% Mahabharata: Salyaparvan % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % On the basis of the text entered by Muneo Tokunaga et al., % revised by John Smith, Cambridge, et al. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ 09,001.000*0001_01 nàràyaõaü namaskçtya naraü caiva narottamam 09,001.000*0001_02 devãü sarasvatãü caiva tato jayam udãrayet 09,001.001 janamejaya uvàca 09,001.001a evaü nipàtite karõe samare savyasàcinà 09,001.001c alpàva÷iùñàþ kuravaþ kim akurvata vai dvija 09,001.002a udãryamàõaü ca balaü dçùñvà ràjà suyodhanaþ 09,001.002c pàõóavaiþ pràptakàlaü ca kiü pràpadyata kauravaþ 09,001.003a etad icchàmy ahaü ÷rotuü tad àcakùva dvijottama 09,001.003c na hi tçpyàmi pårveùàü ÷çõvàna÷ caritaü mahat 09,001.004 vai÷aüpàyana uvàca 09,001.004a tataþ karõe hate ràjan dhàrtaràùñraþ suyodhanaþ 09,001.004c bhç÷aü ÷okàrõave magno nirà÷aþ sarvato 'bhavat 09,001.005a hà karõa hà karõa iti ÷ocamànaþ punaþ punaþ 09,001.005c kçcchràt sva÷ibiraü pràyàd dhata÷eùair nçpaiþ saha 09,001.006a sa samà÷vàsyamàno 'pi hetubhiþ ÷àstrani÷citaiþ 09,001.006c ràjabhir nàlabhac charma såtaputravadhaü smaran 09,001.007a sa daivaü balavan matvà bhavitavyaü ca pàrthivaþ 09,001.007c saügràme ni÷cayaü kçtvà punar yuddhàya niryayau 09,001.008a ÷alyaü senàpatiü kçtvà vidhivad ràjapuügavaþ 09,001.008b*0002_01 madraràjaü puraskçtya yuddhàyopajagàma ha 09,001.008c raõàya niryayau ràjà hata÷eùair nçpaiþ saha 09,001.009a tataþ sutumulaü yuddhaü kurupàõóavasenayoþ 09,001.009c babhåva bharata÷reùñha devàsuraraõopamam 09,001.010a tataþ ÷alyo mahàràja kçtvà kadanam àhave 09,001.010c pàõóusainyasya madhyàhne dharmaràjena pàtitaþ 09,001.011a tato duryodhano ràjà hatabandhå raõàjiràt 09,001.011c apasçtya hradaü ghoraü vive÷a ripujàd bhayàt 09,001.012a athàparàhõe tasyàhnaþ parivàrya mahàrathaiþ 09,001.012b*0003_01 tathàparàhõe tatrasthaü parivàrya suyodhanam 09,001.012c hradàd àhåya yogena bhãmasenena pàtitaþ 09,001.013a tasmin hate maheùvàse hata÷iùñàs trayo rathàþ 09,001.013a*0004_01 **** **** sànubandhe suyodhane 09,001.013a*0004_02 kçtavarmà kçpo drauõir 09,001.013b*0005_01 suptaü ÷ibiram àvi÷ya dhçùñadyumnapurogamàn 09,001.013c saürabhàn ni÷i ràjendra jaghnuþ pà¤càlasainikàn 09,001.014a tataþ pårvàhõasamaye ÷ibiràd etya saüjayaþ 09,001.014c pravive÷a purãü dãno duþkha÷okasamanvitaþ 09,001.015a pravi÷ya ca puraü tårõaü bhujàv ucchritya duþkhitaþ 09,001.015c vepamànas tato ràj¤aþ pravive÷a nive÷anam 09,001.016a ruroda ca naravyàghra hà ràjann iti duþkhitaþ 09,001.016c aho bata vivignàþ sma nidhanena mahàtmanaþ 09,001.017a aho subalavàn kàlo gati÷ ca paramà tathà 09,001.017b*0006_01 vidhis tu balavàn atra pauruùaü tu nirarthakam 09,001.017c ÷akratulyabalàþ sarve yatràvadhyanta pàrthivàþ 09,001.018a dçùñvaiva ca puro ràja¤ janaþ sarvaþ sa saüjayam 09,001.018b*0007_01 kle÷ena mahatà yuktaþ sarvato ràjasattama 09,001.018c praruroda bhç÷odvigno hà ràjann iti sasvaram 09,001.019a àkumàraü naravyàghra tat puraü vai samantataþ 09,001.019c àrtanàdaü mahac cakre ÷rutvà vinihataü nçpam 09,001.020a dhàvata÷ càpy apa÷yac ca tatra trãn puruùarùabhàn 09,001.020c naùñacittàn ivonmattठ÷okena bhç÷apãóitàn 09,001.020d*0008_01 dçùñvaiva ca narठ÷ãghraü vyàjahàràtiduþkhitaþ 09,001.021a tathà sa vihvalaþ såtaþ pravi÷ya nçpatikùayam 09,001.021c dadar÷a nçpati÷reùñhaü praj¤àcakùuùam ã÷varam 09,001.022a dçùñvà càsãnam anaghaü samantàt parivàritam 09,001.022c snuùàbhir bharata÷reùñha gàndhàryà vidureõa ca 09,001.023a tathànyai÷ ca suhçdbhi÷ ca j¤àtibhi÷ ca hitaiùibhiþ 09,001.023c tam eva càrthaü dhyàyantaü karõasya nidhanaü prati 09,001.024a rudann evàbravãd vàkyaü ràjànaü janamejaya 09,001.024c nàtihçùñamanàþ såto bàùpasaüdigdhayà girà 09,001.024d*0009_01 uvàca bharata÷reùñhaü dhçtaràùñraü janàdhipam 09,001.025a saüjayo 'haü naravyàghra namas te bharatarùabha 09,001.025c madràdhipo hataþ ÷alyaþ ÷akuniþ saubalas tathà 09,001.025e ulåkaþ puruùavyàghra kaitavyo dçóhavikramaþ 09,001.026a saü÷aptakà hatàþ sarve kàmbojà÷ ca ÷akaiþ saha 09,001.026c mlecchà÷ ca pàrvatãyà÷ ca yavanà÷ ca nipàtitàþ 09,001.027a pràcyà hatà mahàràja dàkùiõàtyà÷ ca sarva÷aþ 09,001.027c udãcyà nihatàþ sarve pratãcyà÷ ca naràdhipa 09,001.027e ràjàno ràjaputrà÷ ca sarvato nihatà nçpa 09,001.028a duryodhano hato ràjan yathoktaü pàõóavena ca 09,001.028c bhagnasaktho mahàràja ÷ete pàüsuùu råùitaþ 09,001.028d*0010_01 duryodhanasya bhãmena bhagnàv årå sutasya te 09,001.028d*0010_02 sa bhåmau patitaþ ÷ete pàü÷ubhiþ pariguõñhitaþ 09,001.029a dhçùñadyumno hato ràja¤ ÷ikhaõóã càparàjitaþ 09,001.029c uttamaujà yudhàmanyus tathà ràjan prabhadrakàþ 09,001.030a pà¤càlà÷ ca naravyàghrà÷ cedaya÷ ca niùåditàþ 09,001.030c tava putrà hatàþ sarve draupadeyà÷ ca bhàrata 09,001.030e karõaputro hataþ ÷åro vçùaseno mahàbalaþ 09,001.031a narà vinihatàþ sarve gajà÷ ca vinipàtitàþ 09,001.031c rathina÷ ca naravyàghra hayà÷ ca nihatà yudhi 09,001.032a kiüciccheùaü ca ÷ibiraü tàvakànàü kçtaü vibho 09,001.032c pàõóavànàü ca ÷åràõàü samàsàdya parasparam 09,001.033a pràyaþ strã÷eùam abhavaj jagat kàlena mohitam 09,001.033c sapta pàõóavataþ ÷eùà dhàrtaràùñràs tathà trayaþ 09,001.034a te caiva bhràtaraþ pa¤ca vàsudevo 'tha sàtyakiþ 09,001.034c kçpa÷ ca kçtavarmà ca drauõi÷ ca jayatàü varaþ 09,001.035a tavàpy ete mahàràja rathino nçpasattama 09,001.035c akùauhiõãnàü sarvàsàü sametànàü jane÷vara 09,001.035e ete ÷eùà mahàràja sarve 'nye nidhanaü gatàþ 09,001.036a kàlena nihataü sarvaü jagad vai bharatarùabha 09,001.036c duryodhanaü vai purataþ kçtvà vairasya bhàrata 09,001.037a etac chrutvà vacaþ kråraü dhçtaràùñro jane÷varaþ 09,001.037c nipapàta mahàràja gatasattvo mahãtale 09,001.038a tasmin nipatite bhåmau viduro 'pi mahàya÷àþ 09,001.038c nipapàta mahàràja ràjavyasanakar÷itaþ 09,001.039a gàndhàrã ca nçpa÷reùñha sarvà÷ ca kuruyoùitaþ 09,001.039c patitàþ sahasà bhåmau ÷rutvà kråraü vaca÷ ca tàþ 09,001.040a niþsaüj¤aü patitaü bhåmau tadàsãd ràjamaõóalam 09,001.040c pralàpayuktà mahatã kathà nyastà pañe yathà 09,001.041a kçcchreõa tu tato ràjà dhçtaràùñro mahãpatiþ 09,001.041c ÷anair alabhata pràõàn putravyasanakar÷itaþ 09,001.042a labdhvà tu sa nçpaþ saüj¤àü vepamànaþ suduþkhitaþ 09,001.042c udãkùya ca di÷aþ sarvàþ kùattàraü vàkyam abravãt 09,001.043a vidvan kùattar mahàpràj¤a tvaü gatir bharatarùabha 09,001.043c mamànàthasya subhç÷aü putrair hãnasya sarva÷aþ 09,001.043e evam uktvà tato bhåyo visaüj¤o nipapàta ha 09,001.044a taü tathà patitaü dçùñvà bàndhavà ye 'sya ke cana 09,001.044c ÷ãtais tu siùicus toyair vivyajur vyajanair api 09,001.045a sa tu dãrgheõa kàlena pratyà÷vasto mahãpatiþ 09,001.045c tåùõãü dadhyau mahãpàlaþ putravyasanakar÷itaþ 09,001.045e niþ÷vasa¤ jihmaga iva kumbhakùipto vi÷àü pate 09,001.046a saüjayo 'py arudat tatra dçùñvà ràjànam àturam 09,001.046c tathà sarvàþ striya÷ caiva gàndhàrã ca ya÷asvinã 09,001.047a tato dãrgheõa kàlena viduraü vàkyam abravãt 09,001.047c dhçtaràùñro naravyàghro muhyamàno muhur muhuþ 09,001.048a gacchantu yoùitaþ sarvà gàndhàrã ca ya÷asvinã 09,001.048c tatheme suhçdaþ sarve bhra÷yate me mano bhç÷am 09,001.049a evam uktas tataþ kùattà tàþ striyo bharatarùabha 09,001.049c visarjayàm àsa ÷anair vepamànaþ punaþ punaþ 09,001.050a ni÷cakramus tataþ sarvàs tàþ striyo bharatarùabha 09,001.050c suhçda÷ ca tataþ sarve dçùñvà ràjànam àturam 09,001.051a tato narapatiü tatra labdhasaüj¤aü paraütapa 09,001.051b*0011_01 gatir me ko bhaved adya iti cintàsamàkulaþ 09,001.051c avekùya saüjayo dãno rodamànaü bhç÷àturam 09,001.052a prà¤jalir niþ÷vasantaü ca taü narendraü muhur muhuþ 09,001.052b*0012_01 j¤àtãn striyo 'tha niryàpya pravi÷ya viduraþ punaþ 09,001.052b*0012_02 ràjànaü ÷ocamànas tu taü ÷ocantaü muhur muhuþ 09,001.052c samà÷vàsayata kùattà vacasà madhureõa ha 09,002.