Bhagavata-Purana 10,29 - 33 (the five "rasa"-chapters)
With Sridhara's commentary (Bhavarthadipika).

Based on the ed. Bombay : Nirnaya Sagar 1920
(repr. Caukhamba Surabharati Prakasan, Varanasi 1988).

Input by Ekkehard Lorenz

Reference system:
BhP  = Bhagavata-Purana
BhPC = commentary


* [Note:
* I have included the editor's footnotes to both the text of the Puràõa
* and the ñãkà, where they do not refer to other commentaries.
* While working with the transcription, I occasionally compared the
* Nirnaya Sagar version of ørãdhara's ñãkà with Caukhamba's reprint (Delhi 1993)
* of Vrajajãvana Pràcyabhàratã Granthamàlà 70 (÷rãmadbhàgavatamahàpuràõam,
* ÷rãdharã-vaü÷ãdharãñãkàdvayopetam. Ed. by B. Tripathi. 2 vols.).
* The text of ørãdhara's ñãkà in the Vrajajãvana edition often differs from the
* text in the Nirnaya Sagar edition. It should be understood, therefore, that the
* text below is only one possible reading of ørãdhara Svàmin's ñãkà.
*
* Ekkehard Lorenz, Stockholm, October 2002.]


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




unatriü÷e tu ràsàrtham uktipràtyuktayo hareþ /
gopãbhã ràsasaürambhe tasya càntardhikautukam // 1 //
brahmàdijayasaüråóhadarpakandarpadarpahà /
jayati ÷rãpatir gopãràsamaõóalamaõóanaþ // 2 //

BhP_10,29.01
÷rã÷uka uvàca
bhagavàn api tà ràtçãþ ÷àradotphullamallikàþ[*1] / vãkùya rantuü mana÷ cakre yogamàyàm upà÷ritaþ //
[*1] ÷arado mallikàvikasahetutvàbhàve 'pi hetutvoktyà 'bhinavatvaü tena ca sarvapuùpavikàso vyajyate |


nanu viparãtam idam, paradàravinodena kandarpavijetçtvapratãteþ | maivam, "yogamàyàm upà÷ritaþ," "àtmàràmo 'py arãramat," "sàkùàn manmathamanmathaþ," "àtmany avaruddha-saurataþ," ity àdiùu svàtantryàbhidhànàt | tasmàd ràsakrãóàvióambanaü kàmavijayakhyàpanàyety eva tattvam | kiü ca ÷çïgàrakathàpade÷ena vi÷eùato nivçttipareyaü pa¤càdhyàyãti vyaktãkariùyàmaþ | tà ràtrãþ "yàtàbalà vrajaü siddhà mayemà raüsyatha kùapàþ" iti prati÷rutà ity arthaþ ||BhPC_10,29.1||

BhP_10,29.02
tadoóuràjaþ kakubhaþ karair mukhaü pràcyà vilimpann aruõena ÷antamaiþ /
sa carùaõãnàm udagàc chuco mçjan priyaþ priyàyà iva dãrghadar÷anaþ //

tadà tasminn eva kùaõe tatpratãtaye uóuràja÷ candra udagàd uditaþ | kiü kurvan | dãrghakàlena dar÷anaü yasya sa priyaþ svapriyàyà mukham aruõena kuïkumena yathà vilimpati tathà pràcyàþ kakubho di÷o mukhaü ÷antamaiþ sukhatamaiþ karai ra÷mibhir aruõenodayaràgeõa vilimpann aruõãkurvann ity arthaþ | sa prasiddha uóuràjaþ | tathà carùaõinàü janànàü ÷ucas tàpaglànãr mçjann apanayan ||BhPC_10,29.2||

BhP_10,29.03
dçùñvà kumudvantam akhaõóamaõóalaü ramànanàbhaü navakuïkumàruõam /
vanaü ca tatkomalagobhã ra¤jitaü jagau kalaü vàmadç÷àü manoharam //

kumut kumudaü vikasanãyaü vidyate yasya taü kumudvantam | na khaõóaü maõóalaü yasya tam | ramàyà ànanasyàbheva àbhà yasya tam | navakuïkumam ivàruõam evaüvidhaü candraü dçùñvà | tathà vanaü ca tasya komalair gobhã ra÷mibhã ra¤jitaü dçùñvà kalaü madhuraü jagau agàyata | katham | vàmadç÷àü vàmà manoharà dç÷o yàsàü tàsàü manoharaü yathà ||BhPC_10,29.3||

BhP_10,29.04
ni÷amya gãtàü tad anaïgavardhanaü vrajastriyaþ kçùõagçhãtamànasàþ /
àjagmur anyonyam alakùitodyamàþ sa yatra kànto javalolakuõóalàþ //

asàpatnyàyànyonyam alakùito na j¤àpita udyamo yàbhis tàþ | sa kànto yatra tatra gãtadhvani-màrgeõa àjagmuþ[*2] | javena vegena lolàni ca¤calàni kuõóalàni yàsàü tàþ ||BhPC_10,29.4||
[*2] jagmur iti vaktavye àjagmur ity uktiþ ÷ukasya kçùõàntike svàvasthànasphårteþ ||


BhP_10,29.05
duhantyo 'bhiyayuþ kà÷cid dohaü hitvà samutsukàþ /
payo 'dhi÷ritya saüyàvam anudvàsyàparà[*3] yayuþ //
[*3] aparà iti pårveõa pareõàpy anveti |


÷rãkçùõasåcaka÷abda÷arvaõena tatpravaõacittànàü tatkùaõam eva traivargikakarmanivçttiü dyotayantya ivàrdhàvasitaü karma vihàya yayuþ | tad àha-duhantya iti | payaþ sthàlãsthaü cullyàm adhi÷rityaitat kvàthamapratãkùamànàþ kà÷cid yayuþ | saüyàvaü godhåmakaõànnaü pakvam anudvàsyànuttàrya ||BhPC_10,29.5|| ||BhPC_10,29.6||

BhP_10,29.07
limpantyaþ[*4] pramçjantyo 'nyà a¤jantyaþ kà÷ca locane /
vyatyastavastràbharaõàþ kà÷cit kçùõàntikaü yayuþ //
[*4] limpantyaþ aïgaràgaü kurvatyaþ |


anyàþ pramçjantyaþ aïgodvartanàdi kurvantyaþ | kà÷ca kà÷cit kçùõatuùñyarthaü karma tadàsaktam anasàmanyathà kçtam api phalaty eveti dyotayann àha-vyatyasteti | sthànataþ svaråpata÷ cordhvàdhodhàraõena viparyayaü pràptàni vastràbharaõàni yàsàü tàþ ||BhPC_10,29.7||

BhP_10,29.08
tà vàryamàõàþ patibhiþ pitçbhir bhràtçbandhubhiþ / govindàpahçtàtmàno na nyavartanta mohitàþ //

na ca kçùõàkçùñamanasàü vighnàþ prabhavantãty àha-tà vàryamàõà iti ||BhPC_10,29.8||

BhP_10,29.09
antargçhagatàþ kà÷cid gopyo 'labdhavinirgamàþ /
kçùõaü tadbhàvanàyuktà dadhyur mãlitalocanàþ[*5] //
[*5] mudritanetràþ, yadvà mãlitaü locanam anyà÷eùaj¤ànaü yàsàü tàþ |


na labdho nirgamo yàbhis tàþ | pràg api tadbhàvanàyuktàs tadà nitaràü dadhyur ity arthaþ ||BhPC_10,29.9||

BhP_10,29.10-11
duþsahapreùñhavirahatãvratàpadhutà÷ubhàþ /
dhyànapràptàcyutà÷leùanirvçtyà kùãõamaïgalàþ //
tam eva paramàtmànaü jàrabuddhyàpi[*6] saïgatàþ /
jahur[*7] guõamayaü dehaü sadyaþ prakùãõabandhanàþ //
kiü ca tadànãm evaü taü paramàtmànaü kçùõaü dhyànataþ pràptàþ satyo guõamayaü dehaü jahur ity àha ÷lokadvayena-duþsaheti | nanu kathaü jahuþ paramàtmeti j¤ànàbhàvàd ity à÷aïkyàha-jàrabuddhyàpãti | na hi vastu÷aktir buddhim apekùate | anyathà matvàpi pãtàmçtavad iti bhàvaþ | nanu tad api pràrabdhakarmabandhane sati kathaü jahus tatràha-sadyaþ prakùãõa-bandhanà iti | nanu kathaü bhogam antareõa pràrabdhaü karma kùãõaü bhogenaiva sadyaþ kùãõam ity àha-duþsaheti | duþsaho yaþ preùñhavirahas tena tãvras tàpas tena dhutàni gatàny a÷ubhàni yàsàm | tadapràptiparamaduþkhabhogena pàpaü kùãõam ity arthaþ | tathà dhyànena pràptà acyutasya à÷leùeõa yà nirvçtiþ paramasukhabhogas tayà kùãõaü maïgalaü puõyabandhanaü yàsàü tàþ | ato dhyànena paramàtmapràptes tatkàlasukhaduþkhàbhyàü niþ÷eùakarmakùayàd guõamayaü dehaü jahur iti ||BhPC_10,29.10|| ||BhPC_10,29.11||
[*6] atra "jighàüsayàpi haraye" ity atreva jàrabuddhyàpãty apinà tàdç÷abuddher nindyatvaü vyajya vastumahimnàtiprà÷astyaü vya¤jitam |
[*7] guõamayaü dehaü jahur ity uktyà cinmayadehena golokàdau tatpràptir dhvanyate |



BhP_10,29.12
ràjovàca
kçùõaü viduþ paraü kàntaü na tu brahmatayà mune /
guõapravàhoparamas tàsàü guõadhiyàü[*8] katham //
[*8] ato guõadhiyàü ÷rãkçùõaguõaikànubaddhapremamayãnàü tàsàü guõapravàhoparamaþ cinmayaguõaparam-parà÷rayasya cidvigrahasyoparamaþ sàyujyamuktiþ brahmopàsakànàm iva katham iti |


nanu yathà patiputràdãnàü vastuto brahmatve' pi na tadbhajanàn mokùas tathà buddhyabhàvàd evaü kçùõe 'pi brahmabuddhyabhàvena tatsaïgatiþ kathaü mokùahetur iti ÷aïkate-kçùõaü vidur iti | paraü kevalaü kàntaü kamanãyam ||BhPC_10,29.12||

BhP_10,29.13
÷rã÷uka uvàca
uktaü purastàd etat te caidyaþ siddhiü yathà gataþ /
dviùann api hçùãke÷aü kim utàdhokùajapriyàþ //

pariharati-uktam iti | ayaü bhàvaþ-jãveùv àvçtaü brahmatvaü kçùõasya tu hçùãke÷atvàd anàvçtam ato na tatra buddhyapekùeti ||BhPC_10,29.13||

BhP_10,29.14
nçõàü niþ÷reyasàrthàya vyaktir bhagavato nçpa / avyayasyàprameyasya[*9] nirguõasya guõàtmanaþ //
[*9] aprameyasyàparicchinnasya |


nanu dehã katham anàvçtaþ syàd ata àha-nçõàm iti | guõàtmano guõaniyantuþ | bhagavata evaüråpà abhivyaktir ato na dehasàdç÷yam atra vaktuü yujyata iti bhàvaþ ||BhPC_10,29.14||

BhP_10,29.15
kàmaü krodhaü bhayaü sneham aikyaü sauhçdam eva ca /
nityaü harau vidadhato[*10] yànti tanmayatàü[*11] hi te //
[*10] "vidadhate" iti pàñhaþ |
[*11] tanmayatàü tatsàyujyasàråpyàdimuktiü tadekasphårtiü ca |



ato yathà katha¤cit tadàsaktir muktikàraõam ity àha-kàmam iti | aikyaü saübandham | sauhçdaü bhaktim ||BhPC_10,29.15||

BhP_10,29.16
na caivaü vismayaþ kàryo bhavatà bhagavaty aje / yoge÷vare÷vare kçùõe yata etad vimucyate //

na ca bhagavato 'yam atibhàra ity àha-na caivam iti | yataþ ÷rãkçùõàd etat sthàvaràdikam api vimucyate ||BhPC_10,29.16||

BhP_10,29.17
tà dçùñvàntikam àyàtà bhagavàn vrajayoùitaþ / avadad vadatàü ÷reùñho vàcaþpe÷air vimohayan //

prastutam[*12] àha-tà dçùñveti | vàcaþpe÷air vàgvilàsaiþ ||BhPC_10,29.17||
[*12] rasamayaràsalãlàprasaïge ãdç÷as te pra÷naþ samàdhànaprapa¤ca÷ ca rasavighàtakatvàd anucita iti vya¤jayan svayam evotkaõñhayà prastauti ||


