 | Book 3 Chapter 72
|
| 1 | damayanty uvāca
|
| 1 | gaccha keśini jānīhi ka eṣa rathavāhakaḥ
upaviṣṭo rathopasthe vikṛto hrasvabāhukaḥ
|
| 2 | abhyetya kuśalaṃ bhadre mṛdupūrvaṃ samāhitā
pṛcchethāḥ puruṣaṃ hy enaṃ yathātattvam anindite
|
| 3 | atra me mahatī śaṅkā bhaved eṣa nalo nṛpaḥ
tathā ca me manastuṣṭir hṛdayasya ca nirvṛtiḥ
|
| 4 | brūyāś cainaṃ kathānte tvaṃ parṇādavacanaṃ yathā
prativākyaṃ ca suśroṇi budhyethās tvam anindite
|
| 5 | bṛhadaśva uvāca
|
| 5 | evaṃ samāhitā gatvā dūtī bāhukam abravīt
damayanty api kalyāṇī prāsādasthānvavaikṣata
|
| 6 | keśiny uvāca
|
| 6 | svāgataṃ te manuṣyendra kuśalaṃ te bravīmy aham
damayantyā vacaḥ sādhu nibodha puruṣarṣabha
|
| 7 | kadā vai prasthitā yūyaṃ kimartham iha cāgatāḥ
tat tvaṃ brūhi yathānyāyaṃ vaidarbhī śrotum icchati
|
| 8 | bāhuka uvāca
|
| 8 | śrutaḥ svayaṃvaro rājñā kausalyena yaśasvinā
dvitīyo damayantyā vai śvobhūta iti bhāmini
|
| 9 | śrutvā taṃ prasthito rājā śatayojanayāyibhiḥ
hayair vātajavair mukhyair aham asya ca sārathiḥ
|
| 10 | keśiny uvāca
|
| 10 | atha yo 'sau tṛtīyo vaḥ sa kutaḥ kasya vā punaḥ
tvaṃ ca kasya kathaṃ cedaṃ tvayi karma samāhitam
|
| 11 | bāhuka uvāca
|
| 11 | puṇyaślokasya vai sūto vārṣṇeya iti viśrutaḥ
sa nale vidrute bhadre bhāṅgasvarim upasthitaḥ
|
| 12 | aham apy aśvakuśalaḥ sūdatve ca suniṣṭhitaḥ
ṛtuparṇena sārathye bhojane ca vṛtaḥ svayam
|
| 13 | keśiny uvāca
|
| 13 | atha jānāti vārṣṇeyaḥ kva nu rājā nalo gataḥ
kathaṃ cit tvayi vaitena kathitaṃ syāt tu bāhuka
|
| 14 | bāhuka uvāca
|
| 14 | ihaiva putrau nikṣipya nalasyāśubhakarmaṇaḥ
gatas tato yathākāmaṃ naiṣa jānāti naiṣadham
|
| 15 | na cānyaḥ puruṣaḥ kaś cin nalaṃ vetti yaśasvini
gūḍhaś carati loke 'smin naṣṭarūpo mahīpatiḥ
|
| 16 | ātmaiva hi nalaṃ vetti yā cāsya tadanantarā
na hi vai tāni liṅgāni nalaṃ śaṃsanti karhi cit
|
| 17 | keśiny uvāca
|
| 17 | yo 'sāv ayodhyāṃ prathamaṃ gatavān brāhmaṇas tadā
imāni nārīvākyāni kathayānaḥ punaḥ punaḥ
|
| 18 | kva nu tvaṃ kitava chittvā vastrārdhaṃ prasthito mama
utsṛjya vipine suptām anuraktāṃ priyāṃ priya
|
| 19 | sā vai yathā samādiṣṭā tatrāste tvatpratīkṣiṇī
dahyamānā divārātraṃ vastrārdhenābhisaṃvṛtā
|
| 20 | tasyā rudantyāḥ satataṃ tena duḥkhena pārthiva
prasādaṃ kuru vai vīra prativākyaṃ prayaccha ca
|
| 21 | tasyās tat priyam ākhyānaṃ prabravīhi mahāmate
tad eva vākyaṃ vaidarbhī śrotum icchaty aninditā
|
| 22 | etac chrutvā prativacas tasya dattaṃ tvayā kila
yat purā tat punas tvatto vaidarbhī śrotum icchati
|
| 23 | bṛhadaśva uvāca
|
| 23 | evam uktasya keśinyā nalasya kurunandana
hṛdayaṃ vyathitaṃ cāsīd aśrupūrṇe ca locane
|
| 24 | sa nigṛhyātmano duḥkhaṃ dahyamāno mahīpatiḥ
bāṣpasaṃdigdhayā vācā punar evedam abravīt
|
| 25 | vaiṣamyam api saṃprāptā gopāyanti kulastriyaḥ
ātmānam ātmanā satyo jitasvargā na saṃśayaḥ
|
| 26 | rahitā bhartṛbhiś caiva na krudhyanti kadā cana
prāṇāṃś cāritrakavacā dhārayantīha satstriyaḥ
|
| 27 | prāṇayātrāṃ pariprepsoḥ śakunair hṛtavāsasaḥ
ādhibhir dahyamānasya śyāmā na kroddhum arhati
|
| 28 | satkṛtāsatkṛtā vāpi patiṃ dṛṣṭvā tathāgatam
bhraṣṭarājyaṃ śriyā hīnaṃ kṣudhitaṃ vyasanāplutam
|
| 29 | evaṃ bruvāṇas tad vākyaṃ nalaḥ paramaduḥkhitaḥ
na bāṣpam aśakat soḍhuṃ praruroda ca bhārata
|
| 30 | tataḥ sā keśinī gatvā damayantyai nyavedayat
tat sarvaṃ kathitaṃ caiva vikāraṃ caiva tasya tam
|