Valmiki (trad.): Ramayana: 2. Ayodhyakanda Based on the ed. by T.R. Krishnacarya: The Valmiki Ramayana - According to Southern recension, 1905 (Repr. Delhi : Sri Satguru Publications, 1982) Input by Oliver Hellwig ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 1 kasyacit tv atha kàlasya ràjà da÷arathaþ sutam / bharataü kekayãputram abravãd raghunandanaþ // RamS_2,1.1 // ayaü kekayaràjasya putro vasati putraka / tvàü netum àgato vãra yudhàjin màtulas tava // RamS_2,1.2 // ÷rutvà da÷arathasyaitad bharataþ kekayãsutaþ / gamanàyàbhicakràma ÷atrughnasahitas tadà // RamS_2,1.3 // àpçcchya pitaraü ÷åro ràmaü càkliùñakàriõam / màtþü÷ càpi nara÷reùñhaþ ÷atrughnasahito yayau // RamS_2,1.4 // yudhàjit pràpya bharataü sa÷atrughnaü praharùitaþ / svapuraü pràvi÷ad vãraþ pità tasya tutoùa ha // RamS_2,1.5 // sa tatra nyavasad bhràtrà saha satkàrasatkçtaþ / màtulenà÷vapatinà putrasnehena làlitaþ // RamS_2,1.6 // tatràpi nivasantau tau tarpyamàõau ca kàmataþ / bhràtarau smaratàü vãrau vçddhaü da÷arathaü nçpam // RamS_2,1.7 // ràjàpi tau mahàtejàþ sasmàra proùitau sutau / ubhau bharata÷atrughnau mahendravaruõopamau // RamS_2,1.8 // sarva eva tu tasyeùñà÷ catvàraþ puruùarùabhàþ / sva÷arãràd vinirvçttà÷ catvàra iva bàhavaþ // RamS_2,1.9 // teùàm api mahàtejà ràmo ratikaraþ pituþ / svayambhår iva bhåtànàü babhåva guõavattaraþ // RamS_2,1.10 // gate ca bharate ràmo lakùmaõa÷ ca mahàbalaþ / pitaraü devasaükà÷aü påjayàmàsatus tadà // RamS_2,1.11 // pitur àj¤àü puraskçtya paurakàryàõi sarva÷aþ / cakàra ràmo dharmàtmà priyàõi ca hitàni ca // RamS_2,1.12 // màtçbhyo màtçkàryàõi kçtvà paramayantritaþ / guråõàü gurukàryàõi kàle kàle 'nvavaikùata // RamS_2,1.13 // evaü da÷arathaþ prãto bràhmaõà naigamàs tathà / ràmasya ÷ãlavçttena sarve viùayavàsinaþ // RamS_2,1.14 // sa hi nityaü pra÷àntàtmà mçdupårvaü ca bhàùate / ucyamàno 'pi paruùaü nottaraü pratipadyate // RamS_2,1.15 // kathaücid upakàreõa kçtenaikena tuùyati / na smaraty apakàràõàü ÷atam apy àtmavattayà // RamS_2,1.16 // ÷ãlavçddhair j¤ànavçddhair vayovçddhai÷ ca sajjanaiþ / kathayann àsta vai nityam astrayogyàntareùv api // RamS_2,1.17 // kalyàõàbhijanaþ sàdhur adãnaþ satyavàg çjuþ / vçddhair abhivinãta÷ ca dvijair dharmàrthadar÷ibhiþ // RamS_2,1.18 // dharmàrthakàmatattvaj¤aþ smçtimàn pratibhàvanàn / laukike samayàcare kçtakalpo vi÷àradaþ // RamS_2,1.19 // ÷àstraj¤a÷ ca kçtaj¤a÷ ca puruùàntarakovidaþ / yaþ pragrahànugrahayor yathànyàyaü vicakùaõaþ // RamS_2,1.20 // àyakarmaõy upàyaj¤aþ saüdçùñavyayakarmavit / ÷raiùñhyaü ÷àstrasamåheùu pràpto vyàmi÷rakeùv api // RamS_2,1.21 // arthadharmau ca saügçhya sukhatantro na càlasaþ / vaihàrikàõàü ÷ilpànàü vij¤àtàrthavibhàgavit // RamS_2,1.22 // àrohe vinaye caiva yukto vàraõavàjinàm / dhanurvedavidàü ÷reùñho loke 'tirathasaümataþ // RamS_2,1.23 // abhiyàtà prahartà ca senànayavi÷àradaþ / apradhçùya÷ ca saügràme kruddhair api suràsuraiþ / anasåyo jitakrodho na dçpto na ca matsarã / na càvamantà bhåtànàü na ca kàlava÷ànugaþ // RamS_2,1.24 //* evaü ÷reùñhair guõair yuktaþ prajànàü pàrthivàtmajaþ / saümatas triùu lokeùu vasudhàyàþ kùamàguõaiþ / buddhyà bçhaspates tulyo vãryeõàpi ÷acãpateþ // RamS_2,1.25 // tathà sarvaprajàkàntaiþ prãtisaüjananaiþ pituþ / guõair viruruce ràmo dãptaþ sårya ivàü÷ubhiþ // RamS_2,1.26 // tam evaüvçttasampannam apradhçùyaparàkramam / lokapàlopamaü nàtham akàmayata medinã // RamS_2,1.27 // etais tu bahubhir yuktaü guõair anupamaiþ sutam / dçùñvà da÷aratho ràjà cakre cintàü paraütapaþ // RamS_2,1.28 // eùà hy asya parà prãtir hçdi samparivartate / kadà nàma sutaü drakùyàmy abhiùiktam ahaü priyam // RamS_2,1.29 // vçddhikàmo hi lokasya sarvabhåtànukampanaþ / mattaþ priyataro loke parjanya iva vçùñimàn // RamS_2,1.30 // yama÷akrasamo vãrye bçhaspatisamo matau / mahãdharasamo dhçtyàü matta÷ ca guõavattaraþ // RamS_2,1.31 // mahãm aham imàü kçtsnàm adhitiùñhantam àtmajam / anena vayasà dçùñvà yathà svargam avàpnuyàm // RamS_2,1.32 // taü samãkùya mahàràjo yuktaü samuditair guõaiþ / ni÷citya sacivaiþ sàrdhaü yuvaràjam amanyata // RamS_2,1.33 // nànànagaravàstavyàn pçthagjànapadàn api / samàninàya medinyàþ pradhànàn pçthivãpatiþ // RamS_2,1.34 // atha ràjavitãrõeùu vividheùv àsaneùu ca / ràjànam evàbhimukhà niùedur niyatà nçpàþ // RamS_2,1.35 // sa labdhamànair vinayànvitair nçpaiþ puràlayair jànapadai÷ ca mànavaiþ / upopaviùñair nçpatir vçto babhau sahasracakùur bhagavàn ivàmaraiþ // RamS_2,1.36 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 2 tataþ pariùadaü sarvàm àmantrya vasudhàdhipaþ / hitam uddharùaõaü cedam uvàcàpratimaü vacaþ // RamS_2,2.1 // dundubhisvanakalpena gambhãreõànunàdinà / svareõa mahatà ràjà jãmåta iva nàdayan // RamS_2,2.2 // so 'ham ikùvàkubhiþ pårvair narendraiþ paripàlitam / ÷reyasà yoktukàmo 'smi sukhàrham akhilaü jagat // RamS_2,2.3 // mayàpy àcaritaü pårvaiþ panthànam anugacchatà / prajà nityam atandreõa yathà÷akty abhirakùatà // RamS_2,2.4 // idaü ÷arãraü kçtsnasya lokasya caratà hitam / pàõóur asyàtapatrasya chàyàyàü jaritaü mayà // RamS_2,2.5 // pràpya varùasahasràõi bahåny àyåüùi jãvitaþ / jãrõasyàsya ÷arãrasya vi÷ràntim abhirocaye // RamS_2,2.6 // ràjaprabhàvajuùñàü hi durvahàm ajitendriyaiþ / pari÷rànto 'smi lokasya gurvãü dharmadhuraü vahan // RamS_2,2.7 // so 'haü vi÷ramam icchàmi putraü kçtvà prajàhite / saünikçùñàn imàn sarvàn anumànya dvijarùabhàn // RamS_2,2.8 // anujàto hi me sarvair guõair jyeùñho mamàtmajaþ / puraüdarasamo vãrye ràmaþ parapuraüjayaþ // RamS_2,2.9 // taü candram iva puùyeõa yuktaü dharmabhçtàü varam / yauvaràjyena yoktàsmi prãtaþ puruùapuügavam // RamS_2,2.10 // anuråpaþ sa vo nàtho lakùmãvàül lakùmaõàgrajaþ / trailokyam api nàthena yena syàn nàthavattaram // RamS_2,2.11 // anena ÷reyasà sadyaþ saüyojyàham imàü mahãm / gatakle÷o bhaviùyàmi sute tasmin nive÷ya vai // RamS_2,2.12 // iti bruvantaü muditàþ pratyanandan nçpà nçpam / vçùñimantaü mahàmeghaü nardantam iva barhiõaþ // RamS_2,2.13 // tasya dharmàrthaviduùo bhàvam àj¤àya sarva÷aþ / åcu÷ ca manasà j¤àtvà vçddhaü da÷arathaü nçpam // RamS_2,2.14 // anekavarùasàhasro vçddhas tvam asi pàrthiva / sa ràmaü yuvaràjànam abhiùi¤casva pàrthivam // RamS_2,2.15 // iti tadvacanaü ÷rutvà ràjà teùàü manaþpriyam / ajànann iva jij¤àsur idaü vacanam abravãt // RamS_2,2.16 // kathaü nu mayi dharmeõa pçthivãm anu÷àsati / bhavanto draùñum icchanti yuvaràjaü mamàtmajam // RamS_2,2.17 // te tam åcur mahàtmànaü paurajànapadaiþ saha / bahavo nçpa kalyàõà guõàþ putrasya santi te // RamS_2,2.18 // divyair guõaiþ ÷akrasamo ràmaþ satyaparàkramaþ / ikùvàkubhyo hi sarvebhyo 'py atirakto vi÷àmpate // RamS_2,2.19 // ràmaþ satpuruùo loke satyadharmaparàyaõaþ / dharmaj¤aþ satyasaüdha÷ ca ÷ãlavàn anasåyakaþ // RamS_2,2.20 // kùàntaþ sàntvayità ÷lakùõaþ kçtaj¤o vijitendriyaþ / mçdu÷ ca sthiracitta÷ ca sadà bhavyo 'nasåyakaþ // RamS_2,2.21 // priyavàdã ca bhåtànàü satyavàdã ca ràghavaþ / bahu÷rutànàü vçddhànàü bràhmaõànàm upàsità // RamS_2,2.22 // tenàsyehàtulà kãrtir ya÷as teja÷ ca vardhate / devàsuramanuùyàõàü sarvàstreùu vi÷àradaþ // RamS_2,2.23 // yadà vrajati saügràmaü gràmàrthe nagarasya và / gatvà saumitrisahito nàvijitya nivartate // RamS_2,2.24 // saügràmàt punar àgamya ku¤jareõa rathena và / pauràn svajanavan nityaü ku÷alaü paripçcchati // RamS_2,2.25 // putreùv agniùu dàreùu preùya÷iùyagaõeùu ca / nikhilenànupårvyà ca pità putràn ivaurasàn // RamS_2,2.26 // ÷u÷råùante ca vaþ ÷iùyàþ kaccit karmasu daü÷itàþ / iti naþ puruùavyàghraþ sadà ràmo 'bhibhàùate // RamS_2,2.27 // vyasaneùu manuùyàõàü bhç÷aü bhavati duþkhitaþ / utsaveùu ca sarveùu piteva parituùyati // RamS_2,2.28 // satyavàdã maheùvàso vçddhasevã jitendriyaþ / vatsaþ ÷reyasi jàtas te diùñyàsau tava ràghavaþ / diùñyà putraguõair yukto màrãca iva ka÷yapaþ // RamS_2,2.29 // balam àrogyam àyu÷ ca ràmasya viditàtmanaþ / à÷aüsate janaþ sarvo ràùñre puravare tathà // RamS_2,2.30 // abhyantara÷ ca bàhya÷ ca paurajànapado janaþ / striyo vçddhàs taruõya÷ ca sàyampràtaþ samàhitàþ // RamS_2,2.31 // sarvàn devàn namasyanti ràmasyàrthe ya÷asvinaþ / teùàm àyàcitaü deva tvatprasàdàt samçdhyatàm // RamS_2,2.32 // ràmam indãvara÷yàmaü sarva÷atrunibarhaõam / pa÷yàmo yauvaràjyasthaü tava ràjottamàtmajam // RamS_2,2.33 // taü devadevopamam àtmajaü te sarvasya lokasya hite niviùñam / hitàya naþ kùipram udàrajuùñaü mudàbhiùektuü varada tvam arhasi // RamS_2,2.34 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 3 teùàm a¤jalipadmàni pragçhãtàni sarva÷aþ / pratigçhyàbravãd ràjà tebhyaþ priyahitaü vacaþ // RamS_2,3.1 // aho 'smi paramaprãtaþ prabhàva÷ càtulo mama / yan me jyeùñhaü priyaü putraü yauvaràjyastham icchatha // RamS_2,3.2 // iti pratyarcya tàn ràjà bràhmaõàn idam abravãt / vasiùñhaü vàmadevaü ca teùàm evopa÷çõvatàm // RamS_2,3.3 // caitraþ ÷rãmàn ayaü màsaþ puõyaþ puùpitakànanaþ / yauvaràjyàya ràmasya sarvam evopakalpyatàm // RamS_2,3.4 // kçtam ity eva càbråtàm abhigamya jagatpatim / yathoktavacanaü prãtau harùayuktau dvijarùabhau // RamS_2,3.5 // tataþ sumantraü dyutimàn ràjà vacanam abravãt / ràmaþ kçtàtmà bhavatà ÷ãghram ànãyatàm iti // RamS_2,3.6 // sa tatheti pratij¤àya sumantro ràja÷àsanàt / ràmaü tatrànayàücakre rathena rathinàü varam // RamS_2,3.7 // atha tatra samàsãnàs tadà da÷arathaü nçpam / pràcyodãcyàþ pratãcyà÷ ca dàkùiõàtyà÷ ca bhåmipàþ // RamS_2,3.8 // mlecchà÷ càryà÷ ca ye cànye vana÷ailàntavàsinaþ / upàsàücakrire sarve taü devà iva vàsavam // RamS_2,3.9 // teùàü madhye sa ràjarùir marutàm iva vàsavaþ / pràsàdastho rathagataü dadar÷àyàntam àtmajam // RamS_2,3.10 // gandharvaràjapratimaü loke vikhyàtapauruùam / dãrghabàhuü mahàsattvaü mattamàtaügagàminam // RamS_2,3.11 // candrakàntànanaü ràmam atãva priyadar÷anam / råpaudàryaguõaiþ puüsàü dçùñicittàpahàriõam // RamS_2,3.12 // gharmàbhitaptàþ parjanyaü hlàdayantam iva prajàþ / na tatarpa samàyàntaü pa÷yamàno naràdhipaþ // RamS_2,3.13 // avatàrya sumantras taü ràghavaü syandanottamàt / pituþ samãpaü gacchantaü prà¤jaliþ pçùñhato 'nvagàt // RamS_2,3.14 // sa taü kailàsa÷çïgàbhaü pràsàdaü narapuügavaþ / àruroha nçpaü draùñuü saha såtena ràghavaþ // RamS_2,3.15 // sa prà¤jalir abhipretya praõataþ pitur antike / nàma svaü ÷ràvayan ràmo vavande caraõau pituþ // RamS_2,3.16 // taü dçùñvà praõataü pàr÷ve kçtà¤jalipuñaü nçpaþ / gçhyà¤jalau samàkçùya sasvaje priyam àtmajam // RamS_2,3.17 // tasmai càbhyudyataü ÷rãmàn maõikà¤canabhåùitam / dide÷a ràjà ruciraü ràmàya paramàsanam // RamS_2,3.18 // tad àsanavaraü pràpya vyadãpayata ràghavaþ / svayeva prabhayà merum udaye vimalo raviþ // RamS_2,3.19 // tena vibhràjità tatra sà sabhàbhivyarocata / vimalagrahanakùatrà ÷àradã dyaur ivendunà // RamS_2,3.20 // taü pa÷yamàno nçpatis tutoùa priyam àtmajam / alaükçtam ivàtmànam àdar÷atalasaüsthitam // RamS_2,3.21 // sa taü sasmitam àbhàùya putraü putravatàü varaþ / uvàcedaü vaco ràjà devendram iva ka÷yapaþ // RamS_2,3.22 // jyeùñhàyàm asi me patnyàü sadç÷yàü sadç÷aþ sutaþ / utpannas tvaü guõa÷reùñho mama ràmàtmajaþ priyaþ // RamS_2,3.23 // tvayà yataþ prajà÷ cemàþ svaguõair anura¤jitàþ / tasmàt tvaü puùyayogena yauvaràjyam avàpnuhi // RamS_2,3.24 // kàmatas tvaü prakçtyaiva vinãto guõavàn asi / guõavaty api tu snehàt putra vakùyàmi te hitam // RamS_2,3.25 // bhåyo vinayam àsthàya bhava nityaü jitendriyaþ / kàmakrodhasamutthàni tyajethà vyasanàni ca // RamS_2,3.26 // parokùayà vartamàno vçttyà pratyakùayà tathà / amàtyaprabhçtãþ sarvàþ prakçtã÷ cànura¤jaya // RamS_2,3.27 // tuùñànuraktaprakçtir yaþ pàlayati medinãm / tasya nandanti mitràõi labdhvàmçtam ivàmaràþ / tasmàt putra tvam àtmànaü niyamyaiva samàcara // RamS_2,3.28 // tac chrutvà suhçdas tasya ràmasya priyakàriõaþ / tvaritàþ ÷ãghram abhyetya kausalyàyai nyavedayan // RamS_2,3.29 // sà hiraõyaü ca gà÷ caiva ratnàni vividhàni ca / vyàdide÷a priyàkhyebhyaþ kausalyà pramadottamà // RamS_2,3.30 // athàbhivàdya ràjànaü ratham àruhya ràghavaþ / yayau svaü dyutimad ve÷ma janaughaiþ pratipåjitaþ // RamS_2,3.31 // te càpi paurà nçpater vacas tacchrutvà tadà làbham iveùñam àpya / narendram àmantrya gçhàõi gatvà devàn samànarcur atãva hçùñàþ // RamS_2,3.32 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 4 gateùv atha nçpo bhåyaþ paureùu saha mantribhiþ / mantrayitvà tata÷ cakre ni÷cayaj¤aþ sa ni÷cayam // RamS_2,4.1 // ÷va eva puùyo bhavità ÷vo 'bhiùecyas tu me sutaþ / ràmo ràjãvatàmràkùo yauvaràjya iti prabhuþ // RamS_2,4.2 // athàntargçham àvi÷ya ràjà da÷arathas tadà / såtam àj¤àpayàmàsa ràmaü punar ihànaya // RamS_2,4.3 // pratigçhya sa tadvàkyaü såtaþ punar upàyayau / ràmasya bhavanaü ÷ãghraü ràmam ànayituü punaþ // RamS_2,4.4 // dvàþsthair àveditaü tasya ràmàyàgamanaü punaþ / ÷rutvaiva càpi ràmas taü pràptaü ÷aïkànvito 'bhavat // RamS_2,4.5 // prave÷ya cainaü tvaritaü ràmo vacanam abravãt / yad àgamanakçtyaü te bhåyas tad bråhy a÷eùataþ // RamS_2,4.6 // tam uvàca tataþ såto ràjà tvàü draùñum icchati / ÷rutvà pramàõam atra tvaü gamanàyetaràya và // RamS_2,4.7 // iti såtavacaþ ÷rutvà ràmo 'tha tvarayànvitaþ / prayayau ràjabhavanaü punar draùñuü nare÷varam // RamS_2,4.8 // taü ÷rutvà samanupràptaü ràmaü da÷aratho nçpaþ / prave÷ayàmàsa gçhaü vivikùuþ priyam uttamam // RamS_2,4.9 // pravi÷ann eva ca ÷rãmàn ràghavo bhavanaü pituþ / dadar÷a pitaraü dåràt praõipatya kçtà¤jaliþ // RamS_2,4.10 // praõamantaü samutthàpya taü pariùvajya bhåmipaþ / pradi÷ya càsmai ruciram àsanaü punar abravãt // RamS_2,4.11 // ràma vçddho 'smi dãrghàyur bhuktà bhogà mayepsitàþ / annavadbhiþ kratu÷atais tatheùñaü bhåridakùiõaiþ // RamS_2,4.12 // jàtam iùñam apatyaü me tvam adyànupamaü bhuvi / dattam iùñam adhãtaü ca mayà puruùasattama // RamS_2,4.13 // anubhåtàni ceùñàni mayà vãra sukhàni ca / devarùipitçvipràõàm ançõo 'smi tathàtmanaþ // RamS_2,4.14 // na kiücin mama kartavyaü tavànyatràbhiùecanàt / ato yat tvàm ahaü bråyàü tan me tvaü kartum arhasi // RamS_2,4.15 // adya prakçtayaþ sarvàs tvàm icchanti naràdhipam / atas tvàü yuvaràjànam abhiùekùyàmi putraka // RamS_2,4.16 // api càdyà÷ubhàn ràma svapnàn pa÷yàmi dàruõàn / sanirghàtà maholkà÷ ca patantãha mahàsvanàþ // RamS_2,4.17 // avaùñabdhaü ca me ràma nakùatraü dàruõair grahaiþ / àvedayanti daivaj¤àþ såryàïgàrakaràhubhiþ // RamS_2,4.18 // pràyeõa hi nimittànàm ãdç÷ànàü samudbhave / ràjà và mçtyum àpnoti ghoràü vàpadam çcchati // RamS_2,4.19 // tad yàvad eva me ceto na vimuhyati ràghava / tàvad evàbhiùi¤casva calà hi pràõinàü matiþ // RamS_2,4.20 // adya candro 'bhyupagataþ puùyàt pårvaü punar vasum / ÷vaþ puùyayogaü niyataü vakùyante daivacintakàþ // RamS_2,4.21 // tatra puùye 'bhiùi¤casva manas tvarayatãva màm / ÷vas tvàham abhiùekùyàmi yauvaràjye paraütapa // RamS_2,4.22 // tasmàt tvayàdya vratinà ni÷eyaü niyatàtmanà / saha vadhvopavastavyà darbhaprastara÷àyinà // RamS_2,4.23 // suhçda÷ càpramattàs tvàü rakùantv adya samantataþ / bhavanti bahuvighnàni kàryàõy evaüvidhàni hi // RamS_2,4.24 // viproùita÷ ca bharato yàvad eva puràd itaþ / tàvad evàbhiùekas te pràptakàlo mato mama // RamS_2,4.25 // kàmaü khalu satàü vçtte bhràtà te bharataþ sthitaþ / jyeùñhànuvartã dharmàtmà sànukro÷o jitendriyaþ // RamS_2,4.26 // kiü tu cittaü manuùyàõàm anityam iti me matiþ / satàü ca dharmanityànàü kçta÷obhi ca ràghava // RamS_2,4.27 // ity uktaþ so 'bhyanuj¤àtaþ ÷vobhàviny abhiùecane / vrajeti ràmaþ pitaram abhivàdyàbhyayàd gçham // RamS_2,4.28 // pravi÷ya càtmano ve÷ma ràj¤oddiùñe 'bhiùecane / tasmin kùaõe vinirgatya màtur antaþpuraü yayau // RamS_2,4.29 // tatra tàü pravaõàm eva màtaraü kùaumavàsinãm / vàgyatàü devatàgàre dadar÷a yàcatãü ÷riyam // RamS_2,4.30 // pràg eva càgatà tatra sumitrà lakùmaõas tathà / sãtà cànàyità ÷rutvà priyaü ràmàbhiùecanam // RamS_2,4.31 // tasmin kàle hi kausalyà tasthàv àmãlitekùaõà / sumitrayànvàsyamànà sãtayà lakùmaõena ca // RamS_2,4.32 // ÷rutvà puùyeõa putrasya yauvaràjyàbhiùecanam / pràõàyàmena puruùaü dhyàyamànà janàrdanam // RamS_2,4.33 // tathà saniyamàm eva so 'bhigamyàbhivàdya ca / uvàca vacanaü ràmo harùayaüs tàm idaü tadà // RamS_2,4.34 // amba pitrà niyukto 'smi prajàpàlanakarmaõi / bhavità ÷vo 'bhiùeko me yathà me ÷àsanaü pituþ // RamS_2,4.35 // sãtayàpy upavastavyà rajanãyaü mayà saha / evam çtvigupàdhyàyaiþ saha màm uktavàn pità // RamS_2,4.36 // yàni yàny atra yogyàni ÷vobhàviny abhiùecane / tàni me maïgalàny adya vaidehyà÷ caiva kàraya // RamS_2,4.37 // etac chrutvà tu kausalyà cirakàlàbhikàïkùitam / harùabàùpakalaü vàkyam idaü ràmam abhàùata // RamS_2,4.38 // vatsa ràma ciraü jãva hatàs te paripanthinaþ / j¤àtãn me tvaü ÷riyà yuktaþ sumitràyà÷ ca nandaya // RamS_2,4.39 // kalyàõe bata nakùatre mayi jàto 'si putraka / yena tvayà da÷aratho guõair àràdhitaþ pità // RamS_2,4.40 // amoghaü bata me kùàntaü puruùe puùkarekùaõe / yeyam ikùvàkuràjya÷rãþ putra tvàü saü÷rayiùyati // RamS_2,4.41 // ity evam ukto màtredaü ràmo bhràtaram abravãt / prà¤jaliü prahvam àsãnam abhivãkùya smayann iva // RamS_2,4.42 // lakùmaõemàü mayà sàrdhaü pra÷àdhi tvaü vasuüdharàm / dvitãyaü me 'ntaràtmànaü tvàm iyaü ÷rãr upasthità // RamS_2,4.43 // saumitre bhuïkùva bhogàüs tvam iùñàn ràjyaphalàni ca / jãvitaü ca hi ràjyaü ca tvadartham abhikàmaye // RamS_2,4.44 // ity uktvà lakùmaõaü ràmo màtaràv abhivàdya ca / abhyanuj¤àpya sãtàü ca jagàma svaü nive÷anam // RamS_2,4.45 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 5 saüdi÷ya ràmaü nçpatiþ ÷vobhàviny abhiùecane / purohitaü samàhåya vasiùñham idam abravãt // RamS_2,5.1 // gacchopavàsaü kàkutsthaü kàrayàdya tapodhana / ÷rãya÷oràjyalàbhàya vadhvà saha yatavratam // RamS_2,5.2 // tatheti ca sa ràjànam uktvà vedavidàü varaþ / svayaü vasiùñho bhagavàn yayau ràmanive÷anam // RamS_2,5.3 // sa ràmabhavanaü pràpya pàõóuràbhraghanaprabham / tisraþ kakùyà rathenaiva vive÷a munisattamaþ // RamS_2,5.4 // tam àgatam çùiü ràmas tvarann iva sasaübhramaþ / mànayiùyan sa mànàrhaü ni÷cakràma nive÷anàt // RamS_2,5.5 // abhyetya tvaramàõa÷ ca rathàbhyà÷aü manãùiõaþ / tato 'vatàrayàmàsa parigçhya rathàt svayam // RamS_2,5.6 // sa cainaü pra÷ritaü dçùñvà sambhàùyàbhiprasàdya ca / priyàrhaü harùayan ràmam ity uvàca purohitaþ // RamS_2,5.7 // prasannas te pità ràma yauvaràjyam avàpsyasi / upavàsaü bhavàn adya karotu saha sãtayà // RamS_2,5.8 // pràtas tvàm abhiùektà hi yauvaràjye naràdhipaþ / pità da÷arathaþ prãtyà yayàtiü nahuùo yathà // RamS_2,5.9 // ity uktvà sa tadà ràmam upavàsaü yatavratam / mantravat kàrayàmàsa vaidehyà sahitaü muniþ // RamS_2,5.10 // tato yathàvad ràmeõa sa ràj¤o gurur arcitaþ / abhyanuj¤àpya kàkutsthaü yayau ràmanive÷anàt // RamS_2,5.11 // suhçdbhis tatra ràmo 'pi tàn anuj¤àpya sarva÷aþ / sabhàjito vive÷àtha tàn anuj¤àpya sarva÷aþ // RamS_2,5.12 // hçùñanàrãnarayutaü ràmave÷ma tadà babhau / yathà mattadvijagaõaü praphullanalinaü saraþ // RamS_2,5.13 // sa ràjabhavanaprakhyàt tasmàd ràmanive÷anàt / nirgatya dadç÷e màrgaü vasiùñho janasaüvçtam // RamS_2,5.14 // vçndavçndair ayodhyàyàü ràjamàrgàþ samantataþ / babhåvur abhisaübàdhàþ kutåhalajanair vçtàþ // RamS_2,5.15 // janavçndormisaügharùaharùasvanavatas tadà / babhåva ràjamàrgasya sàgarasyeva nisvanaþ // RamS_2,5.16 // siktasaümçùñarathyà hi tad ahar vanamàlinã / àsãd ayodhyà nagarã samucchritagçhadhvajà // RamS_2,5.17 // tadà hy ayodhyànilayaþ sastrãbàlàbalo janaþ / ràmàbhiùekam àkàïkùann àkàïkùann udayaü raveþ // RamS_2,5.18 // prajàlaükàrabhåtaü ca janasyànandavardhanam / utsuko 'bhåj jano draùñuü tam ayodhyàmahotsavam // RamS_2,5.19 // evaü taü janasambàdhaü ràjamàrgaü purohitaþ / vyåhann iva janaughaü taü ÷anai ràjakulaü yayau // RamS_2,5.20 // sitàbhra÷ikharaprakhyaü pràsàdam adhiruhya saþ / samiyàya narendreõa ÷akreõeva bçhaspatiþ // RamS_2,5.21 // tam àgatam abhiprekùya hitvà ràjàsanaü nçpaþ / papraccha sa ca tasmai tat kçtam ity abhyavedayat // RamS_2,5.22 // guruõà tv abhyanuj¤àto manujaughaü visçjya tam / vive÷àntaþpuraü ràjà siüho giriguhàm iva // RamS_2,5.23 // tad agryaveùapramadàjanàkulaü mahendrave÷mapratimaü nive÷anam / vidãpayaü÷ càru vive÷a pàrthivaþ ÷a÷ãva tàràgaõasaükulaü nabhaþ // RamS_2,5.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 6 gate purohite ràmaþ snàto niyatamànasaþ / saha patnyà vi÷àlàkùyà nàràyaõam upàgamat // RamS_2,6.1 // pragçhya ÷irasà pàtrãü haviùo vidhivat tadà / mahate daivatàyàjyaü juhàva jvalite 'nale // RamS_2,6.2 // ÷eùaü ca haviùas tasya prà÷yà÷àsyàtmanaþ priyam / dhyàyan nàràyaõaü devaü svàstãrõe ku÷asaüstare // RamS_2,6.3 // vàgyataþ saha vaidehyà bhåtvà niyatamànasaþ / ÷rãmaty àyatane viùõoþ ÷i÷ye naravaràtmajaþ // RamS_2,6.4 // ekayàmàva÷iùñàyàü ràtryàü prativibudhya saþ / alaükàravidhiü kçtsnaü kàrayàmàsa ve÷manaþ // RamS_2,6.5 // tatra ÷çõvan sukhà vàcaþ såtamàgadhabandinàm / pårvàü saüdhyàm upàsãno jajàpa yatamànasaþ // RamS_2,6.6 // tuùñàva praõata÷ caiva ÷irasà madhusådanam / vimalakùaumasaüvãto vàcayàmàsa ca dvijàn // RamS_2,6.7 // teùàü puõyàhaghoùo 'tha gambhãramadhuras tadà / ayodhyàü pårayàmàsa tåryaghoùànunàditaþ // RamS_2,6.8 // kçtopavàsaü tu tadà vaidehyà saha ràghavam / ayodhyànilayaþ ÷rutvà sarvaþ pramudito janaþ // RamS_2,6.9 // tataþ paurajanaþ sarvaþ ÷rutvà ràmàbhiùecanam / prabhàtàü rajanãü dçùñvà cakre ÷obhàü paràü punaþ // RamS_2,6.10 // sitàbhra÷ikharàbheùu devatàyataneùu ca / catuùpatheùu rathyàsu caityeùv aññàlakeùu ca // RamS_2,6.11 // nànàpaõyasamçddheùu vaõijàm àpaõeùu ca / kuñumbinàü samçddheùu ÷rãmatsu bhavaneùu ca // RamS_2,6.12 // sabhàsu caiva sarvàsu vçkùeùv àlakùiteùu ca / dhvajàþ samucchrità÷ citràþ patàkà÷ càbhavaüs tadà // RamS_2,6.13 // nañanartakasaüghànàü gàyakànàü ca gàyatàm / manaþkarõasukhà vàcaþ ÷u÷ruvu÷ ca tatas tataþ // RamS_2,6.14 // ràmàbhiùekayuktà÷ ca kathà÷ cakrur mitho janàþ / ràmàbhiùeke sampràpte catvareùu gçheùu ca // RamS_2,6.15 // bàlà api krãóamànà gçhadvàreùu saügha÷aþ / ràmàbhiùekasaüyuktà÷ cakrur eva mithaþ kathàþ // RamS_2,6.16 // kçtapuùpopahàra÷ ca dhåpagandhàdhivàsitaþ / ràjamàrgaþ kçtaþ ÷rãmàn paurai ràmàbhiùecane // RamS_2,6.17 // prakà÷akaraõàrthaü ca ni÷àgamana÷aïkayà / dãpavçkùàüs tathà cakrur anu rathyàsu sarva÷aþ // RamS_2,6.18 // alaükàraü purasyaivaü kçtvà tatpuravàsinaþ / àkàïkùamàõà ràmasya yauvaràjyàbhiùecanam // RamS_2,6.19 // sametya saügha÷aþ sarve catvareùu sabhàsu ca / kathayanto mithas tatra pra÷a÷aüsur janàdhipam // RamS_2,6.20 // aho mahàtmà ràjàyam ikùvàkukulanandanaþ / j¤àtvà yo vçddham àtmànaü ràmaü ràjye 'hbiùekùyati // RamS_2,6.21 // sarve hy anugçhãtàþ sma yan no ràmo mahãpatiþ / ciràya bhavità goptà dçùñalokaparàvaraþ // RamS_2,6.22 // anuddhatamanà vidvàn dharmàtmà bhràtçvatsalaþ / yathà ca bhràtçùu snigdhas tathàsmàsv api ràghavaþ // RamS_2,6.23 // ciraü jãvatu dharmàtmà ràjà da÷aratho 'naghaþ / yatprasàdenàbhiùiktaü ràmaü drakùyàmahe vayam // RamS_2,6.24 // evaüvidhaü kathayatàü pauràõàü ÷u÷ruvus tadà / digbhyo 'pi ÷rutavçttàntàþ pràptà jànapadà janàþ // RamS_2,6.25 // te tu digbhyaþ purãü pràptà draùñuü ràmàbhiùecanam / ràmasya pårayàmàsuþ purãü jànapadà janàþ // RamS_2,6.26 // janaughais tair visarpadbhiþ ÷u÷ruve tatra nisvanaþ / parvasådãrõavegasya sàgarasyeva nisvanaþ // RamS_2,6.27 // tatas tad indrakùayasaünibhaü puraü didçkùubhir jànapadair upàgataiþ / samantataþ sasvanam àkulaü babhau samudrayàdobhir ivàrõavodakam // RamS_2,6.28 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 7 j¤àtidàsã yato jàtà kaikeyyàs tu sahoùità / pràsàdaü candrasaükà÷am àruroha yadçcchayà // RamS_2,7.1 // siktaràjapathàü kçtsnàü prakãrõakamalotpalàm / ayodhyàü mantharà tasmàt pràsàdàd anvavaikùata // RamS_2,7.2 // patàkàbhir varàrhàbhir dhvajai÷ ca samalaükçtàm / siktàü candanatoyai÷ ca ÷iraþsnàtajanair vçtàm // RamS_2,7.3 // avidåre sthitàü dçùñvà dhàtrãü papraccha mantharà / uttamenàbhisaüyuktà harùeõàrthaparà satã // RamS_2,7.4 // ràmamàtà dhanaü kiü nu janebhyaþ samprayacchati / atimàtraü praharùo 'yaü kiü janasya ca ÷aüsa me / kàrayiùyati kiü vàpi samprahçùño mahãpatiþ // RamS_2,7.5 // vidãryamàõà harùeõa dhàtrã paramayà mudà / àcacakùe 'tha kubjàyai bhåyasãü ràghave ÷riyam // RamS_2,7.6 // ÷vaþ puùyeõa jitakrodhaü yauvaràjyena ràghavam / ràjà da÷aratho ràmam abhiùecayitànagham // RamS_2,7.7 // dhàtryàs tu vacanaü ÷rutvà kubjà kùipram amarùità / kailàsa÷ikharàkàràt pràsàdàd avarohata // RamS_2,7.8 // sà dahyamànà kopena mantharà pàpadar÷inã / ÷ayànàm etya kaikeyãm idaü vacanam abravãt // RamS_2,7.9 // uttiùñha måóhe kiü ÷eùe bhayaü tvàm abhivartate / upaplutamahaughena kim àtmànaü na budhyase // RamS_2,7.10 // aniùñe subhagàkàre saubhàgyena vikatthase / calaü hi tava saubhàgyaü nadyàþ srota ivoùõage // RamS_2,7.11 // evam uktà tu kaikeyã ruùñayà paruùaü vacaþ / kubjayà pàpadar÷inyà viùàdam agamat param // RamS_2,7.12 // kaikeyã tv abravãt kubjàü kaccit kùemaü na manthare / viùaõõavadanàü hi tvàü lakùaye bhç÷aduþkhitàm // RamS_2,7.13 // mantharà tu vacaþ ÷rutvà kaikeyyà madhuràkùaram / uvàca krodhasaüyuktà vàkyaü vàkyavi÷àradà // RamS_2,7.14 // sà viùaõõatarà bhåtvà kubjà tasyà hitaiùiõã / viùàdayantã provàca bhedayantã ca ràghavam // RamS_2,7.15 // akùemaü sumahad devi pravçttaü tvadvinà÷anam / ràmaü da÷aratho ràjà yauvaràjye 'bhiùekùyati // RamS_2,7.16 // sàsmy agàdhe bhaye magnà duþkha÷okasamanvità / dahyamànànaleneva tvaddhitàrtham ihàgatà // RamS_2,7.17 // tava duþkhena kaikeyi mama duþkhaü mahad bhavet / tvadvçddhau mama vçddhi÷ ca bhaved atra na saü÷ayaþ // RamS_2,7.18 // naràdhipakule jàtà mahiùã tvaü mahãpateþ / ugratvaü ràjadharmàõàü kathaü devi na budhyase // RamS_2,7.19 // dharmavàdã ÷añho bhartà ÷lakùõavàdã ca dàruõaþ / ÷uddhabhàve na jànãùe tenaivam atisaüdhità // RamS_2,7.20 // upasthitaü prayu¤jànas tvayi sàntvam anarthakam / arthenaivàdya te bhartà kausalyàü yojayiùyati // RamS_2,7.21 // apavàhya sa duùñàtmà bharataü tava bandhuùu / kàlyaü sthàpayità ràmaü ràjye nihatakaõñake // RamS_2,7.22 // ÷atruþ patipravàdena màtreva hitakàmyayà / à÷ãviùa ivàïkena bàle paridhçtas tvayà // RamS_2,7.23 // yathà hi kuryàt sarpo và ÷atrur và pratyupekùitaþ / ràj¤à da÷arathenàdya saputrà tvaü tathà kçtà // RamS_2,7.24 // pàpenànçtasàntvena bàle nityaü sukhocite / ràmaü sthàpayatà ràjye sànubandhà hatà hy asi // RamS_2,7.25 // sà pràptakàlaü kaikeyi kùipraü kuru hitaü tava / tràyasva putram àtmànaü màü ca vismayadar÷ane // RamS_2,7.26 // mantharàyà vacaþ ÷rutvà ÷ayanàt sa ÷ubhànanà / evam àbharaõaü tasyai kubjàyai pradadau ÷ubham // RamS_2,7.27 // dattvà tv àbharaõaü tasyai kubjàyai pramadottamà / kaikeyã mantharàü hçùñà punar evàbravãd idam // RamS_2,7.28 // idaü tu manthare mahyam àkhyàsi paramaü priyam / etan me priyam àkhyàtuþ kiü và bhåyaþ karomi te // RamS_2,7.29 // ràme và bharate vàhaü vi÷eùaü nopalakùaye / tasmàt tuùñàsmi yad ràjà ràmaü ràjye 'bhiùekùyati // RamS_2,7.30 // na me paraü kiücid itas tvayà punaþ priyaü priyàrhe suvacaü vaco varam / tathà hy avocas tvam ataþ priyottaraü varaü paraü te pradadàmi taü vçõu // RamS_2,7.31 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 8 mantharà tv abhyasåyyainàm utsçjyàbharaõaü ca tat / uvàcedaü tato vàkyaü kopaduþkhasamanvità // RamS_2,8.1 // harùaü kim idam asthàne kçtavaty asi bàli÷e / ÷okasàgaramadhyastham àtmànaü nàvabudhyase // RamS_2,8.2 // subhagà khalu kausalyà yasyàþ putro 'bhiùekùyate / yauvaràjyena mahatà ÷vaþ puùyeõa dvijottamaiþ // RamS_2,8.3 // pràptàü sumahatãü prãtiü pratãtàü tàü hatadviùam / upasthàsyasi kausalyàü dàsãva tvaü kçtà¤jaliþ // RamS_2,8.4 // hçùñàþ khalu bhaviùyanti ràmasya paramàþ striyaþ / aprahçùñà bhaviùyanti snuùàs te bharatakùaye // RamS_2,8.5 // tàü dçùñvà paramaprãtàü bruvantãü mantharàü tataþ / ràmasyaiva guõàn devã kaikeyã pra÷a÷aüsa ha // RamS_2,8.6 // dharmaj¤o gurubhir dàntaþ kçtaj¤aþ satyavàk ÷uciþ / ràmo ràj¤aþ suto jyeùñho yauvaràjyam ato 'rhati // RamS_2,8.7 // bhràtþn bhçtyàü÷ ca dãrghàyuþ pitçvat pàlayiùyati / saütapyase kathaü kubje ÷rutvà ràmàbhiùecanam // RamS_2,8.8 // bharata÷ càpi ràmasya dhruvaü varùa÷atàt param / pitçpaitàmahaü ràjyam avàpsyati nararùabhaþ // RamS_2,8.9 // sà tvam abhyudaye pràpte vartamàne ca manthare / bhaviùyati ca kalyàõe kimarthaü paritapyase / kausalyàto 'tiriktaü ca sa tu ÷u÷råùate hi màm // RamS_2,8.10 // kaikeyyà vacanaü ÷rutvà mantharà bhç÷aduþkhità / dãrgham uùõaü viniþ÷vasya kaikeyãm idam abravãt // RamS_2,8.11 // anarthadar÷inã maurkhyàn nàtmànam avabudhyase / ÷okavyasanavistãrõe majjantã duþkhasàgare // RamS_2,8.12 // bhavità ràghavo ràjà ràghavasya ca yaþ sutaþ / ràjavaü÷àt tu bharataþ kaikeyi parihàsyate // RamS_2,8.13 // na hi ràj¤aþ sutàþ sarve ràjye tiùñhanti bhàmini / sthàpyamàneùu sarveùu sumahàn anayo bhavet // RamS_2,8.14 // tasmàj jyeùñhe hi kaikeyi ràjyatantràõi pàrthivàþ / sthàpayanty anavadyàïgi guõavatsv itareùv api // RamS_2,8.15 // asàv atyantanirbhagnas tava putro bhaviùyati / anàthavat sukhebhya÷ ca ràjavaü÷àc ca vatsale // RamS_2,8.16 // sàhaü tvadarthe sampràptà tvaü tu màü nàvabudhyase / sapatnivçddhau yà me tvaü pradeyaü dàtum icchasi // RamS_2,8.17 // dhruvaü tu bharataü ràmaþ pràpya ràjyam akaõñakam / de÷àntaraü nàyayitvà lokàntaram athàpi và // RamS_2,8.18 // bàla eva hi màtulyaü bharato nàyitas tvayà / saünikarùàc ca sauhàrdaü jàyate sthàvareùv api // RamS_2,8.19 // goptà hi ràmaü saumitrir lakùmaõaü càpi ràghavaþ / a÷vinor iva saubhràtraü tayor lokeùu vi÷rutam // RamS_2,8.20 // tasmàn na lakùmaõe ràmaþ pàpaü kiücit kariùyati / ràmas tu bharate pàpaü kuryàd iti na saü÷ayaþ // RamS_2,8.21 // tasmàd ràjagçhàd eva vanaü gacchatu te sutaþ / etaddhi rocate mahyaü bhç÷aü càpi hitaü tava // RamS_2,8.22 // evaü te j¤àtipakùasya ÷reya÷ caiva bhaviùyati / yadi ced bharato dharmàt pitryaü ràjyam avàpsyati // RamS_2,8.23 // sa te sukhocito bàlo ràmasya sahajo ripuþ / samçddhàrthasya naùñàrtho jãviùyati kathaü va÷e // RamS_2,8.24 // abhidrutam ivàraõye siühena gajayåthapam / pracchàdyamànaü ràmeõa bharataü tràtum arhasi // RamS_2,8.25 // darpàn niràkçtà pårvaü tvayà saubhàgyavattayà / ràmamàtà sapatnã te kathaü vairaü na yàtayet // RamS_2,8.26 // yadà hi ràmaþ pçthivãm avàpsyati dhruvaü pranaùño bharato bhaviùyati / ato hi saücintaya ràjyam àtmaje parasya càdyaiva vivàsakàraõam // RamS_2,8.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 9 evam uktà tu kaikeyã krodhena jvalitànanà / dãrgham uùõaü viniþ÷vasya mantharàm idam abravãt // RamS_2,9.1 // adya ràmam itaþ kùipraü vanaü prasthàpayàmy aham / yauvaràjyena bharataü kùipram evàbhiùecaye // RamS_2,9.2 // idaü tv idànãü saüpa÷ya kenopàyena manthare / bharataþ pràpnuyàd ràjyaü na tu ràmaþ kathaücana // RamS_2,9.3 // evam uktà tayà devyà mantharà pàpadar÷inã / ràmàrtham upahiüsantã kaikeyãm idam abravãt // RamS_2,9.4 // hantedànãü pravakùyàmi kaikeyi ÷råyatàü ca me / yathà te bharato ràjyaü putraþ pràpsyati kevalam // RamS_2,9.5 // ÷rutvaivaü vacanaü tasyà mantharàyàs tu kaikayã / kiücid utthàya ÷ayanàt svàstãrõàd idam abravãt // RamS_2,9.6 // kathaya tvaü mamopàyaü kenopàyena manthare / bharataþ pràpnuyàd ràjyaü na tu ràmaþ kathaücana // RamS_2,9.7 // evam uktà tayà devyà mantharà pàpadar÷inã / ràmàrtham upahiüsantã kubjà vacanam abravãt // RamS_2,9.8 // tava devàsure yuddhe saha ràjarùibhiþ patiþ / agacchat tvàm upàdàya devaràjasya sàhyakçt // RamS_2,9.9 // di÷am àsthàya kaikeyi dakùiõàü daõóakàn prati / vaijayantam iti khyàtaü puraü yatra timidhvajaþ // RamS_2,9.10 // sa ÷ambara iti khyàtaþ ÷atamàyo mahàsuraþ / dadau ÷akrasya saügràmaü devasaüghair anirjitaþ // RamS_2,9.11 // tasmin mahati saügràme ràjà da÷arathas tadà / apavàhya tvayà devi saügràmàn naùñacetanaþ // RamS_2,9.12 // tatràpi vikùataþ ÷astraiþ patis te rakùitas tvayà / tuùñena tena dattau te dvau varau ÷ubhadar÷ane // RamS_2,9.13 // sa tvayoktaþ patir devi yadeccheyaü tadà varau / gçhõãyàm iti tat tena tathety uktaü mahàtmanà / anabhij¤à hy ahaü devi tvayaiva kathitaü purà // RamS_2,9.14 //* tau varau yàca bhartàraü bharatasyàbhiùecanam / pravràjanaü ca ràmasya tvaü varùàõi caturda÷a // RamS_2,9.15 // krodhàgàraü pravi÷yàdya kruddhevà÷vapateþ sute / ÷eùvàn antarhitàyàü tvaü bhåmau malinavàsinã / mà smainaü pratyudãkùethà mà cainam abhibhàùathàþ // RamS_2,9.16 //* dayità tvaü sadà bhartur atra me nàsti saü÷ayaþ / tvatkçte ca mahàràjo vi÷ed api hutà÷anam // RamS_2,9.17 // na tvàü krodhayituü ÷akto na kruddhàü pratyudãkùitum / tava priyàrthaü ràjà hi pràõàn api parityajet // RamS_2,9.18 // na hy atikramituü ÷aktas tava vàkyaü mahãpatiþ / mandasvabhàve budhyasva saubhàgyabalam àtmanaþ // RamS_2,9.19 // maõimuktàsuvarõàni ratnàni vividhàni ca / dadyàd da÷aratho ràjà mà sma teùu manaþ kçthàþ // RamS_2,9.20 // yau tau devàsure yuddhe varau da÷aratho 'dadàt / tau smàraya mahàbhàge so 'rtho mà tvàm atikramet // RamS_2,9.21 // yadà tu te varaü dadyàt svayam utthàpya ràghavaþ / vyavasthàpya mahàràjaü tvam imaü vçõuyà varam // RamS_2,9.22 // ràmaü pravràjayàraõye nava varùàõi pa¤ca ca / bharataþ kriyatàü ràjà pçthivyàü pàrthivarùabhaþ // RamS_2,9.23 // evaü pravràjita÷ caiva ràmo 'ràmo bhaviùyati / bharata÷ ca hatàmitras tava ràjà bhaviùyati // RamS_2,9.24 // yena kàlena ràma÷ ca vanàt pratyàgamiùyati / tena kàlena putras te kçtamålo bhaviùyati / saügçhãtamanuùya÷ ca suhçdbhiþ sàrdham àtmavàn // RamS_2,9.25 //* pràptakàlaü tu te manye ràjànaü vãtasàdhvasà / ràmàbhiùekasaükalpàn nigçhya vinivartaya // RamS_2,9.26 // anartham artharåpeõa gràhità sà tatas tayà / hçùñà pratãtà kaikeyã mantharàm idam abravãt // RamS_2,9.27 // kubje tvàü nàbhijànàmi ÷reùñhàü ÷reùñhàbhidhàyinãm / pçthivyàm asi kubjànàm uttamà buddhini÷caye // RamS_2,9.28 // tvam eva tu mamàrtheùu nityayuktà hitaiùiõã / nàhaü samavabudhyeyaü kubje ràj¤a÷ cikãrùitam // RamS_2,9.29 // santi duþsaüsthitàþ kubjà vakràþ paramapàpikàþ / tvaü padmam iva vàtena saünatà priyadar÷anà // RamS_2,9.30 // uras te 'bhiniviùñaü vai yàvat skandhàt samunnatam / adhastàc codaraü ÷àntaü sunàbham iva lajjitam // RamS_2,9.31 // jaghanaü tava nirghuùñaü ra÷anàdàma÷obhitam / jaïghe bhç÷am upanyaste pàdau càpy àyatàv ubhau // RamS_2,9.32 // tvam àyatàbhyàü sakthibhyàü manthare kùaumavàsini / agrato mama gacchantã ràjahaüsãva ràjase // RamS_2,9.33 // tavedaü sthagu yad dãrghaü rathaghoõam ivàyatam / matayaþ kùatravidyà÷ ca màyà÷ càtra vasanti te // RamS_2,9.34 // atra te pratimokùyàmi màlàü kubje hiraõmayãm / abhiùikte ca bharate ràghave ca vanaü gate // RamS_2,9.35 // jàtyena ca suvarõena suniùñaptena sundari / labdhàrthà ca pratãtà ca lepayiùyàmi te sthagu // RamS_2,9.36 // mukhe ca tilakaü citraü jàtaråpamayaü ÷ubham / kàrayiùyàmi te kubje ÷ubhàny àbharaõàni ca // RamS_2,9.37 // paridhàya ÷ubhe vastre devateva cariùyasi / candram àhvayamànena mukhenàpratimànanà / gamiùyasi gatiü mukhyàü garvayantã dviùajjanam // RamS_2,9.38 //* tavàpi kubjàþ kubjàyàþ sarvàbharaõabhåùitàþ / pàdau paricariùyanti yathaiva tvaü sadà mama // RamS_2,9.39 // iti pra÷asyamànà sà kaikeyãm idam abravãt / ÷ayànàü ÷ayane ÷ubhre vedyàm agni÷ikhàm iva // RamS_2,9.40 // gatodake setubandho na kalyàõi vidhãyate / uttiùñha kuru kalyàõaü ràjànam anudar÷aya // RamS_2,9.41 // tathà protsàhità devã gatvà mantharayà saha / krodhàgàraü vi÷àlàkùã saubhàgyamadagarvità // RamS_2,9.42 // aneka÷atasàhasraü muktàhàraü varàïganà / avamucya varàrhàõi ÷ubhàny àbharaõàni ca // RamS_2,9.43 // tato hemopamà tatra kubjà vàkyava÷aü gatà / saüvi÷ya bhåmau kaikeyã mantharàm idam abravãt // RamS_2,9.44 // iha và màü mçtàü kubje nçpàyàvedayiùyasi / vanaü tu ràghave pràpte bharataþ pràpsyati kùitim // RamS_2,9.45 // athaitad uktvà vacanaü sudàruõaü nidhàya sarvàbharaõàni bhàminã / asaüvçtàm àstaraõena medinãü tadàdhi÷i÷ye patiteva kiünarã // RamS_2,9.46 // udãrõasaürambhatamovçtànanà tathàvamuktottamamàlyabhåùaõà / narendrapatnã vimanà babhåva sà tamovçtà dyaur iva magnatàrakà // RamS_2,9.47 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 10 àj¤àpya tu mahàràjo ràghavasyàbhiùecanam / priyàrhàü priyam àkhyàtuü vive÷àntaþpuraü va÷ã // RamS_2,10.1 // tàü tatra patitàü bhåmau ÷ayànàm atathocitàm / pratapta iva duþkhena so 'pa÷yaj jagatãpatiþ // RamS_2,10.2 // sa vçddhas taruõãü bhàryàü pràõebhyo 'pi garãyasãm / apàpaþ pàpasaükalpàü dadar÷a dharaõãtale // RamS_2,10.3 // kareõum iva digdhena viddhàü mçgayuõà vane / mahàgaja ivàraõye snehàt parimamar÷a tàm // RamS_2,10.4 // parimç÷ya ca pàõibhyàm abhisaütrastacetanaþ / kàmã kamalapattràkùãm uvàca vanitàm idam // RamS_2,10.5 // na te 'ham abhijànàmi krodham àtmani saü÷ritam / devi kenàbhiyuktàsi kena vàsi vimànità // RamS_2,10.6 // yad idaü mama duþkhàya ÷eùe kalyàõi pàüsuùu / bhåmau ÷eùe kimarthaü tvaü mayi kalyàõacetasi / bhåtopahatacitteva mama cittapramàthinã // RamS_2,10.7 //* santi me ku÷alà vaidyà abhituùñà÷ ca sarva÷aþ / sukhitàü tvàü kariùyanti vyàdhim àcakùva bhàmini // RamS_2,10.8 // kasya và te priyaü kàryaü kena và vipriyaü kçtam / kaþ priyaü labhatàm adya ko và sumahad apriyam // RamS_2,10.9 // avadhyo vadhyatàü ko và vadhyaþ ko và vimucyatàm / daridraþ ko bhavatv àóhyo dravyavàn vàpy aki¤canaþ // RamS_2,10.10 // ahaü caiva madãyà÷ ca sarve tava va÷ànugàþ / na te kaücid abhipràyaü vyàhantum aham utsahe // RamS_2,10.11 // àtmano jãvitenàpi bråhi yan manasecchasi / yàvad àvartate cakraü tàvatã me vasuüdharà // RamS_2,10.12 // tathoktà sà samà÷vastà vaktukàmà tad apriyam / paripãóayituü bhåyo bhartàram upacakrame // RamS_2,10.13 // nàsmi viprakçtà deva kenacin na vimànità / abhipràyas tu me ka÷cit tam icchàmi tvayà kçtam // RamS_2,10.14 // pratij¤àü pratijànãùva yadi tvaü kartum icchasi / atha tad vyàhariùyàmi yad abhipràrthitaü mayà // RamS_2,10.15 // evam uktas tayà ràjà priyayà strãva÷aü gataþ / tàm uvàca mahàtejàþ kaikeyãm ãùadutsmitaþ // RamS_2,10.16 // avalipte na jànàsi tvattaþ priyataro mama / manujo manujavyàghràd ràmàd anyo na vidyate // RamS_2,10.17 // bhadre hçdayam apy etad anumç÷yoddharasva me / etat samãkùya kaikeyi bråhi yat sàdhu manyase // RamS_2,10.18 // balam àtmani pa÷yantã na màü ÷aïkitum arhasi / kariùyàmi tava prãtiü sukçtenàpi te ÷ape // RamS_2,10.19 // tena vàkyena saühçùñà tam abhipràyam àtmanaþ / vyàjahàra mahàghoram abhyàgatam ivàntakam // RamS_2,10.20 // yathàkrameõa ÷apasi varaü mama dadàsi ca / tac chçõvantu trayastriü÷ad devàþ sendrapurogamàþ // RamS_2,10.21 // candràdityau nabha÷ caiva grahà ràtryahanã di÷aþ / jagac ca pçthivã caiva sagandharvà saràkùasà // RamS_2,10.22 // ni÷àcaràõi bhåtàni gçheùu gçhadevatàþ / yàni cànyàni bhåtàni jànãyur bhàùitaü tava // RamS_2,10.23 // satyasaüdho mahàtejà dharmaj¤aþ susamàhitaþ / varaü mama dadàty eùa tan me ÷çõvantu devatàþ // RamS_2,10.24 // iti devã maheùvàsaü parigçhyàbhi÷asya ca / tataþ param uvàcedaü varadaü kàmamohitam // RamS_2,10.25 // varau yau me tvayà deva tadà dattau mahãpate / tau tàvad aham adyaiva vakùyàmi ÷çõu me vacaþ // RamS_2,10.26 // abhiùekasamàrambho ràghavasyopakalpitaþ / anenaivàbhiùekeõa bharato me 'bhiùicyatàm // RamS_2,10.27 // nava pa¤ca ca varùàõi daõóakàraõyam à÷ritaþ / cãràjinajañàdhàrã ràmo bhavatu tàpasaþ // RamS_2,10.28 // bharato bhajatàm adya yauvaràjyam akaõñakam / adya caiva hi pa÷yeyaü prayàntaü ràghavaü vane // RamS_2,10.29 // tataþ ÷rutvà mahàràja kaikeyyà dàruõaü vacaþ / vyathito vilava÷ caiva vyàghrãü dçùñvà yathà mçgaþ // RamS_2,10.30 // asaüvçtàyàm àsãno jagatyàü dãrgham ucchvasan / aho dhig iti sàmarùo vàcam uktvà naràdhipaþ / moham àpedivàn bhåyaþ ÷okopahatacetanaþ // RamS_2,10.31 //* cireõa tu nçpaþ saüj¤àü pratilabhya suduþkhitaþ / kaikeyãm abravãt kruddhaþ pradahann iva cakùuùà // RamS_2,10.32 // nç÷aüse duùñacàritre kulasyàsya vinà÷ini / kiü kçtaü tava ràmeõa pàpe pàpaü mayàpi và // RamS_2,10.33 // sadà te jananãtulyàü vçttiü vahati ràghavaþ / tasyaiva tvam anarthàya kiünimittam ihodyatà // RamS_2,10.34 // tvaü mayàtmavinà÷àya bhavanaü svaü prave÷ità / avij¤ànàn nçpasutà vyàlã tãkùõaviùà yathà // RamS_2,10.35 // jãvaloko yadà sarvo ràmasyeha guõastavam / aparàdhaü kam uddi÷ya tyakùyàmãùñam ahaü sutam // RamS_2,10.36 // kausalyàü và sumitràü và tyajeyam api và ÷riyam / jãvitaü vàtmano ràmaü na tv eva pitçvatsalam // RamS_2,10.37 // parà bhavati me prãtir dçùñvà tanayam agrajam / apa÷yatas tu me ràmaü naùñà bhavati cetanà // RamS_2,10.38 // tiùñhel loko vinà såryaü sasyaü và salilaü vinà / na tu ràmaü vinà dehe tiùñhet tu mama jãvitam // RamS_2,10.39 // tad alaü tyajyatàm eùa ni÷cayaþ pàpani÷caye / api te caraõau mårdhnà spç÷àmy eùa prasãda me // RamS_2,10.40 // sa bhåmipàlo vilapann anàthavat striyà gçhãto hçdaye 'timàtrayà / papàta devyà÷ caraõau prasàritàv ubhàv asaüspç÷ya yathàturas tathà // RamS_2,10.41 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 11 atadarhaü mahàràjaü ÷ayànam atathocitam / yayàtim iva puõyànte devalokàt paricyutam // RamS_2,11.1 // anartharåpà siddhàrthà abhãtà bhayadar÷inã / punar àkàrayàmàsa tam eva varam aïganà // RamS_2,11.2 // tvaü katthase mahàràja satyavàdã dçóhavrataþ / mama cemaü varaü kasmàd vidhàrayitum icchasi // RamS_2,11.3 // evam uktas tu kaikeyyà ràjà da÷arathas tadà / pratyuvàca tataþ kruddho muhårtaü vihvalann iva // RamS_2,11.4 // mçte mayi gate ràme vanaü manujapuügave / hantànàrye mamàmitre ràmaþ pravràjito vanam // RamS_2,11.5 // yadi satyaü bravãmy etat tad asatyaü bhaviùyati / akãrtir atulà loke dhruvaü paribhava÷ ca me // RamS_2,11.6 // tathà vilapatas tasya paribhramitacetasaþ / astam abhyagamat såryo rajanã càbhyavartata // RamS_2,11.7 // sa triyàmà tathàrtasya candramaõóalamaõóità / ràj¤o vilapamànasya na vyabhàsata ÷arvarã // RamS_2,11.8 // tathaivoùõaü viniþ÷vasya vçddho da÷aratho nçpaþ / vilalàpàrtavad duþkhaü gaganàsaktalocanaþ // RamS_2,11.9 // na prabhàtaü tvayecchàmi mayàyaü racito '¤jaliþ / atha và gamyatàü ÷ãghraü nàham icchàmi nirghçõàm / nç÷aüsàü kaikeyãü draùñuü yatkçte vyasanaü mahat // RamS_2,11.10 //* evam uktvà tato ràjà kaikeyãü saüyatà¤jaliþ / prasàdayàmàsa punaþ kaikeyãü cedam abravãt // RamS_2,11.11 // sàdhuvçttasya dãnasya tvadgatasya gatàyuùaþ / prasàdaþ kriyatàü devi bhadre ràj¤o vi÷eùataþ // RamS_2,11.12 // ÷ånyena khalu su÷roõi mayedaü samudàhçtam / kuru sàdhu prasàdaü me bàle sahçdayà hy asi // RamS_2,11.13 // vi÷uddhabhàvasya hi duùñabhàvà tàmrekùaõasyà÷rukalasya ràj¤aþ / ÷rutvà vicitraü karuõaü vilàpaü bhartur nç÷aüsà na cakàra vàkyam // RamS_2,11.14 // tataþ sa ràjà punar eva mårchitaþ priyàm atuùñàü pratikålabhàùiõãm / samãkùya putrasya vivàsanaü prati kùitau visaüj¤o nipapàta duþkhitaþ // RamS_2,11.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 12 putra÷okàrditaü pàpà visaüj¤aü patitaü bhuvi / viveùñamànam udãkùya saikùvàkam idam abravãt // RamS_2,12.1 // pàpaü kçtveva kim idaü mama saü÷rutya saü÷ravam / ÷eùe kùititale sannaþ sthityàü sthàtuü tvam arhasi // RamS_2,12.2 // àhuþ satyaü hi paramaü dharmaü dharmavido janàþ / satyam à÷ritya hi mayà tvaü ca dharmaü pracoditaþ // RamS_2,12.3 // saü÷rutya ÷aibyaþ ÷yenàya svàü tanuü jagatãpatiþ / pradàya pakùiõo ràja¤ jagàma gatim uttamàm // RamS_2,12.4 // tathà hy alarkas tejasvã bràhmaõe vedapàrage / yàcamàne svake netre uddhçtyàvimanà dadau // RamS_2,12.5 // saritàü tu patiþ svalpàü maryàdàü satyam anvitaþ / satyànurodhàt samaye velàü svàü nàtivartate // RamS_2,12.6 // samayaü ca mamàryemaü yadi tvaü na kariùyasi / agratas te parityaktà parityakùyàmi jãvitam // RamS_2,12.7 // evaü pracodito ràjà kaikeyyà nirvi÷aïkayà / nà÷akat pà÷am unmoktuü balir indrakçtaü yathà // RamS_2,12.8 // udbhràntahçdaya÷ càpi vivarõavadano 'bhavat / sa dhuryo vai parispandan yugacakràntaraü yathà // RamS_2,12.9 // vihvalàbhyàü ca netràbhyàm apa÷yann iva bhåmipaþ / kçcchràd dhairyeõa saüstabhya kaikeyãm idam abravãt // RamS_2,12.10 // yas te mantrakçtaþ pàõir agnau pàpe mayà dhçtaþ / taü tyajàmi svajaü caiva tava putraü saha tvayà // RamS_2,12.11 // tataþ pàpasamàcàrà kaikeyã pàrthivaü punaþ / uvàca paruùaü vàkyaü vàkyaj¤à roùamårchità // RamS_2,12.12 // kim idaü bhàùase ràjan vàkyaü gararujopamam / ànàyayitum akliùñaü putraü ràmam ihàrhasi // RamS_2,12.13 // sthàpya ràjye mama sutaü kçtvà ràmaü vanecaram / niþsapatnàü ca màü kçtvà kçtakçtyo bhaviùyasi // RamS_2,12.14 // sa nunna iva tãkùõeõa pratodena hayottamaþ / ràjà pracodito 'bhãkùõaü kaikeyãm idam abravãt // RamS_2,12.15 // dharmabandhena baddho 'smi naùñà ca mama cetanà / jyeùñhaü putraü priyaü ràmaü draùñum icchàmi dhàrmikam // RamS_2,12.16 // iti ràj¤o vacaþ ÷rutvà kaikeyã tadanantaram / svayam evàbravãt såtaü gaccha tvaü ràmam ànaya // RamS_2,12.17 // tataþ sa ràjà taü såtaü sannaharùaþ sutaü prati / ÷okàraktekùaõaþ ÷rãmàn udvãkùyovàca dhàrmikaþ // RamS_2,12.18 // sumantraþ karuõaü ÷rutvà dçùñvà dãnaü ca pàrthivam / pragçhãtà¤jaliþ kiücit tasmàd de÷àd apàkraman // RamS_2,12.19 // yadà vaktuü svayaü dainyàn na ÷a÷àka mahãpatiþ / tadà sumantraü mantraj¤à kaikeyã pratyuvàca ha // RamS_2,12.20 // sumantra ràmaü drakùyàmi ÷ãghram ànaya sundaram / sa manyamànaþ kalyàõaü hçdayena nananda ca // RamS_2,12.21 // sumantra÷ cintayàmàsa tvaritaü coditas tayà / vyaktaü ràmo 'bhiùekàrtham ihàyàsyati dharmavit // RamS_2,12.22 // iti såto matiü kçtvà harùeõa mahatà punaþ / nirjagàma mahàtejà ràghavasya didçkùayà // RamS_2,12.23 // tataþ purastàt sahasà vinirgato mahãpatãn dvàragatàn vilokayan / dadar÷a pauràn vividhàn mahàdhanàn upasthitàn dvàram upetya viùñhitàn // RamS_2,12.