Valmiki: Ramayana, 2. Ayodhyakanda


Based on the text entered by Muneo Tokunaga et al.


Input by Muneo Tokunaga, revised by John Smith (Cambridge)
[GRETIL-Version: 2017-07-06]


Revision:
      2017-07-06: erroneous line breaks removed by Tyler Neill



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:

description             character  =ASCII

long a                  à             224
long A                  â             226
long i                  ã             227
long I                  ä             228
long u                  å             229
long U                  æ             230
vocalic r               ç             231
vocalic R               è             232
long vocalic r          é             233
vocalic l               ë             235
long vocalic l          í             237
velar n                 ï             239
velar N                 ð             240
palatal n               ¤             164
palatal N               ¥             165
retroflex t             ñ             241
retroflex T             ò             242
retroflex d             ó             243
retroflex D             ô             244
retroflex n             õ             245
retroflex N             ö             246
palatal s               ÷             247
palatal S               ø             248
retroflex s             ù             249
retroflex S             ú             250
anusvara                ü             252
capital anusvara        ý             253
visarga                 þ             254

long e                  ¹             185
long o                  º             186
l underbar              ×             215
r underbar              Ÿ             159
n underbar              ­             173
k underbar              É             201
t underbar              Â             194

Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________





Vàlmãki: Ràmàyaõa, 2. Ayodhyàkàõóa


2.001.001a kasya cit tv atha kàlasya ràjà da÷arathaþ sutam
2.001.001c bharataü kekayãputram abravãd raghunandanaþ
2.001.002a ayaü kekayaràjasya putro vasati putraka
2.001.002c tvàü netum àgato vãra yudhàjin màtulas tava
2.001.003a ÷rutvà da÷arathasyaitad bharataþ kekayãsutaþ
2.001.003c gamanàyàbhicakràma ÷atrughnasahitas tadà
2.001.004a àpçcchya pitaraü ÷åro ràmaü càkliùñakàriõam
2.001.004c màtéü÷ càpi nara÷reùñhaþ ÷atrughnasahito yayau
2.001.005a yudhàjit pràpya bharataü sa÷atrughnaü praharùitaþ
2.001.005c svapuraü pràvi÷ad vãraþ pità tasya tutoùa ha
2.001.006a sa tatra nyavasad bhràtrà saha satkàrasatkçtaþ
2.001.006c màtulenà÷vapatinà putrasnehena làlitaþ
2.001.007a tatràpi nivasantau tau tarpyamàõau ca kàmataþ
2.001.007c bhràtarau smaratàü vãrau vçddhaü da÷arathaü nçpam
2.001.008a ràjàpi tau mahàtejàþ sasmàra proùitau sutau
2.001.008c ubhau bharata÷atrughnau mahendravaruõopamau
2.001.009a sarva eva tu tasyeùñà÷ catvàraþ puruùarùabhàþ
2.001.009c sva÷arãràd vinirvçttà÷ catvàra iva bàhavaþ
2.001.010a teùàm api mahàtejà ràmo ratikaraþ pituþ
2.001.010c svayambhår iva bhåtànàü babhåva guõavattaraþ
2.001.011a gate ca bharate ràmo lakùmaõa÷ ca mahàbalaþ
2.001.011c pitaraü devasaükà÷aü påjayàm àsatus tadà
2.001.012a pitur àj¤àü puraskçtya paurakàryàõi sarva÷aþ
2.001.012c cakàra ràmo dharmàtmà priyàõi ca hitàni ca
2.001.013a màtçbhyo màtçkàryàõi kçtvà paramayantritaþ
2.001.013c guråõàü gurukàryàõi kàle kàle 'nvavaikùata
2.001.014a evaü da÷arathaþ prãto bràhmaõà naigamàs tathà
2.001.014c ràmasya ÷ãlavçttena sarve viùayavàsinaþ
2.001.015a sa hi nityaü pra÷àntàtmà mçdupårvaü ca bhàùate
2.001.015c ucyamàno 'pi paruùaü nottaraü pratipadyate
2.001.016a kathaü cid upakàreõa kçtenaikena tuùyati
2.001.016c na smaraty apakàràõàü ÷atam apy àtmavattayà
2.001.017a ÷ãlavçddhair j¤ànavçddhair vayovçddhai÷ ca sajjanaiþ
2.001.017c kathayann àsta vai nityam astrayogyàntareùv api
2.001.018a kalyàõàbhijanaþ sàdhur adãnaþ satyavàg çjuþ
2.001.018c vçddhair abhivinãta÷ ca dvijair dharmàrthadar÷ibhiþ
2.001.019a dharmàrthakàmatattvaj¤aþ smçtimàn pratibhàvanàn
2.001.019c laukike samayàcare kçtakalpo vi÷àradaþ
2.001.020a ÷àstraj¤a÷ ca kçtaj¤a÷ ca puruùàntarakovidaþ
2.001.020c yaþ pragrahànugrahayor yathànyàyaü vicakùaõaþ
2.001.021a àyakarmaõy upàyaj¤aþ saüdçùñavyayakarmavit
2.001.021c ÷raiùñhyaü ÷àstrasamåheùu pràpto vyàmi÷rakeùv api
2.001.022a arthadharmau ca saügçhya sukhatantro na càlasaþ
2.001.022c vaihàrikàõàü ÷ilpànàü vij¤àtàrthavibhàgavit
2.001.023a àrohe vinaye caiva yukto vàraõavàjinàm
2.001.023c dhanurvedavidàü ÷reùñho loke 'tirathasaümataþ
2.001.024a abhiyàtà prahartà ca senànayavi÷àradaþ
2.001.024c apradhçùya÷ ca saügràme kruddhair api suràsuraiþ
2.001.025a anasåyo jitakrodho na dçpto na ca matsarã
2.001.025c na càvamantà bhåtànàü na ca kàlava÷ànugaþ
2.001.026a evaü ÷raiùñhair guõair yuktaþ prajànàü pàrthivàtmajaþ
2.001.026c saümatas triùu lokeùu vasudhàyàþ kùamàguõaiþ
2.001.026e buddhyà bçhaspates tulyo vãryeõàpi ÷acãpateþ
2.001.027a tathà sarvaprajàkàntaiþ prãtisaüjananaiþ pituþ
2.001.027c guõair viruruce ràmo dãptaþ sårya ivàü÷ubhiþ
2.001.028a tam evaüvçttasaüpannam apradhçùya paràkramam
2.001.028c lokapàlopamaü nàtham akàmayata medinã
2.001.029a etais tu bahubhir yuktaü guõair anupamaiþ sutam
2.001.029c dçùñvà da÷aratho ràjà cakre cintàü paraütapaþ
2.001.030a eùà hy asya parà prãtir hçdi saüparivartate
2.001.030c kadà nàma sutaü drakùyàmy abhiùiktam ahaü priyam
2.001.031a vçddhikàmo hi lokasya sarvabhåtànukampanaþ
2.001.031c mattaþ priyataro loke parjanya iva vçùñimàn
2.001.032a yama÷akrasamo vãrye bçhaspatisamo matau
2.001.032c mahãdharasamo dhçtyàü matta÷ ca guõavattaraþ
2.001.033a mahãm aham imàü kçtsnàm adhitiùñhantam àtmajam
2.001.033c anena vayasà dçùñvà yathà svargam avàpnuyàm
2.001.034a taü samãkùya mahàràjo yuktaü samuditair guõaiþ
2.001.034c ni÷citya sacivaiþ sàrdhaü yuvaràjam amanyata
2.001.035a nànànagaravàstavyàn pçthagjànapadàn api
2.001.035c samàninàya medinyàþ pradhànàn pçthivãpatiþ
2.001.036a atha ràjavitãrõeùu vividheùv àsaneùu ca
2.001.036c ràjànam evàbhimukhà niùedur niyatà nçpàþ
2.001.037a sa labdhamànair vinayànvitair nçpaiþ; puràlayair jànapadai÷ ca mànavaiþ
2.001.037c upopaviùñair nçpatir vçto babhau; sahasracakùur bhagavàn ivàmaraiþ
2.002.001a tataþ pariùadaü sarvàm àmantrya vasudhàdhipaþ
2.002.001c hitam uddharùaõaü cedam uvàcàpratimaü vacaþ
2.002.002a dundubhisvanakalpena gambhãreõànunàdinà
2.002.002c svareõa mahatà ràjà jãgmåta iva nàdayan
2.002.003a so 'ham ikùvàkubhiþ pårvair narendraiþ paripàlitam
2.002.003c ÷reyasà yoktukàmo 'smi sukhàrham akhilaü jagat
2.002.004a mayàpy àcaritaü pårvaiþ panthànam anugacchatà
2.002.004c prajà nityam atandreõa yathà÷akty abhirakùatà
2.002.005a idaü ÷arãraü kçtsnasya lokasya caratà hitam
2.002.005c pàõóur asyàtapatrasyac chàyàyàü jaritaü mayà
2.002.006a pràpya varùasahasràõi bahåny àyåüùi jãvitaþ
2.002.006c jãrõasyàsya ÷arãrasya vi÷ràntim abhirocaye
2.002.007a ràjaprabhàvajuùñàü hi durvahàm ajitendriyaiþ
2.002.007c pari÷rànto 'smi lokasya gurvãü dharmadhuraü vahan
2.002.008a so 'haü vi÷ramam icchàmi putraü kçtvà prajàhite
2.002.008c saünikçùñàn imàn sarvàn anumànya dvijarùabhàn
2.002.009a anujàto hi me sarvair guõair jyeùñho mamàtmajaþ
2.002.009c puraüdarasamo vãrye ràmaþ parapuraüjayaþ
2.002.010a taü candram iva puùyeõa yuktaü dharmabhçtàü varam
2.002.010c yauvaràjyena yoktàsmi prãtaþ puruùapuügavam
2.002.011a anuråpaþ sa vo nàtho lakùmãvàül lakùmaõàgrajaþ
2.002.011c trailokyam api nàthena yena syàn nàthavattaram
2.002.012a anena ÷reyasà sadyaþ saüyojyàham imàü mahãm
2.002.012c gatakle÷o bhaviùyàmi sute tasmin nive÷ya vai
2.002.013a iti bruvantaü muditàþ pratyanandan nçpà nçpam
2.002.013c vçùñimantaü mahàmeghaü nardantam iva barhiõaþ
2.002.014a tasya dharmàrthaviduùo bhàvam àj¤àya sarva÷aþ
2.002.014c åcu÷ ca manasà j¤àtvà vçddhaü da÷arathaü nçpam
2.002.015a anekavarùasàhasro vçddhas tvam asi pàrthiva
2.002.015c sa ràmaü yuvaràjànam abhiùi¤casva pàrthivam
2.002.016a iti tadvacanaü ÷rutvà ràjà teùàü manaþpriyam
2.002.016c ajànann iva jij¤àsur idaü vacanam abravãt
2.002.017a kathaü nu mayi dharmeõa pçthivãm anu÷àsati
2.002.017c bhavanto draùñum icchanti yuvaràjaü mamàtmajam
2.002.018a te tam åcur mahàtmànaü paurajànapadaiþ saha
2.002.018c bahavo nçpa kalyàõà guõàþ putrasya santi te
2.002.019a divyair guõaiþ ÷akrasamo ràmaþ satyaparàkramaþ
2.002.019c ikùvàkubhyo hi sarvebhyo 'py atirakto vi÷àmpate
2.002.020a ràmaþ satpuruùo loke satyadharmaparàyaõaþ
2.002.020c dharmaj¤aþ satyasaüdha÷ ca ÷ãlavàn anasåyakaþ
2.002.021a kùàntaþ sàntvayità ÷lakùõaþ kçtaj¤o vijitendriyaþ
2.002.021c mçdu÷ ca sthiracitta÷ ca sadà bhavyo 'nasåyakaþ
2.002.022a priyavàdã ca bhåtànàü satyavàdã ca ràghavaþ
2.002.022c bahu÷rutànàü vçddhànàü bràhmaõànàm upàsità
2.002.023a tenàsyehàtulà kãrtir ya÷as teja÷ ca vardhate
2.002.023c devàsuramanuùyàõàü sarvàstreùu vi÷àradaþ
2.002.024a yadà vrajati saügràmaü gràmàrthe nagarasya và
2.002.024c gatvà saumitrisahito nàvijitya nivartate
2.002.025a saügràmàt punar àgamya ku¤jareõa rathena và
2.002.025c pauràn svajanavan nityaü ku÷alaü paripçcchati
2.002.026a putreùv agniùu dàreùu preùya÷iùyagaõeùu ca
2.002.026c nikhilenànupårvyà ca pità putràn ivaurasàn
2.002.027a ÷u÷råùante ca vaþ ÷iùyàþ kaccit karmasu daü÷itàþ
2.002.027c iti naþ puruùavyàghraþ sadà ràmo 'bhibhàùate
2.002.028a vyasaneùu manuùyàõàü bhç÷aü bhavati duþkhitaþ
2.002.028c utsaveùu ca sarveùu piteva parituùyati
2.002.029a satyavàdã maheùvàso vçddhasevã jitendriyaþ
2.002.029c vatsaþ ÷reyasi jàtas te diùñyàsau tava ràghavaþ
2.002.029e diùñyà putraguõair yukto màrãca iva ka÷yapaþ
2.002.030a balam àrogyam àyu÷ ca ràmasya viditàtmanaþ
2.002.030c à÷aüsate janaþ sarvo ràùñre puravare tathà
2.002.031a abhyantara÷ ca bàhya÷ ca paurajànapado janaþ
2.002.031c striyo vçddhàs taruõya÷ ca sàyaüpràtaþ samàhitàþ
2.002.032a sarvàn devàn namasyanti ràmasyàrthe ya÷asvinaþ
2.002.032c teùàm àyàcitaü deva tvatprasàdàt samçdhyatàm
2.002.033a ràmam indãvara÷yàmaü sarva÷atrunibarhaõam
2.002.033c pa÷yàmo yauvaràjyasthaü tava ràjottamàtmajam
2.002.034a taü devadevopamam àtmajaü te; sarvasya lokasya hite niviùñam
2.002.034c hitàya naþ kùipram udàrajuùñaü; mudàbhiùektuü varada tvam arhasi
2.003.001a teùàm aj¤alipadmàni pragçhãtàni sarva÷aþ
2.003.001c pratigçhyàbravãd ràjà tebhyaþ priyahitaü vacaþ
2.003.002a aho 'smi paramaprãtaþ prabhàva÷ càtulo mama
2.003.002c yan me jyeùñhaü priyaü putraü yauvaràjyastham icchatha
2.003.003a iti pratyarcya tàn ràjà bràhmaõàn idam abravãt
2.003.003c vasiùñhaü vàmadevaü ca teùàm evopa÷çõvatàm
2.003.004a caitraþ ÷rãmàn ayaü màsaþ puõyaþ puùpitakànanaþ
2.003.004c yauvaràjyàya ràmasya sarvam evopakalpyatàm
2.003.005a kçtam ity eva càbråtàm abhigamya jagatpatim
2.003.005c yathoktavacanaü prãtau harùayuktau dvijarùabhau
2.003.006a tataþ sumantraü dyutimàn ràjà vacanam abravãt
2.003.006c ràmaþ kçtàtmà bhavatà ÷ãghram ànãiyatàm iti
2.003.007a sa tatheti pratij¤àya sumantro ràja÷àsanàt
2.003.007c ràmaü tatrànayàü cakre rathena rathinàü varam
2.003.008a atha tatra samàsãnàs tadà da÷arathaü nçpam
2.003.008c pràcyodãcyàþ pratãcyà÷ ca dàkùiõàtyà÷ ca bhåmipàþ
2.003.009a mlecchà÷ càryà÷ ca ye cànye vana÷ailàntavàsinaþ
2.003.009c upàsàü cakrire sarve taü devà iva vàsavam
2.003.010a teùàü madhye sa ràjarùir marutàm iva vàsavaþ
2.003.010c pràsàdastho rathagataü dadar÷àyàntam àtmajam
2.003.011a gandharvaràjapratimaü loke vikhyàtapauruùam
2.003.011c dãrghabàhuü mahàsattvaü mattamàtaïgagàminam
2.003.012a candrakàntànanaü ràmam atãva priyadar÷anam
2.003.012c råpaudàryaguõaiþ puüsàü dçùñicittàpahàriõam
2.003.013a gharmàbhitaptàþ parjanyaü hlàdayantam iva prajàþ
2.003.013c na tatarpa samàyàntaü pa÷yamàno naràdhipaþ
2.003.014a avatàrya sumantras taü ràghavaü syandanottamàt
2.003.014c pituþ samãpaü gacchantaü prà¤jaliþ pçùñhato 'nvagàt
2.003.015a sa taü kailàsa÷çïgàbhaü pràsàdaü narapuügavaþ
2.003.015c àruroha nçpaü draùñuü saha såtena ràghavaþ
2.003.016a sa prà¤jalir abhipretya praõataþ pitur antike
2.003.016c nàma svaü ÷ràvayan ràmo vavande caraõau pituþ
2.003.017a taü dçùñvà praõataü pàr÷ve kçtà¤jalipuñaü nçpaþ
2.003.017c gçhyà¤jalau samàkçùya sasvaje priyam àtmajam
2.003.018a tasmai càbhyudyataü ÷rãmàn maõikà¤canabhåùitam
2.003.018c dide÷a ràjà ruciraü ràmàya paramàsanam
2.003.019a tad àsanavaraü pràpya vyadãpayata ràghavaþ
2.003.019c svayeva prabhayà merum udaye vimalo raviþ
2.003.020a tena vibhràjità tatra sà sabhàbhivyarocata
2.003.020c vimalagrahanakùatrà ÷àradã dyaur ivendunà
2.003.021a taü pa÷yamàno nçpatis tutoùa priyam àtmajam
2.003.021c alaükçtam ivàtmànam àdar÷atalasaüsthitam
2.003.022a sa taü sasmitam àbhàùya putraü putravatàü varaþ
2.003.022c uvàcedaü vaco ràjà devendram iva ka÷yapaþ
2.003.023a jyeùñhàyàm asi me patnyàü sadç÷yàü sadç÷aþ sutaþ
2.003.023c utpannas tvaü guõa÷reùñho mama ràmàtmajaþ priyaþ
2.003.024a tvayà yataþ prajà÷ cemàþ svaguõair anura¤jitàþ
2.003.024c tasmàt tvaü puùyayogena yauvaràjyam avàpnuhi
2.003.025a kàmatas tvaü prakçtyaiva vinãto guõavàn asi
2.003.025c guõavaty api tu snehàt putra vakùyàmi te hitam
2.003.026a bhåyo vinayam àsthàya bhava nityaü jitendriyaþ
2.003.026c kàmakrodhasamutthàni tyajethà vyasanàni ca
2.003.027a parokùayà vartamàno vçttyà pratyakùayà tathà
2.003.027c amàtyaprabhçtãþ sarvàþ prakçtã÷ cànura¤jaya
2.003.028a tuùñànuraktaprakçtir yaþ pàlayati medinãm
2.003.028c tasya nandanti mitràõi labdhvàmçtam ivàmaràþ
2.003.028e tasmàt putra tvam àtmànaü niyamyaiva samàcara
2.003.029a tac chrutvà suhçdas tasya ràmasya priyakàriõaþ
2.003.029c tvaritàþ ÷ãghram abhyetya kausalyàyai nyavedayan
2.003.030a sà hiraõyaü ca gà÷ caiva ratnàni vividhàni ca
2.003.030c vyàdide÷a priyàkhyebhyaþ kausalyà pramadottamà
2.003.031a athàbhivàdya ràjànaü ratham àruhya ràghavaþ
2.003.031c yayau svaü dyutimad ve÷ma janaughaiþ pratipåjitaþ
2.003.032a te càpi paurà nçpater vacas tac; chrutvà tadà làbham iveùñam àpya
2.003.032c narendram àmantya gçhàõi gatvà; devàn samànarcur atãva hçùñàþ
2.004.001a gateùv atha nçpo bhåyaþ paureùu saha mantribhiþ
2.004.001c mantrayitvà tata÷ cakre ni÷cayaj¤aþ sa ni÷cayam
2.004.002a ÷va eva puùyo bhavità ÷vo 'bhiùecyeta me sutaþ
2.004.002c ràmo ràjãvatàmràkùo yauvaràjya iti prabhuþ
2.004.003a athàntargçham àvi÷ya ràjà da÷arathas tadà
2.004.003c såtam àj¤àpayàm àsa ràmaü punar ihànaya
2.004.004a pratigçhya sa tadvàkyaü såtaþ punar upàyayau
2.004.004c ràmasya bhavanaü ÷ãghraü ràmam ànayituü punaþ
2.004.005a dvàþsthair àveditaü tasya ràmàyàgamanaü punaþ
2.004.005c ÷rutvaiva càpi ràmas taü pràptaü ÷aïkànvito 'bhavat
2.004.006a prave÷ya cainaü tvaritaü ràmo vacanam abravãt
2.004.006c yad àgamanakçtyaü te bhåyas tad bråhy a÷eùataþ
2.004.007a tam uvàca tataþ såto ràjà tvàü draùñum icchati
2.004.007c ÷rutvà pramàõam atra tvaü gamanàyetaràya và
2.004.008a iti såtavacaþ ÷rutvà ràmo 'tha tvarayànvitaþ
2.004.008c prayayau ràjabhavanaü punar draùñuü nare÷varam
2.004.009a taü ÷rutvà samanupràptaü ràmaü da÷aratho nçpaþ
2.004.009c prave÷ayàm àsa gçhaü vivikùuþ priyam uttamam
2.004.010a pravi÷ann eva ca ÷rãmàn ràghavo bhavanaü pituþ
2.004.010c dadar÷a pitaraü dåràt praõipatya kçtà¤jaliþ
2.004.011a praõamantaü samutthàpya taü pariùvajya bhåmipaþ
2.004.011c pradi÷ya càsmai ruciram àsanaü punar abravãt
2.004.012a ràma vçddho 'smi dãrghàyur bhuktà bhogà mayepsitàþ
2.004.012c annavadbhiþ kratu÷atais tatheùñaü bhåridakùiõaiþ
2.004.013a jàtam iùñam apatyaü me tvam adyànupamaü bhuvi
2.004.013c dattam iùñam adhãtaü ca mayà puruùasattama
2.004.014a anubhåtàni ceùñàni mayà vãra sukhàni ca
2.004.014c devarùi pitçvipràõàm ançõo 'smi tathàtmanaþ
2.004.015a na kiü cin mama kartavyaü tavànyatràbhiùecanàt
2.004.015c ato yat tvàm ahaü bråyàü tan me tvaü kartum arhasi
2.004.016a adya prakçtayaþ sarvàs tvàm icchanti naràdhipam
2.004.016c atas tvàü yuvaràjànam abhiùekùyàmi putraka
2.004.017a api càdyà÷ubhàn ràma svapnàn pa÷yàmi dàruõàn
2.004.017c sanirghàtà maholkà÷ ca patantãha mahàsvanàþ
2.004.018a avaùñabdhaü ca me ràma nakùatraü dàruõair grahaiþ
2.004.018c àvedayanti daivaj¤àþ såryàïgàrakaràhubhiþ
2.004.019a pràyeõa hi nimittànàm ãdç÷ànàü samudbhave
2.004.019c ràjà và mçtyum àpnoti ghoràü vàpadam çcchati
2.004.020a tad yàvad eva me ceto na vimuhyati ràghava
2.004.020c tàvad evàbhiùi¤casva calà hi pràõinàü matiþ
2.004.021a adya candro 'bhyupagataþ puùyàt pårvaü punar vasum
2.004.021c ÷vaþ puùya yogaü niyataü vakùyante daivacintakàþ
2.004.022a tatra puùye 'bhiùi¤casva manas tvarayatãva màm
2.004.022c ÷vas tvàham abhiùekùyàmi yauvaràjye paraütapa
2.004.023a tasmàt tvayàdya vratinà ni÷eyaü niyatàtmanà
2.004.023c saha vadhvopavastavyà darbhaprastara÷àyinà
2.004.024a suhçda÷ càpramattàs tvàü rakùantv adya samantataþ
2.004.024c bhavanti bahuvighnàni kàryàõy evaüvidhàni hi
2.004.025a viproùita÷ ca bharato yàvad eva puràd itaþ
2.004.025c tàvad evàbhiùekas te pràptakàlo mato mama
2.004.026a kàmaü khalu satàü vçtte bhràtà te bharataþ sthitaþ
2.004.026c jyeùñhànuvartã dharmàtmà sànukro÷o jitendriyaþ
2.004.027a kiü tu cittaü manuùyàõàm anityam iti me matiþ
2.004.027c satàü ca dharmanityànàü kçta÷obhi ca ràghava
2.004.028a ity uktaþ so 'bhyanuj¤àtaþ ÷vobhàviny abhiùecane
2.004.028c vrajeti ràmaþ pitaram abhivàdyàbhyayàd gçham
2.004.029a pravi÷ya càtmano ve÷ma ràj¤oddiùñe 'bhiùecane
2.004.029c tasmin kùaõe vinirgatya màtur antaþpuraü yayau
2.004.030a tatra tàü pravaõàm eva màtaraü kùaumavàsinãm
2.004.030c vàgyatàü devatàgàre dadar÷a yàcatãü ÷riyam
2.004.031a pràg eva càgatà tatra sumitrà lakùmaõas tathà
2.004.031c sãtà cànàyità ÷rutvà priyaü ràmàbhiùecanam
2.004.032a tasmin kàle hi kausalyà tasthàv àmãlitekùaõà
2.004.032c sumitrayànvàsyamànà sãtayà lakùmaõena ca
2.004.033a ÷rutvà puùyeõa putrasya yauvaràjyàbhiùecanam
2.004.033c pràõàyàmena puruùaü dhyàyamànà janàrdanam
2.004.034a tathà saniyamàm eva so 'bhigamyàbhivàdya ca
2.004.034c uvàca vacanaü ràmo harùayaüs tàm idaü tadà
2.004.035a amba pitrà niyukto 'smi prajàpàlanakarmaõi
2.004.035c bhavità ÷vo 'bhiùeko me yathà me ÷àsanaü pituþ
2.004.036a sãtayàpy upavastavyà rajanãyaü mayà saha
2.004.036c evam çtvigupàdhyàyaiþ saha màm uktavàn pità
2.004.037a yàni yàny atra yogyàni ÷vobhàviny abhiùecane
2.004.037c tàni me maïgalàny adya vaidehyà÷ caiva kàraya
2.004.038a etac chrutvà tu kausalyà cirakàlàbhikàïkùitam
2.004.038c harùabàùpakalaü vàkyam idaü ràmam abhàùata
2.004.039a vatsa ràma ciraü jãva hatàs te paripanthinaþ
2.004.039c j¤àtãn me tvaü ÷riyà yuktaþ sumitràyà÷ ca nandaya
2.004.040a kalyàõe bata nakùatre mayi jàto 'si putraka
2.004.040c yena tvayà da÷aratho guõair àràdhitaþ pità
2.004.041a amoghaü bata me kùàntaü puruùe puùkarekùaõe
2.004.041c yeyam ikùvàkuràjya÷rãþ putra tvàü saü÷rayiùyati
2.004.042a ity evam ukto màtredaü ràmo bhàratam abravãt
2.004.042c prà¤jaliü prahvam àsãnam abhivãkùya smayann iva
2.004.043a lakùmaõemàü mayà sàrdhaü pra÷àdhi tvaü vasuüdharàm
2.004.043c dvitãyaü me 'ntaràtmànaü tvàm iyaü ÷rãr upasthità
2.004.044a saumitre bhuïkùva bhogàüs tvam iùñàn ràjyaphalàni ca
2.004.044c jãvitaü ca hi ràjyaü ca tvadartham abhikàmaye
2.004.045a ity uktvà lakùmaõaü ràmo màtaràv abhivàdya ca
2.004.045c abhyanuj¤àpya sãtàü ca jagàma svaü nive÷anam
2.005.001a saüdi÷ya ràmaü nçpatiþ ÷vobhàviny abhiùecane
2.005.001c purohitaü samàhåya vasiùñham idam abravãt
2.005.002a gacchopavàsaü kàkutsthaü kàrayàdya tapodhana
2.005.002c ÷rãya÷oràjyalàbhàya vadhvà saha yatavratam
2.005.003a tatheti ca sa ràjànam uktvà vedavidàü varaþ
2.005.003c svayaü vasiùñho bhagavàn yayau ràmanive÷anam
2.005.004a sa ràmabhavanaü pràpya pàõóuràbhraghanaprabham
2.005.004c tisraþ kakùyà rathenaiva vive÷a munisattamaþ
2.005.005a tam àgatam çùiü ràmas tvarann iva sasaübhramaþ
2.005.005c mànayiùyan sa mànàrhaü ni÷cakràma nive÷anàt
2.005.006a abhyetya tvaramàõa÷ ca rathàbhyà÷aü manãùiõaþ
2.005.006c tato 'vatàrayàm àsa parigçhya rathàt svayam
2.005.007a sa cainaü pra÷ritaü dçùñvà saübhàùyàbhiprasàdya ca
2.005.007c priyàrhaü harùayan ràmam ity uvàca purohitaþ
2.005.008a prasannas te pità ràma yauvaràjyam avàpsyasi
2.005.008c upavàsaü bhavàn adya karotu saha sãtayà
2.005.009a pràtas tvàm abhiùektà hi yauvaràjye naràdhipaþ
2.005.009c pità da÷arathaþ prãtyà yayàtiü nahuùo yathà
2.005.010a ity uktvà sa tadà ràmam upavàsaü yatavratam
2.005.010c mantravat kàrayàm àsa vaidehyà sahitaü muniþ
2.005.011a tato yathàvad ràmeõa sa ràj¤o gurur arcitaþ
2.005.011c abhyanuj¤àpya kàkutsthaü yayau ràmanive÷anàt
2.005.012a suhçdbhis tatra ràmo 'pi tàn anuj¤àpya sarva÷aþ
2.005.012c sabhàjito vive÷àtha tàn anuj¤àpya sarva÷aþ
2.005.013a hçùñanàrã narayutaü ràmave÷ma tadà babhau
2.005.013c yathà mattadvijagaõaü praphullanalinaü saraþ
2.005.014a sa ràjabhavanaprakhyàt tasmàd ràmanive÷anàt
2.005.014c nirgatya dadç÷e màrgaü vasiùñho janasaüvçtam
2.005.015a vçndavçndair ayodhyàyàü ràjamàrgàþ samantataþ
2.005.015c babhåvur abhisaübàdhàþ kutåhalajanair vçtàþ
2.005.016a janavçndormisaügharùaharùasvanavatas tadà
2.005.016c babhåva ràjamàrgasya sàgarasyeva nisvanaþ
2.005.017a siktasaümçùñarathyà hi tad ahar vanamàlinã
2.005.017c àsãd ayodhyà nagarã samucchritagçhadhvajà
2.005.018a tadà hy ayodhyà nilayaþ sastrãbàlàbalo janaþ
2.005.018c ràmàbhiùekam àkàïkùann àkàïkùann udayaü raveþ
2.005.019a prajàlaükàrabhåtaü ca janasyànandavardhanam
2.005.019c utsuko 'bhåj jano draùñuü tam ayodhyà mahotsavam
2.005.020a evaü taü janasaübàdhaü ràjamàrgaü purohitaþ
2.005.020c vyåhann iva janaughaü taü ÷anai ràja kulaü yayau
2.005.021a sitàbhra÷ikharaprakhyaü pràsadam adhiruhya saþ
2.005.021c samiyàya narendreõa ÷akreõeva bçhaspatiþ
2.005.022a tam àgatam abhiprekùya hitvà ràjàsanaü nçpaþ
2.005.022c papraccha sa ca tasmai tat kçtam ity abhyavedayat
2.005.023a guruõà tv abhyanuj¤àto manujaughaü visçjya tam
2.005.023c vive÷àntaþpuraü ràjà siüho giriguhàm iva
2.005.024a tad agryaveùapramadàjanàkulaü; mahendrave÷mapratimaü nive÷anam
2.005.024c vyadãpayaü÷ càru vive÷a pàrthivaþ; ÷a÷ãva tàràgaõasaükulaü nabhaþ
2.006.001a gate purohite ràmaþ snàto niyatamànasaþ
2.006.001c saha patnyà vi÷àlàkùyà nàràyaõam upàgamat
2.006.002a pragçhya ÷irasà pàtrãü haviùo vidhivat tadà
2.006.002c mahate daivatàyàjyaü juhàva jvalite 'nale
2.006.003a ÷eùaü ca haviùas tasya prà÷yà÷àsyàtmanaþ priyam
2.006.003c dhyàyan nàràyaõaü devaü svàstãrõe ku÷asaüstare
2.006.004a vàgyataþ saha vaidehyà bhåtvà niyatamànasaþ
2.006.004c ÷rãmaty àyatane viùõoþ ÷i÷ye naravaràtmajaþ
2.006.005a ekayàmàva÷iùñàyàü ràtryàü prativibudhya saþ
2.006.005c alaükàravidhiü kçtsnaü kàrayàm àsa ve÷manaþ
2.006.006a tatra ÷çõvan sukhà vàcaþ såtamàgadhabandinàm
2.006.006c pårvàü saüdhyàm upàsãno jajàpa yatamànasaþ
2.006.007a tuùñàva praõata÷ caiva ÷irasà madhusådanam
2.006.007c vimalakùaumasaüvãto vàcayàm àsa ca dvijàn
2.006.008a teùàü puõyàhaghoùo 'tha gambhãramadhuras tadà
2.006.008c ayodhyàü pårayàm àsa tåryaghoùànunàditaþ
2.006.009a kçtopavàsaü tu tadà vaidehyà saha ràghavam
2.006.009c ayodhyà nilayaþ ÷rutvà sarvaþ pramudito janaþ
2.006.010a tataþ paurajanaþ sarvaþ ÷rutvà ràmàbhiùecanam
2.006.010c prabhàtàü rajanãü dçùñvà cakre ÷obhàü paràü punaþ
2.006.011a sitàbhra÷ikharàbheùu devatàyataneùu ca
2.006.011c catuùpatheùu rathyàsu caityeùv aññàlakeùu ca
2.006.012a nànàpaõyasamçddheùu vaõijàm àpaõeùu ca
2.006.012c kuñumbinàü samçddheùu ÷rãmatsu bhavaneùu ca
2.006.013a sabhàsu caiva sarvàsu vçkùeùv àlakùiteùu ca
2.006.013c dhvajàþ samucchrità÷ citràþ patàkà÷ càbhavaüs tadà
2.006.014a nañanartakasaüghànàü gàyakànàü ca gàyatàm
2.006.014c manaþkarõasukhà vàcaþ ÷u÷ruvu÷ ca tatas tataþ
2.006.015a ràmàbhiùekayuktà÷ ca kathà÷ cakrur mitho janàþ
2.006.015c ràmàbhiùeke saüpràpte catvareùu gçheùu ca
2.006.016a bàlà api krãóamànà gçhadvàreùu saügha÷aþ
2.006.016c ràmàbhiùekasaüyuktà÷ cakrur eva mithaþ kathàþ
2.006.017a kçtapuùpopahàra÷ ca dhåpagandhàdhivàsitaþ
2.006.017c ràjamàrgaþ kçtaþ ÷rãmàn paurai ràmàbhiùecane
2.006.018a prakà÷ãkaraõàrthaü ca ni÷àgamana÷aïkayà
2.006.018c dãpavçkùàüs tathà cakrur anu rathyàsu sarva÷aþ
2.006.019a alaükàraü purasyaivaü kçtvà tat puravàsinaþ
2.006.019c àkàïkùamàõà ràmasya yauvaràjyàbhiùecanam
2.006.020a sametya saügha÷aþ sarve catvareùu sabhàsu ca
2.006.020c kathayanto mithas tatra pra÷a÷aüsur janàdhipam
2.006.021a aho mahàtmà ràjàyam ikùvàkukulanandanaþ
2.006.021c j¤àtvà yo vçddham àtmànaü ràmaü ràjye 'hbiùekùyati
2.006.022a sarve hy anugçhãtàþ sma yan no ràmo mahãpatiþ
2.006.022c ciràya bhavità goptà dçùñalokaparàvaraþ
2.006.023a anuddhatamanà vidvàn dharmàtmà bhràtçvatsalaþ
2.006.023c yathà ca bhràtçùu snigdhas tathàsmàsv api ràghavaþ
2.006.024a ciraü jãvatu dharmàtmà ràjà da÷aratho 'naghaþ
2.006.024c yatprasàdenàbhiùiktaü ràmaü drakùyàmahe vayam
2.006.025a evaüvidhaü kathayatàü pauràõàü ÷u÷ruvus tadà
2.006.025c digbhyo 'pi ÷rutavçttàntàþ pràptà jànapadà janàþ
2.006.026a te tu digbhyaþ purãü pràptà draùñuü ràmàbhiùecanam
2.006.026c ràmasya pårayàm àsuþ purãü jànapadà janàþ
2.006.027a janaughais tair visarpadbhiþ ÷u÷ruve tatra nisvanaþ
2.006.027c parvasådãrõavegasya sàgarasyeva nisvanaþ
2.006.028a tatas tad indrakùayasaünibhaü puraü; didçkùubhir jànapadair upàgataiþ
2.006.028c samantataþ sasvanam àkulaü babhau; samudrayàdobhir ivàrõavodakam
2.007.001a j¤àtidàsã yato jàtà kaikeyyàs tu sahoùità
2.007.001c pràsàdaü candrasaükà÷am àruroha yadçcchayà
2.007.002a siktaràjapathàü kçtsnàü prakãrõakamalotpalàm
2.007.002c ayodhyàü mantharà tasmàt pràsàdàd anvavaikùata
2.007.003a patàkàbhir varàrhàbhir dhvajai÷ ca samalaükçtàm
2.007.003c siktàü candanatoyai÷ ca ÷iraþsnàtajanair vçtàm
2.007.004a avidåre sthitàü dçùñvà dhàtrãü papraccha mantharà
2.007.004c uttamenàbhisaüyuktà harùeõàrthaparà satã
2.007.005a ràmamàtà dhanaü kiü nu janebhyaþ saüprayacchati
2.007.005c atimàtraü praharùo 'yaü kiü janasya ca ÷aüsa me
2.007.005e kàrayiùyati kiü vàpi saüprahçùño mahãpatiþ
2.007.006a vidãryamàõà harùeõa dhàtrã paramayà mudà
2.007.006c àcacakùe 'tha kubjàyai bhåyasãü ràghave ÷riyam
2.007.007a ÷vaþ puùyeõa jitakrodhaü yauvaràjyena ràghavam
2.007.007c ràjà da÷aratho ràmam abhiùecayitànagham
2.007.008a dhàtryàs tu vacanaü ÷rutvà kubjà kùipram amarùità
2.007.008c kailàsa ÷ikharàkàràt pràsàdàd avarohata
2.007.009a sà dahyamànà kopena mantharà pàpadar÷inã
2.007.009c ÷ayànàm etya kaikeyãm idaü vacanam abravãt
2.007.010a uttiùñha måóhe kiü ÷eùe bhayaü tvàm abhivartate
2.007.010c upaplutamahaughena kim àtmànaü na budhyase
2.007.011a aniùñe subhagàkàre saubhàgyena vikatthase
2.007.011c calaü hi tava saubhàgyaü nadyaþ srota ivoùõage
2.007.012a evam uktà tu kaikeyã ruùñayà paruùaü vacaþ
2.007.012c kubjayà pàpadar÷inyà viùàdam agamat param
2.007.013a kaikeyã tv abravãt kubjàü kaccit kùemaü na manthare
2.007.013c viùaõõavadanàü hi tvàü lakùaye bhç÷aduþkhitàm
2.007.014a mantharà tu vacaþ ÷rutvà kaikeyyà madhuràkùaram
2.007.014c uvàca krodhasaüyuktà vàkyaü vàkyavi÷àradà
2.007.015a sà viùaõõatarà bhåtvà kubjà tasyà hitaiùiõã
2.007.015c viùàdayantã provàca bhedayantã ca ràghavam
2.007.016a akùemaü sumahad devi pravçttaü tvadvinà÷anam
2.007.016c ràmaü da÷aratho ràjà yauvaràjye 'bhiùekùyati
2.007.017a sàsmy agàdhe bhaye magnà duþkha÷okasamanvità
2.007.017c dahyamànànaleneva tvaddhitàrtham ihàgatà
2.007.018a tava duþkhena kaikeyi mama duþkhaü mahad bhavet
2.007.018c tvadvçddhau mama vçddhi÷ ca bhaved atra na saü÷ayaþ
2.007.019a naràdhipakule jàtà mahiùã tvaü mahãpateþ
2.007.019c ugratvaü ràjadharmàõàü kathaü devi na budhyase
2.007.020a dharmavàdã ÷añho bhartà ÷lakùõavàdã ca dàruõaþ
2.007.020c ÷uddhabhàve na jànãùe tenaivam atisaüdhità
2.007.021a upasthitaü payu¤jànas tvayi sàntvam anarthakam
2.007.021c arthenaivàdya te bhartà kausalyàü yojayiùyati
2.007.022a apavàhya sa duùñàtmà bharataü tava bandhuùu
2.007.022c kàlyaü sthàpayità ràmaü ràjye nihatakaõñake
2.007.023a ÷atruþ patipravàdena màtreva hitakàmyayà
2.007.023c à÷ãviùa ivàïkena bàle paridhçtas tvayà
2.007.024a yathà hi kuryàt sarpo và ÷atrur và pratyupekùitaþ
2.007.024c ràj¤à da÷arathenàdya saputrà tvaü tathà kçtà
2.007.025a pàpenànçtasantvena bàle nityaü sukhocite
2.007.025c ràmaü sthàpayatà ràjye sànubandhà hatà hy asi
2.007.026a sà pràptakàlaü kaikeyi kùipraü kuru hitaü tava
2.007.026c tràyasva putram àtmànaü màü ca vismayadar÷ane
2.007.027a mantharàyà vacaþ ÷rutvà ÷ayanàt sa ÷ubhànanà
2.007.027c evam àbharaõaü tasyai kubjàyai pradadau ÷ubham
2.007.028a dattvà tv àbharaõaü tasyai kubjàyai pramadottamà
2.007.028c kaikeyã mantharàü hçùñà punar evàbravãd idam
2.007.029a idaü tu manthare mahyam àkhyàsi paramaü priyam
2.007.029c etan me priyam àkhyàtuþ kiü và bhåyaþ karomi te
2.007.030a ràme và bharate vàhaü vi÷eùaü nopalakùaye
2.007.030c tasmàt tuùñàsmi yad ràjà ràmaü ràjye 'bhiùekùyati
2.007.031a na me paraü kiü cid itas tvayà punaþ; priyaü priyàrhe suvacaü vaco varam
2.007.031c tathà hy avocas tvam ataþ priyottaraü; varaü paraü te pradadàmi taü vçõu
2.008.001a mantharà tv abhyasåyyainàm utsçjyàbharaõaü ca tat
2.008.001c uvàcedaü tato vàkyaü kopaduþkhasamanvità
2.008.002a harùaü kim idam asthàne kçtavaty asi bàli÷e
2.008.002c ÷okasàgaramadhyastham àtmànaü nàvabudhyase
2.008.003a subhagà khalu kausalyà yasyàþ putro 'bhiùekùyate
2.008.003c yauvaràjyena mahatà ÷vaþ puùyeõa dvijottamaiþ
2.008.004a pràptàü sumahatãü prãtiü pratãtàü tàü hatadviùam
2.008.004c upasthàsyasi kausalyàü dàsãva tvaü kçtà¤jaliþ
2.008.005a hçùñàþ khalu bhaviùyanti ràmasya paramàþ striyaþ
2.008.005c aprahçùñà bhaviùyanti snuùàs te bharatakùaye
2.008.006a tàü dçùñvà paramaprãtàü bruvantãü mantharàü tataþ
2.008.006c ràmasyaiva guõàn devã kaikeyã pra÷a÷aüsa ha
2.008.007a dharmaj¤o gurubhir dàntaþ kçtaj¤aþ satyavàk ÷uciþ
2.008.007c ràmo ràj¤aþ suto jyeùñho yauvaràjyam ato 'rhati
2.008.008a bhràtén bhçtyàü÷ ca dãrghàyuþ pitçvat pàlayiùyati
2.008.008c saütapyase kathaü kubje ÷rutvà ràmàbhiùecanam
2.008.009a bharata÷ càpi ràmasya dhruvaü varùa÷atàt param
2.008.009c pitçpaitàmahaü ràjyam avàpsyati nararùabhaþ
2.008.010a sà tvam abhyudaye pràpte vartamàne ca manthare
2.008.010c bhaviùyati ca kalyàõe kimarthaü paritapyase
2.008.010e kausalyàto 'tiriktaü ca sa tu ÷u÷råùate hi màm
2.008.011a kaikeyyà vacanaü ÷rutvà mantharà bhç÷aduþkhità
2.008.011c dãrgham uùõaü viniþ÷vasya kaikeyãm idam abravãt
2.008.012a anarthadar÷inã maurkhyàn nàtmànam avabudhyase
2.008.012c ÷okavyasanavistãrõe majjantã duþkhasàgare
2.008.013a bhavità ràghavo ràjà ràghavasya ca yaþ sutaþ
2.008.013c ràjavaü÷àt tu bharataþ kaikeyi parihàsyate
2.008.014a na hi ràj¤aþ sutàþ sarve ràjye tiùñhanti bhàmini
2.008.014c sthàpyamàneùu sarveùu sumahàn anayo bhavet
2.008.015a tasmàj jyeùñhe hi kaikeyi ràjyatantràõi pàrthivàþ
2.008.015c sthàpayanty anavadyàïgi guõavatsv itareùv api
2.008.016a asàv atyantanirbhagnas tava putro bhaviùyati
2.008.016c anàthavat sukhebhya÷ ca ràjavaü÷àc ca vatsale
2.008.017a sàhaü tvadarthe saüpràptà tvaü tu màü nàvabudhyase
2.008.017c sapatnivçddhau yà me tvaü pradeyaü dàtum icchasi
2.008.018a dhruvaü tu bharataü ràmaþ pràpya ràjyam akaõñakam
2.008.018c de÷àntaraü nàyayitvà lokàntaram athàpi và
2.008.019a bàla eva hi màtulyaü bharato nàyitas tvayà
2.008.019c saünikarùàc ca sauhàrdaü jàyate sthàvareùv api
2.008.020a goptà hi ràmaü saumitrir lakùmaõaü càpi ràghavaþ
2.008.020c a÷vinor iva saubhràtraü tayor lokeùu vi÷rutam
2.008.021a tasmàn na lakùmaõe ràmaþ pàpaü kiü cit kariùyati
2.008.021c ràmas tu bharate pàpaü kuryàd iti na saü÷ayaþ
2.008.022a tasmàd ràjagçhàd eva vanaü gacchatu te sutaþ
2.008.022c etad dhi rocate mahyaü bhç÷aü càpi hitaü tava
2.008.023a evaü te j¤àtipakùasya ÷reya÷ caiva bhaviùyati
2.008.023c yadi ced bharato dharmàt pitryaü ràjyam avàpsyati
2.008.024a sa te sukhocito bàlo ràmasya sahajo ripuþ
2.008.024c samçdhàrthasya naùñàrtho jãviùyati kathaü va÷e
2.008.025a abhidrutam ivàraõye siühena gajayåthapam
2.008.025c pracchàdyamànaü ràmeõa bharataü tràtum arhasi
2.008.026a darpàn niràkçtà pårvaü tvayà saubhàgyavattayà
2.008.026c ràmamàtà sapatnã te kathaü vairaü na yàtayet
2.008.027a yadà hi ràmaþ pçthivãm avàpsyati; dhruvaü pranaùño bharato bhaviùyati
2.008.027c ato hi saücintaya ràjyam àtmaje; parasya càdyaiva vivàsa kàraõam
2.009.001a evam uktà tu kaikeyã krodhena jvalitànanà
2.009.001c dãrgham uùõaü viniþ÷vasya mantharàm idam abravãt
2.009.002a adya ràmam itaþ kùipraü vanaü prasthàpayàmy aham
2.009.002c yauvaràjyena bharataü kùipram evàbhiùecaye
2.009.003a idaü tv idànãü saüpa÷ya kenopàyena manthare
2.009.003c bharataþ pràpnuyàd ràjyaü na tu ràmaþ kathaü cana
2.009.004a evam uktà tayà devyà mantharà pàpadar÷inã
2.009.004c ràmàrtham upahiüsantã kaikeyãm idam abravãt
2.009.005a hantedànãü pravakùyàmi kaikeyi ÷råyatàü ca me
2.009.005c yathà te bharato ràjyaü putraþ pràpsyati kevalam
2.009.006a ÷rutvaivaü vacanaü tasyà mantharàyàs tu kaikayã
2.009.006c kiü cid utthàya ÷ayanàt svàstãrõàd idam abravãt
2.009.007a kathaya tvaü mamopàyaü kenopàyena manthare
2.009.007c bharataþ pràpnuyàd ràjyaü na tu ràmaþ kathaü cana
2.009.008a evam uktà tayà devyà mantharà pàpadar÷inã
2.009.008c ràmàrtham upahiüsantã kubjà vacanam abravãt
2.009.009a tava devàsure yuddhe saha ràjarùibhiþ patiþ
2.009.009c agacchat tvàm upàdàya devaràjasya sàhyakçt
2.009.010a di÷am àsthàya kaikeyi dakùiõàü daõóakàn prati
2.009.010c vaijayantam iti khyàtaü puraü yatra timidhvajaþ
2.009.011a sa ÷ambara iti khyàtaþ ÷atamàyo mahàsuraþ
2.009.011c dadau ÷akrasya saügràmaü devasaüghair anirjitaþ
2.009.012a tasmin mahati saügràme ràjà da÷arathas tadà
2.009.012c apavàhya tvayà devi saügràmàn naùñacetanaþ
2.009.013a tatràpi vikùataþ ÷astraiþ patis te rakùitas tvayà
2.009.013c tuùñena tena dattau te dvau varau ÷ubhadar÷ane
2.009.014a sa tvayoktaþ patir devi yadeccheyaü tadà varau
2.009.014c gçhõãyàm iti tat tena tathety uktaü mahàtmanà
2.009.014e anabhij¤à hy ahaü devi tvayaiva kathitaü purà
2.009.015a tau varau yàca bhartàraü bharatasyàbhiùecanam
2.009.015c pravràjanaü ca ràmasya tvaü varùàõi caturda÷a
2.009.016a krodhàgàraü pravi÷yàdya kruddhevà÷vapateþ sute
2.009.016c ÷eùvànantarhitàyàü tvaü bhåmau malinavàsinã
2.009.016e mà smainaü pratyudãkùethà mà cainam abhibhàùathàþ
2.009.017a dayità tvaü sadà bhartur atra me nàsti saü÷ayaþ
2.009.017c tvatkçte ca mahàràjo vi÷ed api hutà÷anam
2.009.018a na tvàü krodhayituü ÷akto na kruddhàü pratyudãkùitum
2.009.018c tava priyàrthaü ràjà hi pràõàn api parityajet
2.009.019a na hy atikramituü ÷aktas tava vàkyaü mahãpatiþ
2.009.019c mandasvabhàve budhyasva saubhàgyabalam àtmanaþ
2.009.020a maõimuktàsuvarõàni ratnàni vividhàni ca
2.009.020c dadyàd da÷aratho ràjà mà sma teùu manaþ kçthàþ
2.009.021a yau tau devàsure yuddhe varau da÷aratho 'dadàt
2.009.021c tau smàraya mahàbhàge so 'rtho mà tvàm atikramet
2.009.022a yadà tu te varaü dadyàt svayam utthàpya ràghavaþ
2.009.022c vyavasthàpya mahàràjaü tvam imaü vçõuyà varam
2.009.023a ràmaü pravràjayàraõye nava varùàõi pa¤ca ca
2.009.023c bharataþ kriyatàü ràjà pçthivyàü pàrthivarùabhaþ
2.009.024a evaü pravràjita÷ caiva ràmo 'ràmo bhaviùyati
2.009.024c bharata÷ ca hatàmitras tava ràjà bhaviùyati
2.009.025a yena kàlena ràma÷ ca vanàt pratyàgamiùyati
2.009.025c tena kàlena putras te kçtamålo bhaviùyati
2.009.025e saügçhãtamanuùya÷ ca suhçdbhiþ sàrdham àtmavàn
2.009.026a pràptakàlaü tu te manye ràjànaü vãtasàdhvasà
2.009.026c ràmàbhiùekasaükalpàn nigçhya vinivartaya
2.009.027a anartham artharåpeõa gràhità sà tatas tayà
2.009.027c hçùñà pratãtà kaikeyã mantharàm idam abravãt
2.009.028a kubje tvàü nàbhijànàmi ÷reùñhàü ÷reùñhàbhidhàyinãm
2.009.028c pçthivyàm asi kubjànàm uttamà buddhini÷caye
2.009.029a tvam eva tu mamàrtheùu nityayuktà hitaiùiõã
2.009.029c nàhaü samavabudhyeyaü kubje ràj¤a÷ cikãrùitam
2.009.030a santi duþsaüsthitàþ kubjà vakràþ paramapàpikàþ
2.009.030c tvaü padmam iva vàtena saünatà priyadar÷anà
2.009.031a uras te 'bhiniviùñaü vai yàvat skandhàt samunnatam
2.009.031c adhastàc codaraü ÷àntaü sunàbham iva lajjitam
2.009.032a jaghanaü tava nirghuùñaü ra÷anàdàma÷obhitam
2.009.032c jaïghe bhç÷am upanyaste pàdau càpy àyatàv ubhau
2.009.033a tvam àyatàbhyàü sakthibhyàü manthare kùaumavàsini
2.009.033c agrato mama gacchantã ràjahaüsãva ràjase
2.009.034a tavedaü sthagu yad dãrghaü rathaghoõam ivàyatam
2.009.034c matayaþ kùatravidyà÷ ca màyà÷ càtra vasanti te
2.009.035a atra te pratimokùyàmi màlàü kubje hiraõmayãm
2.009.035c abhiùikte ca bharate ràghave ca vanaü gate
2.009.036a jàtyena ca suvarõena suniùñaptena sundari
2.009.036c labdhàrthà ca pratãtà ca lepayiùyàmi te sthagu
2.009.037a mukhe ca tilakaü citraü jàtaråpamayaü ÷ubham
2.009.037c kàrayiùyàmi te kubje ÷ubhàny àbharaõàni ca
2.009.038a paridhàya ÷ubhe vastre devadeva cariùyasi
2.009.038c candram àhvayamànena mukhenàpratimànanà
2.009.038e gamiùyasi gatiü mukhyàü garvayantã dviùajjanam
2.009.039a tavàpi kubjàþ kubjàyàþ sarvàbharaõabhåùitàþ
2.009.039c pàdau paricariùyanti yathaiva tvaü sadà mama
2.009.040a iti pra÷asyamànà sà kaikeyãm idam abravãt
2.009.040c ÷ayànàü ÷ayane ÷ubhre vedyàm agni÷ikhàm iva
2.009.041a gatodake setubandho na kalyàõi vidhãyate
2.009.041c uttiùñha kuru kalyàõaü ràjànam anudar÷aya
2.009.042a tathà protsàhità devã gatvà mantharayà saha
2.009.042c krodhàgàraü vi÷àlàkùã saubhàgyamadagarvità
2.009.043a aneka÷atasàhasraü muktàhàraü varàïganà
2.009.043c avamucya varàrhàõi ÷ubhàny àbharaõàni ca
2.009.044a tato hemopamà tatra kubjà vàkyaü va÷aü gatà
2.009.044c saüvi÷ya bhåmau kaikeyã mantharàm idam abravãt
2.009.045a iha và màü mçtàü kubje nçpàyàvedayiùyasi
2.009.045c vanaü tu ràghave pràpte bharataþ pràpsyati kùitim
2.009.046a athaitad uktvà vacanaü sudàruõaü; nidhàya sarvàbharaõàni bhàminã
2.009.046c asaüvçtàm àstaraõena medinãü; tadàdhi÷i÷ye patiteva kinnarã
2.009.047a udãrõasaürambhatamovçtànanà; tathàvamuktottamamàlyabhåùaõà
2.009.047c narendrapatnã vimanà babhåva sà; tamovçtà dyaur iva magnatàrakà
2.010.001a àj¤àpya tu mahàràjo ràghavasyàbhiùecanam
2.010.001c priyàrhàü priyam àkhyàtuü vive÷àntaþpuraü va÷ã
2.010.002a tàü tatra patitàü bhåmau ÷ayànàm atathocitàm
2.010.002c pratapta iva duþkhena so 'pa÷yaj jagatãpatiþ
2.010.003a sa vçddhas taruõãü bhàryàü pràõebhyo 'pi garãyasãm
2.010.003c apàpaþ pàpasaükalpàü dadar÷a dharaõãtale
2.010.004a kareõum iva digdhena viddhàü mçgayuõà vane
2.010.004c mahàgaja ivàraõye snehàt parimamar÷a tàm
2.010.005a parimç÷ya ca pàõibhyàm abhisaütrastacetanaþ
2.010.005c kàmã kamalapatràkùãm uvàca vanitàm idam
2.010.006a na te 'ham abhijànàmi krodham àtmani saü÷ritam
2.010.006c devi kenàbhiyuktàsi kena vàsi vimànità
2.010.007a yad idaü mama duþkhàya ÷eùe kalyàõi pàüsuùu
2.010.007c bhåmau ÷eùe kimarthaü tvaü mayi kalyàõa cetasi
2.010.007e bhåtopahatacitteva mama cittapramàthinã
2.010.008a santi me ku÷alà vaidyà abhituùñà÷ ca sarva÷aþ
2.010.008c sukhitàü tvàü kariùyanti vyàdhim àcakùva bhàmini
2.010.009a kasya và te priyaü kàryaü kena và vipriyaü kçtam
2.010.009c kaþ priyaü labhatàm adya ko và sumahad apriyam
2.010.010a avadhyo vadhyatàü ko và vadhyaþ ko và vimucyatàm
2.010.010c daridraþ ko bhavatv àóhyo dravyavàn vàpy akiücanaþ
2.010.011a ahaü caiva madãyà÷ ca sarve tava va÷ànugàþ
2.010.011c na te kaü cid abhipràyaü vyàhantum aham utsahe
2.010.012a àtmano jãvitenàpi bråhi yan manasecchasi
2.010.012c yàvad àvartate cakraü tàvatã me vasuüdharà
2.010.013a tathoktà sà samà÷vastà vaktukàmà tad apriyam
2.010.013c paripãóayituü bhåyo bhartàram upacakrame
2.010.014a nàsmi viprakçtà deva kena cin na vimànità
2.010.014c abhipràyas tu me ka÷ cit tam icchàmi tvayà kçtam
2.010.015a pratij¤àü pratijànãùva yadi tvaü kartum icchasi
2.010.015c atha tad vyàhariùyàmi yad abhipràrthitaü mayà
2.010.016a evam uktas tayà ràjà priyayà strãva÷aü gataþ
2.010.016c tàm uvàca mahàtejàþ kaikeyãm ãùadutsmitaþ
2.010.017a avalipte na jànàsi tvattaþ priyataro mama
2.010.017c manujo manujavyàghràd ràmàd anyo na vidyate
2.010.018a bhadre hçdayam apy etad anumç÷÷yoddharasva me
2.010.018c etat samãkùya kaikeyi bråhi yat sàdhu manyase
2.010.019a balam àtmani pa÷yantã na màü ÷aïkitum arhasi
2.010.019c kariùyàmi tava prãtiü sukçtenàpi te ÷ape
2.010.020a tena vàkyena saühçùñà tam abhipràyam àtmanaþ
2.010.020c vyàjahàra mahàghoram abhyàgatam ivàntakam
2.010.021a yathàkrameõa ÷apasi varaü mama dadàsi ca
2.010.021c tac chçõvantu trayastriü÷ad devàþ sendrapurogamàþ
2.010.022a candràdityau nabha÷ caiva grahà ràtryahanã di÷aþ
2.010.022c jagac ca pçthivã caiva sagandharvà saràkùasà
2.010.023a ni÷àcaràõi bhåtàni gçheùu gçhadevatàþ
2.010.023c yàni cànyàni bhåtàni jànãyur bhàùitaü tava
2.010.024a satyasaüdho mahàtejà dharmaj¤aþ susamàhitaþ
2.010.024c varaü mama dadàty eùa tan me ÷çõvantu devatàþ
2.010.025a iti devã maheùvàsaü parigçhyàbhi÷asya ca
2.010.025c tataþ param uvàcedaü varadaü kàmamohitam
2.010.026a varau yau me tvayà deva tadà dattau mahãpate
2.010.026c tau tàvad aham adyaiva vakùyàmi ÷çõu me vacaþ
2.010.027a abhiùeka samàrambho ràghavasyopakalpitaþ
2.010.027c anenaivàbhiùekeõa bharato me 'bhiùicyatàm
2.010.028a nava pa¤ca ca varùàõi daõóakàraõyam à÷ritaþ
2.010.028c cãràjinajañàdhàrã ràmo bhavatu tàpasaþ
2.010.029a bharato bhajatàm adya yauvaràjyam akaõñakam
2.010.029c adya caiva hi pa÷yeyaü prayàntaü ràghavaü vane
2.010.030a tataþ ÷rutvà mahàràja kaikeyyà dàruõaü vacaþ
2.010.030c vyathito vilava÷ caiva vyàghrãü dçùñvà yathà mçgaþ
2.010.031a asaüvçtàyàm àsãno jagatyàü dãrgham ucchvasan
2.010.031c aho dhig iti sàmarùo vàcam uktvà naràdhipaþ
2.010.031e moham àpedivàn bhåyaþ ÷okopahatacetanaþ
2.010.032a cireõa tu nçpaþ saüj¤àü pratilabhya suduþkhitaþ
2.010.032c kaikeyãm abravãt kruddhaþ pradahann iva cakùuùà
2.010.033a nç÷aüse duùñacàritre kulasyàsya vinà÷ini
2.010.033c kiü kçtaü tava ràmeõa pàpe pàpaü mayàpi và
2.010.034a sadà te jananã tulyàü vçttiü vahati ràghavaþ
2.010.034c tasyaiva tvam anarthàya kiünimittam ihodyatà
2.010.035a tvaü mayàtmavinà÷àya bhavanaü svaü prave÷ità
2.010.035c avij¤ànàn nçpasutà vyàlã tãkùõaviùà yathà
2.010.036a jãvaloko yadà sarvo ràmasyeha guõastavam
2.010.036c aparàdhaü kam uddi÷ya tyakùyàmãùñam ahaü sutam
2.010.037a kausalyàü và sumitràü và tyajeyam api và ÷riyam
2.010.037c jãvitaü vàtmano ràmaü na tv eva pitçvatsalam
2.010.038a parà bhavati me prãtir dçùñvà tanayam agrajam
2.010.038c apa÷yatas tu me ràmaü naùñà bhavati cetanà
2.010.039a tiùñhel loko vinà såryaü sasyaü và salilaü vinà
2.010.039c na tu ràmaü vinà dehe tiùñhet tu mama jãvitam
2.010.040a tad alaü tyajyatàm eùa ni÷cayaþ pàpani÷caye
2.010.040c api te caraõau mårdhnà spç÷àmy eùa prasãda me
2.010.041a sa bhåmipàlo vilapann anàthavat; striyà gçhãto dçhaye 'timàtratà
2.010.041c papàta devyà÷ caraõau prasàritàv; ubhàv asaüspç÷ya yathàturas tathà
2.011.001a atadarhaü mahàràjaü ÷ayànam atathocitam
2.011.001c yayàtim iva puõyànte devalokàt paricyutam
2.011.002a anartharåpà siddhàrthà abhãtà bhayadar÷inã
2.011.002c punar àkàrayàm àsa tam eva varam aïganà
2.011.003a tvaü katthase mahàràja satyavàdã dçóhavrataþ
2.011.003c mama cemaü varaü kasmàd vidhàrayitum icchasi
2.011.004a evam uktas tu kaikeyyà ràjà da÷arathas tadà
2.011.004c pratyuvàca tataþ kruddho muhårtaü vihvalann iva
2.011.005a mçte mayi gate ràme vanaü manujapuügave
2.011.005c hantànàrye mamàmitre ràmaþ pravràjito vanam
2.011.006a yadi satyaü bravãmy etat tad asatyaü bhaviùyati
2.011.006c akãrtir atulà loke dhruvaü paribhava÷ ca me
2.011.007a tathà vilapatas tasya paribhramitacetasaþ
2.011.007c astam abhyagamat såryo rajanã càbhyavartata
2.011.008a sa triyàmà tathàrtasya candramaõóalamaõóità
2.011.008c ràj¤o vilapamànasya na vyabhàsata ÷arvarã
2.011.009a tathaivoùõaü viniþ÷vasya vçddho da÷aratho nçpaþ
2.011.009c vilalàpàrtavad duþkhaü gaganàsaktalocanaþ
2.011.010a na prabhàtaü tvayecchàmi mayàyaü racito '¤jaliþ
2.011.010c atha và gamyatàü ÷ãghraü nàham icchàmi nirghçõàm
2.011.010e nç÷aüsàü kaikeyãü draùñuü yatkçte vyasanaü mahat
2.011.011a evam uktvà tato ràjà kaikeyãü saüyatà¤jaliþ
2.011.011c prasàdayàm àsa punaþ kaikeyãü cedam abravãt
2.011.012a sàdhuvçttasya dãnasya tvadgatasya gatàyuùaþ
2.011.012c prasàdaþ kriyatàü devi bhadre ràj¤o vi÷eùataþ
2.011.013a ÷ånyena khalu su÷roõi mayedaü samudàhçtam
2.011.013c kuru sàdhu prasàdaü me bàle sahçdayà hy asi
2.011.014a vi÷uddhabhàvasya hi duùñabhàvà; tàmrekùaõasyà÷rukalasya ràj¤aþ
2.011.014c ÷rutvà vicitraü karuõaü vilàpaü; bhartur nç÷aüsà na cakàra vàkyam
2.011.015a tataþ sa ràjà punar eva mårchitaþ; priyàm atuùñàü pratikålabhàùiõãm
2.011.015c samãkùya putrasya vivàsanaü prati; kùitau visaüj¤o nipapàta duþkhitaþ
2.012.001a putra÷okàrditaü pàpà visaüj¤aü patitaü bhuvi
2.012.001c viveùñamànam udãkùya saikùvàkam idam abravãt
2.012.002a pàpaü kçtveva kim idaü mama saü÷rutya saü÷ravam
2.012.002c ÷eùe kùititale sannaþ sthityàü sthàtuü tvam arhasi
2.012.003a àhuþ satyaü hi paramaü dharmaü dharmavido janàþ
2.012.003c satyam à÷ritya hi mayà tvaü ca dharmaü pracoditaþ
2.012.004a saü÷rutya ÷aibyaþ ÷yenàya svàü tanuü jagatãpatiþ
2.012.004c pradàya pakùiõo ràja¤ jagàma gatim uttamàm
2.012.005a tatha hy alarkas tejasvã bràhmaõe vedapàrage
2.012.005c yàcamàne svake netre uddhçtyàvimanà dadau
2.012.006a saritàü tu patiþ svalpàü maryàdàü satyam anvitaþ
2.012.006c satyànurodhàt samaye velàü khàü nàtivartate
2.012.007a samayaü ca mamàryemaü yadi tvaü na kariùyasi
2.012.007c agratas te parityaktà parityakùyàmi jãvitam
2.012.008a evaü pracodito ràjà kaikeyyà nirvi÷aïkayà
2.012.008c nà÷akat pà÷am unmoktuü balir indrakçtaü yathà
2.012.009a udbhràntahçdaya÷ càpi vivarõavanado 'bhavat
2.012.009c sa dhuryo vai parispandan yugacakràntaraü yathà
2.012.010a vihvalàbhyàü ca netràbhyàm apa÷yann iva bhåmipaþ
2.012.010c kçcchràd dhairyeõa saüstabhya kaikeyãm idam abravãt
2.012.011a yas te mantrakçtaþ pàõir agnau pàpe mayà dhçtaþ
2.012.011c taü tyajàmi svajaü caiva tava putraü saha tvayà
2.012.012a tataþ pàpasamàcàrà kaikeyã pàrthivaü punaþ
2.012.012c uvàca paruùaü vàkyaü vàkyaj¤à roùamårchità
2.012.013a kim idaü bhàùase ràjan vàkyaü gararujopamam
2.012.013c ànàyayitum akliùñaü putraü ràmam ihàrhasi
2.012.014a sthàpya ràjye mama sutaü kçtvà ràmaü vanecaram
2.012.014c niþsapatnàü ca màü kçtvà kçtakçtyo bhaviùyasi
2.012.015a sa nunna iva tãkùeõa pratodena hayottamaþ
2.012.015c ràjà pradocito 'bhãkùõaü kaikeyãm idam abravãt
2.012.016a dharmabandhena baddho 'smi naùñà ca mama cetanà
2.012.016c jyeùñhaü putraü priyaü ràmaü draùñum icchàmi dhàrmikam
2.012.017a iti ràj¤o vacaþ ÷rutvà kaikeyã tadanantaram
2.012.017c svayam evàbravãt såtaü gaccha tvaü ràmam ànaya
2.012.018a tataþ sa ràjà taü såtaü sannaharùaþ sutaü prati
2.012.018c ÷okàraktekùaõaþ ÷rãmàn udvãkùyovàca dhàrmikaþ
2.012.019a sumantraþ karuõaü ÷rutvà dçùñvà dãnaü ca pàrthivam
2.012.019c pragçhãtà¤jaliþ kiü cit tasmàd de÷àd apàkraman
2.012.020a yadà vaktuü svayaü dainyàn na ÷a÷àka mahãpatiþ
2.012.020c tadà sumantraü mantraj¤à kaikeyã pratyuvàca ha
2.012.021a sumantra ràmaü drakùyàmi ÷ãghram ànaya sundaram
2.012.021c sa manyamànaþ kalyàõaü hçdayena nananda ca
2.012.022a sumantra÷ cintayàm àsa tvaritaü coditas tayà
2.012.022c vyaktaü ràmo 'bhiùekàrtham ihàyàsyati dharmavit
