Book 6 Chapter 45
1	saṃjaya uvāca
1	gatapūrvāhṇabhūyiṣṭhe tasminn ahani dāruṇe vartamāne mahāraudre mahāvīravarakṣaye
2	durmukhaḥ kṛtavarmā ca kṛpaḥ śalyo viviṃśatiḥ bhīṣmaṃ jugupur āsādya tava putreṇa coditāḥ
3	etair atirathair guptaḥ pañcabhir bharatarṣabha pāṇḍavānām anīkāni vijagāhe mahārathaḥ
4	cedikāśikarūṣeṣu pāñcāleṣu ca bhārata bhīṣmasya bahudhā tālaś caran ketur adṛśyata
5	śirāṃsi ca tadā bhīṣmo bāhūṃś cāpi sahāyudhān nicakarta mahāvegair bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ
6	nṛtyato rathamārgeṣu bhīṣmasya bharatarṣabha ke cid ārtasvaraṃ cakrur nāgā marmaṇi tāḍitāḥ
7	abhimanyuḥ susaṃkruddhaḥ piśaṅgais turagottamaiḥ saṃyuktaṃ ratham āsthāya prāyād bhīṣmarathaṃ prati
8	jāmbūnadavicitreṇa karṇikāreṇa ketunā abhyavarṣata bhīṣmaṃ ca tāṃś caiva rathasattamān
9	sa tālaketos tīkṣṇena ketum āhatya patriṇā bhīṣmeṇa yuyudhe vīras tasya cānucaraiḥ saha
10	kṛtavarmāṇam ekena śalyaṃ pañcabhir āyasaiḥ viddhvā navabhir ānarchac chitāgraiḥ prapitāmaham
11	pūrṇāyatavisṛṣṭena samyak praṇihitena ca dhvajam ekena vivyādha jāmbūnadavibhūṣitam
12	durmukhasya tu bhallena sarvāvaraṇabhedinā jahāra sāratheḥ kāyāc chiraḥ saṃnataparvaṇā
13	dhanuś ciccheda bhallena kārtasvaravibhūṣitam kṛpasya niśitāgreṇa tāṃś ca tīkṣṇamukhaiḥ śaraiḥ
14	jaghāna paramakruddho nṛtyann iva mahārathaḥ tasya lāghavam udvīkṣya tutuṣur devatā api
15	labdhalakṣyatayā karṣṇeḥ sarve bhīṣmamukhā rathāḥ sattvavantam amanyanta sākṣād iva dhanaṃjayam
16	tasya lāghavamārgastham alātasadṛśaprabham diśaḥ paryapatac cāpaṃ gāṇḍīvam iva ghoṣavat
17	tam āsādya mahāvegair bhīṣmo navabhir āśugaiḥ vivyādha samare tūrṇam ārjuniṃ paravīrahā
18	dhvajaṃ cāsya tribhir bhallaiś ciccheda paramaujasaḥ sārathiṃ ca tribhir bāṇair ājaghāna yatavrataḥ
19	tathaiva kṛtavarmā ca kṛpaḥ śalyaś ca māriṣa viddhvā nākampayat kārṣṇiṃ mainākam iva parvatam
20	sa taiḥ parivṛtaḥ śūro dhārtarāṣṭrair mahārathaiḥ vavarṣa śaravarṣāṇi kārṣṇiḥ pañcarathān prati
21	tatas teṣāṃ mahāstrāṇi saṃvārya śaravṛṣṭibhiḥ nanāda balavān kārṣṇir bhīṣmāya visṛjañ śarān
22	tatrāsya sumahad rājan bāhvor balam adṛśyata yatamānasya samare bhīṣmam ardayataḥ śaraiḥ
23	parākrāntasya tasyaiva bhīṣmo 'pi prāhiṇoc charān sa tāṃś ciccheda samare bhīṣmacāpacyutāñ śarān
24	tato dhvajam amogheṣur bhīṣmasya navabhiḥ śaraiḥ ciccheda samare vīras tata uccukruśur janāḥ
25	sa rājato mahāskandhas tālo hemavibhūṣitaḥ saubhadraviśikhaiś chinnaḥ papāta bhuvi bhārata
26	dhvajaṃ saubhadraviśikhaiḥ patitaṃ bharatarṣabha dṛṣṭvā bhīmo 'nadad dhṛṣṭaḥ saubhadram abhiharṣayan
27	atha bhīṣmo mahāstrāṇi divyāni ca bahūni ca prāduścakre mahāraudraḥ kṣaṇe tasmin mahābalaḥ
28	tataḥ śatasahasreṇa saubhadraṃ prapitāmahaḥ avākirad ameyātmā śarāṇāṃ nataparvaṇām
29	tato daśa maheṣvāsāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ rakṣārtham abhyadhāvanta saubhadraṃ tvaritā rathaiḥ
30	virāṭaḥ saha putreṇa dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ bhīmaś ca kekayāś caiva sātyakiś ca viśāṃ pate
31	javenāpatatāṃ teṣāṃ bhīṣmaḥ śāṃtanavo raṇe pāñcālyaṃ tribhir ānarchat sātyakiṃ niśitaiḥ śaraiḥ
32	pūrṇāyatavisṛṣṭena kṣureṇa niśitena ca dhvajam ekena ciccheda bhīmasenasya patriṇā
