Book 15 Chapter 11
1	dhṛtarāṣṭra uvāca
1	maṇḍalāni ca budhyethāḥ pareṣām ātmanas tathā udāsīnaguṇānāṃ ca madhyamānāṃ tathaiva ca
2	caturṇāṃ śatrujātānāṃ sarveṣām ātatāyinām mitraṃ cāmitramitraṃ ca boddhavyaṃ te 'rikarśana
3	tathāmātyā janapadā durgāṇi viṣamāṇi ca balāni ca kuruśreṣṭha bhavanty eṣāṃ yathecchakam
4	te ca dvādaśa kaunteya rājñāṃ vai vividhātmakāḥ mantripradhānāś ca guṇāḥ ṣaṣṭir dvādaśa ca prabho
5	etan maṇḍalam ity āhur ācāryā nītikovidāḥ atra ṣāḍguṇyam āyattaṃ yudhiṣṭhira nibodha tat
6	vṛddhikṣayau ca vijñeyau sthānaṃ ca kurunandana dvisaptatyā mahābāho tataḥ ṣāḍguṇyacāriṇaḥ
7	yadā svapakṣo balavān parapakṣas tathābalaḥ vigṛhya śatrūn kaunteya yāyāt kṣitipatis tadā yadā svapakṣo 'balavāṃs tadā saṃdhiṃ samāśrayet
8	dravyāṇāṃ saṃcayaś caiva kartavyaḥ syān mahāṃs tathā yadā samartho yānāya nacireṇaiva bhārata
9	tadā sarvaṃ vidheyaṃ syāt sthānaṃ ca na vibhājayet bhūmir alpaphalā deyā viparītasya bhārata
10	hiraṇyaṃ kupyabhūyiṣṭhaṃ mitraṃ kṣīṇam akośavat viparītān na gṛhṇīyāt svayaṃ saṃdhiviśāradaḥ
11	saṃdhyarthaṃ rājaputraṃ ca lipsethā bharatarṣabha viparītas tu te 'deyaḥ putra kasyāṃ cid āpadi tasya pramokṣe yatnaṃ ca kuryāḥ sopāyamantravit
12	prakṛtīnāṃ ca kaunteya rājā dīnāṃ vibhāvayet krameṇa yugapad dvaṃdvaṃ vyasanānāṃ balābalam
13	pīḍanaṃ stambhanaṃ caiva kośabhaṅgas tathaiva ca kāryaṃ yatnena śatrūṇāṃ svarāṣṭraṃ rakṣatā svayam
14	na ca hiṃsyo 'bhyupagataḥ sāmanto vṛddhim icchatā kaunteya taṃ na hiṃseta yo mahīṃ vijigīṣate
15	gaṇānāṃ bhedane yogaṃ gacchethāḥ saha mantribhiḥ sādhusaṃgrahaṇāc caiva pāpanigrahaṇāt tathā
16	durbalāś cāpi satataṃ nāvaṣṭabhyā balīyasā tiṣṭhethā rājaśārdūla vaitasīṃ vṛttim āsthitaḥ
17	yady evam abhiyāyāc ca durbalaṃ balavān nṛpaḥ sāmādibhir upāyais taṃ krameṇa vinivartayet
18	aśaknuvaṃs tu yuddhāya niṣpatet saha mantribhiḥ kośena paurair daṇḍena ye cānye priyakāriṇaḥ
19	asaṃbhave tu sarvasya yathāmukhyena niṣpatet krameṇānena mokṣaḥ syāc charīram api kevalam