2.012.023a iti såto matiü kçtvà harùeõa mahatà punaþ
2.012.023c nirjagàma mahàtejà ràghavasya didçkùayà
2.012.024a tataþ purastàt sahasà vinirgato; mahãpatãn dvàragatàn vilokayan
2.012.024c dadar÷a pauràn vividhàn mahàdhanàn; upasthitàn dvàram upetya viùñhitàn
2.013.001a te tu tàü rajanãm uùya bràhmaõà vedapàragàþ
2.013.001c upatasthur upasthànaü saharàjapurohitàþ
2.013.002a amàtyà balamukhyà÷ ca mukhyà ye nigamasya ca
2.013.002c ràghavasyàbhiùekàrthe prãyamàõàs tu saügatàþ
2.013.003a udite vimale sårye puùye càbhyàgate 'hani
2.013.003c abhiùekàya ràmasya dvijendrair upakalpitam
2.013.004a kà¤canà jalakumbhà÷ ca bhadrapãñhaü svalaükçtam
2.013.004c ràma÷ ca samyagàstãrõo bhàsvarà vyàghracarmaõà
2.013.005a gaïgàyamunayoþ puõyàt saügamàd àhçtaü jalam
2.013.005c yà÷ cànyàþ saritaþ puõyà hradàþ kåpàþ saràüsi ca
2.013.006a pràgvàhà÷ cordhvavàhà÷ ca tiryagvàhàþ samàhitàþ
2.013.006c tàbhya÷ caivàhçtaü toyaü samudrebhya÷ ca sarva÷aþ
2.013.007a kùaudraü dadhighçtaü làjà dharbhàþ sumanasaþ payaþ
2.013.007c salàjàþ kùãribhi÷ channà ghañàþ kà¤canaràjatàþ
2.013.007e padmotpalayutà bhànti pårõàþ paramavàriõà
2.013.008a candràü÷uvikacaprakhyaü pàõóuraü ratnabhåùitam
2.013.008c sajjaü tiùñhati ràmasya vàlavyajanam uttamam
2.013.009a candramaõóalasaükà÷am àtapatraü ca pàõóuram
2.013.009c sajjaü dyutikaraü ÷rãmad abhiùekapuraskçtam
2.013.010a pàõóura÷ ca vçùaþ sajjaþ pàõóurà÷va÷ ca susthitaþ
2.013.010c prasruta÷ ca gajaþ ÷rãmàn aupavàhyaþ pratãkùate
2.013.011a aùñau kanyà÷ ca maïgalyàþ sarvàbharaõabhåùitàþ
2.013.011c vàditràõi ca sarvàõi bandina÷ ca tathàpare
2.013.012a ikùvàkåõàü yathà ràjye saübhriyetàbhiùecanam
2.013.012c tathà jàtãyàm àdàya ràjaputràbhiùecanam
2.013.013a te ràjavacanàt tatra samavetà mahãpatim
2.013.013c apa÷yanto 'bruvan ko nu ràj¤o naþ prativedayet
2.013.014a na pa÷yàma÷ ca ràjànam udita÷ ca divàkaraþ
2.013.014c yauvaràjyàbhiùeka÷ ca sajjo ràmasya dhãmataþ
2.013.015a iti teùu bruvàõeùu sàrvabhaumàn mahãpatãn
2.013.015c abravãt tàn idaü sarvàn sumantro ràjasatkçtaþ
2.013.016a ayaü pçcchàmi vacanàt sukham àyuùmatàm aham
2.013.016c ràj¤aþ saüpratibuddhasya yac càgamanakàraõam
2.013.017a ity uktvàntaþpuradvàram àjagàma puràõavit
2.013.017c à÷ãrbhir guõayuktàbhir abhituùñàva ràghavam
2.013.018a gatà bhagavatã ràtrirahaþ ÷ivam upasthitam
2.013.018c budhyasva nçpa÷àrdåla kuru kàryam anantaram
2.013.019a bràhmaõà balamukhyà÷ ca naigamà÷ càgatà nçpa
2.013.019c dar÷anaü pratikàïkùante pratibudhyasva ràghava
2.013.020a stuvantaü taü tadà såtaü sumantraü mantrakovidam
2.013.020c pratibudhya tato ràjà idaü vacanam abravãt
2.013.021a na caiva saüprasuto 'ham ànayed à÷u ràghavam
2.013.021c iti ràjà da÷arathaþ såtaü tatrànva÷àt punaþ
2.013.022a sa ràjavacanaü ÷rutvà ÷irasà pratipåjya tam
2.013.022c nirjagàma nçpàvàsàn manyamànaþ priyaü mahat
2.013.023a prapanno ràjamàrgaü ca patàkà dhvaja÷obhitam
2.013.023c sa såtas tatra ÷u÷ràva ràmàdhikaraõàþ kathàþ
2.013.024a tato dadar÷a ruciraü kailàsasadç÷aprabham
2.013.024c ràmave÷ma sumantras tu ÷akrave÷masamaprabham
2.013.025a mahàkapàñapihitaü vitardi÷ata÷obhitam
2.013.025c kà¤canapratimaikàgraü maõividrumatoraõam
2.013.026a ÷àradàbhraghanaprakhyaü dãptaü meruguhopamam
2.013.026c dàmabhir varamàlyànàü sumahadbhir alaükçtam
2.013.027a sa vàjiyuktena rathena sàrathir; naràkulaü ràjakulaü vilokayan
2.013.027c tataþ samàsàdya mahàdhanaü mahat; prahçùñaromà sa babhåva sàrathiþ
2.013.028a tad adrikåñàcalameghasaünibhaü; mahàvimànottamave÷masaüghavat
2.013.028c avàryamàõaþ pravive÷a sàrathiþ; prabhåtaratnaü makaro yathàrõavam
2.014.001a sa tad antaþpuradvàraü samatãtya janàkulam
2.014.001c praviviktàü tataþ kakùyàm àsasàda puràõavit
2.014.002a pràsakàrmukabibhradbhir yuvabhir mçùñakuõóalaiþ
2.014.002c apramàdibhir ekàgraiþ svanuraktair adhiùñhitàm
2.014.003a tatra kàùàyiõo vçddhàn vetrapàõãn svalaükçtàn
2.014.003c dadar÷a viùñhitàn dvàri stryadhyakùàn susamàhitàn
2.014.004a te samãkùya samàyàntaü ràmapriyacikãrùavaþ
2.014.004c sahabhàryàya ràmàya kùipram evàcacakùire
2.014.005a prativeditam àj¤àya såtam abhyantaraü pituþ
2.014.005c tatraivànàyayàm àsa ràghavaþ priyakàmyayà
2.014.006a taü vai÷ravaõasaükà÷am upaviùñaü svalaükçtam
2.014.006c dàdar÷a såtaþ paryaïke sauvaõo sottaracchade
2.014.007a varàharudhiràbheõa ÷ucinà ca sugandhinà
2.014.007c anuliptaü paràrdhyena candanena paraütapam
2.014.008a sthitayà pàr÷vata÷ càpi vàlavyajanahastayà
2.014.008c upetaü sãtayà bhåya÷ citrayà ÷a÷inaü yathà
2.014.009a taü tapantam ivàdityam upapannaü svatejasà
2.014.009c vavande varadaü bandã niyamaj¤o vinãtavat
2.014.010a prà¤jalis tu sukhaü pçùñvà vihàra÷ayanàsane
2.014.010c ràjaputram uvàcedaü sumantro ràjasatkçtaþ
2.014.011a kausalyà suprabhà deva pità tvaü draùñum icchati
2.014.011c mahiùyà saha kaikeyyà gamyatàü tatra màciram
2.014.012a evam uktas tu saühçùño narasiüho mahàdyutiþ
2.014.012c tataþ saümànayàm àsa sãtàm idam uvàca ha
2.014.013a devi deva÷ ca devã ca samàgamya madantare
2.014.013c mantreyete dhruvaü kiü cid abhiùecanasaühitam
2.014.014a lakùayitvà hy abhipràyaü priyakàmà sudakùiõà
2.014.014c saücodayati ràjànaü madarthaü madirekùaõà
2.014.015a yàdç÷ã pariùat tatra tàdç÷o dåta àgataþ
2.014.015c dhruvam adyaiva màü ràjà yauvaràjye 'bhiùekùyati
2.014.016a hanta ÷ãghram ito gatvà drakùyàmi ca mahãpatiþ
2.014.016c saha tvaü parivàreõa sukham àssva ramasya ca
2.014.017a patisaümànità sãtà bhartàram asitekùaõà
2.014.017c àdvàram anuvavràja maïgalàny abhidadhyuùã
2.014.018a sa sarvàn arthino dçùñvà sametya pratinandya ca
2.014.018c tataþ pàvakasaükà÷am àruroha rathottamam
2.014.019a muùõantam iva cakùåüùi prabhayà hemavarcasaü
2.014.019c kareõu÷i÷ukalpai÷ ca yuktaü paramavàjibhiþ
2.014.020a hariyuktaü sahasràkùo ratham indra ivà÷ugam
2.014.020c prayayau tårõam àsthàya ràghavo jvalitaþ ÷riyà
2.014.021a sa parjanya ivàkà÷e svanavàn abhinàdayan
2.014.021c niketàn niryayau ÷rãmàn mahàbhràd iva candramàþ
2.014.022a chatracàmarapàõis tu lakùmaõo ràghavànujaþ
2.014.022c jugopa bhràtaraü bhràtà ratham àsthàya pçùñhataþ
2.014.023a tato halahalà÷abdas tumulaþ samajàyata
2.014.023c tasya niùkramamàõasya janaughasya samantataþ
2.014.024a sa ràghavas tatra kathàpralàpaü; ÷u÷ràva lokasya samàgatasya
2.014.024c àtmàdhikàrà vividhà÷ ca vàcaþ; prahçùñaråpasya pure janasya
2.014.025a eùa ÷riyaü gacchati ràghavo 'dya; ràjaprasàdàd vipulàü gamiùyan
2.014.025c ete vayaü sarvasamçddhakàmà; yeùàm ayaü no bhavità pra÷àstà
2.014.025e làbho janasyàsya yad eùa sarvaü; prapatsyate ràùñram idaü ciràya
2.014.026a sa ghoùavadbhi÷ ca hayaiþ sanàgaiþ; puraþsaraiþ svastikasåtamàgadhaiþ
2.014.026c mahãyamànaþ pravarai÷ ca vàdakair; abhiùñuto vai÷ravaõo yathà yayau
2.014.027a kareõumàtaïgarathà÷vasaükulaü; mahàjanaughaiþ paripårõacatvaram
2.014.027c prabhåtaratnaü bahupaõyasaücayaü; dadar÷a ràmo ruciraü mahàpatham
2.015.001a sa ràmo ratham àsthàya saüprahçùñasuhçjjanaþ
2.015.001c apa÷yan nagaraü ÷rãmàn nànàjanasamàkulam
2.015.002a sa gçhair abhrasaükà÷aiþ pàõóurair upa÷obhitam
2.015.002c ràjamàrgaü yayau ràmo madhyenàgarudhåpitam
2.015.003a ÷obhamànam asaübàdhaü taü ràjapatham uttamam
2.015.003c saüvçtaü vividhaiþ paõyair bhakùyair uccàvacair api
2.015.004a à÷ãrvàdàn bahå¤ ÷çõvan suhçdbhiþ samudãritàn
2.015.004c yathàrhaü càpi saüpåjya sarvàn eva naràn yayau
2.015.005a pitàmahair àcaritaü tathaiva prapitàmahaiþ
2.015.005c adyopàdàya taü màrgam abhiùikto 'nupàlaya
2.015.006a yathà sma làlitàþ pitrà yathà pårvaiþ pitàmahaiþ
2.015.006c tataþ sukhataraü sarve ràme vatsyàma ràjani
2.015.007a alam adya hi bhuktena paramàrthair alaü ca naþ
2.015.007c yathà pa÷yàma niryàntaü ràmaü ràjye pratiùñhitam
2.015.008a ato hi na priyataraü nànyat kiü cid bhaviùyati
2.015.008c yathàbhiùeko ràmasya ràjyenàmitatejasaþ
2.015.009a età÷ cànyà÷ ca suhçdàm udàsãnaþ kathàþ ÷ubhàþ
2.015.009c àtmasaüpåjanãþ ÷çõvan yayau ràmo mahàpatham
2.015.010a na hi tasmàn manaþ ka÷ cic cakùuùã và narottamàt
2.015.010c naraþ ÷aknoty apàkraùñum atikrànte 'pi ràghave
2.015.011a sarveùàü sa hi dharmàtmà varõànàü kurute dayàm
2.015.011c caturõàü hi vayaþsthànàü tena te tam anuvratàþ
2.015.012a sa ràjakulam àsàdya mahendrabhavanopamam
2.015.012c ràjaputraþ pitur ve÷ma pravive÷a ÷riyà jvalan
2.015.013a sa sarvàþ samatikramya kakùyà da÷arathàtmajaþ
2.015.013c saünivartya janaü sarvaü ÷uddhàntaþpuram abhyagàt
2.015.014a tataþ praviùñe pitur antikaü tadà; janaþ sa sarvo mudito nçpàtmaje
2.015.014c pratãkùate tasya punaþ sma nirgamaü; yathodayaü candramasaþ saritpatiþ
2.016.001a sa dadar÷àsane ràmo niùaõõaü pitaraü ÷ubhe
2.016.001c kaikeyãsahitaü dãnaü mukhena pari÷uùyatà
2.016.002a sa pitu÷ caraõau pårvam abhivàdya vinãtavat
2.016.002c tato vavande caraõau kaikeyyàþ susamàhitaþ
2.016.003a ràmety uktvà ca vacanaü vàùpaparyàkulekùaõaþ
2.016.003c ÷a÷àka nçpatir dãno nekùituü nàbhibhàùitum
2.016.004a tad apårvaü narapater dçùñvà råpaü bhayàvaham
2.016.004c ràmo 'pi bhayam àpannaþ padà spçùñveva pannagam
2.016.005a indriyair aprahçùñais taü ÷okasaütàpakar÷itam
2.016.005c niþ÷vasantaü mahàràjaü vyathitàkulacetasaü
2.016.006a årmi màlinam akùobhyaü kùubhyantam iva sàgaram
2.016.006c upaplutam ivàdityam uktànçtam çùiü yathà
2.016.007a acintyakalpaü hi pitus taü ÷okam upadhàrayan
2.016.007c babhåva saürabdhataraþ samudra iva parvaõi
2.016.008a cintayàm àsa ca tadà ràmaþ pitçhite rataþ
2.016.008c kiüsvid adyaiva nçpatir na màü pratyabhinandati
2.016.009a anyadà màü pità dçùñvà kupito 'pi prasãdati
2.016.009c tasya màm adya saüprekùya kimàyàsaþ pravartate
2.016.010a sa dãna iva ÷okàrto viùaõõavadanadyutiþ
2.016.010c kaikeyãm abhivàdyaiva ràmo vacanam abravãt
2.016.011a kaccin mayà nàparàdham aj¤ànàd yena me pità
2.016.011c kupitas tan mamàcakùva tvaü caivainaü prasàdaya
2.016.012a vivarõavadano dãno na hi màm abhibhàùate
2.016.012c ÷àrãro mànaso vàpi kaccid enaü na bàdhate
2.016.012e saütàpo vàbhitàpo và durlabhaü hi sadà sukham
2.016.013a kaccin na kiü cid bharate kumàre priyadar÷ane
2.016.013c ÷atrughne và mahàsattve màtéõàü và mamà÷ubham
2.016.014a atoùayan mahàràjam akurvan và pitur vacaþ
2.016.014c muhårtam api neccheyaü jãvituü kupite nçpe
2.016.015a yatomålaü naraþ pa÷yet pràdurbhàvam ihàtmanaþ
2.016.015c kathaü tasmin na varteta pratyakùe sati daivate
2.016.016a kaccit te paruùaü kiü cid abhimànàt pità mama
2.016.016c ukto bhavatyà kopena yatràsya lulitaü manaþ
2.016.017a etad àcakùva me devi tattvena paripçcchataþ
2.016.017c kiünimittam apårvo 'yaü vikàro manujàdhipe
2.016.018a ahaü hi vacanàd ràj¤aþ pateyam api pàvake
2.016.018c bhakùayeyaü viùaü tãkùõaü majjeyam api càrõave
2.016.018e niyukto guruõà pitrà nçpeõa ca hitena ca
2.016.019a tad bråhi vacanaü devi ràj¤o yad abhikàïkùitam
2.016.019c kariùye pratijàne ca ràmo dvir nàbhibhàùate
2.016.020a tam àrjavasamàyuktam anàryà satyavàdinam
2.016.020c uvàca ràmaü kaikeyã vacanaü bhç÷adàruõam
2.016.021a purà devàsure yuddhe pitrà te mama ràghava
2.016.021c rakùitena varau dattau sa÷alyena mahàraõe
2.016.022a tatra me yàcito ràjà bharatasyàbhiùecanam
2.016.022c gamanaü daõóakàraõye tava càdyaiva ràghava
2.016.023a yadi satyapratij¤aü tvaü pitaraü kartum icchasi
2.016.023c àtmànaü ca narareùñha mama vàkyam idaü ÷çõu
2.016.024a sa nide÷e pitus tiùñha yathà tena prati÷rutam
2.016.024c tvayàraõyaü praveùñavyaü nava varùàõi pa¤ca ca
2.016.025a sapta sapta ca varùàõi daõóakàraõyam à÷ritaþ
2.016.025c abhiùekam imaü tyaktvà jañàcãradharo vasa
2.016.026a bharataþ kosalapure pra÷àstu vasudhàm imàm
2.016.026c nànàratnasamàkãrõaü savàjirathaku¤jaràm
2.016.027a tad apriyam amitraghno vacanaü maraõopamam
2.016.027c ÷rutvà na vivyathe ràmaþ kaikeyãü cedam abravãt
2.016.028a evam astu gamiùyàmi vanaü vastum ahaü tv ataþ
2.016.028c jañàcãradharo ràj¤aþ pratij¤àm anupàlayan
2.016.029a idaü tu j¤àtum icchàmi kimarthaü màü mahãpatiþ
2.016.029c nàbhinandati durdharùo yathàpuram ariüdamaþ
2.016.030a manyur na ca tvayà kàryo devi bråhi tavàgrataþ
2.016.030c yàsyàmi bhava suprãtà vanaü cãrajañàdharaþ
2.016.031a hitena guruõà pitrà kçtaj¤ena nçpeõa ca
2.016.031c niyujyamàno vi÷rabdhaü kiü na kuryàd ahaü priyam
2.016.032a alãkaü mànasaü tv ekaü hçdayaü dahatãva me
2.016.032c svayaü yan nàha màü ràjà bharatasyàbhiùecanam
2.016.033a ahaü hi sãtàü ràjyaü ca pràõàn iùñàn dhanàni ca
2.016.033c hçùño bhràtre svayaü dadyàü bharatàyàpracoditaþ
2.016.034a kiü punar manujendreõa svayaü pitrà pracoditaþ
2.016.034c tava ca priyakàmàrthaü pratij¤àm anupàlayan
2.016.035a tad à÷vàsaya hãmaü tvaü kiü nv idaü yan mahãpatiþ
2.016.035c vasudhàsaktanayano mandam a÷råõi mu¤cati
2.016.036a gacchantu caivànayituü dåtàþ ÷ãghrajavair hayaiþ
2.016.036c bharataü màtulakulàd adyaiva nçpa÷àsanàt
2.016.037a daõóakàraõyam eùo 'ham ito gacchàmi satvaraþ
2.016.037c avicàrya pitur vàkyaü samàvastuü caturda÷a
2.016.038a sà hçùñà tasya tadvàkyaü ÷rutvà ràmasya kaikayã
2.016.038c prasthànaü ÷raddadhànà hi tvarayàm àsa ràghavam
2.016.039a evaü bhavatu yàsyanti dåtàþ ÷ãghrajavair hayaiþ
2.016.039c bharataü màtulakulàd upàvartayituü naràþ
2.016.040a tava tv ahaü kùamaü manye notsukasya vilambanam
2.016.040c ràma tasmàd itaþ ÷ãghraü vanaü tvaü gantum arhasi
2.016.041a vrãóànvitaþ svayaü yac ca nçpas tvàü nàbhibhàùate
2.016.041c naitat kiü cin nara÷reùñha manyur eùo 'panãyatàm
2.016.042a yàvat tvaü na vanaü yàtaþ puràd asmàd abhitvaran
2.016.042c pità tàvan na te ràma snàsyate bhokùyate 'pi và
2.016.043a dhik kaùñam iti niþ÷vasya ràjà ÷okapariplutaþ
2.016.043c mårchito nyapatat tasmin paryaïke hemabhåùite
2.016.044a ràmo 'py utthàpya ràjànaü kaikeyyàbhipracoditaþ
2.016.044c ka÷ayevàhato vàjã vanaü gantuü kçtatvaraþ
2.016.045a tad apriyam anàryàyà vacanaü dàruõodaram
2.016.045c ÷rutvà gatavyatho ràmaþ kaikeyãü vàkyam abravãt
2.016.046a nàham arthaparo devi lokam àvastum utsahe
2.016.046c viddhi màm çùibhis tulyaü kevalaü dharmam àsthitam
2.016.047a yad atrabhavataþ kiü cic chakyaü kartuü priyaü mayà
2.016.047c pràõàn api parityajya sarvathà kçtam eva tat
2.016.048a na hy ato dharmacaraõaü kiü cid asti mahattaram
2.016.048c yathà pitari ÷u÷råùà tasya và vacanakriyà
2.016.049a anukto 'py atrabhavatà bhavatyà vacanàd aham
2.016.049c vane vatsyàmi vijane varùàõãha caturda÷a
2.016.050a na nånaü mayi kaikeyi kiü cid à÷aüsase guõam
2.016.050c yad ràjànam avocas tvaü mame÷varatarà satã
2.016.051a yàvan màtaram àpçcche sãtàü cànunayàmy aham
2.016.051c tato 'dyaiva gamiùyàmi daõóakànàü mahad vanam
2.016.052a bharataþ pàlayed ràjyaü ÷u÷råùec ca pitur yathà
2.016.052c tahà bhavatyà kartavyaü sa hi dharmaþ sanàtanaþ
2.016.053a sa ràmasya vacaþ ÷rutvà bhç÷aü duþkhahataþ pità
2.016.053c ÷okàd a÷aknuvan bàùpaü praruroda mahàsvanam
2.016.054a vanditvà caraõau ràmo visaüj¤asya pitus tadà
2.016.054c kaikeyyà÷ càpy anàryàyà niùpapàta mahàdyutiþ
2.016.055a sa ràmaþ pitaraü kçtvà kaikeyãü ca pradakùiõam
2.016.055c niùkramyàntaþpuràt tasmàt svaü dadar÷a suhçjjanam
2.016.056a taü bàùpaparipårõàkùaþ pçùñhato 'nujagàma ha
2.016.056c lakùmaõaþ paramakruddhaþ sumitrànandavardhanaþ
2.016.057a àbhiùecanikaü bhàõóaü kçtvà ràmaþ pradakùiõam
2.016.057c ÷anair jagàma sàpekùo dçùñiü tatràvicàlayan
2.016.058a na càsya mahatãü lakùmãü ràjyanà÷o 'pakarùati
2.016.058c lokakàntasya kàntatvaü ÷ãtara÷mer iva kùapà
2.016.059a na vanaü gantukàmasya tyajata÷ ca vasuüdharàm
2.016.059c sarvalokàtigasyeva lakùyate cittavikriyà
2.016.060a dhàrayan manasà duþkham indriyàõi nigçhya ca
2.016.060c pravive÷àtmavàn ve÷ma màturapriya÷aüsivàn
2.016.061a pravi÷ya ve÷màtibhç÷aü mudànvitaü; samãkùya tàü càrthavipattim àgatàm
2.016.061c na caiva ràmo 'tra jagàma vikriyàü; suhçjjanasyàtmavipatti÷aïkayà
2.017.001a ràmas tu bhç÷am àyasto niþ÷vasann iva ku¤jaraþ
2.017.001c jagàma sahito bhràtrà màtur antaþpuraü va÷ã
2.017.002a so 'pa÷yat puruùaü tatra vçddhaü paramapåjitam
2.017.002c upaviùñaü gçhadvàri tiùñhata÷ càparàn bahån
2.017.003a pravi÷ya prathamàü kakùyàü dvitãyàyàü dadar÷a saþ
2.017.003c bràhmaõàn vedasaüpannàn vçddhàn ràj¤àbhisatkçtàn
2.017.004a praõamya ràmas tàn vçddhàüs tçtãyàyàü dadar÷a saþ
2.017.004c striyo vçddhà÷ ca bàlà÷ ca dvàrarakùaõatatparàþ
2.017.005a vardhayitvà prahçùñàs tàþ pravi÷ya ca gçhaü striyaþ
2.017.005c nyavedayanta tvarità ràma màtuþ priyaü tadà
2.017.006a kausalyàpi tadà devã ràtriü sthitvà samàhità
2.017.006c prabhàte tv akarot påjàü viùõoþ putrahitaiùiõã
2.017.007a sà kùaumavasanà hçùñà nityaü vrataparàyaõà
2.017.007c agniü juhoti sma tadà mantravat kçtamaïgalà
2.017.008a pravi÷ya ca tadà ràmo màtur antaþpuraü ÷ubham
2.017.008c dadar÷a màtaraü tatra hàvayantãü hutà÷anam
2.017.009a sà cirasyàtmajaü dçùñvà màtçnandanam àgatam
2.017.009c abhicakràma saühçùñà ki÷oraü vaóavà yathà
2.017.010a tam uvàca duràdharùaü ràghavaü sutam àtmanaþ
2.017.010c kausalyà putravàtsalyàd idaü priyahitaü vacaþ
2.017.011a vçddhànàü dharma÷ãlànàü ràjarùãõàü mahàtmanàm
2.017.011c pràpnuhy àyu÷ ca kãrtiü ca dharmaü copahitaü kule
2.017.012a satyapratij¤aü pitaraü ràjànaü pa÷ya ràghava
2.017.012c adyaiva hi tvàü dharmàtmà yauvaràjye 'bhiùekùyati
2.017.013a màtaraü ràghavaþ kiü cit prasàryà¤jalim abravãt
2.017.013c sa svabhàvavinãta÷ ca gauravàc ca tadànataþ
2.017.014a devi nånaü na jànãùe mahad bhayam upasthitam
2.017.014c idaü tava ca duþkhàya vaidehyà lakùmaõasya ca
2.017.015a caturda÷a hi varùàõi vatsyàmi vijane vane
2.017.015c madhumålaphalair jãvan hitvà munivad àmiùam
2.017.016a bharatàya mahàràjo yauvaràjyaü prayacchati
2.017.016c màü punar daõóakàraõyaü vivàsayati tàpasaü
2.017.017a tàm aduþkhocitàü dçùñvà patitàü kadalãm iva
2.017.017c ràmas tåtthàpayàm àsa màtaraü gatacetasaü
2.017.018a upàvçtyotthitàü dãnàü vaóavàm iva vàhitàm
2.017.018c pàü÷uguõñhitasarvàgnãü vimamar÷a ca pàõinà
2.017.019a sà ràghavam upàsãnam asukhàrtà sukhocità
2.017.019c uvàca puruùavyàghram upa÷çõvati lakùmaõe
2.017.020a yadi putra na jàyethà mama ÷okàya ràghava
2.017.020c na sma duþkham ato bhåyaþ pa÷yeyam aham aprajà
2.017.021a eka eva hi vandhyàyàþ ÷oko bhavati mànavaþ
2.017.021c aprajàsmãti saütàpo na hy anyaþ putra vidyate
2.017.022a na dçùñapårvaü kalyàõaü sukhaü và patipauruùe
2.017.022c api putre vipa÷yeyam iti ràmàsthitaü mayà
2.017.023a sà bahåny amanoj¤àni vàkyàni hçdayacchidàm
2.017.023c ahaü ÷roùye sapatnãnàm avaràõàü varà satã
2.017.023e ato duþkhataraü kiü nu pramadànàü bhaviùyati
2.017.024a tvayi saünihite 'py evam aham àsaü niràkçtà
2.017.024c kiü punaþ proùite tàta dhruvaü maraõam eva me
2.017.025a yo hi màü sevate ka÷ cid atha vàpy anuvartate
2.017.025c kaikeyyàþ putram anvãkùya sa jano nàbhibhàùate
2.017.026a da÷a sapta ca varùàõi tava jàtasya ràghava
2.017.026c atãtàni prakàïkùantyà mayà duþkhaparikùayam
2.017.027a upavàsai÷ ca yogai÷ ca bahubhi÷ ca pari÷ramaiþ
2.017.027c duþkhaü saüvardhito moghaü tvaü hi durgatayà mayà
2.017.028a sthiraü tu hçdayaü manye mamedaü yan na dãryate
2.017.028c pràvçùãva mahànadyàþ spçùñaü kålaü navàmbhasà
2.017.029a mamaiva nånaü maraõaü na vidyate; na càvakà÷o 'sti yamakùaye mama
2.017.029c yad antako 'dyaiva na màü jihãrùati; prasahya siüho rudatãü mçgãm iva
2.017.030a sthiraü hi nånaü hçdayaü mamàyasaü; na bhidyate yad bhuvi nàvadãryate
2.017.030c anena duþkhena ca deham arpitaü; dhruvaü hy akàle maraõaü na vidyate
2.017.031a idaü tu duþkhaü yad anarthakàni me; vratàni dànàni ca saüyamà÷ ca hi
2.017.031c tapa÷ ca taptaü yad apatyakàraõàt; suniùphalaü bãjam ivoptam åùare
2.017.032a yadi hy akàle maraõaü svayecchayà; labheta ka÷ cid guru duþkha kar÷itaþ
2.017.032c gatàham adyaiva pareta saüsadaü; vinà tvayà dhenur ivàtmajena vai
2.017.033a bhç÷am asukham amarùità tadà; bahu vilalàpa samãkùya ràghavam
2.017.033c vyasanam upani÷àmya sà mahat; sutam iva baddham avekùya kiünarã
2.018.001a tathà tu vilapantãü tàü kausalyàü ràmamàtaram
2.018.001c uvàca lakùmaõo dãnas tat kàlasadç÷aü vacaþ
2.018.002a na rocate mamàpy etad àrye yad ràghavo vanam
2.018.002c tyaktvà ràjya÷riyaü gacchet striyà vàkyava÷aü gataþ
2.018.003a viparãta÷ ca vçddha÷ ca viùayai÷ ca pradharùitaþ
2.018.003c nçpaþ kim iva na bråyàc codyamànaþ samanmathaþ
2.018.004a nàsyàparàdhaü pa÷yàmi nàpi doùaü tathà vidham
2.018.004c yena nirvàsyate ràùñràd vanavàsàya ràghavaþ
2.018.005a na taü pa÷yàmy ahaü loke parokùam api yo naraþ
2.018.005c amitro 'pi nirasto 'pi yo 'sya doùam udàharet
2.018.006a devakalpam çjuü dàntaü ripåõàm api vatsalam
2.018.006c avekùamàõaþ ko dharmaü tyajet putram akàraõàt
2.018.007a tad idaü vacanaü ràj¤aþ punar bàlyam upeyuùaþ
2.018.007c putraþ ko hçdaye kuryàd ràjavçttam anusmaran
2.018.008a yàvad eva na jànàti ka÷ cid artham imaü naraþ
2.018.008c tàvad eva mayà sàdham àtmasthaü kuru ÷àsanam
2.018.009a mayà pàr÷ve sadhanuùà tava guptasya ràghava
2.018.009c kaþ samartho 'dhikaü kartuü kçtàntasyeva tiùñhataþ
2.018.010a nirmanuùyàm imàü sarvàm ayodhyàü manujarùabha
2.018.010c kariùyàmi ÷arais tãkùõair yadi sthàsyati vipriye
2.018.011a bharatasyàtha pakùyo và yo vàsya hitam icchati
2.018.011c sarvàn etàn vadhiùyàmi mçdur hi paribhåyate
2.018.012a tvayà caiva mayà caiva kçtvà vairam anuttamam
2.018.012c kasya ÷aktiþ ÷riyaü dàtuü bharatàyàri÷àsana
2.018.013a anurakto 'smi bhàvena bhràtaraü devi tattvataþ
2.018.013c satyena dhanuùà caiva datteneùñena te ÷ape
2.018.014a dãptam agnim araõyaü và yadi ràmaþ pravekùyate
2.018.014c praviùñaü tatra màü devi tvaü pårvam avadhàraya
2.018.015a haràmi vãryàd duþkhaü te tamaþ sårya ivoditaþ
2.018.015c devã pa÷yatu me vãryaü ràghava÷ caiva pa÷yatu
2.018.016a etat tu vacanaü ÷rutvà lakùmaõasya mahàtmanaþ
2.018.016c uvàca ràmaü kausalyà rudantã ÷okalàlasà
2.018.017a bhràtus te vadataþ putra lakùmaõasya ÷rutaü tvayà
2.018.017c yad atrànantaraü tat tvaü kuruùva yadi rocate
2.018.018a na càdharmyaü vacaþ ÷rutvà sapatnyà mama bhàùitam
2.018.018c vihàya ÷okasaütaptàü gantum arhasi màm itaþ
2.018.019a dharmaj¤a yadi dharmiùñho dharmaü caritum icchasi
2.018.019c ÷u÷råùa màm ihasthas tvaü cara dharmam anuttamam
2.018.020a ÷u÷råùur jananãü putra svagçhe niyato vasan
2.018.020c pareõa tapasà yuktaþ kà÷yapas tridivaü gataþ
2.018.021a yathaiva ràjà påjyas te gauraveõa tathà hy aham
2.018.021c tvàü nàham anujànàmi na gantavyam ito vanam
2.018.022a tvadviyogàn na me kàryaü jãvitena sukhena và
2.018.022c tvayà saha mama ÷reyas tçõànàm api bhakùaõam
2.018.023a yadi tvaü yàsyasi vanaü tyaktvà màü ÷okalàlasàm
2.018.023c ahaü pràyam ihàsiùye na hi ÷akùyàmi jãvitum
2.018.024a tatas tvaü pràpsyase putra nirayaü lokavi÷rutam
2.018.024c brahmahatyàm ivàdharmàt samudraþ saritàü patiþ
2.018.025a vilapantãü tathà dãnàü kausalyàü jananãü tataþ
2.018.025c uvàca ràmo dharmàtmà vacanaü dharmasaühitam
2.018.026a nàsti ÷aktiþ pitur vàkyaü samatikramituü mama
2.018.026c prasàdaye tvàü ÷irasà gantum icchàmy ahaü vanam
2.018.027a çùiõà ca pitur vàkyaü kurvatà vratacàriõà
2.018.027c gaur hatà jànatà dharmaü kaõóunàpi vipa÷cità
2.018.028a asmàkaü ca kule pårvaü sagarasyàj¤ayà pituþ
2.018.028c khanadbhiþ sàgarair bhåtim avàptaþ sumahàn vadhaþ
2.018.029a jàmadagnyena ràmeõa reõukà jananã svayam
2.018.029c kçttà para÷unàraõye pitur vacanakàriõà
2.018.030a na khalv etan mayaikena kriyate pitç÷àsanam
2.018.030c pårvair ayam abhipreto gato màrgo 'nugamyate
2.018.031a tad etat tu mayà kàryaü kriyate bhuvi nànyathà
2.018.031c pitur hi vacanaü kurvan na ka÷ cin nàma hãyate
2.018.032a tàm evam uktvà jananãü lakùmaõaü punar abravãt
2.018.032c tava lakùmaõa jànàmi mayi sneham anuttamam
2.018.032e abhipràyam avij¤àya satyasya ca ÷amasya ca
2.018.033a dharmo hi paramo loke dharme satyaü pratiùñhitam
2.018.033c dharmasaü÷ritam etac ca pitur vacanam uttamam
2.018.034a saü÷rutya ca pitur vàkyaü màtur và bràhmaõasya và
2.018.034c na kartavyaü vçthà vãra dharmam à÷ritya tiùñhatà
2.018.035a so 'haü na ÷akùyàmi pitur niyogam ativartitum
2.018.035c pitur hi vacanàd vãra kaikeyyàhaü pracoditaþ
2.018.036a tad enàü visçjànàryàü kùatradharmà÷ritàü matim
2.018.036c dharmam à÷raya mà taikùõyaü madbuddhir anugamyatàm
2.018.037a tam evam uktvà sauhàrdàd bhràtaraü lakùmaõàgrajaþ
2.018.037c uvàca bhåyaþ kausalyàü prà¤jaliþ ÷irasànataþ
2.018.038a anumanyasva màü devi gamiùyantam ito vanam
2.018.038c ÷àpitàsi mama pràõaiþ kuru svastyayanàni me
2.018.038e tãrõapratij¤a÷ ca vanàt punar eùyàmy ahaü purãm
2.018.039a ya÷o hy ahaü kevalaràjyakàraõàn; na pçùñhataþ kartum alaü mahodayam
2.018.039c adãrghakàle na tu devi jãvite; vçõe 'varàm adya mahãm adharmataþ
2.018.040a prasàdayan naravçùabhaþ sa màtaraü; paràkramàj jigamiùur eva daõóakàn
2.018.040c athànujaü bhç÷am anu÷àsya dar÷anaü; cakàra tàü hçdi jananãü pradakùiõam
2.019.001a atha taü vyathayà dãnaü savi÷eùam amarùitam
2.019.001c ÷vasantam iva nàgendraü roùavisphàritekùaõam
2.019.002a àsàdya ràmaþ saumitriü suhçdaü bhràtaraü priyam
2.019.002c uvàcedaü sa dhairyeõa dhàrayan sattvam àtmavàn
2.019.003a saumitre yo 'bhiùekàrthe mama saübhàrasaübhramaþ
2.019.003c abhiùekanivçttyarthe so 'stu saübhàrasaübhramaþ
2.019.004a yasyà madabhiùekàrthaü mànasaü paritapyate
2.019.004c màtà naþ sà yathà na syàt savi÷aïkà tathà kuru
2.019.005a tasyàþ ÷aïkàmayaü duþkhaü muhårtam api notsahe
2.019.005c manasi pratisaüjàtaü saumitre 'ham upekùitum
2.019.006a na buddhipårvaü nàbuddhaü smaràmãha kadà cana
2.019.006c màtéõàü và pitur vàhaü kçtam alpaü ca vipriyam
2.019.007a satyaþ satyàbhisaüdha÷ ca nityaü satyaparàkramaþ
2.019.007c paralokabhayàd bhãto nirbhayo 'stu pità mama
2.019.008a tasyàpi hi bhaved asmin karmaõy apratisaühçte
2.019.008c satyaü neti manas tàpas tasya tàpas tapec ca màm
2.019.009a abhiùekavidhànaü tu tasmàt saühçtya lakùmaõa
2.019.009c anvag evàham icchàmi vanaü gantum itaþ punaþ
2.019.010a mama pravràjanàd adya kçtakçtyà nçpàtmajà
2.019.010c sutaü bharatam avyagram abhiùecayità tataþ
2.019.011a mayi cãràjinadhare jañàmaõóaladhàriõi
2.019.011c gate 'raõyaü ca kaikeyyà bhaviùyati manaþsukham
2.019.012a buddhiþ praõãtà yeneyaü mana÷ ca susamàhitam
2.019.012c tat tu nàrhàmi saükleùñuü pravrajiùyàmi màciram
2.019.013a kçtàntas tv eva saumitre draùñavyo matpravàsane
2.019.013c ràjyasya ca vitãrõasya punar eva nivartane
2.019.014a kaikeyyàþ pratipattir hi kathaü syàn mama pãóane
2.019.014c yadi bhàvo na daivo 'yaü kçtàntavihito bhavet
2.019.015a jànàsi hi yathà saumya na màtçùu mamàntaram
2.019.015c bhåtapårvaü vi÷eùo và tasyà mayi sute 'pi và
2.019.016a so 'bhiùekanivçttyarthaiþ pravàsàrthai÷ ca durvacaiþ
2.019.016c ugrair vàkyair ahaü tasyà nànyad daivàt samarthaye
2.019.017a kathaü prakçtisaüpannà ràjaputrã tathàguõà
2.019.017c bråyàt sà pràkçteva strã matpãóàü bhartçsaünidhau
2.019.018a yad acintyaü tu tad daivaü bhåteùv api na hanyate
2.019.018c vyaktaü mayi ca tasyàü ca patito hi viparyayaþ
2.019.019a ka÷ cid daivena saumitre yoddhum utsahate pumàn
2.019.019c yasya na grahaõaü kiü cit karmaõo 'nyatra dç÷yate
2.019.020a sukhaduþkhe bhayakrodhau làbhàlàbhau bhavàbhavau
2.019.020c yasya kiü cit tathà bhåtaü nanu daivasya karma tat
2.019.021a vyàhate 'py abhiùeke me paritàpo na vidyate
2.019.021c tasmàd aparitàpaþ saüs tvam apy anuvidhàya màm
2.019.021e pratisaühàraya kùipram àbhiùecanikãü kriyàm
2.019.022a na lakùmaõàsmin mama ràjyavighne; màtà yavãyasy ati÷aïkanãyà
2.019.022c daivàbhipannà hi vadanty aniùñaü; jànàsi daivaü ca tathà prabhàvam
2.020.001a iti bruvati ràme tu lakùmaõo 'dhaþ÷irà muhuþ
2.020.001c ÷rutvà madhyaü jagàmeva manasà duþkhaharùayoþ
2.020.002a tadà tu baddhvà bhrukuñãü bhruvor madhye nararùabha
2.020.002c ni÷a÷vàsa mahàsarpo bilastha iva roùitaþ
2.020.003a tasya duùprativãkùyaü tad bhrukuñãsahitaü tadà
2.020.003c babhau kruddhasya siühasya mukhasya sadç÷aü mukham
2.020.004a agrahas taü vidhunvaüs tu hastã hastam ivàtmanaþ
2.020.004c tiryag årdhvaü ÷arãre ca pàtayitvà ÷irodharàm
2.020.005a agràkùõà vãkùamàõas tu tiryag bhràtaram abravãt
2.020.005c asthàne saübhramo yasya jàto vai sumahàn ayam
2.020.006a dharmadoùaprasaïgena lokasyànati÷aïkayà
2.020.006c kathaü hy etad asaübhràntas tvadvidho vaktum arhati
2.020.007a yathà daivam a÷auõóãraü ÷auõóãraþ kùatriyarùabhaþ
2.020.007c kiü nàma kçpaõaü daivam a÷aktam abhi÷aüsasi
2.020.008a pàpayos tu kathaü nàma tayoþ ÷aïkà na vidyate
2.020.008c santi dharmopadhàþ ÷lakùõà dharmàtman kiü na budhyase
2.020.009a lokavidviùñam àrabdhaü tvadanyasyàbhiùecanam
2.020.009c yeneyam àgatà dvaidhaü tava buddhir mahãpate
2.020.009e sa hi dharmo mama dveùyaþ prasaïgàd yasya muhyasi
2.020.010a yady api pratipattis te daivã càpi tayor matam
2.020.010c tathàpy upekùaõãyaü te na me tad api rocate
2.020.011a viklavo vãryahãno yaþ sa daivam anuvartate
2.020.011c vãràþ saübhàvitàtmàno na daivaü paryupàsate
2.020.012a daivaü puruùakàreõa yaþ samarthaþ prabàdhitum
2.020.012c na daivena vipannàrthaþ puruùaþ so 'vasãdati
2.020.013a drakùyanti tv adya daivasya pauruùaü puruùasya ca
2.020.013c daivamànuùayor adya vyaktà vyaktir bhaviùyati
2.020.014a adya matpauruùahataü daivaü drakùyanti vai janàþ
2.020.014c yad daivàd àhataü te 'dya dçùñaü ràjyàbhiùecanam
2.020.015a atyaïku÷am ivoddàmaü gajaü madabaloddhatam
2.020.015c pradhàvitam ahaü daivaü pauruùeõa nivartaye
2.020.016a lokapàlàþ samastàs te nàdya ràmàbhiùecanam
2.020.016c na ca kçtsnàs trayo lokà vihanyuþ kiü punaþ pità
2.020.017a yair vivàsas tavàraõye mitho ràjan samarthitaþ
2.020.017c araõye te vivatsyanti caturda÷a samàs tathà
2.020.018a ahaü tadà÷àü chetsyàmi pitus tasyà÷ ca yà tava
2.020.018c abhiùekavighàtena putraràjyàya vartate
2.020.019a madbalena viruddhàya na syàd daivabalaü tathà
2.020.019c prabhaviùyati duþkhàya yathograü pauruùaü mama
2.020.020a årdhvaü varùasahasrànte prajàpàlyam anantaram
2.020.020c àryaputràþ kariùyanti vanavàsaü gate tvayi
2.020.021a pårvaràjarùivçttyà hi vanavàso vidhãyate
2.020.021c prajà nikùipya putreùu putravat paripàlane
2.020.022a sa ced ràjany anekàgre ràjyavibhrama÷aïkayà
2.020.022c naivam icchasi dharmàtman ràjyaü ràma tvam àtmani
2.020.023a pratijàne ca te vãra mà bhåvaü vãralokabhàk
2.020.023c ràjyaü ca tava rakùeyam ahaü veleva sàgaram
2.020.024a maïgalair abhiùi¤casva tatra tvaü vyàpçto bhava
2.020.024c aham eko mahãpàlàn alaü vàrayituü balàt
2.020.025a na ÷obhàrthàv imau bàhå na dhanur bhåùaõàya me
2.020.025c nàsiràbandhanàrthàya na ÷aràþ stambhahetavaþ
2.020.026a amitradamanàrthaü me sarvam etac catuùñayam
2.020.026c na càhaü kàmaye 'tyarthaü yaþ syàc chatrur mato mama
2.020.027a asinà tãkùõadhàreõa vidyuccalitavarcasà
2.020.027c pragçhãtena vai ÷atruü vajriõaü và na kalpaye
2.020.028a khaóganiùpeùaniùpiùñair gahanà du÷carà ca me
2.020.028c hastya÷vanarahastoru÷irobhir bhavità mahã
2.020.029a khaógadhàrà hatà me 'dya dãpyamànà ivàdrayaþ
2.020.029c patiùyanti dvipà bhåmau meghà iva savidyutaþ
2.020.030a baddhagodhàïgulitràõe pragçhãta÷aràsane
2.020.030c kathaü puruùamànã syàt puruùàõàü mayi sthite
2.020.031a bahubhi÷ caikam atyasyann ekena ca bahå¤ janàn
2.020.031c viniyokùyàmy ahaü bàõàn nçvàjigajamarmasu
2.020.032a adya me 'straprabhàvasya prabhàvaþ prabhaviùyati
2.020.032c ràj¤a÷ càprabhutàü kartuü prabhutvaü ca tava prabho
2.020.033a adya candanasàrasya keyåràmokùaõasya ca
2.020.033c vasånàü ca vimokùasya suhçdàü pàlanasya ca
2.020.034a anuråpàv imau bàhå ràma karma kariùyataþ
2.020.034c abhiùecanavighnasya kartéõàü te nivàraõe
2.020.035a bravãhi ko 'dyaiva mayà viyujyatàü; tavàsuhçt pràõaya÷aþ suhçjjanaiþ
2.020.035c yathà taveyaü vasudhà va÷e bhavet; tathaiva màü ÷àdhi tavàsmi kiükaraþ
2.020.036a vimçjya bàùpaü parisàntvya càsakçt; sa lakùmaõaü ràghavavaü÷avardhanaþ
2.020.036c uvàca pitrye vacane vyavasthitaü; nibodha màm eùa hi saumya satpathaþ
2.021.001a taü samãkùya tv avahitaü pitur nirde÷apàlane
2.021.001c kausalyà bàùpasaüruddhà vaco dharmiùñham abravãt
2.021.002a adçùñaduþkho dharmàtmà sarvabhåtapriyaüvadaþ
2.021.002c mayi jàto da÷arathàt katham u¤chena vartayet
2.021.003a yasya bhçtyà÷ ca dàsà÷ ca mçùñàny annàni bhu¤jate
2.021.003c kathaü sa bhokùyate nàtho vane målaphalàny ayam
2.021.004a ka etac chraddadhec chrutvà kasya và na bhaved bhayam
2.021.004c guõavàn dayito ràj¤o ràghavo yad vivàsyate
2.021.005a tvayà vihãnàm iha màü ÷okàgnir atulo mahàn
2.021.005c pradhakùyati yathà kakùaü citrabhànur himàtyaye
2.021.006a kathaü hi dhenuþ svaü vatsaü gacchantaü nànugacchati
2.021.006c ahaü tvànugamiùyàmi yatra putra gamiùyasi
2.021.007a tathà nigaditaü màtrà tad vàkyaü puruùarùabhaþ
2.021.007c ÷rutvà ràmo 'bravãd vàkyaü màtaraü bhç÷aduþkhitàm
2.021.008a kaikeyyà va¤cito ràjà mayi càraõyam à÷rite
2.021.008c bhavatyà ca parityakto na nånaü vartayiùyati
2.021.009a bhartuþ kila parityàgo nç÷aüsaþ kevalaü striyàþ
2.021.009c sa bhavatyà na kartavyo manasàpi vigarhitaþ
2.021.010a yàvaj jãvati kàkutsthaþ pità me jagatãpatiþ
2.021.010c ÷u÷råùà kriyatàü tàvat sa hi dharmaþ sanàtanaþ
2.021.011a evam uktà tu ràmeõa kausalyà ÷ubha dar÷anà
2.021.011c tathety uvàca suprãtà ràmam akliùñakàriõam
2.021.012a evam uktas tu vacanaü ràmo dharmabhçtàü varaþ
2.021.012c bhåyas tàm abravãd vàkyaü màtaraü bhç÷aduþkhitàm
2.021.013a mayà caiva bhavatyà ca kartavyaü vacanaü pituþ
2.021.013c ràjà bhartà guruþ ÷reùñhaþ sarveùàm ã÷varaþ prabhuþ
2.021.014a imàni tu mahàraõye vihçtya nava pa¤ca ca
2.021.014c varùàõi paramaprãtaþ sthàsyàmi vacane tava
2.021.015a evam uktà priyaü putraü bàùpapårõànanà tadà
2.021.015c uvàca paramàrtà tu kausalyà putravatsalà
2.021.016a àsàü ràma sapatnãnàü vastuü madhye na me kùamam
2.021.016c naya màm api kàkutstha vanaü vanyaü mçgãü yathà
2.021.016e yadi te gamane buddhiþ kçtà pitur apekùayà
2.021.017a tàü tathà rudatãü ràmo rudan vacanam abravãt
2.021.017c jãvantyà hi striyà bhartà daivataü prabhur eva ca
2.021.017e bhavatyà mama caivàdya ràjà prabhavati prabhuþ
2.021.018a bharata÷ càpi dharmàtmà sarvabhåtapriyaüvadaþ
2.021.018c bhavatãm anuvarteta sa hi dharmarataþ sadà
2.021.019a yathà mayi tu niùkrànte putra÷okena pàrthivaþ
2.021.019c ÷ramaü nàvàpnuyàt kiü cid apramattà tathà kuru
2.021.020a vratopavàsaniratà yà nàrã paramottamà
2.021.020c bhartàraü nànuvarteta sà ca pàpagatir bhavet
2.021.021a ÷u÷råùam eva kurvãta bhartuþ priyahite ratà
2.021.021c eùa dharmaþ purà dçùño loke vede ÷rutaþ smçtaþ
2.021.022a påjyàs te matkçte devi bràhmaõà÷ caiva suvratàþ
2.021.022c evaü kàlaü pratãkùasva mamàgamanakàïkùiõã
2.021.023a pràpsyase paramaü kàmaü mayi pratyàgate sati
2.021.023c yadi dharmabhçtàü ÷reùñho dhàrayiùyati jãvitam
2.021.024a evam uktà tu ràmeõa bàùpaparyàkulekùaõà
2.021.024c kausalyà putra÷okàrtà ràmaü vacanam abravãt
2.021.024e gaccha putra tvam ekàgro bhadraü te 'stu sadà vibho
2.021.025a tathà hi ràmaü vanavàsani÷citaü; samãkùya devã parameõa cetasà
2.021.025c uvàca ràmaü ÷ubhalakùaõaü vaco; babhåva ca svastyayanàbhikàïkùiõã
2.022.001a sàpanãya tam àyàsam upaspç÷ya jalaü ÷uci
2.022.001c cakàra màtà ràmasya maïgalàni manasvinã
2.022.002a svasti sàdhyà÷ ca vi÷ve ca maruta÷ ca maharùayaþ
2.022.002c svasti dhàtà vidhàtà ca svasti påùà bhago 'ryamà
2.022.003a çtava÷ caiva pakùà÷ ca màsàþ saüvatsaràþ kùapàþ
2.022.003c dinàni ca muhårtà÷ ca svasti kurvantu te sadà
2.022.004a smçtir dhçti÷ ca dharma÷ ca pàntu tvàü putra sarvataþ
2.022.004c skanda÷ ca bhagavàn devaþ soma÷ ca sabçhaspatiþ
2.022.005a saptarùayo nàrada÷ ca te tvàü rakùantu sarvataþ
2.022.005c nakùatràõi ca sarvàõi grahà÷ ca sahadevatàþ
2.022.005e mahàvanàni carato muniveùasya dhãmataþ
2.022.006a plavagà vç÷cikà daü÷à ma÷akà÷ caiva kànane
2.022.006c sarãsçpà÷ ca kãñà÷ ca mà bhåvan gahane tava
2.022.007a mahàdvipà÷ ca siühà÷ ca vyàghrà çkùà÷ ca daüùñriõaþ
2.022.007c mahiùàþ ÷çïgiõo raudrà na te druhyantu putraka
2.022.008a nçmàüsabhojanà raudrà ye cànye sattvajàtayaþ
2.022.008c mà ca tvàü hiüsiùuþ putra mayà saüpåjitàs tv iha
2.022.009a àgamàs te ÷ivàþ santu sidhyantu ca paràkramàþ
2.022.009c sarvasaüpattayo ràma svastimàn gaccha putraka
2.022.010a svasti te 'stv àntarikùebhyaþ pàrthivebhyaþ punaþ punaþ
2.022.010c sarvebhya÷ caiva devebhyo ye ca te paripanthinaþ
2.022.011a sarvalokaprabhur brahmà bhåtabhartà tatharùayaþ
2.022.011c ye ca ÷eùàþ suràs te tvàü rakùantu vanavàsinam
2.022.012a iti màlyaiþ suragaõàn gandhai÷ càpi ya÷asvinã
2.022.012c stutibhi÷ cànuråpàbhir ànarcàyatalocanà
2.022.013a yan maïgalaü sahasràkùe sarvadevanamaskçte
2.022.013c vçtranà÷e samabhavat tat te bhavatu maïgalam
2.022.014a yan maïgalaü suparõasya vinatàkalpayat purà
2.022.014c amçtaü pràrthayànasya tat te bhavatu maïgalam
2.022.015a oùadhãü càpi siddhàrthàü vi÷alyakaraõãü ÷ubhàm
2.022.015c cakàra rakùàü kausalyà mantrair abhijajàpa ca
2.022.016a ànamya mårdhni càghràya pariùvajya ya÷asvinã
2.022.016c avadat putra siddhàrtho gaccha ràma yathàsukham
2.022.017a arogaü sarvasiddhàrtham ayodhyàü punar àgatam
2.022.017c pa÷yàmi tvàü sukhaü vatsa susthitaü ràjave÷mani
2.022.018a mayàrcità devagaõàþ ÷ivàdayo; maharùayo bhåtamahàsuroragàþ
2.022.018c abhiprayàtasya vanaü ciràya te; hitàni kàïkùantu di÷a÷ ca ràghava
2.022.019a itãva cà÷rupratipårõalocanà; samàpya ca svastyayanaü yathàvidhi
2.022.019c pradakùiõaü caiva cakàra ràghavaü; punaþ puna÷ càpi nipãóya sasvaje
2.022.020a tathà tu devyà sa kçtapradakùiõo; nipãóya màtu÷ caraõau punaþ punaþ
2.022.020c jagàma sãtànilayaü mahàya÷àþ; sa ràghavaþ prajvalitaþ svayà ÷riyà
2.023.001a abhivàdya tu kausalyàü ràmaþ saüprasthito vanam
2.023.001c kçtasvastyayano màtrà dharmiùñhe vartmani sthitaþ
2.023.002a viràjayan ràjasuto ràjamàrgaü narair vçtam
2.023.002c hçdayàny àmamantheva janasya guõavattayà
2.023.003a vaidehã càpi tat sarvaü na ÷u÷ràva tapasvinã
2.023.003c tad eva hçdi tasyà÷ ca yauvaràjyàbhiùecanam
2.023.004a devakàryaü sma sà kçtvà kçtaj¤à hçùñacetanà
2.023.004c abhij¤à ràjadharmàõàü ràjaputraü pratãkùate
2.023.005a pravive÷àtha ràmas tu svave÷ma suvibhåùitam
2.023.005c prahçùñajanasaüpårõaü hriyà kiü cid avàïmukhaþ
2.023.006a atha sãtà samutpatya vepamànà ca taü patim
2.023.006c apa÷yac chokasaütaptaü cintàvyàkulilendriyam
2.023.007a vivarõavadanaü dçùñvà taü prasvinnam amarùaõam
2.023.007c àha duþkhàbhisaütaptà kim idànãm idaü prabho
2.023.008a adya bàrhaspataþ ÷rãmàn yuktaþ puùyo na ràghava
2.023.008c procyate bràhmaõaiþ pràj¤aiþ kena tvam asi durmanàþ
2.023.009a na te ÷ata÷alàkena jalaphenanibhena ca
2.023.009c àvçtaü vadanaü valgu chatreõàbhiviràjate
2.023.010a vyajanàbhyàü ca mukhyàbhyàü ÷atapatranibhekùaõam
2.023.010c candrahaüsaprakà÷àbhyàü vãjyate na tavànanam
2.023.011a vàgmino bandina÷ càpi prahçùñàs tvaü nararùabha
2.023.011c stuvanto nàdya dç÷yante maïgalaiþ såtamàgadhàþ
2.023.012a na te kùaudraü ca dadhi ca bràhmaõà vedapàragàþ
2.023.012c mårdhni mårdhàvasiktasya dadhati sma vidhànataþ
2.023.013a na tvàü prakçtayaþ sarvà ÷reõãmukhyà÷ ca bhåùitàþ
2.023.013c anuvrajitum icchanti paurajàpapadàs tathà
2.023.014a caturbhir vegasaüpannair hayaiþ kà¤canabhåùaõaiþ
2.023.014c mukhyaþ puùyaratho yuktaþ kiü na gacchati te 'grataþ
2.023.015a na hastã càgrataþ ÷rãmàüs tava lakùaõapåjitaþ
2.023.015c prayàõe lakùyate vãra kçùõameghagiri prabhaþ
2.023.016a na ca kà¤canacitraü te pa÷yàmi priyadar÷ana
2.023.016c bhadràsanaü puraskçtya yàntaü vãrapuraþsaram
2.023.017a abhiùeko yadà sajjaþ kim idànãm idaü tava
2.023.017c apårvo mukhavarõa÷ ca na praharùa÷ ca lakùyate
2.023.018a itãva vilapantãü tàü provàca raghunandanaþ
2.023.018c sãte tatrabhavàüs tàta pravràjayati màü vanam
2.023.019a kule mahati saübhåte dharmaj¤e dharmacàriõi
2.023.019c ÷çõu jànaki yenedaü krameõàbhyàgataü mama
2.023.020a ràj¤à satyapratij¤ena pitrà da÷arathena me
2.023.020c kaikeyyai prãtamanasà purà dattau mahàvarau
2.023.021a tayàdya mama sajje 'sminn abhiùeke nçpodyate
2.023.021c pracoditaþ sa samayo dharmeõa pratinirjitaþ
2.023.022a caturda÷a hi varùàõi vastavyaü daõóake mayà
2.023.022c pitrà me bharata÷ càpi yauvaràjye niyojitaþ
2.023.022e so 'haü tvàm àgato draùñuü prasthito vijanaü vanam
2.023.023a bharatasya samãpe te nàhaü kathyaþ kadà cana
2.023.023c çddhiyuktà hi puruùà na sahante parastavam
2.023.023e tasmàn na te guõàþ kathyà bharatasyàgrato mama
2.023.024a nàpi tvaü tena bhartavyà vi÷eùeõa kadà cana
2.023.024c anukålatayà ÷akyaü samãpe tasya vartitum
2.023.025a ahaü càpi pratij¤àü tàü guroþ samanupàlayan
2.023.025c vanam adyaiva yàsyàmi sthirà bhava manasvini
2.023.026a yàte ca mayi kalyàõi vanaü muniniùevitam
2.023.026c vratopavàsaratayà bhavitavyaü tvayànaghe
2.023.027a kàlyam utthàya devànàü kçtvà påjàü yathàvidhi
2.023.027c vanditavyo da÷arathaþ pità mama nare÷varaþ
2.023.028a màtà ca mama kausalyà vçddhà saütàpakar÷ità
2.023.028c dharmam evàgrataþ kçtvà tvattaþ saümànam arhati
2.023.029a vanditavyà÷ ca te nityaü yàþ ÷eùà mama màtaraþ
2.023.029c snehapraõayasaübhogaiþ samà hi mama màtaraþ
2.023.030a bhràtçputrasamau càpi draùñavyau ca vi÷eùataþ
2.023.030c tvayà lakùmaõa÷atrughnau pràõaiþ priyatarau mama
2.023.031a vipriyaü na ca kartavyaü bharatasya kadà cana
2.023.031c sa hi ràjà prabhu÷ caiva de÷asya ca kulasya ca
2.023.032a àràdhità hi ÷ãlena prayatnai÷ copasevitàþ
2.023.032c ràjànaþ saüprasãdanti prakupyanti viparyaye
2.023.033a aurasàn api putràn hi tyajanty ahitakàriõaþ
2.023.033c samarthàn saüpragçhõanti janàn api naràdhipàþ
2.023.034a ahaü gamiùyàmi mahàvanaü priye; tvayà hi vastavyam ihaiva bhàmini
2.023.034c yathà vyalãkaü kuruùe na kasya cit; tathà tvayà kàryam idaü vaco mama
2.024.001a evam uktà tu vaidehã priyàrhà priyavàdinã
2.024.001c praõayàd eva saükruddhà bhartàram idam abravãt
2.024.002a àryaputra pità màtà bhràtà putras tathà snuùà
2.024.002c svàni puõyàni bhu¤jànàþ svaü svaü bhàgyam upàsate
2.024.003a bhartur bhàgyaü tu bhàryaikà pràpnoti puruùarùabha
2.024.003c ata÷ caivàham àdiùñà vane vastavyam ity api
2.024.004a na pità nàtmajo nàtmà na màtà na sakhãjanaþ
2.024.004c iha pretya ca nàrãõàü patir eko gatiþ sadà
2.024.005a yadi tvaü prasthito durgaü vanam adyaiva ràghava
2.024.005c agratas te gamiùyàmi mçdnantã ku÷akaõñakàn
2.024.006a ãrùyà roùau bahiùkçtya bhukta÷eùam ivodakam
2.024.006c naya màü vãra vi÷rabdhaþ pàpaü mayi na vidyate
2.024.007a pràsàdàgrair vimànair và vaihàyasagatena và
2.024.007c sarvàvasthàgatà bhartuþ pàdacchàyà vi÷iùyate
2.024.008a anu÷iùñàsmi màtrà ca pitrà ca vividhà÷rayam
2.024.008c nàsmi saüprati vaktavyà vartitavyaü yathà mayà
2.024.009a sukhaü vane nivatsyàmi yathaiva bhavane pituþ
2.024.009c acintayantã trãül lokàü÷ cintayantã pativratam
2.024.010a ÷u÷råùamàõà te nityaü niyatà brahmacàriõã
2.024.010c saha raüsye tvayà vãra vaneùu madhugandhiùu
2.024.011a tvaü hi kartuü vane ÷akto ràma saüparipàlanam
2.024.011c anyasya pai janasyeha kiü punar mama mànada
2.024.012a phalamålà÷anà nityaü bhaviùyàmi na saü÷ayaþ
2.024.012c na te duþkhaü kariùyàmi nivasantã saha tvayà
2.024.013a icchàmi saritaþ ÷ailàn palvalàni vanàni ca
2.024.013c draùñuü sarvatra nirbhãtà tvayà nàthena dhãmatà
2.024.014a haüsakàraõóavàkãrõàþ padminãþ sàdhupuùpitàþ
2.024.014c iccheyaü sukhinã draùñuü tvayà vãreõa saügatà
2.024.015a saha tvayà vi÷àlàkùa raüsye paramanandinã
2.024.015c evaü varùasahasràõàü ÷ataü vàhaü tvayà saha
2.024.016a svarge 'pi ca vinà vàso bhavità yadi ràghava
2.024.016c tvayà mama naravyàghra nàhaü tam api rocaye
2.024.017a ahaü gamiùyàmi vanaü sudurgamaü; mçgàyutaü vànaravàraõair yutam
2.024.017c vane nivatsyàmi yathà pitur gçhe; tavaiva pàdàv upagçhya saümatà
2.024.018a ananyabhàvàm anuraktacetasaü; tvayà viyuktàü maraõàya ni÷citàm
2.024.018c nayasva màü sàdhu kuruùva yàcanàü; na te mayàto gurutà bhaviùyati
2.024.019a tathà bruvàõàm api dharmavatsalo; na ca sma sãtàü nçvaro ninãùati
2.024.019c uvàca cainàü bahu saünivartane; vane nivàsasya ca duþkhitàü prati
2.025.001a sa evaü bruvatãü sãtàü dharmaj¤o dharmavatsalaþ
2.025.001c nivartanàrthe dharmàtmà vàkyam etad uvàca ha
2.025.002a sãte mahàkulãnàsi dharme ca niratà sadà
2.025.002c ihàcara svadharmaü tvaü mà yathà manasaþ sukham
2.025.003a sãte yathà tvàü vakùyàmi tathà kàryaü tvayàbale
2.025.003c vane doùà hi bahavo vadatas tàn nibodha me
2.025.004a sãte vimucyatàm eùà vanavàsakçtà matiþ
2.025.004c bahudoùaü hi kàntàraü vanam ity abhidhãyate
2.025.005a hitabuddhyà khalu vaco mayaitad abhidhãyate
2.025.005c sadà sukhaü na jànàmi duþkham eva sadà vanam
2.025.006a girinirjharasaübhåtà girikandaravàsinàm
2.025.006c siühànàü ninadà duþkhàþ ÷rotuü duþkham ato vanam
2.025.007a supyate parõa÷ayyàsu svayaü bhagnàsu bhåtale
2.025.007c ràtriùu ÷ramakhinnena tasmàd duþkhataraü vanam
2.025.008a upavàsa÷ ca kartavyà yathàpràõena maithili
2.025.008c jañàbhàra÷ ca kartavyo valkalàmbaradhàriõà
2.025.009a atãva vàtas timiraü bubhukùà càtra nitya÷aþ
2.025.009c bhayàni ca mahànty atra tato duþkhataraü vanam
2.025.010a sarãsçpà÷ ca bahavo bahuråpà÷ ca bhàmini
2.025.010c caranti pçthivãü darpàd ato dukhataraü vanam
2.025.011a nadãnilayanàþ sarpà nadãkuñilagàminaþ
2.025.011c tiùñhanty àvçtya panthànam ato duþkhataraü vanam
2.025.012a pataügà vç÷cikàþ kãñà daü÷à÷ ca ma÷akaiþ saha
2.025.012c bàdhante nityam abale sarvaü duþkham ato vanam
2.025.013a drumàþ kaõñakina÷ caiva ku÷akà÷à÷ ca bhàmini
2.025.013c vane vyàkula÷àkhàgràs tena duþkhataraü vanam
2.025.014a tad alaü te vanaü gatvà kùamaü na hi vanaü tava
2.025.014c vimç÷ann iha pa÷yàmi bahudoùataraü vanam
2.025.015a vanaü tu netuü na kçtà matis tadà; babhåva ràmeõa yadà mahàtmanà
2.025.015c na tasya sãtà vacanaü cakàra tat; tato 'bravãd ràmam idaü suduþkhità
2.026.001a etat tu vacanaü ÷rutvà sãtà ràmasya duþkhità
2.026.001c prasaktà÷rumukhã mandam idaü vacanam abravãt
2.026.002a ye tvayà kãrtità doùà vane vastavyatàü prati
2.026.002c guõàn ity eva tàn viddhi tava snehapuraskçtàn
2.026.003a tvayà ca saha gantavyaü mayà gurujanàj¤ayà
2.026.003c tvadviyogena me ràma tyaktavyam iha jãvitam
2.026.004a na ca màü tvatsamãpastham api ÷aknoti ràghava
2.026.004c suràõàm ã÷varaþ ÷akraþ pradharùayitum ojasà
2.026.005a patihãnà tu yà nàrã na sà ÷akùyati jãvitum
2.026.005c kàmam evaüvidhaü ràma tvayà mama vidar÷itam
2.026.006a atha càpi mahàpràj¤a bràhmaõànàü mayà ÷rutam
2.026.006c purà pitçgçhe satyaü vastavyaü kila me vane
2.026.007a lakùaõibhyo dvijàtibhyaþ ÷rutvàhaü vacanaü gçhe
2.026.007c vanavàsakçtotsàhà nityam eva mahàbala
2.026.008a àde÷o vanavàsasya pràptavyaþ sa mayà kila
2.026.008c sà tvayà saha tatràhaü yàsyàmi priya nànyathà
2.026.009a kçtàde÷à bhaviùyàmi gamiùyàmi saha tvayà
2.026.009c kàla÷ càyaü samutpannaþ satyavàg bhavatu dvijaþ
2.026.010a vanavàse hi jànàmi duþkhàni bahudhà kila
2.026.010c pràpyante niyataü vãra puruùair akçtàtmabhiþ
2.026.011a kanyayà ca pitur gehe vanavàsaþ ÷ruto mayà
2.026.011c bhikùiõyàþ sàdhuvçttàyà mama màtur ihàgrataþ
2.026.012a prasàdita÷ ca vai pårvaü tvaü vai bahuvidhaü prabho
2.026.012c gamanaü vanavàsasya kàïkùitaü hi saha tvayà
2.026.013a kçtakùaõàhaü bhadraü te gamanaü prati ràghava
2.026.013c vanavàsasya ÷årasya caryà hi mama rocate
2.026.014a ÷uddhàtman premabhàvàd dhi bhaviùyàmi vikalmaùà
2.026.014c bhartàram anugacchantã bhartà hi mama daivatam
2.026.015a pretyabhàve 'pi kalyàõaþ saügamo me saha tvayà
2.026.015c ÷rutir hi ÷råyate puõyà bràhmaõànàü ya÷asvinàm
2.026.016a iha loke ca pitçbhir yà strã yasya mahàmate
