Book 3 Chapter 69
1	bṛhadaśva uvāca
1	śrutvā vacaḥ sudevasya ṛtuparṇo narādhipaḥ sāntvayañ ślakṣṇayā vācā bāhukaṃ pratyabhāṣata
2	vidarbhān yātum icchāmi damadantyāḥ svayaṃvaram ekāhnā hayatattvajña manyase yadi bāhuka
3	evam uktasya kaunteya tena rājñā nalasya ha vyadīryata mano duḥkhāt pradadhyau ca mahāmanāḥ
4	damayantī bhaved etat kuryād duḥkhena mohitā asmadarthe bhaved vāyam upāyaś cintito mahān
5	nṛśaṃsaṃ bata vaidarbhī kartukāmā tapasvinī mayā kṣudreṇa nikṛtā pāpenākṛtabuddhinā
6	strīsvabhāvaś calo loke mama doṣaś ca dāruṇaḥ syād evam api kuryāt sā vivaśā gatasauhṛdā mama śokena saṃvignā nairāśyāt tanumadhyamā
7	na caivaṃ karhi cit kuryāt sāpatyā ca viśeṣataḥ yad atra tathyaṃ pathyaṃ ca gatvā vetsyāmi niścayam ṛtuparṇasya vai kāmam ātmārthaṃ ca karomy aham
8	iti niścitya manasā bāhuko dīnamānasaḥ kṛtāñjalir uvācedam ṛtuparṇaṃ narādhipam
9	pratijānāmi te satyaṃ gamiṣyasi narādhipa ekāhnā puruṣavyāghra vidarbhanagarīṃ nṛpa
10	tataḥ parīkṣām aśvānāṃ cakre rājan sa bāhukaḥ aśvaśālām upāgamya bhāṅgasvarinṛpājñayā
11	sa tvaryamāṇo bahuśa ṛtuparṇena bāhukaḥ adhyagacchat kṛśān aśvān samarthān adhvani kṣamān
12	tejobalasamāyuktān kulaśīlasamanvitān varjitāṃl lakṣaṇair hīnaiḥ pṛthuprothān mahāhanūn śuddhān daśabhir āvartaiḥ sindhujān vātaraṃhasaḥ
13	dṛṣṭvā tān abravīd rājā kiṃ cit kopasamanvitaḥ kim idaṃ prārthitaṃ kartuṃ pralabdhavyā hi te vayam
14	katham alpabalaprāṇā vakṣyantīme hayā mama mahān adhvā ca turagair gantavyaḥ katham īdṛśaiḥ
15	bāhuka uvāca
15	ete hayā gamiṣyanti vidarbhān nātra saṃśayaḥ athānyān manyase rājan brūhi kān yojayāmi te
16	ṛtuparṇa uvāca
16	tvam eva hayatattvajñaḥ kuśalaś cāsi bāhuka yān manyase samarthāṃs tvaṃ kṣipraṃ tān eva yojaya
17	bṛhadaśva uvāca
17	tataḥ sadaśvāṃś caturaḥ kulaśīlasamanvitān yojayām āsa kuśalo javayuktān rathe naraḥ
18	tato yuktaṃ rathaṃ rājā samārohat tvarānvitaḥ atha paryapatan bhūmau jānubhis te hayottamāḥ
19	tato naravaraḥ śrīmān nalo rājā viśāṃ pate sāntvayām āsa tān aśvāṃs tejobalasamanvitān
20	raśmibhiś ca samudyamya nalo yātum iyeṣa saḥ sūtam āropya vārṣṇeyaṃ javam āsthāya vai param
21	te codyamānā vidhinā bāhukena hayottamāḥ samutpetur ivākāśaṃ rathinaṃ mohayann iva
22	tathā tu dṛṣṭvā tān aśvān vahato vātaraṃhasaḥ ayodhyādhipatir dhīmān vismayaṃ paramaṃ yayau
23	rathaghoṣaṃ tu taṃ śrutvā hayasaṃgrahaṇaṃ ca tat vārṣṇeyaś cintayām āsa bāhukasya hayajñatām
24	kiṃ nu syān mātalir ayaṃ devarājasya sārathiḥ tathā hi lakṣaṇaṃ vīre bāhuke dṛśyate mahat
25	śālihotro 'tha kiṃ nu syād dhayānāṃ kulatattvavit mānuṣaṃ samanuprāpto vapuḥ paramaśobhanam
26	utāho svid bhaved rājā nalaḥ parapuraṃjayaḥ so 'yaṃ nṛpatir āyāta ity evaṃ samacintayat
27	atha vā yāṃ nalo veda vidyāṃ tām eva bāhukaḥ tulyaṃ hi lakṣaye jñānaṃ bāhukasya nalasya ca
28	api cedaṃ vayas tulyam asya manye nalasya ca nāyaṃ nalo mahāvīryas tadvidyas tu bhaviṣyati
29	pracchannā hi mahātmānaś caranti pṛthivīm imām daivena vidhinā yuktāḥ śāstroktaiś ca virūpaṇaiḥ
30	bhavet tu matibhedo me gātravairūpyatāṃ prati pramāṇāt parihīnas tu bhaved iti hi me matiḥ
31	vayaḥpramāṇaṃ tattulyaṃ rūpeṇa tu viparyayaḥ nalaṃ sarvaguṇair yuktaṃ manye bāhukam antataḥ
32	evaṃ vicārya bahuśo vārṣṇeyaḥ paryacintayat hṛdayena mahārāja puṇyaślokasya sārathiḥ
33	ṛtuparṇas tu rājendra bāhukasya hayajñatām cintayan mumude rājā sahavārṣṇeyasārathiḥ
34	balaṃ vīryaṃ tathotsāhaṃ hayasaṃgrahaṇaṃ ca tat paraṃ yatnaṃ ca saṃprekṣya parāṃ mudam avāpa ha