṃjñite &
mṛtyuṃjaye kroḍatīrthe % vāsuke siddhakeśvare // BrP_42.6 //
tīrtheṣv eteṣu matimān $ viraje saṃyatendriyaḥ &
gatvāṣṭatīrthaṃ vidhivat % snātvā devān praṇamya ca // BrP_42.7 //
sarvapāpavinirmukto $ vimānavaram āsthitaḥ &
upagīyamāno gandharvair % mama loke mahīyate // BrP_42.8 //
viraje yo mama kṣetre $ piṇḍadānaṃ karoti vai &
sa karoty akṣayāṃ tṛptiṃ % pitṝṇāṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_42.9 //
mama kṣetre muniśreṣṭhā $ viraje ye kalevaram &
parityajanti puruṣās % te mokṣaṃ prāpnuvanti vai // BrP_42.10 //
snātvā yaḥ sāgare martyo $ dṛṣṭvā ca kapilaṃ harim &
paśyed devīṃ ca vārāhīṃ % sa yāti tridaśālayam // BrP_42.11 //
santi cānyāni tīrthāni $ puṇyāny āyatanāni ca &
tatkāle tu muniśreṣṭhā % veditavyāni tāni vai // BrP_42.12 //
samudrasyottare tīre $ tasmin deśe dvijottamāḥ &
āste guhyaṃ paraṃ kṣetraṃ % muktidaṃ pāpanāśanam // BrP_42.13 //
sarvatra vālukākīrṇaṃ $ pavitraṃ sarvakāmadam &
daśayojanavistīrṇaṃ % kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_42.14 //
aśokārjunapuṃnāgair $ bakulaiḥ saraladrumaiḥ &
panasair nārikelaiś ca % śālais tālaiḥ kapitthakaiḥ // BrP_42.15 //
campakaiḥ karṇikāraiś ca $ cūtabilvaiḥ sapāṭalaiḥ &
kadambaiḥ kovidāraiś ca % lakucair nāgakesaraiḥ // BrP_42.16 //
prācīnāmalakair lodhrair $ nāraṅgair dhavakhādiraiḥ &
sarjabhūrjāśvakarṇaiś ca % tamālair devadārubhiḥ // BrP_42.17 //
mandāraiḥ pārijātaiś ca $ nyagrodhāgurucandanaiḥ &
kharjūrāmrātakaiḥ siddhair % mucukundaiḥ sakiṃśukaiḥ // BrP_42.18 //
aśvatthaiḥ saptaparṇaiś ca $ madhudhāraśubhāñjanaiḥ &
śiṃśapāmalakair nīpair % nimbatinduvibhītakaiḥ // BrP_42.19 //
sarvartuphalagandhāḍhyaiḥ $ sarvartukusumojjvalaiḥ &
manohlādakaraiḥ śubhrair % nānāvihaganāditaiḥ // BrP_42.20 //
śrotraramyaiḥ sumadhurair $ balanirmadaneritaiḥ &
manasaḥ prītijanakaiḥ % śabdaiḥ khagamukheritaiḥ // BrP_42.21 //
cakoraiḥ śatapattraiś ca $ bhṛṅgarājais tathā śukaiḥ &
kokilaiḥ kalaviṅkaiś ca % hārītair jīvajīvakaiḥ // BrP_42.22 //
priyaputraiś cātakaiś ca $ tathānyair madhurasvaraiḥ &
śrotraramyaiḥ priyakaraiḥ % kūjadbhiś cārvadhiṣṭhitaiḥ // BrP_42.23 //
ketakīvanakhaṇḍaiś ca $ atimuktaiḥ sakubjakaiḥ &
mālatīkundabāṇaiś ca % karavīraiḥ sitetaraiḥ // BrP_42.24 //
jambīrakaruṇāṅkolair $ dāḍimair bījapūrakaiḥ &
mātuluṅgaiḥ pūgaphalair % hintālaiḥ kadalīvanaiḥ // BrP_42.25 //
anyaiś ca vividhair vṛkṣaiḥ $ puṣpaiś cānyair manoharaiḥ &
latāvitānagulmaiś ca % vividhaiś ca jalāśayaiḥ // BrP_42.26 //
dīrghikābhis taḍāgaiś ca $ puṣkariṇībhiś ca vāpibhiḥ &
nānājalāśayaiḥ puṇyaiḥ % padminīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ // BrP_42.27 //
sarāṃsi ca manojñāni $ prasannasalilāni ca &
kumudaiḥ puṇḍarīkaiś ca % tathā nīlotpalaiḥ śubhaiḥ // BrP_42.28 //
kahlāraiḥ kamalaiś cāpi $ ācitāni samantataḥ &
kādambaiś cakravākaiś ca % tathaiva jalakukkuṭaiḥ // BrP_42.29 //
kāraṇḍavaiḥ plavair haṃsaiḥ $ kūrmair matsyaiś ca madgubhiḥ &
dātyūhasārasākīrṇaiḥ % koyaṣṭibakaśobhitaiḥ // BrP_42.30 //
etaiś cānyaiś ca kūjadbhiḥ $ samantāj jalacāribhiḥ &
khagair jalacaraiś cānyaiḥ % kusumaiś ca jalodbhavaiḥ // BrP_42.31 //
evaṃ nānāvidhair vṛkṣaiḥ $ puṣpaiḥ sthalajalodbhavaiḥ &
brahmacārigṛhasthaiś ca % vānaprasthaiś ca bhikṣubhiḥ // BrP_42.32 //
svadharmaniratair varṇais $ tathānyaiḥ samalaṃkṛtam &
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇaṃ % naranārīsamākulam // BrP_42.33 //
aśeṣavidyānilayaṃ $ sarvadharmaguṇākaram &
evaṃ sarvaguṇopetaṃ % kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_42.34 //
āste tatra muniśreṣṭhā $ vikhyātaḥ puruṣottamaḥ &
yāvad utkalamaryādā % dik krameṇa prakīrtitā // BrP_42.35 //
tāvat kṛṣṇaprasādena $ deśaḥ puṇyatamo hi saḥ &
yatra tiṣṭhati viśvātmā % deśe sa puruṣottamaḥ // BrP_42.36 //
jagadvyāpī jagannāthas $ tatra sarvaṃ pratiṣṭhitam &
ahaṃ rudraś ca śakraś ca % devāś cāgnipurogamāḥ // BrP_42.37 //
nivasāmo muniśreṣṭhās $ tasmin deśe sadā vayam &
gandharvāpsarasaḥ sarvāḥ % pitaro devamānuṣāḥ // BrP_42.38 //
yakṣā vidyādharāḥ siddhā $ munayaḥ saṃśitavratāḥ &
ṛṣayo vālakhilyāś ca % kaśyapādyāḥ prajeśvarāḥ // BrP_42.39 //
suparṇāḥ kiṃnarā nāgās $ tathānye svargavāsinaḥ &
sāṅgāś ca caturo vedāḥ % śāstrāṇi vividhāni ca // BrP_42.40 //
itihāsapurāṇāni $ yajñāś ca varadakṣiṇāḥ &
nadyaś ca vividhāḥ puṇyās % tīrthāny āyatanāni ca // BrP_42.41 //
sāgarāś ca tathā śailās $ tasmin deśe vyavasthitāḥ &
evaṃ puṇyatame deśe % devarṣipitṛsevite // BrP_42.42 //
sarvopabhogasahite $ vāsaḥ kasya na rocate &
śreṣṭhatvaṃ kasya deśasya % kiṃ cānyad adhikaṃ tataḥ // BrP_42.43 //
āste yatra svayaṃ devo $ muktidaḥ puruṣottamaḥ &
dhanyās te vibudhaprakhyā % ye vasanty utkale narāḥ // BrP_42.44 //
tīrtharājajale snātvā $ paśyanti puruṣottamam &
svarge vasanti te martyā % na te yānti yamālaye // BrP_42.45 //
ye vasanty utkale kṣetre $ puṇye śrīpuruṣottame &
saphalaṃ jīvitaṃ teṣām % utkalānāṃ sumedhasām // BrP_42.46 //
ye paśyanti suraśreṣṭhaṃ $ prasannāyatalocanam &
cārubhrūkeśamukuṭaṃ % cārukarṇāvataṃsakam // BrP_42.47 //
cārusmitaṃ cārudantaṃ $ cārukuṇḍalamaṇḍitam &
sunāsaṃ sukapolaṃ ca % sulalāṭaṃ sulakṣaṇam // BrP_42.48 //
trailokyānandajananaṃ $ kṛṣṇasya mukhapaṅkajam //* BrP_42.49 //
{brahmovāca: }
purā kṛtayuge viprāḥ $ śakratulyaparākramaḥ &
babhūva nṛpatiḥ śrīmān % indradyumna iti śrutaḥ // BrP_43.1 //
satyavādī śucir dakṣaḥ $ sarvaśāstraviśāradaḥ &
rūpavān subhagaḥ śūro % dātā bhoktā priyaṃvadaḥ // BrP_43.2 //
yaṣṭā samastayajñānāṃ $ brahmaṇyaḥ satyasaṃgaraḥ &
dhanurvede ca vede ca % śāstre ca nipuṇaḥ kṛtī // BrP_43.3 //
vallabho naranārīṇāṃ $ paurṇamāsyāṃ yathā śaśī &
āditya iva duṣprekṣyaḥ % śatrusaṃghabhayaṃkaraḥ // BrP_43.4 //
vaiṣṇavaḥ sattvasaṃpanno $ jitakrodho jitendriyaḥ &
adhyetā yogasāṃkhyānāṃ % mumukṣur dharmatatparaḥ // BrP_43.5 //
evaṃ sa pālayan pṛthvīṃ $ rājā sarvaguṇākaraḥ &
tasya buddhiḥ samutpannā % harer ārādhanaṃ prati // BrP_43.6 //
katham ārādhayiṣyāmi $ devadevaṃ janārdanam &
kasmin kṣetre 'thavā tīrthe % nadītīre tathāśrame // BrP_43.7 //
evaṃ cintāparaḥ so 'tha $ nirīkṣya manasā mahīm &
ālokya sarvatīrthāni % kṣetrāṇy atha purāṇy api // BrP_43.8 //
tāni sarvāṇi saṃtyajya $ jagāmāyatanaṃ punaḥ &
vikhyātaṃ paramaṃ kṣetraṃ % muktidaṃ puruṣottamam // BrP_43.9 //
sa gatvā tat kṣetravaraṃ $ samṛddhabalavāhanaḥ &
ayajac cāśvamedhena % vidhivad bhūridakṣiṇaḥ // BrP_43.10 //
kārayitvā mahotsedhaṃ $ prāsādaṃ caiva viśrutam &
tatra saṃkarṣaṇaṃ kṛṣṇaṃ % subhadrāṃ sthāpya vīryavān // BrP_43.11 //
pañcatīrthaṃ ca vidhivat $ kṛtvā tatra mahīpatiḥ &
snānaṃ dānaṃ tapo homaṃ % devatāprekṣaṇaṃ tathā // BrP_43.12 //
bhaktyā cārādhya vidhivat $ pratyahaṃ puruṣottamam &
prasādād devadevasya % tato mokṣam avāptavān // BrP_43.13 //
mārkaṇḍeyaṃ ca kṛṣṇaṃ ca $ dṛṣṭvā rāmaṃ ca bho dvijāḥ &
sāgare cendradyumnākhye % snātvā mokṣaṃ labhed dhruvam // BrP_43.14 //
{munaya ūcuḥ: }
kasmāt sa nṛpatiḥ pūrvam $ indradyumno jagatpatiḥ &
jagāma paramaṃ kṣetraṃ % muktidaṃ puruṣottamam // BrP_43.15 //
gatvā tatra suraśreṣṭha $ kathaṃ sa nṛpasattamaḥ &
vājimedhena vidhivad % iṣṭavān puruṣottamam // BrP_43.16 //
kathaṃ sa sarvaphalade $ kṣetre paramadurlabhe &
prāsādaṃ kārayām āsa % ceṣṭaṃ trailokyaviśrutam // BrP_43.17 //
kathaṃ sa kṛṣṇaṃ rāmaṃ ca $ subhadrāṃ ca prajāpate &
nirmame rājaśārdūlaḥ % kṣetraṃ rakṣitavān katham // BrP_43.18 //
kathaṃ tatra mahīpālaḥ $ prāsāde bhuvanottame &
sthāpayām āsa matimān % kṛṣṇādīṃs tridaśārcitān // BrP_43.19 //
etat sarvaṃ suraśreṣṭha $ vistareṇa yathātatham &
vaktum arhasy aśeṣeṇa % caritaṃ tasya dhīmataḥ // BrP_43.20 //
na tṛptim adhigacchāmas $ tava vākyāmṛtena vai &
śrotum icchāmahe brahman % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_43.21 //
{brahmovāca: }
sādhu sādhu dvijaśreṣṭhā $ yat pṛcchadhvaṃ purātanam &
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ % bhuktimuktipradaṃ śubham // BrP_43.22 //
vakṣyāmi tasya caritaṃ $ yathāvṛttaṃ kṛte yuge &
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ % prayatāḥ saṃyatendriyāḥ // BrP_43.23 //
avantī nāma nagarī $ mālave bhuvi viśrutā &
babhūva tasya nṛpateḥ % pṛthivī kakudopamā // BrP_43.24 //
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇā $ dṛḍhaprākāratoraṇā &
dṛḍhayantrārgaladvārā % parikhābhir alaṃkṛtā // BrP_43.25 //
nānāvaṇiksamākīrṇā $ nānābhāṇḍasuvikriyā &
rathyāpaṇavatī ramyā % suvibhaktacatuṣpathā // BrP_43.26 //
gṛhagopurasaṃbādhā $ vīthībhiḥ samalaṃkṛtā &
rājahaṃsanibhaiḥ śubhraiś % citragrīvair manoharaiḥ // BrP_43.27 //
anekaśatasāhasraiḥ $ prāsādaiḥ samalaṃkṛtā &
yajñotsavapramuditā % gītavāditranisvanā // BrP_43.28 //
nānāvarṇapatākābhir $ dhvajaiś ca samalaṃkṛtā &
hastyaśvarathasaṃkīrṇā % padātigaṇasaṃkulā // BrP_43.29 //
nānāyodhasamākīrṇā $ nānājanapadair yutā &
brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ % śūdraiś caiva dvijātibhiḥ // BrP_43.30 //
samṛddhā sā muniśreṣṭhā $ vidvadbhiḥ samalaṃkṛtā &
na tatra malināḥ santi % na mūrkhā nāpi nirdhanāḥ // BrP_43.31 //
na rogiṇo na hīnāṅgā $ na dyūtavyasanānvitāḥ &
sadā hṛṣṭāḥ sumanaso % dṛśyante puruṣāḥ striyaḥ // BrP_43.32 //
krīḍanti sma divā rātrau $ hṛṣṭās tatra pṛthak pṛthak &
suveṣāḥ puruṣās tatra % dṛśyante mṛṣṭakuṇḍalāḥ // BrP_43.33 //
surūpāḥ suguṇāś caiva $ divyālaṃkārabhūṣitāḥ &
kāmadevapratīkāśāḥ % sarvalakṣaṇalakṣitāḥ // BrP_43.34 //
sukeśāḥ sukapolāś ca $ sumukhāḥ śmaśrudhāriṇaḥ &
jñātāraḥ sarvaśāstrāṇāṃ % bhettāraḥ śatruvāhinīm // BrP_43.35 //
dātāraḥ sarvaratnānāṃ $ bhoktāraḥ sarvasaṃpadām &
striyas tatra muniśreṣṭhā % dṛśyante sumanoharāḥ // BrP_43.36 //
haṃsavāraṇagāminyaḥ $ praphullāmbhojalocanāḥ &
sumadhyamāḥ sujaghanāḥ % pīnonnatapayodharāḥ // BrP_43.37 //
sukeśāś cāruvadanāḥ $ sukapolāḥ sthirālakāḥ &
hāvabhāvānatagrīvāḥ % karṇābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_43.38 //
bimbauṣṭhyo rañjitamukhās $ tāmbūlena virājitāḥ &
suvarṇābharaṇopetāḥ % sarvālaṃkārabhūṣitāḥ // BrP_43.39 //
śyāmāvadātāḥ suśroṇyaḥ $ kāñcīnūpuranāditāḥ &
divyamālyāmbaradharā % divyagandhānulepanāḥ // BrP_43.40 //
vidagdhāḥ subhagāḥ kāntāś $ cārvaṅgyaḥ priyadarśanāḥ &
rūpalāvaṇyasaṃyuktāḥ % sarvāḥ prahasitānanāḥ // BrP_43.41 //
krīḍantyaś ca madonmattāḥ $ sabhāsu catvareṣu ca &
gītavādyakathālāpai % ramayantyaś ca tāḥ striyaḥ // BrP_43.42 //
vāramukhyāś ca dṛśyante $ nṛtyagītaviśāradāḥ &
prekṣaṇālāpakuśalāḥ % sarvayoṣidguṇānvitāḥ // BrP_43.43 //
anyāś ca tatra dṛśyante $ guṇācāryāḥ kulastriyaḥ &
pativratāś ca subhagā % guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtāḥ // BrP_43.44 //
vanaiś copavanaiḥ puṇyair $ udyānaiś ca manoramaiḥ &
devatāyatanair divyair % nānākusumaśobhitaiḥ // BrP_43.45 //
śālais tālais tamālaiś ca $ bakulair nāgakesaraiḥ &
pippalaiḥ karṇikāraiś ca % candanāgurucampakaiḥ // BrP_43.46 //
puṃnāgair nārikeraiś ca $ panasaiḥ saraladrumaiḥ &
nāraṅgair lakucair lodhraiḥ % saptaparṇaiḥ śubhāñjanaiḥ // BrP_43.47 //
cūtabilvakadambaiś ca $ śiṃśapair dhavakhādiraiḥ &
pāṭalāśokatagaraiḥ % karavīraiḥ sitetaraiḥ // BrP_43.48 //
pītārjunakabhallātaiḥ $ siddhair āmrātakais tathā &
nyagrodhāśvatthakāśmaryaiḥ % palāśair devadārubhiḥ // BrP_43.49 //
mandāraiḥ pārijātaiś ca $ tintiḍīkavibhītakaiḥ &
prācīnāmalakaiḥ plakṣair % jambūśirīṣapādapaiḥ // BrP_43.50 //
kāleyaiḥ kāñcanāraiś ca $ madhujambīratindukaiḥ &
kharjūrāgastyabakulaiḥ % śākhoṭakaharītakaiḥ // BrP_43.51 //
kaṅkolair mucukundaiś ca $ hintālair bījapūrakaiḥ &
ketakīvanakhaṇḍaiś ca % atimuktaiḥ sakubjakaiḥ // BrP_43.52 //
mallikākundabāṇaiś ca $ kadalīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ &
mātuluṅgaiḥ pūgaphalaiḥ % karuṇaiḥ sindhuvārakaiḥ // BrP_43.53 //
bahuvāraiḥ kovidārair $ badaraiḥ sakarañjakaiḥ &
anyaiś ca vividhaiḥ puṣpa- % vṛkṣaiś cānyair manoharaiḥ // BrP_43.54 //
latāgulmair vitānaiś ca $ udyānair nandanopamaiḥ &
sadā kusumagandhāḍhyaiḥ % sadā phalabharānataiḥ // BrP_43.55 //
nānāpakṣirutai ramyair $ nānāmṛgagaṇāvṛtaiḥ &
cakoraiḥ śatapattraiś ca % bhṛṅgāraiḥ priyaputrakaiḥ // BrP_43.56 //
kalaviṅkair mayūraiś ca $ śukaiḥ kokilakais tathā &
kapotaiḥ khañjarīṭaiś ca % śyenaiḥ pārāvatais tathā // BrP_43.57 //
khagaiś cānyair bahuvidhaiḥ $ śrotraramyair manoramaiḥ &
saritaḥ puṣkariṇyaś ca % sarāṃsi subahūni ca // BrP_43.58 //
anyair jalāśayaiḥ puṇyaiḥ $ kumudotpalamaṇḍitaiḥ &
padmaiḥ sitetaraiḥ śubhraiḥ % kahlāraiś ca sugandhibhiḥ // BrP_43.59 //
anyair bahuvidhaiḥ puṣpair $ jalajaiḥ sumanoharaiḥ &
gandhāmodakarair divyaiḥ % sarvartukusumojjvalaiḥ // BrP_43.60 //
haṃsakāraṇḍavākīrṇaiś $ cakravākopaśobhitaiḥ &
sārasaiś ca balākaiś ca % kūrmair matsyaiḥ sanakrakaiḥ // BrP_43.61 //
jalapādaiḥ kadambaiś ca $ plavaiś ca jalakukkuṭaiḥ &
khagair jalacaraiś cānyair % nānāravavibhūṣitaiḥ // BrP_43.62 //
nānāvarṇaiḥ sadā hṛṣṭair $ añcitāni samantataḥ &
evaṃ nānāvidhaiḥ puṣpair % vividhaiś ca jalāśayaiḥ // BrP_43.63 //
vividhaiḥ pādapaiḥ puṇyair $ udyānair vividhais tathā &
jalasthalacaraiś caiva % vihagaiś cārvadhiṣṭhitaiḥ // BrP_43.64 //
devatāyatanair divyaiḥ $ śobhitā sā mahāpurī &
tatrāste bhagavān devas % tripurāris trilocanaḥ // BrP_43.65 //
mahākāleti vikhyātaḥ $ sarvakāmapradaḥ śivaḥ &
śivakuṇḍe naraḥ snātvā % vidhivat pāpanāśane // BrP_43.66 //
devān pitṝn ṛṣīṃś caiva $ saṃtarpya vidhivad budhaḥ &
gatvā śivālayaṃ paścāt % kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam // BrP_43.67 //
praviśya saṃyato bhūtvā $ dhautavāsā jitendriyaḥ &
snānaiḥ puṣpais tathā gandhair % dhūpair dīpaiś ca bhaktitaḥ // BrP_43.68 //
naivedyair upahāraiś ca $ gītavādyaiḥ pradakṣiṇaiḥ &
daṇḍavatpraṇipātaiś ca % nṛtyaiḥ stotraiś ca śaṃkaram // BrP_43.69 //
saṃpūjya vidhivad bhaktyā $ mahākālaṃ sakṛc chivam &
aśvamedhasahasrasya % phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_43.70 //
pāpaiḥ sarvair vinirmukto $ vimānaiḥ sārvakāmikaiḥ &
āruhya tridivaṃ yāti % yatra śaṃbhor niketanam // BrP_43.71 //
divyarūpadharaḥ śrīmān $ divyālaṃkārabhūṣitaḥ &
bhuṅkte tatra varān bhogān % yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_43.72 //
śivaloke muniśreṣṭhā $ jarāmaraṇavarjitaḥ &
puṇyakṣayād ihāyātaḥ % pravare brāhmaṇe kule // BrP_43.73 //
caturvedī bhaved vipraḥ $ sarvaśāstraviśāradaḥ &
yogaṃ pāśupataṃ prāpya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_43.74 //
āste tatra nadī puṇyā $ śiprā nāmeti viśrutā &
tasyāṃ snātas tu vidhivat % saṃtarpya pitṛdevatāḥ // BrP_43.75 //
sarvapāpavinirmukto $ vimānavaram āsthitaḥ &
bhuṅkte bahuvidhān bhogān % svargaloke narottamaḥ // BrP_43.76 //
āste tatraiva bhagavān $ devadevo janārdanaḥ &
govindasvāmināmāsau % bhuktimuktiprado hariḥ // BrP_43.77 //
taṃ dṛṣṭvā muktim āpnoti $ trisaptakulasaṃyutaḥ &
vimānenārkavarṇena % kiṅkiṇījālamālinā // BrP_43.78 //
sarvakāmasamṛddhena $ kāmagenāsthireṇa ca &
upagīyamāno gandharvair % viṣṇuloke mahīyate // BrP_43.79 //
bhuṅkte ca vividhān kāmān $ nirātaṅko gatajvaraḥ &
ābhūtasaṃplavaṃ yāvat % surūpaḥ subhagaḥ sukhī // BrP_43.80 //
kālenāgatya matimān $ brāhmaṇaḥ syān mahītale &
pravare yogināṃ gehe % vedaśāstrārthatattvavit // BrP_43.81 //
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya $ tato mokṣam avāpnuyāt &
vikramasvāmināmānaṃ % viṣṇuṃ tatraiva bho dvijāḥ // BrP_43.82 //
dṛṣṭvā naro vā nārī vā $ phalaṃ pūrvoditaṃ labhet &
anye 'pi tatra tiṣṭhanti % devāḥ śakrapurogamāḥ // BrP_43.83 //
mātaraś ca muniśreṣṭhāḥ $ sarvakāmaphalapradāḥ &
dṛṣṭvā tān vidhivad bhaktyā % saṃpūjya praṇipatya ca // BrP_43.84 //
sarvapāpavinirmukto $ naro yāti triviṣṭapam &
evaṃ sā nagarī ramyā % rājasiṃhena pālitā // BrP_43.85 //
nityotsavapramuditā $ yathendrasyāmarāvatī &
purāṣṭādaśasaṃyuktā % suvistīrṇacatuṣpathā // BrP_43.86 //
dhanurjyāghoṣaninadā $ siddhasaṃgamabhūṣitā &
vidyāvadgaṇabhūyiṣṭhā % vedanirghoṣanāditā // BrP_43.87 //
itihāsapurāṇāni $ śāstrāṇi vividhāni ca &
kāvyālāpakathāś caiva % śrūyante 'harniśaṃ dvijāḥ // BrP_43.88 //
evaṃ mayā guṇāḍhyā sā $ taduyinī?? samudāhṛtā &
yasyāṃ rājābhavat pūrvam % indradyumno mahāmatiḥ // BrP_43.89 //
{brahmovāca: }
tasyāṃ sa nṛpatiḥ pūrvaṃ $ kurvan rājyam anuttamam &
pālayām āsa matimān % prajāḥ putrān ivaurasān // BrP_44.1 //
satyavādī mahāprājñaḥ $ śūraḥ sarvaguṇākaraḥ &
matimān dharmasaṃpannaḥ % sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ // BrP_44.2 //
satyavāñ śīlavān dāntaḥ $ śrīmān parapuraṃjayaḥ &
āditya iva tejobhī % rūpair āśvinayor iva // BrP_44.3 //
vardhamānasurāścaryaḥ $ śakratulyaparākramaḥ &
śāradendur ivābhāti % lakṣaṇaiḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_44.4 //
āhartā sarvayajñānāṃ $ hayamedhādikṛt tathā &
dānair yajñais tapobhiś ca % tattulyo nāsti bhūpatiḥ // BrP_44.5 //
suvarṇamaṇimuktānāṃ $ gajāśvānāṃ ca bhūpatiḥ &
pradadau vipramukhyebhyo % yāge yāge mahādhanam // BrP_44.6 //
hastyaśvarathamukhyānāṃ $ kambalājinavāsasām &
ratnānāṃ dhanadhānyānām % antas tasya na vidyate // BrP_44.7 //
evaṃ sarvadhanair yukto $ guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ &
sarvakāmasamṛddhātmā % kurvan rājyam akaṇṭakam // BrP_44.8 //
tasyeyaṃ matir utpannā $ sarvayogeśvaraṃ harim &
katham ārādhayiṣyāmi % bhuktimuktipradaṃ prabhum // BrP_44.9 //
vicārya sarvaśāstrāṇi $ tantrāṇy āgamavistaram &
itihāsapurāṇāni % vedāṅgāni ca sarvaśaḥ // BrP_44.10 //
dharmaśāstrāṇi sarvāṇi $ niyamān ṛṣibhāṣitān &
vedāṅgāni ca śāstrāṇi % vidyāsthānāni yāni ca // BrP_44.11 //
guruṃ saṃsevya yatnena $ brāhmaṇān vedapāragān &
ādhāya paramāṃ kāṣṭhāṃ % kṛtakṛtyo 'bhavat tadā // BrP_44.12 //
saṃprāpya paramaṃ tattvaṃ $ vāsudevākhyam avyayam &
bhrāntijñānād atītas tu % mumukṣuḥ saṃyatendriyaḥ // BrP_44.13 //
katham ārādhayiṣyāmi $ devadevaṃ sanātanam &
pītavastraṃ caturbāhuṃ % śaṅkhacakragadādharam // BrP_44.14 //
vanamālāvṛtoraskaṃ $ padmapattrāyatekṣaṇam &
śrīvatsoraḥsamāyuktaṃ % mukuṭāṅgadaśobhitam // BrP_44.15 //
svapurāt sa tu niṣkrānta $ ujjayinyāḥ prajāpatiḥ &
balena mahatā yuktaḥ % sabhṛtyaḥ sapurohitaḥ // BrP_44.16 //
anujagmus tu taṃ sarve $ rathinaḥ śastrapāṇayaḥ &
rathair vimānasaṃkāśaiḥ % patākādhvajasevitaiḥ // BrP_44.17 //
sādinaś ca tathā sarve $ prāsatomarapāṇayaḥ &
aśvaiḥ pavanasaṃkāśair % anujagmus tu taṃ nṛpam // BrP_44.18 //
himavatsaṃbhavair mattair $ vāraṇaiḥ parvatopamaiḥ &
īṣādantaiḥ sadā mattaiḥ % pracaṇḍaiḥ ṣaṣṭihāyanaiḥ // BrP_44.19 //
hemakakṣaiḥ sapatākair $ ghaṇṭāravavibhūṣitaiḥ &
anujagmuś ca taṃ sarve % gajayuddhaviśāradāḥ // BrP_44.20 //
asaṃkhyeyāś ca pādātā $ dhanuṣprāsāsipāṇayaḥ &
divyamālyāmbaradharā % divyagandhānulepanāḥ // BrP_44.21 //
anujagmuś ca taṃ sarve $ yuvāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ &
sarvāstrakuśalāḥ śūrāḥ % sadā saṃgrāmalālasāḥ // BrP_44.22 //
antaḥpuranivāsinyaḥ $ striyaḥ sarvāḥ svalaṃkṛtāḥ &
bimbauṣṭhacārudaśanāḥ % sarvābharaṇabhūṣitāḥ // BrP_44.23 //
divyavastradharāḥ sarvā $ divyamālyavibhūṣitāḥ &
divyagandhānuliptāṅgāḥ % śaraccandranibhānanāḥ // BrP_44.24 //
sumadhyamāś cāruveṣāś $ cārukarṇālakāñcitāḥ &
tāmbūlarañjitamukhā % rakṣibhiś ca surakṣitāḥ // BrP_44.25 //
yānair uccāvacaiḥ śubhrair $ maṇikāñcanabhūṣitaiḥ &
upagīyamānās tāḥ sarvā % gāyanaiḥ stutipāṭhakaiḥ // BrP_44.26 //
veṣṭitāḥ śastrahastaiś ca $ padmapattrāyatekṣaṇāḥ &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā % anujagmuś ca taṃ nṛpam // BrP_44.27 //
vaṇiggrāmagaṇāḥ sarve $ nānāpuranivāsinaḥ &
dhanai ratnaiḥ suvarṇaiś ca % sadārāḥ saparicchadāḥ // BrP_44.28 //
astravikrayakāś caiva $ tāmbūlapaṇyajīvinaḥ &
tṛṇavikrayakāś caiva % kāṣṭhavikrayakārakāḥ // BrP_44.29 //
raṅgopajīvinaḥ sarve $ māṃsavikrayiṇas tathā &
tailavikrayakāś caiva % vastravikrayakās tathā // BrP_44.30 //
phalavikrayiṇaś caiva $ pattravikrayiṇas tathā &
tathā javasahārāś ca % rajakāś ca sahasraśaḥ // BrP_44.31 //
gopālā nāpitāś caiva $ tathānye vastrasūcakāḥ &
meṣapālāś cājapālā % mṛgapālāś ca haṃsakāḥ // BrP_44.32 //
dhānyavikrayiṇaś caiva $ saktuvikrayiṇaś ca ye &
guḍavikrayikāś caiva % tathā lavaṇajīvinaḥ // BrP_44.33 //
gāyanā nartakāś caiva $ tathā maṅgalapāṭhakāḥ &
śailūṣāḥ kathakāś caiva % purāṇārthaviśāradāḥ // BrP_44.34 //
kavayaḥ kāvyakartāro $ nānākāvyaviśāradāḥ &
viṣaghnā gāruḍāś caiva % nānāratnaparīkṣakāḥ // BrP_44.35 //
vyokārās tāmrakārāś ca $ kāṃsyakārāś ca rūṭhakāḥ &
kauṣakārāś citrakārāḥ % kundakārāś ca pāvakāḥ // BrP_44.36 //
daṇḍakārāś cāsikārāḥ $ surādhūtopajīvinaḥ &
mallā dūtāś ca kāyasthā % ye cānye karmakāriṇaḥ // BrP_44.37 //
tantuvāyā rūpakārā $ vārtikās tailapāṭhakāḥ &
lāvajīvās taittirikā % mṛgapakṣyupajīvinaḥ // BrP_44.38 //
gajavaidyāś ca vaidyāś ca $ naravaidyāś ca ye narāḥ &
vṛkṣavaidyāś ca govaidyā % ye cānye chedadāhakāḥ // BrP_44.39 //
ete nāgarakāḥ sarve $ ye cānye nānukīrtitāḥ &
anujagmus tu rājānaṃ % samastapuravāsinaḥ // BrP_44.40 //
yathā vrajantaṃ pitaraṃ $ grāmāntaraṃ samutsukāḥ &
anuyānti yathā putrās % tathā taṃ te 'pi nāgarāḥ // BrP_44.41 //
evaṃ sa nṛpatiḥ śrīmān $ vṛtaḥ sarvair mahājanaiḥ &
hastyaśvarathapādātair % jagāma ca śanaiḥ śanaiḥ // BrP_44.42 //
evaṃ gatvā sa nṛpatir $ dakṣiṇasyodadhes taṭam &
sarvais tair dīrghakālena % balair anugataḥ prabhuḥ // BrP_44.43 //
dadarśa sāgaraṃ ramyaṃ $ nṛtyantam iva ca sthitam &
anekaśatasāhasrair % ūrmibhiś ca samākulam // BrP_44.44 //
nānāratnālayaṃ pūrṇaṃ $ nānāprāṇisamākulam &
vīcītaraṅgabahulaṃ % mahāścaryasamanvitam // BrP_44.45 //
tīrtharājaṃ mahāśabdam $ apāraṃ subhayaṃkaram &
meghavṛndapratīkāśam % agādhaṃ makarālayam // BrP_44.46 //
matsyaiḥ kūrmaiś ca śaṅkhaiś ca $ śuktikānakraśaṅkubhiḥ &
śiṃśumāraiḥ karkaṭaiś ca % vṛtaṃ sarpair mahāviṣaiḥ // BrP_44.47 //
lavaṇodaṃ hareḥ sthānaṃ $ śayanasya nadīpatim &
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ % sarvavāñchāphalapradam // BrP_44.48 //
anekāvartagambhīraṃ $ dānavānāṃ samāśrayam &
amṛtasyāraṇiṃ divyaṃ % devayonim apāṃ patim // BrP_44.49 //
viśiṣṭaṃ sarvabhūtānāṃ $ prāṇināṃ jīvadhāraṇam &
supavitraṃ pavitrāṇāṃ % maṅgalānāṃ ca maṅgalam // BrP_44.50 //
tīrthānām uttamaṃ tīrtham $ avyayaṃ yādasāṃ patim &
candravṛddhikṣayasyeva % yasya mānaṃ pratiṣṭhitam // BrP_44.51 //
abhedyaṃ sarvabhūtānāṃ $ devānām amṛtālayam &
utpattisthitisaṃhāra- % hetubhūtaṃ sanātanam // BrP_44.52 //
upajīvyaṃ ca sarveṣāṃ $ puṇyaṃ nadanadīpatim &
dṛṣṭvā taṃ nṛpatiśreṣṭho % vismayaṃ paramaṃ gataḥ // BrP_44.53 //
nivāsam akarot tatra $ velām asādya sāgarīm &
puṇye manohare deśe % sarvabhūmiguṇair yute // BrP_44.54 //
vṛtaṃ śālaiḥ kadambaiś ca $ puṃnāgaiḥ saraladrumaiḥ &
panasair nārikelaiś ca % bakulair nāgakesaraiḥ // BrP_44.55 //
tālaiḥ pippalaiḥ kharjūrair $ nāraṅgair bījapūrakaiḥ &
śālair āmrātakair lodhrair % bakulair bahuvārakaiḥ // BrP_44.56 //
kapitthaiḥ karṇikāraiś ca $ pāṭalāśokacampakaiḥ &
dāḍimaiś ca tamālaiś ca % pārijātais tathārjunaiḥ // BrP_44.57 //
prācīnāmalakair bilvaiḥ $ priyaṅguvaṭakhādiraiḥ &
iṅgudīsaptaparṇaiś ca % aśvatthāgastyajambukaiḥ // BrP_44.58 //
madhukaiḥ karṇikāraiś ca $ bahuvāraiḥ satindukaiḥ &
palāśabadarair nīpaiḥ % siddhanimbaśubhāñjanaiḥ // BrP_44.59 //
vārakaiḥ kovidāraiś ca $ bhallātāmalakais tathā &
iti hintālakāṅkolaiḥ % karañjaiḥ savibhītakaiḥ // BrP_44.60 //
sasarjamadhukāśmaryaiḥ $ śālmalīdevadārubhiḥ &
śākhoṭhakair nimbavaṭaiḥ % kumbhīkauṣṭhaharītakaiḥ // BrP_44.61 //
guggulaiś candanair vṛkṣais $ tathaivāgurupāṭalaiḥ &
jambīrakaruṇair vṛkṣais % tintiḍīraktacandanaiḥ // BrP_44.62 //
evaṃ nānāvidhair vṛkṣais $ tathānyair bahupādapaiḥ &
kalpadrumair nityaphalaiḥ % sarvartukusumotkaraiḥ // BrP_44.63 //
nānāpakṣirutair divyair $ mattakokilanāditaiḥ &
mayūravarasaṃghuṣṭaiḥ % śukasārikasaṃkulaiḥ // BrP_44.64 //
hārītair bhṛṅgarājaiś ca $ cātakair bahuputrakaiḥ &
jīvaṃjīvakakākolaiḥ % kalaviṅkaiḥ kapotakaiḥ // BrP_44.65 //
khagair nānāvidhaiś cānyaiḥ $ śrotraramyair manoharaiḥ &
puṣpitāgreṣu vṛkṣeṣu % kūjadbhiś cārvadhiṣṭhitaiḥ // BrP_44.66 //
ketakīvanakhaṇḍaiś ca $ sadā puṣpadharaiḥ sitaiḥ &
mallikākundakusumair % yūthikātagarais tathā // BrP_44.67 //
kuṭajair bāṇapuṣpaiś ca $ atimuktaiḥ sakubjakaiḥ &
mālatīkaravīraiś ca % tathā kadalakāñcanaiḥ // BrP_44.68 //
anyair nānāvidhaiḥ puṣpaiḥ $ sugandhaiś cārudarśanaiḥ &
vanodyānopavanajair % nānāvarṇaiḥ sugandhibhiḥ // BrP_44.69 //
vidyādharagaṇākīrṇaiḥ $ siddhacāraṇasevitaiḥ &
gandharvoragarakṣobhir % bhūtāpsarasakiṃnaraiḥ // BrP_44.70 //
muniyakṣagaṇākīrṇair $ nānāsattvaniṣevitaiḥ &
mṛgaiḥ śākhāmṛgaiḥ siṃhair % varāhamahiṣākulaiḥ // BrP_44.71 //
tathānyaiḥ kṛṣṇasārādyair $ mṛgaiḥ sarvatra śobhitaiḥ &
śārdūlair dīptamātaṅgais % tathānyair vanacāribhiḥ // BrP_44.72 //
evaṃ nānāvidhair vṛkṣair $ udyānair nandanopamaiḥ &
latāgulmavitānaiś ca % vividhaiś ca jalāśayaiḥ // BrP_44.73 //
haṃsakāraṇḍavākīrṇaiḥ $ padminīkhaṇḍamaṇḍitaiḥ &
kādambaiś ca plavair haṃsaiś % cakravākopaśobhitaiḥ // BrP_44.74 //
kamalaiḥ śatapattraiś ca $ kahlāraiḥ kumudotpalaiḥ &
khagair jalacaraiś cānyaiḥ % puṣpair jalasamudbhavaiḥ // BrP_44.75 //
parvatair dīptaśikharaiś $ cārukandaramaṇḍitaiḥ &
nānāvṛkṣasamākīrṇair % nānādhātuvibhūṣitaiḥ // BrP_44.76 //
sarvāścaryamayaiḥ śṛṅgaiḥ $ sarvabhūtālayaiḥ śubhaiḥ &
sarvauṣadhisamāyuktair % vipulaiś citrasānubhiḥ // BrP_44.77 //
evaṃ sarvaiḥ samuditaiḥ $ śobhitaṃ sumanoharaiḥ &
dadarśa sa mahīpālaḥ % sthānaṃ trailokyapūjitam // BrP_44.78 //
daśayojanavistīrṇaṃ $ pañcayojanam āyatam &
nānāścaryasamāyuktaṃ % kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_44.79 //
{munaya ūcuḥ: }
tasmin kṣetravare puṇye $ vaiṣṇave puruṣottame &
kiṃ tatra pratimā pūrvaṃ % na sthitā vaiṣṇavī prabho // BrP_45.1 //
yenāsau nṛpatis tatra $ gatvā sabalavāhanaḥ &
sthāpayām āsa kṛṣṇaṃ ca % rāmaṃ bhadrāṃ śubhapradām // BrP_45.2 //
saṃśayo no mahān atra $ vismayaś ca jagatpate &
śrotum icchāmahe sarvaṃ % brūhi tatkāraṇaṃ ca naḥ // BrP_45.3 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ pūrvasaṃvṛttāṃ $ kathāṃ pāpapraṇāśinīm &
pravakṣyāmi samāsena % śriyā pṛṣṭaḥ purā hariḥ // BrP_45.4 //
sumeroḥ kāñcane śṛṅge $ sarvāścaryasamanvite &
siddhavidyādharair yakṣaiḥ % kiṃnarair upaśobhite // BrP_45.5 //
devadānavagandharvair $ nāgair apsarasāṃ gaṇaiḥ &
munibhir guhyakaiḥ siddhaiḥ % sauparṇaiḥ samarudgaṇaiḥ // BrP_45.6 //
anyair devālayaiḥ sādhyaiḥ $ kaśyapādyaiḥ prajeśvaraiḥ &
vālakhilyādibhiś caiva % śobhite sumanohare // BrP_45.7 //
karṇikāravanair divyaiḥ $ sarvartukusumotkaraiḥ &
jātarūpapratīkāśair % bhūṣite sūryasaṃnibhaiḥ // BrP_45.8 //
anyaiś ca bahubhir vṛkṣaiḥ $ śālatālādibhir vanaiḥ &
puṃnāgāśokasarala- % nyagrodhāmrātakārjunaiḥ // BrP_45.9 //
pārijātāmrakhadira- $ nīpabilvakadambakaiḥ &
dhavakhādirapālāśa- % śīrṣāmalakatindukaiḥ // BrP_45.10 //
nāriṅgakolabakula- $ lodhradāḍimadārukaiḥ &
sarjaiś ca karṇais tagaraiḥ % śiśibhūrjavanimbakaiḥ // BrP_45.11 //
anyaiś ca kāñcanaiś caiva $ phalabhāraiś ca nāmitaiḥ &
nānākusumagandhāḍhyair % bhūṣite puṣpapādapaiḥ // BrP_45.12 //
mālatīyūthikāmallī- $ kundabāṇakuruṇṭakaiḥ &
pāṭalāgastyakuṭaja- % mandārakusumādibhiḥ // BrP_45.13 //
anyaiś ca vividhaiḥ puṣpair $ manasaḥ prītidāyakaiḥ &
nānāvihagasaṃghaiś ca % kūjadbhir madhurasvaraiḥ // BrP_45.14 //
puṃskokilarutair divyair $ mattabarhiṇanāditaiḥ &
evaṃ nānāvidhair vṛkṣaiḥ % puṣpair nānāvidhais tathā // BrP_45.15 //
khagair nānāvidhaiś caiva $ śobhite surasevite &
tatra sthitaṃ jagannāthaṃ % jagatsraṣṭāram avyayam // BrP_45.16 //
sarvalokavidhātāraṃ $ vāsudevākhyam avyayam &
praṇamya śirasā devī % lokānāṃ hitakāmyayā \
papracchemaṃ mahāpraśnaṃ # padmajā tam anuttamam // BrP_45.17 //
{śrīr uvāca: }
brūhi tvaṃ sarvalokeśa $ saṃśayaṃ me hṛdi sthitam &
martyaloke mahāścarye % karmabhūmau sudurlabhe // BrP_45.18 //
lobhamohagrahagraste $ kāmakrodhamahārṇave &
yena mucyeta deveśa % asmāt saṃsārasāgarāt // BrP_45.19 //
ācakṣva sarvadeveśa $ praṇatāṃ yadi manyase &
tvadṛte nāsti loke 'smin % vaktā saṃśayanirṇaye // BrP_45.20 //
{brahmovāca: }
śrutvaivaṃ vacanaṃ tasyā $ devadevo janārdanaḥ &
provāca parayā prītyā % paraṃ sārāmṛtopamam // BrP_45.21 //
{śrībhagavān uvāca: }
sukhopāsyaḥ susādhyaś ca $ 'bhirāmaś ca susatphalaḥ &
āste tīrthavare devi % vikhyātaḥ puruṣottamaḥ // BrP_45.22 //
na tena sadṛśaḥ kaścit $ triṣu lokeṣu vidyate &
kīrtanād yasya deveśi % mucyate sarvapātakaiḥ // BrP_45.23 //
na vijñāto 'maraiḥ sarvair $ na daityair na ca dānavaiḥ &
marīcyādyair munivarair % gopitaṃ me varānane // BrP_45.24 //
tat te 'haṃ saṃpravakṣyāmi $ tīrtharājaṃ ca sāṃpratam &
bhāvenaikena suśroṇi % śṛṇuṣva varavarṇini // BrP_45.25 //
āsīt kalpe samutpanne $ naṣṭe sthāvarajaṅgame &
pralīnā devagandharva- % daityavidyādharoragāḥ // BrP_45.26 //
tamobhūtam idaṃ sarvaṃ $ na prājñāyata kiṃcana &
tasmiñ jāgarti bhūtātmā % paramātmā jagadguruḥ // BrP_45.27 //
śrīmāṃs trimūrtikṛd devo $ jagatkartā maheśvaraḥ &
vāsudeveti vikhyāto % yogātmā harir īśvaraḥ // BrP_45.28 //
so 'sṛjad yoganidrānte $ nābhyambhoruhamadhyagam &
padmakeśarasaṃkāśaṃ % brahmāṇaṃ bhūtam avyayam // BrP_45.29 //
tādṛgbhūtas tato brahmā $ sarvalokamaheśvaraḥ &
pañcabhūtasamāyuktaṃ % sṛjate ca śanaiḥ śanaiḥ // BrP_45.30 //
mātrāyonīni bhūtāni $ sthūlasūkṣmāṇi yāni ca &
caturvidhāni sarvāṇi % sthāvarāṇi carāṇi ca // BrP_45.31 //
tataḥ prajāpatir brahmā $ cakre sarvaṃ carācaram &
saṃcintya manasātmānaṃ % sasarja vividhāḥ prajāḥ // BrP_45.32 //
marīcyādīn munīn sarvān $ devāsurapitṝn api &
yakṣavidyādharāṃś cānyān % gaṅgādyāḥ saritas tathā // BrP_45.33 //
naravānarasiṃhāṃś ca $ vividhāṃś ca vihaṃgamān &
jarāyūn aṇḍajān devi % svedajodbhedajāṃs tathā // BrP_45.34 //
brahma kṣatraṃ tathā vaiśyaṃ $ śūdraṃ caiva catuṣṭayam &
antyajātāṃś ca mlecchāṃś ca % sasarja vividhān pṛthak // BrP_45.35 //
yat kiṃcij jīvasaṃjñaṃ tu $ tṛṇagulmapipīlikam &
brahmā bhūtvā jagat sarvaṃ % nirmame sa carācaram // BrP_45.36 //
dakṣiṇāṅge tathātmānaṃ $ saṃcintya puruṣaṃ svayam &
vāme caiva tu nārīṃ sa % dvidhā bhūtam akalpayat // BrP_45.37 //
tataḥ prabhṛti loke 'smin $ prajā maithunasaṃbhavāḥ &
adhamottamamadhyāś ca % mama kṣetrāṇi yāni ca // BrP_45.38 //
evaṃ saṃcintya devo 'sau $ purā salilayonijaḥ &
jagāma dhyānam āsthāya % vāsudevātmikāṃ tanum // BrP_45.39 //
dhyānamātreṇa devena $ svayam eva janārdanaḥ &
tasmin kṣaṇe samutpannaḥ % sahasrākṣaḥ sahasrapāt // BrP_45.40 //
sahasraśīrṣā puruṣaḥ $ puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ &
saliladhvāntameghābhaḥ % śrīmāñ śrīvatsalakṣaṇaḥ // BrP_45.41 //
apaśyat sahasā taṃ tu $ brahmā lokapitāmahaḥ &
āsanair arghyapādyaiś ca % akṣatair abhinandya ca // BrP_45.42 //
tuṣṭāva paramaiḥ stotrair $ viriñciḥ susamāhitaḥ &
tato 'ham uktavān devaṃ % brahmāṇaṃ kamalodbhavam \
kāraṇaṃ vada māṃ tāta # mama dhyānasya sāṃpratam // BrP_45.43 //
{brahmovāca: }
jagaddhitāya deveśa $ martyalokaiś ca durlabham &
svargadvārasya mārgāṇi % yajñadānavratāni ca // BrP_45.44 //
yogaḥ satyaṃ tapaḥ śraddhā $ tīrthāni vividhāni ca &
vihāya sarvam eteṣāṃ % sukhaṃ tatsādhanaṃ vada // BrP_45.45 //
sthānaṃ jagatpate mahyām $ utkṛṣṭaṃ ca yad ucyate &
sarveṣām uttamaṃ sthānaṃ % brūhi me puruṣottama // BrP_45.46 //
vidhātur vacanaṃ śrutvā $ tato 'haṃ proktavān priye &
śṛṇu brahman pravakṣyāmi % nirmalaṃ bhuvi durlabham // BrP_45.47 //
uttamaṃ sarvakṣetrāṇāṃ $ dhanyaṃ saṃsāratāraṇam &
gobrāhmaṇahitaṃ puṇyaṃ % cāturvarṇyasukhodayam // BrP_45.48 //
bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ $ kṣetraṃ paramadurlabham &
mahāpuṇyaṃ tu sarveṣāṃ % siddhidaṃ vai pitāmahe // BrP_45.49 //
tasmād āsīt samutpannaṃ $ tīrtharājaṃ sanātanam &
vikhyātaṃ paramaṃ kṣetraṃ % caturyuganiṣevitam // BrP_45.50 //
sarveṣām eva devānām $ ṛṣīṇāṃ brahmacāriṇām &
daityadānavasiddhānāṃ % gandharvoragarakṣasām // BrP_45.51 //
nāgavidyādharāṇāṃ ca $ sthāvarasya carasya ca &
uttamaḥ puruṣo yasmāt % tasmāt sa puruṣottamaḥ // BrP_45.52 //
dakṣiṇasyodadhes tīre $ nyagrodho yatra tiṣṭhati &
daśayojanavistīrṇaṃ % kṣetraṃ paramadurlabham // BrP_45.53 //
yas tu kalpe samutpanne $ mahadulkānibarhaṇe &
vināśaṃ naivam abhyeti % svayaṃ tatraivam āsthitaḥ // BrP_45.54 //
dṛṣṭamātre vaṭe tasmiṃś $ chāyām ākramya cāsakṛt &
brahmahatyāt pramucyeta % pāpeṣv anyeṣu kā kathā // BrP_45.55 //
pradakṣiṇā kṛtā yais tu $ namaskāraś ca jantubhiḥ &
sarve vidhūtapāpmānas % te gatāḥ keśavālayam // BrP_45.56 //
nyagrodhasyottare kiṃcid $ dakṣiṇe keśavasya tu &
prāsādas tatra tiṣṭhet tu % padaṃ dharmamayaṃ hi tat // BrP_45.57 //
pratimāṃ tatra vai dṛṣṭvā $ svayaṃ devena nirmitām &
anāyāsena vai yānti % bhuvanaṃ me tato narāḥ // BrP_45.58 //
gacchamānāṃs tu tān prekṣya $ ekadā dharmarāṭ priye &
madantikam anuprāpya % praṇamya śirasābravīt // BrP_45.59 //
{yama uvāca: }
namas te bhagavan deva $ lokanātha jagatpate &
kṣīrodavāsinaṃ devaṃ % śeṣabhogānuśāyinam // BrP_45.60 //
varaṃ vareṇyaṃ varadaṃ $ kartāram akṛtaṃ prabhum &
viśveśvaram ajaṃ viṣṇuṃ % sarvajñam aparājitam // BrP_45.61 //
nīlotpaladalaśyāmaṃ $ puṇḍarīkanibhekṣaṇam &
sarvajñaṃ nirguṇaṃ śāntaṃ % jagaddhātāram avyayam // BrP_45.62 //
sarvalokavidhātāraṃ $ sarvalokasukhāvaham &
purāṇaṃ puruṣaṃ vedyaṃ % vyaktāvyaktaṃ sanātanam // BrP_45.63 //
parāvarāṇāṃ sraṣṭāraṃ $ lokanāthaṃ jagadgurum &
śrīvatsoraskasaṃyuktaṃ % vanamālāvibhūṣitam // BrP_45.64 //
pītavastraṃ caturbāhuṃ $ śaṅkhacakragadādharam &
hārakeyūrasaṃyuktaṃ % mukuṭāṅgadadhāriṇam // BrP_45.65 //
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇaṃ $ sarvendriyavivarjitam &
kūṭastham acalaṃ sūkṣmaṃ % jyotīrūpaṃ sanātanam // BrP_45.66 //
bhāvābhāvavinirmuktaṃ $ vyāpinaṃ prakṛteḥ param &
namasyāmi jagannātham % īśvaraṃ sukhadaṃ prabhum // BrP_45.67 //
ity evaṃ dharmarājas tu $ purā nyagrodhasaṃnidhau &
stutvā nānāvidhaiḥ stotraiḥ % praṇāmam akarot tadā // BrP_45.68 //
taṃ dṛṣṭvā tu mahābhāge $ praṇataṃ prāñjalisthitam &
stotrasya kāraṇaṃ devi % pṛṣṭavān aham antakam // BrP_45.69 //
vaivasvata mahābāho $ sarvadevottamo hy asi &
kimarthaṃ stutavān māṃ tvaṃ % saṃkṣepāt tad bravīhi me // BrP_45.70 //
{dharmarāja uvāca: }
asminn āyatane puṇye $ vikhyāte puruṣottame &
indranīlamayī śreṣṭhā % pratimā sārvakāmikī // BrP_45.71 //
tāṃ dṛṣṭvā puṇḍarīkākṣa $ bhāvenaikena śraddhayā &
śvetākhyaṃ bhavanaṃ yānti % niṣkāmāś caiva mānavāḥ // BrP_45.72 //
ataḥ kartuṃ na śaknomi $ vyāpāram arisūdana &
prasīda sumahādeva % saṃhara pratimāṃ vibho // BrP_45.73 //
śrutvā vaivasvatasyaitad $ vākyam etad uvāca ha &
yama tāṃ gopayiṣyāmi % sikatābhiḥ samantataḥ // BrP_45.74 //
tataḥ sā pratimā devi $ vallibhir gopitā mayā &
yathā tatra na paśyanti % manujāḥ svargakāṅkṣiṇaḥ // BrP_45.75 //
pracchādya vallikair devi $ jātarūpaparicchadaiḥ &
yamaṃ prasthāpayām āsa % svāṃ purīṃ dakṣiṇāṃ diśam // BrP_45.76 //
{brahmovāca: }
luptāyāṃ pratimāyāṃ tu $ indranīlasya bho dvijāḥ &
tasmin kṣetravare puṇye % vikhyāte puruṣottame // BrP_45.77 //
yo bhūtas tatra vṛttānto $ devadevo janārdanaḥ &
taṃ sarvaṃ kathayām āsa % sa tasyai bhagavān purā // BrP_45.78 //
indradyumnasya gamanaṃ $ kṣetrasaṃdarśanaṃ tathā &
kṣetrasya varṇanaṃ caiva % prāsādakaraṇaṃ tathā // BrP_45.79 //
hayamedhasya yajanaṃ $ svapnadarśanam eva ca &
lavaṇasyodadhes tīre % kāṣṭhasya darśanaṃ tathā // BrP_45.80 //
darśanaṃ vāsudevasya $ śilpirājasya ca dvijāḥ &
nirmāṇaṃ pratimāyās tu % yathāvarṇaṃ viśeṣataḥ // BrP_45.81 //
sthāpanaṃ caiva sarveṣāṃ $ prāsāde bhuvanottame &
yātrākāle ca viprendrāḥ % kalpasaṃkīrtanaṃ tathā // BrP_45.82 //
mārkaṇḍeyasya caritaṃ $ sthāpanaṃ śaṃkarasya ca &
pañcatīrthasya māhātmyaṃ % darśanaṃ śūlapāṇinaḥ // BrP_45.83 //
vaṭasya darśanaṃ caiva $ vyuṣṭiṃ tasya ca bho dvijāḥ &
darśanaṃ baladevasya % kṛṣṇasya ca viśeṣataḥ // BrP_45.84 //
subhadrāyāś ca tatraiva $ māhātmyaṃ caiva sarvaśaḥ &
darśanaṃ narasiṃhasya % vyuṣṭisaṃkīrtanaṃ tathā // BrP_45.85 //
anantavāsudevasya $ darśanaṃ guṇakīrtanam &
śvetamādhavamāhātmyaṃ % svargadvārasya darśanam // BrP_45.86 //
udadher darśanaṃ caiva $ snānaṃ tarpaṇam eva ca &
samudrasnānamāhātmyam % indradyumnasya ca dvijāḥ // BrP_45.87 //
pañcatīrthaphalaṃ caiva $ mahājyeṣṭhaṃ tathaiva ca &
sthānaṃ kṛṣṇasya halinaḥ % parvayātrāphalaṃ tathā // BrP_45.88 //
varṇanaṃ viṣṇulokasya $ kṣetrasya ca punaḥ punaḥ &
pūrvaṃ kathitavān sarvaṃ % tasyai sa puruṣottamaḥ // BrP_45.89 //
{munaya ūcuḥ: }
śrotum icchāmahe deva $ kathāśeṣaṃ mahīpateḥ &
tasmin kṣetravare gatvā % kiṃ cakāra narādhipaḥ // BrP_46.1 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ pravakṣyāmi samāsataḥ &
kṣetrasaṃdarśanaṃ caiva % kṛtyaṃ tasya ca bhūpateḥ // BrP_46.2 //
gatvā tatra mahīpālaḥ $ kṣetre trailokyaviśrute &
dadarśa ramaṇīyāni % sthānāni saritas tathā // BrP_46.3 //
nadī tatra mahāpuṇyā $ vindhyapādavinirgatā &
svittropaleti vikhyātā % sarvapāpaharā śivā // BrP_46.4 //
gaṅgātulyā mahāsrotā $ dakṣiṇārṇavagāminī &
mahānadīti nāmnā sā % puṇyatoyā saridvarā // BrP_46.5 //
dakṣiṇasyodadher garbhaṃ $ gatāvartātiśobhitā &
ubhayos taṭayor yasyā % grāmāś ca nagarāṇi ca // BrP_46.6 //
dṛśyante muniśārdūlāḥ $ susasyāḥ sumanoharāḥ &
hṛṣṭapuṣṭajanākīrṇā % vastrālaṃkārabhūṣitāḥ // BrP_46.7 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ $ śūdrās tatra pṛthak pṛthak &
svadharmaniratāḥ śāntā % dṛśyante śubhalakṣaṇāḥ // BrP_46.8 //
tāmbūlapūrṇavadanā $ mālādāmavibhūṣitāḥ &
vedapūrṇamukhā viprāḥ % saṣaḍaṅgapadakramāḥ // BrP_46.9 //
agnihotraratāḥ kecit $ kecid aupāsanakriyāḥ &
sarvaśāstrārthakuśalā % yajvāno bhūridakṣiṇāḥ // BrP_46.10 //
catvāre rājamārgeṣu $ vaneṣūpavaneṣu ca &
sabhāmaṇḍalaharmyeṣu % devatāyataneṣu ca // BrP_46.11 //
itihāsapurāṇāni $ vedāḥ sāṅgāḥ sulakṣaṇāḥ &
kāvyaśāstrakathās tatra % śrūyante ca mahājanaiḥ // BrP_46.12 //
striyas taddeśavāsinyo $ rūpayauvanagarvitāḥ &
saṃpūrṇalakṣaṇopetā % vistīrṇaśroṇimaṇḍalāḥ // BrP_46.13 //
saroruhamukhāḥ śyāmāḥ $ śaraccandranibhānanāḥ &
pīnonnatastanāḥ sarvāḥ % samṛddhyā cārudarśanāḥ // BrP_46.14 //
sauvarṇavalayākrāntā $ divyair vastrair alaṃkṛtāḥ &
kadalīgarbhasaṃkāśāḥ % padmakiñjalkasaprabhāḥ // BrP_46.15 //
bimbādharapuṭāḥ kāntāḥ $ karṇāntāyatalocanāḥ &
sumukhāś cārukeśāś ca % hāvabhāvāvanāmitāḥ // BrP_46.16 //
kāścit padmapalāśākṣyaḥ $ kāścid indīvarekṣaṇāḥ &
vidyudvispaṣṭadaśanās % tanvaṅgyaś ca tathāparāḥ // BrP_46.17 //
kuṭilālakasaṃyuktāḥ $ sīmantena virājitāḥ &
grīvābharaṇasaṃyuktā % mālyadāmavibhūṣitāḥ // BrP_46.18 //
kuṇḍalai ratnasaṃyuktaiḥ $ karṇapūrair manoharaiḥ &
devayoṣitpratīkāśā % dṛśyante śubhalakṣaṇāḥ // BrP_46.19 //
divyagītavarair dhanyaiḥ $ krīḍamānā varāṅganāḥ &
vīṇāveṇumṛdaṅgaiś ca % paṇavaiś caiva gomukhaiḥ // BrP_46.20 //
śaṅkhadundubhinirghoṣair $ nānāvādyair manoharaiḥ &
krīḍantyas tāḥ sadā hṛṣṭā % vilāsinyaḥ parasparam // BrP_46.21 //
evamādi tathāneka- $ gītavādyaviśāradāḥ &
divā rātrau samāyuktāḥ % kāmonmattā varāṅganāḥ // BrP_46.22 //
bhikṣuvaikhānasaiḥ siddhaiḥ $ snātakair brahmacāribhiḥ &
mantrasiddhais tapaḥsiddhair % yajñasiddhair niṣevitam // BrP_46.23 //
ity evaṃ dadṛśe rājā $ kṣetraṃ paramaśobhanam &
atraivārādhayiṣyāmi % bhagavantaṃ sanātanam // BrP_46.24 //
jagadguruṃ paraṃ devaṃ $ paraṃ pāraṃ paraṃ padam &
sarveśvareśvaraṃ viṣṇum % anantam aparājitam // BrP_46.25 //
idaṃ tanmānasaṃ tīrthaṃ $ jñātaṃ me puruṣottamam &
kalpavṛkṣo mahākāyo % nyagrodho yatra tiṣṭhati // BrP_46.26 //
pratimā cendranīlākhyā $ svayaṃ devena gopitā &
na cātra dṛśyate cānyā % pratimā vaiṣṇavī śubhā // BrP_46.27 //
tathā yatnaṃ kariṣyāmi $ yathā devo jagatpatiḥ &
pratyakṣaṃ mama cābhyeti % viṣṇuḥ satyaparākramaḥ // BrP_46.28 //
yajñair dānais tapobhiś ca $ homair dhyānais tathārcanaiḥ &
upavāsaiś ca vidhivac % careyaṃ vratam uttamam // BrP_46.29 //
ananyamanasā caiva $ tanmanā nānyamānasaḥ &
viṣṇvāyatanavinyāse % prārambhaṃ ca karomy aham // BrP_46.30 //
{brahmovāca: }
evaṃ sa pṛthivīpālaś $ cintayitvā dvijottamāḥ &
prāsādārthaṃ hares tatra % prārambham akarot tadā // BrP_47.1 //
ānāyya gaṇakān sarvān $ ācāryāñ śāstrapāragān &
bhūmiṃ saṃśodhya yatnena % rājā tu parayā mudā // BrP_47.2 //
brāhmaṇair jñānasaṃpannair $ vedaśāstrārthapāragaiḥ &
amātyair mantribhiś caiva % vāstuvidyāviśāradaiḥ // BrP_47.3 //
taiḥ sārdhaṃ sa samālocya $ sumuhūrte śubhe dine &
sucandratārāsaṃyoge % grahānukūlyasaṃyute // BrP_47.4 //
jayamaṅgalaśabdaiś ca $ nānāvādyair manoharaiḥ &
vedādhyayananirghoṣair % gītaiḥ sumadhurasvaraiḥ // BrP_47.5 //
puṣpalājākṣatair gandhaiḥ $ pūrṇakumbhaiḥ sadīpakaiḥ &
dadāv arghyaṃ tato rājā % śraddhayā susamāhitaḥ // BrP_47.6 //
dattvaivam arghyaṃ vidhivad $ ānāyya sa mahīpatiḥ &
kaliṅgādhipatiṃ śūram % utkalādhipatiṃ tathā \
kośalādhipatiṃ caiva # tān uvāca tadā nṛpaḥ // BrP_47.7 //
{rājovāca: }
gacchadhvaṃ sahitāḥ sarve $ śilārthe susamāhitāḥ &
gṛhītvā śilpimukhyāṃś ca % śilākarmaviśāradān // BrP_47.8 //
vindhyācalaṃ suvistīrṇaṃ $ bahukandaraśobhitam &
nirūpya sarvasānūni % cchedayitvā śilāḥ śubhāḥ \
saṃvāhyantāṃ ca śakaṭair # naukābhir mā vilambatha // BrP_47.9 //
{brahmovāca: }
evaṃ gantuṃ samādiśya $ tān nṛpān sa mahīpatiḥ &
punar evābravīd vākyaṃ % sāmātyān sapurohitān // BrP_47.10 //
{rājovāca: }
gacchantu dūtāḥ sarvatra $ mamājñāṃ pravadantu vai &
yatra tiṣṭhanti rājānaḥ % pṛthivyāṃ tān suśīghragāḥ // BrP_47.11 //
hastyaśvarathapādātaiḥ $ sāmātyaiḥ sapurohitaiḥ &
gacchata sahitāḥ sarva % indradyumnasya śāsanāt // BrP_47.12 //
{brahmovāca: }
evaṃ dūtāḥ samājñātā $ rājñā tena mahātmanā &
gatvā tadā nṛpān ūcur % vacanaṃ tasya bhūpateḥ // BrP_47.13 //
śrutvā tu te tathā sarve $ dūtānāṃ vacanaṃ nṛpāḥ &
ājagmus tvaritāḥ sarve % svasainyaiḥ parivāritāḥ // BrP_47.14 //
ye nṛpāḥ sarvadigbhāge $ ye ca dakṣiṇataḥ sthitāḥ &
paścimāyāṃ sthitā ye ca % uttarāpathasaṃsthitāḥ // BrP_47.15 //
pratyantavāsino ye 'pi $ ye ca saṃnidhivāsinaḥ &
pārvatīyāś ca ye kecit % tathā dvīpanivāsinaḥ // BrP_47.16 //
rathair nāgaiḥ padātaiś ca $ vājibhir dhanavistaraiḥ &
saṃprāptā bahuśo viprāḥ % śrutvendradyumnaśāsanam // BrP_47.17 //
tān āgatān nṛpān dṛṣṭvā $ sāmātyān sapurohitān &
provāca rājā hṛṣṭātmā % kāryam uddiśya sādaram // BrP_47.18 //
{rājovāca: }
śṛṇudhvaṃ nṛpaśārdūlā $ yathā kiṃcid bravīmy aham &
asmin kṣetravare puṇye % bhuktimuktiprade śive // BrP_47.19 //
hayamedhaṃ mahāyajñaṃ $ prāsādaṃ caiva vaiṣṇavam &
kathaṃ śaknomy ahaṃ kartum % iti cintākulaṃ manaḥ // BrP_47.20 //
bhavadbhiḥ susahāyais tu $ sarvam etat karomy aham &
yadi yūyaṃ sahāyā me % bhavadhvaṃ nṛpasattamāḥ // BrP_47.21 //
{brahmovāca: }
ity evaṃ vadamānasya $ rājarājasya dhīmataḥ &
sarve pramuditā hṛṣṭā % bhūpās te tasya śāsanāt // BrP_47.22 //
vavṛṣur dhanaratnaiś ca $ suvarṇamaṇimauktikaiḥ &
kambalājinaratnaiś ca % rāṅkavāstaraṇaiḥ śubhaiḥ // BrP_47.23 //
vajravaidūryamāṇikyaiḥ $ padmarāgendranīlakaiḥ &
gajair aśvair dhanaiś cānyai % rathaiś caiva kareṇubhiḥ // BrP_47.24 //
asaṃkhyeyair bahuvidhair $ dravyair uccāvacais tathā &
śālivrīhiyavaiś caiva % māṣamudgatilais tathā // BrP_47.25 //
siddhārthacaṇakaiś caiva $ godhūmair masurādibhiḥ &
śyāmākair madhukaiś caiva % nīvāraiḥ sakulatthakaiḥ // BrP_47.26 //
anyaiś ca vividhair dhānyair $ grāmyāraṇyaiḥ sahasraśaḥ &
bahudhānyasahasrāṇāṃ % taṇḍulānāṃ ca rāśibhiḥ // BrP_47.27 //
gavyasya haviṣaḥ kumbhaiḥ $ śataśo 'tha sahasraśaḥ &
tathānyair vividhair dravyair % bhakṣyabhojyānulepanaiḥ // BrP_47.28 //
rājānaḥ pūrayām āsur $ yat kiṃcid dravyasaṃbhavaiḥ &
tān dṛṣṭvā yajñasaṃbhārān % sarvasaṃpatsamanvitān // BrP_47.29 //
yajñakarmavido viprān $ vedavedāṅgapāragān &
śāstreṣu nipuṇān dakṣān % kuśalān sarvakarmasu // BrP_47.30 //
ṛṣīṃś caiva maharṣīṃś ca $ devarṣīṃś caiva tāpasān &
brahmacārigṛhasthāṃś ca % vānaprasthān yatīṃs tathā // BrP_47.31 //
snātakān brāhmaṇāṃś cānyān $ agnihotre sadā sthitān &
ācāryopādhyāyavarān % svādhyāyatapasānvitān // BrP_47.32 //
sadasyāñ śāstrakuśalāṃs $ tathānyān pāvakān bahūn &
dṛṣṭvā tān nṛpatiḥ śrīmān % uvāca svaṃ purohitam // BrP_47.33 //
{rājovāca: }
tataḥ prayāntu vidvāṃso $ brāhmaṇā vedapāragāḥ &
vājimedhārthasiddhyarthaṃ % deśaṃ paśyantu yajñiyam // BrP_47.34 //
{brahmovāca: }
ity uktaḥ sa tathā cakre $ vacanaṃ tasya bhūpateḥ &
hṛṣṭaḥ sa mantribhiḥ sārdhaṃ % tadā rājapurohitaḥ // BrP_47.35 //
tato yayau purodhāś ca $ prājñaḥ sthapatibhiḥ saha &
brāhmaṇān agrataḥ kṛtvā % kuśalān yajñakarmaṇi // BrP_47.36 //
taṃ deśaṃ dhīvaragrāmaṃ $ sapratoliviṭaṅkinam &
kārayām āsa vipro 'sau % yajñavāṭaṃ yathāvidhi // BrP_47.37 //
prāsādaśatasaṃbādhaṃ $ maṇipravaraśobhitam &
indrasadmanibhaṃ ramyaṃ % hemaratnavibhūṣitam // BrP_47.38 //
stambhān kanakacitrāṃś ca $ toraṇāni bṛhanti ca &
yajñāyatanadeśeṣu % dattvā śuddhaṃ ca kāñcanam // BrP_47.39 //
antaḥpurāṇi rājñāṃ ca $ nānādeśanivāsinām &
kārayām āsa dharmātmā % tatra tatra yathāvidhi // BrP_47.40 //
brāhmaṇānāṃ ca vaiśyānāṃ $ nānādeśasamīyuṣām &
kārayām āsa vidhivac % chālās tatrāpy anekaśaḥ // BrP_47.41 //
priyārthaṃ tasya nṛpater $ āyayur nṛpasattamāḥ &
ratnāny anekāny ādāya % striyaś cāyayur utsave // BrP_47.42 //
teṣāṃ nirviśatāṃ sveṣu $ śibireṣu mahātmanām &
nadataḥ sāgarasyeva % divispṛg abhavad dhvaniḥ // BrP_47.43 //
teṣām abhyāgatānāṃ ca $ sa rājā munisattamāḥ &
vyādideśāyatanāni % śayyāś cāpy upacārataḥ // BrP_47.44 //
bhojanāni vicitrāṇi $ śālīkṣuyavagorasaiḥ &
upetya nṛpatiśreṣṭho % vyādideśa svayaṃ tadā // BrP_47.45 //
tathā tasmin mahāyajñe $ bahavo brahmavādinaḥ &
ye ca dvijātipravarās % tatrāsan dvijasattamāḥ // BrP_47.46 //
samājagmuḥ saśiṣyās tān $ pratijagrāha pārthivaḥ &
sarvāṃś ca tān anuyayau % yāvad āvasathān iti // BrP_47.47 //
svayam eva mahātejā $ dambhaṃ tyaktvā nṛpottamaḥ &
tataḥ kṛtvā svaśilpaṃ ca % śilpino 'nye ca ye tadā // BrP_47.48 //
kṛtsnaṃ yajñavidhiṃ rājñe $ tadā tasmai nyavedayan &
tataḥ śrutvā nṛpaśreṣṭhaḥ % kṛtaṃ sarvam atandritaḥ \
hṛṣṭaromābhavad rājā # saha mantribhir acyutaḥ // BrP_47.49 //
{brahmovāca: }
tasmin yajñe pravṛtte tu $ vāgmino hetuvādibhiḥ &
hetuvādān bahūn āhuḥ % parasparajigīṣavaḥ // BrP_47.50 //
devendrasyeva vihitaṃ $ rājasiṃhena bho dvijāḥ &
dadṛśus toraṇāny atra % śātakumbhamayāni ca // BrP_47.51 //
śayyāsanavikārāṃś ca $ subahūn ratnasaṃcayān &
ghaṭapātrīkaṭāhāni % kalaśān vardhamānakān // BrP_47.52 //
nahi kaścid asauvarṇam $ apaśyad vasudhādhipaḥ &
yūpāṃś ca śāstrapaṭhitān % dāravān hemabhūṣitān // BrP_47.53 //
upakṣiptān yathākālaṃ $ vidhivad bhūrivarcasaḥ &
sthalajā jalajā ye ca % paśavaḥ kecana dvijāḥ // BrP_47.54 //
sarvān eva samānītān $ apaśyaṃs tatra te nṛpāḥ &
gāś caiva mahiṣīś caiva % tathā vṛddhastriyo 'pi ca // BrP_47.55 //
audakāni ca sattvāni $ śvāpadāni vayāṃsi ca &
jarāyujāṇḍajātāni % svedajāny udbhidāni ca // BrP_47.56 //
parvatāny upadhānyāni $ bhūtāni dadṛśuś ca te &
evaṃ pramuditaṃ sarvaṃ % paśuto dhanadhānyataḥ // BrP_47.57 //
yajñavāṭaṃ nṛpā dṛṣṭvā $ vismayaṃ paramaṃ gatāḥ &
brāhmaṇānāṃ viśāṃ caiva % bahumiṣṭānnam ṛddhimat // BrP_47.58 //
pūrṇe śatasahasre tu $ viprāṇāṃ tatra bhuñjatām &
dundubhir meghanirghoṣān % muhurmuhur athākarot // BrP_47.59 //
vinanādāsakṛc cāpi $ divase divase gate &
evaṃ sa vavṛdhe yajñas % tasya rājñas tu dhīmataḥ // BrP_47.60 //
annasya subahūn viprā $ utsargān nirgatopamān &
dadhikulyāś ca dadṛśuḥ % payasaś ca hradāṃs tathā // BrP_47.61 //
jambūdvīpo hi sakalo $ nānājanapadair yutaḥ &
dvijāś ca tatra dṛśyante % rājñas tasya mahāmakhe // BrP_47.62 //
tatra yāni sahasrāṇi $ puruṣāṇāṃ tatas tataḥ &
gṛhītvā bhājanaṃ jagmur % bahūni dvijasattamāḥ // BrP_47.63 //
śrāviṇaś cāpi te sarve $ sumṛṣṭamaṇikuṇḍalāḥ &
paryaveṣayan dvijātīñ % śataśo 'tha sahasraśaḥ // BrP_47.64 //
vividhāny anupānāni $ puruṣā ye 'nuyāyinaḥ &
te vai nṛpopabhojyāni % brāhmaṇebhyo daduḥ saha // BrP_47.65 //
samāgatān vedavido $ rājñaś ca pṛthivīśvarān &
pūjāṃ cakre tadā teṣāṃ % vidhivad bhūridakṣiṇaḥ // BrP_47.66 //
digdeśād āgatān rājño $ mahāsaṃgrāmaśālinaḥ &
naṭanartakakādīṃś ca % gītastutiviśāradān // BrP_47.67 //
patnyo manoramās tasya $ pīnonnatapayodharāḥ &
indīvarapalāśākṣyaḥ % śaraccandranibhānanāḥ // BrP_47.68 //
kulaśīlaguṇopetāḥ $ sahasraikaṃ śatādhikam &
evaṃ tadbhūpaparama- % patnīgaṇasamanvitam // BrP_47.69 //
ratnamālākulaṃ divyaṃ $ patākādhvajasevitam &
ratnahārayutaṃ ramyaṃ % candrakāntisamaprabham // BrP_47.70 //
kariṇaḥ parvatākārān $ madasiktān mahābalān &
śataśaḥ koṭisaṃghātair % dantibhir dantabhūṣaṇaiḥ // BrP_47.71 //
vātavegajavair aśvaiḥ $ sindhujātaiḥ suśobhanaiḥ &
śvetāśvaiḥ śyāmakarṇaiś ca % koṭyanekair javānvitaiḥ // BrP_47.72 //
saṃnaddhabaddhakakṣaiś ca $ nānāpraharaṇodyataiḥ &
asaṃkhyeyaiḥ padātaiś ca % devaputropamais tathā // BrP_47.73 //
ity evaṃ dadṛśe rājā $ yajñasaṃbhāravistaram &
mudaṃ lebhe tadā rājā % saṃhṛṣṭo vākyam abravīt // BrP_47.74 //
{rājovāca: }
ānayadhvaṃ hayaśreṣṭhaṃ $ sarvalakṣaṇalakṣitam &
cārayadhvaṃ pṛthivyāṃ vai % rājaputrāḥ susaṃyatāḥ // BrP_47.75 //
vidvadbhir dharmavidbhiś ca $ atra homo vidhīyatām &
kṛṣṇacchāgaṃ ca mahiṣaṃ % kṛṣṇasāramṛgaṃ dvijān // BrP_47.76 //
anaḍvāhaṃ ca gāś caiva $ sarvāṃś ca paśupālakān &
iṣṭayaś ca pravartantāṃ % prāsādaṃ vaiṣṇavaṃ tataḥ // BrP_47.77 //
sarvam etac ca viprebhyo $ dīyatāṃ manasepsitam &
striyaś ca ratnakoṭyaś ca % grāmāś ca nagarāṇi ca // BrP_47.78 //
samyak samṛddhabhūmyaś ca $ viṣayāś caivam arthinām &
anyāni dravyajātāni % manojñāni bahūni ca // BrP_47.79 //
sarveṣāṃ yācamānānāṃ $ nāsti hy etan na bhāṣayet &
tāvat pravartatāṃ yajño % yāvad devaḥ purā tv iha \
pratyakṣaṃ mama cābhyeti # yajñasyāsya samīpataḥ // BrP_47.80 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tadā viprā $ rājasiṃho mahābhujaḥ &
dadau suvarṇasaṃghātaṃ % koṭīnāṃ caiva bhūṣaṇam // BrP_47.81 //
kareṇuśatasāhasraṃ $ vājino niyutāni ca &
arbudaṃ caiva vṛṣabhaṃ % svarṇaśṛṅgīś ca dhenukāḥ // BrP_47.82 //
surūpāḥ surabhīś caiva $ kāṃsyadohāḥ payasvinīḥ &
prāyacchat sa tu viprebhyo % vedavidbhyo mudā yutaḥ // BrP_47.83 //
vāsāṃsi ca mahārhāṇi $ rāṅkavāstaraṇāni ca &
suśuklāni ca śubhrāṇi % pravālamaṇim uttamam // BrP_47.84 //
adadāt sa mahāyajñe $ ratnāni vividhāni ca //* BrP_47.85 //
vajravaidūryamāṇikya- $ muktikādyāni yāni ca &
alaṃkāravatīḥ śubhrāḥ % kanyā rājīvalocanāḥ // BrP_47.86 //
śatāni pañca viprebhyo $ rājā hṛṣṭaḥ pradattavān &
striyaḥ pīnapayobhārāḥ % kañcukaiḥ svastanāvṛtāḥ // BrP_47.87 //
madhyahīnāś ca suśroṇyaḥ $ padmapattrāyatekṣaṇāḥ &
hāvabhāvānvitagrīvā % bahvyo valayabhūṣitāḥ // BrP_47.88 //
pādanūpurasaṃyuktāḥ $ paṭṭadukūlavāsasaḥ &
ekaikaśo 'dadāt tasmin % kāmyāś ca kāminīr bahūḥ // BrP_47.89 //
arthibhyo brāhmaṇādibhyo $ hayamedhe dvijottamāḥ &
bhakṣyaṃ bhojyaṃ ca saṃpūrṇaṃ % nānāsaṃbhārasaṃyutam // BrP_47.90 //
khaṇḍakādyāny anekāni $ svinnapakvāṃś ca piṣṭakān &
annāny anyāni medhyāṃś ca % ghṛtapūrāṃś ca khāṇḍavān // BrP_47.91 //
madhurāṃs tarjitān pūpān $ annaṃ mṛṣṭaṃ supākikam &
prītyarthaṃ sarvasattvānāṃ % dīyate 'nnaṃ punaḥ punaḥ // BrP_47.92 //
dattasya dīyamānasya $ dhanasyānto na vidyate &
evaṃ dṛṣṭvā mahāyajñaṃ % devadaityāḥ savāraṇāḥ // BrP_47.93 //
gandharvāpsarasaḥ siddhā $ ṛṣayaś ca prajeśvarāḥ &
vismayaṃ paramaṃ yātā % dṛṣṭvā kratuvaraṃ śubham // BrP_47.94 //
purodhā mantriṇo rājā $ hṛṣṭās tatraiva sarvaśaḥ &
na tatra malinaḥ kaścin % na dīno na kṣudhānvitaḥ // BrP_47.95 //
na vopasargo na glānir $ nādhayo vyādhayas tathā &
nākālamaraṇaṃ tatra % na daṃśo na grahā viṣam // BrP_47.96 //
hṛṣṭapuṣṭajanāḥ sarve $ tasmin rājño mahotsave &
ye ca tatra tapaḥsiddhā % munayaś cirajīvinaḥ // BrP_47.97 //
na jātaṃ tādṛśaṃ yajñaṃ $ dhanadhānyasamanvitam &
evaṃ sa rājā vidhivad % vājimedhaṃ dvijottamāḥ \
kratuṃ samāpayām āsa # prāsādaṃ vaiṣṇavaṃ tathā // BrP_47.98 //
{munaya ūcuḥ: }
brūhi no devadeveśa $ yat pṛcchāmaḥ purātanam &
yathā tāḥ pratimāḥ pūrvam % indradyumnena nirmitāḥ // BrP_48.1 //
kena caiva prakāreṇa $ tuṣṭas tasmai sa mādhavaḥ &
tat sarvaṃ vada cāsmākaṃ % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_48.2 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ purāṇaṃ vedasaṃmitam &
kathayāmi purā vṛttaṃ % pratimānāṃ ca saṃbhavam // BrP_48.3 //
pravṛtte ca mahāyajñe $ prāsāde caiva nirmite &
cintā tasya babhūvātha % pratimārtham aharniśam // BrP_48.4 //
na vedmi kena deveśaṃ $ sarveśaṃ lokapāvanam &
sargasthityantakartāraṃ % paśyāmi puruṣottamam // BrP_48.5 //
cintāviṣṭas tv abhūd rājā $ śete rātrau divāpi na &
na bhuṅkte vividhān bhogān % na ca snānaṃ prasādhanam // BrP_48.6 //
naiva vādyena gandhena $ gāyanair varṇakair api &
na gajair madayuktaiś ca % na cānekair hayānvitaiḥ // BrP_48.7 //
nendranīlair mahānīlaiḥ $ padmarāgamayair na ca &
suvarṇarajatādyaiś ca % vajrasphaṭikasaṃyutaiḥ // BrP_48.8 //
bahurāgārthakāmair vā $ na vanyair antarikṣagaiḥ &
babhūva tasya nṛpater % manasas tuṣṭivardhanam // BrP_48.9 //
śailamṛddārujāteṣu $ praśastaṃ kiṃ mahītale &
viṣṇupratimāyogyaṃ ca % sarvalakṣaṇalakṣitam // BrP_48.10 //
etair eva trayāṇāṃ tu $ dayitaṃ syāt surārcitam &
sthāpite prītim abhyeti % iti cintāparo 'bhavat // BrP_48.11 //
pañcarātravidhānena $ saṃpūjya puruṣottamam &
cintāviṣṭo mahīpālaḥ % saṃstotum upacakrame // BrP_48.12 //
vāsudeva namas te 'stu $ namas te mokṣakāraṇa &
trāhi māṃ sarvalokeśa % janmasaṃsārasāgarāt // BrP_49.1 //
nirmalāmbarasaṃkāśa $ namas te puruṣottama &
saṃkarṣaṇa namas te 'stu % trāhi māṃ dharaṇīdhara // BrP_49.2 //
namas te hemagarbhābha $ namas te makaradhvaja &
ratikānta namas te 'stu % trāhi māṃ saṃvarāntaka // BrP_49.3 //
namas te 'ñjanasaṃkāśa $ namas te bhaktavatsala &
aniruddha namas te 'stu % trāhi māṃ varado bhava // BrP_49.4 //
namas te vibudhāvāsa $ namas te vibudhapriya &
nārāyaṇa namas te 'stu % trāhi māṃ śaraṇāgatam // BrP_49.5 //
namas te balināṃ śreṣṭha $ namas te lāṅgalāyudha &
caturmukha jagaddhāma % trāhi māṃ prapitāmaha // BrP_49.6 //
namas te nīlameghābha $ namas te tridaśārcita &
trāhi viṣṇo jagannātha % magnaṃ māṃ bhavasāgare // BrP_49.7 //
pralayānalasaṃkāśa $ namas te ditijāntaka &
narasiṃha mahāvīrya % trāhi māṃ dīptalocana // BrP_49.8 //
yathā rasātalād urvī $ tvayā daṃṣṭroddhṛtā purā &
tathā mahāvarāhas tvaṃ % trāhi māṃ duḥkhasāgarāt // BrP_49.9 //
tavaitā mūrtayaḥ kṛṣṇa $ varadāḥ saṃstutā mayā &
taveme baladevādyāḥ % pṛthagrūpeṇa saṃsthitāḥ // BrP_49.10 //
aṅgāni tava deveśa $ garutmādyās tathā prabho &
dikpālāḥ sāyudhāś caiva % keśavādyās tathācyuta // BrP_49.11 //
ye cānye tava deveśa $ bhedāḥ proktā manīṣibhiḥ &
te 'pi sarve jagannātha % prasannāyatalocana // BrP_49.12 //
mayārcitāḥ stutāḥ sarve $ tathā yūyaṃ namaskṛtāḥ &
prayacchata varaṃ mahyaṃ % dharmakāmārthamokṣadam // BrP_49.13 //
bhedās te kīrtitā ye tu $ hare saṃkarṣaṇādayaḥ &
tava pūjārthasaṃbhūtās % tatas tvayi samāśritāḥ // BrP_49.14 //
na bhedas tava deveśa $ vidyate paramārthataḥ &
vividhaṃ tava yad rūpam % uktaṃ tad upacārataḥ // BrP_49.15 //
advaitaṃ tvāṃ kathaṃ dvaitaṃ $ vaktuṃ śaknoti mānavaḥ &
ekas tvaṃ hi hare vyāpī % citsvabhāvo nirañjanaḥ // BrP_49.16 //
paramaṃ tava yad rūpaṃ $ bhāvābhāvavivarjitam &
nirlepaṃ nirguṇaṃ śreṣṭhaṃ % kūṭastham acalaṃ dhruvam // BrP_49.17 //
sarvopādhivinirmuktaṃ $ sattāmātravyavasthitam &
tad devāś ca na jānanti % kathaṃ jānāmy ahaṃ prabho // BrP_49.18 //
aparaṃ tava yad rūpaṃ $ pītavastraṃ caturbhujam &
śaṅkhacakragadāpāṇi- % mukuṭāṅgadadhāriṇam // BrP_49.19 //
śrīvatsoraskasaṃyuktaṃ $ vanamālāvibhūṣitam &
tad arcayanti vibudhā % ye cānye tava saṃśrayāḥ // BrP_49.20 //
devadeva suraśreṣṭha $ bhaktānām abhayaprada &
trāhi māṃ padmapattrākṣa % magnaṃ viṣayasāgare // BrP_49.21 //
nānyaṃ paśyāmi lokeśa $ yasyāhaṃ śaraṇaṃ vraje &
tvām ṛte kamalākānta % prasīda madhusūdana // BrP_49.22 //
jarāvyādhiśatair yukto $ nānāduḥkhair nipīḍitaḥ &
harṣaśokānvito mūḍhaḥ % karmapāśaiḥ suyantritaḥ // BrP_49.23 //
patito 'haṃ mahāraudre $ ghore saṃsārasāgare &
viṣamodakaduṣpāre % rāgadveṣajhaṣākule // BrP_49.24 //
indriyāvartagambhīre $ tṛṣṇāśokormisaṃkule &
nirāśraye nirālambe % niḥsāre 'tyantacañcale // BrP_49.25 //
māyayā mohitas tatra $ bhramāmi suciraṃ prabho &
nānājātisahasreṣu % jāyamānaḥ punaḥ punaḥ // BrP_49.26 //
mayā janmāny anekāni $ sahasrāṇy ayutāni ca &
vividhāny anubhūtāni % saṃsāre 'smiñ janārdana // BrP_49.27 //
vedāḥ sāṅgā mayādhītāḥ $ śāstrāṇi vividhāni ca &
itihāsapurāṇāni % tathā śilpāny anekaśaḥ // BrP_49.28 //
asaṃtoṣāś ca saṃtoṣāḥ $ saṃcayāpacayā vyayāḥ &
mayā prāptā jagannātha % kṣayavṛddhyakṣayetarāḥ // BrP_49.29 //
bhāryārimitrabandhūnāṃ $ viyogāḥ saṃgamās tathā &
pitaro vividhā dṛṣṭā % mātaraś ca tathā mayā // BrP_49.30 //
duḥkhāni cānubhūtāni $ yāni saukhyāny anekaśaḥ &
prāptāś ca bāndhavāḥ putrā % bhrātaro jñātayas tathā // BrP_49.31 //
mayoṣitaṃ tathā strīṇāṃ $ koṣṭhe viṇmūtrapicchale &
garbhavāse mahāduḥkham % anubhūtaṃ tathā prabho // BrP_49.32 //
duḥkhāni yāny anekāni $ bālyayauvanagocare &
vārdhake ca hṛṣīkeśa % tāni prāptāni vai mayā // BrP_49.33 //
maraṇe yāni duḥkhāni $ yamamārge yamālaye &
mayā tāny anubhūtāni % narake yātanās tathā // BrP_49.34 //
kṛmikīṭadrumāṇāṃ ca $ hastyaśvamṛgapakṣiṇām &
mahiṣoṣṭragavāṃ caiva % tathānyeṣāṃ vanaukasām // BrP_49.35 //
dvijātīnāṃ ca sarveṣāṃ $ śūdrāṇāṃ caiva yoniṣu &
dhanināṃ kṣatriyāṇāṃ ca % daridrāṇāṃ tapasvinām // BrP_49.36 //
nṛpāṇāṃ nṛpabhṛtyānāṃ $ tathānyeṣāṃ ca dehinām &
gṛheṣu teṣām utpanno % deva cāhaṃ punaḥ punaḥ // BrP_49.37 //
gato 'smi dāsatāṃ nātha $ bhṛtyānāṃ bahuśo nṛṇām &
daridratvaṃ ceśvaratvaṃ % svāmitvaṃ ca tathā gataḥ // BrP_49.38 //
hato mayā hatāś cānye $ ghātito ghātitās tathā &
dattaṃ mamānyair anyebhyo % mayā dattam anekaśaḥ // BrP_49.39 //
pitṛmātṛsuhṛdbhrātṛ- $ kalatrāṇāṃ kṛtena ca &
dhanināṃ śrotriyāṇāṃ ca % daridrāṇāṃ tapasvinām // BrP_49.40 //
uktaṃ dainyaṃ ca vividhaṃ $ tyaktvā lajjāṃ janārdana &
devatiryaṅmanuṣyeṣu % sthāvareṣu careṣu ca // BrP_49.41 //
na vidyate tathā sthānaṃ $ yatrāhaṃ na gataḥ prabho &
kadā me narake vāsaḥ % kadā svarge jagatpate // BrP_49.42 //
kadā manuṣyalokeṣu $ kadā tiryaggateṣu ca &
jalayantre yathā cakre % ghaṭī rajjunibandhanā // BrP_49.43 //
yāti cordhvam adhaś caiva $ kadā madhye ca tiṣṭhati &
tathā cāhaṃ suraśreṣṭha % karmarajjusamāvṛtaḥ // BrP_49.44 //
adhaś cordhvaṃ tathā madhye $ bhraman gacchāmi yogataḥ &
evaṃ saṃsāracakre 'smin % bhairave romaharṣaṇe // BrP_49.45 //
bhramāmi suciraṃ kālaṃ $ nāntaṃ paśyāmi karhicit &
na jāne kiṃ karomy adya % hare vyākulitendriyaḥ // BrP_49.46 //
śokatṛṣṇābhibhūto 'haṃ $ kāṃdiśīko vicetanaḥ &
idānīṃ tvām ahaṃ deva % vihvalaḥ śaraṇaṃ gataḥ // BrP_49.47 //
trāhi māṃ duḥkhitaṃ kṛṣṇa $ magnaṃ saṃsārasāgare &
kṛpāṃ kuru jagannātha % bhaktaṃ māṃ yadi manyase // BrP_49.48 //
tvadṛte nāsti me bandhur $ yo 'sau cintāṃ kariṣyati &
deva tvāṃ nātham āsādya % na bhayaṃ me 'sti kutracit // BrP_49.49 //
jīvite maraṇe caiva $ yogakṣeme 'thavā prabho &
ye tu tvāṃ vidhivad deva % nārcayanti narādhamāḥ // BrP_49.50 //
sugatis tu kathaṃ teṣāṃ $ bhavet saṃsārabandhanāt &
kiṃ teṣāṃ kulaśīlena % vidyayā jīvitena ca // BrP_49.51 //
yeṣāṃ na jāyate bhaktir $ jagaddhātari keśave &
prakṛtiṃ tv āsurīṃ prāpya % ye tvāṃ nindanti mohitāḥ // BrP_49.52 //
patanti narake ghore $ jāyamānāḥ punaḥ punaḥ &
na teṣāṃ niṣkṛtis tasmād % vidyate narakārṇavāt // BrP_49.53 //
ye dūṣayanti durvṛttās $ tvāṃ deva puruṣādhamāḥ &
yatra yatra bhavej janma % mama karmanibandhanāt // BrP_49.54 //
tatra tatra hare bhaktis $ tvayi cāstu dṛḍhā sadā &
ārādhya tvāṃ surā daityā % narāś cānye 'pi saṃyatāḥ // BrP_49.55 //
avāpuḥ paramāṃ siddhiṃ $ kas tvāṃ deva na pūjayet &
na śaknuvanti brahmādyāḥ % stotuṃ tvāṃ tridaśā hare // BrP_49.56 //
kathaṃ mānuṣabuddhyāhaṃ $ staumi tvāṃ prakṛteḥ param &
tathā cājñānabhāvena % saṃstuto 'si mayā prabho // BrP_49.57 //
tat kṣamasvāparādhaṃ me $ yadi te 'sti dayā mayi &
kṛtāparādhe 'pi hare % kṣamāṃ kurvanti sādhavaḥ // BrP_49.58 //
tasmāt prasīda deveśa $ bhaktasnehaṃ samāśritaḥ &
stuto 'si yan mayā deva % bhaktibhāvena cetasā \
sāṅgaṃ bhavatu tat sarvaṃ # vāsudeva namo 'stu te // BrP_49.59 //
{brahmovāca: }
itthaṃ stutas tadā tena $ prasanno garuḍadhvajaḥ &
