Book 3 Chapter 62
1	bṛhadaśva uvāca
1	sā tac chrutvānavadyāṅgī sārthavāhavacas tadā agacchat tena vai sārdhaṃ bhartṛdarśanalālasā
2	atha kāle bahutithe vane mahati dāruṇe taḍāgaṃ sarvatobhadraṃ padmasaugandhikaṃ mahat
3	dadṛśur vaṇijo ramyaṃ prabhūtayavasendhanam bahumūlaphalopetaṃ nānāpakṣigaṇair vṛtam
4	taṃ dṛṣṭvā mṛṣṭasalilaṃ manoharasukhāvaham supariśrāntavāhās te niveśāya mano dadhuḥ
5	saṃmate sārthavāhasya viviśur vanam uttamam uvāsa sārthaḥ sumahān velām āsādya paścimām
6	athārdharātrasamaye niḥśabdastimite tadā supte sārthe pariśrānte hastiyūtham upāgamat pānīyārthaṃ girinadīṃ madaprasravaṇāvilām
7	mārgaṃ saṃrudhya saṃsuptaṃ padminyāḥ sārtham uttamam suptaṃ mamarda sahasā ceṣṭamānaṃ mahītale
8	hāhāravaṃ pramuñcantaḥ sārthikāḥ śaraṇārthinaḥ vanagulmāṃś ca dhāvanto nidrāndhā mahato bhayāt ke cid dantaiḥ karaiḥ ke cit ke cit padbhyāṃ hatā narāḥ
9	gokharoṣṭrāśvabahulaṃ padātijanasaṃkulam bhayārtaṃ dhāvamānaṃ tat parasparahataṃ tadā
10	ghorān nādān vimuñcanto nipetur dharaṇītale vṛkṣeṣv āsajya saṃbhagnāḥ patitā viṣameṣu ca tathā tan nihataṃ sarvaṃ samṛddhaṃ sārthamaṇḍalam
11	athāparedyuḥ saṃprāpte hataśiṣṭā janās tadā vanagulmād viniṣkramya śocanto vaiśasaṃ kṛtam bhrātaraṃ pitaraṃ putraṃ sakhāyaṃ ca janādhipa
12	aśocat tatra vaidarbhī kiṃ nu me duṣkṛtaṃ kṛtam yo 'pi me nirjane 'raṇye saṃprāpto 'yaṃ janārṇavaḥ hato 'yaṃ hastiyūthena mandabhāgyān mamaiva tu
13	prāptavyaṃ suciraṃ duḥkhaṃ mayā nūnam asaṃśayam nāprāptakālo mriyate śrutaṃ vṛddhānuśāsanam
14	yan nāham adya mṛditā hastiyūthena duḥkhitā na hy adaivakṛtaṃ kiṃ cin narāṇām iha vidyate
15	na ca me bālabhāve 'pi kiṃ cid vyapakṛtaṃ kṛtam karmaṇā manasā vācā yad idaṃ duḥkham āgatam
16	manye svayaṃvarakṛte lokapālāḥ samāgatāḥ pratyākhyātā mayā tatra nalasyārthāya devatāḥ nūnaṃ teṣāṃ prabhāvena viyogaṃ prāptavaty aham
17	evamādīni duḥkhāni sā vilapya varāṅganā hataśiṣṭaiḥ saha tadā brāhmaṇair vedapāragaiḥ agacchad rājaśārdūla duḥkhaśokaparāyaṇā
18	gacchantī sā cirāt kālāt puram āsādayan mahat sāyāhne cedirājasya subāhoḥ satyavādinaḥ vastrārdhakartasaṃvītā praviveśa purottamam
19	tāṃ vivarṇāṃ kṛśāṃ dīnāṃ muktakeśīm amārjanām unmattām iva gacchantīṃ dadṛśuḥ puravāsinaḥ
20	praviśantīṃ tu tāṃ dṛṣṭvā cedirājapurīṃ tadā anujagmus tato bālā grāmiputrāḥ kutūhalāt
21	sā taiḥ parivṛtāgacchat samīpaṃ rājaveśmanaḥ tāṃ prāsādagatāpaśyad rājamātā janair vṛtām
22	sā janaṃ vārayitvā taṃ prāsādatalam uttamam āropya vismitā rājan damayantīm apṛcchata
23	evam apy asukhāviṣṭā bibharṣi paramaṃ vapuḥ bhāsi vidyud ivābhreṣu śaṃsa me kāsi kasya vā
24	na hi te mānuṣaṃ rūpaṃ bhūṣaṇair api varjitam asahāyā narebhyaś ca nodvijasy amaraprabhe
25	tac chrutvā vacanaṃ tasyā bhaimī vacanam abravīt mānuṣīṃ māṃ vijānīhi bhartāraṃ samanuvratām
26	sairandhrīṃ jātisaṃpannāṃ bhujiṣyāṃ kāmavāsinīm phalamūlāśanām ekāṃ yatrasāyaṃpratiśrayām
27	asaṃkhyeyaguṇo bhartā māṃ ca nityam anuvrataḥ bhartāram api taṃ vīraṃ chāyevānapagā sadā
28	tasya daivāt prasaṅgo 'bhūd atimātraṃ sma devane dyūte sa nirjitaś caiva vanam eko 'bhyupeyivān
29	tam ekavasanaṃ vīram unmattam iva vihvalam āśvāsayantī bhartāram aham anvagamaṃ vanam
30	sa kadā cid vane vīraḥ kasmiṃś cit kāraṇāntare kṣutparītaḥ suvimanās tad apy ekaṃ vyasarjayat
31	tam ekavasanaṃ nagnam unmattaṃ gatacetasam anuvrajantī bahulā na svapāmi niśāḥ sadā
32	tato bahutithe kāle suptām utsṛjya māṃ kva cit vāsaso 'rdhaṃ paricchidya tyaktavān mām anāgasam
33	taṃ mārgamāṇā bhartāraṃ dahyamānā dinakṣapāḥ na vindāmy amaraprakhyaṃ priyaṃ prāṇadhaneśvaram
34	tām aśruparipūrṇākṣīṃ vilapantīṃ tathā bahu rājamātābravīd ārtāṃ bhaimīm ārtatarā svayam
35	vasasva mayi kalyāṇi prītir me tvayi vartate mṛgayiṣyanti te bhadre bhartāraṃ puruṣā mama
36	atha vā svayam āgacchet paridhāvann itas tataḥ ihaiva vasatī bhadre bhartāram upalapsyase
37	rājamātur vacaḥ śrutvā damayantī vaco 'bravīt samayenotsahe vastuṃ tvayi vīraprajāyini
38	ucchiṣṭaṃ naiva bhuñjīyāṃ na kuryāṃ pādadhāvanam na cāhaṃ puruṣān anyān saṃbhāṣeyaṃ kathaṃ cana
39	prārthayed yadi māṃ kaś cid daṇḍyas te sa pumān bhavet bhartur anveṣaṇārthaṃ tu paśyeyaṃ brāhmaṇān aham
40	yady evam iha kartavyaṃ vasāmy aham asaṃśayam ato 'nyathā na me vāso vartate hṛdaye kva cit
41	tāṃ prahṛṣṭena manasā rājamātedam abravīt sarvam etat kariṣyāmi diṣṭyā te vratam īdṛśam
42	evam uktvā tato bhaimīṃ rājamātā viśāṃ pate uvācedaṃ duhitaraṃ sunandāṃ nāma bhārata
43	sairandhrīm abhijānīṣva sunande devarūpiṇīm etayā saha modasva nirudvignamanāḥ svayam