2.026.016c adbhir dattà svadharmeõa pretyabhàve 'pi tasya sà
2.026.017a evam asmàt svakàü nàrãü suvçttàü hi pativratàm
2.026.017c nàbhirocayase netuü tvaü màü keneha hetunà
2.026.018a bhaktàü pativratàü dãnàü màü samàü sukhaduþkhayoþ
2.026.018c netum arhasi kàkutstha samànasukhaduþkhinãm
2.026.019a yadi màü duþkhitàm evaü vanaü netuü na cecchasi
2.026.019c viùam agniü jalaü vàham àsthàsye mçtyukàraõàt
2.026.020a evaü bahuvidhaü taü sà yàcate gamanaü prati
2.026.020c nànumene mahàbàhus tàü netuü vijanaü vanam
2.026.021a evam uktà tu sà cintàü maithilã samupàgatà
2.026.021c snàpayantãva gàm uùõair a÷rubhir nayanacyutaiþ
2.026.022a cintayantãü tathà tàü tu nivartayitum àtmavàn
2.026.022c krodhàviùñàü tu vaidehãü kàkutstho bahv asàntvayat
2.027.001a sàntvyamànà tu ràmeõa maithilã janakàtmajà
2.027.001c vanavàsanimittàya bhartàram idam abravãt
2.027.002a sà tam uttamasaüvignà sãtà vipulavakùasaü
2.027.002c praõayàc càbhimànàc ca paricikùepa ràghavam
2.027.003a kiü tvàmanyata vaidehaþ pità me mithilàdhipaþ
2.027.003c ràma jàmàtaraü pràpya striyaü puruùavigraham
2.027.004a ançtaü balaloko 'yam aj¤ànàd yad dhi vakùyati
2.027.004c tejo nàsti paraü ràme tapatãva divàkare
2.027.005a kiü hi kçtvà viùaõõas tvaü kuto và bhayam asti te
2.027.005c yat parityaktukàmas tvaü màm ananyaparàyaõàm
2.027.006a dyumatsenasutaü vãra satyavantam anuvratàm
2.027.006c sàvitrãm iva màü viddhi tvam àtmava÷avartinãm
2.027.007a na tv ahaü manasàpy anyaü draùñàsmi tvadçte 'nagha
2.027.007c tvayà ràghava gaccheyaü yathànyà kulapàüsanã
2.027.008a svayaü tu bhàryàü kaumàrãü ciram adhyuùitàü satãm
2.027.008c ÷ailåùa iva màü ràma parebhyo dàtum icchasi
2.027.009a sa màm anàdàya vanaü na tvaü prasthàtum arhasi
2.027.009c tapo và yadi vàraõyaü svargo và syàt saha tvayà
2.027.010a na ca me bhavità tatra ka÷ cit pathi pari÷ramaþ
2.027.010c pçùñhatas tava gacchantyà vihàra÷ayaneùv api
2.027.011a ku÷akà÷a÷areùãkà ye ca kaõñakino drumàþ
2.027.011c tålàjinasamaspar÷à màrge mama saha tvayà
2.027.012a mahàvàta samuddhåtaü yan màm avakariùyati
2.027.012c rajo ramaõa tan manye paràrdhyam iva candanam
2.027.013a ÷àdvaleùu yad àsiùye vanànte vanagoracà
2.027.013c kuthàstaraõatalpeùu kiü syàt sukhataraü tataþ
2.027.014a patraü målaü phalaü yat tvam alpaü và yadi và bahu
2.027.014c dàsyasi svayam àhçtya tan me 'mçtarasopamam
2.027.015a na màtur na pitus tatra smariùyàmi na ve÷manaþ
2.027.015c àrtavàny upabhu¤jànà puùpàõi ca phalàni ca
2.027.016a na ca tatra gataþ kiü cid draùñum arhasi vipriyam
2.027.016c matkçte na ca te ÷oko na bhaviùyàmi durbharà
2.027.017a yas tvayà saha sa svargo nirayo yas tvayà vinà
2.027.017c iti jànan paràü prãtiü gaccha ràma mayà saha
2.027.018a atha màm evam avyagràü vanaü naiva nayiùyasi
2.027.018c viùam adyaiva pàsyàmi mà vi÷aü dviùatàü va÷am
2.027.019a pa÷càd api hi duþkhena mama naivàsti jãvitam
2.027.019c ujjhitàyàs tvayà nàtha tadaiva maraõaü varam
2.027.020a idaü hi sahituü ÷okaü muhårtam api notsahe
2.027.020c kiü punar da÷avarùàõi trãõi caikaü ca duþkhità
2.027.021a iti sà ÷okasaütaptà vilapya karuõaü bahu
2.027.021c cukro÷a patim àyastà bhç÷am àliïgya sasvaram
2.027.022a sà viddhà bahubhir vàkyair digdhair iva gajàïganà
2.027.022c cira saüniyataü bàùpaü mumocàgnim ivàraõiþ
2.027.023a tasyàþ sphañikasaükà÷aü vàri saütàpasaübhavam
2.027.023c netràbhyàü parisusràva païkajàbhyàm ivodakam
2.027.024a tàü pariùvajya bàhubhyàü visaüj¤àm iva duþkhitàm
2.027.024c uvàca vacanaü ràmaþ parivi÷vàsayaüs tadà
2.027.025a na devi tava duþkhena svargam apy abhirocaye
2.027.025c na hi me 'sti bhayaü kiü cit svayambhor iva sarvataþ
2.027.026a tava sarvam abhipràyam avij¤àya ÷ubhànane
2.027.026c vàsaü na rocaye 'raõye ÷aktimàn api rakùaõe
2.027.027a yat sçùñàsi mayà sàrdhaü vanavàsàya maithili
2.027.027c na vihàtuü mayà ÷akyà kãrtir àtmavatà yathà
2.027.028a dharmas tu gajanàsoru sadbhir àcaritaþ purà
2.027.028c taü càham anuvarte 'dya yathà såryaü suvarcalà
2.027.029a eùa dharmas tu su÷roõi pitur màtu÷ ca va÷yatà
2.027.029c ata÷ càj¤àü vyatikramya nàhaü jãvitum utsahe
2.027.030a sa màü pità yathà ÷àsti satyadharmapathe sthitaþ
2.027.030c tathà vartitum icchàmi sa hi dharmaþ sanàtanaþ
2.027.030e anugacchasva màü bhãru sahadharmacarã bhava
2.027.031a bràhmaõebhya÷ ca ratnàni bhikùukebhya÷ ca bhojanam
2.027.031c dehi cà÷aüsamànebhyaþ saütvarasva ca màciram
2.027.032a anukålaü tu sà bhartur j¤àtvà gamanam àtmanaþ
2.027.032c kùipraü pramudità devã dàtum evopacakrame
2.027.033a tataþ prahçùñà paripårõamànasà; ya÷asvinã bhartur avekùya bhàùitam
2.027.033c dhanàni ratnàni ca dàtum aïganà; pracakrame dharmabhçtàü manasvinã
2.028.001a tato 'bravãn mahàtejà ràmo lakùmaõam agrataþ
2.028.001c sthitaü pràggàminaü vãraü yàcamànaü kçtà¤jalim
2.028.002a mayàdya saha saumitre tvayi gacchati tad vanam
2.028.002c ko bhariùyati kausalyàü sumitràü và ya÷asvinãm
2.028.003a abhivarùati kàmair yaþ parjanyaþ pçthivãm iva
2.028.003c sa kàmapà÷aparyasto mahàtejà mahãpatiþ
2.028.004a sà hi ràjyam idaü pràpya nçpasyà÷vapateþ sutà
2.028.004c duþkhitànàü sapatnãnàü na kariùyati ÷obhanam
2.028.005a evam uktas tu ràmeõa lakùmaõaþ ÷lakùõayà girà
2.028.005c pratyuvàca tadà ràmaü vàkyaj¤o vàkyakovidam
2.028.006a tavaiva tejasà vãra bharataþ påjayiùyati
2.028.006c kausalyàü ca sumitràü ca prayato nàtra saü÷ayaþ
2.028.007a kausalyà bibhçyàd àryà sahasram api madvidhàn
2.028.007c yasyàþ sahasraü gràmàõàü saüpràptam upajãvanam
2.028.008a dhanur àdàya sa÷araü khanitrapiñakàdharaþ
2.028.008c agratas te gamiùyàmi panthànam anudar÷ayan
2.028.009a àhariùyàmi te nityaü målàni ca phalàni ca
2.028.009c vanyàni yàni cànyàni svàhàràõi tapasvinàm
2.028.010a bhavàüs tu saha vaidehyà girisànuùu raüsyate
2.028.010c ahaü sarvaü kariùyàmi jàgrataþ svapata÷ ca te
2.028.011a ràmas tv anena vàkyena suprãtaþ pratyuvàca tam
2.028.011c vrajàpçcchasva saumitre sarvam eva suhçjjanam
2.028.012a ye ca ràj¤o dadau divye mahàtmà varuõaþ svayam
2.028.012c janakasya mahàyaj¤e dhanuùã raudradar÷ane
2.028.013a abhedyakavace divye tåõã càkùayasàyakau
2.028.013c àdityavimalau cobhau khaógau hemapariùkçtau
2.028.014a satkçtya nihitaü sarvam etad àcàryasadmani
2.028.014c sa tvam àyudham àdàya kùipram àvraja lakùmaõa
2.028.015a sa suhçjjanam àmantrya vanavàsàya ni÷citaþ
2.028.015c ikùvàkugurum àmantrya jagràhàyudham uttamam
2.028.016a tad divyaü ràja÷àrdålaþ satkçtaü màlyabhåùitam
2.028.016c ràmàya dar÷ayàm àsa saumitriþ sarvam àyudham
2.028.017a tam uvàcàtmavàn ràmaþ prãtyà lakùmaõam àgatam
2.028.017c kàle tvam àgataþ saumya kàïkùite mama lakùmaõa
2.028.018a ahaü pradàtum icchàmi yad idaü màmakaü dhanam
2.028.018c bràhmaõebhyas tapasvibhyas tvayà saha paraütapa
2.028.019a vasantãha dçóhaü bhaktyà guruùu dvijasattamàþ
2.028.019c teùàm api ca me bhåyaþ sarveùàü copajãvinàm
2.028.020a vasiùñhaputraü tu suyaj¤am àryaü; tvam ànayà÷u pravaraü dvijànàm
2.028.020c abhiprayàsyàmi vanaü samastàn; abhyarcya ÷iùñàn aparàn dvijàtãn
2.029.001a tataþ ÷àsanam àj¤àya bhràtuþ ÷ubhataraü priyam
2.029.001c gatvà sa pravive÷à÷u suyaj¤asya nive÷anam
2.029.002a taü vipram agnyagàrasthaü vanditvà lakùmaõo 'bravãt
2.029.002c sakhe 'bhyàgaccha pa÷ya tvaü ve÷ma duùkarakàriõaþ
2.029.003a tataþ saüdhyàm upàsyà÷u gatvà saumitriõà saha
2.029.003c juùñaü tat pràvi÷al lakùmyà ramyaü ràmanive÷anam
2.029.004a tam àgataü vedavidaü prà¤jaliþ sãtayà saha
2.029.004c suyaj¤am abhicakràma ràghavo 'gnim ivàrcitam
2.029.005a jàtaråpamayair mukhyair aïgadaiþ kuõóalaiþ ÷ubhaiþ
2.029.005c sahema såtrair maõibhiþ keyårair valayair api
2.029.006a anyai÷ ca ratnair bahubhiþ kàkutsthaþ pratyapåjayat
2.029.006c suyaj¤aü sa tadovàca ràmaþ sãtàpracoditaþ
2.029.007a hàraü ca hemasåtraü ca bhàryàyai saumya hàraya
2.029.007c ra÷anàü càdhunà sãtà dàtum icchati te sakhe
2.029.008a paryaïkam agryàstaraõaü nànàratnavibhåùitam
2.029.008c tam apãcchati vaidehã pratiùñhàpayituü tvayi
2.029.009a nàgaþ ÷atruü jayo nàma màtulo yaü dadau mama
2.029.009c taü te gajasahasreõa dadàmi dvijapuügava
2.029.010a ity uktaþ sa hi ràmeõa suyaj¤aþ pratigçhya tat
2.029.010c ràmalakùmaõasãtànàü prayuyojà÷iùaþ ÷ivàþ
2.029.011a atha bhràtaram avyagraü priyaü ràmaþ priyaüvadaþ
2.029.011c saumitriü tam uvàcedaü brahmeva trida÷e÷varam
2.029.012a agastyaü kau÷ikaü caiva tàv ubhau bràhmaõottamau
2.029.012c arcayàhåya saumitre ratnaiþ sasyam ivàmbubhiþ
2.029.013a kausalyàü ca ya à÷ãrbhir bhaktaþ paryupatiùñhati
2.029.013c àcàryas taittirãyàõàm abhiråpa÷ ca vedavit
2.029.014a tasya yànaü ca dàsã÷ ca saumitre saüpradàpaya
2.029.014c kau÷eyàni ca vastràõi yàvat tuùyati sa dvijaþ
2.029.015a såta÷ citraratha÷ càryaþ sacivaþ suciroùitaþ
2.029.015c toùayainaü mahàrhai÷ ca ratnair vastrair dhanais tathà
2.029.016a ÷àlivàhasahasraü ca dve ÷ate bhadrakàüs tathà
2.029.016c vya¤janàrthaü ca saumitre gosahasram upàkuru
2.029.017a tataþ sa puruùavyàghras tad dhanaü lakùmaõaþ svayam
2.029.017c yathoktaü bràhmaõendràõàm adadàd dhanado yathà
2.029.018a athàbravãd bàùpakalàüs tiùñhata÷ copajãvinaþ
2.029.018c saüpradàya bahu dravyam ekaikasyopajãvinaþ
2.029.019a lakùmaõasya ca yad ve÷ma gçhaü ca yad idaü mama
2.029.019c a÷ånyaü kàryam ekaikaü yàvadàgamanaü mama
2.029.020a ity uktvà duþkhitaü sarvaü janaü tam upajãvinam
2.029.020c uvàcedaü dhanadhyakùaü dhanam ànãyatàm iti
2.029.020e tato 'sya dhanam àjahruþ sarvam evopajãvinaþ
2.029.021a tataþ sa puruùavyàghras tad dhanaü sahalakùmaõaþ
2.029.021c dvijebhyo bàlavçddhebhyaþ kçpaõebhyo 'bhyadàpayat
2.029.022a tatràsãt piïgalo gàrgyas trijaño nàma vai dvijaþ
2.029.022c à pa¤camàyàþ kakùyàyà nainaü ka÷ cid avàrayat
2.029.023a sa ràjaputram àsàdya trijaño vàkyam abravãt
2.029.023c nirdhano bahuputro 'smi ràjaputra mahàya÷aþ
2.029.023e u¤chavçttir vane nityaü pratyavekùasva màm iti
2.029.024a tam uvàca tato ràmaþ parihàsasamanvitam
2.029.024c gavàü sahasram apy ekaü na tu vi÷ràõitaü mayà
2.029.024e parikùipasi daõóena yàvat tàvad avàpsyasi
2.029.025a sa ÷àñãü tvaritaþ kañyàü saübhràntaþ pariveùñya tàm
2.029.025c àvidhya daõóaü cikùepa sarvapràõena vegitaþ
2.029.026a uvàca ca tato ràmas taü gàrgyam abhisàntvayan
2.029.026c manyur na khalu kartavyaþ parihàso hy ayaü mama
2.029.027a tataþ sabhàryas trijaño mahàmunir; gavàm anãkaü pratigçhya moditaþ
2.029.027c ya÷obalaprãtisukhopabçühiõãs; tad à÷iùaþ pratyavadan mahàtmanaþ
2.030.001a dattvà tu saha vaidehyà bràhmaõebhyo dhanaü bahu
2.030.001c jagmatuþ pitaraü draùñuü sãtayà saha ràghavau
2.030.002a tato gçhãte duùprekùye a÷obhetàü tadàyudhe
2.030.002c màlàdàmabhir àsakte sãtayà samalaükçte
2.030.003a tataþ pràsàdaharmyàõi vimàna÷ikharàõi ca
2.030.003c adhiruhya janaþ ÷rãmàn udàsãno vyalokayat
2.030.004a na hi rathyàþ sma ÷akyante gantuü bahujanàkulàþ
2.030.004c àruhya tasmàt pràsàdàn dãnàþ pa÷yanti ràghavam
2.030.005a padàtiü varjitacchatraü ràmaü dçùñvà tadà janàþ
2.030.005c åcur bahuvidhà vàcaþ ÷okopahatacetasaþ
2.030.006a yaü yàntam anuyàti sma caturaïgabalaü mahat
2.030.006c tam ekaü sãtayà sàrdham anuyàti sma lakùmaõaþ
2.030.007a ai÷varyasya rasaj¤aþ san kàminàü caiva kàmadaþ
2.030.007c necchaty evànçtaü kartuü pitaraü dharmagauravàt
2.030.008a yà na ÷akyà purà draùñuü bhåtair àkà÷agair api
2.030.008c tàm adya sãtàü pa÷yanti ràjamàrgagatà janàþ
2.030.009a aïgaràgocitàü sãtàü raktacandana sevinãm
2.030.009c varùam uùõaü ca ÷ãtaü ca neùyaty à÷u vivarõatàm
2.030.010a adya nånaü da÷arathaþ sattvam àvi÷ya bhàùate
2.030.010c na hi ràjà priyaü putraü vivàsayitum arhati
2.030.011a nirguõasyàpi putrasyà kàthaü syàd vipravàsanam
2.030.011c kiü punar yasya loko 'yaü jito vçttena kevalam
2.030.012a ànç÷aüsyam anukro÷aþ ÷rutaü ÷ãlaü damaþ ÷amaþ
2.030.012c ràghavaü ÷obhayanty ete ùaóguõàþ puruùottamam
2.030.013a tasmàt tasyopaghàtena prajàþ paramapãóitàþ
2.030.013c audakànãva sattvàni grãùme salilasaükùayàt
2.030.014a pãóayà pãóitaü sarvaü jagad asya jagatpateþ
2.030.014c målasyevopaghàtena vçkùaþ puùpaphalopagaþ
2.030.015a te lakùmaõa iva kùipraü sapatnyaþ sahabàndhavàþ
2.030.015c gacchantam anugacchàmo yena gacchati ràghavaþ
2.030.016a udyànàni parityajya kùetràõi ca gçhàõi ca
2.030.016c ekaduþkhasukhà ràmam anugacchàma dhàrmikam
2.030.017a samuddhçtanidhànàni paridhvastàjiràõi ca
2.030.017c upàttadhanadhànyàni hçtasàràõi sarva÷aþ
2.030.018a rajasàbhyavakãrõàni parityaktàni daivataiþ
2.030.018c asmattyaktàni ve÷màni kaikeyã pratipadyatàm
2.030.019a vanaü nagaram evàstu yena gacchati ràghavaþ
2.030.019c asmàbhi÷ ca parityaktaü puraü saüpadyatàü vanam
2.030.020a bilàni daüùñriõaþ sarve sànåni mçgapakùiõaþ
2.030.020c asmattyaktaü prapadyantàü sevyamànaü tyajantu ca
2.030.021a ity evaü vividhà vàco nànàjanasamãritàþ
2.030.021c ÷u÷ràva ràmaþ ÷rutvà ca na vicakre 'sya mànasaü
2.030.022a pratãkùamàõo 'bhijanaü tadàrtam; anàrtaråpaþ prahasann ivàtha
2.030.022c jagàma ràmaþ pitaraü didçkùuþ; pitur nide÷aü vidhivac cikãrùuþ
2.030.023a tat pårvam aikùvàkasuto mahàtmà; ràmo gamiùyan vanam àrtaråpam
2.030.023c vyatiùñhata prekùya tadà sumantraü; pitur mahàtmà pratihàraõàrtham
2.030.024a pitur nide÷ena tu dharmavatsalo; vanaprave÷e kçtabuddhini÷cayaþ
2.030.024c sa ràghavaþ prekùya sumantram abravãn; nivedayasvàgamanaü nçpàya me
2.031.001a sa ràmapreùitaþ kùipraü saütàpakaluùendriyaþ
2.031.001c pravi÷ya nçpatiü såto niþ÷vasantaü dadar÷a ha
2.031.002a àlokya tu mahàpràj¤aþ paramàkula cetasaü
2.031.002c ràmam evànu÷ocantaü såtaþ prà¤jalir àsadat
2.031.003a ayaü sa puruùavyàghra dvàri tiùñhati te sutaþ
2.031.003c bràhmaõebhyo dhanaü dattvà sarvaü caivopajãvinàm
2.031.004a sa tvà pa÷yatu bhadraü te ràmaþ satyaparàkramaþ
2.031.004c sarvàn suhçda àpçcchya tvàm idànãü didçkùate
2.031.005a gamiùyati mahàraõyaü taü pa÷ya jagatãpate
2.031.005c vçtaü ràjaguõaiþ sarvair àdityam iva ra÷mibhiþ
2.031.006a sa satyavàdã dharmàtmà gàmbhãryàt sàgaropamaþ
2.031.006c àkà÷a iva niùpaïko narendraþ pratyuvàca tam
2.031.007a sumantrànaya me dàràn ye ke cid iha màmakàþ
2.031.007c dàraiþ parivçtaþ sarvair draùñum icchàmi ràghavam
2.031.008a so 'ntaþpuram atãtyaiva striyas tà vàkyam abravãt
2.031.008c àryo hvayati vo ràjà gamyatàü tatra màciram
2.031.009a evam uktàþ striyaþ sarvàþ sumantreõa nçpàj¤ayà
2.031.009c pracakramus tad bhavanaü bhartur àj¤àya ÷àsanam
2.031.010a ardhasapta÷atàs tàs tu pramadàs tàmralocanàþ
2.031.010c kausalyàü parivàryàtha ÷anair jagmur dhçtavratàþ
2.031.011a àgateùu ca dàreùu samavekùya mahãpatiþ
2.031.011c uvàca ràjà taü såtaü sumantrànaya me sutam
2.031.012a sa såto ràmam àdàya lakùmaõaü maithilãü tadà
2.031.012c jagàmàbhimukhas tårõaü sakà÷aü jagatãpateþ
2.031.013a sa ràjà putram àyàntaü dçùñvà dåràt kçtà¤jalim
2.031.013c utpapàtàsanàt tårõam àrtaþ strãjanasaüvçtaþ
2.031.014a so 'bhidudràva vegena ràmaü dçùñvà vi÷àü patiþ
2.031.014c tam asaüpràpya duþkhàrtaþ papàta bhuvi mårchitaþ
2.031.015a taü ràmo 'bhyapàtat kùipraü lakùmaõa÷ ca mahàrathaþ
2.031.015c visaüj¤am iva duþkhena sa÷okaü nçpatiü tadà
2.031.016a strãsahasraninàda÷ ca saüjaj¤e ràjave÷mani
2.031.016c hàhà ràmeti sahasà bhåùaõadhvanimårchitaþ
2.031.017a taü pariùvajya bàhubhyàü tàv ubhau ràmalakùmaõau
2.031.017c paryaïke sãtayà sàrdhaü rudantaþ samave÷ayan
2.031.018a atha ràmo muhårtena labdhasaüj¤aü mahãpatim
2.031.018c uvàca prà¤jalir bhåtvà ÷okàrõavapariplutam
2.031.019a àpçcche tvàü mahàràja sarveùàm ã÷varo 'si naþ
2.031.019c prasthitaü daõóakàraõyaü pa÷ya tvaü ku÷alena màm
2.031.020a lakùmaõaü cànujànãhi sãtà cànveti màü vanam
2.031.020c kàraõair bahubhis tathyair vàryamàõau na cecchataþ
2.031.021a anujànãhi sarvàn naþ ÷okam utsçjya mànada
2.031.021c lakùmaõaü màü ca sãtàü ca prajàpatir iva prajàþ
2.031.022a pratãkùamàõam avyagram anuj¤àü jagatãpateþ
2.031.022c uvàca rarjà saüprekùya vanavàsàya ràghavam
2.031.023a ahaü ràghava kaikeyyà varadànena mohitaþ
2.031.023c ayodhyàyàs tvam evàdya bhava ràjà nigçhya màm
2.031.024a evam ukto nçpatinà ràmo dharmabhçtàü varaþ
2.031.024c pratyuvàcà¤jaliü kçtvà pitaraü vàkyakovidaþ
2.031.025a bhavàn varùasahasràya pçthivyà nçpate patiþ
2.031.025c ahaü tv araõye vatsyàmi na me kàryaü tvayànçtam
2.031.026a ÷reyase vçddhaye tàta punaràgamanàya ca
2.031.026c gacchasvàriùñam avyagraþ panthànam akutobhayam
2.031.027a adya tv idànãü rajanãü putra mà gaccha sarvathà
2.031.027c màtaraü màü ca saüpa÷yan vasemàm adya ÷arvarãm
2.031.027e tarpitaþ sarvakàmais tvaü ÷vaþkàle sàdhayiùyasi
2.031.028a atha ràmas tathà ÷rutvà pitur àrtasya bhàùitam
2.031.028c lakùmaõena saha bhràtrà dãno vacanam abravãt
2.031.029a pràpsyàmi yàn adya guõàn ko me ÷vastàn pradàsyati
2.031.029c apakramaõam evàtaþ sarvakàmair ahaü vçõe
2.031.030a iyaü saràùñrà sajanà dhanadhànyasamàkulà
2.031.030c mayà visçùñà vasudhà bharatàya pradãyatàm
2.031.031a apagacchatu te duþkhaü mà bhår bàùpapariplutaþ
2.031.031c na hi kùubhyati durdharùaþ samudraþ saritàü patiþ
2.031.032a naivàhaü ràjyam icchàmi na sukhaü na ca maithilãm
2.031.032c tvàm ahaü satyam icchàmi nànçtaü puruùarùabha
2.031.033a puraü ca ràùñraü ca mahã ca kevalà; mayà nisçùñà bharatàya dãyatàm
2.031.033c ahaü nide÷aü bhavato 'nupàlayan; vanaü gamiùyàmi ciràya sevitum
2.031.034a mayà nisçùñàü bharato mahãm imàü; sa÷ailakhaõóàü sapuràü sakànanàm
2.031.034c ÷ivàü susãmàm anu÷àstu kevalaü; tvayà yad uktaü nçpate yathàstu tat
2.031.035a na me tathà pàrthiva dhãyate mano; mahatsu kàmeùu na càtmanaþ priye
2.031.035c yathà nide÷e tava ÷iùñasaümate; vyapaitu duþkhaü tava matkçte 'nagha
2.031.036a tad adya naivànagha ràjyam avyayaü; na sarvakàmàn na sukhaü na maithilãm
2.031.036c na jãvitaü tvàm ançtena yojayan; vçõãya satyaü vratam astu te tathà
2.031.037a phalàni målàni ca bhakùayan vane; girãü÷ ca pa÷yan saritaþ saràüsi ca
2.031.037c vanaü pravi÷yaiva vicitrapàdapaü; sukhã bhaviùyàmi tavàstu nirvçtiþ
2.032.001a tataþ sumantram aikùvàkaþ pãóito 'tra pratij¤ayà
2.032.001c sabàùpam atiniþ÷vasya jagàdedaü punaþ punaþ
2.032.002a såta ratnasusaüpårõà caturvidhabalà camåþ
2.032.002c ràgavasyànuyàtràrthaü kùipraü pratividhãyatàm
2.032.003a råpàjãvà ca ÷àlinyo vaõija÷ ca mahàdhanàþ
2.032.003c ÷obhayantu kumàrasya vàhinãü suprasàritàþ
2.032.004a ye cainam upajãvanti ramate yai÷ ca vãryataþ
2.032.004c teùàü bahuvidhaü dattvà tàn apy atra niyojaya
2.032.005a nighnan mçgàn ku¤jaràü÷ ca pibaü÷ càraõyakaü madhu
2.032.005c nadã÷ ca vividhàþ pa÷yan na ràjyaü saüsmariùyati
2.032.006a dhànyako÷a÷ ca yaþ ka÷ cid dhanako÷a÷ ca màmakaþ
2.032.006c tau ràmam anugacchetàü vasantaü nirjane vane
2.032.007a yajan puõyeùu de÷eùu visçjaü÷ càptadakùiõàþ
2.032.007c çùibhi÷ ca samàgamya pravatsyati sukhaü vane
2.032.008a bharata÷ ca mahàbàhur ayodhyàü pàlayiùyati
2.032.008c sarvakàmaiþ punaþ ÷rãmàn ràmaþ saüsàdhyatàm iti
2.032.009a evaü bruvati kàkutsthe kaikeyyà bhayam àgatam
2.032.009c mukhaü càpy agamàc cheùaü svara÷ càpi nyarudhyata
2.032.010a sà viùaõõà ca saütrastà kaikeyã vàkyam abravãt
2.032.010c ràjyaü gatajanaü sàdho pãtamaõóàü suràm iva
2.032.010e niràsvàdyatamaü ÷ånyaü bharato nàbhipatsyate
2.032.011a kaikeyyàü muktalajjàyàü vadantyàm atidàruõam
2.032.011c ràjà da÷aratho vàkyam uvàcàyatalocanàm
2.032.011e vahantaü kiü tudasi màü niyujya dhuri màhite
2.032.012a kaikeyã dviguõaü kruddhà ràjànam idam abravãt
2.032.012c tavaiva vaü÷e sagaro jyeùñhaü putram upàrudhat
2.032.012e asama¤ja iti khyàtaü tathàyaü gantum arhati
2.032.013a evam ukto dhig ity eva ràjà da÷aratho 'bravãt
2.032.013c vrãóita÷ ca janaþ sarvaþ sà ca tan nàvabudhyata
2.032.014a tatra vçddho mahàmàtraþ siddhàrtho nàma nàmataþ
2.032.014c ÷ucir bahumato ràj¤aþ kaikeyãm idam abravãt
2.032.015a asama¤jo gçhãtvà tu krãóitaþ pathi dàrakàn
2.032.015c sarayvàþ prakùipann apsu ramate tena durmatiþ
2.032.016a taü dçùñvà nàgaraþ sarve kruddhà ràjànam abruvan
2.032.016c asama¤jaü vçùãõvaikam asmàn và ràùñravardhana
2.032.017a tàn uvàca tato ràjà kiünimittam idaü bhayam
2.032.017c tà÷ càpi ràj¤à saüpçùñà vàkyaü prakçtayo 'bruvan
2.032.018a krãóitas tv eùa naþ putràn bàlàn udbhràntacetanaþ
2.032.018c sarayvàü prakùipan maurkhyàd atulàü prãtim a÷nute
2.032.019a sa tàsàü vacanaü ÷rutvà prakçtãnàü naràdhipa
2.032.019c taü tatyàjàhitaü putraü tàsàü priyacikãrùayà
2.032.020a ity evam atyajad ràjà sagaro vai sudhàrmikaþ
2.032.020c ràmaþ kim akarot pàpaü yenaivam uparudhyate
2.032.021a ÷rutvà tu siddhàrthavaco ràjà ÷ràntatarasvanaþ
2.032.021c ÷okopahatayà vàcà kaikeyãm idam abravãt
2.032.022a anuvrajiùyàmy aham adya ràmaü; ràjyaü parityajya sukhaü dhanaü ca
2.032.022c sahaiva ràj¤à bharatena ca tvaü; yathà sukhaü bhuïkùva ciràya ràjyam
2.033.001a mahàmàtravacaþ ÷rutvà ràmo da÷arathaü tadà
2.033.001c anvabhàùata vàkyaü tu vinayaj¤o vinãtavat
2.033.002a tyaktabhogasya me ràjan vane vanyena jãvataþ
2.033.002c kiü kàryam anuyàtreõa tyaktasaïgasya sarvataþ
2.033.003a yo hi dattvà dvipa÷reùñhaü kakùyàyàü kurute manaþ
2.033.003c rajjusnehena kiü tasya tyajataþ ku¤jarottamam
2.033.004a tathà mama satàü ÷reùñha kiü dhvajinyà jagatpate
2.033.004c sarvàõy evànujànàmi cãràõy evànayantu me
2.033.005a khanitrapiñake cobhe mamànayata gacchataþ
2.033.005c caturda÷a vane vàsaü varùàõi vasato mama
2.033.006a atha cãràõi kaikeyã svayam àhçtya ràghavam
2.033.006c uvàca paridhatsveti janaughe nirapatrapà
2.033.007a sa cãre puruùavyàghraþ kaikeyyàþ pratigçhya te
2.033.007c såkùmavastram avakùipya munivastràõy avasta ha
2.033.008a lakùmaõa÷ càpi tatraiva vihàya vasane ÷ubhe
2.033.008c tàpasàc chàdane caiva jagràha pitur agrataþ
2.033.009a athàtmaparidhànàrthaü sãtà kau÷eyavàsinã
2.033.009c samãkùya cãraü saütrastà pçùatã vàguràm iva
2.033.010a sà vyapatrapamàõeva pratigçhya ca durmanàþ
2.033.010c gandharvaràjapratimaü bhartàram idam abravãt
2.033.010e kathaü nu cãraü badhnanti munayo vanavàsinaþ
2.033.011a kçtvà kaõñhe ca sà cãram ekam àdàya pàõinà
2.033.011c tasthau hy akuùalà tatra vrãóità janakàtmaja
2.033.012a tasyàs tat kùipram àgamya ràmo dharmabhçtàü varaþ
2.033.012c cãraü babandha sãtàyàþ kau÷eyasyopari svayam
2.033.013a tasyàü cãraü vasànàyàü nàthavatyàm anàthavat
2.033.013c pracukro÷a janaþ sarvo dhik tvàü da÷arathaü tv iti
2.033.014a sa niþ÷vasyoùõam aikùvàkas tàü bhàryàm idam abravãt
2.033.014c kaikeyi ku÷acãreõa na sãtà gantum arhati
2.033.015a nanu paryàptam etat te pàpe ràmavivàsanam
2.033.015c kim ebhiþ kçpaõair bhåyaþ pàtakair api te kçtaiþ
2.033.016a evaü bruvantaü pitaraü ràmaþ saüprasthito vanam
2.033.016c avàk÷irasam àsãnam idaü vacanam abravãt
2.033.017a iyaü dhàrmika kausalyà mama màtà ya÷asvinã
2.033.017c vçddhà càkùudra÷ãlà ca na ca tvàü devagarhite
2.033.018a mayà vihãnàü varada prapannàü ÷okasàgaram
2.033.018c adçùñapårvavyasanàü bhåyaþ saümantum arhasi
2.033.019a imàü mahendropamajàtagarbhiõãü; tathà vidhàtuü janamãü mamàrhasi
2.033.019c yathà vanasthe mayi ÷okakar÷ità; na jãvitaü nyasya yamakùayaü vrajet
2.034.001a ràmasya tu vacaþ ÷rutvà muniveùadharaü ca tam
2.034.001c samãkùya saha bhàryàbhã ràjà vigatacetanaþ
2.034.002a nainaü duþkhena saütaptaþ pratyavaikùata ràghavam
2.034.002c na cainam abhisaüprekùya pratyabhàùata durmanàþ
2.034.003a sa muhårtam ivàsaüj¤o duþkhita÷ ca mahãpatiþ
2.034.003c vilalàpa mahàbàhå ràmam evànucintayan
2.034.004a manye khalu mayà pårvaü vivatsà bahavaþ kçtàþ
2.034.004c pràõino hiüsità vàpi tasmàd idam upasthitam
2.034.005a na tv evànàgate kàle dehàc cyavati jãvitam
2.034.005c kaikeyyà kli÷yamànasya mçtyur mama na vidyate
2.034.006a yo 'haü pàvakasaükà÷aü pa÷yàmi purataþ sthitam
2.034.006c vihàya vasane såkùme tàpasàcchàdam àtmajam
2.034.007a ekasyàþ khalu kaikeyyàþ kçte 'yaü kli÷yate janaþ
2.034.007c svàrthe prayatamànàyàþ saü÷ritya nikçtiü tv imàm
2.034.008a evam uktvà tu vacanaü bàùpeõa pihitekùõaha
2.034.008c ràmeti sakçd evoktvà vyàhartuü na ÷a÷àka ha
2.034.009a saüj¤àü tu pratilabhyaiva muhårtàt sa mahãpatiþ
2.034.009c netràbhyàm a÷rupårõàbhyàü sumantram idam abravãt
2.034.010a aupavàhyaü rathaü yuktvà tvam àyàhi hayottamaiþ
2.034.010c pràpayainaü mahàbhàgam ito janapadàt param
2.034.011a evaü manye guõavatàü guõànàü phalam ucyate
2.034.011c pitrà màtrà ca yat sàdhur vãro nirvàsyate vanam
2.034.012a ràj¤o vacanam àj¤àya sumantraþ ÷ãghravikramaþ
2.034.012c yojayitvàyayau tatra ratham a÷vair alaükçtam
2.034.013a taü rathaü ràjaputràya såtaþ kanakabhåùitam
2.034.013c àcacakùe '¤jaliü kçtvà yuktaü paramavàjibhiþ
2.034.014a ràjà satvaram àhåya vyàpçtaü vittasaücaye
2.034.014c uvàca de÷akàlaj¤o ni÷citaü sarvataþ ÷uci
2.034.015a vàsàüsi ca mahàrhàõi bhåùaõàni varàõi ca
2.034.015c varùàõy etàni saükhyàya vaidehyàþ kùipram ànaya
2.034.016a narendreõaivam uktas tu gatvà ko÷agçhaü tataþ
2.034.016c pràyacchat sarvam àhçtya sãtàyai kùipram eva tat
2.034.017a sà sujàtà sujàtàni vaidehã prasthità vanam
2.034.017c bhåùayàm àsa gàtràõi tair vicitrair vibhåùaõaiþ
2.034.018a vyaràjayata vaidehã ve÷ma tat suvibhåùità
2.034.018c udyato 'ü÷umataþ kàle khaü prabheva vivasvataþ
2.034.019a tàü bhujàbhyàü pariùvajya ÷va÷rår vacanam abravãt
2.034.019c anàcarantãü kçpaõaü mådhny upàghràya maithilãm
2.034.020a asatyaþ sarvaloke 'smin satataü satkçtàþ priyaiþ
2.034.020c bhartàraü nànumanyante vinipàtagataü striyaþ
2.034.021a sa tvayà nàvamantavyaþ putraþ pravràjito mama
2.034.021c tava daivatam astv eùa nirdhanaþ sadhano 'pi và
2.034.022a vij¤àya vacanaü sãtà tasyà dharmàrthasaühitam
2.034.022c kçtà¤jalir uvàcedaü ÷va÷råm abhimukhe sthità
2.034.023a kariùye sarvam evàham àryà yad anu÷àsti màm
2.034.023c abhij¤àsmi yathà bhartur vartitavyaü ÷rutaü ca me
2.034.024a na màm asajjanenàryà samànayitum arhati
2.034.024c dharmàd vicalituü nàham alaü candràd iva prabhà
2.034.025a nàtantrã vàdyate vãõà nàcakro vartate rathaþ
2.034.025c nàpatiþ sukham edhate yà syàd api ÷atàtmajà
2.034.026a mitaü dadàti hi pità mitaü màtà mitaü sutaþ
2.034.026c amitasya hi dàtàraü bhartàraü kà na påjayet
2.034.027a sàham evaügatà ÷reùñhà ÷rutadharmaparàvarà
2.034.027c àrye kim avamanyeyaü strãõàü bhartà hi daivatam
2.034.028a sãtàyà vacanaü ÷rutvà kausalyà hçdayaügamam
2.034.028c ÷uddhasattvà mumocà÷ru sahasà duþkhaharùajam
2.034.029a tàü prà¤jalir abhikramya màtçmadhye 'tisatkçtàm
2.034.029c ràmaþ paramadharmaj¤o màtaraü vàkyam abravãt
2.034.030a amba mà duþkhità bhås tvaü pa÷ya tvaü pitaraü mama
2.034.030c kùayo hi vanavàsasya kùipram eva bhaviùyati
2.034.031a suptàyàs te gamiùyanti navavarùàõi pa¤ca ca
2.034.031c sà samagram iha pràptaü màü drakùyasi suhçdvçtam
2.034.032a etàvad abhinãtàrtham uktvà sa jananãü vacaþ
2.034.032c trayaþ ÷ata÷atàrdhà hi dadar÷àvekùya màtaraþ
2.034.033a tà÷ càpi sa tathaivàrtà màtér da÷arathàtmajaþ
2.034.033c dharmayuktam idaü vàkyaü nijagàda kçtà¤jaliþ
2.034.034a saüvàsàt paruùaü kiü cid aj¤ànàd vàpi yat kçtam
2.034.034c tan me samanujànãta sarvà÷ càmantrayàmi vaþ
2.034.035a jaj¤e 'tha tàsàü saünàdaþ krau¤cãnàm iva niþsvanaþ
2.034.035c mànavendrasya bhàryàõàm evaü vadati ràghave
2.034.036a murajapaõavameghaghoùavad; da÷arathave÷ma babhåva yat purà
2.034.036c vilapita paridevanàkulaü; vyasanagataü tad abhåt suduþkhitam
2.035.001a atha ràma÷ ca sãtà ca lakùmaõa÷ ca kçtà¤jaliþ
2.035.001c upasaügçhya ràjànaü cakrur dãnàþ pradakùiõam
2.035.002a taü càpi samanuj¤àpya dharmaj¤aþ sãtayà saha
2.035.002c ràghavaþ ÷okasaümåóho jananãm abhyavàdayat
2.035.003a anvakùaü lakùmaõo bhràtuþ kausalyàm abhyavàdayat
2.035.003c atha màtuþ sumitràyà jagràha caraõau punaþ
2.035.004a taü vandamànaü rudatã màtà saumitrim abravãt
2.035.004c hitakàmà mahàbàhuü mårdhny upàghràya lakùmaõam
2.035.005a sçùñas tvaü vanavàsàya svanuraktaþ suhçjjane
2.035.005c ràme pramàdaü mà kàrùãþ putra bhràtari gacchati
2.035.006a vyasanã và samçddho và gatir eùa tavànagha
2.035.006c eùa loke satàü dharmo yaj jyeùñhava÷ago bhavet
2.035.007a idaü hi vçttam ucitaü kulasyàsya sanàtanam
2.035.007c dànaü dãkùà ca yaj¤eùu tanutyàgo mçdheùu ca
2.035.008a ràmaü da÷arathaü viddhi màü viddhi janakàtmajàm
2.035.008c ayodhyàm añavãü viddhi gaccha tàta yathàsukham
2.035.009a tataþ sumantraþ kàkutsthaü prà¤jalir vàkyam abravãt
2.035.009c vinãto vinayaj¤a÷ ca màtalir vàsavaü yathà
2.035.010a ratham àroha bhadraü te ràjaputra mahàya÷aþ
2.035.010c kùipraü tvàü pràpayiùyàmi yatra màü ràma vakùyasi
2.035.011a caturda÷a hi varùàõi vastavyàni vane tvayà
2.035.011c tàny upakramitavyàni yàni devyàsi coditaþ
2.035.012a taü rathaü såryasaükà÷aü sãtà hçùñena cetasà
2.035.012c àruroha varàrohà kçtvàlaükàram àtmanaþ
2.035.013a tathaivàyudhajàtàni bhràtçbhyàü kavacàni ca
2.035.013c rathopasthe pratinyasya sacarmakañhinaü ca tat
2.035.014a sãtàtçtãyàn àråóhàn dçùñvà dhçùñam acodayat
2.035.014c sumantraþ saümatàn a÷vàn vàyuvegasamठjave
2.035.015a prayàte tu mahàraõyaü ciraràtràya ràghave
2.035.015c babhåva nagare mårcchà balamårcchà janasya ca
2.035.016a tat samàkulasaübhràntaü mattasaükupita dvipam
2.035.016c haya÷i¤jitanirghoùaü puram àsãn mahàsvanam
2.035.017a tataþ sabàlavçddhà sà purã paramapãóità
2.035.017c ràmam evàbhidudràva gharmàrtaþ salilaü yathà
2.035.018a pàr÷vataþ pçùñhata÷ càpi lambamànàs tadunmukhàþ
2.035.018c bàùpapårõamukhàþ sarve tam åcur bhç÷aduþkhitàþ
2.035.019a saüyaccha vàjinàü ra÷mãn såta yàhi ÷anaiþ ÷anaiþ
2.035.019c mukhaü drakùyàmi ràmasya durdar÷aü no bhaviùyati
2.035.020a àyasaü hçdayaü nånaü ràmamàtur asaü÷ayam
2.035.020c yad devagarbhapratime vanaü yàti na bhidyate
2.035.021a kçtakçtyà hi vaidehã chàyevànugatà patim
2.035.021c na jahàti ratà dharme merum arkaprabhà yathà
2.035.022a aho lakùmaõa siddhàrthaþ satatàü priyavàdinam
2.035.022c bhràtaraü devasaükà÷aü yas tvaü paricariùyasi
2.035.023a mahaty eùà hi te siddhir eùa càbhyudayo mahàn
2.035.023c eùa svargasya màrga÷ ca yad enam anugacchasi
2.035.023e evaü vadantas te soóhuü na ÷ekur bàùpam àgatam
2.035.024a atha ràjà vçtaþ strãbhir dãnàbhir dãnacetanaþ
2.035.024c nirjagàma priyaü putraü drakùyàmãti bruvan gçhàt
2.035.025a ÷u÷ruve càgrataþ strãõàü rudantãnàü mahàsvanaþ
2.035.025c yathà nàdaþ kareõånàü baddhe mahati ku¤jare
2.035.026a pità ca ràjà kàkutsthaþ ÷rãmàn sannas tadà babhau
2.035.026c paripårõaþ ÷a÷ã kàle graheõopapluto yathà
2.035.027a tato halahalà÷abdo jaj¤e ràmasya pçùñhataþ
2.035.027c naràõàü prekùya ràjànaü sãdantaü bhç÷aduþkhitam
2.035.028a hà ràmeti janàþ ke cid ràmamàteti càpare
2.035.028c antaþpuraü samçddhaü ca kro÷antaü paryadevayan
2.035.029a anvãkùamàõo ràmas tu viùaõõaü bhràntacetasaü
2.035.029c ràjànaü màtaraü caiva dadar÷ànugatau pathi
2.035.029e dharmapà÷ena saükùiptaþ prakà÷aü nàbhyudaikùata
2.035.030a padàtinau ca yànàrhàv aduþkhàrhau sukhocitau
2.035.030c dçùñvà saücodayàm àsa ÷ãghraü yàhãti sàrathim
2.035.031a na hi tat puruùavyàghro duþkhadaü dar÷anaü pituþ
2.035.031c màtu÷ ca sahituü ÷aktas totràrdita iva dvipaþ
2.035.032a tathà rudantãü kausalyàü rathaü tam anudhàvatãm
2.035.032c kro÷antãü ràma ràmeti hà sãte lakùmaõeti ca
2.035.032e asakçt praikùata tadà nçtyantãm iva màtaram
2.035.033a tiùñheti ràjà cukroùa yàhi yàhãti ràghavaþ
2.035.033c sumantrasya babhåvàtmà cakrayor iva càntarà
2.035.034a nà÷rauùam iti ràjànam upàlabdho 'pi vakùyasi
2.035.034c ciraü duþkhasya pàpiùñham iti ràmas tam abravãt
2.035.035a ràmasya sa vacaþ kurvann anuj¤àpya ca taü janam
2.035.035c vrajato 'pi hayठ÷ãghraü codayàm àsa sàrathiþ
2.035.036a nyavartata jano ràj¤o ràmaü kçtvà pradakùiõam
2.035.036c manasàpy a÷ruvegai÷ ca na nyavartata mànuùam
2.035.037a yam icchet punar àyàntaü nainaü dåram anuvrajet
2.035.037c ity amàtyà mahàràjam åcur da÷arathaü vacaþ
2.035.038a teùàü vacaþ sarvaguõopapannaü; prasvinnagàtraþ praviùaõõaråpaþ
2.035.038c ni÷amya ràjà kçpaõaþ sabhàryo; vyavasthitas taü sutam ãkùamàõaþ
2.036.001a tasmiüs tu puruùavyàghre niùkràmati kçtà¤jalau
2.036.001c àrta÷abdo hi saüjaj¤e strãõàm antaþpure mahàn
2.036.002a anàthasya janasyàsya durbalasya tapasvinaþ
2.036.002c yo gatiü ÷araõaü càsãt sa nàthaþ kva nu gacchati
2.036.003a na krudhyaty abhi÷asto 'pi krodhanãyàni varjayan
2.036.003c kruddhàn prasàdayan sarvàn samaduþkhaþ kva gacchati
2.036.004a kausalyàyàü mahàtejà yathà màtari vartate
2.036.004c tathà yo vartate 'smàsu mahàtmà kva nu gacchati
2.036.005a kaikeyyà kli÷yamànena ràj¤à saücodito vanam
2.036.005c paritràtà janasyàsya jagataþ kva nu gacchati
2.036.006a aho ni÷cetano ràjà jãvalokasya saüpriyam
2.036.006c dharmyaü satyavrataü ràmaü vanavàso pravatsyati
2.036.007a iti sarvà mahiùyas tà vivatsà iva dhenavaþ
2.036.007c rurudu÷ caiva duþkhàrtàþ sasvaraü ca vicukru÷uþ
2.036.008a sa tam antaþpure ghoram àrta÷abdaü mahãpatiþ
2.036.008c putra÷okàbhisaütaptaþ ÷rutvà càsãt suduþkhitaþ
2.036.009a nàgnihotràõy ahåyanta sårya÷ càntaradhãyata
2.036.009c vyasçjan kavalàn nàgà gàvo vatsàn na pàyayan
2.036.010a tri÷aïkur lohitàïga÷ ca bçhaspatibudhàv api
2.036.010c dàruõàþ somam abhyetya grahàþ sarve vyavasthitàþ
2.036.011a nakùatràõi gatàrcãüùi grahà÷ ca gatatejasaþ
2.036.011c vi÷àkhà÷ ca sadhåmà÷ ca nabhasi pracakà÷ire
2.036.012a akasmàn nàgaraþ sarvo jano dainyam upàgamat
2.036.012c àhàre và vihàre và na ka÷ cid akaron manaþ
2.036.013a bàùpaparyàkulamukho ràjamàrgagato janaþ
2.036.013c na hçùño lakùyate ka÷ cit sarvaþ ÷okaparàyaõaþ
2.036.014a na vàti pavanaþ ÷ãto na ÷a÷ã saumyadar÷anaþ
2.036.014c na såryas tapate lokaü sarvaü paryàkulaü jagat
2.036.015a anarthinaþ sutàþ strãõàü bhartàro bhràtaras tathà
2.036.015c sarve sarvaü parityajya ràmam evànvacintayan
2.036.016a ye tu ràmasya suhçdaþ sarve te måóhacetasaþ
2.036.016c ÷okabhàreõa càkràntàþ ÷ayanaü na juhus tadà
2.036.017a tatas tv ayodhyà rahità mahàtmanà; puraüdareõeva mahã saparvatà
2.036.017c cacàla ghoraü bhayabhàrapãóità; sanàgayodhà÷vagaõà nanàda ca
2.037.001a yàvat tu niryatas tasya rajoråpam adç÷yata
2.037.001c naivekùvàkuvaras tàvat saüjahàràtmacakùuùã
2.037.002a yàvad ràjà priyaü putraü pa÷yaty atyantadhàrmikam
2.037.002c tàvad vyavardhatevàsya dharaõyàü putradar÷ane
2.037.003a na pa÷yati rajo 'py asya yadà ràmasya bhåmipaþ
2.037.003c tadàrta÷ ca viùaõõa÷ ca papàta dharaõãtale
2.037.004a tasya dakùiõam anvagàt kausalyà bàhum aïganà
2.037.004c vàmaü càsyànvagàt pàr÷vaü kaikeyã bharatapriyà
2.037.005a tàü nayena ca saüpanno dharmeõa nivayena ca
2.037.005c uvàca ràjà kaikeyãü samãkùya vyathitendriyaþ
2.037.006a kaikeyi mà mamàïgàni spràkùãs tvaü duùñacàriõã
2.037.006c na hi tvàü draùñum icchàmi na bhàryà na ca bàndhavã
2.037.007a ye ca tvàm upajãvanti nàhaü teùàü na te mama
2.037.007c kevalàrthaparàü hi tvàü tyaktadharmàü tyajàmy aham
2.037.008a agçhõàü yac ca te pàõim agniü paryaõayaü ca yat
2.037.008c anujànàmi tat sarvam asmiül loke paratra ca
2.037.009a bharata÷ cet pratãtaþ syàd ràjyaü pràpyedam avyayam
2.037.009c yan me sa dadyàt pitrarthaü mà mà tad dattam àgamat
2.037.010a atha reõusamudhvastaü tam utthàpya naràdhipam
2.037.010c nyavartata tadà devã kausalyà ÷okakar÷ità
2.037.011a hatveva bràhmaõaü kàmàt spçùñvàgnim iva pàõinà
2.037.011c anvatapyata dharmàtmà putraü saücintya tàpasaü
2.037.012a nivçtyaiva nivçtyaiva sãdato rathavartmasu
2.037.012c ràj¤o nàtibabhau råpaü grastasyàü÷umato yathà
2.037.013a vilalàpa ca duþkhàrtaþ priyaü putram anusmaran
2.037.013c nagaràntam anupràptaü buddhvà putram athàbravãt
2.037.014a vàhanànàü ca mukhyànàü vahatàü taü mamàtmajam
2.037.014c padàni pathi dç÷yante sa mahàtmà na dç÷yate
2.037.015a sa nånaü kva cid evàdya vçkùamålam upà÷ritaþ
2.037.015c kàùñhaü và yadi và÷mànam upadhàya ÷ayiùyate
2.037.016a utthàsyati ca medinyàþ kçpaõaþ pàü÷uguõñhitaþ
2.037.016c viniþ÷vasan prasravaõàt kareõånàm ivarùabhaþ
2.037.017a drakùyanti nånaü puruùà dãrghabàhuü vanecaràþ
2.037.017c ràmam utthàya gacchantaü lokanàtham anàthavat
2.037.018a sakàmà bhava kaikeyi vidhavà ràjyam àvasa
2.037.018c na hi taü puruùavyàghraü vinà jãvitum utsahe
2.037.019a ity evaü vilapan ràjà janaughenàbhisaüvçtaþ
2.037.019c apasnàta ivàriùñaü pravive÷a purottamam
2.037.020a ÷ånyacatvarave÷màntàü saüvçtàpaõadevatàm
2.037.020c klàntadurbaladuþkhàrtàü nàtyàkãrõamahàpathàm
2.037.021a tàm avekùya purãü sarvàü ràmam evànucintayan
2.037.021c vilapan pràvi÷ad ràjà gçhaü sårya ivàmbudam
2.037.022a mahàhradam ivàkùobhyaü suparõena hçtoragam
2.037.022c ràmeõa rahitaü ve÷ma vaidehyà lakùmaõena ca
2.037.023a kausalyàyà gçhaü ÷ãghraü ràma màtur nayantu màm
2.037.023c iti bruvantaü ràjànam anayan dvàradar÷itaþ
2.037.024a tatas tatra praviùñasya kausalyàyà nive÷anam
2.037.024c adhiruhyàpi ÷ayanaü babhåva lulitaü manaþ
2.037.025a tac ca dçùñvà mahàràjo bhujam udyamya vãryavàn
2.037.025c uccaiþ svareõa cukro÷a hà ràghava jahàsi màm
2.037.026a sukhità bata taü kàlaü jãviùyanti narottamàþ
2.037.026c pariùvajanto ye ràmaü drakùyanti punar àgatam
2.037.027a na tvàü pa÷yàmi kausalye sàdhu màü pàõinà spç÷a
2.037.027c ràmaü me 'nugatà dçùñir adyàpi na nivartate
2.037.028a taü ràmam evànuvicintayantaü; samãkùya devã ÷ayane narendram
2.037.028c upopavi÷yàdhikam àrtaråpà; viniþ÷vasantã vilalàpa kçcchraü
2.038.001a tataþ samãkùya ÷ayane sannaü ÷okena pàrthivam
2.038.001c kausalyà putra÷okàrtà tam uvàca mahãpatim
2.038.002a ràghavo nara÷àrdåla viùam uptvà dvijihvavat
2.038.002c vicariùyati kaikeyã nirmukteva hi pannagã
2.038.003a vivàsya ràmaü subhagà labdhakàmà samàhità
2.038.003c tràsayiùyati màü bhåyo duùñàhir iva ve÷mani
2.038.004a atha sma nagare ràma÷ caran bhaikùaü gçhe vaset
2.038.004c kàmakàro varaü dàtum api dàsaü mamàtmajam
2.038.005a pàtayitvà tu kaikeyyà ràmaü sthànàd yatheùñataþ
2.038.005c pradiùño rakùasàü bhàgaþ parvaõãvàhitàgninà
2.038.006a gajaràjagatir vãro mahàbàhur dhanurdharaþ
2.038.006c vanam àvi÷ate nånaü sabhàryaþ sahalakùmaõaþ
2.038.007a vane tv adçùñaduþkhànàü kaikeyyànumate tvayà
2.038.007c tyaktànàü vanavàsàya kà nv avasthà bhaviùyati
2.038.008a te ratnahãnàs taruõàþ phalakàle vivàsitàþ
2.038.008c kathaü vatsyanti kçpaõàþ phalamålaiþ kçtà÷anàþ
2.038.009a apãdànãü sa kàlaþ syàn mama ÷okakùayaþ ÷ivaþ
2.038.009c sabhàryaü yat saha bhràtrà pa÷yeyam iha ràghavam
2.038.010a ÷rutvaivopasthitau vãrau kadàyodhyà bhaviùyati
2.038.010c ya÷asvinã hçùñajanà såcchritadhvajamàlinã
2.038.011a kadà prekùya naravyàghràv araõyàt punaràgatau
2.038.011c nandiùyati purã hçùñà samudra iva parvaõi
2.038.012a kadàyodhyàü mahàbàhuþ purãü vãraþ pravekùyati
2.038.012c puraskçtya rathe sãtàü vçùabho govadhåm iva
2.038.013a kadà pràõisahasràõi ràjamàrge mamàtmajau
2.038.013c làjair avakariùyanti pravi÷antàv ariüdamau
2.038.014a kadà sumanasaþ kanyà dvijàtãnàü phalàni ca
2.038.014c pradi÷antyaþ purãü hçùñàþ kariùyanti pradakùiõam
2.038.015a kadà pariõato buddhyà vayasà càmaraprabhaþ
2.038.015c abhyupaiùyati dharmaj¤as trivarùa iva màü lalan
2.038.016a niþsaü÷ayaü mayà manye purà vãra kadaryayà
2.038.016c pàtu kàmeùu vatseùu màtéõàü ÷àtitàþ stanàþ
2.038.017a sàhaü gaur iva siühena vivatsà vatsalà kçtà
2.038.017c kaikeyyà puruùavyàghra bàlavatseva gaur balàt
2.038.018a na hi tàvad guõair juùñaü sarva÷àstravi÷àradam
2.038.018c ekaputrà vinà putram ahaü jãvitum utsahe
2.038.019a na hi me jãvite kiü cit sàmartham iha kalpyate
2.038.019c apa÷yantyàþ priyaü putraü mahàbàhuü mahàbalam
2.038.020a ayaü hi màü dãpayate samutthitas; tanåja÷okaprabhavo hutà÷anaþ
2.038.020c mahãm imàü ra÷mibhir uttamaprabho; yathà nidàghe bhagavàn divàkaraþ
2.039.001a vilapantãü tathà tàü tu kausalyàü pramadottamàm
2.039.001c idaü dharme sthità dharmyaü sumitrà vàkyam abravãt
2.039.002a tavàrye sadguõair yuktaþ putraþ sa puruùottamaþ
2.039.002c kiü te vilapitenaivaü kçpaõaü ruditena và
2.039.003a yas tavàrye gataþ putras tyaktvà ràjyaü mahàbalaþ
2.039.003c sàdhu kurvan mahàtmànaü pitaraü satyavàdinàm
2.039.004a ÷iùñair àcarite samyak ÷a÷vat pretya phalodaye
2.039.004c ràmo dharme sthitaþ ÷reùñho na sa ÷ocyaþ kadà cana
2.039.005a vartate cottamàü vçttiü lakùmaõo 'smin sadànaghaþ
2.039.005c dayàvàn sarvabhåteùu làbhas tasya mahàtmanaþ
2.039.006a araõyavàse yad duþkhaü jànatã vai sukhocità
2.039.006c anugacchati vaidehã dharmàtmànaü tavàtmajam
2.039.007a kãrtibhåtàü patàkàü yo loke bhràmayati prabhuþ
2.039.007c damasatyavrataparaþ kiü na pràptas tavàtmajaþ
2.039.008a vyaktaü ràmasya vij¤àya ÷aucaü màhàtmyam uttamam
2.039.008c na gàtram aü÷ubhiþ såryaþ saütàpayitum arhati
2.039.009a ÷ivaþ sarveùu kàleùu kànanebhyo viniþsçtaþ
2.039.009c ràghavaü yukta÷ãtoùõaþ seviùyati sukho 'nilaþ
2.039.010a ÷ayànam anaghaü ràtrau pitevàbhipariùvajan
2.039.010c ra÷mibhiþ saüspç÷a¤ ÷ãtai÷ candramà hlàdayiùyati
2.039.011a dadau càstràõi divyàni yasmai brahmà mahaujase
2.039.011c dànavendraü hataü dçùñvà timidhvajasutaü raõe
2.039.012a pçthivyà saha vaidehyà ÷riyà ca puruùarùabhaþ
2.039.012c kùipraü tisçbhir etàbhiþ saha ràmo 'bhiùekùyate
2.039.013a duþkhajaü visçjanty asraü niùkràmantam udãkùya yam
2.039.013c samutsrakùyasi netràbhyàü kùipram ànandajaü payaþ
2.039.014a abhivàdayamànaü taü dçùñvà sasuhçdaü sutam
2.039.014c mudà÷ru mokùyase kùipraü meghalekeva vàrùikã
2.039.015a putras te varadaþ kùipram ayodhyàü punar àgataþ
2.039.015c karàbhyàü mçdupãnàbhyàü caraõau pãóayiùyati
2.039.016a ni÷amya tal lakùmaõamàtçvàkyaü; ràmasya màtur naradevapatnyàþ
2.039.016c sadyaþ ÷arãre vinanà÷a ÷okaþ; ÷aradgato megha ivàlpatoyaþ
2.040.001a anuraktà mahàtmànaü ràmaü satyaparakramam
2.040.001c anujagmuþ prayàntaü taü vanavàsàya mànavàþ
2.040.002a nivartite 'pi ca balàt suhçdvarge ca ràjini
2.040.002c naiva te saünyavartanta ràmasyànugatà ratham
2.040.003a ayodhyànilayànàü hi puruùàõàü mahàya÷àþ
2.040.003c babhåva guõasaüpannaþ pårõacandra iva priyaþ
2.040.004a sa yàcyamànaþ kàkutsthaþ svàbhiþ prakçtibhis tadà
2.040.004c kurvàõaþ pitaraü satyaü vanam evànvapadyata
2.040.005a avekùamàõaþ sasnehaü cakùuùà prapibann iva
2.040.005c uvàca ràmaþ snehena tàþ prajàþ svàþ prajà iva
2.040.006a yà prãtir bahumàna÷ ca mayy ayodhyànivàsinàm
2.040.006c matpriyàrthaü vi÷eùeõa bharate sà nive÷yatàm
2.040.007a sa hi kalyàõa càritraþ kaikeyyànandavardhanaþ
2.040.007c kariùyati yathàvad vaþ priyàõi ca hitàni ca
2.040.008a j¤ànavçddho vayobàlo mçdur vãryaguõànvitaþ
2.040.008c anuråpaþ sa vo bhartà bhaviùyati bhayàpahaþ
2.040.009a sa hi ràjaguõair yukto yuvaràjaþ samãkùitaþ
2.040.009c api càpi mayà ÷iùñaiþ kàryaü vo bhartç÷àsanam
2.040.010a na ca tapyed yathà càsau vanavàsaü gate mayi
2.040.010c mahàràjas tathà kàryo mama priyacikãrùayà
2.040.011a yathà yathà dà÷arathir dharmam evàsthito 'bhavat
2.040.011c tathà tathà prakçtayo ràmaü patim akàmayan
2.040.012a bàùpeõa pihitaü dãnaü ràmaþ saumitriõà saha
2.040.012c cakarùeva guõair baddhvà janaü punar ivàsanam
2.040.013a te dvijàs trividhaü vçddhà j¤ànena vayasaujasà
2.040.013c vayaþprakampa÷iraso dåràd åcur idaü vacaþ
2.040.014a vahanto javanà ràmaü bho bho jàtyàs turaügamàþ
2.040.014c nivartadhvaü na gantavyaü hità bhavata bhartari
2.040.014e upavàhyas tu vo bhartà nàpavàhyaþ puràd vanam
2.040.015a evam àrtapralàpàüs tàn vçddhàn pralapato dvijàn
2.040.015c avekùya sahasà ràmo rathàd avatatàra ha
2.040.016a padbhyàm eva jagàmàtha sasãtaþ sahalakùmaõaþ
2.040.016c saünikçùñapadanyàso ràmo vanaparàyaõaþ
2.040.017a dvijàtãüs tu padàtãüs tàn ràma÷ càritravatsalaþ
2.040.017c na ÷a÷àka ghçõàcakùuþ parimoktuü rathena saþ
2.040.018a gacchantam eva taü dçùñvà ràmaü saübhràntamànasàþ
2.040.018c åcuþ paramasaütaptà ràmaü vàkyam idaü dvijàþ
2.040.019a bràhmaõyaü kçtsnam etat tvàü brahmaõyam anugacchati
2.040.019c dvijaskandhàdhiråóhàs tvàm agnayo 'py anuyànty amã
2.040.020a vàjapeyasamutthàni chatràõy etàni pa÷ya naþ
2.040.020c pçùñhato 'nuprayàtàni haüsàn iva jalàtyaye
2.040.021a anavàptàtapatrasya ra÷misaütàpitasya te
2.040.021c ebhi÷ chàyàü kariùyàmaþ svai÷ chatrair vàjapeyikaiþ
2.040.022a yà hi naþ satataü buddhir vedamantrànusàriõã
2.040.022c tvatkçte sà kçtà vatsa vanavàsànusàriõã
2.040.023a hçdayeùv avatiùñhante vedà ye naþ paraü dhanam
2.040.023c vatsyanty api gçheùv eva dàrà÷ càritrarakùitàþ
2.040.024a na punar ni÷cayaþ kàryas tvadgatau sukçtà matiþ
2.040.024c tvayi dharmavyapekùe tu kiü syàd dharmam avekùitum
2.040.025a yàcito no nivartasva haüsa÷ukla÷iroruhaiþ
2.040.025c ÷irobhir nibhçtàcàra mahãpatanapàü÷ulaiþ
2.040.026a bahånàü vitatà yaj¤à dvijànàü ya ihàgatàþ
2.040.026c teùàü samàptir àyattà tava vatsa nivartane
2.040.027a bhaktimanti hi bhåtàni jaügamàjaügamàni ca
2.040.027c yàcamàneùu teùu tvaü bhaktiü bhakteùu dar÷aya
2.040.028a anugaütum a÷aktàs tvàü målair uddhçtavegibhiþ
2.040.028c unnatà vàyuvegena vikro÷antãva pàdapàþ
2.040.029a ni÷ceùñàhàrasaücàrà vçkùaikasthànaviùñhitàþ
2.040.029c pakùiõo 'pi prayàcante sarvabhåtànukampinam
2.040.030a evaü vikro÷atàü teùàü dvijàtãnàü nivartane
2.040.030c dadç÷e tamasà tatra vàrayantãva ràghavam
2.041.001a tatas tu tamasà tãraü ramyam à÷ritya ràghavaþ
2.041.001c sãtàm udvãkùya saumitrim idaü vacanam abravãt
2.041.002a iyam adya ni÷à pårvà saumitre prasthità vanam
2.041.002c vanavàsasya bhadraü te sa notkaõñhitum arhasi
2.041.003a pa÷ya ÷ånyàny araõyàni rudantãva samantataþ
2.041.003c yathànilayam àyadbhir nilãnàni mçgadvijaiþ
2.041.004a adyàyodhyà tu nagarã ràjadhànã pitur mama
2.041.004c sastrãpuüsà gatàn asmठ÷ociùyati na saü÷ayaþ
2.041.005a bharataþ khalu dharmàtmà pitaraü màtaraü ca me
2.041.005c dharmàrthakàmasahitair vàkyair à÷vàsayiùyati
2.041.006a bharatasyànç÷aüsatvaü saücintyàhaü punaþ punaþ
2.041.006c nànu÷ocàmi pitaraü màtaraü càpi lakùmaõa
2.041.007a tvayà kàryaü naravyàghra màm anuvrajatà kçtam
2.041.007c anveùñavyà hi vaidehyà rakùaõàrthe sahàyatà
2.041.008a adbhir eva tu saumitre vatsyàmy adya ni÷àm imàm
2.041.008c etad dhi rocate mahyaü vanye 'pi vividhe sati
2.041.009a evam uktvà tu saumitraü sumantram api ràghavaþ
2.041.009c apramattas tvam a÷veùu bhava saumyety uvàca ha
2.041.010a so '÷vàn sumantraþ saüyamya sårye 'staü samupàgate
2.041.010c prabhåtayavasàn kçtvà babhåva pratyanantaraþ
2.041.011a upàsyatu ÷ivàü saüdhyàü dçùñvà ràtrim upasthitàm
2.041.011c ràmasya ÷ayanaü cakre såtaþ saumitriõà saha
2.041.012a tàü ÷ayyàü tamasàtãre vãkùya vçkùadalaiþ kçtàm
2.041.012c ràmaþ saumitriõàü sàrdhaü sabhàryaþ saüvive÷a ha
2.041.013a sabhàryaü saüprasuptaü taü bhràtaraü vãkùya lakùmaõaþ
2.041.013c kathayàm àsa såtàya ràmasya vividhàn guõàn
2.041.014a jàgrato hy eva tàü ràtriü saumitrer udito raviþ
2.041.014c såtasya tamasàtãre ràmasya bruvato guõàn
2.041.015a gokulàkulatãràyàs tamasàyà vidårataþ
2.041.015c avasat tatra tàü ràtriü ràmaþ prakçtibhiþ saha
2.041.016a utthàya tu mahàtejàþ prakçtãs tà ni÷àmya ca
2.041.016c abravãd bhràtaraü ràmo lakùmaõaü puõyalakùaõam
2.041.017a asmadvyapekùàn saumitre nirapekùàn gçheùv api
2.041.017c vçkùamåleùu saüsuptàn pa÷ya lakùmaõa sàmpratam
2.041.018a yathaite niyamaü pauràþ kurvanty asmannivartane
2.041.018c api pràõàn asiùyanti na tu tyakùyanti ni÷cayam
2.041.019a yàvad eva tu saüsuptàs tàvad eva vayaü laghu
2.041.019c ratham àruhya gacchàmaþ panthànam akutobhayam
2.041.020a ato bhåyo 'pi nedànãm ikùvàkupuravàsinaþ
2.041.020c svapeyur anuraktà màü vçkùamålàni saü÷ritàþ
2.041.021a paurà hy àtmakçtàd duþkhàd vipramocyà nçpàtmajaiþ
2.041.021c na tu khalv àtmanà yojyà duþkhena puravàsinaþ
2.041.022a abravãl lakùmaõo ràmaü sàkùàd dharmam iva sthitam
2.041.022c rocate me mahàpràj¤a kùipram àruhyatàm iti
2.041.023a såtas tataþ saütvaritaþ syandanaü tair hayottamaiþ