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 13 te tu tàü rajanãm uùya bràhmaõà vedapàragàþ / upatasthur upasthànaü saharàjapurohitàþ // RamS_2,13.1 // amàtyà balamukhyà÷ ca mukhyà ye nigamasya ca / ràghavasyàbhiùekàrthe prãyamàõàs tu saügatàþ // RamS_2,13.2 // udite vimale sårye puùye càbhyàgate 'hani / abhiùekàya ràmasya dvijendrair upakalpitam // RamS_2,13.3 // kà¤canà jalakumbhà÷ ca bhadrapãñhaü svalaükçtam / ràma÷ ca samyagàstãrõo bhàsvatà vyàghracarmaõà // RamS_2,13.4 // gaïgàyamunayoþ puõyàt saügamàd àhçtaü jalam / yà÷ cànyàþ saritaþ puõyà hradàþ kåpàþ saràüsi ca // RamS_2,13.5 // pràgvàhà÷ cordhvavàhà÷ ca tiryagvàhàþ samàhitàþ / tàbhya÷ caivàhçtaü toyaü samudrebhya÷ ca sarva÷aþ // RamS_2,13.6 // kùaudraü dadhighçtaü làjà darbhàþ sumanasaþ payaþ / salàjàþ kùãribhi÷ channà ghañàþ kà¤canaràjatàþ / padmotpalayutà bhànti pårõàþ paramavàriõà // RamS_2,13.7 //* candràü÷uvikacaprakhyaü pàõóuraü ratnabhåùitam / sajjaü tiùñhati ràmasya vàlavyajanam uttamam // RamS_2,13.8 // candramaõóalasaükà÷am àtapatraü ca pàõóuram / sajjaü dyutikaraü ÷rãmad abhiùekapuraskçtam // RamS_2,13.9 // pàõóura÷ ca vçùaþ sajjaþ pàõóurà÷va÷ ca susthitaþ / prasruta÷ ca gajaþ ÷rãmàn aupavàhyaþ pratãkùate // RamS_2,13.10 // aùñau kanyà÷ ca maïgalyàþ sarvàbharaõabhåùitàþ / vàditràõi ca sarvàõi bandina÷ ca tathàpare // RamS_2,13.11 // ikùvàkåõàü yathà ràjye saübhriyetàbhiùecanam / tathà jàtãyam àdàya ràjaputràbhiùecanam // RamS_2,13.12 // te ràjavacanàt tatra samavetà mahãpatim / apa÷yanto 'bruvan ko nu ràj¤o naþ prativedayet // RamS_2,13.13 // na pa÷yàma÷ ca ràjànam udita÷ ca divàkaraþ / yauvaràjyàbhiùeka÷ ca sajjo ràmasya dhãmataþ // RamS_2,13.14 // iti teùu bruvàõeùu sàrvabhaumàn mahãpatãn / abravãt tàn idaü sarvàn sumantro ràjasatkçtaþ // RamS_2,13.15 // ayaü pçcchàmi vacanàt sukham àyuùmatàm aham / ràj¤aþ saüpratibuddhasya yac càgamanakàraõam // RamS_2,13.16 // ity uktvàntaþpuradvàram àjagàma puràõavit / à÷irbhir guõayuktàbhir abhituùñàva ràghavam // RamS_2,13.17 // gatà bhagavatã ràtrirahaþ ÷ivam upasthitam / budhyasva nçpa÷àrdåla kuru kàryam anantaram // RamS_2,13.18 // bràhmaõà balamukhyà÷ ca naigamà÷ càgatà nçpa / dar÷anaü pratikàïkùante pratibudhyasva ràghava // RamS_2,13.19 // stuvantaü taü tadà såtaü sumantraü mantrakovidam / pratibudhya tato ràjà idaü vacanam abravãt // RamS_2,13.20 // na caiva saüprasupto 'ham ànayed à÷u ràghavam / iti ràjà da÷arathaþ såtaü tatrànva÷àt punaþ // RamS_2,13.21 // sa ràjavacanaü ÷rutvà ÷irasà pratipåjya tam / nirjagàma nçpàvàsàn manyamànaþ priyaü mahat // RamS_2,13.22 // prapanno ràjamàrgaü ca patàkàdhvaja÷obhitam / sa såtas tatra ÷u÷ràva ràmàdhikaraõàþ kathàþ // RamS_2,13.23 // tato dadar÷a ruciraü kailàsasadç÷aprabham / ràmave÷ma sumantras tu ÷akrave÷masamaprabham // RamS_2,13.24 // mahàkapàñapihitaü vitardi÷ata÷obhitam / kà¤canapratimaikàgraü maõividrumatoraõam // RamS_2,13.25 // ÷àradàbhraghanaprakhyaü dãptaü meruguhopamam / dàmabhir varamàlyànàü sumahadbhir alaükçtam // RamS_2,13.26 // sa vàjiyuktena rathena sàrathir naràkulaü ràjakulaü vilokayan / tataþ samàsàdya mahàdhanaü mahat prahçùñaromà sa babhåva sàrathiþ // RamS_2,13.27 // tad adrikåñàcalameghasaünibhaü mahàvimànottamave÷masaüghavat / avàryamàõaþ pravive÷a sàrathiþ prabhåtaratnaü makaro yathàrõavam // RamS_2,13.28 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 14 sa tadantaþpuradvàraü samatãtya janàkulam / praviviktàü tataþ kakùyàm àsasàda puràõavit // RamS_2,14.1 // pràsakàrmukabibhradbhir yuvabhir mçùñakuõóalaiþ / apramàdibhir ekàgraiþ svanuraktair adhiùñhitàm // RamS_2,14.2 // tatra kàùàyiõo vçddhàn vetrapàõãn svalaükçtàn / dadar÷a viùñhitàn dvàri stryadhyakùàn susamàhitàn // RamS_2,14.3 // te samãkùya samàyàntaü ràmapriyacikãrùavaþ / sahabhàryàya ràmàya kùipram evàcacakùire // RamS_2,14.4 // prativeditam àj¤àya såtam abhyantaraü pituþ / tatraivànàyayàmàsa ràghavaþ priyakàmyayà // RamS_2,14.5 // taü vai÷ravaõasaükà÷am upaviùñaü svalaükçtam / dadar÷a såtaþ paryaïke sauvarõe sottaracchade // RamS_2,14.6 // varàharudhiràbheõa ÷ucinà ca sugandhinà / anuliptaü paràrdhyena candanena paraütapam // RamS_2,14.7 // sthitayà pàr÷vata÷ càpi vàlavyajanahastayà / upetaü sãtayà bhåya÷ citrayà ÷a÷inaü yathà // RamS_2,14.8 // taü tapantam ivàdityam upapannaü svatejasà / vavande varadaü bandã niyamaj¤o vinãtavat // RamS_2,14.9 // prà¤jalis tu sukhaü pçùñvà vihàra÷ayanàsane / ràjaputram uvàcedaü sumantro ràjasatkçtaþ // RamS_2,14.10 // kausalyà suprabhà deva pità tvàü draùñum icchati / mahiùyà saha kaikeyyà gamyatàü tatra màciram // RamS_2,14.11 // evam uktas tu saühçùño narasiüho mahàdyutiþ / tataþ saümànayàmàsa sãtàm idam uvàca ha // RamS_2,14.12 // devi deva÷ ca devã ca samàgamya madantare / mantrayete dhruvaü kiücid abhiùecanasaühitam // RamS_2,14.13 // lakùayitvà hy abhipràyaü priyakàmà sudakùiõà / saücodayati ràjànaü madarthaü madirekùaõà // RamS_2,14.14 // yàdç÷ã pariùat tatra tàdç÷o dåta àgataþ / dhruvam adyaiva màü ràjà yauvaràjye 'bhiùekùyati // RamS_2,14.15 // hanta ÷ãghram ito gatvà drakùyàmi ca mahãpatim / saha tvaü parivàreõa sukham àsva ramasva ca // RamS_2,14.16 // patisaümànità sãtà bhartàram asitekùaõà / àdvàram anuvavràja maïgalàny abhidadhyuùã // RamS_2,14.17 // sa sarvàn arthino dçùñvà sametya pratinandya ca / tataþ pàvakasaükà÷am àruroha rathottamam // RamS_2,14.18 // muùõantam iva cakùåüùi prabhayà hemavarcasam / kareõu÷i÷ukalpai÷ ca yuktaü paramavàjibhiþ // RamS_2,14.19 // hariyuktaü sahasràkùo ratham indra ivà÷ugam / prayayau tårõam àsthàya ràghavo jvalitaþ ÷riyà // RamS_2,14.20 // sa parjanya ivàkà÷e svanavàn abhinàdayan / niketàn niryayau ÷rãmàn mahàbhràd iva candramàþ // RamS_2,14.21 // chattracàmarapàõis tu lakùmaõo ràghavànujaþ / jugopa bhràtaraü bhràtà ratham àsthàya pçùñhataþ // RamS_2,14.22 // tato halahalà÷abdas tumulaþ samajàyata / tasya niùkramamàõasya janaughasya samantataþ // RamS_2,14.23 // sa ràghavas tatra kathàpralàpaü ÷u÷ràva lokasya samàgatasya / àtmàdhikàrà vividhà÷ ca vàcaþ prahçùñaråpasya pure janasya // RamS_2,14.24 // eùa ÷riyaü gacchati ràghavo 'dya ràjaprasàdàd vipulàïgam iùyan / ete vayaü sarvasamçddhakàmà yeùàm ayaü no bhavità pra÷àstà / làbho janasyàsya yad eùa sarvaü prapatsyate ràùñram idaü ciràya // RamS_2,14.25 //* sa ghoùavadbhi÷ ca hayaiþ sanàgaiþ puraþsaraiþ svastikasåtamàgadhaiþ / mahãyamànaþ pravarai÷ ca vàdakair abhiùñuto vai÷ravaõo yathà yayau // RamS_2,14.26 // kareõumàtaügarathà÷vasaükulaü mahàjanaughaiþ paripårõacatvaram / prabhåtaratnaü bahupaõyasaücayaü dadar÷a ràmo ruciraü mahàpatham // RamS_2,14.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 15 sa ràmo ratham àsthàya samprahçùñasuhçjjanaþ / apa÷yan nagaraü ÷rãmàn nànàjanasamàkulam // RamS_2,15.1 // sa gçhair abhrasaükà÷aiþ pàõóurair upa÷obhitam / ràjamàrgaü yayau ràmo madhyenàgarudhåpitam // RamS_2,15.2 // ÷obhamànam asaübàdhaü taü ràjapatham uttamam / saüvçtaü vividhaiþ paõyair bhakùyair uccàvacair api // RamS_2,15.3 // à÷ãrvàdàn bahå¤ ÷çõvan suhçdbhiþ samudãritàn / yathàrhaü càpi sampåjya sarvàn eva naràn yayau // RamS_2,15.4 // pitàmahair àcaritaü tathaiva prapitàmahaiþ / adyopàdàya taü màrgam abhiùikto 'nupàlaya // RamS_2,15.5 // yathà sma làlitàþ pitrà yathà pårvaiþ pitàmahaiþ / tataþ sukhataraü sarve ràme vatsyàma ràjani // RamS_2,15.6 // alam adya hi bhuktena paramàrthair alaü ca naþ / yathà pa÷yàma niryàntaü ràmaü ràjye pratiùñhitam // RamS_2,15.7 // ato hi na priyataraü nànyat kiücid bhaviùyati / yathàbhiùeko ràmasya ràjyenàmitatejasaþ // RamS_2,15.8 // età÷ cànyà÷ ca suhçdàm udàsãnaþ kathàþ ÷ubhàþ / àtmasaüpåjanãþ ÷çõvan yayau ràmo mahàpatham // RamS_2,15.9 // na hi tasmàn manaþ ka÷cic cakùuùã và narottamàt / naraþ ÷aknoty apàkraùñum atikrànte 'pi ràghave // RamS_2,15.10 // sarveùàü sa hi dharmàtmà varõànàü kurute dayàm / caturõàü hi vayaþsthànàü tena te tam anuvratàþ // RamS_2,15.11 // sa ràjakulam àsàdya mahendrabhavanopamam / ràjaputraþ pitur ve÷ma pravive÷a ÷riyà jvalan // RamS_2,15.12 // sa sarvàþ samatikramya kakùyà da÷arathàtmajaþ / saünivartya janaü sarvaü ÷uddhàntaþpuram abhyagàt // RamS_2,15.13 // tataþ praviùñe pitur antikaü tadà janaþ sa sarvo mudito nçpàtmaje / pratãkùate tasya punaþ sma nirgamaü yathodayaü candramasaþ saritpatiþ // RamS_2,15.14 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 16 sa dadar÷àsane ràmo niùaõõaü pitaraü ÷ubhe / kaikeyãsahitaü dãnaü mukhena pari÷uùyatà // RamS_2,16.1 // sa pitu÷ caraõau pårvam abhivàdya vinãtavat / tato vavande caraõau kaikeyyàþ susamàhitaþ // RamS_2,16.2 // ràmety uktvà ca vacanaü bàùpaparyàkulekùaõaþ / ÷a÷àka nçpatir dãno nekùituü nàbhibhàùitum // RamS_2,16.3 // tad apårvaü narapater dçùñvà råpaü bhayàvaham / ràmo 'pi bhayam àpannaþ padà spçùñveva pannagam // RamS_2,16.4 // indriyair aprahçùñais taü ÷okasaütàpakar÷itam / niþ÷vasantaü mahàràjaü vyathitàkulacetasam // RamS_2,16.5 // årmimàlinam akùobhyaü kùubhyantam iva sàgaram / upaplutam ivàdityam uktànçtam çùiü yathà // RamS_2,16.6 // acintyakalpaü hi pitus taü ÷okam upadhàrayan / babhåva saürabdhataraþ samudra iva parvaõi // RamS_2,16.7 // cintayàmàsa ca tadà ràmaþ pitçhite rataþ / kiüsvid adyaiva nçpatir na màü pratyabhinandati // RamS_2,16.8 // anyadà màü pità dçùñvà kupito 'pi prasãdati / tasya màm adya samprekùya kimàyàsaþ pravartate // RamS_2,16.9 // sa dãna iva ÷okàrto viùaõõavadanadyutiþ / kaikeyãm abhivàdyaiva ràmo vacanam abravãt // RamS_2,16.10 // kaccin mayà nàparàdham aj¤ànàd yena me pità / kupitas tan mamàcakùva tvaü caivainaü prasàdaya // RamS_2,16.11 // vivarõavadano dãno na hi màm abhibhàùate / ÷àrãro mànaso vàpi kaccid enaü na bàdhate / saütàpo vàbhitàpo và durlabhaü hi sadà sukham // RamS_2,16.12 //* kaccin na kiücid bharate kumàre priyadar÷ane / ÷atrughne và mahàsattve màtþõàü và mamà÷ubham // RamS_2,16.13 // atoùayan mahàràjam akurvan và pitur vacaþ / muhårtam api neccheyaü jãvituü kupite nçpe // RamS_2,16.14 // yatomålaü naraþ pa÷yet pràdurbhàvam ihàtmanaþ / kathaü tasmin na varteta pratyakùe sati daivate // RamS_2,16.15 // kaccit te paruùaü kiücid abhimànàt pità mama / ukto bhavatyà kopena yatràsya lulitaü manaþ // RamS_2,16.16 // etad àcakùva me devi tattvena paripçcchataþ / kiünimittam apårvo 'yaü vikàro manujàdhipe // RamS_2,16.17 // ahaü hi vacanàd ràj¤aþ pateyam api pàvake / bhakùayeyaü viùaü tãkùõaü majjeyam api càrõave / niyukto guruõà pitrà nçpeõa ca hitena ca // RamS_2,16.18 //* tad bråhi vacanaü devi ràj¤o yad abhikàïkùitam / kariùye pratijàne ca ràmo dvir nàbhibhàùate // RamS_2,16.19 // tam àrjavasamàyuktam anàryà satyavàdinam / uvàca ràmaü kaikeyã vacanaü bhç÷adàruõam // RamS_2,16.20 // purà devàsure yuddhe pitrà te mama ràghava / rakùitena varau dattau sa÷alyena mahàraõe // RamS_2,16.21 // tatra me yàcito ràjà bharatasyàbhiùecanam / gamanaü daõóakàraõye tava càdyaiva ràghava // RamS_2,16.22 // yadi satyapratij¤aü tvaü pitaraü kartum icchasi / àtmànaü ca nara÷reùñha mama vàkyam idaü ÷çõu // RamS_2,16.23 // sa nide÷e pitus tiùñha yathà tena prati÷rutam / tvayàraõyaü praveùñavyaü nava varùàõi pa¤ca ca // RamS_2,16.24 // sapta sapta ca varùàõi daõóakàraõyam à÷ritaþ / abhiùekam imaü tyaktvà jañàcãradharo vasa // RamS_2,16.25 // bharataþ kosalapure pra÷àstu vasudhàm imàm / nànàratnasamàkãrõàü savàjirathaku¤jaràm // RamS_2,16.26 // tad apriyam amitraghno vacanaü maraõopamam / ÷rutvà na vivyathe ràmaþ kaikeyãü cedam abravãt // RamS_2,16.27 // evam astu gamiùyàmi vanaü vastum ahaü tv ataþ / jañàcãradharo ràj¤aþ pratij¤àm anupàlayan // RamS_2,16.28 // idaü tu j¤àtum icchàmi kimarthaü màü mahãpatiþ / nàbhinandati durdharùo yathàpuram ariüdamaþ // RamS_2,16.29 // manyur na ca tvayà kàryo devi bråhi tavàgrataþ / yàsyàmi bhava suprãtà vanaü cãrajañàdharaþ // RamS_2,16.30 // hitena guruõà pitrà kçtaj¤ena nçpeõa ca / niyujyamàno vi÷rabdhaü kiü na kuryàd ahaü priyam // RamS_2,16.31 // alãkaü mànasaü tv ekaü hçdayaü dahatãva me / svayaü yan nàha màü ràjà bharatasyàbhiùecanam // RamS_2,16.32 // ahaü hi sãtàü ràjyaü ca pràõàn iùñàn dhanàni ca / hçùño bhràtre svayaü dadyàü bharatàyàpracoditaþ // RamS_2,16.33 // kiü punar manujendreõa svayaü pitrà pracoditaþ / tava ca priyakàmàrthaü pratij¤àm anupàlayan // RamS_2,16.34 // tad à÷vàsaya hãmaü tvaü kiü nv idaü yan mahãpatiþ / vasudhàsaktanayano mandam a÷råõi mu¤cati // RamS_2,16.35 // gacchantu caivànayituü dåtàþ ÷ãghrajavair hayaiþ / bharataü màtulakulàd adyaiva nçpa÷àsanàt // RamS_2,16.36 // daõóakàraõyam eùo 'ham ito gacchàmi satvaraþ / avicàrya pitur vàkyaü samàvastuü caturda÷a // RamS_2,16.37 // sà hçùñà tasya tadvàkyaü ÷rutvà ràmasya kaikeyã / prasthànaü ÷raddadhànà hi tvarayàmàsa ràghavam // RamS_2,16.38 // evaü bhavatu yàsyanti dåtàþ ÷ãghrajavair hayaiþ / bharataü màtulakulàd upàvartayituü naràþ // RamS_2,16.39 // tava tv ahaü kùamaü manye notsukasya vilambanam / ràma tasmàd itaþ ÷ãghraü vanaü tvaü gantum arhasi // RamS_2,16.40 // vrãóànvitaþ svayaü yac ca nçpas tvàü nàbhibhàùate / naitat kiücin nara÷reùñha manyur eùo 'panãyatàm // RamS_2,16.41 // yàvat tvaü na vanaü yàtaþ puràd asmàd abhitvaran / pità tàvan na te ràma snàsyate bhokùyate 'pi và // RamS_2,16.42 // dhik kaùñam iti niþ÷vasya ràjà ÷okapariplutaþ / mårchito nyapatat tasmin paryaïke hemabhåùite // RamS_2,16.43 // ràmo 'py utthàpya ràjànaü kaikeyyàbhipracoditaþ / ka÷ayevàhato vàjã vanaü gantuü kçtatvaraþ // RamS_2,16.44 // tad apriyam anàryàyà vacanaü dàruõodaram / ÷rutvà gatavyatho ràmaþ kaikeyãü vàkyam abravãt // RamS_2,16.45 // nàham arthaparo devi lokam àvastum utsahe / viddhi màm çùibhis tulyaü kevalaü dharmam àsthitam // RamS_2,16.46 // yad atrabhavataþ kiücic chakyaü kartuü priyaü mayà / pràõàn api parityajya sarvathà kçtam eva tat // RamS_2,16.47 // na hy ato dharmacaraõaü kiücid asti mahattaram / yathà pitari ÷u÷råùà tasya và vacanakriyà // RamS_2,16.48 // anukto 'py atrabhavatà bhavatyà vacanàd aham / vane vatsyàmi vijane varùàõãha caturda÷a // RamS_2,16.49 // na nånaü mayi kaikeyi kiücid à÷aüsase guõam / yad ràjànam avocas tvaü mame÷varatarà satã // RamS_2,16.50 // yàvan màtaram àpçcche sãtàü cànunayàmy aham / tato 'dyaiva gamiùyàmi daõóakànàü mahad vanam // RamS_2,16.51 // bharataþ pàlayed ràjyaü ÷u÷råùec ca pitur yathà / tathà bhavatyà kartavyaü sa hi dharmaþ sanàtanaþ // RamS_2,16.52 // sa ràmasya vacaþ ÷rutvà bhç÷aü duþkhahataþ pità / ÷okàd a÷aknuvan bàùpaü praruroda mahàsvanam // RamS_2,16.53 // vanditvà caraõau ràmo visaüj¤asya pitus tadà / kaikeyyà÷ càpy anàryàyà niùpapàta mahàdyutiþ // RamS_2,16.54 // sa ràmaþ pitaraü kçtvà kaikeyãü ca pradakùiõam / niùkramyàntaþpuràt tasmàt svaü dadar÷a suhçjjanam // RamS_2,16.55 // taü bàùpaparipårõàkùaþ pçùñhato 'nujagàma ha / lakùmaõaþ paramakruddhaþ sumitrànandavardhanaþ // RamS_2,16.56 // àbhiùecanikaü bhàõóaü kçtvà ràmaþ pradakùiõam / ÷anair jagàma sàpekùo dçùñiü tatràvicàlayan // RamS_2,16.57 // na càsya mahatãü lakùmãü ràjyanà÷o 'pakarùati / lokakàntasya kàntatvaü ÷ãtara÷mer iva kùapà // RamS_2,16.58 // na vanaü gantukàmasya tyajata÷ ca vasuüdharàm / sarvalokàtigasyeva lakùyate cittavikriyà // RamS_2,16.59 // dhàrayan manasà duþkham indriyàõi nigçhya ca / pravive÷àtmavàn ve÷ma màtur apriya÷aüsivàn // RamS_2,16.60 // pravi÷ya ve÷màtibhç÷aü mudànvitaü samãkùya tàü càrthavipattim àgatàm / na caiva ràmo 'tra jagàma vikriyàü suhçjjanasyàtmavipatti÷aïkayà // RamS_2,16.61 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 17 ràmas tu bhç÷am àyasto niþ÷vasann iva ku¤jaraþ / jagàma sahito bhràtrà màtur antaþpuraü va÷ã // RamS_2,17.1 // so 'pa÷yat puruùaü tatra vçddhaü paramapåjitam / upaviùñaü gçhadvàri tiùñhata÷ càparàn bahån // RamS_2,17.2 // pravi÷ya prathamàü kakùyàü dvitãyàyàü dadar÷a saþ / bràhmaõàn vedasampannàn vçddhàn ràj¤àbhisatkçtàn // RamS_2,17.3 // praõamya ràmas tàn vçddhàüs tçtãyàyàü dadar÷a saþ / striyo vçddhà÷ ca bàlà÷ ca dvàrarakùaõatatparàþ // RamS_2,17.4 // vardhayitvà prahçùñàs tàþ pravi÷ya ca gçhaü striyaþ / nyavedayanta tvarità ràmamàtuþ priyaü tadà // RamS_2,17.5 // kausalyàpi tadà devã ràtriü sthitvà samàhità / prabhàte tv akarot påjàü viùõoþ putrahitaiùiõã // RamS_2,17.6 // sà kùaumavasanà hçùñà nityaü vrataparàyaõà / agniü juhoti sma tadà mantravat kçtamaïgalà // RamS_2,17.7 // pravi÷ya ca tadà ràmo màtur antaþpuraü ÷ubham / dadar÷a màtaraü tatra hàvayantãü hutà÷anam // RamS_2,17.8 // sà cirasyàtmajaü dçùñvà màtçnandanam àgatam / abhicakràma saühçùñà ki÷oraü vaóabà yathà // RamS_2,17.9 // tam uvàca duràdharùaü ràghavaü sutam àtmanaþ / kausalyà putravàtsalyàd idaü priyahitaü vacaþ // RamS_2,17.10 // vçddhànàü dharma÷ãlànàü ràjarùãõàü mahàtmanàm / pràpnuhy àyu÷ ca kãrtiü ca dharmaü copahitaü kule // RamS_2,17.11 // satyapratij¤aü pitaraü ràjànaü pa÷ya ràghava / adyaiva hi tvàü dharmàtmà yauvaràjye 'bhiùekùyati // RamS_2,17.12 // màtaraü ràghavaþ kiücit prasàryà¤jalim abravãt / sa svabhàvavinãta÷ ca gauravàc ca tadànataþ // RamS_2,17.13 // devi nånaü na jànãùe mahad bhayam upasthitam / idaü tava ca duþkhàya vaidehyà lakùmaõasya ca // RamS_2,17.14 // caturda÷a hi varùàõi vatsyàmi vijane vane / madhumålaphalair jãvan hitvà munivad àmiùam // RamS_2,17.15 // bharatàya mahàràjo yauvaràjyaü prayacchati / màü punar daõóakàraõyaü vivàsayati tàpasam // RamS_2,17.16 // tàm aduþkhocitàü dçùñvà patitàü kadalãm iva / ràmas tåtthàpayàmàsa màtaraü gatacetasam // RamS_2,17.17 // upàvçtyotthitàü dãnàü vaóabàm iva vàhitàm / pàü÷uguõñhitasarvàïgãü vimamar÷a ca pàõinà // RamS_2,17.18 // sà ràghavam upàsãnam asukhàrtà sukhocità / uvàca puruùavyàghram upa÷çõvati lakùmaõe // RamS_2,17.19 // yadi putra na jàyethà mama ÷okàya ràghava / na sma duþkham ato bhåyaþ pa÷yeyam aham aprajà // RamS_2,17.20 // eka eva hi vandhyàyàþ ÷oko bhavati mànavaþ / aprajàsmãti saütàpo na hy anyaþ putra vidyate // RamS_2,17.21 // na dçùñapårvaü kalyàõaü sukhaü và patipauruùe / api putre vipa÷yeyam iti ràmàsthitaü mayà // RamS_2,17.22 // sà bahåny amanoj¤àni vàkyàni hçdayacchidàm / ahaü ÷roùye sapatnãnàm avaràõàü varà satã / ato duþkhataraü kiü nu pramadànàü bhaviùyati // RamS_2,17.23 //* tvayi saünihite 'py evam aham àsaü niràkçtà / kiü punaþ proùite tàta dhruvaü maraõam eva me // RamS_2,17.24 // yo hi màü sevate ka÷cid atha vàpy anuvartate / kaikeyyàþ putram anvãkùya sa jano nàbhibhàùate // RamS_2,17.25 // da÷a sapta ca varùàõi tava jàtasya ràghava / atãtàni prakàïkùantyà mayà duþkhaparikùayam // RamS_2,17.26 // upavàsai÷ ca yogai÷ ca bahubhi÷ ca pari÷ramaiþ / duþkhaü saüvardhito moghaü tvaü hi durgatayà mayà // RamS_2,17.27 // sthiraü tu hçdayaü manye mamedaü yan na dãryate / pràvçùãva mahànadyàþ spçùñaü kålaü navàmbhasà // RamS_2,17.28 // mamaiva nånaü maraõaü na vidyate na càvakà÷o 'sti yamakùaye mama / yad antako 'dyaiva na màü jihãrùati prasahya siüho rudatãü mçgãm iva // RamS_2,17.29 // sthiraü hi nånaü hçdayaü mamàyasaü na bhidyate yad bhuvi nàvadãryate / anena duþkhena ca deham arpitaü dhruvaü hy akàle maraõaü na vidyate // RamS_2,17.30 // idaü tu duþkhaü yad anarthakàni me vratàni dànàni ca saüyamà÷ ca hi / tapa÷ ca taptaü yad apatyakàraõàt suniùphalaü bãjam ivoptam åùare // RamS_2,17.31 // yadi hy akàle maraõaü svayecchayà labheta ka÷cid guruduþkhakar÷itaþ / gatàham adyaiva paretasaüsadaü vinà tvayà dhenur ivàtmajena vai // RamS_2,17.32 // bhç÷am asukham amarùità tadà bahu vilalàpa samãkùya ràghavam / vyasanam upani÷àmya sà mahat sutam iva baddham avekùya kiünarã // RamS_2,17.33 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 18 tathà tu vilapantãü tàü kausalyàü ràmamàtaram / uvàca lakùmaõo dãnas tat kàlasadç÷aü vacaþ // RamS_2,18.1 // na rocate mamàpy etad àrye yad ràghavo vanam / tyaktvà ràjya÷riyaü gacchet striyà vàkyava÷aü gataþ // RamS_2,18.2 // viparãta÷ ca vçddha÷ ca viùayai÷ ca pradharùitaþ / nçpaþ kim iva na bråyàc codyamànaþ samanmathaþ // RamS_2,18.3 // nàsyàparàdhaü pa÷yàmi nàpi doùaü tathàvidham / yena nirvàsyate ràùñràd vanavàsàya ràghavaþ // RamS_2,18.4 // na taü pa÷yàmy ahaü loke parokùam api yo naraþ / amitro 'pi nirasto 'pi yo 'sya doùam udàharet // RamS_2,18.5 // devakalpam çjuü dàntaü ripåõàm api vatsalam / avekùamàõaþ ko dharmaü tyajet putram akàraõàt // RamS_2,18.6 // tad idaü vacanaü ràj¤aþ punar bàlyam upeyuùaþ / putraþ ko hçdaye kuryàd ràjavçttam anusmaran // RamS_2,18.7 // yàvad eva na jànàti ka÷cid artham imaü naraþ / tàvad eva mayà sàrdham àtmasthaü kuru ÷àsanam // RamS_2,18.8 // mayà pàr÷ve sadhanuùà tava guptasya ràghava / kaþ samartho 'dhikaü kartuü kçtàntasyeva tiùñhataþ // RamS_2,18.9 // nirmanuùyàm imàü sarvàm ayodhyàü manujarùabha / kariùyàmi ÷arais tãkùõair yadi sthàsyati vipriye // RamS_2,18.10 // bharatasyàtha pakùyo và yo vàsya hitam icchati / sarvàn etàn vadhiùyàmi mçdur hi paribhåyate // RamS_2,18.11 // tvayà caiva mayà caiva kçtvà vairam anuttamam / kasya ÷aktiþ ÷riyaü dàtuü bharatàyàri÷àsana // RamS_2,18.12 // anurakto 'smi bhàvena bhràtaraü devi tattvataþ / satyena dhanuùà caiva datteneùñena te ÷ape // RamS_2,18.13 // dãptam agnim araõyaü và yadi ràmaþ pravekùyate / praviùñaü tatra màü devi tvaü pårvam avadhàraya // RamS_2,18.14 // haràmi vãryàd duþkhaü te tamaþ sårya ivoditaþ / devã pa÷yatu me vãryaü ràghava÷ caiva pa÷yatu // RamS_2,18.15 // etat tu vacanaü ÷rutvà lakùmaõasya mahàtmanaþ / uvàca ràmaü kausalyà rudantã ÷okalàlasà // RamS_2,18.16 // bhràtus te vadataþ putra lakùmaõasya ÷rutaü tvayà / yad atrànantaraü tat tvaü kuruùva yadi rocate // RamS_2,18.17 // na càdharmyaü vacaþ ÷rutvà sapatnyà mama bhàùitam / vihàya ÷okasaütaptàü gantum arhasi màm itaþ // RamS_2,18.18 // dharmaj¤a yadi dharmiùñho dharmaü caritum icchasi / ÷u÷råùa màm ihasthas tvaü cara dharmam anuttamam // RamS_2,18.19 // ÷u÷råùur jananãü putra svagçhe niyato vasan / pareõa tapasà yuktaþ kà÷yapas tridivaü gataþ // RamS_2,18.20 // yathaiva ràjà påjyas te gauraveõa tathà hy aham / tvàü nàham anujànàmi na gantavyam ito vanam // RamS_2,18.21 // tvadviyogàn na me kàryaü jãvitena sukhena và / tvayà saha mama ÷reyas tçõànàm api bhakùaõam // RamS_2,18.22 // yadi tvaü yàsyasi vanaü tyaktvà màü ÷okalàlasàm / ahaü pràyam ihàsiùye na hi ÷akùyàmi jãvitum // RamS_2,18.23 // tatas tvaü pràpsyase putra nirayaü lokavi÷rutam / brahmahatyàm ivàdharmàt samudraþ saritàü patiþ // RamS_2,18.24 // vilapantãü tathà dãnàü kausalyàü jananãü tataþ / uvàca ràmo dharmàtmà vacanaü dharmasaühitam // RamS_2,18.25 // nàsti ÷aktiþ pitur vàkyaü samatikramituü mama / prasàdaye tvàü ÷irasà gantum icchàmy ahaü vanam // RamS_2,18.26 // çùiõà ca pitur vàkyaü kurvatà vratacàriõà / gaur hatà jànatà dharmaü kaõóunàpi vipa÷cità // RamS_2,18.27 // asmàkaü ca kule pårvaü sagarasyàj¤ayà pituþ / khanadbhiþ sàgarair bhåtim avàptaþ sumahàn vadhaþ // RamS_2,18.28 // jàmadagnyena ràmeõa reõukà jananã svayam / kçttà para÷unàraõye pitur vacanakàriõà // RamS_2,18.29 // na khalv etan mayaikena kriyate pitç÷àsanam / pårvair ayam abhipreto gato màrgo 'nugamyate // RamS_2,18.30 // tad etat tu mayà kàryaü kriyate bhuvi nànyathà / pitur hi vacanaü kurvan na ka÷cin nàma hãyate // RamS_2,18.31 // tàm evam uktvà jananãü lakùmaõaü punar abravãt / tava lakùmaõa jànàmi mayi sneham anuttamam / abhipràyam avij¤àya satyasya ca ÷amasya ca // RamS_2,18.32 //* dharmo hi paramo loke dharme satyaü pratiùñhitam / dharmasaü÷ritam etac ca pitur vacanam uttamam // RamS_2,18.33 // saü÷rutya ca pitur vàkyaü màtur và bràhmaõasya và / na kartavyaü vçthà vãra dharmam à÷ritya tiùñhatà // RamS_2,18.34 // so 'haü na ÷akùyàmi pitur niyogam ativartitum / pitur hi vacanàd vãra kaikeyyàhaü pracoditaþ // RamS_2,18.35 // tad enàü visçjànàryàü kùatradharmà÷ritàü matim / dharmam à÷raya mà taikùõyaü madbuddhir anugamyatàm // RamS_2,18.36 // tam evam uktvà sauhàrdàd bhràtaraü lakùmaõàgrajaþ / uvàca bhåyaþ kausalyàü prà¤jaliþ ÷irasànataþ // RamS_2,18.37 // anumanyasva màü devi gamiùyantam ito vanam / ÷àpitàsi mama pràõaiþ kuru svastyayanàni me / tãrõapratij¤a÷ ca vanàt punar eùyàmy ahaü purãm // RamS_2,18.38 //* ya÷o hy ahaü kevalaràjyakàraõàn na pçùñhataþ kartum alaü mahodayam / adãrghakàle na tu devi jãvite vçõe 'varàm adya mahãm adharmataþ // RamS_2,18.39 // prasàdayan naravçùabhaþ sa màtaraü paràkramàj jigamiùur eva daõóakàn / athànujaü bhç÷am anu÷àsya dar÷anaü cakàra tàü hçdi jananãü pradakùiõam // RamS_2,18.40 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 19 atha taü vyathayà dãnaü savi÷eùam amarùitam / ÷vasantam iva nàgendraü roùavisphàritekùaõam // RamS_2,19.1 // àsàdya ràmaþ saumitriü suhçdaü bhràtaraü priyam / uvàcedaü sa dhairyeõa dhàrayan sattvam àtmavàn // RamS_2,19.2 // saumitre yo 'bhiùekàrthe mama sambhàrasambhramaþ / abhiùekanivçttyarthe so 'stu sambhàrasambhramaþ // RamS_2,19.3 // yasyà madabhiùekàrthaü mànasaü paritapyate / màtà naþ sà yathà na syàt savi÷aïkà tathà kuru // RamS_2,19.4 // tasyàþ ÷aïkàmayaü duþkhaü muhårtam api notsahe / manasi pratisaüjàtaü saumitre 'ham upekùitum // RamS_2,19.5 // na buddhipårvaü nàbuddhaü smaràmãha kadàcana / màtþõàü và pitur vàhaü kçtam alpaü ca vipriyam // RamS_2,19.6 // satyaþ satyàbhisaüdha÷ ca nityaü satyaparàkramaþ / paralokabhayàd bhãto nirbhayo 'stu pità mama // RamS_2,19.7 // tasyàpi hi bhaved asmin karmaõy apratisaühçte / satyaü neti manastàpas tasya tàpas tapec ca màm // RamS_2,19.8 // abhiùekavidhànaü tu tasmàt saühçtya lakùmaõa / anvag evàham icchàmi vanaü gantum itaþ punaþ // RamS_2,19.9 // mama pravràjanàd adya kçtakçtyà nçpàtmajà / sutaü bharatam avyagram abhiùecayità tataþ // RamS_2,19.10 // mayi cãràjinadhare jañàmaõóaladhàriõi / gate 'raõyaü ca kaikeyyà bhaviùyati manaþsukham // RamS_2,19.11 // buddhiþ praõãtà yeneyaü mana÷ ca susamàhitam / tat tu nàrhàmi saükleùñuü pravrajiùyàmi màciram // RamS_2,19.12 // kçtàntas tv eva saumitre draùñavyo matpravàsane / ràjyasya ca vitãrõasya punar eva nivartane // RamS_2,19.13 // kaikeyyàþ pratipattir hi kathaü syàn mama pãóane / yadi bhàvo na daivo 'yaü kçtàntavihito bhavet // RamS_2,19.14 // jànàsi hi yathà saumya na màtçùu mamàntaram / bhåtapårvaü vi÷eùo và tasyà mayi sute 'pi và // RamS_2,19.15 // so 'bhiùekanivçttyarthaiþ pravàsàrthai÷ ca durvacaiþ / ugrair vàkyair ahaü tasyà nànyad daivàt samarthaye // RamS_2,19.16 // kathaü prakçtisampannà ràjaputrã tathàguõà / bråyàt sà pràkçteva strã matpãóàü bhartçsaünidhau // RamS_2,19.17 // yad acintyaü tu tad daivaü bhåteùv api na hanyate / vyaktaü mayi ca tasyàü ca patito hi viparyayaþ // RamS_2,19.18 // ka÷cid daivena saumitre yoddhum utsahate pumàn / yasya na grahaõaü kiücit karmaõo 'nyatra dç÷yate // RamS_2,19.19 // sukhaduþkhe bhayakrodhau làbhàlàbhau bhavàbhavau / yasya kiücit tathà bhåtaü nanu daivasya karma tat // RamS_2,19.20 // vyàhate 'py abhiùeke me paritàpo na vidyate / tasmàd aparitàpaþ saüs tvam apy anuvidhàya màm / pratisaühàraya kùipram àbhiùecanikãü kriyàm // RamS_2,19.21 //* na lakùmaõàsmin mama ràjyavighne màtà yavãyasy ati÷aïkanãyà / daivàbhipannà hi vadanty aniùñaü jànàsi daivaü ca tathà prabhàvam // RamS_2,19.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 20 iti bruvati ràme tu lakùmaõo 'dhaþ÷irà muhuþ / ÷rutvà madhyaü jagàmeva manasà duþkhaharùayoþ // RamS_2,20.1 // tadà tu baddhvà bhrukuñãü bhruvor madhye nararùabhaþ / ni÷a÷vàsa mahàsarpo bilastha iva roùitaþ // RamS_2,20.2 // tasya duùprativãkùyaü tad bhrukuñãsahitaü tadà / babhau kruddhasya siühasya mukhasya sadç÷aü mukham // RamS_2,20.3 // agrahas taü vidhunvaüs tu hastã hastam ivàtmanaþ / tiryag årdhvaü ÷arãre ca pàtayitvà ÷irodharàm // RamS_2,20.4 // agràkùõà vãkùamàõas tu tiryag bhràtaram abravãt / asthàne sambhramo yasya jàto vai sumahàn ayam // RamS_2,20.5 // dharmadoùaprasaïgena lokasyànati÷aïkayà / kathaü hy etad asambhràntas tvadvidho vaktum arhati // RamS_2,20.6 // yathà daivam a÷auõóãraü ÷auõóãraþ kùatriyarùabhaþ / kiü nàma kçpaõaü daivam a÷aktam abhi÷aüsasi // RamS_2,20.7 // pàpayos tu kathaü nàma tayoþ ÷aïkà na vidyate / santi dharmopadhàþ ÷lakùõà dharmàtman kiü na budhyase // RamS_2,20.8 // lokavidviùñam àrabdhaü tvadanyasyàbhiùecanam / yeneyam àgatà dvaidhaü tava buddhir mahãpate / sa hi dharmo mama dveùyaþ prasaïgàd yasya muhyasi // RamS_2,20.9 //* yady api pratipattis te daivã càpi tayor matam / tathàpy upekùaõãyaü te na me tad api rocate // RamS_2,20.10 // viklavo vãryahãno yaþ sa daivam anuvartate / vãràþ saübhàvitàtmàno na daivaü paryupàsate // RamS_2,20.11 // daivaü puruùakàreõa yaþ samarthaþ prabàdhitum / na daivena vipannàrthaþ puruùaþ so 'vasãdati // RamS_2,20.12 // drakùyanti tv adya daivasya pauruùaü puruùasya ca / daivamànuùayor adya vyaktà vyaktir bhaviùyati // RamS_2,20.13 // adya matpauruùahataü daivaü drakùyanti vai janàþ / yad daivàd àhataü te 'dya dçùñaü ràjyàbhiùecanam // RamS_2,20.14 // atyaïku÷am ivoddàmaü gajaü madabaloddhatam / pradhàvitam ahaü daivaü pauruùeõa nivartaye // RamS_2,20.15 // lokapàlàþ samastàs te nàdya ràmàbhiùecanam / na ca kçtsnàs trayo lokà vihanyuþ kiü punaþ pità // RamS_2,20.16 // yair vivàsas tavàraõye mitho ràjan samarthitaþ / araõye te vivatsyanti caturda÷a samàs tathà // RamS_2,20.17 // ahaü tadà÷àü chetsyàmi pitus tasyà÷ ca yà tava / abhiùekavighàtena putraràjyàya vartate // RamS_2,20.18 // madbalena viruddhàya na syàd daivabalaü tathà / prabhaviùyati duþkhàya yathograü pauruùaü mama // RamS_2,20.19 // årdhvaü varùasahasrànte prajàpàlyam anantaram / àryaputràþ kariùyanti vanavàsaü gate tvayi // RamS_2,20.20 // pårvaràjarùivçttyà hi vanavàso vidhãyate / prajà nikùipya putreùu putravat paripàlane // RamS_2,20.21 // sa ced ràjany anekàgre ràjyavibhrama÷aïkayà / naivam icchasi dharmàtman ràjyaü ràma tvam àtmani // RamS_2,20.22 // pratijàne ca te vãra mà bhåvaü vãralokabhàk / ràjyaü ca tava rakùeyam ahaü veleva sàgaram // RamS_2,20.23 // maïgalair abhiùi¤casva tatra tvaü vyàpçto bhava / aham eko mahãpàlàn alaü vàrayituü balàt // RamS_2,20.24 // na ÷obhàrthàv imau bàhå na dhanur bhåùaõàya me / nàsiràbandhanàrthàya na ÷aràþ stambhahetavaþ // RamS_2,20.25 // amitradamanàrthaü me sarvam etac catuùñayam / na càhaü kàmaye 'tyarthaü yaþ syàc chatrur mato mama // RamS_2,20.26 // asinà tãkùõadhàreõa vidyuccalitavarcasà / pragçhãtena vai ÷atruü vajriõaü và na kalpaye // RamS_2,20.27 // khaóganiùpeùaniùpiùñair gahanà du÷carà ca me / hastya÷vanarahastoru÷irobhir bhavità mahã // RamS_2,20.28 // khaógadhàrà hatà me 'dya dãpyamànà ivàdrayaþ / patiùyanti dvipà bhåmau meghà iva savidyutaþ // RamS_2,20.29 // baddhagodhàïgulitràõe pragçhãta÷aràsane / kathaü puruùamànã syàt puruùàõàü mayi sthite // RamS_2,20.30 // bahubhi÷ caikam atyasyann ekena ca bahå¤ janàn / viniyokùyàmy ahaü bàõàn nçvàjigajamarmasu // RamS_2,20.31 // adya me 'straprabhàvasya prabhàvaþ prabhaviùyati / ràj¤a÷ càprabhutàü kartuü prabhutvaü ca tava prabho // RamS_2,20.32 // adya candanasàrasya keyåràmokùaõasya ca / vasånàü ca vimokùasya suhçdàü pàlanasya ca // RamS_2,20.33 // anuråpàv imau bàhå ràma karma kariùyataþ / abhiùecanavighnasya kartþõàü te nivàraõe // RamS_2,20.34 // bravãhi ko 'dyaiva mayà viyujyatàü tavàsuhçt pràõaya÷aþ suhçjjanaiþ / yathà taveyaü vasudhà va÷e bhavet tathaiva màü ÷àdhi tavàsmi kiükaraþ // RamS_2,20.35 // vimçjya bàùpaü parisàntvya càsakçt sa lakùmaõaü ràghavavaü÷avardhanaþ / uvàca pitrye vacane vyavasthitaü nibodha màm eùa hi saumya satpathaþ // RamS_2,20.36 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 21 taü samãkùya tv avahitaü pitur nirde÷apàlane / kausalyà bàùpasaüruddhà vaco dharmiùñham abravãt // RamS_2,21.1 // adçùñaduþkho dharmàtmà sarvabhåtapriyaüvadaþ / mayi jàto da÷arathàt katham u¤chena vartayet // RamS_2,21.2 // yasya bhçtyà÷ ca dàsà÷ ca mçùñàny annàni bhu¤jate / kathaü sa bhokùyate nàtho vane målaphalàny ayam // RamS_2,21.3 // ka etacchraddadhecchrutvà kasya và na bhaved bhayam / guõavàn dayito ràj¤o ràghavo yad vivàsyate // RamS_2,21.4 // tvayà vihãnàm iha màü ÷okàgnir atulo mahàn / pradhakùyati yathà kakùaü citrabhànur himàtyaye // RamS_2,21.5 // kathaü hi dhenuþ svaü vatsaü gacchantaü nànugacchati / ahaü tvànugamiùyàmi yatra putra gamiùyasi // RamS_2,21.6 // tathà nigaditaü màtrà tad vàkyaü puruùarùabhaþ / ÷rutvà ràmo 'bravãd vàkyaü màtaraü bhç÷aduþkhitàm // RamS_2,21.7 // kaikeyyà va¤cito ràjà mayi càraõyam à÷rite / bhavatyà ca parityakto na nånaü vartayiùyati // RamS_2,21.8 // bhartuþ kila parityàgo nç÷aüsaþ kevalaü striyàþ / sa bhavatyà na kartavyo manasàpi vigarhitaþ // RamS_2,21.9 // yàvaj jãvati kàkutsthaþ pità me jagatãpatiþ / ÷u÷råùà kriyatàü tàvat sa hi dharmaþ sanàtanaþ // RamS_2,21.10 // evam uktà tu ràmeõa kausalyà ÷ubhadar÷anà / tathety uvàca suprãtà ràmam akliùñakàriõam // RamS_2,21.11 // evam uktas tu vacanaü ràmo dharmabhçtàü varaþ / bhåyas tàm abravãd vàkyaü màtaraü bhç÷aduþkhitàm // RamS_2,21.12 // mayà caiva bhavatyà ca kartavyaü vacanaü pituþ / ràjà bhartà guruþ ÷reùñhaþ sarveùàm ã÷varaþ prabhuþ // RamS_2,21.13 // imàni tu mahàraõye vihçtya nava pa¤ca ca / varùàõi paramaprãtaþ sthàsyàmi vacane tava // RamS_2,21.14 // evam uktà priyaü putraü bàùpapårõànanà tadà / uvàca paramàrtà tu kausalyà putravatsalà // RamS_2,21.15 // àsàü ràma sapatnãnàü vastuü madhye na me kùamam / naya màm api kàkutstha vanaü vanyàü mçgãü yathà / yadi te gamane buddhiþ kçtà pitur apekùayà // RamS_2,21.16 //* tàü tathà rudatãü ràmo rudan vacanam abravãt / jãvantyà hi striyà bhartà daivataü prabhur eva ca / bhavatyà mama caivàdya ràjà prabhavati prabhuþ // RamS_2,21.17 //* bharata÷ càpi dharmàtmà sarvabhåtapriyaüvadaþ / bhavatãm anuvarteta sa hi dharmarataþ sadà // RamS_2,21.18 // yathà mayi tu niùkrànte putra÷okena pàrthivaþ / ÷ramaü nàvàpnuyàt kiücid apramattà tathà kuru // RamS_2,21.19 // vratopavàsaniratà yà nàrã paramottamà / bhartàraü nànuvarteta sà ca pàpagatir bhavet // RamS_2,21.20 // ÷u÷råùàm eva kurvãta bhartuþ priyahite ratà / eùa dharmaþ purà dçùño loke vede ÷rutaþ smçtaþ // RamS_2,21.21 // påjyàs te matkçte devi bràhmaõà÷ caiva suvratàþ / evaü kàlaü pratãkùasva mamàgamanakàïkùiõã // RamS_2,21.22 // pràpsyase paramaü kàmaü mayi pratyàgate sati / yadi dharmabhçtàü ÷reùñho dhàrayiùyati jãvitam // RamS_2,21.23 // evam uktà tu ràmeõa bàùpaparyàkulekùaõà / kausalyà putra÷okàrtà ràmaü vacanam abravãt / gaccha putra tvam ekàgro bhadraü te 'stu sadà vibho // RamS_2,21.24 //* tathà hi ràmaü vanavàsani÷citaü samãkùya devã parameõa cetasà / uvàca ràmaü ÷ubhalakùaõaü vaco babhåva ca svastyayanàbhikàïkùiõã // RamS_2,21.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 22 sàpanãya tam àyàsam upaspç÷ya jalaü ÷uci / cakàra màtà ràmasya maïgalàni manasvinã // RamS_2,22.1 // svasti sàdhyà÷ ca vi÷ve ca maruta÷ ca maharùayaþ / svasti dhàtà vidhàtà ca svasti påùà bhago 'ryamà // RamS_2,22.2 // çtava÷ caiva pakùà÷ ca màsàþ saüvatsaràþ kùapàþ / dinàni ca muhårtà÷ ca svasti kurvantu te sadà // RamS_2,22.3 // smçtir dhçti÷ ca dharma÷ ca pàntu tvàü putra sarvataþ / skanda÷ ca bhagavàn devaþ soma÷ ca sabçhaspatiþ // RamS_2,22.4 // saptarùayo nàrada÷ ca te tvàü rakùantu sarvataþ / nakùatràõi ca sarvàõi grahà÷ ca sahadevatàþ / mahàvanàni carato muniveùasya dhãmataþ // RamS_2,22.5 //* plavagà vç÷cikà daü÷à ma÷akà÷ caiva kànane / sarãsçpà÷ ca kãñà÷ ca mà bhåvan gahane tava // RamS_2,22.6 // mahàdvipà÷ ca siühà÷ ca vyàghrà çkùà÷ ca daüùñriõaþ / mahiùàþ ÷çïgiõo raudrà na te druhyantu putraka // RamS_2,22.7 // nçmàüsabhojanà raudrà ye cànye sattvajàtayaþ / mà ca tvàü hiüsiùuþ putra mayà sampåjitàs tv iha // RamS_2,22.8 // àgamàs te ÷ivàþ santu sidhyantu ca paràkramàþ / sarvasampattayo ràma svastimàn gaccha putraka // RamS_2,22.9 // svasti te 'stv àntarikùebhyaþ pàrthivebhyaþ punaþ punaþ / sarvebhya÷ caiva devebhyo ye ca te paripanthinaþ // RamS_2,22.10 // sarvalokaprabhur brahmà bhåtabhartà tatharùayaþ / ye ca ÷eùàþ suràs te tvàü rakùantu vanavàsinam // RamS_2,22.11 // iti màlyaiþ suragaõàn gandhai÷ càpi ya÷asvinã / stutibhi÷ cànuråpàbhir ànarcàyatalocanà // RamS_2,22.12 // yan maïgalaü sahasràkùe sarvadevanamaskçte / vçtranà÷e samabhavat tat te bhavatu maïgalam // RamS_2,22.13 // yan maïgalaü suparõasya vinatàkalpayat purà / amçtaü pràrthayànasya tat te bhavatu maïgalam // RamS_2,22.14 // oùadhãü càpi siddhàrthàü vi÷alyakaraõãü ÷ubhàm / cakàra rakùàü kausalyà mantrair abhijajàpa ca // RamS_2,22.15 // ànamya mårdhni càghràya pariùvajya ya÷asvinã / avadat putra siddhàrtho gaccha ràma yathàsukham // RamS_2,22.16 // arogaü sarvasiddhàrtham ayodhyàü punar àgatam / pa÷yàmi tvàü sukhaü vatsa susthitaü ràjave÷mani // RamS_2,22.17 // mayàrcità devagaõàþ ÷ivàdayo maharùayo bhåtamahàsuroragàþ / abhiprayàtasya vanaü ciràya te hitàni kàïkùantu di÷a÷ ca ràghava // RamS_2,22.18 // itãva cà÷rupratipårõalocanà samàpya ca svastyayanaü yathàvidhi / pradakùiõaü caiva cakàra ràghavaü punaþ puna÷ càpi nipãóya sasvaje // RamS_2,22.19 // tathà tu devyà sa kçtapradakùiõo nipãóya màtu÷ caraõau punaþ punaþ / jagàma sãtànilayaü mahàya÷àþ sa ràghavaþ prajvalitaþ svayà ÷riyà // RamS_2,22.20 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 23 abhivàdya tu kausalyàü ràmaþ samprasthito vanam / kçtasvastyayano màtrà dharmiùñhe vartmani sthitaþ // RamS_2,23.1 // viràjayan ràjasuto ràjamàrgaü narair vçtam / hçdayàny àmamantheva janasya guõavattayà // RamS_2,23.2 // vaidehã càpi tat sarvaü na ÷u÷ràva tapasvinã / tad eva hçdi tasyà÷ ca yauvaràjyàbhiùecanam // RamS_2,23.3 // devakàryaü sma sà kçtvà kçtaj¤à hçùñacetanà / abhij¤à ràjadharmàõàü ràjaputraü pratãkùate // RamS_2,23.4 // pravive÷àtha ràmas tu svave÷ma suvibhåùitam / prahçùñajanasampårõaü hriyà kiücid avàïmukhaþ // RamS_2,23.5 // atha sãtà samutpatya vepamànà ca taü patim / apa÷yac chokasaütaptaü cintàvyàkulitendriyam // RamS_2,23.6 // vivarõavadanaü dçùñvà taü prasvinnam amarùaõam / àha duþkhàbhisaütaptà kim idànãm idaü prabho // RamS_2,23.7 // adya bàrhaspataþ ÷rãmàn yuktaþ puùyo na ràghava / procyate bràhmaõaiþ pràj¤aiþ kena tvam asi durmanàþ // RamS_2,23.8 // na te ÷ata÷alàkena jalaphenanibhena ca / àvçtaü vadanaü valgu chattreõàbhiviràjate // RamS_2,23.9 // vyajanàbhyàü ca mukhyàbhyàü ÷atapattranibhekùaõam / candrahaüsaprakà÷àbhyàü vãjyate na tavànanam // RamS_2,23.10 // vàgmino bandina÷ càpi prahçùñàs tvàü nararùabha / stuvanto nàdya dç÷yante maïgalaiþ såtamàgadhàþ // RamS_2,23.11 // na te kùaudraü ca dadhi ca bràhmaõà vedapàragàþ / mårdhni mårdhàvasiktasya dadhati sma vidhànataþ // RamS_2,23.12 // na tvàü prakçtayaþ sarvà ÷reõãmukhyà÷ ca bhåùitàþ / anuvrajitum icchanti paurajànapadàs tathà // RamS_2,23.13 // caturbhir vegasampannair hayaiþ kà¤canabhåùaõaiþ / mukhyaþ puùyaratho yuktaþ kiü na gacchati te 'grataþ // RamS_2,23.14 // na hastã càgrataþ ÷rãmàüs tava lakùaõapåjitaþ / prayàõe lakùyate vãra kçùõameghagiriprabhaþ // RamS_2,23.15 // na ca kà¤canacitraü te pa÷yàmi priyadar÷ana / bhadràsanaü puraskçtya yàntaü vãrapuraþsaram // RamS_2,23.16 // abhiùeko yadà sajjaþ kim idànãm idaü tava / apårvo mukhavarõa÷ ca na praharùa÷ ca lakùyate // RamS_2,23.17 // itãva vilapantãü tàü provàca raghunandanaþ / sãte tatrabhavàüs tàtaþ pravràjayati màü vanam // RamS_2,23.18 // kule mahati sambhåte dharmaj¤e dharmacàriõi / ÷çõu jànaki yenedaü krameõàbhyàgataü mama // RamS_2,23.19 // ràj¤à satyapratij¤ena pitrà da÷arathena me / kaikeyyai prãtamanasà purà dattau mahàvarau // RamS_2,23.20 // tayàdya mama sajje 'sminn abhiùeke nçpodyate / pracoditaþ sa samayo dharmeõa pratinirjitaþ // RamS_2,23.21 // caturda÷a hi varùàõi vastavyaü daõóake mayà / pitrà me bharata÷ càpi yauvaràjye niyojitaþ / so 'haü tvàm àgato draùñuü prasthito vijanaü vanam // RamS_2,23.22 //* bharatasya samãpe te nàhaü kathyaþ kadàcana / çddhiyuktà hi puruùà na sahante parastavam / tasmàn na te guõàþ kathyà bharatasyàgrato mama // RamS_2,23.23 //* nàpi tvaü tena bhartavyà vi÷eùeõa kadàcana / anukålatayà ÷akyaü samãpe tasya vartitum // RamS_2,23.24 // ahaü càpi pratij¤àü tàü guroþ samanupàlayan / vanam adyaiva yàsyàmi sthirà bhava manasvini // RamS_2,23.25 // yàte ca mayi kalyàõi vanaü muniniùevitam / vratopavàsaratayà bhavitavyaü tvayànaghe // RamS_2,23.26 // kàlyam utthàya devànàü kçtvà påjàü yathàvidhi / vanditavyo da÷arathaþ pità mama nare÷varaþ // RamS_2,23.27 // màtà ca mama kausalyà vçddhà saütàpakar÷ità / dharmam evàgrataþ kçtvà tvattaþ sammànam arhati // RamS_2,23.28 // vanditavyà÷ ca te nityaü yàþ ÷eùà mama màtaraþ / snehapraõayasambhogaiþ samà hi mama màtaraþ // RamS_2,23.29 // bhràtçputrasamau càpi draùñavyau ca vi÷eùataþ / tvayà lakùmaõa÷atrughnau pràõaiþ priyatarau mama // RamS_2,23.30 // vipriyaü na ca kartavyaü bharatasya kadàcana / sa hi ràjà prabhu÷ caiva de÷asya ca kulasya ca // RamS_2,23.31 // àràdhità hi ÷ãlena prayatnai÷ copasevitàþ / ràjànaþ samprasãdanti prakupyanti viparyaye // RamS_2,23.32 // aurasàn api putràn hi tyajanty ahitakàriõaþ / samarthàn sampragçhõanti janàn api naràdhipàþ // RamS_2,23.33 // ahaü gamiùyàmi mahàvanaü priye tvayà hi vastavyam ihaiva bhàmini / yathà vyalãkaü kuruùe na kasyacit tathà tvayà kàryam idaü vaco mama // RamS_2,23.34 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 24 evam uktà tu vaidehã priyàrhà priyavàdinã / praõayàd eva saükruddhà bhartàram idam abravãt // RamS_2,24.1 // àryaputra pità màtà bhràtà putras tathà snuùà / svàni puõyàni bhu¤jànàþ svaü svaü bhàgyam upàsate // RamS_2,24.2 // bhartur bhàgyaü tu bhàryaikà pràpnoti puruùarùabha / ata÷ caivàham àdiùñà vane vastavyam ity api // RamS_2,24.3 // na pità nàtmajo nàtmà na màtà na sakhãjanaþ / iha pretya ca nàrãõàü patir eko gatiþ sadà // RamS_2,24.4 // yadi tvaü prasthito durgaü vanam adyaiva ràghava / agratas te gamiùyàmi mçdnantã ku÷akaõñakàn // RamS_2,24.5 // ãrùyàroùau bahiùkçtya bhukta÷eùam ivodakam / naya màü vãra vi÷rabdhaþ pàpaü mayi na vidyate // RamS_2,24.6 // pràsàdàgrair vimànair và vaihàyasagatena và / sarvàvasthàgatà bhartuþ pàdacchàyà vi÷iùyate // RamS_2,24.7 // anu÷iùñàsmi màtrà ca pitrà ca vividhà÷rayam / nàsmi samprati vaktavyà vartitavyaü yathà mayà // RamS_2,24.8 // sukhaü vane nivatsyàmi yathaiva bhavane pituþ / acintayantã trãül lokàü÷ cintayantã pativratam // RamS_2,24.9 // ÷u÷råùamàõà te nityaü niyatà brahmacàriõã / saha raüsye tvayà vãra vaneùu madhugandhiùu // RamS_2,24.10 // tvaü hi kartuü vane ÷akto ràma samparipàlanam / anyasyàpi janasyeha kiü punar mama mànada // RamS_2,24.11 // phalamålà÷anà nityaü bhaviùyàmi na saü÷ayaþ / na te duþkhaü kariùyàmi nivasantã saha tvayà // RamS_2,24.12 // icchàmi saritaþ ÷ailàn palvalàni vanàni ca / draùñuü sarvatra nirbhãtà tvayà nàthena dhãmatà // RamS_2,24.13 // haüsakàraõóavàkãrõàþ padminãþ sàdhupuùpitàþ / iccheyaü sukhinã draùñuü tvayà vãreõa saügatà // RamS_2,24.14 // saha tvayà vi÷àlàkùa raüsye paramanandinã / evaü varùasahasràõàü ÷ataü vàhaü tvayà saha // RamS_2,24.15 // svarge 'pi ca vinà vàso bhavità yadi ràghava / tvayà mama naravyàghra nàhaü tam api rocaye // RamS_2,24.16 // ahaü gamiùyàmi vanaü sudurgamaü mçgàyutaü vànaravàraõair yutam / vane nivatsyàmi yathà pitur gçhe tavaiva pàdàv upagçhya saümatà // RamS_2,24.17 // ananyabhàvàm anuraktacetasaü tvayà viyuktàü maraõàya ni÷citàm / nayasva màü sàdhu kuruùva yàcanàü na te mayàto gurutà bhaviùyati // RamS_2,24.18 // tathà bruvàõàm api dharmavatsalo na ca sma sãtàü nçvaro ninãùati / uvàca cainàü bahu saünivartane vane nivàsasya ca duþkhitàü prati // RamS_2,24.19 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 25 sa evaü bruvatãü sãtàü dharmaj¤o dharmavatsalaþ / nivartanàrthe dharmàtmà vàkyam etad uvàca ha // RamS_2,25.1 // sãte mahàkulãnàsi dharme ca niratà sadà / ihàcara svadharmaü tvaü mà yathà manasaþ sukham // RamS_2,25.2 // sãte yathà tvàü vakùyàmi tathà kàryaü tvayàbale / vane doùà hi bahavo vadatas tàn nibodha me // RamS_2,25.3 // sãte vimucyatàm eùà vanavàsakçtà matiþ / bahudoùaü hi kàntàraü vanam ity abhidhãyate // RamS_2,25.4 // hitabuddhyà khalu vaco mayaitad abhidhãyate / sadà sukhaü na jànàmi duþkham eva sadà vanam // RamS_2,25.5 // girinirjharasambhåtà girikandaravàsinàm / siühànàü ninadà duþkhàþ ÷rotuü duþkham ato vanam // RamS_2,25.6 // supyate parõa÷ayyàsu svayaü bhagnàsu bhåtale / ràtriùu ÷ramakhinnena tasmàd duþkhataraü vanam // RamS_2,25.7 // upavàsa÷ ca kartavyo yathàpràõena maithili / jañàbhàra÷ ca kartavyo valkalàmbaradhàriõà // RamS_2,25.8 // atãva vàtas timiraü bubhukùà càtra nitya÷aþ / bhayàni ca mahànty atra tato duþkhataraü vanam // RamS_2,25.9 // sarãsçpà÷ ca bahavo bahuråpà÷ ca bhàmini / caranti pçthivãü darpàd ato duþkhataraü vanam // RamS_2,25.10 // nadãnilayanàþ sarpà nadãkuñilagàminaþ / tiùñhanty àvçtya panthànam ato duþkhataraü vanam // RamS_2,25.11 // pataügà vç÷cikàþ kãñà daü÷à÷ ca ma÷akaiþ saha / bàdhante nityam abale sarvaü duþkham ato vanam // RamS_2,25.12 // drumàþ kaõñakina÷ caiva ku÷akà÷à÷ ca bhàmini / vane vyàkula÷àkhàgràs tena duþkhataraü vanam // RamS_2,25.13 // tad alaü te vanaü gatvà kùamaü na hi vanaü tava / vimç÷ann iha pa÷yàmi bahudoùataraü vanam // RamS_2,25.14 // vanaü tu netuü na kçtà matis tadà babhåva ràmeõa yadà mahàtmanà / na tasya sãtà vacanaü cakàra tat tato 'bravãd ràmam idaü suduþkhità // RamS_2,25.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 26 etat tu vacanaü ÷rutvà sãtà ràmasya duþkhità / prasaktà÷rumukhã mandam idaü vacanam abravãt // RamS_2,26.1 // ye tvayà kãrtità doùà vane vastavyatàü prati / guõàn ity eva tàn viddhi tava snehapuraskçtàn // RamS_2,26.2 // tvayà ca saha gantavyaü mayà gurujanàj¤ayà / tvadviyogena me ràma tyaktavyam iha jãvitam // RamS_2,26.3 // na ca màü tvatsamãpasthàm api ÷aknoti ràghava / suràõàm ã÷varaþ ÷akraþ pradharùayitum ojasà // RamS_2,26.4 // patihãnà tu yà nàrã na sà ÷akùyati jãvitum / kàmam evaüvidhaü ràma tvayà mama vidar÷itam // RamS_2,26.5 // atha càpi mahàpràj¤a bràhmaõànàü mayà ÷rutam / purà pitçgçhe satyaü vastavyaü kila me vane // RamS_2,26.6 // lakùaõibhyo dvijàtibhyaþ ÷rutvàhaü vacanaü gçhe / vanavàsakçtotsàhà nityam eva mahàbala // RamS_2,26.7 // àde÷o vanavàsasya pràptavyaþ sa mayà kila / sà tvayà saha tatràhaü yàsyàmi priya nànyathà // RamS_2,26.8 // kçtàde÷à bhaviùyàmi gamiùyàmi saha tvayà / kàla÷ càyaü samutpannaþ satyavàg bhavatu dvijaþ // RamS_2,26.9 // vanavàse hi jànàmi duþkhàni bahudhà kila / pràpyante niyataü vãra puruùair akçtàtmabhiþ // RamS_2,26.10 // kanyayà ca pitur gehe vanavàsaþ ÷ruto mayà / bhikùiõyàþ sàdhuvçttàyà mama màtur ihàgrataþ // RamS_2,26.11 // prasàdita÷ ca vai pårvaü tvaü vai bahuvidhaü prabho / gamanaü vanavàsasya kàïkùitaü hi saha tvayà // RamS_2,26.12 // kçtakùaõàhaü bhadraü te gamanaü prati ràghava / vanavàsasya ÷årasya caryà hi mama rocate // RamS_2,26.13 // ÷uddhàtman premabhàvàd dhi bhaviùyàmi vikalmaùà / bhartàram anugacchantã bhartà hi mama daivatam // RamS_2,26.14 // pretyabhàve 'pi kalyàõaþ saügamo me saha tvayà / ÷rutir hi ÷råyate puõyà bràhmaõànàü ya÷asvinàm // RamS_2,26.15 // iha loke ca pitçbhir yà strã yasya mahàmate / adbhir dattà svadharmeõa pretyabhàve 'pi tasya sà // RamS_2,26.16 // evam asmàt svakàü nàrãü suvçttàü hi pativratàm / nàbhirocayase netuü tvaü màü keneha hetunà // RamS_2,26.17 // bhaktàü pativratàü dãnàü màü samàü sukhaduþkhayoþ / netum arhasi kàkutstha samànasukhaduþkhinãm // RamS_2,26.18 // yadi màü duþkhitàm evaü vanaü netuü na cecchasi / viùam agniü jalaü vàham àsthàsye mçtyukàraõàt // RamS_2,26.19 // evaü bahuvidhaü taü sà yàcate gamanaü prati / nànumene mahàbàhus tàü netuü vijanaü vanam // RamS_2,26.20 // evam uktà tu sà cintàü maithilã samupàgatà / snàpayantãva gàm uùõair a÷rubhir nayanacyutaiþ // RamS_2,26.21 // cintayantãü tathà tàü tu nivartayitum àtmavàn / krodhàviùñàü tu vaidehãü kàkutstho bahv asàntvayat // RamS_2,26.