dadau tasmai muniśreṣṭhāḥ % sakalaṃ manasepsitam // BrP_49.60 //
yaḥ saṃpūjya jagannāthaṃ $ pratyahaṃ stauti mānavaḥ &
stotreṇānena matimān % sa mokṣaṃ labhate dhruvam // BrP_49.61 //
trisaṃdhyaṃ yo japed vidvān $ idaṃ stotravaraṃ śuciḥ &
dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca % mokṣaṃ ca labhate naraḥ // BrP_49.62 //
yaḥ paṭhec chṛṇuyād vāpi $ śrāvayed vā samāhitaḥ &
sa lokaṃ śāśvataṃ viṣṇor % yāti nirdhūtakalmaṣaḥ // BrP_49.63 //
dhanyaṃ pāpaharaṃ cedaṃ $ bhuktimuktipradaṃ śivam &
guhyaṃ sudurlabhaṃ puṇyaṃ % na deyaṃ yasya kasyacit // BrP_49.64 //
na nāstikāya mūrkhāya $ na kṛtaghnāya mānine &
na duṣṭamataye dadyān % nābhaktāya kadācana // BrP_49.65 //
dātavyaṃ bhaktiyuktāya $ guṇaśīlānvitāya ca &
viṣṇubhaktāya śāntāya % śraddhānuṣṭhānaśāline // BrP_49.66 //
idaṃ samastāghavināśahetuḥ BrP_49.67a
kāruṇyasaṃjñaṃ sukhamokṣadaṃ ca BrP_49.67b
aśeṣavāñchāphaladaṃ variṣṭhaṃ BrP_49.67c
stotraṃ mayoktaṃ puruṣottamasya BrP_49.67d
ye taṃ susūkṣmaṃ vimalā murāriṃ BrP_49.68a
dhyāyanti nityaṃ puruṣaṃ purāṇam BrP_49.68b
te muktibhājaḥ praviśanti viṣṇuṃ BrP_49.68c
mantrair yathājyaṃ hutam adhvarāgnau BrP_49.68d
ekaḥ sa devo bhavaduḥkhahantā BrP_49.69a
paraḥ pareṣāṃ na tato 'sti cānyat BrP_49.69b
draṣṭā sa pātā sa tu nāśakartā BrP_49.69c
viṣṇuḥ samastākhilasārabhūtaḥ BrP_49.69d
kiṃ vidyayā kiṃ svaguṇaiś ca teṣāṃ BrP_49.70a
yajñaiś ca dānaiś ca tapobhir ugraiḥ BrP_49.70b
yeṣāṃ na bhaktir bhavatīha kṛṣṇe BrP_49.70c
jagadgurau mokṣasukhaprade ca BrP_49.70d
loke sa dhanyaḥ sa śuciḥ sa vidvān BrP_49.71a
makhais tapobhiḥ sa guṇair variṣṭhaḥ BrP_49.71b
jñātā sa dātā sa tu satyavaktā BrP_49.71c
yasyāsti bhaktiḥ puruṣottamākhye BrP_49.71d
{brahmovāca: }
stutvaivaṃ muniśārdūlāḥ $ praṇamya ca sanātanam &
vāsudevaṃ jagannāthaṃ % sarvakāmaphalapradam // BrP_50.1 //
cintāviṣṭo mahīpālaḥ $ kuśān āstīrya bhūtale &
vastraṃ ca tanmanā bhūtvā % suṣvāpa dharaṇītale // BrP_50.2 //
kathaṃ pratyakṣam abhyeti $ devadevo janārdanaḥ &
mama cārtiharo devas % tadāsāv iti cintayan // BrP_50.3 //
suptasya tasya nṛpater $ vāsudevo jagadguruḥ &
ātmānaṃ darśayām āsa % śaṅkhacakragadābhṛtam // BrP_50.4 //
sa dadarśa tu saprema $ devadevaṃ jagadgurum &
śaṅkhacakradharaṃ devaṃ % gadācakrograpāṇinam // BrP_50.5 //
śārṅgabāṇadharaṃ devaṃ $ jvalattejotimaṇḍalam &
yugāntādityavarṇābhaṃ % nīlavaidūryasaṃnibham // BrP_50.6 //
suparṇāṃse tam āsīnaṃ $ ṣoḍaśārdhabhujaṃ śubham &
sa cāsmai prābravīd dhīrāḥ % sādhu rājan mahāmate // BrP_50.7 //
kratunānena divyena $ tathā bhaktyā ca śraddhayā &
tuṣṭo 'smi te mahīpāla % vṛthā kim anuśocasi // BrP_50.8 //
yad atra pratimā rājañ $ jagatpūjyā sanātanī &
yathā sā prāpyate bhūpa % tadupāyaṃ bravīmi te // BrP_50.9 //
gatāyām adya śarvaryāṃ $ nirmale bhāskarodite &
sāgarasya jalasyānte % nānādrumavibhūṣite // BrP_50.10 //
jalaṃ tathaiva velāyāṃ $ dṛśyate tatra vai mahat &
lavaṇasyodadhe rājaṃs % taraṅgaiḥ samabhiplutam // BrP_50.11 //
kūlānte hi mahāvṛkṣaḥ $ sthitaḥ sthalajaleṣu ca &
velābhir hanyamānaś ca % na cāsau kampate drumaḥ // BrP_50.12 //
paraśum ādāya hastena $ ūrmer antas tato vraja &
ekākī viharan rājan % sa tvaṃ paśyasi pādapam // BrP_50.13 //
īdṛk cihnaṃ samālokya $ chedaya tvam aśaṅkitaḥ &
chedyamānaṃ tu taṃ vṛkṣaṃ % prātar adbhutadarśanam // BrP_50.14 //
dṛṣṭvā tenaiva saṃcintya $ tato bhūpāla darśanāt &
kuru tāṃ pratimāṃ divyāṃ % jahi cintāṃ vimohinīm // BrP_50.15 //
{brahmovāca: }
evam uktvā mahābhāgo $ jagāmādarśanaṃ hariḥ &
sa cāpi svapnam ālokya % paraṃ vismayam āgataḥ // BrP_50.16 //
tāṃ niśāṃ sa samudvīkṣya $ sthitas tadgatamānasaḥ &
vyāharan vaiṣṇavān mantrān % sūktaṃ caiva tadātmakam // BrP_50.17 //
pragatāyāṃ rajanyāṃ tu $ utthito nānyamānasaḥ &
sa snātvā sāgare samyag % yathāvad vidhinā tataḥ // BrP_50.18 //
dattvā dānaṃ ca viprebhyo $ grāmāṃś ca nagarāṇi ca &
kṛtvā paurvāhṇikaṃ karma % jagāma sa nṛpottamaḥ // BrP_50.19 //
na cāśvo na padātiś ca $ na gajo na ca sārathiḥ &
ekākī sa mahāvelāṃ % praviveśa mahīpatiḥ // BrP_50.20 //
taṃ dadarśa mahāvṛkṣaṃ $ tejasvantaṃ mahādrumam &
mahātigamahārohaṃ % puṇyaṃ vipulam eva ca // BrP_50.21 //
mahotsedhaṃ mahākāyaṃ $ prasuptaṃ ca jalāntike &
sāndramāñjiṣṭhavarṇābhaṃ % nāmajātivivarjitam // BrP_50.22 //
naranāthas tadā viprā $ drumaṃ dṛṣṭvā mudānvitaḥ &
paraśunā śātayām āsa % niśitena dṛḍhena ca // BrP_50.23 //
dvaidhīkartumanās tatra $ babhūvendrasakhaḥ sa ca &
nirīkṣyamāṇe kāṣṭhe tu % babhūvādbhutadarśanam // BrP_50.24 //
viśvakarmā ca viṣṇuś ca $ viprarūpadharāv ubhau &
ājagmatur mahābhāgau % tadā tulyāgrajanmanau // BrP_50.25 //
jvalamānau svatejobhir $ divyasraganulepanau &
atha tau taṃ samāgamya % nṛpam indrasakhaṃ tadā // BrP_50.26 //
tāv ūcatur mahārāja $ kim atra tvaṃ kariṣyasi &
kimarthaṃ ca mahābāho % śātitaś ca vanaspatiḥ // BrP_50.27 //
asahāyo mahādurge $ nirjane gahane vane &
mahāsindhutaṭe caiva % kathaṃ vai śātito drumaḥ // BrP_50.28 //
{brahmovāca: }
tayoḥ śrutvā vaco viprāḥ $ sa tu rājā mudānvitaḥ &
babhāṣe vacanaṃ tābhyāṃ % mṛdulaṃ madhuraṃ tathā // BrP_50.29 //
dṛṣṭvā tau brāhmaṇau tatra $ candrasūryāv ivāgatau &
namaskṛtya jagannāthāv % avāṅmukham avasthitaḥ // BrP_50.30 //
{rājovāca: }
devadevam anādyantam $ anantaṃ jagatāṃ patim &
ārādhayituṃ pratimāṃ % karomīti matir mama // BrP_50.31 //
ahaṃ sa devadevena $ parameṇa mahātmanā &
svapnānte ca samuddiṣṭo % bhavadbhyāṃ śrāvitaṃ mayā // BrP_50.32 //
{brahmovāca: }
rājñas tu vacanaṃ śrutvā $ devendrapratimasya ca &
prahasya tasmai viśveśas % tuṣṭo vacanam abravīt // BrP_50.33 //
{viṣṇur uvāca: }
sādhu sādhu mahīpāla $ yad etan matam uttamam &
saṃsārasāgare ghore % kadalīdalasaṃnibhe // BrP_50.34 //
niḥsāre duḥkhabahule $ kāmakrodhasamākule &
indriyāvartakalile % dustare romaharṣaṇe // BrP_50.35 //
nānāvyādhiśatāvarte $ jalabudbudasaṃnibhe &
yatas te matir utpannā % viṣṇor ārādhanāya vai // BrP_50.36 //
dhanyas tvaṃ nṛpaśārdūla $ guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ &
saprajā pṛthivī dhanyā % saśailavanakānanā // BrP_50.37 //
sapuragrāmanagarā $ caturvarṇair alaṃkṛtā &
yatra tvaṃ nṛpaśārdūla % prajāḥ pālayitā prabhuḥ // BrP_50.38 //
ehy ehi sumahābhāga $ drume 'smin sukhaśītale &
āvābhyāṃ saha tiṣṭha tvaṃ % kathābhir dharmasaṃśritaḥ // BrP_50.39 //
ayaṃ mama sahāyas tu $ āgataḥ śilpināṃ varaḥ &
viśvakarmasamaḥ sākṣān % nipuṇaḥ sarvakarmasu \
mayoddiṣṭāṃ tu pratimāṃ # karoty eṣa taṭaṃ tyaja // BrP_50.40 //
{brahmovāca: }
śrutvaivaṃ vacanaṃ tasya $ tadā rājā dvijanmanaḥ &
sāgarasya taṭaṃ tyaktvā % gatvā tasya samīpataḥ // BrP_50.41 //
tasthau sa nṛpatiśreṣṭho $ vṛkṣacchāye suśītale &
tatas tasmai sa viśvātmā % dadāv ājñāṃ dvijākṛtiḥ // BrP_50.42 //
śilpimukhyāya viprendrāḥ $ kuruṣva pratimā iti &
kṛṣṇarūpaṃ paraṃ śāntaṃ % padmapattrāyatekṣaṇam // BrP_50.43 //
śrīvatsakaustubhadharaṃ $ śaṅkhacakragadādharam &
gaurāṅgaṃ kṣīravarṇābhaṃ % dvitīyaṃ svastikāṅkitam // BrP_50.44 //
lāṅgalāstradharaṃ devam $ anantākhyaṃ mahābalam &
devadānavagandharva- % yakṣavidyādharoragaiḥ // BrP_50.45 //
na vijñāto hi tasyāntas $ tenānanta iti smṛtaḥ &
bhaginīṃ vāsudevasya % rukmavarṇāṃ suśobhanām // BrP_50.46 //
tṛtīyāṃ vai subhadrāṃ ca $ sarvalakṣaṇalakṣitām //* BrP_50.47 //
{brahmovāca: }
śrutvaitad vacanaṃ tasya $ viśvakarmā sukarmakṛt &
tatkṣaṇāt kārayām āsa % pratimāḥ śubhalakṣaṇāḥ // BrP_50.48 //
prathamaṃ śuklavarṇābhaṃ $ śāradendusamaprabham &
āraktākṣaṃ mahākāyaṃ % sphaṭāvikaṭamastakam // BrP_50.49 //
nīlāmbaradharaṃ cograṃ $ balaṃ balamadoddhatam &
kuṇḍalaikadharaṃ divyaṃ % gadāmuśaladhāriṇam // BrP_50.50 //
dvitīyaṃ puṇḍarīkākṣaṃ $ nīlajīmūtasaṃnibham &
atasīpuṣpasaṃkāśaṃ % padmapattrāyatekṣaṇam // BrP_50.51 //
pītavāsasam atyugraṃ $ śubhaṃ śrīvatsalakṣaṇam &
cakrapūrṇakaraṃ divyaṃ % sarvapāpaharaṃ harim // BrP_50.52 //
tṛtīyāṃ svarṇavarṇābhāṃ $ padmapattrāyatekṣaṇām &
vicitravastrasaṃchannāṃ % hārakeyūrabhūṣitām // BrP_50.53 //
vicitrābharaṇopetāṃ $ ratnahārāvalambitām &
pīnonnatakucāṃ ramyāṃ % viśvakarmā vinirmame // BrP_50.54 //
sa tu rājādbhutaṃ dṛṣṭvā $ kṣaṇenaikena nirmitāḥ &
divyavastrayugacchannā % nānāratnair alaṃkṛtāḥ // BrP_50.55 //
sarvalakṣaṇasaṃpannāḥ $ pratimāḥ sumanoharāḥ &
vismayaṃ paramaṃ gatvā % idaṃ vacanam abravīt // BrP_50.56 //
{indradyumna uvāca: }
kiṃ devau samanuprāptau $ dvijarūpadharāv ubhau &
ubhau cādbhutakarmāṇau % devavṛttāv amānuṣau // BrP_50.57 //
devau vā mānuṣau vāpi $ yakṣavidyādharau yuvām &
kiṃ nu brahmahṛṣīkeśau % kiṃ vasū kim utāśvinau // BrP_50.58 //
na vedmi satyasadbhāvau $ māyārūpeṇa saṃsthitau &
yuvāṃ gato 'smi śaraṇam % ātmā tu me prakāśyatām // BrP_50.59 //
{śrībhagavān uvāca: }
nāhaṃ devo na yakṣo vā $ na daityo na ca devarāṭ &
na brahmā na ca rudro 'haṃ % viddhi māṃ puruṣottamam // BrP_51.1 //
artihā sarvalokānām $ anantabalapauruṣaḥ &
ārādhanīyo bhūtānām % anto yasya na vidyate // BrP_51.2 //
paṭhyate sarvaśāstreṣu $ vedānteṣu nigadyate &
yam āhur jñānagamyeti % vāsudeveti yoginaḥ // BrP_51.3 //
aham eva svayaṃ brahmā $ ahaṃ viṣṇuḥ śivo 'py aham &
indro 'haṃ devarājaś ca % jagatsaṃyamano yamaḥ // BrP_51.4 //
pṛthivyādīni bhūtāni $ tretāgnir hutabhuṅ nṛpa &
varuṇo 'pāṃ patiś cāhaṃ % dharitrī ca mahīdharaḥ // BrP_51.5 //
yat kiṃcid vāṅmayaṃ loke $ jagat sthāvarajaṅgamam &
carācaraṃ ca yad viśvaṃ % madanyan nāsti kiṃcana // BrP_51.6 //
prīto 'haṃ te nṛpaśreṣṭha $ varaṃ varaya suvrata &
yad iṣṭaṃ tat prayacchāmi % hṛdi yat te vyavasthitam // BrP_51.7 //
maddarśanam apuṇyānāṃ $ svapnānte 'pi na jāyate &
tvaṃ punar dṛḍhabhaktitvāt % pratyakṣaṃ dṛṣṭavān asi // BrP_51.8 //
{brahmovāca: }
śrutvaivaṃ vāsudevasya $ vacanaṃ tasya bho dvijāḥ &
romāñcitatanur bhūtvā % idaṃ stotraṃ jagau nṛpaḥ // BrP_51.9 //
{rājovāca: }
śriyaḥ kānta namas te 'stu $ śrīpate pītavāsase &
śrīda śrīśa śrīnivāsa % namas te śrīniketana // BrP_51.10 //
ādyaṃ puruṣam īśānaṃ $ sarveśaṃ sarvatomukham &
niṣkalaṃ paramaṃ devaṃ % praṇato 'smi sanātanam // BrP_51.11 //
śabdātītaṃ guṇātītaṃ $ bhāvābhāvavivarjitam &
nirlepaṃ nirguṇaṃ sūkṣmaṃ % sarvajñaṃ sarvabhāvanam // BrP_51.12 //
prāvṛṇmeghapratīkāśaṃ $ gobrāhmaṇahite ratam &
sarveṣām eva goptāraṃ % vyāpinaṃ sarvabhāvinam // BrP_51.13 //
śaṅkhacakradharaṃ devaṃ $ gadāmuśaladhāriṇam &
namasye varadaṃ devaṃ % nīlotpaladalacchavim // BrP_51.14 //
nāgaparyaṅkaśayanaṃ $ kṣīrodārṇavaśāyinam &
namasye 'haṃ hṛṣīkeśaṃ % sarvapāpaharaṃ harim // BrP_51.15 //
punas tvāṃ devadeveśaṃ $ namasye varadaṃ vibhum &
sarvalokeśvaraṃ viṣṇuṃ % mokṣakāraṇam avyayam // BrP_51.16 //
{brahmovāca: }
evaṃ stutvā tu taṃ devaṃ $ praṇipatya kṛtāñjaliḥ &
uvāca praṇato bhūtvā % nipatya dharaṇītale // BrP_51.17 //
{rājovāca: }
prīto 'si yadi me nātha $ vṛṇomi varam uttamam &
devāsurāḥ sagandharvā % yakṣarakṣomahoragāḥ // BrP_51.18 //
siddhavidyādharāḥ sādhyāḥ $ kiṃnarā guhyakās tathā &
ṛṣayo ye mahābhāgā % nānāśāstraviśāradāḥ // BrP_51.19 //
parivrāḍyogayuktāś ca $ vedatattvārthacintakāḥ &
mokṣamārgavido ye 'nye % dhyāyanti paramaṃ padam // BrP_51.20 //
nirguṇaṃ nirmalaṃ śāntaṃ $ yat paśyanti manīṣinaḥ &
tat padaṃ gantum icchāmi % tvatprasādāt sudurlabham // BrP_51.21 //
{śrībhagavān uvāca: }
sarvaṃ bhavatu bhadraṃ te $ yatheṣṭaṃ sarvam āpnuhi &
bhaviṣyati yathākāmaṃ % matprasādān na saṃśayaḥ // BrP_51.22 //
daśa varṣasahasrāṇi $ tathā nava śatāni ca &
avicchinnaṃ mahārājyaṃ % kuru tvaṃ nṛpasattama // BrP_51.23 //
prayāsyasi padaṃ divyaṃ $ durlabhaṃ yat surāsuraiḥ &
pūrṇamanorathaṃ śāntaṃ % guhyam avyaktam avyayam // BrP_51.24 //
parāt parataraṃ sūkṣmaṃ $ nirlepaṃ niṣkalaṃ dhruvam &
cintāśokavinirmuktaṃ % kriyākāraṇavarjitam // BrP_51.25 //
tad ahaṃ darśayiṣyāmi $ jñeyākhyaṃ paramaṃ padam &
yaṃ prāpya paramānandaṃ % prāpsyasi paramāṃ gatim // BrP_51.26 //
kīrtiś ca tava rājendra $ bhavaty atra mahītale &
yāvad ghanā nabho yāvad % yāvac candrārkatārakam // BrP_51.27 //
yāvat samudrāḥ saptaiva $ yāvan mervādiparvatāḥ &
tiṣṭhanti divi devāś ca % tāvat sarvatra cāvyayā // BrP_51.28 //
indradyumnasaro nāma $ tīrthaṃ yajñāṅgasaṃbhavam &
yatra snātvā sakṛl lokaḥ % śakralokam avāpnuyāt // BrP_51.29 //
dāpayiṣyati yaḥ piṇḍāṃs $ taṭe 'smin sarasaḥ śubhe &
kulaikaviṃśam uddhṛtya % śakralokaṃ gamiṣyati // BrP_51.30 //
pūjyamāno 'psarobhiś ca $ gandharvair gītanisvanaiḥ &
vimānena vaset tatra % yāvad indrāś caturdaśa // BrP_51.31 //
saraso dakṣiṇe bhāge $ nairṛtyāṃ tu samāśrite &
nyagrodhas tiṣṭhate tatra % tatsamīpe tu maṇḍapaḥ // BrP_51.32 //
ketakīvanasaṃchanno $ nānāpādapasaṃkulaḥ &
nārikelair asaṃkhyeyaiś % campakair bakulāvṛtaiḥ // BrP_51.33 //
aśokaiḥ karṇikāraiś ca $ puṃnāgair nāgakesaraiḥ &
pāṭalāmrātasaralaiś % candanair devadārubhiḥ // BrP_51.34 //
nyagrodhāśvatthakhadiraiḥ $ pārijātaiḥ sahārjunaiḥ &
hintālaiś caiva tālaiś ca % śiṃśapair badarais tathā // BrP_51.35 //
karañjair lakucaiḥ plakṣaiḥ $ panasair bilvadhātukaiḥ &
anyair bahuvidhair vṛkṣaiḥ % śobhitaḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_51.36 //
āṣāḍhasya site pakṣe $ pañcamyāṃ pitṛdaivate &
ṛkṣe neṣyanti nas tatra % nītvā sapta dināni vai // BrP_51.37 //
maṇḍape sthāpayiṣyanti $ suveśyābhiḥ suśobhanaiḥ &
krīḍāviśeṣabahulair % nṛtyagītamanoharaiḥ // BrP_51.38 //
cāmaraiḥ svarṇadaṇḍaiś ca $ vyajanai ratnabhūṣaṇaiḥ &
vījayantas tathāsmabhyaṃ % sthāpayiṣyanti maṅgalāḥ // BrP_51.39 //
brahmacārī yatiś caiva $ snātakāś ca dvijottamāḥ &
vānaprasthā gṛhasthāś ca % siddhāś cānye ca brāhmaṇāḥ // BrP_51.40 //
nānāvarṇapadaiḥ stotrair $ ṛgyajuḥsāmanisvanaiḥ &
kariṣyanti stutiṃ rājan % rāmakeśavayoḥ punaḥ // BrP_51.41 //
tataḥ stutvā ca dṛṣṭvā ca $ saṃpraṇamya ca bhaktitaḥ &
naro varṣāyutaṃ divyaṃ % śrīmaddharipure vaset // BrP_51.42 //
pūjyamāno 'psarobhiś ca $ gandharvair gītanisvanaiḥ &
harer anucaras tatra % krīḍate keśavena vai // BrP_51.43 //
vimānenārkavarṇena $ ratnahāreṇa bhrājatā &
sarvakāmair mahābhogais % tiṣṭhate bhuvanottame // BrP_51.44 //
tapaḥkṣayādihāgatya $ manuṣyo brāhmaṇo bhavet &
koṭīdhanapatiḥ śrīmāṃś % caturvedī bhaved dhruvam // BrP_51.45 //
{brahmovāca: }
evaṃ tasmai varaṃ dattvā $ kṛtvā ca samayaṃ hariḥ &
jagāmādarśanaṃ viprāḥ % sahito viśvakarmaṇā // BrP_51.46 //
sa tu rājā tadā hṛṣṭo $ romāñcitatanūruhaḥ &
kṛtakṛtyam ivātmānaṃ % mene saṃdarśanād dhareḥ // BrP_51.47 //
tataḥ kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca $ subhadrāṃ ca varapradām &
rathair vimānasaṃkāśair % maṇikāñcanacitritaiḥ // BrP_51.48 //
saṃvāhya tās tadā rājā $ mahāmaṅgalaniḥsvanaiḥ &
ānayām āsa matimān % sāmātyaḥ sapurohitaḥ // BrP_51.49 //
nānāvāditranirghoṣair $ nānāvedasvanaiḥ śubhaiḥ &
saṃsthāpya ca śubhe deśe % pavitre sumanohare // BrP_51.50 //
tataḥ śubhatithau kāle $ nakṣatre śubhalakṣaṇe &
pratiṣṭhāṃ kārayām āsa % sumuhūrte dvijaiḥ saha // BrP_51.51 //
yathoktena vidhānena $ vidhidṛṣṭena karmaṇā &
ācāryānumatenaiva % sarvaṃ kṛtvā mahīpatiḥ // BrP_51.52 //
ācāryāya tadā dattvā $ dakṣiṇāṃ vidhivat prabhuḥ &
ṛtvigbhyaś ca vidhānena % tathānyebhyo dhanaṃ dadau // BrP_51.53 //
kṛtvā pratiṣṭhāṃ vidhivat $ prāsāde bhavanottame &
sthāpayām āsa tān sarvān % vidhidṛṣṭena karmaṇā // BrP_51.54 //
tataḥ saṃpūjya vidhinā $ nānāpuṣpaiḥ sugandhibhiḥ &
suvarṇamaṇimuktādyair % nānāvastraiḥ suśobhanaiḥ // BrP_51.55 //
ratnaiś ca vividhair divyair $ āsanair grāmapattanaiḥ &
dadau cānyān sa viṣayān % purāṇi nagarāṇi ca // BrP_51.56 //
evaṃ bahuvidhaṃ dattvā $ rājyaṃ kṛtvā yathocitam &
iṣṭvā ca vividhair yajñair % dattvā dānāny anekaśaḥ // BrP_51.57 //
kṛtakṛtyas tato rājā $ tyaktasarvaparigrahaḥ &
jagāma paramaṃ sthānaṃ % tad viṣṇoḥ paramaṃ padam // BrP_51.58 //
evaṃ mayā muniśreṣṭhāḥ $ kathito vo nṛpottamaḥ &
kṣetrasya caiva māhātmyaṃ % kim anyac chrotum icchatha // BrP_51.59 //
{viṣṇur uvāca: }
śrutvaivaṃ vacanaṃ tasya $ brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ &
āścaryaṃ menire viprāḥ % papracchuś ca punar mudā // BrP_51.60 //
{munaya ūcuḥ: }
kasmin kāle suraśreṣṭha $ gantavyaṃ puruṣottamam &
vidhinā kena kartavyaṃ % pañcatīrtham iti prabho // BrP_51.61 //
ekaikasya ca tīrthasya $ snānadānasya yat phalam &
devatāprekṣaṇe caiva % brūhi sarvaṃ pṛthak pṛthak // BrP_51.62 //
{brahmovāca: }
nirāhāraḥ kurukṣetre $ pādenaikena yas tapet &
jitendriyo jitakrodhaḥ % saptasaṃvatsarāyutam // BrP_51.63 //
dṛṣṭvā sadā jyeṣṭhaśukla- $ dvādaśyāṃ puruṣottamam &
kṛtopavāsaḥ prāpnoti % tato 'dhikataraṃ phalam // BrP_51.64 //
tasmāj jyeṣṭhe muniśreṣṭhāḥ $ prayatnena susaṃyataiḥ &
svargalokepsuviprādyair % draṣṭavyaḥ puruṣottamaḥ // BrP_51.65 //
pañcatīrthaṃ tu vidhivat $ kṛtvā jyeṣṭhe narottamaḥ &
śuklapakṣasya dvādaśyāṃ % paśyet taṃ puruṣottamam // BrP_51.66 //
ye paśyanty avyayaṃ devaṃ $ dvādaśyāṃ puruṣottamam &
te viṣṇulokam āsādya % na cyavante kadācana // BrP_51.67 //
tasmāj jyeṣṭhe prayatnena $ gantavyaṃ bho dvijottamāḥ &
kṛtvā tasmin pañcatīrthaṃ % draṣṭavyaḥ puruṣottamaḥ // BrP_51.68 //
sudūrastho 'pi yo bhaktyā $ kīrtayet puruṣottamam &
ahany ahani śuddhātmā % so 'pi viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_51.69 //
yātrāṃ karoti kṛṣṇasya $ śraddhayā yaḥ samāhitaḥ &
sarvapāpavinirmukto % viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_51.70 //
cakraṃ dṛṣṭvā harer dūrāt $ prāsādopari saṃsthitam &
sahasā mucyate pāpān % naro bhaktyā praṇamya tat // BrP_51.71 //
{brahmovāca: }
āsīt kalpe muniśreṣṭhāḥ $ saṃpravṛtte mahākṣaye &
naṣṭe 'rkacandre pavane % naṣṭe sthāvarajaṅgame // BrP_52.1 //
udite pralayāditye $ pracaṇḍe ghanagarjite &
vidyudutpātasaṃghātaiḥ % saṃbhagne taruparvate // BrP_52.2 //
loke ca saṃhṛte sarve $ mahadulkānibarhaṇe &
śuṣkeṣu sarvatoyeṣu % saraḥsu ca saritsu ca // BrP_52.3 //
tataḥ saṃvartako vahnir $ vāyunā saha bho dvijāḥ &
lokaṃ tu prāviśat sarvam % ādityair upaśobhitam // BrP_52.4 //
paścāt sa pṛthivīṃ bhittvā $ praviśya ca rasātalam &
devadānavayakṣāṇāṃ % bhayaṃ janayate mahat // BrP_52.5 //
nirdahan nāgalokaṃ ca $ yac ca kiṃcit kṣitāv iha &
adhastān muniśārdūlāḥ % sarvaṃ nāśayate kṣaṇāt // BrP_52.6 //
tato yojanaviṃśānāṃ $ sahasrāṇi śatāni ca &
nirdahaty āśugo vāyuḥ % sa ca saṃvartako 'nalaḥ // BrP_52.7 //
sadevāsuragandharvaṃ $ sayakṣoragarākṣasam &
tato dahati saṃdīptaḥ % sarvam eva jagat prabhuḥ // BrP_52.8 //
pradīpto 'sau mahāraudraḥ $ kalpāgnir iti saṃśrutaḥ &
mahājvālo mahārciṣmān % saṃpradīptamahāsvanaḥ // BrP_52.9 //
sūryakoṭipratīkāśo $ jvalann iva sa tejasā &
trailokyaṃ cādahat tūrṇaṃ % sasurāsuramānuṣam // BrP_52.10 //
evaṃvidhe mahāghore $ mahāpralayadāruṇe &
ṛṣiḥ paramadharmātmā % dhyānayogaparo 'bhavat // BrP_52.11 //
ekaḥ saṃtiṣṭhate viprā $ mārkaṇḍeyeti viśrutaḥ &
mohapāśair nibaddho 'sau % kṣuttṛṣṇākulitendriyāḥ // BrP_52.12 //
sa dṛṣṭvā taṃ mahāvahniṃ $ śuṣkakaṇṭhauṣṭhatālukaḥ &
tṛṣṇārtaḥ praskhalan viprās % tadāsau bhayavihvalaḥ // BrP_52.13 //
babhrāma pṛthivīṃ sarvāṃ $ kāṃdiśīko vicetanaḥ &
trātāraṃ nādhigacchan vai % itaś cetaś ca dhāvati // BrP_52.14 //
na lebhe ca tadā śarma $ yatra viśrāmyatā dvijāḥ &
karomi kiṃ na jānāmi % yasyāhaṃ śaraṇaṃ vraje // BrP_52.15 //
kathaṃ paśyāmi taṃ devaṃ $ puruṣeśaṃ sanātanam &
iti saṃcintayan devam % ekāgreṇa sanātanam // BrP_52.16 //
prāptavāṃs tat padaṃ divyaṃ $ mahāpralayakāraṇam &
puruṣeśam iti khyātaṃ % vaṭarājaṃ sanātanam // BrP_52.17 //
tvarāyukto muniś cāsau $ nyagrodhasyāntikaṃ yayau &
āsādya taṃ muniśreṣṭhās % tasya mūle samāviśat // BrP_52.18 //
na kālāgnibhayaṃ tatra $ na cāṅgārapravarṣaṇam &
na saṃvartāgamas tatra % na ca vajrāśanis tathā // BrP_52.19 //
{brahmovāca: }
tato gajakulaprakhyās $ taḍinmālāvibhūṣitāḥ &
samuttasthur mahāmeghā % nabhasy adbhutadarśanāḥ // BrP_53.1 //
kecin nīlotpalaśyāmāḥ $ kecit kumudasaṃnibhāḥ &
kecit kiñjalkasaṃkāśāḥ % kecit pītāḥ payodharāḥ // BrP_53.2 //
kecid dharitasaṃkāśāḥ $ kākāṇḍasaṃnibhās tathā &
kecit kamalapattrābhāḥ % kecid dhiṅgulasaṃnibhāḥ // BrP_53.3 //
kecit puravarākārāḥ $ kecid girivaropamāḥ &
kecid añjanasaṃkāśāḥ % kecin marakataprabhāḥ // BrP_53.4 //
vidyunmālāpinaddhāṅgāḥ $ samuttasthur mahāghanāḥ &
ghorarūpā mahābhāgā % ghorasvananināditāḥ // BrP_53.5 //
tato jaladharāḥ sarve $ samāvṛṇvan nabhastalam &
tair iyaṃ pṛthivī sarvā % saparvatavanākarā // BrP_53.6 //
āpūritā diśaḥ sarvāḥ $ salilaughapariplutāḥ &
tatas te jaladā ghorā % vāriṇā munisattamāḥ // BrP_53.7 //
sarvataḥ plāvayām āsuś $ coditāḥ parameṣṭhinā &
varṣamāṇā mahātoyaṃ % pūrayanto vasuṃdharām // BrP_53.8 //
sughoram aśivaṃ raudraṃ $ nāśayanti sma pāvakam &
tato dvādaśa varṣāṇi % payodāḥ samupaplave // BrP_53.9 //
dhārābhiḥ pūrayanto vai $ codyamānā mahātmanā &
tataḥ samudrāḥ svāṃ velām % atikrāmanti bho dvijāḥ // BrP_53.10 //
parvatāś ca vyaśīryanta $ mahī cāpsu nimajjati &
sarvataḥ sumahābhrāntās % te payodā nabhastalam // BrP_53.11 //
saṃveṣṭayitvā naśyanti $ vāyuvegasamāhatāḥ &
tatas taṃ mārutaṃ ghoraṃ % sa viṣṇur munisattamāḥ // BrP_53.12 //
ādipadmālayo devaḥ $ pītvā svapiti bho dvijāḥ &
tasminn ekārṇave ghore % naṣṭe sthāvarajaṅgame // BrP_53.13 //
naṣṭe devāsuranare $ yakṣarākṣasavarjite &
tato muniḥ sa viśrānto % dhyātvā ca puruṣottamam // BrP_53.14 //
dadarśa cakṣur unmīlya $ jalapūrṇāṃ vasuṃdharām &
nāpaśyat taṃ vaṭaṃ norvīṃ % na digādi na bhāskaram // BrP_53.15 //
na candrārkāgnipavanaṃ $ na devāsurapannagam &
tasminn ekārṇave ghore % tamobhūte nirāśraye // BrP_53.16 //
nimajjan sa tadā viprāḥ $ saṃtartum upacakrame &
babhrāmāsau muniś cārta % itaś cetaś ca saṃplavan // BrP_53.17 //
nimamajja tadā viprās $ trātāraṃ nādhigacchati &
evaṃ taṃ vihvalaṃ dṛṣṭvā % kṛpayā puruṣottamaḥ \
provāca muniśārdūlās # tadā dhyānena toṣitaḥ // BrP_53.18 //
{śrībhagavān uvāca: }
vatsa śrānto 'si bālas tvaṃ $ bhaktatra mama suvrata &
āgacchāgaccha śīghraṃ tvaṃ % mārkaṇḍeya mamāntikam // BrP_53.19 //
mā tvayaiva ca bhetavyaṃ $ saṃprāpto 'si mamāgrataḥ &
mārkaṇḍeya mune dhīra % bālas tvaṃ śramapīḍitaḥ // BrP_53.20 //
{brahmovāca: }
tasya tad vacanaṃ śrutvā $ muniḥ paramakopitaḥ &
uvāca sa tadā viprā % vismitaś cābhavan muhuḥ // BrP_53.21 //
{mārkaṇḍeya uvāca: }
ko 'yaṃ nāmnā kīrtayati $ tapaḥ paribhavann iva &
bahuvarṣasahasrākhyaṃ % dharṣayann iva me vapuḥ // BrP_53.22 //
na hy eṣa samudācāro $ deveṣv api samāhitaḥ &
māṃ brahmā sa ca deveśo % dīrghāyur iti bhāṣate // BrP_53.23 //
kas tapo ghoraśiraso $ mamādya tyaktajīvitaḥ &
mārkaṇḍeyeti coktvā man- % mṛtyuṃ gantum ihecchati // BrP_53.24 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tadā viprāś $ cintāviṣṭo 'bhavan muniḥ &
kiṃ svapno 'yaṃ mayā dṛṣṭaḥ % kiṃ vā moho 'yam āgataḥ // BrP_53.25 //
itthaṃ cintayatas tasya $ utpannā duḥkhahā matiḥ &
vrajāmi śaraṇaṃ devaṃ % bhaktyāhaṃ puruṣottamam // BrP_53.26 //
sa gatvā śaraṇaṃ devaṃ $ munis tadgatamānasaḥ &
dadarśa taṃ vaṭaṃ bhūyo % viśālaṃ salilopari // BrP_53.27 //
śākhāyāṃ tasya sauvarṇaṃ $ vistīrṇāyāṃ mahādbhutam &
ruciraṃ divyaparyaṅkaṃ % racitaṃ viśvakarmaṇā // BrP_53.28 //
vajravaidūryaracitaṃ $ maṇividrumaśobhitam &
padmarāgādibhir juṣṭaṃ % ratnair anyair alaṃkṛtam // BrP_53.29 //
nānāstaraṇasaṃvītaṃ $ nānāratnopaśobhitam &
nānāścaryasamāyuktaṃ % prabhāmaṇḍalamaṇḍitam // BrP_53.30 //
tasyopari sthitaṃ devaṃ $ kṛṣṇaṃ bālavapurdharam &
sūryakoṭipratīkāśaṃ % dīpyamānaṃ suvarcasam // BrP_53.31 //
caturbhujaṃ sundarāṅgaṃ $ padmapattrāyatekṣaṇam &
śrīvatsavakṣasaṃ devaṃ % śaṅkhacakragadādharam // BrP_53.32 //
vanamālāvṛtoraskaṃ $ divyakuṇḍaladhāriṇam &
hārabhārārpitagrīvaṃ % divyaratnavibhūṣitam // BrP_53.33 //
dṛṣṭvā tadā munir devaṃ $ vismayotphullalocanaḥ &
romāñcitatanur devaṃ % praṇipatyedam abravīt // BrP_53.34 //
{mārkaṇḍeya uvāca: }
aho caikārṇave ghore $ vinaṣṭe sacarācare &
katham eko hy ayaṃ bālas % tiṣṭhaty atra sunirbhayaḥ // BrP_53.35 //
{brahmovāca: }
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca $ jānann api mahāmuniḥ &
na bubodha tadā devaṃ % māyayā tasya mohitaḥ \
yadā na bubudhe cainaṃ # tadā khedād uvāca ha // BrP_53.36 //
{mārkaṇḍeya uvāca: }
vṛthā me tapaso vīryaṃ $ vṛthā jñānaṃ vṛthā kriyā &
vṛthā me jīvitaṃ dīrghaṃ % vṛthā mānuṣyam eva ca // BrP_53.37 //
yo 'haṃ suptaṃ na jānāmi $ paryaṅke divyabālakam //* BrP_53.38 //
{brahmovāca: }
evaṃ saṃcintayan vipraḥ $ plavamāno vicetanaḥ &
trāṇārthaṃ vihvalaś cāsau % nirvedaṃ gatavāṃs tadā // BrP_53.39 //
tato bālārkasaṃkāśaṃ $ svamahimnā vyavasthitam &
sarvatejomayaṃ viprā % na śaśākābhivīkṣitum // BrP_53.40 //
dṛṣṭvā taṃ munim āyāntaṃ $ sa bālaḥ prahasann iva &
provāca muniśārdūlās % tadā meghaughanisvanaḥ // BrP_53.41 //
{śrībhagavān uvāca: }
vatsa jānāmi śrāntaṃ tvāṃ $ trāṇārthaṃ mām upasthitam &
śarīraṃ viśa me kṣipraṃ % viśrāmas te mayoditaḥ // BrP_53.42 //
{brahmovāca: }
śrutvā sa vacanaṃ tasya $ kiṃcin novāca mohitaḥ &
viveśa vadanaṃ tasya % vivṛtaṃ cāvaśo muniḥ // BrP_53.43 //
{brahmovāca: }
sa praviśyodare tasya $ bālasya munisattamaḥ &
dadarśa pṛthivīṃ kṛtsnāṃ % nānājanapadair vṛtām // BrP_54.1 //
lavaṇekṣusurāsarpir- $ dadhidugdhajalodadhīn &
dadarśa tān samudrāṃś ca % jambu plakṣaṃ ca śālmalam // BrP_54.2 //
kuśaṃ krauñcaṃ ca śākaṃ ca $ puṣkaraṃ ca dadarśa saḥ &
bhāratādīni varṣāṇi % tathā sarvāṃś ca parvatān // BrP_54.3 //
meruṃ ca sarvaratnāḍhyaṃ $ apaśyat kanakācalam &
nānāratnānvitaiḥ śṛṅgair % bhūṣitaṃ bahukandaram // BrP_54.4 //
nānāmunijanākīrṇaṃ $ nānāvṛkṣavanākulam &
nānāsattvasamāyuktaṃ % nānāścaryasamanvitam // BrP_54.5 //
vyāghraiḥ siṃhair varāhaiś ca $ cāmarair mahiṣair gajaiḥ &
mṛgaiḥ śākhāmṛgaiś cānyair % bhūṣitaṃ sumanoharam // BrP_54.6 //
śakrādyair vividhair devaiḥ $ siddhacāraṇapannagaiḥ &
muniyakṣāpsarobhiś ca % vṛtaiś cānyaiḥ surālayaiḥ // BrP_54.7 //
{brahmovāca: }
evaṃ sumeruṃ śrīmantam $ apaśyan munisattamaḥ &
paryaṭan sa tadā vipras % tasya bālasya codare // BrP_54.8 //
himavantaṃ hemakūṭaṃ $ niṣadhaṃ gandhamādanam &
śvetaṃ ca durdharaṃ nīlaṃ % kailāsaṃ mandaraṃ girim // BrP_54.9 //
mahendraṃ malayaṃ vindhyaṃ $ pāriyātraṃ tathārbudam &
sahyaṃ ca śuktimantaṃ ca % mainākaṃ vakraparvatam // BrP_54.10 //
etāś cānyāś ca bahavo $ yāvantaḥ pṛthivīdharāḥ &
tatas tāṃs tu muniśreṣṭhāḥ % so 'paśyad ratnabhūṣitān // BrP_54.11 //
kurukṣetraṃ ca pāñcālān $ matsyān madrān sakekayān &
bāhlīkān śūrasenāṃś ca % kāśmīrāṃs taṅgaṇān khasān // BrP_54.12 //
pārvatīyān kirātāṃś ca $ karṇaprāvaraṇān marūn &
antyajān antyajātīṃś ca % so 'paśyat tasya codare // BrP_54.13 //
mṛgāñ śākhāmṛgān siṃhān $ varāhān sṛmarāñ śaśān &
gajāṃś cānyāṃs tathā sattvān % so 'paśyat tasya codare // BrP_54.14 //
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni $ grāmāś ca nagarāṇi ca &
kṛṣigorakṣavāṇijyaṃ % krayavikrayaṇaṃ tathā // BrP_54.15 //
śakrādīn vibudhāñ śreṣṭhāṃs $ tathānyāṃś ca divaukasaḥ &
gandharvāpsaraso yakṣān % ṛṣīṃś caiva sanātanān // BrP_54.16 //
daityadānavasaṃghāṃś ca $ nāgāṃś ca munisattamāḥ &
siṃhikātanayāṃś caiva % ye cānye suraśatravaḥ // BrP_54.17 //
yat kiṃcit tena loke 'smin $ dṛṣṭapūrvaṃ carācaram &
apaśyat sa tadā sarvaṃ % tasya kukṣau dvijottamāḥ // BrP_54.18 //
athavā kiṃ bahūktena $ kīrtitena punaḥ punaḥ &
brahmādistambaparyantaṃ % yat kiṃcit sacarācaram // BrP_54.19 //
bhūrlokaṃ ca bhuvarlokaṃ $ svarlokaṃ ca dvijottamāḥ &
mahar janas tapaḥ satyam % atalaṃ vitalaṃ tathā // BrP_54.20 //
pātālaṃ sutalaṃ caiva $ vitalaṃ ca rasātalam &
mahātalaṃ ca brahmāṇḍam % apaśyat tasya codare // BrP_54.21 //
avyāhatā gatis tasya $ tadābhūd dvijasattamāḥ &
prasādāt tasya devasya % smṛtilopaś ca nābhavat // BrP_54.22 //
bhramamāṇas tadā kukṣau $ kṛtsnaṃ jagad idaṃ dvijāḥ &
nāntaṃ jagāma dehasya % tasya viṣṇoḥ kadācana // BrP_54.23 //
yadāsau nāgataś cāntaṃ $ tasya dehasya bho dvijāḥ &
tadā taṃ varadaṃ devaṃ % śaraṇaṃ gatavān muniḥ // BrP_54.24 //
tato 'sau sahasā viprā $ vāyuvegena niḥsṛtaḥ &
mahātmano mukhāt tasya % vivṛtāt puruṣasya saḥ // BrP_54.25 //
{brahmovāca: }
sa niṣkramyodarāt tasya $ bālasya munisattamāḥ &
punaś caikārṇavām urvīm % apaśyaj janavarjitām // BrP_55.1 //
pūrvadṛṣṭaṃ ca taṃ devaṃ $ dadarśa śiśurūpiṇam &
śākhāyāṃ vaṭavṛkṣasya % paryaṅkopari saṃsthitam // BrP_55.2 //
śrīvatsavakṣasaṃ devaṃ $ pītavastraṃ caturbhujam &
jagad ādāya tiṣṭhantaṃ % padmapattrāyatekṣaṇam // BrP_55.3 //
so 'pi taṃ munim āyāntaṃ $ plavamānam acetanam &
dṛṣṭvā mukhād viniṣkrāntaṃ % provāca prahasann iva // BrP_55.4 //
{śrībhagavān uvāca: }
kaccit tvayoṣitaṃ vatsa $ viśrāntaṃ ca mamodare &
bhramamāṇaś ca kiṃ tatra % āścaryaṃ dṛṣṭavān asi // BrP_55.5 //
bhakto 'si me muniśreṣṭha $ śrānto 'si ca mamāśritaḥ &
tena tvām upakārāya % saṃbhāṣe paśya mām iha // BrP_55.6 //
{brahmovāca: }
śrutvā sa vacanaṃ tasya $ saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ &
dadarśa taṃ suduṣprekṣaṃ % ratnair divyair alaṃkṛtam // BrP_55.7 //
prasannā nirmalā dṛṣṭir $ muhūrtāt tasya bho dvijāḥ &
prasādāt tasya devasya % prādurbhūtā punar navā // BrP_55.8 //
raktāṅgulitalau pādau $ tatas tasya surārcitau &
praṇamya śirasā viprā % harṣagadgadayā girā // BrP_55.9 //
kṛtāñjalis tadā hṛṣṭo $ vismitaś ca punaḥ punaḥ &
dṛṣṭvā taṃ paramātmānaṃ % saṃstotum upacakrame // BrP_55.10 //
{mārkaṇḍeya uvāca: }
devadeva jagannātha $ māyābālavapurdhara &
trāhi māṃ cārupadmākṣa % duḥkhitaṃ śaraṇāgatam // BrP_55.11 //
saṃtapto 'smi suraśreṣṭha $ saṃvartākhyena vahninā &
aṅgāravarṣabhītaṃ ca % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.12 //
śoṣitaś ca pracaṇḍena $ vāyunā jagadāyunā &
vihvalo 'haṃ tathā śrāntas % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.13 //
tāpitaś ca taśāmātyaiḥ $ pralayāvartakādibhiḥ &
na śāntim adhigacchāmi % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.14 //
tṛṣitaś ca kṣudhāviṣṭo $ duḥkhitaś ca jagatpate &
trātāraṃ nātra paśyāmi % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.15 //
asminn ekārṇave ghore $ vinaṣṭe sacarācare &
na cāntam adhigacchāmi % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.16 //
tavodare ca deveśa $ mayā dṛṣṭaṃ carācaram &
vismito 'haṃ viṣaṇṇaś ca % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_55.17 //
saṃsāre 'smin nirālambe $ prasīda puruṣottama &
prasīda vibudhaśreṣṭha % prasīda vibudhapriya // BrP_55.18 //
prasīda vibudhāṃ nātha $ prasīda vibudhālaya &
prasīda sarvalokeśa % jagatkāraṇakāraṇa // BrP_55.19 //
prasīda sarvakṛd deva $ prasīda mama bhūdhara &
prasīda salilāvāsa % prasīda madhusūdana // BrP_55.20 //
prasīda kamalākānta $ prasīda tridaśeśvara &
prasīda kaṃsakeśīghna % prasīdāriṣṭanāśana // BrP_55.21 //
prasīda kṛṣṇa daityaghna $ prasīda danujāntaka &
prasīda mathurāvāsa % prasīda yadunandana // BrP_55.22 //
prasīda śakrāvaraja $ prasīda varadāvyaya &
tvaṃ mahī tvaṃ jalaṃ deva % tvam agnis tvaṃ samīraṇaḥ // BrP_55.23 //
tvaṃ nabhas tvaṃ manaś caiva $ tvam ahaṃkāra eva ca &
tvaṃ buddhiḥ prakṛtiś caiva % sattvādyās tvaṃ jagatpate // BrP_55.24 //
puruṣas tvaṃ jagadvyāpī $ puruṣād api cottamaḥ &
tvam indriyāṇi sarvāṇi % śabdādyā viṣayāḥ prabho // BrP_55.25 //
tvaṃ dikpālāś ca dharmāś ca $ vedā yajñāḥ sadakṣiṇāḥ &
tvam indras tvaṃ śivo devas % tvaṃ havis tvaṃ hutāśanaḥ // BrP_55.26 //
tvaṃ yamaḥ pitṛrāṭ deva $ tvaṃ rakṣodhipatiḥ svayam &
varuṇas tvam apāṃ nātha % tvaṃ vāyus tvaṃ dhaneśvaraḥ // BrP_55.27 //
tvam īśānas tvam anantas $ tvaṃ gaṇeśaś ca ṣaṇmukhaḥ &
vasavas tvaṃ tathā rudrās % tvam ādityāś ca khecarāḥ // BrP_55.28 //
dānavās tvaṃ tathā yakṣās $ tvaṃ daityāḥ samarudgaṇāḥ &
siddhāś cāpsaraso nāgā % gandharvās tvaṃ sacāraṇāḥ // BrP_55.29 //
pitaro vālakhilyāś ca $ prajānāṃ patayo 'cyuta &
munayas tvam ṛṣigaṇās % tvam aśvinau niśācarāḥ // BrP_55.30 //
anyāś ca jātayas tvaṃ hi $ yat kiṃcij jīvasaṃjñitam &
kiṃ cātra bahunoktena % brahmādistambagocaram // BrP_55.31 //
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca $ tvaṃ jagat sacarācaram &
yat te rūpaṃ paraṃ deva % kūṭastham acalaṃ dhruvam // BrP_55.32 //
brahmādyās tan na jānanti $ katham anye 'lpamedhasaḥ &
deva śuddhasvabhāvo 'si % nityas tvaṃ prakṛteḥ paraḥ // BrP_55.33 //
avyaktaḥ śāśvato 'nantaḥ $ sarvavyāpī maheśvaraḥ &
tvam ākāśaḥ paraḥ śānto % ajas tvaṃ vibhur avyayaḥ // BrP_55.34 //
evaṃ tvāṃ nirguṇaṃ stotuṃ $ kaḥ śaknoti nirañjanam &
stuto 'si yan mayā deva % vikalenālpacetasā \
tat sarvaṃ devadeveśa # kṣantum arhasi cāvyaya // BrP_55.35 //
{brahmovāca: }
itthaṃ stutas tadā tena $ mārkaṇḍeyena bho dvijāḥ &
prītaḥ provāca bhagavān % meghagambhīrayā girā // BrP_56.1 //
{śrībhagavān uvāca: }
brūhi kāmaṃ muniśreṣṭha $ yat te manasi vartate &
dadāmi sarvaṃ viprarṣe % matto yad abhivāñchasi // BrP_56.2 //
{brahmovāca: }
śrutvā sa vacanaṃ viprāḥ $ śiśos tasya mahātmanaḥ &
uvāca paramaprīto % munis tadgatamānasaḥ // BrP_56.3 //
{mārkaṇḍeya uvāca: }
jñātum icchāmi deva tvāṃ $ māyāṃ vai tava cottamām &
tvatprasādāc ca deveśa % smṛtir na parihīyate // BrP_56.4 //
drutam antaḥ śarīreṇa $ satataṃ paryavartitam &
icchāmi puṇḍarīkākṣa % jñātuṃ tvām aham avyayam // BrP_56.5 //
iha bhūtvā śiśuḥ sākṣāt $ kiṃ bhavān avatiṣṭhate &
pītvā jagad idaṃ sarvam % etad ākhyātum arhasi // BrP_56.6 //
kimarthaṃ ca jagat sarvaṃ $ śarīrasthaṃ tavānagha &
kiyantaṃ ca tvayā kālam % iha stheyam ariṃdama // BrP_56.7 //
jñātum icchāmi deveśa $ brūhi sarvam aśeṣataḥ &
tvattaḥ kamalapattrākṣa % vistareṇa yathātatham \
mahad etad acintyaṃ ca # yad ahaṃ dṛṣṭavān prabho // BrP_56.8 //
{brahmovāca: }
ity uktaḥ sa tadā tena $ devadevo mahādyutiḥ &
sāntvayan sa tadā vākyam % uvāca vadatāṃ varaḥ // BrP_56.9 //
{śrībhagavān uvāca: }
kāmaṃ devāś ca māṃ vipra $ nahi jānanti tattvataḥ &
tava prītyā pravakṣyāmi % yathedaṃ visṛjāmy aham // BrP_56.10 //
pitṛbhakto 'si viprarṣe $ mām eva śaraṇaṃ gataḥ &
tato dṛṣṭo 'smi te sākṣād % brahmacaryaṃ ca te mahat // BrP_56.11 //
āpo nārā iti purā $ saṃjñākarma kṛtaṃ mayā &
tena nārāyaṇo 'smy ukto % mama tās tv ayanaṃ sadā // BrP_56.12 //
ahaṃ nārāyaṇo nāma $ prabhavaḥ śāśvato 'vyayaḥ &
vidhātā sarvabhūtānāṃ % saṃhartā ca dvijottama // BrP_56.13 //
ahaṃ viṣṇur ahaṃ brahmā $ śakraś cāpi surādhipaḥ &
ahaṃ vaiśravaṇo rājā % yamaḥ pretādhipas tathā // BrP_56.14 //
ahaṃ śivaś ca somaś ca $ kaśyapaś ca prajāpatiḥ &
ahaṃ dhātā vidhātā ca % yajñaś cāhaṃ dvijottama // BrP_56.15 //
agnir āsyaṃ kṣitiḥ pādau $ candrādityau ca locane &
dyaur mūrdhā khaṃ diśaḥ śrotre % tathāpaḥ svedasaṃbhavāḥ // BrP_56.16 //
sadiśaṃ ca nabhaḥ kāyo $ vāyur manasi me sthitaḥ &
mayā kratuśatair iṣṭaṃ % bahubhiś cāptadakṣiṇaiḥ // BrP_56.17 //
yajante vedaviduṣo $ māṃ devayajane sthitam &
pṛthivyāṃ kṣatriyendrāś ca % pārthivāḥ svargakāṅkṣiṇaḥ // BrP_56.18 //
yajante māṃ tathā vaiśyāḥ $ svargalokajigīṣavaḥ &
catuḥsamudraparyantāṃ % merumandarabhūṣaṇām // BrP_56.19 //
śeṣo bhūtvāham eko hi $ dhārayāmi vasuṃdharām &
vārāhaṃ rūpam āsthāya % mameyaṃ jagatī purā // BrP_56.20 //
majjamānā jale vipra $ vīryeṇāsmi samuddhṛtā &
agniś ca vāḍavo vipra % bhūtvāhaṃ dvijasattama // BrP_56.21 //
pibāmy apaḥ samāviṣṭas $ tāś caiva visṛjāmy aham &
brahma vaktraṃ bhujau kṣatram % ūrū me saṃśritā viśaḥ // BrP_56.22 //
pādau śūdrā bhavantīme $ vikrameṇa krameṇa ca &
ṛgvedaḥ sāmavedaś ca % yajurvedas tv atharvaṇaḥ // BrP_56.23 //
mattaḥ prādurbhavanty ete $ mām eva praviśanti ca &
yatayaḥ śāntiparamā % yatātmāno bubhutsavaḥ // BrP_56.24 //
kāmakrodhadveṣamuktā $ niḥsaṅgā vītakalmaṣāḥ &
sattvasthā nirahaṃkārā % nityam adhyātmakovidāḥ // BrP_56.25 //
mām eva satataṃ viprāś $ cintayanta upāsate &
ahaṃ saṃvartako jyotir % ahaṃ saṃvartako 'nalaḥ // BrP_56.26 //
ahaṃ saṃvartakaḥ sūryas $ tv ahaṃ saṃvartako 'nilaḥ &
tārārūpāṇi dṛśyante % yāny etāni nabhastale // BrP_56.27 //
mama vai romakūpāṇi $ viddhi tvaṃ dvijasattama &
ratnākarāḥ samudrāś ca % sarva eva caturdiśaḥ // BrP_56.28 //
vasanaṃ śayanaṃ caiva $ nilayaṃ caiva viddhi me &
kāmaḥ krodhaś ca harṣaś ca % bhayaṃ mohas tathaiva ca // BrP_56.29 //
mamaiva viddhi rūpāṇi $ sarvāṇy etāni sattama &
prāpnuvanti narā vipra % yat kṛtvā karma śobhanam // BrP_56.30 //
satyaṃ dānaṃ tapaś cogram $ ahiṃsāṃ sarvajantuṣu &
madvidhānena vihitā % mama dehavicāriṇaḥ // BrP_56.31 //
mayābhibhūtavijñānāś $ ceṣṭayanti na kāmataḥ &
samyag vedam adhīyānā % yajanto vividhair makhaiḥ // BrP_56.32 //
śāntātmāno jitakrodhāḥ $ prāpnuvanti dvijātayaḥ &
prāptuṃ śakyo na caivāhaṃ % narair duṣkṛtakarmabhiḥ // BrP_56.33 //
lobhābhibhūtaiḥ kṛpaṇair $ anāryair akṛtātmabhiḥ &
tan māṃ mahāphalaṃ viddhi % narāṇāṃ bhāvitātmanām // BrP_56.34 //
suduṣprāpaṃ vimūḍhānāṃ $ māṃ kuyoganiṣeviṇām &
yadā yadā hi dharmasya % glānir bhavati sattama // BrP_56.35 //
abhyutthānam adharmasya $ tadātmānaṃ sṛjāmy aham &
daityā hiṃsānuraktāś ca % avadhyāḥ surasattamaiḥ // BrP_56.36 //
rākṣasāś cāpi loke 'smin $ yadotpatsyanti dāruṇāḥ &
tadāhaṃ saṃprasūyāmi % gṛheṣu puṇyakarmaṇām // BrP_56.37 //
praviṣṭo mānuṣaṃ dehaṃ $ sarvaṃ praśamayāmy aham &
sṛṣṭvā devamanuṣyāṃś ca % gandharvoragarākṣasān // BrP_56.38 //
sthāvarāṇi ca bhūtāni $ saṃharāmy ātmamāyayā &
karmakāle punar deham % anucintya sṛjāmy aham // BrP_56.39 //
āviśya mānuṣaṃ dehaṃ $ maryādābandhakāraṇāt &
śvetaḥ kṛtayuge dharmaḥ % śyāmas tretāyuge mama // BrP_56.40 //
rakto dvāparam āsādya $ kṛṣṇaḥ kaliyuge tathā &
trayo bhāgā hy adharmasya % tasmin kāle bhavanti ca // BrP_56.41 //
antakāle ca saṃprāpte $ kālo bhūtvātidāruṇaḥ &
trailokyaṃ nāśayāmy ekaḥ % sarvaṃ sthāvarajaṅgamam // BrP_56.42 //
ahaṃ tridharmā viśvātmā $ sarvalokasukhāvahaḥ &
abhinnaḥ sarvago 'nanto % hṛṣīkeśa urukramaḥ // BrP_56.43 //
kālacakraṃ nayāmy eko $ brahmarūpaṃ mamaiva tat &
śamanaṃ sarvabhūtānāṃ % sarvabhūtakṛtodyamam // BrP_56.44 //
evaṃ praṇihitaḥ samyaṅ $ mamātmā munisattama &
sarvabhūteṣu viprendra % na ca māṃ vetti kaścana // BrP_56.45 //
sarvaloke ca māṃ bhaktāḥ $ pūjayanti ca sarvaśaḥ &
yac ca kiṃcit tvayā prāptaṃ % mayi kleśātmakaṃ dvija // BrP_56.46 //
sukhodayāya tat sarvaṃ $ śreyase ca tavānagha &
yac ca kiṃcit tvayā loke % dṛṣṭaṃ sthāvarajaṅgamam // BrP_56.47 //
vihitaḥ sarva evāsau $ mayātmā bhūtabhāvanaḥ &
ahaṃ nārāyaṇo nāma % śaṅkhacakragadādharaḥ // BrP_56.48 //
yāvad yugānāṃ viprarṣe $ sahasraṃ parivartate &
tāvat svapimi viśvātmā % sarvaviśvāni mohayan // BrP_56.49 //
evaṃ sarvam ahaṃ kālam $ ihāse munisattama &
aśiśuḥ śiśurūpeṇa % yāvad brahmā na budhyate // BrP_56.50 //
mayā ca datto viprendra $ varas te brahmarūpiṇā &
asakṛt parituṣṭena % viprarṣigaṇapūjita // BrP_56.51 //
sarvam ekārṇavaṃ kṛtvā $ naṣṭe sthāvarajaṅgame &
nirgato 'si mayājñātas % tatas te darśitaṃ jagat // BrP_56.52 //
abhyantaraṃ śarīrasya $ praviṣṭo 'si yadā mama &
dṛṣṭvā lokaṃ samastaṃ hi % vismito nāvabudhyase // BrP_56.53 //
tato 'si vaktrād viprarṣe $ drutaṃ niḥsārito mayā &
ākhyātas te mayā cātmā % durjñeyo hi surāsuraiḥ // BrP_56.54 //
yāvat sa bhagavān brahmā $ na budhyeta mahātapāḥ &
tāvat tvam iha viprarṣe % viśrabdhaś cara vai sukham // BrP_56.55 //
tato vibuddhe tasmiṃs tu $ sarvalokapitāmahe &
eko bhūtāni srakṣyāmi % śarīrāṇi dvijottama // BrP_56.56 //
ākāśaṃ pṛthivīṃ jyotir $ vāyuḥ salilam eva ca &
loke yac ca bhavet kiṃcid % iha sthāvarajaṅgamam // BrP_56.57 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tadā viprāḥ $ punas taṃ prāha mādhavaḥ &
pūrṇe yugasahasre tu % meghagambhīranisvanaḥ // BrP_56.58 //
{śrībhagavān uvāca: }
mune brūhi yadarthaṃ māṃ $ stutavān paramārthataḥ &
varaṃ vṛṇīṣva yac chreṣṭhaṃ % dadāmi nacirād aham // BrP_56.59 //
āyuṣmān asi devānāṃ $ madbhakto 'si dṛḍhavrataḥ &
tena tvam asi viprendra % punar dīrghāyur āpnuhi // BrP_56.60 //
{brahmovāca: }
śrutvā vāṇīṃ śubhāṃ tasya $ vilokya sa tadā punaḥ &
mūrdhnā nipatya sahasā % praṇamya punar abravīt // BrP_56.61 //
{mārkaṇḍeya uvāca: }
dṛṣṭaṃ paraṃ hi deveśa $ tava rūpaṃ dvijottama &
moho 'yaṃ vigataḥ satyaṃ % tvayi dṛṣṭe tu me hare // BrP_56.62 //
evam evam ahaṃ nātha $ iccheyaṃ tvatprasādataḥ &
lokānāṃ ca hitārthāya % nānābhāvapraśāntaye // BrP_56.63 //
śaivabhāgavatānāṃ ca $ vādārthapratiṣedhakam &
asmin kṣetravare puṇye % nirmale puruṣottame // BrP_56.64 //
śivasyāyatanaṃ deva $ karomi paramaṃ mahat &
pratiṣṭheya tathā tatra % tava sthāne ca śaṃkaram // BrP_56.65 //
tato jñāsyanti loke 'sminn $ ekamūrtī harīśvarau &
pratyuvāca jagannāthaḥ % sa punas taṃ mahāmunim // BrP_56.66 //
{śrībhagavān uvāca: }
yad etat paramaṃ devaṃ $ kāraṇaṃ bhuvaneśvaram &
liṅgam ārādhanārthāya % nānābhāvapraśāntaye // BrP_56.67 //
mamādiṣṭena viprendra $ kuru śīghraṃ śivālayam &
tatprabhāvāc chivaloke % tiṣṭha tvaṃ ca tathākṣayam // BrP_56.68 //
śive saṃsthāpite vipra $ mama saṃsthāpanaṃ bhavet &
nāvayor antaraṃ kiṃcid % ekabhāvau dvidhā kṛtau // BrP_56.69 //
yo rudraḥ sa svayaṃ viṣṇur $ yo viṣṇuḥ sa maheśvaraḥ &
ubhayor antaraṃ nāsti % pavanākāśayor iva // BrP_56.70 //
mohito nābhijānāti $ ya eva garuḍadhvajaḥ &
vṛṣadhvajaḥ sa eveti % tripuraghnaṃ trilocanam // BrP_56.71 //
tava nāmāṅkitaṃ tasmāt $ kuru vipra śivālayam &
uttare devadevasya % kuru tīrthaṃ suśobhanam // BrP_56.72 //
mārkaṇḍeyahrado nāma $ naralokeṣu viśrutaḥ &
bhaviṣyati dvijaśreṣṭha % sarvapāpapraṇāśanaḥ // BrP_56.73 //
{brahmovāca: }
ity uktvā sa tadā devas $ tatraivāntaradhīyata &
mārkaṇḍeyaṃ muniśreṣṭhāḥ % sarvavyāpī janārdanaḥ // BrP_56.74 //
{brahmovāca: }
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi $ pañcatīrthavidhiṃ dvijāḥ &
yat phalaṃ snānadānena % devatāprekṣaṇena ca // BrP_57.1 //
mārkaṇḍeyahradaṃ gatvā $ naraś codaṅmukhaḥ śuciḥ &
nimajjet tatra vārāṃs trīn % imaṃ mantram udīrayet // BrP_57.2 //
saṃsārasāgare magnaṃ $ pāpagrastam acetanam &
trāhi māṃ bhaganetraghna % tripurāre namo 'stu te // BrP_57.3 //
namaḥ śivāya śāntāya $ sarvapāpaharāya ca &
snānaṃ karomi deveśa % mama naśyatu pātakam // BrP_57.4 //
nābhimātre jale snātvā $ vidhivad devatā ṛṣīn &
tilodakena matimān % pitṝṃś cānyāṃś ca tarpayet // BrP_57.5 //
snātvā tathaiva cācamya $ tato gacchec chivālayam &
praviśya devatāgāraṃ % kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam // BrP_57.6 //
mūlamantreṇa saṃpūjya $ mārkaṇḍeyasya ceśvaram &
aghoreṇa ca bho viprāḥ % praṇipatya prasādayet // BrP_57.7 //
trilocana namas te 'stu $ namas te śaśibhūṣaṇa &
trāhi māṃ tvaṃ virūpākṣa % mahādeva namo 'stu te // BrP_57.8 //
mārkaṇḍeyahrade tv evaṃ $ snātvā dṛṣṭvā ca śaṃkaram &
daśānām aśvamedhānāṃ % phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_57.9 //
pāpaiḥ sarvair vinirmuktaḥ $ śivalokaṃ sa gacchati &
tatra bhuktvā varān bhogān % yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_57.10 //
ihalokaṃ samāsādya $ bhaved vipro bahuśrutaḥ &
śāṃkaraṃ yogam āsādya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_57.11 //
kalpavṛkṣaṃ tato gatvā $ kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam &
pūjayet parayā bhaktyā % mantreṇānena taṃ vaṭam // BrP_57.12 //
oṃ namo vyaktarūpāya $ mahāpralayakāriṇe &
mahadrasopaviṣṭāya % nyagrodhāya namo 'stu te // BrP_57.13 //
amaras tvaṃ sadā kalpe $ hareś cāyatanaṃ vaṭa &
nyagrodha hara me pāpaṃ % kalpavṛkṣa namo 'stu te // BrP_57.14 //
bhaktyā pradakṣiṇaṃ kṛtvā $ natvā kalpavaṭaṃ naraḥ &
sahasā mucyate pāpāj % jīrṇatvaca ivoragaḥ // BrP_57.15 //
chāyāṃ tasya samākramya $ kalpavṛkṣasya bho dvijāḥ &
brahmahatyāṃ naro jahyāt % pāpeṣv anyeṣu kā kathā // BrP_57.16 //
dṛṣṭvā kṛṣṇāṅgasaṃbhūtaṃ $ brahmatejomayaṃ param &
nyagrodhākṛtikaṃ viṣṇuṃ % praṇipatya ca bho dvijāḥ // BrP_57.17 //
rājasūyāśvamedhābhyāṃ $ phalaṃ prāpnoti cādhikam &
tathā svavaṃśam uddhṛtya % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_57.18 //
vainateyaṃ namaskṛtya $ kṛṣṇasya purataḥ sthitam &
sarvapāpavinirmuktas % tato viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_57.19 //
dṛṣṭvā vaṭaṃ vainateyaṃ $ yaḥ paśyet puruṣottamam &
saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca % sa yāti paramāṃ gatim // BrP_57.20 //
praviśyāyatanaṃ viṣṇoḥ $ kṛtvā taṃ triḥ pradakṣiṇam &
saṃkarṣaṇaṃ svamantreṇa % bhaktyāpūjya prasādayet // BrP_57.21 //
namas te haladhṛg rāma $ namas te muśalāyudha &
namas te revatīkānta % namas te bhaktavatsala // BrP_57.22 //
namas te balināṃ śreṣṭha $ namas te dharaṇīdhara &
pralambāre namas te 'stu % trāhi māṃ kṛṣṇapūrvaja // BrP_57.23 //
evaṃ prasādya cānantam $ ajeyaṃ tridaśārcitam &
kailāsaśikharākāraṃ % candrāt kāntatarānanam // BrP_57.24 //
nīlavastradharaṃ devaṃ $ phaṇāvikaṭamastakam &
mahābalaṃ haladharaṃ % kuṇḍalaikavibhūṣitam // BrP_57.25 //
rauhiṇeyaṃ naro bhaktyā $ labhed abhimataṃ phalam &
sarvapāpair vinirmukto % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_57.26 //
ābhūtasaṃplavaṃ yāvad $ bhuktvā tatra sukhaṃ naraḥ &
puṇyakṣayād ihāgatya % pravare yogināṃ kule // BrP_57.27 //
brāhmaṇapravaro bhūtvā $ sarvaśāstrārthapāragaḥ &
jñānaṃ tatra samāsādya % muktiṃ prāpnoti durlabhām // BrP_57.28 //
evam abhyarcya halinaṃ $ tataḥ kṛṣṇaṃ vicakṣaṇaḥ &
dvādaśākṣaramantreṇa % pūjayet susamāhitaḥ // BrP_57.29 //
dviṣaṭkavarṇamantreṇa $ bhaktyā ye puruṣottamam &
pūjayanti sadā dhīrās % te mokṣaṃ prāpnuvanti vai // BrP_57.30 //
na tāṃ gatiṃ surā yānti $ yogino naiva somapāḥ &
yāṃ gatiṃ yānti bho viprā % dvādaśākṣaratatparāḥ // BrP_57.31 //
tasmāt tenaiva mantreṇa $ bhaktyā kṛṣṇaṃ jagadgurum &
saṃpūjya gandhapuṣpādyaiḥ % praṇipatya prasādayet // BrP_57.32 //
jaya kṛṣṇa jagannātha $ jaya sarvāghanāśana &
jaya cāṇūrakeśighna % jaya kaṃsaniṣūdana // BrP_57.33 //
jaya padmapalāśākṣa $ jaya cakragadādhara &
jaya nīlāmbudaśyāma % jaya sarvasukhaprada // BrP_57.34 //
jaya deva jagatpūjya $ jaya saṃsāranāśana &
jaya lokapate nātha % jaya vāñchāphalaprada // BrP_57.35 //
saṃsārasāgare ghore $ niḥsāre duḥkhaphenile &
krodhagrāhākule raudre % viṣayodakasaṃplave // BrP_57.36 //
nānārogormikalile $ mohāvartasudustare &
nimagno 'haṃ suraśreṣṭha % trāhi māṃ puruṣottama // BrP_57.37 //
evaṃ prasādya deveśaṃ $ varadaṃ bhaktavatsalam &
sarvapāpaharaṃ devaṃ % sarvakāmaphalapradam // BrP_57.38 //
pīnāṃsaṃ dvibhujaṃ kṛṣṇaṃ $ padmapattrāyatekṣaṇam &
mahoraskaṃ mahābāhuṃ % pītavastraṃ śubhānanam // BrP_57.39 //
śaṅkhacakragadāpāṇiṃ $ mukuṭāṅgadabhūṣaṇam &
sarvalakṣaṇasaṃyuktaṃ % vanamālāvibhūṣitam // BrP_57.40 //
dṛṣṭvā naro 'ñjaliṃ kṛtvā $ daṇḍavat praṇipatya ca &
aśvamedhasahasrāṇāṃ % phalaṃ prāpnoti vai dvijāḥ // BrP_57.41 //
yat phalaṃ sarvatīrtheṣu $ snāne dāne prakīrtitam &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.42 //
yat phalaṃ sarvaratnādyair $ iṣṭe bahusuvarṇake &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.43 //
yat phalaṃ sarvavedeṣu $ sarvayajñeṣu yat phalam &
tat phalaṃ samavāpnoti % naraḥ kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.44 //
yat phalaṃ sarvadānena $ vratena niyamena ca &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.45 //
tapobhir vividhair ugrair $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.46 //
yat phalaṃ brahmacaryeṇa $ samyak cīrṇena tatkṛtam &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.47 //
yat phalaṃ ca gṛhasthasya $ yathoktācāravartinaḥ &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.48 //
yat phalaṃ vanavāsena $ vānaprasthasya kīrtitam &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.49 //
saṃnyāsena yathoktena $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
naras tat phalam āpnoti % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_57.50 //
kiṃ cātra bahunoktena $ māhātmye tasya bho dvijāḥ &
dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ naro bhaktyā % mokṣaṃ prāpnoti durlabham // BrP_57.51 //
pāpair vimuktaḥ śuddhātmā $ kalpakoṭisamudbhavaiḥ &
śriyā paramayā yuktaḥ % sarvaiḥ samudito guṇaiḥ // BrP_57.52 //
sarvakāmasamṛddhena $ vimānena suvarcasā &
trisaptakulam uddhṛtya % naro viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_57.53 //
tatra kalpaśataṃ yāvad $ bhuktvā bhogān manoramān &
gandharvāpsarasaiḥ sārdhaṃ % yathā viṣṇuś caturbhujaḥ // BrP_57.54 //
cyutas tasmād ihāyāto $ viprāṇāṃ pravare kule &
sarvajñaḥ sarvavedī ca % jāyate gatamatsaraḥ // BrP_57.55 //
svadharmanirataḥ śānto $ dātā bhūtahite rataḥ &
āsādya vaiṣṇavaṃ jñānaṃ % tato muktim avāpnuyāt // BrP_57.56 //
tataḥ saṃpūjya mantreṇa $ subhadrāṃ bhaktavatsalām &
prasādayet tato viprāḥ % praṇipatya kṛtāñjaliḥ // BrP_57.57 //
namas te sarvage devi $ namas te śubhasaukhyade &
trāhi māṃ padmapattrākṣi % kātyāyani namo 'stu te // BrP_57.58 //
evaṃ prasādya tāṃ devīṃ $ jagaddhātrīṃ jagaddhitām &
baladevasya bhaginīṃ % subhadrāṃ varadāṃ śivām // BrP_57.59 //
kāmagena vimānena $ naro viṣṇupuraṃ vrajet &
ābhūtasaṃplavaṃ yāvat % krīḍitvā tatra devavat // BrP_57.60 //
iha mānuṣatāṃ prāpto $ brāhmaṇo vedavid bhavet &
prāpya yogaṃ hares tatra % mokṣaṃ ca labhate dhruvam // BrP_57.61 //
{brahmovāca: }
evaṃ dṛṣṭvā balaṃ kṛṣṇaṃ $ subhadrāṃ praṇipatya ca &
dharmaṃ cārthaṃ ca kāmaṃ ca % mokṣaṃ ca labhate dhruvam // BrP_58.1 //
niṣkramya devatāgārāt $ kṛtakṛtyo bhaven naraḥ &
praṇamyāyatanaṃ paścād % vrajet tatra samāhitaḥ // BrP_58.2 //
indranīlamayo viṣṇur $ yatrāste vālukāvṛtaḥ &
antardhānagataṃ natvā % tato viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_58.3 //
sarvadevamayo yo 'sau $ hatavān asurottamam &
sa āste tatra bho viprāḥ % siṃhārdhakṛtavigrahaḥ // BrP_58.4 //
bhaktyā dṛṣṭvā tu taṃ devaṃ $ praṇamya narakesarīm &
mucyate pātakair martyaḥ % samastair nātra saṃśayaḥ // BrP_58.5 //
narasiṃhasya ye bhaktā $ bhavanti bhuvi mānavāḥ &
na teṣāṃ duṣkṛtaṃ kiṃcit % phalaṃ syād yad yad īpsitam // BrP_58.6 //
tasmāt sarvaprayatnena $ narasiṃhaṃ samāśrayet &
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ % phalaṃ yasmāt prayacchati // BrP_58.7 //
{munaya ūcuḥ: }
māhātmyaṃ narasiṃhasya $ sukhadaṃ bhuvi durlabham &
yathā kathayase deva % tena no vismayo mahān // BrP_58.8 //
prabhāvaṃ tasya devasya $ vistareṇa jagatpate &
śrotum icchāmahe brūhi % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_58.9 //
yathā prasīded devo 'sau $ narasiṃho mahābalaḥ &
bhaktānām upakārāya % brūhi deva namo 'stu te // BrP_58.10 //
prasādān narasiṃhasya $ yā bhavanty atra siddhayaḥ &
brūhi tāḥ kuru cāsmākaṃ % prasādaṃ prapitāmaha // BrP_58.11 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ tasya bho viprāḥ $ prabhāvaṃ gadato mama &
ajitasyāprameyasya % bhuktimuktipradasya ca // BrP_58.12 //
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ $ samastāṃs tasya bho dvijāḥ &
siṃhārdhakṛtadehasya % pravakṣyāmi samāsataḥ // BrP_58.13 //
yāḥ kāścit siddhayaś cātra $ śrūyante daivamānuṣāḥ &
prasādāt tasya tāḥ sarvāḥ % sidhyanti nātra saṃśayaḥ // BrP_58.14 //
svarge martye ca pātāle $ dikṣu toye pure nage &
prasādāt tasya devasya % bhavaty avyāhatā gatiḥ // BrP_58.15 //
asādhyaṃ tasya devasya $ nāsty atra sacarācare &
narasiṃhasya bho viprāḥ % sadā bhaktānukampinaḥ // BrP_58.16 //
vidhānaṃ tasya vakṣyāmi $ bhaktānām upakārakam &
yena prasīdec caivāsau % siṃhārdhakṛtavigrahaḥ // BrP_58.17 //
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ kalparājaṃ sanātanam &
narasiṃhasya tattvaṃ ca % yan na jñātaṃ surāsuraiḥ // BrP_58.18 //
śākayāvakamūlais tu $ phalapiṇyākasaktukaiḥ &
payobhakṣeṇa viprendrā % vartayet sādhakottamaḥ // BrP_58.19 //
kośakaupīnavāsāś ca $ dhyānayukto jitendriyaḥ &
araṇye vijane deśe % parvate sindhusaṃgame // BrP_58.20 //
ūṣare siddhakṣetre ca $ narasiṃhāśrame tathā &
pratiṣṭhāpya svayaṃ vāpi % pūjāṃ kṛtvā vidhānataḥ // BrP_58.21 //
dvādaśyāṃ śuklapakṣasya $ upoṣya munipuṃgavāḥ &
japel lakṣāṇi vai viṃśan % manasā saṃyatendriyaḥ // BrP_58.22 //
upapātakayuktaś ca $ mahāpātakasaṃyutaḥ &
mukto bhavet tato viprāḥ % sādhako nātra saṃśayaḥ // BrP_58.23 //
kṛtvā pradakṣiṇaṃ tatra $ narasiṃhaṃ prapūjayet &
puṇyagandhādibhir dhūpaiḥ % praṇamya śirasā prabhum // BrP_58.24 //
karpūracandanāktāni $ jātīpuṣpāṇi mastake &
pradadyān narasiṃhasya % tataḥ siddhiḥ prajāyate // BrP_58.25 //
bhagavān sarvakāryeṣu $ na kvacit pratihanyate &
tejaḥ soḍhuṃ na śaktāḥ syur % brahmarudrādayaḥ surāḥ // BrP_58.26 //
kiṃ punar dānavā loke $ siddhagandharvamānuṣāḥ &
vidyādharā yakṣagaṇāḥ % sakiṃnaramahoragāḥ // BrP_58.27 //
mantraṃ yān āsurān hantuṃ $ japanty eke 'nyasādhakāḥ &
te sarve pralayaṃ yānti % dṛṣṭvādityāgnivarcasaḥ // BrP_58.28 //
sakṛjjaptaṃ tu kavacaṃ $ rakṣet sarvam upadravam &
dvirjaptaṃ kavacaṃ divyaṃ % rakṣate devadānavāt // BrP_58.29 //
gandharvāḥ kiṃnarā yakṣā $ vidyādharamahoragāḥ &
bhūtāḥ piśācā rakṣāṃsi % ye cānye paripanthinaḥ // BrP_58.30 //
trirjaptaṃ kavacaṃ divyam $ abhedyaṃ ca surāsuraiḥ &
dvādaśābhyantare caiva % yojanānāṃ dvijottamāḥ // BrP_58.31 //
rakṣate bhagavān devo $ narasiṃho mahābalaḥ &
tato gatvā biladvāram % upoṣya rajanītrayam // BrP_58.32 //
palāśakāṣṭhaiḥ prajvālya $ bhagavantaṃ hutāśanam &
palāśasamidhas tatra % juhuyāt trimadhuplutāḥ // BrP_58.33 //
dve śate dvijaśārdūlā $ vaṣaṭkāreṇa sādhakaḥ &
tato vivaradvāraṃ tu % prakaṭaṃ jāyate kṣaṇāt // BrP_58.34 //
tato viśet tu niḥśaṅkaṃ $ kavacī vivaraṃ budhaḥ &
gacchataḥ saṃkaṭaṃ tasya % tamomohaś ca naśyati // BrP_58.35 //
rājamārgaḥ suvistīrṇo $ dṛśyate bhramarājitaḥ &
narasiṃhaṃ smaraṃs tatra % pātālaṃ viśate dvijāḥ // BrP_58.36 //
gatvā tatra japet tattvaṃ $ narasiṃhākhyam avyayam &
tataḥ strīṇāṃ sahasrāṇi % vīṇāvādanakarmaṇām // BrP_58.37 //
nirgacchanti puro viprāḥ $ svāgataṃ tā vadanti ca &
praveśayanti tā haste % gṛhītvā sādhakeśvaram // BrP_58.38 //
tato rasāyanaṃ divyaṃ $ pāyayanti dvijottamāḥ &
pītamātre divyadeho % jāyate sumahābalaḥ // BrP_58.39 //
krīḍate saha kanyābhir $ yāvad ābhūtasaṃplavam &
bhinnadeho vāsudeve % līyate nātra saṃśayaḥ // BrP_58.40 //
yadā na rocate vāsas $ tasmān nirgacchate punaḥ &
paṭṭaṃ śūlaṃ ca khaḍgaṃ ca % rocanāṃ ca maṇiṃ tathā // BrP_58.41 //
rasaṃ rasāyanaṃ caiva $ pādukāñjanam eva ca &
kṛṣṇājinaṃ muniśreṣṭhā % guṭikāṃ ca manoharām // BrP_58.42 //
kamaṇḍaluṃ cākṣasūtraṃ $ yaṣṭiṃ saṃjīvanīṃ tathā &
siddhavidyāṃ ca śāstrāṇi % gṛhītvā sādhakeśvaraḥ // BrP_58.43 //
jvaladvahnisphuliṅgormi- $ veṣṭitaṃ triśikhaṃ hṛdi &
sakṛn nyastaṃ dahet sarvaṃ % vṛjinaṃ janmakoṭijam // BrP_58.44 //
viṣe nyastaṃ viṣaṃ hanyāt $ kuṣṭhaṃ hanyāt tanau sthitam &
svadehe bhrūṇahatyādi % kṛtvā divyena śudhyati // BrP_58.45 //
mahāgrahagṛhīteṣu $ jvalamānaṃ vicintayet &
hṛdante vai tataḥ śīghraṃ % naśyeyur dāruṇā grahāḥ // BrP_58.46 //
bālānāṃ kaṇṭhake baddhaṃ $ rakṣā bhavati nityaśaḥ &
gaṇḍapiṇḍakalūtānāṃ % nāśanaṃ kurute dhruvam // BrP_58.47 //
vyādhijāte samidbhiś ca $ ghṛtakṣīreṇa homayet &
trisaṃdhyaṃ māsam ekaṃ tu % sarvarogān vināśayet // BrP_58.48 //
asādhyaṃ tu na paśyāmi $ trailokye sacarācare &
yāṃ yāṃ kāmayate siddhiṃ % tāṃ tāṃ prāpnoti sa dhruvam // BrP_58.49 //
aṣṭottaraśataṃ tv eke $ pūjayitvā mṛgādhipam &
mṛttikāḥ sapta valmīke % śmaśāne ca catuṣpathe // BrP_58.50 //
raktacandanasaṃmiśrā $ gavāṃ kṣīreṇa loḍayet &
siṃhasya pratimāṃ kṛtvā % pramāṇena ṣaḍaṅgulām // BrP_58.51 //
limpet tathā bhūrjapattre $ rocanayā samālikhet &
narasiṃhasya kaṇṭhe tu % baddhvā caiva hi mantravit // BrP_58.52 //
japet saṃkhyāvihīnaṃ tu $ pūjayitvā jalāśaye &
yāvat saptāhamātraṃ tu % japet saṃyamitendriyaḥ // BrP_58.53 //
jalākīrṇā muhūrtena $ jāyate sarvamedinī &
athavā śuṣkavṛkṣāgre % narasiṃhaṃ tu pūjayet // BrP_58.54 //
japtvā cāṣṭaśataṃ tattvaṃ $ varṣantaṃ vinivārayet &
tam evaṃ piñjake baddhvā % bhrāmayet sādhakottamaḥ // BrP_58.55 //
mahāvāto muhūrtena $ āgacchen nātra saṃśayaḥ &
punaś ca dhārayet kṣipraṃ % saptasaptena vāriṇā // BrP_58.56 //
atha tāṃ pratimāṃ dvāri $ nikhaned yasya sādhakaḥ &
gotrotsādo bhavet tasya % uddhṛte caiva śāntidaḥ // BrP_58.57 //
tasmāt taṃ muniśārdūlā $ bhaktyā saṃpūjayet sadā &
mṛgarājaṃ mahāvīryaṃ % sarvakāmaphalapradam // BrP_58.58 //
vimuktaḥ sarvapāpebhyo $ viṣṇulokaṃ sa gacchati &
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ % striyaḥ śūdrāntyajātayaḥ // BrP_58.59 //
saṃpūjya taṃ suraśreṣṭhaṃ $ bhaktyā siṃhavapurdharam &
mucyante cāśubhair duḥkhair % janmakoṭisamudbhavaiḥ // BrP_58.60 //
saṃpūjya taṃ suraśreṣṭhaṃ $ prāpnuvanty abhivāñchitam &
devatvam amareśatvaṃ % gandharvatvaṃ ca bho dvijāḥ // BrP_58.61 //
yakṣavidyādharatvaṃ ca $ tathānyac cābhivāñchitam &
dṛṣṭvā stutvā namaskṛtvā % saṃpūjya narakesarīm // BrP_58.62 //
prāpnuvanti narā rājyaṃ $ svargaṃ mokṣaṃ ca durlabham &
narasiṃhaṃ naro dṛṣṭvā % labhed abhimataṃ phalam // BrP_58.63 //
nirmuktaḥ sarvapāpebhyo $ viṣṇulokaṃ sa gacchati &
sakṛd dṛṣṭvā tu taṃ devaṃ % bhaktyā siṃhavapurdharam // BrP_58.64 //
mucyate cāśubhair duḥkhair $ janmakoṭisamudbhavaiḥ &
saṃgrāme saṃkaṭe durge % coravyāghrādipīḍite // BrP_58.65 //
kāntāre prāṇasaṃdehe $ viṣavahnijaleṣu ca &
rājādibhyaḥ samudrebhyo % graharogādipīḍite // BrP_58.66 //
smṛtvā taṃ puruṣaḥ sarvai $ rājagrāmair vimucyate &
sūryodaye yathā nāśaṃ % tamo 'bhyeti mahattaram // BrP_58.67 //
tathā saṃdarśane tasya $ vināśaṃ yānty upadravāḥ &
guṭikāñjanapātāla- % pāduke ca rasāyanam // BrP_58.68 //
narasiṃhe prasanne tu $ prāpnoty anyāṃś ca vāñchitān &
yān yān kāmān abhidhyāyan % bhajate narakesarīm // BrP_58.69 //
tāṃs tān kāmān avāpnoti $ naro nāsty atra saṃśayaḥ &
dṛṣṭvā taṃ devadeveśaṃ % bhaktyāpūjya praṇamya ca // BrP_58.70 //
daśānām aśvamedhānāṃ $ phalaṃ daśaguṇaṃ labhet &
pāpaiḥ sarvair vinirmukto % guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ // BrP_58.71 //
sarvakāmasamṛddhātmā $ jarāmaraṇavarjitaḥ &
sauvarṇena vimānena % kiṅkiṇījālamālinā // BrP_58.72 //
sarvakāmasamṛddhena $ kāmagena suvarcasā &
taruṇādityavarṇena % muktāhārāvalambinā // BrP_58.73 //
divyastrīśatayuktena $ divyagandharvanādinā &
kulaikaviṃśam uddhṛtya % devavan muditaḥ sukhī // BrP_58.74 //
stūyamāno 'psarobhiś ca $ viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ &
bhuktvā tatra varān bhogān % viṣṇuloke dvijottamāḥ // BrP_58.75 //
gandharvair apsarair yuktaḥ $ kṛtvā rūpaṃ caturbhujam &
manohlādakaraṃ saukhyaṃ % yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_58.76 //
puṇyakṣayād ihāyātaḥ $ pravare yogināṃ kule &
caturvedī bhaved vipro % vedavedāṅgapāragaḥ \
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya # tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_58.77 //
{brahmovāca: }
anantākhyaṃ vāsudevaṃ $ dṛṣṭvā bhaktyā praṇamya ca &
sarvapāpavinirmukto % naro yāti paraṃ padam // BrP_59.1 //
mayā cārādhitaś cāsau $ śakreṇa tadanantaram &
vibhīṣaṇena rāmeṇa % kas taṃ nārādhayet pumān // BrP_59.2 //
śvetagaṅgāṃ naraḥ snātvā $ yaḥ paśyec chvetamādhavam &
matsyākhyaṃ mādhavaṃ caiva % śvetadvīpaṃ sa gacchati // BrP_59.3 //
{munaya ūcuḥ: }
śvetamādhavamāhātmyaṃ $ vaktum arhasy aśeṣataḥ &
vistareṇa jagannātha % pratimāṃ tasya vai hareḥ // BrP_59.4 //
tasmin kṣetravare puṇye $ vikhyāte jagatītale &
śvetākhyaṃ mādhavaṃ devaṃ % kas taṃ sthāpitavān purā // BrP_59.5 //
{brahmovāca: }
abhūt kṛtayuge viprāḥ $ śveto nāma nṛpo balī &
matimān dharmavic chūraḥ % satyasaṃdho dṛḍhavrataḥ // BrP_59.6 //
yasya rājye tu varṣāṇāṃ $ sahasraṃ daśa mānavāḥ &
bhavanty āyuṣmanto lokā % bālas tasmin na sīdati // BrP_59.7 //
vartamāne tadā rājye $ kiṃcit kāle gate dvijāḥ &
kapālagautamo nāma % ṛṣiḥ paramadhārmikaḥ // BrP_59.8 //
suto 'syājātadantaś ca $ mṛtaḥ kālavaśād dvijāḥ &
tam ādāya ṛṣir dhīmān % nṛpasyāntikam ānayat // BrP_59.9 //
dṛṣṭvaivaṃ nṛpatiḥ suptaṃ $ kumāraṃ gatacetasam &
pratijñām akarod viprā % jīvanārthaṃ śiśos tadā // BrP_59.10 //
{rājovāca: }
yāvad bālam ahaṃ tv enaṃ $ yamasya sadane gatam &
nānaye saptarātreṇa % citāṃ dīptāṃ samāruhe // BrP_59.11 //
{brahmovāca: }
evam uktvāsitaiḥ padmaiḥ $ śatair daśaśatādikaiḥ &
saṃpūjya ca mahādevaṃ % rājā vidyāṃ punar japet // BrP_59.12 //
atibhaktiṃ tu saṃcintya $ nṛpasya jagadīśvaraḥ &
sāṃnidhyam agamat tuṣṭo % śmīty uvāca sahomayā // BrP_59.13 //
śrutvaivaṃ giram īśasya $ vilokya sahasā haram &
bhasmadigdhaṃ virūpākṣaṃ % śaratkundenduvarcasam // BrP_59.14 //
śārdūlacarmavasanaṃ $ śaśāṅkāṅkitamūrdhajam &
mahīṃ nipatya sahasā % praṇamya sa tadābravīt // BrP_59.15 //
