Book 5 Chapter 193
1	bhīṣma uvāca
1	śikhaṇḍivākyaṃ śrutvātha sa yakṣo bharatarṣabha provāca manasā cintya daivenopanipīḍitaḥ bhavitavyaṃ tathā tad dhi mama duḥkhāya kaurava
2	bhadre kāmaṃ kariṣyāmi samayaṃ tu nibodha me kiṃ cit kālāntaraṃ dāsye puṃliṅgaṃ svam idaṃ tava āgantavyaṃ tvayā kāle satyam etad bravīmi te
3	prabhuḥ saṃkalpasiddho 'smi kāmarūpī vihaṃgamaḥ matprasādāt puraṃ caiva trāhi bandhūṃś ca kevalān
4	strīliṅgaṃ dhārayiṣyāmi tvadīyaṃ pārthivātmaje satyaṃ me pratijānīhi kariṣyāmi priyaṃ tava
5	śikhaṇḍy uvāca
5	pratidāsyāmi bhagavaṃl liṅgaṃ punar idaṃ tava kiṃ cit kālāntaraṃ strītvaṃ dhārayasva niśācara
6	pratiprayāte dāśārṇe pārthive hemavarmaṇi kanyaivāhaṃ bhaviṣyāmi puruṣas tvaṃ bhaviṣyasi
7	bhīṣma uvāca
7	ity uktvā samayaṃ tatra cakrāte tāv ubhau nṛpa anyonyasyānabhidrohe tau saṃkrāmayatāṃ tataḥ
8	strīliṅgaṃ dhārayām āsa sthūṇo yakṣo narādhipa yakṣarūpaṃ ca tad dīptaṃ śikhaṇḍī pratyapadyata
9	tataḥ śikhaṇḍī pāñcālyaḥ puṃstvam āsādya pārthiva viveśa nagaraṃ hṛṣṭaḥ pitaraṃ ca samāsadat yathāvṛttaṃ tu tat sarvam ācakhyau drupadasya ca
10	drupadas tasya tac chrutvā harṣam āhārayat param sabhāryas tac ca sasmāra maheśvaravacas tadā
11	tataḥ saṃpreṣayām āsa daśārṇādhipater nṛpa puruṣo 'yaṃ mama sutaḥ śraddhattāṃ me bhavān iti
12	atha dāśārṇako rājā sahasābhyāgamat tadā pāñcālarājaṃ drupadaṃ duḥkhāmarṣasamanvitaḥ
13	tataḥ kāmpilyam āsādya daśārṇādhipatis tadā preṣayām āsa satkṛtya dūtaṃ brahmavidāṃ varam
14	brūhi madvacanād dūta pāñcālyaṃ taṃ nṛpādhamam yad vai kanyāṃ svakanyārthe vṛtavān asi durmate phalaṃ tasyāvalepasya drakṣyasy adya na saṃśayaḥ
15	evam uktas tu tenāsau brāhmaṇo rājasattama dūtaḥ prayāto nagaraṃ dāśārṇanṛpacoditaḥ
16	tata āsādayām āsa purodhā drupadaṃ pure tasmai pāñcālako rājā gām arghyaṃ ca susatkṛtam prāpayām āsa rājendra saha tena śikhaṇḍinā
17	tāṃ pūjāṃ nābhyanandat sa vākyaṃ cedam uvāca ha yad uktaṃ tena vīreṇa rājñā kāñcanavarmaṇā
18	yat te 'ham adhamācāra duhitrarthe 'smi vañcitaḥ tasya pāpasya karaṇāt phalaṃ prāpnuhi durmate
19	dehi yuddhaṃ narapate mamādya raṇamūrdhani uddhariṣyāmi te sadyaḥ sāmātyasutabāndhavam
20	tad upālambhasaṃyuktaṃ śrāvitaḥ kila pārthivaḥ daśārṇapatidūtena mantrimadhye purodhasā
21	abravīd bharataśreṣṭha drupadaḥ praṇayānataḥ yad āha māṃ bhavān brahman saṃbandhivacanād vacaḥ tasyottaraṃ prativaco dūta eva vadiṣyati
