Book 9 Chapter 9
1	saṃjaya uvāca
1	tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā madrarājaḥ pratāpavān uvāca sārathiṃ tūrṇaṃ codayāśvān mahājavān
2	eṣa tiṣṭhati vai rājā pāṇḍuputro yudhiṣṭhiraḥ chatreṇa dhriyamāṇena pāṇḍureṇa virājatā
3	atra māṃ prāpaya kṣipraṃ paśya me sārathe balam na samarthā hi me pārthāḥ sthātum adya puro yudhi
4	evam uktas tataḥ prāyān madrarājasya sārathiḥ yatra rājā satyasaṃdho dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
5	āpatantaṃ ca sahasā pāṇḍavānāṃ mahad balam dadhāraiko raṇe śalyo velevoddhṛtam arṇavam
6	pāṇḍavānāṃ balaughas tu śalyam āsādya māriṣa vyatiṣṭhata tadā yuddhe sindhor vega ivācalam
7	madrarājaṃ tu samare dṛṣṭvā yuddhāya viṣṭhitam kuravaḥ saṃnyavartanta mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam
8	teṣu rājan nivṛtteṣu vyūḍhānīkeṣu bhāgaśaḥ prāvartata mahāraudraḥ saṃgrāmaḥ śoṇitodakaḥ samārchac citrasenena nakulo yuddhadurmadaḥ
9	tau parasparam āsādya citrakārmukadhāriṇau meghāv iva yathodvṛttau dakṣiṇottaravarṣiṇau
10	śaratoyaiḥ siṣicatus tau parasparam āhave nāntaraṃ tatra paśyāmi pāṇḍavasyetarasya vā
11	ubhau kṛtāstrau balinau rathacaryāviśāradau parasparavadhe yattau chidrānveṣaṇatatparau
12	citrasenas tu bhallena pītena niśitena ca nakulasya mahārāja muṣṭideśe 'cchinad dhanuḥ
13	athainaṃ chinnadhanvānaṃ rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ tribhiḥ śarair asaṃbhrānto lalāṭe vai samarpayat
14	hayāṃś cāsya śarais tīkṣṇaiḥ preṣayām āsa mṛtyave tathā dhvajaṃ sārathiṃ ca tribhis tribhir apātayat
15	sa śatrubhujanirmuktair lalāṭasthais tribhiḥ śaraiḥ nakulaḥ śuśubhe rājaṃs triśṛṅga iva parvataḥ
16	sa chinnadhanvā virathaḥ khaḍgam ādāya carma ca rathād avātarad vīraḥ śailāgrād iva kesarī
17	padbhyām āpatatas tasya śaravṛṣṭim avāsṛjat nakulo 'py agrasat tāṃ vai carmaṇā laghuvikramaḥ
18	citrasenarathaṃ prāpya citrayodhī jitaśramaḥ āruroha mahābāhuḥ sarvasainyasya paśyataḥ
19	sakuṇḍalaṃ samukuṭaṃ sunasaṃ svāyatekṣaṇam citrasenaśiraḥ kāyād apāharata pāṇḍavaḥ sa papāta rathopasthād divākarasamaprabhaḥ
20	citrasenaṃ viśastaṃ tu dṛṣṭvā tatra mahārathāḥ sādhuvādasvanāṃś cakruḥ siṃhanādāṃś ca puṣkalān
21	viśastaṃ bhrātaraṃ dṛṣṭvā karṇaputrau mahārathau suṣeṇaḥ satyasenaś ca muñcantau niśitāñ śarān
22	tato 'bhyadhāvatāṃ tūrṇaṃ pāṇḍavaṃ rathināṃ varam jighāṃsantau yathā nāgaṃ vyāghrau rājan mahāvane
23	tāv abhyadhāvatāṃ tīkṣṇau dvāv apy enaṃ mahāratham śaraughān samyag asyantau jīmūtau salilaṃ yathā
24	sa śaraiḥ sarvato viddhaḥ prahṛṣṭa iva pāṇḍavaḥ anyat kārmukam ādāya ratham āruhya vīryavān atiṣṭhata raṇe vīraḥ kruddharūpa ivāntakaḥ
25	tasya tau bhrātarau rājañ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ rathaṃ viśakalīkartuṃ samārabdhau viśāṃ pate
26	tataḥ prahasya nakulaś caturbhiś caturo raṇe jaghāna niśitais tīkṣṇaiḥ satyasenasya vājinaḥ
27	tataḥ saṃdhāya nārācaṃ rukmapuṅkhaṃ śilāśitam dhanuś ciccheda rājendra satyasenasya pāṇḍavaḥ
28	athānyaṃ ratham āsthāya dhanur ādāya cāparam satyasenaḥ suṣeṇaś ca pāṇḍavaṃ paryadhāvatām
29	avidhyat tāv asaṃbhrāntau mādrīputraḥ pratāpavān dvābhyāṃ dvābhyāṃ mahārāja śarābhyāṃ raṇamūrdhani
30	suṣeṇas tu tataḥ kruddhaḥ pāṇḍavasya mahad dhanuḥ ciccheda prahasan yuddhe kṣurapreṇa mahārathaḥ
31	athānyad dhanur ādāya nakulaḥ krodhamūrchitaḥ suṣeṇaṃ pañcabhir viddhvā dhvajam ekena cicchide
