Valmiki: Ramayana, 2. Ayodhyakanda Based on the text entered by Muneo Tokunaga et al. Input by Muneo Tokunaga, revised by John Smith (Cambridge) [GRETIL-Version: 2017-07-06] Revision: 2017-07-06: erroneous line breaks removed by Tyler Neill ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ VÃlmÅki: RÃmÃyaïa, 2. AyodhyÃkÃï¬a 2.001.001a kasya cit tv atha kÃlasya rÃjà daÓaratha÷ sutam 2.001.001c bharataæ kekayÅputram abravÅd raghunandana÷ 2.001.002a ayaæ kekayarÃjasya putro vasati putraka 2.001.002c tvÃæ netum Ãgato vÅra yudhÃjin mÃtulas tava 2.001.003a Órutvà daÓarathasyaitad bharata÷ kekayÅsuta÷ 2.001.003c gamanÃyÃbhicakrÃma Óatrughnasahitas tadà 2.001.004a Ãp­cchya pitaraæ ÓÆro rÃmaæ cÃkli«ÂakÃriïam 2.001.004c mÃtÌæÓ cÃpi naraÓre«Âha÷ Óatrughnasahito yayau 2.001.005a yudhÃjit prÃpya bharataæ saÓatrughnaæ prahar«ita÷ 2.001.005c svapuraæ prÃviÓad vÅra÷ pità tasya tuto«a ha 2.001.006a sa tatra nyavasad bhrÃtrà saha satkÃrasatk­ta÷ 2.001.006c mÃtulenÃÓvapatinà putrasnehena lÃlita÷ 2.001.007a tatrÃpi nivasantau tau tarpyamÃïau ca kÃmata÷ 2.001.007c bhrÃtarau smaratÃæ vÅrau v­ddhaæ daÓarathaæ n­pam 2.001.008a rÃjÃpi tau mahÃtejÃ÷ sasmÃra pro«itau sutau 2.001.008c ubhau bharataÓatrughnau mahendravaruïopamau 2.001.009a sarva eva tu tasye«ÂÃÓ catvÃra÷ puru«ar«abhÃ÷ 2.001.009c svaÓarÅrÃd vinirv­ttÃÓ catvÃra iva bÃhava÷ 2.001.010a te«Ãm api mahÃtejà rÃmo ratikara÷ pitu÷ 2.001.010c svayambhÆr iva bhÆtÃnÃæ babhÆva guïavattara÷ 2.001.011a gate ca bharate rÃmo lak«maïaÓ ca mahÃbala÷ 2.001.011c pitaraæ devasaækÃÓaæ pÆjayÃm Ãsatus tadà 2.001.012a pitur Ãj¤Ãæ purask­tya paurakÃryÃïi sarvaÓa÷ 2.001.012c cakÃra rÃmo dharmÃtmà priyÃïi ca hitÃni ca 2.001.013a mÃt­bhyo mÃt­kÃryÃïi k­tvà paramayantrita÷ 2.001.013c gurÆïÃæ gurukÃryÃïi kÃle kÃle 'nvavaik«ata 2.001.014a evaæ daÓaratha÷ prÅto brÃhmaïà naigamÃs tathà 2.001.014c rÃmasya ÓÅlav­ttena sarve vi«ayavÃsina÷ 2.001.015a sa hi nityaæ praÓÃntÃtmà m­dupÆrvaæ ca bhëate 2.001.015c ucyamÃno 'pi paru«aæ nottaraæ pratipadyate 2.001.016a kathaæ cid upakÃreïa k­tenaikena tu«yati 2.001.016c na smaraty apakÃrÃïÃæ Óatam apy Ãtmavattayà 2.001.017a ÓÅlav­ddhair j¤Ãnav­ddhair vayov­ddhaiÓ ca sajjanai÷ 2.001.017c kathayann Ãsta vai nityam astrayogyÃntare«v api 2.001.018a kalyÃïÃbhijana÷ sÃdhur adÅna÷ satyavÃg ­ju÷ 2.001.018c v­ddhair abhivinÅtaÓ ca dvijair dharmÃrthadarÓibhi÷ 2.001.019a dharmÃrthakÃmatattvaj¤a÷ sm­timÃn pratibhÃvanÃn 2.001.019c laukike samayÃcare k­takalpo viÓÃrada÷ 2.001.020a ÓÃstraj¤aÓ ca k­taj¤aÓ ca puru«Ãntarakovida÷ 2.001.020c ya÷ pragrahÃnugrahayor yathÃnyÃyaæ vicak«aïa÷ 2.001.021a Ãyakarmaïy upÃyaj¤a÷ saæd­«Âavyayakarmavit 2.001.021c Órai«Âhyaæ ÓÃstrasamÆhe«u prÃpto vyÃmiÓrake«v api 2.001.022a arthadharmau ca saæg­hya sukhatantro na cÃlasa÷ 2.001.022c vaihÃrikÃïÃæ ÓilpÃnÃæ vij¤ÃtÃrthavibhÃgavit 2.001.023a Ãrohe vinaye caiva yukto vÃraïavÃjinÃm 2.001.023c dhanurvedavidÃæ Óre«Âho loke 'tirathasaæmata÷ 2.001.024a abhiyÃtà prahartà ca senÃnayaviÓÃrada÷ 2.001.024c apradh­«yaÓ ca saægrÃme kruddhair api surÃsurai÷ 2.001.025a anasÆyo jitakrodho na d­pto na ca matsarÅ 2.001.025c na cÃvamantà bhÆtÃnÃæ na ca kÃlavaÓÃnuga÷ 2.001.026a evaæ Órai«Âhair guïair yukta÷ prajÃnÃæ pÃrthivÃtmaja÷ 2.001.026c saæmatas tri«u loke«u vasudhÃyÃ÷ k«amÃguïai÷ 2.001.026e buddhyà b­haspates tulyo vÅryeïÃpi ÓacÅpate÷ 2.001.027a tathà sarvaprajÃkÃntai÷ prÅtisaæjananai÷ pitu÷ 2.001.027c guïair viruruce rÃmo dÅpta÷ sÆrya ivÃæÓubhi÷ 2.001.028a tam evaæv­ttasaæpannam apradh­«ya parÃkramam 2.001.028c lokapÃlopamaæ nÃtham akÃmayata medinÅ 2.001.029a etais tu bahubhir yuktaæ guïair anupamai÷ sutam 2.001.029c d­«Âvà daÓaratho rÃjà cakre cintÃæ paraætapa÷ 2.001.030a e«Ã hy asya parà prÅtir h­di saæparivartate 2.001.030c kadà nÃma sutaæ drak«yÃmy abhi«iktam ahaæ priyam 2.001.031a v­ddhikÃmo hi lokasya sarvabhÆtÃnukampana÷ 2.001.031c matta÷ priyataro loke parjanya iva v­«ÂimÃn 2.001.032a yamaÓakrasamo vÅrye b­haspatisamo matau 2.001.032c mahÅdharasamo dh­tyÃæ mattaÓ ca guïavattara÷ 2.001.033a mahÅm aham imÃæ k­tsnÃm adhiti«Âhantam Ãtmajam 2.001.033c anena vayasà d­«Âvà yathà svargam avÃpnuyÃm 2.001.034a taæ samÅk«ya mahÃrÃjo yuktaæ samuditair guïai÷ 2.001.034c niÓcitya sacivai÷ sÃrdhaæ yuvarÃjam amanyata 2.001.035a nÃnÃnagaravÃstavyÃn p­thagjÃnapadÃn api 2.001.035c samÃninÃya medinyÃ÷ pradhÃnÃn p­thivÅpati÷ 2.001.036a atha rÃjavitÅrïe«u vividhe«v Ãsane«u ca 2.001.036c rÃjÃnam evÃbhimukhà ni«edur niyatà n­pÃ÷ 2.001.037a sa labdhamÃnair vinayÃnvitair n­pai÷; purÃlayair jÃnapadaiÓ ca mÃnavai÷ 2.001.037c upopavi«Âair n­patir v­to babhau; sahasracak«ur bhagavÃn ivÃmarai÷ 2.002.001a tata÷ pari«adaæ sarvÃm Ãmantrya vasudhÃdhipa÷ 2.002.001c hitam uddhar«aïaæ cedam uvÃcÃpratimaæ vaca÷ 2.002.002a dundubhisvanakalpena gambhÅreïÃnunÃdinà 2.002.002c svareïa mahatà rÃjà jÅgmÆta iva nÃdayan 2.002.003a so 'ham ik«vÃkubhi÷ pÆrvair narendrai÷ paripÃlitam 2.002.003c Óreyasà yoktukÃmo 'smi sukhÃrham akhilaæ jagat 2.002.004a mayÃpy Ãcaritaæ pÆrvai÷ panthÃnam anugacchatà 2.002.004c prajà nityam atandreïa yathÃÓakty abhirak«atà 2.002.005a idaæ ÓarÅraæ k­tsnasya lokasya caratà hitam 2.002.005c pÃï¬ur asyÃtapatrasyac chÃyÃyÃæ jaritaæ mayà 2.002.006a prÃpya var«asahasrÃïi bahÆny ÃyÆæ«i jÅvita÷ 2.002.006c jÅrïasyÃsya ÓarÅrasya viÓrÃntim abhirocaye 2.002.007a rÃjaprabhÃvaju«ÂÃæ hi durvahÃm ajitendriyai÷ 2.002.007c pariÓrÃnto 'smi lokasya gurvÅæ dharmadhuraæ vahan 2.002.008a so 'haæ viÓramam icchÃmi putraæ k­tvà prajÃhite 2.002.008c saænik­«ÂÃn imÃn sarvÃn anumÃnya dvijar«abhÃn 2.002.009a anujÃto hi me sarvair guïair jye«Âho mamÃtmaja÷ 2.002.009c puraædarasamo vÅrye rÃma÷ parapuraæjaya÷ 2.002.010a taæ candram iva pu«yeïa yuktaæ dharmabh­tÃæ varam 2.002.010c yauvarÃjyena yoktÃsmi prÅta÷ puru«apuægavam 2.002.011a anurÆpa÷ sa vo nÃtho lak«mÅvÃæl lak«maïÃgraja÷ 2.002.011c trailokyam api nÃthena yena syÃn nÃthavattaram 2.002.012a anena Óreyasà sadya÷ saæyojyÃham imÃæ mahÅm 2.002.012c gatakleÓo bhavi«yÃmi sute tasmin niveÓya vai 2.002.013a iti bruvantaæ muditÃ÷ pratyanandan n­pà n­pam 2.002.013c v­«Âimantaæ mahÃmeghaæ nardantam iva barhiïa÷ 2.002.014a tasya dharmÃrthavidu«o bhÃvam Ãj¤Ãya sarvaÓa÷ 2.002.014c ÆcuÓ ca manasà j¤Ãtvà v­ddhaæ daÓarathaæ n­pam 2.002.015a anekavar«asÃhasro v­ddhas tvam asi pÃrthiva 2.002.015c sa rÃmaæ yuvarÃjÃnam abhi«i¤casva pÃrthivam 2.002.016a iti tadvacanaæ Órutvà rÃjà te«Ãæ mana÷priyam 2.002.016c ajÃnann iva jij¤Ãsur idaæ vacanam abravÅt 2.002.017a kathaæ nu mayi dharmeïa p­thivÅm anuÓÃsati 2.002.017c bhavanto dra«Âum icchanti yuvarÃjaæ mamÃtmajam 2.002.018a te tam Æcur mahÃtmÃnaæ paurajÃnapadai÷ saha 2.002.018c bahavo n­pa kalyÃïà guïÃ÷ putrasya santi te 2.002.019a divyair guïai÷ Óakrasamo rÃma÷ satyaparÃkrama÷ 2.002.019c ik«vÃkubhyo hi sarvebhyo 'py atirakto viÓÃmpate 2.002.020a rÃma÷ satpuru«o loke satyadharmaparÃyaïa÷ 2.002.020c dharmaj¤a÷ satyasaædhaÓ ca ÓÅlavÃn anasÆyaka÷ 2.002.021a k«Ãnta÷ sÃntvayità Ólak«ïa÷ k­taj¤o vijitendriya÷ 2.002.021c m­duÓ ca sthiracittaÓ ca sadà bhavyo 'nasÆyaka÷ 2.002.022a priyavÃdÅ ca bhÆtÃnÃæ satyavÃdÅ ca rÃghava÷ 2.002.022c bahuÓrutÃnÃæ v­ddhÃnÃæ brÃhmaïÃnÃm upÃsità 2.002.023a tenÃsyehÃtulà kÅrtir yaÓas tejaÓ ca vardhate 2.002.023c devÃsuramanu«yÃïÃæ sarvÃstre«u viÓÃrada÷ 2.002.024a yadà vrajati saægrÃmaæ grÃmÃrthe nagarasya và 2.002.024c gatvà saumitrisahito nÃvijitya nivartate 2.002.025a saægrÃmÃt punar Ãgamya ku¤jareïa rathena và 2.002.025c paurÃn svajanavan nityaæ kuÓalaæ parip­cchati 2.002.026a putre«v agni«u dÃre«u pre«yaÓi«yagaïe«u ca 2.002.026c nikhilenÃnupÆrvyà ca pità putrÃn ivaurasÃn 2.002.027a ÓuÓrÆ«ante ca va÷ Ói«yÃ÷ kaccit karmasu daæÓitÃ÷ 2.002.027c iti na÷ puru«avyÃghra÷ sadà rÃmo 'bhibhëate 2.002.028a vyasane«u manu«yÃïÃæ bh­Óaæ bhavati du÷khita÷ 2.002.028c utsave«u ca sarve«u piteva paritu«yati 2.002.029a satyavÃdÅ mahe«vÃso v­ddhasevÅ jitendriya÷ 2.002.029c vatsa÷ Óreyasi jÃtas te di«ÂyÃsau tava rÃghava÷ 2.002.029e di«Âyà putraguïair yukto mÃrÅca iva kaÓyapa÷ 2.002.030a balam Ãrogyam ÃyuÓ ca rÃmasya viditÃtmana÷ 2.002.030c ÃÓaæsate jana÷ sarvo rëÂre puravare tathà 2.002.031a abhyantaraÓ ca bÃhyaÓ ca paurajÃnapado jana÷ 2.002.031c striyo v­ddhÃs taruïyaÓ ca sÃyaæprÃta÷ samÃhitÃ÷ 2.002.032a sarvÃn devÃn namasyanti rÃmasyÃrthe yaÓasvina÷ 2.002.032c te«Ãm ÃyÃcitaæ deva tvatprasÃdÃt sam­dhyatÃm 2.002.033a rÃmam indÅvaraÓyÃmaæ sarvaÓatrunibarhaïam 2.002.033c paÓyÃmo yauvarÃjyasthaæ tava rÃjottamÃtmajam 2.002.034a taæ devadevopamam Ãtmajaæ te; sarvasya lokasya hite nivi«Âam 2.002.034c hitÃya na÷ k«ipram udÃraju«Âaæ; mudÃbhi«ektuæ varada tvam arhasi 2.003.001a te«Ãm aj¤alipadmÃni prag­hÅtÃni sarvaÓa÷ 2.003.001c pratig­hyÃbravÅd rÃjà tebhya÷ priyahitaæ vaca÷ 2.003.002a aho 'smi paramaprÅta÷ prabhÃvaÓ cÃtulo mama 2.003.002c yan me jye«Âhaæ priyaæ putraæ yauvarÃjyastham icchatha 2.003.003a iti pratyarcya tÃn rÃjà brÃhmaïÃn idam abravÅt 2.003.003c vasi«Âhaæ vÃmadevaæ ca te«Ãm evopaÓ­ïvatÃm 2.003.004a caitra÷ ÓrÅmÃn ayaæ mÃsa÷ puïya÷ pu«pitakÃnana÷ 2.003.004c yauvarÃjyÃya rÃmasya sarvam evopakalpyatÃm 2.003.005a k­tam ity eva cÃbrÆtÃm abhigamya jagatpatim 2.003.005c yathoktavacanaæ prÅtau har«ayuktau dvijar«abhau 2.003.006a tata÷ sumantraæ dyutimÃn rÃjà vacanam abravÅt 2.003.006c rÃma÷ k­tÃtmà bhavatà ÓÅghram ÃnÅiyatÃm iti 2.003.007a sa tatheti pratij¤Ãya sumantro rÃjaÓÃsanÃt 2.003.007c rÃmaæ tatrÃnayÃæ cakre rathena rathinÃæ varam 2.003.008a atha tatra samÃsÅnÃs tadà daÓarathaæ n­pam 2.003.008c prÃcyodÅcyÃ÷ pratÅcyÃÓ ca dÃk«iïÃtyÃÓ ca bhÆmipÃ÷ 2.003.009a mlecchÃÓ cÃryÃÓ ca ye cÃnye vanaÓailÃntavÃsina÷ 2.003.009c upÃsÃæ cakrire sarve taæ devà iva vÃsavam 2.003.010a te«Ãæ madhye sa rÃjar«ir marutÃm iva vÃsava÷ 2.003.010c prÃsÃdastho rathagataæ dadarÓÃyÃntam Ãtmajam 2.003.011a gandharvarÃjapratimaæ loke vikhyÃtapauru«am 2.003.011c dÅrghabÃhuæ mahÃsattvaæ mattamÃtaÇgagÃminam 2.003.012a candrakÃntÃnanaæ rÃmam atÅva priyadarÓanam 2.003.012c rÆpaudÃryaguïai÷ puæsÃæ d­«ÂicittÃpahÃriïam 2.003.013a gharmÃbhitaptÃ÷ parjanyaæ hlÃdayantam iva prajÃ÷ 2.003.013c na tatarpa samÃyÃntaæ paÓyamÃno narÃdhipa÷ 2.003.014a avatÃrya sumantras taæ rÃghavaæ syandanottamÃt 2.003.014c pitu÷ samÅpaæ gacchantaæ präjali÷ p­«Âhato 'nvagÃt 2.003.015a sa taæ kailÃsaÓ­ÇgÃbhaæ prÃsÃdaæ narapuægava÷ 2.003.015c Ãruroha n­paæ dra«Âuæ saha sÆtena rÃghava÷ 2.003.016a sa präjalir abhipretya praïata÷ pitur antike 2.003.016c nÃma svaæ ÓrÃvayan rÃmo vavande caraïau pitu÷ 2.003.017a taæ d­«Âvà praïataæ pÃrÓve k­täjalipuÂaæ n­pa÷ 2.003.017c g­hyäjalau samÃk­«ya sasvaje priyam Ãtmajam 2.003.018a tasmai cÃbhyudyataæ ÓrÅmÃn maïikäcanabhÆ«itam 2.003.018c dideÓa rÃjà ruciraæ rÃmÃya paramÃsanam 2.003.019a tad Ãsanavaraæ prÃpya vyadÅpayata rÃghava÷ 2.003.019c svayeva prabhayà merum udaye vimalo ravi÷ 2.003.020a tena vibhrÃjità tatra sà sabhÃbhivyarocata 2.003.020c vimalagrahanak«atrà ÓÃradÅ dyaur ivendunà 2.003.021a taæ paÓyamÃno n­patis tuto«a priyam Ãtmajam 2.003.021c alaæk­tam ivÃtmÃnam ÃdarÓatalasaæsthitam 2.003.022a sa taæ sasmitam Ãbhëya putraæ putravatÃæ vara÷ 2.003.022c uvÃcedaæ vaco rÃjà devendram iva kaÓyapa÷ 2.003.023a jye«ÂhÃyÃm asi me patnyÃæ sad­ÓyÃæ sad­Óa÷ suta÷ 2.003.023c utpannas tvaæ guïaÓre«Âho mama rÃmÃtmaja÷ priya÷ 2.003.024a tvayà yata÷ prajÃÓ cemÃ÷ svaguïair anura¤jitÃ÷ 2.003.024c tasmÃt tvaæ pu«yayogena yauvarÃjyam avÃpnuhi 2.003.025a kÃmatas tvaæ prak­tyaiva vinÅto guïavÃn asi 2.003.025c guïavaty api tu snehÃt putra vak«yÃmi te hitam 2.003.026a bhÆyo vinayam ÃsthÃya bhava nityaæ jitendriya÷ 2.003.026c kÃmakrodhasamutthÃni tyajethà vyasanÃni ca 2.003.027a parok«ayà vartamÃno v­ttyà pratyak«ayà tathà 2.003.027c amÃtyaprabh­tÅ÷ sarvÃ÷ prak­tÅÓ cÃnura¤jaya 2.003.028a tu«ÂÃnuraktaprak­tir ya÷ pÃlayati medinÅm 2.003.028c tasya nandanti mitrÃïi labdhvÃm­tam ivÃmarÃ÷ 2.003.028e tasmÃt putra tvam ÃtmÃnaæ niyamyaiva samÃcara 2.003.029a tac chrutvà suh­das tasya rÃmasya priyakÃriïa÷ 2.003.029c tvaritÃ÷ ÓÅghram abhyetya kausalyÃyai nyavedayan 2.003.030a sà hiraïyaæ ca gÃÓ caiva ratnÃni vividhÃni ca 2.003.030c vyÃdideÓa priyÃkhyebhya÷ kausalyà pramadottamà 2.003.031a athÃbhivÃdya rÃjÃnaæ ratham Ãruhya rÃghava÷ 2.003.031c yayau svaæ dyutimad veÓma janaughai÷ pratipÆjita÷ 2.003.032a te cÃpi paurà n­pater vacas tac; chrutvà tadà lÃbham ive«Âam Ãpya 2.003.032c narendram Ãmantya g­hÃïi gatvÃ; devÃn samÃnarcur atÅva h­«ÂÃ÷ 2.004.001a gate«v atha n­po bhÆya÷ paure«u saha mantribhi÷ 2.004.001c mantrayitvà tataÓ cakre niÓcayaj¤a÷ sa niÓcayam 2.004.002a Óva eva pu«yo bhavità Óvo 'bhi«ecyeta me suta÷ 2.004.002c rÃmo rÃjÅvatÃmrÃk«o yauvarÃjya iti prabhu÷ 2.004.003a athÃntarg­ham ÃviÓya rÃjà daÓarathas tadà 2.004.003c sÆtam Ãj¤ÃpayÃm Ãsa rÃmaæ punar ihÃnaya 2.004.004a pratig­hya sa tadvÃkyaæ sÆta÷ punar upÃyayau 2.004.004c rÃmasya bhavanaæ ÓÅghraæ rÃmam Ãnayituæ puna÷ 2.004.005a dvÃ÷sthair Ãveditaæ tasya rÃmÃyÃgamanaæ puna÷ 2.004.005c Órutvaiva cÃpi rÃmas taæ prÃptaæ ÓaÇkÃnvito 'bhavat 2.004.006a praveÓya cainaæ tvaritaæ rÃmo vacanam abravÅt 2.004.006c yad Ãgamanak­tyaæ te bhÆyas tad brÆhy aÓe«ata÷ 2.004.007a tam uvÃca tata÷ sÆto rÃjà tvÃæ dra«Âum icchati 2.004.007c Órutvà pramÃïam atra tvaæ gamanÃyetarÃya và 2.004.008a iti sÆtavaca÷ Órutvà rÃmo 'tha tvarayÃnvita÷ 2.004.008c prayayau rÃjabhavanaæ punar dra«Âuæ nareÓvaram 2.004.009a taæ Órutvà samanuprÃptaæ rÃmaæ daÓaratho n­pa÷ 2.004.009c praveÓayÃm Ãsa g­haæ vivik«u÷ priyam uttamam 2.004.010a praviÓann eva ca ÓrÅmÃn rÃghavo bhavanaæ pitu÷ 2.004.010c dadarÓa pitaraæ dÆrÃt praïipatya k­täjali÷ 2.004.011a praïamantaæ samutthÃpya taæ pari«vajya bhÆmipa÷ 2.004.011c pradiÓya cÃsmai ruciram Ãsanaæ punar abravÅt 2.004.012a rÃma v­ddho 'smi dÅrghÃyur bhuktà bhogà mayepsitÃ÷ 2.004.012c annavadbhi÷ kratuÓatais tathe«Âaæ bhÆridak«iïai÷ 2.004.013a jÃtam i«Âam apatyaæ me tvam adyÃnupamaæ bhuvi 2.004.013c dattam i«Âam adhÅtaæ ca mayà puru«asattama 2.004.014a anubhÆtÃni ce«ÂÃni mayà vÅra sukhÃni ca 2.004.014c devar«i pit­viprÃïÃm an­ïo 'smi tathÃtmana÷ 2.004.015a na kiæ cin mama kartavyaæ tavÃnyatrÃbhi«ecanÃt 2.004.015c ato yat tvÃm ahaæ brÆyÃæ tan me tvaæ kartum arhasi 2.004.016a adya prak­taya÷ sarvÃs tvÃm icchanti narÃdhipam 2.004.016c atas tvÃæ yuvarÃjÃnam abhi«ek«yÃmi putraka 2.004.017a api cÃdyÃÓubhÃn rÃma svapnÃn paÓyÃmi dÃruïÃn 2.004.017c sanirghÃtà maholkÃÓ ca patantÅha mahÃsvanÃ÷ 2.004.018a ava«Âabdhaæ ca me rÃma nak«atraæ dÃruïair grahai÷ 2.004.018c Ãvedayanti daivaj¤Ã÷ sÆryÃÇgÃrakarÃhubhi÷ 2.004.019a prÃyeïa hi nimittÃnÃm Åd­ÓÃnÃæ samudbhave 2.004.019c rÃjà và m­tyum Ãpnoti ghorÃæ vÃpadam ­cchati 2.004.020a tad yÃvad eva me ceto na vimuhyati rÃghava 2.004.020c tÃvad evÃbhi«i¤casva calà hi prÃïinÃæ mati÷ 2.004.021a adya candro 'bhyupagata÷ pu«yÃt pÆrvaæ punar vasum 2.004.021c Óva÷ pu«ya yogaæ niyataæ vak«yante daivacintakÃ÷ 2.004.022a tatra pu«ye 'bhi«i¤casva manas tvarayatÅva mÃm 2.004.022c Óvas tvÃham abhi«ek«yÃmi yauvarÃjye paraætapa 2.004.023a tasmÃt tvayÃdya vratinà niÓeyaæ niyatÃtmanà 2.004.023c saha vadhvopavastavyà darbhaprastaraÓÃyinà 2.004.024a suh­daÓ cÃpramattÃs tvÃæ rak«antv adya samantata÷ 2.004.024c bhavanti bahuvighnÃni kÃryÃïy evaævidhÃni hi 2.004.025a vipro«itaÓ ca bharato yÃvad eva purÃd ita÷ 2.004.025c tÃvad evÃbhi«ekas te prÃptakÃlo mato mama 2.004.026a kÃmaæ khalu satÃæ v­tte bhrÃtà te bharata÷ sthita÷ 2.004.026c jye«ÂhÃnuvartÅ dharmÃtmà sÃnukroÓo jitendriya÷ 2.004.027a kiæ tu cittaæ manu«yÃïÃm anityam iti me mati÷ 2.004.027c satÃæ ca dharmanityÃnÃæ k­taÓobhi ca rÃghava 2.004.028a ity ukta÷ so 'bhyanuj¤Ãta÷ ÓvobhÃviny abhi«ecane 2.004.028c vrajeti rÃma÷ pitaram abhivÃdyÃbhyayÃd g­ham 2.004.029a praviÓya cÃtmano veÓma rÃj¤oddi«Âe 'bhi«ecane 2.004.029c tasmin k«aïe vinirgatya mÃtur anta÷puraæ yayau 2.004.030a tatra tÃæ pravaïÃm eva mÃtaraæ k«aumavÃsinÅm 2.004.030c vÃgyatÃæ devatÃgÃre dadarÓa yÃcatÅæ Óriyam 2.004.031a prÃg eva cÃgatà tatra sumitrà lak«maïas tathà 2.004.031c sÅtà cÃnÃyità Órutvà priyaæ rÃmÃbhi«ecanam 2.004.032a tasmin kÃle hi kausalyà tasthÃv ÃmÅlitek«aïà 2.004.032c sumitrayÃnvÃsyamÃnà sÅtayà lak«maïena ca 2.004.033a Órutvà pu«yeïa putrasya yauvarÃjyÃbhi«ecanam 2.004.033c prÃïÃyÃmena puru«aæ dhyÃyamÃnà janÃrdanam 2.004.034a tathà saniyamÃm eva so 'bhigamyÃbhivÃdya ca 2.004.034c uvÃca vacanaæ rÃmo har«ayaæs tÃm idaæ tadà 2.004.035a amba pitrà niyukto 'smi prajÃpÃlanakarmaïi 2.004.035c bhavità Óvo 'bhi«eko me yathà me ÓÃsanaæ pitu÷ 2.004.036a sÅtayÃpy upavastavyà rajanÅyaæ mayà saha 2.004.036c evam ­tvigupÃdhyÃyai÷ saha mÃm uktavÃn pità 2.004.037a yÃni yÃny atra yogyÃni ÓvobhÃviny abhi«ecane 2.004.037c tÃni me maÇgalÃny adya vaidehyÃÓ caiva kÃraya 2.004.038a etac chrutvà tu kausalyà cirakÃlÃbhikÃÇk«itam 2.004.038c har«abëpakalaæ vÃkyam idaæ rÃmam abhëata 2.004.039a vatsa rÃma ciraæ jÅva hatÃs te paripanthina÷ 2.004.039c j¤ÃtÅn me tvaæ Óriyà yukta÷ sumitrÃyÃÓ ca nandaya 2.004.040a kalyÃïe bata nak«atre mayi jÃto 'si putraka 2.004.040c yena tvayà daÓaratho guïair ÃrÃdhita÷ pità 2.004.041a amoghaæ bata me k«Ãntaæ puru«e pu«karek«aïe 2.004.041c yeyam ik«vÃkurÃjyaÓrÅ÷ putra tvÃæ saæÓrayi«yati 2.004.042a ity evam ukto mÃtredaæ rÃmo bhÃratam abravÅt 2.004.042c präjaliæ prahvam ÃsÅnam abhivÅk«ya smayann iva 2.004.043a lak«maïemÃæ mayà sÃrdhaæ praÓÃdhi tvaæ vasuædharÃm 2.004.043c dvitÅyaæ me 'ntarÃtmÃnaæ tvÃm iyaæ ÓrÅr upasthità 2.004.044a saumitre bhuÇk«va bhogÃæs tvam i«ÂÃn rÃjyaphalÃni ca 2.004.044c jÅvitaæ ca hi rÃjyaæ ca tvadartham abhikÃmaye 2.004.045a ity uktvà lak«maïaæ rÃmo mÃtarÃv abhivÃdya ca 2.004.045c abhyanuj¤Ãpya sÅtÃæ ca jagÃma svaæ niveÓanam 2.005.001a saædiÓya rÃmaæ n­pati÷ ÓvobhÃviny abhi«ecane 2.005.001c purohitaæ samÃhÆya vasi«Âham idam abravÅt 2.005.002a gacchopavÃsaæ kÃkutsthaæ kÃrayÃdya tapodhana 2.005.002c ÓrÅyaÓorÃjyalÃbhÃya vadhvà saha yatavratam 2.005.003a tatheti ca sa rÃjÃnam uktvà vedavidÃæ vara÷ 2.005.003c svayaæ vasi«Âho bhagavÃn yayau rÃmaniveÓanam 2.005.004a sa rÃmabhavanaæ prÃpya pÃï¬urÃbhraghanaprabham 2.005.004c tisra÷ kak«yà rathenaiva viveÓa munisattama÷ 2.005.005a tam Ãgatam ­«iæ rÃmas tvarann iva sasaæbhrama÷ 2.005.005c mÃnayi«yan sa mÃnÃrhaæ niÓcakrÃma niveÓanÃt 2.005.006a abhyetya tvaramÃïaÓ ca rathÃbhyÃÓaæ manÅ«iïa÷ 2.005.006c tato 'vatÃrayÃm Ãsa parig­hya rathÃt svayam 2.005.007a sa cainaæ praÓritaæ d­«Âvà saæbhëyÃbhiprasÃdya ca 2.005.007c priyÃrhaæ har«ayan rÃmam ity uvÃca purohita÷ 2.005.008a prasannas te pità rÃma yauvarÃjyam avÃpsyasi 2.005.008c upavÃsaæ bhavÃn adya karotu saha sÅtayà 2.005.009a prÃtas tvÃm abhi«ektà hi yauvarÃjye narÃdhipa÷ 2.005.009c pità daÓaratha÷ prÅtyà yayÃtiæ nahu«o yathà 2.005.010a ity uktvà sa tadà rÃmam upavÃsaæ yatavratam 2.005.010c mantravat kÃrayÃm Ãsa vaidehyà sahitaæ muni÷ 2.005.011a tato yathÃvad rÃmeïa sa rÃj¤o gurur arcita÷ 2.005.011c abhyanuj¤Ãpya kÃkutsthaæ yayau rÃmaniveÓanÃt 2.005.012a suh­dbhis tatra rÃmo 'pi tÃn anuj¤Ãpya sarvaÓa÷ 2.005.012c sabhÃjito viveÓÃtha tÃn anuj¤Ãpya sarvaÓa÷ 2.005.013a h­«ÂanÃrÅ narayutaæ rÃmaveÓma tadà babhau 2.005.013c yathà mattadvijagaïaæ praphullanalinaæ sara÷ 2.005.014a sa rÃjabhavanaprakhyÃt tasmÃd rÃmaniveÓanÃt 2.005.014c nirgatya dad­Óe mÃrgaæ vasi«Âho janasaæv­tam 2.005.015a v­ndav­ndair ayodhyÃyÃæ rÃjamÃrgÃ÷ samantata÷ 2.005.015c babhÆvur abhisaæbÃdhÃ÷ kutÆhalajanair v­tÃ÷ 2.005.016a janav­ndormisaæghar«ahar«asvanavatas tadà 2.005.016c babhÆva rÃjamÃrgasya sÃgarasyeva nisvana÷ 2.005.017a siktasaæm­«Âarathyà hi tad ahar vanamÃlinÅ 2.005.017c ÃsÅd ayodhyà nagarÅ samucchritag­hadhvajà 2.005.018a tadà hy ayodhyà nilaya÷ sastrÅbÃlÃbalo jana÷ 2.005.018c rÃmÃbhi«ekam ÃkÃÇk«ann ÃkÃÇk«ann udayaæ rave÷ 2.005.019a prajÃlaækÃrabhÆtaæ ca janasyÃnandavardhanam 2.005.019c utsuko 'bhÆj jano dra«Âuæ tam ayodhyà mahotsavam 2.005.020a evaæ taæ janasaæbÃdhaæ rÃjamÃrgaæ purohita÷ 2.005.020c vyÆhann iva janaughaæ taæ Óanai rÃja kulaæ yayau 2.005.021a sitÃbhraÓikharaprakhyaæ prÃsadam adhiruhya sa÷ 2.005.021c samiyÃya narendreïa Óakreïeva b­haspati÷ 2.005.022a tam Ãgatam abhiprek«ya hitvà rÃjÃsanaæ n­pa÷ 2.005.022c papraccha sa ca tasmai tat k­tam ity abhyavedayat 2.005.023a guruïà tv abhyanuj¤Ãto manujaughaæ vis­jya tam 2.005.023c viveÓÃnta÷puraæ rÃjà siæho giriguhÃm iva 2.005.024a tad agryave«apramadÃjanÃkulaæ; mahendraveÓmapratimaæ niveÓanam 2.005.024c vyadÅpayaæÓ cÃru viveÓa pÃrthiva÷; ÓaÓÅva tÃrÃgaïasaækulaæ nabha÷ 2.006.001a gate purohite rÃma÷ snÃto niyatamÃnasa÷ 2.006.001c saha patnyà viÓÃlÃk«yà nÃrÃyaïam upÃgamat 2.006.002a prag­hya Óirasà pÃtrÅæ havi«o vidhivat tadà 2.006.002c mahate daivatÃyÃjyaæ juhÃva jvalite 'nale 2.006.003a Óe«aæ ca havi«as tasya prÃÓyÃÓÃsyÃtmana÷ priyam 2.006.003c dhyÃyan nÃrÃyaïaæ devaæ svÃstÅrïe kuÓasaæstare 2.006.004a vÃgyata÷ saha vaidehyà bhÆtvà niyatamÃnasa÷ 2.006.004c ÓrÅmaty Ãyatane vi«ïo÷ ÓiÓye naravarÃtmaja÷ 2.006.005a ekayÃmÃvaÓi«ÂÃyÃæ rÃtryÃæ prativibudhya sa÷ 2.006.005c alaækÃravidhiæ k­tsnaæ kÃrayÃm Ãsa veÓmana÷ 2.006.006a tatra Ó­ïvan sukhà vÃca÷ sÆtamÃgadhabandinÃm 2.006.006c pÆrvÃæ saædhyÃm upÃsÅno jajÃpa yatamÃnasa÷ 2.006.007a tu«ÂÃva praïataÓ caiva Óirasà madhusÆdanam 2.006.007c vimalak«aumasaævÅto vÃcayÃm Ãsa ca dvijÃn 2.006.008a te«Ãæ puïyÃhagho«o 'tha gambhÅramadhuras tadà 2.006.008c ayodhyÃæ pÆrayÃm Ãsa tÆryagho«ÃnunÃdita÷ 2.006.009a k­topavÃsaæ tu tadà vaidehyà saha rÃghavam 2.006.009c ayodhyà nilaya÷ Órutvà sarva÷ pramudito jana÷ 2.006.010a tata÷ paurajana÷ sarva÷ Órutvà rÃmÃbhi«ecanam 2.006.010c prabhÃtÃæ rajanÅæ d­«Âvà cakre ÓobhÃæ parÃæ puna÷ 2.006.011a sitÃbhraÓikharÃbhe«u devatÃyatane«u ca 2.006.011c catu«pathe«u rathyÃsu caitye«v aÂÂÃlake«u ca 2.006.012a nÃnÃpaïyasam­ddhe«u vaïijÃm Ãpaïe«u ca 2.006.012c kuÂumbinÃæ sam­ddhe«u ÓrÅmatsu bhavane«u ca 2.006.013a sabhÃsu caiva sarvÃsu v­k«e«v Ãlak«ite«u ca 2.006.013c dhvajÃ÷ samucchritÃÓ citrÃ÷ patÃkÃÓ cÃbhavaæs tadà 2.006.014a naÂanartakasaæghÃnÃæ gÃyakÃnÃæ ca gÃyatÃm 2.006.014c mana÷karïasukhà vÃca÷ ÓuÓruvuÓ ca tatas tata÷ 2.006.015a rÃmÃbhi«ekayuktÃÓ ca kathÃÓ cakrur mitho janÃ÷ 2.006.015c rÃmÃbhi«eke saæprÃpte catvare«u g­he«u ca 2.006.016a bÃlà api krŬamÃnà g­hadvÃre«u saæghaÓa÷ 2.006.016c rÃmÃbhi«ekasaæyuktÃÓ cakrur eva mitha÷ kathÃ÷ 2.006.017a k­tapu«popahÃraÓ ca dhÆpagandhÃdhivÃsita÷ 2.006.017c rÃjamÃrga÷ k­ta÷ ÓrÅmÃn paurai rÃmÃbhi«ecane 2.006.018a prakÃÓÅkaraïÃrthaæ ca niÓÃgamanaÓaÇkayà 2.006.018c dÅpav­k«Ãæs tathà cakrur anu rathyÃsu sarvaÓa÷ 2.006.019a alaækÃraæ purasyaivaæ k­tvà tat puravÃsina÷ 2.006.019c ÃkÃÇk«amÃïà rÃmasya yauvarÃjyÃbhi«ecanam 2.006.020a sametya saæghaÓa÷ sarve catvare«u sabhÃsu ca 2.006.020c kathayanto mithas tatra praÓaÓaæsur janÃdhipam 2.006.021a aho mahÃtmà rÃjÃyam ik«vÃkukulanandana÷ 2.006.021c j¤Ãtvà yo v­ddham ÃtmÃnaæ rÃmaæ rÃjye 'hbi«ek«yati 2.006.022a sarve hy anug­hÅtÃ÷ sma yan no rÃmo mahÅpati÷ 2.006.022c cirÃya bhavità goptà d­«ÂalokaparÃvara÷ 2.006.023a anuddhatamanà vidvÃn dharmÃtmà bhrÃt­vatsala÷ 2.006.023c yathà ca bhrÃt­«u snigdhas tathÃsmÃsv api rÃghava÷ 2.006.024a ciraæ jÅvatu dharmÃtmà rÃjà daÓaratho 'nagha÷ 2.006.024c yatprasÃdenÃbhi«iktaæ rÃmaæ drak«yÃmahe vayam 2.006.025a evaævidhaæ kathayatÃæ paurÃïÃæ ÓuÓruvus tadà 2.006.025c digbhyo 'pi Órutav­ttÃntÃ÷ prÃptà jÃnapadà janÃ÷ 2.006.026a te tu digbhya÷ purÅæ prÃptà dra«Âuæ rÃmÃbhi«ecanam 2.006.026c rÃmasya pÆrayÃm Ãsu÷ purÅæ jÃnapadà janÃ÷ 2.006.027a janaughais tair visarpadbhi÷ ÓuÓruve tatra nisvana÷ 2.006.027c parvasÆdÅrïavegasya sÃgarasyeva nisvana÷ 2.006.028a tatas tad indrak«ayasaænibhaæ puraæ; did­k«ubhir jÃnapadair upÃgatai÷ 2.006.028c samantata÷ sasvanam Ãkulaæ babhau; samudrayÃdobhir ivÃrïavodakam 2.007.001a j¤ÃtidÃsÅ yato jÃtà kaikeyyÃs tu saho«ità 2.007.001c prÃsÃdaæ candrasaækÃÓam Ãruroha yad­cchayà 2.007.002a siktarÃjapathÃæ k­tsnÃæ prakÅrïakamalotpalÃm 2.007.002c ayodhyÃæ mantharà tasmÃt prÃsÃdÃd anvavaik«ata 2.007.003a patÃkÃbhir varÃrhÃbhir dhvajaiÓ ca samalaæk­tÃm 2.007.003c siktÃæ candanatoyaiÓ ca Óira÷snÃtajanair v­tÃm 2.007.004a avidÆre sthitÃæ d­«Âvà dhÃtrÅæ papraccha mantharà 2.007.004c uttamenÃbhisaæyuktà har«eïÃrthaparà satÅ 2.007.005a rÃmamÃtà dhanaæ kiæ nu janebhya÷ saæprayacchati 2.007.005c atimÃtraæ prahar«o 'yaæ kiæ janasya ca Óaæsa me 2.007.005e kÃrayi«yati kiæ vÃpi saæprah­«Âo mahÅpati÷ 2.007.006a vidÅryamÃïà har«eïa dhÃtrÅ paramayà mudà 2.007.006c Ãcacak«e 'tha kubjÃyai bhÆyasÅæ rÃghave Óriyam 2.007.007a Óva÷ pu«yeïa jitakrodhaæ yauvarÃjyena rÃghavam 2.007.007c rÃjà daÓaratho rÃmam abhi«ecayitÃnagham 2.007.008a dhÃtryÃs tu vacanaæ Órutvà kubjà k«ipram amar«ità 2.007.008c kailÃsa ÓikharÃkÃrÃt prÃsÃdÃd avarohata 2.007.009a sà dahyamÃnà kopena mantharà pÃpadarÓinÅ 2.007.009c ÓayÃnÃm etya kaikeyÅm idaæ vacanam abravÅt 2.007.010a utti«Âha mƬhe kiæ Óe«e bhayaæ tvÃm abhivartate 2.007.010c upaplutamahaughena kim ÃtmÃnaæ na budhyase 2.007.011a ani«Âe subhagÃkÃre saubhÃgyena vikatthase 2.007.011c calaæ hi tava saubhÃgyaæ nadya÷ srota ivo«ïage 2.007.012a evam uktà tu kaikeyÅ ru«Âayà paru«aæ vaca÷ 2.007.012c kubjayà pÃpadarÓinyà vi«Ãdam agamat param 2.007.013a kaikeyÅ tv abravÅt kubjÃæ kaccit k«emaæ na manthare 2.007.013c vi«aïïavadanÃæ hi tvÃæ lak«aye bh­Óadu÷khitÃm 2.007.014a mantharà tu vaca÷ Órutvà kaikeyyà madhurÃk«aram 2.007.014c uvÃca krodhasaæyuktà vÃkyaæ vÃkyaviÓÃradà 2.007.015a sà vi«aïïatarà bhÆtvà kubjà tasyà hitai«iïÅ 2.007.015c vi«ÃdayantÅ provÃca bhedayantÅ ca rÃghavam 2.007.016a ak«emaæ sumahad devi prav­ttaæ tvadvinÃÓanam 2.007.016c rÃmaæ daÓaratho rÃjà yauvarÃjye 'bhi«ek«yati 2.007.017a sÃsmy agÃdhe bhaye magnà du÷khaÓokasamanvità 2.007.017c dahyamÃnÃnaleneva tvaddhitÃrtham ihÃgatà 2.007.018a tava du÷khena kaikeyi mama du÷khaæ mahad bhavet 2.007.018c tvadv­ddhau mama v­ddhiÓ ca bhaved atra na saæÓaya÷ 2.007.019a narÃdhipakule jÃtà mahi«Å tvaæ mahÅpate÷ 2.007.019c ugratvaæ rÃjadharmÃïÃæ kathaæ devi na budhyase 2.007.020a dharmavÃdÅ ÓaÂho bhartà Ólak«ïavÃdÅ ca dÃruïa÷ 2.007.020c ÓuddhabhÃve na jÃnÅ«e tenaivam atisaædhità 2.007.021a upasthitaæ payu¤jÃnas tvayi sÃntvam anarthakam 2.007.021c arthenaivÃdya te bhartà kausalyÃæ yojayi«yati 2.007.022a apavÃhya sa du«ÂÃtmà bharataæ tava bandhu«u 2.007.022c kÃlyaæ sthÃpayità rÃmaæ rÃjye nihatakaïÂake 2.007.023a Óatru÷ patipravÃdena mÃtreva hitakÃmyayà 2.007.023c ÃÓÅvi«a ivÃÇkena bÃle paridh­tas tvayà 2.007.024a yathà hi kuryÃt sarpo và Óatrur và pratyupek«ita÷ 2.007.024c rÃj¤Ã daÓarathenÃdya saputrà tvaæ tathà k­tà 2.007.025a pÃpenÃn­tasantvena bÃle nityaæ sukhocite 2.007.025c rÃmaæ sthÃpayatà rÃjye sÃnubandhà hatà hy asi 2.007.026a sà prÃptakÃlaæ kaikeyi k«ipraæ kuru hitaæ tava 2.007.026c trÃyasva putram ÃtmÃnaæ mÃæ ca vismayadarÓane 2.007.027a mantharÃyà vaca÷ Órutvà ÓayanÃt sa ÓubhÃnanà 2.007.027c evam Ãbharaïaæ tasyai kubjÃyai pradadau Óubham 2.007.028a dattvà tv Ãbharaïaæ tasyai kubjÃyai pramadottamà 2.007.028c kaikeyÅ mantharÃæ h­«Âà punar evÃbravÅd idam 2.007.029a idaæ tu manthare mahyam ÃkhyÃsi paramaæ priyam 2.007.029c etan me priyam ÃkhyÃtu÷ kiæ và bhÆya÷ karomi te 2.007.030a rÃme và bharate vÃhaæ viÓe«aæ nopalak«aye 2.007.030c tasmÃt tu«ÂÃsmi yad rÃjà rÃmaæ rÃjye 'bhi«ek«yati 2.007.031a na me paraæ kiæ cid itas tvayà puna÷; priyaæ priyÃrhe suvacaæ vaco varam 2.007.031c tathà hy avocas tvam ata÷ priyottaraæ; varaæ paraæ te pradadÃmi taæ v­ïu 2.008.001a mantharà tv abhyasÆyyainÃm uts­jyÃbharaïaæ ca tat 2.008.001c uvÃcedaæ tato vÃkyaæ kopadu÷khasamanvità 2.008.002a har«aæ kim idam asthÃne k­tavaty asi bÃliÓe 2.008.002c ÓokasÃgaramadhyastham ÃtmÃnaæ nÃvabudhyase 2.008.003a subhagà khalu kausalyà yasyÃ÷ putro 'bhi«ek«yate 2.008.003c yauvarÃjyena mahatà Óva÷ pu«yeïa dvijottamai÷ 2.008.004a prÃptÃæ sumahatÅæ prÅtiæ pratÅtÃæ tÃæ hatadvi«am 2.008.004c upasthÃsyasi kausalyÃæ dÃsÅva tvaæ k­täjali÷ 2.008.005a h­«ÂÃ÷ khalu bhavi«yanti rÃmasya paramÃ÷ striya÷ 2.008.005c aprah­«Âà bhavi«yanti snu«Ãs te bharatak«aye 2.008.006a tÃæ d­«Âvà paramaprÅtÃæ bruvantÅæ mantharÃæ tata÷ 2.008.006c rÃmasyaiva guïÃn devÅ kaikeyÅ praÓaÓaæsa ha 2.008.007a dharmaj¤o gurubhir dÃnta÷ k­taj¤a÷ satyavÃk Óuci÷ 2.008.007c rÃmo rÃj¤a÷ suto jye«Âho yauvarÃjyam ato 'rhati 2.008.008a bhrÃtÌn bh­tyÃæÓ ca dÅrghÃyu÷ pit­vat pÃlayi«yati 2.008.008c saætapyase kathaæ kubje Órutvà rÃmÃbhi«ecanam 2.008.009a bharataÓ cÃpi rÃmasya dhruvaæ var«aÓatÃt param 2.008.009c pit­paitÃmahaæ rÃjyam avÃpsyati narar«abha÷ 2.008.010a sà tvam abhyudaye prÃpte vartamÃne ca manthare 2.008.010c bhavi«yati ca kalyÃïe kimarthaæ paritapyase 2.008.010e kausalyÃto 'tiriktaæ ca sa tu ÓuÓrÆ«ate hi mÃm 2.008.011a kaikeyyà vacanaæ Órutvà mantharà bh­Óadu÷khità 2.008.011c dÅrgham u«ïaæ vini÷Óvasya kaikeyÅm idam abravÅt 2.008.012a anarthadarÓinÅ maurkhyÃn nÃtmÃnam avabudhyase 2.008.012c ÓokavyasanavistÅrïe majjantÅ du÷khasÃgare 2.008.013a bhavità rÃghavo rÃjà rÃghavasya ca ya÷ suta÷ 2.008.013c rÃjavaæÓÃt tu bharata÷ kaikeyi parihÃsyate 2.008.014a na hi rÃj¤a÷ sutÃ÷ sarve rÃjye ti«Âhanti bhÃmini 2.008.014c sthÃpyamÃne«u sarve«u sumahÃn anayo bhavet 2.008.015a tasmÃj jye«Âhe hi kaikeyi rÃjyatantrÃïi pÃrthivÃ÷ 2.008.015c sthÃpayanty anavadyÃÇgi guïavatsv itare«v api 2.008.016a asÃv atyantanirbhagnas tava putro bhavi«yati 2.008.016c anÃthavat sukhebhyaÓ ca rÃjavaæÓÃc ca vatsale 2.008.017a sÃhaæ tvadarthe saæprÃptà tvaæ tu mÃæ nÃvabudhyase 2.008.017c sapatniv­ddhau yà me tvaæ pradeyaæ dÃtum icchasi 2.008.018a dhruvaæ tu bharataæ rÃma÷ prÃpya rÃjyam akaïÂakam 2.008.018c deÓÃntaraæ nÃyayitvà lokÃntaram athÃpi và 2.008.019a bÃla eva hi mÃtulyaæ bharato nÃyitas tvayà 2.008.019c saænikar«Ãc ca sauhÃrdaæ jÃyate sthÃvare«v api 2.008.020a goptà hi rÃmaæ saumitrir lak«maïaæ cÃpi rÃghava÷ 2.008.020c aÓvinor iva saubhrÃtraæ tayor loke«u viÓrutam 2.008.021a tasmÃn na lak«maïe rÃma÷ pÃpaæ kiæ cit kari«yati 2.008.021c rÃmas tu bharate pÃpaæ kuryÃd iti na saæÓaya÷ 2.008.022a tasmÃd rÃjag­hÃd eva vanaæ gacchatu te suta÷ 2.008.022c etad dhi rocate mahyaæ bh­Óaæ cÃpi hitaæ tava 2.008.023a evaæ te j¤Ãtipak«asya ÓreyaÓ caiva bhavi«yati 2.008.023c yadi ced bharato dharmÃt pitryaæ rÃjyam avÃpsyati 2.008.024a sa te sukhocito bÃlo rÃmasya sahajo ripu÷ 2.008.024c sam­dhÃrthasya na«ÂÃrtho jÅvi«yati kathaæ vaÓe 2.008.025a abhidrutam ivÃraïye siæhena gajayÆthapam 2.008.025c pracchÃdyamÃnaæ rÃmeïa bharataæ trÃtum arhasi 2.008.026a darpÃn nirÃk­tà pÆrvaæ tvayà saubhÃgyavattayà 2.008.026c rÃmamÃtà sapatnÅ te kathaæ vairaæ na yÃtayet 2.008.027a yadà hi rÃma÷ p­thivÅm avÃpsyati; dhruvaæ prana«Âo bharato bhavi«yati 2.008.027c ato hi saæcintaya rÃjyam Ãtmaje; parasya cÃdyaiva vivÃsa kÃraïam 2.009.001a evam uktà tu kaikeyÅ krodhena jvalitÃnanà 2.009.001c dÅrgham u«ïaæ vini÷Óvasya mantharÃm idam abravÅt 2.009.002a adya rÃmam ita÷ k«ipraæ vanaæ prasthÃpayÃmy aham 2.009.002c yauvarÃjyena bharataæ k«ipram evÃbhi«ecaye 2.009.003a idaæ tv idÃnÅæ saæpaÓya kenopÃyena manthare 2.009.003c bharata÷ prÃpnuyÃd rÃjyaæ na tu rÃma÷ kathaæ cana 2.009.004a evam uktà tayà devyà mantharà pÃpadarÓinÅ 2.009.004c rÃmÃrtham upahiæsantÅ kaikeyÅm idam abravÅt 2.009.005a hantedÃnÅæ pravak«yÃmi kaikeyi ÓrÆyatÃæ ca me 2.009.005c yathà te bharato rÃjyaæ putra÷ prÃpsyati kevalam 2.009.006a Órutvaivaæ vacanaæ tasyà mantharÃyÃs tu kaikayÅ 2.009.006c kiæ cid utthÃya ÓayanÃt svÃstÅrïÃd idam abravÅt 2.009.007a kathaya tvaæ mamopÃyaæ kenopÃyena manthare 2.009.007c bharata÷ prÃpnuyÃd rÃjyaæ na tu rÃma÷ kathaæ cana 2.009.008a evam uktà tayà devyà mantharà pÃpadarÓinÅ 2.009.008c rÃmÃrtham upahiæsantÅ kubjà vacanam abravÅt 2.009.009a tava devÃsure yuddhe saha rÃjar«ibhi÷ pati÷ 2.009.009c agacchat tvÃm upÃdÃya devarÃjasya sÃhyak­t 2.009.010a diÓam ÃsthÃya kaikeyi dak«iïÃæ daï¬akÃn prati 2.009.010c vaijayantam iti khyÃtaæ puraæ yatra timidhvaja÷ 2.009.011a sa Óambara iti khyÃta÷ ÓatamÃyo mahÃsura÷ 2.009.011c dadau Óakrasya saægrÃmaæ devasaæghair anirjita÷ 2.009.012a tasmin mahati saægrÃme rÃjà daÓarathas tadà 2.009.012c apavÃhya tvayà devi saægrÃmÃn na«Âacetana÷ 2.009.013a tatrÃpi vik«ata÷ Óastrai÷ patis te rak«itas tvayà 2.009.013c tu«Âena tena dattau te dvau varau ÓubhadarÓane 2.009.014a sa tvayokta÷ patir devi yadeccheyaæ tadà varau 2.009.014c g­hïÅyÃm iti tat tena tathety uktaæ mahÃtmanà 2.009.014e anabhij¤Ã hy ahaæ devi tvayaiva kathitaæ purà 2.009.015a tau varau yÃca bhartÃraæ bharatasyÃbhi«ecanam 2.009.015c pravrÃjanaæ ca rÃmasya tvaæ var«Ãïi caturdaÓa 2.009.016a krodhÃgÃraæ praviÓyÃdya kruddhevÃÓvapate÷ sute 2.009.016c Óe«vÃnantarhitÃyÃæ tvaæ bhÆmau malinavÃsinÅ 2.009.016e mà smainaæ pratyudÅk«ethà mà cainam abhibhëathÃ÷ 2.009.017a dayità tvaæ sadà bhartur atra me nÃsti saæÓaya÷ 2.009.017c tvatk­te ca mahÃrÃjo viÓed api hutÃÓanam 2.009.018a na tvÃæ krodhayituæ Óakto na kruddhÃæ pratyudÅk«itum 2.009.018c tava priyÃrthaæ rÃjà hi prÃïÃn api parityajet 2.009.019a na hy atikramituæ Óaktas tava vÃkyaæ mahÅpati÷ 2.009.019c mandasvabhÃve budhyasva saubhÃgyabalam Ãtmana÷ 2.009.020a maïimuktÃsuvarïÃni ratnÃni vividhÃni ca 2.009.020c dadyÃd daÓaratho rÃjà mà sma te«u mana÷ k­thÃ÷ 2.009.021a yau tau devÃsure yuddhe varau daÓaratho 'dadÃt 2.009.021c tau smÃraya mahÃbhÃge so 'rtho mà tvÃm atikramet 2.009.022a yadà tu te varaæ dadyÃt svayam utthÃpya rÃghava÷ 2.009.022c vyavasthÃpya mahÃrÃjaæ tvam imaæ v­ïuyà varam 2.009.023a rÃmaæ pravrÃjayÃraïye nava var«Ãïi pa¤ca ca 2.009.023c bharata÷ kriyatÃæ rÃjà p­thivyÃæ pÃrthivar«abha÷ 2.009.024a evaæ pravrÃjitaÓ caiva rÃmo 'rÃmo bhavi«yati 2.009.024c bharataÓ ca hatÃmitras tava rÃjà bhavi«yati 2.009.025a yena kÃlena rÃmaÓ ca vanÃt pratyÃgami«yati 2.009.025c tena kÃlena putras te k­tamÆlo bhavi«yati 2.009.025e saæg­hÅtamanu«yaÓ ca suh­dbhi÷ sÃrdham ÃtmavÃn 2.009.026a prÃptakÃlaæ tu te manye rÃjÃnaæ vÅtasÃdhvasà 2.009.026c rÃmÃbhi«ekasaækalpÃn nig­hya vinivartaya 2.009.027a anartham artharÆpeïa grÃhità sà tatas tayà 2.009.027c h­«Âà pratÅtà kaikeyÅ mantharÃm idam abravÅt 2.009.028a kubje tvÃæ nÃbhijÃnÃmi Óre«ÂhÃæ Óre«ÂhÃbhidhÃyinÅm 2.009.028c p­thivyÃm asi kubjÃnÃm uttamà buddhiniÓcaye 2.009.029a tvam eva tu mamÃrthe«u nityayuktà hitai«iïÅ 2.009.029c nÃhaæ samavabudhyeyaæ kubje rÃj¤aÓ cikÅr«itam 2.009.030a santi du÷saæsthitÃ÷ kubjà vakrÃ÷ paramapÃpikÃ÷ 2.009.030c tvaæ padmam iva vÃtena saænatà priyadarÓanà 2.009.031a uras te 'bhinivi«Âaæ vai yÃvat skandhÃt samunnatam 2.009.031c adhastÃc codaraæ ÓÃntaæ sunÃbham iva lajjitam 2.009.032a jaghanaæ tava nirghu«Âaæ raÓanÃdÃmaÓobhitam 2.009.032c jaÇghe bh­Óam upanyaste pÃdau cÃpy ÃyatÃv ubhau 2.009.033a tvam ÃyatÃbhyÃæ sakthibhyÃæ manthare k«aumavÃsini 2.009.033c agrato mama gacchantÅ rÃjahaæsÅva rÃjase 2.009.034a tavedaæ sthagu yad dÅrghaæ rathaghoïam ivÃyatam 2.009.034c mataya÷ k«atravidyÃÓ ca mÃyÃÓ cÃtra vasanti te 2.009.035a atra te pratimok«yÃmi mÃlÃæ kubje hiraïmayÅm 2.009.035c abhi«ikte ca bharate rÃghave ca vanaæ gate 2.009.036a jÃtyena ca suvarïena suni«Âaptena sundari 2.009.036c labdhÃrthà ca pratÅtà ca lepayi«yÃmi te sthagu 2.009.037a mukhe ca tilakaæ citraæ jÃtarÆpamayaæ Óubham 2.009.037c kÃrayi«yÃmi te kubje ÓubhÃny ÃbharaïÃni ca 2.009.038a paridhÃya Óubhe vastre devadeva cari«yasi 2.009.038c candram ÃhvayamÃnena mukhenÃpratimÃnanà 2.009.038e gami«yasi gatiæ mukhyÃæ garvayantÅ dvi«ajjanam 2.009.039a tavÃpi kubjÃ÷ kubjÃyÃ÷ sarvÃbharaïabhÆ«itÃ÷ 2.009.039c pÃdau paricari«yanti yathaiva tvaæ sadà mama 2.009.040a iti praÓasyamÃnà sà kaikeyÅm idam abravÅt 2.009.040c ÓayÃnÃæ Óayane Óubhre vedyÃm agniÓikhÃm iva 2.009.041a gatodake setubandho na kalyÃïi vidhÅyate 2.009.041c utti«Âha kuru kalyÃïaæ rÃjÃnam anudarÓaya 2.009.042a tathà protsÃhità devÅ gatvà mantharayà saha 2.009.042c krodhÃgÃraæ viÓÃlÃk«Å saubhÃgyamadagarvità 2.009.043a anekaÓatasÃhasraæ muktÃhÃraæ varÃÇganà 2.009.043c avamucya varÃrhÃïi ÓubhÃny ÃbharaïÃni ca 2.009.044a tato hemopamà tatra kubjà vÃkyaæ vaÓaæ gatà 2.009.044c saæviÓya bhÆmau kaikeyÅ mantharÃm idam abravÅt 2.009.045a iha và mÃæ m­tÃæ kubje n­pÃyÃvedayi«yasi 2.009.045c vanaæ tu rÃghave prÃpte bharata÷ prÃpsyati k«itim 2.009.046a athaitad uktvà vacanaæ sudÃruïaæ; nidhÃya sarvÃbharaïÃni bhÃminÅ 2.009.046c asaæv­tÃm Ãstaraïena medinÅæ; tadÃdhiÓiÓye patiteva kinnarÅ 2.009.047a udÅrïasaærambhatamov­tÃnanÃ; tathÃvamuktottamamÃlyabhÆ«aïà 2.009.047c narendrapatnÅ vimanà babhÆva sÃ; tamov­tà dyaur iva magnatÃrakà 2.010.001a Ãj¤Ãpya tu mahÃrÃjo rÃghavasyÃbhi«ecanam 2.010.001c priyÃrhÃæ priyam ÃkhyÃtuæ viveÓÃnta÷puraæ vaÓÅ 2.010.002a tÃæ tatra patitÃæ bhÆmau ÓayÃnÃm atathocitÃm 2.010.002c pratapta iva du÷khena so 'paÓyaj jagatÅpati÷ 2.010.003a sa v­ddhas taruïÅæ bhÃryÃæ prÃïebhyo 'pi garÅyasÅm 2.010.003c apÃpa÷ pÃpasaækalpÃæ dadarÓa dharaïÅtale 2.010.004a kareïum iva digdhena viddhÃæ m­gayuïà vane 2.010.004c mahÃgaja ivÃraïye snehÃt parimamarÓa tÃm 2.010.005a parim­Óya ca pÃïibhyÃm abhisaætrastacetana÷ 2.010.005c kÃmÅ kamalapatrÃk«Åm uvÃca vanitÃm idam 2.010.006a na te 'ham abhijÃnÃmi krodham Ãtmani saæÓritam 2.010.006c devi kenÃbhiyuktÃsi kena vÃsi vimÃnità 2.010.007a yad idaæ mama du÷khÃya Óe«e kalyÃïi pÃæsu«u 2.010.007c bhÆmau Óe«e kimarthaæ tvaæ mayi kalyÃïa cetasi 2.010.007e bhÆtopahatacitteva mama cittapramÃthinÅ 2.010.008a santi me kuÓalà vaidyà abhitu«ÂÃÓ ca sarvaÓa÷ 2.010.008c sukhitÃæ tvÃæ kari«yanti vyÃdhim Ãcak«va bhÃmini 2.010.009a kasya và te priyaæ kÃryaæ kena và vipriyaæ k­tam 2.010.009c ka÷ priyaæ labhatÃm adya ko và sumahad apriyam 2.010.010a avadhyo vadhyatÃæ ko và vadhya÷ ko và vimucyatÃm 2.010.010c daridra÷ ko bhavatv ìhyo dravyavÃn vÃpy akiæcana÷ 2.010.011a ahaæ caiva madÅyÃÓ ca sarve tava vaÓÃnugÃ÷ 2.010.011c na te kaæ cid abhiprÃyaæ vyÃhantum aham utsahe 2.010.012a Ãtmano jÅvitenÃpi brÆhi yan manasecchasi 2.010.012c yÃvad Ãvartate cakraæ tÃvatÅ me vasuædharà 2.010.013a tathoktà sà samÃÓvastà vaktukÃmà tad apriyam 2.010.013c paripŬayituæ bhÆyo bhartÃram upacakrame 2.010.014a nÃsmi viprak­tà deva kena cin na vimÃnità 2.010.014c abhiprÃyas tu me kaÓ cit tam icchÃmi tvayà k­tam 2.010.015a pratij¤Ãæ pratijÃnÅ«va yadi tvaæ kartum icchasi 2.010.015c atha tad vyÃhari«yÃmi yad abhiprÃrthitaæ mayà 2.010.016a evam uktas tayà rÃjà priyayà strÅvaÓaæ gata÷ 2.010.016c tÃm uvÃca mahÃtejÃ÷ kaikeyÅm Å«adutsmita÷ 2.010.017a avalipte na jÃnÃsi tvatta÷ priyataro mama 2.010.017c manujo manujavyÃghrÃd rÃmÃd anyo na vidyate 2.010.018a bhadre h­dayam apy etad anum­ÓÓyoddharasva me 2.010.018c etat samÅk«ya kaikeyi brÆhi yat sÃdhu manyase 2.010.019a balam Ãtmani paÓyantÅ na mÃæ ÓaÇkitum arhasi 2.010.019c kari«yÃmi tava prÅtiæ suk­tenÃpi te Óape 2.010.020a tena vÃkyena saæh­«Âà tam abhiprÃyam Ãtmana÷ 2.010.020c vyÃjahÃra mahÃghoram abhyÃgatam ivÃntakam 2.010.021a yathÃkrameïa Óapasi varaæ mama dadÃsi ca 2.010.021c tac ch­ïvantu trayastriæÓad devÃ÷ sendrapurogamÃ÷ 2.010.022a candrÃdityau nabhaÓ caiva grahà rÃtryahanÅ diÓa÷ 2.010.022c jagac ca p­thivÅ caiva sagandharvà sarÃk«asà 2.010.023a niÓÃcarÃïi bhÆtÃni g­he«u g­hadevatÃ÷ 2.010.023c yÃni cÃnyÃni bhÆtÃni jÃnÅyur bhëitaæ tava 2.010.024a satyasaædho mahÃtejà dharmaj¤a÷ susamÃhita÷ 2.010.024c varaæ mama dadÃty e«a tan me Ó­ïvantu devatÃ÷ 2.010.025a iti devÅ mahe«vÃsaæ parig­hyÃbhiÓasya ca 2.010.025c tata÷ param uvÃcedaæ varadaæ kÃmamohitam 2.010.026a varau yau me tvayà deva tadà dattau mahÅpate 2.010.026c tau tÃvad aham adyaiva vak«yÃmi Ó­ïu me vaca÷ 2.010.027a abhi«eka samÃrambho rÃghavasyopakalpita÷ 2.010.027c anenaivÃbhi«ekeïa bharato me 'bhi«icyatÃm 2.010.028a nava pa¤ca ca var«Ãïi daï¬akÃraïyam ÃÓrita÷ 2.010.028c cÅrÃjinajaÂÃdhÃrÅ rÃmo bhavatu tÃpasa÷ 2.010.029a bharato bhajatÃm adya yauvarÃjyam akaïÂakam 2.010.029c adya caiva hi paÓyeyaæ prayÃntaæ rÃghavaæ vane 2.010.030a tata÷ Órutvà mahÃrÃja kaikeyyà dÃruïaæ vaca÷ 2.010.030c vyathito vilavaÓ caiva vyÃghrÅæ d­«Âvà yathà m­ga÷ 2.010.031a asaæv­tÃyÃm ÃsÅno jagatyÃæ dÅrgham ucchvasan 2.010.031c aho dhig iti sÃmar«o vÃcam uktvà narÃdhipa÷ 2.010.031e moham ÃpedivÃn bhÆya÷ Óokopahatacetana÷ 2.010.032a cireïa tu n­pa÷ saæj¤Ãæ pratilabhya sudu÷khita÷ 2.010.032c kaikeyÅm abravÅt kruddha÷ pradahann iva cak«u«Ã 2.010.033a n­Óaæse du«ÂacÃritre kulasyÃsya vinÃÓini 2.010.033c kiæ k­taæ tava rÃmeïa pÃpe pÃpaæ mayÃpi và 2.010.034a sadà te jananÅ tulyÃæ v­ttiæ vahati rÃghava÷ 2.010.034c tasyaiva tvam anarthÃya kiænimittam ihodyatà 2.010.035a tvaæ mayÃtmavinÃÓÃya bhavanaæ svaæ praveÓità 2.010.035c avij¤ÃnÃn n­pasutà vyÃlÅ tÅk«ïavi«Ã yathà 2.010.036a jÅvaloko yadà sarvo rÃmasyeha guïastavam 2.010.036c aparÃdhaæ kam uddiÓya tyak«yÃmÅ«Âam ahaæ sutam 2.010.037a kausalyÃæ và sumitrÃæ và tyajeyam api và Óriyam 2.010.037c jÅvitaæ vÃtmano rÃmaæ na tv eva pit­vatsalam 2.010.038a parà bhavati me prÅtir d­«Âvà tanayam agrajam 2.010.038c apaÓyatas tu me rÃmaæ na«Âà bhavati cetanà 2.010.039a ti«Âhel loko vinà sÆryaæ sasyaæ và salilaæ vinà 2.010.039c na tu rÃmaæ vinà dehe ti«Âhet tu mama jÅvitam 2.010.040a tad alaæ tyajyatÃm e«a niÓcaya÷ pÃpaniÓcaye 2.010.040c api te caraïau mÆrdhnà sp­ÓÃmy e«a prasÅda me 2.010.041a sa bhÆmipÃlo vilapann anÃthavat; striyà g­hÅto d­haye 'timÃtratà 2.010.041c papÃta devyÃÓ caraïau prasÃritÃv; ubhÃv asaæsp­Óya yathÃturas tathà 2.011.001a atadarhaæ mahÃrÃjaæ ÓayÃnam atathocitam 2.011.001c yayÃtim iva puïyÃnte devalokÃt paricyutam 2.011.002a anartharÆpà siddhÃrthà abhÅtà bhayadarÓinÅ 2.011.002c punar ÃkÃrayÃm Ãsa tam eva varam aÇganà 2.011.003a tvaæ katthase mahÃrÃja satyavÃdÅ d­¬havrata÷ 2.011.003c mama cemaæ varaæ kasmÃd vidhÃrayitum icchasi 2.011.004a evam uktas tu kaikeyyà rÃjà daÓarathas tadà 2.011.004c pratyuvÃca tata÷ kruddho muhÆrtaæ vihvalann iva 2.011.005a m­te mayi gate rÃme vanaæ manujapuægave 2.011.005c hantÃnÃrye mamÃmitre rÃma÷ pravrÃjito vanam 2.011.006a yadi satyaæ bravÅmy etat tad asatyaæ bhavi«yati 2.011.006c akÅrtir atulà loke dhruvaæ paribhavaÓ ca me 2.011.007a tathà vilapatas tasya paribhramitacetasa÷ 2.011.007c astam abhyagamat sÆryo rajanÅ cÃbhyavartata 2.011.008a sa triyÃmà tathÃrtasya candramaï¬alamaï¬ità 2.011.008c rÃj¤o vilapamÃnasya na vyabhÃsata ÓarvarÅ 2.011.009a tathaivo«ïaæ vini÷Óvasya v­ddho daÓaratho n­pa÷ 2.011.009c vilalÃpÃrtavad du÷khaæ gaganÃsaktalocana÷ 2.011.010a na prabhÃtaæ tvayecchÃmi mayÃyaæ racito '¤jali÷ 2.011.010c atha và gamyatÃæ ÓÅghraæ nÃham icchÃmi nirgh­ïÃm 2.011.010e n­ÓaæsÃæ kaikeyÅæ dra«Âuæ yatk­te vyasanaæ mahat 2.011.011a evam uktvà tato rÃjà kaikeyÅæ saæyatäjali÷ 2.011.011c prasÃdayÃm Ãsa puna÷ kaikeyÅæ cedam abravÅt 2.011.012a sÃdhuv­ttasya dÅnasya tvadgatasya gatÃyu«a÷ 2.011.012c prasÃda÷ kriyatÃæ devi bhadre rÃj¤o viÓe«ata÷ 2.011.013a ÓÆnyena khalu suÓroïi mayedaæ samudÃh­tam 2.011.013c kuru sÃdhu prasÃdaæ me bÃle sah­dayà hy asi 2.011.014a viÓuddhabhÃvasya hi du«ÂabhÃvÃ; tÃmrek«aïasyÃÓrukalasya rÃj¤a÷ 2.011.014c Órutvà vicitraæ karuïaæ vilÃpaæ; bhartur n­Óaæsà na cakÃra vÃkyam 2.011.015a tata÷ sa rÃjà punar eva mÆrchita÷; priyÃm atu«ÂÃæ pratikÆlabhëiïÅm 2.011.015c samÅk«ya putrasya vivÃsanaæ prati; k«itau visaæj¤o nipapÃta du÷khita÷ 2.012.001a putraÓokÃrditaæ pÃpà visaæj¤aæ patitaæ bhuvi 2.012.001c vive«ÂamÃnam udÅk«ya saik«vÃkam idam abravÅt 2.012.002a pÃpaæ k­tveva kim idaæ mama saæÓrutya saæÓravam 2.012.002c Óe«e k«ititale sanna÷ sthityÃæ sthÃtuæ tvam arhasi 2.012.003a Ãhu÷ satyaæ hi paramaæ dharmaæ dharmavido janÃ÷ 2.012.003c satyam ÃÓritya hi mayà tvaæ ca dharmaæ pracodita÷ 2.012.004a saæÓrutya Óaibya÷ ÓyenÃya svÃæ tanuæ jagatÅpati÷ 2.012.004c pradÃya pak«iïo rÃja¤ jagÃma gatim uttamÃm 2.012.005a tatha hy alarkas tejasvÅ brÃhmaïe vedapÃrage 2.012.005c yÃcamÃne svake netre uddh­tyÃvimanà dadau 2.012.006a saritÃæ tu pati÷ svalpÃæ maryÃdÃæ satyam anvita÷ 2.012.006c satyÃnurodhÃt samaye velÃæ khÃæ nÃtivartate 2.012.007a samayaæ ca mamÃryemaæ yadi tvaæ na kari«yasi 2.012.007c agratas te parityaktà parityak«yÃmi jÅvitam 2.012.008a evaæ pracodito rÃjà kaikeyyà nirviÓaÇkayà 2.012.008c nÃÓakat pÃÓam unmoktuæ balir indrak­taæ yathà 2.012.009a udbhrÃntah­dayaÓ cÃpi vivarïavanado 'bhavat 2.012.009c sa dhuryo vai parispandan yugacakrÃntaraæ yathà 2.012.010a vihvalÃbhyÃæ ca netrÃbhyÃm apaÓyann iva bhÆmipa÷ 2.012.010c k­cchrÃd dhairyeïa saæstabhya kaikeyÅm idam abravÅt 2.012.011a yas te mantrak­ta÷ pÃïir agnau pÃpe mayà dh­ta÷ 2.012.011c taæ tyajÃmi svajaæ caiva tava putraæ saha tvayà 2.012.012a tata÷ pÃpasamÃcÃrà kaikeyÅ pÃrthivaæ puna÷ 2.012.012c uvÃca paru«aæ vÃkyaæ vÃkyaj¤Ã ro«amÆrchità 2.012.013a kim idaæ bhëase rÃjan vÃkyaæ gararujopamam 2.012.013c ÃnÃyayitum akli«Âaæ putraæ rÃmam ihÃrhasi 2.012.014a sthÃpya rÃjye mama sutaæ k­tvà rÃmaæ vanecaram 2.012.014c ni÷sapatnÃæ ca mÃæ k­tvà k­tak­tyo bhavi«yasi 2.012.015a sa nunna iva tÅk«eïa pratodena hayottama÷ 2.012.015c rÃjà pradocito 'bhÅk«ïaæ kaikeyÅm idam abravÅt 2.012.016a dharmabandhena baddho 'smi na«Âà ca mama cetanà 2.012.016c jye«Âhaæ putraæ priyaæ rÃmaæ dra«Âum icchÃmi dhÃrmikam 2.012.017a iti rÃj¤o vaca÷ Órutvà kaikeyÅ tadanantaram 2.012.017c svayam evÃbravÅt sÆtaæ gaccha tvaæ rÃmam Ãnaya 2.012.018a tata÷ sa rÃjà taæ sÆtaæ sannahar«a÷ sutaæ prati 2.012.018c ÓokÃraktek«aïa÷ ÓrÅmÃn udvÅk«yovÃca dhÃrmika÷ 2.012.019a sumantra÷ karuïaæ Órutvà d­«Âvà dÅnaæ ca pÃrthivam 2.012.019c prag­hÅtäjali÷ kiæ cit tasmÃd deÓÃd apÃkraman 2.012.020a yadà vaktuæ svayaæ dainyÃn na ÓaÓÃka mahÅpati÷ 2.012.020c tadà sumantraæ mantraj¤Ã kaikeyÅ pratyuvÃca ha 2.012.021a sumantra rÃmaæ drak«yÃmi ÓÅghram Ãnaya sundaram 2.012.021c sa manyamÃna÷ kalyÃïaæ h­dayena nananda ca 2.012.022a sumantraÓ cintayÃm Ãsa tvaritaæ coditas tayà 2.012.022c vyaktaæ rÃmo 'bhi«ekÃrtham ihÃyÃsyati dharmavit 2.012.023a iti sÆto matiæ k­tvà har«eïa mahatà puna÷ 2.012.023c nirjagÃma mahÃtejà rÃghavasya did­k«ayà 2.012.024a tata÷ purastÃt sahasà vinirgato; mahÅpatÅn dvÃragatÃn vilokayan 2.012.024c dadarÓa paurÃn vividhÃn mahÃdhanÃn; upasthitÃn dvÃram upetya vi«ÂhitÃn 2.013.001a te tu tÃæ rajanÅm u«ya brÃhmaïà vedapÃragÃ÷ 2.013.001c upatasthur upasthÃnaæ saharÃjapurohitÃ÷ 2.013.002a amÃtyà balamukhyÃÓ ca mukhyà ye nigamasya ca 2.013.002c rÃghavasyÃbhi«ekÃrthe prÅyamÃïÃs tu saægatÃ÷ 2.013.003a udite vimale sÆrye pu«ye cÃbhyÃgate 'hani 2.013.003c abhi«ekÃya rÃmasya dvijendrair upakalpitam 2.013.004a käcanà jalakumbhÃÓ ca bhadrapÅÂhaæ svalaæk­tam 2.013.004c rÃmaÓ ca samyagÃstÅrïo bhÃsvarà vyÃghracarmaïà 2.013.005a gaÇgÃyamunayo÷ puïyÃt saægamÃd Ãh­taæ jalam 2.013.005c yÃÓ cÃnyÃ÷ sarita÷ puïyà hradÃ÷ kÆpÃ÷ sarÃæsi ca 2.013.006a prÃgvÃhÃÓ cordhvavÃhÃÓ ca tiryagvÃhÃ÷ samÃhitÃ÷ 2.013.006c tÃbhyaÓ caivÃh­taæ toyaæ samudrebhyaÓ ca sarvaÓa÷ 2.013.007a k«audraæ dadhigh­taæ lÃjà dharbhÃ÷ sumanasa÷ paya÷ 2.013.007c salÃjÃ÷ k«ÅribhiÓ channà ghaÂÃ÷ käcanarÃjatÃ÷ 2.013.007e padmotpalayutà bhÃnti pÆrïÃ÷ paramavÃriïà 2.013.008a candrÃæÓuvikacaprakhyaæ pÃï¬uraæ ratnabhÆ«itam 2.013.008c sajjaæ ti«Âhati rÃmasya vÃlavyajanam uttamam 2.013.009a candramaï¬alasaækÃÓam Ãtapatraæ ca pÃï¬uram 2.013.009c sajjaæ dyutikaraæ ÓrÅmad abhi«ekapurask­tam 2.013.010a pÃï¬uraÓ ca v­«a÷ sajja÷ pÃï¬urÃÓvaÓ ca susthita÷ 2.013.010c prasrutaÓ ca gaja÷ ÓrÅmÃn