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,002.001a visçùñàsv atha nàrãùu dhçtaràùñro 'mbikàsutaþ 09,002.001c vilalàpa mahàràja duþkhàd duþkhataraü gataþ 09,002.002a sadhåmam iva niþ÷vasya karau dhunvan punaþ punaþ 09,002.002c vicintya ca mahàràja tato vacanam abravãt 09,002.002d*0013_01 yac chrutvà suhçdàü càtikaruõà samajàyata 09,002.003a aho bata mahad duþkhaü yad ahaü pàõóavàn raõe 09,002.003c kùemiõa÷ càvyayàü÷ caiva tvattaþ såta ÷çõomi vai 09,002.004a vajrasàramayaü nånaü hçdayaü sudçóhaü mama 09,002.004c yac chrutvà nihatàn putràn dãryate na sahasradhà 09,002.005a cintayitvà vacas teùàü bàlakrãóàü ca saüjaya 09,002.005c adya ÷rutvà hatàn putràn bhç÷aü me dãryate manaþ 09,002.006a andhatvàd yadi teùàü tu na me råpanidar÷anam 09,002.006c putrasnehakçtà prãtir nityam eteùu dhàrità 09,002.007a bàlabhàvam atikràntàn yauvanasthàü÷ ca tàn aham 09,002.007c madhyapràptàüs tathà ÷rutvà hçùña àsaü tathànagha 09,002.008a tàn adya nihatठ÷rutvà hçtai÷varyàn hçtaujasaþ 09,002.008c na labhe vai kva cic chàntiü putràdhibhir abhiplutaþ 09,002.009a ehy ehi putra ràjendra mamànàthasya sàüpratam 09,002.009c tvayà hãno mahàbàho kàü nu yàsyàmy ahaü gatim 09,002.010a gatir bhåtvà mahàràja j¤àtãnàü suhçdàü tathà 09,002.010c andhaü vçddhaü ca màü vãra vihàya kva nu gacchasi 09,002.011a sà kçpà sà ca te prãtiþ sà ca ràjan sumànità 09,002.011c kathaü vinihataþ pàrthaiþ saüyugeùv aparàjitaþ 09,002.012a kathaü tvaü pçthivãpàlàn bhuktvà tàta samàgatàn 09,002.012c ÷eùe vinihato bhåmau pràkçtaþ kunçpo yathà 09,002.013a ko nu màm utthitaü kàlye tàta tàteti vakùyati 09,002.013c mahàràjeti satataü lokanàtheti càsakçt 09,002.014a pariùvajya ca màü kaõñhe snehenàklinnalocanaþ 09,002.014c anu÷àdhãti kauravya tat sàdhu vada me vacaþ 09,002.015a nanu nàmàham a÷rauùaü vacanaü tava putraka 09,002.015c bhåyasã mama pçthvãyaü yathà pàrthasya no tathà 09,002.016a bhagadattaþ kçpaþ ÷alya àvantyo 'tha jayadrathaþ 09,002.016c bhåri÷ravàþ somadatto mahàràjo 'tha bàhlikaþ 09,002.017a a÷vatthàmà ca bhoja÷ ca màgadha÷ ca mahàbalaþ 09,002.017c bçhadbala÷ ca kà÷ã÷aþ ÷akuni÷ càpi saubalaþ 09,002.018a mlecchà÷ ca bahusàhasràþ ÷akà÷ ca yavanaiþ saha 09,002.018c sudakùiõa÷ ca kàmbojas trigartàdhipatis tathà 09,002.019a bhãùmaþ pitàmaha÷ caiva bhàradvàjo 'tha gautamaþ 09,002.019c ÷rutàyu÷ càcyutàyu÷ ca ÷atàyu÷ càpi vãryavàn 09,002.020a jalasaüdho 'thàr÷ya÷çïgã ràkùasa÷ càpy alàyudhaþ 09,002.020c alaübuso mahàbàhuþ subàhu÷ ca mahàrathaþ 09,002.021a ete cànye ca bahavo ràjàno ràjasattama 09,002.021c madartham udyatàþ sarve pràõàüs tyaktvà raõe prabho 09,002.022a yeùàü madhye sthito yuddhe bhràtçbhiþ parivàritaþ 09,002.022c yodhayiùyàmy ahaü pàrthàn pà¤càlàü÷ caiva sarva÷aþ 09,002.023a cedãü÷ ca nçpa÷àrdåla draupadeyàü÷ ca saüyuge 09,002.023c sàtyakiü kuntibhojaü ca ràkùasaü ca ghañotkacam 09,002.024a eko 'py eùàü mahàràja samarthaþ saünivàraõe 09,002.024c samare pàõóaveyànàü saükruddho hy abhidhàvatàm 09,002.024e kiü punaþ sahità vãràþ kçtavairà÷ ca pàõóavaiþ 09,002.025a atha và sarva evaite pàõóavasyànuyàyibhiþ 09,002.025c yotsyanti saha ràjendra haniùyanti ca tàn mçdhe 09,002.026a karõas tv eko mayà sàrdhaü nihaniùyati pàõóavàn 09,002.026c tato nçpatayo vãràþ sthàsyanti mama ÷àsane 09,002.027a ya÷ ca teùàü praõetà vai vàsudevo mahàbalaþ 09,002.027c na sa saünahyate ràjann iti màm abravãd vacaþ 09,002.028a tasyàhaü vadataþ såta bahu÷o mama saünidhau 09,002.028c yuktito hy anupa÷yàmi nihatàn pàõóavàn mçdhe 09,002.029a teùàü madhye sthità yatra hanyante mama putrakàþ 09,002.029c vyàyacchamànàþ samare kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.030a bhãùma÷ ca nihato yatra lokanàthaþ pratàpavàn 09,002.030c ÷ikhaõóinaü samàsàdya mçgendra iva jambukam 09,002.031a droõa÷ ca bràhmaõo yatra sarva÷astràstrapàragaþ 09,002.031c nihataþ pàõóavaiþ saükhye kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.031d*0014_01 karõa÷ ca nihataþ saükhye divyàstraj¤o mahàbalaþ 09,002.032a bhåri÷ravà hato yatra somadatta÷ ca saüyuge 09,002.032c bàhlãka÷ ca mahàràja kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.032d*0015_01 bhagadatto hato yatra gajayuddhavi÷àradaþ 09,002.032d*0015_02 jayadratha÷ ca nihataþ kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.033a sudakùiõo hato yatra jalasaüdha÷ ca kauravaþ 09,002.033c ÷rutàyu÷ càcyutàyu÷ ca kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.033d*0016_01 mahàbalas tathà pàõóyaþ sarva÷astràstrapàragaþ 09,002.033d*0016_02 nihataþ pàõóavaiþ saükhye kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.034a bçhadbalo hato yatra màgadha÷ ca mahàbalaþ 09,002.034b*0017_01 ugràyudha÷ ca vikràntaþ pratimànaü dhanuùmatàm 09,002.034b*0018_01 ÷atàyu÷ caiva vikràntaþ kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.034c àvantyo nihato yatra trigarta÷ ca janàdhipaþ 09,002.034e saü÷aptakà÷ ca bahavaþ kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.034f*0019_01 **** **** ÷akuni÷ càpi saubalaþ 09,002.034f*0019_02 trigarta÷ ca mahàbàhuþ saü÷aptà÷ ca mahàbalàþ 09,002.034f*0020_01 yatra ÷årà maheùvàsà madarthe tyaktajãvitàþ 09,002.034f*0020_02 nihatà bhãmasenena kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.035a alaübusas tathà ràjan ràkùasa÷ càpy alàyudhaþ 09,002.035c àr÷ya÷çïga÷ ca nihataþ kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.036a nàràyaõà hatà yatra gopàlà yuddhadurmadàþ 09,002.036c mlecchà÷ ca bahusàhasràþ kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.037a ÷akuniþ saubalo yatra kaitavya÷ ca mahàbalaþ 09,002.037c nihataþ sabalo vãraþ kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.037d*0021_01 ete cànye ca bahavaþ kçtàstrà yuddhadurmadàþ 09,002.038a ràjàno ràjaputrà÷ ca ÷åràþ parighabàhavaþ 09,002.038c nihatà bahavo yatra kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.038d*0022_01 yatra ÷årà maheùvàsàþ kçtàstrà yuddhadurmadàþ 09,002.038d*0023_01 yatra ÷årà mahàtmànaþ sarva÷àstràstrapàragàþ 09,002.038d*0024_01 bahavo nihatàþ såta mahendrasamavikramàþ 09,002.039a nànàde÷asamàvçttàþ kùatriyà yatra saüjaya 09,002.039c nihatàþ samare sarve kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.040a putrà÷ ca me vinihatàþ pautrà÷ caiva mahàbalàþ 09,002.040b*0025_01 duryodhano hato yatra putra÷ càsya mahàtmanaþ 09,002.040c vayasyà bhràtara÷ caiva kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.040d*0026_01 pàrthena saüyuge ghore kim anyad bhàgadheyataþ 09,002.041a bhàgadheyasamàyukto dhruvam utpadyate naraþ 09,002.041c ya÷ ca bhàgyasamàyuktaþ sa ÷ubhaü pràpnuyàn naraþ 09,002.042a ahaü viyuktaþ svair bhàgyaiþ putrai÷ caiveha saüjaya 09,002.042c katham adya bhaviùyàmi vçddhaþ ÷atruva÷aü gataþ 09,002.043a nànyad atra paraü manye vanavàsàd çte prabho 09,002.043c so 'haü vanaü gamiùyàmi nirbandhur j¤àtisaükùaye 09,002.044a na hi me 'nyad bhavec chreyo vanàbhyupagamàd çte 09,002.044c imàm avasthàü pràptasya lånapakùasya saüjaya 09,002.045a duryodhano hato yatra ÷alya÷ ca nihato yudhi 09,002.045c duþ÷àsano vi÷asta÷ ca vikarõa÷ ca mahàbalaþ 09,002.046a kathaü hi bhãmasenasya ÷roùye 'haü ÷abdam uttamam 09,002.046c ekena samare yena hataü putra÷ataü mama 09,002.047a asakçd vadatas tasya duryodhanavadhena ca 09,002.047c duþkha÷okàbhisaütapto na ÷roùye paruùà giraþ 09,002.048a evaü sa ÷okasaütaptaþ pàrthivo hatabàndhavaþ 09,002.048c muhur muhur muhyamànaþ putràdhibhir abhiplutaþ 09,002.049a vilapya suciraü kàlaü dhçtaràùñro 'mbikàsutaþ 09,002.049c dãrgham uùõaü ca niþ÷vasya cintayitvà paràbhavam 09,002.050a duþkhena mahatà ràjà saütapto bharatarùabha 09,002.050c punar gàvalgaõiü såtaü paryapçcchad yathàtatham 09,002.051a bhãùmadroõau hatau ÷rutvà såtaputraü ca pàtitam 09,002.051c senàpatiü praõetàraü kim akurvata màmakàþ 09,002.051d*0027_01 tathà ÷alyaü maheùvàsaü madràõàm ã÷varaü vibhum 09,002.052a yaü yaü senàpraõetàraü yudhi kurvanti màmakàþ 09,002.052c acireõaiva kàlena taü taü nighnanti pàõóavàþ 09,002.053a raõamårdhni hato bhãùmaþ pa÷yatàü vaþ kirãñinà 09,002.053c evam eva hato droõaþ sarveùàm eva pa÷yatàm 09,002.054a evam eva hataþ karõaþ såtaputraþ pratàpavàn 09,002.054c sa ràjakànàü sarveùàü pa÷yatàü vaþ kirãñinà 09,002.055a pårvam evàham ukto vai vidureõa mahàtmanà 09,002.055c duryodhanàparàdhena prajeyaü vina÷iùyati 09,002.056a ke cin na samyak pa÷yanti måóhàþ samyak tathàpare 09,002.056c tad idaü mama måóhasya tathàbhåtaü vacaþ sma ha 09,002.057a yad abravãn me dharmàtmà viduro dãrghadar÷ivàn 09,002.057c tat tathà samanupràptaü vacanaü satyavàdinaþ 09,002.058a daivopahatacittena yan mayàpakçtaü purà 09,002.058c anayasya phalaü tasya bråhi gàvalgaõe punaþ 09,002.059a ko và mukham anãkànàm àsãt karõe nipàtite 09,002.059c arjunaü vàsudevaü ca ko và pratyudyayau rathã 09,002.060a ke 'rakùan dakùiõaü cakraü madraràjasya saüyuge 09,002.060c vàmaü ca yoddhukàmasya ke và vãrasya pçùñhataþ 09,002.061a kathaü ca vaþ sametànàü madraràjo mahàbalaþ 09,002.061c nihataþ pàõóavaiþ saükhye putro và mama saüjaya 09,002.062a bråhi sarvaü yathàtattvaü bharatànàü mahàkùayam 09,002.062c yathà ca nihataþ saükhye putro duryodhano mama 09,002.063a pà¤càlà÷ ca yathà sarve