BhP_10,29.18
÷rãbhagavàn uvàca
svàgataü vo mahàbhàgàþ priyaü kiü karavàõi vaþ /
vrajasyànàmayaü kaccid bråtàgamanakàraõam //

sarvàþ sasaübhramam àgatà vilokya sabhayam ivàha-vrajasyeti ||BhPC_10,29.18||

BhP_10,29.19
rajany eùà ghoraråpà[*13] ghorasattvaniùevità / pratiyàta vrajaü neha stheyaü strãbhiþ sumadhyamàþ //
[*13] yadvà aghoraråpà candrodayena tamohànàt, ato jyotsnayà dinapràyatvàd aghoraiþ sattvair bhçïgakokilàdyair niùevità, athavà ghoraü duùñànàü bhayajanakaü sattvaü balaü yasya tena mayà niùevità | ataþ sarvathà vrajaü na yàta | pràrthanàyàü loñ | ittham evàgre mà vicinvanti, mà yàta ity àdi yojyam |


lajjayà mandahasitam àlakùyàha-rajany eùeti ||BhPC_10,29.19||

BhP_10,29.20
màtaraþ pitaraþ putrà bhràtaraþ pataya÷ ca vaþ /
vicinvanti hy apa÷yanto mà kçóhvaü bandhusàdhvasam //

kiü ca màtara iti | vicinvanti mçgayante | bandhånàü sàdhvasaü kçcchraü mà kçdhvaü mà kurutety arthaþ ||BhPC_10,29.20||

BhP_10,29.21
dçùñaü vanaü kusumitaü ràke÷akarara¤jitam / yamunànilalãlaijat tarupallava÷obhitam //

ãùatpraõayakopenànyato vilokayantã pratyàha-dçùñam iti | ràke÷asya pårõacandrasya karai ra¤jitam | yamunàspar÷ino 'nilasya lãlà mandagatis tayà ejantaþ kampamànàs taråõàü pallavàs taiþ ÷obhitam ||BhPC_10,29.21||

BhP_10,29.22
tad yàta mà ciraü goùñhaü ÷u÷råùadhvaü patãn satãþ /
krandanti vatsà bàlà÷ ca tàn pàyayata duhyata //

satãþ he satyaþ ||BhPC_10,29.22||

BhP_10,29.23
atha và madabhisnehàd bhavatyo yantrità÷ayàþ / àgatà hy upapannaü vaþ prãyante mayi jantavaþ //

saürambhakùubhitadçùñãþ pratyàha-athaveti | yantrità÷ayà va÷ãkçtacittàþ | upapannaü yuktam | prãyante prãtà bhavanti ||BhPC_10,29.23||
BhP_10,29.24
bhartuþ ÷u÷råùaõaü strãõàü paro dharmo hy amàyayà /
tadbandhånàü ca kalyàõyaþ prajànàü cànupoùaõam //

dçùñàdçùñabhayapradar÷anena nivartayati-bhartur ity àdi ÷lokatrayeõa ||BhPC_10,29.24|| ||BhPC_10,29.25||

BhP_10,29.26
asvargyam aya÷asyaü ca phalgu kçcchraü bhayàvaham /
jugupsitaü ca sarvatra aupapatyaü kulastriyaþ //

phalgu tuccham | kçcchraü duþsaüpàdyam | aupapattyaü jàrasaukhyam ||BhPC_10,29.26||

BhP_10,29.27
÷ravaõàd dar÷anàd dhyànàn mayi bhàvo 'nukãrtanàt / na tathà sannikarùeõa pratiyàta tato gçhàn //

kiü ca ÷ravaõàd iti ||BhPC_10,29.27|| ||BhPC_10,29.28||

BhP_10,29.29
kçtvà mukhàny ava ÷ucaþ ÷vasanena ÷uùyad bimbàdharàõi caraõena bhuvaþ likhantyaþ /
asrair upàttamaùibhiþ kucakuïkumàni tasthur mçjantya uruduþkhabharàþ sma tåùõãm //

cintàü pràptànàü sthitim àha-kçtveti | ÷ucaþ ÷okàd udgatena ÷vasanena ÷uùyanto bimbaphalasadç÷à adharà yeùu mukheùu tàni ava avà¤ci kçtvà tathà 'ïguùñhena mahãü likhantyaþ | tathà gçhãtakajjalair a÷rubhiþ kucakuïkumàni kùalayantyas tåùõãü sthitàþ | yata uruduþkhasya bharo bhàro yàsàü tàþ ||BhPC_10,29.29||

BhP_10,29.30
preùñhaü priyetaram iva pratibhàùamàõaü kçùõaü tadarthavinivartitasarvakàmàþ /
netre vimçjya ruditopahate sma ki¤cit saürambhagadgadagiro 'bruvatànuraktàþ //

kiü ca preùñham iti | ki¤cit saürambhena kopàve÷ena gadgadà giro yàsàü tà abruvat sma | saürambhe kàraõaü-preùñham ity àdi | priyetaram iva pratibhàùamàõaü pratyàcakùàõam ||BhPC_10,29.30||

BhP_10,29.31
gopya åcuþ
maivaü vibho 'rhati bhavàn gadituü nç÷aüsaü santyajya sarvaviùayàüs tava pàdamålam /
bhaktà bhajasva duravagraha mà tyajàsmàn devo yathàdipuruùo bhajate mumukùån //

nç÷aüsaü kråram | he duravagraha svacchanda, tava pàdamålaü bhaktàþ sevitavatãr asmàn bhajasva mà tyajeti ||BhPC_10,29.31||

BhP_10,29.32
yat patyapatyasuhçdàm anuvçttir aïga strãõàü svadharma iti dharmavidà tvayoktam /
astv evam etad upade÷apade tvayã÷e preùñho bhavàüs tanubhçtàü kila bandhur[*14] àtmà //
[*14] bandhuro manohara àtmà yasyeti và |


api ca yad uktam "patyapatya-" ity àdi tvayà dharmavideti sopahàsam evam, etad upade÷ànàü pade viùaye tvayy evàstu | upade÷apadatve hetuþ-ã÷a iti | vividiùàvàkyena sarvopade÷ànàm ã÷aparatvàvagamàd iti bhàvaþ | ã÷atve hetuþ-àtmà kila bhavàn iti | bhogyasya hi sarvasya bhoktà àtmaive÷a ity ataþ preùñho bandhu÷ ca bhavàn eveti sarvabandhuùu karaõãyaü tvayy evàstv ity arthaþ | atha và dharmopade÷ànàü pade sthàne dharmopadeùñari tvayi saty asmàsu ca dharmaü jij¤àsamànàsu satãùu tvayà dharmavidà yad uktam evam etad astu | na tu tvaü dharmopadeùñà kintu bhavàn àtmeti | atha và yad uktam etad upade÷apade tadgocare puruùe 'stu nàma, tvayi tu ã÷e svàmini saty evam | kà kvà naivam ity arthaþ | yatas tanubhçtàü tvam àtmà phalaråpa iti | yadvà yad uktaü "patyàdi÷u÷råùaõaü  dharma" iti evam etat tvayy evàstu | kutaþ | upade÷apade ÷u÷råùaõãyatvenopadi÷yamànànàü patyàdãnàü pade 'dhiùñhàne | kutaþ ã÷e | na hã÷varam adhiùñhànaü vinà ko 'pi patiputràdir nàmeti | anyat samànam | alam ativistareõa ||BhPC_10,29.32||

BhP_10,29.33
kurvanti hi tvayi ratiü ku÷alàþ sva àtman[*15] nityapriye patisutàdibhir àrtidaiþ kim /
tan naþ prasãda parame÷vara[*16] mà sma chindyà[*17] à÷àü bhçtàü tvayi ciràd aravindanetra //
[*15] àtman àtmani |
[*16] "varade÷vara" iti pàñhaþ |
[*17] "chindyàdà÷àm" iti pàñhaþ | tatra bhavàn ity adhyàhàraþ, chàndasaþ puruùavyatyayo và |




etat sadàcàreõa draóhayantyaþ pràrthayante-kurvantãti | ku÷alàþ ÷àstranipuõàþ | tathà ca ÷àstram-"kiü prajayà kariùyàmo yeùàü no 'yam àtmà 'yaü ca lokaþ" iti ||BhPC_10,29.33||

BhP_10,29.34
cittaü sukhena bhavatàpahçtaü gçheùu yan nirvi÷aty uta karàv api gçhyakçtye /
pàdau padaü na calatas tava pàdamålàd yàmaþ kathaü vrajam atho karavàma kiü và //
kiü ca "pratiyàta" iti yad uktaü tad a÷akyaü, tvayaiva cittàdãnàm apahçtatvàd ity àhuþ-cittam iti | yad asmàkaü cittam etàvantaü kàlaü sukhena gçheùu nirvi÷ati tat tvayàpahçtam | karàv api yau gçhakçtye nirvi÷atas tàv api | sukhàtmanà tvayeti và ||BhPC_10,29.34||

BhP_10,29.35
si¤càïga nas tvadadharàmçtapårakeõa hàsàvalokakalagãtajahçcchayàgnim /
no ced vayaü virahajàgnyupayuktadehà dhyànena yàma padayoþ padavãü sakhe te //

ato 'ïga he kçùõa, no 'smàkaü tavàdharàmçtapårvakeõa tavaiva hàsasahitenàvalokena kalagãtena ca jàto yo hçcchayàgniþ kàmàgnis taü si¤ca | no ced vayaü tàvad eko 'gnis tathà virahàj janiùyate yo 'gnis tena copayuktadehà dagdha÷arãrà yogina iva te padavãm antikaü dhyànena yàma pràpnuyàmaþ ||BhPC_10,29.35||

BhP_10,29.36
yarhy ambujàkùa tava pàdatalaü ramàyà dattakùaõaü kvacid araõyajanapriyasya /
aspràkùma tatprabhçti nànyasamakùam aïga sthàtuüs tvayàbhiramità bata pàrayàmaþ //

nanu svapatãn evopagacchata ta enam agniü si¤ceyur iti cet tatràhuþ-yarhãti | ramàyà lakùmyà dattakùaõaü dattotsavaü dattàvasaraü và | tad api kvacid eva na sarvadà | araõyajanàþ priyà yasya tasya tava | araõyajanapriyatvàd araõye kvacid yarhy aspràkùma spçùñavatyo vayaü tatra ca tvayàbhiramità ànanditàþ satyas tadàrabhyànyasamakùaü sthàtum api na pàrayàmaþ | tucchàs te na rocanta ity arthaþ ||BhPC_10,29.36||

BhP_10,29.37
÷rãr yat padàmbujaraja÷ cakame tulasyà labdhvàpi vakùasi padaü kila bhçtyajuùñam /
yasyàþ svavãkùaõakçte 'nyasuraprayàsas tadvad vayaü ca tava pàdarajaþ prapannàþ //

tvatpàdasaubhàgyaü tv aticitram ity àhuþ-÷rãr iti | vakùasy asàpatnyaü sthànaü labdhvàpi tulasyà sapatnyà saha tava pàdàmbujarajaþ kàmayate sma | bhçtyaiþ sarvair juùñam iti saubhàgyàtirekoktiþ | yasyàþ svavãkùaõakçte ÷rãr àtmànaü vilokaya tv ity etad artham anyeùàü brahmàdãnàü tapobhiþ prayàsaþ sà tad rajas tadvad vayam api prapannà iti ||BhPC_10,29.37||

BhP_10,29.38
tan naþ prasãda vçjinàrdana te 'nghrimålaü pràptà visçjya vasatãs tvadupàsanà÷àþ /
tvatsundarasmitanirãkùaõatãvrakàma taptàtmanàü puruùabhåùaõa dehi dàsyam //

he vçjinàrdana[*18] duþkhahantaþ, tvadupàsane tvadbhajana evà÷à yàsàü tà vayaü vàsatãr gçhàn visçjya hitvà yogina iva pràptàþ | tava sundarasmitavilasitanirãkùaõena yas tãvraþ kàmas tena taptacittànàm | he puruùaratna, dàsyaü dehi ||BhPC_10,29.38||
BhP_10,29.39
vãkùyàlakàvçtamukhaü tava kuõóala÷rãgaõóasthalàdharasudhaü hasitàvalokam /
dattàbhayaü ca bhujadaõóayugaü vilokya vakùaþ ÷riyaikaramaõaü[*19] ca bhavàma[*20] dàsyaþ //
[*18] niùedhapakùe vçjinàrda na iti cchedaþ, gçhàdi tyaktvà na pràptà vayam iti yojanà |
[*19] ÷riyàþ ekaramaõam iti cchedaþ | sandhir àrùaþ |
[*20] niùedhapakùe kiü dàsyo bhavàmeti kàkvà naivety arthaþ |




nanu gçhasvàmyaü vihàya dàsyaü kim iti pràrthyate 'ta àhuþ-vãkùyati | alakàvçtamukhaü ke÷àntarair àvçtamukham | tathà kuõóalayoþ ÷rãr yayos te gaõóasthale yasmin, adhare sudhà yasmiüs tac ca tac ca tava mukhaü vãkùya dattàbhayaü bhujadaõóayugmaü vakùa÷ ca ÷riyà ekam eva ramaõaü ratijanakaü vãkùya dàsya eva bhavàmeti ||BhPC_10,29.39||

BhP_10,29.40
kà stry aïga te kalapadàyatamårcchitena[*21] sammohitàryacaritàn na[*22] calet trilokyàm /
trailokyasaubhagam idaü ca nirãkùya råpaü yad godvijadrumamçgàþ pulakàny abibhran //
[*21] "padàyataveõugãtasaümohità" iti pàñhaþ |
[*22] niùedhapakùe àryacaritabhaïgabhiyà kà strã nàpayàyàd iti yojanà |



nanu jugupsitam aupapatyam ity uktam, tatràhuþ-kà strãti | aïga he kçùõa, kalàni padàni yasmiüs tad àyataü dhãrgaü mårcchitaü svaràlàpabhedas tena | pàñhàntare[*23] kalapadàmçtamayaü veõugãtaü tena saümohità kà và strã àryacaritàn nijadharmàn na calet | yanmohitàþ puruùà api calitàþ, kiü ca trailokyasaubhagam iti yad yataþ abibhrann abibharuþ | tvaddyotaka÷abda÷ravaõa-màtreõàpi tàvan nijadharmatyàgo yuktaþ, kiü punas tvadanubhaveneti bhàvaþ ||BhPC_10,29.40||
[*23] kalapadàmçtaveõugãtasaümohitety evaüråpe |


