Book 5 Chapter 49
1	dhṛtarāṣṭra uvāca
1	kim asau pāṇḍavo rājā dharmaputro 'bhyabhāṣata śrutvemā bahulāḥ senāḥ pratyarthena samāgatāḥ
2	kim icchaty abhisaṃrambhād yotsyamāno yudhiṣṭhiraḥ kasya svid bhrātṛputrāṇāṃ cintāsu mukham īkṣate
3	ke svid enaṃ vārayanti śāmya yudhyeti vā punaḥ nikṛtyā kopitaṃ mandair dharmajñaṃ dharmacāriṇam
4	saṃjaya uvāca
4	rājño mukham udīkṣante pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha yudhiṣṭhirasya bhadraṃ te sa sarvān anuśāsti ca
5	pṛthagbhūtāḥ pāṇḍavānāṃ pāñcālānāṃ rathavrajāḥ āyāntam abhinandanti kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram
6	tamaḥ sūryam ivodyantaṃ kaunteyaṃ dīptatejasam pāñcālāḥ pratinandanti tejorāśim ivodyatam
7	ā gopālāvipālebhyo nandamānaṃ yudhiṣṭhiram pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ pratinandanti pāṇḍavam
8	brāhmaṇyo rājaputryaś ca viśāṃ duhitaraś ca yāḥ krīḍantyo 'bhisamāyānti pārthaṃ saṃnaddham īkṣitum
9	dhṛtarāṣṭra uvāca
9	saṃjayācakṣva kenāsmān pāṇḍavā abhyayuñjata dhṛṣṭadyumnena senānyā somakāḥ kiṃbalā iva
10	vaiśaṃpāyana uvāca
10	gāvalgaṇis tu tat pṛṣṭaḥ sabhāyāṃ kurusaṃsadi niḥśvasya subhṛśaṃ dīrghaṃ muhuḥ saṃcintayann iva tatrānimittato daivāt sūtaṃ kaśmalam āviśat
11	tadācacakṣe puruṣaḥ sabhāyāṃ rājasaṃsadi saṃjayo 'yaṃ mahārāja mūrcchitaḥ patito bhuvi vācaṃ na sṛjate kāṃ cid dhīnaprajño 'lpacetanaḥ
12	dhṛtarāṣṭra uvāca
12	apaśyat saṃjayo nūnaṃ kuntīputrān mahārathān tair asya puruṣavyāghrair bhṛśam udvejitaṃ manaḥ
13	vaiśaṃpāyana uvāca
13	saṃjayaś cetanāṃ labdhvā pratyāśvasyedam abravīt dhṛtarāṣṭraṃ mahārāja sabhāyāṃ kurusaṃsadi
14	dṛṣṭavān asmi rājendra kuntīputrān mahārathān matsyarājagṛhāvāsād avarodhena karśitān śṛṇu yair hi mahārāja pāṇḍavā abhyayuñjata
15	yo naiva roṣān na bhayān na kāmān nārthakāraṇāt na hetuvādād dharmātmā satyaṃ jahyāt kathaṃ cana
16	yaḥ pramāṇaṃ mahārāja dharme dharmabhṛtāṃ varaḥ ajātaśatruṇā tena pāṇḍavā abhyayuñjata
17	yasya bāhubale tulyaḥ pṛthivyāṃ nāsti kaś cana yo vai sarvān mahīpālān vaśe cakre dhanurdharaḥ tena vo bhīmasenena pāṇḍavā abhyayuñjata
18	niḥsṛtānāṃ jatugṛhād dhiḍimbāt puruṣādakāt ya eṣām abhavad dvīpaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ
19	yājñasenīm atho yatra sindhurājo 'pakṛṣṭavān tatraiṣām abhavad dvīpaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ
20	yaś ca tān saṃgatān sarvān pāṇḍavān vāraṇāvate dahyato mocayām āsa tena vas te 'bhyayuñjata