nihatàþ sapadànugàþ 09,002.063c dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca draupadyàþ pa¤ca càtmajàþ 09,002.064a pàõóavà÷ ca yathà muktàs tathobhau sàtvatau yudhi 09,002.064c kçpa÷ ca kçtavarmà ca bhàradvàjasya càtmajaþ 09,002.065a yad yathà yàdç÷aü caiva yuddhaü vçttaü ca sàüpratam 09,002.065c akhilaü ÷rotum icchàmi ku÷alo hy asi saüjaya 09,003.001 saüjaya uvàca 09,003.001a ÷çõu ràjann avahito yathà vçtto mahàn kùayaþ 09,003.001c kuråõàü pàõóavànàü ca samàsàdya parasparam 09,003.002a nihate såtaputre tu pàõóavena mahàtmanà 09,003.002c vidruteùu ca sainyeùu samànãteùu càsakçt 09,003.002d@001_0001 ghore manuùyadehànàm àjau gajavarakùaye 09,003.002d@001_0002 yat tat karõe hate pàrthaþ siühanàdam athàkarot 09,003.002d@001_0003 tadà tava sutàn ràjan pràvi÷at sumahad bhayam 09,003.002d@001_0004 na saüdhàtum anãkàni na caivàtha paràkrame 09,003.002d@001_0005 àsãd buddhir hate karõe tava yodhasya kasya cit 09,003.002d@001_0006 vaõijo nàvi bhinnàyàm agàdhe viplavà iva 09,003.002d@001_0007 apàre pàram icchanto hate dvãpe kirãñinà 09,003.002d@001_0008 såtaputre hate ràjan vitrastàþ ÷aravikùatàþ 09,003.002d@001_0009 anàthà nàtham icchanto mçgàþ siühàrdità iva 09,003.002d@001_0010 bhagna÷çïgà iva vçùàþ ÷ãrõadaüùñrà ivoragàþ 09,003.002d@001_0011 pratyupàyàma sàyàhne nirjitàþ savyasàcinà 09,003.002d@001_0012 hatapravãrà vidhvastà nikçttà ni÷itaiþ ÷araiþ 09,003.002d@001_0013 såtaputre hate ràjan putràs te pràdravan bhayàt 09,003.002d@001_0014 vi÷astrakavacàþ sarve kàüdi÷ãkà vicetasaþ 09,003.002d@001_0015 anyonyam abhinighnanto vãkùamàõà bhayàrditàþ 09,003.002d@001_0016 màm eva nånaü bãbhatsur màm eva ca vçkodaraþ 09,003.002d@001_0017 abhiyàtãti manvànàþ petur mamlu÷ ca bhàrata 09,003.002d@001_0018 hayàn anye gajàn anye rathàn anye mahàrathàþ 09,003.002d@001_0019 àruhya javasaüpannàn pàdàtàn prajahur bhayàt 09,003.002d@001_0020 ku¤jaraiþ syandanà bhagnàþ sàdina÷ ca mahàrathaiþ 09,003.002d@001_0021 padàtisaüghà÷ cà÷vaughaiþ palàyadbhir bhç÷aü hatàþ 09,003.002d@001_0022 vyàlataskarasaükãrõe sàrthahãnà yathà vane 09,003.002d@001_0023 tathà tvadãyà nihate såtaputre tadàbhavan 09,003.002d@001_0024 hatàrohàs tathà nàgà÷ chinnahastàs tathàpare 09,003.002d@001_0025 sarvaü pàrthamayaü lokam apa÷yan vai bhayàrditàþ 09,003.002d@001_0026 tàn prekùya dravataþ sarvàn bhãmasenabhayàrditàn 09,003.002d@001_0027 duryodhano 'tha svaü såtaü hàhàkçtvedam abravãt 09,003.002d@001_0028 nàtikramiùyate pàrtho dhanuùpàõim avasthitam 09,003.002d@001_0029 jaghane yudhyamànaü màü tårõam a÷vàn pracodaya 09,003.002d@001_0030 samare yudhyamànaü hi kaunteyo màü dhanaüjayaþ 09,003.002d@001_0031 notsahetàbhyatikràntuü velàm iva mahàrõavaþ 09,003.002d@001_0032 adyàrjunaü sagovindaü màninaü ca vçkodaram 09,003.002d@001_0033 nihatya ÷iùñठ÷atråü÷ ca karõasyànçõyam àpnuyàm 09,003.002d@001_0034 tac chrutvà kururàjasya ÷åràryasadç÷aü vacaþ 09,003.002d@001_0035 såto hemaparicchannठ÷anair a÷vàn acodayat 09,003.002d@001_0036 gajà÷varathahãnàs tu pàdàtà÷ caiva màriùa 09,003.002d@001_0037 pa¤caviü÷atisàhasràþ pràdrava¤ ÷anakair iva 09,003.002d@001_0038 tàn bhãmasenaþ saükruddho dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 09,003.002d@001_0039 balena caturaïgeõa parikùipyàhanac charaiþ 09,003.002d@001_0040 pratyayudhyanta te sarve bhãmasenaü sapàrùatam 09,003.002d@001_0041 pàrthapàrùatayo÷ cànye jagçhus tatra nàmanã 09,003.002d@001_0042 akrudhyata raõe bhãmas tair mçdhe pratyavasthitaiþ 09,003.002d@001_0043 so 'vatãrya rathàt tårõaü gadàpàõir ayudhyata 09,003.002d@001_0044 na tàn rathastho bhåmiùñhàn dharmàpekùã vçkodaraþ 09,003.002d@001_0045 yodhayàm àsa kaunteyo bhujavãryaü samà÷ritaþ 09,003.002d@001_0046 jàtaråpaparicchannàü pragçhya mahatãü gadàm 09,003.002d@001_0047 nyavadhãt tàvakàn sarvàn daõóapàõir ivàntakaþ 09,003.002d@001_0048 padàtayo hi saürabdhàs tyaktajãvitabàndhavàþ 09,003.002d@001_0049 bhãmam abhyadravan saükhye pataügà jvalanaü yathà 09,003.002d@001_0050 àsàdya bhãmasenaü te saürabdhà yuddhadurmadàþ 09,003.002d@001_0051 vine÷uþ sahasà dçùñvà bhåtagràmà ivàntakam 09,003.002d@001_0052 ÷yenavad vyacarad bhãmaþ khaógena gadayà tathà 09,003.002d@001_0053 pa¤caviü÷atisàhasràüs tàvakànàm apothayat 09,003.002d@001_0054 hatvà tat puruùànãkaü bhãmaþ satyaparàkramaþ 09,003.002d@001_0055 dhçùñadyumnaü puraskçtya punas tasthau mahàbalaþ 09,003.002d@001_0056 dhanaüjayo rathànãkam anvapadyata vãryavàn 09,003.002d@001_0057 màdrãputrau ca ÷akuniü sàtyaki÷ ca mahàbalaþ 09,003.002d@001_0058 javenàbhyapatan hçùñà ghnanto dauryodhanaü balam 09,003.002d@001_0059 tasyà÷vavàràn subahåüs te nihatya ÷itaiþ ÷araiþ 09,003.002d@001_0060 tam anvadhàvaüs tvaritàs tatra yuddham avartata 09,003.002d@001_0061 tato dhanaüjayo ràjan rathànãkam agàhata 09,003.002d@001_0062 vi÷rutaü triùu lokeùu gàõóãvaü vyàkùipan dhanuþ 09,003.002d@001_0063 kçùõasàrathim àyàntaü dçùñvà ÷vetahayaü ratham 09,003.002d@001_0064 arjunaü càpi yoddhàraü tvadãyàþ pràdravan bhayàt 09,003.002d@001_0065 viprahãnarathà÷và÷ ca ÷arai÷ ca parivàritàþ 09,003.002d@001_0066 pa¤caviü÷atisàhasràþ pàrtham àrchan padàtayaþ 09,003.002d@001_0067 hatvà tat puruùànãkaü pà¤càlànàü mahàrathaþ 09,003.002d@001_0068 bhãmasenaü puraskçtya na ciràt pratyadç÷yata 09,003.002d@001_0069 mahàdhanurdharaþ ÷rãmàn amitragaõamardanaþ 09,003.002d@001_0070 putraþ pà¤càlaràjasya dhçùñadyumno mahàya÷àþ 09,003.002d@001_0071 pàràvatasavarõà÷vaü kovidàravaradhvajam 09,003.002d@001_0072 dhçùñadyumnaü raõe dçùñvà tvadãyàþ pràdravan bhayàt 09,003.002d@001_0073 gàndhàraràjaü ÷ãghràstram anusçtya ya÷asvinau 09,003.002d@001_0074 naciràt pratyadç÷yetàü màdrãputrau sasàtyakã 09,003.002d@001_0075 cekitànaþ ÷ikhaõóã ca draupadeyà÷ ca màriùa 09,003.002d@001_0076 hatvà tvadãyaü sumahat sainyaü ÷aïkhàn athàdhaman 09,003.002d@001_0077 te sarve tàvakàn prekùya dravato vai paràïmukhàn 09,003.002d@001_0078 abhyadhàvanta nighnanto vçùठjitvà vçùà iva 09,003.002d@001_0079 senàva÷eùaü taü dçùñvà tava putrasya pàõóavaþ 09,003.002d@001_0080 vyavasthitaü savyasàcã cukrodha balavan nçpa 09,003.002d@001_0081 tata enaü ÷arai ràjan sahasà samavàkirat 09,003.002d@001_0082 rajasà codgatenàtha na sma kiü cana dç÷yate 09,003.002d@001_0083 andhakàrãkçte loke ÷arãbhåte mahãtale 09,003.002d@001_0084 di÷aþ sarvà mahàràja tàvakàþ pràdravan bhayàt 09,003.002d@001_0085 bhajyamàneùu sainyeùu kururàjo vi÷àü pate 09,003.002d@001_0086 pareùàm àtmana÷ caiva samantàt samupàdravat 09,003.002d@001_0087 tato duryodhanaþ sarvàn àjuhàvàtha pàõóavàn 09,003.002d@001_0088 yuddhàya bharata÷reùñha devàn iva purà baliþ 09,003.002d@001_0089 ta enam abhigarjantaü sahitàþ samupàdravan 09,003.002d@001_0090 nànà÷astrasçjaþ kruddhà bhartsayanto muhur muhuþ 09,003.002d@001_0091 duryodhano 'py asaübhràntas tàn arãn vyadhamac charaiþ 09,003.002d@001_0092 tatràdbhutam apa÷yàma tava putrasya pauruùam 09,003.002d@001_0093 yad enaü pàõóavàþ sarve na ÷ekur ativartitum 09,003.002d@001_0094 nàtidåràpayàtaü tu kçtabuddhiü palàyane 09,003.002d@001_0095 duryodhanaþ svakaü sainyam apa÷yad bhç÷avikùatam 09,003.002d@001_0096 tato 'vasthàpya ràjendra kçtabuddhis tavàtmajaþ 09,003.002d@001_0097 harùayann iva tàn yodhàn idaü vacanam abravãt 09,003.002d@001_0098 na taü de÷aü prapa÷yàmi pçthivyàü parvateùu ca 09,003.002d@001_0099 yatra yàtàn na vo hanyuþ pàõóavàþ kiü sçtena vaþ 09,003.002d@001_0100 svalpaü caiva balaü teùàü kçùõau ca bhç÷avikùatau 09,003.002d@001_0101 yadi sarve 'tra tiùñhàmo dhruvo no vijayo bhavet 09,003.002d@001_0102 viprayàtàüs tu vo bhinnàn pàõóavàþ kçtakilbiùàn 09,003.002d@001_0103 anusçtya haniùyanti ÷reyo naþ samare vadhaþ 09,003.002d@001_0104 sukhaþ sàügràmiko mçtyuþ kùatradharmeõa yudhyataþ 09,003.002d@001_0105 mçto duþkhaü na jànãte pretya cànantyam a÷nute 09,003.002d@001_0106 ÷çõvantu kùatriyàþ sarve yàvanto vai samàgatàþ 09,003.002d@001_0107 dviùato bhãmasenasya kruddhasya va÷am eùy atha 09,003.002d@001_0108 pitàmahair àcaritaü na dharmaü hàtum arhatha 09,003.002d@001_0109 na hi karmàsti pàpãyaþ kùatriyasya palàyanàt 09,003.002d@001_0110 na yuddhadharmàc chreyàn hi panthàþ svargasya kauravàþ 09,003.002d@001_0111 sucireõàrjitàül lokàn sadyo yodhaþ sama÷nute 09,003.002d@001_0112 tasya tad vacanaü ràj¤aþ påjayitvà mahàrathàþ 09,003.002d@001_0113 punar evàbhyavartanta kùatriyàþ pàõóavàn prati 09,003.002d@001_0114 paràjayam amçùyantaþ kçtacittà÷ ca vikrame 09,003.002d@001_0115 tataþ pravavçte yuddhaü punar eva sudàruõam 09,003.002d@001_0116 