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 27 sàntvyamànà tu ràmeõa maithilã janakàtmajà / vanavàsanimittàya bhartàram idam abravãt // RamS_2,27.1 // sà tam uttamasaüvignà sãtà vipulavakùasam / praõayàc càbhimànàc ca paricikùepa ràghavam // RamS_2,27.2 // kiü tvàmanyata vaidehaþ pità me mithilàdhipaþ / ràma jàmàtaraü pràpya striyaü puruùavigraham // RamS_2,27.3 // ançtaü balaloko 'yam aj¤ànàd yaddhi vakùyati / tejo nàsti paraü ràme tapatãva divàkare // RamS_2,27.4 // kiü hi kçtvà viùaõõas tvaü kuto và bhayam asti te / yat parityaktukàmas tvaü màm ananyaparàyaõàm // RamS_2,27.5 // dyumatsenasutaü vãra satyavantam anuvratàm / sàvitrãm iva màü viddhi tvam àtmava÷avartinãm // RamS_2,27.6 // na tv ahaü manasàpy anyaü draùñàsmi tvadçte 'nagha / tvayà ràghava gaccheyaü yathànyà kulapàüsanã // RamS_2,27.7 // svayaü tu bhàryàü kaumàrãü ciram adhyuùitàü satãm / ÷ailåùa iva màü ràma parebhyo dàtum icchasi // RamS_2,27.8 // sa màm anàdàya vanaü na tvaü prasthàtum arhasi / tapo và yadi vàraõyaü svargo và syàt saha tvayà // RamS_2,27.9 // na ca me bhavità tatra ka÷cit pathi pari÷ramaþ / pçùñhatas tava gacchantyà vihàra÷ayaneùv api // RamS_2,27.10 // ku÷akà÷a÷areùãkà ye ca kaõñakino drumàþ / tålàjinasamaspar÷à màrge mama saha tvayà // RamS_2,27.11 // mahàvàtasamuddhåtaü yan màm avakariùyati / rajo ramaõa tan manye paràrdhyam iva candanam // RamS_2,27.12 // ÷àdvaleùu yad àsiùye vanànte vanagocarà / kuthàstaraõatalpeùu kiü syàt sukhataraü tataþ // RamS_2,27.13 // pattraü målaü phalaü yat tvam alpaü và yadi và bahu / dàsyasi svayam àhçtya tan me 'mçtarasopamam // RamS_2,27.14 // na màtur na pitus tatra smariùyàmi na ve÷manaþ / àrtavàny upabhu¤jànà puùpàõi ca phalàni ca // RamS_2,27.15 // na ca tatra gataþ kiücid draùñum arhasi vipriyam / matkçte na ca te ÷oko na bhaviùyàmi durbharà // RamS_2,27.16 // yas tvayà saha sa svargo nirayo yas tvayà vinà / iti jànan paràü prãtiü gaccha ràma mayà saha // RamS_2,27.17 // atha màm evam avyagràü vanaü naiva nayiùyasi / viùam adyaiva pàsyàmi mà vi÷aü dviùatàü va÷am // RamS_2,27.18 // pa÷càd api hi duþkhena mama naivàsti jãvitam / ujjhitàyàs tvayà nàtha tadaiva maraõaü varam // RamS_2,27.19 // idaü hi sahituü ÷okaü muhårtam api notsahe / kiü punar da÷avarùàõi trãõi caikaü ca duþkhità // RamS_2,27.20 // iti sà ÷okasaütaptà vilapya karuõaü bahu / cukro÷a patim àyastà bhç÷am àliïgya sasvaram // RamS_2,27.21 // sà viddhà bahubhir vàkyair digdhair iva gajàïganà / cirasaüniyataü bàùpaü mumocàgnim ivàraõiþ // RamS_2,27.22 // tasyàþ sphañikasaükà÷aü vàri saütàpasambhavam / netràbhyàü parisusràva païkajàbhyàm ivodakam // RamS_2,27.23 // tàü pariùvajya bàhubhyàü visaüj¤àm iva duþkhitàm / uvàca vacanaü ràmaþ parivi÷vàsayaüs tadà // RamS_2,27.24 // na devi tava duþkhena svargam apy abhirocaye / na hi me 'sti bhayaü kiücit svayambhor iva sarvataþ // RamS_2,27.25 // tava sarvam abhipràyam avij¤àya ÷ubhànane / vàsaü na rocaye 'raõye ÷aktimàn api rakùaõe // RamS_2,27.26 // yat sçùñàsi mayà sàrdhaü vanavàsàya maithili / na vihàtuü mayà ÷akyà kãrtir àtmavatà yathà // RamS_2,27.27 // dharmas tu gajanàsoru sadbhir àcaritaþ purà / taü càham anuvarte 'dya yathà såryaü suvarcalà // RamS_2,27.28 // eùa dharmas tu su÷roõi pitur màtu÷ ca va÷yatà / ata÷ càj¤àü vyatikramya nàhaü jãvitum utsahe // RamS_2,27.29 // sa màü pità yathà ÷àsti satyadharmapathe sthitaþ / tathà vartitum icchàmi sa hi dharmaþ sanàtanaþ / anugacchasva màü bhãru sahadharmacarã bhava // RamS_2,27.30 //* bràhmaõebhya÷ ca ratnàni bhikùukebhya÷ ca bhojanam / dehi cà÷aüsamànebhyaþ saütvarasva ca màciram // RamS_2,27.31 // anukålaü tu sà bhartur j¤àtvà gamanam àtmanaþ / kùipraü pramudità devã dàtum evopacakrame // RamS_2,27.32 // tataþ prahçùñà paripårõamànasà ya÷asvinã bhartur avekùya bhàùitam / dhanàni ratnàni ca dàtum aïganà pracakrame dharmabhçtàü manasvinã // RamS_2,27.33 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 28 tato 'bravãn mahàtejà ràmo lakùmaõam agrataþ / sthitaü pràggàminaü vãraü yàcamànaü kçtà¤jalim // RamS_2,28.1 // mayàdya saha saumitre tvayi gacchati tad vanam / ko bhariùyati kausalyàü sumitràü và ya÷asvinãm // RamS_2,28.2 // abhivarùati kàmair yaþ parjanyaþ pçthivãm iva / sa kàmapà÷aparyasto mahàtejà mahãpatiþ // RamS_2,28.3 // sà hi ràjyam idaü pràpya nçpasyà÷vapateþ sutà / duþkhitànàü sapatnãnàü na kariùyati ÷obhanam // RamS_2,28.4 // evam uktas tu ràmeõa lakùmaõaþ ÷lakùõayà girà / pratyuvàca tadà ràmaü vàkyaj¤o vàkyakovidam // RamS_2,28.5 // tavaiva tejasà vãra bharataþ påjayiùyati / kausalyàü ca sumitràü ca prayato nàtra saü÷ayaþ // RamS_2,28.6 // kausalyà bibhçyàd àryà sahasram api madvidhàn / yasyàþ sahasraü gràmàõàü sampràptam upajãvanam // RamS_2,28.7 // dhanur àdàya sa÷araü khanitrapiñakàdharaþ / agratas te gamiùyàmi panthànam anudar÷ayan // RamS_2,28.8 // àhariùyàmi te nityaü målàni ca phalàni ca / vanyàni yàni cànyàni svàhàràõi tapasvinàm // RamS_2,28.9 // bhavàüs tu saha vaidehyà girisànuùu raüsyate / ahaü sarvaü kariùyàmi jàgrataþ svapata÷ ca te // RamS_2,28.10 // ràmas tv anena vàkyena suprãtaþ pratyuvàca tam / vrajàpçcchasva saumitre sarvam eva suhçjjanam // RamS_2,28.11 // ye ca ràj¤o dadau divye mahàtmà varuõaþ svayam / janakasya mahàyaj¤e dhanuùã raudradar÷ane // RamS_2,28.12 // abhedyakavace divye tåõã càkùayasàyakau / àdityavimalau cobhau khaógau hemapariùkçtau // RamS_2,28.13 // satkçtya nihitaü sarvam etad àcàryasadmani / sa tvam àyudham àdàya kùipram àvraja lakùmaõa // RamS_2,28.14 // sa suhçjjanam àmantrya vanavàsàya ni÷citaþ / ikùvàkugurum àmantrya jagràhàyudham uttamam // RamS_2,28.15 // tad divyaü ràja÷àrdålaþ satkçtaü màlyabhåùitam / ràmàya dar÷ayàmàsa saumitriþ sarvam àyudham // RamS_2,28.16 // tam uvàcàtmavàn ràmaþ prãtyà lakùmaõam àgatam / kàle tvam àgataþ saumya kàïkùite mama lakùmaõa // RamS_2,28.17 // ahaü pradàtum icchàmi yad idaü màmakaü dhanam / bràhmaõebhyas tapasvibhyas tvayà saha paraütapa // RamS_2,28.18 // vasantãha dçóhaü bhaktyà guruùu dvijasattamàþ / teùàm api ca me bhåyaþ sarveùàü copajãvinàm // RamS_2,28.19 // vasiùñhaputraü tu suyaj¤am àryaü tvam ànayà÷u pravaraü dvijànàm / abhiprayàsyàmi vanaü samastàn abhyarcya ÷iùñàn aparàn dvijàtãn // RamS_2,28.20 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 29 tataþ ÷àsanam àj¤àya bhràtuþ ÷ubhataraü priyam / gatvà sa pravive÷à÷u suyaj¤asya nive÷anam // RamS_2,29.1 // taü vipram agnyagàrasthaü vanditvà lakùmaõo 'bravãt / sakhe 'bhyàgaccha pa÷ya tvaü ve÷ma duùkarakàriõaþ // RamS_2,29.2 // tataþ saüdhyàm upàsyà÷u gatvà saumitriõà saha / juùñaü tat pràvi÷al lakùmyà ramyaü ràmanive÷anam // RamS_2,29.3 // tam àgataü vedavidaü prà¤jaliþ sãtayà saha / suyaj¤am abhicakràma ràghavo 'gnim ivàrcitam // RamS_2,29.4 // jàtaråpamayair mukhyair aïgadaiþ kuõóalaiþ ÷ubhaiþ / sahemasåtrair maõibhiþ keyårair valayair api // RamS_2,29.5 // anyai÷ ca ratnair bahubhiþ kàkutsthaþ pratyapåjayat / suyaj¤aü sa tadovàca ràmaþ sãtàpracoditaþ // RamS_2,29.6 // hàraü ca hemasåtraü ca bhàryàyai saumya hàraya / ra÷anàü càdhunà sãtà dàtum icchati te sakhe // RamS_2,29.7 // paryaïkam agryàstaraõaü nànàratnavibhåùitam / tam apãcchati vaidehã pratiùñhàpayituü tvayi // RamS_2,29.8 // nàgaþ ÷atruüjayo nàma màtulo yaü dadau mama / taü te gajasahasreõa dadàmi dvijapuügava // RamS_2,29.9 // ity uktaþ sa hi ràmeõa suyaj¤aþ pratigçhya tat / ràmalakùmaõasãtànàü prayuyojà÷iùaþ ÷ivàþ // RamS_2,29.10 // atha bhràtaram avyagraü priyaü ràmaþ priyaüvadaþ / saumitriü tam uvàcedaü brahmeva trida÷e÷varam // RamS_2,29.11 // agastyaü kau÷ikaü caiva tàv ubhau bràhmaõottamau / arcayàhåya saumitre ratnaiþ sasyam ivàmbubhiþ // RamS_2,29.12 // kausalyàü ca ya à÷ãrbhir bhaktaþ paryupatiùñhati / àcàryas taittirãyàõàm abhiråpa÷ ca vedavit // RamS_2,29.13 // tasya yànaü ca dàsã÷ ca saumitre saüpradàpaya / kau÷eyàni ca vastràõi yàvat tuùyati sa dvijaþ // RamS_2,29.14 // såta÷ citraratha÷ càryaþ sacivaþ suciroùitaþ / toùayainaü mahàrhai÷ ca ratnair vastrair dhanais tathà // RamS_2,29.15 // ÷àlivàhasahasraü ca dve ÷ate bhadrakàüs tathà / vya¤janàrthaü ca saumitre gosahasram upàkuru // RamS_2,29.16 // tataþ sa puruùavyàghras tad dhanaü lakùmaõaþ svayam / yathoktaü bràhmaõendràõàm adadàd dhanado yathà // RamS_2,29.17 // athàbravãd bàùpakalàüs tiùñhata÷ copajãvinaþ / sampradàya bahu dravyam ekaikasyopajãvinaþ // RamS_2,29.18 // lakùmaõasya ca yad ve÷ma gçhaü ca yad idaü mama / a÷ånyaü kàryam ekaikaü yàvadàgamanaü mama // RamS_2,29.19 // ity uktvà duþkhitaü sarvaü janaü tam upajãvinam / uvàcedaü dhanàdhyakùaü dhanam ànãyatàm iti / tato 'sya dhanam àjahruþ sarvam evopajãvinaþ // RamS_2,29.20 //* tataþ sa puruùavyàghras tad dhanaü sahalakùmaõaþ / dvijebhyo bàlavçddhebhyaþ kçpaõebhyo 'bhyadàpayat // RamS_2,29.21 // tatràsãt piïgalo gàrgyas trijaño nàma vai dvijaþ / à pa¤camàyàþ kakùyàyà nainaü ka÷cid avàrayat // RamS_2,29.22 // sa ràjaputram àsàdya trijaño vàkyam abravãt / nirdhano bahuputro 'smi ràjaputra mahàya÷aþ / u¤chavçttir vane nityaü pratyavekùasva màm iti // RamS_2,29.23 //* tam uvàca tato ràmaþ parihàsasamanvitam / gavàü sahasram apy ekaü na tu vi÷ràõitaü mayà / parikùipasi daõóena yàvat tàvad avàpsyasi // RamS_2,29.24 //* sa ÷àñãü tvaritaþ kañyàü saübhràntaþ pariveùñya tàm / àvidhya daõóaü cikùepa sarvapràõena vegitaþ // RamS_2,29.25 // uvàca ca tato ràmas taü gàrgyam abhisàntvayan / manyur na khalu kartavyaþ parihàso hy ayaü mama // RamS_2,29.26 // tataþ sabhàryas trijaño mahàmunir gavàm anãkaü pratigçhya moditaþ / ya÷obalaprãtisukhopabçühiõãs tad à÷iùaþ pratyavadan mahàtmanaþ // RamS_2,29.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 30 dattvà tu saha vaidehyà bràhmaõebhyo dhanaü bahu / jagmatuþ pitaraü draùñuü sãtayà saha ràghavau // RamS_2,30.1 // tato gçhãte duùprekùye a÷obhetàü tadàyudhe / màlàdàmabhir àsakte sãtayà samalaükçte // RamS_2,30.2 // tataþ pràsàdaharmyàõi vimàna÷ikharàõi ca / adhiruhya janaþ ÷rãmàn udàsãno vyalokayat // RamS_2,30.3 // na hi rathyàþ sma ÷akyante gantuü bahujanàkulàþ / àruhya tasmàt pràsàdàn dãnàþ pa÷yanti ràghavam // RamS_2,30.4 // padàtiü varjitacchattraü ràmaü dçùñvà tadà janàþ / åcur bahuvidhà vàcaþ ÷okopahatacetasaþ // RamS_2,30.5 // yaü yàntam anuyàti sma caturaïgabalaü mahat / tam ekaü sãtayà sàrdham anuyàti sma lakùmaõaþ // RamS_2,30.6 // ai÷varyasya rasaj¤aþ san kàminàü caiva kàmadaþ / necchaty evànçtaü kartuü pitaraü dharmagauravàt // RamS_2,30.7 // yà na ÷akyà purà draùñuü bhåtair àkà÷agair api / tàm adya sãtàü pa÷yanti ràjamàrgagatà janàþ // RamS_2,30.8 // aïgaràgocitàü sãtàü raktacandanasevinãm / varùam uùõaü ca ÷ãtaü ca neùyaty à÷u vivarõatàm // RamS_2,30.9 // adya nånaü da÷arathaþ sattvam àvi÷ya bhàùate / na hi ràjà priyaü putraü vivàsayitum arhati // RamS_2,30.10 // nirguõasyàpi putrasya kathaü syàd vipravàsanam / kiü punar yasya loko 'yaü jito vçttena kevalam // RamS_2,30.11 // ànç÷aüsyam anukro÷aþ ÷rutaü ÷ãlaü damaþ ÷amaþ / ràghavaü ÷obhayanty ete ùaóguõàþ puruùottamam // RamS_2,30.12 // tasmàt tasyopaghàtena prajàþ paramapãóitàþ / audakànãva sattvàni grãùme salilasaükùayàt // RamS_2,30.13 // pãóayà pãóitaü sarvaü jagad asya jagatpateþ / målasyevopaghàtena vçkùaþ puùpaphalopagaþ // RamS_2,30.14 // te lakùmaõa iva kùipraü sapatnyaþ sahabàndhavàþ / gacchantam anugacchàmo yena gacchati ràghavaþ // RamS_2,30.15 // udyànàni parityajya kùetràõi ca gçhàõi ca / ekaduþkhasukhà ràmam anugacchàma dhàrmikam // RamS_2,30.16 // samuddhçtanidhànàni paridhvastàjiràõi ca / upàttadhanadhànyàni hçtasàràõi sarva÷aþ // RamS_2,30.17 // rajasàbhyavakãrõàni parityaktàni daivataiþ / asmattyaktàni ve÷màni kaikeyã pratipadyatàm // RamS_2,30.18 // vanaü nagaram evàstu yena gacchati ràghavaþ / asmàbhi÷ ca parityaktaü puraü saüpadyatàü vanam // RamS_2,30.19 // bilàni daüùñriõaþ sarve sànåni mçgapakùiõaþ / asmattyaktaü prapadyantàü sevyamànaü tyajantu ca // RamS_2,30.20 // ity evaü vividhà vàco nànàjanasamãritàþ / ÷u÷ràva ràmaþ ÷rutvà ca na vicakre 'sya mànasam // RamS_2,30.21 // pratãkùamàõo 'bhijanaü tadàrtam anàrtaråpaþ prahasann ivàtha / jagàma ràmaþ pitaraü didçkùuþ pitur nide÷aü vidhivac cikãrùuþ // RamS_2,30.22 // tat pårvam aikùvàkasuto mahàtmà ràmo gamiùyan vanam àrtaråpam / vyatiùñhata prekùya tadà sumantraü pitur mahàtmà pratihàraõàrtham // RamS_2,30.23 // pitur nide÷ena tu dharmavatsalo vanaprave÷e kçtabuddhini÷cayaþ / sa ràghavaþ prekùya sumantram abravãn nivedayasvàgamanaü nçpàya me // RamS_2,30.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 31 sa ràmapreùitaþ kùipraü saütàpakaluùendriyaþ / pravi÷ya nçpatiü såto niþ÷vasantaü dadar÷a ha // RamS_2,31.1 // àlokya tu mahàpràj¤aþ paramàkulacetasaü / ràmam evànu÷ocantaü såtaþ prà¤jalir àsadat // RamS_2,31.2 // ayaü sa puruùavyàghra dvàri tiùñhati te sutaþ / bràhmaõebhyo dhanaü dattvà sarvaü caivopajãvinàm // RamS_2,31.3 // sa tvà pa÷yatu bhadraü te ràmaþ satyaparàkramaþ / sarvàn suhçda àpçcchya tvàm idànãü didçkùate // RamS_2,31.4 // gamiùyati mahàraõyaü taü pa÷ya jagatãpate / vçtaü ràjaguõaiþ sarvair àdityam iva ra÷mibhiþ // RamS_2,31.5 // sa satyavàdã dharmàtmà gàmbhãryàt sàgaropamaþ / àkà÷a iva niùpaïko narendraþ pratyuvàca tam // RamS_2,31.6 // sumantrànaya me dàràn ye kecid iha màmakàþ / dàraiþ parivçtaþ sarvair draùñum icchàmi ràghavam // RamS_2,31.7 // so 'ntaþpuram atãtyaiva striyas tà vàkyam abravãt / àryo hvayati vo ràjà gamyatàü tatra màciram // RamS_2,31.8 // evam uktàþ striyaþ sarvàþ sumantreõa nçpàj¤ayà / pracakramus tad bhavanaü bhartur àj¤àya ÷àsanam // RamS_2,31.9 // ardhasapta÷atàs tàs tu pramadàs tàmralocanàþ / kausalyàü parivàryàtha ÷anair jagmur dhçtavratàþ // RamS_2,31.10 // àgateùu ca dàreùu samavekùya mahãpatiþ / uvàca ràjà taü såtaü sumantrànaya me sutam // RamS_2,31.11 // sa såto ràmam àdàya lakùmaõaü maithilãü tadà / jagàmàbhimukhas tårõaü sakà÷aü jagatãpateþ // RamS_2,31.12 // sa ràjà putram àyàntaü dçùñvà dåràt kçtà¤jalim / utpapàtàsanàt tårõam àrtaþ strãjanasaüvçtaþ // RamS_2,31.13 // so 'bhidudràva vegena ràmaü dçùñvà vi÷àüpatiþ / tam asaüpràpya duþkhàrtaþ papàta bhuvi mårchitaþ // RamS_2,31.14 // taü ràmo 'bhyapatat kùipraü lakùmaõa÷ ca mahàrathaþ / visaüj¤am iva duþkhena sa÷okaü nçpatiü tadà // RamS_2,31.15 // strãsahasraninàda÷ ca saüjaj¤e ràjave÷mani / hà hà ràmeti sahasà bhåùaõadhvanimårchitaþ // RamS_2,31.16 // taü pariùvajya bàhubhyàü tàv ubhau ràmalakùmaõau / paryaïke sãtayà sàrdhaü rudantaþ samave÷ayan // RamS_2,31.17 // atha ràmo muhårtena labdhasaüj¤aü mahãpatim / uvàca prà¤jalir bhåtvà ÷okàrõavapariplutam // RamS_2,31.18 // àpçcche tvàü mahàràja sarveùàm ã÷varo 'si naþ / prasthitaü daõóakàraõyaü pa÷ya tvaü ku÷alena màm // RamS_2,31.19 // lakùmaõaü cànujànãhi sãtà cànveti màü vanam / kàraõair bahubhis tathyair vàryamàõau na cecchataþ // RamS_2,31.20 // anujànãhi sarvàn naþ ÷okam utsçjya mànada / lakùmaõaü màü ca sãtàü ca prajàpatir iva prajàþ // RamS_2,31.21 // pratãkùamàõam avyagram anuj¤àü jagatãpateþ / uvàca ràjà samprekùya vanavàsàya ràghavam // RamS_2,31.22 // ahaü ràghava kaikeyyà varadànena mohitaþ / ayodhyàyàs tvam evàdya bhava ràjà nigçhya màm // RamS_2,31.23 // evam ukto nçpatinà ràmo dharmabhçtàü varaþ / pratyuvàcà¤jaliü kçtvà pitaraü vàkyakovidaþ // RamS_2,31.24 // bhavàn varùasahasràya pçthivyà nçpate patiþ / ahaü tv araõye vatsyàmi na me kàryaü tvayànçtam // RamS_2,31.25 // ÷reyase vçddhaye tàta punaràgamanàya ca / gacchasvàriùñam avyagraþ panthànam akutobhayam // RamS_2,31.26 // adya tv idànãü rajanãü putra mà gaccha sarvathà / màtaraü màü ca saüpa÷yan vasemàm adya ÷arvarãm / tarpitaþ sarvakàmais tvaü ÷vaþkàle sàdhayiùyasi // RamS_2,31.27 //* atha ràmas tathà ÷rutvà pitur àrtasya bhàùitam / lakùmaõena saha bhràtrà dãno vacanam abravãt // RamS_2,31.28 // pràpsyàmi yàn adya guõàn ko me ÷vastàn pradàsyati / apakramaõam evàtaþ sarvakàmair ahaü vçõe // RamS_2,31.29 // iyaü saràùñrà sajanà dhanadhànyasamàkulà / mayà visçùñà vasudhà bharatàya pradãyatàm // RamS_2,31.30 // apagacchatu te duþkhaü mà bhår bàùpapariplutaþ / na hi kùubhyati durdharùaþ samudraþ saritàü patiþ // RamS_2,31.31 // naivàhaü ràjyam icchàmi na sukhaü na ca maithilãm / tvàm ahaü satyam icchàmi nànçtaü puruùarùabha // RamS_2,31.32 // puraü ca ràùñraü ca mahã ca kevalà mayà nisçùñà bharatàya dãyatàm / ahaü nide÷aü bhavato 'nupàlayan vanaü gamiùyàmi ciràya sevitum // RamS_2,31.33 // mayà nisçùñàü bharato mahãm imàü sa÷ailakhaõóàü sapuràü sakànanàm / ÷ivàü susãmàm anu÷àstu kevalaü tvayà yad uktaü nçpate yathàstu tat // RamS_2,31.34 // na me tathà pàrthiva dhãyate mano mahatsu kàmeùu na càtmanaþ priye / yathà nide÷e tava ÷iùñasaümate vyapaitu duþkhaü tava matkçte 'nagha // RamS_2,31.35 // tad adya naivànagha ràjyam avyayaü na sarvakàmàn na sukhaü na maithilãm / na jãvitaü tvàm ançtena yojayan vçõãya satyaü vratam astu te tathà // RamS_2,31.36 // phalàni målàni ca bhakùayan vane girãü÷ ca pa÷yan saritaþ saràüsi ca / vanaü pravi÷yaiva vicitrapàdapaü sukhã bhaviùyàmi tavàstu nirvçtiþ // RamS_2,31.37 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 32 tataþ sumantram aikùvàkaþ pãóito 'tra pratij¤ayà / sabàùpam atiniþ÷vasya jagàdedaü punaþ punaþ // RamS_2,32.1 // såta ratnasusampårõà caturvidhabalà camåþ / ràghavasyànuyàtràrthaü kùipraü pratividhãyatàm // RamS_2,32.2 // råpàjãvà÷ca ÷àlinyo vaõija÷ ca mahàdhanàþ / ÷obhayantu kumàrasya vàhinãü suprasàritàþ // RamS_2,32.3 // ye cainam upajãvanti ramate yai÷ ca vãryataþ / teùàü bahuvidhaü dattvà tàn apy atra niyojaya // RamS_2,32.4 // nighnan mçgàn ku¤jaràü÷ ca pibaü÷ càraõyakaü madhu / nadã÷ ca vividhàþ pa÷yan na ràjyaü saüsmariùyati // RamS_2,32.5 // dhànyako÷a÷ ca yaþ ka÷cid dhanako÷a÷ ca màmakaþ / tau ràmam anugacchetàü vasantaü nirjane vane // RamS_2,32.6 // yajan puõyeùu de÷eùu visçjaü÷ càptadakùiõàþ / çùibhi÷ ca samàgamya pravatsyati sukhaü vane // RamS_2,32.7 // bharata÷ ca mahàbàhur ayodhyàü pàlayiùyati / sarvakàmaiþ punaþ ÷rãmàn ràmaþ saüsàdhyatàm iti // RamS_2,32.8 // evaü bruvati kàkutsthe kaikeyyà bhayam àgatam / mukhaü càpy agamacchoùaü svara÷ càpi nyarudhyata // RamS_2,32.9 // sà viùaõõà ca saütrastà kaikeyã vàkyam abravãt / ràjyaü gatajanaü sàdho pãtamaõóàü suràm iva / niràsvàdyatamaü ÷ånyaü bharato nàbhipatsyate // RamS_2,32.10 //* kaikeyyàü muktalajjàyàü vadantyàm atidàruõam / ràjà da÷aratho vàkyam uvàcàyatalocanàm / vahantaü kiü tudasi màü niyujya dhuri màhite // RamS_2,32.11 //* kaikeyã dviguõaü kruddhà ràjànam idam abravãt / tavaiva vaü÷e sagaro jyeùñhaü putram upàrudhat / asama¤ja iti khyàtaü tathàyaü gantum arhati // RamS_2,32.12 //* evam ukto dhig ity eva ràjà da÷aratho 'bravãt / vrãóita÷ ca janaþ sarvaþ sà ca tan nàvabudhyata // RamS_2,32.13 // tatra vçddho mahàmàtraþ siddhàrtho nàma nàmataþ / ÷ucir bahumato ràj¤aþ kaikeyãm idam abravãt // RamS_2,32.14 // asama¤jo gçhãtvà tu krãóitaþ pathi dàrakàn / sarayvàþ prakùipann apsu ramate tena durmatiþ // RamS_2,32.15 // taü dçùñvà nàgaràþ sarve kruddhà ràjànam abruvan / asama¤jaü vçõãùvaikam asmàn và ràùñravardhana // RamS_2,32.16 // tàn uvàca tato ràjà kiünimittam idaü bhayam / tà÷ càpi ràj¤à saüpçùñà vàkyaü prakçtayo 'bruvan // RamS_2,32.17 // krãóitas tv eùa naþ putràn bàlàn udbhràntacetanaþ / sarayvàü prakùipan maurkhyàd atulàü prãtim a÷nute // RamS_2,32.18 // sa tàsàü vacanaü ÷rutvà prakçtãnàü naràdhipa / taü tatyàjàhitaü putraü tàsàü priyacikãrùayà // RamS_2,32.19 // ity evam atyajad ràjà sagaro vai sudhàrmikaþ / ràmaþ kim akarot pàpaü yenaivam uparudhyate // RamS_2,32.20 // ÷rutvà tu siddhàrthavaco ràjà ÷ràntatarasvanaþ / ÷okopahatayà vàcà kaikeyãm idam abravãt // RamS_2,32.21 // anuvrajiùyàmy aham adya ràmaü ràjyaü parityajya sukhaü dhanaü ca / sahaiva ràj¤à bharatena ca tvaü yathà sukhaü bhuïkùva ciràya ràjyam // RamS_2,32.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 33 mahàmàtravacaþ ÷rutvà ràmo da÷arathaü tadà / anvabhàùata vàkyaü tu vinayaj¤o vinãtavat // RamS_2,33.1 // tyaktabhogasya me ràjan vane vanyena jãvataþ / kiü kàryam anuyàtreõa tyaktasaïgasya sarvataþ // RamS_2,33.2 // yo hi dattvà dvipa÷reùñhaü kakùyàyàü kurute manaþ / rajjusnehena kiü tasya tyajataþ ku¤jarottamam // RamS_2,33.3 // tathà mama satàü ÷reùñha kiü dhvajinyà jagatpate / sarvàõy evànujànàmi cãràõy evànayantu me // RamS_2,33.4 // khanitrapiñake cobhe mamànayata gacchataþ / caturda÷a vane vàsaü varùàõi vasato mama // RamS_2,33.5 // atha cãràõi kaikeyã svayam àhçtya ràghavam / uvàca paridhatsveti janaughe nirapatrapà // RamS_2,33.6 // sa cãre puruùavyàghraþ kaikeyyàþ pratigçhya te / såkùmavastram avakùipya munivastràõy avasta ha // RamS_2,33.7 // lakùmaõa÷ càpi tatraiva vihàya vasane ÷ubhe / tàpasàc chàdane caiva jagràha pitur agrataþ // RamS_2,33.8 // athàtmaparidhànàrthaü sãtà kau÷eyavàsinã / samãkùya cãraü saütrastà pçùatã vàguràm iva // RamS_2,33.9 // sà vyapatrapamàõeva pratigçhya ca durmanàþ / gandharvaràjapratimaü bhartàram idam abravãt / kathaü nu cãraü badhnanti munayo vanavàsinaþ // RamS_2,33.10 //* kçtvà kaõñhe ca sà cãram ekam àdàya pàõinà / tasthau hy aku÷alà tatra vrãóità janakàtmajà // RamS_2,33.11 // tasyàs tat kùipram àgamya ràmo dharmabhçtàü varaþ / cãraü babandha sãtàyàþ kau÷eyasyopari svayam // RamS_2,33.12 // tasyàü cãraü vasànàyàü nàthavatyàm anàthavat / pracukro÷a janaþ sarvo dhik tvàü da÷arathaü tv iti // RamS_2,33.13 // sa niþ÷vasyoùõam aikùvàkas tàü bhàryàm idam abravãt / kaikeyi ku÷acãreõa na sãtà gantum arhati // RamS_2,33.14 // nanu paryàptam etat te pàpe ràmavivàsanam / kim ebhiþ kçpaõair bhåyaþ pàtakair api te kçtaiþ // RamS_2,33.15 // evaü bruvantaü pitaraü ràmaþ samprasthito vanam / avàk÷irasam àsãnam idaü vacanam abravãt // RamS_2,33.16 // iyaü dhàrmika kausalyà mama màtà ya÷asvinã / vçddhà càkùudra÷ãlà ca na ca tvàü devagarhite // RamS_2,33.17 // mayà vihãnàü varada prapannàü ÷okasàgaram / adçùñapårvavyasanàü bhåyaþ saümantum arhasi // RamS_2,33.18 // imàü mahendropamajàtagarbhiõãü tathà vidhàtuü jananãü mamàrhasi / yathà vanasthe mayi ÷okakar÷ità na jãvitaü nyasya yamakùayaü vrajet // RamS_2,33.19 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 34 ràmasya tu vacaþ ÷rutvà muniveùadharaü ca tam / samãkùya saha bhàryàbhã ràjà vigatacetanaþ // RamS_2,34.1 // nainaü duþkhena saütaptaþ pratyavaikùata ràghavam / na cainam abhisamprekùya pratyabhàùata durmanàþ // RamS_2,34.2 // sa muhårtam ivàsaüj¤o duþkhita÷ ca mahãpatiþ / vilalàpa mahàbàhå ràmam evànucintayan // RamS_2,34.3 // manye khalu mayà pårvaü vivatsà bahavaþ kçtàþ / pràõino hiüsità vàpi tasmàd idam upasthitam // RamS_2,34.4 // na tv evànàgate kàle dehàc cyavati jãvitam / kaikeyyà kli÷yamànasya mçtyur mama na vidyate // RamS_2,34.5 // yo 'haü pàvakasaükà÷aü pa÷yàmi purataþ sthitam / vihàya vasane såkùme tàpasàcchàdam àtmajam // RamS_2,34.6 // ekasyàþ khalu kaikeyyàþ kçte 'yaü kli÷yate janaþ / svàrthe prayatamànàyàþ saü÷ritya nikçtiü tv imàm // RamS_2,34.7 // evam uktvà tu vacanaü bàùpeõa pihitendriyaþ / ràmeti sakçd evoktvà vyàhartuü na ÷a÷àka ha // RamS_2,34.8 // saüj¤àü tu pratilabhyaiva muhårtàt sa mahãpatiþ / netràbhyàm a÷rupårõàbhyàü sumantram idam abravãt // RamS_2,34.9 // aupavàhyaü rathaü yuktvà tvam àyàhi hayottamaiþ / pràpayainaü mahàbhàgam ito janapadàt param // RamS_2,34.10 // evaü manye guõavatàü guõànàü phalam ucyate / pitrà màtrà ca yat sàdhur vãro nirvàsyate vanam // RamS_2,34.11 // ràj¤o vacanam àj¤àya sumantraþ ÷ãghravikramaþ / yojayitvàyayau tatra ratham a÷vair alaükçtam // RamS_2,34.12 // taü rathaü ràjaputràya såtaþ kanakabhåùitam / àcacakùe '¤jaliü kçtvà yuktaü paramavàjibhiþ // RamS_2,34.13 // ràjà satvaram àhåya vyàpçtaü vittasaücaye / uvàca de÷akàlaj¤o ni÷citaü sarvataþ ÷uci // RamS_2,34.14 // vàsàüsi ca mahàrhàõi bhåùaõàni varàõi ca / varùàõy etàni saükhyàya vaidehyàþ kùipram ànaya // RamS_2,34.15 // narendreõaivam uktas tu gatvà ko÷agçhaü tataþ / pràyacchat sarvam àhçtya sãtàyai kùipram eva tat // RamS_2,34.16 // sà sujàtà sujàtàni vaidehã prasthità vanam / bhåùayàmàsa gàtràõi tair vicitrair vibhåùaõaiþ // RamS_2,34.17 // vyaràjayata vaidehã ve÷ma tat suvibhåùità / udyato 'ü÷umataþ kàle khaü prabheva vivasvataþ // RamS_2,34.18 // tàü bhujàbhyàü pariùvajya ÷va÷rår vacanam abravãt / anàcarantãü kçpaõaü mårdhny upàghràya maithilãm // RamS_2,34.19 // asatyaþ sarvaloke 'smin satataü satkçtàþ priyaiþ / bhartàraü nànumanyante vinipàtagataü striyaþ // RamS_2,34.20 // sa tvayà nàvamantavyaþ putraþ pravràjito mama / tava daivatam astv eùa nirdhanaþ sadhano 'pi và // RamS_2,34.21 // vij¤àya vacanaü sãtà tasyà dharmàrthasaühitam / kçtà¤jalir uvàcedaü ÷va÷råm abhimukhe sthità // RamS_2,34.22 // kariùye sarvam evàham àryà yad anu÷àsti màm / abhij¤àsmi yathà bhartur vartitavyaü ÷rutaü ca me // RamS_2,34.23 // na màm asajjanenàryà samànayitum arhati / dharmàd vicalituü nàham alaü candràd iva prabhà // RamS_2,34.24 // nàtantrã vàdyate vãõà nàcakro vartate rathaþ / nàpatiþ sukham edhate yà syàd api ÷atàtmajà // RamS_2,34.25 // mitaü dadàti hi pità mitaü màtà mitaü sutaþ / amitasya hi dàtàraü bhartàraü kà na påjayet // RamS_2,34.26 // sàham evaügatà ÷reùñhà ÷rutadharmaparàvarà / àrye kim avamanyeyaü strãõàü bhartà hi daivatam // RamS_2,34.27 // sãtàyà vacanaü ÷rutvà kausalyà hçdayaügamam / ÷uddhasattvà mumocà÷ru sahasà duþkhaharùajam // RamS_2,34.28 // tàü prà¤jalir abhikramya màtçmadhye 'tisatkçtàm / ràmaþ paramadharmaj¤o màtaraü vàkyam abravãt // RamS_2,34.29 // amba mà duþkhità bhås tvaü pa÷ya tvaü pitaraü mama / kùayo hi vanavàsasya kùipram eva bhaviùyati // RamS_2,34.30 // suptàyàs te gamiùyanti navavarùàõi pa¤ca ca / sà samagram iha pràptaü màü drakùyasi suhçdvçtam // RamS_2,34.31 // etàvad abhinãtàrtham uktvà sa jananãü vacaþ / trayaþ ÷ata÷atàrdhà hi dadar÷àvekùya màtaraþ // RamS_2,34.32 // tà÷ càpi sa tathaivàrtà màtþn da÷arathàtmajaþ / dharmayuktam idaü vàkyaü nijagàda kçtà¤jaliþ // RamS_2,34.33 // saüvàsàt paruùaü kiücid aj¤ànàd vàpi yat kçtam / tan me samanujànãta sarvà÷ càmantrayàmi vaþ // RamS_2,34.34 // jaj¤e 'tha tàsàü saünàdaþ krau¤cãnàm iva niþsvanaþ / mànavendrasya bhàryàõàm evaü vadati ràghave // RamS_2,34.35 // murajapaõavameghaghoùavad da÷arathave÷ma babhåva yat purà / vilapitaparidevanàkulaü vyasanagataü tad abhåt suduþkhitam // RamS_2,34.36 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 35 atha ràma÷ ca sãtà ca lakùmaõa÷ ca kçtà¤jaliþ / upasaügçhya ràjànaü cakrur dãnàþ pradakùiõam // RamS_2,35.1 // taü càpi samanuj¤àpya dharmaj¤aþ sãtayà saha / ràghavaþ ÷okasaümåóho jananãm abhyavàdayat // RamS_2,35.2 // anvakùaü lakùmaõo bhràtuþ kausalyàm abhyavàdayat / atha màtuþ sumitràyà jagràha caraõau punaþ // RamS_2,35.3 // taü vandamànaü rudatã màtà saumitrim abravãt / hitakàmà mahàbàhuü mårdhny upàghràya lakùmaõam // RamS_2,35.4 // sçùñas tvaü vanavàsàya svanuraktaþ suhçjjane / ràme pramàdaü mà kàrùãþ putra bhràtari gacchati // RamS_2,35.5 // vyasanã và samçddho và gatir eùa tavànagha / eùa loke satàü dharmo yaj jyeùñhava÷ago bhavet // RamS_2,35.6 // idaü hi vçttam ucitaü kulasyàsya sanàtanam / dànaü dãkùà ca yaj¤eùu tanutyàgo mçdheùu ca // RamS_2,35.7 // ràmaü da÷arathaü viddhi màü viddhi janakàtmajàm / ayodhyàm añavãü viddhi gaccha tàta yathàsukham // RamS_2,35.8 // tataþ sumantraþ kàkutsthaü prà¤jalir vàkyam abravãt / vinãto vinayaj¤a÷ ca màtalir vàsavaü yathà // RamS_2,35.9 // ratham àroha bhadraü te ràjaputra mahàya÷aþ / kùipraü tvàü pràpayiùyàmi yatra màü ràma vakùyasi // RamS_2,35.10 // caturda÷a hi varùàõi vastavyàni vane tvayà / tàny upakramitavyàni yàni devyàsi coditaþ // RamS_2,35.11 // taü rathaü såryasaükà÷aü sãtà hçùñena cetasà / àruroha varàrohà kçtvàlaükàram àtmanaþ // RamS_2,35.12 // tathaivàyudhajàtàni bhràtçbhyàü kavacàni ca / rathopasthe pratinyasya sacarmakañhinaü ca tat // RamS_2,35.13 // sãtàtçtãyàn àråóhàn dçùñvà dhçùñam acodayat / sumantraþ saümatàn a÷vàn vàyuvegasamठjave // RamS_2,35.14 // prayàte tu mahàraõyaü ciraràtràya ràghave / babhåva nagare mårchà balamårchà janasya ca // RamS_2,35.15 // tat samàkulasaübhràntaü mattasaükupitadvipam / haya÷i¤jitanirghoùaü puram àsãn mahàsvanam // RamS_2,35.16 // tataþ sabàlavçddhà sà purã paramapãóità / ràmam evàbhidudràva gharmàrtaþ salilaü yathà // RamS_2,35.17 // pàr÷vataþ pçùñhata÷ càpi lambamànàs tadunmukhàþ / bàùpapårõamukhàþ sarve tam åcur bhç÷aduþkhitàþ // RamS_2,35.18 // saüyaccha vàjinàü ra÷mãn såta yàhi ÷anaiþ ÷anaiþ / mukhaü drakùyàmi ràmasya durdar÷aü no bhaviùyati // RamS_2,35.19 // àyasaü hçdayaü nånaü ràmamàtur asaü÷ayam / yad devagarbhapratime vanaü yàti na bhidyate // RamS_2,35.20 // kçtakçtyà hi vaidehã chàyevànugatà patim / na jahàti ratà dharme merum arkaprabhà yathà // RamS_2,35.21 // aho lakùmaõa siddhàrthaþ satataü priyavàdinam / bhràtaraü devasaükà÷aü yas tvaü paricariùyasi // RamS_2,35.22 // mahaty eùà hi te siddhir eùa càbhyudayo mahàn / eùa svargasya màrga÷ ca yad enam anugacchasi / evaü vadantas te soóhuü na ÷ekur bàùpam àgatam // RamS_2,35.23 //* atha ràjà vçtaþ strãbhir dãnàbhir dãnacetanaþ / nirjagàma priyaü putraü drakùyàmãti bruvan gçhàt // RamS_2,35.24 // ÷u÷ruve càgrataþ strãõàü rudantãnàü mahàsvanaþ / yathà nàdaþ kareõånàü baddhe mahati ku¤jare // RamS_2,35.25 // pità ca ràjà kàkutsthaþ ÷rãmàn sannas tadà babhau / paripårõaþ ÷a÷ã kàle graheõopapluto yathà // RamS_2,35.26 // tato halahalà÷abdo jaj¤e ràmasya pçùñhataþ / naràõàü prekùya ràjànaü sãdantaü bhç÷aduþkhitam // RamS_2,35.27 // hà ràmeti janàþ kecid ràmamàteti càpare / antaþpuraü samçddhaü ca kro÷antaü paryadevayan // RamS_2,35.28 // anvãkùamàõo ràmas tu viùaõõaü bhràntacetasam / ràjànaü màtaraü caiva dadar÷ànugatau pathi / dharmapà÷ena saükùiptaþ prakà÷aü nàbhyudaikùata // RamS_2,35.29 //* padàtinau ca yànàrhàv aduþkhàrhau sukhocitau / dçùñvà saücodayàmàsa ÷ãghraü yàhãti sàrathim // RamS_2,35.30 // na hi tat puruùavyàghro duþkhadaü dar÷anaü pituþ / màtu÷ ca sahituü ÷aktas totràrdita iva dvipaþ // RamS_2,35.31 // tathà rudantãü kausalyàü rathaü tam anudhàvatãm / kro÷antãü ràma ràmeti hà sãte lakùmaõeti ca / asakçt praikùata tadà nçtyantãm iva màtaram // RamS_2,35.32 //* tiùñheti ràjà cukro÷a yàhi yàhãti ràghavaþ / sumantrasya babhåvàtmà cakrayor iva càntarà // RamS_2,35.33 // nà÷rauùam iti ràjànam upàlabdho 'pi vakùyasi / ciraü duþkhasya pàpiùñham iti ràmas tam abravãt // RamS_2,35.34 // ràmasya sa vacaþ kurvann anuj¤àpya ca taü janam / vrajato 'pi hayठ÷ãghraü codayàmàsa sàrathiþ // RamS_2,35.35 // nyavartata jano ràj¤o ràmaü kçtvà pradakùiõam / manasàpy a÷ruvegai÷ ca na nyavartata mànuùam // RamS_2,35.36 // yam icchet punar àyàntaü nainaü dåram anuvrajet / ity amàtyà mahàràjam åcur da÷arathaü vacaþ // RamS_2,35.37 // teùàü vacaþ sarvaguõopapannaü prasvinnagàtraþ praviùaõõaråpaþ / ni÷amya ràjà kçpaõaþ sabhàryo vyavasthitas taü sutam ãkùamàõaþ // RamS_2,35.38 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 36 tasmiüs tu puruùavyàghre niùkràmati kçtà¤jalau / àrta÷abdo hi saüjaj¤e strãõàm antaþpure mahàn // RamS_2,36.1 // anàthasya janasyàsya durbalasya tapasvinaþ / yo gatiþ ÷araõaü càsãt sa nàthaþ kva nu gacchati // RamS_2,36.2 // na krudhyaty abhi÷asto 'pi krodhanãyàni varjayan / kruddhàn prasàdayan sarvàn samaduþkhaþ kva gacchati // RamS_2,36.3 // kausalyàyàü mahàtejà yathà màtari vartate / tathà yo vartate 'smàsu mahàtmà kva nu gacchati // RamS_2,36.4 // kaikeyyà kli÷yamànena ràj¤à saücodito vanam / paritràtà janasyàsya jagataþ kva nu gacchati // RamS_2,36.5 // aho ni÷cetano ràjà jãvalokasya sampriyam / dharmyaü satyavrataü ràmaü vanavàse pravatsyati // RamS_2,36.6 // iti sarvà mahiùyas tà vivatsà iva dhenavaþ / rurudu÷ caiva duþkhàrtàþ sasvaraü ca vicukru÷uþ // RamS_2,36.7 // sa tam antaþpure ghoram àrta÷abdaü mahãpatiþ / putra÷okàbhisaütaptaþ ÷rutvà càsãt suduþkhitaþ // RamS_2,36.8 // nàgnihotràõy ahåyanta sårya÷ càntaradhãyata / vyasçjan kavalàn nàgà gàvo vatsàn na pàyayan // RamS_2,36.9 // tri÷aïkur lohitàïga÷ ca bçhaspatibudhàv api / dàruõàþ somam abhyetya grahàþ sarve vyavasthitàþ // RamS_2,36.10 // nakùatràõi gatàrcãüùi grahà÷ ca gatatejasaþ / vi÷àkhà÷ ca sadhåmà÷ ca nabhasi pracakà÷ire // RamS_2,36.11 // akasmàn nàgaraþ sarvo jano dainyam upàgamat / àhàre và vihàre và na ka÷cid akaron manaþ // RamS_2,36.12 // bàùpaparyàkulamukho ràjamàrgagato janaþ / na hçùño lakùyate ka÷cit sarvaþ ÷okaparàyaõaþ // RamS_2,36.13 // na vàti pavanaþ ÷ãto na ÷a÷ã saumyadar÷anaþ / na såryas tapate lokaü sarvaü paryàkulaü jagat // RamS_2,36.14 // anarthinaþ sutàþ strãõàü bhartàro bhràtaras tathà / sarve sarvaü parityajya ràmam evànvacintayan // RamS_2,36.15 // ye tu ràmasya suhçdaþ sarve te måóhacetasaþ / ÷okabhàreõa càkràntàþ ÷ayanaü na jahus tadà // RamS_2,36.16 // tatas tv ayodhyà rahità mahàtmanà puraüdareõeva mahã saparvatà / cacàla ghoraü bhayabhàrapãóità sanàgayodhà÷vagaõà nanàda ca // RamS_2,36.17 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 37 yàvat tu niryatas tasya rajoråpam adç÷yata / naivekùvàkuvaras tàvat saüjahàràtmacakùuùã // RamS_2,37.1 // yàvad ràjà priyaü putraü pa÷yaty atyantadhàrmikam / tàvad vyavardhatevàsya dharaõyàü putradar÷ane // RamS_2,37.2 // na pa÷yati rajo 'py asya yadà ràmasya bhåmipaþ / tadàrta÷ ca viùaõõa÷ ca papàta dharaõãtale // RamS_2,37.3 // tasya dakùiõam anvagàt kausalyà bàhum aïganà / vàmaü càsyànvagàt pàr÷vaü kaikeyã bharatapriyà // RamS_2,37.4 // tàü nayena ca sampanno dharmeõa vinayena ca / uvàca ràjà kaikeyãü samãkùya vyathitendriyaþ // RamS_2,37.5 // kaikeyi mà mamàïgàni spràkùãs tvaü duùñacàriõã / na hi tvàü draùñum icchàmi na bhàryà na ca bàndhavã // RamS_2,37.6 // ye ca tvàm upajãvanti nàhaü teùàü na te mama / kevalàrthaparàü hi tvàü tyaktadharmàü tyajàmy aham // RamS_2,37.7 // agçhõàü yac ca te pàõim agniü paryaõayaü ca yat / anujànàmi tat sarvam asmiül loke paratra ca // RamS_2,37.8 // bharata÷ cet pratãtaþ syàd ràjyaü pràpyedam avyayam / yan me sa dadyàt pitrarthaü mà mà tad dattam àgamat // RamS_2,37.9 // atha reõusamuddhvastaü tam utthàpya naràdhipam / nyavartata tadà devã kausalyà ÷okakar÷ità // RamS_2,37.10 // hatveva bràhmaõaü kàmàt spçùñvàgnim iva pàõinà / anvatapyata dharmàtmà putraü saücintya tàpasam // RamS_2,37.11 // nivçtyaiva nivçtyaiva sãdato rathavartmasu / ràj¤o nàtibabhau råpaü grastasyàü÷umato yathà // RamS_2,37.12 // vilalàpa ca duþkhàrtaþ priyaü putram anusmaran / nagaràntam anupràptaü buddhvà putram athàbravãt // RamS_2,37.13 // vàhanànàü ca mukhyànàü vahatàü taü mamàtmajam / padàni pathi dç÷yante sa mahàtmà na dç÷yate // RamS_2,37.14 // sa nånaü kvacid evàdya vçkùamålam upà÷ritaþ / kàùñhaü và yadi và÷mànam upadhàya ÷ayiùyate // RamS_2,37.15 // utthàsyati ca medinyàþ kçpaõaþ pàü÷uguõñhitaþ / viniþ÷vasan prasravaõàt kareõånàm ivarùabhaþ // RamS_2,37.16 // drakùyanti nånaü puruùà dãrghabàhuü vanecaràþ / ràmam utthàya gacchantaü lokanàtham anàthavat // RamS_2,37.17 // sakàmà bhava kaikeyi vidhavà ràjyam àvasa / na hi taü puruùavyàghraü vinà jãvitum utsahe // RamS_2,37.18 // ity evaü vilapan ràjà janaughenàbhisaüvçtaþ / apasnàta ivàriùñaü pravive÷a purottamam // RamS_2,37.19 // ÷ånyacatvarave÷màntàü saüvçtàpaõadevatàm / klàntadurbaladuþkhàrtàü nàtyàkãrõamahàpathàm // RamS_2,37.20 // tàm avekùya purãü sarvàü ràmam evànucintayan / vilapan pràvi÷ad ràjà gçhaü sårya ivàmbudam // RamS_2,37.21 // mahàhradam ivàkùobhyaü suparõena hçtoragam / ràmeõa rahitaü ve÷ma vaidehyà lakùmaõena ca // RamS_2,37.22 // kausalyàyà gçhaü ÷ãghraü ràmamàtur nayantu màm / iti bruvantaü ràjànam anayan dvàradar÷inaþ // RamS_2,37.23 // tatas tatra praviùñasya kausalyàyà nive÷anam / adhiruhyàpi ÷ayanaü babhåva lulitaü manaþ // RamS_2,37.24 // tac ca dçùñvà mahàràjo bhujam udyamya vãryavàn / uccaiþ svareõa cukro÷a hà ràghava jahàsi màm // RamS_2,37.25 // sukhità bata taü kàlaü jãviùyanti narottamàþ / pariùvajanto ye ràmaü drakùyanti punar àgatam // RamS_2,37.26 // na tvàü pa÷yàmi kausalye sàdhu màü pàõinà spç÷a / ràmaü me 'nugatà dçùñir adyàpi na nivartate // RamS_2,37.27 // taü ràmam evànuvicintayantaü samãkùya devã ÷ayane narendram / upopavi÷yàdhikam àrtaråpà viniþ÷vasantã vilalàpa kçcchram // RamS_2,37.28 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 38 tataþ samãkùya ÷ayane sannaü ÷okena pàrthivam / kausalyà putra÷okàrtà tam uvàca mahãpatim // RamS_2,38.1 // ràghavo nara÷àrdåla viùam uptvà dvijihvavat / vicariùyati kaikeyã nirmukteva hi pannagã // RamS_2,38.2 // vivàsya ràmaü subhagà labdhakàmà samàhità / tràsayiùyati màü bhåyo duùñàhir iva ve÷mani // RamS_2,38.3 // atha sma nagare ràma÷ caran bhaikùaü gçhe vaset / kàmakàro varaü dàtum api dàsaü mamàtmajam // RamS_2,38.4 // pàtayitvà tu kaikeyyà ràmaü sthànàd yatheùñataþ / pradiùño rakùasàü bhàgaþ parvaõãvàhitàgninà // RamS_2,38.5 // gajaràjagatir vãro mahàbàhur dhanurdharaþ / vanam àvi÷ate nånaü sabhàryaþ sahalakùmaõaþ // RamS_2,38.6 // vane tv adçùñaduþkhànàü kaikeyyànumate tvayà / tyaktànàü vanavàsàya kà nv avasthà bhaviùyati // RamS_2,38.7 // te ratnahãnàs taruõàþ phalakàle vivàsitàþ / kathaü vatsyanti kçpaõàþ phalamålaiþ kçtà÷anàþ // RamS_2,38.8 // apãdànãü sa kàlaþ syàn mama ÷okakùayaþ ÷ivaþ / sabhàryaü yat saha bhràtrà pa÷yeyam iha ràghavam // RamS_2,38.9 // ÷rutvaivopasthitau vãrau kadàyodhyà bhaviùyati / ya÷asvinã hçùñajanà såcchritadhvajamàlinã // RamS_2,38.10 // kadà prekùya naravyàghràv araõyàt punaràgatau / nandiùyati purã hçùñà samudra iva parvaõi // RamS_2,38.11 // kadàyodhyàü mahàbàhuþ purãü vãraþ pravekùyati / puraskçtya rathe sãtàü vçùabho govadhåm iva // RamS_2,38.12 // kadà pràõisahasràõi ràjamàrge mamàtmajau / làjair avakariùyanti pravi÷antàv ariüdamau // RamS_2,38.13 // kadà sumanasaþ kanyà dvijàtãnàü phalàni ca / pradi÷antyaþ purãü hçùñàþ kariùyanti pradakùiõam // RamS_2,38.14 // kadà pariõato buddhyà vayasà càmaraprabhaþ / abhyupaiùyati dharmaj¤as trivarùa iva màü lalan // RamS_2,38.15 // niþsaü÷ayaü mayà manye purà vãra kadaryayà / pàtu kàmeùu vatseùu màtþõàü ÷àtitàþ stanàþ // RamS_2,38.16 // sàhaü gaur iva siühena vivatsà vatsalà kçtà / kaikeyyà puruùavyàghra bàlavatseva gaur balàt // RamS_2,38.17 // na hi tàvad guõair juùñaü sarva÷àstravi÷àradam / ekaputrà vinà putram ahaü jãvitum utsahe // RamS_2,38.18 // na hi me jãvite kiücit sàmarthyam iha kalpyate / apa÷yantyàþ priyaü putraü mahàbàhuü mahàbalam // RamS_2,38.19 // ayaü hi màü dãpayate samutthitas tanåja÷okaprabhavo hutà÷anaþ / mahãm imàü ra÷mibhir uttamaprabho yathà nidàghe bhagavàn divàkaraþ // RamS_2,38.20 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 39 vilapantãü tathà tàü tu kausalyàü pramadottamàm / idaü dharme sthità dharmyaü sumitrà vàkyam abravãt // RamS_2,39.1 // tavàrye sadguõair yuktaþ putraþ sa puruùottamaþ / kiü te vilapitenaivaü kçpaõaü ruditena và // RamS_2,39.2 // yas tavàrye gataþ putras tyaktvà ràjyaü mahàbalaþ / sàdhu kurvan mahàtmànaü pitaraü satyavàdinàm // RamS_2,39.3 // ÷iùñair àcarite samyak ÷a÷vat pretya phalodaye / ràmo dharme sthitaþ ÷reùñho na sa ÷ocyaþ kadàcana // RamS_2,39.4 // vartate cottamàü vçttiü lakùmaõo 'smin sadànaghaþ / dayàvàn sarvabhåteùu làbhas tasya mahàtmanaþ // RamS_2,39.5 // araõyavàse yad duþkhaü jànatã vai sukhocità / anugacchati vaidehã dharmàtmànaü tavàtmajam // RamS_2,39.6 // kãrtibhåtàü patàkàü yo loke bhràmayati prabhuþ / damasatyavrataparaþ kiü na pràptas tavàtmajaþ // RamS_2,39.7 // vyaktaü ràmasya vij¤àya ÷aucaü màhàtmyam uttamam / na gàtram aü÷ubhiþ såryaþ saütàpayitum arhati // RamS_2,39.8 // ÷ivaþ sarveùu kàleùu kànanebhyo viniþsçtaþ / ràghavaü yukta÷ãtoùõaþ seviùyati sukho 'nilaþ // RamS_2,39.9 // ÷ayànam anaghaü ràtrau pitevàbhipariùvajan / ra÷mibhiþ saüspç÷a¤ ÷ãtai÷ candramà hlàdayiùyati // RamS_2,39.10 // dadau càstràõi divyàni yasmai brahmà mahaujase / dànavendraü hataü dçùñvà timidhvajasutaü raõe // RamS_2,39.11 // pçthivyà saha vaidehyà ÷riyà ca puruùarùabhaþ / kùipraü tisçbhir etàbhiþ saha ràmo 'bhiùekùyate // RamS_2,39.12 // duþkhajaü visçjanty asraü niùkràmantam udãkùya yam / samutsrakùyasi netràbhyàü kùipram ànandajaü payaþ // RamS_2,39.13 // abhivàdayamànaü taü dçùñvà sasuhçdaü sutam / mudà÷ru mokùyase kùipraü meghalekheva vàrùikã // RamS_2,39.14 // putras te varadaþ kùipram ayodhyàü punar àgataþ / karàbhyàü mçdupãnàbhyàü caraõau pãóayiùyati // RamS_2,39.15 // ni÷amya tal lakùmaõamàtçvàkyaü ràmasya màtur naradevapatnyàþ / sadyaþ ÷arãre vinanà÷a ÷okaþ ÷aradgato megha ivàlpatoyaþ // RamS_2,39.16 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 40 anuraktà mahàtmànaü ràmaü satyaparàkramam / anujagmuþ prayàntaü taü vanavàsàya mànavàþ // RamS_2,40.1 // nivartite 'pi ca balàt suhçdvarge ca ràjani / naiva te saünyavartanta ràmasyànugatà ratham // RamS_2,40.2 // ayodhyànilayànàü hi puruùàõàü mahàya÷àþ / babhåva guõasampannaþ pårõacandra iva priyaþ // RamS_2,40.3 // sa yàcyamànaþ kàkutsthaþ svàbhiþ prakçtibhis tadà / kurvàõaþ pitaraü satyaü vanam evànvapadyata // RamS_2,40.4 // avekùamàõaþ sasnehaü cakùuùà prapibann iva / uvàca ràmaþ snehena tàþ prajàþ svàþ prajà iva // RamS_2,40.5 // yà prãtir bahumàna÷ ca mayy ayodhyànivàsinàm / matpriyàrthaü vi÷eùeõa bharate sà nive÷yatàm // RamS_2,40.6 // sa hi kalyàõacàritraþ kaikeyyànandavardhanaþ / kariùyati yathàvad vaþ priyàõi ca hitàni ca // RamS_2,40.7 // j¤ànavçddho vayobàlo mçdur vãryaguõànvitaþ / anuråpaþ sa vo bhartà bhaviùyati bhayàpahaþ // RamS_2,40.8 // sa hi ràjaguõair yukto yuvaràjaþ samãkùitaþ / api càpi mayà ÷iùñaiþ kàryaü vo bhartç÷àsanam // RamS_2,40.9 // na ca tapyed yathà càsau vanavàsaü gate mayi / mahàràjas tathà kàryo mama priyacikãrùayà // RamS_2,40.10 // yathà yathà dà÷arathir dharmam evàsthito 'bhavat / tathà tathà prakçtayo ràmaü patim akàmayan // RamS_2,40.11 // bàùpeõa pihitaü dãnaü ràmaþ saumitriõà saha / cakarùeva guõair baddhvà janaü punar ivàsanam // RamS_2,40.12 // te dvijàs trividhaü vçddhà j¤ànena vayasaujasà / vayaþprakampa÷iraso dåràd åcur idaü vacaþ // RamS_2,40.13 // vahanto javanà ràmaü bho bho jàtyàs turaügamàþ / nivartadhvaü na gantavyaü hità bhavata bhartari / upavàhyas tu vo bhartà nàpavàhyaþ puràd vanam // RamS_2,40.14 //* evam àrtapralàpàüs tàn vçddhàn pralapato dvijàn / avekùya sahasà ràmo rathàd avatatàra ha // RamS_2,40.15 // padbhyàm eva jagàmàtha sasãtaþ sahalakùmaõaþ / saünikçùñapadanyàso ràmo vanaparàyaõaþ // RamS_2,40.16 // dvijàtãüs tu padàtãüs tàn ràma÷ càritravatsalaþ / na ÷a÷àka ghçõàcakùuþ parimoktuü rathena saþ // RamS_2,40.17 // gacchantam eva taü dçùñvà ràmaü saübhràntamànasàþ / åcuþ paramasaütaptà ràmaü vàkyam idaü dvijàþ // RamS_2,40.18 // bràhmaõyaü kçtsnam etat tvàü brahmaõyam anugacchati / dvijaskandhàdhiråóhàs tvàm agnayo 'py anuyànty amã // RamS_2,40.19 // vàjapeyasamutthàni chattràõy etàni pa÷ya naþ / pçùñhato 'nuprayàtàni haüsàn iva jalàtyaye // RamS_2,40.20 // anavàptàtapatrasya ra÷misaütàpitasya te / ebhi÷ chàyàü kariùyàmaþ svai÷ chattrair vàjapeyikaiþ // RamS_2,40.21 // yà hi naþ satataü buddhir vedamantrànusàriõã / tvatkçte sà kçtà vatsa vanavàsànusàriõã // RamS_2,40.22 // hçdayeùv avatiùñhante vedà ye naþ paraü dhanam / vatsyanty api gçheùv eva dàrà÷ càritrarakùitàþ // RamS_2,40.23 // na punar ni÷cayaþ kàryas tvadgatau sukçtà matiþ / tvayi dharmavyapekùe tu kiü syàd dharmam avekùitum // RamS_2,40.24 // yàcito no nivartasva haüsa÷ukla÷iroruhaiþ / ÷irobhir nibhçtàcàra mahãpatanapàüsulaiþ // RamS_2,40.25 // bahånàü vitatà yaj¤à dvijànàü ya ihàgatàþ / teùàü samàptir àyattà tava vatsa nivartane // RamS_2,40.26 // bhaktimanti hi bhåtàni jaïgamàjaïgamàni ca / yàcamàneùu teùu tvaü bhaktiü bhakteùu dar÷aya // RamS_2,40.27 // anugantum a÷aktàs tvàü målair uddhçtaveginaþ / unnatà vàyuvegena vikro÷antãva pàdapàþ // RamS_2,40.28 // ni÷ceùñàhàrasaücàrà vçkùaikasthànaviùñhitàþ / pakùiõo 'pi prayàcante sarvabhåtànukampinam // RamS_2,40.29 // evaü vikro÷atàü teùàü dvijàtãnàü nivartane / dadç÷e tamasà tatra vàrayantãva ràghavam // RamS_2,40.30 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 41 tatas tu tamasà tãraü ramyam à÷ritya ràghavaþ / sãtàm udvãkùya saumitrim idaü vacanam abravãt // RamS_2,41.1 // iyam adya ni÷à pårvà saumitre prasthità vanam / vanavàsasya bhadraü te sa notkaõñhitum arhasi // RamS_2,41.2 // pa÷ya ÷ånyàny araõyàni rudantãva samantataþ / yathànilayam àyadbhir nilãnàni mçgadvijaiþ // RamS_2,41.3 // adyàyodhyà tu nagarã ràjadhànã pitur mama / sastrãpuüsà gatàn asmठ÷ociùyati na saü÷ayaþ // RamS_2,41.4 // bharataþ khalu dharmàtmà pitaraü màtaraü ca me / dharmàrthakàmasahitair vàkyair à÷vàsayiùyati // RamS_2,41.5 // bharatasyànç÷aüsatvaü saücintyàhaü punaþ punaþ / nànu÷ocàmi pitaraü màtaraü càpi lakùmaõa // RamS_2,41.6 // tvayà kàryaü naravyàghra màm anuvrajatà kçtam / anveùñavyà hi vaidehyà rakùaõàrthe sahàyatà // RamS_2,41.7 // adbhir eva tu saumitre vatsyàmy adya ni÷àm imàm / etaddhi rocate mahyaü vanye 'pi vividhe sati // RamS_2,41.8 // evam uktvà tu saumitraü sumantram api ràghavaþ / apramattas tvam a÷veùu bhava saumyety uvàca ha // RamS_2,41.9 // so '÷vàn sumantraþ saüyamya sårye 'staü samupàgate / prabhåtayavasàn kçtvà babhåva pratyanantaraþ // RamS_2,41.10 // upàsyatu ÷ivàü saüdhyàü dçùñvà ràtrim upasthitàm / ràmasya ÷ayanaü cakre såtaþ saumitriõà saha // RamS_2,41.11 // tàü ÷ayyàü tamasàtãre vãkùya vçkùadalaiþ kçtàm / ràmaþ saumitriõà sàrdhaü sabhàryaþ saüvive÷a ha // RamS_2,41.12 // sabhàryaü saüprasuptaü taü bhràtaraü vãkùya lakùmaõaþ / kathayàmàsa såtàya ràmasya vividhàn guõàn // RamS_2,41.13 // jàgrato hy eva tàü ràtriü saumitrer udito raviþ / såtasya tamasàtãre ràmasya bruvato guõàn // RamS_2,41.14 // gokulàkulatãràyàs tamasàyà vidårataþ / avasat tatra tàü ràtriü ràmaþ prakçtibhiþ saha // RamS_2,41.15 // utthàya tu mahàtejàþ prakçtãs tà ni÷àmya ca / abravãd bhràtaraü ràmo lakùmaõaü puõyalakùaõam // RamS_2,41.16 // asmadvyapekùàn saumitre nirapekùàn gçheùv api / vçkùamåleùu saüsuptàn pa÷ya lakùmaõa sàmpratam // RamS_2,41.17 // yathaite niyamaü pauràþ kurvanty asmannivartane / api pràõàn asiùyanti na tu tyakùyanti ni÷cayam // RamS_2,41.18 // yàvad eva tu saüsuptàs tàvad eva vayaü laghu / ratham àruhya gacchàmaþ panthànam akutobhayam // RamS_2,41.19 // ato bhåyo 'pi nedànãm ikùvàkupuravàsinaþ / svapeyur anuraktà màü vçkùamålàni saü÷ritàþ // RamS_2,41.20 // paurà hy àtmakçtàd duþkhàd vipramocyà nçpàtmajaiþ / na tu khalv àtmanà yojyà duþkhena puravàsinaþ // RamS_2,41.21 // abravãl lakùmaõo ràmaü sàkùàd dharmam iva sthitam / rocate me mahàpràj¤a kùipram àruhyatàm iti // RamS_2,41.22 // såtas tataþ saütvaritaþ syandanaü tair hayottamaiþ / yojayitvàtha ràmàya prà¤jaliþ pratyavedayat // RamS_2,41.23 // mohanàrthaü tu pauràõàü såtaü ràmo 'bravãd vacaþ / udaïmukhaþ prayàhi tvaü ratham àsthàya sàrathe // RamS_2,41.24 // muhårtaü tvaritaü gatvà nirvartaya rathaü punaþ / yathà na vidyuþ paurà màü tathà kuru samàhitaþ // RamS_2,41.25 // ràmasya vacanaü ÷rutvà tathà cakre sa sàrathiþ / pratyàgamya ca ràmasya syandanaü pratyavedayat // RamS_2,41.26 // taü syandanam adhiùñhàya ràghavaþ saparicchadaþ / ÷ãghragàm àkulàvartàü tamasàm ataran nadãm // RamS_2,41.27 // sa saütãrya mahàbàhuþ ÷rãmठ÷ivam akaõñakam / pràpadyata mahàmàrgam abhayaü bhayadar÷inàm // RamS_2,41.28 // prabhàtàyàü tu ÷arvaryàü pauràs te ràghavaü vinà / ÷okopahatani÷ceùñà babhåvur hatacetasaþ // RamS_2,41.29 // ÷okajà÷ruparidyånà vãkùamàõàs tatas tataþ / àlokam api ràmasya na pa÷yanti sma duþkhitàþ // RamS_2,41.30 // tato màrgànusàreõa gatvà kiücit kùaõaü punaþ / màrganà÷àd viùàdena mahatà samabhiplutaþ // RamS_2,41.31 // rathasya màrganà÷ena nyavartanta manasvinaþ / kim idaü kiü kariùyàmo daivenopahatà iti // RamS_2,41.32 // tato yathàgatenaiva màrgeõa klàntacetasaþ / ayodhyàm agaman sarve purãü vyathitasajjanàm // RamS_2,41.33 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 42 anugamya nivçttànàü ràmaü nagaravàsinàm / udgatànãva sattvàni babhåvur amanasvinàm // RamS_2,42.1 // svaü svaü nilayam àgamya putradàraiþ samàvçtàþ / a÷råõi mumucuþ sarve bàùpeõa pihitànanàþ // RamS_2,42.2 // na càhçùyan na càmodan vaõijo na prasàrayan / na cà÷obhanta paõyàni nàpacan gçhamedhinaþ // RamS_2,42.3 // naùñaü dçùñvà nàbhyanandan vipulaü và dhanàgamam / putraü prathamajaü labdhvà jananã nàbhyanandata // RamS_2,42.4 // gçhe gçhe rudantya÷ ca bhartàraü gçham àgatam / vyagarhayanta duþkhàrtà vàgbhis totrair iva dvipàn // RamS_2,42.5 // kiü nu teùàü gçhaiþ kàryaü kiü dàraiþ kiü dhanena và / putrair và kiü sukhair vàpi ye na pa÷yanti ràghavam // RamS_2,42.6 // ekaþ satpuruùo loke lakùmaõaþ saha sãtayà / yo 'nugacchati kàkutsthaü ràmaü paricaran vane // RamS_2,42.7 // àpagàþ kçtapuõyàs tàþ padminya÷ ca saràüsi ca / yeùu snàsyati kàkutstho vigàhya salilaü ÷uci // RamS_2,42.8 // ÷obhayiùyanti kàkutstham añavyo ramyakànanàþ / àpagà÷ ca mahànåpàþ sànumanta÷ ca parvatàþ // RamS_2,42.9 // kànanaü vàpi ÷ailaü và yaü ràmo 'bhigamiùyati / priyàtithim iva pràptaü nainaü ÷akùyanty anarcitum // RamS_2,42.10 // vicitrakusumàpãóà bahuma¤jaridhàriõaþ / akàle càpi mukhyàni puùpàõi ca phalàni ca / dar÷ayiùyanty anukro÷àd girayo ràmam àgatam // RamS_2,42.11 //* vidar÷ayanto vividhàn bhåya÷ citràü÷ ca nirjharàn / pàdapàþ parvatàgreùu ramayiùyanti ràghavam // RamS_2,42.12 // yatra ràmo bhayaü nàtra nàsti tatra paràbhavaþ / sa hi ÷åro mahàbàhuþ putro da÷arathasya ca // RamS_2,42.13 // purà bhavati no dåràd anugacchàma ràghavam / pàdacchàyà sukhà bhartus tàdç÷asya mahàtmanaþ / sa hi nàtho janasyàsya sa gatiþ sa paràyaõam // RamS_2,42.14 //* vayaü paricariùyàmaþ sãtàü yåyaü tu ràghavam / iti paurastriyo bhartþn duþkhàrtàs tat tad abruvan // RamS_2,42.15 // yuùmàkaü ràghavo 'raõye yogakùemaü vidhàsyati / sãtà nàrãjanasyàsya yogakùemaü kariùyati // RamS_2,42.16 // ko nv anenàpratãtena sotkaõñhitajanena ca / saüprãyetàmanoj¤ena vàsena hçtacetasà // RamS_2,42.17 // kaikeyyà yadi ced ràjyaü syàd adharmyam anàthavat / na hi no jãvitenàrthaþ kutaþ putraiþ kuto dhanaiþ // RamS_2,42.18 // yayà putra÷ ca bhartà ca tyaktàv ai÷varyakàraõàt / kaü sà parihared anyaü kaikeyã kulapàüsanã // RamS_2,42.19 // kaikeyyà na vayaü ràjye bhçtakà nivasema hi / jãvantyà jàtu jãvantyaþ putrair api ÷apàmahe // RamS_2,42.20 // yà putraü pàrthivendrasya pravàsayati nirghçõà / kas tàü pràpya sukhaü jãved adharmyàü duùñacàriõãm // RamS_2,42.21 // na hi pravrajite ràme jãviùyati mahãpatiþ / mçte da÷arathe vyaktaü vilopas tadanantaram // RamS_2,42.22 // te viùaü pibatàloóya kùãõapuõyàþ sudurgatàþ / ràghavaü vànugacchadhvam a÷rutiü vàpi gacchata // RamS_2,42.23 // mithyà pravràjito ràmaþ sabhàryaþ sahalakùmaõaþ / bharate saünisçùñàþ smaþ saunike pa÷avo yathà // RamS_2,42.24 // tàs tathà vilapantyas tu nagare nàgarastriyaþ / cukru÷ur bhç÷asaütaptà mçtyor iva bhayàgame // RamS_2,42.25 // tathà striyo ràmanimittam àturà yathà sute bhràtari và vivàsite / vilapya dãnà rurudur vicetasaþ sutair hi tàsàm adhiko hi so 'bhavat // RamS_2,42.26 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 43 ràmo 'pi ràtri÷eùeõa tenaiva mahad antaram / jagàma puruùavyàghraþ pitur àj¤àm anusmaran // RamS_2,43.1 // tathaiva gacchatas tasya vyapàyàd rajanã ÷ivà / upàsya sa ÷ivàü saüdhyàü viùayàntaü vyagàhata // RamS_2,43.2 // gràmàn vikçùñasãmàüs tàn puùpitàni vanàni ca / pa÷yann atiyayau ÷ãghraü ÷arair iva hayottamaiþ // RamS_2,43.3 // ÷çõvan vàco manuùyàõàü gràmasaüvàsavàsinàm / ràjànaü dhig da÷arathaü kàmasya va÷am àgatam // RamS_2,43.4 // hà nç÷aüsàdya kaikeyã pàpà pàpànubandhinã / tãkùõà saübhinnamaryàdà tãkùõe karmaõi vartate // RamS_2,43.5 // yà putram ãdç÷aü ràj¤aþ pravàsayati dhàrmikam / vanavàse mahàpràj¤aü sànukro÷am atandritam // RamS_2,43.6 // età vàco manuùyàõàü gràmasaüvàsavàsinàm / ÷çõvann atiyayau vãraþ kosalàn kosale÷varaþ // RamS_2,43.7 // tato veda÷rutiü nàma ÷ivavàrivahàü nadãm / uttãryàbhimukhaþ pràyàd agastyàdhyuùitàü di÷am // RamS_2,43.8 // gatvà tu suciraü kàlaü tataþ ÷ãtajalàü nadãm / gomatãü goyutànåpàm atarat sàgaraügamàm // RamS_2,43.9 // gomatãü càpy atikramya ràghavaþ ÷ãghragair hayaiþ / mayårahaüsàbhirutàü tatàra syandikàü nadãm // RamS_2,43.10 // sa mahãü manunà ràj¤à dattàm ikùvàkave purà / sphãtàü ràùñràvçtàü ràmo vaidehãm anvadar÷ayat // RamS_2,43.11 // såta ity eva càbhàùya sàrathiü tam abhãkùõa÷aþ / haüsamattasvaraþ ÷rãmàn uvàca puruùarùabhaþ // RamS_2,43.12 // kadàhaü punar àgamya sarayvàþ puùpite vane / mçgayàü paryañiùyàmi màtrà pitrà ca saügataþ // RamS_2,43.13 // nàtyartham abhikàïkùàmi mçgayàü sarayåvane / ratir hy eùàtulà loke ràjarùigaõasaümatà // RamS_2,43.14 // sa tam adhvànam aikùvàkaþ såtaü madhurayà girà / taü tam artham abhipretya yayau vàkyam udãrayan // RamS_2,43.