 | Book 12 Chapter 14
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | avyāharati kaunteye dharmarāje yudhiṣṭhire
bhrātṝṇāṃ bruvatāṃ tāṃs tān vividhān vedaniścayān
|
| 2 | mahābhijanasaṃpannā śrīmaty āyatalocanā
abhyabhāṣata rājendraṃ draupadī yoṣitāṃ varā
|
| 3 | āsīnam ṛṣabhaṃ rājñāṃ bhrātṛbhiḥ parivāritam
siṃhaśārdūlasadṛśair vāraṇair iva yūthapam
|
| 4 | abhimānavatī nityaṃ viśeṣeṇa yudhiṣṭhire
lālitā satataṃ rājñā dharmajñā dharmadarśinī
|
| 5 | āmantrya vipulaśroṇī sāmnā paramavalgunā
bhartāram abhisaṃprekṣya tato vacanam abravīt
|
| 6 | ime te bhrātaraḥ pārtha śuṣyanta stokakā iva
vāvāśyamānās tiṣṭhanti na cainān abhinandase
|
| 7 | nandayaitān mahārāja mattān iva mahādvipān
upapannena vākyena satataṃ duḥkhabhāginaḥ
|
| 8 | kathaṃ dvaitavane rājan pūrvam uktvā tathā vacaḥ
bhrātṝn etān sma sahitāñ śītavātātapārditān
|
| 9 | vayaṃ duryodhanaṃ hatvā mṛdhe bhokṣyāma medinīm
saṃpūrṇāṃ sarvakāmānām āhave vijayaiṣiṇaḥ
|
| 10 | virathāṃś ca rathān kṛtvā nihatya ca mahāgajān
saṃstīrya ca rathair bhūmiṃ sasādibhir ariṃdamāḥ
|
| 11 | yajatāṃ vividhair yajñaiḥ samṛddhair āptadakṣiṇaiḥ
vanavāsakṛtaṃ duḥkhaṃ bhaviṣyati sukhāya naḥ
|
| 12 | ity etān evam uktvā tvaṃ svayaṃ dharmabhṛtāṃ vara
katham adya punar vīra vinihaṃsi manāṃsy uta
|
| 13 | na klībo vasudhāṃ bhuṅkte na klībo dhanam aśnute
na klībasya gṛhe putrā matsyāḥ paṅka ivāsate
|
| 14 | nādaṇḍaḥ kṣatriyo bhāti nādaṇḍo bhūtim aśnute
nādaṇḍasya prajā rājñaḥ sukham edhanti bhārata
|
| 15 | mitratā sarvabhūteṣu dānam adhyayanaṃ tapaḥ
brāhmaṇasyaiṣa dharmaḥ syān na rājño rājasattama
|
| 16 | asatāṃ pratiṣedhaś ca satāṃ ca paripālanam
eṣa rājñāṃ paro dharmaḥ samare cāpalāyanam
|
| 17 | yasmin kṣamā ca krodhaś ca dānādāne bhayābhaye
nigrahānugrahau cobhau sa vai dharmavid ucyate
|
| 18 | na śrutena na dānena na sāntvena na cejyayā
tvayeyaṃ pṛthivī labdhā notkocena tathāpy uta
|
| 19 | yat tad balam amitrāṇāṃ tathā vīrasamudyatam
hastyaśvarathasaṃpannaṃ tribhir aṅgair mahattaram
|
| 20 | rakṣitaṃ droṇakarṇābhyām aśvatthāmnā kṛpeṇa ca
tat tvayā nihataṃ vīra tasmād bhuṅkṣva vasuṃdharām
|
| 21 | jambūdvīpo mahārāja nānājanapadāyutaḥ
tvayā puruṣaśārdūla daṇḍena mṛditaḥ prabho
|
| 22 | jambūdvīpena sadṛśaḥ krauñcadvīpo narādhipa
apareṇa mahāmeror daṇḍena mṛditas tvayā
|
| 23 | krauñcadvīpena sadṛśaḥ śākadvīpo narādhipa
pūrveṇa tu mahāmeror daṇḍena mṛditas tvayā
|
| 24 | uttareṇa mahāmeroḥ śākadvīpena saṃmitaḥ
bhadrāśvaḥ puruṣavyāghra daṇḍena mṛditas tvayā
|
| 25 | dvīpāś ca sāntaradvīpā nānājanapadālayāḥ
vigāhya sāgaraṃ vīra daṇḍena mṛditās tvayā
|
| 26 | etāny apratimāni tvaṃ kṛtvā karmāṇi bhārata
na prīyase mahārāja pūjyamāno dvijātibhiḥ
|
| 27 | sa tvaṃ bhrātṝn imān dṛṣṭvā pratinandasva bhārata
ṛṣabhān iva saṃmattān gajendrān ūrjitān iva
|
| 28 | amarapratimāḥ sarve śatrusāhāḥ paraṃtapāḥ
eko 'pi hi sukhāyaiṣāṃ kṣamaḥ syād iti me matiḥ
|
| 29 | kiṃ punaḥ puruṣavyāghrāḥ patayo me nararṣabhāḥ
samastānīndriyāṇīva śarīrasya viceṣṭane
|
| 30 | anṛtaṃ mābravīc chvaśrūḥ sarvajñā sarvadarśinī
yudhiṣṭhiras tvāṃ pāñcāli sukhe dhāsyaty anuttame
|
| 31 | hatvā rājasahasrāṇi bahūny āśuparākramaḥ
tad vyarthaṃ saṃprapaśyāmi mohāt tava janādhipa
|
| 32 | yeṣām unmattako jyeṣṭhaḥ sarve tasyopacāriṇaḥ
tavonmādena rājendra sonmādāḥ sarvapāṇḍavāḥ
|
| 33 | yadi hi syur anunmattā bhrātaras te janādhipa
baddhvā tvāṃ nāstikaiḥ sārdhaṃ praśāseyur vasuṃdharām
|
| 34 | kurute mūḍham evaṃ hi yaḥ śreyo nādhigacchati
dhūpair añjanayogaiś ca nasyakarmabhir eva ca
bheṣajaiḥ sa cikitsyaḥ syād ya unmārgeṇa gacchati
|
| 35 | sāhaṃ sarvādhamā loke strīṇāṃ bharatasattama
tathā vinikṛtāmitrair yāham icchāmi jīvitum
|
| 36 | eteṣāṃ yatamānānām utpadyante tu saṃpadaḥ
tvaṃ tu sarvāṃ mahīṃ labdhvā kuruṣe svayam āpadam
|
| 37 | yathāstāṃ saṃmatau rājñāṃ pṛthivyāṃ rājasattamau
māndhātā cāmbarīṣaś ca tathā rājan virājase
|
| 38 | praśādhi pṛthivīṃ devīṃ prajā dharmeṇa pālayan
saparvatavanadvīpāṃ mā rājan vimanā bhava
|
| 39 | yajasva vividhair yajñair juhvann agnīn prayaccha ca
purāṇi bhogān vāsāṃsi dvijātibhyo nṛpottama
|