BhP_10,29.41
vyaktaü bhavàn vrajabhayàrtiharo[*24] 'bhijàto devo yathàdipuruùaþ suralokagoptà /
tan no[*25] nidhehi karapaïkajam àrtabandho taptastaneùu ca ÷irassu ca kiïkarãõàm //
[*24] "vrajajanàrtiharaþ" iti pàñhaþ |
[*25] niùedhapakùe kiïkarãõàm api ÷irassu karaü no vidhehi mà sthàpayeti |



vyaktaü ni÷citam ||BhPC_10,29.41||

BhP_10,29.42
÷rã÷uka uvàca
iti viklavitaü tàsàü ÷rutvà yoge÷vare÷varaþ / prahasya sadayaü gopãr àtmàràmo 'py arãramat //

viklavitaü pàrava÷yapralapitam | gopãþ arãramad ramayàmàsa ||BhPC_10,29.42||

BhP_10,29.43
tàbhiþ sametàbhir udàraceùñitaþ priyekùaõotphullamukhãbhir acyutaþ /
udàrahàsadvijakundadãdhitir vyarocataiõàïka ivoóubhir vçtaþ //

priyasyekùaõenotphullàni mukhàni yàsàü tàbhiþ udàrahàsa÷ ca dvijà÷ ca teùu kundakusumavad-dãdhitir yasya saþ | eõàïka÷ candraþ ||BhPC_10,29.43|| ||BhPC_10,29.44|| ||BhPC_10,29.45||

BhP_10,29.46
bàhuprasàraparirambhakaràlakorunãvãstanàlabhananarmanakhàgrapàtaiþ /
kùvelyàvalokahasitair vrajasundarãõàm uttambhayan ratipatiü ramayàü cakàra //

bàhuprasàra÷ ca parirambha÷ ca karàdãnàm àlabhanaü spar÷a÷ ca narma parihàsa÷ ca nakhàgrapàta÷ ca taiþ | kùvelyà krãóayà | avalokai÷ ca hastitai÷ ca kàmaü tàsàm uddãpayaüs tà ramayàmàsa ||BhPC_10,29.46||

BhP_10,29.47
evaü bhagavataþ kçùõàl labdhamànà mahàtmanaþ /
àtmànaü menire strãõàü màninyo 'bhyadhikaü bhuvi //

mahàtmano vimuktacittàt ||BhPC_10,29.47||

BhP_10,29.48
tàsàü tatsaubhagamadaü vãkùya mànaü ca ke÷avaþ / pra÷amàya prasàdàya tatraivàntaradhãyata //

tatsaubhagena madam asvàdhãnatàm | mànaü garvaü | ke÷avaþ ka÷ ca ã÷a÷ ca tau va÷ayatãti tathà saþ ||BhPC_10,29.48||

iti ÷rãmadbhàgavate mahàpuràõe da÷amaskandhe pårvàrdhe bhàvàrthadãpikàyàü ñãkàyàü ekonatriü÷o 'dhyàyaþ  **29**



triü÷e virahasaütaptagopãbhiþ kçùõamàrgaõam /
unamattavan na niyataü bhramantãbhir vane vane // 1 //

BhP_10,30.01
÷rã÷uka uvàca
antarhite bhagavati sahasaiva vrajàïganàþ / atapyaüs tam acakùàõàþ kariõya iva yåthapam //

acakùàõà apa÷yantyaþ ||BhPC_10,30.1||

BhP_10,30.02
gatyànuràgasmitavibhramekùitair manoramàlàpavihàravibhramaiþ /
àkùiptacittàþ pramadà ramàpates tàs tà viceùñà jagçhus tadàtmikàþ //

gatyà cànuràgasmitàbhyàü vibhramekùitàni savilàsanirãkùaõàni tai÷ ca manoramà àlàpà÷ ca vihàràþ krãóà÷ ca vibhramà anye ca vilàsàs tai÷ ca ramàpater gatyàdibhir etair àkùiptàny àkçùñàni cittàni yàsàü tàþ, atas tasminn evàtmà yàsàü tàs tasya vividhà÷ ceùñhà jagçhus tadanukaraõenàkrãóan ||BhPC_10,30.2||

BhP_10,30.03
gatismitaprekùaõabhàùaõàdiùu priyàþ priyasya pratiråóhamårtayaþ /
asàv ahaü tv ity abalàs tadàtmikà nyavediùuþ kçùõavihàravibhramàþ //

api ca gatismiteti | priyasya gatyàdiùu pratiråóhà àviùñà mårtayo yàsàü tàþ | ataþ kçùõavihàra-vibhramàþ kçùõasya eva vihàravibhramàþ krãóàvilàsà yàsàü tàþ | aham eva kçùõa iti parasparaü niveditavatyaþ ||BhPC_10,30.3||

BhP_10,30.04
gàyantya uccair amum eva saühatà vicikyur unmattakavad vanàd vanam /
papracchur àkà÷avad antaraü bahir bhåteùu santaü puruùaü vanaspatãn //

kiü ca gàyantya iti | vanàd vanàntaraü gacchantyo vicikyur amçgayan | unmattatulyatvam àha- vanaspatãn papracchuþ | bhåteùv antaraü madhye santaü puruùaü bahi÷ ca santam iti ||BhPC_10,30.4||

BhP_10,30.05
dçùño vaþ kaccid a÷vattha plakùa nyagrodha no manaþ /
nandasånur gato hçtvà premahàsàvalokanaiþ //

tat prapa¤cayati navabhiþ-tatra mahattvàd ete pa÷yeyur ity à÷ayà÷vatthàdãn pçcchanti-dçùña iti | premahàsavilasitair avalokanair asmàkaü mano hçtvà cora iva gato vo yuùmàbhiþ kiü dçùña iti ||BhPC_10,30.5||

BhP_10,30.06
kaccit kurabakà÷okanàgapunnàgacampakàþ / ràmànujo màninãnàm ito[*26] darpaharasmitaþ //
[*26] "gataþ" iti pàñhaþ |


mahàntaþ svapuùpair bahåpakàriõa÷ ceti kurabakàdãn pçcchanti-kaccid iti | he kurabakàdayaþ, darpaharaü smitaü yasya saþ ito gataþ kaccid dçùña iti ||BhPC_10,30.6||

BhP_10,30.07
kaccit tulasi kalyàõi govindacaraõapriye / saha tvàlikulair bibhrad dçùñas te 'tipriyo 'cyutaþ //

alikulaiþ saha tvà tvàü bibhrat tavàtipriyas tvayà kiü dçùña iti ||BhPC_10,30.7||

BhP_10,30.08
màlaty adar÷i vaþ kaccin mallike jàtiyåthike / prãtiü vo janayan yàtaþ karaspar÷ena màdhavaþ //

guõàtireke 'pi namratvàd imàþ pa÷yeyur iti pçcchanti-màlatãti | he màlati mallike, jàti, yåthike, vo yuùmàbhiþ kim adar÷i dçùñaþ | karaspar÷ena vaþ prãtiü janayan kiü yàta iti | atra màlatãjàtyor avàntaravi÷eùo draùñavyaþ ||BhPC_10,30.8||

BhP_10,30.09
cåtapriyàlapanasàsanakovidàrajambvarkabilvabakulàmrakadambanãpàþ /
ye 'nye paràrthabhavakà yamunopakålàþ ÷aüsantu kçùõapadavãü rahitàtmanàü naþ //

phalàdibhiþ sarvapràõinàü saütarpakà ete pa÷yeyur iti pçcchanti-cåteti | cåtàmrayor avàntarajàtibhedaþ kadambanãpayo÷ ca | he cåtàdayaþ, ye 'nye ca paràrthabhavakàþ paràrtham eva bhavo janma yeùàü te | yamunopakålàs tasyàþ kålasamãpe vartamànàþ | tãrthavàsina ity arthaþ | te bhavanto rahitàtmanàü ÷ånyacetasàü naþ kçùõapadavãü kçùõasya màrgaü ÷aüsantu kathayantu ||BhPC_10,30.9||

BhP_10,30.10
kiü te kçtaü kùiti tapo bata ke÷avàïghrispar÷otsavotpulakitàïgaruhair vibhàsi /
apy aïghrisambhava urukramavikramàd và àho varàhavapuùaþ parirambhaõena //

he kùiti kùite, tvayà kiü tapaþ kçtaü yà tvaü ke÷avàïghrispar÷otsavà ke÷avasyàïghrispar÷enotsavo yasyàþ sà | kutaþ | aïgaruhair utpulakità romà¤cità vibhàsi ÷obhase | tatra vi÷eùaü pçcchati-api kim ayam utsavo 'ïghrisaübhavo 'dhunà tavaikade÷àïghrispar÷asaübhåtaþ | yadvà naitàvat kintu urukramavikramàt pårvam eva trivikramasya padà sarvàkramaõàt | aho athavà | naitàvad eva, api tu tato 'pi pårvaü varàhasya vapuùaþ parirambhaõeneti | atas tvayà nånaü dçùñas taü dar÷ayeti ||BhPC_10,30.10||

BhP_10,30.11
apy eõapatny[*27] upagataþ priyayeha gàtrais tanvan dç÷àü sakhi sunirvçtim acyuto vaþ /
kàntàïgasaïgakucakuïkumara¤jitàyàþ kundasrajaþ kulapater iha vàti gandhaþ //
[*27] eõapatnãti "patyur no yaj¤asaüyoge" iti såtràd eõànàü bhavàntarayaj¤air yàj¤ikatvaü | eõyà yaj¤apatnãtvam iti dçùña-pra÷aüsà |


hariõyà dçùñipratyàsattyà kçùõadar÷anaü saübhàvyàhuþ-apãti | he sakhi eõapatni, api kim upagataþ samãpaü gataþ | gàtraiþ sundarair mukhabàhvàdibhiþ | priyayà saheti yad uktaü tatra dyotakam | kàõtàyà aïgasaïgas tena tatkucakuïkumena ra¤jitàyàþ kundakusumasrajo gandhaþ | kulapateþ ÷rãkçùõasya | vàtyàgacchati ||BhPC_10,30.11||

BhP_10,30.12
bàhuü priyàüsa[*28] upadhàya gçhãtapadmo ràmànujas tulasikàlikulair madàndhaiþ /
anvãyamàna iha vas taravaþ praõàmaü kiü vàbhinandati caran praõayàvalokaiþ //
[*28] priyàyàþ snigdhàyà aüse skandhe |


phalabhàreõa natàüs tarån kçùõaü dçùñvà praõatà iti matvà priyayà saha tasya gativilàsaü saübhàvayantyaþ pçcchanti-bàhum iti | tulasikàyà alikulair atas tadàmodamadàndhair anvãyamàno 'nugamyamàna iha carann iti ||BhPC_10,30.12||

BhP_10,30.13
pçcchatemà latà bàhån apy à÷liùñà vanaspateþ / nånaü tatkarajaspçùñà bibhraty utpulakàny aho //

kà÷cid àhuþ-he sakhyaþ, imà latàþ kçùõena saïgatà nånam, ata imàþ pçcchata | nanu svapati-saïgatau tatsaïgatir durghañà, na | vanaspateþ patyur bàhunà÷liùñà api aho bhàgyaü nånaü tan nakhaiþ spçùñà yata utpulakàni bibhrati | na hi svapatisaïgatàv ãdçkpulakasaübhava iti bhàvaþ ||BhPC_10,30.13||

BhP_10,30.14
ity unmattavaco gopyaþ kçùõànveùaõakàtaràþ / lãlà bhagavatas tàs tà hy anucakrus tadàtmikàþ //

unmattavat prapacchur ity etat prapa¤citam idànãü-"ramàpates tàs tà viceùñà jagçhus tadàtmikàþ" iti yad uktaü tat prapa¤cayati-itãti | unmattavaco gopyaþ unmattavacasa÷ ca tà gopya÷ ca | kçùõasyànveùaõena kàtarà ativiþvalàþ | anucakrur anukçtavatyaþ ||BhPC_10,30.14||

BhP_10,30.15
kasyà÷cit påtanàyantyàþ kçùõàyanty apibat stanam / tokayitvà rudaty anyà padàhan ÷akañàyatãm //

kasyà÷cid ity àdibhi÷ caturbhir anukaraõaü prapa¤cyate, tata÷ caturbhis tanmayatvaü punar ekenànukaraõam iti vivekaþ  | påtanàyantyàþ påtanàvad àcarantyàþ kçùõavad àcarantã stanam apibat | tokàyitvà tokavad àtmànaü kçtvà ||BhPC_10,30.15||