{śveta uvāca: }
kāruṇyaṃ yadi me dṛṣṭvā $ prasanno 'si prabho yadi &
kālasya vaśam āpanno % bālako dvijaputrakaḥ // BrP_59.16 //
jīvatv eṣa punar bāla $ ity evaṃ vratam āhitam &
akasmāc ca mṛtaṃ bālaṃ % niyamya bhagavan svayam \
yathoktāyuṣyasaṃyuktaṃ # kṣemaṃ kuru maheśvara // BrP_59.17 //
{brahmovāca: }
śvetasyaitad vacaḥ śrutvā $ mudaṃ prāpa haras tadā &
kālam ājñāpayām āsa % sarvabhūtabhayaṃkaram // BrP_59.18 //
niyamya kālaṃ durdharṣaṃ $ yamasyājñākaraṃ dvijāḥ &
bālaṃ saṃjīvayām āsa % mṛtyor mukhagataṃ punaḥ // BrP_59.19 //
kṛtvā kṣemaṃ jagat sarvaṃ $ muneḥ putraṃ sa taṃ dvijāḥ &
devyā sahomayā devas % tatraivāntaradhīyata // BrP_59.20 //
evaṃ saṃjīvayām āsa $ muneḥ putraṃ nṛpottamaḥ //* BrP_59.21 //
{munaya ūcuḥ: }
devadeva jagannātha $ trailokyaprabhavāvyaya &
brūhi naḥ paramaṃ tathyaṃ % śvetākhyasya ca sāṃpratam // BrP_59.22 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ sarvasattvahitāvaham &
pravakṣyāmi yathātathyaṃ % yat pṛcchatha mamānaghāḥ // BrP_59.23 //
mādhavasya ca māhātmyaṃ $ sarvapāpapraṇāśanam &
yac chrutvābhimatān kāmān % dhruvaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_59.24 //
śrutavān ṛṣibhiḥ pūrvaṃ $ mādhavākhyasya bho dvijāḥ &
śṛṇudhvaṃ tāṃ kathāṃ divyāṃ % bhayaśokārtināśinīm // BrP_59.25 //
sa kṛtvā rājyam ekāgryaṃ $ varṣāṇāṃ ca sahasraśaḥ &
vicārya laukikān dharmān % vaidikān niyamāṃs tathā // BrP_59.26 //
keśavārādhane viprā $ niścitaṃ vratam āsthitaḥ &
sa gatvā paramaṃ kṣetraṃ % sāgaraṃ dakṣiṇāśrayam // BrP_59.27 //
taṭe tasmiñ śubhe ramye $ deśe kṛṣṇasya cāntike &
śveto 'tha kārayām āsa % prāsādaṃ śubhalakṣaṇam // BrP_59.28 //
dhanvantaraśataṃ caikaṃ $ devadevasya dakṣiṇe &
tataḥ śvetena viprendrāḥ % śvetaśailamayena ca // BrP_59.29 //
kṛtaḥ sa bhagavāñ śveto $ mādhavaś candrasaṃnibhaḥ &
pratiṣṭhāṃ vidhivac cakre % yathoddiṣṭāṃ svayaṃ tu saḥ // BrP_59.30 //
dattvā dānaṃ dvijātibhyo $ dīnānāthatapasvinām &
athānantarato rājā % mādhavasya ca saṃnidhau // BrP_59.31 //
mahīṃ nipatya sahasā $ oṃkāraṃ dvādaśākṣaram &
japan sa maunam āsthāya % māsam ekaṃ samādhinā // BrP_59.32 //
nirāhāro mahābhāgaḥ $ samyag viṣṇupade sthitaḥ &
japānte sa tu deveśaṃ % saṃstotum upacakrame // BrP_59.33 //
{śveta uvāca: }
oṃ namo vāsudevāya $ namaḥ saṃkarṣaṇāya ca &
pradyumnāyāniruddhāya % namo nārāyaṇāya ca // BrP_59.34 //
namo 'stu bahurūpāya $ viśvarūpāya vedhase &
nirguṇāyāpratarkyāya % śucaye śuklakarmaṇe // BrP_59.35 //
oṃ namaḥ padmanābhāya $ padmagarbhodbhavāya ca &
namo 'stu padmavarṇāya % padmahastāya te namaḥ // BrP_59.36 //
oṃ namaḥ puṣkarākṣāya $ sahasrākṣāya mīḍhuṣe &
namaḥ sahasrapādāya % sahasrabhujamanyave // BrP_59.37 //
oṃ namo 'stu varāhāya $ varadāya sumedhase &
variṣṭhāya vareṇyāya % śaraṇyāyācyutāya ca // BrP_59.38 //
oṃ namo bālarūpāya $ bālapadmaprabhāya ca &
bālārkasomanetrāya % muñjakeśāya dhīmate // BrP_59.39 //
keśavāya namo nityaṃ $ namo nārāyaṇāya ca &
mādhavāya variṣṭhāya % govindāya namo namaḥ // BrP_59.40 //
oṃ namo viṣṇave nityaṃ $ devāya vasuretase &
madhusūdanāya namaḥ % śuddhāyāṃśudharāya ca // BrP_59.41 //
namo anantāya sūkṣmāya $ namaḥ śrīvatsadhāriṇe &
trivikramāya ca namo % divyapītāmbarāya ca // BrP_59.42 //
sṛṣṭikartre namas tubhyaṃ $ goptre dhātre namo namaḥ &
namo 'stu guṇabhūtāya % nirguṇāya namo namaḥ // BrP_59.43 //
namo vāmanarūpāya $ namo vāmanakarmaṇe &
namo vāmananetrāya % namo vāmanavāhine // BrP_59.44 //
namo ramyāya pūjyāya $ namo 'stv avyaktarūpiṇe &
apratarkyāya śuddhāya % namo bhayaharāya ca // BrP_59.45 //
saṃsārārṇavapotāya $ praśāntāya svarūpiṇe &
śivāya saumyarūpāya % rudrāyottāraṇāya ca // BrP_59.46 //
bhavabhaṅgakṛte caiva $ bhavabhogapradāya ca &
bhavasaṃghātarūpāya % bhavasṛṣṭikṛte namaḥ // BrP_59.47 //
oṃ namo divyarūpāya $ somāgniśvasitāya ca &
somasūryāṃśukeśāya % gobrāhmaṇahitāya ca // BrP_59.48 //
oṃ nama ṛksvarūpāya $ padakramasvarūpiṇe &
ṛkstutāya namas tubhyaṃ % nama ṛksādhanāya ca // BrP_59.49 //
oṃ namo yajuṣāṃ dhātre $ yajūrūpadharāya ca &
yajuryājyāya juṣṭāya % yajuṣāṃ pataye namaḥ // BrP_59.50 //
oṃ namaḥ śrīpate deva $ śrīdharāya varāya ca &
śriyaḥ kāntāya dāntāya % yogicintyāya yogine // BrP_59.51 //
oṃ namaḥ sāmarūpāya $ sāmadhvanivarāya ca &
oṃ namaḥ sāmasaumyāya % sāmayogavide namaḥ // BrP_59.52 //
sāmne ca sāmagītāya $ oṃ namaḥ sāmadhāriṇe &
sāmayajñavide caiva % namaḥ sāmakarāya ca // BrP_59.53 //
namas tv atharvaśirase $ namo 'tharvasvarūpiṇe &
namo 'stv atharvapādāya % namo 'tharvakarāya ca // BrP_59.54 //
oṃ namo vajraśīrṣāya $ madhukaiṭabhaghātine &
mahodadhijalasthāya % vedāharaṇakāriṇe // BrP_59.55 //
namo dīptasvarūpāya $ hṛṣīkeśāya vai namaḥ &
namo bhagavate tubhyaṃ % vāsudevāya te namaḥ // BrP_59.56 //
nārāyaṇa namas tubhyaṃ $ namo lokahitāya ca &
oṃ namo mohanāśāya % bhavabhaṅgakarāya ca // BrP_59.57 //
gatipradāya ca namo $ namo bandhaharāya ca &
trailokyatejasāṃ kartre % namas tejaḥsvarūpiṇe // BrP_59.58 //
yogīśvarāya śuddhāya $ rāmāyottaraṇāya ca &
sukhāya sukhanetrāya % namaḥ sukṛtadhāriṇe // BrP_59.59 //
vāsudevāya vandyāya $ vāmadevāya vai namaḥ &
dehināṃ dehakartre ca % bhedabhaṅgakarāya ca // BrP_59.60 //
devair vanditadehāya $ namas te divyamauline &
namo vāsanivāsāya % vāsavyavaharāya ca // BrP_59.61 //
oṃ namo vasukartre ca $ vasuvāsapradāya ca &
namo yajñasvarūpāya % yajñeśāya ca yogine // BrP_59.62 //
yatiyogakareśāya $ namo yajñāṅgadhāriṇe &
saṃkarṣaṇāya ca namaḥ % pralambamathanāya ca // BrP_59.63 //
meghaghoṣasvanottīrṇa- $ vegalāṅgaladhāriṇe &
namo 'stu jñānināṃ jñāna % nārāyaṇaparāyaṇa // BrP_59.64 //
na me 'sti tvām ṛte bandhur $ narakottāraṇe prabho &
atas tvāṃ sarvabhāvena % praṇato natavatsala // BrP_59.65 //
malaṃ yat kāyajaṃ vāpi $ mānasaṃ caiva keśava &
na tasyānyo 'sti deveśa % kṣālakas tvām ṛte 'cyuta // BrP_59.66 //
saṃsargāṇi samastāni $ vihāya tvām upasthitaḥ &
saṅgo me 'stu tvayā sārdham % ātmalābhāya keśava // BrP_59.67 //
kaṣṭam āpat suduṣpāraṃ $ saṃsāraṃ vedmi keśava &
tāpatrayaparikliṣṭas % tena tvāṃ śaraṇaṃ gataḥ // BrP_59.68 //
eṣaṇābhir jagat sarvaṃ $ mohitaṃ māyayā tava &
ākarṣitaṃ ca lobhādyair % atas tvām aham āśritaḥ // BrP_59.69 //
nāsti kiṃcit sukhaṃ viṣṇo $ saṃsārasthasya dehinaḥ &
yathā yathā hi yajñeśa % tvayi cetaḥ pravartate // BrP_59.70 //
tathā phalavihīnaṃ tu $ sukham ātyantikaṃ labhet &
naṣṭo vivekaśūnyo 'smi % dṛśyate jagad āturam // BrP_59.71 //
govinda trāhi saṃsārān $ mām uddhartuṃ tvam arhasi &
magnasya mohasalile % niruttāre bhavārṇave \
uddhartā puṇḍarīkākṣa # tvām ṛte 'nyo na vidyate // BrP_59.72 //
{brahmovāca: }
itthaṃ stutas tatas tena $ rājñā śvetena bho dvijāḥ &
tasmin kṣetravare divye % vikhyāte puruṣottame // BrP_59.73 //
bhaktiṃ tasya tu saṃcintya $ devadevo jagadguruḥ &
ājagāma nṛpasyāgre % sarvair devair vṛto hariḥ // BrP_59.74 //
nīlajīmūtasaṃkāśaḥ $ padmapattrāyatekṣaṇaḥ &
dadhat sudarśanaṃ dhīmān % karāgre dīptamaṇḍalam // BrP_59.75 //
kṣīrodajalasaṃkāśo $ vimalaś candrasaṃnibhaḥ &
rarāja vāmahaste 'sya % pāñcajanyo mahādyutiḥ // BrP_59.76 //
pakṣirājadhvajaḥ śrīmān $ gadāśārṅgāsidhṛk prabhuḥ &
uvāca sādhu bho rājan % yasya te matir uttamā \
yad iṣṭaṃ vara bhadraṃ te # prasanno 'smi tavānagha // BrP_59.77 //
{brahmovāca: }
śrutvaivaṃ devadevasya $ vākyaṃ tat paramāmṛtam &
praṇamya śirasovāca % śvetas tadgatamānasaḥ // BrP_59.78 //
{śveta uvāca: }
yady ahaṃ bhagavan bhaktaḥ $ prayaccha varam uttamam &
ābrahmabhavanād ūrdhvaṃ % vaiṣṇavaṃ padam avyayam // BrP_59.79 //
vimalaṃ virajaṃ śuddhaṃ $ saṃsārāsaṅgavarjitam &
tat padaṃ gantum icchāmi % tvatprasādāj jagatpate // BrP_59.80 //
{śrībhagavān uvāca: }
yat padaṃ vibudhāḥ sarve $ munayaḥ siddhayoginaḥ &
nābhigacchanti yad ramyaṃ % paraṃ padam anāmayam // BrP_59.81 //
yāsyasi paramaṃ sthānaṃ $ rājyāmṛtam upāsya ca &
sarvāṃl lokān atikramya % mama lokaṃ gamiṣyasi // BrP_59.82 //
kīrtis tavātra rājendra $ trīṃl lokāṃś ca gamiṣyati &
sāṃnidhyaṃ mama caivātra % sarvadaiva bhaviṣyati // BrP_59.83 //
śvetagaṅgeti gāsyanti $ sarve te devadānavāḥ &
kuśāgreṇāpi rājendra % śvetagāṅgeyam ambu ca // BrP_59.84 //
spṛṣṭvā svargaṃ gamiṣyanti $ madbhaktā ye samāhitāḥ &
yas tv imāṃ pratimāṃ gacchen % mādhavākhyāṃ śaśiprabhām // BrP_59.85 //
śaṅkhagokṣīrasaṃkāśām $ aśeṣāghavināśinīm &
tāṃ praṇamya sakṛd bhaktyā % puṇḍarīkanibhekṣaṇām // BrP_59.86 //
vihāya sarvalokān vai $ mama loke mahīyate &
manvantarāṇi tatraiva % devakanyābhir āvṛtaḥ // BrP_59.87 //
gīyamānaś ca madhuraṃ $ siddhagandharvasevitaḥ &
bhunakti vipulān bhogān % yatheṣṭaṃ māmakaiḥ saha // BrP_59.88 //
cyutas tasmād ihāgatya $ manuṣyo brāhmaṇo bhavet &
vedavedāṅgavic chrīmān % bhogavāṃś cirajīvitaḥ // BrP_59.89 //
gajāśvarathayānāḍhyo $ dhanadhānyāvṛtaḥ śuciḥ &
rūpavān bahubhāgyaś ca % putrapautrasamanvitaḥ // BrP_59.90 //
puruṣottamaṃ punaḥ prāpya $ vaṭamūle 'tha sāgare &
tyaktvā dehaṃ hariṃ smṛtvā % tataḥ śāntapadaṃ vrajet // BrP_59.91 //
{brahmovāca: }
śvetamādhavam ālokya $ samīpe matsyamādhavam &
ekārṇavajale pūrvaṃ % rohitaṃ rūpam āsthitam // BrP_60.1 //
vedānāṃ haraṇārthāya $ rasātalatale sthitam &
cintayitvā kṣitiṃ samyak % tasmin sthāne pratiṣṭhitam // BrP_60.2 //
ādyāvataraṇaṃ rūpaṃ $ mādhavaṃ matsyarūpiṇam &
praṇamya praṇato bhūtvā % sarvaduḥkhād vimucyate // BrP_60.3 //
prayāti paramaṃ sthānaṃ $ yatra devo hariḥ svayam &
kāle punar ihāyāto % rājā syāt pṛthivītale // BrP_60.4 //
vatsamādhavam āsādya $ durādharṣo bhaven naraḥ &
dātā bhoktā bhaved yajvā % vaiṣṇavaḥ satyasaṃgaraḥ // BrP_60.5 //
yogaṃ prāpya hareḥ paścāt $ tato mokṣam avāpnuyāt &
matsyamādhavamāhātmyaṃ % mayā saṃparikīrtitam \
yaṃ dṛṣṭvā muniśārdūlāḥ # sarvān kāmān avāpnuyāt // BrP_60.6 //
{munaya ūcuḥ: }
bhagavañ śrotum icchāmo $ mārjanaṃ varuṇālaye &
kriyate snānadānādi % tasyāśeṣaphalaṃ vada // BrP_60.7 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlā $ mārjanasya yathāvidhi &
bhaktyā tu tanmanā bhūtvā % saṃprāpya puṇyam uttamam // BrP_60.8 //
mārkaṇḍeyahrade snānaṃ $ pūrvakāle praśasyate &
caturdaśyāṃ viśeṣeṇa % sarvapāpapraṇāśanam // BrP_60.9 //
tadvat snānaṃ samudrasya $ sarvakālaṃ praśasyate &
paurṇamāsyāṃ viśeṣeṇa % hayamedhaphalaṃ labhet // BrP_60.10 //
mārkaṇḍeyaṃ vaṭaṃ kṛṣṇaṃ $ rauhiṇeyaṃ mahodadhim &
indradyumnasaraś caiva % pañcatīrthīvidhiḥ smṛtaḥ // BrP_60.11 //
pūrṇimā jyeṣṭhamāsasya $ jyeṣṭhā ṛkṣaṃ yadā bhavet &
tadā gacched viśeṣeṇa % tīrtharājaṃ paraṃ śubham // BrP_60.12 //
kāyavāṅmānasaiḥ śuddhas $ tadbhāvo nānyamānasaḥ &
sarvadvaṃdvavinirmukto % vītarāgo vimatsaraḥ // BrP_60.13 //
kalpavṛkṣavaṭaṃ ramyaṃ $ tatra snātvā janārdanam &
pradakṣiṇaṃ prakurvīta % trivāraṃ susamāhitaḥ // BrP_60.14 //
yaṃ dṛṣṭvā mucyate pāpāt $ saptajanmasamudbhavāt &
puṇyaṃ cāpnoti vipulaṃ % gatim iṣṭāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_60.15 //
tasya nāmāni vakṣyāmi $ pramāṇaṃ ca yuge yuge &
yathāsaṃkhyaṃ ca bho viprāḥ % kṛtādiṣu yathākramam // BrP_60.16 //
vaṭaṃ vaṭeśvaraṃ kṛṣṇaṃ $ purāṇapuruṣaṃ dvijāḥ &
vaṭasyaitāni nāmāni % kīrtitāni kṛtādiṣu // BrP_60.17 //
yojanaṃ pādahīnaṃ ca $ yojanārdhaṃ tadardhakam &
pramāṇaṃ kalpavṛkṣasya % kṛtādau parikīrtitam // BrP_60.18 //
yathoktena tu mantreṇa $ namaskṛtvā tu taṃ vaṭam &
dakṣiṇābhimukho gacched % dhanvantaraśatatrayam // BrP_60.19 //
yatrāsau dṛśyate viṣṇuḥ $ svargadvāraṃ manoramam &
sāgarāmbhaḥsamākṛṣṭaṃ % kāṣṭhaṃ sarvaguṇānvitam // BrP_60.20 //
praṇipatya tatas taṃ bhoḥ $ paripūjya tataḥ punaḥ &
mucyate sarvarogādyais % tathā pāpair grahādibhiḥ // BrP_60.21 //
ugrasenaṃ purā dṛṣṭvā $ svargadvāreṇa sāgaram &
gatvācamya śucis tatra % dhyātvā nārāyaṇaṃ param // BrP_60.22 //
nyased aṣṭākṣaraṃ mantraṃ $ paścād dhastaśarīrayoḥ &
oṃ namo nārāyaṇāyeti % yaṃ vadanti manīṣiṇaḥ // BrP_60.23 //
kiṃ kāryaṃ bahubhir mantrair $ manovibhramakārakaiḥ &
oṃ namo nārāyaṇāyeti % mantraḥ sarvārthasādhakaḥ // BrP_60.24 //
āpo narasya sūnutvān $ nārā itīha kīrtitāḥ &
viṣṇos tās tv ayanaṃ pūrvaṃ % tena nārāyaṇaḥ smṛtaḥ // BrP_60.25 //
nārāyaṇaparā vedā $ nārāyaṇaparā dvijāḥ &
nārāyaṇaparā yajñā % nārāyaṇaparāḥ kriyāḥ // BrP_60.26 //
nārāyaṇaparā pṛthvī $ nārāyaṇaparaṃ jalam &
nārāyaṇaparo vahnir % nārāyaṇaparaṃ nabhaḥ // BrP_60.27 //
nārāyaṇaparo vāyur $ nārāyaṇaparaṃ manaḥ &
ahaṃkāraś ca buddhiś ca % ubhe nārāyaṇātmake // BrP_60.28 //
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca $ yat kiṃcij jīvasaṃjñitam &
sthūlaṃ sūkṣmaṃ paraṃ caiva % sarvaṃ nārāyaṇātmakam // BrP_60.29 //
śabdādyā viṣayāḥ sarve $ śrotrādīnīndriyāṇi ca &
prakṛtiḥ puruṣaś caiva % sarve nārāyaṇātmakāḥ // BrP_60.30 //
jale sthale ca pātāle $ svargaloke 'mbare nage &
avaṣṭabhya idaṃ sarvam % āste nārāyaṇaḥ prabhuḥ // BrP_60.31 //
kiṃ cātra bahunoktena $ jagad etac carācaram &
brahmādistambaparyantaṃ % sarvaṃ nārāyaṇātmakam // BrP_60.32 //
nārāyaṇāt paraṃ kiṃcin $ neha paśyāmi bho dvijāḥ &
tena vyāptam idaṃ sarvaṃ % dṛśyādṛśyaṃ carācaram // BrP_60.33 //
āpo hy āyatanaṃ viṣṇoḥ $ sa ca evāmbhasāṃ patiḥ &
tasmād apsu smaren nityaṃ % nārāyaṇam aghāpaham // BrP_60.34 //
snānakāle viśeṣeṇa $ copasthāya jale śuciḥ &
smaren nārāyaṇaṃ dhyāyed % dhaste kāye ca vinyaset // BrP_60.35 //
oṃkāraṃ ca nakāraṃ ca $ aṅguṣṭhe hastayor nyaset &
śeṣair hastatalaṃ yāvat % tarjanyādiṣu vinyaset // BrP_60.36 //
oṃkāraṃ vāmapāde tu $ nakāraṃ dakṣiṇe nyaset &
mokāraṃ vāmakaṭyāṃ tu % nākāraṃ dakṣiṇe nyaset // BrP_60.37 //
rākāraṃ nābhideśe tu $ yakāraṃ vāmabāhuke &
ṇākāraṃ dakṣiṇe nyasya % yakāraṃ mūrdhni vinyaset // BrP_60.38 //
adhaś cordhvaṃ ca hṛdaye $ pārśvataḥ pṛṣṭhato 'grataḥ &
dhyātvā nārāyaṇaṃ paścād % ārabhet kavacaṃ budhaḥ // BrP_60.39 //
pūrve māṃ pātu govindo $ dakṣiṇe madhusūdanaḥ &
paścime śrīdharo devaḥ % keśavas tu tathottare // BrP_60.40 //
pātu viṣṇus tathāgneye $ nairṛte mādhavo 'vyayaḥ &
vāyavye tu hṛṣīkeśas % tatheśāne ca vāmanaḥ // BrP_60.41 //
bhūtale pātu vārāhas $ tathordhvaṃ ca trivikramaḥ &
kṛtvaivaṃ kavacaṃ paścād % ātmānaṃ cintayet tataḥ // BrP_60.42 //
ahaṃ nārāyaṇo devaḥ $ śaṅkhacakragadādharaḥ &
evaṃ dhyātvā tadātmānam % imaṃ mantram udīrayet // BrP_60.43 //
tvam agnir dvipadāṃ nātha $ retodhāḥ kāmadīpanaḥ &
pradhānaḥ sarvabhūtānāṃ % jīvānāṃ prabhur avyayaḥ // BrP_60.44 //
amṛtasyāraṇis tvaṃ hi $ devayonir apāṃ pate &
vṛjinaṃ hara me sarvaṃ % tīrtharāja namo 'stu te // BrP_60.45 //
evam uccārya vidhivat $ tataḥ snānaṃ samācaret &
anyathā bho dvijaśreṣṭhāḥ % snānaṃ tatra na śasyate // BrP_60.46 //
kṛtvā tu vaidikair mantrair $ abhiṣekaṃ ca mārjanam &
antar jale japet paścāt % trir āvṛttyāghamarṣaṇam // BrP_60.47 //
hayamedho yathā viprāḥ $ sarvapāpaharaḥ kratuḥ &
tathāghamarṣaṇaṃ cātra % sūktaṃ sarvāghanāśanam // BrP_60.48 //
uttīrya vāsasī dhaute $ nirmale paridhāya vai &
prāṇān āyamya cācamya % saṃdhyāṃ copāsya bhāskaram // BrP_60.49 //
upatiṣṭhet tataś cordhvaṃ $ kṣiptvā puṣpajalāñjalim &
upasthāyordhvabāhuś ca % talliṅgair bhāskaraṃ tataḥ // BrP_60.50 //
gāyatrīṃ pāvanīṃ devīṃ $ japed aṣṭottaraṃ śatam &
anyāṃś ca sauramantrāṃś ca % japtvā tiṣṭhan samāhitaḥ // BrP_60.51 //
kṛtvā pradakṣiṇaṃ sūryaṃ $ namaskṛtyopaviśya ca &
svādhyāyaṃ prāṅmukhaḥ kṛtvā % tarpayed daivatāny ṛṣīn // BrP_60.52 //
manuṣyāṃś ca pitṝṃś cānyān $ nāmagotreṇa mantravit &
toyena tilamiśreṇa % vidhivat susamāhitaḥ // BrP_60.53 //
tarpaṇaṃ devatānāṃ ca $ pūrvaṃ kṛtvā samāhitaḥ &
adhikārī bhavet paścāt % pitṝṇāṃ tarpaṇe dvijaḥ // BrP_60.54 //
śrāddhe havanakāle ca $ pāṇinaikena nirvapet &
tarpaṇe tūbhayaṃ kuryād % eṣa eva vidhiḥ sadā // BrP_60.55 //
anvārabdhena savyena $ pāṇinā dakṣiṇena tu &
tṛpyatām iti siñcet tu % nāmagotreṇa vāgyataḥ // BrP_60.56 //
kāyasthair yas tilair mohāt $ karoti pitṛtarpaṇam &
tarpitās tena pitaras % tvaṅmāṃsarudhirāsthibhiḥ // BrP_60.57 //
aṅgasthair na tilaiḥ kuryād $ devatāpitṛtarpaṇam &
rudhiraṃ tad bhavet toyaṃ % pradātā kilbiṣī bhavet // BrP_60.58 //
bhūmyāṃ yad dīyate toyaṃ $ dātā caiva jale sthitaḥ &
vṛthā tan muniśārdūlā % nopatiṣṭhati kasyacit // BrP_60.59 //
sthale sthitvā jale yas tu $ prayacched udakaṃ naraḥ &
pitṝṇāṃ nopatiṣṭheta % salilaṃ tan nirarthakam // BrP_60.60 //
udake nodakaṃ kuryāt $ pitṛbhyaś ca kadācana &
uttīrya tu śucau deśe % kuryād udakatarpaṇam // BrP_60.61 //
nodakeṣu na pātreṣu $ na kruddho naikapāṇinā &
nopatiṣṭhati tat toyaṃ % yad bhūmyāṃ na pradīyate // BrP_60.62 //
pitṝṇām akṣayaṃ sthānaṃ $ mahī dattā mayā dvijāḥ &
tasmāt tatraiva dātavyaṃ % pitṝṇāṃ prītim icchatā // BrP_60.63 //
bhūmipṛṣṭhe samutpannā $ bhūmyāṃ caiva ca saṃsthitāḥ &
bhūmyāṃ caiva layaṃ yātā % bhūmau dadyāt tato jalam // BrP_60.64 //
āstīrya ca kuśān sāgrāṃs $ tān āvāhya svamantrataḥ &
prācīnāgreṣu vai devān % yāmyāgreṣu tathā pitṝn // BrP_60.65 //
{brahmovāca: }
devān pitṝṃs tathā cānyān $ saṃtarpyācamya vāgyataḥ &
hastamātraṃ catuṣkoṇaṃ % caturdvāraṃ suśobhanam // BrP_61.1 //
puraṃ vilikhya bho viprās $ tīre tasya mahodadheḥ &
madhye tatra likhet padmam % aṣṭapattraṃ sakarṇikam // BrP_61.2 //
evaṃ maṇḍalam ālikhya $ pūjayet tatra bho dvijāḥ &
aṣṭākṣaravidhānena % nārāyaṇam ajaṃ vibhum // BrP_61.3 //
ataḥ paraṃ pravakṣyāmi $ kāyaśodhanam uttamam &
akāraṃ hṛdaye dhyātvā % cakrarekhāsamanvitam // BrP_61.4 //
jvalantaṃ triśikhaṃ caiva $ dahantaṃ pāpanāśanam &
candramaṇḍalamadhyasthaṃ % rākāraṃ mūrdhni cintayet // BrP_61.5 //
śuklavarṇaṃ pravarṣantam $ amṛtaṃ plāvayan mahīm &
evaṃ nirdhūtapāpas tu % divyadehas tato bhavet // BrP_61.6 //
aṣṭākṣaraṃ tato mantraṃ $ nyased evātmano budhaḥ &
vāmapādaṃ samārabhya % kramaśaś caiva vinyaset // BrP_61.7 //
pañcāṅgaṃ vaiṣṇavaṃ caiva $ caturvyūhaṃ tathaiva ca &
karaśuddhiṃ prakurvīta % mūlamantreṇa sādhakaḥ // BrP_61.8 //
ekaikaṃ caiva varṇaṃ tu $ aṅgulīṣu pṛthak pṛthak &
oṃkāraṃ pṛthivīṃ śuklāṃ % vāmapāde tu vinyaset // BrP_61.9 //
nakāraḥ śāṃbhavaḥ śyāmo $ dakṣiṇe tu vyavasthitaḥ &
mokāraṃ kālam evāhur % vāmakaṭyāṃ nidhāpayet // BrP_61.10 //
nākāraḥ sarvabījaṃ tu $ dakṣiṇasyāṃ vyavasthitaḥ &
rākāras teja ity āhur % nābhideśe vyavasthitaḥ // BrP_61.11 //
vāyavyo 'yaṃ yakāras tu $ vāmaskandhe samāśritaḥ &
ṇākāraḥ sarvago jñeyo % dakṣiṇāṃse vyavasthitaḥ \
yakāro 'yaṃ śirasthaś ca # yatra lokāḥ pratiṣṭhitāḥ // BrP_61.12 //
oṃ viṣṇave namaḥ śiraḥ oṃ jvalanāya namaḥ śikhā |
oṃ viṣṇave namaḥ kavacam oṃ viṣṇave namaḥ sphuraṇaṃ diśobandhāya |
oṃ huṃphaḍastram oṃ śirasi śuklo vāsudeva iti |
oṃ āṃ lalāṭe raktaḥ saṃkarṣaṇo garutmān vahnis teja āditya iti |
oṃ āṃ grīvāyāṃ pītaḥ pradyumno vāyumegha iti |
oṃ āṃ hṛdaye kṛṣṇo 'niruddhaḥ sarvaśaktisamanvita iti |
evaṃ caturvyūham ātmānaṃ kṛtvā tataḥ karma samācaret ||61.13|
mamāgre 'vasthito viṣṇuḥ $ pṛṣṭhataś cāpi keśavaḥ &
govindo dakṣiṇe pārśve % vāme tu madhusūdanaḥ // BrP_61.14 //
upariṣṭāt tu vaikuṇṭho $ vārāhaḥ pṛthivītale &
avāntaradiśo yās tu % tāsu sarvāsu mādhavaḥ // BrP_61.15 //
gacchatas tiṣṭhato vāpi $ jāgrataḥ svapato 'pi vā &
narasiṃhakṛtā guptir % vāsudevamayo hy aham // BrP_61.16 //
evaṃ viṣṇumayo bhūtvā $ tataḥ karma samārabhet &
yathā dehe tathā deve % sarvatattvāni yojayet // BrP_61.17 //
tataś caiva prakurvīta $ prokṣaṇaṃ praṇavena tu &
phaṭkārāntaṃ samuddiṣṭaṃ % sarvavighnaharaṃ śubham // BrP_61.18 //
tatrārkacandravahnīnāṃ $ maṇḍalāni vicintayet &
padmamadhye nyased viṣṇuṃ % pavanasyāmbarasya ca // BrP_61.19 //
tato vicintya hṛdaya $ oṃkāraṃ jyotīrūpiṇam &
karṇikāyāṃ samāsīnaṃ % jyotīrūpaṃ sanātanam // BrP_61.20 //
aṣṭākṣaraṃ tato mantraṃ $ vinyasec ca yathākramam &
tena vyastasamastena % pūjanaṃ paramaṃ smṛtam // BrP_61.21 //
dvādaśākṣaramantreṇa $ yajed devaṃ sanātanam &
tato 'vadhārya hṛdaye % karṇikāyāṃ bahir nyaset // BrP_61.22 //
caturbhujaṃ mahāsattvaṃ $ sūryakoṭisamaprabham &
cintayitvā mahāyogaṃ % jyotīrūpaṃ sanātanam \
tataś cāvāhayen mantraṃ # krameṇācintya mānase // BrP_61.23 //
āvāhanamantraḥ: mīnarūpo varāhaś ca narasiṃho 'tha vāmanaḥ |
āyātu devo varado mama nārāyaṇo 'grataḥ ||BrP_61.24|
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.24|
sthāpanamantraḥ:
karṇikāyāṃ supīṭhe 'tra $ padmakalpitam āsanam &
sarvasattvahitārthāya % tiṣṭha tvaṃ madhusūdana // BrP_61.25 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.25|
arghamantraḥ: oṃ trailokyapatīnāṃ pataye devadevāya hṛṣīkeśāya viṣṇave namaḥ |
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.26|
pādyamantraḥ:
oṃ pādyaṃ pādayor deva $ padmanābha sanātana &
viṣṇo kamalapattrākṣa % gṛhāṇa madhusūdana // BrP_61.27 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.27|
madhuparkamantraḥ:
madhuparkaṃ mahādeva $ brahmādyaiḥ kalpitaṃ tava &
mayā niveditaṃ bhaktyā % gṛhāṇa puruṣottama // BrP_61.28 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.28|
{ācamanīyamantraḥ: }
mandākinyāḥ sitaṃ vāri $ sarvapāpaharaṃ śivam &
gṛhāṇācamanīyaṃ tvaṃ % mayā bhaktyā niveditam // BrP_61.29 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.29|
{snānamantraḥ: }
tvam āpaḥ pṛthivī caiva $ jyotis tvaṃ vāyur eva ca &
lokeśa vṛttimātreṇa % vāriṇā snāpayāmy aham // BrP_61.30 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.30|
{vastramantraḥ: }
devatattvasamāyukta $ yajñavarṇasamanvita &
svarṇavarṇaprabhe deva % vāsasī tava keśava // BrP_61.31 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.31|
{vilepanamantraḥ: }
śarīraṃ te na jānāmi $ ceṣṭāṃ caiva ca keśava &
mayā nivedito gandhaḥ % pratigṛhya vilipyatām // BrP_61.32 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.32|
{upavītamantraḥ: }
ṛgyajuḥsāmamantreṇa $ trivṛtaṃ padmayoninā &
sāvitrīgranthisaṃyuktam % upavītaṃ tavārpaye // BrP_61.33 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.33|
{alaṃkāramantraḥ: }
divyaratnasamāyukta $ vahnibhānusamaprabha &
gātrāṇi tava śobhantu % sālaṃkārāṇi mādhava // BrP_61.34 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||BrP_61.34|
oṃ nama iti pratyakṣaraṃ samastena mūlamantreṇa vā pūjayet ||61.35|
{dhūpamantraḥ: }
vanaspatiraso divyo $ gandhāḍhyaḥ surabhiś ca te &
mayā nivedito bhaktyā % dhūpo 'yaṃ pratigṛhyatām // BrP_61.36 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||61.36|
{dīpamantraḥ: }
sūryacandrasamo jyotir $ vidyudagnyos tathaiva ca &
tvam eva jyotiṣāṃ deva % dīpo 'yaṃ pratigṛhyatām // BrP_61.37 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||61.37|
{naivedyamantraḥ: }
annaṃ caturvidhaṃ caiva $ rasaiḥ ṣaḍbhiḥ samanvitam &
mayā niveditaṃ bhaktyā % naivedyaṃ tava keśava // BrP_61.38 //
oṃ namo nārāyaṇāya namaḥ ||61.38|
pūrve dale vāsudevaṃ $ yāmye saṃkarṣaṇaṃ nyaset &
pradyumnaṃ paścime kuryād % aniruddhaṃ tathottare // BrP_61.39 //
vārāhaṃ ca tathāgneye $ narasiṃhaṃ ca nairṛte &
vāyavye mādhavaṃ caiva % tathaiśāne trivikramam // BrP_61.40 //
tathāṣṭākṣaradevasya $ garuḍaṃ purato nyaset &
vāmapārśve tathā cakraṃ % śaṅkhaṃ dakṣiṇato nyaset // BrP_61.41 //
tathā mahāgadāṃ caiva $ nyased devasya dakṣiṇe &
tataḥ śārṅgaṃ dhanur vidvān % nyased devasya vāmataḥ // BrP_61.42 //
dakṣiṇeneṣudhī divye $ khaḍgaṃ vāme ca vinyaset &
śriyaṃ dakṣiṇataḥ sthāpya % puṣṭim uttarato nyaset // BrP_61.43 //
vanamālāṃ ca puratas $ tataḥ śrīvatsakaustubhau &
vinyased dhṛdayādīni % pūrvādiṣu caturdiśam // BrP_61.44 //
tato 'straṃ devadevasya $ koṇe caiva tu vinyaset &
indram agniṃ yamaṃ caiva % nairṛtaṃ varuṇaṃ tathā // BrP_61.45 //
vāyuṃ dhanadam īśānam $ anantaṃ brahmaṇā saha &
pūjayet tāntrikair mantrair % adhaś cordhvaṃ tathaiva ca // BrP_61.46 //
evaṃ saṃpūjya deveśaṃ $ maṇḍalasthaṃ janārdanam &
labhed abhimatān kāmān % naro nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_61.47 //
anenaiva vidhānena $ maṇḍalasthaṃ janārdanam &
pūjitaṃ yaḥ saṃpaśyeta % sa viśed viṣṇum avyayam // BrP_61.48 //
sakṛd apy arcito yena $ vidhinānena keśavaḥ &
janmamṛtyujarāṃ tīrtvā % sa viṣṇoḥ padam āpnuyāt // BrP_61.49 //
yaḥ smaret satataṃ bhaktyā $ nārāyaṇam atandritaḥ &
anvahaṃ tasya vāsāya % śvetadvīpaḥ prakalpitaḥ // BrP_61.50 //
oṃkārādisamāyuktaṃ $ namaḥkārāntadīpitam &
tannāma sarvatattvānāṃ % mantra ity abhidhīyate // BrP_61.51 //
anenaiva vidhānena $ gandhapuṣpaṃ nivedayet &
ekaikasya prakurvīta % yathoddiṣṭaṃ krameṇa tu // BrP_61.52 //
mudrās tato nibadhnīyād $ yathoktakramacoditāḥ &
japaṃ caiva prakurvīta % mūlamantreṇa mantravit // BrP_61.53 //
aṣṭāviṃśatim aṣṭau vā $ śatam aṣṭottaraṃ tathā &
kāmeṣu ca yathāproktaṃ % yathāśakti samāhitaḥ // BrP_61.54 //
padmaṃ śaṅkhaś ca śrīvatso $ gadā garuḍa eva ca &
cakraṃ khaḍgaś ca śārṅgaṃ ca % aṣṭau mudrāḥ prakīrtitāḥ // BrP_61.55 //
{visarjanamantraḥ: }
gaccha gaccha paraṃ sthānaṃ $ purāṇapuruṣottama &
yatra brahmādayo devā % vindanti paramaṃ padam // BrP_61.56 //
arcanaṃ ye na jānanti $ harer mantrair yathoditam &
te tatra mūlamantreṇa % pūjayantv acyutaṃ sadā // BrP_61.57 //
{brahmovāca: }
evaṃ saṃpūjya vidhivad $ bhaktyā taṃ puruṣottamam &
praṇamya śirasā paścāt % sāgaraṃ ca prasādayet // BrP_62.1 //
prāṇas tvaṃ sarvabhūtānāṃ $ yoniś ca saritāṃ pate &
tīrtharāja namas te 'stu % trāhi mām acyutapriya // BrP_62.2 //
snātvaivaṃ sāgare samyak $ tasmin kṣetravare dvijāḥ &
tīre cābhyarcya vidhivan % nārāyaṇam anāmayam // BrP_62.3 //
rāmaṃ kṛṣṇaṃ subhadrāṃ ca $ praṇipatya ca sāgaram &
śatānām aśvamedhānāṃ % phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_62.4 //
sarvapāpavinirmuktaḥ $ sarvaduḥkhavivarjitaḥ &
vṛndāraka iva śrīmān % rūpayauvanagarvitaḥ // BrP_62.5 //
vimānenārkavarṇena $ divyagandharvanādinā &
kulaikaviṃśam uddhṛtya % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_62.6 //
bhuktvā tatra varān bhogān $ krīḍitvā cāpsaraiḥ saha &
manvantaraśataṃ sāgraṃ % jarāmṛtyuvivarjitaḥ // BrP_62.7 //
puṇyakṣayād ihāyātaḥ $ kule sarvaguṇānvite &
rūpavān subhagaḥ śrīmān % satyavādī jitendriyaḥ // BrP_62.8 //
vedaśāstrārthavid vipro $ bhaved yajvā tu vaiṣṇavaḥ &
yogaṃ ca vaiṣṇavaṃ prāpya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_62.9 //
grahoparāge saṃkrāntyām $ ayane viṣuve tathā &
yugādiṣu ṣaḍaśītyāṃ % vyatīpāte dinakṣaye // BrP_62.10 //
āṣāḍhyāṃ caiva kārttikyāṃ $ māghyāṃ vānye śubhe tithau &
ye tatra dānaṃ viprebhyaḥ % prayacchanti sumedhasaḥ // BrP_62.11 //
phalaṃ sahasraguṇitam $ anyatīrthāl labhanti te &
pitṝṇāṃ ye prayacchanti % piṇḍaṃ tatra vidhānataḥ // BrP_62.12 //
akṣayāṃ pitaras teṣāṃ $ tṛptiṃ saṃprāpnuvanti vai &
evaṃ snānaphalaṃ samyak % sāgarasya mayoditam // BrP_62.13 //
dānasya ca phalaṃ viprāḥ $ piṇḍadānasya caiva hi &
dharmārthamokṣaphaladam % āyuṣkīrtiyaśaskaram // BrP_62.14 //
bhuktimuktiphalaṃ nṝṇāṃ $ dhanyaṃ duḥsvapnanāśanam &
sarvapāpaharaṃ puṇyaṃ % sarvakāmaphalapradam // BrP_62.15 //
nāstikāya na vaktavyaṃ $ purāṇaṃ ca dvijottamāḥ &
tāvad garjanti tīrthāni % māhātmyaiḥ svaiḥ pṛthak pṛthak // BrP_62.16 //
yāvan na tīrtharājasya $ māhātmyaṃ varṇyate dvijāḥ &
puṣkarādīni tīrthāni % prayacchanti svakaṃ phalam // BrP_62.17 //
tīrtharājas tu sa punaḥ $ sarvatīrthaphalapradaḥ &
bhūtale yāni tīrthāni % saritaś ca sarāṃsi ca // BrP_62.18 //
viśanti sāgare tāni $ tenāsau śreṣṭhatāṃ gataḥ &
rājā samastatīrthānāṃ % sāgaraḥ saritāṃ patiḥ // BrP_62.19 //
tasmāt samastatīrthebhyaḥ $ śreṣṭho 'sau sarvakāmadaḥ &
tamo nāśaṃ yathābhyeti % bhāskare 'bhyudite dvijāḥ // BrP_62.20 //
snānena tīrtharājasya $ tathā pāpasya saṃkṣayaḥ &
tīrtharājasamaṃ tīrthaṃ % na bhūtaṃ na bhaviṣyati // BrP_62.21 //
adhiṣṭhānaṃ yadā yatra $ prabhor nārāyaṇasya vai &
kaḥ śaknoti guṇān vaktuṃ % tīrtharājasya bho dvijāḥ // BrP_62.22 //
koṭyo navanavatyas tu $ yatra tīrthāni santi vai &
tasmāt snānaṃ ca dānaṃ ca % homaṃ japyaṃ surārcanam \
yat kiṃcit kriyate tatra # cākṣayaṃ kriyate dvijāḥ // BrP_62.23 //
{brahmovāca: }
tato gacched dvijaśreṣṭhās $ tīrthaṃ yajñāṅgasaṃbhavam &
indradyumnasaro nāma % yatrāste pāvanaṃ śubham // BrP_63.1 //
gatvā tatra śucir dhīmān $ ācamya manasā harim &
dhyātvopasthāya ca jalam % imaṃ mantram udīrayet // BrP_63.2 //
aśvamedhāṅgasaṃbhūta $ tīrtha sarvāghanāśana &
snānaṃ tvayi karomy adya % pāpaṃ hara namo 'stu te // BrP_63.3 //
evam uccārya vidhivat $ snātvā devān ṛṣīn pitṝn &
tilodakena cānyāṃś ca % saṃtarpyācamya vāgyataḥ // BrP_63.4 //
dattvā pitṝṇāṃ piṇḍāṃś ca $ saṃpūjya puruṣottamam &
daśāśvamedhikaṃ samyak % phalaṃ prāpnoti mānavaḥ // BrP_63.5 //
saptāvarān sapta parān $ vaṃśān uddhṛtya devavat &
kāmagena vimānena % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_63.6 //
bhuktvā tatra sukhān bhogān $ yāvac candrārkatārakam &
cyutas tasmād ihāyāto % mokṣaṃ ca labhate dhruvam // BrP_63.7 //
evaṃ kṛtvā pañcatīrthīm $ ekādaśyām upoṣitaḥ &
jyeṣṭhaśuklapañcadaśyāṃ % yaḥ paśyet puruṣottamam // BrP_63.8 //
sa pūrvoktaṃ phalaṃ prāpya $ krīḍitvā vācyutālaye &
prayāti paramaṃ sthānaṃ % yasmān nāvartate punaḥ // BrP_63.9 //
{munaya ūcuḥ: }
māsān anyān parityajya $ māghādīn prapitāmaha &
praśaṃsasi kathaṃ jyeṣṭhaṃ % brūhi tatkāraṇaṃ prabho // BrP_63.10 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ pravakṣyāmi samāsataḥ &
jyeṣṭhaṃ māsaṃ yathā tebhyaḥ % praśaṃsāmi punaḥ punaḥ // BrP_63.11 //
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni $ saritaś ca sarāṃsi ca &
puṣkariṇyas taḍāgāni % vāpyaḥ kūpās tathā hradāḥ // BrP_63.12 //
nānānadyaḥ samudrāś ca $ saptāhaṃ puruṣottame &
jyeṣṭhaśukladaśamyādi % pratyakṣaṃ yānti sarvadā // BrP_63.13 //
snānadānādikaṃ tasmād $ devatāprekṣaṇaṃ dvijāḥ &
yat kiṃcit kriyate tatra % tasmin kāle 'kṣayaṃ bhavet // BrP_63.14 //
śuklapakṣasya daśamī $ jyeṣṭhe māsi dvijottamāḥ &
harate daśa pāpāni % tasmād daśaharā smṛtā // BrP_63.15 //
yas tasyāṃ halinaṃ kṛṣṇaṃ $ paśyed bhadrāṃ susaṃyataḥ &
sarvapāpavinirmukto % viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_63.16 //
uttare dakṣiṇe viprās $ tv ayane puruṣottamam &
dṛṣṭvā rāmaṃ subhadrāṃ ca % viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_63.17 //
naro dolāgataṃ dṛṣṭvā $ govindaṃ puruṣottamam &
phālgunyāṃ prayato bhūtvā % govindasya puraṃ vrajet // BrP_63.18 //
viṣuvaddivase prāpte $ pañcatīrthīṃ vidhānataḥ &
kṛtvā saṃkarṣaṇaṃ kṛṣṇaṃ % dṛṣṭvā bhadrāṃ ca bho dvijāḥ // BrP_63.19 //
naraḥ samastayajñānāṃ $ phalaṃ prāpnoti durlabham &
vimuktaḥ sarvapāpebhyo % viṣṇulokaṃ ca gacchati // BrP_63.20 //
yaḥ paśyati tṛtīyāyāṃ $ kṛṣṇaṃ candanarūṣitam &
vaiśākhasyāsite pakṣe % sa yāty acyutamandiram // BrP_63.21 //
jyaiṣṭhyāṃ jyeṣṭharkṣayuktāyāṃ $ yaḥ paśyet puruṣottamam &
kulaikaviṃśam uddhṛtya % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_63.22 //
{brahmovāca: }
yadā bhaven mahājyaiṣṭhī $ rāśinakṣatrayogataḥ &
prayatnena tadā martyair % gantavyaṃ puruṣottamam // BrP_64.1 //
kṛṣṇaṃ dṛṣṭvā mahājyaiṣṭhyāṃ $ rāmaṃ bhadrāṃ ca bho dvijāḥ &
naro dvādaśayātrāyāḥ % phalaṃ prāpnoti cādhikam // BrP_64.2 //
prayāge ca kurukṣetre $ naimiṣe puṣkare gaye &
gaṅgādvāre kuśāvarte % gaṅgāsāgarasaṃgame // BrP_64.3 //
kokāmukhe śūkare ca $ mathurāyāṃ marusthale &
śālagrāme vāyutīrthe % mandare sindhusāgare // BrP_64.4 //
piṇḍārake citrakūṭe $ prabhāse kanakhale dvijāḥ &
śaṅkhoddhāre dvārakāyāṃ % tathā badarikāśrame // BrP_64.5 //
lohakuṇḍe cāśvatīrthe $ sarvapāpapramocane &
kāmālaye koṭitīrthe % tathā cāmarakaṇṭake // BrP_64.6 //
lohārgale jambumārge $ somatīrthe pṛthūdake &
utpalāvartake caiva % pṛthutuṅge sukubjake // BrP_64.7 //
ekāmrake ca kedāre $ kāśyāṃ ca viraje dvijāḥ &
kālañjare ca gokarṇe % śrīśaile gandhamādane // BrP_64.8 //
mahendre malaye vindhye $ pāriyātre himālaye &
sahye ca śuktimante ca % gomante cārbude tathā // BrP_64.9 //
gaṅgāyāṃ sarvatīrtheṣu $ yāmuneṣu ca bho dvijāḥ &
sārasvateṣu gomatyāṃ % brahmaputreṣu saptasu // BrP_64.10 //
godāvarī bhīmarathī $ tuṅgabhadrā ca narmadā &
tāpī payouṣṇī kāverī % śiprā carmaṇvatī dvijāḥ // BrP_64.11 //
vitastā candrabhāgā ca $ śatadrur bāhudā tathā &
ṛṣikulyā kumārī ca % vipāśā ca dṛṣadvatī // BrP_64.12 //
śarayūr nākagaṅgā ca $ gaṇḍakī ca mahānadī &
kauśikī karatoyā ca % trisrotā madhuvāhinī // BrP_64.13 //
mahānadī vaitaraṇī $ yāś cānyā nānukīrtitāḥ &
athavā kiṃ bahūktena % bhāṣitena dvijottamāḥ // BrP_64.14 //
pṛthivyāṃ sarvatīrtheṣu $ sarveṣv āyataneṣu ca &
sāgareṣu ca śaileṣu % nadīṣu ca saraḥsu ca // BrP_64.15 //
yat phalaṃ snānadānena $ rāhugraste divākare &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mahājyaiṣṭhyāṃ labhen naraḥ // BrP_64.16 //
tasmāt sarvaprayatnena $ gantavyaṃ puruṣottame &
mahājyaiṣṭhyāṃ muniśreṣṭhā % sarvakāmaphalepsubhiḥ // BrP_64.17 //
dṛṣṭvā rāmaṃ mahājyeṣṭhaṃ $ kṛṣṇaṃ subhadrayā saha &
viṣṇulokaṃ naro yāti % samuddhṛtya samaṃ kulam // BrP_64.18 //
bhuktvā tatra varān bhogān $ yāvad ābhūtasaṃplavam &
puṇyakṣayād ihāgatya % caturvedī dvijo bhavet // BrP_64.19 //
svadharmanirataḥ śāntaḥ $ kṛṣṇabhakto jitendriyaḥ &
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_64.20 //
{munaya ūcuḥ: }
kasmin kāle bhavet snānaṃ $ kṛṣṇasya kamalodbhava &
vidhinā kena tad brūhi % tato vidhividāṃ vara // BrP_65.1 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ munayaḥ snānaṃ $ kṛṣṇasya vadato mama &
rāmasya ca subhadrāyāḥ % puṇyaṃ sarvāghanāśanam // BrP_65.2 //
māsi jyeṣṭhe ca saṃprāpte $ nakṣatre candradaivate &
paurṇamāsyāṃ tadā snānaṃ % sarvakālaṃ harer dvijāḥ // BrP_65.3 //
sarvatīrthamayaḥ kūpas $ tatrāste nirmalaḥ śuciḥ &
tadā bhogavatī tatra % pratyakṣā bhavati dvijāḥ // BrP_65.4 //
tasmāj jyaiṣṭhyāṃ samuddhṛtya $ haimāḍhyaiḥ kalaśair jalam &
kṛṣṇarāmābhiṣekārthaṃ % subhadrāyāś ca bho dvijāḥ // BrP_65.5 //
kṛtvā suśobhanaṃ mañcaṃ $ patākābhir alaṃkṛtam &
sudṛḍhaṃ sukhasaṃcāraṃ % vastraiḥ puṣpair alaṃkṛtam // BrP_65.6 //
vistīrṇaṃ dhūpitaṃ dhūpaiḥ $ snānārthaṃ rāmakṛṣṇayoḥ &
sitavastraparicchannaṃ % muktāhārāvalambitam // BrP_65.7 //
tatra nānāvidhair vādyaiḥ $ kṛṣṇaṃ nīlāmbaraṃ dvijāḥ &
madhye subhadrāṃ cāsthāpya % jayamaṅgalanisvanaiḥ // BrP_65.8 //
brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ $ śūdraiś cānyaiś ca jātibhiḥ &
anekaśatasāhasrair % vṛtaṃ strīpuruṣair dvijāḥ // BrP_65.9 //
gṛhasthāḥ snātakāś caiva $ yatayo brahmacāriṇaḥ &
snāpayanti tadā kṛṣṇaṃ % mañcasthaṃ sahalāyudham // BrP_65.10 //
tathā samastatīrthāni $ pūrvoktāni dvijottamāḥ &
svodakaiḥ puṣpamiśraiś ca % snāpayanti pṛthak pṛthak // BrP_65.11 //
paścāt paṭahaśaṅkhādyair $ bherīmurajanisvanaiḥ &
kāhalais tālaśabdaiś ca % mṛdaṅgair jharjharais tathā // BrP_65.12 //
anyaiś ca vividhair vādyair $ ghaṇṭāsvanavibhūṣitaiḥ &
strīṇāṃ maṅgalaśabdaiś ca % stutiśabdair manoharaiḥ // BrP_65.13 //
jayaśabdais tathā stotrair $ vīṇāveṇunināditaiḥ &
śrūyate sumahāñ śabdaḥ % sāgarasyeva garjataḥ // BrP_65.14 //
munīnāṃ vedaśabdena $ mantraśabdais tathāparaiḥ &
nānāstotraravaiḥ puṇyaiḥ % sāmaśabdopabṛṃhitaiḥ // BrP_65.15 //
yatibhiḥ snātakaiś caiva $ gṛhasthair brahmacāribhiḥ &
snānakāle suraśreṣṭha % stuvanti parayā mudā // BrP_65.16 //
śyāmair veśyājanaiś caiva $ kucabhārāvanāmibhiḥ &
pītaraktāmbarābhiś ca % mālyadāmāvanāmibhiḥ // BrP_65.17 //
saratnakuṇḍalair divyaiḥ $ suvarṇastabakānvitaiḥ &
cāmarai ratnadaṇḍaiś ca % vījyete rāmakeśavau // BrP_65.18 //
yakṣavidyādharaiḥ siddhaiḥ $ kiṃnaraiś cāpsarogaṇaiḥ &
parivāryāmbaragatair % devagandharvacāraṇaiḥ // BrP_65.19 //
ādityā vasavo rudrāḥ $ sādhyā viśve marudgaṇāḥ &
lokapālās tathā cānye % stuvanti puruṣottamam // BrP_65.20 //
namas te devadeveśa $ purāṇa puruṣottama &
sargasthityantakṛd deva % lokanātha jagatpate // BrP_65.21 //
trailokyadhāriṇaṃ devaṃ $ brahmaṇyaṃ mokṣakāraṇam &
taṃ namasyāmahe bhaktyā % sarvakāmaphalapradam // BrP_65.22 //
stutvaivaṃ vibudhāḥ kṛṣṇaṃ $ rāmaṃ caiva mahābalam &
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhās % tadākāśe vyavasthitāḥ // BrP_65.23 //
gāyanti devagandharvā $ nṛtyanty apsarasas tathā &
devatūryāṇy avādyanta % vātā vānti suśītalāḥ // BrP_65.24 //
puṣpamiśraṃ tadā meghā $ varṣanty ākāśagocarāḥ &
jayaśabdaṃ ca kurvanti % munayaḥ siddhacāraṇāḥ // BrP_65.25 //
śakrādyā vibudhāḥ sarva $ ṛṣayaḥ pitaras tathā &
prajānāṃ patayo nāgā % ye cānye svargavāsinaḥ // BrP_65.26 //
tato maṅgalasaṃbhārair $ vidhimantrapuraskṛtam &
ābhiṣecanikaṃ dravyaṃ % gṛhītvā devatāgaṇāḥ // BrP_65.27 //
indro viṣṇur mahāvīryaḥ $ sūryācandramasau tathā &
dhātā caiva vidhātā ca % tathā caivānilānalau // BrP_65.28 //
pūṣā bhago 'ryamā tvaṣṭā $ aṃśunaiva vivasvatā &
patnībhyāṃ sahito dhīmān % mitreṇa varuṇena ca // BrP_65.29 //
rudrair vasubhir ādityair $ aśvibhyāṃ ca vṛtaḥ prabhuḥ &
viśvair devair marudbhiś ca % sādhyaiś ca pitṛbhiḥ saha // BrP_65.30 //
gandharvair apsarobhiś ca $ yakṣarākṣasapannagaiḥ &
devarṣibhir asaṃkhyeyais % tathā brahmarṣibhir varaiḥ // BrP_65.31 //
vaikhānasair vālakhilyair $ vāyvāhārair marīcipaiḥ &
bhṛgubhiś cāṅgirobhiś ca % sarvavidyāsuniṣṭhitaiḥ // BrP_65.32 //
sarvavidyādharaiḥ puṇyair $ yogasiddhibhir āvṛtaḥ &
pitāmahaḥ pulastyaś ca % pulahaś ca mahātapāḥ // BrP_65.33 //
aṅgirāḥ kaśyapo 'triś ca $ marīcir bhṛgur eva ca &
kratur haraḥ pracetāś ca % manur dakṣas tathaiva ca // BrP_65.34 //
ṛtavaś ca grahāś caiva $ jyotīṃṣi ca dvijottamāḥ &
mūrtimatyaś ca sarito % devāś caiva sanātanāḥ // BrP_65.35 //
samudrāś ca hradāś caiva $ tīrthāni vividhāni ca &
pṛthivī dyaur diśaś caiva % pādapāś ca dvijottamāḥ // BrP_65.36 //
aditir devamātā ca $ hrīḥ śrīḥ svāhā sarasvatī &
umā śacī sinīvālī % tathā cānumatiḥ kuhūḥ // BrP_65.37 //
rākā ca dhiṣaṇā caiva $ patnyaś cānyā divaukasām &
himavāṃś caiva vindhyaś ca % meruś cānekaśṛṅgavān // BrP_65.38 //
airāvataḥ sānucaraḥ $ kalākāṣṭhās tathaiva ca &
māsārdhaṃ māsa-ṛtavas % tathā rātryahanī samāḥ // BrP_65.39 //
uccaiḥśravā hayaśreṣṭho $ nāgarājaś ca vāmanaḥ &
aruṇo garuḍaś caiva % vṛkṣāś cauṣadhibhiḥ saha // BrP_65.40 //
dharmaś ca bhagavān devaḥ $ samājagmur hi saṃgatāḥ &
kālo yamaś ca mṛtyuś ca % yamasyānucarāś ca ye // BrP_65.41 //
bahulatvāc ca noktā ye $ vividhā devatāgaṇāḥ &
te devasyābhiṣekārthaṃ % samāyānti tatas tataḥ // BrP_65.42 //
gṛhītvā te tadā viprāḥ $ sarve devā divaukasaḥ &
ābhiṣecanikaṃ dravyaṃ % maṅgalāni ca sarvaśaḥ // BrP_65.43 //
divyasaṃbhārasaṃyuktaiḥ $ kalaśaiḥ kāñcanair dvijāḥ &
sārasvatībhiḥ puṇyābhir % divyatoyābhir eva ca // BrP_65.44 //
toyenākāśagaṅgāyāḥ $ kṛṣṇaṃ rāmeṇa saṃgatam &
sapuṣpaiḥ kāñcanaiḥ kumbhaiḥ % snāpayanty avanisthitāḥ // BrP_65.45 //
saṃcaranti vimānāni $ devānām ambare tathā &
uccāvacāni divyāni % kāmagāni sthirāṇi ca // BrP_65.46 //
divyaratnavicitrāṇi $ sevitāny apsarogaṇaiḥ &
gītair vādyaiḥ patākābhiḥ % śobhitāni samantataḥ // BrP_65.47 //
evaṃ tadā muniśreṣṭhāḥ $ kṛṣṇaṃ rāmeṇa saṃgatam &
snāpayitvā subhadrāṃ ca % saṃstuvanti mudānvitāḥ // BrP_65.48 //
jaya jaya lokapāla bhaktarakṣaka jaya jaya praṇatavatsala jaya jaya bhūtacaraṇa jaya jayādideva bahukāraṇa jaya jaya vāsudeva jaya jayāsurasaṃharaṇa jaya jaya divyamīna jaya jaya tridaśavara jaya jaya jaladhiśayana | BrP_65.49/1 |
jaya jaya yogivara jaya jaya sūryanetra jaya jaya devarāja jaya jaya kaiṭabhāre jaya jaya vedavara jaya jaya kūrmarūpa jaya jaya yajñavara jaya jaya kamalanābha jaya jaya śailacara | BrP_65.49/2 |
jaya jaya yogaśāyiñ jaya jaya vegadhara jaya jaya viśvamūrte jaya jaya cakradhara jaya jaya bhūtanātha jaya jaya dharaṇīdhara jaya jaya śeṣaśāyiñ jaya jaya pītavāso jaya jaya somakānta | BrP_65.49/3 |
jaya jaya yogavāsa jaya jaya dahanavaktra jaya jaya dharmavāsa jaya jaya guṇanidhāna jaya jaya śrīnivāsa jaya jaya garuḍagamana jaya jaya sukhanivāsa jaya jaya dharmaketo jaya jaya mahīnivāsa | BrP_65.49/4 |
jaya jaya gahanacaritra jaya jaya yogigamya jaya jaya makhanivāsa jaya jaya vedavedya jaya śāntikara jaya jaya yogicintya jaya jaya puṣṭikara jaya jaya jñānamūrte jaya jaya kamalākara | BrP_65.49/5 |
jaya jaya bhāvavedya jaya jaya muktikara jaya jaya vimaladeha jaya jaya sattvanilaya jaya jaya guṇasamṛddha jaya jaya yajñakara jaya jaya guṇavihīna jaya jaya mokṣakara jaya jaya bhūśaraṇya | BrP_65.49/6 |
jaya jaya kāntiyuta jaya jaya lokaśaraṇa jaya jaya lakṣmīyuta jaya jaya paṅkajākṣa jaya jaya sṛṣṭikara jaya jaya yogayuta jaya jayātasīkusumaśyāmadeha jaya jaya samudrāviṣṭadeha jaya jaya lakṣmīpaṅkajaṣaṭcaraṇa | BrP_65.49/7 |
jaya jaya bhaktavaśa jaya jaya lokakānta jaya jaya paramaśānta jaya jaya paramasāra jaya jaya cakradhara jaya jaya bhogiyuta jaya jaya nīlāmbara jaya jaya śāntikara jaya jaya mokṣakara jaya jaya kaluṣahara | BrP_65.49/8 |
jaya kṛṣṇa jagannātha $ jaya saṃkarṣaṇānuja &
jaya padmapalāśākṣa % jaya vāñchāphalaprada // BrP_65.50 //
jaya mālāvṛtoraska $ jaya cakragadādhara &
jaya padmālayākānta % jaya viṣṇo namo 'stu te // BrP_65.51 //
{brahmovāca: }
evaṃ stutvā tadā devāḥ $ śakrādyā hṛṣṭamānasāḥ &
siddhacāraṇasaṃghāś ca % ye cānye svargavāsinaḥ // BrP_65.52 //
munayo vālakhilyāś ca $ kṛṣṇaṃ rāmeṇa saṃgatam &
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhāḥ % praṇipatyāmbare sthitāḥ // BrP_65.53 //
dṛṣṭvā stutvā namaskṛtvā $ tadā te tridivaukasaḥ &
kṛṣṇaṃ rāmaṃ subhadrāṃ ca % yānti svaṃ svaṃ niveśanam // BrP_65.54 //
saṃcaranti vimānāni $ devānām ambare tadā &
uccāvacāni divyāni % kāmagāni sthirāṇi ca // BrP_65.55 //
divyaratnavicitrāṇi $ sevitāny apsarogaṇaiḥ &
gītair vādyaiḥ patākābhiḥ % śobhitāni samantataḥ // BrP_65.56 //
tasmin kāle tu ye martyāḥ $ paśyanti puruṣottamam &
balabhadraṃ subhadrāṃ ca % te yānti padam avyayam // BrP_65.57 //
subhadrārāmasahitaṃ $ mañcasthaṃ puruṣottamam &
dṛṣṭvā nirāmayaṃ sthānaṃ % yānti nāsty atra saṃśayaḥ // BrP_65.58 //
kapilāśatadānena $ yat phalaṃ puṣkare smṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ sahalāyudham \
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhāḥ # prāpnoti śubhakṛn naraḥ // BrP_65.59 //
kanyāśatapradānena $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.60 //
suvarṇaśataniṣkāṇāṃ $ dānena yat phalaṃ smṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.61 //
gosahasrapradānena $ yat phalaṃ parikīrtitam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.62 //
bhūmidānena vidhivad $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.63 //
yat phalaṃ cānnadānena $ arghātithyena kīrtitam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.64 //
vṛṣotsargeṇa vidhivad $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.65 //
yat phalaṃ toyadānena $ grīṣme vānyatra kīrtitam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.66 //
tiladhenupradānena $ yat phalaṃ saṃprakīrtitam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.67 //
gajāśvarathadānena $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.68 //
suvarṇaśṛṅgīdānena $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.69 //
jaladhenupradānena $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.70 //
dānena ghṛtadhenvāś ca $ phalaṃ yat samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.71 //
cāndrāyaṇena cīrṇena $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.72 //
māsopavāsair vidhivad $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ labhate naraḥ // BrP_65.73 //
atha kiṃ bahunoktena $ bhāṣitena punaḥ punaḥ &
tasya devasya māhātmyaṃ % mañcasthasya dvijottamāḥ // BrP_65.74 //
yat phalaṃ sarvatīrtheṣu $ vratair dānaiś ca kīrtitam &
tat phalaṃ kṛṣṇam ālokya % mañcasthaṃ sahalāyudham // BrP_65.75 //
subhadrāṃ ca muniśreṣṭhāḥ $ prāpnoti śubhakṛn naraḥ &
tasmān naro 'thavā nārī % paśyet taṃ puruṣottamam // BrP_65.76 //
tataḥ samastatīrthānāṃ $ labhet snānādikaṃ phalam &
snānaśeṣeṇa kṛṣṇasya % toyenātmābhiṣicyate // BrP_65.77 //
vandhyā mṛtaprajā yā tu $ durbhagā grahapīḍitā &
rākṣasādyair gṛhītā vā % tathā rogaiś ca saṃhatāḥ // BrP_65.78 //
sadyas tāḥ snānaśeṣeṇa $ udakenābhiṣecitāḥ &
prāpnuvantīpsitān kāmān % yān yān vāñchanti cepsitān // BrP_65.79 //
putrārthinī labhet putrān $ saubhāgyaṃ ca sukhārthinī &
rogārtā mucyate rogād % dhanaṃ ca dhanakāṅkṣiṇī // BrP_65.80 //
puṇyāni yāni toyāni $ tiṣṭhanti dharaṇītale &
tāni snānāvaśeṣasya % kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_65.81 //
tasmāt snānāvaśeṣaṃ yat $ kṛṣṇasya salilaṃ dvijāḥ &
tenābhiṣiñced gātrāṇi % sarvakāmapradaṃ hi tat // BrP_65.82 //
snātaṃ paśyanti ye kṛṣṇaṃ $ vrajantaṃ dakṣiṇāmukham &
brahmahatyādibhiḥ pāpair % mucyante te na saṃśayaḥ // BrP_65.83 //
śāstreṣu yat phalaṃ proktaṃ $ pṛthiv-yas tripradakṣiṇaiḥ &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % vrajantaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.84 //
tīrthayātrāphalaṃ yat tu $ pṛthivyāṃ samudāhṛtam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.85 //
badaryāṃ yat phalaṃ proktaṃ $ dṛṣṭvā nārāyaṇaṃ naram &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.86 //
gaṅgādvāre kurukṣetre $ snānadānena yat phalam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.87 //
prayāge ca mahāmāghyāṃ $ yat phalaṃ samudāhṛtam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.88 //
śālagrāme mahācaitryāṃ $ snānadānena yat phalam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.89 //
mahābhidhānakārttikyāṃ $ puṣkare yat phalaṃ smṛtam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.90 //
yat phalaṃ snānadānena $ gaṅgāsāgarasaṃgame &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.91 //
graste sūrye kurukṣetre $ snānadānena yat phalam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.92 //
gaṅgāyāṃ sarvatīrtheṣu $ yāmuneṣu ca bho dvijāḥ &
sārasvateṣu tīrtheṣu % tathānyeṣu saraḥsu ca // BrP_65.93 //
yat phalaṃ snānadānena $ vidhivat samudāhṛtam &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.94 //
puṣkare cātha tīrtheṣu $ gaye cāmarakaṇṭake &
naimiṣādiṣu tīrtheṣu % kṣetreṣv āyataneṣu ca // BrP_65.95 //
yat phalaṃ snānadānena $ rāhugraste divākare &
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ % tat phalaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.96 //
atha kiṃ punar uktena $ bhāṣitena punaḥ punaḥ &
yat kiṃcit kathitaṃ cātra % phalaṃ puṇyasya karmaṇaḥ // BrP_65.97 //
vedaśāstre purāṇe ca $ bhārate ca dvijottamāḥ &
dharmaśāstreṣu sarveṣu % tathānyatra manīṣibhiḥ // BrP_65.98 //
dṛṣṭvā naro labhet kṛṣṇaṃ $ tat phalaṃ sahalāyudham &
sakalaṃ bhadrayā sārdhaṃ % vrajantaṃ dakṣiṇāmukham // BrP_65.99 //
{brahmovāca: }
guḍivāmaṇḍapaṃ yāntaṃ $ ye paśyanti rathe sthitam &
kṛṣṇaṃ balaṃ subhadrāṃ ca % te yānti bhavanaṃ hareḥ // BrP_66.1 //
ye paśyanti tadā kṛṣṇaṃ $ saptāhaṃ maṇḍape sthitam &
halinaṃ ca subhadrāṃ ca % viṣṇulokaṃ vrajanti te // BrP_66.2 //
{munaya ūcuḥ: }
kena sā nirmitā yātrā $ dakṣiṇasyāṃ jagatpate &
yātrāphalaṃ ca kiṃ tatra % prāpyate brūhi mānavaiḥ // BrP_66.3 //
kimarthaṃ sarasas tīre $ rājñas tasya jagatpate &
pavitre vijane deśe % gatvā tatra ca maṇḍape // BrP_66.4 //
kṛṣṇaḥ saṃkarṣaṇaś caiva $ subhadrā ca rathena te &
svasthānaṃ saṃparityajya % saptarātraṃ vasanti vai // BrP_66.5 //
{brahmovāca: }
indradyumnena bho viprāḥ $ purā vai prārthito hariḥ &
saptāhaṃ sarasas tīre % mama yātrā bhavatv iti // BrP_66.6 //
guḍivā nāma deveśa $ bhuktimuktiphalapradā &
tasmai kila varaṃ cāsau % dadau sa puruṣottamaḥ // BrP_66.7 //
{śrībhagavān uvāca: }
saptāhaṃ sarasas tīre $ tava rājan bhaviṣyati &
guḍivā nāma yātrā me % sarvakāmaphalapradā // BrP_66.8 //
ye māṃ tatrārcayiṣyanti $ śraddhayā maṇḍape sthitam &
saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca % vidhivat susamāhitāḥ // BrP_66.9 //
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyāḥ $ striyaḥ śūdrāś ca vai nṛpa &
puṣpair gandhais tathā dhūpair % dīpair naivedyakair varaiḥ // BrP_66.10 //
upahārair bahuvidhaiḥ $ praṇipātaiḥ pradakṣiṇaiḥ &
jayaśabdais tathā stotrair % gītair vādyair manoharaiḥ // BrP_66.11 //
na teṣāṃ durlabhaṃ kiṃcit $ phalaṃ yasya yad īpsitam &
bhaviṣyati nṛpaśreṣṭha % matprasādād asaṃśayam // BrP_66.12 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tu taṃ devas $ tatraivāntaradhīyata &
sa tu rājavaraḥ śrīmān % kṛtakṛtyo 'bhavat tadā // BrP_66.13 //
tasmāt sarvaprayatnena $ guḍivāyāṃ dvijottamāḥ &
sarvakāmapradaṃ devaṃ % paśyet taṃ puruṣottamam // BrP_66.14 //
aputro labhate putrān $ nirdhano labhate dhanam &
rogāc ca mucyate rogī % kanyā prāpnoti satpatim // BrP_66.15 //
āyuḥ kīrtiṃ yaśo medhāṃ $ balaṃ vidyāṃ dhṛtiṃ paśūn &
naraḥ saṃtatim āpnoti % rūpayauvanasaṃpadam // BrP_66.16 //
yān yān samīhate bhogān $ dṛṣṭvā taṃ puruṣottamam &
naro vāpy athavā nārī % tāṃs tān prāpnoty asaṃśayam // BrP_66.17 //
yātrāṃ kṛtvā guḍivākhyāṃ $ vidhivat susamāhitaḥ &
āṣāḍhasya site pakṣe % naro yoṣid athāpi vā // BrP_66.18 //
dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca $ subhadrāṃ ca dvijottamāḥ &
daśapañcāśvamedhānāṃ % phalaṃ prāpnoti cādhikam // BrP_66.19 //
saptāvarān sapta parān $ vaṃśān uddhṛtya cātmanaḥ &
kāmagena vimānena % sarvaratnair alaṃkṛtaḥ // BrP_66.20 //
gandharvair apsarobhiś ca $ sevyamāno yathottaraiḥ &
rūpavān subhagaḥ śūro % naro viṣṇupuraṃ vrajet // BrP_66.21 //
tatra bhuktvā varān bhogān $ yāvad ābhūtasaṃplavam &
sarvakāmasamṛddhātmā % jarāmaraṇavarjitaḥ // BrP_66.22 //
puṇyakṣayād ihāgatya $ caturvedī dvijo bhavet &
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_66.23 //
{munaya ūcuḥ: }
ekaikasyās tu yātrāyāḥ $ phalaṃ brūhi pṛthak pṛthak &
yat prāpnoti naraḥ kṛtvā % nārī vā tatra saṃyatā // BrP_67.1 //
{brahmovāca: }
pratiyātrāphalaṃ viprāḥ $ śṛṇudhvaṃ gadato mama &
yat prāpnoti naraḥ kṛtvā % tasmin kṣetre susaṃyataḥ // BrP_67.2 //
guḍivāyāṃ tathotthāne $ phālgunyāṃ viṣuve tathā &
yātrāṃ kṛtvā vidhānena % dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ praṇamya ca // BrP_67.3 //
saṃkarṣaṇaṃ subhadrāṃ ca $ labhet sarvatra vai phalam &
naro gacched viṣṇuloke % yāvad indrāś caturdaśa // BrP_67.4 //
yāvad yātrāṃ jyeṣṭhamāse $ karoti vidhivan naraḥ &
tāvat kalpaṃ viṣṇuloke % sukhaṃ bhuṅkte na saṃśayaḥ // BrP_67.5 //
tasmin kṣetravare puṇye $ ramye śrīpuruṣottame &
bhuktimuktiprade nṝṇāṃ % sarvasattvasukhāvahe // BrP_67.6 //
jyeṣṭhe yātrāṃ naraḥ kṛtvā $ nārī vā saṃyatendriyaḥ &
yathoktena vidhānena % daśa dve ca samāhitaḥ // BrP_67.7 //
pratiṣṭhāṃ kurute yas tu $ śāṭhyadambhavivarjitaḥ &
sa bhuktvā vividhān bhogān % mokṣaṃ cānte labhed dhruvam // BrP_67.8 //
{munaya ūcuḥ: }
śrotum icchāmahe deva $ pratiṣṭhāṃ vadatas tava &
vidhānaṃ cārcanaṃ dānaṃ % phalaṃ tatra jagatpateḥ // BrP_67.9 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ muniśārdūlāḥ $ pratiṣṭhāṃ vidhicoditām &
yāṃ kṛtvā tu naro bhaktyā % nārī vā labhate phalam // BrP_67.10 //
yātrā dvādaśa saṃpūrṇā $ yadā syāt tu dvijottamāḥ &
tadā kurvīta vidhivat % pratiṣṭhāṃ pāpanāśinīm // BrP_67.11 //
jyeṣṭhe māsi site pakṣe $ tv ekādaśyāṃ samāhitaḥ &
gatvā jalāśayaṃ puṇyam % ācamya prayataḥ śuciḥ // BrP_67.12 //
āvāhya sarvatīrthāni $ dhyātvā nārāyaṇaṃ tathā &
tataḥ snānaṃ prakurvīta % vidhivat susamāhitaḥ // BrP_67.13 //
yasya yo vidhir uddiṣṭa $ ṛṣibhiḥ snānakarmaṇi &
tenaiva tu vidhānena % snānaṃ tasya vidhīyate // BrP_67.14 //
snātvā samyag vidhānena $ tato devān ṛṣīn pitṝn &
saṃtarpayet tathānyāṃś ca % nāmagotravidhānavit // BrP_67.15 //
uttīrya vāsasī dhaute $ nirmale paridhāya vai &
upaspṛśya vidhānena % bhāskarābhimukhas tataḥ // BrP_67.16 //
gāyatrīṃ pāvanīṃ devīṃ $ manasā vedamātaram &
sarvapāpaharāṃ puṇyāṃ % japed aṣṭottaraṃ śatam // BrP_67.17 //
puṇyāṃś ca sauramantrāṃś ca $ śraddhayā susamāhitaḥ &
triḥ pradakṣiṇam āvṛtya % bhāskaraṃ praṇamet tataḥ // BrP_67.18 //
vedoktaṃ triṣu varṇeṣu $ snānaṃ jāpyam udāhṛtam &
strīśūdrayoḥ snānajāpyaṃ % vedoktavidhivarjitam // BrP_67.19 //
tato gacched gṛhaṃ maunī $ pūjayet puruṣottamam &
prakṣālya hastau pādau ca % upaspṛśya yathāvidhi // BrP_67.20 //
ghṛtena snāpayed devaṃ $ kṣīreṇa tadanantaram &
madhugandhodakenaiva % tīrthacandanavāriṇā // BrP_67.21 //
tato vastrayugaṃ śreṣṭhaṃ $ bhaktyā taṃ paridhāpayet &
candanāgarukarpūraiḥ % kuṅkumena vilepayet // BrP_67.22 //
pūjayet parayā bhaktyā $ padmaiś ca puruṣottamam &
anyaiś ca vaiṣṇavaiḥ puṣpair % arcayen mallikādibhiḥ // BrP_67.23 //
saṃpūjyaivaṃ jagannāthaṃ $ bhuktimuktipradaṃ harim &
dhūpaṃ cāgurusaṃyuktaṃ % dahed devasya cāgrataḥ // BrP_67.24 //
guggulaṃ ca muniśreṣṭhā $ dahed gandhasamanvitam &
dīpaṃ prajvālayed bhaktyā % yathāśaktyā ghṛtena vai // BrP_67.25 //
anyāṃś ca dīpakān dadyād $ dvādaśaiva samāhitaḥ &
ghṛtena ca muniśreṣṭhās % tilatailena vā punaḥ // BrP_67.26 //
naivedye pāyasāpūpa- $ śaṣkulīvaṭakaṃ tathā &
modakaṃ phāṇitaṃ vālpaṃ % phalāni ca nivedayet // BrP_67.27 //
evaṃ pañcopacāreṇa $ saṃpūjya puruṣottamam &
namaḥ puruṣottamāyeti % japed aṣṭottaraṃ śatam // BrP_67.28 //
tataḥ prasādayed devaṃ $ bhaktyā taṃ puruṣottamam &
namas te sarvalokeśa % bhaktānām abhayaprada // BrP_67.29 //
saṃsārasāgare magnaṃ $ trāhi māṃ puruṣottama &
yās te mayā kṛtā yātrā % dvādaśaiva jagatpate // BrP_67.30 //
prasādāt tava govinda $ saṃpūrṇās tā bhavantu me &
evaṃ prasādya taṃ devaṃ % daṇḍavat praṇipatya ca // BrP_67.31 //
tato 'rcayed guruṃ bhaktyā $ puṣpavastrānulepanaiḥ &
nānayor antaraṃ yasmād % vidyate munisattamāḥ // BrP_67.32 //
devasyopari kurvīta $ śraddhayā susamāhitaḥ &
nānāpuṣpair muniśreṣṭhā % vicitraṃ puṣpamaṇḍapam // BrP_67.33 //
kṛtvāvadhāraṇaṃ paścāj $ jāgaraṃ kārayen niśi &
kathāṃ ca vāsudevasya % gītikāṃ cāpi kārayet // BrP_67.34 //
dhyāyan paṭhan stuvan devaṃ $ praṇayed rajanīṃ budhaḥ &
tataḥ prabhāte vimale % dvādaśyāṃ dvādaśaiva tu // BrP_67.35 //
nimantrayed vratasnātān $ brāhmaṇān vedapāragān &
itihāsapurāṇajñāñ % śrotriyān saṃyatendriyān // BrP_67.36 //
snātvā samyag vidhānena $ dhautavāsā jitendriyaḥ &
snāpayet pūrvavat tatra % pūjayet puruṣottamam // BrP_67.37 //
gandhaiḥ puṣpair upahārair $ naivedyair dīpakais tathā &
upacārair bahuvidhaiḥ % praṇipātaiḥ pradakṣiṇaiḥ // BrP_67.38 //
jāpyaiḥ stutinamaskārair $ gītavādyair manoharaiḥ &
saṃpūjyaivaṃ jagannāthaṃ % brāhmaṇān pūjayet tataḥ // BrP_67.39 //
dvādaśaiva tu gās tebhyo $ dattvā kanakam eva ca &
chattropānadyugaṃ caiva % śraddhābhaktisamanvitaḥ // BrP_67.40 //
bhaktyā tu sadhanaṃ tebhyo $ dadyād vastrādikaṃ dvijāḥ &
sadbhāvena tu govindas % toṣyate pūjito yataḥ // BrP_67.41 //
ācāryāya tato dadyād $ govastraṃ kanakaṃ tathā &
chattropānadyugaṃ cānyat % kāṃsyapātraṃ ca bhaktitaḥ // BrP_67.42 //
tatas tān bhojayed viprān $ bhojyaṃ pāyasapūrvakam &
pakvānnaṃ bhakṣyabhojyaṃ ca % guḍasarpiḥsamanvitam // BrP_67.43 //
tatas tān annatṛptāṃś ca $ brāhmaṇān svasthamānasān &
dvādaśaivodakumbhāṃś ca % dadyāt tebhyaḥ samodakān // BrP_67.44 //
dakṣiṇāṃ ca yathāśaktyā $ dadyāt tebhyo vimatsaraḥ &
kumbhaṃ ca dakṣiṇāṃ caiva % ācāryāya nivedayet // BrP_67.45 //
evaṃ saṃpūjya tān viprān $ guruṃ jñānapradāyakam &
pūjayet parayā bhaktyā % viṣṇutulyaṃ dvijottamāḥ // BrP_67.46 //
suvarṇavastragodhānyair $ dravyaiś cānyair varair budhaḥ &
saṃpūjya taṃ namaskṛtya % imaṃ mantram udīrayet // BrP_67.47 //
sarvavyāpī jagannāthaḥ $ śaṅkhacakragadādharaḥ &
anādinidhano devaḥ % prīyatāṃ puruṣottamaḥ // BrP_67.48 //
ity uccārya tato viprāṃs $ triḥ kṛtvā ca pradakṣiṇām &
praṇamya śirasā bhaktyā % ācāryaṃ tu visarjayet // BrP_67.49 //
tatas tān brāhmaṇān bhaktyā $ cāsīmāntam anuvrajet &
anuvrajya tu tān sarvān % namaskṛtya nivartayet // BrP_67.50 //
bāndhavaiḥ svajanair yuktas $ tato bhuñjīta vāgyataḥ &
anyaiś copāsakair dīnair % bhikṣukaiś cānnakāṅkṣibhiḥ // BrP_67.51 //
evaṃ kṛtvā naraḥ samyaṅ $ nārī vā labhate phalam &
aśvamedhasahasrāṇāṃ % rājasūyaśatasya ca // BrP_67.52 //
atītaṃ śatam ādāya $ puruṣāṇāṃ narottamāḥ &
bhaviṣyaṃ ca śataṃ viprāḥ % svargatyā divyarūpadhṛk // BrP_67.53 //
sarvalakṣaṇasaṃpannaḥ $ sarvālaṃkārabhūṣitaḥ &
sarvakāmasamṛddhātmā % devavad vigatajvaraḥ // BrP_67.54 //
rūpayauvanasaṃpanno $ guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ &
stūyamāno 'psarobhiś ca % gandharvaiḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_67.55 //
vimānenārkavarṇena $ kāmagena sthireṇa ca &
patākādhvajayuktena % sarvaratnair alaṃkṛtaḥ // BrP_67.56 //
udyotayan diśaḥ sarvā $ ākāśe vigataklamaḥ &
yuvā mahābalo dhīmān % viṣṇulokaṃ sa gacchati // BrP_67.57 //
tatra kalpaśataṃ yāvad $ bhuṅkte bhogān yathepsitān &
siddhāpsarobhir gandharvaiḥ % suravidyādharoragaiḥ // BrP_67.58 //
stūyamāno munivarais $ tiṣṭhate vigatajvaraḥ &
yathā devo jagannāthaḥ % śaṅkhacakragadādharaḥ // BrP_67.59 //
tathāsau mudito viprāḥ $ kṛtvā rūpaṃ caturbhujam &
bhuktvā tatra varān bhogān % krīḍāṃ kṛtvā suraiḥ saha // BrP_67.60 //
tadante brahmasadanam $ āyāti sarvakāmadam &
siddhavidyādharaiś cāpi % śobhitaṃ surakiṃnaraiḥ // BrP_67.61 //
kālaṃ navatikalpaṃ tu $ tatra bhuktvā sukhaṃ naraḥ &
tasmād āyāti viprendrāḥ % sarvakāmaphalapradam // BrP_67.62 //
rudralokaṃ suragaṇaiḥ $ sevitaṃ sukhamokṣadam &
anekaśatasāhasrair % vimānaiḥ samalaṃkṛtam // BrP_67.63 //
siddhavidyādharair yakṣair $ bhūṣitaṃ daityadānavaiḥ &
aśītikalpakālaṃ tu % tatra bhuktvā sukhaṃ naraḥ // BrP_67.64 //
tadante yāti golokaṃ $ sarvabhogasamanvitam &
surasiddhāpsarobhiś ca % śobhitaṃ sumanoharam // BrP_67.65 //
tatra saptatikalpāṃs tu $ bhuktvā bhogam anuttamam &
durlabhaṃ triṣu lokeṣu % svasthacitto yathāmaraḥ // BrP_67.66 //
tasmād āgacchate lokaṃ $ prājāpatyam anuttamam &
gandharvāpsarasaiḥ siddhair % munividyādharair vṛtaḥ // BrP_67.67 //
ṣaṣṭikalpān sukhaṃ tatra $ bhuktvā nānāvidhaṃ mudā &
tadante śakrabhavanaṃ % nānāścaryasamanvitam // BrP_67.68 //
gandharvaiḥ kiṃnaraiḥ siddhaiḥ $ suravidyādharoragaiḥ &
guhyakāpsarasaiḥ sādhyair % vṛtaiś cānyaiḥ surottamaiḥ // BrP_67.69 //
āgatya tatra pañcāśat $ kalpān bhuktvā sukhaṃ naraḥ &
suralokaṃ tato gatvā % vimānaiḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_67.70 //
catvāriṃśat tu kalpāṃs tu $ bhuktvā bhogān sudurlabhān &
āgacchate tato lokaṃ % nakṣatrākhyaṃ sudurlabham // BrP_67.71 //
tato bhogān varān bhuṅkte $ triṃśat kalpān yathepsitān &
tasmād āgacchate lokaṃ % śaśāṅkasya dvijottamāḥ // BrP_67.72 //
yatrāsau tiṣṭhate somaḥ $ sarvair devair alaṃkṛtaḥ &
tatra viṃśatikalpāṃs tu % bhuktvā bhogaṃ sudurlabham // BrP_67.73 //
ādityasya tato lokam $ āyāti surapūjitam &
nānāścaryamayaṃ puṇyaṃ % gandharvāpsaraḥsevitam // BrP_67.74 //
tatra bhuktvā śubhān bhogān $ daśa kalpān dvijottamāḥ &
tasmād āyāti bhuvanaṃ % gandharvāṇāṃ sudurlabham // BrP_67.75 //
tatra bhogān samastāṃś ca $ kalpam ekaṃ yathāsukham &
bhuktvā cāyāti medinyāṃ % rājā bhavati dhārmikaḥ // BrP_67.76 //
cakravartī mahāvīryo $ guṇaiḥ sarvair alaṃkṛtaḥ &
kṛtvā rājyaṃ svadharmeṇa % yajñair iṣṭvā sudakṣiṇaiḥ // BrP_67.77 //
tadante yogināṃ lokaṃ $ gatvā mokṣapradaṃ śivam &
tatra bhuktvā varān bhogān % yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_67.78 //
tasmād āgacchate cātra $ jāyate yogināṃ kule &
pravare vaiṣṇave viprā % durlabhe sādhusaṃmate // BrP_67.79 //
caturvedī vipravaro $ yajñair iṣṭvāptadakṣiṇaiḥ &
vaiṣṇavaṃ yogam āsthāya % tato mokṣam avāpnuyāt // BrP_67.80 //
evaṃ yātrāphalaṃ viprā $ mayā samyag udāhṛtam &
bhuktimuktipradaṃ nṝṇāṃ % kim anyac chrotum icchatha // BrP_67.81 //
{munaya ūcuḥ: }
śrotum icchāmahe deva $ viṣṇulokam anāmayam &
lokānandakaraṃ kāntaṃ % sarvāścaryasamanvitam // BrP_68.1 //
pramāṇaṃ tasya lokasya $ bhogaṃ kāntiṃ balaṃ prabho &
karmaṇā kena gacchanti % tatra dharmaparāyaṇāḥ // BrP_68.2 //
darśanāt sparśanād vāpi $ tīrthasnānādināpi vā &
vistarād brūhi tattvena % paraṃ kautūhalaṃ hi naḥ // BrP_68.3 //
{brahmovāca: }
śṛṇudhvaṃ munayaḥ sarve $ yat paraṃ paramaṃ padam &
bhaktānām īhitaṃ dhanyaṃ % puṇyaṃ saṃsāranāśanam // BrP_68.4 //
pravaraṃ sarvalokānāṃ $ viṣṇvākhyaṃ vadato mama &
sarvāścaryamayaṃ puṇyaṃ % sthānaṃ trailokyapūjitam // BrP_68.5 //
aśokaiḥ pārijātaiś ca $ mandāraiś campakadrumaiḥ &
mālatīmallikākundair % bakulair nāgakesaraiḥ // BrP_68.6 //
puṃnāgair atimuktaiś ca $ priyaṅgutagarārjunaiḥ &
pāṭalācūtakhadiraiḥ % karṇikāravanojjvalaiḥ // BrP_68.7 //
nāraṅgaiḥ panasair lodhrair $ nimbadāḍimasarjakaiḥ &
drākṣālakucakharjūrair % madhukendraphalair drumaiḥ // BrP_68.8 //
kapitthair nārikeraiś ca $ tālaiḥ śrīphalasaṃbhavaiḥ &
