 | Book 1 Chapter 13
|
| 1 | śaunaka uvāca
|
| 1 | kimarthaṃ rājaśārdūlaḥ sa rājā janamejayaḥ
sarpasatreṇa sarpāṇāṃ gato 'ntaṃ tad vadasva me
|
| 2 | āstīkaś ca dvijaśreṣṭhaḥ kimarthaṃ japatāṃ varaḥ
mokṣayām āsa bhujagān dīptāt tasmād dhutāśanāt
|
| 3 | kasya putraḥ sa rājāsīt sarpasatraṃ ya āharat
sa ca dvijātipravaraḥ kasya putro vadasva me
|
| 4 | sūta uvāca
|
| 4 | mahad ākhyānam āstīkaṃ yatraitat procyate dvija
sarvam etad aśeṣeṇa śṛṇu me vadatāṃ vara
|
| 5 | śaunaka uvāca
|
| 5 | śrotum icchāmy aśeṣeṇa kathām etāṃ manoramām
āstīkasya purāṇasya brāhmaṇasya yaśasvinaḥ
|
| 6 | sūta uvāca
|
| 6 | itihāsam imaṃ vṛddhāḥ purāṇaṃ paricakṣate
kṛṣṇadvaipāyanaproktaṃ naimiṣāraṇyavāsinaḥ
|
| 7 | pūrvaṃ pracoditaḥ sūtaḥ pitā me lomaharṣaṇaḥ
śiṣyo vyāsasya medhāvī brāhmaṇair idam uktavān
|
| 8 | tasmād aham upaśrutya pravakṣyāmi yathātatham
idam āstīkam ākhyānaṃ tubhyaṃ śaunaka pṛcchate
|
| 9 | āstīkasya pitā hy āsīt prajāpatisamaḥ prabhuḥ
brahmacārī yatāhāras tapasy ugre rataḥ sadā
|
| 10 | jaratkārur iti khyāta ūrdhvaretā mahān ṛṣiḥ
yāyāvarāṇāṃ dharmajñaḥ pravaraḥ saṃśitavrataḥ
|
| 11 | aṭamānaḥ kadā cit sa svān dadarśa pitāmahān
lambamānān mahāgarte pādair ūrdhvair adhomukhān
|
| 12 | tān abravīt sa dṛṣṭvaiva jaratkāruḥ pitāmahān
ke bhavanto 'valambante garte 'smin vā adhomukhāḥ
|
| 13 | vīraṇastambake lagnāḥ sarvataḥ paribhakṣite
mūṣakena nigūḍhena garte 'smin nityavāsinā
|
| 14 | pitara ūcuḥ
|
| 14 | yāyāvarā nāma vayam ṛṣayaḥ saṃśitavratāḥ
saṃtānaprakṣayād brahmann adho gacchāma medinīm
|
| 15 | asmākaṃ saṃtatis tv eko jaratkārur iti śrutaḥ
mandabhāgyo 'lpabhāgyānāṃ tapa eva samāsthitaḥ
|
| 16 | na sa putrāñ janayituṃ dārān mūḍhaś cikīrṣati
tena lambāmahe garte saṃtānaprakṣayād iha
|
| 17 | anāthās tena nāthena yathā duṣkṛtinas tathā
kas tvaṃ bandhur ivāsmākam anuśocasi sattama
|
| 18 | jñātum icchāmahe brahman ko bhavān iha dhiṣṭhitaḥ
kimarthaṃ caiva naḥ śocyān anukampitum arhasi
|
| 19 | jaratkārur uvāca
|
| 19 | mama pūrve bhavanto vai pitaraḥ sapitāmahāḥ
brūta kiṃ karavāṇy adya jaratkārur ahaṃ svayam
|
| 20 | pitara ūcuḥ
|
| 20 | yatasva yatnavāṃs tāta saṃtānāya kulasya naḥ
ātmano 'rthe 'smadarthe ca dharma ity eva cābhibho
|
| 21 | na hi dharmaphalais tāta na tapobhiḥ susaṃcitaiḥ
tāṃ gatiṃ prāpnuvantīha putriṇo yāṃ vrajanti ha
|
| 22 | tad dāragrahaṇe yatnaṃ saṃtatyāṃ ca manaḥ kuru
putrakāsmanniyogāt tvam etan naḥ paramaṃ hitam
|
| 23 | jaratkārur uvāca
|