BhP_10,30.16
daityàyitvà jahàrànyàm eko kçùõàrbhabhàvanàm /
riïgayàmàsa kàpy aïghrã karùantã ghoùaniþsvanaiþ[*29] //
[*29] ghoùàþ kiïkiõyas tàsàü niþsvanaiþ sahitàvaïghrã karùantã satã riïgayàmàsa | õijartho 'vivakùitaþ |


daityàyitvà daityavat tçõàvartavad àtmànaü kçtvà ekà kçùõàrbhabhàvanàü kçùõasyàrbhaü bàlyaü bhàvayati yà tàm anyàü jahàra ||BhPC_10,30.16|| ||BhPC_10,30.17||

BhP_10,30.18
àhåya dåragà yadvat kçùõas tam anuvartatãm /
veõuü kvaõantãü krãóantãm anyàþ ÷aüsanti sàdhv iti //

dåragàþ dåre vartamànà gàþ | yadvad yathà kçùõas tathàhåya taü kçùõam anuvartamànàm | anukurvatãm iti và pàñhaþ ||BhPC_10,30.18|| ||BhPC_10,30.19||

BhP_10,30.20
mà bhaiùña vàtavarùàbhyàü tattràõaü vihitaü maya /
ity uktvaikena hastena yatanty unnidadhe 'mbaram //

yatantã prayatnaü kurvatã ambaram uttarãyaü vastram unnidadhe årdhvaü dhçtavatã ||BhPC_10,30.20|| ||BhPC_10,30.21||

BhP_10,30.22
tatraikovàca he gopà dàvàgniü pa÷yatolbaõam /
cakùåüùy à÷v apidadhvaü vo vidhàsye kùemam a¤jasà //

apidadhvaü nimãlayata ||BhPC_10,30.22||

BhP_10,30.23
baddhànyayà srajà kàcit tanvã tatra ulåkhale / bhãtà sudçk pidhàyàsyaü bheje bhãtivióambanam //

sudçk sunayanam àsyaü pidhàya | sudçk varàkùãti và | bhãti vióambanaü bhayànukaraõam ||BhPC_10,30.23||

BhP_10,30.24
evaü kçùõaü pçcchamànà vçndàvanalatàs tarån / vyacakùata vanodde÷e padàni paramàtmanaþ //

evaü punar api vçndàvane latàs taråü÷ ca kçùõaü pçcchantyo vanodde÷e vanaprade÷e | vyacakùatàpa÷yan ||BhPC_10,30.24|| ||BhPC_10,30.25||

BhP_10,30.26
tais taiþ padais tatpadavãm anvicchantyo 'grato' balàþ /
vadhvàþ padaiþ supçktàni vilokyàrtàþ samabruvan //

supçktàni saümi÷ràõi ||BhPC_10,30.26||

BhP_10,30.27
kasyàþ padàni caitàni yàtàyà nandasånunà / aüsanyastaprakoùñhàyàþ kareõoþ kariõà yathà //

tenàüse nyastaþ prakoùñho yasyàþ | kareõor hastinyàþ ||BhPC_10,30.27||

BhP_10,30.28
anayàràdhito nånaü bhagavàn harir ã÷varaþ / yan no vihàya govindaþ prãto yàm anayad rahaþ //

raha ekàntasthànam ||BhPC_10,30.28||

BhP_10,30.29
dhanyà aho amã àlyo govindàïghryabjareõavaþ /
yàn brahme÷o ramà devã dadhur mårdhny aghanuttaye[*30] //
[*30] agham aparàdho virahaduþkhaü và |


he àlyaþ sakhyaþ, aho dhanyà atipuõyà govindàïghryabjareõavaþ | tatra hetuþ-yàn iti | asmàbhir apy etad reõvabhiùekeõa tathaiva kçùõaþ pràptuü ÷akya iti bhàvaþ ||BhPC_10,30.29||

BhP_10,30.30
tasyà amåni naþ kùobhaü kurvanty uccaiþ[*31] padàni yat /
yaikàpahçtya gopãnàm raho[*32] bhunkte 'cyutàdharam //
[*31] uccaiþ adhikaü kùobhaü duþkham |
[*32] "dhanaü bhuïkte" iti pàñhaþ |



anyà àhuþ-tasyà iti | gopãnàü sarvasvam | ayaü bhàvaþ-bhaved[*33] evaü yadi tasyàþ padàni saüpçktàni na bhaveyus tàni tu no duþkhaü kurvantãti ||BhPC_10,30.30||
[*33] yadi tasyàþ padàni saüpçktàni na bhaveyus tarhi evaü kçùõapràptisàdhanaü tatpadarajaþsevanaü bhavet | tàni nu saüpçktàni tatpadàni no duþkhaü kurvanti | tasyàþ pàdarajasà mi÷ritatvàt kçùõapàdarajasa iti bhàvaþ |


BhP_10,30.31
na lakùyante padàny atra tasyà nånaü tçõàïkuraiþ /
khidyatsujàtàïghritalàm unninye preyasãü priyaþ //

tad asaüpçktàn kevalaü kçùõapàdareõån eva vicinvatyas tàn dçùñvà punar atyantaü samatapan | tad àha ÷lokatrayeõa-na lakùyanta iti | khidyatã sujàte sukumàre aïghritale yasyàs tàm unninye skandham àropitavàn ||BhPC_10,30.31||

BhP_10,30.32
atra prasånàvacayaþ priyàrthe preyasà kçtaþ / prapadàkramaõa ete pa÷yatàsakale pade //

prapadàbhyàm àkramaõaü kùoõãmardanaü yayoþ | ata evàsakale pade pa÷yateti ||BhPC_10,30.32||

BhP_10,30.33
ke÷aprasàdhanaü tv atra kàminyàþ kàminà kçtam / tàni cåóayatà kàntàm upaviùñam iha dhruvam //

tasyàþ kçùõajànvantarupaviùñàyà÷ cihnaü dçùñvàhuþ-ke÷aprasàdhanam iti | kàntàm adhikçtya tàni prasånàni cåóayatà cåóànukàreõa badhnatà dhruvam upaviùñam ||BhPC_10,30.33||

BhP_10,30.34
reme tayà càtmarata[*34] àtmàràmo 'py akhaõóitaþ /
kàminàü dar÷ayan dainyaü strãõàü caiva duràtmatàm //
[*34] "svàtmarataþ" iti pàñhaþ |


reme ity àdi÷ukoktiþ | àtmarataþ svatas tuùñaþ | àtmàràmaþ svakrãóaþ | akhaõóitaþ strãvibhramair anàkçùño 'pi tathà cet kim iti reme 'ta àha-kàminàm iti ||BhPC_10,30.34|| ||BhPC_10,30.35||

BhP_10,30.36
sà ca mene tadàtmànaü variùñhaü sarvayoùitàm / hitvà gopãþ kàmayànà màm asau bhajate priyaþ //

strãõàü duràtmatàm àha-sà ceti dvàbhyàm | kàmo yànam àgamanasàdhanaü yàsàü tà gopãr hitvà màü bhajata iti hetor àtmànaü variùñhaü mene iti ||BhPC_10,30.36|| ||BhPC_10,30.37||

BhP_10,30.38
evam uktaþ priyàm àha skandha àruhyatàm iti / tata÷ càntardadhe kçùõaþ sà vadhår anvatapyata //
kàminàü dainyaü dar÷ayati-evam ukta iti | akhaõóitatvam àha-tata÷ ceti | tasyàü skandhàrohodyatàyàm antarhita ity arthaþ ||BhPC_10,30.38||

BhP_10,30.39
hà nàtha ramaõa preùñha kvàsi kvàsi mahàbhuja / dàsyàs te kçpaõàyà me sakhe dar÷aya sannidhim //

anutàpam àha-hà nàtheti ||BhPC_10,30.39||

BhP_10,30.40
anvicchantyo bhagavato màrgaü gopyo 'vidårataþ /
dadç÷uþ priyavi÷leùamohitàü duþkhitàü sakhãm //

anvicchantyo mçgayamàõàþ | avidårataþ samãpe ||BhPC_10,30.40|| ||BhPC_10,30.41||

BhP_10,30.42
tato 'vi÷an vanaü candra jyotsnà yàvad vibhàvyate /
tamaþ praviùñam àlakùya tato nivavçtuþ striyaþ //

tatas tayàpi sahitàþ kçùõànveùaõàya vanam avi÷an | tato harer anveùaõàn nivçttàþ ||BhPC_10,30.42||

BhP_10,30.43
tanmanaskàs tadalàpàs tadviceùñàs tadàtmikàþ / tadguõàn eva gàyantyo nàtmagàràõi sasmaruþ //

evaü tam apràptà api svagçhàn naiva smçtavatyaþ | tadàtmikàþ sa evàtmà yàsàü tàþ | tanmayya ity arthaþ ||BhPC_10,30.43||

BhP_10,30.44
punaþ pulinam àgatya kàlindyàþ kçùõabhàvanàþ / samavetà jaguþ kçùõaü tadàgamanakàïkùitàþ //

kintu pårvaü yatra ÷rãkçùõena saïgatir àsãt tad eva kàlindyàþ puliam àgatya kçùõaü bhàvayanti dhyàyantãti tathà tàþ kçùõasyàgamanaü kàïkùitaü yàsàü tàþ militàþ satyaþ kçùõam eva jagur iti ||BhPC_10,30.44||

iti ÷rãmadbhàgavate mahàpuràõe da÷amaskandhe pårvàrdhe bhàvàrthadãpikàyàü ñãkàyàü triü÷attamo 'dhyàyaþ **30**


ekatriü÷e nirà÷àstàþ punaþ pulinam àgatàþ /
kçùõam evànugàyantyaþ pràrthayante tadàgamam // 1 //

BhP_10,31.01
gopya åcuþ
jayati[*35] te 'dhikaü janmanà vrajaþ ÷rayata indirà ÷a÷vad atra hi /
dayita dç÷yatàü[*36] dikùu tàvakàs tvayi dhçtàsavas tvàü vicinvate //
[*35] jayatãtyàdi÷lokeùu pràya÷caturõàü pàdànàü dvitãyàkùarahalaikyaü keùucit pàdeùu prathamasaptamàkùarahalaikyaü tatra kvacit ÷asabavàdãnàm àlaïkàrikàdisamayasiddhasàvarõyàd aikyam iti j¤eyam |
[*36] tvayà dç÷yatàü pratyakùãbhåyatàm iti preraõàtyàgenàkarmakatvàd bhàve loñ | yadvà asmàbhir bhavàn dç÷yatàm iti karmaõi loñ |


jayatãti | he dayita, te janmanà vrajo 'dhikaü yathà bhavati tathà jayaty utkarùeõa vartate | yasmàt tvam atra jàtas tasmad indirà lakùmãr atra hi ÷rayate vrajam alaïkçtya vartate | evaü vraje sarvasmin modamàne 'tra tu tàvakàs tvadãyà gopãjanàs tvayi tvadartham eva katha¤cid dhçtà asavo yais te tvàü vicinvate | atas tvayà dçùyatàü pratyakùãbhåyatàm iti | yadvà asmàbhir bhavàn dçùyatàm | yadvà evaü tvayà dçùyatàm ete vicinvata iti ||BhPC_31.1||

BhP_10,31.02
÷aradudà÷aye sàdhujàtasatsarasijodara÷rãmuùà dç÷à[*37] /
suratanàtha te '÷ulkadàsikà varada nighnato neha kiü vadhaþ //
[*37] athavà dç÷aiva ÷ulkadàsikàþ dçgråpa÷ulkenaiva dàsãr api tyàgena màrayataþ iti yojanà |


atra svatantràõàü bàhånàü vaktçtvàd aparà àhur iti sarva÷lokeùv avatàraõà, athàpi saïgatir ucyate | tatra vicinvantu mama kim iti cet tatràhuþ-÷aradeti | ÷arad udà÷aye ÷aratkàlãne sarasi sàdhu jàtaü samyak jàtaü yat sarasijaü vikasitaü padmaü tasyodare garbhe yà ÷rãs tàü muùõàti haratãti tathà tayà dç÷à netreõa he suratanàtha saübhogapate varadàbhãùñaprada, a÷ulkadàsikà amålyadàsãr no nighnato màrayatas te tava tvayà kriyamàõa iha loke 'yaü vadho na bhavati kim | ÷astreõaiva vadho vadhaþ kiü dç÷à vadho na bhavati, kintu bhavaty eva | atas tava dç÷à 'pahçtapràõapratyarpaõàya tvayà dç÷yatàm iti bhàvaþ | tvayà dç÷yatàm iti yathàsaübhavaü sarvatra vàkya÷eùaþ ||BhPC_31.2||