32	satyasenasya ca dhanur hastāvāpaṃ ca māriṣa ciccheda tarasā yuddhe tata uccukruśur janāḥ
33	athānyad dhanur ādāya vegaghnaṃ bhārasādhanam śaraiḥ saṃchādayām āsa samantāt pāṇḍunandanam
34	saṃnivārya tu tān bāṇān nakulaḥ paravīrahā satyasenaṃ suṣeṇaṃ ca dvābhyāṃ dvābhyām avidhyata
35	tāv enaṃ pratyavidhyetāṃ pṛthak pṛthag ajihmagaiḥ sārathiṃ cāsya rājendra śarair vivyadhatuḥ śitaiḥ
36	satyaseno ratheṣāṃ tu nakulasya dhanus tathā pṛthak śarābhyāṃ ciccheda kṛtahastaḥ pratāpavān
37	sa rathe 'tirathas tiṣṭhan rathaśaktiṃ parāmṛśat svarṇadaṇḍām akuṇṭhāgrāṃ tailadhautāṃ sunirmalām
38	lelihānām iva vibho nāgakanyāṃ mahāviṣām samudyamya ca cikṣepa satyasenasya saṃyuge
39	sā tasya hṛdayaṃ saṃkhye bibheda śatadhā nṛpa sa papāta rathād bhūmau gatasattvo 'lpacetanaḥ
40	bhrātaraṃ nihataṃ dṛṣṭvā suṣeṇaḥ krodhamūrchitaḥ abhyavarṣac charais tūrṇaṃ padātiṃ pāṇḍunandanam
41	nakulaṃ virathaṃ dṛṣṭvā draupadeyo mahābalaḥ sutasomo 'bhidudrāva parīpsan pitaraṃ raṇe
42	tato 'dhiruhya nakulaḥ sutasomasya taṃ ratham śuśubhe bharataśreṣṭho giristha iva kesarī so 'nyat kārmukam ādāya suṣeṇaṃ samayodhayat
43	tāv ubhau śaravarṣābhyāṃ samāsādya parasparam parasparavadhe yatnaṃ cakratuḥ sumahārathau
44	suṣeṇas tu tataḥ kruddhaḥ pāṇḍavaṃ viśikhais tribhiḥ sutasomaṃ ca viṃśatyā bāhvor urasi cārpayat
45	tataḥ kruddho mahārāja nakulaḥ paravīrahā śarais tasya diśaḥ sarvāś chādayām āsa vīryavān
46	tato gṛhītvā tīkṣṇāgram ardhacandraṃ sutejanam sa vegayuktaṃ cikṣepa karṇaputrasya saṃyuge
47	tasya tena śiraḥ kāyāj jahāra nṛpasattama paśyatāṃ sarvasainyānāṃ tad adbhutam ivābhavat
48	sa hataḥ prāpatad rājan nakulena mahātmanā nadīvegād ivārugṇas tīrajaḥ pādapo mahān
49	karṇaputravadhaṃ dṛṣṭvā nakulasya ca vikramam pradudrāva bhayāt senā tāvakī bharatarṣabha
50	tāṃ tu senāṃ mahārāja madrarājaḥ pratāpavān apālayad raṇe śūraḥ senāpatir ariṃdamaḥ
51	vibhīs tasthau mahārāja vyavasthāpya ca vāhinīm siṃhanādaṃ bhṛśaṃ kṛtvā dhanuḥśabdaṃ ca dāruṇam
52	tāvakāḥ samare rājan rakṣitā dṛḍhadhanvanā pratyudyayur arātīṃs te samantād vigatavyathāḥ
53	madrarājaṃ maheṣvāsaṃ parivārya samantataḥ sthitā rājan mahāsenā yoddhukāmāḥ samantataḥ
54	sātyakir bhīmasenaś ca mādrīputrau ca pāṇḍavau yudhiṣṭhiraṃ puraskṛtya hrīniṣedham ariṃdamam
55	parivārya raṇe vīrāḥ siṃhanādaṃ pracakrire bāṇaśabdaravāṃś cogrān kṣveḍāṃś ca vividhān dadhuḥ
56	tathaiva tāvakāḥ sarve madrādhipatim añjasā parivārya susaṃrabdhāḥ punar yuddham arocayan
57	tataḥ pravavṛte yuddhaṃ bhīrūṇāṃ bhayavardhanam tāvakānāṃ pareṣāṃ ca mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam
58	yathā devāsuraṃ yuddhaṃ pūrvam āsīd viśāṃ pate abhītānāṃ tathā rājan yamarāṣṭravivardhanam
59	tataḥ kapidhvajo rājan hatvā saṃśaptakān raṇe abhyadravata tāṃ senāṃ kauravīṃ pāṇḍunandanaḥ
60	tathaiva pāṇḍavāḥ śeṣā dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ abhyadhāvanta tāṃ senāṃ visṛjantaḥ śitāñ śarān
61	pāṇḍavair avakīrṇānāṃ saṃmohaḥ samajāyata na ca jajñur anīkāni diśo vā pradiśas tathā
62	āpūryamāṇā niśitaiḥ śaraiḥ pāṇḍavacoditaiḥ hatapravīrā vidhvastā kīryamāṇā samantataḥ kauravy avadhyata camūḥ pāṇḍuputrair mahārathaiḥ
63	tathaiva pāṇḍavī senā śarai rājan samantataḥ raṇe 'hanyata putrais te śataśo 'tha sahasraśaḥ
64	te sene bhṛśasaṃtapte vadhyamāne parasparam vyākule samapadyetāṃ varṣāsu saritāv iva
65	āviveśa tatas tīvraṃ tāvakānāṃ mahad bhayam pāṇḍavānāṃ ca rājendra tathābhūte mahāhave