kalpavṛkṣair asaṃkhyaiś ca % vanyair anyaiḥ suśobhanaiḥ // BrP_68.9 //
saralaiś candanair nīpair $ devadāruśubhāñjanaiḥ &
jātīlavaṅgakaṅkolaiḥ % karpūrāmodavāsibhiḥ // BrP_68.10 //
tāmbūlapattranicayais $ tathā pūgīphaladrumaiḥ &
anyaiś ca vividhair vṛkṣaiḥ % sarvartuphalaśobhitaiḥ // BrP_68.11 //
puṣpair nānāvidhaiś caiva $ latāgucchasamudbhavaiḥ &
nānājalāśayaiḥ puṇyair % nānāpakṣirutair varaiḥ // BrP_68.12 //
dīrghikāśatasaṃghātais $ toyapūrṇair manoharaiḥ &
kumudaiḥ śatapattraiś ca % puṣpaiḥ kokanadair varaiḥ // BrP_68.13 //
raktanīlotpalaiḥ kāntaiḥ $ kahlāraiś ca sugandhibhiḥ &
anyaiś ca jalajaiḥ puṣpair % nānāvarṇaiḥ suśobhanaiḥ // BrP_68.14 //
haṃsakāraṇḍavākīrṇaiś $ cakravākopaśobhitaiḥ &
koyaṣṭikaiś ca dātyūhaiḥ % kāraṇḍavaravākulaiḥ // BrP_68.15 //
cātakaiḥ priyaputraiś ca $ jīvaṃjīvakajātibhiḥ &
anyair divyair jalacarair % vihāramadhurasvanaiḥ // BrP_68.16 //
evaṃ nānāvidhair divyair $ nānāścaryasamanvitaiḥ &
vṛkṣair jalāśayaiḥ puṇyair % bhūṣitaṃ sumanoharaiḥ // BrP_68.17 //
tatra divyair vimānaiś ca $ nānāratnavibhūṣitaiḥ &
kāmagaiḥ kāñcanaiḥ śubhrair % divyagandharvanāditaiḥ // BrP_68.18 //
taruṇādityasaṃkāśair $ apsarobhir alaṃkṛtaiḥ &
hemaśayyāsanayutair % nānābhogasamanvitaiḥ // BrP_68.19 //
khecaraiḥ sapatākaiś ca $ muktāhārāvalambibhiḥ &
nānāvarṇair asaṃkhyātair % jātarūpaparicchadaiḥ // BrP_68.20 //
nānākusumagandhāḍhyaiś $ candanāgurubhūṣitaiḥ &
sukhapracārabahulair % nānāvāditraniḥsvanaiḥ // BrP_68.21 //
manomārutatulyaiś ca $ kiṅkiṇīstabakākulaiḥ &
viharanti pure tasmin % vaiṣṇave lokapūjite // BrP_68.22 //
nānāṅganābhiḥ satataṃ $ gandharvāpsarasādibhiḥ &
candrānanābhiḥ kāntābhir % yoṣidbhiḥ sumanoharaiḥ // BrP_68.23 //
pīnonnatakucāgrābhiḥ $ sumadhyābhiḥ samantataḥ &
śyāmāvadātavarṇābhir % mattamātaṅgagāmibhiḥ // BrP_68.24 //
parivārya naraśreṣṭhaṃ $ vījayanti sma tāḥ striyaḥ &
cāmarai rukmadaṇḍaiś ca % nānāratnavibhūṣitaiḥ // BrP_68.25 //
gītanṛtyais tathā vādyair $ modamānair madālasaiḥ &
yakṣavidyādharaiḥ siddhair % gandharvair apsarogaṇaiḥ // BrP_68.26 //
surasaṃghaiś ca ṛṣibhiḥ $ śuśubhe bhuvanottamam &
tatra prāpya mahābhogān % prāpnuvanti manīṣiṇaḥ // BrP_68.27 //
vaṭarājasamīpe tu $ dakṣiṇasyodadhes taṭe &
dṛṣṭo yair bhagavān kṛṣṇaḥ % puṣkarākṣo jagatpatiḥ // BrP_68.28 //
krīḍanty apsarasaiḥ sārdhaṃ $ yāvad dyauś candratārakam &
prataptahemasaṃkāśā % jarāmaraṇavarjitāḥ // BrP_68.29 //
sarvaduḥkhavihīnāś ca $ tṛṣṇāglānivivarjitāḥ &
caturbhujā mahāvīryā % vanamālāvibhūṣitāḥ // BrP_68.30 //
śrīvatsalāñchanair yuktāḥ $ śaṅkhacakragadādharāḥ &
kecin nīlotpalaśyāmāḥ % kecit kāñcanasaṃnibhāḥ // BrP_68.31 //
kecin marakataprakhyāḥ $ kecid vaidūryasaṃnibhāḥ &
śyāmavarṇāḥ kuṇḍalinas % tathānye vajrasaṃnibhāḥ // BrP_68.32 //
na tādṛk sarvadevānāṃ $ bhānti lokā dvijottamāḥ &
yādṛg bhāti harer lokaḥ % sarvāścaryasamanvitaḥ // BrP_68.33 //
na tatra punarāvṛttir $ gamanāj jāyate dvijāḥ &
prabhāvāt tasya devasya % yāvad ābhūtasaṃplavam // BrP_68.34 //
vicaranti pure divye $ rūpayauvanagarvitāḥ &
kṛṣṇaṃ rāmaṃ subhadrāṃ ca % paśyanti puruṣottame // BrP_68.35 //
prataptahemasaṃkāśaṃ $ taruṇādityasaṃnibham &
puramadhye harer bhāti % mandiraṃ ratnabhūṣitam // BrP_68.36 //
anekaśatasāhasraiḥ $ patākaiḥ samalaṃkṛtam &
yojanāyutavistīrṇaṃ % hemaprākāraveṣṭitam // BrP_68.37 //
nānāvarṇair dhvajaiś citraiḥ $ kalpitaiḥ sumanoharaiḥ &
vibhāti śārado yadvan % nakṣatraiḥ saha candramāḥ // BrP_68.38 //
caturdvāraṃ suvistīrṇaṃ $ kañcukibhiḥ surakṣitam &
purasaptakasaṃyuktaṃ % mahotsekaṃ manoharam // BrP_68.39 //
prathamaṃ kāñcanaṃ tatra $ dvitīyaṃ marakatair yutam &
indranīlaṃ tṛtīyaṃ tu % mahānīlaṃ tataḥ param // BrP_68.40 //
puraṃ tu pañcamaṃ dīptaṃ $ padmarāgamayaṃ puram &
ṣaṣṭhaṃ vajramayaṃ viprā % vaidūryaṃ saptamaṃ puram // BrP_68.41 //
nānāratnamayair hema- $ pravālāṅkurabhūṣitaiḥ &
stambhair adbhutasaṃkāśair % bhāti tad bhavanaṃ mahat // BrP_68.42 //
dṛśyante tatra siddhāś ca $ bhāsayanti diśo daśa &
paurṇamāsyāṃ sanakṣatro % yathā bhāti niśākaraḥ // BrP_68.43 //
ārūḍhas tatra bhagavān $ salakṣmīko janārdanaḥ &
pītāmbaradharaḥ śyāmaḥ % śrīvatsalakṣmasaṃyutaḥ // BrP_68.44 //
jvalat sudarśanaṃ cakraṃ $ ghoraṃ sarvāstranāyakam &
dadhāra dakṣiṇe haste % sarvatejomayaṃ hariḥ // BrP_68.45 //
kundendurajataprakhyaṃ $ hāragokṣīrasaṃnibham &
ādāya taṃ muniśreṣṭhāḥ % savyahastena keśavaḥ // BrP_68.46 //
yasya śabdena sakalaṃ $ saṃkṣobhaṃ jāyate jagat &
viśrutaṃ pāñcajanyeti % sahasrāvartabhūṣitam // BrP_68.47 //
duṣkṛtāntakarīṃ raudrāṃ $ daityadānavanāśinīm &
jvaladvahniśikhākārāṃ % duḥsahāṃ tridaśair api // BrP_68.48 //
kaumodakīṃ gadāṃ cāsau $ dhṛtavān dakṣiṇe kare &
vāme visphurati hy asya % śārṅgaṃ sūryasamaprabham // BrP_68.49 //
śarair ādityasaṃkāśair $ jvālāmālākulair varaiḥ &
yo 'sau saṃharate devas % trailokyaṃ sacarācaram // BrP_68.50 //
sarvānandakaraḥ śrīmān $ sarvaśāstraviśāradaḥ &
sarvalokagurur devaḥ % sarvair devair namaskṛtaḥ // BrP_68.51 //
sahasramūrdhā deveśaḥ $ sahasracaraṇekṣaṇaḥ &
sahasrākhyaḥ sahasrāṅgaḥ % sahasrabhujavān prabhuḥ // BrP_68.52 //
siṃhāsanagato devaḥ $ padmapattrāyatekṣaṇaḥ &
vidyudvispaṣṭasaṃkāśo % jagannātho jagadguruḥ // BrP_68.53 //
parītaḥ surasiddhaiś ca $ gandharvāpsarasāṃ gaṇaiḥ &
yakṣavidyādharair nāgair % munisiddhaiḥ sacāraṇaiḥ // BrP_68.54 //
suparṇair dānavair daityai $ rākṣasair guhyakiṃnaraiḥ &
anyair devagaṇair divyaiḥ % stūyamāno virājate // BrP_68.55 //
tatrasthā satataṃ kīrtiḥ $ prajñā medhā sarasvatī &
buddhir matis tathā kṣāntiḥ % siddhimūrtis tathā dyutiḥ // BrP_68.56 //
gāyatrī caiva sāvitrī $ maṅgalā sarvamaṅgalā &
prabhā matis tathā kāntis % tatra nārāyaṇī sthitā // BrP_68.57 //
śraddhā ca kauśikī devī $ vidyut saudāminī tathā &
nidrā rātris tathā māyā % tathānyāmarayoṣitaḥ // BrP_68.58 //
vāsudevasya sarvās tā $ bhavane saṃpratiṣṭhitāḥ &
atha kiṃ bahunoktena % sarvaṃ tatra pratiṣṭhitam // BrP_68.59 //
ghṛtācī menakā rambhā $ sahajanyā tilottamā &
urvaśī caiva nimlocā % tathānyā vāmanā parā // BrP_68.60 //
mandodarī ca subhagā $ viśvācī vipulānanā &
bhadrāṅgī citrasenā ca % pramlocā sumanoharā // BrP_68.61 //
munisaṃmohinī rāmā $ candramadhyā śubhānanā &
sukeśī nīlakeśā ca % tathā manmathadīpinī // BrP_68.62 //
alambuṣā miśrakeśī $ tathānyā muñjikasthalā &
kratusthalā varāṅgī ca % pūrvacittis tathā parā // BrP_68.63 //
parāvatī mahārūpā $ śaśilekhā śubhānanā &
haṃsalīlānugāminyo % mattavāraṇagāminī // BrP_68.64 //
bimbauṣṭhī navagarbhā ca $ vikhyātāḥ surayoṣitaḥ &
etāś cānyā apsaraso % rūpayauvanagarvitāḥ // BrP_68.65 //
sumadhyāś cāruvadanāḥ $ sarvālaṃkārabhūṣitāḥ &
gītamādhuryasaṃyuktāḥ % sarvalakṣaṇasaṃyutāḥ // BrP_68.66 //
gītavādye ca kuśalāḥ $ suragandharvayoṣitaḥ &
nṛtyanty anudinaṃ tatra % yatrāsau puruṣottamaḥ // BrP_68.67 //
na tatra rogo no glānir $ na mṛtyur na himātapau &
na kṣut pipāsā na jarā % na vairūpyaṃ na cāsukham // BrP_68.68 //
paramānandajananaṃ $ sarvakāmaphalapradam &
viṣṇulokāt paraṃ lokaṃ % nātra paśyāmi bho dvijāḥ // BrP_68.69 //
ye lokāḥ svargaloke tu $ śrūyante puṇyakarmaṇām &
viṣṇulokasya te viprāḥ % kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_68.70 //
evaṃ hareḥ purasthānaṃ $ sarvabhogaguṇānvitam &
sarvasaukhyakaraṃ puṇyaṃ % sarvāścaryamayaṃ dvijāḥ // BrP_68.71 //
na tatra nāstikā yānti $ puruṣā viṣayātmakāḥ &
na kṛtaghnā na piśunā % no stenā nājitendriyāḥ // BrP_68.72 //
ye 'rcayanti sadā bhaktyā $ vāsudevaṃ jagadgurum &
te tatra vaiṣṇavā yānti % viṣṇulokaṃ na saṃśayaḥ // BrP_68.73 //
dakṣiṇasyodadhes tīre $ kṣetre paramadurlabhe &
dṛṣṭvā kṛṣṇaṃ ca rāmaṃ ca % subhadrāṃ ca dvijottamāḥ // BrP_68.74 //
kalpavṛkṣasamīpe tu $ ye tyajanti kalevaram &
te tatra manujā yānti % mṛtā ye puruṣottame // BrP_68.75 //
vaṭasāgarayor madhye $ yaḥ smaret puruṣottamam &
te 'pi tatra narā yānti % ye mṛtāḥ puruṣottame // BrP_68.76 //
te 'pi tatra paraṃ sthānaṃ $ yānti nāsty atra saṃśayaḥ &
evaṃ mayā muniśreṣṭhā % viṣṇulokaḥ sanātanaḥ \
sarvānandakaraḥ prokto # bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_68.77 //
{munaya ūcuḥ: }
bahvāścaryas tvayā prokto $ viṣṇuloko jagatpate &
nityānandakaraḥ śrīmān % bhuktimuktiphalapradaḥ // BrP_69.1 //
kṣetraṃ ca durlabhaṃ loke $ kīrtitaṃ puruṣottamam &
tyaktvā yatra naro dehaṃ % yāti sālokyatāṃ hareḥ // BrP_69.2 //
samyak kṣetrasya māhātmyaṃ $ tvayā samyak prakīrtitam &
yatra svadehasaṃtyāgād % viṣṇulokaṃ vrajen naraḥ // BrP_69.3 //
aho mokṣasya mārgo 'yaṃ $ dehatyāgas tvayoditaḥ &
narāṇām upakārāya % puruṣākhye na saṃśayaḥ // BrP_69.4 //
anāyāsena deveśa $ dehaṃ tyaktvā narottamāḥ &
tasmin kṣetre paraṃ viṣṇoḥ % padaṃ yānti nirāmayam // BrP_69.5 //
śrutvā kṣetrasya māhātmyaṃ $ vismayo no mahān abhūt &
prayāgapuṣkarādīni % kṣetrāṇy āyatanāni ca // BrP_69.6 //
pṛthivyāṃ sarvatīrthāni $ saritaś ca sarāṃsi ca &
na tathā tāni sarvāṇi % praśaṃsasi surottama // BrP_69.7 //
yathā praśaṃsasi kṣetraṃ $ puruṣākhyaṃ punaḥ punaḥ &
jñāto 'smābhir abhiprāyas % tavedānīṃ pitāmaha // BrP_69.8 //
yena praśaṃsasi kṣetraṃ $ muktidaṃ puruṣottamam &
puruṣākhyasamaṃ nūnaṃ % kṣetraṃ nāsti mahītale \
tena tvaṃ vibudhaśreṣṭha # praśaṃsasi punaḥ punaḥ // BrP_69.9 //
{brahmovāca: }
satyaṃ satyaṃ muniśreṣṭhā $ bhavadbhiḥ samudāhṛtam &
puruṣākhyasamaṃ kṣetraṃ % nāsty atra pṛthivītale // BrP_69.10 //
santi yāni tu tīrthāni $ puṇyāny āyatanāni ca &
tāni śrīpuruṣākhyasya % kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm // BrP_69.11 //
yathā sarveśvaro viṣṇuḥ $ sarvalokottamottamaḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.12 //
ādityānāṃ yathā viṣṇuḥ $ śreṣṭhatve samudāhṛtaḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.13 //
nakṣatrāṇāṃ yathā somaḥ $ sarasāṃ sāgaro yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.14 //
vasūnāṃ pāvako yadvad $ rudrāṇāṃ śaṃkaro yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.15 //
varṇānāṃ brāhmaṇo yadvad $ vainateyaś ca pakṣiṇām &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.16 //
śikhariṇāṃ yathā meruḥ $ parvatānāṃ himālayaḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.17 //
pramadānāṃ yathā lakṣmīḥ $ saritāṃ jāhnavī yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.18 //
airāvato gajendrāṇāṃ $ maharṣīṇāṃ bhṛgur yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.19 //
senānīnāṃ yathā skandaḥ $ siddhānāṃ kapilo yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.20 //
uccaiḥśravā yathāśvānāṃ $ kavīnām uśanā kaviḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.21 //
munīnāṃ ca yathā vyāsaḥ $ kubero yakṣarakṣasām &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.22 //
indriyāṇāṃ mano yadvad $ bhūtānām avanī yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.23 //
aśvatthaḥ sarvavṛkṣāṇāṃ $ pavanaḥ plavatāṃ yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.24 //
bhūṣaṇānāṃ tu sarveṣāṃ $ yathā cūḍāmaṇir dvijāḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.25 //
gandharvāṇāṃ citrarathaḥ $ śastrāṇāṃ kuliśo yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.26 //
akāraḥ sarvavarṇānāṃ $ gāyatrī chandasāṃ yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.27 //
sarvāṅgebhyo yathā śreṣṭham $ uttamāṅgaṃ dvijottamāḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.28 //
arundhatī yathā strīṇāṃ $ satīnāṃ śreṣṭhatāṃ gatā &
tathā samastatīrthānāṃ % śreṣṭhaṃ tat puruṣottamam // BrP_69.29 //
yathā samastavidyānāṃ $ mokṣavidyā parā smṛtā &
tathā samastatīrthānāṃ % śreṣṭhaṃ tat puruṣottamam // BrP_69.30 //
manuṣyāṇāṃ yathā rājā $ dhenūnām api kāmadhuk &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.31 //
suvarṇaṃ sarvaratnānāṃ $ sarpāṇāṃ vāsukir yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.32 //
prahlādaḥ sarvadaityānāṃ $ rāmaḥ śastrabhṛtāṃ yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.33 //
jhaṣāṇāṃ makaro yadvan $ mṛgāṇāṃ mṛgarāḍ yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.34 //
samudrāṇāṃ yathā śreṣṭhaḥ $ kṣīrodaḥ saritāṃ patiḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.35 //
varuṇo yādasāṃ yadvad $ yamaḥ saṃyamināṃ yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.36 //
devarṣīṇāṃ yathā śreṣṭho $ nārado munisattamāḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.37 //
dhātūnāṃ kāñcanaṃ yadvat $ pavitrāṇāṃ ca dakṣiṇā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.38 //
prajāpatir yathā dakṣa $ ṛṣīṇāṃ kaśyapo yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.39 //
grahāṇāṃ bhāskaro yadvan $ mantrāṇāṃ praṇavo yathā &
tathā samastatīrthānāṃ % variṣṭhaṃ puruṣottamam // BrP_69.40 //
aśvamedhas tu yajñānāṃ $ yathā śreṣṭhaḥ prakīrtitaḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % kṣetraṃ ca tad dvijottamāḥ // BrP_69.41 //
oṣadhīnāṃ yathā dhānyaṃ $ tṛṇeṣu tṛṇarāḍ yathā &
tathā samastatīrthānām % uttamaṃ puruṣottamam // BrP_69.42 //
yathā samastatīrthānāṃ $ dharmaḥ saṃsāratārakaḥ &
tathā samastatīrthānāṃ % śreṣṭhaṃ tat puruṣottamam // BrP_69.43 //
{brahmovāca: }
sarveṣāṃ caiva tīrthānāṃ $ kṣetrāṇāṃ ca dvijottamāḥ &
japahomavratānāṃ ca % tapodānaphalāni ca // BrP_70.1 //
na tat paśyāmi bho viprā $ yat tena sadṛśaṃ bhuvi &
kiṃ cātra bahunoktena % bhāṣitena punaḥ punaḥ // BrP_70.2 //
satyaṃ satyaṃ punaḥ satyaṃ $ kṣetraṃ tat paramaṃ mahat &
puruṣākhyaṃ sakṛd dṛṣṭvā % sāgarāmbhaḥsamāplutam // BrP_70.3 //
brahmavidyāṃ sakṛj jñātvā $ garbhavāso na vidyate &
hareḥ saṃnihite sthāna % uttame puruṣottame // BrP_70.4 //
saṃvatsaram upāsīta $ māsamātram athāpi vā &
tena japtaṃ hutaṃ tena % tena taptaṃ tapo mahat // BrP_70.5 //
sa yāti paramaṃ sthānaṃ $ yatra yogeśvaro hariḥ &
bhuktvā bhogān vicitrāṃś ca % devayoṣitsamanvitaḥ // BrP_70.6 //
kalpānte punar āgatya $ martyaloke narottamaḥ &
jāyate yogināṃ viprā % jñānajñeyodyato gṛhe // BrP_70.7 //
saṃprāpya vaiṣṇavaṃ yogaṃ $ hareḥ svacchandatāṃ vrajet &
kalpavṛkṣasya rāmasya % kṛṣṇasya bhadrayā saha // BrP_70.8 //
mārkaṇḍeyendradyumnasya $ māhātmyaṃ mādhavasya ca &
svargadvārasya māhātmyaṃ % sāgarasya vidhiḥ kramāt // BrP_70.9 //
mārjanasya yathākāle $ bhāgīrathyāḥ samāgamam &
sarvam etan mayā khyātaṃ % yat paraṃ śrotum icchatha // BrP_70.10 //
indradyumnasya māhātmyam $ etac ca kathitaṃ mayā &
sarvāścaryaṃ samākhyātaṃ % rahasyaṃ puruṣottamam \
purāṇaṃ paramaṃ guhyaṃ # dhanyaṃ saṃsāramocanam // BrP_70.11 //
{munaya ūcuḥ: }
nahi nas tṛptir astīha $ śṛṇvatāṃ tīrthavistaram &
punar eva paraṃ guhyaṃ % vaktum arhasy aśeṣataḥ \
paraṃ tīrthasya māhātmyaṃ # sarvatīrthottamottamam // BrP_70.12 //
{brahmovāca: }
imam eva purā praśnaṃ $ pṛṣṭo 'smi dvijasattamāḥ &
nāradena prayatnena % tadā taṃ proktavān aham // BrP_70.13 //
{nārada uvāca: }
tapaso yajñadānānāṃ $ tīrthānāṃ pāvanaṃ smṛtam &
sarvaṃ śrutaṃ mayā tvatto % jagadyone jagatpate // BrP_70.14 //
kiyanti santi tīrthāni $ svargamartyarasātale &
sarveṣām eva tīrthānāṃ % sarvadā kiṃ viśiṣyate // BrP_70.15 //
{brahmovāca: }
caturvidhāni tīrthāni $ svarge martye rasātale &
daivāni muniśārdūla % āsurāṇy āruṣāṇi ca // BrP_70.16 //
mānuṣāṇi trilokeṣu $ vikhyātāni surādibhiḥ &
mānuṣebhyaś ca tīrthebhya % ārṣaṃ tīrtham anuttamam // BrP_70.17 //
ārṣebhyaś caiva tīrthebhya $ āsuraṃ bahupuṇyadam &
āsurebhyas tathā puṇyaṃ % daivaṃ tat sārvakāmikam // BrP_70.18 //
brahmaviṣṇuśivaiś caiva $ nirmitaṃ daivam ucyate &
tribhyo yad ekaṃ jāyeta % tasmān nātaḥ paraṃ viduḥ // BrP_70.19 //
trayāṇām api lokānāṃ $ tīrthaṃ medhyam udāhṛtam &
tatrāpi jāmbavaṃ dvīpaṃ % tīrthaṃ bahuguṇodayam // BrP_70.20 //
jāmbave bhārataṃ varṣaṃ $ tīrthaṃ trailokyaviśrutam &
karmabhūmir yataḥ putra % tasmāt tīrthaṃ tad ucyate // BrP_70.21 //
tatraiva yāni tīrthāni $ yāny uktāni mayā tava &
himavadvindhyayor madhye % ṣaṇnadyo devasaṃbhavāḥ // BrP_70.22 //
tathaiva devajā brahman $ dakṣiṇārṇavavindhyayoḥ &
etā dvādaśa nadyas tu % prādhānyena prakīrtitāḥ // BrP_70.23 //
abhisaṃpūjitaṃ yasmād $ bhārataṃ bahupuṇyadam &
karmabhūmir ato devair % varṣaṃ tasmāt prakīrtitam // BrP_70.24 //
ārṣāṇi caiva tīrthāni $ devajāni kvacit kvacit &
āsurair āvṛtāny āsaṃs % tad evāsuram ucyate // BrP_70.25 //
daiveṣv eva pradeśeṣu $ tapas taptvā maharṣayaḥ &
daivaprabhāvāt tapasa % ārṣāṇy api ca tāny api // BrP_70.26 //
ātmanaḥ śreyase muktyai $ pūjāyai bhūtaye 'thavā &
ātmanaḥ phalabhūtyarthaṃ % yaśaso 'vāptaye punaḥ // BrP_70.27 //
mānuṣaiḥ kāritāny āhur $ mānuṣāṇīti nārada &
evaṃ caturvidho bhedas % tīrthānāṃ munisattama // BrP_70.28 //
bhedaṃ na kaścij jānāti $ śrotuṃ yukto 'si nārada &
bahavaḥ paṇḍitaṃmanyāḥ % śṛṇvanti kathayanti ca \
sukṛtī ko 'pi jānāti # vaktuṃ śrotuṃ nijair guṇaiḥ // BrP_70.29 //
{nārada uvāca: }
teṣāṃ svarūpaṃ bhedaṃ ca $ śrotum icchāmi tattvataḥ &
yac chrutvā sarvapāpebhyo % mucyate nātra saṃśayaḥ // BrP_70.30 //
brahman kṛtayugādau tu $ upāyo 'nyo na vidyate &
tīrthasevāṃ vinā svalpā- % yāsenābhīṣṭadāyinīm // BrP_70.31 //
na tvayā sadṛśo dhātar $ vaktā jñātāthavā kvacit &
tvaṃ nābhikamale viṣṇoḥ % saṃjāto 'khilapūrvajaḥ // BrP_70.32 //
{brahmovāca: }
godāvarī bhīmarathī $ tuṅgabhadrā ca veṇikā &
tāpī payouṣṇī vindhyasya % dakṣiṇe tu prakīrtitāḥ // BrP_70.33 //
bhāgīrathī narmadā tu $ yamunā ca sarasvatī &
viśokā ca vitastā ca % himavatparvatāśritāḥ // BrP_70.34 //
etā nadyaḥ puṇyatamā $ devatīrthāny udāhṛtāḥ &
gayaḥ kollāsuro vṛtras % tripuro hy andhakas tathā // BrP_70.35 //
hayamūrdhā ca lavaṇo $ namuciḥ śṛṅgakas tathā &
yamaḥ pātālaketuś ca % mayaḥ puṣkara eva ca // BrP_70.36 //
etair āvṛtatīrthāni $ āsurāṇi śubhāni ca &
prabhāso bhārgavo 'gastir % naranārāyaṇau tathā // BrP_70.37 //
vasiṣṭhaś ca bharadvājo $ gotamaḥ kaśyapo manuḥ &
ityādimunijuṣṭāni % ṛṣitīrthāni nārada // BrP_70.38 //
ambarīṣo hariścandro $ māndhātā manur eva ca &
kuruḥ kanakhalaś caiva % bhadrāśvaḥ sagaras tathā // BrP_70.39 //
aśvayūpo nāciketā $ vṛṣākapir ariṃdamaḥ &
ityādimānuṣair vipra % nirmitāni śubhāni ca // BrP_70.40 //
yaśasaḥ phalabhūtyarthaṃ $ nirmitānīha nārada &
svatoudbhūtāni daivāni % yatra kvāpi jagattraye \
puṇyatīrthāni tāny āhus # tīrthabhedo mayoditaḥ // BrP_70.41 //
{nārada uvāca: }
tridaivatyaṃ tu yat tīrthaṃ $ sarvebhyo hy uktam uttamam &
tasya svarūpabhedaṃ ca % vistareṇa bravītu me // BrP_71.1 //
{brahmovāca: }
tāvad anyāni tīrthāni $ tāvat tāḥ puṇyabhūmayaḥ &
tāvad yajñādayo yāvat % tridaivatyaṃ na dṛśyate // BrP_71.2 //
gaṅgeyaṃ saritāṃ śreṣṭhā $ sarvakāmapradāyinī &
tridaivatyā muniśreṣṭha % tadutpattim ataḥ śṛṇu // BrP_71.3 //
varṣāṇām ayutāt pūrvaṃ $ devakārya upasthite &
tārako balavān āsīn % madvarād atigarvitaḥ // BrP_71.4 //
devānāṃ paramaiśvaryaṃ $ hṛtaṃ tena balīyasā &
tatas te śaraṇaṃ jagmur % devāḥ sendrapurogamāḥ // BrP_71.5 //
kṣīrodaśāyinaṃ devaṃ $ jagatāṃ prapitāmaham &
kṛtāñjalipuṭā devā % viṣṇum ūcur ananyagāḥ // BrP_71.6 //
{devā ūcuḥ: }
tvaṃ trātā jagatāṃ nātha $ devānāṃ kīrtivardhana &
sarveśvara jagadyone % trayīmūrte namo 'stu te // BrP_71.7 //
lokasraṣṭāsurān hantā $ tvam eva jagatāṃ patiḥ &
sthityutpattivināśānāṃ % kāraṇaṃ tvaṃ jaganmaya // BrP_71.8 //
trātā na kopy asti jagattraye 'pi BrP_71.9a
śarīriṇāṃ sarvavipadgatānām BrP_71.9b
tvayā vinā vārijapattranetra BrP_71.9c
tāpatrayāṇāṃ śaraṇaṃ na cānyat BrP_71.9d
pitā ca mātā jagato 'khilasya BrP_71.10a
tvam eva sevāsulabho 'si viṣṇo BrP_71.10b
prasīda pāhīśa mahābhayebhyo BrP_71.10c
śmadārtihantā vada kas tvadanyaḥ BrP_71.10d
ādikartā varāhas tvaṃ $ matsyaḥ kūrmas tathaiva ca &
ityādirūpabhedair no % rakṣase bhaya āgate // BrP_71.11 //
hṛtasvāmyān suragaṇān $ hṛtadārān gatāpadaḥ &
kasmān na rakṣase deva % ananyaśaraṇān hare // BrP_71.12 //
{brahmovāca: }
tataḥ provāca bhagavāñ $ śeṣaśāyī jagatpatiḥ &
kasmāc ca bhayam āpannaṃ % tad bruvantu gatajvarāḥ \
tataḥ śriyaḥ patiṃ prāhus # taṃ tārakavadhaṃ prati // BrP_71.13 //
{devā ūcuḥ: }
tārakād bhayam āpannaṃ $ bhīṣaṇaṃ romaharṣaṇam &
na yuddhais tapasā śāpair % hantuṃ naiva kṣamā vayam // BrP_71.14 //
arvāgdaśāhād yo bālas $ tasmān mṛtyum avāpsyati &
tasmād deva na cānyebhyas % tatra nītir vidhīyatām // BrP_71.15 //
{brahmovāca: }
punar nārāyaṇaḥ prāha $ nāhaṃ balotkaṭaḥ surāḥ &
na matto madapatyāc ca % na devebhyo vadho bhavet // BrP_71.16 //
īśvarād yadi jāyeta $ apatyaṃ bahuśaktikam &
tasmād vadham avāpnoti % tārako lokadāruṇaḥ // BrP_71.17 //
tad gacchāmaḥ surāḥ sarve $ yatitum ṛṣibhiḥ saha &
bhāryārthaṃ prathamo yatnaḥ % kartavyaḥ prabhaviṣṇubhiḥ // BrP_71.18 //
tathety uktvā suragaṇā $ jagmus te ca nagottamam &
himavantaṃ ratnamayaṃ % menāṃ ca himavatpriyām // BrP_71.19 //
idam ūcuḥ sarva eva $ sabhāryaṃ tuhinaṃ girim //* BrP_71.20 //
{devā ūcuḥ: }
dākṣāyaṇī lokamātā $ yā śaktiḥ saṃsthitā girau &
buddhiḥ prajñā dhṛtir medhā % lajjā puṣṭiḥ sarasvatī // BrP_71.21 //
evaṃ tv anekadhā loke $ yā sthitā lokapāvanī &
devānāṃ kāryasiddhyarthaṃ % yuvayor garbham āviśat // BrP_71.22 //
samutpannā jaganmātā $ śaṃbhoḥ patnī bhaviṣyati &
asmākaṃ bhavatāṃ cāpi % pālanī ca bhaviṣyati // BrP_71.23 //
{brahmovāca: }
himavān api tad vākyaṃ $ surāṇām abhinandya ca &
menā cāpi mahotsāhā % astv ity evaṃ vaco 'bravīt // BrP_71.24 //
tadotpannā jagaddhātrī $ gaurī himavato gṛhe &
śivadhyānaratā nityaṃ % tanniṣṭhā tanmanogatā // BrP_71.25 //
tāṃ vai procuḥ suragaṇā $ īśārthe tapa āviśa &
tathā himavataḥ pṛṣṭhe % gaurī tepe tapo mahat // BrP_71.26 //
punaḥ saṃmantrayām āsur $ īśo dhyāyati tāṃ śivām &
ātmānaṃ vā tathānyad vā % na jānīmaḥ kathaṃ bhavaḥ // BrP_71.27 //
menakāyāḥ sutāyāṃ tu $ cittaṃ dadhyāt sureśvaraḥ &
tatra nītir vidhātavyā % tataḥ śraiṣṭhyam avāpsyatha \
tataḥ prāha mahābuddhir # vācaspatir udāradhīḥ // BrP_71.28 //
{bṛhaspatir uvāca: }
yas tv ayaṃ madano dhīmān $ kandarpaḥ puṣpacāpadhṛk &
sa vidhyatu śivaṃ śāntaṃ % bāṇaiḥ puṣpamayaiḥ śubhaiḥ // BrP_71.29 //
tena viddhas trinetro 'pi $ īśāyāṃ buddhim ādadhet &
pariṇeṣyaty asau nūnaṃ % tadā tāṃ girijāṃ haraḥ // BrP_71.30 //
jayinaḥ pañcabāṇasya $ na bāṇāḥ kvāpi kuṇṭhitāḥ &
tathoḍhāyāṃ jagaddhātryāṃ % śaṃbhoḥ putro bhaviṣyati // BrP_71.31 //
jātaḥ putras trinetrasya $ tārakaṃ sa haniṣyati &
vasantaṃ ca sahāyārthaṃ % śobhiṣṭhaṃ kusumākaram // BrP_71.32 //
āhlādanaṃ ca manasā $ kāmāyainaṃ prayacchatha //* BrP_71.33 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā suragaṇā $ madanaṃ kusumākaram &
preṣayām āsur avyagrāḥ % śivāntikam ariṃdamāḥ // BrP_71.34 //
sa jagāma tvarā kāmo $ dhṛtacāpo samādhavaḥ &
ratyā ca sahitaḥ kāmaḥ % kartuṃ karma suduṣkaram // BrP_71.35 //
gṛhītvā saśaraṃ cāpam $ idaṃ tasya mano 'bhavat &
mayā vedhyas tv avedhyo vai % śaṃbhur lokaguruḥ prabhuḥ // BrP_71.36 //
trailokyajayino bāṇāḥ $ śaṃbhau me kiṃ dṛḍhā na vā &
tenāsau cāgninetreṇa % bhasmaśeṣas tadā kṛtaḥ // BrP_71.37 //
tad eva karma sudṛḍham $ īkṣituṃ surasattamāḥ &
ājagmus tatra yad vṛttaṃ % śṛṇu vismayakārakam // BrP_71.38 //
śaṃbhuṃ dṛṣṭvā suragaṇā $ yāvat paśyanti manmatham &
tāvac ca bhasmasādbhūtaṃ % kāmaṃ dṛṣṭvā bhayāturāḥ \
tuṣṭuvus tridaśeśānaṃ # kṛtāñjalipuṭāḥ surāḥ // BrP_71.39 //
{devā ūcuḥ: }
tārakād bhayam āpannaṃ $ kuru patnīṃ gireḥ sutām //* BrP_71.40 //
{brahmovāca: }
viddhacitto haro 'py āśu $ mene vākyaṃ suroditam &
arundhatīṃ vasiṣṭhaṃ ca % māṃ tu cakradharaṃ tathā // BrP_71.41 //
preṣayām āsur amarā $ vivāhāya parasparam &
saṃbandho 'pi tathāpy āsīd % dhimavallokanāthayoḥ // BrP_71.42 //
{brahmovāca: }
himavatparvate śreṣṭhe $ nānāratnavicitrite &
nānāvṛkṣalatākīrṇe % nānādvijaniṣevite // BrP_72.1 //
nadīnadasaraḥkūpa- $ taḍāgādibhir āvṛte &
devagandharvayakṣādi- % siddhacāraṇasevite // BrP_72.2 //
śubhamārutasaṃpanne $ harṣotkarṣaikakāraṇe &
merumandarakailāsa- % mainākādinagair vṛte // BrP_72.3 //
vasiṣṭhāgastyapaulastya- $ lomaśādibhir āvṛte &
mahotsave vartamāne % vivāhaḥ samajāyata // BrP_72.4 //
tatra vedī ratnamayī $ śobhitā svarṇabhūṣitā &
vajramāṇikyavaidūrya- % tanmayastambhaśobhitā // BrP_72.5 //
jayālakṣmīśubhākṣānti- $ kīrtipuṣṭyādisaṃvṛtā &
merumandarakailāsa- % raivataiḥ pariśobhitaiḥ // BrP_72.6 //
pūjito lokanāthena $ viṣṇunā prabhaviṣṇunā &
mainākaḥ parvataśreṣṭho % reje 'tīva hiraṇmayaḥ // BrP_72.7 //
ṛṣayo lokapālāś ca $ ādityāḥ samarudgaṇāḥ &
vivāhe vedikāṃ cakrur % devadevasya śūlinaḥ // BrP_72.8 //
viśvakarmā svayaṃ tvaṣṭā $ vedīṃ cakre satoraṇām &
surabhī nandinī nandā % sunandā kāmadohinī // BrP_72.9 //
ābhis tu śobhiteśānyā $ vivāhaḥ samajāyata &
samudrāḥ sarito nāgā % oṣadhyo lokamātaraḥ // BrP_72.10 //
savanaspatibījāś ca $ sarve tatra samāyayuḥ &
bhuvaḥ karma ilā cakre % oṣadhyas tv annakarma ca // BrP_72.11 //
varuṇaḥ pānakarmāṇi $ dānakarma dhanādhipaḥ &
agniś cakāra tatrānnaṃ % yac ceṣṭaṃ lokanāthayoḥ // BrP_72.12 //
tatra tatra pṛthak pūjāṃ $ cakre viṣṇuḥ sanātanaḥ &
vedāś ca sarahasyā vai % gāyanti ca hasanti ca // BrP_72.13 //
nṛtyanty apsarasaḥ sarvā $ jagur gandharvakiṃnarāḥ &
lājādhṛk cāpi maināko % babhūva munisattama // BrP_72.14 //
puṇyāhavācanaṃ vṛttam $ antarveśmani nārada &
vedikāyām upāviṣṭau % daṃpatī surasattamau // BrP_72.15 //
pratiṣṭhāpyāgniṃ vidhivad $ aśmānaṃ cāpi putraka &
hutvā lājāṃś ca vidhivat % pradakṣiṇam athākarot // BrP_72.16 //
aśmanaḥ sparśahetoś ca $ devyaṅguṣṭhaṃ kare 'spṛśat &
viṣṇunā preritaḥ śaṃbhur % dakṣiṇasya padasya ca // BrP_72.17 //
tām adarśam ahaṃ tatra $ homaṃ kurvan harāntike &
dṛṣṭe 'ṅguṣṭhe duṣṭabuddhyā % vīryaṃ susrāva me tadā // BrP_72.18 //
lajjayā kaluṣībhūtaḥ $ skannaṃ vīryam acūrṇayam &
madvīryāc cūrṇitāt sūkṣmād % vālakhilyās tu jajñire // BrP_72.19 //
tato mahān abhūt tatra $ hāhākāraḥ suroditaḥ &
lajjayā paribhūto 'haṃ % nirgatas tu tadāsanāt // BrP_72.20 //
paśyatsu devasaṃgheṣu $ tūṣṇīṃbhūteṣu nārada &
gacchantaṃ māṃ mahādevo % dṛṣṭvā nandinam abravīt // BrP_72.21 //
{śiva uvāca: }
brahmāṇam āhvayasveha $ gatapāpaṃ karomy aham &
kṛtāparādhe 'pi jane % santaḥ sakṛpamānasāḥ \
mohayanty api vidvāṃsaṃ # viṣayāṇām iyaṃ sthitiḥ // BrP_72.22 //
{brahmovāca: }
evam uktvā sa bhagavān $ umayā sahitaḥ śivaḥ &
mamānukampayā caiva % lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_72.23 //
etac cakāra lokeśaḥ $ śṛṇu nārada yatnataḥ &
pāpināṃ pāpamokṣāya % bhūmir āpo bhaviṣyati // BrP_72.24 //
tayoś ca sārasarvasvam $ āhariṣyāmi pāvanam &
evaṃ niścitya bhagavāṃs % tayoḥ sāraṃ samāharat // BrP_72.25 //
bhūmiṃ kamaṇḍaluṃ kṛtvā $ tatrāpaḥ saṃniveśya ca &
pāvamānyādibhiḥ sūktair % abhimantrya ca yatnataḥ // BrP_72.26 //
trijagatpāvanīṃ śaktiṃ $ tatra sasmāra pāpahā &
mām uvāca sa lokeśo % gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.27 //
āpo vai mātaro devyo $ bhūmir mātā tathāparā &
sthityutpattivināśānāṃ % hetutvam ubhayoḥ sthitam // BrP_72.28 //
atra pratiṣṭhito dharmo $ hy atra yajñaḥ sanātanaḥ &
atra bhuktiś ca muktiś ca % sthāvaraṃ jaṅgamaṃ tathā // BrP_72.29 //
smaraṇān mānasaṃ pāpaṃ $ vacanād vācikaṃ tathā &
snānapānābhiṣekāc ca % praṇaśyaty api kāyikam // BrP_72.30 //
etad evāmṛtaṃ loke $ naitasmāt pāvanaṃ param &
mayābhimantritaṃ brahman % gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.31 //
atratyaṃ vāri yaḥ kaścit $ smared api paṭhed api &
sa sarvakāmān āpnoti % gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.32 //
bhūtebhyaś cāpi pañcabhya $ āpo bhūtaṃ mahoditam &
tāsām utkṛṣṭam etasmād % gṛhāṇemaṃ kamaṇḍalum // BrP_72.33 //
atra yad vāri śobhiṣṭhaṃ $ puṇyaṃ pāvanam eva ca &
spṛṣṭvā smṛtvā ca dṛṣṭvā ca % brahman pāpād vimokṣyase // BrP_72.34 //
evam uktvā mahādevaḥ $ prādān mama kamaṇḍalum &
tataḥ suragaṇāḥ sarve % bhaktyā procuḥ sureśvaram \
āhlādaś ca mahāṃs tatra # jayaśabdo vyavartata // BrP_72.35 //
devotsave mātur ajaḥ padāgraṃ BrP_72.38a
samīkṣya pāpāt patitatvam āpa BrP_72.38b
prādāt kṛpāluḥ smaraṇāt pavitrāṃ BrP_72.38c
gaṅgāṃ pitā puṇyakamaṇḍalusthām BrP_72.38d
{nārada uvāca: }
kamaṇḍalusthitā devī $ tava puṇyavivardhinī &
yathā martyaṃ gatā nātha % tan me vistarato vada // BrP_73.1 //
{brahmovāca: }
balir nāma mahādaityo $ devārir aparājitaḥ &
dharmeṇa yaśasā caiva % prajāsaṃrakṣaṇena ca // BrP_73.2 //
gurubhaktyā ca satyena $ vīryeṇa ca balena ca &
tyāgena kṣamayā caiva % trailokye nopamīyate // BrP_73.3 //
tasyarddhim unnatāṃ dṛṣṭvā $ devāś cintāparāyaṇāḥ &
mithaḥ samūcur amarā % jeṣyāmo vai kathaṃ balim // BrP_73.4 //
tasmiñ śāsati rājyaṃ tu $ trailokyaṃ hatakaṇṭakam &
nārayo vyādhayo vāpi % nādhayo vā kathaṃcana // BrP_73.5 //
anāvṛṣṭir adharmo vā $ nāstiśabdo na durjanaḥ &
svapne 'pi naiva dṛśyeta % balau rājyaṃ praśāsati // BrP_73.6 //
tasyonnatiśarair bhagnāḥ $ kīrtikhaḍgadvidhākṛtāḥ &
tasyājñāśaktibhinnāṅgā % devāḥ śarma na lebhire // BrP_73.7 //
tataḥ saṃmantrayām āsuḥ $ kṛtvā mātsaryam agrataḥ &
tadyaśognipradīptāṅgā % viṣṇuṃ jagmuḥ suvihvalāḥ // BrP_73.8 //
{devā ūcuḥ: }
ārtāḥ sma gatasattvāḥ sma $ śaṅkhacakragadādhara &
asmadarthe bhavān nityam % āyudhāni bibharti ca // BrP_73.9 //
tvayi nāthe jagannātha $ asmākaṃ duḥkham īdṛśam &
tvāṃ tu praṇamatī vāṇī % kathaṃ daityaṃ namasyati // BrP_73.10 //
manasā karmaṇā vācā $ tvām eva śaraṇaṃ gatāḥ &
tvadaṅghriśaraṇāḥ santaḥ % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.11 //
yajāmas tvāṃ mahāyajñair $ vadāmo vāgbhir acyuta &
tvadekaśaraṇāḥ santaḥ % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.12 //
tvadvīryam āśritā nityaṃ $ devāḥ sendrapurogamāḥ &
tvayā dattaṃ padaṃ prāpya % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.13 //
sraṣṭā tvaṃ brahmamūrtyā tu $ viṣṇur bhūtvā tu rakṣasi &
saṃhartā rudraśaktyā tvaṃ % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.14 //
aiśvaryaṃ kāraṇaṃ loke $ vinaiśvaryaṃ tu kiṃ phalam &
hataiśvaryāḥ sureśāna % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.15 //
anādis tvaṃ jagaddhātar $ anantas tvaṃ jagadguruḥ &
antavantam amuṃ śatruṃ % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.16 //
tavaiśvaryeṇa puṣṭāṅgā $ jitvā trailokyam ojasā &
sthirāḥ syāmaḥ sureśāna % kathaṃ daityaṃ namemahi // BrP_73.17 //
{brahmovāca: }
ity etad eva vacanaṃ $ śrutvā daiteyasūdanaḥ &
uvāca sarvān amarān % devānāṃ kāryasiddhaye // BrP_73.18 //
{śrībhagavān uvāca: }
madbhakto 'sau balir daityo $ hy avadhyo 'sau surāsuraiḥ &
yathā bhavanto matpoṣyās % tathā poṣyo balir mama // BrP_73.19 //
vinā tu saṃgaraṃ devā $ hatvā rājyaṃ triviṣṭape &
baliṃ nibadhya mantroktyā % rājyaṃ vaḥ pradadāmy aham // BrP_73.20 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā suragaṇāḥ $ saṃjagmur divam eva hi &
bhagavān api deveśo % hy adityā garbham āviśat // BrP_73.21 //
tasminn utpadyamāne tu $ utsavāś ca babhūvire &
jāto 'sau vāmano brahman % yajñeśo yajñapūruṣaḥ // BrP_73.22 //
etasminn antare brahman $ hayamedhāya dīkṣitaḥ &
balir balavatāṃ śreṣṭha % ṛṣimukhyaiḥ samāhitaḥ // BrP_73.23 //
purodhasā ca śukreṇa $ vedavedāṅgavedinā &
makhe tasmin vartamāne % yajamāne balau tathā // BrP_73.24 //
ārtvijya ṛṣimukhye tu $ śukre tatra purodhasi &
havirbhāgārtham āsanna- % devagandharvapannage // BrP_73.25 //
dīyatāṃ bhujyatāṃ pūjā $ kriyatāṃ ca pṛthak pṛthak &
paripūrṇaṃ punaḥ pūrṇam % evaṃ vākye pravartati // BrP_73.26 //
śanais taddeśam abhyāgād $ vāmanaḥ sāmagāyanaḥ &
yajñavāṭam anuprāpto % vāmanaś citrakuṇḍalaḥ // BrP_73.27 //
praśaṃsamānas taṃ yajñaṃ $ vāmanaṃ prekṣya bhārgavaḥ &
brahmarūpadharaṃ devaṃ % vāmanaṃ daityasūdanam // BrP_73.28 //
dātāraṃ yajñatapasāṃ $ phalaṃ hantāraṃ rakṣasām &
jñātvā tvarann athovāca % rājānaṃ bhūritejasam // BrP_73.29 //
jetāraṃ kṣatradharmeṇa $ dātāraṃ bhaktito dhanam &
baliṃ balavatāṃ śreṣṭhaṃ % sabhāryaṃ dīkṣitaṃ makhe // BrP_73.30 //
dhyāyantaṃ yajñapuruṣam $ utsṛjantaṃ haviḥ pṛthak &
tam āha bhṛguśārdūlaḥ % śukraḥ paramabuddhimān // BrP_73.31 //
{śukra uvāca: }
yo 'sau tava makhaṃ prāpto $ brāhmaṇo vāmanākṛtiḥ &
nāsau vipro bale satyaṃ % yajñeśo yajñavāhanaḥ // BrP_73.32 //
śiśus tvāṃ yācituṃ prāpto $ nūnaṃ devahitāya hi &
mayā ca saha saṃmantrya % paścād deyaṃ tvayā prabho // BrP_73.33 //
{brahmovāca: }
balis tu bhārgavaṃ prāha $ purodhasam ariṃdamaḥ //* BrP_73.34 //
{balir uvāca: }
dhanyo 'haṃ mama yajñeśo $ gṛham āyāti mūrtimān &
āgatya yācate kiṃcit % kiṃ mantryam avaśiṣyate // BrP_73.35 //
{brahmovāca: }
evam uktvā sabhāryo 'sau $ śukreṇa ca purodhasā &
jagāma yatra viprendro % vāmano 'ditinandanaḥ // BrP_73.36 //
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā $ kenārthitvaṃ tad ucyatām &
vāmano 'pi tadā prāha % padatrayamitāṃ bhuvam // BrP_73.37 //
dehi rājendra nānyena $ kāryam asti dhanena kim &
tathety uktvā tu kalaśān % nānāratnavibhūṣitāt // BrP_73.38 //
vāridhārāṃ puraskṛtya $ vāmanāya bhuvaṃ dadau &
paśyatsu ṛṣimukhyeṣu % śukre caiva purodhasi // BrP_73.39 //
paśyatsu lokanātheṣu $ vāmanāya bhuvaṃ dadau &
paśyatsu daityasaṃgheṣu % jayaśabde pravartati // BrP_73.40 //
śanais tu vāmanaḥ prāha $ svasti rājan sukhī bhava &
dehi me saṃmitāṃ bhūmiṃ % tripadām āśu gamyate // BrP_73.41 //
tathety uvāca daityeśo $ yāvat paśyati vāmanam &
yajñeśo yajñapuruṣaś % candrādityau stanāntare // BrP_73.42 //
yathā syātāṃ surā mūrdhni $ vavṛdhe vikramākṛtiḥ &
anantaś cācyuto devo % vikrānto vikramākṛtiḥ \
taṃ dṛṣṭvā daityarāṭ prāha # sabhāryo vinayānvitaḥ // BrP_73.43 //
{balir uvāca: }
kramasva viṣṇo lokeśa $ yāvacchaktyā jaganmaya &
jitaṃ mayā sureśāna % sarvabhāvena viśvakṛt // BrP_73.44 //
{brahmovāca: }
tadvākyasamakālaṃ tu $ viṣṇuḥ prāha mahākratuḥ //* BrP_73.45 //
{viṣṇur uvāca: }
daityeśvara mahābāho $ kramiṣye paśya daityarāṭ //* BrP_73.46 //
{brahmovāca: }
evaṃ vadantaṃ sa prāha $ krama viṣṇo punaḥ punaḥ //* BrP_73.47 //
{brahmovāca: }
kūrmapṛṣṭhe padaṃ nyasya $ baliyajñe padaṃ nyasat &
dvitīyaṃ tu padaṃ prāpa % brahmalokaṃ sanātanam // BrP_73.48 //
tṛtīyasya padasyātra $ sthānaṃ nāsty asureśvara &
kva kramiṣye bhuvaṃ dehi % baliṃ taṃ harir abravīt \
vihasya balir apy āha # sabhāryaḥ sa kṛtāñjaliḥ // BrP_73.49 //
{balir uvāca: }
tvayā sṛṣṭaṃ jagat sarvaṃ $ na sraṣṭāhaṃ sureśvara &
tvaddoṣād alpam abhavat % kiṃ karomi jaganmaya // BrP_73.50 //
tathāpi nānṛtapūrvaṃ $ kadācid vacmi keśava &
satyavākyaṃ ca māṃ kurvan % matpṛṣṭhe hi padaṃ nyasa // BrP_73.51 //
{brahmovāca: }
tataḥ prasanno bhagavāṃs $ trayīmūrtiḥ surārcitaḥ //* BrP_73.52 //
{bhagavān uvāca: }
varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te $ bhaktyā prīto 'smi daityarāṭ // BrP_73.53 //
{brahmovāca: }
sa tu prāha jagannāthaṃ $ na yāce tvāṃ trivikramam &
sa tu prādāt svayaṃ viṣṇuḥ % prītaḥ san manasepsitam // BrP_73.54 //
rasātalapatitvaṃ ca $ bhāvi cendrapadaṃ punaḥ &
ātmādhipatyaṃ ca harir % avināśi yaśo vibhuḥ // BrP_73.55 //
evaṃ dattvā baleḥ sarvaṃ $ sasutaṃ bhāryayānvitam &
rasātale hariḥ sthāpya % baliṃ tv amaravairiṇam // BrP_73.56 //
śatakratos tathā prādāt $ surarājyaṃ yathābhavam &
etasminn antare tatra % padaṃ prāgāt surārcitam // BrP_73.57 //
dvitīyaṃ tat padaṃ viṣṇoḥ $ pitur mama mahāmate &
yat padaṃ samanuprāptaṃ % gṛhaṃ dṛṣṭvāpy acintayam // BrP_73.58 //
kiṃ kṛtyaṃ yac chubhaṃ me syāt $ pade viṣṇoḥ samāgate &
sarvasvaṃ ca samālokya % śreṣṭho me syāt kamaṇḍaluḥ // BrP_73.59 //
tad vāri yat puṇyatamaṃ $ dattaṃ ca tripurāriṇā &
varaṃ vareṇyaṃ varadaṃ % varaṃ śāntikaraṃ param // BrP_73.60 //
śubhaṃ ca śubhadaṃ nityaṃ $ bhuktimuktipradāyakam &
mātṛsvarūpaṃ lokānām % amṛtaṃ bheṣajaṃ śuci // BrP_73.61 //
pavitraṃ pāvanaṃ pūjyaṃ $ jyeṣṭhaṃ śreṣṭhaṃ guṇānvitam &
smaraṇād eva lokānāṃ % pāvanaṃ kiṃ nu darśanāt // BrP_73.62 //
tādṛg vāri śucir bhūtvā $ kalpaye 'rghāya me pituḥ &
iti saṃcintya tad vāri % gṛhītvārghāya kalpitam // BrP_73.63 //
viṣṇoḥ pāde tu patitam $ arghavāri sumantritam &
tad vāri patitaṃ merau % caturdhā vyagamad bhuvam // BrP_73.64 //
pūrve tu dakṣiṇe caiva $ paścime cottare tathā &
dakṣiṇe yat tu patitaṃ % jaṭābhiḥ śaṃkaro mune // BrP_73.65 //
jagrāha paścime yat tu $ punaḥ prāyāt kamaṇḍalum &
uttare patitaṃ yat tu % viṣṇur jagrāha taj jalam // BrP_73.66 //
pūrvasminn ṛṣayo devā $ pitaro lokapālakāḥ &
jagṛhuḥ śubhadaṃ vāri % tasmāc chreṣṭhaṃ tad ucyate // BrP_73.67 //
yā dakṣiṇāṃ diśaṃ prāptā $ āpo vai lokamātaraḥ &
viṣṇupādaprasūtās tā % brahmaṇyā lokamātaraḥ // BrP_73.68 //
maheśvarajaṭāsaṃsthāḥ $ parvajātaśubhodayāḥ &
tāsāṃ prabhāvasmaraṇāt % sarvakāmān avāpnuyāt // BrP_73.69 //
{nārada uvāca: }
kamaṇḍalusthitā devī $ maheśvarajaṭāgatā &
śrutā deva yathā martyam % āgatā tad bravītu me // BrP_74.1 //
{brahmovāca: }
maheśvarajaṭāsthā yā $ āpo devyo mahāmate &
tāsāṃ ca dvividho bheda % āhartur dvayakāraṇāt // BrP_74.2 //
ekāṃśo brāhmaṇenātra $ vratadānasamādhinā &
gotamena śivaṃ pūjya % āhṛto lokaviśrutaḥ // BrP_74.3 //
aparas tu mahāprājña $ kṣatriyeṇa balīyasā &
ārādhya śaṃkaraṃ devaṃ % tapobhir niyamais tathā // BrP_74.4 //
bhagīrathena bhūpena $ āhṛto 'ṃśo 'paras tathā &
evaṃ dvairūpyam abhavad % gaṅgāyā munisattama // BrP_74.5 //
{nārada uvāca: }
maheśvarajaṭāsthā yā $ hetunā kena gautamaḥ &
āhartā kṣatriyeṇāpi % āhṛtā kena tad vada // BrP_74.6 //
{brahmovāca: }
yathānītā purā vatsa $ brāhmaṇenetareṇa vā &
tat sarvaṃ vistareṇāhaṃ % vadiṣye prītaye tava // BrP_74.7 //
yasmin kāle sureśasya $ umā patny abhavat priyā &
tasminn evābhavad gaṅgā % priyā śaṃbhor mahāmate // BrP_74.8 //
mama doṣāpanodāya $ cintayānaḥ śivas tadā &
umayā sahitaḥ śrīmān % devīṃ prekṣya viśeṣataḥ // BrP_74.9 //
rasavṛttau sthito yasmān $ nirmame rasam uttamam &
rasikatvāt priyatvāc ca % straiṇatvāt pāvanatvataḥ // BrP_74.10 //
sarvābhyo hy adhikaprītir $ gaṅgābhūd dvijasattama &
saivodbhūtā jaṭāmārgāt % kasmiṃścit kāraṇāntare \
sa tu saṃgopayām āsa # gaṅgāṃ śaṃbhur jaṭāgatām // BrP_74.12 //
śirasā ca dhṛtāṃ jñātvā $ na śaśāka umā tadā &
soḍhuṃ brahmañ jaṭājūṭe % sthitāṃ dṛṣṭvā punaḥ punaḥ // BrP_74.13 //
amarṣeṇa bhavaṃ gorī $ prerayasvety abhāṣata &
naivāsau prairayac chaṃbhū % rasiko rasam uttamam // BrP_74.14 //
jaṭāsv eva tadā devīṃ $ gopāyantaṃ vimṛśya sā &
vināyakaṃ jayāṃ skandaṃ % raho vacanam abravīt // BrP_74.15 //
naivāyaṃ tridaśeśāno $ gaṅgāṃ tyajati kāmukaḥ &
sāpi priyā śivasyādya % kathaṃ tyajati tāṃ priyām // BrP_74.16 //
evaṃ vimṛśya bahuśo $ gaurī cāha vināyakam //* BrP_74.17 //
{pārvaty uvāca: }
na devair nāsurair yakṣair $ na siddhair bhavatāpi ca &
na rājabhir athānyair vā % na gaṅgāṃ tyajati prabhuḥ // BrP_74.18 //
punas tapsyāmi vā gatvā $ himavantaṃ nagottamam &
athavā brāhmaṇaiḥ puṇyais % tapobhir hatakalmaṣaiḥ // BrP_74.19 //
tair vā jaṭāsthitā gaṅgā $ prārthitā bhuvam āpnuyāt //* BrP_74.20 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā mātṛvākyaṃ $ mātaraṃ prāha vighnarāṭ &
bhrātrā skandena jayayā % saṃmantryeha ca yujyate // BrP_74.21 //
tat kurmo mastakād gaṅgāṃ $ yathā tyajati me pitā &
etasminn antare brahmann % anāvṛṣṭir ajāyata // BrP_74.22 //
dvir dvādaśa samā martye $ sarvaprāṇibhayāvahā &
tato vinaṣṭam abhavaj % jagat sthāvarajaṅgamam // BrP_74.23 //
vinā tu gautamaṃ puṇyam $ āśramaṃ sarvakāmadam &
sraṣṭukāmaḥ purā putra % sthāvaraṃ jaṅgamaṃ tathā // BrP_74.24 //
kṛto yajño mayā pūrvaṃ $ sa devayajano giriḥ &
mannāmā tatra vikhyātas % tato brahmagiriḥ sadā // BrP_74.25 //
tam āśritya nagaśreṣṭhaṃ $ sarvadāste sa gautamaḥ &
tasyāśrame mahāpuṇye % śreṣṭhe brahmagirau śubhe // BrP_74.26 //
ādhayo vyādhayo vāpi $ durbhikṣaṃ vāpy avarṣaṇam &
bhayaśokau ca dāridryaṃ % na śrūyante kadācana // BrP_74.27 //
tadāśramaṃ vinānyatra $ havyaṃ vā kavyam eva ca &
nāsti putra tathā dātā % hotā yaṣṭā tathaiva ca // BrP_74.28 //
yadaiva gautamo vipro $ dadāti ca juhoti ca &
tadaivāpy ayanaṃ svarge % surāṇām api nānyataḥ // BrP_74.29 //
devaloke 'pi martye vā $ śrūyate gautamo muniḥ &
hotā dātā ca bhoktā ca % sa eveti janā viduḥ // BrP_74.30 //
tac chrutvā munayaḥ sarve $ nānāśramanivāsinaḥ &
gautamāśramam āpṛcchann % āgacchantas tapodhanāḥ // BrP_74.31 //
teṣāṃ munīnāṃ sarveṣām $ āgatānāṃ sa gautamaḥ &
śiṣyavat putravad bhaktyā % pitṛvat poṣako 'bhavat // BrP_74.32 //
yasya yathepsitaṃ kāmaṃ $ yathāyogyaṃ yathākramam &
yathānurūpaṃ sarveṣāṃ % śuśrūṣām akaron muniḥ // BrP_74.33 //
ājñayā gautamasyāsann $ oṣadhyo lokamātaraḥ &
ārādhitāḥ punas tena % brahmaviṣṇumaheśvarāḥ // BrP_74.34 //
jāyante ca tadauṣadhyo $ lūyante ca tadaiva hi &
saṃpatsyante tadopyante % gautamasya tapobalāt // BrP_74.35 //
sarvāḥ samṛddhayas tasya $ saṃsidhyante manogatāḥ &
pratyahaṃ vakti vinayād % gautamas tv āgatān munīn // BrP_74.36 //
putravac chiṣyavac caiva $ preṣyavat karavāṇi kim &
pitṛvat poṣayām āsa % saṃvatsaragaṇān bahūn // BrP_74.37 //
evaṃ vasatsu muniṣu $ trailokye khyātir āśrayāt &
tato vināyakaḥ prāha % mātaraṃ bhrātaraṃ jayām // BrP_74.38 //
{vināyaka uvāca: }
devānāṃ sadane mātar $ gīyate gautamo dvijaḥ &
yan na sādhyaṃ suragaṇair % gautamaḥ kṛtavān iti // BrP_74.39 //
evaṃ śrutaṃ mayā devi $ brāhmaṇasya tapobalam &
sa vipraś cālayed enāṃ % mātar gaṅgāṃ jaṭāgatām // BrP_74.40 //
tapasā vānyato vāpi $ pūjayitvā trilocanam &
sa eva cyāvayed enāṃ % jaṭāsthāṃ me pitṛpriyām // BrP_74.41 //
tatra nītir vidhātavyā $ tāṃ vipro yācayed yathā &
tatprabhāvāt saricchreṣṭhā % śiraso 'vataraty api // BrP_74.42 //
{brahmovāca: }
ity uktvā mātaraṃ bhrātrā $ jayayā saha vighnarāṭ &
jagāma gautamo yatra % brahmasūtradharaḥ kṛśaḥ // BrP_74.43 //
vasan katipayāhaḥsu $ gautamāśramamaṇḍale &
uvāca brāhmaṇān sarvāṃs % tatra tatra ca vighnarāṭ // BrP_74.44 //
gacchāmaḥ svam adhiṣṭhānam $ āśramāṇi śucīni ca &
puṣṭāḥ sma gautamānnena % pṛcchāmo gautamaṃ munim // BrP_74.45 //
iti saṃmantrya pṛcchanti $ munayo munisattamāḥ &
sa tān nivārayām āsa % snehabuddhyā munīn pṛthak // BrP_74.46 //
{gautama uvāca: }
kṛtāñjaliḥ savinayam $ āsadhvam iha caiva hi &
yuṣmaccaraṇaśuśrūṣāṃ % karomi munipuṃgavāḥ // BrP_74.47 //
śuśrūṣau putravan nityaṃ $ mayi tiṣṭhati nocitam &
bhavatāṃ bhūmidevānām % āśramāntarasevanam // BrP_74.48 //
idam evāśramaṃ puṇyaṃ $ sarveṣām iti me matiḥ &
alam anyena munaya % āśrameṇa gatena vā // BrP_74.49 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā muner vākyaṃ $ vighnakṛtyam anusmaran &
uvāca prāñjalir bhūtvā % brāhmaṇān sa gaṇādhipaḥ // BrP_74.50 //
{gaṇādhipa uvāca: }
annakrītā vayaṃ kiṃ no $ nivārayata gautamaḥ &
sāmnā naiva vayaṃ śaktā % gantuṃ svaṃ svaṃ niveśanam // BrP_74.51 //
nāyam arhati daṇḍaṃ vā $ upakārī dvijottamaḥ &
tasmād buddhyā vyavasyāmi % tat sarvair anumanyatām // BrP_74.52 //
{brahmovāca: }
tataḥ sarve dvijaśreṣṭhāḥ $ kriyatām ity anubruvan &
etasya tūpakārāya % lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_74.53 //
brāhmaṇānāṃ ca sarveṣāṃ $ śreyo yat syāt tathā kuru &
brāhmaṇānāṃ vacaḥ śrutvā % mene vākyaṃ gaṇādhipaḥ // BrP_74.54 //
{vināyaka uvāca: }
kriyate guṇarūpaṃ yad $ gautamasya viśeṣataḥ //* BrP_74.55 //
{brahmovāca: }
anumānya dvijān sarvān $ punaḥ punar udāradhīḥ &
svayaṃ ca brāhmaṇo bhūtvā % praṇamya brāhmaṇān punaḥ \
mātur mate sthito vidvāñ # jayāṃ prāha gaṇeśvaraḥ // BrP_74.56 //
{vināyaka uvāca: }
yathā nānyo vijānīte $ tathā kuru śubhānane &
gorūpadhāriṇī gaccha % gautamo yatra tiṣṭhati // BrP_74.57 //
śālīn khāda vināśyātha $ vikāraṃ kuru bhāmini &
kṛte prahāre huṃkāre % prekṣite cāpi kiṃcana \
pata dīnaṃ svanaṃ kṛtvā # na mriyasva na jīva ca // BrP_74.58 //
{brahmovāca: }
tathā cakāra vijayā $ vighneśvaramate sthitā &
yatrāsīd gautamo vipro % jayā gorūpadhāriṇī // BrP_74.59 //
jagāma śālīn khādantī $ tāṃ dadarśa sa gautamaḥ &
gāṃ dṛṣṭvā vikṛtāṃ vipras % tāṃ tṛṇena nyavārayat // BrP_74.60 //
nivāryamāṇā sā tena $ svanaṃ kṛtvā papāta gauḥ &
tasyāṃ tu patitāyāṃ ca % hāhākāro mahān abhūt // BrP_74.61 //
svanaṃ śrutvā ca dṛṣṭvā ca $ gautamasya viceṣṭitam &
vyathitā brāhmaṇāḥ prāhur % vighnarājapuraskṛtāḥ // BrP_74.62 //
{brāhmaṇā ūcuḥ: }
ito gacchāmahe sarve $ na sthātavyaṃ tavāśrame &
putravat poṣitāḥ sarve % pṛṣṭo 'si munipuṃgava // BrP_74.63 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā munir vākyaṃ $ viprāṇāṃ gacchatāṃ tadā &
vajrāhata ivāsīt sa % viprāṇāṃ purato 'patat // BrP_74.64 //
tam ūcur brāhmaṇāḥ sarve $ paśyemāṃ patitāṃ bhuvi &
rudrāṇāṃ mātaraṃ devīṃ % jagatāṃ pāvanīṃ priyām // BrP_74.65 //
tīrthadevasvarūpiṇyām $ asyāṃ gavi vidher balāt &
patitāyāṃ muniśreṣṭha % gantavyam avaśiṣyate // BrP_74.66 //
cīrṇaṃ vrataṃ kṣayaṃ yāti $ yathā vāsas tvadāśrame &
vayaṃ nānyadhanā brahman % kevalaṃ tu tapodhanāḥ // BrP_74.67 //
{brahmovāca: }
viprāṇāṃ purataḥ sthitvā $ vinītaḥ prāha gautamaḥ //* BrP_74.68 //
{gautama uvāca: }
bhavanta eva śaraṇaṃ $ pūtaṃ māṃ kartum arhatha //* BrP_74.69 //
{brahmovāca: }
tataḥ provāca bhagavān $ vighnarāḍ brāhmaṇair vṛtaḥ //* BrP_74.70 //
{vighnarāja uvāca: }
naiveyaṃ mriyate tatra $ naiva jīvati tatra kim &
vadāmo 'smin susaṃdigdhe % niṣkṛtiṃ gatim eva vā // BrP_74.71 //
{gautama uvāca: }
katham utthāsyatīyaṃ gaur $ atha cāsmiṃś ca niṣkṛtim &
vaktum arhatha tat sarvaṃ % kariṣye 'ham asaṃśayam // BrP_74.72 //
{brāhmaṇā ūcuḥ: }
sarveṣāṃ ca matenāyaṃ $ vadiṣyati ca buddhimān &
etad vākyam athāsmākaṃ % pramāṇaṃ tava gautama // BrP_74.73 //
{brahmovāca: }
brāhmaṇaiḥ preryamāṇo 'sau $ gautamena balīyasā &
vighnakṛd brahmavapuṣā % prāha sarvān idaṃ vacaḥ // BrP_74.74 //
{vighnarāja uvāca: }
sarveṣāṃ ca matenāhaṃ $ vadiṣyāmi yathārthavat &
anumanyantu munayo % madvākyaṃ gautamo 'pi ca // BrP_74.75 //
maheśvarajaṭājūṭe $ brahmaṇo 'vyaktajanmanaḥ &
kamaṇḍalusthitaṃ vāri % tiṣṭhatīti hi śuśruma // BrP_74.76 //
tad ānayasva tarasā $ tapasā niyamena ca &
tenābhiṣiñca gām etāṃ % bhagavan bhuvam āśritām \
tato vatsyāmahe sarve # pūrvavat tava veśmani // BrP_74.77 //
{brahmovāca: }
ity uktavati viprendre $ brāhmaṇānāṃ ca saṃsadi &
tatrāpatat puṣpavṛṣṭir % jayaśabdo vyavardhata \
tataḥ kṛtāñjalir namro # gautamo vākyam abravīt // BrP_74.78 //
{gautama uvāca: }
tapasāgniprasādena $ devabrahmaprasādataḥ &
bhavatāṃ ca prasādena % matsaṃkalpo 'nusidhyatām // BrP_74.79 //
{brahmovāca: }
evam astv iti taṃ viprā $ āpṛcchan munipuṃgavam &
svāni sthānāni te jagmuḥ % samṛddhāny annavāribhiḥ // BrP_74.80 //
yāteṣu teṣu vipreṣu $ bhrātrā saha gaṇeśvaraḥ &
jayayā saha suprītaḥ % kṛtakṛtyo nyavartata // BrP_74.81 //
gateṣu brahmavṛndeṣu $ gaṇeśe ca gate tathā &
gautamo 'pi muniśreṣṭhas % tapasā hatakalmaṣaḥ // BrP_74.82 //
dhyāyaṃs tadarthaṃ sa muniḥ $ kim idaṃ mama saṃsthitam &
ity evaṃ bahuśo dhyāyañ % jñānena jñātavān dvija // BrP_74.83 //
niścitya devakāryārtham $ ātmanaḥ kilbiṣāṃ gatim &
lokānām upakāraṃ ca % śaṃbhoḥ prīṇanam eva ca // BrP_74.84 //
umāyāḥ prīṇanaṃ cāpi $ gaṅgānayanam eva ca &
sarvaṃ śreyaskaraṃ manye % mayi naiva ca kilbiṣam // BrP_74.85 //
ity evaṃ manasā dhyāyan $ suprīto 'bhūd dvijottamaḥ &
ārādhya jagatām īśaṃ % trinetraṃ vṛṣabhadhvajam // BrP_74.86 //
ānayiṣye saricchreṣṭhāṃ $ prītā 'stu girijā mama &
sapatnī jagadambāyā % maheśvarajaṭāsthitā // BrP_74.87 //
evaṃ hi saṃkalpya munipravīraḥ BrP_74.88a
sa gautamo brahmagirer jagāma BrP_74.88b
kailāsam ādhiṣṭhitam ugradhanvanā BrP_74.88c
surārcitaṃ priyayā brahmavṛndaiḥ BrP_74.88d
{nārada uvāca: }
kailāsaśikharaṃ gatvā $ gautamo bhagavān ṛṣiḥ &
kiṃ cakāra tapo vāpi % kāṃ cakre stutim uttamām // BrP_75.1 //
{brahmovāca: }
giriṃ gatvā tato vatsa $ vācaṃ saṃyamya gautamaḥ &
āstīrya sa kuśān prājñaḥ % kailāse parvatottame // BrP_75.2 //
upaviśya śucir bhūtvā $ stotraṃ cedaṃ tato jagau &
apatat puṣpavṛṣṭiś ca % stūyamāne maheśvare // BrP_75.3 //
{gautama uvāca: }
bhogārthināṃ bhogam abhīpsitaṃ ca BrP_75.4a
dātuṃ mahānty aṣṭavapūṃṣi dhatte BrP_75.4b
somo janānāṃ guṇavanti nityaṃ BrP_75.4c
devaṃ mahādevam iti stuvanti BrP_75.4d
kartuṃ svakīyair viṣayaiḥ sukhāni BrP_75.5a
bhartuṃ samastaṃ sacarācaraṃ ca BrP_75.5b
saṃpattaye hy asya vivṛddhaye ca BrP_75.5c
mahīmayaṃ rūpam itīśvarasya BrP_75.5d
sṛṣṭeḥ sthiteḥ saṃharaṇāya bhūmer BrP_75.6a
ādhāram ādhātum apāṃ svarūpam BrP_75.6b
bheje śivaḥ śāntatanur janānāṃ BrP_75.6c
sukhāya dharmāya jagat pratiṣṭhitam BrP_75.6d
kālavyavasthām amṛtasravaṃ ca BrP_75.7a
jīvasthitiṃ sṛṣṭim atho vināśanam BrP_75.7b
mudaṃ prajānāṃ sukham unnatiṃ ca BrP_75.7c
cakre 'rkacandrāgnimayaṃ śarīram BrP_75.7d
vṛddhiṃ gatiṃ śaktim athākṣarāṇi BrP_75.8a
jīvavyavasthāṃ mudam apy anekām BrP_75.8b
sraṣṭuṃ kṛtaṃ vāyur itīśarūpaṃ BrP_75.8c
tvaṃ vetsi nūnaṃ bhagavan bhavantam BrP_75.8d
bhedair vinā naiva kṛtir na dharmo BrP_75.9a
nātmīyam anyan na diśo 'ntarikṣam BrP_75.9b
dyāvāpṛthivyau na ca bhuktimuktī BrP_75.9c
tasmād idaṃ vyomavapus taveśa BrP_75.9d
dharmaṃ vyavasthāpayituṃ vyavasya BrP_75.10a
ṛksāmaśāstrāṇi yajuś ca śākhāḥ BrP_75.10b
loke ca gāthāḥ smṛtayaḥ purāṇam BrP_75.10c
ityādiśabdātmakatām upaiti BrP_75.10d
yaṣṭā kratur yāny api sādhanāni BrP_75.11a
ṛtvikpradeśaṃ phaladeśakālāḥ BrP_75.11b
tvam eva śaṃbho paramārthatattvaṃ BrP_75.11c
vadanti yajñāṅgamayaṃ vapus te BrP_75.11d
kartā pradātā pratibhūḥ pradānaṃ BrP_75.12a
sarvajñasākṣī puruṣaḥ paraś ca BrP_75.12b
pratyātmabhūtaḥ paramārtharūpas BrP_75.12c
tvam eva sarvaṃ kim u vāgvilāsaiḥ BrP_75.12d
na vedaśāstrair gurubhiḥ pradiṣṭo BrP_75.13a
na nāsi buddhyādibhir apradhṛṣyaḥ BrP_75.13b
ajo 'prameyaḥ śivaśabdavācyas BrP_75.13c
tvam asti satyaṃ bhagavan namas te BrP_75.13d
ātmaikatāṃ svaprakṛtiṃ kadācid BrP_75.14a
aikṣac chivaḥ saṃpad iyaṃ mameti BrP_75.14b
pṛthak tadaivābhavad apratarkya BrP_75.14c
acintyaprabhāvo bahuviśvamūrtiḥ BrP_75.14d
bhāve 'bhivṛddhā ca bhave bhave ca BrP_75.15a
svakāraṇaṃ kāraṇam āsthitā ca BrP_75.15b
nityā śivā sarvasulakṣaṇā vā BrP_75.15c
vilakṣaṇā viśvakarasya śaktiḥ BrP_75.15d
utpādanaṃ saṃsthitir annavṛddhi BrP_75.16a
layāḥ satāṃ yatra sanātanās te BrP_75.16b
ekaiva mūrtir na samasti kiṃcid BrP_75.16c
asādhyam asyā dayitā harasya BrP_75.16d
yadartham annāni dhanāni jīvā BrP_75.17a
yacchanti kurvanti tapāṃsi dharmān BrP_75.17b
sāpīyam ambā jagato janitrī BrP_75.17c
priyā tu somasya mahāsukīrtiḥ BrP_75.17d
yad īkṣitaṃ kāṅkṣati vāsavo 'pi BrP_75.18a
yannāmato maṅgalam āpnuyāc ca BrP_75.18b
yā vyāpya viśvaṃ vimalīkaroti BrP_75.18c
somā sadā somasamānarūpā BrP_75.18d
brahmādijīvasya carācarasya BrP_75.19a
buddhyakṣicaitanyamanaḥsukhāni BrP_75.19b
yasyāḥ prasādāt phalavanti nityaṃ BrP_75.19c
vāgīśvarī lokaguroḥ suramyā BrP_75.19d
caturmukhasyāpi mano malīnaṃ BrP_75.20a
kim anyajantor iti cintya mātā BrP_75.20b
gaṅgāvatāraṃ vividhair upāyaiḥ BrP_75.20c
sarvaṃ jagat pāvayituṃ cakāra BrP_75.20d
śrutīḥ samālakṣya haraprabhutvaṃ BrP_75.21a
viśvasya lokaḥ sakalaiḥ pramāṇaiḥ BrP_75.21b
kṛtvā ca dharmān bubhuje ca bhogān BrP_75.21c
vibhūtir eṣā tu sadāśivasya BrP_75.21d
kāryakriyākārakasādhanānāṃ BrP_75.22a
vedoditānām atha laukikānām BrP_75.22b
yat sādhyam utkṛṣṭatamaṃ priyaṃ ca BrP_75.22c
proktā ca sā siddhir anādikartuḥ BrP_75.22d
dhyātvā varaṃ brahma paraṃ pradhānaṃ BrP_75.23a
yat sārabhūtaṃ yad upāsitavyam BrP_75.23b
yat prāpya muktā na punar bhavanti BrP_75.23c
sadyogino muktir umāpatiḥ saḥ BrP_75.23d
yathā yathā śaṃbhur ameyamāyā BrP_75.24a
rūpāṇi dhatte jagato hitāya BrP_75.24b
tadyogayogyāni tathaiva dhatse BrP_75.24c
pativratātvaṃ tvayi mātar evam BrP_75.24d
{brahmovāca: }
ity evaṃ stuvatas tasya $ purastād vṛṣabhadhvajaḥ &
umayā sahitaḥ śrīmān % gaṇeśādigaṇair vṛtaḥ // BrP_75.25 //
sākṣād āgatya taṃ śaṃbhuḥ $ prasanno vākyam abravīt //* BrP_75.26 //
{śiva uvāca: }
kiṃ te gautama dāsyāmi $ bhaktistotravrataiḥ śubhaiḥ &
parituṣṭo 'smi yācasva % devānām api duṣkaram // BrP_75.27 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā jaganmūrter $ vākyaṃ vākyaviśāradaḥ &
harṣabāṣpaparītāṅgo % gautamaḥ paryacintayat // BrP_75.28 //
aho daivam aho dharmo $ hy aho vai viprapūjanam &
aho lokagatiś citrā % aho dhātar namo 'stu te // BrP_75.29 //
{gautama uvāca: }
jaṭāsthitāṃ śubhāṃ gaṅgāṃ $ dehi me tridaśārcita &
yadi tuṣṭo 'si deveśa % trayīdhāma namo 'stu te // BrP_75.30 //
{īśvara uvāca: }
trayāṇām upakārārthaṃ $ lokānāṃ yācitaṃ tvayā &
ātmanas tūpakārāya % tad yācasvākutobhayaḥ // BrP_75.31 //
{gautama uvāca: }
stotreṇānena ye bhaktās $ tvāṃ ca devīṃ stuvanti vai &
sarvakāmasamṛddhāḥ syur % etad dhi varayāmy aham // BrP_75.32 //
{brahmovāca: }
evam astv iti deveśaḥ $ parituṣṭo 'bravīd vacaḥ &
anyān api varān matto % yācasva vigatajvaraḥ // BrP_75.33 //
evam uktas tu harṣeṇa $ gautamaḥ prāha śaṃkaram //* BrP_75.34 //
{gautama uvāca: }
imāṃ devīṃ jaṭāsaṃsthāṃ $ pāvanīṃ lokapāvanīm &
tava priyāṃ jagannātha % utsṛja brahmaṇo girau // BrP_75.35 //
sarvāsāṃ tīrthabhūtā tu $ yāvad gacchati sāgaram &
brahmahatyādipāpāni % manovākkāyikāni ca // BrP_75.36 //
snānamātreṇa sarvāṇi $ vilayaṃ yāntu śaṃkara &
candrasūryoparāge ca % ayane viṣuve tathā // BrP_75.37 //
saṃkrāntau vaidhṛtau puṇya- $ tīrtheṣv anyeṣu yat phalam &
asyās tu smaraṇād eva % tat puṇyaṃ jāyatāṃ hara // BrP_75.38 //
ślāghyaṃ kṛte tapaḥ proktaṃ $ tretāyāṃ yajñakarma ca &
dvāpare yajñadāne ca % dānam eva kalau yuge // BrP_75.39 //
yugadharmāś ca ye sarve $ deśadharmās tathaiva ca &
deśakālādisaṃyoge % yo dharmo yatra śasyate // BrP_75.40 //
yad anyatra kṛtaṃ puṇyaṃ $ snānadānādisaṃyamaiḥ &
asyās tu smaraṇād eva % tat puṇyaṃ jāyatāṃ hara // BrP_75.41 //
yatra yatra tv iyaṃ yāti $ yāvat sāgaragāminī &
tatra tatra tvayā bhāvyam % eṣa cāstu varo varaḥ // BrP_75.42 //
yojanānāṃ tūpari tu $ daśa yāvac ca saṃkhyayā &
tadantarapraviṣṭānāṃ % mahāpātakinām api // BrP_75.43 //
tat pitṝṇāṃ ca teṣāṃ ca $ snānāyāgacchatāṃ śiva &
snāne cāpy antare mṛtyor % muktibhājo bhavantu vai // BrP_75.44 //
ekataḥ sarvatīrthāni $ svargamartyarasātale &
eṣā tebhyo viśiṣṭā tu % alaṃ śaṃbho namo 'stu te // BrP_75.45 //
{brahmovāca: }
tad gautamavacaḥ śrutvā $ tathāstv ity abravīc chivaḥ &
asyāḥ parataraṃ tīrthaṃ % na bhūtaṃ na bhaviṣyati // BrP_75.46 //
satyaṃ satyaṃ punaḥ satyaṃ $ vede ca pariniṣṭhitam &
sarveṣāṃ gautamī puṇyā % ity uktvāntaradhīyata // BrP_75.47 //
tato gate bhagavati lokapūjite BrP_75.48a
tadājñayā pūrṇabalaḥ sa gautamaḥ BrP_75.48b
jaṭāṃ samādāya saridvarāṃ tāṃ BrP_75.48c
surair vṛto brahmagiriṃ viveśa BrP_75.48d
tatas tu gautame prāpte $ jaṭām ādāya nārada &
puṣpavṛṣṭir abhūt tatra % samājagmuḥ sureśvarāḥ // BrP_75.49 //
ṛṣayaś ca mahābhāgā $ brāhmaṇāḥ kṣatriyās tathā &
jayaśabdena taṃ vipraṃ % pūjayanto mudānvitāḥ // BrP_75.50 //
{nārada uvāca: }
maheśvarajaṭājuṭād $ gaṅgām ādāya gautamaḥ &
āgatya brahmaṇaḥ puṇye % tataḥ kim akarod girau // BrP_76.1 //
{brahmovāca: }
ādāya gautamo gaṅgāṃ $ śuciḥ prayatamānasaḥ &
pūjito devagandharvais % tathā girinivāsibhiḥ // BrP_76.2 //
girer mūrdhni jaṭāṃ sthāpya $ smaran devaṃ trilocanam &
uvāca prāñjalir bhūtvā % gaṅgāṃ sa dvijasattamaḥ // BrP_76.3 //
{gautama uvāca: }
trilocanajaṭodbhūte $ sarvakāmapradāyini &
kṣamasva mātaḥ śāntāsi % sukhaṃ yāhi hitaṃ kuru // BrP_76.4 //
{brahmovāca: }
evam uktā gautamena $ gaṅgā provāca gautamam &
divyarūpadharā devī % divyasraganulepanā // BrP_76.5 //
{gaṅgovāca: }
gaccheyaṃ devasadanam $ athavāpi kamaṇḍalum &
rasātalaṃ vā gaccheyaṃ % jātas tvaṃ satyavāg asi // BrP_76.6 //
{gautama uvāca: }
trayāṇām upakārārthaṃ $ lokānāṃ yācitā mayā &
śaṃbhunā ca tathā dattā % devi tan nānyathā bhavet // BrP_76.7 //
{brahmovāca: }
tad gautamavacaḥ śrutvā $ gaṅgā mene dvijeritam &
tredhātmānaṃ vibhajyātha % svargamartyarasātale // BrP_76.8 //
svarge caturdhā vyagamat $ saptadhā martyamaṇḍale &
rasātale caturdhaiva % saivaṃ pañcadaśākṛtiḥ // BrP_76.9 //
sarvatra sarvabhūtaiva $ sarvapāpavināśinī &
sarvakāmapradā nityaṃ % saiva vede pragīyate // BrP_76.10 //
martyā martyagatām eva $ paśyanti na talaṃ gatām &
naiva svargagatāṃ martyāḥ % paśyanty ajñānabuddhayaḥ // BrP_76.11 //
yāvat sāgaragā devī $ tāvad devamayī smṛtā &
utsṛṣṭā gautamenaiva % prāyāt pūrvārṇavaṃ prati // BrP_76.12 //
tato devarṣibhir juṣṭāṃ $ mātaraṃ jagataḥ śubhām &
gautamo muniśārdūlaḥ % pradakṣiṇam athākarot // BrP_76.13 //
trilocanaṃ sureśānaṃ $ prathamaṃ pūjya gautamaḥ &
ubhayos tīrayoḥ snānaṃ % karomīti dadhe matim // BrP_76.14 //
smṛtamātras tadā tatrā- $ virāsīt karuṇārṇavaḥ &
tatra snānaṃ kathaṃ sidhyed % ity evaṃ śarvam abravīt // BrP_76.15 //
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā $ bhaktinamras trilocanam //* BrP_76.16 //
{gautama uvāca: }
devadeva maheśāna $ tīrthasnānavidhiṃ mama &
brūhi samyaṅ maheśāna % lokānāṃ hitakāmyayā // BrP_76.17 //
{śiva uvāca: }
maharṣe śṛṇu sarvaṃ ca $ vidhiṃ godāvarībhavam &
pūrvaṃ nāndīmukhaṃ kṛtvā % dehaśuddhiṃ vidhāya ca // BrP_76.18 //
brāhmaṇān bhojayitvā ca $ teṣām ājñāṃ pragṛhya ca &
brahmacaryeṇa gacchanti % patitālāpavarjitāḥ // BrP_76.19 //
yasya hastau ca pādau ca $ manaś caiva susaṃyatam &
vidyā tapaś ca kīrtiś ca % sa tīrthaphalam aśnute // BrP_76.20 //
bhāvaduṣṭiṃ parityajya $ svadharmapariniṣṭhitaḥ &
śrāntasaṃvāhanaṃ kurvan % dadyād annaṃ yathocitam // BrP_76.21 //
akiṃcanebhyaḥ sādhubhyo $ dadyād vastrāṇi kambalān &
śṛṇvan harikathāṃ divyāṃ % tathā gaṅgāsamudbhavām \
anena vidhinā gacchan # samyak tīrthaphalaṃ labhet // BrP_76.22 //
{brahmovāca: }
tryambakaś ca iti prāha $ gautamaṃ munibhir vṛtam //* BrP_77.1 //
{śiva uvāca: }
dvihastamātre tīrthāni $ saṃbhaviṣyanti gautama &
sarvatrāhaṃ saṃnihitaḥ % sarvakāmapradas tathā // BrP_77.2 //
{brahmovāca: }
gaṅgādvāre prayāge ca $ tathā sāgarasaṃgame &
eteṣu puṇyadā puṃsāṃ % muktidā sā bhagīrathī // BrP_7.3 //
narmadā tu saricchreṣṭhā $ parvate 'marakaṇṭake &
yamunā saṃgatā tatra % prabhāse tu sarasvatī // BrP_77.4 //
kṛṣṇā bhīmarathī caiva $ tuṅgabhadrā tu nārada &
tisṛṇāṃ saṃgamo yatra % tat tīrthaṃ muktidaṃ nṛṇām // BrP_77.5 //
payouṣṇī saṃgatā yatra $ tatratyā tac ca muktidam &
iyaṃ tu gautamī vatsa % yatra kvāpi mamājñayā // BrP_77.6 //
sarveṣāṃ sarvadā nṝṇāṃ $ snānān muktiṃ pradāsyati &
kiṃcitkāle puṇyatamaṃ % kiṃcittīrthaṃ surāgame // BrP_77.7 //
sarveṣāṃ sarvadā tīrthaṃ $ gautamī nātra saṃśayaḥ &
tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭī ca % yojanānāṃ śatadvaye // BrP_77.8 //
tīrthāni muniśārdūla $ saṃbhaviṣyanti gautama &
iyaṃ māheśvarī gaṅgā % gautamī vaiṣṇavīti ca // BrP_77.9 //
brāhmī godāvarī nandā $ sunandā kāmadāyinī &
brahmatejaḥsamānītā % sarvapāpapraṇāśanī // BrP_77.10 //
smaraṇād eva pāpaugha- $ hantrī mama sadā priyā &
pañcānām api bhūtānām % āpaḥ śreṣṭhatvam āgatāḥ // BrP_77.11 //
tatrāpi tīrthabhūtās tu $ tasmād āpaḥ parāḥ smṛtāḥ &
tāsāṃ bhāgīrathī śreṣṭhā % tābhyo 'pi gautamī tathā // BrP_77.12 //
ānītā sajaṭā gaṅgā $ asyā nānyac chubhāvaham &
svarge bhuvi tale vāpi % tīrthaṃ sarvārthadaṃ mune // BrP_77.13 //
{brahmovāca: }
ity etat kathitaṃ putra $ gautamāya mahātmane &
sākṣād dhareṇa tuṣṭena % mayā tava niveditam // BrP_77.14 //
evaṃ sā gautamī gaṅgā $ sarvebhyo 'py adhikā matā &
tatsvarūpaṃ ca kathitaṃ % kuto 'nyā śravaṇaspṛhā // BrP_77.15 //
{nārada uvāca: }
dvividhā saiva gaditā $ ekāpi surasattama &
eko bhedas tu kathito % brāhmaṇenāhṛto yataḥ // BrP_78.1 //
kṣatriyeṇāparo 'py aṃśo $ jaṭāsv eva vyavasthitaḥ &
bhavasya devadevasya % āhṛtas tad vadasva me // BrP_78.2 //
{brahmovāca: }
vaivasvatānvaye jāta $ ikṣvākukulasaṃbhavaḥ &
purā vai sagaro nāma % rājāsīd atidhārmikaḥ // BrP_78.3 //
yajvā dānaparo nityaṃ $ dharmācāravicāravān &
tasya bhāryādvayaṃ cāsīt % patibhaktiparāyaṇam // BrP_78.4 //
tasya vai saṃtatir nābhūd $ iti cintāparo 'bhavat &
vasiṣṭhaṃ gṛham āhūya % saṃpūjya vidhivat tataḥ // BrP_78.5 //
uvāca vacanaṃ rājā $ saṃtateḥ kāraṇaṃ prati &
iti tadvacanaṃ śrutvā % dhyātvā rājānam abravīt // BrP_78.6 //
{vasiṣṭha uvāca: }
sapatnīkaḥ sadā rājann $ ṛṣipūjāparo bhava //* BrP_78.7 //
{brahmovāca: }
ity uktvā sa munir vipra $ yathāsthānaṃ jagāma ha &
ekadā tasya rājarṣer % gṛham āgāt taponidhiḥ // BrP_78.8 //
tasyarṣeḥ pūjanaṃ cakre $ sa saṃtuṣṭo 'bravīd vacam &
varaṃ brūhi mahābhāgety % ukte putrān sa cāvṛṇot // BrP_78.9 //
sa muniḥ prāha rājānam $ ekasyāṃ vaṃśadhārakaḥ &
putro bhūyāt tathānyasyāṃ % ṣaṣṭisāhasrakaṃ sutāḥ // BrP_78.10 //
varaṃ dattvā munau yāte $ putrā jātāḥ sahasraśaḥ &