BhP_10,31.03
viùajalàpyayàd vyàlaràkùasàd varùamàrutàd vaidyutànalàt /
vçùamayàtmajàd[*38] vi÷vato bhayàd çùabha te vayaü rakùità muhuþ //
[*38] vçùàtmajo vatsàsuraþ "varàhatokoniragàd" itivat | mayàtmajo vyomàsuraþ | taccaritram agre vakùyamàõam api ràsàt pårvabhàvãti j¤eyam |


kiü ca bahubhyo mçtyubhyaþ kçpayà rakùitvà kimitãdànãü dç÷à manmathaü preùya ghàtayasãty àhuþ-viùeti | he çùabha ÷reùñha, viùamayàj jalàdyo 'pyayo nà÷as tasmàt tathà vyàlaràkùasàd aghàsuràd varùàn màrutàd vaidyutànalàd a÷anipàtàt vçùo 'çùñas[*39] tasmàn mayàtmajàd vyomàd vi÷vato 'nyasmàd api sarvato bhayàc ca kàliyadamanàdinà rakùitàþ kim idànãm upekùasa iti bhàvaþ ||BhPC_31.3||
BhP_10,31.04
na khalu gopãkànandano bhavàn akhiladehinàm antaràtmadçk /
vikhanasàrthito vi÷vaguptaye sakha udeyivàn sàtvatàü kule //
[*39] ariùñavyomàsurayor vadhasya bhàvitve 'pi gargàdimukhàc chrutatvena vipralambapoùakatvena và bhåtavan nirde÷aþ |


api ca vi÷vapàlanàyàvatãrõasya tava bhaktopekùà 'tyantam anucitety à÷ayenàhuþ-na khalv iti | he sakhe, bhavàn khalu ni÷citaü ya÷odàsuto na bhavati, kintu sarvapràõinàü buddhisàkùã | nanu sa kiü dç÷yo bhavati tatràhuþ-vikhanasà brahmaõà vi÷vapàlanàya pràrthitaþ sansàtvatàü kule udeyivàn udita iti ||BhPC_31.4||

BhP_10,31.05
viracitàbhayaü vçùõidhårya te caraõam[*40] ãyuùàü saüsçter bhayàt /
karasaroruhaü kànta[*41] kàmadaü ÷irasi dhehi naþ ÷rãkaragraham //
[*40] "÷araõam ãyuùàm" iti pàñhaþ |
[*41] yadvà kàntaü ca tatkàmadaü ceti svataþ sukharåpam abhãùñadaü ceti kecit |



tasmàt tvadbhaktànàm asmàkam etat pràrthanàcatuùñayaü saüpàdayety àhuþ-viracitàbhayam ity àdi caturbhiþ | he vçùõidhurya, saüsçter bhayàt te caraõam ãyuùàü ÷araõaü pràptànàü pràõinàü viracitaü dattam abhayaü yena tat tathà he kànta, kàmadaü varadaü tathà ÷riyaþ karaü gçhõàtãti tathà tad bhavatkarasaroruhaü na ÷irasi dehi ||BhPC_31.5||

BhP_10,31.06
vrajajanàrtihan vãra yoùitàü nijajanasmayadhvaüsanasmita /
bhaja sakhe bhavatkiïkarãþ[*42] sma no jalaruhànanaü càru dar÷aya //
[*42] athavà abhavatkiïkarãþ anyà eva bhaja | mukhapadmaü ca no pradar÷aya | maraõasyaiva ni÷citatvàd iti praõayakope yojanà |


he vrajajanàrtihan he vãra, nija janànàü yaþ smayo garvas tasya dhvaüsanaü nà÷akaü smitaü yasya tathàbhåta he sakhe, bhavatkiïkarãr no 'smàn bhaja à÷raya | smeti ni÷citam | prathamaü tàvaj jalaruhànanaü càru yoùitàü no dar÷aya ||BhPC_31.6||

BhP_10,31.07
praõatadehinàü pàpakarùaõaü tçõacarànugaü ÷rãniketanam /
phaõiphaõàrpitaü[*43] te padàmbujaü kçõu kuceùu naþ kçndhi hçcchayam //
[*43] phaõinaþ phaõàsv arpaõamàtreõa tadviùadarpasyeva hçdi spar÷amàtreõa kandarpasya nà÷o na duùkara iti bhàvaþ |


avi÷eùeõa praõatàõàü dehinàü pàpakar÷anaü pàpahantç tçõacaràn pa÷ån apy anu gacchati kçpayeti tathà saubhàgyena ÷riyo niketanaü vãryàtirekeõa phaõinaþ phanàsv arpitaü te padàmbujaü naþ kuceùu kçõu kuru | kim artham | hçcchayaü kàmaü kçndhi chindhi ||BhPC_31.7||

BhP_10,31.08
madhurayà girà valguvàkyayà budhamanoj¤ayà puùkarekùaõa /
vidhikarãr[*44] imà vãra muhyatãr adharasãdhunàpyàyayasva naþ //
[*44] yadvà giraiva vidhikarãr adhunà virahàt saümuhyatãþ imàþ pratyakùàþ |


he puùkarekùaõa, tavaiva madhurayà girà valgåni vàkyàni yasyàü tayà budhànàü manoj¤ayà hçdyayà gambhãrayety arthaþ | muhyatãr imà no vidhikarãþ kiïkarãr adharasãdhunà àpyàyayasva saüjãvayeti ||BhPC_31.8||

BhP_10,31.09
tava kathàmçtaü[*45] taptajãvanaü kavibhir ãóitaü kalmaùàpaham /
÷ravaõamaïgalaü ÷rãmad àtataü bhuvi gçõanti te bhåridà janàþ //
[*45] yadvà santaptà àhuþ-tava kathà eva ürtaü mçtiþ saivoddãpanavidhayàsmàn màrayati | tathà taptajãvanaü tapte taile jãvanam ivety arthaþ | tathà ca ye 'smat purato gçõanti te bhåridà mahàghàtakàþ | "do avakhaõóane" iti dhàtuþ | ataþ kathàmçtenàlam iti yojanà |


kiü ca asmàkaü tvadvirahe pràptam eva mataõaü kintu tvatkathàmçtaü pàyayadbhiþ sukçtibhir va¤citam ity àhuþ-taveti | kathaivàmçtam | atra hetuþ-taptajãvanam | prasiddhàmçtàd utkarùam àhuþ-kavibhir brahmavidbhir apãóitaü stutam | devabhogyaü tv amçtaü tair tucchãkçtam | kiü ca kalmaùàpahaü kàmakarmanirasanam | tattvamçtaü naivaübhåtam | kiü ca ÷ravaõamaïgalaü ÷ravaõamàtreõa maïgalapradam | tat tv anuùñhànàpekùam | kiü ca ÷rãmat su÷àntam | tat tu màdakam | evaübhåtaü tvatkathàmçtam àtataü yathà bhavati tathà ye bhuvi gçõanti niråpayanti te janà bhåridà bahudàtàraþ | jãvitaü dadatãty arthaþ | yadvà evaübhåtaü tvatkathàmçtaü ye bhuvi gçõanti te bhåridàþ pårvajanmasu bahu dattavantaþ sukçtina ity arthaþ | etad uktaü bhavati-ye kevalaü kathàmçtaü gçõanti te 'pi tàvad atidhanyàþ kiü punar ye tvàü pa÷yanti, ataþ pràrthayàmahe tvayà dç÷yatàm iti ||BhPC_31.9||

BhP_10,31.10
prahasitaü priya premavãkùaõaü viharaõaü ca te dhyànamaïgalam[*46] /
rahasi saüvido yà hçdi spç÷aþ kuhaka no manaþ kùobhayanti hi //
[*46] dhyànamàtreõa maïgalapradam | idaü prahasitàdãnàü vi÷eùaõam |


nanu matkathà÷ravaõenaiva nirvçtà bhavata kiü maddar÷anena, na, tvadvilàsakùubhitacittà vayaü tatràpi ÷àntiü na vindàma ity àhuþ-prahasitam iti | he priya, kuhaka kapaña, saüvidaþ saïketanarmàõi ||BhPC_31.10||

BhP_10,31.11
calasi yad vrajàc càrayan pa÷ån nalinasundaraü nàtha te padam /
÷ilatçõàïkuraiþ sãdatãti naþ kalilatàü manaþ kànta gacchati //

kiü ca tvayi vayam atipremàrdracittàs tvaü punar asmàsu kena hetunà kapañam àcarasãty àhuþ ÷lokadvayena-calasãti | he nàtha he kànta, yat yadà vrajàc calasi pa÷åü÷ càrayaüs tadà tan nalinasundaraü komalaü te padaü ÷ilaiþ kaõi÷ais tçõair aïkurai÷ ca sãdati kli÷yed iti no manaþ kalilatàm asvàsthyaü gacchati pràpnoti | evaübhåtàs tvadduþkha÷aïkitacittà vayam ||BhPC_31.11||

BhP_10,31.12
dinaparikùaye nãlakuntalair vanaruhànanaü bibhrad àvçtam /
ghanarajasvalaü dar÷ayan muhur manasi naþ smaraü vãra yacchasi //

tvaü tu dinaparikùaye sàyaü kàle nãlakuntalair àvçtaü ghanarajasvalaü goraja÷ churitaü vanaruhànanam alimàlàkulaparàgacchuritapadmatulyam ànanaü bibhrat tac ca muhur muhur dar÷ayan no manasi kevalaü smaraü[*47] yacchasy arpayasi | na tu saïgaü dadàsãti kapañas tvam iti bhàvaþ ||BhPC_31.12||
[*47] smaraü smaraõamàtreõàpi kùobhakam |


BhP_10,31.13
praõatakàmadaü padmajàrcitaü dharaõimaõóanaü[*48] dhyeyam àpadi /
caraõapaïkajaü ÷antamaü ca te ramaõa naþ staneùv arpayàdhihan //
[*48] dharaõiü dhvajàdicihnair maõóayatãti |


ato 'dhunà kapañaü vihàyaivaü kurv iti pràrthayanti ÷lokadvayena-praõatakàmadam iti | he adhihan he ramaõa, padmajena brahmaõàrcitam àpadi dhyeyaü dhyànamàtreõàpannivartakaü ÷antamaü ca sevàsamaye 'pi sukhatamaü te caraõapaïkajaü kàmatàpa÷àntaye naþ staneùv arpayeti ||BhPC_31.13||

BhP_10,31.14
suratavardhanaü ÷okanà÷anaü svaritaveõunà suùñhu cumbitam /
itararàgavismàraõaü nçõàü[*49] vitara vãra nas te 'dharàmçtam //
[*49] nçõàm iti puüsàm api, kim uta nàrãõàm |


api ca he vãra, te 'dharàmçtaü no vitara dehi | svaritena nàditena veõunà suùñhu cumbitam iti nàdàmçtavàsitam iti bhàvaþ | itararàgavismàraõaü nçõàm itareùu sàrvabhaumàdisukheùu ràgam icchàü vismàrayati vilàpayatãti tathà tat ||BhPC_31.14||

BhP_10,31.15
añati yad bhavàn ahni kànanaü truñir yugàyate tvàm apa÷yatàm /
kuñilakuntalaü ÷rãmukhaü ca te jaóa[*50] udãkùatàü pakùmakçd dç÷àm //
[*50] yadvà ajaóa iti chedaþ | yaþ pakùmàõi kçntati sa nimãlanàbhàvasaüpàdaka eva ajaóo rasaj¤aþ | kiü và svadç÷àü pakùmacchideva ajaóaþ udãkùatàü uccaiþ pa÷yatu | vayaü tu pakùmapihitadç÷o jaóàþ kiü pa÷yàmeti dar÷ane 'pi vidhàna duþkham iti bhàvaþ |


kiü ca kùaõam api tvadadar÷ane duþkhaü dar÷ane ca sukhaü dçùñvà sarvasaïgaparityàgena yataya iva vayaü truñiþ kùaõàrdham api yugavad bhavati | evam adar÷ane duþkham uktam | puna÷ ca katha¤cid dinànte te tava ÷rãman mukham uduccair ãkùamànànàü teùàü dçùàü pakùmakçd brahmà jaóo manda eva | nimeùamàtram apy antaram asahyam iti dar÷ane sukham uktam ||BhPC_31.15||

BhP_10,31.16
patisutànvayabhràtçbàndhavàn ativilaïghya te 'nty acyutàgatàþ /
gatividas tavodgãtamohitàþ kitava yoùitaþ kas tyajen ni÷i //

tasmàt he acyuta, patãn sutàn anvayàüs tatsaübandhino bhràtén bàndhavàü÷ càtivilaïghya tava samãpam àgatà vayam | kathaübhåtasya | gativido 'smad àgamanaü jànataþ, gãtagatãr và jànataþ, gativido vayaü và | tavodgãtenoccair gãtena mohitàþ he kitava ÷añha, evaübhåtà yoùito ni÷i svayam àgatàs tvàm çte kas tyajet | na ko 'pãty arthaþ ||BhPC_31.16||

BhP_10,31.17
rahasi[*51] saüvidaü hçcchayodayaü prahasitànanaü premavãkùaõam /
bçhaduraþ ÷riyo vãkùya dhàma te muhur atispçhà[*52] muhyate manaþ //
[*51] rahasi saüvido yatra tam | alugàrùaþ | prahasitam ànanaü yatra | premõà vãkùõaü yatra |
[*52] atispçhà bhavati | yadvà spçheti saüpadàditvàd bhàve kvipi tçtãyà | mano vãkùya atispçhayà muhyatãty arthaþ | 'atispçhaü' iti citsukhapàñhaþ |



atas tvayà tyaktànàm asmàkaü pràktanatvaddar÷ananidànahçdrogasya tvatsaïgatyaiva cikitsàü kurvityà÷ayenàhur dvayena-rahasãti | ÷riyo dhàma te bçhad vi÷àlam ura÷ ca vãkùyàtispçhà bhavati | tathà ca muhur muhur mano muhyati ||BhPC_31.17||

