 | Book 1 Chapter 78
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | śrutvā kumāraṃ jātaṃ tu devayānī śucismitā
cintayām āsa duḥkhārtā śarmiṣṭhāṃ prati bhārata
|
| 2 | abhigamya ca śarmiṣṭhāṃ devayāny abravīd idam
kim idaṃ vṛjinaṃ subhru kṛtaṃ te kāmalubdhayā
|
| 3 | śarmiṣṭhovāca
|
| 3 | ṛṣir abhyāgataḥ kaś cid dharmātmā vedapāragaḥ
sa mayā varadaḥ kāmaṃ yācito dharmasaṃhitam
|
| 4 | nāham anyāyataḥ kāmam ācarāmi śucismite
tasmād ṛṣer mamāpatyam iti satyaṃ bravīmi te
|
| 5 | devayāny uvāca
|
| 5 | śobhanaṃ bhīru satyaṃ ced atha sa jñāyate dvijaḥ
gotranāmābhijanato vettum icchāmi taṃ dvijam
|
| 6 | śarmiṣṭhovāca
|
| 6 | ojasā tejasā caiva dīpyamānaṃ raviṃ yathā
taṃ dṛṣṭvā mama saṃpraṣṭuṃ śaktir nāsīc chucismite
|
| 7 | devayāny uvāca
|
| 7 | yady etad evaṃ śarmiṣṭhe na manyur vidyate mama
apatyaṃ yadi te labdhaṃ jyeṣṭhāc chreṣṭhāc ca vai dvijāt
|
| 8 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 8 | anyonyam evam uktvā ca saṃprahasya ca te mithaḥ
jagāma bhārgavī veśma tathyam ity eva jajñuṣī
|
| 9 | yayātir devayānyāṃ tu putrāv ajanayan nṛpaḥ
yaduṃ ca turvasuṃ caiva śakraviṣṇū ivāparau
|
| 10 | tasmād eva tu rājarṣeḥ śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī
druhyuṃ cānuṃ ca pūruṃ ca trīn kumārān ajījanat
|
| 11 | tataḥ kāle tu kasmiṃś cid devayānī śucismitā
yayātisahitā rājan nirjagāma mahāvanam
|
| 12 | dadarśa ca tadā tatra kumārān devarūpiṇaḥ
krīḍamānān suviśrabdhān vismitā cedam abravīt
|
| 13 | kasyaite dārakā rājan devaputropamāḥ śubhāḥ
varcasā rūpataś caiva sadṛśā me matās tava
|
| 14 | evaṃ pṛṣṭvā tu rājānaṃ kumārān paryapṛcchata
kiṃnāmadheyagotro vaḥ putrakā brāhmaṇaḥ pitā
vibrūta me yathātathyaṃ śrotum icchāmi taṃ hy aham
|
| 15 | te 'darśayan pradeśinyā tam eva nṛpasattamam
śarmiṣṭhāṃ mātaraṃ caiva tasyācakhyuś ca dārakāḥ
|
| 16 | ity uktvā sahitās te tu rājānam upacakramuḥ
nābhyanandata tān rājā devayānyās tadāntike
rudantas te 'tha śarmiṣṭhām abhyayur bālakās tataḥ
|
| 17 | dṛṣṭvā tu teṣāṃ bālānāṃ praṇayaṃ pārthivaṃ prati
buddhvā ca tattvato devī śarmiṣṭhām idam abravīt
|
| 18 | madadhīnā satī kasmād akārṣīr vipriyaṃ mama
tam evāsuradharmaṃ tvam āsthitā na bibheṣi kim
|
| 19 | śarmiṣṭhovāca
|
| 19 | yad uktam ṛṣir ity eva tat satyaṃ cāruhāsini
nyāyato dharmataś caiva carantī na bibhemi te
|
| 20 | yadā tvayā vṛto rājā vṛta eva tadā mayā
sakhībhartā hi dharmeṇa bhartā bhavati śobhane
|
| 21 | pūjyāsi mama mānyā ca jyeṣṭhā śreṣṭhā ca brāhmaṇī
