kaccit kṛpaś ca bhojaś ca bhayārtau na nyavartatām
asahyam iti vā matvā na nivṛttau mahārathau
duryodhanasya padavīṃ gatau paramikāṃ raṇe
kaccit tābhyāṃ kṛtaṃ karma tan mamācakṣva saṃjaya
kṛpaś ca kṛtavarmā ca śibiradvāry atiṣṭhatām
prahṛṣṭaḥ śanakai rājann idaṃ vacanam abravīt
kiṃ punar yodhaśeṣasya prasuptasya viśeṣataḥ
yathā na kaś cid api me jīvan mucyeta mānavaḥ
advāreṇābhyavaskandya vihāya bhayam ātmanaḥ
dhṛṣṭadyumnasya nilayaṃ śanakair abhyupāgamat
prasuptā vai suviśvastāḥ svasainyaparivāritāḥ
pāñcālyaṃ śayane drauṇir apaśyat suptam antikāt
mālyapravarasaṃyukte dhūpaiś cūrṇaiś ca vāsite
prābodhayata pādena śayanasthaṃ mahīpate
abhyajānad ameyātmā droṇaputraṃ mahāratham
keśeṣv ālambya pāṇibhyāṃ niṣpipeṣa mahītale
nidrayā caiva pāñcālyo nāśakac ceṣṭituṃ tadā
nadantaṃ visphurantaṃ ca paśumāram amārayat
ācāryaputra śastreṇa jahi mā mā ciraṃ kṛthāḥ
tvatkṛte sukṛtāṃl lokān gaccheyaṃ dvipadāṃ vara
ācāryaghātināṃ lokā na santi kulapāṃsana
tasmāc chastreṇa nidhanaṃ na tvam arhasi durmate
marmasv abhyavadhīt kruddhaḥ pādāṣṭhīlaiḥ sudāruṇaiḥ
abudhyanta mahārāja striyo ye cāsya rakṣiṇaḥ
bhūtam eva vyavasyanto na sma pravyāharan bhayāt
adhyatiṣṭhat sa tejasvī rathaṃ prāpya sudarśanam
rathena śibiraṃ prāyāj jighāṃsur dviṣato balī
saha tai rakṣibhiḥ sarvaiḥ praṇedur yoṣitas tadā
vyākrośan kṣatriyāḥ sarve dhṛṣṭadyumnasya bhārata
kṣipraṃ ca samanahyanta kim etad iti cābruvan
abruvan dīnakaṇṭhena kṣipram ādravateti vai
hatvā pāñcālarājaṃ yo ratham āruhya tiṣṭhati
sa tān āpatataḥ sarvān rudrāstreṇa vyapothayat
apaśyac chayane suptam uttamaujasam antike
tathaiva mārayām āsa vinardantam ariṃdamam
gadām udyamya vegena hṛdi drauṇim atāḍayat
visphurantaṃ ca paśuvat tathaivainam amārayat
saṃsuptān eva rājendra tatra tatra mahārathān
sphurato vepamānāṃś ca śamiteva paśūn makhe
bhāgaśo vicaran mārgān asiyuddhaviśāradaḥ
śrāntān nyastāyudhān sarvān kṣaṇenaiva vyapothayat
rudhirokṣitasarvāṅgaḥ kālasṛṣṭa ivāntakaḥ
ākṣepeṇa tathaivāses tridhā raktokṣito 'bhavat
amānuṣa ivākāro babhau paramabhīṣaṇaḥ
nirīkṣyamāṇā anyonyaṃ drauṇiṃ dṛṣṭvā pravivyathuḥ
rākṣasaṃ manyamānās taṃ nayanāni nyamīlayan
apaśyad draupadīputrān avaśiṣṭāṃś ca somakān
dhṛṣṭadyumnaṃ hataṃ śrutvā draupadeyā viśāṃ pate
avākirañ śaravrātair bhāradvājam abhītavat
śilīmukhaiḥ śikhaṇḍī ca droṇaputraṃ samārdayan
nanāda balavan nādaṃ jighāṃsus tān sudurjayān
avaruhya rathopasthāt tvaramāṇo 'bhidudruve
khaḍgaṃ ca vipulaṃ divyaṃ jātarūpapariṣkṛtam
draupadeyān abhidrutya khaḍgena vyacarad balī
kukṣideśe 'vadhīd rājan sa hato nyapatad bhuvi