tàvakànàü pareùàü ca devàsuraraõopamam 09,003.002d@001_0117 yudhiùñhirapurogàü÷ ca sarvasainyena pàõóavàn 09,003.002d@001_0118 anvadhàvan mahàràja putro duryodhanas tava 09,003.003a vimukhe tava putre tu ÷okopahatacetasi 09,003.003b*0028_01 pàtiteùu turaügeùu gajeùu ca ratheùu ca 09,003.003c bhç÷odvigneùu sainyeùu dçùñvà pàrthasya vikramam 09,003.004a dhyàyamàneùu sainyeùu duþkhaü pràpteùu bhàrata 09,003.004c balànàü mathyamànànàü ÷rutvà ninadam uttamam 09,003.005a abhij¤ànaü narendràõàü vikçtaü prekùya saüyuge 09,003.005c patitàn rathanãóàü÷ ca rathàü÷ càpi mahàtmanàm 09,003.006a raõe vinihatàn nàgàn dçùñvà pattãü÷ ca màriùa 09,003.006c àyodhanaü càtighoraü rudrasyàkrãóasaünibham 09,003.007a aprakhyàtiü gatànàü tu ràj¤àü ÷atasahasra÷aþ 09,003.007c kçpàviùñaþ kçpo ràjan vayaþ÷ãlasamanvitaþ 09,003.008a abravãt tatra tejasvã so 'bhisçtya janàdhipam 09,003.008c duryodhanaü manyuva÷àd vacanaü vacanakùamaþ 09,003.009a duryodhana nibodhedaü yat tvà vakùyàmi kaurava 09,003.009c ÷rutvà kuru mahàràja yadi te rocate 'nagha 09,003.010a na yuddhadharmàc chreyàn vai panthà ràjendra vidyate 09,003.010c yaü samà÷ritya yudhyante kùatriyàþ kùatriyarùabha 09,003.011a putro bhràtà pità caiva svasreyo màtulas tathà 09,003.011c saübandhibàndhavà÷ caiva yodhyà vai kùatrajãvinà 09,003.012a vadhe caiva paro dharmas tathàdharmaþ palàyane 09,003.012c te sma ghoràü samàpannà jãvikàü jãvitàrthinaþ 09,003.013a tatra tvàü prativakùyàmi kiü cid eva hitaü vacaþ 09,003.013c hate bhãùme ca droõe ca karõe caiva mahàrathe 09,003.014a jayadrathe ca nihate tava bhràtçùu cànagha 09,003.014c lakùmaõe tava putre ca kiü ÷eùaü paryupàsmahe 09,003.015a yeùu bhàraü samàsajya ràjye matim akurmahi 09,003.015c te saütyajya tanår yàtàþ ÷årà brahmavidàü gatim 09,003.016a vayaü tv iha vinàbhåtà guõavadbhir mahàrathaiþ 09,003.016c kçpaõaü vartayiùyàma pàtayitvà nçpàn bahån 09,003.017a sarvair api ca jãvadbhir bãbhatsur aparàjitaþ 09,003.017c kçùõanetro mahàbàhur devair api duràsadaþ 09,003.018a indrakàrmukavajràbham indraketum ivocchritam 09,003.018c vànaraü ketum àsàdya saücacàla mahàcamåþ 09,003.019a siühanàdena bhãmasya pà¤cajanyasvanena ca 09,003.019c gàõóãvasya ca nirghoùàt saühçùyanti manàüsi naþ 09,003.020a carantãva mahàvidyun muùõanti nayanaprabhàm 09,003.020c alàtam iva càviddhaü gàõóãvaü samadç÷yata 09,003.021a jàmbånadavicitraü ca dhåyamànaü mahad dhanuþ 09,003.021c dç÷yate dikùu sarvàsu vidyud abhraghaneùv iva 09,003.021d*0029_01 ÷vetà÷ ca vegasaüpannàþ ÷a÷ikà÷asamaprabhàþ 09,003.021d*0029_02 pibanta iva càkà÷aü rathe yuktàs tu vàjinaþ 09,003.022a uhyamàna÷ ca kçùõena vàyuneva balàhakaþ 09,003.022b*0030_01 jàmbånadavicitràïgà vahante càrjunaü raõe 09,003.022c tàvakaü tad balaü ràjann arjuno 'stravidàü varaþ 09,003.022e gahanaü ÷i÷ire kakùaü dadàhàgnir ivotthitaþ 09,003.023a gàhamànam anãkàni mahendrasadç÷aprabham 09,003.023c dhanaüjayam apa÷yàma caturdantam iva dvipam 09,003.024a vikùobhayantaü senàü te tràsayantaü ca pàrthivàn 09,003.024c dhanaüjayam apa÷yàma nalinãm iva ku¤jaram 09,003.025a tràsayantaü tathà yodhàn dhanur ghoùeõa pàõóavam 09,003.025c bhåya enam apa÷yàma siühaü mçgagaõà iva 09,003.026a sarvalokamaheùvàsau vçùabhau sarvadhanvinàm 09,003.026c àmuktakavacau kçùõau lokamadhye virejatuþ 09,003.027a adya saptada÷àhàni vartamànasya bhàrata 09,003.027c saügràmasyàtighorasya vadhyatàü càbhito yudhi 09,003.028a vàyuneva vidhåtàni tavànãkàni sarva÷aþ 09,003.028c ÷aradambhodajàlàni vya÷ãryanta samantataþ 09,003.029a tàü nàvam iva paryastàü bhràntavàtàü mahàrõave 09,003.029c tava senàü mahàràja savyasàcã vyakampayat 09,003.030a kva nu te såtaputro 'bhåt kva nu droõaþ sahànugaþ 09,003.030c ahaü kva ca kva càtmà te hàrdikya÷ ca tathà kva nu 09,003.030e duþ÷àsana÷ ca bhràtà te bhràtçbhiþ sahitaþ kva nu 09,003.031a bàõagocarasaüpràptaü prekùya caiva jayadratham 09,003.031c saübandhinas te bhràtéü÷ ca sahàyàn màtulàüs tathà 09,003.032a sarvàn vikramya miùato lokàü÷ càkramya mårdhani 09,003.032c jayadratho hato ràjan kiü nu ÷eùam upàsmahe 09,003.033a ko veha sa pumàn asti yo vijeùyati pàõóavam 09,003.033b*0031_01 asti kaþ puruùa÷ càdya yo jeùyati dhanaüjayam 09,003.033c tasya càstràõi divyàni vividhàni mahàtmanaþ 09,003.033e gàõóãvasya ca nirghoùo vãryàõi harate hi naþ 09,003.034a naùñacandrà yathà ràtriþ seneyaü hatanàyakà 09,003.034a*0032_01 **** **** kàminã ca mçtapriyà 09,003.034c nàgabhagnadrumà ÷uùkà nadãvàkulatàü gatà 09,003.034d*0032_02 yathà nadã ÷uùkajalà senà karõaü vinà tathà 09,003.035a dhvajinyàü hatanetràyàü yatheùñaü ÷vetavàhanaþ 09,003.035c cariùyati mahàbàhuþ kakùe 'gnir iva saüjvalan 09,003.036a sàtyake÷ caiva yo vego bhãmasenasya cobhayoþ 09,003.036c dàrayeta girãn sarvठ÷oùayeta ca sàgaràn 09,003.037a uvàca vàkyaü yad bhãmaþ sabhàmadhye vi÷àü pate 09,003.037c kçtaü tat sakalaü tena bhåya÷ caiva kariùyati 09,003.038a pramukhasthe tadà karõe balaü pàõóavarakùitam 09,003.038c duràsadaü tathà guptaü gåóhaü gàõóãvadhanvanà 09,003.039a yuùmàbhis tàni cãrõàni yàny asàdhåni sàdhuùu 09,003.039c akàraõakçtàny eva teùàü vaþ phalam àgatam 09,003.040a àtmano 'rthe tvayà loko yatnataþ sarva àhçtaþ 09,003.040c sa te saü÷ayitas tàta àtmà ca bharatarùabha 09,003.041a rakùa duryodhanàtmànam àtmà sarvasya bhàjanam 09,003.041c bhinne hi bhàjane tàta di÷o gacchati tadgatam 09,003.042a hãyamànena vai saüdhiþ paryeùñavyaþ samena ca 09,003.042c vigraho vardhamànena nãtir eùà bçhaspateþ 09,003.043a te vayaü pàõóuputrebhyo hãnàþ svabala÷aktitaþ 09,003.043c atra te pàõóavaiþ sàrdhaü saüdhiü manye kùamaü prabho 09,003.044a na jànãte hi yaþ ÷reyaþ ÷reyasa÷ càvamanyate 09,003.044c sa kùipraü bhra÷yate ràjyàn na ca ÷reyo 'nuvindati 09,003.045a praõipatya hi ràjànaü ràjyaü yadi labhemahi 09,003.045c ÷reyaþ syàn na tu mauóhyena ràjan gantuü paràbhavam 09,003.046a vaicitravãryavacanàt kçpà÷ãlo yudhiùñhiraþ 09,003.046c viniyu¤jãta ràjye tvàü govindavacanena ca 09,003.046d*0033_01 ajàta÷atruþ kauravyo guru÷u÷råùaõe rataþ 09,003.046d*0033_02 dhçtaràùñrasya vacanaü nàvamaüsyati dhàrmikaþ 09,003.046d*0033_03 kurvanti bhràtara÷ càsya vacanaü nàtra saü÷ayaþ 09,003.047a yad bråyàd dhi hçùãke÷o ràjànam aparàjitam 09,003.047c arjunaü bhãmasenaü ca sarvaü kuryur asaü÷ayam 09,003.048a nàtikramiùyate kçùõo vacanaü kauravasya ha 09,003.048c dhçtaràùñrasya manye 'haü nàpi kçùõasya pàõóavaþ 09,003.049a etat kùamam ahaü manye tava pàrthair avigraham 09,003.049c na tvà bravãmi kàrpaõyàn na pràõaparirakùaõàt 09,003.049e pathyaü ràjan bravãmi tvàü tat paràsuþ smariùyasi 09,003.050a iti vçddho vilapyaitat kçpaþ ÷àradvato vacaþ 09,003.050c dãrgham uùõaü ca niþ÷vasya ÷u÷oca ca mumoha ca 09,004.001 saüjaya uvàca 09,004.001a evam uktas tato ràjà gautamena ya÷asvinà 09,004.001c niþ÷vasya dãrgham uùõaü ca tåùõãm àsãd vi÷àü pate 09,004.002a tato muhårtaü sa dhyàtvà dhàrtaràùñro mahàmanàþ 09,004.002c kçpaü ÷àradvataü vàkyam ity uvàca paraütapaþ 09,004.003a yat kiü cit suhçdà vàcyaü tat sarvaü ÷ràvito hy aham 09,004.003c kçtaü ca bhavatà sarvaü pràõàn saütyajya yudhyatà 09,004.004a gàhamànam anãkàni yudhyamànaü mahàrathaiþ 09,004.004c pàõóavair atitejobhir lokas tvàm anudçùñavàn 09,004.005a suhçdà yad idaü vàcyaü bhavatà ÷ràvito hy aham 09,004.005c na màü prãõàti tat sarvaü mumårùor iva bheùajam 09,004.006a hetukàraõasaüyuktaü hitaü vacanam uttamam 09,004.006c ucyamànaü mahàbàho na me vipràgrya rocate 09,004.007a ràjyàd vinikçto 'smàbhiþ kathaü so 'smàsu vi÷vaset 09,004.007c akùadyåte ca nçpatir jito 'smàbhir mahàdhanaþ 09,004.007e sa kathaü mama vàkyàni ÷raddadhyàd bhåya eva tu 09,004.008a tathà dautyena saüpràptaþ kçùõaþ pàrthahite rataþ 09,004.008c pralabdha÷ ca hçùãke÷as tac ca karma virodhitam 09,004.008e sa ca me vacanaü brahman katham evàbhimaüsyate 09,004.009a vilalàpa hi yat kçùõà sabhàmadhye sameyuùã 09,004.009c na tan marùayate kçùõo na ràjyaharaõaü tathà 09,004.010a ekapràõàv ubhau kçùõàv anyonyaü prati saühatau 09,004.010c purà yac chrutam evàsãd adya pa÷yàmi tat prabho 09,004.011a svasrãyaü ca hataü ÷rutvà duþkhaü svapiti ke÷avaþ 09,004.011c kçtàgaso vayaü tasya sa madarthaü kathaü kùamet 09,004.012a abhimanyor vinà÷ena na ÷arma labhate 'rjunaþ 09,004.012c sa kathaü maddhite yatnaü prakariùyati yàcitaþ 09,004.013a madhyamaþ pàõóavas tãkùõo bhãmaseno mahàbalaþ 09,004.013c pratij¤àtaü ca tenograü sa bhajyeta na saünamet 09,004.013d*0034_01 sa haniùyati màü rudrahastenàpi hi rakùitam 09,004.014a ubhau tau