33	jāmbūnadamayaḥ ketuḥ kesarī narasattama papāta bhīmasenasya bhīṣmeṇa mathito rathāt
34	bhīmasenas tribhir viddhvā bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ raṇe kṛpam ekena vivyādha kṛtavarmāṇam aṣṭabhiḥ
35	pragṛhītāgrahastena vairāṭir api dantinā abhyadravata rājānaṃ madrādhipatim uttaraḥ
36	tasya vāraṇarājasya javenāpatato rathī śalyo nivārayām āsa vegam apratimaṃ raṇe
37	tasya kruddhaḥ sa nāgendro bṛhataḥ sādhuvāhinaḥ padā yugam adhiṣṭhāya jaghāna caturo hayān
38	sa hatāśve rathe tiṣṭhan madrādhipatir āyasīm uttarāntakarīṃ śaktiṃ cikṣepa bhujagopamām
39	tayā bhinnatanutrāṇaḥ praviśya vipulaṃ tamaḥ sa papāta gajaskandhāt pramuktāṅkuśatomaraḥ
40	samādāya ca śalyo 'sim avaplutya rathottamāt vāraṇendrasya vikramya cicchedātha mahākaram
41	bhinnamarmā śaravrātaiś chinnahastaḥ sa vāraṇaḥ bhīmam ārtasvaraṃ kṛtvā papāta ca mamāra ca
42	etad īdṛśakaṃ kṛtvā madrarājo mahārathaḥ āruroha rathaṃ tūrṇaṃ bhāsvaraṃ kṛtavarmaṇaḥ
43	uttaraṃ nihataṃ dṛṣṭvā vairāṭir bhrātaraṃ śubham kṛtavarmaṇā ca sahitaṃ dṛṣṭvā śalyam avasthitam śaṅkhaḥ krodhāt prajajvāla haviṣā havyavāḍ iva
44	sa visphārya mahac cāpaṃ kārtasvaravibhūṣitam abhyadhāvaj jighāṃsan vai śalyaṃ madrādhipaṃ balī
45	mahatā rathavaṃśena samantāt parivāritaḥ sṛjan bāṇamayaṃ varṣaṃ prāyāc chalyarathaṃ prati
46	tam āpatantaṃ saṃprekṣya mattavāraṇavikramam tāvakānāṃ rathāḥ sapta samantāt paryavārayan madrarājaṃ parīpsanto mṛtyor daṃṣṭrāntaraṃ gatam
47	tato bhīṣmo mahābāhur vinadya jalado yathā tālamātraṃ dhanur gṛhya śaṅkham abhyadravad raṇe
48	tam udyatam udīkṣyātha maheṣvāsaṃ mahābalam saṃtrastā pāṇḍavī senā vātavegahateva nauḥ
49	tatrārjunaḥ saṃtvaritaḥ śaṅkhasyāsīt puraḥsaraḥ bhīṣmād rakṣyo 'yam adyeti tato yuddham avartata
50	hāhākāro mahān āsīd yodhānāṃ yudhi yudhyatām tejas tejasi saṃpṛktam ity evaṃ vismayaṃ yayuḥ
51	atha śalyo gadāpāṇir avatīrya mahārathāt śaṅkhasya caturo vāhān ahanad bharatarṣabha
52	sa hatāśvād rathāt tūrṇaṃ khaḍgam ādāya vidrutaḥ bībhatsoḥ syandanaṃ prāpya tataḥ śāntim avindata
53	tato bhīṣmarathāt tūrṇam utpatanti patatriṇaḥ yair antarikṣaṃ bhūmiś ca sarvataḥ samavastṛtam
54	pāñcālān atha matsyāṃś ca kekayāṃś ca prabhadrakān bhīṣmaḥ praharatāṃ śreṣṭhaḥ pātayām āsa mārgaṇaiḥ
55	utsṛjya samare tūrṇaṃ pāṇḍavaṃ savyasācinam abhyadravata pāñcālyaṃ drupadaṃ senayā vṛtam priyaṃ saṃbandhinaṃ rājañ śarān avakiran bahūn
56	agnineva pradagdhāni vanāni śiśirātyaye śaradagdhāny adṛśyanta sainyāni drupadasya ha atiṣṭhata raṇe bhīṣmo vidhūma iva pāvakaḥ
57	madhyaṃdine yathādityaṃ tapantam iva tejasā na śekuḥ pāṇḍaveyasya yodhā bhīṣmaṃ nirīkṣitum
58	vīkṣāṃ cakruḥ samantāt te pāṇḍavā bhayapīḍitāḥ trātāraṃ nādhyagacchanta gāvaḥ śītārditā iva
59	hatavipradrute sainye nirutsāhe vimardite hāhākāro mahān āsīt pāṇḍusainyeṣu bhārata
60	tato bhīṣmaḥ śāṃtanavo nityaṃ maṇḍalakārmukaḥ mumoca bāṇān dīptāgrān ahīn āśīviṣān iva
61	śarair ekāyanīkurvan diśaḥ sarvā yatavrataḥ jaghāna pāṇḍavarathān ādiśyādiśya bhārata
62	tataḥ sainyeṣu bhagneṣu mathiteṣu ca sarvaśaḥ prāpte cāstaṃ dinakare na prājñāyata kiṃ cana
63	bhīṣmaṃ ca samudīryantaṃ dṛṣṭvā pārthā mahāhave avahāram akurvanta sainyānāṃ bharatarṣabha