2.041.023c yojayitvàtha ràmàya prà¤jaliþ pratyavedayat
2.041.024a mohanàrthaü tu pauràõàü såtaü ràmo 'bravãd vacaþ
2.041.024c udaïmukhaþ prayàhi tvaü ratham àsthàya sàrathe
2.041.025a muhårtaü tvaritaü gatvà nirgataya rathaü punaþ
2.041.025c yathà na vidyuþ paurà màü tathà kuru samàhitaþ
2.041.026a ràmasya vacanaü ÷rutvà tathà cakre sa sàrathiþ
2.041.026c pratyàgamya ca ràmasya syandanaü pratyavedayat
2.041.027a taü syandanam adhiùñhàya ràghavaþ saparicchadaþ
2.041.027c ÷ãghragàm àkulàvartàü tamasàm ataran nadãm
2.041.028a sa saütãrya mahàbàhuþ ÷rãmठ÷ivam akaõñakam
2.041.028c pràpadyata mahàmàrgam abhayaü bhayadar÷inàm
2.041.029a prabhàtàyàü tu ÷arvaryàü pauràs te ràghavo vinà
2.041.029c ÷okopahatani÷ceùñà babhåvur hatacetasaþ
2.041.030a ÷okajà÷ruparidyånà vãkùamàõàs tatas tataþ
2.041.030c àlokam api ràmasya na pa÷yanti sma duþkhitàþ
2.041.031a tato màrgànusàreõa gatvà kiü cit kùaõaü punaþ
2.041.031c màrganà÷àd viùàdena mahatà samabhiplutaþ
2.041.032a rathasya màrganà÷ena nyavartanta manasvinaþ
2.041.032c kim idaü kiü kariùyàmo daivenopahatà iti
2.041.033a tato yathàgatenaiva màrgeõa klàntacetasaþ
2.041.033c ayodhyàm agaman sarve purãü vyathitasajjanàm
2.042.001a anugamya nivçttànàü ràmaü nagaravàsinàm
2.042.001c udgatànãva sattvàni babhåvur amanasvinàm
2.042.002a svaü svaü nilayam àgamya putradàraiþ samàvçtàþ
2.042.002c a÷råõi mumucuþ sarve bàùpeõa pihitànanàþ
2.042.003a na càhçùyan na càmodan vaõijo na prasàrayan
2.042.003c na cà÷obhanta paõyàni nàpacan gçhamedhinaþ
2.042.004a naùñaü dçùñvà nàbhyanandan vipulaü và dhanàgamam
2.042.004c putraü prathamajaü labdhvà jananã nàbhyanandata
2.042.005a gçhe gçhe rudantya÷ ca bhartàraü gçham àgatam
2.042.005c vyagarhayanto duþkhàrtà vàgbhis totrair iva dvipàn
2.042.006a kiü nu teùàü gçhaiþ kàryaü kiü dàraiþ kiü dhanena và
2.042.006c putrair và kiü sukhair vàpi ye na pa÷yanti ràghavam
2.042.007a ekaþ satpuruùo loke lakùmaõaþ saha sãtayà
2.042.007c yo 'nugacchati kàkutsthaü ràmaü paricaran vane
2.042.008a àpagàþ kçtapuõyàs tàþ padminya÷ ca saràüsi ca
2.042.008c yeùu snàsyati kàkutstho vigàhya salilaü ÷uci
2.042.009a ÷obhayiùyanti kàkutstham añavyo ramyakànanàþ
2.042.009c àpagà÷ ca mahànåpàþ sànumanta÷ ca parvatàþ
2.042.010a kànanaü vàpi ÷ailaü và yaü ràmo 'bhigamiùyati
2.042.010c priyàtithim iva pràptaü nainaü ÷akùyanty anarcitum
2.042.011a vicitrakusumàpãóà bahuma¤jaridhàriõaþ
2.042.011c akàle càpi mukhyàni puùpàõi ca phalàni ca
2.042.011e dar÷ayiùyanty anukro÷àd girayo ràmam àgatam
2.042.012a vidar÷ayanto vividhàn bhåya÷ citràü÷ ca nirjharàn
2.042.012c pàdapàþ parvatàgreùu ramayiùyanti ràghavam
2.042.013a yatra ràmo bhayaü nàtra nàsti tatra paràbhavaþ
2.042.013c sa hi ÷åro mahàbàhuþ putro da÷arathasya ca
2.042.014a purà bhavati no dåràd anugacchàma ràghavam
2.042.014c pàdacchàyà sukhà bhartus tàdç÷asya mahàtmanaþ
2.042.014e sa hi nàtho janasyàsya sa gatiþ sa paràyaõam
2.042.015a vayaü paricariùyàmaþ sãtàü yåyaü tu ràghavam
2.042.015c iti paurastriyo bhartén duþkhàrtàs tat tad abruvan
2.042.016a yuùmàkaü ràghavo 'raõye yogakùemaü vidhàsyati
2.042.016c sãtà nàrãjanasyàsya yogakùemaü kariùyati
2.042.017a ko nv anenàpratãtena sotkaõñhitajanena ca
2.042.017c saüprãyetàmanoj¤ena vàsena hçtacetasà
2.042.018a kaikeyyà yadi ced ràjyaü syàd adharmyam anàthavat
2.042.018c na hi no jãvitenàrthaþ kutaþ putraiþ kuto dhanaiþ
2.042.019a yayà putra÷ ca bhartà ca tyaktàv ai÷varyakàraõàt
2.042.019c kaü sà parihared anyaü kaikeyã kulapàüsanã
2.042.020a kaikeyyà na vayaü ràjye bhçtakà nivasemahi
2.042.020c jãvantyà jàtu jãvantyaþ putrair api ÷apàmahe
2.042.021a yà putraü pàrthivendrasya pravàsayati nirghçõà
2.042.021c kas tàü pràpya sukhaü jãved adharmyàü duùñacàriõãm
2.042.022a na hi pravrajite ràme jãviùyati mahãpatiþ
2.042.022c mçte da÷arathe vyaktaü vilopas tadanantaram
2.042.023a te viùaü pibatàloóya kùãõapuõyàþ sudurgatàþ
2.042.023c ràghavaü vànugacchadhvam a÷rutiü vàpi gacchata
2.042.024a mithyà pravràjito ràmaþ sabhàryaþ sahalakùmaõaþ
2.042.024c bharate saüniùçùñàþ smaþ saunike pa÷avo yathà
2.042.025a tàs tathà vilapantyas tu nagare nàgarastriyaþ
2.042.025c cukru÷ur bhç÷asaütaptà mçtyor iva bhayàgame
2.042.026a tathà striyo ràmanimittam àturà; yathà sute bhràtari và vivàsite
2.042.026c vilapya dãnà rurudur vicetasaþ; sutair hi tàsàm adhiko hi so 'bhavat
2.043.001a ràmo 'pi ràtri÷eùeõa tenaiva mahad antaram
2.043.001c jagàma puruùavyàghraþ pitur àj¤àm anusmaran
2.043.002a tathaiva gacchatas tasya vyapàyàd rajanã ÷ivà
2.043.002c upàsya sa ÷ivàü saüdhyàü viùayàntaü vyagàhata
2.043.003a gràmàn vikçùñasãmàüs tàn puùpitàni vanàni ca
2.043.003c pa÷yann atiyayau ÷ãghraü ÷arair iva hayottamaiþ
2.043.004a ÷çõvan vàco manuùyàõàü gràmasaüvàsavàsinàm
2.043.004c ràjànaü dhig da÷arathaü kàmasya va÷am àgatam
2.043.005a hà nç÷aüsàdya kaikeyã pàpà pàpànubandhinã
2.043.005c tãkùõà saübhinnamaryàdà tãkùõe karmaõi vartate
2.043.006a yà putram ãdç÷aü ràj¤aþ pravàsayati dhàrmikam
2.043.006c vana vàse mahàpràj¤aü sànukro÷am atandritam
2.043.007a età vàco manuùyàõàü gràmasaüvàsavàsinàm
2.043.007c ÷çõvann atiyayau vãraþ kosalàn kosale÷varaþ
2.043.008a tato veda÷rutiü nàma ÷ivavàrivahàü nadãm
2.043.008c uttãryàbhimukhaþ pràyàd agastyàdhyuùitàü di÷am
2.043.009a gatvà tu suciraü kàlaü tataþ ÷ãtajalàü nadãm
2.043.009c gomatãü goyutànåpàm atarat sàgaraügamàm
2.043.010a gomatãü càpy atikramya ràghavaþ ÷ãghragair hayaiþ
2.043.010c mayårahaüsàbhirutàü tatàra syandikàü nadãm
2.043.011a sa mahãü manunà ràj¤à dattàm ikùvàkave purà
2.043.011c sphãtàü ràùñràvçtàü ràmo vaidehãm anvadar÷ayat
2.043.012a såta ity eva càbhàùya sàrathiü tam abhãkùõa÷aþ
2.043.012c haüsamattasvaraþ ÷rãmàn uvàca puruùarùabhaþ
2.043.013a kadàhaü punar àgamya sarayvàþ puùpite vane
2.043.013c mçgayàü paryàñaùyàmi màtrà pitrà ca saügataþ
2.043.014a nàtyartham abhikàïkùàmi mçgayàü sarayåvane
2.043.014c ratir hy eùàtulà loke ràjarùigaõasaümatà
2.043.015a sa tam adhvànam aikùvàkaþ såtaü madhurayà girà
2.043.015c taü tam artham abhipretya yayauvàkyam udãrayan
2.044.001a vi÷àlàn kosalàn ramyàn yàtvà lakùmaõapårvajaþ
2.044.001c àsasàda mahàbàhuþ ÷çïgaverapuraü prati
2.044.002a tatra tripathagàü divyàü ÷ivatoyàm a÷aivalàm
2.044.002c dadar÷a ràghavo gaïgàü puõyàm çùinisevitàm
2.044.003a haüsasàrasasaüghuùñàü cakravàkopakåjitàm
2.044.003c ÷iü÷umarai÷ ca nakrai÷ ca bhujaügai÷ ca niùevitàm
2.044.004a tàm årmikalilàvartàm anvavekùya mahàrathaþ
2.044.004c sumantram abravãt såtam ihaivàdya vasàmahe
2.044.005a avidåràd ayaü nadyà bahupuùpapravàlavàn
2.044.005c sumahàn iïgudãvçkùo vasàmo 'traiva sàrathe
2.044.006a lakùaõa÷ ca sumantra÷ ca bàóham ity eva ràghavam
2.044.006c uktvà tam iïgudãvçkùaü tadopayayatur hayaiþ
2.044.007a ràmo 'bhiyàya taü ramyaü vçkùam ikùvàkunandanaþ
2.044.007c rathàd avàtarat tasmàt sabhàryaþ sahalakùmaõaþ
2.044.008a sumantro 'py avatãryaiva mocayitvà hayottamàn
2.044.008c vçkùamålagataü ràmam upatasthe kçtà¤jaliþ
2.044.009a tatra ràjà guho nàma ràmasyàtmasamaþ sakhà
2.044.009c niùàdajàtyo balavàn sthapati÷ ceti vi÷rutaþ
2.044.010a sa ÷rutvà puruùavyàghraü ràmaü viùayam àgatam
2.044.010c vçddhaiþ parivçto 'màtyair j¤àtibhi÷ càpy upàgataþ
2.044.011a tato niùàdàdhipatiü dçùñvà dåràd avasthitam
2.044.011c saha saumitriõà ràmaþ samàgacchad guhena saþ
2.044.012a tam àrtaþ saüpariùvajya guho ràghavam abravãt
2.044.012c yathàyodhyà tathedaü te ràma kiü karavàõi te
2.044.013a tato guõavadannàdyam upàdàya pçthagvidham
2.044.013c arghyaü copànayat kùipraü vàkyaü cedam uvàca ha
2.044.014a svàgataü te mahàbàho taveyam akhilà mahã
2.044.014c vayaü preùyà bhavàn bhartà sàdhu ràjyaü pra÷àdhi naþ
2.044.015a bhakùyaü bhojyaü ca peyaü ca lehyaü cedam upasthitam
2.044.015c ÷ayanàni ca mukhyàni vàjinàü khàdanaü ca te
2.044.016a guham eva bruvàõaü taü ràghavaþ pratyuvàca ha
2.044.016c arcità÷ caiva hçùñà÷ ca bhavatà sarvathà vayam
2.044.017a padbhyàm abhigamàc caiva snehasaüdar÷anena ca
2.044.017c bhujàbhyàü sàdhuvçttàbhyàü pãóayan vàkyam abravãt
2.044.018a diùñyà tvàü guha pa÷yàmi arogaü saha bàndhavaiþ
2.044.018c api te kå÷alaü ràùñre mitreùu ca dhaneùu ca
2.044.019a yat tv idaü bhavatà kiü cit prãtyà samupakalpitam
2.044.019c sarvaü tad anujànàmi na hi varte pratigrahe
2.044.020a ku÷acãràjinadharaü phalamålà÷anaü ca màm
2.044.020c viddhi praõihitaü dharme tàpasaü vanagocaram
2.044.021a a÷vànàü khàdanenàham arthã nànyena kena cit
2.044.021c etàvatàtrabhavatà bhaviùyàmi supåjitaþ
2.044.022a ete hi dayità ràj¤aþ pitur da÷arathasya me
2.044.022c etaiþ suvihitair a÷vair bhaviùyàmy aham arcitaþ
2.044.023a a÷vànàü pratipànaü ca khàdanaü caiva so 'nva÷àt
2.044.023c guhas tatraiva puruùàüs tvaritaü dãyatàm iti
2.044.024a tata÷ cãrottaràsaïgaþ saüdhyàm anvàsya pa÷cimàm
2.044.024c jalam evàdade bhojyaü lakùmaõenàhçtaü svayam
2.044.025a tasya bhåmau ÷ayànasya pàdau prakùàlya lakùmaõaþ
2.044.025c sabhàryasya tato 'bhyetya tasthau vçkùam upà÷ritaþ
2.044.026a guho 'pi saha såtena saumitrim anubhàùayan
2.044.026c anvajàgrat tato ràmam apramatto dhanurdharaþ
2.044.027a tathà ÷ayànasya tato 'sya dhãmato; ya÷asvino dà÷arather mahàtmanaþ
2.044.027c adçùñaduþkhasya sukhocitasya sà; tadà vyatãyàya cireõa ÷arvarã
2.045.001a taü jàgratam adambhena bhràtur arthàya lakùmaõam
2.045.001c guhaþ saütàpasaütapto ràghavaü vàkyam abravãt
2.045.002a iyaü tàta sukhà ÷ayyà tvadartham upakalpità
2.045.002c pratyà÷vasihi sàdhv asyàü ràjaputra yathàsukham
2.045.003a ucito 'yaü janaþ sarvaþ kle÷ànàü tvaü sukhocitaþ
2.045.003c guptyarthaü jàgariùyàmaþ kàkutsthasya vayaü ni÷àm
2.045.004a na hi ràmàt priyataro mamàsti bhuvi ka÷ cana
2.045.004c bravãmy etad ahaü satyaü satyenaiva ca te ÷ape
2.045.005a asya prasàdàd à÷aüse loke 'smin sumahad ya÷aþ
2.045.005c dharmàvàptiü ca vipulàm arthàvàptiü ca kevalàm
2.045.006a so 'haü priyasakhaü ràmaü ÷ayànaü saha sãtayà
2.045.006c rakùiùyàmi dhanuùpàõiþ sarvato j¤àtibhiþ saha
2.045.007a na hi me 'viditaü kiü cid vane 'smiü÷ carataþ sadà
2.045.007c caturaïgaü hy api balaü sumahat prasahemahi
2.045.008a lakùmaõas taü tadovàca rakùyamàõàs tvayànagha
2.045.008c nàtra bhãtà vayaü sarve dharmam evànupa÷yatà
2.045.009a kathaü dà÷arathau bhåmau ÷ayàne saha sãtayà
2.045.009c ÷akyà nidrà mayà labdhuü jãvitaü và sukhàni và
2.045.010a yo na devàsuraiþ sarvaiþ ÷akyaþ prasahituü yudhi
2.045.010c taü pa÷ya sukhasaüviùñaü tçõeùu saha sãtayà
2.045.011a yo mantra tapasà labdho vividhai÷ ca pari÷ramaiþ
2.045.011c eko da÷arathasyaiùa putraþ sadç÷alakùaõaþ
2.045.012a asmin pravrajito ràjà na ciraü vartayiùyati
2.045.012c vidhavà medinã nånaü kùipram eva bhaviùyati
2.045.013a vinadya sumahànàdaü ÷rameõoparatàþ striyaþ
2.045.013c nirghoùoparataü tàta manye ràjanive÷anam
2.045.014a kausalyà caiva ràjà ca tathaiva jananã mama
2.045.014c nà÷aüse yadi jãvanti sarve te ÷arvarãm imàm
2.045.015a jãved api hi me màtà ÷atrughnasyànvavekùayà
2.045.015c tad duþkhaü yat tu kausalyà vãrasår vina÷iùyati
2.045.016a anuraktajanàkãrõà sukhàlokapriyàvahà
2.045.016c ràjavyasanasaüsçùñà sà purã vina÷iùyati
2.045.017a atikràntam atikràntam anavàpya manoratham
2.045.017c ràjye ràmam anikùipya pità me vina÷iùyati
2.045.018a siddhàrthàþ pitaraü vçttaü tasmin kàle hy upasthite
2.045.018c pretakàryeùu sarveùu saüskariùyanti bhåmipam
2.045.019a ramyacatvarasaüsthànàü suvibhaktamahàpathàm
2.045.019c harmyapràsàdasaüpannàü gaõikàvara÷obhitàm
2.045.020a rathà÷vagajasaübàdhàü tåryanàdavinàditàm
2.045.020c sarvakalyàõasaüpårõàü hçùñapuùñajanàkulàm
2.045.021a àràmodyànasaüpannàü samàjotsava÷àlinãm
2.045.021c sukhità vicariùyanti ràjadhànãü pitur mama
2.045.022a api satyapratij¤ena sàrdhaü ku÷alinà vayam
2.045.022c nivçtte vanavàse 'sminn ayodhyàü pravi÷emahi
2.045.023a paridevayamànasya duþkhàrtasya mahàtmanaþ
2.045.023c tiùñhato ràjaputrasya ÷arvarã sàtyavartata
2.045.024a tathà hi satyaü bruvati prajàhite; narendraputre gurusauhçdàd guhaþ
2.045.024c mumoca bàùpaü vyasanàbhipãóito; jvaràturo nàga iva vyathàturaþ
2.046.001a prabhàtàyàü tu ÷arvaryàü pçthu vçkùà mahàya÷àþ
2.046.001c uvàca ràmaþ saumitriü lakùmaõaü ÷ubhalakùaõam
2.046.002a bhàskarodayakàlo 'yaü gatà bhagavatã ni÷à
2.046.002c asau sukçùõo vihagaþ kokilas tàta kåjati
2.046.003a barhiõànàü ca nirghoùaþ ÷råyate nadatàü vane
2.046.003c taràma jàhnavãü saumya ÷ãghragàü sàgaraügamàm
2.046.004a vij¤àya ràmasya vacaþ saumitrir mitranandanaþ
2.046.004c guham àmantrya såtaü ca so 'tiùñhad bhràtur agrataþ
2.046.005a tataþ kalàpàn saünahya khaógau baddhvà ca dhanvinau
2.046.005c jagmatur yena tau gaïgàü sãtayà saha ràghavau
2.046.006a ràmam eva tu dharmaj¤am upagamya vinãtavat
2.046.006c kim ahaü karavàõãti såtaþ prà¤jalir abravãt
2.046.007a nivartasvety uvàcainam etàvad dhi kçtaü mama
2.046.007c yànaü vihàya padbhyàü tu gamiùyàmo mahàvanam
2.046.008a àtmànaü tv abhyanuj¤àtam avekùyàrtaþ sa sàrathiþ
2.046.008c sumantraþ puruùavyàghram aikùvàkam idam abravãt
2.046.009a nàtikràntam idaü loke puruùeõeha kena cit
2.046.009c tava sabhràtçbhàryasya vàsaþ pràkçtavad vane
2.046.010a na manye brahmacarye 'sti svadhãte và phalodayaþ
2.046.010c màrdavàrjavayor vàpi tvàü ced vyasanam àgatam
2.046.011a saha ràghava vaidehyà bhràtrà caiva vane vasan
2.046.011c tvaü gatiü pràpsyase vãra trãül lokàüs tu jayann iva
2.046.012a vayaü khalu hatà ràma ye tayàpy upava¤citàþ
2.046.012c kaikeyyà va÷am eùyàmaþ pàpàyà duþkhabhàginaþ
2.046.013a iti bruvann àtma samaü sumantraþ sàrathis tadà
2.046.013c dçùñvà dura gataü ràmaü duþkhàrto rurude ciram
2.046.014a tatas tu vigate bàùpe såtaü spçùñodakaü ÷ucim
2.046.014c ràmas tu madhuraü vàkyaü punaþ punar uvàca tam
2.046.015a ikùvàkåõàü tvayà tulyaü suhçdaü nopalakùaye
2.046.015c yathà da÷aratho ràjà màü na ÷ocet tathà kuru
2.046.016a ÷okopahata cetà÷ ca vçddha÷ ca jagatãpatiþ
2.046.016c kàma bhàràvasanna÷ ca tasmàd etad bravãmi te
2.046.017a yad yad àj¤àpayet kiü cit sa mahàtmà mahãpatiþ
2.046.017c kaikeyyàþ priyakàmàrthaü kàryaü tad avikàïkùayà
2.046.018a etadarthaü hi ràjyàni pra÷àsati nare÷varàþ
2.046.018c yad eùàü sarvakçtyeùu mano na pratihanyate
2.046.019a tad yathà sa mahàràjo nàlãkam adhigacchati
2.046.019c na ca tàmyati duþkhena sumantra kuru tat tathà
2.046.020a adçùñaduþkhaü ràjànaü vçddham àryaü jitendriyam
2.046.020c bråyàs tvam abhivàdyaiva mama hetor idaü vacaþ
2.046.021a naivàham anu÷ocàmi lakùmaõo na ca maithilã
2.046.021c ayodhyàyà÷ cyutà÷ ceti vane vatsyàmaheti và
2.046.022a caturda÷asu varùeùu nivçtteùu punaþ punaþ
2.046.022c lakùmaõaü màü ca sãtàü ca drakùyasi kùipram àgatàn
2.046.023a evam uktvà tu ràjànaü màtaraü ca sumantra me
2.046.023c anyà÷ ca devãþ sahitàþ kaikeyãü ca punaþ punaþ
2.046.024a àrogyaü bråhi kausalyàm atha pàdàbhivandanam
2.046.024c sãtàyà mama càryasya vacanàl lakùmaõasya ca
2.046.025a bråyà÷ ca hi mahàràjaü bharataü kùipram ànaya
2.046.025c àgata÷ càpi bharataþ sthàpyo nçpamate pade
2.046.026a bharataü ca pariùvajya yauvaràjye 'bhiùicya ca
2.046.026c asmatsaütàpajaü duþkhaü na tvàm abhibhaviùyati
2.046.027a bharata÷ càpi vaktavyo yathà ràjani vartase
2.046.027c tathà màtçùu vartethàþ sarvàsv evàvi÷eùataþ
2.046.028a yathà ca tava kaikeyã sumitrà càvi÷eùataþ
2.046.028c tathaiva devã kausalyà mama màtà vi÷eùataþ
2.046.029a nivartyamàno ràmeõa sumantraþ ÷okakar÷itaþ
2.046.029c tat sarvaü vacanaü ÷rutvà snehàt kàkutstham abravãt
2.046.030a yad ahaü nopacàreõa bråyàü snehàd aviklavaþ
2.046.030c bhaktimàn iti tat tàvad vàkyaü tvaü kùantum arhasi
2.046.031a kathaü hi tvadvihãno 'haü pratiyàsyàmi tàü purãm
2.046.031c tava tàta viyogena putra÷okàkulàm iva
2.046.032a saràmam api tàvan me rathaü dçùñvà tadà janaþ
2.046.032c vinà ràmaü rathaü dçùñvà vidãryetàpi sà purã
2.046.033a dainyaü hi nagarã gacched dçùñvà ÷ånyam imaü ratham
2.046.033c såtàva÷eùaü svaü sainyaü hatavãram ivàhave
2.046.034a dåre 'pi nivasantaü tvàü mànasenàgrataþ sthitam
2.046.034c cintayantyo 'dya nånaü tvàü niràhàràþ kçtàþ prajàþ
2.046.035a àrtanàdo hi yaþ paurair muktas tadvipravàsane
2.046.035c rathasthaü màü ni÷àmyaiva kuryuþ ÷ataguõaü tataþ
2.046.036a ahaü kiü càpi vakùyàmi devãü tava suto mayà
2.046.036c nãto 'sau màtulakulaü saütàpaü mà kçthà iti
2.046.037a asatyam api naivàhaü bråyàü vacanam ãdç÷am
2.046.037c katham apriyam evàhaü bråyàü satyam idaü vacaþ
2.046.038a mama tàvan niyogasthàs tvadbandhujanavàhinaþ
2.046.038c kathaü rathaü tvayà hãnaü pravakùyanti hayottamàþ
2.046.039a yadi me yàcamànasya tyàgam eva kariùyasi
2.046.039c saratho 'gniü pravekùyàmi tyakta màtra iha tvayà
2.046.040a bhaviùyanti vane yàni tapovighnakaràõi te
2.046.040c rathena pratibàdhiùye tàni sattvàni ràghava
2.046.041a tat kçtena mayà pràptaü ratha caryà kçtaü sukham
2.046.041c à÷aüse tvatkçtenàhaü vanavàsakçtaü sukham
2.046.042a prasãdecchàmi te 'raõye bhavituü pratyanantaraþ
2.046.042c prãtyàbhihitam icchàmi bhava me patyanantaraþ
2.046.043a tava ÷u÷råùaõaü mårdhnà kariùyàmi vane vasan
2.046.043c ayodhyàü devalokaü và sarvathà prajahàmy aham
2.046.044a na hi ÷akyà praveùñuü sà mayàyodhyà tvayà vinà
2.046.044c ràjadhànã mahendrasya yathà duùkçtakarmaõà
2.046.045a ime càpi hayà vãra yadi te vanavàsinaþ
2.046.045c paricaryàü kariùyanti pràpsyanti paramàü gatim
2.046.046a vanavàse kùayaü pràpte mamaiùa hi manorathaþ
2.046.046c yad anena rathenaiva tvàü vaheyaü purãü punaþ
2.046.047a caturda÷a hi varùàõi sahitasya tvayà vane
2.046.047c kùaõabhåtàni yàsyanti ÷ata÷as tu tato 'nyathà
2.046.048a bhçtyavatsala tiùñhantaü bhartçputragate pathi
2.046.048c bhaktaü bhçtyaü sthitaü sthityàü tvaü na màü hàtum arhasi
2.046.049a evaü bahuvidhaü dãnaü yàcamànaü punaþ punaþ
2.046.049c ràmo bhçtyànukampã tu sumantram idam abravãt
2.046.050a jànàmi paramàü bhaktiü mayi te bhartçvatsala
2.046.050c ÷çõu càpi yadarthaü tvàü preùayàmi purãm itaþ
2.046.051a nagarãü tvàü gataü dçùñvà jananã me yavãyasã
2.046.051c kaikeyã pratyayaü gacched iti ràmo vanaü gataþ
2.046.052a parituùñà hi sà devi vanavàsaü gate mayi
2.046.052c ràjànaü nàti÷aïketa mithyàvàdãti dhàrmikam
2.046.053a eùa me prathamaþ kalpo yad ambà me yavãyasã
2.046.053c bharatàrakùitaü sphãtaü putraràjyam avàpnuyàt
2.046.054a mama priyàrthaü ràj¤a÷ ca sarathas tvaü purãü vraja
2.046.054c saüdiùña÷ càsi yànarthàüs tàüs tàn bråyàs tathàtathà
2.046.055a ity uktvà vacanaü såtaü sàntvayitvà punaþ punaþ
2.046.055c guhaü vacanam aklãbaü ràmo hetumad abravãt
2.046.055e jañàþ kçtvà gamiùyàmi nyagrodhakùãram ànaya
2.046.056a tat kùãraü ràjaputràya guhaþ kùipram upàharat
2.046.056c lakùmaõasyàtmana÷ caiva ràmas tenàkaroj jañàþ
2.046.057a tau tadà cãravasanau jañàmaõóaladhàriõau
2.046.057c a÷obhetàm çùisamau bhràtarau ràmalakùmaõau
2.046.058a tato vaikhànasaü màrgam àsthitaþ sahalakùmaõaþ
2.046.058c vratam àdiùñavàn ràmaþ sahàyaü guham abravãt
2.046.059a apramatto bale ko÷e durge janapade tathà
2.046.059c bhavethà guha ràjyaü hi duràrakùatamaü matam
2.046.060a tatas taü samanuj¤àya guham ikùvàkunandanaþ
2.046.060c jagàma tårõam avyagraþ sabhàryaþ sahalakùmaõaþ
2.046.061a sa tu dçùñvà nadãtãre nàvam ikùvàkunandanaþ
2.046.061c titãrùuþ ÷ãghragàü gaïgàm idaü lakùmaõam abravãt
2.046.062a àroha tvaü nara vyàghra sthitàü nàvam imàü ÷anaiþ
2.046.062c sãtàü càropayànvakùaü parigçhya manasvinãm
2.046.063a sa bhràtuþ ÷àsanaü ÷rutvà sarvam apratikålayan
2.046.063c àropya maithilãü pårvam àrurohàtmavàüs tataþ
2.046.064a athàruroha tejasvã svayaü lakùmaõapårvajaþ
2.046.064c tato niùàdàdhipatir guho j¤àtãn acodayat
2.046.065a anuj¤àya sumantraü ca sabalaü caiva taü guham
2.046.065c àsthàya nàvaü ràmas tu codayàm àsa nàvikàn
2.046.066a tatas tai÷ codità sà nauþ karõadhàrasamàhità
2.046.066c ÷ubhasphyavegàbhihatà ÷ãghraü salilam atyagàt
2.046.067a madhyaü tu samanupràpya bhàgãrathyàs tv anindità
2.046.067c vaidehã prà¤jalir bhåtvà tàü nadãm idam abravãt
2.046.068a putro da÷arathasyàyaü mahàràjasya dhãmataþ
2.046.068c nide÷aü pàlayatv enaü gaïge tvadabhirakùitaþ
2.046.069a caturda÷a hi varùàõi samagràõy uùya kànane
2.046.069c bhràtrà saha mayà caiva punaþ pratyàgamiùyati
2.046.070a tatas tvàü devi subhage kùemeõa punar àgatà
2.046.070c yakùye pramudità gaïge sarvakàmasamçddhaye
2.046.071a tvaü hi tripathagà devi brahma lokaü samãkùase
2.046.071c bhàryà codadhiràjasya loke 'smin saüpradç÷yase
2.046.072a sà tvàü devi namasyàmi pra÷aüsàmi ca ÷obhane
2.046.072c pràpta ràjye naravyàghra ÷ivena punar àgate
2.046.073a gavàü ÷atasahasràõi vastràõy annaü ca pe÷alam
2.046.073c bràhmaõebhyaþ pradàsyàmi tava priyacikãrùayà
2.046.074a tathà saübhàùamàõà sà sãtà gaïgàm anindità
2.046.074c dakùiõà dakùiõaü tãraü kùipram evàbhyupàgamat
2.046.075a tãraü tu samanupràpya nàvaü hitvà nararùabhaþ
2.046.075c pràtiùñhata saha bhràtrà vaidehyà ca paraütapaþ
2.046.076a athàbravãn mahàbàhuþ sumitrànandavardhanam
2.046.076c agrato gaccha saumitre sãtà tvàm anugacchatu
2.046.077a pçùñhato 'haü gamiùyàmi tvàü ca sãtàü ca pàlayan
2.046.077c adya duþkhaü tu vaidehã vanavàsasya vetsyati
2.046.078a gataü tu gaïgàparapàram à÷u; ràmaü sumantraþ pratataü nirãkùya
2.046.078c adhvaprakarùàd vinivçttadçùñir; mumoca bàùpaü vyathitas tapasvã
2.046.079a tau tatra hatvà caturo mahàmçgàn; varàham ç÷yaü pçùataü mahàrurum
2.046.079c àdàya medhyaü tvaritaü bubhukùitau; vàsàya kàle yayatur vanaspatim
2.047.001a sa taü vçkùaü samàsàdya saüdhyàm anvàsya pa÷cimàm
2.047.001c ràmo ramayatàü ÷reùñha iti hovàca lakùmaõam
2.047.002a adyeyaü prathamà ràtrir yàtà janapadàd bahiþ
2.047.002c yà sumantreõa rahità tàü notkaõñhitum arhasi
2.047.003a jàgartavyam atandribhyàm adya prabhçti ràtriùu
2.047.003c yogakùemo hi sãtàyà vartate lakùmaõàvayoþ
2.047.004a ràtriü kathaü cid evemàü saumitre vartayàmahe
2.047.004c upàvartàmahe bhåmàv àstãrya svayam àrjitaiþ
2.047.005a sa tu saüvi÷ya medinyàü mahàrha÷ayanocitaþ
2.047.005c imàþ saumitraye ràmo vyàjahàra kathàþ ÷ubhàþ
2.047.006a dhruvam adya mahàràjo duþkhaü svapiti lakùmaõa
2.047.006c kçtakàmà tu kaikeyã tuùñà bhavitum arhati
2.047.007a sà hi devã mahàràjaü kaikeyã ràjyakàraõàt
2.047.007c api na cyàvayet pràõàn dçùñvà bharatam àgatam
2.047.008a anàtha÷ caiva vçddha÷ ca mayà caiva vinàkçtaþ
2.047.008c kiü kariùyati kàmàtmà kaikeyyà va÷am àgataþ
2.047.009a idaü vyasanam àlokya ràj¤a÷ ca mativibhramam
2.047.009c kàma evàrdhadharmàbhyàü garãyàn iti me matiþ
2.047.010a ko hy avidvàn api pumàn pramadàyàþ kçte tyajet
2.047.010c chandànuvartinaü putraü tàto màm iva lakùmaõa
2.047.011a sukhã bata sabhàrya÷ ca bharataþ kekayãsutaþ
2.047.011c muditàn kosalàn eko yo bhokùyaty adhiràjavat
2.047.012a sa hi sarvasya ràjyasya mukham ekaü bhaviùyati
2.047.012c tàte ca vayasàtãte mayi càraõyam à÷rite
2.047.013a arthadharmau parityajya yaþ kàmam anuvartate
2.047.013c evam àpadyate kùipraü ràjà da÷aratho yathà
2.047.014a manye da÷arathàntàya mama pravràjanàya ca
2.047.014c kaikeyã saumya saüpràptà ràjyàya bharatasya ca
2.047.015a apãdànãü na kaikeyã saubhàgyamadamohità
2.047.015c kausalyàü ca sumitràü ca saüprabàdheta matkçte
2.047.016a mà sma matkàraõàd devã sumitrà duþkham àvaset
2.047.016c ayodhyàm ita eva tvaü kàle pravi÷a lakùmaõa
2.047.017a aham eko gamiùyàmi sãtayà saha daõóakàn
2.047.017c anàthàyà hi nàthas tvaü kausalyàyà bhaviùyasi
2.047.018a kùudrakarmà hi kaikeyã dveùàd anyàyyam àcaret
2.047.018c paridadyà hi dharmaj¤e bharate mama màtaram
2.047.019a nånaü jàtyantare kasmiüþ striyaþ putrair viyojitàþ
2.047.019c jananyà mama saumitre tad apy etad upasthitam
2.047.020a mayà hi cirapuùñena duþkhasaüvardhitena ca
2.047.020c vipràyujyata kausalyà phalakàle dhig astu màm
2.047.021a mà sma sãmantinã kà cij janayet putram ãdç÷am
2.047.021c saumitre yo 'ham ambàyà dadmi ÷okam anantakam
2.047.022a manye prãtivi÷iùñà sà matto lakùmaõasàrikà
2.047.022c yasyàs tac chråyate vàkyaü ÷uka pàdam arer da÷a
2.047.023a ÷ocantyà÷ càlpabhàgyàyà na kiü cid upakurvatà
2.047.023c purtreõa kim aputràyà mayà kàryam ariüdama
2.047.024a alpabhàgyà hi me màtà kausalyà rahità mayà
2.047.024c ÷ete paramaduþkhàrtà patità ÷okasàgare
2.047.025a eko hy aham ayodhyàü ca pçthivãü càpi lakùmaõa
2.047.025c tareyam iùubhiþ kruddho nanu vãryam akàraõam
2.047.026a adharmabhaya bhãta÷ ca paralokasya cànagha
2.047.026c tena lakùmaõa nàdyàham àtmànam abhiùecaye
2.047.027a etad anyac ca karuõaü vilapya vijane bahu
2.047.027c a÷rupårõamukho ràmo ni÷i tåùõãm upàvi÷at
2.047.028a vilapyoparataü ràmaü gatàrciùam ivànalam
2.047.028c samudram iva nirvegam à÷vàsayata lakùmaõaþ
2.047.029a dhruvam adya purã ràma ayodhyà yudhinàü vara
2.047.029c niùprabhà tvayi niùkrànte gatacandreva ÷arvarã
2.047.030a naitad aupayikaü ràma yad idaü paritapyase
2.047.030c viùàdayasi sãtàü ca màü caiva puruùarùabha
2.047.031a na ca sãtà tvayà hãnà na càham api ràghava
2.047.031c muhårtam api jãvàvo jalàn matsyàv ivoddhçtau
2.047.032a na hi tàtaü na ÷atrughnaü na sumitràü paraütapa
2.047.032c draùñum iccheyam adyàhaü svargaü vàpi tvayà vinà
2.047.033a sa lakùmaõasyottama puùkalaü vaco; ni÷amya caivaü vanavàsam àdaràt
2.047.033c samàþ samastà vidadhe paraütapaþ; prapadya dharmaü suciràya ràghavaþ
2.048.001a te tu tasmin mahàvçkùa uùitvà rajanãü ÷ivàm
2.048.001c vimale 'bhyudite sårye tasmàd de÷àt pratasthire
2.048.002a yatra bhàgãrathã gaïgà yamunàm abhivartate
2.048.002c jagmus taü de÷am uddi÷ya vigàhya sumahad vanam
2.048.003a te bhåmim àgàn vividhàn de÷àü÷ càpi manoramàn
2.048.003c adçùñapårvàn pa÷yantas tatra tatra ya÷asvinaþ
2.048.004a yathàkùemeõa gacchan sa pa÷yaü÷ ca vividhàn drumàn
2.048.004c nivçttamàtre divase ràmaþ saumitrim abravãt
2.048.005a prayàgam abhitaþ pa÷ya saumitre dhåmam unnatam
2.048.005c agner bhagavataþ ketuü manye saünihito muniþ
2.048.006a nånaü pràptàþ sma saübhedaü gaïgàyamunayor vayam
2.048.006c tathà hi ÷råyate ÷ambdo vàriõà vàrighaññitaþ
2.048.007a dàråõi paribhinnàni vanajair upajãvibhiþ
2.048.007c bharadvàjà÷rame caite dç÷yante vividhà drumàþ
2.048.008a dhanvinau tau sukhaü gatvà lambamàne divàkare
2.048.008c gaïgàyamunayoþ saüdhau pràpatur nilayaü muneþ
2.048.009a ràmas tv à÷ramam àsàdya tràsayan mçgapakùiõaþ
2.048.009c gatvà muhårtam adhvànaü bharadvàjam upàgamat
2.048.010a tatas tv à÷ramam àsàdya muner dar÷anakàïkùiõau
2.048.010c sãtayànugatau vãrau dåràd evàvatasthatuþ
2.048.011a hutàgnihotraü dçùñvaiva mahàbhàgaü kçtà¤jaliþ
2.048.011c ràmaþ saumitriõà sàrdhaü sãtayà càbhyavàdayat
2.048.012a nyavedayata càtmànaü tasmai lakùmaõapårvajaþ
2.048.012c putrau da÷arathasyàvàü bhagavan ràmalakùmaõau
2.048.013a bhàryà mameyaü vaidehã kalyàõã janakàtmajà
2.048.013c màü cànuyàtà vijanaü tapovanam anindità
2.048.014a pitrà pravràjyamànaü màü saumitrir anujaþ priyaþ
2.048.014c ayam anvagamad bhràtà vanam eva dçóhavrataþ
2.048.015a pitrà niyuktà bhagavan praveùyàmas tapovanam
2.048.015c dharmam evàcariùyàmas tatra målaphalà÷anàþ
2.048.016a tasya tadvacanaü ÷rutvà ràjaputrasya dhãmataþ
2.048.016c upànayata dharmàtmà gàm arghyam udakaü tataþ
2.048.017a mçgapakùibhir àsãno munibhi÷ ca samantataþ
2.048.017c ràmam àgatam abhyarcya svàgatenàha taü muniþ
2.048.018a pratigçhya ca tàm arcàm upaviùñaü saràghavam
2.048.018c bharadvàjo 'bravãd vàkyaü dharmayuktam idaü tadà
2.048.019a cirasya khalu kàkutstha pa÷yàmi tvàm ihàgatam
2.048.019c ÷rutaü tava mayà cedaü vivàsanam akàraõam
2.048.020a avakà÷o vivikto 'yaü mahànadyoþ samàgame
2.048.020c puõya÷ ca ramaõãya÷ ca vasatv iha bhagàn sukham
2.048.021a evam uktas tu vacanaü bharadvàjena ràghavaþ
2.048.021c pratyuvàca ÷ubhaü vàkyaü ràmaþ sarvahite rataþ
2.048.022a bhagavann ita àsannaþ paurajànapado janaþ
2.048.022c àgamiùyati vaidehãü màü càpi prekùako janaþ
2.048.022e anena kàraõenàham iha vàsaü na rocaye
2.048.023a ekànte pa÷ya bhagavann à÷ramasthànam uttamam
2.048.023c ramate yatra vaidehã sukhàrhà janakàtmajà
2.048.024a etac chrutvà ÷ubhaü vàkyaü bharadvàjo mahàmuniþ
2.048.024c ràghavasya tato vàkyam artha gràhakam abravãt
2.048.025a da÷akro÷a itas tàta girir yasmin nivatsyasi
2.048.025c maharùisevitaþ puõyaþ sarvataþ sukha dar÷anaþ
2.048.026a golàïgålànucarito vànararkùaniùevitaþ
2.048.026c citrakåña iti khyàto gandhamàdanasaünibhaþ
2.048.027a yàvatà citra kåñasya naraþ ÷çïgàõy avekùate
2.048.027c kalyàõàni samàdhatte na pàpe kurute manaþ
2.048.028a çùayas tatra bahavo vihçtya ÷aradàü ÷atam
2.048.028c tapasà divam àråóhàþ kapàla÷irasà saha
2.048.029a praviviktam ahaü manye taü vàsaü bhavataþ sukham
2.048.029c iha và vanavàsàya vasa ràma mayà saha
2.048.030a sa ràmaü sarvakàmais taü bharadvàjaþ priyàtithim
2.048.030c sabhàryaü saha ca bhràtrà pratijagràha dharmavit
2.048.031a tasya prayàge ràmasya taü maharùim upeyuùaþ
2.048.031c prapannà rajanã puõyà citràþ kathayataþ kathàþ
2.048.032a prabhàtàyàü rajanyàü tu bharadvàjam upàgamat
2.048.032c uvàca nara÷àrdålo muniü jvalitatejasaü
2.048.033a ÷arvarãü bhavanann adya satya÷ãla tavà÷rame
2.048.033c uùitàþ smeha vasatim anujànàtu no bhavàn
2.048.034a ràtryàü tu tasyàü vyuùñàyàü bharadvàjo 'bravãd idam
2.048.034c madhumålaphalopetaü citrakåñaü vrajeti ha
2.048.035a tatra ku¤jarayåthàni mçgayåthàni càbhitaþ
2.048.035c vicaranti vanànteùu tàni drakùyasi ràghava
2.048.036a prahçùñakoyaùñikakokilasvanair; vinàditaü taü vasudhàdharaü ÷ivam
2.048.036c mçgai÷ ca mattair bahubhi÷ ca ku¤jaraiþ; suramyam àsàdya samàvasà÷ramam
2.049.001a uùitvà rajanãü tatra ràjaputràv ariüdamau
2.049.001c maharùim abhivàdyàtha jagmatus taü giriü prati
2.049.002a prasthitàü÷ caiva tàn prekùya pità putràn ivànvagàt
2.049.002c tataþ pracakrame vaktuü vacanaü sa mahàmuniþ
2.049.003a athàsàdya tu kàlindãü ÷ãghrasrotasamàpagàm
2.049.003c tatra yåyaü plavaü kçtvà taratàü÷umatãü nadãm
2.049.004a tato nyagrodham àsàdya mahàntaü haritacchadam
2.049.004c vivçddhaü bahubhir vçkùaiþ ÷yàmaü siddhopasevitam
2.049.005a kro÷amàtraü tato gatvà nãlaü drakùyatha kànanam
2.049.005c palà÷abadarãmi÷raü ràma vaü÷ai÷ ca yàmunaiþ
2.049.006a sa panthà÷ citrakåñasya gataþ subahu÷o mayà
2.049.006c ramyo màrdavayukta÷ ca vanadàvair vivarjitaþ
2.049.006e iti panthànam àvedya maharùiþ sa nyavartata
2.049.007a upàvçtte munau tasmin ràmo lakùmaõam abravãt
2.049.007c kçtapuõyàþ sma saumitre munir yan no 'nukampate
2.049.008a iti tau puruùavyàghrau mantrayitvà manasvinau
2.049.008c sãtàm evàgrataþ kçtvà kàlindãü jagmatur nadãm
2.049.009a tau kàùñhasaüghàñam atho cakratuþ sumahàplavam
2.049.009c cakàra lakùmaõa÷ chittvà sãtàyàþ sukhamànasaü
2.049.010a tatra ÷riyam ivàcintyàü ràmo dà÷arathiþ priyàm
2.049.010c ãùatsaülajjamànàü tàm adhyàropayata plavam
2.049.011a tataþ plavenàü÷umatãü ÷ãghragàm årmimàlinãm
2.049.011c tãrajair bahubhir vçkùaiþ saüterur yamunàü nadãm
2.049.012a te tãrõàþ plavam utsçjya prasthàya yamunàvanàt
2.049.012c ÷yàmaü nyagrodham àseduþ ÷ãtalaü haritacchadam
2.049.013a kausalyàü caiva pa÷yeyaü sumitràü ca ya÷asvinãm
2.049.013c iti sãtà¤jaliü kçtvà paryagachad vanaspatim
2.049.014a kro÷amàtraü tato gatvà bhràtarau ràmalakùmaõau
2.049.014c bahån medhyàn mçgàn hatvà ceratur yamunàvane
2.049.015a vihçtya te barhiõapåganàdite; ÷ubhe vane vàraõavànaràyute
2.049.015c samaü nadãvapram upetya saümataü; nivàsam àjagmur adãnadar÷anaþ
2.050.001a atha ràtryàü vyatãtàyàm avasuptam anantaram
2.050.001c prabodhayàm àsa ÷anair lakùmaõaü raghunandanaþ
2.050.002a saumitre ÷çõu vanyànàü valgu vyàharatàü svanam
2.050.002c saüpratiùñhàmahe kàlaþ prasthànasya paraütapa
2.050.003a sa suptaþ samaye bhràtrà lakùmaõaþ pratibodhitaþ
2.050.003c jahau nidràü ca tandrãü ca prasaktaü ca pathi ÷ramam
2.050.004a tata utthàya te sarve spçùñvà nadyàþ ÷ivaü jalam
2.050.004c panthànam çùiõoddiùñaü citrakåñasya taü yayuþ
2.050.005a tataþ saüprasthitaþ kàle ràmaþ saumitriõà saha
2.050.005c sãtàü kamalapatràkùãm idaü vacanam abravãt
2.050.006a àdãptàn iva vaidehi sarvataþ puùpitàn nagàn
2.050.006c svaiþ puùpaiþ kiü÷ukàn pa÷ya màlinaþ ÷i÷iràtyaye
2.050.007a pa÷ya bhallàtakàn phullàn narair anupasevitàn
2.050.007c phalapatrair avanatàn nånaü ÷akùyàmi jãvitum
2.050.008a pa÷ya droõapramàõàni lambamànàni lakùmaõa
2.050.008c madhåni madhukàrãbhiþ saübhçtàni nage nage
2.050.009a eùa kro÷ati natyåhas taü ÷ikhã pratikåjati
2.050.009c ramaõãye vanodde÷e puùpasaüstarasaükañe
2.050.010a màtaügayåthànusçtaü pakùisaüghànunàditam
2.050.010c citrakåñam imaü pa÷ya pravçddha÷ikharaü girim
2.050.011a tatas tau pàdacàreõa gacchantau saha sãtayà
2.050.011c ramyam àsedatuþ ÷ailaü citrakåñaü manoramam
2.050.012a taü tu parvatam àsàdya nànàpakùigaõàyutam
2.050.012c ayaü vàso bhavet tàvad atra saumya ramemahi
2.050.013a lakùmaõànaya dàråõi dçóhàni ca varàõi ca
2.050.013c kuruùvàvasathaü saumya vàse me 'bhirataü manaþ
2.050.014a tasya tadvacanaü ÷rutvà saumitrir vividhàn drumàn
2.050.014c àjahàra tata÷ cakre parõa ÷àlàm ariü dama
2.050.015a ÷u÷råùamàõam ekàgram idaü vacanam abravãt
2.050.015c aiõeyaü màüsam àhçtya ÷àlàü yakùyàmahe vayam
2.050.016a sa lakùmaõaþ kçùõamçgaü hatvà medhyaü patàpavàn
2.050.016c atha cikùepa saumitriþ samiddhe jàtavedasi
2.050.017a taü tu pakvaü samàj¤àya niùñaptaü chinna÷oõitam
2.050.017c lakùmaõaþ puruùavyàghram atha ràghavam abravãt
2.050.018a ayaü kçùõaþ samàptàïgaþ ÷çtaþ kçùõa mçgo yathà
2.050.018c devatà devasaükà÷a yajasva ku÷alo hy asi
2.050.019a ràmaþ snàtvà tu niyato guõavठjapyakovidaþ
2.050.019c pàpasaü÷amanaü ràma÷ cakàra balim uttamam
2.050.020a tàü vçkùaparõac chadanàü manoj¤àü; yathàprade÷aü sukçtàü nivàtàm
2.050.020c vàsàya sarve vivi÷uþ sametàþ; sabhàü yathà deva gaõàþ sudharmàm
2.050.021a anekanànàmçgapakùisaükule; vicitrapuùpastabalair drumair yute
2.050.021c vanottame vyàlamçgànunàdite; tathà vijahruþ susukhaü jitendriyàþ
2.050.022a suramyam àsàdya tu citrakåñaü; nadãü ca tàü màlyavatãü sutãrthàm
2.050.022c nananda hçùño mçgapakùijuùñàü; jahau ca duþkhaü puravipravàsàt
2.051.001a kathayitvà suduþkhàrtaþ sumantreõa ciraü saha
2.051.001c ràme dakùiõa kålasthe jagàma svagçhaü guhaþ
2.051.002a anuj¤àtaþ sumantro 'tha yojayitvà hayottamàn
2.051.002c ayodhyàm eva nagarãü prayayau gàóhadurmanàþ
2.051.003a sa vanàni sugandhãni sarita÷ ca saràüsi ca
2.051.003c pa÷yann atiyayau ÷ãghraü gràmàõi nagaràõi ca
2.051.004a tataþ sàyàhnasamaye tçtãye 'hani sàrathiþ
2.051.004c ayodhyàü samanupràpya nirànandàü dadar÷a ha
2.051.005a sa ÷ånyàm iva niþ÷abdàü dçùñvà paramadurmanàþ
2.051.005c sumantra÷ cintayàm àsa ÷okavegasamàhataþ
2.051.006a kaccin na sagajà sà÷và sajanà sajanàdhipà
2.051.006c ràma saütàpaduþkhena dagdhà ÷okàgninà purã
2.051.006e iti cintàparaþ såtas tvaritaþ pravive÷a ha
2.051.007a sumantram abhiyàntaü taü ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ
2.051.007c kva ràma iti pçcchantaþ såtam abhyadravan naràþ
2.051.008a teùàü ÷a÷aüsa gaïgàyàm aham àpçcchya ràghavam
2.051.008c anuj¤àto nivçtto 'smi dhàrmikeõa mahàtmanà
2.051.009a te tãrõà iti vij¤àya bàùpapårõamukhà janàþ
2.051.009c aho dhig iti niþ÷vasya hà ràmeti ca cukru÷uþ
2.051.010a ÷u÷ràva ca vacas teùàü vçndaü vçndaü ca tiùñhatàm
2.051.010c hatàþ sma khalu ye neha pa÷yàma iti ràghavam
2.051.011a dànayaj¤avivàheùu samàjeùu mahatsu ca
2.051.011c na drakùyàmaþ punar jàtu dhàrmikaü ràmam antarà
2.051.012a kiü samarthaü janasyàsya kiü priyaü kiü sukhàvaham
2.051.012c iti ràmeõa nagaraü pitçvat paripàlitam
2.051.013a vàtàyanagatànàü ca strãõàm anvantaràpaõam
2.051.013c ràma÷okàbhitaptànàü ÷u÷ràva paridevanam
2.051.014a sa ràjamàrgamadhyena sumantraþ pihitànanaþ
2.051.014c yatra ràjà da÷arathas tad evopayayau gçham
2.051.015a so 'vatãrya rathàc chãghraü ràjave÷ma pravi÷ya ca
2.051.015c kakùyàþ saptàbhicakràma mahàjanasamàkulàþ
2.051.016a tato da÷arathastrãõàü pràsàdebhyas tatas tataþ
2.051.016c ràma÷okàbhitaptànàü mandaü ÷u÷ràva jalpitam
2.051.017a saha ràmeõa niryàto vinà ràmam ihàgataþ
2.051.017c såtaþ kiü nàma kausalyàü ÷ocantãü prativakùyati
2.051.018a yathà ca manye durjãvam evaü na sukaraü dhruvam
2.051.018c àcchidya putre niryàte kausalyà yatra jãvati
2.051.019a satya råpaü tu tadvàkyaü ràj¤aþ strãõàü ni÷àmayan
2.051.019c pradãptam iva ÷okena vive÷a sahasà gçham
2.051.020a sa pravi÷yàùñamãü kakùyàü ràjànaü dãnam àtulam
2.051.020c putra÷okaparidyånam apa÷yat pàõóare gçhe
2.051.021a abhigamya tam àsãnaü narendram abhivàdya ca
2.051.021c sumantro ràmavacanaü yathoktaü pratyavedayat
2.051.022a sa tåùõãm eva tac chrutvà ràjà vibhrànta cetanaþ
2.051.022c mårchito nyapatad bhåmau ràma÷okàbhipãóitaþ
2.051.023a tato 'ntaþpuram àviddhaü mårchite pçthivãpatau
2.051.023c uddhçtya bàhå cukro÷a nçpatau patite kùitau
2.051.024a sumitrayà tu sahità kausalyà patitaü patim
2.051.024c utthàpayàm àsa tadà vacanaü cedam abravãt
2.051.025a imaü tasya mahàbhàga dåtaü duùkarakàriõaþ
2.051.025c vanavàsàd anupràptaü kasmàn na pratibhàùase
2.051.026a adyemam anayaü kçtvà vyapatrapasi ràghava
2.051.026c uttiùñha sukçtaü te 'stu ÷oke na syàt sahàyatà
2.051.027a deva yasyà bhayàd ràmaü nànupçcchasi sàrathim
2.051.027c neha tiùñhati kaikeyã vi÷rabdhaü pratibhàùyatàm
2.051.028a sà tathoktvà mahàràjaü kausalyà ÷okalàlasà
2.051.028c dharaõyàü nipapàtà÷u bàùpaviplutabhàùiõã
2.051.029a evaü vilapatãü dçùñvà kausalyàü patitàü bhuvi
2.051.029c patiü càvekùya tàþ sarvàþ sasvaraü ruruduþ striyaþ
2.051.030a tatas tam antaþpuranàdam utthitaü; samãkùya vçddhàs taruõà÷ ca mànavàþ
2.051.030c striya÷ ca sarvà ruruduþ samantataþ; puraü tadàsãt punar eva saükulam
2.052.001a pratyà÷vasto yadà ràjà mohàt pratyàgataþ punaþ
2.052.001c athàjuhàva taü såtaü ràmavçttàntakàraõàt
2.052.002a vçddhaü paramasaütaptaü navagraham iva dvipam
2.052.002c viniþ÷vasantaü dhyàyantam asvastham iva ku¤jaram
2.052.003a ràjà tu rajasà såtaü dhvastàïgaü samupasthitam
2.052.003c a÷ru pårõamukhaü dãnam uvàca paramàrtavat
2.052.004a kva nu vatsyati dharmàtmà vçkùamålam upà÷ritaþ
2.052.004c so 'tyantasukhitaþ såta kim a÷iùyati ràghavaþ
2.052.004e bhåmipàlàtmajo bhåmau ÷ete katham anàthavat
2.052.005a yaü yàntam anuyànti sma padàti rathaku¤jaràþ
2.052.005c sa vatsyati kathaü ràmo vijanaü vanam à÷ritaþ
2.052.006a vyàlair mçgair àcaritaü kçùõasarpaniùevitam
2.052.006c kathaü kumàrau vaidehyà sàrdhaü vanam upasthitau
2.052.007a sukumàryà tapasvinyà sumantra saha sãtayà
2.052.007c ràjaputrau kathaü pàdair avaruhya rathàd gatau
2.052.008a siddhàrthaþ khalu såta tvaü yena dçùñau mamàtmajau
2.052.008c vanàntaü pravi÷antau tàv a÷vinàv iva mandaram
2.052.009a kim uvàca vaco ràmaþ kim uvàca ca lakùmaõaþ
2.052.009c sumantra vanam àsàdya kim uvàca ca maithilã
2.052.009e àsitaü ÷ayitaü bhuktaü såta ràmasya kãrtaya
2.052.010a iti såto narendreõa coditaþ sajjamànayà
2.052.010c uvàca vàcà ràjànaü sabàùpaparirabdhayà
2.052.011a abravãn màü mahàràja dharmam evànupàlayan
2.052.011c a¤jaliü ràghavaþ kçtvà ÷irasàbhipraõamya ca
2.052.012a såta madvacanàt tasya tàtasya viditàtmanaþ
2.052.012c ÷irasà vandanãyasya vandyau pàdau mahàtmanaþ
2.052.013a sarvam antaþpuraü vàcyaü såta mad vacanàt tvayà
2.052.013c àrogyam avi÷eùeõa yathàrhaü càbhivàdanam
2.052.014a màtà ca mama kausalyà ku÷alaü càbhivàdanam
2.052.014c devi devasya pàdau ca devavat paripàlaya
2.052.015a bharataþ ku÷alaü vàcyo vàcyo madvacanena ca
2.052.015c sarvàsv eva yathànyàyaü vçttiü vartasva màtçùu
2.052.016a vaktavya÷ ca mahàbàhur ikùvàkukulanandanaþ
2.052.016c pitaraü yauvaràjyastho ràjyastham anupàlaya
2.052.017a ity evaü màü mahàràja bruvann eva mahàya÷àþ
2.052.017c ràmo ràjãvatàmràkùo bhç÷am a÷råõy avartayat
2.052.018a lakùmaõas tu susaükruddho niþ÷vasan vàkyam abravãt
2.052.018c kenàyam aparàdhena ràjaputro vivàsitaþ
2.052.019a yadi pravràjito ràmo lobhakàraõakàritam
2.052.019c varadànanimittaü và sarvathà duùkçtaü kçtam
2.052.019e ràmasya tu parityàge na hetum upalakùaye
2.052.020a asamãkùya samàrabdhaü viruddhaü buddhilàghavàt
2.052.020c janayiùyati saükro÷aü ràghavasya vivàsanam
2.052.021a ahaü tàvan mahàràje pitçtvaü nopalakùaye
2.052.021c bhràtà bhartà ca bandhu÷ ca pità ca mama ràghavaþ
2.052.022a sarvalokapriyaü tyaktvà sarvalokahite ratam
2.052.022c sarvaloko 'nurajyeta kathaü tvànena karmaõà
2.052.023a jànakã tu mahàràja niþ÷vasantã tapasvinã
2.052.023c bhåtopahatacitteva viùñhità vçùmçtà sthità
2.052.024a adçùñapårvavyasanà ràjaputrã ya÷asvinã
2.052.024c tena duþkhena rudatã naiva màü kiü cid abravãt
2.052.025a udvãkùamàõà bhartàraü mukhena pari÷uùyatà
2.052.025c mumoca sahasà bàùpaü màü prayàntam udãkùya sà
2.052.026a tathaiva ràmo '÷rumukhaþ kçtà¤jaliþ; sthito 'bhaval lakùmaõabàhupàlitaþ
2.052.026c tathaiva sãtà rudatã tapasvinã; nirãkùate ràjarathaü tathaiva màm
2.053.001a mama tv a÷và nivçttasya na pràvartanta vartmani
2.053.001c uùõam a÷ru vimu¤canto ràme saüprasthite vanam
2.053.002a ubhàbhyàü ràjaputràbhyàm atha kçtvàham aj¤alim
2.053.002c prasthito ratham àsthàya tad duþkham api dhàrayan
2.053.003a guheva sàrdhaü tatraiva sthito 'smi divasàn bahån
2.053.003c à÷ayà yadi màü ràmaþ punaþ ÷abdàpayed iti
2.053.004a viùaye te mahàràja ràmavyasanakar÷itàþ
2.053.004c api vçkùàþ parimlànaþ sapuùpàïkurakorakàþ
2.053.005a na ca sarpanti sattvàni vyàlà na prasaranti ca
2.053.005c ràma÷okàbhibhåtaü tan niùkåjam abhavad vanam
2.053.006a lãnapuùkarapatrà÷ ca narendra kaluùodakàþ
2.053.006c saütaptapadmàþ padminyo lãnamãnavihaügamàþ
2.053.007a jalajàni ca puùpàõi màlyàni sthalajàni ca
2.053.007c nàdya bhànty alpagandhãni phalàni ca yathà puram
2.053.008a pravi÷antam ayodhyàü màü na ka÷ cid abhinandati
2.053.008c narà ràmam apa÷yanto niþ÷vasanti muhur muhuþ
2.053.009a harmyair vimànaiþ pràsàdair avekùya ratham àgatam
2.053.009c hàhàkàrakçtà nàryo ràmàdar÷anakar÷itàþ
2.053.010a àyatair vimalair netrair a÷ruvegapariplutaiþ
2.053.010c anyonyam abhivãkùante vyaktam àrtataràþ striyaþ
2.053.011a nàmitràõàü na mitràõàm udàsãnajanasya ca
2.053.011c aham àrtatayà kaü cid vi÷eùaü nopalakùaye
2.053.012a aprahçùñamanuùyà ca dãnanàgaturaügamà
2.053.012c àrtasvaraparimlànà viniþ÷vasitaniþsvanà
2.053.013a nirànandà mahàràja ràmapravràjanàtulà
2.053.013c kausalyà putra hãneva ayodhyà pratibhàti mà
2.053.014a såtasya vacanaü ÷rutvà vàcà paramadãnayà
2.053.014c bàùpopahatayà ràjà taü såtam idam abravãt
2.053.015a kaikeyyà viniyuktena pàpàbhijanabhàvayà
2.053.015c mayà na mantraku÷alair vçddhaiþ saha samarthitam
2.053.016a na suhçdbhir na càmàtyair mantrayitvà na naigamaiþ
2.053.016c mayàyam arthaþ saümohàt strãhetoþ sahasà kçtaþ
2.053.017a bhavitavyatayà nånam idaü và vyasanaü mahat
2.053.017c kulasyàsya vinà÷àya pràptaü såta yadçcchayà
2.053.018a såta yady asti te kiü cin mayàpi sukçtaü kçtam
2.053.018c tvaü pràpayà÷u màü ràmaü pràõàþ saütvarayanti màm
2.053.019a yad yad yàpi mamaivàj¤à nivartayatu ràghavam
2.053.019c na ÷akùyàmi vinà ràma muhårtam api jãvitum
2.053.020a atha vàpi mahàbàhur gato dåraü bhaviùyati
2.053.020c màm eva ratham àropya ÷ãghraü ràmàya dar÷aya
2.053.021a vçttadaüùñro maheùvàsaþ kvàsau lakùmaõapårvajaþ
2.053.021c yadi jãvàmi sàdhv enaü pa÷yeyaü saha sãtayà
2.053.022a lohitàkùaü mahàbàhum àmuktamaõikuõóalam
2.053.022c ràmaü yadi na pa÷yàmi gamiùyàmi yamakùayam
2.053.023a ato nu kiü duþkhataraü yo 'ham ikùvàkunandanam
2.053.023c imàm avasthàm àpanno neha pa÷yàmi ràghavam
2.053.024a hà ràma ràmànuja hà hà vaidehi tapasvinã
2.053.024c na màü jànãta duþkhena mriyamàõam anàthavat
2.053.024e dustaro jãvatà devi mayàyaü ÷okasàgaraþ
2.053.025a a÷obhanaü yo 'ham ihàdya ràghavaü; didçkùamàõo na labhe salakùmaõam
2.053.025c itãva ràjà vilapan mahàya÷àþ; papàta tårõaü ÷ayane sa mårchitaþ
2.053.026a iti vilapati pàrthive pranaùñe; karuõataraü dviguõaü ca ràmahetoþ
2.053.026c vacanam anuni÷amya tasya devã; bhayam agamat punar eva ràmamàtà
2.054.001a tato bhåtopasçùñeva vepamànà punaþ punaþ
2.054.001c dharaõyàü gatasattveva kausalyà såtam abravãt
2.054.002a naya màü yatra kàkutsthaþ sãtà yatra ca lakùmaõaþ
2.054.002c tàn vinà kùaõam apy atra jãvituü notsahe hy aham
2.054.003a nivartaya rathaü ÷ãghraü daõóakàn naya màm api
2.054.003c atha tàn nànugacchàmi gamiùyàmi yamakùayam
2.054.004a bàùpavegaupahatayà sa vàcà sajjamànayà
2.054.004c idam à÷vàsayan devãü såtaþ prà¤jalir abravãt
2.054.005a tyaja ÷okaü ca mohaü ca saübhramaü duþkhajaü tathà
2.054.005c vyavadhåya ca saütàpaü vane vatsyati ràghavaþ
2.054.006a lakùmaõa÷ càpi ràmasya pàdau paricaran vane
2.054.006c àràdhayati dharmaj¤aþ paralokaü jitendriyaþ
2.054.007a vijane 'pi vane sãtà vàsaü pràpya gçheùv iva
2.054.007c visrambhaü labhate 'bhãtà ràme saünyasta mànasà
2.054.008a nàsyà dainyaü kçtaü kiü cit susåkùmam api lakùaye
2.054.008c uciteva pravàsànàü vaidehã pratibhàti mà
2.054.009a nagaropavanaü gatvà yathà sma ramate purà
2.054.009c tathaiva ramate sãtà nirjaneùu vaneùv api
2.054.010a bàleva ramate sãtà bàlacandranibhànanà
2.054.010c ràmà ràme hy adãnàtmà vijane 'pi vane satã
2.054.011a tadgataü hçdayaü hy asyàs tad adhãnaü ca jãvitam
2.054.011c ayodhyàpi bhavet tasyà ràma hãnà tathà vanam
2.054.012a pathi pçcchati vaidehã gràmàü÷ ca nagaràõi ca
2.054.012c gatiü dçùñvà nadãnàü ca pàdapàn vividhàn api
2.054.013a adhvanà vàta vegena saübhrameõàtapena ca
2.054.013c na hi gacchati vaidehyà÷ candràü÷usadç÷ã prabhà
2.054.014a sadç÷aü ÷atapatrasya pårõacandropamaprabham
2.054.014c vadanaü tadvadànyàyà vaidehyà na vikampate
2.054.015a alaktarasaraktàbhàv alaktarasavarjitau
2.054.015c adyàpi caraõau tasyàþ padmako÷asamaprabhau
2.054.016a nåpurodghuùñaheleva khelaü gacchati bhàminã
2.054.016c idànãm api vaidehã tadràgà nyastabhåùaõà
2.054.017a gajaü và vãkùya siühaü và vyàghraü và vanam à÷rità
2.054.017c nàhàrayati saütràsaü bàhå ràmasya saü÷rità
2.054.018a na ÷ocyàs te na càtmà te ÷ocyo nàpi janàdhipaþ
2.054.018c idaü hi caritaü loke pratiùñhàsyati ÷à÷vatam
2.054.019a vidhåya ÷okaü parihçùñamànasà; maharùiyàte pathi suvyavasthitàþ
2.054.019c vane ratà vanyaphalà÷anàþ pituþ; ÷ubhàü pratij¤àü paripàlayanti te
2.054.020a tathàpi såtena suyuktavàdinà; nivàryamàõà suta÷okakar÷ità
2.054.020c na caiva devã viraràma kåjitàt; priyeti putreti ca ràghaveti ca
2.055.001a vanaü gate dharmapare ràme ramayatàü vare
2.055.001c kausalyà rudatã svàrtà bhartàram idam abravãt
2.055.002a yady apitriùu lokeùu prathitaü te mayad ya÷aþ
2.055.002c sànukro÷o vadànya÷ ca priyavàdã ca ràghavaþ
2.055.003a kathaü naravara÷reùñha putrau tau saha sãtayà
2.055.003c duþkhitau sukhasaüvçddhau vane duþkhaü sahiùyataþ
2.055.004a sà nånaü taruõã ÷yàmà sukumàrã sukhocità
2.055.004c katham uùõaü ca ÷ãtaü ca maithilã prasahiùyate
2.055.005a bhuktvà÷anaü vi÷àlàkùã såpadaü÷ànvitaü ÷ubham
2.055.005c vanyaü naivàram àhàraü kathaü sãtopabhokùyate
2.055.006a gãtavàditranirghoùaü ÷rutvà ÷ubham anindità
2.055.006c kathaü kravyàdasiühànàü ÷abdaü ÷roùyaty a÷obhanam
2.055.007a mahendradhvajasaükà÷aþ kva nu ÷ete mahàbhujaþ
2.055.007c bhujaü parighasaükà÷am upadhàya mahàbalaþ
2.055.008a padmavarõaü suke÷àntaü padmaniþ÷vàsam uttamam
2.055.008c kadà drakùyàmi ràmasya vadanaü puùkarekùaõam
2.055.009a vajrasàramayaü nånaü hçdayaü me na saü÷ayaþ
2.055.009c apa÷yantyà na taü yad vai phalatãdaü sahasradhà
2.055.010a yadi pa¤cada÷e varùe ràghavaþ punar eùyati
2.055.010c jahyàd ràjyaü ca ko÷aü ca bharatenopabhokùyate
2.055.011a evaü kanãyasà bhràtrà bhuktaü ràjyaü vi÷àü pate
2.055.011c bhràtà jyeùñhà variùñhà÷ ca kimarthaü nàvamaüsyate