tvatto 'pi me pūjyatamo rājarṣiḥ kiṃ na vettha tat
|
| 22 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 22 | śrutvā tasyās tato vākyaṃ devayāny abravīd idam
rājan nādyeha vatsyāmi vipriyaṃ me kṛtaṃ tvayā
|
| 23 | sahasotpatitāṃ śyāmāṃ dṛṣṭvā tāṃ sāśrulocanām
tvaritaṃ sakāśaṃ kāvyasya prasthitāṃ vyathitas tadā
|
| 24 | anuvavrāja saṃbhrāntaḥ pṛṣṭhataḥ sāntvayan nṛpaḥ
nyavartata na caiva sma krodhasaṃraktalocanā
|
| 25 | avibruvantī kiṃ cit tu rājānaṃ cārulocanā
acirād iva saṃprāptā kāvyasyośanaso 'ntikam
|
| 26 | sā tu dṛṣṭvaiva pitaram abhivādyāgrataḥ sthitā
anantaraṃ yayātis tu pūjayām āsa bhārgavam
|
| 27 | devayāny uvāca
|
| 27 | adharmeṇa jito dharmaḥ pravṛttam adharottaram
śarmiṣṭhayātivṛttāsmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ
|
| 28 | trayo 'syāṃ janitāḥ putrā rājñānena yayātinā
durbhagāyā mama dvau tu putrau tāta bravīmi te
|
| 29 | dharmajña iti vikhyāta eṣa rājā bhṛgūdvaha
atikrāntaś ca maryādāṃ kāvyaitat kathayāmi te
|
| 30 | śukra uvāca
|
| 30 | dharmajñaḥ san mahārāja yo 'dharmam akṛthāḥ priyam
tasmāj jarā tvām acirād dharṣayiṣyati durjayā
|
| 31 | yayātir uvāca
|
| 31 | ṛtuṃ vai yācamānāyā bhagavan nānyacetasā
duhitur dānavendrasya dharmyam etat kṛtaṃ mayā
|
| 32 | ṛtuṃ vai yācamānāyā na dadāti pumān vṛtaḥ
bhrūṇahety ucyate brahman sa iha brahmavādibhiḥ
|
| 33 | abhikāmāṃ striyaṃ yas tu gamyāṃ rahasi yācitaḥ
nopaiti sa ca dharmeṣu bhrūṇahety ucyate budhaiḥ
|
| 34 | ity etāni samīkṣyāhaṃ kāraṇāni bhṛgūdvaha
adharmabhayasaṃvignaḥ śarmiṣṭhām upajagmivān
|
| 35 | śukra uvāca
|
| 35 | nanv ahaṃ pratyavekṣyas te madadhīno 'si pārthiva
mithyācārasya dharmeṣu cauryaṃ bhavati nāhuṣa
|
| 36 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 36 | kruddhenośanasā śapto yayātir nāhuṣas tadā
pūrvaṃ vayaḥ parityajya jarāṃ sadyo 'nvapadyata
|
| 37 | yayātir uvāca
|
| 37 | atṛpto yauvanasyāhaṃ devayānyāṃ bhṛgūdvaha
prasādaṃ kuru me brahmañ jareyaṃ mā viśeta mām
|
| 38 | śukra uvāca
|
| 38 | nāhaṃ mṛṣā bravīmy etaj jarāṃ prāpto 'si bhūmipa
jarāṃ tv etāṃ tvam anyasmai saṃkrāmaya yadīcchasi
|
| 39 | yayātir uvāca
|
| 39 | rājyabhāk sa bhaved brahman puṇyabhāk kīrtibhāk tathā
yo me dadyād vayaḥ putras tad bhavān anumanyatām
|
| 40 | śukra uvāca
|
| 40 | saṃkrāmayiṣyasi jarāṃ yatheṣṭaṃ nahuṣātmaja
mām anudhyāya bhāvena na ca pāpam avāpsyasi
|
| 41 | vayo dāsyati te putro yaḥ sa rājā bhaviṣyati
āyuṣmān kīrtimāṃś caiva bahvapatyas tathaiva ca
|