Book 2 Chapter 38
1	śiśupāla uvāca
1	vibhīṣikābhir bahvībhir bhīṣayan sarvapārthivān na vyapatrapase kasmād vṛddhaḥ san kulapāṃsanaḥ
2	yuktam etat tṛtīyāyāṃ prakṛtau vartatā tvayā vaktuṃ dharmād apetārthaṃ tvaṃ hi sarvakurūttamaḥ
3	nāvi naur iva saṃbaddhā yathāndho vāndham anviyāt tathābhūtā hi kauravyā bhīṣma yeṣāṃ tvam agraṇīḥ
4	pūtanāghātapūrvāṇi karmāṇy asya viśeṣataḥ tvayā kīrtayatāsmākaṃ bhūyaḥ pracyāvitaṃ manaḥ
5	avaliptasya mūrkhasya keśavaṃ stotum icchataḥ kathaṃ bhīṣma na te jihvā śatadheyaṃ vidīryate
6	yatra kutsā prayoktavyā bhīṣma bālatarair naraiḥ tam imaṃ jñānavṛddhaḥ san gopaṃ saṃstotum icchasi
7	yady anena hatā bālye śakuniś citram atra kim tau vāśvavṛṣabhau bhīṣma yau na yuddhaviśāradau
8	cetanārahitaṃ kāṣṭhaṃ yady anena nipātitam pādena śakaṭaṃ bhīṣma tatra kiṃ kṛtam adbhutam
9	valmīkamātraḥ saptāhaṃ yady anena dhṛto 'calaḥ tadā govardhano bhīṣma na tac citraṃ mataṃ mama
10	bhuktam etena bahv annaṃ krīḍatā nagamūrdhani iti te bhīṣma śṛṇvānāḥ paraṃ vismayam āgatāḥ
11	yasya cānena dharmajña bhuktam annaṃ balīyasaḥ sa cānena hataḥ kaṃsa ity etan na mahādbhutam
12	na te śrutam idaṃ bhīṣma nūnaṃ kathayatāṃ satām yad vakṣye tvām adharmajña vākyaṃ kurukulādhama
13	strīṣu goṣu na śastrāṇi pātayed brāhmaṇeṣu ca yasya cānnāni bhuñjīta yaś ca syāc charaṇāgataḥ
14	iti santo 'nuśāsanti sajjanā dharmiṇaḥ sadā bhīṣma loke hi tat sarvaṃ vitathaṃ tvayi dṛśyate
15	jñānavṛddhaṃ ca vṛddhaṃ ca bhūyāṃsaṃ keśavaṃ mama ajānata ivākhyāsi saṃstuvan kurusattama goghnaḥ strīghnaś ca san bhīṣma kathaṃ saṃstavam arhati
16	asau matimatāṃ śreṣṭho ya eṣa jagataḥ prabhuḥ saṃbhāvayati yady evaṃ tvadvākyāc ca janārdanaḥ evam etat sarvam iti sarvaṃ tad vitathaṃ dhruvam
17	na gāthā gāthinaṃ śāsti bahu ced api gāyati prakṛtiṃ yānti bhūtāni bhūliṅgaśakunir yathā
18	nūnaṃ prakṛtir eṣā te jaghanyā nātra saṃśayaḥ ataḥ pāpīyasī caiṣāṃ pāṇḍavānām apīṣyate
19	yeṣām arcyatamaḥ kṛṣṇas tvaṃ ca yeṣāṃ pradarśakaḥ dharmavāk tvam adharmajñaḥ satāṃ mārgād avaplutaḥ
20	ko hi dharmiṇam ātmānaṃ jānañ jñānavatāṃ varaḥ kuryād yathā tvayā bhīṣma kṛtaṃ dharmam avekṣatā
21	anyakāmā hi dharmajña kanyakā prājñamāninā ambā nāmeti bhadraṃ te kathaṃ sāpahṛtā tvayā
22	yāṃ tvayāpahṛtāṃ bhīṣma kanyāṃ naiṣitavān nṛpaḥ bhrātā vicitravīryas te satāṃ vṛttam anuṣṭhitaḥ
23	dārayor yasya cānyena miṣataḥ prājñamāninaḥ tava jātāny apatyāni sajjanācarite pathi
24	na hi dharmo 'sti te bhīṣma brahmacaryam idaṃ vṛthā yad dhārayasi mohād vā klībatvād vā na saṃśayaḥ
25	na tv ahaṃ tava dharmajña paśyāmy upacayaṃ kva cit na hi te sevitā vṛddhā ya evaṃ dharmam abruvan
26	iṣṭaṃ dattam adhītaṃ ca yajñāś ca bahudakṣiṇāḥ sarvam etad apatyasya kalāṃ nārhati ṣoḍaśīm
27	vratopavāsair bahubhiḥ kṛtaṃ bhavati bhīṣma yat sarvaṃ tad anapatyasya moghaṃ bhavati niścayāt
28	so 'napatyaś ca vṛddhaś ca mithyādharmānuśāsanāt haṃsavat tvam apīdānīṃ jñātibhyaḥ prāpnuyā vadham
29	evaṃ hi kathayanty anye narā jñānavidaḥ purā bhīṣma yat tad ahaṃ samyag vakṣyāmi tava śṛṇvataḥ
30	vṛddhaḥ kila samudrānte kaś cid dhaṃso 'bhavat purā dharmavāg anyathāvṛttaḥ pakṣiṇaḥ so 'nuśāsti ha
31	dharmaṃ carata mādharmam iti tasya vacaḥ kila pakṣiṇaḥ śuśruvur bhīṣma satataṃ dharmavādinaḥ
32	athāsya bhakṣyam ājahruḥ samudrajalacāriṇaḥ aṇḍajā bhīṣma tasyānye dharmārtham iti śuśruma
33	tasya caiva samabhyāśe nikṣipyāṇḍāni sarvaśaḥ samudrāmbhasy amodanta caranto bhīṣma pakṣiṇaḥ
34	teṣām aṇḍāni sarveṣāṃ bhakṣayām āsa pāpakṛt sa haṃsaḥ saṃpramattānām apramattaḥ svakarmaṇi
35	tataḥ prakṣīyamāṇeṣu teṣv aṇḍeṣv aṇḍajo 'paraḥ aśaṅkata mahāprājñas taṃ kadā cid dadarśa ha
36	tataḥ sa kathayām āsa dṛṣṭvā haṃsasya kilbiṣam teṣāṃ paramaduḥkhārtaḥ sa pakṣī sarvapakṣiṇām
37	tataḥ pratyakṣato dṛṣṭvā pakṣiṇas te samāgatāḥ nijaghnus taṃ tadā haṃsaṃ mithyāvṛttaṃ kurūdvaha
38	te tvāṃ haṃsasadharmāṇam apīme vasudhādhipāḥ nihanyur bhīṣma saṃkruddhāḥ pakṣiṇas tam ivāṇḍajam
39	gāthām apy atra gāyanti ye purāṇavido janāḥ bhīṣma yāṃ tāṃ ca te samyak kathayiṣyāmi bhārata
40	antarātmani vinihite; rauṣi patraratha vitatham aṇḍabhakṣaṇam aśuci te; karma vācam atiśayate