Book 1 Chapter 58
1	janamejaya uvāca
1	ya ete kīrtitā brahman ye cānye nānukīrtitāḥ samyak tāñ śrotum icchāmi rājñaś cānyān suvarcasaḥ
2	yadartham iha saṃbhūtā devakalpā mahārathāḥ bhuvi tan me mahābhāga samyag ākhyātum arhasi
3	vaiśaṃpāyana uvāca
3	rahasyaṃ khalv idaṃ rājan devānām iti naḥ śrutam tat tu te kathayiṣyāmi namaskṛtvā svayaṃbhuve
4	triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivīṃ kṛtvā niḥkṣatriyāṃ purā jāmadagnyas tapas tepe mahendre parvatottame
5	tadā niḥkṣatriye loke bhārgaveṇa kṛte sati brāhmaṇān kṣatriyā rājan garbhārthinyo 'bhicakramuḥ
6	tābhiḥ saha samāpetur brāhmaṇāḥ saṃśitavratāḥ ṛtāv ṛtau naravyāghra na kāmān nānṛtau tathā
7	tebhyas tu lebhire garbhān kṣatriyās tāḥ sahasraśaḥ tataḥ suṣuvire rājan kṣatriyān vīryasaṃmatān kumārāṃś ca kumārīś ca punaḥ kṣatrābhivṛddhaye
8	evaṃ tad brāhmaṇaiḥ kṣatraṃ kṣatriyāsu tapasvibhiḥ jātam ṛdhyata dharmeṇa sudīrgheṇāyuṣānvitam catvāro 'pi tadā varṇā babhūvur brāhmaṇottarāḥ
9	abhyagacchann ṛtau nārīṃ na kāmān nānṛtau tathā tathaivānyāni bhūtāni tiryagyonigatāny api ṛtau dārāṃś ca gacchanti tadā sma bharatarṣabha
10	tato 'vardhanta dharmeṇa sahasraśatajīvinaḥ tāḥ prajāḥ pṛthivīpāla dharmavrataparāyaṇāḥ ādhibhir vyādhibhiś caiva vimuktāḥ sarvaśo narāḥ
11	athemāṃ sāgarāpāṅgāṃ gāṃ gajendragatākhilām adhyatiṣṭhat punaḥ kṣatraṃ saśailavanakānanām
12	praśāsati punaḥ kṣatre dharmeṇemāṃ vasuṃdharām brāhmaṇādyās tadā varṇā lebhire mudam uttamām
13	kāmakrodhodbhavān doṣān nirasya ca narādhipāḥ daṇḍaṃ daṇḍyeṣu dharmeṇa praṇayanto 'nvapālayan
14	tathā dharmapare kṣatre sahasrākṣaḥ śatakratuḥ svādu deśe ca kāle ca vavarṣāpyāyayan prajāḥ
15	na bāla eva mriyate tadā kaś cin narādhipa na ca striyaṃ prajānāti kaś cid aprāptayauvanaḥ
16	evam āyuṣmatībhis tu prajābhir bharatarṣabha iyaṃ sāgaraparyantā samāpūryata medinī
17	ījire ca mahāyajñaiḥ kṣatriyā bahudakṣiṇaiḥ sāṅgopaniṣadān vedān viprāś cādhīyate tadā
18	na ca vikrīṇate brahma brāhmaṇāḥ sma tadā nṛpa na ca śūdrasamābhyāśe vedān uccārayanty uta
19	kārayantaḥ kṛṣiṃ gobhis tathā vaiśyāḥ kṣitāv iha na gām ayuñjanta dhuri kṛśāṅgāś cāpy ajīvayan
20	phenapāṃś ca tathā vatsān na duhanti sma mānavāḥ na kūṭamānair vaṇijaḥ paṇyaṃ vikrīṇate tadā
21	karmāṇi ca naravyāghra dharmopetāni mānavāḥ dharmam evānupaśyantaś cakrur dharmaparāyaṇāḥ
22	svakarmaniratāś cāsan sarve varṇā narādhipa evaṃ tadā naravyāghra dharmo na hrasate kva cit
23	kāle gāvaḥ prasūyante nāryaś ca bharatarṣabha phalanty ṛtuṣu vṛkṣāś ca puṣpāṇi ca phalāni ca
24	evaṃ kṛtayuge samyag vartamāne tadā nṛpa āpūryata mahī kṛtsnā prāṇibhir bahubhir bhṛśam
