Book 11 Chapter 8
1	vaiśaṃpāyana uvāca
1	vidurasya tu tad vākyaṃ niśamya kurusattamaḥ putraśokābhisaṃtaptaḥ papāta bhuvi mūrchitaḥ
2	taṃ tathā patitaṃ bhūmau niḥsaṃjñaṃ prekṣya bāndhavāḥ kṛṣṇadvaipāyanaś caiva kṣattā ca viduras tathā
3	saṃjayaḥ suhṛdaś cānye dvāḥsthā ye cāsya saṃmatāḥ jalena sukhaśītena tālavṛntaiś ca bhārata
4	paspṛśuś ca karair gātraṃ vījamānāś ca yatnataḥ anvāsan suciraṃ kālaṃ dhṛtarāṣṭraṃ tathāgatam
5	atha dīrghasya kālasya labdhasaṃjño mahīpatiḥ vilalāpa ciraṃ kālaṃ putrādhibhir abhiplutaḥ
6	dhig astu khalu mānuṣyaṃ mānuṣye ca parigraham yatomūlāni duḥkhāni saṃbhavanti muhur muhuḥ
7	putranāśe 'rthanāśe ca jñātisaṃbandhinām api prāpyate sumahad duḥkhaṃ viṣāgnipratimaṃ vibho
8	yena dahyanti gātrāṇi yena prajñā vinaśyati yenābhibhūtaḥ puruṣo maraṇaṃ bahu manyate
9	tad idaṃ vyasanaṃ prāptaṃ mayā bhāgyaviparyayāt tac caivāhaṃ kariṣyāmi adyaiva dvijasattama
10	ity uktvā tu mahātmānaṃ pitaraṃ brahmavittamam dhṛtarāṣṭro 'bhavan mūḍhaḥ śokaṃ ca paramaṃ gataḥ abhūc ca tūṣṇīṃ rājāsau dhyāyamāno mahīpate
11	tasya tad vacanaṃ śrutvā kṛṣṇadvaipāyanaḥ prabhuḥ putraśokābhisaṃtaptaṃ putraṃ vacanam abravīt
12	dhṛtarāṣṭra mahābāho yat tvāṃ vakṣyāmi tac chṛṇu śrutavān asi medhāvī dharmārthakuśalas tathā
13	na te 'sty aviditaṃ kiṃ cid veditavyaṃ paraṃtapa anityatāṃ hi martyānāṃ vijānāsi na saṃśayaḥ
14	adhruve jīvaloke ca sthāne vāśāśvate sati jīvite maraṇānte ca kasmāc chocasi bhārata
15	pratyakṣaṃ tava rājendra vairasyāsya samudbhavaḥ putraṃ te kāraṇaṃ kṛtvā kālayogena kāritaḥ
16	avaśyaṃ bhavitavye ca kurūṇāṃ vaiśase nṛpa kasmāc chocasi tāñ śūrān gatān paramikāṃ gatim
17	jānatā ca mahābāho vidureṇa mahātmanā yatitaṃ sarvayatnena śamaṃ prati janeśvara
18	na ca daivakṛto mārgaḥ śakyo bhūtena kena cit ghaṭatāpi ciraṃ kālaṃ niyantum iti me matiḥ
19	devatānāṃ hi yat kāryaṃ mayā pratyakṣataḥ śrutam tat te 'haṃ saṃpravakṣyāmi kathaṃ sthairyaṃ bhavet tava
20	purāhaṃ tvarito yātaḥ sabhām aindrīṃ jitaklamaḥ apaśyaṃ tatra ca tadā samavetān divaukasaḥ nāradapramukhāṃś cāpi sarvān devaṛṣīṃs tathā
21	tatra cāpi mayā dṛṣṭā pṛthivī pṛthivīpate kāryārtham upasaṃprāptā devatānāṃ samīpataḥ
22	upagamya tadā dhātrī devān āha samāgatān yat kāryaṃ mama yuṣmābhir brahmaṇaḥ sadane tadā pratijñātaṃ mahābhāgās tac chīghraṃ saṃvidhīyatām
23	tasyās tad vacanaṃ śrutvā viṣṇur lokanamaskṛtaḥ uvāca prahasan vākyaṃ pṛthivīṃ devasaṃsadi
