Book 6 Chapter 116
1	saṃjaya uvāca
1	vyuṣṭāyāṃ tu mahārāja rajanyāṃ sarvapārthivāḥ pāṇḍavā dhārtarāṣṭrāś ca abhijagmuḥ pitāmaham
2	taṃ vīraśayane vīraṃ śayānaṃ kurusattamam abhivādyopatasthur vai kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabham
3	kanyāś candanacūrṇaiś ca lājair mālyaiś ca sarvaśaḥ striyo bālās tathā vṛddhāḥ prekṣakāś ca pṛthagjanāḥ samabhyayuḥ śāṃtanavaṃ bhūtānīva tamonudam
4	tūryāṇi gaṇikā vārās tathaiva naṭanartakāḥ upānṛtyañ jaguś caiva vṛddhaṃ kurupitāmaham
5	upāramya ca yuddhebhyaḥ saṃnāhān vipramucya ca āyudhāni ca nikṣipya sahitāḥ kurupāṇḍavāḥ
6	anvāsata durādharṣaṃ devavratam ariṃdamam anyonyaṃ prītimantas te yathāpūrvaṃ yathāvayaḥ
7	sā pārthivaśatākīrṇā samitir bhīṣmaśobhitā śuśubhe bhāratī dīptā divīvādityamaṇḍalam
8	vibabhau ca nṛpāṇāṃ sā pitāmaham upāsatām devānām iva deveśaṃ pitāmaham upāsatām
9	bhīṣmas tu vedanāṃ dhairyān nigṛhya bharatarṣabha abhitaptaḥ śaraiś caiva nātihṛṣṭamanābravīt
10	śarābhitaptakāyo 'haṃ śarasaṃtāpamūrchitaḥ pānīyam abhikāṅkṣe 'haṃ rājñas tān pratyabhāṣata
11	tatas te kṣatriyā rājan samājahruḥ samantataḥ bhakṣyān uccāvacāṃs tatra vārikumbhāṃś ca śītalān
12	upanītaṃ ca tad dṛṣṭvā bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'bravīt nādya tāta mayā śakyaṃ bhogān kāṃś cana mānuṣān
13	upabhoktuṃ manuṣyebhyaḥ śaraśayyāgato hy aham pratīkṣamāṇas tiṣṭhāmi nivṛttiṃ śaśisūryayoḥ
14	evam uktvā śāṃtanavo dīnavāk sarvapārthivān dhanaṃjayaṃ mahābāhum abhyabhāṣata bhārata
15	athopetya mahābāhur abhivādya pitāmaham atiṣṭhat prāñjaliḥ prahvaḥ kiṃ karomīti cābravīt
16	taṃ dṛṣṭvā pāṇḍavaṃ rājann abhivādyāgrataḥ sthitam abhyabhāṣata dharmātmā bhīṣmaḥ prīto dhanaṃjayam
17	dahyate 'daḥ śarīraṃ me saṃsyūto 'smi maheṣubhiḥ marmāṇi paridūyante vadanaṃ mama śuṣyati
18	hlādanārthaṃ śarīrasya prayacchāpo mamārjuna tvaṃ hi śakto maheṣvāsa dātum ambho yathāvidhi
19	arjunas tu tathety uktvā ratham āruhya vīryavān adhijyaṃ balavat kṛtvā gāṇḍīvaṃ vyākṣipad dhanuḥ
20	tasya jyātalanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ vitresuḥ sarvabhūtāni śrutvā sarve ca pārthivāḥ
21	tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā rathena rathināṃ varaḥ śayānaṃ bharataśreṣṭhaṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam
22	saṃdhāya ca śaraṃ dīptam abhimantrya mahāyaśāḥ parjanyāstreṇa saṃyojya sarvalokasya paśyataḥ avidhyat pṛthivīṃ pārthaḥ pārśve bhīṣmasya dakṣiṇe
23	utpapāta tato dhārā vimalā vāriṇaḥ śivā śītasyāmṛtakalpasya divyagandharasasya ca
24	atarpayat tataḥ pārthaḥ śītayā vāridhārayā bhīṣmaṃ kurūṇām ṛṣabhaṃ divyakarmaparākramaḥ
25	karmaṇā tena pārthasya śakraṣyeva vikurvataḥ vismayaṃ paramaṃ jagmus tatas te vasudhādhipāḥ
26	tat karma prekṣya bībhatsor atimānuṣam adbhutam saṃprāvepanta kuravo gāvaḥ śītārditā iva
27	vismayāc cottarīyāṇi vyāvidhyan sarvato nṛpāḥ śaṅkhadundubhinirghoṣais tumulaṃ sarvato 'bhavat
28	tṛptaḥ śāṃtanavaś cāpi rājan bībhatsum abravīt sarvapārthivavīrāṇāṃ saṃnidhau pūjayann iva