aupavÃhya÷ pratÅk«ate 2.013.011a a«Âau kanyÃÓ ca maÇgalyÃ÷ sarvÃbharaïabhÆ«itÃ÷ 2.013.011c vÃditrÃïi ca sarvÃïi bandinaÓ ca tathÃpare 2.013.012a ik«vÃkÆïÃæ yathà rÃjye saæbhriyetÃbhi«ecanam 2.013.012c tathà jÃtÅyÃm ÃdÃya rÃjaputrÃbhi«ecanam 2.013.013a te rÃjavacanÃt tatra samavetà mahÅpatim 2.013.013c apaÓyanto 'bruvan ko nu rÃj¤o na÷ prativedayet 2.013.014a na paÓyÃmaÓ ca rÃjÃnam uditaÓ ca divÃkara÷ 2.013.014c yauvarÃjyÃbhi«ekaÓ ca sajjo rÃmasya dhÅmata÷ 2.013.015a iti te«u bruvÃïe«u sÃrvabhaumÃn mahÅpatÅn 2.013.015c abravÅt tÃn idaæ sarvÃn sumantro rÃjasatk­ta÷ 2.013.016a ayaæ p­cchÃmi vacanÃt sukham Ãyu«matÃm aham 2.013.016c rÃj¤a÷ saæpratibuddhasya yac cÃgamanakÃraïam 2.013.017a ity uktvÃnta÷puradvÃram ÃjagÃma purÃïavit 2.013.017c ÃÓÅrbhir guïayuktÃbhir abhitu«ÂÃva rÃghavam 2.013.018a gatà bhagavatÅ rÃtriraha÷ Óivam upasthitam 2.013.018c budhyasva n­paÓÃrdÆla kuru kÃryam anantaram 2.013.019a brÃhmaïà balamukhyÃÓ ca naigamÃÓ cÃgatà n­pa 2.013.019c darÓanaæ pratikÃÇk«ante pratibudhyasva rÃghava 2.013.020a stuvantaæ taæ tadà sÆtaæ sumantraæ mantrakovidam 2.013.020c pratibudhya tato rÃjà idaæ vacanam abravÅt 2.013.021a na caiva saæprasuto 'ham Ãnayed ÃÓu rÃghavam 2.013.021c iti rÃjà daÓaratha÷ sÆtaæ tatrÃnvaÓÃt puna÷ 2.013.022a sa rÃjavacanaæ Órutvà Óirasà pratipÆjya tam 2.013.022c nirjagÃma n­pÃvÃsÃn manyamÃna÷ priyaæ mahat 2.013.023a prapanno rÃjamÃrgaæ ca patÃkà dhvajaÓobhitam 2.013.023c sa sÆtas tatra ÓuÓrÃva rÃmÃdhikaraïÃ÷ kathÃ÷ 2.013.024a tato dadarÓa ruciraæ kailÃsasad­Óaprabham 2.013.024c rÃmaveÓma sumantras tu ÓakraveÓmasamaprabham 2.013.025a mahÃkapÃÂapihitaæ vitardiÓataÓobhitam 2.013.025c käcanapratimaikÃgraæ maïividrumatoraïam 2.013.026a ÓÃradÃbhraghanaprakhyaæ dÅptaæ meruguhopamam 2.013.026c dÃmabhir varamÃlyÃnÃæ sumahadbhir alaæk­tam 2.013.027a sa vÃjiyuktena rathena sÃrathir; narÃkulaæ rÃjakulaæ vilokayan 2.013.027c tata÷ samÃsÃdya mahÃdhanaæ mahat; prah­«Âaromà sa babhÆva sÃrathi÷ 2.013.028a tad adrikÆÂÃcalameghasaænibhaæ; mahÃvimÃnottamaveÓmasaæghavat 2.013.028c avÃryamÃïa÷ praviveÓa sÃrathi÷; prabhÆtaratnaæ makaro yathÃrïavam 2.014.001a sa tad anta÷puradvÃraæ samatÅtya janÃkulam 2.014.001c praviviktÃæ tata÷ kak«yÃm ÃsasÃda purÃïavit 2.014.002a prÃsakÃrmukabibhradbhir yuvabhir m­«Âakuï¬alai÷ 2.014.002c apramÃdibhir ekÃgrai÷ svanuraktair adhi«ÂhitÃm 2.014.003a tatra këÃyiïo v­ddhÃn vetrapÃïÅn svalaæk­tÃn 2.014.003c dadarÓa vi«ÂhitÃn dvÃri stryadhyak«Ãn susamÃhitÃn 2.014.004a te samÅk«ya samÃyÃntaæ rÃmapriyacikÅr«ava÷ 2.014.004c sahabhÃryÃya rÃmÃya k«ipram evÃcacak«ire 2.014.005a prativeditam Ãj¤Ãya sÆtam abhyantaraæ pitu÷ 2.014.005c tatraivÃnÃyayÃm Ãsa rÃghava÷ priyakÃmyayà 2.014.006a taæ vaiÓravaïasaækÃÓam upavi«Âaæ svalaæk­tam 2.014.006c dÃdarÓa sÆta÷ paryaÇke sauvaïo sottaracchade 2.014.007a varÃharudhirÃbheïa Óucinà ca sugandhinà 2.014.007c anuliptaæ parÃrdhyena candanena paraætapam 2.014.008a sthitayà pÃrÓvataÓ cÃpi vÃlavyajanahastayà 2.014.008c upetaæ sÅtayà bhÆyaÓ citrayà ÓaÓinaæ yathà 2.014.009a taæ tapantam ivÃdityam upapannaæ svatejasà 2.014.009c vavande varadaæ bandÅ niyamaj¤o vinÅtavat 2.014.010a präjalis tu sukhaæ p­«Âvà vihÃraÓayanÃsane 2.014.010c rÃjaputram uvÃcedaæ sumantro rÃjasatk­ta÷ 2.014.011a kausalyà suprabhà deva pità tvaæ dra«Âum icchati 2.014.011c mahi«yà saha kaikeyyà gamyatÃæ tatra mÃciram 2.014.012a evam uktas tu saæh­«Âo narasiæho mahÃdyuti÷ 2.014.012c tata÷ saæmÃnayÃm Ãsa sÅtÃm idam uvÃca ha 2.014.013a devi devaÓ ca devÅ ca samÃgamya madantare 2.014.013c mantreyete dhruvaæ kiæ cid abhi«ecanasaæhitam 2.014.014a lak«ayitvà hy abhiprÃyaæ priyakÃmà sudak«iïà 2.014.014c saæcodayati rÃjÃnaæ madarthaæ madirek«aïà 2.014.015a yÃd­ÓÅ pari«at tatra tÃd­Óo dÆta Ãgata÷ 2.014.015c dhruvam adyaiva mÃæ rÃjà yauvarÃjye 'bhi«ek«yati 2.014.016a hanta ÓÅghram ito gatvà drak«yÃmi ca mahÅpati÷ 2.014.016c saha tvaæ parivÃreïa sukham Ãssva ramasya ca 2.014.017a patisaæmÃnità sÅtà bhartÃram asitek«aïà 2.014.017c ÃdvÃram anuvavrÃja maÇgalÃny abhidadhyu«Å 2.014.018a sa sarvÃn arthino d­«Âvà sametya pratinandya ca 2.014.018c tata÷ pÃvakasaækÃÓam Ãruroha rathottamam 2.014.019a mu«ïantam iva cak«Ææ«i prabhayà hemavarcasaæ 2.014.019c kareïuÓiÓukalpaiÓ ca yuktaæ paramavÃjibhi÷ 2.014.020a hariyuktaæ sahasrÃk«o ratham indra ivÃÓugam 2.014.020c prayayau tÆrïam ÃsthÃya rÃghavo jvalita÷ Óriyà 2.014.021a sa parjanya ivÃkÃÓe svanavÃn abhinÃdayan 2.014.021c niketÃn niryayau ÓrÅmÃn mahÃbhrÃd iva candramÃ÷ 2.014.022a chatracÃmarapÃïis tu lak«maïo rÃghavÃnuja÷ 2.014.022c jugopa bhrÃtaraæ bhrÃtà ratham ÃsthÃya p­«Âhata÷ 2.014.023a tato halahalÃÓabdas tumula÷ samajÃyata 2.014.023c tasya ni«kramamÃïasya janaughasya samantata÷ 2.014.024a sa rÃghavas tatra kathÃpralÃpaæ; ÓuÓrÃva lokasya samÃgatasya 2.014.024c ÃtmÃdhikÃrà vividhÃÓ ca vÃca÷; prah­«ÂarÆpasya pure janasya 2.014.025a e«a Óriyaæ gacchati rÃghavo 'dya; rÃjaprasÃdÃd vipulÃæ gami«yan 2.014.025c ete vayaæ sarvasam­ddhakÃmÃ; ye«Ãm ayaæ no bhavità praÓÃstà 2.014.025e lÃbho janasyÃsya yad e«a sarvaæ; prapatsyate rëÂram idaæ cirÃya 2.014.026a sa gho«avadbhiÓ ca hayai÷ sanÃgai÷; pura÷sarai÷ svastikasÆtamÃgadhai÷ 2.014.026c mahÅyamÃna÷ pravaraiÓ ca vÃdakair; abhi«Âuto vaiÓravaïo yathà yayau 2.014.027a kareïumÃtaÇgarathÃÓvasaækulaæ; mahÃjanaughai÷ paripÆrïacatvaram 2.014.027c prabhÆtaratnaæ bahupaïyasaæcayaæ; dadarÓa rÃmo ruciraæ mahÃpatham 2.015.001a sa rÃmo ratham ÃsthÃya saæprah­«Âasuh­jjana÷ 2.015.001c apaÓyan nagaraæ ÓrÅmÃn nÃnÃjanasamÃkulam 2.015.002a sa g­hair abhrasaækÃÓai÷ pÃï¬urair upaÓobhitam 2.015.002c rÃjamÃrgaæ yayau rÃmo madhyenÃgarudhÆpitam 2.015.003a ÓobhamÃnam asaæbÃdhaæ taæ rÃjapatham uttamam 2.015.003c saæv­taæ vividhai÷ païyair bhak«yair uccÃvacair api 2.015.004a ÃÓÅrvÃdÃn bahƤ Ó­ïvan suh­dbhi÷ samudÅritÃn 2.015.004c yathÃrhaæ cÃpi saæpÆjya sarvÃn eva narÃn yayau 2.015.005a pitÃmahair Ãcaritaæ tathaiva prapitÃmahai÷ 2.015.005c adyopÃdÃya taæ mÃrgam abhi«ikto 'nupÃlaya 2.015.006a yathà sma lÃlitÃ÷ pitrà yathà pÆrvai÷ pitÃmahai÷ 2.015.006c tata÷ sukhataraæ sarve rÃme vatsyÃma rÃjani 2.015.007a alam adya hi bhuktena paramÃrthair alaæ ca na÷ 2.015.007c yathà paÓyÃma niryÃntaæ rÃmaæ rÃjye prati«Âhitam 2.015.008a ato hi na priyataraæ nÃnyat kiæ cid bhavi«yati 2.015.008c yathÃbhi«eko rÃmasya rÃjyenÃmitatejasa÷ 2.015.009a etÃÓ cÃnyÃÓ ca suh­dÃm udÃsÅna÷ kathÃ÷ ÓubhÃ÷ 2.015.009c ÃtmasaæpÆjanÅ÷ Ó­ïvan yayau rÃmo mahÃpatham 2.015.010a na hi tasmÃn mana÷ kaÓ cic cak«u«Å và narottamÃt 2.015.010c nara÷ Óaknoty apÃkra«Âum atikrÃnte 'pi rÃghave 2.015.011a sarve«Ãæ sa hi dharmÃtmà varïÃnÃæ kurute dayÃm 2.015.011c caturïÃæ hi vaya÷sthÃnÃæ tena te tam anuvratÃ÷ 2.015.012a sa rÃjakulam ÃsÃdya mahendrabhavanopamam 2.015.012c rÃjaputra÷ pitur veÓma praviveÓa Óriyà jvalan 2.015.013a sa sarvÃ÷ samatikramya kak«yà daÓarathÃtmaja÷ 2.015.013c saænivartya janaæ sarvaæ ÓuddhÃnta÷puram abhyagÃt 2.015.014a tata÷ pravi«Âe pitur antikaæ tadÃ; jana÷ sa sarvo mudito n­pÃtmaje 2.015.014c pratÅk«ate tasya puna÷ sma nirgamaæ; yathodayaæ candramasa÷ saritpati÷ 2.016.001a sa dadarÓÃsane rÃmo ni«aïïaæ pitaraæ Óubhe 2.016.001c kaikeyÅsahitaæ dÅnaæ mukhena pariÓu«yatà 2.016.002a sa pituÓ caraïau pÆrvam abhivÃdya vinÅtavat 2.016.002c tato vavande caraïau kaikeyyÃ÷ susamÃhita÷ 2.016.003a rÃmety uktvà ca vacanaæ vëpaparyÃkulek«aïa÷ 2.016.003c ÓaÓÃka n­patir dÅno nek«ituæ nÃbhibhëitum 2.016.004a tad apÆrvaæ narapater d­«Âvà rÆpaæ bhayÃvaham 2.016.004c rÃmo 'pi bhayam Ãpanna÷ padà sp­«Âveva pannagam 2.016.005a indriyair aprah­«Âais taæ ÓokasaætÃpakarÓitam 2.016.005c ni÷Óvasantaæ mahÃrÃjaæ vyathitÃkulacetasaæ 2.016.006a Ærmi mÃlinam ak«obhyaæ k«ubhyantam iva sÃgaram 2.016.006c upaplutam ivÃdityam uktÃn­tam ­«iæ yathà 2.016.007a acintyakalpaæ hi pitus taæ Óokam upadhÃrayan 2.016.007c babhÆva saærabdhatara÷ samudra iva parvaïi 2.016.008a cintayÃm Ãsa ca tadà rÃma÷ pit­hite rata÷ 2.016.008c kiæsvid adyaiva n­patir na mÃæ pratyabhinandati 2.016.009a anyadà mÃæ pità d­«Âvà kupito 'pi prasÅdati 2.016.009c tasya mÃm adya saæprek«ya kimÃyÃsa÷ pravartate 2.016.010a sa dÅna iva ÓokÃrto vi«aïïavadanadyuti÷ 2.016.010c kaikeyÅm abhivÃdyaiva rÃmo vacanam abravÅt 2.016.011a kaccin mayà nÃparÃdham aj¤ÃnÃd yena me pità 2.016.011c kupitas tan mamÃcak«va tvaæ caivainaæ prasÃdaya 2.016.012a vivarïavadano dÅno na hi mÃm abhibhëate 2.016.012c ÓÃrÅro mÃnaso vÃpi kaccid enaæ na bÃdhate 2.016.012e saætÃpo vÃbhitÃpo và durlabhaæ hi sadà sukham 2.016.013a kaccin na kiæ cid bharate kumÃre priyadarÓane 2.016.013c Óatrughne và mahÃsattve mÃtÌïÃæ và mamÃÓubham 2.016.014a ato«ayan mahÃrÃjam akurvan và pitur vaca÷ 2.016.014c muhÆrtam api neccheyaæ jÅvituæ kupite n­pe 2.016.015a yatomÆlaæ nara÷ paÓyet prÃdurbhÃvam ihÃtmana÷ 2.016.015c kathaæ tasmin na varteta pratyak«e sati daivate 2.016.016a kaccit te paru«aæ kiæ cid abhimÃnÃt pità mama 2.016.016c ukto bhavatyà kopena yatrÃsya lulitaæ mana÷ 2.016.017a etad Ãcak«va me devi tattvena parip­cchata÷ 2.016.017c kiænimittam apÆrvo 'yaæ vikÃro manujÃdhipe 2.016.018a ahaæ hi vacanÃd rÃj¤a÷ pateyam api pÃvake 2.016.018c bhak«ayeyaæ vi«aæ tÅk«ïaæ majjeyam api cÃrïave 2.016.018e niyukto guruïà pitrà n­peïa ca hitena ca 2.016.019a tad brÆhi vacanaæ devi rÃj¤o yad abhikÃÇk«itam 2.016.019c kari«ye pratijÃne ca rÃmo dvir nÃbhibhëate 2.016.020a tam ÃrjavasamÃyuktam anÃryà satyavÃdinam 2.016.020c uvÃca rÃmaæ kaikeyÅ vacanaæ bh­ÓadÃruïam 2.016.021a purà devÃsure yuddhe pitrà te mama rÃghava 2.016.021c rak«itena varau dattau saÓalyena mahÃraïe 2.016.022a tatra me yÃcito rÃjà bharatasyÃbhi«ecanam 2.016.022c gamanaæ daï¬akÃraïye tava cÃdyaiva rÃghava 2.016.023a yadi satyapratij¤aæ tvaæ pitaraæ kartum icchasi 2.016.023c ÃtmÃnaæ ca narare«Âha mama vÃkyam idaæ Ó­ïu 2.016.024a sa nideÓe pitus ti«Âha yathà tena pratiÓrutam 2.016.024c tvayÃraïyaæ prave«Âavyaæ nava var«Ãïi pa¤ca ca 2.016.025a sapta sapta ca var«Ãïi daï¬akÃraïyam ÃÓrita÷ 2.016.025c abhi«ekam imaæ tyaktvà jaÂÃcÅradharo vasa 2.016.026a bharata÷ kosalapure praÓÃstu vasudhÃm imÃm 2.016.026c nÃnÃratnasamÃkÅrïaæ savÃjirathaku¤jarÃm 2.016.027a tad apriyam amitraghno vacanaæ maraïopamam 2.016.027c Órutvà na vivyathe rÃma÷ kaikeyÅæ cedam abravÅt 2.016.028a evam astu gami«yÃmi vanaæ vastum ahaæ tv ata÷ 2.016.028c jaÂÃcÅradharo rÃj¤a÷ pratij¤Ãm anupÃlayan 2.016.029a idaæ tu j¤Ãtum icchÃmi kimarthaæ mÃæ mahÅpati÷ 2.016.029c nÃbhinandati durdhar«o yathÃpuram ariædama÷ 2.016.030a manyur na ca tvayà kÃryo devi brÆhi tavÃgrata÷ 2.016.030c yÃsyÃmi bhava suprÅtà vanaæ cÅrajaÂÃdhara÷ 2.016.031a hitena guruïà pitrà k­taj¤ena n­peïa ca 2.016.031c niyujyamÃno viÓrabdhaæ kiæ na kuryÃd ahaæ priyam 2.016.032a alÅkaæ mÃnasaæ tv ekaæ h­dayaæ dahatÅva me 2.016.032c svayaæ yan nÃha mÃæ rÃjà bharatasyÃbhi«ecanam 2.016.033a ahaæ hi sÅtÃæ rÃjyaæ ca prÃïÃn i«ÂÃn dhanÃni ca 2.016.033c h­«Âo bhrÃtre svayaæ dadyÃæ bharatÃyÃpracodita÷ 2.016.034a kiæ punar manujendreïa svayaæ pitrà pracodita÷ 2.016.034c tava ca priyakÃmÃrthaæ pratij¤Ãm anupÃlayan 2.016.035a tad ÃÓvÃsaya hÅmaæ tvaæ kiæ nv idaæ yan mahÅpati÷ 2.016.035c vasudhÃsaktanayano mandam aÓrÆïi mu¤cati 2.016.036a gacchantu caivÃnayituæ dÆtÃ÷ ÓÅghrajavair hayai÷ 2.016.036c bharataæ mÃtulakulÃd adyaiva n­paÓÃsanÃt 2.016.037a daï¬akÃraïyam e«o 'ham ito gacchÃmi satvara÷ 2.016.037c avicÃrya pitur vÃkyaæ samÃvastuæ caturdaÓa 2.016.038a sà h­«Âà tasya tadvÃkyaæ Órutvà rÃmasya kaikayÅ 2.016.038c prasthÃnaæ ÓraddadhÃnà hi tvarayÃm Ãsa rÃghavam 2.016.039a evaæ bhavatu yÃsyanti dÆtÃ÷ ÓÅghrajavair hayai÷ 2.016.039c bharataæ mÃtulakulÃd upÃvartayituæ narÃ÷ 2.016.040a tava tv ahaæ k«amaæ manye notsukasya vilambanam 2.016.040c rÃma tasmÃd ita÷ ÓÅghraæ vanaæ tvaæ gantum arhasi 2.016.041a vrŬÃnvita÷ svayaæ yac ca n­pas tvÃæ nÃbhibhëate 2.016.041c naitat kiæ cin naraÓre«Âha manyur e«o 'panÅyatÃm 2.016.042a yÃvat tvaæ na vanaæ yÃta÷ purÃd asmÃd abhitvaran 2.016.042c pità tÃvan na te rÃma snÃsyate bhok«yate 'pi và 2.016.043a dhik ka«Âam iti ni÷Óvasya rÃjà Óokaparipluta÷ 2.016.043c mÆrchito nyapatat tasmin paryaÇke hemabhÆ«ite 2.016.044a rÃmo 'py utthÃpya rÃjÃnaæ kaikeyyÃbhipracodita÷ 2.016.044c kaÓayevÃhato vÃjÅ vanaæ gantuæ k­tatvara÷ 2.016.045a tad apriyam anÃryÃyà vacanaæ dÃruïodaram 2.016.045c Órutvà gatavyatho rÃma÷ kaikeyÅæ vÃkyam abravÅt 2.016.046a nÃham arthaparo devi lokam Ãvastum utsahe 2.016.046c viddhi mÃm ­«ibhis tulyaæ kevalaæ dharmam Ãsthitam 2.016.047a yad atrabhavata÷ kiæ cic chakyaæ kartuæ priyaæ mayà 2.016.047c prÃïÃn api parityajya sarvathà k­tam eva tat 2.016.048a na hy ato dharmacaraïaæ kiæ cid asti mahattaram 2.016.048c yathà pitari ÓuÓrÆ«Ã tasya và vacanakriyà 2.016.049a anukto 'py atrabhavatà bhavatyà vacanÃd aham 2.016.049c vane vatsyÃmi vijane var«ÃïÅha caturdaÓa 2.016.050a na nÆnaæ mayi kaikeyi kiæ cid ÃÓaæsase guïam 2.016.050c yad rÃjÃnam avocas tvaæ mameÓvaratarà satÅ 2.016.051a yÃvan mÃtaram Ãp­cche sÅtÃæ cÃnunayÃmy aham 2.016.051c tato 'dyaiva gami«yÃmi daï¬akÃnÃæ mahad vanam 2.016.052a bharata÷ pÃlayed rÃjyaæ ÓuÓrÆ«ec ca pitur yathà 2.016.052c tahà bhavatyà kartavyaæ sa hi dharma÷ sanÃtana÷ 2.016.053a sa rÃmasya vaca÷ Órutvà bh­Óaæ du÷khahata÷ pità 2.016.053c ÓokÃd aÓaknuvan bëpaæ praruroda mahÃsvanam 2.016.054a vanditvà caraïau rÃmo visaæj¤asya pitus tadà 2.016.054c kaikeyyÃÓ cÃpy anÃryÃyà ni«papÃta mahÃdyuti÷ 2.016.055a sa rÃma÷ pitaraæ k­tvà kaikeyÅæ ca pradak«iïam 2.016.055c ni«kramyÃnta÷purÃt tasmÃt svaæ dadarÓa suh­jjanam 2.016.056a taæ bëpaparipÆrïÃk«a÷ p­«Âhato 'nujagÃma ha 2.016.056c lak«maïa÷ paramakruddha÷ sumitrÃnandavardhana÷ 2.016.057a Ãbhi«ecanikaæ bhÃï¬aæ k­tvà rÃma÷ pradak«iïam 2.016.057c Óanair jagÃma sÃpek«o d­«Âiæ tatrÃvicÃlayan 2.016.058a na cÃsya mahatÅæ lak«mÅæ rÃjyanÃÓo 'pakar«ati 2.016.058c lokakÃntasya kÃntatvaæ ÓÅtaraÓmer iva k«apà 2.016.059a na vanaæ gantukÃmasya tyajataÓ ca vasuædharÃm 2.016.059c sarvalokÃtigasyeva lak«yate cittavikriyà 2.016.060a dhÃrayan manasà du÷kham indriyÃïi nig­hya ca 2.016.060c praviveÓÃtmavÃn veÓma mÃturapriyaÓaæsivÃn 2.016.061a praviÓya veÓmÃtibh­Óaæ mudÃnvitaæ; samÅk«ya tÃæ cÃrthavipattim ÃgatÃm 2.016.061c na caiva rÃmo 'tra jagÃma vikriyÃæ; suh­jjanasyÃtmavipattiÓaÇkayà 2.017.001a rÃmas tu bh­Óam Ãyasto ni÷Óvasann iva ku¤jara÷ 2.017.001c jagÃma sahito bhrÃtrà mÃtur anta÷puraæ vaÓÅ 2.017.002a so 'paÓyat puru«aæ tatra v­ddhaæ paramapÆjitam 2.017.002c upavi«Âaæ g­hadvÃri ti«ÂhataÓ cÃparÃn bahÆn 2.017.003a praviÓya prathamÃæ kak«yÃæ dvitÅyÃyÃæ dadarÓa sa÷ 2.017.003c brÃhmaïÃn vedasaæpannÃn v­ddhÃn rÃj¤Ãbhisatk­tÃn 2.017.004a praïamya rÃmas tÃn v­ddhÃæs t­tÅyÃyÃæ dadarÓa sa÷ 2.017.004c striyo v­ddhÃÓ ca bÃlÃÓ ca dvÃrarak«aïatatparÃ÷ 2.017.005a vardhayitvà prah­«ÂÃs tÃ÷ praviÓya ca g­haæ striya÷ 2.017.005c nyavedayanta tvarità rÃma mÃtu÷ priyaæ tadà 2.017.006a kausalyÃpi tadà devÅ rÃtriæ sthitvà samÃhità 2.017.006c prabhÃte tv akarot pÆjÃæ vi«ïo÷ putrahitai«iïÅ 2.017.007a sà k«aumavasanà h­«Âà nityaæ vrataparÃyaïà 2.017.007c agniæ juhoti sma tadà mantravat k­tamaÇgalà 2.017.008a praviÓya ca tadà rÃmo mÃtur anta÷puraæ Óubham 2.017.008c dadarÓa mÃtaraæ tatra hÃvayantÅæ hutÃÓanam 2.017.009a sà cirasyÃtmajaæ d­«Âvà mÃt­nandanam Ãgatam 2.017.009c abhicakrÃma saæh­«Âà kiÓoraæ va¬avà yathà 2.017.010a tam uvÃca durÃdhar«aæ rÃghavaæ sutam Ãtmana÷ 2.017.010c kausalyà putravÃtsalyÃd idaæ priyahitaæ vaca÷ 2.017.011a v­ddhÃnÃæ dharmaÓÅlÃnÃæ rÃjar«ÅïÃæ mahÃtmanÃm 2.017.011c prÃpnuhy ÃyuÓ ca kÅrtiæ ca dharmaæ copahitaæ kule 2.017.012a satyapratij¤aæ pitaraæ rÃjÃnaæ paÓya rÃghava 2.017.012c adyaiva hi tvÃæ dharmÃtmà yauvarÃjye 'bhi«ek«yati 2.017.013a mÃtaraæ rÃghava÷ kiæ cit prasÃryäjalim abravÅt 2.017.013c sa svabhÃvavinÅtaÓ ca gauravÃc ca tadÃnata÷ 2.017.014a devi nÆnaæ na jÃnÅ«e mahad bhayam upasthitam 2.017.014c idaæ tava ca du÷khÃya vaidehyà lak«maïasya ca 2.017.015a caturdaÓa hi var«Ãïi vatsyÃmi vijane vane 2.017.015c madhumÆlaphalair jÅvan hitvà munivad Ãmi«am 2.017.016a bharatÃya mahÃrÃjo yauvarÃjyaæ prayacchati 2.017.016c mÃæ punar daï¬akÃraïyaæ vivÃsayati tÃpasaæ 2.017.017a tÃm adu÷khocitÃæ d­«Âvà patitÃæ kadalÅm iva 2.017.017c rÃmas tÆtthÃpayÃm Ãsa mÃtaraæ gatacetasaæ 2.017.018a upÃv­tyotthitÃæ dÅnÃæ va¬avÃm iva vÃhitÃm 2.017.018c pÃæÓuguïÂhitasarvÃgnÅæ vimamarÓa ca pÃïinà 2.017.019a sà rÃghavam upÃsÅnam asukhÃrtà sukhocità 2.017.019c uvÃca puru«avyÃghram upaÓ­ïvati lak«maïe 2.017.020a yadi putra na jÃyethà mama ÓokÃya rÃghava 2.017.020c na sma du÷kham ato bhÆya÷ paÓyeyam aham aprajà 2.017.021a eka eva hi vandhyÃyÃ÷ Óoko bhavati mÃnava÷ 2.017.021c aprajÃsmÅti saætÃpo na hy anya÷ putra vidyate 2.017.022a na d­«ÂapÆrvaæ kalyÃïaæ sukhaæ và patipauru«e 2.017.022c api putre vipaÓyeyam iti rÃmÃsthitaæ mayà 2.017.023a sà bahÆny amanoj¤Ãni vÃkyÃni h­dayacchidÃm 2.017.023c ahaæ Óro«ye sapatnÅnÃm avarÃïÃæ varà satÅ 2.017.023e ato du÷khataraæ kiæ nu pramadÃnÃæ bhavi«yati 2.017.024a tvayi saænihite 'py evam aham Ãsaæ nirÃk­tà 2.017.024c kiæ puna÷ pro«ite tÃta dhruvaæ maraïam eva me 2.017.025a yo hi mÃæ sevate kaÓ cid atha vÃpy anuvartate 2.017.025c kaikeyyÃ÷ putram anvÅk«ya sa jano nÃbhibhëate 2.017.026a daÓa sapta ca var«Ãïi tava jÃtasya rÃghava 2.017.026c atÅtÃni prakÃÇk«antyà mayà du÷khaparik«ayam 2.017.027a upavÃsaiÓ ca yogaiÓ ca bahubhiÓ ca pariÓramai÷ 2.017.027c du÷khaæ saævardhito moghaæ tvaæ hi durgatayà mayà 2.017.028a sthiraæ tu h­dayaæ manye mamedaæ yan na dÅryate 2.017.028c prÃv­«Åva mahÃnadyÃ÷ sp­«Âaæ kÆlaæ navÃmbhasà 2.017.029a mamaiva nÆnaæ maraïaæ na vidyate; na cÃvakÃÓo 'sti yamak«aye mama 2.017.029c yad antako 'dyaiva na mÃæ jihÅr«ati; prasahya siæho rudatÅæ m­gÅm iva 2.017.030a sthiraæ hi nÆnaæ h­dayaæ mamÃyasaæ; na bhidyate yad bhuvi nÃvadÅryate 2.017.030c anena du÷khena ca deham arpitaæ; dhruvaæ hy akÃle maraïaæ na vidyate 2.017.031a idaæ tu du÷khaæ yad anarthakÃni me; vratÃni dÃnÃni ca saæyamÃÓ ca hi 2.017.031c tapaÓ ca taptaæ yad apatyakÃraïÃt; suni«phalaæ bÅjam ivoptam Æ«are 2.017.032a yadi hy akÃle maraïaæ svayecchayÃ; labheta kaÓ cid guru du÷kha karÓita÷ 2.017.032c gatÃham adyaiva pareta saæsadaæ; vinà tvayà dhenur ivÃtmajena vai 2.017.033a bh­Óam asukham amar«ità tadÃ; bahu vilalÃpa samÅk«ya rÃghavam 2.017.033c vyasanam upaniÓÃmya sà mahat; sutam iva baddham avek«ya kiænarÅ 2.018.001a tathà tu vilapantÅæ tÃæ kausalyÃæ rÃmamÃtaram 2.018.001c uvÃca lak«maïo dÅnas tat kÃlasad­Óaæ vaca÷ 2.018.002a na rocate mamÃpy etad Ãrye yad rÃghavo vanam 2.018.002c tyaktvà rÃjyaÓriyaæ gacchet striyà vÃkyavaÓaæ gata÷ 2.018.003a viparÅtaÓ ca v­ddhaÓ ca vi«ayaiÓ ca pradhar«ita÷ 2.018.003c n­pa÷ kim iva na brÆyÃc codyamÃna÷ samanmatha÷ 2.018.004a nÃsyÃparÃdhaæ paÓyÃmi nÃpi do«aæ tathà vidham 2.018.004c yena nirvÃsyate rëÂrÃd vanavÃsÃya rÃghava÷ 2.018.005a na taæ paÓyÃmy ahaæ loke parok«am api yo nara÷ 2.018.005c amitro 'pi nirasto 'pi yo 'sya do«am udÃharet 2.018.006a devakalpam ­juæ dÃntaæ ripÆïÃm api vatsalam 2.018.006c avek«amÃïa÷ ko dharmaæ tyajet putram akÃraïÃt 2.018.007a tad idaæ vacanaæ rÃj¤a÷ punar bÃlyam upeyu«a÷ 2.018.007c putra÷ ko h­daye kuryÃd rÃjav­ttam anusmaran 2.018.008a yÃvad eva na jÃnÃti kaÓ cid artham imaæ nara÷ 2.018.008c tÃvad eva mayà sÃdham Ãtmasthaæ kuru ÓÃsanam 2.018.009a mayà pÃrÓve sadhanu«Ã tava guptasya rÃghava 2.018.009c ka÷ samartho 'dhikaæ kartuæ k­tÃntasyeva ti«Âhata÷ 2.018.010a nirmanu«yÃm imÃæ sarvÃm ayodhyÃæ manujar«abha 2.018.010c kari«yÃmi Óarais tÅk«ïair yadi sthÃsyati vipriye 2.018.011a bharatasyÃtha pak«yo và yo vÃsya hitam icchati 2.018.011c sarvÃn etÃn vadhi«yÃmi m­dur hi paribhÆyate 2.018.012a tvayà caiva mayà caiva k­tvà vairam anuttamam 2.018.012c kasya Óakti÷ Óriyaæ dÃtuæ bharatÃyÃriÓÃsana 2.018.013a anurakto 'smi bhÃvena bhrÃtaraæ devi tattvata÷ 2.018.013c satyena dhanu«Ã caiva dattene«Âena te Óape 2.018.014a dÅptam agnim araïyaæ và yadi rÃma÷ pravek«yate 2.018.014c pravi«Âaæ tatra mÃæ devi tvaæ pÆrvam avadhÃraya 2.018.015a harÃmi vÅryÃd du÷khaæ te tama÷ sÆrya ivodita÷ 2.018.015c devÅ paÓyatu me vÅryaæ rÃghavaÓ caiva paÓyatu 2.018.016a etat tu vacanaæ Órutvà lak«maïasya mahÃtmana÷ 2.018.016c uvÃca rÃmaæ kausalyà rudantÅ ÓokalÃlasà 2.018.017a bhrÃtus te vadata÷ putra lak«maïasya Órutaæ tvayà 2.018.017c yad atrÃnantaraæ tat tvaæ kuru«va yadi rocate 2.018.018a na cÃdharmyaæ vaca÷ Órutvà sapatnyà mama bhëitam 2.018.018c vihÃya ÓokasaætaptÃæ gantum arhasi mÃm ita÷ 2.018.019a dharmaj¤a yadi dharmi«Âho dharmaæ caritum icchasi 2.018.019c ÓuÓrÆ«a mÃm ihasthas tvaæ cara dharmam anuttamam 2.018.020a ÓuÓrÆ«ur jananÅæ putra svag­he niyato vasan 2.018.020c pareïa tapasà yukta÷ kÃÓyapas tridivaæ gata÷ 2.018.021a yathaiva rÃjà pÆjyas te gauraveïa tathà hy aham 2.018.021c tvÃæ nÃham anujÃnÃmi na gantavyam ito vanam 2.018.022a tvadviyogÃn na me kÃryaæ jÅvitena sukhena và 2.018.022c tvayà saha mama Óreyas t­ïÃnÃm api bhak«aïam 2.018.023a yadi tvaæ yÃsyasi vanaæ tyaktvà mÃæ ÓokalÃlasÃm 2.018.023c ahaæ prÃyam ihÃsi«ye na hi Óak«yÃmi jÅvitum 2.018.024a tatas tvaæ prÃpsyase putra nirayaæ lokaviÓrutam 2.018.024c brahmahatyÃm ivÃdharmÃt samudra÷ saritÃæ pati÷ 2.018.025a vilapantÅæ tathà dÅnÃæ kausalyÃæ jananÅæ tata÷ 2.018.025c uvÃca rÃmo dharmÃtmà vacanaæ dharmasaæhitam 2.018.026a nÃsti Óakti÷ pitur vÃkyaæ samatikramituæ mama 2.018.026c prasÃdaye tvÃæ Óirasà gantum icchÃmy ahaæ vanam 2.018.027a ­«iïà ca pitur vÃkyaæ kurvatà vratacÃriïà 2.018.027c gaur hatà jÃnatà dharmaæ kaï¬unÃpi vipaÓcità 2.018.028a asmÃkaæ ca kule pÆrvaæ sagarasyÃj¤ayà pitu÷ 2.018.028c khanadbhi÷ sÃgarair bhÆtim avÃpta÷ sumahÃn vadha÷ 2.018.029a jÃmadagnyena rÃmeïa reïukà jananÅ svayam 2.018.029c k­ttà paraÓunÃraïye pitur vacanakÃriïà 2.018.030a na khalv etan mayaikena kriyate pit­ÓÃsanam 2.018.030c pÆrvair ayam abhipreto gato mÃrgo 'nugamyate 2.018.031a tad etat tu mayà kÃryaæ kriyate bhuvi nÃnyathà 2.018.031c pitur hi vacanaæ kurvan na kaÓ cin nÃma hÅyate 2.018.032a tÃm evam uktvà jananÅæ lak«maïaæ punar abravÅt 2.018.032c tava lak«maïa jÃnÃmi mayi sneham anuttamam 2.018.032e abhiprÃyam avij¤Ãya satyasya ca Óamasya ca 2.018.033a dharmo hi paramo loke dharme satyaæ prati«Âhitam 2.018.033c dharmasaæÓritam etac ca pitur vacanam uttamam 2.018.034a saæÓrutya ca pitur vÃkyaæ mÃtur và brÃhmaïasya và 2.018.034c na kartavyaæ v­thà vÅra dharmam ÃÓritya ti«Âhatà 2.018.035a so 'haæ na Óak«yÃmi pitur niyogam ativartitum 2.018.035c pitur hi vacanÃd vÅra kaikeyyÃhaæ pracodita÷ 2.018.036a tad enÃæ vis­jÃnÃryÃæ k«atradharmÃÓritÃæ matim 2.018.036c dharmam ÃÓraya mà taik«ïyaæ madbuddhir anugamyatÃm 2.018.037a tam evam uktvà sauhÃrdÃd bhrÃtaraæ lak«maïÃgraja÷ 2.018.037c uvÃca bhÆya÷ kausalyÃæ präjali÷ ÓirasÃnata÷ 2.018.038a anumanyasva mÃæ devi gami«yantam ito vanam 2.018.038c ÓÃpitÃsi mama prÃïai÷ kuru svastyayanÃni me 2.018.038e tÅrïapratij¤aÓ ca vanÃt punar e«yÃmy ahaæ purÅm 2.018.039a yaÓo hy ahaæ kevalarÃjyakÃraïÃn; na p­«Âhata÷ kartum alaæ mahodayam 2.018.039c adÅrghakÃle na tu devi jÅvite; v­ïe 'varÃm adya mahÅm adharmata÷ 2.018.040a prasÃdayan narav­«abha÷ sa mÃtaraæ; parÃkramÃj jigami«ur eva daï¬akÃn 2.018.040c athÃnujaæ bh­Óam anuÓÃsya darÓanaæ; cakÃra tÃæ h­di jananÅæ pradak«iïam 2.019.001a atha taæ vyathayà dÅnaæ saviÓe«am amar«itam 2.019.001c Óvasantam iva nÃgendraæ ro«avisphÃritek«aïam 2.019.002a ÃsÃdya rÃma÷ saumitriæ suh­daæ bhrÃtaraæ priyam 2.019.002c uvÃcedaæ sa dhairyeïa dhÃrayan sattvam ÃtmavÃn 2.019.003a saumitre yo 'bhi«ekÃrthe mama saæbhÃrasaæbhrama÷ 2.019.003c abhi«ekaniv­ttyarthe so 'stu saæbhÃrasaæbhrama÷ 2.019.004a yasyà madabhi«ekÃrthaæ mÃnasaæ paritapyate 2.019.004c mÃtà na÷ sà yathà na syÃt saviÓaÇkà tathà kuru 2.019.005a tasyÃ÷ ÓaÇkÃmayaæ du÷khaæ muhÆrtam api notsahe 2.019.005c manasi pratisaæjÃtaæ saumitre 'ham upek«itum 2.019.006a na buddhipÆrvaæ nÃbuddhaæ smarÃmÅha kadà cana 2.019.006c mÃtÌïÃæ và pitur vÃhaæ k­tam alpaæ ca vipriyam 2.019.007a satya÷ satyÃbhisaædhaÓ ca nityaæ satyaparÃkrama÷ 2.019.007c paralokabhayÃd bhÅto nirbhayo 'stu pità mama 2.019.008a tasyÃpi hi bhaved asmin karmaïy apratisaæh­te 2.019.008c satyaæ neti manas tÃpas tasya tÃpas tapec ca mÃm 2.019.009a abhi«ekavidhÃnaæ tu tasmÃt saæh­tya lak«maïa 2.019.009c anvag evÃham icchÃmi vanaæ gantum ita÷ puna÷ 2.019.010a mama pravrÃjanÃd adya k­tak­tyà n­pÃtmajà 2.019.010c sutaæ bharatam avyagram abhi«ecayità tata÷ 2.019.011a mayi cÅrÃjinadhare jaÂÃmaï¬aladhÃriïi 2.019.011c gate 'raïyaæ ca kaikeyyà bhavi«yati mana÷sukham 2.019.012a buddhi÷ praïÅtà yeneyaæ manaÓ ca susamÃhitam 2.019.012c tat tu nÃrhÃmi saækle«Âuæ pravraji«yÃmi mÃciram 2.019.013a k­tÃntas tv eva saumitre dra«Âavyo matpravÃsane 2.019.013c rÃjyasya ca vitÅrïasya punar eva nivartane 2.019.014a kaikeyyÃ÷ pratipattir hi kathaæ syÃn mama pŬane 2.019.014c yadi bhÃvo na daivo 'yaæ k­tÃntavihito bhavet 2.019.015a jÃnÃsi hi yathà saumya na mÃt­«u mamÃntaram 2.019.015c bhÆtapÆrvaæ viÓe«o và tasyà mayi sute 'pi và 2.019.016a so 'bhi«ekaniv­ttyarthai÷ pravÃsÃrthaiÓ ca durvacai÷ 2.019.016c ugrair vÃkyair ahaæ tasyà nÃnyad daivÃt samarthaye 2.019.017a kathaæ prak­tisaæpannà rÃjaputrÅ tathÃguïà 2.019.017c brÆyÃt sà prÃk­teva strÅ matpŬÃæ bhart­saænidhau 2.019.018a yad acintyaæ tu tad daivaæ bhÆte«v api na hanyate 2.019.018c vyaktaæ mayi ca tasyÃæ ca patito hi viparyaya÷ 2.019.019a kaÓ cid daivena saumitre yoddhum utsahate pumÃn 2.019.019c yasya na grahaïaæ kiæ cit karmaïo 'nyatra d­Óyate 2.019.020a sukhadu÷khe bhayakrodhau lÃbhÃlÃbhau bhavÃbhavau 2.019.020c yasya kiæ cit tathà bhÆtaæ nanu daivasya karma tat 2.019.021a vyÃhate 'py abhi«eke me paritÃpo na vidyate 2.019.021c tasmÃd aparitÃpa÷ saæs tvam apy anuvidhÃya mÃm 2.019.021e pratisaæhÃraya k«ipram Ãbhi«ecanikÅæ kriyÃm 2.019.022a na lak«maïÃsmin mama rÃjyavighne; mÃtà yavÅyasy atiÓaÇkanÅyà 2.019.022c daivÃbhipannà hi vadanty ani«Âaæ; jÃnÃsi daivaæ ca tathà prabhÃvam 2.020.001a iti bruvati rÃme tu lak«maïo 'dha÷Óirà muhu÷ 2.020.001c Órutvà madhyaæ jagÃmeva manasà du÷khahar«ayo÷ 2.020.002a tadà tu baddhvà bhrukuÂÅæ bhruvor madhye narar«abha 2.020.002c niÓaÓvÃsa mahÃsarpo bilastha iva ro«ita÷ 2.020.003a tasya du«prativÅk«yaæ tad bhrukuÂÅsahitaæ tadà 2.020.003c babhau kruddhasya siæhasya mukhasya sad­Óaæ mukham 2.020.004a agrahas taæ vidhunvaæs tu hastÅ hastam ivÃtmana÷ 2.020.004c tiryag Ærdhvaæ ÓarÅre ca pÃtayitvà ÓirodharÃm 2.020.005a agrÃk«ïà vÅk«amÃïas tu tiryag bhrÃtaram abravÅt 2.020.005c asthÃne saæbhramo yasya jÃto vai sumahÃn ayam 2.020.006a dharmado«aprasaÇgena lokasyÃnatiÓaÇkayà 2.020.006c kathaæ hy etad asaæbhrÃntas tvadvidho vaktum arhati 2.020.007a yathà daivam aÓauï¬Åraæ Óauï¬Åra÷ k«atriyar«abha÷ 2.020.007c kiæ nÃma k­païaæ daivam aÓaktam abhiÓaæsasi 2.020.008a pÃpayos tu kathaæ nÃma tayo÷ ÓaÇkà na vidyate 2.020.008c santi dharmopadhÃ÷ Ólak«ïà dharmÃtman kiæ na budhyase 2.020.009a lokavidvi«Âam Ãrabdhaæ tvadanyasyÃbhi«ecanam 2.020.009c yeneyam Ãgatà dvaidhaæ tava buddhir mahÅpate 2.020.009e sa hi dharmo mama dve«ya÷ prasaÇgÃd yasya muhyasi 2.020.010a yady api pratipattis te daivÅ cÃpi tayor matam 2.020.010c tathÃpy upek«aïÅyaæ te na me tad api rocate 2.020.011a viklavo vÅryahÅno ya÷ sa daivam anuvartate 2.020.011c vÅrÃ÷ saæbhÃvitÃtmÃno na daivaæ paryupÃsate 2.020.012a daivaæ puru«akÃreïa ya÷ samartha÷ prabÃdhitum 2.020.012c na daivena vipannÃrtha÷ puru«a÷ so 'vasÅdati 2.020.013a drak«yanti tv adya daivasya pauru«aæ puru«asya ca 2.020.013c daivamÃnu«ayor adya vyaktà vyaktir bhavi«yati 2.020.014a adya matpauru«ahataæ daivaæ drak«yanti vai janÃ÷ 2.020.014c yad daivÃd Ãhataæ te 'dya d­«Âaæ rÃjyÃbhi«ecanam 2.020.015a atyaÇkuÓam ivoddÃmaæ gajaæ madabaloddhatam 2.020.015c pradhÃvitam ahaæ daivaæ pauru«eïa nivartaye 2.020.016a lokapÃlÃ÷ samastÃs te nÃdya rÃmÃbhi«ecanam 2.020.016c na ca k­tsnÃs trayo lokà vihanyu÷ kiæ puna÷ pità 2.020.017a yair vivÃsas tavÃraïye mitho rÃjan samarthita÷ 2.020.017c araïye te vivatsyanti caturdaÓa samÃs tathà 2.020.018a ahaæ tadÃÓÃæ chetsyÃmi pitus tasyÃÓ ca yà tava 2.020.018c abhi«ekavighÃtena putrarÃjyÃya vartate 2.020.019a madbalena viruddhÃya na syÃd daivabalaæ tathà 2.020.019c prabhavi«yati du÷khÃya yathograæ pauru«aæ mama 2.020.020a Ærdhvaæ var«asahasrÃnte prajÃpÃlyam anantaram 2.020.020c ÃryaputrÃ÷ kari«yanti vanavÃsaæ gate tvayi 2.020.021a pÆrvarÃjar«iv­ttyà hi vanavÃso vidhÅyate 2.020.021c prajà nik«ipya putre«u putravat paripÃlane 2.020.022a sa ced rÃjany anekÃgre rÃjyavibhramaÓaÇkayà 2.020.022c naivam icchasi dharmÃtman rÃjyaæ rÃma tvam Ãtmani 2.020.023a pratijÃne ca te vÅra mà bhÆvaæ vÅralokabhÃk 2.020.023c rÃjyaæ ca tava rak«eyam ahaæ veleva sÃgaram 2.020.024a maÇgalair abhi«i¤casva tatra tvaæ vyÃp­to bhava 2.020.024c aham eko mahÅpÃlÃn alaæ vÃrayituæ balÃt 2.020.025a na ÓobhÃrthÃv imau bÃhÆ na dhanur bhÆ«aïÃya me 2.020.025c nÃsirÃbandhanÃrthÃya na ÓarÃ÷ stambhahetava÷ 2.020.026a amitradamanÃrthaæ me sarvam etac catu«Âayam 2.020.026c na cÃhaæ kÃmaye 'tyarthaæ ya÷ syÃc chatrur mato mama 2.020.027a asinà tÅk«ïadhÃreïa vidyuccalitavarcasà 2.020.027c prag­hÅtena vai Óatruæ vajriïaæ và na kalpaye 2.020.028a kha¬gani«pe«ani«pi«Âair gahanà duÓcarà ca me 2.020.028c hastyaÓvanarahastoruÓirobhir bhavità mahÅ 2.020.029a kha¬gadhÃrà hatà me 'dya dÅpyamÃnà ivÃdraya÷ 2.020.029c pati«yanti dvipà bhÆmau meghà iva savidyuta÷ 2.020.030a baddhagodhÃÇgulitrÃïe prag­hÅtaÓarÃsane 2.020.030c kathaæ puru«amÃnÅ syÃt puru«ÃïÃæ mayi sthite 2.020.031a bahubhiÓ caikam atyasyann ekena ca bahƤ janÃn 2.020.031c viniyok«yÃmy ahaæ bÃïÃn n­vÃjigajamarmasu 2.020.032a adya me 'straprabhÃvasya prabhÃva÷ prabhavi«yati 2.020.032c rÃj¤aÓ cÃprabhutÃæ kartuæ prabhutvaæ ca tava prabho 2.020.033a adya candanasÃrasya keyÆrÃmok«aïasya ca 2.020.033c vasÆnÃæ ca vimok«asya suh­dÃæ pÃlanasya ca 2.020.034a anurÆpÃv imau bÃhÆ rÃma karma kari«yata÷ 2.020.034c abhi«ecanavighnasya kartÌïÃæ te nivÃraïe 2.020.035a bravÅhi ko 'dyaiva mayà viyujyatÃæ; tavÃsuh­t prÃïayaÓa÷ suh­jjanai÷ 2.020.035c yathà taveyaæ vasudhà vaÓe bhavet; tathaiva mÃæ ÓÃdhi tavÃsmi kiækara÷ 2.020.036a vim­jya bëpaæ parisÃntvya cÃsak­t; sa lak«maïaæ rÃghavavaæÓavardhana÷ 2.020.036c uvÃca pitrye vacane vyavasthitaæ; nibodha mÃm e«a hi saumya satpatha÷ 2.021.001a taæ samÅk«ya tv avahitaæ pitur nirdeÓapÃlane 2.021.001c kausalyà bëpasaæruddhà vaco dharmi«Âham abravÅt 2.021.002a ad­«Âadu÷kho dharmÃtmà sarvabhÆtapriyaævada÷ 2.021.002c mayi jÃto daÓarathÃt katham u¤chena vartayet 2.021.003a yasya bh­tyÃÓ ca dÃsÃÓ ca m­«ÂÃny annÃni bhu¤jate 2.021.003c kathaæ sa bhok«yate nÃtho vane mÆlaphalÃny ayam 2.021.004a ka etac chraddadhec chrutvà kasya và na bhaved bhayam 2.021.004c guïavÃn dayito rÃj¤o rÃghavo yad vivÃsyate 2.021.005a tvayà vihÅnÃm iha mÃæ ÓokÃgnir atulo mahÃn 2.021.005c pradhak«yati yathà kak«aæ citrabhÃnur himÃtyaye 2.021.006a kathaæ hi dhenu÷ svaæ vatsaæ gacchantaæ nÃnugacchati 2.021.006c ahaæ tvÃnugami«yÃmi yatra putra gami«yasi 2.021.007a tathà nigaditaæ mÃtrà tad vÃkyaæ puru«ar«abha÷ 2.021.007c Órutvà rÃmo 'bravÅd vÃkyaæ mÃtaraæ bh­Óadu÷khitÃm 2.021.008a kaikeyyà va¤cito rÃjà mayi cÃraïyam ÃÓrite 2.021.008c bhavatyà ca parityakto na nÆnaæ vartayi«yati 2.021.009a bhartu÷ kila parityÃgo n­Óaæsa÷ kevalaæ striyÃ÷ 2.021.009c sa bhavatyà na kartavyo manasÃpi vigarhita÷ 2.021.010a yÃvaj jÅvati kÃkutstha÷ pità me jagatÅpati÷ 2.021.010c ÓuÓrÆ«Ã kriyatÃæ tÃvat sa hi dharma÷ sanÃtana÷ 2.021.011a evam uktà tu rÃmeïa kausalyà Óubha darÓanà 2.021.011c tathety uvÃca suprÅtà rÃmam akli«ÂakÃriïam 2.021.012a evam uktas tu vacanaæ rÃmo dharmabh­tÃæ vara÷ 2.021.012c bhÆyas tÃm abravÅd vÃkyaæ mÃtaraæ bh­Óadu÷khitÃm 2.021.013a mayà caiva bhavatyà ca kartavyaæ vacanaæ pitu÷ 2.021.013c rÃjà bhartà guru÷ Óre«Âha÷ sarve«Ãm ÅÓvara÷ prabhu÷ 2.021.014a imÃni tu mahÃraïye vih­tya nava pa¤ca ca 2.021.014c var«Ãïi paramaprÅta÷ sthÃsyÃmi vacane tava 2.021.015a evam uktà priyaæ putraæ bëpapÆrïÃnanà tadà 2.021.015c uvÃca paramÃrtà tu kausalyà putravatsalà 2.021.016a ÃsÃæ rÃma sapatnÅnÃæ vastuæ madhye na me k«amam 2.021.016c naya mÃm api kÃkutstha vanaæ vanyaæ m­gÅæ yathà 2.021.016e yadi te gamane buddhi÷ k­tà pitur apek«ayà 2.021.017a tÃæ tathà rudatÅæ rÃmo rudan vacanam abravÅt 2.021.017c jÅvantyà hi striyà bhartà daivataæ prabhur eva ca 2.021.017e bhavatyà mama caivÃdya rÃjà prabhavati prabhu÷ 2.021.018a bharataÓ cÃpi dharmÃtmà sarvabhÆtapriyaævada÷ 2.021.018c bhavatÅm anuvarteta sa hi dharmarata÷ sadà 2.021.019a yathà mayi tu ni«krÃnte putraÓokena pÃrthiva÷ 2.021.019c Óramaæ nÃvÃpnuyÃt kiæ cid apramattà tathà kuru 2.021.020a vratopavÃsaniratà yà nÃrÅ paramottamà 2.021.020c bhartÃraæ nÃnuvarteta sà ca pÃpagatir bhavet 2.021.021a ÓuÓrÆ«am eva kurvÅta bhartu÷ priyahite ratà 2.021.021c e«a dharma÷ purà d­«Âo loke vede Óruta÷ sm­ta÷ 2.021.022a pÆjyÃs te matk­te devi brÃhmaïÃÓ caiva suvratÃ÷ 2.021.022c evaæ kÃlaæ pratÅk«asva mamÃgamanakÃÇk«iïÅ 2.021.023a prÃpsyase paramaæ kÃmaæ mayi pratyÃgate sati 2.021.023c yadi dharmabh­tÃæ Óre«Âho dhÃrayi«yati jÅvitam 2.021.024a evam uktà tu rÃmeïa bëpaparyÃkulek«aïà 2.021.024c kausalyà putraÓokÃrtà rÃmaæ vacanam abravÅt 2.021.024e gaccha putra tvam ekÃgro bhadraæ te 'stu sadà vibho 2.021.025a tathà hi rÃmaæ vanavÃsaniÓcitaæ; samÅk«ya devÅ parameïa cetasà 2.021.025c uvÃca rÃmaæ Óubhalak«aïaæ vaco; babhÆva ca svastyayanÃbhikÃÇk«iïÅ 2.022.001a sÃpanÅya tam ÃyÃsam upasp­Óya jalaæ Óuci 2.022.001c cakÃra mÃtà rÃmasya maÇgalÃni manasvinÅ 2.022.002a svasti sÃdhyÃÓ ca viÓve ca marutaÓ ca mahar«aya÷ 2.022.002c svasti dhÃtà vidhÃtà ca svasti pÆ«Ã bhago 'ryamà 2.022.003a ­tavaÓ caiva pak«ÃÓ ca mÃsÃ÷ saævatsarÃ÷ k«apÃ÷ 2.022.003c dinÃni ca muhÆrtÃÓ ca svasti kurvantu te sadà 2.022.004a sm­tir dh­tiÓ ca dharmaÓ ca pÃntu tvÃæ putra sarvata÷ 2.022.004c skandaÓ ca bhagavÃn deva÷ somaÓ ca sab­haspati÷ 2.022.005a saptar«ayo nÃradaÓ ca te tvÃæ rak«antu sarvata÷ 2.022.005c nak«atrÃïi ca sarvÃïi grahÃÓ ca sahadevatÃ÷ 2.022.005e mahÃvanÃni carato munive«asya dhÅmata÷ 2.022.006a plavagà v­Ócikà daæÓà maÓakÃÓ caiva kÃnane 2.022.006c sarÅs­pÃÓ ca kÅÂÃÓ ca mà bhÆvan gahane tava 2.022.007a mahÃdvipÃÓ ca siæhÃÓ ca vyÃghrà ­k«ÃÓ ca daæ«Âriïa÷ 2.022.007c mahi«Ã÷ Ó­Çgiïo raudrà na te druhyantu putraka 2.022.008a n­mÃæsabhojanà raudrà ye cÃnye sattvajÃtaya÷ 2.022.008c mà ca tvÃæ hiæsi«u÷ putra mayà saæpÆjitÃs tv iha 2.022.009a ÃgamÃs te ÓivÃ÷ santu sidhyantu ca parÃkramÃ÷ 2.022.009c sarvasaæpattayo rÃma svastimÃn gaccha putraka 2.022.010a svasti te 'stv Ãntarik«ebhya÷ pÃrthivebhya÷ puna÷ puna÷ 2.022.010c sarvebhyaÓ caiva devebhyo ye ca te paripanthina÷ 2.022.011a sarvalokaprabhur brahmà bhÆtabhartà tathar«aya÷ 2.022.011c ye ca Óe«Ã÷ surÃs te tvÃæ rak«antu vanavÃsinam 2.022.012a iti mÃlyai÷ suragaïÃn gandhaiÓ cÃpi yaÓasvinÅ 2.022.012c stutibhiÓ cÃnurÆpÃbhir ÃnarcÃyatalocanà 2.022.013a yan maÇgalaæ sahasrÃk«e sarvadevanamask­te 2.022.013c v­tranÃÓe samabhavat tat te bhavatu maÇgalam 2.022.014a yan maÇgalaæ suparïasya vinatÃkalpayat purà 2.022.014c am­taæ prÃrthayÃnasya tat te bhavatu maÇgalam 2.022.015a o«adhÅæ cÃpi siddhÃrthÃæ viÓalyakaraïÅæ ÓubhÃm 2.022.015c cakÃra rak«Ãæ kausalyà mantrair abhijajÃpa ca 2.022.016a Ãnamya mÆrdhni cÃghrÃya pari«vajya yaÓasvinÅ 2.022.016c avadat putra siddhÃrtho gaccha rÃma yathÃsukham 2.022.017a arogaæ sarvasiddhÃrtham ayodhyÃæ punar Ãgatam 2.022.017c paÓyÃmi tvÃæ sukhaæ vatsa susthitaæ rÃjaveÓmani 2.022.018a mayÃrcità devagaïÃ÷ ÓivÃdayo; mahar«ayo bhÆtamahÃsuroragÃ÷ 2.022.018c abhiprayÃtasya vanaæ cirÃya te; hitÃni kÃÇk«antu diÓaÓ ca rÃghava 2.022.019a itÅva cÃÓrupratipÆrïalocanÃ; samÃpya ca svastyayanaæ yathÃvidhi 2.022.019c pradak«iïaæ caiva cakÃra rÃghavaæ; puna÷ punaÓ cÃpi nipŬya sasvaje 2.022.020a tathà tu devyà sa k­tapradak«iïo; nipŬya mÃtuÓ caraïau puna÷ puna÷ 2.022.020c jagÃma sÅtÃnilayaæ mahÃyaÓÃ÷; sa rÃghava÷ prajvalita÷ svayà Óriyà 2.023.001a abhivÃdya tu kausalyÃæ rÃma÷ saæprasthito vanam 2.023.001c k­tasvastyayano mÃtrà dharmi«Âhe vartmani sthita÷ 2.023.002a virÃjayan rÃjasuto rÃjamÃrgaæ narair v­tam 2.023.002c h­dayÃny Ãmamantheva janasya guïavattayà 2.023.003a vaidehÅ cÃpi tat sarvaæ na ÓuÓrÃva tapasvinÅ 2.023.003c tad eva h­di tasyÃÓ ca yauvarÃjyÃbhi«ecanam 2.023.004a devakÃryaæ sma sà k­tvà k­taj¤Ã h­«Âacetanà 2.023.004c abhij¤Ã rÃjadharmÃïÃæ rÃjaputraæ pratÅk«ate 2.023.005a praviveÓÃtha rÃmas tu svaveÓma suvibhÆ«itam 2.023.005c prah­«ÂajanasaæpÆrïaæ hriyà kiæ cid avÃÇmukha÷ 2.023.006a atha sÅtà samutpatya vepamÃnà ca taæ patim 2.023.006c apaÓyac chokasaætaptaæ cintÃvyÃkulilendriyam 2.023.007a vivarïavadanaæ d­«Âvà taæ prasvinnam amar«aïam 2.023.007c Ãha du÷khÃbhisaætaptà kim idÃnÅm idaæ prabho 2.023.008a adya bÃrhaspata÷ ÓrÅmÃn yukta÷ pu«yo na rÃghava 2.023.008c procyate brÃhmaïai÷ prÃj¤ai÷ kena tvam asi durmanÃ÷ 2.023.009a na te ÓataÓalÃkena jalaphenanibhena ca 2.023.009c Ãv­taæ vadanaæ valgu chatreïÃbhivirÃjate 2.023.010a vyajanÃbhyÃæ ca mukhyÃbhyÃæ Óatapatranibhek«aïam 2.023.010c candrahaæsaprakÃÓÃbhyÃæ vÅjyate na tavÃnanam 2.023.011a vÃgmino bandinaÓ cÃpi prah­«ÂÃs tvaæ narar«abha 2.023.011c stuvanto nÃdya d­Óyante maÇgalai÷ sÆtamÃgadhÃ÷ 2.023.012a na te k«audraæ ca dadhi ca brÃhmaïà vedapÃragÃ÷ 2.023.012c mÆrdhni mÆrdhÃvasiktasya dadhati sma vidhÃnata÷ 2.023.013a na tvÃæ prak­taya÷ sarvà ÓreïÅmukhyÃÓ ca bhÆ«itÃ÷ 2.023.013c anuvrajitum icchanti paurajÃpapadÃs tathà 2.023.014a caturbhir vegasaæpannair hayai÷ käcanabhÆ«aïai÷ 2.023.014c mukhya÷ pu«yaratho yukta÷ kiæ na gacchati te 'grata÷ 2.023.015a na hastÅ cÃgrata÷ ÓrÅmÃæs tava lak«aïapÆjita÷ 2.023.015c prayÃïe lak«yate vÅra k­«ïameghagiri prabha÷ 2.023.016a na ca käcanacitraæ te paÓyÃmi priyadarÓana 2.023.016c bhadrÃsanaæ purask­tya yÃntaæ vÅrapura÷saram 2.023.017a abhi«eko yadà sajja÷ kim idÃnÅm idaæ tava 2.023.017c apÆrvo mukhavarïaÓ ca na prahar«aÓ ca lak«yate 2.023.018a itÅva vilapantÅæ tÃæ provÃca raghunandana÷ 2.023.018c sÅte tatrabhavÃæs tÃta pravrÃjayati mÃæ vanam 2.023.019a kule mahati saæbhÆte dharmaj¤e dharmacÃriïi 2.023.019c Ó­ïu jÃnaki yenedaæ krameïÃbhyÃgataæ mama 2.023.020a rÃj¤Ã satyapratij¤ena pitrà daÓarathena me 2.023.020c kaikeyyai prÅtamanasà purà dattau mahÃvarau 2.023.021a tayÃdya mama sajje 'sminn abhi«eke n­podyate 2.023.021c pracodita÷ sa samayo dharmeïa pratinirjita÷ 2.023.022a caturdaÓa hi var«Ãïi vastavyaæ daï¬ake mayà 2.023.022c pitrà me bharataÓ cÃpi yauvarÃjye niyojita÷ 2.023.022e so 'haæ tvÃm Ãgato dra«Âuæ prasthito vijanaæ vanam 2.023.023a bharatasya samÅpe te nÃhaæ kathya÷ kadà cana 2.023.023c ­ddhiyuktà hi puru«Ã na sahante parastavam 2.023.023e tasmÃn na te guïÃ÷ kathyà bharatasyÃgrato mama 2.023.024a nÃpi tvaæ tena bhartavyà viÓe«eïa kadà cana 2.023.024c anukÆlatayà Óakyaæ samÅpe tasya vartitum 2.023.025a ahaæ cÃpi pratij¤Ãæ tÃæ guro÷ samanupÃlayan 2.023.025c vanam adyaiva yÃsyÃmi sthirà bhava manasvini 2.023.026a yÃte ca mayi kalyÃïi vanaæ munini«evitam 2.023.026c vratopavÃsaratayà bhavitavyaæ tvayÃnaghe 2.023.027a kÃlyam utthÃya devÃnÃæ k­tvà pÆjÃæ yathÃvidhi 2.023.027c vanditavyo daÓaratha÷ pità mama nareÓvara÷ 2.023.028a mÃtà ca mama kausalyà v­ddhà saætÃpakarÓità 2.023.028c dharmam evÃgrata÷ k­tvà tvatta÷ saæmÃnam arhati 2.023.029a vanditavyÃÓ ca te nityaæ yÃ÷ Óe«Ã mama mÃtara÷ 2.023.029c snehapraïayasaæbhogai÷ samà hi mama mÃtara÷ 2.023.030a bhrÃt­putrasamau cÃpi dra«Âavyau ca viÓe«ata÷ 2.023.030c tvayà lak«maïaÓatrughnau prÃïai÷ priyatarau mama 2.023.031a vipriyaæ na ca kartavyaæ bharatasya kadà cana 2.023.031c sa hi rÃjà prabhuÓ caiva deÓasya ca kulasya ca 2.023.032a ÃrÃdhità hi ÓÅlena prayatnaiÓ copasevitÃ÷ 2.023.032c rÃjÃna÷ saæprasÅdanti prakupyanti viparyaye 2.023.033a aurasÃn api putrÃn hi tyajanty ahitakÃriïa÷ 2.023.033c samarthÃn saæprag­hïanti janÃn api narÃdhipÃ÷ 2.023.034a ahaæ gami«yÃmi mahÃvanaæ priye; tvayà hi vastavyam ihaiva bhÃmini 2.023.034c yathà vyalÅkaæ kuru«e na kasya cit; tathà tvayà kÃryam idaæ vaco mama 2.024.001a evam uktà tu vaidehÅ priyÃrhà priyavÃdinÅ 2.024.001c praïayÃd eva saækruddhà bhartÃram idam abravÅt 2.024.002a Ãryaputra pità mÃtà bhrÃtà putras tathà snu«Ã 2.024.002c svÃni puïyÃni bhu¤jÃnÃ÷ svaæ svaæ bhÃgyam upÃsate 2.024.003a bhartur bhÃgyaæ tu bhÃryaikà prÃpnoti puru«ar«abha 2.024.003c ataÓ caivÃham Ãdi«Âà vane vastavyam ity api 2.024.004a na pità nÃtmajo nÃtmà na mÃtà na sakhÅjana÷ 2.024.004c iha pretya ca nÃrÅïÃæ patir eko gati÷ sadà 2.024.005a yadi tvaæ prasthito durgaæ vanam adyaiva rÃghava 2.024.005c agratas te gami«yÃmi m­dnantÅ kuÓakaïÂakÃn 2.024.006a År«yà ro«au bahi«k­tya bhuktaÓe«am ivodakam 2.024.006c naya mÃæ vÅra viÓrabdha÷ pÃpaæ mayi na vidyate 2.024.007a prÃsÃdÃgrair vimÃnair và vaihÃyasagatena và 2.024.007c sarvÃvasthÃgatà bhartu÷ pÃdacchÃyà viÓi«yate 2.024.008a anuÓi«ÂÃsmi mÃtrà ca pitrà ca vividhÃÓrayam 2.024.008c nÃsmi saæprati vaktavyà vartitavyaæ yathà mayà 2.024.009a sukhaæ vane nivatsyÃmi yathaiva bhavane pitu÷ 2.024.009c acintayantÅ trÅæl lokÃæÓ cintayantÅ pativratam 2.024.010a ÓuÓrÆ«amÃïà te nityaæ niyatà brahmacÃriïÅ 2.024.010c saha raæsye tvayà vÅra vane«u madhugandhi«u 2.024.011a tvaæ hi kartuæ vane Óakto rÃma saæparipÃlanam 2.024.011c anyasya pai janasyeha kiæ punar mama mÃnada 2.024.012a phalamÆlÃÓanà nityaæ bhavi«yÃmi na saæÓaya÷ 2.024.012c na te du÷khaæ kari«yÃmi nivasantÅ saha tvayà 2.024.013a icchÃmi sarita÷ ÓailÃn palvalÃni vanÃni ca 2.024.013c dra«Âuæ sarvatra nirbhÅtà tvayà nÃthena dhÅmatà 2.024.014a haæsakÃraï¬avÃkÅrïÃ÷ padminÅ÷ sÃdhupu«pitÃ÷ 2.024.014c iccheyaæ sukhinÅ dra«Âuæ tvayà vÅreïa saægatà 2.024.015a saha tvayà viÓÃlÃk«a raæsye paramanandinÅ 2.024.015c evaæ var«asahasrÃïÃæ Óataæ vÃhaæ tvayà saha 2.024.016a svarge 'pi ca vinà vÃso bhavità yadi rÃghava 2.024.016c tvayà mama naravyÃghra nÃhaæ tam api rocaye 2.024.017a ahaæ gami«yÃmi vanaæ sudurgamaæ; m­gÃyutaæ vÃnaravÃraïair yutam 2.024.017c vane nivatsyÃmi yathà pitur g­he; tavaiva pÃdÃv upag­hya saæmatà 2.024.018a ananyabhÃvÃm anuraktacetasaæ; tvayà viyuktÃæ maraïÃya niÓcitÃm 2.024.018c nayasva mÃæ sÃdhu kuru«va yÃcanÃæ; na te mayÃto gurutà bhavi«yati 2.024.019a tathà bruvÃïÃm api dharmavatsalo; na ca sma sÅtÃæ n­varo ninÅ«ati 2.024.019c uvÃca cainÃæ bahu saænivartane; vane nivÃsasya ca du÷khitÃæ prati 2.025.001a sa evaæ bruvatÅæ sÅtÃæ dharmaj¤o dharmavatsala÷ 2.025.001c nivartanÃrthe dharmÃtmà vÃkyam etad uvÃca ha 2.025.002a sÅte mahÃkulÅnÃsi dharme ca niratà sadà 2.025.002c ihÃcara svadharmaæ tvaæ mà yathà manasa÷ sukham 2.025.003a sÅte yathà tvÃæ vak«yÃmi tathà kÃryaæ tvayÃbale 2.025.003c vane do«Ã hi bahavo vadatas tÃn nibodha me 2.025.004a sÅte vimucyatÃm e«Ã vanavÃsak­tà mati÷ 2.025.004c bahudo«aæ hi kÃntÃraæ vanam ity abhidhÅyate 2.025.005a hitabuddhyà khalu vaco mayaitad abhidhÅyate 2.025.005c sadà sukhaæ na jÃnÃmi du÷kham eva sadà vanam 2.025.006a girinirjharasaæbhÆtà girikandaravÃsinÃm 2.025.006c siæhÃnÃæ ninadà du÷khÃ÷ Órotuæ du÷kham ato vanam 2.025.007a supyate parïaÓayyÃsu svayaæ bhagnÃsu bhÆtale 2.025.007c rÃtri«u Óramakhinnena tasmÃd du÷khataraæ vanam 2.025.008a upavÃsaÓ ca kartavyà yathÃprÃïena maithili 2.025.008c jaÂÃbhÃraÓ ca kartavyo valkalÃmbaradhÃriïà 2.025.009a atÅva vÃtas timiraæ bubhuk«Ã cÃtra nityaÓa÷ 2.025.009c bhayÃni ca mahÃnty atra tato du÷khataraæ vanam 2.025.010a sarÅs­pÃÓ ca bahavo bahurÆpÃÓ ca bhÃmini 2.025.010c caranti p­thivÅæ darpÃd ato dukhataraæ vanam 2.025.011a nadÅnilayanÃ÷ sarpà nadÅkuÂilagÃmina÷ 2.025.011c ti«Âhanty Ãv­tya panthÃnam ato du÷khataraæ vanam 2.025.012a pataægà v­ÓcikÃ÷ kÅÂà daæÓÃÓ ca maÓakai÷ saha 2.025.012c bÃdhante nityam abale sarvaæ du÷kham ato vanam 2.025.013a drumÃ÷ kaïÂakinaÓ caiva kuÓakÃÓÃÓ ca bhÃmini 2.025.013c vane vyÃkulaÓÃkhÃgrÃs tena du÷khataraæ vanam 2.025.014a tad alaæ te vanaæ gatvà k«amaæ na hi vanaæ tava 2.025.014c vim­Óann iha paÓyÃmi bahudo«ataraæ vanam 2.025.015a vanaæ tu netuæ na k­tà matis tadÃ; babhÆva rÃmeïa yadà mahÃtmanà 2.025.015c na tasya sÅtà vacanaæ cakÃra tat; tato 'bravÅd rÃmam idaæ sudu÷khità 2.026.001a etat tu vacanaæ Órutvà sÅtà rÃmasya du÷khità 2.026.001c prasaktÃÓrumukhÅ mandam idaæ vacanam abravÅt 2.026.002a ye tvayà kÅrtità do«Ã vane vastavyatÃæ prati 2.026.002c guïÃn ity eva tÃn viddhi tava snehapurask­tÃn 2.026.003a tvayà ca saha gantavyaæ mayà gurujanÃj¤ayà 2.026.003c tvadviyogena me rÃma tyaktavyam iha jÅvitam 2.026.004a na ca mÃæ tvatsamÅpastham api Óaknoti rÃghava 2.026.004c surÃïÃm ÅÓvara÷ Óakra÷ pradhar«ayitum ojasà 2.026.005a patihÅnà tu yà nÃrÅ na sà Óak«yati jÅvitum 2.026.005c kÃmam evaævidhaæ rÃma tvayà mama vidarÓitam 2.026.006a atha cÃpi mahÃprÃj¤a brÃhmaïÃnÃæ mayà Órutam 2.026.006c purà pit­g­he satyaæ vastavyaæ kila me vane 2.026.007a lak«aïibhyo dvijÃtibhya÷ ÓrutvÃhaæ vacanaæ g­he 2.026.007c vanavÃsak­totsÃhà nityam eva mahÃbala 2.026.008a ÃdeÓo vanavÃsasya prÃptavya÷ sa mayà kila 2.026.008c sà tvayà saha tatrÃhaæ yÃsyÃmi priya nÃnyathà 2.026.009a k­tÃdeÓà bhavi«yÃmi gami«yÃmi saha tvayà 2.026.009c kÃlaÓ cÃyaæ samutpanna÷ satyavÃg bhavatu dvija÷ 2.026.010a vanavÃse hi jÃnÃmi du÷khÃni bahudhà kila 2.026.010c prÃpyante niyataæ vÅra puru«air ak­tÃtmabhi÷ 2.026.011a kanyayà ca pitur gehe vanavÃsa÷ Óruto mayà 2.026.011c bhik«iïyÃ÷ sÃdhuv­ttÃyà mama mÃtur ihÃgrata÷ 2.026.012a prasÃditaÓ ca vai pÆrvaæ tvaæ vai bahuvidhaæ prabho 2.026.012c gamanaæ vanavÃsasya kÃÇk«itaæ hi saha tvayà 2.026.013a k­tak«aïÃhaæ bhadraæ te gamanaæ prati rÃghava 2.026.013c vanavÃsasya ÓÆrasya caryà hi mama rocate 2.026.014a ÓuddhÃtman premabhÃvÃd dhi bhavi«yÃmi vikalma«Ã 2.026.014c bhartÃram anugacchantÅ bhartà hi mama daivatam 2.026.015a pretyabhÃve 'pi kalyÃïa÷ saægamo me saha tvayà 2.026.015c Órutir hi ÓrÆyate puïyà brÃhmaïÃnÃæ yaÓasvinÃm 2.026.016a iha loke ca pit­bhir yà strÅ yasya mahÃmate 2.026.016c adbhir dattà svadharmeïa pretyabhÃve 'pi tasya sà 2.026.017a evam asmÃt svakÃæ nÃrÅæ suv­ttÃæ hi pativratÃm 2.026.017c nÃbhirocayase netuæ tvaæ mÃæ keneha hetunà 2.026.018a bhaktÃæ pativratÃæ dÅnÃæ mÃæ samÃæ sukhadu÷khayo÷ 2.026.018c netum arhasi kÃkutstha samÃnasukhadu÷khinÅm 2.026.019a yadi mÃæ du÷khitÃm evaæ vanaæ netuæ na cecchasi 2.026.019c vi«am agniæ jalaæ vÃham ÃsthÃsye m­tyukÃraïÃt 2.026.020a evaæ bahuvidhaæ taæ sà yÃcate gamanaæ prati 2.026.020c nÃnumene mahÃbÃhus tÃæ netuæ vijanaæ vanam 2.026.021a evam uktà tu sà cintÃæ maithilÅ samupÃgatà 2.026.021c snÃpayantÅva gÃm u«ïair aÓrubhir nayanacyutai÷ 2.026.022a cintayantÅæ tathà tÃæ tu nivartayitum ÃtmavÃn 2.026.022c krodhÃvi«ÂÃæ tu vaidehÅæ kÃkutstho bahv asÃntvayat 2.027.001a sÃntvyamÃnà tu rÃmeïa maithilÅ janakÃtmajà 2.027.001c vanavÃsanimittÃya bhartÃram idam abravÅt 2.027.002a sà tam uttamasaævignà sÅtà vipulavak«asaæ 2.027.002c praïayÃc cÃbhimÃnÃc ca paricik«epa rÃghavam 2.027.003a kiæ tvÃmanyata vaideha÷ pità me mithilÃdhipa÷ 2.027.003c rÃma jÃmÃtaraæ prÃpya striyaæ puru«avigraham 2.027.004a an­taæ balaloko 'yam aj¤ÃnÃd yad dhi vak«yati 2.027.004c tejo nÃsti paraæ rÃme tapatÅva divÃkare 2.027.005a kiæ hi k­tvà vi«aïïas tvaæ kuto và bhayam asti te 2.027.005c yat parityaktukÃmas tvaæ mÃm ananyaparÃyaïÃm 2.027.006a dyumatsenasutaæ vÅra satyavantam anuvratÃm 2.027.006c sÃvitrÅm iva mÃæ viddhi tvam ÃtmavaÓavartinÅm 2.027.007a na tv ahaæ manasÃpy anyaæ dra«ÂÃsmi tvad­te 'nagha 2.027.007c tvayà rÃghava gaccheyaæ yathÃnyà kulapÃæsanÅ 2.027.008a svayaæ tu bhÃryÃæ kaumÃrÅæ ciram adhyu«itÃæ satÅm 2.027.008c ÓailÆ«a iva mÃæ rÃma parebhyo dÃtum icchasi 2.027.009a sa mÃm anÃdÃya vanaæ na tvaæ prasthÃtum arhasi 2.027.009c tapo và yadi vÃraïyaæ svargo và syÃt saha tvayà 2.027.010a na ca me bhavità tatra kaÓ cit pathi pariÓrama÷ 2.027.010c p­«Âhatas tava gacchantyà vihÃraÓayane«v api 2.027.011a kuÓakÃÓaÓare«Åkà ye ca kaïÂakino drumÃ÷ 2.027.011c tÆlÃjinasamasparÓà mÃrge mama saha tvayà 2.027.012a mahÃvÃta samuddhÆtaæ yan mÃm avakari«yati 2.027.012c rajo ramaïa tan manye parÃrdhyam iva candanam 2.027.013a ÓÃdvale«u yad Ãsi«ye vanÃnte vanagoracà 2.027.013c kuthÃstaraïatalpe«u kiæ syÃt sukhataraæ tata÷ 2.027.014a patraæ mÆlaæ phalaæ yat tvam alpaæ và yadi và bahu 2.027.014c dÃsyasi svayam Ãh­tya tan me 'm­tarasopamam 2.027.015a na mÃtur na pitus tatra smari«yÃmi na veÓmana÷ 2.027.015c ÃrtavÃny upabhu¤jÃnà pu«pÃïi ca phalÃni ca 2.027.016a na ca tatra gata÷ kiæ cid dra«Âum arhasi vipriyam 2.027.016c matk­te na ca te Óoko na bhavi«yÃmi durbharà 2.027.017a yas tvayà saha sa svargo nirayo yas tvayà vinà 2.027.017c iti jÃnan parÃæ prÅtiæ gaccha rÃma mayà saha 2.027.018a atha mÃm evam avyagrÃæ vanaæ naiva nayi«yasi 2.027.018c vi«am adyaiva pÃsyÃmi mà viÓaæ dvi«atÃæ vaÓam 2.027.019a paÓcÃd api hi du÷khena mama naivÃsti jÅvitam 2.027.019c ujjhitÃyÃs tvayà nÃtha tadaiva maraïaæ varam 2.027.020a idaæ hi sahituæ Óokaæ muhÆrtam api notsahe 2.027.020c kiæ punar daÓavar«Ãïi trÅïi caikaæ ca du÷khità 2.027.021a iti sà Óokasaætaptà vilapya karuïaæ bahu 2.027.021c cukroÓa patim Ãyastà bh­Óam ÃliÇgya sasvaram 2.027.022a sà viddhà bahubhir vÃkyair digdhair iva gajÃÇganà 2.027.022c cira saæniyataæ bëpaæ mumocÃgnim ivÃraïi÷ 2.027.023a tasyÃ÷ sphaÂikasaækÃÓaæ vÃri saætÃpasaæbhavam 2.027.023c netrÃbhyÃæ parisusrÃva paÇkajÃbhyÃm ivodakam 2.027.024a tÃæ pari«vajya bÃhubhyÃæ visaæj¤Ãm iva du÷khitÃm 2.027.024c uvÃca vacanaæ rÃma÷ pariviÓvÃsayaæs tadà 2.027.025a na devi tava du÷khena svargam apy abhirocaye 2.027.025c na hi me 'sti bhayaæ kiæ cit svayambhor iva sarvata÷ 2.027.026a tava sarvam abhiprÃyam avij¤Ãya ÓubhÃnane 2.027.026c vÃsaæ na rocaye 'raïye ÓaktimÃn api rak«aïe 2.027.027a yat s­«ÂÃsi mayà sÃrdhaæ vanavÃsÃya maithili 2.027.027c na vihÃtuæ mayà Óakyà kÅrtir Ãtmavatà yathà 2.027.028a dharmas tu gajanÃsoru sadbhir Ãcarita÷ purà 2.027.028c taæ cÃham anuvarte 'dya yathà sÆryaæ suvarcalà 2.027.029a e«a dharmas tu suÓroïi pitur mÃtuÓ ca vaÓyatà 2.027.029c ataÓ cÃj¤Ãæ vyatikramya nÃhaæ jÅvitum utsahe 2.027.030a sa mÃæ pità yathà ÓÃsti satyadharmapathe sthita÷ 2.027.030c tathà vartitum icchÃmi sa hi dharma÷ sanÃtana÷ 2.027.030e anugacchasva mÃæ bhÅru sahadharmacarÅ bhava 2.027.031a brÃhmaïebhyaÓ ca ratnÃni bhik«ukebhyaÓ ca bhojanam 2.027.031c dehi cÃÓaæsamÃnebhya÷ saætvarasva ca mÃciram 2.027.032a anukÆlaæ tu sà bhartur j¤Ãtvà gamanam Ãtmana÷ 2.027.032c k«ipraæ pramudità devÅ dÃtum evopacakrame 2.027.033a tata÷ prah­«Âà paripÆrïamÃnasÃ; yaÓasvinÅ bhartur avek«ya bhëitam 2.027.033c dhanÃni ratnÃni ca dÃtum aÇganÃ; pracakrame dharmabh­tÃæ manasvinÅ 2.028.001a tato 'bravÅn mahÃtejà rÃmo lak«maïam agrata÷ 2.028.001c sthitaæ prÃggÃminaæ vÅraæ yÃcamÃnaæ k­täjalim 2.028.002a mayÃdya saha saumitre tvayi gacchati tad vanam 2.028.002c ko bhari«yati kausalyÃæ sumitrÃæ và yaÓasvinÅm 2.028.003a abhivar«ati kÃmair ya÷ parjanya÷ p­thivÅm iva 2.028.003c sa kÃmapÃÓaparyasto mahÃtejà mahÅpati÷ 2.028.004a sà hi rÃjyam idaæ prÃpya n­pasyÃÓvapate÷ sutà 2.028.004c du÷khitÃnÃæ sapatnÅnÃæ na kari«yati Óobhanam 2.028.005a evam uktas tu rÃmeïa lak«maïa÷ Ólak«ïayà girà 2.028.005c pratyuvÃca tadà rÃmaæ vÃkyaj¤o vÃkyakovidam 2.028.006a tavaiva tejasà vÅra bharata÷ pÆjayi«yati 2.028.006c kausalyÃæ ca sumitrÃæ ca prayato nÃtra saæÓaya÷ 2.028.007a kausalyà bibh­yÃd Ãryà sahasram api madvidhÃn 2.028.007c yasyÃ÷ sahasraæ grÃmÃïÃæ saæprÃptam upajÅvanam 2.028.008a dhanur ÃdÃya saÓaraæ khanitrapiÂakÃdhara÷ 2.028.008c agratas te gami«yÃmi panthÃnam anudarÓayan 2.028.009a Ãhari«yÃmi te nityaæ mÆlÃni ca phalÃni ca 2.028.009c vanyÃni yÃni cÃnyÃni svÃhÃrÃïi tapasvinÃm 2.028.010a bhavÃæs tu saha vaidehyà girisÃnu«u raæsyate 2.028.010c ahaæ sarvaæ kari«yÃmi jÃgrata÷ svapataÓ ca te 2.028.011a rÃmas tv anena vÃkyena suprÅta÷ pratyuvÃca tam 2.028.011c vrajÃp­cchasva saumitre sarvam eva suh­jjanam 2.028.012a ye ca rÃj¤o dadau divye mahÃtmà varuïa÷ svayam 2.028.012c janakasya mahÃyaj¤e dhanu«Å raudradarÓane 2.028.013a abhedyakavace divye tÆïÅ cÃk«ayasÃyakau 2.028.013c Ãdityavimalau cobhau kha¬gau hemapari«k­tau 2.028.014a satk­tya nihitaæ sarvam etad ÃcÃryasadmani 2.028.014c sa tvam Ãyudham ÃdÃya k«ipram Ãvraja lak«maïa 2.028.015a sa suh­jjanam Ãmantrya vanavÃsÃya niÓcita÷ 2.028.015c ik«vÃkugurum Ãmantrya jagrÃhÃyudham uttamam 2.028.016a tad divyaæ rÃjaÓÃrdÆla÷ satk­taæ mÃlyabhÆ«itam 2.028.016c rÃmÃya darÓayÃm Ãsa saumitri÷ sarvam Ãyudham 2.028.017a tam uvÃcÃtmavÃn rÃma÷ prÅtyà lak«maïam Ãgatam 2.028.017c kÃle tvam Ãgata÷ saumya kÃÇk«ite mama lak«maïa 2.028.018a ahaæ pradÃtum icchÃmi yad idaæ mÃmakaæ dhanam 2.028.018c brÃhmaïebhyas tapasvibhyas tvayà saha paraætapa 2.028.019a vasantÅha d­¬haæ bhaktyà guru«u dvijasattamÃ÷ 2.028.019c te«Ãm api ca me bhÆya÷ sarve«Ãæ copajÅvinÃm 2.028.020a vasi«Âhaputraæ tu suyaj¤am Ãryaæ; tvam ÃnayÃÓu pravaraæ dvijÃnÃm 2.028.020c abhiprayÃsyÃmi vanaæ samastÃn; abhyarcya Ói«ÂÃn aparÃn dvijÃtÅn 2.029.001a tata÷ ÓÃsanam Ãj¤Ãya bhrÃtu÷ Óubhataraæ priyam 2.029.001c gatvà sa praviveÓÃÓu suyaj¤asya niveÓanam 2.029.002a taæ vipram agnyagÃrasthaæ vanditvà lak«maïo 'bravÅt 2.029.002c sakhe 'bhyÃgaccha paÓya tvaæ veÓma du«karakÃriïa÷ 2.029.003a tata÷ saædhyÃm upÃsyÃÓu gatvà saumitriïà saha 2.029.003c ju«Âaæ tat prÃviÓal lak«myà ramyaæ rÃmaniveÓanam 2.029.004a tam Ãgataæ vedavidaæ präjali÷ sÅtayà saha 2.029.004c suyaj¤am abhicakrÃma rÃghavo 'gnim ivÃrcitam 2.029.005a jÃtarÆpamayair mukhyair aÇgadai÷ kuï¬alai÷ Óubhai÷ 2.029.005c sahema sÆtrair maïibhi÷ keyÆrair valayair api 2.029.006a anyaiÓ ca ratnair bahubhi÷ kÃkutstha÷ pratyapÆjayat 2.029.006c suyaj¤aæ sa tadovÃca rÃma÷ sÅtÃpracodita÷ 2.029.007a hÃraæ ca hemasÆtraæ ca bhÃryÃyai saumya hÃraya 2.029.007c raÓanÃæ cÃdhunà sÅtà dÃtum icchati te sakhe 2.029.008a paryaÇkam agryÃstaraïaæ nÃnÃratnavibhÆ«itam 2.029.008c tam apÅcchati vaidehÅ prati«ÂhÃpayituæ tvayi 2.029.009a nÃga÷ Óatruæ jayo nÃma mÃtulo yaæ dadau mama 2.029.009c taæ te gajasahasreïa dadÃmi dvijapuægava 2.029.010a ity ukta÷ sa hi rÃmeïa suyaj¤a÷ pratig­hya tat 2.029.010c rÃmalak«maïasÅtÃnÃæ prayuyojÃÓi«a÷ ÓivÃ÷ 2.029.011a atha bhrÃtaram avyagraæ priyaæ rÃma÷ priyaævada÷ 2.029.011c saumitriæ tam uvÃcedaæ brahmeva tridaÓeÓvaram 2.029.012a agastyaæ kauÓikaæ caiva tÃv ubhau brÃhmaïottamau 2.029.012c arcayÃhÆya saumitre ratnai÷ sasyam ivÃmbubhi÷ 2.029.013a kausalyÃæ ca ya ÃÓÅrbhir bhakta÷ paryupati«Âhati 2.029.013c ÃcÃryas taittirÅyÃïÃm abhirÆpaÓ ca vedavit 2.029.014a tasya yÃnaæ ca dÃsÅÓ ca saumitre saæpradÃpaya 2.029.014c kauÓeyÃni ca vastrÃïi yÃvat tu«yati sa dvija÷ 2.029.015a sÆtaÓ citrarathaÓ cÃrya÷ saciva÷ suciro«ita÷ 2.029.015c to«ayainaæ mahÃrhaiÓ ca ratnair vastrair dhanais tathà 2.029.016a ÓÃlivÃhasahasraæ ca dve Óate bhadrakÃæs tathà 2.029.016c vya¤janÃrthaæ ca saumitre gosahasram upÃkuru 2.029.017a tata÷ sa puru«avyÃghras tad dhanaæ lak«maïa÷ svayam 2.029.017c yathoktaæ brÃhmaïendrÃïÃm adadÃd dhanado yathà 2.029.018a athÃbravÅd bëpakalÃæs ti«ÂhataÓ copajÅvina÷ 2.029.018c saæpradÃya bahu dravyam ekaikasyopajÅvina÷ 2.029.019a lak«maïasya ca yad veÓma g­haæ ca yad idaæ mama 2.029.019c aÓÆnyaæ kÃryam ekaikaæ yÃvadÃgamanaæ mama 2.029.020a ity uktvà du÷khitaæ sarvaæ janaæ tam upajÅvinam 2.029.020c uvÃcedaæ dhanadhyak«aæ dhanam ÃnÅyatÃm iti 2.029.020e tato 'sya dhanam Ãjahru÷ sarvam evopajÅvina÷ 2.029.021a tata÷ sa puru«avyÃghras tad dhanaæ sahalak«maïa÷ 2.029.021c dvijebhyo bÃlav­ddhebhya÷ k­païebhyo 'bhyadÃpayat 2.029.022a tatrÃsÅt piÇgalo gÃrgyas trijaÂo nÃma vai dvija÷ 2.029.022c à pa¤camÃyÃ÷ kak«yÃyà nainaæ kaÓ cid avÃrayat 2.029.023a sa rÃjaputram ÃsÃdya trijaÂo vÃkyam abravÅt 2.029.023c nirdhano bahuputro 'smi rÃjaputra mahÃyaÓa÷ 2.029.023e u¤chav­ttir vane nityaæ pratyavek«asva mÃm iti 2.029.024a tam uvÃca tato rÃma÷ parihÃsasamanvitam 2.029.024c gavÃæ sahasram apy ekaæ na tu viÓrÃïitaæ mayà 2.029.024e parik«ipasi daï¬ena yÃvat tÃvad avÃpsyasi 2.029.025a sa ÓÃÂÅæ tvarita÷ kaÂyÃæ saæbhrÃnta÷ parive«Âya tÃm 2.029.025c Ãvidhya daï¬aæ cik«epa sarvaprÃïena vegita÷ 2.029.026a uvÃca ca tato rÃmas taæ gÃrgyam abhisÃntvayan 2.029.026c manyur na khalu kartavya÷ parihÃso hy ayaæ mama 2.029.027a tata÷ sabhÃryas trijaÂo mahÃmunir; gavÃm anÅkaæ pratig­hya modita÷ 2.029.027c yaÓobalaprÅtisukhopab­æhiïÅs; tad ÃÓi«a÷ pratyavadan mahÃtmana÷ 2.030.001a dattvà tu saha vaidehyà brÃhmaïebhyo dhanaæ bahu 2.030.001c jagmatu÷ pitaraæ dra«Âuæ sÅtayà saha rÃghavau 2.030.002a tato g­hÅte du«prek«ye aÓobhetÃæ tadÃyudhe 2.030.002c mÃlÃdÃmabhir Ãsakte sÅtayà samalaæk­te 2.030.003a tata÷ prÃsÃdaharmyÃïi vimÃnaÓikharÃïi ca 2.030.003c adhiruhya jana÷ ÓrÅmÃn udÃsÅno vyalokayat 2.030.004a na hi rathyÃ÷ sma Óakyante gantuæ bahujanÃkulÃ÷ 2.030.004c Ãruhya tasmÃt prÃsÃdÃn dÅnÃ÷ paÓyanti rÃghavam 2.030.005a padÃtiæ varjitacchatraæ rÃmaæ d­«Âvà tadà janÃ÷ 2.030.005c Æcur bahuvidhà vÃca÷ Óokopahatacetasa÷ 2.030.006a yaæ yÃntam anuyÃti sma caturaÇgabalaæ mahat 2.030.006c tam ekaæ sÅtayà sÃrdham anuyÃti sma lak«maïa÷ 2.030.007a aiÓvaryasya rasaj¤a÷ san kÃminÃæ caiva kÃmada÷ 2.030.007c necchaty evÃn­taæ kartuæ pitaraæ dharmagauravÃt 2.030.008a yà na Óakyà purà dra«Âuæ bhÆtair ÃkÃÓagair api 2.030.008c tÃm adya sÅtÃæ paÓyanti rÃjamÃrgagatà janÃ÷ 2.030.009a aÇgarÃgocitÃæ sÅtÃæ raktacandana sevinÅm 2.030.009c var«am u«ïaæ ca ÓÅtaæ ca ne«yaty ÃÓu vivarïatÃm 2.030.010a adya nÆnaæ daÓaratha÷ sattvam ÃviÓya bhëate 2.030.010c na hi rÃjà priyaæ putraæ vivÃsayitum arhati 2.030.011a nirguïasyÃpi putrasyà kÃthaæ syÃd vipravÃsanam 2.030.011c kiæ punar yasya loko 'yaæ jito v­ttena kevalam 2.030.012a Ãn­Óaæsyam anukroÓa÷ Órutaæ ÓÅlaæ dama÷ Óama÷ 2.030.012c rÃghavaæ Óobhayanty ete «a¬guïÃ÷ puru«ottamam 2.030.013a tasmÃt tasyopaghÃtena prajÃ÷ paramapŬitÃ÷ 2.030.013c audakÃnÅva sattvÃni grÅ«me salilasaæk«ayÃt 2.030.014a pŬayà pŬitaæ sarvaæ jagad asya jagatpate÷ 2.030.014c mÆlasyevopaghÃtena v­k«a÷ pu«paphalopaga÷ 2.030.015a te lak«maïa iva k«ipraæ sapatnya÷ sahabÃndhavÃ÷ 2.030.015c gacchantam anugacchÃmo yena gacchati rÃghava÷ 2.030.016a udyÃnÃni parityajya k«etrÃïi ca g­hÃïi ca 2.030.016c ekadu÷khasukhà rÃmam anugacchÃma dhÃrmikam 2.030.017a samuddh­tanidhÃnÃni paridhvastÃjirÃïi ca 2.030.017c upÃttadhanadhÃnyÃni h­tasÃrÃïi sarvaÓa÷ 2.030.018a rajasÃbhyavakÅrïÃni parityaktÃni daivatai÷ 2.030.018c asmattyaktÃni veÓmÃni kaikeyÅ pratipadyatÃm 2.030.019a vanaæ nagaram evÃstu yena gacchati rÃghava÷ 2.030.019c asmÃbhiÓ ca parityaktaæ puraæ saæpadyatÃæ vanam 2.030.020a bilÃni daæ«Âriïa÷ sarve sÃnÆni m­gapak«iïa÷ 2.030.020c asmattyaktaæ prapadyantÃæ sevyamÃnaæ tyajantu ca 2.030.021a ity evaæ vividhà vÃco nÃnÃjanasamÅritÃ÷ 2.030.021c ÓuÓrÃva rÃma÷ Órutvà ca na vicakre 'sya mÃnasaæ 2.030.022a pratÅk«amÃïo 'bhijanaæ tadÃrtam; anÃrtarÆpa÷ prahasann ivÃtha 2.030.022c jagÃma rÃma÷ pitaraæ did­k«u÷; pitur nideÓaæ vidhivac cikÅr«u÷ 2.030.023a tat pÆrvam aik«vÃkasuto mahÃtmÃ; rÃmo gami«yan vanam ÃrtarÆpam 2.030.023c vyati«Âhata prek«ya tadà sumantraæ; pitur mahÃtmà pratihÃraïÃrtham 2.030.024a pitur nideÓena tu dharmavatsalo; vanapraveÓe k­tabuddhiniÓcaya÷ 2.030.024c sa rÃghava÷ prek«ya sumantram abravÅn; nivedayasvÃgamanaæ n­pÃya me 2.031.001a sa rÃmapre«ita÷ k«ipraæ saætÃpakalu«endriya÷ 2.031.001c praviÓya n­patiæ sÆto ni÷Óvasantaæ dadarÓa ha 2.031.002a Ãlokya tu mahÃprÃj¤a÷ paramÃkula cetasaæ 2.031.002c rÃmam evÃnuÓocantaæ sÆta÷ präjalir Ãsadat 2.031.003a ayaæ sa puru«avyÃghra dvÃri ti«Âhati te suta÷ 2.031.003c brÃhmaïebhyo dhanaæ dattvà sarvaæ caivopajÅvinÃm 2.031.004a sa tvà paÓyatu bhadraæ te rÃma÷ satyaparÃkrama÷ 2.031.004c sarvÃn suh­da Ãp­cchya tvÃm idÃnÅæ did­k«ate 2.031.005a gami«yati mahÃraïyaæ taæ paÓya jagatÅpate 2.031.005c v­taæ rÃjaguïai÷ sarvair Ãdityam iva raÓmibhi÷ 2.031.006a sa satyavÃdÅ dharmÃtmà gÃmbhÅryÃt sÃgaropama÷ 2.031.006c ÃkÃÓa iva ni«paÇko narendra÷ pratyuvÃca tam 2.031.007a sumantrÃnaya me dÃrÃn ye ke cid iha mÃmakÃ÷ 2.031.007c dÃrai÷ pariv­ta÷ sarvair dra«Âum icchÃmi rÃghavam 2.031.008a so 'nta÷puram atÅtyaiva striyas tà vÃkyam abravÅt 2.031.008c Ãryo hvayati vo rÃjà gamyatÃæ tatra mÃciram 2.031.009a evam uktÃ÷ striya÷ sarvÃ÷ sumantreïa n­pÃj¤ayà 2.031.009c pracakramus tad bhavanaæ bhartur Ãj¤Ãya ÓÃsanam 2.031.010a ardhasaptaÓatÃs tÃs tu pramadÃs tÃmralocanÃ÷ 2.031.010c kausalyÃæ parivÃryÃtha Óanair jagmur dh­tavratÃ÷ 2.031.011a Ãgate«u ca dÃre«u samavek«ya mahÅpati÷ 2.031.011c uvÃca rÃjà taæ sÆtaæ sumantrÃnaya me sutam 2.031.012a sa sÆto rÃmam ÃdÃya lak«maïaæ maithilÅæ tadà 2.031.012c jagÃmÃbhimukhas tÆrïaæ sakÃÓaæ jagatÅpate÷ 2.031.013a sa rÃjà putram ÃyÃntaæ d­«Âvà dÆrÃt k­täjalim 2.031.013c utpapÃtÃsanÃt tÆrïam Ãrta÷ strÅjanasaæv­ta÷ 2.031.014a so 'bhidudrÃva vegena rÃmaæ d­«Âvà viÓÃæ pati÷ 2.031.014c tam asaæprÃpya du÷khÃrta÷ papÃta bhuvi mÆrchita÷ 2.031.015a taæ rÃmo 'bhyapÃtat k«ipraæ lak«maïaÓ ca mahÃratha÷ 2.031.015c visaæj¤am iva du÷khena saÓokaæ n­patiæ tadà 2.031.016a strÅsahasraninÃdaÓ ca saæjaj¤e rÃjaveÓmani 2.031.016c hÃhà rÃmeti sahasà bhÆ«aïadhvanimÆrchita÷ 2.031.017a taæ pari«vajya bÃhubhyÃæ tÃv ubhau rÃmalak«maïau 2.031.017c paryaÇke sÅtayà sÃrdhaæ rudanta÷ samaveÓayan 2.031.018a atha rÃmo muhÆrtena labdhasaæj¤aæ mahÅpatim 2.031.018c uvÃca präjalir bhÆtvà ÓokÃrïavapariplutam 2.031.019a Ãp­cche tvÃæ mahÃrÃja sarve«Ãm ÅÓvaro 'si na÷ 2.031.019c prasthitaæ daï¬akÃraïyaæ paÓya tvaæ kuÓalena mÃm 2.031.020a lak«maïaæ cÃnujÃnÅhi sÅtà cÃnveti mÃæ vanam 2.031.020c kÃraïair bahubhis tathyair vÃryamÃïau na cecchata÷ 2.031.021a anujÃnÅhi sarvÃn na÷ Óokam uts­jya mÃnada 2.031.021c lak«maïaæ mÃæ ca sÅtÃæ ca prajÃpatir iva prajÃ÷ 2.031.022a pratÅk«amÃïam avyagram anuj¤Ãæ jagatÅpate÷ 2.031.022c uvÃca rarjà saæprek«ya vanavÃsÃya rÃghavam 2.031.023a ahaæ rÃghava kaikeyyà varadÃnena mohita÷ 2.031.023c ayodhyÃyÃs tvam evÃdya bhava rÃjà nig­hya mÃm 2.031.024a evam ukto n­patinà rÃmo dharmabh­tÃæ vara÷ 2.031.024c pratyuvÃcäjaliæ k­tvà pitaraæ vÃkyakovida÷ 2.031.025a bhavÃn var«asahasrÃya p­thivyà n­pate pati÷ 2.031.025c ahaæ tv araïye vatsyÃmi na me kÃryaæ tvayÃn­tam 2.031.026a Óreyase v­ddhaye tÃta punarÃgamanÃya ca 2.031.026c gacchasvÃri«Âam avyagra÷ panthÃnam akutobhayam 2.031.027a adya tv idÃnÅæ rajanÅæ putra mà gaccha sarvathà 2.031.027c mÃtaraæ mÃæ ca saæpaÓyan vasemÃm adya ÓarvarÅm 2.031.027e tarpita÷ sarvakÃmais tvaæ Óva÷kÃle sÃdhayi«yasi 2.031.028a atha rÃmas tathà Órutvà pitur Ãrtasya bhëitam 2.031.028c lak«maïena saha bhrÃtrà dÅno vacanam abravÅt 2.031.029a prÃpsyÃmi yÃn adya guïÃn ko me ÓvastÃn pradÃsyati 2.031.029c apakramaïam evÃta÷ sarvakÃmair ahaæ v­ïe 2.031.030a iyaæ sarëÂrà sajanà dhanadhÃnyasamÃkulà 2.031.030c mayà vis­«Âà vasudhà bharatÃya pradÅyatÃm 2.031.031a apagacchatu te du÷khaæ mà bhÆr bëpaparipluta÷ 2.031.031c na hi k«ubhyati durdhar«a÷ samudra÷ saritÃæ pati÷ 2.031.032a naivÃhaæ rÃjyam icchÃmi na sukhaæ na ca maithilÅm 2.031.032c tvÃm ahaæ satyam icchÃmi nÃn­taæ puru«ar«abha 2.031.033a puraæ ca rëÂraæ ca mahÅ ca kevalÃ; mayà nis­«Âà bharatÃya dÅyatÃm 2.031.033c ahaæ nideÓaæ bhavato 'nupÃlayan; vanaæ gami«yÃmi cirÃya sevitum 2.031.034a mayà nis­«ÂÃæ bharato mahÅm imÃæ; saÓailakhaï¬Ãæ sapurÃæ sakÃnanÃm 2.031.034c ÓivÃæ susÅmÃm anuÓÃstu kevalaæ; tvayà yad uktaæ n­pate yathÃstu tat 2.031.035a na me tathà pÃrthiva dhÅyate mano; mahatsu kÃme«u na cÃtmana÷ priye 2.031.035c yathà nideÓe tava Ói«Âasaæmate; vyapaitu du÷khaæ tava matk­te 'nagha 2.031.036a tad adya naivÃnagha rÃjyam avyayaæ; na sarvakÃmÃn na sukhaæ na maithilÅm 2.031.036c na jÅvitaæ tvÃm an­tena yojayan; v­ïÅya satyaæ vratam astu te tathà 2.031.037a phalÃni mÆlÃni ca bhak«ayan vane; girÅæÓ ca paÓyan sarita÷ sarÃæsi ca 2.031.037c vanaæ praviÓyaiva vicitrapÃdapaæ; sukhÅ bhavi«yÃmi tavÃstu nirv­ti÷ 2.032.001a tata÷ sumantram aik«vÃka÷ pŬito 'tra pratij¤ayà 2.032.001c sabëpam atini÷Óvasya jagÃdedaæ puna÷ puna÷ 2.032.002a sÆta ratnasusaæpÆrïà caturvidhabalà camÆ÷ 2.032.002c rÃgavasyÃnuyÃtrÃrthaæ k«ipraæ pratividhÅyatÃm 2.032.003a rÆpÃjÅvà ca ÓÃlinyo vaïijaÓ ca mahÃdhanÃ÷ 2.032.003c Óobhayantu kumÃrasya vÃhinÅæ suprasÃritÃ÷ 2.032.004a ye cainam upajÅvanti ramate yaiÓ ca vÅryata÷ 2.032.004c te«Ãæ bahuvidhaæ dattvà tÃn apy atra niyojaya 2.032.005a nighnan m­gÃn ku¤jarÃæÓ ca pibaæÓ cÃraïyakaæ madhu 2.032.005c nadÅÓ ca vividhÃ÷ paÓyan na rÃjyaæ saæsmari«yati 2.032.006a dhÃnyakoÓaÓ ca ya÷ kaÓ cid dhanakoÓaÓ ca mÃmaka÷ 2.032.006c tau rÃmam anugacchetÃæ vasantaæ nirjane vane 2.032.007a yajan puïye«u deÓe«u vis­jaæÓ cÃptadak«iïÃ÷ 2.032.007c ­«ibhiÓ ca samÃgamya pravatsyati sukhaæ vane 2.032.008a bharataÓ ca mahÃbÃhur ayodhyÃæ pÃlayi«yati 2.032.008c sarvakÃmai÷ puna÷ ÓrÅmÃn rÃma÷ saæsÃdhyatÃm iti 2.032.009a evaæ bruvati kÃkutsthe kaikeyyà bhayam Ãgatam 2.032.009c mukhaæ cÃpy agamÃc che«aæ svaraÓ cÃpi nyarudhyata 2.032.010a sà vi«aïïà ca saætrastà kaikeyÅ vÃkyam abravÅt 2.032.010c rÃjyaæ gatajanaæ sÃdho pÅtamaï¬Ãæ surÃm iva 2.032.010e nirÃsvÃdyatamaæ ÓÆnyaæ bharato nÃbhipatsyate 2.032.011a kaikeyyÃæ muktalajjÃyÃæ vadantyÃm atidÃruïam 2.032.011c rÃjà daÓaratho vÃkyam uvÃcÃyatalocanÃm 2.032.011e vahantaæ kiæ tudasi mÃæ niyujya dhuri mÃhite 2.032.012a kaikeyÅ dviguïaæ kruddhà rÃjÃnam idam abravÅt 2.032.012c tavaiva vaæÓe sagaro jye«Âhaæ putram upÃrudhat 2.032.012e asama¤ja iti khyÃtaæ tathÃyaæ gantum arhati 2.032.013a evam ukto dhig ity eva rÃjà daÓaratho 'bravÅt 2.032.013c vrŬitaÓ ca jana÷ sarva÷ sà ca tan nÃvabudhyata 2.032.014a tatra v­ddho mahÃmÃtra÷ siddhÃrtho nÃma nÃmata÷ 2.032.014c Óucir bahumato rÃj¤a÷ kaikeyÅm idam abravÅt 2.032.015a asama¤jo g­hÅtvà tu krŬita÷ pathi dÃrakÃn 2.032.015c sarayvÃ÷ prak«ipann apsu ramate tena durmati÷ 2.032.016a taæ d­«Âvà nÃgara÷ sarve kruddhà rÃjÃnam abruvan 2.032.016c asama¤jaæ v­«Åïvaikam asmÃn và rëÂravardhana 2.032.017a tÃn uvÃca tato rÃjà kiænimittam idaæ bhayam 2.032.017c tÃÓ cÃpi rÃj¤Ã saæp­«Âà vÃkyaæ prak­tayo 'bruvan 2.032.018a krŬitas tv e«a na÷ putrÃn bÃlÃn udbhrÃntacetana÷ 2.032.018c sarayvÃæ prak«ipan maurkhyÃd atulÃæ prÅtim aÓnute 2.032.019a sa tÃsÃæ vacanaæ Órutvà prak­tÅnÃæ narÃdhipa 2.032.019c taæ tatyÃjÃhitaæ putraæ tÃsÃæ priyacikÅr«ayà 2.032.020a ity evam atyajad rÃjà sagaro vai sudhÃrmika÷ 2.032.020c rÃma÷ kim akarot pÃpaæ yenaivam uparudhyate 2.032.021a Órutvà tu siddhÃrthavaco rÃjà ÓrÃntatarasvana÷ 2.032.021c Óokopahatayà vÃcà kaikeyÅm idam abravÅt 2.032.022a anuvraji«yÃmy aham adya rÃmaæ; rÃjyaæ parityajya sukhaæ dhanaæ ca 2.032.022c sahaiva rÃj¤Ã bharatena ca tvaæ; yathà sukhaæ bhuÇk«va cirÃya rÃjyam 2.033.001a mahÃmÃtravaca÷ Órutvà rÃmo daÓarathaæ tadà 2.033.001c anvabhëata vÃkyaæ tu vinayaj¤o vinÅtavat 2.033.002a tyaktabhogasya me rÃjan vane vanyena jÅvata÷ 2.033.002c kiæ kÃryam anuyÃtreïa tyaktasaÇgasya sarvata÷ 2.033.003a yo hi dattvà dvipaÓre«Âhaæ kak«yÃyÃæ kurute mana÷ 2.033.003c rajjusnehena kiæ tasya tyajata÷ ku¤jarottamam 2.033.004a tathà mama satÃæ Óre«Âha kiæ dhvajinyà jagatpate 2.033.004c sarvÃïy evÃnujÃnÃmi cÅrÃïy evÃnayantu me 2.033.005a khanitrapiÂake cobhe mamÃnayata gacchata÷ 2.033.005c caturdaÓa vane vÃsaæ var«Ãïi vasato mama 2.033.006a atha cÅrÃïi kaikeyÅ svayam Ãh­tya rÃghavam 2.033.006c uvÃca paridhatsveti janaughe nirapatrapà 2.033.007a sa cÅre puru«avyÃghra÷ kaikeyyÃ÷ pratig­hya te 2.033.007c sÆk«mavastram avak«ipya munivastrÃïy avasta ha 2.033.008a lak«maïaÓ cÃpi tatraiva vihÃya vasane Óubhe 2.033.008c tÃpasÃc chÃdane caiva jagrÃha pitur agrata÷ 2.033.009a athÃtmaparidhÃnÃrthaæ sÅtà kauÓeyavÃsinÅ 2.033.009c samÅk«ya cÅraæ saætrastà p­«atÅ vÃgurÃm iva 2.033.010a sà vyapatrapamÃïeva pratig­hya ca durmanÃ÷ 2.033.010c gandharvarÃjapratimaæ bhartÃram idam abravÅt 2.033.010e kathaæ nu cÅraæ badhnanti munayo vanavÃsina÷ 2.033.011a k­tvà kaïÂhe ca sà cÅram ekam ÃdÃya pÃïinà 2.033.011c tasthau hy aku«alà tatra vrŬità janakÃtmaja 2.033.012a tasyÃs tat k«ipram Ãgamya rÃmo dharmabh­tÃæ vara÷ 2.033.012c cÅraæ babandha sÅtÃyÃ÷ kauÓeyasyopari svayam 2.033.013a tasyÃæ cÅraæ vasÃnÃyÃæ nÃthavatyÃm anÃthavat 2.033.013c pracukroÓa jana÷ sarvo dhik tvÃæ daÓarathaæ tv iti 2.033.014a sa ni÷Óvasyo«ïam aik«vÃkas tÃæ bhÃryÃm idam abravÅt 2.033.014c kaikeyi kuÓacÅreïa na sÅtà gantum arhati 2.033.015a nanu paryÃptam etat te pÃpe rÃmavivÃsanam 2.033.015c kim ebhi÷ k­païair bhÆya÷ pÃtakair api te k­tai÷ 2.033.016a evaæ bruvantaæ pitaraæ rÃma÷ saæprasthito vanam 2.033.016c avÃkÓirasam ÃsÅnam idaæ vacanam abravÅt 2.033.017a iyaæ dhÃrmika kausalyà mama mÃtà yaÓasvinÅ 2.033.017c v­ddhà cÃk«udraÓÅlà ca na ca tvÃæ devagarhite 2.033.018a mayà vihÅnÃæ varada prapannÃæ ÓokasÃgaram 2.033.018c ad­«ÂapÆrvavyasanÃæ bhÆya÷ saæmantum arhasi 2.033.019a imÃæ mahendropamajÃtagarbhiïÅæ; tathà vidhÃtuæ janamÅæ mamÃrhasi 2.033.019c yathà vanasthe mayi ÓokakarÓitÃ; na jÅvitaæ nyasya yamak«ayaæ vrajet 2.034.001a rÃmasya tu vaca÷ Órutvà munive«adharaæ ca tam 2.034.001c samÅk«ya saha bhÃryÃbhÅ rÃjà vigatacetana÷ 2.034.002a nainaæ du÷khena saætapta÷ pratyavaik«ata rÃghavam 2.034.002c na cainam abhisaæprek«ya pratyabhëata durmanÃ÷ 2.034.003a sa muhÆrtam ivÃsaæj¤o du÷khitaÓ ca mahÅpati÷ 2.034.003c vilalÃpa mahÃbÃhÆ rÃmam evÃnucintayan 2.034.004a manye khalu mayà pÆrvaæ vivatsà bahava÷ k­tÃ÷ 2.034.004c prÃïino hiæsità vÃpi tasmÃd idam upasthitam 2.034.005a na tv evÃnÃgate kÃle dehÃc cyavati jÅvitam 2.034.005c kaikeyyà kliÓyamÃnasya m­tyur mama na vidyate 2.034.006a yo 'haæ pÃvakasaækÃÓaæ paÓyÃmi purata÷ sthitam 2.034.006c vihÃya vasane sÆk«me tÃpasÃcchÃdam Ãtmajam 2.034.007a ekasyÃ÷ khalu kaikeyyÃ÷ k­te 'yaæ kliÓyate jana÷ 2.034.007c svÃrthe prayatamÃnÃyÃ÷ saæÓritya nik­tiæ tv imÃm 2.034.008a evam uktvà tu vacanaæ bëpeïa pihitek«ïaha 2.034.008c rÃmeti sak­d evoktvà vyÃhartuæ na ÓaÓÃka ha 2.034.009a saæj¤Ãæ tu pratilabhyaiva muhÆrtÃt sa mahÅpati÷ 2.034.009c netrÃbhyÃm aÓrupÆrïÃbhyÃæ sumantram idam abravÅt 2.034.010a aupavÃhyaæ rathaæ yuktvà tvam ÃyÃhi hayottamai÷ 2.034.010c prÃpayainaæ mahÃbhÃgam ito janapadÃt param 2.034.011a evaæ manye guïavatÃæ guïÃnÃæ phalam ucyate 2.034.011c pitrà mÃtrà ca yat sÃdhur vÅro nirvÃsyate vanam 2.034.012a rÃj¤o vacanam Ãj¤Ãya sumantra÷ ÓÅghravikrama÷ 2.034.012c yojayitvÃyayau tatra ratham aÓvair alaæk­tam 2.034.013a taæ rathaæ rÃjaputrÃya sÆta÷ kanakabhÆ«itam 2.034.013c Ãcacak«e '¤jaliæ k­tvà yuktaæ paramavÃjibhi÷ 2.034.014a rÃjà satvaram ÃhÆya vyÃp­taæ vittasaæcaye 2.034.014c uvÃca deÓakÃlaj¤o niÓcitaæ sarvata÷ Óuci 2.034.015a vÃsÃæsi ca mahÃrhÃïi bhÆ«aïÃni varÃïi ca 2.034.015c var«Ãïy etÃni saækhyÃya vaidehyÃ÷ k«ipram Ãnaya 2.034.016a narendreïaivam uktas tu gatvà koÓag­haæ tata÷ 2.034.016c prÃyacchat sarvam Ãh­tya sÅtÃyai k«ipram eva tat 2.034.017a sà sujÃtà sujÃtÃni vaidehÅ prasthità vanam 2.034.017c bhÆ«ayÃm Ãsa gÃtrÃïi tair vicitrair vibhÆ«aïai÷ 2.034.018a vyarÃjayata vaidehÅ veÓma tat suvibhÆ«ità 2.034.018c udyato 'æÓumata÷ kÃle khaæ prabheva vivasvata÷ 2.034.019a tÃæ bhujÃbhyÃæ pari«vajya ÓvaÓrÆr vacanam abravÅt 2.034.019c anÃcarantÅæ k­païaæ mÆdhny upÃghrÃya maithilÅm 2.034.020a asatya÷ sarvaloke 'smin satataæ satk­tÃ÷ priyai÷ 2.034.020c bhartÃraæ nÃnumanyante vinipÃtagataæ striya÷ 2.034.021a sa tvayà nÃvamantavya÷ putra÷ pravrÃjito mama 2.034.021c tava daivatam astv e«a nirdhana÷ sadhano 'pi và 2.034.022a vij¤Ãya vacanaæ sÅtà tasyà dharmÃrthasaæhitam 2.034.022c k­täjalir uvÃcedaæ ÓvaÓrÆm abhimukhe sthità 2.034.023a kari«ye sarvam evÃham Ãryà yad anuÓÃsti mÃm 2.034.023c abhij¤Ãsmi yathà bhartur vartitavyaæ Órutaæ ca me 2.034.024a na mÃm asajjanenÃryà samÃnayitum arhati 2.034.024c dharmÃd vicalituæ nÃham alaæ candrÃd iva prabhà 2.034.025a nÃtantrÅ vÃdyate vÅïà nÃcakro vartate ratha÷ 2.034.025c nÃpati÷ sukham edhate yà syÃd api ÓatÃtmajà 2.034.026a mitaæ dadÃti hi pità mitaæ mÃtà mitaæ suta÷ 2.034.026c amitasya hi dÃtÃraæ bhartÃraæ kà na pÆjayet 2.034.027a sÃham evaægatà Óre«Âhà ÓrutadharmaparÃvarà 2.034.027c Ãrye kim avamanyeyaæ strÅïÃæ bhartà hi daivatam 2.034.028a sÅtÃyà vacanaæ Órutvà kausalyà h­dayaægamam 2.034.028c Óuddhasattvà mumocÃÓru sahasà du÷khahar«ajam 2.034.029a tÃæ präjalir abhikramya mÃt­madhye 'tisatk­tÃm 2.034.029c rÃma÷ paramadharmaj¤o mÃtaraæ vÃkyam abravÅt 2.034.030a amba mà du÷khità bhÆs tvaæ paÓya tvaæ pitaraæ mama 2.034.030c k«ayo hi vanavÃsasya k«ipram eva bhavi«yati 2.034.031a suptÃyÃs te gami«yanti navavar«Ãïi pa¤ca ca 2.034.031c sà samagram iha prÃptaæ mÃæ drak«yasi suh­dv­tam 2.034.032a etÃvad abhinÅtÃrtham uktvà sa jananÅæ vaca÷ 2.034.032c traya÷ ÓataÓatÃrdhà hi dadarÓÃvek«ya mÃtara÷ 2.034.033a tÃÓ cÃpi sa tathaivÃrtà mÃtÌr daÓarathÃtmaja÷ 2.034.033c dharmayuktam idaæ vÃkyaæ nijagÃda k­täjali÷ 2.034.034a saævÃsÃt paru«aæ kiæ cid aj¤ÃnÃd vÃpi yat k­tam 2.034.034c tan me samanujÃnÅta sarvÃÓ cÃmantrayÃmi va÷ 2.034.035a jaj¤e 'tha tÃsÃæ saænÃda÷ krau¤cÅnÃm iva ni÷svana÷ 2.034.035c mÃnavendrasya bhÃryÃïÃm evaæ vadati rÃghave 2.034.036a murajapaïavameghagho«avad; daÓarathaveÓma babhÆva yat purà 2.034.036c vilapita paridevanÃkulaæ; vyasanagataæ tad abhÆt sudu÷khitam 2.035.001a atha rÃmaÓ ca sÅtà ca lak«maïaÓ ca k­täjali÷ 2.035.001c upasaæg­hya rÃjÃnaæ cakrur dÅnÃ÷ pradak«iïam 2.035.002a taæ cÃpi samanuj¤Ãpya dharmaj¤a÷ sÅtayà saha 2.035.002c rÃghava÷ ÓokasaæmƬho jananÅm abhyavÃdayat 2.035.003a anvak«aæ lak«maïo bhrÃtu÷ kausalyÃm abhyavÃdayat 2.035.003c atha mÃtu÷ sumitrÃyà jagrÃha caraïau puna÷ 2.035.004a taæ vandamÃnaæ rudatÅ mÃtà saumitrim abravÅt 2.035.004c hitakÃmà mahÃbÃhuæ mÆrdhny upÃghrÃya lak«maïam 2.035.005a s­«Âas tvaæ vanavÃsÃya svanurakta÷ suh­jjane 2.035.005c rÃme pramÃdaæ mà kÃr«Å÷ putra bhrÃtari gacchati 2.035.006a vyasanÅ và sam­ddho và gatir e«a tavÃnagha 2.035.006c e«a loke satÃæ dharmo yaj jye«ÂhavaÓago bhavet 2.035.007a idaæ hi v­ttam ucitaæ kulasyÃsya sanÃtanam 2.035.007c dÃnaæ dÅk«Ã ca yaj¤e«u tanutyÃgo m­dhe«u ca 2.035.008a rÃmaæ daÓarathaæ viddhi mÃæ viddhi janakÃtmajÃm 2.035.008c ayodhyÃm aÂavÅæ viddhi gaccha tÃta yathÃsukham 2.035.009a tata÷ sumantra÷ kÃkutsthaæ präjalir vÃkyam abravÅt 2.035.009c vinÅto vinayaj¤aÓ ca mÃtalir vÃsavaæ yathà 2.035.010a ratham Ãroha bhadraæ te rÃjaputra mahÃyaÓa÷ 2.035.010c k«ipraæ tvÃæ prÃpayi«yÃmi yatra mÃæ rÃma vak«yasi 2.035.011a caturdaÓa hi var«Ãïi vastavyÃni vane tvayà 2.035.011c tÃny upakramitavyÃni yÃni devyÃsi codita÷ 2.035.012a taæ rathaæ sÆryasaækÃÓaæ sÅtà h­«Âena cetasà 2.035.012c Ãruroha varÃrohà k­tvÃlaækÃram Ãtmana÷ 2.035.013a tathaivÃyudhajÃtÃni bhrÃt­bhyÃæ kavacÃni ca 2.035.013c rathopasthe pratinyasya sacarmakaÂhinaæ ca tat 2.035.014a sÅtÃt­tÅyÃn ÃrƬhÃn d­«Âvà dh­«Âam acodayat 2.035.014c sumantra÷ saæmatÃn aÓvÃn vÃyuvegasamä jave 2.035.015a prayÃte tu mahÃraïyaæ cirarÃtrÃya rÃghave 2.035.015c babhÆva nagare mÆrcchà balamÆrcchà janasya ca 2.035.016a tat samÃkulasaæbhrÃntaæ mattasaækupita dvipam 2.035.016c hayaÓi¤jitanirgho«aæ puram ÃsÅn mahÃsvanam 2.035.017a tata÷ sabÃlav­ddhà sà purÅ paramapŬità 2.035.017c rÃmam evÃbhidudrÃva gharmÃrta÷ salilaæ yathà 2.035.018a pÃrÓvata÷ p­«ÂhataÓ cÃpi lambamÃnÃs tadunmukhÃ÷ 2.035.018c bëpapÆrïamukhÃ÷ sarve tam Æcur bh­Óadu÷khitÃ÷ 2.035.019a saæyaccha vÃjinÃæ raÓmÅn sÆta yÃhi Óanai÷ Óanai÷ 2.035.019c mukhaæ drak«yÃmi rÃmasya durdarÓaæ no bhavi«yati 2.035.020a Ãyasaæ h­dayaæ nÆnaæ rÃmamÃtur asaæÓayam 2.035.020c yad devagarbhapratime vanaæ yÃti na bhidyate 2.035.021a k­tak­tyà hi vaidehÅ chÃyevÃnugatà patim 2.035.021c na jahÃti ratà dharme merum arkaprabhà yathà 2.035.022a aho lak«maïa siddhÃrtha÷ satatÃæ priyavÃdinam 2.035.022c bhrÃtaraæ devasaækÃÓaæ yas tvaæ paricari«yasi 2.035.023a mahaty e«Ã hi te siddhir e«a cÃbhyudayo mahÃn 2.035.023c e«a svargasya mÃrgaÓ ca yad enam anugacchasi 2.035.023e evaæ vadantas te so¬huæ na Óekur bëpam Ãgatam 2.035.024a atha rÃjà v­ta÷ strÅbhir dÅnÃbhir dÅnacetana÷ 2.035.024c nirjagÃma priyaæ putraæ drak«yÃmÅti bruvan g­hÃt 2.035.025a ÓuÓruve cÃgrata÷ strÅïÃæ rudantÅnÃæ mahÃsvana÷ 2.035.025c yathà nÃda÷ kareïÆnÃæ baddhe mahati ku¤jare 2.035.026a pità ca rÃjà kÃkutstha÷ ÓrÅmÃn sannas tadà babhau 2.035.026c paripÆrïa÷ ÓaÓÅ kÃle graheïopapluto yathà 2.035.027a tato halahalÃÓabdo jaj¤e rÃmasya p­«Âhata÷ 2.035.027c narÃïÃæ prek«ya rÃjÃnaæ sÅdantaæ bh­Óadu÷khitam 2.035.028a hà rÃmeti janÃ÷ ke cid rÃmamÃteti cÃpare 2.035.028c anta÷puraæ sam­ddhaæ ca kroÓantaæ paryadevayan 2.035.029a anvÅk«amÃïo rÃmas tu vi«aïïaæ bhrÃntacetasaæ 2.035.029c rÃjÃnaæ mÃtaraæ caiva dadarÓÃnugatau pathi 2.035.029e dharmapÃÓena saæk«ipta÷ prakÃÓaæ nÃbhyudaik«ata 2.035.030a padÃtinau ca yÃnÃrhÃv adu÷khÃrhau sukhocitau 2.035.030c d­«Âvà saæcodayÃm Ãsa ÓÅghraæ yÃhÅti sÃrathim 2.035.031a na hi tat puru«avyÃghro du÷khadaæ darÓanaæ pitu÷ 2.035.031c mÃtuÓ ca sahituæ Óaktas totrÃrdita iva dvipa÷ 2.035.032a tathà rudantÅæ kausalyÃæ rathaæ tam anudhÃvatÅm 2.035.032c kroÓantÅæ rÃma rÃmeti hà sÅte lak«maïeti ca 2.035.032e asak­t praik«ata tadà n­tyantÅm iva mÃtaram 2.035.033a ti«Âheti rÃjà cukro«a yÃhi yÃhÅti rÃghava÷ 2.035.033c sumantrasya babhÆvÃtmà cakrayor iva cÃntarà 2.035.034a nÃÓrau«am iti rÃjÃnam upÃlabdho 'pi vak«yasi 2.035.034c ciraæ du÷khasya pÃpi«Âham iti rÃmas tam abravÅt 2.035.035a rÃmasya sa vaca÷ kurvann anuj¤Ãpya ca taæ janam 2.035.035c vrajato 'pi hayä ÓÅghraæ codayÃm Ãsa sÃrathi÷ 2.035.036a nyavartata jano rÃj¤o rÃmaæ k­tvà pradak«iïam 2.035.036c manasÃpy aÓruvegaiÓ ca na nyavartata mÃnu«am 2.035.037a yam icchet punar ÃyÃntaæ nainaæ dÆram anuvrajet 2.035.037c ity amÃtyà mahÃrÃjam Æcur daÓarathaæ vaca÷ 2.035.038a te«Ãæ vaca÷ sarvaguïopapannaæ; prasvinnagÃtra÷ pravi«aïïarÆpa÷ 2.035.038c niÓamya rÃjà k­païa÷ sabhÃryo; vyavasthitas taæ sutam Åk«amÃïa÷ 2.036.001a tasmiæs tu puru«avyÃghre ni«krÃmati k­täjalau 2.036.001c ÃrtaÓabdo hi saæjaj¤e strÅïÃm anta÷pure mahÃn 2.036.002a anÃthasya janasyÃsya durbalasya tapasvina÷ 2.036.002c yo gatiæ Óaraïaæ cÃsÅt sa nÃtha÷ kva nu gacchati 2.036.003a na krudhyaty abhiÓasto 'pi krodhanÅyÃni varjayan 2.036.003c kruddhÃn prasÃdayan sarvÃn samadu÷kha÷ kva gacchati 2.036.004a kausalyÃyÃæ mahÃtejà yathà mÃtari vartate 2.036.004c tathà yo vartate 'smÃsu mahÃtmà kva nu gacchati 2.036.005a kaikeyyà kliÓyamÃnena rÃj¤Ã saæcodito vanam 2.036.005c paritrÃtà janasyÃsya jagata÷ kva nu gacchati 2.036.006a aho niÓcetano rÃjà jÅvalokasya saæpriyam 2.036.006c dharmyaæ satyavrataæ rÃmaæ vanavÃso pravatsyati 2.036.007a iti sarvà mahi«yas tà vivatsà iva dhenava÷ 2.036.007c ruruduÓ caiva du÷khÃrtÃ÷ sasvaraæ ca vicukruÓu÷ 2.036.008a sa tam anta÷pure ghoram ÃrtaÓabdaæ mahÅpati÷ 2.036.008c putraÓokÃbhisaætapta÷ Órutvà cÃsÅt sudu÷khita÷ 2.036.009a nÃgnihotrÃïy ahÆyanta sÆryaÓ cÃntaradhÅyata 2.036.009c vyas­jan kavalÃn nÃgà gÃvo vatsÃn na pÃyayan 2.036.010a triÓaÇkur lohitÃÇgaÓ ca b­haspatibudhÃv api 2.036.010c dÃruïÃ÷ somam abhyetya grahÃ÷ sarve vyavasthitÃ÷ 2.036.011a nak«atrÃïi gatÃrcÅæ«i grahÃÓ ca gatatejasa÷ 2.036.011c viÓÃkhÃÓ ca sadhÆmÃÓ ca nabhasi pracakÃÓire 2.036.012a akasmÃn nÃgara÷ sarvo jano dainyam upÃgamat 2.036.012c ÃhÃre và vihÃre và na kaÓ cid akaron mana÷ 2.036.013a bëpaparyÃkulamukho rÃjamÃrgagato jana÷ 2.036.013c na h­«Âo lak«yate kaÓ cit sarva÷ ÓokaparÃyaïa÷ 2.036.014a na vÃti pavana÷ ÓÅto na ÓaÓÅ saumyadarÓana÷ 2.036.014c na sÆryas tapate lokaæ sarvaæ paryÃkulaæ jagat 2.036.015a anarthina÷ sutÃ÷ strÅïÃæ bhartÃro bhrÃtaras tathà 2.036.015c sarve sarvaæ parityajya rÃmam evÃnvacintayan 2.036.016a ye tu rÃmasya suh­da÷ sarve te mƬhacetasa÷ 2.036.016c ÓokabhÃreïa cÃkrÃntÃ÷ Óayanaæ na juhus tadà 2.036.017a tatas tv ayodhyà rahità mahÃtmanÃ; puraædareïeva mahÅ saparvatà 2.036.017c cacÃla ghoraæ bhayabhÃrapŬitÃ; sanÃgayodhÃÓvagaïà nanÃda ca 2.037.001a yÃvat tu niryatas tasya rajorÆpam ad­Óyata 2.037.001c naivek«vÃkuvaras tÃvat saæjahÃrÃtmacak«u«Å 2.037.002a yÃvad rÃjà priyaæ putraæ paÓyaty atyantadhÃrmikam 2.037.002c tÃvad vyavardhatevÃsya dharaïyÃæ putradarÓane 2.037.003a na paÓyati rajo 'py asya yadà rÃmasya bhÆmipa÷ 2.037.003c tadÃrtaÓ ca vi«aïïaÓ ca papÃta dharaïÅtale 2.037.004a tasya dak«iïam anvagÃt kausalyà bÃhum aÇganà 2.037.004c vÃmaæ cÃsyÃnvagÃt pÃrÓvaæ kaikeyÅ bharatapriyà 2.037.005a tÃæ nayena ca saæpanno dharmeïa nivayena ca 2.037.005c uvÃca rÃjà kaikeyÅæ samÅk«ya vyathitendriya÷ 2.037.006a kaikeyi mà mamÃÇgÃni sprÃk«Ås tvaæ du«ÂacÃriïÅ 2.037.006c na hi tvÃæ dra«Âum icchÃmi na bhÃryà na ca bÃndhavÅ 2.037.007a ye ca tvÃm upajÅvanti nÃhaæ te«Ãæ na te mama 2.037.007c kevalÃrthaparÃæ hi tvÃæ tyaktadharmÃæ tyajÃmy aham 2.037.008a ag­hïÃæ yac ca te pÃïim agniæ paryaïayaæ ca yat 2.037.008c anujÃnÃmi tat sarvam asmiæl loke paratra ca 2.037.009a bharataÓ cet pratÅta÷ syÃd rÃjyaæ prÃpyedam avyayam 2.037.009c yan me sa dadyÃt pitrarthaæ mà mà tad dattam Ãgamat 2.037.010a atha reïusamudhvastaæ tam utthÃpya narÃdhipam 2.037.010c nyavartata tadà devÅ kausalyà ÓokakarÓità 2.037.011a hatveva brÃhmaïaæ kÃmÃt sp­«ÂvÃgnim iva pÃïinà 2.037.011c anvatapyata dharmÃtmà putraæ saæcintya tÃpasaæ 2.037.012a niv­tyaiva niv­tyaiva sÅdato rathavartmasu 2.037.012c rÃj¤o nÃtibabhau rÆpaæ grastasyÃæÓumato yathà 2.037.013a vilalÃpa ca du÷khÃrta÷ priyaæ putram anusmaran 2.037.013c nagarÃntam anuprÃptaæ buddhvà putram athÃbravÅt 2.037.014a vÃhanÃnÃæ ca mukhyÃnÃæ vahatÃæ taæ mamÃtmajam 2.037.014c padÃni pathi d­Óyante sa mahÃtmà na d­Óyate 2.037.015a sa nÆnaæ kva cid evÃdya v­k«amÆlam upÃÓrita÷ 2.037.015c këÂhaæ và yadi vÃÓmÃnam upadhÃya Óayi«yate 2.037.016a utthÃsyati ca medinyÃ÷ k­païa÷ pÃæÓuguïÂhita÷ 2.037.016c vini÷Óvasan prasravaïÃt kareïÆnÃm ivar«abha÷ 2.037.017a drak«yanti nÆnaæ puru«Ã dÅrghabÃhuæ vanecarÃ÷ 2.037.017c rÃmam utthÃya gacchantaæ lokanÃtham anÃthavat 2.037.018a sakÃmà bhava kaikeyi vidhavà rÃjyam Ãvasa 2.037.018c na hi taæ puru«avyÃghraæ vinà jÅvitum utsahe 2.037.019a ity evaæ vilapan rÃjà janaughenÃbhisaæv­ta÷ 2.037.019c apasnÃta ivÃri«Âaæ praviveÓa purottamam 2.037.020a ÓÆnyacatvaraveÓmÃntÃæ saæv­tÃpaïadevatÃm 2.037.020c klÃntadurbaladu÷khÃrtÃæ nÃtyÃkÅrïamahÃpathÃm 2.037.021a tÃm avek«ya purÅæ sarvÃæ rÃmam evÃnucintayan 2.037.021c vilapan prÃviÓad rÃjà g­haæ sÆrya ivÃmbudam 2.037.022a mahÃhradam ivÃk«obhyaæ suparïena h­toragam 2.037.022c rÃmeïa rahitaæ veÓma vaidehyà lak«maïena ca 2.037.023a kausalyÃyà g­haæ ÓÅghraæ rÃma mÃtur nayantu mÃm 2.037.023c iti bruvantaæ rÃjÃnam anayan dvÃradarÓita÷ 2.037.024a tatas tatra pravi«Âasya kausalyÃyà niveÓanam 2.037.024c adhiruhyÃpi Óayanaæ babhÆva lulitaæ mana÷ 2.037.025a tac ca d­«Âvà mahÃrÃjo bhujam udyamya vÅryavÃn 2.037.025c uccai÷ svareïa cukroÓa hà rÃghava jahÃsi mÃm 2.037.026a sukhità bata taæ kÃlaæ jÅvi«yanti narottamÃ÷ 2.037.026c pari«vajanto ye rÃmaæ drak«yanti punar Ãgatam 2.037.027a na tvÃæ paÓyÃmi kausalye sÃdhu mÃæ pÃïinà sp­Óa 2.037.027c rÃmaæ me 'nugatà d­«Âir adyÃpi na nivartate 2.037.028a taæ rÃmam evÃnuvicintayantaæ; samÅk«ya devÅ Óayane narendram 2.037.028c upopaviÓyÃdhikam ÃrtarÆpÃ; vini÷ÓvasantÅ vilalÃpa k­cchraæ 2.038.001a tata÷ samÅk«ya Óayane sannaæ Óokena pÃrthivam 2.038.001c kausalyà putraÓokÃrtà tam uvÃca mahÅpatim 2.038.002a rÃghavo naraÓÃrdÆla vi«am uptvà dvijihvavat 2.038.002c vicari«yati kaikeyÅ nirmukteva hi pannagÅ 2.038.003a vivÃsya rÃmaæ subhagà labdhakÃmà samÃhità 2.038.003c trÃsayi«yati mÃæ bhÆyo du«ÂÃhir iva veÓmani 2.038.004a atha sma nagare rÃmaÓ caran bhaik«aæ g­he vaset 2.038.004c kÃmakÃro varaæ dÃtum api dÃsaæ mamÃtmajam 2.038.005a pÃtayitvà tu kaikeyyà rÃmaæ sthÃnÃd yathe«Âata÷ 2.038.005c pradi«Âo rak«asÃæ bhÃga÷ parvaïÅvÃhitÃgninà 2.038.006a gajarÃjagatir vÅro mahÃbÃhur dhanurdhara÷ 2.038.006c vanam ÃviÓate nÆnaæ sabhÃrya÷ sahalak«maïa÷ 2.038.007a vane tv ad­«Âadu÷khÃnÃæ kaikeyyÃnumate tvayà 2.038.007c tyaktÃnÃæ vanavÃsÃya kà nv avasthà bhavi«yati 2.038.008a te ratnahÅnÃs taruïÃ÷ phalakÃle vivÃsitÃ÷ 2.038.008c kathaæ vatsyanti k­païÃ÷ phalamÆlai÷ k­tÃÓanÃ÷ 2.038.009a apÅdÃnÅæ sa kÃla÷ syÃn mama Óokak«aya÷ Óiva÷ 2.038.009c sabhÃryaæ yat saha bhrÃtrà paÓyeyam iha rÃghavam 2.038.010a Órutvaivopasthitau vÅrau kadÃyodhyà bhavi«yati 2.038.010c yaÓasvinÅ h­«Âajanà sÆcchritadhvajamÃlinÅ 2.038.011a kadà prek«ya naravyÃghrÃv araïyÃt punarÃgatau 2.038.011c nandi«yati purÅ h­«Âà samudra iva parvaïi 2.038.012a kadÃyodhyÃæ mahÃbÃhu÷ purÅæ vÅra÷ pravek«yati 2.038.012c purask­tya rathe sÅtÃæ v­«abho govadhÆm iva 2.038.013a kadà prÃïisahasrÃïi rÃjamÃrge mamÃtmajau 2.038.013c lÃjair avakari«yanti praviÓantÃv ariædamau 2.038.014a kadà sumanasa÷ kanyà dvijÃtÅnÃæ phalÃni ca 2.038.014c pradiÓantya÷ purÅæ h­«ÂÃ÷ kari«yanti pradak«iïam 2.038.015a kadà pariïato buddhyà vayasà cÃmaraprabha÷ 2.038.015c abhyupai«yati dharmaj¤as trivar«a iva mÃæ lalan 2.038.016a ni÷saæÓayaæ mayà manye purà vÅra kadaryayà 2.038.016c pÃtu kÃme«u vatse«u mÃtÌïÃæ ÓÃtitÃ÷ stanÃ÷ 2.038.017a sÃhaæ gaur iva siæhena vivatsà vatsalà k­tà 2.038.017c kaikeyyà puru«avyÃghra bÃlavatseva gaur balÃt 2.038.018a na hi tÃvad guïair ju«Âaæ sarvaÓÃstraviÓÃradam 2.038.018c ekaputrà vinà putram ahaæ jÅvitum utsahe 2.038.019a na hi me jÅvite kiæ cit sÃmartham iha kalpyate 2.038.019c apaÓyantyÃ÷ priyaæ putraæ mahÃbÃhuæ mahÃbalam 2.038.020a ayaæ hi mÃæ dÅpayate samutthitas; tanÆjaÓokaprabhavo hutÃÓana÷ 2.038.020c mahÅm imÃæ raÓmibhir uttamaprabho; yathà nidÃghe bhagavÃn divÃkara÷ 2.039.001a vilapantÅæ tathà tÃæ tu kausalyÃæ pramadottamÃm 2.039.001c idaæ dharme sthità dharmyaæ sumitrà vÃkyam abravÅt 2.039.002a tavÃrye sadguïair yukta÷ putra÷ sa puru«ottama÷ 2.039.002c kiæ te vilapitenaivaæ k­païaæ ruditena và 2.039.003a yas tavÃrye gata÷ putras tyaktvà rÃjyaæ mahÃbala÷ 2.039.003c sÃdhu kurvan mahÃtmÃnaæ pitaraæ satyavÃdinÃm 2.039.004a Ói«Âair Ãcarite samyak ÓaÓvat pretya phalodaye 2.039.004c rÃmo dharme sthita÷ Óre«Âho na sa Óocya÷ kadà cana 2.039.005a vartate cottamÃæ v­ttiæ lak«maïo 'smin sadÃnagha÷ 2.039.005c dayÃvÃn sarvabhÆte«u lÃbhas tasya mahÃtmana÷ 2.039.006a araïyavÃse yad du÷khaæ jÃnatÅ vai sukhocità 2.039.006c anugacchati vaidehÅ dharmÃtmÃnaæ tavÃtmajam 2.039.007a kÅrtibhÆtÃæ patÃkÃæ yo loke bhrÃmayati prabhu÷ 2.039.007c damasatyavratapara÷ kiæ na prÃptas tavÃtmaja÷ 2.039.008a vyaktaæ rÃmasya vij¤Ãya Óaucaæ mÃhÃtmyam uttamam 2.039.008c na gÃtram aæÓubhi÷ sÆrya÷ saætÃpayitum arhati 2.039.009a Óiva÷ sarve«u kÃle«u kÃnanebhyo vini÷s­ta÷ 2.039.009c rÃghavaæ yuktaÓÅto«ïa÷ sevi«yati sukho 'nila÷ 2.039.010a ÓayÃnam anaghaæ rÃtrau pitevÃbhipari«vajan 2.039.010c raÓmibhi÷ saæsp­Óa¤ ÓÅtaiÓ candramà hlÃdayi«yati 2.039.011a dadau cÃstrÃïi divyÃni yasmai brahmà mahaujase 2.039.011c dÃnavendraæ hataæ d­«Âvà timidhvajasutaæ raïe 2.039.012a p­thivyà saha vaidehyà Óriyà ca puru«ar«abha÷ 2.039.012c k«ipraæ tis­bhir etÃbhi÷ saha rÃmo 'bhi«ek«yate 2.039.013a du÷khajaæ vis­janty asraæ ni«krÃmantam udÅk«ya yam 2.039.013c samutsrak«yasi netrÃbhyÃæ k«ipram Ãnandajaæ paya÷ 2.039.014a abhivÃdayamÃnaæ taæ d­«Âvà sasuh­daæ sutam 2.039.014c mudÃÓru mok«yase k«ipraæ meghalekeva vÃr«ikÅ 2.039.015a putras te varada÷ k«ipram ayodhyÃæ punar Ãgata÷ 2.039.015c karÃbhyÃæ m­dupÅnÃbhyÃæ caraïau pŬayi«yati 2.039.016a niÓamya tal lak«maïamÃt­vÃkyaæ; rÃmasya mÃtur naradevapatnyÃ÷ 2.039.016c sadya÷ ÓarÅre vinanÃÓa Óoka÷; Óaradgato megha ivÃlpatoya÷ 2.040.001a anuraktà mahÃtmÃnaæ rÃmaæ satyaparakramam 2.040.001c anujagmu÷ prayÃntaæ taæ vanavÃsÃya mÃnavÃ÷ 2.040.002a nivartite 'pi ca balÃt suh­dvarge ca rÃjini 2.040.002c naiva te saænyavartanta rÃmasyÃnugatà ratham 2.040.003a ayodhyÃnilayÃnÃæ hi puru«ÃïÃæ mahÃyaÓÃ÷ 2.040.003c babhÆva guïasaæpanna÷ pÆrïacandra iva priya÷ 2.040.004a sa yÃcyamÃna÷ kÃkutstha÷ svÃbhi÷ prak­tibhis tadà 2.040.004c kurvÃïa÷ pitaraæ satyaæ vanam evÃnvapadyata 2.040.005a avek«amÃïa÷ sasnehaæ cak«u«Ã prapibann iva 2.040.005c uvÃca rÃma÷ snehena tÃ÷ prajÃ÷ svÃ÷ prajà iva 2.040.006a yà prÅtir bahumÃnaÓ ca mayy ayodhyÃnivÃsinÃm 2.040.006c matpriyÃrthaæ viÓe«eïa bharate sà niveÓyatÃm 2.040.007a sa hi kalyÃïa cÃritra÷ kaikeyyÃnandavardhana÷ 2.040.007c kari«yati yathÃvad va÷ priyÃïi ca hitÃni ca 2.040.008a j¤Ãnav­ddho vayobÃlo m­dur vÅryaguïÃnvita÷ 2.040.008c anurÆpa÷ sa vo bhartà bhavi«yati bhayÃpaha÷ 2.040.009a sa hi rÃjaguïair yukto yuvarÃja÷ samÅk«ita÷ 2.040.009c api cÃpi mayà Ói«Âai÷ kÃryaæ vo bhart­ÓÃsanam 2.040.010a na ca tapyed yathà cÃsau vanavÃsaæ gate mayi 2.040.010c mahÃrÃjas tathà kÃryo mama priyacikÅr«ayà 2.040.011a yathà yathà dÃÓarathir dharmam evÃsthito 'bhavat 2.040.011c tathà tathà prak­tayo rÃmaæ patim akÃmayan 2.040.012a bëpeïa pihitaæ dÅnaæ rÃma÷ saumitriïà saha 2.040.012c cakar«eva guïair baddhvà janaæ punar ivÃsanam 2.040.013a te dvijÃs trividhaæ v­ddhà j¤Ãnena vayasaujasà 2.040.013c vaya÷prakampaÓiraso dÆrÃd Æcur idaæ vaca÷ 2.040.014a vahanto javanà rÃmaæ bho bho jÃtyÃs turaægamÃ÷ 2.040.014c nivartadhvaæ na gantavyaæ hità bhavata bhartari 2.040.014e upavÃhyas tu vo bhartà nÃpavÃhya÷ purÃd vanam 2.040.015a evam ÃrtapralÃpÃæs tÃn v­ddhÃn pralapato dvijÃn 2.040.015c avek«ya sahasà rÃmo rathÃd avatatÃra ha 2.040.016a padbhyÃm eva jagÃmÃtha sasÅta÷ sahalak«maïa÷ 2.040.016c saænik­«ÂapadanyÃso rÃmo vanaparÃyaïa÷ 2.040.017a dvijÃtÅæs tu padÃtÅæs tÃn rÃmaÓ cÃritravatsala÷ 2.040.017c na ÓaÓÃka gh­ïÃcak«u÷ parimoktuæ rathena sa÷ 2.040.018a gacchantam eva taæ d­«Âvà rÃmaæ saæbhrÃntamÃnasÃ÷ 2.040.018c Æcu÷ paramasaætaptà rÃmaæ vÃkyam idaæ dvijÃ÷ 2.040.019a brÃhmaïyaæ k­tsnam etat tvÃæ brahmaïyam anugacchati 2.040.019c dvijaskandhÃdhirƬhÃs tvÃm agnayo 'py anuyÃnty amÅ 2.040.020a vÃjapeyasamutthÃni chatrÃïy etÃni paÓya na÷ 2.040.020c p­«Âhato 'nuprayÃtÃni haæsÃn iva jalÃtyaye 2.040.021a anavÃptÃtapatrasya raÓmisaætÃpitasya te 2.040.021c ebhiÓ chÃyÃæ kari«yÃma÷ svaiÓ chatrair vÃjapeyikai÷ 2.040.022a yà hi na÷ satataæ buddhir vedamantrÃnusÃriïÅ 2.040.022c tvatk­te sà k­tà vatsa vanavÃsÃnusÃriïÅ 2.040.023a h­daye«v avati«Âhante vedà ye na÷ paraæ dhanam 2.040.023c vatsyanty api g­he«v eva dÃrÃÓ cÃritrarak«itÃ÷ 2.040.024a na punar niÓcaya÷ kÃryas tvadgatau suk­tà mati÷ 2.040.024c tvayi dharmavyapek«e tu kiæ syÃd dharmam avek«itum 2.040.025a yÃcito no nivartasva haæsaÓuklaÓiroruhai÷ 2.040.025c Óirobhir nibh­tÃcÃra mahÅpatanapÃæÓulai÷ 2.040.026a bahÆnÃæ vitatà yaj¤Ã dvijÃnÃæ ya ihÃgatÃ÷ 2.040.026c te«Ãæ samÃptir Ãyattà tava vatsa nivartane 2.040.027a bhaktimanti hi bhÆtÃni jaægamÃjaægamÃni ca 2.040.027c yÃcamÃne«u te«u tvaæ bhaktiæ bhakte«u darÓaya 2.040.028a anugaætum aÓaktÃs tvÃæ mÆlair uddh­tavegibhi÷ 2.040.028c unnatà vÃyuvegena vikroÓantÅva pÃdapÃ÷ 2.040.029a niÓce«ÂÃhÃrasaæcÃrà v­k«aikasthÃnavi«ÂhitÃ÷ 2.040.029c pak«iïo 'pi prayÃcante sarvabhÆtÃnukampinam 2.040.030a evaæ vikroÓatÃæ te«Ãæ dvijÃtÅnÃæ nivartane 2.040.030c dad­Óe tamasà tatra vÃrayantÅva rÃghavam 2.041.001a tatas tu tamasà tÅraæ ramyam ÃÓritya rÃghava÷ 2.041.001c sÅtÃm udvÅk«ya saumitrim idaæ vacanam abravÅt 2.041.002a iyam adya niÓà pÆrvà saumitre prasthità vanam 2.041.002c vanavÃsasya bhadraæ te sa notkaïÂhitum arhasi 2.041.003a paÓya ÓÆnyÃny araïyÃni rudantÅva samantata÷ 2.041.003c yathÃnilayam Ãyadbhir nilÅnÃni m­gadvijai÷ 2.041.004a adyÃyodhyà tu nagarÅ rÃjadhÃnÅ pitur mama 2.041.004c sastrÅpuæsà gatÃn asmä Óoci«yati na saæÓaya÷ 2.041.005a bharata÷ khalu dharmÃtmà pitaraæ mÃtaraæ ca me 2.041.005c dharmÃrthakÃmasahitair vÃkyair ÃÓvÃsayi«yati 2.041.006a bharatasyÃn­Óaæsatvaæ saæcintyÃhaæ puna÷ puna÷ 2.041.006c nÃnuÓocÃmi pitaraæ mÃtaraæ cÃpi lak«maïa 2.041.007a tvayà kÃryaæ naravyÃghra mÃm anuvrajatà k­tam 2.041.007c anve«Âavyà hi vaidehyà rak«aïÃrthe sahÃyatà 2.041.008a adbhir eva tu saumitre vatsyÃmy adya niÓÃm imÃm 2.041.008c etad dhi rocate mahyaæ vanye 'pi vividhe sati 2.041.009a evam uktvà tu saumitraæ sumantram api rÃghava÷ 2.041.009c apramattas tvam aÓve«u bhava saumyety uvÃca ha 2.041.010a so 'ÓvÃn sumantra÷ saæyamya sÆrye 'staæ samupÃgate 2.041.010c prabhÆtayavasÃn k­tvà babhÆva pratyanantara÷ 2.041.011a upÃsyatu ÓivÃæ saædhyÃæ d­«Âvà rÃtrim upasthitÃm 2.041.011c rÃmasya Óayanaæ cakre sÆta÷ saumitriïà saha 2.041.012a tÃæ ÓayyÃæ tamasÃtÅre vÅk«ya v­k«adalai÷ k­tÃm 2.041.012c rÃma÷ saumitriïÃæ sÃrdhaæ sabhÃrya÷ saæviveÓa ha 2.041.013a sabhÃryaæ saæprasuptaæ taæ bhrÃtaraæ vÅk«ya lak«maïa÷ 2.041.013c kathayÃm Ãsa sÆtÃya rÃmasya vividhÃn guïÃn 2.041.014a jÃgrato hy eva tÃæ rÃtriæ saumitrer udito ravi÷ 2.041.014c sÆtasya tamasÃtÅre rÃmasya bruvato guïÃn 2.041.015a gokulÃkulatÅrÃyÃs tamasÃyà vidÆrata÷ 2.041.015c avasat tatra tÃæ rÃtriæ rÃma÷ prak­tibhi÷ saha 2.041.016a utthÃya tu mahÃtejÃ÷ prak­tÅs tà niÓÃmya ca 2.041.016c abravÅd bhrÃtaraæ rÃmo lak«maïaæ puïyalak«aïam 2.041.017a asmadvyapek«Ãn saumitre nirapek«Ãn g­he«v api 2.041.017c v­k«amÆle«u saæsuptÃn paÓya lak«maïa sÃmpratam 2.041.018a yathaite niyamaæ paurÃ÷ kurvanty asmannivartane 2.041.018c api prÃïÃn asi«yanti na tu tyak«yanti niÓcayam 2.041.019a yÃvad eva tu saæsuptÃs tÃvad eva vayaæ laghu 2.041.019c ratham Ãruhya gacchÃma÷ panthÃnam akutobhayam 2.041.020a ato bhÆyo 'pi nedÃnÅm ik«vÃkupuravÃsina÷ 2.041.020c svapeyur anuraktà mÃæ v­k«amÆlÃni saæÓritÃ÷ 2.041.021a paurà hy Ãtmak­tÃd du÷khÃd vipramocyà n­pÃtmajai÷ 2.041.021c na tu khalv Ãtmanà yojyà du÷khena puravÃsina÷ 2.041.022a abravÅl lak«maïo rÃmaæ sÃk«Ãd dharmam iva sthitam 2.041.022c rocate me mahÃprÃj¤a k«ipram ÃruhyatÃm iti 2.041.023a sÆtas tata÷ saætvarita÷ syandanaæ tair hayottamai÷ 2.041.023c yojayitvÃtha rÃmÃya präjali÷ pratyavedayat 2.041.024a mohanÃrthaæ tu paurÃïÃæ sÆtaæ rÃmo 'bravÅd vaca÷ 2.041.024c udaÇmukha÷ prayÃhi tvaæ ratham ÃsthÃya sÃrathe 2.041.025a muhÆrtaæ tvaritaæ gatvà nirgataya rathaæ puna÷ 2.041.025c yathà na vidyu÷ paurà mÃæ tathà kuru samÃhita÷ 2.041.026a rÃmasya vacanaæ Órutvà tathà cakre sa sÃrathi÷ 2.041.026c pratyÃgamya ca rÃmasya syandanaæ pratyavedayat 2.041.027a taæ syandanam adhi«ÂhÃya rÃghava÷ saparicchada÷ 2.041.027c ÓÅghragÃm ÃkulÃvartÃæ tamasÃm ataran nadÅm 2.041.028a sa saætÅrya mahÃbÃhu÷ ÓrÅmä Óivam akaïÂakam 2.041.028c prÃpadyata mahÃmÃrgam abhayaæ bhayadarÓinÃm 2.041.029a prabhÃtÃyÃæ tu ÓarvaryÃæ paurÃs te rÃghavo vinà 2.041.029c ÓokopahataniÓce«Âà babhÆvur hatacetasa÷ 2.041.030a ÓokajÃÓruparidyÆnà vÅk«amÃïÃs tatas tata÷ 2.041.030c Ãlokam api rÃmasya na paÓyanti sma du÷khitÃ÷ 2.041.031a tato mÃrgÃnusÃreïa gatvà kiæ cit k«aïaæ puna÷ 2.041.031c mÃrganÃÓÃd vi«Ãdena mahatà samabhipluta÷ 2.041.032a rathasya mÃrganÃÓena nyavartanta manasvina÷ 2.041.032c kim idaæ kiæ kari«yÃmo daivenopahatà iti 2.041.033a tato yathÃgatenaiva mÃrgeïa klÃntacetasa÷ 