punaś cāsiṃ samudyamya droṇaputram upādravat
punar abhyahanat pārśve sa bhinnahṛdayo 'patat
dorbhyām utkṣipya vegena vakṣasy enam atāḍayat
sa vihvalo yayau bhūmiṃ tato 'syāpāharac chiraḥ
abhidrutya tato drauṇiṃ savye sa phalake bhṛśam
sa hato nyapatad bhūmau vimūḍho vikṛtānanaḥ
aśvatthāmānam āsādya śaravarṣair avākirat
sakuṇḍalaṃ śiraḥ kāyād bhrājamānam apāharat
ahanat sarvato vīraṃ nānāpraharaṇair balī
śilīmukhena cāpy enaṃ bhruvor madhye samārdayat
śikhaṇḍinaṃ samāsādya dvidhā ciccheda so 'sinā
prabhadrakagaṇān sarvān abhidudrāva vegavān
yac ca śiṣṭaṃ virāṭasya balaṃ tac ca samādravat
cakāra kadanaṃ ghoraṃ dṛṣṭvā dṛṣṭvā mahābalaḥ
nyakṛntad asinā drauṇir asimārgaviśāradaḥ
raktāmbaradharām ekāṃ pāśahastāṃ śikhaṇḍinīm
narāśvakuñjarān pāśair baddhvā ghoraiḥ pratasthuṣīm
harantīṃ vividhān pretān pāśabaddhān vimūrdhajān
dadṛśur yodhamukhyās te ghnantaṃ drauṇiṃ ca nityadā
tataḥ prabhṛti tāṃ kṛtyām apaśyan drauṇim eva ca
trāsayan sarvabhūtāni vinadan bhairavān ravān
idaṃ tad ity amanyanta daivenopanipīḍitāḥ
śibire pāṇḍaveyānāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ
kāṃś cid bibheda pārśveṣu kālasṛṣṭa ivāntakaḥ
gajāśvamathitaiś cānyair mahī kīrṇābhavat prabho
evaṃ teṣāṃ tadā drauṇir antakaḥ samapadyata
prāhiṇon mṛtyulokāya drauṇiḥ praharatāṃ varaḥ
nidrāndhā naṣṭasaṃjñāś ca tatra tatra nililyire
vinadanto bhṛśaṃ trastāḥ saṃnyapeṣan parasparam
dhanuṣpāṇiḥ śarair anyān preṣayad vai yamakṣayam
śūrān saṃpatataś cānyān kālarātryai nyavedayat
śaravarṣaiś ca vividhair avarṣac chātravāṃs tataḥ
tena cākāśavarṇena tadācarata so 'sinā
vyakṣobhayata rājendra mahāhradam iva dvipaḥ
nidrārtāś ca bhayārtāś ca vyadhāvanta tatas tataḥ
na ca sma pratipadyante śastrāṇi vasanāni ca
utpatantaḥ pare bhītāḥ ke cit tatra tathābhraman
purīṣam asṛjan ke cit ke cin mūtraṃ prasusruvuḥ
samaṃ paryapataṃś cānye kurvanto mahad ākulam
tathaiva tān nipatitān apiṃṣan gajavājinaḥ
tṛptāni vyanadann uccair mudā bharatasattama
apūrayad diśaḥ sarvā divaṃ cāpi mahāsvanaḥ
muktāḥ paryapatan rājan mṛdnantaḥ śibire janam
akaroc chibire teṣāṃ rajanyāṃ dviguṇaṃ tamaḥ
nājānan pitaraḥ putrān bhrātṝn bhrātara eva ca
atāḍayaṃs tathābhañjaṃs tathāmṛdnaṃś ca bhārata
nyapātayanta ca parān pātayitvā tathāpiṣan
jaghnuḥ svān eva tatrātha kālenābhipracoditāḥ
prādravanta yathāśakti kāṃdiśīkā vicetasaḥ
krośantas tāta putreti daivopahatacetasaḥ
gotranāmabhir anyonyam ākrandanta tato janāḥ
tān buddhvā raṇamatto 'sau droṇaputro vyapothayat
śibirān niṣpatanti sma kṣatriyā bhayapīḍitāḥ
kṛtavarmā kṛpaś caiva dvāradeśe nijaghnatuḥ