2.055.012a na pareõàhçtaü bhakùyaü vyàghraþ khàditum icchati
2.055.012c evam eva naravyàghraþ paralãóhaü na maüsyate
2.055.013a havir àjyaü puroóà÷àþ ku÷à yåpà÷ ca khàdiràþ
2.055.013c naitàni yàtayàmàni kurvanti punar adhvare
2.055.014a tathà hy àttam idaü ràjyaü hçtasàràü suràm iva
2.055.014c nàbhimantum alaü ràmo naùñasomam ivàdhvaram
2.055.015a naivaüvidham asatkàraü ràghavo marùayiùyati
2.055.015c balavàn iva ÷àrdålo bàladher abhimar÷anam
2.055.016a sa tàdç÷aþ siühabalo vçùabhàkùo nararùabhaþ
2.055.016c svayam eva hataþ pitrà jalajenàtmajo yathà
2.055.017a dvijàti carito dharmaþ ÷àstradçùñaþ sanàtanaþ
2.055.017c yadi te dharmanirate tvayà putre vivàsite
2.055.018a gatir evàk patir nàryà dvitãyà gatir àtmajaþ
2.055.018c tçtãyà j¤àtayo ràjaü÷ caturthã neha vidyate
2.055.019a tatra tvaü caiva me nàsti ràma÷ ca vanam à÷ritaþ
2.055.019c na vanaü gantum icchàmi sarvathà hi hatà tvayà
2.055.020a hataü tvayà ràjyam idaü saràùñraü; hatas tathàtmà saha mantribhi÷ ca
2.055.020c hatà saputràsmi hatà÷ ca pauràþ; suta÷ ca bhàryà ca tava prahçùñau
2.055.021a imàü giraü dàruõa÷abdasaü÷ritàü; ni÷amya ràjàpi mumoha duþkhitaþ
2.055.021c tataþ sa ÷okaü pravive÷a pàrthivaþ; svaduùkçtaü càpi punas tadàsmarat
2.056.001a evaü tu kruddhayà ràjà ràmamàtrà sa÷okayà
2.056.001c ÷ràvitaþ paruùaü vàkyaü cintayàm àsa duþkhitaþ
2.056.002a tasya cintayamànasya pratyabhàt karma duùkçtam
2.056.002c yad anena kçtaü pårvam aj¤ànàc chabdavedhinà
2.056.003a amanàs tena ÷okena ràma÷okena ca prabhuþ
2.056.003c dahyamànas tu ÷okàbhyàü kausalyàm àha bhåpatiþ
2.056.004a prasàdaye tvàü kausalye racito 'yaü mayà¤jaliþ
2.056.004c vatsalà cànç÷aüsà ca tvaü hi nityaü pareùv api
2.056.005a bhartà tu khalu nàrãõàü guõavàn nirguõo 'pi và
2.056.005c dharmaü vimç÷amànànàü pratyakùaü devi daivatam
2.056.006a sà tvaü dharmaparà nityaü dçùñalokaparàvara
2.056.006c nàrhase vipriyaü vaktuü duþkhitàpi suduþkhitam
2.056.007a tad vàkyaü karuõaü ràj¤aþ ÷rutvà dãnasya bhàùitam
2.056.007c kausalyà vyasçjad bàùpaü praõàlãva navodakam
2.056.008a sa mådrhõi baddhvà rudatã ràj¤aþ padmam ivà¤jalim
2.056.008c saübhramàd abravãt trastà tvaramàõàkùaraü vacaþ
2.056.009a prasãda ÷irasà yàce bhåmau nitatitàsmi te
2.056.009c yàcitàsmi hatà deva hantavyàhaü na hi tvayà
2.056.010a naiùà hi sà strã bhavati ÷làghanãyena dhãmatà
2.056.010c ubhayor lokayor vãra patyà yà saüprasàdyate
2.056.011a jànàmi dharmaü dharmaj¤a tvàü jàne satyavàdinam
2.056.011c putra÷okàrtayà tat tu mayà kim api bhàùitam
2.056.012a ÷oko nà÷ayate dhairyaü ÷oko nà÷ayate ÷rutam
2.056.012c ÷oko nà÷ayate sarvaü nàsti ÷okasamo ripuþ
2.056.013a ÷ayam àpatitaþ soóhuü praharo ripuhastataþ
2.056.013c soóhum àpatitaþ ÷okaþ susåkùmo 'pi na ÷akyate
2.056.014a vanavàsàya ràmasya pa¤caràtro 'dya gaõyate
2.056.014c yaþ ÷okahataharùàyàþ pa¤cavarùopamo mama
2.056.015a taü hi cintayamànàyàþ ÷oko 'yaü hçdi vardhate
2.056.015c adãnàm iva vegena samudrasalilaü mahat
2.056.016a evaü hi kathayantyàs tu kausalyàyàþ ÷ubhaü vacaþ
2.056.016c mandara÷mir abhåt suryo rajanã càbhyavartata
2.056.017a atha prahlàdito vàkyair devyà kausalyayà nçpaþ
2.056.017c ÷okena ca samàkrànto nidràyà va÷am eyivàn
2.057.001a pratibuddho muhur tena ÷okopahatacetanaþ
2.057.001c atha ràjà da÷arathaþ sa cintàm abhyapadyata
2.057.002a ràmalakùmaõayo÷ caiva vivàsàd vàsavopamam
2.057.002c àvive÷opasargas taü tamaþ såryam ivàsuram
2.057.003a sa ràjà rajanãü ùaùñhãü ràme pravrajite vanam
2.057.003c ardharàtre da÷arathaþ saüsmaran duùkçtaü kçtam
2.057.003e kausalyàü putra÷okàrtàm idaü vacanam abravãt
2.057.004a yad àcarati kalyàõi ÷ubhaü và yadi và÷ubham
2.057.004c tad eva labhate bhadre kartà karmajam àtmanaþ
2.057.005a guru làghavam arthànàm àrambhe karmaõàü phalam
2.057.005c doùaü và yo na jànàti sa bàla iti hocyate
2.057.006a ka÷ cid àmravaõaü chittvà palà÷àü÷ ca niùi¤cati
2.057.006c puùpaü dçùñvà phale gçdhnuþ sa ÷ocati phalàgame
2.057.007a so 'ham àmravaõaü chittvà palà÷àü÷ ca nyaùecayam
2.057.007c ràmaü phalàgame tyaktvà pa÷càc chocàmi durmatiþ
2.057.008a labdha÷abdena kausalye kumàreõa dhanuùmatà
2.057.008c kumàraþ ÷abdavedhãti mayà pàpam idaü kçtam
2.057.008e tad idaü me 'nusaüpràptaü devi duþkhaü svayaü kçtam
2.057.009a saümohàd iha bàlena yathà syàd bhakùitaü viùam
2.057.009c evaü mamàpy avij¤àtaü ÷abdavedhyamayaü phalam
2.057.010a devy anåóhà tvam abhavo yuvaràjo bhavàmy aham
2.057.010c tataþ pràvçó anupràptà madakàmavivardhinã
2.057.011a upàsyahi rasàn bhaumàüs taptvà ca jagad aü÷ubhiþ
2.057.011c paretàcaritàü bhãmàü ravir àvi÷ate di÷am
2.057.012a uùõam antardadhe sadyaþ snigdhà dadç÷ire ghanàþ
2.057.012c tato jahçùire sarve bhekasàraïgabarhiõaþ
2.057.013a patitenàmbhasà channaþ patamànena càsakçt
2.057.013c àbabhau mattasàraïgas toyarà÷ir ivàcalaþ
2.057.014a tasminn atisukhe kàle dhanuùmàn iùumàn rathã
2.057.014c vyàyàma kçtasaükalpaþ sarayåm anvagàü nadãm
2.057.015a nipàne mahiùaü ràtrau gajaü vàbhyàgataü nadãm
2.057.015c anyaü và ÷vàpadaü kaü cij jighàüsur ajitendriyaþ
2.057.016a athàndhakàre tv a÷rauùaü jale kumbhasya paryataþ
2.057.016c acakùur viùaye ghoùaü vàraõasyeva nardataþ
2.057.017a tato 'haü ÷aram uddhçtya dãptam à÷ãviùopamam
2.057.017c amu¤caü ni÷itaü bàõam aham à÷ãviùopamam
2.057.018a tatra vàg uùasi vyaktà pràduràsãd vanaukasaþ
2.057.018c hà heti patatas toye vàg abhåt tatra mànuùã
2.057.018e katham asmadvidhe ÷astraü nipatet tu tapasvini
2.057.019a praviviktàü nadãü ràtràv udàhàro 'ham àgataþ
2.057.019c iùuõàbhihataþ kena kasya và kiü kçtaü mayà
2.057.020a çùer hi nyasta daõóasya vane vanyena jãvataþ
2.057.020c kathaü nu ÷astreõa vadho madvidhasya vidhãyate
2.057.021a jañàbhàradharasyaiva valkalàjinavàsasaþ
2.057.021c ko vadhena mamàrthã syàt kiü vàsyàpakçtaü mayà
2.057.022a evaü niùphalam àrabdhaü kevalànarthasaühitam
2.057.022c na ka÷ cit sàdhu manyeta yathaiva gurutalpagam
2.057.023a nemaü tathànu÷ocàmi jãvitakùayam àtmanaþ
2.057.023c màtaraü pitaraü cobhàv anu÷ocàmi madvidhe
2.057.024a tad etàn mithunaü vçddhaü cirakàlabhçtaü mayà
2.057.024c mayi pa¤catvam àpanne kàü vçttiü vartayiùyati
2.057.025a vçddhau ca màtàpitaràv ahaü caikeùuõà hataþ
2.057.025c kena sma nihatàþ sarve subàlenàkçtàtmanà
2.057.026a taü giraü karuõàü ÷rutvà mama dharmànukàïkùiõaþ
2.057.026c karàbhyàü sa÷araü càpaü vyathitasyàpatad bhuvi
2.057.027a taü de÷am aham àgamya dãnasattvaþ sudurmanàþ
2.057.027c apa÷yam iùuõà tãre sarayvàs tàpasaü hatam
2.057.028a sa màm udvãkùya netràbhyàü trastam asvasthacetasaü
2.057.028c ity uvàca vacaþ kråraü didhakùann iva tejasà
2.057.029a kiü tavàpakçtaü ràjan vane nivasatà mayà
2.057.029c jihãrùiur ambho gurvarthaü yad ahaü tàóitas tvayà
2.057.030a ekena khalu bàõena marmaõy abhihate mayi
2.057.030c dvàv andhau nihatau vçddhau màtà janayità ca me
2.057.031a tau nånaü durbalàv andhau matpratãkùau pipàsitau
2.057.031c ciram à÷àkçtàü tçùõàü kaùñàü saüdhàrayiùyataþ
2.057.032a na nånaü tapaso vàsti phalayogaþ ÷rutasya và
2.057.032c pità yan màü na jànàti ÷ayànaü patitaü bhuvi
2.057.033a jànann api ca kiü kuryàd a÷aktir aparikramaþ
2.057.033c bhidyamànam ivà÷aktas tràtum anyo nago nagam
2.057.034a pitus tvam eva me gatvà ÷ãghram àcakùva ràghava
2.057.034c na tvàm anudahet kruddho vanaü vahnir ivaidhitaþ
2.057.035a iyam ekapadã ràjan yato me pitur à÷ramaþ
2.057.035c taü prasàdaya gatvà tvaü na tvàü sa kupitaþ ÷apet
2.057.036a vi÷alyaü kuru màü ràjan marma me ni÷itaþ ÷araþ
2.057.036c ruõaddhi mçdu sotsedhaü tãram amburayo yathà
2.057.037a na dvijàtir ahaü ràjan mà bhåt te manaso vyathà
2.057.037c ÷ådràyàm asmi vai÷yena jàto janapadàdhipa
2.057.038a itãva vadataþ kçcchràd bàõàbhihatamarmaõaþ
2.057.038c tasya tv ànamyamànasya taü bàõam aham uddharam
2.057.039a jalàrdragàtraü tu vilapya kçcchàn; marmavraõaü saütatam ucchasantam
2.057.039c tataþ sarayvàü tam ahaü ÷ayànaü; samãkùya bhadre subhç÷aü viùaõõaþ
2.058.001a tad aj¤ànàn mahat pàpaü kçtvà saükulitendriyaþ
2.058.001c ekas tv acintayaü buddhyà kathaü nu sukçtaü bhavet
2.058.002a tatas taü ghañam àdaya pårõaü paramavàriõà
2.058.002c à÷ramaü tam ahaü pràpya yathàkhyàtapathaü gataþ
2.058.003a tatràhaü durbalàv andhau vçddhàv apariõàyakau
2.058.003c apa÷yaü tasya pitarau lånapakùàv iva dvijau
2.058.004a tannimittàbhir àsãnau kathàbhir aparikramau
2.058.004c tàm à÷àü matkçte hãnàv udàsãnàv anàthavat
2.058.005a pada÷abdaü tu me ÷rutvà munir vàkyam abhàùata
2.058.005c kiü ciràyasi me putra pànãyaü kùipram ànaya
2.058.006a yannimittam idaü tàta salile krãóitaü tvayà
2.058.006c utkaõñhità te màteyaü pravi÷a kùipram à÷ramam
2.058.007a yad vyalãkaü kçtaü putra màtrà te yadi và mayà
2.058.007c na tan manasi kartavyaü tvayà tàta tapasvinà
2.058.008a tvaü gatis tv agatãnàü ca cakùus tvaü hãnacakùuùàm
2.058.008c samàsaktàs tvayi pràõàþ kiü cin nau nàbhibhàùase
2.058.009a munim avyaktayà vàcà tam ahaü sajjamànayà
2.058.009c hãnavya¤janayà prekùya bhãto bhãta ivàbruvam
2.058.010a manasaþ karma ceùñàbhir abhisaüstabhya vàgbalam
2.058.010c àcacakùe tv ahaü tasmai putravyasanajaü bhayam
2.058.011a kùatriyo 'haü da÷aratho nàhaü putro mahàtmanaþ
2.058.011c sajjanàvamataü duþkham idaü pràptaü svakarmajam
2.058.012a bhagavaü÷ càpahasto 'haü sarayåtãram àgataþ
2.058.012c jighàüsuþ ÷vàpadaü kiü cin nipàne vàgataü gajam
2.058.013a tatra ÷ruto mayà ÷abdo jale kumbhasya påryataþ
2.058.013c dvipo 'yam iti matvà hi bàõenàbhihato mayà
2.058.014a gatvà nadyàs tatas tãram apa÷yam iùuõà hçdi
2.058.014c vinirbhinnaü gatapràõaü ÷ayànaü bhuvi tàpasaü
2.058.015a bhagava¤ ÷abdam àlakùya mayà gajajighàüsunà
2.058.015c visçùño 'mbhasi nàràcas tena te nihataþ sutaþ
2.058.016a sa coddhçtena bàõena tatraiva svargam àsthitaþ
2.058.016c bhagavantàv ubhau ÷ocann andhàv iti vilapya ca
2.058.017a aj¤ànàd bhavataþ putraþ sahasàbhihato mayà
2.058.017c ÷eùam evaügate yat syàt tat prasãdatu me muniþ
2.058.018a sa tac chrutvà vacaþ kråraü niþ÷vasa¤ ÷okakar÷itaþ
2.058.018c màm uvàca mahàtejàþ kçtà¤jalim upasthitam
2.058.019a yady etad a÷ubhaü karma na sma me kathayeþ svayam
2.058.019c phalen mårdhà sma te ràjan sadyaþ ÷atasahasradhà
2.058.020a kùatriyeõa vadho ràjan vànaprasthe vi÷eùataþ
2.058.020c j¤ànapårvaü kçtaþ sthànàc cyàvayed api vajriõam
2.058.021a aj¤ànàd dhi kçtaü yasmàd idaü tenaiva jãvasi
2.058.021c api hy adya kulaü nasyàd ràghavàõàü kuto bhavàn
2.058.022a naya nau nçpa taü de÷am iti màü càbhyabhàùata
2.058.022c adya taü draùñum icchàvaþ putraü pa÷cimadar÷anam
2.058.023a rudhireõàvasitàïgaü prakãrõàjinavàsasaü
2.058.023c ÷ayànaü bhuvi niþsaüj¤aü dharmaràjava÷aü gatam
2.058.024a athàham ekas taü de÷aü nãtvà tau bhç÷aduþkhitau
2.058.024c aspar÷ayam ahaü putraü taü muniü saha bhàryayà
2.058.025a tau putram àtmanaþ spçùñvà tam àsàdya tapasvinau
2.058.025c nipetatuþ ÷arãre 'sya pità càsyedam abravãt
2.058.026a na nv ahaü te priyaþ putra màtaraü pa÷ya dhàrmika
2.058.026c kiü nu nàliïgase putra sukumàra vaco vada
2.058.027a kasya vàpararàtre 'haü ÷roùyàmi hçdayaügamam
2.058.027c adhãyànasya madhuraü ÷àstraü vànyad vi÷eùataþ
2.058.028a ko màü saüdhyàm upàsyaiva snàtvà hutahutà÷anaþ
2.058.028c ÷làghayiùyaty upàsãnaþ putra÷okabhayàrditam
2.058.029a kandamålaphalaü hçtvà ko màü priyam ivàtithim
2.058.029c bhojayiùyaty akarmaõyam apragraham anàyakam
2.058.030a imàm andhàü ca vçddhàü ca màtaraü te tapasvinãm
2.058.030c kathaü putra bhariùyàmi kçpaõàü putragardhinãm
2.058.031a tiùñha mà mà gamaþ putra yamasya sadanaü prati
2.058.031c ÷vo mayà saha gantàsi jananyà ca samedhitaþ
2.058.032a ubhàv api ca ÷okàrtàv anàthau kçpaõau vane
2.058.032c kùipram eva gamiùyàvas tvayà hãnau yamakùayam
2.058.033a tato vaivasvataü dçùñvà taü pravakùyàmi bhàratãm
2.058.033c kùamatàü dharmaràjo me bibhçyàt pitaràv ayam
2.058.034a apàpo 'si yathà putra nihataþ pàpakarmaõà
2.058.034c tena satyena gacchà÷u ye lokàþ ÷astrayodhinàm
2.058.035a yànti ÷årà gatiü yàü ca saügràmeùv anivartinaþ
2.058.035c hatàs tv abhimukhàþ putra gatiü tàü paramàü vraja
2.058.036a yàü gatiü sagaraþ ÷aibyo dilãpo janamejayaþ
2.058.036c nahuùo dhundhumàra÷ ca pràptàs tàü gaccha putraka
2.058.037a yà gatiþ sarvasàdhånàü svàdhyàyàt patasa÷ ca yà
2.058.037c bhåmidasyàhitàgne÷ ca ekapatnãvratasya ca
2.058.038a gosahasrapradàtéõàü yà yà gurubhçtàm api
2.058.038c dehanyàsakçtàü yà ca tàü gatiü gaccha putraka
2.058.038e na hi tv asmin kule jàto gacchaty aku÷alàü gatim
2.058.039a evaü sa kçpaõaü tatra paryadevayatàsakçt
2.058.039c tato 'smai kartum udakaü pravçttaþ saha bhàryayà
2.058.040a sa tu divyena råpeõa muniputraþ svakarmabhiþ
2.058.040c à÷vàsya ca muhårtaü tu pitarau vàkyam abravãt
2.058.041a sthànam asmi mahat pràpto bhavatoþ paricàraõàt
2.058.041c bhavantàv api ca kùipraü mama målam upaiùyataþ
2.058.042a evam uktvà tu divyena vimànena vapuùmatà
2.058.042c àruroha divaü kùipraü muniputro jitendriyaþ
2.058.043a sa kçtvà tådakaü tårõaü tàpasaþ saha bhàryayà
2.058.043c màm uvàca mahàtejàþ kçtà¤jalim upasthitam
2.058.044a adyaiva jahi màü ràjan maraõe nàsti me vyathà
2.058.044c yac chareõaikaputraü màü tvam akàrùãr aputrakam
2.058.045a tvayà tu yad avij¤ànàn nihato me sutaþ ÷uciþ
2.058.045c tena tvàm abhi÷apsyàmi suduþkham atidàruõam
2.058.046a putravyasanajaü duþkhaü yad etan mama sàmpratam
2.058.046c evaü tvaü putra÷okena ràjan kàlaü kariùyasi
2.058.047a tasmàn màm àgataü bhadre tasyodàrasya tadvacaþ
2.058.047c yad ahaü putra÷okena saütyakùyàmy adya jãvitam
2.058.048a yadi màü saüspç÷ed ràmaþ sakçd adyàlabheta và
2.058.048c na tan me sadç÷aü devi yan mayà ràghave kçtam
2.058.049a cakùuùà tvàü na pa÷yàmi smçtir mama vilupyate
2.058.049c dåtà vaivasvatasyaite kausalye tvarayanti màm
2.058.050a atas tu kiü duþkhataraü yad ahaü jãvitakùaye
2.058.050c na hi pa÷yàmi dharmaj¤aü ràmaü satyaparàkyamam
2.058.051a na te manuùyà devàs te ye càru÷ubhakuõóalam
2.058.051c mukhaü drakùyanti ràmasya varùe pa¤cada÷e punaþ
2.058.052a padmapatrekùaõaü subhru sudaüùñraü càrunàsikam
2.058.052c dhanyà drakùyanti ràmasya tàràdhipanibhaü mukham
2.058.053a sadç÷aü ÷àradasyendoþ phullasya kamalasya ca
2.058.053c sugandhi mama nàthasya dhanyà drakùyanti tanmukham
2.058.054a nivçttavanavàsaü tam ayodhyàü punar àgatam
2.058.054c drakùyanti sukhino ràmaü ÷ukraü màrgagataü yathà
2.058.055a ayam àtmabhavaþ ÷oko màm anàtham acetanam
2.058.055c saüsàdayati vegena yathà kålaü nadãrayaþ
2.058.056a hà ràghava mahàbàho hà mamàyàsa nà÷ana
2.058.056c ràjà da÷arathaþ ÷oca¤ jãvitàntam upàgamat
2.058.057a tathà tu dãnaü kathayan naràdhipaþ; priyasya putrasya vivàsanàturaþ
2.058.057c gate 'rdharàtre bhç÷aduþkhapãóitas; tadà jahau pràõam udàradar÷anaþ
2.059.001a atha ràtryàü vyatãtàyàü pràtar evàpare 'hani
2.059.001c bandinaþ paryupàtiùñhaüs tat pàrthivanive÷anam
2.059.002a tataþ ÷ucisamàcàràþ paryupasthàna kovidaþ
2.059.002c strãvarùavarabhåyiùñhà upatasthur yathàpuram
2.059.003a haricandanasaüpçktam udakaü kà¤canair ghañaiþ
2.059.003c àninyuþ snàna÷ikùàj¤à yathàkàlaü yathàvidhi
2.059.004a maïgalàlambhanãyàni prà÷anãyàn upaskaràn
2.059.004c upaninyus tathàpy anyàþ kumàrã bahulàþ striyaþ
2.059.005a atha yàþ kosalendrasya ÷ayanaü pratyanantaràþ
2.059.005c tàþ striyas tu samàgamya bhartàraü pratyabodhayan
2.059.006a tà vepathuparãtà÷ ca ràj¤aþ pràõeùu ÷aïkitàþ
2.059.006c pratisrotas tçõàgràõàü sadç÷aü saücakampire
2.059.007a atha saüvepamanànàü strãõàü dçùñvà ca pàrthivam
2.059.007c yat tad à÷aïkitaü pàpaü tasya jaj¤e vini÷cayaþ
2.059.008a tataþ pracukru÷ur dãnàþ sasvaraü tà varàïganàþ
2.059.008c kareõava ivàraõye sthànapracyutayåthapàþ
2.059.009a tàsàm àkranda ÷abdena sahasodgatacetane
2.059.009c kausalyà ca sumitràca tyaktanidre babhåvatuþ
2.059.010a kausalyà ca sumitrà ca dçùñvà spçùñvà ca pàrthivam
2.059.010c hà nàtheti parikru÷ya petatur dharaõãtale
2.059.011a sà kosalendraduhità veùñamànà mahãtale
2.059.011c na babhràja rajodhvastà tàreva gaganacyutà
2.059.012a tat samuttrastasaübhràntaü paryutsukajanàkulam
2.059.012c sarvatas tumulàkrandaü paritàpàrtabàndhavam
2.059.013a sadyo nipatitànandaü dãnaviklavadar÷anam
2.059.013c babhåva naradevasya sadma diùñàntam ãyuùaþ
2.059.014a atãtam àj¤àya tu pàrthivarùabhaü; ya÷asvinaü saüparivàrya patnayaþ
2.059.014c bhç÷aü rudantyaþ karuõaü suduþkhitàþ; pragçhya bàhå vyalapann anàthavat
2.060.001a tam agnim iva saü÷àntam ambuhãnam ivàrõavam
2.060.001c hataprabham ivàdityaü svargathaü prekùya bhåmipam
2.060.002a kausalyà bàùpapårõàkùã vividhaü ÷okakar÷ità
2.060.002c upagçhya ÷iro ràj¤aþ kaikeyãü pratyabhàùata
2.060.003a sakàmà bhava kaikeyi bhuïkùva ràjyam akaõñakam
2.060.003c tyaktvà ràjànam ekàgrà nç÷aüse duùñacàriõi
2.060.004a vihàya màü gato ràmo bhartà ca svargato mama
2.060.004c vipathe sàrthahãneva nàhaü jãvitum utsahe
2.060.005a bhartàraü taü parityajya kà strã daivatam àtmanaþ
2.060.005c icchej jãvitum anyatra kaikeyyàs tyaktadharmaõaþ
2.060.006a na lubdho budhyate doùàn kiü pàkam iva bhakùayan
2.060.006c kubjànimittaü kaikeyyà ràghavàõàn kulaü hatam
2.060.007a aniyoge niyuktena ràj¤à ràmaü vivàsitam
2.060.007c sabhàryaü janakaþ ÷rutvà patitapsyaty ahaü yathà
2.060.008a ràmaþ kamalapatràkùo jãvanà÷am ito gataþ
2.060.008c videharàjasya sutà tahà sãtà tapasvinã
2.060.008e duþkhasyànucità duþkhaü vane paryudvijiùyati
2.060.009a nadatàü bhãmaghoùàõàü ni÷àsu mçgapakùiõàm
2.060.009c ni÷amya nånaü saüstrastà ràghavaü saü÷rayiùyati
2.060.010a vçddha÷ caivàlpaputra÷ ca vaidehãm anicintayan
2.060.010c so 'pi ÷okasamàviùño nanu tyakùyati jãvitam
2.060.011a tàü tataþ saüpariùvajya vilapantãü tapasvinãm
2.060.011c vyapaninyuþ suduþkhàrtàü kausalyàü vyàvahàrikàþ
2.060.012a tailadroõyàm athàmàtyàþ saüve÷ya jagatãpatim
2.060.012c ràj¤aþ sarvàõy athàdiùñà÷ cakruþ karmàõy anantaram
2.060.013a na tu saükalanaü ràj¤o vinà putreõa mantriõaþ
2.060.013c sarvaj¤àþ kartum ãùus te tato rakùanti bhåmipam
2.060.014a tailadroõyàü tu sacivaiþ ÷àyitaü taü naràdhipam
2.060.014c hà mçto 'yam iti j¤àtvà striyas tàþ paryadevayan
2.060.015a bàhån udyamya kçpaõà netraprasravaõair mukhaiþ
2.060.015c rudantyaþ ÷okasaütaptàþ kçpaõaü paryadevayan
2.060.016a ni÷ànakùatrahãneva strãva bhartçvivarjità
2.060.016c purã nàràjatàyodhyà hãnà ràj¤à mahàtmanà
2.060.017a bàùpaparyàkulajanà hàhàbhåtakulàïganà
2.060.017c ÷ånyacatvarave÷màntà na babhràja yathàpuram
2.060.018a gataprabhà dyaur iva bhàskaraü vinà; vyapetanakùatragaõeva ÷arvarã
2.060.018c purã babhàse rahità mahàtmanà; na càsrakaõñhàkulamàrgacatvarà
2.060.019a narà÷ ca nàrya÷ ca sametya saügha÷o; vigarhamàõà bharatasya màtaram
2.060.019c tadà nagaryàü naradevasaükùaye; babhåvur àrtà na ca ÷arma lebhire
2.061.001a vyatãtàyàü tu ÷arvaryàm àdityasyodaye tataþ
2.061.001c sametya ràjakartàraþ sabhàm ãyur dvijàtayaþ
2.061.002a màrkaõóeyo 'tha maudgalyo vàmadeva÷ ca kà÷yapaþ
2.061.002c kàtyayano gautama÷ ca jàbàli÷ ca mahàya÷àþ
2.061.003a ete dvijàþ sahàmàtyaiþ pçthag vàcam udãrayan
2.061.003c vasiùñham evàbhimukhàþ ÷reùñho ràjapurohitam
2.061.004a atãtà ÷arvarã duþkhaü yà no varùa÷atopamà
2.061.004c asmin pa¤catvam àpanne putra÷okena pàrthive
2.061.005a svargata÷ ca mahàràjo ràma÷ càraõyam à÷ritaþ
2.061.005c lakùmaõa÷ càpi tejasvã ràmeõaiva gataþ saha
2.061.006a ubhau bharata÷atrughnau kkekayeùu paraütapau
2.061.006c pure ràjagçhe ramye màtàmahanive÷ane
2.061.007a ikùvàkåõàm ihàdyaiva ka÷ cid ràjà vidhãyatàm
2.061.007c aràjakaü hi no ràùñraü na vinà÷am avàpnuyàt
2.061.008a nàràjale janapade vidyunmàlã mahàsvanaþ
2.061.008c abhivarùati parjanyo mahãü divyena vàriõà
2.061.009a nàràjake janapade bãjamuùñiþ prakãryate
2.061.009c nàràkake pituþ putro bhàryà và vartate va÷e
2.061.010a aràjake dhanaü nàsti nàsti bhàryàpy aràjake
2.061.010c idam atyàhitaü cànyat kutaþ satyam aràjake
2.061.011a nàràjake janapade kàrayanti sabhàü naràþ
2.061.011c udyànàni ca ramyàõi hçùñàþ puõyagçhàõi ca
2.061.012a nàràjake janapade yaj¤a÷ãlà dvijàtayaþ
2.061.012c satràõy anvàsate dàntà bràhmaõàþ saü÷itavratàþ
2.061.013a nàràjake janapade prabhåtanañanartakàþ
2.061.013c utsavà÷ ca samàjà÷ ca vardhante ràùñravardhanàþ
2.061.014a nàrajake janapade siddhàrthà vyavahàriõaþ
2.061.014c kathàbhir anurajyante kathà÷ãlàþ kathàpriyaiþ
2.061.015a nàràjake janapade vàhanaiþ ÷ãghragàmibhiþ
2.061.015c narà niryànty araõyàni nàrãbhiþ saha kàminaþ
2.061.016a nàràkaje janapade dhanavantaþ surakùitàþ
2.061.016c ÷erate vivçta dvàràþ kçùigorakùajãvinaþ
2.061.017a nàràjake janapade vaõijo dåragàminaþ
2.061.017c gacchanti kùemam adhvànaü bahupuõyasamàcitàþ
2.061.018a nàràjake janapade caraty ekacaro va÷ã
2.061.018c bhàvayann àtmanàtmànaü yatrasàyaügçho muniþ
2.061.019a nàràjake janapade yogakùemaü pravartate
2.061.019c na càpy aràjake senà ÷atrån viùahate yudhi
2.061.020a yathà hy anudakà nadyo yathà vàpy atçõaü vanam
2.061.020c agopàlà yathà gàvas tathà ràùñram aràjakam
2.061.021a nàràjake janapade svakaü bhavati kasya cit
2.061.021c matsyà iva narà nityaü bhakùayanti parasparam
2.061.022a yehi saübhinnamaryàdà nàstikà÷ chinnasaü÷ayàþ
2.061.022c te 'pi bhàvàya kalpante ràjadaõóanipãóitàþ
2.061.023a aho tama ivedaü syàn na praj¤àyeta kiü cana
2.061.023c ràjà cen na bhaveül loke vibhajan sàdhvasàdhunã
2.061.024a jãvaty api mahàràje tavaiva vacanaü vayam
2.061.024c nàtikramàmahe sarve velàü pràpyeva sàgaraþ
2.061.025a sa naþ samãkùya dvijavaryavçttaü; nçpaü vinà ràjyam araõyabhåtam
2.061.025c kumàram ikùvàkusutaü vadànyaü; tvam eva ràjànam ihàbhiùi¤caya
2.062.001a teùàü tadvacanaü ÷rutvà vasiùñhaþ pratyuvàca ha
2.062.001c mitràmàtyagaõàn sarvàn bràhmaõàüs tàn idaü vacaþ
2.062.002a yad asau màtulakule pure ràjagçhe sukhã
2.062.002c bharato vasati bhràtrà ÷atrughnena samanvitaþ
2.062.003a tac chãghraü javanà dåtà gacchantu tvaritair hayaiþ
2.062.003c ànetuü bhràtarau vãrau kiü samãkùàmahe vayam
2.062.004a gacchantv iti tataþ sarve vasiùñhaü vàkyam abruvan
2.062.004c teùàü tadvacanaü ÷rutvà vasiùñho vàkyam abravãt
2.062.005a ehi siddhàrtha vijaya jayantà÷okanandana
2.062.005c ÷råyatàm itikartavyaü sarvàn eva bravãmi vaþ
2.062.006a puraü ràjagçhaü gatvà ÷ãghraü ÷ãghrajavair hayaiþ
2.062.006c tyakta÷okair idaü vàcyaþ ÷àsanàd bharato mama
2.062.007a purohitas tvàü ku÷alaü pràha sarve ca mantriõaþ
2.062.007c tvaramàõa÷ ca niryàhi kçtyam àtyayikaü tvayà
2.062.008a mà càsmai proùitaü ràmaü mà càsmai pitaraü mçtam
2.062.008c bhavantaþ ÷aüsiùur gatvà ràghavàõàm imaü kùayam
2.062.009a kau÷eyàni ca vastràõi bhåùaõàni varàõi ca
2.062.009c kùipram àdàya ràj¤a÷ ca bharatasya ca gacchata
2.062.009e vasiùñhenàbhyanuj¤àtà dåtàþ saütvarità yayuþ
2.062.010a te hastina pure gaïgàü tãrtvà pratyaïmukhà yayuþ
2.062.010c pà¤càlade÷am àsàdya madhyena kurujàïgalam
2.062.011a te prasannodakàü divyàü nànàvihagasevitàm
2.062.011c upàtijagmur vegena ÷aradaõóàü janàkulàm
2.062.012a nikålavçkùam àsàdya divyaü satyopayàcanam
2.062.012c abhigamyàbhivàdyaü taü kuliïgàü pràvi÷an purãm
2.062.013a abhikàlaü tataþ pràpya tejo'bhibhavanàc cyutàþ
2.062.013c yayur madhyena bàhlãkàn sudàmànaü ca parvatam
2.062.013e viùõoþ padaü prekùamàõà vipà÷àü càpi ÷àlmalãm
2.062.014a te ÷ràntavàhanà dåtà vikçùñena satà pathà
2.062.014c giri vrajaü pura varaü ÷ãghram àsedur a¤jasà
2.062.015a bhartuþ priyàrthaü kularakùaõàrthaü; bhartu÷ ca vaü÷asya parigrahàrtham
2.062.015c aheóamànàs tvarayà sma dåtà; ràtryàü tu te tat puram eva yàtàþ
2.063.001a yàm eva ràtriü te dåtàþ pravi÷anti sma tàü purãm
2.063.001c bharatenàpi tàü ràtriü svapno dçùño 'yam apriyaþ
2.063.002a vyuùñàm eva tu tàü ràtriü dçùñvà taü svapnam apriyam
2.063.002c putro ràjàdhiràjasya subhç÷aü paryatapyata
2.063.003a tapyamànaü samàj¤àya vayasyàþ priyavàdinaþ
2.063.003c àyàsaü hi vineùyantaþ sabhàyàü cakrire kathàþ
2.063.004a vàdayanti tathà ÷àntiü làsayanty api càpare
2.063.004c nàñakàny apare pràhur hàsyàni vividhàni ca
2.063.005a sa tair mahàtmà bharataþ sakhibhiþ priya vàdibhiþ
2.063.005c goùñhãhàsyàni kurvadbhir na pràhçùyata ràghavaþ
2.063.006a tam abravãt priyasakho bharataü sakhibhir vçtam
2.063.006c suhçdbhiþ paryupàsãnaþ kiü sakhe nànumodase
2.063.007a evaü bruvàõaü suhçdaü bharataþ pratyuvàca ha
2.063.007c ÷çõu tvaü yan nimittaüme dainyam etad upàgatam
2.063.008a svapne pitaram adràkùaü malinaü muktamårdhajam
2.063.008c patantam adri÷ikharàt kaluùe gomaye hrade
2.063.009a plavamàna÷ ca me dçùñaþ sa tasmin gomayahrade
2.063.009c pibann a¤jalinà tailaü hasann iva muhur muhuþ
2.063.010a tatas tilodanaü bhuktvà punaþ punar adhaþ÷iràþ
2.063.010c tailenàbhyaktasarvàïgas tailam evàvagàhata
2.063.011a svapne 'pi sàgaraü ÷uùkaü candraü ca patitaü bhuvi
2.063.011c sahasà càpi saü÷antaü jvalitaü jàtavedasaü
2.063.012a avadãrõàü ca pçthivãü ÷uùkàü÷ ca vividhàn drumàn
2.063.012c ahaü pa÷yàmi vidhvastàn sadhåmàü÷ caiva pàrvatàn
2.063.013a pãñhe kàrùõàyase cainaü niùaõõaü kçùõavàsasaü
2.063.013c prahasanti sma ràjànaü pramadàþ kçùõapiïgalàþ
2.063.014a tvaramàõa÷ ca dharmàtmà raktamàlyànulepanaþ
2.063.014c rathena kharayuktena prayàto dakùiõàmukhaþ
2.063.015a evam etan mayà dçùñam imàü ràtriü bhayàvahàm
2.063.015c ahaü ràmo 'tha và ràjà lakùmaõo và mariùyati
2.063.016a naro yànena yaþ svapne kharayuktena yàti hi
2.063.016c aciràt tasya dhåmàgraü citàyàü saüpradç÷yate
2.063.016e etannimittaü dãno 'haü tan na vaþ pratipåjaye
2.063.017a ÷uùyatãva ca me kaõñho na svastham iva me manaþ
2.063.017c jugupsann iva càtmànaü na ca pa÷yàmi kàraõam
2.063.018a imàü hi duþsvapnagatiü ni÷àmya tàm; anekaråpàm avitarkitàü purà
2.063.018c bhayaü mahat tad dhçdayàn na yàti me; vicintya ràjànam acintyadar÷anam
2.064.001a bharate bruvati svapnaü dåtàs te klàntavàhanàþ
2.064.001c pravi÷yàsahyaparikhaü ramyaü ràjagçhaü puram
2.064.002a samàgamya tu ràj¤à ca ràjaputreõa càrcitàþ
2.064.002c ràj¤aþ pàdau gçhãtvà tu tam åcur bharataü vacaþ
2.064.003a purohitas tvà ku÷alaü pràha sarve ca mantriõaþ
2.064.003c tvaramàõa÷ ca niryàhi kçtyam àtyayikaü tvayà
2.064.004a atra viü÷atikoñyas tu nçpater màtulasya te
2.064.004c da÷akoñyas tu saüpårõàs tathaiva ca nçpàtmaja
2.064.005a pratigçhya ca tat sarvaü svanuraktaþ suhçjjane
2.064.005c dåtàn uvàca bharataþ kàmaiþ saüpratipåjya tàn
2.064.006a kaccit suku÷alã ràjà pità da÷aratho mama
2.064.006c kaccic càràgatà ràme lakùmaõe và mahàtmani
2.064.007a àryà ca dharmaniratà dharmaj¤à dharmadar÷inã
2.064.007c arogà càpi kausalyà màtà ràmasya dhãmataþ
2.064.008a kaccit sumitrà dharmaj¤à jananã lakùmaõasya yà
2.064.008c ÷atrughnasya ca vãrasya sàrogà càpi madhyamà
2.064.009a àtmakàmà sadà caõóã krodhanà pràj¤amàninã
2.064.009c arogà càpi kaikeyã màtà me kim uvàca ha
2.064.010a evam uktàs tu te dåtà bharatena mahàtmanà
2.064.010c åcuþ saüpra÷ritaü vàkyam idaü taü bharataü tadà
2.064.010e ku÷alàs te naravyàghra yeùàü ku÷alam icchasi
2.064.011a bharata÷ càpi tàn dåtàn evam ukto 'bhyabhàùata
2.064.011c àpçcche 'haü mahàràjaü dåtàþ saütvarayanti màm
2.064.012a evam uktvà tu tàn dåtàn bharataþ pàrthivàtmajaþ
2.064.012c dåtaiþ saücodito vàkyaü màtàmaham uvàca ha
2.064.013a ràjan pitur gamiùyàmi sakà÷aü dåtacoditaþ
2.064.013c punar apy aham eùyàmi yadà me tvaü smariùyasi
2.064.014a bharatenaivam uktas tu nçpo màtàmahas tadà
2.064.014c tam uvàca ÷ubhaü vàkyaü ÷irasy àghràya ràghavam
2.064.015a gaccha tàtànujàne tvàü kaikeyã suprajàs tvayà
2.064.015c màtaraü ku÷alaü bråyàþ pitaraü ca paraütapa
2.064.016a purohitaü ca ku÷alaü ye cànye dvijasattamàþ
2.064.016c tau ca tàta maheùvàsau bhràtaru ràmalakùmaõau
2.064.017a tasmai hastyuttamàü÷ citràn kambalàn ajinàni ca
2.064.017c abhisatkçtya kaikeyo bharatàya dhanaü dadau
2.064.018a rukma niùkasahasre dve ùoóa÷à÷va÷atàni ca
2.064.018c satkçtya kaikeyã putraü kekayo dhanam àdi÷at
2.064.019a tathàmàtyàn abhipretàn vi÷vàsyàü÷ ca guõànvitàn
2.064.019c dadàv a÷vapatiþ ÷ãghraü bharatàyànuyàyinaþ
2.064.020a airàvatàn aindra÷iràn nàgàn vai priyadar÷anàn
2.064.020c kharठ÷ãghràn susaüyuktàn màtulo 'smai dhanaü dadau
2.064.021a antaþpure 'tisaüvçddhàn vyàghravãryabalànvitàn
2.064.021c daüùñràyudhàn mahàkàyठ÷una÷ copàyanaü dadau
2.064.022a sa màtàmaham àpçcchya màtulaü ca yudhàjitam
2.064.022c ratham àruhya bharataþ ÷atrughnasahito yayau
2.064.023a rathàn maõóalacakràü÷ ca yojayitvà paraþ÷atam
2.064.023c uùñrago'÷vakharair bhçtyà bharataü yàntam anvayuþ
2.064.024a balena gupto bharato mahàtmà; sahàryakasyàtmasamair amàtyaiþ
2.064.024c àdàya ÷atrughnam apeta÷atrur; gçhàd yayau siddha ivendralokàt
2.065.001a sa pràïmukho ràjagçhàd abhiniryàya vãryavàn
2.065.001c hràdinãü dårapàràü ca pratyaksrotas taraïgiõãm
2.065.001e ÷atadråm atarac chrãmàn nadãm ikùvàkunandanaþ
2.065.002a eladhàne nadãü tãrtvà pràpya càparaparpañàn
2.065.002c ÷ilàm àkurvatãü tãrtvà àgneyaü ÷alyakartanam
2.065.003a satyasaüdhaþ ÷uciþ ÷rãmàn prekùamàõaþ ÷ilàvahàm
2.065.003c atyayàt sa mahà÷ailàn vanaü caitrarathaü prati
2.065.004a veginãü ca kuliïgàkhyàü hràdinãü parvatàvçtàm
2.065.004c yamunàü pràpya saütãrõo balam à÷vàsayat tadà
2.065.005a ÷ãtãkçtya tu gàtràõi klàntàn à÷vàsya vàjinaþ
2.065.005c tatra snàtvà ca pãtvà ca pràyàd àdàya codakam
2.065.006a ràjaputro mahàraõyam anabhãkùõopasevitam
2.065.006c bhadro bhadreõa yànena màrutaþ kham ivàtyayàt
2.065.007a toraõaü dakùiõàrdhena jambåprastham upàgamat
2.065.007c varåthaü ca yayau ramyaü gràmaü da÷arathàtmajaþ
2.065.008a tatra ramye vane vàsaü kçtvàsau pràïmukho yayau
2.065.008c udyànam ujjihànàyàþ priyakà yatra pàdapàþ
2.065.009a sàlàüs tu priyakàn pràpya ÷ãghràn àsthàya vàjinaþ
2.065.009c anuj¤àpyàtha bharato vàhinãü tvarito yayau
2.065.010a vàsaü kçtvà sarvatãrthe tãrtvà cottànakàü nadãm
2.065.010c anyà nadã÷ ca vividhàþ pàrvatãyais turaügamaiþ
2.065.011a hastipçùñhakam àsàdya kuñikàm atyavartata
2.065.011c tatàra ca naravyàghro lauhitye sa kapãvatãm
2.065.011e ekasàle sthàõumatãü vinate gomatãü nadãm
2.065.012a kaliïga nagare càpi pràpya sàlavanaü tadà
2.065.012c bharataþ kùipram àgacchat supari÷ràntavàhanaþ
2.065.013a vanaü ca samatãtyà÷u ÷arvaryàm aruõodaye
2.065.013c ayodhyàü manunà ràj¤à nirmitàü sa dadar÷a ha
2.065.014a tàü purãü puruùavyàghraþ saptaràtroùiñaþ pathi
2.065.014c ayodhyàm agrato dçùñvà rathe sàrathim abravãt
2.065.015a eùà nàtipratãtà me puõyodyànà ya÷asvinã
2.065.015c ayodhyà dç÷yate dåràt sàrathe pàõóumçttikà
2.065.016a yajvabhir guõasaüpannair bràhmaõair vedapàragaiþ
2.065.016c bhåyiùñham çùhair àkãrõà ràjarùivarapàlità
2.065.017a ayodhyàyàü purà÷abdaþ ÷råyate tumulo mahàn
2.065.017c samantàn naranàrãõàü tam adya na ÷çõomy aham
2.065.018a udyànàni hi sàyàhne krãóitvoparatair naraiþ
2.065.018c samantàd vipradhàvadbhiþ prakà÷ante mamànyadà
2.065.019a tàny adyànurudantãva parityaktàni kàmibhiþ
2.065.019c araõyabhåteva purã sàrathe pratibhàti me
2.065.020a na hy atra yànair dç÷yante na gajair na ca vàjibhiþ
2.065.020c niryànto vàbhiyànto và naramukhyà yathàpuram
2.065.021a aniùñàni ca pàpàni pa÷yàmi vividhàni ca
2.065.021c nimittàny amanoj¤àni tena sãdati te manaþ
2.065.022a dvàreõa vaijayantena pràvi÷ac chràntavàhanaþ
2.065.022c dvàþsthair utthàya vijayaü pçùñas taiþ sahito yayau
2.065.023a sa tv anekàgrahçdayo dvàþsthaü pratyarcya taü janam
2.065.023c såtam a÷vapateþ klàntam abravãt tatra ràghavaþ
2.065.024a ÷rutà no yàdç÷àþ pårvaü nçpatãnàü vinà÷ane
2.065.024c àkàràs tàn ahaü sarvàn iha pa÷yàmi sàrathe
2.065.025a malinaü cà÷rupårõàkùaü dãnaü dhyànaparaü kç÷am
2.065.025c sastrã puüsaü ca pa÷yàmi janam utkaõñhitaü pure
2.065.026a ity evam uktvà bharataþ såtaü taü dãnamànasaþ
2.065.026c tàny aniùñàny ayodhyàyàü prekùya ràjagçhaü yayau
2.065.027a tàü ÷ånya÷çïgàñakave÷marathyàü; rajo'ruõadvàrakapàñayantràm
2.065.027c dçùñvà purãm indrapurã prakà÷àü; duþkhena saüpårõataro babhåva
2.065.028a bahåni pa÷yan manaso 'priyàõi; yàny annyadà nàsya pure babhåvuþ
2.065.028c avàk÷irà dãnamanà nahçùñaþ; pitur mahàtmà pravive÷a ve÷ma
2.066.001a apa÷yaüs tu tatas tatra pitaraü pitur àlaye
2.066.001c jagàma bharato draùñuü màtaraü màtur àlaye
2.066.002a anupràptaü tu taü dçùñvà kaikeyã proùitaü sutam
2.066.002c utpapàta tadà hçùñà tyaktvà sauvarõamànasaü
2.066.003a sa pravi÷yaiva dharmàtmà svagçhaü ÷rãvivarjitam
2.066.003c bharataþ prekùya jagràha jananyà÷ caraõau ÷ubhau
2.066.004a taü mårdhni samupàghràya pariùvajya ya÷asvinam
2.066.004c aïke bharatam àropya praùñuü samupacakrame
2.066.005a adya te kati cid ràtrya÷ cyutasyàryakave÷manaþ
2.066.005c api nàdhva÷ramaþ ÷ãghraü rathenàpatatas tava
2.066.006a àryakas te suku÷alo yudhàjin màtulas tava
2.066.006c pravàsàc ca sukhaü putra sarvaü me vaktum arhasi
2.066.007a evaü pçùñhas tu kaikeyyà priyaü pàrthivanandanaþ
2.066.007c àcaùña bharataþ sarvaü màtre ràjãvalocanaþ
2.066.008a adya me saptamã ràtri÷ cyutasyàryakave÷manaþ
2.066.008c ambàyàþ ku÷alã tàto yudhàjin màtula÷ ca me
2.066.009a yan me dhanaü ca ratnaü ca dadau ràjà paraütapaþ
2.066.009c pari÷ràntaü pathy abhavat tato 'haü pårvam àgataþ
2.066.010a ràjavàkyaharair dåtais tvaryamàõo 'ham àgataþ
2.066.010c yad ahaü praùñum icchàmi tad ambà vaktum arhasi
2.066.011a ÷ånyo 'yaü ÷ayanãyas te paryaïko hemabhåùitaþ
2.066.011c na càyam ikùvàkujanaþ prahçùñaþ pratibhàti me
2.066.012a ràjà bhavati bhåyiùñhgam ihàmbàyà nive÷ane
2.066.012c tam ahaü nàdya pa÷yàmi draùñum icchann ihàgataþ
2.066.013a pitur grahãùye caraõau taü mamàkhyàhi pçcchataþ
2.066.013c àhosvid amba jyeùñhàyàþ kausalyàyà nive÷ane
2.066.014a taü pratyuvàca kaikeyã priyavad ghoram apriyam
2.066.014c ajànantaü prajànantã ràjyalobhena mohità
2.066.014e yà gatiþ sarvabhåtànàü tàü gatiü te pità gataþ
2.066.015a tac chrutvà bharato vàkyaü dharmàbhijanavठ÷uciþ
2.066.015c papàta sahasà bhåmau pitç÷okabalàrditaþ
2.066.016a tataþ ÷okena saüvãtaþ pitur maraõaduþkhitaþ
2.066.016c vilalàpa mahàtejà bhràntàkulitacetanaþ
2.066.017a etat suruciraü bhàti pitur me ÷ayanaü purà
2.066.017c tad idaü na vibhàty adya vihãnaü tena dhãmatà
2.066.018a tam àrtaü devasaükà÷aü samãkùya patitaü bhuvi
2.066.018c utthàpayitvà ÷okàrtaü vacanaü cedam abravãt
2.066.019a uttiùñhottiùñha kiü ÷eùe ràjaputra mahàya÷aþ
2.066.019c tvadvidhà na hi ÷ocanti santaþ sadasi saümatàþ
2.066.020a sa rudatyà ciraü kàlaü bhåmau viparivçtya ca
2.066.020c jananãü pratyuvàcedaü ÷okair bahubhir àvçtaþ
2.066.021a abhiùekùyati ràmaü tu ràjà yaj¤aü nu yakùyati
2.066.021c ity ahaü kçtasaükalpo hçùño yàtràm ayàsiùam
2.066.022a tad idaü hy anyathà bhåtaü vyavadãrõaü mano mama
2.066.022c pitaraü yo na pa÷yàmi nityaü priyahite ratam
2.066.023a amba kenàtyagàd ràjà vyàdhinà mayy anàgate
2.066.023c dhanyà ràmàdayaþ sarve yaiþ pità saüskçtaþ svayam
2.066.024a na nånaü màü mahàràjaþ pràptaü jànàti kãrtimàn
2.066.024c upajighred dhi màü mårdhni tàtaþ saünamya satvaram
2.066.025a kva sa pàõiþ sukhaspar÷as tàtasyàkliùñakarmaõaþ
2.066.025c yena màü rajasà dhvastam abhãkùõaü parimàrjati
2.066.026a yo me bhràtà pità bandhur yasya dàso 'smi dhãmataþ
2.066.026c tasya màü ÷ãghram àkhyàhi ràmasyàkliùña karmaõaþ
2.066.027a pità hi bhavati jyeùñho dharmam àryasya jànataþ
2.066.027c tasya pàdau grahãùyàmi sa hãdànãü gatir mama
2.066.028a àrye kim abravãd ràjà pità me satyavikramaþ
2.066.028c pa÷cimaü sàdhusaüde÷am icchàmi ÷rotum àtmanaþ
2.066.029a iti pçùñà yathàtattvaü kaikeyã vàkyam abravãt
2.066.029c ràmeti ràjà vilapan hà sãte lakùmaõeti ca
2.066.029e sa mahàtmà paraü lokaü gato gatimatàü varaþ
2.066.030a imàü tu pa÷cimàü vàcaü vyàjahàra pità tava
2.066.030c kàla dharmaparikùiptaþ pà÷air iva mahàgajaþ
2.066.031a siddhàrthàs tu narà ràmam àgataü sãtayà saha
2.066.031c lakùmaõaü ca mahàbàhuü drakùyanti punar àgatam
2.066.032a tac chrutvà viùasàdaiva dvitãyà priya÷aüsanàt
2.066.032c viùaõõavadano bhåtvà bhåyaþ papraccha màtaram
2.066.033a kva cedànãü sa dharmàtmà kausalyànandavardhanaþ
2.066.033c lakùmaõena saha bhràtrà sãtayà ca samaü gataþ
2.066.034a tathà pçùñà yathàtattvam àkhyàtum upacakrame
2.066.034c màtàsya yugapad vàkyaü vipriyaü priya÷aïkayà
2.066.035a sa hi ràjasutaþ putra cãravàsà mahàvanam
2.066.035c daõóakàn saha vaidehyà lakùmaõànucaro gataþ
2.066.036a tac chrutvà bharatas trasto bhràtu÷ càritra÷aïkayà
2.066.036c svasya vaü÷asya màhàtmyàt praùñuü samupacakrame
2.066.037a kaccin na bràhmaõavadhaü hçtaü ràmeõa kasya cit
2.066.037c kaccin nàóhyo daridro và tenàpàpo vihiüsitaþ
2.066.038a kaccin na paradàràn và ràjaputro 'bhimanyate
2.066.038c kasmàt sa daõóakàraõye bhråõaheva vivàsitaþ
2.066.039a athàsya capalà màtà tat svakarma yathàtatham
2.066.039c tenaiva strãsvabhàvena vyàhartum upacakrame
2.066.040a na bràhmaõa dhanaü kiücid dhçtaü ràmeõa kasya cit
2.066.040c ka÷ cin nàóhyo daridro và tenàpàpo vihiüsitaþ
2.066.040e na ràmaþ paradàràü÷ ca cakùurbhyàm api pa÷yati
2.066.041a mayà tu putra ÷rutvaiva ràmasyaivàbhiùecanam
2.066.041c yàcitas te pità ràjyaü ràmasya ca vivàsanam
2.066.042a sa svavçttiü samàsthàya pità te tat tathàkarot
2.066.042c ràma÷ ca sahasaumitriþ preùitaþ saha sãtayà
2.066.043a tam apa÷yan priyaü putraü mahãpàlo mahàya÷àþ
2.066.043c putra÷okaparidyånaþ pa¤catvam upapedivàn
2.066.044a tvayà tv idànãü dharmaj¤a ràjatvam avalambyatàm
2.066.044c tvatkçte hi mayà sarvam idam evaüvidhaü kçtam
2.066.045a tat putra ÷ãghraü vidhinà vidhij¤air; vasiùñhamukhyaiþ sahito dvijendraiþ
2.066.045c saükàlya ràjànam adãnasattvam; àtmànam urvyàm abhiùecayasva
2.067.001a ÷rutvà tu pitaraü vçttaü bhràtaru ca vivàsitau
2.067.001c bharato duþkhasaütapta idaü vacanam abravãt
2.067.002a kiü nuõkàryaü hatasyeha mama ràjyena ÷ocataþ
2.067.002c vihãnasyàtha pitrà ca bhràtrà pitçsamena ca
2.067.003a duþkhe me duþkham akaror vraõe kùàram ivàdadhàþ
2.067.003c ràjànaü pretabhàvasthaü kçtvà ràmaü ca tàpasaü
2.067.004a kulasya tvam abhàvàya kàlaràtrir ivàgatà
2.067.004c aïgàram upagåhya sma pità me nàvabuddhavàn
2.067.005a kausalyà ca sumitrà ca putra÷okàbhipãóite
2.067.005c duùkaraü yadi jãvetàü pràpya tvàü jananãü mama
2.067.006a nanu tv àryo 'pi dharmàtmà tvayi vçttim anuttamàm
2.067.006c vartate guruvçttij¤o yathà màtari vartate
2.067.007a tathà jyeùñhà hi me màtà kausalyà dãrghadar÷inã
2.067.007c tvayi dharmaü samàsthàya bhaginyàm iva vartate
2.067.008a tasyàþ putraü kçtàtmànaü cãravalkalavàsasaü
2.067.008c prasthàpya vanavàsàya kathaü pàpe na ÷ocasi
2.067.009a apàpadar÷inaü ÷åraü kçtàtmànaü ya÷asvinam
2.067.009c pravràjya cãravasanaü kiü nu pa÷yasi kàraõam
2.067.010a lubdhàyà vidito manye na te 'haü ràghavaü prati
2.067.010c tathà hy anartho ràjyàrthaü tvayà nãto mahàn ayam
2.067.011a ahaü hi puruùavyàghràv apa÷yan ràmalakùmaõau
2.067.011c kena ÷aktiprabhàvena ràjyaü rakùitum utsahe
2.067.012a taü hi nityaü mahàràjo balavantaü mahàbalaþ
2.067.012c apà÷rito 'bhåd dharmàtmà merur meruvanaü yathà
2.067.013a so 'haü katham imaü bhàraü mahàdhuryasamudyatam
2.067.013c damyo dhuram ivàsàdya saheyaü kena caujasà
2.067.014a atha và me bhavec chaktir yogair buddhibalena và
2.067.014c sakàmàü na kariùyàmi tvàm ahaü putragardhinãm
2.067.014e nivartayiùyàmi vanàd bhràtaraü svajanapriyam
2.067.015a ity evam uktvà bharato mahàtmà; priyetarair vàkyagaõais tudaüs tàm
2.067.015c ÷okàtura÷ càpi nanàda bhåyaþ; siüho yathà parvatagahvarasthaþ
2.068.001a tàü tathà garhayitvà tu màtaraü bharatas tadà
2.068.001c roùeõa mahatàviùñaþ punar evàbravãd vacaþ
2.068.002a ràjyàd bhraü÷asva kaikeyi nç÷aüse duùñacàriõi
2.068.002c parityaktà ca dharmeõa mà mçtaü rudatã bhava
2.068.003a kiü nu te 'dåùayad ràjà ràmo và bhç÷adhàrmikaþ
2.068.003c yayor mçtyur vivàsa÷ ca tvatkçte tulyam àgatau
2.068.004a bhråõahatyàm asi pràptà kulasyàsya vinà÷anàt
2.068.004c kaikeyi narakaü gaccha mà ca bhartuþ salokatàm
2.068.005a yat tvayà hãdç÷aü pàpaü kçtaü ghoreõa karmaõà
2.068.005c sarvalokapriyaü hitvà mamàpy àpàditaü bhayam
2.068.006a tvatkçte me pità vçtto ràma÷ càraõyam à÷ritaþ
2.068.006c aya÷o jãvaloke ca tvayàhaü pratipàditaþ
2.068.007a màtçråpe mamàmitre nç÷aüse ràjyakàmuke
2.068.007c na te 'ham abhibhàùyo 'smi durvçtte patighàtini
2.068.008a kausalyà ca sumitrà ca yà÷ cànyà mama màtaraþ
2.068.008c duþkhena mahatàviùñàs tvàü pràpya kuladåùiõãm
2.068.009a na tvam a÷vapateþ kanyà dharmaràjasya dhãmataþ
2.068.009c ràkùasã tatra jàtàsi kulapradhvaüsinã pituþ
2.068.010a yat tvayà dhàrmiko ràmo nityaü satyaparàyaõaþ
2.068.010c vanaü prasthàpito duþkhàt pità ca tridivaü gataþ
2.068.011a yat pradhànàsi tat pàpaü mayi pitrà vinàkçte
2.068.011c bhràtçbhyàü ca parityakte sarvalokasya càpriye
2.068.012a kausalyàü dharmasaüyuktàü viyuktàü pàpani÷caye
2.068.012c kçtvà kaü pràpsyase tv adya lokaü nirayagàminã
2.068.013a kiü nàvabudhyase kråre niyataü bandhusaü÷rayam
2.068.013c jyeùñhaü pitçsamaü ràmaü kausalyàyàtmasaübhavam
2.068.014a aïgapratyaïgajaþ putro hçdayàc càpi jàyate
2.068.014c tasmàt priyataro màtuþ priyatvàn na tu bàndhavaþ
2.068.015a anyadà kila dharmaj¤à surabhiþ surasaümatà
2.068.015c vahamànau dadar÷orvyàü putrau vigatacetasau
2.068.016a tàv ardhadivase ÷ràntau dçùñvà putrau mahãtale
2.068.016c ruroda putra ÷okena bàùpaparyàkulekùaõà
2.068.017a adhastàd vrajatas tasyàþ suraràj¤o mahàtmanaþ
2.068.017c bindavaþ patità gàtre såkùmàþ surabhigandhinaþ
2.068.018a tàü dçùñvà ÷okasaütaptàü vajrapàõir ya÷asvinãm
2.068.018c indraþ prà¤jalir udvignaþ suraràjo 'bravãd vacaþ
2.068.019a bhayaü kaccin na càsmàsu kuta÷ cid vidyate mahat
2.068.019c kuto nimittaþ ÷okas te bråhi sarvahitaiùiõi
2.068.020a evam uktà tu surabhiþ suraràjena dhãmatà
2.068.020c patyuvàca tato dhãrà vàkyaü vàkyavi÷àradà
2.068.021a ÷àntaü pàtaü na vaþ kiü cit kuta÷ cid amaràdhipa
2.068.021c ahaü tu magnau ÷ocàmi svaputrau viùame sthitau
2.068.022a etau dçùñvà kçùau dãnau såryara÷mipratàpinau
2.068.022c vadhyamànau balãvardau karùakeõa suràdhipa
2.068.023a mama kàyàt prasåtau hi duþkhitau bhàra pãóitau
2.068.023c yau dçùñvà paritapye 'haü nàsti putrasamaþ priyaþ
2.068.024a yasyàþ putra sahasràõi sàpi ÷ocati kàmadhuk
2.068.024c kiü punar yà vinà ràmaü kausalyà vartayiùyati
2.068.025a ekaputrà ca sàdhvã ca vivatseyaü tvayà kçtà
2.068.025c tasmàt tvaü satataü duþkhaü pretya ceha ca lapsyase
2.068.026a ahaü hy apacitiü bhràtuþ pitu÷ ca sakalàm imàm
2.068.026c vardhanaü ya÷asa÷ càpi kariùyàmi na saü÷ayaþ
2.068.027a ànàyayitvà tanayaü kausalyàyà mahàdyutim
2.068.027c svayam eva pravekùyàmi vanaü muniniùevitam
2.068.028a iti nàga ivàraõye tomaràïku÷acoditaþ
2.068.028c papàta bhuvi saükruddho niþ÷vasann iva pannagaþ
2.068.029a saüraktanetraþ ÷ithilàmbaras tadà; vidhåtasarvàbharaõaþ paraütapaþ
2.068.029c babhåva bhåmau patito nçpàtmajaþ; ÷acãpateþ ketur ivotsavakùaye
2.069.001a tathaiva kro÷atas tasya bharatasya mahàtmanaþ
2.069.001c kausalyà ÷abdam àj¤àya sumitràm idam abravãt
2.069.002a àgataþ krårakàryàyàþ kaikeyyà bharataþ sutaþ
2.069.002c tam ahaü draùñum icchàmi bharataü dãrghadar÷inam
2.069.003a evam uktvà sumitràü sà vivarõà malinàmbarà
2.069.003c pratasthe bharato yatra vepamànà vicetanà
2.069.004a sa tu ràmànuja÷ càpi ÷atrughnasahitas tadà
2.069.004c pratasthe bharato yatra kausalyàyà nive÷anam
2.069.005a tataþ ÷atrughna bharatau kausalyàü prekùya duþkhitau
2.069.005c paryaùvajetàü duþkhàrtàü patitàü naùñacetanàm
2.069.006a bharataü pratyuvàcedaü kausalyà bhç÷aduþkhità
2.069.006c idaü te ràjyakàmasya ràjyaü pràptam akaõñakam
2.069.006e saüpràptaü bata kaikeyyà ÷ãghraü kråreõa karmaõà
2.069.007a prasthàpya cãravasanaü putraü me vanavàsinam
2.069.007c kaikeyã kaü guõaü tatra pa÷yati kråradar÷inã
2.069.008a kùipraü màm api kaikeyã prasthàpayitum arhati
2.069.008c hiraõyanàbho yatràste suto me sumahàya÷àþ
2.069.009a atha và svayam evàhaü sumitrànucarà sukham
2.069.009c agnihotraü puraskçtya prasthàsye yatra ràghavaþ
2.069.010a kàmaü và svayam evàdya tatra màü netum arhasi
2.069.010c yatràsau puruùavyàghras tapyate me tapaþ sutaþ
2.069.011a idaü hi tava vistãrõaü dhanadhànyasamàcitam
2.069.011c hastya÷varathasaüpårõaü ràjyaü niryàtitaü tayà
2.069.012a evaü vilapamànàü tàü bharataþ prà¤jalis tadà
2.069.012c kausalyàü pratyuvàcedaü ÷okair bahubhir àvçtàm
2.069.013a àrye kasmàd ajànantaü garhase màm akilbiùam
2.069.013c vipulàü ca mama prãtiü sthiràü jànàsi ràghave
2.069.014a kçtà ÷àstrànugà buddhir mà bhåt tasya kadà cana
2.069.014c satyasaüdhaþ satàü ÷reùñho yasyàryo 'numate gataþ
2.069.015a praiùyaü pàpãyasàü yàtu såryaü ca prati mehatu
2.069.015c hantu pàdena gàü suptàü yasyàryo 'numate gataþ
2.069.016a kàrayitvà mahat karma bhartà bhçtyam anarthakam
2.069.016c adharmo yo 'sya so 'syàs tu yasyàryo 'numate gataþ
2.069.017a paripàlayamànasya ràj¤o bhåtàni putravat
2.069.017c tatas tu druhyatàü pàpaü yasyàryo 'numate gataþ
2.069.018a baliùaóbhàgam uddhçtya nçpasyàrakùataþ prajàþ
2.069.018c adharmo yo 'sya so 'syàstu yasyàryo 'numate gataþ
2.069.019a saü÷rutya ca tapasvibhyaþ satre vai yaj¤adakùiõàm
2.069.019c tàü vipralapatàü pàpaü yasyàryo 'numate gataþ
2.069.020a hastya÷varathasaübàdhe yuddhe ÷astrasamàkule
2.069.020c mà sma kàrùãt satàü dharmaü yasyàryo 'numate gataþ
2.069.021a upadiùñaü susåkùmàrthaü ÷àstraü yatnena dhãmatà
2.069.021c sa nà÷ayatu duùñàtmà yasyàryo 'numate gataþ
2.069.022a pàyasaü kçsaraü chàgaü vçthà so '÷nàtu nirghçõaþ
2.069.022c guråü÷ càpy avajànàtu yasyàryo 'numate gataþ
2.069.023a putrair dàrai÷ ca bhçtyai÷ ca svagçhe parivàritaþ
2.069.023c sa eko mçùñam a÷nàtu yasyàryo 'numate gataþ
2.069.024a ràjastrãbàlavçddhànàü vadhe yat pàpam ucyate
2.069.024c bhçtyatyàge ca yat pàpaü tat pàpaü pratipadyatàm
2.069.025a ubhe saüdhye ÷ayànasya yat pàpaü parikalpyate
2.069.025c tac ca pàpaü bhavet tasya yasyàryo 'numate gataþ
2.069.026a yad agnidàyake pàpaü yat pàpaü gurutalpage
2.069.026c mitradrohe ca yat pàpaü tat pàpaü pratipadyatàm
2.069.027a devatànàü pitéõàü ca màtà pitros tathaiva ca
2.069.027c mà sma kàrùãt sa ÷u÷råùàü yasyàryo 'numate gataþ
2.069.028a satàü lokàt satàü kãrtyàþ sajjuùñàt karmaõas tathà
2.069.028c bhra÷yatu kùipram adyaiva yasyàryo 'numate gataþ
2.069.029a vihãnàü patiputràbhyàü kausalyàü pàrthivàtmajaþ
2.069.029c evam à÷vasayann eva duþkhàrto nipapàta ha
2.069.030a tathà tu ÷apathaiþ kaùñaiþ ÷apamànam acetanam
2.069.030c bharataü ÷okasaütaptaü kausalyà vàkyam abravãt
2.069.031a mama duþkham idaü putra bhåyaþ samupajàyate
2.069.031c ÷apathaiþ ÷apamàno hi pràõàn uparuõatsi me
2.069.032a diùñyà na calito dharmàd àtmà te sahalakùmaõaþ
2.069.032c vatsa satyapratij¤o me satàü lokàn avàpsyasi
2.069.033a evaü vilapamànasya duþkhàrtasya mahàtmanaþ
2.069.033c mohàc ca ÷okasaürodhàd babhåva lulitaü manaþ
2.069.034a làlapyamànasya vicetanasya; pranaùñabuddheþ patitasya bhåmau
2.069.034c muhur muhur niþ÷vasata÷ ca dãrghaü; sà tasya ÷okena jagàma ràtriþ
2.070.001a tam evaü ÷okasaütaptaü bharataü kekayãsutam
2.070.001c uvàca vadatàü ÷reùñho vasiùñhaþ ÷reùñhavàg çùiþ
2.070.002a alaü ÷okena bhadraü te ràjaputra mahàya÷aþ
2.070.002c pràptakàlaü narapateþ kuru saüyànam uttaram
2.070.003a vasiùñhasya vacaþ ÷rutvà bharato dhàraõàü gataþ
2.070.003c pretakàryàõi sarvàõi kàrayàm àsa dharmavit
2.070.004a uddhçtaü tailasaükledàt sa tu bhåmau nive÷itam
2.070.004c àpãtavarõavadanaü prasuptam iva bhåmipam
2.070.005a nive÷ya ÷ayane càgrye nànàratnapariùkçte
2.070.005c tato da÷arathaü putro vilalàpa suduþkhitaþ
2.070.006a kiü te vyavasitaü ràjan proùite mayy anàgate
2.070.006c vivàsya ràmaü dharmaj¤aü lakùmaõaü ca mahàbalam