2.041.033c ayodhyÃm agaman sarve purÅæ vyathitasajjanÃm 2.042.001a anugamya niv­ttÃnÃæ rÃmaæ nagaravÃsinÃm 2.042.001c udgatÃnÅva sattvÃni babhÆvur amanasvinÃm 2.042.002a svaæ svaæ nilayam Ãgamya putradÃrai÷ samÃv­tÃ÷ 2.042.002c aÓrÆïi mumucu÷ sarve bëpeïa pihitÃnanÃ÷ 2.042.003a na cÃh­«yan na cÃmodan vaïijo na prasÃrayan 2.042.003c na cÃÓobhanta païyÃni nÃpacan g­hamedhina÷ 2.042.004a na«Âaæ d­«Âvà nÃbhyanandan vipulaæ và dhanÃgamam 2.042.004c putraæ prathamajaæ labdhvà jananÅ nÃbhyanandata 2.042.005a g­he g­he rudantyaÓ ca bhartÃraæ g­ham Ãgatam 2.042.005c vyagarhayanto du÷khÃrtà vÃgbhis totrair iva dvipÃn 2.042.006a kiæ nu te«Ãæ g­hai÷ kÃryaæ kiæ dÃrai÷ kiæ dhanena và 2.042.006c putrair và kiæ sukhair vÃpi ye na paÓyanti rÃghavam 2.042.007a eka÷ satpuru«o loke lak«maïa÷ saha sÅtayà 2.042.007c yo 'nugacchati kÃkutsthaæ rÃmaæ paricaran vane 2.042.008a ÃpagÃ÷ k­tapuïyÃs tÃ÷ padminyaÓ ca sarÃæsi ca 2.042.008c ye«u snÃsyati kÃkutstho vigÃhya salilaæ Óuci 2.042.009a Óobhayi«yanti kÃkutstham aÂavyo ramyakÃnanÃ÷ 2.042.009c ÃpagÃÓ ca mahÃnÆpÃ÷ sÃnumantaÓ ca parvatÃ÷ 2.042.010a kÃnanaæ vÃpi Óailaæ và yaæ rÃmo 'bhigami«yati 2.042.010c priyÃtithim iva prÃptaæ nainaæ Óak«yanty anarcitum 2.042.011a vicitrakusumÃpŬà bahuma¤jaridhÃriïa÷ 2.042.011c akÃle cÃpi mukhyÃni pu«pÃïi ca phalÃni ca 2.042.011e darÓayi«yanty anukroÓÃd girayo rÃmam Ãgatam 2.042.012a vidarÓayanto vividhÃn bhÆyaÓ citrÃæÓ ca nirjharÃn 2.042.012c pÃdapÃ÷ parvatÃgre«u ramayi«yanti rÃghavam 2.042.013a yatra rÃmo bhayaæ nÃtra nÃsti tatra parÃbhava÷ 2.042.013c sa hi ÓÆro mahÃbÃhu÷ putro daÓarathasya ca 2.042.014a purà bhavati no dÆrÃd anugacchÃma rÃghavam 2.042.014c pÃdacchÃyà sukhà bhartus tÃd­Óasya mahÃtmana÷ 2.042.014e sa hi nÃtho janasyÃsya sa gati÷ sa parÃyaïam 2.042.015a vayaæ paricari«yÃma÷ sÅtÃæ yÆyaæ tu rÃghavam 2.042.015c iti paurastriyo bhartÌn du÷khÃrtÃs tat tad abruvan 2.042.016a yu«mÃkaæ rÃghavo 'raïye yogak«emaæ vidhÃsyati 2.042.016c sÅtà nÃrÅjanasyÃsya yogak«emaæ kari«yati 2.042.017a ko nv anenÃpratÅtena sotkaïÂhitajanena ca 2.042.017c saæprÅyetÃmanoj¤ena vÃsena h­tacetasà 2.042.018a kaikeyyà yadi ced rÃjyaæ syÃd adharmyam anÃthavat 2.042.018c na hi no jÅvitenÃrtha÷ kuta÷ putrai÷ kuto dhanai÷ 2.042.019a yayà putraÓ ca bhartà ca tyaktÃv aiÓvaryakÃraïÃt 2.042.019c kaæ sà parihared anyaæ kaikeyÅ kulapÃæsanÅ 2.042.020a kaikeyyà na vayaæ rÃjye bh­takà nivasemahi 2.042.020c jÅvantyà jÃtu jÅvantya÷ putrair api ÓapÃmahe 2.042.021a yà putraæ pÃrthivendrasya pravÃsayati nirgh­ïà 2.042.021c kas tÃæ prÃpya sukhaæ jÅved adharmyÃæ du«ÂacÃriïÅm 2.042.022a na hi pravrajite rÃme jÅvi«yati mahÅpati÷ 2.042.022c m­te daÓarathe vyaktaæ vilopas tadanantaram 2.042.023a te vi«aæ pibatÃlo¬ya k«ÅïapuïyÃ÷ sudurgatÃ÷ 2.042.023c rÃghavaæ vÃnugacchadhvam aÓrutiæ vÃpi gacchata 2.042.024a mithyà pravrÃjito rÃma÷ sabhÃrya÷ sahalak«maïa÷ 2.042.024c bharate saæni«­«ÂÃ÷ sma÷ saunike paÓavo yathà 2.042.025a tÃs tathà vilapantyas tu nagare nÃgarastriya÷ 2.042.025c cukruÓur bh­Óasaætaptà m­tyor iva bhayÃgame 2.042.026a tathà striyo rÃmanimittam ÃturÃ; yathà sute bhrÃtari và vivÃsite 2.042.026c vilapya dÅnà rurudur vicetasa÷; sutair hi tÃsÃm adhiko hi so 'bhavat 2.043.001a rÃmo 'pi rÃtriÓe«eïa tenaiva mahad antaram 2.043.001c jagÃma puru«avyÃghra÷ pitur Ãj¤Ãm anusmaran 2.043.002a tathaiva gacchatas tasya vyapÃyÃd rajanÅ Óivà 2.043.002c upÃsya sa ÓivÃæ saædhyÃæ vi«ayÃntaæ vyagÃhata 2.043.003a grÃmÃn vik­«ÂasÅmÃæs tÃn pu«pitÃni vanÃni ca 2.043.003c paÓyann atiyayau ÓÅghraæ Óarair iva hayottamai÷ 2.043.004a Ó­ïvan vÃco manu«yÃïÃæ grÃmasaævÃsavÃsinÃm 2.043.004c rÃjÃnaæ dhig daÓarathaæ kÃmasya vaÓam Ãgatam 2.043.005a hà n­ÓaæsÃdya kaikeyÅ pÃpà pÃpÃnubandhinÅ 2.043.005c tÅk«ïà saæbhinnamaryÃdà tÅk«ïe karmaïi vartate 2.043.006a yà putram Åd­Óaæ rÃj¤a÷ pravÃsayati dhÃrmikam 2.043.006c vana vÃse mahÃprÃj¤aæ sÃnukroÓam atandritam 2.043.007a età vÃco manu«yÃïÃæ grÃmasaævÃsavÃsinÃm 2.043.007c Ó­ïvann atiyayau vÅra÷ kosalÃn kosaleÓvara÷ 2.043.008a tato vedaÓrutiæ nÃma ÓivavÃrivahÃæ nadÅm 2.043.008c uttÅryÃbhimukha÷ prÃyÃd agastyÃdhyu«itÃæ diÓam 2.043.009a gatvà tu suciraæ kÃlaæ tata÷ ÓÅtajalÃæ nadÅm 2.043.009c gomatÅæ goyutÃnÆpÃm atarat sÃgaraægamÃm 2.043.010a gomatÅæ cÃpy atikramya rÃghava÷ ÓÅghragair hayai÷ 2.043.010c mayÆrahaæsÃbhirutÃæ tatÃra syandikÃæ nadÅm 2.043.011a sa mahÅæ manunà rÃj¤Ã dattÃm ik«vÃkave purà 2.043.011c sphÅtÃæ rëÂrÃv­tÃæ rÃmo vaidehÅm anvadarÓayat 2.043.012a sÆta ity eva cÃbhëya sÃrathiæ tam abhÅk«ïaÓa÷ 2.043.012c haæsamattasvara÷ ÓrÅmÃn uvÃca puru«ar«abha÷ 2.043.013a kadÃhaæ punar Ãgamya sarayvÃ÷ pu«pite vane 2.043.013c m­gayÃæ paryÃÂa«yÃmi mÃtrà pitrà ca saægata÷ 2.043.014a nÃtyartham abhikÃÇk«Ãmi m­gayÃæ sarayÆvane 2.043.014c ratir hy e«Ãtulà loke rÃjar«igaïasaæmatà 2.043.015a sa tam adhvÃnam aik«vÃka÷ sÆtaæ madhurayà girà 2.043.015c taæ tam artham abhipretya yayauvÃkyam udÅrayan 2.044.001a viÓÃlÃn kosalÃn ramyÃn yÃtvà lak«maïapÆrvaja÷ 2.044.001c ÃsasÃda mahÃbÃhu÷ Ó­Çgaverapuraæ prati 2.044.002a tatra tripathagÃæ divyÃæ ÓivatoyÃm aÓaivalÃm 2.044.002c dadarÓa rÃghavo gaÇgÃæ puïyÃm ­«inisevitÃm 2.044.003a haæsasÃrasasaæghu«ÂÃæ cakravÃkopakÆjitÃm 2.044.003c ÓiæÓumaraiÓ ca nakraiÓ ca bhujaægaiÓ ca ni«evitÃm 2.044.004a tÃm ÆrmikalilÃvartÃm anvavek«ya mahÃratha÷ 2.044.004c sumantram abravÅt sÆtam ihaivÃdya vasÃmahe 2.044.005a avidÆrÃd ayaæ nadyà bahupu«papravÃlavÃn 2.044.005c sumahÃn iÇgudÅv­k«o vasÃmo 'traiva sÃrathe 2.044.006a lak«aïaÓ ca sumantraÓ ca bìham ity eva rÃghavam 2.044.006c uktvà tam iÇgudÅv­k«aæ tadopayayatur hayai÷ 2.044.007a rÃmo 'bhiyÃya taæ ramyaæ v­k«am ik«vÃkunandana÷ 2.044.007c rathÃd avÃtarat tasmÃt sabhÃrya÷ sahalak«maïa÷ 2.044.008a sumantro 'py avatÅryaiva mocayitvà hayottamÃn 2.044.008c v­k«amÆlagataæ rÃmam upatasthe k­täjali÷ 2.044.009a tatra rÃjà guho nÃma rÃmasyÃtmasama÷ sakhà 2.044.009c ni«ÃdajÃtyo balavÃn sthapatiÓ ceti viÓruta÷ 2.044.010a sa Órutvà puru«avyÃghraæ rÃmaæ vi«ayam Ãgatam 2.044.010c v­ddhai÷ pariv­to 'mÃtyair j¤ÃtibhiÓ cÃpy upÃgata÷ 2.044.011a tato ni«ÃdÃdhipatiæ d­«Âvà dÆrÃd avasthitam 2.044.011c saha saumitriïà rÃma÷ samÃgacchad guhena sa÷ 2.044.012a tam Ãrta÷ saæpari«vajya guho rÃghavam abravÅt 2.044.012c yathÃyodhyà tathedaæ te rÃma kiæ karavÃïi te 2.044.013a tato guïavadannÃdyam upÃdÃya p­thagvidham 2.044.013c arghyaæ copÃnayat k«ipraæ vÃkyaæ cedam uvÃca ha 2.044.014a svÃgataæ te mahÃbÃho taveyam akhilà mahÅ 2.044.014c vayaæ pre«yà bhavÃn bhartà sÃdhu rÃjyaæ praÓÃdhi na÷ 2.044.015a bhak«yaæ bhojyaæ ca peyaæ ca lehyaæ cedam upasthitam 2.044.015c ÓayanÃni ca mukhyÃni vÃjinÃæ khÃdanaæ ca te 2.044.016a guham eva bruvÃïaæ taæ rÃghava÷ pratyuvÃca ha 2.044.016c arcitÃÓ caiva h­«ÂÃÓ ca bhavatà sarvathà vayam 2.044.017a padbhyÃm abhigamÃc caiva snehasaædarÓanena ca 2.044.017c bhujÃbhyÃæ sÃdhuv­ttÃbhyÃæ pŬayan vÃkyam abravÅt 2.044.018a di«Âyà tvÃæ guha paÓyÃmi arogaæ saha bÃndhavai÷ 2.044.018c api te kÆÓalaæ rëÂre mitre«u ca dhane«u ca 2.044.019a yat tv idaæ bhavatà kiæ cit prÅtyà samupakalpitam 2.044.019c sarvaæ tad anujÃnÃmi na hi varte pratigrahe 2.044.020a kuÓacÅrÃjinadharaæ phalamÆlÃÓanaæ ca mÃm 2.044.020c viddhi praïihitaæ dharme tÃpasaæ vanagocaram 2.044.021a aÓvÃnÃæ khÃdanenÃham arthÅ nÃnyena kena cit 2.044.021c etÃvatÃtrabhavatà bhavi«yÃmi supÆjita÷ 2.044.022a ete hi dayità rÃj¤a÷ pitur daÓarathasya me 2.044.022c etai÷ suvihitair aÓvair bhavi«yÃmy aham arcita÷ 2.044.023a aÓvÃnÃæ pratipÃnaæ ca khÃdanaæ caiva so 'nvaÓÃt 2.044.023c guhas tatraiva puru«Ãæs tvaritaæ dÅyatÃm iti 2.044.024a tataÓ cÅrottarÃsaÇga÷ saædhyÃm anvÃsya paÓcimÃm 2.044.024c jalam evÃdade bhojyaæ lak«maïenÃh­taæ svayam 2.044.025a tasya bhÆmau ÓayÃnasya pÃdau prak«Ãlya lak«maïa÷ 2.044.025c sabhÃryasya tato 'bhyetya tasthau v­k«am upÃÓrita÷ 2.044.026a guho 'pi saha sÆtena saumitrim anubhëayan 2.044.026c anvajÃgrat tato rÃmam apramatto dhanurdhara÷ 2.044.027a tathà ÓayÃnasya tato 'sya dhÅmato; yaÓasvino dÃÓarather mahÃtmana÷ 2.044.027c ad­«Âadu÷khasya sukhocitasya sÃ; tadà vyatÅyÃya cireïa ÓarvarÅ 2.045.001a taæ jÃgratam adambhena bhrÃtur arthÃya lak«maïam 2.045.001c guha÷ saætÃpasaætapto rÃghavaæ vÃkyam abravÅt 2.045.002a iyaæ tÃta sukhà Óayyà tvadartham upakalpità 2.045.002c pratyÃÓvasihi sÃdhv asyÃæ rÃjaputra yathÃsukham 2.045.003a ucito 'yaæ jana÷ sarva÷ kleÓÃnÃæ tvaæ sukhocita÷ 2.045.003c guptyarthaæ jÃgari«yÃma÷ kÃkutsthasya vayaæ niÓÃm 2.045.004a na hi rÃmÃt priyataro mamÃsti bhuvi kaÓ cana 2.045.004c bravÅmy etad ahaæ satyaæ satyenaiva ca te Óape 2.045.005a asya prasÃdÃd ÃÓaæse loke 'smin sumahad yaÓa÷ 2.045.005c dharmÃvÃptiæ ca vipulÃm arthÃvÃptiæ ca kevalÃm 2.045.006a so 'haæ priyasakhaæ rÃmaæ ÓayÃnaæ saha sÅtayà 2.045.006c rak«i«yÃmi dhanu«pÃïi÷ sarvato j¤Ãtibhi÷ saha 2.045.007a na hi me 'viditaæ kiæ cid vane 'smiæÓ carata÷ sadà 2.045.007c caturaÇgaæ hy api balaæ sumahat prasahemahi 2.045.008a lak«maïas taæ tadovÃca rak«yamÃïÃs tvayÃnagha 2.045.008c nÃtra bhÅtà vayaæ sarve dharmam evÃnupaÓyatà 2.045.009a kathaæ dÃÓarathau bhÆmau ÓayÃne saha sÅtayà 2.045.009c Óakyà nidrà mayà labdhuæ jÅvitaæ và sukhÃni và 2.045.010a yo na devÃsurai÷ sarvai÷ Óakya÷ prasahituæ yudhi 2.045.010c taæ paÓya sukhasaævi«Âaæ t­ïe«u saha sÅtayà 2.045.011a yo mantra tapasà labdho vividhaiÓ ca pariÓramai÷ 2.045.011c eko daÓarathasyai«a putra÷ sad­Óalak«aïa÷ 2.045.012a asmin pravrajito rÃjà na ciraæ vartayi«yati 2.045.012c vidhavà medinÅ nÆnaæ k«ipram eva bhavi«yati 2.045.013a vinadya sumahÃnÃdaæ ÓrameïoparatÃ÷ striya÷ 2.045.013c nirgho«oparataæ tÃta manye rÃjaniveÓanam 2.045.014a kausalyà caiva rÃjà ca tathaiva jananÅ mama 2.045.014c nÃÓaæse yadi jÅvanti sarve te ÓarvarÅm imÃm 2.045.015a jÅved api hi me mÃtà ÓatrughnasyÃnvavek«ayà 2.045.015c tad du÷khaæ yat tu kausalyà vÅrasÆr vinaÓi«yati 2.045.016a anuraktajanÃkÅrïà sukhÃlokapriyÃvahà 2.045.016c rÃjavyasanasaæs­«Âà sà purÅ vinaÓi«yati 2.045.017a atikrÃntam atikrÃntam anavÃpya manoratham 2.045.017c rÃjye rÃmam anik«ipya pità me vinaÓi«yati 2.045.018a siddhÃrthÃ÷ pitaraæ v­ttaæ tasmin kÃle hy upasthite 2.045.018c pretakÃrye«u sarve«u saæskari«yanti bhÆmipam 2.045.019a ramyacatvarasaæsthÃnÃæ suvibhaktamahÃpathÃm 2.045.019c harmyaprÃsÃdasaæpannÃæ gaïikÃvaraÓobhitÃm 2.045.020a rathÃÓvagajasaæbÃdhÃæ tÆryanÃdavinÃditÃm 2.045.020c sarvakalyÃïasaæpÆrïÃæ h­«Âapu«ÂajanÃkulÃm 2.045.021a ÃrÃmodyÃnasaæpannÃæ samÃjotsavaÓÃlinÅm 2.045.021c sukhità vicari«yanti rÃjadhÃnÅæ pitur mama 2.045.022a api satyapratij¤ena sÃrdhaæ kuÓalinà vayam 2.045.022c niv­tte vanavÃse 'sminn ayodhyÃæ praviÓemahi 2.045.023a paridevayamÃnasya du÷khÃrtasya mahÃtmana÷ 2.045.023c ti«Âhato rÃjaputrasya ÓarvarÅ sÃtyavartata 2.045.024a tathà hi satyaæ bruvati prajÃhite; narendraputre gurusauh­dÃd guha÷ 2.045.024c mumoca bëpaæ vyasanÃbhipŬito; jvarÃturo nÃga iva vyathÃtura÷ 2.046.001a prabhÃtÃyÃæ tu ÓarvaryÃæ p­thu v­k«Ã mahÃyaÓÃ÷ 2.046.001c uvÃca rÃma÷ saumitriæ lak«maïaæ Óubhalak«aïam 2.046.002a bhÃskarodayakÃlo 'yaæ gatà bhagavatÅ niÓà 2.046.002c asau suk­«ïo vihaga÷ kokilas tÃta kÆjati 2.046.003a barhiïÃnÃæ ca nirgho«a÷ ÓrÆyate nadatÃæ vane 2.046.003c tarÃma jÃhnavÅæ saumya ÓÅghragÃæ sÃgaraægamÃm 2.046.004a vij¤Ãya rÃmasya vaca÷ saumitrir mitranandana÷ 2.046.004c guham Ãmantrya sÆtaæ ca so 'ti«Âhad bhrÃtur agrata÷ 2.046.005a tata÷ kalÃpÃn saænahya kha¬gau baddhvà ca dhanvinau 2.046.005c jagmatur yena tau gaÇgÃæ sÅtayà saha rÃghavau 2.046.006a rÃmam eva tu dharmaj¤am upagamya vinÅtavat 2.046.006c kim ahaæ karavÃïÅti sÆta÷ präjalir abravÅt 2.046.007a nivartasvety uvÃcainam etÃvad dhi k­taæ mama 2.046.007c yÃnaæ vihÃya padbhyÃæ tu gami«yÃmo mahÃvanam 2.046.008a ÃtmÃnaæ tv abhyanuj¤Ãtam avek«yÃrta÷ sa sÃrathi÷ 2.046.008c sumantra÷ puru«avyÃghram aik«vÃkam idam abravÅt 2.046.009a nÃtikrÃntam idaæ loke puru«eïeha kena cit 2.046.009c tava sabhrÃt­bhÃryasya vÃsa÷ prÃk­tavad vane 2.046.010a na manye brahmacarye 'sti svadhÅte và phalodaya÷ 2.046.010c mÃrdavÃrjavayor vÃpi tvÃæ ced vyasanam Ãgatam 2.046.011a saha rÃghava vaidehyà bhrÃtrà caiva vane vasan 2.046.011c tvaæ gatiæ prÃpsyase vÅra trÅæl lokÃæs tu jayann iva 2.046.012a vayaæ khalu hatà rÃma ye tayÃpy upava¤citÃ÷ 2.046.012c kaikeyyà vaÓam e«yÃma÷ pÃpÃyà du÷khabhÃgina÷ 2.046.013a iti bruvann Ãtma samaæ sumantra÷ sÃrathis tadà 2.046.013c d­«Âvà dura gataæ rÃmaæ du÷khÃrto rurude ciram 2.046.014a tatas tu vigate bëpe sÆtaæ sp­«Âodakaæ Óucim 2.046.014c rÃmas tu madhuraæ vÃkyaæ puna÷ punar uvÃca tam 2.046.015a ik«vÃkÆïÃæ tvayà tulyaæ suh­daæ nopalak«aye 2.046.015c yathà daÓaratho rÃjà mÃæ na Óocet tathà kuru 2.046.016a Óokopahata cetÃÓ ca v­ddhaÓ ca jagatÅpati÷ 2.046.016c kÃma bhÃrÃvasannaÓ ca tasmÃd etad bravÅmi te 2.046.017a yad yad Ãj¤Ãpayet kiæ cit sa mahÃtmà mahÅpati÷ 2.046.017c kaikeyyÃ÷ priyakÃmÃrthaæ kÃryaæ tad avikÃÇk«ayà 2.046.018a etadarthaæ hi rÃjyÃni praÓÃsati nareÓvarÃ÷ 2.046.018c yad e«Ãæ sarvak­tye«u mano na pratihanyate 2.046.019a tad yathà sa mahÃrÃjo nÃlÅkam adhigacchati 2.046.019c na ca tÃmyati du÷khena sumantra kuru tat tathà 2.046.020a ad­«Âadu÷khaæ rÃjÃnaæ v­ddham Ãryaæ jitendriyam 2.046.020c brÆyÃs tvam abhivÃdyaiva mama hetor idaæ vaca÷ 2.046.021a naivÃham anuÓocÃmi lak«maïo na ca maithilÅ 2.046.021c ayodhyÃyÃÓ cyutÃÓ ceti vane vatsyÃmaheti và 2.046.022a caturdaÓasu var«e«u niv­tte«u puna÷ puna÷ 2.046.022c lak«maïaæ mÃæ ca sÅtÃæ ca drak«yasi k«ipram ÃgatÃn 2.046.023a evam uktvà tu rÃjÃnaæ mÃtaraæ ca sumantra me 2.046.023c anyÃÓ ca devÅ÷ sahitÃ÷ kaikeyÅæ ca puna÷ puna÷ 2.046.024a Ãrogyaæ brÆhi kausalyÃm atha pÃdÃbhivandanam 2.046.024c sÅtÃyà mama cÃryasya vacanÃl lak«maïasya ca 2.046.025a brÆyÃÓ ca hi mahÃrÃjaæ bharataæ k«ipram Ãnaya 2.046.025c ÃgataÓ cÃpi bharata÷ sthÃpyo n­pamate pade 2.046.026a bharataæ ca pari«vajya yauvarÃjye 'bhi«icya ca 2.046.026c asmatsaætÃpajaæ du÷khaæ na tvÃm abhibhavi«yati 2.046.027a bharataÓ cÃpi vaktavyo yathà rÃjani vartase 2.046.027c tathà mÃt­«u vartethÃ÷ sarvÃsv evÃviÓe«ata÷ 2.046.028a yathà ca tava kaikeyÅ sumitrà cÃviÓe«ata÷ 2.046.028c tathaiva devÅ kausalyà mama mÃtà viÓe«ata÷ 2.046.029a nivartyamÃno rÃmeïa sumantra÷ ÓokakarÓita÷ 2.046.029c tat sarvaæ vacanaæ Órutvà snehÃt kÃkutstham abravÅt 2.046.030a yad ahaæ nopacÃreïa brÆyÃæ snehÃd aviklava÷ 2.046.030c bhaktimÃn iti tat tÃvad vÃkyaæ tvaæ k«antum arhasi 2.046.031a kathaæ hi tvadvihÅno 'haæ pratiyÃsyÃmi tÃæ purÅm 2.046.031c tava tÃta viyogena putraÓokÃkulÃm iva 2.046.032a sarÃmam api tÃvan me rathaæ d­«Âvà tadà jana÷ 2.046.032c vinà rÃmaæ rathaæ d­«Âvà vidÅryetÃpi sà purÅ 2.046.033a dainyaæ hi nagarÅ gacched d­«Âvà ÓÆnyam imaæ ratham 2.046.033c sÆtÃvaÓe«aæ svaæ sainyaæ hatavÅram ivÃhave 2.046.034a dÆre 'pi nivasantaæ tvÃæ mÃnasenÃgrata÷ sthitam 2.046.034c cintayantyo 'dya nÆnaæ tvÃæ nirÃhÃrÃ÷ k­tÃ÷ prajÃ÷ 2.046.035a ÃrtanÃdo hi ya÷ paurair muktas tadvipravÃsane 2.046.035c rathasthaæ mÃæ niÓÃmyaiva kuryu÷ Óataguïaæ tata÷ 2.046.036a ahaæ kiæ cÃpi vak«yÃmi devÅæ tava suto mayà 2.046.036c nÅto 'sau mÃtulakulaæ saætÃpaæ mà k­thà iti 2.046.037a asatyam api naivÃhaæ brÆyÃæ vacanam Åd­Óam 2.046.037c katham apriyam evÃhaæ brÆyÃæ satyam idaæ vaca÷ 2.046.038a mama tÃvan niyogasthÃs tvadbandhujanavÃhina÷ 2.046.038c kathaæ rathaæ tvayà hÅnaæ pravak«yanti hayottamÃ÷ 2.046.039a yadi me yÃcamÃnasya tyÃgam eva kari«yasi 2.046.039c saratho 'gniæ pravek«yÃmi tyakta mÃtra iha tvayà 2.046.040a bhavi«yanti vane yÃni tapovighnakarÃïi te 2.046.040c rathena pratibÃdhi«ye tÃni sattvÃni rÃghava 2.046.041a tat k­tena mayà prÃptaæ ratha caryà k­taæ sukham 2.046.041c ÃÓaæse tvatk­tenÃhaæ vanavÃsak­taæ sukham 2.046.042a prasÅdecchÃmi te 'raïye bhavituæ pratyanantara÷ 2.046.042c prÅtyÃbhihitam icchÃmi bhava me patyanantara÷ 2.046.043a tava ÓuÓrÆ«aïaæ mÆrdhnà kari«yÃmi vane vasan 2.046.043c ayodhyÃæ devalokaæ và sarvathà prajahÃmy aham 2.046.044a na hi Óakyà prave«Âuæ sà mayÃyodhyà tvayà vinà 2.046.044c rÃjadhÃnÅ mahendrasya yathà du«k­takarmaïà 2.046.045a ime cÃpi hayà vÅra yadi te vanavÃsina÷ 2.046.045c paricaryÃæ kari«yanti prÃpsyanti paramÃæ gatim 2.046.046a vanavÃse k«ayaæ prÃpte mamai«a hi manoratha÷ 2.046.046c yad anena rathenaiva tvÃæ vaheyaæ purÅæ puna÷ 2.046.047a caturdaÓa hi var«Ãïi sahitasya tvayà vane 2.046.047c k«aïabhÆtÃni yÃsyanti ÓataÓas tu tato 'nyathà 2.046.048a bh­tyavatsala ti«Âhantaæ bhart­putragate pathi 2.046.048c bhaktaæ bh­tyaæ sthitaæ sthityÃæ tvaæ na mÃæ hÃtum arhasi 2.046.049a evaæ bahuvidhaæ dÅnaæ yÃcamÃnaæ puna÷ puna÷ 2.046.049c rÃmo bh­tyÃnukampÅ tu sumantram idam abravÅt 2.046.050a jÃnÃmi paramÃæ bhaktiæ mayi te bhart­vatsala 2.046.050c Ó­ïu cÃpi yadarthaæ tvÃæ pre«ayÃmi purÅm ita÷ 2.046.051a nagarÅæ tvÃæ gataæ d­«Âvà jananÅ me yavÅyasÅ 2.046.051c kaikeyÅ pratyayaæ gacched iti rÃmo vanaæ gata÷ 2.046.052a paritu«Âà hi sà devi vanavÃsaæ gate mayi 2.046.052c rÃjÃnaæ nÃtiÓaÇketa mithyÃvÃdÅti dhÃrmikam 2.046.053a e«a me prathama÷ kalpo yad ambà me yavÅyasÅ 2.046.053c bharatÃrak«itaæ sphÅtaæ putrarÃjyam avÃpnuyÃt 2.046.054a mama priyÃrthaæ rÃj¤aÓ ca sarathas tvaæ purÅæ vraja 2.046.054c saædi«ÂaÓ cÃsi yÃnarthÃæs tÃæs tÃn brÆyÃs tathÃtathà 2.046.055a ity uktvà vacanaæ sÆtaæ sÃntvayitvà puna÷ puna÷ 2.046.055c guhaæ vacanam aklÅbaæ rÃmo hetumad abravÅt 2.046.055e jaÂÃ÷ k­tvà gami«yÃmi nyagrodhak«Åram Ãnaya 2.046.056a tat k«Åraæ rÃjaputrÃya guha÷ k«ipram upÃharat 2.046.056c lak«maïasyÃtmanaÓ caiva rÃmas tenÃkaroj jaÂÃ÷ 2.046.057a tau tadà cÅravasanau jaÂÃmaï¬aladhÃriïau 2.046.057c aÓobhetÃm ­«isamau bhrÃtarau rÃmalak«maïau 2.046.058a tato vaikhÃnasaæ mÃrgam Ãsthita÷ sahalak«maïa÷ 2.046.058c vratam Ãdi«ÂavÃn rÃma÷ sahÃyaæ guham abravÅt 2.046.059a apramatto bale koÓe durge janapade tathà 2.046.059c bhavethà guha rÃjyaæ hi durÃrak«atamaæ matam 2.046.060a tatas taæ samanuj¤Ãya guham ik«vÃkunandana÷ 2.046.060c jagÃma tÆrïam avyagra÷ sabhÃrya÷ sahalak«maïa÷ 2.046.061a sa tu d­«Âvà nadÅtÅre nÃvam ik«vÃkunandana÷ 2.046.061c titÅr«u÷ ÓÅghragÃæ gaÇgÃm idaæ lak«maïam abravÅt 2.046.062a Ãroha tvaæ nara vyÃghra sthitÃæ nÃvam imÃæ Óanai÷ 2.046.062c sÅtÃæ cÃropayÃnvak«aæ parig­hya manasvinÅm 2.046.063a sa bhrÃtu÷ ÓÃsanaæ Órutvà sarvam apratikÆlayan 2.046.063c Ãropya maithilÅæ pÆrvam ÃrurohÃtmavÃæs tata÷ 2.046.064a athÃruroha tejasvÅ svayaæ lak«maïapÆrvaja÷ 2.046.064c tato ni«ÃdÃdhipatir guho j¤ÃtÅn acodayat 2.046.065a anuj¤Ãya sumantraæ ca sabalaæ caiva taæ guham 2.046.065c ÃsthÃya nÃvaæ rÃmas tu codayÃm Ãsa nÃvikÃn 2.046.066a tatas taiÓ codità sà nau÷ karïadhÃrasamÃhità 2.046.066c ÓubhasphyavegÃbhihatà ÓÅghraæ salilam atyagÃt 2.046.067a madhyaæ tu samanuprÃpya bhÃgÅrathyÃs tv anindità 2.046.067c vaidehÅ präjalir bhÆtvà tÃæ nadÅm idam abravÅt 2.046.068a putro daÓarathasyÃyaæ mahÃrÃjasya dhÅmata÷ 2.046.068c nideÓaæ pÃlayatv enaæ gaÇge tvadabhirak«ita÷ 2.046.069a caturdaÓa hi var«Ãïi samagrÃïy u«ya kÃnane 2.046.069c bhrÃtrà saha mayà caiva puna÷ pratyÃgami«yati 2.046.070a tatas tvÃæ devi subhage k«emeïa punar Ãgatà 2.046.070c yak«ye pramudità gaÇge sarvakÃmasam­ddhaye 2.046.071a tvaæ hi tripathagà devi brahma lokaæ samÅk«ase 2.046.071c bhÃryà codadhirÃjasya loke 'smin saæprad­Óyase 2.046.072a sà tvÃæ devi namasyÃmi praÓaæsÃmi ca Óobhane 2.046.072c prÃpta rÃjye naravyÃghra Óivena punar Ãgate 2.046.073a gavÃæ ÓatasahasrÃïi vastrÃïy annaæ ca peÓalam 2.046.073c brÃhmaïebhya÷ pradÃsyÃmi tava priyacikÅr«ayà 2.046.074a tathà saæbhëamÃïà sà sÅtà gaÇgÃm anindità 2.046.074c dak«iïà dak«iïaæ tÅraæ k«ipram evÃbhyupÃgamat 2.046.075a tÅraæ tu samanuprÃpya nÃvaæ hitvà narar«abha÷ 2.046.075c prÃti«Âhata saha bhrÃtrà vaidehyà ca paraætapa÷ 2.046.076a athÃbravÅn mahÃbÃhu÷ sumitrÃnandavardhanam 2.046.076c agrato gaccha saumitre sÅtà tvÃm anugacchatu 2.046.077a p­«Âhato 'haæ gami«yÃmi tvÃæ ca sÅtÃæ ca pÃlayan 2.046.077c adya du÷khaæ tu vaidehÅ vanavÃsasya vetsyati 2.046.078a gataæ tu gaÇgÃparapÃram ÃÓu; rÃmaæ sumantra÷ pratataæ nirÅk«ya 2.046.078c adhvaprakar«Ãd viniv­ttad­«Âir; mumoca bëpaæ vyathitas tapasvÅ 2.046.079a tau tatra hatvà caturo mahÃm­gÃn; varÃham ­Óyaæ p­«ataæ mahÃrurum 2.046.079c ÃdÃya medhyaæ tvaritaæ bubhuk«itau; vÃsÃya kÃle yayatur vanaspatim 2.047.001a sa taæ v­k«aæ samÃsÃdya saædhyÃm anvÃsya paÓcimÃm 2.047.001c rÃmo ramayatÃæ Óre«Âha iti hovÃca lak«maïam 2.047.002a adyeyaæ prathamà rÃtrir yÃtà janapadÃd bahi÷ 2.047.002c yà sumantreïa rahità tÃæ notkaïÂhitum arhasi 2.047.003a jÃgartavyam atandribhyÃm adya prabh­ti rÃtri«u 2.047.003c yogak«emo hi sÅtÃyà vartate lak«maïÃvayo÷ 2.047.004a rÃtriæ kathaæ cid evemÃæ saumitre vartayÃmahe 2.047.004c upÃvartÃmahe bhÆmÃv ÃstÅrya svayam Ãrjitai÷ 2.047.005a sa tu saæviÓya medinyÃæ mahÃrhaÓayanocita÷ 2.047.005c imÃ÷ saumitraye rÃmo vyÃjahÃra kathÃ÷ ÓubhÃ÷ 2.047.006a dhruvam adya mahÃrÃjo du÷khaæ svapiti lak«maïa 2.047.006c k­takÃmà tu kaikeyÅ tu«Âà bhavitum arhati 2.047.007a sà hi devÅ mahÃrÃjaæ kaikeyÅ rÃjyakÃraïÃt 2.047.007c api na cyÃvayet prÃïÃn d­«Âvà bharatam Ãgatam 2.047.008a anÃthaÓ caiva v­ddhaÓ ca mayà caiva vinÃk­ta÷ 2.047.008c kiæ kari«yati kÃmÃtmà kaikeyyà vaÓam Ãgata÷ 2.047.009a idaæ vyasanam Ãlokya rÃj¤aÓ ca mativibhramam 2.047.009c kÃma evÃrdhadharmÃbhyÃæ garÅyÃn iti me mati÷ 2.047.010a ko hy avidvÃn api pumÃn pramadÃyÃ÷ k­te tyajet 2.047.010c chandÃnuvartinaæ putraæ tÃto mÃm iva lak«maïa 2.047.011a sukhÅ bata sabhÃryaÓ ca bharata÷ kekayÅsuta÷ 2.047.011c muditÃn kosalÃn eko yo bhok«yaty adhirÃjavat 2.047.012a sa hi sarvasya rÃjyasya mukham ekaæ bhavi«yati 2.047.012c tÃte ca vayasÃtÅte mayi cÃraïyam ÃÓrite 2.047.013a arthadharmau parityajya ya÷ kÃmam anuvartate 2.047.013c evam Ãpadyate k«ipraæ rÃjà daÓaratho yathà 2.047.014a manye daÓarathÃntÃya mama pravrÃjanÃya ca 2.047.014c kaikeyÅ saumya saæprÃptà rÃjyÃya bharatasya ca 2.047.015a apÅdÃnÅæ na kaikeyÅ saubhÃgyamadamohità 2.047.015c kausalyÃæ ca sumitrÃæ ca saæprabÃdheta matk­te 2.047.016a mà sma matkÃraïÃd devÅ sumitrà du÷kham Ãvaset 2.047.016c ayodhyÃm ita eva tvaæ kÃle praviÓa lak«maïa 2.047.017a aham eko gami«yÃmi sÅtayà saha daï¬akÃn 2.047.017c anÃthÃyà hi nÃthas tvaæ kausalyÃyà bhavi«yasi 2.047.018a k«udrakarmà hi kaikeyÅ dve«Ãd anyÃyyam Ãcaret 2.047.018c paridadyà hi dharmaj¤e bharate mama mÃtaram 2.047.019a nÆnaæ jÃtyantare kasmiæ÷ striya÷ putrair viyojitÃ÷ 2.047.019c jananyà mama saumitre tad apy etad upasthitam 2.047.020a mayà hi cirapu«Âena du÷khasaævardhitena ca 2.047.020c viprÃyujyata kausalyà phalakÃle dhig astu mÃm 2.047.021a mà sma sÅmantinÅ kà cij janayet putram Åd­Óam 2.047.021c saumitre yo 'ham ambÃyà dadmi Óokam anantakam 2.047.022a manye prÅtiviÓi«Âà sà matto lak«maïasÃrikà 2.047.022c yasyÃs tac chrÆyate vÃkyaæ Óuka pÃdam arer daÓa 2.047.023a ÓocantyÃÓ cÃlpabhÃgyÃyà na kiæ cid upakurvatà 2.047.023c purtreïa kim aputrÃyà mayà kÃryam ariædama 2.047.024a alpabhÃgyà hi me mÃtà kausalyà rahità mayà 2.047.024c Óete paramadu÷khÃrtà patità ÓokasÃgare 2.047.025a eko hy aham ayodhyÃæ ca p­thivÅæ cÃpi lak«maïa 2.047.025c tareyam i«ubhi÷ kruddho nanu vÅryam akÃraïam 2.047.026a adharmabhaya bhÅtaÓ ca paralokasya cÃnagha 2.047.026c tena lak«maïa nÃdyÃham ÃtmÃnam abhi«ecaye 2.047.027a etad anyac ca karuïaæ vilapya vijane bahu 2.047.027c aÓrupÆrïamukho rÃmo niÓi tÆ«ïÅm upÃviÓat 2.047.028a vilapyoparataæ rÃmaæ gatÃrci«am ivÃnalam 2.047.028c samudram iva nirvegam ÃÓvÃsayata lak«maïa÷ 2.047.029a dhruvam adya purÅ rÃma ayodhyà yudhinÃæ vara 2.047.029c ni«prabhà tvayi ni«krÃnte gatacandreva ÓarvarÅ 2.047.030a naitad aupayikaæ rÃma yad idaæ paritapyase 2.047.030c vi«Ãdayasi sÅtÃæ ca mÃæ caiva puru«ar«abha 2.047.031a na ca sÅtà tvayà hÅnà na cÃham api rÃghava 2.047.031c muhÆrtam api jÅvÃvo jalÃn matsyÃv ivoddh­tau 2.047.032a na hi tÃtaæ na Óatrughnaæ na sumitrÃæ paraætapa 2.047.032c dra«Âum iccheyam adyÃhaæ svargaæ vÃpi tvayà vinà 2.047.033a sa lak«maïasyottama pu«kalaæ vaco; niÓamya caivaæ vanavÃsam ÃdarÃt 2.047.033c samÃ÷ samastà vidadhe paraætapa÷; prapadya dharmaæ sucirÃya rÃghava÷ 2.048.001a te tu tasmin mahÃv­k«a u«itvà rajanÅæ ÓivÃm 2.048.001c vimale 'bhyudite sÆrye tasmÃd deÓÃt pratasthire 2.048.002a yatra bhÃgÅrathÅ gaÇgà yamunÃm abhivartate 2.048.002c jagmus taæ deÓam uddiÓya vigÃhya sumahad vanam 2.048.003a te bhÆmim ÃgÃn vividhÃn deÓÃæÓ cÃpi manoramÃn 2.048.003c ad­«ÂapÆrvÃn paÓyantas tatra tatra yaÓasvina÷ 2.048.004a yathÃk«emeïa gacchan sa paÓyaæÓ ca vividhÃn drumÃn 2.048.004c niv­ttamÃtre divase rÃma÷ saumitrim abravÅt 2.048.005a prayÃgam abhita÷ paÓya saumitre dhÆmam unnatam 2.048.005c agner bhagavata÷ ketuæ manye saænihito muni÷ 2.048.006a nÆnaæ prÃptÃ÷ sma saæbhedaæ gaÇgÃyamunayor vayam 2.048.006c tathà hi ÓrÆyate Óambdo vÃriïà vÃrighaÂÂita÷ 2.048.007a dÃrÆïi paribhinnÃni vanajair upajÅvibhi÷ 2.048.007c bharadvÃjÃÓrame caite d­Óyante vividhà drumÃ÷ 2.048.008a dhanvinau tau sukhaæ gatvà lambamÃne divÃkare 2.048.008c gaÇgÃyamunayo÷ saædhau prÃpatur nilayaæ mune÷ 2.048.009a rÃmas tv ÃÓramam ÃsÃdya trÃsayan m­gapak«iïa÷ 2.048.009c gatvà muhÆrtam adhvÃnaæ bharadvÃjam upÃgamat 2.048.010a tatas tv ÃÓramam ÃsÃdya muner darÓanakÃÇk«iïau 2.048.010c sÅtayÃnugatau vÅrau dÆrÃd evÃvatasthatu÷ 2.048.011a hutÃgnihotraæ d­«Âvaiva mahÃbhÃgaæ k­täjali÷ 2.048.011c rÃma÷ saumitriïà sÃrdhaæ sÅtayà cÃbhyavÃdayat 2.048.012a nyavedayata cÃtmÃnaæ tasmai lak«maïapÆrvaja÷ 2.048.012c putrau daÓarathasyÃvÃæ bhagavan rÃmalak«maïau 2.048.013a bhÃryà mameyaæ vaidehÅ kalyÃïÅ janakÃtmajà 2.048.013c mÃæ cÃnuyÃtà vijanaæ tapovanam anindità 2.048.014a pitrà pravrÃjyamÃnaæ mÃæ saumitrir anuja÷ priya÷ 2.048.014c ayam anvagamad bhrÃtà vanam eva d­¬havrata÷ 2.048.015a pitrà niyuktà bhagavan prave«yÃmas tapovanam 2.048.015c dharmam evÃcari«yÃmas tatra mÆlaphalÃÓanÃ÷ 2.048.016a tasya tadvacanaæ Órutvà rÃjaputrasya dhÅmata÷ 2.048.016c upÃnayata dharmÃtmà gÃm arghyam udakaæ tata÷ 2.048.017a m­gapak«ibhir ÃsÅno munibhiÓ ca samantata÷ 2.048.017c rÃmam Ãgatam abhyarcya svÃgatenÃha taæ muni÷ 2.048.018a pratig­hya ca tÃm arcÃm upavi«Âaæ sarÃghavam 2.048.018c bharadvÃjo 'bravÅd vÃkyaæ dharmayuktam idaæ tadà 2.048.019a cirasya khalu kÃkutstha paÓyÃmi tvÃm ihÃgatam 2.048.019c Órutaæ tava mayà cedaæ vivÃsanam akÃraïam 2.048.020a avakÃÓo vivikto 'yaæ mahÃnadyo÷ samÃgame 2.048.020c puïyaÓ ca ramaïÅyaÓ ca vasatv iha bhagÃn sukham 2.048.021a evam uktas tu vacanaæ bharadvÃjena rÃghava÷ 2.048.021c pratyuvÃca Óubhaæ vÃkyaæ rÃma÷ sarvahite rata÷ 2.048.022a bhagavann ita Ãsanna÷ paurajÃnapado jana÷ 2.048.022c Ãgami«yati vaidehÅæ mÃæ cÃpi prek«ako jana÷ 2.048.022e anena kÃraïenÃham iha vÃsaæ na rocaye 2.048.023a ekÃnte paÓya bhagavann ÃÓramasthÃnam uttamam 2.048.023c ramate yatra vaidehÅ sukhÃrhà janakÃtmajà 2.048.024a etac chrutvà Óubhaæ vÃkyaæ bharadvÃjo mahÃmuni÷ 2.048.024c rÃghavasya tato vÃkyam artha grÃhakam abravÅt 2.048.025a daÓakroÓa itas tÃta girir yasmin nivatsyasi 2.048.025c mahar«isevita÷ puïya÷ sarvata÷ sukha darÓana÷ 2.048.026a golÃÇgÆlÃnucarito vÃnarark«ani«evita÷ 2.048.026c citrakÆÂa iti khyÃto gandhamÃdanasaænibha÷ 2.048.027a yÃvatà citra kÆÂasya nara÷ Ó­ÇgÃïy avek«ate 2.048.027c kalyÃïÃni samÃdhatte na pÃpe kurute mana÷ 2.048.028a ­«ayas tatra bahavo vih­tya ÓaradÃæ Óatam 2.048.028c tapasà divam ÃrƬhÃ÷ kapÃlaÓirasà saha 2.048.029a praviviktam ahaæ manye taæ vÃsaæ bhavata÷ sukham 2.048.029c iha và vanavÃsÃya vasa rÃma mayà saha 2.048.030a sa rÃmaæ sarvakÃmais taæ bharadvÃja÷ priyÃtithim 2.048.030c sabhÃryaæ saha ca bhrÃtrà pratijagrÃha dharmavit 2.048.031a tasya prayÃge rÃmasya taæ mahar«im upeyu«a÷ 2.048.031c prapannà rajanÅ puïyà citrÃ÷ kathayata÷ kathÃ÷ 2.048.032a prabhÃtÃyÃæ rajanyÃæ tu bharadvÃjam upÃgamat 2.048.032c uvÃca naraÓÃrdÆlo muniæ jvalitatejasaæ 2.048.033a ÓarvarÅæ bhavanann adya satyaÓÅla tavÃÓrame 2.048.033c u«itÃ÷ smeha vasatim anujÃnÃtu no bhavÃn 2.048.034a rÃtryÃæ tu tasyÃæ vyu«ÂÃyÃæ bharadvÃjo 'bravÅd idam 2.048.034c madhumÆlaphalopetaæ citrakÆÂaæ vrajeti ha 2.048.035a tatra ku¤jarayÆthÃni m­gayÆthÃni cÃbhita÷ 2.048.035c vicaranti vanÃnte«u tÃni drak«yasi rÃghava 2.048.036a prah­«Âakoya«Âikakokilasvanair; vinÃditaæ taæ vasudhÃdharaæ Óivam 2.048.036c m­gaiÓ ca mattair bahubhiÓ ca ku¤jarai÷; suramyam ÃsÃdya samÃvasÃÓramam 2.049.001a u«itvà rajanÅæ tatra rÃjaputrÃv ariædamau 2.049.001c mahar«im abhivÃdyÃtha jagmatus taæ giriæ prati 2.049.002a prasthitÃæÓ caiva tÃn prek«ya pità putrÃn ivÃnvagÃt 2.049.002c tata÷ pracakrame vaktuæ vacanaæ sa mahÃmuni÷ 2.049.003a athÃsÃdya tu kÃlindÅæ ÓÅghrasrotasamÃpagÃm 2.049.003c tatra yÆyaæ plavaæ k­tvà taratÃæÓumatÅæ nadÅm 2.049.004a tato nyagrodham ÃsÃdya mahÃntaæ haritacchadam 2.049.004c viv­ddhaæ bahubhir v­k«ai÷ ÓyÃmaæ siddhopasevitam 2.049.005a kroÓamÃtraæ tato gatvà nÅlaæ drak«yatha kÃnanam 2.049.005c palÃÓabadarÅmiÓraæ rÃma vaæÓaiÓ ca yÃmunai÷ 2.049.006a sa panthÃÓ citrakÆÂasya gata÷ subahuÓo mayà 2.049.006c ramyo mÃrdavayuktaÓ ca vanadÃvair vivarjita÷ 2.049.006e iti panthÃnam Ãvedya mahar«i÷ sa nyavartata 2.049.007a upÃv­tte munau tasmin rÃmo lak«maïam abravÅt 2.049.007c k­tapuïyÃ÷ sma saumitre munir yan no 'nukampate 2.049.008a iti tau puru«avyÃghrau mantrayitvà manasvinau 2.049.008c sÅtÃm evÃgrata÷ k­tvà kÃlindÅæ jagmatur nadÅm 2.049.009a tau këÂhasaæghÃÂam atho cakratu÷ sumahÃplavam 2.049.009c cakÃra lak«maïaÓ chittvà sÅtÃyÃ÷ sukhamÃnasaæ 2.049.010a tatra Óriyam ivÃcintyÃæ rÃmo dÃÓarathi÷ priyÃm 2.049.010c Å«atsaælajjamÃnÃæ tÃm adhyÃropayata plavam 2.049.011a tata÷ plavenÃæÓumatÅæ ÓÅghragÃm ÆrmimÃlinÅm 2.049.011c tÅrajair bahubhir v­k«ai÷ saæterur yamunÃæ nadÅm 2.049.012a te tÅrïÃ÷ plavam uts­jya prasthÃya yamunÃvanÃt 2.049.012c ÓyÃmaæ nyagrodham Ãsedu÷ ÓÅtalaæ haritacchadam 2.049.013a kausalyÃæ caiva paÓyeyaæ sumitrÃæ ca yaÓasvinÅm 2.049.013c iti sÅtäjaliæ k­tvà paryagachad vanaspatim 2.049.014a kroÓamÃtraæ tato gatvà bhrÃtarau rÃmalak«maïau 2.049.014c bahÆn medhyÃn m­gÃn hatvà ceratur yamunÃvane 2.049.015a vih­tya te barhiïapÆganÃdite; Óubhe vane vÃraïavÃnarÃyute 2.049.015c samaæ nadÅvapram upetya saæmataæ; nivÃsam Ãjagmur adÅnadarÓana÷ 2.050.001a atha rÃtryÃæ vyatÅtÃyÃm avasuptam anantaram 2.050.001c prabodhayÃm Ãsa Óanair lak«maïaæ raghunandana÷ 2.050.002a saumitre Ó­ïu vanyÃnÃæ valgu vyÃharatÃæ svanam 2.050.002c saæprati«ÂhÃmahe kÃla÷ prasthÃnasya paraætapa 2.050.003a sa supta÷ samaye bhrÃtrà lak«maïa÷ pratibodhita÷ 2.050.003c jahau nidrÃæ ca tandrÅæ ca prasaktaæ ca pathi Óramam 2.050.004a tata utthÃya te sarve sp­«Âvà nadyÃ÷ Óivaæ jalam 2.050.004c panthÃnam ­«iïoddi«Âaæ citrakÆÂasya taæ yayu÷ 2.050.005a tata÷ saæprasthita÷ kÃle rÃma÷ saumitriïà saha 2.050.005c sÅtÃæ kamalapatrÃk«Åm idaæ vacanam abravÅt 2.050.006a ÃdÅptÃn iva vaidehi sarvata÷ pu«pitÃn nagÃn 2.050.006c svai÷ pu«pai÷ kiæÓukÃn paÓya mÃlina÷ ÓiÓirÃtyaye 2.050.007a paÓya bhallÃtakÃn phullÃn narair anupasevitÃn 2.050.007c phalapatrair avanatÃn nÆnaæ Óak«yÃmi jÅvitum 2.050.008a paÓya droïapramÃïÃni lambamÃnÃni lak«maïa 2.050.008c madhÆni madhukÃrÅbhi÷ saæbh­tÃni nage nage 2.050.009a e«a kroÓati natyÆhas taæ ÓikhÅ pratikÆjati 2.050.009c ramaïÅye vanoddeÓe pu«pasaæstarasaækaÂe 2.050.010a mÃtaægayÆthÃnus­taæ pak«isaæghÃnunÃditam 2.050.010c citrakÆÂam imaæ paÓya prav­ddhaÓikharaæ girim 2.050.011a tatas tau pÃdacÃreïa gacchantau saha sÅtayà 2.050.011c ramyam Ãsedatu÷ Óailaæ citrakÆÂaæ manoramam 2.050.012a taæ tu parvatam ÃsÃdya nÃnÃpak«igaïÃyutam 2.050.012c ayaæ vÃso bhavet tÃvad atra saumya ramemahi 2.050.013a lak«maïÃnaya dÃrÆïi d­¬hÃni ca varÃïi ca 2.050.013c kuru«vÃvasathaæ saumya vÃse me 'bhirataæ mana÷ 2.050.014a tasya tadvacanaæ Órutvà saumitrir vividhÃn drumÃn 2.050.014c ÃjahÃra tataÓ cakre parïa ÓÃlÃm ariæ dama 2.050.015a ÓuÓrÆ«amÃïam ekÃgram idaæ vacanam abravÅt 2.050.015c aiïeyaæ mÃæsam Ãh­tya ÓÃlÃæ yak«yÃmahe vayam 2.050.016a sa lak«maïa÷ k­«ïam­gaæ hatvà medhyaæ patÃpavÃn 2.050.016c atha cik«epa saumitri÷ samiddhe jÃtavedasi 2.050.017a taæ tu pakvaæ samÃj¤Ãya ni«Âaptaæ chinnaÓoïitam 2.050.017c lak«maïa÷ puru«avyÃghram atha rÃghavam abravÅt 2.050.018a ayaæ k­«ïa÷ samÃptÃÇga÷ Ó­ta÷ k­«ïa m­go yathà 2.050.018c devatà devasaækÃÓa yajasva kuÓalo hy asi 2.050.019a rÃma÷ snÃtvà tu niyato guïavä japyakovida÷ 2.050.019c pÃpasaæÓamanaæ rÃmaÓ cakÃra balim uttamam 2.050.020a tÃæ v­k«aparïac chadanÃæ manoj¤Ãæ; yathÃpradeÓaæ suk­tÃæ nivÃtÃm 2.050.020c vÃsÃya sarve viviÓu÷ sametÃ÷; sabhÃæ yathà deva gaïÃ÷ sudharmÃm 2.050.021a anekanÃnÃm­gapak«isaækule; vicitrapu«pastabalair drumair yute 2.050.021c vanottame vyÃlam­gÃnunÃdite; tathà vijahru÷ susukhaæ jitendriyÃ÷ 2.050.022a suramyam ÃsÃdya tu citrakÆÂaæ; nadÅæ ca tÃæ mÃlyavatÅæ sutÅrthÃm 2.050.022c nananda h­«Âo m­gapak«iju«ÂÃæ; jahau ca du÷khaæ puravipravÃsÃt 2.051.001a kathayitvà sudu÷khÃrta÷ sumantreïa ciraæ saha 2.051.001c rÃme dak«iïa kÆlasthe jagÃma svag­haæ guha÷ 2.051.002a anuj¤Ãta÷ sumantro 'tha yojayitvà hayottamÃn 2.051.002c ayodhyÃm eva nagarÅæ prayayau gìhadurmanÃ÷ 2.051.003a sa vanÃni sugandhÅni saritaÓ ca sarÃæsi ca 2.051.003c paÓyann atiyayau ÓÅghraæ grÃmÃïi nagarÃïi ca 2.051.004a tata÷ sÃyÃhnasamaye t­tÅye 'hani sÃrathi÷ 2.051.004c ayodhyÃæ samanuprÃpya nirÃnandÃæ dadarÓa ha 2.051.005a sa ÓÆnyÃm iva ni÷ÓabdÃæ d­«Âvà paramadurmanÃ÷ 2.051.005c sumantraÓ cintayÃm Ãsa ÓokavegasamÃhata÷ 2.051.006a kaccin na sagajà sÃÓvà sajanà sajanÃdhipà 2.051.006c rÃma saætÃpadu÷khena dagdhà ÓokÃgninà purÅ 2.051.006e iti cintÃpara÷ sÆtas tvarita÷ praviveÓa ha 2.051.007a sumantram abhiyÃntaæ taæ ÓataÓo 'tha sahasraÓa÷ 2.051.007c kva rÃma iti p­cchanta÷ sÆtam abhyadravan narÃ÷ 2.051.008a te«Ãæ ÓaÓaæsa gaÇgÃyÃm aham Ãp­cchya rÃghavam 2.051.008c anuj¤Ãto niv­tto 'smi dhÃrmikeïa mahÃtmanà 2.051.009a te tÅrïà iti vij¤Ãya bëpapÆrïamukhà janÃ÷ 2.051.009c aho dhig iti ni÷Óvasya hà rÃmeti ca cukruÓu÷ 2.051.010a ÓuÓrÃva ca vacas te«Ãæ v­ndaæ v­ndaæ ca ti«ÂhatÃm 2.051.010c hatÃ÷ sma khalu ye neha paÓyÃma iti rÃghavam 2.051.011a dÃnayaj¤avivÃhe«u samÃje«u mahatsu ca 2.051.011c na drak«yÃma÷ punar jÃtu dhÃrmikaæ rÃmam antarà 2.051.012a kiæ samarthaæ janasyÃsya kiæ priyaæ kiæ sukhÃvaham 2.051.012c iti rÃmeïa nagaraæ pit­vat paripÃlitam 2.051.013a vÃtÃyanagatÃnÃæ ca strÅïÃm anvantarÃpaïam 2.051.013c rÃmaÓokÃbhitaptÃnÃæ ÓuÓrÃva paridevanam 2.051.014a sa rÃjamÃrgamadhyena sumantra÷ pihitÃnana÷ 2.051.014c yatra rÃjà daÓarathas tad evopayayau g­ham 2.051.015a so 'vatÅrya rathÃc chÅghraæ rÃjaveÓma praviÓya ca 2.051.015c kak«yÃ÷ saptÃbhicakrÃma mahÃjanasamÃkulÃ÷ 2.051.016a tato daÓarathastrÅïÃæ prÃsÃdebhyas tatas tata÷ 2.051.016c rÃmaÓokÃbhitaptÃnÃæ mandaæ ÓuÓrÃva jalpitam 2.051.017a saha rÃmeïa niryÃto vinà rÃmam ihÃgata÷ 2.051.017c sÆta÷ kiæ nÃma kausalyÃæ ÓocantÅæ prativak«yati 2.051.018a yathà ca manye durjÅvam evaæ na sukaraæ dhruvam 2.051.018c Ãcchidya putre niryÃte kausalyà yatra jÅvati 2.051.019a satya rÆpaæ tu tadvÃkyaæ rÃj¤a÷ strÅïÃæ niÓÃmayan 2.051.019c pradÅptam iva Óokena viveÓa sahasà g­ham 2.051.020a sa praviÓyëÂamÅæ kak«yÃæ rÃjÃnaæ dÅnam Ãtulam 2.051.020c putraÓokaparidyÆnam apaÓyat pÃï¬are g­he 2.051.021a abhigamya tam ÃsÅnaæ narendram abhivÃdya ca 2.051.021c sumantro rÃmavacanaæ yathoktaæ pratyavedayat 2.051.022a sa tÆ«ïÅm eva tac chrutvà rÃjà vibhrÃnta cetana÷ 2.051.022c mÆrchito nyapatad bhÆmau rÃmaÓokÃbhipŬita÷ 2.051.023a tato 'nta÷puram Ãviddhaæ mÆrchite p­thivÅpatau 2.051.023c uddh­tya bÃhÆ cukroÓa n­patau patite k«itau 2.051.024a sumitrayà tu sahità kausalyà patitaæ patim 2.051.024c utthÃpayÃm Ãsa tadà vacanaæ cedam abravÅt 2.051.025a imaæ tasya mahÃbhÃga dÆtaæ du«karakÃriïa÷ 2.051.025c vanavÃsÃd anuprÃptaæ kasmÃn na pratibhëase 2.051.026a adyemam anayaæ k­tvà vyapatrapasi rÃghava 2.051.026c utti«Âha suk­taæ te 'stu Óoke na syÃt sahÃyatà 2.051.027a deva yasyà bhayÃd rÃmaæ nÃnup­cchasi sÃrathim 2.051.027c neha ti«Âhati kaikeyÅ viÓrabdhaæ pratibhëyatÃm 2.051.028a sà tathoktvà mahÃrÃjaæ kausalyà ÓokalÃlasà 2.051.028c dharaïyÃæ nipapÃtÃÓu bëpaviplutabhëiïÅ 2.051.029a evaæ vilapatÅæ d­«Âvà kausalyÃæ patitÃæ bhuvi 2.051.029c patiæ cÃvek«ya tÃ÷ sarvÃ÷ sasvaraæ rurudu÷ striya÷ 2.051.030a tatas tam anta÷puranÃdam utthitaæ; samÅk«ya v­ddhÃs taruïÃÓ ca mÃnavÃ÷ 2.051.030c striyaÓ ca sarvà rurudu÷ samantata÷; puraæ tadÃsÅt punar eva saækulam 2.052.001a pratyÃÓvasto yadà rÃjà mohÃt pratyÃgata÷ puna÷ 2.052.001c athÃjuhÃva taæ sÆtaæ rÃmav­ttÃntakÃraïÃt 2.052.002a v­ddhaæ paramasaætaptaæ navagraham iva dvipam 2.052.002c vini÷Óvasantaæ dhyÃyantam asvastham iva ku¤jaram 2.052.003a rÃjà tu rajasà sÆtaæ dhvastÃÇgaæ samupasthitam 2.052.003c aÓru pÆrïamukhaæ dÅnam uvÃca paramÃrtavat 2.052.004a kva nu vatsyati dharmÃtmà v­k«amÆlam upÃÓrita÷ 2.052.004c so 'tyantasukhita÷ sÆta kim aÓi«yati rÃghava÷ 2.052.004e bhÆmipÃlÃtmajo bhÆmau Óete katham anÃthavat 2.052.005a yaæ yÃntam anuyÃnti sma padÃti rathaku¤jarÃ÷ 2.052.005c sa vatsyati kathaæ rÃmo vijanaæ vanam ÃÓrita÷ 2.052.006a vyÃlair m­gair Ãcaritaæ k­«ïasarpani«evitam 2.052.006c kathaæ kumÃrau vaidehyà sÃrdhaæ vanam upasthitau 2.052.007a sukumÃryà tapasvinyà sumantra saha sÅtayà 2.052.007c rÃjaputrau kathaæ pÃdair avaruhya rathÃd gatau 2.052.008a siddhÃrtha÷ khalu sÆta tvaæ yena d­«Âau mamÃtmajau 2.052.008c vanÃntaæ praviÓantau tÃv aÓvinÃv iva mandaram 2.052.009a kim uvÃca vaco rÃma÷ kim uvÃca ca lak«maïa÷ 2.052.009c sumantra vanam ÃsÃdya kim uvÃca ca maithilÅ 2.052.009e Ãsitaæ Óayitaæ bhuktaæ sÆta rÃmasya kÅrtaya 2.052.010a iti sÆto narendreïa codita÷ sajjamÃnayà 2.052.010c uvÃca vÃcà rÃjÃnaæ sabëpaparirabdhayà 2.052.011a abravÅn mÃæ mahÃrÃja dharmam evÃnupÃlayan 2.052.011c a¤jaliæ rÃghava÷ k­tvà ÓirasÃbhipraïamya ca 2.052.012a sÆta madvacanÃt tasya tÃtasya viditÃtmana÷ 2.052.012c Óirasà vandanÅyasya vandyau pÃdau mahÃtmana÷ 2.052.013a sarvam anta÷puraæ vÃcyaæ sÆta mad vacanÃt tvayà 2.052.013c Ãrogyam aviÓe«eïa yathÃrhaæ cÃbhivÃdanam 2.052.014a mÃtà ca mama kausalyà kuÓalaæ cÃbhivÃdanam 2.052.014c devi devasya pÃdau ca devavat paripÃlaya 2.052.015a bharata÷ kuÓalaæ vÃcyo vÃcyo madvacanena ca 2.052.015c sarvÃsv eva yathÃnyÃyaæ v­ttiæ vartasva mÃt­«u 2.052.016a vaktavyaÓ ca mahÃbÃhur ik«vÃkukulanandana÷ 2.052.016c pitaraæ yauvarÃjyastho rÃjyastham anupÃlaya 2.052.017a ity evaæ mÃæ mahÃrÃja bruvann eva mahÃyaÓÃ÷ 2.052.017c rÃmo rÃjÅvatÃmrÃk«o bh­Óam aÓrÆïy avartayat 2.052.018a lak«maïas tu susaækruddho ni÷Óvasan vÃkyam abravÅt 2.052.018c kenÃyam aparÃdhena rÃjaputro vivÃsita÷ 2.052.019a yadi pravrÃjito rÃmo lobhakÃraïakÃritam 2.052.019c varadÃnanimittaæ và sarvathà du«k­taæ k­tam 2.052.019e rÃmasya tu parityÃge na hetum upalak«aye 2.052.020a asamÅk«ya samÃrabdhaæ viruddhaæ buddhilÃghavÃt 2.052.020c janayi«yati saækroÓaæ rÃghavasya vivÃsanam 2.052.021a ahaæ tÃvan mahÃrÃje pit­tvaæ nopalak«aye 2.052.021c bhrÃtà bhartà ca bandhuÓ ca pità ca mama rÃghava÷ 2.052.022a sarvalokapriyaæ tyaktvà sarvalokahite ratam 2.052.022c sarvaloko 'nurajyeta kathaæ tvÃnena karmaïà 2.052.023a jÃnakÅ tu mahÃrÃja ni÷ÓvasantÅ tapasvinÅ 2.052.023c bhÆtopahatacitteva vi«Âhità v­«m­tà sthità 2.052.024a ad­«ÂapÆrvavyasanà rÃjaputrÅ yaÓasvinÅ 2.052.024c tena du÷khena rudatÅ naiva mÃæ kiæ cid abravÅt 2.052.025a udvÅk«amÃïà bhartÃraæ mukhena pariÓu«yatà 2.052.025c mumoca sahasà bëpaæ mÃæ prayÃntam udÅk«ya sà 2.052.026a tathaiva rÃmo 'Órumukha÷ k­täjali÷; sthito 'bhaval lak«maïabÃhupÃlita÷ 2.052.026c tathaiva sÅtà rudatÅ tapasvinÅ; nirÅk«ate rÃjarathaæ tathaiva mÃm 2.053.001a mama tv aÓvà niv­ttasya na prÃvartanta vartmani 2.053.001c u«ïam aÓru vimu¤canto rÃme saæprasthite vanam 2.053.002a ubhÃbhyÃæ rÃjaputrÃbhyÃm atha k­tvÃham aj¤alim 2.053.002c prasthito ratham ÃsthÃya tad du÷kham api dhÃrayan 2.053.003a guheva sÃrdhaæ tatraiva sthito 'smi divasÃn bahÆn 2.053.003c ÃÓayà yadi mÃæ rÃma÷ puna÷ ÓabdÃpayed iti 2.053.004a vi«aye te mahÃrÃja rÃmavyasanakarÓitÃ÷ 2.053.004c api v­k«Ã÷ parimlÃna÷ sapu«pÃÇkurakorakÃ÷ 2.053.005a na ca sarpanti sattvÃni vyÃlà na prasaranti ca 2.053.005c rÃmaÓokÃbhibhÆtaæ tan ni«kÆjam abhavad vanam 2.053.006a lÅnapu«karapatrÃÓ ca narendra kalu«odakÃ÷ 2.053.006c saætaptapadmÃ÷ padminyo lÅnamÅnavihaægamÃ÷ 2.053.007a jalajÃni ca pu«pÃïi mÃlyÃni sthalajÃni ca 2.053.007c nÃdya bhÃnty alpagandhÅni phalÃni ca yathà puram 2.053.008a praviÓantam ayodhyÃæ mÃæ na kaÓ cid abhinandati 2.053.008c narà rÃmam apaÓyanto ni÷Óvasanti muhur muhu÷ 2.053.009a harmyair vimÃnai÷ prÃsÃdair avek«ya ratham Ãgatam 2.053.009c hÃhÃkÃrak­tà nÃryo rÃmÃdarÓanakarÓitÃ÷ 2.053.010a Ãyatair vimalair netrair aÓruvegapariplutai÷ 2.053.010c anyonyam abhivÅk«ante vyaktam ÃrtatarÃ÷ striya÷ 2.053.011a nÃmitrÃïÃæ na mitrÃïÃm udÃsÅnajanasya ca 2.053.011c aham Ãrtatayà kaæ cid viÓe«aæ nopalak«aye 2.053.012a aprah­«Âamanu«yà ca dÅnanÃgaturaægamà 2.053.012c ÃrtasvaraparimlÃnà vini÷Óvasitani÷svanà 2.053.013a nirÃnandà mahÃrÃja rÃmapravrÃjanÃtulà 2.053.013c kausalyà putra hÅneva ayodhyà pratibhÃti mà 2.053.014a sÆtasya vacanaæ Órutvà vÃcà paramadÅnayà 2.053.014c bëpopahatayà rÃjà taæ sÆtam idam abravÅt 2.053.015a kaikeyyà viniyuktena pÃpÃbhijanabhÃvayà 2.053.015c mayà na mantrakuÓalair v­ddhai÷ saha samarthitam 2.053.016a na suh­dbhir na cÃmÃtyair mantrayitvà na naigamai÷ 2.053.016c mayÃyam artha÷ saæmohÃt strÅheto÷ sahasà k­ta÷ 2.053.017a bhavitavyatayà nÆnam idaæ và vyasanaæ mahat 2.053.017c kulasyÃsya vinÃÓÃya prÃptaæ sÆta yad­cchayà 2.053.018a sÆta yady asti te kiæ cin mayÃpi suk­taæ k­tam 2.053.018c tvaæ prÃpayÃÓu mÃæ rÃmaæ prÃïÃ÷ saætvarayanti mÃm 2.053.019a yad yad yÃpi mamaivÃj¤Ã nivartayatu rÃghavam 2.053.019c na Óak«yÃmi vinà rÃma muhÆrtam api jÅvitum 2.053.020a atha vÃpi mahÃbÃhur gato dÆraæ bhavi«yati 2.053.020c mÃm eva ratham Ãropya ÓÅghraæ rÃmÃya darÓaya 2.053.021a v­ttadaæ«Âro mahe«vÃsa÷ kvÃsau lak«maïapÆrvaja÷ 2.053.021c yadi jÅvÃmi sÃdhv enaæ paÓyeyaæ saha sÅtayà 2.053.022a lohitÃk«aæ mahÃbÃhum Ãmuktamaïikuï¬alam 2.053.022c rÃmaæ yadi na paÓyÃmi gami«yÃmi yamak«ayam 2.053.023a ato nu kiæ du÷khataraæ yo 'ham ik«vÃkunandanam 2.053.023c imÃm avasthÃm Ãpanno neha paÓyÃmi rÃghavam 2.053.024a hà rÃma rÃmÃnuja hà hà vaidehi tapasvinÅ 2.053.024c na mÃæ jÃnÅta du÷khena mriyamÃïam anÃthavat 2.053.024e dustaro jÅvatà devi mayÃyaæ ÓokasÃgara÷ 2.053.025a aÓobhanaæ yo 'ham ihÃdya rÃghavaæ; did­k«amÃïo na labhe salak«maïam 2.053.025c itÅva rÃjà vilapan mahÃyaÓÃ÷; papÃta tÆrïaæ Óayane sa mÆrchita÷ 2.053.026a iti vilapati pÃrthive prana«Âe; karuïataraæ dviguïaæ ca rÃmaheto÷ 2.053.026c vacanam anuniÓamya tasya devÅ; bhayam agamat punar eva rÃmamÃtà 2.054.001a tato bhÆtopas­«Âeva vepamÃnà puna÷ puna÷ 2.054.001c dharaïyÃæ gatasattveva kausalyà sÆtam abravÅt 2.054.002a naya mÃæ yatra kÃkutstha÷ sÅtà yatra ca lak«maïa÷ 2.054.002c tÃn vinà k«aïam apy atra jÅvituæ notsahe hy aham 2.054.003a nivartaya rathaæ ÓÅghraæ daï¬akÃn naya mÃm api 2.054.003c atha tÃn nÃnugacchÃmi gami«yÃmi yamak«ayam 2.054.004a bëpavegaupahatayà sa vÃcà sajjamÃnayà 2.054.004c idam ÃÓvÃsayan devÅæ sÆta÷ präjalir abravÅt 2.054.005a tyaja Óokaæ ca mohaæ ca saæbhramaæ du÷khajaæ tathà 2.054.005c vyavadhÆya ca saætÃpaæ vane vatsyati rÃghava÷ 2.054.006a lak«maïaÓ cÃpi rÃmasya pÃdau paricaran vane 2.054.006c ÃrÃdhayati dharmaj¤a÷ paralokaæ jitendriya÷ 2.054.007a vijane 'pi vane sÅtà vÃsaæ prÃpya g­he«v iva 2.054.007c visrambhaæ labhate 'bhÅtà rÃme saænyasta mÃnasà 2.054.008a nÃsyà dainyaæ k­taæ kiæ cit susÆk«mam api lak«aye 2.054.008c uciteva pravÃsÃnÃæ vaidehÅ pratibhÃti mà 2.054.009a nagaropavanaæ gatvà yathà sma ramate purà 2.054.009c tathaiva ramate sÅtà nirjane«u vane«v api 2.054.010a bÃleva ramate sÅtà bÃlacandranibhÃnanà 2.054.010c rÃmà rÃme hy adÅnÃtmà vijane 'pi vane satÅ 2.054.011a tadgataæ h­dayaæ hy asyÃs tad adhÅnaæ ca jÅvitam 2.054.011c ayodhyÃpi bhavet tasyà rÃma hÅnà tathà vanam 2.054.012a pathi p­cchati vaidehÅ grÃmÃæÓ ca nagarÃïi ca 2.054.012c gatiæ d­«Âvà nadÅnÃæ ca pÃdapÃn vividhÃn api 2.054.013a adhvanà vÃta vegena saæbhrameïÃtapena ca 2.054.013c na hi gacchati vaidehyÃÓ candrÃæÓusad­ÓÅ prabhà 2.054.014a sad­Óaæ Óatapatrasya pÆrïacandropamaprabham 2.054.014c vadanaæ tadvadÃnyÃyà vaidehyà na vikampate 2.054.015a alaktarasaraktÃbhÃv alaktarasavarjitau 2.054.015c adyÃpi caraïau tasyÃ÷ padmakoÓasamaprabhau 2.054.016a nÆpurodghu«Âaheleva khelaæ gacchati bhÃminÅ 2.054.016c idÃnÅm api vaidehÅ tadrÃgà nyastabhÆ«aïà 2.054.017a gajaæ và vÅk«ya siæhaæ và vyÃghraæ và vanam ÃÓrità 2.054.017c nÃhÃrayati saætrÃsaæ bÃhÆ rÃmasya saæÓrità 2.054.018a na ÓocyÃs te na cÃtmà te Óocyo nÃpi janÃdhipa÷ 2.054.018c idaæ hi caritaæ loke prati«ÂhÃsyati ÓÃÓvatam 2.054.019a vidhÆya Óokaæ parih­«ÂamÃnasÃ; mahar«iyÃte pathi suvyavasthitÃ÷ 2.054.019c vane ratà vanyaphalÃÓanÃ÷ pitu÷; ÓubhÃæ pratij¤Ãæ paripÃlayanti te 2.054.020a tathÃpi sÆtena suyuktavÃdinÃ; nivÃryamÃïà sutaÓokakarÓità 2.054.020c na caiva devÅ virarÃma kÆjitÃt; priyeti putreti ca rÃghaveti ca 2.055.001a vanaæ gate dharmapare rÃme ramayatÃæ vare 2.055.001c kausalyà rudatÅ svÃrtà bhartÃram idam abravÅt 2.055.002a yady apitri«u loke«u prathitaæ te mayad yaÓa÷ 2.055.002c sÃnukroÓo vadÃnyaÓ ca priyavÃdÅ ca rÃghava÷ 2.055.003a kathaæ naravaraÓre«Âha putrau tau saha sÅtayà 2.055.003c du÷khitau sukhasaæv­ddhau vane du÷khaæ sahi«yata÷ 2.055.004a sà nÆnaæ taruïÅ ÓyÃmà sukumÃrÅ sukhocità 2.055.004c katham u«ïaæ ca ÓÅtaæ ca maithilÅ prasahi«yate 2.055.005a bhuktvÃÓanaæ viÓÃlÃk«Å sÆpadaæÓÃnvitaæ Óubham 2.055.005c vanyaæ naivÃram ÃhÃraæ kathaæ sÅtopabhok«yate 2.055.006a gÅtavÃditranirgho«aæ Órutvà Óubham anindità 2.055.006c kathaæ kravyÃdasiæhÃnÃæ Óabdaæ Óro«yaty aÓobhanam 2.055.007a mahendradhvajasaækÃÓa÷ kva nu Óete mahÃbhuja÷ 2.055.007c bhujaæ parighasaækÃÓam upadhÃya mahÃbala÷ 2.055.008a padmavarïaæ sukeÓÃntaæ padmani÷ÓvÃsam uttamam 2.055.008c kadà drak«yÃmi rÃmasya vadanaæ pu«karek«aïam 2.055.009a vajrasÃramayaæ nÆnaæ h­dayaæ me na saæÓaya÷ 2.055.009c apaÓyantyà na taæ yad vai phalatÅdaæ sahasradhà 2.055.010a yadi pa¤cadaÓe var«e rÃghava÷ punar e«yati 2.055.010c jahyÃd rÃjyaæ ca koÓaæ ca bharatenopabhok«yate 2.055.011a evaæ kanÅyasà bhrÃtrà bhuktaæ rÃjyaæ viÓÃæ pate 2.055.011c bhrÃtà jye«Âhà vari«ÂhÃÓ ca kimarthaæ nÃvamaæsyate 2.055.012a na pareïÃh­taæ bhak«yaæ vyÃghra÷ khÃditum icchati 2.055.012c evam eva naravyÃghra÷ paralŬhaæ na maæsyate 2.055.013a havir Ãjyaæ puro¬ÃÓÃ÷ kuÓà yÆpÃÓ ca khÃdirÃ÷ 2.055.013c naitÃni yÃtayÃmÃni kurvanti punar adhvare 2.055.014a tathà hy Ãttam idaæ rÃjyaæ h­tasÃrÃæ surÃm iva 2.055.014c nÃbhimantum alaæ rÃmo na«Âasomam ivÃdhvaram 2.055.015a naivaævidham asatkÃraæ rÃghavo mar«ayi«yati 2.055.015c balavÃn iva ÓÃrdÆlo bÃladher abhimarÓanam 2.055.016a sa tÃd­Óa÷ siæhabalo v­«abhÃk«o narar«abha÷ 2.055.016c svayam eva hata÷ pitrà jalajenÃtmajo yathà 2.055.017a dvijÃti carito dharma÷ ÓÃstrad­«Âa÷ sanÃtana÷ 2.055.017c yadi te dharmanirate tvayà putre vivÃsite 2.055.018a gatir evÃk patir nÃryà dvitÅyà gatir Ãtmaja÷ 2.055.018c t­tÅyà j¤Ãtayo rÃjaæÓ caturthÅ neha vidyate 2.055.019a tatra tvaæ caiva me nÃsti rÃmaÓ ca vanam ÃÓrita÷ 2.055.019c na vanaæ gantum icchÃmi sarvathà hi hatà tvayà 2.055.020a hataæ tvayà rÃjyam idaæ sarëÂraæ; hatas tathÃtmà saha mantribhiÓ ca 2.055.020c