Book 3 Chapter 202
1	mārkaṇḍeya uvāca
1	evam uktaḥ sa vipras tu dharmavyādhena bhārata kathām akathayad bhūyo manasaḥ prītivardhanīm
2	brāhmaṇa
2	mahābhūtāni yāny āhuḥ pañca dharmavidāṃ vara ekaikasya guṇān samyak pañcānām api me vada
3	vyādha uvāca
3	bhūmir āpas tathā jyotir vāyur ākāśam eva ca guṇottarāṇi sarvāṇi teṣāṃ vakṣyāmi te guṇān
4	bhūmiḥ pañcaguṇā brahmann udakaṃ ca caturguṇam guṇās trayas tejasi ca trayaś cākāśavātayoḥ
5	śabdaḥ sparśaś ca rūpaṃ ca raso gandhaś ca pañcamaḥ ete guṇāḥ pañca bhūmeḥ sarvebhyo guṇavattarāḥ
6	śabdaḥ sparśaś ca rūpaṃ ca rasaś cāpi dvijottama apām ete guṇā brahman kīrtitās tava suvrata
7	śabdaḥ sparśaś ca rūpaṃ ca tejaso 'tha guṇās trayaḥ śabdaḥ sparśaś ca vāyau tu śabda ākāśa eva ca
8	ete pañcadaśa brahman guṇā bhūteṣu pañcasu vartante sarvabhūteṣu yeṣu lokāḥ pratiṣṭhitāḥ anyonyaṃ nātivartante saṃpac ca bhavati dvija
9	yadā tu viṣamībhāvam ācaranti carācarāḥ tadā dehī deham anyaṃ vyatirohati kālataḥ
10	ānupūrvyā vinaśyanti jāyante cānupūrvaśaḥ tatra tatra hi dṛśyante dhātavaḥ pāñcabhautikāḥ yair āvṛtam idaṃ sarvaṃ jagat sthāvarajaṅgamam
11	indriyaiḥ sṛjyate yad yat tat tad vyaktam iti smṛtam avyaktam iti vijñeyaṃ liṅgagrāhyam atīndriyam
12	yathāsvaṃ grāhakāny eṣāṃ śabdādīnām imāni tu indriyāṇi yadā dehī dhārayann iha tapyate
13	loke vitatam ātmānaṃ lokaṃ cātmani paśyati parāvarajñaḥ saktaḥ san sarvabhūtāni paśyati
14	paśyataḥ sarvabhūtāni sarvāvasthāsu sarvadā brahmabhūtasya saṃyogo nāśubhenopapadyate
15	jñānamūlātmakaṃ kleśam ativṛttasya mohajam loko buddhiprakāśena jñeyamārgeṇa dṛśyate
16	anādinidhanaṃ jantum ātmayoniṃ sadāvyayam anaupamyam amūrtaṃ ca bhagavān āha buddhimān tapomūlam idaṃ sarvaṃ yan māṃ viprānupṛcchasi
17	indriyāṇy eva tat sarvaṃ yat svarganarakāv ubhau nigṛhītavisṛṣṭāni svargāya narakāya ca
18	eṣa yogavidhiḥ kṛtsno yāvad indriyadhāraṇam etan mūlaṃ hi tapasaḥ kṛtsnasya narakasya ca
19	indriyāṇāṃ prasaṅgena doṣam ṛcchaty asaṃśayam saṃniyamya tu tāny eva tataḥ siddhim avāpnute
20	ṣaṇṇām ātmani nityānām aiśvaryaṃ yo 'dhigacchati na sa pāpaiḥ kuto 'narthair yujyate vijitendriyaḥ
21	rathaḥ śarīraṃ puruṣasya dṛṣṭam; ātmā niyantendriyāṇy āhur aśvān tair apramattaḥ kuśalī sadaśvair; dāntaiḥ sukhaṃ yāti rathīva dhīraḥ
22	ṣaṇṇām ātmani nityānām indriyāṇāṃ pramāthinām yo dhīro dhārayed raśmīn sa syāt paramasārathiḥ
23	indriyāṇāṃ prasṛṣṭānāṃ hayānām iva vartmasu dhṛtiṃ kurvīta sārathye dhṛtyā tāni jayed dhruvam
24	indriyāṇāṃ hi caratāṃ yan mano 'nuvidhīyate tad asya harate buddhiṃ nāvaṃ vāyur ivāmbhasi
25	yeṣu vipratipadyante ṣaṭsu mohāt phalāgame teṣv adhyavasitādhyāyī vindate dhyānajaṃ phalam