24	dhṛtarāṣṭrasya putrāṇāṃ yas tu jyeṣṭhaḥ śatasya vai duryodhana iti khyātaḥ sa te kāryaṃ kariṣyati taṃ ca prāpya mahīpālaṃ kṛtakṛtyā bhaviṣyasi
25	tasyārthe pṛthivīpālāḥ kurukṣetre samāgatāḥ anyonyaṃ ghātayiṣyanti dṛḍhaiḥ śastraiḥ prahāriṇaḥ
26	tatas te bhavitā devi bhārasya yudhi nāśanam gaccha śīghraṃ svakaṃ sthānaṃ lokān dhāraya śobhane
27	sa eṣa te suto rājaṃl lokasaṃhārakāraṇāt kaler aṃśaḥ samutpanno gāndhāryā jaṭhare nṛpa
28	amarṣī capalaś cāpi krodhano duṣprasādhanaḥ daivayogāt samutpannā bhrātaraś cāsya tādṛśāḥ
29	śakunir mātulaś caiva karṇaś ca paramaḥ sakhā samutpannā vināśārthaṃ pṛthivyāṃ sahitā nṛpāḥ etam arthaṃ mahābāho nārado veda tattvataḥ
30	ātmāparādhāt putrās te vinaṣṭāḥ pṛthivīpate mā tāñ śocasva rājendra na hi śoke 'sti kāraṇam
31	na hi te pāṇḍavāḥ svalpam aparādhyanti bhārata putrās tava durātmāno yair iyaṃ ghātitā mahī
32	nāradena ca bhadraṃ te pūrvam eva na saṃśayaḥ yudhiṣṭhirasya samitau rājasūye niveditam
33	pāṇḍavāḥ kauravāś caiva samāsādya parasparam na bhaviṣyanti kaunteya yat te kṛtyaṃ tad ācara
34	nāradasya vacaḥ śrutvā tadāśocanta pāṇḍavāḥ etat te sarvam ākhyātaṃ devaguhyaṃ sanātanam
35	kathaṃ te śokanāśaḥ syāt prāṇeṣu ca dayā prabho snehaś ca pāṇḍuputreṣu jñātvā daivakṛtaṃ vidhim
36	eṣa cārtho mahābāho pūrvam eva mayā śrutaḥ kathito dharmarājasya rājasūye kratūttame
37	yatitaṃ dharmaputreṇa mayā guhye nivedite avigrahe kauravāṇāṃ daivaṃ tu balavattaram
38	anatikramaṇīyo hi vidhī rājan kathaṃ cana kṛtāntasya hi bhūtena sthāvareṇa trasena ca
39	bhavān karmaparo yatra buddhiśreṣṭhaś ca bhārata muhyate prāṇināṃ jñātvā gatiṃ cāgatim eva ca
40	tvāṃ tu śokena saṃtaptaṃ muhyamānaṃ muhur muhuḥ jñātvā yudhiṣṭhiro rājā prāṇān api parityajet
41	kṛpālur nityaśo vīras tiryagyonigateṣv api sa kathaṃ tvayi rājendra kṛpāṃ vai na kariṣyati
42	mama caiva niyogena vidheś cāpy anivartanāt pāṇḍavānāṃ ca kāruṇyāt prāṇān dhāraya bhārata
43	evaṃ te vartamānasya loke kīrtir bhaviṣyati dharmaś ca sumahāṃs tāta taptaṃ syāc ca tapaś cirāt
44	putraśokasamutpannaṃ hutāśaṃ jvalitaṃ yathā prajñāmbhasā mahārāja nirvāpaya sadā sadā
45	etac chrutvā tu vacanaṃ vyāsasyāmitatejasaḥ muhūrtaṃ samanudhyāya dhṛtarāṣṭro 'bhyabhāṣata
46	mahatā śokajālena praṇunno 'smi dvijottama nātmānam avabudhyāmi muhyamāno muhur muhuḥ
47	idaṃ tu vacanaṃ śrutvā tava daivaniyogajam dhārayiṣyāmy ahaṃ prāṇān yatiṣye ca naśocitum
48	etac chrutvā tu vacanaṃ vyāsaḥ satyavatīsutaḥ dhṛtarāṣṭrasya rājendra tatraivāntaradhīyata