Book 7 Chapter 166
1	dhṛtarāṣṭra uvāca
1	adharmeṇa hataṃ śrutvā dhṛṣṭadyumnena saṃjaya brāhmaṇaṃ pitaraṃ vṛddham aśvatthāmā kim abravīt
2	mānuṣaṃ vāruṇāgneyaṃ brāhmam astraṃ ca vīryavān aindraṃ nārāyaṇaṃ caiva yasmin nityaṃ pratiṣṭhitam
3	tam adharmeṇa dharmiṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumnena saṃjaya śrutvā nihatam ācāryam aśvatthāmā kim abravīt
4	yena rāmād avāpyeha dhanurvedaṃ mahātmanā proktāny astrāṇi divyāni putrāya gurukāṅkṣiṇe
5	ekam eva hi loke 'sminn ātmano guṇavattaram icchanti putraṃ puruṣā loke nānyaṃ kathaṃ cana
6	ācāryāṇāṃ bhavanty eva rahasyāni mahātmanām tāni putrāya vā dadyuḥ śiṣyāyānugatāya vā
7	sa śilpaṃ prāpya tat sarvaṃ saviśeṣaṃ ca saṃjaya śūraḥ śāradvatīputraḥ saṃkhye droṇād anantaraḥ
8	rāmasyānumataḥ śāstre puraṃdarasamo yudhi kārtavīryasamo vīrye bṛhaspatisamo matau
9	mahīdharasamo dhṛtyā tejasāgnisamo yuvā samudra iva gāmbhīrye krodhe sarpaviṣopamaḥ
10	sa rathī prathamo loke dṛḍhadhanvā jitaklamaḥ śīghro 'nila ivākrande caran kruddha ivāntakaḥ
11	asyatā yena saṃgrāme dharaṇyabhinipīḍitā yo na vyathati saṃgrāme vīraḥ satyaparākramaḥ
12	vedasnāto vratasnāto dhanurvede ca pāragaḥ mahodadhir ivākṣobhyo rāmo dāśarathir yathā
13	tam adharmeṇa dharmiṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumnena saṃyuge śrutvā nihatam ācāryam aśvatthāmā kim abravīt
14	dhṛṣṭadyumnasya yo mṛtyuḥ sṛṣṭas tena mahātmanā yathā droṇasya pāñcālyo yajñasenasuto 'bhavat
15	taṃ nṛśaṃsena pāpena krūreṇātyalpadarśinā śrutvā nihatam ācāryam aśvatthāmā kim abravīt
16	saṃjaya uvāca
16	chadmanā nihataṃ śrutvā pitaraṃ pāpakarmaṇā bāṣpeṇāpūryata drauṇī roṣeṇa ca nararṣabha
17	tasya kruddhasya rājendra vapur divyam adṛśyata antakasyeva bhūtāni jihīrṣoḥ kālaparyaye
18	aśrupūrṇe tato netre apamṛjya punaḥ punaḥ uvāca kopān niḥśvasya duryodhanam idaṃ vacaḥ
19	pitā mama yathā kṣudrair nyastaśastro nipātitaḥ dharmadhvajavatā pāpaṃ kṛtaṃ tad viditaṃ mama anāryaṃ sunṛśaṃsasya dharmaputrasya me śrutam
20	yuddheṣv api pravṛttānāṃ dhruvau jayaparājayau dvayam etad bhaved rājan vadhas tatra praśasyate
21	nyāyavṛtto vadho yas tu saṃgrāme yudhyato bhavet na sa duḥkhāya bhavati tathā dṛṣṭo hi sa dvijaḥ
22	gataḥ sa vīralokāya pitā mama na saṃśayaḥ na śocyaḥ puruṣavyāghras tathā sa nidhanaṃ gataḥ
23	yat tu dharmapravṛttaḥ san keśagrahaṇam āptavān paśyatāṃ sarvasainyānāṃ tan me marmāṇi kṛntati
24	kāmāt krodhād avajñānād darpād bālyena vā punaḥ vaidharmikāni kurvanti tathā paribhavena ca
25	tad idaṃ pārṣateneha mahad ādharmikaṃ kṛtam avajñāya ca māṃ nūnaṃ nṛśaṃsena durātmanā
26	tasyānubandhaṃ sa draṣṭā dhṛṣṭadyumnaḥ sudāruṇam anāryaṃ paramaṃ kṛtvā mithyāvādī ca pāṇḍavaḥ
27	yo hy asau chadmanācāryaṃ śastraṃ saṃnyāsayat tadā tasyādya dharmarājasya bhūmiḥ pāsyati śoṇitam
28	sarvopāyair yatiṣyāmi pāñcālānām ahaṃ vadhe dhṛṣṭadyumnaṃ ca samare hantāhaṃ pāpakāriṇam
29	karmaṇā yena teneha mṛdunā dāruṇena vā pāñcālānāṃ vadhaṃ kṛtvā śāntiṃ labdhāsmi kaurava
30	yadarthaṃ puruṣavyāghra putram icchanti mānavāḥ pretya ceha ca saṃprāptaṃ trāṇāya mahato bhayāt
