 | Book 3 Chapter 275
|
| 1 | mārkaṇḍeya uvāca
|
| 1 | sa hatvā rāvaṇaṃ kṣudraṃ rākṣasendraṃ suradviṣam
babhūva hṛṣṭaḥ sasuhṛd rāmaḥ saumitriṇā saha
|
| 2 | tato hate daśagrīve devāḥ sarṣipurogamāḥ
āśīrbhir jayayuktābhir ānarcus taṃ mahābhujam
|
| 3 | rāmaṃ kamalapatrākṣaṃ tuṣṭuvuḥ sarvadevatāḥ
gandharvāḥ puṣpavarṣaiś ca vāgbhiś ca tridaśālayāḥ
|
| 4 | pūjayitvā yathā rāmaṃ pratijagmur yathāgatam
tan mahotsavasaṃkāśam āsīd ākāśam acyuta
|
| 5 | tato hatvā daśagrīvaṃ laṅkāṃ rāmo mahāyaśāḥ
vibhīṣaṇāya pradadau prabhuḥ parapuraṃjayaḥ
|
| 6 | tataḥ sītāṃ puraskṛtya vibhīṣaṇapuraskṛtām
avindhyo nāma suprajño vṛddhāmātyo viniryayau
|
| 7 | uvāca ca mahātmānaṃ kākutsthaṃ dainyam āsthitam
pratīccha devīṃ sadvṛttāṃ mahātmañ jānakīm iti
|
| 8 | etac chrutvā vacas tasmād avatīrya rathottamāt
bāṣpeṇāpihitāṃ sītāṃ dadarśekṣvākunandanaḥ
|
| 9 | tāṃ dṛṣṭvā cārusarvāṅgīṃ yānasthāṃ śokakarśitām
malopacitasarvāṅgīṃ jaṭilāṃ kṛṣṇavāsasam
|
| 10 | uvāca rāmo vaidehīṃ parāmarśaviśaṅkitaḥ
gaccha vaidehi muktā tvaṃ yat kāryaṃ tan mayā kṛtam
|
| 11 | mām āsādya patiṃ bhadre na tvaṃ rākṣasaveśmani
jarāṃ vrajethā iti me nihato 'sau niśācaraḥ
|
| 12 | kathaṃ hy asmadvidho jātu jānan dharmaviniścayam
parahastagatāṃ nārīṃ muhūrtam api dhārayet
|
| 13 | suvṛttām asuvṛttāṃ vāpy ahaṃ tvām adya maithili
notsahe paribhogāya śvāvalīḍhaṃ havir yathā
|
| 14 | tataḥ sā sahasā bālā tac chrutvā dāruṇaṃ vacaḥ
papāta devī vyathitā nikṛttā kadalī yathā
|
| 15 | yo hy asyā harṣasaṃbhūto mukharāgas tadābhavat
kṣaṇena sa punar bhraṣṭo niḥśvāsād iva darpaṇe
|
| 16 | tatas te harayaḥ sarve tac chrutvā rāmabhāṣitam
gatāsukalpā niśceṣṭā babhūvuḥ sahalakṣmaṇāḥ
|
| 17 | tato devo viśuddhātmā vimānena caturmukhaḥ
pitāmaho jagatsraṣṭā darśayām āsa rāghavam
|
| 18 | śakraś cāgniś ca vāyuś ca yamo varuṇa eva ca
yakṣādhipaś ca bhagavāṃs tathā saptarṣayo 'malāḥ
|
| 19 | rājā daśarathaś caiva divyabhāsvaramūrtimān
vimānena mahārheṇa haṃsayuktena bhāsvatā
|
| 20 | tato 'ntarikṣaṃ tat sarvaṃ devagandharvasaṃkulam
śuśubhe tārakācitraṃ śaradīva nabhastalam
|
| 21 | tata utthāya vaidehi teṣāṃ madhye yaśasvinī
uvāca vākyaṃ kalyāṇī rāmaṃ pṛthulavakṣasam
|
| 22 | rājaputra na te kopaṃ karomi viditā hi me
gatiḥ strīṇāṃ narāṇāṃ ca śṛṇu cedaṃ vaco mama
|
| 23 | antaś carati bhūtānāṃ mātariśvā sadāgatiḥ
sa me vimuñcatu prāṇān yadi pāpaṃ carāmy aham
|