2.070.007a kva yàsyasi mahàràja hitvemaü duþkhitaü janam
2.070.007c hãnaü puruùasiühena ràmeõàkliùñakarmaõà
2.070.008a yogakùemaü tu te ràjan ko 'smin kalpayità pure
2.070.008c tvayi prayàte svas tàta ràme ca vanam à÷rite
2.070.009a vidhavà pçthivã ràjaüs tvayà hãnà na ràjate
2.070.009c hãnacandreva rajanã nagarã pratibhàti màm
2.070.010a evaü vilapamànaü taü bharataü dãnamànasaü
2.070.010c abravãd vacanaü bhåyo vasiùñhas tu mahàn çùiþ
2.070.011a pretakàryàõi yàny asya kartavyàni vi÷àmpateþ
2.070.011c tàny avyagraü mahàbàho kriyatàm avicàritam
2.070.012a tatheti bharato vàkyaü vasiùñhasyàbhipåjya tat
2.070.012c çtvikpurohitàcàryàüs tvarayàm àsa sarva÷aþ
2.070.013a ye tv agrato narendrasya agny agàràd bahiùkçtàþ
2.070.013c çtvigbhir yàjakai÷ caiva te hriyante yathàvidhi
2.070.014a ÷ibilàyàm athàropya ràjànaü gatacetanam
2.070.014c bàùpakaõñhà vimanasas tam åhuþ paricàrakàþ
2.070.015a hiraõyaü ca suvarõaü ca vàsàüsi vividhàni ca
2.070.015c prakiranto janà màrgaü nçpater agrato yayuþ
2.070.016a candanàguruniryàsàn saralaü padmakaü tathà
2.070.016c devadàråõi càhçtya citàü cakrus tathàpare
2.070.017a gandhàn uccàvacàü÷ cànyàüs tatra dattvàtha bhåmipam
2.070.017c tataþ saüve÷ayàm àsu÷ citàmadhye tam çtvijaþ
2.070.018a tathà hutà÷anaü hutvà jepus tasya tadartvijaþ
2.070.018c jagu÷ ca te yathà÷àstraü tatra sàmàni sàmagàþ
2.070.019a ÷ibikàbhi÷ ca yànai÷ ca yathàrhaü tasya yoùitaþ
2.070.019c nagaràn niryayus tatra vçddhaiþ parivçtàs tadà
2.070.020a prasavyaü càpi taü cakrur çtvijo 'gnicitaü nçpam
2.070.020c striya÷ ca ÷okasaütaptàþ kausalyà pramukhàs tadà
2.070.021a krau¤cãnàm iva nàrãõàü ninàdas tatra ÷u÷ruve
2.070.021c àrtànàü karuõaü kàle kro÷antãnàü sahasra÷aþ
2.070.022a tato rudantyo viva÷à vilapya ca punaþ punaþ
2.070.022c yànebhyaþ sarayåtãram avaterur varàïganàþ
2.070.023a kçtodakaü te bharatena sàrdhaü; nçpàïganà mantripurohità÷ ca
2.070.023c puraü pravi÷yà÷ruparãtanetrà; bhåmau da÷àhaü vyanayanta duþkham
2.071.001a tato da÷àhe 'tigate kçta÷auco nçpàtmajaþ
2.071.001c dvàda÷e 'hani saüpràpte ÷ràddhakarmàõy akàrayat
2.071.002a bràhmaõebhyo dadau ratnaü dhanam annaü ca puùkalam
2.071.002c bàstikaü bahu÷uklaü ca gà÷ càpi ÷ata÷as tathà
2.071.003a dàsãdàsaü ca yànaü ca ve÷màni sumahànti ca
2.071.003c bràhmaõebhyo dadau putro ràj¤as tasyaurdhvadaihikam
2.071.004a tataþ prabhàtasamaye divase 'tha trayoda÷e
2.071.004c vilalàpa mahàbàhur bharataþ ÷okamårchitaþ
2.071.005a ÷abdàpihitakaõñha÷ ca ÷odhanàrtham upàgataþ
2.071.005c citàmåle pitur vàkyam idam àha suduþkhitaþ
2.071.006a tàta yasmin niùçùño 'haü tvayà bhràtari ràghave
2.071.006c tasmin vanaü pravrajite ÷ånye tyakto 'smy ahaü tvayà
2.071.007a yathàgatir anàthàyàþ putraþ pravràjito vanam
2.071.007c tàm ambàü tàta kausalyàü tyaktvà tvaü kva gato nçpa
2.071.008a dçùñvà bhasmàruõaü tac ca dagdhàsthisthànamaõóalam
2.071.008c pituþ ÷arãra nirvàõaü niùñanan viùasàda ha
2.071.009a sa tu dçùñvà rudan dãnaþ papàta dharaõãtale
2.071.009c utthàpyamànaþ ÷akrasya yantra dhvaja iva cyutaþ
2.071.010a abhipetus tataþ sarve tasyàmàtyàþ ÷ucivratam
2.071.010c antakàle nipatitaü yayàtim çùayo yathà
2.071.011a ÷atrughna÷ càpi bharataü dçùñvà ÷okapariplutam
2.071.011c visaüj¤o nyapatad bhåmau bhåmipàlam anusmaran
2.071.012a unmatta iva ni÷cetà vilalàpa suduþkhitaþ
2.071.012c smçtvà pitur guõàïgàni tàni tàni tadà tadà
2.071.013a mantharà prabhavas tãvraþ kaikeyãgràhasaükulaþ
2.071.013c varadànamayo 'kùobhyo 'majjayac chokasàgaraþ
2.071.014a sukumàraü ca bàlaü ca satataü làlitaü tvayà
2.071.014c kva tàta bharataü hitvà vilapantaü gato bhavàn
2.071.015a nanu bhojyeùu pàneùu vastreùv àbharaõeùu ca
2.071.015c pravàrayasi naþ sarvàüs tan naþ ko 'dya kariùyati
2.071.016a avadàraõa kàle tu pçthivã nàvadãryate
2.071.016c vihãnà yà tvayà ràj¤à dharmaj¤ena mahàtmanà
2.071.017a pitari svargam àpanne ràme càraõyam à÷rite
2.071.017c kiü me jãvita sàmarthyaü pravekùyàmi hutà÷anam
2.071.018a hãno bhràtrà ca pitrà ca ÷ånyàm ikùvàkupàlitàm
2.071.018c ayodhyàü na pravekùyàmi pravekùyàmi tapovanam
2.071.019a tayor vilapitaü ÷rutvà vyasanaü cànvavekùya tat
2.071.019c bhç÷am àrtatarà bhåyaþ sarva evànugàminaþ
2.071.020a tato viùaõõau ÷ràntau ca ÷atrughna bharatàv ubhau
2.071.020c dharaõyàü saüvyaceùñetàü bhagna÷çïgàv ivarùabhau
2.071.021a tataþ prakçtimàn vaidyaþ pitur eùàü purohitaþ
2.071.021c vasiùñho bharataü vàkyam utthàpya tam uvàca ha
2.071.022a trãõi dvandvàni bhåteùu pravçttàny avi÷eùataþ
2.071.022c teùu càparihàryeùu naivaü bhavitum arhati
2.071.023a sumantra÷ càpi ÷atrughnam utthàpyàbhiprasàdya ca
2.071.023c ÷ràvayàm àsa tattvaj¤aþ sarvabhåtabhavàbhavau
2.071.024a utthitau tau naravyàghrau prakà÷ete ya÷asvinau
2.071.024c varùàtapapariklinnau pçthag indradhvajàv iva
2.071.025a a÷råõi parimçdnantau raktàkùau dãnabhàùiõau
2.071.025c amàtyàs tvarayanti sma tanayau càparàþ kriyàþ
2.072.001a atra yàtràü samãhantaü ÷atrughno lakùmaõànujaþ
2.072.001c bharataü ÷okasaütaptam idaü vacanam abravãt
2.072.002a gatir yaþ sarvabhåtànàü duþkhe kiü punar àtmanaþ
2.072.002c sa ràmaþ sattva saüpannaþ striyà pravràjito vanam
2.072.003a balavàn vãrya saüpanno lakùmaõo nàma yo 'py asau
2.072.003c kiü na mocayate ràmaü kçtvàpi pitçnigraham
2.072.004a pårvam eva tu nigràhyaþ samavekùya nayànayau
2.072.004c utpathaü yaþ samàråóho nàryà ràjà va÷aü gataþ
2.072.005a iti saübhàùamàõe tu ÷atrughne lakùmaõànuje
2.072.005c pràgdvàre 'bhåt tadà kubjà sarvàbharaõabhåùità
2.072.006a liptà candanasàreõa ràjavastràõi bibhratã
2.072.006c mekhalà dàmabhi÷ citrai rajjubaddheva vànarã
2.072.007a tàü samãkùya tadà dvàþstho bhç÷aü pàpasya kàriõãm
2.072.007c gçhãtvàkaruõaü kubjàü ÷atrughnàya nyavedayat
2.072.008a yasyàþ kçte vane ràmo nyastadeha÷ ca vaþ pità
2.072.008c seyaü pàpà nç÷aüsà ca tasyàþ kuru yathàmati
2.072.009a ÷atrughna÷ ca tad àj¤àya vacanaü bhç÷aduþkhitaþ
2.072.009c antaþpuracaràn sarvàn ity uvàca dhçtavrataþ
2.072.010a tãvram utpàditaü duþkhaü bhràtéõàü me tathà pituþ
2.072.010c yayà seyaü nç÷aüsasya karmaõaþ phalam a÷nutàm
2.072.011a evam uktà ca tenà÷u sakhã janasamàvçtà
2.072.011c gçhãtà balavat kubjà sà tadgçham anàdayat
2.072.012a tataþ subhç÷a saütaptas tasyàþ sarvaþ sakhãjanaþ
2.072.012c kruddham àj¤àya ÷atrughnaü vyapalàyata sarva÷aþ
2.072.013a amantrayata kçtsna÷ ca tasyàþ sarvasakhãjanaþ
2.072.013c yathàyaü samupakrànto niþ÷eùaü naþ kariùyati
2.072.014a sànukro÷àü vadànyàü ca dharmaj¤àü ca ya÷asvinãm
2.072.014c kausalyàü ÷araõaü yàmaþ sà hi no 'stu dhruvà gatiþ
2.072.015a sa ca roùeõa tàmràkùaþ ÷atrughnaþ ÷atrutàpanaþ
2.072.015c vicakarùa tadà kubjàü kro÷antãü pçthivãtale
2.072.016a tasyà hy àkçùyamàõàyà mantharàyàs tatas tataþ
2.072.016c citraü bahuvidhaü bhàõóaü pçthivyàü tad vya÷ãryata
2.072.017a tena bhàõóena saükãrõaü ÷rãmadràjanive÷anam
2.072.017c a÷obhata tadà bhåyaþ ÷àradaü gaganaü yathà
2.072.018a sa balã balavat krodhàd gçhãtvà puruùarùabhaþ
2.072.018c kaikeyãm abhinirbhartsya babhàùe paruùaü vacaþ
2.072.019a tair vàkyaiþ paruùair duþkhaiþ kaikeyã bhç÷aduþkhità
2.072.019c ÷atrughna bhayasaütrastà putraü ÷araõam àgatà
2.072.020a tàü prekùya bharataþ kruddhaü ÷atrughnam idam abravãt
2.072.020c avadhyàþ sarvabhåtànàü pramadàþ kùamyatàm iti
2.072.021a hanyàm aham imàü pàpàü kaikeyãü duùñacàriõãm
2.072.021c yadi màü dhàrmiko ràmo nàsåyen màtçghàtakam
2.072.022a imàm api hatàü kubjàü yadi jànàti ràghavaþ
2.072.022c tvàü ca màü caiva dharmàtmà nàbhibhàùiùyate dhruvam
2.072.023a bharatasya vacaþ ÷rutvà ÷atrughno lakùmaõànujaþ
2.072.023c nyavartata tato roùàt tàü mumoca ca mantharàm
2.072.024a sà pàdamåle kaikeyyà mantharà nipapàta ha
2.072.024c niþ÷vasantã suduþkhàrtà kçpaõaü vilalàpa ca
2.072.025a ÷atrughnavikùepavimåóhasaüj¤àü; samãkùya kubjàü bharatasya màtà
2.072.025c ÷anaiþ samà÷vàsayad àrtaråpàü; krau¤cãü vilagnàm iva vãkùamàõàm
2.073.001a tataþ prabhàtasamaye divase 'tha caturda÷e
2.073.001c sametya ràjakartàro bharataü vàkyam abruvan
2.073.002a gato da÷arathaþ svargaü yo no gurutaro guruþ
2.073.002c ràmaü pravràjya vai jyeùñhaü lakùmaõaü ca mahàbalam
2.073.003a tvam adya bhava no ràjà ràjaputra mahàya÷aþ
2.073.003c saügatyà nàparàdhnoti ràjyam etad anàyakam
2.073.004a àbhiùecanikaü sarvam idam àdàya ràghava
2.073.004c pratãkùate tvàü svajanaþ ÷reõaya÷ ca nçpàtmaja
2.073.005a ràjyaü gçhàõa bharata pitçpaitàmahaü mahat
2.073.005c abhiùecaya càtmànaü pàhi càsmàn nararùabha
2.073.006a àbhiùecanikaü bhàõóaü kçtvà sarvaü pradakùiõam
2.073.006c bharatas taü janaü sarvaü pratyuvàca dhçtavrataþ
2.073.007a jyeùñhasya ràjatà nityam ucità hi kulasya naþ
2.073.007c naivaü bhavanto màü vaktum arhanti ku÷alà janàþ
2.073.008a ràmaþ pårvo hi no bhràtà bhaviùyati mahãpatiþ
2.073.008c ahaü tv araõye vatsyàmi varùàõi nava pa¤ca ca
2.073.009a yujyatàü mahatã senà caturaïgamahàbalà
2.073.009c ànayiùyàmy ahaü jyeùñhaü bhràtaraü ràghavaü vanàt
2.073.010a àbhiùecanikaü caiva sarvam etad upaskçtam
2.073.010c puraskçtya gamiùyàmi ràmahetor vanaü prati
2.073.011a tatraiva taü naravyàghram abhiùicya puraskçtam
2.073.011c àneùyàmi tu vai ràmaü havyavàham ivàdhvaràt
2.073.012a na sakàmà kariùyàmi svam imàü màtçgandhinãm
2.073.012c vane vatsyàmy ahaü durge ràmo ràjà bhaviùyati
2.073.013a kriyatàü ÷ilpibhiþ panthàþ samàni viùamàõi ca
2.073.013c rakùiõa÷ cànusaüyàntu pathi durgavicàrakàþ
2.073.014a evaü saübhàùamàõaü taü ràmahetor nçpàtmajam
2.073.014c pratyuvàca janaþ sarvaþ ÷rãmadvàkyam anuttamam
2.073.015a evaü te bhàùamàõasya padmà ÷rãr upatiùñhatàm
2.073.015c yas tvaü jyeùñhe nçpasute pçthivãü dàtum icchasi
2.073.016a anuttamaü tad vacanaü nçpàtmaja; prabhàùitaü saü÷ravaõe ni÷amya ca
2.073.016c praharùajàs taü prati bàùpabindavo; nipetur àryànananetrasaübhavàþ
2.073.017a åcus te vacanam idaü ni÷amya hçùñàþ; sàmàtyàþ sapariùado viyàta÷okàþ
2.073.017c panthànaü naravarabhaktimठjana÷ ca; vyàdiùñas tava vacanàc ca ÷ilpivargaþ
2.074.001a atha bhåmiprade÷aj¤àþ såtrakarmavi÷àradàþ
2.074.001c svakarmàbhiratàþ ÷åràþ khanakà yantrakàs tathà
2.074.002a karmàntikàþ sthapatayaþ puruùà yantrakovidàþ
2.074.002c tathà vardhakaya÷ caiva màrgiõo vçkùatakùakàþ
2.074.003a kåpakàràþ sudhàkàrà vaü÷akarmakçtas tathà
2.074.003c samarthà ye ca draùñàraþ puratas te pratasthire
2.074.004a sa tu harùàt tam udde÷aü janaugho vipulaþ prayàn
2.074.004c a÷obhata mahàvegaþ sàgarasyeva parvaõi
2.074.005a te svavàraü samàsthàya vartmakarmàõi kovidàþ
2.074.005c karaõair vividhopetaiþ purastàt saüpratasthire
2.074.006a latàvallã÷ ca gulmàü÷ ca sthàõån a÷mana eva ca
2.074.006c janàs te cakrire màrgaü chindanto vividhàn drumàn
2.074.007a avçkùeùu ca de÷eùu ke cid vçkùàn aropayan
2.074.007c ke cit kuñhàraiù ñaïkai÷ ca dàtrai÷ chindan kva cit kva cit
2.074.008a apare vãraõastambàn balino balavattaràþ
2.074.008c vidhamanti sma durgàõi sthalàni ca tatas tataþ
2.074.009a apare 'pårayan kåpàn pàüsubhiþ ÷vabhram àyatam
2.074.009c nimnabhàgàüs tathà ke cit samàü÷ cakruþ samantataþ
2.074.010a babandhur bandhanãyàü÷ ca kùodyàn saücukùudus tadà
2.074.010c bibhidur bhedanãyàü÷ ca tàüs tàn de÷àn naràs tadà
2.074.011a acireõaiva kàlena parivàhàn bahådakàn
2.074.011c cakrur bahuvidhàkàràn sàgarapratimàn bahån
2.074.011e udapànàn bahuvidhàn vedikà parimaõóitàn
2.074.012a sasudhàkuññimatalaþ prapuùpitamahãruhaþ
2.074.012c mattodghuùñadvijagaõaþ patàkàbhir alaükçtaþ
2.074.013a candanodakasaüsikto nànàkusumabhåùitaþ
2.074.013c bahv a÷obhata senàyàþ panthàþ svargapathopamaþ
2.074.014a àj¤àpyàtha yathàj¤apti yuktàs te 'dhikçtà naràþ
2.074.014c ramaõãyeùu de÷eùu bahusvàduphaleùu ca
2.074.015a yo nive÷as tv abhipreto bharatasya mahàtmanaþ
2.074.015c bhåyas taü ÷obhayàm àsur bhåùàbhir bhåùaõopamam
2.074.016a nakùatreùu pra÷asteùu muhårteùu ca tadvidaþ
2.074.016c nive÷aü sthàpayàm àsur bharatasya mahàtmanaþ
2.074.017a bahupàüsucayà÷ càpi parikhàparivàritàþ
2.074.017c tatrendrakãlapratimàþ pratolãvara÷obhitàþ
2.074.018a pràsàdamàlàsaüyuktàþ saudhapràkàrasaüvçtàþ
2.074.018c patàkà ÷obhitàþ sarve sunirmitamahàpathàþ
2.074.019a visarpatbhir ivàkà÷e viñaïkàgravimànakaiþ
2.074.019c samucchritair nive÷às te babhuþ ÷akrapuropamàþ
2.074.020a jàhnavãü tu samàsàdya vividhadruma kànanàm
2.074.020c ÷ãtalàmalapànãyàü mahàmãnasamàkulàm
2.074.021a sacandratàràgaõamaõóitaü yathà; nabhaþkùapàyàm amalaü viràjate
2.074.021c narendramàrgaþ sa tathà vyaràjata; krameõa ramyaþ ÷ubha÷ilpinirmitaþ
2.075.001a tato nàndãmukhãü ràtriü bharataü såtamàgadhàþ
2.075.001c tuùñuvur vàgvi÷eùaj¤àþ stavair maïgalasaühitaiþ
2.075.002a suvarõakoõàbhihataþ pràõadad yàmadundubhiþ
2.075.002c dadhmuþ ÷aïkhàü÷ ca ÷ata÷o vàdyàü÷ coccàvacasvaràn
2.075.003a sa tårya ghoùaþ sumahàn divam àpårayann iva
2.075.003c bharataü ÷okasaütaptaü bhåyaþ ÷okair arandhrayat
2.075.004a tato prabuddho bharatas taü ghoùaü saünivartya ca
2.075.004c nàhaü ràjeti càpy uktvà ÷atrughnam idam abravãt
2.075.005a pa÷ya ÷atrughna kaikeyyà lokasyàpakçtaü mahat
2.075.005c visçjya mayi duþkhàni ràjà da÷aratho gataþ
2.075.006a tasyaiùà dharmaràjasya dharmamålà mahàtmanaþ
2.075.006c paribhramati ràja÷rãr naur ivàkarõikà jale
2.075.007a ity evaü bharataü prekùya vilapantaü vicetanam
2.075.007c kçpaõaü ruruduþ sarvàþ sasvaraü yoùitas tadà
2.075.008a tathà tasmin vilapati vasiùñho ràjadharmavit
2.075.008c sabhàm ikùvàkunàthasya pravive÷a mahàya÷àþ
2.075.009a ÷àta kumbhamayãü ramyàü maõiratnasamàkulàm
2.075.009c sudharmàm iva dharmàtmà sagaõaþ pratyapadyata
2.075.010a sa kà¤canamayaü pãñhaü paràrdhyàstaraõàvçtam
2.075.010c adhyàsta sarvavedaj¤o dåtàn anu÷a÷àsa ca
2.075.011a bràhmaõàn kùatriyàn yodhàn amàtyàn gaõaballabhàn
2.075.011c kùipram ànayatàvyagràþ kçtyam àtyayikaü hi naþ
2.075.012a tato halahalà÷abdo mahàn samudapadyata
2.075.012c rathair a÷vair gajai÷ càpi janànàm upagacchatàm
2.075.013a tato bharatam àyàntaü ÷atakratum ivàmaràþ
2.075.013c pratyanandan prakçtayo yathà da÷arathaü tathà
2.075.014a hrada iva timinàgasaüvçtaþ; stimitajalo maõi÷aïkha÷arkaraþ
2.075.014c da÷arathasuta÷obhità sabhà; sada÷aratheva babhau yathà purà
2.076.001a tàm àryagaõasaüpårõàü bharataþ pragrahàü sabhàm
2.076.001c dadar÷a buddhisaüpannaþ pårõacandràü ni÷àm iva
2.076.002a àsanàni yathànyàyam àryàõàü vi÷atàü tadà
2.076.002c adç÷yata ghanàpàye pårõacandreva ÷arvarã
2.076.003a ràj¤as tu prakçtãþ sarvàþ samagràþ prekùya dharmavit
2.076.003c idaü purohito vàkyaü bharataü mçdu càbravãt
2.076.004a tàta ràjà da÷arathaþ svargato dharmam àcaran
2.076.004c dhana dhànyavatãü sphãtàü pradàya pçthivãü tava
2.076.005a ràmas tathà satyadhçtiþ satàü dharmam anusmaran
2.076.005c nàjahàt pitur àde÷aü ÷a÷ã jyotsnàm ivoditaþ
2.076.006a pitrà bhràtrà ca te dattaü ràjyaü nihatakaõñakam
2.076.006c tad bhuïkùva muditàmàtyaþ kùipram evàbhiùecaya
2.076.007a udãcyà÷ ca pratãcyà÷ ca dàkùiõàtyà÷ ca kevalàþ
2.076.007c koñyàparàntàþ sàmudrà ratnàny abhiharantu te
2.076.008a tac chrutvà bharato vàkyaü ÷okenàbhipariplutaþ
2.076.008c jagàma manasà ràmaü dharmaj¤o dharmakàïkùayà
2.076.009a sa bàùpakalayà vàcà kalahaüsasvaro yuvà
2.076.009c vilalàpa sabhàmadhye jagarhe ca purohitam
2.076.010a caritabrahmacaryasya vidyà snàtasya dhãmataþ
2.076.010c dharme prayatamànasya ko ràjyaü madvidho haret
2.076.011a kathaü da÷arathàj jàto bhaved ràjyàpahàrakaþ
2.076.011c ràjyaü càhaü ca ràmasya dharmaü vaktum ihàrhasi
2.076.012a jyeùñhaþ ÷reùñha÷ ca dharmàtmà dilãpanahuùopamaþ
2.076.012c labdhum arhati kàkutstho ràjyaü da÷aratho yathà
2.076.013a anàryajuùñam asvargyaü kuryàü pàpam ahaü yadi
2.076.013c ikùvàkåõàm ahaü loke bhaveyaü kulapàüsanaþ
2.076.014a yad dhi màtrà kçtaü pàpaü nàhaü tad abhirocaye
2.076.014c ihastho vanadurgasthaü namasyàmi kçtà¤jaliþ
2.076.015a ràmam evànugacchàmi sa ràjà dvipadàü varaþ
2.076.015c trayàõàm api lokànàü ràghavo ràjyam arhati
2.076.016a tad vàkyaü dharmasaüyuktaü ÷rutvà sarve sabhàsadaþ
2.076.016c harùàn mumucur a÷råõi ràme nihitacetasaþ
2.076.017a yadi tv àryaü na ÷akùyàmi vinivartayituü vanàt
2.076.017c vane tatraiva vatsyàmi yathàryo lakùmaõas tathà
2.076.018a sarvopàyaü tu vartiùye vinivartayituü balàt
2.076.018c samakùam àrya mi÷ràõàü sàdhånàü guõavartinàm
2.076.019a evam uktvà tu dharmàtmà bharato bhràtçvatsalaþ
2.076.019c samãpastham uvàcedaü sumantraü mantrakovidam
2.076.020a tårõam utthàya gaccha tvaü sumantra mama ÷àsanàt
2.076.020c yàtràm àj¤àpaya kùipraü balaü caiva samànaya
2.076.021a evam uktaþ sumantras tu bharatena mahàtmanà
2.076.021c prahçùñaþ so 'di÷at sarvaü yathà saüdiùñam iùñavat
2.076.022a tàþ prahçùñàþ prakçtayo balàdhyakùà balasya ca
2.076.022c ÷rutvà yàtràü samàj¤aptàü ràghavasya nivartane
2.076.023a tato yodhàïganàþ sarvà bhartén sarvàn gçhegçhe
2.076.023c yàtrà gamanam àj¤àya tvarayanti sma harùitàþ
2.076.024a te hayair gorathaiþ ÷ãghraiþ syandanai÷ ca manojavaiþ
2.076.024c saha yodhair balàdhyakùà balaü sarvam acodayan
2.076.025a sajjaü tu tad balaü dçùñvà bharato gurusaünidhau
2.076.025c rathaü me tvarayasveti sumantraü pàr÷vato 'bravãt
2.076.026a bharatasya tu tasyàj¤àü pratigçhya praharùitaþ
2.076.026c rathaü gçhãtvà prayayau yuktaü paramavàjibhiþ
2.076.027a sa ràghavaþ satyadhçtiþ pratàpavàn; bruvan suyuktaü dçóhasatyavikramaþ
2.076.027c guruü mahàraõyagataü ya÷asvinaü; prasàdayiùyan bharato 'bravãt tadà
2.076.028a tåõa samutthàya sumantra gaccha; balasya yogàya balapradhànàn
2.076.028c ànetum icchàmi hi taü vanasthaü; prasàdya ràmaü jagato hitàya
2.076.029a sa såtaputro bharatena samyag; àj¤àpitaþ saüparipårõakàmaþ
2.076.029c ÷a÷àsa sarvàn prakçtipradhànàn; balasya mukhyàü÷ ca suhçjjanaü ca
2.076.030a tataþ samutthàya kule kule te; ràjanyavai÷yà vçùalà÷ ca vipràþ
2.076.030c ayåyujann uùñrarathàn kharàü÷ ca; nàgàn hayàü÷ caiva kulaprasåtàn
2.077.001a tataþ samutthitaþ kàlyam àsthàya syandanottamam
2.077.001c prayayau bharataþ ÷ãghraü ràmadar÷anakàïkùayà
2.077.002a agrataþ prayayus tasya sarve mantripurodhasaþ
2.077.002c adhiruhya hayair yuktàn rathàn såryarathopamàn
2.077.003a navanàgasahasràõi kalpitàni yathàvidhi
2.077.003c anvayur bharataü yàntam ikùvàku kulanandanam
2.077.004a ùaùñhã rathasahasràõi dhanvino vividhàyudhàþ
2.077.004c anvayur bharataü yàntaü ràjaputraü ya÷asvinam
2.077.005a ÷ataü sahasràõy a÷vànàü samàråóhàni ràghavam
2.077.005c anvayur bharataü yàntaü ràjaputraü ya÷asvinam
2.077.006a kaikeyã ca sumitrà ca kausalyà ca ya÷asvinã
2.077.006c ràmànayanasaühçùñà yayur yànena bhàsvatà
2.077.007a prayàtà÷ càryasaüghàtà ràmaü draùñuü salakùmaõam
2.077.007c tasyaiva ca kathà÷ citràþ kurvàõà hçùñamànasàþ
2.077.008a megha÷yàmaü mahàbàhuü sthirasattvaü dçóhavratam
2.077.008c kadà drakùyàmahe ràmaü jagataþ ÷okanà÷anam
2.077.009a dçùña eva hi naþ ÷okam apaneùyati ràghavaþ
2.077.009c tamaþ sarvasya lokasya samudyann iva bhàskaraþ
2.077.010a ity evaü kathayantas te saüprahçùñàþ kathàþ ÷ubhàþ
2.077.010c pariùvajànà÷ cànyonyaü yayur nàgarikàs tadà
2.077.011a ye ca tatràpare sarve saümatà ye ca naigamàþ
2.077.011c ràmaü prati yayur hçùñàþ sarvàþ prakçtayas tadà
2.077.012a maõi kàrà÷ ca ye ke cit kumbhakàrà÷ ca ÷obhanàþ
2.077.012c såtrakarmakçta÷ caiva ye ca ÷astropajãvinaþ
2.077.013a màyårakàþ kràkacikà rocakà vedhakàs tathà
2.077.013c dantakàràþ sudhàkàràs tathà gandhopajãvinaþ
2.077.014a suvarõakàràþ prakhyàtàs tathà kambaladhàvakàþ
2.077.014c snàpakàcchàdakà vaidyà dhåpakàþ ÷auõóikàs tathà
2.077.015a rajakàs tunnavàyà÷ ca gràmaghoùamahattaràþ
2.077.015c ÷ailåùà÷ ca saha strãbhir yànti kaivartakàs tathà
2.077.016a samàhità vedavido bràhmaõà vçttasaümatàþ
2.077.016c gorathair bharataü yàntam anujagmuþ sahasra÷aþ
2.077.017a suveùàþ ÷uddhavasanàs tàmramçùñànulepanàþ
2.077.017c sarve te vividhair yànaiþ ÷anair bharatam anvayuþ
2.077.018a prahçùñamudità senà sànvayàt kaikayãsutam
2.077.018c vyavatiùñhata sà senà bharatasyànuyàyinã
2.077.019a nirãkùyànugatàü senàü tàü ca gaïgàü ÷ivodakàm
2.077.019c bharataþ sacivàn sarvàn abravãd vàkyakovidaþ
2.077.020a nive÷ayata me sainyam abhipràyeõa sarva÷aþ
2.077.020c vi÷ràntaþ pratariùyàmaþ ÷va idànãü mahànadãm
2.077.021a dàtuü ca tàvad icchàmi svar gatasya mahãpateþ
2.077.021c aurdhvadeha nimittàrtham avatãryodakaü nadãm
2.077.022a tasyaivaü bruvato 'màtyàs tathety uktvà samàhitàþ
2.077.022c nyave÷ayaüs tàü÷ chandena svena svena pçthakpçthak
2.077.023a nive÷ya gaïgàm anu tàü mahànadãü; camåü vidhànaiþ paribarha ÷obhinãm
2.077.023c uvàsa ràmasya tadà mahàtmano; vicintayàno bharato nivartanam
2.078.001a tato niviùñàü dhvajinãü gaïgàm anvà÷ritàü nadãm
2.078.001c niùàdaràjo dçùñvaiva j¤àtãn saütvarito 'bravãt
2.078.002a mahatãyam ataþ senà sàgaràbhà pradç÷yate
2.078.002c nàsyàntam avagacchàmi manasàpi vicintayan
2.078.003a sa eùa hi mahàkàyaþ kovidàradhvajo rathe
2.078.003c bandhayiùyati và dà÷àn atha vàsmàn vadhiùyati
2.078.004a atha dà÷arathiü ràmaü pitrà ràjyàd vivàsitam
2.078.004c bharataþ kaikeyãputro hantuü samadhigacchati
2.078.005a bhartà caiva sakhà caiva ràmo dà÷arathir mama
2.078.005c tasyàrthakàmàþ saünaddhà gaïgànåpe 'tra tiùñhata
2.078.006a tiùñhantu sarvadà÷à÷ ca gaïgàm anvà÷rità nadãm
2.078.006c balayuktà nadãrakùà màüsamålaphalà÷anàþ
2.078.007a nàvàü ÷atànàü pa¤cànàü kaivartànàü ÷ataü ÷atam
2.078.007c saünaddhànàü tathà yånàü tiùñhantv atyabhyacodayat
2.078.008a yadà tuùñas tu bharato ràmasyeha bhaviùyati
2.078.008c seyaü svastimayã senà gaïgàm adya tariùyati
2.078.009a ity uktvopàyanaü gçhya matsyamàüsamadhåni ca
2.078.009c abhicakràma bharataü niùàdàdhipatir guhaþ
2.078.010a tam àyàntaü tu saüprekùya såtaputraþ pratàpavàn
2.078.010c bharatàyàcacakùe 'tha vinayaj¤o vinãtavat
2.078.011a eùa j¤àtisahasreõa sthapatiþ parivàritaþ
2.078.011c ku÷alo daõóakàraõye vçddho bhràtu÷ ca te sakhà
2.078.012a tasmàt pa÷yatu kàkutstha tvàü niùàdàdhipo guhaþ
2.078.012c asaü÷ayaü vijànãte yatra tau ràmalakùmaõau
2.078.013a etat tu vacanaü ÷rutvà sumantràd bharataþ ÷ubham
2.078.013c uvàca vacanaü ÷ãghraü guhaþ pa÷yatu màm iti
2.078.014a labdhvàbhyanuj¤àü saühçùño j¤àtibhiþ parivàritaþ
2.078.014c àgamya bharataü prahvo guho vacanam abravãit
2.078.015a niùkuña÷ caiva de÷o 'yaü va¤cità÷ càpi te vayam
2.078.015c nivedayàmas te sarve svake dà÷akule vasa
2.078.016a asti målaü phalaü caiva niùàdaiþ samupàhçtam
2.078.016c àrdraü ca màüsaü ÷uùkaü ca vanyaü coccàvacaü mahat
2.078.017a à÷aüse svà÷ità senà vatsyatãmàü vibhàvarãm
2.078.017c arcito vividhaiþ kàmaiþ ÷vaþ sasainyo gamiùyasi
2.079.001a evam uktas tu bharato niùàdàdhipatiü guham
2.079.001c pratyuvàca mahàpràj¤o vàkyaü hetvarthasaühitam
2.079.002a årjitaþ khalu te kàmaþ kçto mama guroþ sakhe
2.079.002c yo me tvam ãdç÷ãü senàm eko 'bhyarcitum icchasi
2.079.003a ity uktvà tu mahàtejà guhaü vacanam uttamam
2.079.003c abravãd bharataþ ÷rãmàn niùàdàdhipatiü punaþ
2.079.004a katareõa gamiùyàmi bharadvàjà÷ramaü guha
2.079.004c gahano 'yaü bhç÷aü de÷o gaïgànåpo duratyayaþ
2.079.005a tasya tadvacanaü ÷rutvà ràjaputrasya dhãmataþ
2.079.005c abravãt prà¤jalir vàkyaü guho gahanagocaraþ
2.079.006a dà÷às tv anugamiùyanti dhanvinaþ susamàhitàþ
2.079.006c ahaü cànugamiùyàmi ràjaputra mahàya÷aþ
2.079.007a kaccin na duùño vrajasi ràmasyàkliùñakarmaõaþ
2.079.007c iyaü te mahatã senà ÷aïkàü janayatãva me
2.079.008a tam evam abhibhàùantam àkà÷a iva nirmalaþ
2.079.008c bharataþ ÷lakùõayà vàcà guhaü vacanam abravãt
2.079.009a mà bhåt sa kàlo yat kaùñaü na màü ÷aïkitum arhasi
2.079.009c ràghavaþ sa hi me bhràtà jyeùñhaþ pitçsamo mama
2.079.010a taü nivartayituü yàmi kàkutsthaü vanavàsinam
2.079.010c buddhir anyà na te kàryà guha satyaü bravãmi te
2.079.011a sa tu saühçùñavadanaþ ÷rutvà bharatabhàùitam
2.079.011c punar evàbravãd vàkyaü bharataü prati harùitaþ
2.079.012a dhanyas tvaü na tvayà tulyaü pa÷yàmi jagatãtale
2.079.012c ayatnàd àgataü ràjyaü yas tvaü tyaktum ihecchasi
2.079.013a ÷à÷vatã khalu te kãrtir lokàn anucariùyati
2.079.013c yas tvaü kçcchragataü ràmaü pratyànayitum icchasi
2.079.014a evaü saübhàùamàõasya guhasya bharataü tadà
2.079.014c babhau naùñaprabhaþ såryo rajanã càbhyavartata
2.079.015a saünive÷ya sa tàü senàü guhena paritoùitaþ
2.079.015c ÷atrughnena saha ÷rãmठ÷ayanaü punar àgamat
2.079.016a ràmacintàmayaþ ÷oko bharatasya mahàtmanaþ
2.079.016c upasthito hy anarhasya dharmaprekùasya tàdç÷aþ
2.079.017a antardàhena dahanaþ saütàpayati ràghavam
2.079.017c vanadàhàbhisaütaptaü gåóho 'gnir iva pàdapam
2.079.018a prasrutaþ sarvagàtrebhyaþ svedaþ ÷okàgnisaübhavaþ
2.079.018c yathà såryàü÷usaütapto himavàn prasruto himam
2.079.019a dhyànanirdara÷ailena viniþ÷vasitadhàtunà
2.079.019c dainyapàdapasaüghena ÷okàyàsàdhi÷çïgiõà
2.079.020a pramohànantasattvena saütàpauùadhiveõunà
2.079.020c àkrànto duþkha÷ailena mahatà kaikayãsutaþ
2.079.021a guhena sàrdhaü bharataþ samàgato; mahànubhàvaþ sajanaþ samàhitaþ
2.079.021c sudurmanàs taü bharataü tadà punar; guhaþ samà÷vàsayad agrajaü prati
2.080.001a àcacakùe 'tha sadbhàvaü lakùmaõasya mahàtmanaþ
2.080.001c bharatàyàprameyàya guho gahanagocaraþ
2.080.002a taü jàgrataü guõair yuktaü varacàpeùudhàriõam
2.080.002c bhràtç guptyartham atyantam ahaü lakùmaõam abravam
2.080.003a iyaü tàta sukhà ÷ayyà tvadartham upakalpità
2.080.003c pratyà÷vasihi ÷eùvàsyàü sukhaü ràghavanandana
2.080.004a ucito 'yaü janaþ sarve duþkhànàü tvaü sukhocitaþ
2.080.004c dharmàtmaüs tasya guptyarthaü jàgariùyàmahe vayam
2.080.005a na hi ràmàt priyataro mamàsti bhuvi ka÷ cana
2.080.005c motsuko bhår bravãmy etad apy asatyaü tavàgrataþ
2.080.006a asya prasàdàd à÷aüse loke 'smin sumahad ya÷aþ
2.080.006c dharmàvàptiü ca vipulàm arthàvàptiü ca kevalàm
2.080.007a so 'haü priyasakhaü ràmaü ÷ayànaü saha sãtayà
2.080.007c rakùiùyàmi dhanuùpàõiþ sarvaiþ svair j¤àtibhiþ saha
2.080.008a na hi me 'viditaü kiü cid vane 'smiü÷ carataþ sadà
2.080.008c caturaïgaü hy api balaü prasahema vayaü yudhi
2.080.009a evam asmàbhir uktena lakùmaõena mahàtmanà
2.080.009c anunãtà vayaü sarve dharmam evànupa÷yatà
2.080.010a kathaü dà÷arathau bhåmau ÷ayàne saha sãtayà
2.080.010c ÷akyà nidràmayà labdhuü jãvitaü và sukhàni và
2.080.011a yo na devàsuraiþ sarvaiþ ÷akyaþ prasahituü yudhi
2.080.011c taü pa÷ya guha saüviùñaü tçõeùu saha sãtayà
2.080.012a mahatà tapasà labdho vividhai÷ ca pari÷ramaiþ
2.080.012c eko da÷arathasyaiùa putraþ sadç÷alakùaõaþ
2.080.013a asmin pravràjite ràjà na ciraü vartayiùyati
2.080.013c vidhavà medinã nånaü kùipram eva bhaviùyati
2.080.014a vinadya sumahànàdaü ÷rameõoparatàþ striyaþ
2.080.014c nirghoùoparataü nånam adya ràjanive÷anam
2.080.015a kausalyà caiva ràjà ca tathaiva jananã mama
2.080.015c nà÷aüse yadi te sarve jãveyuþ ÷arvarãm imàm
2.080.016a jãved api hi me màtà ÷atrughnasyànvavekùayà
2.080.016c duþkhità yà tu kausalyà vãrasår vina÷iùyati
2.080.017a atikràntam atikràntam anavàpya manoratham
2.080.017c ràjye ràmam anikùipya pità me vina÷iùyati
2.080.018a siddhàrthàþ pitaraü vçttaü tasmin kàle hy upasthite
2.080.018c pretakàryeùu sarveùu saüskariùyanti bhåmipam
2.080.019a ramyacatvarasaüsthànàü suvibhaktamahàpathàm
2.080.019c harmyapràsàdasaüpannàü sarvaratnavibhåùitàm
2.080.020a gajà÷varathasaübàdhàü tåryanàdavinàditàm
2.080.020c sarvakalyàõasaüpårõàü hçùñapuùñajanàkulàm
2.080.021a àràmodyànasaüpårõàü samàjotsava÷àlinãm
2.080.021c sukhità vicariùyanti ràjadhànãü pitur mama
2.080.022a api satyapratij¤ena sàrdhaü ku÷alinà vayam
2.080.022c nivçtte samaye hy asmin sukhitàþ pravi÷emahi
2.080.023a paridevayamànasya tasyaivaü sumahàtmanaþ
2.080.023c tiùñhato ràjaputrasya ÷arvarã sàtyavartata
2.080.024a prabhàte vimale sårye kàrayitvà jañà ubhau
2.080.024c asmin bhàgãrathã tãre sukhaü saütàritau mayà
2.080.025a jañàdharau tau drumacãravàsasau; mahàbalau ku¤jarayåthapopamau
2.080.025c vareùucàpàsidharau paraütapau; vyavekùamàõau saha sãtayà gatau
2.081.001a guhasya vacanaü ÷rutvà bharato bhç÷am apriyam
2.081.001c dhyànaü jagàma tatraiva yatra tac chrutam apriyam
2.081.002a sukumàro mahàsattvaþ siühaskandho mahàbhujaþ
2.081.002c puõóarãka vi÷àlàkùas taruõaþ priyadar÷anaþ
2.081.003a pratyà÷vasya muhårtaü tu kàlaü paramadurmanàþ
2.081.003c papàta sahasà totrair hçdi viddha iva dvipaþ
2.081.004a tadavasthaü tu bharataü ÷atrughno 'nantara sthitaþ
2.081.004c pariùvajya rurodoccair visaüj¤aþ ÷okakar÷itaþ
2.081.005a tataþ sarvàþ samàpetur màtaro bharatasya tàþ
2.081.005c upavàsa kç÷à dãnà bhartçvyasanakar÷itàþ
2.081.006a tà÷ ca taü patitaü bhåmau rudantyaþ paryavàrayan
2.081.006c kausalyà tv anusçtyainaü durmanàþ pariùasvaje
2.081.007a vatsalà svaü yathà vatsam upagåhya tapasvinã
2.081.007c paripapraccha bharataü rudantã ÷okalàlasà
2.081.008a putravyàdhir na te kaccic charãraü paribàdhate
2.081.008c adya ràjakulasyàsya tvadadhãnaü hi jãvitam
2.081.009a tvàü dçùñvà putra jãvàmi ràme sabhràtçke gate
2.081.009c vçtte da÷arathe ràj¤i nàtha ekas tvam adya naþ
2.081.010a kaccin na lakùmaõe putra ÷rutaü te kiü cid apriyam
2.081.010c putra và hy ekaputràyàþ sahabhàrye vanaü gate
2.081.011a sa muhårtaü samà÷vasya rudann eva mahàya÷àþ
2.081.011c kausalyàü parisàntvyedaü guhaü vacanam abravãt
2.081.012a bhràtà me kvàvasad ràtriü kva sãtà kva ca lakùmaõaþ
2.081.012c asvapac chayane kasmin kiü bhuktvà guha ÷aüsa me
2.081.013a so 'bravãd bharataü pçùño niùàdàdhipatir guhaþ
2.081.013c yad vidhaü pratipede ca ràme priyahite 'tithau
2.081.014a annam uccàvacaü bhakùyàþ phalàni vividhàni ca
2.081.014c ràmàyàbhyavahàràrthaü bahucopahçtaü mayà
2.081.015a tat sarvaü pratyanuj¤àsãd ràmaþ satyaparàkramaþ
2.081.015c na hi tat pratyagçhõàt sa kùatradharmam anusmaran
2.081.016a na hy asmàbhiþ pratigràhyaü sakhe deyaü tu sarvadà
2.081.016c iti tena vayaü ràjann anunãtà mahàtmanà
2.081.017a lakùmaõena samànãtaü pãtvà vàri mahàya÷àþ
2.081.017c aupavàsyaü tadàkàrùãd ràghavaþ saha sãtayà
2.081.018a tatas tu jala÷eùeõa lakùmaõo 'py akarot tadà
2.081.018c vàg yatàs te trayaþ saüdhyàm upàsata samàhitàþ
2.081.019a saumitris tu tataþ pa÷càd akarot svàstaraü ÷ubham
2.081.019c svayam ànãya barhãüùi kùipraü ràghava kàraõàt
2.081.020a tasmin samàvi÷ad ràmaþ svàstare saha sãtayà
2.081.020c prakùàlya ca tayoþ pàdàv apacakràma lakùmaõaþ
2.081.021a etat tad iïgudãmålam idam eva ca tat tçõam
2.081.021c yasmin ràma÷ ca sãtà ca ràtriü tàü ÷ayitàv ubhau
2.081.022a niyamya pçùñhe tu talàïgulitravà¤; ÷araiþ supårõàv iùudhã paraütapaþ
2.081.022c mahad dhanuþ sajyam upohya lakùmaõo; ni÷àm atiùñhat parito 'sya kevalam
2.081.023a tatas tv ahaü cottamabàõacàpadhçk; sthito 'bhavaü tatra sa yatra lakùmaõaþ
2.081.023c atandribhir j¤àtibhir àttakàrmukair; mahendrakalpaü paripàlayaüs tadà
2.082.001a tac chrutvà nipuõaü sarvaü bharataþ saha mantribhiþ
2.082.001c iïgudãmålam àgamya ràma÷ayyàm avekùya tàm
2.082.002a abravãj jananãþ sarvà iha tena mahàtmanà
2.082.002c ÷arvarã ÷ayità bhåmàv idam asya vimarditam
2.082.003a mahàbhàgakulãnena mahàbhàgena dhãmatà
2.082.003c jàto da÷arathenorvyàü na ràmaþ svaptum arhati
2.082.004a ajinottarasaüstãrõe varàstaraõasaücaye
2.082.004c ÷ayitvà puruùavyàghraþ kathaü ÷ete mahãtale
2.082.005a pràsàdàgra vimàneùu valabhãùu ca sarvadà
2.082.005c haimaràjatabhaumeùu varàstaraõa÷àliùu
2.082.006a puùpasaücayacitreùu candanàgarugandhiùu
2.082.006c pàõóuràbhraprakà÷eùu ÷ukasaügharuteùu ca
2.082.007a gãtavàditranirghoùair varàbharaõaniþsvanaiþ
2.082.007c mçdaïgavara÷abdai÷ ca satataü pratibodhitaþ
2.082.008a bandibhir vanditaþ kàle bahubhiþ såtamàgadhaiþ
2.082.008c gàthàbhir anuråpàbhiþ stutibhi÷ ca paraütapaþ
2.082.009a a÷raddheyam idaü loke na satyaü pratibhàti mà
2.082.009c muhyate khalu me bhàvaþ svapno 'yam iti me matiþ
2.082.010a na nånaü daivataü kiü cit kàlena balavattaram
2.082.010c yatra dà÷arathã ràmo bhåmàv evaü ÷ayãta saþ
2.082.011a videharàjasya sutà sãtà ca priyadar÷anà
2.082.011c dayità ÷ayità bhåmau snuùà da÷arathasya ca
2.082.012a iyaü ÷ayyà mama bhràtur idaü hi parivartitam
2.082.012c sthaõóile kañhine sarvaü gàtrair vimçditaü tçõam
2.082.013a manye sàbharaõà suptà sãtàsmi¤ ÷ayane tadà
2.082.013c tatra tatra hi dç÷yante saktàþ kanakabindavaþ
2.082.014a uttarãyam ihàsaktaü suvyaktaü sãtayà tadà
2.082.014c tathà hy ete prakà÷ante saktàþ kau÷eyatantavaþ
2.082.015a manye bhartuþ sukhà ÷ayyà yena bàlà tapasvinã
2.082.015c sukumàrã satã duþkhaü na vijànàti maithilã
2.082.016a sàrvabhauma kule jàtaþ sarvalokasukhàvahaþ
2.082.016c sarvalokapriyas tyaktvà ràjyaü priyam anuttamam
2.082.017a katham indãvara÷yàmo raktàkùaþ priyadar÷anaþ
2.082.017c sukhabhàgã ca duþkhàrhaþ ÷ayito bhuvi ràghavaþ
2.082.018a siddhàrthà khalu vaidehã patiü yànugatà vanam
2.082.018c vayaü saü÷ayitàþ sarve hãnàs tena mahàtmanà
2.082.019a akarõadhàrà pçthivã ÷ånyeva pratibhàti mà
2.082.019c gate da÷arathe svarge ràme càraõyam à÷rite
2.082.020a na ca pràrthayate ka÷ cin manasàpi vasuüdharàm
2.082.020c vane 'pi vasatas tasya bàhuvãryàbhirakùitàm
2.082.021a ÷ånyasaüvaraõàrakùàm ayantritahayadvipàm
2.082.021c apàvçtapuradvàràü ràjadhànãm arakùitàm
2.082.022a aprahçùñabalàü nyånàü viùamasthàm anàvçtàm
2.082.022c ÷atravo nàbhimanyante bhakùyàn viùakçtàn iva
2.082.023a adya prabhçti bhåmau tu ÷ayiùye 'haü tçõeùu và
2.082.023c phalamålà÷ano nityaü jañàcãràõi dhàrayan
2.082.024a tasyàrtham uttaraü kàlaü nivatsyàmi sukhaü vane
2.082.024c taü prati÷ravam àmucya nàsya mithyà bhaviùyati
2.082.025a vasantaü bhràtur arthàya ÷atrughno mànuvatsyati
2.082.025c lakùmaõena saha tv àryo ayodhyàü pàlayiùyati
2.082.026a abhiùekùyanti kàkutstham ayodhyàyàü dvijàtayaþ
2.082.026c api me devatàþ kuryur imaü satyaü manoratham
2.082.027a prasàdyamànaþ ÷irasà mayà svayaü; bahuprakàraü yadi na prapatsyate
2.082.027c tato 'nuvatsyàmi ciràya ràghavaü; vane vasan nàrhati màm upekùitum
2.083.001a vyuùya ràtriü tu tatraiva gaïgàkåle sa ràghavaþ
2.083.001c bharataþ kàlyam utthàya ÷atrughnam idam abravãt
2.083.002a ÷atrughottiùñha kiü ÷eùe niùàdàdhipatiü guham
2.083.002c ÷ãghram ànaya bhadraü te tàrayiùyati vàhinãm
2.083.003a jàgarmi nàhaü svapimi tathaivàryaü vicintayan
2.083.003c ity evam abravãd bhràtrà ÷atrughno 'pi pracoditaþ
2.083.004a iti saüvadator evam anyonyaü narasiühayoþ
2.083.004c àgamya prà¤jaliþ kàle guho bharatam abravãt
2.083.005a kaccit sukhaü nadãtãre 'vàtsãþ kàkutstha ÷arvarãm
2.083.005c kaccic ca saha sainyasya tava sarvam anàmayam
2.083.006a guhasya tat tu vacanaü ÷rutvà snehàd udãritam
2.083.006c ràmasyànuva÷o vàkyaü bharato 'pãdam abravãt
2.083.007a sukhà naþ ÷arvarã ràjan påjità÷ càpi te vayam
2.083.007c gaïgàü tu naubhir bahvãbhir dà÷àþ saütàrayantu naþ
2.083.008a tato guhaþ saütvaritaþ ÷rutvà bharata÷àsanam
2.083.008c pratipravi÷ya nagaraü taü j¤àtijanam abravãt
2.083.009a uttiùñhata prabudhyadhvaü bhadram astu hi vaþ sadà
2.083.009c nàvaþ samanukarùadhvaü tàrayiùyàma vàhinãm
2.083.010a te tathoktàþ samutthàya tvarità ràja÷àsanàt
2.083.010c pa¤ca nàvàü ÷atàny eva samàninyuþ samantataþ
2.083.011a anyàþ svastikavij¤eyà mahàghaõóà dharà varàþ
2.083.011c ÷obhamànàþ patàkinyo yuktavàtàþ susaühatàþ
2.083.012a tataþ svastikavij¤eyàü pàõóukambalasaüvçtàm
2.083.012c sanandighoùàü kalyàõãü guho nàvam upàharat
2.083.013a tàm àruroha bharataþ ÷atrughna÷ ca mahàbalaþ
2.083.013c kausalyà ca sumitrà ca yà÷ cànyà ràjayoùitaþ
2.083.014a purohita÷ ca tat pårvaü gurave bràhmaõà÷ ca ye
2.083.014c anantaraü ràjadàràs tathaiva ÷akañàpaõàþ
2.083.015a àvàsam àdãpayatàü tãrthaü càpy avagàhatàm
2.083.015c bhàõóàni càdadànànàü ghoùas tridivam aspç÷at
2.083.016a patàkinyas tu tà nàvaþ svayaü dà÷air adhiùñhitàþ
2.083.016c vahantyo janam àråóhaü tadà saüpetur à÷ugàþ
2.083.017a nàrãõàm abhipårõàs tu kà÷ cit kà÷ cit tu vàjinàm
2.083.017c ka÷ cit tatra vahanti sma yànayugyaü mahàdhanam
2.083.018a tàþ sma gatvà paraü tãram avaropya ca taü janam
2.083.018c nivçttàþ kàõóacitràõi kriyante dà÷abandhubhiþ
2.083.019a savaijayantàs tu gajà gajàrohaiþ pracoditàþ
2.083.019c tarantaþ sma prakà÷ante sadhvajà iva parvatàþ
2.083.020a nàva÷ càruruhus tv anye plavais terus tathàpare
2.083.020c anye kumbhaghañais terur anye teru÷ ca bàhubhiþ
2.083.021a sà puõyà dhvajinã gaïgàü dà÷aiþ saütàrità svayam
2.083.021c maitre muhårte prayayau prayàgavanam uttamam
2.083.022a à÷vàsayitvà ca camåü mahàtmà; nive÷ayitvà ca yathopajoùam
2.083.022c draùñuü bharadvàjam çùipravaryam; çtvig vçtaþ san bharataþ pratasthe
2.084.001a bharadvàjà÷ramaü dçùñvà kro÷àd eva nararùabhaþ
2.084.001c balaü sarvam avasthàpya jagàma saha mantribhiþ
2.084.002a padbhyàm eva hi dharmaj¤o nyasta÷astraparicchadaþ
2.084.002c vasàno vàsasã kùaume purodhàya purohitam
2.084.003a tataþ saüdar÷ane tasya bharadvàjasya ràghavaþ
2.084.003c mantriõas tàn avasthàpya jagàmànu purohitam
2.084.004a vasiùñham atha dçùñvaiva bharadvàjo mahàtapàþ
2.084.004c saücacàlàsanàt tårõaü ÷iùyàn arghyam iti bruvan
2.084.005a samàgamya vasiùñhena bharatenàbhivàditaþ
2.084.005c abudhyata mahàtejàþ sutaü da÷arathasya tam
2.084.006a tàbhyàm arghyaü ca pàdyaü ca dattvà pa÷càt phalàni ca
2.084.006c ànupårvyàc ca dharmaj¤aþ papraccha ku÷alaü kule
2.084.007a ayodhyàyàü bale ko÷e mitreùv api ca mantriùu
2.084.007c jànan da÷arathaü vçttaü na ràjànam udàharat
2.084.008a vasiùñho bharata÷ cainaü papracchatur anàmayam
2.084.008c ÷arãre 'gniùu vçkùeùu ÷iùyeùu mçgapakùiùu
2.084.009a tatheti ca pratij¤àya bharadvàjo mahàtapàþ
2.084.009c bharataü pratyuvàcedaü ràghavasnehabandhanàt
2.084.010a kim ihàgamane kàryaü tava ràjyaü pra÷àsataþ
2.084.010c etad àcakùva me sarvaü na hi me ÷udhyate manaþ
2.084.011a suùuve yama mitraghnaü kausalyànandavardhanam
2.084.011c bhràtrà saha sabhàryo ya÷ ciraü pravràjito vanam
2.084.012a niyuktaþ strãniyuktena pitrà yo 'sau mahàya÷àþ
2.084.012c vanavàsã bhavetãha samàþ kila caturda÷a
2.084.013a kaccin na tasyàpàpasya pàpaü kartum ihecchasi
2.084.013c akaõñakaü bhoktumanà ràjyaü tasyànujasya ca
2.084.014a evam ukto bharadvàjaü bharataþ pratyuvàca ha
2.084.014c parya÷ru nayano duþkhàd vàcà saüsajjamànayà
2.084.015a hato 'smi yadi màm evaü bhagavàn api manyate
2.084.015c matto na doùam à÷aïker naivaü màm anu÷àdhi hi
2.084.016a aü÷ caitad iùñaü màtà me yad avocan madantare
2.084.016c nàham etena tuùña÷ ca na tad vacanam àdade
2.084.017a ahaü tu taü naravyàghram upayàtaþ prasàdakaþ
2.084.017c pratinetum ayodhyàü ca pàdau tasyàbhivanditum
2.084.018a tvaü màm evaü gataü matvà prasàdaü kartum arhasi
2.084.018c ÷aüsa me bhagavan ràmaþ kva saüprati mahãpatiþ
2.084.019a uvàca taü bharadvàjaþ prasàdàd bharataü vacaþ
2.084.019c tvayy etat puruùavyàghraü yuktaü ràghavavaü÷aje
2.084.019e guruvçttir dama÷ caiva sàdhånàü cànuyàyità
2.084.020a jàne caitan manaþsthaü te dçóhãkaraõam astv iti
2.084.020c apçcchaü tvàü tavàtyarthaü kãrtiü samabhivardhayan
2.084.021a asau vasati te bhràtà citrakåñe mahàgirau
2.084.021c ÷vas tu gantàsi taü de÷aü vasàdya saha mantribhiþ
2.084.021e etaü me kuru supràj¤a kàmaü kàmàrthakovida
2.084.022a tatas tathety evam udàradar÷anaþ; pratãtaråpo bharato 'bravãd vacaþ
2.084.022c cakàra buddhiü ca tadà mahà÷rame; ni÷ànivàsàya naràdhipàtmajaþ
2.085.001a kçtabuddhiü nivàsàya tathaiva sa munis tadà
2.085.001c bharataü kaikayã putram àtithyena nyamantrayat
2.085.002a abravãd bharatas tv enaü nanv idaü bhavatà kçtam
2.085.002c pàdyam arghyaü tathàtithyaü vane yad åpapadyate
2.085.003a athovàca bharadvàjo bharataü prahasann iva
2.085.003c jàne tvàü prãti saüyuktaü tuùyes tvaü yena kena cit
2.085.004a senàyàs tu tavaitasyàþ kartum icchàmi bhojanam
2.085.004c mama pritir yathà råpà tvam arho manujarùabha
2.085.005a kimarthaü càpi nikùipya dåre balam ihàgataþ
2.085.005c kasmàn nehopayàto 'si sabalaþ puruùarùabha
2.085.006a bharataþ pratyuvàcedaü prà¤jalis taü tapodhanam
2.085.006c sasainyo nopayàto 'smi bhagavan bhagavad bhayàt
2.085.007a vàji mukhyà manuùyà÷ ca mattà÷ ca vara vàraõàþ
2.085.007c pracchàdya mahatãü bhåmiü bhagavann anuyànti màm
2.085.008a te vçkùàn udakaü bhåmim à÷rameùåñajàüs tathà
2.085.008c na hiüsyur iti tenàham eka evàgatas tataþ
2.085.009a ànãyatàm itaþ senety àj¤aptaþ paramarùiõà
2.085.009c tathà tu cakre bharataþ senàyàþ samupàgamam
2.085.010a agni÷àlàü pravi÷yàtha pãtvàpaþ parimçjya ca
2.085.010c àtithyasya kriyàhetor vi÷vakarmàõam àhvayat
2.085.011a àhvaye vi÷vakarmàõam ahaü tvaùñàram eva ca
2.085.011c àtithyaü kartum icchàmi tatra me saüvidhãyatàm
2.085.012a pràk srotasa÷ ca yà nadyaþ pratyak srotasa eva ca
2.085.012c pçthivyàm antarikùe ca samàyàntv adya sarva÷aþ
2.085.013a anyàþ sravantu maireyaü suràm anyàþ suniùñhitàm
2.085.013c aparà÷ codakaü ÷ãtam ikùukàõóarasopamam
2.085.014a àhvaye devagandharvàn vi÷vàvasuhahàhuhån
2.085.014c tathaivàpsaraso devãr gandharvã÷ càpi sarva÷aþ
2.085.015a ghçtàcãm atha vi÷vàcãü mi÷rake÷ãm alambusàm
2.085.015c ÷akraü yà÷ copatiùñhanti brahmàõaü yà÷ ca bhàminãþ
2.085.015e sarvàs tumburuõà sàrdham àhvaye saparicchadàþ
2.085.016a vanaü kuruùu yad divyaü vàso bhåùaõapatravat
2.085.016c divyanàrãphalaü ÷a÷vat tat kauberam ihaiva tu
2.085.017a iha me bhagavàn somo vidhattàm annam uttamam
2.085.017c bhakùyaü bhojyaü ca coùyaü ca lehyaü ca vividhaü bahu
2.085.018a vicitràõi ca màlyàni pàdapapracyutàni ca
2.085.018c suràdãni ca peyàni màüsàni vividhàni ca
2.085.019a evaü samàdhinà yuktas tejasàpratimena ca
2.085.019c ÷ikùàsvarasamàyuktaü tapasà càbravãn muniþ
2.085.020a manasà dhyàyatas tasya pràïmukhasya kçtà¤jaleþ
2.085.020c àjagmus tàni sarvàõi daivatàni pçthakpçthak
2.085.021a malayaü durduraü caiva tataþ svedanudo 'nilaþ
2.085.021c upaspç÷ya vavau yuktyà supriyàtmà sukhaþ ÷ivaþ
2.085.022a tato 'bhyavartanta ghanà divyàþ kusumavçùñayaþ
2.085.022c devadundubhighoùa÷ ca dikùu sarvàsu ÷u÷ruve
2.085.023a pravavu÷ cottamà vàtà nançtu÷ càpsarogaõàþ
2.085.023c prajagur devagandharvà vãõà pramumucuþ svaràn
2.085.024a sa ÷abdo dyàü ca bhåmiü ca pràõinàü ÷ravaõàni ca
2.085.024c vive÷occàritaþ ÷lakùõaþ samo layaguõànvitaþ
2.085.025a tasminn uparate ÷abde divye ÷rotrasukhe nçõàm
2.085.025c dadar÷a bhàrataü sainyaü vidhànaü vi÷vakarmaõaþ
2.085.026a babhåva hi samà bhåmiþ samantàt pa¤cayojanam
2.085.026c ÷àdvalair bahubhi÷ channà nãlavaidåryasaünibhaiþ
2.085.027a tasmin bilvàþ kapitthà÷ ca panasà bãjapårakàþ
2.085.027c àmalakyo babhåvu÷ ca cåtà÷ ca phalabhåùaõàþ
2.085.028a uttarebhyaþ kurubhya÷ ca vanaü divyopabhogavat
2.085.028c àjagàma nadã divyà tãrajair bahubhir vçtà
2.085.029a catuþ÷àlàni ÷ubhràõi ÷àlà÷ ca gajavàjinàm
2.085.029c harmyapràsàdasaüghàtàs toraõàni ÷ubhàni ca
2.085.030a sitameghanibhaü càpi ràjave÷ma sutoraõam
2.085.030c ÷uklamàlyakçtàkàraü divyagandhasamukùitam
2.085.031a caturasram asaübàdhaü ÷ayanàsanayànavat
2.085.031c divyaiþ sarvarasair yuktaü divyabhojanavastravat
2.085.032a upakalpita sarvànnaü dhautanirmalabhàjanam
2.085.032c këptasarvàsanaü ÷rãmat svàstãrõa÷ayanottamam
2.085.033a pravive÷a mahàbàhur anuj¤àto maharùiõà
2.085.033c ve÷ma tad ratnasaüpårõaü bharataþ kaikayãsutaþ
2.085.034a anujagmu÷ ca taü sarve mantriõaþ sapurohitàþ
2.085.034c babhåvu÷ ca mudà yuktà taü dçùñvà ve÷ma saüvidhim
2.085.035a tatra ràjàsanaü divyaü vyajanaü chatram eva ca
2.085.035c bharato mantribhiþ sàrdham abhyavartata ràjavat
2.085.036a àsanaü påjayàm àsa ràmàyàbhipraõamya ca
2.085.036c vàlavyajanam àdàya nyaùãdat sacivàsane
2.085.037a ànupårvyàn niùedu÷ ca sarve mantrapurohitàþ
2.085.037c tataþ senàpatiþ pa÷càt pra÷àstà ca niùedatuþ
2.085.038a tatas tatra muhårtena nadyaþ pàyasakardamàþ
2.085.038c upàtiùñhanta bharataü bharadvàjasya ÷àsanat
2.085.039a tàsàm ubhayataþ kålaü pàõóumçttikalepanàþ
2.085.039c ramyà÷ càvasathà divyà brahmaõas tu prasàdajàþ
2.085.040a tenaiva ca muhårtena divyàbharaõabhåùitàþ
2.085.040c àgur viü÷atisàhasrà bràhmaõà prahitàþ striyaþ
2.085.041a suvarõamaõimuktena pravàlena ca ÷obhitàþ
2.085.041c àgur viü÷atisàhasràþ kuberaprahitàþ striyaþ
2.085.042a yàbhir gçhãtaþ puruùaþ sonmàda iva lakùyate
2.085.042c àgur viü÷atisàhasrà nandanàd apsarogaõàþ
2.085.043a nàradas tumburur gopaþ parvataþ såryavarcasaþ
2.085.043c ete gandharvaràjàno bharatasyàgrato jaguþ
2.085.044a alambusà mi÷rake÷ã puõóarãkàtha vàmanà
2.085.044c upànçtyaüs tu bharataü bharadvàjasya ÷àsanàt
2.085.045a yàni màlyàni deveùu yàni caitrarathe vane
2.085.045c prayàge tàny adç÷yanta bharadvàjasya ÷àsanàt
2.085.046a bilvà màrdaïgikà àsa¤ ÷amyà gràhà bibhãtakàþ
2.085.046c a÷vatthà nartakà÷ càsan bharadvàjasya tejasà
2.085.047a tataþ saralatàlà÷ ca tilakà naktamàlakàþ
2.085.047c prahçùñàs tatra saüpetuþ kubjàbhåtàtha vàmanàþ
2.085.048a ÷iü÷apàmalakã jambår yà÷ cànyàþ kànane latàþ
2.085.048c pramadà vigrahaü kçtvà bharadvàjà÷rame 'vasan
2.085.049a suràü suràpàþ pibata pàyasaü ca bubhuk÷itàþ
2.085.049c màüsani ca sumedhyàni bhakùyantàü yàvad icchatha
2.085.050a utsàdya snàpayanti sma nadãtãreùu valguùu
2.085.050c apy ekam ekaü puruùaü pramadàþ satpa càùña ca
2.085.051a saüvahantyaþ samàpetur nàryo ruciralocanàþ
2.085.051c parimçjya tathà nyàyaü pàyayanti varàïganàþ
2.085.052a hayàn gajàn kharàn uùñràüs tathaiva surabheþ sutàn
2.085.052c ikùåü÷ ca madhujàlàü÷ ca bhojayanti sma vàhanàn
2.085.052e ikùvàkuvarayodhànàü codayanto mahàbalàþ
2.085.053a nà÷vabandho '÷vam àjànàn na gajaü ku¤jaragrahaþ
2.085.053c mattapramattamudità camåþ sà tatra saübabhau
2.085.054a tarpità sarvakàmais te raktacandanaråùitàþ
2.085.054c apsarogaõasaüyuktàþ sainyà vàcam udairayan
2.085.055a naivàyodhyàü gamiùyàmo na gamiùyàma daõóakàn
2.085.055c ku÷alaü bharatasyàstu ràmasyàstu tathà sukham
2.085.056a iti pàdàtayodhà÷ ca hastya÷vàrohabandhakàþ
2.085.056c anàthàs taü vidhiü labdhvà vàcam etàm udairayan
2.085.057a saüprahçùñà vinedus te naràs tatra sahasra÷aþ
2.085.057c bharatasyànuyàtàraþ svarge 'yam iti càbruvan
2.085.058a tato bhuktavatàü teùàü tad annam amçtopamam
2.085.058c divyàn udvãkùya bhakùyàüs tàn abhavad bhakùaõe matiþ
2.085.059a preùyà÷ ceñya÷ ca vadhva÷ ca balasthà÷ càpi sarva÷aþ
2.085.059c babhåvus te bhç÷aü tçptàþ sarve càhatavàsasaþ
2.085.060a ku¤jarà÷ ca kharoùñra÷ ca go'÷và÷ ca mçgapakùiõaþ
2.085.060c babhåvuþ subhçtàs tatra nànyo hy anyam akalpayat
2.085.061a nà÷uklavàsàs tatràsãt kùudhito malino 'pi và
2.085.061c rajasà dhvastake÷o và naraþ ka÷ cid adç÷yata
2.085.062a àjai÷ càpi ca vàràhair niùñhànavarasaücayaiþ
2.085.062c phalaniryåhasaüsiddhaiþ såpair gandharasànvitaiþ
2.085.063a puùpadhvajavatãþ pårõàþ ÷uklasyànnasya càbhitaþ
2.085.063c dadç÷ur vismitàs tatra narà lauhãþ sahasra÷aþ
2.085.064a babhåvur vanapàr÷veùu kåpàþ pàyasakardamàþ
2.085.064c tà÷ ca kàmadughà gàvo drumà÷ càsan madhu÷cyutaþ
2.085.065a vàpyo maireya pårõà÷ ca mçùñamàüsacayair vçtàþ
2.085.065c pratapta piñharai÷ càpi màrgamàyårakaukkuñaiþ
2.085.066a pàtrãõàü ca sahasràõi ÷àtakumbhamayàni ca
2.085.066c sthàlyaþ kumbhyaþ karambhya÷ ca dadhipårõàþ susaüskçtàþ
2.085.066e yauvanasthasya gaurasya kapitthasya sugandhinaþ
2.085.067a hradàþ pårõà rasàlasya dadhnaþ ÷vetasya càpare
2.085.067c babhåvuþ pàyasasyànte ÷arkaràyà÷ ca saücayàþ
2.085.068a kalkàü÷ cårõakaùàyàü÷ ca snànàni vividhàni ca
2.085.068c dadç÷ur bhàjanasthàni tãrtheùu saritàü naràþ
2.085.069a ÷uklàn aü÷umata÷ càpi dantadhàvanasaücayàn
2.085.069c ÷uklàü÷ candanakalkàü÷ ca samudgeùv avatiùñhataþ
2.085.070a darpaõàn parimçùñàü÷ ca vàsasàü càpi saücayàn
2.085.070c pàdukopànahàü caiva yugmàn yatra sahasra÷aþ
2.085.071a à¤janãþ kaïkatàn kårcàü÷ chatràõi ca dhanåüùi ca
2.085.071c marmatràõàni citràõi ÷ayanàny àsanàni ca
