Book 6 Chapter 44
1	saṃjaya uvāca
1	rājañ śatasahasrāṇi tatra tatra tadā tadā nirmaryādaṃ prayuddhāni tat te vakṣyāmi bhārata
2	na putraḥ pitaraṃ jajñe na pitā putram aurasam na bhrātā bhrātaraṃ tatra svasrīyaṃ na ca mātulaḥ
3	mātulaṃ na ca svasrīyo na sakhāyaṃ sakhā tathā āviṣṭā iva yudhyante pāṇḍavāḥ kurubhiḥ saha
4	rathānīkaṃ naravyāghrāḥ ke cid abhyapatan rathaiḥ abhajyanta yugair eva yugāni bharatarṣabha
5	ratheṣāś ca ratheṣābhiḥ kūbarā rathakūbaraiḥ saṃhatāḥ saṃhataiḥ ke cit parasparajighāṃsavaḥ
6	na śekuś calituṃ ke cit saṃnipatya rathā rathaiḥ prabhinnās tu mahākāyāḥ saṃnipatya gajā gajaiḥ
7	bahudhādārayan kruddhā viṣāṇair itaretaram satomarapatākaiś ca vāraṇāḥ paravāraṇaiḥ
8	abhisṛtya mahārāja vegavadbhir mahāgajaiḥ dantair abhihatās tatra cukruśuḥ paramāturāḥ
9	abhinītāś ca śikṣābhis tottrāṅkuśasamāhatāḥ suprabhinnāḥ prabhinnānāṃ saṃmukhābhimukhā yayuḥ
10	prabhinnair api saṃsaktāḥ ke cit tatra mahāgajāḥ krauñcavan ninadaṃ muktvā prādravanta tatas tataḥ
11	samyak praṇītā nāgāś ca prabhinnakaraṭāmukhāḥ ṛṣṭitomaranārācair nirviddhā varavāraṇāḥ
12	vinedur bhinnamarmāṇo nipetuś ca gatāsavaḥ prādravanta diśaḥ ke cin nadanto bhairavān ravān
13	gajānāṃ pādarakṣās tu vyūḍhoraskāḥ prahāriṇaḥ ṛṣṭibhiś ca dhanurbhiś ca vimalaiś ca paraśvadhaiḥ
14	gadābhir musalaiś caiva bhiṇḍipālaiḥ satomaraiḥ āyasaiḥ parighaiś caiva nistriṃśair vimalaiḥ śitaiḥ
15	pragṛhītaiḥ susaṃrabdhā dhāvamānās tatas tataḥ vyadṛśyanta mahārāja parasparajighāṃsavaḥ
16	rājamānāś ca nistriṃśāḥ saṃsiktā naraśoṇitaiḥ pratyadṛśyanta śūrāṇām anyonyam abhidhāvatām
17	avakṣiptāvadhūtānām asīnāṃ vīrabāhubhiḥ saṃjajñe tumulaḥ śabdaḥ patatāṃ paramarmasu
18	gadāmusalarugṇānāṃ bhinnānāṃ ca varāsibhiḥ dantidantāv abhinnānāṃ mṛditānāṃ ca dantibhiḥ
19	tatra tatra naraughāṇāṃ krośatām itaretaram śuśruvur dāruṇā vācaḥ pretānām iva bhārata
20	hayair api hayārohāś cāmarāpīḍadhāribhiḥ haṃsair iva mahāvegair anyonyam abhidudruvuḥ
21	tair vimuktā mahāprāsā jāmbūnadavibhūṣaṇāḥ āśugā vimalās tīkṣṇāḥ saṃpetur bhujagopamāḥ
22	aśvair agryajavaiḥ ke cid āplutya mahato rathān śirāṃsy ādadire vīrā rathinām aśvasādinaḥ
23	bahūn api hayārohān bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ rathī jaghāna saṃprāpya bāṇagocaram āgatān
24	nagameghapratīkāśāś cākṣipya turagān gajāḥ pādair evāvamṛdnanta mattāḥ kanakabhūṣaṇāḥ
25	pāṭyamāneṣu kumbheṣu pārśveṣv api ca vāraṇāḥ prāsair vinihatāḥ ke cid vineduḥ paramāturāḥ