| 24 | agnir āpas tathākāśaṃ pṛthivī vāyur eva ca
vimuñcantu mama prāṇān yadi pāpaṃ carāmy aham
|
| 25 | tato 'ntarikṣe vāg āsīt sarvā viśrāvayan diśaḥ
puṇyā saṃharṣaṇī teṣāṃ vānarāṇāṃ mahātmanām
|
| 26 | vāyur uvāca
|
| 26 | bho bho rāghava satyaṃ vai vāyur asmi sadāgatiḥ
apāpā maithilī rājan saṃgaccha saha bhāryayā
|
| 27 | agnir uvāca
|
| 27 | aham antaḥśarīrastho bhūtānāṃ raghunandana
susūkṣmam api kākutstha maithilī nāparādhyati
|
| 28 | varuṇa uvāca
|
| 28 | rasā vai matprasūtā hi bhūtadeheṣu rāghava
ahaṃ vai tvāṃ prabravīmi maithilī pratigṛhyatām
|
| 29 | brahmovāca
|
| 29 | putra naitad ihāścaryaṃ tvayi rājarṣidharmiṇi
sādho sadvṛttamārgasthe śṛṇu cedaṃ vaco mama
|
| 30 | śatrur eṣa tvayā vīra devagandharvabhoginām
yakṣāṇāṃ dānavānāṃ ca maharṣīṇāṃ ca pātitaḥ
|
| 31 | avadhyaḥ sarvabhūtānāṃ matprasādāt purābhavat
kasmāc cit kāraṇāt pāpaḥ kaṃ cit kālam upekṣitaḥ
|
| 32 | vadhārtham ātmanas tena hṛtā sītā durātmanā
nalakūbaraśāpena rakṣā cāsyāḥ kṛtā mayā
|
| 33 | yadi hy akāmām āsevet striyam anyām api dhruvam
śatadhāsya phaled deha ity uktaḥ so 'bhavat purā
|
| 34 | nātra śaṅkā tvayā kāryā pratīcchemāṃ mahādyute
kṛtaṃ tvayā mahat kāryaṃ devānām amaraprabha
|
| 35 | daśaratha uvāca
|
| 35 | prīto 'smi vatsa bhadraṃ te pitā daśaratho 'smi te
anujānāmi rājyaṃ ca praśādhi puruṣottama
|
| 36 | rāma uvāca
|
| 36 | abhivādaye tvāṃ rājendra yadi tvaṃ janako mama
gamiṣyāmi purīṃ ramyām ayodhyāṃ śāsanāt tava
|
| 37 | mārkaṇḍeya uvāca
|
| 37 | tam uvāca pitā bhūyaḥ prahṛṣṭo manujādhipa
gacchāyodhyāṃ praśādhi tvaṃ rāma raktāntalocana
|
| 38 | tato devān namaskṛtya suhṛdbhir abhinanditaḥ
mahendra iva paulomyā bhāryayā sa sameyivān
|
| 39 | tato varaṃ dadau tasmai avindhyāya paraṃtapaḥ
trijaṭāṃ cārthamānābhyāṃ yojayām āsa rākṣasīm
|
| 40 | tam uvāca tato brahmā devaiḥ śakramukhair vṛtaḥ
kausalyāmātar iṣṭāṃs te varān adya dadāni kān
|
| 41 | vavre rāmaḥ sthitiṃ dharme śatrubhiś cāparājayam
rākṣasair nihatānāṃ ca vānarāṇāṃ samudbhavam
|
| 42 | tatas te brahmaṇā prokte tatheti vacane tadā
samuttasthur mahārāja vānarā labdhacetasaḥ
|
| 43 | sītā cāpi mahābhāgā varaṃ hanumate dadau
rāmakīrtyā samaṃ putra jīvitaṃ te bhaviṣyati
|
| 44 | divyās tvām upabhogāś ca matprasādakṛtāḥ sadā
upasthāsyanti hanumann iti sma harilocana
|
| 45 | tatas te prekṣamāṇānāṃ teṣām akliṣṭakarmaṇām
antardhānaṃ yayur devāḥ sarve śakrapurogamāḥ
|
