Book 12 Chapter 314
1	bhīṣma uvāca
1	etac chrutvā tu vacanaṃ kṛtātmā kṛtaniścayaḥ ātmanātmānam āsthāya dṛṣṭvā cātmānam ātmanā
2	kṛtakāryaḥ sukhī śāntas tūṣṇīṃ prāyād udaṅmukhaḥ śaiśiraṃ girim uddiśya sadharmā mātariśvanaḥ
3	etasminn eva kāle tu devarṣir nāradas tadā himavantam iyād draṣṭuṃ siddhacāraṇasevitam
4	tam apsarogaṇākīrṇaṃ gītasvananināditam kiṃnarāṇāṃ samūhaiś ca bhṛṅgarājais tathaiva ca
5	madgubhiḥ khañjarīṭaiś ca vicitrair jīvajīvakaiḥ citravarṇair mayūraiś ca kekāśatavirājitaiḥ rājahaṃsasamūhaiś ca hṛṣṭaiḥ parabhṛtais tathā
6	pakṣirājo garutmāṃś ca yaṃ nityam adhigacchati catvāro lokapālāś ca devāḥ sarṣigaṇās tathā yatra nityaṃ samāyānti lokasya hitakāmyayā
7	viṣṇunā yatra putrārthe tapas taptaṃ mahātmanā yatraiva ca kumāreṇa bālye kṣiptā divaukasaḥ
8	śaktir nyastā kṣititale trailokyam avamanya vai yatrovāca jagatskandaḥ kṣipan vākyam idaṃ tadā
9	yo 'nyo 'sti matto 'bhyadhiko viprā yasyādhikaṃ priyāḥ yo brahmaṇyo dvitīyo 'sti triṣu lokeṣu vīryavān
10	so 'bhyuddharatv imāṃ śaktim atha vā kampayatv iti tac chrutvā vyathitā lokāḥ ka imām uddhared iti
11	atha devagaṇaṃ sarvaṃ saṃbhrāntendriyamānasam apaśyad bhagavān viṣṇuḥ kṣiptaṃ sāsurarākṣasam kiṃ nv atra sukṛtaṃ kāryaṃ bhaved iti vicintayan
12	sa nāmṛṣyata taṃ kṣepam avaikṣata ca pāvakim sa prahasya viśuddhātmā śaktiṃ prajvalitāṃ tadā kampayām āsa savyena pāṇinā puruṣottamaḥ
13	śaktyāṃ tu kampamānāyāṃ viṣṇunā balinā tadā medinī kampitā sarvā saśailavanakānanā
14	śaktenāpi samuddhartuṃ kampitā sā na tūddhṛtā rakṣatā skandarājasya dharṣaṇāṃ prabhaviṣṇunā
15	tāṃ kampayitvā bhagavān prahrādam idam abravīt paśya vīryaṃ kumārasya naitad anyaḥ kariṣyati
16	so 'mṛṣyamāṇas tad vākyaṃ samuddharaṇaniścitaḥ jagrāha tāṃ tasya śaktiṃ na cainām apy akampayat
17	nādaṃ mahāntaṃ muktvā sa mūrchito girimūrdhani vihvalaḥ prāpatad bhūmau hiraṇyakaśipoḥ sutaḥ
18	yatrottarāṃ diśaṃ gatvā śailarājasya pārśvataḥ tapo 'tapyata durdharṣas tāta nityaṃ vṛṣadhvajaḥ
19	pāvakena parikṣipto dīpyatā tasya cāśramaḥ ādityabandhanaṃ nāma durdharṣam akṛtātmabhiḥ
20	na tatra śakyate gantuṃ yakṣarākṣasadānavaiḥ daśayojanavistāram agnijvālāsamāvṛtam
21	bhagavān pāvakas tatra svayaṃ tiṣṭhati vīryavān sarvavighnān praśamayan mahādevasya dhīmataḥ
22	divyaṃ varṣasahasraṃ hi pādenaikena tiṣṭhataḥ devān saṃtāpayaṃs tatra mahādevo dhṛtavrataḥ
23	aindrīṃ tu diśam āsthāya śailarājasya dhīmataḥ vivikte parvatataṭe pārāśaryo mahātapāḥ vedān adhyāpayām āsa vyāsaḥ śiṣyān mahātapāḥ
24	sumantuṃ ca mahābhāgaṃ vaiśaṃpāyanam eva ca jaiminiṃ ca mahāprājñaṃ pailaṃ cāpi tapasvinam