22	tataḥ saṃpreṣayām āsa drupado 'pi mahātmane hiraṇyavarmaṇe dūtaṃ brāhmaṇaṃ vedapāragam
23	samāgamya tu rājñā sa daśārṇapatinā tadā tad vākyam ādade rājan yad uktaṃ drupadena ha
24	āgamaḥ kriyatāṃ vyaktaṃ kumāro vai suto mama mithyaitad uktaṃ kenāpi tan na śraddheyam ity uta
25	tataḥ sa rājā drupadasya śrutvā; vimarśayukto yuvatīr variṣṭhāḥ saṃpreṣayām āsa sucārurūpāḥ; śikhaṇḍinaṃ strī pumān veti vettum
26	tāḥ preṣitās tattvabhāvaṃ viditvā; prītyā rājñe tac chaśaṃsur hi sarvam śikhaṇḍinaṃ puruṣaṃ kauravendra; daśārṇarājāya mahānubhāvam
27	tataḥ kṛtvā tu rājā sa āgamaṃ prītimān atha saṃbandhinā samāgamya hṛṣṭo vāsam uvāsa ha
28	śikhaṇḍine ca muditaḥ prādād vittaṃ janeśvaraḥ hastino 'śvāṃś ca gāś caiva dāsyo bahuśatās tathā pūjitaś ca pratiyayau nivartya tanayāṃ kila
29	vinītakilbiṣe prīte hemavarmaṇi pārthive pratiyāte tu dāśārṇe hṛṣṭarūpā śikhaṇḍinī
30	kasya cit tv atha kālasya kubero naravāhanaḥ lokānuyātrāṃ kurvāṇaḥ sthūṇasyāgān niveśanam
31	sa tadgṛhasyopari vartamāna; ālokayām āsa dhanādhigoptā sthūṇasya yakṣasya niśāmya veśma; svalaṃkṛtaṃ mālyaguṇair vicitram
32	lājaiś ca gandhaiś ca tathā vitānair; abhyarcitaṃ dhūpanadhūpitaṃ ca dhvajaiḥ patākābhir alaṃkṛtaṃ ca; bhakṣyānnapeyāmiṣadattahomam
33	tat sthānaṃ tasya dṛṣṭvā tu sarvataḥ samalaṃkṛtam athābravīd yakṣapatis tān yakṣān anugāṃs tadā
34	svalaṃkṛtam idaṃ veśma sthūṇasyāmitavikramāḥ nopasarpati māṃ cāpi kasmād adya sumandadhīḥ
35	yasmāj jānan sumandātmā mām asau nopasarpati tasmāt tasmai mahādaṇḍo dhāryaḥ syād iti me matiḥ
36	yakṣā ūcuḥ
36	drupadasya sutā rājan rājño jātā śikhaṇḍinī tasyai nimitte kasmiṃś cit prādāt puruṣalakṣaṇam
37	agrahīl lakṣaṇaṃ strīṇāṃ strībhūtas tiṣṭhate gṛhe nopasarpati tenāsau savrīḍaḥ strīsvarūpavān
38	etasmāt kāraṇād rājan sthūṇo na tvādya paśyati śrutvā kuru yathānyāyaṃ vimānam iha tiṣṭhatām
39	bhīṣma uvāca
39	ānīyatāṃ sthūṇa iti tato yakṣādhipo 'bravīt kartāsmi nigrahaṃ tasyety uvāca sa punaḥ punaḥ
40	so 'bhyagacchata yakṣendram āhūtaḥ pṛthivīpate strīsvarūpo mahārāja tasthau vrīḍāsamanvitaḥ
41	taṃ śaśāpa susaṃkruddho dhanadaḥ kurunandana evam eva bhavatv asya strītvaṃ pāpasya guhyakāḥ
42	tato 'bravīd yakṣapatir mahātmā; yasmād adās tv avamanyeha yakṣān śikhaṇḍine lakṣaṇaṃ pāpabuddhe; strīlakṣaṇaṃ cāgrahīḥ pāpakarman
43	apravṛttaṃ sudurbuddhe yasmād etat kṛtaṃ tvayā tasmād adya prabhṛty eva tvaṃ strī sa puruṣas tathā
