Book 9 Chapter 27
1	saṃjaya uvāca
1	tasmin pravṛtte saṃgrāme naravājigajakṣaye śakuniḥ saubalo rājan sahadevaṃ samabhyayāt
2	tato 'syāpatatas tūrṇaṃ sahadevaḥ pratāpavān śaraughān preṣayām āsa pataṃgān iva śīghragān ulūkaś ca raṇe bhīmaṃ vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ
3	śakunis tu mahārāja bhīmaṃ viddhvā tribhiḥ śaraiḥ sāyakānāṃ navatyā vai sahadevam avākirat
4	te śūrāḥ samare rājan samāsādya parasparam vivyadhur niśitair bāṇaiḥ kaṅkabarhiṇavājitaiḥ svarṇapuṅkhaiḥ śilādhautair ā karṇāt prahitaiḥ śaraiḥ
5	teṣāṃ cāpabhujotsṛṣṭā śaravṛṣṭir viśāṃ pate ācchādayad diśaḥ sarvā dhārābhir iva toyadaḥ
6	tataḥ kruddho raṇe bhīmaḥ sahadevaś ca bhārata ceratuḥ kadanaṃ saṃkhye kurvantau sumahābalau
7	tābhyāṃ śaraśataiś channaṃ tad balaṃ tava bhārata andhakāram ivākāśam abhavat tatra tatra ha
8	aśvair viparidhāvadbhiḥ śaracchannair viśāṃ pate tatra tatra kṛto mārgo vikarṣadbhir hatān bahūn
9	nihatānāṃ hayānāṃ ca sahaiva hayayodhibhiḥ varmabhir vinikṛttaiś ca prāsaiś chinnaiś ca māriṣa saṃchannā pṛthivī jajñe kusumaiḥ śabalā iva
10	yodhās tatra mahārāja samāsādya parasparam vyacaranta raṇe kruddhā vinighnantaḥ parasparam
11	udvṛttanayanai roṣāt saṃdaṣṭauṣṭhapuṭair mukhaiḥ sakuṇḍalair mahī channā padmakiñjalkasaṃnibhaiḥ
12	bhujaiś chinnair mahārāja nāgarājakaropamaiḥ sāṅgadaiḥ satanutraiś ca sāsiprāsaparaśvadhaiḥ
13	kabandhair utthitaiś chinnair nṛtyadbhiś cāparair yudhi kravyādagaṇasaṃkīrṇā ghorābhūt pṛthivī vibho
14	alpāvaśiṣṭe sainye tu kauraveyān mahāhave prahṛṣṭāḥ pāṇḍavā bhūtvā ninyire yamasādanam
15	etasminn antare śūraḥ saubaleyaḥ pratāpavān prāsena sahadevasya śirasi prāharad bhṛśam sa vihvalo mahārāja rathopastha upāviśat
16	sahadevaṃ tathā dṛṣṭvā bhīmasenaḥ pratāpavān sarvasainyāni saṃkruddho vārayām āsa bhārata
17	nirbibheda ca nārācaiḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ vinirbhidyākaroc caiva siṃhanādam ariṃdama
18	tena śabdena vitrastāḥ sarve sahayavāraṇāḥ prādravan sahasā bhītāḥ śakuneś ca padānugāḥ
19	prabhagnān atha tān dṛṣṭvā rājā duryodhano 'bravīt nivartadhvam adharmajñā yudhyadhvaṃ kiṃ sṛtena vaḥ
20	iha kīrtiṃ samādhāya pretya lokān samaśnute prāṇāñ jahāti yo vīro yudhi pṛṣṭham adarśayan
21	evam uktās tu te rājñā saubalasya padānugāḥ pāṇḍavān abhyavartanta mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam
22	dravadbhis tatra rājendra kṛtaḥ śabdo 'tidāruṇaḥ kṣubdhasāgarasaṃkāśaḥ kṣubhitaḥ sarvato 'bhavat
23	tāṃs tadāpatato dṛṣṭvā saubalasya padānugān pratyudyayur mahārāja pāṇḍavā vijaye vṛtāḥ
24	pratyāśvasya ca durdharṣaḥ sahadevo viśāṃ pate śakuniṃ daśabhir viddhvā hayāṃś cāsya tribhiḥ śaraiḥ dhanuś ciccheda ca śaraiḥ saubalasya hasann iva
25	athānyad dhanur ādāya śakunir yuddhadurmadaḥ vivyādha nakulaṃ ṣaṣṭyā bhīmasenaṃ ca saptabhiḥ
26	ulūko 'pi mahārāja bhīmaṃ vivyādha saptabhiḥ sahadevaṃ ca saptatyā parīpsan pitaraṃ raṇe
27	taṃ bhīmasenaḥ samare vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ śakuniṃ ca catuḥṣaṣṭyā pārśvasthāṃś ca tribhis tribhiḥ
28	te hanyamānā bhīmena nārācais tailapāyitaiḥ sahadevaṃ raṇe kruddhāś chādayañ śaravṛṣṭibhiḥ parvataṃ vāridhārābhiḥ savidyuta ivāmbudāḥ
29	tato 'syāpatataḥ śūraḥ sahadevaḥ pratāpavān ulūkasya mahārāja bhallenāpāharac chiraḥ
30	sa jagāma rathād bhūmiṃ sahadevena pātitaḥ rudhirāplutasarvāṅgo nandayan pāṇḍavān yudhi
31	putraṃ tu nihataṃ dṛṣṭvā śakunis tatra bhārata sāśrukaṇṭho viniḥśvasya kṣattur vākyam anusmaran