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 44 vi÷àlàn kosalàn ramyàn yàtvà lakùmaõapårvajaþ / àsasàda mahàbàhuþ ÷çïgaverapuraü prati // RamS_2,44.1 // tatra tripathagàü divyàü ÷ivatoyàm a÷aivalàm / dadar÷a ràghavo gaïgàü puõyàm çùiniùevitàm // RamS_2,44.2 // haüsasàrasasaüghuùñàü cakravàkopakåjitàm / ÷i÷umàrai÷ ca nakrai÷ ca bhujaügai÷ ca niùevitàm // RamS_2,44.3 // tàm årmikalilàvartàm anvavekùya mahàrathaþ / sumantram abravãt såtam ihaivàdya vasàmahe // RamS_2,44.4 // avidåràd ayaü nadyà bahupuùpapravàlavàn / sumahàn iïgudãvçkùo vasàmo 'traiva sàrathe // RamS_2,44.5 // lakùaõa÷ ca sumantra÷ ca bàóham ity eva ràghavam / uktvà tam iïgudãvçkùaü tadopayayatur hayaiþ // RamS_2,44.6 // ràmo 'bhiyàya taü ramyaü vçkùam ikùvàkunandanaþ / rathàd avàtarat tasmàt sabhàryaþ sahalakùmaõaþ // RamS_2,44.7 // sumantro 'py avatãryaiva mocayitvà hayottamàn / vçkùamålagataü ràmam upatasthe kçtà¤jaliþ // RamS_2,44.8 // tatra ràjà guho nàma ràmasyàtmasamaþ sakhà / niùàdajàtyo balavàn sthapati÷ ceti vi÷rutaþ // RamS_2,44.9 // sa ÷rutvà puruùavyàghraü ràmaü viùayam àgatam / vçddhaiþ parivçto 'màtyair j¤àtibhi÷ càpy upàgataþ // RamS_2,44.10 // tato niùàdàdhipatiü dçùñvà dåràd avasthitam / saha saumitriõà ràmaþ samàgacchad guhena saþ // RamS_2,44.11 // tam àrtaþ sampariùvajya guho ràghavam abravãt / yathàyodhyà tathedaü te ràma kiü karavàõi te // RamS_2,44.12 // tato guõavadannàdyam upàdàya pçthagvidham / arghyaü copànayat kùipraü vàkyaü cedam uvàca ha // RamS_2,44.13 // svàgataü te mahàbàho taveyam akhilà mahã / vayaü preùyà bhavàn bhartà sàdhu ràjyaü pra÷àdhi naþ // RamS_2,44.14 // bhakùyaü bhojyaü ca peyaü ca lehyaü cedam upasthitam / ÷ayanàni ca mukhyàni vàjinàü khàdanaü ca te // RamS_2,44.15 // guham eva bruvàõaü taü ràghavaþ pratyuvàca ha / arcità÷ caiva hçùñà÷ ca bhavatà sarvathà vayam // RamS_2,44.16 // padbhyàm abhigamàc caiva snehasaüdar÷anena ca / bhujàbhyàü sàdhuvçttàbhyàü pãóayan vàkyam abravãt // RamS_2,44.17 // diùñyà tvàü guha pa÷yàmi arogaü saha bàndhavaiþ / api te ku÷alaü ràùñre mitreùu ca dhaneùu ca // RamS_2,44.18 // yat tv idaü bhavatà kiücit prãtyà samupakalpitam / sarvaü tad anujànàmi na hi varte pratigrahe // RamS_2,44.19 // ku÷acãràjinadharaü phalamålà÷anaü ca màm / viddhi praõihitaü dharme tàpasaü vanagocaram // RamS_2,44.20 // a÷vànàü khàdanenàham arthã nànyena kenacit / etàvatàtrabhavatà bhaviùyàmi supåjitaþ // RamS_2,44.21 // ete hi dayità ràj¤aþ pitur da÷arathasya me / etaiþ suvihitair a÷vair bhaviùyàmy aham arcitaþ // RamS_2,44.22 // a÷vànàü pratipànaü ca khàdanaü caiva so 'nva÷àt / guhas tatraiva puruùàüs tvaritaü dãyatàm iti // RamS_2,44.23 // tata÷ cãrottaràsaïgaþ saüdhyàm anvàsya pa÷cimàm / jalam evàdade bhojyaü lakùmaõenàhçtaü svayam // RamS_2,44.24 // tasya bhåmau ÷ayànasya pàdau prakùàlya lakùmaõaþ / sabhàryasya tato 'bhyetya tasthau vçkùam upà÷ritaþ // RamS_2,44.25 // guho 'pi saha såtena saumitrim anubhàùayan / anvajàgrat tato ràmam apramatto dhanurdharaþ // RamS_2,44.26 // tathà ÷ayànasya tato 'sya dhãmato ya÷asvino dà÷arather mahàtmanaþ / adçùñaduþkhasya sukhocitasya sà tadà vyatãyàya cireõa ÷arvarã // RamS_2,44.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 45 taü jàgratam adambhena bhràtur arthàya lakùmaõam / guhaþ saütàpasaütapto ràghavaü vàkyam abravãt // RamS_2,45.1 // iyaü tàta sukhà ÷ayyà tvadartham upakalpità / pratyà÷vasihi sàdhv asyàü ràjaputra yathàsukham // RamS_2,45.2 // ucito 'yaü janaþ sarvaþ kle÷ànàü tvaü sukhocitaþ / guptyarthaü jàgariùyàmaþ kàkutsthasya vayaü ni÷àm // RamS_2,45.3 // na hi ràmàt priyataro mamàsti bhuvi ka÷cana / bravãmy etad ahaü satyaü satyenaiva ca te ÷ape // RamS_2,45.4 // asya prasàdàd à÷aüse loke 'smin sumahad ya÷aþ / dharmàvàptiü ca vipulàm arthàvàptiü ca kevalàm // RamS_2,45.5 // so 'haü priyasakhaü ràmaü ÷ayànaü saha sãtayà / rakùiùyàmi dhanuùpàõiþ sarvato j¤àtibhiþ saha // RamS_2,45.6 // na hi me 'viditaü kiücid vane 'smiü÷ carataþ sadà / caturaïgaü hy api balaü sumahat prasahemahi // RamS_2,45.7 // lakùmaõas taü tadovàca rakùyamàõàs tvayànagha / nàtra bhãtà vayaü sarve dharmam evànupa÷yatà // RamS_2,45.8 // kathaü dà÷arathau bhåmau ÷ayàne saha sãtayà / ÷akyà nidrà mayà labdhuü jãvitaü và sukhàni và // RamS_2,45.9 // yo na devàsuraiþ sarvaiþ ÷akyaþ prasahituü yudhi / taü pa÷ya sukhasaüviùñaü tçõeùu saha sãtayà // RamS_2,45.10 // yo mantratapasà labdho vividhai÷ ca pari÷ramaiþ / eko da÷arathasyaiùa putraþ sadç÷alakùaõaþ // RamS_2,45.11 // asmin pravrajito ràjà na ciraü vartayiùyati / vidhavà medinã nånaü kùipram eva bhaviùyati // RamS_2,45.12 // vinadya sumahànàdaü ÷rameõoparatàþ striyaþ / nirghoùoparataü tàta manye ràjanive÷anam // RamS_2,45.13 // kausalyà caiva ràjà ca tathaiva jananã mama / nà÷aüse yadi jãvanti sarve te ÷arvarãm imàm // RamS_2,45.14 // jãved api hi me màtà ÷atrughnasyànvavekùayà / tad duþkhaü yat tu kausalyà vãrasår vina÷iùyati // RamS_2,45.15 // anuraktajanàkãrõà sukhàlokapriyàvahà / ràjavyasanasaüsçùñà sà purã vina÷iùyati // RamS_2,45.16 // atikràntam atikràntam anavàpya manoratham / ràjye ràmam anikùipya pità me vina÷iùyati // RamS_2,45.17 // siddhàrthàþ pitaraü vçttaü tasmin kàle hy upasthite / pretakàryeùu sarveùu saüskariùyanti bhåmipam // RamS_2,45.18 // ramyacatvarasaüsthànàü suvibhaktamahàpathàm / harmyapràsàdasampannàü gaõikàvara÷obhitàm // RamS_2,45.19 // rathà÷vagajasambàdhàü tåryanàdavinàditàm / sarvakalyàõasampårõàü hçùñapuùñajanàkulàm // RamS_2,45.20 // àràmodyànasampannàü samàjotsava÷àlinãm / sukhità vicariùyanti ràjadhànãü pitur mama // RamS_2,45.21 // api satyapratij¤ena sàrdhaü ku÷alinà vayam / nivçtte vanavàse 'sminn ayodhyàü pravi÷emahi // RamS_2,45.22 // paridevayamànasya duþkhàrtasya mahàtmanaþ / tiùñhato ràjaputrasya ÷arvarã sàtyavartata // RamS_2,45.23 // tathà hi satyaü bruvati prajàhite narendraputre gurusauhçdàd guhaþ / mumoca bàùpaü vyasanàbhipãóito jvaràturo nàga iva vyathàturaþ // RamS_2,45.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 46 prabhàtàyàü tu ÷arvaryàü pçthuvçkùà mahàya÷àþ / uvàca ràmaþ saumitriü lakùmaõaü ÷ubhalakùaõam // RamS_2,46.1 // bhàskarodayakàlo 'yaü gatà bhagavatã ni÷à / asau sukçùõo vihagaþ kokilas tàta kåjati // RamS_2,46.2 // barhiõànàü ca nirghoùaþ ÷råyate nadatàü vane / taràma jàhnavãü saumya ÷ãghragàü sàgaraügamàm // RamS_2,46.3 // vij¤àya ràmasya vacaþ saumitrir mitranandanaþ / guham àmantrya såtaü ca so 'tiùñhad bhràtur agrataþ // RamS_2,46.4 // tataþ kalàpàn saünahya khaógau baddhvà ca dhanvinau / jagmatur yena tau gaïgàü sãtayà saha ràghavau // RamS_2,46.5 // ràmam eva tu dharmaj¤am upagamya vinãtavat / kim ahaü karavàõãti såtaþ prà¤jalir abravãt // RamS_2,46.6 // nivartasvety uvàcainam etàvaddhi kçtaü mama / yànaü vihàya padbhyàü tu gamiùyàmo mahàvanam // RamS_2,46.7 // àtmànaü tv abhyanuj¤àtam avekùyàrtaþ sa sàrathiþ / sumantraþ puruùavyàghram aikùvàkam idam abravãt // RamS_2,46.8 // nàtikràntam idaü loke puruùeõeha kenacit / tava sabhràtçbhàryasya vàsaþ pràkçtavad vane // RamS_2,46.9 // na manye brahmacarye 'sti svadhãte và phalodayaþ / màrdavàrjavayor vàpi tvàü ced vyasanam àgatam // RamS_2,46.10 // saha ràghava vaidehyà bhràtrà caiva vane vasan / tvaü gatiü pràpsyase vãra trãül lokàüs tu jayann iva // RamS_2,46.11 // vayaü khalu hatà ràma ye tayàpy upava¤citàþ / kaikeyyà va÷am eùyàmaþ pàpàyà duþkhabhàginaþ // RamS_2,46.12 // iti bruvann àtmasamaü sumantraþ sàrathis tadà / dçùñvà dåragataü ràmaü duþkhàrto rurude ciram // RamS_2,46.13 // tatas tu vigate bàùpe såtaü spçùñodakaü ÷ucim / ràmas tu madhuraü vàkyaü punaþ punar uvàca tam // RamS_2,46.14 // ikùvàkåõàü tvayà tulyaü suhçdaü nopalakùaye / yathà da÷aratho ràjà màü na ÷ocet tathà kuru // RamS_2,46.15 // ÷okopahatacetà÷ ca vçddha÷ ca jagatãpatiþ / kàmabhàràvasanna÷ ca tasmàd etad bravãmi te // RamS_2,46.16 // yad yad àj¤àpayet kiücit sa mahàtmà mahãpatiþ / kaikeyyàþ priyakàmàrthaü kàryaü tad avikàïkùayà // RamS_2,46.17 // etadarthaü hi ràjyàni pra÷àsati nare÷varàþ / yad eùàü sarvakçtyeùu mano na pratihanyate // RamS_2,46.18 // tad yathà sa mahàràjo nàlãkam adhigacchati / na ca tàmyati duþkhena sumantra kuru tat tathà // RamS_2,46.19 // adçùñaduþkhaü ràjànaü vçddham àryaü jitendriyam / bråyàs tvam abhivàdyaiva mama hetor idaü vacaþ // RamS_2,46.20 // naivàham anu÷ocàmi lakùmaõo na ca maithilã / ayodhyàyà÷ cyutà÷ ceti vane vatsyàmaheti và // RamS_2,46.21 // caturda÷asu varùeùu nivçtteùu punaþ punaþ / lakùmaõaü màü ca sãtàü ca drakùyasi kùipram àgatàn // RamS_2,46.22 // evam uktvà tu ràjànaü màtaraü ca sumantra me / anyà÷ ca devãþ sahitàþ kaikeyãü ca punaþ punaþ // RamS_2,46.23 // àrogyaü bråhi kausalyàm atha pàdàbhivandanam / sãtàyà mama càryasya vacanàl lakùmaõasya ca // RamS_2,46.24 // bråyà÷ ca hi mahàràjaü bharataü kùipram ànaya / àgata÷ càpi bharataþ sthàpyo nçpamate pade // RamS_2,46.25 // bharataü ca pariùvajya yauvaràjye 'bhiùicya ca / asmatsaütàpajaü duþkhaü na tvàm abhibhaviùyati // RamS_2,46.26 // bharata÷ càpi vaktavyo yathà ràjani vartase / tathà màtçùu vartethàþ sarvàsv evàvi÷eùataþ // RamS_2,46.27 // yathà ca tava kaikeyã sumitrà càvi÷eùataþ / tathaiva devã kausalyà mama màtà vi÷eùataþ // RamS_2,46.28 // nivartyamàno ràmeõa sumantraþ ÷okakar÷itaþ / tat sarvaü vacanaü ÷rutvà snehàt kàkutstham abravãt // RamS_2,46.29 // yad ahaü nopacàreõa bråyàü snehàd aviklavaþ / bhaktimàn iti tat tàvad vàkyaü tvaü kùantum arhasi // RamS_2,46.30 // kathaü hi tvadvihãno 'haü pratiyàsyàmi tàü purãm / tava tàta viyogena putra÷okàkulàm iva // RamS_2,46.31 // saràmam api tàvan me rathaü dçùñvà tadà janaþ / vinà ràmaü rathaü dçùñvà vidãryetàpi sà purã // RamS_2,46.32 // dainyaü hi nagarã gacched dçùñvà ÷ånyam imaü ratham / såtàva÷eùaü svaü sainyaü hatavãram ivàhave // RamS_2,46.33 // dåre 'pi nivasantaü tvàü mànasenàgrataþ sthitam / cintayantyo 'dya nånaü tvàü niràhàràþ kçtàþ prajàþ // RamS_2,46.34 // àrtanàdo hi yaþ paurair muktas tadvipravàsane / rathasthaü màü ni÷àmyaiva kuryuþ ÷ataguõaü tataþ // RamS_2,46.35 // ahaü kiü càpi vakùyàmi devãü tava suto mayà / nãto 'sau màtulakulaü saütàpaü mà kçthà iti // RamS_2,46.36 // asatyam api naivàhaü bråyàü vacanam ãdç÷am / katham apriyam evàhaü bråyàü satyam idaü vacaþ // RamS_2,46.37 // mama tàvan niyogasthàs tvadbandhujanavàhinaþ / kathaü rathaü tvayà hãnaü pravakùyanti hayottamàþ // RamS_2,46.38 // yadi me yàcamànasya tyàgam eva kariùyasi / saratho 'gniü pravekùyàmi tyaktamàtra iha tvayà // RamS_2,46.39 // bhaviùyanti vane yàni tapovighnakaràõi te / rathena pratibàdhiùye tàni sattvàni ràghava // RamS_2,46.40 // tvatkçte na mayà pràptaü rathacaryàkçtaü sukham / à÷aüse tvatkçtenàhaü vanavàsakçtaü sukham // RamS_2,46.41 // prasãdecchàmi te 'raõye bhavituü pratyanantaraþ / prãtyàbhihitam icchàmi bhava me patyanantaraþ // RamS_2,46.42 // tava ÷u÷råùaõaü mårdhnà kariùyàmi vane vasan / ayodhyàü devalokaü và sarvathà prajahàmy aham // RamS_2,46.43 // na hi ÷akyà praveùñuü sà mayàyodhyà tvayà vinà / ràjadhànã mahendrasya yathà duùkçtakarmaõà // RamS_2,46.44 // ime càpi hayà vãra yadi te vanavàsinaþ / paricaryàü kariùyanti pràpsyanti paramàü gatim // RamS_2,46.45 // vanavàse kùayaü pràpte mamaiùa hi manorathaþ / yad anena rathenaiva tvàü vaheyaü purãü punaþ // RamS_2,46.46 // caturda÷a hi varùàõi sahitasya tvayà vane / kùaõabhåtàni yàsyanti ÷ata÷as tu tato 'nyathà // RamS_2,46.47 // bhçtyavatsala tiùñhantaü bhartçputragate pathi / bhaktaü bhçtyaü sthitaü sthityàü tvaü na màü hàtum arhasi // RamS_2,46.48 // evaü bahuvidhaü dãnaü yàcamànaü punaþ punaþ / ràmo bhçtyànukampã tu sumantram idam abravãt // RamS_2,46.49 // jànàmi paramàü bhaktiü mayi te bhartçvatsala / ÷çõu càpi yadarthaü tvàü preùayàmi purãm itaþ // RamS_2,46.50 // nagarãü tvàü gataü dçùñvà jananã me yavãyasã / kaikeyã pratyayaü gacched iti ràmo vanaü gataþ // RamS_2,46.51 // parituùñà hi sà devã vanavàsaü gate mayi / ràjànaü nàti÷aïketa mithyàvàdãti dhàrmikam // RamS_2,46.52 // eùa me prathamaþ kalpo yad ambà me yavãyasã / bharatàrakùitaü sphãtaü putraràjyam avàpnuyàt // RamS_2,46.53 // mama priyàrthaü ràj¤a÷ ca sarathas tvaü purãü vraja / saüdiùña÷ càsi yànarthàüs tàüs tàn bråyàs tathàtathà // RamS_2,46.54 // ity uktvà vacanaü såtaü sàntvayitvà punaþ punaþ / guhaü vacanam aklãbaü ràmo hetumad abravãt / jañàþ kçtvà gamiùyàmi nyagrodhakùãram ànaya // RamS_2,46.55 //* tat kùãraü ràjaputràya guhaþ kùipram upàharat / lakùmaõasyàtmana÷ caiva ràmas tenàkaroj jañàþ // RamS_2,46.56 // tau tadà cãravasanau jañàmaõóaladhàriõau / a÷obhetàm çùisamau bhràtarau ràmalakùmaõau // RamS_2,46.57 // tato vaikhànasaü màrgam àsthitaþ sahalakùmaõaþ / vratam àdiùñavàn ràmaþ sahàyaü guham abravãt // RamS_2,46.58 // apramatto bale ko÷e durge janapade tathà / bhavethà guha ràjyaü hi duràrakùatamaü matam // RamS_2,46.59 // tatas taü samanuj¤àya guham ikùvàkunandanaþ / jagàma tårõam avyagraþ sabhàryaþ sahalakùmaõaþ // RamS_2,46.60 // sa tu dçùñvà nadãtãre nàvam ikùvàkunandanaþ / titãrùuþ ÷ãghragàü gaïgàm idaü lakùmaõam abravãt // RamS_2,46.61 // àroha tvaü naravyàghra sthitàü nàvam imàü ÷anaiþ / sãtàü càropayànvakùaü parigçhya manasvinãm // RamS_2,46.62 // sa bhràtuþ ÷àsanaü ÷rutvà sarvam apratikålayan / àropya maithilãü pårvam àrurohàtmavàüs tataþ // RamS_2,46.63 // athàruroha tejasvã svayaü lakùmaõapårvajaþ / tato niùàdàdhipatir guho j¤àtãn acodayat // RamS_2,46.64 // anuj¤àya sumantraü ca sabalaü caiva taü guham / àsthàya nàvaü ràmas tu codayàmàsa nàvikàn // RamS_2,46.65 // tatas tai÷ codità sà nauþ karõadhàrasamàhità / ÷ubhasphyavegàbhihatà ÷ãghraü salilam atyagàt // RamS_2,46.66 // madhyaü tu samanupràpya bhàgãrathyàs tv anindità / vaidehã prà¤jalir bhåtvà tàü nadãm idam abravãt // RamS_2,46.67 // putro da÷arathasyàyaü mahàràjasya dhãmataþ / nide÷aü pàlayatv enaü gaïge tvadabhirakùitaþ // RamS_2,46.68 // caturda÷a hi varùàõi samagràõy uùya kànane / bhràtrà saha mayà caiva punaþ pratyàgamiùyati // RamS_2,46.69 // tatas tvàü devi subhage kùemeõa punar àgatà / yakùye pramudità gaïge sarvakàmasamçddhaye // RamS_2,46.70 // tvaü hi tripathagà devi brahmalokaü samãkùase / bhàryà codadhiràjasya loke 'smin sampradç÷yase // RamS_2,46.71 // sà tvàü devi namasyàmi pra÷aüsàmi ca ÷obhane / pràptaràjye naravyàghre ÷ivena punar àgate // RamS_2,46.72 // gavàü ÷atasahasràõi vastràõy annaü ca pe÷alam / bràhmaõebhyaþ pradàsyàmi tava priyacikãrùayà // RamS_2,46.73 // tathà saübhàùamàõà sà sãtà gaïgàm anindità / dakùiõà dakùiõaü tãraü kùipram evàbhyupàgamat // RamS_2,46.74 // tãraü tu samanupràpya nàvaü hitvà nararùabhaþ / pràtiùñhata saha bhràtrà vaidehyà ca paraütapaþ // RamS_2,46.75 // athàbravãn mahàbàhuþ sumitrànandavardhanam / agrato gaccha saumitre sãtà tvàm anugacchatu // RamS_2,46.76 // pçùñhato 'haü gamiùyàmi tvàü ca sãtàü ca pàlayan / adya duþkhaü tu vaidehã vanavàsasya vetsyati // RamS_2,46.77 // gataü tu gaïgàparapàram à÷u ràmaü sumantraþ pratataü nirãkùya / adhvaprakarùàd vinivçttadçùñir mumoca bàùpaü vyathitas tapasvã // RamS_2,46.78 // tau tatra hatvà caturo mahàmçgàn varàham ç÷yaü pçùataü mahàrurum / àdàya medhyaü tvaritaü bubhukùitau vàsàya kàle yayatur vanaspatim // RamS_2,46.79 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 47 sa taü vçkùaü samàsàdya saüdhyàm anvàsya pa÷cimàm / ràmo ramayatàü ÷reùñha iti hovàca lakùmaõam // RamS_2,47.1 // adyeyaü prathamà ràtrir yàtà janapadàd bahiþ / yà sumantreõa rahità tàü notkaõñhitum arhasi // RamS_2,47.2 // jàgartavyam atandribhyàm adya prabhçti ràtriùu / yogakùemo hi sãtàyà vartate lakùmaõàvayoþ // RamS_2,47.3 // ràtriü kathaücid evemàü saumitre vartayàmahe / upàvartàmahe bhåmàv àstãrya svayam àrjitaiþ // RamS_2,47.4 // sa tu saüvi÷ya medinyàü mahàrha÷ayanocitaþ / imàþ saumitraye ràmo vyàjahàra kathàþ ÷ubhàþ // RamS_2,47.5 // dhruvam adya mahàràjo duþkhaü svapiti lakùmaõa / kçtakàmà tu kaikeyã tuùñà bhavitum arhati // RamS_2,47.6 // sà hi devã mahàràjaü kaikeyã ràjyakàraõàt / api na cyàvayet pràõàn dçùñvà bharatam àgatam // RamS_2,47.7 // anàtha÷ caiva vçddha÷ ca mayà caiva vinàkçtaþ / kiü kariùyati kàmàtmà kaikeyyà va÷am àgataþ // RamS_2,47.8 // idaü vyasanam àlokya ràj¤a÷ ca mativibhramam / kàma evàrdhadharmàbhyàü garãyàn iti me matiþ // RamS_2,47.9 // ko hy avidvàn api pumàn pramadàyàþ kçte tyajet / chandànuvartinaü putraü tàto màm iva lakùmaõa // RamS_2,47.10 // sukhã bata sabhàrya÷ ca bharataþ kekayãsutaþ / muditàn kosalàn eko yo bhokùyaty adhiràjavat // RamS_2,47.11 // sa hi sarvasya ràjyasya mukham ekaü bhaviùyati / tàte ca vayasàtãte mayi càraõyam à÷rite // RamS_2,47.12 // arthadharmau parityajya yaþ kàmam anuvartate / evam àpadyate kùipraü ràjà da÷aratho yathà // RamS_2,47.13 // manye da÷arathàntàya mama pravràjanàya ca / kaikeyã saumya sampràptà ràjyàya bharatasya ca // RamS_2,47.14 // apãdànãü na kaikeyã saubhàgyamadamohità / kausalyàü ca sumitràü ca samprabàdheta matkçte // RamS_2,47.15 // mà sma matkàraõàd devã sumitrà duþkham àvaset / ayodhyàm ita eva tvaü kàle pravi÷a lakùmaõa // RamS_2,47.16 // aham eko gamiùyàmi sãtayà saha daõóakàn / anàthàyà hi nàthas tvaü kausalyàyà bhaviùyasi // RamS_2,47.17 // kùudrakarmà hi kaikeyã dveùàd anyàyyam àcaret / paridadyà hi dharmaj¤e bharate mama màtaram // RamS_2,47.18 // nånaü jàtyantare kasmin striyaþ putrair viyojitàþ / jananyà mama saumitre tad apy etad upasthitam // RamS_2,47.19 // mayà hi cirapuùñena duþkhasaüvardhitena ca / vipràyujyata kausalyà phalakàle dhig astu màm // RamS_2,47.20 // mà sma sãmantinã kàcij janayet putram ãdç÷am / saumitre yo 'ham ambàyà dadmi ÷okam anantakam // RamS_2,47.21 // manye prãtivi÷iùñà sà matto lakùmaõa ÷àrikà / yasyàs tac chråyate vàkyaü ÷uka pàdam arer da÷a // RamS_2,47.22 // ÷ocantyà÷ càlpabhàgyàyà na kiücid upakurvatà / putreõa kim aputràyà mayà kàryam ariüdama // RamS_2,47.23 // alpabhàgyà hi me màtà kausalyà rahità mayà / ÷ete paramaduþkhàrtà patità ÷okasàgare // RamS_2,47.24 // eko hy aham ayodhyàü ca pçthivãü càpi lakùmaõa / tareyam iùubhiþ kruddho nanu vãryam akàraõam // RamS_2,47.25 // adharmabhayabhãta÷ ca paralokasya cànagha / tena lakùmaõa nàdyàham àtmànam abhiùecaye // RamS_2,47.26 // etad anyac ca karuõaü vilapya vijane bahu / a÷rupårõamukho ràmo ni÷i tåùõãm upàvi÷at // RamS_2,47.27 // vilapyoparataü ràmaü gatàrciùam ivànalam / samudram iva nirvegam à÷vàsayata lakùmaõaþ // RamS_2,47.28 // dhruvam adya purã ràma ayodhyàyudhinàü vara / niùprabhà tvayi niùkrànte gatacandreva ÷arvarã // RamS_2,47.29 // naitad aupayikaü ràma yad idaü paritapyase / viùàdayasi sãtàü ca màü caiva puruùarùabha // RamS_2,47.30 // na ca sãtà tvayà hãnà na càham api ràghava / muhårtam api jãvàvo jalàn matsyàv ivoddhçtau // RamS_2,47.31 // na hi tàtaü na ÷atrughnaü na sumitràü paraütapa / draùñum iccheyam adyàhaü svargaü vàpi tvayà vinà // RamS_2,47.32 // sa lakùmaõasyottamapuùkalaü vaco ni÷amya caivaü vanavàsam àdaràt / samàþ samastà vidadhe paraütapaþ prapadya dharmaü suciràya ràghavaþ // RamS_2,47.33 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 48 te tu tasmin mahàvçkùa uùitvà rajanãü ÷ivàm / vimale 'bhyudite sårye tasmàd de÷àt pratasthire // RamS_2,48.1 // yatra bhàgãrathã gaïgà yamunàm abhivartate / jagmus taü de÷am uddi÷ya vigàhya sumahad vanam // RamS_2,48.2 // te bhåmim àgàn vividhàn de÷àü÷ càpi manoramàn / adçùñapårvàn pa÷yantas tatra tatra ya÷asvinaþ // RamS_2,48.3 // yathàkùemeõa gacchan sa pa÷yaü÷ ca vividhàn drumàn / nivçttamàtre divase ràmaþ saumitrim abravãt // RamS_2,48.4 // prayàgam abhitaþ pa÷ya saumitre dhåmam unnatam / agner bhagavataþ ketuü manye saünihito muniþ // RamS_2,48.5 // nånaü pràptàþ sma sambhedaü gaïgàyamunayor vayam / tathà hi ÷råyate ÷abdo vàriõo vàrighaññitaþ // RamS_2,48.6 // dàråõi paribhinnàni vanajair upajãvibhiþ / bharadvàjà÷rame caite dç÷yante vividhà drumàþ // RamS_2,48.7 // dhanvinau tau sukhaü gatvà lambamàne divàkare / gaïgàyamunayoþ saüdhau pràpatur nilayaü muneþ // RamS_2,48.8 // ràmas tv à÷ramam àsàdya tràsayan mçgapakùiõaþ / gatvà muhårtam adhvànaü bharadvàjam upàgamat // RamS_2,48.9 // tatas tv à÷ramam àsàdya muner dar÷anakàïkùiõau / sãtayànugatau vãrau dåràd evàvatasthatuþ // RamS_2,48.10 // hutàgnihotraü dçùñvaiva mahàbhàgaü kçtà¤jaliþ / ràmaþ saumitriõà sàrdhaü sãtayà càbhyavàdayat // RamS_2,48.11 // nyavedayata càtmànaü tasmai lakùmaõapårvajaþ / putrau da÷arathasyàvàü bhagavan ràmalakùmaõau // RamS_2,48.12 // bhàryà mameyaü vaidehã kalyàõã janakàtmajà / màü cànuyàtà vijanaü tapovanam anindità // RamS_2,48.13 // pitrà pravràjyamànaü màü saumitrir anujaþ priyaþ / ayam anvagamad bhràtà vanam eva dçóhavrataþ // RamS_2,48.14 // pitrà niyuktà bhagavan pravekùyàmas tapovanam / dharmam evàcariùyàmas tatra målaphalà÷anàþ // RamS_2,48.15 // tasya tadvacanaü ÷rutvà ràjaputrasya dhãmataþ / upànayata dharmàtmà gàm arghyam udakaü tataþ // RamS_2,48.16 // mçgapakùibhir àsãno munibhi÷ ca samantataþ / ràmam àgatam abhyarcya svàgatenàha taü muniþ // RamS_2,48.17 // pratigçhya ca tàm arcàm upaviùñaü saràghavam / bharadvàjo 'bravãd vàkyaü dharmayuktam idaü tadà // RamS_2,48.18 // cirasya khalu kàkutstha pa÷yàmi tvàm ihàgatam / ÷rutaü tava mayà cedaü vivàsanam akàraõam // RamS_2,48.19 // avakà÷o vivikto 'yaü mahànadyoþ samàgame / puõya÷ ca ramaõãya÷ ca vasatv iha bhavàn sukham // RamS_2,48.20 // evam uktas tu vacanaü bharadvàjena ràghavaþ / pratyuvàca ÷ubhaü vàkyaü ràmaþ sarvahite rataþ // RamS_2,48.21 // bhagavann ita àsannaþ paurajànapado janaþ / àgamiùyati vaidehãü màü càpi prekùako janaþ / anena kàraõenàham iha vàsaü na rocaye // RamS_2,48.22 //* ekànte pa÷ya bhagavann à÷ramasthànam uttamam / ramate yatra vaidehã sukhàrhà janakàtmajà // RamS_2,48.23 // etac chrutvà ÷ubhaü vàkyaü bharadvàjo mahàmuniþ / ràghavasya tato vàkyam arthagràhakam abravãt // RamS_2,48.24 // da÷akro÷a itas tàta girir yasmin nivatsyasi / maharùisevitaþ puõyaþ sarvataþ sukhadar÷anaþ // RamS_2,48.25 // golàïgålànucarito vànararkùaniùevitaþ / citrakåña iti khyàto gandhamàdanasaünibhaþ // RamS_2,48.26 // yàvatà citrakåñasya naraþ ÷çïgàõy avekùate / kalyàõàni samàdhatte na pàpe kurute manaþ // RamS_2,48.27 // çùayas tatra bahavo vihçtya ÷aradàü ÷atam / tapasà divam àråóhàþ kapàla÷irasà saha // RamS_2,48.28 // praviviktam ahaü manye taü vàsaü bhavataþ sukham / iha và vanavàsàya vasa ràma mayà saha // RamS_2,48.29 // sa ràmaü sarvakàmais taü bharadvàjaþ priyàtithim / sabhàryaü saha ca bhràtrà pratijagràha dharmavit // RamS_2,48.30 // tasya prayàge ràmasya taü maharùim upeyuùaþ / prapannà rajanã puõyà citràþ kathayataþ kathàþ // RamS_2,48.31 // prabhàtàyàü rajanyàü tu bharadvàjam upàgamat / uvàca nara÷àrdålo muniü jvalitatejasam // RamS_2,48.32 // ÷arvarãü bhavann adya satya÷ãla tavà÷rame / uùitàþ smeha vasatim anujànàtu no bhavàn // RamS_2,48.33 // ràtryàü tu tasyàü vyuùñàyàü bharadvàjo 'bravãd idam / madhumålaphalopetaü citrakåñaü vrajeti ha // RamS_2,48.34 // tatra ku¤jarayåthàni mçgayåthàni càbhitaþ / vicaranti vanànteùu tàni drakùyasi ràghava // RamS_2,48.35 // prahçùñakoyaùñikakokilasvanair vinàditaü taü vasudhàdharaü ÷ivam / mçgai÷ ca mattair bahubhi÷ ca ku¤jaraiþ suramyam àsàdya samàvasà÷ramam // RamS_2,48.36 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 49 uùitvà rajanãü tatra ràjaputràv ariüdamau / maharùim abhivàdyàtha jagmatus taü giriü prati // RamS_2,49.1 // prasthitàü÷ caiva tàn prekùya pità putràn ivànvagàt / tataþ pracakrame vaktuü vacanaü sa mahàmuniþ // RamS_2,49.2 // athàsàdya tu kàlindãü ÷ãghrasrotasamàpagàm / tatra yåyaü plavaü kçtvà taratàü÷umatãü nadãm // RamS_2,49.3 // tato nyagrodham àsàdya mahàntaü haritacchadam / vivçddhaü bahubhir vçkùaiþ ÷yàmaü siddhopasevitam // RamS_2,49.4 // kro÷amàtraü tato gatvà nãlaü drakùyatha kànanam / palà÷abadarãmi÷raü ràma vaü÷ai÷ ca yàmunaiþ // RamS_2,49.5 // sa panthà÷ citrakåñasya gataþ subahu÷o mayà / ramyo màrdavayukta÷ ca vanadàvair vivarjitaþ / iti panthànam àvedya maharùiþ sa nyavartata // RamS_2,49.6 //* upàvçtte munau tasmin ràmo lakùmaõam abravãt / kçtapuõyàþ sma saumitre munir yan no 'nukampate // RamS_2,49.7 // iti tau puruùavyàghrau mantrayitvà manasvinau / sãtàm evàgrataþ kçtvà kàlindãü jagmatur nadãm // RamS_2,49.8 // tau kàùñhasaüghàñam atho cakratuþ sumahàplavam / cakàra lakùmaõa÷ chittvà sãtàyàþ sukham àsanam // RamS_2,49.9 // tatra ÷riyam ivàcintyàü ràmo dà÷arathiþ priyàm / ãùat saülajjamànàü tàm adhyàropayata plavam // RamS_2,49.10 // tataþ plavenàü÷umatãü ÷ãghragàm årmimàlinãm / tãrajair bahubhir vçkùaiþ saüterur yamunàü nadãm // RamS_2,49.11 // te tãrõàþ plavam utsçjya prasthàya yamunàvanàt / ÷yàmaü nyagrodham àseduþ ÷ãtalaü haritacchadam // RamS_2,49.12 // kausalyàü caiva pa÷yeyaü sumitràü ca ya÷asvinãm / iti sãtà¤jaliü kçtvà paryagacchad vanaspatim // RamS_2,49.13 // kro÷amàtraü tato gatvà bhràtarau ràmalakùmaõau / bahån medhyàn mçgàn hatvà ceratur yamunàvane // RamS_2,49.14 // vihçtya te barhiõapåganàdite ÷ubhe vane vàraõavànaràyute / samaü nadãvapram upetya saümataü nivàsam àjagmur adãnadar÷anàþ // RamS_2,49.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 50 atha ràtryàü vyatãtàyàm avasuptam anantaram / prabodhayàmàsa ÷anair lakùmaõaü raghunandanaþ // RamS_2,50.1 // saumitre ÷çõu vanyànàü valgu vyàharatàü svanam / sampratiùñhàmahe kàlaþ prasthànasya paraütapa // RamS_2,50.2 // sa suptaþ samaye bhràtrà lakùmaõaþ pratibodhitaþ / jahau nidràü ca tandrãü ca prasaktaü ca pathi ÷ramam // RamS_2,50.3 // tata utthàya te sarve spçùñvà nadyàþ ÷ivaü jalam / panthànam çùiõoddiùñaü citrakåñasya taü yayuþ // RamS_2,50.4 // tataþ samprasthitaþ kàle ràmaþ saumitriõà saha / sãtàü kamalapattràkùãm idaü vacanam abravãt // RamS_2,50.5 // àdãptàn iva vaidehi sarvataþ puùpitàn nagàn / svaiþ puùpaiþ kiü÷ukàn pa÷ya màlinaþ ÷i÷iràtyaye // RamS_2,50.6 // pa÷ya bhallàtakàn phullàn narair anupasevitàn / phalapattrair avanatàn nånaü ÷akùyàmi jãvitum // RamS_2,50.7 // pa÷ya droõapramàõàni lambamànàni lakùmaõa / madhåni madhukàrãbhiþ saübhçtàni nage nage // RamS_2,50.8 // eùa kro÷ati natyåhas taü ÷ikhã pratikåjati / ramaõãye vanodde÷e puùpasaüstarasaükañe // RamS_2,50.9 // màtaügayåthànusçtaü pakùisaüghànunàditam / citrakåñam imaü pa÷ya pravçddha÷ikharaü girim // RamS_2,50.10 // tatas tau pàdacàreõa gacchantau saha sãtayà / ramyam àsedatuþ ÷ailaü citrakåñaü manoramam // RamS_2,50.11 // taü tu parvatam àsàdya nànàpakùigaõàyutam / ayaü vàso bhavet tàvad atra saumya ramemahi // RamS_2,50.12 // lakùmaõànaya dàråõi dçóhàni ca varàõi ca / kuruùvàvasathaü saumya vàse me 'bhirataü manaþ // RamS_2,50.13 // tasya tadvacanaü ÷rutvà saumitrir vividhàn drumàn / àjahàra tata÷ cakre parõa÷àlàm ariüdamaþ // RamS_2,50.14 // ÷u÷råùamàõam ekàgram idaü vacanam abravãt / aiõeyaü màüsam àhçtya ÷àlàü yakùyàmahe vayam // RamS_2,50.15 // sa lakùmaõaþ kçùõamçgaü hatvà medhyaü pratàpavàn / atha cikùepa saumitriþ samiddhe jàtavedasi // RamS_2,50.16 // taü tu pakvaü samàj¤àya niùñaptaü chinna÷oõitam / lakùmaõaþ puruùavyàghram atha ràghavam abravãt // RamS_2,50.17 // ayaü kçùõaþ samàptàïgaþ ÷çtaþ kçùõamçgo yathà / devatà devasaükà÷a yajasva ku÷alo hy asi // RamS_2,50.18 // ràmaþ snàtvà tu niyato guõavठjapyakovidaþ / pàpasaü÷amanaü ràma÷ cakàra balim uttamam // RamS_2,50.19 // tàü vçkùaparõacchadanàü manoj¤àü yathàprade÷aü sukçtàü nivàtàm / vàsàya sarve vivi÷uþ sametàþ sabhàü yathà devagaõàþ sudharmàm // RamS_2,50.20 // anekanànàmçgapakùisaükule vicitrapuùpastabakair drumair yute / vanottame vyàlamçgànunàdite tathà vijahruþ susukhaü jitendriyàþ // RamS_2,50.21 // suramyam àsàdya tu citrakåñaü nadãü ca tàü màlyavatãü sutãrthàm / nananda hçùño mçgapakùijuùñàü jahau ca duþkhaü puravipravàsàt // RamS_2,50.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 51 kathayitvà suduþkhàrtaþ sumantreõa ciraü saha / ràme dakùiõakålasthe jagàma svagçhaü guhaþ // RamS_2,51.1 // anuj¤àtaþ sumantro 'tha yojayitvà hayottamàn / ayodhyàm eva nagarãü prayayau gàóhadurmanàþ // RamS_2,51.2 // sa vanàni sugandhãni sarita÷ ca saràüsi ca / pa÷yann atiyayau ÷ãghraü gràmàõi nagaràõi ca // RamS_2,51.3 // tataþ sàyàhnasamaye tçtãye 'hani sàrathiþ / ayodhyàü samanupràpya nirànandàü dadar÷a ha // RamS_2,51.4 // sa ÷ånyàm iva niþ÷abdàü dçùñvà paramadurmanàþ / sumantra÷ cintayàmàsa ÷okavegasamàhataþ // RamS_2,51.5 // kaccin na sagajà sà÷và sajanà sajanàdhipà / ràmasaütàpaduþkhena dagdhà ÷okàgninà purã / iti cintàparaþ såtas tvaritaþ pravive÷a ha // RamS_2,51.6 //* sumantram abhiyàntaü taü ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ / kva ràma iti pçcchantaþ såtam abhyadravan naràþ // RamS_2,51.7 // teùàü ÷a÷aüsa gaïgàyàm aham àpçcchya ràghavam / anuj¤àto nivçtto 'smi dhàrmikeõa mahàtmanà // RamS_2,51.8 // te tãrõà iti vij¤àya bàùpapårõamukhà janàþ / aho dhig iti niþ÷vasya hà ràmeti ca cukru÷uþ // RamS_2,51.9 // ÷u÷ràva ca vacas teùàü vçndaü vçndaü ca tiùñhatàm / hatàþ sma khalu ye neha pa÷yàma iti ràghavam // RamS_2,51.10 // dànayaj¤avivàheùu samàjeùu mahatsu ca / na drakùyàmaþ punar jàtu dhàrmikaü ràmam antarà // RamS_2,51.11 // kiü samarthaü janasyàsya kiü priyaü kiü sukhàvaham / iti ràmeõa nagaraü pitçvat paripàlitam // RamS_2,51.12 // vàtàyanagatànàü ca strãõàm anvantaràpaõam / ràma÷okàbhitaptànàü ÷u÷ràva paridevanam // RamS_2,51.13 // sa ràjamàrgamadhyena sumantraþ pihitànanaþ / yatra ràjà da÷arathas tad evopayayau gçham // RamS_2,51.14 // so 'vatãrya rathàc chãghraü ràjave÷ma pravi÷ya ca / kakùyàþ saptàbhicakràma mahàjanasamàkulàþ // RamS_2,51.15 // tato da÷arathastrãõàü pràsàdebhyas tatas tataþ / ràma÷okàbhitaptànàü mandaü ÷u÷ràva jalpitam // RamS_2,51.16 // saha ràmeõa niryàto vinà ràmam ihàgataþ / såtaþ kiü nàma kausalyàü ÷ocantãü prativakùyati // RamS_2,51.17 // yathà ca manye durjãvam evaü na sukaraü dhruvam / àcchidya putre niryàte kausalyà yatra jãvati // RamS_2,51.18 // satyaråpaü tu tadvàkyaü ràj¤aþ strãõàü ni÷àmayan / pradãptam iva ÷okena vive÷a sahasà gçham // RamS_2,51.19 // sa pravi÷yàùñamãü kakùyàü ràjànaü dãnam àturam / putra÷okaparidyånam apa÷yat pàõóure gçhe // RamS_2,51.20 // abhigamya tam àsãnaü narendram abhivàdya ca / sumantro ràmavacanaü yathoktaü pratyavedayat // RamS_2,51.21 // sa tåùõãm eva tac chrutvà ràjà vibhràntacetanaþ / mårchito nyapatad bhåmau ràma÷okàbhipãóitaþ // RamS_2,51.22 // tato 'ntaþpuram àviddhaü mårchite pçthivãpatau / uddhçtya bàhå cukro÷a nçpatau patite kùitau // RamS_2,51.23 // sumitrayà tu sahità kausalyà patitaü patim / utthàpayàmàsa tadà vacanaü cedam abravãt // RamS_2,51.24 // imaü tasya mahàbhàga dåtaü duùkarakàriõaþ / vanavàsàd anupràptaü kasmàn na pratibhàùase // RamS_2,51.25 // adyemam anayaü kçtvà vyapatrapasi ràghava / uttiùñha sukçtaü te 'stu ÷oke na syàt sahàyatà // RamS_2,51.26 // deva yasyà bhayàd ràmaü nànupçcchasi sàrathim / neha tiùñhati kaikeyã vi÷rabdhaü pratibhàùyatàm // RamS_2,51.27 // sà tathoktvà mahàràjaü kausalyà ÷okalàlasà / dharaõyàü nipapàtà÷u bàùpaviplutabhàùiõã // RamS_2,51.28 // evaü vilapatãü dçùñvà kausalyàü patitàü bhuvi / patiü càvekùya tàþ sarvàþ sasvaraü ruruduþ striyaþ // RamS_2,51.29 // tatas tam antaþpuranàdam utthitaü samãkùya vçddhàs taruõà÷ ca mànavàþ / striya÷ ca sarvà ruruduþ samantataþ puraü tadàsãt punar eva saükulam // RamS_2,51.30 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 52 pratyà÷vasto yadà ràjà mohàt pratyàgataþ punaþ / athàjuhàva taü såtaü ràmavçttàntakàraõàt // RamS_2,52.1 // vçddhaü paramasaütaptaü navagraham iva dvipam / viniþ÷vasantaü dhyàyantam asvastham iva ku¤jaram // RamS_2,52.2 // ràjà tu rajasà såtaü dhvastàïgaü samupasthitam / a÷rupårõamukhaü dãnam uvàca paramàrtavat // RamS_2,52.3 // kva nu vatsyati dharmàtmà vçkùamålam upà÷ritaþ / so 'tyantasukhitaþ såta kim a÷iùyati ràghavaþ / bhåmipàlàtmajo bhåmau ÷ete katham anàthavat // RamS_2,52.4 //* yaü yàntam anuyànti sma padàtirathaku¤jaràþ / sa vatsyati kathaü ràmo vijanaü vanam à÷ritaþ // RamS_2,52.5 // vyàlair mçgair àcaritaü kçùõasarpaniùevitam / kathaü kumàrau vaidehyà sàrdhaü vanam upasthitau // RamS_2,52.6 // sukumàryà tapasvinyà sumantra saha sãtayà / ràjaputrau kathaü pàdair avaruhya rathàd gatau // RamS_2,52.7 // siddhàrthaþ khalu såta tvaü yena dçùñau mamàtmajau / vanàntaü pravi÷antau tàv a÷vinàv iva mandaram // RamS_2,52.8 // kim uvàca vaco ràmaþ kim uvàca ca lakùmaõaþ / sumantra vanam àsàdya kim uvàca ca maithilã / àsitaü ÷ayitaü bhuktaü såta ràmasya kãrtaya // RamS_2,52.9 //* iti såto narendreõa coditaþ sajjamànayà / uvàca vàcà ràjànaü sabàùpaparirabdhayà // RamS_2,52.10 // abravãn màü mahàràja dharmam evànupàlayan / a¤jaliü ràghavaþ kçtvà ÷irasàbhipraõamya ca // RamS_2,52.11 // såta madvacanàt tasya tàtasya viditàtmanaþ / ÷irasà vandanãyasya vandyau pàdau mahàtmanaþ // RamS_2,52.12 // sarvam antaþpuraü vàcyaü såta madvacanàt tvayà / àrogyam avi÷eùeõa yathàrhaü càbhivàdanam // RamS_2,52.13 // màtà ca mama kausalyà ku÷alaü càbhivàdanam / devi devasya pàdau ca devavat paripàlaya // RamS_2,52.14 // bharataþ ku÷alaü vàcyo vàcyo madvacanena ca / sarvàsv eva yathànyàyaü vçttiü vartasva màtçùu // RamS_2,52.15 // vaktavya÷ ca mahàbàhur ikùvàkukulanandanaþ / pitaraü yauvaràjyastho ràjyastham anupàlaya // RamS_2,52.16 // ity evaü màü mahàràja bruvann eva mahàya÷àþ / ràmo ràjãvatàmràkùo bhç÷am a÷råõy avartayat // RamS_2,52.17 // lakùmaõas tu susaükruddho niþ÷vasan vàkyam abravãt / kenàyam aparàdhena ràjaputro vivàsitaþ // RamS_2,52.18 // yadi pravràjito ràmo lobhakàraõakàritam / varadànanimittaü và sarvathà duùkçtaü kçtam / ràmasya tu parityàge na hetum upalakùaye // RamS_2,52.19 //* asamãkùya samàrabdhaü viruddhaü buddhilàghavàt / janayiùyati saükro÷aü ràghavasya vivàsanam // RamS_2,52.20 // ahaü tàvan mahàràje pitçtvaü nopalakùaye / bhràtà bhartà ca bandhu÷ ca pità ca mama ràghavaþ // RamS_2,52.21 // sarvalokapriyaü tyaktvà sarvalokahite ratam / sarvaloko 'nurajyeta kathaü tvànena karmaõà // RamS_2,52.22 // jànakã tu mahàràja niþ÷vasantã tapasvinã / bhåtopahatacitteva viùñhità vismçtà sthità // RamS_2,52.23 // adçùñapårvavyasanà ràjaputrã ya÷asvinã / tena duþkhena rudatã naiva màü kiücid abravãt // RamS_2,52.24 // udvãkùamàõà bhartàraü mukhena pari÷uùyatà / mumoca sahasà bàùpaü màü prayàntam udãkùya sà // RamS_2,52.25 // tathaiva ràmo '÷rumukhaþ kçtà¤jaliþ sthito 'bhaval lakùmaõabàhupàlitaþ / tathaiva sãtà rudatã tapasvinã nirãkùate ràjarathaü tathaiva màm // RamS_2,52.26 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 53 mama tv a÷và nivçttasya na pràvartanta vartmani / uùõam a÷ru vimu¤canto ràme samprasthite vanam // RamS_2,53.1 // ubhàbhyàü ràjaputràbhyàm atha kçtvàham a¤jalim / prasthito ratham àsthàya tad duþkham api dhàrayan // RamS_2,53.2 // guhena sàrdhaü tatraiva sthito 'smi divasàn bahån / à÷ayà yadi màü ràmaþ punaþ ÷abdàpayed iti // RamS_2,53.3 // viùaye te mahàràja ràmavyasanakar÷itàþ / api vçkùàþ parimlànaþ sapuùpàïkurakorakàþ // RamS_2,53.4 // na ca sarpanti sattvàni vyàlà na prasaranti ca / ràma÷okàbhibhåtaü tan niùkåjam abhavad vanam // RamS_2,53.5 // lãnapuùkarapattrà÷ ca narendra kaluùodakàþ / saütaptapadmàþ padminyo lãnamãnavihaügamàþ // RamS_2,53.6 // jalajàni ca puùpàõi màlyàni sthalajàni ca / nàdya bhànty alpagandhãni phalàni ca yathà puram // RamS_2,53.7 // pravi÷antam ayodhyàü màü na ka÷cid abhinandati / narà ràmam apa÷yanto niþ÷vasanti muhur muhuþ // RamS_2,53.8 // harmyair vimànaiþ pràsàdair avekùya ratham àgatam / hàhàkàrakçtà nàryo ràmàdar÷anakar÷itàþ // RamS_2,53.9 // àyatair vimalair netrair a÷ruvegapariplutaiþ / anyonyam abhivãkùante vyaktam àrtataràþ striyaþ // RamS_2,53.10 // nàmitràõàü na mitràõàm udàsãnajanasya ca / aham àrtatayà kaücid vi÷eùaü nopalakùaye // RamS_2,53.11 // aprahçùñamanuùyà ca dãnanàgaturaügamà / àrtasvaraparimlànà viniþ÷vasitaniþsvanà // RamS_2,53.12 // nirànandà mahàràja ràmapravràjanàturà / kausalyà putrahãneva ayodhyà pratibhàti mà // RamS_2,53.13 // såtasya vacanaü ÷rutvà vàcà paramadãnayà / bàùpopahatayà ràjà taü såtam idam abravãt // RamS_2,53.14 // kaikeyyà viniyuktena pàpàbhijanabhàvayà / mayà na mantraku÷alair vçddhaiþ saha samarthitam // RamS_2,53.15 // na suhçdbhir na càmàtyair mantrayitvà na naigamaiþ / mayàyam arthaþ sammohàt strãhetoþ sahasà kçtaþ // RamS_2,53.16 // bhavitavyatayà nånam idaü và vyasanaü mahat / kulasyàsya vinà÷àya pràptaü såta yadçcchayà // RamS_2,53.17 // såta yady asti te kiücin mayàpi sukçtaü kçtam / tvaü pràpayà÷u màü ràmaü pràõàþ saütvarayanti màm // RamS_2,53.18 // yad yad yàpi mamaivàj¤à nivartayatu ràghavam / na ÷akùyàmi vinà ràmaü muhårtam api jãvitum // RamS_2,53.19 // atha vàpi mahàbàhur gato dåraü bhaviùyati / màm eva ratham àropya ÷ãghraü ràmàya dar÷aya // RamS_2,53.20 // vçttadaüùñro maheùvàsaþ kvàsau lakùmaõapårvajaþ / yadi jãvàmi sàdhv enaü pa÷yeyaü saha sãtayà // RamS_2,53.21 // lohitàkùaü mahàbàhum àmuktamaõikuõóalam / ràmaü yadi na pa÷yàmi gamiùyàmi yamakùayam // RamS_2,53.22 // ato nu kiü duþkhataraü yo 'ham ikùvàkunandanam / imàm avasthàm àpanno neha pa÷yàmi ràghavam // RamS_2,53.23 // hà ràma ràmànuja hà hà vaidehi tapasvini / na màü jànãta duþkhena mriyamàõam anàthavat / dustaro jãvatà devi mayàyaü ÷okasàgaraþ // RamS_2,53.24 //* a÷obhanaü yo 'ham ihàdya ràghavaü didçkùamàõo na labhe salakùmaõam / itãva ràjà vilapan mahàya÷àþ papàta tårõaü ÷ayane sa mårchitaþ // RamS_2,53.25 // iti vilapati pàrthive pranaùñe karuõataraü dviguõaü ca ràmahetoþ / vacanam anuni÷amya tasya devã bhayam agamat punar eva ràmamàtà // RamS_2,53.26 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 54 tato bhåtopasçùñeva vepamànà punaþ punaþ / dharaõyàü gatasattveva kausalyà såtam abravãt // RamS_2,54.1 // naya màü yatra kàkutsthaþ sãtà yatra ca lakùmaõaþ / tàn vinà kùaõam apy atra jãvituü notsahe hy aham // RamS_2,54.2 // nivartaya rathaü ÷ãghraü daõóakàn naya màm api / atha tàn nànugacchàmi gamiùyàmi yamakùayam // RamS_2,54.3 // bàùpavegopahatayà sa vàcà sajjamànayà / idam à÷vàsayan devãü såtaþ prà¤jalir abravãt // RamS_2,54.4 // tyaja ÷okaü ca mohaü ca sambhramaü duþkhajaü tathà / vyavadhåya ca saütàpaü vane vatsyati ràghavaþ // RamS_2,54.5 // lakùmaõa÷ càpi ràmasya pàdau paricaran vane / àràdhayati dharmaj¤aþ paralokaü jitendriyaþ // RamS_2,54.6 // vijane 'pi vane sãtà vàsaü pràpya gçheùv iva / visrambhaü labhate 'bhãtà ràme saünyastamànasà // RamS_2,54.7 // nàsyà dainyaü kçtaü kiücit susåkùmam api lakùaye / uciteva pravàsànàü vaidehã pratibhàti mà // RamS_2,54.8 // nagaropavanaü gatvà yathà sma ramate purà / tathaiva ramate sãtà nirjaneùu vaneùv api // RamS_2,54.9 // bàleva ramate sãtà bàlacandranibhànanà / ràmà ràme hy adhãnàtmà vijane 'pi vane satã // RamS_2,54.10 // tadgataü hçdayaü hy asyàs tadadhãnaü ca jãvitam / ayodhyàpi bhavet tasyà ràmahãnà tathà vanam // RamS_2,54.11 // pathi pçcchati vaidehã gràmàü÷ ca nagaràõi ca / gatiü dçùñvà nadãnàü ca pàdapàn vividhàn api // RamS_2,54.12 // adhvanà vàtavegena sambhrameõàtapena ca / na hi gacchati vaidehyà÷ candràü÷usadç÷ã prabhà // RamS_2,54.13 // sadç÷aü ÷atapattrasya pårõacandropamaprabham / vadanaü tadvadànyàyà vaidehyà na vikampate // RamS_2,54.14 // alaktarasaraktàbhàv alaktarasavarjitau / adyàpi caraõau tasyàþ padmako÷asamaprabhau // RamS_2,54.15 // nåpurodghuùñaheleva khelaü gacchati bhàminã / idànãm api vaidehã tadràgà nyastabhåùaõà // RamS_2,54.16 // gajaü và vãkùya siühaü và vyàghraü và vanam à÷rità / nàhàrayati saütràsaü bàhå ràmasya saü÷rità // RamS_2,54.17 // na ÷ocyàs te na càtmà te ÷ocyo nàpi janàdhipaþ / idaü hi caritaü loke pratiùñhàsyati ÷à÷vatam // RamS_2,54.18 // vidhåya ÷okaü parihçùñamànasà maharùiyàte pathi suvyavasthitàþ / vane ratà vanyaphalà÷anàþ pituþ ÷ubhàü pratij¤àü paripàlayanti te // RamS_2,54.19 // tathàpi såtena suyuktavàdinà nivàryamàõà suta÷okakar÷ità / na caiva devã viraràma kåjitàt priyeti putreti ca ràghaveti ca // RamS_2,54.20 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 55 vanaü gate dharmapare ràme ramayatàü vare / kausalyà rudatã svàrtà bhartàram idam abravãt // RamS_2,55.1 // yadyapi triùu lokeùu prathitaü te mahad ya÷aþ / sànukro÷o vadànya÷ ca priyavàdã ca ràghavaþ // RamS_2,55.2 // kathaü naravara÷reùñha putrau tau saha sãtayà / duþkhitau sukhasaüvçddhau vane duþkhaü sahiùyataþ // RamS_2,55.3 // sà nånaü taruõã ÷yàmà sukumàrã sukhocità / katham uùõaü ca ÷ãtaü ca maithilã prasahiùyate // RamS_2,55.4 // bhuktvà÷anaü vi÷àlàkùã såpadaü÷ànvitaü ÷ubham / vanyaü naivàram àhàraü kathaü sãtopabhokùyate // RamS_2,55.5 // gãtavàditranirghoùaü ÷rutvà ÷ubham anindità / kathaü kravyàdasiühànàü ÷abdaü ÷roùyaty a÷obhanam // RamS_2,55.6 // mahendradhvajasaükà÷aþ kva nu ÷ete mahàbhujaþ / bhujaü parighasaükà÷am upadhàya mahàbalaþ // RamS_2,55.7 // padmavarõaü suke÷àntaü padmaniþ÷vàsam uttamam / kadà drakùyàmi ràmasya vadanaü puùkarekùaõam // RamS_2,55.8 // vajrasàramayaü nånaü hçdayaü me na saü÷ayaþ / apa÷yantyà na taü yad vai phalatãdaü sahasradhà // RamS_2,55.9 // yadi pa¤cada÷e varùe ràghavaþ punar eùyati / jahyàd ràjyaü ca ko÷aü ca bharatenopabhokùyate // RamS_2,55.10 // evaü kanãyasà bhràtrà bhuktaü ràjyaü vi÷àü pate / bhràtà jyeùñho variùñha÷ ca kimarthaü nàvamaüsyate // RamS_2,55.11 // na pareõàhçtaü bhakùyaü vyàghraþ khàditum icchati / evam eva naravyàghraþ paralãóhaü na maüsyate // RamS_2,55.12 // havir àjyaü puroóà÷àþ ku÷à yåpà÷ ca khàdiràþ / naitàni yàtayàmàni kurvanti punar adhvare // RamS_2,55.13 // tathà hy àttam idaü ràjyaü hçtasàràü suràm iva / nàbhimantum alaü ràmo naùñasomam ivàdhvaram // RamS_2,55.14 // naivaüvidham asatkàraü ràghavo marùayiùyati / balavàn iva ÷àrdålo vàladher abhimar÷anam // RamS_2,55.15 // sa tàdç÷aþ siühabalo vçùabhàkùo nararùabhaþ / svayam eva hataþ pitrà jalajenàtmajo yathà // RamS_2,55.16 // dvijàtidharmaþ ÷àstradçùñaþ sanàtanaþ / yadi te dharmanirate tvayà putre vivàsite // RamS_2,55.17 // gatir ekà patir nàryà dvitãyà gatir àtmajaþ / tçtãyà j¤àtayo ràjaü÷ caturthã neha vidyate // RamS_2,55.18 // tatra tvaü caiva me nàsti ràma÷ ca vanam à÷ritaþ / na vanaü gantum icchàmi sarvathà hi hatà tvayà // RamS_2,55.19 // hataü tvayà ràjyam idaü saràùñraü hatas tathàtmà saha mantribhi÷ ca / hatà saputràsmi hatà÷ ca pauràþ suta÷ ca bhàryà ca tava prahçùñau // RamS_2,55.20 // imàü giraü dàruõa÷abdasaü÷ritàü ni÷amya ràjàpi mumoha duþkhitaþ / tataþ sa ÷okaü pravive÷a pàrthivaþ svaduùkçtaü càpi punas tadàsmarat // RamS_2,55.21 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 56 evaü tu kruddhayà ràjà ràmamàtrà sa÷okayà / ÷ràvitaþ paruùaü vàkyaü cintayàmàsa duþkhitaþ // RamS_2,56.1 // tasya