44	tataḥ prasādayām āsur yakṣā vaiśravaṇaṃ kila sthūṇasyārthe kuruṣvāntaṃ śāpasyeti punaḥ punaḥ
45	tato mahātmā yakṣendraḥ pratyuvācānugāminaḥ sarvān yakṣagaṇāṃs tāta śāpasyāntacikīrṣayā
46	hate śikhaṇḍini raṇe svarūpaṃ pratipatsyate sthūṇo yakṣo nirudvego bhavatv iti mahāmanāḥ
47	ity uktvā bhagavān devo yakṣarākṣasapūjitaḥ prayayau saha taiḥ sarvair nimeṣāntaracāribhiḥ
48	sthūṇas tu śāpaṃ saṃprāpya tatraiva nyavasat tadā samaye cāgamat taṃ vai śikhaṇḍī sa kṣapācaram
49	so 'bhigamyābravīd vākyaṃ prāpto 'smi bhagavann iti tam abravīt tataḥ sthūṇaḥ prīto 'smīti punaḥ punaḥ
50	ārjavenāgataṃ dṛṣṭvā rājaputraṃ śikhaṇḍinam sarvam eva yathāvṛttam ācacakṣe śikhaṇḍine
51	yakṣa uvāca
51	śapto vaiśravaṇenāsmi tvatkṛte pārthivātmaja gacchedānīṃ yathākāmaṃ cara lokān yathāsukham
52	diṣṭam etat purā manye na śakyam ativartitum gamanaṃ tava ceto hi paulastyasya ca darśanam
53	bhīṣma uvāca
53	evam uktaḥ śikhaṇḍī tu sthūṇayakṣeṇa bhārata pratyājagāma nagaraṃ harṣeṇa mahatānvitaḥ
54	pūjayām āsa vividhair gandhamālyair mahādhanaiḥ dvijātīn devatāś cāpi caityān atha catuṣpathān
55	drupadaḥ saha putreṇa siddhārthena śikhaṇḍinā mudaṃ ca paramāṃ lebhe pāñcālyaḥ saha bāndhavaiḥ
56	śiṣyārthaṃ pradadau cāpi droṇāya kurupuṃgava śikhaṇḍinaṃ mahārāja putraṃ strīpūrviṇaṃ tathā
57	pratipede catuṣpādaṃ dhanurvedaṃ nṛpātmajaḥ śikhaṇḍī saha yuṣmābhir dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ
58	mama tv etac carās tāta yathāvat pratyavedayan jaḍāndhabadhirākārā ye yuktā drupade mayā
59	evam eṣa mahārāja strīpumān drupadātmajaḥ saṃbhūtaḥ kauravaśreṣṭha śikhaṇḍī rathasattamaḥ
60	jyeṣṭhā kāśipateḥ kanyā ambā nāmeti viśrutā drupadasya kule jātā śikhaṇḍī bharatarṣabha
61	nāham enaṃ dhanuṣpāṇiṃ yuyutsuṃ samupasthitam muhūrtam api paśyeyaṃ prahareyaṃ na cāpy uta
62	vratam etan mama sadā pṛthivyām api viśrutam striyāṃ strīpūrvake cāpi strīnāmni strīsvarūpiṇi
63	na muñceyam ahaṃ bāṇān iti kauravanandana na hanyām aham etena kāraṇena śikhaṇḍinam
64	etat tattvam ahaṃ veda janma tāta śikhaṇḍinaḥ tato nainaṃ haniṣyāmi samareṣv ātatāyinam
65	yadi bhīṣmaḥ striyaṃ hanyād dhanyād ātmānam apy uta nainaṃ tasmād dhaniṣyāmi dṛṣṭvāpi samare sthitam
66	saṃjaya uvāca
66	etac chrutvā tu kauravyo rājā duryodhanas tadā muhūrtam iva sa dhyātvā bhīṣme yuktam amanyata