Book 3 Chapter 28
1	vaiśaṃpāyana uvāca
1	tato vanagatāḥ pārthāḥ sāyāhne saha kṛṣṇayā upaviṣṭāḥ kathāś cakrur duḥkhaśokaparāyaṇāḥ
2	priyā ca darśanīyā ca paṇḍitā ca pativratā tataḥ kṛṣṇā dharmarājam idaṃ vacanam abravīt
3	na nūnaṃ tasya pāpasya duḥkham asmāsu kiṃ cana vidyate dhārtarāṣṭrasya nṛśaṃsasya durātmanaḥ
4	yas tvāṃ rājan mayā sārdham ajinaiḥ prativāsitam bhrātṛbhiś ca tathā sarvair nābhyabhāṣata kiṃ cana vanaṃ prasthāpya duṣṭātmā nānvatapyata durmatiḥ
5	āyasaṃ hṛdayaṃ nūnaṃ tasya duṣkṛtakarmaṇaḥ yas tvāṃ dharmaparaṃ śreṣṭhaṃ rūkṣāṇy aśrāvayat tadā
6	sukhocitam aduḥkhārhaṃ durātmā sasuhṛdgaṇaḥ īdṛśaṃ duḥkham ānīya modate pāpapūruṣaḥ
7	caturṇām eva pāpānām aśru vai nāpatat tadā tvayi bhārata niṣkrānte vanāyājinavāsasi
8	duryodhanasya karṇasya śakuneś ca durātmanaḥ durbhrātus tasya cograsya tathā duḥśāsanasya ca
9	itareṣāṃ tu sarveṣāṃ kurūṇāṃ kurusattama duḥkhenābhiparītānāṃ netrebhyaḥ prāpataj jalam
10	idaṃ ca śayanaṃ dṛṣṭvā yac cāsīt te purātanam śocāmi tvāṃ mahārāja duḥkhānarhaṃ sukhocitam
11	dāntaṃ yac ca sabhāmadhye āsanaṃ ratnabhūṣitam dṛṣṭvā kuśabṛsīṃ cemāṃ śoko māṃ rundhayaty ayam
12	yad apaśyaṃ sabhāyāṃ tvāṃ rājabhiḥ parivāritam tac ca rājann apaśyantyāḥ kā śāntir hṛdayasya me
13	yā tvāhaṃ candanādigdham apaśyaṃ sūryavarcasam sā tvā paṅkamalādigdhaṃ dṛṣṭvā muhyāmi bhārata
14	yā vai tvā kauśikair vastraiḥ śubhrair bahudhanaiḥ purā dṛṣṭavaty asmi rājendra sā tvāṃ paśyāmi cīriṇam
15	yac ca tad rukmapātrībhir brāhmaṇebhyaḥ sahasraśaḥ hriyate te gṛhād annaṃ saṃskṛtaṃ sārvakāmikam
16	yatīnām agṛhāṇāṃ te tathaiva gṛhamedhinām dīyate bhojanaṃ rājann atīva guṇavat prabho tac ca rājann apaśyantyāḥ kā śāntir hṛdayasya me
17	yāṃs te bhrātṝn mahārāja yuvāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ abhojayanta mṛṣṭānnaiḥ sūdāḥ paramasaṃskṛtaiḥ
18	sarvāṃs tān adya paśyāmi vane vanyena jīvataḥ aduḥkhārhān manuṣyendra nopaśāmyati me manaḥ
19	bhīmasenam imaṃ cāpi duḥkhitaṃ vanavāsinam dhyāyantaṃ kiṃ na manyus te prāpte kāle vivardhate
20	bhīmasenaṃ hi karmāṇi svayaṃ kurvāṇam acyuta sukhārhaṃ duḥkhitaṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
21	satkṛtaṃ vividhair yānair vastrair uccāvacais tathā taṃ te vanagataṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
22	kurūn api hi yaḥ sarvān hantum utsahate prabhuḥ tvatprasādaṃ pratīkṣaṃs tu sahate 'yaṃ vṛkodaraḥ
23	yo 'rjunenārjunas tulyo dvibāhur bahubāhunā śarātisarge śīghratvāt kālāntakayamopamaḥ
24	yasya śastrapratāpena praṇatāḥ sarvapārthivāḥ yajñe tava mahārāja brāhmaṇān upatasthire
25	tam imaṃ puruṣavyāghraṃ pūjitaṃ devadānavaiḥ dhyāyantam arjunaṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
26	dṛṣṭvā vanagataṃ pārtham aduḥkhārhaṃ sukhocitam na ca te vardhate manyus tena muhyāmi bhārata
27	yo devāṃś ca manuṣyāṃś ca sarpāṃś caikaratho 'jayat taṃ te vanagataṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
28	yo yānair adbhutākārair hayair nāgaiś ca saṃvṛtaḥ prasahya vittāny ādatta pārthivebhyaḥ paraṃtapaḥ
29	kṣipaty ekena vegena pañca bāṇaśatāni yaḥ taṃ te vanagataṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
30	śyāmaṃ bṛhantaṃ taruṇaṃ carmiṇām uttamaṃ raṇe nakulaṃ te vane dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
31	darśanīyaṃ ca śūraṃ ca mādrīputraṃ yudhiṣṭhira sahadevaṃ vane dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
32	drupadasya kule jātāṃ snuṣāṃ pāṇḍor mahātmanaḥ māṃ te vanagatāṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate
33	nūnaṃ ca tava naivāsti manyur bharatasattama yat te bhrātṝṃś ca māṃ caiva dṛṣṭvā na vyathate manaḥ
34	na nirmanyuḥ kṣatriyo 'sti loke nirvacanaṃ smṛtam tad adya tvayi paśyāmi kṣatriye viparītavat
35	yo na darśayate tejaḥ kṣatriyaḥ kāla āgate sarvabhūtāni taṃ pārtha sadā paribhavanty uta
36	tat tvayā na kṣamā kāryā śatrūn prati kathaṃ cana tejasaiva hi te śakyā nihantuṃ nātra saṃśayaḥ
37	tathaiva yaḥ kṣamākāle kṣatriyo nopaśāmyati apriyaḥ sarvabhūtānāṃ so 'mutreha ca naśyati