sa yajñān subahūṃś cakre % hayamedhān sudakṣiṇān // BrP_78.11 //
ekasmin hayamedhe vai $ dīkṣito vidhivan nṛpaḥ &
putrān nyayojayad rājā % sasainyān hayarakṣaṇe // BrP_78.12 //
kvacid antaram āsādya $ hayaṃ jahre śatakratuḥ &
mārgamāṇāś ca te putrā % naivāpaśyan hayaṃ tadā // BrP_78.13 //
sahasrāṇāṃ tathā ṣaṣṭir $ nānāyuddhaviśāradāḥ &
teṣu paśyatsu rakṣāṃsi % putreṣu sagarasya hi // BrP_78.14 //
prokṣitaṃ tad dhayaṃ nītvā $ te rasātalam āgaman &
rākṣasān māyayā yuktān % naivāpaśyanta sāgarāḥ // BrP_78.15 //
na dṛṣṭvā te hayaṃ putrāḥ $ sagarasya balīyasaḥ &
itaś cetaś carantas te % naivāpaśyan hayaṃ tadā // BrP_78.16 //
devalokaṃ tadā jagmuḥ $ parvatāṃś ca sarāṃsi ca &
vanāni ca vicinvanto % naivāpaśyan hayaṃ tadā // BrP_78.17 //
kṛtasvastyayano rājā $ ṛtvigbhiḥ kṛtamaṅgalaḥ &
adṛṣṭvā tu paśuṃ ramyaṃ % rājā cintām upeyivān // BrP_78.18 //
aṭantaḥ sāgarāḥ sarve $ devalokam upāgaman &
hayaṃ tam anucinvantas % tatrāpi na hayo 'bhavat // BrP_78.19 //
tato mahīṃ samājagmuḥ $ parvatāṃś ca vanāni ca &
tatrāpi ca hayaṃ naiva % dṛṣṭavanto nṛpātmajāḥ // BrP_78.20 //
etasminn antare tatra $ daivī vāg abhavat tadā &
rasātale hayo baddha % āste nānyatra sāgarāḥ // BrP_78.21 //
iti śrutvā tato vākyaṃ $ gantukāmā rasātalam &
akhanan pṛthivīṃ sarvāṃ % paritaḥ sāgarās tataḥ // BrP_78.22 //
te kṣudhārtā mṛdaṃ śuṣkāṃ $ bhakṣayantas tv aharniśam &
nyakhanaṃś cāpi jagmuś ca % satvarās te rasātalam // BrP_78.23 //
tān āgatān bhūpasutān $ sāgarān balinaḥ kṛtīn &
śrutvā rakṣāṃsi saṃtrastā % vyagaman kapilāntikam // BrP_78.24 //
kapilo 'pi mahāprājñas $ tatra śete rasātale &
purā ca sādhitaṃ tena % devānāṃ kāryam uttamam // BrP_78.25 //
vinidreṇa tataḥ śrāntaḥ $ siddhe kārye surān prati &
abravīt kapilaḥ śrīmān % nidrāsthānaṃ prayacchatha // BrP_78.26 //
rasātalaṃ dadus tasmai $ punar āha surān muniḥ &
yo mām utthāpayen mando % bhasmī bhūyāc ca satvaram // BrP_78.27 //
tataḥ śaye talagato $ no cen na svapna eva hi &
tathety uktaḥ suragaṇais % tatra śete rasātale // BrP_78.28 //
tasya prabhāvaṃ te jñātvā $ rākṣasā māyayā yutāḥ &
sāgarāṇāṃ ca sarveṣāṃ % vadhopāyaṃ pracakrire // BrP_78.29 //
vinā yuddhena te bhītā $ rākṣasāḥ satvarās tadā &
āgatya yatra sa muniḥ % kapilaḥ kopano mahān // BrP_78.30 //
śirodeśe hayaṃ te vai $ baddhvātha tvarayānvitāḥ &
dūre sthitvā mauninaś ca % prekṣantaḥ kiṃ bhaved iti // BrP_78.31 //
tatas tu sāgarāḥ sarve $ nirviśanto rasātalam &
dadṛśus te hayaṃ baddhaṃ % śayānaṃ puruṣaṃ tathā // BrP_78.32 //
taṃ menire ca hartāraṃ $ kratuhantāram eva ca &
enaṃ hatvā mahāpāpaṃ % nayāmo 'śvaṃ nṛpāntikam // BrP_78.33 //
kecid ūcuḥ paśuṃ baddhaṃ $ nayāmo 'nena kiṃ phalam &
tadāhur apare śūrā % rājānaḥ śāsakā vayam // BrP_78.34 //
utthāpyainaṃ mahāpāpaṃ $ hanmaḥ kṣātreṇa varcasā &
te taṃ jaghnur muniṃ pādair % bruvanto niṣṭhurāṇi ca // BrP_78.35 //
tataḥ kopena mahatā $ kapilo munisattamaḥ &
sāgarān īkṣayām āsa % tān kopād bhasmasāt karot // BrP_78.36 //
jajvalus te tatas tatra $ sāgarāḥ sarva eva hi &
tat tu sarvaṃ na jānāti % dīkṣitaḥ sagaro nṛpaḥ // BrP_78.37 //
nāradaḥ kathayām āsa $ sagarāya mahātmane &
kapilasya tu saṃsthānaṃ % hayasyāpi tu saṃsthitim // BrP_78.38 //
rākṣasānāṃ tu vikṛtiṃ $ sāgarāṇāṃ ca nāśanam &
tataś cintāparo rājā % kartavyaṃ nāvabudhyata // BrP_78.39 //
aparo 'pi sutaś cāsīd $ asamañjā iti śrutaḥ &
sa tu bālāṃs tathā paurān % maurkhyāt kṣipati cāmbhasi // BrP_78.40 //
sagaro 'py atha vijñaptaḥ $ pauraiḥ saṃmilitais tadā &
durnayaṃ tasya taṃ jñātvā % tataḥ kruddho 'bravīn nṛpaḥ // BrP_78.41 //
svān amātyāṃs tadā rājā $ deśatyāgaṃ karotv ayam &
asamañjāḥ kṣatradharma- % tyāgī vai bālaghātakaḥ // BrP_78.42 //
sagarasya tu tad vākyaṃ $ śrutvāmātyās tvarānvitāḥ &
tatyajur nṛpateḥ putram % asamañjā gato vanam // BrP_78.43 //
sāgarā brahmaśāpena $ naṣṭāḥ sarve rasātale &
eko 'pi ca vanaṃ prāpta % idānīṃ kā gatir mama // BrP_78.44 //
aṃśumān iti vikhyātaḥ $ putras tasyāsamañjasaḥ &
ānāyya bālakaṃ rājā % kāryaṃ tasmai nyavedayat // BrP_78.45 //
kapilaṃ ca samārādhya $ aṃśumān api bālakaḥ &
sagarāya hayaṃ prādāt % tataḥ pūrṇo 'bhavat kratuḥ // BrP_78.46 //
tasyāpi putras tejasvī $ dilīpa iti dhārmikaḥ &
tasyāpi putro matimān % bhagīratha iti śrutaḥ // BrP_78.47 //
pitāmahānāṃ sarveṣāṃ $ gatiṃ śrutvā suduḥkhitaḥ &
sagaraṃ nṛpaśārdūlaṃ % papraccha vinayānvitaḥ // BrP_78.48 //
sāgarāṇāṃ tu sarveṣāṃ $ niṣkṛtis tu kathaṃ bhavet &
bhagīrathaṃ nṛpaḥ prāha % kapilo vetti putraka // BrP_78.49 //
tasya tad vacanaṃ śrutvā $ bālaḥ prāyād rasātalam &
kapilaṃ ca namaskṛtvā % sarvaṃ tasmai nyavedayat // BrP_78.50 //
sa munis tu ciraṃ dhyātvā $ tapasārādhya śaṃkaram &
jaṭājalena svapitṝn % āplāvya nṛpasattama // BrP_78.51 //
tataḥ kṛtārtho bhavitā $ tvaṃ ca te pitaras tathā &
tathā karomīti muniṃ % praṇamya punar abravīt // BrP_78.52 //
kva gacche 'haṃ muniśreṣṭha $ kartavyaṃ cāpi tad vada //* BrP_78.53 //
{kapila uvāca: }
kailāsaṃ taṃ naraśreṣṭha $ gatvā stuhi maheśvaram &
tapaḥ kuru yathāśakti % tataś cepsitam āpsyasi // BrP_78.54 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā sa muner vākyaṃ $ muniṃ natvā tv agān nagam &
kailāsaṃ sa śucir bhūtvā % bālo bālakriyānvitaḥ \
tapase niścayaṃ kṛtvā # uvāca sa bhagīrathaḥ // BrP_78.55 //
{bhagīratha uvāca: }
bālo 'haṃ bālabuddhiś ca $ bālacandradhara prabho &
nāhaṃ kimapi jānāmi % tataḥ prīto bhava prabho // BrP_78.56 //
vāgbhir manobhiḥ kṛtibhiḥ kadācin BrP_78.57a
mamopakurvanti hite ratā ye BrP_78.57b
tebhyo hitārthaṃ tv iha cāmareśa BrP_78.57c
somaṃ namasyāmi surādipūjyam BrP_78.57d
utpādito yair abhivardhitaś ca BrP_78.58a
samānagotraś ca samānadharmā BrP_78.58b
teṣām abhīṣṭāni śivaḥ karotu BrP_78.58c
bālendumauliṃ praṇato 'smi nityam BrP_78.58d
{brahmovāca: }
evaṃ tu bruvatas tasya $ purastād abhavac chivaḥ &
vareṇa cchandayāno vai % bhagīratham uvāca ha // BrP_78.59 //
{śiva uvāca: }
yan na sādhyaṃ suragaṇair $ deyaṃ tat te mayā dhruvam &
vadasva nirbhayo bhūtvā % bhagīratha mahāmate // BrP_78.60 //
{brahmovāca: }
bhagīrathaḥ praṇamyeśaṃ $ hṛṣṭaḥ provāca śaṃkaram //* BrP_78.61 //
{bhagīratha uvāca: }
jaṭāsthitāṃ pitṝṇāṃ me $ pāvanāya saridvarām &
tām eva dehi deveśa % sarvam āptaṃ tato bhavet // BrP_78.62 //
{brahmovāca: }
maheśo 'pi vihasyātha $ bhagīratham uvāca ha //* BrP_78.63 //
{śiva uvāca: }
dattā mayeyaṃ te putra $ punas tāṃ stuhi suvrata //* BrP_78.64 //
{brahmovāca: }
tad devavacanaṃ śrutvā $ tadarthaṃ tu tapo mahat &
stutiṃ cakāra gaṅgāyā % bhaktyā prayatamānasaḥ // BrP_78.65 //
tasyā api prasādaṃ ca $ prāpya bālo 'py abālavat &
gaṅgāṃ maheśvarāt prāptām % ādāyāgād rasātalam // BrP_78.66 //
nyavedayat sa munaye $ kapilāya mahātmane &
yathoditaprakāreṇa % gaṅgāṃ saṃsthāpya yatnataḥ // BrP_78.67 //
pradakṣiṇam athāvartya $ kṛtāñjalipuṭo 'bravīt //* BrP_78.68 //
{bhagīratha uvāca: }
devi me pitaraḥ śāpāt $ kapilasya mahāmuneḥ &
prāptās te vigatiṃ mātas % tasmāt tān pātum arhasi // BrP_78.69 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā suranadī $ sarveṣām upakārikā &
lokānām upakārārthaṃ % pitṝṇāṃ pāvanāya ca // BrP_78.70 //
agastyapītasyāmbhodheḥ $ pūraṇāya viśeṣataḥ &
smaraṇād eva pāpānāṃ % nāśāya suranimnagā // BrP_78.71 //
bhagīrathoditaṃ cakre $ rasātalatale sthitān &
bhasmībhūtān nṛpasutān % sāgarāṃś ca viśeṣataḥ // BrP_78.72 //
vinirdagdhān athāplāvya $ khātapūram athākarot &
tato meruṃ samāplāvya % sthitāṃ bālo 'bravīn nṛpaḥ // BrP_78.73 //
karmabhūmau tvayā bhāvyaṃ $ tathety āgād dhimālayam &
himavatparvatāt puṇyād % bhārataṃ varṣam abhyagāt // BrP_78.74 //
tanmadhyataḥ puṇyanadī $ prāyāt pūrvārṇavaṃ prati &
evam eṣāpi te proktā % gaṅgā kṣātrā mahāmune // BrP_78.75 //
māheśvarī vaiṣṇavī ca $ saiva brāhmī ca pāvanī &
bhāgīrathī devanadī % himavacchikharāśrayā // BrP_78.76 //
maheśvarajaṭāvāri $ evaṃ dvaividhyam āgatam &
vindhyasya dakṣiṇe gaṅgā % gautamī sā nigadyate \
uttare sāpi vindhyasya # bhāgīrathy abhidhīyate // BrP_78.77 //
{nārada uvāca: }
na manas tṛptim ādhatte $ kathāḥ śṛṇvat tvayeritāḥ &
pṛthak tīrthaphalaṃ śrotuṃ % pravṛttaṃ mama mānasam // BrP_79.1 //
kramaśo brāhmaṇānītāṃ $ gaṅgāṃ me prathamaṃ vada &
pṛthak tīrthaphalaṃ puṇyaṃ % setihāsaṃ yathākramam // BrP_79.2 //
{brahmovāca: }
tīrthānāṃ ca pṛthag bhāvaṃ $ phalaṃ māhātmyam eva ca &
sarvaṃ vaktuṃ na śaknomi % na ca tvaṃ śravaṇe kṣamaḥ // BrP_79.3 //
tathāpi kiṃcid vakṣyāmi $ śṛṇu nārada yatnataḥ &
yāny uktāni ca tīrthāni % śrutivākyāni yāni ca // BrP_79.4 //
tāni vakṣyāmi saṃkṣepān $ namaskṛtvā trilocanam &
yatrāsau bhagavān āsīt % pratyakṣas tryambako mune // BrP_79.5 //
tryambakaṃ nāma tat tīrthaṃ $ bhuktimuktipradāyakam &
vārāham aparaṃ tīrthaṃ % triṣu lokeṣu viśrutam // BrP_79.6 //
tasya rūpaṃ pravakṣyāmi $ nāma viṣṇor yathābhavat &
purā devān parābhūya % yajñam ādāya rākṣasaḥ // BrP_79.7 //
rasātalam anuprāptaḥ $ sindhusena iti śrutaḥ &
yajñe talam anuprāpte % niryajñā hy abhavan mahī // BrP_79.8 //
nāyaṃ loko 'sti na paro $ yajñe naṣṭa itītvarāḥ &
surās tam eva viviśū % rasātalam anudviṣam // BrP_79.9 //
nāśaknuvaṃs tu taṃ jetuṃ $ devā indrapurogamāḥ &
viṣṇuṃ purāṇapuruṣaṃ % gatvā tasmai nyavedayan // BrP_79.10 //
rākṣasasya tu tat karma $ yajñabhraṃśam aśeṣataḥ &
tataḥ provāca bhagavān % vārāhaṃ vapur āsthitaḥ // BrP_79.11 //
śaṅkhacakragadāpāṇir $ gatvā caiva rasātalam &
ānayiṣye makhaṃ puṇyaṃ % hatvā rākṣasapuṃgavān // BrP_79.12 //
svaḥ prayāntu surāḥ sarve $ vyetu vo mānaso jvaraḥ &
yena gaṅgā talaṃ prāptā % pathā tenaiva cakradhṛk // BrP_79.13 //
jagāma tarasā putra $ bhuvaṃ bhittvā rasātalam &
sa varāhavapuḥ śrīmān % rasātalanivāsinaḥ // BrP_79.14 //
rākṣasān dānavān hatvā $ mukhe dhṛtvā mahādhvaram &
vārāharūpī bhagavān % makham ādāya yajñabhuk // BrP_79.15 //
yena prāpa talaṃ viṣṇuḥ $ pathā tenaiva śatrujit &
mukhe nyasya mahāyajñaṃ % niścakrāma rasātalāt // BrP_79.16 //
tatra brahmagirau devāḥ $ pratīkṣāṃ cakrire hareḥ &
pathas tasmād viniḥsṛtya % gaṅgāsravaṇam abhyagāt // BrP_79.17 //
prākṣālayac ca svāṅgāni $ asṛgliptāni nārada &
gaṅgāmbhasā tatra kuṇḍaṃ % vārāham abhavat tataḥ // BrP_79.18 //
mukhe nyastaṃ mahāyajñaṃ $ devānāṃ purato hariḥ &
dattavāṃs tridaśaśreṣṭho % mukhād yajño 'bhyajāyata // BrP_79.19 //
tataḥ prabhṛti yajñāṅgaṃ $ pradhānaṃ sruva ucyate &
vārāharūpam abhavad % evaṃ vai kāraṇāntarāt // BrP_79.20 //
tasmāt puṇyatamaṃ tīrthaṃ $ vārāhaṃ sarvakāmadam &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % sarvakratuphalapradam // BrP_79.21 //
tatra sthito 'pi yaḥ kaścit $ pitṝn smarati puṇyakṛt &
vimuktāḥ sarvapāpebhyaḥ % pitaraḥ svargam āpnuyuḥ // BrP_79.22 //
{brahmovāca: }
kuśāvartasya māhātmyam $ ahaṃ vaktuṃ na te kṣamaḥ &
tasya smaraṇamātreṇa % kṛtakṛtyo bhaven naraḥ // BrP_80.1 //
kuśāvartam iti khyātaṃ $ narāṇāṃ sarvakāmadam &
kuśenāvartitaṃ yatra % gautamena mahātmanā // BrP_80.2 //
kuśenāvartayitvā tu $ ānayām āsa tāṃ muniḥ &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % pitṝṇāṃ tṛptidāyakam // BrP_80.3 //
nīlagaṅgā saricchreṣṭhā $ niḥsṛtā nīlaparvatāt &
tatra snānādi yat kiṃcit % karoti prayato naraḥ // BrP_80.4 //
sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyāt $ pitṝṇāṃ tṛptidāyakam &
viśrutaṃ triṣu lokeṣu % kapotaṃ tīrtham uttamam // BrP_80.5 //
tasya rūpaṃ ca vakṣyāmi $ mune śṛṇu mahāphalam &
tatra brahmagirau kaścid % vyādhaḥ paramadāruṇaḥ // BrP_80.6 //
hinasti brāhmaṇān sādhūn $ yatīn gopakṣiṇo mṛgān &
evaṃbhūtaḥ sa pāpātmā % krodhano 'nṛtabhāṣaṇaḥ // BrP_80.7 //
bhīṣaṇākṛtir atyugro $ nīlākṣo hrasvabāhukaḥ &
danturo naṣṭanāsākṣo % hrasvapāt pṛthukukṣikaḥ // BrP_80.8 //
hrasvodaro hrasvabhujo $ vikṛto gardabhasvanaḥ &
pāśahastaḥ pāpacittaḥ % pāpiṣṭhaḥ sadhanuḥ sadā // BrP_80.9 //
tasya bhāryā tathābhūtā $ apatyāny api nārada &
tayā tu preryamāṇo 'sau % viveśa gahanaṃ vanam // BrP_80.10 //
sa jaghāna mṛgān pāpaḥ $ pakṣiṇo bahurūpiṇaḥ &
pañjare prākṣipat kāṃścij % jīvamānāṃs tathetarān // BrP_80.11 //
kṣudhayā paritaptāṅgo $ vihvalas tṛṣayā tathā &
bhrāntadeśo bahutaraṃ % nyavartata gṛhaṃ prati // BrP_80.12 //
tato 'parāhṇe saṃprāpte $ nivṛtte madhumādhave &
kṣaṇāt taḍid garjitaṃ ca % sābhraṃ caivābhavat tadā // BrP_80.13 //
vavau vāyuḥ sāśmavarṣo $ vāridhārātibhīṣaṇaḥ &
sa gacchaṃl lubdhakaḥ śrāntaḥ % panthānaṃ nāvabudhyata // BrP_80.14 //
jalaṃ sthalaṃ gartam atho $ panthānam athavā diśaḥ &
na bubodha tadā pāpaḥ % śrāntaḥ śaraṇam apy atha // BrP_80.15 //
kva gacchāmi kva tiṣṭheyaṃ $ kiṃ karomīty acintayat &
sarveṣāṃ prāṇināṃ prāṇān % āhartāhaṃ yathāntakaḥ // BrP_80.16 //
mamāpy antakaraṃ bhūtaṃ $ saṃprāptaṃ cāśmavarṣaṇam &
trātāraṃ naiva paśyāmi % śilāṃ vā vṛkṣam antike // BrP_80.17 //
evaṃ bahuvidhaṃ vyādho $ vicintyāpaśyad antike &
vane vanaspatim iva % nakṣatrāṇāṃ yathātrijam // BrP_80.18 //
mṛgāṇāṃ ca yathā siṃham $ āśramāṇāṃ gṛhādhipam &
indriyāṇāṃ mana iva % trātāraṃ prāṇināṃ nagam // BrP_80.19 //
śreṣṭhaṃ viṭapinaṃ śubhraṃ $ śākhāpallavamaṇḍitam &
tam āśrityopaviṣṭo 'bhūt % klinnavāsā sa lubdhakaḥ // BrP_80.20 //
smaran bhāryām apatyāni $ jīveyur athavā na vā &
etasminn antare tatra % cāstaṃ prāpto divākaraḥ // BrP_80.21 //
tam eva nagam āśritya $ kapoto bhāryayā saha &
putrapautraiḥ parivṛto % hy āste tatra nagottame // BrP_80.22 //
sukhena nirbhayo bhūtvā $ sutṛptaḥ prīta eva ca &
bahavo vatsarā yātā % vasatas tasya pakṣiṇaḥ // BrP_80.23 //
pativratā tasya bhāryā $ suprītā tena caiva hi &
koṭare tannage śreṣṭhe % jalavāyvagnivarjite // BrP_80.24 //
bhāryāputraiḥ parivṛtaḥ $ sarvadāste kapotakaḥ &
tasmin dine daivavaśāt % kapotaś ca kapotakī // BrP_80.25 //
bhakṣyārthaṃ tu ubhau yātau $ kapoto nagam abhyagāt &
sāpi daivavaśāt putra % pañjarasthaiva vartate // BrP_80.26 //
gṛhītā lubdhakenātha $ jīvamāneva vartate &
kapotako 'py apatyāni % mātṛhīnāny udīkṣya ca // BrP_80.27 //
varṣaṃ ca bhīṣaṇaṃ prāptam $ astaṃ yāto divākaraḥ &
svakoṭaraṃ tayā hīnam % ālokya vilalāpa saḥ // BrP_80.28 //
tāṃ baddhāṃ pañjarasthāṃ vā $ na bubodha kapotarāṭ &
anvārebhe kapoto vai % priyāyā guṇakīrtanam // BrP_80.29 //
nādyāpy āyāti kalyāṇī $ mama harṣavivardhinī &
mama dharmasya jananī % mama dehasya ceśvarī // BrP_80.30 //
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ $ saiva nityaṃ sahāyinī &
tuṣṭe hasantī ruṣṭe ca % mama duḥkhapramārjanī // BrP_80.31 //
sakhī mantreṣu sā nityaṃ $ mama vākyaratā sadā &
nādyāpy āyāti kalyāṇī % saṃprayāte 'pi bhāskare // BrP_80.32 //
na jānāti vrataṃ mantraṃ $ daivaṃ dharmārtham eva ca &
pativratā patiprāṇā % patimantrā patipriyā // BrP_80.33 //
nādyāpy āyāti kalyāṇī $ kiṃ karomi kva yāmi vā &
kiṃ me gṛhaṃ kānanaṃ ca % tayā hīnaṃ hi dṛśyate // BrP_80.34 //
tayā yuktaṃ śriyā yuktaṃ $ bhīṣaṇaṃ vāpi śobhanam &
nādyāpy āyāti me kāntā % yayā gṛham udīritam // BrP_80.35 //
vinānayā na jīviṣye $ tyaje vāpi priyāṃ tanum &
kiṃ kurvantu tv apatyāni % luptadharmas tv ahaṃ punaḥ // BrP_80.36 //
evaṃ vilapatas tasya $ bhartur vākyaṃ niśamya sā &
pañjarasthaiva sā vākyaṃ % bhartāram idam abravīt // BrP_80.37 //
{kapotaky uvāca: }
atrāham asmi baddhaiva $ vivaśāsmi khagottama &
ānītāhaṃ lubdhakena % baddhā pāśair mahāmate // BrP_80.38 //
dhanyāsmy anugṛhītāsmi $ patir vakti guṇān mama &
sato vāpy asato vāpi % kṛtārthāhaṃ na saṃśayaḥ // BrP_80.39 //
tuṣṭe bhartari nārīṇāṃ $ tuṣṭāḥ syuḥ sarvadevatāḥ &
viparyaye tu nārīṇām % avaśyaṃ nāśam āpnuyāt // BrP_80.40 //
tvaṃ daivaṃ tvaṃ prabhur mahyaṃ $ tvaṃ suhṛt tvaṃ parāyaṇam &
tvaṃ vrataṃ tvaṃ paraṃ brahma % svargo mokṣas tvam eva ca // BrP_80.41 //
mā cintāṃ kuru kalyāṇa $ dharme buddhiṃ sthirāṃ kuru &
tvatprasādāc ca bhuktā hi % bhogāś ca vividhā mayā \
alaṃ khedena majjena # dharme buddhiṃ kuru sthirām // BrP_80.43 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā priyāvākyam $ uttatāra nagottamāt &
yatra sā pañjarasthā tu % kapotī vartate tvaram // BrP_80.44 //
tām āgatya priyāṃ dṛṣṭvā $ mṛtavac cāpi lubdhakam &
mocayāmīti tām āha % niśceṣṭo lubdhako 'dhunā // BrP_80.45 //
mā muñcasva mahābhāga $ jñātvā saṃbandham asthiram &
lubdhānāṃ khecarā hy annaṃ % jīvo jīvasya cāśanam // BrP_80.46 //
nāparādhaṃ smarāmy asya $ dharmabuddhiṃ sthirāṃ kuru &
gurur agnir dvijātīnāṃ % varṇānāṃ brāhmaṇo guruḥ // BrP_80.47 //
patir eva guruḥ strīṇāṃ $ sarvasyābhyāgato guruḥ &
abhyāgatam anuprāptaṃ % vacanais toṣayanti ye // BrP_80.48 //
teṣāṃ vāgīśvarī devī $ tṛptā bhavati niścitam &
tasyānnasya pradānena % śakras tṛptim avāpnuyāt // BrP_80.49 //
pitaraḥ pādaśaucena $ annādyena prajāpatiḥ &
tasyopacārād vai lakṣmīr % viṣṇunā prītim āpnuyāt // BrP_80.50 //
śayane sarvadevās tu $ tasmāt pūjyatamo 'tithiḥ &
abhyāgatam anuśrāntaṃ % sūryoḍhaṃ gṛham āgatam \
taṃ vidyād devarūpeṇa # sarvakratuphalo hy asau // BrP_80.51 //
abhyāgataṃ śrāntam anuvrajanti BrP_80.52a
devāś ca sarve pitaro 'gnayaś ca BrP_80.52b
tasmin hi tṛpte mudam āpnuvanti BrP_80.52c
gate nirāśe 'pi ca te nirāśāḥ BrP_80.52d
tasmāt sarvātmanā kānta $ duḥkhaṃ tyaktvā śamaṃ vraja &
kṛtvā tiṣṭha śubhāṃ buddhiṃ % dharmakṛtyaṃ samācara // BrP_80.53 //
upakāro 'pakāraś ca $ pravarāv iti saṃmatau &
upakāriṣu sarvo 'pi % karoty upakṛtiṃ punaḥ // BrP_80.54 //
apakāriṣu yaḥ sādhuḥ $ puṇyabhāk sa udāhṛtaḥ //* BrP_80.55 //
{kapota uvāca: }
āvayor anurūpaṃ ca $ tvayoktaṃ sādhu manyase &
kiṃtu vaktavyam apy asti % tac chṛṇuṣva varānane // BrP_80.56 //
sahasraṃ bharate kaścic $ chatam anyo daśāparaḥ &
ātmānaṃ ca sukhenānyo % vayaṃ kaṣṭodaraṃbharāḥ // BrP_80.57 //
gartadhānyadhanāḥ kecit $ kuśūladhanino 'pare &
ghaṭakṣiptadhanāḥ kecic % cañcukṣiptadhanā vayam // BrP_80.58 //
pūjayāmi kathaṃ śrāntam $ abhyāgatam imaṃ śubhe //* BrP_80.59 //
{kapoty uvāca: }
agnir āpaḥ śubhā vāṇī $ tṛṇakāṣṭhādikaṃ ca yat &
etad apy arthine deyaṃ % śītārto lubdhakas tv ayam // BrP_80.60 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā priyāvākyaṃ $ vṛkṣam āruhya pakṣirāṭ &
ālokayām āsa tadā % vahniṃ dūraṃ dadarśa ha // BrP_80.61 //
sa tu gatvā vahnideśaṃ $ cañcunolmukam āharat &
puro 'gniṃ jvālayām āsa % lubdhakasya kapotakaḥ // BrP_80.62 //
śuṣkakāṣṭhāni parṇāni $ tṛṇāni ca punaḥ punaḥ &
agnau nikṣepayām āsa % niśīthe sa kapotarāṭ // BrP_80.63 //
tam agniṃ jvalitaṃ dṛṣṭvā $ lubdhakaḥ śītaduḥkhitaḥ &
avaśāni svakāṅgāni % pratāpya sukham āptavān // BrP_80.64 //
kṣudhāgninā dahyamānaṃ $ vyādhaṃ dṛṣṭvā kapotakī &
mā muñcasva mahābhāga % iti bhartāram abravīt // BrP_80.65 //
svaśarīreṇa duḥkhārtaṃ $ lubdhakaṃ prīṇayāmi tam &
iṣṭātithīnāṃ ye lokās % tāṃs tvaṃ prāpnuhi suvrata // BrP_80.66 //
{kapota uvāca: }
mayi tiṣṭhati naivāyaṃ $ tava dharmo vidhīyate &
iṣṭātithir bhavāmīha % anujānīhi māṃ śubhe // BrP_80.67 //
{brahmovāca: }
ity uktvāgniṃ trir āvartya $ smaran devaṃ caturbhujam &
viśvātmakaṃ mahāviṣṇuṃ % śaraṇyaṃ bhaktavatsalam // BrP_80.68 //
yathāsukhaṃ juṣasveti $ vadann agniṃ tathāviśat &
taṃ dṛṣṭvāgnau kṣiptajīvaṃ % lubdhako vākyam abravīt // BrP_80.69 //
{lubdhaka uvāca: }
aho mānuṣadehasya $ dhig jīvitam idaṃ mama &
yad idaṃ pakṣirājena % madarthe sāhasaṃ kṛtam // BrP_80.70 //
{brahmovāca: }
evaṃ bruvantaṃ taṃ lubdhaṃ $ pakṣiṇī vākyam abravīt //* BrP_80.71 //
{kapotaky uvāca: }
māṃ tvaṃ muñca mahābhāga $ dūraṃ yāty eṣa me patiḥ //* BrP_80.72 //
{brahmovāca: }
tasyās tad vacanaṃ śrutvā $ pañjarasthāṃ kapotakīm &
lubdhako mocayām āsa % tarasā bhītavat tadā // BrP_80.73 //
sāpi pradakṣiṇaṃ kṛtvā $ patim agniṃ tadā jagau //* BrP_80.74 //
{kapoty uvāca: }
strīṇām ayaṃ paro dharmo $ yad bhartur anuveśanam &
vede ca vihito mārgaḥ % sarvalokeṣu pūjitaḥ // BrP_80.75 //
vyālagrāhī yathā vyālaṃ $ bilād uddharate balāt &
evaṃ tv anugatā nārī % saha bhartrā divaṃ vrajet // BrP_80.76 //
tisraḥ koṭyo 'rdhakoṭī ca $ yāni romāṇi mānuṣe &
tāvatkālaṃ vaset svarge % bhartāraṃ yānugacchati // BrP_80.77 //
namaskṛtvā bhuvaṃ devān $ gaṅgāṃ cāpi vanaspatīn &
āśvāsya tāny apatyāni % lubdhakaṃ vākyam abravīt // BrP_80.78 //
{kapoty uvāca: }
tvatprasādān mahābhāga $ upapannaṃ mamedṛśam &
apatyānāṃ kṣamasveha % bhartrā yāmi triviṣṭapam // BrP_80.79 //
{brahmovāca: }
ity uktvā pakṣiṇī sādhvī $ praviveśa hutāśanam &
praviṣṭāyāṃ hutavahe % jayaśabdo nyavartata // BrP_80.80 //
gagane sūryasaṃkāśaṃ $ vimānam atiśobhanam &
tadārūḍhau suranibhau % daṃpatī dadṛśe tataḥ // BrP_80.81 //
harṣeṇa procatur ubhau $ lubdhakaṃ vismayānvitam //* BrP_80.82 //
{daṃpatī ūcatuḥ: }
gacchāvas tridaśasthānam $ āpṛṣṭo 'si mahāmate &
āvayoḥ svargasopānam % atithis tvaṃ namo 'stu te // BrP_80.83 //
{brahmovāca: }
vimānavaram ārūḍhau $ tau dṛṣṭvā lubdhako 'pi saḥ &
sadhanuḥ pañjaraṃ tyaktvā % kṛtāñjalir abhāṣata // BrP_80.84 //
{lubdhaka uvāca: }
na tyaktavyo mahābhāgau $ deyaṃ kiṃcid ajānate &
aham atrātithir mānyo % niṣkṛtiṃ vaktum arhathaḥ // BrP_80.85 //
{daṃpatī ūcatuḥ: }
gautamīṃ gaccha bhadraṃ te $ tasyāḥ pāpaṃ nivedaya &
tatraivāplavanāt pakṣaṃ % sarvapāpair vimokṣyase // BrP_80.86 //
muktapāpaḥ punas tatra $ gaṅgāyām avagāhane &
aśvamedhaphalaṃ puṇyaṃ % prāpya puṇyo bhaviṣyasi // BrP_80.87 //
saridvarāyāṃ gautamyāṃ $ brahmaviṣṇvīśasaṃbhuvi &
punar āplavanād eva % tyaktvā dehaṃ malīmasam // BrP_80.88 //
vimānavaram ārūḍhaḥ $ svargaṃ gantāsy asaṃśayam //* BrP_80.89 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā vacanaṃ tābhyāṃ $ tathā cakre sa lubdhakaḥ &
vimānavaram ārūḍho % divyarūpadharo 'bhavat // BrP_80.90 //
divyamālyāmbaradharaḥ $ pūjyamāno 'psarogaṇaiḥ &
kapotaś ca kapotī ca % tṛtīyo lubdhakas tathā \
gaṅgāyāś ca prabhāveṇa # sarve vai divam ākraman // BrP_80.91 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ kāpotam iti viśrutam &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % pitṛpūjanam eva ca // BrP_80.92 //
japayajñādikaṃ karma $ tad ānantyāya kalpate //* BrP_80.93 //
{brahmovāca: }
kārttikeyaṃ paraṃ tīrthaṃ $ kaumāram iti viśrutam &
yannāmaśravaṇād eva % kulavān rūpavān bhavet // BrP_81.1 //
nihate tārake daitye $ svasthe jāte triviṣṭape &
kārttikeyaṃ sutaṃ jyeṣṭhaṃ % prītyā provāca pārvatī // BrP_81.2 //
yathāsukhaṃ bhuṅkṣva bhogāṃs $ trailokye manasaḥ priyān &
mamājñayā prītamanāḥ % pituś caiva prasādataḥ // BrP_81.3 //
evam uktaḥ sa vai mātrā $ viśākho devatāstriyaḥ &
yathāsukhaṃ balād reme % devapatnyo 'pi remire // BrP_81.4 //
tataḥ saṃbhujyamānāsu $ devapatnīṣu nārada &
nāśaknuvan vārayituṃ % kārttikeyaṃ divaukasaḥ // BrP_81.5 //
tato nivedayām āsuḥ $ pārvatyai putrakarma tat &
asakṛd vāryamāṇo 'pi % mātrā devaiḥ sa śaktidhṛk // BrP_81.6 //
naivāsāv akarod vākyaṃ $ strīṣv āsaktas tu ṣaṇmukhaḥ &
abhiśāpabhayād bhītā % pārvatī paryacintayat // BrP_81.7 //
putrasnehāt tathaiveśā $ devānāṃ kāryasiddhaye &
devapatnyaś ciraṃ rakṣyā % iti matvā punaḥ punaḥ // BrP_81.8 //
yasyāṃ tu ramate skandaḥ $ pārvatī tv api tādṛśī &
tadrūpam ātmanaḥ kṛtvā % vartayām āsa pārvatī // BrP_81.9 //
indrasya varuṇasyāpi $ bhāryām āhūya ṣaṇmukhaḥ &
yāvat paśyati tasyāṃ tu % mātṛrūpam apaśyata // BrP_81.10 //
tām apāsya namasyātha $ punar anyām athāhvayat &
tasyāṃ tu mātṛrūpaṃ sa % prekṣya lajjām upeyivān // BrP_81.11 //
evaṃ bahvīṣu tad rūpaṃ $ dṛṣṭvā mātṛmayaṃ jagat &
iti saṃcintya gāṅgeyo % vairāgyam agamat tadā // BrP_81.12 //
sa tu mātṛkṛtaṃ jñātvā $ pravṛttasya nivartanam &
nivāryaś ced ahaṃ bhogāt % kiṃtu pūrvaṃ pravartitaḥ // BrP_81.13 //
tasmān mātṛkṛtaṃ sarvaṃ $ mama hāsyāspadaṃ tv iti &
lajjayā parayā yukto % gautamīm agamat tadā // BrP_81.14 //
iyaṃ ca mātṛrūpā me $ śṛṇotu mama bhāṣitam &
itaḥ strīnāmadheyaṃ yan % mama mātṛsamaṃ matam // BrP_81.15 //
evaṃ jñātvā lokanāthaḥ $ pārvatyā saha śaṃkaraḥ &
putraṃ nivārayām āsa % vṛttam ity abravīd guruḥ // BrP_81.16 //
tataḥ surapatiḥ prītaḥ $ kiṃ dadāmīti cintayan &
kṛtāñjalipuṭaḥ skandaḥ % pitaraṃ punar abravīt // BrP_81.17 //
{skanda uvāca: }
senāpatiḥ surapatis $ tava putro 'ham ity api &
alam etena deveśa % kiṃ varaiḥ surapūjita // BrP_81.18 //
athavā dātukāmo 'si $ lokānāṃ hitakāmyayā &
yāce 'haṃ nātmanā deva % tad anujñātum arhasi // BrP_81.19 //
mahāpātakinaḥ kecid $ gurudārābhigāminaḥ &
atrāplavanamātreṇa % dhautapāpā bhavantu te // BrP_81.20 //
āpnuvantūttamāṃ jātiṃ $ tiryañco 'pi sureśvara &
kurūpo rūpasaṃpattim % atra snānād avāpnuyāt // BrP_81.21 //
{brahmovāca: }
evam astv iti taṃ śaṃbhuḥ $ pratyanandat suteritam &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % kārttikeyam iti śrutam \
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca # sarvakratuphalapradam // BrP_81.22 //
{brahmovāca: }
yat khyātaṃ kṛttikātīrthaṃ $ kārttikeyād anantaram &
tasya śravaṇamātreṇa % somapānaphalaṃ labhet // BrP_82.1 //
purā tārakanāśāya $ bhavareto 'pibat kaviḥ &
retogarbhaṃ kaviṃ dṛṣṭvā % ṛṣipatnyo 'spṛhan mune // BrP_82.2 //
saptarṣīṇām ṛtusnātāṃ $ varjayitvā tv arundhatīm &
tāsu garbhaḥ samabhavat % ṣaṭsu strīṣu tadāgnitaḥ // BrP_82.3 //
tapyamānās tu śobhiṣṭhā $ ṛtusnātās tu tā mune &
kiṃ kurmaḥ kva nu gacchāmaḥ % kiṃ kṛtvā sukṛtaṃ bhavet // BrP_82.4 //
ity uktvā tā mitho gaṅgāṃ $ vyagrā gatvā vyapīḍayan &
tābhyas te niḥsṛtā garbhāḥ % phenarūpās tadāmbhasi // BrP_82.5 //
ambhasā tv ekatāṃ prāptā $ vāyunā sarva eva hi &
ekarūpas tadā tābhyaḥ % ṣaṇmukhaḥ samajāyata // BrP_82.6 //
srāvayitvā tu tān garbhān $ ṛṣipatnyo gṛhān yayuḥ &
tāsāṃ vikṛtarūpāṇi % dṛṣṭvā te ṛṣayo 'bruvan // BrP_82.7 //
gamyatāṃ gamyatāṃ śīghraṃ $ svairī vṛttir na yujyate &
strīṇām iti tato vatsa % nirastāḥ patibhis tu tāḥ // BrP_82.8 //
tato duḥkhaṃ samāviṣṭās $ tyaktāḥ svapatibhiś ca ṣaṭ &
tā dṛṣṭvā nāradaḥ prāha % kārttikeyo harodbhavaḥ // BrP_82.9 //
gāṅgeyo 'gnibhavaś ceti $ vikhyātas tārakāntakaḥ &
taṃ yāntu na cirād eva % prīto bhogaṃ pradāsyati // BrP_82.10 //
devarṣer vacanād eva $ samabhyetya ca ṣaṇmukham &
kṛttikāḥ svayam evaitad % yathāvṛttaṃ nyavedayat // BrP_82.11 //
tābhyo vākyaṃ kṛttikābhyaḥ $ kārttikeyo 'numanya ca &
gautamīṃ yāntu sarvāś ca % snātvāpūjya maheśvaram // BrP_82.12 //
eṣyāmi cāhaṃ tatraiva $ yāsyāmi suramandiram &
tathety uktvā kṛttikāś ca % snātvā gaṅgāṃ ca gautamīm // BrP_82.13 //
deveśvaraṃ ca saṃpūjya $ kārttikeyānuśāsanāt &
deveśvaraprasādena % prayayuḥ suramandiram // BrP_82.14 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ kṛttikātīrtham ucyate &
kārttikyāṃ kṛttikāyoge % tatra yaḥ snānam ācaret // BrP_82.15 //
sarvakratuphalaṃ prāpya $ rājā bhavati dhārmikaḥ &
tattīrthasmaraṇaṃ vāpi % yaḥ karoti śṛṇoti ca \
sarvapāpavinirmukto # dīrgham āyur avāpnuyāt // BrP_82.16 //
{brahmovāca: }
daśāśvamedhikaṃ tīrthaṃ $ tac chṛṇuṣva mahāmune &
yasya śravaṇamātreṇa % hayamedhaphalaṃ labhet // BrP_83.1 //
viśvakarmasutaḥ śrīmān $ viśvarūpo mahābalaḥ &
tasyāpi prathamaḥ putras % tatputro bhauvano vibhuḥ // BrP_83.2 //
purodhāḥ kaśyapas tasya $ sarvajñānaviśāradaḥ &
tam apṛcchan mahābāhur % bhauvanaḥ sārvabhauvanaḥ // BrP_83.3 //
yakṣye 'haṃ hayamedhaiś ca $ yugapad daśabhir mune &
ity apṛcchad guruṃ vipraṃ % kva yakṣyāmi surān iti // BrP_83.4 //
so 'vadad devayajanaṃ $ tatra tatra nṛpottama &
yatra yatra dvijaśreṣṭhāḥ % prāvartanta mahākratūn // BrP_83.5 //
tatrābhavann ṛṣigaṇā $ ārtvijye makhamaṇḍale &
yugapad daśamedhāni % pravṛttāni purodhasā // BrP_83.6 //
pūrṇatāṃ nāyayus tāni $ dṛṣṭvā cintāparo nṛpaḥ &
vihāya devayajanaṃ % punar anyatra tān kratūn // BrP_83.7 //
upākrāmat tathā tatra $ vighnadoṣās tam āyayuḥ &
dṛṣṭvāpūrṇāṃs tato yajñān % rājā gurum abhāṣata // BrP_83.8 //
{rājovāca: }
deśadoṣāt kāladoṣān $ mama doṣāt tavāpi vā &
pūrṇatāṃ nāpnuvanti sma % daśamedhāni vājinaḥ // BrP_83.9 //
{brahmovāca: }
tataś ca duḥkhito rājā $ kaśyapena purodhasā &
gīṣpater bhrātaraṃ jyeṣṭhaṃ % gatvā saṃvartam ūcatuḥ // BrP_83.10 //
{kaśyapabhauvanāv ūcatuḥ: }
bhagavan yugapat kāryāṇy $ aśvamedhāni mānada &
daśa saṃpūrṇatāṃ yānti % taṃ deśaṃ taṃ guruṃ vada // BrP_83.11 //
{brahmovāca: }
tato dhyātvā ṛṣiśreṣṭhaḥ $ saṃvarto bhauvanaṃ tadā &
abravīd gaccha brahmāṇaṃ % guruṃ deśaṃ vadiṣyati // BrP_83.12 //
bhauvano 'pi mahāprājñaḥ $ kaśyapena mahātmanā &
āgatya mām abravīc ca % guruṃ deśādikaṃ ca yat // BrP_83.13 //
tato 'ham abravaṃ putra $ bhauvanaṃ kaśyapaṃ tathā &
gautamīṃ gaccha rājendra % sa deśaḥ kratupuṇyavān // BrP_83.14 //
ayam eva guruḥ śreṣṭhaḥ $ kaśyapo vedapāragaḥ &
guror asya prasādena % gautamyāś ca prasādataḥ // BrP_83.15 //
ekena hayamedhena $ tatra snānena vā punaḥ &
setsyanti tatra yajñāś ca % daśamedhāni vājinaḥ // BrP_83.16 //
tac chrutvā bhauvano rājā $ gautamītīram abhyagāt &
kaśyapena sahāyena % hayamedhāya dīkṣitaḥ // BrP_83.17 //
tataḥ pravṛtte yajñeśe $ hayamedhe mahākratau &
saṃpūrṇe tu tadā rājā % pṛthivīṃ dātum udyataḥ // BrP_83.18 //
tato 'ntarikṣe vāg uccair $ uvāca nṛpasattamam &
pūjayitvā sthitaṃ viprān % ṛtvijo 'tha sadaspatīn // BrP_83.19 //
{ākāśavāg uvāca: }
purodhase kaśyapāya $ saśailavanakānanām &
pṛthivīṃ dātukāmena % dattaṃ sarvaṃ tvayā nṛpa // BrP_83.20 //
bhūmidānaspṛhāṃ tyaktvā $ annaṃ dehi mahāphalam &
nānnadānasamaṃ puṇyaṃ % triṣu lokeṣu vidyate // BrP_83.21 //
viśeṣatas tu gaṅgāyāḥ $ śraddhayā puline mune &
tvayā tu hayamedho 'yaṃ % kṛtaḥ sabahudakṣiṇaḥ \
kṛtakṛtyo 'si bhadraṃ te # nātra kāryā vicāraṇā // BrP_83.22 //
{brahmovāca: }
tathāpi dātukāmaṃ taṃ $ mahī provāca bhauvanam //* BrP_83.23 //
{pṛthivy uvāca: }
viśvakarmaja sārvabhauma $ mā māṃ dehi punaḥ punaḥ &
nimajje 'haṃ salilasya % madhye tasmān na dīyatām // BrP_83.24 //
{brahmovāca: }
tataś ca bhauvano bhītaḥ $ kiṃ deyam iti cābravīt &
punaś covāca sā pṛthvī % bhauvanaṃ brāhmaṇair vṛtam // BrP_83.25 //
{bhūmy uvāca: }
tilā gāvo dhanaṃ dhānyaṃ $ yat kiṃcid gautamītaṭe &
sarvaṃ tad akṣayaṃ dānaṃ % kiṃ māṃ bhauvana dāsyasi // BrP_83.26 //
gaṅgātīraṃ samāśritya $ grāsam ekaṃ dadāti yaḥ &
tenāhaṃ sakalā dattā % kiṃ māṃ bhauvana dāsyasi // BrP_83.27 //
{brahmovāca: }
tad bhuvo vacanaṃ śrutvā $ bhauvanaḥ sārvabhauvanaḥ &
tatheti matvā viprebhyo % hy annaṃ prādāt suvistaram // BrP_83.28 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ daśāśvamedhikaṃ viduḥ &
daśānām aśvamedhānāṃ % phalaṃ snānād avāpyate // BrP_83.29 //
{brahmovāca: }
paiśācaṃ tīrtham aparaṃ $ pūjitaṃ brahmavādibhiḥ &
tasya svarūpaṃ vakṣyāmi % gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_84.1 //
girir brahmagireḥ pārśve $ añjano nāma nārada &
tasmiñ śaile munivara % śāpabhraṣṭā varāpsarā // BrP_84.2 //
añjanā nāma tatrāsīd $ uttamāṅgena vānarī &
kesarī nāma tadbhartā % adriketi tathāparā // BrP_84.3 //
sāpi kesariṇo bhāryā $ śāpabhraṣṭā varāpsarā &
uttamāṅgena mārjārī % sāpy āste 'ñjanaparvate // BrP_84.4 //
dakṣiṇārṇavam abhyāgāt $ kesarī lokaviśrutaḥ &
etasminn antare 'gastyo % 'ñjanaṃ parvatam abhyagāt // BrP_84.5 //
añjanā cādrikā caiva $ agastyam ṛṣisattamam &
pūjayām āsatur ubhe % yathānyāyaṃ yathāsukham // BrP_84.6 //
tataḥ prasanno bhagavān $ āhobhe vriyatāṃ varaḥ &
te āhatur ubhe 'gastyaṃ % putrau dehi munīśvara // BrP_84.7 //
sarvebhyo balinau śreṣṭhau $ sarvalokopakārakau &
tathety uktvā muniśreṣṭho % jagāmāśāṃ sa dakṣiṇām // BrP_84.8 //
tataḥ kadācit te kāle $ añjanā cādrikā tathā &
gītaṃ nṛtyaṃ ca hāsyaṃ ca % kurvatyau girimūrdhani // BrP_84.9 //
vāyuś ca nirṛtiś cāpi $ te dṛṣṭvā sasmitau surau &
kāmākrāntadhiyau cobhau % tadā satvaram īyatuḥ // BrP_84.10 //
bhārye bhavetām ubhayor $ āvāṃ devau varapradau &
te apy ūcatur astv etad % remāte girimūrdhani // BrP_84.11 //
añjanāyāṃ tathā vāyor $ hanumān samajāyata &
adrikāyāṃ ca nirṛter % adrir nāma piśācarāṭ // BrP_84.12 //
punas te āhatur ubhe $ putrau jātau muner varāt &
āvayor vikṛtaṃ rūpam % uttamāṅgena dūṣitam // BrP_84.13 //
śāpāc chacīpates tatra $ yuvām ājñātum arhathaḥ &
tataḥ provāca bhagavān % vāyuś ca nirṛtis tathā // BrP_84.14 //
gautamyāṃ snānadānābhyāṃ $ śāpamokṣo bhaviṣyati &
ity uktvā tāv ubhau prītau % tatraivāntaradhīyatām // BrP_84.15 //
tato 'ñjanāṃ samādāya $ adriḥ paiśācamūrtimān &
bhrātur hanumataḥ prītyai % snāpayām āsa mātaram // BrP_84.16 //
tathaiva hanumān gaṅgām $ ādāyādrim atitvaran &
mārjārarūpiṇīṃ nītvā % gautamyās tīram āptavān // BrP_84.17 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ paiśācaṃ cāñjanaṃ tathā &
brahmaṇo girim āsādya % sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_84.18 //
yojanānāṃ tripañcāśan $ mārjāraṃ pūrvato bhavet &
mārjārasaṃjñitāt tasmād % dhanūmantaṃ vṛṣākapim // BrP_84.19 //
phenāsaṃgamam ākhyātaṃ $ sarvakāmapradaṃ śubham &
tasya svarūpaṃ vyuṣṭiś ca % tatraiva procyate śubhā // BrP_84.20 //
{brahmovāca: }
kṣudhātīrtham iti khyātaṃ $ śṛṇu nārada tanmanāḥ &
kathyamānaṃ mahāpuṇyaṃ % sarvakāmapradaṃ nṛṇām // BrP_85.1 //
ṛṣir āsīt purā kaṇvas $ tapasvī vedavittamaḥ &
paribhramann āśramāṇi % kṣudhayā paripīḍitaḥ // BrP_85.2 //
gautamasyāśramaṃ puṇyaṃ $ samṛddhaṃ cānnavāriṇā &
ātmānaṃ ca kṣudhāyuktaṃ % samṛddhaṃ cāpi gautamam // BrP_85.3 //
vīkṣya kaṇvo 'tha vaiṣamyaṃ $ vairāgyam agamat tadā &
gautamo 'pi dvijaśreṣṭho % hy ahaṃ tapasi niṣṭhitaḥ // BrP_85.4 //
samena yācñāyuktā syāt $ tasmād gautamaveśmani &
na bhokṣye 'haṃ kṣudhārto 'pi % pīḍite 'pi kalevare // BrP_85.5 //
gaccheyaṃ gautamīṃ gaṅgām $ arjayeyaṃ ca saṃpadam &
iti niścitya medhāvī % gatvā gaṅgāṃ ca pāvanīm // BrP_85.6 //
snātvā śucir yatamanā $ upaviśya kuśāsane &
tuṣṭāva gautamīṃ gaṅgāṃ % kṣudhāṃ ca paramāpadam // BrP_85.7 //
{kaṇva uvāca: }
namo 'stu gaṅge paramārtihāriṇi BrP_85.8a
namaḥ kṣudhe sarvajanārtikāriṇi BrP_85.8b
namo maheśānajaṭodbhave śubhe BrP_85.8c
namo mahāmṛtyumukhād vinisṛte BrP_85.8d
puṇyātmanāṃ śāntarūpe $ krodharūpe durātmanām &
saridrūpeṇa sarveṣāṃ % tāpapāpāpahāriṇi // BrP_85.9 //
kṣudhārūpeṇa sarveṣāṃ $ tāpapāpaprade namaḥ &
namaḥ śreyaskari devi % namaḥ pāpapratardini \
namaḥ śāntikari devi # namo dāridryanāśini // BrP_85.10 //
{brahmovāca: }
ity evaṃ stuvatas tasya $ purastād abhavad dvayam &
ekaṃ gāṅgaṃ manohāri % hy aparaṃ bhīṣaṇākṛti \
punaḥ kṛtāñjalir bhūtvā # namaskṛtvā dvijottamaḥ // BrP_85.11 //
{kaṇva uvāca: }
sarvamaṅgalamāṅgalye $ brāhmi māheśvari śubhe &
vaiṣṇavi tryambake devi % godāvari namo 'stu te // BrP_85.12 //
tryambakasya jaṭodbhūte $ gautamasyāghanāśini &
saptadhā sāgaraṃ yānti % godāvari namo 'stu te // BrP_85.13 //
sarvapāpakṛtāṃ pāpe $ dharmakāmārthanāśini &
duḥkhalobhamayi devi % kṣudhe tubhyaṃ namo namaḥ // BrP_85.14 //
{brahmovāca: }
tat kaṇvavacanaṃ śrutvā $ suprīte āhatur dvijam //* BrP_85.15 //
{gaṅgākṣudhe ūcatuḥ: }
abhīṣṭaṃ vada kalyāṇa $ varān varaya suvrata //* BrP_85.16 //
{brahmovāca: }
provāca praṇato gaṅgāṃ $ kaṇvaḥ kṣudhāṃ yathākramam //* BrP_85.17 //
{kaṇva uvāca: }
dehi devi manojñāni $ kāmāni vibhavaṃ mama &
āyur vittaṃ ca bhuktiṃ ca % muktiṃ gaṅge prayaccha me // BrP_85.18 //
{brahmovāca: }
ity uktvā gautamīṃ gaṅgāṃ $ kṣudhāṃ cāha dvijottamaḥ //* BrP_85.19 //
{kaṇva uvāca: }
mayi madvaṃśaje cāpi $ kṣudhe tṛṣṇe daridriṇi &
yāhi pāpatare rūkṣe % na bhūyās tvaṃ kadācana // BrP_85.20 //
anena stavena ye vai $ tvāṃ stuvanti kṣudhāturāḥ &
teṣāṃ dāridryaduḥkhāni % na bhaveyur varo 'paraḥ // BrP_85.21 //
asmiṃs tīrthe mahāpuṇye $ snānadānajapādikam &
ye kurvanti narā bhaktyā % lakṣmībhājo bhavantu te // BrP_85.22 //
yas tv idaṃ paṭhate stotraṃ $ tīrthe vā yadi vā gṛhe &
tasya dāridryaduḥkhebhyo % na bhayaṃ syād varo 'paraḥ // BrP_85.23 //
{brahmovāca: }
evam astv iti coktvā te $ kaṇvaṃ yāte svam ālayam &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % kāṇvaṃ gāṅgaṃ kṣudhābhidham \
sarvapāpaharaṃ vatsa # pitṝṇāṃ prītivardhanam // BrP_85.25 //
{brahmovāca: }
asti brahman mahātīrthaṃ $ cakratīrtham iti śrutam &
tatra snānān naro bhaktyā % harer lokam avāpnuyāt // BrP_86.1 //
ekādaśyāṃ tu śuklāyām $ upoṣya pṛthivīpate &
gaṇikāsaṃgame snātvā % prāpnuyād akṣayaṃ padam // BrP_86.2 //
purā tatra yathā vṛttaṃ $ tan me nigadataḥ śṛṇu &
āsīd viśvadharo nāma % vaiśyo bahudhanānvitaḥ // BrP_86.3 //
uttare vayasi śreṣṭhas $ tasya putro 'bhavad ṛṣe &
guṇavān rūpasaṃpanno % vilāsī śubhadarśanaḥ // BrP_86.4 //
prāṇebhyo 'pi priyaḥ putraḥ $ kāle pañcatvam āgataḥ &
tathā dṛṣṭvā tu taṃ putraṃ % daṃpatī duḥkhapīḍitau // BrP_86.5 //
kurvāte sma tadā tena $ sahaiva maraṇe matim &
hā putra hanta kālena % pāpena sudurātmanā // BrP_86.6 //
yauvane vartamāno 'pi $ nīto 'si guṇasāgara &
āvayoś ca tathaiva tvaṃ % prāṇebhyo 'pi sudurlabhaḥ // BrP_86.7 //
itthaṃ tu ruditaṃ śrutvā $ daṃpatyoḥ karuṇaṃ yamaḥ &
tyaktvā nijapuraṃ tūrṇaṃ % kṛpayāviṣṭamānasaḥ // BrP_86.8 //
godāvaryāḥ śubhe tīre $ sthito dhyāyañ janārdanam &
api svalpena kālena % prajā vṛddhāḥ samantataḥ // BrP_86.9 //
iyata iti me pṛthvī $ kathyatāṃ kena pūritā &
na kaścin mriyate jantur % bhārākrāntā vasuṃdharā // BrP_86.10 //
tato devī gatā tūrṇaṃ $ vasudhā munisattama &
yatrāsti surasaṃyuktaḥ % śakraḥ parapuraṃjayaḥ \
dṛṣṭvā vasuṃdharām indraḥ # praṇipatyedam abravīt // BrP_86.11 //
{indra uvāca: }
kim āgamanakāryaṃ ta $ iti me pṛthvi kathyatām //* BrP_86.12 //
{dharovāca: }
bhāreṇa guruṇā śakra $ pīḍitāhaṃ vinā vadham &
kāraṇaṃ praṣṭum āyātā % kim idaṃ kathyatāṃ mama // BrP_86.13 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā mahīvākyam $ indro vacanam abravīt //* BrP_86.14 //
{indra uvāca: }
kāraṇaṃ yadi nāma syāt $ tadānīṃ jñāyate mayā &
surāṇāṃ hi patir yasmād % ahaṃ sarvāsu medini // BrP_86.15 //
{brahmovāca: }
atha pṛthvī tadā vākyaṃ $ śrutvā cāha śacīpatim &
yama ādiśyatāṃ tarhi % yathā saṃharate prajāḥ // BrP_86.16 //
iti śrutvā vaco mahyā $ ādiṣṭāḥ siddhakiṃnarāḥ &
yamasyānayane śīghraṃ % mahendreṇa mahāmune // BrP_86.17 //
tatas te satvaraṃ yātāḥ $ sarve vaivasvataṃ puram &
naivāpaśyan yamaṃ tatra % te siddhāḥ saha kiṃnaraiḥ \
tathāgatya punar vegād # vārttā śakre niveditā // BrP_86.18 //
{siddhakiṃnarā ūcuḥ: }
yamo yamapure nātha $ asmābhir nāvalokitaḥ &
mahatāpi suyatnena % vīkṣyamāṇaḥ samantataḥ // BrP_86.19 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā vacas teṣāṃ $ pṛṣṭaḥ śakreṇa vai tadā &
savitā sa pitā tasya % yamaḥ kutrāsta ity atha // BrP_86.20 //
{sūrya uvāca: }
śakra godāvarītīre $ kṛtānto vartate 'dhunā &
caraṃs tatra tapas tīvraṃ % na jāne kiṃ nu kāraṇam // BrP_86.21 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā vaco bhānoḥ $ śakraḥ śaṅkām upāviśat //* BrP_86.22 //
{śakra uvāca: }
aho kaṣṭaṃ mahākaṣṭaṃ $ naṣṭā me suranāthatā &
godāvaryāṃ tapaḥ kuryād % yamo vai duṣṭaceṣṭitaḥ \
jighṛkṣur matpadaṃ nūnaṃ # devā iti matir mama // BrP_86.23 //
{brahmovāca: }
ity uktvā sahasendreṇa $ āhūtaś cāpsarogaṇaḥ //* BrP_86.24 //
{indra uvāca: }
kā bhavatīṣu kālasya $ sthitasya tapasi dviṣaḥ &
tapaḥpraṇāśane śaktā % iti me śīghram ucyatām // BrP_86.25 //
{brahmovāca: }
iti śakravacaḥ śrutvā $ noce kāpi mahāmune &
atha śakraḥ prakopeṇa % pratyuvācāpsarogaṇam // BrP_86.26 //
{indra uvāca: }
uttaraṃ nābravīt kiṃcid $ yāmas tarhi vayaṃ svayam &
sajjā bhavantu vibudhāḥ % sainyair āyāntu mā ciram \
ghātayāmo vayaṃ śatruṃ # tapasā svargakāmukam // BrP_86.27 //
{brahmovāca: }
ity ukte sati devānāṃ $ senā prādurbabhūva ha &
itīndrahṛdayaṃ jñātvā % hariṇā lokadhāriṇā // BrP_86.28 //
preṣitaṃ cakriṇā cakraṃ $ rakṣaṇāya yamasya hi &
cakraṃ yatrābhavat tatra % cakratīrtham anuttamam // BrP_86.29 //
athendraṃ menakā prāha $ śaṅkiteti vacas tadā //* BrP_86.30 //
{menakovāca: }
kālāvalokane nālaṃ $ kācid asti sureśvara &
maraṇaṃ ca varaṃ deva % bhavato na yamāt punaḥ // BrP_86.31 //
rūpayauvanamatteyaṃ $ gaṇikāyācanaṃ prabho &
preṣaṇaṃ tat prayacchaiṣā % svāmitvaṃ manyate tvayā // BrP_86.32 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā vacas tasyāḥ $ śakraḥ suravareśvaraḥ &
ādideśābalāṃ kṣāmāṃ % satkṛtya gaṇikāṃ tathā // BrP_86.33 //
{śakra uvāca: }
gaṇike gaccha me kāryaṃ $ kuru sundari mā ciram &
kṛtakṛtyāgatā bhūyo % vallabhā me yathā śacī // BrP_86.34 //
{brahmovāca: }
ity ākarṇya vacaḥ śakrād $ utpatya gaṇikā diśaḥ &
kṣaṇena yamasāṃnidhyam % āyātā cārurūpiṇī // BrP_86.35 //
yamāntikam anuprāptā $ dyotayantī diśo daśa &
salīlaṃ lalitaṃ bālā % jagau hindolakaṅkalam // BrP_86.36 //
tataś cacāla kālasya $ mano lolaṃ calācalam &
athonmīlya yamo netre % kāmapāvakapūrite // BrP_86.37 //
tasyāṃ vyāpārayām āsa $ śreyaḥśatrau mahāmune &
tato vilīya sā sadyaḥ % sarittvam agamat tadā // BrP_86.38 //
gautamyāṃ tu samāgamya $ gaṇikāgaṇakiṃkaraiḥ &
gīyamānā gatā svarge % tasya tīrthaprabhāvataḥ // BrP_86.39 //
gacchantīṃ gaṇikāṃ dṛṣṭvā $ vimānasthāṃ divaṃ prati &
vismayaṃ paramaṃ prāptaḥ % kālas taralalocanaḥ \
athādityena cāgatya # evam ukto yamas tadā // BrP_86.40 //
{sūrya uvāca: }
kuru putra nijaṃ karma $ prajānāṃ tvaṃ parikṣayam &
paśya vātaṃ sadā vāntaṃ % sṛjantaṃ vedhasaṃ prajāḥ \
paryaṭantaṃ trilokīṃ māṃ # vahantīṃ vasudhāṃ prajāḥ // BrP_86.41 //
{brahmovāca: }
iti śrutvā yamo vākyaṃ $ pitur vacanam abravīt //* BrP_86.42 //
{yama uvāca: }
etan na garhitaṃ karma $ kuryām aham idaṃ dhruvam &
karmaṇy asmin mahākrūre % samādeṣṭuṃ na vārhasi // BrP_86.43 //
iti śrutvā ca tad vākyaṃ $ bhānur vacanam abravīt &
kiṃ nāma garhitaṃ karma % tava kartum alaṃ yama // BrP_86.44 //
kiṃ na dṛṣṭā tvayā yāntī $ gaṇikā gaṇakiṃkaraiḥ &
gīyamānā divaṃ sadyo % gautamītoyam āplutā // BrP_86.45 //
tvayā cātra tapas tīvraṃ $ kṛtaṃ putra suduṣkaram &
naivāntaṃ tasya paśyāmi % tasmād gaccha nijaṃ puram // BrP_86.46 //
ity uktvā bhagavān bhānus $ tatra snātvā gato divam &
yamo 'pi saṃgame snātvā % tato nijapuraṃ yayau // BrP_86.47 //
bhūtahāpi tataḥ śaṅkāṃ $ tatyāja ca mahāmune &
tathā dṛṣṭvā yamaṃ yāntaṃ % cakre cakraṃ prayāṇakam // BrP_86.48 //
bhagavān yatra govindo $ vanamālāvibhūṣitaḥ &
iti yaḥ śṛṇuyān martyaḥ % paṭhed vāpi samāhitaḥ // BrP_86.49 //
āpadas tasya naśyanti $ dīrgham āyur avāpnuyāt //* BrP_86.50 //
{brahmovāca: }
ahalyāsaṃgamaṃ ceha $ tīrthaṃ trailokyapāvanam &
śṛṇu samyaṅ muniśreṣṭha % tatra vṛttam idaṃ yathā // BrP_87.1 //
kautukenātimahatā $ mayā pūrvaṃ munīśvara &
sṛṣṭā kanyā bahuvidhā % rūpavatyo guṇānvitāḥ // BrP_87.2 //
tāsām ekāṃ śreṣṭhatamāṃ $ nirmame śubhalakṣaṇām &
tāṃ bālāṃ cārusarvāṅgīṃ % dṛṣṭvā rūpaguṇānvitām // BrP_87.3 //
ko vāsyāḥ poṣaṇe śakta $ iti me buddhir āviśat &
na daityānāṃ surāṇāṃ ca % na munīnāṃ tathaiva ca // BrP_87.4 //
nāsty asyāḥ poṣaṇe śaktir $ iti me buddhir anvabhūt &
guṇajyeṣṭhāya viprāya % tapoyuktāya dhīmate // BrP_87.5 //
sarvalakṣaṇayuktāya $ vedavedāṅgavedine &
gautamāya mahāprājñām % adadāṃ poṣaṇāya tām // BrP_87.6 //
pālayasva muniśreṣṭha $ yāvad āpsyati yauvanam &
yauvanasthāṃ punaḥ sādhvīm % ānayethā mamāntikam // BrP_87.7 //
evam uktvā gautamāya $ prādāṃ kanyāṃ sumadhyamām &
tām ādāya muniśreṣṭha % tapasā hatakalmaṣaḥ // BrP_87.8 //
tāṃ poṣayitvā vidhivad $ alaṃkṛtya mamāntikam &
nirvikāro muniśreṣṭho % hy ahalyām ānayat tadā // BrP_87.9 //
tāṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve $ śakrāgnivaruṇādayaḥ &
mama deyā sureśāna % ity ūcus te pṛthak pṛthak // BrP_87.10 //
tathaiva munayaḥ sādhyā $ dānavā yakṣarākṣasāḥ &
tān sarvān āgatān dṛṣṭvā % kanyārtham atha saṃgatān // BrP_87.11 //
indrasya tu viśeṣeṇa $ mahāṃś cābhūt tadā grahaḥ &
gautamasya tu māhātmyaṃ % gāmbhīryaṃ dhairyam eva ca // BrP_87.12 //
smṛtvā suvismito bhūtvā $ mamaivam abhavat sudhīḥ &
deyeyaṃ gautamāyaiva % nānyayogyā śubhānanā // BrP_87.13 //
tasmāai eva tu tāṃ dāsye $ tathāpy evam acintayam &
sarveṣāṃ ca matir dhairyaṃ % mathitaṃ bālayānayā // BrP_87.14 //
ahalyeti suraiḥ proktaṃ $ mayā ca ṛṣibhis tadā &
devān ṛṣīṃs tadā vīkṣya % mayā tatroktam uccakaiḥ // BrP_87.15 //
tasmai sā dīyate subhrūr $ yaḥ pṛthivyāḥ pradakṣiṇām &
kṛtvopatiṣṭhate pūrvaṃ % na cānyasmai punaḥ punaḥ // BrP_87.16 //
tataḥ sarve suragaṇāḥ $ śrutvā vākyaṃ mayeritam &
ahalyārthaṃ surā jagmuḥ % pṛthivyāś ca pradakṣiṇe // BrP_87.17 //
gateṣu surasaṃgheṣu $ gautamo 'pi munīśvara &
prayatnam akarot kiṃcid % ahalyārtham imaṃ tathā // BrP_87.18 //
etasminn antare brahman $ surabhiḥ sarvakāmadhuk &
ardhaprasūtā hy abhavat % tāṃ dadarśa sa gautamaḥ // BrP_87.19 //
tasyāḥ pradakṣiṇaṃ cakre $ iyam urvīti saṃsmaran &
liṅgasya ca sureśasya % pradakṣiṇam athākarot // BrP_87.20 //
tayoḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā $ gautamo munisattamaḥ &
sarveṣāṃ caiva devānām % ekaṃ cāpi pradakṣiṇam // BrP_87.21 //
naivābhavad bhuvo gantuḥ $ saṃjātaṃ dvitayaṃ mama &
evaṃ niścitya sa munir % mamāntikam athābhyagāt // BrP_87.22 //
namaskṛtvābravīd vākyaṃ $ gautamo māṃ mahāmatiḥ &
kamalāsana viśvātman % namas te 'stu punaḥ punaḥ // BrP_87.23 //
pradakṣiṇīkṛtā brahman $ mayeyaṃ vasudhākhilā &
yad atra yuktaṃ deveśa % jānīte tad bhavān svayam // BrP_87.24 //
mayā tu dhyānayogena $ jñātvā gautamam abravam &
tavaiva dīyate subhrūḥ % pradakṣiṇam idaṃ kṛtam // BrP_87.25 //
dharmaṃ jānīhi viprarṣe $ durjñeyaṃ nigamair api &
ardhaprasūtā surabhiḥ % saptadvīpavatī mahī // BrP_87.26 //
kṛtā pradakṣiṇā tasyāḥ $ pṛthivyāḥ sā kṛtā bhavet &
liṅgaṃ pradakṣiṇīkṛtya % tad eva phalam āpnuyāt // BrP_87.27 //
tasmāt sarvaprayatnena $ mune gautama suvrata &
tuṣṭo 'haṃ tava dhairyeṇa % jñānena tapasā tathā // BrP_87.28 //
datteyam ṛṣiśārdūla $ kanyā lokavarā mayā &
ity uktvāhaṃ gautamāya % ahalyām adadāṃ mune // BrP_87.29 //
jāte vivāhe te devāḥ $ kṛtvelāyāḥ pradakṣiṇam &
śanaiḥ śanair athāgatya % dadṛśuḥ sarva eva te // BrP_87.30 //
taṃ gautamam ahalyāṃ ca $ dāṃpatyaṃ prītivardhanam &
te cāgatyātha paśyanto % vismitāś cābhavan surāḥ // BrP_87.31 //
atikrānte vivāhe tu $ surāḥ sarve divaṃ yayuḥ &
samatsaraḥ śacībhartā % tām īkṣya ca divaṃ yayau // BrP_87.32 //
tataḥ prītamanās tasmai $ gautamāya mahātmane &
prādāṃ brahmagiriṃ puṇyaṃ % sarvakāmapradaṃ śubham // BrP_87.33 //
ahalyāyāṃ muniśreṣṭho $ reme tatra sa gautamaḥ &
gautamasya kathāṃ puṇyāṃ % śrutvā śakras triviṣṭape // BrP_87.34 //
tam āśramaṃ taṃ ca muniṃ $ tasya bhāryām aninditām &
bhūtvā brāhmaṇaveṣeṇa % draṣṭum āgāc chatakratuḥ // BrP_87.35 //
sa dṛṣṭvā bhavanaṃ tasya $ bhāryāṃ ca vibhavaṃ tathā &
pāpīyasīṃ matiṃ kṛtvā % ahalyāṃ samudaikṣata // BrP_87.36 //
nātmānaṃ na paraṃ deśaṃ $ kālaṃ śāpād ṛṣer bhayam &
na bubodha tadā vatsa % kāmākṛṣṭaḥ śatakratuḥ // BrP_87.37 //
taddhyānaparamo nityaṃ $ surarājyena garvitaḥ &
saṃtaptāṅgaḥ kathaṃ kuryāṃ % praveśo me kathaṃ bhavet // BrP_87.38 //
evaṃ vasan viprarūpo $ nāntaraṃ tv adhyagacchata &
sa kadācin mahāprājñaḥ % kṛtvā paurvāhṇikīṃ kriyām // BrP_87.39 //
sahito gautamaḥ śiṣyair $ nirgataś cāśramād bahiḥ &
āśramaṃ gautamīṃ viprān % dhānyāni vividhāni ca // BrP_87.40 //
draṣṭuṃ gato munivara $ indras taṃ samudaikṣata &
idam antaram ity uktvā % cakre kāryaṃ manaḥpriyam // BrP_87.41 //
rūpaṃ kṛtvā gautamasya $ priyepsuḥ sa śatakratuḥ &
tāṃ dṛṣṭvā cārusarvāṅgīm % ahalyāṃ vākyam abravīt // BrP_87.42 //
{indra uvāca: }
ākṛṣṭo 'haṃ tava guṇai $ rūpaṃ smṛtvā skhalatpadaḥ &
iti bruvan hasan hastam % ādāyāntaḥ samāviśat // BrP_87.43 //
na bubodha tv ahalyā taṃ $ jāraṃ mene tu gautamam &
ramamāṇā yathāsaukhyaṃ % prāgāc chiṣyaiḥ sa gautamaḥ // BrP_87.44 //
āgacchantaṃ nityam eva $ ahalyā priyavādinī &
pratiyāti priyaṃ vakti % toṣayantī ca taṃ guṇaiḥ // BrP_87.45 //
tām adṛṣṭvā mahāprājño $ mene tan mahad adbhutam &
dvārasthitaṃ muniśreṣṭhaṃ % sarve paśyanti nārada // BrP_87.46 //
agnihotrasya śālāyā $ rakṣiṇo gṛhakarmiṇaḥ &
ūcur munivaraṃ bhītā % gautamaṃ vismayānvitāḥ // BrP_87.47 //
{rakṣiṇa ūcuḥ: }
bhagavan kim idaṃ citraṃ $ bahir antaś ca dṛśyase &
priyayāntaḥ praviṣṭo 'si % tathaiva ca bahir bhavān \
aho tapaḥprabhāvo 'yaṃ # nānārūpadharo bhavān // BrP_87.48 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā vismitas tv antaḥ $ praviṣṭaḥ ko nu tiṣṭhati &
priye ahalye bhavati % kiṃ māṃ na pratibhāṣase \
ity ṛṣer vacanaṃ śrutvā # ahalyā jāram abravīt // BrP_87.50 //
{ahalyovāca: }
ko bhavān munirūpeṇa $ pāpaṃ tvaṃ kṛtavān asi &
iti bruvatī śayanād % utthitā satvaraṃ bhayāt // BrP_87.51 //
sa cāpi pāpakṛc chakro $ biḍālo 'bhūn muner bhayāt &
trastāṃ ca vikṛtāṃ dṛṣṭvā % svapriyāṃ dūṣitāṃ tadā // BrP_87.52 //
uvāca sa muniḥ kopāt $ kim idaṃ sāhasaṃ kṛtam &
iti bruvantaṃ bhartāraṃ % sāpi novāca lajjitā // BrP_87.53 //
anveṣayaṃs tu taṃ jāraṃ $ biḍālaṃ dadṛśe muniḥ &
ko bhavān iti taṃ prāha % bhasmīkuryāṃ mṛṣāvadan // BrP_87.54 //
{indra uvāca: }
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā $ caivam āha śacīpatiḥ &
śacībhartā purāṃ bhettā % tapodhana puruṣṭutaḥ // BrP_87.55 //
mamedaṃ pāpam āpannaṃ $ satyam uktaṃ mayānagha &
mahadvigarhitaṃ karma % kṛtavān asmy ahaṃ mune // BrP_87.56 //
smarasāyakanirbhinna- $ hṛdayāḥ kiṃ na kurvate &
brahman mayi mahāpāpe % kṣamasva karuṇānidhe // BrP_87.57 //
santaḥ kṛtāparādhe 'pi $ na raukṣyaṃ jātu kurvate &
niśamya tad vaco vipro % harim āha ruṣānvitaḥ // BrP_87.58 //
{gautama uvāca: }
bhagabhaktyā kṛtaṃ pāpaṃ $ sahasrabhagavān bhava &
tām apy āha muniḥ kopāt % tvaṃ ca śuṣkanadī bhava // BrP_87.59 //
tataḥ prasādayām āsa $ kathayantī tadākṛtim //* BrP_87.60 //
{ahalyovāca: }
manasāpy anyapuruṣaṃ $ pāpiṣṭhāḥ kāmayanti yāḥ &
akṣayān yānti narakāṃs % tāsāṃ sarve 'pi pūrvajāḥ // BrP_87.61 //
bhūtvā prasanno bhagavann $ avadhāraya madvacaḥ &
tava rūpeṇa cāgatya % mām agāt sākṣiṇas tv ime // BrP_87.62 //
tatheti rakṣiṇaḥ procur $ ahalyā satyavādinī &
dhyānenāpi munir jñātvā % śāntaḥ prāha pativratām // BrP_87.63 //
{gautama uvāca: }
yadā tu saṃgatā bhadre $ gautamyā saridīśayā &
nadī bhūtvā punā rūpaṃ % prāpsyase priyakṛn mama // BrP_87.64 //
ity ṛṣer vacanaṃ śrutvā $ tathā cakre pativratā &
tayā tu saṃgatā devyā % ahalyā gautamapriyā // BrP_87.65 //
punas tad rūpam abhavad $ yan mayā nirmitaṃ purā &
tataḥ kṛtāñjalipuṭaḥ % surarāṭ prāha gautamam // BrP_87.66 //
{indra uvāca: }
māṃ pāhi muniśārdūla $ pāpiṣṭhaṃ gṛham āgatam &
pādayoḥ patitaṃ dṛṣṭvā % kṛpayā prāha gautamaḥ // BrP_87.67 //
{gautama uvāca: }
gautamīṃ gaccha bhadraṃ te $ snānaṃ kuru puraṃdara &
kṣaṇān nirdhūtapāpas tvaṃ % sahasrākṣo bhaviṣyasi // BrP_87.68 //
ubhayaṃ vismayakaraṃ $ dṛṣṭavān asmi nārada &
ahalyāyāḥ punarbhāvaṃ % śacībhartā sahasradṛk // BrP_87.69 //
tataḥ prabhṛti tat tīrtham $ ahalyāsaṃgamaṃ śubham &
indratīrtham iti khyātaṃ % sarvakāmapradaṃ nṛṇām // BrP_87.70 //
{brahmovāca: }
tasmād apy aparaṃ tīrthaṃ $ janasthānam iti śrutam &
caturyojanavistīrṇaṃ % smaraṇān muktidaṃ nṛṇām // BrP_88.1 //
vaivasvatānvaye jāto $ rājābhūj janakaḥ purā &
so 'pāṃpates tu tanujām % upayeme guṇārṇavām // BrP_88.2 //
dharmārthakāmamokṣāṇāṃ $ janakāṃ janako nṛpaḥ &
anurūpaguṇatvāc ca % tasya bhāryā guṇārṇavā // BrP_88.3 //
yājñavalkyaś ca viprendras $ tasya rājñaḥ purohitaḥ &
tam apṛcchan nṛpaśreṣṭho % yājñavalkyaṃ purohitam // BrP_88.4 //
{janaka uvāca: }
bhuktimuktī ubhe śreṣṭhe $ nirṇīte munisattamaiḥ &
dāsīdāsebhaturaga- % rathādyair bhuktir uttamā // BrP_88.5 //
kiṃtv antavirasā bhuktir $ muktir ekā niratyayā &
bhukter muktiḥ śreṣṭhatamā % bhuktyā muktiṃ kathaṃ vrajet // BrP_88.6 //
sarvasaṅgaparityāgān $ muktiprāptiḥ suduḥkhataḥ &
tad brūhi dvijaśārdūla % sukhān muktiḥ kathaṃ bhavet // BrP_88.7 //
{yājñavalkya uvāca: }
apāṃpatis tava guruḥ $ śvaśuraḥ priyakṛt tathā &
taṃ gatvā pṛccha nṛpate % upadekṣyati te hitam // BrP_88.8 //
yājñavalkyaś ca janako $ rājānaṃ varuṇaṃ tadā &
gatvā cocatur avyagrau % muktimārgaṃ yathākramam // BrP_88.9 //
{varuṇa uvāca: }
dvidhā tu saṃsthitā muktiḥ $ karmadvāre 'py akarmaṇi &
vede ca niścito mārgaḥ % karma jyāyo hy akarmaṇaḥ // BrP_88.10 //
sarvaṃ ca karmaṇā baddhaṃ $ puruṣārthacatuṣṭayam &
akarmaṇaivāpyata iti % muktimārgo mṛṣocyate // BrP_88.11 //
karmaṇā sarvadhānyāni $ setsyanti nṛpasattama &
tasmāt sarvātmanā karma % kartavyaṃ vaidikaṃ nṛbhiḥ // BrP_88.12 //
tena bhuktiṃ ca muktiṃ ca $ prāpnuvantīha mānavāḥ &
akarmaṇaḥ karma puṇyaṃ % karma cāpy āśrameṣu ca // BrP_88.13 //
jātyāśritaṃ ca rājendra $ tatrāpi śṛṇu dharmavit &
āśramāṇi ca catvāri % karmadvārāṇi mānada // BrP_88.14 //
caturṇām āśramāṇāṃ ca $ gārhasthyaṃ puṇyadaṃ smṛtam &
tasmād bhuktiś ca muktiś ca % bhavatīti matir mama // BrP_88.15 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā tu janako $ yājñavalkyaś ca buddhimān &
varuṇaṃ pūjayitvā tu % punar vacanam ūcatuḥ // BrP_88.16 //
ko deśaḥ kiṃ ca tīrthaṃ syād $ bhuktimuktipradāyakam &
tad vadasva suraśreṣṭha % sarvajño 'si namo 'stu te // BrP_88.17 //
{varuṇa uvāca: }
pṛthivyāṃ bhārataṃ varṣaṃ $ daṇḍakaṃ tatra puṇyadam &
tasmin kṣetre kṛtaṃ karma % bhuktimuktipradaṃ nṛṇām // BrP_88.18 //
tīrthānāṃ gautamī gaṅgā $ śreṣṭhā muktipradā nṛṇām &
tatra yajñena dānena % bhogān muktim avāpsyati // BrP_88.19 //
{brahmovāca: }
yājñavalkyaś ca janako $ vācaṃ śrutvā hy apāṃpateḥ &
varuṇena hy anujñātau % svapurīṃ jagmatus tadā // BrP_88.20 //
aśvamedhādikaṃ karma $ cakāra janako nṛpaḥ &
yājayām āsa viprendro % yājñavalkyaś ca taṃ nṛpam // BrP_88.21 //
gaṅgātīraṃ samāśritya $ yajñān muktim avāpa rāṭ &
tathā janakarājāno % bahavas tatra karmaṇā // BrP_88.22 //
muktiṃ prāpur mahābhāgā $ gautamyāś ca prasādataḥ &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % janasthāneti viśrutam // BrP_88.23 //
janakānāṃ yajñasado $ janasthānaṃ prakīrtitam &
caturyojanavistīrṇaṃ % smaraṇāt sarvapāpanut // BrP_88.24 //
tatra snānena dānena $ pitṝṇāṃ tarpaṇena tu &
tīrthasya smaraṇād vāpi % gamanād bhaktisevanāt // BrP_88.25 //
sarvān kāmān avāpnoti $ muktiṃ ca samavāpnuyāt //* BrP_88.26 //
{brahmovāca: }
aruṇā varuṇā caiva $ nadyau puṇyatare śubhe &
tayoś ca saṃgamaḥ puṇyo % gaṅgāyāṃ munisattama // BrP_89.1 //
tadutpattiṃ śṛṇuṣveha $ sarvapāpavināśinīm &
kaśyapasya suto jyeṣṭha % ādityo lokaviśrutaḥ // BrP_89.2 //
trailokyacakṣus tīkṣṇāṃśuḥ $ saptāśvo lokapūjitaḥ &
tasya patnī uṣā khyātā % tvāṣṭrī trailokyasundarī // BrP_89.3 //
bhartuḥ pratāpatīvratvam $ asahantī sumadhyamā &
cintayām āsa kiṃ kṛtyaṃ % mama syād iti bhāminī // BrP_89.4 //
tasyāḥ putrau mahārājñau $ manur vaivasvato yamaḥ &
yamunā ca nadī puṇyā % śṛṇu vismayakāraṇam // BrP_89.5 //
sākarod ātmanaś chāyām $ ātmarūpeṇa yatnataḥ &
tām abravīt tataś coṣā % tvaṃ ca matsadṛśī bhava // BrP_89.6 //
bhartāraṃ tvam apatyāni $ pālayasva mamājñayā &
yāvad āgamanaṃ me syāt % patyus tāvat priyā bhava // BrP_89.7 //
nākhyātavyaṃ tvayā kvāpi $ apatyānāṃ tathā priye &
tathety āha ca sā chāyā % nirjagāma gṛhād uṣā // BrP_89.8 //
ity uktvā sā jagāmāśu $ śāntaṃ rūpam abhīpsatī &
sā gatvoṣā gṛhaṃ tvaṣṭuḥ % pitre sarvaṃ nyavedayat \
tvaṣṭāpi cakitaḥ prāha # tāṃ sutāṃ sutavatsalaḥ // BrP_89.9 //
{tvaṣṭovāca: }
naitad yuktaṃ bhartṛmatyā $ yat svaireṇa pravartanam &
apatyānāṃ kathaṃ vṛttir % bhartur vā savitus tava \
bibhemi bhadre śiṣṭo 'haṃ # bhartur gehaṃ punar vraja // BrP_89.10 //
{brahmovāca: }
evam uktā tu pitrā sā $ nety uktvā vai punaḥ punaḥ &
uttaraṃ ca kuror deśaṃ % jagāma tapase tvarā // BrP_89.11 //
tatra tepe tapas tīvraṃ $ vaḍavārūpadhāriṇī &
duṣprekṣaṃ taṃ svakaṃ kāntaṃ % dhyāyantī niścalā uṣā // BrP_89.12 //
etasminn antare tāta $ chāyā coṣāsvarūpiṇī &
patyau sā vartayām āsa % apatyāny atha jajñire // BrP_89.13 //
sāvarṇiś ca śaniś caiva $ viṣṭir yā duṣṭakanyakā &
sā chāyā vartayām āsa % vaiṣamyeṇaiva nityaśaḥ // BrP_89.14 //
sveṣv apatyeṣu coṣāyā $ yamas tatra cukopa ha &
vaiṣamyeṇātha vartantīṃ % chāyāṃ tāṃ mātaraṃ tadā // BrP_89.15 //
tāḍayām āsa pādena $ dakṣiṇāśāpatir yamaḥ &
putradaurjanyasaṃkṣobhāc % chāyā vaivasvataṃ yamam // BrP_89.16 //
śaśāpa pāpa te pādo $ viśīryatu mamājñayā &
viśīrṇacaraṇo duḥkhād % rudan pitaram abhyagāt \
savitre taṃ tu vṛttāntaṃ # nyavedayad aśeṣataḥ // BrP_89.17 //
{yama uvāca: }
neyaṃ mātā suraśreṣṭha $ yayā śapto 'ham īdṛśaḥ &
apatyeṣu viruddheṣu % jananī naiva kupyate // BrP_89.18 //
yad bālyād abravaṃ kiṃcid $ athavā duṣkṛtaṃ kṛtam &
naiva kupyati sā mātā % tasmān neyaṃ mamāmbikā // BrP_89.19 //
yad apatyakṛtaṃ kiṃcit $ sādhv asādhu yathā tathā &
māty asyāṃ sarvam apy etat % tasmān māteti gīyate // BrP_89.20 //
pradhakṣyantīva māṃ tāta $ nityaṃ paśyati cakṣuṣā &
vakty agnikālasadṛśā % vācā neyaṃ madambikā // BrP_89.21 //
{brahmovāca: }
tat putravacanaṃ śrutvā $ savitācintayat tataḥ &
iyaṃ chāyā nāsya mātā % uṣā mātā tu sānyataḥ // BrP_89.22 //
mama śāntim abhīpsantī $ deśe 'nyasmiṃs taporatā &
uttare ca kurau tvāṣṭrī % vaḍavārūpadhāriṇī // BrP_89.23 //
tatrāste sā iti jñātvā $ jagāmeśo divākaraḥ &
yatra sā vartate kāntā % aśvarūpaḥ svayaṃ tadā // BrP_89.24 //
tāṃ dṛṣṭvā vaḍavārūpāṃ $ paryadhāvad dhayākṛtiḥ &
kāmāturaṃ hayaṃ dṛṣṭvā % śrutvā vai heṣitasvanam // BrP_89.25 //
uṣā pativratopetā $ patidhyānaparāyaṇā &
hayadharṣaṇasaṃbhītā % ko nv ayaṃ cety ajānatī // BrP_89.26 //
apalāyat patau prāpte $ dakṣiṇābhimukhī tvarā &
ko nu me rakṣako 'tra syād % ṛṣayo vāthavā surāḥ // BrP_89.27 //
dhāvantīṃ tāṃ priyām aśvām $ aśvarūpadharaḥ svayam &
paryadhāvad yato yāti % uṣā bhānus tatas tataḥ // BrP_89.28 //
smaragrahavaśe jātaḥ $ ko duśceṣṭaṃ na ceṣṭate &
bhāgīrathīṃ nadīś cānyā % vanāny upavanāni ca // BrP_89.29 //
narmadāṃ cātha vindhyaṃ ca $ dakṣiṇābhimukhāv ubhau &
atikramya bhayodvignā % tvāṣṭry abhyagāc ca gautamīm // BrP_89.30 //
trātāraḥ santi munayo $ janasthāna iti śrutam &
ṛṣīṇām āśramaṃ sāśvā % praviṣṭā gautamīṃ tathā // BrP_89.31 //
anuprāptas tathā cāśvo $ bhānus tadrūpavāṃs tataḥ &
aśvaṃ nivārayām āsur % janasthā munidārakāḥ \
tataḥ kopād ṛṣīṃs tāṃś ca # śaśāpoṣāpatiḥ prabhuḥ // BrP_89.32 //
{bhānur uvāca: }
nivārayatha māṃ yasmād $ vaṭā yūyaṃ bhaviṣyatha //* BrP_89.33 //
{brahmovāca: }
jñānadṛṣṭyā tu munayo $ menire 'śvam uṣāpatim &
stuvanto devadeveśaṃ % bhānuṃ taṃ munayo mudā // BrP_89.34 //
stūyamāno munigaṇair $ aśvāṃ bhānur athāgamat &
vaḍavāyā mukhe lagnaṃ % mukhaṃ cāśvasvarūpiṇam // BrP_89.35 //
jñātvā tvāṣṭrī ca bhartāraṃ $ mukhād vīryaṃ prasusruve &
tayor vīryeṇa gaṅgāyām % aśvinau samajāyatām // BrP_89.36 //
tatrāgacchan suragaṇāḥ $ siddhāś ca munayas tathā &
nadyo gāvas tathauṣadhyo % devā jyotirgaṇās tathā // BrP_89.37 //
saptāśvaś ca rathaḥ puṇyo $ hy aruṇo bhānusārathiḥ &
yamo manuś ca varuṇaḥ % śanir vaivasvatas tathā // BrP_89.38 //
yamunā ca nadī puṇyā $ tāpī caiva mahānadī &
tattadrūpaṃ samāsthāya % nadyas tā vismayān mune // BrP_89.39 //
draṣṭuṃ te vismayāviṣṭā $ ājagmuḥ śvaśuras tathā &
abhiprāyaṃ viditvā tu % śvaśuraṃ bhānur abravīt // BrP_89.40 //
{bhānur uvāca: }
uṣāyāḥ prītaye tvaṣṭaḥ $ kurvatyās tapa uttamam &
yantrārūḍhaṃ ca māṃ kṛtvā % chindhi tejāṃsy anekaśaḥ \
yāvat saukhyaṃ bhaved asyās # tāvac chindhi prajāpate // BrP_89.41 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā tatas tvaṣṭā $ somanāthasya saṃnidhau &
tejasāṃ chedanaṃ cakre % prabhāsaṃ tu tato viduḥ // BrP_89.42 //
bhartrā ca saṃgatā yatra $ gautamyām aśvarūpiṇī &
aśvinor yatra cotpattir % aśvatīrthaṃ tad ucyate // BrP_89.43 //
bhānutīrthaṃ tad ākhyātaṃ $ tathā pañcavaṭāśramaḥ &
tāpī ca yamunā caiva % pitaraṃ draṣṭum āgate // BrP_89.44 //
aruṇāvaruṇānadyor $ gaṅgāyāṃ saṃgamaḥ śubhaḥ &
devānāṃ tatra tīrthānām % āgatānāṃ pṛthak pṛthak // BrP_89.45 //
nava trīṇi sahasrāṇi $ tīrthāni guṇavanti ca &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % sarvam akṣayapuṇyadam // BrP_89.46 //
smaraṇāt paṭhanād vāpi $ śravaṇād api nārada &
sarvapāpavinirmukto % dharmavān sa sukhī bhavet // BrP_89.47 //
{brahmovāca: }
gāruḍaṃ nāma yat tīrthaṃ $ sarvavighnapraśāntidam &
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi % śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_90.1 //
maṇināga iti tv āsīc $ cheṣaputro mahābalaḥ &
garuḍasya bhayād bhaktyā % toṣayām āsa śaṃkaram // BrP_90.2 //
tataḥ prasanno bhagavān $ parameṣṭhī maheśvaraḥ &
tam uvāca mahānāgaṃ % varaṃ varaya pannaga // BrP_90.3 //
nāgaḥ prāha prabho mahyaṃ $ dehi me garuḍābhayam &
tathety āha ca taṃ śaṃbhur % garuḍād abhayaṃ bhavet // BrP_90.4 //
nirgato nirbhayo nāgo $ garuḍād aruṇānujāt &
kṣīrodaśāyī yatrāste % kṣīrārṇavasamīpataḥ // BrP_90.5 //
itaś cetaś ca carati $ nāgo 'sau sukhaśītale &
garuḍo 'pi ca yatrāste % taṃ deśam api yāty asau // BrP_90.6 //