BhP_10,31.18
vrajavanaukasàü[*53] vyaktir aïga te vçjinahantry alaü vi÷vamaïgalam /
tyaja manàk ca nas tvatspçhàtmanàü svajanahçdrujàü yan niùådanam //
[*53] vrajaukasàü vanaukasàü ca |


tava ca vyaktir abhivyaktir vrajavanaukasàü sarveùàm avi÷eùeõa vçjinahantrã duþkhanirasanãti vi÷vamaïgalaü sarvamaïgalaråpà ca | atas tvatspçhàtmanàü tvatspçhàråóhamanasàü no manàg ãùat kim api tyaja mu¤ca | kàrpaõyam akurvan dehãty arthàþ | kiü tat | svajanahçdrogàõàü yad atigopyaü niùådanaü nivartakam auùadhaü tat tvam eva vetasãti gåóhàbhipràyam ||BhPC_31.18||

BhP_10,31.19
yat te sujàtacaraõàmburuhaü staneùu bhãtàþ ÷anaiþ priya dadhãmahi karka÷eùu /
tenàñavãm añasi tad vyathate na kiü svit kårpàdibhir bhramati dhãr bhavadàyuùàü naþ //

atipremadharùità rudatya àhuþ-yad iti | he priya, yat te tava sukumàraü padàbjaü kañhineùu kuceùu saümardana÷aïkitàþ ÷anair dadhãmahi[*54] dhàrayema vayam | tvaü tu tenàñavãm añasi | "nayasi" iti pàñhe pa÷ån và kà¤cid anyàü và àtmànam eva và nayasi pràpayasi | tat tataþ tat padàmbujaü và kårpàdibhiþ såkùmapàùàõàdibhiþ kiü svin na vyathate kathaü nu nàma na vyatheteti bhavàn[*55] evàyur jãvanaü yàsàü tàsàü no dhãr bhramati muhyatãti ||BhPC_31.19||
[*54] dadhãmahi dhartuü yogyam | "arhe kçtyatçca÷ ca" iti liï |
[*55] bhavadàyuùàm iti | ittham eva ca "tvayi dhçtàsavaþ" ity upakramo 'pi |



iti ÷rãmadbhàgavate mahàpuràõe da÷amaskandhe pårvàrdhe bhàvàrthadãpikàyàü ñãkàyàü ekatriü÷o 'dhyàyaþ **31**




dvàtriü÷e virahàlàpaviklinnahçdayo hariþ /
tatràvirbhåya gopãs tàþ sàntvayàmàsa mànayan // 1 //
svapremàmçtakallolavihvalãkçtacetasaþ /
sad ayaü nandayan gopãr udgato nandanandanaþ // 2 //

BhP_10,32.01
iti gopyaþ pragàyantyaþ pralapantya÷ ca citradhà /
ruruduþ susvaraü ràjan kçùõadar÷analàlasàþ //

iti gopya iti | ity evaü prabhçti | citradhà anekadhà susvaram uccaiþ kçùõadar÷ane làlasàtispçhà yàsàü tàþ ||BhPC_10,32.1||

BhP_10,32.02
tàsàm àvirabhåc chauriþ smayamànamukhàmbujaþ /
pãtàmbaradharaþ sragvã sàkùàn manmathamanmathaþ //

sàkùàn manmathamanmatho jaganmohanasya kàmasyàpi manasy udbhåtaþ kàmaþ sàkùàt tasyàpi mohaka ity arthaþ ||BhPC_10,32.2||

BhP_10,32.03
taü vilokyàgataü preùñhaü prãtyutphulladç÷o 'balàþ /
uttasthur yugapat sarvàs tanvaþ pràõam ivàgatam //

tanvaþ karacaraõàdayaþ ||BhPC_10,32.3|| ||BhPC_10,32.4||

BhP_10,32.05
kàcid a¤jalinàgçhõàt tanvã tàmbålacarvitam /
ekà tadaïghrikamalaü santaptà stanayor adhàt //

a¤jalinà saühatahastadvayena ||BhPC_10,32.5||

BhP_10,32.06
ekà bhrukuñim àbadhya premasaürambhavihvalà /
ghnantãvaikùat kañàkùepaiþ sandaùñada÷anacchadà //

bhrukuñiü bhruvam àbadhya kuñilãkçtya premasaürambheõa praõayakopàve÷ena vihvalà viva÷à daùñàdharoùñhà kañàþ kañàkùàs tair ye àkùepàþ paribhavàs tais tàóayantãvaikùat ||BhPC_10,32.6||

BhP_10,32.07
aparànimiùaddçgbhyàü juùàõà tanmukhàmbujam /
àpãtam api nàtçpyat santas[*56] taccaraõaü yathà //
[*56] santo dàsyabhaktiniùñhà iti tçptyabhàve dçùñàntaþ |


animiùantãbhyàm animãlantãbhyàü dçgbhyàm àpãtam api samyag dçùñam api punaþ punar juùàõà nàtçpyat ||BhPC_10,32.7||

BhP_10,32.08
taü kàcin netrarandhreõa hçdi kçtya nimãlya ca /
pulakàïgy upaguhyàste yogãvànandasamplutà[*57] //
[*57] yogãvety antaþsphårtau dçùñàntaþ |


hçdi kçtya hçdayaü nãtvety arthaþ ||BhPC_10,32.8||

BhP_10,32.09
sarvàs tàþ ke÷avàlokaparamotsavanirvçtàþ /
jahur virahajaü tàpaü pràj¤aü pràpya yathà janàþ //

pràj¤aü ã÷varaü pràpya yathà mumukùavo janàþ | yadvà pràj¤aü brahmaj¤aü pràpya yathà saüsàriõaþ | yadvà pràj¤aü sauùuptaü[*58] pràpya yathà vi÷vataijasàvasthà jãvàþ ||BhPC_10,32.9||
[*58] sauùuptaü suùuptisàkùiõam ity arthaþ |


BhP_10,32.10
tàbhir vidhåta÷okàbhir bhagavàn acyuto vçtaþ /
vyarocatàdhikaü tàta puruùaþ ÷aktibhir yathà //

puruùaþ paramàtmà ÷aktibhiþ sattvàdibhir yathà | yadvà upàsakaþ puruùo j¤ànabalavãryàdibhiþ | yadvà puruùo 'nu÷àyã prakçtyàdyupàdhibhir vçto yathà 'dhikaü virocate tadvat ||BhPC_10,32.10||

BhP_10,32.11
tàþ samàdàya kàlindyà nirvi÷ya[*59] pulinaü vibhuþ /
vikasatkundamandàra surabhyanilaùañpadam //
[*59] nirvi÷ya adhiùñhàya |


vikasatkundamandàraiþ surabhir yo 'nilas tasmàt ùañpadà yasmiüs tat ||BhPC_10,32.11||

BhP_10,32.12
÷araccandràü÷usandohadhvastadoùàtamaþ ÷ivam /
kçùõàyà hastataralàcitakomalavàlukam //

÷araccandràü÷ånàü sandohaiþ samåhair dhvastaü doùàtamo ràtrigataü tamo yasmiüs tat | ataþ ÷ivaü sukhakaram | hastaråpais taralais taraïgair àcità àstçtà komalà vàlukà yasmin | evaübhåtaü pulinaü tàþ samàdàya nirvi÷ya tàbhir vçto 'dhikaü vyarocateti pårveõànvayaþ ||BhPC_10,32.12||

BhP_10,32.13
taddar÷anàhlàdavidhåtahçdrujo manorathàntaü ÷rutayo yathà yayuþ /
svair uttarãyaiþ kucakuïkumàïkitair acãk pann àsanam àtmabandhave //
tà÷ ca manorathànàm antaü yayuþ pårõakàmà babhåvuþ | ÷rutayo yatheti | ayam arthaþ-yathà karmakàõóe ÷rutayaþ parame÷varam apa÷yantyas tat tatkàmànubandhair apårõà iva bhavanti, j¤ànakàõóe tu parame÷varaü dçùñvà tadàhlàdapårõàþ kàmànubandhaü jahati tadvad iti | àptakàmà api premõà tam abhajann ity àha-svair iti | acãk pan racayàmàsuþ | àtmabandhave 'ntaryàmiõe ||BhPC_10,32.13||

BhP_10,32.14
tatropaviùño bhagavàn sa ã÷varo yoge÷varàntarhçdikalpitàsanaþ[*60] /
cakàsa gopãpariùadgato 'rcitas[*61] trailokyalakùmyekapadaü vapur dadhat //
[*60] hçdikalpitàsanaþ ity aluksamàsaþ |
[*61] arcitas tàmbålanarmasmitàdinà satkçtaþ |



gopãsabhàgatas tàbhiþ saümànitaþ san cakàsa ÷u÷ubhe | trailokye yà lakùmãþ ÷obhà tasyà ekam eva padaü sthànaü tadvapur dadhad dar÷ayan ||BhPC_10,32.14||

BhP_10,32.15
sabhàjayitvà tam anaïgadãpanaü sahàsalãlekùaõavibhramabhruvà /
saüspar÷anenàïkakçtàïghrihastayoþ saüstutya ãùat kupità babhàùire[*62] //
[*62] babhàùire vakùyamàõaü papracchur iti ÷eùaþ |


sahàsalãlekùaõena vibhramo vilàso yasyàü tayà bhruvopalakùitàþ | saüspar÷anena saümardanena ||BhPC_10,32.15||

BhP_10,32.16
gopya åcuþ
bhajato 'nubhajanty eka eka etadviparyayam /
nobhayàü÷[*63] ca bhajanty eka etan no bråhi sàdhu bhoþ //
[*63] "nobhayà÷ ca bhajanty anye" iti pàñhaþ |


tatra bhagavato 'kçtaj¤atàü tadvacanenaivàpàdayitukàmà gåóhàbhipràyà lokavçttàntam iva pçcchanti-bhajata iti | bhajataþ pràõinaþ | anu anantaraü | kecit tadbhajanànusàreõa bhajanti | kecid etad viparyayaü yathà bhavati tathà | tadbhajanàn apekùam abhajato 'pi bhajanti | anye tu nobhayàn[*64] iti ||BhPC_10,32.16||
[*64] ubhayàn bhajataþ abhajata÷ ca |


BhP_10,32.17
÷rãbhagavàn uvàca
mitho bhajanti ye sakhyaþ svàrthaikàntodyamà hi te /
na tatra sauhçdaü dharmaþ svàrthàrthaü tad dhi nànyathà[*65] //
[*65] nànyathà paràrtham ity arthaþ |


viditàbhipràya uttaram àha-mitha iti | he sakhyaþ, upakàrapratyupakàratayà ye mitho bhajanti te 'nyaü na bhajanti kiü tv àtmànam eva | kutaþ | hi yasmàt svàrtha[*66] evaikànta udyamo yeùàü te | tatra ca na[*67] sauhçdam ato na sukhaü, na ca dharmo dçùñodde÷àd gomahiùyàdibhajanavad ity arthaþ ||BhPC_10,32.17||
[*66] svàrthe svãye dçùñaphale |
[*67] na sauhçdaü kaitavamayatvàt |



BhP_10,32.18
bhajanty abhajato ye vai karuõàþ pitaro yathà /
dharmo nirapavàdo[*68] 'tra sauhçdaü ca sumadhyamàþ //
[*68] nirapavàdo nirbàdhaþ | idaü sauhçdasyàpi vi÷eùaõam |


ye tv abhajato bhajanti te dvividhàþ | karuõàþ snigdhà÷ ca | tatra tu yathàkramaü dharmakàmau bhavata ity àha-bhajanty abhajata iti ||BhPC_10,32.18||

BhP_10,32.19
bhajato 'pi na vai kecid bhajanty abhajataþ kutaþ /
àtmàràmà hy àptakàmà akçtaj¤à gurudruhaþ //

tçtãyapra÷nottaraü bhajato 'pãti | ayam arthaþ-te tu caturvidhàþ | eke àtmàràmà aparàgdç÷aþ, kecid àptakàmà viùayadar÷ino 'pi pårõakàmatvena bhogecchàrahitàþ, anye 'kçtaj¤à måóhàþ, anye tu gurudruho 'tikañhinàþ "sa pità yas tu poùakaþ" iti nyàyàd upakartà gurutulyas tasmai druhyantãti tathà te ||BhPC_10,32.19||

BhP_10,32.20
nàhaü tu sakhyo bhajato 'pi jantån bhajàmy amãùàm anuvçttivçttaye /
yathàdhano labdhadhane vinaùñe taccintayànyan nibhçto na veda //

atra caramakoñigatam àtmànaü matvà, akùisaükocaiþ parasparaü gåóhasmitamukhãs tà dçùñvà àha-nàhaü tv iti | he sakhyaþ, ahaü teùàü madhye na ko 'pi, kiü tu paramakàruõikaþ paramasuhçc ca | katham | amãùàü bhajatàm anuvçttivçtaye nirantaradhyànapravçttyarthaü tàn na bhajàmi | etat sadçùñàntam àha-yatheti | tasya dhanasyaiva cintayà nibhçtaþ pårõaþ | vyàpta iti yàvat | anyat kùutpipàsàdy api na veda ||BhPC_10,32.20||