31	pitrā tu mama sāvasthā prāptā nirbandhunā yathā mayi śailapratīkāśe putre śiṣye ca jīvati
32	dhiṅ mamāstrāṇi divyāni dhig bāhū dhik parākramam yan māṃ droṇaḥ sutaṃ prāpya keśagrahaṇam āptavān
33	sa tathāhaṃ kariṣyāmi yathā bharatasattama paralokagatasyāpi gamiṣyāmy anṛṇaḥ pituḥ
34	āryeṇa tu na vaktavyā kadā cit stutir ātmanaḥ pitur vadham amṛṣyaṃs tu vakṣyāmy adyeha pauruṣam
35	adya paśyantu me vīryaṃ pāṇḍavāḥ sajanārdanāḥ mṛdnataḥ sarvasainyāni yugāntam iva kurvataḥ
36	na hi devā na gandharvā nāsurā na ca rākṣasāḥ adya śaktā raṇe jetuṃ rathasthaṃ māṃ nararṣabha
37	mad anyo nāsti loke 'sminn arjunād vāstravittamaḥ ahaṃ hi jvalatāṃ madhye mayūkhānām ivāṃśumān prayoktā devasṛṣṭānām astrāṇāṃ pṛtanāgataḥ
38	kṛśāśvatanayā hy adya matprayuktā mahāmṛdhe darśayanto 'tmano vīryaṃ pramathiṣyanti pāṇḍavān
39	adya sarvā diśo rājan dhārābhir iva saṃkulāḥ āvṛtāḥ patribhis tīkṣṇair draṣṭāro māmakair iha
40	kiran hi śarajālāni sarvato bhairavasvaram śatrūn nipātayiṣyāmi mahāvāta iva drumān
41	na ca jānāti bībhatsus tad astraṃ na janārdanaḥ na bhīmaseno na yamau na ca rājā yudhiṣṭhiraḥ
42	na pārṣato durātmāsau na śikhaṇḍī na sātyakiḥ yad idaṃ mayi kauravya sakalyaṃ sanivartanam
43	nārāyaṇāya me pitrā praṇamya vidhipūrvakam upahāraḥ purā datto brahmarūpa upasthite
44	taṃ svayaṃ pratigṛhyātha bhagavān sa varaṃ dadau vavre pitā me paramam astraṃ nārāyaṇaṃ tataḥ
45	athainam abravīd rājan bhagavān devasattamaḥ bhavitā tvatsamo nānyaḥ kaś cid yudhi naraḥ kva cit
46	na tv idaṃ sahasā brahman prayoktavyaṃ kathaṃ cana na hy etad astram anyatra vadhāc chatror nivartate
47	na caitac chakyate jñātuṃ ko na vadhyed iti prabho avadhyam api hanyād dhi tasmān naitat prayojayet
48	vadhaḥ saṃkhye dravaś caiva śastrāṇāṃ ca visarjanam prayācanaṃ ca śatrūṇāṃ gamanaṃ śaraṇasya ca
49	ete praśamane yogā mahāstrasya paraṃtapa sarvathā pīḍito hi syād avadhyān pīḍayan raṇe
50	taj jagrāha pitā mahyam abravīc caiva sa prabhuḥ tvaṃ varṣiṣyasi divyāni śastravarṣāṇy anekaśaḥ anenāstreṇa saṃgrāme tejasā ca jvaliṣyasi
51	evam uktvā sa bhagavān divam ācakrame prabhuḥ etan nārāyaṇād astraṃ tat prāptaṃ mama bandhunā
52	tenāhaṃ pāṇḍavāṃś caiva pāñcālān matsyakekayān vidrāvayiṣyāmi raṇe śacīpatir ivāsurān
53	yathā yathāham iccheyaṃ tathā bhūtvā śarā mama nipateyuḥ sapatneṣu vikramatsv api bhārata
54	yatheṣṭam aśmavarṣeṇa pravarṣiṣye raṇe sthitaḥ ayomukhaiś ca vihagair drāvayiṣye mahārathān paraśvadhāṃś ca vividhān prasakṣye 'ham asaṃśayam
55	so 'haṃ nārāyaṇāstreṇa mahatā śatrutāpana śatrūn vidhvaṃsayiṣyāmi kadarthīkṛtya pāṇḍavān
56	mitrabrahmagurudveṣī jālmakaḥ suvigarhitaḥ pāñcālāpasadaś cādya na me jīvan vimokṣyate
57	tac chrutvā droṇaputrasya paryavartata vāhinī tataḥ sarve mahāśaṅkhān dadhmuḥ puruṣasattamāḥ
58	bherīś cābhyahanan hṛṣṭā ḍiṇḍimāṃś ca sahasraśaḥ tathā nanāda vasudhā khuranemiprapīḍitā sa śabdas tumulaḥ khaṃ dyāṃ pṛthivīṃ ca vyanādayat
59	taṃ śabdaṃ pāṇḍavāḥ śrutvā parjanyaninadopamam sametya rathināṃ śreṣṭhāḥ sahitāḥ saṃnyamantrayan
60	tathoktvā droṇaputro 'pi tadopaspṛśya bhārata prāduścakāra tad divyam astraṃ nārāyaṇaṃ tadā