25	tataḥ samudite loke mānuṣe bharatarṣabha asurā jajñire kṣetre rājñāṃ manujapuṃgava
26	ādityair hi tadā daityā bahuśo nirjitā yudhi aiśvaryād bhraṃśitāś cāpi saṃbabhūvuḥ kṣitāv iha
27	iha devatvam icchanto mānuṣeṣu manasvinaḥ jajñire bhuvi bhūteṣu teṣu teṣv asurā vibho
28	goṣv aśveṣu ca rājendra kharoṣṭramahiṣeṣu ca kravyādeṣu ca bhūteṣu gajeṣu ca mṛgeṣu ca
29	jātair iha mahīpāla jāyamānaiś ca tair mahī na śaśākātmanātmānam iyaṃ dhārayituṃ dharā
30	atha jātā mahīpālāḥ ke cid balasamanvitāḥ diteḥ putrā danoś caiva tasmāl lokād iha cyutāḥ
31	vīryavanto 'valiptās te nānārūpadharā mahīm imāṃ sāgaraparyantāṃ parīyur arimardanāḥ
32	brāhmaṇān kṣatriyān vaiśyāñ śūdrāṃś caivāpy apīḍayan anyāni caiva bhūtāni pīḍayām āsur ojasā
33	trāsayanto vinighnantas tāṃs tān bhūtagaṇāṃś ca te viceruḥ sarvato rājan mahīṃ śatasahasraśaḥ
34	āśramasthān maharṣīṃś ca dharṣayantas tatas tataḥ abrahmaṇyā vīryamadā mattā madabalena ca
35	evaṃ vīryabalotsiktair bhūr iyaṃ tair mahāsuraiḥ pīḍyamānā mahīpāla brahmāṇam upacakrame
36	na hīmāṃ pavano rājan na nāgā na nagā mahīm tadā dhārayituṃ śekur ākrāntāṃ dānavair balāt
37	tato mahī mahīpāla bhārārtā bhayapīḍitā jagāma śaraṇaṃ devaṃ sarvabhūtapitāmaham
38	sā saṃvṛtaṃ mahābhāgair devadvijamaharṣibhiḥ dadarśa devaṃ brahmāṇaṃ lokakartāram avyayam
39	gandharvair apsarobhiś ca bandikarmasu niṣṭhitaiḥ vandyamānaṃ mudopetair vavande cainam etya sā
40	atha vijñāpayām āsa bhūmis taṃ śaraṇārthinī saṃnidhau lokapālānāṃ sarveṣām eva bhārata
41	tat pradhānātmanas tasya bhūmeḥ kṛtyaṃ svayaṃbhuvaḥ pūrvam evābhavad rājan viditaṃ parameṣṭhinaḥ
42	sraṣṭā hi jagataḥ kasmān na saṃbudhyeta bhārata surāsurāṇāṃ lokānām aśeṣeṇa manogatam
43	tam uvāca mahārāja bhūmiṃ bhūmipatir vibhuḥ prabhavaḥ sarvabhūtānām īśaḥ śaṃbhuḥ prajāpatiḥ
44	yadartham asi saṃprāptā matsakāśaṃ vasuṃdhare tadarthaṃ saṃniyokṣyāmi sarvān eva divaukasaḥ
45	ity uktvā sa mahīṃ devo brahmā rājan visṛjya ca ādideśa tadā sarvān vibudhān bhūtakṛt svayam
46	asyā bhūmer nirasituṃ bhāraṃ bhāgaiḥ pṛthak pṛthak asyām eva prasūyadhvaṃ virodhāyeti cābravīt
47	tathaiva ca samānīya gandharvāpsarasāṃ gaṇān uvāca bhagavān sarvān idaṃ vacanam uttamam svair aṃśaiḥ saṃprasūyadhvaṃ yatheṣṭaṃ mānuṣeṣv iti
48	atha śakrādayaḥ sarve śrutvā suraguror vacaḥ tathyam arthyaṃ ca pathyaṃ ca tasya te jagṛhus tadā
49	atha te sarvaśo 'ṃśaiḥ svair gantuṃ bhūmiṃ kṛtakṣaṇāḥ nārāyaṇam amitraghnaṃ vaikuṇṭham upacakramuḥ
50	yaḥ sa cakragadāpāṇiḥ pītavāsāsitaprabhaḥ padmanābhaḥ surārighnaḥ pṛthucārvañcitekṣaṇaḥ
51	taṃ bhuvaḥ śodhanāyendra uvāca puruṣottamam aṃśenāvatarasveti tathety āha ca taṃ hariḥ