Book 12 Chapter 232
1	vyāsa uvāca
1	pṛcchatas tava satputra yathāvad iha tattvataḥ sāṃkhyanyāyena saṃyuktaṃ yad etat kīrtitaṃ mayā
2	yogakṛtyaṃ tu te kṛtsnaṃ vartayiṣyāmi tac chṛṇu ekatvaṃ buddhimanasor indriyāṇāṃ ca sarvaśaḥ ātmano dhyāyinas tāta jñānam etad anuttamam
3	tad etad upaśāntena dāntenādhyātmaśīlinā ātmārāmeṇa buddhena boddhavyaṃ śucikarmaṇā
4	yogadoṣān samucchidya pañca yān kavayo viduḥ kāmaṃ krodhaṃ ca lobhaṃ ca bhayaṃ svapnaṃ ca pañcamam
5	krodhaṃ śamena jayati kāmaṃ saṃkalpavarjanāt sattvasaṃsevanād dhīro nidrām ucchettum arhati
6	dhṛtyā śiśnodaraṃ rakṣet pāṇipādaṃ ca cakṣuṣā cakṣuḥ śrotre ca manasā mano vācaṃ ca karmaṇā
7	apramādād bhayaṃ jahyāl lobhaṃ prājñopasevanāt evam etān yogadoṣāñ jayen nityam atandritaḥ
8	agnīṃś ca brāhmaṇāṃś cārced devatāḥ praṇameta ca varjayed ruṣitāṃ vācaṃ hiṃsāyuktāṃ manonugām
9	brahma tejomayaṃ śukraṃ yasya sarvam idaṃ rasaḥ ekasya bhūtaṃ bhūtasya dvayaṃ sthāvarajaṅgamam
10	dhyānam adhyayanaṃ dānaṃ satyaṃ hrīr ārjavaṃ kṣamā śaucam āhārasaṃśuddhir indriyāṇāṃ ca nigrahaḥ
11	etair vivardhate tejaḥ pāpmānaṃ cāpakarṣati sidhyanti cāsya sarvārthā vijñānaṃ ca pravartate
12	samaḥ sarveṣu bhūteṣu labdhālabdhena vartayan dhutapāpmā tu tejasvī laghvāhāro jitendriyaḥ kāmakrodhau vaśe kṛtvā ninīṣed brahmaṇaḥ padam
13	manasaś cendriyāṇāṃ ca kṛtvaikāgryaṃ samāhitaḥ prāg rātrāpararātreṣu dhārayen mana ātmanā
14	jantoḥ pañcendriyasyāsya yad ekaṃ chidram indriyam tato 'sya sravati prajñā dṛteḥ pādād ivodakam
15	manas tu pūrvam ādadyāt kumīnān iva matsyahā tataḥ śrotraṃ tataś cakṣur jihvāṃ ghrāṇaṃ ca yogavit
16	tata etāni saṃyamya manasi sthāpayed yatiḥ tathaivāpohya saṃkalpān mano hy ātmani dhārayet
17	pañca jñānena saṃdhāya manasi sthāpayed yatiḥ yadaitāny avatiṣṭhante manaḥṣaṣṭhāni cātmani prasīdanti ca saṃsthāya tadā brahma prakāśate
18	vidhūma iva dīptārcir āditya iva dīptimān vaidyuto 'gnir ivākāśe paśyaty ātmānam ātmanā sarvaṃ ca tatra sarvatra vyāpakatvāc ca dṛśyate
19	taṃ paśyanti mahātmāno brāhmaṇā ye manīṣiṇaḥ dhṛtimanto mahāprājñāḥ sarvabhūtahite ratāḥ
20	evaṃ parimitaṃ kālam ācaran saṃśitavrataḥ āsīno hi rahasy eko gacched akṣarasātmyatām
21	pramoho bhrama āvarto ghrāṇaśravaṇadarśane adbhutāni rasasparśe śītoṣṇe mārutākṛtiḥ
22	pratibhām upasargāṃś cāpy upasaṃgṛhya yogataḥ tāṃs tattvavid anādṛtya svātmanaiva nivartayet
23	kuryāt paricayaṃ yoge traikālyaṃ niyato muniḥ giriśṛṅge tathā caitye vṛkṣāgreṣu ca yojajet
24	saṃniyamyendriyagrāmaṃ goṣṭhe bhāṇḍamanā iva ekāgraś cintayen nityaṃ yogān nodvejayen manaḥ
25	yenopāyena śakyeta saṃniyantuṃ calaṃ manaḥ taṃ taṃ yukto niṣeveta na caiva vicalet tataḥ
26	śūnyā giriguhāś caiva devatāyatanāni ca śūnyāgārāṇi caikāgro nivāsārtham upakramet
27	nābhiṣvajet paraṃ vācā karmaṇā manasāpi vā upekṣako yatāhāro labdhālabdhe samo bhavet
28	yaś cainam abhinandeta yaś cainam apavādayet samas tayoś cāpy ubhayor nābhidhyāyec chubhāśubham
29	na prahṛṣyeta lābheṣu nālābheṣu ca cintayet samaḥ sarveṣu bhūteṣu sadharmā mātariśvanaḥ
30	evaṃ sarvātmanaḥ sādhoḥ sarvatra samadarśinaḥ ṣaṇmāsān nityayuktasya śabdabrahmātivartate
31	vedanārtāḥ prajā dṛṣṭvā samaloṣṭāśmakāñcanaḥ etasmin nirato mārge viramen na vimohitaḥ
32	api varṇāv akṛṣṭas tu nārī vā dharmakāṅkṣiṇī tāv apy etena mārgeṇa gacchetāṃ paramāṃ gatim
33	ajaṃ purāṇam ajaraṃ sanātanaṃ; yad indriyair upalabhate naro 'calaḥ aṇor aṇīyo mahato mahattaraṃ; tadātmanā paśyati yukta ātmavān
34	idaṃ maharṣer vacanaṃ mahātmano; yathāvad uktaṃ manasānudṛśya ca avekṣya ceyāt parameṣṭhisātmyatāṃ; prayānti yāṃ bhūtagatiṃ manīṣiṇaḥ