29	naitac citraṃ mahābāho tvayi kauravanandana kathito nāradenāsi pūrvarṣir amitadyutiḥ
30	vāsudevasahāyas tvaṃ mahat karma kariṣyasi yan notsahati devendraḥ saha devair api dhruvam
31	vidus tvāṃ nidhanaṃ pārtha sarvakṣatrasya tadvidaḥ dhanurdharāṇām ekas tvaṃ pṛthivyāṃ pravaro nṛṣu
32	manuṣyā jagati śreṣṭhāḥ pakṣiṇāṃ garuḍo varaḥ sarasāṃ sāgaraḥ śreṣṭho gaur variṣṭhā catuṣpadām
33	ādityas tejasāṃ śreṣṭho girīṇāṃ himavān varaḥ jātīnāṃ brāhmaṇaḥ śreṣṭhaḥ śreṣṭhas tvam asi dhanvinām
34	na vai śrutaṃ dhārtarāṣṭreṇa vākyaṃ; saṃbodhyamānaṃ vidureṇa caiva droṇena rāmeṇa janārdanena; muhur muhuḥ saṃjayenāpi coktam
35	parītabuddhir hi visaṃjñakalpo; duryodhano nābhyanandad vaco me sa śeṣyate vai nihataś cirāya; śāstrātigo bhīmabalābhibhūtaḥ
36	tataḥ śrutvā tad vacaḥ kauravendro; duryodhano dīnamanā babhūva tam abravīc chāṃtanavo 'bhivīkṣya; nibodha rājan bhava vītamanyuḥ
37	dṛṣṭaṃ duryodhanedaṃ te yathā pārthena dhīmatā jalasya dhārā janitā śītasyāmṛtagandhinaḥ etasya kartā loke 'smin nānyaḥ kaś cana vidyate
38	āgneyaṃ vāruṇaṃ saumyaṃ vāyavyam atha vaiṣṇavam aindraṃ pāśupataṃ brāhmaṃ pārameṣṭhyaṃ prajāpateḥ dhātus tvaṣṭuś ca savitur divyāny astrāṇi sarvaśaḥ
39	sarvasmin mānuṣe loke vetty eko hi dhanaṃjayaḥ kṛṣṇo vā devakīputro nānyo vai veda kaś cana na śakyāḥ pāṇḍavās tāta yuddhe jetuṃ kathaṃ cana
40	amānuṣāṇi karmāṇi yasyaitāni mahātmanaḥ tena sattvavatā saṃkhye śūreṇāhavaśobhinā kṛtinā samare rājan saṃdhis te tāta yujyatām
41	yāvat kṛṣṇo mahābāhuḥ svādhīnaḥ kurusaṃsadi tāvat pārthena śūreṇa saṃdhis te tāta yujyatām
42	yāvac camūṃ na te śeṣāṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ nāśayaty arjunas tāvat saṃdhis te tāta yujyatām
43	yāvat tiṣṭhanti samare hataśeṣāḥ sahodarāḥ nṛpāś ca bahavo rājaṃs tāvat saṃdhiḥ prayujyatām
44	na nirdahati te yāvat krodhadīptekṣaṇaś camūm yudhiṣṭhiro hi tāvad vai saṃdhis te tāta yujyatām
45	nakulaḥ sahadevaś ca bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ yāvac camūṃ mahārāja nāśayanti na sarvaśaḥ tāvat te pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ saubhrātraṃ tāta rocatām
46	yuddhaṃ madantam evāstu tāta saṃśāmya pāṇḍavaiḥ etat te rocatāṃ vākyaṃ yad ukto 'si mayānagha etat kṣemam ahaṃ manye tava caiva kulasya ca
47	tyaktvā manyum upaśāmyasva pārthaiḥ; paryāptam etad yat kṛtaṃ phalgunena bhīṣmasyāntād astu vaḥ sauhṛdaṃ vā; saṃpraśleṣaḥ sādhu rājan prasīda
48	rājyasyārdhaṃ dīyatāṃ pāṇḍavānām; indraprasthaṃ dharmarājo 'nuśāstu mā mitradhruk pārthivānāṃ jaghanyaḥ; pāpāṃ kīrtiṃ prāpsyase kauravendra
49	mamāvasānāc chāntir astu prajānāṃ; saṃgacchantāṃ pārthivāḥ prītimantaḥ pitā putraṃ mātulaṃ bhāgineyo; bhrātā caiva bhrātaraṃ praitu rājan
50	na ced evaṃ prāptakālaṃ vaco me; mohāviṣṭaḥ pratipatsyasy abuddhyā bhīṣmasyāntād etadantāḥ stha sarve; satyām etāṃ bhāratīm īrayāmi
51	etad vākyaṃ sauhṛdād āpageyo; madhye rājñāṃ bhārataṃ śrāvayitvā tūṣṇīm āsīc chalyasaṃtaptamarmā; yatvātmānaṃ vedanāṃ saṃnigṛhya