cintayamànasya pratyabhàt karma duùkçtam / yad anena kçtaü pårvam aj¤ànàc chabdavedhinà // RamS_2,56.2 // amanàs tena ÷okena ràma÷okena ca prabhuþ / dahyamànas tu ÷okàbhyàü kausalyàm àha bhåpatiþ // RamS_2,56.3 // prasàdaye tvàü kausalye racito 'yaü mayà¤jaliþ / vatsalà cànç÷aüsà ca tvaü hi nityaü pareùv api // RamS_2,56.4 // bhartà tu khalu nàrãõàü guõavàn nirguõo 'pi và / dharmaü vimç÷amànànàü pratyakùaü devi daivatam // RamS_2,56.5 // sà tvaü dharmaparà nityaü dçùñalokaparàvarà / nàrhase vipriyaü vaktuü duþkhitàpi suduþkhitam // RamS_2,56.6 // tad vàkyaü karuõaü ràj¤aþ ÷rutvà dãnasya bhàùitam / kausalyà vyasçjad bàùpaü praõàlãva navodakam // RamS_2,56.7 // sa mårdhni baddhvà rudatã ràj¤aþ padmam ivà¤jalim / sambhramàd abravãt trastà tvaramàõàkùaraü vacaþ // RamS_2,56.8 // prasãda ÷irasà yàce bhåmau nipatitàsmi te / yàcitàsmi hatà deva hantavyàhaü na hi tvayà // RamS_2,56.9 // naiùà hi sà strã bhavati ÷làghanãyena dhãmatà / ubhayor lokayor vãra patyà yà saüprasàdyate // RamS_2,56.10 // jànàmi dharmaü dharmaj¤a tvàü jàne satyavàdinam / putra÷okàrtayà tat tu mayà kim api bhàùitam // RamS_2,56.11 // ÷oko nà÷ayate dhairyaü ÷oko nà÷ayate ÷rutam / ÷oko nà÷ayate sarvaü nàsti ÷okasamo ripuþ // RamS_2,56.12 // ÷ayam àpatitaþ soóhuü praharo ripuhastataþ / soóhum àpatitaþ ÷okaþ susåkùmo 'pi na ÷akyate // RamS_2,56.13 // vanavàsàya ràmasya pa¤caràtro 'dya gaõyate / yaþ ÷okahataharùàyàþ pa¤cavarùopamo mama // RamS_2,56.14 // taü hi cintayamànàyàþ ÷oko 'yaü hçdi vardhate / adãnàm iva vegena samudrasalilaü mahat // RamS_2,56.15 // evaü hi kathayantyàs tu kausalyàyàþ ÷ubhaü vacaþ / mandara÷mir abhåt suryo rajanã càbhyavartata // RamS_2,56.16 // atha prahlàdito vàkyair devyà kausalyayà nçpaþ / ÷okena ca samàkrànto nidràyà va÷am eyivàn // RamS_2,56.17 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 57 pratibuddho muhårtena ÷okopahatacetanaþ / atha ràjà da÷arathaþ sa cintàm abhyapadyata // RamS_2,57.1 // ràmalakùmaõayo÷ caiva vivàsàd vàsavopamam / àvive÷opasargas taü tamaþ såryam ivàsuram // RamS_2,57.2 // sa ràjà rajanãü ùaùñhãü ràme pravrajite vanam / ardharàtre da÷arathaþ saüsmaran duùkçtaü kçtam / kausalyàü putra÷okàrtàm idaü vacanam abravãt // RamS_2,57.3 //* yad àcarati kalyàõi ÷ubhaü và yadi và÷ubham / tad eva labhate bhadre kartà karmajam àtmanaþ // RamS_2,57.4 // gurulàghavam arthànàm àrambhe karmaõàü phalam / doùaü và yo na jànàti sa bàla iti hocyate // RamS_2,57.5 // ka÷cid àmravaõaü chittvà palà÷àü÷ ca niùi¤cati / puùpaü dçùñvà phale gçdhnuþ sa ÷ocati phalàgame // RamS_2,57.6 // so 'ham àmravaõaü chittvà palà÷àü÷ ca nyaùecayam / ràmaü phalàgame tyaktvà pa÷càc chocàmi durmatiþ // RamS_2,57.7 // labdha÷abdena kausalye kumàreõa dhanuùmatà / kumàraþ ÷abdavedhãti mayà pàpam idaü kçtam / tad idaü me 'nusaüpràptaü devi duþkhaü svayaü kçtam // RamS_2,57.8 //* sammohàd iha bàlena yathà syàd bhakùitaü viùam / evaü mamàpy avij¤àtaü ÷abdavedhyamayaü phalam // RamS_2,57.9 // devy anåóhà tvam abhavo yuvaràjo bhavàmy aham / tataþ pràvçó anupràptà madakàmavivardhinã // RamS_2,57.10 // upàsya hi rasàn bhaumàüs taptvà ca jagad aü÷ubhiþ / paretàcaritàü bhãmàü ravir àvi÷ate di÷am // RamS_2,57.11 // uùõam antardadhe sadyaþ snigdhà dadç÷ire ghanàþ / tato jahçùire sarve bhekasàraïgabarhiõaþ // RamS_2,57.12 // patitenàmbhasà channaþ patamànena càsakçt / àbabhau mattasàraïgas toyarà÷ir ivàcalaþ // RamS_2,57.13 // tasminn atisukhe kàle dhanuùmàn iùumàn rathã / vyàyàmakçtasaükalpaþ sarayåm anvagàü nadãm // RamS_2,57.14 // nipàne mahiùaü ràtrau gajaü vàbhyàgataü nadãm / anyaü và ÷vàpadaü kaücij jighàüsur ajitendriyaþ // RamS_2,57.15 // athàndhakàre tv a÷rauùaü jale kumbhasya påryataþ / acakùur viùaye ghoùaü vàraõasyeva nardataþ // RamS_2,57.16 // tato 'haü ÷aram uddhçtya dãptam à÷ãviùopamam / amu¤caü ni÷itaü bàõam aham à÷ãviùopamam // RamS_2,57.17 // tatra vàg uùasi vyaktà pràduràsãd vanaukasaþ / hà heti patatas toye vàg abhåt tatra mànuùã / katham asmadvidhe ÷astraü nipatet tu tapasvini // RamS_2,57.18 //* praviviktàü nadãü ràtràv udàhàro 'ham àgataþ / iùuõàbhihataþ kena kasya và kiü kçtaü mayà // RamS_2,57.19 // çùer hi nyastadaõóasya vane vanyena jãvataþ / kathaü nu ÷astreõa vadho madvidhasya vidhãyate // RamS_2,57.20 // jañàbhàradharasyaiva valkalàjinavàsasaþ / ko vadhena mamàrthã syàt kiü vàsyàpakçtaü mayà // RamS_2,57.21 // evaü niùphalam àrabdhaü kevalànarthasaühitam / na ka÷cit sàdhu manyeta yathaiva gurutalpagam // RamS_2,57.22 // nemaü tathànu÷ocàmi jãvitakùayam àtmanaþ / màtaraü pitaraü cobhàv anu÷ocàmi madvidhe // RamS_2,57.23 // tad etan mithunaü vçddhaü cirakàlabhçtaü mayà / mayi pa¤catvam àpanne kàü vçttiü vartayiùyati // RamS_2,57.24 // vçddhau ca màtàpitaràv ahaü caikeùuõà hataþ / kena sma nihatàþ sarve subàlenàkçtàtmanà // RamS_2,57.25 // tàü giraü karuõàü ÷rutvà mama dharmànukàïkùiõaþ / karàbhyàü sa÷araü càpaü vyathitasyàpatad bhuvi // RamS_2,57.26 // taü de÷am aham àgamya dãnasattvaþ sudurmanàþ / apa÷yam iùuõà tãre sarayvàs tàpasaü hatam // RamS_2,57.27 // sa màm udvãkùya netràbhyàü trastam asvasthacetasam / ity uvàca vacaþ kråraü didhakùann iva tejasà // RamS_2,57.28 // kiü tavàpakçtaü ràjan vane nivasatà mayà / jihãrùur ambho gurvarthaü yad ahaü tàóitas tvayà // RamS_2,57.29 // ekena khalu bàõena marmaõy abhihate mayi / dvàv andhau nihatau vçddhau màtà janayità ca me // RamS_2,57.30 // tau nånaü durbalàv andhau matpratãkùau pipàsitau / ciram à÷àkçtàü tçùõàü kaùñàü saüdhàrayiùyataþ // RamS_2,57.31 // na nånaü tapaso vàsti phalayogaþ ÷rutasya và / pità yan màü na jànàti ÷ayànaü patitaü bhuvi // RamS_2,57.32 // jànann api ca kiü kuryàd a÷aktir aparikramaþ / bhidyamànam ivà÷aktas tràtum anyo nago nagam // RamS_2,57.33 // pitus tvam eva me gatvà ÷ãghram àcakùva ràghava / na tvàm anudahet kruddho vanaü vahnir ivaidhitaþ // RamS_2,57.34 // iyam ekapadã ràjan yato me pitur à÷ramaþ / taü prasàdaya gatvà tvaü na tvàü sa kupitaþ ÷apet // RamS_2,57.35 // vi÷alyaü kuru màü ràjan marma me ni÷itaþ ÷araþ / ruõaddhi mçdu sotsedhaü tãram amburayo yathà // RamS_2,57.36 // na dvijàtir ahaü ràjan mà bhåt te manaso vyathà / ÷ådràyàm asmi vai÷yena jàto janapadàdhipa // RamS_2,57.37 // itãva vadataþ kçcchràd bàõàbhihatamarmaõaþ / tasya tv ànamyamànasya taü bàõam aham uddharam // RamS_2,57.38 // jalàrdragàtraü tu vilapya kçcchràn marmavraõaü saütatam ucchvasantam / tataþ sarayvàü tam ahaü ÷ayànaü samãkùya bhadre subhç÷aü viùaõõaþ // RamS_2,57.39 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 58 tad aj¤ànàn mahat pàpaü kçtvà saükulitendriyaþ / ekas tv acintayaü buddhyà kathaü nu sukçtaü bhavet // RamS_2,58.1 // tatas taü ghañam àdàya pårõaü paramavàriõà / à÷ramaü tam ahaü pràpya yathàkhyàtapathaü gataþ // RamS_2,58.2 // tatràhaü durbalàv andhau vçddhàv apariõàyakau / apa÷yaü tasya pitarau lånapakùàv iva dvijau // RamS_2,58.3 // tannimittàbhir àsãnau kathàbhir aparikramau / tàm à÷àü matkçte hãnàv udàsãnàv anàthavat // RamS_2,58.4 // pada÷abdaü tu me ÷rutvà munir vàkyam abhàùata / kiü ciràyasi me putra pànãyaü kùipram ànaya // RamS_2,58.5 // yannimittam idaü tàta salile krãóitaü tvayà / utkaõñhità te màteyaü pravi÷a kùipram à÷ramam // RamS_2,58.6 // yad vyalãkaü kçtaü putra màtrà te yadi và mayà / na tan manasi kartavyaü tvayà tàta tapasvinà // RamS_2,58.7 // tvaü gatis tv agatãnàü ca cakùus tvaü hãnacakùuùàm / samàsaktàs tvayi pràõàþ kiücin nau nàbhibhàùase // RamS_2,58.8 // munim avyaktayà vàcà tam ahaü sajjamànayà / hãnavya¤janayà prekùya bhãto bhãta ivàbruvam // RamS_2,58.9 // manasaþ karma ceùñàbhir abhisaüstabhya vàgbalam / àcacakùe tv ahaü tasmai putravyasanajaü bhayam // RamS_2,58.10 // kùatriyo 'haü da÷aratho nàhaü putro mahàtmanaþ / sajjanàvamataü duþkham idaü pràptaü svakarmajam // RamS_2,58.11 // bhagavaü÷ càpahasto 'haü sarayåtãram àgataþ / jighàüsuþ ÷vàpadaü kiücin nipàne vàgataü gajam // RamS_2,58.12 // tatra ÷ruto mayà ÷abdo jale kumbhasya påryataþ / dvipo 'yam iti matvà hi bàõenàbhihato mayà // RamS_2,58.13 // gatvà nadyàs tatas tãram apa÷yam iùuõà hçdi / vinirbhinnaü gatapràõaü ÷ayànaü bhuvi tàpasam // RamS_2,58.14 // bhagava¤ ÷abdam àlakùya mayà gajajighàüsunà / visçùño 'mbhasi nàràcas tena te nihataþ sutaþ // RamS_2,58.15 // sa coddhçtena bàõena tatraiva svargam àsthitaþ / bhagavantàv ubhau ÷ocann andhàv iti vilapya ca // RamS_2,58.16 // aj¤ànàd bhavataþ putraþ sahasàbhihato mayà / ÷eùam evaügate yat syàt tat prasãdatu me muniþ // RamS_2,58.17 // sa tac chrutvà vacaþ kråraü niþ÷vasa¤ ÷okakar÷itaþ / màm uvàca mahàtejàþ kçtà¤jalim upasthitam // RamS_2,58.18 // yady etad a÷ubhaü karma na sma me kathayeþ svayam / phalen mårdhà sma te ràjan sadyaþ ÷atasahasradhà // RamS_2,58.19 // kùatriyeõa vadho ràjan vànaprasthe vi÷eùataþ / j¤ànapårvaü kçtaþ sthànàc cyàvayed api vajriõam // RamS_2,58.20 // aj¤ànàddhi kçtaü yasmàd idaü tenaiva jãvasi / api hy adya kulaü na syàd ràghavàõàü kuto bhavàn // RamS_2,58.21 // naya nau nçpa taü de÷am iti màü càbhyabhàùata / adya taü draùñum icchàvaþ putraü pa÷cimadar÷anam // RamS_2,58.22 // rudhireõàvasitàïgaü prakãrõàjinavàsasam / ÷ayànaü bhuvi niþsaüj¤aü dharmaràjava÷aü gatam // RamS_2,58.23 // athàham ekas taü de÷aü nãtvà tau bhç÷aduþkhitau / aspar÷ayam ahaü putraü taü muniü saha bhàryayà // RamS_2,58.24 // tau putram àtmanaþ spçùñvà tam àsàdya tapasvinau / nipetatuþ ÷arãre 'sya pità càsyedam abravãt // RamS_2,58.25 // na nv ahaü te priyaþ putra màtaraü pa÷ya dhàrmika / kiü nu nàliïgase putra sukumàra vaco vada // RamS_2,58.26 // kasya vàpararàtre 'haü ÷roùyàmi hçdayaügamam / adhãyànasya madhuraü ÷àstraü vànyad vi÷eùataþ // RamS_2,58.27 // ko màü saüdhyàm upàsyaiva snàtvà hutahutà÷anaþ / ÷làghayiùyaty upàsãnaþ putra÷okabhayàrditam // RamS_2,58.28 // kandamålaphalaü hçtvà ko màü priyam ivàtithim / bhojayiùyaty akarmaõyam apragraham anàyakam // RamS_2,58.29 // imàm andhàü ca vçddhàü ca màtaraü te tapasvinãm / kathaü putra bhariùyàmi kçpaõàü putragardhinãm // RamS_2,58.30 // tiùñha mà mà gamaþ putra yamasya sadanaü prati / ÷vo mayà saha gantàsi jananyà ca samedhitaþ // RamS_2,58.31 // ubhàv api ca ÷okàrtàv anàthau kçpaõau vane / kùipram eva gamiùyàvas tvayà hãnau yamakùayam // RamS_2,58.32 // tato vaivasvataü dçùñvà taü pravakùyàmi bhàratãm / kùamatàü dharmaràjo me bibhçyàt pitaràv ayam // RamS_2,58.33 // apàpo 'si yathà putra nihataþ pàpakarmaõà / tena satyena gacchà÷u ye lokàþ ÷astrayodhinàm // RamS_2,58.34 // yànti ÷årà gatiü yàü ca saügràmeùv anivartinaþ / hatàs tv abhimukhàþ putra gatiü tàü paramàü vraja // RamS_2,58.35 // yàü gatiü sagaraþ ÷aibyo dilãpo janamejayaþ / nahuùo dhundhumàra÷ ca pràptàs tàü gaccha putraka // RamS_2,58.36 // yà gatiþ sarvasàdhånàü svàdhyàyàt tapasà ca yà / bhåmidasyàhitàgne÷ ca ekapatnãvratasya ca // RamS_2,58.37 // gosahasrapradàtþõàü yà yà gurubhçtàm api / dehanyàsakçtàü yà ca tàü gatiü gaccha putraka / na hi tv asmin kule jàto gacchaty aku÷alàü gatim // RamS_2,58.38 //* evaü sa kçpaõaü tatra paryadevayatàsakçt / tato 'smai kartum udakaü pravçttaþ saha bhàryayà // RamS_2,58.39 // sa tu divyena råpeõa muniputraþ svakarmabhiþ / à÷vàsya ca muhårtaü tu pitarau vàkyam abravãt // RamS_2,58.40 // sthànam asmi mahat pràpto bhavatoþ paricàraõàt / bhavantàv api ca kùipraü mama målam upaiùyataþ // RamS_2,58.41 // evam uktvà tu divyena vimànena vapuùmatà / àruroha divaü kùipraü muniputro jitendriyaþ // RamS_2,58.42 // sa kçtvà tådakaü tårõaü tàpasaþ saha bhàryayà / màm uvàca mahàtejàþ kçtà¤jalim upasthitam // RamS_2,58.43 // adyaiva jahi màü ràjan maraõe nàsti me vyathà / yac chareõaikaputraü màü tvam akàrùãr aputrakam // RamS_2,58.44 // tvayà tu yad avij¤ànàn nihato me sutaþ ÷uciþ / tena tvàm abhi÷apsyàmi suduþkham atidàruõam // RamS_2,58.45 // putravyasanajaü duþkhaü yad etan mama sàmpratam / evaü tvaü putra÷okena ràjan kàlaü kariùyasi // RamS_2,58.46 // tasmàn màm àgataü bhadre tasyodàrasya tadvacaþ / yad ahaü putra÷okena saütyakùyàmy adya jãvitam // RamS_2,58.47 // yadi màü saüspç÷ed ràmaþ sakçd adyàlabheta và / na tan me sadç÷aü devi yan mayà ràghave kçtam // RamS_2,58.48 // cakùuùà tvàü na pa÷yàmi smçtir mama vilupyate / dåtà vaivasvatasyaite kausalye tvarayanti màm // RamS_2,58.49 // atas tu kiü duþkhataraü yad ahaü jãvitakùaye / na hi pa÷yàmi dharmaj¤aü ràmaü satyaparàkramam // RamS_2,58.50 // na te manuùyà devàs te ye càru÷ubhakuõóalam / mukhaü drakùyanti ràmasya varùe pa¤cada÷e punaþ // RamS_2,58.51 // padmapattrekùaõaü subhru sudaüùñraü càrunàsikam / dhanyà drakùyanti ràmasya tàràdhipanibhaü mukham // RamS_2,58.52 // sadç÷aü ÷àradasyendoþ phullasya kamalasya ca / sugandhi mama nàthasya dhanyà drakùyanti tanmukham // RamS_2,58.53 // nivçttavanavàsaü tam ayodhyàü punar àgatam / drakùyanti sukhino ràmaü ÷ukraü màrgagataü yathà // RamS_2,58.54 // ayam àtmabhavaþ ÷oko màm anàtham acetanam / saüsàdayati vegena yathà kålaü nadãrayaþ // RamS_2,58.55 // hà ràghava mahàbàho hà mamàyàsanà÷ana / ràjà da÷arathaþ ÷oca¤ jãvitàntam upàgamat // RamS_2,58.56 // tathà tu dãnaü kathayan naràdhipaþ priyasya putrasya vivàsanàturaþ / gate 'rdharàtre bhç÷aduþkhapãóitas tadà jahau pràõam udàradar÷anaþ // RamS_2,58.57 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 59 atha ràtryàü vyatãtàyàü pràtar evàpare 'hani / bandinaþ paryupàtiùñhaüs tat pàrthivanive÷anam // RamS_2,59.1 // tataþ ÷ucisamàcàràþ paryupasthànakovidàþ / strãvarùavarabhåyiùñhà upatasthur yathàpuram // RamS_2,59.2 // haricandanasaüpçktam udakaü kà¤canair ghañaiþ / àninyuþ snàna÷ikùàj¤à yathàkàlaü yathàvidhi // RamS_2,59.3 // maïgalàlambhanãyàni prà÷anãyàn upaskaràn / upaninyus tathàpy anyàþ kumàrãbahulàþ striyaþ // RamS_2,59.4 // atha yàþ kosalendrasya ÷ayanaü pratyanantaràþ / tàþ striyas tu samàgamya bhartàraü pratyabodhayan // RamS_2,59.5 // tà vepathuparãtà÷ ca ràj¤aþ pràõeùu ÷aïkitàþ / pratisrotas tçõàgràõàü sadç÷aü saücakampire // RamS_2,59.6 // atha saüvepamànànàü strãõàü dçùñvà ca pàrthivam / yat tad à÷aïkitaü pàpaü tasya jaj¤e vini÷cayaþ // RamS_2,59.7 // tataþ pracukru÷ur dãnàþ sasvaraü tà varàïganàþ / kareõava ivàraõye sthànapracyutayåthapàþ // RamS_2,59.8 // tàsàm àkranda÷abdena sahasodgatacetane / kausalyà ca sumitrà ca tyaktanidre babhåvatuþ // RamS_2,59.9 // kausalyà ca sumitrà ca dçùñvà spçùñvà ca pàrthivam / hà nàtheti parikru÷ya petatur dharaõãtale // RamS_2,59.10 // sà kosalendraduhità veùñamànà mahãtale / na babhràja rajodhvastà tàreva gaganacyutà // RamS_2,59.11 // tat samuttrastasaübhràntaü paryutsukajanàkulam / sarvatas tumulàkrandaü paritàpàrtabàndhavam // RamS_2,59.12 // sadyo nipatitànandaü dãnaviklavadar÷anam / babhåva naradevasya sadma diùñàntam ãyuùaþ // RamS_2,59.13 // atãtam àj¤àya tu pàrthivarùabhaü ya÷asvinaü saüparivàrya patnayaþ / bhç÷aü rudantyaþ karuõaü suduþkhitàþ pragçhya bàhå vyalapann anàthavat // RamS_2,59.14 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 60 tam agnim iva saü÷àntam ambuhãnam ivàrõavam / hataprabham ivàdityaü svargasthaü prekùya bhåmipam // RamS_2,60.1 // kausalyà bàùpapårõàkùã vividhaü ÷okakar÷ità / upagçhya ÷iro ràj¤aþ kaikeyãü pratyabhàùata // RamS_2,60.2 // sakàmà bhava kaikeyi bhuïkùva ràjyam akaõñakam / tyaktvà ràjànam ekàgrà nç÷aüse duùñacàriõi // RamS_2,60.3 // vihàya màü gato ràmo bhartà ca svargato mama / vipathe sàrthahãneva nàhaü jãvitum utsahe // RamS_2,60.4 // bhartàraü taü parityajya kà strã daivatam àtmanaþ / icchej jãvitum anyatra kaikeyyàs tyaktadharmaõaþ // RamS_2,60.5 // na lubdho budhyate doùàn kiü pàkam iva bhakùayan / kubjànimittaü kaikeyyà ràghavàõàü kulaü hatam // RamS_2,60.6 // aniyoge niyuktena ràj¤à ràmaü vivàsitam / sabhàryaü janakaþ ÷rutvà paritapsyaty ahaü yathà // RamS_2,60.7 // ràmaþ kamalapattràkùo jãvanà÷am ito gataþ / videharàjasya sutà tathà sãtà tapasvinã / duþkhasyànucità duþkhaü vane paryudvijiùyati // RamS_2,60.8 //* nadatàü bhãmaghoùàõàü ni÷àsu mçgapakùiõàm / ni÷amya nånaü saütrastà ràghavaü saü÷rayiùyati // RamS_2,60.9 // vçddha÷ caivàlpaputra÷ ca vaidehãm anucintayan / so 'pi ÷okasamàviùño nanu tyakùyati jãvitam // RamS_2,60.10 // tàü tataþ sampariùvajya vilapantãü tapasvinãm / vyapaninyuþ suduþkhàrtàü kausalyàü vyàvahàrikàþ // RamS_2,60.11 // tailadroõyàm athàmàtyàþ saüve÷ya jagatãpatim / ràj¤aþ sarvàõy athàdiùñà÷ cakruþ karmàõy anantaram // RamS_2,60.12 // na tu saükàlanaü ràj¤o vinà putreõa mantriõaþ / sarvaj¤àþ kartum ãùus te tato rakùanti bhåmipam // RamS_2,60.13 // tailadroõyàü tu sacivaiþ ÷àyitaü taü naràdhipam / hà mçto 'yam iti j¤àtvà striyas tàþ paryadevayan // RamS_2,60.14 // bàhån udyamya kçpaõà netraprasravaõair mukhaiþ / rudantyaþ ÷okasaütaptàþ kçpaõaü paryadevayan // RamS_2,60.15 // ni÷à nakùatrahãneva strãva bhartçvivarjità / purã nàràjatàyodhyà hãnà ràj¤à mahàtmanà // RamS_2,60.16 // bàùpaparyàkulajanà hàhàbhåtakulàïganà / ÷ånyacatvarave÷màntà na babhràja yathàpuram // RamS_2,60.17 // gataprabhà dyaur iva bhàskaraü vinà vyapetanakùatragaõeva ÷arvarã / purã babhàse rahità mahàtmanà na càsrakaõñhàkulamàrgacatvarà // RamS_2,60.18 // narà÷ ca nàrya÷ ca sametya saügha÷o vigarhamàõà bharatasya màtaram / tadà nagaryàü naradevasaükùaye babhåvur àrtà na ca ÷arma lebhire // RamS_2,60.19 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 61 vyatãtàyàü tu ÷arvaryàm àdityasyodaye tataþ / sametya ràjakartàraþ sabhàm ãyur dvijàtayaþ // RamS_2,61.1 // màrkaõóeyo 'tha maudgalyo vàmadeva÷ ca kà÷yapaþ / kàtyàyano gautama÷ ca jàbàli÷ ca mahàya÷àþ // RamS_2,61.2 // ete dvijàþ sahàmàtyaiþ pçthag vàcam udãrayan / vasiùñham evàbhimukhàþ ÷reùñhaü ràjapurohitam // RamS_2,61.3 // atãtà ÷arvarã duþkhaü yà no varùa÷atopamà / asmin pa¤catvam àpanne putra÷okena pàrthive // RamS_2,61.4 // svargata÷ ca mahàràjo ràma÷ càraõyam à÷ritaþ / lakùmaõa÷ càpi tejasvã ràmeõaiva gataþ saha // RamS_2,61.5 // ubhau bharata÷atrughnau kekayeùu paraütapau / pure ràjagçhe ramye màtàmahanive÷ane // RamS_2,61.6 // ikùvàkåõàm ihàdyaiva ka÷cid ràjà vidhãyatàm / aràjakaü hi no ràùñraü na vinà÷am avàpnuyàt // RamS_2,61.7 // nàràjake janapade vidyunmàlã mahàsvanaþ / abhivarùati parjanyo mahãü divyena vàriõà // RamS_2,61.8 // nàràjake janapade bãjamuùñiþ prakãryate / nàràjake pituþ putro bhàryà và vartate va÷e // RamS_2,61.9 // aràjake dhanaü nàsti nàsti bhàryàpy aràjake / idam atyàhitaü cànyat kutaþ satyam aràjake // RamS_2,61.10 // nàràjake janapade kàrayanti sabhàü naràþ / udyànàni ca ramyàõi hçùñàþ puõyagçhàõi ca // RamS_2,61.11 // nàràjake janapade yaj¤a÷ãlà dvijàtayaþ / sattràõy anvàsate dàntà bràhmaõàþ saü÷itavratàþ // RamS_2,61.12 // nàràjake janapade prabhåtanañanartakàþ / utsavà÷ ca samàjà÷ ca vardhante ràùñravardhanàþ // RamS_2,61.13 // nàràjake janapade siddhàrthà vyavahàriõaþ / kathàbhir anurajyante kathà÷ãlàþ kathàpriyaiþ // RamS_2,61.14 // nàràjake janapade vàhanaiþ ÷ãghragàmibhiþ / narà niryànty araõyàni nàrãbhiþ saha kàminaþ // RamS_2,61.15 // nàràjake janapade dhanavantaþ surakùitàþ / ÷erate vivçtadvàràþ kçùigorakùajãvinaþ // RamS_2,61.16 // nàràjake janapade vaõijo dåragàminaþ / gacchanti kùemam adhvànaü bahupuõyasamàcitàþ // RamS_2,61.17 // nàràjake janapade caraty ekacaro va÷ã / bhàvayann àtmanàtmànaü yatra sàyaügçho muniþ // RamS_2,61.18 // nàràjake janapade yogakùemaü pravartate / na càpy aràjake senà ÷atrån viùahate yudhi // RamS_2,61.19 // yathà hy anudakà nadyo yathà vàpy atçõaü vanam / agopàlà yathà gàvas tathà ràùñram aràjakam // RamS_2,61.20 // nàràjake janapade svakaü bhavati kasyacit / matsyà iva narà nityaü bhakùayanti parasparam // RamS_2,61.21 // ye hi saübhinnamaryàdà nàstikà÷ chinnasaü÷ayàþ / te 'pi bhàvàya kalpante ràjadaõóanipãóitàþ // RamS_2,61.22 // aho tama ivedaü syàn na praj¤àyeta kiücana / ràjà cen na bhavel loke vibhajan sàdhvasàdhunã // RamS_2,61.23 // jãvaty api mahàràje tavaiva vacanaü vayam / nàtikramàmahe sarve velàü pràpyeva sàgaraþ // RamS_2,61.24 // sa naþ samãkùya dvijavaryavçttaü nçpaü vinà ràjyam araõyabhåtam / kumàram ikùvàkusutaü vadànyaü tvam eva ràjànam ihàbhiùi¤ca // RamS_2,61.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 62 teùàü tadvacanaü ÷rutvà vasiùñhaþ pratyuvàca ha / mitràmàtyagaõàn sarvàn bràhmaõàüs tàn idaü vacaþ // RamS_2,62.1 // yad asau màtulakule pure ràjagçhe sukhã / bharato vasati bhràtrà ÷atrughnena samanvitaþ // RamS_2,62.2 // tac chãghraü javanà dåtà gacchantu tvaritair hayaiþ / ànetuü bhràtarau vãrau kiü samãkùàmahe vayam // RamS_2,62.3 // gacchantv iti tataþ sarve vasiùñhaü vàkyam abruvan / teùàü tadvacanaü ÷rutvà vasiùñho vàkyam abravãt // RamS_2,62.4 // ehi siddhàrtha vijaya jayantà÷okanandana / ÷råyatàm itikartavyaü sarvàn eva bravãmi vaþ // RamS_2,62.5 // puraü ràjagçhaü gatvà ÷ãghraü ÷ãghrajavair hayaiþ / tyakta÷okair idaü vàcyaþ ÷àsanàd bharato mama // RamS_2,62.6 // purohitas tvàü ku÷alaü pràha sarve ca mantriõaþ / tvaramàõa÷ ca niryàhi kçtyam àtyayikaü tvayà // RamS_2,62.7 // mà càsmai proùitaü ràmaü mà càsmai pitaraü mçtam / bhavantaþ ÷aüsiùur gatvà ràghavàõàm imaü kùayam // RamS_2,62.8 // kau÷eyàni ca vastràõi bhåùaõàni varàõi ca / kùipram àdàya ràj¤a÷ ca bharatasya ca gacchata / vasiùñhenàbhyanuj¤àtà dåtàþ saütvarità yayuþ // RamS_2,62.9 //* te hastinapure gaïgàü tãrtvà pratyaïmukhà yayuþ / pà¤càlade÷am àsàdya madhyena kurujàïgalam // RamS_2,62.10 // te prasannodakàü divyàü nànàvihagasevitàm / upàtijagmur vegena ÷aradaõóàü janàkulàm // RamS_2,62.11 // nikålavçkùam àsàdya divyaü satyopayàcanam / abhigamyàbhivàdyaü taü kuliïgàü pràvi÷an purãm // RamS_2,62.12 // abhikàlaü tataþ pràpya tejo'bhibhavanàc cyutàþ / yayur madhyena vàhlãkàn sudàmànaü ca parvatam / viùõoþ padaü prekùamàõà vipà÷àü càpi ÷àlmalãm // RamS_2,62.13 //* te ÷ràntavàhanà dåtà vikçùñena satà pathà / girivrajaü puravaraü ÷ãghram àsedur a¤jasà // RamS_2,62.14 // bhartuþ priyàrthaü kularakùaõàrthaü bhartu÷ ca vaü÷asya parigrahàrtham / aheóamànàs tvarayà sma dåtà ràtryàü tu te tat puram eva yàtàþ // RamS_2,62.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 63 yàm eva ràtriü te dåtàþ pravi÷anti sma tàü purãm / bharatenàpi tàü ràtriü svapno dçùño 'yam apriyaþ // RamS_2,63.1 // vyuùñàm eva tu tàü ràtriü dçùñvà taü svapnam apriyam / putro ràjàdhiràjasya subhç÷aü paryatapyata // RamS_2,63.2 // tapyamànaü samàj¤àya vayasyàþ priyavàdinaþ / àyàsaü hi vineùyantaþ sabhàyàü cakrire kathàþ // RamS_2,63.3 // vàdayanti tathà ÷àntiü làsayanty api càpare / nàñakàny apare pràhur hàsyàni vividhàni ca // RamS_2,63.4 // sa tair mahàtmà bharataþ sakhibhiþ priyavàdibhiþ / goùñhãhàsyàni kurvadbhir na pràhçùyata ràghavaþ // RamS_2,63.5 // tam abravãt priyasakho bharataü sakhibhir vçtam / suhçdbhiþ paryupàsãnaþ kiü sakhe nànumodase // RamS_2,63.6 // evaü bruvàõaü suhçdaü bharataþ pratyuvàca ha / ÷çõu tvaü yannimittaü me dainyam etad upàgatam // RamS_2,63.7 // svapne pitaram adràkùaü malinaü muktamårdhajam / patantam adri÷ikharàt kaluùe gomayahrade // RamS_2,63.8 // plavamàna÷ ca me dçùñaþ sa tasmin gomayahrade / pibann a¤jalinà tailaü hasann iva muhur muhuþ // RamS_2,63.9 // tatas tilodanaü bhuktvà punaþ punar adhaþ÷iràþ / tailenàbhyaktasarvàïgas tailam evàvagàhata // RamS_2,63.10 // svapne 'pi sàgaraü ÷uùkaü candraü ca patitaü bhuvi / sahasà càpi saü÷àntaü jvalitaü jàtavedasam // RamS_2,63.11 // avadãrõàü ca pçthivãü ÷uùkàü÷ ca vividhàn drumàn / ahaü pa÷yàmi vidhvastàn sadhåmàü÷ caiva parvatàn // RamS_2,63.12 // pãñhe kàrùõàyase cainaü niùaõõaü kçùõavàsasam / prahasanti sma ràjànaü pramadàþ kçùõapiïgalàþ // RamS_2,63.13 // tvaramàõa÷ ca dharmàtmà raktamàlyànulepanaþ / rathena kharayuktena prayàto dakùiõàmukhaþ // RamS_2,63.14 // evam etan mayà dçùñam imàü ràtriü bhayàvahàm / ahaü ràmo 'tha và ràjà lakùmaõo và mariùyati // RamS_2,63.15 // naro yànena yaþ svapne kharayuktena yàti hi / aciràt tasya dhåmàgraü citàyàü sampradç÷yate / etannimittaü dãno 'haü tan na vaþ pratipåjaye // RamS_2,63.16 //* ÷uùyatãva ca me kaõñho na svastham iva me manaþ / jugupsann iva càtmànaü na ca pa÷yàmi kàraõam // RamS_2,63.17 // imàü hi duþsvapnagatiü ni÷àmya tàm anekaråpàm avitarkitàü purà / bhayaü mahat taddhçdayàn na yàti me vicintya ràjànam acintyadar÷anam // RamS_2,63.18 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 64 bharate bruvati svapnaü dåtàs te klàntavàhanàþ / pravi÷yàsahyaparikhaü ramyaü ràjagçhaü puram // RamS_2,64.1 // samàgamya tu ràj¤à ca ràjaputreõa càrcitàþ / ràj¤aþ pàdau gçhãtvà tu tam åcur bharataü vacaþ // RamS_2,64.2 // purohitas tvà ku÷alaü pràha sarve ca mantriõaþ / tvaramàõa÷ ca niryàhi kçtyam àtyayikaü tvayà // RamS_2,64.3 // atra viü÷atikoñyas tu nçpater màtulasya te / da÷akoñyas tu sampårõàs tathaiva ca nçpàtmaja // RamS_2,64.4 // pratigçhya ca tat sarvaü svanuraktaþ suhçjjane / dåtàn uvàca bharataþ kàmaiþ sampratipåjya tàn // RamS_2,64.5 // kaccit suku÷alã ràjà pità da÷aratho mama / kaccic càrogatà ràme lakùmaõe và mahàtmani // RamS_2,64.6 // àryà ca dharmaniratà dharmaj¤à dharmadar÷inã / arogà càpi kausalyà màtà ràmasya dhãmataþ // RamS_2,64.7 // kaccit sumitrà dharmaj¤à jananã lakùmaõasya yà / ÷atrughnasya ca vãrasya sàrogà càpi madhyamà // RamS_2,64.8 // àtmakàmà sadà caõóã krodhanà pràj¤amàninã / arogà càpi kaikeyã màtà me kim uvàca ha // RamS_2,64.9 // evam uktàs tu te dåtà bharatena mahàtmanà / åcuþ sampra÷ritaü vàkyam idaü taü bharataü tadà / ku÷alàs te naravyàghra yeùàü ku÷alam icchasi // RamS_2,64.10 //* bharata÷ càpi tàn dåtàn evam ukto 'bhyabhàùata / àpçcche 'haü mahàràjaü dåtàþ saütvarayanti màm // RamS_2,64.11 // evam uktvà tu tàn dåtàn bharataþ pàrthivàtmajaþ / dåtaiþ saücodito vàkyaü màtàmaham uvàca ha // RamS_2,64.12 // ràjan pitur gamiùyàmi sakà÷aü dåtacoditaþ / punar apy aham eùyàmi yadà me tvaü smariùyasi // RamS_2,64.13 // bharatenaivam uktas tu nçpo màtàmahas tadà / tam uvàca ÷ubhaü vàkyaü ÷irasy àghràya ràghavam // RamS_2,64.14 // gaccha tàtànujàne tvàü kaikeyã suprajàs tvayà / màtaraü ku÷alaü bråyàþ pitaraü ca paraütapa // RamS_2,64.15 // purohitaü ca ku÷alaü ye cànye dvijasattamàþ / tau ca tàta maheùvàsau bhràtarau ràmalakùmaõau // RamS_2,64.16 // tasmai hastyuttamàü÷ citràn kambalàn ajinàni ca / abhisatkçtya kaikeyo bharatàya dhanaü dadau // RamS_2,64.17 // rukmaniùkasahasre dve ùoóa÷à÷va÷atàni ca / satkçtya kaikeyã putraü kekayo dhanam àdi÷at // RamS_2,64.18 // tathàmàtyàn abhipretàn vi÷vàsyàü÷ ca guõànvitàn / dadàv a÷vapatiþ ÷ãghraü bharatàyànuyàyinaþ // RamS_2,64.19 // airàvatàn aindra÷iràn nàgàn vai priyadar÷anàn / kharठ÷ãghràn susaüyuktàn màtulo 'smai dhanaü dadau // RamS_2,64.20 // antaþpure 'tisaüvçddhàn vyàghravãryabalànvitàn / daüùñràyudhàn mahàkàyठ÷una÷ copàyanaü dadau // RamS_2,64.21 // sa màtàmaham àpçcchya màtulaü ca yudhàjitam / ratham àruhya bharataþ ÷atrughnasahito yayau // RamS_2,64.22 // rathàn maõóalacakràü÷ ca yojayitvà paraþ÷atam / uùñrago'÷vakharair bhçtyà bharataü yàntam anvayuþ // RamS_2,64.23 // balena gupto bharato mahàtmà sahàryakasyàtmasamair amàtyaiþ / àdàya ÷atrughnam apeta÷atrur gçhàd yayau siddha ivendralokàt // RamS_2,64.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 65 sa pràïmukho ràjagçhàd abhiniryàya vãryavàn / hràdinãü dårapàràü ca pratyaksrotastaraügiõãm / ÷atadråm atarac chrãmàn nadãm ikùvàkunandanaþ // RamS_2,65.1 // elàdhàne nadãü tãrtvà pràpya càparaparpañàn / ÷ilàm àkurvatãü tãrtvà àgneyaü ÷alyakartanam // RamS_2,65.2 // satyasaüdhaþ ÷uciþ ÷rãmàn prekùamàõaþ ÷ilàvahàm / atyayàt sa mahà÷ailàn vanaü caitrarathaü prati // RamS_2,65.3 // veginãü ca kuliïgàkhyàü hràdinãü parvatàvçtàm / yamunàü pràpya saütãrõo balam à÷vàsayat tadà // RamS_2,65.4 // ÷ãtãkçtya tu gàtràõi klàntàn à÷vàsya vàjinaþ / tatra snàtvà ca pãtvà ca pràyàd àdàya codakam // RamS_2,65.5 // ràjaputro mahàraõyam anabhãkùõopasevitam / bhadro bhadreõa yànena màrutaþ kham ivàtyayàt // RamS_2,65.6 // toraõaü dakùiõàrdhena jambåprastham upàgamat / varåthaü ca yayau ramyaü gràmaü da÷arathàtmajaþ // RamS_2,65.7 // tatra ramye vane vàsaü kçtvàsau pràïmukho yayau / udyànam ujjihànàyàþ priyakà yatra pàdapàþ // RamS_2,65.8 // sàlàüs tu priyakàn pràpya ÷ãghràn àsthàya vàjinaþ / anuj¤àpyàtha bharato vàhinãü tvarito yayau // RamS_2,65.9 // vàsaü kçtvà sarvatãrthe tãrtvà cottànikàü nadãm / anyà nadã÷ ca vividhàþ pàrvatãyais turaügamaiþ // RamS_2,65.10 // hastipçùñhakam àsàdya kuñikàm atyavartata / tatàra ca naravyàghro lauhitye sa kapãvatãm / ekasàle sthàõumatãü vinate gomatãü nadãm // RamS_2,65.11 //* kaliïganagare càpi pràpya sàlavanaü tadà / bharataþ kùipram àgacchat supari÷ràntavàhanaþ // RamS_2,65.12 // vanaü ca samatãtyà÷u ÷arvaryàm aruõodaye / ayodhyàü manunà ràj¤à nirmitàü sa dadar÷a ha // RamS_2,65.13 // tàü purãü puruùavyàghraþ saptaràtroùiñaþ pathi / ayodhyàm agrato dçùñvà rathe sàrathim abravãt // RamS_2,65.14 // eùà nàtipratãtà me puõyodyànà ya÷asvinã / ayodhyà dç÷yate dåràt sàrathe pàõóumçttikà // RamS_2,65.15 // yajvabhir guõasampannair bràhmaõair vedapàragaiþ / bhåyiùñham çddhair àkãrõà ràjarùivarapàlità // RamS_2,65.16 // ayodhyàyàü purà ÷abdaþ ÷råyate tumulo mahàn / samantàn naranàrãõàü tam adya na ÷çõomy aham // RamS_2,65.17 // udyànàni hi sàyàhne krãóitvoparatair naraiþ / samantàd vipradhàvadbhiþ prakà÷ante mamànyadà // RamS_2,65.18 // tàny adyànurudantãva parityaktàni kàmibhiþ / araõyabhåteva purã sàrathe pratibhàti me // RamS_2,65.19 // na hy atra yànair dç÷yante na gajair na ca vàjibhiþ / niryànto vàbhiyànto và naramukhyà yathàpuram // RamS_2,65.20 // aniùñàni ca pàpàni pa÷yàmi vividhàni ca / nimittàny amanoj¤àni tena sãdati me manaþ // RamS_2,65.21 // dvàreõa vaijayantena pràvi÷ac chràntavàhanaþ / dvàþsthair utthàya vijayaü pçùñas taiþ sahito yayau // RamS_2,65.22 // sa tv anekàgrahçdayo dvàþsthaü pratyarcya taü janam / såtam a÷vapateþ klàntam abravãt tatra ràghavaþ // RamS_2,65.23 // ÷rutà no yàdç÷àþ pårvaü nçpatãnàü vinà÷ane / àkàràs tàn ahaü sarvàn iha pa÷yàmi sàrathe // RamS_2,65.24 // malinaü cà÷rupårõàkùaü dãnaü dhyànaparaü kç÷am / sastrãpuüsaü ca pa÷yàmi janam utkaõñhitaü pure // RamS_2,65.25 // ity evam uktvà bharataþ såtaü taü dãnamànasaþ / tàny aniùñàny ayodhyàyàü prekùya ràjagçhaü yayau / tàü ÷ånya÷çïgàñakave÷marathyàü rajo'ruõadvàrakapàñayantràm // RamS_2,65.26 // dçùñvà purãm indrapurãprakà÷àü duþkhena sampårõataro babhåva / bahåni pa÷yan manaso 'priyàõi yàny anyadà nàsya pure babhåvuþ / avàk÷irà dãnamanà na hçùñaþ pitur mahàtmà pravive÷a ve÷ma // RamS_2,65.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 66 apa÷yaüs tu tatas tatra pitaraü pitur àlaye / jagàma bharato draùñuü màtaraü màtur àlaye // RamS_2,66.1 // anupràptaü tu taü dçùñvà kaikeyã proùitaü sutam / utpapàta tadà hçùñà tyaktvà sauvarõamànasam // RamS_2,66.2 // sa pravi÷yaiva dharmàtmà svagçhaü ÷rãvivarjitam / bharataþ prekùya jagràha jananyà÷ caraõau ÷ubhau // RamS_2,66.3 // taü mårdhni samupàghràya pariùvajya ya÷asvinam / aïke bharatam àropya praùñuü samupacakrame // RamS_2,66.4 // adya te katicid ràtrya÷ cyutasyàryakave÷manaþ / api nàdhva÷ramaþ ÷ãghraü rathenàpatatas tava // RamS_2,66.5 // àryakas te suku÷alã yudhàjin màtulas tava / pravàsàc ca sukhaü putra sarvaü me vaktum arhasi // RamS_2,66.6 // evaü pçùñas tu kaikeyyà priyaü pàrthivanandanaþ / àcaùña bharataþ sarvaü màtre ràjãvalocanaþ // RamS_2,66.7 // adya me saptamã ràtri÷ cyutasyàryakave÷manaþ / ambàyàþ ku÷alã tàto yudhàjin màtula÷ ca me // RamS_2,66.8 // yan me dhanaü ca ratnaü ca dadau ràjà paraütapaþ / pari÷ràntaü pathy abhavat tato 'haü pårvam àgataþ // RamS_2,66.9 // ràjavàkyaharair dåtais tvaryamàõo 'ham àgataþ / yad ahaü praùñum icchàmi tad ambà vaktum arhati // RamS_2,66.10 // ÷ånyo 'yaü ÷ayanãyas te paryaïko hemabhåùitaþ / na càyam ikùvàkujanaþ prahçùñaþ pratibhàti me // RamS_2,66.11 // ràjà bhavati bhåyiùñham ihàmbàyà nive÷ane / tam ahaü nàdya pa÷yàmi draùñum icchann ihàgataþ // RamS_2,66.12 // pitur grahãùye caraõau taü mamàkhyàhi pçcchataþ / àhosvid amba jyeùñhàyàþ kausalyàyà nive÷ane // RamS_2,66.13 // taü pratyuvàca kaikeyã priyavad ghoram apriyam / ajànantaü prajànantã ràjyalobhena mohità / yà gatiþ sarvabhåtànàü tàü gatiü te pità gataþ // RamS_2,66.14 //* tac chrutvà bharato vàkyaü dharmàbhijanavठ÷uciþ / papàta sahasà bhåmau pitç÷okabalàrditaþ // RamS_2,66.15 // tataþ ÷okena saüvãtaþ pitur maraõaduþkhitaþ / vilalàpa mahàtejà bhràntàkulitacetanaþ // RamS_2,66.16 // etat suruciraü bhàti pitur me ÷ayanaü purà / tad idaü na vibhàty adya vihãnaü tena dhãmatà // RamS_2,66.17 // tam àrtaü devasaükà÷aü samãkùya patitaü bhuvi / utthàpayitvà ÷okàrtaü vacanaü cedam abravãt // RamS_2,66.18 // uttiùñhottiùñha kiü ÷eùe ràjaputra mahàya÷aþ / tvadvidhà na hi ÷ocanti santaþ sadasi saümatàþ // RamS_2,66.19 // sa ruditvà ciraü kàlaü bhåmau viparivçtya ca / jananãü pratyuvàcedaü ÷okair bahubhir àvçtaþ // RamS_2,66.20 // abhiùekùyati ràmaü tu ràjà yaj¤aü nu yakùyati / ity ahaü kçtasaükalpo hçùño yàtràm ayàsiùam // RamS_2,66.21 // tad idaü hy anyathà bhåtaü vyavadãrõaü mano mama / pitaraü yo na pa÷yàmi nityaü priyahite ratam // RamS_2,66.22 // amba kenàtyagàd ràjà vyàdhinà mayy anàgate / dhanyà ràmàdayaþ sarve yaiþ pità saüskçtaþ svayam // RamS_2,66.23 // na nånaü màü mahàràjaþ pràptaü jànàti kãrtimàn / upajighreddhi màü mårdhni tàtaþ saünamya satvaram // RamS_2,66.24 // kva sa pàõiþ sukhaspar÷as tàtasyàkliùñakarmaõaþ / yena màü rajasà dhvastam abhãkùõaü parimàrjati // RamS_2,66.25 // yo me bhràtà pità bandhur yasya dàso 'smi dhãmataþ / tasya màü ÷ãghram àkhyàhi ràmasyàkliùñakarmaõaþ // RamS_2,66.26 // pità hi bhavati jyeùñho dharmam àryasya jànataþ / tasya pàdau grahãùyàmi sa hãdànãü gatir mama // RamS_2,66.27 // àrye kim abravãd ràjà pità me satyavikramaþ / pa÷cimaü sàdhusaüde÷am icchàmi ÷rotum àtmanaþ // RamS_2,66.28 // iti pçùñà yathàtattvaü kaikeyã vàkyam abravãt / ràmeti ràjà vilapan hà sãte lakùmaõeti ca / sa mahàtmà paraü lokaü gato gatimatàü varaþ // RamS_2,66.29 //* imàü tu pa÷cimàü vàcaü vyàjahàra pità tava / kàladharmaparikùiptaþ pà÷air iva mahàgajaþ // RamS_2,66.30 // siddhàrthàs tu narà ràmam àgataü sãtayà saha / lakùmaõaü ca mahàbàhuü drakùyanti punar àgatam // RamS_2,66.31 // tac chrutvà viùasàdaiva dvitãyàpriya÷aüsanàt / viùaõõavadano bhåtvà bhåyaþ papraccha màtaram // RamS_2,66.32 // kva cedànãü sa dharmàtmà kausalyànandavardhanaþ / lakùmaõena saha bhràtrà sãtayà ca samaü gataþ // RamS_2,66.33 // tathà pçùñà yathàtattvam àkhyàtum upacakrame / màtàsya yugapad vàkyaü vipriyaü priya÷aïkayà // RamS_2,66.34 // sa hi ràjasutaþ putra cãravàsà mahàvanam / daõóakàn saha vaidehyà lakùmaõànucaro gataþ // RamS_2,66.35 // tac chrutvà bharatas trasto bhràtu÷ càritra÷aïkayà / svasya vaü÷asya màhàtmyàt praùñuü samupacakrame // RamS_2,66.36 // kaccin na bràhmaõadhanaü hçtaü ràmeõa kasyacit / kaccin nàóhyo daridro và tenàpàpo vihiüsitaþ // RamS_2,66.37 // kaccin na paradàràn và ràjaputro 'bhimanyate / kasmàt sa daõóakàraõye bhråõaheva vivàsitaþ // RamS_2,66.38 // athàsya capalà màtà tat svakarma yathàtatham / tenaiva strãsvabhàvena vyàhartum upacakrame // RamS_2,66.39 // na bràhmaõadhanaü kiüciddhçtaü ràmeõa kasyacit / ka÷cin nàóhyo daridro và tenàpàpo vihiüsitaþ / na ràmaþ paradàràü÷ ca cakùurbhyàm api pa÷yati // RamS_2,66.40 //* mayà tu putra ÷rutvaiva ràmasyaivàbhiùecanam / yàcitas te pità ràjyaü ràmasya ca vivàsanam // RamS_2,66.41 // sa svavçttiü samàsthàya pità te tat tathàkarot / ràma÷ ca sahasaumitriþ preùitaþ saha sãtayà // RamS_2,66.42 // tam apa÷yan priyaü putraü mahãpàlo mahàya÷àþ / putra÷okaparidyånaþ pa¤catvam upapedivàn // RamS_2,66.43 // tvayà tv idànãü dharmaj¤a ràjatvam avalambyatàm / tvatkçte hi mayà sarvam idam evaüvidhaü kçtam // RamS_2,66.44 // tat putra ÷ãghraü vidhinà vidhij¤air vasiùñhamukhyaiþ sahito dvijendraiþ / saükàlya ràjànam adãnasattvam àtmànam urvyàm abhiùecayasva // RamS_2,66.45 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 67 ÷rutvà tu pitaraü vçttaü bhràtarau ca vivàsitau / bharato duþkhasaütapta idaü vacanam abravãt // RamS_2,67.1 // kiü nu kàryaü hatasyeha mama ràjyena ÷ocataþ / vihãnasyàtha pitrà ca bhràtrà pitçsamena ca // RamS_2,67.2 // duþkhe me duþkham akaror vraõe kùàram ivàdadhàþ / ràjànaü pretabhàvasthaü kçtvà ràmaü ca tàpasam // RamS_2,67.3 // kulasya tvam abhàvàya kàlaràtrir ivàgatà / aïgàram upagåhya sma pità me nàvabuddhavàn // RamS_2,67.4 // kausalyà ca sumitrà ca putra÷okàbhipãóite / duùkaraü yadi jãvetàü pràpya tvàü jananãü mama // RamS_2,67.5 // nanu tv àryo 'pi dharmàtmà tvayi vçttim anuttamàm / vartate guruvçttij¤o yathà màtari vartate // RamS_2,67.6 // tathà jyeùñhà hi me màtà kausalyà dãrghadar÷inã / tvayi dharmaü samàsthàya bhaginyàm iva vartate // RamS_2,67.7 // tasyàþ putraü kçtàtmànaü cãravalkalavàsasam / prasthàpya vanavàsàya kathaü pàpe na ÷ocasi // RamS_2,67.8 // apàpadar÷inaü ÷åraü kçtàtmànaü ya÷asvinam / pravràjya cãravasanaü kiü nu pa÷yasi kàraõam // RamS_2,67.9 // lubdhàyà vidito manye na te 'haü ràghavaü prati / tathà hy anartho ràjyàrthaü tvayà nãto mahàn ayam // RamS_2,67.10 // ahaü hi puruùavyàghràv apa÷yan ràmalakùmaõau / kena ÷aktiprabhàvena ràjyaü rakùitum utsahe // RamS_2,67.11 // taü hi nityaü mahàràjo balavantaü mahàbalaþ / apà÷rito 'bhåd dharmàtmà merur meruvanaü yathà // RamS_2,67.12 // so 'haü katham imaü bhàraü mahàdhuryasamudyatam / damyo dhuram ivàsàdya saheyaü kena caujasà // RamS_2,67.13 // atha và me bhavec chaktir yogair buddhibalena và / sakàmàü na kariùyàmi tvàm ahaü putragardhinãm / nivartayiùyàmi vanàd bhràtaraü svajanapriyam // RamS_2,67.14 //* ity evam uktvà bharato mahàtmà priyetarair vàkyagaõais tudaüs tàm / ÷okàtura÷ càpi nanàda bhåyaþ siüho yathà parvatagahvarasthaþ // RamS_2,67.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 68 tàü tathà garhayitvà tu màtaraü bharatas tadà / roùeõa mahatàviùñaþ punar evàbravãd vacaþ // RamS_2,68.1 // ràjyàd bhraü÷asva kaikeyi nç÷aüse duùñacàriõi / parityaktà ca dharmeõa mà mçtaü rudatã bhava // RamS_2,68.2 // kiü nu te 'dåùayad ràjà ràmo và bhç÷adhàrmikaþ / yayor mçtyur vivàsa÷ ca tvatkçte tulyam àgatau // RamS_2,68.3 // bhråõahatyàm asi pràptà kulasyàsya vinà÷anàt / kaikeyi narakaü gaccha mà ca bhartuþ salokatàm // RamS_2,68.4 // yat tvayà hãdç÷aü pàpaü kçtaü ghoreõa karmaõà / sarvalokapriyaü hitvà mamàpy àpàditaü bhayam // RamS_2,68.5 // tvatkçte me pità vçtto ràma÷ càraõyam à÷ritaþ / aya÷o jãvaloke ca tvayàhaü pratipàditaþ // RamS_2,68.6 // màtçråpe mamàmitre nç÷aüse ràjyakàmuke / na te 'ham abhibhàùyo 'smi durvçtte patighàtini // RamS_2,68.7 // kausalyà ca sumitrà ca yà÷ cànyà mama màtaraþ / duþkhena mahatàviùñàs tvàü pràpya kuladåùiõãm // RamS_2,68.8 // na tvam a÷vapateþ kanyà dharmaràjasya dhãmataþ / ràkùasã tatra jàtàsi kulapradhvaüsinã pituþ // RamS_2,68.9 // yat tvayà dhàrmiko ràmo nityaü satyaparàyaõaþ / vanaü prasthàpito duþkhàt pità ca tridivaü gataþ // RamS_2,68.10 // yatpradhànàsi tat pàpaü mayi pitrà vinàkçte / bhràtçbhyàü ca parityakte sarvalokasya càpriye // RamS_2,68.11 // kausalyàü dharmasaüyuktàü viyuktàü pàpani÷caye / kçtvà kaü pràpsyase tv adya lokaü nirayagàminã // RamS_2,68.12 // kiü nàvabudhyase kråre niyataü bandhusaü÷rayam / jyeùñhaü pitçsamaü ràmaü kausalyàyà àtmasambhavam // RamS_2,68.13 // aïgapratyaïgajaþ putro hçdayàc càpi jàyate / tasmàt priyataro màtuþ priyatvàn na tu bàndhavaþ // RamS_2,68.14 // anyadà kila dharmaj¤à surabhiþ surasaümatà / vahamànau dadar÷orvyàü putrau vigatacetasau // RamS_2,68.15 // tàv ardhadivase ÷ràntau dçùñvà putrau mahãtale / ruroda putra÷okena bàùpaparyàkulekùaõà // RamS_2,68.16 // adhastàd vrajatas tasyàþ suraràj¤o mahàtmanaþ / bindavaþ patità gàtre såkùmàþ surabhigandhinaþ // RamS_2,68.17 // tàü dçùñvà ÷okasaütaptàü vajrapàõir ya÷asvinãm / indraþ prà¤jalir udvignaþ suraràjo 'bravãd vacaþ // RamS_2,68.18 // bhayaü kaccin na càsmàsu kuta÷cid vidyate mahat / kutonimittaþ ÷okas te bråhi sarvahitaiùiõi // RamS_2,68.19 // evam uktà tu surabhiþ suraràjena dhãmatà / pratyuvàca tato dhãrà vàkyaü vàkyavi÷àradà // RamS_2,68.20 // ÷àntaü pàpaü na vaþ kiücit kuta÷cid amaràdhipa / ahaü tu magnau ÷ocàmi svaputrau viùame sthitau // RamS_2,68.21 // etau dçùñvà kçùau dãnau såryara÷mipratàpinau / ardyamànau balãvardau karùakeõa suràdhipa // RamS_2,68.22 // mama kàyàt prasåtau hi duþkhitau bhàrapãóitau / yau dçùñvà paritapye 'haü nàsti putrasamaþ priyaþ // RamS_2,68.23 // yasyàþ putrasahasràõi sàpi ÷ocati kàmadhuk / kiü punar yà vinà ràmaü kausalyà vartayiùyati // RamS_2,68.24 // ekaputrà ca sàdhvã ca vivatseyaü tvayà kçtà / tasmàt tvaü satataü duþkhaü pretya ceha ca lapsyase // RamS_2,68.25 // ahaü hy apacitiü bhràtuþ pitu÷ ca sakalàm imàm / vardhanaü ya÷asa÷ càpi kariùyàmi na saü÷ayaþ // RamS_2,68.26 // ànàyayitvà tanayaü kausalyàyà mahàdyutim / svayam eva pravekùyàmi vanaü muniniùevitam // RamS_2,68.27 // iti nàga ivàraõye tomaràïku÷acoditaþ / papàta bhuvi saükruddho niþ÷vasann iva pannagaþ // RamS_2,68.28 // saüraktanetraþ ÷ithilàmbaras tadà vidhåtasarvàbharaõaþ paraütapaþ / babhåva bhåmau patito nçpàtmajaþ ÷acãpateþ ketur ivotsavakùaye // RamS_2,68.29 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 69 tathaiva kro÷atas tasya bharatasya mahàtmanaþ / kausalyà ÷abdam àj¤àya sumitràm idam abravãt // RamS_2,69.1 // àgataþ krårakàryàyàþ kaikeyyà bharataþ sutaþ / tam ahaü draùñum icchàmi bharataü dãrghadar÷inam // RamS_2,69.2 // evam uktvà sumitràü sà vivarõà malinàmbarà / pratasthe bharato yatra vepamànà vicetanà // RamS_2,69.3 // sa tu ràmànuja÷ càpi ÷atrughnasahitas tadà / pratasthe bharato yatra kausalyàyà nive÷anam // RamS_2,69.4 // tataþ ÷atrughnabharatau kausalyàü prekùya duþkhitau / paryaùvajetàü duþkhàrtàü patitàü naùñacetanàm // RamS_2,69.5 // bharataü pratyuvàcedaü kausalyà bhç÷aduþkhità / idaü te ràjyakàmasya ràjyaü pràptam akaõñakam / sampràptaü bata kaikeyyà ÷ãghraü kråreõa karmaõà // RamS_2,69.6 //* prasthàpya cãravasanaü putraü me vanavàsinam / kaikeyã kaü guõaü tatra pa÷yati kråradar÷inã // RamS_2,69.7 // kùipraü màm api kaikeyã prasthàpayitum arhati / hiraõyanàbho yatràste suto me sumahàya÷àþ // RamS_2,69.8 // atha và svayam evàhaü sumitrànucarà sukham / agnihotraü puraskçtya prasthàsye yatra ràghavaþ // RamS_2,69.9 // kàmaü và svayam evàdya tatra màü netum arhasi / yatràsau puruùavyàghras tapyate me tapaþ sutaþ // RamS_2,69.10 // idaü hi tava vistãrõaü dhanadhànyasamàcitam / hastya÷varathasampårõaü ràjyaü niryàtitaü tayà // RamS_2,69.11 // evaü vilapamànàü tàü bharataþ prà¤jalis tadà / kausalyàü pratyuvàcedaü ÷okair bahubhir àvçtàm // RamS_2,69.12 // àrye kasmàd ajànantaü garhase màm akilbiùam / vipulàü ca mama prãtiü sthiràü jànàsi ràghave // RamS_2,69.13 // kçtà ÷àstrànugà buddhir mà bhåt tasya kadàcana / satyasaüdhaþ satàü ÷reùñho yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.14 // praiùyaü pàpãyasàü yàtu såryaü ca prati mehatu / hantu pàdena gàü suptàü yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.15 // kàrayitvà mahat karma bhartà bhçtyam anarthakam / adharmo yo 'sya so 'syàs tu yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.16 // paripàlayamànasya ràj¤o bhåtàni putravat / tatas tu druhyatàü pàpaü yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.17 // baliùaóbhàgam uddhçtya nçpasyàrakùataþ prajàþ / adharmo yo 'sya so 'syàstu yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.18 // saü÷rutya ca tapasvibhyaþ sattre vai yaj¤adakùiõàm / tàü vipralapatàü pàpaü yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.19 // hastya÷varathasambàdhe yuddhe ÷astrasamàkule / mà sma kàrùãt satàü dharmaü yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.20 // upadiùñaü susåkùmàrthaü ÷àstraü yatnena dhãmatà / sa nà÷ayatu duùñàtmà yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.21 // pàyasaü kçsaraü chàgaü vçthà so '÷nàtu nirghçõaþ / guråü÷ càpy avajànàtu yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.22 // putrair dàrai÷ ca bhçtyai÷ ca svagçhe parivàritaþ / sa eko mçùñam a÷nàtu yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.23 // ràjastrãbàlavçddhànàü vadhe yat pàpam ucyate / bhçtyatyàge ca yat pàpaü tat pàpaü pratipadyatàm // RamS_2,69.24 // ubhe saüdhye ÷ayànasya yat pàpaü parikalpyate / tac ca pàpaü bhavet tasya yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.25 // yad agnidàyake pàpaü yat pàpaü gurutalpage / mitradrohe ca yat pàpaü tat pàpaü pratipadyatàm // RamS_2,69.26 // devatànàü pitþõàü ca màtàpitros tathaiva ca / mà sma kàrùãt sa ÷u÷råùàü yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.27 // satàü lokàt satàü kãrtyàþ sajjuùñàt karmaõas tathà / bhra÷yatu kùipram adyaiva yasyàryo 'numate gataþ // RamS_2,69.28 // vihãnàü patiputràbhyàü kausalyàü pàrthivàtmajaþ / evam à÷vàsayann eva duþkhàrto nipapàta ha // RamS_2,69.29 // tathà tu ÷apathaiþ kaùñaiþ ÷apamànam acetanam / bharataü ÷okasaütaptaü kausalyà vàkyam abravãt // RamS_2,69.30 // mama duþkham idaü putra bhåyaþ samupajàyate / ÷apathaiþ ÷apamàno hi pràõàn uparuõatsi me // RamS_2,69.31 // diùñyà na calito dharmàd àtmà te sahalakùmaõaþ / vatsa satyapratij¤o me satàü lokàn avàpsyasi // RamS_2,69.32 // evaü vilapamànasya duþkhàrtasya mahàtmanaþ / mohàc ca ÷okasaürodhàd babhåva lulitaü manaþ // RamS_2,69.33 // làlapyamànasya vicetanasya pranaùñabuddheþ patitasya bhåmau / muhur muhur niþ÷vasata÷ ca dãrghaü sà tasya ÷okena jagàma ràtriþ // RamS_2,69.34 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 70 tam evaü ÷okasaütaptaü bharataü kekayãsutam / uvàca vadatàü ÷reùñho vasiùñhaþ ÷reùñhavàg çùiþ // RamS_2,70.1 // alaü ÷okena bhadraü te ràjaputra mahàya÷aþ / pràptakàlaü narapateþ kuru saüyànam uttaram // RamS_2,70.2 // vasiùñhasya vacaþ ÷rutvà bharato dhàraõàü gataþ / pretakàryàõi sarvàõi kàrayàmàsa dharmavit // RamS_2,70.3 // uddhçtaü tailasaükledàt sa tu bhåmau nive÷itam / àpãtavarõavadanaü prasuptam iva bhåmipam // RamS_2,70.4 // nive÷ya ÷ayane càgrye nànàratnapariùkçte / tato da÷arathaü putro vilalàpa suduþkhitaþ // RamS_2,70.5 // kiü te vyavasitaü ràjan proùite mayy anàgate / vivàsya ràmaü dharmaj¤aü lakùmaõaü ca mahàbalam // RamS_2,70.6 // kva yàsyasi mahàràja hitvemaü duþkhitaü janam / hãnaü puruùasiühena ràmeõàkliùñakarmaõà // RamS_2,70.7 // yogakùemaü tu te ràjan ko 'smin kalpayità pure / tvayi prayàte svas tàta ràme ca vanam à÷rite // RamS_2,70.8 // vidhavà pçthivã ràjaüs tvayà hãnà na ràjate / hãnacandreva rajanã nagarã pratibhàti màm // RamS_2,70.9 // evaü vilapamànaü taü bharataü dãnamànasam / abravãd vacanaü bhåyo vasiùñhas tu mahàn çùiþ // RamS_2,70.10 // pretakàryàõi yàny asya kartavyàni vi÷àüpateþ / tàny avyagraü mahàbàho kriyantàm avicàritam // RamS_2,70.11 // tatheti bharato vàkyaü vasiùñhasyàbhipåjya tat / çtvikpurohitàcàryàüs tvarayàmàsa sarva÷aþ // RamS_2,70.12 // ye tv agrato narendrasya agnyagàràd bahiùkçtàþ / çtvigbhir yàjakai÷ caiva te hriyante yathàvidhi // RamS_2,70.13 // ÷ibikàyàm athàropya ràjànaü gatacetanam / bàùpakaõñhà vimanasas tam åhuþ paricàrakàþ // RamS_2,70.14 // hiraõyaü ca suvarõaü ca vàsàüsi vividhàni ca / prakiranto janà màrgaü nçpater agrato yayuþ // RamS_2,70.15 // candanàguruniryàsàn saralaü padmakaü tathà / devadàråõi càhçtya citàü cakrus tathàpare // RamS_2,70.16 // gandhàn uccàvacàü÷ cànyàüs tatra dattvàtha bhåmipam / tataþ saüve÷ayàmàsu÷ citàmadhye tam çtvijaþ // RamS_2,70.17 // tathà hutà÷anaü hutvà jepus tasya tadartvijaþ / jagu÷ ca te yathà÷àstraü tatra sàmàni sàmagàþ // RamS_2,70.18 // ÷ibikàbhi÷ ca yànai÷ ca yathàrhaü tasya yoùitaþ / nagaràn niryayus tatra vçddhaiþ parivçtàs tadà // RamS_2,70.19 // prasavyaü càpi taü cakrur çtvijo 'gnicitaü nçpam / striya÷ ca ÷okasaütaptàþ kausalyàpramukhàs tadà // RamS_2,70.20 // krau¤cãnàm iva nàrãõàü ninàdas tatra ÷u÷ruve / àrtànàü karuõaü kàle kro÷antãnàü sahasra÷aþ // RamS_2,70.21 // tato rudantyo viva÷à vilapya ca punaþ punaþ / yànebhyaþ sarayåtãram avaterur varàïganàþ // RamS_2,70.22 // kçtodakaü te bharatena sàrdhaü nçpàïganà mantripurohità÷ ca / puraü pravi÷yà÷ruparãtanetrà bhåmau da÷àhaü vyanayanta duþkham // RamS_2,70.23 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 71 tato da÷àhe 'tigate kçta÷auco nçpàtmajaþ / dvàda÷e 'hani sampràpte ÷ràddhakarmàõy akàrayat // RamS_2,71.1 // bràhmaõebhyo dadau ratnaü dhanam annaü ca puùkalam / bàstikaü bahu÷uklaü ca gà÷ càpi ÷ata÷as tathà // RamS_2,71.2 // dàsãdàsaü ca yànaü ca ve÷màni sumahànti ca / bràhmaõebhyo dadau putro ràj¤as tasyaurdhvadaihikam // RamS_2,71.3 // tataþ prabhàtasamaye divase 'tha trayoda÷e / vilalàpa mahàbàhur bharataþ ÷okamårchitaþ // RamS_2,71.4 // ÷abdàpihitakaõñha÷ ca ÷odhanàrtham upàgataþ / citàmåle pitur vàkyam idam àha suduþkhitaþ // RamS_2,71.5 // tàta yasmin nisçùño 'haü tvayà bhràtari ràghave / tasmin vanaü pravrajite ÷ånye tyakto 'smy ahaü tvayà // RamS_2,71.6 // yathàgatir anàthàyàþ putraþ pravràjito vanam / tàm ambàü tàta kausalyàü tyaktvà tvaü kva gato nçpa // RamS_2,71.7 // dçùñvà bhasmàruõaü tac ca dagdhàsthisthànamaõóalam / pituþ ÷arãranirvàõaü niùñanan viùasàda ha // RamS_2,71.8 // sa tu dçùñvà rudan dãnaþ papàta dharaõãtale / utthàpyamànaþ ÷akrasya yantradhvaja iva cyutaþ // RamS_2,71.9 // abhipetus tataþ sarve tasyàmàtyàþ ÷ucivratam / antakàle nipatitaü yayàtim çùayo yathà // RamS_2,71.10 // ÷atrughna÷ càpi bharataü dçùñvà ÷okapariplutam / visaüj¤o nyapatad bhåmau bhåmipàlam anusmaran // RamS_2,71.11 // unmatta iva ni÷cetà vilalàpa suduþkhitaþ / smçtvà pitur guõàïgàni tàni tàni tadà tadà // RamS_2,71.12 // mantharàprabhavas tãvraþ kaikeyãgràhasaükulaþ / varadànamayo 'kùobhyo 'majjayac chokasàgaraþ // RamS_2,71.13 // sukumàraü ca bàlaü ca satataü làlitaü tvayà / kva tàta bharataü hitvà vilapantaü gato bhavàn // RamS_2,71.14 // nanu bhojyeùu pàneùu vastreùv àbharaõeùu ca / pravàrayasi naþ sarvàüs tan naþ ko 'dya kariùyati // RamS_2,71.15 // avadàraõakàle tu pçthivã nàvadãryate / vihãnà yà tvayà ràj¤à dharmaj¤ena mahàtmanà // RamS_2,71.16 // pitari svargam àpanne ràme càraõyam à÷rite / kiü me jãvitasàmarthyaü pravekùyàmi hutà÷anam // RamS_2,71.17 // hãno bhràtrà ca pitrà ca ÷ånyàm ikùvàkupàlitàm / ayodhyàü na pravekùyàmi pravekùyàmi tapovanam // RamS_2,71.18 // tayor vilapitaü ÷rutvà vyasanaü cànvavekùya tat / bhç÷am àrtatarà bhåyaþ sarva evànugàminaþ // RamS_2,71.19 // tato viùaõõau ÷ràntau ca ÷atrughnabharatàv ubhau / dharaõyàü saüvyaceùñetàü bhagna÷çïgàv ivarùabhau // RamS_2,71.20 // tataþ prakçtimàn vaidyaþ pitur eùàü purohitaþ / vasiùñho bharataü vàkyam utthàpya tam uvàca ha // RamS_2,71.21 // trãõi dvaüdvàni bhåteùu pravçttàny avi÷eùataþ / teùu càparihàryeùu naivaü bhavitum arhati // RamS_2,71.22 // sumantra÷ càpi ÷atrughnam utthàpyàbhiprasàdya ca / ÷ràvayàmàsa tattvaj¤aþ sarvabhåtabhavàbhavau // RamS_2,71.23 // utthitau tau naravyàghrau prakà÷ete ya÷asvinau / varùàtapapariklinnau pçthag indradhvajàv iva // RamS_2,71.24 // a÷råõi parimçdnantau raktàkùau dãnabhàùiõau / amàtyàs tvarayanti sma tanayau càparàþ kriyàþ // RamS_2,71.