32	cintayitvā muhūrtaṃ sa bāṣpapūrṇekṣaṇaḥ śvasan sahadevaṃ samāsādya tribhir vivyādha sāyakaiḥ
33	tān apāsya śarān muktāñ śarasaṃghaiḥ pratāpavān sahadevo mahārāja dhanuś ciccheda saṃyuge
34	chinne dhanuṣi rājendra śakuniḥ saubalas tadā pragṛhya vipulaṃ khaḍgaṃ sahadevāya prāhiṇot
35	tam āpatantaṃ sahasā ghorarūpaṃ viśāṃ pate dvidhā ciccheda samare saubalasya hasann iva
36	asiṃ dṛṣṭvā dvidhā chinnaṃ pragṛhya mahatīṃ gadām prāhiṇot sahadevāya sā moghā nyapatad bhuvi
37	tataḥ śaktiṃ mahāghorāṃ kālarātrim ivodyatām preṣayām āsa saṃkruddhaḥ pāṇḍavaṃ prati saubalaḥ
38	tām āpatantīṃ sahasā śaraiḥ kāñcanabhūṣaṇaiḥ tridhā ciccheda samare sahadevo hasann iva
39	sā papāta tridhā chinnā bhūmau kanakabhūṣaṇā śīryamāṇā yathā dīptā gaganād vai śatahradā
40	śaktiṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā saubalaṃ ca bhayārditam dudruvus tāvakāḥ sarve bhaye jāte sasaubalāḥ
41	athotkruṣṭaṃ mahad dhy āsīt pāṇḍavair jitakāśibhiḥ dhārtarāṣṭrās tataḥ sarve prāyaśo vimukhābhavan
42	tān vai vimanaso dṛṣṭvā mādrīputraḥ pratāpavān śarair anekasāhasrair vārayām āsa saṃyuge
43	tato gāndhārakair guptaṃ pṛṣṭhair aśvair jaye dhṛtam āsasāda raṇe yāntaṃ sahadevo 'tha saubalam
44	svam aṃśam avaśiṣṭaṃ sa saṃsmṛtya śakuniṃ nṛpa rathena kāñcanāṅgena sahadevaḥ samabhyayāt adhijyaṃ balavat kṛtvā vyākṣipan sumahad dhanuḥ
45	sa saubalam abhidrutya gṛdhrapatraiḥ śilāśitaiḥ bhṛśam abhyahanat kruddhas tottrair iva mahādvipam
46	uvāca cainaṃ medhāvī nigṛhya smārayann iva kṣatradharme sthito bhūtvā yudhyasva puruṣo bhava
47	yat tadā hṛṣyase mūḍha glahann akṣaiḥ sabhātale phalam adya prapadyasva karmaṇas tasya durmate
48	nihatās te durātmāno ye 'smān avahasan purā duryodhanaḥ kulāṅgāraḥ śiṣṭas tvaṃ tasya mātulaḥ
49	adya te vihaniṣyāmi kṣureṇonmathitaṃ śiraḥ vṛkṣāt phalam ivoddhṛtya laguḍena pramāthinā
50	evam uktvā mahārāja sahadevo mahābalaḥ saṃkruddho naraśārdūlo vegenābhijagāma ha
51	abhigamya tu durdharṣaḥ sahadevo yudhāṃ patiḥ vikṛṣya balavac cāpaṃ krodhena prahasann iva
52	śakuniṃ daśabhir viddhvā caturbhiś cāsya vājinaḥ chatraṃ dhvajaṃ dhanuś cāsya chittvā siṃha ivānadat
53	chinnadhvajadhanuśchatraḥ sahadevena saubalaḥ tato viddhaś ca bahubhiḥ sarvamarmasu sāyakaiḥ
54	tato bhūyo mahārāja sahadevaḥ pratāpavān śakuneḥ preṣayām āsa śaravṛṣṭiṃ durāsadām
55	tatas tu kruddhaḥ subalasya putro; mādrīsutaṃ sahadevaṃ vimarde prāsena jāmbūnadabhūṣaṇena; jighāṃsur eko 'bhipapāta śīghram
56	mādrīsutas tasya samudyataṃ taṃ; prāsaṃ suvṛttau ca bhujau raṇāgre bhallais tribhir yugapat saṃcakarta; nanāda coccais tarasājimadhye
57	tasyāśukārī susamāhitena; suvarṇapuṅkhena dṛḍhāyasena bhallena sarvāvaraṇātigena; śiraḥ śarīrāt pramamātha bhūyaḥ
58	śareṇa kārtasvarabhūṣitena; divākarābhena susaṃśitena hṛtottamāṅgo yudhi pāṇḍavena; papāta bhūmau subalasya putraḥ
59	sa tacchiro vegavatā śareṇa; suvarṇapuṅkhena śilāśitena prāverayat kupitaḥ pāṇḍuputro; yat tat kurūṇām anayasya mūlam
60	hṛtottamāṅgaṃ śakuniṃ samīkṣya; bhūmau śayānaṃ rudhirārdragātram yodhās tvadīyā bhayanaṣṭasattvā; diśaḥ prajagmuḥ pragṛhītaśastrāḥ
61	vipradrutāḥ śuṣkamukhā visaṃjñā; gāṇḍīvaghoṣeṇa samāhatāś ca bhayārditā bhagnarathāśvanāgāḥ; padātayaś caiva sadhārtarāṣṭrāḥ
62	tato rathāc chakuniṃ pātayitvā; mudānvitā bhārata pāṇḍaveyāḥ śaṅkhān pradadhmuḥ samare prahṛṣṭāḥ; sakeśavāḥ sainikān harṣayantaḥ
63	taṃ cāpi sarve pratipūjayanto; hṛṣṭā bruvāṇāḥ sahadevam ājau diṣṭyā hato naikṛtiko durātmā; sahātmajo vīra raṇe tvayeti