| 23 | na dārān vai kariṣyāmi sadā me bhāvitaṃ manaḥ
bhavatāṃ tu hitārthāya kariṣye dārasaṃgraham
|
| 24 | samayena ca kartāham anena vidhipūrvakam
tathā yady upalapsyāmi kariṣye nānyathā tv aham
|
| 25 | sanāmnī yā bhavitrī me ditsitā caiva bandhubhiḥ
bhaikṣavat tām ahaṃ kanyām upayaṃsye vidhānataḥ
|
| 26 | daridrāya hi me bhāryāṃ ko dāsyati viśeṣataḥ
pratigrahīṣye bhikṣāṃ tu yadi kaś cit pradāsyati
|
| 27 | evaṃ dārakriyāhetoḥ prayatiṣye pitāmahāḥ
anena vidhinā śaśvan na kariṣye 'ham anyathā
|
| 28 | tatra cotpatsyate jantur bhavatāṃ tāraṇāya vai
śāśvataṃ sthānam āsādya modantāṃ pitaro mama
|
| 29 | sūta uvāca
|
| 29 | tato niveśāya tadā sa vipraḥ saṃśitavrataḥ
mahīṃ cacāra dārārthī na ca dārān avindata
|
| 30 | sa kadā cid vanaṃ gatvā vipraḥ pitṛvacaḥ smaran
cukrośa kanyābhikṣārthī tisro vācaḥ śanair iva
|
| 31 | taṃ vāsukiḥ pratyagṛhṇād udyamya bhaginīṃ tadā
na sa tāṃ pratijagrāha na sanāmnīti cintayan
|
| 32 | sanāmnīm udyatāṃ bhāryāṃ gṛhṇīyām iti tasya hi
mano niviṣṭam abhavaj jaratkāror mahātmanaḥ
|
| 33 | tam uvāca mahāprājño jaratkārur mahātapāḥ
kiṃnāmnī bhaginīyaṃ te brūhi satyaṃ bhujaṃgama
|
| 34 | vāsukir uvāca
|
| 34 | jaratkāro jaratkāruḥ svaseyam anujā mama
tvadarthaṃ rakṣitā pūrvaṃ pratīcchemāṃ dvijottama
|
| 35 | sūta uvāca
|
| 35 | mātrā hi bhujagāḥ śaptāḥ pūrvaṃ brahmavidāṃ vara
janamejayasya vo yajñe dhakṣyaty anilasārathiḥ
|
| 36 | tasya śāpasya śāntyarthaṃ pradadau pannagottamaḥ
svasāram ṛṣaye tasmai suvratāya tapasvine
|
| 37 | sa ca tāṃ pratijagrāha vidhidṛṣṭena karmaṇā
āstīko nāma putraś ca tasyāṃ jajñe mahātmanaḥ
|
| 38 | tapasvī ca mahātmā ca vedavedāṅgapāragaḥ
samaḥ sarvasya lokasya pitṛmātṛbhayāpahaḥ
|
| 39 | atha kālasya mahataḥ pāṇḍaveyo narādhipaḥ
ājahāra mahāyajñaṃ sarpasatram iti śrutiḥ
|
| 40 | tasmin pravṛtte satre tu sarpāṇām antakāya vai
mocayām āsa taṃ śāpam āstīkaḥ sumahāyaśāḥ
|
| 41 | nāgāṃś ca mātulāṃś caiva tathā cānyān sa bāndhavān
pitṝṃś ca tārayām āsa saṃtatyā tapasā tathā
vrataiś ca vividhair brahman svādhyāyaiś cānṛṇo 'bhavat
|
| 42 | devāṃś ca tarpayām āsa yajñair vividhadakṣiṇaiḥ
ṛṣīṃś ca brahmacaryeṇa saṃtatyā ca pitāmahān
|
| 43 | apahṛtya guruṃ bhāraṃ pitṝṇāṃ saṃśitavrataḥ
jaratkārur gataḥ svargaṃ sahitaḥ svaiḥ pitāmahaiḥ
|
| 44 | āstīkaṃ ca sutaṃ prāpya dharmaṃ cānuttamaṃ muniḥ
jaratkāruḥ sumahatā kālena svargam īyivān
|
| 45 | etad ākhyānam āstīkaṃ yathāvat kīrtitaṃ mayā
prabrūhi bhṛguśārdūla kiṃ bhūyaḥ kathyatām iti
|