garuḍaḥ pannagaṃ dṛṣṭvā $ carantaṃ nirbhayena tu &
taṃ gṛhītvā mahānāgaṃ % prākṣipat svasya veśmani // BrP_90.7 //
taṃ baddhvā gāruḍaiḥ pāśair $ garuḍo nāgasattamam &
etasminn antare nandī % provāceśaṃ jagatprabhum // BrP_90.8 //
{nandikeśvara uvāca: }
nūnaṃ nāgo na cāyāti $ bhakṣito baddha eva vā &
garuḍena sureśāna % jīvan nāgo na saṃvrajet // BrP_90.9 //
{brahmovāca: }
nandino vacanaṃ śrutvā $ jñātvā śaṃbhur athābravīt //* BrP_90.10 //
{śiva uvāca: }
garuḍasya gṛhe nāgo $ baddhas tiṣṭhati satvaram &
gatvā taṃ jagatām īśaṃ % viṣṇuṃ stuhi janārdanam // BrP_90.11 //
baddhaṃ nāgaṃ kāśyapena $ madvākyād ānaya svayam &
tat prabhor vacanaṃ śrutvā % nandī gatvā śriyaḥ patim // BrP_90.12 //
vyajñāpayat svayaṃ vākyaṃ $ viṣṇuṃ lokaparāyaṇam &
nārāyaṇaḥ prītamanā % garuḍaṃ vākyam abravīt // BrP_90.13 //
{viṣṇur uvāca: }
vinatātmaja me vākyān $ nandine dehi pannagam &
kampamānas tad ākarṇya % nety uvāca vihaṃgamaḥ \
viṣṇum apy abravīt kopāt # suparṇo nandino 'ntike // BrP_90.14 //
{garuḍa uvāca: }
yad yat priyatamaṃ kiṃcid $ bhṛtyebhyaḥ prabhaviṣṇavaḥ &
dāsyanty anye bhavān naiva % mayānītaṃ hariṣyati // BrP_90.15 //
paśya devaṃ trinayanaṃ $ nāgaṃ mokṣyati nandinā &
mayopapāditaṃ nāgaṃ % tvaṃ tu dāsyasi nandine // BrP_90.16 //
tvāṃ vahāmi sadā svāmin $ mama deyaṃ sadā tvayā &
mayopapāditaṃ nāgaṃ % vaktuṃ dehīti nocitam // BrP_90.17 //
satāṃ prabhūṇāṃ neyaṃ syād $ vṛttiḥ sadvṛttikāriṇām &
santo dāsyanti bhṛtyebhyo % madupāttaharo bhavān // BrP_90.18 //
daityāñ jayasi saṃgrāme $ madbalenaiva keśava &
ahaṃ mahābalīty evaṃ % mudhaiva ślāghate bhavān // BrP_90.19 //
{brahmovāca: }
garuḍasyeti tad vākyaṃ $ śrutvā cakragadādharaḥ &
vihasya nandinaḥ pārśve % paśyadbhir lokapālakaiḥ // BrP_90.20 //
idam āha mahābuddhir $ māṃ samuhya kṛśo bhavān &
tvadbalād asurān sarvāñ % jeṣye 'haṃ khagasattama // BrP_90.21 //
ity uktvā śrīpatir brahmañ $ śāntakopo 'bravīd idam &
vahāṅguliṃ karasyāśu % kaniṣṭhāṃ nandino 'ntike // BrP_90.22 //
garuḍasya tato mūrdhni $ nyasyedaṃ punar abravīt &
satyaṃ māṃ vahase nityaṃ % paśya dharmaṃ vihaṃgama // BrP_90.23 //
nyastāyāṃ ca tato 'ṅgulyāṃ $ śiraḥ kukṣau samāviśat &
kukṣiś ca caraṇasyāntaḥ % prāviśac cūrṇito 'bhavat \
tataḥ kṛtāñjalir dīno # vyathito lajjayānvitaḥ // BrP_90.24 //
{garuḍa uvāca: }
trāhi trāhi jagannātha $ bhṛtyaṃ mām aparādhinam &
tvaṃ prabhuḥ sarvalokānāṃ % dhartā dhāryas tvam eva ca // BrP_90.25 //
aparādhasahasrāṇi $ kṣamante prabhaviṣṇavaḥ &
kṛtāparādhe 'pi jane % mahatī yasya vai kṛpā // BrP_90.26 //
vadanti munayaḥ sarve $ tvām eva karuṇākaram &
rakṣasvārtaṃ jaganmātar % mām ambujanivāsini \
kamale bālakaṃ dīnam # ārtaṃ tanayavatsale // BrP_90.27 //
{brahmovāca: }
tataḥ kṛpānvitā devī $ śrīr apy āha janārdanam //* BrP_90.28 //
{kamalovāca: }
rakṣa nātha svakaṃ bhṛtyaṃ $ garuḍaṃ vipadaṃ gatam &
janārdana uvācedaṃ % nandinaṃ śaṃbhuvāhanam // BrP_90.29 //
{viṣṇur uvāca: }
naya nāgaṃ sagaruḍaṃ $ śaṃbhor antikam eva ca &
tatprasādāc ca garuḍo % maheśvaranirīkṣitaḥ \
ātmīyaṃ ca punā rūpaṃ # garuḍaḥ samavāpsyati // BrP_90.30 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā ca vṛṣabho $ nāgena garuḍena ca &
śanaiḥ sa śaṃkaraṃ gatvā % sarvaṃ tasmai nyavedayat \
śaṃkaro 'pi garutmantaṃ # provāca śaśiśekharaḥ // BrP_90.31 //
{śiva uvāca: }
yāhi gaṅgāṃ mahābāho $ gautamīṃ lokapāvanīm &
sarvakāmapradāṃ śāntāṃ % tām āplutya punar vapuḥ // BrP_90.32 //
prāpsyase sarvakāmāṃś ca $ śatadhātha sahasradhā &
sarvapāpopataptā ye % durdaivonmūlitodyamāḥ \
prāṇino 'bhīṣṭadā teṣāṃ # śaraṇaṃ khaga gautamī // BrP_90.33 //
{brahmovāca: }
tadvākyaṃ praṇato bhūtvā $ śrutvā tu garuḍo 'bhyagāt &
gaṅgām āplutya garuḍaḥ % śivaṃ viṣṇuṃ nanāma saḥ // BrP_90.34 //
tataḥ svarṇamayaḥ pakṣī $ vajradeho mahābalaḥ &
vegī bhavan muniśreṣṭha % punar viṣṇum iyāt sudhīḥ // BrP_90.35 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ gāruḍaṃ sarvakāmadam &
tatra snānādi yat kiṃcit % karoti prayato naraḥ \
sarvaṃ tad akṣayaṃ vatsa # śivaviṣṇupriyāvaham // BrP_90.36 //
{brahmovāca: }
tato govardhanaṃ tīrthaṃ $ sarvapāpapraṇāśanam &
pitṝṇāṃ puṇyajananaṃ % smaraṇād api pāpanut // BrP_91.1 //
tasya prabhāva eṣa syān $ mayā dṛṣṭas tu nārada &
brāhmaṇaḥ karṣakaḥ kaścij % jābālir iti viśrutaḥ // BrP_91.2 //
na vimuñcaty anaḍvāhau $ madhyaṃ yāte 'pi bhāskare &
pratodena pratudati % pṛṣṭhato 'pi ca pārśvayoḥ // BrP_91.3 //
tau gāvāv aśrupūrṇākṣau $ dṛṣṭvā gauḥ kāmadohinī &
surabhir jagatāṃ mātā % nandine sarvam abravīt // BrP_91.4 //
sa cāpi vyathito bhūtvā $ śaṃbhave tan nyavedayat &
śaṃbhuś ca vṛṣabhaṃ prāha % sarvaṃ sidhyatu te vacaḥ // BrP_91.5 //
śivājñāsahito nandī $ gojātaṃ sarvam āharat &
naṣṭeṣu goṣu sarveṣu % svarge martye tatas tvarā // BrP_91.6 //
mām avocan suragaṇā $ vinā gobhir na jīvyate &
tān avocaṃ surān sarvāñ % śaṃkaraṃ yāta yācata // BrP_91.7 //
tathaiveśaṃ tu te sarve $ stutvā kāryaṃ nyavedayan &
īśo 'pi vibudhān āha % jānāti vṛṣabho mama // BrP_91.8 //
te vṛṣaṃ procur amarā $ dehi gā upakāriṇaḥ &
vṛṣo 'pi vibudhān āha % gosavaḥ kriyatāṃ kratuḥ // BrP_91.9 //
tataḥ prāpsyatha gāḥ sarvā $ yā divyā yāś ca mānuṣāḥ &
tataḥ pravartate yajño % gosavo devanirmitaḥ // BrP_91.10 //
gautamyāś ca śubhe pārśve $ gāvo vavṛdhire tataḥ &
govardhanaṃ tu tat tīrthaṃ % devānāṃ prītivardhanam // BrP_91.11 //
tatra snānaṃ muniśreṣṭha $ gosahasraphalapradam &
kiṃcid dānādinā yat syāt % phalaṃ tat tu na vidmahe // BrP_91.12 //
{brahmovāca: }
pāpapraṇāśanaṃ nāma $ tīrthaṃ pāpabhayāpaham &
nāmadheyaṃ pravakṣyāmi % śṛṇu nārada yatnataḥ // BrP_92.1 //
dhṛtavrata iti khyāto $ brāhmaṇo lokaviśrutaḥ &
tasya bhāryā mahī nāma % taruṇī lokasundarī // BrP_92.2 //
tasya putraḥ sūryanibhaḥ $ sanājjāta iti śrutaḥ &
dhṛtavrataṃ tathākarṣan % mṛtyuḥ kālerito mune // BrP_92.3 //
tataḥ sā bālavidhavā $ bālaputrā surūpiṇī &
trātāraṃ naiva paśyantī % gālavāśramam abhyagāt // BrP_92.4 //
tasmai putraṃ nivedyātha $ svairiṇī pāpamohitā &
sā babhrāma bahūn deśān % puṃskāmā kāmacāriṇī // BrP_92.5 //
tatputro gālavagṛhe $ vedavedāṅgapāragaḥ &
jāto 'pi mātṛdoṣeṇa % veśyeritamatis tv abhūt // BrP_92.6 //
janasthānam iti khyātaṃ $ nānājātisamāvṛtam &
tatrāsau paṇyaveṣeṇa % adhyāste ca mahī tathā // BrP_92.7 //
tatsuto 'pi bahūn deśān $ paribabhrāma kāmukaḥ &
so 'pi kālavaśāt tatra % janasthāne 'vasat tadā // BrP_92.8 //
striyam ākāṅkṣate veśyāṃ $ dhṛtavratasuto dvijaḥ &
mahī cāpi dhanaṃ dātṝn % puruṣān samapekṣate // BrP_92.9 //
mene na putram ātmīyaṃ $ sa cāpi na tu mātaram &
tayoḥ samāgamaś cāsīd % vidhinā mātṛputrayoḥ // BrP_92.10 //
evaṃ bahutithe kāle $ putre mātari gacchati &
tayoḥ parasparaṃ jñānaṃ % naivāsīn mātṛputrayoḥ // BrP_92.11 //
evaṃ pravartamānasya $ pitṛdharmeṇa sanmatiḥ &
āsīt tasyāpy asadvṛtteḥ % śṛṇu nārada citravat // BrP_92.12 //
svairasthityā vartamāno $ nedaṃ sa parihātavān &
brāhmīṃ saṃdhyām anuṣṭhāya % tad ūrdhvaṃ tu dhanārjanam // BrP_92.13 //
vidyābalena vittāni $ bahūny ārjya dadāty asau &
tathā sa prātar utthāya % gaṅgāṃ gatvā yathāvidhi // BrP_92.14 //
śaucādi snānasaṃdhyādi $ sarvaṃ kāryaṃ yathākramam &
kṛtvā tu brāhmaṇān natvā % tato 'bhyeti svakarmasu // BrP_92.15 //
prātaḥkāle gautamīṃ tu $ yadā yāti virūpavān &
kuṣṭhasarvāṅgaśithilaḥ % pūyaśoṇitaniḥsravaḥ // BrP_92.16 //
snātvā tu gautamīṃ gaṅgāṃ $ yadā yāti surūpadhṛk &
śāntaḥ sūryāgnisadṛśo % mūrtimān iva bhāskaraḥ // BrP_92.17 //
etad rūpadvayaṃ svasya $ naiva paśyati sa dvijaḥ &
gālavo yatra bhagavāṃs % tapojñānaparāyaṇaḥ // BrP_92.18 //
āśritya gautamīṃ devīṃ $ āste ca munibhir vṛtaḥ &
brāhmaṇo 'pi ca tatraiva % nityaṃ tīrthaṃ sametya ca // BrP_92.19 //
gālavaṃ ca namasyātha $ tato yāti svamandiram &
gaṅgāyāḥ sevanāt pūrvaṃ % sanājjātasya yad vapuḥ // BrP_92.20 //
snānasaṃdhyottare kāle $ punar yad api tad dvije &
ubhayaṃ tasya tad rūpaṃ % gālavo nityam eva ca // BrP_92.21 //
dṛṣṭvā savismayo mene $ kiṃcid asty atra kāraṇam &
evaṃ savismayo bhūtvā % gālavaḥ prāha taṃ dvijam // BrP_92.22 //
gacchantaṃ tu namasyātha $ sanājjātaṃ gurur gṛham &
āhūya yatnato dhīmān % kṛpayā vismayena ca // BrP_92.23 //
{gālava uvāca: }
ko bhavān kva ca gantāsi $ kiṃ karoṣi kva bhokṣyasi &
kiṃnāmā tvaṃ kva śayyā te % kā te bhāryā vadasva me // BrP_92.24 //
{brahmovāca: }
gālavasya vacaḥ śrutvā $ brāhmaṇo 'py āha taṃ munim //* BrP_92.25 //
{brāhmaṇa uvāca: }
śvaḥ kathyate mayā sarvaṃ $ jñātvā kāryavinirṇayam //* BrP_92.26 //
{brahmovāca: }
evam uktvā gālavaṃ taṃ $ sanājjāto gṛhaṃ yayau &
bhuktvā rātrau tayā samyak % śayyām āsādya bandhakīm \
uvāca cakitaḥ smṛtvā # gālavasya tu yad vacaḥ // BrP_92.27 //
{brāhmaṇa uvāca: }
tvaṃ tu sarvaguṇopetā $ bandhaky api pativratā &
āvayoḥ sadṛśī prītir % yāvajjīvaṃ pravartatām // BrP_92.28 //
tathāpi kiṃcit pṛcchāmi $ kiṃnāmnī tvaṃ kva vā kulam &
kiṃ nu sthānaṃ kva vā bandhur % mama sarvaṃ nivedyatām // BrP_92.29 //
{bandhaky uvāca: }
dhṛtavrata iti khyāto $ brāhmaṇo dīkṣitaḥ śuciḥ &
tasya bhāryā mahī cāhaṃ % matputro gālavāśrame // BrP_92.30 //
utsṛṣṭo matimān bālaḥ $ sanājjāta iti śrutaḥ &
ahaṃ tu pūrvadoṣeṇa % tyaktvā dharmaṃ kulāgatam \
svairiṇī tv iha varte 'haṃ # viddhi māṃ brāhmaṇīṃ dvija // BrP_92.31 //
{brahmovāca: }
tasyās tad vacanaṃ śrutvā $ marmaviddha ivābhavat &
papāta sahasā bhūmau % veśyā taṃ vākyam abravīt // BrP_92.32 //
{veśyovāca: }
kiṃ tu jātaṃ dvijaśreṣṭha $ kva ca prītir gatā tava &
kiṃ tu vākyaṃ mayā coktaṃ % tava cittavirodhakṛt // BrP_92.33 //
ātmānam ātmanāśvāsya $ brāhmaṇo vākyam abravīt //* BrP_92.34 //
{brāhmaṇa uvāca: }
dhṛtavrataḥ pitā vipras $ tatputro 'haṃ sanādyataḥ &
mātā mahī mama iyaṃ % mama daivād upāgatā // BrP_92.35 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā tasya vākyaṃ $ sāpy abhūd atiduḥkhitā &
tayos tu śocatoḥ paścāt % prabhāte vimale ravau \
gālavaṃ muniśārdūlaṃ # gatvā vipro nyavedayat // BrP_92.36 //
{brāhmaṇa uvāca: }
dhṛtavratasuto brahmaṃs $ tvayā pūrvaṃ tu pālitaḥ &
upanītas tvayā caiva % mahī mātā mama prabho // BrP_92.37 //
kiṃ karomi ca kiṃ kṛtvā $ niṣkṛtir mama vai bhavet //* BrP_92.38 //
{brahmovāca: }
tad vipravacanaṃ śrutvā $ gālavaḥ prāha mā śucaḥ &
tavedaṃ dvividhaṃ rūpaṃ % nityaṃ paśyāmy apūrvavat // BrP_92.39 //
tataḥ pṛṣṭo 'si vṛttāntaṃ $ śrutaṃ jñātaṃ mayā yathā &
yat kṛtyaṃ tava tat sarvaṃ % gaṅgāyāṃ pratyagāt kṣayam // BrP_92.40 //
asya tīrthasya māhātmyād $ asyā devyāḥ prasādataḥ &
pūto 'si pratyahaṃ vatsa % nātra kāryā vicāraṇā // BrP_92.41 //
prabhāte tava rūpāṇi $ sapāpāni tv aharniśam &
paśye 'haṃ punar apy eva % rūpaṃ tava guṇottamam // BrP_92.42 //
āgacchantaṃ tv āgoyuktaṃ $ gacchantaṃ tvām anāgasam &
paśyāmi nityaṃ tasmāt tvaṃ % pūto devyā kṛto 'dhunā // BrP_92.43 //
tasmān na kāryaṃ te kiṃcid $ avaśiṣṭaṃ bhaviṣyati &
iyaṃ ca mātā te vipra % jñātā yā caiva bandhakī // BrP_92.44 //
paścāttāpaṃ gatātyantaṃ $ nivṛttā tv atha pātakāt &
bhūtānāṃ viṣaye prītir % vatsa svābhāvikī yataḥ // BrP_92.45 //
satsaṅgato mahāpuṇyān $ nivṛttir daivato bhavet &
atyartham anutapteyaṃ % prāgācaritapuṇyataḥ // BrP_92.46 //
snānaṃ kṛtvā cātra tīrthe $ tataḥ pūtā bhaviṣyati &
tathā tau cakratur ubhau % mātāputrau ca nārada // BrP_92.47 //
snānād babhūvatur ubhau $ gatapāpāv asaṃśayam &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % dhautapāpaṃ pracakṣate // BrP_92.48 //
pāpapraṇāśanaṃ nāma $ gālavaṃ ceti viśrutam &
mahāpātakam alpaṃ vā % tathā yac copapātakam \
tat sarvaṃ nāśayed etad # dhautapāpaṃ supuṇyadam // BrP_92.49 //
{brahmovāca: }
yatra dāśarathī rāmaḥ $ sītayā sahito dvija &
pitṝn saṃtarpayām āsa % pitṛtīrthaṃ tato viduḥ // BrP_93.1 //
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca $ pitṝṇāṃ tarpaṇaṃ tathā &
sarvam akṣayatām eti % nātra kāryā vicāraṇā // BrP_93.2 //
yatra dāśarathī rāmo $ viśvāmitraṃ mahāmunim &
pūjayām āsa rājendro % munibhis tattvadarśibhiḥ // BrP_93.3 //
viśvāmitraṃ tu tat tīrtham $ ṛṣijuṣṭaṃ supuṇyadam &
tatsvarūpaṃ ca vakṣyāmi % paṭhitaṃ vedavādibhiḥ // BrP_93.4 //
anāvṛṣṭir abhūt pūrvaṃ $ prajānām atibhīṣaṇā &
viśvāmitro mahāprājñaḥ % saśiṣyo gautamīm agāt // BrP_93.5 //
śiṣyān putrāṃś ca jāyāṃ ca $ kṛśān dṛṣṭvā kṣudhāturān &
vyathitaḥ kauśikaḥ śrīmāñ % śiṣyān idam uvāca ha // BrP_93.6 //
{viśvāmitra uvāca: }
yathā kathaṃcid yat kiṃcid $ yatra kvāpi yathā tathā &
ānīyatāṃ kiṃtu bhakṣyaṃ % bhojyaṃ vā mā vilambyatām \
idānīm eva gantavyam # ānetavyaṃ kṣaṇena tu // BrP_93.7 //
{brahmovāca: }
ṛṣes tad vacanāc chiṣyāḥ $ kṣudhitās tvarayā yayuḥ &
aṭamānā itaś ceto % mṛtaṃ dadṛśire śunam // BrP_93.8 //
tam ādāya tvarāyuktā $ ācāryāya nyavedayan &
so 'pi taṃ bhadram ity uktvā % pratijagrāha pāṇinā // BrP_93.9 //
viśasadhvaṃ śvamāṃsaṃ ca $ kṣālayadhvaṃ ca vāriṇā &
pacadhvaṃ mantravac cāpi % hutvāgnau tu yathāvidhi // BrP_93.10 //
devān ṛṣīn pitṝn anyāṃs $ tarpayitvātithīn gurūn &
sarve bhokṣyāmahe śeṣam % ity uvāca sa kauśikaḥ // BrP_93.11 //
viśvāmitravacaḥ śrutvā $ śiṣyāś cakrus tathaiva tat &
pacyamāne śvamāṃse tu % devadūto 'gnir abhyagāt \
devānāṃ sadane sarvaṃ # devebhyas tan nyavedayat // BrP_93.12 //
{agnir uvāca: }
devaiḥ śvamāṃsaṃ bhoktavyam $ āpannam ṛṣikalpitam //* BrP_93.13 //
{brahmovāca: }
agnes tadvacanād indraḥ $ śyeno bhūtvā vihāyasi &
sthālīm athāharat pūrṇāṃ % māṃsena pihitāṃ tadā // BrP_93.14 //
tat karma dṛṣṭvā śiṣyās te $ ṛṣeḥ śyenaṃ nyavedayan &
hṛtā sthālī muniśreṣṭha % śyenenākṛtabuddhinā // BrP_93.15 //
tataś cukopa bhagavāñ $ śaptukāmas tadā harim &
tato jñātvā surapatiḥ % sthālīṃ cakre madhuplutām // BrP_93.16 //
punar niveśayām āsa $ ulkāsv eva khago hariḥ &
madhunā tu samāyuktāṃ % viśvāmitraś cukopa ha \
sthālīṃ vīkṣya tataḥ kopād # idam āha sa kauśikaḥ // BrP_93.17 //
{viśvāmitra uvāca: }
śvamāṃsam eva no dehi $ tvaṃ harāmṛtam uttamam &
no cet tvāṃ bhasmasāt kuryām % indro bhītas tadābravīt // BrP_93.18 //
{indra uvāca: }
madhu hutvā yathānyāyaṃ $ piba putraiḥ samanvitaḥ &
kim anena śvamāṃsena % amedhyena mahāmune // BrP_93.19 //
{brahmovāca: }
viśvāmitro 'pi nety āha $ bhuktenaikena kiṃ phalam &
prajāḥ sarvāś ca sīdanti % kiṃ tena madhunā hare // BrP_93.20 //
sarveṣām amṛtaṃ cet syād $ bhokṣye 'ham amṛtaṃ śuci &
athavā devapitaro % bhokṣyantīdaṃ śvamāṃsakam // BrP_93.21 //
paścād ahaṃ tac ca māṃsaṃ $ bhokṣye nānṛtam asti me &
tato bhītaḥ sahasrākṣo % meghān āhūya tatkṣaṇāt // BrP_93.22 //
vavarṣa cāmṛtaṃ vāri $ hy amṛtenārpitāḥ prajāḥ &
paścāt tad amṛtaṃ puṇyaṃ % haridattaṃ yathāvidhi // BrP_93.23 //
tarpayitvā surān ādau $ tarpayitvā jagattrayam &
vipraḥ saṃbhuktavāñ śiṣyair % viśvāmitraḥ svabhāryayā // BrP_93.24 //
tataḥ prabhṛti tat tīrtham $ ākhyātaṃ cātipuṇyadam &
yatrāgataḥ surapatir % lokānām amṛtārpaṇam // BrP_93.25 //
saṃjātaṃ māṃsavarjaṃ tu $ tat tīrthaṃ puṇyadaṃ nṛṇām &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % sarvakratuphalapradam // BrP_93.26 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ viśvāmitram iti smṛtam &
madhutīrtham athaindraṃ ca % śyenaṃ parjanyam eva ca // BrP_93.27 //
{brahmovāca: }
śvetatīrtham iti khyātaṃ $ trailokye viśrutaṃ śubham &
tasya śravaṇamātreṇa % sarvapāpaiḥ pramucyate // BrP_94.1 //
śveto nāma purā vipro $ gautamasya priyaḥ sakhā &
ātithyapūjānirato % gautamītīram āśritaḥ // BrP_94.2 //
manasā karmaṇā vācā $ śivabhaktiparāyaṇaḥ &
dhyāyantaṃ taṃ dvijaśreṣṭhaṃ % pūjayantaṃ sadā śivam // BrP_94.3 //
pūrṇāyuṣaṃ dvijavaraṃ $ śivabhaktiparāyaṇam &
netuṃ dūtāḥ samājagmur % dakṣiṇāśāpates tadā // BrP_94.4 //
nāśaknuvan gṛhaṃ tasya $ praveṣṭum api nārada &
tadā kāle vyatikrānte % citrako mṛtyum abravīt // BrP_94.5 //
{citraka uvāca: }
kiṃ nāyāti kṣīṇajīvo $ mṛtyo śvetaḥ kathaṃ tv iti &
nādyāpy āyānti dūtās te % mṛtyor naivocitaṃ tu te // BrP_94.6 //
{brahmovāca: }
tataś ca kupito mṛtyuḥ $ prāyāc chvetagṛhaṃ svayam &
bahiḥsthitāṃs tadā paśyan % mṛtyur dūtān bhayārditān \
provāca kim idaṃ dūtā # mṛtyum ūcuś ca dūtakāḥ // BrP_94.7 //
{dūtā ūcuḥ: }
śivena rakṣitaṃ śvetaṃ $ vayaṃ no vīkṣituṃ kṣamāḥ &
yeṣāṃ prasanno giriśas % teṣāṃ kā nāma bhītayaḥ // BrP_94.8 //
{brahmovāca: }
pāśapāṇis tadā mṛtyuḥ $ prāviśad yatra sa dvijaḥ &
nāsau vipro vijānāti % mṛtyuṃ vā yamakiṃkarān // BrP_94.9 //
śivaṃ pūjayate bhaktyā $ śvetasya tu samīpataḥ &
mṛtyuṃ pāśadharaṃ dṛṣṭvā % daṇḍī provāca vismitaḥ // BrP_94.10 //
{daṇḍy uvāca: }
kim atra vīkṣase mṛtyo $ daṇḍinaṃ mṛtyur abravīt //* BrP_94.11 //
{mṛtyur uvāca: }
śvetaṃ netum ihāyātas $ tasmād vīkṣe dvijottamam //* BrP_94.12 //
{brahmovāca: }
tvaṃ gacchety abravīd daṇḍī $ mṛtyuḥ pāśān athākṣipat &
śvetāya muniśārdūla % tato daṇḍī cukopa ha // BrP_94.13 //
śivadattena daṇḍena $ daṇḍī mṛtyum atāḍayat &
tataḥ pāśadharo mṛtyuḥ % papāta dharaṇītale // BrP_94.14 //
tatas te satvaraṃ dūtā $ hataṃ mṛtyum avekṣya ca &
yamāya sarvam avadan % vadhaṃ mṛtyos tu daṇḍinā // BrP_94.15 //
tataś ca kupito dharmo $ yamo mahiṣavāhanaḥ &
citraguptaṃ bahubalaṃ % yamadaṇḍaṃ ca rakṣakam // BrP_94.16 //
mahiṣaṃ bhūtavetālān $ ādhivyādhīṃs tathaiva ca &
akṣirogān kukṣirogān % karṇaśūlaṃ tathaiva ca // BrP_94.17 //
jvaraṃ ca trividhaṃ pāpaṃ $ narakāṇi pṛthak pṛthak &
tvarantām iti tān uktvā % jagāma tvarito yamaḥ // BrP_94.18 //
etair anyaiḥ parivṛto $ yatra śveto dvijottamaḥ &
tam āyāntaṃ yamaṃ dṛṣṭvā % nandī provāca sāyudhaḥ // BrP_94.19 //
vināyakaṃ tathā skandaṃ $ bhūtanāthaṃ tu daṇḍinam &
tatra tad yuddham abhavat % sarvalokabhayāvaham // BrP_94.20 //
kārttikeyaḥ svayaṃ śaktyā $ bibheda yamakiṃkarān &
dakṣiṇāśāpatiṃ cāpi % nijaghāna balānvitam // BrP_94.21 //
hatāvaśiṣṭā yāmyās te $ ādityāya nyavedayan &
ādityo 'pi suraiḥ sārdhaṃ % śrutvā tan mahad adbhutam // BrP_94.22 //
lokapālair anuvṛto $ mamāntikam upāgamat &
ahaṃ viṣṇuś ca bhagavān % indro 'gnir varuṇas tathā // BrP_94.23 //
candrādityāv aśvinau ca $ lokapālā marudgaṇāḥ &
ete cānye ca bahavo % vayaṃ yātā yamāntikam // BrP_94.24 //
mṛta āste dakṣiṇeśo $ gaṅgātīre balānvitaḥ &
samudrāś ca nadā nāgā % nānābhūtāny anekaśaḥ // BrP_94.25 //
tatrājagmuḥ sureśānaṃ $ draṣṭuṃ vaivasvataṃ yamam &
taṃ dṛṣṭvā hatasainyaṃ ca % yamaṃ devā bhayārditāḥ \
kṛtāñjalipuṭāḥ śaṃbhum # ūcuḥ sarve punaḥ punaḥ // BrP_94.26 //
{devā ūcuḥ: }
bhaktipriyatvaṃ te nityaṃ $ duṣṭahantṛtvam eva ca &
ādikartar namas tubhyaṃ % nīlakaṇṭha namo 'stu te \
brahmapriya namas te 'stu # devapriya namo 'stu te // BrP_94.27 //
śvetaṃ dvijaṃ bhaktam anāyuṣaṃ te BrP_94.28a
netuṃ yamādiḥ sakalo 'samarthaḥ BrP_94.28b
saṃtoṣam āptāḥ paramaṃ samīkṣya BrP_94.28c
bhaktapriyatvaṃ tvayi nātha satyam BrP_94.28d
ye tvāṃ prapannāḥ śaraṇaṃ kṛpāluṃ BrP_94.29a
nālaṃ kṛtānto 'py anuvīkṣituṃ tān BrP_94.29b
evaṃ viditvā śiva eva sarve BrP_94.29c
tvām eva bhaktyā parayā bhajante BrP_94.29d
tvam eva jagatāṃ nātha $ kiṃ na smarasi śaṃkara &
tvāṃ vinā kaḥ samartho 'tra % vyavasthāṃ kartum īśvaraḥ // BrP_94.30 //
{brahmovāca: }
evaṃ tu stuvatāṃ teṣāṃ $ purastād abhavac chivaḥ &
kiṃ dadāmīti tān āha % idam ūcuḥ surā api // BrP_94.31 //
{devā ūcuḥ: }
ayaṃ vaivasvato dharmo $ niyantā sarvadehinām &
dharmādharmavyavasthāyāṃ % sthāpito lokapālakaḥ // BrP_94.32 //
nāyaṃ vadham avāpnoti $ nāparādhī na pāpakṛt &
vinā tena jagaddhātur % naiva kiṃcid bhaviṣyati // BrP_94.33 //
tasmāj jīvaya deveśa $ yamaṃ sabalavāhanam &
prārthanā saphalā nātha % mahatsu na vṛthā bhavet // BrP_94.34 //
{brahmovāca: }
tataḥ provāca bhagavāñ $ jīvayeyam asaṃśayam &
yamaṃ yadi vaco me 'dya % anumanyanti devatāḥ // BrP_94.35 //
tataḥ procuḥ surāḥ sarve $ kurmo vākyaṃ tvayoditam &
haribrahmādisahitaṃ % vaśe yasyākhilaṃ jagat // BrP_94.36 //
tataḥ provāca bhagavān $ amarān samupāgatān &
madbhakto na mṛtiṃ yātu % nety ūcur amarāḥ punaḥ // BrP_94.37 //
amarāḥ syus tato deva $ sarvalokāś carācarāḥ &
amartyamartyabhedo 'yaṃ % na syād deva jaganmaya // BrP_94.38 //
punar apy āha tāñ śaṃbhuḥ $ śṛṇvantu mama bhāṣitam &
madbhaktānāṃ vaiṣṇavānāṃ % gautamīm anusevatām // BrP_94.39 //
vayaṃ tu svāmino nityaṃ $ na mṛtyuḥ svāmyam arhati &
vārttāpy eṣāṃ na kartavyā % yamena tu kadācana // BrP_94.40 //
ādhivyādhyādibhir jātu $ kāryo nābhibhavaḥ kvacit &
ye śivaṃ śaraṇaṃ yātās % te muktās tatkṣaṇād api // BrP_94.41 //
sānugasya yamasyāto $ namasyāḥ sarva eva te &
tathety ūcuḥ suragaṇā % devadevaṃ śivaṃ prati // BrP_94.42 //
tataś ca bhagavān nātho $ nandinaṃ prāha vāhanam //* BrP_94.43 //
{śiva uvāca: }
gautamyā udakena tvam $ abhiṣiñca mṛtaṃ yamam //* BrP_94.44 //
{brahmovāca: }
tato yamādayaḥ sarve $ abhiṣiktās tu nandinā &
utthitāś ca sajīvās te % dakṣiṇāśāṃ tato gatāḥ // BrP_94.45 //
uttare gautamītīre $ viṣṇvādyāḥ sarvadaivatāḥ &
sthitā āsan pūjayanto % devadevaṃ maheśvaram // BrP_94.46 //
tatrāsann ayutāny aṣṭa $ sahasrāṇi caturdaśa &
tathā ṣaṭ ca sahasrāṇi % punaḥ ṣaṭ ca tathaiva ca // BrP_94.47 //
ṣaḍ dakṣiṇe tathā tīre $ tīrthānām ayutatrayam &
puṇyam ākhyānam etad dhi % śvetatīrthasya nārada // BrP_94.48 //
yatrāsau patito mṛtyur $ mṛtyutīrthaṃ tad ucyate &
tasya śravaṇamātreṇa % sahasraṃ jīvate samāḥ // BrP_94.49 //
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca $ sarvapāpapraṇāśanam &
śravaṇaṃ paṭhanaṃ cāpi % smaraṇaṃ ca malakṣayam \
karoti sarvalokānāṃ # bhuktimuktipradāyakam // BrP_94.50 //
{brahmovāca: }
śukratīrtham iti khyātaṃ $ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām &
sarvapāpapraśamanaṃ % sarvavyādhivināśanam // BrP_95.1 //
aṅgirāś ca bhṛguś caiva $ ṛṣī paramadhārmikau &
tayoḥ putrau mahāprājñau % rūpabuddhivilāsinau // BrP_95.2 //
jīvaḥ kavir iti khyātau $ mātāpitror vaśe ratau &
upanītau sutau dṛṣṭvā % pitarāv ūcatur mithaḥ // BrP_95.3 //
{ṛṣī ūcatuḥ: }
āvayor eka evāstu $ śāstā nityaṃ ca putrayoḥ &
tasmād ekaḥ śāsitā syāt % tiṣṭhatv eko yathāsukham // BrP_95.4 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā tataḥ śīghram $ aṅgirāḥ prāha bhārgavam &
adhyāpayiṣye sadṛśaṃ % sukhaṃ tiṣṭhatu bhārgavaḥ // BrP_95.5 //
etac chrutvā cāṅgiraso $ vākyaṃ bhṛgukulodvahaḥ &
tatheti matvāṅgirase % śukraṃ tasmai nyavedayat // BrP_95.6 //
ubhāv api sutau nityam $ adhyāpayati vai pṛthak &
vaiṣamyabuddhyā tau bālau % cirāc chukro 'bravīd idam // BrP_95.7 //
{śukra uvāca: }
vaiṣamyeṇa guro māṃ tvam $ adhyāpayasi nityaśaḥ &
gurūṇāṃ nedam ucitaṃ % vaiṣamyaṃ putraśiṣyayoḥ // BrP_95.8 //
vaiṣamyeṇa ca vartante $ mūḍhāḥ śiṣyeṣu deśikāḥ &
naiṣā viṣamabuddhīnāṃ % saṃkhyā pāpasya vidyate // BrP_95.9 //
ācārya samyag jñāto 'si $ namasye 'haṃ punaḥ punaḥ &
gaccheyaṃ gurum anyaṃ vai % mām anujñātum arhasi // BrP_95.10 //
gaccheyaṃ pitaraṃ brahman $ yady asau viṣamo bhavet &
tato vānyatra gacchāmi % svāmin pṛṣṭo 'si gamyate // BrP_95.11 //
{brahmovāca: }
guruṃ bṛhaspatiṃ dṛṣṭvā $ anujñātas tv agāt tataḥ &
avāptavidyaḥ pitaraṃ % gaccheyaṃ cety acintayat // BrP_95.12 //
tasmāt kam anupṛccheyam $ utkṛṣṭaḥ ko gurur bhavet &
iti smaran mahāprājñam % apṛcchad vṛddhagautamam // BrP_95.13 //
{śukra uvāca: }
ko guruḥ syān muniśreṣṭha $ mama brūhi gurur bhavet &
trayāṇām api lokānāṃ % yo gurus taṃ vrajāmy aham // BrP_95.14 //
{brahmovāca: }
sa prāha jagatām īśaṃ $ śaṃbhuṃ devaṃ jagadgurum &
kvārādhayāmi giriśam % ity uktaḥ prāha gautamaḥ // BrP_95.15 //
{gautama uvāca: }
gautamyāṃ tu śucir bhūtvā $ stotrais toṣaya śaṃkaram &
tatas tuṣṭo jagannāthaḥ % sa te vidyāṃ pradāsyati // BrP_95.16 //
{brahmovāca: }
gautamasya tu tadvākyāt $ prāgād gaṅgāṃ sa bhārgavaḥ &
snātvā bhūtvā śuciḥ samyak % stutiṃ cakre sa bālakaḥ // BrP_95.17 //
{śukra uvāca: }
bālo 'haṃ bālabuddhiś ca $ bālacandradhara prabho &
nāhaṃ jānāmi te kiṃcit % stutiṃ kartuṃ namo 'stu te // BrP_95.18 //
parityaktasya guruṇā $ na mamāsti suhṛt sakhā &
tvaṃ prabhuḥ sarvabhāvena % jagannātha namo 'stu te // BrP_95.19 //
gurur gurumatāṃ deva $ mahatāṃ ca mahān asi &
aham alpataro bālo % jaganmaya namo 'stu te // BrP_95.20 //
vidyārthaṃ hi sureśāna $ nāhaṃ vedmi bhavadgatim &
māṃ tvaṃ ca kṛpayā paśya % lokasākṣin namo 'stu te // BrP_95.21 //
{brahmovāca: }
evaṃ tu stuvatas tasya $ prasanno 'bhūt sureśvaraḥ //* BrP_95.22 //
{śiva uvāca: }
kāmaṃ varaya bhadraṃ te $ yac cāpi suradurlabham //* BrP_95.23 //
{brahmovāca: }
kavir apy āha deveśaṃ $ kṛtāñjalir udāradhīḥ //* BrP_95.24 //
{śukra uvāca: }
brahmādibhiś ca ṛṣibhir $ yā vidyā naiva gocarā &
tāṃ vidyāṃ nātha yāciṣye % tvaṃ gurur mama daivatam // BrP_95.25 //
{brahmovāca: }
mṛtasaṃjīvinīṃ vidyām $ ajñātāṃ tridaśair api &
tāṃ dattavān suraśreṣṭhas % tasmai śukrāya yācate // BrP_95.26 //
itarā laukikī vidyā $ vaidikī cānyagocarā &
kiṃ punaḥ śaṃkare tuṣṭe % vicāryam avaśiṣyate // BrP_95.27 //
sa tu labdhvā mahāvidyāṃ $ prāyāt svapitaraṃ gurum &
daityānāṃ ca guruś cāsīd % vidyayā pūjitaḥ kaviḥ // BrP_95.28 //
tataḥ kadācit tāṃ vidyāṃ $ kasmiṃścit kāraṇāntare &
kaco bṛhaspatisuto % vidyāṃ prāptaḥ kaves tu tām // BrP_95.29 //
kacād bṛhaspatiś cāpi $ tato devāḥ pṛthak pṛthak &
avāpur mahatīṃ vidyāṃ % yām āhur mṛtajīvinīm // BrP_95.30 //
yatra sā kavinā prāptā $ vidyāpūjya maheśvaram &
gautamyā uttare pāre % śukratīrthaṃ tad ucyate // BrP_95.31 //
mṛtasaṃjīvinītīrtham $ āyurārogyavardhanam &
snānaṃ dānaṃ ca yat kiṃcit % sarvam akṣayapuṇyadam // BrP_95.32 //
{brahmovāca: }
indratīrtham iti khyātaṃ $ brahmahatyāvināśanam &
smaraṇād api pāpaugha- % kleśasaṃghavināśanam // BrP_96.1 //
purā vṛtravadhe vṛtte $ brahmahatyā tu nārada &
śacīpatiṃ cānugatā % tāṃ dṛṣṭvā bhītavad dhariḥ // BrP_96.2 //
indras tato vṛtrahantā $ itaś cetaś ca dhāvati &
yatra yatra tv asau yāti % hatyā sāpīndragāminī // BrP_96.3 //
sa mahat sara āviśya $ padmanālam upāgamat &
tatrāsau tantuvad bhūtvā % vāsaṃ cakre śacīpatiḥ // BrP_96.4 //
sarastīre 'pi hatyāsīd $ divyaṃ varṣasahasrakam &
etasminn antare devā % nirindrā hy abhavan mune // BrP_96.5 //
mantrayām āsur avyagrāḥ $ katham indro bhaved iti &
tatrāham avadaṃ devān % hatyāsthānaṃ prakalpya ca // BrP_96.6 //
indrasya pāvanārthāya $ gautamyām abhiṣicyatām &
yatrābhiṣiktaḥ pūtātmā % punar indro bhaviṣyati // BrP_96.7 //
tathā te niścayaṃ kṛtvā $ gautamīṃ śīghram āgaman &
tatra snātaṃ surapatiṃ % devāś ca ṛṣayas tathā // BrP_96.8 //
abhiṣektukāmās te sarve $ śacīkāntaṃ ca tasthire &
abhiṣicyamānam indraṃ taṃ % prakopād gautamo 'bravīt // BrP_96.9 //
{gautama uvāca: }
abhiṣekṣyanti pāpiṣṭhaṃ $ mahendraṃ gurutalpagam &
tān sarvān bhasmasāt kuryāṃ % śīghraṃ yāntv asurārayaḥ // BrP_96.10 //
{brahmovāca: }
tad ṛṣer vacanaṃ śrutvā $ parihṛtya ca gautamīm &
narmadām agaman sarva % indram ādāya satvarāḥ // BrP_96.11 //
uttare narmadātīre $ abhiṣekāya tasthire &
abhiṣekṣyamāṇam indraṃ taṃ % māṇḍavyo bhagavān ṛṣiḥ // BrP_96.12 //
abravīd bhasmasāt kuryāṃ $ yadi syād abhiṣecanam &
pūjayām āsur amarā % māṇḍavyaṃ yuktibhiḥ stavaiḥ // BrP_96.13 //
{devā ūcuḥ: }
ayam indraḥ sahasrākṣo $ yasmin deśe 'bhiṣicyate &
tatrātidāruṇaṃ vighnaṃ % mune samupajāyate // BrP_96.14 //
tacchāntiṃ kuru kalyāṇa $ prasīda varado bhava &
malaniryātanaṃ yasmin % kurmas tasmin varān bahūn // BrP_96.15 //
deśe dāsyāmahe sarve $ tad anujñātum arhasi &
yasmin deśe surendrasya % abhiṣeko bhaviṣyati // BrP_96.16 //
sa sarvakāmadaḥ puṃsāṃ $ dhānyavṛkṣaphalair yutaḥ &
nānāvṛṣṭir na durbhikṣaṃ % bhaved atra kadācana // BrP_96.17 //
{brahmovāca: }
mene tato muniśreṣṭho $ māṇḍavyo lokapūjitaḥ &
abhiṣekaḥ kṛtas tatra % malaniryātanaṃ tathā // BrP_96.18 //
devais tadokto munibhiḥ $ sa deśo mālavas tataḥ &
abhiṣikte surapatau % jāte ca vimale tadā // BrP_96.19 //
ānīya gautamīṃ gaṅgāṃ $ taṃ puṇyāyābhiṣecire &
surāś ca ṛṣayaś caiva % ahaṃ viṣṇus tathaiva ca // BrP_96.20 //
vasiṣṭho gautamaś cāpi $ agastyo 'triś ca kaśyapaḥ &
ete cānye ca ṛṣayo % devā yakṣāḥ sapannagāḥ // BrP_96.21 //
snānaṃ tatpuṇyatoyena $ akurvann abhiṣecanam &
mayā punaḥ śacībhartā % kamaṇḍalubhavena ca // BrP_96.22 //
vāriṇāpy abhiṣiktaś ca $ tatra puṇyābhavan nadī &
siktā ceti ca tatrāsīt % te gaṅgāyāṃ ca saṃgate // BrP_96.23 //
saṃgamau tatra vikhyātau $ sarvadā munisevitau &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % puṇyāsaṃgamam ucyate // BrP_96.24 //
siktāyāḥ saṃgame puṇyam $ aindraṃ tad abhidhīyate &
tatra sapta sahasrāṇi % tīrthāny āsañ śubhāni ca // BrP_96.25 //
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca $ viśeṣeṇa tu saṃgame &
sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyān % nātra kāryā vicāraṇā // BrP_96.26 //
yad etat puṇyam ākhyānaṃ $ yaḥ paṭhec ca śṛṇoti vā &
sarvapāpaiḥ sa mucyeta % manovākkāyakarmajaiḥ // BrP_96.27 //
{brahmovāca: }
paulastyaṃ tīrtham ākhyātaṃ $ sarvasiddhipradaṃ nṛṇām &
prabhāvaṃ tasya vakṣyāmi % bhraṣṭarājyapradāyakam // BrP_97.1 //
uttarāśāpatiḥ pūrvam $ ṛddhisiddhisamanvitaḥ &
purā laṅkāpatiś cāsīj % jyeṣṭho viśravasaḥ sutaḥ // BrP_97.2 //
tasyaite bhrātaraś cāsan $ balavanto 'mitaprabhāḥ &
sāpatnā rāvaṇaś caiva % kumbhakarṇo vibhīṣaṇaḥ // BrP_97.3 //
te 'pi viśravasaḥ putrā $ rākṣasyāṃ rākṣasās tu te &
maddattena vimānena % dhanado bhrātṛbhiḥ saha // BrP_97.4 //
mamāntikaṃ bhaktiyukto $ nityam eti tu yāti ca &
rāvaṇasya tu yā mātā % kupitā sābravīt sutān // BrP_97.5 //
{rāvaṇamātovāca: }
mariṣye na ca jīviṣye $ putrā vairūpyakāraṇāt &
devāś ca dānavāś cāsan % sāpatnā bhrātaro mithaḥ // BrP_97.6 //
anyonyavadham īpsante $ jayaiśvaryavaśānugāḥ &
tadbhavanto na puruṣā % na śaktā na jayaiṣiṇaḥ \
sāpatnyaṃ yo 'numanyate # tasya jīvo nirarthakaḥ // BrP_97.7 //
{brahmovāca: }
tan mātṛvacanaṃ śrutvā $ bhrātaras te trayo mune &
jagmus te tapase 'raṇyaṃ % kṛtavantas tapo mahat // BrP_97.8 //
matto varān avāpuś ca $ traya ete ca rākṣasāḥ &
mātulena marīcena % tathā mātāmahena tu // BrP_97.9 //
tanmātṛvacanāc cāpi $ tato laṅkām ayācata &
rakṣobhāvān mātṛdoṣād % bhrātror vairam abhūn mahat // BrP_97.10 //
tatas tad abhavad yuddhaṃ $ devadānavayor iva &
yuddhe jitvāgrajaṃ śāntaṃ % dhanadaṃ bhrātaraṃ tathā // BrP_97.11 //
puṣpakaṃ ca purīṃ laṅkāṃ $ sarvaṃ caiva vyapāharat &
rāvaṇo ghoṣayām āsa % trailokye sacarācare // BrP_97.12 //
yo dadyād āśrayaṃ bhrātuḥ $ sa ca vadhyo bhaven mama &
bhrātrā nirasto vaiśravaṇo % naiva prāpāśrayaṃ kvacit \
pitāmahaṃ pulastyaṃ taṃ # gatvā natvābravīd vacaḥ // BrP_97.13 //
{dhanada uvāca: }
bhrātrā nirasto duṣṭena $ kiṃ karomi vadasva me &
āśrayaḥ śaraṇaṃ yat syād % daivaṃ vā tīrtham eva ca // BrP_97.14 //
{brahmovāca: }
tat pautravacanaṃ śrutvā $ pulastyo vākyam abravīt //* BrP_97.15 //
{pulastya uvāca: }
gautamīṃ gaccha putra tvaṃ $ stuhi devaṃ maheśvaram &
tatra nāsya praveśaḥ syād % gaṅgāyā jalamadhyataḥ // BrP_97.16 //
siddhiṃ prāpsyasi kalyāṇīṃ $ tathā kuru mayā saha //* BrP_97.17 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā jagāmāsau $ sabhāryo dhanadas tathā &
pitrā mātrā ca vṛddhena % pulastyena dhaneśvaraḥ // BrP_97.18 //
gatvā tu gautamīṃ gaṅgāṃ $ śuciḥ snātvā yatavrataḥ &
tuṣṭāva devadeveśaṃ % bhuktimuktipradaṃ śivam // BrP_97.19 //
{dhanada uvāca: }
svāmī tvam evāsya carācarasya BrP_97.20a
viśvasya śaṃbho na paro 'sti kaścit BrP_97.20b
tvām apy avajñāya yadīha mohāt BrP_97.20c
pragalbhate kopi sa śocya eva BrP_97.20d
tvam aṣṭamūrtyā sakalaṃ bibharṣi BrP_97.21a
tvadājñayā vartata eva sarvam BrP_97.21b
tathāpi vedeti budho bhavantaṃ BrP_97.21c
na jātv avidvān mahimā purātanam BrP_97.21d
malaprasūtaṃ yad avocad ambā BrP_97.22a
hāsyāt suto 'yaṃ tava deva śūraḥ BrP_97.22b
tvatprekṣitād yaḥ sa ca vighnarājo BrP_97.22c
jajñe tv aho ceṣṭitam īśadṛṣṭeḥ BrP_97.22d
aśruplutāṅgī girijā samīkṣya BrP_97.23a
viyuktadāṃpatyam itīśam ūce BrP_97.23b
manobhavo 'bhūn madano ratiś ca BrP_97.23c
saubhāgyapūrvatvam avāpa somāt BrP_97.23d
{brahmovāca: }
ityādi stuvatas tasya $ purato 'bhūt trilocanaḥ &
vareṇa cchandayām āsa % harṣān novāca kiṃcana // BrP_97.24 //
tūṣṇīṃbhūte tu dhanade $ pulastye ca maheśvare &
punaḥ punar varasveti % śive vādini harṣite // BrP_97.25 //
etasminn antare tatra $ vāg uvācāśarīriṇī &
prāptavyaṃ dhanapālatvaṃ % vadantīdaṃ maheśvaram // BrP_97.26 //
pulastyasya tu yac cittaṃ $ pitur vaiśravaṇasya tu &
viditveva tadā vāṇī % śubham artham udīrayat // BrP_97.27 //
bhūtavad bhavitavyaṃ syād $ dāsyamānaṃ tu dattavat &
prāptavyaṃ prāptavat tatra % daivī vāg abhavac chubhā // BrP_97.28 //
prabhūtaśatruḥ paribhūtaduḥkhaḥ BrP_97.29a
saṃpūjya someśvaram āpa liṅgam BrP_97.29b
digīśvaratvaṃ draviṇaprabhutvam BrP_97.29c
apāradātṛtvakalatraputrān BrP_97.29d
tāṃ vācaṃ dhanadaḥ śrutvā $ devadevaṃ triśūlinam &
evaṃ bhavatu nāmeti % dhanado vākyam abravīt // BrP_97.30 //
tathaivāstv iti deveśo $ daivīṃ vācam amanyata &
pulastyaṃ ca varaiḥ puṇyais % tathā viśravasaṃ munim // BrP_97.31 //
dhanapālaṃ ca deveśo $ hy abhinandya yayau śivaḥ &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % paulastyaṃ dhanadaṃ viduḥ // BrP_97.32 //
tathā vaiśravasaṃ puṇyaṃ $ sarvakāmapradaṃ śubham &
teṣu snānādi yat kiṃcit % tat sarvaṃ bahupuṇyadam // BrP_97.33 //
{brahmovāca: }
agnitīrtham iti khyātaṃ $ sarvakratuphalapradam &
sarvavighnopaśamanaṃ % tattīrthasya phalaṃ śṛṇu // BrP_98.1 //
jātavedā iti khyāto $ agner bhrātā sa havyavāṭ &
havyaṃ vahantaṃ devānāṃ % gautamyās tīra eva tu // BrP_98.2 //
ṛṣīṇāṃ sattrasadane $ agner bhrātaram uttamam &
bhrātuḥ priyaṃ tathā dakṣaṃ % madhur ditisuto balī // BrP_98.3 //
jaghāna ṛṣimukhyeṣu $ paśyatsu ca sureṣv api &
havyaṃ devā naiva cāpur % mṛte vai jātavedasi // BrP_98.4 //
mṛte bhrātari sa tv agniḥ $ priye vai jātavedasi &
kopena mahatāviṣṭo % gāṅgam ambhaḥ samāviśat // BrP_98.5 //
gaṅgāmbhasi samāviṣṭe $ hy agnau devāś ca mānuṣāḥ &
jīvam utsarjayām āsur % agnijīvā yato matāḥ // BrP_98.6 //
yatrāgnir jalam āviṣṭas $ taṃ deśaṃ sarva eva te &
ājagmur vibudhāḥ sarva % ṛṣayaḥ pitaras tathā // BrP_98.7 //
vināgninā na jīvāmaḥ $ stuvanto 'gniṃ viśeṣataḥ &
agniṃ jalagataṃ dṛṣṭvā % priyaṃ cocur divaukasaḥ // BrP_98.8 //
{devā ūcuḥ: }
devāñ jīvaya havyena $ kavyena ca pitṝṃs tathā &
mānuṣān annapākena % bījānāṃ kledanena ca // BrP_98.9 //
{brahmovāca: }
agnir apy āha tān devāñ $ śakto yo me gato 'nujaḥ &
kriyamāṇe bhavatkārye % yā gatir jātavedasaḥ // BrP_98.10 //
sā vāpi syān mama surā $ notsahe kāryasādhane &
kāryaṃ tu sarvatas tasya % bhavatāṃ jātavedasaḥ // BrP_98.11 //
imāṃ sthitim anuprāpto $ na jāne me kathaṃ bhavet &
iha cāmutra ca vyāptau % śaktir apy atra no bhavet // BrP_98.12 //
athāpi kriyamāṇe vai $ kārye saiva gatir mama &
devās tam ūcur bhāvena % sarveṇa ṛṣayas tathā // BrP_98.13 //
āyuḥ karmaṇi ca prītir $ vyāptau śaktiś ca dīyate &
prayājān anuyājāṃś ca % dāsyāmo havyavāhana // BrP_98.14 //
devānāṃ tvaṃ mukhaṃ śreṣṭham $ āhutyaḥ prathamās tava &
tvayā dattaṃ tu yad dravyaṃ % bhokṣyāmaḥ surasattama // BrP_98.15 //
{brahmovāca: }
tatas tuṣṭo 'bhavad vahnir $ devavākyād yathākramam &
iha cāmutra ca vyāptau % havye vā laukike tathā // BrP_98.16 //
sarvatra vahnir abhayaḥ $ samartho 'bhūt surājñayā &
jātavedā bṛhadbhānuḥ % saptārcir nīlalohitaḥ // BrP_98.17 //
jalagarbhaḥ śamīgarbho $ yajñagarbhaḥ sa ucyate &
jalād ākṛṣya vibudhā % abhiṣicya vibhāvasum // BrP_98.18 //
ubhayatra pade vāsaḥ $ sarvago 'gnis tato 'bhavat &
yathāgataṃ surā jagmur % vahnitīrthaṃ tad ucyate // BrP_98.19 //
tatra sapta śatāny āsaṃs $ tīrthāni guṇavanti ca &
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca % yaḥ karoti jitātmavān // BrP_98.20 //
aśvamedhaphalaṃ sāgraṃ $ prāpnoty avikalaṃ śubham &
devatīrthaṃ ca tatraiva % āgneyaṃ jātavedasam // BrP_98.21 //
agnipratiṣṭhitaṃ liṅgaṃ $ tatrāste 'nekavarṇavat &
taddevadarśanād eva % sarvakratuphalaṃ labhet // BrP_98.22 //
{brahmovāca: }
ṛṇapramocanaṃ nāma $ tīrthaṃ vedavido viduḥ &
tasya svarūpaṃ vakṣyāmi % śṛṇu nārada tanmanāḥ // BrP_99.1 //
āsīt pṛthuśravā nāma $ priyaḥ kakṣīvataḥ sutaḥ &
na dārasaṃgrahaṃ lebhe % vairāgyān nāgnipūjanam // BrP_99.2 //
kanīyāṃs tu samartho 'pi $ parivittibhayān mune &
nākarod dārakarmādi % naivāgnīnām upāsanam // BrP_99.3 //
tataḥ procuḥ pitṛgaṇāḥ $ putraṃ kakṣīvataḥ śubham &
jyeṣṭhaṃ caiva kaniṣṭhaṃ ca % pṛthak pṛthag idaṃ vacaḥ // BrP_99.4 //
{pitara ūcuḥ: }
ṛṇatrayāpanodāya $ kriyatāṃ dārasaṃgrahaḥ //* BrP_99.5 //
{brahmovāca: }
nety uvāca tato jyeṣṭhaḥ $ kim ṛṇaṃ kena yujyate &
kanīyāṃs tu pitṝn prāha % na yogyo dārasaṃgrahaḥ // BrP_99.6 //
jyeṣṭhe sati mahāprājñaḥ $ parivittibhayād iti &
tāv ubhau punar apy evam % ūcus te vai pitāmahāḥ // BrP_99.7 //
{pitara ūcuḥ: }
yātām ubhau gautamīṃ tu $ puṇyāṃ kakṣīvataḥ sutau &
kurutāṃ gautamīsnānaṃ % sarvābhīṣṭapradāyakam // BrP_99.8 //
gacchatāṃ gautamīṃ gaṅgāṃ $ lokatritayapāvanīm &
snānaṃ ca tarpaṇaṃ tasyāṃ % kurutāṃ śraddhayānvitau // BrP_99.9 //
dṛṣṭāvanāmitā dhyātā $ gautamī sarvakāmadā &
na deśakālajātyādi- % niyamo 'trāvagāhane \
jyeṣṭho 'nṛṇas tato bhūyāt # parivittir na cetaraḥ // BrP_99.10 //
{brahmovāca: }
tataḥ pṛthuśravā jyeṣṭhaḥ $ kṛtvā snānaṃ satarpaṇam &
trayāṇām api lokānāṃ % kākṣīvato 'nṛṇo 'bhavat // BrP_99.11 //
tataḥ prabhṛti tat tīrtham $ ṛṇamocanam ucyate &
śrautasmārta-ṛṇebhyaś ca % itarebhyaś ca nārada \
tatra snānena dānena # ṛṇī muktaḥ sukhī bhavet // BrP_99.12 //
{brahmovāca: }
suparṇāsaṃgamaṃ nāma $ kādravāsaṃgamaṃ tathā &
maheśvaro yatra devo % gaṅgāpulinam āśritaḥ // BrP_100.1 //
agnikuṇḍaṃ ca tatraiva $ raudraṃ vaiṣṇavam eva ca &
sauraṃ saumyaṃ tathā brāhmaṃ % kaumāraṃ vāruṇaṃ tathā // BrP_100.2 //
apsarā ca nadī yatra $ saṃgatā gaṅgayā tathā &
tattīrthasmaraṇād eva % kṛtakṛtyo bhaven naraḥ // BrP_100.3 //
sarvapāpapraśamanaṃ $ śṛṇu yatnena nārada &
indreṇa hiṃsitāḥ pūrvaṃ % vālakhilyā maharṣayaḥ \
dattārdhatapasaḥ sarve # procus te kāśyapaṃ munim // BrP_100.4 //
{vālakhilyā ūcuḥ: }
putram utpādayānena $ indradarpaharaṃ śubham &
tapaso 'rdhaṃ tu dāsyāmas % tathety āha munis tu tān // BrP_100.5 //
suparṇāyāṃ tato garbham $ ādadhe sa prajāpatiḥ &
kadrvāṃ caiva śanair brahman % sarpāṇāṃ sarpamātari // BrP_100.6 //
te garbhiṇyāv ubhe āha $ gantukāmaḥ prajāpatiḥ &
aparādho na ca kvāpi % kāryo gamanam eva ca // BrP_100.7 //
anyatra gamanāc chāpo $ bhaviṣyati na saṃśayaḥ //* BrP_100.8 //
{brahmovāca: }
ity uktvā sa yayau patnyau $ gate bhartari te ubhe &
tadaiva jagmatuḥ sattram % ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām // BrP_100.9 //
brahmavṛndasamākīrṇaṃ $ gaṅgātīrasamāśritam &
unmatte te ubhe nityaṃ % vayaḥsaṃpattigarvite // BrP_100.10 //
nivāryamāṇe bahuśo $ munibhis tattvadarśibhiḥ &
vikurvatyau tatra sattre % samāni ca havīṃṣi ca // BrP_100.11 //
yoṣitāṃ durvilasitaṃ $ kaḥ saṃvaritum īśvaraḥ &
te dṛṣṭvā cukṣubhur viprā % apamārgarate ubhe // BrP_100.12 //
apamārgasthite yasmād $ āpage hi bhaviṣyathaḥ &
suparṇā caiva kadrūś ca % nadyau te saṃbabhūvatuḥ // BrP_100.13 //
sa kadācid gṛhaṃ prāyāt $ kaśyapo 'tha prajāpatiḥ &
ṛṣibhyas tatra vṛttāntaṃ % śāpaṃ tābhyāṃ savistaram // BrP_100.14 //
śrutvā tu vismayāviṣṭaḥ $ kiṃ karomīty acintayat &
ṛṣibhyaḥ kathayām āsa % vālakhilyā iti śrutāḥ // BrP_100.15 //
ta ūcuḥ kaśyapaṃ vipraṃ $ gatvā gaṅgāṃ tu gautamīm &
tatra stuhi maheśānaṃ % punar bhārye bhaviṣyataḥ // BrP_100.16 //
brahmahatyābhayād eva $ yatra devo maheśvaraḥ &
gaṅgāmadhye sadā hy āste % madhyameśvarasaṃjñayā // BrP_100.17 //
tathety uktvā kaśyapo 'pi $ snātvā gaṅgāṃ jitavrataḥ &
tuṣṭāva stavanaiḥ puṇyair % devadevaṃ maheśvaram // BrP_100.18 //
{kaśyapa uvāca: }
lokatrayaikādhipater na yasya BrP_100.19a
kutrāpi vastuny abhimānaleśaḥ BrP_100.19b
sa siddhanātho 'khilaviśvakartā BrP_100.19c
bhartā śivāyā bhavatu prasannaḥ BrP_100.19d
tāpatrayoṣṇadyutitāpitānām BrP_100.20a
itas tato vai paridhāvatāṃ ca BrP_100.20b
śarīriṇāṃ sthāvarajaṅgamānāṃ BrP_100.20c
tvam eva duḥkhavyapanodadakṣaḥ BrP_100.20d
sattvādiyogas trividho 'pi yasya BrP_100.21a
śakrādibhir vaktum aśakya eva BrP_100.21b
vicitravṛttiṃ paricintya somaṃ BrP_100.21c
sukhī sadā dānaparo vareṇyaḥ BrP_100.21d
{brahmovāca: }
ityādistutibhir devaḥ $ stuto gaurīpatiḥ śivaḥ &
prasanno hy adadāc chaṃbhuḥ % kaśyapāya varān bahūn // BrP_100.22 //
bhāryārthinaṃ tu taṃ prāha $ syātāṃ bhārye ubhe tu te &
nadīsvarūpe patnyau ye % gaṅgāṃ prāpya saridvarām // BrP_100.23 //
tatsaṃgamanamātreṇa $ tābhyāṃ bhūyāt svakaṃ vapuḥ &
te garbhiṇyau punar jāte % gaṅgāyāś ca prasādataḥ // BrP_100.24 //
tataḥ prajāpatiḥ prīto $ bhārye prāpya mahāmanāḥ &
āhvayām āsa tān viprān % gautamītīram āśritān // BrP_100.25 //
sīmantonnayanaṃ cakre $ tābhyāṃ prītaḥ prajāpatiḥ &
brāhmaṇān pūjayām āsa % vidhidṛṣṭena karmaṇā // BrP_100.26 //
bhuktavatsv atha vipreṣu $ kaśyapasyātha mandire &
bhartṛsamīpopaviṣṭā % kadrūr viprān nirīkṣya ca // BrP_100.27 //
tataḥ kadrūr ṛṣīn akṣṇā $ prāhasat te ca cukṣubhuḥ &
yenākṣṇā hasitā pāpe % bhajyatāṃ te 'kṣi pāpavat // BrP_100.28 //
kāṇābhavat tataḥ kadrūḥ $ sarpamāteti yocyate &
tataḥ prasādayām āsa % kaśyapo bhagavān ṛṣīn // BrP_100.29 //
tataḥ prasannās te procur $ gautamī saritāṃ varā &
aparādhasahasrebhyo % rakṣiṣyati ca sevanāt // BrP_100.30 //
bhāryānvitas tathā cakre $ kaśyapo munisattamaḥ &
tataḥ prabhṛti tat tīrtham % ubhayoḥ saṃgamaṃ viduḥ \
sarvapāpapraśamanaṃ # sarvakratuphalapradam // BrP_100.31 //
{brahmovāca: }
purūravasam ākhyātaṃ $ tīrthaṃ vedavido viduḥ &
smaraṇād eva pāpānāṃ % nāśanaṃ kiṃ tu darśanāt // BrP_101.1 //
purūravā brahmasadaḥ $ prāpya tatra sarasvatīm &
yadṛcchayā devanadīṃ % hasantīṃ brahmaṇo 'ntike \
tāṃ dṛṣṭvā rūpasaṃpannām # urvaśīṃ prāha bhūpatiḥ // BrP_101.2 //
{rājovāca: }
keyaṃ rūpavatī sādhvī $ sthiteyaṃ brahmaṇo 'ntike &
sarvāsām uttamā yoṣid % dīpayantī sabhām imām // BrP_101.3 //
{brahmovāca: }
urvaśī prāha rājānam $ iyaṃ devanadī śubhā &
sarasvatī brahmasutā % nityam eti ca yāti ca \
tac chrutvā vismito rājā # ānayemāṃ mamāntikam // BrP_101.4 //
{brahmovāca: }
urvaśī punar apy āha $ rājānaṃ bhūridakṣiṇam //* BrP_101.5 //
{urvaśy uvāca: }
ānīyate mahārāja $ tasyāḥ sarvaṃ nivedya ca //* BrP_101.6 //
{brahmovāca: }
tatas tāṃ prāhiṇot tatra $ rājā prītyā tadorvaśīm &
sā gatvā rājavacanaṃ % nyavedayad athorvaśī // BrP_101.7 //
sarasvaty api tan mene $ urvaśyā yan niveditam &
sā tatheti pratijñāya % prāyād yatra purūravāḥ // BrP_101.8 //
sarasvatyās tatas tīre $ sa reme bahulāḥ samāḥ &
sarasvān abhavat putro % yasya putro bṛhadrathaḥ // BrP_101.9 //
tāṃ gacchantīṃ nṛpagṛhaṃ $ nityam eva sarasvatīm &
sarasvantaṃ tato lakṣma % jñātvānyeṣu tathā kṛtam // BrP_101.10 //
tasyai dadāv ahaṃ śāpaṃ $ bhūyā iti mahānadī &
macchāpabhītā vāgīśā % prāgād devīṃ ca gautamīm // BrP_101.11 //
kamaṇḍalubhavāṃ pūtāṃ $ mātaraṃ lokapāvanīm &
tāpatrayopaśamanīm % aihikāmuṣmikapradām // BrP_101.12 //
sā gatvā gautamīṃ devīṃ $ prāha macchāpam āditaḥ &
gaṅgāpi mām uvācedaṃ % viśāpāṃ kartum arhasi // BrP_101.13 //
na yuktaṃ yat sarasvatyāḥ $ śāpaṃ tvaṃ dattavān asi &
strīṇām eṣa svabhāvo vai % puṃskāmā yoṣito yataḥ // BrP_101.14 //
svabhāvacapalā brahman $ yoṣitaḥ sakalā api &
tvaṃ kathaṃ tu na jānīṣe % jagatsraṣṭāmbujāsana // BrP_101.15 //
viḍambayati kaṃ vā na $ kāmo vāpi svabhāvataḥ &
tato viśāpam avadaṃ % dṛśyāpi syāt sarasvatī // BrP_101.16 //
tasmāc chāpān nadī martye $ dṛśyādṛśyā sarasvatī &
yatraiṣā saṃgatā devī % gaṅgāyāṃ śāpavihvalā // BrP_101.17 //
tatra prāyān nṛpavaro $ dhārmikaḥ sa purūravāḥ &
tapas taptvā samārādhya % devaṃ siddheśvaraṃ haram // BrP_101.18 //
sarvān kāmān athāvāpa $ gaṅgāyāś ca prasādataḥ &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % purūravasam ucyate // BrP_101.19 //
sarasvatīsaṃgamaṃ ca $ brahmatīrthaṃ tad ucyate &
siddheśvaro yatra devaḥ % sarvakāmapradaṃ tu tat // BrP_101.20 //
{brahmovāca: }
sāvitrī caiva gāyatrī $ śraddhā medhā sarasvatī &
etāni pañca tīrthāni % puṇyāni munayo viduḥ // BrP_102.1 //
tatra snātvā tu pītvā tu $ mucyate sarvakalmaṣāt &
sāvitrī caiva gāyatrī % śraddhā medhā sarasvatī // BrP_102.2 //
etā mama sutā jyeṣṭhā $ dharmasaṃsthānahetavaḥ &
sarvāsām uttamāṃ kāṃcin % nirmame lokasundarīm // BrP_102.3 //
tāṃ dṛṣṭvā vikṛtā buddhir $ mamāsīn munisattama &
gṛhyamāṇā mayā bālā % sā māṃ dṛṣṭvā palāyitā // BrP_102.4 //
mṛgībhūtā tu sā bālā $ mṛgo 'ham abhavaṃ tadā &
mṛgavyādho 'bhavac chaṃbhur % dharmasaṃrakṣaṇāya ca // BrP_102.5 //
tā madbhītāḥ pañca sutā $ gaṅgām īyur mahānadīm &
tato maheśvaraḥ prāyād % dharmasaṃrakṣaṇāya saḥ // BrP_102.6 //
dhanur gṛhītvā saśaram $ īśo 'pi mṛgarūpiṇam &
mām uvāca vadhiṣye tvāṃ % mṛgavyādhas tadā haraḥ // BrP_102.7 //
tatkarmaṇo nivṛtto 'haṃ $ prādāṃ kanyāṃ vivasvate &
sāvitryādyāḥ pañca sutā % nadīrūpeṇa saṃgatāḥ // BrP_102.8 //
tā āgatāḥ punaś cāpi $ svargaṃ lokaṃ mamāntikam &
yatra tāḥ saṃgatā devyā % pañca tīrthāni nārada // BrP_102.9 //
saṃgatāni ca puṇyāni $ pañca nadyaḥ sarasvatī &
teṣu snānaṃ tathā dānaṃ % yat kiṃcit kurute naraḥ // BrP_102.10 //
sarvakāmapradaṃ tat syān $ naiṣkarmyān muktidaṃ smṛtam &
tatrābhavan mṛgavyādhaṃ % tīrthaṃ sarvārthadaṃ nṛṇām \
svargamokṣaphalaṃ cānyad # brahmatīrthaphalaṃ smṛtam // BrP_102.11 //
{brahmovāca: }
śamītīrtham iti khyātaṃ $ sarvapāpopaśāntidam &
tasyākhyānaṃ pravakṣyāmi % śṛṇu yatnena nārada // BrP_103.1 //
āsīt priyavrato nāma $ kṣatriyo jayatāṃ varaḥ &
gautamyā dakṣiṇe tīre % dīkṣāṃ cakre purodhasā // BrP_103.2 //
hayamedha upakrānte $ ṛtvigbhir ṛṣibhir vṛte &
tasya rājño mahābāhor % vasiṣṭhas tu purohitaḥ // BrP_103.3 //
tadyajñavāṭam agamad $ dānavo 'tha hiraṇyakaḥ &
taṃ dānavam abhiprekṣya % devās tv indrapurogamāḥ // BrP_103.4 //
bhītāḥ kecid divaṃ jagmur $ havyavāṭ śamim āviśat &
aśvatthaṃ viṣṇur agamad % bhānur arkaṃ vaṭaṃ śivaḥ // BrP_103.5 //
somaḥ palāśam agamad $ gaṅgāmbho havyavāhanaḥ &
aśvinau tu hayaṃ gṛhya % vāyaso 'bhūd yamaḥ svayam // BrP_103.6 //
etasminn antare tatra $ vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ &
yaṣṭim ādāya daiteyān % nyavārayad athājñayā // BrP_103.7 //
tataḥ pravṛttaḥ punar eva yajño BrP_103.8a
daityo gataḥ svena balena yuktaḥ BrP_103.8b
imāni tīrthāni tataḥ śubhāni BrP_103.8c
daśāśvamedhasya phalāni dadyuḥ BrP_103.8d
prathamaṃ tu śamītīrthaṃ $ dvitīyaṃ vaiṣṇavaṃ viduḥ &
ārkaṃ śaivaṃ ca saumyaṃ ca % vāsiṣṭhaṃ sarvakāmadam // BrP_103.9 //
devāś ca ṛṣayaḥ sarve $ nivṛtte makhavistare &
tuṣṭāḥ procur vasiṣṭhaṃ taṃ % yajamānaṃ priyavratam // BrP_103.10 //
tāṃś ca vṛkṣāṃs tāṃ ca gaṅgāṃ $ mudā yuktāḥ punaḥ punaḥ &
hayamedhasya niṣpattyai % ete yātā itas tataḥ // BrP_103.11 //
hayamedhaphalaṃ dadyus $ tīrthānīty avadan surāḥ &
tasmāt snānena dānena % teṣu tīrtheṣu nārada \
hayamedhaphalaṃ puṇyaṃ # prāpnoti na mṛṣā vacaḥ // BrP_103.12 //
{brahmovāca: }
viśvāmitraṃ hariścandraṃ $ śunaḥśepaṃ ca rohitam &
vāruṇaṃ brāhmam āgneyam % aindram aindavam aiśvaram // BrP_104.1 //
maitraṃ ca vaiṣṇavaṃ caiva $ yāmyam āśvinam auśanam &
eteṣāṃ puṇyatīrthānāṃ % nāmadheyaṃ śṛṇuṣva me // BrP_104.2 //
hariścandra iti tv āsīd $ ikṣvākuprabhavo nṛpaḥ &
tasya gṛhe munī prāptau % nāradaḥ parvatas tathā \
kṛtvātithyaṃ tayoḥ samyag # ghariścandro 'bravīd ṛṣī // BrP_104.3 //
{hariścandra uvāca: }
putrārthaṃ kliśyate lokaḥ $ kiṃ putreṇa bhaviṣyati &
jñānī vāpy athavājñānī % uttamo madhyamo 'thavā \
etaṃ me saṃśayaṃ nityaṃ # brūtām ṛṣivarāv ubhau // BrP_104.4 //
{brahmovāca: }
tāv ūcatur hariścandraṃ $ parvato nāradas tathā //* BrP_104.5 //
{nāradaparvatāv ūcatuḥ: }
ekadhā daśadhā rājañ $ śatadhā ca sahasradhā &
uttaraṃ vidyate samyak % tathāpy etad udīryate // BrP_104.6 //
nāputrasya paro loko $ vidyate nṛpasattama &
jāte putre pitā snānaṃ % yaḥ karoti janādhipa // BrP_104.7 //
daśānām aśvamedhānām $ abhiṣekaphalaṃ labhet &
ātmapratiṣṭhā putrāt syāj % jāyate cāmarottamaḥ // BrP_104.8 //
amṛtenāmarā devāḥ $ putreṇa brāhmaṇādayaḥ &
triṛṇān mocayet putraḥ % pitaraṃ ca pitāmahān // BrP_104.9 //
kiṃ tu mūlaṃ kim u jalaṃ $ kiṃ tu śmaśrūṇi kiṃ tapaḥ &
vinā putreṇa rājendra % svargo muktiḥ sutāt smṛtāḥ // BrP_104.10 //
putra eva paro loko $ dharmaḥ kāmo 'rtha eva ca &
putro muktiḥ paraṃ jyotis % tārakaḥ sarvadehinām // BrP_104.11 //
vinā putreṇa rājendra $ svargamokṣau sudurlabhau &
putra eva paro loke % dharmakāmārthasiddhaye // BrP_104.12 //
vinā putreṇa yad dattaṃ $ vinā putreṇa yad dhutam &
vinā putreṇa yaj janma % vyarthaṃ tad avabhāti me // BrP_104.13 //
tasmāt putrasamaṃ kiṃcit $ kāmyaṃ nāsti jagattraye &
tac chrutvā vismayavāṃs tāv % uvāca nṛpaḥ punaḥ // BrP_104.14 //
{hariścandra uvāca: }
kathaṃ me syāt suto brūtāṃ $ yatra kvāpi yathātatham &
yena kenāpy upāyena % kṛtvā kiṃcit tu pauruṣam \
mantreṇa yāgadānābhyām # utpādyo 'sau suto mayā // BrP_104.15 //
{brahmovāca: }
tāv ūcatur nṛpaśreṣṭhaṃ $ hariścandraṃ sutārthinam &
dhyātvā kṣaṇaṃ tathā samyag % gautamīṃ yāhi mānada // BrP_104.16 //
tatrāpāṃpatir utkṛṣṭaṃ $ dadāti manasīpsitam &
varuṇaḥ sarvadātā vai % munibhiḥ parikīrtitaḥ // BrP_104.17 //
sa tu prītaḥ śanaiḥ kāle $ tava putraṃ pradāsyati &
etac chrutvā nṛpaśreṣṭho % munivākyaṃ tathākarot // BrP_104.18 //
toṣayām āsa varuṇaṃ $ gautamītīram āśritaḥ &
tataś ca tuṣṭo varuṇo % hariścandram uvāca ha // BrP_104.19 //
{varuṇa uvāca: }
putraṃ dāsyāmi te rājaṃl $ lokatrayavibhūṣaṇam &
yadi yakṣyasi tenaiva % tava putro bhaved dhruvam // BrP_104.20 //
{brahmovāca: }
hariścandro 'pi varuṇaṃ $ yakṣye tenety avocata &
tato gatvā hariścandraś % caruṃ kṛtvā tu vāruṇam // BrP_104.21 //
bhāryāyai nṛpatiḥ prādāt $ tato jātaḥ suto nṛpāt &
jāte putre apām īśaḥ % provāca vadatāṃ varaḥ // BrP_104.22 //
{varuṇa uvāca: }
adyaiva putro yaṣṭavyaḥ $ smarase vacanaṃ purā //* BrP_104.23 //
{brahmovāca: }
hariścandro 'pi varuṇaṃ $ provācedaṃ kramāgatam //* BrP_104.24 //
{hariścandra uvāca: }
nirdaśo medhyatāṃ yāti $ paśur yakṣye tato hy aham //* BrP_104.25 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā vacanaṃ rājño $ varuṇo 'gāt svam ālayam &
nirdaśe punar abhyetya % yajasvety āha taṃ nṛpam // BrP_104.26 //
rājāpi varuṇaṃ prāha $ nirdanto niṣphalaḥ paśuḥ &
paśor danteṣu jāteṣu % ehi gacchādhunāppate // BrP_104.27 //
tac chrutvā rājavacanaṃ $ punaḥ prāyād apāṃpatiḥ &
jāteṣu caiva danteṣu % saptavarṣeṣu nārada // BrP_104.28 //
punar apy āha rājānaṃ $ yajasveti tato 'bravīt &
rājāpi varuṇaṃ prāha % patsyantīme apāṃpate // BrP_104.29 //
saṃpatsyanti tathā cānye $ tato yakṣye vrajādhunā &
punaḥ prāyāt sa varuṇaḥ % punardanteṣu nārada \
yajasveti nṛpaṃ prāha # rājā prāha tv apāṃpatim // BrP_104.30 //
{rājovāca: }
yadā tu kṣatriyo yajñe $ paśur bhavati vāripa &
dhanurvedaṃ yadā vetti % tadā syāt paśur uttamaḥ // BrP_104.31 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā rājavacanaṃ $ varuṇo 'gāt svam ālayam &
yadāstreṣu ca śastreṣu % samartho 'bhūt sa rohitaḥ // BrP_104.32 //
sarvavedeṣu śāstreṣu $ vettābhūt sa tv ariṃdamaḥ &
yuvarājyam anuprāpte % rohite ṣoḍaśābdike // BrP_104.33 //
prītimān agamat tatra $ yatra rājā sarohitaḥ &
āgatya varuṇaḥ prāha % yajasvādya sutaṃ svakam // BrP_104.34 //
om ity uktvā nṛpavara $ ṛtvijaḥ prāha bhūpatiḥ &
rohitaṃ ca sutaṃ jyeṣṭhaṃ % śṛṇvato varuṇasya ca // BrP_104.35 //
{hariścandra uvāca: }
ehi putra mahāvīra $ yakṣye tvāṃ varuṇāya hi //* BrP_104.36 //
{brahmovāca: }
kim etad ity athovāca $ rohitaḥ pitaraṃ prati &
pitāpi tad yathāvṛttam % ācacakṣe savistaram \
rohitaḥ pitaraṃ prāha # śṛṇvato varuṇasya ca // BrP_104.37 //
{rohita uvāca: }
ahaṃ pūrvaṃ mahārāja $ ṛtvigbhiḥ sapurohitaḥ &
viṣṇave lokanāthāya % yakṣye 'haṃ tvaritaṃ śuciḥ \
paśunā varuṇenātha # tad anujñātum arhasi // BrP_104.38 //
{brahmovāca: }
rohitasya tu tad vākyaṃ $ śrutvā vārīśvaras tadā &
kopena mahatāviṣṭo % jalodaram athākarot // BrP_104.39 //
hariścandrasya nṛpate $ rohitaḥ sa vanaṃ yayau &
gṛhītvā sa dhanur divyaṃ % rathārūḍho gatavyathaḥ // BrP_104.40 //
yatra cārādhya varuṇaṃ $ hariścandro janeśvaraḥ &
gaṅgāyāṃ prāptavān putraṃ % tatrāgāt so 'pi rohitaḥ // BrP_104.41 //
vyatītāny atha varṣāṇi $ pañca ṣaṣṭhe pravartati &
tatra sthitvā nṛpasutaḥ % śuśrāva nṛpate rujam // BrP_104.42 //
mayā putreṇa jātena $ pitur vai kleśakāriṇā &
kiṃ phalaṃ kiṃ nu kṛtyaṃ syād % ity evaṃ paryacintayat // BrP_104.43 //
tasyās tīre ṛṣīn puṇyān $ apaśyan nṛpateḥ sutaḥ &
gaṅgātīre vartamānam % apaśyad ṛṣisattamam // BrP_104.44 //
ajīgartam iti khyātam $ ṛṣes tu vayasaḥ sutam &
tribhiḥ putrair anuvṛtaṃ % bhāryayā kṣīṇavṛttikam \
taṃ dṛṣṭvā nṛpateḥ putro # namasyedaṃ vaco 'bravīt // BrP_104.45 //
{rohita uvāca: }
kṣīṇavṛttiḥ kṛśaḥ kasmād $ durmanā iva lakṣyase //* BrP_104.46 //
{brahmovāca: }
ajīgarto 'pi covāca $ rohitaṃ nṛpateḥ sutam //* BrP_104.47 //
{ajīgarta uvāca: }
vartanaṃ nāsti dehasya $ bhoktāro bahavaś ca me &
vinānnena mariṣyāmo % brūhi kiṃ karavāmahe // BrP_104.48 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā punar apy āha $ nṛpaputra ṛṣiṃ tadā //* BrP_104.49 //
{rohita uvāca: }
tava kiṃ vartate citte $ tad brūhi vadatāṃ vara //* BrP_104.50 //
{ajīgarta uvāca: }
hiraṇyaṃ rajataṃ gāvo $ dhānyaṃ vastrādikaṃ na me &
vidyate nṛpaśārdūla % vartanaṃ nāsti me tataḥ // BrP_104.51 //
sutā me santi bhāryā ca $ ahaṃ vai pañcamas tathā &
naiteṣāṃ katamasyāpi % kretānnena nṛpottama // BrP_104.52 //
{rohita uvāca: }
kiṃ krīṇāsi mahābuddhe $ 'jīgarta satyam eva me &
vada nānyac ca vaktavyaṃ % viprā vai satyavādinaḥ // BrP_104.53 //
{ajīgarta uvāca: }
trayāṇām api putrāṇām $ ekaṃ vā māṃ tathaiva ca &
bhāryāṃ vāpi gṛhāṇemāṃ % krītvā jīvāmahe vayam // BrP_104.54 //
{rohita uvāca: }
kiṃ bhāryayā mahābuddhe $ kiṃ tvayā vṛddharūpiṇā &
yuvānaṃ dehi putraṃ me % putrāṇāṃ yaṃ tvam icchasi // BrP_104.55 //
{ajīgarta uvāca: }
jyeṣṭhaputraṃ śunaḥpucchaṃ $ nāhaṃ krīṇāmi rohita &
mātā kanīyasaṃ cāpi % na krīṇāti tato 'nayoḥ \
madhyamaṃ tu śunaḥśepaṃ # krīṇāmi vada taddhanam // BrP_104.56 //
{rohita uvāca: }
varuṇāya paśuḥ kalpyaḥ $ puruṣo guṇavattaraḥ &
yadi krīṇāsi mūlyaṃ tvaṃ % vada satyaṃ mahāmune // BrP_104.57 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā tv ajīgartaḥ $ putramūlyam akalpayat &
gavāṃ sahasraṃ dhānyānāṃ % niṣkānāṃ cāpi vāsasām \
rājaputra varaṃ dehi # dāsyāmi svasutaṃ tava // BrP_104.58 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā rohito 'pi $ prādāt savasanaṃ dhanam &
dattvā jagāma pitaram % ṛṣiputreṇa rohitaḥ \
pitre nivedayām āsa # krayakrītam ṛṣeḥ sutam // BrP_104.59 //
{rohita uvāca: }
varuṇāya yajasva tvaṃ $ paśunā tvam arug bhava //* BrP_104.60 //
{brahmovāca: }
tathovāca hariścandraḥ $ putravākyād anantaram //* BrP_104.61 //
{hariścandra uvāca: }
brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyā $ rājñā pālyā iti śrutiḥ &
viśeṣatas tu varṇānāṃ % guravo hi dvijottamāḥ // BrP_104.62 //
viṣṇor api hi ye pūjyā $ mādṛśāḥ kuta eva hi &
avajñayāpi yeṣāṃ syān % nṛpāṇāṃ svakulakṣayaḥ // BrP_104.63 //
tān paśūn kṛtvā kṛpaṇaṃ $ kathaṃ rakṣitum utsahe &
ahaṃ ca brāhmaṇaṃ kuryāṃ % paśuṃ naitad dhi yujyate // BrP_104.64 //
varaṃ hi jātu maraṇaṃ $ na kathaṃcid dvijaṃ paśum &
karomi tasmāt putra tvaṃ % brāhmaṇena sukhaṃ vraja // BrP_104.65 //
{brahmovāca: }
etasminn antare tatra $ vāg uvācāśarīriṇī //* BrP_104.66 //
{ākāśavāg uvāca: }
gautamīṃ gaccha rājendra $ ṛtvigbhiḥ sapurohitaḥ &
paśunā vipraputreṇa % rohitena sutena ca // BrP_104.67 //
tvayā kāryaḥ kratuś caiva $ śunaḥśepavadhaṃ vinā &
kratuḥ pūrṇo bhavet tatra % tasmād yāhi mahāmate // BrP_104.68 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā vacanaṃ śīghraṃ $ gaṅgām agān nṛpottamaḥ &
viśvāmitreṇa ṛṣiṇā % vasiṣṭhena purodhasā // BrP_104.69 //
vāmadevena ṛṣiṇā $ tathānyair munibhiḥ saha &
prāpya gaṅgāṃ gautamīṃ tāṃ % naramedhāya dīkṣitaḥ // BrP_104.70 //
vedimaṇḍapakuṇḍādi $ yūpapaśvādi cākarot &
kṛtvā sarvaṃ yathānyāyaṃ % tasmin yajñe pravartite // BrP_104.71 //
śunaḥśepaṃ paśuṃ yūpe $ nibadhyātha samantrakam &
vāribhiḥ prokṣitaṃ dṛṣṭvā % viśvāmitro 'bravīd idam // BrP_104.72 //
{viśvāmitra uvāca: }
devān ṛṣīn hariścandraṃ $ rohitaṃ ca viśeṣataḥ &
anujānantv imaṃ sarve % śunaḥśepaṃ dvijottamam // BrP_104.73 //
yebhyas tv ayaṃ havir deyo $ devebhyo 'yaṃ pṛthak pṛthak &
anujānantu te sarve % śunaḥśepaṃ viśeṣataḥ // BrP_104.74 //
vasābhir lomabhis tvagbhir $ māṃsaiḥ sanmantritair makhe &
agnau hoṣyaḥ paśuś cāyaṃ % śunaḥśepo dvijottamaḥ // BrP_104.75 //
upāsitāḥ syur viprendrās $ te sarve tv anumanya mām &
gautamīṃ yāntu viprendrāḥ % snātvā devān pṛthak pṛthak // BrP_104.76 //
mantraiḥ stotraiḥ stuvantas te $ mudaṃ yāntu śive ratāḥ &
enaṃ rakṣantu munayo % devāś ca haviṣo bhujaḥ // BrP_104.77 //
{brahmovāca: }
tathety ūcuś ca munayo $ mene ca nṛpasattamaḥ &
tato gatvā śunaḥśepo % gaṅgāṃ trailokyapāvanīm // BrP_104.78 //
snātvā tuṣṭāva tān devān $ ye tatra haviṣo bhujaḥ &
tatas tuṣṭāḥ suragaṇāḥ % śunaḥśepaṃ ca te mune \
avadanta surāḥ sarve # viśvāmitrasya śṛṇvataḥ // BrP_104.79 //
{surā ūcuḥ: }
kratuḥ pūrṇo bhavatv eṣa $ śunaḥśepavadhaṃ vinā //* BrP_104.80 //
{brahmovāca: }
viśeṣeṇātha varuṇaś $ cāvadan nṛpasattamam &
tataḥ pūrṇo 'bhavad rājño % nṛmedho lokaviśrutaḥ // BrP_104.81 //
devānāṃ ca prasādena $ munīnāṃ ca prasādataḥ &
tīrthasya tu prasādena % rājñaḥ pūrṇo 'bhavat kratuḥ // BrP_104.82 //
viśvāmitraḥ śunaḥśepaṃ $ pūjayām āsa saṃsadi &
akarod ātmanaḥ putraṃ % pūjayitvā surāntike // BrP_104.83 //
jyeṣṭhaṃ cakāra putrāṇām $ ātmanaḥ sa tu kauśikaḥ &
na menire ye ca putrā % viśvāmitrasya dhīmataḥ // BrP_104.84 //
śunaḥśepasya ca jyaiṣṭhyaṃ $ tāñ śaśāpa sa kauśikaḥ &
jyaiṣṭhyaṃ ye menire putrāḥ % pūjayām āsa tān sutān // BrP_104.85 //
vareṇa muniśārdūlas $ tad etat kathitaṃ mayā &
etat sarvaṃ yatra jātaṃ % gautamyā dakṣiṇe taṭe // BrP_104.86 //
tatra tīrthāni puṇyāni $ vikhyātāni surādibhiḥ &
bahūni teṣāṃ nāmāni % mattaḥ śṛṇu mahāmate // BrP_104.87 //
hariścandraṃ śunaḥśepaṃ $ viśvāmitraṃ sarohitam &
ityādy aṣṭa sahasrāṇi % tīrthāny atha caturdaśa // BrP_104.88 //
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca $ naramedhaphalapradam &
ākhyātaṃ cāsya māhātmyaṃ % tīrthasya munisattama // BrP_104.89 //
yaḥ paṭhet pāṭhayed vāpi $ śṛṇuyād vāpi bhaktitaḥ &
aputraḥ putram āpnoti % yac cānyan manasaḥ priyam // BrP_104.90 //
{brahmovāca: }
somatīrtham iti khyātaṃ $ pitṝṇāṃ prītivardhanam &
tatra vṛttaṃ mahāpuṇyaṃ % śṛṇu yatnena nārada // BrP_105.1 //
somo rājāmṛtamayo $ gandharvāṇāṃ purābhavat &
na devānāṃ tadā devā % mām abhyetyedam abruvan // BrP_105.2 //
{devā ūcuḥ: }
gandharvair āhṛtaḥ somo $ devānāṃ prāṇadaḥ purā &
tam adhyāyan suragaṇā % ṛṣayas tv atiduḥkhitāḥ \
yathā syāt somo hy asmākaṃ # tathā nītir vidhīyatām // BrP_105.3 //
{brahmovāca: }
tatra vāg vibudhān āha $ gandharvāḥ strīṣu kāmukāḥ &
tebhyo dattvātha māṃ devāḥ % somam āhartum arhatha // BrP_105.4 //
vācaṃ pratyūcur amarās $ tvāṃ dātuṃ na kṣamā vayam &
vinā tenāpi na sthātuṃ % śakyaṃ naiva tvayā vinā // BrP_105.5 //
punar vāg abravīd devān $ punar eṣyāmy ahaṃ tv iha &
atra buddhir vidhātavyā % kriyatāṃ kratur uttamaḥ // BrP_105.6 //
gautamyā dakṣiṇe tīre $ bhaved devāgamo yadi &
makhaṃ tu viṣayaṃ kṛtvā % āyāntu surasattamāḥ // BrP_105.7 //
gandharvāḥ strīpriyā nityaṃ $ paṇadhvaṃ taṃ mayā saha &
tathety uktvā suragaṇāḥ % sarasvatyā vacaḥsthitāḥ // BrP_105.8 //
devadūtaiḥ pṛthag devān $ yakṣān gandharvapannagān &
āhvānaṃ cakrire tatra % puṇye devagirau tadā // BrP_105.9 //
tato devagirir nāma $ parvatasyābhavan mune &
tatrāgaman suragaṇā % gandharvā yakṣakiṃnarāḥ // BrP_105.10 //
devāḥ siddhāś ca ṛṣayas $ tathāṣṭau devayonayaḥ &
ṛṣibhir gautamītīre % kriyamāṇe mahādhvare // BrP_105.11 //
tatra devaiḥ parivṛtaḥ $ sahasrākṣo 'bhyabhāṣata //* BrP_105.12 //
{indra uvāca: }
gandharvān atha saṃpūjya $ sarasvatyāḥ samīpataḥ &
sarasvatyā paṇadhvaṃ no % yuṣmākam amṛtātmanā // BrP_105.13 //
{brahmovāca: }
tac chakravacanāt te vai $ gandharvāḥ strīṣu kāmukāḥ &
somaṃ dattvā surebhyas tu % jagṛhus tāṃ sarasvatīm // BrP_105.14 //
somo 'bhavac cāmarāṇāṃ $ gandharvāṇāṃ sarasvatī &
avasat tatra vāgīśā % tathāpi ca surāntike // BrP_105.15 //
āyāti ca raho nityam $ upāṃśu kriyatām iti &
ata eva hi somasya % krayo bhavati nārada // BrP_105.16 //
upāṃśunā vartitavyaṃ $ somakrayaṇa eva hi &
