Book 12 Chapter 172
1	yudhiṣṭhira uvāca
1	kena vṛttena vṛttajña vītaśokaś caren mahīm kiṃ ca kurvan naro loke prāpnoti paramāṃ gatim
2	bhīṣma uvāca
2	atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam prahrādasya ca saṃvādaṃ muner ājagarasya ca
3	carantaṃ brāhmaṇaṃ kaṃ cit kalyacittam anāmayam papraccha rājan prahrādo buddhimān prājñasaṃmataḥ
4	svasthaḥ śakto mṛdur dānto nirvivitso 'nasūyakaḥ suvāg bahumato loke prājñaś carasi bālavat
5	naiva prārthayase lābhaṃ nālābheṣv anuśocasi nityatṛpta iva brahman na kiṃ cid avamanyase
6	srotasā hriyamāṇāsu prajāsv avimanā iva dharmakāmārthakāryeṣu kūṭastha iva lakṣyase
7	nānutiṣṭhasi dharmārthau na kāme cāpi vartase indriyārthān anādṛtya muktaś carasi sākṣivat
8	kā nu prajñā śrutaṃ vā kiṃ vṛttir vā kā nu te mune kṣipram ācakṣva me brahmañ śreyo yad iha manyase
9	anuyuktaḥ sa medhāvī lokadharmavidhānavit uvāca ślakṣṇayā vācā prahrādam anapārthayā
10	paśyan prahrāda bhūtānām utpattim animittataḥ hrāsaṃ vṛddhiṃ vināśaṃ ca na prahṛṣye na ca vyathe
11	svabhāvād eva saṃdṛśya vartamānāḥ pravṛttayaḥ svabhāvaniratāḥ sarvāḥ paritapye na kena cit
12	paśyan prahrāda saṃyogān viprayogaparāyaṇān saṃcayāṃś ca vināśāntān na kva cid vidadhe manaḥ
13	antavanti ca bhūtāni guṇayuktāni paśyataḥ utpattinidhanajñasya kiṃ kāryam avaśiṣyate
14	jalajānām api hy antaṃ paryāyeṇopalakṣaye mahatām api kāyānāṃ sūkṣmāṇāṃ ca mahodadhau
15	jaṅgamasthāvarāṇāṃ ca bhūtānām asurādhipa pārthivānām api vyaktaṃ mṛtyuṃ paśyāmi sarvaśaḥ
16	antarikṣacarāṇāṃ ca dānavottama pakṣiṇām uttiṣṭhati yathākālaṃ mṛtyur balavatām api
17	divi saṃcaramāṇāni hrasvāni ca mahānti ca jyotīṃṣi ca yathākālaṃ patamānāni lakṣaye
18	iti bhūtāni saṃpaśyann anuṣaktāni mṛtyunā sarvasāmānyato vidvān kṛtakṛtyaḥ sukhaṃ svape
19	sumahāntam api grāsaṃ grase labdhaṃ yadṛcchayā śaye punar abhuñjāno divasāni bahūny api
20	āsravaty api mām annaṃ punar bahuguṇaṃ bahu punar alpaguṇaṃ stokaṃ punar naivopapadyate
21	kaṇān kadā cit khādāmi piṇyākam api ca grase bhakṣaye śālimāṃsāni bhakṣāṃś coccāvacān punaḥ
22	śaye kadā cit paryaṅke bhūmāv api punaḥ śaye prāsāde 'pi ca me śayyā kadā cid upapadyate
23	dhārayāmi ca cīrāṇi śāṇīṃ kṣaumājināni ca mahārhāṇi ca vāsāṃsi dhārayāmy aham ekadā
24	na saṃnipatitaṃ dharmyam upabhogaṃ yadṛcchayā pratyācakṣe na cāpy enam anurudhye sudurlabham
25	acalam anidhanaṃ śivaṃ viśokaṃ; śucim atulaṃ viduṣāṃ mate niviṣṭam anabhimatam asevitaṃ ca mūḍhair; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
26	acalitamatir acyutaḥ svadharmāt; parimitasaṃsaraṇaḥ parāvarajñaḥ vigatabhayakaṣāyalobhamoho; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
27	aniyataphalabhakṣyabhojyapeyaṃ; vidhipariṇāmavibhaktadeśakālam hṛdayasukham asevitaṃ kadaryair; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
28	idam idam iti tṛṣṇayābhibhūtaṃ; janam anavāptadhanaṃ viṣīdamānam nipuṇam anuniśāmya tattvabuddhyā; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
29	bahuvidham anudṛśya cārthahetoḥ; kṛpaṇam ihāryam anāryam āśrayantam upaśamarucir ātmavān praśānto; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
30	sukham asukham anartham arthalābhaṃ; ratim aratiṃ maraṇaṃ ca jīvitaṃ ca vidhiniyatam avekṣya tattvato 'haṃ; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
31	apagatabhayarāgamohadarpo; dhṛtimatibuddhisamanvitaḥ praśāntaḥ upagataphalabhogino niśāmya; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
32	aniyataśayanāsanaḥ prakṛtyā; damaniyamavratasatyaśaucayuktaḥ apagataphalasaṃcayaḥ prahṛṣṭo; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
33	abhigatam asukhārtham īhanārthair; upagatabuddhir avekṣya cātmasaṃsthaḥ tṛṣitam aniyataṃ mano niyantuṃ; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
34	na hṛdayam anurudhyate mano vā; priyasukhadurlabhatām anityatāṃ ca tad ubhayam upalakṣayann ivāhaṃ; vratam idam ājagaraṃ śuciś carāmi
35	bahu kathitam idaṃ hi buddhimadbhiḥ; kavibhir abhiprathayadbhir ātmakīrtim idam idam iti tatra tatra tat tat; svaparamatair gahanaṃ pratarkayadbhiḥ
36	tad aham anuniśāmya viprayātaṃ; pṛthag abhipannam ihābudhair manuṣyaiḥ anavasitam anantadoṣapāraṃ; nṛṣu viharāmi vinītaroṣatṛṣṇaḥ
37	bhīṣma uvāca
37	ajagaracaritaṃ vrataṃ mahātmā; ya iha naro 'nucared vinītarāgaḥ apagatabhayamanyulobhamohaḥ; sa khalu sukhī vihared imaṃ vihāram