baddhanistriü÷àv ubhau càbaddhakaïkañau 09,004.014c kçtavairàv ubhau vãrau yamàv api yamopamau 09,004.015a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca kçtavairau mayà saha 09,004.015c tau kathaü maddhite yatnaü prakuryàtàü dvijottama 09,004.016a duþ÷àsanena yat kçùõà ekavastrà rajasvalà 09,004.016c parikliùñà sabhàmadhye sarvalokasya pa÷yataþ 09,004.017a tathà vivasanàü dãnàü smaranty adyàpi pàõóavàþ 09,004.017b*0035_01 kçùõaþ pratyaham evedaü vakti nà÷e mamoditaþ 09,004.017b*0035_02 teùu jãvatsu pàrtheùu tasmi¤ jãvati ke÷ave 09,004.017b*0035_03 vinà÷am eva yàsyàmi svapàpenaiva sànujaþ 09,004.017c na nivàrayituü ÷akyàþ saügràmàt te paraütapàþ 09,004.018a yadà ca draupadã kçùõà madvinà÷àya duþkhità 09,004.018c ugraü tepe tapaþ kçùõà bhartéõàm arthasiddhaye 09,004.018e sthaõóile nityadà ÷ete yàvad vairasya yàtanà 09,004.019a nikùipya mànaü darpaü ca vàsudevasahodarà 09,004.019c kçùõàyàþ preùyavad bhåtvà ÷u÷råùàü kurute sadà 09,004.020a iti sarvaü samunnaddhaü na nirvàti kathaü cana 09,004.020c abhimanyor vinà÷ena sa saüdheyaþ kathaü mayà 09,004.021a kathaü ca nàma bhuktvemàü pçthivãü sàgaràmbaràm 09,004.021c pàõóavànàü prasàdena bhu¤jãyàü ràjyam alpakam 09,004.022a upary upari ràj¤àü vai jvalito bhàskaro yathà 09,004.022c yudhiùñhiraü kathaü pa÷càd anuyàsyàmi dàsavat 09,004.023a kathaü bhuktvà svayaü bhogàn dattvà dàyàü÷ ca puùkalàn 09,004.023c kçpaõaü vartayiùyàmi kçpaõaiþ saha jãvikàm 09,004.024a nàbhyasåyàmi te vàkyam uktaü snigdhaü hitaü tvayà 09,004.024c na tu saüdhim ahaü manye pràptakàlaü kathaü cana 09,004.025a sunãtam anupa÷yàmi suyuddhena paraütapa 09,004.025c nàyaü klãbayituü kàlaþ saüyoddhuü kàla eva naþ 09,004.026a iùñaü me bahubhir yaj¤air dattà vipreùu dakùiõàþ 09,004.026c pràptàþ krama÷rutà vedàþ ÷atråõàü mårdhni ca sthitam 09,004.027a bhçtyà me subhçtàs tàta dãna÷ càbhyuddhçto janaþ 09,004.027b*0036_01 notsahe 'dya dvija÷reùñha pàõóavàn vaktum ãdç÷am 09,004.027c yàtàni pararàùñràõi svaràùñram anupàlitam 09,004.028a bhuktà÷ ca vividhà bhogàs trivargaþ sevito mayà 09,004.028c pitéõàü gatam ànçõyaü kùatradharmasya cobhayoþ 09,004.029a na dhruvaü sukham astãha kuto ràjyaü kuto ya÷aþ 09,004.029c iha kãrtir vidhàtavyà sà ca yuddhena nànyathà 09,004.030a gçhe yat kùatriyasyàpi nidhanaü tad vigarhitam 09,004.030c adharmaþ sumahàn eùa yac chayyàmaraõaü gçhe 09,004.031a araõye yo vimu¤ceta saügràme và tanuü naraþ 09,004.031c kratån àhçtya mahato mahimànaü sa gacchati 09,004.032a kçpaõaü vilapann àrto jarayàbhipariplutaþ 09,004.032c mriyate rudatàü madhye j¤àtãnàü na sa påruùaþ 09,004.033a tyaktvà tu vividhàn bhogàn pràptànàü paramàü gatim 09,004.033c apãdànãü suyuddhena gaccheyaü satsalokatàm 09,004.034a ÷åràõàm àryavçttànàü saügràmeùv anivartinàm 09,004.034c dhãmatàü satyasaüdhànàü sarveùàü kratuyàjinàm 09,004.035a ÷astràvabhçtham àptànàü dhruvaü vàsas triviùñape 09,004.035c mudà nånaü prapa÷yanti ÷ubhrà hy apsarasàü gaõàþ 09,004.035d*0037_01 mçdhe tanutyajo yodhàn prekùanty apsarasàü gaõàþ 09,004.035d*0038_01 nånaü mudopatiùñhanti svarge tàn apsarogaõàþ 09,004.036a pa÷yanti nånaü pitaraþ påjitठ÷akrasaüsadi 09,004.036c apsarobhiþ parivçtàn modamànàüs triviùñape 09,004.037a panthànam amarair yàtaü ÷årai÷ caivànivartibhiþ 09,004.037c api taiþ saügataü màrgaü vayam apy àruhemahi 09,004.038a pitàmahena vçddhena tathàcàryeõa dhãmatà 09,004.038c jayadrathena karõena tathà duþ÷àsanena ca 09,004.038d*0039_01 sàrdhaü duryodhanaþ svarge khelatàü yuddhapàtitaþ 09,004.039a ghañamànà madarthe 'smin hatàþ ÷årà janàdhipàþ 09,004.039c ÷erate lohitàktàïgàþ pçthivyàü ÷aravikùatàþ 09,004.040a uttamàstravidaþ ÷årà yathoktakratuyàjinaþ 09,004.040c tyaktvà pràõàn yathànyàyam indrasadmasu dhiùñhitàþ 09,004.041a tais tv ayaü racitaþ panthà durgamo hi punar bhavet 09,004.041c saüpatadbhir mahàvegair ito yàdbhi÷ ca sadgatim 09,004.042a ye madarthe hatàþ ÷åràs teùàü kçtam anusmaran 09,004.042c çõaü tat pratimu¤càno na ràjye mana àdadhe 09,004.043a pàtayitvà vayasyàü÷ ca bhràtén atha pitàmahàn 09,004.043c jãvitaü yadi rakùeyaü loko màü garhayed dhruvam 09,004.044a kãdç÷aü ca bhaved ràjyaü mama hãnasya bandhubhiþ 09,004.044c sakhibhi÷ ca suhçdbhi÷ ca praõipatya ca pàõóavam 09,004.045a so 'ham etàdç÷aü kçtvà jagato 'sya paràbhavam 09,004.045c suyuddhena tataþ svargaü pràpsyàmi na tad anyathà 09,004.046a evaü duryodhanenoktaü sarve saüpåjya tad vacaþ 09,004.046b*0040_01 tac chrutvà tava putrasya sattvayuktasya bhàùitam 09,004.046c sàdhu sàdhv iti ràjànaü kùatriyàþ saübabhàùire 09,004.047a paràjayam a÷ocantaþ kçtacittà÷ ca vikrame 09,004.047c sarve suni÷cità yoddhum udagramanaso 'bhavan 09,004.048a tato vàhàn samà÷vàsya sarve yuddhàbhinandinaþ 09,004.048c åne dviyojane gatvà pratyatiùñhanta kauravàþ 09,004.049a àkà÷e vidrume puõye prasthe himavataþ ÷ubhe 09,004.049c aruõàü sarasvatãü pràpya papuþ sasnu÷ ca tajjalam 09,004.050a tava putràþ kçtotsàhàþ paryavartanta te tataþ 09,004.050c paryavasthàpya càtmànam anyonyena punas tadà 09,004.050e sarve ràjan nyavartanta kùatriyàþ kàlacoditàþ 09,005.001 saüjaya uvàca 09,005.001a atha haimavate prasthe sthitvà yuddhàbhinandinaþ 09,005.001c sarva eva mahàràja yodhàs tatra samàgatàþ 09,005.002a ÷alya÷ ca citrasena÷ ca ÷akuni÷ ca mahàrathaþ 09,005.002c a÷vatthàmà kçpa÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 09,005.003a suùeõo 'riùñasena÷ ca dhçtasena÷ ca vãryavàn 09,005.003c jayatsena÷ ca ràjànas te ràtrim uùitàs tataþ 09,005.004a raõe karõe hate vãre tràsità jitakà÷ibhiþ 09,005.004c nàlabha¤ ÷arma te putrà himavantam çte girim 09,005.005a te 'bruvan sahitàs tatra ràjànaü sainyasaünidhau 09,005.005c kçtayatnà raõe ràjan saüpåjya vidhivat tadà 09,005.006a kçtvà senàpraõetàraü paràüs tvaü yoddhum arhasi 09,005.006c yenàbhiguptàþ saügràme jayemàsuhçdo vayam 09,005.007a tato duryodhanaþ sthitvà rathe rathavarottamam 09,005.007c sarvayuddhavibhàgaj¤am antakapratimaü yudhi 09,005.008a svaïgaü pracchanna÷irasaü kambugrãvaü priyaüvadam 09,005.008c vyàko÷apadmàbhimukhaü vyàghràsyaü merugauravam 09,005.009a sthàõor vçùasya sadç÷aü skandhanetragatisvaraiþ 09,005.009c puùña÷liùñàyatabhujaü suvistãrõaghanorasam 09,005.010a jave bale ca sadç÷am aruõànujavàtayoþ 09,005.010c àdityasya tviùà tulyaü buddhyà co÷anasà samam 09,005.011a kàntiråpamukhai÷varyais tribhi÷ candramasopamam 09,005.011c kà¤canopalasaüghàtaiþ sadç÷aü ÷liùñasaüdhikam 09,005.012a suvçttorukañãjaïghaü supàdaü svaïgulãnakham 09,005.012c smçtvà smçtvaiva ca guõàn dhàtrà yatnàd vinirmitam 09,005.013a sarvalakùaõasaüpannaü nipuõaü ÷rutisàgaram 09,005.013c jetàraü tarasàrãõàm ajeyaü ÷atrubhir balàt 09,005.013d*0041_01 prayogabalasaühàrapràya÷cittaü sumaïgalam 09,005.013d*0041_02 prayogaviniyogau ca smçtiü yasya guõàn viduþ 09,005.014a da÷àïgaü ya÷ catuùpàdam iùvastraü veda tattvataþ 09,005.014c sàïgàü÷ ca caturo vedàn samyag àkhyànapa¤camàn 09,005.015a àràdhya tryambakaü yatnàd vratair ugrair mahàtapàþ 09,005.015c ayonijàyàm utpanno droõenàyonijena yaþ 09,005.016a tam apratimakarmàõaü råpeõàsadç÷aü bhuvi 09,005.016c pàragaü sarvavidyànàü guõàrõavam aninditam 09,005.016e tam abhyetyàtmajas tubhyam a÷vatthàmànam abravãt 09,005.017a yaü puraskçtya sahità yudhi jeùyàma pàõóavàn 09,005.017c guruputro 'dya sarveùàm asmàkaü paramà gatiþ 09,005.017e bhavàüs tasmàn niyogàt te ko 'stu senàpatir mama 09,005.018 drauõir uvàca 09,005.018a ayaü kulena vãryeõa tejasà ya÷asà ÷riyà 09,005.018c sarvair guõaiþ samuditaþ ÷alyo no 'stu camåpatiþ 09,005.019a bhàgineyàn nijàüs tyaktvà kçtaj¤o 'smàn upàgataþ 09,005.019c mahàseno mahàbàhur mahàsena ivàparaþ 09,005.020a enaü senàpatiü kçtvà nçpatiü nçpasattama 09,005.020c ÷akyaþ pràptuü jayo 'smàbhir devaiþ skandam ivàjitam 09,005.021a tathokte droõaputreõa sarva eva naràdhipàþ 09,005.021c parivàrya sthitàþ ÷alyaü jaya÷abdàü÷ ca cakrire 09,005.021e yuddhàya ca matiü cakrår àve÷aü ca paraü yayuþ 09,005.022a tato duryodhanaþ ÷alyaü bhåmau sthitvà rathe sthitam 09,005.022c uvàca prà¤jalir bhåtvà ràmabhãùmasamaü raõe 09,005.023a ayaü sa kàlaþ saüpràpto mitràõàü mitravatsala 09,005.023c yatra mitram amitraü và parãkùante budhà janàþ 09,005.024a sa bhavàn astu naþ ÷åraþ praõetà vàhinãmukhe 09,005.024c raõaü ca yàte bhavati pàõóavà mandacetasaþ 09,005.024e bhaviùyanti sahàmàtyàþ pà¤càlà÷ ca nirudyamàþ 09,005.024f*0042_01 duryodhanavacaþ ÷rutvà ÷alyo madràdhipas tadà 09,005.024f*0042_02 uvàca vàkyaü dharmaj¤o ràjànaü ràjasaünidhau 09,005.025 ÷alya uvàca 