2.085.072a pratipànahradàn pårõàn kharoùñragajavàjinàm
2.085.072c avagàhya sutãrthàü÷ ca hradàn sotpala puùkaràn
2.085.073a nãlavaidåryavarõàü÷ ca mçdån yavasasaücayàn
2.085.073c nirvàpàrthaü pa÷ånàü te dadç÷us tatra sarva÷aþ
2.085.074a vyasmayanta manuùyàs te svapnakalpaü tad adbhutam
2.085.074c dçùñvàtithyaü kçtaü tàdçg bharatasya maharùiõà
2.085.075a ity evaü ramamàõànàü devànàm iva nandane
2.085.075c bharadvàjà÷rame ramye sà ràtrir vyatyavartata
2.085.076a pratijagmu÷ ca tà nadyo gandharvà÷ ca yathàgatam
2.085.076c bharadvàjam anuj¤àpya tà÷ ca sarvà varàïganàþ
2.085.077a tathaiva mattà madirotkañà naràs; tathaiva divyàgurucandanokùitàþ
2.085.077c tathaiva divyà vividhàþ sraguttamàþ; pçthakprakãrõà manujaiþ pramarditàþ
2.086.001a tatas tàü rajanãm uùya bharataþ saparicchadaþ
2.086.001c kçtàtithyo bharadvàjaü kàmàd abhijagàma ha
2.086.002a tam çùiþ puruùavyàghraü prekùya prà¤jalim àgatam
2.086.002c hutàgnihotro bharataü bharadvàjo 'bhyabhàùata
2.086.003a kaccid atra sukhà ràtris tavàsmadviùaye gatà
2.086.003c samagras te janaþ kaccid àtithye ÷aüsa me 'nagha
2.086.004a tam uvàcà¤jaliü kçtvà bharato 'bhipraõamya ca
2.086.004c à÷ramàd abhiniùkrantam çùim uttama tejasaü
2.086.005a sukhoùito 'smi bhagavan samagrabalavàhanaþ
2.086.005c tarpitaþ sarvakàmai÷ ca sàmàtyo balavat tvayà
2.086.006a apetaklamasaütàpàþ subhakùyàþ suprati÷rayàþ
2.086.006c api preùyàn upàdàya sarve sma susukhoùitàþ
2.086.007a àmantraye 'haü bhagavan kàmaü tvàm çùisattama
2.086.007c samãpaü prasthitaü bhràtur maireõekùasva cakùuùà
2.086.008a à÷ramaü tasya dharmaj¤a dhàrmikasya mahàtmanaþ
2.086.008c àcakùva katamo màrgaþ kiyàn iti ca ÷aüsa me
2.086.009a iti pçùñas tu bharataü bhràtçdar÷analàlasaü
2.086.009c pratyuvàca mahàtejà bharadvàjo mahàtapàþ
2.086.010a bharatàrdhatçtãyeùu yojaneùv ajane vane
2.086.010c citrakåño giris tatra ramyanirdarakànanaþ
2.086.011a uttaraü pàr÷vam àsàdya tasya mandàkinã nadã
2.086.011c puùpitadrumasaüchannà ramyapuùpitakànanà
2.086.012a anantaraü tat sarita÷ citrakåña÷ ca parvataþ
2.086.012c tato parõakuñã tàta tatra tau vasato dhruvam
2.086.013a dakùiõenaiva màrgeõa savyadakùiõam eva ca
2.086.013c gajavàjirathàkãrõàü vàhinãü vàhinãpate
2.086.013e vàhayasva mahàbhàga tato drakùyasi ràghavam
2.086.014a prayàõam iti ca ÷rutvà ràjaràjasya yoùitaþ
2.086.014c hitvà yànàni yànàrhà bràhmaõaü paryavàrayan
2.086.015a vepamànà kç÷à dãnà saha devyà sumantriyà
2.086.015c kausalyà tatra jagràha karàbhyàü caraõau muneþ
2.086.016a asamçddhena kàmena sarvalokasya garhità
2.086.016c kaikeyã tasya jagràha caraõau savyapatrapà
2.086.017a taü pradakùiõam àgamya bhagavantaü mahàmunim
2.086.017c adåràd bharatasyaiva tasthau dãnamanàs tadà
2.086.018a tataþ papraccha bharataü bharadvàjo dçóhavrataþ
2.086.018c vi÷eùaü j¤àtum icchàmi màtéõàü tava ràghava
2.086.019a evam uktas tu bharato bharadvàjena dhàrmikaþ
2.086.019c uvàca prà¤jalir bhåtvà vàkyaü vacanakovidaþ
2.086.020a yàm imàü bhagavan dãnàü ÷okàn a÷anakar÷itàm
2.086.020c pitur hi mahiùãü devãü devatàm iva pa÷yasi
2.086.021a eùà taü puruùavyàghraü siühavikràntagàminam
2.086.021c kausalyà suùuve ràmaü dhàtàram aditir yathà
2.086.022a asyà vàmabhujaü ÷liùñà yaiùà tiùñhati durmanàþ
2.086.022c karõikàrasya ÷àkheva ÷ãrõapuùpà vanàntare
2.086.023a etasyàs tau sutau devyàþ kumàrau devavarõinau
2.086.023c ubhau lakùmaõa÷atrughnau vãrau satyaparàkramau
2.086.024a yasyàþ kçte narayàghrau jãvanà÷am ito gatau
2.086.024c ràjà putravihãna÷ ca svargaü da÷aratho gataþ
2.086.025a ai÷varyakàmàü kaikeyãm anàryàm àryaråpiõãm
2.086.025c mamaitàü màtaraü viddhi nç÷aüsàü pàpani÷cayàm
2.086.025e yatomålaü hi pa÷yàmi vyasanaü mahad àtmanaþ
2.086.026a ity uktvà nara÷àrdålo bàùpagadgadayà girà
2.086.026c sa ni÷a÷vàsa tàmràkùo kruddho nàga ivàsakçt
2.086.027a bharadvàjo maharùis taü bruvantaü bharataü tadà
2.086.027c pratyuvàca mahàbuddhir idaü vacanam arthavat
2.086.028a na doùeõàvagantavyà kaikeyã bharata tvayà
2.086.028c ràmapravràjanaü hy etat sukhodarkaü bhaviùyati
2.086.029a abhivàdya tu saüsiddhaþ kçtvà cainaü pradakùiõam
2.086.029c àmantrya bharataþ sainyaü yujyatàm ity acodayat
2.086.030a tato vàjirathàn yuktvà divyàn hemapariùkritàn
2.086.030c adhyàrohat prayàõàrthã bahån bahuvidho janaþ
2.086.031a gajakanyàgajà÷ caiva hemakakùyàþ patàkinaþ
2.086.031c jãmåtà iva gharmànte saghoùàþ saüpratasthire
2.086.032a vividhàny api yànàni mahàni ca laghåni ca
2.086.032c prayayuþ sumahàrhàõi pàdair eva padàtayaþ
2.086.033a atha yànapravekais tu kausalyàpramukhàþ striyaþ
2.086.033c ràmadar÷anakàïkùiõyaþ prayayur muditàs tadà
2.086.034a sa càrkataruõàbhàsàü niyuktàü ÷ibikàü ÷ubhàm
2.086.034c àsthàya prayayau ÷rãmàn bharataþ saparicchadaþ
2.086.035a sà prayàtà mahàsenà gajavàjirathàkulà
2.086.035c dakùiõàü di÷am àvçtya mahàmegha ivotthitaþ
2.086.035e vanàni tu vyatikramya juùñàni mçgapakùibhiþ
2.086.036a sà saüprahçùñadvipavàjiyodhà; vitràsayantã mçgapakùisaüghàn
2.086.036c mahad vanaü tat pravigàhamànà; raràja senà bharatasya tatra
2.087.001a tayà mahatyà yàyinyà dhvajinyà vanavàsinaþ
2.087.001c ardità yåthapà mattàþ sayåthàþ saüpradudruvuþ
2.087.002a çkùàþ pçùatasaüghà÷ ca rurava÷ ca samantataþ
2.087.002c dç÷yante vanaràjãùu giriùv api nadãùu ca
2.087.003a sa saüpratasthe dharmàtmà prãto da÷arathàtmajaþ
2.087.003c vçto mahatyà nàdinyà senayà caturaïgayà
2.087.004a sàgaraughanibhà senà bharatasya mahàtmanaþ
2.087.004c mahãü saüchàdayàm àsa pràvçùi dyàm ivàmbudaþ
2.087.005a turaügaughair avatatà vàraõai÷ ca mahàjavaiþ
2.087.005c anàlakùyà ciraü kàlaü tasmin kàle babhåva bhåþ
2.087.006a sa yàtvà dåram adhvànaü supari÷rànta vàhanaþ
2.087.006c uvàca bharataþ ÷rãmàn vasiùñhaü mantriõàü varam
2.087.007a yàdç÷aü lakùyate råpaü yathà caiva ÷rutaü mayà
2.087.007c vyaktaü pràptàþ sma taü de÷aü bharadvàjo yam abravãt
2.087.008a ayaü giri÷ citrakåñas tathà mandàkinã nadã
2.087.008c etat prakà÷ate dåràn nãlameghanibhaü vanam
2.087.009a gireþ sànåni ramyàõi citrakåñasya saüprati
2.087.009c vàraõair avamçdyante màmakaiþ parvatopamaiþ
2.087.010a mu¤canti kusumàny ete nagàþ parvatasànuùu
2.087.010c nãlà ivàtapàpàye toyaü toyadharà ghanàþ
2.087.011a kinnaràcaritodde÷aü pa÷ya ÷atrughna parvatam
2.087.011c hayaiþ samantàd àkãrõaü makarair iva sàgaram
2.087.012a ete mçgagaõà bhànti ÷ãghravegàþ pracoditàþ
2.087.012c vàyupraviddhàþ ÷aradi megharàjya ivàmbare
2.087.013a kurvanti kusumàpãóठ÷iraþsu surabhãn amã
2.087.013c meghaprakà÷aiþ phalakair dàkùiõàtyà yathà naràþ
2.087.014a niùkåjam iva bhåtvedaü vanaü ghorapradar÷anam
2.087.014c ayodhyeva janàkãrõà saüprati pratibhàti mà
2.087.015a khurair udãrito reõur divaü pracchàdya tiùñhati
2.087.015c taü vahaty anilaþ ÷ãghraü kurvann iva mama priyam
2.087.016a syandanàüs turagopetàn såtamukhyair adhiùñhitàn
2.087.016c etàn saüpatataþ ÷ãghraü pa÷ya ÷atrughna kànane
2.087.017a etàn vitràsitàn pa÷ya barhiõaþ priyadar÷anàn
2.087.017c etam àvi÷ataþ ÷ailam adhivàsaü patatriõàm
2.087.018a atimàtram ayaü de÷o manoj¤aþ pratibhàti mà
2.087.018c tàpasànàü nivàso 'yaü vyaktaü svargapatho yathà
2.087.019a mçgà mçgãbhiþ sahità bahavaþ pçùatà vane
2.087.019c manoj¤a råpà lakùyante kusumair iva citritaþ
2.087.020a sàdhu sainyàþ pratiùñhantàü vicinvantu ca kànanam
2.087.020c yathà tau puruùavyàghrau dç÷yete ràmalakùmaõau
2.087.021a bharatasya vacaþ ÷rutvà puruùàþ ÷astrapàõayaþ
2.087.021c vivi÷us tad vanaü ÷årà dhåmaü ca dadç÷us tataþ
2.087.022a te samàlokya dhåmàgram åcur bharatam àgatàþ
2.087.022c nàmanuùye bhavaty agnir vyaktam atraiva ràghavau
2.087.023a atha nàtra naravyàghrau ràjaputrau paraütapau
2.087.023c anye ràmopamàþ santi vyaktam atra tapasvinaþ
2.087.024a tac chrutvà bharatas teùàü vacanaü sàdhu saümatam
2.087.024c sainyàn uvàca sarvàüs tàn amitrabalamardanaþ
2.087.025a yat tà bhavantas tiùñhantu neto gantavyam agrataþ
2.087.025c aham eva gamiùyàmi sumantro gurur eva ca
2.087.026a evam uktàs tataþ sarve tatra tasthuþ samantataþ
2.087.026c bharato yatra dhåmàgraü tatra dçùñiü samàdadhat
2.087.027a vyavasthità yà bharatena sà camår; nirãkùamàõàpi ca dhåmam agrataþ
2.087.027c babhåva hçùñà nacireõa jànatã; priyasya ràmasya samàgamaü tadà
2.088.001a dãrghakàloùitas tasmin girau girivanapriyaþ
2.088.001c videhyàþ priyamàkàïkùan svaü ca cittaü vilobhayan
2.088.002a atha dà÷arathi÷ citraü citrakåñam adar÷ayat
2.088.002c bhàryàm amarasaükà÷aþ ÷acãm iva puraüdaraþ
2.088.003a na ràjyàd bhraü÷anaü bhadre na suhçdbhir vinàbhavaþ
2.088.003c mano me bàdhate dçùñvà ramaõãyam imaü girim
2.088.004a pa÷yemam acalaü bhadre nànàdvijagaõàyutam
2.088.004c ÷ikharaiþ kham ivodviddhair dhàtumadbhir vibhåùitam
2.088.005a ke cid rajatasaükà÷àþ ke cit kùatajasaünibhàþ
2.088.005c pãtamà¤jiùñhavarõà÷ ca ke cin maõivaraprabhàþ
2.088.006a puùyàrkaketukàbhà÷ ca ke cij jyotã rasaprabhàþ
2.088.006c viràjante 'calendrasya de÷à dhàtuvibhåùitàþ
2.088.007a nànàmçgagaõadvãpitarakùvçkùagaõair vçtaþ
2.088.007c aduùñair bhàty ayaü ÷ailo bahupakùisamàkulaþ
2.088.008a àmrajambvasanair lodhraiþ priyàlaiþ panasair dhavaiþ
2.088.008c aïkolair bhavyatini÷air bilvatindukaveõubhiþ
2.088.009a kà÷maryariùñavaraõair madhåkais tilakais tathà
2.088.009c badaryàmalakair nãpair vetradhanvanabãjakaiþ
2.088.010a puùpavadbhiþ phalopetai÷ chàyàvadbhir manoramaiþ
2.088.010c evamàdibhir àkãrõaþ ÷riyaü puùyaty ayaü giriþ
2.088.011a ÷ailaprastheùu ramyeùu pa÷yemàn kàmaharùaõàn
2.088.011c kinnaràn dvaüdva÷o bhadre ramamàõàn manasvinaþ
2.088.012a ÷àkhàvasaktàn khaógàü÷ ca pravaràõy ambaràõi ca
2.088.012c pa÷ya vidyàdharastrãõàü krãóed de÷àn manoramàn
2.088.013a jalaprapàtair udbhedair niùyandai÷ ca kva cit kva cit
2.088.013c sravadbhir bhàty ayaü ÷ailaþ sravan mada iva dvipaþ
2.088.014a guhàsamãraõo gandhàn nànàpuùpabhavàn vahan
2.088.014c ghràõatarpaõam abhyetya kaü naraü na praharùayet
2.088.015a yadãha ÷arado 'nekàs tvayà sàrdham anindite
2.088.015c lakùmaõena ca vatsyàmi na màü ÷okaþ pradhakùyati
2.088.016a bahupuùpaphale ramye nànàdvijagaõàyute
2.088.016c vicitra÷ikhare hy asmin ratavàn asmi bhàmini
2.088.017a anena vanavàsena mayà pràptaü phaladvayam
2.088.017c pitu÷ cànçõatà dharme bharatasya priyaü tathà
2.088.018a vaidehi ramase kaccic citrakåñe mayà saha
2.088.018c pa÷yantã vividhàn bhàvàn manovàkkàyasaüyatàn
2.088.019a idam evàmçtaü pràhå ràj¤àü ràjarùayaþ pare
2.088.019c vanavàsaü bhavàrthàya pretya me prapitàmahàþ
2.088.020a ÷ilàþ ÷ailasya ÷obhante vi÷àlàþ ÷ata÷o 'bhitaþ
2.088.020c bahulà bahulair varõair nãlapãtasitàruõaiþ
2.088.021a ni÷i bhànty acalendrasya hutà÷ana÷ikhà iva
2.088.021c oùadhyaþ svaprabhà lakùmyà bhràjamànàþ sahasra÷aþ
2.088.022a ke cit kùayanibhà de÷àþ ke cid udyànasaünibhàþ
2.088.022c ke cid eka÷ilà bhànti parvatasyàsya bhàmini
2.088.023a bhittveva vasudhàü bhàti citrakåñaþ samutthitaþ
2.088.023c citrakåñasya kåño 'sau dç÷yate sarvataþ ÷ivaþ
2.088.024a kuùñhapuünàgatagarabhårjapatrottaracchadàn
2.088.024c kàminàü svàstaràn pa÷ya ku÷e÷ayadalàyutàn
2.088.025a mçdità÷ càpaviddhà÷ ca dç÷yante kamalasrajaþ
2.088.025c kàmibhir vanite pa÷ya phalàni vividhàni ca
2.088.026a vasvaukasàràü nalinãm atyetãvottaràn kurån
2.088.026c parvata÷ citrakåño 'sau bahumålaphalodakaþ
2.088.027a imaü tu kàlaü vanite vijahrivàüs; tvayà ca sãte saha lakùmaõena ca
2.088.027c ratiü prapatsye kuladharmavardhinãü; satàü pathi svair niyamaiþ paraiþ sthitaþ
2.089.001a atha ÷ailàd viniùkramya maithilãü kosale÷varaþ
2.089.001c adar÷ayac chubhajalàü ramyàü mandàkinãü nadãm
2.089.002a abravãc ca varàrohàü càrucandranibhànanàm
2.089.002c videharàjasya sutàü ràmo ràjãvalocanaþ
2.089.003a vicitrapulinàü ramyàü haüsasàrasasevitàm
2.089.003c kusumair upasaüpannàü pa÷ya mandàkinãü nadãm
2.089.004a nànàvidhais tãraruhair vçtàü puùpaphaladrumaiþ
2.089.004c ràjantãü ràjaràjasya nalinãm iva sarvataþ
2.089.005a mçgayåthanipãtàni kaluùàmbhàüsi sàmpratam
2.089.005c tãrthàni ramaõãyàni ratiü saüjanayanti me
2.089.006a jañàjinadharàþ kàle valkalottaravàsasaþ
2.089.006c çùayas tv avagàhante nadãü mandàkinãü priye
2.089.007a àdityam upatiùñhante niyamàd årdhvabàhavaþ
2.089.007c ete 'pare vi÷àlàkùi munayaþ saü÷itavratàþ
2.089.008a màrutoddhåta ÷ikharaiþ prançtta iva parvataþ
2.089.008c pàdapaiþ patrapuùpàõi sçjadbhir abhito nadãm
2.089.009a kaccin maõinikà÷odàü kaccit pulina÷àlinãm
2.089.009c kaccit siddhajanàkãrõàü pa÷ya mandàkinãü nadãm
2.089.010a nirdhåtàn vàyunà pa÷ya vitatàn puùpasaücayàn
2.089.010c poplåyamànàn aparàn pa÷ya tvaü jalamadhyagàn
2.089.011a tàü÷ càtivalgu vacaso rathàïgàhvayanà dvijàþ
2.089.011c adhirohanti kalyàõi niùkåjantaþ ÷ubhà giraþ
2.089.012a dar÷anaü citrakåñasya mandàkinyà÷ ca ÷obhane
2.089.012c adhikaü puravàsàc ca manye ca tava dar÷anàt
2.089.013a vidhåtakaluùaiþ siddhais tapodama÷amànvitaiþ
2.089.013c nityavikùobhita jalàü vihàhasva mayà saha
2.089.014a sakhãvac ca vigàhasva sãte mandakinãm imàm
2.089.014c kamalàny avamajjantã puùkaràõi ca bhàmini
2.089.015a tvaü paurajanavad vyàlàn ayodhyàm iva parvatam
2.089.015c manyasva vanite nityaü sarayåvad imàü nadãm
2.089.016a lakùmaõa÷ caiva dharmàtmà mannide÷e vyavasthitaþ
2.089.016c tvaü cànukålà vaidehi prãtiü janayatho mama
2.089.017a upaspç÷aüs triùavaõaü madhumålaphalà÷anaþ
2.089.017c nàyodhyàyai na ràjyàya spçhaye 'dya tvayà saha
2.089.018a imàü hi ramyàü gajayåthalolitàü; nipãtatoyàü gajasiühavànaraiþ
2.089.018c supuùpitaiþ puùpadharair alaükçtàü; na so 'sti yaþ syàn na gatakramaþ sukhã
2.089.019a itãva ràmo bahusaügataü vacaþ; priyà sahàyaþ saritaü prati bruvan
2.089.019c cacàra ramyaü nayanà¤janaprabhaü; sa citrakåñaü raghuvaü÷avardhanaþ
2.090.001a tathà tatràsatas tasya bharatasyopayàyinaþ
2.090.001c sainya reõu÷ ca ÷abda÷ ca pràduràstàü nabhaþ spç÷au
2.090.002a etasminn antare trastàþ ÷abdena mahatà tataþ
2.090.002c ardità yåthapà mattàþ sayåthà dudruvur di÷aþ
2.090.003a sa taü sainyasamudbhåtaü ÷abdaü ÷u÷rava ràghavaþ
2.090.003c tàü÷ ca vipradrutàn sarvàn yåthapàn anvavaikùata
2.090.004a tàü÷ ca vidravato dçùñvà taü ca ÷rutvà sa niþsvanam
2.090.004c uvàca ràmaþ saumitriü lakùmaõaü dãptatejasaü
2.090.005a hanta lakùmaõa pa÷yeha sumitrà suprajàs tvayà
2.090.005c bhãmastanitagambhãras tumulaþ ÷råyate svanaþ
2.090.006a ràjà và ràjamàtro và mçgayàm añate vane
2.090.006c anyad và ÷vàpadaü kiü cit saumitre j¤àtum arhasi
2.090.006e sarvam etad yathàtattvam aciràj j¤àtum arhasi
2.090.007a sa lakùmaõaþ saütvaritaþ sàlam àruhya puùpitam
2.090.007c prekùamàõo di÷aþ sarvàþ pårvàü di÷am avaikùata
2.090.008a udaïmukhaþ prekùamàõo dadar÷a mahatãü camåm
2.090.008c rathà÷vagajasaübàdhàü yattair yuktàü padàtibhiþ
2.090.009a tàm a÷vagajasaüpårõàü rathadhvajavibhåùitàm
2.090.009c ÷a÷aüsa senàü ràmàya vacanaü cedam abravãt
2.090.010a agniü saü÷amayatv àryaþ sãtà ca bhajatàü guhàm
2.090.010c sajyaü kuruùva càpaü ca ÷aràü÷ ca kavacaü tathà
2.090.011a taü ràmaþ puruùavyàghro lakùmaõaü pratyuvàca ha
2.090.011c aïgàvekùasva saumitre kasyaitàü manyase camåm
2.090.012a evam ukktas tu ràmeõa lakùmàõo vàkyam abravãt
2.090.012c didhakùann iva tàü senàü ruùitaþ pàvako yathà
2.090.013a saüpannaü ràjyam icchaüs tu vyaktaü pràpyàbhiùecanam
2.090.013c àvàü hantuü samabhyeti kaikeyyà bharataþ sutaþ
2.090.014a eùa vai sumahठ÷rãmàn viñapã saüprakà÷ate
2.090.014c viràjaty udgataskandhaþ kovidàra dhvajo rathe
2.090.015a bhajanty ete yathàkàmam a÷vàn àruhya ÷ãghragàn
2.090.015c ete bhràjanti saühçùñà jagàn àruhya sàdinaþ
2.090.016a gçhãtadhanuùau càvàü giriü vãra ÷rayàvahe
2.090.016c api nau va÷am àgacchet kovidàradhvajo raõe
2.090.017a api drakùyàmi bharataü yatkçte vyasanaü mahat
2.090.017c tvayà ràghava saüpràptaü sãtayà ca mayà tathà
2.090.018a yannimittaü bhavàn ràjyàc cyuto ràghava ÷à÷vatãm
2.090.018c saüpràpto 'yam arir vãra bharato vadhya eva me
2.090.019a bharatasya vadhe doùaü nàhaü pa÷yàmi ràghava
2.090.019c pårvàpakariõàü tyàge na hy adharmo vidhãyate
2.090.019e etasminn nihate kçtsnàm anu÷àdhi vasuüdharàm
2.090.020a adya putraü hataü saükhye kaikeyã ràjyakàmukà
2.090.020c mayà pa÷yet suduþkhàrtà hastibhagnam iva drumam
2.090.021a kaikeyãü ca vadhiùyàmi sànubandhàü sabàndhavàm
2.090.021c kaluùeõàdya mahatà medinã parimucyatàm
2.090.022a adyemaü saüyataü krodham asatkàraü ca mànada
2.090.022c mokùyàmi ÷atrusainyeùu kakùeùv iva hutà÷anam
2.090.023a adyaitac citrakåñasya kànanaü ni÷itaiþ ÷araiþ
2.090.023c bhinda¤ ÷atru÷arãràõi kariùye ÷oõitokùitam
2.090.024a ÷arair nirbhinnahçdayàn ku¤jaràüs turagàüs tathà
2.090.024c ÷vàpadàþ parikarùantu narà÷ ca nihatàn mayà
2.090.025a ÷aràõàü dhanuùa÷ càham ançõo 'smi mahàvane
2.090.025c sasainyaü bharataü hatvà bhaviùyàmi na saü÷ayaþ
2.091.001a susaürabdhaü tu saumitriü lakùmaõaü krodhamårchitam
2.091.001c ràmas tu parisàntvyàtha vacanaü cedam abravãt
2.091.002a kim atra dhanuùà kàryam asinà và sacarmaõà
2.091.002c maheùvàse mahàpràj¤e bharate svayam àgate
2.091.003a pràptakàlaü yad eùo 'smàn bharato draùñum icchati
2.091.003c asmàsu manasàpy eùa nàhitaü kiü cid àcaret
2.091.004a vipriyaü kçtapårvaü te bharatena kadà na kim
2.091.004c ãdç÷aü và bhayaü te 'dya bharataü yo 'tra ÷aïkase
2.091.005a na hi te niùñhuraü vàcyo bharato nàpriyaü vacaþ
2.091.005c ahaü hy apriyam uktaþ syàü bharatasyàpriye kçte
2.091.006a kathaü nu putràþ pitaraü hanyuþ kasyàü cid àpadi
2.091.006c bhràtà và bhràtaraü hanyàt saumitre pràõam àtmanaþ
2.091.007a yadi ràjyasya hetos tvam imàü vàcaü prabhàùase
2.091.007c vakùyàmi bharataü dçùñvà ràjyam asmai pradãyatàm
2.091.008a ucyamàno hi bharato mayà lakùmaõa tattvataþ
2.091.008c ràjyam asmai prayaccheti bàóham ity eva vakùyati
2.091.009a tathokto dharma÷ãlena bhràtrà tasya hite rataþ
2.091.009c lakùmaõaþ pravive÷eva svàni gàtràõi lajjayà
2.091.010a vrãóitaü lakùmaõaü dçùñvà ràghavaþ pratyuvàca ha
2.091.010c eùa manye mahàbàhur ihàsmàn draùñum àgataþ
2.091.011a vanavàsam anudhyàya gçhàya pratineùyati
2.091.011c imàü vàpy e÷a vaidehãm atyantasukhasevinãm
2.091.012a etau tau saüprakà÷ete gotravantau manoramau
2.091.012c vàyuvegasamau vãra javanau turagottamau
2.091.013a sa eùa sumahàkàyaþ kampate vàhinãmukhe
2.091.013c nàgaþ ÷atruüjayo nàma vçddhas tàtasya dhãmataþ
2.091.014a avatãrya tu sàlàgràt tasmàt sa samitiüjayaþ
2.091.014c lakùmaõaþ prà¤jalir bhåtvà tasthau ràmasya pàr÷vataþ
2.091.015a bharatenàtha saüdiùñà saümardo na bhaved iti
2.091.015c samantàt tasya ÷ailasya senàvàsam akalpayat
2.091.016a adhyardham ikùvàkucamår yojanaü parvatasya sà
2.091.016c pàr÷ve nyavi÷ad àvçtya gajavàjirathàkulà
2.091.017a sà citrakåñe bharatena senà; dharmaü puraskçtya vidhåya darpam
2.091.017c prasàdanàrthaü raghunandanasya; virocate nãtimatà praõãtà
2.092.001a nive÷ya senàü tu vibhuþ padbhyàü pàdavatàü varaþ
2.092.001c abhigantuü sa kàkutstham iyeùa guruvartakam
2.092.002a niviùña màtre sainye tu yathodde÷aü vinãtavat
2.092.002c bharato bhràtaraü vàkyaü ÷atrughnam idam abravãt
2.092.003a kùipraü vanam idaü saumya narasaüghaiþ samantataþ
2.092.003c lubdhai÷ ca sahitair ebhis tvam anveùitum arhasi
2.092.004a yàvan na ràmaü drakùyàmi lakùmaõaü và mahàbalam
2.092.004c vaidehãü và mahàbhàgàü na me ÷àntir bhaviùyati
2.092.005a yàvan na candrasaükà÷aü drakùyàmi ÷ubham ànanam
2.092.005c bhràtuþ padmapalà÷àkùaü na me ÷àntir bhaviùyati
2.092.006a yàvan na caraõau bhràtuþ pàrthiva vya¤janànvitau
2.092.006c ÷irasà dhàrayiùyàmi na me ÷àntir bhaviùyati
2.092.007a yàvan na ràjye ràjyàrhaþ pitçpaitàmahe sthitaþ
2.092.007c abhiùekajalaklinno na me ÷àntir bhaviùyati
2.092.008a kçtakçtyà mahàbhàgà vaidehã janakàtmajà
2.092.008c bhartàraü sàgaràntàyàþ pçthivyà yànugacchati
2.092.009a subhaga÷ citrakåño 'sau giriràjopamo giriþ
2.092.009c yasmin vasati kàkutsthaþ kubera ivanandane
2.092.010a kçtakàryam idaü durgaü vanaü vyàlaniùevitam
2.092.010c yad adhyàste mahàtejà ràmaþ ÷astrabhçtàü varaþ
2.092.011a evam uktvà mahàtejà bharataþ puruùarùabhaþ
2.092.011c padbhyàm eva mahàtejàþ pravive÷a mahad vanam
2.092.012a sa tàni drumajàlàni jàtàni girisànuùu
2.092.012c puùpitàgràõi madhyena jagàma vadatàü varaþ
2.092.013a sa gire÷ citrakåñasya sàlam àsàdya puùpitam
2.092.013c ràmà÷ramagatasyàgner dadar÷a dhvajam ucchritam
2.092.014a taü dçùñvà bharataþ ÷rãmàn mumoda sahabàndhavaþ
2.092.014c atra ràma iti j¤àtvà gataþ pàram ivàmbhasaþ
2.092.015a sa citrakåñe tu girau ni÷àmya; ràmà÷ramaü puõyajanopapannam
2.092.015c guhena sàrdhaü tvarito jagàma; punar nive÷yaiva camåü mahàtmà
2.093.001a niviùñàyàü tu senàyàm utsuko bharatas tadà
2.093.001c jagàma bhràtaraü draùñuü ÷atrughnam anudar÷ayan
2.093.002a çùiü vasiùñhaü saüdi÷ya màtér me ÷ãghram ànaya
2.093.002c iti taritam agre sa jàgama guruvatsalaþ
2.093.003a sumantras tv api ÷atughnam adåràd anvapadyata
2.093.003c ràmadàr÷anajas tarùo bharatasyeva tasya ca
2.093.004a gacchann evàtha bharatas tàpasàlayasaüsthitàm
2.093.004c bhràtuþ parõakuñãü ÷rãmàn uñajaü ca dadar÷a ha
2.093.005a ÷àlàyàs tv agratas tasyà dadar÷a bharatas tadà
2.093.005c kàùñàni càvabhagnàni puùpàõy avacitàni ca
2.093.006a dadar÷a ca vane tasmin mahataþ saücayàn kçtàn
2.093.006c mçgàõàü mahiùàõàü ca karãùaiþ ÷ãtakàraõàt
2.093.007a gacchan eva mahàbàhur dyutimàn bharatas tadà
2.093.007c ÷atrughnaü càbravãd dhçùñas tàn amàtyàü÷ ca sarva÷aþ
2.093.008a manye pràptàþ sma taü de÷aü bharadvàjo yam abravãt
2.093.008c nàtidåre hi manye 'haü nadãü mandàkinãm itaþ
2.093.009a uccair baddhàni cãràõi lakùmaõena bhaved ayam
2.093.009c abhij¤ànakçtaþ panthà vikàle gantum icchatà
2.093.010a idaü codàttadantànàü ku¤jaràõàü tarasvinàm
2.093.010c ÷ailapàr÷ve parikràntam anyonyam abhigarjatàm
2.093.011a yam evàdhàtum icchanti tàpasàþ satataü vane
2.093.011c tasyàsau dç÷yate dhåmaþ saükulaþ kçùñavartmanaþ
2.093.012a atràhaü puruùavyàghraü gurusatkàrakàriõam
2.093.012c àryaü drakùyàmi saühçùño maharùim iva ràghavam
2.093.013a atha gatvà muhårtaü tu citrakåñaü sa ràghavaþ
2.093.013c mandàkinãm anupràptas taü janaü cedam abravãt
2.093.014a jagatyàü puruùavyàghra àste vãràsane rataþ
2.093.014c janendro nirjanaü pràpya dhin me janma sajãvitam
2.093.015a matkçte vyasanaü pràpto lokanàtho mahàdyutiþ
2.093.015c saràn kàmàn parityajya vane vasati ràghavaþ
2.093.016a iti lokasamàkruùñaþ pàdeùv adya prasàdayan
2.093.016c ràmasya nipatiùyàmi sãtàyà÷ ca punaþ punaþ
2.093.017a evaü sa vilapaüs tasmin vane da÷arathàtmajaþ
2.093.017c dadar÷a mahatãü puõyàü parõa÷àlàü manoramàm
2.093.018a sàlatàlà÷vakarõànàü parõair bahubhir àvçtàm
2.093.018c vi÷àlàü mçdubhis tãrõàü ku÷air vedim ivàdhvare
2.093.019a ÷akràyudha nikà÷ai÷ ca kàrmukair bhàrasàdhanaiþ
2.093.019c rukmapçùñhair mahàsàraiþ ÷obhitàü ÷atrubàdhakaiþ
2.093.020a arkara÷mipratãkà÷air ghorais tåõãgataiþ ÷araiþ
2.093.020c ÷obhitàü dãptavadanaiþ sarpair bhogavatãm iva
2.093.021a mahàrajatavàsobhyàm asibhyàü ca viràjitàm
2.093.021c rukmabinduvicitràbhyàü carmabhyàü càpi ÷obhitàm
2.093.022a godhàïgulitrair àsàktai÷ citraiþ kà¤canabhåùitaiþ
2.093.022c arisaüghair anàdhçùyàü mçgaiþ siühaguhàm iva
2.093.023a pràgudaksravaõàü vediü vi÷àlàü dãptapàvakàm
2.093.023c dadar÷a bharatas tatra puõyàü ràmanive÷ane
2.093.024a nirãkùya sa muhårtaü tu dadar÷a bharato gurum
2.093.024c uñaje ràmam àsãnàü jañàmaõóaladhàriõam
2.093.025a taü tu kçùõàjinadharaü cãravalkalavàsasaü
2.093.025c dadar÷a ràmam àsãnam abhitaþ pàvakopamam
2.093.026a siühaskandhaü mahàbàhuü puõóarãkanibhekùaõam
2.093.026c pçthivyàþ sagaràntàyà bhartàraü dharmacàriõam
2.093.027a upaviùñaü mahàbàhuü brahmàõam iva ÷à÷vatam
2.093.027c sthaõóile darbhasasmtãrõe sãtayà lakùmaõena ca
2.093.028a taü dçùñvà bharataþ ÷rãmàn duþkhamohapariplutaþ
2.093.028c abhyadhàvata dharmàtmà bharataþ kaikayãsutaþ
2.093.029a dçùñvà ca vilalàpàrto bàùpasaüdigdhayà girà
2.093.029c a÷aknuvan dhàrayituü dhairyàd vacanam abravãt
2.093.030a yaþ saüsadi prakçtibhir bhaved yukta upàsitum
2.093.030c vanyair mçgair upàsãnaþ so 'yam àste mamàgrajaþ
2.093.031a vàsobhir bahusàhasrair yo mahàtmà purocitaþ
2.093.031c mçgàjine so 'yam iha pravaste dharmam àcaran
2.093.032a adhàrayad yo vividhà÷ citràþ sumanasas tadà
2.093.032c so 'yaü jañàbhàram imaü sahate ràghavaþ katham
2.093.033a yasya yaj¤air yathàdiùñair yukto dharmasya saücayaþ
2.093.033c ÷arãra kle÷asaübhåtaü sa dharmaü parimàrgate
2.093.034a candanena mahàrheõa yasyàïgam upasevitam
2.093.034c malena tasyàïgam idaü katham àryasya sevyate
2.093.035a mannimittam idaü duþkhaü pràpto ràmaþ sukhocitaþ
2.093.035c dhig jãvitaü nç÷aüsasya mama lokavigarhitam
2.093.036a ity evaü vilapan dãnaþ prasvinnamukhapaïkajaþ
2.093.036c pàdàv apràpya ràmasya papàta bharato rudan
2.093.037a duþkhàbhitapto bharato ràjaputro mahàbalaþ
2.093.037c uktvàryeti sakçd dãnaü punar novàca kiü cana
2.093.038a bàùpàpihita kaõñha÷ ca prekùya ràmaü ya÷asvinam
2.093.038c àryety evàbhisaükru÷ya vyàhartuü nà÷akat tataþ
2.093.039a ÷atrughna÷ càpi ràmasya vavande caraõau rudan
2.093.039c tàv ubhau sa samàliïgya ràmo 'py a÷råõy avartayat
2.093.040a tataþ sumantreõa guhena caiva; samãyatå ràjasutàv araõye
2.093.040c divàkara÷ caiva ni÷àkara÷ ca; yathàmbare ÷ukrabçhaspatibhyàm
2.093.041a tàn pàrthivàn vàraõayåthapàbhàn; samàgatàüs tatra mahaty araõye
2.093.041c vanaukasas te 'pi samãkùya sarve 'py; a÷råõy amu¤can pravihàya harùam
2.094.001a àghràya ràmas taü mårdhni pariùvajya ca ràghavaþ
2.094.001c aïke bharatam àropya paryapçcchat samàhitaþ
2.094.002a kva nu te 'bhåt pità tàta yad araõyaü tvam àgataþ
2.094.002c na hi tvaü jãvatas tasya vanam àgantum arhasi
2.094.003a cirasya bata pa÷yàmi dåràd bharatam àgatam
2.094.003c duùpratãkam araõye 'smin kiü tàta vanam àgataþ
2.094.004a kaccid da÷aratho ràjà ku÷alã satyasaügaraþ
2.094.004c ràjasåyà÷vamedhànàm àhartà dharmani÷cayaþ
2.094.005a sa kaccid bràhmaõo vidvàn dharmanityo mahàdyutiþ
2.094.005c ikùvàkåõàm upàdhyàyo yathàvat tàta påjyate
2.094.006a tàta kaccic ca kausalyà sumitrà ca prajàvatã
2.094.006c sukhinã kaccid àryà ca devã nandati kaikayã
2.094.007a kaccid vinaya saüpannaþ kulaputro bahu÷rutaþ
2.094.007c anasåyur anudraùñà satkçtas te purohitaþ
2.094.008a kaccid agniùu te yukto vidhij¤o matimàn çjuþ
2.094.008c hutaü ca hoùyamàõaü ca kàle vedayate sadà
2.094.009a iùvastravarasaüpannam artha÷àstravi÷àradam
2.094.009c sudhanvànam upàdhyàyaü kaccit tvaü tàta manyase
2.094.010a kaccid àtma samàþ ÷åràþ ÷rutavanto jitendriyàþ
2.094.010c kulãnà÷ ceïgitaj¤à÷ ca kçtàs te tàta mantriõaþ
2.094.011a mantro vijayamålaü hi ràj¤àü bhavati ràghava
2.094.011c susaüvçto mantradharair amàtyaiþ ÷àstrakovidaiþ
2.094.012a kaccin nidràva÷aü naiùi kaccit kàle vibudhyase
2.094.012c kac ciü÷ càpararàtriùu cintayasy arthanaipuõam
2.094.013a kaccin mantrayase naikaþ kaccin na bahubhiþ saha
2.094.013c kaccit te mantrito mantro ràùñraü na paridhàvati
2.094.014a kaccid arthaü vini÷citya laghumålaü mahodayam
2.094.014c kùipram àrabhase kartuü na dãrghayasi ràghava
2.094.015a kaccit tu sukçtàny eva kçtaråpàõi và punaþ
2.094.015c vidus te sarvakàryàõi na kartavyàni pàrthivàþ
2.094.016a kaccin na tarkair yuktvà và ye càpy aparikãrtitàþ
2.094.016c tvayà và tava vàmàtyair budhyate tàta mantritam
2.094.017a kaccit sahasràn mårkhàõàm ekam icchasi paõóitam
2.094.017c paõóito hy arthakçcchreùu kuryàn niþ÷reyasaü mahat
2.094.018a sahasràõy api mårkhàõàü yady upàste mahãpatiþ
2.094.018c atha vàpy ayutàny eva nàsti teùu sahàyatà
2.094.019a eko 'py amàtyo medhàvã ÷åro dakùo vicakùaõaþ
2.094.019c ràjànaü ràjamàtraü và pràpayen mahatãü ÷riyam
2.094.020a kaccin mukhyà mahatsv eva madhyameùu ca madhyamàþ
2.094.020c jaghanyà÷ ca jaghanyeùu bhçtyàþ karmasu yojitàþ
2.094.021a amàtyàn upadhàtãtàn pitçpaitàmahठ÷ucãn
2.094.021c ÷reùñhठ÷reùñheùu kaccit tvaü niyojayasi karmasu
2.094.022a kaccit tvàü nàvajànanti yàjakàþ patitaü yathà
2.094.022c ugrapratigrahãtàraü kàmayànam iva striyaþ
2.094.023a upàyaku÷alaü vaidyaü bhçtyasaüdåùaõe ratam
2.094.023c ÷åram ai÷varyakàmaü ca yo na hanti sa vadhyate
2.094.024a kaccid dhçùña÷ ca ÷åra÷ ca dhçtimàn matimठ÷uciþ
2.094.024c kulãna÷ cànurakta÷ ca dakùaþ senàpatiþ kçtaþ
2.094.025a balavanta÷ ca kaccit te mukhyà yuddhavi÷àradàþ
2.094.025c dçùñàpadànà vikràntàs tvayà satkçtya mànitàþ
2.094.026a ka cid balasya bhaktaü ca vetanaü ca yathocitam
2.094.026c saüpràptakàlaü dàtavyaü dadàsi na vilambase
2.094.027a kàlàtikramaõe hy eva bhakta vetanayor bhçtàþ
2.094.027c bhartuþ kupyanti duùyanti so 'narthaþ sumahàn smçtaþ
2.094.028a kaccit sarve 'nuraktàs tvàü kulaputràþ pradhànataþ
2.094.028c kaccit pràõàüs tavàrtheùu saütyajanti samàhitàþ
2.094.029a kaccij jànapado vidvàn dakùiõaþ pratibhànavàn
2.094.029c yathoktavàdã dåtas te kçto bharata paõóitaþ
2.094.030a kaccid aùñàda÷àny eùu svapakùe da÷a pa¤ca ca
2.094.030c tribhis tribhir avij¤àtair vetsi tãrthàni càrakaiþ
2.094.031a kaccid vyapàstàn ahitàn pratiyàtàü÷ ca sarvadà
2.094.031c durbalàn anavaj¤àya vartase ripusådana
2.094.032a kaccin na lokàyatikàn bràhmaõàüs tàta sevase
2.094.032c anartha ku÷alà hy ete bàlàþ paõóitamàninaþ
2.094.033a dharma÷àstreùu mukhyeùu vidyamàneùu durbudhàþ
2.094.033c buddhimàn vãkùikãü pràpya nirarthaü pravadanti te
2.094.034a vãrair adhyuùitàü pårvam asmàkaü tàta pårvakaiþ
2.094.034c satyanàmàü dçóhadvàràü hastya÷varathasaükulàm
2.094.035a bràhmaõaiþ kùatriyair vai÷yaiþ svakarmanirataiþ sadà
2.094.035c jitendriyair mahotsàhair vçtàmàtyaiþ sahasra÷aþ
2.094.036a pràsàdair vividhàkàrair vçtàü vaidyajanàkulàm
2.094.036c kaccit samuditàü sphãtàm ayodhyàü parirakùasi
2.094.037a kaccic caitya÷atair juùñaþ suniviùñajanàkulaþ
2.094.037c devasthànaiþ prapàbhi÷ ca taóàgai÷ copa÷obhitaþ
2.094.038a prahçùñanaranàrãkaþ samàjotsava÷obhitaþ
2.094.038c sukçùñasãmà pa÷umàn hiüsàbhir abhivarjitaþ
2.094.039a adevamàtçko ramyaþ ÷vàpadaiþ parivarjitaþ
2.094.039c kaccij janapadaþ sphãtaþ sukhaü vasati ràghava
2.094.040a kaccit te dayitàþ sarve kçùigorakùajãvinaþ
2.094.040c vàrtàyàü saü÷ritas tàta loko hi sukham edhate
2.094.041a teùàü guptiparãhàraiþ kaccit te bharaõaü kçtam
2.094.041c rakùyà hi ràj¤à dharmeõa sarve viùayavàsinaþ
2.094.042a kaccit striyaþ sàntvayasi kaccit tà÷ ca surakùitàþ
2.094.042c kaccin na ÷raddadhàsyàsàü kaccid guhyaü na bhàùase
2.094.043a kaccin nàga vanaü guptaü ku¤jaràõaü ca tçpyasi
2.094.043c kaccid dar÷ayase nityaü manuùyàõàü vibhåùitam
2.094.043e utthàyotthàya pårvàhõe ràjaputro mahàpathe
2.094.044a kaccit sarvàõi durgàõi dhanadhànyàyudhodakaiþ
2.094.044c yantrai÷ ca paripårõàni tathà ÷ilpidhanurdharaiþ
2.094.045a àyas te vipulaþ kaccit kaccid alpataro vyayaþ
2.094.045c apàtreùu na te kaccit ko÷o gacchati ràghava
2.094.046a devatàrthe ca pitrarthe bràhmaõàbhyàgateùu ca
2.094.046c yodheùu mitravargeùu kaccid gacchati te vyayaþ
2.094.047a kaccid àryo vi÷uddhàtmà kùàrita÷ corakarmaõà
2.094.047c apçùñaþ ÷àstraku÷alair na lobhàd badhyate ÷uciþ
2.094.048a gçhãta÷ caiva pçùña÷ ca kàle dçùñaþ sakàraõaþ
2.094.048c kaccin na mucyate coro dhanalobhàn nararùabha
2.094.049a vyasane kaccid àóhyasya dugatasya ca ràghava
2.094.049c arthaü viràgàþ pa÷yanti tavàmàtyà bahu÷rutàþ
2.094.050a yàni mithyàbhi÷astànàü patanty asràõi ràghava
2.094.050c tàni putrapa÷ån ghnanti prãtyartham anu÷àsataþ
2.094.051a kaccid vçdhàü÷ ca bàlàü÷ ca vaidyamukhyàü÷ ca ràghava
2.094.051c dànena manasà vàcà tribhir etair bubhåùase
2.094.052a kaccid guråü÷ ca vçddhàü÷ ca tàpasàn devatàtithãn
2.094.052c caityàü÷ ca sarvàn siddhàrthàn bràhmaõàü÷ ca namasyasi
2.094.053a kaccid arthena và dharmaü dharmaü dharmeõa và punaþ
2.094.053c ubhau và prãtilobhena kàmena na vibàdhase
2.094.054a kaccid arthaü ca dharmaü ca kàmaü ca jayatàü vara
2.094.054c vibhajya kàle kàlaj¤a sarvàn bharata sevase
2.094.055a kaccit te bràhmaõàþ ÷arma sarva÷àstràrthakovidaþ
2.094.055c à÷aüsante mahàpràj¤a paurajànapadaiþ saha
2.094.056a nàstikyam ançtaü krodhaü pramàdaü dãrghasåtratàm
2.094.056c adar÷anaü j¤ànavatàm àlasyaü pa¤cavçttitàm
2.094.057a ekacintanam arthànàm anarthaj¤ai÷ ca mantraõam
2.094.057c ni÷citànàm anàrambhaü mantrasyàparilakùaõam
2.094.058a maïgalasyàprayogaü ca pratyutthànaü ca sarva÷aþ
2.094.058c kaccit tvaü varjayasy etàn ràjadoùàü÷ caturda÷a
2.094.059a kaccit svàdukçtaü bhojyam eko nà÷nàsi ràghava
2.094.059c kaccid à÷aüsamànebhyo mitrebhyaþ saüprayacchasi
2.095.001a ràmasya vacanaü ÷rutvà bharataþ pratyuvàca ha
2.095.001c kiü me dharmàd vihãnasya ràjadharmaþ kariùyati
2.095.002a ÷à÷vato 'yaü sadà dharmaþ sthito 'smàsu nararùabha
2.095.002c jyeùñha putre sthite ràjan na kanãyàn bhaven nçpaþ
2.095.003a sa samçddhàü mayà sàrdham ayodhyàü gaccha ràghava
2.095.003c abhiùecaya càtmànaü kulasyàsya bhavàya naþ
2.095.004a ràjànaü mànuùaü pràhur devatve saümato mama
2.095.004c yasya dharmàrthasahitaü vçttam àhur amànuùam
2.095.005a kekayasthe ca mayi tu tvayi càraõyam à÷rite
2.095.005c divam àrya gato ràjà yàyajåkaþ satàü mataþ
2.095.006a uttiùñha puruùavyàghra kriyatàm udakaü pituþ
2.095.006c ahaü càyaü ca ÷atrughnaþ pårvam eva kçtodakau
2.095.007a priyeõa kila dattaü hi pitçlokeùu ràghava
2.095.007c akùayyaü bhavatãty àhur bhavàü÷ caiva pituþ priyaþ
2.095.008a tàü ÷rutvà karuõàü vàcaü pitur maraõasaühitàm
2.095.008c ràghavo bharatenoktàü babhåva gatacetanaþ
2.095.009a vàgvajraü bharatenoktam amanoj¤aü paraütapaþ
2.095.009c pragçhya bàhå ràmo vai puùpitàgro yathà drumaþ
2.095.009e vane para÷unà kçttas tathà bhuvi papàta ha
2.095.010a tathà hi patitaü ràmaü jagatyàü jagatãpatim
2.095.010c kålaghàtapari÷ràntaü prasuptam iva ku¤jaram
2.095.011a bhràtaras te maheùvàsaü sarvataþ ÷okakar÷itam
2.095.011c rudantaþ saha vaidehyà siùicuþ salilena vai
2.095.012a sa tu saüj¤àü punar labdhvà netràbhyàm àsram utsçjan
2.095.012c upàkràmata kàkutsthaþ kçpaõaü bahubhàùitum
2.095.013a kiü nu tasya mayà kàryaü durjàtena mahàtmanà
2.095.013c yo mçto mama ÷okena na mayà càpi saüskçtaþ
2.095.014a aho bharata siddhàrtho yena ràjà tvayànagha
2.095.014c ÷atrugheõa ca sarveùu pretakçtyeùu satkçtaþ
2.095.015a niùpradhànàm anekàgraü narendreõa vinàkçtàm
2.095.015c nivçttavanavàso 'pi nàyodhyàü gantum utsahe
2.095.016a samàptavanavàsaü màm ayodhyàyàü paraütapa
2.095.016c ko nu ÷àsiùyati punas tàte lokàntaraü gate
2.095.017a purà prekùya suvçttaü màü pità yàny àha sàntvayan
2.095.017c vàkyàni tàni ÷roùyàmi kutaþ karõasukhàny aham
2.095.018a evam uktvà sa bharataü bhàryàm abhyetya ràghavaþ
2.095.018c uvàca ÷okasaütaptaþ pårõacandranibhànanàm
2.095.019a sãte mçtas te ÷va÷uraþ pitrà hãno 'si lakùmaõa
2.095.019c bharato duþkham àcaùñe svargataü pçthivãpatim
2.095.020a sàntvayitvà tu tàü ràmo rudantãü janakàtmajàm
2.095.020c uvàca lakùmaõaü tatra duþkhito duþkhitaü vacaþ
2.095.021a ànayeïgudipiõyàkaü cãram àhara cottaram
2.095.021c jalakriyàrthaü tàtasya gamiùyàmi mahàtmanaþ
2.095.022a sãtà purastàd vrajatu tvam enàm abhito vraja
2.095.022c ahaü pa÷càd gamiùyàmi gatir hy eùà sudàruõà
2.095.023a tato nityànugas teùàü viditàtmà mahàmatiþ
2.095.023c mçdur dànta÷ ca ÷ànta÷ ca ràme ca dçóha bhaktimàn
2.095.024a sumantras tair nçpasutaiþ sàrdham à÷vàsya ràghavam
2.095.024c avàtàrayad àlambya nadãü mandàkinãü ÷ivàm
2.095.025a te sutãrthàü tataþ kçcchràd upàgamya ya÷asvinaþ
2.095.025c nadãü mandàkinãü ramyàü sadà puùpitakànanàm
2.095.026a ÷ãghrasrotasam àsàdya tãrthaü ÷ivam akardamam
2.095.026c siùicus tådakaü ràj¤e tata etad bhavatv iti
2.095.027a pragçhya ca mahãpàlo jalapåritam a¤jalim
2.095.027c di÷aü yàmyàm abhimukho rudan vacanam abravãt
2.095.028a etat te ràja÷àrdåla vimalaü toyam akùayam
2.095.028c pitçlokagatasyàdya maddattam upatiùñhatu
2.095.029a tato mandàkinã tãràt pratyuttãrya sa ràghavaþ
2.095.029c pitu÷ cakàra tejasvã nivàpaü bhràtçbhiþ saha
2.095.030a aiïgudaü badarãmi÷raü piõyàkaü darbhasaüstare
2.095.030c nyasya ràmaþ suduþkhàrto rudan vacanam abravãt
2.095.031a idaü bhuïkùva mahàràjaprãto yad a÷anà vayam
2.095.031c yadannaþ puruùo bhavati tadannàs tasya devatàþ
2.095.032a tatas tenaiva màrgeõa pratyuttãrya nadãtañàt
2.095.032c àruroha naravyàghro ramyasànuü mahãdharam
2.095.033a tataþ parõakuñãdvàram àsàdya jagatãpatiþ
2.095.033c parijagràha pàõibhyàm ubhau bharatalakùmaõau
2.095.034a teùàü tu rudatàü ÷abdàt prati÷rutkàbhavad girau
2.095.034c bhràtéõàü saha vaidehyà siühànàü nardatàm iva
2.095.035a vij¤àya tumulaü ÷abdaü trastà bharatasainikàþ
2.095.035c abruvaü÷ càpi ràmeõa bharataþ saügato dhruvam
2.095.035e teùàm eva mahठ÷abdaþ ÷ocatàü pitaraü mçtam
2.095.036a atha vàsàn parityajya taü sarve 'bhimukhàþ svanam
2.095.036c apy eka manaso jagmur yathàsthànaü pradhàvitàþ
2.095.037a hayair anye gajair anye rathair anye svalaükçtaiþ
2.095.037c sukumàràs tathaivànye padbhir eva narà yayuþ
2.095.038a aciraproùitaü ràmaü ciraviproùitaü yathà
2.095.038c draùñukàmo janaþ sarvo jagàma sahasà÷ramam
2.095.039a bhràtéõàü tvaritàs te tu draùñukàmàþ samàgamam
2.095.039c yayur bahuvidhair yànaiþ khuranemisamàkulaiþ
2.095.040a sà bhåmir bahubhir yànaiþ khuranemisamàhatà
2.095.040c mumoca tumulaü ÷abdaü dyaur ivàbhrasamàgame
2.095.041a tena vitràsità nàgàþ kareõuparivàritàþ
2.095.041c àvàsayanto gandhena jagmur anyad vanaü tataþ
2.095.042a varàhamçgasiühà÷ ca mahiùàþ sarkùavànaràþ
2.095.042c vyàghra gokarõagavayà vitreùuþ pçùataiþ saha
2.095.043a rathàïgasàhvà natyåhà haüsàþ kàraõóavàþ plavàþ
2.095.043c tathà puüskokilàþ krau¤cà visaüj¤à bhejire di÷aþ
2.095.044a tena ÷abdena vitrastair àkà÷aü pakùibhir vçtam
2.095.044c manuùyair àvçtà bhåmir ubhayaü prababhau tadà
2.095.045a tàn naràn bàùpapårõàkùàn samãkùyàtha suduþkhitàn
2.095.045c paryaùvajata dharmaj¤aþ pitçvan màtçvac ca saþ
2.095.046a sa tatra kàü÷ cit pariùasvaje naràn; narà÷ ca ke cit tu tam abhyavàdayan
2.095.046c cakàra sarvàn savayasyabàndhavàn; yathàrham àsàdya tadà nçpàtmajaþ
2.095.047a tataþ sa teùàü rudatàü mahàtmanàü; bhuvaü ca khaü cànuvinàdayan svanaþ
2.095.047c guhà girãõàü ca di÷a÷ ca saütataü; mçdaïgaghoùapratimo vi÷u÷ruve
2.096.001a vasiùñhaþ purataþ kçtvà dàràn da÷arathasya ca
2.096.001c abhicakràma taü de÷aü ràmadar÷anatarùitaþ
2.096.002a ràjapatnya÷ ca gacchantyo mandaü mandàkinãü prati
2.096.002c dadç÷us tatra tat tãrthaü ràmalakùmaõasevitam
2.096.003a kausalyà bàùpapårõena mukhena pari÷uùyatà
2.096.003c sumitràm abravãd dãnà yà÷ cànyà ràjayoùitaþ
2.096.004a idaü teùàm anàthànàü kliùñam akliùña karmaõàm
2.096.004c vane pràk kevalaü tãrthaü ye te nirviùayã kçtàþ
2.096.005a itaþ sumitre putras te sadà jalam atandritaþ
2.096.005c svayaü harati saumitrir mama putrasya kàraõàt
2.096.006a dakùiõàgreùu darbheùu sà dadar÷a mahãtale
2.096.006c pitur iïgudipiõyàkaü nyastam àyatalocanà
2.096.007a taü bhåmau pitur àrtena nyastaü ràmeõa vãkùya sà
2.096.007c uvàca devã kausalyà sarvà da÷arathastriyaþ
2.096.008a idam ikùvàkunàthasya ràghavasya mahàtmanaþ
2.096.008c ràghaveõa pitur dattaü pa÷yataitad yathàvidhi
2.096.009a tasya devasamànasya pàrthivasya mahàtmanaþ
2.096.009c naitad aupayikaü manye bhuktabhogasya bhojanam
2.096.010a caturantàü mahãü bhuktvà mahendra sadç÷o bhuvi
2.096.010c katham iïgudipiõyàkaü sa bhuïkte vasudhàdhipaþ
2.096.011a ato duþkhataraü loke na kiü cit pratibhàti mà
2.096.011c yatra ràmaþ pitur dadyàd iïgudãkùodam çddhimàn
2.096.012a ràmeõeïgudipiõyàkaü pitur dattaü samãkùya me
2.096.012c kathaü duþkhena hçdayaü na sphoñati sahasradhà
2.096.013a evam àrtàü sapatnyas tà jagmur à÷vàsya tàü tadà
2.096.013c dadç÷u÷ cà÷rame ràmaü svargàc cyutam ivàmaram
2.096.014a sarvabhogaiþ parityaktaü ràma saüprekùya màtaraþ
2.096.014c àrtà mumucur a÷råõi sasvaraü ÷okakar÷itàþ
2.096.015a tàsàü ràmaþ samutthàya jagràha caraõठ÷ubhàn
2.096.015c màtéõàü manujavyàghraþ sarvàsàü satyasaügaraþ
2.096.016a tàþ pàõibhiþ sukhaspar÷air mçdvaïgulitalaiþ ÷ubhaiþ
2.096.016c pramamàrjå rajaþ pçùñhàd ràmasyàyatalocanàþ
2.096.017a saumitrir api tàþ sarvà màtéh saüprekùya duþkhitaþ
2.096.017c abhyavàdayatàsaktaü ÷anai ràmàd anantaram
2.096.018a yathà ràme tathà tasmin sarvà vavçtire striyaþ
2.096.018c vçttiü da÷arathàj jàte lakùmaõe ÷ubhalakùaõe
2.096.019a sãtàpi caraõàüs tàsàm upasaügçhya duþkhità
2.096.019c ÷va÷råõàm a÷rupårõàkùã sà babhåvàgrataþ sthità
2.096.020a tàü pariùvajya duþkhàrtàü màtà duhitaraü yathà
2.096.020c vanavàsakç÷àü dãnàü kausalyà vàkyam abravãt
2.096.021a videharàjasya sutà snuùà da÷arathasya ca
2.096.021c ràmapatnã kathaü duþkhaü saüpràptà nirjane vane
2.096.022a padmam àtapasaütaptaü parikliùñam ivotpalam
2.096.022c kà¤canaü rajasà dhvastaü kliùñaü candram ivàmbudaiþ
2.096.023a mukhaü te prekùya màü ÷oko dahaty agnir ivà÷rayam
2.096.023c bhç÷aü manasi vaidehi vyasanàraõisaübhavaþ
2.096.024a bruvantyàm evam àrtàyàü jananyàü bharatàgrajaþ
2.096.024c pàdàv àsàdya jagràha vasiùñhasya sa ràghavaþ
2.096.025a purohitasyàgnisamasya tasya vai; bçhaspater indra ivàmaràdhipaþ
2.096.025c pragçhya pàdau susamçddhatejasaþ; sahaiva tenopavive÷a ràghavaþ
2.096.026a tato jaghanyaü sahitaiþ sa mantribhiþ; purapradhànai÷ ca sahaiva sainikaiþ
2.096.026c janena dharmaj¤atamena dharmavàn; upopaviùño bharatas tadàgrajam
2.096.027a upopaviùñas tu tadà sa vãryavàüs; tapasviveùeõa samãkùya ràghavam
2.096.027c ÷riyà jvalantaü bharataþ kçtà¤jalir; yathà mahendraþ prayataþ prajàpatim
2.096.028a kim eùa vàkyaü bharato 'dya ràghavaü; praõamya satkçtya ca sàdhu vakùyati
2.096.028c itãva tasyàryajanasya tattvato; babhåva kautåhalam uttamaü tadà
2.096.029a sa ràghavaþ satyadhçti÷ ca lakùmaõo; mahànubhàvo bharata÷ ca dhàrmikaþ
2.096.029c vçtàþ suhçdbhi÷ ca virejur adhvare; yathà sadasyaiþ sahitàs trayo 'gnayaþ
2.097.001a taü tu ràmaþ samà÷vàsya bhràtaraü guruvatsalam
2.097.001c lakùmaõena saha bhràtrà praùñuü samupacakrame
2.097.002a kim etad iccheyam ahaü ÷rotuü pravyàhçtaü tvayà
2.097.002c yasmàt tvam àgato de÷am imaü cãrajañàjinã
2.097.003a yannimittam imaü de÷aü kçùõàjinajañàdharaþ
2.097.003c hitvà ràjyaü praviùñas tvaü tat sarvaü vaktum arhasi
2.097.004a ity uktaþ kekayãputraþ kàkutsthena mahàtmanà
2.097.004c pragçhya balavad bhåyaþ prà¤jalir vàkyam abravãt
2.097.005a àryaü tàtaþ parityajya kçtvà karma suduùkaram
2.097.005c gataþ svargaü mahàbàhuþ putra÷okàbhipãóitaþ
2.097.006a striyà niyuktaþ kaikeyyà mama màtrà paraütapa
2.097.006c cakàra sumahat pàpam idam àtmaya÷oharam
2.097.007a sà ràjyaphalam apràpya vidhavà ÷okakar÷ità
2.097.007c patiùyati mahàghore niraye jananã mama
2.097.008a tasya me dàsabhåtasya prasàdaü kartum arhasi
2.097.008c abhiùi¤casva càdyaiva ràjyena maghavàn iva
2.097.009a imàþ prakçtayaþ sarvà vidhavà màtura÷ ca yàþ
2.097.009c tvat sakà÷am anupràptàþ prasàdaü kartum arhasi
2.097.010a tadànupårvyà yuktaü ca yuktaü càtmani mànada
2.097.010c ràjyaü pràpnuhi dharmeõa sakàmàn suhçdaþ kuru
2.097.011a bhavatv avidhavà bhåmiþ samagrà patinà tvayà
2.097.011c ÷a÷inà vimaleneva ÷àradã rajanã yathà
2.097.012a ebhi÷ ca sacivaiþ sàrdhaü ÷irasà yàcito mayà
2.097.012c bhràtuþ ÷iùyasya dàsasya prasàdaü kartum arhasi
2.097.013a tad idaü ÷à÷vataü pitryaü sarvaü sacivamaõóalam
2.097.013c påjitaü puruùavyàghra nàtikramitum utsahe
2.097.014a evam uktvà mahàbàhuþ sabàùpaþ kekayãsutaþ
2.097.014c ràmasya ÷irasà pàdau jagràha bharataþ punaþ
2.097.015a taü mattam iva màtaïgaü niþ÷vasantaü punaþ punaþ
2.097.015c bhràtaraü bharataü ràmaþ pariùvajyedam abravãt
2.097.016a kulãnaþ sattvasaüpannas tejasvã caritavrataþ
2.097.016c ràjyahetoþ kathaü pàpam àcaret tvadvidho janaþ
2.097.017a na doùaü tvayi pa÷yàmi såkùmam apy ari sådana
2.097.017c na càpi jananãü bàlyàt tvaü vigarhitum arhasi
2.097.018a yàvat pitari dharmaj¤a gauravaü lokasatkçte
2.097.018c tàvad dharmabhçtàü ÷reùñha jananyàm api gauravam
2.097.019a etàbhyàü dharma÷ãlàbhyàü vanaü gaccheti ràghava
2.097.019c màtà pitçbhyàm ukto 'haü katham anyat samàcare
2.097.020a tvayà ràjyam ayodhyàyàü pràptavyaü lokasatkçtam
2.097.020c vastavyaü daõóakàraõye mayà valkalavàsasà
2.097.021a evaü kçtvà mahàràjo vibhàgaü lokasaünidhau
2.097.021c vyàdi÷ya ca mahàtejà divaü da÷aratho gataþ
2.097.022a sa ca pramàõaü dharmàtmà ràjà lokagurus tava
2.097.022c pitrà dattaü yathàbhàgam upabhoktuü tvam arhasi
2.097.023a caturda÷a samàþ saumya daõóakàraõyam à÷ritaþ
2.097.023c upabhokùye tv ahaü dattaü bhàgaü pitrà mahàtmanà
2.097.024a yad abravãn màü naralokasatkçtaþ; pità mahàtmà vibudhàdhipopamaþ
2.097.024c tad eva manye paramàtmano hitaü; na sarvaloke÷varabhàvam avyayam
2.098.001a tataþ puruùasiühànàü vçtànàü taiþ suhçdgaõaiþ
2.098.001c ÷ocatàm eva rajanã duþkhena vyatyavartata
2.098.002a rajanyàü suprabhàtàyàü bhràtaras te suhçdvçtàþ
2.098.002c mandàkinyàü hutaü japyaü kçtvà ràmam upàgaman
2.098.003a tåùõãü te samupàsãnà na ka÷ cit kiü cid abravãt
2.098.003c bharatas tu suhçnmadhye ràmavacanam abravãt
2.098.004a sàntvità màmikà màtà dattaü ràjyam idaü mama
2.098.004c tad dadàmi tavaivàhaü bhuïkùva ràjyam akaõñakam
2.098.005a mahatevàmbuvegena bhinnaþ setur jalàgame
2.098.005c duràvàraü tvadanyena ràjyakhaõóam idaü mahat
2.098.006a gatiü khara ivà÷vasya tàrkùyasyeva patatriõaþ
2.098.006c anugantuü na ÷aktir me gatiü tava mahãpate
2.098.007a sujãvaü nitya÷as tasya yaþ parair upajãvyate
2.098.007c ràma tena tu durjãvaü yaþ paràn upajãvati
2.098.008a yathà tu ropito vçkùaþ puruùeõa vivardhitaþ
2.098.008c hrasvakena duràroho råóhaskandho mahàdrumaþ
2.098.009a sa yadà puùpito bhåtvà phalàni na vidar÷ayet
2.098.009c sa tàü nànubhavet prãtiü yasya hetoþ prabhàvitaþ
2.098.010a eùopamà mahàbàho tvam arthaü vettum arhasi
2.098.010c yadi tvam asmàn çùabho bhartà bhçtyàn na ÷àdhi hi
2.098.011a ÷reõayas tvàü mahàràja pa÷yantv agryà÷ ca sarva÷aþ
2.098.011c pratapantam ivàdityaü ràjye sthitam ariüdamam
2.098.012a tavànuyàne kàkutùñha mattà nardantu ku¤jaràþ
2.098.012c antaþpura gatà nàryo nandantu susamàhitàþ
2.098.013a tasya sàdhv ity amanyanta nàgarà vividhà janàþ
2.098.013c bharatasya vacaþ ÷rutvà ràmaü pratyanuyàcataþ
2.098.014a tam evaü duþkhitaü prekùya vilapantaü ya÷asvinam
2.098.014c ràmaþ kçtàtmà bharataü samà÷vàsayad àtmavàn
2.098.015a nàtmanaþ kàmakàro 'sti puruùo 'yam anã÷varaþ
2.098.015c ita÷ cetarata÷ cainaü kçtàntaþ parikarùati
2.098.016a sarve kùayàntà nicayàþ patanàntàþ samucchrayàþ
2.098.016c saüyogà viprayogàntà maraõàntaü ca jãvitam
2.098.017a yathà phalànaü pakvànàü nànyatra patanàd bhayam
2.098.017c evaü narasya jàtasya nànyatra maraõàd bhayam
2.098.018a yathàgàraü dçóhasthåõaü jãrõaü bhåtvàvasãdati
2.098.018c tathàvasãdanti narà jaràmçtyuva÷aü gatàþ
2.098.019a ahoràtràõi gacchanti sarveùàü pràõinàm iha
2.098.019c àyåüùi kùapayanty à÷u grãùme jalam ivàü÷avaþ
2.098.020a àtmànam anu÷oca tvaü kim anyam anu÷ocasi
2.098.020c àyus te hãyate yasya sthitasya ca gatasya ca
2.098.021a sahaiva mçtyur vrajati saha mçtyur niùãdati
2.098.021c gatvà sudãrgham adhvànaü saha mçtyur nivartate
2.098.022a gàtreùu valayaþ pràptàþ ÷vetà÷ caiva ÷iroruhàþ
2.098.022c jarayà puruùo jãrõaþ kiü hi kçtvà prabhàvayet
2.098.023a nandanty udita àditye nandanty astam ite ravau
2.098.023c àtmano nàvabudhyante manuùyà jãvitakùayam
2.098.024a hçùyanty çtumukhaü dçùñvà navaü navam ihàgatam
2.098.024c çtånàü parivartena pràõinàü pràõasaükùayaþ
2.098.025a yathà kàùñhaü ca kàùñhaü ca sameyàtàü mahàrõave
2.098.025c sametya ca vyapeyàtàü kàlam àsàdya kaü cana
2.098.026a evaü bhàryà÷ ca putrà÷ ca j¤àtaya÷ ca vasåni ca
