Book 3 Chapter 185
1	vaiśaṃpāyana uvāca
1	tataḥ sa pāṇḍavo bhūyo mārkaṇḍeyam uvāca ha kathayasveha caritaṃ manor vaivasvatasya me
2	mārkaṇḍeya uvāca
2	vivasvataḥ suto rājan paramarṣiḥ pratāpavān babhūva naraśārdūla prajāpatisamadyutiḥ
3	ojasā tejasā lakṣmyā tapasā ca viśeṣataḥ aticakrāma pitaraṃ manuḥ svaṃ ca pitāmaham
4	ūrdhvabāhur viśālāyāṃ badaryāṃ sa narādhipaḥ ekapādasthitas tīvraṃ cacāra sumahat tapaḥ
5	avākśirās tathā cāpi netrair animiṣair dṛḍham so 'tapyata tapo ghoraṃ varṣāṇām ayutaṃ tadā
6	taṃ kadā cit tapasyantam ārdracīrajaṭādharam vīriṇītīram āgamya matsyo vacanam abravīt
7	bhagavan kṣudramatsyo 'smi balavadbhyo bhayaṃ mama matsyebhyo hi tato māṃ tvaṃ trātum arhasi suvrata
8	durbalaṃ balavanto hi matsyaṃ matsyā viśeṣataḥ bhakṣayanti yathā vṛttir vihitā naḥ sanātanī
9	tasmād bhayaughān mahato majjantaṃ māṃ viśeṣataḥ trātum arhasi kartāsmi kṛte pratikṛtaṃ tava
10	sa matsyavacanaṃ śrutvā kṛpayābhipariplutaḥ manur vaivasvato 'gṛhṇāt taṃ matsyaṃ pāṇinā svayam
11	udakāntam upānīya matsyaṃ vaivasvato manuḥ aliñjare prākṣipat sa candrāṃśusadṛśaprabham
12	sa tatra vavṛdhe rājan matsyaḥ paramasatkṛtaḥ putravac cākarot tasmin manur bhāvaṃ viśeṣataḥ
13	atha kālena mahatā sa matsyaḥ sumahān abhūt aliñjare jale caiva nāsau samabhavat kila
14	atha matsyo manuṃ dṛṣṭvā punar evābhyabhāṣata bhagavan sādhu me 'dyānyat sthānaṃ saṃpratipādaya
15	uddhṛtyāliñjarāt tasmāt tataḥ sa bhagavān muniḥ taṃ matsyam anayad vāpīṃ mahatīṃ sa manus tadā
16	tatra taṃ prākṣipac cāpi manuḥ parapuraṃjaya athāvardhata matsyaḥ sa punar varṣagaṇān bahūn
17	dviyojanāyatā vāpī vistṛtā cāpi yojanam tasyāṃ nāsau samabhavan matsyo rājīvalocana viceṣṭituṃ vā kaunteya matsyo vāpyāṃ viśāṃ pate
18	manuṃ matsyas tato dṛṣṭvā punar evābhyabhāṣata naya māṃ bhagavan sādho samudramahiṣīṃ prabho gaṅgāṃ tatra nivatsyāmi yathā vā tāta manyase
19	evam ukto manur matsyam anayad bhagavān vaśī nadīṃ gaṅgāṃ tatra cainaṃ svayaṃ prākṣipad acyutaḥ
20	sa tatra vavṛdhe matsyaḥ kiṃ cit kālam ariṃdama tataḥ punar manuṃ dṛṣṭvā matsyo vacanam abravīt
21	gaṅgāyāṃ hi na śaknomi bṛhattvāc ceṣṭituṃ prabho samudraṃ naya mām āśu prasīda bhagavann iti
22	uddhṛtya gaṅgāsalilāt tato matsyaṃ manuḥ svayam samudram anayat pārtha tatra cainam avāsṛjat
23	sumahān api matsyaḥ san sa manor manasas tadā āsīd yatheṣṭahāryaś ca sparśagandhasukhaś ca vai
24	yadā samudre prakṣiptaḥ sa matsyo manunā tadā tata enam idaṃ vākyaṃ smayamāna ivābravīt
25	bhagavan kṛtā hi me rakṣā tvayā sarvā viśeṣataḥ prāptakālaṃ tu yat kāryaṃ tvayā tac chrūyatāṃ mama
26	acirād bhagavan bhaumam idaṃ sthāvarajaṅgamam sarvam eva mahābhāga pralayaṃ vai gamiṣyati
27	saṃprakṣālanakālo 'yaṃ lokānāṃ samupasthitaḥ tasmāt tvāṃ bodhayāmy adya yat te hitam anuttamam