21	kṛṣṇāyāś caratā prītiṃ yena krodhavaśā hatāḥ praviśya viṣamaṃ ghoraṃ parvataṃ gandhamādanam
22	yasya nāgāyutaṃ vīryaṃ bhujayoḥ sāram arpitam tena vo bhīmasenena pāṇḍavā abhyayuñjata
23	kṛṣṇadvitīyo vikramya tuṣṭyarthaṃ jātavedasaḥ ajayad yaḥ purā vīro yudhyamānaṃ puraṃdaram
24	yaḥ sa sākṣān mahādevaṃ giriśaṃ śūlapāṇinam toṣayām āsa yuddhena devadevam umāpatim
25	yaś ca sarvān vaśe cakre lokapālān dhanurdharaḥ tena vo vijayenājau pāṇḍavā abhyayuñjata
26	yaḥ pratīcīṃ diśaṃ cakre vaśe mlecchagaṇāyutām sa tatra nakulo yoddhā citrayodhī vyavasthitaḥ
27	tena vo darśanīyena vīreṇātidhanurbhṛtā mādrīputreṇa kauravya pāṇḍavā abhyayuñjata
28	yaḥ kāśīn aṅgamagadhān kaliṅgāṃś ca yudhājayat tena vaḥ sahadevena pāṇḍavā abhyayuñjata
29	yasya vīryeṇa sadṛśāś catvāro bhuvi mānavāḥ aśvatthāmā dhṛṣṭaketuḥ pradyumno rukmir eva ca
30	tena vaḥ sahadevena pāṇḍavā abhyayuñjata yavīyasā nṛvīreṇa mādrīnandikareṇa ca
31	tapaś cacāra yā ghoraṃ kāśikanyā purā satī bhīṣmasya vadham icchantī pretyāpi bharatarṣabha
32	pāñcālasya sutā jajñe daivāc ca sa punaḥ pumān strīpuṃsoḥ puruṣavyāghra yaḥ sa veda guṇāguṇān
33	yaḥ kaliṅgān samāpede pāñcālo yuddhadurmadaḥ śikhaṇḍinā vaḥ kuravaḥ kṛtāstreṇābhyayuñjata
34	yāṃ yakṣaḥ puruṣaṃ cakre bhīṣmasya nidhane kila maheṣvāsena raudreṇa pāṇḍavā abhyayuñjata
35	maheṣvāsā rājaputrā bhrātaraḥ pañca kekayāḥ sumṛṣṭakavacāḥ śūrās taiś ca vas te 'bhyayuñjata
36	yo dīrghabāhuḥ kṣiprāstro dhṛtimān satyavikramaḥ tena vo vṛṣṇivīreṇa yuyudhānena saṃgaraḥ
37	ya āsīc charaṇaṃ kāle pāṇḍavānāṃ mahātmanām raṇe tena virāṭena pāṇḍavā abhyayuñjata
38	yaḥ sa kāśipatī rājā vārāṇasyāṃ mahārathaḥ sa teṣām abhavad yoddhā tena vas te 'bhyayuñjata
39	śiśubhir durjayaiḥ saṃkhye draupadeyair mahātmabhiḥ āśīviṣasamasparśaiḥ pāṇḍavā abhyayuñjata
40	yaḥ kṛṣṇasadṛśo vīrye yudhiṣṭhirasamo dame tenābhimanyunā saṃkhye pāṇḍavā abhyayuñjata
41	yaś caivāpratimo vīrye dhṛṣṭaketur mahāyaśāḥ duḥsahaḥ samare kruddhaḥ śaiśupālir mahārathaḥ tena vaś cedirājena pāṇḍavā abhyayuñjata
42	yaḥ saṃśrayaḥ pāṇḍavānāṃ devānām iva vāsavaḥ tena vo vāsudevena pāṇḍavā abhyayuñjata
43	tathā cedipater bhrātā śarabho bharatarṣabha karakarṣeṇa sahitas tābhyāṃ vas te 'bhyayuñjata
44	jārāsaṃdhiḥ sahadevo jayatsenaś ca tāv ubhau drupadaś ca mahātejā balena mahatā vṛtaḥ tyaktātmā pāṇḍavārthāya yotsyamāno vyavasthitaḥ
45	ete cānye ca bahavaḥ prācyodīcyā mahīkṣitaḥ śataśo yān apāśritya dharmarājo vyavasthitaḥ