2.098.026c sametya vyavadhàvanti dhruvo hy eùàü vinàbhavaþ
2.098.027a nàtra ka÷ cid yathà bhàvaü pràõã samabhivartate
2.098.027c tena tasmin na sàmarthyaü pretasyàsty anu÷ocataþ
2.098.028a yathà hi sàrthaü gacchantaü bråyàt ka÷ cit pathi sthitaþ
2.098.028c aham apy àgamiùyàmi pçùñhato bhavatàm iti
2.098.029a evaü pårvair gato màrgaþ pitçpaitàmaho dhruvaþ
2.098.029c tam àpannaþ kathaü ÷oced yasya nàsti vyatikramaþ
2.098.030a vayasaþ patamànasya srotaso vànivartinaþ
2.098.030c àtmà sukhe niyoktavyaþ sukhabhàjaþ prajàþ smçtàþ
2.098.031a dharmàtmà sa ÷ubhaiþ kçtsnaiþ kratubhi÷ càptadakùiõaiþ
2.098.031c dhåtapàpo gataþ svargaü pità naþ pçthivãpatiþ
2.098.032a bhçtyànàü bharaõàt samyak prajànàü paripàlanàt
2.098.032c arthàdànàc ca dhàrmeõa pità nas tridivaü gataþ
2.098.033a iùñvà bahuvidhair yaj¤air bhogàü÷ càvàpya puùkalàn
2.098.033c uttamaü càyur àsàdya svar gataþ pçthivãpatiþ
2.098.034a sa jãrõaü mànuùaü dehaü parityajya pità hi naþ
2.098.034c daivãm çddhim anupràpto brahmalokavihàriõãm
2.098.035a taü tu naivaü vidhaþ ka÷ cit pràj¤aþ ÷ocitum arhati
2.098.035c tvadvidho yadvidha÷ càpi ÷rutavàn buddhimattaraþ
2.098.036a ete bahuvidhàþ ÷okà vilàpa rudite tathà
2.098.036c varjanãyà hi dhãreõa sarvàvasthàsu dhãmatà
2.098.037a sa svastho bhava mà ÷oco yàtvà càvasa tàü purãm
2.098.037c tathà pitrà niyukto 'si va÷inà vadatàmv vara
2.098.038a yatràham api tenaiva niyuktaþ puõyakarmaõà
2.098.038c tatraivàhaü kariùyàmi pitur àryasya ÷àsanam
2.098.039a na mayà ÷àsanaü tasya tyaktuü nyàyyam ariüdama
2.098.039c tat tvayàpi sadà mànyaü sa vai bandhuþ sa naþ pità
2.098.040a evam uktvà tu virate ràme vacanam arthavat
2.098.040c uvàca bharata÷ citraü dhàrmiko dhàrmikaü vacaþ
2.098.041a ko hi syàd ãdç÷o loke yàdç÷as tvam ariüdama
2.098.041c na tvàü pravyathayed duþkhaü prãtir và na praharùayet
2.098.042a saümata÷ càsi vçddhànàü tàü÷ ca pçcchasi saü÷ayàn
2.098.042c yathà mçtas tathà jãvan yathàsati tathà sati
2.098.043a yasyaiùa buddhilàbhaþ syàt paritapyeta kena saþ
2.098.043c sa evaü vyasanaü pràpya na viùãditum arhati
2.098.044a amaropamasattvas tvaü mahàtmà satyasaügaraþ
2.098.044c sarvaj¤aþ sarvadar÷ã ca buddhimàü÷ càsi ràghava
2.098.045a na tvàm evaü guõair yuktaü prabhavàbhavakovidam
2.098.045c aviùahyatamaü duþkham àsàdayitum arhati
2.098.046a proùite mayi yat pàpaü màtrà matkàraõàt kçtam
2.098.046c kùudrayà tad aniùñaü me prasãdatu bhavàn mama
2.098.047a dharmabandhena baddho 'smi tenemàü neha màtaram
2.098.047c hanmi tãvreõa daõóena daõóàrhàü pàpakàriõãm
2.098.048a kathaü da÷arathàj jàtaþ ÷uddhàbhijanakarmaõaþ
2.098.048c jànan dharmam adharmiùñhaü kuryàü karma jugupsitam
2.098.049a guruþ kriyàvàn vçddha÷ ca ràjà pretaþ piteti ca
2.098.049c tàtaü na parigarheyaü daivataü ceti saüsadi
2.098.050a ko hi dharmàrthayor hãnam ãdç÷aü karma kilbiùam
2.098.050c striyàþ priyacikãrùuþ san kuryàd dharmaj¤a dharmavit
2.098.051a antakàle hi bhåtàni muhyantãti purà÷rutiþ
2.098.051c ràj¤aivaü kurvatà loke pratyakùà sà ÷rutiþ kçtà
2.098.052a sàdhv artham abhisaüdhàya krodhàn mohàc ca sàhasàt
2.098.052c tàtasya yad atikràntaü pratyàharatu tad bhavàn
2.098.053a pitur hi samatikràntaü putro yaþ sàdhu manyate
2.098.053c tad apatyaü mataü loke viparãtam ato 'nyathà
2.098.054a tad apatyaü bhavàn astu mà bhavàn duùkçtaü pituþ
2.098.054c abhipat tat kçtaü karma loke dhãravigarhitam
2.098.055a kaikeyãü màü ca tàtaü ca suhçdo bàndhavàü÷ ca naþ
2.098.055c paurajànapadàn sarvàüs tràtu sarvam idaü bhavàn
2.098.056a kva càraõyaü kva ca kùàtraü kva jañàþ kva ca pàlanam
2.098.056c ãdç÷aü vyàhataü karma na bhavàn kartum arhati
2.098.057a atha kle÷ajam eva tvaü dharmaü caritum icchasi
2.098.057c dharmeõa caturo varõàn pàlayan kle÷am àpnuhi
2.098.058a caturõàm à÷ramàõàü hi gàrhasthyaü ÷reùñham à÷ramam
2.098.058c àhur dharmaj¤a dharmaj¤às taü kathaü tyaktum arhasi
2.098.059a ÷rutena bàlaþ sthànena janmanà bhavato hy aham
2.098.059c sa kathaü pàlayiùyàmi bhåmiü bhavati tiùñhati
2.098.060a hãnabuddhiguõo bàlo hãnaþ sthànena càpy aham
2.098.060c bhavatà ca vinà bhåto na vartayitum utsahe
2.098.061a idaü nikhilam avyagraü pitryaü ràjyam akaõñakam
2.098.061c anu÷àdhi svadharmeõa dharmaj¤a saha bàndhavaiþ
2.098.062a ihaiva tvàbhiùi¤cantu dharmaj¤a saha bàndhavaiþ
2.098.062c çtvijaþ savasiùñhà÷ ca mantravan mantrakovidàþ
2.098.063a abhiùiktas tvam asmàbhir ayodhyàü pàlane vraja
2.098.063c vijitya tarasà lokàn marudbhir iva vàsavaþ
2.098.064a çõàni trãõy apàkurvan durhçdaþ sàdhu nirdahan
2.098.064c suhçdas tarpayan kàmais tvam evàtrànu÷àdhi màm
2.098.065a adyàrya muditàþ santu suhçdas te 'bhiùecane
2.098.065c adya bhãtàþ pàlayantàü durhçdas te di÷o da÷a
2.098.066a àkro÷aü mama màtu÷ ca pramçjya puruùarùabha
2.098.066c adya tatra bhavantaü ca pitaraü rakùa kilbiùàt
2.098.067a ÷irasà tvàbhiyàce 'haü kuruùva karuõàü mayi
2.098.067c bàndhaveùu ca sarveùu bhåteùv iva mahe÷varaþ
2.098.068a atha và pçùñhataþ kçtvà vanam eva bhavàn itaþ
2.098.068c gamiùyati gamiùyàmi bhavatà sàrdham apy aham
2.098.069a tathàpi ràmo bharatena tàmyata; prasàdyamànaþ ÷irasà mahãpatiþ
2.098.069c na caiva cakre gamanàya sattvavàn; matiü pitus tadvacane pratiùñhitaþ
2.098.070a tad adbhutaü sthairyam avekùya ràghave; samaü jano harùam avàpa duþkhitaþ
2.098.070c na yàty ayodhyàm iti duþkhito 'bhavat; sthirapratij¤atvam avekùya harùitaþ
2.098.071a tam çtvijo naigamayåthavallabhàs; tathà visaüj¤à÷rukalà÷ ca màtaraþ
2.098.071c tathà bruvàõaü bharataü pratuùñuvuþ; praõamya ràmaü ca yayàcire saha
2.099.001a punar evaü bruvàõaü tu bharataü lakùmaõàgrajaþ
2.099.001c pratyuvaca tataþ ÷rãmठj¤àtimadhye 'tisatkçtaþ
2.099.002a upapannam idaü vàkyaü yat tvam evam abhàùathàþ
2.099.002c jàtaþ putro da÷arathàt kaikeyyàü ràjasattamàt
2.099.003a purà bhràtaþ pità naþ sa màtaraü te samudvahan
2.099.003c màtàmahe samà÷rauùãd ràjya÷ulkam anuttamam
2.099.004a devàsure ca saügràme jananyai tava pàrthivaþ
2.099.004c saüprahçùño dadau ràjà varam àràdhitaþ prabhuþ
2.099.005a tataþ sà saüprati÷ràvya tava màtà ya÷asvinã
2.099.005c ayàcata nara÷reùñhaü dvau varau varavarõinã
2.099.006a tava ràjyaü naravyàghra mama pravràjanaü tathà
2.099.006c tac ca ràjà tathà tasyai niyuktaþ pradadau varam
2.099.007a tena pitràham apy atra niyuktaþ puruùarùabha
2.099.007c caturda÷a vane vàsaü varùàõi varadànikam
2.099.008a so 'haü vanam idaü pràpto nirjanaü lakùmaõànvitaþ
2.099.008c ÷ãtayà càpratidvandvaþ satyavàde sthitaþ pituþ
2.099.009a bhavàn api tathety eva pitaraü satyavàdinam
2.099.009c kartum arhati ràjendraü kùipram evàbhiùecanàt
2.099.010a çõàn mocaya ràjànaü matkçte bharata prabhum
2.099.010c pitaraü tràhi dharmaj¤a màtaraü càbhinandaya
2.099.011a ÷råyate hi purà tàta ÷rutir gãtà ya÷asvinã
2.099.011c gayena yajamànena gayeùv eva pitén prati
2.099.012a puü nàmnà narakàd yasmàt pitaraü tràyate sutaþ
2.099.012c tasmàt putra iti proktaþ pitén yat pàti và sutaþ
2.099.013a eùñavyà bahavaþ putrà guõavanto bahu÷rutàþ
2.099.013c teùàü vai samavetànàm api ka÷ cid gayàü vrajet
2.099.014a evaü ràjarùayaþ sarve pratãtà ràjanandana
2.099.014c tasmàt tràhi nara÷reùñha pitaraü narakàt prabho
2.099.015a ayodhyàü gaccha bharata prakçtãr anura¤jaya
2.099.015c ÷atrughna sahito vãra saha sarvair dvijàtibhiþ
2.099.016a pravekùye daõóakàraõyam aham apy avilambayan
2.099.016c àbhyàü tu sahito ràjan vaidehyà lakùmaõena ca
2.099.017a tvaü ràjà bhava bharata svayaü naràõàü; vanyànàm aham api ràjaràõ mçgàõàm
2.099.017c gaccha tvaü puravaram adya saüprahçùñaþ; saühçùñas tv aham api daõóakàn pravekùye
2.099.018a chàyàü te dinakarabhàþ prabàdhamànaü; varùatraü bharata karotu mårdhni ÷ãtàm
2.099.018c eteùàm aham api kànanadrumàõàü; chàyàü tàm ati÷ayinãü sukhaü ÷rayiùye
2.099.019a ÷atrughnaþ ku÷alamatis tu te sahàyaþ; saumitrir mama viditaþ pradhànamitram
2.099.019c catvàras tanayavarà vayaü narendraü; satyasthaü bharata caràma mà viùàdam
2.100.001a à÷vàsayantaü bharataü jàbàlir bràhmaõottamaþ
2.100.001c uvàca ràmaü dharmaj¤aü dharmàpetam idaü vacaþ
2.100.002a sàdhu ràghava mà bhåt te buddhir evaü nirarthakà
2.100.002c pràkçtasya narasyeva àrya buddhes tapasvinaþ
2.100.003a kaþ kasya puruùo bandhuþ kim àpyaü kasya kena cit
2.100.003c yad eko jàyate jantur eka eva vina÷yati
2.100.004a tasmàn màtà pità ceti ràma sajjeta yo naraþ
2.100.004c unmatta iva sa j¤eyo nàsti kàcid dhi kasya cit
2.100.005a yathà gràmàntaraü gacchan naraþ ka÷ cit kva cid vaset
2.100.005c utsçjya ca tam àvàsaü pratiùñhetàpare 'hani
2.100.006a evam eva manuùyàõàü pità màtà gçhaü vasu
2.100.006c àvàsamàtraü kàkutstha sajjante nàtra sajjanàþ
2.100.007a pitryaü ràjyaü samutsçjya sa nàrhati narottama
2.100.007c àsthàtuü kàpathaü duþkhaü viùamaü bahukaõñakam
2.100.008a samçddhàyàm ayodhyàyàm àtmànam abhiùecaya
2.100.008c ekaveõãdharà hi tvàü nagarã saüpratãkùate
2.100.009a ràjabhogàn anubhavan mahàrhàn pàrthivàtmaja
2.100.009c vihara tvam ayodhyàyàü yathà ÷akras triviùñape
2.100.010a na te ka÷ cid da÷arataþs tvaü ca tasya na ka÷ cana
2.100.010c anyo ràjà tvam anya÷ ca tasmàt kuru yad ucyate
2.100.011a gataþ sa nçpatis tatra gantavyaü yatra tena vai
2.100.011c pravçttir eùà martyànàü tvaü tu mithyà vihanyase
2.100.012a arthadharmaparà ye ye tàüs tठ÷ocàmi netaràn
2.100.012c te hi duþkham iha pràpya vinà÷aü pretya bhejire
2.100.013a aùñakà pitçdaivatyam ity ayaü prasçto janaþ
2.100.013c annasyopadravaü pa÷ya mçto hi kim a÷iùyati
2.100.014a yadi bhuktam ihànyena deham anyasya gacchati
2.100.014c dadyàt pravasataþ ÷ràddhaü na tat pathy a÷anaü bhavet
2.100.015a dànasaüvananà hy ete granthà medhàvibhiþ kçtàþ
2.100.015c yajasva dehi dãkùasva tapas tapyasva saütyaja
2.100.016a sa nàsti param ity eva kuru buddhiü mahàmate
2.100.016c pratyakùaü yat tad àtiùñha parokùaü pçùñhataþ kuru
2.100.017a satàü buddhiü puraskçtya sarvalokanidar÷inãm
2.100.017c ràjyaü tvaü pratigçhõãùva bharatena prasàditaþ
2.101.001a jàbàles tu vacaþ ÷rutvà ràmaþ satyàtmanàü varaþ
2.101.001c uvàca parayà yuktyà svabuddhyà càvipannayà
2.101.002a bhavàn me priyakàmàrthaü vacanaü yad ihoktavàn
2.101.002c akàryaü kàryasaükà÷am apathyaü pathyasaümitam
2.101.003a nirmaryàdas tu puruùaþ pàpàcàrasamanvitaþ
2.101.003c mànaü na labhate satsu bhinnacàritradar÷anaþ
2.101.004a kulãnam akulãnaü và vãraü puruùamàninam
2.101.004c càritram eva vyàkhyàti ÷uciü và yadi và÷ucim
2.101.005a anàrays tv àrya saükà÷aþ ÷aucàd dhãnas tathà ÷uciþ
2.101.005c lakùaõyavad alakùaõyo duþ÷ãlaþ ÷ãlavàn iva
2.101.006a adharmaü dharmaveùeõa yadãmaü lokasaükaram
2.101.006c abhipatsye ÷ubhaü hitvà kriyàvidhivivarjitam
2.101.007a ka÷ cetayànaþ puruùaþ kàryàkàryavicakùaõaþ
2.101.007c bahu maüsyati màü loke durvçttaü lokadåùaõam
2.101.008a kasya yàsyàmy ahaü vçttaü kena và svargam àpnuyàm
2.101.008c anayà vartamàno 'haü vçttyà hãnapratij¤ayà
2.101.009a kàmavçttas tv ayaü lokaþ kçtsnaþ samupavartate
2.101.009c yadvçttàþ santi ràjànas tadvçttàþ santi hi prajàþ
2.101.010a satyam evànç÷aüsyaü ca ràjavçttaü sanàtanam
2.101.010c tasmàt satyàtmakaü ràjyaü satye lokaþ pratiùñhitaþ
2.101.011a çùaya÷ caiva devà÷ ca satyam eva hi menire
2.101.011c satyavàdã hi loke 'smin paramaü gacchati kùayam
2.101.012a udvijante yathà sarpàn naràd ançtavàdinaþ
2.101.012c dharmaþ satyaü paro loke målaü svargasya cocyate
2.101.013a satyam eve÷varo loke satyaü padmà samà÷rità
2.101.013c satyamålàni sarvàõi satyàn nàsti paraü padam
2.101.014a dattam iùñaü hutaü caiva taptàni ca tapàüsi ca
2.101.014c vedàþ satyapratiùñhànàs tasmàt satyaparo bhavet
2.101.015a ekaþ pàlayate lokam ekaþ pàlayate kulam
2.101.015c majjaty eko hi niraya ekaþ svarge mahãyate
2.101.016a so 'haü pitur nide÷aü tu kimarthaü nànupàlaye
2.101.016c satyaprati÷ravaþ satyaü satyena samayãkçtaþ
2.101.017a naiva lobhàn na mohàd và na càj¤ànàt tamo'nvitaþ
2.101.017c setuü satyasya bhetsyàmi guroþ satyaprati÷ravaþ
2.101.018a asatyasaüdhasya sata÷ calasyàsthiracetasaþ
2.101.018c naiva devà na pitaraþ pratãcchantãti naþ ÷rutam
2.101.019a pratyagàtmam imaü dharmaü satyaü pa÷yàmy ahaü svayam
2.101.019c bhàraþ satpuruùàcãrõas tad artham abhinandyate
2.101.020a kùàtraü dharmam ahaü tyakùye hy adharmaü dharmasaühitam
2.101.020c kùudraur nç÷aüsair lubdhai÷ ca sevitaü pàpakarmabhiþ
2.101.021a kàyena kurute pàpaü manasà saüpradhàrya ca
2.101.021c ançtaü jihvayà càha trividhaü karma pàtakam
2.101.022a bhåmiþ kãrtir ya÷o lakùmãþ puruùaü pràrthayanti hi
2.101.022c svargasthaü cànubadhnanti satyam eva bhajeta tat
2.101.023a ÷reùñhaü hy anàryam eva syàd yad bhavàn avadhàrya màm
2.101.023c àha yuktikarair vàkyair idaü bhadraü kuruùva ha
2.101.024a kathaü hy ahaü pratij¤àya vanavàsam imaü guroþ
2.101.024c bharatasya kariùyàmi vaco hitvà guror vacaþ
2.101.025a sthirà mayà pratij¤àtà pratij¤à gurusaünidhau
2.101.025c prahçùñamànasà devã kaikeyã càbhavat tadà
2.101.026a vanavàsaü vasann evaü ÷ucir niyatabhojanaþ
2.101.026c målaiþ puùpaiþ phalaiþ puõyaiþ pitén devàü÷ ca tarpayan
2.101.027a saütuùñapa¤cavargo 'haü lokayàtràü pravartaye
2.101.027c akuhaþ ÷raddadhànaþ san kàryàkàryavicakùaõaþ
2.101.028a karmabhåmim imàü pràpya kartavyaü karma yac chubham
2.101.028c agnir vàyu÷ ca soma÷ ca karmaõàü phalabhàginaþ
2.101.029a ÷ataü kratånàm àhçtya devaràñ tridivaü gataþ
2.101.029c tapàüsy ugràõi càsthàya divaü yàtà maharùayaþ
2.101.030a satyaü ca dharmaü ca paràkramaü ca; bhåtànukampàü priyavàditàü ca
2.101.030c dvijàtidevàtithipåjanaü ca; panthànam àhus tridivasya santaþ
2.101.031a dharme ratàþ satpuruùaiþ sametàs; tejasvino dànaguõapradhànàþ
2.101.031c ahiüsakà vãtamalà÷ ca loke; bhavanti påjyà munayaþ pradhànàþ
2.102.001a kruddham àj¤àya ràma tu vasiùñhaþ pratyuvàca ha
2.102.001c jàbàlir api jànãte lokasyàsya gatàgatim
2.102.001e nivartayitu kàmas tu tvàm etad vàkyam abravãt
2.102.002a imàü lokasamutpattiü lokanàtha nibodha me
2.102.002c sarvaü salilam evàsãt pçthivã yatra nirmità
2.102.002e tataþ samabhavad brahmà svayambhår daivataiþ saha
2.102.003a sa varàhas tato bhåtvà projjahàra vasuüdharàm
2.102.003c asçjac ca jagat sarvaü saha putraiþ kçtàtmabhiþ
2.102.004a àkà÷aprabhavo brahmà ÷à÷vato nitya avyayaþ
2.102.004c tasmàn marãciþ saüjaj¤e marãceþ ka÷yapaþ sutaþ
2.102.005a vivasvàn ka÷yapàj jaj¤e manur vaivastavaþ smçtaþ
2.102.005c sa tu prajàpatiþ pårvam ikùvàkus tu manoþ sutaþ
2.102.006a yasyeyaü prathamaü dattà samçddhà manunà mahã
2.102.006c tam ikùvàkum ayodhyàyàü ràjànaü viddhi pårvakam
2.102.007a ikùvàkos tu sutaþ ÷rãmàn kukùir eveti vi÷rutaþ
2.102.007c kukùer athàtmajo vãro vikukùir udapadyata
2.102.008a vikukùes tu mahàtejà bàõaþ putraþ pratàpavàn
2.102.008c bàõasya tu mahàbàhur anaraõyo mahàya÷àþ
2.102.009a nànà vçùñir babhåvàsmin na durbhikùaü satàü vare
2.102.009c anaraõye mahàràje taskaro vàpi ka÷ cana
2.102.010a anaraõyàn mahàbàhuþ pçthå ràjà babhåva ha
2.102.010c tasmàt pçthor mahàràjas tri÷aïkur udapadyata
2.102.010e sa satyavacanàd vãraþ sa÷arãro divaü gataþ
2.102.011a tri÷aïkor abhavat sånur dhundhumàro mahàya÷àþ
2.102.011c dhundhumàràn mahàtejà yuvanà÷vo vyajàyata
2.102.012a yuvanà÷va sutaþ ÷rãmàn màndhàtà samapadyata
2.102.012c màndhàtus tu mahàtejàþ susaüdhir udapadyata
2.102.013a susaüdher api putrau dvau dhruvasaüdhiþ prasenajit
2.102.013c ya÷asvã dhruvasaüdhes tu bharato ripusådanaþ
2.102.014a bharatàt tu mahàbàhor asito nàma jàyata
2.102.014c yasyaite pratiràjàna udapadyanta ÷atravaþ
2.102.014e haihayàs tàlajaïghà÷ ca ÷årà÷ ca ÷a÷abindavaþ
2.102.015a tàüs tu sarvàn prativyåhya yuddhe ràjà pravàsitaþ
2.102.015c sa ca ÷ailavare ramye babhåvàbhirato muniþ
2.102.015e dve càsya bhàrye garbhiõyau babhåvatur iti ÷rutiþ
2.102.016a bhàrgava÷ cyavano nàma himavantam upà÷ritaþ
2.102.016c tam çùiü samupàgamya kàlindã tv abhyavàdayat
2.102.017a sa tàm abhyavadad vipro varepsuü putrajanmani
2.102.017c tataþ sà gçham àgamya devã putraü vyajàyata
2.102.018a sapatnyà tu garas tasyai datto garbhajighàüsayà
2.102.018c gareõa saha tenaiva jàtaþ sa sagaro 'bhavat
2.102.019a sa ràjà sagaro nàma yaþ samudram akhànayat
2.102.019c iùñvà parvaõi vegena tràsayantam imàþ prajàþ
2.102.020a asama¤jas tu putro 'bhåt sagarasyeti naþ ÷rutam
2.102.020c jãvann eva sa pitrà tu nirastaþ pàpakarmakçt
2.102.021a aü÷umàn iti putro 'bhåd asama¤jasya vãryavàn
2.102.021c dilãpo 'ü÷umataþ putro dilãpasya bhagãrathaþ
2.102.022a bhagãrathàt kakutsthas tu kàkutsthà yena tu smçtàþ
2.102.022c kakutsthasya tu putro 'bhåd raghur yena tu ràghavaþ
2.102.023a raghos tu putras tejasvã pravçddhaþ puruùàdakaþ
2.102.023c kalmàùapàdaþ saudàsa ity evaü prathito bhuvi
2.102.024a kalmàùapàdaputro 'bhåc chaïkhaõas tv iti vi÷rutaþ
2.102.024c yas tu tad vãryam àsàdya sahaseno vyanãna÷at
2.102.025a ÷aïkhaõasya tu putro 'bhåc chåraþ ÷rãmàn sudar÷anaþ
2.102.025c sudar÷anasyàgnivarõa agnivarùasya ÷ãghragaþ
2.102.026a ÷ãghragasya maruþ putro maroþ putraþ pra÷u÷rukaþ
2.102.026c pra÷u÷rukasya putro 'bhåd ambarãùo mahàdyutiþ
2.102.027a ambarãùasya putro 'bhån nahuùaþ satyavikramaþ
2.102.027c nahuùasya ca nàbhàgaþ putraþ paramadhàrmikaþ
2.102.028a aja÷ ca suvrata÷ caiva nàbhàgasya sutàv ubhau
2.102.028c ajasya caiva dharmàtmà ràjà da÷arathaþ sutaþ
2.102.029a tasya jyeùñho 'si dàyàdo ràma ity abhivi÷rutaþ
2.102.029c tad gçhàõa svakaü ràjyam avekùasva jagan nçpa
2.102.030a ikùvàkåõàü hi sarveùàü ràjà bhavati pårvajaþ
2.102.030c pårvajenàvaraþ putro jyeùñho ràjye 'bhiùicyate
2.102.031a sa ràghavàõàü kuladharmam àtmanaþ; sanàtanaü nàdya vihàtum arhasi
2.102.031c prabhåtaratnàm anu÷àdhi medinãü; prabhåtaràùñràü pitçvan mahàya÷àþ
2.103.001a vasiùñhas tu tadà ràmam uktvà ràjapurohitaþ
2.103.001c abravãd dharmasaüyuktaü punar evàparaü vacaþ
2.103.002a puruùasyeha jàtasya bhavanti guravas trayaþ
2.103.002c àcàrya÷ caiva kàkutstha pità màtà ca ràghava
2.103.003a pità hy enaü janayati puruùaü puruùarùabha
2.103.003c praj¤àü dadàti càcàryas tasmàt sa gurur ucyate
2.103.004a sa te 'haü pitur àcàryas tava caiva paraütapa
2.103.004c mama tvaü vacanaü kurvan nàtivarteþ satàü gatim
2.103.005a imà hi te pariùadaþ ÷reõaya÷ ca samàgatàþ
2.103.005c eùu tàta caran dharmaü nàtivarteþ satàü gatim
2.103.006a vçddhàyà dharma÷ãlàyà màtur nàrhasy avartitum
2.103.006c asyàs tu vacanaü kurvan nàtivarteþ satàü gatim
2.103.007a bharatasya vacaþ kurvan yàcamànasya ràghava
2.103.007c àtmànaü nàtivartes tvaü satyadharmaparàkrama
2.103.008a evaü madhuram uktas tu guruõà ràghavaþ svayam
2.103.008c pratyuvàca samàsãnaü vasiùñhaü puruùarùabhaþ
2.103.009a yan màtàpitarau vçttaü tanaye kurutaþ sadà
2.103.009c na supratikaraü tat tu màtrà pitrà ca yat kçtam
2.103.010a yathà÷akti pradànena snàpanàc chàdanena ca
2.103.010c nityaü ca priyavàdena tathà saüvardhanena ca
2.103.011a sa hi ràjà janayità pità da÷aratho mama
2.103.011c àj¤àtaü yan mayà tasya na tan mithyà bhaviùyati
2.103.012a evam uktas tu ràmeõa bharataþ pratyanantaram
2.103.012c uvàca paramodàraþ såtaü paramadurmanàþ
2.103.013a iha me sthaõóile ÷ãghraü ku÷àn àstara sàrathe
2.103.013c àryaü pratyupavekùyàmi yàvan me na prasãdati
2.103.014a anàhàro niràloko dhanahãno yathà dvijaþ
2.103.014c ÷eùye purastàc chàlàyà yàvan na pratiyàsyati
2.103.015a sa tu ràmam avekùantaü sumantraü prekùya durmanàþ
2.103.015c ku÷ottaram upasthàpya bhåmàv evàstarat svayam
2.103.016a tam uvàca mahàtejà ràmo ràjarùisattamàþ
2.103.016c kiü màü bharata kurvàõaü tàta pratyupavekùyasi
2.103.017a bràhmaõo hy ekapàr÷vena naràn roddhum ihàrhati
2.103.017c na tu mårdhàvasiktànàü vidhiþ pratyupave÷ane
2.103.018a uttiùñha nara÷àrdåla hitvaitad dàruõaü vratam
2.103.018c puravaryàm itaþ kùipram ayodhyàü yàhi ràghava
2.103.019a àsãnas tv eva bharataþ paurajànapadaü janam
2.103.019c uvàca sarvataþ prekùya kim àryaü nànu÷àsatha
2.103.020a te tam åcur mahàtmànaü paurajànapadà janàþ
2.103.020c kàkutstham abhijànãmaþ samyag vadati ràghavaþ
2.103.021a eùo 'pi hi mahàbhàgaþ pitur vacasi tiùñhati
2.103.021c ata eva na ÷aktàþ smo vyàvartayitum a¤jasà
2.103.022a teùàm àj¤àya vacanaü ràmo vacanam abravãt
2.103.022c evaü nibodha vacanaü suhçdàü dharmacakùuùàm
2.103.023a etac caivobhayaü ÷rutvà samyak saüpa÷ya ràghava
2.103.023c uttiùñha tvaü mahàbàho màü ca spç÷a tathodakam
2.103.024a athotthàya jalaü spçùñvà bharato vàkyam abravãt
2.103.024c ÷çõvantu me pariùado mantriõaþ ÷reõayas tathà
2.103.025a na yàce pitaraü ràjyaü nànu÷àsàmi màtaram
2.103.025c àryaü paramadharmaj¤am abhijànàmi ràghavam
2.103.026a yadi tv ava÷yaü vastavyaü kartavyaü ca pitur vacaþ
2.103.026c aham eva nivatsyàmi caturda÷a vane samàþ
2.103.027a dharmàtmà tasya tathyena bhràtur vàkyena vismitaþ
2.103.027c uvàca ràmaþ saüprekùya paurajànapadaü janam
2.103.028a vikrãtam àhitaü krãtaü yat pitrà jãvatà mama
2.103.028c na tal lopayituü ÷akyaü mayà và bharatena và
2.103.029a upadhir na mayà kàryo vanavàse jugupsitaþ
2.103.029c yuktam uktaü ca kaikeyyà pitrà me sukçtaü kçtam
2.103.030a jànàmi bharataü kùàntaü gurusatkàrakàriõam
2.103.030c sarvam evàtra kalyàõaü satyasaüdhe mahàtmani
2.103.031a anena dharma÷ãlena vanàt pratyàgataþ punaþ
2.103.031c bhràtrà saha bhaviùyàmi pçthivyàþ patir uttamaþ
2.103.032a vçto ràjà hi kaikeyyà mayà tad vacanaü kçtam
2.103.032c ançtàn mocayànena pitaraü taü mahãpatim
2.104.001a tam apratimatejobhyàü bhràtçbhyàü romaharùaõam
2.104.001c vismitàþ saügamaü prekùya samavetà maharùayaþ
2.104.002a antarhitàs tv çùigaõàþ siddhà÷ ca paramarùayaþ
2.104.002c tau bhràtarau mahàtmànau kàkutsthau pra÷a÷aüsire
2.104.003a sa dhanyo yasya putrau dvau dharmaj¤au dharmavikramau
2.104.003c ÷rutvà vayaü hi saübhàùàm ubhayoþ spçhayàmahe
2.104.004a tatas tv çùigaõàþ kùipraü da÷agrãvavadhaiùiõaþ
2.104.004c bharataü ràja÷àrdålam ity åcuþ saügatà vacaþ
2.104.005a kule jàta mahàpràj¤a mahàvçtta mahàya÷aþ
2.104.005c gràhyaü ràmasya vàkyaü te pitaraü yady avekùase
2.104.006a sadànçõam imaü ràmaü vayam icchàmahe pituþ
2.104.006c ançõatvàc ca kaikeyyàþ svargaü da÷aratho gataþ
2.104.007a etàvad uktvà vacanaü gandharvàþ samaharùayaþ
2.104.007c ràjarùaya÷ caiva tathà sarve svàü svàü gatiü gatàþ
2.104.008a hlàditas tena vàkyena ÷ubhena ÷ubhadar÷anaþ
2.104.008c ràmaþ saühçùñavadanas tàn çùãn abhyapåjayat
2.104.009a srastagàtras tu bharataþ sa vàcà sajjamànayà
2.104.009c kçtà¤jalir idaü vàkyaü ràghavaü punar abravãt
2.104.010a ràjadharmam anuprekùya kuladharmànusaütatim
2.104.010c kartum arhasi kàkutstha mama màtu÷ ca yàcanàm
2.104.011a rakùituü sumahad ràjyam aham ekas tu notsahe
2.104.011c paurajànapadàü÷ càpi raktàn ra¤jayituü tathà
2.104.012a j¤àtaya÷ ca hi yodhà÷ ca mitràõi suhçda÷ ca naþ
2.104.012c tvàm eva pratikàïkùante parjanyam iva karùakàþ
2.104.013a idaü ràjyaü mahàpràj¤a sthàpaya pratipadya hi
2.104.013c ÷aktimàn asi kàkutstha lokasya paripàlane
2.104.014a ity uktvà nyapatad bhràtuþ pàdayor bharatas tadà
2.104.014c bhç÷aü saüpràrthayàm àsa ràmam evaü priyaü vadaþ
2.104.015a tam aïke bhràtaraü kçtvà ràmo vacanam abravãt
2.104.015c ÷yàmaü nalinapatràkùaü mattahaüsasvaraþ svayam
2.104.016a àgatà tvàm iyaü buddhiþ svajà vainayikã ca yà
2.104.016c bhç÷am utsahase tàta rakùituü pçthivãm api
2.104.017a amàtyai÷ ca suhçdbhi÷ ca buddhimadbhi÷ ca mantribhiþ
2.104.017c sarvakàryàõi saümantrya sumahànty api kàraya
2.104.018a lakùmã÷ candràd apeyàd và himavàn và himaü tyajet
2.104.018c atãyàt sàgaro velàü na pratij¤àm ahaü pituþ
2.104.019a kàmàd và tàta lobhàd và màtrà tubhyam idaü kçtam
2.104.019c na tan manasi kartavyaü vartitavyaü ca màtçvat
2.104.020a evaü bruvàõaü bharataþ kausalyàsutam abravãt
2.104.020c tejasàdityasaükà÷aü pratipaccandradar÷anam
2.104.021a adhirohàrya pàdàbhyàü pàduke hemabhåùite
2.104.021c ete hi sarvalokasya yogakùemaü vidhàsyataþ
2.104.022a so 'dhiruhya naravyàghraþ pàduke hy avaruhya ca
2.104.022c pràyacchat sumahàtejà bharatàya mahàtmane
2.104.023a sa pàduke te bharataþ pratàpavàn; svalaükçte saüparigçhya dharmavit
2.104.023c pradakùiõaü caiva cakàra ràghavaü; cakàra caivottamanàgamårdhani
2.104.024a athànupårvyàt pratipåjya taü janaü; guråü÷ ca mantriprakçtãs tathànujau
2.104.024c vyasarjayad ràghavavaü÷avardhanaþ; sthitaþ svadharme himavàn ivàcalaþ
2.104.025a taü màtaro bàùpagçhãtakaõñho; duþkhena nàmantrayituü hi ÷ekuþ
2.104.025c sa tv eva màtér abhivàdya sarvà; rudan kuñãü svàü pravive÷a ràmaþ
2.105.001a tataþ ÷irasi kçtvà tu pàduke bharatas tadà
2.105.001c àruroha rathaü hçùñaþ ÷atrughnena samanvitaþ
2.105.002a vasiùñho vàmadeva÷ ca jàbàli÷ ca dçóhavrataþ
2.105.002c agrataþ prayayuþ sarve mantriõo mantrapåjitàþ
2.105.003a mandàkinãü nadãü ramyàü pràïmukhàs te yayus tadà
2.105.003c pradakùiõaü ca kurvàõà÷ citrakåñaü mahàgirim
2.105.004a pa÷yan dhàtusahasràõi ramyàõi vividhàni ca
2.105.004c prayayau tasya pàr÷vena sasainyo bharatas tadà
2.105.005a adåràc citrakåñasya dadar÷a bharatas tadà
2.105.005c à÷ramaü yatra sa munir bharadvàjaþ kçtàlayaþ
2.105.006a sa tam à÷ramam àgamya bharadvàjasya buddhimàn
2.105.006c avatãrya rathàt pàdau vavande kulanandanaþ
2.105.007a tato hçùño bharadvàjo bharataü vàkyam abravãt
2.105.007c api kçtyaü kçtaü tàta ràmeõa ca samàgatam
2.105.008a evam uktas tu bharato bharadvàjena dhãmatà
2.105.008c pratyuvàca bharadvàjaü bharato dharmavatsalaþ
2.105.009a sa yàcyamàno guruõà mayà ca dçóhavikramaþ
2.105.009c ràghavaþ paramaprãto vasiùñhaü vàkyam abravãt
2.105.010a pituþ pratij¤àü tàm eva pàlayiùyàmi tattvataþ
2.105.010c caturda÷a hi varùàõi ya pratij¤à pitur mama
2.105.011a evam ukto mahàpràj¤o vasiùñhaþ pratyuvàca ha
2.105.011c vàkyaj¤o vàkyaku÷alaü ràghavaü vacanaü mahat
2.105.012a ete prayaccha saühçùñaþ pàduke hemabhåùite
2.105.012c ayodhyàyàü mahàpràj¤a yogakùemakare tava
2.105.013a evam ukto vasiùñhena ràghavaþ pràïmukhaþ sthitaþ
2.105.013c pàduke hemavikçte mama ràjyàya te dadau
2.105.014a nivçtto 'ham anuj¤àto ràmeõa sumahàtmanà
2.105.014c ayodhyàm eva gacchàmi gçhãtvà pàduke ÷ubhe
2.105.015a etac chrutvà ÷ubhaü vàkyaü bharatasya mahàtmanaþ
2.105.015c bharadvàjaþ ÷ubhataraü munir vàkyam udàharat
2.105.016a naitac citraü naravyàghra ÷ãlavçttavatàü vara
2.105.016c yad àryaü tvayi tiùñhet tu nimne vçùñim ivodakam
2.105.017a amçtaþ sa mahàbàhuþ pità da÷arathas tava
2.105.017c yasya tvam ãdç÷aþ putro dharmàtmà dharmavatsalaþ
2.105.018a tam çùiü tu mahàtmànam uktavàkyaü kçtà¤jaliþ
2.105.018c àmantrayitum àrebhe caraõàv upagçhya ca
2.105.019a tataþ pradakùiõaü kçtvà bharadvàjaü punaþ punaþ
2.105.019c bharatas tu yayau ÷rãmàn ayodhyàü saha mantribhiþ
2.105.020a yànai÷ ca ÷akañai÷ caiva hayai÷ nàgai÷ ca sà camåþ
2.105.020c punar nivçttà vistãrõà bharatasyànuyàyinã
2.105.021a tatas te yamunàü divyàü nadãü tãrtvormimàlinãm
2.105.021c dadç÷us tàü punaþ sarve gaïgàü ÷ivajalàü nadãm
2.105.022a tàü ramyajalasaüpårõàü saütãrya saha bàndhavaþ
2.105.022c ÷çïgaverapuraü ramyaü pravive÷a sasainikaþ
2.105.023a ÷çïgaverapuràd bhåya ayodhyàü saüdadar÷a ha
2.105.023c bharato duþkhasaütaptaþ sàrathiü cedam abravãt
2.105.024a sàrathe pa÷ya vidhvastà ayodhyà na prakà÷ate
2.105.024c niràkàrà nirànandà dãnà pratihatasvanà
2.106.001a snigdhagambhãraghoùeõa syandanenopayàn prabhuþ
2.106.001c ayodhyàü bharataþ kùipraü pravive÷a mahàya÷àþ
2.106.002a bióàlolåkacaritàm àlãnanaravàraõàm
2.106.002c timiràbhyàhatàü kàlãm aprakà÷àü ni÷àm iva
2.106.003a ràhu÷atroþ priyàü patnãü ÷riyà prajvalitaprabhàm
2.106.003c graheõàbhyutthitenaikàü rohiõãm iva pãóitàm
2.106.004a alpoùõakùubdhasalilàü gharmottaptavihaügamàm
2.106.004c lãnamãnajhaùagràhàü kç÷àü girinadãm iva
2.106.005a vidhåmàm iva hemàbhàm adhvaràgnisamutthitàm
2.106.005c havirabhyukùitàü pa÷càc chikhàü vipralayaü gatàm
2.106.006a vidhvastakavacàü rugõagajavàjirathadhvajàm
2.106.006c hatapravãràm àpannàü camåm iva mahàhave
2.106.007a saphenàü sasvanàü bhåtvà sàgarasya samutthitàm
2.106.007c pra÷àntamàrutoddhåtàü jalormim iva niþsvanàm
2.106.008a tyaktàü yaj¤àyudhaiþ sarvair abhiråpai÷ ca yàjakaiþ
2.106.008c sutyàkàle vinirvçtte vediü gataravàm iva
2.106.009a goùñhamadhye sthitàm àrtàm acarantãü navaü tçõam
2.106.009c govçùeõa parityaktàü gavàü patnãm ivotsukàm
2.106.010a prabhàkaràlaiþ susnigdhaiþ prajvaladbhir ivottamaiþ
2.106.010c viyuktàü maõibhir jàtyair navàü muktàvalãm iva
2.106.011a sahasà calitàü sthànàn mahãü puõyakùayàd gatàm
2.106.011c saühçtadyutivistàràü tàràm iva diva÷ cyutàm
2.106.012a puùpanaddhàü vasantànte mattabhramara÷àlinãm
2.106.012c drutadàvàgnivipluùñàü klàntàü vanalatàm iva
2.106.013a saümåóhanigamàü sarvàü saükùiptavipaõàpaõàm
2.106.013c pracchanna÷a÷inakùatràü dyàm ivàmbudharair vçtàm
2.106.014a kùãõapànottamair bhinnaiþ ÷aràvair abhisaüvçtàm
2.106.014c hata÷auõóàm ivàkà÷e pànabhåmim asaüskçtàm
2.106.015a vçkõabhåmitalàü nimnàü vçkõapàtraiþ samàvçtàm
2.106.015c upayuktodakàü bhagnàü prapàü nipatitàm iva
2.106.016a vipulàü vitatàü caiva yuktapà÷àü tarasvinàm
2.106.016c bhåmau bàõair viniùkçttàü patitàü jyàm ivàyudhàt
2.106.017a sahasà yuddha÷auõóena hayàroheõa vàhitàm
2.106.017c nikùiptabhàõóàm utsçùñàü ki÷orãm iva durbalàm
2.106.018a pràvçùi pravigàóhàyàü praviùñasyàbhra maõóalam
2.106.018c pracchannàü nãlajãmåtair bhàskarasya prabhàm iva
2.106.019a bharatas tu rathasthaþ sa¤ ÷rãmàn da÷arathàtmajaþ
2.106.019c vàhayantaü ratha÷reùñhaü sàrathiü vàkyam abravãt
2.106.020a kiü nu khalv adya gambhãro mårchito na ni÷amyate
2.106.020c yathàpuram ayodhyàyàü gãtavàditraniþsvanaþ
2.106.021a vàruõãmadagandhà÷ ca màlyagandha÷ ca mårchitaþ
2.106.021c dhåpitàgarugandha÷ ca na pravàti samantataþ
2.106.022a yànapravaraghoùa÷ ca snigdha÷ ca hayaniþsvanaþ
2.106.022c pramattagajanàda÷ ca mahàü÷ ca rathaniþsvanaþ
2.106.022e nedànãü ÷råyate puryàm asyàü ràme vivàsite
2.106.023a taruõai÷ càru veùai÷ ca narair unnatagàmibhiþ
2.106.023c saüpatadbhir ayodhyàyàü na vibhànti mahàpathàþ
2.106.024a evaü bahuvidhaü jalpan vive÷a vasatiü pituþ
2.106.024c tena hãnàü narendreõa siühahãnàü guhàm iva
2.107.001a tato nikùipya màtéh sa ayodhyàyàü dçóhavrataþ
2.107.001c bharataþ ÷okasaütapto gurån idam athàbravãt
2.107.002a nandigràmaü gamiùyàmi sarvàn àmantraye 'dya vaþ
2.107.002c tatra duþkham idaü sarvaü sahiùye ràghavaü vinà
2.107.003a gata÷ ca hi divaü ràjà vanastha÷ ca gurur mama
2.107.003c ràmaü pratãkùe ràjyàya sa hi ràjà mahàya÷àþ
2.107.004a etac chrutvà ÷ubhaü vàkyaü bharatasya mahàtmanaþ
2.107.004c abruvan mantriõaþ sarve vasiùñha÷ ca purohitaþ
2.107.005a sadç÷aü ÷làghanãyaü ca yad uktaü bharata tvayà
2.107.005c vacanaü bhràtçvàtsalyàd anuråpaü tavaiva tat
2.107.006a nityaü te bandhulubdhasya tiùñhato bhràtçsauhçde
2.107.006c àryamàrgaü prapannasya nànumanyeta kaþ pumàn
2.107.007a mantriõàü vacanaü ÷rutvà yathàbhilaùitaü priyam
2.107.007c abravãt sàrathiü vàkyaü ratho me yujyatàm iti
2.107.008a prahçùñavadanaþ sarvà màtéh samabhivàdya saþ
2.107.008c àruroha rathaü ÷rãmठ÷atrughnena samanvitaþ
2.107.009a àruhya tu rathaü ÷ãghraü ÷atrughnabharatàv ubhau
2.107.009c yayatuþ paramaprãtau vçtau mantripurohitaiþ
2.107.010a agrato puravas tatra vasiùñha pramukhà dvijàþ
2.107.010c prayayuþ pràïmukhàþ sarve nandigràmo yato 'bhavat
2.107.011a balaü ca tad anàhåtaü gajà÷varathasaükulam
2.107.011c prayayau bharate yàte sarve ca puravàsinaþ
2.107.012a rathasthaþ sa tu dharmàtmà bharato bhràtçvatsalaþ
2.107.012c nandigràmaü yayau tårõaü ÷irasy àdhàya pàduke
2.107.013a tatas tu bharataþ kùipraü nandigràmaü pravi÷ya saþ
2.107.013c avatãrya rathàt tårõaü gurån idam uvàca ha
2.107.014a etad ràjyaü mama bhràtrà dattaü saünyàsavat svayam
2.107.014c yogakùemavahe ceme pàduke hemabhåùite
2.107.014e tam imaü pàlayiùyàmi ràghavàgamanaü prati
2.107.015a kùipraü saüyojayitvà tu ràghavasya punaþ svayam
2.107.015c caraõau tau tu ràmasya drakùyàmi sahapàdukau
2.107.016a tato nikùiptabhàro 'haü ràghaveõa samàgataþ
2.107.016c nivedya gurave ràjyaü bhajiùye guruvçttitàm
2.107.017a ràghavàya ca saünyàsaü dattveme varapàduke
2.107.017c ràjyaü cedam ayodhyàü ca dhåtapàpo bhavàmi ca
2.107.018a abhiùikte tu kàkutsthe prahçùñamudite jane
2.107.018c prãtir mama ya÷a÷ caiva bhaved ràjyàc caturguõam
2.107.019a evaü tu vilapan dãno bharataþ sa mahàya÷àþ
2.107.019c nandigràme 'karod ràjyaü duþkhito mantribhiþ saha
2.107.020a sa valkalajañàdhàrã muniveùadharaþ prabhuþ
2.107.020c nandigràme 'vasad vãraþ sasainyo bharatas tadà
2.107.021a ràmàgamanam àkàïkùan bharato bhràtçvatsalaþ
2.107.021c bhràtur vacanakàrã ca pratij¤àpàragas tadà
2.107.022a pàduke tv abhiùicyàtha nandigràme 'vasat tadà
2.107.022c bharataþ ÷àsanaü sarvaü pàdukàbhyàü nyavedayat
2.108.001a pratiprayàte bharate vasan ràmas tapovane
2.108.001c lakùayàm àsa sodvegam athautsukyaü tapasvinàm
2.108.002a ye tatra citrakåñasya purastàt tàpasà÷rame
2.108.002c ràmam à÷ritya niratàs tàn alakùayad utsukàn
2.108.003a nayanair bhçkuñãbhi÷ ca ràmaü nirdi÷ya ÷aïkitàþ
2.108.003c anyonyam upajalpantaþ ÷anai÷ cakrur mithaþ kathàþ
2.108.004a teùàm autsukyam àlakùya ràmas tv àtmani ÷aïkitaþ
2.108.004c kçtà¤jalir uvàcedam çùiü kulapatiü tataþ
2.108.005a na kaccid bhagavan kiü cit pårvavçttam idaü mayi
2.108.005c dç÷yate vikçtaü yena vikriyante tapasvinaþ
2.108.006a pramàdàc caritaü kaccit kiü cin nàvarajasya me
2.108.006c lakùmaõasyarùibhir dçùñaü nànuråpam ivàtmanaþ
2.108.007a kaccic chu÷råùamàõà vaþ ÷u÷råùaõaparà mayi
2.108.007c pramadàbhyucitàü vçttiü sãtà yuktaü na vartate
2.108.008a atharùir jarayà vçddhas tapasà ca jaràü gataþ
2.108.008c vepamàna ivovàca ràmaü bhåtadayàparam
2.108.009a kutaþ kalyàõasattvàyàþ kalyàõàbhirates tathà
2.108.009c calanaü tàta vaidehyàs tapasviùu vi÷eùataþ
2.108.010a tvannimittam idaü tàvat tàpasàn prati vartate
2.108.010c rakùobhyas tena saüvignàþ kathayanti mithaþ kathàþ
2.108.011a ràvaõàvarajaþ ka÷ cit kharo nàmeha ràkùasaþ
2.108.011c utpàñya tàpasàn sarvठjanasthànaniketanàn
2.108.012a dhçùña÷ ca jitakà÷ã ca nç÷aüsaþ puruùàdakaþ
2.108.012c avalipta÷ ca pàpa÷ ca tvàü ca tàta na mçùyate
2.108.013a tvaü yadà prabhçti hy asminn à÷rame tàta vartase
2.108.013c tadà prabhçti rakùàüsi viprakurvanti tàpasàn
2.108.014a dar÷ayanti hi bãbhatsaiþ krårair bhãùaõakair api
2.108.014c nànà råpair viråpai÷ ca råpair asukhadar÷anaiþ
2.108.015a apra÷astair a÷ucibhiþ saüprayojya ca tàpasàn
2.108.015c pratighnanty aparàn kùipram anàryàþ purataþ sthitaþ
2.108.016a teùu teùv à÷ramasthàneùv abuddham avalãya ca
2.108.016c ramante tàpasàüs tatra nà÷ayanto 'lpacetasaþ
2.108.017a apakùipanti srugbhàõóàn agnãn si¤canti vàriõà
2.108.017c kala÷àü÷ ca pramçdnanti havane samupasthite
2.108.018a tair duràtmabhir àviùñàn à÷ramàn prajihàsavaþ
2.108.018c gamanàyànyade÷asya codayanty çùayo 'dya màm
2.108.019a tat purà ràma ÷àrãràm upahiüsàü tapasviùu
2.108.019c dar÷ayati hi duùñàs te tyakùyàma imam à÷ramam
2.108.020a bahumålaphalaü citram avidåràd ito vanam
2.108.020c puràõà÷ramam evàhaü ÷rayiùye sagaõaþ punaþ
2.108.021a kharas tvayy api càyuktaü purà tàta pravartate
2.108.021c sahàsmàbhir ito gaccha yadi buddhiþ pravartate
2.108.022a sakalatrasya saüdeho nityaü yat tasya ràghava
2.108.022c samarthasyàpi hi sato vàso duþkha ihàdya te
2.108.023a ity uktavantaü ràmas taü ràjaputras tapasvinam
2.108.023c na ÷a÷àkottarair vàkyair avaroddhuü samutsukam
2.108.024a abhinandya samàpçcchya samàdhàya ca ràghavam
2.108.024c sa jagàmà÷ramaü tyaktvà kulaiþ kulapatiþ saha
2.108.025a ràmaþ saüsàdhya tv çùigaõam anugamanàd; de÷àt tasmàccit kulapatim abhivàdyarùim
2.108.025c samyakprãtais tair anumata upadiùñàrthaþ; puõyaü vàsàya svanilayam upasaüpede
2.108.026a à÷ramaü tv çùivirahitaü prabhuþ; kùaõam api na jahau sa ràghavaþ
2.108.026c ràghavaü hi satatam anugatàs; tàpasà÷ carùicaritadhçtaguõàþ
2.109.001a ràghavas tv apayàteùu tapasviùu vicintayan
2.109.001c na tatràrocayad vàsaü kàraõair bahubhis tadà
2.109.002a iha me bharato dçùño màtara÷ ca sanàgaràþ
2.109.002c sà ca me smçtir anveti tàn nityam anu÷ocataþ
2.109.003a skandhàvàranive÷ena tena tasya mahàtmanaþ
2.109.003c hayahastikarãùai÷ ca upamardaþ kçto bhç÷am
2.109.004a tasmàd anyatra gacchàma iti saücintya ràghavaþ
2.109.004c pràtiùñhata sa vaidehyà lakùmaõena ca saügataþ
2.109.005a so 'trer à÷ramam àsàdya taü vavande mahàya÷àþ
2.109.005c taü càpi bhagavàn atriþ putravat pratyapadyata
2.109.006a svayam àtithyam àdi÷ya sarvam asya susatkçtam
2.109.006c saumitriü ca mahàbhàgàü sãtàü ca samasàntvayat
2.109.007a patnãü ca tam anupràptàü vçddhàm àmantrya satkçtàm
2.109.007c sàntvayàm àsa dharmaj¤aþ sarvabhåtahite rataþ
2.109.008a anasåyàü mahàbhàgàü tàpasãü dharmacàriõãm
2.109.008c pratigçhõãùva vaidehãm abravãd çùisattamaþ
2.109.009a ràmàya càcacakùe tàü tàpasãü dharmacàriõãm
2.109.009c da÷a varùàõy anàvçùñyà dagdhe loke nirantaram
2.109.010a yayà målaphale sçùñe jàhnavã ca pravartità
2.109.010c ugreõa tapasà yuktà niyamai÷ càpy alaükçtà
2.109.011a da÷avarùasahasràõi yayà taptaü mahat tapaþ
2.109.011c anasåyàvratais tàta pratyåhà÷ ca nibarhitàþ
2.109.012a devakàryanimittaü ca yayà saütvaramàõayà
2.109.012c da÷aràtraü kçtvà ràtriþ seyaü màteva te 'nagha
2.109.013a tàm imàü sarvabhåtànàü namaskàryàü ya÷asvinãm
2.109.013c abhigacchatu vaidehã vçddhàm akrodhanàü sadà
2.109.014a evaü bruvàõaü tam çùiü tathety uktvà sa ràghavaþ
2.109.014c sãtàm uvàca dharmaj¤àm idaü vacanam uttamam
2.109.015a ràjaputri ÷rutaü tv etan muner asya samãritam
2.109.015c ÷reyo 'rtham àtmanaþ ÷ãghram abhigaccha tapasvinãm
2.109.016a anasåyeti yà loke karmabhiþ kyàtim àgatà
2.109.016c tàü ÷ãghram abhigaccha tvam abhigamyàü tapasvinãm
2.109.017a sãtà tv etad vacaþ ÷rutvà ràghavasya hitaiùiõã
2.109.017c tàm atripatnãü dharmaj¤àm abhicakràma maithilã
2.109.018a ÷ithilàü valitàü vçddhàü jaràpàõóuramårdhajàm
2.109.018c satataü vepamànàïgãü pravàte kadalã yathà
2.109.019a tàü tu sãtà mahàbhàgàm anasåyàü pativratàm
2.109.019c abhyavàdayad avyagrà svaü nàma samudàharat
2.109.020a abhivàdya ca vaidehã tàpasãü tàm aninditàm
2.109.020c baddhà¤jalipuñà hçùñà paryapçcchad anàmayam
2.109.021a tataþ sãtàü mahàbhàgàü dçùñvà tàü dharmacàriõãm
2.109.021c sàntvayanty abravãd dhçùñà diùñyà dharmam avekùase
2.109.022a tyaktvà j¤àtijanaü sãte mànam çddhiü ca mànini
2.109.022c avaruddhaü vane ràmaü diùñyà tvam anugacchasi
2.109.023a nagarastho vanastho và pàpo và yadi và÷ubhaþ
2.109.023c yàsàü strãõàü priyo bhartà tàsàü lokà mahodayàþ
2.109.024a duþ÷ãlaþ kàmavçtto và dhanair và parivarjitaþ
2.109.024c strãõàm àrya svabhàvànàü paramaü daivataü patiþ
2.109.025a nàto vi÷iùñaü pa÷yàmi bàndhavaü vimç÷anty aham
2.109.025c sarvatra yogyaü vaidehi tapaþ kçtam ivàvyayam
2.109.026a na tv evam avagacchanti guõa doùam asat striyaþ
2.109.026c kàmavaktavyahçdayà bhartçnàthà÷ caranti yàþ
2.109.027a pràpnuvanty aya÷a÷ caiva dharmabhraü÷aü ca maithili
2.109.027c akàrya va÷am àpannàþ striyo yàþ khalu tad vidhàþ
2.109.028a tvadvidhàs tu guõair yuktà dçùñalokaparàvaràþ
2.109.028c striyaþ svarge cariùyanti yathà puõyakçtas tathà
2.110.001a sà tv evam uktà vaidehã anasåyàn asåyayà
2.110.001c pratipåjya vaco mandaü pravaktum upacakrame
2.110.002a naitad à÷caryam àryàyà yan màü tvam anubhàùase
2.110.002c viditaü tu mamàpy etad yathà nàryàþ patir guruþ
2.110.003a yady apy eùa bhaved bhartà mamàrye vçttavarjitaþ
2.110.003c advaidham upavartavyas tathàpy eùa mayà bhavet
2.110.004a kiü punar yo guõa÷làghyaþ sànukro÷o jitendriyaþ
2.110.004c sthirànuràgo dharmàtmà màtçvartã pitç priyaþ
2.110.005a yàü vçttiü vartate ràmaþ kausalyàyàü mahàbalaþ
2.110.005c tàm eva nçpanàrãõàm anyàsàm api vartate
2.110.006a sakçd dçùñàsv api strãùu nçpeõa nçpavatsalaþ
2.110.006c màtçvad vartate vãro mànam utsçjya dharmavit
2.110.007a àgacchantyà÷ ca vijanaü vanam evaü bhayàvaham
2.110.007c samàhitaü hi me ÷va÷rvà hçdaye yat sthitaü mama
2.110.008a pràõipradànakàle ca yat purà tv agnisaünidhau
2.110.008c anu÷iùñà jananyàsmi vàkyaü tad api me dhçtam
2.110.009a navãkçtaü tu tat sarvaü vàkyais te dharmacàriõi
2.110.009c pati÷u÷råùaõàn nàryàs tapo nànyad vidhãyate
2.110.010a sàvitrã pati÷u÷råùàü kçtvà svarge mahãyate
2.110.010c tathà vçtti÷ ca yàtà tvaü pati÷u÷råùayà divam
2.110.011a variùñhà sarvanàrãõàm eùà ca divi devatà
2.110.011c rohiõã ca vinà candraü muhårtam api dç÷yate
2.110.012a evaüvidhà÷ ca pravaràþ striyo bhartçdçóhavratàþ
2.110.012c devaloke mahãyante puõyena svena karmaõà
2.110.013a tato 'nasåyà saühçùñà ÷rutvoktaü sãtayà vacaþ
2.110.013c ÷irasy àghràya covàca maithilãü harùayanty uta
2.110.014a niyamair vividhair àptaü tapo hi mahad asti me
2.110.014c tat saü÷ritya balaü sãte chandaye tvàü ÷ucivrate
2.110.015a upapannaü ca yuktaü ca vacanaü tava maithili
2.110.015c prãtà càsmy ucitaü kiü te karavàõi bravãhi me
2.110.015e kçtam ity abravãt sãtà tapobalasamanvitàm
2.110.016a sà tv evam uktà dharmaj¤à tayà prãtataràbhavat
2.110.016c saphalaü ca praharùaü te hanta sãte karomy aham
2.110.017a idaü divyaü varaü màlyaü vastram àbharaõàni ca
2.110.017c aïgaràgaü ca vaidehi mahàrham anulepanam
2.110.018a mayà dattam idaü sãte tava gàtràõi ÷obhayet
2.110.018c anuråpam asaükliùñaü nityam eva bhaviùyati
2.110.019a aïgaràgeõa divyena liptàïgã janakàtmaje
2.110.019c ÷obhayiùyàmi bhartàraü yathà ÷rãr viùõum avyayam
2.110.020a sà vastram aïgaràgaü ca bhåùaõàni srajas tathà
2.110.020c maithilã pratijagràha prãtidànam anuttamam
2.110.021a pratigçhya ca tat sãtà prãtidànaü ya÷asvinã
2.110.021c ÷liùñà¤jalipuñà dhãrà samupàsta tapodhanàm
2.110.022a tathà sãtàm upàsãnàm anasåyà dçóhavratà
2.110.022c vacanaü praùñum àrebhe kathàü kàü cid anupriyàm
2.110.023a svayaüvare kila pràptà tvam anena ya÷asvinà
2.110.023c ràghaveõeti me sãte kathà ÷rutim upàgatà
2.110.024a tàü kathàü ÷rotum icchàmi vistareõa ca maithili
2.110.024c yathànubhåtaü kàrtsnyena tan me tvaü vaktum arhasi
2.110.025a evam uktà tu sà sãtà tàü tato dharmacàriõãm
2.110.025c ÷råyatàm iti coktvà vai kathayàm àsa tàü kathàm
2.110.026a mithilàdhipatir vãro janako nàma dharmavit
2.110.026c kùatradharmaõy abhirato nyàyataþ ÷àsti medinãm
2.110.027a tasya làïgalahastasya karùataþ kùetramaõóalam
2.110.027c ahaü kilotthità bhittvà jagatãü nçpateþ sutà
2.110.028a sa màü dçùñvà narapatir muùñivikùepatatparaþ
2.110.028c pàü÷u guõñhita sarvàïgãü vismito janako 'bhavat
2.110.029a anapatyena ca snehàd aïkam àropya ca svayam
2.110.029c mameyaü tanayety uktvà sneho mayi nipàtitaþ
2.110.030a antarikùe ca vàg uktàpratimà mànuùã kila
2.110.030c evam etan narapate dharmeõa tanayà tava
2.110.031a tataþ prahçùño dharmàtmà pità me mithilàdhipaþ
2.110.031c avàpto vipulàm çddhiü màm avàpya naràdhipaþ
2.110.032a dattvà càsmãùñavad devyai jyeùñhàyai puõyakarmaõà
2.110.032c tayà saübhàvità càsmi snigdhayà màtçsauhçdàt
2.110.033a patisaüyogasulabhaü vayo dçùñvà tu me pità
2.110.033c cintàm abhyagamad dãno vittanà÷àd ivàdhanaþ
2.110.034a sadç÷àc càpakçùñàc ca loke kanyàpità janàt
2.110.034c pradharùaõàm avàpnoti ÷akreõàpi samo bhuvi
2.110.035a tàü dharùaõàm adårasthàü saüdç÷yàtmani pàrthivaþ
2.110.035c cinntàrõavagataþ pàraü nàsasàdàplavo yatha
2.110.036a ayonijàü hi màü j¤àtvà nàdhyagacchat sa cintayan
2.110.036c sadç÷aü cànuråpaü ca mahãpàlaþ patiü mama
2.110.037a tasya buddhir iyaü jàtà cintayànasya saütatam
2.110.037c svayaü varaü tanåjàyàþ kariùyàmãti dhãmataþ
2.110.038a mahàyaj¤e tadà tasya varuõena mahàtmanà
2.110.038c dattaü dhanurvaraü prãtyà tåõã càkùayya sàyakau
2.110.039a asaücàlyaü manuùyai÷ ca yatnenàpi ca gauravàt
2.110.039c tan na ÷aktà namayituü svapneùv api naràdhipàþ
2.110.040a tad dhanuþ pràpya me pitrà vyàhçtaü satyavàdinà
2.110.040c samavàye narendràõàü pårvam àmantrya pàrthivàn
2.110.041a idaü ca dhanur udyamya sajyaü yaþ kurute naraþ
2.110.041c tasya me duhità bhàryà bhaviùyati na saü÷ayaþ
2.110.042a tac ca dçùñvà dhanuþ÷reùñhaü gauravàd girisaünibham
2.110.042c abhivàdya nçpà jagmur a÷aktàs tasya tolane
2.110.043a sudãrghasya tu kàlasya ràghavo 'yaü mahàdyutiþ
2.110.043c vi÷vàmitreõa sahito yaj¤aü draùñuü samàgataþ
2.110.044a lakùmaõena saha bhràtrà ràmaþ satyaparàkramaþ
2.110.044c vi÷vàmitras tu dharmàtmà mama pitrà supåjitaþ
2.110.045a provàca pitaraü tatra ràghavo ràmalakùmaõau
2.110.045c sutau da÷arathasyemau dhanurdar÷anakàïkùiõau
2.110.045e ity uktas tena vipreõa tad dhanuþ samupànayat
2.110.046a nimeùàntaramàtreõa tad ànamya sa vãryavàn
2.110.046c jyàü samàropya jhañiti pårayàm àsa vãryavàn
2.110.047a tena pårayatà vegàn madhye bhagnaü dvidhà dhanuþ
2.110.047c tasya ÷abdo 'bhavad bhãmaþ patitasyà÷aner iva
2.110.048a tato 'haü tatra ràmàya pitrà satyàbhisaüdhinà
2.110.048c udyatà dàtum udyamya jalabhàjanam uttamam
2.110.049a dãyamànàü na tu tadà pratijagràha ràghavaþ
2.110.049c avij¤àya pitu÷ chandam ayodhyàdhipateþ prabhoþ
2.110.050a tataþ ÷va÷uram àmantrya vçddhaü da÷arathaü nçpam
2.110.050c mama pitrà ahaü dattà ràmàya viditàtmane
2.110.051a mama caivànujà sàdhvã årmilà priyadar÷anà
2.110.051c bhàryàrthe lakùmaõasyàpi dattà pitrà mama svayam
2.110.052a evaü dattàsmi ràmàya tadà tasmin svayaü vare
2.110.052c anuraktà ca dharmeõa patiü vãryavatàü varam
2.111.001a anasåyà tu dharmaj¤à ÷rutvà tàü mahatãü kathàm
2.111.001c paryaùvajata bàhubhyàü ÷irasy àghràya maithilãm
2.111.002a vyaktàkùarapadaü citraü bhàùitaü madhuraü tvayà
2.111.002c yathà svayaüvaraü vçttaü tat sarvaü hi ÷rutaü mayà
2.111.003a rame 'haü kathayà te tu dçùóhaü madhurabhàùiõi
2.111.003c ravir astaü gataþ ÷rãmàn upohya rajanãü ÷ivàm
2.111.004a divasaü prati kãrõànàm àhàràrthaü patatriõàm
2.111.004c saüdhyàkàle nilãnànàü nidràrthaü ÷råyate dhvaniþ
2.111.005a ete càpy abhiùekàrdrà munayaþ phala÷odhanàþ
2.111.005c sahità upavartante salilàplutavalkalàþ
2.111.006a çùãõàm agnihotreùu huteùu vidhipurvakam
2.111.006c kapotàïgàruõo dhåmo dç÷yate pavanoddhataþ
2.111.007a alpaparõà hi taravo ghanãbhåtàþ samantataþ
2.111.007c viprakçùñe 'pi ye de÷e na prakà÷anti vai di÷aþ
2.111.008a rajanã rasasattvàni pracaranti samantataþ
2.111.008c tapovanamçgà hy ete veditãrtheùu ÷erate
2.111.009a saüpravçttà ni÷à sãte nakùatrasamalaükçtà
2.111.009c jyotsnà pràvaraõa÷ candro dç÷yate 'bhyudito 'mbare
2.111.010a gamyatàm anujànàmi ràmasyànucarã bhava
2.111.010c kathayantyà hi madhuraü tvayàhaü paritoùità
2.111.011a alaükuru ca tàvat tvaü pratyakùaü mama maithili
2.111.011c prãtiü janaya me vatsa divyàlaükàra÷obhinã
2.111.012a sà tadà samalaükçtya sãtà surasutopamà
2.111.012c praõamya ÷irasà tasyai ràmaü tv abhimukhã yayau
2.111.013a tathà tu bhåùitàü sãtàü dadar÷a vadatàü varaþ
2.111.013c ràghavaþ prãtidànena tapasvinyà jaharùa ca
2.111.014a nyavedayat tataþ sarvaü sãtà ràmàya maithilã
2.111.014c prãtidànaü tapasvinyà vasanàbharaõasrajàm
2.111.015a prahçùñas tv abhavad ràmo lakùmaõa÷ ca mahàrathaþ
2.111.015c maithilyàþ satkriyàü dçùñvà mànuùeùu sudurlabhàm
2.111.016a tatas tàü sarvarãü prãtaþ puõyàü ÷a÷inibhànanaþ
2.111.016c arcitas tàpasaiþ siddhair uvàsa raghunandanaþ
2.111.017a tasyàü ràtryàü vyatãtàyàm abhiùicya hutàgnikàn
2.111.017c àpçcchetàü naravyàghrau tàpasàn vanagocaràn
2.111.018a tàv åcus te vanacaràs tàpasà dharmacàriõaþ
2.111.018c vanasya tasya saücàraü ràkùasaiþ samabhiplutam
2.111.019a eùa panthà maharùãõàü phalàny àharatàü vane
2.111.019c anena tu vanaü durgaü gantuü ràghava te kùamam
2.111.020a itãva taiþ prà¤jalibhis tapasvibhir; dvijaiþ kçtasvastyayanaþ paraütapaþ
2.111.020c vanaü sabhàryaþ pravive÷a ràghavaþ; salakùmaõaþ sårya ivàbhramaõóalam