Book 3 Chapter 49
1	janamejaya uvāca
1	astrahetor gate pārthe śakralokaṃ mahātmani yudhiṣṭhiraprabhṛtayaḥ kim akurvanta pāṇḍavāḥ
2	vaiśaṃpāyana uvāca
2	astrahetor gate pārthe śakralokaṃ mahātmani nyavasan kṛṣṇayā sārdhaṃ kāmyake puruṣarṣabhāḥ
3	tataḥ kadā cid ekānte vivikta iva śādvale duḥkhārtā bharataśreṣṭhā niṣeduḥ saha kṛṣṇayā dhanaṃjayaṃ śocamānāḥ sāśrukaṇṭhāḥ suduḥkhitāḥ
4	tad viyogād dhi tān sarvāñ śokaḥ samabhipupluve dhanaṃjayaviyogāc ca rājyanāśāc ca duḥkhitāḥ
5	atha bhīmo mahābāhur yudhiṣṭhiram abhāṣata nideśāt te mahārāja gato 'sau puruṣarṣabhaḥ arjunaḥ pāṇḍuputrāṇāṃ yasmin prāṇāḥ pratiṣṭhitāḥ
6	yasmin vinaṣṭe pāñcālāḥ saha putrais tathā vayam sātyakir vāsudevaś ca vinaśyeyur asaṃśayam
7	yo 'sau gacchati tejasvī bahūn kleśān acintayan bhavanniyogād bībhatsus tato duḥkhataraṃ nu kim
8	yasya bāhū samāśritya vayaṃ sarve mahātmanaḥ manyāmahe jitān ājau parān prāptāṃ ca medinīm
9	yasya prabhāvān na mayā sabhāmadhye dhanuṣmataḥ nītā lokam amuṃ sarve dhārtarāṣṭrāḥ sasaubalāḥ
10	te vayaṃ bāhubalinaḥ krodham utthitam ātmanaḥ sahāmahe bhavanmūlaṃ vāsudevena pālitāḥ
11	vayaṃ hi saha kṛṣṇena hatvā karṇamukhān parān svabāhuvijitāṃ kṛtsnāṃ praśāsema vasuṃdharām
12	bhavato dyūtadoṣeṇa sarve vayam upaplutāḥ ahīnapauruṣā rājan balibhir balavattamāḥ
13	kṣātraṃ dharmaṃ mahārāja samavekṣitum arhasi na hi dharmo mahārāja kṣatriyasya vanāśrayaḥ rājyam eva paraṃ dharmaṃ kṣatriyasya vidur budhāḥ
14	sa kṣatradharmavid rājan mā dharmyān nīnaśaḥ pathaḥ prāg dvādaśa samā rājan dhārtarāṣṭrān nihanmahi
15	nivartya ca vanāt pārtham ānāyya ca janārdanam vyūḍhānīkān mahārāja javenaiva mahāhave dhārtarāṣṭrān amuṃ lokaṃ gamayāmi viśāṃ pate
16	sarvān ahaṃ haniṣyāmi dhārtarāṣṭrān sasaubalān duryodhanaṃ ca karṇaṃ ca yo vānyaḥ pratiyotsyate
17	mayā praśamite paścāt tvam eṣyasi vanāt punaḥ evaṃ kṛte na te doṣo bhaviṣyati viśāṃ pate
18	yajñaiś ca vividhais tāta kṛtaṃ pāpam ariṃdama avadhūya mahārāja gacchema svargam uttamam
19	evam etad bhaved rājan yadi rājā na bāliśaḥ asmākaṃ dīrghasūtraḥ syād bhavān dharmaparāyaṇaḥ
20	nikṛtyā nikṛtiprajñā hantavyā iti niścayaḥ na hi naikṛtikaṃ hatvā nikṛtyā pāpam ucyate
21	tathā bhārata dharmeṣu dharmajñair iha dṛśyate ahorātraṃ mahārāja tulyaṃ saṃvatsareṇa hi
22	tathaiva vedavacanaṃ śrūyate nityadā vibho saṃvatsaro mahārāja pūrṇo bhavati kṛcchrataḥ
23	yadi vedāḥ pramāṇaṃ te divasād ūrdhvam acyuta trayodaśa samāḥ kālo jñāyatāṃ pariniṣṭhitaḥ
24	kālo duryodhanaṃ hantuṃ sānubandham ariṃdama ekāgrāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ purā rājan karoti saḥ
25	evaṃ bruvāṇaṃ bhīmaṃ tu dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ uvāca sāntvayan rājā mūrdhny upāghrāya pāṇḍavam
26	asaṃśayaṃ mahābāho haniṣyasi suyodhanam varṣāt trayodaśād ūrdhvaṃ saha gāṇḍīvadhanvanā
27	yac ca mā bhāṣase pārtha prāptaḥ kāla iti prabho anṛtaṃ notsahe vaktuṃ na hy etan mayi vidyate
28	antareṇāpi kaunteya nikṛtiṃ pāpaniścayam hantā tvam asi durdharṣa sānubandhaṃ suyodhanam
29	evaṃ bruvati bhīmaṃ tu dharmarāje yudhiṣṭhire ājagāma mahābhāgo bṛhadaśvo mahān ṛṣiḥ
30	tam abhiprekṣya dharmātmā saṃprāptaṃ dharmacāriṇam śāstravan madhuparkeṇa pūjayām āsa dharmarāṭ
31	āśvastaṃ cainam āsīnam upāsīno yudhiṣṭhiraḥ abhiprekṣya mahābāhuḥ kṛpaṇaṃ bahv abhāṣata
32	akṣadyūtena bhagavan dhanaṃ rājyaṃ ca me hṛtam āhūya nikṛtiprajñaiḥ kitavair akṣakovidaiḥ
33	anakṣajñasya hi sato nikṛtyā pāpaniścayaiḥ bhāryā ca me sabhāṃ nītā prāṇebhyo 'pi garīyasī
34	asti rājā mayā kaś cid alpabhāgyataro bhuvi bhavatā dṛṣṭapūrvo vā śrutapūrvo 'pi vā bhavet na matto duḥkhitataraḥ pumān astīti me matiḥ
35	bṛhadaśva uvāca
35	yad bravīṣi mahārāja na matto vidyate kva cit alpabhāgyataraḥ kaś cit pumān astīti pāṇḍava
36	atra te kathayiṣyāmi yadi śuśrūṣase 'nagha yas tvatto duḥkhitataro rājāsīt pṛthivīpate
37	vaiśaṃpāyana uvāca
37	athainam abravīd rājā bravītu bhagavān iti imām avasthāṃ saṃprāptaṃ śrotum icchāmi pārthivam
38	bṛhadaśva uvāca
38	śṛṇu rājann avahitaḥ saha bhrātṛbhir acyuta yas tvatto duḥkhitataro rājāsīt pṛthivīpate
39	niṣadheṣu mahīpālo vīrasena iti sma ha tasya putro 'bhavan nāmnā nalo dharmārthadarśivān
40	sa nikṛtyā jito rājā puṣkareṇeti naḥ śrutam vanavāsam aduḥkhārho bhāryayā nyavasat saha
41	na tasyāśvo na ca ratho na bhrātā na ca bāndhavāḥ vane nivasato rājañ śiṣyante sma kadā cana
42	bhavān hi saṃvṛto vīrair bhrātṛbhir devasaṃmitaiḥ brahmakalpair dvijāgryaiś ca tasmān nārhasi śocitum
43	yudhiṣṭhira uvāca
43	vistareṇāham icchāmi nalasya sumahātmanaḥ caritaṃ vadatāṃ śreṣṭha tan mamākhyātum arhasi