| 46 | dṛṣṭvā tu rāmaṃ jānakyā sametaṃ śakrasārathiḥ
uvāca paramaprītaḥ suhṛnmadhya idaṃ vacaḥ
|
| 47 | devagandharvayakṣāṇāṃ mānuṣāsurabhoginām
apanītaṃ tvayā duḥkham idaṃ satyaparākrama
|
| 48 | sadevāsuragandharvā yakṣarākṣasapannagāḥ
kathayiṣyanti lokās tvāṃ yāvad bhūmir dhariṣyati
|
| 49 | ity evam uktvānujñāpya rāmaṃ śastrabhṛtāṃ varam
saṃpūjyāpākramat tena rathenādityavarcasā
|
| 50 | tataḥ sītāṃ puraskṛtya rāmaḥ saumitriṇā saha
sugrīvapramukhaiś caiva sahitaḥ sarvavānaraiḥ
|
| 51 | vidhāya rakṣāṃ laṅkāyāṃ vibhīṣaṇapuraskṛtaḥ
saṃtatāra punas tena setunā makarālayam
|
| 52 | puṣpakeṇa vimānena khecareṇa virājatā
kāmagena yathā mukhyair amātyaiḥ saṃvṛto vaśī
|
| 53 | tatas tīre samudrasya yatra śiśye sa pārthivaḥ
tatraivovāsa dharmātmā sahitaḥ sarvavānaraiḥ
|
| 54 | athainān rāghavaḥ kāle samānīyābhipūjya ca
visarjayām āsa tadā ratnaiḥ saṃtoṣya sarvaśaḥ
|
| 55 | gateṣu vānarendreṣu gopuccharkṣeṣu teṣu ca
sugrīvasahito rāmaḥ kiṣkindhāṃ punar āgamat
|
| 56 | vibhīṣaṇenānugataḥ sugrīvasahitas tadā
puṣpakeṇa vimānena vaidehyā darśayan vanam
|
| 57 | kiṣkindhāṃ tu samāsādya rāmaḥ praharatāṃ varaḥ
aṅgadaṃ kṛtakarmāṇaṃ yauvarājye 'bhyaṣecayat
|
| 58 | tatas tair eva sahito rāmaḥ saumitriṇā saha
yathāgatena mārgeṇa prayayau svapuraṃ prati
|
| 59 | ayodhyāṃ sa samāsādya purīṃ rāṣṭrapatis tataḥ
bharatāya hanūmantaṃ dūtaṃ prasthāpayat tadā
|
| 60 | lakṣayitveṅgitaṃ sarvaṃ priyaṃ tasmai nivedya ca
vāyuputre punaḥ prāpte nandigrāmam upāgamat
|
| 61 | sa tatra maladigdhāṅgaṃ bharataṃ cīravāsasam
agrataḥ pāduke kṛtvā dadarśāsīnam āsane
|
| 62 | sametya bharatenātha śatrughnena ca vīryavān
rāghavaḥ sahasaumitrir mumude bharatarṣabha
|
| 63 | tathā bharataśatrughnau sametau guruṇā tadā
vaidehyā darśanenobhau praharṣaṃ samavāpatuḥ
|
| 64 | tasmai tad bharato rājyam āgatāyābhisatkṛtam
nyāsaṃ niryātayām āsa yuktaḥ paramayā mudā
|
| 65 | tatas taṃ vaiṣṇave śūraṃ nakṣatre 'bhimate 'hani
vasiṣṭho vāmadevaś ca sahitāv abhyaṣiñcatām
|
| 66 | so 'bhiṣiktaḥ kapiśreṣṭhaṃ sugrīvaṃ sasuhṛjjanam
vibhīṣaṇaṃ ca paulastyam anvajānād gṛhān prati
|
| 67 | abhyarcya vividhai ratnaiḥ prītiyuktau mudā yutau
samādhāyetikartavyaṃ duḥkhena visasarja ha
|
| 68 | puṣpakaṃ ca vimānaṃ tat pūjayitvā sa rāghavaḥ
prādād vaiśravaṇāyaiva prītyā sa raghunandanaḥ
|
| 69 | tato devarṣisahitaḥ saritaṃ gomatīm anu
daśāśvamedhān ājahre jārūthyān sa nirargalān
|