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 72 atra yàtràü samãhantaü ÷atrughno lakùmaõànujaþ / bharataü ÷okasaütaptam idaü vacanam abravãt // RamS_2,72.1 // gatir yaþ sarvabhåtànàü duþkhe kiü punar àtmanaþ / sa ràmaþ sattvasampannaþ striyà pravràjito vanam // RamS_2,72.2 // balavàn vãryasampanno lakùmaõo nàma yo 'py asau / kiü na mocayate ràmaü kçtvàpi pitçnigraham // RamS_2,72.3 // pårvam eva tu nigràhyaþ samavekùya nayànayau / utpathaü yaþ samàråóho nàryà ràjà va÷aü gataþ // RamS_2,72.4 // iti sambhàùamàõe tu ÷atrughne lakùmaõànuje / pràgdvàre 'bhåt tadà kubjà sarvàbharaõabhåùità // RamS_2,72.5 // liptà candanasàreõa ràjavastràõi bibhratã / mekhalàdàmabhi÷ citrai rajjubaddheva vànarã // RamS_2,72.6 // tàü samãkùya tadà dvàþstho bhç÷aü pàpasya kàriõãm / gçhãtvàkaruõàü kubjàü ÷atrughnàya nyavedayat // RamS_2,72.7 // yasyàþ kçte vane ràmo nyastadeha÷ ca vaþ pità / seyaü pàpà nç÷aüsà ca tasyàþ kuru yathàmati // RamS_2,72.8 // ÷atrughna÷ ca tad àj¤àya vacanaü bhç÷aduþkhitaþ / antaþpuracaràn sarvàn ity uvàca dhçtavrataþ // RamS_2,72.9 // tãvram utpàditaü duþkhaü bhràtþõàü me tathà pituþ / yayà seyaü nç÷aüsasya karmaõaþ phalam a÷nutàm // RamS_2,72.10 // evam uktà ca tenà÷u sakhãjanasamàvçtà / gçhãtà balavat kubjà sà tadgçham anàdayat // RamS_2,72.11 // tataþ subhç÷asaütaptas tasyàþ sarvaþ sakhãjanaþ / kruddham àj¤àya ÷atrughnaü vyapalàyata sarva÷aþ // RamS_2,72.12 // amantrayata kçtsna÷ ca tasyàþ sarvasakhãjanaþ / yathàyaü samupakrànto niþ÷eùaü naþ kariùyati // RamS_2,72.13 // sànukro÷àü vadànyàü ca dharmaj¤àü ca ya÷asvinãm / kausalyàü ÷araõaü yàmaþ sà hi no 'stu dhruvà gatiþ // RamS_2,72.14 // sa ca roùeõa tàmràkùaþ ÷atrughnaþ ÷atrutàpanaþ / vicakarùa tadà kubjàü kro÷antãü pçthivãtale // RamS_2,72.15 // tasyà hy àkçùyamàõàyà mantharàyàs tatas tataþ / citraü bahuvidhaü bhàõóaü pçthivyàü tad vya÷ãryata // RamS_2,72.16 // tena bhàõóena saükãrõaü ÷rãmadràjanive÷anam / a÷obhata tadà bhåyaþ ÷àradaü gaganaü yathà // RamS_2,72.17 // sa balã balavat krodhàd gçhãtvà puruùarùabhaþ / kaikeyãm abhinirbhartsya babhàùe paruùaü vacaþ // RamS_2,72.18 // tair vàkyaiþ paruùair duþkhaiþ kaikeyã bhç÷aduþkhità / ÷atrughnabhayasaütrastà putraü ÷araõam àgatà // RamS_2,72.19 // tàü prekùya bharataþ kruddhaü ÷atrughnam idam abravãt / avadhyàþ sarvabhåtànàü pramadàþ kùamyatàm iti // RamS_2,72.20 // hanyàm aham imàü pàpàü kaikeyãü duùñacàriõãm / yadi màü dhàrmiko ràmo nàsåyen màtçghàtakam // RamS_2,72.21 // imàm api hatàü kubjàü yadi jànàti ràghavaþ / tvàü ca màü caiva dharmàtmà nàbhibhàùiùyate dhruvam // RamS_2,72.22 // bharatasya vacaþ ÷rutvà ÷atrughno lakùmaõànujaþ / nyavartata tato roùàt tàü mumoca ca mantharàm // RamS_2,72.23 // sà pàdamåle kaikeyyà mantharà nipapàta ha / niþ÷vasantã suduþkhàrtà kçpaõaü vilalàpa ca // RamS_2,72.24 // ÷atrughnavikùepavimåóhasaüj¤àü samãkùya kubjàü bharatasya màtà / ÷anaiþ samà÷vàsayad àrtaråpàü krau¤cãü vilagnàm iva vãkùamàõàm // RamS_2,72.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 73 tataþ prabhàtasamaye divase 'tha caturda÷e / sametya ràjakartàro bharataü vàkyam abruvan // RamS_2,73.1 // gato da÷arathaþ svargaü yo no gurutaro guruþ / ràmaü pravràjya vai jyeùñhaü lakùmaõaü ca mahàbalam // RamS_2,73.2 // tvam adya bhava no ràjà ràjaputra mahàya÷aþ / saügatyà nàparàdhnoti ràjyam etad anàyakam // RamS_2,73.3 // àbhiùecanikaü sarvam idam àdàya ràghava / pratãkùate tvàü svajanaþ ÷reõaya÷ ca nçpàtmaja // RamS_2,73.4 // ràjyaü gçhàõa bharata pitçpaitàmahaü mahat / abhiùecaya càtmànaü pàhi càsmàn nararùabha // RamS_2,73.5 // àbhiùecanikaü bhàõóaü kçtvà sarvaü pradakùiõam / bharatas taü janaü sarvaü pratyuvàca dhçtavrataþ // RamS_2,73.6 // jyeùñhasya ràjatà nityam ucità hi kulasya naþ / naivaü bhavanto màü vaktum arhanti ku÷alà janàþ // RamS_2,73.7 // ràmaþ pårvo hi no bhràtà bhaviùyati mahãpatiþ / ahaü tv araõye vatsyàmi varùàõi nava pa¤ca ca // RamS_2,73.8 // yujyatàü mahatã senà caturaïgamahàbalà / ànayiùyàmy ahaü jyeùñhaü bhràtaraü ràghavaü vanàt // RamS_2,73.9 // àbhiùecanikaü caiva sarvam etad upaskçtam / puraskçtya gamiùyàmi ràmahetor vanaü prati // RamS_2,73.10 // tatraiva taü naravyàghram abhiùicya puraskçtam / àneùyàmi tu vai ràmaü havyavàham ivàdhvaràt // RamS_2,73.11 // na sakàmàü kariùyàmi svàm imàü màtçgandhinãm / vane vatsyàmy ahaü durge ràmo ràjà bhaviùyati // RamS_2,73.12 // kriyatàü ÷ilpibhiþ panthàþ samàni viùamàõi ca / rakùiõa÷ cànusaüyàntu pathi durgavicàrakàþ // RamS_2,73.13 // evaü sambhàùamàõaü taü ràmahetor nçpàtmajam / pratyuvàca janaþ sarvaþ ÷rãmadvàkyam anuttamam // RamS_2,73.14 // evaü te bhàùamàõasya padmà ÷rãr upatiùñhatàm / yas tvaü jyeùñhe nçpasute pçthivãü dàtum icchasi // RamS_2,73.15 // anuttamaü tad vacanaü nçpàtmaja prabhàùitaü saü÷ravaõe ni÷amya ca / praharùajàs taü prati bàùpabindavo nipetur àryànananetrasambhavàþ // RamS_2,73.16 // åcus te vacanam idaü ni÷amya hçùñàþ sàmàtyàþ sapariùado viyàta÷okàþ / panthànaü naravarabhaktimठjana÷ ca vyàdiùñas tava vacanàc ca ÷ilpivargaþ // RamS_2,73.17 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 74 atha bhåmiprade÷aj¤àþ såtrakarmavi÷àradàþ / svakarmàbhiratàþ ÷åràþ khanakà yantrakàs tathà // RamS_2,74.1 // karmàntikàþ sthapatayaþ puruùà yantrakovidàþ / tathà vardhakaya÷ caiva màrgiõo vçkùatakùakàþ // RamS_2,74.2 // kåpakàràþ sudhàkàrà vaü÷akarmakçtas tathà / samarthà ye ca draùñàraþ puratas te pratasthire // RamS_2,74.3 // sa tu harùàt tam udde÷aü janaugho vipulaþ prayàn / a÷obhata mahàvegaþ sàgarasyeva parvaõi // RamS_2,74.4 // te svavàraü samàsthàya vartmakarmàõi kovidàþ / karaõair vividhopetaiþ purastàt sampratasthire // RamS_2,74.5 // latàvallã÷ ca gulmàü÷ ca sthàõån a÷mana eva ca / janàs te cakrire màrgaü chindanto vividhàn drumàn // RamS_2,74.6 // avçkùeùu ca de÷eùu kecid vçkùàn aropayan / kecit kuñhàraiù ñaïkai÷ ca dàtrai÷ chindan kvacit kvacit // RamS_2,74.7 // apare vãraõastambàn balino balavattaràþ / vidhamanti sma durgàõi sthalàni ca tatas tataþ // RamS_2,74.8 // apare 'pårayan kåpàn pàüsubhiþ ÷vabhram àyatam / nimnabhàgàüs tathà kecit samàü÷ cakruþ samantataþ // RamS_2,74.9 // babandhur bandhanãyàü÷ ca kùodyàn saücukùudus tadà / bibhidur bhedanãyàü÷ ca tàüs tàn de÷àn naràs tadà // RamS_2,74.10 // acireõaiva kàlena parivàhàn bahådakàn / cakrur bahuvidhàkàràn sàgarapratimàn bahån / udapànàn bahuvidhàn vedikàparimaõóitàn // RamS_2,74.11 //* sa sudhàkuññimatalaþ prapuùpitamahãruhaþ / mattodghuùñadvijagaõaþ patàkàbhir alaükçtaþ // RamS_2,74.12 // candanodakasaüsikto nànàkusumabhåùitaþ / bahv a÷obhata senàyàþ panthàþ svargapathopamaþ // RamS_2,74.13 // àj¤àpyàtha yathàj¤apti yuktàs te 'dhikçtà naràþ / ramaõãyeùu de÷eùu bahusvàduphaleùu ca // RamS_2,74.14 // yo nive÷as tv abhipreto bharatasya mahàtmanaþ / bhåyas taü ÷obhayàmàsur bhåùàbhir bhåùaõopamam // RamS_2,74.15 // nakùatreùu pra÷asteùu muhårteùu ca tadvidaþ / nive÷aü sthàpayàmàsur bharatasya mahàtmanaþ // RamS_2,74.16 // bahupàüsucayà÷ càpi parikhàparivàritàþ / tatrendrakãlapratimàþ pratolãvara÷obhitàþ // RamS_2,74.17 // pràsàdamàlàsaüyuktàþ saudhapràkàrasaüvçtàþ / patàkà÷obhitàþ sarve sunirmitamahàpathàþ // RamS_2,74.18 // visarpadbhir ivàkà÷e viñaïkàgravimànakaiþ / samucchritair nive÷às te babhuþ ÷akrapuropamàþ // RamS_2,74.19 // jàhnavãü tu samàsàdya vividhadrumakànanàm / ÷ãtalàmalapànãyàü mahàmãnasamàkulàm // RamS_2,74.20 // sacandratàràgaõamaõóitaü yathà nabhaþ kùapàyàm amalaü viràjate / narendramàrgaþ sa tathà vyaràjata krameõa ramyaþ ÷ubha÷ilpinirmitaþ // RamS_2,74.21 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 75 tato nàndãmukhãü ràtriü bharataü såtamàgadhàþ / tuùñuvur vàgvi÷eùaj¤àþ stavair maïgalasaühitaiþ // RamS_2,75.1 // suvarõakoõàbhihataþ pràõadad yàmadundubhiþ / dadhmuþ ÷aïkhàü÷ ca ÷ata÷o vàdyàü÷ coccàvacasvaràn // RamS_2,75.2 // sa tåryaghoùaþ sumahàn divam àpårayann iva / bharataü ÷okasaütaptaü bhåyaþ ÷okair arandhrayat // RamS_2,75.3 // tataþ prabuddho bharatas taü ghoùaü saünivartya ca / nàhaü ràjeti càpy uktvà ÷atrughnam idam abravãt // RamS_2,75.4 // pa÷ya ÷atrughna kaikeyyà lokasyàpakçtaü mahat / visçjya mayi duþkhàni ràjà da÷aratho gataþ // RamS_2,75.5 // tasyaiùà dharmaràjasya dharmamålà mahàtmanaþ / paribhramati ràja÷rãr naur ivàkarõikà jale // RamS_2,75.6 // ity evaü bharataü prekùya vilapantaü vicetanam / kçpaõaü ruruduþ sarvàþ sasvaraü yoùitas tadà // RamS_2,75.7 // tathà tasmin vilapati vasiùñho ràjadharmavit / sabhàm ikùvàkunàthasya pravive÷a mahàya÷àþ // RamS_2,75.8 // ÷àtakumbhamayãü ramyàü maõiratnasamàkulàm / sudharmàm iva dharmàtmà sagaõaþ pratyapadyata // RamS_2,75.9 // sa kà¤canamayaü pãñhaü paràrdhyàstaraõàvçtam / adhyàsta sarvavedaj¤o dåtàn anu÷a÷àsa ca // RamS_2,75.10 // bràhmaõàn kùatriyàn yodhàn amàtyàn gaõavallabhàn / kùipram ànayatàvyagràþ kçtyam àtyayikaü hi naþ // RamS_2,75.11 // tato halahalà÷abdo mahàn samudapadyata / rathair a÷vair gajai÷ càpi janànàm upagacchatàm // RamS_2,75.12 // tato bharatam àyàntaü ÷atakratum ivàmaràþ / pratyanandan prakçtayo yathà da÷arathaü tathà // RamS_2,75.13 // hrada iva timinàgasaüvçtaþ stimitajalo maõi÷aïkha÷arkaraþ / da÷arathasuta÷obhità sabhà sada÷aratheva babhau yathà purà // RamS_2,75.14 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 76 tàm àryagaõasampårõàü bharataþ pragrahàü sabhàm / dadar÷a buddhisampannaþ pårõacandràü ni÷àm iva // RamS_2,76.1 // àsanàni yathànyàyam àryàõàü vi÷atàü tadà / adç÷yata ghanàpàye pårõacandreva ÷arvarã // RamS_2,76.2 // ràj¤as tu prakçtãþ sarvàþ samagràþ prekùya dharmavit / idaü purohito vàkyaü bharataü mçdu càbravãt // RamS_2,76.3 // tàta ràjà da÷arathaþ svargato dharmam àcaran / dhanadhànyavatãü sphãtàü pradàya pçthivãü tava // RamS_2,76.4 // ràmas tathà satyadhçtiþ satàü dharmam anusmaran / nàjahàt pitur àde÷aü ÷a÷ã jyotsnàm ivoditaþ // RamS_2,76.5 // pitrà bhràtrà ca te dattaü ràjyaü nihatakaõñakam / tad bhuïkùva muditàmàtyaþ kùipram evàbhiùecaya // RamS_2,76.6 // udãcyà÷ ca pratãcyà÷ ca dàkùiõàtyà÷ ca kevalàþ / koñyàparàntàþ sàmudrà ratnàny abhiharantu te // RamS_2,76.7 // tac chrutvà bharato vàkyaü ÷okenàbhipariplutaþ / jagàma manasà ràmaü dharmaj¤o dharmakàïkùayà // RamS_2,76.8 // sa bàùpakalayà vàcà kalahaüsasvaro yuvà / vilalàpa sabhàmadhye jagarhe ca purohitam // RamS_2,76.9 // caritabrahmacaryasya vidyà snàtasya dhãmataþ / dharme prayatamànasya ko ràjyaü madvidho haret // RamS_2,76.10 // kathaü da÷arathàj jàto bhaved ràjyàpahàrakaþ / ràjyaü càhaü ca ràmasya dharmaü vaktum ihàrhasi // RamS_2,76.11 // jyeùñhaþ ÷reùñha÷ ca dharmàtmà dilãpanahuùopamaþ / labdhum arhati kàkutstho ràjyaü da÷aratho yathà // RamS_2,76.12 // anàryajuùñam asvargyaü kuryàü pàpam ahaü yadi / ikùvàkåõàm ahaü loke bhaveyaü kulapàüsanaþ // RamS_2,76.13 // yaddhi màtrà kçtaü pàpaü nàhaü tad abhirocaye / ihastho vanadurgasthaü namasyàmi kçtà¤jaliþ // RamS_2,76.14 // ràmam evànugacchàmi sa ràjà dvipadàü varaþ / trayàõàm api lokànàü ràghavo ràjyam arhati // RamS_2,76.15 // tad vàkyaü dharmasaüyuktaü ÷rutvà sarve sabhàsadaþ / harùàn mumucur a÷råõi ràme nihitacetasaþ // RamS_2,76.16 // yadi tv àryaü na ÷akùyàmi vinivartayituü vanàt / vane tatraiva vatsyàmi yathàryo lakùmaõas tathà // RamS_2,76.17 // sarvopàyaü tu vartiùye vinivartayituü balàt / samakùam àryami÷ràõàü sàdhånàü guõavartinàm // RamS_2,76.18 // evam uktvà tu dharmàtmà bharato bhràtçvatsalaþ / samãpastham uvàcedaü sumantraü mantrakovidam // RamS_2,76.19 // tårõam utthàya gaccha tvaü sumantra mama ÷àsanàt / yàtràm àj¤àpaya kùipraü balaü caiva samànaya // RamS_2,76.20 // evam uktaþ sumantras tu bharatena mahàtmanà / prahçùñaþ so 'di÷at sarvaü yathà saüdiùñam iùñavat // RamS_2,76.21 // tàþ prahçùñàþ prakçtayo balàdhyakùà balasya ca / ÷rutvà yàtràü samàj¤aptàü ràghavasya nivartane // RamS_2,76.22 // tato yodhàïganàþ sarvà bhartþn sarvàn gçhe gçhe / yàtràgamanam àj¤àya tvarayanti sma harùitàþ // RamS_2,76.23 // te hayair gorathaiþ ÷ãghraiþ syandanai÷ ca manojavaiþ / saha yodhair balàdhyakùà balaü sarvam acodayan // RamS_2,76.24 // sajjaü tu tad balaü dçùñvà bharato gurusaünidhau / rathaü me tvarayasveti sumantraü pàr÷vato 'bravãt // RamS_2,76.25 // bharatasya tu tasyàj¤àü pratigçhya praharùitaþ / rathaü gçhãtvà prayayau yuktaü paramavàjibhiþ // RamS_2,76.26 // sa ràghavaþ satyadhçtiþ pratàpavàn bruvan suyuktaü dçóhasatyavikramaþ / guruü mahàraõyagataü ya÷asvinaü prasàdayiùyan bharato 'bravãt tadà // RamS_2,76.27 // tårõaü samutthàya sumantra gaccha balasya yogàya balapradhànàn / ànetum icchàmi hi taü vanasthaü prasàdya ràmaü jagato hitàya // RamS_2,76.28 // sa såtaputro bharatena samyag àj¤àpitaþ saüparipårõakàmaþ / ÷a÷àsa sarvàn prakçtipradhànàn balasya mukhyàü÷ ca suhçjjanaü ca // RamS_2,76.29 // tataþ samutthàya kule kule te ràjanyavai÷yà vçùalà÷ ca vipràþ / ayåyujann uùñrarathàn kharàü÷ ca nàgàn hayàü÷ caiva kulaprasåtàn // RamS_2,76.30 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 77 tataþ samutthitaþ kàlyam àsthàya syandanottamam / prayayau bharataþ ÷ãghraü ràmadar÷anakàïkùayà // RamS_2,77.1 // agrataþ prayayus tasya sarve mantripurodhasaþ / adhiruhya hayair yuktàn rathàn såryarathopamàn // RamS_2,77.2 // navanàgasahasràõi kalpitàni yathàvidhi / anvayur bharataü yàntam ikùvàkukulanandanam // RamS_2,77.3 // ùaùñhã rathasahasràõi dhanvino vividhàyudhàþ / anvayur bharataü yàntaü ràjaputraü ya÷asvinam // RamS_2,77.4 // ÷ataü sahasràõy a÷vànàü samàråóhàni ràghavam / anvayur bharataü yàntaü ràjaputraü ya÷asvinam // RamS_2,77.5 // kaikeyã ca sumitrà ca kausalyà ca ya÷asvinã / ràmànayanasaühçùñà yayur yànena bhàsvatà // RamS_2,77.6 // prayàtà÷ càryasaüghàtà ràmaü draùñuü salakùmaõam / tasyaiva ca kathà÷ citràþ kurvàõà hçùñamànasàþ // RamS_2,77.7 // megha÷yàmaü mahàbàhuü sthirasattvaü dçóhavratam / kadà drakùyàmahe ràmaü jagataþ ÷okanà÷anam // RamS_2,77.8 // dçùña eva hi naþ ÷okam apaneùyati ràghavaþ / tamaþ sarvasya lokasya samudyann iva bhàskaraþ // RamS_2,77.9 // ity evaü kathayantas te samprahçùñàþ kathàþ ÷ubhàþ / pariùvajànà÷ cànyonyaü yayur nàgarikàs tadà // RamS_2,77.10 // ye ca tatràpare sarve saümatà ye ca naigamàþ / ràmaü prati yayur hçùñàþ sarvàþ prakçtayas tadà // RamS_2,77.11 // maõikàrà÷ ca ye kecit kumbhakàrà÷ ca ÷obhanàþ / såtrakarmakçta÷ caiva ye ca ÷astropajãvinaþ // RamS_2,77.12 // màyårakàþ kràkacikà rocakà vedhakàs tathà / dantakàràþ sudhàkàràs tathà gandhopajãvinaþ // RamS_2,77.13 // suvarõakàràþ prakhyàtàs tathà kambaladhàvakàþ / snàpakàcchàdakà vaidyà dhåpakàþ ÷auõóikàs tathà // RamS_2,77.14 // rajakàs tunnavàyà÷ ca gràmaghoùamahattaràþ / ÷ailåùà÷ ca saha strãbhir yànti kaivartakàs tathà // RamS_2,77.15 // samàhità vedavido bràhmaõà vçttasaümatàþ / gorathair bharataü yàntam anujagmuþ sahasra÷aþ // RamS_2,77.16 // suveùàþ ÷uddhavasanàs tàmramçùñànulepanàþ / sarve te vividhair yànaiþ ÷anair bharatam anvayuþ // RamS_2,77.17 // prahçùñamudità senà sànvayàt kaikayãsutam / vyavàtiùñhata sà senà bharatasyànuyàyinã // RamS_2,77.18 // nirãkùyànugatàü senàü tàü ca gaïgàü ÷ivodakàm / bharataþ sacivàn sarvàn abravãd vàkyakovidaþ // RamS_2,77.19 // nive÷ayata me sainyam abhipràyeõa sarva÷aþ / vi÷ràntàþ pratariùyàmaþ ÷va idànãü mahànadãm // RamS_2,77.20 // dàtuü ca tàvad icchàmi svar gatasya mahãpateþ / aurdhvadehanimittàrtham avatãryodakaü nadãm // RamS_2,77.21 // tasyaivaü bruvato 'màtyàs tathety uktvà samàhitàþ / nyave÷ayaüs tàü÷ chandena svena svena pçthakpçthak // RamS_2,77.22 // nive÷ya gaïgàm anu tàü mahànadãü camåü vidhànaiþ paribarha÷obhinãm / uvàsa ràmasya tadà mahàtmano vicintayàno bharato nivartanam // RamS_2,77.23 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 78 tato niviùñàü dhvajinãü gaïgàm anvà÷ritàü nadãm / niùàdaràjo dçùñvaiva j¤àtãn saütvarito 'bravãt // RamS_2,78.1 // mahatãyam ataþ senà sàgaràbhà pradç÷yate / nàsyàntam avagacchàmi manasàpi vicintayan // RamS_2,78.2 // sa eùa hi mahàkàyaþ kovidàradhvajo rathe / bandhayiùyati và dà÷àn atha vàsmàn vadhiùyati // RamS_2,78.3 // atha dà÷arathiü ràmaü pitrà ràjyàd vivàsitam / bharataþ kaikeyãputro hantuü samadhigacchati // RamS_2,78.4 // bhartà caiva sakhà caiva ràmo dà÷arathir mama / tasyàrthakàmàþ saünaddhà gaïgànåpe 'tra tiùñhata // RamS_2,78.5 // tiùñhantu sarvadà÷à÷ ca gaïgàm anvà÷rità nadãm / balayuktà nadãrakùà màüsamålaphalà÷anàþ // RamS_2,78.6 // nàvàü ÷atànàü pa¤cànàü kaivartànàü ÷ataü ÷atam / saünaddhànàü tathà yånàü tiùñhantv ity abhyacodayat // RamS_2,78.7 // yadà tuùñas tu bharato ràmasyeha bhaviùyati / seyaü svastimayã senà gaïgàm adya tariùyati // RamS_2,78.8 // ity uktvopàyanaü gçhya matsyamàüsamadhåni ca / abhicakràma bharataü niùàdàdhipatir guhaþ // RamS_2,78.9 // tam àyàntaü tu samprekùya såtaputraþ pratàpavàn / bharatàyàcacakùe 'tha vinayaj¤o vinãtavat // RamS_2,78.10 // eùa j¤àtisahasreõa sthapatiþ parivàritaþ / ku÷alo daõóakàraõye vçddho bhràtu÷ ca te sakhà // RamS_2,78.11 // tasmàt pa÷yatu kàkutstha tvàü niùàdàdhipo guhaþ / asaü÷ayaü vijànãte yatra tau ràmalakùmaõau // RamS_2,78.12 // etat tu vacanaü ÷rutvà sumantràd bharataþ ÷ubham / uvàca vacanaü ÷ãghraü guhaþ pa÷yatu màm iti // RamS_2,78.13 // labdhvàbhyanuj¤àü saühçùño j¤àtibhiþ parivàritaþ / àgamya bharataü prahvo guho vacanam abravãt // RamS_2,78.14 // niùkuña÷ caiva de÷o 'yaü va¤cità÷ càpi te vayam / nivedayàmas te sarve svake dà÷akule vasa // RamS_2,78.15 // asti målaü phalaü caiva niùàdaiþ samupàhçtam / àrdraü ca màüsaü ÷uùkaü ca vanyaü coccàvacaü mahat // RamS_2,78.16 // à÷aüse svà÷ità senà vatsyatãmàü vibhàvarãm / arcito vividhaiþ kàmaiþ ÷vaþ sasainyo gamiùyasi // RamS_2,78.17 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 79 evam uktas tu bharato niùàdàdhipatiü guham / pratyuvàca mahàpràj¤o vàkyaü hetvarthasaühitam // RamS_2,79.1 // årjitaþ khalu te kàmaþ kçto mama guroþ sakhe / yo me tvam ãdç÷ãü senàm eko 'bhyarcitum icchasi // RamS_2,79.2 // ity uktvà tu mahàtejà guhaü vacanam uttamam / abravãd bharataþ ÷rãmàn niùàdàdhipatiü punaþ // RamS_2,79.3 // katareõa gamiùyàmi bharadvàjà÷ramaü guha / gahano 'yaü bhç÷aü de÷o gaïgànåpo duratyayaþ // RamS_2,79.4 // tasya tadvacanaü ÷rutvà ràjaputrasya dhãmataþ / abravãt prà¤jalir vàkyaü guho gahanagocaraþ // RamS_2,79.5 // dà÷às tv anugamiùyanti dhanvinaþ susamàhitàþ / ahaü cànugamiùyàmi ràjaputra mahàya÷aþ // RamS_2,79.6 // kaccin na duùño vrajasi ràmasyàkliùñakarmaõaþ / iyaü te mahatã senà ÷aïkàü janayatãva me // RamS_2,79.7 // tam evam abhibhàùantam àkà÷a iva nirmalaþ / bharataþ ÷lakùõayà vàcà guhaü vacanam abravãt // RamS_2,79.8 // mà bhåt sa kàlo yat kaùñaü na màü ÷aïkitum arhasi / ràghavaþ sa hi me bhràtà jyeùñhaþ pitçsamo mama // RamS_2,79.9 // taü nivartayituü yàmi kàkutsthaü vanavàsinam / buddhir anyà na te kàryà guha satyaü bravãmi te // RamS_2,79.10 // sa tu saühçùñavadanaþ ÷rutvà bharatabhàùitam / punar evàbravãd vàkyaü bharataü prati harùitaþ // RamS_2,79.11 // dhanyas tvaü na tvayà tulyaü pa÷yàmi jagatãtale / ayatnàd àgataü ràjyaü yas tvaü tyaktum ihecchasi // RamS_2,79.12 // ÷à÷vatã khalu te kãrtir lokàn anucariùyati / yas tvaü kçcchragataü ràmaü pratyànayitum icchasi // RamS_2,79.13 // evaü sambhàùamàõasya guhasya bharataü tadà / babhau naùñaprabhaþ såryo rajanã càbhyavartata // RamS_2,79.14 // saünive÷ya sa tàü senàü guhena paritoùitaþ / ÷atrughnena saha ÷rãmठ÷ayanaü punar àgamat // RamS_2,79.15 // ràmacintàmayaþ ÷oko bharatasya mahàtmanaþ / upasthito hy anarhasya dharmaprekùasya tàdç÷aþ // RamS_2,79.16 // antardàhena dahanaþ saütàpayati ràghavam / vanadàhàbhisaütaptaü gåóho 'gnir iva pàdapam // RamS_2,79.17 // prasrutaþ sarvagàtrebhyaþ svedaþ ÷okàgnisambhavaþ / yathà såryàü÷usaütapto himavàn prasruto himam // RamS_2,79.18 // dhyànanirdara÷ailena viniþ÷vasitadhàtunà / dainyapàdapasaüghena ÷okàyàsàdhi÷çïgiõà // RamS_2,79.19 // pramohànantasattvena saütàpauùadhiveõunà / àkrànto duþkha÷ailena mahatà kaikayãsutaþ // RamS_2,79.20 // guhena sàrdhaü bharataþ samàgato mahànubhàvaþ sajanaþ samàhitaþ / sudurmanàs taü bharataü tadà punar guhaþ samà÷vàsayad agrajaü prati // RamS_2,79.21 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 80 àcacakùe 'tha sadbhàvaü lakùmaõasya mahàtmanaþ / bharatàyàprameyàya guho gahanagocaraþ // RamS_2,80.1 // taü jàgrataü guõair yuktaü varacàpeùudhàriõam / bhràtçguptyartham atyantam ahaü lakùmaõam abruvam // RamS_2,80.2 // iyaü tàta sukhà ÷ayyà tvadartham upakalpità / pratyà÷vasihi ÷eùvàsyàü sukhaü ràghavanandana // RamS_2,80.3 // ucito 'yaü janaþ sarvo duþkhànàü tvaü sukhocitaþ / dharmàtmaüs tasya guptyarthaü jàgariùyàmahe vayam // RamS_2,80.4 // na hi ràmàt priyataro mamàsti bhuvi ka÷cana / motsuko bhår bravãmy etad apy asatyaü tavàgrataþ // RamS_2,80.5 // asya prasàdàd à÷aüse loke 'smin sumahad ya÷aþ / dharmàvàptiü ca vipulàm arthàvàptiü ca kevalàm // RamS_2,80.6 // so 'haü priyasakhaü ràmaü ÷ayànaü saha sãtayà / rakùiùyàmi dhanuùpàõiþ sarvaiþ svair j¤àtibhiþ saha // RamS_2,80.7 // na hi me 'viditaü kiücid vane 'smiü÷ carataþ sadà / caturaïgaü hy api balaü prasahema vayaü yudhi // RamS_2,80.8 // evam asmàbhir uktena lakùmaõena mahàtmanà / anunãtà vayaü sarve dharmam evànupa÷yatà // RamS_2,80.9 // kathaü dà÷arathau bhåmau ÷ayàne saha sãtayà / ÷akyà nidrà mayà labdhuü jãvitaü và sukhàni và // RamS_2,80.10 // yo na devàsuraiþ sarvaiþ ÷akyaþ prasahituü yudhi / taü pa÷ya guha saüviùñaü tçõeùu saha sãtayà // RamS_2,80.11 // mahatà tapasà labdho vividhai÷ ca pari÷ramaiþ / eko da÷arathasyaiùa putraþ sadç÷alakùaõaþ // RamS_2,80.12 // asmin pravràjite ràjà na ciraü vartayiùyati / vidhavà medinã nånaü kùipram eva bhaviùyati // RamS_2,80.13 // vinadya sumahànàdaü ÷rameõoparatàþ striyaþ / nirghoùoparataü nånam adya ràjanive÷anam // RamS_2,80.14 // kausalyà caiva ràjà ca tathaiva jananã mama / nà÷aüse yadi te sarve jãveyuþ ÷arvarãm imàm // RamS_2,80.15 // jãved api hi me màtà ÷atrughnasyànvavekùayà / duþkhità yà tu kausalyà vãrasår vina÷iùyati // RamS_2,80.16 // atikràntam atikràntam anavàpya manoratham / ràjye ràmam anikùipya pità me vina÷iùyati // RamS_2,80.17 // siddhàrthàþ pitaraü vçttaü tasmin kàle hy upasthite / pretakàryeùu sarveùu saüskariùyanti bhåmipam // RamS_2,80.18 // ramyacatvarasaüsthànàü suvibhaktamahàpathàm / harmyapràsàdasampannàü sarvaratnavibhåùitàm // RamS_2,80.19 // gajà÷varathasambàdhàü tåryanàdavinàditàm / sarvakalyàõasampårõàü hçùñapuùñajanàkulàm // RamS_2,80.20 // àràmodyànasampårõàü samàjotsava÷àlinãm / sukhità vicariùyanti ràjadhànãü pitur mama // RamS_2,80.21 // api satyapratij¤ena sàrdhaü ku÷alinà vayam / nivçtte samaye hy asmin sukhitàþ pravi÷emahi // RamS_2,80.22 // paridevayamànasya tasyaivaü sumahàtmanaþ / tiùñhato ràjaputrasya ÷arvarã sàtyavartata // RamS_2,80.23 // prabhàte vimale sårye kàrayitvà jañà ubhau / asmin bhàgãrathãtãre sukhaü saütàritau mayà // RamS_2,80.24 // jañàdharau tau drumacãravàsasau mahàbalau ku¤jarayåthapopamau / vareùucàpàsidharau paraütapau vyavekùamàõau saha sãtayà gatau // RamS_2,80.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 81 guhasya vacanaü ÷rutvà bharato bhç÷am apriyam / dhyànaü jagàma tatraiva yatra tac chrutam apriyam // RamS_2,81.1 // sukumàro mahàsattvaþ siühaskandho mahàbhujaþ / puõóarãkavi÷àlàkùas taruõaþ priyadar÷anaþ // RamS_2,81.2 // pratyà÷vasya muhårtaü tu kàlaü paramadurmanàþ / papàta sahasà totrair hçdi viddha iva dvipaþ // RamS_2,81.3 // tadavasthaü tu bharataü ÷atrughno 'nantarasthitaþ / pariùvajya rurodoccair visaüj¤aþ ÷okakar÷itaþ // RamS_2,81.4 // tataþ sarvàþ samàpetur màtaro bharatasya tàþ / upavàsakç÷à dãnà bhartçvyasanakar÷itàþ // RamS_2,81.5 // tà÷ ca taü patitaü bhåmau rudantyaþ paryavàrayan / kausalyà tv anusçtyainaü durmanàþ pariùasvaje // RamS_2,81.6 // vatsalà svaü yathà vatsam upagåhya tapasvinã / paripapraccha bharataü rudantã ÷okalàlasà // RamS_2,81.7 // putra vyàdhir na te kaccic charãraü paribàdhate / adya ràjakulasyàsya tvadadhãnaü hi jãvitam // RamS_2,81.8 // tvàü dçùñvà putra jãvàmi ràme sabhràtçke gate / vçtte da÷arathe ràj¤i nàtha ekas tvam adya naþ // RamS_2,81.9 // kaccin na lakùmaõe putra ÷rutaü te kiücid apriyam / putra và hy ekaputràyàþ sahabhàrye vanaü gate // RamS_2,81.10 // sa muhårtaü samà÷vasya rudann eva mahàya÷àþ / kausalyàü parisàntvyedaü guhaü vacanam abravãt // RamS_2,81.11 // bhràtà me kvàvasad ràtriü kva sãtà kva ca lakùmaõaþ / asvapac chayane kasmin kiü bhuktvà guha ÷aüsa me // RamS_2,81.12 // so 'bravãd bharataü pçùño niùàdàdhipatir guhaþ / yadvidhaü pratipede ca ràme priyahite 'tithau // RamS_2,81.13 // annam uccàvacaü bhakùàþ phalàni vividhàni ca / ràmàyàbhyavahàràrthaü bahu copahçtaü mayà // RamS_2,81.14 // tat sarvaü pratyanuj¤àsãd ràmaþ satyaparàkramaþ / na hi tat pratyagçhõàt sa kùatradharmam anusmaran // RamS_2,81.15 // na hy asmàbhiþ pratigràhyaü sakhe deyaü tu sarvadà / iti tena vayaü ràjann anunãtà mahàtmanà // RamS_2,81.16 // lakùmaõena samànãtaü pãtvà vàri mahàya÷àþ / aupavàsyaü tadàkàrùãd ràghavaþ saha sãtayà // RamS_2,81.17 // tatas tu jala÷eùeõa lakùmaõo 'py akarot tadà / vàgyatàs te trayaþ saüdhyàm upàsata samàhitàþ // RamS_2,81.18 // saumitris tu tataþ pa÷càd akarot svàstaraü ÷ubham / svayam ànãya barhãüùi kùipraü ràghavakàraõàt // RamS_2,81.19 // tasmin samàvi÷ad ràmaþ svàstare saha sãtayà / prakùàlya ca tayoþ pàdàv apacakràma lakùmaõaþ // RamS_2,81.20 // etat tad iïgudãmålam idam eva ca tat tçõam / yasmin ràma÷ ca sãtà ca ràtriü tàü ÷ayitàv ubhau // RamS_2,81.21 // niyamya pçùñhe tu talàïgulitravठ÷araiþ supårõàv iùudhã paraütapaþ / mahad dhanuþ sajyam upohya lakùmaõo ni÷àm atiùñhat parito 'sya kevalam // RamS_2,81.22 // tatas tv ahaü cottamabàõacàpadhçk sthito 'bhavaü tatra sa yatra lakùmaõaþ / atandribhir j¤àtibhir àttakàrmukair mahendrakalpaü paripàlayaüs tadà // RamS_2,81.23 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 82 tac chrutvà nipuõaü sarvaü bharataþ saha mantribhiþ / iïgudãmålam àgamya ràma÷ayyàm avekùya tàm // RamS_2,82.1 // abravãj jananãþ sarvà iha tena mahàtmanà / ÷arvarã ÷ayità bhåmàv idam asya vimarditam // RamS_2,82.2 // mahàbhàgakulãnena mahàbhàgena dhãmatà / jàto da÷arathenorvyàü na ràmaþ svaptum arhati // RamS_2,82.3 // ajinottarasaüstãrõe varàstaraõasaücaye / ÷ayitvà puruùavyàghraþ kathaü ÷ete mahãtale // RamS_2,82.4 // pràsàdàgravimàneùu valabhãùu ca sarvadà / haimaràjatabhaumeùu varàstaraõa÷àliùu // RamS_2,82.5 // puùpasaücayacitreùu candanàgarugandhiùu / pàõóuràbhraprakà÷eùu ÷ukasaügharuteùu ca // RamS_2,82.6 // gãtavàditranirghoùair varàbharaõaniþsvanaiþ / mçdaïgavara÷abdai÷ ca satataü pratibodhitaþ // RamS_2,82.7 // bandibhir vanditaþ kàle bahubhiþ såtamàgadhaiþ / gàthàbhir anuråpàbhiþ stutibhi÷ ca paraütapaþ // RamS_2,82.8 // a÷raddheyam idaü loke na satyaü pratibhàti mà / muhyate khalu me bhàvaþ svapno 'yam iti me matiþ // RamS_2,82.9 // na nånaü daivataü kiücit kàlena balavattaram / yatra dà÷arathã ràmo bhåmàv evaü ÷ayãta saþ // RamS_2,82.10 // videharàjasya sutà sãtà ca priyadar÷anà / dayità ÷ayità bhåmau snuùà da÷arathasya ca // RamS_2,82.11 // iyaü ÷ayyà mama bhràtur idaü hi parivartitam / sthaõóile kañhine sarvaü gàtrair vimçditaü tçõam // RamS_2,82.12 // manye sàbharaõà suptà sãtàsmi¤ ÷ayane tadà / tatra tatra hi dç÷yante saktàþ kanakabindavaþ // RamS_2,82.13 // uttarãyam ihàsaktaü suvyaktaü sãtayà tadà / tathà hy ete prakà÷ante saktàþ kau÷eyatantavaþ // RamS_2,82.14 // manye bhartuþ sukhà ÷ayyà yena bàlà tapasvinã / sukumàrã satã duþkhaü na vijànàti maithilã // RamS_2,82.15 // sàrvabhaumakule jàtaþ sarvalokasukhàvahaþ / sarvalokapriyas tyaktvà ràjyaü priyam anuttamam // RamS_2,82.16 // katham indãvara÷yàmo raktàkùaþ priyadar÷anaþ / sukhabhàgã ca duþkhàrhaþ ÷ayito bhuvi ràghavaþ // RamS_2,82.17 // siddhàrthà khalu vaidehã patiü yànugatà vanam / vayaü saü÷ayitàþ sarve hãnàs tena mahàtmanà // RamS_2,82.18 // akarõadhàrà pçthivã ÷ånyeva pratibhàti mà / gate da÷arathe svarge ràme càraõyam à÷rite // RamS_2,82.19 // na ca pràrthayate ka÷cin manasàpi vasuüdharàm / vane 'pi vasatas tasya bàhuvãryàbhirakùitàm // RamS_2,82.20 // ÷ånyasaüvaraõàrakùàm ayantritahayadvipàm / apàvçtapuradvàràü ràjadhànãm arakùitàm // RamS_2,82.21 // aprahçùñabalàü nyånàü viùamasthàm anàvçtàm / ÷atravo nàbhimanyante bhakùàn viùakçtàn iva // RamS_2,82.22 // adya prabhçti bhåmau tu ÷ayiùye 'haü tçõeùu và / phalamålà÷ano nityaü jañàcãràõi dhàrayan // RamS_2,82.23 // tasyàrtham uttaraü kàlaü nivatsyàmi sukhaü vane / taü prati÷ravam àmucya nàsya mithyà bhaviùyati // RamS_2,82.24 // vasantaü bhràtur arthàya ÷atrughno mànuvatsyati / lakùmaõena saha tv àryo 'yodhyàü pàlayiùyati // RamS_2,82.25 // abhiùekùyanti kàkutstham ayodhyàyàü dvijàtayaþ / api me devatàþ kuryur imaü satyaü manoratham // RamS_2,82.26 // prasàdyamànaþ ÷irasà mayà svayaü bahuprakàraü yadi na prapatsyate / tato 'nuvatsyàmi ciràya ràghavaü vane vasan nàrhati màm upekùitum // RamS_2,82.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 83 vyuùya ràtriü tu tatraiva gaïgàkåle sa ràghavaþ / bharataþ kàlyam utthàya ÷atrughnam idam abravãt // RamS_2,83.1 // ÷atrughottiùñha kiü ÷eùe niùàdàdhipatiü guham / ÷ãghram ànaya bhadraü te tàrayiùyati vàhinãm // RamS_2,83.2 // jàgarmi nàhaü svapimi tathaivàryaü vicintayan / ity evam abravãd bhràtrà ÷atrughno 'pi pracoditaþ // RamS_2,83.3 // iti saüvadator evam anyonyaü narasiühayoþ / àgamya prà¤jaliþ kàle guho bharatam abravãt // RamS_2,83.4 // kaccit sukhaü nadãtãre 'vàtsãþ kàkutstha ÷arvarãm / kaccic ca saha sainyasya tava sarvam anàmayam // RamS_2,83.5 // guhasya tat tu vacanaü ÷rutvà snehàd udãritam / ràmasyànuva÷o vàkyaü bharato 'pãdam abravãt // RamS_2,83.6 // sukhà naþ ÷arvarã ràjan påjità÷ càpi te vayam / gaïgàü tu naubhir bahvãbhir dà÷àþ saütàrayantu naþ // RamS_2,83.7 // tato guhaþ saütvaritaþ ÷rutvà bharata÷àsanam / pratipravi÷ya nagaraü taü j¤àtijanam abravãt // RamS_2,83.8 // uttiùñhata prabudhyadhvaü bhadram astu hi vaþ sadà / nàvaþ samanukarùadhvaü tàrayiùyàma vàhinãm // RamS_2,83.9 // te tathoktàþ samutthàya tvarità ràja÷àsanàt / pa¤ca nàvàü ÷atàny eva samàninyuþ samantataþ // RamS_2,83.10 // anyàþ svastikavij¤eyà mahàghaõñàdharà varàþ / ÷obhamànàþ patàkinyo yuktavàtàþ susaühatàþ // RamS_2,83.11 // tataþ svastikavij¤eyàü pàõóukambalasaüvçtàm / sanandighoùàü kalyàõãü guho nàvam upàharat // RamS_2,83.12 // tàm àruroha bharataþ ÷atrughna÷ ca mahàbalaþ / kausalyà ca sumitrà ca yà÷ cànyà ràjayoùitaþ // RamS_2,83.13 // purohita÷ ca tat pårvaü gurave bràhmaõà÷ ca ye / anantaraü ràjadàràs tathaiva ÷akañàpaõàþ // RamS_2,83.14 // àvàsam àdãpayatàü tãrthaü càpy avagàhatàm / bhàõóàni càdadànànàü ghoùas tridivam aspç÷at // RamS_2,83.15 // patàkinyas tu tà nàvaþ svayaü dà÷air adhiùñhitàþ / vahantyo janam àråóhaü tadà saüpetur à÷ugàþ // RamS_2,83.16 // nàrãõàm abhipårõàs tu kà÷cit kà÷cit tu vàjinàm / ka÷cit tatra vahanti sma yànayugyaü mahàdhanam // RamS_2,83.17 // tàþ sma gatvà paraü tãram avaropya ca taü janam / nivçttàþ kàõóacitràõi kriyante dà÷abandhubhiþ // RamS_2,83.18 // savaijayantàs tu gajà gajàrohaiþ pracoditàþ / tarantaþ sma prakà÷ante sadhvajà iva parvatàþ // RamS_2,83.19 // nàva÷ càruruhus tv anye plavais terus tathàpare / anye kumbhaghañais terur anye teru÷ ca bàhubhiþ // RamS_2,83.20 // sà puõyà dhvajinã gaïgàü dà÷aiþ saütàrità svayam / maitre muhårte prayayau prayàgavanam uttamam // RamS_2,83.21 // à÷vàsayitvà ca camåü mahàtmà nive÷ayitvà ca yathopajoùam / draùñuü bharadvàjam çùipravaryam çtvigvçtaþ san bharataþ pratasthe // RamS_2,83.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 84 bharadvàjà÷ramaü dçùñvà kro÷àd eva nararùabhaþ / balaü sarvam avasthàpya jagàma saha mantribhiþ // RamS_2,84.1 // padbhyàm eva hi dharmaj¤o nyasta÷astraparicchadaþ / vasàno vàsasã kùaume purodhàya purohitam // RamS_2,84.2 // tataþ saüdar÷ane tasya bharadvàjasya ràghavaþ / mantriõas tàn avasthàpya jagàmànu purohitam // RamS_2,84.3 // vasiùñham atha dçùñvaiva bharadvàjo mahàtapàþ / saücacàlàsanàt tårõaü ÷iùyàn arghyam iti bruvan // RamS_2,84.4 // samàgamya vasiùñhena bharatenàbhivàditaþ / abudhyata mahàtejàþ sutaü da÷arathasya tam // RamS_2,84.5 // tàbhyàm arghyaü ca pàdyaü ca dattvà pa÷càt phalàni ca / ànupårvyàc ca dharmaj¤aþ papraccha ku÷alaü kule // RamS_2,84.6 // ayodhyàyàü bale ko÷e mitreùv api ca mantriùu / jànan da÷arathaü vçttaü na ràjànam udàharat // RamS_2,84.7 // vasiùñho bharata÷ cainaü papracchatur anàmayam / ÷arãre 'gniùu vçkùeùu ÷iùyeùu mçgapakùiùu // RamS_2,84.8 // tatheti ca pratij¤àya bharadvàjo mahàtapàþ / bharataü pratyuvàcedaü ràghavasnehabandhanàt // RamS_2,84.9 // kim ihàgamane kàryaü tava ràjyaü pra÷àsataþ / etad àcakùva me sarvaü na hi me ÷udhyate manaþ // RamS_2,84.10 // suùuve yamamitraghnaü kausalyànandavardhanam / bhràtrà saha sabhàryo ya÷ ciraü pravràjito vanam // RamS_2,84.11 // niyuktaþ strãniyuktena pitrà yo 'sau mahàya÷àþ / vanavàsã bhavetãha samàþ kila caturda÷a // RamS_2,84.12 // kaccin na tasyàpàpasya pàpaü kartum ihecchasi / akaõñakaü bhoktumanà ràjyaü tasyànujasya ca // RamS_2,84.13 // evam ukto bharadvàjaü bharataþ pratyuvàca ha / parya÷runayano duþkhàd vàcà saüsajjamànayà // RamS_2,84.14 // hato 'smi yadi màm evaü bhagavàn api manyate / matto na doùam à÷aïker naivaü màm anu÷àdhi hi // RamS_2,84.15 // na caitad iùñaü màtà me yad avocan madantare / nàham etena tuùña÷ ca na tad vacanam àdade // RamS_2,84.16 // ahaü tu taü naravyàghram upayàtaþ prasàdakaþ / pratinetum ayodhyàü ca pàdau tasyàbhivanditum // RamS_2,84.17 // tvaü màm evaü gataü matvà prasàdaü kartum arhasi / ÷aüsa me bhagavan ràmaþ kva samprati mahãpatiþ // RamS_2,84.18 // uvàca taü bharadvàjaþ prasàdàd bharataü vacaþ / tvayy etat puruùavyàghra yuktaü ràghavavaü÷aje / guruvçttir dama÷ caiva sàdhånàü cànuyàyità // RamS_2,84.19 //* jàne caitan manaþsthaü te dçóhãkaraõam astv iti / apçcchaü tvàü tavàtyarthaü kãrtiü samabhivardhayan // RamS_2,84.20 // asau vasati te bhràtà citrakåñe mahàgirau / ÷vas tu gantàsi taü de÷aü vasàdya saha mantribhiþ / etaü me kuru supràj¤a kàmaü kàmàrthakovida // RamS_2,84.21 //* tatas tathety evam udàradar÷anaþ pratãtaråpo bharato 'bravãd vacaþ / cakàra buddhiü ca tadà mahà÷rame ni÷ànivàsàya naràdhipàtmajaþ // RamS_2,84.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 85 kçtabuddhiü nivàsàya tathaiva sa munis tadà / bharataü kaikayãputram àtithyena nyamantrayat // RamS_2,85.1 // abravãd bharatas tv enaü nanv idaü bhavatà kçtam / pàdyam arghyaü tathàtithyaü vane yad upapadyate // RamS_2,85.2 // athovàca bharadvàjo bharataü prahasann iva / jàne tvàü prãtisaüyuktaü tuùyes tvaü yena kenacit // RamS_2,85.3 // senàyàs tu tavaitasyàþ kartum icchàmi bhojanam / mama prãtir yathàråpà tvam arho manujarùabha // RamS_2,85.4 // kimarthaü càpi nikùipya dåre balam ihàgataþ / kasmàn nehopayàto 'si sabalaþ puruùarùabha // RamS_2,85.5 // bharataþ pratyuvàcedaü prà¤jalis taü tapodhanam / sasainyo nopayàto 'smi bhagavan bhagavadbhayàt // RamS_2,85.6 // vàjimukhyà manuùyà÷ ca mattà÷ ca varavàraõàþ / pracchàdya mahatãü bhåmiü bhagavann anuyànti màm // RamS_2,85.7 // te vçkùàn udakaü bhåmim à÷rameùåñajàüs tathà / na hiüsyur iti tenàham eka evàgatas tataþ // RamS_2,85.8 // ànãyatàm itaþ senety àj¤aptaþ paramarùiõà / tathà tu cakre bharataþ senàyàþ samupàgamam // RamS_2,85.9 // agni÷àlàü pravi÷yàtha pãtvàpaþ parimçjya ca / àtithyasya kriyàhetor vi÷vakarmàõam àhvayat // RamS_2,85.10 // àhvaye vi÷vakarmàõam ahaü tvaùñàram eva ca / àtithyaü kartum icchàmi tatra me saüvidhãyatàm // RamS_2,85.11 // pràksrotasa÷ ca yà nadyaþ pratyaksrotasa eva ca / pçthivyàm antarikùe ca samàyàntv adya sarva÷aþ // RamS_2,85.12 // anyàþ sravantu maireyaü suràm anyàþ suniùñhitàm / aparà÷ codakaü ÷ãtam ikùukàõóarasopamam // RamS_2,85.13 // àhvaye devagandharvàn vi÷vàvasuhahàhuhån / tathaivàpsaraso devãr gandharvã÷ càpi sarva÷aþ // RamS_2,85.14 // ghçtàcãm atha vi÷vàcãü mi÷rake÷ãm alambusàm / ÷akraü yà÷ copatiùñhanti brahmàõaü yà÷ ca bhàminãþ / sarvàs tumburuõà sàrdham àhvaye saparicchadàþ // RamS_2,85.15 //* vanaü kuruùu yad divyaü vàso bhåùaõapattravat / divyanàrãphalaü ÷a÷vat tat kauberam ihaiva tu // RamS_2,85.16 // iha me bhagavàn somo vidhattàm annam uttamam / bhakùyaü bhojyaü ca coùyaü ca lehyaü ca vividhaü bahu // RamS_2,85.17 // vicitràõi ca màlyàni pàdapapracyutàni ca / suràdãni ca peyàni màüsàni vividhàni ca // RamS_2,85.18 // evaü samàdhinà yuktas tejasàpratimena ca / ÷ikùàsvarasamàyuktaü tapasà càbravãn muniþ // RamS_2,85.19 // manasà dhyàyatas tasya pràïmukhasya kçtà¤jaleþ / àjagmus tàni sarvàõi daivatàni pçthakpçthak // RamS_2,85.20 // malayaü darduraü caiva tataþ svedanudo 'nilaþ / upaspç÷ya vavau yuktyà supriyàtmà sukhaþ ÷ivaþ // RamS_2,85.21 // tato 'bhyavartanta ghanà divyàþ kusumavçùñayaþ / devadundubhighoùa÷ ca dikùu sarvàsu ÷u÷ruve // RamS_2,85.22 // pravavu÷ cottamà vàtà nançtu÷ càpsarogaõàþ / prajagur devagandharvà vãõàþ pramumucuþ svaràn // RamS_2,85.23 // sa ÷abdo dyàü ca bhåmiü ca pràõinàü ÷ravaõàni ca / vive÷occàritaþ ÷lakùõaþ samo layaguõànvitaþ // RamS_2,85.24 // tasminn uparate ÷abde divye ÷rotrasukhe nçõàm / dadar÷a bhàrataü sainyaü vidhànaü vi÷vakarmaõaþ // RamS_2,85.25 // babhåva hi samà bhåmiþ samantàt pa¤cayojanam / ÷àdvalair bahubhi÷ channà nãlavaióåryasaünibhaiþ // RamS_2,85.26 // tasmin bilvàþ kapitthà÷ ca panasà bãjapårakàþ / àmalakyo babhåvu÷ ca cåtà÷ ca phalabhåùaõàþ // RamS_2,85.27 // uttarebhyaþ kurubhya÷ ca vanaü divyopabhogavat / àjagàma nadã divyà tãrajair bahubhir vçtà // RamS_2,85.28 // catuþ÷àlàni ÷ubhràõi ÷àlà÷ ca gajavàjinàm / harmyapràsàdasaüghàtàs toraõàni ÷ubhàni ca // RamS_2,85.29 // sitameghanibhaü càpi ràjave÷ma sutoraõam / ÷uklamàlyakçtàkàraü divyagandhasamukùitam // RamS_2,85.30 // caturasram asaübàdhaü ÷ayanàsanayànavat / divyaiþ sarvarasair yuktaü divyabhojanavastravat // RamS_2,85.31 // upakalpitasarvànnaü dhautanirmalabhàjanam / këptasarvàsanaü ÷rãmat svàstãrõa÷ayanottamam // RamS_2,85.32 // pravive÷a mahàbàhur anuj¤àto maharùiõà / ve÷ma tad ratnasampårõaü bharataþ kaikayãsutaþ // RamS_2,85.33 // anujagmu÷ ca taü sarve mantriõaþ sapurohitàþ / babhåvu÷ ca mudà yuktàs taü dçùñvà ve÷masaüvidhim // RamS_2,85.34 // tatra ràjàsanaü divyaü vyajanaü chattram eva ca / bharato mantribhiþ sàrdham abhyavartata ràjavat // RamS_2,85.35 // àsanaü påjayàmàsa ràmàyàbhipraõamya ca / vàlavyajanam àdàya nyaùãdat sacivàsane // RamS_2,85.36 // ànupårvyàn niùedu÷ ca sarve mantripurohitàþ / tataþ senàpatiþ pa÷càt pra÷àstà ca niùedatuþ // RamS_2,85.37 // tatas tatra muhårtena nadyaþ pàyasakardamàþ / upàtiùñhanta bharataü bharadvàjasya ÷àsanàt // RamS_2,85.38 // tàsàm ubhayataþ kålaü pàõóumçttikalepanàþ / ramyà÷ càvasathà divyà brahmaõas tu prasàdajàþ // RamS_2,85.39 // tenaiva ca muhårtena divyàbharaõabhåùitàþ / àgur viü÷atisàhasrà brahmaõà prahitàþ striyaþ // RamS_2,85.40 // suvarõamaõimuktena pravàlena ca ÷obhitàþ / àgur viü÷atisàhasràþ kuberaprahitàþ striyaþ // RamS_2,85.41 // yàbhir gçhãtaþ puruùaþ sonmàda iva lakùyate / àgur viü÷atisàhasrà nandanàd apsarogaõàþ // RamS_2,85.42 // nàradas tumburur gopaþ parvataþ såryavarcasaþ / ete gandharvaràjàno bharatasyàgrato jaguþ // RamS_2,85.43 // alambusà mi÷rake÷ã puõóarãkàtha vàmanà / upànçtyaüs tu bharataü bharadvàjasya ÷àsanàt // RamS_2,85.44 // yàni màlyàni deveùu yàni caitrarathe vane / prayàge tàny adç÷yanta bharadvàjasya ÷àsanàt // RamS_2,85.45 // bilvà màrdaïgikà àsa¤ ÷amyàgràhà vibhãtakàþ / a÷vatthà nartakà÷ càsan bharadvàjasya tejasà // RamS_2,85.46 // tataþ saralatàlà÷ ca tilakà naktamàlakàþ / prahçùñàs tatra saüpetuþ kubjà bhåtvàtha vàmanàþ // RamS_2,85.47 // ÷iü÷apàmalakã jambår yà÷ cànyàþ kànane latàþ / pramadàvigrahaü kçtvà bharadvàjà÷rame 'vasan // RamS_2,85.48 // suràü suràpàþ pibata pàyasaü ca bubhukùitàþ / màüsàni ca sumedhyàni bhakùyantàü yàvad icchatha // RamS_2,85.49 // utsàdya snàpayanti sma nadãtãreùu valguùu / apy ekam ekaü puruùaü pramadàþ sapta càùña ca // RamS_2,85.50 // saüvahantyaþ samàpetur nàryo ruciralocanàþ / parimçjya tathà nyàyaü pàyayanti varàïganàþ // RamS_2,85.51 // hayàn gajàn kharàn uùñràüs tathaiva surabheþ sutàn / ikùåü÷ ca madhujàlàü÷ ca bhojayanti sma vàhanàn / ikùvàkuvarayodhànàü codayanto mahàbalàþ // RamS_2,85.52 //* nà÷vabandho '÷vam àjànàn na gajaü ku¤jaragrahaþ / mattapramattamudità camåþ sà tatra saübabhau // RamS_2,85.53 // tarpitàþ sarvakàmais te raktacandanaråùitàþ / apsarogaõasaüyuktàþ sainyà vàcam udairayan // RamS_2,85.54 // naivàyodhyàü gamiùyàmo na gamiùyàma daõóakàn / ku÷alaü bharatasyàstu ràmasyàstu tathà sukham // RamS_2,85.55 // iti pàdàtayodhà÷ ca hastya÷vàrohabandhakàþ / anàthàs taü vidhiü labdhvà vàcam etàm udairayan // RamS_2,85.56 // samprahçùñà vinedus te naràs tatra sahasra÷aþ / bharatasyànuyàtàraþ svargo 'yam iti càbruvan // RamS_2,85.57 // tato bhuktavatàü teùàü tad annam amçtopamam / divyàn udvãkùya bhakùyàüs tàn abhavad bhakùaõe matiþ // RamS_2,85.58 // preùyà÷ ceñya÷ ca vadhva÷ ca balasthà÷ càpi sarva÷aþ / babhåvus te bhç÷aü tçptàþ sarve càhatavàsasaþ // RamS_2,85.59 // ku¤jarà÷ ca kharoùñra÷ ca go'÷và÷ ca mçgapakùiõaþ / babhåvuþ subhçtàs tatra nànyo hy anyam akalpayat // RamS_2,85.60 // nà÷uklavàsàs tatràsãt kùudhito malino 'pi và / rajasà dhvastake÷o và naraþ ka÷cid adç÷yata // RamS_2,85.61 // àjai÷ càpi ca vàràhair niùñhànavarasaücayaiþ / phalaniryåhasaüsiddhaiþ såpair gandharasànvitaiþ // RamS_2,85.62 // puùpadhvajavatãþ pårõàþ ÷uklasyànnasya càbhitaþ / dadç÷ur vismitàs tatra narà lauhãþ sahasra÷aþ // RamS_2,85.63 // babhåvur vanapàr÷veùu kåpàþ pàyasakardamàþ / tà÷ ca kàmadughà gàvo drumà÷ càsan madhu÷cyutaþ // RamS_2,85.64 // vàpyo maireyapårõà÷ ca mçùñamàüsacayair vçtàþ / prataptapiñharai÷ càpi màrgamàyårakaukkuñaiþ // RamS_2,85.65 // pàtrãõàü ca sahasràõi ÷àtakumbhamayàni ca / sthàlyaþ kumbhyaþ karambhya÷ ca dadhipårõàþ susaüskçtàþ / yauvanasthasya gaurasya kapitthasya sugandhinaþ // RamS_2,85.66 //* hradàþ pårõà rasàlasya dadhnaþ ÷vetasya càpare / babhåvuþ pàyasasyànte ÷arkaràyà÷ ca saücayàþ // RamS_2,85.67 // kalkàü÷ cårõakaùàyàü÷ ca snànàni vividhàni ca / dadç÷ur bhàjanasthàni tãrtheùu saritàü naràþ // RamS_2,85.68 // ÷uklàn aü÷umata÷ càpi dantadhàvanasaücayàn / ÷uklàü÷ candanakalkàü÷ ca samudgeùv avatiùñhataþ // RamS_2,85.69 // darpaõàn parimçùñàü÷ ca vàsasàü càpi saücayàn / pàdukopànahàü caiva yugmàn yatra sahasra÷aþ // RamS_2,85.70 // à¤janãþ kaïkatàn kårcàü÷ chattràõi ca dhanåüùi ca / marmatràõàni citràõi ÷ayanàny àsanàni ca // RamS_2,85.71 // pratipànahradàn pårõàn kharoùñragajavàjinàm / avagàhya sutãrthàü÷ ca hradàn sotpalapuùkaràn // RamS_2,85.72 // nãlavaióåryavarõàü÷ ca mçdån yavasasaücayàn / nirvàpàrthaü pa÷ånàü te dadç÷us tatra sarva÷aþ // RamS_2,85.73 // vyasmayanta manuùyàs te svapnakalpaü tad adbhutam / dçùñvàtithyaü kçtaü tàdçg bharatasya maharùiõà // RamS_2,85.74 // ity evaü ramamàõànàü devànàm iva nandane / bharadvàjà÷rame ramye sà ràtrir vyatyavartata // RamS_2,85.75 // pratijagmu÷ ca tà nadyo gandharvà÷ ca yathàgatam / bharadvàjam anuj¤àpya tà÷ ca sarvà varàïganàþ // RamS_2,85.76 // tathaiva mattà madirotkañà naràs tathaiva divyàgurucandanokùitàþ / tathaiva divyà vividhàþ sraguttamàþ pçthakprakãrõà