 | Book 15 Chapter 45
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | dvivarṣopanivṛtteṣu pāṇḍaveṣu yadṛcchayā
devarṣir nārado rājann ājagāma yudhiṣṭhiram
|
| 2 | tam abhyarcya mahābāhuḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ
āsīnaṃ pariviśvastaṃ provāca vadatāṃ varaḥ
|
| 3 | cirasya khalu paśyāmi bhagavantam upasthitam
kaccit te kuśalaṃ vipra śubhaṃ vā pratyupasthitam
|
| 4 | ke deśāḥ paridṛṣṭās te kiṃ ca kāryaṃ karomi te
tad brūhi dvijamukhya tvam asmākaṃ ca priyo 'tithiḥ
|
| 5 | nārada uvāca
|
| 5 | ciradṛṣṭo 'si me rājann āgato 'smi tapovanāt
paridṛṣṭāni tīrthāni gaṅgā caiva mayā nṛpa
|
| 6 | yudhiṣṭhira uvāca
|
| 6 | vadanti puruṣā me 'dya gaṅgātīranivāsinaḥ
dhṛtarāṣṭraṃ mahātmānam āsthitaṃ paramaṃ tapaḥ
|
| 7 | api dṛṣṭas tvayā tatra kuśalī sa kurūdvahaḥ
gāndhārī ca pṛthā caiva sūtaputraś ca saṃjayaḥ
|
| 8 | kathaṃ ca vartate cādya pitā mama sa pārthivaḥ
śrotum icchāmi bhagavan yadi dṛṣṭas tvayā nṛpaḥ
|
| 9 | nārada uvāca
|
| 9 | sthirībhūya mahārāja śṛṇu sarvaṃ yathātatham
yathā śrutaṃ ca dṛṣṭaṃ ca mayā tasmiṃs tapovane
|
| 10 | vanavāsanivṛtteṣu bhavatsu kurunandana
kurukṣetrāt pitā tubhyaṃ gaṅgādvāraṃ yayau nṛpa
|
| 11 | gāndhāryā sahito dhīmān vadhvā kuntyā samanvitaḥ
saṃjayena ca sūtena sāgnihotraḥ sayājakaḥ
|
| 12 | ātasthe sa tapas tīvraṃ pitā tava tapodhanaḥ
vīṭāṃ mukhe samādhāya vāyubhakṣo 'bhavan muniḥ
|
| 13 | vane sa munibhiḥ sarvaiḥ pūjyamāno mahātapāḥ
tvagasthimātraśeṣaḥ sa ṣaṇmāsān abhavan nṛpaḥ
|
| 14 | gāndhārī tu jalāhārā kuntī māsopavāsinī
saṃjayaḥ ṣaṣṭhabhaktena vartayām āsa bhārata
|
| 15 | agnīṃs tu yājakās tatra juhuvur vidhivat prabho
dṛśyato 'dṛśyataś caiva vane tasmin nṛpasya ha
|
| 16 | aniketo 'tha rājā sa babhūva vanagocaraḥ
te cāpi sahite devyau saṃjayaś ca tam anvayuḥ
|
| 17 | saṃjayo nṛpater netā sameṣu viṣameṣu ca
gāndhāryās tu pṛthā rājaṃś cakṣur āsīd aninditā
|
| 18 | tataḥ kadā cid gaṅgāyāḥ kacche sa nṛpasattamaḥ
gaṅgāyām āpluto dhīmān āśramābhimukho 'bhavat
|
| 19 | atha vāyuḥ samudbhūto dāvāgnir abhavan mahān
dadāha tad vanaṃ sarvaṃ parigṛhya samantataḥ
|
| 20 | dahyatsu mṛgayūtheṣu dvijihveṣu samantataḥ
varāhāṇāṃ ca yūtheṣu saṃśrayatsu jalāśayān
|
| 21 | samāviddhe vane tasmin prāpte vyasana uttame
nirāhāratayā rājā mandaprāṇaviceṣṭitaḥ
asamartho 'pasaraṇe sukṛśau mātarau ca te
|
| 22 | tataḥ sa nṛpatir dṛṣṭvā vahnim āyāntam antikāt