hatà saputrÃsmi hatÃÓ ca paurÃ÷; sutaÓ ca bhÃryà ca tava prah­«Âau 2.055.021a imÃæ giraæ dÃruïaÓabdasaæÓritÃæ; niÓamya rÃjÃpi mumoha du÷khita÷ 2.055.021c tata÷ sa Óokaæ praviveÓa pÃrthiva÷; svadu«k­taæ cÃpi punas tadÃsmarat 2.056.001a evaæ tu kruddhayà rÃjà rÃmamÃtrà saÓokayà 2.056.001c ÓrÃvita÷ paru«aæ vÃkyaæ cintayÃm Ãsa du÷khita÷ 2.056.002a tasya cintayamÃnasya pratyabhÃt karma du«k­tam 2.056.002c yad anena k­taæ pÆrvam aj¤ÃnÃc chabdavedhinà 2.056.003a amanÃs tena Óokena rÃmaÓokena ca prabhu÷ 2.056.003c dahyamÃnas tu ÓokÃbhyÃæ kausalyÃm Ãha bhÆpati÷ 2.056.004a prasÃdaye tvÃæ kausalye racito 'yaæ mayäjali÷ 2.056.004c vatsalà cÃn­Óaæsà ca tvaæ hi nityaæ pare«v api 2.056.005a bhartà tu khalu nÃrÅïÃæ guïavÃn nirguïo 'pi và 2.056.005c dharmaæ vim­ÓamÃnÃnÃæ pratyak«aæ devi daivatam 2.056.006a sà tvaæ dharmaparà nityaæ d­«ÂalokaparÃvara 2.056.006c nÃrhase vipriyaæ vaktuæ du÷khitÃpi sudu÷khitam 2.056.007a tad vÃkyaæ karuïaæ rÃj¤a÷ Órutvà dÅnasya bhëitam 2.056.007c kausalyà vyas­jad bëpaæ praïÃlÅva navodakam 2.056.008a sa mÆdrhïi baddhvà rudatÅ rÃj¤a÷ padmam iväjalim 2.056.008c saæbhramÃd abravÅt trastà tvaramÃïÃk«araæ vaca÷ 2.056.009a prasÅda Óirasà yÃce bhÆmau nitatitÃsmi te 2.056.009c yÃcitÃsmi hatà deva hantavyÃhaæ na hi tvayà 2.056.010a nai«Ã hi sà strÅ bhavati ÓlÃghanÅyena dhÅmatà 2.056.010c ubhayor lokayor vÅra patyà yà saæprasÃdyate 2.056.011a jÃnÃmi dharmaæ dharmaj¤a tvÃæ jÃne satyavÃdinam 2.056.011c putraÓokÃrtayà tat tu mayà kim api bhëitam 2.056.012a Óoko nÃÓayate dhairyaæ Óoko nÃÓayate Órutam 2.056.012c Óoko nÃÓayate sarvaæ nÃsti Óokasamo ripu÷ 2.056.013a Óayam Ãpatita÷ so¬huæ praharo ripuhastata÷ 2.056.013c so¬hum Ãpatita÷ Óoka÷ susÆk«mo 'pi na Óakyate 2.056.014a vanavÃsÃya rÃmasya pa¤carÃtro 'dya gaïyate 2.056.014c ya÷ Óokahatahar«ÃyÃ÷ pa¤cavar«opamo mama 2.056.015a taæ hi cintayamÃnÃyÃ÷ Óoko 'yaæ h­di vardhate 2.056.015c adÅnÃm iva vegena samudrasalilaæ mahat 2.056.016a evaæ hi kathayantyÃs tu kausalyÃyÃ÷ Óubhaæ vaca÷ 2.056.016c mandaraÓmir abhÆt suryo rajanÅ cÃbhyavartata 2.056.017a atha prahlÃdito vÃkyair devyà kausalyayà n­pa÷ 2.056.017c Óokena ca samÃkrÃnto nidrÃyà vaÓam eyivÃn 2.057.001a pratibuddho muhur tena Óokopahatacetana÷ 2.057.001c atha rÃjà daÓaratha÷ sa cintÃm abhyapadyata 2.057.002a rÃmalak«maïayoÓ caiva vivÃsÃd vÃsavopamam 2.057.002c ÃviveÓopasargas taæ tama÷ sÆryam ivÃsuram 2.057.003a sa rÃjà rajanÅæ «a«ÂhÅæ rÃme pravrajite vanam 2.057.003c ardharÃtre daÓaratha÷ saæsmaran du«k­taæ k­tam 2.057.003e kausalyÃæ putraÓokÃrtÃm idaæ vacanam abravÅt 2.057.004a yad Ãcarati kalyÃïi Óubhaæ và yadi vÃÓubham 2.057.004c tad eva labhate bhadre kartà karmajam Ãtmana÷ 2.057.005a guru lÃghavam arthÃnÃm Ãrambhe karmaïÃæ phalam 2.057.005c do«aæ và yo na jÃnÃti sa bÃla iti hocyate 2.057.006a kaÓ cid Ãmravaïaæ chittvà palÃÓÃæÓ ca ni«i¤cati 2.057.006c pu«paæ d­«Âvà phale g­dhnu÷ sa Óocati phalÃgame 2.057.007a so 'ham Ãmravaïaæ chittvà palÃÓÃæÓ ca nya«ecayam 2.057.007c rÃmaæ phalÃgame tyaktvà paÓcÃc chocÃmi durmati÷ 2.057.008a labdhaÓabdena kausalye kumÃreïa dhanu«matà 2.057.008c kumÃra÷ ÓabdavedhÅti mayà pÃpam idaæ k­tam 2.057.008e tad idaæ me 'nusaæprÃptaæ devi du÷khaæ svayaæ k­tam 2.057.009a saæmohÃd iha bÃlena yathà syÃd bhak«itaæ vi«am 2.057.009c evaæ mamÃpy avij¤Ãtaæ Óabdavedhyamayaæ phalam 2.057.010a devy anƬhà tvam abhavo yuvarÃjo bhavÃmy aham 2.057.010c tata÷ prÃv­¬ anuprÃptà madakÃmavivardhinÅ 2.057.011a upÃsyahi rasÃn bhaumÃæs taptvà ca jagad aæÓubhi÷ 2.057.011c paretÃcaritÃæ bhÅmÃæ ravir ÃviÓate diÓam 2.057.012a u«ïam antardadhe sadya÷ snigdhà dad­Óire ghanÃ÷ 2.057.012c tato jah­«ire sarve bhekasÃraÇgabarhiïa÷ 2.057.013a patitenÃmbhasà channa÷ patamÃnena cÃsak­t 2.057.013c Ãbabhau mattasÃraÇgas toyarÃÓir ivÃcala÷ 2.057.014a tasminn atisukhe kÃle dhanu«mÃn i«umÃn rathÅ 2.057.014c vyÃyÃma k­tasaækalpa÷ sarayÆm anvagÃæ nadÅm 2.057.015a nipÃne mahi«aæ rÃtrau gajaæ vÃbhyÃgataæ nadÅm 2.057.015c anyaæ và ÓvÃpadaæ kaæ cij jighÃæsur ajitendriya÷ 2.057.016a athÃndhakÃre tv aÓrau«aæ jale kumbhasya paryata÷ 2.057.016c acak«ur vi«aye gho«aæ vÃraïasyeva nardata÷ 2.057.017a tato 'haæ Óaram uddh­tya dÅptam ÃÓÅvi«opamam 2.057.017c amu¤caæ niÓitaæ bÃïam aham ÃÓÅvi«opamam 2.057.018a tatra vÃg u«asi vyaktà prÃdurÃsÅd vanaukasa÷ 2.057.018c hà heti patatas toye vÃg abhÆt tatra mÃnu«Å 2.057.018e katham asmadvidhe Óastraæ nipatet tu tapasvini 2.057.019a praviviktÃæ nadÅæ rÃtrÃv udÃhÃro 'ham Ãgata÷ 2.057.019c i«uïÃbhihata÷ kena kasya và kiæ k­taæ mayà 2.057.020a ­«er hi nyasta daï¬asya vane vanyena jÅvata÷ 2.057.020c kathaæ nu Óastreïa vadho madvidhasya vidhÅyate 2.057.021a jaÂÃbhÃradharasyaiva valkalÃjinavÃsasa÷ 2.057.021c ko vadhena mamÃrthÅ syÃt kiæ vÃsyÃpak­taæ mayà 2.057.022a evaæ ni«phalam Ãrabdhaæ kevalÃnarthasaæhitam 2.057.022c na kaÓ cit sÃdhu manyeta yathaiva gurutalpagam 2.057.023a nemaæ tathÃnuÓocÃmi jÅvitak«ayam Ãtmana÷ 2.057.023c mÃtaraæ pitaraæ cobhÃv anuÓocÃmi madvidhe 2.057.024a tad etÃn mithunaæ v­ddhaæ cirakÃlabh­taæ mayà 2.057.024c mayi pa¤catvam Ãpanne kÃæ v­ttiæ vartayi«yati 2.057.025a v­ddhau ca mÃtÃpitarÃv ahaæ caike«uïà hata÷ 2.057.025c kena sma nihatÃ÷ sarve subÃlenÃk­tÃtmanà 2.057.026a taæ giraæ karuïÃæ Órutvà mama dharmÃnukÃÇk«iïa÷ 2.057.026c karÃbhyÃæ saÓaraæ cÃpaæ vyathitasyÃpatad bhuvi 2.057.027a taæ deÓam aham Ãgamya dÅnasattva÷ sudurmanÃ÷ 2.057.027c apaÓyam i«uïà tÅre sarayvÃs tÃpasaæ hatam 2.057.028a sa mÃm udvÅk«ya netrÃbhyÃæ trastam asvasthacetasaæ 2.057.028c ity uvÃca vaca÷ krÆraæ didhak«ann iva tejasà 2.057.029a kiæ tavÃpak­taæ rÃjan vane nivasatà mayà 2.057.029c jihÅr«iur ambho gurvarthaæ yad ahaæ tìitas tvayà 2.057.030a ekena khalu bÃïena marmaïy abhihate mayi 2.057.030c dvÃv andhau nihatau v­ddhau mÃtà janayità ca me 2.057.031a tau nÆnaæ durbalÃv andhau matpratÅk«au pipÃsitau 2.057.031c ciram ÃÓÃk­tÃæ t­«ïÃæ ka«ÂÃæ saædhÃrayi«yata÷ 2.057.032a na nÆnaæ tapaso vÃsti phalayoga÷ Órutasya và 2.057.032c pità yan mÃæ na jÃnÃti ÓayÃnaæ patitaæ bhuvi 2.057.033a jÃnann api ca kiæ kuryÃd aÓaktir aparikrama÷ 2.057.033c bhidyamÃnam ivÃÓaktas trÃtum anyo nago nagam 2.057.034a pitus tvam eva me gatvà ÓÅghram Ãcak«va rÃghava 2.057.034c na tvÃm anudahet kruddho vanaæ vahnir ivaidhita÷ 2.057.035a iyam ekapadÅ rÃjan yato me pitur ÃÓrama÷ 2.057.035c taæ prasÃdaya gatvà tvaæ na tvÃæ sa kupita÷ Óapet 2.057.036a viÓalyaæ kuru mÃæ rÃjan marma me niÓita÷ Óara÷ 2.057.036c ruïaddhi m­du sotsedhaæ tÅram amburayo yathà 2.057.037a na dvijÃtir ahaæ rÃjan mà bhÆt te manaso vyathà 2.057.037c ÓÆdrÃyÃm asmi vaiÓyena jÃto janapadÃdhipa 2.057.038a itÅva vadata÷ k­cchrÃd bÃïÃbhihatamarmaïa÷ 2.057.038c tasya tv ÃnamyamÃnasya taæ bÃïam aham uddharam 2.057.039a jalÃrdragÃtraæ tu vilapya k­cchÃn; marmavraïaæ saætatam ucchasantam 2.057.039c tata÷ sarayvÃæ tam ahaæ ÓayÃnaæ; samÅk«ya bhadre subh­Óaæ vi«aïïa÷ 2.058.001a tad aj¤ÃnÃn mahat pÃpaæ k­tvà saækulitendriya÷ 2.058.001c ekas tv acintayaæ buddhyà kathaæ nu suk­taæ bhavet 2.058.002a tatas taæ ghaÂam Ãdaya pÆrïaæ paramavÃriïà 2.058.002c ÃÓramaæ tam ahaæ prÃpya yathÃkhyÃtapathaæ gata÷ 2.058.003a tatrÃhaæ durbalÃv andhau v­ddhÃv apariïÃyakau 2.058.003c apaÓyaæ tasya pitarau lÆnapak«Ãv iva dvijau 2.058.004a tannimittÃbhir ÃsÅnau kathÃbhir aparikramau 2.058.004c tÃm ÃÓÃæ matk­te hÅnÃv udÃsÅnÃv anÃthavat 2.058.005a padaÓabdaæ tu me Órutvà munir vÃkyam abhëata 2.058.005c kiæ cirÃyasi me putra pÃnÅyaæ k«ipram Ãnaya 2.058.006a yannimittam idaæ tÃta salile krŬitaæ tvayà 2.058.006c utkaïÂhità te mÃteyaæ praviÓa k«ipram ÃÓramam 2.058.007a yad vyalÅkaæ k­taæ putra mÃtrà te yadi và mayà 2.058.007c na tan manasi kartavyaæ tvayà tÃta tapasvinà 2.058.008a tvaæ gatis tv agatÅnÃæ ca cak«us tvaæ hÅnacak«u«Ãm 2.058.008c samÃsaktÃs tvayi prÃïÃ÷ kiæ cin nau nÃbhibhëase 2.058.009a munim avyaktayà vÃcà tam ahaæ sajjamÃnayà 2.058.009c hÅnavya¤janayà prek«ya bhÅto bhÅta ivÃbruvam 2.058.010a manasa÷ karma ce«ÂÃbhir abhisaæstabhya vÃgbalam 2.058.010c Ãcacak«e tv ahaæ tasmai putravyasanajaæ bhayam 2.058.011a k«atriyo 'haæ daÓaratho nÃhaæ putro mahÃtmana÷ 2.058.011c sajjanÃvamataæ du÷kham idaæ prÃptaæ svakarmajam 2.058.012a bhagavaæÓ cÃpahasto 'haæ sarayÆtÅram Ãgata÷ 2.058.012c jighÃæsu÷ ÓvÃpadaæ kiæ cin nipÃne vÃgataæ gajam 2.058.013a tatra Óruto mayà Óabdo jale kumbhasya pÆryata÷ 2.058.013c dvipo 'yam iti matvà hi bÃïenÃbhihato mayà 2.058.014a gatvà nadyÃs tatas tÅram apaÓyam i«uïà h­di 2.058.014c vinirbhinnaæ gataprÃïaæ ÓayÃnaæ bhuvi tÃpasaæ 2.058.015a bhagava¤ Óabdam Ãlak«ya mayà gajajighÃæsunà 2.058.015c vis­«Âo 'mbhasi nÃrÃcas tena te nihata÷ suta÷ 2.058.016a sa coddh­tena bÃïena tatraiva svargam Ãsthita÷ 2.058.016c bhagavantÃv ubhau Óocann andhÃv iti vilapya ca 2.058.017a aj¤ÃnÃd bhavata÷ putra÷ sahasÃbhihato mayà 2.058.017c Óe«am evaægate yat syÃt tat prasÅdatu me muni÷ 2.058.018a sa tac chrutvà vaca÷ krÆraæ ni÷Óvasa¤ ÓokakarÓita÷ 2.058.018c mÃm uvÃca mahÃtejÃ÷ k­täjalim upasthitam 2.058.019a yady etad aÓubhaæ karma na sma me kathaye÷ svayam 2.058.019c phalen mÆrdhà sma te rÃjan sadya÷ Óatasahasradhà 2.058.020a k«atriyeïa vadho rÃjan vÃnaprasthe viÓe«ata÷ 2.058.020c j¤ÃnapÆrvaæ k­ta÷ sthÃnÃc cyÃvayed api vajriïam 2.058.021a aj¤ÃnÃd dhi k­taæ yasmÃd idaæ tenaiva jÅvasi 2.058.021c api hy adya kulaæ nasyÃd rÃghavÃïÃæ kuto bhavÃn 2.058.022a naya nau n­pa taæ deÓam iti mÃæ cÃbhyabhëata 2.058.022c adya taæ dra«Âum icchÃva÷ putraæ paÓcimadarÓanam 2.058.023a rudhireïÃvasitÃÇgaæ prakÅrïÃjinavÃsasaæ 2.058.023c ÓayÃnaæ bhuvi ni÷saæj¤aæ dharmarÃjavaÓaæ gatam 2.058.024a athÃham ekas taæ deÓaæ nÅtvà tau bh­Óadu÷khitau 2.058.024c asparÓayam ahaæ putraæ taæ muniæ saha bhÃryayà 2.058.025a tau putram Ãtmana÷ sp­«Âvà tam ÃsÃdya tapasvinau 2.058.025c nipetatu÷ ÓarÅre 'sya pità cÃsyedam abravÅt 2.058.026a na nv ahaæ te priya÷ putra mÃtaraæ paÓya dhÃrmika 2.058.026c kiæ nu nÃliÇgase putra sukumÃra vaco vada 2.058.027a kasya vÃpararÃtre 'haæ Óro«yÃmi h­dayaægamam 2.058.027c adhÅyÃnasya madhuraæ ÓÃstraæ vÃnyad viÓe«ata÷ 2.058.028a ko mÃæ saædhyÃm upÃsyaiva snÃtvà hutahutÃÓana÷ 2.058.028c ÓlÃghayi«yaty upÃsÅna÷ putraÓokabhayÃrditam 2.058.029a kandamÆlaphalaæ h­tvà ko mÃæ priyam ivÃtithim 2.058.029c bhojayi«yaty akarmaïyam apragraham anÃyakam 2.058.030a imÃm andhÃæ ca v­ddhÃæ ca mÃtaraæ te tapasvinÅm 2.058.030c kathaæ putra bhari«yÃmi k­païÃæ putragardhinÅm 2.058.031a ti«Âha mà mà gama÷ putra yamasya sadanaæ prati 2.058.031c Óvo mayà saha gantÃsi jananyà ca samedhita÷ 2.058.032a ubhÃv api ca ÓokÃrtÃv anÃthau k­païau vane 2.058.032c k«ipram eva gami«yÃvas tvayà hÅnau yamak«ayam 2.058.033a tato vaivasvataæ d­«Âvà taæ pravak«yÃmi bhÃratÅm 2.058.033c k«amatÃæ dharmarÃjo me bibh­yÃt pitarÃv ayam 2.058.034a apÃpo 'si yathà putra nihata÷ pÃpakarmaïà 2.058.034c tena satyena gacchÃÓu ye lokÃ÷ ÓastrayodhinÃm 2.058.035a yÃnti ÓÆrà gatiæ yÃæ ca saægrÃme«v anivartina÷ 2.058.035c hatÃs tv abhimukhÃ÷ putra gatiæ tÃæ paramÃæ vraja 2.058.036a yÃæ gatiæ sagara÷ Óaibyo dilÅpo janamejaya÷ 2.058.036c nahu«o dhundhumÃraÓ ca prÃptÃs tÃæ gaccha putraka 2.058.037a yà gati÷ sarvasÃdhÆnÃæ svÃdhyÃyÃt patasaÓ ca yà 2.058.037c bhÆmidasyÃhitÃgneÓ ca ekapatnÅvratasya ca 2.058.038a gosahasrapradÃtÌïÃæ yà yà gurubh­tÃm api 2.058.038c dehanyÃsak­tÃæ yà ca tÃæ gatiæ gaccha putraka 2.058.038e na hi tv asmin kule jÃto gacchaty akuÓalÃæ gatim 2.058.039a evaæ sa k­païaæ tatra paryadevayatÃsak­t 2.058.039c tato 'smai kartum udakaæ prav­tta÷ saha bhÃryayà 2.058.040a sa tu divyena rÆpeïa muniputra÷ svakarmabhi÷ 2.058.040c ÃÓvÃsya ca muhÆrtaæ tu pitarau vÃkyam abravÅt 2.058.041a sthÃnam asmi mahat prÃpto bhavato÷ paricÃraïÃt 2.058.041c bhavantÃv api ca k«ipraæ mama mÆlam upai«yata÷ 2.058.042a evam uktvà tu divyena vimÃnena vapu«matà 2.058.042c Ãruroha divaæ k«ipraæ muniputro jitendriya÷ 2.058.043a sa k­tvà tÆdakaæ tÆrïaæ tÃpasa÷ saha bhÃryayà 2.058.043c mÃm uvÃca mahÃtejÃ÷ k­täjalim upasthitam 2.058.044a adyaiva jahi mÃæ rÃjan maraïe nÃsti me vyathà 2.058.044c yac chareïaikaputraæ mÃæ tvam akÃr«År aputrakam 2.058.045a tvayà tu yad avij¤ÃnÃn nihato me suta÷ Óuci÷ 2.058.045c tena tvÃm abhiÓapsyÃmi sudu÷kham atidÃruïam 2.058.046a putravyasanajaæ du÷khaæ yad etan mama sÃmpratam 2.058.046c evaæ tvaæ putraÓokena rÃjan kÃlaæ kari«yasi 2.058.047a tasmÃn mÃm Ãgataæ bhadre tasyodÃrasya tadvaca÷ 2.058.047c yad ahaæ putraÓokena saætyak«yÃmy adya jÅvitam 2.058.048a yadi mÃæ saæsp­Óed rÃma÷ sak­d adyÃlabheta và 2.058.048c na tan me sad­Óaæ devi yan mayà rÃghave k­tam 2.058.049a cak«u«Ã tvÃæ na paÓyÃmi sm­tir mama vilupyate 2.058.049c dÆtà vaivasvatasyaite kausalye tvarayanti mÃm 2.058.050a atas tu kiæ du÷khataraæ yad ahaæ jÅvitak«aye 2.058.050c na hi paÓyÃmi dharmaj¤aæ rÃmaæ satyaparÃkyamam 2.058.051a na te manu«yà devÃs te ye cÃruÓubhakuï¬alam 2.058.051c mukhaæ drak«yanti rÃmasya var«e pa¤cadaÓe puna÷ 2.058.052a padmapatrek«aïaæ subhru sudaæ«Âraæ cÃrunÃsikam 2.058.052c dhanyà drak«yanti rÃmasya tÃrÃdhipanibhaæ mukham 2.058.053a sad­Óaæ ÓÃradasyendo÷ phullasya kamalasya ca 2.058.053c sugandhi mama nÃthasya dhanyà drak«yanti tanmukham 2.058.054a niv­ttavanavÃsaæ tam ayodhyÃæ punar Ãgatam 2.058.054c drak«yanti sukhino rÃmaæ Óukraæ mÃrgagataæ yathà 2.058.055a ayam Ãtmabhava÷ Óoko mÃm anÃtham acetanam 2.058.055c saæsÃdayati vegena yathà kÆlaæ nadÅraya÷ 2.058.056a hà rÃghava mahÃbÃho hà mamÃyÃsa nÃÓana 2.058.056c rÃjà daÓaratha÷ Óoca¤ jÅvitÃntam upÃgamat 2.058.057a tathà tu dÅnaæ kathayan narÃdhipa÷; priyasya putrasya vivÃsanÃtura÷ 2.058.057c gate 'rdharÃtre bh­Óadu÷khapŬitas; tadà jahau prÃïam udÃradarÓana÷ 2.059.001a atha rÃtryÃæ vyatÅtÃyÃæ prÃtar evÃpare 'hani 2.059.001c bandina÷ paryupÃti«Âhaæs tat pÃrthivaniveÓanam 2.059.002a tata÷ ÓucisamÃcÃrÃ÷ paryupasthÃna kovida÷ 2.059.002c strÅvar«avarabhÆyi«Âhà upatasthur yathÃpuram 2.059.003a haricandanasaæp­ktam udakaæ käcanair ghaÂai÷ 2.059.003c Ãninyu÷ snÃnaÓik«Ãj¤Ã yathÃkÃlaæ yathÃvidhi 2.059.004a maÇgalÃlambhanÅyÃni prÃÓanÅyÃn upaskarÃn 2.059.004c upaninyus tathÃpy anyÃ÷ kumÃrÅ bahulÃ÷ striya÷ 2.059.005a atha yÃ÷ kosalendrasya Óayanaæ pratyanantarÃ÷ 2.059.005c tÃ÷ striyas tu samÃgamya bhartÃraæ pratyabodhayan 2.059.006a tà vepathuparÅtÃÓ ca rÃj¤a÷ prÃïe«u ÓaÇkitÃ÷ 2.059.006c pratisrotas t­ïÃgrÃïÃæ sad­Óaæ saæcakampire 2.059.007a atha saævepamanÃnÃæ strÅïÃæ d­«Âvà ca pÃrthivam 2.059.007c yat tad ÃÓaÇkitaæ pÃpaæ tasya jaj¤e viniÓcaya÷ 2.059.008a tata÷ pracukruÓur dÅnÃ÷ sasvaraæ tà varÃÇganÃ÷ 2.059.008c kareïava ivÃraïye sthÃnapracyutayÆthapÃ÷ 2.059.009a tÃsÃm Ãkranda Óabdena sahasodgatacetane 2.059.009c kausalyà ca sumitrÃca tyaktanidre babhÆvatu÷ 2.059.010a kausalyà ca sumitrà ca d­«Âvà sp­«Âvà ca pÃrthivam 2.059.010c hà nÃtheti parikruÓya petatur dharaïÅtale 2.059.011a sà kosalendraduhità ve«ÂamÃnà mahÅtale 2.059.011c na babhrÃja rajodhvastà tÃreva gaganacyutà 2.059.012a tat samuttrastasaæbhrÃntaæ paryutsukajanÃkulam 2.059.012c sarvatas tumulÃkrandaæ paritÃpÃrtabÃndhavam 2.059.013a sadyo nipatitÃnandaæ dÅnaviklavadarÓanam 2.059.013c babhÆva naradevasya sadma di«ÂÃntam Åyu«a÷ 2.059.014a atÅtam Ãj¤Ãya tu pÃrthivar«abhaæ; yaÓasvinaæ saæparivÃrya patnaya÷ 2.059.014c bh­Óaæ rudantya÷ karuïaæ sudu÷khitÃ÷; prag­hya bÃhÆ vyalapann anÃthavat 2.060.001a tam agnim iva saæÓÃntam ambuhÅnam ivÃrïavam 2.060.001c hataprabham ivÃdityaæ svargathaæ prek«ya bhÆmipam 2.060.002a kausalyà bëpapÆrïÃk«Å vividhaæ ÓokakarÓità 2.060.002c upag­hya Óiro rÃj¤a÷ kaikeyÅæ pratyabhëata 2.060.003a sakÃmà bhava kaikeyi bhuÇk«va rÃjyam akaïÂakam 2.060.003c tyaktvà rÃjÃnam ekÃgrà n­Óaæse du«ÂacÃriïi 2.060.004a vihÃya mÃæ gato rÃmo bhartà ca svargato mama 2.060.004c vipathe sÃrthahÅneva nÃhaæ jÅvitum utsahe 2.060.005a bhartÃraæ taæ parityajya kà strÅ daivatam Ãtmana÷ 2.060.005c icchej jÅvitum anyatra kaikeyyÃs tyaktadharmaïa÷ 2.060.006a na lubdho budhyate do«Ãn kiæ pÃkam iva bhak«ayan 2.060.006c kubjÃnimittaæ kaikeyyà rÃghavÃïÃn kulaæ hatam 2.060.007a aniyoge niyuktena rÃj¤Ã rÃmaæ vivÃsitam 2.060.007c sabhÃryaæ janaka÷ Órutvà patitapsyaty ahaæ yathà 2.060.008a rÃma÷ kamalapatrÃk«o jÅvanÃÓam ito gata÷ 2.060.008c videharÃjasya sutà tahà sÅtà tapasvinÅ 2.060.008e du÷khasyÃnucità du÷khaæ vane paryudviji«yati 2.060.009a nadatÃæ bhÅmagho«ÃïÃæ niÓÃsu m­gapak«iïÃm 2.060.009c niÓamya nÆnaæ saæstrastà rÃghavaæ saæÓrayi«yati 2.060.010a v­ddhaÓ caivÃlpaputraÓ ca vaidehÅm anicintayan 2.060.010c so 'pi ÓokasamÃvi«Âo nanu tyak«yati jÅvitam 2.060.011a tÃæ tata÷ saæpari«vajya vilapantÅæ tapasvinÅm 2.060.011c vyapaninyu÷ sudu÷khÃrtÃæ kausalyÃæ vyÃvahÃrikÃ÷ 2.060.012a tailadroïyÃm athÃmÃtyÃ÷ saæveÓya jagatÅpatim 2.060.012c rÃj¤a÷ sarvÃïy athÃdi«ÂÃÓ cakru÷ karmÃïy anantaram 2.060.013a na tu saækalanaæ rÃj¤o vinà putreïa mantriïa÷ 2.060.013c sarvaj¤Ã÷ kartum Å«us te tato rak«anti bhÆmipam 2.060.014a tailadroïyÃæ tu sacivai÷ ÓÃyitaæ taæ narÃdhipam 2.060.014c hà m­to 'yam iti j¤Ãtvà striyas tÃ÷ paryadevayan 2.060.015a bÃhÆn udyamya k­païà netraprasravaïair mukhai÷ 2.060.015c rudantya÷ ÓokasaætaptÃ÷ k­païaæ paryadevayan 2.060.016a niÓÃnak«atrahÅneva strÅva bhart­vivarjità 2.060.016c purÅ nÃrÃjatÃyodhyà hÅnà rÃj¤Ã mahÃtmanà 2.060.017a bëpaparyÃkulajanà hÃhÃbhÆtakulÃÇganà 2.060.017c ÓÆnyacatvaraveÓmÃntà na babhrÃja yathÃpuram 2.060.018a gataprabhà dyaur iva bhÃskaraæ vinÃ; vyapetanak«atragaïeva ÓarvarÅ 2.060.018c purÅ babhÃse rahità mahÃtmanÃ; na cÃsrakaïÂhÃkulamÃrgacatvarà 2.060.019a narÃÓ ca nÃryaÓ ca sametya saæghaÓo; vigarhamÃïà bharatasya mÃtaram 2.060.019c tadà nagaryÃæ naradevasaæk«aye; babhÆvur Ãrtà na ca Óarma lebhire 2.061.001a vyatÅtÃyÃæ tu ÓarvaryÃm Ãdityasyodaye tata÷ 2.061.001c sametya rÃjakartÃra÷ sabhÃm Åyur dvijÃtaya÷ 2.061.002a mÃrkaï¬eyo 'tha maudgalyo vÃmadevaÓ ca kÃÓyapa÷ 2.061.002c kÃtyayano gautamaÓ ca jÃbÃliÓ ca mahÃyaÓÃ÷ 2.061.003a ete dvijÃ÷ sahÃmÃtyai÷ p­thag vÃcam udÅrayan 2.061.003c vasi«Âham evÃbhimukhÃ÷ Óre«Âho rÃjapurohitam 2.061.004a atÅtà ÓarvarÅ du÷khaæ yà no var«aÓatopamà 2.061.004c asmin pa¤catvam Ãpanne putraÓokena pÃrthive 2.061.005a svargataÓ ca mahÃrÃjo rÃmaÓ cÃraïyam ÃÓrita÷ 2.061.005c lak«maïaÓ cÃpi tejasvÅ rÃmeïaiva gata÷ saha 2.061.006a ubhau bharataÓatrughnau kkekaye«u paraætapau 2.061.006c pure rÃjag­he ramye mÃtÃmahaniveÓane 2.061.007a ik«vÃkÆïÃm ihÃdyaiva kaÓ cid rÃjà vidhÅyatÃm 2.061.007c arÃjakaæ hi no rëÂraæ na vinÃÓam avÃpnuyÃt 2.061.008a nÃrÃjale janapade vidyunmÃlÅ mahÃsvana÷ 2.061.008c abhivar«ati parjanyo mahÅæ divyena vÃriïà 2.061.009a nÃrÃjake janapade bÅjamu«Âi÷ prakÅryate 2.061.009c nÃrÃkake pitu÷ putro bhÃryà và vartate vaÓe 2.061.010a arÃjake dhanaæ nÃsti nÃsti bhÃryÃpy arÃjake 2.061.010c idam atyÃhitaæ cÃnyat kuta÷ satyam arÃjake 2.061.011a nÃrÃjake janapade kÃrayanti sabhÃæ narÃ÷ 2.061.011c udyÃnÃni ca ramyÃïi h­«ÂÃ÷ puïyag­hÃïi ca 2.061.012a nÃrÃjake janapade yaj¤aÓÅlà dvijÃtaya÷ 2.061.012c satrÃïy anvÃsate dÃntà brÃhmaïÃ÷ saæÓitavratÃ÷ 2.061.013a nÃrÃjake janapade prabhÆtanaÂanartakÃ÷ 2.061.013c utsavÃÓ ca samÃjÃÓ ca vardhante rëÂravardhanÃ÷ 2.061.014a nÃrajake janapade siddhÃrthà vyavahÃriïa÷ 2.061.014c kathÃbhir anurajyante kathÃÓÅlÃ÷ kathÃpriyai÷ 2.061.015a nÃrÃjake janapade vÃhanai÷ ÓÅghragÃmibhi÷ 2.061.015c narà niryÃnty araïyÃni nÃrÅbhi÷ saha kÃmina÷ 2.061.016a nÃrÃkaje janapade dhanavanta÷ surak«itÃ÷ 2.061.016c Óerate viv­ta dvÃrÃ÷ k­«igorak«ajÅvina÷ 2.061.017a nÃrÃjake janapade vaïijo dÆragÃmina÷ 2.061.017c gacchanti k«emam adhvÃnaæ bahupuïyasamÃcitÃ÷ 2.061.018a nÃrÃjake janapade caraty ekacaro vaÓÅ 2.061.018c bhÃvayann ÃtmanÃtmÃnaæ yatrasÃyaæg­ho muni÷ 2.061.019a nÃrÃjake janapade yogak«emaæ pravartate 2.061.019c na cÃpy arÃjake senà ÓatrÆn vi«ahate yudhi 2.061.020a yathà hy anudakà nadyo yathà vÃpy at­ïaæ vanam 2.061.020c agopÃlà yathà gÃvas tathà rëÂram arÃjakam 2.061.021a nÃrÃjake janapade svakaæ bhavati kasya cit 2.061.021c matsyà iva narà nityaæ bhak«ayanti parasparam 2.061.022a yehi saæbhinnamaryÃdà nÃstikÃÓ chinnasaæÓayÃ÷ 2.061.022c te 'pi bhÃvÃya kalpante rÃjadaï¬anipŬitÃ÷ 2.061.023a aho tama ivedaæ syÃn na praj¤Ãyeta kiæ cana 2.061.023c rÃjà cen na bhaveæl loke vibhajan sÃdhvasÃdhunÅ 2.061.024a jÅvaty api mahÃrÃje tavaiva vacanaæ vayam 2.061.024c nÃtikramÃmahe sarve velÃæ prÃpyeva sÃgara÷ 2.061.025a sa na÷ samÅk«ya dvijavaryav­ttaæ; n­paæ vinà rÃjyam araïyabhÆtam 2.061.025c kumÃram ik«vÃkusutaæ vadÃnyaæ; tvam eva rÃjÃnam ihÃbhi«i¤caya 2.062.001a te«Ãæ tadvacanaæ Órutvà vasi«Âha÷ pratyuvÃca ha 2.062.001c mitrÃmÃtyagaïÃn sarvÃn brÃhmaïÃæs tÃn idaæ vaca÷ 2.062.002a yad asau mÃtulakule pure rÃjag­he sukhÅ 2.062.002c bharato vasati bhrÃtrà Óatrughnena samanvita÷ 2.062.003a tac chÅghraæ javanà dÆtà gacchantu tvaritair hayai÷ 2.062.003c Ãnetuæ bhrÃtarau vÅrau kiæ samÅk«Ãmahe vayam 2.062.004a gacchantv iti tata÷ sarve vasi«Âhaæ vÃkyam abruvan 2.062.004c te«Ãæ tadvacanaæ Órutvà vasi«Âho vÃkyam abravÅt 2.062.005a ehi siddhÃrtha vijaya jayantÃÓokanandana 2.062.005c ÓrÆyatÃm itikartavyaæ sarvÃn eva bravÅmi va÷ 2.062.006a puraæ rÃjag­haæ gatvà ÓÅghraæ ÓÅghrajavair hayai÷ 2.062.006c tyaktaÓokair idaæ vÃcya÷ ÓÃsanÃd bharato mama 2.062.007a purohitas tvÃæ kuÓalaæ prÃha sarve ca mantriïa÷ 2.062.007c tvaramÃïaÓ ca niryÃhi k­tyam Ãtyayikaæ tvayà 2.062.008a mà cÃsmai pro«itaæ rÃmaæ mà cÃsmai pitaraæ m­tam 2.062.008c bhavanta÷ Óaæsi«ur gatvà rÃghavÃïÃm imaæ k«ayam 2.062.009a kauÓeyÃni ca vastrÃïi bhÆ«aïÃni varÃïi ca 2.062.009c k«ipram ÃdÃya rÃj¤aÓ ca bharatasya ca gacchata 2.062.009e vasi«ÂhenÃbhyanuj¤Ãtà dÆtÃ÷ saætvarità yayu÷ 2.062.010a te hastina pure gaÇgÃæ tÅrtvà pratyaÇmukhà yayu÷ 2.062.010c päcÃladeÓam ÃsÃdya madhyena kurujÃÇgalam 2.062.011a te prasannodakÃæ divyÃæ nÃnÃvihagasevitÃm 2.062.011c upÃtijagmur vegena Óaradaï¬Ãæ janÃkulÃm 2.062.012a nikÆlav­k«am ÃsÃdya divyaæ satyopayÃcanam 2.062.012c abhigamyÃbhivÃdyaæ taæ kuliÇgÃæ prÃviÓan purÅm 2.062.013a abhikÃlaæ tata÷ prÃpya tejo'bhibhavanÃc cyutÃ÷ 2.062.013c yayur madhyena bÃhlÅkÃn sudÃmÃnaæ ca parvatam 2.062.013e vi«ïo÷ padaæ prek«amÃïà vipÃÓÃæ cÃpi ÓÃlmalÅm 2.062.014a te ÓrÃntavÃhanà dÆtà vik­«Âena satà pathà 2.062.014c giri vrajaæ pura varaæ ÓÅghram Ãsedur a¤jasà 2.062.015a bhartu÷ priyÃrthaæ kularak«aïÃrthaæ; bhartuÓ ca vaæÓasya parigrahÃrtham 2.062.015c ahe¬amÃnÃs tvarayà sma dÆtÃ; rÃtryÃæ tu te tat puram eva yÃtÃ÷ 2.063.001a yÃm eva rÃtriæ te dÆtÃ÷ praviÓanti sma tÃæ purÅm 2.063.001c bharatenÃpi tÃæ rÃtriæ svapno d­«Âo 'yam apriya÷ 2.063.002a vyu«ÂÃm eva tu tÃæ rÃtriæ d­«Âvà taæ svapnam apriyam 2.063.002c putro rÃjÃdhirÃjasya subh­Óaæ paryatapyata 2.063.003a tapyamÃnaæ samÃj¤Ãya vayasyÃ÷ priyavÃdina÷ 2.063.003c ÃyÃsaæ hi vine«yanta÷ sabhÃyÃæ cakrire kathÃ÷ 2.063.004a vÃdayanti tathà ÓÃntiæ lÃsayanty api cÃpare 2.063.004c nÃÂakÃny apare prÃhur hÃsyÃni vividhÃni ca 2.063.005a sa tair mahÃtmà bharata÷ sakhibhi÷ priya vÃdibhi÷ 2.063.005c go«ÂhÅhÃsyÃni kurvadbhir na prÃh­«yata rÃghava÷ 2.063.006a tam abravÅt priyasakho bharataæ sakhibhir v­tam 2.063.006c suh­dbhi÷ paryupÃsÅna÷ kiæ sakhe nÃnumodase 2.063.007a evaæ bruvÃïaæ suh­daæ bharata÷ pratyuvÃca ha 2.063.007c Ó­ïu tvaæ yan nimittaæme dainyam etad upÃgatam 2.063.008a svapne pitaram adrÃk«aæ malinaæ muktamÆrdhajam 2.063.008c patantam adriÓikharÃt kalu«e gomaye hrade 2.063.009a plavamÃnaÓ ca me d­«Âa÷ sa tasmin gomayahrade 2.063.009c pibann a¤jalinà tailaæ hasann iva muhur muhu÷ 2.063.010a tatas tilodanaæ bhuktvà puna÷ punar adha÷ÓirÃ÷ 2.063.010c tailenÃbhyaktasarvÃÇgas tailam evÃvagÃhata 2.063.011a svapne 'pi sÃgaraæ Óu«kaæ candraæ ca patitaæ bhuvi 2.063.011c sahasà cÃpi saæÓantaæ jvalitaæ jÃtavedasaæ 2.063.012a avadÅrïÃæ ca p­thivÅæ Óu«kÃæÓ ca vividhÃn drumÃn 2.063.012c ahaæ paÓyÃmi vidhvastÃn sadhÆmÃæÓ caiva pÃrvatÃn 2.063.013a pÅÂhe kÃr«ïÃyase cainaæ ni«aïïaæ k­«ïavÃsasaæ 2.063.013c prahasanti sma rÃjÃnaæ pramadÃ÷ k­«ïapiÇgalÃ÷ 2.063.014a tvaramÃïaÓ ca dharmÃtmà raktamÃlyÃnulepana÷ 2.063.014c rathena kharayuktena prayÃto dak«iïÃmukha÷ 2.063.015a evam etan mayà d­«Âam imÃæ rÃtriæ bhayÃvahÃm 2.063.015c ahaæ rÃmo 'tha và rÃjà lak«maïo và mari«yati 2.063.016a naro yÃnena ya÷ svapne kharayuktena yÃti hi 2.063.016c acirÃt tasya dhÆmÃgraæ citÃyÃæ saæprad­Óyate 2.063.016e etannimittaæ dÅno 'haæ tan na va÷ pratipÆjaye 2.063.017a Óu«yatÅva ca me kaïÂho na svastham iva me mana÷ 2.063.017c jugupsann iva cÃtmÃnaæ na ca paÓyÃmi kÃraïam 2.063.018a imÃæ hi du÷svapnagatiæ niÓÃmya tÃm; anekarÆpÃm avitarkitÃæ purà 2.063.018c bhayaæ mahat tad dh­dayÃn na yÃti me; vicintya rÃjÃnam acintyadarÓanam 2.064.001a bharate bruvati svapnaæ dÆtÃs te klÃntavÃhanÃ÷ 2.064.001c praviÓyÃsahyaparikhaæ ramyaæ rÃjag­haæ puram 2.064.002a samÃgamya tu rÃj¤Ã ca rÃjaputreïa cÃrcitÃ÷ 2.064.002c rÃj¤a÷ pÃdau g­hÅtvà tu tam Æcur bharataæ vaca÷ 2.064.003a purohitas tvà kuÓalaæ prÃha sarve ca mantriïa÷ 2.064.003c tvaramÃïaÓ ca niryÃhi k­tyam Ãtyayikaæ tvayà 2.064.004a atra viæÓatikoÂyas tu n­pater mÃtulasya te 2.064.004c daÓakoÂyas tu saæpÆrïÃs tathaiva ca n­pÃtmaja 2.064.005a pratig­hya ca tat sarvaæ svanurakta÷ suh­jjane 2.064.005c dÆtÃn uvÃca bharata÷ kÃmai÷ saæpratipÆjya tÃn 2.064.006a kaccit sukuÓalÅ rÃjà pità daÓaratho mama 2.064.006c kaccic cÃrÃgatà rÃme lak«maïe và mahÃtmani 2.064.007a Ãryà ca dharmaniratà dharmaj¤Ã dharmadarÓinÅ 2.064.007c arogà cÃpi kausalyà mÃtà rÃmasya dhÅmata÷ 2.064.008a kaccit sumitrà dharmaj¤Ã jananÅ lak«maïasya yà 2.064.008c Óatrughnasya ca vÅrasya sÃrogà cÃpi madhyamà 2.064.009a ÃtmakÃmà sadà caï¬Å krodhanà prÃj¤amÃninÅ 2.064.009c arogà cÃpi kaikeyÅ mÃtà me kim uvÃca ha 2.064.010a evam uktÃs tu te dÆtà bharatena mahÃtmanà 2.064.010c Æcu÷ saæpraÓritaæ vÃkyam idaæ taæ bharataæ tadà 2.064.010e kuÓalÃs te naravyÃghra ye«Ãæ kuÓalam icchasi 2.064.011a bharataÓ cÃpi tÃn dÆtÃn evam ukto 'bhyabhëata 2.064.011c Ãp­cche 'haæ mahÃrÃjaæ dÆtÃ÷ saætvarayanti mÃm 2.064.012a evam uktvà tu tÃn dÆtÃn bharata÷ pÃrthivÃtmaja÷ 2.064.012c dÆtai÷ saæcodito vÃkyaæ mÃtÃmaham uvÃca ha 2.064.013a rÃjan pitur gami«yÃmi sakÃÓaæ dÆtacodita÷ 2.064.013c punar apy aham e«yÃmi yadà me tvaæ smari«yasi 2.064.014a bharatenaivam uktas tu n­po mÃtÃmahas tadà 2.064.014c tam uvÃca Óubhaæ vÃkyaæ Óirasy ÃghrÃya rÃghavam 2.064.015a gaccha tÃtÃnujÃne tvÃæ kaikeyÅ suprajÃs tvayà 2.064.015c mÃtaraæ kuÓalaæ brÆyÃ÷ pitaraæ ca paraætapa 2.064.016a purohitaæ ca kuÓalaæ ye cÃnye dvijasattamÃ÷ 2.064.016c tau ca tÃta mahe«vÃsau bhrÃtaru rÃmalak«maïau 2.064.017a tasmai hastyuttamÃæÓ citrÃn kambalÃn ajinÃni ca 2.064.017c abhisatk­tya kaikeyo bharatÃya dhanaæ dadau 2.064.018a rukma ni«kasahasre dve «o¬aÓÃÓvaÓatÃni ca 2.064.018c satk­tya kaikeyÅ putraæ kekayo dhanam ÃdiÓat 2.064.019a tathÃmÃtyÃn abhipretÃn viÓvÃsyÃæÓ ca guïÃnvitÃn 2.064.019c dadÃv aÓvapati÷ ÓÅghraæ bharatÃyÃnuyÃyina÷ 2.064.020a airÃvatÃn aindraÓirÃn nÃgÃn vai priyadarÓanÃn 2.064.020c kharä ÓÅghrÃn susaæyuktÃn mÃtulo 'smai dhanaæ dadau 2.064.021a anta÷pure 'tisaæv­ddhÃn vyÃghravÅryabalÃnvitÃn 2.064.021c daæ«ÂrÃyudhÃn mahÃkÃyä ÓunaÓ copÃyanaæ dadau 2.064.022a sa mÃtÃmaham Ãp­cchya mÃtulaæ ca yudhÃjitam 2.064.022c ratham Ãruhya bharata÷ Óatrughnasahito yayau 2.064.023a rathÃn maï¬alacakrÃæÓ ca yojayitvà para÷Óatam 2.064.023c u«Ârago'Óvakharair bh­tyà bharataæ yÃntam anvayu÷ 2.064.024a balena gupto bharato mahÃtmÃ; sahÃryakasyÃtmasamair amÃtyai÷ 2.064.024c ÃdÃya Óatrughnam apetaÓatrur; g­hÃd yayau siddha ivendralokÃt 2.065.001a sa prÃÇmukho rÃjag­hÃd abhiniryÃya vÅryavÃn 2.065.001c hrÃdinÅæ dÆrapÃrÃæ ca pratyaksrotas taraÇgiïÅm 2.065.001e ÓatadrÆm atarac chrÅmÃn nadÅm ik«vÃkunandana÷ 2.065.002a eladhÃne nadÅæ tÅrtvà prÃpya cÃparaparpaÂÃn 2.065.002c ÓilÃm ÃkurvatÅæ tÅrtvà Ãgneyaæ Óalyakartanam 2.065.003a satyasaædha÷ Óuci÷ ÓrÅmÃn prek«amÃïa÷ ÓilÃvahÃm 2.065.003c atyayÃt sa mahÃÓailÃn vanaæ caitrarathaæ prati 2.065.004a veginÅæ ca kuliÇgÃkhyÃæ hrÃdinÅæ parvatÃv­tÃm 2.065.004c yamunÃæ prÃpya saætÅrïo balam ÃÓvÃsayat tadà 2.065.005a ÓÅtÅk­tya tu gÃtrÃïi klÃntÃn ÃÓvÃsya vÃjina÷ 2.065.005c tatra snÃtvà ca pÅtvà ca prÃyÃd ÃdÃya codakam 2.065.006a rÃjaputro mahÃraïyam anabhÅk«ïopasevitam 2.065.006c bhadro bhadreïa yÃnena mÃruta÷ kham ivÃtyayÃt 2.065.007a toraïaæ dak«iïÃrdhena jambÆprastham upÃgamat 2.065.007c varÆthaæ ca yayau ramyaæ grÃmaæ daÓarathÃtmaja÷ 2.065.008a tatra ramye vane vÃsaæ k­tvÃsau prÃÇmukho yayau 2.065.008c udyÃnam ujjihÃnÃyÃ÷ priyakà yatra pÃdapÃ÷ 2.065.009a sÃlÃæs tu priyakÃn prÃpya ÓÅghrÃn ÃsthÃya vÃjina÷ 2.065.009c anuj¤ÃpyÃtha bharato vÃhinÅæ tvarito yayau 2.065.010a vÃsaæ k­tvà sarvatÅrthe tÅrtvà cottÃnakÃæ nadÅm 2.065.010c anyà nadÅÓ ca vividhÃ÷ pÃrvatÅyais turaægamai÷ 2.065.011a hastip­«Âhakam ÃsÃdya kuÂikÃm atyavartata 2.065.011c tatÃra ca naravyÃghro lauhitye sa kapÅvatÅm 2.065.011e ekasÃle sthÃïumatÅæ vinate gomatÅæ nadÅm 2.065.012a kaliÇga nagare cÃpi prÃpya sÃlavanaæ tadà 2.065.012c bharata÷ k«ipram Ãgacchat supariÓrÃntavÃhana÷ 2.065.013a vanaæ ca samatÅtyÃÓu ÓarvaryÃm aruïodaye 2.065.013c ayodhyÃæ manunà rÃj¤Ã nirmitÃæ sa dadarÓa ha 2.065.014a tÃæ purÅæ puru«avyÃghra÷ saptarÃtro«iÂa÷ pathi 2.065.014c ayodhyÃm agrato d­«Âvà rathe sÃrathim abravÅt 2.065.015a e«Ã nÃtipratÅtà me puïyodyÃnà yaÓasvinÅ 2.065.015c ayodhyà d­Óyate dÆrÃt sÃrathe pÃï¬um­ttikà 2.065.016a yajvabhir guïasaæpannair brÃhmaïair vedapÃragai÷ 2.065.016c bhÆyi«Âham ­«hair ÃkÅrïà rÃjar«ivarapÃlità 2.065.017a ayodhyÃyÃæ purÃÓabda÷ ÓrÆyate tumulo mahÃn 2.065.017c samantÃn naranÃrÅïÃæ tam adya na Ó­ïomy aham 2.065.018a udyÃnÃni hi sÃyÃhne krŬitvoparatair narai÷ 2.065.018c samantÃd vipradhÃvadbhi÷ prakÃÓante mamÃnyadà 2.065.019a tÃny adyÃnurudantÅva parityaktÃni kÃmibhi÷ 2.065.019c araïyabhÆteva purÅ sÃrathe pratibhÃti me 2.065.020a na hy atra yÃnair d­Óyante na gajair na ca vÃjibhi÷ 2.065.020c niryÃnto vÃbhiyÃnto và naramukhyà yathÃpuram 2.065.021a ani«ÂÃni ca pÃpÃni paÓyÃmi vividhÃni ca 2.065.021c nimittÃny amanoj¤Ãni tena sÅdati te mana÷ 2.065.022a dvÃreïa vaijayantena prÃviÓac chrÃntavÃhana÷ 2.065.022c dvÃ÷sthair utthÃya vijayaæ p­«Âas tai÷ sahito yayau 2.065.023a sa tv anekÃgrah­dayo dvÃ÷sthaæ pratyarcya taæ janam 2.065.023c sÆtam aÓvapate÷ klÃntam abravÅt tatra rÃghava÷ 2.065.024a Órutà no yÃd­ÓÃ÷ pÆrvaæ n­patÅnÃæ vinÃÓane 2.065.024c ÃkÃrÃs tÃn ahaæ sarvÃn iha paÓyÃmi sÃrathe 2.065.025a malinaæ cÃÓrupÆrïÃk«aæ dÅnaæ dhyÃnaparaæ k­Óam 2.065.025c sastrÅ puæsaæ ca paÓyÃmi janam utkaïÂhitaæ pure 2.065.026a ity evam uktvà bharata÷ sÆtaæ taæ dÅnamÃnasa÷ 2.065.026c tÃny ani«ÂÃny ayodhyÃyÃæ prek«ya rÃjag­haæ yayau 2.065.027a tÃæ ÓÆnyaÓ­ÇgÃÂakaveÓmarathyÃæ; rajo'ruïadvÃrakapÃÂayantrÃm 2.065.027c d­«Âvà purÅm indrapurÅ prakÃÓÃæ; du÷khena saæpÆrïataro babhÆva 2.065.028a bahÆni paÓyan manaso 'priyÃïi; yÃny annyadà nÃsya pure babhÆvu÷ 2.065.028c avÃkÓirà dÅnamanà nah­«Âa÷; pitur mahÃtmà praviveÓa veÓma 2.066.001a apaÓyaæs tu tatas tatra pitaraæ pitur Ãlaye 2.066.001c jagÃma bharato dra«Âuæ mÃtaraæ mÃtur Ãlaye 2.066.002a anuprÃptaæ tu taæ d­«Âvà kaikeyÅ pro«itaæ sutam 2.066.002c utpapÃta tadà h­«Âà tyaktvà sauvarïamÃnasaæ 2.066.003a sa praviÓyaiva dharmÃtmà svag­haæ ÓrÅvivarjitam 2.066.003c bharata÷ prek«ya jagrÃha jananyÃÓ caraïau Óubhau 2.066.004a taæ mÆrdhni samupÃghrÃya pari«vajya yaÓasvinam 2.066.004c aÇke bharatam Ãropya pra«Âuæ samupacakrame 2.066.005a adya te kati cid rÃtryaÓ cyutasyÃryakaveÓmana÷ 2.066.005c api nÃdhvaÓrama÷ ÓÅghraæ rathenÃpatatas tava 2.066.006a Ãryakas te sukuÓalo yudhÃjin mÃtulas tava 2.066.006c pravÃsÃc ca sukhaæ putra sarvaæ me vaktum arhasi 2.066.007a evaæ p­«Âhas tu kaikeyyà priyaæ pÃrthivanandana÷ 2.066.007c Ãca«Âa bharata÷ sarvaæ mÃtre rÃjÅvalocana÷ 2.066.008a adya me saptamÅ rÃtriÓ cyutasyÃryakaveÓmana÷ 2.066.008c ambÃyÃ÷ kuÓalÅ tÃto yudhÃjin mÃtulaÓ ca me 2.066.009a yan me dhanaæ ca ratnaæ ca dadau rÃjà paraætapa÷ 2.066.009c pariÓrÃntaæ pathy abhavat tato 'haæ pÆrvam Ãgata÷ 2.066.010a rÃjavÃkyaharair dÆtais tvaryamÃïo 'ham Ãgata÷ 2.066.010c yad ahaæ pra«Âum icchÃmi tad ambà vaktum arhasi 2.066.011a ÓÆnyo 'yaæ ÓayanÅyas te paryaÇko hemabhÆ«ita÷ 2.066.011c na cÃyam ik«vÃkujana÷ prah­«Âa÷ pratibhÃti me 2.066.012a rÃjà bhavati bhÆyi«Âhgam ihÃmbÃyà niveÓane 2.066.012c tam ahaæ nÃdya paÓyÃmi dra«Âum icchann ihÃgata÷ 2.066.013a pitur grahÅ«ye caraïau taæ mamÃkhyÃhi p­cchata÷ 2.066.013c Ãhosvid amba jye«ÂhÃyÃ÷ kausalyÃyà niveÓane 2.066.014a taæ pratyuvÃca kaikeyÅ priyavad ghoram apriyam 2.066.014c ajÃnantaæ prajÃnantÅ rÃjyalobhena mohità 2.066.014e yà gati÷ sarvabhÆtÃnÃæ tÃæ gatiæ te pità gata÷ 2.066.015a tac chrutvà bharato vÃkyaæ dharmÃbhijanavä Óuci÷ 2.066.015c papÃta sahasà bhÆmau pit­ÓokabalÃrdita÷ 2.066.016a tata÷ Óokena saævÅta÷ pitur maraïadu÷khita÷ 2.066.016c vilalÃpa mahÃtejà bhrÃntÃkulitacetana÷ 2.066.017a etat suruciraæ bhÃti pitur me Óayanaæ purà 2.066.017c tad idaæ na vibhÃty adya vihÅnaæ tena dhÅmatà 2.066.018a tam Ãrtaæ devasaækÃÓaæ samÅk«ya patitaæ bhuvi 2.066.018c utthÃpayitvà ÓokÃrtaæ vacanaæ cedam abravÅt 2.066.019a utti«Âhotti«Âha kiæ Óe«e rÃjaputra mahÃyaÓa÷ 2.066.019c tvadvidhà na hi Óocanti santa÷ sadasi saæmatÃ÷ 2.066.020a sa rudatyà ciraæ kÃlaæ bhÆmau vipariv­tya ca 2.066.020c jananÅæ pratyuvÃcedaæ Óokair bahubhir Ãv­ta÷ 2.066.021a abhi«ek«yati rÃmaæ tu rÃjà yaj¤aæ nu yak«yati 2.066.021c ity ahaæ k­tasaækalpo h­«Âo yÃtrÃm ayÃsi«am 2.066.022a tad idaæ hy anyathà bhÆtaæ vyavadÅrïaæ mano mama 2.066.022c pitaraæ yo na paÓyÃmi nityaæ priyahite ratam 2.066.023a amba kenÃtyagÃd rÃjà vyÃdhinà mayy anÃgate 2.066.023c dhanyà rÃmÃdaya÷ sarve yai÷ pità saæsk­ta÷ svayam 2.066.024a na nÆnaæ mÃæ mahÃrÃja÷ prÃptaæ jÃnÃti kÅrtimÃn 2.066.024c upajighred dhi mÃæ mÆrdhni tÃta÷ saænamya satvaram 2.066.025a kva sa pÃïi÷ sukhasparÓas tÃtasyÃkli«Âakarmaïa÷ 2.066.025c yena mÃæ rajasà dhvastam abhÅk«ïaæ parimÃrjati 2.066.026a yo me bhrÃtà pità bandhur yasya dÃso 'smi dhÅmata÷ 2.066.026c tasya mÃæ ÓÅghram ÃkhyÃhi rÃmasyÃkli«Âa karmaïa÷ 2.066.027a pità hi bhavati jye«Âho dharmam Ãryasya jÃnata÷ 2.066.027c tasya pÃdau grahÅ«yÃmi sa hÅdÃnÅæ gatir mama 2.066.028a Ãrye kim abravÅd rÃjà pità me satyavikrama÷ 2.066.028c paÓcimaæ sÃdhusaædeÓam icchÃmi Órotum Ãtmana÷ 2.066.029a iti p­«Âà yathÃtattvaæ kaikeyÅ vÃkyam abravÅt 2.066.029c rÃmeti rÃjà vilapan hà sÅte lak«maïeti ca 2.066.029e sa mahÃtmà paraæ lokaæ gato gatimatÃæ vara÷ 2.066.030a imÃæ tu paÓcimÃæ vÃcaæ vyÃjahÃra pità tava 2.066.030c kÃla dharmaparik«ipta÷ pÃÓair iva mahÃgaja÷ 2.066.031a siddhÃrthÃs tu narà rÃmam Ãgataæ sÅtayà saha 2.066.031c lak«maïaæ ca mahÃbÃhuæ drak«yanti punar Ãgatam 2.066.032a tac chrutvà vi«asÃdaiva dvitÅyà priyaÓaæsanÃt 2.066.032c vi«aïïavadano bhÆtvà bhÆya÷ papraccha mÃtaram 2.066.033a kva cedÃnÅæ sa dharmÃtmà kausalyÃnandavardhana÷ 2.066.033c lak«maïena saha bhrÃtrà sÅtayà ca samaæ gata÷ 2.066.034a tathà p­«Âà yathÃtattvam ÃkhyÃtum upacakrame 2.066.034c mÃtÃsya yugapad vÃkyaæ vipriyaæ priyaÓaÇkayà 2.066.035a sa hi rÃjasuta÷ putra cÅravÃsà mahÃvanam 2.066.035c daï¬akÃn saha vaidehyà lak«maïÃnucaro gata÷ 2.066.036a tac chrutvà bharatas trasto bhrÃtuÓ cÃritraÓaÇkayà 2.066.036c svasya vaæÓasya mÃhÃtmyÃt pra«Âuæ samupacakrame 2.066.037a kaccin na brÃhmaïavadhaæ h­taæ rÃmeïa kasya cit 2.066.037c kaccin nìhyo daridro và tenÃpÃpo vihiæsita÷ 2.066.038a kaccin na paradÃrÃn và rÃjaputro 'bhimanyate 2.066.038c kasmÃt sa daï¬akÃraïye bhrÆïaheva vivÃsita÷ 2.066.039a athÃsya capalà mÃtà tat svakarma yathÃtatham 2.066.039c tenaiva strÅsvabhÃvena vyÃhartum upacakrame 2.066.040a na brÃhmaïa dhanaæ kiæcid dh­taæ rÃmeïa kasya cit 2.066.040c kaÓ cin nìhyo daridro và tenÃpÃpo vihiæsita÷ 2.066.040e na rÃma÷ paradÃrÃæÓ ca cak«urbhyÃm api paÓyati 2.066.041a mayà tu putra Órutvaiva rÃmasyaivÃbhi«ecanam 2.066.041c yÃcitas te pità rÃjyaæ rÃmasya ca vivÃsanam 2.066.042a sa svav­ttiæ samÃsthÃya pità te tat tathÃkarot 2.066.042c rÃmaÓ ca sahasaumitri÷ pre«ita÷ saha sÅtayà 2.066.043a tam apaÓyan priyaæ putraæ mahÅpÃlo mahÃyaÓÃ÷ 2.066.043c putraÓokaparidyÆna÷ pa¤catvam upapedivÃn 2.066.044a tvayà tv idÃnÅæ dharmaj¤a rÃjatvam avalambyatÃm 2.066.044c tvatk­te hi mayà sarvam idam evaævidhaæ k­tam 2.066.045a tat putra ÓÅghraæ vidhinà vidhij¤air; vasi«Âhamukhyai÷ sahito dvijendrai÷ 2.066.045c saækÃlya rÃjÃnam adÅnasattvam; ÃtmÃnam urvyÃm abhi«ecayasva 2.067.001a Órutvà tu pitaraæ v­ttaæ bhrÃtaru ca vivÃsitau 2.067.001c bharato du÷khasaætapta idaæ vacanam abravÅt 2.067.002a kiæ nuïkÃryaæ hatasyeha mama rÃjyena Óocata÷ 2.067.002c vihÅnasyÃtha pitrà ca bhrÃtrà pit­samena ca 2.067.003a du÷khe me du÷kham akaror vraïe k«Ãram ivÃdadhÃ÷ 2.067.003c rÃjÃnaæ pretabhÃvasthaæ k­tvà rÃmaæ ca tÃpasaæ 2.067.004a kulasya tvam abhÃvÃya kÃlarÃtrir ivÃgatà 2.067.004c aÇgÃram upagÆhya sma pità me nÃvabuddhavÃn 2.067.005a kausalyà ca sumitrà ca putraÓokÃbhipŬite 2.067.005c du«karaæ yadi jÅvetÃæ prÃpya tvÃæ jananÅæ mama 2.067.006a nanu tv Ãryo 'pi dharmÃtmà tvayi v­ttim anuttamÃm 2.067.006c vartate guruv­ttij¤o yathà mÃtari vartate 2.067.007a tathà jye«Âhà hi me mÃtà kausalyà dÅrghadarÓinÅ 2.067.007c tvayi dharmaæ samÃsthÃya bhaginyÃm iva vartate 2.067.008a tasyÃ÷ putraæ k­tÃtmÃnaæ cÅravalkalavÃsasaæ 2.067.008c prasthÃpya vanavÃsÃya kathaæ pÃpe na Óocasi 2.067.009a apÃpadarÓinaæ ÓÆraæ k­tÃtmÃnaæ yaÓasvinam 2.067.009c pravrÃjya cÅravasanaæ kiæ nu paÓyasi kÃraïam 2.067.010a lubdhÃyà vidito manye na te 'haæ rÃghavaæ prati 2.067.010c tathà hy anartho rÃjyÃrthaæ tvayà nÅto mahÃn ayam 2.067.011a ahaæ hi puru«avyÃghrÃv apaÓyan rÃmalak«maïau 2.067.011c kena ÓaktiprabhÃvena rÃjyaæ rak«itum utsahe 2.067.012a taæ hi nityaæ mahÃrÃjo balavantaæ mahÃbala÷ 2.067.012c apÃÓrito 'bhÆd dharmÃtmà merur meruvanaæ yathà 2.067.013a so 'haæ katham imaæ bhÃraæ mahÃdhuryasamudyatam 2.067.013c damyo dhuram ivÃsÃdya saheyaæ kena caujasà 2.067.014a atha và me bhavec chaktir yogair buddhibalena và 2.067.014c sakÃmÃæ na kari«yÃmi tvÃm ahaæ putragardhinÅm 2.067.014e nivartayi«yÃmi vanÃd bhrÃtaraæ svajanapriyam 2.067.015a ity evam uktvà bharato mahÃtmÃ; priyetarair vÃkyagaïais tudaæs tÃm 2.067.015c ÓokÃturaÓ cÃpi nanÃda bhÆya÷; siæho yathà parvatagahvarastha÷ 2.068.001a tÃæ tathà garhayitvà tu mÃtaraæ bharatas tadà 2.068.001c ro«eïa mahatÃvi«Âa÷ punar evÃbravÅd vaca÷ 2.068.002a rÃjyÃd bhraæÓasva kaikeyi n­Óaæse du«ÂacÃriïi 2.068.002c parityaktà ca dharmeïa mà m­taæ rudatÅ bhava 2.068.003a kiæ nu te 'dÆ«ayad rÃjà rÃmo và bh­ÓadhÃrmika÷ 2.068.003c yayor m­tyur vivÃsaÓ ca tvatk­te tulyam Ãgatau 2.068.004a bhrÆïahatyÃm asi prÃptà kulasyÃsya vinÃÓanÃt 2.068.004c kaikeyi narakaæ gaccha mà ca bhartu÷ salokatÃm 2.068.005a yat tvayà hÅd­Óaæ pÃpaæ k­taæ ghoreïa karmaïà 2.068.005c sarvalokapriyaæ hitvà mamÃpy ÃpÃditaæ bhayam 2.068.006a tvatk­te me pità v­tto rÃmaÓ cÃraïyam ÃÓrita÷ 2.068.006c ayaÓo jÅvaloke ca tvayÃhaæ pratipÃdita÷ 2.068.007a mÃt­rÆpe mamÃmitre n­Óaæse rÃjyakÃmuke 2.068.007c na te 'ham abhibhëyo 'smi durv­tte patighÃtini 2.068.008a kausalyà ca sumitrà ca yÃÓ cÃnyà mama mÃtara÷ 2.068.008c du÷khena mahatÃvi«ÂÃs tvÃæ prÃpya kuladÆ«iïÅm 2.068.009a na tvam aÓvapate÷ kanyà dharmarÃjasya dhÅmata÷ 2.068.009c rÃk«asÅ tatra jÃtÃsi kulapradhvaæsinÅ pitu÷ 2.068.010a yat tvayà dhÃrmiko rÃmo nityaæ satyaparÃyaïa÷ 2.068.010c vanaæ prasthÃpito du÷khÃt pità ca tridivaæ gata÷ 2.068.011a yat pradhÃnÃsi tat pÃpaæ mayi pitrà vinÃk­te 2.068.011c bhrÃt­bhyÃæ ca parityakte sarvalokasya cÃpriye 2.068.012a kausalyÃæ dharmasaæyuktÃæ viyuktÃæ pÃpaniÓcaye 2.068.012c k­tvà kaæ prÃpsyase tv adya lokaæ nirayagÃminÅ 2.068.013a kiæ nÃvabudhyase krÆre niyataæ bandhusaæÓrayam 2.068.013c jye«Âhaæ pit­samaæ rÃmaæ kausalyÃyÃtmasaæbhavam 2.068.014a aÇgapratyaÇgaja÷ putro h­dayÃc cÃpi jÃyate 2.068.014c tasmÃt priyataro mÃtu÷ priyatvÃn na tu bÃndhava÷ 2.068.015a anyadà kila dharmaj¤Ã surabhi÷ surasaæmatà 2.068.015c vahamÃnau dadarÓorvyÃæ putrau vigatacetasau 2.068.016a tÃv ardhadivase ÓrÃntau d­«Âvà putrau mahÅtale 2.068.016c ruroda putra Óokena bëpaparyÃkulek«aïà 2.068.017a adhastÃd vrajatas tasyÃ÷ surarÃj¤o mahÃtmana÷ 2.068.017c bindava÷ patità gÃtre sÆk«mÃ÷ surabhigandhina÷ 2.068.018a tÃæ d­«Âvà ÓokasaætaptÃæ vajrapÃïir yaÓasvinÅm 2.068.018c indra÷ präjalir udvigna÷ surarÃjo 'bravÅd vaca÷ 2.068.019a bhayaæ kaccin na cÃsmÃsu kutaÓ cid vidyate mahat 2.068.019c kuto nimitta÷ Óokas te brÆhi sarvahitai«iïi 2.068.020a evam uktà tu surabhi÷ surarÃjena dhÅmatà 2.068.020c patyuvÃca tato dhÅrà vÃkyaæ vÃkyaviÓÃradà 2.068.021a ÓÃntaæ pÃtaæ na va÷ kiæ cit kutaÓ cid amarÃdhipa 2.068.021c ahaæ tu magnau ÓocÃmi svaputrau vi«ame sthitau 2.068.022a etau d­«Âvà k­«au dÅnau sÆryaraÓmipratÃpinau 2.068.022c vadhyamÃnau balÅvardau kar«akeïa surÃdhipa 2.068.023a mama kÃyÃt prasÆtau hi du÷khitau bhÃra pŬitau 2.068.023c yau d­«Âvà paritapye 'haæ nÃsti putrasama÷ priya÷ 2.068.024a yasyÃ÷ putra sahasrÃïi sÃpi Óocati kÃmadhuk 2.068.024c kiæ punar yà vinà rÃmaæ kausalyà vartayi«yati 2.068.025a ekaputrà ca sÃdhvÅ ca vivatseyaæ tvayà k­tà 2.068.025c tasmÃt tvaæ satataæ du÷khaæ pretya ceha ca lapsyase 2.068.026a ahaæ hy apacitiæ bhrÃtu÷ pituÓ ca sakalÃm imÃm 2.068.026c vardhanaæ yaÓasaÓ cÃpi kari«yÃmi na saæÓaya÷ 2.068.027a ÃnÃyayitvà tanayaæ kausalyÃyà mahÃdyutim 2.068.027c svayam eva pravek«yÃmi vanaæ munini«evitam 2.068.028a iti nÃga ivÃraïye tomarÃÇkuÓacodita÷ 2.068.028c papÃta bhuvi saækruddho ni÷Óvasann iva pannaga÷ 2.068.029a saæraktanetra÷ ÓithilÃmbaras tadÃ; vidhÆtasarvÃbharaïa÷ paraætapa÷ 2.068.029c babhÆva bhÆmau patito n­pÃtmaja÷; ÓacÅpate÷ ketur ivotsavak«aye 2.069.001a tathaiva kroÓatas tasya bharatasya mahÃtmana÷ 2.069.001c kausalyà Óabdam Ãj¤Ãya sumitrÃm idam abravÅt 2.069.002a Ãgata÷ krÆrakÃryÃyÃ÷ kaikeyyà bharata÷ suta÷ 2.069.002c tam ahaæ dra«Âum icchÃmi bharataæ dÅrghadarÓinam 2.069.003a evam uktvà sumitrÃæ sà vivarïà malinÃmbarà 2.069.003c pratasthe bharato yatra vepamÃnà vicetanà 2.069.004a sa tu rÃmÃnujaÓ cÃpi Óatrughnasahitas tadà 2.069.004c pratasthe bharato yatra kausalyÃyà niveÓanam 2.069.005a tata÷ Óatrughna bharatau kausalyÃæ prek«ya du÷khitau 2.069.005c parya«vajetÃæ du÷khÃrtÃæ patitÃæ na«ÂacetanÃm 2.069.006a bharataæ pratyuvÃcedaæ kausalyà bh­Óadu÷khità 2.069.006c idaæ te rÃjyakÃmasya rÃjyaæ prÃptam akaïÂakam 2.069.006e saæprÃptaæ bata kaikeyyà ÓÅghraæ krÆreïa karmaïà 2.069.007a prasthÃpya cÅravasanaæ putraæ me vanavÃsinam 2.069.007c kaikeyÅ kaæ guïaæ tatra paÓyati krÆradarÓinÅ 2.069.008a k«ipraæ mÃm api kaikeyÅ prasthÃpayitum arhati 2.069.008c hiraïyanÃbho yatrÃste suto me sumahÃyaÓÃ÷ 2.069.009a atha và svayam evÃhaæ sumitrÃnucarà sukham 2.069.009c agnihotraæ purask­tya prasthÃsye yatra rÃghava÷ 2.069.010a kÃmaæ và svayam evÃdya tatra mÃæ netum arhasi 2.069.010c yatrÃsau puru«avyÃghras tapyate me tapa÷ suta÷ 2.069.011a idaæ hi tava vistÅrïaæ dhanadhÃnyasamÃcitam 2.069.011c hastyaÓvarathasaæpÆrïaæ rÃjyaæ niryÃtitaæ tayà 2.069.012a evaæ vilapamÃnÃæ tÃæ bharata÷ präjalis tadà 2.069.012c kausalyÃæ pratyuvÃcedaæ Óokair bahubhir Ãv­tÃm 2.069.013a Ãrye kasmÃd ajÃnantaæ garhase mÃm akilbi«am 2.069.013c vipulÃæ ca mama prÅtiæ sthirÃæ jÃnÃsi rÃghave 2.069.014a k­tà ÓÃstrÃnugà buddhir mà bhÆt tasya kadà cana 2.069.014c satyasaædha÷ satÃæ Óre«Âho yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.015a prai«yaæ pÃpÅyasÃæ yÃtu sÆryaæ ca prati mehatu 2.069.015c hantu pÃdena gÃæ suptÃæ yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.016a kÃrayitvà mahat karma bhartà bh­tyam anarthakam 2.069.016c adharmo yo 'sya so 'syÃs tu yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.017a paripÃlayamÃnasya rÃj¤o bhÆtÃni putravat 2.069.017c tatas tu druhyatÃæ pÃpaæ yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.018a bali«a¬bhÃgam uddh­tya n­pasyÃrak«ata÷ prajÃ÷ 2.069.018c adharmo yo 'sya so 'syÃstu yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.019a saæÓrutya ca tapasvibhya÷ satre vai yaj¤adak«iïÃm 2.069.019c tÃæ vipralapatÃæ pÃpaæ yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.020a hastyaÓvarathasaæbÃdhe yuddhe ÓastrasamÃkule 2.069.020c mà sma kÃr«Åt satÃæ dharmaæ yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.021a upadi«Âaæ susÆk«mÃrthaæ ÓÃstraæ yatnena dhÅmatà 2.069.021c sa nÃÓayatu du«ÂÃtmà yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.022a pÃyasaæ k­saraæ chÃgaæ v­thà so 'ÓnÃtu nirgh­ïa÷ 2.069.022c gurÆæÓ cÃpy avajÃnÃtu yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.023a putrair dÃraiÓ ca bh­tyaiÓ ca svag­he parivÃrita÷ 2.069.023c sa eko m­«Âam aÓnÃtu yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.024a rÃjastrÅbÃlav­ddhÃnÃæ vadhe yat pÃpam ucyate 2.069.024c bh­tyatyÃge ca yat pÃpaæ tat pÃpaæ pratipadyatÃm 2.069.025a ubhe saædhye ÓayÃnasya yat pÃpaæ parikalpyate 2.069.025c tac ca pÃpaæ bhavet tasya yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.026a yad agnidÃyake pÃpaæ yat pÃpaæ gurutalpage 2.069.026c mitradrohe ca yat pÃpaæ tat pÃpaæ pratipadyatÃm 2.069.027a devatÃnÃæ pitÌïÃæ ca mÃtà pitros tathaiva ca 2.069.027c mà sma kÃr«Åt sa ÓuÓrÆ«Ãæ yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.028a satÃæ lokÃt satÃæ kÅrtyÃ÷ sajju«ÂÃt karmaïas tathà 2.069.028c bhraÓyatu k«ipram adyaiva yasyÃryo 'numate gata÷ 2.069.029a vihÅnÃæ patiputrÃbhyÃæ kausalyÃæ pÃrthivÃtmaja÷ 2.069.029c evam ÃÓvasayann eva du÷khÃrto nipapÃta ha 2.069.030a tathà tu Óapathai÷ ka«Âai÷ ÓapamÃnam acetanam 2.069.030c bharataæ Óokasaætaptaæ kausalyà vÃkyam abravÅt 2.069.031a mama du÷kham idaæ putra bhÆya÷ samupajÃyate 2.069.031c Óapathai÷ ÓapamÃno hi prÃïÃn uparuïatsi me 2.069.032a di«Âyà na calito dharmÃd Ãtmà te sahalak«maïa÷ 2.069.032c vatsa satyapratij¤o me satÃæ lokÃn avÃpsyasi 2.069.033a evaæ vilapamÃnasya du÷khÃrtasya mahÃtmana÷ 2.069.033c mohÃc ca ÓokasaærodhÃd babhÆva lulitaæ mana÷ 2.069.034a lÃlapyamÃnasya vicetanasya; prana«Âabuddhe÷ patitasya bhÆmau 2.069.034c muhur muhur ni÷ÓvasataÓ ca dÅrghaæ; sà tasya Óokena jagÃma rÃtri÷ 2.070.001a tam evaæ Óokasaætaptaæ bharataæ kekayÅsutam 2.070.001c uvÃca vadatÃæ Óre«Âho vasi«Âha÷ Óre«ÂhavÃg ­«i÷ 2.070.002a alaæ Óokena bhadraæ te rÃjaputra mahÃyaÓa÷ 2.070.002c prÃptakÃlaæ narapate÷ kuru saæyÃnam uttaram 2.070.003a vasi«Âhasya vaca÷ Órutvà bharato dhÃraïÃæ gata÷ 2.070.003c pretakÃryÃïi sarvÃïi kÃrayÃm Ãsa dharmavit 2.070.004a uddh­taæ tailasaækledÃt sa tu bhÆmau niveÓitam 2.070.004c ÃpÅtavarïavadanaæ prasuptam iva bhÆmipam 2.070.005a niveÓya Óayane cÃgrye nÃnÃratnapari«k­te 2.070.005c tato daÓarathaæ putro vilalÃpa sudu÷khita÷ 2.070.006a kiæ te vyavasitaæ rÃjan pro«ite mayy anÃgate 2.070.006c vivÃsya rÃmaæ dharmaj¤aæ lak«maïaæ ca mahÃbalam 2.070.007a kva yÃsyasi mahÃrÃja hitvemaæ du÷khitaæ janam 2.070.007c hÅnaæ puru«asiæhena rÃmeïÃkli«Âakarmaïà 2.070.008a yogak«emaæ tu te rÃjan ko 'smin kalpayità pure 2.070.008c tvayi prayÃte svas tÃta rÃme ca vanam ÃÓrite 2.070.009a vidhavà p­thivÅ rÃjaæs tvayà hÅnà na rÃjate 2.070.009c hÅnacandreva rajanÅ nagarÅ pratibhÃti mÃm 2.070.010a evaæ vilapamÃnaæ taæ bharataæ dÅnamÃnasaæ 2.070.010c abravÅd vacanaæ bhÆyo vasi«Âhas tu mahÃn ­«i÷ 2.070.011a pretakÃryÃïi yÃny asya kartavyÃni viÓÃmpate÷ 2.070.011c tÃny avyagraæ mahÃbÃho kriyatÃm avicÃritam 2.070.012a tatheti bharato vÃkyaæ vasi«ÂhasyÃbhipÆjya tat 2.070.012c ­tvikpurohitÃcÃryÃæs tvarayÃm Ãsa sarvaÓa÷ 2.070.013a ye tv agrato narendrasya agny agÃrÃd bahi«k­tÃ÷ 2.070.013c ­tvigbhir yÃjakaiÓ caiva te hriyante yathÃvidhi 2.070.014a ÓibilÃyÃm athÃropya rÃjÃnaæ gatacetanam 2.070.014c bëpakaïÂhà vimanasas tam Æhu÷ paricÃrakÃ÷ 2.070.015a hiraïyaæ ca suvarïaæ ca vÃsÃæsi vividhÃni ca 2.070.015c prakiranto janà mÃrgaæ n­pater agrato yayu÷ 2.070.016a candanÃguruniryÃsÃn saralaæ padmakaæ tathà 2.070.016c devadÃrÆïi cÃh­tya citÃæ cakrus tathÃpare 2.070.017a gandhÃn uccÃvacÃæÓ cÃnyÃæs tatra dattvÃtha bhÆmipam 2.070.017c tata÷ saæveÓayÃm ÃsuÓ citÃmadhye tam ­tvija÷ 2.070.018a tathà hutÃÓanaæ hutvà jepus tasya tadartvija÷ 2.070.018c jaguÓ ca te yathÃÓÃstraæ tatra sÃmÃni sÃmagÃ÷ 2.070.019a ÓibikÃbhiÓ ca yÃnaiÓ ca yathÃrhaæ tasya yo«ita÷ 2.070.019c nagarÃn niryayus tatra v­ddhai÷ pariv­tÃs tadà 2.070.020a prasavyaæ cÃpi taæ cakrur ­tvijo 'gnicitaæ n­pam 2.070.020c striyaÓ ca ÓokasaætaptÃ÷ kausalyà pramukhÃs tadà 2.070.021a krau¤cÅnÃm iva nÃrÅïÃæ ninÃdas tatra ÓuÓruve 2.070.021c ÃrtÃnÃæ karuïaæ kÃle kroÓantÅnÃæ sahasraÓa÷ 2.070.022a tato rudantyo vivaÓà vilapya ca puna÷ puna÷ 2.070.022c yÃnebhya÷ sarayÆtÅram avaterur varÃÇganÃ÷ 2.070.023a k­todakaæ te bharatena sÃrdhaæ; n­pÃÇganà mantripurohitÃÓ ca 2.070.023c puraæ praviÓyÃÓruparÅtanetrÃ; bhÆmau daÓÃhaæ vyanayanta du÷kham 2.071.001a tato daÓÃhe 'tigate k­taÓauco n­pÃtmaja÷ 2.071.001c dvÃdaÓe 'hani saæprÃpte ÓrÃddhakarmÃïy akÃrayat 2.071.002a brÃhmaïebhyo dadau ratnaæ dhanam annaæ ca pu«kalam 2.071.002c bÃstikaæ bahuÓuklaæ ca gÃÓ cÃpi ÓataÓas tathà 2.071.003a dÃsÅdÃsaæ ca yÃnaæ ca veÓmÃni sumahÃnti ca 2.071.003c brÃhmaïebhyo dadau putro rÃj¤as tasyaurdhvadaihikam 2.071.004a tata÷ prabhÃtasamaye divase 'tha trayodaÓe 2.071.004c vilalÃpa mahÃbÃhur bharata÷ ÓokamÆrchita÷ 2.071.005a ÓabdÃpihitakaïÂhaÓ ca ÓodhanÃrtham upÃgata÷ 2.071.005c citÃmÆle pitur vÃkyam idam Ãha sudu÷khita÷ 2.071.006a tÃta yasmin ni«­«Âo 'haæ tvayà bhrÃtari rÃghave 2.071.006c tasmin vanaæ pravrajite ÓÆnye tyakto 'smy ahaæ tvayà 2.071.007a yathÃgatir anÃthÃyÃ÷ putra÷ pravrÃjito vanam 2.071.007c tÃm ambÃæ tÃta kausalyÃæ tyaktvà tvaæ kva gato n­pa 2.071.008a d­«Âvà bhasmÃruïaæ tac ca dagdhÃsthisthÃnamaï¬alam 2.071.008c pitu÷ ÓarÅra nirvÃïaæ ni«Âanan vi«asÃda ha 2.071.009a sa tu d­«Âvà rudan dÅna÷ papÃta dharaïÅtale 2.071.009c utthÃpyamÃna÷ Óakrasya yantra dhvaja iva cyuta÷ 2.071.010a abhipetus tata÷ sarve tasyÃmÃtyÃ÷ Óucivratam 2.071.010c antakÃle nipatitaæ yayÃtim ­«ayo yathà 2.071.011a ÓatrughnaÓ cÃpi bharataæ d­«Âvà Óokapariplutam 2.071.011c visaæj¤o nyapatad bhÆmau bhÆmipÃlam anusmaran 2.071.012a unmatta iva niÓcetà vilalÃpa sudu÷khita÷ 2.071.012c sm­tvà pitur guïÃÇgÃni tÃni tÃni tadà tadà 2.071.013a mantharà prabhavas tÅvra÷ kaikeyÅgrÃhasaækula÷ 2.071.013c varadÃnamayo 'k«obhyo 'majjayac chokasÃgara÷ 2.071.014a sukumÃraæ ca bÃlaæ ca satataæ lÃlitaæ tvayà 2.071.014c kva tÃta bharataæ hitvà vilapantaæ gato bhavÃn 2.071.015a nanu bhojye«u pÃne«u vastre«v Ãbharaïe«u ca 2.071.015c pravÃrayasi na÷ sarvÃæs tan na÷ ko 'dya kari«yati 2.071.016a avadÃraïa kÃle tu p­thivÅ nÃvadÅryate 2.071.016c vihÅnà yà tvayà rÃj¤Ã dharmaj¤ena mahÃtmanà 2.071.017a pitari svargam Ãpanne rÃme cÃraïyam ÃÓrite 2.071.017c kiæ me jÅvita sÃmarthyaæ pravek«yÃmi hutÃÓanam 2.071.018a hÅno bhrÃtrà ca pitrà ca ÓÆnyÃm ik«vÃkupÃlitÃm 2.071.018c ayodhyÃæ na pravek«yÃmi pravek«yÃmi tapovanam 2.071.019a tayor vilapitaæ Órutvà vyasanaæ cÃnvavek«ya tat 2.071.019c bh­Óam Ãrtatarà bhÆya÷ sarva evÃnugÃmina÷ 2.071.020a tato vi«aïïau ÓrÃntau ca Óatrughna bharatÃv ubhau 2.071.020c dharaïyÃæ saævyace«ÂetÃæ bhagnaÓ­ÇgÃv ivar«abhau 2.071.021a tata÷ prak­timÃn vaidya÷ pitur e«Ãæ purohita÷ 2.071.021c vasi«Âho bharataæ vÃkyam utthÃpya tam uvÃca ha 2.071.022a trÅïi dvandvÃni bhÆte«u prav­ttÃny aviÓe«ata÷ 2.071.022c te«u cÃparihÃrye«u naivaæ bhavitum arhati 2.071.023a sumantraÓ cÃpi Óatrughnam utthÃpyÃbhiprasÃdya ca 2.071.023c ÓrÃvayÃm Ãsa tattvaj¤a÷ sarvabhÆtabhavÃbhavau 2.071.024a utthitau tau naravyÃghrau prakÃÓete yaÓasvinau 2.071.024c var«Ãtapapariklinnau p­thag indradhvajÃv iva 2.071.025a aÓrÆïi parim­dnantau raktÃk«au dÅnabhëiïau 2.071.025c amÃtyÃs tvarayanti sma tanayau cÃparÃ÷ kriyÃ÷ 2.072.001a atra yÃtrÃæ samÅhantaæ Óatrughno lak«maïÃnuja÷ 2.072.001c bharataæ Óokasaætaptam idaæ vacanam abravÅt 2.072.002a gatir ya÷ sarvabhÆtÃnÃæ du÷khe kiæ punar Ãtmana÷ 2.072.002c sa rÃma÷ sattva saæpanna÷ striyà pravrÃjito vanam 2.072.003a balavÃn vÅrya saæpanno lak«maïo nÃma yo 'py asau 2.072.003c kiæ na mocayate rÃmaæ k­tvÃpi pit­nigraham 2.072.004a pÆrvam eva tu nigrÃhya÷ samavek«ya nayÃnayau 2.072.004c utpathaæ ya÷ samÃrƬho nÃryà rÃjà vaÓaæ gata÷ 2.072.005a iti saæbhëamÃïe tu Óatrughne lak«maïÃnuje 2.072.005c prÃgdvÃre 'bhÆt tadà kubjà sarvÃbharaïabhÆ«ità 2.072.006a liptà candanasÃreïa rÃjavastrÃïi bibhratÅ 2.072.006c mekhalà dÃmabhiÓ citrai rajjubaddheva vÃnarÅ 2.072.007a tÃæ samÅk«ya tadà dvÃ÷stho bh­Óaæ pÃpasya kÃriïÅm 2.072.007c g­hÅtvÃkaruïaæ kubjÃæ ÓatrughnÃya nyavedayat 2.072.008a yasyÃ÷ k­te vane rÃmo nyastadehaÓ ca va÷ pità 2.072.008c seyaæ pÃpà n­Óaæsà ca tasyÃ÷ kuru yathÃmati 2.072.009a ÓatrughnaÓ ca tad Ãj¤Ãya vacanaæ bh­Óadu÷khita÷ 2.072.009c anta÷puracarÃn sarvÃn ity uvÃca dh­tavrata÷ 2.072.010a tÅvram utpÃditaæ du÷khaæ bhrÃtÌïÃæ me tathà pitu÷ 2.072.010c yayà seyaæ n­Óaæsasya karmaïa÷ phalam aÓnutÃm 2.072.011a evam uktà ca tenÃÓu sakhÅ janasamÃv­tà 2.072.011c g­hÅtà balavat kubjà sà tadg­ham anÃdayat 2.072.012a tata÷ subh­Óa saætaptas tasyÃ÷ sarva÷ sakhÅjana÷ 2.072.012c kruddham Ãj¤Ãya Óatrughnaæ vyapalÃyata sarvaÓa÷ 2.072.013a amantrayata k­tsnaÓ ca tasyÃ÷ sarvasakhÅjana÷ 2.072.013c yathÃyaæ samupakrÃnto ni÷Óe«aæ na÷ kari«yati 2.072.014a sÃnukroÓÃæ vadÃnyÃæ ca dharmaj¤Ãæ ca yaÓasvinÅm 2.072.014c kausalyÃæ Óaraïaæ yÃma÷ sà hi no 'stu dhruvà gati÷ 2.072.015a sa ca ro«eïa tÃmrÃk«a÷ Óatrughna÷ ÓatrutÃpana÷ 2.072.015c vicakar«a tadà kubjÃæ kroÓantÅæ p­thivÅtale 2.072.016a tasyà hy Ãk­«yamÃïÃyà mantharÃyÃs tatas tata÷ 2.072.016c citraæ bahuvidhaæ bhÃï¬aæ p­thivyÃæ tad vyaÓÅryata 2.072.017a tena bhÃï¬ena saækÅrïaæ ÓrÅmadrÃjaniveÓanam 2.072.017c aÓobhata tadà bhÆya÷ ÓÃradaæ gaganaæ yathà 2.072.018a sa balÅ balavat krodhÃd g­hÅtvà puru«ar«abha÷ 2.072.018c kaikeyÅm abhinirbhartsya babhëe paru«aæ vaca÷ 2.072.019a tair vÃkyai÷ paru«air du÷khai÷ kaikeyÅ bh­Óadu÷khità 2.072.019c Óatrughna bhayasaætrastà putraæ Óaraïam Ãgatà 2.072.020a tÃæ prek«ya bharata÷ kruddhaæ Óatrughnam idam abravÅt 2.072.020c avadhyÃ÷ sarvabhÆtÃnÃæ pramadÃ÷ k«amyatÃm iti 2.072.021a hanyÃm aham imÃæ pÃpÃæ kaikeyÅæ du«ÂacÃriïÅm 2.072.021c yadi mÃæ dhÃrmiko rÃmo nÃsÆyen mÃt­ghÃtakam 2.072.022a imÃm api hatÃæ kubjÃæ yadi jÃnÃti rÃghava÷ 2.072.022c tvÃæ ca mÃæ caiva dharmÃtmà nÃbhibhëi«yate dhruvam 2.072.023a bharatasya vaca÷ Órutvà Óatrughno lak«maïÃnuja÷ 2.072.023c nyavartata tato ro«Ãt tÃæ mumoca ca mantharÃm 2.072.024a sà pÃdamÆle kaikeyyà mantharà nipapÃta ha 2.072.024c ni÷ÓvasantÅ sudu÷khÃrtà k­païaæ vilalÃpa ca 2.072.025a Óatrughnavik«epavimƬhasaæj¤Ãæ; samÅk«ya kubjÃæ bharatasya mÃtà 2.072.025c Óanai÷ samÃÓvÃsayad ÃrtarÆpÃæ; krau¤cÅæ vilagnÃm iva vÅk«amÃïÃm 2.073.001a tata÷ prabhÃtasamaye divase 'tha caturdaÓe 2.073.001c sametya rÃjakartÃro bharataæ vÃkyam abruvan 2.073.002a gato daÓaratha÷ svargaæ yo no gurutaro guru÷ 2.073.002c rÃmaæ pravrÃjya vai jye«Âhaæ lak«maïaæ ca mahÃbalam 2.073.003a tvam adya bhava no rÃjà rÃjaputra mahÃyaÓa÷ 2.073.003c saægatyà nÃparÃdhnoti rÃjyam etad anÃyakam 2.073.004a Ãbhi«ecanikaæ sarvam idam ÃdÃya rÃghava 2.073.004c pratÅk«ate tvÃæ svajana÷ ÓreïayaÓ ca n­pÃtmaja 2.073.005a rÃjyaæ g­hÃïa bharata pit­paitÃmahaæ mahat 2.073.005c abhi«ecaya cÃtmÃnaæ pÃhi cÃsmÃn narar«abha 2.073.006a Ãbhi«ecanikaæ bhÃï¬aæ k­tvà sarvaæ pradak«iïam 2.073.006c bharatas taæ janaæ sarvaæ pratyuvÃca dh­tavrata÷ 2.073.007a jye«Âhasya rÃjatà nityam ucità hi kulasya na÷ 2.073.007c naivaæ bhavanto mÃæ vaktum arhanti kuÓalà janÃ÷ 2.073.008a rÃma÷ pÆrvo hi no bhrÃtà bhavi«yati mahÅpati÷ 2.073.008c ahaæ tv araïye vatsyÃmi var«Ãïi nava pa¤ca ca 2.073.009a yujyatÃæ mahatÅ senà caturaÇgamahÃbalà 2.073.009c Ãnayi«yÃmy ahaæ jye«Âhaæ bhrÃtaraæ rÃghavaæ vanÃt 2.073.010a Ãbhi«ecanikaæ caiva sarvam etad upask­tam 2.073.010c purask­tya gami«yÃmi rÃmahetor vanaæ prati 2.073.011a tatraiva taæ naravyÃghram abhi«icya purask­tam 2.073.011c Ãne«yÃmi tu vai rÃmaæ havyavÃham ivÃdhvarÃt 2.073.012a na sakÃmà kari«yÃmi svam imÃæ mÃt­gandhinÅm 2.073.012c vane vatsyÃmy ahaæ durge rÃmo rÃjà bhavi«yati 2.073.013a kriyatÃæ Óilpibhi÷ panthÃ÷ samÃni vi«amÃïi ca 2.073.013c rak«iïaÓ cÃnusaæyÃntu pathi durgavicÃrakÃ÷ 2.073.014a evaæ saæbhëamÃïaæ taæ rÃmahetor n­pÃtmajam 2.073.014c pratyuvÃca jana÷ sarva÷ ÓrÅmadvÃkyam anuttamam 2.073.015a evaæ te bhëamÃïasya padmà ÓrÅr upati«ÂhatÃm 2.073.015c yas tvaæ jye«Âhe n­pasute p­thivÅæ dÃtum icchasi 2.073.016a anuttamaæ tad vacanaæ n­pÃtmaja; prabhëitaæ saæÓravaïe niÓamya ca 2.073.016c prahar«ajÃs taæ prati bëpabindavo; nipetur ÃryÃnananetrasaæbhavÃ÷ 2.073.017a Æcus te vacanam idaæ niÓamya h­«ÂÃ÷; sÃmÃtyÃ÷ sapari«ado viyÃtaÓokÃ÷ 2.073.017c panthÃnaæ naravarabhaktimä janaÓ ca; vyÃdi«Âas tava vacanÃc ca Óilpivarga÷ 2.074.001a atha bhÆmipradeÓaj¤Ã÷ sÆtrakarmaviÓÃradÃ÷ 2.074.001c svakarmÃbhiratÃ÷ ÓÆrÃ÷ khanakà yantrakÃs tathà 2.074.002a karmÃntikÃ÷ sthapataya÷ puru«Ã yantrakovidÃ÷ 2.074.002c tathà vardhakayaÓ caiva mÃrgiïo v­k«atak«akÃ÷ 2.074.003a kÆpakÃrÃ÷ sudhÃkÃrà vaæÓakarmak­tas tathà 2.074.003c samarthà ye ca dra«ÂÃra÷ puratas te pratasthire 2.074.004a sa tu har«Ãt tam uddeÓaæ janaugho vipula÷ prayÃn 2.074.004c aÓobhata mahÃvega÷ sÃgarasyeva parvaïi 2.074.005a te svavÃraæ samÃsthÃya vartmakarmÃïi kovidÃ÷ 2.074.005c karaïair vividhopetai÷ purastÃt saæpratasthire 2.074.006a latÃvallÅÓ ca gulmÃæÓ ca sthÃïÆn aÓmana eva ca 2.074.006c janÃs te cakrire mÃrgaæ chindanto vividhÃn drumÃn 2.074.007a av­k«e«u ca deÓe«u ke cid v­k«Ãn aropayan 2.074.007c ke cit kuÂhÃrai« ÂaÇkaiÓ ca dÃtraiÓ chindan kva cit kva cit 2.074.008a apare vÅraïastambÃn balino balavattarÃ÷ 2.074.008c vidhamanti sma durgÃïi sthalÃni ca tatas tata÷ 2.074.009a apare 'pÆrayan kÆpÃn pÃæsubhi÷ Óvabhram Ãyatam 2.074.009c nimnabhÃgÃæs tathà ke cit samÃæÓ cakru÷ samantata÷ 2.074.010a babandhur bandhanÅyÃæÓ ca k«odyÃn saæcuk«udus tadà 2.074.010c bibhidur bhedanÅyÃæÓ ca tÃæs tÃn deÓÃn narÃs tadà 2.074.011a acireïaiva kÃlena parivÃhÃn bahÆdakÃn 2.074.011c cakrur bahuvidhÃkÃrÃn sÃgarapratimÃn bahÆn 2.074.011e udapÃnÃn bahuvidhÃn vedikà parimaï¬itÃn 2.074.012a sasudhÃkuÂÂimatala÷ prapu«pitamahÅruha÷ 2.074.012c mattodghu«Âadvijagaïa÷ patÃkÃbhir alaæk­ta÷ 2.074.013a candanodakasaæsikto nÃnÃkusumabhÆ«ita÷ 2.074.013c bahv aÓobhata senÃyÃ÷ panthÃ÷ svargapathopama÷ 2.074.014a Ãj¤ÃpyÃtha yathÃj¤apti yuktÃs te 'dhik­tà narÃ÷ 2.074.014c ramaïÅye«u deÓe«u bahusvÃduphale«u ca 2.074.015a yo niveÓas tv abhipreto bharatasya mahÃtmana÷ 2.074.015c bhÆyas taæ ÓobhayÃm Ãsur bhÆ«Ãbhir bhÆ«aïopamam 2.074.016a nak«atre«u praÓaste«u muhÆrte«u ca tadvida÷ 2.074.016c niveÓaæ sthÃpayÃm Ãsur bharatasya mahÃtmana÷ 2.074.017a bahupÃæsucayÃÓ cÃpi parikhÃparivÃritÃ÷ 2.074.017c tatrendrakÅlapratimÃ÷ pratolÅvaraÓobhitÃ÷ 2.074.018a prÃsÃdamÃlÃsaæyuktÃ÷ saudhaprÃkÃrasaæv­tÃ÷ 2.074.018c patÃkà ÓobhitÃ÷ sarve sunirmitamahÃpathÃ÷ 2.074.019a visarpatbhir ivÃkÃÓe viÂaÇkÃgravimÃnakai÷ 2.074.019c samucchritair niveÓÃs te babhu÷ ÓakrapuropamÃ÷ 2.074.020a jÃhnavÅæ tu samÃsÃdya vividhadruma kÃnanÃm 2.074.020c ÓÅtalÃmalapÃnÅyÃæ mahÃmÅnasamÃkulÃm 2.074.021a sacandratÃrÃgaïamaï¬itaæ yathÃ; nabha÷k«apÃyÃm amalaæ virÃjate 2.074.021c narendramÃrga÷ sa tathà vyarÃjata; krameïa ramya÷ ÓubhaÓilpinirmita÷ 2.075.001a tato nÃndÅmukhÅæ rÃtriæ bharataæ sÆtamÃgadhÃ÷ 2.075.001c tu«Âuvur vÃgviÓe«aj¤Ã÷ stavair maÇgalasaæhitai÷ 2.075.002a suvarïakoïÃbhihata÷ prÃïadad yÃmadundubhi÷ 2.075.002c dadhmu÷ ÓaÇkhÃæÓ ca ÓataÓo vÃdyÃæÓ coccÃvacasvarÃn 2.075.003a sa tÆrya gho«a÷ sumahÃn divam ÃpÆrayann iva 2.075.003c bharataæ Óokasaætaptaæ bhÆya÷ Óokair arandhrayat 2.075.004a tato prabuddho bharatas taæ gho«aæ saænivartya ca 2.075.004c nÃhaæ rÃjeti cÃpy uktvà Óatrughnam idam abravÅt 2.075.005a paÓya Óatrughna kaikeyyà lokasyÃpak­taæ mahat 2.075.005c vis­jya mayi du÷khÃni rÃjà daÓaratho gata÷ 2.075.006a tasyai«Ã dharmarÃjasya dharmamÆlà mahÃtmana÷ 2.075.006c paribhramati rÃjaÓrÅr naur ivÃkarïikà jale 2.075.007a ity evaæ bharataæ prek«ya vilapantaæ vicetanam 2.075.007c k­païaæ rurudu÷ sarvÃ÷ sasvaraæ yo«itas tadà 2.075.008a tathà tasmin vilapati vasi«Âho rÃjadharmavit 2.075.008c sabhÃm ik«vÃkunÃthasya praviveÓa mahÃyaÓÃ÷ 2.075.009a ÓÃta kumbhamayÅæ ramyÃæ maïiratnasamÃkulÃm 2.075.009c sudharmÃm iva dharmÃtmà sagaïa÷ pratyapadyata 2.075.010a sa käcanamayaæ pÅÂhaæ parÃrdhyÃstaraïÃv­tam 2.075.010c adhyÃsta sarvavedaj¤o dÆtÃn anuÓaÓÃsa ca 2.075.011a brÃhmaïÃn k«atriyÃn yodhÃn amÃtyÃn gaïaballabhÃn 2.075.011c k«ipram ÃnayatÃvyagrÃ÷ k­tyam Ãtyayikaæ hi na÷ 2.075.012a tato halahalÃÓabdo mahÃn samudapadyata 2.075.012c rathair aÓvair gajaiÓ cÃpi janÃnÃm upagacchatÃm 2.075.013a tato bharatam ÃyÃntaæ Óatakratum ivÃmarÃ÷ 2.075.013c pratyanandan prak­tayo yathà daÓarathaæ tathà 2.075.014a hrada iva timinÃgasaæv­ta÷; stimitajalo maïiÓaÇkhaÓarkara÷ 2.075.014c daÓarathasutaÓobhità sabhÃ; sadaÓaratheva babhau yathà purà 2.076.001a tÃm ÃryagaïasaæpÆrïÃæ bharata÷ pragrahÃæ sabhÃm 2.076.001c dadarÓa buddhisaæpanna÷ pÆrïacandrÃæ niÓÃm iva 2.076.002a ÃsanÃni yathÃnyÃyam ÃryÃïÃæ viÓatÃæ tadà 2.076.002c ad­Óyata ghanÃpÃye pÆrïacandreva ÓarvarÅ 2.076.003a rÃj¤as tu prak­tÅ÷ sarvÃ÷ samagrÃ÷ prek«ya dharmavit 2.076.003c idaæ purohito vÃkyaæ bharataæ m­du cÃbravÅt 2.076.004a tÃta rÃjà daÓaratha÷ svargato dharmam Ãcaran 2.076.004c dhana dhÃnyavatÅæ sphÅtÃæ pradÃya p­thivÅæ tava 2.076.005a rÃmas tathà satyadh­ti÷ satÃæ dharmam anusmaran 2.076.005c nÃjahÃt pitur ÃdeÓaæ ÓaÓÅ jyotsnÃm ivodita÷ 2.076.006a pitrà bhrÃtrà ca te dattaæ rÃjyaæ nihatakaïÂakam 2.076.006c tad bhuÇk«va muditÃmÃtya÷ k«ipram evÃbhi«ecaya 2.076.007a udÅcyÃÓ ca pratÅcyÃÓ ca dÃk«iïÃtyÃÓ ca kevalÃ÷ 2.076.007c koÂyÃparÃntÃ÷ sÃmudrà ratnÃny abhiharantu te 2.076.008a tac chrutvà bharato vÃkyaæ ÓokenÃbhiparipluta÷ 2.076.008c jagÃma manasà rÃmaæ dharmaj¤o dharmakÃÇk«ayà 2.076.009a sa bëpakalayà vÃcà kalahaæsasvaro yuvà 2.076.009c vilalÃpa sabhÃmadhye jagarhe ca purohitam 2.076.010a caritabrahmacaryasya vidyà snÃtasya dhÅmata÷ 2.076.010c dharme prayatamÃnasya ko rÃjyaæ madvidho haret 2.076.011a kathaæ daÓarathÃj jÃto bhaved rÃjyÃpahÃraka÷ 2.076.011c rÃjyaæ cÃhaæ ca rÃmasya dharmaæ vaktum ihÃrhasi 2.076.012a jye«Âha÷ Óre«ÂhaÓ ca dharmÃtmà dilÅpanahu«opama÷ 2.076.012c labdhum arhati kÃkutstho rÃjyaæ daÓaratho yathà 2.076.013a anÃryaju«Âam asvargyaæ kuryÃæ pÃpam ahaæ yadi 2.076.013c ik«vÃkÆïÃm ahaæ loke bhaveyaæ kulapÃæsana÷ 2.076.014a yad dhi mÃtrà k­taæ pÃpaæ nÃhaæ tad abhirocaye 2.076.014c ihastho vanadurgasthaæ namasyÃmi k­täjali÷ 2.076.015a rÃmam evÃnugacchÃmi sa rÃjà dvipadÃæ vara÷ 2.076.015c trayÃïÃm api lokÃnÃæ rÃghavo rÃjyam arhati 2.076.016a tad vÃkyaæ dharmasaæyuktaæ Órutvà sarve sabhÃsada÷ 2.076.016c har«Ãn mumucur aÓrÆïi rÃme nihitacetasa÷ 2.076.017a yadi tv Ãryaæ na Óak«yÃmi vinivartayituæ vanÃt 2.076.017c vane tatraiva vatsyÃmi yathÃryo lak«maïas tathà 2.076.018a sarvopÃyaæ tu varti«ye vinivartayituæ balÃt 2.076.018c samak«am Ãrya miÓrÃïÃæ sÃdhÆnÃæ guïavartinÃm 2.076.019a evam uktvà tu dharmÃtmà bharato bhrÃt­vatsala÷ 2.076.019c samÅpastham uvÃcedaæ sumantraæ mantrakovidam 2.076.020a tÆrïam utthÃya gaccha tvaæ sumantra mama ÓÃsanÃt 2.076.020c yÃtrÃm Ãj¤Ãpaya k«ipraæ balaæ caiva samÃnaya 2.076.021a evam ukta÷ sumantras tu bharatena mahÃtmanà 2.076.021c prah­«Âa÷ so 'diÓat sarvaæ yathà saædi«Âam i«Âavat 2.076.022a tÃ÷ prah­«ÂÃ÷ prak­tayo balÃdhyak«Ã balasya ca 2.076.022c Órutvà yÃtrÃæ samÃj¤aptÃæ rÃghavasya nivartane 2.076.023a tato yodhÃÇganÃ÷ sarvà bhartÌn sarvÃn g­heg­he 2.076.023c yÃtrà gamanam Ãj¤Ãya tvarayanti sma har«itÃ÷ 2.076.024a te hayair gorathai÷ ÓÅghrai÷ syandanaiÓ ca manojavai÷ 2.076.024c saha yodhair balÃdhyak«Ã balaæ sarvam acodayan 2.076.025a sajjaæ tu tad balaæ d­«Âvà bharato gurusaænidhau 2.076.025c rathaæ me tvarayasveti sumantraæ pÃrÓvato 'bravÅt 2.076.026a bharatasya tu tasyÃj¤Ãæ pratig­hya prahar«ita÷ 2.076.026c rathaæ g­hÅtvà prayayau yuktaæ paramavÃjibhi÷ 2.076.027a sa rÃghava÷ satyadh­ti÷ pratÃpavÃn; bruvan suyuktaæ d­¬hasatyavikrama÷ 2.076.027c guruæ mahÃraïyagataæ yaÓasvinaæ; prasÃdayi«yan bharato 'bravÅt tadà 2.076.028a tÆïa samutthÃya sumantra gaccha; balasya yogÃya balapradhÃnÃn 2.076.028c Ãnetum icchÃmi hi taæ vanasthaæ; prasÃdya rÃmaæ jagato hitÃya 2.076.029a sa sÆtaputro bharatena samyag; Ãj¤Ãpita÷ saæparipÆrïakÃma÷ 2.076.029c ÓaÓÃsa sarvÃn prak­tipradhÃnÃn; balasya mukhyÃæÓ ca suh­jjanaæ ca 2.076.030a tata÷ samutthÃya kule kule te; rÃjanyavaiÓyà v­«alÃÓ ca viprÃ÷ 2.076.030c ayÆyujann u«ÂrarathÃn kharÃæÓ ca; nÃgÃn hayÃæÓ caiva kulaprasÆtÃn 2.077.001a tata÷ samutthita÷ kÃlyam ÃsthÃya syandanottamam 2.077.001c prayayau bharata÷ ÓÅghraæ rÃmadarÓanakÃÇk«ayà 2.077.002a agrata÷ prayayus tasya sarve mantripurodhasa÷ 2.077.002c adhiruhya hayair yuktÃn rathÃn sÆryarathopamÃn 2.077.003a navanÃgasahasrÃïi kalpitÃni yathÃvidhi 2.077.003c anvayur bharataæ yÃntam ik«vÃku kulanandanam 2.077.004a «a«ÂhÅ rathasahasrÃïi dhanvino vividhÃyudhÃ÷ 2.077.004c anvayur bharataæ yÃntaæ rÃjaputraæ yaÓasvinam 2.077.005a Óataæ sahasrÃïy aÓvÃnÃæ samÃrƬhÃni rÃghavam 2.077.005c anvayur bharataæ yÃntaæ rÃjaputraæ yaÓasvinam 2.077.006a kaikeyÅ ca sumitrà ca kausalyà ca yaÓasvinÅ 2.077.006c rÃmÃnayanasaæh­«Âà yayur yÃnena bhÃsvatà 2.077.007a prayÃtÃÓ cÃryasaæghÃtà rÃmaæ dra«Âuæ salak«maïam 2.077.007c tasyaiva ca kathÃÓ citrÃ÷ kurvÃïà h­«ÂamÃnasÃ÷ 2.077.008a meghaÓyÃmaæ mahÃbÃhuæ sthirasattvaæ d­¬havratam 2.077.008c kadà drak«yÃmahe rÃmaæ jagata÷ ÓokanÃÓanam 2.077.009a d­«Âa eva hi na÷ Óokam apane«yati rÃghava÷ 2.077.009c tama÷ sarvasya lokasya samudyann iva bhÃskara÷ 2.077.010a ity evaæ kathayantas te saæprah­«ÂÃ÷ kathÃ÷ ÓubhÃ÷ 2.077.010c pari«vajÃnÃÓ cÃnyonyaæ yayur nÃgarikÃs tadà 2.077.011a ye ca tatrÃpare sarve saæmatà ye ca naigamÃ÷ 2.077.011c rÃmaæ prati yayur h­«ÂÃ÷ sarvÃ÷ prak­tayas tadà 2.077.012a maïi kÃrÃÓ ca ye ke cit kumbhakÃrÃÓ ca ÓobhanÃ÷ 2.077.012c sÆtrakarmak­taÓ caiva ye ca ÓastropajÅvina÷ 2.077.013a mÃyÆrakÃ÷ krÃkacikà rocakà vedhakÃs tathà 2.077.013c dantakÃrÃ÷ sudhÃkÃrÃs tathà gandhopajÅvina÷ 2.077.014a suvarïakÃrÃ÷ prakhyÃtÃs tathà kambaladhÃvakÃ÷ 2.077.014c snÃpakÃcchÃdakà vaidyà dhÆpakÃ÷ Óauï¬ikÃs tathà 2.077.015a rajakÃs tunnavÃyÃÓ ca grÃmagho«amahattarÃ÷ 2.077.015c ÓailÆ«ÃÓ ca saha strÅbhir yÃnti kaivartakÃs tathà 2.077.016a samÃhità vedavido brÃhmaïà v­ttasaæmatÃ÷ 2.077.016c gorathair bharataæ yÃntam anujagmu÷ sahasraÓa÷ 2.077.017a suve«Ã÷ ÓuddhavasanÃs tÃmram­«ÂÃnulepanÃ÷ 2.077.017c sarve te vividhair yÃnai÷ Óanair bharatam anvayu÷ 2.077.018a prah­«Âamudità senà sÃnvayÃt kaikayÅsutam 2.077.018c vyavati«Âhata sà senà bharatasyÃnuyÃyinÅ 2.077.019a nirÅk«yÃnugatÃæ senÃæ tÃæ ca gaÇgÃæ ÓivodakÃm 2.077.019c bharata÷ sacivÃn sarvÃn abravÅd vÃkyakovida÷ 2.077.020a niveÓayata me sainyam abhiprÃyeïa sarvaÓa÷ 2.077.020c viÓrÃnta÷ pratari«yÃma÷ Óva idÃnÅæ mahÃnadÅm 2.077.021a dÃtuæ ca tÃvad icchÃmi svar gatasya mahÅpate÷ 2.077.021c aurdhvadeha nimittÃrtham avatÅryodakaæ nadÅm 2.077.022a tasyaivaæ bruvato 'mÃtyÃs tathety uktvà samÃhitÃ÷ 2.077.022c nyaveÓayaæs tÃæÓ chandena svena svena p­thakp­thak 2.077.023a niveÓya gaÇgÃm anu tÃæ mahÃnadÅæ; camÆæ vidhÃnai÷ paribarha ÓobhinÅm 2.077.023c uvÃsa rÃmasya tadà mahÃtmano; vicintayÃno bharato nivartanam 2.078.001a tato nivi«ÂÃæ dhvajinÅæ gaÇgÃm anvÃÓritÃæ nadÅm 2.078.001c ni«ÃdarÃjo d­«Âvaiva j¤ÃtÅn saætvarito 'bravÅt 2.078.002a mahatÅyam ata÷ senà sÃgarÃbhà prad­Óyate 2.078.002c nÃsyÃntam avagacchÃmi manasÃpi vicintayan 2.078.003a sa e«a hi mahÃkÃya÷ kovidÃradhvajo rathe 2.078.003c bandhayi«yati và dÃÓÃn atha vÃsmÃn vadhi«yati 2.078.004a atha dÃÓarathiæ rÃmaæ pitrà rÃjyÃd vivÃsitam 2.078.004c bharata÷ kaikeyÅputro hantuæ samadhigacchati 2.078.005a bhartà caiva sakhà caiva rÃmo dÃÓarathir mama 2.078.005c tasyÃrthakÃmÃ÷ saænaddhà gaÇgÃnÆpe 'tra ti«Âhata 2.078.006a ti«Âhantu sarvadÃÓÃÓ ca gaÇgÃm anvÃÓrità nadÅm 2.078.006c balayuktà nadÅrak«Ã mÃæsamÆlaphalÃÓanÃ÷ 2.078.007a nÃvÃæ ÓatÃnÃæ pa¤cÃnÃæ kaivartÃnÃæ Óataæ Óatam 2.078.007c saænaddhÃnÃæ tathà yÆnÃæ ti«Âhantv atyabhyacodayat 2.078.008a yadà tu«Âas tu bharato rÃmasyeha bhavi«yati 2.078.008c seyaæ svastimayÅ senà gaÇgÃm adya tari«yati 2.078.009a ity uktvopÃyanaæ g­hya matsyamÃæsamadhÆni ca 2.078.009c abhicakrÃma bharataæ ni«ÃdÃdhipatir guha÷ 2.078.010a tam ÃyÃntaæ tu saæprek«ya sÆtaputra÷ pratÃpavÃn 2.078.010c bharatÃyÃcacak«e 'tha vinayaj¤o vinÅtavat 2.078.011a e«a j¤Ãtisahasreïa sthapati÷ parivÃrita÷ 2.078.011c kuÓalo daï¬akÃraïye v­ddho bhrÃtuÓ ca te sakhà 2.078.012a tasmÃt paÓyatu kÃkutstha tvÃæ ni«ÃdÃdhipo guha÷ 2.078.012c asaæÓayaæ vijÃnÅte yatra tau rÃmalak«maïau 2.078.013a etat tu vacanaæ Órutvà sumantrÃd bharata÷ Óubham 2.078.013c uvÃca vacanaæ ÓÅghraæ guha÷ paÓyatu mÃm iti 2.078.014a labdhvÃbhyanuj¤Ãæ saæh­«Âo j¤Ãtibhi÷ parivÃrita÷ 2.078.014c Ãgamya bharataæ prahvo guho vacanam abravÅit 2.078.015a ni«kuÂaÓ caiva deÓo 'yaæ va¤citÃÓ cÃpi te vayam 2.078.015c nivedayÃmas te sarve svake dÃÓakule vasa 2.078.016a asti mÆlaæ phalaæ caiva ni«Ãdai÷ samupÃh­tam 2.078.016c Ãrdraæ ca mÃæsaæ Óu«kaæ ca vanyaæ coccÃvacaæ mahat 2.078.017a ÃÓaæse svÃÓità senà vatsyatÅmÃæ vibhÃvarÅm 2.078.017c arcito vividhai÷ kÃmai÷ Óva÷ sasainyo gami«yasi 2.079.001a evam uktas tu bharato ni«ÃdÃdhipatiæ guham 2.079.001c pratyuvÃca mahÃprÃj¤o vÃkyaæ hetvarthasaæhitam 2.079.002a Ærjita÷ khalu te kÃma÷ k­to mama guro÷ sakhe 2.079.002c yo me tvam Åd­ÓÅæ senÃm eko 'bhyarcitum icchasi 2.079.003a ity uktvà tu mahÃtejà guhaæ vacanam uttamam 2.079.003c abravÅd bharata÷ ÓrÅmÃn ni«ÃdÃdhipatiæ puna÷ 2.079.004a katareïa gami«yÃmi bharadvÃjÃÓramaæ guha 2.079.004c gahano 'yaæ bh­Óaæ deÓo gaÇgÃnÆpo duratyaya÷ 2.079.005a tasya tadvacanaæ Órutvà rÃjaputrasya dhÅmata÷ 2.079.005c abravÅt präjalir vÃkyaæ guho gahanagocara÷ 2.079.006a dÃÓÃs tv anugami«yanti dhanvina÷ susamÃhitÃ÷ 2.079.006c ahaæ cÃnugami«yÃmi rÃjaputra mahÃyaÓa÷ 2.079.007a kaccin na du«Âo vrajasi rÃmasyÃkli«Âakarmaïa÷ 2.079.007c iyaæ te mahatÅ senà ÓaÇkÃæ janayatÅva me 2.079.008a tam evam abhibhëantam ÃkÃÓa iva nirmala÷ 2.079.008c bharata÷ Ólak«ïayà vÃcà guhaæ vacanam abravÅt 2.079.009a mà bhÆt sa kÃlo yat ka«Âaæ na mÃæ ÓaÇkitum arhasi 2.079.009c rÃghava÷ sa hi me bhrÃtà jye«Âha÷ pit­samo mama 2.079.010a taæ nivartayituæ yÃmi kÃkutsthaæ vanavÃsinam 2.079.010c buddhir anyà na te kÃryà guha satyaæ bravÅmi te 2.079.011a sa tu saæh­«Âavadana÷ Órutvà bharatabhëitam 2.079.011c punar evÃbravÅd vÃkyaæ bharataæ prati har«ita÷ 2.079.012a dhanyas tvaæ na tvayà tulyaæ paÓyÃmi jagatÅtale 2.079.012c ayatnÃd Ãgataæ rÃjyaæ yas tvaæ tyaktum ihecchasi 2.079.013a ÓÃÓvatÅ khalu te kÅrtir lokÃn anucari«yati 2.079.013c yas tvaæ k­cchragataæ rÃmaæ pratyÃnayitum icchasi 2.079.014a evaæ saæbhëamÃïasya guhasya bharataæ tadà 2.079.014c babhau na«Âaprabha÷ sÆryo rajanÅ cÃbhyavartata 2.079.015a saæniveÓya sa tÃæ senÃæ guhena parito«ita÷ 2.079.015c Óatrughnena saha ÓrÅmä Óayanaæ punar Ãgamat 2.079.016a rÃmacintÃmaya÷ Óoko bharatasya mahÃtmana÷ 2.079.016c upasthito hy anarhasya dharmaprek«asya tÃd­Óa÷ 2.079.017a antardÃhena dahana÷ saætÃpayati rÃghavam 2.079.017c vanadÃhÃbhisaætaptaæ gƬho 'gnir iva pÃdapam 2.079.018a prasruta÷ sarvagÃtrebhya÷ sveda÷ ÓokÃgnisaæbhava÷ 2.079.018c yathà sÆryÃæÓusaætapto himavÃn prasruto himam 2.079.019a dhyÃnanirdaraÓailena vini÷ÓvasitadhÃtunà 2.079.019c dainyapÃdapasaæghena ÓokÃyÃsÃdhiÓ­Çgiïà 2.079.020a pramohÃnantasattvena saætÃpau«adhiveïunà 2.079.020c ÃkrÃnto du÷khaÓailena mahatà kaikayÅsuta÷ 2.079.021a guhena sÃrdhaæ bharata÷ samÃgato; mahÃnubhÃva÷ sajana÷ samÃhita÷ 2.079.021c sudurmanÃs taæ bharataæ tadà punar; guha÷ samÃÓvÃsayad agrajaæ prati 2.080.001a Ãcacak«e 'tha sadbhÃvaæ lak«maïasya mahÃtmana÷ 2.080.001c bharatÃyÃprameyÃya guho gahanagocara÷ 2.080.002a taæ jÃgrataæ guïair yuktaæ varacÃpe«udhÃriïam 2.080.002c bhrÃt­ guptyartham atyantam ahaæ lak«maïam abravam 2.080.003a iyaæ tÃta sukhà Óayyà tvadartham upakalpità 2.080.003c pratyÃÓvasihi Óe«vÃsyÃæ sukhaæ rÃghavanandana 2.080.004a ucito 'yaæ jana÷ sarve du÷khÃnÃæ tvaæ sukhocita÷ 2.080.004c dharmÃtmaæs tasya guptyarthaæ jÃgari«yÃmahe vayam 2.080.005a na hi rÃmÃt priyataro mamÃsti bhuvi kaÓ cana 2.080.005c motsuko bhÆr bravÅmy etad apy asatyaæ tavÃgrata÷ 2.080.006a asya prasÃdÃd ÃÓaæse loke 'smin sumahad yaÓa÷ 2.080.006c dharmÃvÃptiæ ca vipulÃm arthÃvÃptiæ ca kevalÃm 2.080.007a so 'haæ priyasakhaæ rÃmaæ ÓayÃnaæ saha sÅtayà 2.080.007c rak«i«yÃmi dhanu«pÃïi÷ sarvai÷ svair j¤Ãtibhi÷ saha 2.080.008a na hi me 'viditaæ kiæ cid vane 'smiæÓ carata÷ sadà 2.080.008c caturaÇgaæ hy api balaæ prasahema vayaæ yudhi 2.080.009a evam asmÃbhir uktena lak«maïena mahÃtmanà 2.080.009c anunÅtà vayaæ sarve dharmam evÃnupaÓyatà 2.080.010a kathaæ dÃÓarathau bhÆmau ÓayÃne saha sÅtayà 2.080.010c Óakyà nidrÃmayà labdhuæ jÅvitaæ và sukhÃni và 2.080.011a yo na devÃsurai÷ sarvai÷ Óakya÷ prasahituæ yudhi 2.080.011c taæ paÓya guha saævi«Âaæ t­ïe«u saha sÅtayà 2.080.012a mahatà tapasà labdho vividhaiÓ ca pariÓramai÷ 2.080.012c eko daÓarathasyai«a putra÷ sad­Óalak«aïa÷ 2.080.013a asmin pravrÃjite rÃjà na ciraæ vartayi«yati 2.080.013c vidhavà medinÅ nÆnaæ k«ipram eva bhavi«yati 2.080.014a vinadya sumahÃnÃdaæ ÓrameïoparatÃ÷ striya÷ 2.080.014c nirgho«oparataæ nÆnam adya rÃjaniveÓanam 2.080.015a kausalyà caiva rÃjà ca tathaiva jananÅ mama 2.080.015c nÃÓaæse yadi te sarve jÅveyu÷ ÓarvarÅm imÃm 2.080.016a jÅved api hi me mÃtà ÓatrughnasyÃnvavek«ayà 2.080.016c du÷khità yà tu kausalyà vÅrasÆr vinaÓi«yati 2.080.017a atikrÃntam atikrÃntam anavÃpya manoratham 2.080.017c rÃjye rÃmam anik«ipya pità me vinaÓi«yati 2.080.018a siddhÃrthÃ÷ pitaraæ v­ttaæ tasmin kÃle hy upasthite 2.080.018c pretakÃrye«u sarve«u saæskari«yanti bhÆmipam 2.080.019a ramyacatvarasaæsthÃnÃæ suvibhaktamahÃpathÃm 2.080.019c harmyaprÃsÃdasaæpannÃæ sarvaratnavibhÆ«itÃm 2.080.020a gajÃÓvarathasaæbÃdhÃæ tÆryanÃdavinÃditÃm 2.080.020c sarvakalyÃïasaæpÆrïÃæ h­«Âapu«ÂajanÃkulÃm 2.080.021a ÃrÃmodyÃnasaæpÆrïÃæ samÃjotsavaÓÃlinÅm 2.080.021c sukhità vicari«yanti rÃjadhÃnÅæ pitur mama 2.080.022a api satyapratij¤ena sÃrdhaæ kuÓalinà vayam 2.080.022c niv­tte samaye hy asmin sukhitÃ÷ praviÓemahi 2.080.023a paridevayamÃnasya tasyaivaæ sumahÃtmana÷ 2.080.023c ti«Âhato rÃjaputrasya ÓarvarÅ sÃtyavartata 2.080.024a prabhÃte vimale sÆrye kÃrayitvà jaÂà ubhau 2.080.024c asmin bhÃgÅrathÅ tÅre sukhaæ saætÃritau mayà 2.080.025a jaÂÃdharau tau drumacÅravÃsasau; mahÃbalau ku¤jarayÆthapopamau 2.080.025c vare«ucÃpÃsidharau paraætapau; vyavek«amÃïau saha sÅtayà gatau 2.081.001a guhasya vacanaæ Órutvà bharato bh­Óam apriyam 2.081.001c dhyÃnaæ jagÃma tatraiva yatra tac chrutam apriyam 2.081.002a sukumÃro mahÃsattva÷ siæhaskandho mahÃbhuja÷ 2.081.002c puï¬arÅka viÓÃlÃk«as taruïa÷ priyadarÓana÷ 2.081.003a pratyÃÓvasya muhÆrtaæ tu kÃlaæ paramadurmanÃ÷ 2.081.003c papÃta sahasà totrair h­di viddha iva dvipa÷ 2.081.004a tadavasthaæ tu bharataæ Óatrughno 'nantara sthita÷ 2.081.004c pari«vajya rurodoccair visaæj¤a÷ ÓokakarÓita÷ 2.081.005a tata÷ sarvÃ÷ samÃpetur mÃtaro bharatasya tÃ÷ 2.081.005c upavÃsa k­Óà dÅnà bhart­vyasanakarÓitÃ÷ 2.081.006a tÃÓ ca taæ patitaæ bhÆmau rudantya÷ paryavÃrayan 2.081.006c kausalyà tv anus­tyainaæ durmanÃ÷ pari«asvaje 2.081.007a vatsalà svaæ yathà vatsam upagÆhya tapasvinÅ 2.081.007c paripapraccha bharataæ rudantÅ ÓokalÃlasà 2.081.008a putravyÃdhir na te kaccic charÅraæ paribÃdhate 2.081.008c adya rÃjakulasyÃsya tvadadhÅnaæ hi jÅvitam 2.081.009a tvÃæ d­«Âvà putra jÅvÃmi rÃme sabhrÃt­ke gate 2.081.009c v­tte daÓarathe rÃj¤i nÃtha ekas tvam adya na÷ 2.081.010a kaccin na lak«maïe putra Órutaæ te kiæ cid apriyam 2.081.010c putra và hy ekaputrÃyÃ÷ sahabhÃrye vanaæ gate 2.081.011a sa muhÆrtaæ samÃÓvasya rudann eva mahÃyaÓÃ÷ 2.081.011c kausalyÃæ parisÃntvyedaæ guhaæ vacanam abravÅt 2.081.012a bhrÃtà me kvÃvasad rÃtriæ kva sÅtà kva ca lak«maïa÷ 2.081.012c asvapac chayane kasmin kiæ bhuktvà guha Óaæsa me 2.081.013a so 'bravÅd bharataæ p­«Âo ni«ÃdÃdhipatir guha÷ 2.081.013c yad vidhaæ pratipede ca rÃme priyahite 'tithau 2.081.014a annam uccÃvacaæ bhak«yÃ÷ phalÃni vividhÃni ca 2.081.014c rÃmÃyÃbhyavahÃrÃrthaæ bahucopah­taæ mayà 2.081.015a tat sarvaæ pratyanuj¤ÃsÅd rÃma÷ satyaparÃkrama÷ 2.081.015c na hi tat pratyag­hïÃt sa k«atradharmam anusmaran 2.081.016a na hy asmÃbhi÷ pratigrÃhyaæ sakhe deyaæ tu sarvadà 2.081.016c iti tena vayaæ rÃjann anunÅtà mahÃtmanà 2.081.017a lak«maïena samÃnÅtaæ pÅtvà vÃri mahÃyaÓÃ÷ 2.081.017c aupavÃsyaæ tadÃkÃr«Åd rÃghava÷ saha sÅtayà 2.081.018a tatas tu jalaÓe«eïa lak«maïo 'py akarot tadà 2.081.018c vÃg yatÃs te traya÷ saædhyÃm upÃsata samÃhitÃ÷ 2.081.019a saumitris tu tata÷ paÓcÃd akarot svÃstaraæ Óubham 2.081.019c svayam ÃnÅya barhÅæ«i k«ipraæ rÃghava kÃraïÃt 2.081.020a tasmin samÃviÓad rÃma÷ svÃstare saha sÅtayà 2.081.020c prak«Ãlya ca tayo÷ pÃdÃv apacakrÃma lak«maïa÷ 2.081.021a etat tad iÇgudÅmÆlam idam eva ca tat t­ïam 2.081.021c yasmin rÃmaÓ ca sÅtà ca rÃtriæ tÃæ ÓayitÃv ubhau 2.081.022a niyamya p­«Âhe tu talÃÇgulitravä; Óarai÷ supÆrïÃv i«udhÅ paraætapa÷ 2.081.022c mahad dhanu÷ sajyam upohya lak«maïo; niÓÃm ati«Âhat parito 'sya kevalam 2.081.023a tatas tv ahaæ cottamabÃïacÃpadh­k; sthito 'bhavaæ tatra sa yatra lak«maïa÷ 2.081.023c atandribhir j¤Ãtibhir ÃttakÃrmukair; mahendrakalpaæ paripÃlayaæs tadà 2.082.001a tac chrutvà nipuïaæ sarvaæ bharata÷ saha mantribhi÷ 2.082.001c iÇgudÅmÆlam Ãgamya rÃmaÓayyÃm avek«ya tÃm 2.082.002a abravÅj jananÅ÷ sarvà iha tena mahÃtmanà 2.082.002c ÓarvarÅ Óayità bhÆmÃv idam asya vimarditam 2.082.003a mahÃbhÃgakulÅnena mahÃbhÃgena dhÅmatà 2.082.003c jÃto daÓarathenorvyÃæ na rÃma÷ svaptum arhati 2.082.004a ajinottarasaæstÅrïe varÃstaraïasaæcaye 2.082.004c Óayitvà puru«avyÃghra÷ kathaæ Óete mahÅtale 2.082.005a prÃsÃdÃgra vimÃne«u valabhÅ«u ca sarvadà 2.082.005c haimarÃjatabhaume«u varÃstaraïaÓÃli«u 2.082.006a pu«pasaæcayacitre«u candanÃgarugandhi«u 2.082.006c pÃï¬urÃbhraprakÃÓe«u Óukasaægharute«u ca 2.082.007a gÅtavÃditranirgho«air varÃbharaïani÷svanai÷ 2.082.007c m­daÇgavaraÓabdaiÓ ca satataæ pratibodhita÷ 2.082.008a bandibhir vandita÷ kÃle bahubhi÷ sÆtamÃgadhai÷ 2.082.008c gÃthÃbhir anurÆpÃbhi÷ stutibhiÓ ca paraætapa÷ 2.082.009a aÓraddheyam idaæ loke na satyaæ pratibhÃti mà 2.082.009c muhyate khalu me bhÃva÷ svapno 'yam iti me mati÷ 2.082.010a na nÆnaæ daivataæ kiæ cit kÃlena balavattaram 2.082.010c yatra dÃÓarathÅ rÃmo bhÆmÃv evaæ ÓayÅta sa÷ 2.082.011a videharÃjasya sutà sÅtà ca priyadarÓanà 2.082.011c dayità Óayità bhÆmau snu«Ã daÓarathasya ca 2.082.012a iyaæ Óayyà mama bhrÃtur idaæ hi parivartitam 2.082.012c sthaï¬ile kaÂhine sarvaæ gÃtrair vim­ditaæ t­ïam 2.082.013a manye sÃbharaïà suptà sÅtÃsmi¤ Óayane tadà 2.082.013c tatra tatra hi d­Óyante saktÃ÷ kanakabindava÷ 2.082.014a uttarÅyam ihÃsaktaæ suvyaktaæ sÅtayà tadà 2.082.014c tathà hy ete prakÃÓante saktÃ÷ kauÓeyatantava÷ 2.082.015a manye bhartu÷ sukhà Óayyà yena bÃlà tapasvinÅ 2.082.015c sukumÃrÅ satÅ du÷khaæ na vijÃnÃti maithilÅ 2.082.016a sÃrvabhauma kule jÃta÷ sarvalokasukhÃvaha÷ 2.082.016c sarvalokapriyas tyaktvà rÃjyaæ priyam anuttamam 2.082.017a katham indÅvaraÓyÃmo raktÃk«a÷ priyadarÓana÷ 2.082.017c sukhabhÃgÅ ca du÷khÃrha÷ Óayito bhuvi rÃghava÷ 2.082.018a siddhÃrthà khalu vaidehÅ patiæ yÃnugatà vanam 2.082.018c vayaæ saæÓayitÃ÷ sarve hÅnÃs tena mahÃtmanà 2.082.019a akarïadhÃrà p­thivÅ ÓÆnyeva pratibhÃti mà 2.082.019c gate daÓarathe svarge rÃme cÃraïyam ÃÓrite 2.082.020a na ca prÃrthayate kaÓ cin manasÃpi vasuædharÃm 2.082.020c vane 'pi vasatas tasya bÃhuvÅryÃbhirak«itÃm 2.082.021a ÓÆnyasaævaraïÃrak«Ãm ayantritahayadvipÃm 2.082.021c apÃv­tapuradvÃrÃæ rÃjadhÃnÅm arak«itÃm 2.082.022a aprah­«ÂabalÃæ nyÆnÃæ vi«amasthÃm anÃv­tÃm 2.082.022c Óatravo nÃbhimanyante bhak«yÃn vi«ak­tÃn iva 2.082.023a adya prabh­ti bhÆmau tu Óayi«ye 'haæ t­ïe«u và 2.082.023c phalamÆlÃÓano nityaæ jaÂÃcÅrÃïi dhÃrayan 2.082.024a tasyÃrtham uttaraæ kÃlaæ nivatsyÃmi sukhaæ vane 2.082.024c taæ pratiÓravam Ãmucya nÃsya mithyà bhavi«yati 2.082.025a vasantaæ bhrÃtur arthÃya Óatrughno mÃnuvatsyati 2.082.025c lak«maïena saha tv Ãryo ayodhyÃæ pÃlayi«yati 2.082.026a abhi«ek«yanti kÃkutstham ayodhyÃyÃæ dvijÃtaya÷ 2.082.026c api me devatÃ÷ kuryur imaæ satyaæ manoratham 2.082.027a prasÃdyamÃna÷ Óirasà mayà svayaæ; bahuprakÃraæ yadi na prapatsyate 2.082.027c tato 'nuvatsyÃmi cirÃya rÃghavaæ; vane vasan nÃrhati mÃm upek«itum 2.083.001a vyu«ya rÃtriæ tu tatraiva gaÇgÃkÆle sa rÃghava÷ 2.083.001c bharata÷ kÃlyam utthÃya Óatrughnam idam abravÅt 2.083.002a Óatrughotti«Âha kiæ Óe«e ni«ÃdÃdhipatiæ guham 2.083.002c ÓÅghram Ãnaya bhadraæ te tÃrayi«yati vÃhinÅm 2.083.003a jÃgarmi nÃhaæ svapimi tathaivÃryaæ vicintayan 2.083.003c ity evam abravÅd bhrÃtrà Óatrughno 'pi pracodita÷ 2.083.004a iti saævadator evam anyonyaæ narasiæhayo÷ 2.083.004c Ãgamya präjali÷ kÃle guho bharatam abravÅt 2.083.005a kaccit sukhaæ nadÅtÅre 'vÃtsÅ÷ kÃkutstha ÓarvarÅm 2.083.005c kaccic ca saha sainyasya tava sarvam anÃmayam 2.083.006a guhasya tat tu vacanaæ Órutvà snehÃd udÅritam 2.083.006c rÃmasyÃnuvaÓo vÃkyaæ bharato 'pÅdam abravÅt 2.083.007a sukhà na÷ ÓarvarÅ rÃjan pÆjitÃÓ cÃpi te vayam 2.083.007c gaÇgÃæ tu naubhir bahvÅbhir dÃÓÃ÷ saætÃrayantu na÷ 2.083.008a tato guha÷ saætvarita÷ Órutvà bharataÓÃsanam 2.083.008c pratipraviÓya nagaraæ taæ j¤Ãtijanam abravÅt 2.083.009a utti«Âhata prabudhyadhvaæ bhadram astu hi va÷ sadà 2.083.009c nÃva÷ samanukar«adhvaæ tÃrayi«yÃma vÃhinÅm 2.083.010a te tathoktÃ÷ samutthÃya tvarità rÃjaÓÃsanÃt 2.083.010c pa¤ca nÃvÃæ ÓatÃny eva samÃninyu÷ samantata÷ 2.083.011a anyÃ÷ svastikavij¤eyà mahÃghaï¬Ã dharà varÃ÷ 2.083.011c ÓobhamÃnÃ÷ patÃkinyo yuktavÃtÃ÷ susaæhatÃ÷ 2.083.012a tata÷ svastikavij¤eyÃæ pÃï¬ukambalasaæv­tÃm 2.083.012c sanandigho«Ãæ kalyÃïÅæ guho nÃvam upÃharat 2.083.013a tÃm Ãruroha bharata÷ ÓatrughnaÓ ca mahÃbala÷ 2.083.013c kausalyà ca sumitrà ca yÃÓ cÃnyà rÃjayo«ita÷ 2.083.014a purohitaÓ ca tat pÆrvaæ gurave brÃhmaïÃÓ ca ye 2.083.014c anantaraæ rÃjadÃrÃs tathaiva ÓakaÂÃpaïÃ÷ 2.083.015a ÃvÃsam ÃdÅpayatÃæ tÅrthaæ cÃpy avagÃhatÃm 2.083.015c bhÃï¬Ãni cÃdadÃnÃnÃæ gho«as tridivam asp­Óat 2.083.016a patÃkinyas tu tà nÃva÷ svayaæ dÃÓair adhi«ÂhitÃ÷ 2.083.016c vahantyo janam ÃrƬhaæ tadà saæpetur ÃÓugÃ÷ 2.083.017a nÃrÅïÃm abhipÆrïÃs tu kÃÓ cit kÃÓ cit tu vÃjinÃm 2.083.017c kaÓ cit tatra vahanti sma yÃnayugyaæ mahÃdhanam 2.083.018a tÃ÷ sma gatvà paraæ tÅram avaropya ca taæ janam 2.083.018c niv­ttÃ÷ kÃï¬acitrÃïi kriyante dÃÓabandhubhi÷ 2.083.019a savaijayantÃs tu gajà gajÃrohai÷ pracoditÃ÷ 2.083.019c taranta÷ sma prakÃÓante sadhvajà iva parvatÃ÷ 2.083.020a nÃvaÓ cÃruruhus tv anye plavais terus tathÃpare 2.083.020c anye kumbhaghaÂais terur anye teruÓ ca bÃhubhi÷ 2.083.021a sà puïyà dhvajinÅ gaÇgÃæ dÃÓai÷ saætÃrità svayam 2.083.021c maitre muhÆrte prayayau prayÃgavanam uttamam 2.083.022a ÃÓvÃsayitvà ca camÆæ mahÃtmÃ; niveÓayitvà ca yathopajo«am 2.083.022c dra«Âuæ bharadvÃjam ­«ipravaryam; ­tvig v­ta÷ san bharata÷ pratasthe 2.084.001a bharadvÃjÃÓramaæ d­«Âvà kroÓÃd eva narar«abha÷ 2.084.001c balaæ sarvam avasthÃpya jagÃma saha mantribhi÷ 2.084.002a padbhyÃm eva hi dharmaj¤o nyastaÓastraparicchada÷ 2.084.002c vasÃno vÃsasÅ k«aume purodhÃya purohitam 2.084.003a tata÷ saædarÓane tasya bharadvÃjasya rÃghava÷ 2.084.003c mantriïas tÃn avasthÃpya jagÃmÃnu purohitam 2.084.004a vasi«Âham atha d­«Âvaiva bharadvÃjo mahÃtapÃ÷ 2.084.004c saæcacÃlÃsanÃt tÆrïaæ Ói«yÃn arghyam iti bruvan 2.084.005a samÃgamya vasi«Âhena bharatenÃbhivÃdita÷ 2.084.005c abudhyata mahÃtejÃ÷ sutaæ daÓarathasya tam 2.084.006a tÃbhyÃm arghyaæ ca pÃdyaæ ca dattvà paÓcÃt phalÃni ca 2.084.006c ÃnupÆrvyÃc ca dharmaj¤a÷ papraccha kuÓalaæ kule 2.084.007a ayodhyÃyÃæ bale koÓe mitre«v api ca mantri«u 2.084.007c jÃnan daÓarathaæ v­ttaæ na rÃjÃnam udÃharat 2.084.008a vasi«Âho bharataÓ cainaæ papracchatur anÃmayam 2.084.008c ÓarÅre 'gni«u v­k«e«u Ói«ye«u m­gapak«i«u 2.084.009a tatheti ca pratij¤Ãya bharadvÃjo mahÃtapÃ÷ 2.084.009c bharataæ pratyuvÃcedaæ rÃghavasnehabandhanÃt 2.084.010a kim ihÃgamane kÃryaæ tava rÃjyaæ praÓÃsata÷ 2.084.010c etad Ãcak«va me sarvaæ na hi me Óudhyate mana÷ 2.084.011a su«uve yama mitraghnaæ kausalyÃnandavardhanam 2.084.011c bhrÃtrà saha sabhÃryo yaÓ ciraæ pravrÃjito vanam 2.084.012a niyukta÷ strÅniyuktena pitrà yo 'sau mahÃyaÓÃ÷ 2.084.012c vanavÃsÅ bhavetÅha samÃ÷ kila caturdaÓa 2.084.013a kaccin na tasyÃpÃpasya pÃpaæ kartum ihecchasi 2.084.013c akaïÂakaæ bhoktumanà rÃjyaæ tasyÃnujasya ca 2.084.014a evam ukto bharadvÃjaæ bharata÷ pratyuvÃca ha 2.084.014c paryaÓru nayano du÷khÃd vÃcà saæsajjamÃnayà 2.084.015a hato 'smi yadi mÃm evaæ bhagavÃn api manyate 2.084.015c matto na do«am ÃÓaÇker naivaæ mÃm anuÓÃdhi hi 2.084.016a aæÓ caitad i«Âaæ mÃtà me yad avocan madantare 2.084.016c nÃham etena tu«ÂaÓ ca na tad vacanam Ãdade 2.084.017a ahaæ tu taæ naravyÃghram upayÃta÷ prasÃdaka÷ 2.084.017c pratinetum ayodhyÃæ ca pÃdau tasyÃbhivanditum 2.084.018a tvaæ mÃm evaæ gataæ matvà prasÃdaæ kartum arhasi 2.084.018c Óaæsa me bhagavan rÃma÷ kva saæprati mahÅpati÷ 2.084.019a uvÃca taæ bharadvÃja÷ prasÃdÃd bharataæ vaca÷ 2.084.019c tvayy etat puru«avyÃghraæ yuktaæ rÃghavavaæÓaje 2.084.019e guruv­ttir damaÓ caiva sÃdhÆnÃæ cÃnuyÃyità 2.084.020a jÃne caitan mana÷sthaæ te d­¬hÅkaraïam astv iti 2.084.020c ap­cchaæ tvÃæ tavÃtyarthaæ kÅrtiæ samabhivardhayan 2.084.021a asau vasati te bhrÃtà citrakÆÂe mahÃgirau 2.084.021c Óvas tu gantÃsi taæ deÓaæ vasÃdya saha mantribhi÷ 2.084.021e etaæ me kuru suprÃj¤a kÃmaæ kÃmÃrthakovida 2.084.022a tatas tathety evam udÃradarÓana÷; pratÅtarÆpo bharato 'bravÅd vaca÷ 2.084.022c cakÃra buddhiæ ca tadà mahÃÓrame; niÓÃnivÃsÃya narÃdhipÃtmaja÷ 2.085.001a k­tabuddhiæ nivÃsÃya tathaiva sa munis tadà 2.085.001c bharataæ kaikayÅ putram Ãtithyena nyamantrayat 2.085.002a abravÅd bharatas tv enaæ nanv idaæ bhavatà k­tam 2.085.002c pÃdyam arghyaæ tathÃtithyaæ vane yad Æpapadyate 2.085.003a athovÃca bharadvÃjo bharataæ prahasann iva 2.085.003c jÃne tvÃæ prÅti saæyuktaæ tu«yes tvaæ yena kena cit 2.085.004a senÃyÃs tu tavaitasyÃ÷ kartum icchÃmi bhojanam 2.085.004c mama pritir yathà rÆpà tvam arho manujar«abha 2.085.005a kimarthaæ cÃpi nik«ipya dÆre balam ihÃgata÷ 2.085.005c kasmÃn nehopayÃto 'si sabala÷ puru«ar«abha 2.085.006a bharata÷ pratyuvÃcedaæ präjalis taæ tapodhanam 2.085.006c sasainyo nopayÃto 'smi bhagavan bhagavad bhayÃt 2.085.007a vÃji mukhyà manu«yÃÓ ca mattÃÓ ca vara vÃraïÃ÷ 2.085.007c pracchÃdya mahatÅæ bhÆmiæ bhagavann anuyÃnti mÃm 2.085.008a te v­k«Ãn udakaæ bhÆmim ÃÓrame«ÆÂajÃæs tathà 2.085.008c na hiæsyur iti tenÃham eka evÃgatas tata÷ 2.085.009a ÃnÅyatÃm ita÷ senety Ãj¤apta÷ paramar«iïà 2.085.009c tathà tu cakre bharata÷ senÃyÃ÷ samupÃgamam 2.085.010a agniÓÃlÃæ praviÓyÃtha pÅtvÃpa÷ parim­jya ca 2.085.010c Ãtithyasya kriyÃhetor viÓvakarmÃïam Ãhvayat 2.085.011a Ãhvaye viÓvakarmÃïam ahaæ tva«ÂÃram eva ca 2.085.011c Ãtithyaæ kartum icchÃmi tatra me saævidhÅyatÃm 2.085.012a prÃk srotasaÓ ca yà nadya÷ pratyak srotasa eva ca 2.085.012c p­thivyÃm antarik«e ca samÃyÃntv adya sarvaÓa÷ 2.085.013a anyÃ÷ sravantu maireyaæ surÃm anyÃ÷ suni«ÂhitÃm 2.085.013c aparÃÓ codakaæ ÓÅtam ik«ukÃï¬arasopamam 2.085.014a Ãhvaye devagandharvÃn viÓvÃvasuhahÃhuhÆn 2.085.014c tathaivÃpsaraso devÅr gandharvÅÓ cÃpi sarvaÓa÷ 2.085.015a gh­tÃcÅm atha viÓvÃcÅæ miÓrakeÓÅm alambusÃm 2.085.015c Óakraæ yÃÓ copati«Âhanti brahmÃïaæ yÃÓ ca bhÃminÅ÷ 2.085.015e sarvÃs tumburuïà sÃrdham Ãhvaye saparicchadÃ÷ 2.085.016a vanaæ kuru«u yad divyaæ vÃso bhÆ«aïapatravat 2.085.016c divyanÃrÅphalaæ ÓaÓvat tat kauberam ihaiva tu 2.085.017a iha me bhagavÃn somo vidhattÃm annam uttamam 2.085.017c bhak«yaæ bhojyaæ ca co«yaæ ca lehyaæ ca vividhaæ bahu 2.085.018a vicitrÃïi ca mÃlyÃni pÃdapapracyutÃni ca 2.085.018c surÃdÅni ca peyÃni mÃæsÃni vividhÃni ca 2.085.019a evaæ samÃdhinà yuktas tejasÃpratimena ca 2.085.019c Óik«ÃsvarasamÃyuktaæ tapasà cÃbravÅn muni÷ 2.085.020a manasà dhyÃyatas tasya prÃÇmukhasya k­täjale÷ 2.085.020c Ãjagmus tÃni sarvÃïi daivatÃni p­thakp­thak 2.085.021a malayaæ durduraæ caiva tata÷ svedanudo 'nila÷ 2.085.021c upasp­Óya vavau yuktyà supriyÃtmà sukha÷ Óiva÷ 2.085.022a tato 'bhyavartanta ghanà divyÃ÷ kusumav­«Âaya÷ 2.085.022c devadundubhigho«aÓ ca dik«u sarvÃsu ÓuÓruve 2.085.023a pravavuÓ cottamà vÃtà nan­tuÓ cÃpsarogaïÃ÷ 2.085.023c prajagur devagandharvà vÅïà pramumucu÷ svarÃn 2.085.024a sa Óabdo dyÃæ ca bhÆmiæ ca prÃïinÃæ ÓravaïÃni ca 2.085.024c viveÓoccÃrita÷ Ólak«ïa÷ samo layaguïÃnvita÷ 2.085.025a tasminn uparate Óabde divye Órotrasukhe n­ïÃm 2.085.025c dadarÓa bhÃrataæ sainyaæ vidhÃnaæ viÓvakarmaïa÷ 2.085.026a babhÆva hi samà bhÆmi÷ samantÃt pa¤cayojanam 2.085.026c ÓÃdvalair bahubhiÓ channà nÅlavaidÆryasaænibhai÷ 2.085.027a tasmin bilvÃ÷ kapitthÃÓ ca panasà bÅjapÆrakÃ÷ 2.085.027c Ãmalakyo babhÆvuÓ ca cÆtÃÓ ca phalabhÆ«aïÃ÷ 2.085.028a uttarebhya÷ kurubhyaÓ ca vanaæ divyopabhogavat 2.085.028c ÃjagÃma nadÅ divyà tÅrajair bahubhir v­tà 2.085.029a catu÷ÓÃlÃni ÓubhrÃïi ÓÃlÃÓ ca gajavÃjinÃm 2.085.029c harmyaprÃsÃdasaæghÃtÃs toraïÃni ÓubhÃni ca 2.085.030a sitameghanibhaæ cÃpi rÃjaveÓma sutoraïam 2.085.030c ÓuklamÃlyak­tÃkÃraæ divyagandhasamuk«itam 2.085.031a caturasram asaæbÃdhaæ ÓayanÃsanayÃnavat 2.085.031c divyai÷ sarvarasair yuktaæ divyabhojanavastravat 2.085.032a upakalpita sarvÃnnaæ dhautanirmalabhÃjanam 2.085.032c kÊptasarvÃsanaæ ÓrÅmat svÃstÅrïaÓayanottamam 2.085.033a praviveÓa mahÃbÃhur anuj¤Ãto mahar«iïà 2.085.033c veÓma tad ratnasaæpÆrïaæ bharata÷ kaikayÅsuta÷ 2.085.034a anujagmuÓ ca taæ sarve mantriïa÷ sapurohitÃ÷ 2.085.034c babhÆvuÓ ca mudà yuktà taæ d­«Âvà veÓma saævidhim 2.085.035a tatra rÃjÃsanaæ divyaæ vyajanaæ chatram eva ca 2.085.035c bharato mantribhi÷ sÃrdham abhyavartata rÃjavat 2.085.036a Ãsanaæ pÆjayÃm Ãsa rÃmÃyÃbhipraïamya ca 2.085.036c vÃlavyajanam ÃdÃya nya«Ådat sacivÃsane 2.085.037a ÃnupÆrvyÃn ni«eduÓ ca sarve mantrapurohitÃ÷ 2.085.037c tata÷ senÃpati÷ paÓcÃt praÓÃstà ca ni«edatu÷ 2.085.038a tatas tatra muhÆrtena nadya÷ pÃyasakardamÃ÷ 2.085.038c upÃti«Âhanta bharataæ bharadvÃjasya ÓÃsanat 2.085.039a tÃsÃm ubhayata÷ kÆlaæ pÃï¬um­ttikalepanÃ÷ 2.085.039c ramyÃÓ cÃvasathà divyà brahmaïas tu prasÃdajÃ÷ 2.085.040a tenaiva ca muhÆrtena divyÃbharaïabhÆ«itÃ÷ 2.085.040c Ãgur viæÓatisÃhasrà brÃhmaïà prahitÃ÷ striya÷ 2.085.041a suvarïamaïimuktena pravÃlena ca ÓobhitÃ÷ 2.085.041c Ãgur viæÓatisÃhasrÃ÷ kuberaprahitÃ÷ striya÷ 2.085.042a yÃbhir g­hÅta÷ puru«a÷ sonmÃda iva lak«yate 2.085.042c Ãgur viæÓatisÃhasrà nandanÃd apsarogaïÃ÷ 2.085.043a nÃradas tumburur gopa÷ parvata÷ sÆryavarcasa÷ 2.085.043c ete gandharvarÃjÃno bharatasyÃgrato jagu÷ 2.085.044a alambusà miÓrakeÓÅ puï¬arÅkÃtha vÃmanà 2.085.044c upÃn­tyaæs tu bharataæ bharadvÃjasya ÓÃsanÃt 2.085.045a yÃni mÃlyÃni deve«u yÃni caitrarathe vane 2.085.045c prayÃge tÃny ad­Óyanta bharadvÃjasya ÓÃsanÃt 2.085.046a bilvà mÃrdaÇgikà Ãsa¤ Óamyà grÃhà bibhÅtakÃ÷ 2.085.046c aÓvatthà nartakÃÓ cÃsan bharadvÃjasya tejasà 2.085.047a tata÷ saralatÃlÃÓ ca tilakà naktamÃlakÃ÷ 2.085.047c prah­«ÂÃs tatra saæpetu÷ kubjÃbhÆtÃtha vÃmanÃ÷ 2.085.048a ÓiæÓapÃmalakÅ jambÆr yÃÓ cÃnyÃ÷ kÃnane latÃ÷ 2.085.048c pramadà vigrahaæ k­tvà bharadvÃjÃÓrame 'vasan 2.085.049a surÃæ surÃpÃ÷ pibata pÃyasaæ ca bubhukÓitÃ÷ 2.085.049c mÃæsani ca sumedhyÃni bhak«yantÃæ yÃvad icchatha 2.085.050a utsÃdya snÃpayanti sma nadÅtÅre«u valgu«u 2.085.050c apy ekam ekaæ puru«aæ pramadÃ÷ satpa cëÂa ca 2.085.051a saævahantya÷ samÃpetur nÃryo ruciralocanÃ÷ 2.085.051c parim­jya tathà nyÃyaæ pÃyayanti varÃÇganÃ÷ 2.085.052a hayÃn gajÃn kharÃn u«ÂrÃæs tathaiva surabhe÷ sutÃn 2.085.052c ik«ÆæÓ ca madhujÃlÃæÓ ca bhojayanti sma vÃhanÃn 2.085.052e ik«vÃkuvarayodhÃnÃæ codayanto mahÃbalÃ÷ 2.085.053a nÃÓvabandho 'Óvam ÃjÃnÃn na gajaæ ku¤jaragraha÷ 2.085.053c mattapramattamudità camÆ÷ sà tatra saæbabhau 2.085.054a tarpità sarvakÃmais te raktacandanarÆ«itÃ÷ 2.085.054c apsarogaïasaæyuktÃ÷ sainyà vÃcam udairayan 2.085.055a naivÃyodhyÃæ gami«yÃmo na gami«yÃma daï¬akÃn 2.085.055c kuÓalaæ bharatasyÃstu rÃmasyÃstu tathà sukham 2.085.056a iti pÃdÃtayodhÃÓ ca hastyaÓvÃrohabandhakÃ÷ 2.085.056c anÃthÃs taæ vidhiæ labdhvà vÃcam etÃm udairayan 2.085.057a saæprah­«Âà vinedus te narÃs tatra sahasraÓa÷ 2.085.057c bharatasyÃnuyÃtÃra÷ svarge 'yam iti cÃbruvan 2.085.058a tato bhuktavatÃæ te«Ãæ tad annam am­topamam 2.085.058c divyÃn udvÅk«ya bhak«yÃæs tÃn abhavad bhak«aïe mati÷ 2.085.059a pre«yÃÓ ceÂyaÓ ca vadhvaÓ ca balasthÃÓ cÃpi sarvaÓa÷ 2.085.059c babhÆvus te bh­Óaæ t­ptÃ÷ sarve cÃhatavÃsasa÷ 2.085.060a ku¤jarÃÓ ca kharo«ÂraÓ ca go'ÓvÃÓ ca m­gapak«iïa÷ 2.085.060c babhÆvu÷ subh­tÃs tatra nÃnyo hy anyam akalpayat 2.085.061a nÃÓuklavÃsÃs tatrÃsÅt k«udhito malino 'pi và 2.085.061c rajasà dhvastakeÓo và nara÷ kaÓ cid ad­Óyata 2.085.062a ÃjaiÓ cÃpi ca vÃrÃhair ni«ÂhÃnavarasaæcayai÷ 2.085.062c phalaniryÆhasaæsiddhai÷ sÆpair gandharasÃnvitai÷ 2.085.063a pu«padhvajavatÅ÷ pÆrïÃ÷ ÓuklasyÃnnasya cÃbhita÷ 2.085.063c dad­Óur vismitÃs tatra narà lauhÅ÷ sahasraÓa÷ 2.085.064a babhÆvur vanapÃrÓve«u kÆpÃ÷ pÃyasakardamÃ÷ 2.085.064c tÃÓ ca kÃmadughà gÃvo drumÃÓ cÃsan madhuÓcyuta÷ 2.085.065a vÃpyo maireya pÆrïÃÓ ca m­«ÂamÃæsacayair v­tÃ÷ 2.085.065c pratapta piÂharaiÓ cÃpi mÃrgamÃyÆrakaukkuÂai÷ 2.085.066a pÃtrÅïÃæ ca sahasrÃïi ÓÃtakumbhamayÃni ca 2.085.066c sthÃlya÷ kumbhya÷ karambhyaÓ ca dadhipÆrïÃ÷ susaæsk­tÃ÷ 2.085.066e yauvanasthasya gaurasya kapitthasya sugandhina÷ 2.085.067a hradÃ÷ pÆrïà rasÃlasya dadhna÷ Óvetasya cÃpare 2.085.067c babhÆvu÷ pÃyasasyÃnte ÓarkarÃyÃÓ ca saæcayÃ÷ 2.085.068a kalkÃæÓ cÆrïaka«ÃyÃæÓ ca snÃnÃni vividhÃni ca 2.085.068c dad­Óur bhÃjanasthÃni tÅrthe«u saritÃæ narÃ÷ 2.085.069a ÓuklÃn aæÓumataÓ cÃpi dantadhÃvanasaæcayÃn 2.085.069c ÓuklÃæÓ candanakalkÃæÓ ca samudge«v avati«Âhata÷ 2.085.070a darpaïÃn parim­«ÂÃæÓ ca vÃsasÃæ cÃpi saæcayÃn 2.085.070c pÃdukopÃnahÃæ caiva yugmÃn yatra sahasraÓa÷ 2.085.071a äjanÅ÷ kaÇkatÃn kÆrcÃæÓ chatrÃïi ca dhanÆæ«i ca 2.085.071c marmatrÃïÃni citrÃïi ÓayanÃny ÃsanÃni ca 2.085.072a pratipÃnahradÃn pÆrïÃn kharo«ÂragajavÃjinÃm 2.085.072c avagÃhya sutÅrthÃæÓ ca hradÃn sotpala pu«karÃn 2.085.073a nÅlavaidÆryavarïÃæÓ ca m­dÆn yavasasaæcayÃn 2.085.073c nirvÃpÃrthaæ paÓÆnÃæ te dad­Óus tatra sarvaÓa÷ 2.085.074a vyasmayanta manu«yÃs te svapnakalpaæ tad adbhutam 2.085.074c d­«ÂvÃtithyaæ k­taæ tÃd­g