manujaiþ pramarditàþ // RamS_2,85.77 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 86 tatas tàü rajanãm uùya bharataþ saparicchadaþ / kçtàtithyo bharadvàjaü kàmàd abhijagàma ha // RamS_2,86.1 // tam çùiþ puruùavyàghraü prekùya prà¤jalim àgatam / hutàgnihotro bharataü bharadvàjo 'bhyabhàùata // RamS_2,86.2 // kaccid atra sukhà ràtris tavàsmadviùaye gatà / samagras te janaþ kaccid àtithye ÷aüsa me 'nagha // RamS_2,86.3 // tam uvàcà¤jaliü kçtvà bharato 'bhipraõamya ca / à÷ramàd abhiniùkràntam çùim uttamatejasam // RamS_2,86.4 // sukhoùito 'smi bhagavan samagrabalavàhanaþ / tarpitaþ sarvakàmai÷ ca sàmàtyo balavat tvayà // RamS_2,86.5 // apetaklamasaütàpàþ subhikùàþ suprati÷rayàþ / api preùyàn upàdàya sarve sma susukhoùitàþ // RamS_2,86.6 // àmantraye 'haü bhagavan kàmaü tvàm çùisattama / samãpaü prasthitaü bhràtur maitreõekùasva cakùuùà // RamS_2,86.7 // à÷ramaü tasya dharmaj¤a dhàrmikasya mahàtmanaþ / àcakùva katamo màrgaþ kiyàn iti ca ÷aüsa me // RamS_2,86.8 // iti pçùñas tu bharataü bhràtçdar÷analàlasam / pratyuvàca mahàtejà bharadvàjo mahàtapàþ // RamS_2,86.9 // bharatàrdhatçtãyeùu yojaneùv ajane vane / citrakåño giris tatra ramyanirdarakànanaþ // RamS_2,86.10 // uttaraü pàr÷vam àsàdya tasya mandàkinã nadã / puùpitadrumasaüchannà ramyapuùpitakànanà // RamS_2,86.11 // anantaraü tat sarita÷ citrakåña÷ ca parvataþ / tayoþ parõakuñã tàta tatra tau vasato dhruvam // RamS_2,86.12 // dakùiõenaiva màrgeõa savyadakùiõam eva ca / gajavàjirathàkãrõàü vàhinãü vàhinãpate / vàhayasva mahàbhàga tato drakùyasi ràghavam // RamS_2,86.13 //* prayàõam iti ca ÷rutvà ràjaràjasya yoùitaþ / hitvà yànàni yànàrhà bràhmaõaü paryavàrayan // RamS_2,86.14 // vepamànà kç÷à dãnà saha devyà sumitrayà / kausalyà tatra jagràha karàbhyàü caraõau muneþ // RamS_2,86.15 // asamçddhena kàmena sarvalokasya garhità / kaikeyã tasya jagràha caraõau savyapatrapà // RamS_2,86.16 // taü pradakùiõam àgamya bhagavantaü mahàmunim / adåràd bharatasyaiva tasthau dãnamanàs tadà // RamS_2,86.17 // tataþ papraccha bharataü bharadvàjo dçóhavrataþ / vi÷eùaü j¤àtum icchàmi màtþõàü tava ràghava // RamS_2,86.18 // evam uktas tu bharato bharadvàjena dhàrmikaþ / uvàca prà¤jalir bhåtvà vàkyaü vacanakovidaþ // RamS_2,86.19 // yàm imàü bhagavan dãnàü ÷okàna÷anakar÷itàm / pitur hi mahiùãü devãü devatàm iva pa÷yasi // RamS_2,86.20 // eùà taü puruùavyàghraü siühavikràntagàminam / kausalyà suùuve ràmaü dhàtàram aditir yathà // RamS_2,86.21 // asyà vàmabhujaü ÷liùñà yaiùà tiùñhati durmanàþ / karõikàrasya ÷àkheva ÷ãrõapuùpà vanàntare // RamS_2,86.22 // etasyàs tau sutau devyàþ kumàrau devavarõinau / ubhau lakùmaõa÷atrughnau vãrau satyaparàkramau // RamS_2,86.23 // yasyàþ kçte naravyàghrau jãvanà÷am ito gatau / ràjà putravihãna÷ ca svargaü da÷aratho gataþ // RamS_2,86.24 // ai÷varyakàmàü kaikeyãm anàryàm àryaråpiõãm / mamaitàü màtaraü viddhi nç÷aüsàü pàpani÷cayàm / yatomålaü hi pa÷yàmi vyasanaü mahad àtmanaþ // RamS_2,86.25 //* ity uktvà nara÷àrdålo bàùpagadgadayà girà / sa ni÷a÷vàsa tàmràkùo nàgaþ kruddha ivàsakçt // RamS_2,86.26 // bharadvàjo maharùis taü bruvantaü bharataü tadà / pratyuvàca mahàbuddhir idaü vacanam arthavat // RamS_2,86.27 // na doùeõàvagantavyà kaikeyã bharata tvayà / ràmapravràjanaü hy etat sukhodarkaü bhaviùyati // RamS_2,86.28 // abhivàdya tu saüsiddhaþ kçtvà cainaü pradakùiõam / àmantrya bharataþ sainyaü yujyatàm ity acodayat // RamS_2,86.29 // tato vàjirathàn yuktvà divyàn hemapariùkçtàn / adhyàrohat prayàõàrthã bahån bahuvidho janaþ // RamS_2,86.30 // gajakanyàgajà÷ caiva hemakakùyàþ patàkinaþ / jãmåtà iva gharmànte saghoùàþ sampratasthire // RamS_2,86.31 // vividhàny api yànàni mahànti ca laghåni ca / prayayuþ sumahàrhàõi pàdair eva padàtayaþ // RamS_2,86.32 // atha yànapravekais tu kausalyàpramukhàþ striyaþ / ràmadar÷anakàïkùiõyaþ prayayur muditàs tadà // RamS_2,86.33 // sa càrkataruõàbhàsàü niyuktàü ÷ibikàü ÷ubhàm / àsthàya prayayau ÷rãmàn bharataþ saparicchadaþ // RamS_2,86.34 // sà prayàtà mahàsenà gajavàjirathàkulà / dakùiõàü di÷am àvçtya mahàmegha ivotthitaþ / vanàni tu vyatikramya juùñàni mçgapakùibhiþ // RamS_2,86.35 //* sà samprahçùñadvipavàjiyodhà vitràsayantã mçgapakùisaüghàn / mahad vanaü tat pravigàhamànà raràja senà bharatasya tatra // RamS_2,86.36 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 87 tayà mahatyà yàyinyà dhvajinyà vanavàsinaþ / ardità yåthapà mattàþ sayåthàþ sampradudruvuþ // RamS_2,87.1 // çkùàþ pçùatasaüghà÷ ca rurava÷ ca samantataþ / dç÷yante vanaràjãùu giriùv api nadãùu ca // RamS_2,87.2 // sa sampratasthe dharmàtmà prãto da÷arathàtmajaþ / vçto mahatyà nàdinyà senayà caturaïgayà // RamS_2,87.3 // sàgaraughanibhà senà bharatasya mahàtmanaþ / mahãü saüchàdayàmàsa pràvçùi dyàm ivàmbudaþ // RamS_2,87.4 // turaügaughair avatatà vàraõai÷ ca mahàjavaiþ / anàlakùyà ciraü kàlaü tasmin kàle babhåva bhåþ // RamS_2,87.5 // sa yàtvà dåram adhvànaü supari÷ràntavàhanaþ / uvàca bharataþ ÷rãmàn vasiùñhaü mantriõàü varam // RamS_2,87.6 // yàdç÷aü lakùyate råpaü yathà caiva ÷rutaü mayà / vyaktaü pràptàþ sma taü de÷aü bharadvàjo yam abravãt // RamS_2,87.7 // ayaü giri÷ citrakåñas tathà mandàkinã nadã / etat prakà÷ate dåràn nãlameghanibhaü vanam // RamS_2,87.8 // gireþ sànåni ramyàõi citrakåñasya samprati / vàraõair avamçdyante màmakaiþ parvatopamaiþ // RamS_2,87.9 // mu¤canti kusumàny ete nagàþ parvatasànuùu / nãlà ivàtapàpàye toyaü toyadharà ghanàþ // RamS_2,87.10 // kiünaràcaritodde÷aü pa÷ya ÷atrughna parvatam / hayaiþ samantàd àkãrõaü makarair iva sàgaram // RamS_2,87.11 // ete mçgagaõà bhànti ÷ãghravegàþ pracoditàþ / vàyupraviddhàþ ÷aradi megharàjir ivàmbare // RamS_2,87.12 // kurvanti kusumàpãóठ÷iraþsu surabhãn amã / meghaprakà÷aiþ phalakair dàkùiõàtyà yathà naràþ // RamS_2,87.13 // niùkåjam iva bhåtvedaü vanaü ghorapradar÷anam / ayodhyeva janàkãrõà samprati pratibhàti mà // RamS_2,87.14 // khurair udãrito reõur divaü pracchàdya tiùñhati / taü vahaty anilaþ ÷ãghraü kurvann iva mama priyam // RamS_2,87.15 // syandanàüs turagopetàn såtamukhyair adhiùñhitàn / etàn saüpatataþ ÷ãghraü pa÷ya ÷atrughna kànane // RamS_2,87.16 // etàn vitràsitàn pa÷ya barhiõaþ priyadar÷anàn / etam àvi÷ataþ ÷ailam adhivàsaü patatriõàm // RamS_2,87.17 // atimàtram ayaü de÷o manoj¤aþ pratibhàti mà / tàpasànàü nivàso 'yaü vyaktaü svargapatho yathà // RamS_2,87.18 // mçgà mçgãbhiþ sahità bahavaþ pçùatà vane / manoj¤aråpà lakùyante kusumair iva citritàþ // RamS_2,87.19 // sàdhu sainyàþ pratiùñhantàü vicinvantu ca kànanam / yathà tau puruùavyàghrau dç÷yete ràmalakùmaõau // RamS_2,87.20 // bharatasya vacaþ ÷rutvà puruùàþ ÷astrapàõayaþ / vivi÷us tad vanaü ÷årà dhåmaü ca dadç÷us tataþ // RamS_2,87.21 // te samàlokya dhåmàgram åcur bharatam àgatàþ / nàmanuùye bhavaty agnir vyaktam atraiva ràghavau // RamS_2,87.22 // atha nàtra naravyàghrau ràjaputrau paraütapau / anye ràmopamàþ santi vyaktam atra tapasvinaþ // RamS_2,87.23 // tac chrutvà bharatas teùàü vacanaü sàdhusaümatam / sainyàn uvàca sarvàüs tàn amitrabalamardanaþ // RamS_2,87.24 // yattà bhavantas tiùñhantu neto gantavyam agrataþ / aham eva gamiùyàmi sumantro gurur eva ca // RamS_2,87.25 // evam uktàs tataþ sarve tatra tasthuþ samantataþ / bharato yatra dhåmàgraü tatra dçùñiü samàdadhàt // RamS_2,87.26 // vyavasthità yà bharatena sà camår nirãkùamàõàpi ca dhåmam agrataþ / babhåva hçùñà nacireõa jànatã priyasya ràmasya samàgamaü tadà // RamS_2,87.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 88 dãrghakàloùitas tasmin girau girivanapriyaþ / vaidehyàþ priyamàkàïkùan svaü ca cittaü vilobhayan // RamS_2,88.1 // atha dà÷arathi÷ citraü citrakåñam adar÷ayat / bhàryàm amarasaükà÷aþ ÷acãm iva puraüdaraþ // RamS_2,88.2 // na ràjyàd bhraü÷anaü bhadre na suhçdbhir vinàbhavaþ / mano me bàdhate dçùñvà ramaõãyam imaü girim // RamS_2,88.3 // pa÷yemam acalaü bhadre nànàdvijagaõàyutam / ÷ikharaiþ kham ivodviddhair dhàtumadbhir vibhåùitam // RamS_2,88.4 // kecid rajatasaükà÷àþ kecit kùatajasaünibhàþ / pãtamà¤jiùñhavarõà÷ ca kecin maõivaraprabhàþ // RamS_2,88.5 // puùpàrkaketakàbhà÷ ca kecij jyotãrasaprabhàþ / viràjante 'calendrasya de÷à dhàtuvibhåùitàþ // RamS_2,88.6 // nànàmçgagaõadvãpitarakùvçkùagaõair vçtaþ / aduùñair bhàty ayaü ÷ailo bahupakùisamàkulaþ // RamS_2,88.7 // àmrajambvasanair lodhraiþ priyàlaiþ panasair dhavaiþ / aïkolair bhavyatini÷air bilvatindukaveõubhiþ // RamS_2,88.8 // kà÷maryariùñavaraõair madhåkais tilakais tathà / badaryàmalakair nãpair vetradhanvanabãjakaiþ // RamS_2,88.9 // puùpavadbhiþ phalopetai÷ chàyàvadbhir manoramaiþ / evamàdibhir àkãrõaþ ÷riyaü puùyaty ayaü giriþ // RamS_2,88.10 // ÷ailaprastheùu ramyeùu pa÷yemàn kàmaharùaõàn / kiünaràn dvaüdva÷o bhadre ramamàõàn manasvinaþ // RamS_2,88.11 // ÷àkhàvasaktàn khaógàü÷ ca pravaràõy ambaràõi ca / pa÷ya vidyàdharastrãõàü krãóodde÷àn manoramàn // RamS_2,88.12 // jalaprapàtair udbhedair nisyandai÷ ca kvacit kvacit / sravadbhir bhàty ayaü ÷ailaþ sravan mada iva dvipaþ // RamS_2,88.13 // guhàsamãraõo gandhàn nànàpuùpabhavàn vahan / ghràõatarpaõam abhyetya kaü naraü na praharùayet // RamS_2,88.14 // yadãha ÷arado 'nekàs tvayà sàrdham anindite / lakùmaõena ca vatsyàmi na màü ÷okaþ pradhakùyati // RamS_2,88.15 // bahupuùpaphale ramye nànàdvijagaõàyute / vicitra÷ikhare hy asmin ratavàn asmi bhàmini // RamS_2,88.16 // anena vanavàsena mayà pràptaü phaladvayam / pitu÷ cànçõatà dharme bharatasya priyaü tathà // RamS_2,88.17 // vaidehi ramase kaccic citrakåñe mayà saha / pa÷yantã vividhàn bhàvàn manovàkkàyasaüyatàn // RamS_2,88.18 // idam evàmçtaü pràhå ràj¤àü ràjarùayaþ pare / vanavàsaü bhavàrthàya pretya me prapitàmahàþ // RamS_2,88.19 // ÷ilàþ ÷ailasya ÷obhante vi÷àlàþ ÷ata÷o 'bhitaþ / bahulà bahulair varõair nãlapãtasitàruõaiþ // RamS_2,88.20 // ni÷i bhànty acalendrasya hutà÷ana÷ikhà iva / oùadhyaþ svaprabhà lakùmyà bhràjamànàþ sahasra÷aþ // RamS_2,88.21 // kecit kùayanibhà de÷àþ kecid udyànasaünibhàþ / kecid eka÷ilà bhànti parvatasyàsya bhàmini // RamS_2,88.22 // bhittveva vasudhàü bhàti citrakåñaþ samutthitaþ / citrakåñasya kåño 'sau dç÷yate sarvataþ ÷ivaþ // RamS_2,88.23 // kuùñhapuünàgatagarabhårjapatrottarachadàn / kàminàü svàstaràn pa÷ya ku÷e÷ayadalàyutàn // RamS_2,88.24 // mçdità÷ càpaviddhà÷ ca dç÷yante kamalasrajaþ / kàmibhir vanite pa÷ya phalàni vividhàni ca // RamS_2,88.25 // vasvaukasàràü nalinãm atyetãvottaràn kurån / parvata÷ citrakåño 'sau bahumålaphalodakaþ // RamS_2,88.26 // imaü tu kàlaü vanite vijahrivàüs tvayà ca sãte saha lakùmaõena ca / ratiü prapatsye kuladharmavardhinãü satàü pathi svair niyamaiþ paraiþ sthitaþ // RamS_2,88.27 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 89 atha ÷ailàd viniùkramya maithilãü kosale÷varaþ / adar÷ayac chubhajalàü ramyàü mandàkinãü nadãm // RamS_2,89.1 // abravãc ca varàrohàü càrucandranibhànanàm / videharàjasya sutàü ràmo ràjãvalocanaþ // RamS_2,89.2 // vicitrapulinàü ramyàü haüsasàrasasevitàm / kusumair upasaüpannàü pa÷ya mandàkinãü nadãm // RamS_2,89.3 // nànàvidhais tãraruhair vçtàü puùpaphaladrumaiþ / ràjantãü ràjaràjasya nalinãm iva sarvataþ // RamS_2,89.4 // mçgayåthanipãtàni kaluùàmbhàüsi sàmpratam / tãrthàni ramaõãyàni ratiü saüjanayanti me // RamS_2,89.5 // jañàjinadharàþ kàle valkalottaravàsasaþ / çùayas tv avagàhante nadãü mandàkinãü priye // RamS_2,89.6 // àdityam upatiùñhante niyamàd årdhvabàhavaþ / ete 'pare vi÷àlàkùi munayaþ saü÷itavratàþ // RamS_2,89.7 // màrutoddhåta÷ikharaiþ prançtta iva parvataþ / pàdapaiþ pattrapuùpàõi sçjadbhir abhito nadãm // RamS_2,89.8 // kaccin maõinikà÷odàü kaccit pulina÷àlinãm / kaccit siddhajanàkãrõàü pa÷ya mandàkinãü nadãm // RamS_2,89.9 // nirdhåtàn vàyunà pa÷ya vitatàn puùpasaücayàn / poplåyamànàn aparàn pa÷ya tvaü jalamadhyagàn // RamS_2,89.10 // tàü÷ càtivalguvacaso rathàïgàhvayanà dvijàþ / adhirohanti kalyàõi niùkåjantaþ ÷ubhà giraþ // RamS_2,89.11 // dar÷anaü citrakåñasya mandàkinyà÷ ca ÷obhane / adhikaü puravàsàc ca manye ca tava dar÷anàt // RamS_2,89.12 // vidhåtakaluùaiþ siddhais tapodama÷amànvitaiþ / nityavikùobhitajalàü vigàhasva mayà saha // RamS_2,89.13 // sakhãvac ca vigàhasva sãte mandàkinãm imàm / kamalàny avamajjantã puùkaràõi ca bhàmini // RamS_2,89.14 // tvaü paurajanavad vyàlàn ayodhyàm iva parvatam / manyasva vanite nityaü sarayåvad imàü nadãm // RamS_2,89.15 // lakùmaõa÷ caiva dharmàtmà mannide÷e vyavasthitaþ / tvaü cànukålà vaidehi prãtiü janayatho mama // RamS_2,89.16 // upaspç÷aüs triùavaõaü madhumålaphalà÷anaþ / nàyodhyàyai na ràjyàya spçhaye 'dya tvayà saha // RamS_2,89.17 // imàü hi ramyàü gajayåthalolitàü nipãtatoyàü gajasiühavànaraiþ / supuùpitaiþ puùpadharair alaükçtàü na so 'sti yaþ syàn na gatakramaþ sukhã // RamS_2,89.18 // itãva ràmo bahusaügataü vacaþ priyàsahàyaþ saritaü prati bruvan / cacàra ramyaü nayanà¤janaprabhaü sa citrakåñaü raghuvaü÷avardhanaþ // RamS_2,89.19 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 90 tathà tatràsatas tasya bharatasyopayàyinaþ / sainyareõu÷ ca ÷abda÷ ca pràduràstàü nabhaþspç÷au // RamS_2,90.1 // etasminn antare trastàþ ÷abdena mahatà tataþ / ardità yåthapà mattàþ sayåthà dudruvur di÷aþ // RamS_2,90.2 // sa taü sainyasamudbhåtaü ÷abdaü ÷u÷rava ràghavaþ / tàü÷ ca vipradrutàn sarvàn yåthapàn anvavaikùata // RamS_2,90.3 // tàü÷ ca vidravato dçùñvà taü ca ÷rutvà sa niþsvanam / uvàca ràmaþ saumitriü lakùmaõaü dãptatejasam // RamS_2,90.4 // hanta lakùmaõa pa÷yeha sumitrà suprajàs tvayà / bhãmastanitagambhãras tumulaþ ÷råyate svanaþ // RamS_2,90.5 // ràjà và ràjamàtro và mçgayàm añate vane / anyad và ÷vàpadaü kiücit saumitre j¤àtum arhasi / sarvam etad yathàtattvam aciràj j¤àtum arhasi // RamS_2,90.6 //* sa lakùmaõaþ saütvaritaþ sàlam àruhya puùpitam / prekùamàõo di÷aþ sarvàþ pårvàü di÷am avaikùata // RamS_2,90.7 // udaïmukhaþ prekùamàõo dadar÷a mahatãü camåm / rathà÷vagajasambàdhàü yattair yuktàü padàtibhiþ // RamS_2,90.8 // tàm a÷vagajasampårõàü rathadhvajavibhåùitàm / ÷a÷aüsa senàü ràmàya vacanaü cedam abravãt // RamS_2,90.9 // agniü saü÷amayatv àryaþ sãtà ca bhajatàü guhàm / sajyaü kuruùva càpaü ca ÷aràü÷ ca kavacaü tathà // RamS_2,90.10 // taü ràmaþ puruùavyàghro lakùmaõaü pratyuvàca ha / aïgàvekùasva saumitre kasyaitàü manyase camåm // RamS_2,90.11 // evam uktas tu ràmeõa lakùmaõo vàkyam abravãt / didhakùann iva tàü senàü ruùitaþ pàvako yathà // RamS_2,90.12 // sampannaü ràjyam icchaüs tu vyaktaü pràpyàbhiùecanam / àvàü hantuü samabhyeti kaikeyyà bharataþ sutaþ // RamS_2,90.13 // eùa vai sumahठ÷rãmàn viñapã saüprakà÷ate / viràjaty udgataskandhaþ kovidàradhvajo rathe // RamS_2,90.14 // bhajanty ete yathàkàmam a÷vàn àruhya ÷ãghragàn / ete bhràjanti saühçùñà gajàn àruhya sàdinaþ // RamS_2,90.15 // gçhãtadhanuùau càvàü giriü vãra ÷rayàvahe / api nau va÷am àgacchet kovidàradhvajo raõe // RamS_2,90.16 // api drakùyàmi bharataü yatkçte vyasanaü mahat / tvayà ràghava sampràptaü sãtayà ca mayà tathà // RamS_2,90.17 // yannimittaü bhavàn ràjyàc cyuto ràghava ÷à÷vatàt / sampràpto 'yam arir vãra bharato vadhya eva me // RamS_2,90.18 // bharatasya vadhe doùaü nàhaü pa÷yàmi ràghava / pårvàpakàriõàü tyàge na hy adharmo vidhãyate / etasmin nihate kçtsnàm anu÷àdhi vasuüdharàm // RamS_2,90.19 //* adya putraü hataü saükhye kaikeyã ràjyakàmukà / mayà pa÷yet suduþkhàrtà hastibhagnam iva drumam // RamS_2,90.20 // kaikeyãü ca vadhiùyàmi sànubandhàü sabàndhavàm / kaluùeõàdya mahatà medinã parimucyatàm // RamS_2,90.21 // adyemaü saüyataü krodham asatkàraü ca mànada / mokùyàmi ÷atrusainyeùu kakùeùv iva hutà÷anam // RamS_2,90.22 // adyaitac citrakåñasya kànanaü ni÷itaiþ ÷araiþ / bhinda¤ ÷atru÷arãràõi kariùye ÷oõitokùitam // RamS_2,90.23 // ÷arair nirbhinnahçdayàn ku¤jaràüs turagàüs tathà / ÷vàpadàþ parikarùantu naràü÷ ca nihatàn mayà // RamS_2,90.24 // ÷aràõàü dhanuùa÷ càham ançõo 'smi mahàvane / sasainyaü bharataü hatvà bhaviùyàmi na saü÷ayaþ // RamS_2,90.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 91 susaürabdhaü tu saumitriü lakùmaõaü krodhamårchitam / ràmas tu parisàntvyàtha vacanaü cedam abravãt // RamS_2,91.1 // kim atra dhanuùà kàryam asinà và sacarmaõà / maheùvàse mahàpràj¤e bharate svayam àgate // RamS_2,91.2 // pràptakàlaü yad eùo 'smàn bharato draùñum icchati / asmàsu manasàpy eùa nàhitaü kiücid àcaret // RamS_2,91.3 // vipriyaü kçtapårvaü te bharatena kadà na kim / ãdç÷aü và bhayaü te 'dya bharataü yo 'tra ÷aïkase // RamS_2,91.4 // na hi te niùñhuraü vàcyo bharato nàpriyaü vacaþ / ahaü hy apriyam uktaþ syàü bharatasyàpriye kçte // RamS_2,91.5 // kathaü nu putràþ pitaraü hanyuþ kasyàücid àpadi / bhràtà và bhràtaraü hanyàt saumitre pràõam àtmanaþ // RamS_2,91.6 // yadi ràjyasya hetos tvam imàü vàcaü prabhàùase / vakùyàmi bharataü dçùñvà ràjyam asmai pradãyatàm // RamS_2,91.7 // ucyamàno hi bharato mayà lakùmaõa tattvataþ / ràjyam asmai prayaccheti bàóham ity eva vakùyati // RamS_2,91.8 // tathokto dharma÷ãlena bhràtrà tasya hite rataþ / lakùmaõaþ pravive÷eva svàni gàtràõi lajjayà // RamS_2,91.9 // vrãóitaü lakùmaõaü dçùñvà ràghavaþ pratyuvàca ha / eùa manye mahàbàhur ihàsmàn draùñum àgataþ // RamS_2,91.10 // vanavàsam anudhyàya gçhàya pratineùyati / imàü vàpy eùa vaidehãm atyantasukhasevinãm // RamS_2,91.11 // etau tau saüprakà÷ete gotravantau manoramau / vàyuvegasamau vãra javanau turagottamau // RamS_2,91.12 // sa eùa sumahàkàyaþ kampate vàhinãmukhe / nàgaþ ÷atruüjayo nàma vçddhas tàtasya dhãmataþ // RamS_2,91.13 // avatãrya tu sàlàgràt tasmàt sa samitiüjayaþ / lakùmaõaþ prà¤jalir bhåtvà tasthau ràmasya pàr÷vataþ // RamS_2,91.14 // bharatenàtha saüdiùñà sammardo na bhaved iti / samantàt tasya ÷ailasya senàvàsam akalpayat // RamS_2,91.15 // adhyardham ikùvàkucamår yojanaü parvatasya sà / pàr÷ve nyavi÷ad àvçtya gajavàjirathàkulà // RamS_2,91.16 // sà citrakåñe bharatena senà dharmaü puraskçtya vidhåya darpam / prasàdanàrthaü raghunandanasya virocate nãtimatà praõãtà // RamS_2,91.17 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 92 nive÷ya senàü tu vibhuþ padbhyàü pàdavatàü varaþ / abhigantuü sa kàkutstham iyeùa guruvartakam // RamS_2,92.1 // niviùñamàtre sainye tu yathodde÷aü vinãtavat / bharato bhràtaraü vàkyaü ÷atrughnam idam abravãt // RamS_2,92.2 // kùipraü vanam idaü saumya narasaüghaiþ samantataþ / lubdhai÷ ca sahitair ebhis tvam anveùitum arhasi // RamS_2,92.3 // yàvan na ràmaü drakùyàmi lakùmaõaü và mahàbalam / vaidehãü và mahàbhàgàü na me ÷àntir bhaviùyati // RamS_2,92.4 // yàvan na candrasaükà÷aü drakùyàmi ÷ubham ànanam / bhràtuþ padmapalà÷àkùaü na me ÷àntir bhaviùyati // RamS_2,92.5 // yàvan na caraõau bhràtuþ pàrthivavya¤janànvitau / ÷irasà dhàrayiùyàmi na me ÷àntir bhaviùyati // RamS_2,92.6 // yàvan na ràjye ràjyàrhaþ pitçpaitàmahe sthitaþ / abhiùekajalaklinno na me ÷àntir bhaviùyati // RamS_2,92.7 // kçtakçtyà mahàbhàgà vaidehã janakàtmajà / bhartàraü sàgaràntàyàþ pçthivyà yànugacchati // RamS_2,92.8 // subhaga÷ citrakåño 'sau giriràjopamo giriþ / yasmin vasati kàkutsthaþ kubera iva nandane // RamS_2,92.9 // kçtakàryam idaü durgaü vanaü vyàlaniùevitam / yad adhyàste mahàtejà ràmaþ ÷astrabhçtàü varaþ // RamS_2,92.10 // evam uktvà mahàtejà bharataþ puruùarùabhaþ / padbhyàm eva mahàtejàþ pravive÷a mahad vanam // RamS_2,92.11 // sa tàni drumajàlàni jàtàni girisànuùu / puùpitàgràõi madhyena jagàma vadatàü varaþ // RamS_2,92.12 // sa gire÷ citrakåñasya sàlam àsàdya puùpitam / ràmà÷ramagatasyàgner dadar÷a dhvajam ucchritam // RamS_2,92.13 // taü dçùñvà bharataþ ÷rãmàn mumoda sahabàndhavaþ / atra ràma iti j¤àtvà gataþ pàram ivàmbhasaþ // RamS_2,92.14 // sa citrakåñe tu girau ni÷àmya ràmà÷ramaü puõyajanopapannam / guhena sàrdhaü tvarito jagàma punar nive÷yaiva camåü mahàtmà // RamS_2,92.15 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 93 niviùñàyàü tu senàyàm utsuko bharatas tadà / jagàma bhràtaraü draùñuü ÷atrughnam anudar÷ayan // RamS_2,93.1 // çùiü vasiùñhaü saüdi÷ya màtþn me ÷ãghram ànaya / iti tvaritam agre sa jagàma guruvatsalaþ // RamS_2,93.2 // sumantras tv api ÷atrughnam adåràd anvapadyata / ràmadar÷anajas tarùo bharatasyeva tasya ca // RamS_2,93.3 // gacchann evàtha bharatas tàpasàlayasaüsthitàm / bhràtuþ parõakuñãü ÷rãmàn uñajaü ca dadar÷a ha // RamS_2,93.4 // ÷àlàyàs tv agratas tasyà dadar÷a bharatas tadà / kàùñhàni càvabhagnàni puùpàõy avacitàni ca // RamS_2,93.5 // dadar÷a ca vane tasmin mahataþ saücayàn kçtàn / mçgàõàü mahiùàõàü ca karãùaiþ ÷ãtakàraõàt // RamS_2,93.6 // gacchan eva mahàbàhur dyutimàn bharatas tadà / ÷atrughnaü càbravãd dhçùñas tàn amàtyàü÷ ca sarva÷aþ // RamS_2,93.7 // manye pràptàþ sma taü de÷aü bharadvàjo yam abravãt / nàtidåre hi manye 'haü nadãü mandàkinãm itaþ // RamS_2,93.8 // uccair baddhàni cãràõi lakùmaõena bhaved ayam / abhij¤ànakçtaþ panthà vikàle gantum icchatà // RamS_2,93.9 // idaü codàttadantànàü ku¤jaràõàü tarasvinàm / ÷ailapàr÷ve parikràntam anyonyam abhigarjatàm // RamS_2,93.10 // yam evàdhàtum icchanti tàpasàþ satataü vane / tasyàsau dç÷yate dhåmaþ saükulaþ kçùõavartmanaþ // RamS_2,93.11 // atràhaü puruùavyàghraü gurusatkàrakàriõam / àryaü drakùyàmi saühçùño maharùim iva ràghavam // RamS_2,93.12 // atha gatvà muhårtaü tu citrakåñaü sa ràghavaþ / mandàkinãm anupràptas taü janaü cedam abravãt // RamS_2,93.13 // jagatyàü puruùavyàghra àste vãràsane rataþ / janendro nirjanaü pràpya dhin me janma sajãvitam // RamS_2,93.14 // matkçte vyasanaü pràpto lokanàtho mahàdyutiþ / sarvàn kàmàn parityajya vane vasati ràghavaþ // RamS_2,93.15 // iti lokasamàkruùñaþ pàdeùv adya prasàdayan / ràmasya nipatiùyàmi sãtàyà÷ ca punaþ punaþ // RamS_2,93.16 // evaü sa vilapaüs tasmin vane da÷arathàtmajaþ / dadar÷a mahatãü puõyàü parõa÷àlàü manoramàm // RamS_2,93.17 // sàlatàlà÷vakarõànàü parõair bahubhir àvçtàm / vi÷àlàü mçdubhis tãrõàü ku÷air vedim ivàdhvare // RamS_2,93.18 // ÷akràyudhanikà÷ai÷ ca kàrmukair bhàrasàdhanaiþ / rukmapçùñhair mahàsàraiþ ÷obhitàü ÷atrubàdhakaiþ // RamS_2,93.19 // arkara÷mipratãkà÷air ghorais tåõãgataiþ ÷araiþ / ÷obhitàü dãptavadanaiþ sarpair bhogavatãm iva // RamS_2,93.20 // mahàrajatavàsobhyàm asibhyàü ca viràjitàm / rukmabinduvicitràbhyàü carmabhyàü càpi ÷obhitàm // RamS_2,93.21 // godhàïgulitrair àsaktai÷ citraiþ kà¤canabhåùitaiþ / arisaüghair anàdhçùyàü mçgaiþ siühaguhàm iva // RamS_2,93.22 // pràgudaksravaõàü vediü vi÷àlàü dãptapàvakàm / dadar÷a bharatas tatra puõyàü ràmanive÷ane // RamS_2,93.23 // nirãkùya sa muhårtaü tu dadar÷a bharato gurum / uñaje ràmam àsãnaü jañàmaõóaladhàriõam // RamS_2,93.24 // taü tu kçùõàjinadharaü cãravalkalavàsasam / dadar÷a ràmam àsãnam abhitaþ pàvakopamam // RamS_2,93.25 // siühaskandhaü mahàbàhuü puõóarãkanibhekùaõam / pçthivyàþ sagaràntàyà bhartàraü dharmacàriõam // RamS_2,93.26 // upaviùñaü mahàbàhuü brahmàõam iva ÷à÷vatam / sthaõóile darbhasaüstãrõe sãtayà lakùmaõena ca // RamS_2,93.27 // taü dçùñvà bharataþ ÷rãmàn duþkhamohapariplutaþ / abhyadhàvata dharmàtmà bharataþ kaikayãsutaþ // RamS_2,93.28 // dçùñvà ca vilalàpàrto bàùpasaüdigdhayà girà / a÷aknuvan dhàrayituü dhairyàd vacanam abravãt // RamS_2,93.29 // yaþ saüsadi prakçtibhir bhaved yukta upàsitum / vanyair mçgair upàsãnaþ so 'yam àste mamàgrajaþ // RamS_2,93.30 // vàsobhir bahusàhasrair yo mahàtmà purocitaþ / mçgàjine so 'yam iha pravaste dharmam àcaran // RamS_2,93.31 // adhàrayad yo vividhà÷ citràþ sumanasas tadà / so 'yaü jañàbhàram imaü sahate ràghavaþ katham // RamS_2,93.32 // yasya yaj¤air yathàdiùñair yukto dharmasya saücayaþ / ÷arãrakle÷asambhåtaü sa dharmaü parimàrgate // RamS_2,93.33 // candanena mahàrheõa yasyàïgam upasevitam / malena tasyàïgam idaü katham àryasya sevyate // RamS_2,93.34 // mannimittam idaü duþkhaü pràpto ràmaþ sukhocitaþ / dhig jãvitaü nç÷aüsasya mama lokavigarhitam // RamS_2,93.35 // ity evaü vilapan dãnaþ prasvinnamukhapaïkajaþ / pàdàv apràpya ràmasya papàta bharato rudan // RamS_2,93.36 // duþkhàbhitapto bharato ràjaputro mahàbalaþ / uktvàryeti sakçd dãnaü punar novàca kiücana // RamS_2,93.37 // bàùpàpihitakaõñha÷ ca prekùya ràmaü ya÷asvinam / àryety evàbhisaükru÷ya vyàhartuü nà÷akat tataþ // RamS_2,93.38 // ÷atrughna÷ càpi ràmasya vavande caraõau rudan / tàv ubhau sa samàliïgya ràmo 'py a÷råõy avartayat // RamS_2,93.39 // tataþ sumantreõa guhena caiva samãyatå ràjasutàv araõye / divàkara÷ caiva ni÷àkara÷ ca yathàmbare ÷ukrabçhaspatibhyàm // RamS_2,93.40 // tàn pàrthivàn vàraõayåthapàbhàn samàgatàüs tatra mahaty araõye / vanaukasas te 'pi samãkùya sarve 'py a÷råõy amu¤can pravihàya harùam // RamS_2,93.41 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 94 àghràya ràmas taü mårdhni pariùvajya ca ràghavaþ / aïke bharatam àropya paryapçcchat samàhitaþ // RamS_2,94.1 // kva nu te 'bhåt pità tàta yad araõyaü tvam àgataþ / na hi tvaü jãvatas tasya vanam àgantum arhasi // RamS_2,94.2 // cirasya bata pa÷yàmi dåràd bharatam àgatam / duùpratãkam araõye 'smin kiü tàta vanam àgataþ // RamS_2,94.3 // kaccid da÷aratho ràjà ku÷alã satyasaügaraþ / ràjasåyà÷vamedhànàm àhartà dharmani÷cayaþ // RamS_2,94.4 // sa kaccid bràhmaõo vidvàn dharmanityo mahàdyutiþ / ikùvàkåõàm upàdhyàyo yathàvat tàta påjyate // RamS_2,94.5 // tàta kaccic ca kausalyà sumitrà ca prajàvatã / sukhinã kaccid àryà ca devã nandati kaikayã // RamS_2,94.6 // kaccid vinayasampannaþ kulaputro bahu÷rutaþ / anasåyur anudraùñà satkçtas te purohitaþ // RamS_2,94.7 // kaccid agniùu te yukto vidhij¤o matimàn çjuþ / hutaü ca hoùyamàõaü ca kàle vedayate sadà // RamS_2,94.8 // iùvastravarasampannam artha÷àstravi÷àradam / sudhanvànam upàdhyàyaü kaccit tvaü tàta manyase // RamS_2,94.9 // kaccid àtmasamàþ ÷åràþ ÷rutavanto jitendriyàþ / kulãnà÷ ceïgitaj¤à÷ ca kçtàs te tàta mantriõaþ // RamS_2,94.10 // mantro vijayamålaü hi ràj¤àü bhavati ràghava / susaüvçto mantradharair amàtyaiþ ÷àstrakovidaiþ // RamS_2,94.11 // kaccin nidràva÷aü naiùi kaccit kàle vibudhyase / kaccic càpararàtriùu cintayasy arthanaipuõam // RamS_2,94.12 // kaccin mantrayase naikaþ kaccin na bahubhiþ saha / kaccit te mantrito mantro ràùñraü na paridhàvati // RamS_2,94.13 // kaccid arthaü vini÷citya laghumålaü mahodayam / kùipram àrabhase kartuü na dãrghayasi ràghava // RamS_2,94.14 // kaccit tu sukçtàny eva kçtaråpàõi và punaþ / vidus te sarvakàryàõi na kartavyàni pàrthivàþ // RamS_2,94.15 // kaccin na tarkair yuktvà và ye càpy aparikãrtitàþ / tvayà và tava vàmàtyair budhyate tàta mantritam // RamS_2,94.16 // kaccit sahasràn mårkhàõàm ekam icchasi paõóitam / paõóito hy arthakçcchreùu kuryàn niþ÷reyasaü mahat // RamS_2,94.17 // sahasràõy api mårkhàõàü yady upàste mahãpatiþ / atha vàpy ayutàny eva nàsti teùu sahàyatà // RamS_2,94.18 // eko 'py amàtyo medhàvã ÷åro dakùo vicakùaõaþ / ràjànaü ràjamàtraü và pràpayen mahatãü ÷riyam // RamS_2,94.19 // kaccin mukhyà mahatsv eva madhyameùu ca madhyamàþ / jaghanyà÷ ca jaghanyeùu bhçtyàþ karmasu yojitàþ // RamS_2,94.20 // amàtyàn upadhàtãtàn pitçpaitàmahठ÷ucãn / ÷reùñhठ÷reùñheùu kaccit tvaü niyojayasi karmasu // RamS_2,94.21 // kaccit tvàü nàvajànanti yàjakàþ patitaü yathà / ugrapratigrahãtàraü kàmayànam iva striyaþ // RamS_2,94.22 // upàyaku÷alaü vaidyaü bhçtyasaüdåùaõe ratam / ÷åram ai÷varyakàmaü ca yo na hanti sa vadhyate // RamS_2,94.23 // kaccid dhçùña÷ ca ÷åra÷ ca dhçtimàn matimठ÷uciþ / kulãna÷ cànurakta÷ ca dakùaþ senàpatiþ kçtaþ // RamS_2,94.24 // balavanta÷ ca kaccit te mukhyà yuddhavi÷àradàþ / dçùñàpadànà vikràntàs tvayà satkçtya mànitàþ // RamS_2,94.25 // kaccid balasya bhaktaü ca vetanaü ca yathocitam / sampràptakàlaü dàtavyaü dadàsi na vilambase // RamS_2,94.26 // kàlàtikramaõe hy eva bhaktavetanayor bhçtàþ / bhartuþ kupyanti duùyanti so 'narthaþ sumahàn smçtaþ // RamS_2,94.27 // kaccit sarve 'nuraktàs tvàü kulaputràþ pradhànataþ / kaccit pràõàüs tavàrtheùu saütyajanti samàhitàþ // RamS_2,94.28 // kaccij jànapado vidvàn dakùiõaþ pratibhànavàn / yathoktavàdã dåtas te kçto bharata paõóitaþ // RamS_2,94.29 // kaccid aùñàda÷àny eùu svapakùe da÷a pa¤ca ca / tribhis tribhir avij¤àtair vetsi tãrthàni càrakaiþ // RamS_2,94.30 // kaccid vyapàstàn ahitàn pratiyàtàü÷ ca sarvadà / durbalàn anavaj¤àya vartase ripusådana // RamS_2,94.31 // kaccin na lokàyatikàn bràhmaõàüs tàta sevase / anarthaku÷alà hy ete bàlàþ paõóitamàninaþ // RamS_2,94.32 // dharma÷àstreùu mukhyeùu vidyamàneùu durbudhàþ / buddhimàn vãkùikãü pràpya nirarthaü pravadanti te // RamS_2,94.33 // vãrair adhyuùitàü pårvam asmàkaü tàta pårvakaiþ / satyanàmàü dçóhadvàràü hastya÷varathasaükulàm // RamS_2,94.34 // bràhmaõaiþ kùatriyair vai÷yaiþ svakarmanirataiþ sadà / jitendriyair mahotsàhair vçtàm àryaiþ sahasra÷aþ // RamS_2,94.35 // pràsàdair vividhàkàrair vçtàü vaidyajanàkulàm / kaccit samuditàü sphãtàm ayodhyàü parirakùasi // RamS_2,94.36 // kaccic caitya÷atair juùñaþ suniviùñajanàkulaþ / devasthànaiþ prapàbhi÷ ca taóàgai÷ copa÷obhitaþ // RamS_2,94.37 // prahçùñanaranàrãkaþ samàjotsava÷obhitaþ / sukçùñasãmà pa÷umàn hiüsàbhir parivarjitaþ // RamS_2,94.38 // adevamàtçko ramyaþ ÷vàpadaiþ parivarjitaþ / kaccij janapadaþ sphãtaþ sukhaü vasati ràghava // RamS_2,94.39 // kaccit te dayitàþ sarve kçùigorakùajãvinaþ / vàrttàyàü saü÷ritas tàta loko hi sukham edhate // RamS_2,94.40 // teùàü guptiparãhàraiþ kaccit te bharaõaü kçtam / rakùyà hi ràj¤à dharmeõa sarve viùayavàsinaþ // RamS_2,94.41 // kaccit striyaþ sàntvayasi kaccit tà÷ ca surakùitàþ / kaccin na ÷raddadhàsyàsàü kaccid guhyaü na bhàùase // RamS_2,94.42 // kaccin nàgavanaü guptaü ku¤jaràõàü ca tçpyasi / kaccid dar÷ayase nityaü manuùyàõàü vibhåùitam / utthàyotthàya pårvàhõe ràjaputro mahàpathe // RamS_2,94.43 //* kaccit sarvàõi durgàõi dhanadhànyàyudhodakaiþ / yantrai÷ ca paripårõàni tathà ÷ilpidhanurdharaiþ // RamS_2,94.44 // àyas te vipulaþ kaccit kaccid alpataro vyayaþ / apàtreùu na te kaccit ko÷o gacchati ràghava // RamS_2,94.45 // devatàrthe ca pitrarthe bràhmaõàbhyàgateùu ca / yodheùu mitravargeùu kaccid gacchati te vyayaþ // RamS_2,94.46 // kaccid àryo vi÷uddhàtmàkùàrita÷ corakarmaõà / apçùñaþ ÷àstraku÷alair na lobhàd badhyate ÷uciþ // RamS_2,94.47 // gçhãta÷ caiva pçùña÷ ca kàle dçùñaþ sakàraõaþ / kaccin na mucyate coro dhanalobhàn nararùabha // RamS_2,94.48 // vyasane kaccid àóhyasya durgatasya ca ràghava / arthaü viràgàþ pa÷yanti tavàmàtyà bahu÷rutàþ // RamS_2,94.49 // yàni mithyàbhi÷astànàü patanty asràõi ràghava / tàni putrapa÷ån ghnanti prãtyartham anu÷àsataþ // RamS_2,94.50 // kaccid vçddhàü÷ ca bàlàü÷ ca vaidyamukhyàü÷ ca ràghava / dànena manasà vàcà tribhir etair bubhåùase // RamS_2,94.51 // kaccid guråü÷ ca vçddhàü÷ ca tàpasàn devatàtithãn / caityàü÷ ca sarvàn siddhàrthàn bràhmaõàü÷ ca namasyasi // RamS_2,94.52 // kaccid arthena và dharmaü dharmaü dharmeõa và punaþ / ubhau và prãtilobhena kàmena na vibàdhase // RamS_2,94.53 // kaccid arthaü ca dharmaü ca kàmaü ca jayatàü vara / vibhajya kàle kàlaj¤a sarvàn bharata sevase // RamS_2,94.54 // kaccit te bràhmaõàþ ÷arma sarva÷àstràrthakovidàþ / à÷aüsante mahàpràj¤a paurajànapadaiþ saha // RamS_2,94.55 // nàstikyam ançtaü krodhaü pramàdaü dãrghasåtratàm / adar÷anaü j¤ànavatàm àlasyaü pa¤cavçttitàm // RamS_2,94.56 // ekacintanam arthànàm anarthaj¤ai÷ ca mantraõam / ni÷citànàm anàrambhaü mantrasyàparirakùaõam // RamS_2,94.57 // maïgalasyàprayogaü ca pratyutthànaü ca sarva÷aþ / kaccit tvaü varjayasy etàn ràjadoùàü÷ caturda÷a // RamS_2,94.58 // kaccit svàdukçtaü bhojyam eko nà÷nàsi ràghava / kaccid à÷aüsamànebhyo mitrebhyaþ samprayacchasi // RamS_2,94.59 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 95 ràmasya vacanaü ÷rutvà bharataþ pratyuvàca ha / kiü me dharmàd vihãnasya ràjadharmaþ kariùyati // RamS_2,95.1 // ÷à÷vato 'yaü sadà dharmaþ sthito 'smàsu nararùabha / jyeùñhaputre sthite ràjan na kanãyàn bhaven nçpaþ // RamS_2,95.2 // sa samçddhàü mayà sàrdham ayodhyàü gaccha ràghava / abhiùecaya càtmànaü kulasyàsya bhavàya naþ // RamS_2,95.3 // ràjànaü mànuùaü pràhur devatve saümato mama / yasya dharmàrthasahitaü vçttam àhur amànuùam // RamS_2,95.4 // kekayasthe ca mayi tu tvayi càraõyam à÷rite / divam àrya gato ràjà yàyajåkaþ satàü mataþ // RamS_2,95.5 // uttiùñha puruùavyàghra kriyatàm udakaü pituþ / ahaü càyaü ca ÷atrughnaþ pårvam eva kçtodakau // RamS_2,95.6 // priyeõa kila dattaü hi pitçlokeùu ràghava / akùayyaü bhavatãty àhur bhavàü÷ caiva pituþ priyaþ // RamS_2,95.7 // tàü ÷rutvà karuõàü vàcaü pitur maraõasaühitàm / ràghavo bharatenoktàü babhåva gatacetanaþ // RamS_2,95.8 // vàgvajraü bharatenoktam amanoj¤aü paraütapaþ / pragçhya bàhå ràmo vai puùpitàgro yathà drumaþ / vane para÷unà kçttas tathà bhuvi papàta ha // RamS_2,95.9 //* tathà hi patitaü ràmaü jagatyàü jagatãpatim / kålaghàtapari÷ràntaü prasuptam iva ku¤jaram // RamS_2,95.10 // bhràtaras te maheùvàsaü sarvataþ ÷okakar÷itam / rudantaþ saha vaidehyà siùicuþ salilena vai // RamS_2,95.11 // sa tu saüj¤àü punar labdhvà netràbhyàm àsram utsçjan / upàkràmata kàkutsthaþ kçpaõaü bahubhàùitum // RamS_2,95.12 // kiü nu tasya mayà kàryaü durjàtena mahàtmanaþ / yo mçto mama ÷okena na mayà càpi saüskçtaþ // RamS_2,95.13 // aho bharata siddhàrtho yena ràjà tvayànagha / ÷atrugheõa ca sarveùu pretakçtyeùu satkçtaþ // RamS_2,95.14 // niùpradhànàm anekàgràü narendreõa vinàkçtàm / nivçttavanavàso 'pi nàyodhyàü gantum utsahe // RamS_2,95.15 // samàptavanavàsaü màm ayodhyàyàü paraütapa / ko nu ÷àsiùyati punas tàte lokàntaraü gate // RamS_2,95.16 // purà prekùya suvçttaü màü pità yàny àha sàntvayan / vàkyàni tàni ÷roùyàmi kutaþ karõasukhàny aham // RamS_2,95.17 // evam uktvà sa bharataü bhàryàm abhyetya ràghavaþ / uvàca ÷okasaütaptaþ pårõacandranibhànanàm // RamS_2,95.18 // sãte mçtas te ÷va÷uraþ pitrà hãno 'si lakùmaõa / bharato duþkham àcaùñe svargataü pçthivãpatim // RamS_2,95.19 // sàntvayitvà tu tàü ràmo rudantãü janakàtmajàm / uvàca lakùmaõaü tatra duþkhito duþkhitaü vacaþ // RamS_2,95.20 // ànayeïgudãpiõyàkaü cãram àhara cottaram / jalakriyàrthaü tàtasya gamiùyàmi mahàtmanaþ // RamS_2,95.21 // sãtà purastàd vrajatu tvam enàm abhito vraja / ahaü pa÷càd gamiùyàmi gatir hy eùà sudàruõà // RamS_2,95.22 // tato nityànugas teùàü viditàtmà mahàmatiþ / mçdur dànta÷ ca ÷ànta÷ ca ràme ca dçóhabhaktimàn // RamS_2,95.23 // sumantras tair nçpasutaiþ sàrdham à÷vàsya ràghavam / avàtàrayad àlambya nadãü mandàkinãü ÷ivàm // RamS_2,95.24 // te sutãrthàü tataþ kçcchràd upàgamya ya÷asvinaþ / nadãü mandàkinãü ramyàü sadà puùpitakànanàm // RamS_2,95.25 // ÷ãghrasrotasam àsàdya tãrthaü ÷ivam akardamam / siùicus tådakaü ràj¤e tata etad bhavatv iti // RamS_2,95.26 // pragçhya ca mahãpàlo jalapåritam a¤jalim / di÷aü yàmyàm abhimukho rudan vacanam abravãt // RamS_2,95.27 // etat te ràja÷àrdåla vimalaü toyam akùayam / pitçlokagatasyàdya maddattam upatiùñhatu // RamS_2,95.28 // tato mandàkinãtãràt pratyuttãrya sa ràghavaþ / pitu÷ cakàra tejasvã nivàpaü bhràtçbhiþ saha // RamS_2,95.29 // aiïgudaü badarãmi÷raü piõyàkaü darbhasaüstare / nyasya ràmaþ suduþkhàrto rudan vacanam abravãt // RamS_2,95.30 // idaü bhuïkùva mahàràja prãto yada÷anà vayam / yadannaþ puruùo bhavati tadannàs tasya devatàþ // RamS_2,95.31 // tatas tenaiva màrgeõa pratyuttãrya nadãtañàt / àruroha naravyàghro ramyasànuü mahãdharam // RamS_2,95.32 // tataþ parõakuñãdvàram àsàdya jagatãpatiþ / parijagràha pàõibhyàm ubhau bharatalakùmaõau // RamS_2,95.33 // teùàü tu rudatàü ÷abdàt prati÷rutkàbhavad girau / bhràtþõàü saha vaidehyà siühànàü nardatàm iva // RamS_2,95.34 // vij¤àya tumulaü ÷abdaü trastà bharatasainikàþ / abruvaü÷ càpi ràmeõa bharataþ saügato dhruvam / teùàm eva mahठ÷abdaþ ÷ocatàü pitaraü mçtam // RamS_2,95.35 //* atha vàsàn parityajya taü sarve 'bhimukhàþ svanam / apy ekamanaso jagmur yathàsthànaü pradhàvitàþ // RamS_2,95.36 // hayair anye gajair anye rathair anye svalaükçtaiþ / sukumàràs tathaivànye padbhir eva narà yayuþ // RamS_2,95.37 // aciraproùitaü ràmaü ciraviproùitaü yathà / draùñukàmo janaþ sarvo jagàma sahasà÷ramam // RamS_2,95.38 // bhràtþõàü tvaritàs te tu draùñukàmàþ samàgamam / yayur bahuvidhair yànaiþ khuranemisamàkulaiþ // RamS_2,95.39 // sà bhåmir bahubhir yànaiþ khuranemisamàhatà / mumoca tumulaü ÷abdaü dyaur ivàbhrasamàgame // RamS_2,95.40 // tena vitràsità nàgàþ kareõuparivàritàþ / àvàsayanto gandhena jagmur anyad vanaü tataþ // RamS_2,95.41 // varàhamçgasiühà÷ ca mahiùàþ sarkùavànaràþ / vyàghragokarõagavayà vitreùuþ pçùataiþ saha // RamS_2,95.42 // rathàïgasàhvà natyåhà haüsàþ kàraõóavàþ plavàþ / tathà puüskokilàþ krau¤cà visaüj¤à bhejire di÷aþ // RamS_2,95.43 // tena ÷abdena vitrastair àkà÷aü pakùibhir vçtam / manuùyair àvçtà bhåmir ubhayaü prababhau tadà // RamS_2,95.44 // tàn naràn bàùpapårõàkùàn samãkùyàtha suduþkhitàn / paryaùvajata dharmaj¤aþ pitçvan màtçvac ca saþ // RamS_2,95.45 // sa tatra kàü÷cit pariùasvaje naràn narà÷ ca kecit tu tam abhyavàdayan / cakàra sarvàn savayasyabàndhavàn yathàrham àsàdya tadà nçpàtmajaþ // RamS_2,95.46 // tataþ sa teùàü rudatàü mahàtmanàü bhuvaü ca khaü cànuvinàdayan svanaþ / guhà girãõàü ca di÷a÷ ca saütataü mçdaïgaghoùapratimo vi÷u÷ruve // RamS_2,95.47 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 96 vasiùñhaþ purataþ kçtvà dàràn da÷arathasya ca / abhicakràma taü de÷aü ràmadar÷anatarùitaþ // RamS_2,96.1 // ràjapatnya÷ ca gacchantyo mandaü mandàkinãü prati / dadç÷us tatra tat tãrthaü ràmalakùmaõasevitam // RamS_2,96.2 // kausalyà bàùpapårõena mukhena pari÷uùyatà / sumitràm abravãd dãnà yà÷ cànyà ràjayoùitaþ // RamS_2,96.3 // idaü teùàm anàthànàü kliùñam akliùñakarmaõàm / vane pràk kevalaü tãrthaü ye te nirviùayãkçtàþ // RamS_2,96.4 // itaþ sumitre putras te sadà jalam atandritaþ / svayaü harati saumitrir mama putrasya kàraõàt // RamS_2,96.5 // dakùiõàgreùu darbheùu sà dadar÷a mahãtale / pitur iïgudãpiõyàkaü nyastam àyatalocanà // RamS_2,96.6 // taü bhåmau pitur àrtena nyastaü ràmeõa vãkùya sà / uvàca devã kausalyà sarvà da÷arathastriyaþ // RamS_2,96.7 // idam ikùvàkunàthasya ràghavasya mahàtmanaþ / ràghaveõa pitur dattaü pa÷yataitad yathàvidhi // RamS_2,96.8 // tasya devasamànasya pàrthivasya mahàtmanaþ / naitad aupayikaü manye bhuktabhogasya bhojanam // RamS_2,96.9 // caturantàü mahãü bhuktvà mahendrasadç÷o vibhuþ / katham iïgudãpiõyàkaü sa bhuïkte vasudhàdhipaþ // RamS_2,96.10 // ato duþkhataraü loke na kiücit pratibhàti mà / yatra ràmaþ pitur dadyàd iïgudãkùodam çddhimàn // RamS_2,96.11 // ràmeõeïgudãpiõyàkaü pitur dattaü samãkùya me / kathaü duþkhena hçdayaü na sphoñati sahasradhà // RamS_2,96.12 // evam àrtàü sapatnyas tà jagmur à÷vàsya tàü tadà / dadç÷u÷ cà÷rame ràmaü svargàc cyutam ivàmaram // RamS_2,96.13 // sarvabhogaiþ parityaktaü ràmaü samprekùya màtaraþ / àrtà mumucur a÷råõi sasvaraü ÷okakar÷itàþ // RamS_2,96.14 // tàsàü ràmaþ samutthàya jagràha caraõठ÷ubhàn / màtþõàü manujavyàghraþ sarvàsàü satyasaügaraþ // RamS_2,96.15 // tàþ pàõibhiþ sukhaspar÷air mçdvaïgulitalaiþ ÷ubhaiþ / pramamàrjå rajaþ pçùñhàd ràmasyàyatalocanàþ // RamS_2,96.16 // saumitrir api tàþ sarvà màtþn samprekùya duþkhitaþ / abhyavàdayatàsaktaü ÷anai ràmàd anantaram // RamS_2,96.17 // yathà ràme tathà tasmin sarvà vavçtire striyaþ / vçttiü da÷arathàj jàte lakùmaõe ÷ubhalakùaõe // RamS_2,96.18 // sãtàpi caraõàüs tàsàm upasaügçhya duþkhità / ÷va÷råõàm a÷rupårõàkùã sà babhåvàgrataþ sthità // RamS_2,96.19 // tàü pariùvajya duþkhàrtàü màtà duhitaraü yathà / vanavàsakç÷àü dãnàü kausalyà vàkyam abravãt // RamS_2,96.20 // videharàjasya sutà snuùà da÷arathasya ca / ràmapatnã kathaü duþkhaü sampràptà nirjane vane // RamS_2,96.21 // padmam àtapasaütaptaü parikliùñam ivotpalam / kà¤canaü rajasà dhvastaü kliùñaü candram ivàmbudaiþ // RamS_2,96.22 // mukhaü te prekùya màü ÷oko dahaty agnir ivà÷rayam / bhç÷aü manasi vaidehi vyasanàraõisambhavaþ // RamS_2,96.23 // bruvantyàm evam àrtàyàü jananyàü bharatàgrajaþ / pàdàv àsàdya jagràha vasiùñhasya sa ràghavaþ // RamS_2,96.24 // purohitasyàgnisamasya tasya vai bçhaspater indra ivàmaràdhipaþ / pragçhya pàdau susamçddhatejasaþ sahaiva tenopavive÷a ràghavaþ // RamS_2,96.25 // tato jaghanyaü sahitaiþ sa mantribhiþ purapradhànai÷ ca sahaiva sainikaiþ / janena dharmaj¤atamena dharmavàn upopaviùño bharatas tadàgrajam // RamS_2,96.26 // upopaviùñas tu tadà sa vãryavàüs tapasviveùeõa samãkùya ràghavam / ÷riyà jvalantaü bharataþ kçtà¤jalir yathà mahendraþ prayataþ prajàpatim // RamS_2,96.27 // kim eùa vàkyaü bharato 'dya ràghavaü praõamya satkçtya ca sàdhu vakùyati / itãva tasyàryajanasya tattvato babhåva kautåhalam uttamaü tadà // RamS_2,96.28 // sa ràghavaþ satyadhçti÷ ca lakùmaõo mahànubhàvo bharata÷ ca dhàrmikaþ / vçtàþ suhçdbhi÷ ca virejur adhvare yathà sadasyaiþ sahitàs trayo 'gnayaþ // RamS_2,96.29 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 97 taü tu ràmaþ samà÷vàsya bhràtaraü guruvatsalam / lakùmaõena saha bhràtrà praùñuü samupacakrame // RamS_2,97.1 // kim etad iccheyam ahaü ÷rotuü pravyàhçtaü tvayà / yasmàt tvam àgato de÷am imaü cãrajañàjinã // RamS_2,97.2 // yannimittam imaü de÷aü kçùõàjinajañàdharaþ / hitvà ràjyaü praviùñas tvaü tat sarvaü vaktum arhasi // RamS_2,97.3 // ity uktaþ kekayãputraþ kàkutsthena mahàtmanà / pragçhya balavad bhåyaþ prà¤jalir vàkyam abravãt // RamS_2,97.4 // àryaü tàtaþ parityajya kçtvà karma suduùkaram / gataþ svargaü mahàbàhuþ putra÷okàbhipãóitaþ // RamS_2,97.5 // striyà niyuktaþ kaikeyyà mama màtrà paraütapa / cakàra sumahat pàpam idam àtmaya÷oharam // RamS_2,97.6 // sà ràjyaphalam apràpya vidhavà ÷okakar÷ità / patiùyati mahàghore niraye jananã mama // RamS_2,97.7 // tasya me dàsabhåtasya prasàdaü kartum arhasi / abhiùi¤casva càdyaiva ràjyena maghavàn iva // RamS_2,97.8 // imàþ prakçtayaþ sarvà vidhavà màtara÷ ca yàþ / tvatsakà÷am anupràptàþ prasàdaü kartum arhasi // RamS_2,97.9 // tadànupårvyà yuktaü ca yuktaü càtmani mànada / ràjyaü pràpnuhi dharmeõa sakàmàn suhçdaþ kuru // RamS_2,97.10 // bhavatv avidhavà bhåmiþ samagrà patinà tvayà / ÷a÷inà vimaleneva ÷àradã rajanã yathà // RamS_2,97.11 // ebhi÷ ca sacivaiþ sàrdhaü ÷irasà yàcito mayà / bhràtuþ ÷iùyasya dàsasya prasàdaü kartum arhasi // RamS_2,97.12 // tad idaü ÷à÷vataü pitryaü sarvaü sacivamaõóalam / påjitaü puruùavyàghra nàtikramitum utsahe // RamS_2,97.13 // evam uktvà mahàbàhuþ sabàùpaþ kekayãsutaþ / ràmasya ÷irasà pàdau jagràha bharataþ punaþ // RamS_2,97.14 // taü mattam iva màtaügaü niþ÷vasantaü punaþ punaþ / bhràtaraü bharataü ràmaþ pariùvajyedam abravãt // RamS_2,97.15 // kulãnaþ sattvasampannas tejasvã caritavrataþ / ràjyahetoþ kathaü pàpam àcaret tvadvidho janaþ // RamS_2,97.16 // na doùaü tvayi pa÷yàmi såkùmam apy arisådana / na càpi jananãü bàlyàt tvaü vigarhitum arhasi // RamS_2,97.17 // yàvat pitari dharmaj¤a gauravaü lokasatkçte / tàvad dharmabhçtàü ÷reùñha jananyàm api gauravam // RamS_2,97.18 // etàbhyàü dharma÷ãlàbhyàü vanaü gaccheti ràghava / màtàpitçbhyàm ukto 'haü katham anyat samàcare // RamS_2,97.19 // tvayà ràjyam ayodhyàyàü pràptavyaü lokasatkçtam / vastavyaü daõóakàraõye mayà valkalavàsasà // RamS_2,97.20 // evaü kçtvà mahàràjo vibhàgaü lokasaünidhau / vyàdi÷ya ca mahàtejà divaü da÷aratho gataþ // RamS_2,97.21 // sa ca pramàõaü dharmàtmà ràjà lokagurus tava / pitrà dattaü yathàbhàgam upabhoktuü tvam arhasi // RamS_2,97.22 // caturda÷a samàþ saumya daõóakàraõyam à÷ritaþ / upabhokùye tv ahaü dattaü bhàgaü pitrà mahàtmanà // RamS_2,97.23 // yad abravãn màü naralokasatkçtaþ pità mahàtmà vibudhàdhipopamaþ / tad eva manye paramàtmano hitaü na sarvaloke÷varabhàvam avyayam // RamS_2,97.