BhP_10,32.21
evaü madarthojjhitalokavedasvànàü hi vo mayy anuvçttaye 'balàþ /
mayà parokùaü bhajatà tirohitaü màsåyituü màrhatha tat priyaü priyàþ //

evaü madarthojjhitalokavedasvànàü madarthe ujjhito loko yuktàyuktàpratãkùaõàt, veda÷ ca dharmàdharmàpratãkùaõàt, svà j¤àtaya÷ ca snehatyàgàt yàbhis tàsàü vo yuùmàkaü parokùam adar÷anaü yathà bhavati tathà bhajatà yuùmat premàlàpàn ÷çõvataiva tirohitam antardhànena sthitam | tat tasmàt he abalà he priyàþ,  mà màm[*69] asåyituü doùàropeõa draùñuü yåyaü màrhatha na yogyàþ stha ||BhPC_10,32.21||
[*69] yadvà màdvayaü niùedhe | tathàpi priyaü mallakùaõam asåyituü màrhatheti mà | api tu mayà dattaduþkhatvàd athaiveti |



BhP_10,32.22
na pàraye 'haü niravadyasaüyujàü svasàdhukçtyaü vibudhàyuùàpi vaþ /
yà màbhajan durjarageha÷çïkhalàþ[*70] saüvç÷cya tad vaþ pratiyàtu sàdhunà //
[*70] "÷çïkhalàm"  iti và pàñhaþ |


àstàm idaü, paramarthaü tu ÷çõutety àha-neti | niravadyà saüyuk saüyogo yàsàü tàsàü vo vibudhànàm[*71] àyuùàpi cirakàle 'pi svãyaü sàdhu kçtyaü pratyupakàraü kartuü na pàraye na ÷aknomi | kathaü bhåtànàm | yà bhavatyo durjarà ajarà yà geha÷çïkhalàs tàþ saüvç÷cya niþ÷eùaü chittvà mà màm abhajaüs tàsàm | maccittaü tu bahuùu premayuktatayà naikaniùñham | tasmàd vo yuùmàkam eva sàdhunà sàdhukçtyena tat yuùmat sàdhu kçtyaü pratiyàtu pratikçtaü bhavatu | yuùmat sau÷ãlyenaiva mamànçõyaü, na tu matkçtapratyupakàreõety arthaþ ||BhPC_10,32.22||
[*71] yadvà vigato budho gaõanàbhij¤o yasmàt tenànantenàyuùàpi |


iti ÷rãmadbhàgavate mahàpuràõe da÷amaskandhe pårvàrdhe bhàvàrthadãpikàyàü ñãkàyàü dvàtriü÷o 'dhyàyaþ **32**



trayastriü÷e tato gopãmaõóalãmadhyago hariþ /
priyàs tà ramayàmàsa hradinãvanakelibhiþ // 1 //

BhP_10,33.01
÷rã÷uka uvàca
itthaü bhagavato gopyaþ ÷rutvà vàcaþ supe÷alàþ[*72] /
jahur virahajaü tàpaü tadaïgopacità÷iùaþ //
[*72] supe÷alà manoharàþ |


tat tadà aïga he ràjan, yadvà tasya bhagavato 'ïgena vapuùà karacaraõàdyavayavair vopacitàþ samçddhà à÷iùo yàsàü[*73] tàþ ||BhPC_10,33.1||
[*73] yadvà tàsàü gopãnàm aïgair upacità à÷iùo yasya |


BhP_10,33.02
tatràrabhata govindo ràsakrãóàm anuvrataiþ /
strãratnair anvitaþ prãtair anyonyàbaddhabàhubhiþ //

ràsakrãóàü ràso[*74] nàma bahunartakãyukto nçtyavi÷eùas tàü krãóàm | anyonyam àbaddhàþ saügrathità bàhavo yais taiþ saha ||BhPC_10,33.2||
[*74] "natair gçhãtakaõñhànàm anyonyàttakara÷riyam / nartakãnàü bhaved ràso maõóalãbhåya nartanam //" iti ràsalakùaõam |


BhP_10,33.03
ràsotsavaþ sampravçtto gopãmaõóalamaõóitaþ /
yoge÷vareõa kçùõena[*75] tàsàü madhye dvayor dvayoþ /
praviùñena gçhãtànàü kaõñhe svanikañaü striyaþ //
[*75] kçùõena nimittena saüpravçttaþ | yadvàntarbhàvitaõyarthaþ | kçùõena samyak pravçtta ity arthaþ |


tatsàhityam abhinayena dar÷ayati-ràsotsava ity akùaracatuùñayàdhikena sàrdhena | tàsàü maõóalaråpeõàvasthitànàü dvayor dvayor madhye praviùñena tenaiva kaõñhe gçhãtànàm ubhayata àliïgitànàm | kathaübhåtena | yaü sarvàþ striyaþ svanikañaü màm evà÷liùñavàn iti manyeraüs tena etad arthaü dvayor dvayor madhye praviùñenety arthaþ | nanv ekasya kathaü tathà prave÷aþ, sarvasannihitatve và kutaþ svaikanikañatvàbhimànas tàsàm ity ata uktaü-yoge÷vareõeti | acintya÷aktinety arthaþ ||BhPC_10,33.3||

BhP_10,33.04
yaü manyeran nabhas tàvad vimàna÷atasaïkulam /
divaukasàü sadàràõàm autsukyàpahçtàtmanàm //

tàvat tatkùaõam evautsukyavyàptamanasàü sastrãkàõàü devànàü vimàna÷ataiþ saïkulaü saïkãrõaü nabho babhåva ||BhPC_10,33.4||

BhP_10,33.05
tato dundubhayo nedur nipetuþ puùpavçùñayaþ /
jagur gandharvapatayaþ sastrãkàs tadya÷o 'malam //

tat tasya bhagavataþ ÷rãkçùõasyàmalaü nirmalaü ya÷o jagur iti ||BhPC_10,33.5||

BhP_10,33.06
valayànàü nåpuràõàü kiïkiõãnàü ca yoùitàm /
sapriyàõàm abhåc chabdas tumulo ràsamaõóale //

sapriyàõàü kçùõasahitànàm | tumulaþ saïkãrõaþ ||BhPC_10,33.6||

BhP_10,33.07
tatràti÷u÷ubhe tàbhir bhagavàn devakãsutaþ /
madhye maõãnàü haimànàü mahàmarakato yathà //

mahàmarakato nãlamaõir iva haimànàü maõãnàü madhye madhye tàbhiþ svarõavarõàbhir à÷liùñàbhiþ ÷u÷ubhe | gopãdçùñyabhipràyeõa và vinaiva madhyapadàvçttim ekavacanam ||BhPC_10,33.7||

BhP_10,33.08
pàdanyàsair bhujavidhutibhiþ sasmitair bhråvilàsair
bhajyan madhyai÷ calakucapañaiþ kuõóalair gaõóalolaiþ /
svidyanmukhyaþ kabarara÷anàgranthayaþ kçùõavadhvo
gàyantyas taü taóita iva tà meghacakre virejuþ //

sa yathà tàbhiþ ÷u÷ubhe, tathà tà api tena virejur ity àha-pàdanyàsair iti | bhujavidhutibhiþ karacàlanair bhajyamànair madhyai÷ caladbhiþ kucai÷ ca pañai÷ ca | gaõóalolair gaõóeùu ca¤calaiþ | svidyan mukhyaþ svidyanti svedam udgiranti mukhàni yàsàü tàþ | kabareùu ra÷anàsu ca granthayo dçóhà yàsàm | yadvà teùu tàsu càgranthayaþ, ÷ithilagranthaya ity arthaþ | tatra nànàmårtiþ kçùõo meghacakram iva, tàs tu bahuvidhàs taóita iva svedas tuùàra iva, gãtaü garjitam eveti yathàsaübhavamåhyam ||BhPC_10,33.8||

BhP_10,33.09
uccair jagur nçtyamànà[*76] raktakaõñhyo ratipriyàþ /
kçùõàbhimar÷amudità yadgãtenedam àvçtam //
[*76] nçtyamànà iti nçtyakàle 'pi gànaü ÷ànajàrùaþ | yadvà tàcchãlyàd au÷ànac | yadvà nçtyena mànaþ kçùõakçto yàsàm |


nçtyamànà nçtyantyaþ | raktakaõñhyo nànàràgair anura¤jitakaõñhyaþ | kçùõasyàbhimar÷ena saüspar÷ena muditàþ | idaü vi÷vam ||BhPC_10,33.9||

BhP_10,33.10
kàcit samaü mukundena svarajàtãr ami÷ritàþ /
unninye påjità tena prãyatà sàdhu sàdhv iti /
tad eva dhruvam unninye tasyai mànaü ca bahv adàt //

mukundena saha svarajàtãþ ùaójàdisvaràlàpagatãþ | ami÷ritàþ kçùõonnãtàbhir asaïkãrõàþ | prãyamàõena saümànità tajjàty unnayanam eva dhruvaü dhruvàkhyaü tàlavi÷eùaü kçtvà unninye unnãtavatã ||BhPC_10,33.10||

BhP_10,33.11
kàcid ràsapari÷ràntà pàr÷vasthasya gadàbhçtaþ /
jagràha bàhunà skandhaü ÷lathadvalayamallikà //

evaü nçtyagãtàdinà ÷rãkçùõasaümànitànàü tàsàm atiprãtivilasitaü vçttam àha-kàcid iti | ÷lathanti valayàni mallikà÷ ca yasyàþ sà ||BhPC_10,33.11||

BhP_10,33.12
tatraikàüsagataü bàhuü kçùõasyotpalasaurabham /
candanàliptam àghràya hçùñaromà cucumba ha //

utpalasya saurabhaü yasya taü bàhum ||BhPC_10,33.12||

BhP_10,33.13
kasyà÷cin nàñyavikùiptakuõóalatviùamaõóitam /
gaõóaü gaõóe sandadhatyà adàt tàmbålacarvitam //

nàñyena nçtyena vikùiptayo÷ ca¤calayoþ kuõóalayos[*77] tviùeõa tviùà maõóitaü gaõóaü kapolaü tathàbhåte svagaõóe saüdadhatyàþ saüyojayantyàþ ||BhPC_10,33.13||
[*77] nçtyena vikùipte ca¤cale kuõóale ca svàbhàvikã gaõóatviñ ca tatsamàhàras tviùaü tena maõóitam iti | "dvandvàc cudaùahàntàt" iti ñac |


BhP_10,33.14
nçtyantã gàyatã kàcit kåjan nåpuramekhalà /
pàr÷vasthàcyutahastàbjaü ÷ràntàdhàt stanayoþ ÷ivam //

kåjatã nåpure mekhalà ca yasyàþ sà ||BhPC_10,33.14||

BhP_10,33.15
gopyo labdhvàcyutaü kàntaü ÷riya ekàntavallabham /
gçhãtakaõñhyas taddorbhyàü gàyantyas taü vijahrire //

evam anyà api gopyo yathà yathaü nànàvibhramair vijahrur ity àha-gopya iti ||BhPC_10,33.15||

BhP_10,33.16
karõotpalàlakaviñaïkakapolagharmavaktra÷riyo valayanåpuraghoùavàdyaiþ /
gopyaþ samaü bhagavatà nançtuþ svake÷asrastasrajo bhramaragàyakaràsagoùñhyàm //

tatra vàdakeùu gàyakeùu gandharvakinnaràdiùu rasàve÷ena muhyatsu cànyàm eva vàdyàdi-sampattiü dar÷ayan ràsasaübhramam àha-karõotpalair iti | karõotpalai÷ càlakaviñaïkair alakàlaïkçtaiþ kapolai÷ ca gharmai÷ ca vaktreùu ÷rãþ ÷obhà yàsàü tàþ | ghoùàþ kiïkiõyaþ | valayanåpuraghoùair vàdyair vàditraiþ svake÷ebhyaþ srastàþ srajo yàsàü tàþ | etena tàlagatisaütuùñàþ ke÷àþ sa÷iraþkampaü pàdeùu puùpavçùñim ivàkurvann ity utprekùitam | bhagavatà saha nançtuþ | kva | bhramarà eva gàyakà yasyàü ràsasabhàyàm ||BhPC_10,33.16||

BhP_10,33.17
evaü pariùvaïgakaràbhimar÷asnigdhekùaõoddàmavilàsahàsaiþ /
reme rame÷o vrajasundarãbhir yathàrbhakaþ svapratibimbavibhramaþ //

yathà gopyo nànàvibhramair bhagavatà saha vijahrur evaü bhagavàn api svavilàsais tàbhiþ saha rema ity àha-evam iti | tadvilàsànabhibhåtasyaiva ratau dçùñàntaþ-yathàrbhaka iti | svapratibimbair vibhramaþ krãóà yasya sa iva | anenaitad dar÷itam-svãyam eva sarvakalàkau÷alaü saugandhyalàvaõyamàdhuryàdi ca tàsu sa¤càrya tàbhiþ saha reme yathàrbhakaþ svapratibimbair iti ||BhPC_10,33.17||

BhP_10,33.18
tadaïgasaïgapramudàkulendriyàþ ke÷àn dukålaü kucapaññikàü và /
nà¤jaþ prativyoóhum alaü vrajastriyo visrastamàlàbharaõàþ kurådvaha //

tàs tu bhagavadvilàsair àkulà babhåvur ity àha-tadaïgeti | tasyàïgasaïgena prakçùñàm utprãtis tayà àkulàny ava÷ànãndriyàõi yàsàü tàþ vi÷lathabandhàn ke÷àdãn a¤jasà[*78] prativyoóhuü yathàpårvaü dhartuü nàlaü na samarthà babhåvuþ | visrastà màlà àbharaõàni ca yàsàü tàþ ||BhPC_10,33.18||
[*78] a¤jasà anusaüdhànapårvakam |


BhP_10,33.19
kçùõavikrãóitaü vãkùya mumuhuþ khecarastriyaþ /
kàmàrditàþ ÷a÷àïka÷ ca sagaõo vismito 'bhavat //

na kevalaü tà evàkulendriyàþ kintu devyo 'pãty àha-kçùõavikrãóitam iti | kiü ca ÷a÷àïka÷ ceti | anenaitat såcitam-÷a÷àïkena vismitena gatau vismçtàyà tataþ pràktanàþ sarve 'pi grahàs tatra tatraiva tasthus tata÷ càtidãrghàsu ràtriùu yathàsukhaü vijahrur iti ||BhPC_10,33.19||

BhP_10,33.20
kçtvà tàvantam àtmànaü yàvatãr gopayoùitaþ /
reme sa bhagavàüs tàbhir àtmàràmo 'pi lãlayà //

kiü ca kçtveti | ayaü bhàvaþ-"kàtyàyani mahàmàye mahàyoginy adhã÷vari / nandagopasutaü devi patiü me kuru te namaþ // "[*79] iti pratyekaü tàbhiþ pràrthanàd bhagavatàpi-"yàtàbalà vrajaü siddhà mayemà raüsyatha kùapàþ / "[*80] iti tathaiva prati÷rutatvàt tàvantam àtmànaü kçtvà reme iti | yàvatãr yàvatyaþ ||BhPC_10,33.20||
[*79] BhP 10.22.04
[*80] BhP 10.22.27



BhP_10,33.21
tàsàü ativihàreõa[*81] ÷ràntànàü vadanàni saþ /
pràmçjat karuõaþ premõà ÷antamenàïga pàõinà //
[*81] "tàsàü rativihàreõa" iti pàñhaþ |


kçpàti÷ayam àha-tàsàm iti ||BhPC_10,33.21||

BhP_10,33.22
gopyaþ sphuratpurañakuõóalakuntalatviógaõóa÷riyà sudhitahàsanirãkùaõena /
mànaü dadhatya çùabhasya jaguþ kçtàni puõyàni tatkararuhaspar÷apramodàþ //

tato 'tihçùñànàü gopãnàü caritam àha-gopya iti | sphuratàü svarõakuõóalànàü kuntalànàü ca tviùà gaõóeùu yà ÷rãs tayà sudhitenàmçtàyitena hàsasahitena nirãkùaõena ca çùabhasya patyuþ kçùõasya mànaü dadhatyaþ påjàü kurvatyas tatkarmàõi jaguþ | tasya kararuhair nakhaiþ spar÷ena pramodo yàsàü tàþ ||BhPC_10,33.22||

BhP_10,33.23
tàbhir yutaþ ÷ramam apohitum aïgasaïgaghçùñasrajaþ sa[*82] kucakuïkumara¤jitàyàþ /
gandharvapàlibhir anudruta àvi÷ad vàþ ÷rànto gajãbhir ibharàó iva bhinnasetuþ //
[*82] "svakucakuïkuma" iti pàñhaþ |


atha jalakelim àha-tàbhir iti | tàsàm aïgasaïgena ghçùñà saümardità yà srak tasyàþ ata eva tàsàü kucakuïkumena ra¤jitàyàþ saübandhibhir gandharvapàlibhir gandharvapà gandharvapataya iva gàyanto yo 'layas tair anudruto 'nugataþ sa kçùõo vàþ udakam àvi÷at | bhinnasetur vidàrita vapraþ svayaü càtikràntalokavedamaryàdaþ ||BhPC_10,33.23||

BhP_10,33.24
so 'mbhasy alaü yuvatibhiþ pariùicyamànaþ premõekùitaþ[*83] prahasatãbhir itas tato 'ïga /
vaimànikaiþ kusumavarùibhir ãdyamàno reme svayaü svaratir[*84] atra gajendralãlaþ //
[*83] "premõokùitaþ" ity api pàñhaþ |
[*84] svaratiþ àtmàràmo 'pi, yadvà svàsu tàsu ratir yasya, kiü và svà asàdhàraõã ratir jalakrãóà yasya |



svaratir àtmàràmo 'pi atra gopãmaõóale 'mbhasi và ||BhPC_10,33.24||

BhP_10,33.25
tata÷ ca kçùõopavane jalasthalaprasånagandhànilajuùñadiktañe /
cacàra bhçïgapramadàgaõàvçto yathà madacyud dviradaþ kareõubhiþ //

sthalajalakrãóe dar÷ite vanakrãóàü dar÷ayati-tata÷ ceti | yamunàyà upavane jalasthalaprasånànàü gandho yasmiüs tenànilena juùñàni di÷àü tañàny antà yasmin | yadvà di÷a÷ ca tañaü sthalaü ca yasminn upavane | bhçïgàõàü pramadànàü ca gaõair àvçtaþ ||BhPC_10,33.25||

BhP_10,33.26
evaü ÷a÷àïkàü÷uviràjità ni÷àþ sa satyakàmo 'nuratàbalàgaõaþ /
siùeva àtmany avaruddhasaurataþ sarvàþ ÷aratkàvyakathàrasà÷rayàþ //

ràsakrãóàü nigamayati-evam iti | sa kçùõaþ satyasaïkalpo 'nuràgistrãkadambastha evaü sarvà ni÷àþ sevitavàn | ÷aratkàvyakathàrasà÷rayàþ ÷aradi bhavàþ kàvyeùu kathyamànà ye rasàs teùàm à÷rayabhåtà ni÷àþ | yadvà ni÷à iti dvitãyà 'tyantasaüyoge | ÷çïgàrarasà÷rayàþ ÷aradi[*85] prasiddhàþ kàvyeùu yàþ kathàs tàþ siùeve iti | evam apy àtmany evàvaruddhaþ saurata÷ caramadhàtur na tu skhalito yasyeti kàmajayoktiþ ||BhPC_10,33.26|| ||BhPC_10,33.27||
[*85] ÷aratkàvyakathàþ ÷aradi sarvade÷akàlakavibhir yàvatyo varõayituü ÷akyante tàvatãþ kathàþ siùeve àcacàra |



BhP_10,33.28
sa kathaü dharmasetånàü vaktà kartàbhirakùità /
pratãpam àcarad brahman paradàràbhimar÷anam //

pratãpaü pratikålàdharmam ity arthaþ | àcarat kçtavàn | na cedam adharmamàtraü kala¤ja-bhakùaõàdivat kintu mahàsàhasam ity àha-paradàràbhimar÷anam iti ||BhPC_10,33.28||

BhP_10,33.29
àptakàmo yadupatiþ kçtavàn vai jugupsitam /
kim abhipràya etan naþ saü÷ayaü chindhi suvrata //

àptakàmasya nàyam adharma iti ced yady evaü kàmàbhàvàn ninditaü kenàbhipràyeõa kçtavàn iti pçcchati-àptakàma iti ||BhPC_10,33.29||

BhP_10,33.30
÷rã÷uka uvàca
dharmavyatikramo dçùña ã÷varàõàü[*86] ca sàhasam /
tejãyasàü na doùàya vahneþ[*87] sarvabhujo yathà //
[*86] ã÷varàõàü karmàdipàratantryahãnànàm |
[*87] vahneþ sarvabhuktvaü yathà nàpàvitryàyeti |



parame÷vare kaimutikanyàyena parihartuü sàmànyato mahatàü vçttam àha-dharmavyatikrama iti | sàhasaü ca dçùñaü prajàpatãndrasomavi÷vàmitràdãnàm | tac ca teùàü tejasvinàü doùàya na bhavatãti ||BhPC_10,33.30||

BhP_10,33.31
naitat samàcarej jàtu manasàpi hy anã÷varaþ /
vina÷yaty àcaran mauóhyàd yathà rudro 'bdhijaü viùam //

tarhi "yad yad àcarati ÷reùñhaþ" iti nyàyenànyo 'pi kuryàd ity à÷aïkyàha-naitad iti | anã÷varo dehàdiparatantraþ yathà rudravyatirikto viùam àcaran bhakùayan ||BhPC_10,33.31||

BhP_10,33.32
ã÷varàõàü vacaþ satyaü tathaivàcaritaü kvacit /
teùàü yat svavacoyuktaü buddhimàüs tat samàcaret //

kathaü tarhi sadàcàrasya pràmàõyam ata àha-ã÷varàõàm iti | teùàü vacaþ satyam, atas tad uktam àcared eva | àcaritaü tu kvacit satyam | ataþ svavacoyuktaü teùàü vacasà yadyad yuktam aviruddhaü tattad evàcaret ||BhPC_10,33.32||

BhP_10,33.33
ku÷alàcaritenaiùàm iha svàrtho na vidyate / viparyayeõa vànartho nirahaïkàriõàü prabho //

nanu tarhi te 'pi kim evaü sàhasam àcaranti tatràha-ku÷aleti | pràrabdhakarmakùapaõamàtram eva teùàü kçtyaü nànyad ity arthaþ ||BhPC_10,33.33||

BhP_10,33.34
kim[*88] utàkhilasattvànàü tiryaïmartyadivaukasàm / ã÷itu÷ ce÷itavyànàü ku÷alàku÷alànvayaþ //
[*88] yadà ã÷itavyànàü niyamyànàü nirahaïkàriõàü jãvànàü ku÷alàku÷alànvayo na vidyate tadà tiryagàdiråpàõàm akhilasattvànàm ã÷itur niyantuþ ku÷alàku÷alànvayo na vidyata iti kim u vaktavyam iti pårva÷lokasthena "na vidyate" iti padasaübandhenànvayaþ |


prastutam àha-kim uteti | ku÷alàku÷alànvayo na vidyata iti kiü punar vaktavyam ity arthaþ ||BhPC_10,33.34||

BhP_10,33.35
yatpàdapaïkajaparàganiùevatçptà yogaprabhàvavidhutàkhilakarmabandhàþ /
svairaü caranti munayo 'pi na nahyamànàs tasyecchayàttavapuùaþ kuta eva bandhaþ //

etad eva sphuñãkaroti-yasya pàdapaïkajaparàgasya niùevaõena tçptàþ, yadvà yasya pàdapaïkajaparàge niùevà yeùàü te ca te tçptà÷ ceti bhaktà ity arthaþ | tathà j¤ànina÷ ca na nahyamànà bandhanam apràptavantaþ ||BhPC_10,33.35||

BhP_10,33.36
gopãnàü tatpatãnàü ca sarveùàm eva dehinàm /
yo 'nta÷ carati so 'dhyakùaþ krãóaneneha dehabhàk //

paradàratvaü gopãnàm aïgãkçtya parihçtam, idànãü bhagavataþ sarvàntaryàmiõaþ paradàrasevà nàma na kàcid ity àha-gopãnàm iti | yo 'nta÷ caraty adhyakùo buddhyàdisàkùã sa eva krãóanena dehabhàk, na tv asmadàditulyo yena doùaþ syàd iti ||BhPC_10,33.36||

BhP_10,33.37
anugrahàya bhåtànàü[*89] mànuùaü deham àsthitaþ /
bhajate tàdç÷ãþ krãóà yàþ ÷rutvà[*90] tatparo bhavet //
[*89] "bhaktànàm" iti pàñhaþ |
[*90] "smçtvà" iti pàñhaþ |



nanv evaü ced àptakàmasya nindite kutaþ pravçttir ity ata àha-anugrahàyeti | ÷çïgàra-rasàkçùñacetaso 'tibahirmukhàn api svaparàn kartum iti bhàvaþ ||BhPC_10,33.37||

BhP_10,33.38
nàsåyan khalu kçùõàya mohitàs tasya màyayà /
manyamànàþ svapàr÷vasthàn svàn svàn dàràn vrajaukasaþ //

nanv anye 'pi bhinnàcàràþ svaceùñitam evam eveti vadanti tatràha-nàsåyann iti | evaübhåtai÷varyàbhàve tathà kurvantaþ pàpà j¤eyà iti bhàvaþ ||BhPC_10,33.38||

BhP_10,33.39
brahmaràtra upàvçtte vàsudevànumoditàþ /
anicchantyo yayur gopyaþ svagçhàn bhagavatpriyàþ[*91] //
[*91] bhagavàn priyo yàsàü, bhagavato và priyàþ |


brahmaràtre bràhme muhårte upàvçtte pràpte ||BhPC_10,33.39||

BhP_10,33.40
vikrãóitaü vrajavadhåbhir idaü ca viùõoþ ÷raddhànvito 'nu÷çõuyàd atha varõayed yaþ /
bhaktiü paràü bhagavati pratilabhya kàmaü hçdrogam à÷v apahinoty acireõa dhãraþ //

bhagavataþ kàmavijayaråparàsakrãóà÷ravaõàdeþ kàmavijayam eva phalam àha-vikrãóitam iti | acireõa dhãraþ san hçdrogaü kàmam[*92] à÷u apahinoti parityajatãti ||BhPC_10,33.40||
[*92] yadvà kàmaü yatheùñaü à÷u bhaktiü labdhvà kàmàdisarvahçdrogam acireõa hinotãty arthaþ |


seyaü ÷rãparamànandasevi÷rãdharanirmità /
÷rãbhàgavatabhàvàrthadãpikà da÷amà÷rayà // 1 //

iti ÷rãmadbhàgavate mahàpuràõe da÷amaskandhe pårvàrdhe bhàvàrthadãpikàyàü ñãkàyàü trayastriü÷o 'dhyàyaþ **33**