09,005.025a yat tu màü manyase ràjan kururàja karomi tat 09,005.025c tvatpriyàrthaü hi me sarvaü pràõà ràjyaü dhanàni ca 09,005.026 duryodhana uvàca 09,005.026a senàpatyena varaye tvàm ahaü màtulàtulam 09,005.026c so 'smàn pàhi yudhàü ÷reùñha skando devàn ivàhave 09,005.027a abhiùicyasva ràjendra devànàm iva pàvakiþ 09,005.027c jahi ÷atrån raõe vãra mahendro dànavàn iva 09,006.001 saüjaya uvàca 09,006.001a etac chrutvà vaco ràj¤o madraràjaþ pratàpavàn 09,006.001c duryodhanaü tadà ràjan vàkyam etad uvàca ha 09,006.002a duryodhana mahàbàho ÷çõu vàkyavidàü vara 09,006.002c yàv etau manyase kçùõau rathasthau rathinàü varau 09,006.002e na me tulyàv ubhàv etau bàhuvãrye kathaü cana 09,006.003a udyatàü pçthivãü sarvàü sasuràsuramànavàm 09,006.003c yodhayeyaü raõamukhe saükruddhaþ kim u pàõóavàn 09,006.003e vijeùye ca raõe pàrthàn somakàü÷ ca samàgatàn 09,006.004a ahaü senàpraõetà te bhaviùyàmi na saü÷ayaþ 09,006.004c taü ca vyåhaü vidhàsyàmi na tariùyanti yaü pare 09,006.004e iti satyaü bravãmy eùa duryodhana na saü÷ayaþ 09,006.005a evam uktas tato ràjà madràdhipatim a¤jasà 09,006.005c abhyaùi¤cata senàyà madhye bharatasattama 09,006.005e vidhinà ÷àstradçùñena hçùñaråpo vi÷àü pate 09,006.006a abhiùikte tatas tasmin siühanàdo mahàn abhåt 09,006.006c tava sainyeùv avàdyanta vàditràõi ca bhàrata 09,006.007a hçùñà÷ càsaüs tadà yodhà madrakà÷ ca mahàrathàþ 09,006.007c tuùñuvu÷ caiva ràjànaü ÷alyam àhava÷obhinam 09,006.008a jaya ràjaü÷ ciraü jãva jahi ÷atrån samàgatàn 09,006.008c tava bàhubalaü pràpya dhàrtaràùñrà mahàbalàþ 09,006.008e nikhilàü pçthivãü sarvàü pra÷àsantu hatadviùaþ 09,006.009a tvaü hi ÷akto raõe jetuü sasuràsuramànavàn 09,006.009c martyadharmàõa iha tu kim u somakasç¤jayàn 09,006.010a evaü saüståyamànas tu madràõàm adhipo balã 09,006.010c harùaü pràpa tadà vãro duràpam akçtàtmabhiþ 09,006.011 ÷alya uvàca 09,006.011a adyaivàhaü raõe sarvàn pà¤càlàn saha pàõóavaiþ 09,006.011c nihaniùyàmi ràjendra svargaü yàsyàmi và hataþ 09,006.012a adya pa÷yantu màü lokà vicarantam abhãtavat 09,006.012c adya pàõóusutàþ sarve vàsudevaþ sasàtyakiþ 09,006.013a pà¤càlà÷ cedaya÷ caiva draupadeyà÷ ca sarva÷aþ 09,006.013c dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca sarve càpi prabhadrakàþ 09,006.014a vikramaü mama pa÷yantu dhanuùa÷ ca mahad balam 09,006.014c làghavaü càstravãryaü ca bhujayo÷ ca balaü yudhi 09,006.015a adya pa÷yantu me pàrthàþ siddhà÷ ca saha càraõaiþ 09,006.015c yàdç÷aü me balaü bàhvoþ saüpad astreùu yà ca me 09,006.016a adya me vikramaü dçùñvà pàõóavànàü mahàrathàþ 09,006.016c pratãkàraparà bhåtvà ceùñantàü vividhàþ kriyàþ 09,006.017a adya sainyàni pàõóånàü dràvayiùye samantataþ 09,006.017c droõabhãùmàv ati vibho såtaputraü ca saüyuge 09,006.017e vicariùye raõe yudhyan priyàrthaü tava kaurava 09,006.018 saüjaya uvàca 09,006.018a abhiùikte tadà ÷alye tava sainyeùu mànada 09,006.018c na karõavyasanaü kiü cin menire tatra bhàrata 09,006.019a hçùñàþ sumanasa÷ caiva babhåvus tatra sainikàþ 09,006.019c menire nihatàn pàrthàn madraràjava÷aü gatàn 09,006.020a praharùaü pràpya senà tu tàvakã bharatarùabha 09,006.020c tàü ràtriü sukhinã suptà svasthacitteva sàbhavat 09,006.021a sainyasya tava taü ÷abdaü ÷rutvà ràjà yudhiùñhiraþ 09,006.021c vàrùõeyam abravãd vàkyaü sarvakùatrasya ÷çõvataþ 09,006.022a madraràjaþ kçtaþ ÷alyo dhàrtaràùñreõa màdhava 09,006.022c senàpatir maheùvàsaþ sarvasainyeùu påjitaþ 09,006.023a etac chrutvà yathàbhåtaü kuru màdhava yat kùamam 09,006.023c bhavàn netà ca goptà ca vidhatsva yad anantaram 09,006.024a tam abravãn mahàràja vàsudevo janàdhipam 09,006.024c àrtàyanim ahaü jàne yathàtattvena bhàrata 09,006.025a vãryavàü÷ ca mahàtejà mahàtmà ca vi÷eùataþ 09,006.025c kçtã ca citrayodhã ca saüyukto làghavena ca 09,006.026a yàdçg bhãùmas tathà droõo yàdçk karõa÷ ca saüyuge 09,006.026c tàdç÷as tad vi÷iùño và madraràjo mato mama 09,006.026d*0043_01 evam ukte tu kçùõena dharmaràjo vi÷àü patiþ 09,006.026d*0043_02 saügràmàya matiü cakre tataþ parapuraüjayaþ 09,006.026d*0043_03 bherãmçdaïga÷aïkhànàü pañahànàü tathaiva ca 09,006.026d*0043_04 ninàdair ubhayos tatra sainyayor vyàptam ambaram 09,006.027a yudhyamànasya tasyàjau cintayann eva bhàrata 09,006.027c yoddhàraü nàdhigacchàmi tulyaråpaü janàdhipa 09,006.028a ÷ikhaõóyarjunabhãmànàü sàtvatasya ca bhàrata 09,006.028c dhçùñadyumnasya ca tathà balenàbhyadhiko raõe 09,006.029a madraràjo mahàràja siühadviradavikramaþ 09,006.029c vicariùyaty abhãþ kàle kàlaþ kruddhaþ prajàsv iva 09,006.030a tasyàdya na prapa÷yàmi pratiyoddhàram àhave 09,006.030c tvàm çte puruùavyàghra ÷àrdålasamavikramam 09,006.031a sadevaloke kçtsne 'smin nànyas tvattaþ pumàn bhavet 09,006.031c madraràjaü raõe kruddhaü yo hanyàt kurunandana 09,006.031e ahany ahani yudhyantaü kùobhayantaü balaü tava 09,006.032a tasmàj jahi raõe ÷alyaü maghavàn iva ÷ambaram 09,006.032c atipa÷càd asau vãro dhàrtaràùñreõa satkçtaþ 09,006.033a tavaiva hi jayo nånaü hate madre÷vare yudhi 09,006.033c tasmin hate hataü sarvaü dhàrtaràùñrabalaü mahat 09,006.034a etac chrutvà mahàràja vacanaü mama sàüpratam 09,006.034c pratyudyàhi raõe pàrtha madraràjaü mahàbalam 09,006.034e jahi cainaü mahàbàho vàsavo namuciü yathà 09,006.035a na caivàtra dayà kàryà màtulo 'yaü mameti vai 09,006.035c kùatradharmaü puraskçtya jahi madrajane÷varam 09,006.036a bhãùmadroõàrõavaü tãrtvà karõapàtàlasaübhavam 09,006.036c mà nimajjasva sagaõaþ ÷alyam àsàdya goùpadam 09,006.037a yac ca te tapaso vãryaü yac ca kùàtraü balaü tava 09,006.037b*0044_01 cakùur dharmeti yal loke kathyase tvaü janàdhipa 09,006.037c tad dar÷aya raõe sarvaü jahi cainaü mahàratham 09,006.038a etàvad uktvà vacanaü ke÷avaþ paravãrahà 09,006.038c jagàma ÷ibiraü sàyaü påjyamàno 'tha pàõóavaiþ 09,006.039a ke÷ave tu tadà yàte dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,006.039c visçjya sarvàn bhràtéü÷ ca pà¤càlàn atha somakàn 09,006.039e suùvàpa rajanãü tàü tu vi÷alya iva ku¤jaraþ 09,006.040a te ca sarve maheùvàsàþ pà¤càlàþ pàõóavàs tathà 09,006.040b*0045_01 abravãt tàvakàn sarvàn karõasya nidhanena vai 09,006.040c karõasya nidhane hçùñàþ suùupus tàü ni÷àü tadà 09,006.041a gatajvaraü maheùvàsaü tãrõapàraü mahàratham 09,006.041c babhåva pàõóaveyànàü sainyaü pramuditaü ni÷i 09,006.041e såtaputrasya nidhane jayaü labdhvà ca màriùa 09,006.041f*0046_01 prabhàtasamaye hçùñàþ saünahyanta rathottamàþ 09,007.001 saüjaya uvàca 09,007.001a vyatãtàyàü rajanyàü tu ràjà duryodhanas tadà 09,007.001c abravãt tàvakàn sarvàn saünahyantàü mahàrathàþ 09,007.002a ràj¤as tu matam àj¤àya samanahyata sà camåþ 09,007.002c ayojayan rathàüs tårõaü paryadhàvaüs tathàpare 09,007.003a akalpyanta ca màtaïgàþ samanahyanta pattayaþ 09,007.003c hayàn àstaraõopetàü÷ cakrur anye sahasra÷aþ 09,007.004a vàditràõàü ca ninadaþ pràduràsãd vi÷àü pate 09,007.004c bodhanàrthaü hi yodhànàü sainyànàü càpy udãryatàm 09,007.005a tato balàni sarvàõi senà÷iùñàni bhàrata 09,007.005c saünaddhàny eva dadç÷ur mçtyuü kçtvà nivartanam 09,007.006a ÷alyaü senàpatiü kçtvà madraràjaü mahàrathàþ 09,007.006c pravibhajya balaü sarvam anãkeùu vyavasthitàþ 09,007.007a tataþ sarve samàgamya putreõa tava sainikàþ 09,007.007c kçpa÷ ca kçtavarmà ca drauõiþ ÷alyo 'tha saubalaþ 09,007.008a anye ca pàrthivàþ ÷eùàþ samayaü cakrire tadà 09,007.008c na na ekena yoddhavyaü kathaü cid api pàõóavaiþ 09,007.009a yo hy ekaþ pàõóavair yudhyed yo và yudhyantam utsçjet 09,007.009c sa pa¤cabhir bhaved yuktaþ pàtakaiþ sopapàtakaiþ 09,007.009d*0047_01 adyàcàryasuto drauõir naiko yudhyeta ÷atrubhiþ 09,007.009e anyonyaü parirakùadbhir yoddhavyaü sahitai÷ ca naþ 09,007.010a evaü te samayaü kçtvà sarve tatra mahàrathàþ 09,007.010c madraràjaü puraskçtya tårõam abhyadravan paràn 09,007.011a tathaiva pàõóavà ràjan vyåhya sainyaü mahàraõe 09,007.011c abhyayuþ kauravàn sarvàn yotsyamànàþ samantataþ 09,007.012a tad balaü bharata÷reùñha kùubdhàrõavasamasvanam 09,007.012c samuddhåtàrõavàkàram uddhåtarathaku¤jaram 09,007.013 dhçtaràùñra uvàca 09,007.013a droõasya bhãùmasya ca vai ràdheyasya ca me ÷rutam 09,007.013c pàtanaü ÷aüsa me bhåyaþ ÷alyasyàtha sutasya me 09,007.014a kathaü raõe hataþ ÷alyo dharmaràjena saüjaya 09,007.014b*0048_01 kathaü ca nihataþ saükhye gadàyuddhavi÷àradaþ 09,007.014c bhãmena ca mahàbàhuþ putro duryodhano mama 09,007.015 saüjaya uvàca 09,007.015a kùayaü manuùyadehànàü rathanàgà÷vasaükùayam 09,007.015c ÷çõu ràjan sthiro bhåtvà saügràmaü ÷aüsato mama 09,007.015d*0049_01 ÷çõu ràjann avahito gajà÷vanarasaükùayam 09,007.015d*0049_02 vakùye 'haü sarvayodhànàü saügràmaü tava dàruõam 09,007.016a à÷à balavatã ràjan putràõàü te 'bhavat tadà 09,007.016c hate bhãùme ca droõe ca såtaputre ca pàtite 09,007.016e ÷alyaþ pàrthàn raõe sarvàn nihaniùyati màriùa 09,007.017a tàm à÷àü hçdaye kçtvà samà÷vàsya ca bhàrata 09,007.017c madraràjaü ca samare samà÷ritya mahàratham 09,007.017e nàthavantam athàtmànam amanyata sutas tava 09,007.018a yadà karõe hate pàrthàþ siühanàdaü pracakrire 09,007.018c tadà ràjan dhàrtaràùñràn àvive÷a mahad bhayam 09,007.019a tàn samà÷vàsya tu tadà madraràjaþ pratàpavàn 09,007.019c vyåhya vyåhaü mahàràja sarvatobhadram çddhimat 09,007.020a pratyudyàto raõe pàrthàn madraràjaþ pratàpavàn 09,007.020c vidhunvan kàrmukaü citraü bhàraghnaü vegavattaram 09,007.021a rathapravaram àsthàya saindhavà÷vaü mahàrathaþ 09,007.021c tasya sãtà mahàràja rathasthà÷obhayad ratham 09,007.021d*0050_01 tasya sthitvà mahàràja mukhe vyåhasya daü÷itaþ 09,007.022a sa tena saüvçto vãro rathenàmitrakar÷anaþ 09,007.022c tasthau ÷åro mahàràja putràõàü te bhayapraõut 09,007.023a prayàõe madraràjo 'bhån mukhaü vyåhasya daü÷itaþ 09,007.023c madrakaiþ sahito vãraiþ karõaputrai÷ ca durjayaiþ 09,007.024a savye 'bhåt kçtavarmà ca trigartaiþ parivàritaþ 09,007.024c gautamo dakùiõe pàr÷ve ÷akai÷ ca yavanaiþ saha 09,007.025a a÷vatthàmà pçùñhato 'bhåt kàmbojaiþ parivàritaþ 09,007.025c duryodhano 'bhavan madhye rakùitaþ kurupuügavaiþ 09,007.026a hayànãkena mahatà saubala÷ càpi saüvçtaþ 09,007.026c prayayau sarvasainyena kaitavya÷ ca mahàrathaþ 09,007.027a pàõóavà÷ ca maheùvàsà vyåhya sainyam ariüdamàþ 09,007.027c tridhà bhåtvà mahàràja tava sainyam upàdravan 09,007.028a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 09,007.028c ÷alyasya vàhinãü tårõam abhidudruvur àhave 09,007.029a tato yudhiùñhiro ràjà svenànãkena saüvçtaþ 09,007.029c ÷alyam evàbhidudràva jighàüsur bharatarùabha 09,007.030a hàrdikyaü tu maheùvàsam arjunaþ ÷atrupågahà 09,007.030c saü÷aptakagaõàü÷ caiva vegato 'bhividudruve 09,007.031a gautamaü bhãmaseno vai somakà÷ ca mahàrathàþ 09,007.031c abhyadravanta ràjendra jighàüsantaþ paràn yudhi 09,007.032a màdrãputrau tu ÷akunim ulåkaü ca mahàrathau 09,007.032c sasainyau sahasenau tàv upatasthatur àhave 09,007.033a tathaivàyuta÷o yodhàs tàvakàþ pàõóavàn raõe 09,007.033c abhyadravanta saükruddhà vividhàyudhapàõayaþ 09,007.034 dhçtaràùñra uvàca 09,007.034a hate bhãùme maheùvàse droõe karõe mahàrathe 09,007.034c kuruùv alpàva÷iùñeùu pàõóaveùu ca saüyuge 09,007.035a susaürabdheùu pàrtheùu paràkrànteùu saüjaya 09,007.035c màmakànàü pareùàü ca kiü ÷iùñam abhavad balam 09,007.036 saüjaya uvàca 09,007.036a yathà vayaü pare ràjan yuddhàya samavasthitàþ 09,007.036c yàvac càsãd balaü ÷iùñaü saügràme tan nibodha me 09,007.037a ekàda÷a sahasràõi rathànàü bharatarùabha 09,007.037c da÷a dantisahasràõi sapta caiva ÷atàni ca 09,007.038a pårõe ÷atasahasre dve hayànàü bharatarùabha 09,007.038c narakoñyas tathà tisro balam etat tavàbhavat 09,007.039a rathànàü ùañsahasràõi ùañsahasrà÷ ca ku¤jaràþ 09,007.039c da÷a cà÷vasahasràõi pattikoñã ca bhàrata 09,007.040a etad balaü pàõóavànàm abhavac cheùam àhave 09,007.040b*0051_01 svalpam apy etad eveha balavat parirakùitam 09,007.040c eta eva samàjagmur yuddhàya bharatarùabha 09,007.040d*0052_01 ÷astràstreùv abhavan ghoràþ ketavaþ kùayakàriõaþ 09,007.040d*0052_02 bhràntyà÷vàþ ÷ata÷as tatra netràõy uccair avarùayan 09,007.041a evaü vibhajya ràjendra madraràjamate sthitàþ 09,007.041c pàõóavàn pratyudãyàma jayagçddhàþ pramanyavaþ 09,007.042a tathaiva pàõóavàþ ÷åràþ samare jitakà÷inaþ 09,007.042c upayàtà naravyàghràþ pà¤càlà÷ ca ya÷asvinaþ 09,007.043a evam ete balaughena parasparavadhaiùiõaþ 09,007.043c upayàtà naravyàghràþ pårvàü saüdhyàü prati prabho 09,007.044a tataþ pravavçte yuddhaü ghoraråpaü bhayànakam 09,007.044c tàvakànàü pareùàü ca nighnatàm itaretaram 09,008.001 saüjaya uvàca 09,008.001a tataþ pravavçte yuddhaü kuråõàü bhayavardhanam 09,008.001c sç¤jayaiþ saha ràjendra ghoraü devàsuropamam 09,008.002a narà rathà gajaughà÷ ca sàdina÷ ca sahasra÷aþ 09,008.002c vàjina÷ ca paràkràntàþ samàjagmuþ parasparam 09,008.003a nàgànàü bhãmaråpàõàü dravatàü nisvano mahàn 09,008.003c a÷råyata yathà kàle jaladànàü nabhastale 09,008.004a nàgair abhyàhatàþ ke cit sarathà rathino 'patan 09,008.004c vyadravanta raõe vãrà dràvyamàõà madotkañaiþ 09,008.005a hayaughàn pàdarakùàü÷ ca rathinas tatra ÷ikùitàþ 09,008.005c ÷araiþ saüpreùayàm àsuþ paralokàya bhàrata 09,008.006a sàdinaþ ÷ikùità ràjan parivàrya mahàrathàn 09,008.006c vicaranto raõe 'bhyaghnan pràsa÷aktyçùñibhis tathà 09,008.007a dhanvinaþ puruùàþ ke cit saünivàrya mahàrathàn 09,008.007c ekaü bahava àsàdya preùayeyur yamakùayam 09,008.008a nàgaü rathavaràü÷ cànye parivàrya mahàrathàþ 09,008.008c sottaràyudhinaü jaghnur dravamàõà mahàravam 09,008.009a tathà ca rathinaü kruddhaü vikirantaü ÷aràn bahån 09,008.009c nàgà jaghnur mahàràja parivàrya samantataþ 09,008.010a nàgo nàgam abhidrutya rathã ca rathinaü raõe 09,008.010c ÷aktitomaranàràcair nijaghnus tatra tatra ha 09,008.011a pàdàtàn avamçdnanto rathavàraõavàjinaþ 09,008.011c raõamadhye vyadç÷yanta kurvanto mahad àkulam 09,008.012a hayà÷ ca paryadhàvanta càmarair upa÷obhitàþ 09,008.012c haüsà himavataþ prasthe pibanta iva medinãm 09,008.013a teùàü tu vàjinàü bhåmiþ khurai÷ citrà vi÷àü pate 09,008.013c a÷obhata yathà nàrã karajakùatavikùatà 09,008.014a vàjinàü khura÷abdena rathanemisvanena ca 09,008.014c pattãnàü càpi ÷abdena nàgànàü bçühitena ca 09,008.015a vàditràõàü ca ghoùeõa ÷aïkhànàü nisvanena ca 09,008.015c abhavan nàdità bhåmir nirghàtair iva bhàrata 09,008.016a dhanuùàü kåjamànànàü nistriü÷ànàü ca dãpyatàm 09,008.016c kavacànàü prabhàbhi÷ ca na pràj¤àyata kiü cana 09,008.017a bahavo bàhava÷ chinnà nàgaràjakaropamàþ 09,008.017c udveùñante viveùñante vegaü kurvanti dàruõam 09,008.018a ÷irasàü ca mahàràja patatàü vasudhàtale 09,008.018c cyutànàm iva tàlebhyaþ phalànàü ÷råyate svanaþ 09,008.019a ÷irobhiþ patitair bhàti rudhiràrdrair vasuüdharà 09,008.019c tapanãyanibhaiþ kàle nalinair iva bhàrata 09,008.020a udvçttanayanais tais tu gatasattvaiþ suvikùataiþ 09,008.020c vyabhràjata mahàràja puõóarãkair ivàvçtà 09,008.021a bàhubhi÷ candanàdigdhaiþ sakeyårair mahàdhanaiþ 09,008.021c patitair bhàti ràjendra mahã ÷akradhvajair iva 09,008.022a årubhi÷ ca narendràõàü vinikçttair mahàhave 09,008.022c hastihastopamair anyaiþ saüvçtaü tad raõàïgaõam 09,008.023a kabandha÷atasaükãrõaü chatracàmara÷obhitam 09,008.023c senàvanaü tac chu÷ubhe vanaü puùpàcitaü yathà 09,008.024a tatra yodhà mahàràja vicaranto hy abhãtavat 09,008.024c dç÷yante rudhiràktàïgàþ puùpità iva kiü÷ukàþ 09,008.025a màtaïgà÷ càpy adç÷yanta ÷aratomarapãóitàþ 09,008.025c patantas tatra tatraiva chinnàbhrasadç÷à raõe 09,008.026a gajànãkaü mahàràja vadhyamànaü mahàtmabhiþ 09,008.026c vyadãryata di÷aþ sarvà vàtanunnà ghanà iva 09,008.027a te gajà ghanasaükà÷àþ petur urvyàü samantataþ 09,008.027c vajrarugõà iva babhuþ parvatà yugasaükùaye 09,008.028a hayànàü sàdibhiþ sàrdhaü patitànàü mahãtale 09,008.028c rà÷ayaþ saüpradç÷yante girimàtràs tatas tataþ 09,008.029a saüjaj¤e raõabhåmau tu paralokavahà nadã 09,008.029c ÷oõitodà rathàvartà dhvajavçkùàsthi÷arkarà 09,008.030a bhujanakrà dhanuþsrotà hasti÷ailà hayopalà 09,008.030c medomajjàkardaminã chatrahaüsà gadoóupà 09,008.031a kavacoùõãùasaüchannà patàkàruciradrumà 09,008.031c cakracakràvalãjuùñà triveõådaõóakàvçtà 09,008.032a ÷åràõàü harùajananã bhãråõàü bhayavardhinã 09,008.032c pràvartata nadã raudrà kurusç¤jayasaükulà 09,008.033a tàü nadãü pitçlokàya vahantãm atibhairavàm 09,008.033c terur vàhananaubhis te ÷åràþ parighabàhavaþ 09,008.034a vartamàne tathà yuddhe nirmaryàde vi÷àü pate 09,008.034c caturaïgakùaye ghore pårvaü devàsuropame 09,008.035a akro÷an bàndhavàn anye tatra tatra paraütapa 09,008.035c kro÷adbhir bàndhavai÷ cànye bhayàrtà na nivartire 09,008.036a nirmaryàde tathà yuddhe vartamàne bhayànake 09,008.036c arjuno bhãmasena÷ ca mohayàü cakratuþ paràn 09,008.037a sà vadhyamànà mahatã senà tava janàdhipa 09,008.037c amuhyat tatra tatraiva yoùin madava÷àd iva 09,008.038a mohayitvà ca tàü senàü bhãmasenadhanaüjayau 09,008.038c dadhmatur vàrijau tatra siühanàdaü ca nedatuþ 09,008.039a ÷rutvaiva tu mahà÷abdaü dhçùñadyumna÷ikhaõóinau 09,008.039c dharmaràjaü puraskçtya madraràjam abhidrutau 09,008.040a tatrà÷caryam