26	sāśvārohān hayān ke cid unmathya varavāraṇāḥ sahasā cikṣipus tatra saṃkule bhairave sati
27	sāśvārohān viṣāṇāgrair utkṣipya turagān dvipāḥ rathaughān avamṛdnantaḥ sadhvajān paricakramuḥ
28	puṃstvād abhimadatvāc ca ke cid atra mahāgajāḥ sāśvārohān hayāñ jaghnuḥ karaiḥ sacaraṇais tathā
29	ke cid ākṣipya kariṇaḥ sāśvān api rathān karaiḥ vikarṣanto diśaḥ sarvāḥ samīyuḥ sarvaśabdagāḥ
30	āśugā vimalās tīkṣṇāḥ saṃpetur bhujagopamāḥ narāśvakāyān nirbhidya lauhāni kavacāni ca
31	nipetur vimalāḥ śaktyo vīrabāhubhir arpitāḥ maholkāpratimā ghorās tatra tatra viśāṃ pate
32	dvīpicarmāvanaddhaiś ca vyāghracarmaśayair api vikośair vimalaiḥ khaḍgair abhijaghnuḥ parān raṇe
33	abhiplutam abhikruddham ekapārśvāvadāritam vidarśayantaḥ saṃpetuḥ khaḍgacarmaparaśvadhaiḥ
34	śaktibhir dāritāḥ ke cit saṃchinnāś ca paraśvadhaiḥ hastibhir mṛditāḥ ke cit kṣuṇṇāś cānye turaṃgamaiḥ
35	rathaneminikṛttāś ca nikṛttā niśitaiḥ śaraiḥ vikrośanti narā rājaṃs tatra tatra sma bāndhavān
36	putrān anye pitṝn anye bhrātṝṃś ca saha bāndhavaiḥ mātulān bhāgineyāṃś ca parān api ca saṃyuge
37	vikīrṇāntrāḥ subahavo bhagnasakthāś ca bhārata bāhubhiḥ subhujācchinnaiḥ pārśveṣu ca vidāritāḥ krandantaḥ samadṛśyanta tṛṣitā jīvitepsavaḥ
38	tṛṣṇāparigatāḥ ke cid alpasattvā viśāṃ pate bhūmau nipatitāḥ saṃkhye jalam eva yayācire
39	rudhiraughapariklinnāḥ kliśyamānāś ca bhārata vyanindan bhṛśam ātmānaṃ tava putrāṃś ca saṃgatān
40	apare kṣatriyāḥ śūrāḥ kṛtavairāḥ parasparam naiva śastraṃ vimuñcanti naiva krandanti māriṣa tarjayanti ca saṃhṛṣṭās tatra tatra parasparam
41	nirdaśya daśanaiś cāpi krodhāt svadaśanac chadān bhrukuṭīkuṭilair vaktraiḥ prekṣante ca parasparam
42	apare kliśyamānās tu vraṇārtāḥ śarapīḍitāḥ niṣkūjāḥ samapadyanta dṛḍhasattvā mahābalāḥ
43	anye tu virathāḥ śūrā ratham anyasya saṃyuge prārthayānā nipatitāḥ saṃkṣuṇṇā varavāraṇaiḥ aśobhanta mahārāja puṣpitā iva kiṃśukāḥ
44	saṃbabhūvur anīkeṣu bahavo bhairavasvanāḥ vartamāne mahābhīme tasmin vīravarakṣaye
45	ahanat tu pitā putraṃ putraś ca pitaraṃ raṇe svasrīyo mātulaṃ cāpi svasrīyaṃ cāpi mātulaḥ
46	sakhāyaṃ ca sakhā rājan saṃbandhī bāndhavaṃ tathā evaṃ yuyudhire tatra kuravaḥ pāṇḍavaiḥ saha
47	vartamāne bhaye tasmin nirmaryāde mahāhave bhīṣmam āsādya pārthānāṃ vāhinī samakampata
48	ketunā pañcatāreṇa tālena bharatarṣabha rājatena mahābāhur ucchritena mahārathe babhau bhīṣmas tadā rājaṃś candramā iva meruṇā