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 98 tataþ puruùasiühànàü vçtànàü taiþ suhçdgaõaiþ / ÷ocatàm eva rajanã duþkhena vyatyavartata // RamS_2,98.1 // rajanyàü suprabhàtàyàü bhràtaras te suhçdvçtàþ / mandàkinyàü hutaü japyaü kçtvà ràmam upàgaman // RamS_2,98.2 // tåùõãü te samupàsãnà na ka÷cit kiücid abravãt / bharatas tu suhçnmadhye ràmaü vacanam abravãt // RamS_2,98.3 // sàntvità màmikà màtà dattaü ràjyam idaü mama / tad dadàmi tavaivàhaü bhuïkùva ràjyam akaõñakam // RamS_2,98.4 // mahatevàmbuvegena bhinnaþ setur jalàgame / duràvàraü tvadanyena ràjyakhaõóam idaü mahat // RamS_2,98.5 // gatiü khara ivà÷vasya tàrkùyasyeva patatriõaþ / anugantuü na ÷aktir me gatiü tava mahãpate // RamS_2,98.6 // sujãvaü nitya÷as tasya yaþ parair upajãvyate / ràma tena tu durjãvaü yaþ paràn upajãvati // RamS_2,98.7 // yathà tu ropito vçkùaþ puruùeõa vivardhitaþ / hrasvakena duràroho råóhaskandho mahàdrumaþ // RamS_2,98.8 // sa yadà puùpito bhåtvà phalàni na vidar÷ayet / sa tàü nànubhavet prãtiü yasya hetoþ prabhàvitaþ // RamS_2,98.9 // eùopamà mahàbàho tvam arthaü vettum arhasi / yadi tvam asmàn çùabho bhartà bhçtyàn na ÷àdhi hi // RamS_2,98.10 // ÷reõayas tvàü mahàràja pa÷yantv agryà÷ ca sarva÷aþ / pratapantam ivàdityaü ràjye sthitam ariüdamam // RamS_2,98.11 // tavànuyàne kàkutstha mattà nardantu ku¤jaràþ / antaþpuragatà nàryo nandantu susamàhitàþ // RamS_2,98.12 // tasya sàdhv ity amanyanta nàgarà vividhà janàþ / bharatasya vacaþ ÷rutvà ràmaü pratyanuyàcataþ // RamS_2,98.13 // tam evaü duþkhitaü prekùya vilapantaü ya÷asvinam / ràmaþ kçtàtmà bharataü samà÷vàsayad àtmavàn // RamS_2,98.14 // nàtmanaþ kàmakàro 'sti puruùo 'yam anã÷varaþ / ita÷ cetarata÷ cainaü kçtàntaþ parikarùati // RamS_2,98.15 // sarve kùayàntà nicayàþ patanàntàþ samucchrayàþ / saüyogà viprayogàntà maraõàntaü ca jãvitam // RamS_2,98.16 // yathà phalànàü pakvànàü nànyatra patanàd bhayam / evaü narasya jàtasya nànyatra maraõàd bhayam // RamS_2,98.17 // yathàgàraü dçóhasthåõaü jãrõaü bhåtvàvasãdati / tathàvasãdanti narà jaràmçtyuva÷aü gatàþ // RamS_2,98.18 // ahoràtràõi gacchanti sarveùàü pràõinàm iha / àyåüùi kùapayanty à÷u grãùme jalam ivàü÷avaþ // RamS_2,98.19 // àtmànam anu÷oca tvaü kim anyam anu÷ocasi / àyus te hãyate yasya sthitasya ca gatasya ca // RamS_2,98.20 // sahaiva mçtyur vrajati saha mçtyur niùãdati / gatvà sudãrgham adhvànaü saha mçtyur nivartate // RamS_2,98.21 // gàtreùu valayaþ pràptàþ ÷vetà÷ caiva ÷iroruhàþ / jarayà puruùo jãrõaþ kiü hi kçtvà prabhàvayet // RamS_2,98.22 // nandanty udita àditye nandanty astam ite ravau / àtmano nàvabudhyante manuùyà jãvitakùayam // RamS_2,98.23 // hçùyanty çtumukhaü dçùñvà navaü navam ihàgatam / çtånàü parivartena pràõinàü pràõasaükùayaþ // RamS_2,98.24 // yathà kàùñhaü ca kàùñhaü ca sameyàtàü mahàrõave / sametya ca vyapeyàtàü kàlam àsàdya kaücana // RamS_2,98.25 // evaü bhàryà÷ ca putrà÷ ca j¤àtaya÷ ca vasåni ca / sametya vyavadhàvanti dhruvo hy eùàü vinàbhavaþ // RamS_2,98.26 // nàtra ka÷cid yathà bhàvaü pràõã samabhivartate / tena tasmin na sàmarthyaü pretasyàsty anu÷ocataþ // RamS_2,98.27 // yathà hi sàrthaü gacchantaü bråyàt ka÷cit pathi sthitaþ / aham apy àgamiùyàmi pçùñhato bhavatàm iti // RamS_2,98.28 // evaü pårvair gato màrgaþ pitçpaitàmaho dhruvaþ / tam àpannaþ kathaü ÷oced yasya nàsti vyatikramaþ // RamS_2,98.29 // vayasaþ patamànasya srotaso vànivartinaþ / àtmà sukhe niyoktavyaþ sukhabhàjaþ prajàþ smçtàþ // RamS_2,98.30 // dharmàtmà sa ÷ubhaiþ kçtsnaiþ kratubhi÷ càptadakùiõaiþ / dhåtapàpo gataþ svargaü pità naþ pçthivãpatiþ // RamS_2,98.31 // bhçtyànàü bharaõàt samyak prajànàü paripàlanàt / arthàdànàc ca dhàrmeõa pità nas tridivaü gataþ // RamS_2,98.32 // iùñvà bahuvidhair yaj¤air bhogàü÷ càvàpya puùkalàn / uttamaü càyur àsàdya svar gataþ pçthivãpatiþ // RamS_2,98.33 // sa jãrõaü mànuùaü dehaü parityajya pità hi naþ / daivãm çddhim anupràpto brahmalokavihàriõãm // RamS_2,98.34 // taü tu naivaüvidhaþ ka÷cit pràj¤aþ ÷ocitum arhati / tvadvidho yadvidha÷ càpi ÷rutavàn buddhimattaraþ // RamS_2,98.35 // ete bahuvidhàþ ÷okà vilàparudite tathà / varjanãyà hi dhãreõa sarvàvasthàsu dhãmatà // RamS_2,98.36 // sa svastho bhava mà ÷oco yàtvà càvasa tàü purãm / tathà pitrà niyukto 'si va÷inà vadatàü vara // RamS_2,98.37 // yatràham api tenaiva niyuktaþ puõyakarmaõà / tatraivàhaü kariùyàmi pitur àryasya ÷àsanam // RamS_2,98.38 // na mayà ÷àsanaü tasya tyaktuü nyàyyam ariüdama / tat tvayàpi sadà mànyaü sa vai bandhuþ sa naþ pità // RamS_2,98.39 // evam uktvà tu virate ràme vacanam arthavat / uvàca bharata÷ citraü dhàrmiko dhàrmikaü vacaþ // RamS_2,98.40 // ko hi syàd ãdç÷o loke yàdç÷as tvam ariüdama / na tvàü pravyathayed duþkhaü prãtir và na praharùayet // RamS_2,98.41 // saümata÷ càsi vçddhànàü tàü÷ ca pçcchasi saü÷ayàn / yathà mçtas tathà jãvan yathàsati tathà sati // RamS_2,98.42 // yasyaiùa buddhilàbhaþ syàt paritapyeta kena saþ / sa evaü vyasanaü pràpya na viùãditum arhati // RamS_2,98.43 // amaropamasattvas tvaü mahàtmà satyasaügaraþ / sarvaj¤aþ sarvadar÷ã ca buddhimàü÷ càsi ràghava // RamS_2,98.44 // na tvàm evaü guõair yuktaü prabhavàbhavakovidam / aviùahyatamaü duþkham àsàdayitum arhati // RamS_2,98.45 // proùite mayi yat pàpaü màtrà matkàraõàt kçtam / kùudrayà tad aniùñaü me prasãdatu bhavàn mama // RamS_2,98.46 // dharmabandhena baddho 'smi tenemàü neha màtaram / hanmi tãvreõa daõóena daõóàrhàü pàpakàriõãm // RamS_2,98.47 // kathaü da÷arathàj jàtaþ ÷uddhàbhijanakarmaõaþ / jànan dharmam adharmiùñhaü kuryàü karma jugupsitam // RamS_2,98.48 // guruþ kriyàvàn vçddha÷ ca ràjà pretaþ piteti ca / tàtaü na parigarheyaü daivataü ceti saüsadi // RamS_2,98.49 // ko hi dharmàrthayor hãnam ãdç÷aü karma kilbiùam / striyàþ priyacikãrùuþ san kuryàd dharmaj¤a dharmavit // RamS_2,98.50 // antakàle hi bhåtàni muhyantãti purà÷rutiþ / ràj¤aivaü kurvatà loke pratyakùà sà ÷rutiþ kçtà // RamS_2,98.51 // sàdhvartham abhisaüdhàya krodhàn mohàc ca sàhasàt / tàtasya yad atikràntaü pratyàharatu tad bhavàn // RamS_2,98.52 // pitur hi samatikràntaü putro yaþ sàdhu manyate / tad apatyaü mataü loke viparãtam ato 'nyathà // RamS_2,98.53 // tad apatyaü bhavàn astu mà bhavàn duùkçtaü pituþ / abhipattà kçtaü karma loke dhãravigarhitam // RamS_2,98.54 // kaikeyãü màü ca tàtaü ca suhçdo bàndhavàü÷ ca naþ / paurajànapadàn sarvàüs tràtu sarvam idaü bhavàn // RamS_2,98.55 // kva càraõyaü kva ca kùàtraü kva jañàþ kva ca pàlanam / ãdç÷aü vyàhataü karma na bhavàn kartum arhati // RamS_2,98.56 // atha kle÷ajam eva tvaü dharmaü caritum icchasi / dharmeõa caturo varõàn pàlayan kle÷am àpnuhi // RamS_2,98.57 // caturõàm à÷ramàõàü hi gàrhasthyaü ÷reùñham à÷ramam / àhur dharmaj¤a dharmaj¤às taü kathaü tyaktum arhasi // RamS_2,98.58 // ÷rutena bàlaþ sthànena janmanà bhavato hy aham / sa kathaü pàlayiùyàmi bhåmiü bhavati tiùñhati // RamS_2,98.59 // hãnabuddhiguõo bàlo hãnaþ sthànena càpy aham / bhavatà ca vinà bhåto na vartayitum utsahe // RamS_2,98.60 // idaü nikhilam avyagraü pitryaü ràjyam akaõñakam / anu÷àdhi svadharmeõa dharmaj¤a saha bàndhavaiþ // RamS_2,98.61 // ihaiva tvàbhiùi¤cantu dharmaj¤a saha bàndhavaiþ / çtvijaþ savasiùñhà÷ ca mantravan mantrakovidàþ // RamS_2,98.62 // abhiùiktas tvam asmàbhir ayodhyàü pàlane vraja / vijitya tarasà lokàn marudbhir iva vàsavaþ // RamS_2,98.63 // çõàni trãõy apàkurvan durhçdaþ sàdhu nirdahan / suhçdas tarpayan kàmais tvam evàtrànu÷àdhi màm // RamS_2,98.64 // adyàrya muditàþ santu suhçdas te 'bhiùecane / adya bhãtàþ pàlayantàü durhçdas te di÷o da÷a // RamS_2,98.65 // àkro÷aü mama màtu÷ ca pramçjya puruùarùabha / adya tatra bhavantaü ca pitaraü rakùa kilbiùàt // RamS_2,98.66 // ÷irasà tvàbhiyàce 'haü kuruùva karuõàü mayi / bàndhaveùu ca sarveùu bhåteùv iva mahe÷varaþ // RamS_2,98.67 // atha và pçùñhataþ kçtvà vanam eva bhavàn itaþ / gamiùyati gamiùyàmi bhavatà sàrdham apy aham // RamS_2,98.68 // tathàpi ràmo bharatena tàmyatà prasàdyamànaþ ÷irasà mahãpatiþ / na caiva cakre gamanàya sattvavàn matiü pitus tadvacane pratiùñhitaþ // RamS_2,98.69 // tad adbhutaü sthairyam avekùya ràghave samaü jano harùam avàpa duþkhitaþ / na yàty ayodhyàm iti duþkhito 'bhavat sthirapratij¤atvam avekùya harùitaþ // RamS_2,98.70 // tam çtvijo naigamayåthavallabhàs tathà visaüj¤à÷rukalà÷ ca màtaraþ / tathà bruvàõaü bharataü pratuùñuvuþ praõamya ràmaü ca yayàcire saha // RamS_2,98.71 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 99 punar evaü bruvàõaü tu bharataü lakùmaõàgrajaþ / pratyuvàca tataþ ÷rãmठj¤àtimadhye 'tisatkçtaþ // RamS_2,99.1 // upapannam idaü vàkyaü yat tvam evam abhàùathàþ / jàtaþ putro da÷arathàt kaikeyyàü ràjasattamàt // RamS_2,99.2 // purà bhràtaþ pità naþ sa màtaraü te samudvahan / màtàmahe samà÷rauùãd ràjya÷ulkam anuttamam // RamS_2,99.3 // devàsure ca saügràme jananyai tava pàrthivaþ / samprahçùño dadau ràjà varam àràdhitaþ prabhuþ // RamS_2,99.4 // tataþ sà saüprati÷ràvya tava màtà ya÷asvinã / ayàcata nara÷reùñhaü dvau varau varavarõinã // RamS_2,99.5 // tava ràjyaü naravyàghra mama pravràjanaü tathà / tac ca ràjà tathà tasyai niyuktaþ pradadau varam // RamS_2,99.6 // tena pitràham apy atra niyuktaþ puruùarùabha / caturda÷a vane vàsaü varùàõi varadànikam // RamS_2,99.7 // so 'haü vanam idaü pràpto nirjanaü lakùmaõànvitaþ / ÷ãtayà càpratidvandvaþ satyavàde sthitaþ pituþ // RamS_2,99.8 // bhavàn api tathety eva pitaraü satyavàdinam / kartum arhati ràjendraü kùipram evàbhiùecanàt // RamS_2,99.9 // çõàn mocaya ràjànaü matkçte bharata prabhum / pitaraü tràhi dharmaj¤a màtaraü càbhinandaya // RamS_2,99.10 // ÷råyate hi purà tàta ÷rutir gãtà ya÷asvinã / gayena yajamànena gayeùv eva pitþn prati // RamS_2,99.11 // puünàmnà narakàd yasmàt pitaraü tràyate sutaþ / tasmàt putra iti proktaþ pitþn yat pàti và sutaþ // RamS_2,99.12 // eùñavyà bahavaþ putrà guõavanto bahu÷rutàþ / teùàü vai samavetànàm api ka÷cid gayàü vrajet // RamS_2,99.13 // evaü ràjarùayaþ sarve pratãtà ràjanandana / tasmàt tràhi nara÷reùñha pitaraü narakàt prabho // RamS_2,99.14 // ayodhyàü gaccha bharata prakçtãr anura¤jaya / ÷atrughnasahito vãra saha sarvair dvijàtibhiþ // RamS_2,99.15 // pravekùye daõóakàraõyam aham apy avilambayan / àbhyàü tu sahito ràjan vaidehyà lakùmaõena ca // RamS_2,99.16 // tvaü ràjà bhava bharata svayaü naràõàü vanyànàm aham api ràjaràõ mçgàõàm / gaccha tvaü puravaram adya samprahçùñaþ saühçùñas tv aham api daõóakàn pravekùye // RamS_2,99.17 // chàyàü te dinakarabhàþ prabàdhamànaü varùatraü bharata karotu mårdhni ÷ãtàm / eteùàm aham api kànanadrumàõàü chàyàü tàm ati÷ayinãü sukhaü ÷rayiùye // RamS_2,99.18 // ÷atrughnaþ ku÷alamatis tu te sahàyaþ saumitrir mama viditaþ pradhànamitram / catvàras tanayavarà vayaü narendraü satyasthaü bharata caràma mà viùàdam // RamS_2,99.19 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 100 à÷vàsayantaü bharataü jàbàlir bràhmaõottamaþ / uvàca ràmaü dharmaj¤aü dharmàpetam idaü vacaþ // RamS_2,100.1 // sàdhu ràghava mà bhåt te buddhir evaü nirarthakà / pràkçtasya narasyeva àryabuddhes tapasvinaþ // RamS_2,100.2 // kaþ kasya puruùo bandhuþ kim àpyaü kasya kenacit / yad eko jàyate jantur eka eva vina÷yati // RamS_2,100.3 // tasmàn màtà pità ceti ràma sajjeta yo naraþ / unmatta iva sa j¤eyo nàsti kàciddhi kasyacit // RamS_2,100.4 // yathà gràmàntaraü gacchan naraþ ka÷cit kvacid vaset / utsçjya ca tam àvàsaü pratiùñhetàpare 'hani // RamS_2,100.5 // evam eva manuùyàõàü pità màtà gçhaü vasu / àvàsamàtraü kàkutstha sajjante nàtra sajjanàþ // RamS_2,100.6 // pitryaü ràjyaü samutsçjya sa nàrhati narottama / àsthàtuü kàpathaü duþkhaü viùamaü bahukaõñakam // RamS_2,100.7 // samçddhàyàm ayodhyàyàm àtmànam abhiùecaya / ekaveõãdharà hi tvàü nagarã sampratãkùate // RamS_2,100.8 // ràjabhogàn anubhavan mahàrhàn pàrthivàtmaja / vihara tvam ayodhyàyàü yathà ÷akras triviùñape // RamS_2,100.9 // na te ka÷cid da÷aratas tvaü ca tasya na ka÷cana / anyo ràjà tvam anya÷ ca tasmàt kuru yad ucyate // RamS_2,100.10 // gataþ sa nçpatis tatra gantavyaü yatra tena vai / pravçttir eùà martyànàü tvaü tu mithyà vihanyase // RamS_2,100.11 // arthadharmaparà ye ye tàüs tठ÷ocàmi netaràn / te hi duþkham iha pràpya vinà÷aü pretya bhejire // RamS_2,100.12 // aùñakàpitçdaivatyam ity ayaü prasçto janaþ / annasyopadravaü pa÷ya mçto hi kim a÷iùyati // RamS_2,100.13 // yadi bhuktam ihànyena deham anyasya gacchati / dadyàt pravasataþ ÷ràddhaü na tat pathy a÷anaü bhavet // RamS_2,100.14 // dànasaüvananà hy ete granthà medhàvibhiþ kçtàþ / yajasva dehi dãkùasva tapas tapyasva saütyaja // RamS_2,100.15 // sa nàsti param ity eva kuru buddhiü mahàmate / pratyakùaü yat tad àtiùñha parokùaü pçùñhataþ kuru // RamS_2,100.16 // satàü buddhiü puraskçtya sarvalokanidar÷inãm / ràjyaü tvaü pratigçhõãùva bharatena prasàditaþ // RamS_2,100.17 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 101 jàbàles tu vacaþ ÷rutvà ràmaþ satyàtmanàü varaþ / uvàca parayà yuktyà svabuddhyà càvipannayà // RamS_2,101.1 // bhavàn me priyakàmàrthaü vacanaü yad ihoktavàn / akàryaü kàryasaükà÷am apathyaü pathyasaümitam // RamS_2,101.2 // nirmaryàdas tu puruùaþ pàpàcàrasamanvitaþ / mànaü na labhate satsu bhinnacàritradar÷anaþ // RamS_2,101.3 // kulãnam akulãnaü và vãraü puruùamàninam / càritram eva vyàkhyàti ÷uciü và yadi và÷ucim // RamS_2,101.4 // anàryas tv àryasaükà÷aþ ÷aucàddhãnas tathà ÷uciþ / lakùaõyavad alakùaõyo duþ÷ãlaþ ÷ãlavàn iva // RamS_2,101.5 // adharmaü dharmaveùeõa yadãmaü lokasaükaram / abhipatsye ÷ubhaü hitvà kriyàvidhivivarjitam // RamS_2,101.6 // ka÷ cetayànaþ puruùaþ kàryàkàryavicakùaõaþ / bahu maüsyati màü loke durvçttaü lokadåùaõam // RamS_2,101.7 // kasya yàsyàmy ahaü vçttaü kena và svargam àpnuyàm / anayà vartamàno 'haü vçttyà hãnapratij¤ayà // RamS_2,101.8 // kàmavçttas tv ayaü lokaþ kçtsnaþ samupavartate / yadvçttàþ santi ràjànas tadvçttàþ santi hi prajàþ // RamS_2,101.9 // satyam evànç÷aüsyaü ca ràjavçttaü sanàtanam / tasmàt satyàtmakaü ràjyaü satye lokaþ pratiùñhitaþ // RamS_2,101.10 // çùaya÷ caiva devà÷ ca satyam eva hi menire / satyavàdã hi loke 'smin paramaü gacchati kùayam // RamS_2,101.11 // udvijante yathà sarpàn naràd ançtavàdinaþ / dharmaþ satyaü paro loke målaü svargasya cocyate // RamS_2,101.12 // satyam eve÷varo loke satyaü padmà samà÷rità / satyamålàni sarvàõi satyàn nàsti paraü padam // RamS_2,101.13 // dattam iùñaü hutaü caiva taptàni ca tapàüsi ca / vedàþ satyapratiùñhànàs tasmàt satyaparo bhavet // RamS_2,101.14 // ekaþ pàlayate lokam ekaþ pàlayate kulam / majjaty eko hi niraya ekaþ svarge mahãyate // RamS_2,101.15 // so 'haü pitur nide÷aü tu kimarthaü nànupàlaye / satyaprati÷ravaþ satyaü satyena samayãkçtaþ // RamS_2,101.16 // naiva lobhàn na mohàd và na càj¤ànàt tamo'nvitaþ / setuü satyasya bhetsyàmi guroþ satyaprati÷ravaþ // RamS_2,101.17 // asatyasaüdhasya sata÷ calasyàsthiracetasaþ / naiva devà na pitaraþ pratãcchantãti naþ ÷rutam // RamS_2,101.18 // pratyagàtmam imaü dharmaü satyaü pa÷yàmy ahaü svayam / bhàraþ satpuruùàcãrõas tadartham abhinandyate // RamS_2,101.19 // kùàtraü dharmam ahaü tyakùye hy adharmaü dharmasaühitam / kùudrair nç÷aüsair lubdhai÷ ca sevitaü pàpakarmabhiþ // RamS_2,101.20 // kàyena kurute pàpaü manasà sampradhàrya ca / ançtaü jihvayà càha trividhaü karma pàtakam // RamS_2,101.21 // bhåmiþ kãrtir ya÷o lakùmãþ puruùaü pràrthayanti hi / svargasthaü cànubadhnanti satyam eva bhajeta tat // RamS_2,101.22 // ÷reùñhaü hy anàryam eva syàd yad bhavàn avadhàrya màm / àha yuktikarair vàkyair idaü bhadraü kuruùva ha // RamS_2,101.23 // kathaü hy ahaü pratij¤àya vanavàsam imaü guroþ / bharatasya kariùyàmi vaco hitvà guror vacaþ // RamS_2,101.24 // sthirà mayà pratij¤àtà pratij¤à gurusaünidhau / prahçùñamànasà devã kaikeyã càbhavat tadà // RamS_2,101.25 // vanavàsaü vasann evaü ÷ucir niyatabhojanaþ / målaiþ puùpaiþ phalaiþ puõyaiþ pitþn devàü÷ ca tarpayan // RamS_2,101.26 // saütuùñapa¤cavargo 'haü lokayàtràü pravartaye / akuhaþ ÷raddadhànaþ san kàryàkàryavicakùaõaþ // RamS_2,101.27 // karmabhåmim imàü pràpya kartavyaü karma yac chubham / agnir vàyu÷ ca soma÷ ca karmaõàü phalabhàginaþ // RamS_2,101.28 // ÷ataü kratånàm àhçtya devaràñ tridivaü gataþ / tapàüsy ugràõi càsthàya divaü yàtà maharùayaþ // RamS_2,101.29 // satyaü ca dharmaü ca paràkramaü ca bhåtànukampàü priyavàditàü ca / dvijàtidevàtithipåjanaü ca panthànam àhus tridivasya santaþ // RamS_2,101.30 // dharme ratàþ satpuruùaiþ sametàs tejasvino dànaguõapradhànàþ / ahiüsakà vãtamalà÷ ca loke bhavanti påjyà munayaþ pradhànàþ // RamS_2,101.31 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 102 kruddham àj¤àya ràmaü tu vasiùñhaþ pratyuvàca ha / jàbàlir api jànãte lokasyàsya gatàgatim / nivartayitukàmas tu tvàm etad vàkyam abravãt // RamS_2,102.1 //* imàü lokasamutpattiü lokanàtha nibodha me / sarvaü salilam evàsãt pçthivã yatra nirmità / tataþ samabhavad brahmà svayambhår daivataiþ saha // RamS_2,102.2 //* sa varàhas tato bhåtvà projjahàra vasuüdharàm / asçjac ca jagat sarvaü saha putraiþ kçtàtmabhiþ // RamS_2,102.3 // àkà÷aprabhavo brahmà ÷à÷vato nitya avyayaþ / tasmàn marãciþ saüjaj¤e marãceþ ka÷yapaþ sutaþ // RamS_2,102.4 // vivasvàn ka÷yapàj jaj¤e manur vaivasvataþ smçtaþ / sa tu prajàpatiþ pårvam ikùvàkus tu manoþ sutaþ // RamS_2,102.5 // yasyeyaü prathamaü dattà samçddhà manunà mahã / tam ikùvàkum ayodhyàyàü ràjànaü viddhi pårvakam // RamS_2,102.6 // ikùvàkos tu sutaþ ÷rãmàn kukùir eveti vi÷rutaþ / kukùer athàtmajo vãro vikukùir udapadyata // RamS_2,102.7 // vikukùes tu mahàtejà bàõaþ putraþ pratàpavàn / bàõasya tu mahàbàhur anaraõyo mahàya÷àþ // RamS_2,102.8 // nànàvçùñir babhåvàsmin na durbhikùaü satàü vare / anaraõye mahàràje taskaro vàpi ka÷cana // RamS_2,102.9 // anaraõyàn mahàbàhuþ pçthå ràjà babhåva ha / tasmàt pçthor mahàràjas tri÷aïkur udapadyata / sa satyavacanàd vãraþ sa÷arãro divaü gataþ // RamS_2,102.10 //* tri÷aïkor abhavat sånur dhundhumàro mahàya÷àþ / dhundhumàràn mahàtejà yuvanà÷vo vyajàyata // RamS_2,102.11 // yuvanà÷vasutaþ ÷rãmàn màndhàtà samapadyata / màndhàtus tu mahàtejàþ susaüdhir udapadyata // RamS_2,102.12 // susaüdher api putrau dvau dhruvasaüdhiþ prasenajit / ya÷asvã dhruvasaüdhes tu bharato ripusådanaþ // RamS_2,102.13 // bharatàt tu mahàbàhor asito nàma jàyata / yasyaite pratiràjàna udapadyanta ÷atravaþ / haihayàs tàlajaïghà÷ ca ÷årà÷ ca ÷a÷abindavaþ // RamS_2,102.14 //* tàüs tu sarvàn prativyåhya yuddhe ràjà pravàsitaþ / sa ca ÷ailavare ramye babhåvàbhirato muniþ / dve càsya bhàrye garbhiõyau babhåvatur iti ÷rutiþ // RamS_2,102.15 //* bhàrgava÷ cyavano nàma himavantam upà÷ritaþ / tam çùiü samupàgamya kàlindã tv abhyavàdayat // RamS_2,102.16 // sa tàm abhyavadad vipro varepsuü putrajanmani / tataþ sà gçham àgamya devã putraü vyajàyata // RamS_2,102.17 // sapatnyà tu garas tasyai datto garbhajighàüsayà / gareõa saha tenaiva jàtaþ sa sagaro 'bhavat // RamS_2,102.18 // sa ràjà sagaro nàma yaþ samudram akhànayat / iùñvà parvaõi vegena tràsayantam imàþ prajàþ // RamS_2,102.19 // asama¤jas tu putro 'bhåt sagarasyeti naþ ÷rutam / jãvann eva sa pitrà tu nirastaþ pàpakarmakçt // RamS_2,102.20 // aü÷umàn iti putro 'bhåd asama¤jasya vãryavàn / dilãpo 'ü÷umataþ putro dilãpasya bhagãrathaþ // RamS_2,102.21 // bhagãrathàt kakutsthas tu kàkutsthà yena tu smçtàþ / kakutsthasya tu putro 'bhåd raghur yena tu ràghavaþ // RamS_2,102.22 // raghos tu putras tejasvã pravçddhaþ puruùàdakaþ / kalmàùapàdaþ saudàsa ity evaü prathito bhuvi // RamS_2,102.23 // kalmàùapàdaputro 'bhåc chaïkhaõas tv iti vi÷rutaþ / yas tu tad vãryam àsàdya sahaseno vyanãna÷at // RamS_2,102.24 // ÷aïkhaõasya tu putro 'bhåc chåraþ ÷rãmàn sudar÷anaþ / sudar÷anasyàgnivarõa agnivarõasya ÷ãghragaþ // RamS_2,102.25 // ÷ãghragasya maruþ putro maroþ putraþ pra÷u÷rukaþ / pra÷u÷rukasya putro 'bhåd ambarãùo mahàdyutiþ // RamS_2,102.26 // ambarãùasya putro 'bhån nahuùaþ satyavikramaþ / nahuùasya ca nàbhàgaþ putraþ paramadhàrmikaþ // RamS_2,102.27 // aja÷ ca suvrata÷ caiva nàbhàgasya sutàv ubhau / ajasya caiva dharmàtmà ràjà da÷arathaþ sutaþ // RamS_2,102.28 // tasya jyeùñho 'si dàyàdo ràma ity abhivi÷rutaþ / tad gçhàõa svakaü ràjyam avekùasva jagan nçpa // RamS_2,102.29 // ikùvàkåõàü hi sarveùàü ràjà bhavati pårvajaþ / pårvajenàvaraþ putro jyeùñho ràjye 'bhiùicyate // RamS_2,102.30 // sa ràghavàõàü kuladharmam àtmanaþ sanàtanaü nàdya vihàtum arhasi / prabhåtaratnàm anu÷àdhi medinãü prabhåtaràùñràü pitçvan mahàya÷àþ // RamS_2,102.31 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 103 vasiùñhas tu tadà ràmam uktvà ràjapurohitaþ / abravãd dharmasaüyuktaü punar evàparaü vacaþ // RamS_2,103.1 // puruùasyeha jàtasya bhavanti guravas trayaþ / àcàrya÷ caiva kàkutstha pità màtà ca ràghava // RamS_2,103.2 // pità hy enaü janayati puruùaü puruùarùabha / praj¤àü dadàti càcàryas tasmàt sa gurur ucyate // RamS_2,103.3 // sa te 'haü pitur àcàryas tava caiva paraütapa / mama tvaü vacanaü kurvan nàtivarteþ satàü gatim // RamS_2,103.4 // imà hi te pariùadaþ ÷reõaya÷ ca samàgatàþ / eùu tàta caran dharmaü nàtivarteþ satàü gatim // RamS_2,103.5 // vçddhàyà dharma÷ãlàyà màtur nàrhasy avartitum / asyàs tu vacanaü kurvan nàtivarteþ satàü gatim // RamS_2,103.6 // bharatasya vacaþ kurvan yàcamànasya ràghava / àtmànaü nàtivartes tvaü satyadharmaparàkrama // RamS_2,103.7 // evaü madhuram uktas tu guruõà ràghavaþ svayam / pratyuvàca samàsãnaü vasiùñhaü puruùarùabhaþ // RamS_2,103.8 // yan màtàpitarau vçttaü tanaye kurutaþ sadà / na supratikaraü tat tu màtrà pitrà ca yat kçtam // RamS_2,103.9 // yathà÷akti pradànena snàpanàc chàdanena ca / nityaü ca priyavàdena tathà saüvardhanena ca // RamS_2,103.10 // sa hi ràjà janayità pità da÷aratho mama / àj¤àtaü yan mayà tasya na tan mithyà bhaviùyati // RamS_2,103.11 // evam uktas tu ràmeõa bharataþ pratyanantaram / uvàca paramodàraþ såtaü paramadurmanàþ // RamS_2,103.12 // iha me sthaõóile ÷ãghraü ku÷àn àstara sàrathe / àryaü pratyupavekùyàmi yàvan me na prasãdati // RamS_2,103.13 // anàhàro niràloko dhanahãno yathà dvijaþ / ÷eùye purastàc chàlàyà yàvan na pratiyàsyati // RamS_2,103.14 // sa tu ràmam avekùantaü sumantraü prekùya durmanàþ / ku÷ottaram upasthàpya bhåmàv evàstarat svayam // RamS_2,103.15 // tam uvàca mahàtejà ràmo ràjarùisattamàþ / kiü màü bharata kurvàõaü tàta pratyupavekùyasi // RamS_2,103.16 // bràhmaõo hy ekapàr÷vena naràn roddhum ihàrhati / na tu mårdhàvasiktànàü vidhiþ pratyupave÷ane // RamS_2,103.17 // uttiùñha nara÷àrdåla hitvaitad dàruõaü vratam / puravaryàm itaþ kùipram ayodhyàü yàhi ràghava // RamS_2,103.18 // àsãnas tv eva bharataþ paurajànapadaü janam / uvàca sarvataþ prekùya kim àryaü nànu÷àsatha // RamS_2,103.19 // te tam åcur mahàtmànaü paurajànapadà janàþ / kàkutstham abhijànãmaþ samyag vadati ràghavaþ // RamS_2,103.20 // eùo 'pi hi mahàbhàgaþ pitur vacasi tiùñhati / ata eva na ÷aktàþ smo vyàvartayitum a¤jasà // RamS_2,103.21 // teùàm àj¤àya vacanaü ràmo vacanam abravãt / evaü nibodha vacanaü suhçdàü dharmacakùuùàm // RamS_2,103.22 // etac caivobhayaü ÷rutvà samyak saüpa÷ya ràghava / uttiùñha tvaü mahàbàho màü ca spç÷a tathodakam // RamS_2,103.23 // athotthàya jalaü spçùñvà bharato vàkyam abravãt / ÷çõvantu me pariùado mantriõaþ ÷reõayas tathà // RamS_2,103.24 // na yàce pitaraü ràjyaü nànu÷àsàmi màtaram / àryaü paramadharmaj¤am abhijànàmi ràghavam // RamS_2,103.25 // yadi tv ava÷yaü vastavyaü kartavyaü ca pitur vacaþ / aham eva nivatsyàmi caturda÷a vane samàþ // RamS_2,103.26 // dharmàtmà tasya tathyena bhràtur vàkyena vismitaþ / uvàca ràmaþ samprekùya paurajànapadaü janam // RamS_2,103.27 // vikrãtam àhitaü krãtaü yat pitrà jãvatà mama / na tal lopayituü ÷akyaü mayà và bharatena và // RamS_2,103.28 // upadhir na mayà kàryo vanavàse jugupsitaþ / yuktam uktaü ca kaikeyyà pitrà me sukçtaü kçtam // RamS_2,103.29 // jànàmi bharataü kùàntaü gurusatkàrakàriõam / sarvam evàtra kalyàõaü satyasaüdhe mahàtmani // RamS_2,103.30 // anena dharma÷ãlena vanàt pratyàgataþ punaþ / bhràtrà saha bhaviùyàmi pçthivyàþ patir uttamaþ // RamS_2,103.31 // vçto ràjà hi kaikeyyà mayà tadvacanaü kçtam / ançtàn mocayànena pitaraü taü mahãpatim // RamS_2,103.32 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 104 tam apratimatejobhyàü bhràtçbhyàü romaharùaõam / vismitàþ saügamaü prekùya samavetà maharùayaþ // RamS_2,104.1 // antarhitàs tv çùigaõàþ siddhà÷ ca paramarùayaþ / tau bhràtarau mahàtmànau kàkutsthau pra÷a÷aüsire // RamS_2,104.2 // sa dhanyo yasya putrau dvau dharmaj¤au dharmavikramau / ÷rutvà vayaü hi sambhàùàm ubhayoþ spçhayàmahe // RamS_2,104.3 // tatas tv çùigaõàþ kùipraü da÷agrãvavadhaiùiõaþ / bharataü ràja÷àrdålam ity åcuþ saügatà vacaþ // RamS_2,104.4 // kule jàta mahàpràj¤a mahàvçtta mahàya÷aþ / gràhyaü ràmasya vàkyaü te pitaraü yady avekùase // RamS_2,104.5 // sadànçõam imaü ràmaü vayam icchàmahe pituþ / ançõatvàc ca kaikeyyàþ svargaü da÷aratho gataþ // RamS_2,104.6 // etàvad uktvà vacanaü gandharvàþ samaharùayaþ / ràjarùaya÷ caiva tathà sarve svàü svàü gatiü gatàþ // RamS_2,104.7 // hlàditas tena vàkyena ÷ubhena ÷ubhadar÷anaþ / ràmaþ saühçùñavadanas tàn çùãn abhyapåjayat // RamS_2,104.8 // srastagàtras tu bharataþ sa vàcà sajjamànayà / kçtà¤jalir idaü vàkyaü ràghavaü punar abravãt // RamS_2,104.9 // ràjadharmam anuprekùya kuladharmànusaütatim / kartum arhasi kàkutstha mama màtu÷ ca yàcanàm // RamS_2,104.10 // rakùituü sumahad ràjyam aham ekas tu notsahe / paurajànapadàü÷ càpi raktàn ra¤jayituü tathà // RamS_2,104.11 // j¤àtaya÷ ca hi yodhà÷ ca mitràõi suhçda÷ ca naþ / tvàm eva pratikàïkùante parjanyam iva karùakàþ // RamS_2,104.12 // idaü ràjyaü mahàpràj¤a sthàpaya pratipadya hi / ÷aktimàn asi kàkutstha lokasya paripàlane // RamS_2,104.13 // ity uktvà nyapatad bhràtuþ pàdayor bharatas tadà / bhç÷aü sampràrthayàmàsa ràmam evaü priyaüvadaþ // RamS_2,104.14 // tam aïke bhràtaraü kçtvà ràmo vacanam abravãt / ÷yàmaü nalinapattràkùaü mattahaüsasvaraü svayam // RamS_2,104.15 // àgatà tvàm iyaü buddhiþ svajà vainayikã ca yà / bhç÷am utsahase tàta rakùituü pçthivãm api // RamS_2,104.16 // amàtyai÷ ca suhçdbhi÷ ca buddhimadbhi÷ ca mantribhiþ / sarvakàryàõi saümantrya sumahànty api kàraya // RamS_2,104.17 // lakùmã÷ candràd apeyàd và himavàn và himaü tyajet / atãyàt sàgaro velàü na pratij¤àm ahaü pituþ // RamS_2,104.18 // kàmàd và tàta lobhàd và màtrà tubhyam idaü kçtam / na tan manasi kartavyaü vartitavyaü ca màtçvat // RamS_2,104.19 // evaü bruvàõaü bharataþ kausalyàsutam abravãt / tejasàdityasaükà÷aü pratipaccandradar÷anam // RamS_2,104.20 // adhirohàrya pàdàbhyàü pàduke hemabhåùite / ete hi sarvalokasya yogakùemaü vidhàsyataþ // RamS_2,104.21 // so 'dhiruhya naravyàghraþ pàduke hy avaruhya ca / pràyacchat sumahàtejà bharatàya mahàtmane // RamS_2,104.22 // sa pàduke te bharataþ pratàpavàn svalaükçte samparigçhya dharmavit / pradakùiõaü caiva cakàra ràghavaü cakàra caivottamanàgamårdhani // RamS_2,104.23 // athànupårvyàt pratipåjya taü janaü guråü÷ ca mantriprakçtãs tathànujau / vyasarjayad ràghavavaü÷avardhanaþ sthitaþ svadharme himavàn ivàcalaþ // RamS_2,104.24 // taü màtaro bàùpagçhãtakaõñhyo duþkhena nàmantrayituü hi ÷ekuþ / sa tv eva màtþn abhivàdya sarvà rudan kuñãü svàü pravive÷a ràmaþ // RamS_2,104.25 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 105 tataþ ÷irasi kçtvà tu pàduke bharatas tadà / àruroha rathaü hçùñaþ ÷atrughnena samanvitaþ // RamS_2,105.1 // vasiùñho vàmadeva÷ ca jàbàli÷ ca dçóhavrataþ / agrataþ prayayuþ sarve mantriõo mantrapåjitàþ // RamS_2,105.2 // mandàkinãü nadãü ramyàü pràïmukhàs te yayus tadà / pradakùiõaü ca kurvàõà÷ citrakåñaü mahàgirim // RamS_2,105.3 // pa÷yan dhàtusahasràõi ramyàõi vividhàni ca / prayayau tasya pàr÷vena sasainyo bharatas tadà // RamS_2,105.4 // adåràc citrakåñasya dadar÷a bharatas tadà / à÷ramaü yatra sa munir bharadvàjaþ kçtàlayaþ // RamS_2,105.5 // sa tam à÷ramam àgamya bharadvàjasya buddhimàn / avatãrya rathàt pàdau vavande kulanandanaþ // RamS_2,105.6 // tato hçùño bharadvàjo bharataü vàkyam abravãt / api kçtyaü kçtaü tàta ràmeõa ca samàgatam // RamS_2,105.7 // evam uktas tu bharato bharadvàjena dhãmatà / pratyuvàca bharadvàjaü bharato dharmavatsalaþ // RamS_2,105.8 // sa yàcyamàno guruõà mayà ca dçóhavikramaþ / ràghavaþ paramaprãto vasiùñhaü vàkyam abravãt // RamS_2,105.9 // pituþ pratij¤àü tàm eva pàlayiùyàmi tattvataþ / caturda÷a hi varùàõi yà pratij¤à pitur mama // RamS_2,105.10 // evam ukto mahàpràj¤o vasiùñhaþ pratyuvàca ha / vàkyaj¤o vàkyaku÷alaü ràghavaü vacanaü mahat // RamS_2,105.11 // ete prayaccha saühçùñaþ pàduke hemabhåùite / ayodhyàyàü mahàpràj¤a yogakùemakare tava // RamS_2,105.12 // evam ukto vasiùñhena ràghavaþ pràïmukhaþ sthitaþ / pàduke hemavikçte mama ràjyàya te dadau // RamS_2,105.13 // nivçtto 'ham anuj¤àto ràmeõa sumahàtmanà / ayodhyàm eva gacchàmi gçhãtvà pàduke ÷ubhe // RamS_2,105.14 // etac chrutvà ÷ubhaü vàkyaü bharatasya mahàtmanaþ / bharadvàjaþ ÷ubhataraü munir vàkyam udàharat // RamS_2,105.15 // naitac citraü naravyàghra ÷ãlavçttavatàü vara / yad àryaü tvayi tiùñhet tu nimne vçùñim ivodakam // RamS_2,105.16 // amçtaþ sa mahàbàhuþ pità da÷arathas tava / yasya tvam ãdç÷aþ putro dharmàtmà dharmavatsalaþ // RamS_2,105.17 // tam çùiü tu mahàtmànam uktavàkyaü kçtà¤jaliþ / àmantrayitum àrebhe caraõàv upagçhya ca // RamS_2,105.18 // tataþ pradakùiõaü kçtvà bharadvàjaü punaþ punaþ / bharatas tu yayau ÷rãmàn ayodhyàü saha mantribhiþ // RamS_2,105.19 // yànai÷ ca ÷akañai÷ caiva hayair nàgai÷ ca sà camåþ / punar nivçttà vistãrõà bharatasyànuyàyinã // RamS_2,105.20 // tatas te yamunàü divyàü nadãü tãrtvormimàlinãm / dadç÷us tàü punaþ sarve gaïgàü ÷ivajalàü nadãm // RamS_2,105.21 // tàü ramyajalasampårõàü saütãrya sahabàndhavaþ / ÷çïgaverapuraü ramyaü pravive÷a sasainikaþ // RamS_2,105.22 // ÷çïgaverapuràd bhåya ayodhyàü saüdadar÷a ha / bharato duþkhasaütaptaþ sàrathiü cedam abravãt // RamS_2,105.23 // sàrathe pa÷ya vidhvastà ayodhyà na prakà÷ate / niràkàrà nirànandà dãnà pratihatasvanà // RamS_2,105.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 106 snigdhagambhãraghoùeõa syandanenopayàn prabhuþ / ayodhyàü bharataþ kùipraü pravive÷a mahàya÷àþ // RamS_2,106.1 // bióàlolåkacaritàm àlãnanaravàraõàm / timiràbhyàhatàü kàlãm aprakà÷àü ni÷àm iva // RamS_2,106.2 // ràhu÷atroþ priyàü patnãü ÷riyà prajvalitaprabhàm / graheõàbhyutthitenaikàü rohiõãm iva pãóitàm // RamS_2,106.3 // alpoùõakùubdhasalilàü gharmottaptavihaügamàm / lãnamãnajhaùagràhàü kç÷àü girinadãm iva // RamS_2,106.4 // vidhåmàm iva hemàbhàm adhvaràgnisamutthitàm / havirabhyukùitàü pa÷càc chikhàü vipralayaü gatàm // RamS_2,106.5 // vidhvastakavacàü rugõagajavàjirathadhvajàm / hatapravãràm àpannàü camåm iva mahàhave // RamS_2,106.6 // saphenàü sasvanàü bhåtvà sàgarasya samutthitàm / pra÷àntamàrutoddhåtàü jalormim iva niþsvanàm // RamS_2,106.7 // tyaktàü yaj¤àyudhaiþ sarvair abhiråpai÷ ca yàjakaiþ / sutyàkàle vinirvçtte vediü gataravàm iva // RamS_2,106.8 // goùñhamadhye sthitàm àrtàm acarantãü navaü tçõam / govçùeõa parityaktàü gavàü patnãm ivotsukàm // RamS_2,106.9 // prabhàkaràlaiþ susnigdhaiþ prajvaladbhir ivottamaiþ / viyuktàü maõibhir jàtyair navàü muktàvalãm iva // RamS_2,106.10 // sahasà calitàü sthànàn mahãü puõyakùayàd gatàm / saühçtadyutivistàràü tàràm iva diva÷ cyutàm // RamS_2,106.11 // puùpanaddhàü vasantànte mattabhramara÷àlinãm / drutadàvàgnivipruùñàü klàntàü vanalatàm iva // RamS_2,106.12 // saümåóhanigamàü sarvàü saükùiptavipaõàpaõàm / pracchanna÷a÷inakùatràü dyàm ivàmbudharair vçtàm // RamS_2,106.13 // kùãõapànottamair bhinnaiþ ÷aràvair abhisaüvçtàm / hata÷auõóàm ivàkà÷e pànabhåmim asaüskçtàm // RamS_2,106.14 // vçkõabhåmitalàü nimnàü vçkõapàtraiþ samàvçtàm / upayuktodakàü bhagnàü prapàü nipatitàm iva // RamS_2,106.15 // vipulàü vitatàü caiva yuktapà÷àü tarasvinàm / bhåmau bàõair viniùkçttàü patitàü jyàm ivàyudhàt // RamS_2,106.16 // sahasà yuddha÷auõóena hayàroheõa vàhitàm / nikùiptabhàõóàm utsçùñàü ki÷orãm iva durbalàm // RamS_2,106.17 // pràvçùi pravigàóhàyàü praviùñasyàbhramaõóalam / pracchannàü nãlajãmåtair bhàskarasya prabhàm iva // RamS_2,106.18 // bharatas tu rathasthaþ sa¤ ÷rãmàn da÷arathàtmajaþ / vàhayantaü ratha÷reùñhaü sàrathiü vàkyam abravãt // RamS_2,106.19 // kiü nu khalv adya gambhãro mårchito na ni÷amyate / yathàpuram ayodhyàyàü gãtavàditraniþsvanaþ // RamS_2,106.20 // vàruõãmadagandhà÷ ca màlyagandha÷ ca mårchitaþ / dhåpitàgarugandha÷ ca na pravàti samantataþ // RamS_2,106.21 // yànapravaraghoùa÷ ca snigdha÷ ca hayaniþsvanaþ / pramattagajanàda÷ ca mahàü÷ ca rathaniþsvanaþ / nedànãü ÷råyate puryàm asyàü ràme vivàsite // RamS_2,106.22 //* taruõai÷ càruveùai÷ ca narair unnatagàmibhiþ / saüpatadbhir ayodhyàyàü na vibhànti mahàpathàþ // RamS_2,106.23 // evaü bahuvidhaü jalpan vive÷a vasatiü pituþ / tena hãnàü narendreõa siühahãnàü guhàm iva // RamS_2,106.24 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 107 tato nikùipya màtþn sa ayodhyàyàü dçóhavrataþ / bharataþ ÷okasaütapto gurån idam athàbravãt // RamS_2,107.1 // nandigràmaü gamiùyàmi sarvàn àmantraye 'dya vaþ / tatra duþkham idaü sarvaü sahiùye ràghavaü vinà // RamS_2,107.2 // gata÷ ca hi divaü ràjà vanastha÷ ca gurur mama / ràmaü pratãkùe ràjyàya sa hi ràjà mahàya÷àþ // RamS_2,107.3 // etac chrutvà ÷ubhaü vàkyaü bharatasya mahàtmanaþ / abruvan mantriõaþ sarve vasiùñha÷ ca purohitaþ // RamS_2,107.4 // sadç÷aü ÷làghanãyaü ca yad uktaü bharata tvayà / vacanaü bhràtçvàtsalyàd anuråpaü tavaiva tat // RamS_2,107.5 // nityaü te bandhulubdhasya tiùñhato bhràtçsauhçde / àryamàrgaü prapannasya nànumanyeta kaþ pumàn // RamS_2,107.6 // mantriõàü vacanaü ÷rutvà yathàbhilaùitaü priyam / abravãt sàrathiü vàkyaü ratho me yujyatàm iti // RamS_2,107.7 // prahçùñavadanaþ sarvà màtþn samabhivàdya saþ / àruroha rathaü ÷rãmठ÷atrughnena samanvitaþ // RamS_2,107.8 // àruhya tu rathaü ÷ãghraü ÷atrughnabharatàv ubhau / yayatuþ paramaprãtau vçtau mantripurohitaiþ // RamS_2,107.9 // agrato guravas tatra vasiùñhapramukhà dvijàþ / prayayuþ pràïmukhàþ sarve nandigràmo yato 'bhavat // RamS_2,107.10 // balaü ca tad anàhåtaü gajà÷varathasaükulam / prayayau bharate yàte sarve ca puravàsinaþ // RamS_2,107.11 // rathasthaþ sa tu dharmàtmà bharato bhràtçvatsalaþ / nandigràmaü yayau tårõaü ÷irasy àdhàya pàduke // RamS_2,107.12 // tatas tu bharataþ kùipraü nandigràmaü pravi÷ya saþ / avatãrya rathàt tårõaü gurån idam uvàca ha // RamS_2,107.13 // etad ràjyaü mama bhràtrà dattaü saünyàsavat svayam / yogakùemavahe ceme pàduke hemabhåùite / tam imaü pàlayiùyàmi ràghavàgamanaü prati // RamS_2,107.14 //* kùipraü saüyojayitvà tu ràghavasya punaþ svayam / caraõau tau tu ràmasya drakùyàmi sahapàdukau // RamS_2,107.15 // tato nikùiptabhàro 'haü ràghaveõa samàgataþ / nivedya gurave ràjyaü bhajiùye guruvçttitàm // RamS_2,107.16 // ràghavàya ca saünyàsaü dattveme varapàduke / ràjyaü cedam ayodhyàü ca dhåtapàpo bhavàmi ca // RamS_2,107.17 // abhiùikte tu kàkutsthe prahçùñamudite jane / prãtir mama ya÷a÷ caiva bhaved ràjyàc caturguõam // RamS_2,107.18 // evaü tu vilapan dãno bharataþ sa mahàya÷àþ / nandigràme 'karod ràjyaü duþkhito mantribhiþ saha // RamS_2,107.19 // sa valkalajañàdhàrã muniveùadharaþ prabhuþ / nandigràme 'vasad vãraþ sasainyo bharatas tadà // RamS_2,107.20 // ràmàgamanam àkàïkùan bharato bhràtçvatsalaþ / bhràtur vacanakàrã ca pratij¤àpàragas tadà // RamS_2,107.21 // pàduke tv abhiùicyàtha nandigràme 'vasat tadà / bharataþ ÷àsanaü sarvaü pàdukàbhyàü nyavedayat // RamS_2,107.22 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 108 pratiprayàte bharate vasan ràmas tapovane / lakùayàmàsa sodvegam athautsukyaü tapasvinàm // RamS_2,108.1 // ye tatra citrakåñasya purastàt tàpasà÷rame / ràmam à÷ritya niratàs tàn alakùayad utsukàn // RamS_2,108.2 // nayanair bhçkuñãbhi÷ ca ràmaü nirdi÷ya ÷aïkitàþ / anyonyam upajalpantaþ ÷anai÷ cakrur mithaþ kathàþ // RamS_2,108.3 // teùàm autsukyam àlakùya ràmas tv àtmani ÷aïkitaþ / kçtà¤jalir uvàcedam çùiü kulapatiü tataþ // RamS_2,108.4 // na kaccid bhagavan kiücit pårvavçttam idaü mayi / dç÷yate vikçtaü yena vikriyante tapasvinaþ // RamS_2,108.5 // pramàdàc caritaü kaccit kiücin nàvarajasya me / lakùmaõasyarùibhir dçùñaü nànuråpam ivàtmanaþ // RamS_2,108.6 // kaccic chu÷råùamàõà vaþ ÷u÷råùaõaparà mayi / pramadàbhyucitàü vçttiü sãtà yuktaü na vartate // RamS_2,108.7 // atharùir jarayà vçddhas tapasà ca jaràü gataþ / vepamàna ivovàca ràmaü bhåtadayàparam // RamS_2,108.8 // kutaþ kalyàõasattvàyàþ kalyàõàbhirates tathà / calanaü tàta vaidehyàs tapasviùu vi÷eùataþ // RamS_2,108.9 // tvannimittam idaü tàvat tàpasàn prati vartate / rakùobhyas tena saüvignàþ kathayanti mithaþ kathàþ // RamS_2,108.10 // ràvaõàvarajaþ ka÷cit kharo nàmeha ràkùasaþ / utpàñya tàpasàn sarvठjanasthànaniketanàn // RamS_2,108.11 // dhçùña÷ ca jitakà÷ã ca nç÷aüsaþ puruùàdakaþ / avalipta÷ ca pàpa÷ ca tvàü ca tàta na mçùyate // RamS_2,108.12 // tvaü yadà prabhçti hy asminn à÷rame tàta vartase / tadà prabhçti rakùàüsi viprakurvanti tàpasàn // RamS_2,108.13 // dar÷ayanti hi bãbhatsaiþ krårair bhãùaõakair api / nànà råpair viråpai÷ ca råpair asukhadar÷anaiþ // RamS_2,108.14 // apra÷astair a÷ucibhiþ saüprayojya ca tàpasàn / pratighnanty aparàn kùipram anàryàþ purataþ sthitàþ // RamS_2,108.15 // teùu teùv à÷ramasthàneùv abuddham avalãya ca / ramante tàpasàüs tatra nà÷ayanto 'lpacetasaþ // RamS_2,108.16 // apakùipanti srugbhàõóàn agnãn si¤canti vàriõà / kala÷àü÷ ca pramçdnanti havane samupasthite // RamS_2,108.17 // tair duràtmabhir àviùñàn à÷ramàn prajihàsavaþ / gamanàyànyade÷asya codayanty çùayo 'dya màm // RamS_2,108.18 // tat purà ràma ÷àrãràm upahiüsàü tapasviùu / dar÷ayanti hi duùñàs te tyakùyàma imam à÷ramam // RamS_2,108.19 // bahumålaphalaü citram avidåràd ito vanam / puràõà÷ramam evàhaü ÷rayiùye sagaõaþ punaþ // RamS_2,108.20 // kharas tvayy api càyuktaü purà tàta pravartate / sahàsmàbhir ito gaccha yadi buddhiþ pravartate // RamS_2,108.21 // sakalatrasya saüdeho nityaü yat tasya ràghava / samarthasyàpi hi sato vàso duþkham ihàdya te // RamS_2,108.22 // ity uktavantaü ràmas taü ràjaputras tapasvinam / na ÷a÷àkottarair vàkyair avaroddhuü samutsukam // RamS_2,108.23 // abhinandya samàpçcchya samàdhàya ca ràghavam / sa jagàmà÷ramaü tyaktvà kulaiþ kulapatiþ saha // RamS_2,108.24 // ràmaþ saüsàdhya tv çùigaõam anugamanàd de÷àt tasmàt kulapatim abhivàdyarùim / samyakprãtais tair anumata upadiùñàrthaþ puõyaü vàsàya svanilayam upasaüpede // RamS_2,108.25 // à÷ramaü tv çùivirahitaü prabhuþ kùaõam api na jahau sa ràghavaþ / ràghavaü hi satatam anugatàs tàpasà÷ càrùacaritadhçtaguõàþ // RamS_2,108.26 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 109 ràghavas tv apayàteùu tapasviùu vicintayan / na tatràrocayad vàsaü kàraõair bahubhis tadà // RamS_2,109.1 // iha me bharato dçùño màtara÷ ca sanàgaràþ / sà ca me smçtir anveti tàn nityam anu÷ocataþ // RamS_2,109.2 // skandhàvàranive÷ena tena tasya mahàtmanaþ / hayahastikarãùai÷ ca upamardaþ kçto bhç÷am // RamS_2,109.3 // tasmàd anyatra gacchàma iti saücintya ràghavaþ / pràtiùñhata sa vaidehyà lakùmaõena ca saügataþ // RamS_2,109.4 // so 'trer à÷ramam àsàdya taü vavande mahàya÷àþ / taü càpi bhagavàn atriþ putravat pratyapadyata // RamS_2,109.5 // svayam àtithyam àdi÷ya sarvam asya susatkçtam / saumitriü ca mahàbhàgàü sãtàü ca samasàntvayat // RamS_2,109.6 // patnãü ca samanupràptàü vçddhàm àmantrya satkçtàm / sàntvayàmàsa dharmaj¤aþ sarvabhåtahite rataþ // RamS_2,109.7 // anasåyàü mahàbhàgàü tàpasãü dharmacàriõãm / pratigçhõãùva vaidehãm abravãd çùisattamaþ // RamS_2,109.8 // ràmàya càcacakùe tàü tàpasãü dharmacàriõãm / da÷a varùàõy anàvçùñyà dagdhe loke nirantaram // RamS_2,109.9 // yayà målaphale sçùñe jàhnavã ca pravartità / ugreõa tapasà yuktà niyamai÷ càpy alaükçtà // RamS_2,109.10 // da÷avarùasahasràõi yayà taptaü mahat tapaþ / anasåyàvratais tàta pratyåhà÷ ca nibarhitàþ // RamS_2,109.11 // devakàryanimittaü ca yayà saütvaramàõayà / da÷aràtraü kçtvà ràtriþ seyaü màteva te 'nagha // RamS_2,109.12 // tàm imàü sarvabhåtànàü namaskàryàü ya÷asvinãm / abhigacchatu vaidehã vçddhàm akrodhanàü sadà // RamS_2,109.13 // evaü bruvàõaü tam çùiü tathety uktvà sa ràghavaþ / sãtàm uvàca dharmaj¤àm idaü vacanam uttamam // RamS_2,109.14 // ràjaputri ÷rutaü tv etan muner asya samãritam / ÷reyo'rtham àtmanaþ ÷ãghram abhigaccha tapasvinãm // RamS_2,109.15 // anasåyeti yà loke karmabhiþ khyàtim àgatà / tàü ÷ãghram abhigaccha tvam abhigamyàü tapasvinãm // RamS_2,109.16 // sãtà tv etad vacaþ ÷rutvà ràghavasya hitaiùiõã / tàm atripatnãü dharmaj¤àm abhicakràma maithilã // RamS_2,109.17 // ÷ithilàü valitàü vçddhàü jaràpàõóuramårdhajàm / satataü vepamànàïgãü pravàte kadalã yathà // RamS_2,109.18 // tàü tu sãtà mahàbhàgàm anasåyàü pativratàm / abhyavàdayad avyagrà svaü nàma samudàharat // RamS_2,109.19 // abhivàdya ca vaidehã tàpasãü tàm aninditàm / baddhà¤jalipuñà hçùñà paryapçcchad anàmayam // RamS_2,109.20 // tataþ sãtàü mahàbhàgàü dçùñvà tàü dharmacàriõãm / sàntvayanty abravãd dhçùñà diùñyà dharmam avekùase // RamS_2,109.21 // tyaktvà j¤àtijanaü sãte mànam çddhiü ca mànini / avaruddhaü vane ràmaü diùñyà tvam anugacchasi // RamS_2,109.22 // nagarastho vanastho và pàpo và yadi và÷ubhaþ / yàsàü strãõàü priyo bhartà tàsàü lokà mahodayàþ // RamS_2,109.23 // duþ÷ãlaþ kàmavçtto và dhanair và parivarjitaþ / strãõàm àryasvabhàvànàü paramaü daivataü patiþ // RamS_2,109.24 // nàto vi÷iùñaü pa÷yàmi bàndhavaü vimç÷anty aham / sarvatra yogyaü vaidehi tapaþ kçtam ivàvyayam // RamS_2,109.25 // na tv evam avagacchanti guõadoùam asatstriyaþ / kàmavaktavyahçdayà bhartçnàthà÷ caranti yàþ // RamS_2,109.26 // pràpnuvanty aya÷a÷ caiva dharmabhraü÷aü ca maithili / akàryava÷am àpannàþ striyo yàþ khalu tadvidhàþ // RamS_2,109.27 // tvadvidhàs tu guõair yuktà dçùñalokaparàvaràþ / striyaþ svarge cariùyanti yathà puõyakçtas tathà // RamS_2,109.28 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 110 sà tv evam uktà vaidehã anasåyànasåyayà / pratipåjya vaco mandaü pravaktum upacakrame // RamS_2,110.1 // naitad à÷caryam àryàyà yan màü tvam anubhàùase / viditaü tu mamàpy etad yathà nàryàþ patir guruþ // RamS_2,110.2 // yady apy eùa bhaved bhartà mamàrye vçttavarjitaþ / advaidham upacartavyas tathàpy eùa mayà bhavet // RamS_2,110.3 // kiü punar yo guõa÷làghyaþ sànukro÷o jitendriyaþ / sthirànuràgo dharmàtmà màtçvartã pitçpriyaþ // RamS_2,110.4 // yàü vçttiü vartate ràmaþ kausalyàyàü mahàbalaþ / tàm eva nçpanàrãõàm anyàsàm api vartate // RamS_2,110.5 // sakçd dçùñàsv api strãùu nçpeõa nçpavatsalaþ / màtçvad vartate vãro mànam utsçjya dharmavit // RamS_2,110.6 // àgacchantyà÷ ca vijanaü vanam evaü bhayàvaham / samàhitaü hi me ÷va÷rvà hçdaye yat sthitaü mama // RamS_2,110.7 // pàõipradànakàle ca yat purà tv agnisaünidhau / anu÷iùñà jananyàsmi vàkyaü tad api me dhçtam // RamS_2,110.8 // navãkçtaü tu tat sarvaü vàkyais te dharmacàriõi / pati÷u÷råùaõàn nàryàs tapo nànyad vidhãyate // RamS_2,110.9 // sàvitrã pati÷u÷råùàü kçtvà svarge mahãyate / tathà vçtti÷ ca yàtà tvaü pati÷u÷råùayà divam // RamS_2,110.10 // variùñhà sarvanàrãõàm eùà ca divi devatà / rohiõã ca vinà candraü muhårtam api dç÷yate // RamS_2,110.11 // evaüvidhà÷ ca pravaràþ striyo bhartçdçóhavratàþ / devaloke mahãyante puõyena svena karmaõà // RamS_2,110.12 // tato 'nasåyà saühçùñà ÷rutvoktaü sãtayà vacaþ / ÷irasy àghràya covàca maithilãü harùayanty uta // RamS_2,110.13 // niyamair vividhair àptaü tapo hi mahad asti me / tat saü÷ritya balaü sãte chandaye tvàü ÷ucivrate // RamS_2,110.14 // upapannaü ca yuktaü ca vacanaü tava maithili / prãtà càsmy ucitaü kiü te karavàõi bravãhi me / kçtam ity abravãt sãtà tapobalasamanvitàm // RamS_2,110.15 //* sà tv evam uktà dharmaj¤à tayà prãtataràbhavat / saphalaü ca praharùaü te hanta sãte karomy aham // RamS_2,110.16 // idaü divyaü varaü màlyaü vastram àbharaõàni ca / aïgaràgaü ca vaidehi mahàrham anulepanam // RamS_2,110.17 // mayà dattam idaü sãte tava gàtràõi ÷obhayet / anuråpam asaükliùñaü nityam eva bhaviùyati // RamS_2,110.18 // aïgaràgeõa divyena liptàïgã janakàtmaje / ÷obhayiùyàmi bhartàraü yathà ÷rãr viùõum avyayam // RamS_2,110.19 // sà vastram aïgaràgaü ca bhåùaõàni srajas tathà / maithilã pratijagràha prãtidànam anuttamam // RamS_2,110.20 // pratigçhya ca tat sãtà prãtidànaü ya÷asvinã / ÷liùñà¤jalipuñà dhãrà samupàsta tapodhanàm // RamS_2,110.21 // tathà sãtàm upàsãnàm anasåyà dçóhavratà / vacanaü praùñum àrebhe kathàü kàücid anupriyàm // RamS_2,110.22 // svayaüvare kila pràptà tvam anena ya÷asvinà / ràghaveõeti me sãte kathà ÷rutim upàgatà // RamS_2,110.23 // tàü kathàü ÷rotum icchàmi vistareõa ca maithili / yathànubhåtaü kàrtsnyena tan me tvaü vaktum arhasi // RamS_2,110.24 // evam uktà tu sà sãtà tàü tato dharmacàriõãm / ÷råyatàm iti coktvà vai kathayàmàsa tàü kathàm // RamS_2,110.25 // mithilàdhipatir vãro janako nàma dharmavit / kùatradharmaõy abhirato nyàyataþ ÷àsti medinãm // RamS_2,110.26 // tasya làïgalahastasya karùataþ kùetramaõóalam / ahaü kilotthità bhittvà jagatãü nçpateþ sutà // RamS_2,110.27 // sa màü dçùñvà narapatir muùñivikùepatatparaþ / pàü÷uguõñhitasarvàïgãü vismito janako 'bhavat // RamS_2,110.28 // anapatyena ca snehàd aïkam àropya ca svayam / mameyaü tanayety uktvà sneho mayi nipàtitaþ // RamS_2,110.29 // antarikùe ca vàg uktàpratimàmànuùã kila / evam etan narapate dharmeõa tanayà tava // RamS_2,110.30 // tataþ prahçùño dharmàtmà pità me mithilàdhipaþ / avàpto vipulàm çddhiü màm avàpya naràdhipaþ // RamS_2,110.31 // dattà càsmãùñavad devyai jyeùñhàyai puõyakarmaõà / tayà saübhàvità càsmi snigdhayà màtçsauhçdàt // RamS_2,110.32 // patisaüyogasulabhaü vayo dçùñvà tu me pità / cintàm abhyagamad dãno vittanà÷àd ivàdhanaþ // RamS_2,110.33 // sadç÷àc càpakçùñàc ca loke kanyàpità janàt / pradharùaõàm avàpnoti ÷akreõàpi samo bhuvi // RamS_2,110.34 // tàü dharùaõàm adårasthàü saüdç÷yàtmani pàrthivaþ / cintàrõavagataþ pàraü nàsasàdàplavo yathà // RamS_2,110.35 // ayonijàü hi màü j¤àtvà nàdhyagacchat sa cintayan / sadç÷aü cànuråpaü ca mahãpàlaþ patiü mama // RamS_2,110.36 // tasya buddhir iyaü jàtà cintayànasya saütatam / svayaü varaü tanåjàyàþ kariùyàmãti dhãmataþ // RamS_2,110.37 // mahàyaj¤e tadà tasya varuõena mahàtmanà / dattaü dhanurvaraü prãtyà tåõã càkùayasàyakau // RamS_2,110.38 // asaücàlyaü manuùyai÷ ca yatnenàpi ca gauravàt / tan na ÷aktà namayituü svapneùv api naràdhipàþ // RamS_2,110.39 // tad dhanuþ pràpya me pitrà vyàhçtaü satyavàdinà / samavàye narendràõàü pårvam àmantrya pàrthivàn // RamS_2,110.40 // idaü ca dhanur udyamya sajyaü yaþ kurute naraþ / tasya me duhità bhàryà bhaviùyati na saü÷ayaþ // RamS_2,110.41 // tac ca dçùñvà dhanuþ÷reùñhaü gauravàd girisaünibham / abhivàdya nçpà jagmur a÷aktàs tasya tolane // RamS_2,110.42 // sudãrghasya tu kàlasya ràghavo 'yaü mahàdyutiþ / vi÷vàmitreõa sahito yaj¤aü draùñuü samàgataþ // RamS_2,110.43 // lakùmaõena saha bhràtrà ràmaþ satyaparàkramaþ / vi÷vàmitras tu dharmàtmà mama pitrà supåjitaþ // RamS_2,110.44 // provàca pitaraü tatra bhràtarau ràmalakùmaõau / sutau da÷arathasyemau dhanurdar÷anakàïkùiõau / ity uktas tena vipreõa tad dhanuþ samupànayat // RamS_2,110.45 //* nimeùàntaramàtreõa tad ànamya sa vãryavàn / jyàü samàropya jhañiti pårayàmàsa vãryavàn // RamS_2,110.46 // tena pårayatà vegàn madhye bhagnaü dvidhà dhanuþ / tasya ÷abdo 'bhavad bhãmaþ patitasyà÷aner iva // RamS_2,110.47 // tato 'haü tatra ràmàya pitrà satyàbhisaüdhinà / udyatà dàtum udyamya jalabhàjanam uttamam // RamS_2,110.48 // dãyamànàü na tu tadà pratijagràha ràghavaþ / avij¤àya pitu÷ chandam ayodhyàdhipateþ prabhoþ // RamS_2,110.49 // tataþ ÷va÷uram àmantrya vçddhaü da÷arathaü nçpam / mama pitrà ahaü dattà ràmàya viditàtmane // RamS_2,110.50 // mama caivànujà sàdhvã årmilà priyadar÷anà / bhàryàrthe lakùmaõasyàpi dattà pitrà mama svayam // RamS_2,110.51 // evaü dattàsmi ràmàya tadà tasmin svayaüvare / anuraktà ca dharmeõa patiü vãryavatàü varam // RamS_2,110.52 // _________________________________________________________________ Ràmàyaõa, Ayodhyàkàõóa, 111 anasåyà tu dharmaj¤à ÷rutvà tàü mahatãü kathàm / paryaùvajata bàhubhyàü ÷irasy àghràya maithilãm // RamS_2,111.1 // vyaktàkùarapadaü citraü bhàùitaü madhuraü tvayà / yathà svayaüvaraü vçttaü tat sarvaü hi ÷rutaü mayà // RamS_2,111.2 // rame 'haü kathayà te tu dçóhaü madhurabhàùiõi / ravir astaü gataþ ÷rãmàn upohya rajanãü ÷ivàm // RamS_2,111.3 // divasaü pratikãrõànàm àhàràrthaü patatriõàm / saüdhyàkàle nilãnànàü nidràrthaü ÷råyate dhvaniþ // RamS_2,111.4 // ete càpy abhiùekàrdrà munayaþ phala÷odhanàþ / sahità upavartante salilàplutavalkalàþ // RamS_2,111.5 // çùãõàm agnihotreùu huteùu vidhipurvakam / kapotàïgàruõo dhåmo dç÷yate pavanoddhataþ // RamS_2,111.6 // alpaparõà hi taravo ghanãbhåtàþ samantataþ / viprakçùñe 'pi ye de÷e na prakà÷anti vai di÷aþ // RamS_2,111.7 // rajanãcarasattvàni pracaranti samantataþ / tapovanamçgà hy ete veditãrtheùu ÷erate // RamS_2,111.8 // sampravçttà ni÷à sãte nakùatrasamalaükçtà / jyotsnàpràvaraõa÷ candro dç÷yate 'bhyudito 'mbare // RamS_2,111.9 // gamyatàm anujànàmi ràmasyànucarã bhava / kathayantyà hi madhuraü tvayàhaü paritoùità // RamS_2,111.10 // alaükuru ca tàvat tvaü pratyakùaü mama maithili / prãtiü janaya me vatsa divyàlaükàra÷obhinã // RamS_2,111.11 // sà tadà samalaükçtya sãtà surasutopamà / praõamya ÷irasà tasyai ràmaü tv abhimukhã yayau // RamS_2,111.12 // tathà tu bhåùitàü sãtàü dadar÷a vadatàü varaþ / ràghavaþ prãtidànena tapasvinyà jaharùa ca // RamS_2,111.13 // nyavedayat tataþ sarvaü sãtà ràmàya maithilã / prãtidànaü tapasvinyà vasanàbharaõasrajàm // RamS_2,111.14 // prahçùñas tv abhavad ràmo lakùmaõa÷ ca mahàrathaþ / maithilyàþ satkriyàü dçùñvà mànuùeùu sudurlabhàm // RamS_2,111.15 // tatas tàü ÷arvarãü prãtaþ puõyàü ÷a÷inibhànanaþ / arcitas tàpasaiþ siddhair uvàsa raghunandanaþ // RamS_2,111.16 // tasyàü ràtryàü vyatãtàyàm abhiùicya hutàgnikàn / àpçcchetàü naravyàghrau tàpasàn vanagocaràn // RamS_2,111.17 // tàv åcus te vanacaràs tàpasà dharmacàriõaþ / vanasya tasya saücàraü ràkùasaiþ samabhiplutam // RamS_2,111.18 // eùa panthà maharùãõàü phalàny àharatàü vane / anena tu vanaü durgaü gantuü ràghava te kùamam // RamS_2,111.19 // itãva taiþ prà¤jalibhis tapasvibhir dvijaiþ kçtasvastyayanaþ paraütapaþ / vanaü sabhàryaþ pravive÷a ràghavaþ salakùmaõaþ sårya ivàbhramaõóalam // RamS_2,111.20 //