bharatasya mahar«iïà 2.085.075a ity evaæ ramamÃïÃnÃæ devÃnÃm iva nandane 2.085.075c bharadvÃjÃÓrame ramye sà rÃtrir vyatyavartata 2.085.076a pratijagmuÓ ca tà nadyo gandharvÃÓ ca yathÃgatam 2.085.076c bharadvÃjam anuj¤Ãpya tÃÓ ca sarvà varÃÇganÃ÷ 2.085.077a tathaiva mattà madirotkaÂà narÃs; tathaiva divyÃgurucandanok«itÃ÷ 2.085.077c tathaiva divyà vividhÃ÷ sraguttamÃ÷; p­thakprakÅrïà manujai÷ pramarditÃ÷ 2.086.001a tatas tÃæ rajanÅm u«ya bharata÷ saparicchada÷ 2.086.001c k­tÃtithyo bharadvÃjaæ kÃmÃd abhijagÃma ha 2.086.002a tam ­«i÷ puru«avyÃghraæ prek«ya präjalim Ãgatam 2.086.002c hutÃgnihotro bharataæ bharadvÃjo 'bhyabhëata 2.086.003a kaccid atra sukhà rÃtris tavÃsmadvi«aye gatà 2.086.003c samagras te jana÷ kaccid Ãtithye Óaæsa me 'nagha 2.086.004a tam uvÃcäjaliæ k­tvà bharato 'bhipraïamya ca 2.086.004c ÃÓramÃd abhini«krantam ­«im uttama tejasaæ 2.086.005a sukho«ito 'smi bhagavan samagrabalavÃhana÷ 2.086.005c tarpita÷ sarvakÃmaiÓ ca sÃmÃtyo balavat tvayà 2.086.006a apetaklamasaætÃpÃ÷ subhak«yÃ÷ supratiÓrayÃ÷ 2.086.006c api pre«yÃn upÃdÃya sarve sma susukho«itÃ÷ 2.086.007a Ãmantraye 'haæ bhagavan kÃmaæ tvÃm ­«isattama 2.086.007c samÅpaæ prasthitaæ bhrÃtur maireïek«asva cak«u«Ã 2.086.008a ÃÓramaæ tasya dharmaj¤a dhÃrmikasya mahÃtmana÷ 2.086.008c Ãcak«va katamo mÃrga÷ kiyÃn iti ca Óaæsa me 2.086.009a iti p­«Âas tu bharataæ bhrÃt­darÓanalÃlasaæ 2.086.009c pratyuvÃca mahÃtejà bharadvÃjo mahÃtapÃ÷ 2.086.010a bharatÃrdhat­tÅye«u yojane«v ajane vane 2.086.010c citrakÆÂo giris tatra ramyanirdarakÃnana÷ 2.086.011a uttaraæ pÃrÓvam ÃsÃdya tasya mandÃkinÅ nadÅ 2.086.011c pu«pitadrumasaæchannà ramyapu«pitakÃnanà 2.086.012a anantaraæ tat saritaÓ citrakÆÂaÓ ca parvata÷ 2.086.012c tato parïakuÂÅ tÃta tatra tau vasato dhruvam 2.086.013a dak«iïenaiva mÃrgeïa savyadak«iïam eva ca 2.086.013c gajavÃjirathÃkÅrïÃæ vÃhinÅæ vÃhinÅpate 2.086.013e vÃhayasva mahÃbhÃga tato drak«yasi rÃghavam 2.086.014a prayÃïam iti ca Órutvà rÃjarÃjasya yo«ita÷ 2.086.014c hitvà yÃnÃni yÃnÃrhà brÃhmaïaæ paryavÃrayan 2.086.015a vepamÃnà k­Óà dÅnà saha devyà sumantriyà 2.086.015c kausalyà tatra jagrÃha karÃbhyÃæ caraïau mune÷ 2.086.016a asam­ddhena kÃmena sarvalokasya garhità 2.086.016c kaikeyÅ tasya jagrÃha caraïau savyapatrapà 2.086.017a taæ pradak«iïam Ãgamya bhagavantaæ mahÃmunim 2.086.017c adÆrÃd bharatasyaiva tasthau dÅnamanÃs tadà 2.086.018a tata÷ papraccha bharataæ bharadvÃjo d­¬havrata÷ 2.086.018c viÓe«aæ j¤Ãtum icchÃmi mÃtÌïÃæ tava rÃghava 2.086.019a evam uktas tu bharato bharadvÃjena dhÃrmika÷ 2.086.019c uvÃca präjalir bhÆtvà vÃkyaæ vacanakovida÷ 2.086.020a yÃm imÃæ bhagavan dÅnÃæ ÓokÃn aÓanakarÓitÃm 2.086.020c pitur hi mahi«Åæ devÅæ devatÃm iva paÓyasi 2.086.021a e«Ã taæ puru«avyÃghraæ siæhavikrÃntagÃminam 2.086.021c kausalyà su«uve rÃmaæ dhÃtÃram aditir yathà 2.086.022a asyà vÃmabhujaæ Óli«Âà yai«Ã ti«Âhati durmanÃ÷ 2.086.022c karïikÃrasya ÓÃkheva ÓÅrïapu«pà vanÃntare 2.086.023a etasyÃs tau sutau devyÃ÷ kumÃrau devavarïinau 2.086.023c ubhau lak«maïaÓatrughnau vÅrau satyaparÃkramau 2.086.024a yasyÃ÷ k­te narayÃghrau jÅvanÃÓam ito gatau 2.086.024c rÃjà putravihÅnaÓ ca svargaæ daÓaratho gata÷ 2.086.025a aiÓvaryakÃmÃæ kaikeyÅm anÃryÃm ÃryarÆpiïÅm 2.086.025c mamaitÃæ mÃtaraæ viddhi n­ÓaæsÃæ pÃpaniÓcayÃm 2.086.025e yatomÆlaæ hi paÓyÃmi vyasanaæ mahad Ãtmana÷ 2.086.026a ity uktvà naraÓÃrdÆlo bëpagadgadayà girà 2.086.026c sa niÓaÓvÃsa tÃmrÃk«o kruddho nÃga ivÃsak­t 2.086.027a bharadvÃjo mahar«is taæ bruvantaæ bharataæ tadà 2.086.027c pratyuvÃca mahÃbuddhir idaæ vacanam arthavat 2.086.028a na do«eïÃvagantavyà kaikeyÅ bharata tvayà 2.086.028c rÃmapravrÃjanaæ hy etat sukhodarkaæ bhavi«yati 2.086.029a abhivÃdya tu saæsiddha÷ k­tvà cainaæ pradak«iïam 2.086.029c Ãmantrya bharata÷ sainyaæ yujyatÃm ity acodayat 2.086.030a tato vÃjirathÃn yuktvà divyÃn hemapari«kritÃn 2.086.030c adhyÃrohat prayÃïÃrthÅ bahÆn bahuvidho jana÷ 2.086.031a gajakanyÃgajÃÓ caiva hemakak«yÃ÷ patÃkina÷ 2.086.031c jÅmÆtà iva gharmÃnte sagho«Ã÷ saæpratasthire 2.086.032a vividhÃny api yÃnÃni mahÃni ca laghÆni ca 2.086.032c prayayu÷ sumahÃrhÃïi pÃdair eva padÃtaya÷ 2.086.033a atha yÃnapravekais tu kausalyÃpramukhÃ÷ striya÷ 2.086.033c rÃmadarÓanakÃÇk«iïya÷ prayayur muditÃs tadà 2.086.034a sa cÃrkataruïÃbhÃsÃæ niyuktÃæ ÓibikÃæ ÓubhÃm 2.086.034c ÃsthÃya prayayau ÓrÅmÃn bharata÷ saparicchada÷ 2.086.035a sà prayÃtà mahÃsenà gajavÃjirathÃkulà 2.086.035c dak«iïÃæ diÓam Ãv­tya mahÃmegha ivotthita÷ 2.086.035e vanÃni tu vyatikramya ju«ÂÃni m­gapak«ibhi÷ 2.086.036a sà saæprah­«ÂadvipavÃjiyodhÃ; vitrÃsayantÅ m­gapak«isaæghÃn 2.086.036c mahad vanaæ tat pravigÃhamÃnÃ; rarÃja senà bharatasya tatra 2.087.001a tayà mahatyà yÃyinyà dhvajinyà vanavÃsina÷ 2.087.001c ardità yÆthapà mattÃ÷ sayÆthÃ÷ saæpradudruvu÷ 2.087.002a ­k«Ã÷ p­«atasaæghÃÓ ca ruravaÓ ca samantata÷ 2.087.002c d­Óyante vanarÃjÅ«u giri«v api nadÅ«u ca 2.087.003a sa saæpratasthe dharmÃtmà prÅto daÓarathÃtmaja÷ 2.087.003c v­to mahatyà nÃdinyà senayà caturaÇgayà 2.087.004a sÃgaraughanibhà senà bharatasya mahÃtmana÷ 2.087.004c mahÅæ saæchÃdayÃm Ãsa prÃv­«i dyÃm ivÃmbuda÷ 2.087.005a turaægaughair avatatà vÃraïaiÓ ca mahÃjavai÷ 2.087.005c anÃlak«yà ciraæ kÃlaæ tasmin kÃle babhÆva bhÆ÷ 2.087.006a sa yÃtvà dÆram adhvÃnaæ supariÓrÃnta vÃhana÷ 2.087.006c uvÃca bharata÷ ÓrÅmÃn vasi«Âhaæ mantriïÃæ varam 2.087.007a yÃd­Óaæ lak«yate rÆpaæ yathà caiva Órutaæ mayà 2.087.007c vyaktaæ prÃptÃ÷ sma taæ deÓaæ bharadvÃjo yam abravÅt 2.087.008a ayaæ giriÓ citrakÆÂas tathà mandÃkinÅ nadÅ 2.087.008c etat prakÃÓate dÆrÃn nÅlameghanibhaæ vanam 2.087.009a gire÷ sÃnÆni ramyÃïi citrakÆÂasya saæprati 2.087.009c vÃraïair avam­dyante mÃmakai÷ parvatopamai÷ 2.087.010a mu¤canti kusumÃny ete nagÃ÷ parvatasÃnu«u 2.087.010c nÅlà ivÃtapÃpÃye toyaæ toyadharà ghanÃ÷ 2.087.011a kinnarÃcaritoddeÓaæ paÓya Óatrughna parvatam 2.087.011c hayai÷ samantÃd ÃkÅrïaæ makarair iva sÃgaram 2.087.012a ete m­gagaïà bhÃnti ÓÅghravegÃ÷ pracoditÃ÷ 2.087.012c vÃyupraviddhÃ÷ Óaradi megharÃjya ivÃmbare 2.087.013a kurvanti kusumÃpŬä Óira÷su surabhÅn amÅ 2.087.013c meghaprakÃÓai÷ phalakair dÃk«iïÃtyà yathà narÃ÷ 2.087.014a ni«kÆjam iva bhÆtvedaæ vanaæ ghorapradarÓanam 2.087.014c ayodhyeva janÃkÅrïà saæprati pratibhÃti mà 2.087.015a khurair udÅrito reïur divaæ pracchÃdya ti«Âhati 2.087.015c taæ vahaty anila÷ ÓÅghraæ kurvann iva mama priyam 2.087.016a syandanÃæs turagopetÃn sÆtamukhyair adhi«ÂhitÃn 2.087.016c etÃn saæpatata÷ ÓÅghraæ paÓya Óatrughna kÃnane 2.087.017a etÃn vitrÃsitÃn paÓya barhiïa÷ priyadarÓanÃn 2.087.017c etam ÃviÓata÷ Óailam adhivÃsaæ patatriïÃm 2.087.018a atimÃtram ayaæ deÓo manoj¤a÷ pratibhÃti mà 2.087.018c tÃpasÃnÃæ nivÃso 'yaæ vyaktaæ svargapatho yathà 2.087.019a m­gà m­gÅbhi÷ sahità bahava÷ p­«atà vane 2.087.019c manoj¤a rÆpà lak«yante kusumair iva citrita÷ 2.087.020a sÃdhu sainyÃ÷ prati«ÂhantÃæ vicinvantu ca kÃnanam 2.087.020c yathà tau puru«avyÃghrau d­Óyete rÃmalak«maïau 2.087.021a bharatasya vaca÷ Órutvà puru«Ã÷ ÓastrapÃïaya÷ 2.087.021c viviÓus tad vanaæ ÓÆrà dhÆmaæ ca dad­Óus tata÷ 2.087.022a te samÃlokya dhÆmÃgram Æcur bharatam ÃgatÃ÷ 2.087.022c nÃmanu«ye bhavaty agnir vyaktam atraiva rÃghavau 2.087.023a atha nÃtra naravyÃghrau rÃjaputrau paraætapau 2.087.023c anye rÃmopamÃ÷ santi vyaktam atra tapasvina÷ 2.087.024a tac chrutvà bharatas te«Ãæ vacanaæ sÃdhu saæmatam 2.087.024c sainyÃn uvÃca sarvÃæs tÃn amitrabalamardana÷ 2.087.025a yat tà bhavantas ti«Âhantu neto gantavyam agrata÷ 2.087.025c aham eva gami«yÃmi sumantro gurur eva ca 2.087.026a evam uktÃs tata÷ sarve tatra tasthu÷ samantata÷ 2.087.026c bharato yatra dhÆmÃgraæ tatra d­«Âiæ samÃdadhat 2.087.027a vyavasthità yà bharatena sà camÆr; nirÅk«amÃïÃpi ca dhÆmam agrata÷ 2.087.027c babhÆva h­«Âà nacireïa jÃnatÅ; priyasya rÃmasya samÃgamaæ tadà 2.088.001a dÅrghakÃlo«itas tasmin girau girivanapriya÷ 2.088.001c videhyÃ÷ priyamÃkÃÇk«an svaæ ca cittaæ vilobhayan 2.088.002a atha dÃÓarathiÓ citraæ citrakÆÂam adarÓayat 2.088.002c bhÃryÃm amarasaækÃÓa÷ ÓacÅm iva puraædara÷ 2.088.003a na rÃjyÃd bhraæÓanaæ bhadre na suh­dbhir vinÃbhava÷ 2.088.003c mano me bÃdhate d­«Âvà ramaïÅyam imaæ girim 2.088.004a paÓyemam acalaæ bhadre nÃnÃdvijagaïÃyutam 2.088.004c Óikharai÷ kham ivodviddhair dhÃtumadbhir vibhÆ«itam 2.088.005a ke cid rajatasaækÃÓÃ÷ ke cit k«atajasaænibhÃ÷ 2.088.005c pÅtamäji«ÂhavarïÃÓ ca ke cin maïivaraprabhÃ÷ 2.088.006a pu«yÃrkaketukÃbhÃÓ ca ke cij jyotÅ rasaprabhÃ÷ 2.088.006c virÃjante 'calendrasya deÓà dhÃtuvibhÆ«itÃ÷ 2.088.007a nÃnÃm­gagaïadvÅpitarak«v­k«agaïair v­ta÷ 2.088.007c adu«Âair bhÃty ayaæ Óailo bahupak«isamÃkula÷ 2.088.008a Ãmrajambvasanair lodhrai÷ priyÃlai÷ panasair dhavai÷ 2.088.008c aÇkolair bhavyatiniÓair bilvatindukaveïubhi÷ 2.088.009a kÃÓmaryari«Âavaraïair madhÆkais tilakais tathà 2.088.009c badaryÃmalakair nÅpair vetradhanvanabÅjakai÷ 2.088.010a pu«pavadbhi÷ phalopetaiÓ chÃyÃvadbhir manoramai÷ 2.088.010c evamÃdibhir ÃkÅrïa÷ Óriyaæ pu«yaty ayaæ giri÷ 2.088.011a Óailaprasthe«u ramye«u paÓyemÃn kÃmahar«aïÃn 2.088.011c kinnarÃn dvaædvaÓo bhadre ramamÃïÃn manasvina÷ 2.088.012a ÓÃkhÃvasaktÃn kha¬gÃæÓ ca pravarÃïy ambarÃïi ca 2.088.012c paÓya vidyÃdharastrÅïÃæ krŬed deÓÃn manoramÃn 2.088.013a jalaprapÃtair udbhedair ni«yandaiÓ ca kva cit kva cit 2.088.013c sravadbhir bhÃty ayaæ Óaila÷ sravan mada iva dvipa÷ 2.088.014a guhÃsamÅraïo gandhÃn nÃnÃpu«pabhavÃn vahan 2.088.014c ghrÃïatarpaïam abhyetya kaæ naraæ na prahar«ayet 2.088.015a yadÅha Óarado 'nekÃs tvayà sÃrdham anindite 2.088.015c lak«maïena ca vatsyÃmi na mÃæ Óoka÷ pradhak«yati 2.088.016a bahupu«paphale ramye nÃnÃdvijagaïÃyute 2.088.016c vicitraÓikhare hy asmin ratavÃn asmi bhÃmini 2.088.017a anena vanavÃsena mayà prÃptaæ phaladvayam 2.088.017c pituÓ cÃn­ïatà dharme bharatasya priyaæ tathà 2.088.018a vaidehi ramase kaccic citrakÆÂe mayà saha 2.088.018c paÓyantÅ vividhÃn bhÃvÃn manovÃkkÃyasaæyatÃn 2.088.019a idam evÃm­taæ prÃhÆ rÃj¤Ãæ rÃjar«aya÷ pare 2.088.019c vanavÃsaæ bhavÃrthÃya pretya me prapitÃmahÃ÷ 2.088.020a ÓilÃ÷ Óailasya Óobhante viÓÃlÃ÷ ÓataÓo 'bhita÷ 2.088.020c bahulà bahulair varïair nÅlapÅtasitÃruïai÷ 2.088.021a niÓi bhÃnty acalendrasya hutÃÓanaÓikhà iva 2.088.021c o«adhya÷ svaprabhà lak«myà bhrÃjamÃnÃ÷ sahasraÓa÷ 2.088.022a ke cit k«ayanibhà deÓÃ÷ ke cid udyÃnasaænibhÃ÷ 2.088.022c ke cid ekaÓilà bhÃnti parvatasyÃsya bhÃmini 2.088.023a bhittveva vasudhÃæ bhÃti citrakÆÂa÷ samutthita÷ 2.088.023c citrakÆÂasya kÆÂo 'sau d­Óyate sarvata÷ Óiva÷ 2.088.024a ku«ÂhapuænÃgatagarabhÆrjapatrottaracchadÃn 2.088.024c kÃminÃæ svÃstarÃn paÓya kuÓeÓayadalÃyutÃn 2.088.025a m­ditÃÓ cÃpaviddhÃÓ ca d­Óyante kamalasraja÷ 2.088.025c kÃmibhir vanite paÓya phalÃni vividhÃni ca 2.088.026a vasvaukasÃrÃæ nalinÅm atyetÅvottarÃn kurÆn 2.088.026c parvataÓ citrakÆÂo 'sau bahumÆlaphalodaka÷ 2.088.027a imaæ tu kÃlaæ vanite vijahrivÃæs; tvayà ca sÅte saha lak«maïena ca 2.088.027c ratiæ prapatsye kuladharmavardhinÅæ; satÃæ pathi svair niyamai÷ parai÷ sthita÷ 2.089.001a atha ÓailÃd vini«kramya maithilÅæ kosaleÓvara÷ 2.089.001c adarÓayac chubhajalÃæ ramyÃæ mandÃkinÅæ nadÅm 2.089.002a abravÅc ca varÃrohÃæ cÃrucandranibhÃnanÃm 2.089.002c videharÃjasya sutÃæ rÃmo rÃjÅvalocana÷ 2.089.003a vicitrapulinÃæ ramyÃæ haæsasÃrasasevitÃm 2.089.003c kusumair upasaæpannÃæ paÓya mandÃkinÅæ nadÅm 2.089.004a nÃnÃvidhais tÅraruhair v­tÃæ pu«paphaladrumai÷ 2.089.004c rÃjantÅæ rÃjarÃjasya nalinÅm iva sarvata÷ 2.089.005a m­gayÆthanipÅtÃni kalu«ÃmbhÃæsi sÃmpratam 2.089.005c tÅrthÃni ramaïÅyÃni ratiæ saæjanayanti me 2.089.006a jaÂÃjinadharÃ÷ kÃle valkalottaravÃsasa÷ 2.089.006c ­«ayas tv avagÃhante nadÅæ mandÃkinÅæ priye 2.089.007a Ãdityam upati«Âhante niyamÃd ÆrdhvabÃhava÷ 2.089.007c ete 'pare viÓÃlÃk«i munaya÷ saæÓitavratÃ÷ 2.089.008a mÃrutoddhÆta Óikharai÷ pran­tta iva parvata÷ 2.089.008c pÃdapai÷ patrapu«pÃïi s­jadbhir abhito nadÅm 2.089.009a kaccin maïinikÃÓodÃæ kaccit pulinaÓÃlinÅm 2.089.009c kaccit siddhajanÃkÅrïÃæ paÓya mandÃkinÅæ nadÅm 2.089.010a nirdhÆtÃn vÃyunà paÓya vitatÃn pu«pasaæcayÃn 2.089.010c poplÆyamÃnÃn aparÃn paÓya tvaæ jalamadhyagÃn 2.089.011a tÃæÓ cÃtivalgu vacaso rathÃÇgÃhvayanà dvijÃ÷ 2.089.011c adhirohanti kalyÃïi ni«kÆjanta÷ Óubhà gira÷ 2.089.012a darÓanaæ citrakÆÂasya mandÃkinyÃÓ ca Óobhane 2.089.012c adhikaæ puravÃsÃc ca manye ca tava darÓanÃt 2.089.013a vidhÆtakalu«ai÷ siddhais tapodamaÓamÃnvitai÷ 2.089.013c nityavik«obhita jalÃæ vihÃhasva mayà saha 2.089.014a sakhÅvac ca vigÃhasva sÅte mandakinÅm imÃm 2.089.014c kamalÃny avamajjantÅ pu«karÃïi ca bhÃmini 2.089.015a tvaæ paurajanavad vyÃlÃn ayodhyÃm iva parvatam 2.089.015c manyasva vanite nityaæ sarayÆvad imÃæ nadÅm 2.089.016a lak«maïaÓ caiva dharmÃtmà mannideÓe vyavasthita÷ 2.089.016c tvaæ cÃnukÆlà vaidehi prÅtiæ janayatho mama 2.089.017a upasp­Óaæs tri«avaïaæ madhumÆlaphalÃÓana÷ 2.089.017c nÃyodhyÃyai na rÃjyÃya sp­haye 'dya tvayà saha 2.089.018a imÃæ hi ramyÃæ gajayÆthalolitÃæ; nipÅtatoyÃæ gajasiæhavÃnarai÷ 2.089.018c supu«pitai÷ pu«padharair alaæk­tÃæ; na so 'sti ya÷ syÃn na gatakrama÷ sukhÅ 2.089.019a itÅva rÃmo bahusaægataæ vaca÷; priyà sahÃya÷ saritaæ prati bruvan 2.089.019c cacÃra ramyaæ nayanäjanaprabhaæ; sa citrakÆÂaæ raghuvaæÓavardhana÷ 2.090.001a tathà tatrÃsatas tasya bharatasyopayÃyina÷ 2.090.001c sainya reïuÓ ca ÓabdaÓ ca prÃdurÃstÃæ nabha÷ sp­Óau 2.090.002a etasminn antare trastÃ÷ Óabdena mahatà tata÷ 2.090.002c ardità yÆthapà mattÃ÷ sayÆthà dudruvur diÓa÷ 2.090.003a sa taæ sainyasamudbhÆtaæ Óabdaæ ÓuÓrava rÃghava÷ 2.090.003c tÃæÓ ca vipradrutÃn sarvÃn yÆthapÃn anvavaik«ata 2.090.004a tÃæÓ ca vidravato d­«Âvà taæ ca Órutvà sa ni÷svanam 2.090.004c uvÃca rÃma÷ saumitriæ lak«maïaæ dÅptatejasaæ 2.090.005a hanta lak«maïa paÓyeha sumitrà suprajÃs tvayà 2.090.005c bhÅmastanitagambhÅras tumula÷ ÓrÆyate svana÷ 2.090.006a rÃjà và rÃjamÃtro và m­gayÃm aÂate vane 2.090.006c anyad và ÓvÃpadaæ kiæ cit saumitre j¤Ãtum arhasi 2.090.006e sarvam etad yathÃtattvam acirÃj j¤Ãtum arhasi 2.090.007a sa lak«maïa÷ saætvarita÷ sÃlam Ãruhya pu«pitam 2.090.007c prek«amÃïo diÓa÷ sarvÃ÷ pÆrvÃæ diÓam avaik«ata 2.090.008a udaÇmukha÷ prek«amÃïo dadarÓa mahatÅæ camÆm 2.090.008c rathÃÓvagajasaæbÃdhÃæ yattair yuktÃæ padÃtibhi÷ 2.090.009a tÃm aÓvagajasaæpÆrïÃæ rathadhvajavibhÆ«itÃm 2.090.009c ÓaÓaæsa senÃæ rÃmÃya vacanaæ cedam abravÅt 2.090.010a agniæ saæÓamayatv Ãrya÷ sÅtà ca bhajatÃæ guhÃm 2.090.010c sajyaæ kuru«va cÃpaæ ca ÓarÃæÓ ca kavacaæ tathà 2.090.011a taæ rÃma÷ puru«avyÃghro lak«maïaæ pratyuvÃca ha 2.090.011c aÇgÃvek«asva saumitre kasyaitÃæ manyase camÆm 2.090.012a evam ukktas tu rÃmeïa lak«mÃïo vÃkyam abravÅt 2.090.012c didhak«ann iva tÃæ senÃæ ru«ita÷ pÃvako yathà 2.090.013a saæpannaæ rÃjyam icchaæs tu vyaktaæ prÃpyÃbhi«ecanam 2.090.013c ÃvÃæ hantuæ samabhyeti kaikeyyà bharata÷ suta÷ 2.090.014a e«a vai sumahä ÓrÅmÃn viÂapÅ saæprakÃÓate 2.090.014c virÃjaty udgataskandha÷ kovidÃra dhvajo rathe 2.090.015a bhajanty ete yathÃkÃmam aÓvÃn Ãruhya ÓÅghragÃn 2.090.015c ete bhrÃjanti saæh­«Âà jagÃn Ãruhya sÃdina÷ 2.090.016a g­hÅtadhanu«au cÃvÃæ giriæ vÅra ÓrayÃvahe 2.090.016c api nau vaÓam Ãgacchet kovidÃradhvajo raïe 2.090.017a api drak«yÃmi bharataæ yatk­te vyasanaæ mahat 2.090.017c tvayà rÃghava saæprÃptaæ sÅtayà ca mayà tathà 2.090.018a yannimittaæ bhavÃn rÃjyÃc cyuto rÃghava ÓÃÓvatÅm 2.090.018c saæprÃpto 'yam arir vÅra bharato vadhya eva me 2.090.019a bharatasya vadhe do«aæ nÃhaæ paÓyÃmi rÃghava 2.090.019c pÆrvÃpakariïÃæ tyÃge na hy adharmo vidhÅyate 2.090.019e etasminn nihate k­tsnÃm anuÓÃdhi vasuædharÃm 2.090.020a adya putraæ hataæ saækhye kaikeyÅ rÃjyakÃmukà 2.090.020c mayà paÓyet sudu÷khÃrtà hastibhagnam iva drumam 2.090.021a kaikeyÅæ ca vadhi«yÃmi sÃnubandhÃæ sabÃndhavÃm 2.090.021c kalu«eïÃdya mahatà medinÅ parimucyatÃm 2.090.022a adyemaæ saæyataæ krodham asatkÃraæ ca mÃnada 2.090.022c mok«yÃmi Óatrusainye«u kak«e«v iva hutÃÓanam 2.090.023a adyaitac citrakÆÂasya kÃnanaæ niÓitai÷ Óarai÷ 2.090.023c bhinda¤ ÓatruÓarÅrÃïi kari«ye Óoïitok«itam 2.090.024a Óarair nirbhinnah­dayÃn ku¤jarÃæs turagÃæs tathà 2.090.024c ÓvÃpadÃ÷ parikar«antu narÃÓ ca nihatÃn mayà 2.090.025a ÓarÃïÃæ dhanu«aÓ cÃham an­ïo 'smi mahÃvane 2.090.025c sasainyaæ bharataæ hatvà bhavi«yÃmi na saæÓaya÷ 2.091.001a susaærabdhaæ tu saumitriæ lak«maïaæ krodhamÆrchitam 2.091.001c rÃmas tu parisÃntvyÃtha vacanaæ cedam abravÅt 2.091.002a kim atra dhanu«Ã kÃryam asinà và sacarmaïà 2.091.002c mahe«vÃse mahÃprÃj¤e bharate svayam Ãgate 2.091.003a prÃptakÃlaæ yad e«o 'smÃn bharato dra«Âum icchati 2.091.003c asmÃsu manasÃpy e«a nÃhitaæ kiæ cid Ãcaret 2.091.004a vipriyaæ k­tapÆrvaæ te bharatena kadà na kim 2.091.004c Åd­Óaæ và bhayaæ te 'dya bharataæ yo 'tra ÓaÇkase 2.091.005a na hi te ni«Âhuraæ vÃcyo bharato nÃpriyaæ vaca÷ 2.091.005c ahaæ hy apriyam ukta÷ syÃæ bharatasyÃpriye k­te 2.091.006a kathaæ nu putrÃ÷ pitaraæ hanyu÷ kasyÃæ cid Ãpadi 2.091.006c bhrÃtà và bhrÃtaraæ hanyÃt saumitre prÃïam Ãtmana÷ 2.091.007a yadi rÃjyasya hetos tvam imÃæ vÃcaæ prabhëase 2.091.007c vak«yÃmi bharataæ d­«Âvà rÃjyam asmai pradÅyatÃm 2.091.008a ucyamÃno hi bharato mayà lak«maïa tattvata÷ 2.091.008c rÃjyam asmai prayaccheti bìham ity eva vak«yati 2.091.009a tathokto dharmaÓÅlena bhrÃtrà tasya hite rata÷ 2.091.009c lak«maïa÷ praviveÓeva svÃni gÃtrÃïi lajjayà 2.091.010a vrŬitaæ lak«maïaæ d­«Âvà rÃghava÷ pratyuvÃca ha 2.091.010c e«a manye mahÃbÃhur ihÃsmÃn dra«Âum Ãgata÷ 2.091.011a vanavÃsam anudhyÃya g­hÃya pratine«yati 2.091.011c imÃæ vÃpy eÓa vaidehÅm atyantasukhasevinÅm 2.091.012a etau tau saæprakÃÓete gotravantau manoramau 2.091.012c vÃyuvegasamau vÅra javanau turagottamau 2.091.013a sa e«a sumahÃkÃya÷ kampate vÃhinÅmukhe 2.091.013c nÃga÷ Óatruæjayo nÃma v­ddhas tÃtasya dhÅmata÷ 2.091.014a avatÅrya tu sÃlÃgrÃt tasmÃt sa samitiæjaya÷ 2.091.014c lak«maïa÷ präjalir bhÆtvà tasthau rÃmasya pÃrÓvata÷ 2.091.015a bharatenÃtha saædi«Âà saæmardo na bhaved iti 2.091.015c samantÃt tasya Óailasya senÃvÃsam akalpayat 2.091.016a adhyardham ik«vÃkucamÆr yojanaæ parvatasya sà 2.091.016c pÃrÓve nyaviÓad Ãv­tya gajavÃjirathÃkulà 2.091.017a sà citrakÆÂe bharatena senÃ; dharmaæ purask­tya vidhÆya darpam 2.091.017c prasÃdanÃrthaæ raghunandanasya; virocate nÅtimatà praïÅtà 2.092.001a niveÓya senÃæ tu vibhu÷ padbhyÃæ pÃdavatÃæ vara÷ 2.092.001c abhigantuæ sa kÃkutstham iye«a guruvartakam 2.092.002a nivi«Âa mÃtre sainye tu yathoddeÓaæ vinÅtavat 2.092.002c bharato bhrÃtaraæ vÃkyaæ Óatrughnam idam abravÅt 2.092.003a k«ipraæ vanam idaæ saumya narasaæghai÷ samantata÷ 2.092.003c lubdhaiÓ ca sahitair ebhis tvam anve«itum arhasi 2.092.004a yÃvan na rÃmaæ drak«yÃmi lak«maïaæ và mahÃbalam 2.092.004c vaidehÅæ và mahÃbhÃgÃæ na me ÓÃntir bhavi«yati 2.092.005a yÃvan na candrasaækÃÓaæ drak«yÃmi Óubham Ãnanam 2.092.005c bhrÃtu÷ padmapalÃÓÃk«aæ na me ÓÃntir bhavi«yati 2.092.006a yÃvan na caraïau bhrÃtu÷ pÃrthiva vya¤janÃnvitau 2.092.006c Óirasà dhÃrayi«yÃmi na me ÓÃntir bhavi«yati 2.092.007a yÃvan na rÃjye rÃjyÃrha÷ pit­paitÃmahe sthita÷ 2.092.007c abhi«ekajalaklinno na me ÓÃntir bhavi«yati 2.092.008a k­tak­tyà mahÃbhÃgà vaidehÅ janakÃtmajà 2.092.008c bhartÃraæ sÃgarÃntÃyÃ÷ p­thivyà yÃnugacchati 2.092.009a subhagaÓ citrakÆÂo 'sau girirÃjopamo giri÷ 2.092.009c yasmin vasati kÃkutstha÷ kubera ivanandane 2.092.010a k­takÃryam idaæ durgaæ vanaæ vyÃlani«evitam 2.092.010c yad adhyÃste mahÃtejà rÃma÷ Óastrabh­tÃæ vara÷ 2.092.011a evam uktvà mahÃtejà bharata÷ puru«ar«abha÷ 2.092.011c padbhyÃm eva mahÃtejÃ÷ praviveÓa mahad vanam 2.092.012a sa tÃni drumajÃlÃni jÃtÃni girisÃnu«u 2.092.012c pu«pitÃgrÃïi madhyena jagÃma vadatÃæ vara÷ 2.092.013a sa gireÓ citrakÆÂasya sÃlam ÃsÃdya pu«pitam 2.092.013c rÃmÃÓramagatasyÃgner dadarÓa dhvajam ucchritam 2.092.014a taæ d­«Âvà bharata÷ ÓrÅmÃn mumoda sahabÃndhava÷ 2.092.014c atra rÃma iti j¤Ãtvà gata÷ pÃram ivÃmbhasa÷ 2.092.015a sa citrakÆÂe tu girau niÓÃmya; rÃmÃÓramaæ puïyajanopapannam 2.092.015c guhena sÃrdhaæ tvarito jagÃma; punar niveÓyaiva camÆæ mahÃtmà 2.093.001a nivi«ÂÃyÃæ tu senÃyÃm utsuko bharatas tadà 2.093.001c jagÃma bhrÃtaraæ dra«Âuæ Óatrughnam anudarÓayan 2.093.002a ­«iæ vasi«Âhaæ saædiÓya mÃtÌr me ÓÅghram Ãnaya 2.093.002c iti taritam agre sa jÃgama guruvatsala÷ 2.093.003a sumantras tv api Óatughnam adÆrÃd anvapadyata 2.093.003c rÃmadÃrÓanajas tar«o bharatasyeva tasya ca 2.093.004a gacchann evÃtha bharatas tÃpasÃlayasaæsthitÃm 2.093.004c bhrÃtu÷ parïakuÂÅæ ÓrÅmÃn uÂajaæ ca dadarÓa ha 2.093.005a ÓÃlÃyÃs tv agratas tasyà dadarÓa bharatas tadà 2.093.005c këÂÃni cÃvabhagnÃni pu«pÃïy avacitÃni ca 2.093.006a dadarÓa ca vane tasmin mahata÷ saæcayÃn k­tÃn 2.093.006c m­gÃïÃæ mahi«ÃïÃæ ca karÅ«ai÷ ÓÅtakÃraïÃt 2.093.007a gacchan eva mahÃbÃhur dyutimÃn bharatas tadà 2.093.007c Óatrughnaæ cÃbravÅd dh­«Âas tÃn amÃtyÃæÓ ca sarvaÓa÷ 2.093.008a manye prÃptÃ÷ sma taæ deÓaæ bharadvÃjo yam abravÅt 2.093.008c nÃtidÆre hi manye 'haæ nadÅæ mandÃkinÅm ita÷ 2.093.009a uccair baddhÃni cÅrÃïi lak«maïena bhaved ayam 2.093.009c abhij¤Ãnak­ta÷ panthà vikÃle gantum icchatà 2.093.010a idaæ codÃttadantÃnÃæ ku¤jarÃïÃæ tarasvinÃm 2.093.010c ÓailapÃrÓve parikrÃntam anyonyam abhigarjatÃm 2.093.011a yam evÃdhÃtum icchanti tÃpasÃ÷ satataæ vane 2.093.011c tasyÃsau d­Óyate dhÆma÷ saækula÷ k­«Âavartmana÷ 2.093.012a atrÃhaæ puru«avyÃghraæ gurusatkÃrakÃriïam 2.093.012c Ãryaæ drak«yÃmi saæh­«Âo mahar«im iva rÃghavam 2.093.013a atha gatvà muhÆrtaæ tu citrakÆÂaæ sa rÃghava÷ 2.093.013c mandÃkinÅm anuprÃptas taæ janaæ cedam abravÅt 2.093.014a jagatyÃæ puru«avyÃghra Ãste vÅrÃsane rata÷ 2.093.014c janendro nirjanaæ prÃpya dhin me janma sajÅvitam 2.093.015a matk­te vyasanaæ prÃpto lokanÃtho mahÃdyuti÷ 2.093.015c sarÃn kÃmÃn parityajya vane vasati rÃghava÷ 2.093.016a iti lokasamÃkru«Âa÷ pÃde«v adya prasÃdayan 2.093.016c rÃmasya nipati«yÃmi sÅtÃyÃÓ ca puna÷ puna÷ 2.093.017a evaæ sa vilapaæs tasmin vane daÓarathÃtmaja÷ 2.093.017c dadarÓa mahatÅæ puïyÃæ parïaÓÃlÃæ manoramÃm 2.093.018a sÃlatÃlÃÓvakarïÃnÃæ parïair bahubhir Ãv­tÃm 2.093.018c viÓÃlÃæ m­dubhis tÅrïÃæ kuÓair vedim ivÃdhvare 2.093.019a ÓakrÃyudha nikÃÓaiÓ ca kÃrmukair bhÃrasÃdhanai÷ 2.093.019c rukmap­«Âhair mahÃsÃrai÷ ÓobhitÃæ ÓatrubÃdhakai÷ 2.093.020a arkaraÓmipratÅkÃÓair ghorais tÆïÅgatai÷ Óarai÷ 2.093.020c ÓobhitÃæ dÅptavadanai÷ sarpair bhogavatÅm iva 2.093.021a mahÃrajatavÃsobhyÃm asibhyÃæ ca virÃjitÃm 2.093.021c rukmabinduvicitrÃbhyÃæ carmabhyÃæ cÃpi ÓobhitÃm 2.093.022a godhÃÇgulitrair ÃsÃktaiÓ citrai÷ käcanabhÆ«itai÷ 2.093.022c arisaæghair anÃdh­«yÃæ m­gai÷ siæhaguhÃm iva 2.093.023a prÃgudaksravaïÃæ vediæ viÓÃlÃæ dÅptapÃvakÃm 2.093.023c dadarÓa bharatas tatra puïyÃæ rÃmaniveÓane 2.093.024a nirÅk«ya sa muhÆrtaæ tu dadarÓa bharato gurum 2.093.024c uÂaje rÃmam ÃsÅnÃæ jaÂÃmaï¬aladhÃriïam 2.093.025a taæ tu k­«ïÃjinadharaæ cÅravalkalavÃsasaæ 2.093.025c dadarÓa rÃmam ÃsÅnam abhita÷ pÃvakopamam 2.093.026a siæhaskandhaæ mahÃbÃhuæ puï¬arÅkanibhek«aïam 2.093.026c p­thivyÃ÷ sagarÃntÃyà bhartÃraæ dharmacÃriïam 2.093.027a upavi«Âaæ mahÃbÃhuæ brahmÃïam iva ÓÃÓvatam 2.093.027c sthaï¬ile darbhasasmtÅrïe sÅtayà lak«maïena ca 2.093.028a taæ d­«Âvà bharata÷ ÓrÅmÃn du÷khamohaparipluta÷ 2.093.028c abhyadhÃvata dharmÃtmà bharata÷ kaikayÅsuta÷ 2.093.029a d­«Âvà ca vilalÃpÃrto bëpasaædigdhayà girà 2.093.029c aÓaknuvan dhÃrayituæ dhairyÃd vacanam abravÅt 2.093.030a ya÷ saæsadi prak­tibhir bhaved yukta upÃsitum 2.093.030c vanyair m­gair upÃsÅna÷ so 'yam Ãste mamÃgraja÷ 2.093.031a vÃsobhir bahusÃhasrair yo mahÃtmà purocita÷ 2.093.031c m­gÃjine so 'yam iha pravaste dharmam Ãcaran 2.093.032a adhÃrayad yo vividhÃÓ citrÃ÷ sumanasas tadà 2.093.032c so 'yaæ jaÂÃbhÃram imaæ sahate rÃghava÷ katham 2.093.033a yasya yaj¤air yathÃdi«Âair yukto dharmasya saæcaya÷ 2.093.033c ÓarÅra kleÓasaæbhÆtaæ sa dharmaæ parimÃrgate 2.093.034a candanena mahÃrheïa yasyÃÇgam upasevitam 2.093.034c malena tasyÃÇgam idaæ katham Ãryasya sevyate 2.093.035a mannimittam idaæ du÷khaæ prÃpto rÃma÷ sukhocita÷ 2.093.035c dhig jÅvitaæ n­Óaæsasya mama lokavigarhitam 2.093.036a ity evaæ vilapan dÅna÷ prasvinnamukhapaÇkaja÷ 2.093.036c pÃdÃv aprÃpya rÃmasya papÃta bharato rudan 2.093.037a du÷khÃbhitapto bharato rÃjaputro mahÃbala÷ 2.093.037c uktvÃryeti sak­d dÅnaæ punar novÃca kiæ cana 2.093.038a bëpÃpihita kaïÂhaÓ ca prek«ya rÃmaæ yaÓasvinam 2.093.038c Ãryety evÃbhisaækruÓya vyÃhartuæ nÃÓakat tata÷ 2.093.039a ÓatrughnaÓ cÃpi rÃmasya vavande caraïau rudan 2.093.039c tÃv ubhau sa samÃliÇgya rÃmo 'py aÓrÆïy avartayat 2.093.040a tata÷ sumantreïa guhena caiva; samÅyatÆ rÃjasutÃv araïye 2.093.040c divÃkaraÓ caiva niÓÃkaraÓ ca; yathÃmbare Óukrab­haspatibhyÃm 2.093.041a tÃn pÃrthivÃn vÃraïayÆthapÃbhÃn; samÃgatÃæs tatra mahaty araïye 2.093.041c vanaukasas te 'pi samÅk«ya sarve 'py; aÓrÆïy amu¤can pravihÃya har«am 2.094.001a ÃghrÃya rÃmas taæ mÆrdhni pari«vajya ca rÃghava÷ 2.094.001c aÇke bharatam Ãropya paryap­cchat samÃhita÷ 2.094.002a kva nu te 'bhÆt pità tÃta yad araïyaæ tvam Ãgata÷ 2.094.002c na hi tvaæ jÅvatas tasya vanam Ãgantum arhasi 2.094.003a cirasya bata paÓyÃmi dÆrÃd bharatam Ãgatam 2.094.003c du«pratÅkam araïye 'smin kiæ tÃta vanam Ãgata÷ 2.094.004a kaccid daÓaratho rÃjà kuÓalÅ satyasaægara÷ 2.094.004c rÃjasÆyÃÓvamedhÃnÃm Ãhartà dharmaniÓcaya÷ 2.094.005a sa kaccid brÃhmaïo vidvÃn dharmanityo mahÃdyuti÷ 2.094.005c ik«vÃkÆïÃm upÃdhyÃyo yathÃvat tÃta pÆjyate 2.094.006a tÃta kaccic ca kausalyà sumitrà ca prajÃvatÅ 2.094.006c sukhinÅ kaccid Ãryà ca devÅ nandati kaikayÅ 2.094.007a kaccid vinaya saæpanna÷ kulaputro bahuÓruta÷ 2.094.007c anasÆyur anudra«Âà satk­tas te purohita÷ 2.094.008a kaccid agni«u te yukto vidhij¤o matimÃn ­ju÷ 2.094.008c hutaæ ca ho«yamÃïaæ ca kÃle vedayate sadà 2.094.009a i«vastravarasaæpannam arthaÓÃstraviÓÃradam 2.094.009c sudhanvÃnam upÃdhyÃyaæ kaccit tvaæ tÃta manyase 2.094.010a kaccid Ãtma samÃ÷ ÓÆrÃ÷ Órutavanto jitendriyÃ÷ 2.094.010c kulÅnÃÓ ceÇgitaj¤ÃÓ ca k­tÃs te tÃta mantriïa÷ 2.094.011a mantro vijayamÆlaæ hi rÃj¤Ãæ bhavati rÃghava 2.094.011c susaæv­to mantradharair amÃtyai÷ ÓÃstrakovidai÷ 2.094.012a kaccin nidrÃvaÓaæ nai«i kaccit kÃle vibudhyase 2.094.012c kac ciæÓ cÃpararÃtri«u cintayasy arthanaipuïam 2.094.013a kaccin mantrayase naika÷ kaccin na bahubhi÷ saha 2.094.013c kaccit te mantrito mantro rëÂraæ na paridhÃvati 2.094.014a kaccid arthaæ viniÓcitya laghumÆlaæ mahodayam 2.094.014c k«ipram Ãrabhase kartuæ na dÅrghayasi rÃghava 2.094.015a kaccit tu suk­tÃny eva k­tarÆpÃïi và puna÷ 2.094.015c vidus te sarvakÃryÃïi na kartavyÃni pÃrthivÃ÷ 2.094.016a kaccin na tarkair yuktvà và ye cÃpy aparikÅrtitÃ÷ 2.094.016c tvayà và tava vÃmÃtyair budhyate tÃta mantritam 2.094.017a kaccit sahasrÃn mÆrkhÃïÃm ekam icchasi paï¬itam 2.094.017c paï¬ito hy arthak­cchre«u kuryÃn ni÷Óreyasaæ mahat 2.094.018a sahasrÃïy api mÆrkhÃïÃæ yady upÃste mahÅpati÷ 2.094.018c atha vÃpy ayutÃny eva nÃsti te«u sahÃyatà 2.094.019a eko 'py amÃtyo medhÃvÅ ÓÆro dak«o vicak«aïa÷ 2.094.019c rÃjÃnaæ rÃjamÃtraæ và prÃpayen mahatÅæ Óriyam 2.094.020a kaccin mukhyà mahatsv eva madhyame«u ca madhyamÃ÷ 2.094.020c jaghanyÃÓ ca jaghanye«u bh­tyÃ÷ karmasu yojitÃ÷ 2.094.021a amÃtyÃn upadhÃtÅtÃn pit­paitÃmahä ÓucÅn 2.094.021c Óre«Âhä Óre«Âhe«u kaccit tvaæ niyojayasi karmasu 2.094.022a kaccit tvÃæ nÃvajÃnanti yÃjakÃ÷ patitaæ yathà 2.094.022c ugrapratigrahÅtÃraæ kÃmayÃnam iva striya÷ 2.094.023a upÃyakuÓalaæ vaidyaæ bh­tyasaædÆ«aïe ratam 2.094.023c ÓÆram aiÓvaryakÃmaæ ca yo na hanti sa vadhyate 2.094.024a kaccid dh­«ÂaÓ ca ÓÆraÓ ca dh­timÃn matimä Óuci÷ 2.094.024c kulÅnaÓ cÃnuraktaÓ ca dak«a÷ senÃpati÷ k­ta÷ 2.094.025a balavantaÓ ca kaccit te mukhyà yuddhaviÓÃradÃ÷ 2.094.025c d­«ÂÃpadÃnà vikrÃntÃs tvayà satk­tya mÃnitÃ÷ 2.094.026a ka cid balasya bhaktaæ ca vetanaæ ca yathocitam 2.094.026c saæprÃptakÃlaæ dÃtavyaæ dadÃsi na vilambase 2.094.027a kÃlÃtikramaïe hy eva bhakta vetanayor bh­tÃ÷ 2.094.027c bhartu÷ kupyanti du«yanti so 'nartha÷ sumahÃn sm­ta÷ 2.094.028a kaccit sarve 'nuraktÃs tvÃæ kulaputrÃ÷ pradhÃnata÷ 2.094.028c kaccit prÃïÃæs tavÃrthe«u saætyajanti samÃhitÃ÷ 2.094.029a kaccij jÃnapado vidvÃn dak«iïa÷ pratibhÃnavÃn 2.094.029c yathoktavÃdÅ dÆtas te k­to bharata paï¬ita÷ 2.094.030a kaccid a«ÂÃdaÓÃny e«u svapak«e daÓa pa¤ca ca 2.094.030c tribhis tribhir avij¤Ãtair vetsi tÅrthÃni cÃrakai÷ 2.094.031a kaccid vyapÃstÃn ahitÃn pratiyÃtÃæÓ ca sarvadà 2.094.031c durbalÃn anavaj¤Ãya vartase ripusÆdana 2.094.032a kaccin na lokÃyatikÃn brÃhmaïÃæs tÃta sevase 2.094.032c anartha kuÓalà hy ete bÃlÃ÷ paï¬itamÃnina÷ 2.094.033a dharmaÓÃstre«u mukhye«u vidyamÃne«u durbudhÃ÷ 2.094.033c buddhimÃn vÅk«ikÅæ prÃpya nirarthaæ pravadanti te 2.094.034a vÅrair adhyu«itÃæ pÆrvam asmÃkaæ tÃta pÆrvakai÷ 2.094.034c satyanÃmÃæ d­¬hadvÃrÃæ hastyaÓvarathasaækulÃm 2.094.035a brÃhmaïai÷ k«atriyair vaiÓyai÷ svakarmaniratai÷ sadà 2.094.035c jitendriyair mahotsÃhair v­tÃmÃtyai÷ sahasraÓa÷ 2.094.036a prÃsÃdair vividhÃkÃrair v­tÃæ vaidyajanÃkulÃm 2.094.036c kaccit samuditÃæ sphÅtÃm ayodhyÃæ parirak«asi 2.094.037a kaccic caityaÓatair ju«Âa÷ sunivi«ÂajanÃkula÷ 2.094.037c devasthÃnai÷ prapÃbhiÓ ca ta¬ÃgaiÓ copaÓobhita÷ 2.094.038a prah­«ÂanaranÃrÅka÷ samÃjotsavaÓobhita÷ 2.094.038c suk­«ÂasÅmà paÓumÃn hiæsÃbhir abhivarjita÷ 2.094.039a adevamÃt­ko ramya÷ ÓvÃpadai÷ parivarjita÷ 2.094.039c kaccij janapada÷ sphÅta÷ sukhaæ vasati rÃghava 2.094.040a kaccit te dayitÃ÷ sarve k­«igorak«ajÅvina÷ 2.094.040c vÃrtÃyÃæ saæÓritas tÃta loko hi sukham edhate 2.094.041a te«Ãæ guptiparÅhÃrai÷ kaccit te bharaïaæ k­tam 2.094.041c rak«yà hi rÃj¤Ã dharmeïa sarve vi«ayavÃsina÷ 2.094.042a kaccit striya÷ sÃntvayasi kaccit tÃÓ ca surak«itÃ÷ 2.094.042c kaccin na ÓraddadhÃsyÃsÃæ kaccid guhyaæ na bhëase 2.094.043a kaccin nÃga vanaæ guptaæ ku¤jarÃïaæ ca t­pyasi 2.094.043c kaccid darÓayase nityaæ manu«yÃïÃæ vibhÆ«itam 2.094.043e utthÃyotthÃya pÆrvÃhïe rÃjaputro mahÃpathe 2.094.044a kaccit sarvÃïi durgÃïi dhanadhÃnyÃyudhodakai÷ 2.094.044c yantraiÓ ca paripÆrïÃni tathà Óilpidhanurdharai÷ 2.094.045a Ãyas te vipula÷ kaccit kaccid alpataro vyaya÷ 2.094.045c apÃtre«u na te kaccit koÓo gacchati rÃghava 2.094.046a devatÃrthe ca pitrarthe brÃhmaïÃbhyÃgate«u ca 2.094.046c yodhe«u mitravarge«u kaccid gacchati te vyaya÷ 2.094.047a kaccid Ãryo viÓuddhÃtmà k«ÃritaÓ corakarmaïà 2.094.047c ap­«Âa÷ ÓÃstrakuÓalair na lobhÃd badhyate Óuci÷ 2.094.048a g­hÅtaÓ caiva p­«ÂaÓ ca kÃle d­«Âa÷ sakÃraïa÷ 2.094.048c kaccin na mucyate coro dhanalobhÃn narar«abha 2.094.049a vyasane kaccid ìhyasya dugatasya ca rÃghava 2.094.049c arthaæ virÃgÃ÷ paÓyanti tavÃmÃtyà bahuÓrutÃ÷ 2.094.050a yÃni mithyÃbhiÓastÃnÃæ patanty asrÃïi rÃghava 2.094.050c tÃni putrapaÓÆn ghnanti prÅtyartham anuÓÃsata÷ 2.094.051a kaccid v­dhÃæÓ ca bÃlÃæÓ ca vaidyamukhyÃæÓ ca rÃghava 2.094.051c dÃnena manasà vÃcà tribhir etair bubhÆ«ase 2.094.052a kaccid gurÆæÓ ca v­ddhÃæÓ ca tÃpasÃn devatÃtithÅn 2.094.052c caityÃæÓ ca sarvÃn siddhÃrthÃn brÃhmaïÃæÓ ca namasyasi 2.094.053a kaccid arthena và dharmaæ dharmaæ dharmeïa và puna÷ 2.094.053c ubhau và prÅtilobhena kÃmena na vibÃdhase 2.094.054a kaccid arthaæ ca dharmaæ ca kÃmaæ ca jayatÃæ vara 2.094.054c vibhajya kÃle kÃlaj¤a sarvÃn bharata sevase 2.094.055a kaccit te brÃhmaïÃ÷ Óarma sarvaÓÃstrÃrthakovida÷ 2.094.055c ÃÓaæsante mahÃprÃj¤a paurajÃnapadai÷ saha 2.094.056a nÃstikyam an­taæ krodhaæ pramÃdaæ dÅrghasÆtratÃm 2.094.056c adarÓanaæ j¤ÃnavatÃm Ãlasyaæ pa¤cav­ttitÃm 2.094.057a ekacintanam arthÃnÃm anarthaj¤aiÓ ca mantraïam 2.094.057c niÓcitÃnÃm anÃrambhaæ mantrasyÃparilak«aïam 2.094.058a maÇgalasyÃprayogaæ ca pratyutthÃnaæ ca sarvaÓa÷ 2.094.058c kaccit tvaæ varjayasy etÃn rÃjado«ÃæÓ caturdaÓa 2.094.059a kaccit svÃduk­taæ bhojyam eko nÃÓnÃsi rÃghava 2.094.059c kaccid ÃÓaæsamÃnebhyo mitrebhya÷ saæprayacchasi 2.095.001a rÃmasya vacanaæ Órutvà bharata÷ pratyuvÃca ha 2.095.001c kiæ me dharmÃd vihÅnasya rÃjadharma÷ kari«yati 2.095.002a ÓÃÓvato 'yaæ sadà dharma÷ sthito 'smÃsu narar«abha 2.095.002c jye«Âha putre sthite rÃjan na kanÅyÃn bhaven n­pa÷ 2.095.003a sa sam­ddhÃæ mayà sÃrdham ayodhyÃæ gaccha rÃghava 2.095.003c abhi«ecaya cÃtmÃnaæ kulasyÃsya bhavÃya na÷ 2.095.004a rÃjÃnaæ mÃnu«aæ prÃhur devatve saæmato mama 2.095.004c yasya dharmÃrthasahitaæ v­ttam Ãhur amÃnu«am 2.095.005a kekayasthe ca mayi tu tvayi cÃraïyam ÃÓrite 2.095.005c divam Ãrya gato rÃjà yÃyajÆka÷ satÃæ mata÷ 2.095.006a utti«Âha puru«avyÃghra kriyatÃm udakaæ pitu÷ 2.095.006c ahaæ cÃyaæ ca Óatrughna÷ pÆrvam eva k­todakau 2.095.007a priyeïa kila dattaæ hi pit­loke«u rÃghava 2.095.007c ak«ayyaæ bhavatÅty Ãhur bhavÃæÓ caiva pitu÷ priya÷ 2.095.008a tÃæ Órutvà karuïÃæ vÃcaæ pitur maraïasaæhitÃm 2.095.008c rÃghavo bharatenoktÃæ babhÆva gatacetana÷ 2.095.009a vÃgvajraæ bharatenoktam amanoj¤aæ paraætapa÷ 2.095.009c prag­hya bÃhÆ rÃmo vai pu«pitÃgro yathà druma÷ 2.095.009e vane paraÓunà k­ttas tathà bhuvi papÃta ha 2.095.010a tathà hi patitaæ rÃmaæ jagatyÃæ jagatÅpatim 2.095.010c kÆlaghÃtapariÓrÃntaæ prasuptam iva ku¤jaram 2.095.011a bhrÃtaras te mahe«vÃsaæ sarvata÷ ÓokakarÓitam 2.095.011c rudanta÷ saha vaidehyà si«icu÷ salilena vai 2.095.012a sa tu saæj¤Ãæ punar labdhvà netrÃbhyÃm Ãsram uts­jan 2.095.012c upÃkrÃmata kÃkutstha÷ k­païaæ bahubhëitum 2.095.013a kiæ nu tasya mayà kÃryaæ durjÃtena mahÃtmanà 2.095.013c yo m­to mama Óokena na mayà cÃpi saæsk­ta÷ 2.095.014a aho bharata siddhÃrtho yena rÃjà tvayÃnagha 2.095.014c Óatrugheïa ca sarve«u pretak­tye«u satk­ta÷ 2.095.015a ni«pradhÃnÃm anekÃgraæ narendreïa vinÃk­tÃm 2.095.015c niv­ttavanavÃso 'pi nÃyodhyÃæ gantum utsahe 2.095.016a samÃptavanavÃsaæ mÃm ayodhyÃyÃæ paraætapa 2.095.016c ko nu ÓÃsi«yati punas tÃte lokÃntaraæ gate 2.095.017a purà prek«ya suv­ttaæ mÃæ pità yÃny Ãha sÃntvayan 2.095.017c vÃkyÃni tÃni Óro«yÃmi kuta÷ karïasukhÃny aham 2.095.018a evam uktvà sa bharataæ bhÃryÃm abhyetya rÃghava÷ 2.095.018c uvÃca Óokasaætapta÷ pÆrïacandranibhÃnanÃm 2.095.019a sÅte m­tas te ÓvaÓura÷ pitrà hÅno 'si lak«maïa 2.095.019c bharato du÷kham Ãca«Âe svargataæ p­thivÅpatim 2.095.020a sÃntvayitvà tu tÃæ rÃmo rudantÅæ janakÃtmajÃm 2.095.020c uvÃca lak«maïaæ tatra du÷khito du÷khitaæ vaca÷ 2.095.021a ÃnayeÇgudipiïyÃkaæ cÅram Ãhara cottaram 2.095.021c jalakriyÃrthaæ tÃtasya gami«yÃmi mahÃtmana÷ 2.095.022a sÅtà purastÃd vrajatu tvam enÃm abhito vraja 2.095.022c ahaæ paÓcÃd gami«yÃmi gatir hy e«Ã sudÃruïà 2.095.023a tato nityÃnugas te«Ãæ viditÃtmà mahÃmati÷ 2.095.023c m­dur dÃntaÓ ca ÓÃntaÓ ca rÃme ca d­¬ha bhaktimÃn 2.095.024a sumantras tair n­pasutai÷ sÃrdham ÃÓvÃsya rÃghavam 2.095.024c avÃtÃrayad Ãlambya nadÅæ mandÃkinÅæ ÓivÃm 2.095.025a te sutÅrthÃæ tata÷ k­cchrÃd upÃgamya yaÓasvina÷ 2.095.025c nadÅæ mandÃkinÅæ ramyÃæ sadà pu«pitakÃnanÃm 2.095.026a ÓÅghrasrotasam ÃsÃdya tÅrthaæ Óivam akardamam 2.095.026c si«icus tÆdakaæ rÃj¤e tata etad bhavatv iti 2.095.027a prag­hya ca mahÅpÃlo jalapÆritam a¤jalim 2.095.027c diÓaæ yÃmyÃm abhimukho rudan vacanam abravÅt 2.095.028a etat te rÃjaÓÃrdÆla vimalaæ toyam ak«ayam 2.095.028c pit­lokagatasyÃdya maddattam upati«Âhatu 2.095.029a tato mandÃkinÅ tÅrÃt pratyuttÅrya sa rÃghava÷ 2.095.029c pituÓ cakÃra tejasvÅ nivÃpaæ bhrÃt­bhi÷ saha 2.095.030a aiÇgudaæ badarÅmiÓraæ piïyÃkaæ darbhasaæstare 2.095.030c nyasya rÃma÷ sudu÷khÃrto rudan vacanam abravÅt 2.095.031a idaæ bhuÇk«va mahÃrÃjaprÅto yad aÓanà vayam 2.095.031c yadanna÷ puru«o bhavati tadannÃs tasya devatÃ÷ 2.095.032a tatas tenaiva mÃrgeïa pratyuttÅrya nadÅtaÂÃt 2.095.032c Ãruroha naravyÃghro ramyasÃnuæ mahÅdharam 2.095.033a tata÷ parïakuÂÅdvÃram ÃsÃdya jagatÅpati÷ 2.095.033c parijagrÃha pÃïibhyÃm ubhau bharatalak«maïau 2.095.034a te«Ãæ tu rudatÃæ ÓabdÃt pratiÓrutkÃbhavad girau 2.095.034c bhrÃtÌïÃæ saha vaidehyà siæhÃnÃæ nardatÃm iva 2.095.035a vij¤Ãya tumulaæ Óabdaæ trastà bharatasainikÃ÷ 2.095.035c abruvaæÓ cÃpi rÃmeïa bharata÷ saægato dhruvam 2.095.035e te«Ãm eva mahä Óabda÷ ÓocatÃæ pitaraæ m­tam 2.095.036a atha vÃsÃn parityajya taæ sarve 'bhimukhÃ÷ svanam 2.095.036c apy eka manaso jagmur yathÃsthÃnaæ pradhÃvitÃ÷ 2.095.037a hayair anye gajair anye rathair anye svalaæk­tai÷ 2.095.037c sukumÃrÃs tathaivÃnye padbhir eva narà yayu÷ 2.095.038a acirapro«itaæ rÃmaæ ciravipro«itaæ yathà 2.095.038c dra«ÂukÃmo jana÷ sarvo jagÃma sahasÃÓramam 2.095.039a bhrÃtÌïÃæ tvaritÃs te tu dra«ÂukÃmÃ÷ samÃgamam 2.095.039c yayur bahuvidhair yÃnai÷ khuranemisamÃkulai÷ 2.095.040a sà bhÆmir bahubhir yÃnai÷ khuranemisamÃhatà 2.095.040c mumoca tumulaæ Óabdaæ dyaur ivÃbhrasamÃgame 2.095.041a tena vitrÃsità nÃgÃ÷ kareïuparivÃritÃ÷ 2.095.041c ÃvÃsayanto gandhena jagmur anyad vanaæ tata÷ 2.095.042a varÃham­gasiæhÃÓ ca mahi«Ã÷ sark«avÃnarÃ÷ 2.095.042c vyÃghra gokarïagavayà vitre«u÷ p­«atai÷ saha 2.095.043a rathÃÇgasÃhvà natyÆhà haæsÃ÷ kÃraï¬avÃ÷ plavÃ÷ 2.095.043c tathà puæskokilÃ÷ krau¤cà visaæj¤Ã bhejire diÓa÷ 2.095.044a tena Óabdena vitrastair ÃkÃÓaæ pak«ibhir v­tam 2.095.044c manu«yair Ãv­tà bhÆmir ubhayaæ prababhau tadà 2.095.045a tÃn narÃn bëpapÆrïÃk«Ãn samÅk«yÃtha sudu÷khitÃn 2.095.045c parya«vajata dharmaj¤a÷ pit­van mÃt­vac ca sa÷ 2.095.046a sa tatra kÃæÓ cit pari«asvaje narÃn; narÃÓ ca ke cit tu tam abhyavÃdayan 2.095.046c cakÃra sarvÃn savayasyabÃndhavÃn; yathÃrham ÃsÃdya tadà n­pÃtmaja÷ 2.095.047a tata÷ sa te«Ãæ rudatÃæ mahÃtmanÃæ; bhuvaæ ca khaæ cÃnuvinÃdayan svana÷ 2.095.047c guhà girÅïÃæ ca diÓaÓ ca saætataæ; m­daÇgagho«apratimo viÓuÓruve 2.096.001a vasi«Âha÷ purata÷ k­tvà dÃrÃn daÓarathasya ca 2.096.001c abhicakrÃma taæ deÓaæ rÃmadarÓanatar«ita÷ 2.096.002a rÃjapatnyaÓ ca gacchantyo mandaæ mandÃkinÅæ prati 2.096.002c dad­Óus tatra tat tÅrthaæ rÃmalak«maïasevitam 2.096.003a kausalyà bëpapÆrïena mukhena pariÓu«yatà 2.096.003c sumitrÃm abravÅd dÅnà yÃÓ cÃnyà rÃjayo«ita÷ 2.096.004a idaæ te«Ãm anÃthÃnÃæ kli«Âam akli«Âa karmaïÃm 2.096.004c vane prÃk kevalaæ tÅrthaæ ye te nirvi«ayÅ k­tÃ÷ 2.096.005a ita÷ sumitre putras te sadà jalam atandrita÷ 2.096.005c svayaæ harati saumitrir mama putrasya kÃraïÃt 2.096.006a dak«iïÃgre«u darbhe«u sà dadarÓa mahÅtale 2.096.006c pitur iÇgudipiïyÃkaæ nyastam Ãyatalocanà 2.096.007a taæ bhÆmau pitur Ãrtena nyastaæ rÃmeïa vÅk«ya sà 2.096.007c uvÃca devÅ kausalyà sarvà daÓarathastriya÷ 2.096.008a idam ik«vÃkunÃthasya rÃghavasya mahÃtmana÷ 2.096.008c rÃghaveïa pitur dattaæ paÓyataitad yathÃvidhi 2.096.009a tasya devasamÃnasya pÃrthivasya mahÃtmana÷ 2.096.009c naitad aupayikaæ manye bhuktabhogasya bhojanam 2.096.010a caturantÃæ mahÅæ bhuktvà mahendra sad­Óo bhuvi 2.096.010c katham iÇgudipiïyÃkaæ sa bhuÇkte vasudhÃdhipa÷ 2.096.011a ato du÷khataraæ loke na kiæ cit pratibhÃti mà 2.096.011c yatra rÃma÷ pitur dadyÃd iÇgudÅk«odam ­ddhimÃn 2.096.012a rÃmeïeÇgudipiïyÃkaæ pitur dattaæ samÅk«ya me 2.096.012c kathaæ du÷khena h­dayaæ na sphoÂati sahasradhà 2.096.013a evam ÃrtÃæ sapatnyas tà jagmur ÃÓvÃsya tÃæ tadà 2.096.013c dad­ÓuÓ cÃÓrame rÃmaæ svargÃc cyutam ivÃmaram 2.096.014a sarvabhogai÷ parityaktaæ rÃma saæprek«ya mÃtara÷ 2.096.014c Ãrtà mumucur aÓrÆïi sasvaraæ ÓokakarÓitÃ÷ 2.096.015a tÃsÃæ rÃma÷ samutthÃya jagrÃha caraïä ÓubhÃn 2.096.015c mÃtÌïÃæ manujavyÃghra÷ sarvÃsÃæ satyasaægara÷ 2.096.016a tÃ÷ pÃïibhi÷ sukhasparÓair m­dvaÇgulitalai÷ Óubhai÷ 2.096.016c pramamÃrjÆ raja÷ p­«ÂhÃd rÃmasyÃyatalocanÃ÷ 2.096.017a saumitrir api tÃ÷ sarvà mÃtÌh saæprek«ya du÷khita÷ 2.096.017c abhyavÃdayatÃsaktaæ Óanai rÃmÃd anantaram 2.096.018a yathà rÃme tathà tasmin sarvà vav­tire striya÷ 2.096.018c v­ttiæ daÓarathÃj jÃte lak«maïe Óubhalak«aïe 2.096.019a sÅtÃpi caraïÃæs tÃsÃm upasaæg­hya du÷khità 2.096.019c ÓvaÓrÆïÃm aÓrupÆrïÃk«Å sà babhÆvÃgrata÷ sthità 2.096.020a tÃæ pari«vajya du÷khÃrtÃæ mÃtà duhitaraæ yathà 2.096.020c vanavÃsak­ÓÃæ dÅnÃæ kausalyà vÃkyam abravÅt 2.096.021a videharÃjasya sutà snu«Ã daÓarathasya ca 2.096.021c rÃmapatnÅ kathaæ du÷khaæ saæprÃptà nirjane vane 2.096.022a padmam Ãtapasaætaptaæ parikli«Âam ivotpalam 2.096.022c käcanaæ rajasà dhvastaæ kli«Âaæ candram ivÃmbudai÷ 2.096.023a mukhaæ te prek«ya mÃæ Óoko dahaty agnir ivÃÓrayam 2.096.023c bh­Óaæ manasi vaidehi vyasanÃraïisaæbhava÷ 2.096.024a bruvantyÃm evam ÃrtÃyÃæ jananyÃæ bharatÃgraja÷ 2.096.024c pÃdÃv ÃsÃdya jagrÃha vasi«Âhasya sa rÃghava÷ 2.096.025a purohitasyÃgnisamasya tasya vai; b­haspater indra ivÃmarÃdhipa÷ 2.096.025c prag­hya pÃdau susam­ddhatejasa÷; sahaiva tenopaviveÓa rÃghava÷ 2.096.026a tato jaghanyaæ sahitai÷ sa mantribhi÷; purapradhÃnaiÓ ca sahaiva sainikai÷ 2.096.026c janena dharmaj¤atamena dharmavÃn; upopavi«Âo bharatas tadÃgrajam 2.096.027a upopavi«Âas tu tadà sa vÅryavÃæs; tapasvive«eïa samÅk«ya rÃghavam 2.096.027c Óriyà jvalantaæ bharata÷ k­täjalir; yathà mahendra÷ prayata÷ prajÃpatim 2.096.028a kim e«a vÃkyaæ bharato 'dya rÃghavaæ; praïamya satk­tya ca sÃdhu vak«yati 2.096.028c itÅva tasyÃryajanasya tattvato; babhÆva kautÆhalam uttamaæ tadà 2.096.029a sa rÃghava÷ satyadh­tiÓ ca lak«maïo; mahÃnubhÃvo bharataÓ ca dhÃrmika÷ 2.096.029c v­tÃ÷ suh­dbhiÓ ca virejur adhvare; yathà sadasyai÷ sahitÃs trayo 'gnaya÷ 2.097.001a taæ tu rÃma÷ samÃÓvÃsya bhrÃtaraæ guruvatsalam 2.097.001c lak«maïena saha bhrÃtrà pra«Âuæ samupacakrame 2.097.002a kim etad iccheyam ahaæ Órotuæ pravyÃh­taæ tvayà 2.097.002c yasmÃt tvam Ãgato deÓam imaæ cÅrajaÂÃjinÅ 2.097.003a yannimittam imaæ deÓaæ k­«ïÃjinajaÂÃdhara÷ 2.097.003c hitvà rÃjyaæ pravi«Âas tvaæ tat sarvaæ vaktum arhasi 2.097.004a ity ukta÷ kekayÅputra÷ kÃkutsthena mahÃtmanà 2.097.004c prag­hya balavad bhÆya÷ präjalir vÃkyam abravÅt 2.097.005a Ãryaæ tÃta÷ parityajya k­tvà karma sudu«karam 2.097.005c gata÷ svargaæ mahÃbÃhu÷ putraÓokÃbhipŬita÷ 2.097.006a striyà niyukta÷ kaikeyyà mama mÃtrà paraætapa 2.097.006c cakÃra sumahat pÃpam idam ÃtmayaÓoharam 2.097.007a sà rÃjyaphalam aprÃpya vidhavà ÓokakarÓità 2.097.007c pati«yati mahÃghore niraye jananÅ mama 2.097.008a tasya me dÃsabhÆtasya prasÃdaæ kartum arhasi 2.097.008c abhi«i¤casva cÃdyaiva rÃjyena maghavÃn iva 2.097.009a imÃ÷ prak­taya÷ sarvà vidhavà mÃturaÓ ca yÃ÷ 2.097.009c tvat sakÃÓam anuprÃptÃ÷ prasÃdaæ kartum arhasi 2.097.010a tadÃnupÆrvyà yuktaæ ca yuktaæ cÃtmani mÃnada 2.097.010c rÃjyaæ prÃpnuhi dharmeïa sakÃmÃn suh­da÷ kuru 2.097.011a bhavatv avidhavà bhÆmi÷ samagrà patinà tvayà 2.097.011c ÓaÓinà vimaleneva ÓÃradÅ rajanÅ yathà 2.097.012a ebhiÓ ca sacivai÷ sÃrdhaæ Óirasà yÃcito mayà 2.097.012c bhrÃtu÷ Ói«yasya dÃsasya prasÃdaæ kartum arhasi 2.097.013a tad idaæ ÓÃÓvataæ pitryaæ sarvaæ sacivamaï¬alam 2.097.013c pÆjitaæ puru«avyÃghra nÃtikramitum utsahe 2.097.014a evam uktvà mahÃbÃhu÷ sabëpa÷ kekayÅsuta÷ 2.097.014c rÃmasya Óirasà pÃdau jagrÃha bharata÷ puna÷ 2.097.015a taæ mattam iva mÃtaÇgaæ ni÷Óvasantaæ puna÷ puna÷ 2.097.015c bhrÃtaraæ bharataæ rÃma÷ pari«vajyedam abravÅt 2.097.016a kulÅna÷ sattvasaæpannas tejasvÅ caritavrata÷ 2.097.016c rÃjyaheto÷ kathaæ pÃpam Ãcaret tvadvidho jana÷ 2.097.017a na do«aæ tvayi paÓyÃmi sÆk«mam apy ari sÆdana 2.097.017c na cÃpi jananÅæ bÃlyÃt tvaæ vigarhitum arhasi 2.097.018a yÃvat pitari dharmaj¤a gauravaæ lokasatk­te 2.097.018c tÃvad dharmabh­tÃæ Óre«Âha jananyÃm api gauravam 2.097.019a etÃbhyÃæ dharmaÓÅlÃbhyÃæ vanaæ gaccheti rÃghava 2.097.019c mÃtà pit­bhyÃm ukto 'haæ katham anyat samÃcare 2.097.020a tvayà rÃjyam ayodhyÃyÃæ prÃptavyaæ lokasatk­tam 2.097.020c vastavyaæ daï¬akÃraïye mayà valkalavÃsasà 2.097.021a evaæ k­tvà mahÃrÃjo vibhÃgaæ lokasaænidhau 2.097.021c vyÃdiÓya ca mahÃtejà divaæ daÓaratho gata÷ 2.097.022a sa ca pramÃïaæ dharmÃtmà rÃjà lokagurus tava 2.097.022c pitrà dattaæ yathÃbhÃgam upabhoktuæ tvam arhasi 2.097.023a caturdaÓa samÃ÷ saumya daï¬akÃraïyam ÃÓrita÷ 2.097.023c upabhok«ye tv ahaæ dattaæ bhÃgaæ pitrà mahÃtmanà 2.097.024a yad abravÅn mÃæ naralokasatk­ta÷; pità mahÃtmà vibudhÃdhipopama÷ 2.097.024c tad eva manye paramÃtmano hitaæ; na sarvalokeÓvarabhÃvam avyayam 2.098.001a tata÷ puru«asiæhÃnÃæ v­tÃnÃæ tai÷ suh­dgaïai÷ 2.098.001c ÓocatÃm eva rajanÅ du÷khena vyatyavartata 2.098.002a rajanyÃæ suprabhÃtÃyÃæ bhrÃtaras te suh­dv­tÃ÷ 2.098.002c mandÃkinyÃæ hutaæ japyaæ k­tvà rÃmam upÃgaman 2.098.003a tÆ«ïÅæ te samupÃsÅnà na kaÓ cit kiæ cid abravÅt 2.098.003c bharatas tu suh­nmadhye rÃmavacanam abravÅt 2.098.004a sÃntvità mÃmikà mÃtà dattaæ rÃjyam idaæ mama 2.098.004c tad dadÃmi tavaivÃhaæ bhuÇk«va rÃjyam akaïÂakam 2.098.005a mahatevÃmbuvegena bhinna÷ setur jalÃgame 2.098.005c durÃvÃraæ tvadanyena rÃjyakhaï¬am idaæ mahat 2.098.006a gatiæ khara ivÃÓvasya tÃrk«yasyeva patatriïa÷ 2.098.006c anugantuæ na Óaktir me gatiæ tava mahÅpate 2.098.007a sujÅvaæ nityaÓas tasya ya÷ parair upajÅvyate 2.098.007c rÃma tena tu durjÅvaæ ya÷ parÃn upajÅvati 2.098.008a yathà tu ropito v­k«a÷ puru«eïa vivardhita÷ 2.098.008c hrasvakena durÃroho rƬhaskandho mahÃdruma÷ 2.098.009a sa yadà pu«pito bhÆtvà phalÃni na vidarÓayet 2.098.009c sa tÃæ nÃnubhavet prÅtiæ yasya heto÷ prabhÃvita÷ 2.098.010a e«opamà mahÃbÃho tvam arthaæ vettum arhasi 2.098.010c yadi tvam asmÃn ­«abho bhartà bh­tyÃn na ÓÃdhi hi 2.098.011a Óreïayas tvÃæ mahÃrÃja paÓyantv agryÃÓ ca sarvaÓa÷ 2.098.011c pratapantam ivÃdityaæ rÃjye sthitam ariædamam 2.098.012a tavÃnuyÃne kÃkut«Âha mattà nardantu ku¤jarÃ÷ 2.098.012c anta÷pura gatà nÃryo nandantu susamÃhitÃ÷ 2.098.013a tasya sÃdhv ity amanyanta nÃgarà vividhà janÃ÷ 2.098.013c bharatasya vaca÷ Órutvà rÃmaæ pratyanuyÃcata÷ 2.098.014a tam evaæ du÷khitaæ prek«ya vilapantaæ yaÓasvinam 2.098.014c rÃma÷ k­tÃtmà bharataæ samÃÓvÃsayad ÃtmavÃn 2.098.015a nÃtmana÷ kÃmakÃro 'sti puru«o 'yam anÅÓvara÷ 2.098.015c itaÓ cetarataÓ cainaæ k­tÃnta÷ parikar«ati 2.098.016a sarve k«ayÃntà nicayÃ÷ patanÃntÃ÷ samucchrayÃ÷ 2.098.016c saæyogà viprayogÃntà maraïÃntaæ ca jÅvitam 2.098.017a yathà phalÃnaæ pakvÃnÃæ nÃnyatra patanÃd bhayam 2.098.017c evaæ narasya jÃtasya nÃnyatra maraïÃd bhayam 2.098.018a yathÃgÃraæ d­¬hasthÆïaæ jÅrïaæ bhÆtvÃvasÅdati 2.098.018c tathÃvasÅdanti narà jarÃm­tyuvaÓaæ gatÃ÷ 2.098.019a ahorÃtrÃïi gacchanti sarve«Ãæ prÃïinÃm iha 2.098.019c ÃyÆæ«i k«apayanty ÃÓu grÅ«me jalam ivÃæÓava÷ 2.098.020a ÃtmÃnam anuÓoca tvaæ kim anyam anuÓocasi 2.098.020c Ãyus te hÅyate yasya sthitasya ca gatasya ca 2.098.021a sahaiva m­tyur vrajati saha m­tyur ni«Ådati 2.098.021c gatvà sudÅrgham adhvÃnaæ saha m­tyur nivartate 2.098.022a gÃtre«u valaya÷ prÃptÃ÷ ÓvetÃÓ caiva ÓiroruhÃ÷ 2.098.022c jarayà puru«o jÅrïa÷ kiæ hi k­tvà prabhÃvayet 2.098.023a nandanty udita Ãditye nandanty astam ite ravau 2.098.023c Ãtmano nÃvabudhyante manu«yà jÅvitak«ayam 2.098.024a h­«yanty ­tumukhaæ d­«Âvà navaæ navam ihÃgatam 2.098.024c ­tÆnÃæ parivartena prÃïinÃæ prÃïasaæk«aya÷ 2.098.025a yathà këÂhaæ ca këÂhaæ ca sameyÃtÃæ mahÃrïave 2.098.025c sametya ca vyapeyÃtÃæ kÃlam ÃsÃdya kaæ cana 2.098.026a evaæ bhÃryÃÓ ca putrÃÓ ca j¤ÃtayaÓ ca vasÆni ca 2.098.026c sametya vyavadhÃvanti dhruvo hy e«Ãæ vinÃbhava÷ 2.098.027a nÃtra kaÓ cid yathà bhÃvaæ prÃïÅ samabhivartate 2.098.027c tena tasmin na sÃmarthyaæ pretasyÃsty anuÓocata÷ 2.098.028a yathà hi sÃrthaæ gacchantaæ brÆyÃt kaÓ cit pathi sthita÷ 2.098.028c aham apy Ãgami«yÃmi p­«Âhato bhavatÃm iti 2.098.029a evaæ pÆrvair gato mÃrga÷ pit­paitÃmaho dhruva÷ 2.098.029c tam Ãpanna÷ kathaæ Óoced yasya nÃsti vyatikrama÷ 2.098.030a vayasa÷ patamÃnasya srotaso vÃnivartina÷ 2.098.030c Ãtmà sukhe niyoktavya÷ sukhabhÃja÷ prajÃ÷ sm­tÃ÷ 2.098.031a dharmÃtmà sa Óubhai÷ k­tsnai÷ kratubhiÓ cÃptadak«iïai÷ 2.098.031c dhÆtapÃpo gata÷ svargaæ pità na÷ p­thivÅpati÷ 2.098.032a bh­tyÃnÃæ bharaïÃt samyak prajÃnÃæ paripÃlanÃt 2.098.032c arthÃdÃnÃc ca dhÃrmeïa pità nas tridivaæ gata÷ 2.098.033a i«Âvà bahuvidhair yaj¤air bhogÃæÓ cÃvÃpya pu«kalÃn 2.098.033c uttamaæ cÃyur ÃsÃdya svar gata÷ p­thivÅpati÷ 2.098.034a sa jÅrïaæ mÃnu«aæ dehaæ parityajya pità hi na÷ 2.098.034c daivÅm ­ddhim anuprÃpto brahmalokavihÃriïÅm 2.098.035a taæ tu naivaæ vidha÷ kaÓ cit prÃj¤a÷ Óocitum arhati 2.098.035c tvadvidho yadvidhaÓ cÃpi ÓrutavÃn buddhimattara÷ 2.098.036a ete bahuvidhÃ÷ Óokà vilÃpa rudite tathà 2.098.036c varjanÅyà hi dhÅreïa sarvÃvasthÃsu dhÅmatà 2.098.037a sa svastho bhava mà Óoco yÃtvà cÃvasa tÃæ purÅm 2.098.037c tathà pitrà niyukto 'si vaÓinà vadatÃmv vara 2.098.038a yatrÃham api tenaiva niyukta÷ puïyakarmaïà 2.098.038c tatraivÃhaæ kari«yÃmi pitur Ãryasya ÓÃsanam 2.098.039a na mayà ÓÃsanaæ tasya tyaktuæ nyÃyyam ariædama 2.098.039c tat tvayÃpi sadà mÃnyaæ sa vai bandhu÷ sa na÷ pità 2.098.040a evam uktvà tu virate rÃme vacanam arthavat 2.098.040c uvÃca bharataÓ citraæ dhÃrmiko dhÃrmikaæ vaca÷ 2.098.041a ko hi syÃd Åd­Óo loke yÃd­Óas tvam ariædama 2.098.041c na tvÃæ pravyathayed du÷khaæ prÅtir và na prahar«ayet 2.098.042a saæmataÓ cÃsi v­ddhÃnÃæ tÃæÓ ca p­cchasi saæÓayÃn 2.098.042c yathà m­tas tathà jÅvan yathÃsati tathà sati 2.098.043a yasyai«a buddhilÃbha÷ syÃt paritapyeta kena sa÷ 2.098.043c sa evaæ vyasanaæ prÃpya na vi«Åditum arhati 2.098.044a amaropamasattvas tvaæ mahÃtmà satyasaægara÷ 2.098.044c sarvaj¤a÷ sarvadarÓÅ ca buddhimÃæÓ cÃsi rÃghava 2.098.045a na tvÃm evaæ guïair yuktaæ prabhavÃbhavakovidam 2.098.045c avi«ahyatamaæ du÷kham ÃsÃdayitum arhati 2.098.046a pro«ite mayi yat pÃpaæ mÃtrà matkÃraïÃt k­tam 2.098.046c k«udrayà tad ani«Âaæ me prasÅdatu bhavÃn mama 2.098.047a dharmabandhena baddho 'smi tenemÃæ neha mÃtaram 2.098.047c hanmi tÅvreïa daï¬ena daï¬ÃrhÃæ pÃpakÃriïÅm 2.098.048a kathaæ daÓarathÃj jÃta÷ ÓuddhÃbhijanakarmaïa÷ 2.098.048c jÃnan dharmam adharmi«Âhaæ kuryÃæ karma jugupsitam 2.098.049a guru÷ kriyÃvÃn v­ddhaÓ ca rÃjà preta÷ piteti ca 2.098.049c tÃtaæ na parigarheyaæ daivataæ ceti saæsadi 2.098.050a ko hi dharmÃrthayor hÅnam Åd­Óaæ karma kilbi«am 2.098.050c striyÃ÷ priyacikÅr«u÷ san kuryÃd dharmaj¤a dharmavit 2.098.051a antakÃle hi bhÆtÃni muhyantÅti purÃÓruti÷ 2.098.051c rÃj¤aivaæ kurvatà loke pratyak«Ã sà Óruti÷ k­tà 2.098.052a sÃdhv artham abhisaædhÃya krodhÃn mohÃc ca sÃhasÃt 2.098.052c tÃtasya yad atikrÃntaæ pratyÃharatu tad bhavÃn 2.098.053a pitur hi samatikrÃntaæ putro ya÷ sÃdhu manyate 2.098.053c tad apatyaæ mataæ loke viparÅtam ato 'nyathà 2.098.054a tad apatyaæ bhavÃn astu mà bhavÃn du«k­taæ pitu÷ 2.098.054c abhipat tat k­taæ karma loke dhÅravigarhitam 2.098.055a kaikeyÅæ mÃæ ca tÃtaæ ca suh­do bÃndhavÃæÓ ca na÷ 2.098.055c paurajÃnapadÃn sarvÃæs trÃtu sarvam idaæ bhavÃn 2.098.056a kva cÃraïyaæ kva ca k«Ãtraæ kva jaÂÃ÷ kva ca pÃlanam 2.098.056c Åd­Óaæ vyÃhataæ karma na bhavÃn kartum arhati 2.098.057a atha kleÓajam eva tvaæ dharmaæ caritum icchasi 2.098.057c dharmeïa caturo varïÃn pÃlayan kleÓam Ãpnuhi 2.098.058a caturïÃm ÃÓramÃïÃæ hi gÃrhasthyaæ Óre«Âham ÃÓramam 2.098.058c Ãhur dharmaj¤a dharmaj¤Ãs taæ kathaæ tyaktum arhasi 2.098.059a Órutena bÃla÷ sthÃnena janmanà bhavato hy aham 2.098.059c sa kathaæ pÃlayi«yÃmi bhÆmiæ bhavati ti«Âhati 2.098.060a hÅnabuddhiguïo bÃlo hÅna÷ sthÃnena cÃpy aham 2.098.060c bhavatà ca vinà bhÆto na vartayitum utsahe 2.098.061a idaæ nikhilam avyagraæ pitryaæ rÃjyam akaïÂakam 2.098.061c anuÓÃdhi svadharmeïa dharmaj¤a saha bÃndhavai÷ 2.098.062a ihaiva tvÃbhi«i¤cantu dharmaj¤a saha bÃndhavai÷ 2.098.062c ­tvija÷ savasi«ÂhÃÓ ca mantravan mantrakovidÃ÷ 2.098.063a abhi«iktas tvam asmÃbhir ayodhyÃæ pÃlane vraja 2.098.063c vijitya tarasà lokÃn marudbhir iva vÃsava÷ 2.098.064a ­ïÃni trÅïy apÃkurvan durh­da÷ sÃdhu nirdahan 2.098.064c suh­das tarpayan kÃmais tvam evÃtrÃnuÓÃdhi mÃm 2.098.065a adyÃrya muditÃ÷ santu suh­das te 'bhi«ecane 2.098.065c adya bhÅtÃ÷ pÃlayantÃæ durh­das te diÓo daÓa 2.098.066a ÃkroÓaæ mama mÃtuÓ ca pram­jya puru«ar«abha 2.098.066c adya tatra bhavantaæ ca pitaraæ rak«a kilbi«Ãt 2.098.067a Óirasà tvÃbhiyÃce 'haæ kuru«va karuïÃæ mayi 2.098.067c bÃndhave«u ca sarve«u bhÆte«v iva maheÓvara÷ 2.098.068a atha và p­«Âhata÷ k­tvà vanam eva bhavÃn ita÷ 2.098.068c gami«yati gami«yÃmi bhavatà sÃrdham apy aham 2.098.069a tathÃpi rÃmo bharatena tÃmyata; prasÃdyamÃna÷ Óirasà mahÅpati÷ 2.098.069c na caiva cakre gamanÃya sattvavÃn; matiæ pitus tadvacane prati«Âhita÷ 2.098.070a tad adbhutaæ sthairyam avek«ya rÃghave; samaæ jano har«am avÃpa du÷khita÷ 2.098.070c na yÃty ayodhyÃm iti du÷khito 'bhavat; sthirapratij¤atvam avek«ya har«ita÷ 2.098.071a tam ­tvijo naigamayÆthavallabhÃs; tathà visaæj¤ÃÓrukalÃÓ ca mÃtara÷ 2.098.071c tathà bruvÃïaæ bharataæ pratu«Âuvu÷; praïamya rÃmaæ ca yayÃcire saha 2.099.001a punar evaæ bruvÃïaæ tu bharataæ lak«maïÃgraja÷ 2.099.001c pratyuvaca tata÷ ÓrÅmä j¤Ãtimadhye 'tisatk­ta÷ 2.099.002a upapannam idaæ vÃkyaæ yat tvam evam abhëathÃ÷ 2.099.002c jÃta÷ putro daÓarathÃt kaikeyyÃæ rÃjasattamÃt 2.099.003a purà bhrÃta÷ pità na÷ sa mÃtaraæ te samudvahan 2.099.003c mÃtÃmahe samÃÓrau«Åd rÃjyaÓulkam anuttamam 2.099.004a devÃsure ca saægrÃme jananyai tava pÃrthiva÷ 2.099.004c saæprah­«Âo dadau rÃjà varam ÃrÃdhita÷ prabhu÷ 2.099.005a tata÷ sà saæpratiÓrÃvya tava mÃtà yaÓasvinÅ 2.099.005c ayÃcata naraÓre«Âhaæ dvau varau varavarïinÅ 2.099.006a tava rÃjyaæ naravyÃghra mama pravrÃjanaæ tathà 2.099.006c tac ca rÃjà tathà tasyai niyukta÷ pradadau varam 2.099.007a tena pitrÃham apy atra niyukta÷ puru«ar«abha 2.099.007c caturdaÓa vane vÃsaæ var«Ãïi varadÃnikam 2.099.008a so 'haæ vanam idaæ prÃpto nirjanaæ lak«maïÃnvita÷ 2.099.008c ÓÅtayà cÃpratidvandva÷ satyavÃde sthita÷ pitu÷ 2.099.009a bhavÃn api tathety eva pitaraæ satyavÃdinam 2.099.009c kartum arhati rÃjendraæ k«ipram evÃbhi«ecanÃt 2.099.010a ­ïÃn mocaya rÃjÃnaæ matk­te bharata prabhum 2.099.010c pitaraæ trÃhi dharmaj¤a mÃtaraæ cÃbhinandaya 2.099.011a ÓrÆyate hi purà tÃta Órutir gÅtà yaÓasvinÅ 2.099.011c gayena yajamÃnena gaye«v eva pitÌn prati 2.099.012a puæ nÃmnà narakÃd yasmÃt pitaraæ trÃyate suta÷ 2.099.012c tasmÃt putra iti prokta÷ pitÌn yat pÃti và suta÷ 2.099.013a e«Âavyà bahava÷ putrà guïavanto bahuÓrutÃ÷ 2.099.013c te«Ãæ vai samavetÃnÃm api kaÓ cid gayÃæ vrajet 2.099.014a evaæ rÃjar«aya÷ sarve pratÅtà rÃjanandana 2.099.014c tasmÃt trÃhi naraÓre«Âha pitaraæ narakÃt prabho 2.099.015a ayodhyÃæ gaccha bharata prak­tÅr anura¤jaya 2.099.015c Óatrughna sahito vÅra saha sarvair dvijÃtibhi÷ 2.099.016a pravek«ye daï¬akÃraïyam aham apy avilambayan 2.099.016c ÃbhyÃæ tu sahito rÃjan vaidehyà lak«maïena ca 2.099.017a tvaæ rÃjà bhava bharata svayaæ narÃïÃæ; vanyÃnÃm aham api rÃjarÃï m­gÃïÃm 2.099.017c gaccha tvaæ puravaram adya saæprah­«Âa÷; saæh­«Âas tv aham api daï¬akÃn pravek«ye 2.099.018a chÃyÃæ te dinakarabhÃ÷ prabÃdhamÃnaæ; var«atraæ bharata karotu mÆrdhni ÓÅtÃm 2.099.018c ete«Ãm aham api kÃnanadrumÃïÃæ; chÃyÃæ tÃm atiÓayinÅæ sukhaæ Órayi«ye 2.099.019a Óatrughna÷ kuÓalamatis tu te sahÃya÷; saumitrir mama vidita÷ pradhÃnamitram 2.099.019c catvÃras tanayavarà vayaæ narendraæ; satyasthaæ bharata carÃma mà vi«Ãdam 2.100.001a ÃÓvÃsayantaæ bharataæ jÃbÃlir brÃhmaïottama÷ 2.100.001c uvÃca rÃmaæ dharmaj¤aæ dharmÃpetam idaæ vaca÷ 2.100.002a sÃdhu rÃghava mà bhÆt te buddhir evaæ nirarthakà 2.100.002c prÃk­tasya narasyeva Ãrya buddhes tapasvina÷ 2.100.003a ka÷ kasya puru«o bandhu÷ kim Ãpyaæ kasya kena cit 2.100.003c yad eko jÃyate jantur eka eva vinaÓyati 2.100.004a tasmÃn mÃtà pità ceti rÃma sajjeta yo nara÷ 2.100.004c unmatta iva sa j¤eyo nÃsti kÃcid dhi kasya cit 2.100.005a yathà grÃmÃntaraæ gacchan nara÷ kaÓ cit kva cid vaset 2.100.005c uts­jya ca tam ÃvÃsaæ prati«ÂhetÃpare 'hani 2.100.006a evam eva manu«yÃïÃæ pità mÃtà g­haæ vasu 2.100.006c ÃvÃsamÃtraæ kÃkutstha sajjante nÃtra sajjanÃ÷ 2.100.007a pitryaæ rÃjyaæ samuts­jya sa nÃrhati narottama 2.100.007c ÃsthÃtuæ kÃpathaæ du÷khaæ vi«amaæ bahukaïÂakam 2.100.008a sam­ddhÃyÃm ayodhyÃyÃm ÃtmÃnam abhi«ecaya 2.100.008c ekaveïÅdharà hi tvÃæ nagarÅ saæpratÅk«ate 2.100.009a rÃjabhogÃn anubhavan mahÃrhÃn pÃrthivÃtmaja 2.100.009c vihara tvam ayodhyÃyÃæ yathà Óakras trivi«Âape 2.100.010a na te kaÓ cid daÓarata÷s tvaæ ca tasya na kaÓ cana 2.100.010c anyo rÃjà tvam anyaÓ ca tasmÃt kuru yad ucyate 2.100.011a gata÷ sa n­patis tatra gantavyaæ yatra tena vai 2.100.011c prav­ttir e«Ã martyÃnÃæ tvaæ tu mithyà vihanyase 2.100.012a arthadharmaparà ye ye tÃæs tä ÓocÃmi netarÃn 2.100.012c te hi du÷kham iha prÃpya vinÃÓaæ pretya bhejire 2.100.013a a«Âakà pit­daivatyam ity ayaæ pras­to jana÷ 2.100.013c annasyopadravaæ paÓya m­to hi kim aÓi«yati 2.100.014a yadi bhuktam ihÃnyena deham anyasya gacchati 2.100.014c dadyÃt pravasata÷ ÓrÃddhaæ na tat pathy aÓanaæ bhavet 2.100.015a dÃnasaævananà hy ete granthà medhÃvibhi÷ k­tÃ÷ 2.100.015c yajasva dehi dÅk«asva tapas tapyasva saætyaja 2.100.016a sa nÃsti param ity eva kuru buddhiæ mahÃmate 2.100.016c pratyak«aæ yat tad Ãti«Âha parok«aæ p­«Âhata÷ kuru 2.100.017a satÃæ buddhiæ purask­tya sarvalokanidarÓinÅm 2.100.017c rÃjyaæ tvaæ pratig­hïÅ«va bharatena prasÃdita÷ 2.101.001a jÃbÃles tu vaca÷ Órutvà rÃma÷ satyÃtmanÃæ vara÷ 2.101.001c uvÃca parayà yuktyà svabuddhyà cÃvipannayà 2.101.002a bhavÃn me priyakÃmÃrthaæ vacanaæ yad ihoktavÃn 2.101.002c akÃryaæ kÃryasaækÃÓam apathyaæ pathyasaæmitam 2.101.003a nirmaryÃdas tu puru«a÷ pÃpÃcÃrasamanvita÷ 2.101.003c mÃnaæ na labhate satsu bhinnacÃritradarÓana÷ 2.101.004a kulÅnam akulÅnaæ và vÅraæ puru«amÃninam 2.101.004c cÃritram eva vyÃkhyÃti Óuciæ và yadi vÃÓucim 2.101.005a anÃrays tv Ãrya saækÃÓa÷ ÓaucÃd dhÅnas tathà Óuci÷ 2.101.005c lak«aïyavad alak«aïyo du÷ÓÅla÷ ÓÅlavÃn iva 2.101.006a adharmaæ dharmave«eïa yadÅmaæ lokasaækaram 2.101.006c abhipatsye Óubhaæ hitvà kriyÃvidhivivarjitam 2.101.007a kaÓ cetayÃna÷ puru«a÷ kÃryÃkÃryavicak«aïa÷ 2.101.007c bahu maæsyati mÃæ loke durv­ttaæ lokadÆ«aïam 2.101.008a kasya yÃsyÃmy ahaæ v­ttaæ kena và svargam ÃpnuyÃm 2.101.008c anayà vartamÃno 'haæ v­ttyà hÅnapratij¤ayà 2.101.009a kÃmav­ttas tv ayaæ loka÷ k­tsna÷ samupavartate 2.101.009c yadv­ttÃ÷ santi rÃjÃnas tadv­ttÃ÷ santi hi prajÃ÷ 2.101.010a satyam evÃn­Óaæsyaæ ca rÃjav­ttaæ sanÃtanam 2.101.010c tasmÃt satyÃtmakaæ rÃjyaæ satye loka÷ prati«Âhita÷ 2.101.011a ­«ayaÓ caiva devÃÓ ca satyam eva hi menire 2.101.011c satyavÃdÅ hi loke 'smin paramaæ gacchati k«ayam 2.101.012a udvijante yathà sarpÃn narÃd an­tavÃdina÷ 2.101.012c dharma÷ satyaæ paro loke mÆlaæ svargasya cocyate 2.101.013a satyam eveÓvaro loke satyaæ padmà samÃÓrità 2.101.013c satyamÆlÃni sarvÃïi satyÃn nÃsti paraæ padam 2.101.014a dattam i«Âaæ hutaæ caiva taptÃni ca tapÃæsi ca 2.101.014c vedÃ÷ satyaprati«ÂhÃnÃs tasmÃt satyaparo bhavet 2.101.015a eka÷ pÃlayate lokam eka÷ pÃlayate kulam 2.101.015c majjaty eko hi niraya eka÷ svarge mahÅyate 2.101.016a so 'haæ pitur nideÓaæ tu kimarthaæ nÃnupÃlaye 2.101.016c satyapratiÓrava÷ satyaæ satyena samayÅk­ta÷ 2.101.017a naiva lobhÃn na mohÃd và na cÃj¤ÃnÃt tamo'nvita÷ 2.101.017c setuæ satyasya bhetsyÃmi guro÷ satyapratiÓrava÷ 2.101.018a asatyasaædhasya sataÓ calasyÃsthiracetasa÷ 2.101.018c naiva devà na pitara÷ pratÅcchantÅti na÷ Órutam 2.101.019a pratyagÃtmam imaæ dharmaæ satyaæ paÓyÃmy ahaæ svayam 2.101.019c bhÃra÷ satpuru«ÃcÅrïas tad artham abhinandyate 2.101.020a k«Ãtraæ dharmam ahaæ tyak«ye hy adharmaæ dharmasaæhitam 2.101.020c k«udraur n­Óaæsair lubdhaiÓ ca sevitaæ pÃpakarmabhi÷ 2.101.021a kÃyena kurute pÃpaæ manasà saæpradhÃrya ca 2.101.021c an­taæ jihvayà cÃha trividhaæ karma pÃtakam 2.101.022a bhÆmi÷ kÅrtir yaÓo lak«mÅ÷ puru«aæ prÃrthayanti hi 2.101.022c svargasthaæ cÃnubadhnanti satyam eva bhajeta tat 2.101.023a Óre«Âhaæ hy anÃryam eva syÃd yad bhavÃn avadhÃrya mÃm 2.101.023c Ãha yuktikarair vÃkyair idaæ bhadraæ kuru«va ha 2.101.024a kathaæ hy ahaæ pratij¤Ãya vanavÃsam imaæ guro÷ 2.101.024c bharatasya kari«yÃmi vaco hitvà guror vaca÷ 2.101.025a sthirà mayà pratij¤Ãtà pratij¤Ã gurusaænidhau 2.101.025c prah­«ÂamÃnasà devÅ kaikeyÅ cÃbhavat tadà 2.101.026a vanavÃsaæ vasann evaæ Óucir niyatabhojana÷ 2.101.026c mÆlai÷ pu«pai÷ phalai÷ puïyai÷ pitÌn devÃæÓ ca tarpayan 2.101.027a saætu«Âapa¤cavargo 'haæ lokayÃtrÃæ pravartaye 2.101.027c akuha÷ ÓraddadhÃna÷ san kÃryÃkÃryavicak«aïa÷ 2.101.028a karmabhÆmim imÃæ prÃpya kartavyaæ karma yac chubham 2.101.028c agnir vÃyuÓ ca somaÓ ca karmaïÃæ phalabhÃgina÷ 2.101.029a Óataæ kratÆnÃm Ãh­tya devaràtridivaæ gata÷ 2.101.029c tapÃæsy ugrÃïi cÃsthÃya divaæ yÃtà mahar«aya÷ 2.101.030a satyaæ ca dharmaæ ca parÃkramaæ ca; bhÆtÃnukampÃæ priyavÃditÃæ ca 2.101.030c dvijÃtidevÃtithipÆjanaæ ca; panthÃnam Ãhus tridivasya santa÷ 2.101.031a dharme ratÃ÷ satpuru«ai÷ sametÃs; tejasvino dÃnaguïapradhÃnÃ÷ 2.101.031c ahiæsakà vÅtamalÃÓ ca loke; bhavanti pÆjyà munaya÷ pradhÃnÃ÷ 2.102.001a kruddham Ãj¤Ãya rÃma tu vasi«Âha÷ pratyuvÃca ha 2.102.001c jÃbÃlir api jÃnÅte lokasyÃsya gatÃgatim 2.102.001e nivartayitu kÃmas tu tvÃm etad vÃkyam abravÅt 2.102.002a imÃæ lokasamutpattiæ lokanÃtha nibodha me 2.102.002c sarvaæ salilam evÃsÅt p­thivÅ yatra nirmità 2.102.002e tata÷ samabhavad brahmà svayambhÆr daivatai÷ saha 2.102.003a sa varÃhas tato bhÆtvà projjahÃra vasuædharÃm 2.102.003c as­jac ca jagat sarvaæ saha putrai÷ k­tÃtmabhi÷ 2.102.004a ÃkÃÓaprabhavo brahmà ÓÃÓvato nitya avyaya÷ 2.102.004c tasmÃn marÅci÷ saæjaj¤e marÅce÷ kaÓyapa÷ suta÷ 2.102.005a vivasvÃn kaÓyapÃj jaj¤e manur vaivastava÷ sm­ta÷ 2.102.005c sa tu prajÃpati÷ pÆrvam ik«vÃkus tu mano÷ suta÷ 2.102.006a yasyeyaæ prathamaæ dattà sam­ddhà manunà mahÅ 2.102.006c tam ik«vÃkum ayodhyÃyÃæ rÃjÃnaæ viddhi pÆrvakam 2.102.007a ik«vÃkos tu suta÷ ÓrÅmÃn kuk«ir eveti viÓruta÷ 2.102.007c kuk«er athÃtmajo vÅro vikuk«ir udapadyata 2.102.008a vikuk«es tu mahÃtejà bÃïa÷ putra÷ pratÃpavÃn 2.102.008c bÃïasya tu mahÃbÃhur anaraïyo mahÃyaÓÃ÷ 2.102.009a nÃnà v­«Âir babhÆvÃsmin na durbhik«aæ satÃæ vare 2.102.009c anaraïye mahÃrÃje taskaro vÃpi kaÓ cana 2.102.010a anaraïyÃn mahÃbÃhu÷ p­thÆ rÃjà babhÆva ha 2.102.010c tasmÃt p­thor mahÃrÃjas triÓaÇkur udapadyata 2.102.010e sa satyavacanÃd vÅra÷ saÓarÅro divaæ gata÷ 2.102.011a triÓaÇkor abhavat sÆnur dhundhumÃro mahÃyaÓÃ÷ 2.102.011c dhundhumÃrÃn mahÃtejà yuvanÃÓvo vyajÃyata 2.102.012a yuvanÃÓva suta÷ ÓrÅmÃn mÃndhÃtà samapadyata 2.102.012c mÃndhÃtus tu mahÃtejÃ÷ susaædhir udapadyata 2.102.013a susaædher api putrau dvau dhruvasaædhi÷ prasenajit 2.102.013c yaÓasvÅ dhruvasaædhes tu bharato ripusÆdana÷ 2.102.014a bharatÃt tu mahÃbÃhor asito nÃma jÃyata 2.102.014c yasyaite pratirÃjÃna udapadyanta Óatrava÷ 2.102.014e haihayÃs tÃlajaÇghÃÓ ca ÓÆrÃÓ ca ÓaÓabindava÷ 2.102.015a tÃæs tu sarvÃn prativyÆhya yuddhe rÃjà pravÃsita÷ 2.102.015c sa ca Óailavare ramye babhÆvÃbhirato muni÷ 2.102.015e dve cÃsya bhÃrye garbhiïyau babhÆvatur iti Óruti÷ 2.102.016a bhÃrgavaÓ cyavano nÃma himavantam upÃÓrita÷ 2.102.016c tam ­«iæ samupÃgamya kÃlindÅ tv abhyavÃdayat 2.102.017a sa tÃm abhyavadad vipro varepsuæ putrajanmani 2.102.017c tata÷ sà g­ham Ãgamya devÅ putraæ vyajÃyata 2.102.018a sapatnyà tu garas tasyai datto garbhajighÃæsayà 2.102.018c gareïa saha tenaiva jÃta÷ sa sagaro 'bhavat 2.102.019a sa rÃjà sagaro nÃma ya÷ samudram akhÃnayat 2.102.019c i«Âvà parvaïi vegena trÃsayantam imÃ÷ prajÃ÷ 2.102.020a asama¤jas tu putro 'bhÆt sagarasyeti na÷ Órutam 2.102.020c jÅvann eva sa pitrà tu nirasta÷ pÃpakarmak­t 2.102.021a aæÓumÃn iti putro 'bhÆd asama¤jasya vÅryavÃn 2.102.021c dilÅpo 'æÓumata÷ putro dilÅpasya bhagÅratha÷ 2.102.022a bhagÅrathÃt kakutsthas tu kÃkutsthà yena tu sm­tÃ÷ 2.102.022c kakutsthasya tu putro 'bhÆd raghur yena tu rÃghava÷ 2.102.023a raghos tu putras tejasvÅ prav­ddha÷ puru«Ãdaka÷ 2.102.023c kalmëapÃda÷ saudÃsa ity evaæ prathito bhuvi 2.102.024a kalmëapÃdaputro 'bhÆc chaÇkhaïas tv iti viÓruta÷ 2.102.024c yas tu tad vÅryam ÃsÃdya sahaseno vyanÅnaÓat 2.102.025a ÓaÇkhaïasya tu putro 'bhÆc chÆra÷ ÓrÅmÃn sudarÓana÷ 2.102.025c sudarÓanasyÃgnivarïa agnivar«asya ÓÅghraga÷ 2.102.026a ÓÅghragasya maru÷ putro maro÷ putra÷ praÓuÓruka÷ 2.102.026c praÓuÓrukasya putro 'bhÆd ambarÅ«o mahÃdyuti÷ 2.102.027a ambarÅ«asya putro 'bhÆn nahu«a÷ satyavikrama÷ 2.102.027c nahu«asya ca nÃbhÃga÷ putra÷ paramadhÃrmika÷ 2.102.028a ajaÓ ca suvrataÓ caiva nÃbhÃgasya sutÃv ubhau 2.102.028c ajasya caiva dharmÃtmà rÃjà daÓaratha÷ suta÷ 2.102.029a tasya jye«Âho 'si dÃyÃdo rÃma ity abhiviÓruta÷ 2.102.029c tad g­hÃïa svakaæ rÃjyam avek«asva jagan n­pa 2.102.030a ik«vÃkÆïÃæ hi sarve«Ãæ rÃjà bhavati pÆrvaja÷ 2.102.030c pÆrvajenÃvara÷ putro jye«Âho rÃjye 'bhi«icyate 2.102.031a sa rÃghavÃïÃæ kuladharmam Ãtmana÷; sanÃtanaæ nÃdya vihÃtum arhasi 2.102.031c prabhÆtaratnÃm anuÓÃdhi medinÅæ; prabhÆtarëÂrÃæ pit­van mahÃyaÓÃ÷ 2.103.001a vasi«Âhas tu tadà rÃmam uktvà rÃjapurohita÷ 2.103.001c abravÅd dharmasaæyuktaæ punar evÃparaæ vaca÷ 2.103.002a puru«asyeha jÃtasya bhavanti guravas traya÷ 2.103.002c ÃcÃryaÓ caiva kÃkutstha pità mÃtà ca rÃghava 2.103.003a pità hy enaæ janayati puru«aæ puru«ar«abha 2.103.003c praj¤Ãæ dadÃti cÃcÃryas tasmÃt sa gurur ucyate 2.103.004a sa te 'haæ pitur ÃcÃryas tava caiva paraætapa 2.103.004c mama tvaæ vacanaæ kurvan nÃtivarte÷ satÃæ gatim 2.103.005a imà hi te pari«ada÷ ÓreïayaÓ ca samÃgatÃ÷ 2.103.005c e«u tÃta caran dharmaæ nÃtivarte÷ satÃæ gatim 2.103.006a v­ddhÃyà dharmaÓÅlÃyà mÃtur nÃrhasy avartitum 2.103.006c asyÃs tu vacanaæ kurvan nÃtivarte÷ satÃæ gatim 2.103.007a bharatasya vaca÷ kurvan yÃcamÃnasya rÃghava 2.103.007c ÃtmÃnaæ nÃtivartes tvaæ satyadharmaparÃkrama 2.103.008a evaæ madhuram uktas tu guruïà rÃghava÷ svayam 2.103.008c pratyuvÃca samÃsÅnaæ vasi«Âhaæ puru«ar«abha÷ 2.103.009a yan mÃtÃpitarau v­ttaæ tanaye kuruta÷ sadà 2.103.009c na supratikaraæ tat tu mÃtrà pitrà ca yat k­tam 2.103.010a yathÃÓakti pradÃnena snÃpanÃc chÃdanena ca 2.103.010c nityaæ ca priyavÃdena tathà saævardhanena ca 2.103.011a sa hi rÃjà janayità pità daÓaratho mama 2.103.011c Ãj¤Ãtaæ yan mayà tasya na tan mithyà bhavi«yati 2.103.012a evam uktas tu rÃmeïa bharata÷ pratyanantaram 2.103.012c uvÃca paramodÃra÷ sÆtaæ paramadurmanÃ÷ 2.103.013a iha me sthaï¬ile ÓÅghraæ kuÓÃn Ãstara sÃrathe 2.103.013c Ãryaæ pratyupavek«yÃmi yÃvan me na prasÅdati 2.103.014a anÃhÃro nirÃloko dhanahÅno yathà dvija÷ 2.103.014c Óe«ye purastÃc chÃlÃyà yÃvan na pratiyÃsyati 2.103.015a sa tu rÃmam avek«antaæ sumantraæ prek«ya durmanÃ÷ 2.103.015c kuÓottaram upasthÃpya bhÆmÃv evÃstarat svayam 2.103.016a tam uvÃca mahÃtejà rÃmo rÃjar«isattamÃ÷ 2.103.016c kiæ mÃæ bharata kurvÃïaæ tÃta pratyupavek«yasi 2.103.017a brÃhmaïo hy ekapÃrÓvena narÃn roddhum ihÃrhati 2.103.017c na tu mÆrdhÃvasiktÃnÃæ vidhi÷ pratyupaveÓane 2.103.018a utti«Âha naraÓÃrdÆla hitvaitad dÃruïaæ vratam 2.103.018c puravaryÃm ita÷ k«ipram ayodhyÃæ yÃhi rÃghava 2.103.019a ÃsÅnas tv eva bharata÷ paurajÃnapadaæ janam 2.103.019c uvÃca sarvata÷ prek«ya kim Ãryaæ nÃnuÓÃsatha 2.103.020a te tam Æcur mahÃtmÃnaæ paurajÃnapadà janÃ÷ 2.103.020c kÃkutstham abhijÃnÅma÷ samyag vadati rÃghava÷ 2.103.021a e«o 'pi hi mahÃbhÃga÷ pitur vacasi ti«Âhati 2.103.021c ata eva na ÓaktÃ÷ smo vyÃvartayitum a¤jasà 2.103.022a te«Ãm Ãj¤Ãya vacanaæ rÃmo vacanam abravÅt 2.103.022c evaæ nibodha vacanaæ suh­dÃæ dharmacak«u«Ãm 2.103.023a etac caivobhayaæ Órutvà samyak saæpaÓya rÃghava 2.103.023c utti«Âha tvaæ mahÃbÃho mÃæ ca sp­Óa tathodakam 2.103.024a athotthÃya jalaæ sp­«Âvà bharato vÃkyam abravÅt 2.103.024c Ó­ïvantu me pari«ado mantriïa÷ Óreïayas tathà 2.103.025a na yÃce pitaraæ rÃjyaæ nÃnuÓÃsÃmi mÃtaram 2.103.025c Ãryaæ paramadharmaj¤am abhijÃnÃmi rÃghavam 2.103.026a yadi tv avaÓyaæ vastavyaæ kartavyaæ ca pitur vaca÷ 2.103.026c aham eva nivatsyÃmi caturdaÓa vane samÃ÷ 2.103.027a dharmÃtmà tasya tathyena bhrÃtur vÃkyena vismita÷ 2.103.027c uvÃca rÃma÷ saæprek«ya paurajÃnapadaæ janam 2.103.028a vikrÅtam Ãhitaæ krÅtaæ yat pitrà jÅvatà mama 2.103.028c na tal lopayituæ Óakyaæ mayà và bharatena và 2.103.029a upadhir na mayà kÃryo vanavÃse jugupsita÷ 2.103.029c yuktam uktaæ ca kaikeyyà pitrà me suk­taæ k­tam 2.103.030a jÃnÃmi bharataæ k«Ãntaæ gurusatkÃrakÃriïam 2.103.030c sarvam evÃtra kalyÃïaæ satyasaædhe mahÃtmani 2.103.031a anena dharmaÓÅlena vanÃt pratyÃgata÷ puna÷ 2.103.031c bhrÃtrà saha bhavi«yÃmi p­thivyÃ÷ patir uttama÷ 2.103.032a v­to rÃjà hi kaikeyyà mayà tad vacanaæ k­tam 2.103.032c an­tÃn mocayÃnena pitaraæ taæ mahÅpatim 2.104.001a tam apratimatejobhyÃæ bhrÃt­bhyÃæ romahar«aïam 2.104.001c vismitÃ÷ saægamaæ prek«ya samavetà mahar«aya÷ 2.104.002a antarhitÃs tv ­«igaïÃ÷ siddhÃÓ ca paramar«aya÷ 2.104.002c tau bhrÃtarau mahÃtmÃnau kÃkutsthau praÓaÓaæsire 2.104.003a sa dhanyo yasya putrau dvau dharmaj¤au dharmavikramau 2.104.003c Órutvà vayaæ hi saæbhëÃm ubhayo÷ sp­hayÃmahe 2.104.004a tatas tv ­«igaïÃ÷ k«ipraæ daÓagrÅvavadhai«iïa÷ 2.104.004c bharataæ rÃjaÓÃrdÆlam ity Æcu÷ saægatà vaca÷ 2.104.005a kule jÃta mahÃprÃj¤a mahÃv­tta mahÃyaÓa÷ 2.104.005c grÃhyaæ rÃmasya vÃkyaæ te pitaraæ yady avek«ase 2.104.006a sadÃn­ïam imaæ rÃmaæ vayam icchÃmahe pitu÷ 2.104.006c an­ïatvÃc ca kaikeyyÃ÷ svargaæ daÓaratho gata÷ 2.104.007a etÃvad uktvà vacanaæ gandharvÃ÷ samahar«aya÷ 2.104.007c rÃjar«ayaÓ caiva tathà sarve svÃæ svÃæ gatiæ gatÃ÷ 2.104.008a hlÃditas tena vÃkyena Óubhena ÓubhadarÓana÷ 2.104.008c rÃma÷ saæh­«Âavadanas tÃn ­«Ån abhyapÆjayat 2.104.009a srastagÃtras tu bharata÷ sa vÃcà sajjamÃnayà 2.104.009c k­täjalir idaæ vÃkyaæ rÃghavaæ punar abravÅt 2.104.010a rÃjadharmam anuprek«ya kuladharmÃnusaætatim 2.104.010c kartum arhasi kÃkutstha mama mÃtuÓ ca yÃcanÃm 2.104.011a rak«ituæ sumahad rÃjyam aham ekas tu notsahe 2.104.011c paurajÃnapadÃæÓ cÃpi raktÃn ra¤jayituæ tathà 2.104.012a j¤ÃtayaÓ ca hi yodhÃÓ ca mitrÃïi suh­daÓ ca na÷ 2.104.012c tvÃm eva pratikÃÇk«ante parjanyam iva kar«akÃ÷ 2.104.013a idaæ rÃjyaæ mahÃprÃj¤a sthÃpaya pratipadya hi 2.104.013c ÓaktimÃn asi kÃkutstha lokasya paripÃlane 2.104.014a ity uktvà nyapatad bhrÃtu÷ pÃdayor bharatas tadà 2.104.014c bh­Óaæ saæprÃrthayÃm Ãsa rÃmam evaæ priyaæ vada÷ 2.104.015a tam aÇke bhrÃtaraæ k­tvà rÃmo vacanam abravÅt 2.104.015c ÓyÃmaæ nalinapatrÃk«aæ mattahaæsasvara÷ svayam 2.104.016a Ãgatà tvÃm iyaæ buddhi÷ svajà vainayikÅ ca yà 2.104.016c bh­Óam utsahase tÃta rak«ituæ p­thivÅm api 2.104.017a amÃtyaiÓ ca suh­dbhiÓ ca buddhimadbhiÓ ca mantribhi÷ 2.104.017c sarvakÃryÃïi saæmantrya sumahÃnty api kÃraya 2.104.018a lak«mÅÓ candrÃd apeyÃd và himavÃn và himaæ tyajet 2.104.018c atÅyÃt sÃgaro velÃæ na pratij¤Ãm ahaæ pitu÷ 2.104.019a kÃmÃd và tÃta lobhÃd và mÃtrà tubhyam idaæ k­tam 2.104.019c na tan manasi kartavyaæ vartitavyaæ ca mÃt­vat 2.104.020a evaæ bruvÃïaæ bharata÷ kausalyÃsutam abravÅt 2.104.020c tejasÃdityasaækÃÓaæ pratipaccandradarÓanam 2.104.021a adhirohÃrya pÃdÃbhyÃæ pÃduke hemabhÆ«ite 2.104.021c ete hi sarvalokasya yogak«emaæ vidhÃsyata÷ 2.104.022a so 'dhiruhya naravyÃghra÷ pÃduke hy avaruhya ca 2.104.022c prÃyacchat sumahÃtejà bharatÃya mahÃtmane 2.104.023a sa pÃduke te bharata÷ pratÃpavÃn; svalaæk­te saæparig­hya dharmavit 2.104.023c pradak«iïaæ caiva cakÃra rÃghavaæ; cakÃra caivottamanÃgamÆrdhani 2.104.024a athÃnupÆrvyÃt pratipÆjya taæ janaæ; gurÆæÓ ca mantriprak­tÅs tathÃnujau 2.104.024c vyasarjayad rÃghavavaæÓavardhana÷; sthita÷ svadharme himavÃn ivÃcala÷ 2.104.025a taæ mÃtaro bëpag­hÅtakaïÂho; du÷khena nÃmantrayituæ hi Óeku÷ 2.104.025c sa tv eva mÃtÌr abhivÃdya sarvÃ; rudan kuÂÅæ svÃæ praviveÓa rÃma÷ 2.105.001a tata÷ Óirasi k­tvà tu pÃduke bharatas tadà 2.105.001c Ãruroha rathaæ h­«Âa÷ Óatrughnena samanvita÷ 2.105.002a vasi«Âho vÃmadevaÓ ca jÃbÃliÓ ca d­¬havrata÷ 2.105.002c agrata÷ prayayu÷ sarve mantriïo mantrapÆjitÃ÷ 2.105.003a mandÃkinÅæ nadÅæ ramyÃæ prÃÇmukhÃs te yayus tadà 2.105.003c pradak«iïaæ ca kurvÃïÃÓ citrakÆÂaæ mahÃgirim 2.105.004a paÓyan dhÃtusahasrÃïi ramyÃïi vividhÃni ca 2.105.004c prayayau tasya pÃrÓvena sasainyo bharatas tadà 2.105.005a adÆrÃc citrakÆÂasya dadarÓa bharatas tadà 2.105.005c ÃÓramaæ yatra sa munir bharadvÃja÷ k­tÃlaya÷ 2.105.006a sa tam ÃÓramam Ãgamya bharadvÃjasya buddhimÃn 2.105.006c avatÅrya rathÃt pÃdau vavande kulanandana÷ 2.105.007a tato h­«Âo bharadvÃjo bharataæ vÃkyam abravÅt 2.105.007c api k­tyaæ k­taæ tÃta rÃmeïa ca samÃgatam 2.105.008a evam uktas tu bharato bharadvÃjena dhÅmatà 2.105.008c pratyuvÃca bharadvÃjaæ bharato dharmavatsala÷ 2.105.009a sa yÃcyamÃno guruïà mayà ca d­¬havikrama÷ 2.105.009c rÃghava÷ paramaprÅto vasi«Âhaæ vÃkyam abravÅt 2.105.010a pitu÷ pratij¤Ãæ tÃm eva pÃlayi«yÃmi tattvata÷ 2.105.010c caturdaÓa hi var«Ãïi ya pratij¤Ã pitur mama 2.105.011a evam ukto mahÃprÃj¤o vasi«Âha÷ pratyuvÃca ha 2.105.011c vÃkyaj¤o vÃkyakuÓalaæ rÃghavaæ vacanaæ mahat 2.105.012a ete prayaccha saæh­«Âa÷ pÃduke hemabhÆ«ite 2.105.012c ayodhyÃyÃæ mahÃprÃj¤a yogak«emakare tava 2.105.013a evam ukto vasi«Âhena rÃghava÷ prÃÇmukha÷ sthita÷ 2.105.013c pÃduke hemavik­te mama rÃjyÃya te dadau 2.105.014a niv­tto 'ham anuj¤Ãto rÃmeïa sumahÃtmanà 2.105.014c ayodhyÃm eva gacchÃmi g­hÅtvà pÃduke Óubhe 2.105.015a etac chrutvà Óubhaæ vÃkyaæ bharatasya mahÃtmana÷ 2.105.015c bharadvÃja÷ Óubhataraæ munir vÃkyam udÃharat 2.105.016a naitac citraæ naravyÃghra ÓÅlav­ttavatÃæ vara 2.105.016c yad Ãryaæ tvayi ti«Âhet tu nimne v­«Âim ivodakam 2.105.017a am­ta÷ sa mahÃbÃhu÷ pità daÓarathas tava 2.105.017c yasya tvam Åd­Óa÷ putro dharmÃtmà dharmavatsala÷ 2.105.018a tam ­«iæ tu mahÃtmÃnam uktavÃkyaæ k­täjali÷ 2.105.018c Ãmantrayitum Ãrebhe caraïÃv upag­hya ca 2.105.019a tata÷ pradak«iïaæ k­tvà bharadvÃjaæ puna÷ puna÷ 2.105.019c bharatas tu yayau ÓrÅmÃn ayodhyÃæ saha mantribhi÷ 2.105.020a yÃnaiÓ ca ÓakaÂaiÓ caiva hayaiÓ nÃgaiÓ ca sà camÆ÷ 2.105.020c punar niv­ttà vistÅrïà bharatasyÃnuyÃyinÅ 2.105.021a tatas te yamunÃæ divyÃæ nadÅæ tÅrtvormimÃlinÅm 2.105.021c dad­Óus tÃæ puna÷ sarve gaÇgÃæ ÓivajalÃæ nadÅm 2.105.022a tÃæ ramyajalasaæpÆrïÃæ saætÅrya saha bÃndhava÷ 2.105.022c Ó­Çgaverapuraæ ramyaæ praviveÓa sasainika÷ 2.105.023a Ó­ÇgaverapurÃd bhÆya ayodhyÃæ saædadarÓa ha 2.105.023c bharato du÷khasaætapta÷ sÃrathiæ cedam abravÅt 2.105.024a sÃrathe paÓya vidhvastà ayodhyà na prakÃÓate 2.105.024c nirÃkÃrà nirÃnandà dÅnà pratihatasvanà 2.106.001a snigdhagambhÅragho«eïa syandanenopayÃn prabhu÷ 2.106.001c ayodhyÃæ bharata÷ k«ipraæ praviveÓa mahÃyaÓÃ÷ 2.106.002a bi¬ÃlolÆkacaritÃm ÃlÅnanaravÃraïÃm 2.106.002c timirÃbhyÃhatÃæ kÃlÅm aprakÃÓÃæ niÓÃm iva 2.106.003a rÃhuÓatro÷ priyÃæ patnÅæ Óriyà prajvalitaprabhÃm 2.106.003c graheïÃbhyutthitenaikÃæ rohiïÅm iva pŬitÃm 2.106.004a alpo«ïak«ubdhasalilÃæ gharmottaptavihaægamÃm 2.106.004c lÅnamÅnajha«agrÃhÃæ k­ÓÃæ girinadÅm iva 2.106.005a vidhÆmÃm iva hemÃbhÃm adhvarÃgnisamutthitÃm 2.106.005c havirabhyuk«itÃæ paÓcÃc chikhÃæ vipralayaæ gatÃm 2.106.006a vidhvastakavacÃæ rugïagajavÃjirathadhvajÃm 2.106.006c hatapravÅrÃm ÃpannÃæ camÆm iva mahÃhave 2.106.007a saphenÃæ sasvanÃæ bhÆtvà sÃgarasya samutthitÃm 2.106.007c praÓÃntamÃrutoddhÆtÃæ jalormim iva ni÷svanÃm 2.106.008a tyaktÃæ yaj¤Ãyudhai÷ sarvair abhirÆpaiÓ ca yÃjakai÷ 2.106.008c sutyÃkÃle vinirv­tte vediæ gataravÃm iva 2.106.009a go«Âhamadhye sthitÃm ÃrtÃm acarantÅæ navaæ t­ïam 2.106.009c gov­«eïa parityaktÃæ gavÃæ patnÅm ivotsukÃm 2.106.010a prabhÃkarÃlai÷ susnigdhai÷ prajvaladbhir ivottamai÷ 2.106.010c viyuktÃæ maïibhir jÃtyair navÃæ muktÃvalÅm iva 2.106.011a sahasà calitÃæ sthÃnÃn mahÅæ puïyak«ayÃd gatÃm 2.106.011c saæh­tadyutivistÃrÃæ tÃrÃm iva divaÓ cyutÃm 2.106.012a pu«panaddhÃæ vasantÃnte mattabhramaraÓÃlinÅm 2.106.012c drutadÃvÃgniviplu«ÂÃæ klÃntÃæ vanalatÃm iva 2.106.013a saæmƬhanigamÃæ sarvÃæ saæk«iptavipaïÃpaïÃm 2.106.013c pracchannaÓaÓinak«atrÃæ dyÃm ivÃmbudharair v­tÃm 2.106.014a k«ÅïapÃnottamair bhinnai÷ ÓarÃvair abhisaæv­tÃm 2.106.014c hataÓauï¬Ãm ivÃkÃÓe pÃnabhÆmim asaæsk­tÃm 2.106.015a v­kïabhÆmitalÃæ nimnÃæ v­kïapÃtrai÷ samÃv­tÃm 2.106.015c upayuktodakÃæ bhagnÃæ prapÃæ nipatitÃm iva 2.106.016a vipulÃæ vitatÃæ caiva yuktapÃÓÃæ tarasvinÃm 2.106.016c bhÆmau bÃïair vini«k­ttÃæ patitÃæ jyÃm ivÃyudhÃt 2.106.017a sahasà yuddhaÓauï¬ena hayÃroheïa vÃhitÃm 2.106.017c nik«iptabhÃï¬Ãm uts­«ÂÃæ kiÓorÅm iva durbalÃm 2.106.018a prÃv­«i pravigìhÃyÃæ pravi«ÂasyÃbhra maï¬alam 2.106.018c pracchannÃæ nÅlajÅmÆtair bhÃskarasya prabhÃm iva 2.106.019a bharatas tu rathastha÷ sa¤ ÓrÅmÃn daÓarathÃtmaja÷ 2.106.019c vÃhayantaæ rathaÓre«Âhaæ sÃrathiæ vÃkyam abravÅt 2.106.020a kiæ nu khalv adya gambhÅro mÆrchito na niÓamyate 2.106.020c yathÃpuram ayodhyÃyÃæ gÅtavÃditrani÷svana÷ 2.106.021a vÃruïÅmadagandhÃÓ ca mÃlyagandhaÓ ca mÆrchita÷ 2.106.021c dhÆpitÃgarugandhaÓ ca na pravÃti samantata÷ 2.106.022a yÃnapravaragho«aÓ ca snigdhaÓ ca hayani÷svana÷ 2.106.022c pramattagajanÃdaÓ ca mahÃæÓ ca rathani÷svana÷ 2.106.022e nedÃnÅæ ÓrÆyate puryÃm asyÃæ rÃme vivÃsite 2.106.023a taruïaiÓ cÃru ve«aiÓ ca narair unnatagÃmibhi÷ 2.106.023c saæpatadbhir ayodhyÃyÃæ na vibhÃnti mahÃpathÃ÷ 2.106.024a evaæ bahuvidhaæ jalpan viveÓa vasatiæ pitu÷ 2.106.024c tena hÅnÃæ narendreïa siæhahÅnÃæ guhÃm iva 2.107.001a tato nik«ipya mÃtÌh sa ayodhyÃyÃæ d­¬havrata÷ 2.107.001c bharata÷ Óokasaætapto gurÆn idam athÃbravÅt 2.107.002a nandigrÃmaæ gami«yÃmi sarvÃn Ãmantraye 'dya va÷ 2.107.002c tatra du÷kham idaæ sarvaæ sahi«ye rÃghavaæ vinà 2.107.003a gataÓ ca hi divaæ rÃjà vanasthaÓ ca gurur mama 2.107.003c rÃmaæ pratÅk«e rÃjyÃya sa hi rÃjà mahÃyaÓÃ÷ 2.107.004a etac chrutvà Óubhaæ vÃkyaæ bharatasya mahÃtmana÷ 2.107.004c abruvan mantriïa÷ sarve vasi«ÂhaÓ ca purohita÷ 2.107.005a sad­Óaæ ÓlÃghanÅyaæ ca yad uktaæ bharata tvayà 2.107.005c vacanaæ bhrÃt­vÃtsalyÃd anurÆpaæ tavaiva tat 2.107.006a nityaæ te bandhulubdhasya ti«Âhato bhrÃt­sauh­de 2.107.006c ÃryamÃrgaæ prapannasya nÃnumanyeta ka÷ pumÃn 2.107.007a mantriïÃæ vacanaæ Órutvà yathÃbhila«itaæ priyam 2.107.007c abravÅt sÃrathiæ vÃkyaæ ratho me yujyatÃm iti 2.107.008a prah­«Âavadana÷ sarvà mÃtÌh samabhivÃdya sa÷ 2.107.008c Ãruroha rathaæ ÓrÅmä Óatrughnena samanvita÷ 2.107.009a Ãruhya tu rathaæ ÓÅghraæ ÓatrughnabharatÃv ubhau 2.107.009c yayatu÷ paramaprÅtau v­tau mantripurohitai÷ 2.107.010a agrato puravas tatra vasi«Âha pramukhà dvijÃ÷ 2.107.010c prayayu÷ prÃÇmukhÃ÷ sarve nandigrÃmo yato 'bhavat 2.107.011a balaæ ca tad anÃhÆtaæ gajÃÓvarathasaækulam 2.107.011c prayayau bharate yÃte sarve ca puravÃsina÷ 2.107.012a rathastha÷ sa tu dharmÃtmà bharato bhrÃt­vatsala÷ 2.107.012c nandigrÃmaæ yayau tÆrïaæ Óirasy ÃdhÃya pÃduke 2.107.013a tatas tu bharata÷ k«ipraæ nandigrÃmaæ praviÓya sa÷ 2.107.013c avatÅrya rathÃt tÆrïaæ gurÆn idam uvÃca ha 2.107.014a etad rÃjyaæ mama bhrÃtrà dattaæ saænyÃsavat svayam 2.107.014c yogak«emavahe ceme pÃduke hemabhÆ«ite 2.107.014e tam imaæ pÃlayi«yÃmi rÃghavÃgamanaæ prati 2.107.015a k«ipraæ saæyojayitvà tu rÃghavasya puna÷ svayam 2.107.015c caraïau tau tu rÃmasya drak«yÃmi sahapÃdukau 2.107.016a tato nik«iptabhÃro 'haæ rÃghaveïa samÃgata÷ 2.107.016c nivedya gurave rÃjyaæ bhaji«ye guruv­ttitÃm 2.107.017a rÃghavÃya ca saænyÃsaæ dattveme varapÃduke 2.107.017c rÃjyaæ cedam ayodhyÃæ ca dhÆtapÃpo bhavÃmi ca 2.107.018a abhi«ikte tu kÃkutsthe prah­«Âamudite jane 2.107.018c prÅtir mama yaÓaÓ caiva bhaved rÃjyÃc caturguïam 2.107.019a evaæ tu vilapan dÅno bharata÷ sa mahÃyaÓÃ÷ 2.107.019c nandigrÃme 'karod rÃjyaæ du÷khito mantribhi÷ saha 2.107.020a sa valkalajaÂÃdhÃrÅ munive«adhara÷ prabhu÷ 2.107.020c nandigrÃme 'vasad vÅra÷ sasainyo bharatas tadà 2.107.021a rÃmÃgamanam ÃkÃÇk«an bharato bhrÃt­vatsala÷ 2.107.021c bhrÃtur vacanakÃrÅ ca pratij¤ÃpÃragas tadà 2.107.022a pÃduke tv abhi«icyÃtha nandigrÃme 'vasat tadà 2.107.022c bharata÷ ÓÃsanaæ sarvaæ pÃdukÃbhyÃæ nyavedayat 2.108.001a pratiprayÃte bharate vasan rÃmas tapovane 2.108.001c lak«ayÃm Ãsa sodvegam athautsukyaæ tapasvinÃm 2.108.002a ye tatra citrakÆÂasya purastÃt tÃpasÃÓrame 2.108.002c rÃmam ÃÓritya niratÃs tÃn alak«ayad utsukÃn 2.108.003a nayanair bh­kuÂÅbhiÓ ca rÃmaæ nirdiÓya ÓaÇkitÃ÷ 2.108.003c anyonyam upajalpanta÷ ÓanaiÓ cakrur mitha÷ kathÃ÷ 2.108.004a te«Ãm autsukyam Ãlak«ya rÃmas tv Ãtmani ÓaÇkita÷ 2.108.004c k­täjalir uvÃcedam ­«iæ kulapatiæ tata÷ 2.108.005a na kaccid bhagavan kiæ cit pÆrvav­ttam idaæ mayi 2.108.005c d­Óyate vik­taæ yena vikriyante tapasvina÷ 2.108.006a pramÃdÃc caritaæ kaccit kiæ cin nÃvarajasya me 2.108.006c lak«maïasyar«ibhir d­«Âaæ nÃnurÆpam ivÃtmana÷ 2.108.007a kaccic chuÓrÆ«amÃïà va÷ ÓuÓrÆ«aïaparà mayi 2.108.007c pramadÃbhyucitÃæ v­ttiæ sÅtà yuktaæ na vartate 2.108.008a athar«ir jarayà v­ddhas tapasà ca jarÃæ gata÷ 2.108.008c vepamÃna ivovÃca rÃmaæ bhÆtadayÃparam 2.108.009a kuta÷ kalyÃïasattvÃyÃ÷ kalyÃïÃbhirates tathà 2.108.009c calanaæ tÃta vaidehyÃs tapasvi«u viÓe«ata÷ 2.108.010a tvannimittam idaæ tÃvat tÃpasÃn prati vartate 2.108.010c rak«obhyas tena saævignÃ÷ kathayanti mitha÷ kathÃ÷ 2.108.011a rÃvaïÃvaraja÷ kaÓ cit kharo nÃmeha rÃk«asa÷ 2.108.011c utpÃÂya tÃpasÃn sarvä janasthÃnaniketanÃn 2.108.012a dh­«ÂaÓ ca jitakÃÓÅ ca n­Óaæsa÷ puru«Ãdaka÷ 2.108.012c avaliptaÓ ca pÃpaÓ ca tvÃæ ca tÃta na m­«yate 2.108.013a tvaæ yadà prabh­ti hy asminn ÃÓrame tÃta vartase 2.108.013c tadà prabh­ti rak«Ãæsi viprakurvanti tÃpasÃn 2.108.014a darÓayanti hi bÅbhatsai÷ krÆrair bhÅ«aïakair api 2.108.014c nÃnà rÆpair virÆpaiÓ ca rÆpair asukhadarÓanai÷ 2.108.015a apraÓastair aÓucibhi÷ saæprayojya ca tÃpasÃn 2.108.015c pratighnanty aparÃn k«ipram anÃryÃ÷ purata÷ sthita÷ 2.108.016a te«u te«v ÃÓramasthÃne«v abuddham avalÅya ca 2.108.016c ramante tÃpasÃæs tatra nÃÓayanto 'lpacetasa÷ 2.108.017a apak«ipanti srugbhÃï¬Ãn agnÅn si¤canti vÃriïà 2.108.017c kalaÓÃæÓ ca pram­dnanti havane samupasthite 2.108.018a tair durÃtmabhir Ãvi«ÂÃn ÃÓramÃn prajihÃsava÷ 2.108.018c gamanÃyÃnyadeÓasya codayanty ­«ayo 'dya mÃm 2.108.019a tat purà rÃma ÓÃrÅrÃm upahiæsÃæ tapasvi«u 2.108.019c darÓayati hi du«ÂÃs te tyak«yÃma imam ÃÓramam 2.108.020a bahumÆlaphalaæ citram avidÆrÃd ito vanam 2.108.020c purÃïÃÓramam evÃhaæ Órayi«ye sagaïa÷ puna÷ 2.108.021a kharas tvayy api cÃyuktaæ purà tÃta pravartate 2.108.021c sahÃsmÃbhir ito gaccha yadi buddhi÷ pravartate 2.108.022a sakalatrasya saædeho nityaæ yat tasya rÃghava 2.108.022c samarthasyÃpi hi sato vÃso du÷kha ihÃdya te 2.108.023a ity uktavantaæ rÃmas taæ rÃjaputras tapasvinam 2.108.023c na ÓaÓÃkottarair vÃkyair avaroddhuæ samutsukam 2.108.024a abhinandya samÃp­cchya samÃdhÃya ca rÃghavam 2.108.024c sa jagÃmÃÓramaæ tyaktvà kulai÷ kulapati÷ saha 2.108.025a rÃma÷ saæsÃdhya tv ­«igaïam anugamanÃd; deÓÃt tasmÃccit kulapatim abhivÃdyar«im 2.108.025c samyakprÅtais tair anumata upadi«ÂÃrtha÷; puïyaæ vÃsÃya svanilayam upasaæpede 2.108.026a ÃÓramaæ tv ­«ivirahitaæ prabhu÷; k«aïam api na jahau sa rÃghava÷ 2.108.026c rÃghavaæ hi satatam anugatÃs; tÃpasÃÓ car«icaritadh­taguïÃ÷ 2.109.001a rÃghavas tv apayÃte«u tapasvi«u vicintayan 2.109.001c na tatrÃrocayad vÃsaæ kÃraïair bahubhis tadà 2.109.002a iha me bharato d­«Âo mÃtaraÓ ca sanÃgarÃ÷ 2.109.002c sà ca me sm­tir anveti tÃn nityam anuÓocata÷ 2.109.003a skandhÃvÃraniveÓena tena tasya mahÃtmana÷ 2.109.003c hayahastikarÅ«aiÓ ca upamarda÷ k­to bh­Óam 2.109.004a tasmÃd anyatra gacchÃma iti saæcintya rÃghava÷ 2.109.004c prÃti«Âhata sa vaidehyà lak«maïena ca saægata÷ 2.109.005a so 'trer ÃÓramam ÃsÃdya taæ vavande mahÃyaÓÃ÷ 2.109.005c taæ cÃpi bhagavÃn atri÷ putravat pratyapadyata 2.109.006a svayam Ãtithyam ÃdiÓya sarvam asya susatk­tam 2.109.006c saumitriæ ca mahÃbhÃgÃæ sÅtÃæ ca samasÃntvayat 2.109.007a patnÅæ ca tam anuprÃptÃæ v­ddhÃm Ãmantrya satk­tÃm 2.109.007c sÃntvayÃm Ãsa dharmaj¤a÷ sarvabhÆtahite rata÷ 2.109.008a anasÆyÃæ mahÃbhÃgÃæ tÃpasÅæ dharmacÃriïÅm 2.109.008c pratig­hïÅ«va vaidehÅm abravÅd ­«isattama÷ 2.109.009a rÃmÃya cÃcacak«e tÃæ tÃpasÅæ dharmacÃriïÅm 2.109.009c daÓa var«Ãïy anÃv­«Âyà dagdhe loke nirantaram 2.109.010a yayà mÆlaphale s­«Âe jÃhnavÅ ca pravartità 2.109.010c ugreïa tapasà yuktà niyamaiÓ cÃpy alaæk­tà 2.109.011a daÓavar«asahasrÃïi yayà taptaæ mahat tapa÷ 2.109.011c anasÆyÃvratais tÃta pratyÆhÃÓ ca nibarhitÃ÷ 2.109.012a devakÃryanimittaæ ca yayà saætvaramÃïayà 2.109.012c daÓarÃtraæ k­tvà rÃtri÷ seyaæ mÃteva te 'nagha 2.109.013a tÃm imÃæ sarvabhÆtÃnÃæ namaskÃryÃæ yaÓasvinÅm 2.109.013c abhigacchatu vaidehÅ v­ddhÃm akrodhanÃæ sadà 2.109.014a evaæ bruvÃïaæ tam ­«iæ tathety uktvà sa rÃghava÷ 2.109.014c sÅtÃm uvÃca dharmaj¤Ãm idaæ vacanam uttamam 2.109.015a rÃjaputri Órutaæ tv etan muner asya samÅritam 2.109.015c Óreyo 'rtham Ãtmana÷ ÓÅghram abhigaccha tapasvinÅm 2.109.016a anasÆyeti yà loke karmabhi÷ kyÃtim Ãgatà 2.109.016c tÃæ ÓÅghram abhigaccha tvam abhigamyÃæ tapasvinÅm 2.109.017a sÅtà tv etad vaca÷ Órutvà rÃghavasya hitai«iïÅ 2.109.017c tÃm atripatnÅæ dharmaj¤Ãm abhicakrÃma maithilÅ 2.109.018a ÓithilÃæ valitÃæ v­ddhÃæ jarÃpÃï¬uramÆrdhajÃm 2.109.018c satataæ vepamÃnÃÇgÅæ pravÃte kadalÅ yathà 2.109.019a tÃæ tu sÅtà mahÃbhÃgÃm anasÆyÃæ pativratÃm 2.109.019c abhyavÃdayad avyagrà svaæ nÃma samudÃharat 2.109.020a abhivÃdya ca vaidehÅ tÃpasÅæ tÃm aninditÃm 2.109.020c baddhäjalipuÂà h­«Âà paryap­cchad anÃmayam 2.109.021a tata÷ sÅtÃæ mahÃbhÃgÃæ d­«Âvà tÃæ dharmacÃriïÅm 2.109.021c sÃntvayanty abravÅd dh­«Âà di«Âyà dharmam avek«ase 2.109.022a tyaktvà j¤Ãtijanaæ sÅte mÃnam ­ddhiæ ca mÃnini 2.109.022c avaruddhaæ vane rÃmaæ di«Âyà tvam anugacchasi 2.109.023a nagarastho vanastho và pÃpo và yadi vÃÓubha÷ 2.109.023c yÃsÃæ strÅïÃæ priyo bhartà tÃsÃæ lokà mahodayÃ÷ 2.109.024a du÷ÓÅla÷ kÃmav­tto và dhanair và parivarjita÷ 2.109.024c strÅïÃm Ãrya svabhÃvÃnÃæ paramaæ daivataæ pati÷ 2.109.025a nÃto viÓi«Âaæ paÓyÃmi bÃndhavaæ vim­Óanty aham 2.109.025c sarvatra yogyaæ vaidehi tapa÷ k­tam ivÃvyayam 2.109.026a na tv evam avagacchanti guïa do«am asat striya÷ 2.109.026c kÃmavaktavyah­dayà bhart­nÃthÃÓ caranti yÃ÷ 2.109.027a prÃpnuvanty ayaÓaÓ caiva dharmabhraæÓaæ ca maithili 2.109.027c akÃrya vaÓam ÃpannÃ÷ striyo yÃ÷ khalu tad vidhÃ÷ 2.109.028a tvadvidhÃs tu guïair yuktà d­«ÂalokaparÃvarÃ÷ 2.109.028c striya÷ svarge cari«yanti yathà puïyak­tas tathà 2.110.001a sà tv evam uktà vaidehÅ anasÆyÃn asÆyayà 2.110.001c pratipÆjya vaco mandaæ pravaktum upacakrame 2.110.002a naitad ÃÓcaryam ÃryÃyà yan mÃæ tvam anubhëase 2.110.002c viditaæ tu mamÃpy etad yathà nÃryÃ÷ patir guru÷ 2.110.003a yady apy e«a bhaved bhartà mamÃrye v­ttavarjita÷ 2.110.003c advaidham upavartavyas tathÃpy e«a mayà bhavet 2.110.004a kiæ punar yo guïaÓlÃghya÷ sÃnukroÓo jitendriya÷ 2.110.004c sthirÃnurÃgo dharmÃtmà mÃt­vartÅ pit­ priya÷ 2.110.005a yÃæ v­ttiæ vartate rÃma÷ kausalyÃyÃæ mahÃbala÷ 2.110.005c tÃm eva n­panÃrÅïÃm anyÃsÃm api vartate 2.110.006a sak­d d­«ÂÃsv api strÅ«u n­peïa n­pavatsala÷ 2.110.006c mÃt­vad vartate vÅro mÃnam uts­jya dharmavit 2.110.007a ÃgacchantyÃÓ ca vijanaæ vanam evaæ bhayÃvaham 2.110.007c samÃhitaæ hi me ÓvaÓrvà h­daye yat sthitaæ mama 2.110.008a prÃïipradÃnakÃle ca yat purà tv agnisaænidhau 2.110.008c anuÓi«Âà jananyÃsmi vÃkyaæ tad api me dh­tam 2.110.009a navÅk­taæ tu tat sarvaæ vÃkyais te dharmacÃriïi 2.110.009c patiÓuÓrÆ«aïÃn nÃryÃs tapo nÃnyad vidhÅyate 2.110.010a sÃvitrÅ patiÓuÓrÆ«Ãæ k­tvà svarge mahÅyate 2.110.010c tathà v­ttiÓ ca yÃtà tvaæ patiÓuÓrÆ«ayà divam 2.110.011a vari«Âhà sarvanÃrÅïÃm e«Ã ca divi devatà 2.110.011c rohiïÅ ca vinà candraæ muhÆrtam api d­Óyate 2.110.012a evaævidhÃÓ ca pravarÃ÷ striyo bhart­d­¬havratÃ÷ 2.110.012c devaloke mahÅyante puïyena svena karmaïà 2.110.013a tato 'nasÆyà saæh­«Âà Órutvoktaæ sÅtayà vaca÷ 2.110.013c Óirasy ÃghrÃya covÃca maithilÅæ har«ayanty uta 2.110.014a niyamair vividhair Ãptaæ tapo hi mahad asti me 2.110.014c tat saæÓritya balaæ sÅte chandaye tvÃæ Óucivrate 2.110.015a upapannaæ ca yuktaæ ca vacanaæ tava maithili 2.110.015c prÅtà cÃsmy ucitaæ kiæ te karavÃïi bravÅhi me 2.110.015e k­tam ity abravÅt sÅtà tapobalasamanvitÃm 2.110.016a sà tv evam uktà dharmaj¤Ã tayà prÅtatarÃbhavat 2.110.016c saphalaæ ca prahar«aæ te hanta sÅte karomy aham 2.110.017a idaæ divyaæ varaæ mÃlyaæ vastram ÃbharaïÃni ca 2.110.017c aÇgarÃgaæ ca vaidehi mahÃrham anulepanam 2.110.018a mayà dattam idaæ sÅte tava gÃtrÃïi Óobhayet 2.110.018c anurÆpam asaækli«Âaæ nityam eva bhavi«yati 2.110.019a aÇgarÃgeïa divyena liptÃÇgÅ janakÃtmaje 2.110.019c Óobhayi«yÃmi bhartÃraæ yathà ÓrÅr vi«ïum avyayam 2.110.020a sà vastram aÇgarÃgaæ ca bhÆ«aïÃni srajas tathà 2.110.020c maithilÅ pratijagrÃha prÅtidÃnam anuttamam 2.110.021a pratig­hya ca tat sÅtà prÅtidÃnaæ yaÓasvinÅ 2.110.021c Óli«ÂäjalipuÂà dhÅrà samupÃsta tapodhanÃm 2.110.022a tathà sÅtÃm upÃsÅnÃm anasÆyà d­¬havratà 2.110.022c vacanaæ pra«Âum Ãrebhe kathÃæ kÃæ cid anupriyÃm 2.110.023a svayaævare kila prÃptà tvam anena yaÓasvinà 2.110.023c rÃghaveïeti me sÅte kathà Órutim upÃgatà 2.110.024a tÃæ kathÃæ Órotum icchÃmi vistareïa ca maithili 2.110.024c yathÃnubhÆtaæ kÃrtsnyena tan me tvaæ vaktum arhasi 2.110.025a evam uktà tu sà sÅtà tÃæ tato dharmacÃriïÅm 2.110.025c ÓrÆyatÃm iti coktvà vai kathayÃm Ãsa tÃæ kathÃm 2.110.026a mithilÃdhipatir vÅro janako nÃma dharmavit 2.110.026c k«atradharmaïy abhirato nyÃyata÷ ÓÃsti medinÅm 2.110.027a tasya lÃÇgalahastasya kar«ata÷ k«etramaï¬alam 2.110.027c ahaæ kilotthità bhittvà jagatÅæ n­pate÷ sutà 2.110.028a sa mÃæ d­«Âvà narapatir mu«Âivik«epatatpara÷ 2.110.028c pÃæÓu guïÂhita sarvÃÇgÅæ vismito janako 'bhavat 2.110.029a anapatyena ca snehÃd aÇkam Ãropya ca svayam 2.110.029c mameyaæ tanayety uktvà sneho mayi nipÃtita÷ 2.110.030a antarik«e ca vÃg uktÃpratimà mÃnu«Å kila 2.110.030c evam etan narapate dharmeïa tanayà tava 2.110.031a tata÷ prah­«Âo dharmÃtmà pità me mithilÃdhipa÷ 2.110.031c avÃpto vipulÃm ­ddhiæ mÃm avÃpya narÃdhipa÷ 2.110.032a dattvà cÃsmÅ«Âavad devyai jye«ÂhÃyai puïyakarmaïà 2.110.032c tayà saæbhÃvità cÃsmi snigdhayà mÃt­sauh­dÃt 2.110.033a patisaæyogasulabhaæ vayo d­«Âvà tu me pità 2.110.033c cintÃm abhyagamad dÅno vittanÃÓÃd ivÃdhana÷ 2.110.034a sad­ÓÃc cÃpak­«ÂÃc ca loke kanyÃpità janÃt 2.110.034c pradhar«aïÃm avÃpnoti ÓakreïÃpi samo bhuvi 2.110.035a tÃæ dhar«aïÃm adÆrasthÃæ saæd­ÓyÃtmani pÃrthiva÷ 2.110.035c cinntÃrïavagata÷ pÃraæ nÃsasÃdÃplavo yatha 2.110.036a ayonijÃæ hi mÃæ j¤Ãtvà nÃdhyagacchat sa cintayan 2.110.036c sad­Óaæ cÃnurÆpaæ ca mahÅpÃla÷ patiæ mama 2.110.037a tasya buddhir iyaæ jÃtà cintayÃnasya saætatam 2.110.037c svayaæ varaæ tanÆjÃyÃ÷ kari«yÃmÅti dhÅmata÷ 2.110.038a mahÃyaj¤e tadà tasya varuïena mahÃtmanà 2.110.038c dattaæ dhanurvaraæ prÅtyà tÆïÅ cÃk«ayya sÃyakau 2.110.039a asaæcÃlyaæ manu«yaiÓ ca yatnenÃpi ca gauravÃt 2.110.039c tan na Óaktà namayituæ svapne«v api narÃdhipÃ÷ 2.110.040a tad dhanu÷ prÃpya me pitrà vyÃh­taæ satyavÃdinà 2.110.040c samavÃye narendrÃïÃæ pÆrvam Ãmantrya pÃrthivÃn 2.110.041a idaæ ca dhanur udyamya sajyaæ ya÷ kurute nara÷ 2.110.041c tasya me duhità bhÃryà bhavi«yati na saæÓaya÷ 2.110.042a tac ca d­«Âvà dhanu÷Óre«Âhaæ gauravÃd girisaænibham 2.110.042c abhivÃdya n­pà jagmur aÓaktÃs tasya tolane 2.110.043a sudÅrghasya tu kÃlasya rÃghavo 'yaæ mahÃdyuti÷ 2.110.043c viÓvÃmitreïa sahito yaj¤aæ dra«Âuæ samÃgata÷ 2.110.044a lak«maïena saha bhrÃtrà rÃma÷ satyaparÃkrama÷ 2.110.044c viÓvÃmitras tu dharmÃtmà mama pitrà supÆjita÷ 2.110.045a provÃca pitaraæ tatra rÃghavo rÃmalak«maïau 2.110.045c sutau daÓarathasyemau dhanurdarÓanakÃÇk«iïau 2.110.045e ity uktas tena vipreïa tad dhanu÷ samupÃnayat 2.110.046a nime«ÃntaramÃtreïa tad Ãnamya sa vÅryavÃn 2.110.046c jyÃæ samÃropya jhaÂiti pÆrayÃm Ãsa vÅryavÃn 2.110.047a tena pÆrayatà vegÃn madhye bhagnaæ dvidhà dhanu÷ 2.110.047c tasya Óabdo 'bhavad bhÅma÷ patitasyÃÓaner iva 2.110.048a tato 'haæ tatra rÃmÃya pitrà satyÃbhisaædhinà 2.110.048c udyatà dÃtum udyamya jalabhÃjanam uttamam 2.110.049a dÅyamÃnÃæ na tu tadà pratijagrÃha rÃghava÷ 2.110.049c avij¤Ãya pituÓ chandam ayodhyÃdhipate÷ prabho÷ 2.110.050a tata÷ ÓvaÓuram Ãmantrya v­ddhaæ daÓarathaæ n­pam 2.110.050c mama pitrà ahaæ dattà rÃmÃya viditÃtmane 2.110.051a mama caivÃnujà sÃdhvÅ Ærmilà priyadarÓanà 2.110.051c bhÃryÃrthe lak«maïasyÃpi dattà pitrà mama svayam 2.110.052a evaæ dattÃsmi rÃmÃya tadà tasmin svayaæ vare 2.110.052c anuraktà ca dharmeïa patiæ vÅryavatÃæ varam 2.111.001a anasÆyà tu dharmaj¤Ã Órutvà tÃæ mahatÅæ kathÃm 2.111.001c parya«vajata bÃhubhyÃæ Óirasy ÃghrÃya maithilÅm 2.111.002a vyaktÃk«arapadaæ citraæ bhëitaæ madhuraæ tvayà 2.111.002c yathà svayaævaraæ v­ttaæ tat sarvaæ hi Órutaæ mayà 2.111.003a rame 'haæ kathayà te tu d­«¬haæ madhurabhëiïi 2.111.003c ravir astaæ gata÷ ÓrÅmÃn upohya rajanÅæ ÓivÃm 2.111.004a divasaæ prati kÅrïÃnÃm ÃhÃrÃrthaæ patatriïÃm 2.111.004c saædhyÃkÃle nilÅnÃnÃæ nidrÃrthaæ ÓrÆyate dhvani÷ 2.111.005a ete cÃpy abhi«ekÃrdrà munaya÷ phalaÓodhanÃ÷ 2.111.005c sahità upavartante salilÃplutavalkalÃ÷ 2.111.006a ­«ÅïÃm agnihotre«u hute«u vidhipurvakam 2.111.006c kapotÃÇgÃruïo dhÆmo d­Óyate pavanoddhata÷ 2.111.007a alpaparïà hi taravo ghanÅbhÆtÃ÷ samantata÷ 2.111.007c viprak­«Âe 'pi ye deÓe na prakÃÓanti vai diÓa÷ 2.111.008a rajanÅ rasasattvÃni pracaranti samantata÷ 2.111.008c tapovanam­gà hy ete veditÅrthe«u Óerate 2.111.009a saæprav­ttà niÓà sÅte nak«atrasamalaæk­tà 2.111.009c jyotsnà prÃvaraïaÓ candro d­Óyate 'bhyudito 'mbare 2.111.010a gamyatÃm anujÃnÃmi rÃmasyÃnucarÅ bhava 2.111.010c kathayantyà hi madhuraæ tvayÃhaæ parito«ità 2.111.011a alaækuru ca tÃvat tvaæ pratyak«aæ mama maithili 2.111.011c prÅtiæ janaya me vatsa divyÃlaækÃraÓobhinÅ 2.111.012a sà tadà samalaæk­tya sÅtà surasutopamà 2.111.012c praïamya Óirasà tasyai rÃmaæ tv abhimukhÅ yayau 2.111.013a tathà tu bhÆ«itÃæ sÅtÃæ dadarÓa vadatÃæ vara÷ 2.111.013c rÃghava÷ prÅtidÃnena tapasvinyà jahar«a ca 2.111.014a nyavedayat tata÷ sarvaæ sÅtà rÃmÃya maithilÅ 2.111.014c prÅtidÃnaæ tapasvinyà vasanÃbharaïasrajÃm 2.111.015a prah­«Âas tv abhavad rÃmo lak«maïaÓ ca mahÃratha÷ 2.111.015c maithilyÃ÷ satkriyÃæ d­«Âvà mÃnu«e«u sudurlabhÃm 2.111.016a tatas tÃæ sarvarÅæ prÅta÷ puïyÃæ ÓaÓinibhÃnana÷ 2.111.016c arcitas tÃpasai÷ siddhair uvÃsa raghunandana÷ 2.111.017a tasyÃæ rÃtryÃæ vyatÅtÃyÃm abhi«icya hutÃgnikÃn 2.111.017c Ãp­cchetÃæ naravyÃghrau tÃpasÃn vanagocarÃn 2.111.018a tÃv Æcus te vanacarÃs tÃpasà dharmacÃriïa÷ 2.111.018c vanasya tasya saæcÃraæ rÃk«asai÷ samabhiplutam 2.111.019a e«a panthà mahar«ÅïÃæ phalÃny ÃharatÃæ vane 2.111.019c anena tu vanaæ durgaæ gantuæ rÃghava te k«amam 2.111.020a itÅva tai÷ präjalibhis tapasvibhir; dvijai÷ k­tasvastyayana÷ paraætapa÷ 2.111.020c vanaæ sabhÃrya÷ praviveÓa rÃghava÷; salak«maïa÷ sÆrya ivÃbhramaï¬alam