tato 'bhavad devatānāṃ % somaś cāpi sarasvatī // BrP_105.17 //
gandharvāṇāṃ naiva somo $ naivāsīc ca sarasvatī &
tatrāgaman sarva eva % somārthaṃ gautamītaṭam // BrP_105.18 //
gāvo devāḥ parvatā yakṣarakṣāḥ BrP_105.19a
siddhāḥ sādhyā munayo guhyakāś BrP_105.19b
gandharvās te marutaḥ pannagāś BrP_105.19c
sarvauṣadhyo mātaro lokapālāḥ BrP_105.19d
rudrādityā vasavaś cāśvinau ca BrP_105.19e
ye 'nye devā yajñabhāgasya yogyāḥ BrP_105.19f
pañcaviṃśatinadyas tu $ gaṅgāyāṃ saṃgatā mune &
pūrṇāhutir yatra dattā % pūrṇākhyānaṃ tad ucyate // BrP_105.20 //
gautamyāṃ saṃgatā yās tu $ sarvāś cāpi yathoditāḥ &
tannāmadheyatīrthāni % saṃkṣepāc chṛṇu nārada // BrP_105.21 //
somatīrthaṃ ca gāndharvaṃ $ devatīrtham ataḥ param &
pūrṇātīrthaṃ tataḥ śālaṃ % śrīparṇāsaṃgamaṃ tathā // BrP_105.22 //
svāgatāsaṃgamaṃ puṇyaṃ $ kusumāyāś ca saṃgamam &
puṣṭisaṃgamam ākhyātaṃ % karṇikāsaṃgamaṃ śubham // BrP_105.23 //
vaiṇavīsaṃgamaś caiva $ kṛśarāsaṃgamas tathā &
vāsavīsaṃgamaś caiva % śivaśaryā tathā śikhī // BrP_105.24 //
kusumbhikā upārathyā $ śāntijā devajā tadā &
ajo vṛddhaḥ suro bhadro % gautamyā saha saṃgatāḥ // BrP_105.25 //
ete cānye ca bahavo $ nadīnadasahāyagāḥ &
pṛthivyāṃ yāni tīrthāni % hy agaman devaparvate // BrP_105.26 //
somārthaṃ vai tathā cānye $ 'py āgaman makhamaṇḍapam &
tāni tīrthāni gaṅgāyāṃ % saṃgatāni yathākramam // BrP_105.27 //
nadīrūpeṇa kāny eva $ nadarūpeṇa kānicit &
sarorūpeṇa kāny atra % stavarūpeṇa kānicit // BrP_105.28 //
tāny eva sarvatīrthāni $ vikhyātāni pṛthak pṛthak &
teṣu snānaṃ japo homaḥ % pitṛtarpaṇam eva ca // BrP_105.29 //
sarvakāmapradaṃ puṃsāṃ $ bhuktidaṃ muktibhājanam &
eteṣāṃ paṭhanaṃ cāpi % smaraṇaṃ vā karoti yaḥ \
sarvapāpavinirmukto # yāti viṣṇupuraṃ janaḥ // BrP_105.30 //
{brahmovāca: }
pravarāsaṃgamo nāma $ śreṣṭhā caiva mahānadī &
yatra siddheśvaro devaḥ % sarvalokopakārakṛt // BrP_106.1 //
devānāṃ dānavānāṃ ca $ saṃgamo 'bhūt sudāruṇaḥ &
teṣāṃ parasparaṃ vāpi % prītiś cābhūn mahāmune // BrP_106.2 //
te 'py evaṃ mantrayām āsur $ devā vai dānavā mithaḥ &
meruparvatam āsādya % parasparahitaiṣiṇaḥ // BrP_106.3 //
{devadaityā ūcuḥ: }
amṛtenāmaratvaṃ syād $ utpādyāmṛtam uttamam &
pibāmaḥ sarva evaite % bhavāmaś cāmarā vayam // BrP_106.4 //
ekībhūtvā vayaṃ lokān $ pālayāmaḥ sukhāni ca &
prāpsyāmaḥ saṃgaraṃ hitvā % saṃgaro duḥkhakāraṇam // BrP_106.5 //
prītyā caivārjitān arthān $ bhokṣyāmo gatamatsarāḥ &
yataḥ snehena vṛttir yā % sāsmākaṃ sukhadā sadā // BrP_106.6 //
vaiparītyaṃ tu yad vṛttaṃ $ na smartavyaṃ kadācana &
na ca trailokyarājye 'pi % kaivalye vā sukhaṃ manāk \
tad ūrdhvam api vā yat tu # nirvairatvād avāpyate // BrP_106.7 //
{brahmovāca: }
evaṃ parasparaṃ prītāḥ $ santo devāś ca dānavāḥ &
ekībhūtāś ca suprītā % vimathya varuṇālayam // BrP_106.8 //
manthānaṃ mandaraṃ kṛtvā $ rajjuṃ kṛtvā tu vāsukim &
devāś ca dānavāḥ sarve % mamanthur varuṇālayam // BrP_106.9 //
utpannaṃ ca tataḥ puṇyam $ amṛtaṃ suravallabham &
niṣpanne cāmṛte puṇye % te ca procuḥ parasparam // BrP_106.10 //
yāmaḥ svaṃ svam adhiṣṭhānaṃ $ kṛtakāryāḥ śramaṃ gatāḥ &
sarve samaṃ ca sarvebhyo % yathāyogyaṃ vibhajyatām // BrP_106.11 //
yadā sarvāgamo yatra $ yasmiṃl lagne śubhāvahe &
vibhajyatām idaṃ puṇyam % amṛtaṃ surasattamāḥ // BrP_106.12 //
ity uktvā te yayuḥ sarve $ daityadānavarākṣasāḥ &
gateṣu daityasaṃgheṣu % devāḥ sarve 'nvamantrayan // BrP_106.13 //
{devā ūcuḥ: }
gatās te ripavo 'smākaṃ $ daivayogād ariṃdamāḥ &
ripūṇām amṛtaṃ naiva % deyaṃ bhavati sarvathā // BrP_106.14 //
{brahmovāca: }
bṛhaspatis tathety āha $ punar āha surān idam //* BrP_106.15 //
{bṛhaspatir uvāca: }
na jānanti yathā pāpā $ pibadhvaṃ ca tathāmṛtam &
ayam evocito mantro % yac chatrūṇāṃ parābhavaḥ // BrP_106.16 //
dveṣyāḥ sarvātmanā dveṣyā $ iti nītivido viduḥ &
na viśvāsyā na cākhyeyā % naiva mantryāś ca śatravaḥ // BrP_106.17 //
tebhyo na deyam amṛtaṃ $ bhaveyur amarās tataḥ &
amareṣu ca jāteṣu % teṣu daityeṣu śatruṣu \
tāñ jetuṃ naiva śakṣyāmo # na deyam amṛtaṃ tataḥ // BrP_106.18 //
{brahmovāca: }
iti saṃmantrya te devā $ vācaspatim athābruvan //* BrP_106.19 //
{devā ūcuḥ: }
kva yāmaḥ kutra mantraḥ syāt $ kva pibāmaḥ kva saṃsthitiḥ &
kurmas tad eva prathamaṃ % vada vācaspate tathā // BrP_106.20 //
{bṛhaspatir uvāca: }
yāntu brahmāṇam amarāḥ $ pṛcchantv atra gatiṃ parām &
sa tu jñātā ca vaktā ca % dātā caiva pitāmahaḥ // BrP_106.21 //
{brahmovāca: }
bṛhaspater vacaḥ śrutvā $ madantikam athāgaman &
namasya māṃ surāḥ sarve % yad vṛttaṃ tan nyavedayan // BrP_106.22 //
tad devavacanāt putra $ taiḥ surair agamaṃ harim &
viṣṇave kathitaṃ sarvaṃ % śaṃbhave viṣahāriṇe // BrP_106.23 //
ahaṃ viṣṇuś ca śaṃbhuś ca $ devagandharvakiṃnaraiḥ &
merukandaram āgatya % na jānanti yathāsurāḥ // BrP_106.24 //
rakṣakaṃ ca hariṃ kṛtvā $ somapānāya tasthire &
ādityas tatra vijñātā % somabhojyān athetarān // BrP_106.25 //
somo dātāmṛtaṃ bhāgaṃ $ cakradhṛg rakṣakas tathā &
naiva jānanti tad daityā % danujā rākṣasās tathā // BrP_106.26 //
vinā rāhuṃ mahāprājñaṃ $ saiṃhikeyaṃ ca somapam &
kāmarūpadharo rāhur % marutāṃ madhyam āviśat // BrP_106.27 //
marudrūpaṃ samāsthāya $ pānapātradharas tathā &
jñātvā divākaro daityaṃ % taṃ somāya nyavedayat // BrP_106.28 //
tadā tad amṛtaṃ tasmai $ daityāyādaityarūpiṇe &
dattvā somaṃ tadā somo % viṣṇave tan nyavedayat // BrP_106.29 //
viṣṇuḥ pītāmṛtaṃ daityaṃ $ cakreṇodyamya tacchiraḥ &
ciccheda tarasā vatsa % tacchiras tv amaraṃ tv abhūt // BrP_106.30 //
śiromātravihīnaṃ yad $ dehaṃ tad apatad bhuvi &
dehaṃ tad amṛtaspṛṣṭaṃ % patitaṃ dakṣiṇe taṭe // BrP_106.31 //
gautamyā muniśārdūla $ kampayad vasudhātalam &
dehaṃ cāpy amaraṃ putra % tad adbhutam ivābhavat // BrP_106.32 //
dehaṃ ca śiraso 'pekṣi $ śiro deham apekṣate &
ubhayaṃ cāmaraṃ jātaṃ % daityaś cāyaṃ mahābalaḥ // BrP_106.33 //
śiraḥ kāye samāviṣṭaṃ $ sarvān bhakṣayate surān &
tasmād deham idaṃ pūrvaṃ % nāśayāmo mahīgatam \
tatas te śaṃkaraṃ prāhur # devāḥ sarve sasaṃbhramāḥ // BrP_106.34 //
{devā ūcuḥ: }
mahīgataṃ daityadehaṃ $ nāśayasva surottama &
tvaṃ deva karuṇāsindhuḥ % śaraṇāgatarakṣakaḥ // BrP_106.35 //
śirasā naiva yujyeta $ daityadehaṃ tathā kuru //* BrP_106.36 //
{brahmovāca: }
preṣayām āsa ceśo 'pi $ śreṣṭhāṃ śaktiṃ tadātmanaḥ &
mātṛbhiḥ sahitāṃ devīṃ % mātaraṃ lokapālinīm // BrP_106.37 //
īśāyudhadharā devī $ īśaśaktisamanvitā &
mahīgataṃ yatra dehaṃ % tatrāgād bhakṣyakāṅkṣiṇī // BrP_106.38 //
śiromātraṃ surāḥ sarve $ merau tatraiva sāntvayan &
deho devyā punas tatra % yuyudhe bahavaḥ samāḥ // BrP_106.39 //
rāhus tatra surān āha $ bhittvā dehaṃ purā mama &
atrāste rasam utkṛṣṭaṃ % tad ākṛṣya śarīrataḥ // BrP_106.40 //
pṛthakbhūte rase dehaṃ $ pravare 'mṛtam uttamam &
bhasmībhūyāt kṣaṇenaiva % tasmāt kurvantu tat purā // BrP_106.41 //
{brahmovāca: }
etad rāhuvacaḥ śrutvā $ prītāḥ sarve 'surārayaḥ &
abhyaṣiñcan grahāṇāṃ tvaṃ % graho bhūyā mudānvitaḥ // BrP_106.42 //
taddevavacanāc chaktir $ īśvarī yā nigadyate &
dehaṃ bhittvā daityapateḥ % suraśaktisamanvitā // BrP_106.43 //
ākṛṣya śīghram utkṛṣṭaṃ $ pravaraṃ cāmṛtaṃ bahiḥ &
sthāpayitvā tu tad dehaṃ % bhakṣayām āsa cāmbikā // BrP_106.44 //
kālarātrir bhadrakālī $ procyate yā mahābalā &
sthāpitaṃ rasam utkṛṣṭaṃ % rasānāṃ pravaraṃ rasam // BrP_106.45 //
vyasravat sthāpitaṃ tat tu $ pravarā sābhavan nadī &
ākṛṣṭam amṛtaṃ caiva % sthāpitaṃ sāpy abhakṣayat // BrP_106.46 //
tataḥ śreṣṭhā nadī jātā $ pravarā cāmṛtā śubhā &
rāhudehasamudbhūtā % rudraśaktisamanvitā // BrP_106.47 //
nadīnāṃ pravarā ramyā $ cāmṛtā preritā tahā &
tatra pañca sahasrāṇi % tīrthāni guṇavanti ca // BrP_106.48 //
tatra śaṃbhuḥ svayaṃ tasthau $ sarvadā surapūjitaḥ &
tasyai tuṣṭāḥ surāḥ sarve % devyai nadyai pṛthak pṛthak // BrP_106.49 //
varān dadur mudā yuktā $ yathā pūjām avāpsyati &
śaṃbhuḥ surapatir loke % tathā pūjām avāpsyasi // BrP_106.50 //
nivāsaṃ kuru devi tvaṃ $ lokānāṃ hitakāmyayā &
sadā tiṣṭha raseśāni % sarveṣāṃ sarvasiddhidā // BrP_106.51 //
stavanāt kīrtanād dhyānāt $ sarvakāmapradāyinī &
tvāṃ namasyanti ye bhaktyā % kiṃcid āpekṣya sarvadā // BrP_106.52 //
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi $ bhaveyur devatājñayā &
śivaśaktyor yatas tasmin % nivāso 'bhūt sanātanaḥ // BrP_106.53 //
ato vadanti munayo $ nivāsapuram ity adaḥ &
pravarāyāḥ purā devāḥ % suprītās te varān daduḥ // BrP_106.54 //
gaṅgāyāḥ saṃgamo yas te $ vikhyātaḥ suravallabhaḥ &
tatrāplutānāṃ sarveṣāṃ % bhuktir vā muktir eva ca // BrP_106.55 //
yad vāpi manasaḥ kāmyaṃ $ devānām api durlabham &
syāt teṣāṃ sarvam eveha % evaṃ dattvā surā yayuḥ // BrP_106.56 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ pravarāsaṃgamaṃ viduḥ &
preritā devadevena % śaktir yā preritā tu sā // BrP_106.57 //
amṛtā saiva vikhyātā $ pravaraivaṃ mahānadī //* BrP_106.58 //
{brahmovāca: }
vṛddhāsaṃgamam ākhyātaṃ $ yatra vṛddheśvaraḥ śivaḥ &
tasyākhyānaṃ pravakṣyāmi % śṛṇu pāpapraṇāśanam // BrP_107.1 //
gautamo vṛddha ity ukto $ munir āsīn mahātapāḥ &
yadā purābhavad bālo % gautamasya suto dvijaḥ // BrP_107.2 //
anāsaḥ sa purotpannas $ tasmād vikṛtarūpadhṛk &
sa vairāgyāj jagāmātha % deśaṃ tīrtham itas tataḥ // BrP_107.3 //
upādhyāyena naivāsīl $ lajjitasya samāgamaḥ &
śiṣyair anyaiḥ sahādhyāyo % lajjitasya ca nābhavat // BrP_107.4 //
upanītaḥ kathaṃcic ca $ pitrā vai gautamena saḥ &
etāvatā gautamo 'pi % vyagamac carituṃ bahiḥ // BrP_107.5 //
evaṃ bahutithe kāle $ brahmamātrā dhṛte dvije &
naiva cādhyayanaṃ tasya % saṃjātaṃ gautamasya hi // BrP_107.6 //
naiva śāstrasya cābhyāso $ gautamasyābhavat tadā &
agnikāryaṃ tataś cakre % nityam eva yatavrataḥ // BrP_107.7 //
gāyatryabhyāsamātreṇa $ brāhmaṇo nāmadhārakaḥ &
agnyupāsanamātraṃ ca % gāyatryabhyasanaṃ tathā // BrP_107.8 //
etāvatā brāhmaṇatvaṃ $ gautamasyābhavan mune &
upāsato 'gniṃ vidhivad % gāyatrīṃ ca mahātmanaḥ // BrP_107.9 //
tasyāyur vavṛdhe putra $ gautamasya cirāyuṣaḥ &
na dārasaṃgrahaṃ lebhe % naiva dātāsti kanyakām // BrP_107.10 //
tathā caraṃs tīrthadeśe $ vaneṣu vividheṣu ca &
āśrameṣu ca puṇyeṣu % aṭann āste sa gautamaḥ // BrP_107.11 //
evaṃ bhramañ śītagirim $ āśrityāste sa gautamaḥ &
tatrāpaśyad guhāṃ ramyāṃ % vallīviṭapamālinīm // BrP_107.12 //
tatropaviśya viprendro $ vastuṃ samakaron matim &
cintayaṃs tu praviṣṭo 'sāv % apaśyat striyam uttamām // BrP_107.13 //
śithilāṅgīm atha kṛśāṃ $ vṛddhāṃ ca tapasi sthitām &
brahmacaryeṇa vartantīṃ % virāgāṃ rahasi sthitām // BrP_107.14 //
sa tāṃ dṛṣṭvā muniśreṣṭho $ namaskārāya tasthivān &
namasyantaṃ muniśreṣṭhaṃ % taṃ gautamam avārayat // BrP_107.15 //
{vṛddhovāca: }
gurus tvaṃ bhavitā mahyaṃ $ na māṃ vanditum arhasi &
āyur vidyā dhanaṃ kīrtir % dharmaḥ svargādikaṃ ca yat \
tasya naśyati vai sarvaṃ # yaṃ namasyati vai guruḥ // BrP_107.16 //
{brahmovāca: }
kṛtāñjalipuṭas tāṃ vai $ gautamaḥ prāha vismitaḥ //* BrP_107.17 //
{gautama uvāca: }
tapasvinī tvaṃ vṛddhā ca $ guṇajyeṣṭhā ca bhāminī &
alpavidyas tv alpavayā % ahaṃ tava guruḥ katham // BrP_107.18 //
{vṛddhovāca: }
ārṣṭiṣeṇapriyaputra $ ṛtadhvaja iti śrutaḥ &
guṇavān matimāñ śūraḥ % kṣatradharmaparāyaṇaḥ // BrP_107.19 //
sa kadācid vanaṃ prāyān $ mṛgayākṛṣṭacetanaḥ &
viśrāmam akarod asyāṃ % guhāyāṃ sa ṛtadhvajaḥ // BrP_107.20 //
yuvā sa matimān dakṣo $ balena mahatā vṛtaḥ &
taṃ viśrāntaṃ nṛpavaram % apsarā dadṛśe tataḥ // BrP_107.21 //
gandharvarājasya sutā $ suśyāmā iti viśrutā &
tāṃ dṛṣṭvā cakame rājā % rājānaṃ cakame ca sā // BrP_107.22 //
iti krīḍā samabhavat $ tayā rājño mahāmate &
nivṛttakāmo rājendras % tām āpṛcchyāgamad gṛham // BrP_107.23 //
utpannāhaṃ tatas tasyāṃ $ suśyāmāyāṃ mahāmate &
gacchantī māṃ tadā mātā % idam āha tapodhana // BrP_107.24 //
{suśyāmovāca: }
yas tv asyāṃ praviśed bhadre $ sa te bhartā bhaviṣyati //* BrP_107.25 //
{vṛddhovāca: }
ity uktvā sā jagamātha $ mātā mama mahāmate &
tasmād atra praviṣṭas tvaṃ % pumān nānyaḥ kadācana // BrP_107.26 //
sahasrāṇi tathāśītiṃ $ kṛtvā rājyaṃ pitā mama &
atraiva ca tapas taptvā % tataḥ svargam upeyivān // BrP_107.27 //
svargaṃ yāte 'pi pitari $ sahasrāṇi tathā daśa &
varṣāṇi muniśārdūla % rājyaṃ kṛtvā tathā paraḥ // BrP_107.28 //
svarge yāto mama bhrātā $ aham atraiva saṃsthitā &
ahaṃ brahman nānyavṛttā % na mātā na pitā mama // BrP_107.29 //
aham ātmeśvarī brahman $ niviṣṭā kṣatrakanyakā &
tasmād bhajasva māṃ brahman % vratasthāṃ puruṣārthinīm // BrP_107.30 //
{gautama uvāca: }
sahasrāyur ahaṃ bhadre $ mattas tvaṃ vayasādhikā &
ahaṃ bālas tvaṃ tu vṛddhā % naivāyaṃ ghaṭate mithaḥ // BrP_107.31 //
{vṛddhovāca: }
tvaṃ bhartā me purā diṣṭo $ nānyo bhartā mato mama &
dhātrā dattas tatas tvaṃ māṃ % na nirākartum arhasi // BrP_107.32 //
athavā necchasi māṃ tvam $ apraduṣṭām anuvratām &
tatas tyakṣyāmi jīvaṃ me % idānīṃ tava paśyataḥ // BrP_107.33 //
apekṣitāprāptito hi $ dehināṃ maraṇaṃ varam &
anuraktajanatyāge % pātakānto na vidyate // BrP_107.34 //
{brahmovāca: }
vṛddhāyās tad vacaḥ śrutvā $ gautamo vākyam abravīt //* BrP_107.35 //
{gautama uvāca: }
ahaṃ tapovirahito $ vidyāhīno hy akiṃcanaḥ &
nāhaṃ varo hi yogyas te % kurūpo bhogavarjitaḥ // BrP_107.36 //
anāso 'haṃ kiṃ karomi $ atapovidya eva ca &
tasmāt surūpaṃ suvidyām % āpādya prathamaṃ śubhe \
paścāt te vacanaṃ kāryaṃ # tato vṛddhābravīd dvijam // BrP_107.37 //
{vṛddhovāca: }
mayā sarasvatī devī $ toṣitā tapasā dvija &
tathaivāpo rūpavatyo % rūpadātāgnir eva ca // BrP_107.38 //
tasmād vāgīśvarī devī $ sā te vidyāṃ pradāsyati &
agniś ca rūpavān devas % tava rūpaṃ pradāsyati // BrP_107.39 //
{brahmovāca: }
evam uktvā gautamaṃ taṃ $ vṛddhovāca vibhāvasum &
prārthayitvā suvidyaṃ taṃ % surūpaṃ cākaron munim // BrP_107.40 //
tataḥ suvidyaḥ subhagaḥ sukānto BrP_107.41a
vṛddhāṃ sa patnīm akarot prītiyuktaḥ BrP_107.41b
tayā sa reme bahulā manojñayā BrP_107.41c
samāḥ sukhaṃ prītamanā guhāyām BrP_107.41d
kadācit tatra vasator $ daṃpatyor mudator girau &
guhāyāṃ muniśārdūla % ājagmur munayo 'malāḥ // BrP_107.42 //
vasiṣṭhavāmadevādyā $ ye cānye ca maharṣayaḥ &
bhramantaḥ puṇyatīrthāni % prāpnuvaṃs tasya tāṃ guhām // BrP_107.43 //
āgatāṃs tān ṛṣīñ jñātvā $ gautamaḥ saha bhāryayā &
satkāram akarot teṣāṃ % jahasus taṃ ca kecana // BrP_107.44 //
ye bālā yauvanonmattā $ vayasā ye ca madhyamāḥ &
vṛddhāṃ ca gautamaṃ prekṣya % jahasus tatra kecana // BrP_107.45 //
{ṛṣaya ūcuḥ: }
putro 'yaṃ tava pautro vā $ vṛddhe ko gautamo 'bhavat &
satyaṃ vadasva kalyāṇi % ity evaṃ jahasur dvijāḥ // BrP_107.46 //
viṣaṃ vṛddhasya yuvatī $ vṛddhāyā amṛtaṃ yuvā &
iṣṭāniṣṭasamāyogo % dṛṣṭo 'smābhir aho cirāt // BrP_107.47 //
{brahmovāca: }
ity evam ūcire kecid $ daṃpatyoḥ śṛṇvatos tadā &
evam uktvā kṛtātithyā % yayuḥ sarve maharṣayaḥ // BrP_107.48 //
ṛṣīṇāṃ vacanaṃ śrutvā $ ubhāv api suduḥkhitau &
lajjitau ca mahāprājñau % gautamo bhāryayā saha \
papraccha muniśārdūlam # agastyam ṛṣisattamam // BrP_107.49 //
{gautama uvāca: }
ko deśaḥ kim u tīrthaṃ vā $ yatra śreyaḥ samāpyate &
śīghram eva mahāprājña % bhuktimuktipradāyakam // BrP_107.50 //
{agastya uvāca: }
vadadbhir munibhir brahman $ mayā śrutam idaṃ vacaḥ &
sarve kāmās tatra pūrṇā % gautamyāṃ nātra saṃśayaḥ // BrP_107.51 //
tasmād gaccha mahābuddhe $ gautamīṃ pāpanāśinīm &
ahaṃ tvām anuyāsyāmi % yathecchasi tathā kuru // BrP_107.52 //
{brahmovāca: }
etac chrutvāgastyavākyaṃ $ vṛddhayā gautamo 'bhyagāt &
tatra tepe tapas tīvraṃ % patnyā sa bhagavān ṛṣiḥ // BrP_107.53 //
stutiṃ cakāra devasya $ śaṃbhor viṣṇos tathaiva ca &
gaṅgāṃ ca toṣayām āsa % bhāryārthaṃ bhagavān ṛṣiḥ // BrP_107.54 //
{gautama uvāca: }
khinnātmanām atra bhave $ tvam eva śaraṇaṃ śivaḥ &
marubhūmāv adhvagānāṃ % viṭapīva priyāyutaḥ // BrP_107.55 //
uccāvacānāṃ bhūtānāṃ $ sarvathā pāpanodanaḥ &
sasyānāṃ ghanavat kṛṣṇa % tvam avagrahaśoṣiṇām // BrP_107.56 //
vaikuṇṭhadurganiḥśreṇis $ tvaṃ pīyūṣataraṃgiṇī &
adhogatānāṃ taptānāṃ % śaraṇaṃ bhava gautami // BrP_107.57 //
{brahmovāca: }
tatas tuṣṭāvadad vākyaṃ $ gautamaṃ vṛddhayā yutam &
śaraṇāgatadīnārtaṃ % śaraṇyā gautamī mudā // BrP_107.58 //
{gautamy uvāca: }
abhiṣiñcasva bhāryāṃ tvaṃ $ majjalair mantrasaṃyutaiḥ &
kalaśair upacāraiś ca % tataḥ patnī tava priyā // BrP_107.59 //
surūpā cārusarvāṅgī $ subhagā cārulocanā &
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇā % ramyarūpam avāpsyati // BrP_107.60 //
rūpavatyā punas tvaṃ vai $ bhāryayā cābhiṣecitaḥ &
sarvalakṣaṇasaṃpūrṇaḥ % kāntaṃ rūpam avāpsyasi // BrP_107.61 //
{brahmovāca: }
tatheti gāṅgavacanād $ yathoktaṃ tau ca cakratuḥ &
surūpatām ubhau prāptau % gautamyāś ca prasādataḥ // BrP_107.62 //
abhiṣekodakaṃ yac ca $ sā nadī samajāyata &
tasyā nāmnā tu vikhyātā % vṛddhāyā munisattama // BrP_107.63 //
vṛddhā nadīti vikhyātā $ gautamo 'pi tathocyate &
vṛddhagautama ity ukta % ṛṣibhiḥ samavāsibhiḥ \
vṛddhā tu gautamīṃ prāha # gaṅgāṃ pratyakṣarūpiṇīm // BrP_107.64 //
{vṛddhovāca: }
mannāmnīyaṃ nadī devi $ vṛddhā cety abhidhīyatām &
tvayā ca saṃgamas tasyās % tasyās tīrtham anuttamam // BrP_107.65 //
rūpasaubhāgyasaṃpatti- $ putrapautrapravardhanam &
āyurārogyakalyāṇaṃ % jayaprītivivardhanam \
snānadānādihomaiś ca # pitṝṇāṃ pāvanaṃ param // BrP_107.66 //
{brahmovāca: }
astv ity āha ca tāṃ gaṅgā $ suvṛddhāṃ gautamapriyām &
gautamasthāpitaṃ liṅgaṃ % vṛddhānāmnaiva kīrtitam // BrP_107.67 //
tatraiva ca mudaṃ prāpto $ vṛddhayā munisattamaḥ &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % sarvābhīṣṭapradāyakam // BrP_107.68 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ vṛddhāsaṃgamam ucyate //* BrP_107.69 //
{brahmovāca: }
ilātīrtham iti khyātaṃ $ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām &
brahmahatyādipāpānāṃ % pāvanaṃ sarvakāmadam // BrP_108.1 //
vaivasvatānvaye jāta $ ilo nāma janeśvaraḥ &
mahatyā senayā sārdhaṃ % jagāma mṛgayāvanam // BrP_108.2 //
paribabhrāma gahanaṃ $ bahuvyālasamākulam &
nānākāradvijayutaṃ % viṭapaiḥ pariśobhitam // BrP_108.3 //
vanecaraṃ nṛpaśreṣṭho $ mṛgayāgatamānasaḥ &
tatraiva matim ādhatta % ilo 'mātyān athābravīt // BrP_108.4 //
{ila uvāca: }
gacchantu nagaraṃ sarve $ mama putreṇa pālitam &
deśaṃ kośaṃ balaṃ rājyaṃ % pālayantu punaś ca tam // BrP_108.5 //
vasiṣṭho 'pi tathā yātu $ ādāyāgnīn piteva naḥ &
patnībhiḥ sahito dhīmān % araṇye 'haṃ vasāmy atha // BrP_108.6 //
araṇyabhogabhugbhiś ca $ vājivāraṇamānuṣaiḥ &
mṛgayāśīlibhiḥ kaiścid % yāntu sarva itaḥ purīm // BrP_108.7 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā yayus te 'pi $ svayaṃ prāyāc chanair girim &
himavantaṃ ratnamayaṃ % vasaṃs tatra ilo nṛpaḥ // BrP_108.8 //
dadarśa kandaraṃ tatra $ nānāratnavicitritam &
tatra yakṣeśvaraḥ kaścit % samanyur iti viśrutaḥ // BrP_108.9 //
tasya bhāryā samānāmnī $ bhartṛvrataparāyaṇā &
tasmin vasaty asau yakṣo % ramaṇīye nagottame // BrP_108.10 //
mṛgarūpeṇa vyacarad $ bhāryayā sa mahāmatiḥ &
svecchayā svavane yakṣaḥ % krīḍate nṛtyagītakaiḥ // BrP_108.11 //
itthaṃ sa yakṣo jānāti $ mṛgarūpadharo 'pi ca &
ilas tu taṃ na jānāti % kandaraṃ yakṣapālitam // BrP_108.12 //
yakṣasya gehaṃ vipulaṃ $ nānāratnavicitritam &
tatropaviṣṭo nṛpatir % mahatyā senayā vṛtaḥ // BrP_108.13 //
vāsaṃ cakre sa tatraiva $ gehe yakṣasya dhīmataḥ &
sa yakṣo 'dharmakopena % bhāryayā mṛgarūpadhṛk // BrP_108.14 //
ilaṃ jetuṃ na śaknomi $ yācito na dadāti ca &
hṛtaṃ gehaṃ mamānena % kiṃ karomīty acintayat // BrP_108.15 //
yudhi mattaṃ kathaṃ hanyāṃ $ ceti sthitvā sa yakṣarāṭ &
ātmīyān preṣayām āsa % yakṣāñ śūrān dhanurdharān // BrP_108.16 //
{yakṣa uvāca: }
yuddhe jitvā ca rājānam $ ilam uddhatadantinam &
gṛhād yathānyato yāti % mama tat kartum arhatha // BrP_108.17 //
{brahmovāca: }
yakṣeśvarasya tad vākyād $ yakṣās te yuddhadurmadāḥ &
ilaṃ gatvābruvan sarve % nirgacchāsmād guhālayāt // BrP_108.18 //
na ced yuddhāt paribhraṣṭaḥ $ palāyya kva gamiṣyasi &
tad yakṣavacanāt kopād % yuddhaṃ cakre sa rājarāṭ // BrP_108.19 //
jitvā yakṣān bahuvidhān $ uvāsa daśa śarvarīḥ &
yakṣeśvaro mṛgo bhūtvā % bhāryayāpi vane vasan // BrP_108.20 //
hṛtageho vanaṃ prāpto $ hṛtabhṛtyaḥ sa yakṣiṇīm &
prāha cintāparo bhūtvā % mṛgīrūpadharāṃ priyām // BrP_108.21 //
{yakṣa uvāca: }
rājā 'yaṃ durmanāḥ kānte $ vyasanāsaktamānasaḥ &
katham āyāti vipadaṃ % tatropāyo vicintyatām // BrP_108.22 //
pāparddhivyasanāntāni $ rājyāny akhilabhūbhujām &
prāpayomāvanaṃ subhrūr % mṛgī bhūtvā manoharā // BrP_108.23 //
praviśet tatra rājāyaṃ $ strī bhaviṣyaty asaṃśayam &
karaṇīyaṃ tvayā bhadre % na caitad yujyate mama \
ahaṃ tu puruṣo yena # tvaṃ punaḥ strī ca yakṣiṇī // BrP_108.24 //
{yakṣiṇy uvāca: }
kathaṃ tvayā na gantavyam $ umāvanam anuttamam &
gate 'pi tvayi ko doṣas % tan me kathaya tattvataḥ // BrP_108.25 //
{yakṣa uvāca: }
himavatparvataśreṣṭha $ umayā sahitaḥ śivaḥ &
devair gaṇair anuvṛto % vicacāra yathāsukham \
pārvatī śaṃkaraṃ prāha # kadācid rahasi sthitam // BrP_108.26 //
{pārvaty uvāca: }
strīṇām eṣa svabhāvo 'sti $ rataṃ gopāyitaṃ bhavet &
tasmān me niyataṃ deśam % ājñayā rakṣitaṃ tava // BrP_108.27 //
dehi me tridaśeśāna $ umāvanam iti śrutam &
vinā tvayā gaṇeśena % kārttikeyena nandinā // BrP_108.28 //
yas tv atra praviśen nātha $ strītvaṃ tasya bhaved iti //* BrP_108.29 //
{yakṣa uvāca: }
ity ājñomāvane dattā $ prasannenendumaulinā &
kiṃ karomi pumān kānte % tvayā praṇayanārditaḥ \
tasmān mayā na gantavyam # umāyā vanam uttamam // BrP_108.30 //
{brahmovāca: }
tad bhartṛvacanaṃ śrutvā $ yakṣiṇī kāmarūpiṇī &
mṛgī bhūtvā viśālākṣī % ilasya purato 'bhavat // BrP_108.31 //
yakṣas tu saṃsthitas tatra $ dadarśelo mṛgīṃ tadā &
mṛgayāsaktacitto vai % mṛgīṃ dṛṣṭvā viśeṣataḥ // BrP_108.32 //
eka eva hayārūḍho $ niryayau tāṃ mṛgīm anu &
sākarṣata śanais taṃ tu % rājānaṃ mṛgayākulam // BrP_108.33 //
śanair jagāma sā tatra $ yad umāvanam ucyate &
adṛśyā tu mṛgī tasmai % darśayantī kvacit kvacit // BrP_108.34 //
tiṣṭhantī caiva gacchantī $ dhāvantī ca vibhītavat &
hariṇī capalākṣī sā % tam ākarṣad umāvanam // BrP_108.35 //
anuprāpto hayārūḍhas $ tat prāpa sa umāvanam &
umāvanaṃ praviṣṭaṃ taṃ % jñātvā sā yakṣiṇī tadā // BrP_108.36 //
mṛgīrūpaṃ parityajya $ yakṣiṇī kāmarūpiṇī &
divyarūpaṃ samāsthāya % cāśokatarusaṃnidhau // BrP_108.37 //
tacchākhālambitakarā $ divyagandhānulepanā &
divyarūpadharā tanvī % kṛtakāryā samā tadā // BrP_108.38 //
hasantī nṛpatiṃ prekṣya $ śrāntaṃ hayagataṃ tadā &
mṛgīm ālokayantaṃ taṃ % capalākṣam ilaṃ tadā // BrP_108.39 //
bhartṛvākyam aśeṣeṇa $ smarantī prāha bhūmipam //* BrP_108.40 //
{samovāca: }
hayārūḍhābalā tanvi $ kva ekaiva tu gacchasi &
puruṣasya ca veṣeṇa % ile kam anuyāsyasi // BrP_108.41 //
{brahmovāca: }
ileti vacanaṃ śrutvā $ rājāsau krodhamūrchitaḥ &
yakṣiṇīṃ bhartsayitvāsau % tām apṛcchan mṛgīṃ punaḥ // BrP_108.42 //
tathāpi yakṣiṇī prāha $ ile kim anuvīkṣase &
ileti vacanaṃ śrutvā % dhṛtacāpo hayasthitaḥ // BrP_108.43 //
kupito darśayām āsa $ trailokyavijayī dhanuḥ &
punaḥ sā prāha nṛpatiṃ % mahātmānam ile svayam // BrP_108.44 //
prekṣasva paścān māṃ brūhi $ asatyāṃ satyavādinīm &
tadā cālokayad rājā % stanau tuṅgau bhujāntare // BrP_108.45 //
kim idaṃ mama saṃjātam $ ity evaṃ cakito 'bhavat //* BrP_108.46 //
{ilovāca: }
kim idaṃ mama saṃjātaṃ $ jānīte bhavatī sphuṭam &
vada sarvaṃ yathātathyaṃ % tvaṃ kā vā vada suvrate // BrP_108.47 //
{yakṣiṇy uvāca: }
himavatkandaraśreṣṭhe $ samanyur vasate patiḥ &
yakṣāṇām adhipaḥ śrīmāṃs % tadbhāryāhaṃ tu yakṣiṇī // BrP_108.48 //
yatkandare bhavān rājā $ tūpaviṣṭaḥ suśītale &
yasya yakṣā hatā mohāt % tvayā hi saṃgaraṃ vinā // BrP_108.49 //
tato 'haṃ nirgamārthaṃ te $ mṛgī bhūtvā umāvanam &
praviṣṭā tvaṃ praviṣṭo 'si % purā prāha maheśvaraḥ // BrP_108.50 //
yas tv atra praviśen mandaḥ $ pumān strītvam avāpsyati &
tasmāt strītvam avāpto 'si % na tvaṃ duḥkhitum arhasi \
prauḍho 'pi ko 'tra jānāti # vicitrabhavitavyatām // BrP_108.51 //
{brahmovāca: }
yakṣiṇīvacanaṃ śrutvā $ hayārūḍhas tadāpatat &
tam āśvāsya punaḥ saiva % yakṣiṇī vākyam abravīt // BrP_108.52 //
{yakṣiṇy uvāca: }
strītvaṃ jātaṃ jātam eva $ na puṃstvaṃ kartum arhasi &
gṛhāṇa vidyāṃ strīyogyāṃ % nṛtyaṃ gītam alaṃkṛtim \
strīlālityaṃ strīvilāsaṃ # strīkṛtyaṃ sarvam eva tat // BrP_108.53 //
{brahmovāca: }
ilā sarvam athāvāpya $ yakṣiṇīṃ vākyam abravīt //* BrP_108.54 //
{ilovāca: }
ko vā bhartā kiṃ tu kṛtyaṃ $ punaḥ puṃstvaṃ kathaṃ bhavet &
etad vadasva kalyāṇī % duḥkhārtāyā viśeṣataḥ \
ārtānām ārtiśamanāc # chreyo nābhyadhikaṃ kvacit // BrP_108.55 //
{yakṣiṇy uvāca: }
budhaḥ somasuto nāma $ vanād asmāc ca pūrvataḥ &
āśramas tasya subhage % pitaraṃ nityam eṣyati // BrP_108.56 //
anenaiva pathā somaṃ $ pitaraṃ sa budho grahaḥ &
draṣṭuṃ yāti tato nityaṃ % namaskartuṃ tathaiva ca // BrP_108.57 //
yadā yāti budhaḥ śāntas $ tadātmānaṃ ca darśaya &
taṃ dṛṣṭvā tvaṃ tu subhage % sarvakāmān avāpsyasi // BrP_108.58 //
{brahmovāca: }
tām āśvāsya tataḥ subhrūr $ yakṣiṇy antaradhīyata &
yakṣiṇī sā tam ācaṣṭa % yakṣo 'pi sukham āptavān // BrP_108.59 //
ilasainyaṃ ca tatrāsīt $ tad gataṃ ca yathāsukham &
umāvanasthitā celā % gāyantī nṛtyatī punaḥ // BrP_108.60 //
strībhāvam anuceṣṭantī $ smarantī karmaṇo gatim &
kadācit kriyamāṇe tu % ilayā nṛtyakarmaṇi // BrP_108.61 //
tām apaśyad budho dhīmān $ pitaraṃ gantum udyataḥ &
ilāṃ dṛṣṭvā gatiṃ tyaktvā % tām āgatyābravīd budhaḥ // BrP_108.62 //
{budha uvāca: }
bhāryā bhava mama svasthā $ sarvābhyas tvaṃ priyā bhava //* BrP_108.63 //
{brahmovāca: }
budhavākyam ilā bhaktyā $ tv abhinandya tathākarot &
smṛtvā ca yakṣiṇīvākyaṃ % tatas tuṣṭābhavan mune // BrP_108.64 //
budho reme tayā prītyā $ nītvā svasthānam uttamam &
sā cāpi sarvabhāvena % toṣayām āsa taṃ patim \
tato bahutithe kāle # budhas tuṣṭo 'vadat priyām // BrP_108.65 //
{budha uvāca: }
kiṃ te deyaṃ mayā bhadre $ priyaṃ yan manasi sthitam //* BrP_108.66 //
{brahmovāca: }
tadvākyasamakālaṃ tu $ putraṃ dehīty abhāṣata &
ilā budhaṃ somasutaṃ % prītimantaṃ priyaṃ tathā // BrP_108.67 //
{budha uvāca: }
amogham etan madvīryaṃ $ tathā prītisamudbhavam &
putras te bhavitā tasmāt % kṣatriyo lokaviśrutaḥ // BrP_108.68 //
somavaṃśakaraḥ śrīmān $ āditya iva tejasā &
buddhyā bṛhaspatisamaḥ % kṣamayā pṛthivīsamaḥ // BrP_108.69 //
vīryeṇājau harir iva $ kopena hutabhug yathā //* BrP_108.70 //
{brahmovāca: }
tasminn utpadyamāne tu $ budhaputre mahātmani &
jayaśabdaś ca sarvatra % tv āsīc ca suraveśmani // BrP_108.71 //
budhaputre samutpanne $ tatrājagmuḥ sureśvarāḥ &
aham apy āgamaṃ tatra % mudā yukto mahāmate // BrP_108.72 //
jātamātraḥ suto rāvam $ akarot sa pṛthusvaram &
tena sarve 'py avocan vai % saṃgatā ṛṣayaḥ surāḥ // BrP_108.73 //
yasmāt purū ravo 'syeti $ tasmād eṣa purūravāḥ &
syād ity evaṃ nāma cakruḥ % sarve saṃtuṣṭamānasāḥ // BrP_108.74 //
budho 'py adhyāpayām āsa $ kṣātravidyāṃ sutaṃ śubhām &
dhanurvedaṃ saprayogaṃ % budhaḥ prādāt tadātmaje // BrP_108.75 //
sa śīghraṃ vṛddhim agamac $ chuklapakṣe yathā śaśī &
sa mātaraṃ duḥkhayutāṃ % samīkṣyelāṃ mahāmatiḥ \
namasyātha vinītātmā # ilām ailo 'bravīd idam // BrP_108.76 //
{aila uvāca: }
budho mātar mama pitā $ tava bhartā priyas tathā &
ahaṃ ca putraḥ karmaṇyaḥ % kasmāt te mānaso jvaraḥ // BrP_108.77 //
{ilovāca: }
satyaṃ putra budho bhartā $ tvaṃ ca putro guṇākaraḥ &
bhartṛputrakṛtā cintā % na mamāsti kadācana // BrP_108.78 //
tathāpi pūrvajaṃ kiṃcid $ duḥkhaṃ smṛtvā punaḥ punaḥ &
cintayeyaṃ mahābuddhe % tato mātaram abravīt // BrP_108.79 //
{aila uvāca: }
nivedayasva me mātas $ tad eva prathamaṃ mama //* BrP_108.80 //
{brahmovāca: }
ilā cainam uvācedaṃ $ rahovācaṃ kathaṃ vade &
tathāpi putra te vacmi % pitroḥ putro yato gatiḥ \
magnānāṃ duḥkhapāthobdhau # putraḥ pravahaṇaṃ param // BrP_108.81 //
{brahmovāca: }
tan mātṛvacanaṃ śrutvā $ vinītaḥ prāha mātaram &
pādayoḥ patitaś cāpi % vada mātar yathā tathā // BrP_108.82 //
{brahmovāca: }
sā purūravasaṃ prāha $ ikṣvākūṇāṃ tathā kulam &
tatrotpattiṃ svasya nāma % rājyaprāptiṃ priyān sutān // BrP_108.83 //
purodhasaṃ vasiṣṭhaṃ ca $ priyāṃ bhāryāṃ svakaṃ padam &
vananiryāṇam evātha % amātyānāṃ purodhasaḥ // BrP_108.84 //
preṣaṇaṃ ca nagaryāṃ tāṃ $ mṛgayāsaktim eva ca &
himavatkandaragatiṃ % yakṣeśvaragṛhe gatim // BrP_108.85 //
umāvanapraveśaṃ ca $ strītvaprāptim aśeṣataḥ &
maheśvarājñayā tatra % cāpraveśaṃ narasya tu // BrP_108.86 //
yakṣiṇīvākyam apy asya $ varadānaṃ tathaiva ca &
budhaprāptiṃ tathā prītiṃ % putrotpattyādy aśeṣataḥ // BrP_108.87 //
kathayām āsa tat sarvaṃ $ śrutvā mātaram abravīt &
purūravāḥ kiṃ karomi % kiṃ kṛtvā sukṛtaṃ bhavet // BrP_108.88 //
etāvatā te tṛptiś ced $ alam etena cāmbike &
yad apy anyan manovarti % tad apy ājñāpayasva me // BrP_108.89 //
{ilovāca: }
iccheyaṃ puṃstvam utkṛṣṭam $ iccheyaṃ rājyam uttamam &
abhiṣekaṃ ca putrāṇāṃ % tava cāpi viśeṣataḥ // BrP_108.90 //
dānaṃ dātuṃ ca yaṣṭuṃ ca $ muktimārgasya vīkṣaṇam &
sarvaṃ ca kartum icchāmi % tava putra prasādataḥ // BrP_108.91 //
{putra uvāca: }
upāyaṃ tvā tu pṛcchāmi $ yena puṃstvam avāpsyasi &
tapaso vānyato vāpi % vadasva mama tattvataḥ // BrP_108.92 //
{ilovāca: }
budhaṃ tvaṃ pitaraṃ pṛccha $ gatvā putra yathārthavat &
sa tu sarvaṃ tu jānāti % upadekṣyati te hitam // BrP_108.93 //
{brahmovāca: }
tanmātṛvacanād ailo $ gatvā pitaram añjasā &
uvāca praṇato bhūtvā % mātuḥ kṛtyaṃ tathātmanaḥ // BrP_108.94 //
{budha uvāca: }
ilaṃ jāne mahāprājña $ ilāṃ jātāṃ punas tathā &
umāvanapraveśaṃ ca % śaṃbhor ājñāṃ tathaiva ca // BrP_108.95 //
tasmāc chaṃbhuprasādena $ umāyāś ca prasādataḥ &
viśāpo bhavitā putra % tāv ārādhya na cānyathā // BrP_108.96 //
{purūravā uvāca: }
paśyeyaṃ taṃ kathaṃ devaṃ $ kathaṃ vā mātaraṃ śivām &
tīrthād vā tapaso vāpi % tat pitaḥ prathamaṃ vada // BrP_108.97 //
{budha uvāca: }
gautamīṃ gaccha putra tvaṃ $ tatrāste sarvadā śivaḥ &
umayā sahitaḥ śrīmāñ % śāpahantā varapradaḥ // BrP_108.98 //
{brahmovāca: }
purūravāḥ pitur vākyaṃ $ śrutvā tu mudito 'bhavat &
gautamīṃ tapase dhīmān % gaṅgāṃ trailokyapāvanīm // BrP_108.99 //
puṃstvam icchaṃs tathā mātur $ jagāma tapase tvaran &
himavantaṃ giriṃ natvā % mātaraṃ pitaraṃ gurum // BrP_108.100 //
gacchantam anvagāt putram $ ilā somasutas tathā &
te sarve gautamīṃ prāptā % himavatparvatottamāt // BrP_108.101 //
tatra snātvā tapaḥ kiṃcit $ kṛtvā cakruḥ stutiṃ parām &
bhavasya devadevasya % stutikramam imaṃ śṛṇu // BrP_108.102 //
budhas tuṣṭāva prathamam $ ilā ca tadanantaram &
tataḥ purūravāḥ putro % gaurīṃ devīṃ ca śaṃkaram // BrP_108.103 //
{budha uvāca: }
yau kuṅkumena svaśarīrajena BrP_108.104a
svabhāvahemapratimau sarūpau BrP_108.104b
yāv arcitau skandagaṇeśvarābhyāṃ BrP_108.104c
tau me śaraṇyau śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.104d
{ilovāca: }
saṃsāratāpatrayadāvadagdhāḥ BrP_108.105a
śarīriṇo yau paricintayantaḥ BrP_108.105b
sadyaḥ parāṃ nirvṛtim āpnuvanti BrP_108.105c
tau śaṃkarau me śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.105d
ārtā hy ahaṃ pīḍitamānasā te BrP_108.106a
kleśādigoptā na paro 'sti kaścit BrP_108.106b
deva tvadīyau caraṇau supuṇyau BrP_108.106c
tau me śaraṇyau śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.106d
{purūravā uvāca: }
yayoḥ sakāśād idam abhyudaiti BrP_108.107a
prayāti cānte layam eva sarvam BrP_108.107b
jagaccharaṇyau jagadātmakau tu BrP_108.107c
gaurīharau me śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.107d
yau devavṛndeṣu mahotsave tu BrP_108.108a
pādau gṛhāṇeśa girīśaputryāḥ BrP_108.108b
proktaṃ dhṛtau prītivaśāc chivena BrP_108.108c
tau me śaraṇyau śaraṇaṃ bhavetām BrP_108.108d
{śrīdevy uvāca: }
kim abhīṣṭaṃ pradāsyāmi $ yuṣmabhyaṃ tad vadantu me &
kṛtakṛtyāḥ stha bhadraṃ vo % devānām api duṣkaram // BrP_108.109 //
{purūravā uvāca: }
ilo rājā tavājñātvā $ vanaṃ prāviśad ambike &
tat kṣamasva sureśāni % puṃstvaṃ dātuṃ tvam arhasi // BrP_108.110 //
{brahmovāca: }
tathety uvāca tān sarvān $ bhavasya tu mate sthitā &
tataḥ sa bhagavān āha % devīvākyarataḥ sadā // BrP_108.111 //
{śiva uvāca: }
atrābhiṣekamātreṇa $ puṃstvaṃ prāpnotv ayaṃ nṛpaḥ //* BrP_108.112 //
{brahmovāca: }
snātāyā budhabhāryāyāḥ $ śarīrād vāri susruve &
nṛtyaṃ gītaṃ ca lāvaṇyaṃ % yakṣiṇyā yad upārjitam // BrP_108.113 //
tat sarvaṃ vāridhārābhir $ gaṅgāmbhasi samāviśat &
nṛtyā gītā ca saubhāgyā % imā nadyo babhūvire // BrP_108.114 //
tāś cāpi saṃgatā gaṅgāṃ $ te puṇyāḥ saṃgamās trayaḥ &
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca % surarājyaphalapradam // BrP_108.115 //
ilā puṃstvam avāpyātha $ gaurīśaṃbhoḥ prasādataḥ &
mahābhyudayasiddhyarthaṃ % vājimedham athākarot // BrP_108.116 //
purodhasaṃ vasiṣṭhaṃ ca $ bhāryāṃ putrāṃs tathaiva ca &
amātyāṃś ca balaṃ kośam % ānīya sa nṛpottamaḥ // BrP_108.117 //
caturaṅgaṃ balaṃ rājyaṃ $ daṇḍake 'sthāpayat tadā &
ilasya nāmnā vikhyātaṃ % tatra tat puram ucyate // BrP_108.118 //
pūrvajātān atho putrān $ sūryavaṃśakramāgate &
rājye 'bhiṣicya paścāt tam % ailaṃ snehād asiñcayat // BrP_108.119 //
somavaṃśakaraḥ śrīmān $ ayaṃ rājā bhaved iti &
sarvebhyo matimānebhyo % jyeṣṭhaḥ śreṣṭho 'bhavan mune // BrP_108.120 //
yatra ca kratavo vṛttā $ ilasya nṛpateḥ śubhāḥ &
yatra puṃstvam avāpyātha % yatra putrāḥ samāgatāḥ // BrP_108.121 //
yakṣiṇīdattanṛtyādi- $ gītasaubhāgyamaṅgalāḥ &
nadyo bhūtvā yatra gaṅgāṃ % saṃgatās tāni nārada // BrP_108.122 //
tīrthāni śubhadāny āsan $ sahasrāṇy atha ṣoḍaśa &
ubhayos tīrayos tāta % tatra śaṃbhur ileśvaraḥ \
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca # sarvakratuphalapradam // BrP_108.123 //
{brahmovāca: }
cakratīrtham iti khyātaṃ $ brahmahatyādināśanam &
yatra cakreśvaro devaś % cakram āpa yato hariḥ // BrP_109.1 //
yatra viṣṇuḥ svayaṃ sthitvā $ cakrārthaṃ śaṃkaraṃ prabhuḥ &
pūjayām āsa tat tīrthaṃ % cakratīrtham udāhṛtam // BrP_109.2 //
yasya śravaṇamātreṇa $ sarvapāpaiḥ pramucyate &
dakṣakratau pravṛtte tu % devānāṃ ca samāgame // BrP_109.3 //
dakṣeṇa dūṣite deve $ śive śarve maheśvare &
anāhvāne sureśasya % dakṣacitte malīmase // BrP_109.4 //
dākṣāyaṇyā śrute vākye $ anāhvānasya kāraṇe &
ahalyāyāṃ coktavatyāṃ % kupitābhūt sureśvarī // BrP_109.5 //
pitaraṃ nāśaye pāpaṃ $ kṣameyaṃ na kathaṃcana &
śṛṇvatī doṣavākyāni % pitrā coktāni bhartari // BrP_109.6 //
patyuḥ śṛṇvanti yā nindāṃ $ tāsāṃ pāpāvadhiḥ kutaḥ &
yādṛśas tādṛśo vāpi % patiḥ strīṇāṃ parā gatiḥ // BrP_109.7 //
kiṃ punaḥ sakalādhīśo $ mahādevo jagadguruḥ &
śrutaṃ tannindanaṃ tarhi % dhārayāmi na dehakam // BrP_109.8 //
tasmāt tyakṣya imaṃ deham $ ity uktvā sā mahāsatī &
kopena mahatāviṣṭā % prajajvāla sureśvarī // BrP_109.9 //
śivaikacetanā dehaṃ $ balād yogāc ca tatyaje &
maheśvaro 'pi sakalaṃ % vṛttam ākarṇya nāradāt // BrP_109.10 //
dṛṣṭvā cukopa papraccha $ jayāṃ ca vijayāṃ tathā &
te ūcatur ubhe devaṃ % dakṣakratuvināśanam // BrP_109.11 //
dākṣāyaṇyā iti śrutvā $ makhaṃ prāyān maheśvaraḥ &
bhīmair gaṇaiḥ parivṛto % bhūtanāthaiḥ samaṃ yayau // BrP_109.12 //
makhas tair veṣṭitaḥ sarvo $ devabrahmapuraskṛtaḥ &
dakṣeṇa yajamānena % śuddhabhāvena rakṣitaḥ // BrP_109.13 //
vasiṣṭhādibhir atyugrair $ munibhiḥ parivāritaḥ &
indrādityādyair vasubhiḥ % sarvataḥparipālitaḥ // BrP_109.14 //
ṛgyajuḥsāmavedaiś ca $ svāhāśabdair alaṃkṛtaḥ &
śraddhā puṣṭis tathā tuṣṭiḥ % śāntir lajjā sarasvatī // BrP_109.15 //
bhūmir dyauḥ śarvarī kṣāntir $ uṣā āśā jayā matiḥ &
etābhiś ca tathānyābhiḥ % sarvataḥ samalaṃkṛtaḥ // BrP_109.16 //
tvaṣṭrā mahātmanā cāpi $ kārito viśvakarmaṇā &
surabhir nandinī dhenuḥ % kāmadhuk kāmadohinī // BrP_109.17 //
etābhiḥ kāmavarṣābhiḥ $ sarvakāmasamṛddhimān &
kalpavṛkṣaḥ pārijāto % latāḥ kalpalatādikāḥ // BrP_109.18 //
yad yad iṣṭatamaṃ kiṃcit $ tatra tasmin makhe sthitam &
svayaṃ maghavatā pūṣṇā % hariṇā parirakṣitaḥ // BrP_109.19 //
dīyatāṃ bhujyatāṃ vāpi $ kriyatāṃ sthīyatāṃ sukham &
etaiś ca sarvato vākyair % dakṣasya pūjitaṃ makham // BrP_109.20 //
ādau tu vīrabhadro 'sau $ bhadrakālyā yuto yayau &
śokakopaparītātmā % paścāc chūlapinākadhṛk // BrP_109.21 //
abhyāyayau mahādevo $ mahābhūtair alaṃkṛtaḥ &
tāni bhūtāni parito % makhe veṣṭya maheśvaram // BrP_109.22 //
kratuṃ vidhvaṃsayām āsus $ tatra kṣobho mahān abhūt &
palāyanta tataḥ kecit % kecid gatvā tataḥ śivam // BrP_109.23 //
kecit stuvanti deveśaṃ $ kecit kupyanti śaṃkaram &
evaṃ vidhvaṃsitaṃ yajñaṃ % dṛṣṭvā pūṣā samabhyagāt // BrP_109.24 //
pūṣṇo dantān athotpāṭya $ indraṃ vyadrāvayat kṣaṇāt &
bhagasya cakṣuṣī vipra % vīrabhadro vyapāṭayat // BrP_109.25 //
divākaraṃ punar dorbhyāṃ $ paribhrāmya samākṣipat &
tataḥ suragaṇāḥ sarve % viṣṇuṃ te śaraṇaṃ yayuḥ // BrP_109.26 //
{devā ūcuḥ: }
trāhi trāhi gadāpāṇe $ bhūtanāthakṛtād bhayāt &
maheśvaragaṇaḥ kaścit % pramathānāṃ tu nāyakaḥ \
tena dagdho makhaḥ sarvo # vaiṣṇavaḥ paśyato hareḥ // BrP_109.27 //
{brahmovāca: }
hariṇā cakram utsṛṣṭaṃ $ bhūtanāthavadhaṃ prati &
bhūtanātho 'pi tac cakram % āpatac ca tadāgrasat // BrP_109.28 //
graste cakre tato viṣṇor $ lokapālā bhayād yayuḥ &
tathā sthitān avekṣyātha % dakṣo yajñaṃ surān api \
tuṣṭāva śaṃkaraṃ devaṃ # dakṣo bhaktyā prajāpatiḥ // BrP_109.29 //
{dakṣa uvāca: }
jaya śaṃkara someśa $ jaya sarvajña śaṃbhave &
jaya kalyāṇabhṛc chaṃbho % jaya kālātmane namaḥ // BrP_109.30 //
ādikartar namas te 'stu $ nīlakaṇṭha namo 'stu te &
brahmapriya namas te 'stu % brahmarūpa namo 'stu te // BrP_109.31 //
trimūrtaye namo deva $ tridhāma parameśvara &
sarvamūrte namas te 'stu % trailokyādhāra kāmada // BrP_109.32 //
namo vedāntavedyāya $ namas te paramātmane &
yajñarūpa namas te 'stu % yajñadhāma namo 'stu te // BrP_109.33 //
yajñadāna namas te 'stu $ havyavāha namo 'stu te &
yajñahartre namas te 'stu % phaladāya namo 'stu te // BrP_109.34 //
trāhi trāhi jagannātha $ śaraṇāgatavatsala &
bhaktānām apy abhaktānāṃ % tvam eva śaraṇaṃ prabho // BrP_109.35 //
{brahmovāca: }
evaṃ tu stuvatas tasya $ prasanno 'bhūn maheśvaraḥ &
kiṃ dadāmīti taṃ prāha % kratuḥ pūrṇo 'stu me prabho // BrP_109.36 //
tathety uvāca bhagavān $ devadevo maheśvaraḥ &
śaṃkaraḥ sarvabhūtātmā % karuṇāvaruṇālayaḥ // BrP_109.37 //
kratuṃ kṛtvā tataḥ pūrṇaṃ $ tasya dakṣasya vai mune &
evam uktvā sa bhagavān % bhūtair antaradhīyata // BrP_109.38 //
yathāgataṃ surā jagmuḥ $ svam eva sadanaṃ prati &
tataḥ kadācid devānāṃ % daityānāṃ vigraho mahān // BrP_109.39 //
babhūva tatra daityebhyo $ bhītā devāḥ śriyaḥ patim &
tuṣṭuvuḥ sarvabhāvena % vacobhis taṃ janārdanam // BrP_109.40 //
{devā ūcuḥ: }
śakrādayo 'pi tridaśāḥ kaṭākṣam BrP_109.41a
avekṣya yasyās tapa ācaranti BrP_109.41b
sā cāpi yatpādaratā ca lakṣmīs BrP_109.41c
taṃ brahmabhūtaṃ śaraṇaṃ prapadye BrP_109.41d
yasmāt trilokyāṃ na paraḥ samāno BrP_109.42a
na cādhikas tārkṣyarathān nṛsiṃhāt BrP_109.42b
sa devadevo 'vatu naḥ samastān BrP_109.42c
mahābhayebhyaḥ kṛpayā prapannān BrP_109.42d
{brahmovāca: }
tataḥ prasanno bhagavāñ $ śaṅkhacakragadādharaḥ &
kimartham āgatāḥ sarve % tatkartāsmīty uvāca tān // BrP_109.43 //
{devā ūcuḥ: }
bhayaṃ ca tīvraṃ daityebhyo $ devānāṃ madhusūdana &
tatas trāṇāya devānāṃ % matiṃ kuru janārdana // BrP_109.44 //
{brahmovāca: }
tān āgatān hariḥ prāha $ grastaṃ cakraṃ hareṇa me &
kiṃ karomi gataṃ cakraṃ % bhavantaś cārtim āgatāḥ \
yāntu sarve devagaṇā # rakṣā vaḥ kriyate mayā // BrP_109.46 //
{brahmovāca: }
tato gateṣu deveṣu $ viṣṇuś cakrārtham udyataḥ &
godāvarīṃ tato gatvā % śaṃbhoḥ pūjāṃ pracakrame // BrP_109.47 //
suvarṇakamalair divyaiḥ $ sugandhair daśabhiḥ śataiḥ &
bhaktito nityavat pūjāṃ % cakre viṣṇur umāpateḥ // BrP_109.48 //
evaṃ saṃpūjyamāne tu $ tayos tattvam idaṃ śṛṇu &
kamalānāṃ sahasre tu % yadaikaṃ naiva pūryate // BrP_109.49 //
tadāsurāriḥ svaṃ netram $ utpāṭyārghyam akalpayat &
arghyapātraṃ kare gṛhya % sahasrakamalānvitam \
dhyātvā śaṃbhuṃ dadāv arghyam # ananyaśaraṇo hariḥ // BrP_109.50 //
{viṣṇur uvāca: }
tvam eva deva jānīṣe $ bhāvam antargataṃ nṛṇām &
tvam eva śaraṇo 'dhīśo % 'tra kā bhaved vicāraṇā // BrP_109.51 //
{brahmovāca: }
vadann udaśrunayano $ nililye 'sāv itīśvare &
bhavānīsahitaḥ śaṃbhuḥ % purastād abhavat tadā // BrP_109.52 //
gāḍham āliṅgya vividhair $ varair āpūrayad dharim &
tad eva cakram abhavan % netraṃ cāpi yathā purā // BrP_109.53 //
tataḥ suragaṇāḥ sarve $ tuṣṭuvur hariśaṃkarau &
gaṅgāṃ cāpi saricchreṣṭhāṃ % devaṃ ca vṛṣabhadhvajam // BrP_109.54 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ cakratīrtham iti smṛtam &
yasyānuśravaṇenaiva % mucyate sarvakilbiṣaiḥ // BrP_109.55 //
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca $ yaḥ kuryāt pitṛtarpaṇam &
sarvapāpavinirmuktaḥ % pitṛbhiḥ svargabhāg bhavet \
tat tu cakrāṅkitaṃ tīrtham # adyāpi paridṛśyate // BrP_109.56 //
{brahmovāca: }
pippalaṃ tīrtham ākhyātaṃ $ cakratīrthād anantaram &
yatra cakreśvaro devaś % cakram āpa yato hariḥ // BrP_110.1 //
yatra viṣṇuḥ svayaṃ sthitvā $ cakrārthaṃ śaṃkaraṃ vibhum &
pūjayām āsa tat tīrthaṃ % cakratīrtham udāhṛtam // BrP_110.2 //
yatra prīto 'bhavad viṣṇoḥ $ śaṃbhus tat pippalaṃ viduḥ &
mahimānaṃ yasya vaktuṃ % na kṣamo 'py ahināyakaḥ // BrP_110.3 //
cakreśvaro pippaleśo $ nāmadheyasya kāraṇam &
śṛṇu nārada tad bhaktyā % sākṣād vedoditaṃ mayā // BrP_110.4 //
dadhīcir iti vikhyāto $ munir āsīd guṇānvitaḥ &
tasya bhāryā mahāprājñā % kulīnā ca pativratā // BrP_110.5 //
lopāmudreti yā khyātā $ svasā tasyā gabhastinī &
iti nāmnā ca vikhyātā % vaḍaveti prakīrtitā // BrP_110.6 //
dadhīceḥ sā priyā nityaṃ $ tapas tepe tayā mahat &
dadhīcir agnimān nityaṃ % gṛhadharmaparāyaṇaḥ // BrP_110.7 //
bhāgīrathīṃ samāśritya $ devātithiparāyaṇaḥ &
svakalatrarataḥ śāntaḥ % kumbhayonir ivāparaḥ // BrP_110.8 //
tasya prabhāvāt taṃ deśaṃ $ nārayo daityadānavāḥ &
ājagmur muniśārdūla % yatrāgastyasya cāśramaḥ // BrP_110.9 //
tatra devāḥ samājagmū $ rudrādityās tathāśvinau &
indro viṣṇur yamo 'gniś ca % jitvā daityān upāgatān // BrP_110.10 //
jayena jātasaṃharṣāḥ $ stutāś caiva marudgaṇaiḥ &
dadhīciṃ muniśārdūlaṃ % dṛṣṭvā nemuḥ sureśvarāḥ // BrP_110.11 //
dadhīcir jātasaṃharṣaḥ $ surān pūjya pṛthak pṛthak &
gṛhakṛtyaṃ tataś cakre % surebhyo bhāryayā saha // BrP_110.12 //
pṛṣṭāś ca kuśalaṃ tena $ kathāś cakruḥ surā api &
dadhīcim abruvan devā % bhāryayā sukhitaṃ punaḥ // BrP_110.13 //
āsīnaṃ hṛṣṭamanasa $ ṛṣiṃ natvā punaḥ punaḥ //* BrP_110.14 //
{devā ūcuḥ: }
kim adya durlabhaṃ loke $ ṛṣe 'smākaṃ bhaviṣyati &
tvādṛśaḥ sakṛpo yeṣu % munir bhūkalpapādapaḥ // BrP_110.15 //
etad eva phalaṃ puṃsāṃ $ jīvatāṃ munisattama &
tīrthāplutir bhūtadayā % darśanaṃ ca bhavādṛśām // BrP_110.16 //
yat snehād ucyate 'smābhir $ avadhāraya tan mune &
jitvā daityān iha prāptā % hatvā rākṣasapuṃgavān // BrP_110.17 //
vayaṃ ca sukhino brahmaṃs $ tvayi dṛṣṭe viśeṣataḥ &
nāyudhaiḥ phalam asmākaṃ % voḍhuṃ naiva kṣamā vayam // BrP_110.18 //
sthāpyadeśaṃ na paśyāma $ āyudhānāṃ munīśvara &
svarge suradviṣo jñātvā % sthāpitāni haranti ca // BrP_110.19 //
nayeyur āyudhānīti $ tathaiva ca rasātale &
tasmāt tavāśrame puṇye % sthāpyante 'strāṇi mānada // BrP_110.20 //
naivātra kiṃcid bhayam asti vipra BrP_110.21a
na dānavebhyo rākṣasebhyaś ca ghoram BrP_110.21b
tvadājñayā rakṣitapuṇyadeśo BrP_110.21c
na vidyate tapasā te samānaḥ BrP_110.21d
jitārayo brahmavidāṃ variṣṭhaṃ BrP_110.22a
vayaṃ ca pūrvaṃ nihatā daityasaṃghāḥ BrP_110.22b
astrair alaṃ bhārabhūtaiḥ kṛtārthaiḥ BrP_110.22c
sthāpyaṃ sthānaṃ te samīpe munīśa BrP_110.22d
divyān bhogān kāminībhiḥ sametān BrP_110.23a
devodyāne nandane saṃbhajāmaḥ BrP_110.23b
tato yāmaḥ kṛtakāryāḥ sahendrāḥ BrP_110.23c
svaṃ svaṃ sthānaṃ cāyudhānāṃ ca rakṣā BrP_110.23d
tvayā kṛtā jāyatāṃ tat praśādhi BrP_110.24a
samarthas tvaṃ rakṣaṇe dhāraṇe ca BrP_110.24b
{brahmovāca: }
tadvākyam ākarṇya dadhīcir evaṃ BrP_110.25a
vākyaṃ jagau vibudhān evam astu BrP_110.25b
nivāryamāṇaḥ priyaśīlayā striyā BrP_110.25c
kiṃ devakāryeṇa viruddhakāriṇā BrP_110.25d
ye jñātaśāstrāḥ paramārthaniṣṭhāḥ BrP_110.26a
saṃsāraceṣṭāsu gatānurāgāḥ BrP_110.26b
teṣāṃ parārthavyasanena kiṃ mune BrP_110.26c
yenātra vāmutra sukhaṃ na kiṃcit BrP_110.26d
devadviṣo dveṣam anuprayānti BrP_110.27a
datte sthāne vipravarya śṛṇuṣva BrP_110.27b
naṣṭe hṛte cāyudhānāṃ munīśa BrP_110.27c
kupyanti devā ripavas te bhavanti BrP_110.27d
tasmān nedaṃ vedavidāṃ variṣṭha BrP_110.28a
yuktaṃ dravye parakīye mamatvam BrP_110.28b
tāvac ca maitrī dravyabhāvaś ca tāvan BrP_110.28c
naṣṭe hṛte ripavas te bhavanti BrP_110.28d
ced asti śaktir dravyadāne tatas te BrP_110.29a
dātavyam evārthine kiṃ vicāryam BrP_110.29b
no cet santaḥ parakāryāṇi kuryur BrP_110.29c
vāgbhir manobhiḥ kṛtibhis tathaiva BrP_110.29d
parasvasaṃdhāraṇam etad eva BrP_110.30a
sadbhir nirastaṃ tyaja kānta sadyaḥ BrP_110.30b
{brahmovāca: }
evaṃ priyāyā vacanaṃ sa vipro BrP_110.31b
niśamya bhāryām idam āha subhrūm BrP_110.31b
{dadhīcir uvāca: }
purā surāṇām anumānya bhadre BrP_110.32a
netīti vāṇī na sukhaṃ mamaiti BrP_110.32b
{brahmovāca: }
śrutveritaṃ patyur iti priyāyāṃ BrP_110.33a
daivaṃ vinānyan na nṛṇāṃ samartham BrP_110.33b
tūṣṇīṃ sthitāyāṃ surasattamās te BrP_110.33c
saṃsthāpya cāstrāṇy atidīptimanti BrP_110.33d
natvā munīndraṃ yayur eva lokān BrP_110.34a
daityadviṣo nyastaśastrāḥ kṛtārthāḥ BrP_110.34b
gateṣu deveṣu munipravaryo BrP_110.34c
hṛṣṭo 'vasad bhāryayā dharmayuktaḥ BrP_110.34d
gate ca kāle hy ativiprayukte BrP_110.35a
daive varṣe saṃkhyayā vai sahasre BrP_110.35b
na te surā āyudhānāṃ munīśa BrP_110.35c
vācaṃ manaś cāpi tathaiva cakruḥ BrP_110.35d
dadhīcir apy āha gabhastim ojasā BrP_110.36a
devārayo māṃ dviṣatīha bhadre BrP_110.36b
na te surā netukāmā bhavanti BrP_110.36c
saṃsthāpitāny atra vadasva yuktam BrP_110.36d
sā cāha kāntaṃ vinayād uktam eva BrP_110.37a
tvaṃ jānīṣe nātha yad atra yuktam BrP_110.37b
daityā hariṣyanti mahāpravṛddhās BrP_110.37c
tapoyuktā balinaḥ svāyudhāni BrP_110.37d
tadastrarakṣārtham idaṃ sa cakre BrP_110.38a
mantrais tu saṃkṣālya jalaiś ca puṇyaiḥ BrP_110.38b
tad vāri sarvāstramayaṃ supuṇyaṃ BrP_110.38c
tejoyuktaṃ tac ca papau dadhīciḥ BrP_110.38d
nirvīryarūpāṇi tadāyudhāni BrP_110.39a
kṣayaṃ jagmuḥ kramaśaḥ kālayogāt BrP_110.39b
surāḥ samāgatya dadhīcim ūcur BrP_110.39c
mahābhayaṃ hy āgataṃ śātravaṃ naḥ BrP_110.39d
dadasva cāstrāṇi munipravīra BrP_110.40a
yāni tvadante nihitāni devaiḥ BrP_110.40b
dadhīcir apy āha surāribhītyā BrP_110.40c
anāgatyā bhavatāṃ cācireṇa BrP_110.40d
astrāṇi pītāni śarīrasaṃsthāny BrP_110.41a
uktāni yuktaṃ mama tad vadantu BrP_110.41b
śrutvā taduktaṃ vacanaṃ tu devāḥ BrP_110.41c
procus tam itthaṃ vinayāvanamrāḥ BrP_110.41d
astrāṇi dehīti ca vaktum etac BrP_110.42a
chakyaṃ na vānyat prativaktuṃ munīndra BrP_110.42b
vinā ca taiḥ paribhūyema nityaṃ BrP_110.42c
puṣṭārayaḥ kva prayāmo munīśa BrP_110.42d
na martyaloke na tale na nāke BrP_110.43a
vāsaḥ surāṇāṃ bhavitādya tāta BrP_110.43b
tvaṃ vipravaryas tapasā caiva yukto BrP_110.43c
nānyad vaktuṃ yujyate te purastāt BrP_110.43d
vipras tadovāca madasthisaṃsthāny BrP_110.44a
astrāṇi gṛhṇantu na saṃśayo 'tra BrP_110.44b
devās tam apy āhur anena kiṃ no hy BrP_110.44c
astrair hīnāḥ strītvam āptāḥ surendrāḥ BrP_110.44d
punas tadā cāha munipravīras BrP_110.45a
tyakṣye jīvān daihikān yogayuktaḥ BrP_110.45b
astrāṇi kurvantu madasthibhūtāny BrP_110.45c
anuttamāny uttamarūpavanti BrP_110.45d
kuruṣva cety āhur adīnasattvaṃ BrP_110.46a
dadhīcim ity uttaram agnikalpam BrP_110.46b
tadā tu tasya priyam īrayantī BrP_110.46c
na sāṃnidhye prātitheyī munīśa BrP_110.46d
te cāpi devās tām adṛṣṭvaiva śīghraṃ BrP_110.47a
tasyā bhītā vipram ūcuḥ kuruṣva BrP_110.47b
tatyāja jīvān dustyajān prītiyukto BrP_110.47c
yathāsukhaṃ deham imaṃ juṣadhvam BrP_110.47d
madasthibhiḥ prītimanto bhavantu BrP_110.48a
surāḥ sarve kiṃ tu dehena kāryam BrP_110.48b
{brahmovāca: }
ity uktvāsau baddhapadmāsanastho BrP_110.49a
nāsāgradattākṣiprakāśaprasannaḥ BrP_110.49b
vāyuṃ savahniṃ madhyamodghāṭayogān BrP_110.49c
nītvā śanair daharākāśagarbham BrP_110.49d
yad aprameyaṃ paramaṃ padaṃ yad BrP_110.50a
yad brahmarūpaṃ yad upāsitavyam BrP_110.50b
tatraiva vinyasya dhiyaṃ mahātmā BrP_110.50c
sāyujyatāṃ brahmaṇo 'sau jagāma BrP_110.50d
nirjīvatāṃ prāptam abhīkṣya devāḥ BrP_110.51a
kalevaraṃ tasya surāś ca samyak BrP_110.51b
tvaṣṭāram apy ūcur atitvarantaḥ BrP_110.51c
kuruṣva cāstrāṇi bahūni sadyaḥ BrP_110.51d
sa cāpi tān āha kathaṃ nu kāryaṃ BrP_110.52a
kalevaraṃ brāhmaṇasyeha devāḥ BrP_110.52b
bibhemi kartuṃ dāruṇaṃ cākṣamo 'haṃ BrP_110.52c
vidāritāny āyudhāny uttamāni BrP_110.52d
tadasthibhūtāni karomi sadyas BrP_110.53a
tato devā gāḥ samūcus tvarantaḥ BrP_110.53b
{devā ūcuḥ: }
vajraṃ mukhaṃ vaḥ kriyate hitārthaṃ BrP_110.54a
gāvo devair āyudhārthaṃ kṣaṇena BrP_110.54b
dadhīcidehaṃ tu vidārya yūyam BrP_110.54c
asthīni śuddhāni prayacchatādya BrP_110.54d
{brahmovāca: }
tā devavākyāc ca tathaiva cakruḥ BrP_110.55a
saṃlihya cāsthīni daduḥ surāṇām BrP_110.55b
surās tvarā jagmur adīnasattvāḥ BrP_110.55c
svam ālayaṃ cāpi tathaiva gāvaḥ BrP_110.55d
kṛtvā tathāstrāṇi ca devatānāṃ BrP_110.56a
tvaṣṭā jagāmātha surājñayā tadā BrP_110.56b
tataś cirāc chīlavatī subhadrā BrP_110.56c
bhartuḥ priyā bālagarbhā tvarantī BrP_110.56d
kare gṛhītvā kalaśaṃ vāripūrṇam BrP_110.57a
umāṃ natvā phalapuṣpaiḥ sametya BrP_110.57b
agniṃ ca bhartāram athāśramaṃ ca BrP_110.57c
saṃdraṣṭukāmā hy ājagāmātha śīghram BrP_110.57d
āgacchantīṃ tāṃ prātitheyīṃ tadānīṃ BrP_110.58a
nivārayām āsa tadolkapātaḥ BrP_110.58b
sā saṃbhramād āgatā cāśramaṃ svaṃ BrP_110.58c
naivāpaśyat tatra bhartāram agre BrP_110.58d
kva vā gataś ceti savismayā sā BrP_110.59a
papraccha cāgniṃ prātitheyī tadānīm BrP_110.59b
agnis tadovāca savistaraṃ tāṃ BrP_110.59c
devāgamaṃ yācanaṃ vai śarīre BrP_110.59d
asthnām upādānam atha prayāṇaṃ BrP_110.60a
śrutvā sarvaṃ duḥkhitā sā babhūva BrP_110.60b
duḥkhodvegāt sā papātātha pṛthvyāṃ BrP_110.60c
mandaṃ mandaṃ vahnināśvāsitā ca BrP_110.60d
{prātitheyy uvāca: }
śāpe 'marāṇāṃ tu nāhaṃ samarthā BrP_110.61a
agniṃ prāpsye kiṃ nu kāryaṃ bhaven me BrP_110.61b
{brahmovāca: }
kopaṃ ca duḥkhaṃ ca niyamya sādhvī BrP_110.62a
tadāvādīd dharmayuktaṃ ca bhartuḥ BrP_110.62b
{prātitheyy uvāca: }
utpadyate yat tu vināśi sarvaṃ BrP_110.63a
na śocyam astīti manuṣyaloke BrP_110.63b
govipradevārtham iha tyajanti BrP_110.63c
prāṇān priyān puṇyabhājo manuṣyāḥ BrP_110.63d
saṃsāracakre parivartamāne BrP_110.64a
dehaṃ samarthaṃ dharmayuktaṃ tv avāpya BrP_110.64b
priyān prāṇān devaviprārthahetos BrP_110.64c
te vai dhanyāḥ prāṇino ye tyajanti BrP_110.64d
prāṇāḥ sarve 'syāpi dehānvitasya BrP_110.65a
yātāro vai nātra saṃdehaleśaḥ BrP_110.65b
evaṃ jñātvā vipragodevadīnādy BrP_110.65c
arthaṃ cainān utsṛjantīśvarās te BrP_110.65d
nivāryamāṇo 'pi mayā prapannayā BrP_110.66a
cakāra devāstraparigrahaṃ saḥ BrP_110.66b
manogataṃ vetty athavā vidhātuḥ BrP_110.66c
ko martyalokātigaceṣṭitasya BrP_110.66d
{brahmovāca: }
ity evam uktvāpūjya cāgnīn yathāvad BrP_110.67a
bhartus tvacā lomabhiḥ sā viveśa BrP_110.67b
garbhasthitaṃ bālakaṃ prātitheyī BrP_110.67c
kukṣiṃ vidāryātha kare gṛhītvā BrP_110.67d
natvā ca gaṅgāṃ bhuvam āśramaṃ ca BrP_110.68a
vanaspatīn oṣadhīr āśramasthān BrP_110.68b
{prātitheyy uvāca: }
pitrā hīno bandhubhir gotrajaiś ca BrP_110.69a
mātrā hīno bālakaḥ sarva eva BrP_110.69b
rakṣantu sarve 'pi ca bhūtasaṃghās BrP_110.69c
tathauṣadhyo bālakaṃ lokapālāḥ BrP_110.69d
ye bālakaṃ mātṛpitṛprahīṇaṃ BrP_110.70a
sanirviśeṣaṃ svatanuprarūḍhaiḥ BrP_110.70b
paśyanti rakṣanti ta eva nūnaṃ BrP_110.70c
brahmādikānām api vandanīyāḥ BrP_110.70d
{brahmovāca: }
ity uktvā cātyajad bālaṃ $ bhartṛcittaparāyaṇā &
pippalānāṃ samīpe tu % nyasya bālaṃ namasya ca // BrP_110.71 //
agniṃ pradakṣiṇīkṛtya $ yajñapātrasamanvitā &
viveśāgniṃ prātitheyī % bhartrā saha divaṃ yayau // BrP_110.72 //
ruruduś cāśramasthā ye $ vṛkṣāś ca vanavāsinaḥ &
putravat poṣitā yena % ṛṣiṇā ca dadhīcinā // BrP_110.73 //
vinā tena na jīvāmas $ tayā mātrā vinā tathā &
mṛgāś ca pakṣiṇaḥ sarve % vṛkṣāḥ procuḥ parasparam // BrP_110.74 //
{vṛkṣā ūcuḥ: }
svargam āseduṣoḥ pitros $ tadapatyeṣv akṛtrimam &
ye kurvanty aniśaṃ snehaṃ % ta eva kṛtino narāḥ // BrP_110.75 //
dadhīciḥ prātitheyī vā $ vīkṣate 'smān yathā purā &
tathā pitā na mātā vā % dhig asmān pāpino vayam // BrP_110.76 //
asmākam api sarveṣām $ ataḥ prabhṛti niścitam &
bālo dadhīciḥ prātitheyī % bālo dharmaḥ sanātanaḥ // BrP_110.77 //
{brahmovāca: }
evam uktvā tadauṣadhyo $ vanaspatisamanvitāḥ &
somaṃ rājānam abhyetya % yācire 'mṛtam uttamam // BrP_110.78 //
sa cāpi dattavāṃs tebhyaḥ $ somo 'mṛtam anuttamam &
dadur bālāya te cāpi % amṛtaṃ suravallabham // BrP_110.79 //
sa tena tṛpto vavṛdhe $ śuklapakṣe yathā śaśī &
pippalaiḥ pālito yasmāt % pippalādaḥ sa bālakaḥ \
pravṛddhaḥ pippalān evam # uvāca tv ativismitaḥ // BrP_110.80 //
{pippalāda uvāca: }
mānuṣebhyo mānuṣās tu $ jāyante pakṣibhiḥ khagāḥ &
bījebhyo vīrudho loke % vaiṣamyaṃ naiva dṛśyate \
vārkṣas tv ahaṃ kathaṃ jāto # hastapādādijīvavān // BrP_110.81 //
{brahmovāca: }
vṛkṣās tadvacanaṃ śrutvā $ sarvam ūcur yathākramam &
dadhīcer maraṇaṃ sādhvyās % tathā cāgnipraveśanam // BrP_110.82 //
asthnāṃ saṃharaṇaṃ devair $ etat sarvaṃ savistaram &
śrutvā duḥkhasamāviṣṭo % nipapāta tadā bhuvi // BrP_110.83 //
āśvāsitaḥ punar vṛkṣair $ vākyair dharmārthasaṃhitaiḥ &
āśvastaḥ sa punaḥ prāha % tadauṣadhivanaspatīn // BrP_110.84 //
{pippalāda uvāca: }
pitṛhantṝn haniṣye 'haṃ $ nānyathā jīvituṃ kṣamaḥ &
pitur mitrāṇi śatrūṃś ca % tathā putro 'nuvartate // BrP_110.85 //
sa eva putro yo 'nyas tu $ putrarūpo ripuḥ smṛtaḥ &
vadanti pitṛmitrāṇi % tārayanty ahitān api // BrP_110.86 //
{brahmovāca: }
vṛkṣās taṃ bālam ādāya $ somāntikam athāyayuḥ &
bālavākyaṃ tu te vṛkṣāḥ % somāyātha nyavedayan \
śrutvā somo 'pi taṃ bālaṃ # pippalādam abhāṣata // BrP_110.87 //
{soma uvāca: }
gṛhāṇa vidyāṃ vidhivat samagrāṃ BrP_110.88a
tapaḥsamṛddhiṃ ca śubhāṃ ca vācam BrP_110.88b
śauryaṃ ca rūpaṃ ca balaṃ ca buddhiṃ BrP_110.88c
saṃprāpsyase putra madājñayā tvam BrP_110.88d
{brahmovāca: }
pippalādas tam apy āha $ oṣadhīśaṃ vinītavat //* BrP_110.89 //
{pippalāda uvāca: }
sarvam etad vṛthā manye $ pitṛhantṛviniṣkṛtim &
na karomy atra yāvac ca % tasmāt tat prathamaṃ vada // BrP_110.90 //
yasmin deśe yatra kāle $ yasmin deve ca mantrake &
yatra tīrthe ca sidhyeta % matsaṃkalpaḥ surottama // BrP_110.91 //
{brahmovāca: }
candraḥ prāha ciraṃ dhyātvā $ bhuktir vā muktir eva vā &
sarvaṃ maheśvarād devāj % jāyate nātra saṃśayaḥ // BrP_110.92 //
sa somaṃ punar apy āha $ kathaṃ drakṣye maheśvaram &
bālo 'haṃ bālabuddhiś ca % na sāmarthyaṃ tapas tathā // BrP_110.93 //
{candra uvāca: }
gautamīṃ gaccha bhadra tvaṃ $ stuhi cakreśvaraṃ haram &
prasannas tu taveśāno % hy alpāyāsena vatsaka // BrP_110.94 //
prīto bhaven mahādevaḥ $ sākṣāt kāruṇikaḥ śivaḥ &
āste sākṣātkṛtaḥ śaṃbhur % viṣṇunā prabhaviṣṇunā // BrP_110.95 //
varaṃ ca dattavān viṣṇoś $ cakraṃ ca tridaśārcitam &
gaccha tatra mahābuddhe % daṇḍake gautamīṃ nadīm // BrP_110.96 //
cakreśvaraṃ nāma tīrthaṃ $ jānanty oṣadhayas tu tat &
taṃ gatvā stuhi deveśaṃ % sarvabhāvena śaṃkaram \
sa te prītamanās tāta # sarvān kāmān pradāsyati // BrP_110.97 //
{brahmovāca: }
tad rājavacanād brahman $ pippalādo mahāmuniḥ &
ājagāma jagannātho % yatra rudraḥ sa cakradaḥ // BrP_110.98 //
taṃ bālaṃ kṛpayāviṣṭāḥ $ pippalāḥ svāśramān yayuḥ &
godāvaryāṃ tataḥ snātvā % natvā tribhuvaneśvaram \
tuṣṭāva sarvabhāvena # pippalādaḥ śivaṃ śuciḥ // BrP_110.99 //
{pippalāda uvāca: }
sarvāṇi karmāṇi vihāya dhīrās BrP_110.100a
tyaktaiṣaṇā nirjitacittavātāḥ BrP_110.100b
yaṃ yānti muktyai śaraṇaṃ prayatnāt BrP_110.100c
tam ādidevaṃ praṇamāmi śaṃbhum BrP_110.100d
yaḥ sarvasākṣī sakalāntarātmā BrP_110.101a
sarveśvaraḥ sarvakalānidhānam BrP_110.101b
vijñāya maccittagataṃ samastaṃ BrP_110.101c
sa me smarāriḥ karuṇāṃ karotu BrP_110.101d
digīśvarāñ jitya surārcitasya BrP_110.102a
kailāsam āndolayataḥ purāreḥ BrP_110.102b
aṅguṣṭhakṛtyaiva rasātalād adho BrP_110.102c
gatasya tasyaiva daśānanasya BrP_110.102d
ālūnakāyasya giraṃ niśamya BrP_110.103a
vihasya devyā saha dattam iṣṭam BrP_110.103b
tasmai prasannaḥ kupito 'pi tadvad BrP_110.103c
ayuktadātāsi maheśvara tvam BrP_110.103d
sautrāmaṇīm ṛddhim adhaḥ sa cakre BrP_110.104a
yo 'rcāṃ harau nityam atīva kṛtvā BrP_110.104b
bāṇaḥ praśasyaḥ kṛtavān uccapūjāṃ BrP_110.104c
ramyāṃ manojñāṃ śaśikhaṇḍamauleḥ BrP_110.104d
jitvā ripūn devagaṇān prapūjya BrP_110.105a
guruṃ namaskartum agād viśākhaḥ BrP_110.105b
cukopa dṛṣṭvā gaṇanātham ūḍham BrP_110.105c
aṅke tam āropya jahāsa somaḥ BrP_110.105d
īśāṅkarūḍho 'pi śiśusvabhāvān BrP_110.106a
na mātur aṅkaṃ pramumoca bālaḥ BrP_110.106b
kruddhaṃ sutaṃ bodhitum apy aśaktas BrP_110.106c
tato 'rdhanāritvam avāpa somaḥ BrP_110.106d
{brahmovāca: }
tataḥ svayaṃbhūḥ suprītaḥ $ pippalādam abhāṣata //* BrP_110.107 //
{śiva uvāca: }
varaṃ varaya bhadraṃ te $ pippalāda yathepsitam //* BrP_110.108 //
{pippalāda uvāca: }
hato devair mahādeva $ pitā mama mahāyaśāḥ &
adāmbhikaḥ satyavādī % tathā mātā pativratā // BrP_110.109 //
devebhyaś ca tayor nāśaṃ $ śrutvā nātha savistaram &
duḥkhakopasamāviṣṭo % nāhaṃ jīvitum utsahe // BrP_110.110 //
tasmān me dehi sāmarthyaṃ $ nāśayeyaṃ surān yathā &
avadhyasevyas trailokye % tvam eva śaśiśekhara // BrP_110.111 //
{īśvara uvāca: }
tṛtīyaṃ nayanaṃ draṣṭuṃ $ yadi śaknoṣi me 'nagha &
tataḥ samartho bhavitā % devāṃś chedayituṃ bhavān // BrP_110.112 //
{brahmovāca: }
tato draṣṭuṃ manaś cakre $ tṛtīyaṃ locanaṃ vibhoḥ &
na śaśāka tadovāca % na śakto 'smīti śaṃkaram // BrP_110.113 //
{īśvara uvāca: }
kiṃcit kuru tapo bāla $ yadā drakṣyasi locanam &
tṛtīyaṃ tvaṃ tadābhīṣṭaṃ % prāpsyase nātra saṃśayaḥ // BrP_110.114 //
{brahmovāca: }
etac chrutveśānavākyaṃ $ tapase kṛtaniścayaḥ &
dadhīcisūnur dharmātmā % tatraiva bahulāḥ samāḥ // BrP_110.115 //
śivadhyānaikanirato $ bālo 'pi balavān iva &
pratyahaṃ prātar utthāya % snātvā natvā gurūn kramāt // BrP_110.116 //
sukhāsīno manaḥ kṛtvā $ suṣumnāyām ananyadhīḥ &
hastasvastikam āropya % nābhau vismṛtasaṃsṛtiḥ // BrP_110.117 //
sthānāt sthānāntarotkarṣān $ vidadhyau śāṃbhavaṃ mahaḥ &
dadarśa cakṣur devasya % tṛtīyaṃ pippalāśanaḥ \
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā # vinīta idam abravīt // BrP_110.118 //
{pippalāda uvāca: }
śaṃbhunā devadevena $ varo dattaḥ purā mama &
tārtīyacakṣuṣo jyotir % yadā paśyasi tatkṣaṇāt // BrP_110.119 //
sarvaṃ te prārthitaṃ sidhyed $ ity āha tridaśeśvaraḥ &
tasmād ripuvināśāya % hetubhūtāṃ prayaccha me // BrP_110.120 //
tadaiva pippalāḥ procur $ vaḍavāpi mahādyute &
mātā tava prātitheyī % vadanty evaṃ divaṃ gatā // BrP_110.121 //
parābhidrohaniratā $ vismṛtātmahitā narāḥ &
itas tato bhrāntacittāḥ % patanti narakāvaṭe // BrP_110.122 //
tan mātṛvacanaṃ śrutvā $ kupitaḥ pippalāśanaḥ &
abhimāne jvalaty antaḥ % sādhuvādo nirarthakaḥ // BrP_110.123 //
dehi dehīti taṃ prāha $ kṛtyā netravinirgatā &
vaḍaveti smaran vipraḥ % kṛtyāpi vaḍavākṛtiḥ // BrP_110.124 //
sarvasattvavināśāya $ prabhūtānalagarbhiṇī &
gabhastinī bālagarbhā % yā mātā pippalāśinaḥ // BrP_110.125 //
taddhyānayogāt tu jātā $ kṛtyā sānalagarbhiṇī &
utpannā sā mahāraudrā % mṛtyujihveva bhīṣaṇā // BrP_110.126 //
avocat pippalādaṃ taṃ $ kiṃ kṛtyaṃ me vadasva tat &
pippalādo 'pi tāṃ prāha % devān khāda ripūn mama // BrP_110.127 //
jagrāha sā tathety uktvā $ pippalādaṃ purasthitam &
sa prāha kim idaṃ kṛtye % sā cāpy āha tvayoditam // BrP_110.128 //
devaiś ca nirmitaṃ dehaṃ $ tato bhītaḥ śivaṃ yayau &
tuṣṭāva devaṃ sa muniḥ % kṛtyāṃ prāha tadā śivaḥ // BrP_110.129 //
{śiva uvāca: }
yojanāntaḥsthitāñ jīvān $ na gṛhāṇa madājñayā &
tasmād yāhi tato dūraṃ % kṛtye kṛtyaṃ tataḥ kuru // BrP_110.130 //
{brahmovāca: }
tīrthāt tu pippalāt pūrvaṃ $ yāvad yojanasaṃkhyayā &
prātiṣṭhad vaḍavārūpā % kṛtyā sā ṛṣinirmitā // BrP_110.131 //
tasyāṃ jāto mahān agnir $ lokasaṃharaṇakṣamaḥ &
taṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve % trastāḥ śaṃbhum upāgaman // BrP_110.132 //