25	ebhiḥ śiṣyaiḥ parivṛto vyāsa āste mahātapāḥ tatrāśramapadaṃ puṇyaṃ dadarśa pitur uttamam āraṇeyo viśuddhātmā nabhasīva divākaraḥ
26	atha vyāsaḥ parikṣiptaṃ jvalantam iva pāvakam dadarśa sutam āyāntaṃ divākarasamaprabham
27	asajjamānaṃ vṛkṣeṣu śaileṣu viṣameṣu ca yogayuktaṃ mahātmānaṃ yathā bāṇaṃ guṇacyutam
28	so 'bhigamya pituḥ pādāv agṛhṇād araṇīsutaḥ yathopajoṣaṃ taiś cāpi samāgacchan mahāmuniḥ
29	tato nivedayām āsa pitre sarvam aśeṣataḥ śuko janakarājena saṃvādaṃ prītamānasaḥ
30	evam adhyāpayañ śiṣyān vyāsaḥ putraṃ ca vīryavān uvāsa himavatpṛṣṭhe pārāśaryo mahāmuniḥ
31	tataḥ kadā cic chiṣyās taṃ parivāryāvatasthire vedādhyayanasaṃpannāḥ śāntātmāno jitendriyāḥ
32	vedeṣu niṣṭhāṃ saṃprāpya sāṅgeṣv atitapasvinaḥ athocus te tadā vyāsaṃ śiṣyāḥ prāñjalayo gurum
33	mahatā śreyasā yuktā yaśasā ca sma vardhitāḥ ekaṃ tv idānīm icchāmo guruṇānugrahaṃ kṛtam
34	iti teṣāṃ vacaḥ śrutvā brahmarṣis tān uvāca ha ucyatām iti tad vatsā yad vaḥ kāryaṃ priyaṃ mayā
35	etad vākyaṃ guroḥ śrutvā śiṣyās te hṛṣṭamānasāḥ punaḥ prāñjalayo bhūtvā praṇamya śirasā gurum
36	ūcus te sahitā rājann idaṃ vacanam uttamam yadi prīta upādhyāyo dhanyāḥ smo munisattama
37	kāṅkṣāmas tu vayaṃ sarve varaṃ dattaṃ maharṣiṇā ṣaṣṭhaḥ śiṣyo na te khyātiṃ gacched atra prasīda naḥ
38	catvāras te vayaṃ śiṣyā guruputraś ca pañcamaḥ iha vedāḥ pratiṣṭherann eṣa naḥ kāṅkṣito varaḥ
39	śiṣyāṇāṃ vacanaṃ śrutvā vyāso vedārthatattvavit parāśarātmajo dhīmān paralokārthacintakaḥ uvāca śiṣyān dharmātmā dharmyaṃ naiḥśreyasaṃ vacaḥ
40	brāhmaṇāya sadā deyaṃ brahma śuśrūṣave bhavet brahmaloke nivāsaṃ yo dhruvaṃ samabhikāṅkṣati
41	bhavanto bahulāḥ santu vedo vistāryatām ayam nāśiṣye saṃpradātavyo nāvrate nākṛtātmani
42	ete śiṣyaguṇāḥ sarve vijñātavyā yathārthataḥ nāparīkṣitacāritre vidyā deyā kathaṃ cana
43	yathā hi kanakaṃ śuddhaṃ tāpacchedanigharṣaṇaiḥ parīkṣeta tathā śiṣyān īkṣet kulaguṇādibhiḥ
44	na niyojyāś ca vaḥ śiṣyā aniyoge mahābhaye yathāmati yathāpāṭhaṃ tathā vidyā phaliṣyati
45	sarvas taratu durgāṇi sarvo bhadrāṇi paśyatu śrāvayec caturo varṇān kṛtvā brāhmaṇam agrataḥ
46	vedasyādhyayanaṃ hīdaṃ tac ca kāryaṃ mahat smṛtam stutyartham iha devānāṃ vedāḥ sṛṣṭāḥ svayaṃbhuvā
47	yo nirvadeta saṃmohād brāhmaṇaṃ vedapāragam so 'padhyānād brāhmaṇasya parābhūyād asaṃśayam
48	yaś cādharmeṇa vibrūyād yaś cādharmeṇa pṛcchati tayor anyataraḥ praiti vidveṣaṃ vādhigacchati
49	etad vaḥ sarvam ākhyātaṃ svādhyāyasya vidhiṃ prati upakuryāc ca śiṣyāṇām etac ca hṛdi vo bhavet