idam āha tataḥ sūtaṃ saṃjayaṃ pṛthivīpate
|
| 23 | gaccha saṃjaya yatrāgnir na tvāṃ dahati karhi cit
vayam atrāgninā yuktā gamiṣyāmaḥ parāṃ gatim
|
| 24 | tam uvāca kilodvignaḥ saṃjayo vadatāṃ varaḥ
rājan mṛtyur aniṣṭo 'yaṃ bhavitā te vṛthāgninā
|
| 25 | na copāyaṃ prapaśyāmi mokṣaṇe jātavedasaḥ
yad atrānantaraṃ kāryaṃ tad bhavān vaktum arhati
|
| 26 | ity uktaḥ saṃjayenedaṃ punar āha sa pārthivaḥ
naiṣa mṛtyur aniṣṭo no niḥsṛtānāṃ gṛhāt svayam
|
| 27 | jalam agnis tathā vāyur atha vāpi vikarśanam
tāpasānāṃ praśasyante gaccha saṃjaya māciram
|
| 28 | ity uktvā saṃjayaṃ rājā samādhāya manas tadā
prāṅmukhaḥ saha gāndhāryā kuntyā copāviśat tadā
|
| 29 | saṃjayas taṃ tathā dṛṣṭvā pradakṣiṇam athākarot
uvāca cainaṃ medhāvī yuṅkṣvātmānam iti prabho
|
| 30 | ṛṣiputro manīṣī sa rājā cakre 'sya tad vacaḥ
saṃnirudhyendriyagrāmam āsīt kāṣṭhopamas tadā
|
| 31 | gāndhārī ca mahābhāgā jananī ca pṛthā tava
dāvāgninā samāyukte sa ca rājā pitā tava
|
| 32 | saṃjayas tu mahāmātras tasmād dāvād amucyata
gaṅgākūle mayā dṛṣṭas tāpasaiḥ parivāritaḥ
|
| 33 | sa tān āmantrya tejasvī nivedyaitac ca sarvaśaḥ
prayayau saṃjayaḥ sūto himavantaṃ mahīdharam
|
| 34 | evaṃ sa nidhanaṃ prāptaḥ kururājo mahāmanāḥ
gāndhārī ca pṛthā caiva jananyau te narādhipa
|
| 35 | yadṛcchayānuvrajatā mayā rājñaḥ kalevaram
tayoś ca devyor ubhayor dṛṣṭāni bharatarṣabha
|
| 36 | tatas tapovane tasmin samājagmus tapodhanāḥ
śrutvā rājñas tathā niṣṭhāṃ na tv aśocan gatiṃ ca te
|
| 37 | tatrāśrauṣam ahaṃ sarvam etat puruṣasattama
yathā ca nṛpatir dagdho devyau te ceti pāṇḍava
|
| 38 | na śocitavyaṃ rājendra svantaḥ sa pṛthivīpatiḥ
prāptavān agnisaṃyogaṃ gāndhārī jananī ca te
|
| 39 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 39 | etac chrutvā tu sarveṣāṃ pāṇḍavānāṃ mahātmanām
niryāṇaṃ dhṛtarāṣṭrasya śokaḥ samabhavan mahān
|
| 40 | antaḥpurāṇāṃ ca tadā mahān ārtasvaro 'bhavat
paurāṇāṃ ca mahārāja śrutvā rājñas tadā gatim
|
| 41 | aho dhig iti rājā tu vikruśya bhṛśaduḥkhitaḥ
ūrdhvabāhuḥ smaran mātuḥ praruroda yudhiṣṭhiraḥ
bhīmasenapurogāś ca bhrātaraḥ sarva eva te
|
| 42 | antaḥpureṣu ca tadā sumahān ruditasvanaḥ
prādurāsīn mahārāja pṛthāṃ śrutvā tathāgatām
|
| 43 | taṃ ca vṛddhaṃ tathā dagdhaṃ hataputraṃ narādhipam
anvaśocanta te sarve gāndhārīṃ ca tapasvinīm
|
| 44 | tasminn uparate śabde muhūrtād iva bhārata
nigṛhya bāṣpaṃ dhairyeṇa dharmarājo 'bravīd idam
|