vepamānān kṣitau bhītān naiva kāṃś cid amuñcatām
kṛpasya ca mahārāja hārdikyasya ca durmateḥ
triṣu deśeṣu dadatuḥ śibirasya hutāśanam
aśvatthāmā mahārāja vyacarat kṛtahastavat
vyayojayata khaḍgena prāṇair dvijavaro narān
apātayad droṇasutaḥ saṃrabdhas tilakāṇḍavat
patitair abhavat kīrṇā medinī bharatarṣabha
udatiṣṭhan kabandhāni bahūny utthāya cāpatan
hastihastopamān ūrūn hastān pādāṃś ca bhārata
samāsādyākarod drauṇiḥ kāṃś cic cāpi parāṅmukhān
aṃsadeśe nihatyānyān kāye prāveśayac chiraḥ
tamasā rajanī ghorā babhau dāruṇadarśanā
bahunā ca gajāśvena bhūr abhūd bhīmadarśanā
kruddhena droṇaputreṇa saṃchinnāḥ prāpatan bhuvi
ke cid ūcur na tat kruddhair dhārtarāṣṭraiḥ kṛtaṃ raṇe
asāṃnidhyād dhi pārthānām idaṃ naḥ kadanaṃ kṛtam
śakyo vijetuṃ kaunteyo goptā yasya janārdanaḥ
na ca suptaṃ pramattaṃ vā nyastaśastraṃ kṛtāñjalim
dhāvantaṃ muktakeśaṃ vā hanti pārtho dhanaṃjayaḥ
iti lālapyamānāḥ sma śerate bahavo janāḥ
tato muhūrtāt prāśāmyat sa śabdas tumulo mahān
tad rajas tumulaṃ ghoraṃ kṣaṇenāntaradhīyata
nyapātayan narān kruddhaḥ paśūn paśupatir yathā
saṃlīnān yudhyamānāṃś ca sarvān drauṇir apothayat
parasparaṃ tadā yodhā anayan yamasādanam
gamayām āsa rājendra drauṇir yamaniveśanam
āsīn naragajāśvānāṃ raudrī kṣayakarī bhṛśam
khādanto naramāṃsāni pibantaḥ śoṇitāni ca
jaṭilā dīrghasakthāś ca pañcapādā mahodarāḥ
ghaṭajānavo 'tihrasvāś ca nīlakaṇṭhā vibhīṣaṇāḥ
vividhāni ca rūpāṇi tatrādṛśyanta rakṣasām
idaṃ varam idaṃ medhyam idaṃ svādv iti cābruvan
paramāṃsāni khādantaḥ kravyādā māṃsajīvinaḥ
nānāvaktrās tathā raudrāḥ kravyādāḥ piśitāśinaḥ
rakṣasāṃ ghorarūpāṇāṃ mahatāṃ krūrakarmaṇām
sametāni bahūny āsan bhūtāni ca janādhipa
nṛśoṇitāvasiktasya drauṇer āsīd asitsaruḥ
pāṇinā saha saṃśliṣṭa ekībhūta iva prabho
yugānte sarvabhūtāni bhasma kṛtveva pāvakaḥ
durgamāṃ padavīṃ kṛtvā pitur āsīd gatajvaraḥ
tathaiva hatvā niḥśabde niścakrāma nararṣabhaḥ
ācakhyau karma tat sarvaṃ hṛṣṭaḥ saṃharṣayan vibho
pāñcālān sṛñjayāṃś caiva vinikṛttān sahasraśaḥ
prītyā coccair udakrośaṃs tathaivāsphoṭayaṃs talān
prasuptānāṃ pramattānām āsīt subhṛśadāruṇā
tādṛśā nihatā yatra kṛtvāsmākaṃ janakṣayam
nākarod īdṛśaṃ kasmān matputravijaye dhṛtaḥ
droṇaputro maheṣvāsas tan me śaṃsitum arhasi
asāṃnidhyād dhi pārthānāṃ keśavasya ca dhīmataḥ
na hi teṣāṃ samakṣaṃ tān hanyād api marutpatiḥ
tato janakṣayaṃ kṛtvā pāṇḍavānāṃ mahātyayam
diṣṭyā diṣṭyeti cānyonyaṃ sametyocur mahārathāḥ
idaṃ harṣāc ca sumahad ādade vākyam uttamam
somakā matsyaśeṣāś ca sarve vinihatā mayā
yadi jīvati no rājā tasmai śaṃsāmahe priyam