cakreśvaraṃ pippaleśaṃ $ pippalādena toṣitam &
stuvanto bhītamanasaḥ % śaṃbhum ūcur divaukasaḥ // BrP_110.133 //
{devā ūcuḥ: }
rakṣasva śaṃbho kṛtyāsmān $ bādhate tadbhavānalaḥ &
śaraṇaṃ bhava sarveśa % bhītānām abhayaprada // BrP_110.134 //
sarvataḥ paribhūtānām $ ārtānāṃ śrāntacetasām &
sarveṣām eva jantūnāṃ % tvam eva śaraṇaṃ śiva // BrP_110.135 //
ṛṣiṇābhyarthitā kṛtyā $ tvaccakṣurvahninirgatā &
sā jighāṃsati lokāṃs trīṃs % tvaṃ nas trātā na cetaraḥ // BrP_110.136 //
{brahmovāca: }
tān abravīj jagannātho $ yojanāntarnivāsinaḥ &
na bādhate tv asau kṛtyā % tasmād yūyam aharniśam \
ihaivāsadhvam amarās # tasyā vo na bhayaṃ bhavet // BrP_110.137 //
{brahmovāca: }
punar ūcuḥ sureśānaṃ $ tvayā dattaṃ triviṣṭapam &
tat tyaktvātra kathaṃ nātha % vatsyāmas tridaśārcita // BrP_110.138 //
{brahmovāca: }
devānāṃ vacanaṃ śrutvā $ śivo vākyam athābravīt //* BrP_110.140 //
{śiva uvāca: }
devo 'sau viśvataścakṣur $ yo devo viśvatomukhaḥ &
yo raśmibhis tu dhamate % nityaṃ yo janako mataḥ // BrP_110.141 //
sa sūrya eka evātra $ sākṣād rūpeṇa sarvadā &
sthitiṃ karotu tanmūrtau % bhaviṣyanty akhilāḥ sthitāḥ // BrP_110.142 //
{brahmovāca: }
tatheti śaṃbhuvacanāt $ pārijātataros tadā &
devā divākaraṃ cakrus % tvaṣṭā bhāskaram abravīt // BrP_110.143 //
{tvaṣṭovāca: }
ihaivāssva jagatsvāmin $ rakṣemān vibudhān svayam &
svāṃśaiś ca vayam apy atra % tiṣṭhāmaḥ śaṃbhusaṃnidhau // BrP_110.144 //
cakreśvarasya parito $ yāvad yojanasaṃkhyayā &
gaṅgāyā ubhayaṃ tīram % āsādyāsan surottamāḥ // BrP_110.145 //
aṅgulyardhārdhamātraṃ tu $ gaṅgātīraṃ samāśritāḥ &
tisraḥ koṭyas tathā pañca % śatāni munisattama \
tīrthānāṃ tatra vyuṣṭiṃ ca # kaḥ śṛṇoti bravīti vā // BrP_110.146 //
{brahmovāca: }
tataḥ suragaṇāḥ sarve $ vinītāḥ śivam abruvan //* BrP_110.147 //
{devā ūcuḥ: }
pippalādaṃ sureśāna $ śamaṃ naya jaganmaya //* BrP_110.148 //
{brahmovāca: }
om ity uktvā jagannāthaḥ $ pippalādam avocata //* BrP_110.149 //
{śiva uvāca: }
nāśiteṣv api deveṣu $ pitā te nāgamiṣyati &
dattāḥ pitrā tava prāṇā % devānāṃ kāryasiddhaye // BrP_110.150 //
dīnārtakaruṇābandhuḥ $ ko hi tādṛgbhave bhavet &
tathā yātā divaṃ tāta % tava mātā pativratā // BrP_110.151 //
samā kāpy atra matayā $ lopāmudrāpy arundhatī &
yad asthibhiḥ surāḥ sarve % jayinaḥ sukhinaḥ sadā // BrP_110.152 //
tenāvāptaṃ yaśaḥ sphītaṃ $ tava mātrākṣayaṃ kṛtam &
tvayā putreṇa sarvatra % nātaḥ parataraṃ kṛtam // BrP_110.153 //
tvatpratāpabhayāt svargāc $ cyutāṃs tvaṃ pātum arhasi &
kāṃdiśīkāṃs tava bhayād % amarāṃs trātum arhasi \
nārtatrāṇād abhyadhikaṃ # sukṛtaṃ kvāpi vidyate // BrP_110.154 //
yāvad yaśaḥ sphurati cāru manuṣyaloke BrP_110.155a
ahāni tāvanti divaṃ gatasya BrP_110.155b
dine dine varṣasaṃkhyā parasmiṃl BrP_110.155c
loke vāso jāyate nirvikāraḥ BrP_110.155d
mṛtās ta evātra yaśo na yeṣām BrP_110.156a
andhās ta eva śrutavarjitā ye BrP_110.156b
ye dānaśīlā na napuṃsakās te BrP_110.156c
ye dharmaśīlā na ta eva śocyāḥ BrP_110.156d
{brahmovāca: }
bhāṣitaṃ devadevasya $ śrutvā śānto 'bhavan muniḥ &
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā % natvā nātham athābravīt // BrP_110.157 //
{pippalāda uvāca: }
vāgbhir manobhiḥ kṛtibhiḥ kadācin BrP_110.158a
mamopakurvanti hite ratā ye BrP_110.158b
tebhyo hitārthaṃ tv iha cāpareṣāṃ BrP_110.158c
somaṃ namasyāmi surādipūjyam BrP_110.158d
saṃrakṣito yair abhivardhitaś ca BrP_110.159a
samānagotraś ca samānadharmā BrP_110.159b
teṣām abhīṣṭāni śivaḥ karotu BrP_110.159c
bālendumauliṃ praṇato 'smi nityam BrP_110.159d
yair ahaṃ vardhito nityaṃ $ mātṛvat pitṛvat prabho &
tannāmnā jāyatāṃ tīrthaṃ % devadeva jagattraye // BrP_110.160 //
yaśas tu teṣāṃ bhavitā $ tebhyo 'ham anṛṇas tataḥ &
yāni kṣetrāṇi devānāṃ % yāni tīrthāni bhūtale // BrP_110.161 //
tebhyo yad idam adhikam $ anumanyantu devatāḥ &
tataḥ kṣame 'haṃ devānām % aparādhaṃ nirañjanaḥ // BrP_110.162 //
{brahmovāca: }
tataḥ samakṣaṃ surasākṣarāṃ giraṃ BrP_110.163a
sahasracakṣuḥpramukhāṃs tathāgrataḥ BrP_110.163b
uvāca devā api menire vaco BrP_110.163c
dadhīciputroditam ādareṇa BrP_110.163d
bālasya buddhiṃ vinayaṃ ca vidyāṃ BrP_110.164a
śauryaṃ balaṃ sāhasaṃ satyavācam BrP_110.164b
pitror bhaktiṃ bhāvaśuddhiṃ viditvā BrP_110.164c
tadāvādīc chaṃkaraḥ pippalādam BrP_110.164d
{śaṃkara uvāca: }
vatsa yad vai priyaṃ kāmaṃ $ yac cāpi suravallabham &
prāpsyase vada kalyāṇaṃ % nānyathā tvaṃ manaḥ kṛthāḥ // BrP_110.165 //
{pippalāda uvāca: }
ye gaṅgāyām āplutā dharmaniṣṭhāḥ BrP_110.166a
saṃpaśyanti tvatpadābjaṃ maheśa BrP_110.166b
sarvān kāmān āpnuvantu prasahya BrP_110.166c
dehānte te padam āyāntu śaivam BrP_110.166d
tātaḥ prāptas tvatpadaṃ cāmbikā me BrP_110.167a
nātha prāptā pippalaś cāmarāś ca BrP_110.167b
sukhaṃ prāptā nāthanāthaṃ vilokya BrP_110.167c
tvāṃ paśyeyus tvatpadaṃ te prayāntu BrP_110.167d
{brahmovāca: }
tathety uktvā pippalādaṃ $ devadevo maheśvaraḥ &
abhinandya ca taṃ devaiḥ % sārdhaṃ vākyam athābravīt // BrP_110.168 //
devā api mudā yuktā $ nirbhayās tatkṛtād bhayāt &
idam ūcuḥ sarva eva % dādhīcaṃ śivasaṃnidhau // BrP_110.169 //
{devā ūcuḥ: }
surāṇāṃ yad abhīṣṭaṃ ca $ tvayā kṛtam asaṃśayam &
pālitā devadevasya % ājñā trailokyamaṇḍanī // BrP_110.170 //
yācitaṃ ca tvayā pūrvaṃ $ parārthaṃ nātmane dvija &
tasmād anyatamaṃ brūhi % kiṃcid dāsyāmahe vayam // BrP_110.171 //
{brahmovāca: }
punaḥ punas tad evocuḥ $ surasaṃghā dvijottamam &
kṛtāñjalipuṭaḥ pūrvaṃ % natvā śaṃbhusurān idam \
uvāca pippalādaś ca # umāṃ natvā ca pippalān // BrP_110.172 //
{pippalāda uvāca: }
pitarau draṣṭukāmo 'smi $ sadā me śabdagocarau &
te dhanyāḥ prāṇino loke % mātāpitror vaśe sthitāḥ // BrP_110.173 //
śuśrūṣaṇaparā nityaṃ $ tatpādājñāpratīkṣakāḥ &
indriyāṇi śarīraṃ ca % kulaṃ śaktiṃ dhiyaṃ vapuḥ // BrP_110.174 //
parilabhya tayoḥ kṛtye $ kṛtakṛtyo bhavet svayam &
paśūnāṃ pakṣiṇāṃ cāpi % sulabhaṃ mātṛdarśanam // BrP_110.175 //
durlabhaṃ mama tac cāpi $ pṛcche pāpaphalaṃ nu kim &
durlabhaṃ ca tathā cet syāt % sarveṣāṃ yasya kasyacit // BrP_110.176 //
nopapadyeta sulabhaṃ $ matto nānyo 'sti pāpakṛt &
tayor darśanamātraṃ ca % yadi prāpsye surottamāḥ // BrP_110.177 //
manovākkāyakarmabhyaḥ $ phalaṃ prāptaṃ bhaviṣyati &
pitarau ye na paśyanti % samutpannā na saṃsṛtau \
teṣāṃ mahāpātakānāṃ # kaḥ saṃkhyāṃ kartum īśvaraḥ // BrP_110.178 //
{brahmovāca: }
tad ṛṣer vacanaṃ śrutvā $ mithaḥ saṃmantrya te surāḥ &
vimānavaram ārūḍhau % pitarau daṃpatī śubhau // BrP_110.179 //
tava saṃdarśanākāṅkṣau $ drakṣyase vādya niścitam &
viṣādaṃ lobhamohau ca % tyaktvā cittaṃ śamaṃ naya // BrP_110.180 //
paśya paśyeti taṃ prāhur $ dādhīcaṃ surasattamāḥ &
vimānavaram ārūḍhau % svargiṇau svarṇabhūṣaṇau // BrP_110.181 //
tava saṃdarśanākāṅkṣau $ pitarau daṃpatī śubhau &
vījyamānau surastrībhiḥ % stūyamānau ca kiṃnaraiḥ // BrP_110.182 //
dṛṣṭvā sa mātāpitarau $ nanāma śivasaṃnidhau &
harṣabāṣpāśrunayanau % sa kathaṃcid uvāca tau // BrP_110.183 //
{putra uvāca: }
tārayanty eva pitarāv $ anye putrāḥ kulodvahāḥ &
ahaṃ tu mātur udare % kevalaṃ bhedakāraṇam \
evaṃbhūto 'pi tau mohāt # paśyeyam atidurmatiḥ // BrP_110.184 //
{brahmovāca: }
tāv ālokya tato duḥkhād $ vaktuṃ naiva śaśāka saḥ &
devāś ca mātāpitarau % pippalādam athābruvan // BrP_110.185 //
dhanyas tvaṃ putra lokeṣu $ yasya kīrtir gatā divam &
sākṣātkṛtas tvayā tryakṣo % devāś cāśvāsitās tvayā \
tvayā putreṇa sallokā # na kṣīyante kadācana // BrP_110.186 //
{brahmovāca: }
puṣpavṛṣṭis tadā svargāt $ papāta tasya mūrdhani &
jayaśabdaḥ surair uktaḥ % prādurbhūto mahāmune // BrP_110.187 //
āśiṣaṃ tu sute dattvā $ dadhīciḥ saha bhāryayā &
śaṃbhuṃ gaṅgāṃ surān natvā % putraṃ vākyam athābravīt // BrP_110.188 //
{dadhīcir uvāca: }
prāpya bhāryāṃ śive bhaktiṃ $ kuru gaṅgāṃ ca sevaya &
putrān utpādya vidhivad % yajñān iṣṭvā sadakṣiṇān \
kṛtakṛtyas tato vatsa # ākramasva ciraṃ divam // BrP_110.189 //
{brahmovāca: }
karomy evam iti prāha $ dadhīciṃ pippalāśanaḥ &
dadhīciḥ putram āśvāsya % bhāryayā ca punaḥ punaḥ // BrP_110.190 //
anujñātaḥ suragaṇaiḥ $ punaḥ sa divam ākramat &
devā apy ūcire sarve % pippalādaṃ sasaṃbhramāḥ // BrP_110.191 //
{devā ūcuḥ: }
kṛtyāṃ śamaya bhadraṃ te $ tad utpannaṃ mahānalam //* BrP_110.192 //
{brahmovāca: }
pippalādas tu tān āha $ na śakto 'haṃ nivāraṇe &
asatyaṃ naiva vaktāhaṃ % yūyaṃ kṛtyāṃ tu brūta tām // BrP_110.193 //
māṃ dṛṣṭvā sā mahāraudrā $ viparītaṃ kariṣyati &
tām eva gatvā vibudhāḥ % procus te śāntikāraṇam // BrP_110.194 //
analaṃ ca yathāprīti $ te ubhe nety avocatām &
sarveṣāṃ bhakṣaṇāyaiva % sṛṣṭā cāhaṃ dvijanmanā // BrP_110.195 //
tathā ca matprasūto 'gnir $ anyathā tat kathaṃ bhavet &
mahābhūtāni pañcāpi % sthāvaraṃ jaṅgamaṃ tathā // BrP_110.196 //
sarvam asmanmukhe vidyād $ vaktavyaṃ nāvaśiṣyate &
mayā saṃmantrya te devāḥ % punar ūcur ubhāv api // BrP_110.197 //
bhakṣayetām ubhau sarvaṃ $ yathānukramatas tathā &
vaḍavāpi surān evam % uvāca śṛṇu nārada // BrP_110.198 //
{vaḍavovāca: }
bhavatām icchayā sarvaṃ $ bhakṣyaṃ me surasattamāḥ //* BrP_110.199 //
{brahmovāca: }
vaḍavā sā nadī jātā $ gaṅgayā saṃgatā mune &
tadbhavas tu mahān agnir % ya āsīd atibhīṣaṇaḥ \
tam āhur amarā vahniṃ # bhūtānām ādito viduḥ // BrP_110.200 //
{surā ūcuḥ: }
āpo jyeṣṭhatamā jñeyās $ tathaiva prathamaṃ bhavān &
tatrāpy apāṃpatiṃ jyeṣṭhaṃ % samudram aśanaṃ kuru \
yathaiva tu vayaṃ brūmo # gaccha bhuṅkṣva yathāsukham // BrP_110.201 //
{brahmovāca: }
analas tv amarān āha $ āpas tatra kathaṃ tv aham &
vrajeyaṃ yadi māṃ tatra % prāpayanty udakaṃ mahat // BrP_110.202 //
bhavanta eva te 'py āhuḥ $ kathaṃ te 'gne gatir bhavet &
agnir apy āha tān devān % kanyā māṃ guṇaśālinī // BrP_110.203 //
hiraṇyakalaśe sthāpya $ nayed yatra gatir mama &
tasya tad vacanaṃ śrutvā % kanyām ūcuḥ sarasvatīm // BrP_110.204 //
{devā ūcuḥ: }
nayainam analaṃ śīghraṃ $ śirasā varuṇālayam //* BrP_110.205 //
{brahmovāca: }
sarasvatī surān āha $ naikā śaktā ca dhāraṇe &
yuktā catasṛbhiḥ śīghraṃ % vaheyaṃ varuṇālayam // BrP_110.206 //
sarasvatyā vacaḥ śrutvā $ gaṅgāṃ ca yamunāṃ tathā &
narmadāṃ tapatīṃ caiva % surāḥ procuḥ pṛthak pṛthak // BrP_110.207 //
tābhiḥ samanvitovāha $ hiraṇyakalaśe 'nalam &
saṃsthāpya śirasādhārya % tā jagmur varuṇālayam // BrP_110.208 //
saṃsthāpya yatra deveśaḥ $ somanātho jagatpatiḥ &
adhyāste vibudhaiḥ sārdhaṃ % prabhāse śaśibhūṣaṇaḥ // BrP_110.209 //
prāpayām āsur analaṃ $ pañcanadyaḥ sarasvatī &
adhyāste ca mahān agniḥ % piban vāri śanaiḥ śanaiḥ // BrP_110.210 //
tataḥ suragaṇāḥ sarve $ śivam ūcuḥ surottamam //* BrP_110.211 //
{devā ūcuḥ: }
asthnāṃ ca pāvanaṃ brūhi $ asmākaṃ ca gavāṃ tathā //* BrP_110.212 //
{brahmovāca: }
śivaḥ prāha tadā sarvān $ gaṅgām āplutya yatnataḥ &
devāś ca gāvas tatpāpān % mucyante nātra saṃśayaḥ // BrP_110.213 //
prakṣālitāni cāsthīni $ ṛṣidehabhavāny atha &
tāni prakṣālanād eva % tatra prāptāni pūtatām // BrP_110.214 //
yatra devā muktapāpās $ tat tīrthaṃ pāpanāśanam &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % brahmahatyāvināśanam // BrP_110.215 //
gavāṃ ca pāvanaṃ yatra $ gotīrthaṃ tad udāhṛtam &
tatra snānān mahābuddhir % gomedhaphalam āpnuyāt // BrP_110.216 //
yatra tadbrāhmaṇāsthīni $ āsan puṇyāni nārada &
pitṛtīrthaṃ tu vai jñeyaṃ % pitṝṇāṃ prītivardhanam // BrP_110.217 //
bhasmāsthinakharomāṇi $ prāṇino yasya kasyacit &
tatra tīrthe saṃkrameran % yāvac candrārkatārakam // BrP_110.218 //
svarge vāso bhavet tasya $ api duṣkṛtakarmaṇaḥ &
tathā cakreśvarāt tīrthāt % trīṇi tīrthāni nārada \
tataḥ pūtāḥ suragaṇā # gāvaḥ śaṃbhum athābruvan // BrP_110.219 //
{gosurā ūcuḥ: }
yāmaḥ svaṃ svam adhiṣṭhānam $ atra sūryaḥ pratiṣṭhitaḥ &
asmin sthite dinakare % surāḥ sarve pratiṣṭhitāḥ // BrP_110.220 //
bhaveyur jagatām īśa $ tad anujñātum arhasi &
sūryo hy ātmāsya jagatas % tasthuṣaś ca sanātanaḥ // BrP_110.221 //
divākaro devamayas $ tatrāsmābhiḥ pratiṣṭhitaḥ &
yatra gaṅgā jagaddhātrī % yatra vai tryambakaḥ svayam \
suravāsaṃ pratiṣṭhānaṃ # bhaved yatra ca tryambakam // BrP_110.222 //
{brahmovāca: }
āpṛcchya pippalādaṃ taṃ $ surāḥ svaṃ sadanaṃ yayuḥ &
pippalāḥ kālaparyāye % svargaṃ jagmur athākṣayam // BrP_110.223 //
pādapānāṃ padaṃ vipraḥ $ pippalādaḥ pratāpavān &
kṣetrādhipatye saṃsthāpya % pūjayām āsa śaṃkaram // BrP_110.224 //
dadhīcisūnur munir ugratejā BrP_110.225a
avāpya bhāryāṃ gautamasyātmajāṃ ca BrP_110.225b
putrān athāvāpya śriyaṃ yaśaś ca BrP_110.225c
suhṛjjanaiḥ svargam avāpa dhīraḥ BrP_110.225d
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ pippaleśvaram ucyate &
sarvakratuphalaṃ puṇyaṃ % smaraṇād aghanāśanam // BrP_110.226 //
kiṃ punaḥ snānadānābhyām $ ādityasya tu darśanāt &
cakreśvaraḥ pippaleśo % devadevasya nāmanī // BrP_110.227 //
sarahasyaṃ viditvā tu $ sarvakāmān avāpnuyāt &
sūryasya ca pratiṣṭhānāt % suravāse pratiṣṭhite \
pratiṣṭhānaṃ tu tat kṣetraṃ # surāṇām api vallabham // BrP_110.228 //
itīdam ākhyānam atīva puṇyaṃ BrP_110.229a
paṭheta vā yaḥ śṛṇuyāt smared vā BrP_110.229b
sa dīrghajīvī dhanavān dharmayuktaś BrP_110.229c
cānte smarañ śaṃbhum upaiti nityam BrP_110.229d
{brahmovāca: }
nāgatīrtham iti khyātaṃ $ sarvakāmapradaṃ śubham &
yatra nāgeśvaro devaḥ % śṛṇu tasyāpi vistaram // BrP_111.1 //
pratiṣṭhānapure rājā $ śūrasena iti śrutaḥ &
somavaṃśabhavaḥ śrīmān % matimān guṇasāgaraḥ // BrP_111.2 //
putrārthaṃ sa mahāyatnam $ akarot priyayā saha &
tasya putraś cirād āsīt % sarpo vai bhīṣaṇākṛtiḥ // BrP_111.3 //
putraṃ taṃ gopayām āsa $ śūraseno mahīpatiḥ &
rājñaḥ putraḥ sarpa iti % na kaścid vindate janaḥ // BrP_111.4 //
antarvartī paro vāpi $ mātaraṃ pitaraṃ vinā &
dhātreyy api na jānāti % nāmātyo na purohitaḥ // BrP_111.5 //
taṃ dṛṣṭvā bhīṣaṇaṃ sarpaṃ $ sabhāryo nṛpasattamaḥ &
saṃtāpaṃ nityam āpnoti % sarpād varam aputratā // BrP_111.6 //
etad asti mahāsarpo $ vakti nityaṃ manuṣyavat &
sa sarpaḥ pitaraṃ prāha % kuru cūḍām api kriyām // BrP_111.7 //
tathopanayanaṃ cāpi $ vedādhyayanam eva ca &
yāvad vedaṃ na cādhīte % tāvac chūdrasamo dvijaḥ // BrP_111.8 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā putravacaḥ $ śūraseno 'tiduḥkhitaḥ &
brāhmaṇaṃ kaṃcanānīya % saṃskārādi tadākarot \
adhītavedaḥ sarpo 'pi # pitaraṃ cābravīd idam // BrP_111.9 //
{sarpa uvāca: }
vivāhaṃ kuru me rājan $ strīkāmo 'haṃ nṛpottama &
anyathāpi ca kṛtyaṃ te % na sidhyed iti me matiḥ // BrP_111.10 //
janayitvātmajān veda- $ vidhinākhilasaṃskṛtīḥ &
na kuryād yaḥ pitā tasya % narakān nāsti niṣkṛtiḥ // BrP_111.11 //
{brahmovāca: }
vismitaḥ sa pitā prāha $ sutaṃ tam uragākṛtim //* BrP_111.12 //
{śūrasena uvāca: }
yasya śabdād api trāsaṃ $ yānti śūrāś ca pūruṣāḥ &
tasmai kanyāṃ tu ko dadyād % vada putra karomi kim // BrP_111.13 //
{brahmovāca: }
tat pitur vacanaṃ śrutvā $ sarpaḥ prāha vicakṣaṇaḥ //* BrP_111.14 //
{sarpa uvāca: }
vivāhā bahavo rājan $ rājñāṃ santi janeśvara &
prasahyāharaṇaṃ cāpi % śastrair vaivāha eva ca // BrP_111.15 //
jāte vivāhe putrasya $ pitāsau kṛtakṛd bhavet &
no ced atraiva gaṅgāyāṃ % mariṣye nātra saṃśayaḥ // BrP_111.16 //
{brahmovāca: }
tat putraniścayaṃ jñātvā $ aputro nṛpasattamaḥ &
vivāhārtham amātyāṃs tān % āhūyedaṃ vaco 'bravīt // BrP_111.17 //
{śūrasena uvāca: }
nāgeśvaro mama suto $ yuvarājo guṇākaraḥ &
guṇavān matimāñ śūro % durjayaḥ śatrutāpanaḥ // BrP_111.18 //
rathe nāge sa dhanuṣi $ pṛthivyāṃ nopamīyate &
vivāhas tasya kartavyo % hy ahaṃ vṛddhas tathaiva ca // BrP_111.19 //
rājyabhāraṃ sute nyasya $ niścinto 'haṃ bhavāmy ataḥ &
na dārasaṃgraho yāvat % tāvat putro mama priyaḥ // BrP_111.20 //
bālabhāvaṃ no jahāti $ tasmāt sarve 'numanya ca &
vivāhāyātha kurvantu % yatnaṃ mama hite ratāḥ // BrP_111.21 //
na me kācit tadā cintā $ kṛtodvāho yadātmajaḥ &
sute nyastabharā yānti % kṛtinas tapase vanam // BrP_111.22 //
{brahmovāca: }
amātyā rājavacanaṃ $ śrutvā sarve vinītavat &
ūcuḥ prāñjalayo harṣād % rājānaṃ bhūritejasam // BrP_111.23 //
{amātyā ūcuḥ: }
tava putro guṇajyeṣṭhas $ tvaṃ ca sarvatra viśrutaḥ &
vivāhe tava putrasya % kiṃ mantryaṃ kiṃ tu cintyate // BrP_111.24 //
{brahmovāca: }
amātyeṣu tathokteṣu $ gambhīro nṛpasattamaḥ &
putraṃ sarpaṃ tv amātyānāṃ % na cākhyāti na te viduḥ // BrP_111.25 //
rājā punas tān uvāca $ kā syāt kanyā guṇādhikā &
mahāvaṃśabhavaḥ śrīmān % ko rājā syād guṇāśrayaḥ // BrP_111.26 //
saṃbandhayogyaḥ śūraś ca $ yatsaṃbandhaḥ praśasyate &
tad rājavacanaṃ śrutvā % amātyānāṃ mahāmatiḥ // BrP_111.27 //
kulīnaḥ sādhur atyantaṃ $ rājakāryahite rataḥ &
rājño matiṃ viditvā tu % iṅgitajño 'bravīd idam // BrP_111.28 //
{amātya uvāca: }
pūrvadeśe mahārāja $ vijayo nāma bhūpatiḥ &
vājivāraṇaratnānāṃ % yasya saṃkhyā na vidyate // BrP_111.29 //
aṣṭau putrā maheṣvāsā $ mahārājasya dhīmataḥ &
teṣāṃ svasā bhogavatī % sākṣāl lakṣmīr ivāparā \
tava putrasya yogyā sā # bhāryā rājan mayoditā // BrP_111.30 //
{brahmovāca: }
vṛddhāmātyavacaḥ śrutvā $ rājā taṃ pratyabhāṣata //* BrP_111.31 //
{rājovāca: }
sutā tasya kathaṃ me 'sya $ sutasya syād vadasva tat //* BrP_111.32 //
{vṛddhāmātya uvāca: }
lakṣito 'si mahārāja $ yat te manasi vartate &
yac chūrasena kṛtyaṃ syād % anujānīhi māṃ tataḥ // BrP_111.33 //
{brahmovāca: }
vṛddhāmātyavacaḥ śrutvā $ bhūṣaṇācchādanoktibhiḥ &
saṃpūjya preṣayām āsa % mahatyā senayā saha // BrP_111.34 //
sa pūrvadeśam āgatya $ mahārājaṃ sametya ca &
saṃpūjya vividhair vākyair % upāyair nītisaṃbhavaiḥ // BrP_111.35 //
mahārājasutāyāś ca $ bhogavatyā mahāmatiḥ &
śūrasenasya nṛpateḥ % sūnor nāgasya dhīmataḥ // BrP_111.36 //
vivāhāyākarot saṃdhiṃ $ mithyāmithyāvacouktibhiḥ &
pūjayām āsa nṛpatiṃ % bhūṣaṇācchādanādibhiḥ // BrP_111.37 //
avāpya pūjāṃ nṛpatir $ dadāmīty avadat tadā &
tata āgatya rājñe 'sau % vṛddhāmātyo mahāmatiḥ // BrP_111.38 //
śūrasenāya tad vṛttaṃ $ vaivāhikam avedayat &
tato bahutithe kāle % vṛddhāmātyo mahāmatiḥ // BrP_111.39 //
punar balena mahatā $ vastrālaṃkārabhūṣitaḥ &
jagāma tarasā sarvair % anyaiś ca sacivair vṛtaḥ // BrP_111.40 //
vivāhāya mahāmātyo $ mahārājāya buddhimān &
sarvaṃ provāca vṛddho 'sāv % amātyaḥ sacivair vṛtaḥ // BrP_111.41 //
{vṛddhāmātya uvāca: }
atrāgantuṃ na cāyāti $ śūrasenasya bhūpateḥ &
putro nāga iti khyāto % buddhimān guṇasāgaraḥ // BrP_111.42 //
kṣatriyāṇāṃ vivāhāś ca $ bhaveyur bahudhā nṛpa &
tasmāc chastrair alaṃkārair % vivāhaḥ syān mahāmate // BrP_111.43 //
kṣatriyā brāhmaṇāś caiva $ satyāṃ vācaṃ vadanti hi &
tasmāc chastrair alaṃkārair % vivāhas tv anumanyatām // BrP_111.44 //
{brahmovāca: }
vṛddhāmātyavacaḥ śrutvā $ vijayo rājasattamaḥ &
mene vākyaṃ tathā satyam % amātyaṃ bhūpatiṃ tadā // BrP_111.45 //
vivāham akarod rājā $ bhogavatyāḥ savistaram &
śastreṇa ca yathāśāstraṃ % preṣayām āsa tāṃ punaḥ // BrP_111.46 //
svān amātyāṃs tathā gāś ca $ hiraṇyaturagādikam &
bahu dattvātha vijayo % harṣeṇa mahatā yutaḥ // BrP_111.47 //
tām ādāyātha sacivā $ vṛddhāmātyapurogamāḥ &
pratiṣṭhānam athābhyetya % śūrasenāya tāṃ snuṣām // BrP_111.48 //
nyavedayaṃs tathocus te $ vijayasya vaco bahu &
bhūṣaṇāni vicitrāṇi % dāsyo vastrādikaṃ ca yat // BrP_111.49 //
nivedya śūrasenāya $ kṛtakṛtyā babhūvire &
vijayasya tu ye 'mātyā % bhogavatyā sahāgatāḥ // BrP_111.50 //
tān pūjayitvā rājāsau $ bahumānapuraḥsaram &
vijayāya yathā prītis % tathā kṛtvā vyasarjayat // BrP_111.51 //
vijayasya sutā bālā $ rūpayauvanaśālinī &
śvaśrūśvaśurayor nityaṃ % śuśrūṣantī sumadhyamā // BrP_111.52 //
bhogavatyāś ca yo bhartā $ mahāsarpo 'tibhīṣaṇaḥ &
ekāntadeśe vijane % gṛhe ratnasuśobhite // BrP_111.53 //
sugandhakusumākīrṇe $ tatrāste sukhaśītale &
sa sarpo mātaraṃ prāha % pitaraṃ ca punaḥ punaḥ // BrP_111.54 //
mama bhāryā rājaputrī $ kiṃ māṃ naivopasarpati &
tat putravacanaṃ śrutvā % sarpamātedam abravīt // BrP_111.55 //
{rājapatny uvāca: }
dhātrike gaccha subhage $ śīghraṃ bhogavatīṃ vada &
tava bhartā sarpa iti % tataḥ sā kiṃ vadiṣyati // BrP_111.56 //
{brahmovāca: }
dhātrikā ca tathety uktvā $ gatvā bhogavatīṃ tadā &
rahogatā uvācedaṃ % vinītavad apūrvavat // BrP_111.57 //
{dhātrikovāca: }
jāne 'haṃ subhage bhadre $ bhartāraṃ tava daivatam &
na cākhyeyaṃ tvayā kvāpi % sarpo na puruṣo dhruvam // BrP_111.58 //
{brahmovāca: }
tasyās tad vacanaṃ śrutvā $ bhogavaty abravīd idam //* BrP_111.59 //
{bhogavaty uvāca: }
mānuṣīṇāṃ manuṣyo hi $ bhartā sāmānyato bhavet &
kiṃ punar devajātis tu % bhartā puṇyena labhyate // BrP_111.60 //
{brahmovāca: }
bhogavatyās tu tad vākyaṃ $ sā ca sarvaṃ nyavedayat &
sarpāya sarpamātre ca % rājñe caiva yathākramam // BrP_111.61 //
ruroda rājā tadvākyāt $ smṛtvā tāṃ karmaṇo gatim &
bhogavaty api tāṃ prāha % uktapūrvāṃ punaḥ sakhīm // BrP_111.62 //
{bhogavaty uvāca: }
kāntaṃ darśaya bhadraṃ te $ vṛthā yāti vayo mama //* BrP_111.63 //
{brahmovāca: }
tataḥ sā darśayām āsa $ sarpaṃ tam atibhīṣaṇam &
sugandhakusumākīrṇe % śayane sā rahogatā // BrP_111.64 //
taṃ dṛṣṭvā bhīṣaṇaṃ sarpaṃ $ bhartāraṃ ratnabhūṣitam &
kṛtāñjalipuṭā vākyam % avadat kāntam añjasā // BrP_111.65 //
{bhogavaty uvāca: }
dhanyāsmy anugṛhītāsmi $ yasyā me daivataṃ patiḥ //* BrP_111.66 //
{brahmovāca: }
ity uktvā śayane sthitvā $ taṃ sarpaṃ sarpabhāvanaiḥ &
khelayām āsa tanvaṅgī % gītaiś caivāṅgasaṃgamaiḥ // BrP_111.67 //
sugandhakusumaiḥ pānais $ toṣayām āsa taṃ patim &
tasyāś caiva prasādena % sarpasyābhūt smṛtir mune \
smṛtvā sarvaṃ daivakṛtaṃ # rātrau sarpo 'bravīt priyām // BrP_111.68 //
{sarpa uvāca: }
rājakanyāpi māṃ dṛṣṭvā $ na bhītāsi kathaṃ priye &
sovāca daivavihitaṃ % ko 'tikramitum īśvaraḥ \
patir eva gatiḥ strīṇāṃ # sarvadaiva viśeṣataḥ // BrP_111.69 //
{brahmovāca: }
śrutveti hṛṣṭas tām āha $ nāgaḥ prahasitānanaḥ //* BrP_111.70 //
{sarpa uvāca: }
tuṣṭo 'smi tava bhaktyāhaṃ $ kiṃ dadāmi tavepsitam &
tava prasādāc cārvaṅgi % sarvasmṛtir abhūd iyam // BrP_111.71 //
śapto 'haṃ devadevena $ kupitena pinākinā &
maheśvarakare nāgaḥ % śeṣaputro mahābalaḥ // BrP_111.72 //
so 'haṃ patis tvaṃ ca bhāryā $ nāmnā bhogavatī purā &
umāvākyāj jahāsoccaiḥ % śaṃbhuḥ prīto rahogataḥ // BrP_111.73 //
mamāpi cāgataṃ bhadre $ hāsyaṃ taddevasaṃnidhau &
tatas tu kupitaḥ śaṃbhuḥ % prādāc chāpaṃ mamedṛśam // BrP_111.74 //
{śiva uvāca: }
manuṣyayonau tvaṃ sarpo $ bhavitā jñānavān iti //* BrP_111.75 //
{sarpa uvāca: }
tataḥ prasāditaḥ śaṃbhus $ tvayā bhadre mayā saha &
tataś coktaṃ tena bhadre % gautamyāṃ mama pūjanam // BrP_111.76 //
kurvato jñānam ādhāsye $ yadā sarpākṛtes tava &
tadā viśāpo bhavitā % bhogavatyāḥ prasādataḥ // BrP_111.77 //
tasmād idaṃ mamāpannaṃ $ tava cāpi śubhānane &
tasmān nītvā gautamīṃ māṃ % pūjāṃ kuru mayā saha // BrP_111.78 //
tato viśāpo bhavitā $ āvāṃ yāvaḥ śivaṃ punaḥ &
sarveṣāṃ sarvadārtānāṃ % śiva eva parā gatiḥ // BrP_111.79 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā bhartṛvacanaṃ $ sā bhartrā gautamīṃ yayau &
tataḥ snātvā tu gautamyāṃ % pūjāṃ cakre śivasya tu // BrP_111.80 //
tataḥ prasanno bhagavān $ divyarūpaṃ dadau mune &
āpṛcchya pitarau sarpo % bhāryayā gantum udyataḥ \
śivalokaṃ tato jñātvā # pitā prāha mahāmatiḥ // BrP_111.81 //
{pitovāca: }
yuvarājyadharo jyeṣṭhaḥ $ putra eko bhavān iti &
tasmād rājyam aśeṣeṇa % kṛtvotpādya sutān bahūn \
yāte mayi paraṃ dhāma # tato yāhi śivaṃ puram // BrP_111.82 //
{brahmovāca: }
etac chrutvā pitṛvacas $ tathety āha sa nāgarāṭ &
kāmarūpam avāpyātha % bhāryayā saha suvrataḥ // BrP_111.83 //
pitrā mātrā tathā putrai $ rājyaṃ kṛtvā suvistaram &
yāte pitari svarlokaṃ % putrān sthāpya svake pade // BrP_111.84 //
bhāryāmātyādisahitas $ tataḥ śivapuraṃ yayau &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % nāgatīrtham iti śrutam // BrP_111.85 //
yatra nāgeśvaro devo $ bhogavatyā pratiṣṭhitaḥ &
tatra snānaṃ ca dānaṃ ca % sarvakratuphalapradam // BrP_111.86 //
{brahmovāca: }
mātṛtīrtham iti khyātaṃ $ sarvasiddhikaraṃ nṛṇām &
ādhibhir mucyate jantus % tattīrthasmaraṇād api // BrP_112.1 //
devānām asurāṇāṃ ca $ saṃgaro 'bhūt sudāruṇaḥ &
nāśaknuvaṃs tadā jetuṃ % devā dānavasaṃgaram // BrP_112.2 //
tadāham agamaṃ devais $ tiṣṭhantaṃ śūlapāṇinam &
astavaṃ vividhair vākyaiḥ % kṛtāñjalipuṭaḥ śanaiḥ // BrP_112.3 //
saṃmantrya devair asuraiś ca sarvair BrP_112.4a
yadāhṛtaṃ saṃmathituṃ samudram BrP_112.4b
yat kālakūṭaṃ samabhūn maheśa BrP_112.4c
tat tvāṃ vinā ko grasituṃ samarthaḥ BrP_112.4d
puṣpaprahāreṇa jagattrayaṃ yaḥ BrP_112.5a
svādhīnam āpādayituṃ samarthaḥ BrP_112.5b
māro hare 'py anyasurādivandyo BrP_112.5c
vitāyamāno vilayaṃ prayātaḥ BrP_112.5d
vimathya vārīśam anaṅgaśatro BrP_112.6a
yad uttamaṃ tat tu divaukasebhyaḥ BrP_112.6b
dattvā viṣaṃ saṃharan nīlakaṇṭha BrP_112.6c
ko vā dhartuṃ tvām ṛte vai samarthaḥ BrP_112.6d
tataś ca tuṣṭo bhagavān $ ādikartā trilocanaḥ //* BrP_112.7 //
{śiva uvāca: }
dāsye 'haṃ yad abhīṣṭaṃ vo $ bruvantu surasattamāḥ //* BrP_112.8 //
{devā ūcuḥ: }
dānavebhyo bhayaṃ ghoraṃ $ tatraihi vṛṣabhadhvaja &
jahi śatrūn surān pāhi % nāthavantas tvayā prabho // BrP_112.9 //
niṣkāraṇaḥ suhṛc chaṃbho $ nābhaviṣyad bhavān yadi &
tadākariṣyan kim iva % duḥkhārtāḥ sarvadehinaḥ // BrP_112.10 //
{brahmovāca: }
ity uktas tatkṣaṇāt prāyād $ yatra te devaśatravaḥ &
tatra tad yuddham abhavac % chaṃkareṇa suradviṣām // BrP_112.11 //
tatas trilocanaḥ śrāntas $ tamorūpadharaḥ śivaḥ &
lalāṭād vyapataṃs tasya % yudhyataḥ svedabindavaḥ // BrP_112.12 //
sa saṃharan daityagaṇāṃs $ tāmasīṃ mūrtim āśritaḥ &
tāṃ mūrtim asurā dṛṣṭvā % merupṛṣṭhād bhuvaṃ yayuḥ // BrP_112.13 //
sa saṃharan sarvadaityāṃs $ tadāgacchad bhuvaṃ haraḥ &
itaś cetaś ca bhītās te % 'dhāvan sarvāṃ mahīm imām // BrP_112.14 //
tathaiva kopād rudro 'pi $ śatrūṃs tān anudhāvati &
tathaiva yudhyataḥ śaṃbhoḥ % patitāḥ svedabindavaḥ // BrP_112.15 //
yatra yatra bhuvaṃ prāpto $ bindur māheśvaro mune &
tatra tatra śivākārā % mātaro jajñire tataḥ // BrP_112.16 //
procur maheśvaraṃ sarvāḥ $ khādāmas tv asurān iti &
tataḥ provāca bhagavān % sarvaiḥ suragaṇair vṛtaḥ // BrP_112.17 //
{śiva uvāca: }
svargād bhuvam anuprāptā $ rākṣasās te rasātalam &
anuprāptās tataḥ sarvāḥ % śṛṇvantu mama bhāṣitam // BrP_112.18 //
yatra yatra dviṣo yānti $ tatra gacchantu mātaraḥ &
rasātalam anuprāptā % idānīṃ madbhayād dviṣaḥ \
bhavatyo 'py anugacchantu # rasātalam anu dviṣaḥ // BrP_112.19 //
{brahmovāca: }
tāś ca jagmur bhuvaṃ bhittvā $ yatra te daityadānavāḥ &
tān hatvā mātaraḥ sarvān % devārīn atibhīṣaṇān // BrP_112.20 //
punar devān upājagmuḥ $ pathā tenaiva mātaraḥ &
gatāś ca mātaro yāvad % yāvac ca punar āgatāḥ // BrP_112.21 //
tāvad devāḥ sthitā āsan $ gautamītīram āśritāḥ &
prasthānāt tatra mātṝṇāṃ % surāṇāṃ ca pratiṣṭhiteḥ // BrP_112.22 //
pratiṣṭhānaṃ tu tat kṣetraṃ $ puṇyaṃ vijayavardhanam &
mātṝṇāṃ yatra cotpattir % mātṛtīrthaṃ pṛthak pṛthak // BrP_112.23 //
tatra tatra bilāny āsan $ rasātalagatāni ca &
surās tābhyo varān procur % loke pūjāṃ yathā śivaḥ // BrP_112.24 //
prāpnoti tadvan mātṛbhyaḥ $ pūjā bhavatu sarvadā &
ity uktvāntardadhur devā % āsaṃs tatraiva mātaraḥ // BrP_112.25 //
yatra yatra sthitā devyo $ mātṛtīrthaṃ tato viduḥ &
surāṇām api sevyāni % kiṃ punar mānuṣādibhiḥ // BrP_112.26 //
teṣu snānam atho dānaṃ $ pitṝṇāṃ caiva tarpaṇam &
sarvaṃ tad akṣayaṃ jñeyaṃ % śivasya vacanaṃ yathā // BrP_112.27 //
yas tv idaṃ śṛṇuyān nityaṃ $ smared api paṭhet tathā &
ākhyānaṃ mātṛtīrthānām % āyuṣmān sa sukhī bhavet // BrP_112.28 //
{brahmovāca: }
idam apy aparaṃ tīrthaṃ $ devānām api durlabham &
brahmatīrtham iti khyātaṃ % bhuktimuktipradaṃ nṛṇām // BrP_113.1 //
sthiteṣu devasainyeṣu $ praviṣṭeṣu rasātalam &
daityeṣu ca muniśreṣṭha % tathā mātṛṣu tān anu // BrP_113.2 //
madīyaṃ pañcamaṃ vaktraṃ $ gardabhākṛti bhīṣaṇam &
tad vaktraṃ devasainyeṣu % mayi tiṣṭhaty uvāca ha // BrP_113.3 //
he daityāḥ kiṃ palāyante $ na bhayaṃ vo 'stu satvaram &
āgacchantu surān sarvān % bhakṣayiṣye kṣaṇād iti // BrP_113.4 //
nivārayantaṃ mām evaṃ $ bhakṣaṇāyodyataṃ tathā &
taṃ dṛṣṭvā vibudhāḥ sarve % vitrastā viṣṇum abruvan // BrP_113.5 //
trāhi viṣṇo jagannātha $ brahmaṇo 'sya mukhaṃ luna &
cakradhṛg vibudhān āha % cchedmi cakreṇa vai śiraḥ // BrP_113.6 //
kiṃ tu tac chinnam evedaṃ $ saṃharet sacarācaram &
mantraṃ brūmo 'tra vibudhāḥ % śrūyatāṃ sarvam eva hi // BrP_113.7 //
trinetraḥ kaśiraś chettā $ sa ca dhatte na saṃśayaḥ &
mayā ca śaṃbhuḥ sarvaiś ca % stutaḥ proktas tathaiva ca // BrP_113.8 //
yāgaḥ kṣaṇī dṛṣṭaphale 'samarthaḥ BrP_113.9a
sa naiva kartuḥ phalatīti matvā BrP_113.9b
phalasya dāne pratibhūr jaṭīti BrP_113.9c
niścitya lokaḥ pratikarma yātaḥ BrP_113.9d
tataḥ sureśaḥ saṃtuṣṭo $ devānāṃ kāryasiddhaye &
lokānām upakārārthaṃ % tathety āha surān prati // BrP_113.10 //
tadvaktraṃ pāparūpaṃ yad $ bhīṣaṇaṃ lomaharṣaṇam &
nikṛtya nakhaśastraiś ca % kva sthāpyaṃ cety athābravīt // BrP_113.11 //
tatrelā vibudhān āha $ nāhaṃ voḍhuṃ śiraḥ kṣamā &
rasātalam atho yāsye % udadhiś cāpy athābravīt // BrP_113.12 //
śoṣaṃ yāsye kṣaṇād eva $ punaś cocuḥ śivaṃ surāḥ &
tvayaivaitad brahmaśiro % dhāryaṃ lokānukampayā // BrP_113.13 //
acchede jagatāṃ nāśaś $ chede doṣaś ca tādṛśaḥ &
evaṃ vimṛśya someśo % dadhāra kaśiras tadā // BrP_113.14 //
tad dṛṣṭvā duṣkaraṃ karma $ gautamīṃ prāpya pāvanīm &
astuvañ jagatām īśaṃ % praṇayād bhaktitaḥ surāḥ // BrP_113.15 //
deveṣv amitraṃ kaśiro 'tibhīmaṃ BrP_113.16a
tān bhakṣaṇāyopagataṃ nikṛtya BrP_113.16b
nakhāgrasūcyā śakalendumaulis BrP_113.16c
tyāge 'pi doṣāt kṛpayānudhatte BrP_113.16d
tatra te vibudhāḥ sarve $ sthitā ye brahmaṇo 'ntike &
tuṣṭuvur vibudheśānaṃ % karma dṛṣṭvātidaivatam // BrP_113.17 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ brahmatīrtham iti śrutam &
adyāpi brahmaṇo rūpaṃ % caturmukham avasthitam // BrP_113.18 //
śiromātraṃ tu yaḥ paśyet $ sa gacched brahmaṇaḥ padam &
yatra sthitvā svayaṃ rudro % lūnavān brahmaṇaḥ śiraḥ // BrP_113.19 //
rudratīrthaṃ tad eva syāt $ tatra sākṣād divākaraḥ &
devānāṃ ca svarūpeṇa % sthito yasmāt tad uttamam // BrP_113.20 //
sauryaṃ tīrthaṃ tad ākhyātaṃ $ sarvakratuphalapradam &
tatra snātvā raviṃ dṛṣṭvā % punarjanma na vidyate // BrP_113.21 //
mahādevena yac chinnaṃ $ brahmaṇaḥ pañcamaṃ śiraḥ &
kṣetre 'vimukte saṃsthāpya % devatānāṃ hitaṃ kṛtam // BrP_113.22 //
brahmatīrthe śiromātraṃ $ yo dṛṣṭvā gautamītaṭe &
kṣetre 'vimukte tasyaiva % sthāpitaṃ yo 'nupaśyati \
kapālaṃ brahmaṇaḥ puṇyaṃ # brahmahā pūtatāṃ vrajet // BrP_113.23 //
{brahmovāca: }
avighnaṃ tīrtham ākhyātaṃ $ sarvavighnavināśanam &
tatrāpi vṛttam ākhyāsye % śṛṇu nārada bhaktitaḥ // BrP_114.1 //
devasattre pravṛtte tu $ gautamyāś cottare taṭe &
samāptir naiva sattrasya % saṃjātā vighnadoṣataḥ // BrP_114.2 //
tataḥ suragaṇāḥ sarve $ mām avocan hariṃ tadā &
tato dhyānagato 'haṃ tān % avocaṃ vīkṣya kāraṇam // BrP_114.3 //
vināyakakṛtair vighnair $ naitat sattraṃ samāpyate &
tasmāt stuvantu te sarve % ādidevaṃ vināyakam // BrP_114.4 //
tathety uktvā suragaṇāḥ $ snātvā te gautamītaṭe &
astuvan bhaktito devā % ādidevaṃ gaṇeśvaram // BrP_114.5 //
{devā ūcuḥ: }
yaḥ sarvakāryeṣu sadā surāṇām BrP_114.6a
apīśaviṣṇvambujasaṃbhavānām BrP_114.6b
pūjyo namasyaḥ paricintanīyas BrP_114.6c
taṃ vighnarājaṃ śaraṇaṃ vrajāmaḥ BrP_114.6d
na vighnarājena samo 'sti kaścid BrP_114.7a
devo manovāñchitasaṃpradātā BrP_114.7b
niścitya caitat tripurāntako 'pi BrP_114.7c
taṃ pūjayām āsa vadhe purāṇām BrP_114.7d
karotu so 'smākam avighnam asmin BrP_114.8a
mahākratau satvaram āmbikeyaḥ BrP_114.8b
dhyātena yenākhiladehabhājāṃ BrP_114.8c
pūrṇā bhaviṣyanti manobhilāṣāḥ BrP_114.8d
mahotsavo 'bhūd akhilasya devyā BrP_114.9a
jātaḥ sutaś cintitamātra eva BrP_114.9b
ato 'vadan surasaṃghāḥ kṛtārthāḥ BrP_114.9c
sadyojātaṃ vighnarājaṃ namantaḥ BrP_114.9d
yo mātur utsaṅgagato 'tha mātrā BrP_114.10a
nivāryamāṇo 'pi balāc ca candram BrP_114.10b
saṃgopayām āsa pitur jaṭāsu BrP_114.10c
gaṇādhināthasya vinoda eṣaḥ BrP_114.10d
papau stanaṃ mātur athāpi tṛpto BrP_114.11a
yo bhrātṛmātsaryakaṣāyabuddhiḥ BrP_114.11b
lambodaras tvaṃ bhava vighnarājo BrP_114.11c
lambodaraṃ nāma cakāra śaṃbhuḥ BrP_114.11d
saṃveṣṭito devagaṇair maheśaḥ BrP_114.12a
pravartatāṃ nṛtyam itīty uvāca BrP_114.12b
saṃtoṣito nūpurarāvamātrād BrP_114.12c
gaṇeśvaratve 'bhiṣiṣeca putram BrP_114.12d
yo vighnapāśaṃ ca kareṇa bibhrat BrP_114.13a
skandhe kuṭhāraṃ ca tathā pareṇa BrP_114.13b
apūjito vighnam atho 'pi mātuḥ BrP_114.13c
karoti ko vighnapateḥ samo 'nyaḥ BrP_114.13d
dharmārthakāmādiṣu pūrvapūjyo BrP_114.14a
devāsuraiḥ pūjyata eva nityam BrP_114.14b
yasyārcanaṃ naiva vināśam asti BrP_114.14c
taṃ pūrvapūjyaṃ prathamaṃ namāmi BrP_114.14d
yasyārcanāt prārthanayānurūpāṃ BrP_114.15a
dṛṣṭvā tu sarvasya phalasya siddhim BrP_114.15b
svatantrasāmarthyakṛtātigarvaṃ BrP_114.15c
bhrātṛpriyaṃ tv ākhurathaṃ tam īḍe BrP_114.15d
yo mātaraṃ sarasair nṛtyagītais BrP_114.16a
tathābhilāṣair akhilair vinodaiḥ BrP_114.16b
saṃtoṣayām āsa tadātituṣṭaṃ BrP_114.16c
taṃ śrīgaṇeśaṃ śaraṇaṃ prapadye BrP_114.16d
suropakārair asuraiś ca yuddhaiḥ BrP_114.17a
stotrair namaskāraparaiś ca mantraiḥ BrP_114.17b
pitṛprasādena sadā samṛddhaṃ BrP_114.17c
taṃ śrīgaṇeśaṃ śaraṇaṃ prapadye BrP_114.17d
jaye purāṇām akarot pratīpaṃ BrP_114.18a
pitrāpi harṣāt pratipūjito yaḥ BrP_114.18b
nirvighnatāṃ cāpi punaś cakāra BrP_114.18c
tasmai gaṇeśāya namaskaromi BrP_114.18d
{brahmovāca: }
iti stutaḥ suragaṇair $ vighneśaḥ prāha tān punaḥ //* BrP_114.19 //
{gaṇeśa uvāca: }
ito nirvighnatā sattre $ mattaḥ syād asurāriṇaḥ //* BrP_114.20 //
{brahmovāca: }
devasattre nivṛtte tu $ gaṇeśaḥ prāha tān surān //* BrP_114.21 //
{gaṇeśa uvāca: }
stotreṇānena ye bhaktyā $ māṃ stoṣyanti yatavratāḥ &
teṣāṃ dāridryaduḥkhāni % na bhaveyuḥ kadācana // BrP_114.22 //
atra ye bhaktitaḥ snānaṃ $ dānaṃ kuryur atandritāḥ &
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi % bhaveyur iti manyatām // BrP_114.23 //
{brahmovāca: }
tadvākyasamakālaṃ tu $ tathety ūcuḥ surā api &
nivṛtte tu makhe tasmin % surā jagmuḥ svam ālayam // BrP_114.24 //
tataḥ prabhṛti tat tīrtham $ avighnam iti gadyate &
sarvakāmapradaṃ puṃsāṃ % sarvavighnavināśanam // BrP_114.25 //
{brahmovāca: }
śeṣatīrtham iti khyātaṃ $ sarvakāmapradāyakam &
tasya rūpaṃ pravakṣyāmi % yan mayā paribhāṣitam // BrP_115.1 //
śeṣo nāma mahānāgo $ rasātalapatiḥ prabhuḥ &
sarvanāgaiḥ parivṛto % rasātalam athābhyagāt // BrP_115.2 //
rākṣasā daityadanujāḥ $ praviṣṭā ye rasātalam &
tair nirasto bhogipatir % mām uvācātha vihvalaḥ // BrP_115.3 //
{śeṣa uvāca: }
rasātalaṃ tvayā dattaṃ $ rākṣasānāṃ mamāpi ca &
te me sthānaṃ na dāsyanti % tasmāt tvāṃ śaraṇaṃ gataḥ // BrP_115.4 //
tato 'ham abravaṃ nāgaṃ $ gautamīṃ yāhi pannaga &
tatra stutvā mahādevaṃ % lapsyase tvaṃ manoratham // BrP_115.5 //
nānyo 'sti lokatritaye $ manorathasamarpakaḥ &
madvākyaprerito nāgo % gaṅgām āplutya yatnataḥ \
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā # tuṣṭāva tridaśeśvaram // BrP_115.6 //
{śeṣa uvāca: }
namas trailokyanāthāya $ dakṣayajñavibhedine &
ādikartre namas tubhyaṃ % namas trailokyarūpiṇe // BrP_115.7 //
namaḥ sahasraśirase $ namaḥ saṃhārakāriṇe &
somasūryāgnirūpāya % jalarūpāya te namaḥ // BrP_115.8 //
sarvadā sarvarūpāya $ kālarūpāya te namaḥ &
pāhi śaṃkara sarveśa % pāhi someśa sarvaga \
jagannātha namas tubhyaṃ # dehi me manasepsitam // BrP_115.9 //
{brahmovāca: }
tato maheśvaraḥ prītaḥ $ prādān nāgepsitān varān &
vināśāya surārīṇāṃ % daityadānavarakṣasām // BrP_115.10 //
śeṣāya pradadau śūlaṃ $ jahy anenāripuṃgavān &
tataḥ proktaḥ śivenāsau % śeṣaḥ śūlena bhogibhiḥ // BrP_115.11 //
rasātalam atho gatvā $ nijaghāna ripūn raṇe &
nihatya nāgaḥ śūlena % daityadānavarākṣasān // BrP_115.12 //
nyavartata punar devo $ yatra śeṣeśvaro haraḥ &
pathā yena samāyāto % devaṃ draṣṭuṃ sa nāgarāṭ // BrP_115.13 //
rasātalād yatra devo $ bilaṃ tatra vyajāyata &
tasmād bilatalād yātaṃ % gāṅgaṃ vāry atipuṇyadam // BrP_115.14 //
tad vāri gaṅgām agamad $ gaṅgāyāḥ saṃgamas tataḥ &
devasya purataś cāpi % kuṇḍaṃ tatra suvistaram // BrP_115.15 //
nāgas tatrākarod dhomaṃ $ yatra cāgniḥ sadā sthitaḥ &
soṣṇaṃ tad abhavad vāri % gaṅgāyās tatra saṃgamaḥ // BrP_115.16 //
devadevaṃ samārādhya $ nāgaḥ prīto mahāyaśāḥ &
rasātalaṃ tato 'bhīṣṭaṃ % śivāt prāpya talaṃ yayau // BrP_115.17 //
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ $ nāgatīrtham udāhṛtam &
sarvakāmapradaṃ puṇyaṃ % rogadāridryanāśanam // BrP_115.18 //
āyurlakṣmīkaraṃ puṇyaṃ $ snānadānāc ca muktidam &
śṛṇuyād vā paṭhed bhaktyā % yo vāpi smarate tu tat // BrP_115.19 //
tīrthaṃ śeṣeśvaro yatra $ yatra śaktipradaḥ śivaḥ &
ekaviṃśatitīrthānām % ubhayos tatra tīrayoḥ \
śatāni muniśārdūla # sarvasaṃpatpradāyinām // BrP_115.20 //
{brahmovāca: }
mahānalam iti khyātaṃ $ vaḍavānalam ucyate &
mahānalo yatra devo % vaḍavā yatra sā nadī // BrP_116.1 //
tat tīrthaṃ putra vakṣyāmi $ mṛtyudoṣajarāpaham &
purāsan naimiṣāraṇye % ṛṣayaḥ sattrakāriṇaḥ // BrP_116.2 //
śamitāraṃ ca ṛṣayo $ mṛtyuṃ cakrus tapasvinaḥ &
vartamāne sattrayāge % mṛtyau śamitari sthite // BrP_116.3 //
na mamāra tadā kaścid $ ubhayaṃ sthāsnu jaṅgamam &
vinā paśūn muniśreṣṭha % martyaṃ cāmartyatāṃ gatam // BrP_116.4 //
tatas triviṣṭape śūnye $ martye caivātisaṃbhṛte &
mṛtyunopekṣite devā % rākṣasān ūcire tadā // BrP_116.5 //
{devā ūcuḥ: }
gacchadhvam ṛṣisattraṃ tan $ nāśayadhvaṃ mahādhvaram &
{brahmovāca: }
iti devavacaḥ śrutvā % procus te rākṣasāḥ surān // BrP_116.6 //
{asurā ūcuḥ: }
vidhvaṃsayāmas taṃ yajñam $ asmākaṃ kiṃ phalaṃ tataḥ &
pravartate vinā hetuṃ % na kopi kvāpi jātucit // BrP_116.7 //
{brahmovāca: }
devā apy asurān ūcur $ yajñārdhaṃ bhavatām api &
bhaved eva tato yāntu % ṛṣīṇāṃ sattram uttamam // BrP_116.8 //
te śrutvā tvaritāḥ sarve $ yatra yajñaḥ pravartate &
jagmus tatra vināśāya % devavākyād viśeṣataḥ // BrP_116.9 //
taj jñātvā ṛṣayo mṛtyum $ āhuḥ kiṃ kurmahe vayam &
āgatā devavacanād % rākṣasā yajñanāśinaḥ // BrP_116.10 //
mṛtyunā saha saṃmantrya $ naimiṣāraṇyavāsinaḥ &
sarve tyaktvā svāśramaṃ taṃ % śamitrā saha nārada // BrP_116.11 //
agnimātram upādāya $ tyaktvā pātrādikaṃ tu yat &
kratuniṣpattaye jagmur % gautamīṃ prati satvarāḥ // BrP_116.12 //
tatra snātvā maheśānaṃ $ rakṣaṇāyopatasthire &
kṛtāñjalipuṭās te tu % tuṣṭuvus tridaśeśvaram // BrP_116.13 //
{ṛṣaya ūcuḥ: }
yo līlayā viśvam idaṃ cakāra BrP_116.14a
dhātā vidhātā bhuvanatrayasya BrP_116.14b
yo viśvarūpaḥ sadasatparo yaḥ BrP_116.14c
someśvaraṃ taṃ śaraṇaṃ vrajāmaḥ BrP_116.14d
{mṛtyur uvāca: }
icchāmātreṇa yaḥ sarvaṃ $ hanti pāti karoti ca &
tam ahaṃ tridaśeśānaṃ % śaraṇaṃ yāmi śaṃkaram // BrP_116.15 //
mahānalaṃ mahākāyaṃ $ mahānāgavibhūṣaṇam &
mahāmūrtidharaṃ devaṃ % śaraṇaṃ yāmi śaṃkaram // BrP_116.16 //
{brahmovāca: }
tataḥ provāca bhagavān $ mṛtyo kā prītir astu te //* BrP_116.17 //
{mṛtyur uvāca: }
rākṣasebhyo bhayaṃ ghoram $ āpannaṃ tridaśeśvara &
yajñam asmāṃś ca rakṣasva % yāvat sattraṃ samāpyate // BrP_116.18 //
{brahmovāca: }
tathā cakāra bhagavāṃs $ trinetro vṛṣabhadhvajaḥ &
śamitrā mṛtyunā sattram % ṛṣīṇāṃ pūrṇatāṃ yayau // BrP_116.19 //
haviṣāṃ bhāgadheyāya $ ājagmur amarāḥ kramāt &
tān avocan munigaṇāḥ % saṃkṣubdhā mṛtyunā saha // BrP_116.20 //
{ṛṣaya ūcuḥ: }
asmanmakhavināśāya $ rākṣasāḥ preṣitā yataḥ &
tasmād bhavadbhyaḥ pāpiṣṭhā % rākṣasāḥ santu śatravaḥ // BrP_116.21 //
{brahmovāca: }
tataḥ prabhṛti devānāṃ $ rākṣasā vairiṇo 'bhavan &
kṛtyāṃ ca vaḍavāṃ tatra % devāś ca ṛṣayo 'malāḥ // BrP_116.22 //
mṛtyor bhāryā bhava tvaṃ tām $ ity uktvā te 'bhyaṣecayan &
abhiṣekodakaṃ yat tu % sā nadī vaḍavābhavat // BrP_116.23 //
mṛtyunā sthāpitaṃ liṅgaṃ $ mahānalam iti śrutam &
tataḥ prabhṛti tat tīrthaṃ % vaḍavāsaṃgamaṃ viduḥ // BrP_116.24 //
mahānalo yatra devas $ tat tīrthaṃ bhuktimuktidam &
sahasraṃ tatra tīrthānāṃ % sarvābhīṣṭapradāyinām \
ubhayos tīrayos tatra # smaraṇād aghaghātinām // BrP_116.25 //
{brahmovāca: }
ātmatīrtham iti khyātaṃ $ bhuktimuktipradaṃ nṛṇām &
tasya prabhāvaṃ vakṣyāmi % yatra jñāneśvaraḥ śivaḥ // BrP_117.1 //
datta ity api vikhyātaḥ $ so 'triputro harapriyaḥ &
durvāsasaḥ priyo bhrātā % sarvajñānaviśāradaḥ \
sa gatvā pitaraṃ prāha # vinayena praṇamya ca // BrP_117.2 //
{datta uvāca: }
brahmajñānaṃ kathaṃ me syāt $ kaṃ pṛcchāmi kva yāmi ca //* BrP_117.3 //
{brahmovāca: }
tac chrutvātriḥ putravākyaṃ $ dhyātvā vacanam abravīt //* BrP_117.4 //
{atrir uvāca: }
gautamīṃ putra gaccha tvaṃ $ tatra stuhi maheśvaram &
sa tu prīto yadaiva syāt % tadā jñānam avāpsyasi // BrP_117.5 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā tadātreyo $ gaṅgāṃ gatvā śucir yataḥ &
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā % bhaktyā tuṣṭāva śaṃkaram // BrP_117.6 //
{datta uvāca: }
saṃsārakūpe patito 'smi daivān BrP_117.7a
mohena gupto bhavaduḥkhapaṅke BrP_117.7b
ajñānanāmnā tamasāvṛto 'haṃ BrP_117.7c
paraṃ na vindāmi surādhinātha BrP_117.7d
bhinnas triśūlena balīyasāhaṃ BrP_117.8a
pāpena cintākṣurapāṭitaś ca BrP_117.8b
tapto 'smi pañcendriyatīvratāpaiḥ BrP_117.8c
śrānto 'smi saṃtāraya somanātha BrP_117.8d
baddho 'smi dāridryamayaiś ca bandhair BrP_117.9a
hato 'smi rogānalatīvratāpaiḥ BrP_117.9b
krānto 'smy ahaṃ mṛtyubhujaṃgamena BrP_117.9c
bhīto bhṛśaṃ kiṃ karavāṇi śaṃbho BrP_117.9d
bhavābhavābhyām atipīḍito 'haṃ BrP_117.10a
tṛṣṇākṣudhābhyāṃ ca rajastamobhyām BrP_117.10b
īdṛkṣayā jarayā cābhibhūtaḥ BrP_117.10c
paśyāvasthāṃ kṛpayā me 'dya nātha BrP_117.10d
kāmena kopena ca matsareṇa BrP_117.11a
dambhena darpādibhir apy anekaiḥ BrP_117.11b
ekaikaśaḥ kaṣṭagato 'smi viddhas BrP_117.11c
tvaṃ nāthavad vāraya nātha śatrūn BrP_117.11d
kasyāpi kaścit patitasya puṃso BrP_117.12a
duḥkhapraṇodī bhavatīti satyam BrP_117.12b
vinā bhavantaṃ mama somanātha BrP_117.12c
kutrāpi kāruṇyavaco 'pi nāsti BrP_117.12d
tāvat sa kopo bhayamohaduḥkhāny BrP_117.13a
ajñānadāridryarujas tathaiva BrP_117.13b
kāmādayo mṛtyur apīha yāvan BrP_117.13c
namaḥ śivāyeti na vacmi vākyam BrP_117.13d
na me 'sti dharmo na ca me 'sti bhaktir BrP_117.14a
nāhaṃ vivekī karuṇā kuto me BrP_117.14b
dātāsi tenāśu śaraṇya citte BrP_117.14c
nidhehi someti padaṃ madīye BrP_117.14d
yāce na cāhaṃ surabhūpatitvaṃ BrP_117.15a
hṛtpadmamadhye mama somanātha BrP_117.15b
śrīsomapādāmbujasaṃnidhānaṃ BrP_117.15c
yāce vicāryaiva ca tat kuruṣva BrP_117.15d
yathā tavāhaṃ vidito 'smi pāpas BrP_117.16a
tathāpi vijñāpanam āśṛṇuṣva BrP_117.16b
saṃśrūyate yatra vacaḥ śiveti BrP_117.16c
tatra sthitiḥ syān mama somanātha BrP_117.16d
gaurīpate śaṃkara somanātha BrP_117.17a
viśveśa kāruṇyanidhe 'khilātman BrP_117.17b
saṃstūyate yatra sadeti tatra BrP_117.17c
keṣām api syāt kṛtināṃ nivāsaḥ BrP_117.17d
{brahmovāca: }
ity ātreyastutiṃ śrutvā $ tutoṣa bhagavān haraḥ &
varado 'smīti taṃ prāha % yoginaṃ viśvakṛd bhavaḥ // BrP_117.18 //
{ātreya uvāca: }
ātmajñānaṃ ca muktiṃ ca $ bhuktiṃ ca vipulāṃ tvayi &
tīrthasyāpi ca māhātmyaṃ % varo 'yaṃ tridaśārcita // BrP_117.19 //
{brahmovāca: }
evam astv iti taṃ śaṃbhur $ uktvā cāntaradhīyata &
tataḥ prabhṛti tat tīrtham % ātmatīrthaṃ vidur budhāḥ \
tatra snānena dānena # muktiḥ syād iha nārada // BrP_117.20 //
{brahmovāca: }
aśvatthatīrtham ākhyātaṃ $ pippalaṃ ca tataḥ param &
uttare mandatīrthaṃ tu % tatra vyuṣṭim itaḥ śṛṇu // BrP_118.1 //
purā tv agastyo bhagavān $ dakṣiṇāśāpatiḥ prabhuḥ &
devais tu preritaḥ pūrvaṃ % vindhyasya prārthanaṃ prati // BrP_118.2 //
sa śanair vindhyam abhyāgāt $ sahasramunibhir vṛtaḥ &
tam āgatya nagaśreṣṭhaṃ % bahuvṛkṣasamākulam // BrP_118.3 //
spardhinaṃ merubhānubhyāṃ $ vindhyaṃ śṛṅgaśatair vṛtam &
atyunnataṃ nagaṃ dhīro % lopāmudrāpatir muniḥ // BrP_118.4 //
kṛtātithyo dvijaiḥ sārdhaṃ $ praśasya ca nagaṃ punaḥ &
idam āha muniśreṣṭho % devakāryārthasiddhaye // BrP_118.5 //
{agastya uvāca: }
ahaṃ yāmi nagaśreṣṭha $ munibhis tattvadarśibhiḥ &
tīrthayātrāṃ karomīti % dakṣiṇāśāṃ vrajāmy aham // BrP_118.6 //
dehi mārgaṃ nagapate $ ātithyaṃ dehi yācate &
yāvad āgamanaṃ me syāt % sthātavyaṃ tāvad eva hi // BrP_118.7 //
nānyathā bhavitavyaṃ te $ tathety āha nagottamaḥ &
ākrāman dakṣiṇām āśāṃ % tair vṛto munibhir muniḥ // BrP_118.8 //
śanaiḥ sa gautamīm āgāt $ sattrayāgāya dīkṣitaḥ &
yāvat saṃvatsaraṃ sattram % akarod ṛṣibhir vṛtaḥ // BrP_118.9 //
kaiṭabhasya sutau pāpau $ rākṣasau dharmakaṇṭakau &
aśvatthaḥ pippalaś ceti % vikhyātau tridaśālaye // BrP_118.10 //
aśvattho 'śvattharūpeṇa $ pippalo brahmarūpadhṛk &
tāv ubhāv antaraṃ prepsū % yajñavidhvaṃsanāya tu // BrP_118.11 //
kurutāṃ kāṅkṣitaṃ rūpaṃ $ dānavau pāpacetasau &
aśvattho vṛkṣarūpeṇa % pippalo brāhmaṇākṛtiḥ // BrP_118.12 //
ubhau tau brāhmaṇān nityaṃ $ pīḍayetāṃ tapodhana &
ālabhante ca ye 'śvatthaṃ % tāṃs tān aśnāty asau taruḥ // BrP_118.13 //
pippalaḥ sāmago bhūtvā $ śiṣyān aśnāti rākṣasaḥ &
tasmād adyāpi vipreṣu % sāmago 'tīva niṣkṛpaḥ // BrP_118.14 //
kṣīyamāṇān dvijān dṛṣṭvā $ munayo rākṣasāv imau &
iti buddhvā mahāprājñā % dakṣiṇaṃ tīram āśritam // BrP_118.15 //
sauriṃ śanaiścaraṃ mandaṃ $ tapasyantaṃ dhṛtavratam &
gatvā munigaṇāḥ sarve % rakṣaḥkarma nyavedayan // BrP_118.16 //
saurir munigaṇān āha $ pūrṇe tapasi me dvijāḥ &
rākṣasau hanmy apūrṇe tu % tapasy akṣama eva hi // BrP_118.17 //
punaḥ procur munigaṇā $ dāsyāmas te tapo mahat &
ity ukto brāhmaṇaiḥ sauriḥ % kṛtam ity āha tān api // BrP_118.18 //
saurir brāhmaṇaveṣeṇa $ prāyād aśvattharūpiṇam &
rākṣasaṃ brāhmaṇo bhūtvā % pradakṣiṇam athākarot // BrP_118.19 //
pradakṣiṇaṃ tu kurvāṇaṃ $ mene brāhmaṇam eva tam &
nityavad rākṣasaḥ pāpo % bhakṣayām āsa māyayā // BrP_118.20 //
tasya kāyaṃ samāviśya $ cakṣuṣāntrāṇy apaśyata &
dṛṣṭaḥ sa rākṣasaḥ pāpo % mandena ravisūnunā // BrP_118.21 //
bhasmībhūtaḥ kṣaṇenaiva $ girir vajrahato yathā &
aśvatthaṃ bhasmasāt kṛtvā % anyaṃ brāhmaṇarūpiṇam // BrP_118.22 //
rākṣasaṃ pāpanilayam $ eka eva tam abhyagāt &
adhīyāno vipra iva % śiṣyarūpo vinītavat // BrP_118.23 //
pippalaḥ pūrvavac cāpi $ bhakṣayām āsa bhānujam &
sa bhakṣitaḥ pūrvavac ca % kukṣāv antrāṇy avaikṣata // BrP_118.24 //
tenālokitamātro 'sau $ rākṣaso bhasmasād abhūt &
ubhau hatvā bhānusutaḥ % kiṃ kṛtyaṃ me vadantv atha // BrP_118.25 //
munayo jātasaṃharṣāḥ $ sarva eva tapasvinaḥ &
tataḥ prasannā hy abhavann % ṛṣayo 'gastyapūrvakāḥ // BrP_118.26 //
varān dadur yathākāmaṃ $ sauraye mandagāmine &
sa prīto brāhmaṇān āha % śaniḥ sūryasuto balī // BrP_118.27 //
{saurir uvāca: }
maddvāre niyatā ye ca $ kurvanty aśvatthalambhanam &
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi % syuḥ pīḍā madbhavā na ca // BrP_118.28 //
tīrthe cāśvatthasaṃjñe vai $ snānaṃ kurvanti ye narāḥ &
teṣāṃ sarvāṇi kāryāṇi % bhaveyur aparo varaḥ // BrP_118.29 //
mandavāre tu ye 'śvatthaṃ $ prātar utthāya mānavāḥ &
ālabhante ca teṣāṃ vai % grahapīḍā vyapohatu // BrP_118.30 //
{brahmovāca: }
tataḥ prabhṛti tat tīrtham $ aśvatthaṃ pippalaṃ viduḥ &
tīrthaṃ śanaiścaraṃ tatra % tatrāgastyaṃ ca sāttrikam // BrP_118.31 //
yājñikaṃ cāpi tat tīrthaṃ $ sāmagaṃ tīrtham eva ca &
ityādyaṣṭottarāṇy āsan % sahasrāṇy atha ṣoḍaśa \
teṣu snānaṃ ca dānaṃ ca # sattrayāgaphalapradam // BrP_118.32 //
{brahmovāca: }
somatīrtham iti khyātaṃ $ tad apy uktaṃ mahātmabhiḥ &
tatra snānena dānena % somapānaphalaṃ labhet // BrP_119.1 //
jagatāṃ mātaraḥ pūrvam $ oṣadhyo jīvasaṃmatāḥ &
mamāpi mātaro devyaḥ % pūrvāsāṃ pūrvavattarāḥ // BrP_119.2 //
āsu pratiṣṭhito dharmaḥ $ svādhyāyo yajñakarma ca &
ābhir eva dhṛtaṃ sarvaṃ % trailokyaṃ sacarācaram // BrP_119.3 //
aśeṣarogopaśamo $ bhavaty ābhir asaṃśayam &
annam etābhir eva syād % aśeṣaprāṇarakṣaṇam \
atrauṣadhyo jagadvandyā # mām ūcur anahaṃkṛtāḥ // BrP_119.4 //
{oṣadhya ūcuḥ: }
asmākaṃ tvaṃ patiṃ dehi $ rājānaṃ surasattama //* BrP_119.5 //
{brahmovāca: }
tac chrutvā vacanaṃ tāsāṃ $ mayoktā oṣadhīr idam &
patiṃ prāpsyatha sarvāś ca % rājānaṃ prītivardhanam // BrP_119.6 //
rājānam iti tac chrutvā $ tā mām ūcuḥ punar mune &
gantavyaṃ kva punaś coktā % gautamīṃ yāntu mātaraḥ // BrP_119.7 //
tuṣṭāyām atha tasyāṃ vo $ rājā syāl lokapūjitaḥ &
tāś ca gatvā muniśreṣṭha % tuṣṭuvur gautamīṃ nadīm // BrP_119.8 //
{oṣadhya ūcuḥ: }
kiṃ vākariṣyan bhavavartino janā BrP_119.9a
nānāghasaṃghābhibhavāc ca duḥkhitāḥ BrP_119.9b
na cāgamiṣyad bhavatī bhuvaṃ cet BrP_119.9c
puṇyodake gautami śaṃbhukānte BrP_119.9d
ko vetti bhāgyaṃ naradehabhājāṃ BrP_119.10a
mahīgatānāṃ saritām adhīśe BrP_119.10b
eṣāṃ mahāpātakasaṃghahantrī BrP_119.10c
tvam amba gaṅge sulabhā sadaiva BrP_119.10d
na te vibhūtiṃ nanu vetti ko 'pi BrP_119.11a
trailokyavandye jagadamba gaṅge BrP_119.11b
gaurīsamāliṅgitavigraho 'pi BrP_119.11c
dhatte smarāriḥ śirasāpi yat tvām BrP_119.11d
namo 'stu te mātar abhīṣṭadāyini BrP_119.12a
namo 'stu te brahmamaye 'ghanāśini BrP_119.12b
namo 'stu te viṣṇupadābjaniḥsṛte BrP_119.12c
namo 'stu te śaṃbhujaṭāviniḥsṛte BrP_119.12d
{brahmovāca: }
ity evaṃ stuvatām īśā $ kiṃ dadāmīty avocata //* BrP_119.13 //
{oṣadhya ūcuḥ: }
patiṃ dehi jaganmātā $ rājānam atitejasam //* BrP_119.14 //
{brahmovāca: }
tadovāca nadī gaṅgā $ oṣadhīs tā idaṃ vacaḥ //* BrP_119.15 //
{gaṅgovāca: }
ahaṃ cāmṛtarūpāsmi $ oṣadhyo mātaro 'mṛtāḥ &
tādṛśaṃ cāmṛtātmānaṃ % patiṃ somaṃ dadāmi vaḥ // BrP_119.16 //
{brahmovāca: }
devāś ca ṛṣayo vākyaṃ $ menire soma eva ca &
oṣadhyaś cāpi tad vākyaṃ % tato jagmuḥ svam ālayam // BrP_119.17 //
yatra cāpur mahauṣadhyo $ rājānam amṛtātmakam &
somaṃ samastasaṃtāpa- % pāpasaṃghanivārakam // BrP_119.18 //
somatīrthaṃ tu tat khyātaṃ $ somapānaphalapradam &
tatra snānena dānena % pitaraḥ svargam āpnuyuḥ // BrP_119.19 //
ya idaṃ śṛṇuyān nityaṃ $ paṭhed vā bhaktitaḥ smaret &
dīrgham āyur avāpnoti % sa putrī dhanavān bhavet // BrP_119.20 //
{brahmovāca: }
dhānyatīrtham iti khyātaṃ $ sarvakāmapradaṃ nṛṇām &
subhikṣaṃ kṣemadaṃ puṃsāṃ % sarvāpadvinivāraṇam // BrP_120.1 //
oṣadhyaḥ somarājānaṃ $ patiṃ prāpya mudānvitāḥ &
ūcuḥ sarvasya lokasya % gaṅgāyāś cepsitaṃ vacaḥ // BrP_120.2 //
{oṣadhya ūcuḥ: }
vaidikī puṇyagāthāsti $ yāṃ vai vedavido viduḥ &
bhūmiṃ sasyavatīṃ kaścin % mātaraṃ mātṛsaṃmitām // BrP_120.3 //
gaṅgāsamīpe yo dadyāt $ sarvakāmān avāpnuyāt &
bhūmiṃ sasyavatīṃ gāś ca % oṣadhīś ca mudānvitaḥ // BrP_120.4 //
viṣṇubrahmeśarūpāya $ yo dadyād bhaktimān naraḥ &
sarvaṃ tad akṣayaṃ vidyāt % sarvakāmān avāpnuyāt // BrP_120.5 //
oṣadhyaḥ somarājanyāḥ $ somaś cāpy oṣadhīpatiḥ &
iti jñātvā brahmavida % oṣadhīr yaḥ pradāsyati // BrP_120.6 //
sarvān kāmān avāpnoti $ brahmaloke mahīyate &
tā eva somarājanyāḥ % prītāḥ procuḥ punaḥ punaḥ // BrP_120.7 //
{oṣadhya ūcuḥ: }
yo 'smān dadāti gaṅgāyāṃ $ taṃ rājan pārayāmasi &
tvam uttamaś cauṣadhīśa % tvadadhīnaṃ carācaram // BrP_120.8 //
oṣadhayaḥ saṃvadante $ somena saha rājñā &
yo 'smān dadāti viprebhyas % taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.9 //
vayaṃ ca brahmarūpiṇyaḥ $ prāṇarūpiṇya eva ca &
yo 'smān dadāti viprebhyas % taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.10 //
asmān dadāti yo nityaṃ $ brāhmaṇebhyo jitavrataḥ &
upāstir asti sāsmākaṃ % taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.11 //
sthāvaraṃ jaṅgamaṃ kiṃcid $ asmābhir vyāpṛtaṃ jagat &
yo 'smān dadāti viprebhyas % taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.12 //
havyaṃ kavyaṃ yad amṛtaṃ $ yat kiṃcid upabhujyate &
tadgarīyaś ca yo dadyāt % taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.13 //
ity etāṃ vaidikīṃ gāthāṃ $ yaḥ śṛṇoti smareta vā &
paṭhate bhaktim āpannas % taṃ rājan pārayāmasi // BrP_120.14 //
{brahmovāca: }
yatraiṣā paṭhitā gāthā $ somena saha rājñā &
gaṅgātīre cauṣadhībhir % dhānyatīrthaṃ tad ucyate // BrP_120.15 //
tataḥ prabhṛti tat tīrtham $ auṣadhyaṃ saumyam eva ca &
amṛtaṃ vedagāthaṃ ca % mātṛtīrthaṃ tathaiva ca // BrP_120.16 //
eṣu snānaṃ japo homo $ dānaṃ ca pitṛtarpaṇam &
annadānaṃ tu yaḥ kuryāt % tad ānantyāya kalpate // BrP_120.17 //
ṣaṭśatādhikasāhasraṃ $ tīrthānāṃ tīrayor dvayoḥ &
sarvapāpanihantṝṇāṃ % sarvasaṃpadvivardhanam // BrP_120.18 //
{brahmovāca: }
vidarbhāsaṃgamaṃ puṇyaṃ $ revatīsaṃgamaṃ tathā &
tatra yad vṛttam ākhyāsye % yat purāṇavido viduḥ // BrP_121.1 //
bharadvāja iti khyāta $ ṛṣir āsīt tapodhikaḥ &
tasya svasā revatīti % kurūpā vikṛtasvarā // BrP_121.2 //
tāṃ dṛṣṭvā vikṛtāṃ bhrātā $ bharadvājaḥ pratāpavān &
cintayā parayā yukto % gaṅgāyā dakṣiṇe taṭe // BrP_121.3 //
kasmai dadyām imāṃ kanyāṃ $ svasāraṃ bhīṣaṇākṛtim &
na kaścit pratigṛhṇāti % dātavyā ca svasā tathā // BrP_121.4 //
aho bhūyān na kasyāpi $ kanyā duḥkhaikakāraṇam &
maraṇaṃ jīvato 'py asya % prāṇinas tu pade pade // BrP_121.5 //
evaṃ vimṛśatas tasya $ svāśrame cātiśobhane &
draṣṭuṃ munivaraḥ prāyād % bharadvājaṃ yatavratam // BrP_121.6 //
dvyaṣṭavarṣaḥ śubhavapuḥ $ śānto dānto guṇākaraḥ &
nāmnā kaṭha iti khyāto % bharadvājaṃ nanāma saḥ // BrP_121.7 //
vidhivat pūjya taṃ vipraṃ $ bharadvājaḥ kaṭhaṃ tadā &
tasyāgamanakāryaṃ ca % papraccha purataḥ sthitaḥ // BrP_121.8 //
kaṭho 'py āha bharadvājaṃ $ vidyārthy aham upāgataḥ &
tathā ca darśanākāṅkṣī % yad yuktaṃ tad vidhīyatām // BrP_121.9 //
bharadvājaḥ kaṭhaṃ prāha $ adhīṣva yad abhīpsitam &
purāṇaṃ smṛtayo vedā % dharmasthānāny anekaśaḥ // BrP_121.10 //
sarvaṃ vedmi mahāprājña $ ruciraṃ vada mā ciram &
kulīno dharmanirato % guruśuśrūṣaṇe rataḥ \
abhimānī śrutadharaḥ # śiṣyaḥ puṇyair avāpyate // BrP_121.11 //
{kaṭha uvāca: }
adhyāpayasva bho brahmañ $ śiṣyaṃ māṃ vītakalmaṣam &
śuśrūṣaṇarataṃ bhaktaṃ % kulīnaṃ satyavādinam // BrP_121.12 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā bharadvājaḥ $ prādād vidyām aśeṣataḥ &
prāptavidyaḥ kaṭhaḥ prīto % bharadvājam athābravīt // BrP_121.13 //
{kaṭha uvāca: }
iccheyaṃ dakṣiṇāṃ dātuṃ $ guro tava manaḥpriyām &
vadasva durlabhaṃ vāpi % guro tubhyaṃ namo 'stu te // BrP_121.14 //
vidyāṃ prāpyāpi ye mohāt $ svaguroḥ pāritoṣikam &
na prayacchanti nirayaṃ % te yānty ācandratārakam // BrP_121.15 //
{bharadvāja uvāca: }
gṛhāṇa kanyāṃ vidhivad $ bhāryāṃ kuru mama svasām &
asyāṃ prītyā vartitavyaṃ % yāceyaṃ dakṣiṇām imām // BrP_121.16 //
{kaṭha uvāca: }
bhrātṛvat putravac cāpi $ śiṣyaḥ syāt tu guroḥ sadā &
guruś ca pitṛvac ca syāt % saṃbandho 'tra kathaṃ bhavet // BrP_121.17 //
{bharadvāja uvāca: }
madvākyaṃ kuru satyaṃ tvaṃ $ mamājñā tava dakṣiṇā &
sarvaṃ smṛtvā kaṭhādya tvaṃ % revatīṃ bhara tanmanāḥ // BrP_121.18 //
{brahmovāca: }
tathety uktvā guror vākyāt $ kaṭho jagrāha pāṇinā &
revatīṃ vidhivad dattāṃ % tāṃ samīkṣya kaṭhas tv atha // BrP_121.19 //
tatraiva pūjayām āsa $ deveśaṃ śaṃkaraṃ tadā &
revatyā rūpasaṃpattyai % śivaprītyai ca revatī // BrP_121.20 //
surūpā cārusarvāṅgī $ na rūpeṇopamīyate &
abhiṣekodakaṃ tatra % revatyā yad viniḥsṛtam // BrP_121.21 //
sābhavat tatra gaṅgāyāṃ $ tasmāt tannāmato nadī &
revatīti samākhyātā % rūpasaubhāgyadāyinī // BrP_121.22 //
punar darbhaiś ca vividhair $ abhiṣekaṃ cakāra saḥ &
puṇyarūpatvasaṃsiddhyai % vidarbhā tad abhūn nadī // BrP_121.23 //
śraddhayā saṃgame snātvā $ revatīgaṅgayor naraḥ &
sarvapāpavinirmukto % viṣṇuloke mahīyate // BrP_121.24 //
tathā vidarbhāgautamyoḥ $ saṃgame śraddhayā mune &
snānaṃ karoty asau yāti % bhuktiṃ muktiṃ ca tatkṣaṇāt // BrP_121.25 //
ubhayos tīrayos tatra $ tīrthānāṃ śatam uttamam &
sarvapāpakṣayakaraṃ % sarvasiddhipradāyakam // BrP_121.26 //
{brahmovāca: }
pūrṇatīrtham iti khyātaṃ $ gaṅgāyā uttare taṭe &
tatra snātvā naro 'jñānāt % tathāpi śubham āpnuyāt // BrP_122.1 //
pūrṇatīrthasya māhātmyaṃ $ varṇyate kena jantunā &
svayaṃ saṃsthīyate yatra % cakriṇā ca pinākinā // BrP_122.2 //
purā dhanvantarir nāma $ kalpādāv āyuṣaḥ sutaḥ &
iṣṭvā bahuvidhair yajñair % aśvamedhapuraḥsaraiḥ // BrP_122.3 //
dattvā dānāny anekāni $ bhuktvā bhogāṃś ca puṣkalān &
vijñāya bhogavaiṣamyaṃ % paraṃ vairāgyam āśritaḥ // BrP_122.4 //
giriśṛṅge 'mbudheḥ pāre $ tathā gaṅgānadītaṭe &
śivaviṣṇvor gṛhe vāpi % viśeṣāt puṇyasaṃgame // BrP_122.5 //
taptaṃ hutaṃ ca japtaṃ ca $ sarvam akṣayatāṃ vrajet &
dhanvantarir iti jñātvā % tatra tepe tapo mahat // BrP_122.6 //
jñānavairāgyasaṃpanno $ bhīmeśacaraṇāśrayaḥ &
tapaś cakāra vipulaṃ % gaṅgāsāgarasaṃgame // BrP_122.7 //
purā ca nikṛto rājñā $ raṇaṃ hitvā mahāsuraḥ &
sahasram ekaṃ varṣāṇāṃ % samudraṃ prāviśad bhayāt // BrP_122.8 //
dhanvantarau vanaṃ prāpte $ rājyaṃ prāpte tu tatsute &
virāgaṃ ca gate rājñi % tataḥ prāyād athārṇavāt // BrP_122.9 //
tapasyantaṃ tamo nāma $ balavān asuro mune &
gaṅgātīraṃ samāśritya % rājā dhanvantarir yataḥ // BrP_122.10 //
japahomarato nityaṃ $ brahmajñānaparāyaṇaḥ &
taṃ ripuṃ nāśayāmīti % tamaḥ prāyād athārṇavāt // BrP_122.11 //
nāśito bahuśo 'nena $ rājñā balavatā tv aham &
taṃ ripuṃ nāśayāmīti % tamaḥ prāyād athārṇavāt // BrP_122.12 //
māyayā pramadārūpaṃ $ kṛtvā rājānam abhyagāt &
nṛtyagītavatī subhrūr % hasantī cārudarśanā // BrP_122.13 //
tāṃ dṛṣṭvā cārusarvāṅgīṃ $ bahukālaṃ nayānvitām &
śāntām anuvratāṃ bhaktāṃ % kṛpayā cābravīn nṛpaḥ // BrP_122.14 //
{nṛpa uvāca: }
kāsi tvaṃ kasya hetor vā $ vartase gahane vane &
kaṃ dṛṣṭvā harṣasīva tvaṃ % vada kalyāṇi pṛcchate // BrP_122.15 //
{brahmovāca: }
pramadā cāpi tadvākyaṃ $ śrutvā rājānam abravīt //* BrP_122.16 //
{pramadovāca: }
tvayi tiṣṭhati ko loke $ hetur harṣasya me bhavet &
aham indrasya yā lakṣmīs % tvāṃ dṛṣṭvā kāmasaṃbhṛtam // BrP_122.17 //
harṣāc carāmi purato $ rājaṃs tava punaḥ punaḥ &
agaṇyapuṇyavirahād % ahaṃ sarvasya durlabhā // BrP_122.18 //
{brahmovāca: }
etad vaco niśamyāśu $ tapas tyaktvā suduṣkaram &
tām eva manasā dhyāyaṃs % tanniṣṭhas tatparāyaṇaḥ // BrP_122.19 //
tadekaśaraṇo rājā $ babhūva sa yadā tamaḥ &
antardhānaṃ gato brahman % nāśayitvā tapo bṛhat // BrP_122.20 //
etasminn antare 'haṃ vai $ varān dātuṃ samabhyagām &
taṃ dṛṣṭvā vihvalībhūtaṃ % tapobhraṣṭaṃ yathā mṛtam // BrP_122.21 //
tam āśvāsyātha vividhair $ hetubhir nṛpasattamam &
tava śatrus tamo nāma % kṛtvā tāṃ tapasaś cyutim // BrP_122.22 //
caritārtho gato rājan $ na tvaṃ śocitum arhasi &
ānandayanti pramadās % tāpayanti ca mānavam // BrP_122.23 //
sarvā eva viśeṣeṇa $ kim u māyāmayī tu sā &
tataḥ kṛtāñjalī rājā % mām āha vigatabhramaḥ // BrP_122.24 //
{rājovāca: }
kiṃ karomi kathaṃ brahmaṃs $ tapasaḥ pāram āpnuyām //* BrP_122.25 //
{brahmovāca: }
tatas tasyottaraṃ prādāṃ $ devadevaṃ janārdanam &
stuhi sarvaprayatnena % tataḥ siddhim avāpsyasi // BrP_122.26 //
sa hy aśeṣajagatsraṣṭā $ vedavedyaḥ purātanaḥ &
sarvārthasiddhidaḥ puṃsāṃ % nānyo 'sti bhuvanatraye // BrP_122.27 //
sa jagāma nagaśreṣṭhaṃ $ himavantaṃ nṛpottamaḥ &
kṛtāñjalipuṭo bhūtvā % viṣṇuṃ tuṣṭāva bhaktitaḥ // BrP_122.28 //
{dhanvantarir uvāca: }
jaya viṣṇo jayācintya $ jaya jiṣṇo jayācyuta &
jaya gopāla lakṣmīśa % jaya kṛṣṇa jaganmaya // BrP_122.29 //
jaya bhūtapate nātha $ jaya pannagaśāyine &
jaya sarvaga govinda % jaya viśvakṛte namaḥ // BrP_122.30 //
jaya viśvabhuje deva $ jaya viśvadhṛte namaḥ &
jayeśa sadasat tvaṃ vai % jaya mādhava dharmiṇe // BrP_122.31 //
jaya kāmada kāma tvaṃ $ jaya rāma guṇārṇava &
jaya puṣṭida puṣṭīśa % jaya kalyāṇadāyine // BrP_122.32 //
jaya bhūtapa bhūteśa $ jaya mānavidhāyine &
jaya karmada karma tvaṃ % jaya pītāmbaracchada // BrP_122.33 //
jaya sarveśa sarvas tvaṃ $ jaya maṅgalarūpiṇe &
jaya sattvādhināthāya % jaya vedavide namaḥ // BrP_122.34 //
jaya janmada janmistha $ paramātman namo 'stu te &
jaya muktida muktis tvaṃ % jaya bhuktida keśava // BrP_122.35 //
jaya lokada lokeśa $ jaya pāpavināśana &
jaya vatsala bhaktānāṃ % jaya cakradhṛte namaḥ // BrP_122.36 //
jaya mānada mānas tvaṃ $ jaya lokanamaskṛta &
jaya dharmada dharmas tvaṃ % jaya saṃsārapāraga // BrP_122.37 //
jaya annada annaṃ tvaṃ $ jaya vācaspate namaḥ &
jaya śaktida śaktis tvaṃ % jaya jaitravaraprada // BrP_122.38 //
jaya yajñada yajñas tvaṃ $ jaya padmadalekṣaṇa &
jaya dānada dānaṃ tvaṃ % jaya kaiṭabhasūdana // BrP_122.39 //
jaya kīrtida kīrtis tvaṃ $ jaya mūrtida mūrtidhṛk &
jaya saukhyada saukhyātmañ % jaya pāvanapāvana // BrP_122.40 //
jaya śāntida śāntis tvaṃ $ jaya śaṃkarasaṃbhava &
jaya pānada pānas tvaṃ % jaya jyotiḥsvarūpiṇe // BrP_122.41 //
jaya vāman