28	trasānāṃ sthāvarāṇāṃ ca yac ceṅgaṃ yac ca neṅgati tasya sarvasya saṃprāptaḥ kālaḥ paramadāruṇaḥ
29	nauś ca kārayitavyā te dṛḍhā yuktavaṭākarā tatra saptarṣibhiḥ sārdham āruhethā mahāmune
30	bījāni caiva sarvāṇi yathoktāni mayā purā tasyām ārohayer nāvi susaṃguptāni bhāgaśaḥ
31	nausthaś ca māṃ pratīkṣethās tadā munijanapriya āgamiṣyāmy ahaṃ śṛṅgī vijñeyas tena tāpasa
32	evam etat tvayā kāryam āpṛṣṭo 'si vrajāmy aham nātiśaṅkyam idaṃ cāpi vacanaṃ te mamābhibho
33	evaṃ kariṣya iti taṃ sa matsyaṃ pratyabhāṣata jagmatuś ca yathākāmam anujñāpya parasparam
34	tato manur mahārāja yathoktaṃ matsyakena ha bījāny ādāya sarvāṇi sāgaraṃ pupluve tadā nāvā tu śubhayā vīra mahormiṇam ariṃdama
35	cintayām āsa ca manus taṃ matsyaṃ pṛthivīpate sa ca tac cintitaṃ jñātvā matsyaḥ parapuraṃjaya śṛṅgī tatrājagāmāśu tadā bharatasattama
36	taṃ dṛṣṭvā manujendrendra manur matsyaṃ jalārṇave śṛṅgiṇaṃ taṃ yathoktena rūpeṇādrim ivocchritam
37	vaṭākaramayaṃ pāśam atha matsyasya mūrdhani manur manujaśārdūla tasmiñ śṛṅge nyaveśayat
38	saṃyatas tena pāśena matsyaḥ parapuraṃjaya vegena mahatā nāvaṃ prākarṣal lavaṇāmbhasi
39	sa tatāra tayā nāvā samudraṃ manujeśvara nṛtyamānam ivormībhir garjamānam ivāmbhasā
40	kṣobhyamāṇā mahāvātaiḥ sā naus tasmin mahodadhau ghūrṇate capaleva strī mattā parapuraṃjaya
41	naiva bhūmir na ca diśaḥ pradiśo vā cakāśire sarvam āmbhasam evāsīt khaṃ dyauś ca narapuṃgava
42	evaṃbhūte tadā loke saṃkule bharatarṣabha adṛśyanta saptarṣayo manur matsyaḥ sahaiva ha
43	evaṃ bahūn varṣagaṇāṃs tāṃ nāvaṃ so 'tha matsyakaḥ cakarṣātandrito rājaṃs tasmin salilasaṃcaye
44	tato himavataḥ śṛṅgaṃ yat paraṃ puruṣarṣabha tatrākarṣat tato nāvaṃ sa matsyaḥ kurunandana
45	tato 'bravīt tadā matsyas tān ṛṣīn prahasañ śanaiḥ asmin himavataḥ śṛṅge nāvaṃ badhnīta māciram
46	sā baddhā tatra tais tūrṇam ṛṣibhir bharatarṣabha naur matsyasya vacaḥ śrutvā śṛṅge himavatas tadā
47	tac ca naubandhanaṃ nāma śṛṅgaṃ himavataḥ param khyātam adyāpi kaunteya tad viddhi bharatarṣabha
48	athābravīd animiṣas tān ṛṣīn sahitāṃs tadā ahaṃ prajāpatir brahmā matparaṃ nādhigamyate matsyarūpeṇa yūyaṃ ca mayāsmān mokṣitā bhayāt
49	manunā ca prajāḥ sarvāḥ sadevāsuramānavāḥ sraṣṭavyāḥ sarvalokāś ca yac ceṅgaṃ yac ca neṅgati
50	tapasā cātitīvreṇa pratibhāsya bhaviṣyati matprasādāt prajāsarge na ca mohaṃ gamiṣyati
51	ity uktvā vacanaṃ matsyaḥ kṣaṇenādarśanaṃ gataḥ sraṣṭukāmaḥ prajāś cāpi manur vaivasvataḥ svayam pramūḍho 'bhūt prajāsarge tapas tepe mahat tataḥ
52	tapasā mahatā yuktaḥ so 'tha sraṣṭuṃ pracakrame sarvāḥ prajā manuḥ sākṣād yathāvad bharatarṣabha
53	ity etan mātsyakaṃ nāma purāṇaṃ parikīrtitam ākhyānam idam ākhyātaṃ sarvapāpaharaṃ mayā
54	ya idaṃ śṛṇuyān nityaṃ manoś caritam āditaḥ sa sukhī sarvasiddhārthaḥ svargalokam iyān naraḥ