apa÷yàma ghoraråpaü vi÷àü pate 09,008.040c ÷alyena saügatàþ ÷årà yad ayudhyanta bhàga÷aþ 09,008.041a màdrãputrau sarabhasau kçtàstrau yuddhadurmadau 09,008.041c abhyayàtàü tvaràyuktau jigãùantau balaü tava 09,008.042a tato nyavartata balaü tàvakaü bharatarùabha 09,008.042c ÷araiþ praõunnaü bahudhà pàõóavair jitakà÷ibhiþ 09,008.043a vadhyamànà camåþ sà tu putràõàü prekùatàü tava 09,008.043c bheje di÷o mahàràja praõunnà dçóhadhanvibhiþ 09,008.043e hàhàkàro mahठjaj¤e yodhànàü tava bhàrata 09,008.044a tiùñha tiùñheti vàg àsãd dràvitànàü mahàtmanàm 09,008.044c kùatriyàõàü tadànyonyaü saüyuge jayam icchatàm 09,008.044e àdravann eva bhagnàs te pàõóavais tava sainikàþ 09,008.045a tyaktvà yuddhe priyàn putràn bhràtén atha pitàmahàn 09,008.045c màtulàn bhàgineyàü÷ ca tathà saübandhibàndhavàn 09,008.046a hayàn dvipàüs tvarayanto yodhà jagmuþ samantataþ 09,008.046c àtmatràõakçtotsàhàs tàvakà bharatarùabha 09,009.001 saüjaya uvàca 09,009.001a tat prabhagnaü balaü dçùñvà madraràjaþ pratàpavàn 09,009.001c uvàca sàrathiü tårõaü codayà÷vàn mahàjavàn 09,009.002a eùa tiùñhati vai ràjà pàõóuputro yudhiùñhiraþ 09,009.002c chatreõa dhriyamàõena pàõóureõa viràjatà 09,009.003a atra màü pràpaya kùipraü pa÷ya me sàrathe balam 09,009.003c na samarthà hi me pàrthàþ sthàtum adya puro yudhi 09,009.004a evam uktas tataþ pràyàn madraràjasya sàrathiþ 09,009.004c yatra ràjà satyasaüdho dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,009.005a àpatantaü ca sahasà pàõóavànàü mahad balam 09,009.005c dadhàraiko raõe ÷alyo velevoddhçtam arõavam 09,009.006a pàõóavànàü balaughas tu ÷alyam àsàdya màriùa 09,009.006c vyatiùñhata tadà yuddhe sindhor vega ivàcalam 09,009.007a madraràjaü tu samare dçùñvà yuddhàya viùñhitam 09,009.007c kuravaþ saünyavartanta mçtyuü kçtvà nivartanam 09,009.008a teùu ràjan nivçtteùu vyåóhànãkeùu bhàga÷aþ 09,009.008c pràvartata mahàraudraþ saügràmaþ ÷oõitodakaþ 09,009.008e samàrchac citrasenena nakulo yuddhadurmadaþ 09,009.008f*0053_01 nàtheva ca mahàràja citrasenas tu pàõóavam 09,009.009a tau parasparam àsàdya citrakàrmukadhàriõau 09,009.009c meghàv iva yathodvçttau dakùiõottaravarùiõau 09,009.010a ÷aratoyaiþ siùicatus tau parasparam àhave 09,009.010c nàntaraü tatra pa÷yàmi pàõóavasyetarasya và 09,009.011a ubhau kçtàstrau balinau rathacaryàvi÷àradau 09,009.011c parasparavadhe yattau chidrànveùaõatatparau 09,009.012a citrasenas tu bhallena pãtena ni÷itena ca 09,009.012c nakulasya mahàràja muùñide÷e 'cchinad dhanuþ 09,009.013a athainaü chinnadhanvànaü rukmapuïkhaiþ ÷ilà÷itaiþ 09,009.013c tribhiþ ÷arair asaübhrànto lalàñe vai samarpayat 09,009.014a hayàü÷ càsya ÷arais tãkùõaiþ preùayàm àsa mçtyave 09,009.014c tathà dhvajaü sàrathiü ca tribhis tribhir apàtayat 09,009.015a sa ÷atrubhujanirmuktair lalàñasthais tribhiþ ÷araiþ 09,009.015c nakulaþ ÷u÷ubhe ràjaüs tri÷çïga iva parvataþ 09,009.016a sa chinnadhanvà virathaþ khaógam àdàya carma ca 09,009.016c rathàd avàtarad vãraþ ÷ailàgràd iva kesarã 09,009.017a padbhyàm àpatatas tasya ÷aravçùñim avàsçjat 09,009.017c nakulo 'py agrasat tàü vai carmaõà laghuvikramaþ 09,009.018a citrasenarathaü pràpya citrayodhã jita÷ramaþ 09,009.018c àruroha mahàbàhuþ sarvasainyasya pa÷yataþ 09,009.019a sakuõóalaü samukuñaü sunasaü svàyatekùaõam 09,009.019c citrasena÷iraþ kàyàd apàharata pàõóavaþ 09,009.019e sa papàta rathopasthàd divàkarasamaprabhaþ 09,009.020a citrasenaü vi÷astaü tu dçùñvà tatra mahàrathàþ 09,009.020b*0054_01 citrasenaü hataü dçùñvà sarve pàõóavasainikàþ 09,009.020b*0055_01 citraseno mahàràja nakulena hato raõe 09,009.020c sàdhuvàdasvanàü÷ cakruþ siühanàdàü÷ ca puùkalàn 09,009.021a vi÷astaü bhràtaraü dçùñvà karõaputrau mahàrathau 09,009.021c suùeõaþ satyasena÷ ca mu¤cantau ni÷itठ÷aràn 09,009.022a tato 'bhyadhàvatàü tårõaü pàõóavaü rathinàü varam 09,009.022c jighàüsantau yathà nàgaü vyàghrau ràjan mahàvane 09,009.023a tàv abhyadhàvatàü tãkùõau dvàv apy enaü mahàratham 09,009.023c ÷araughàn samyag asyantau jãmåtau salilaü yathà 09,009.024a sa ÷araiþ sarvato viddhaþ prahçùña iva pàõóavaþ 09,009.024b*0056_01 nakulo bharata÷reùñhas tàbhyàü parabalàrdanaþ 09,009.024c anyat kàrmukam àdàya ratham àruhya vãryavàn 09,009.024e atiùñhata raõe vãraþ kruddharåpa ivàntakaþ 09,009.025a tasya tau bhràtarau ràja¤ ÷araiþ saünataparvabhiþ 09,009.025c rathaü vi÷akalãkartuü samàrabdhau vi÷àü pate 09,009.026a tataþ prahasya nakula÷ caturbhi÷ caturo raõe 09,009.026c jaghàna ni÷itais tãkùõaiþ satyasenasya vàjinaþ 09,009.027a tataþ saüdhàya nàràcaü rukmapuïkhaü ÷ilà÷itam 09,009.027c dhanu÷ ciccheda ràjendra satyasenasya pàõóavaþ 09,009.028a athànyaü ratham àsthàya dhanur àdàya càparam 09,009.028c satyasenaþ suùeõa÷ ca pàõóavaü paryadhàvatàm 09,009.029a avidhyat tàv asaübhràntau màdrãputraþ pratàpavàn 09,009.029c dvàbhyàü dvàbhyàü mahàràja ÷aràbhyàü raõamårdhani 09,009.030a suùeõas tu tataþ kruddhaþ pàõóavasya mahad dhanuþ 09,009.030c ciccheda prahasan yuddhe kùurapreõa mahàrathaþ 09,009.031a athànyad dhanur àdàya nakulaþ krodhamårchitaþ 09,009.031c suùeõaü pa¤cabhir viddhvà dhvajam ekena cicchide 09,009.032a satyasenasya ca dhanur hastàvàpaü ca màriùa 09,009.032c ciccheda tarasà yuddhe tata uccukru÷ur janàþ 09,009.033a athànyad dhanur àdàya vegaghnaü bhàrasàdhanam 09,009.033c ÷araiþ saüchàdayàm àsa samantàt pàõóunandanam 09,009.034a saünivàrya tu tàn bàõàn nakulaþ paravãrahà 09,009.034c satyasenaü suùeõaü ca dvàbhyàü dvàbhyàm avidhyata 09,009.034d*0057_01 tataþ ÷aktiü samudyamya satyasenàya cikùipe 09,009.035a tàv enaü pratyavidhyetàü pçthak pçthag ajihmagaiþ 09,009.035c sàrathiü càsya ràjendra ÷arair vivyadhatuþ ÷itaiþ 09,009.036a satyaseno ratheùàü tu nakulasya dhanus tathà 09,009.036c pçthak ÷aràbhyàü ciccheda kçtahastaþ pratàpavàn 09,009.037a sa rathe 'tirathas tiùñhan ratha÷aktiü paràmç÷at 09,009.037c svarõadaõóàm akuõñhàgràü tailadhautàü sunirmalàm 09,009.038a lelihànàm iva vibho nàgakanyàü mahàviùàm 09,009.038c samudyamya ca cikùepa satyasenasya saüyuge 09,009.039a sà tasya hçdayaü saükhye bibheda ÷atadhà nçpa 09,009.039c sa papàta rathàd bhåmau gatasattvo 'lpacetanaþ 09,009.040a bhràtaraü nihataü dçùñvà suùeõaþ krodhamårchitaþ 09,009.040c abhyavarùac charais tårõaü padàtiü pàõóunandanam 09,009.040d*0058_01 caturbhi÷ caturo vàhàn dhvajaü chittvà tu pa¤cabhiþ 09,009.040d*0058_02 tribhir vai sàrathiü hatvà karõaputro nanàda ha 09,009.041a nakulaü virathaü dçùñvà draupadeyo mahàbalaþ 09,009.041c sutasomo 'bhidudràva parãpsan pitaraü raõe 09,009.042a tato 'dhiruhya nakulaþ sutasomasya taü ratham 09,009.042c ÷u÷ubhe bharata÷reùñho giristha iva kesarã 09,009.042e so 'nyat kàrmukam àdàya suùeõaü samayodhayat 09,009.043a tàv ubhau ÷aravarùàbhyàü samàsàdya parasparam 09,009.043c parasparavadhe yatnaü cakratuþ sumahàrathau 09,009.044a suùeõas tu tataþ kruddhaþ pàõóavaü vi÷ikhais tribhiþ 09,009.044c sutasomaü ca viü÷atyà bàhvor urasi càrpayat 09,009.045a tataþ kruddho mahàràja nakulaþ paravãrahà 09,009.045c ÷arais tasya di÷aþ sarvà÷ chàdayàm àsa vãryavàn 09,009.046a tato gçhãtvà tãkùõàgram ardhacandraü sutejanam 09,009.046c sa vegayuktaü cikùepa karõaputrasya saüyuge 09,009.047a tasya tena ÷iraþ kàyàj jahàra nçpasattama 09,009.047c pa÷yatàü sarvasainyànàü tad adbhutam ivàbhavat 09,009.048a sa hataþ pràpatad ràjan nakulena mahàtmanà 09,009.048c nadãvegàd ivàrugõas tãrajaþ pàdapo mahàn 09,009.049a karõaputravadhaü dçùñvà nakulasya ca vikramam 09,009.049c pradudràva bhayàt senà tàvakã bharatarùabha 09,009.050a tàü tu senàü mahàràja madraràjaþ pratàpavàn 09,009.050c apàlayad raõe ÷åraþ senàpatir ariüdamaþ 09,009.050d*0059_01 sà senà vidrutà ràjan di÷o da÷a bhayadrutà 09,009.051a vibhãs tasthau mahàràja vyavasthàpya ca vàhinãm 09,009.051c siühanàdaü bhç÷aü kçtvà dhanuþ÷abdaü ca dàruõam 09,009.052a tàvakàþ samare ràjan rakùità dçóhadhanvanà 09,009.052c pratyudyayur aràtãüs te samantàd vigatavyathàþ 09,009.053a madraràjaü maheùvàsaü parivàrya samantataþ 09,009.053c sthità ràjan mahàsenà yoddhukàmàþ samantataþ 09,009.054a sàtyakir bhãmasena÷ ca màdrãputrau ca pàõóavau 09,009.054c yudhiùñhiraü puraskçtya hrãniùedham ariüdamam 09,009.055a parivàrya raõe vãràþ siühanàdaü pracakrire 09,009.055c bàõa÷abdaravàü÷ cogràn kùveóàü÷ ca vividhàn dadhuþ 09,009.056a tathaiva tàvakàþ sarve madràdhipatim a¤jasà 09,009.056c parivàrya susaürabdhàþ punar yuddham arocayan 09,009.057a tataþ pravavçte yuddhaü bhãråõàü bhayavardhanam 09,009.057c tàvakànàü pareùàü ca mçtyuü kçtvà nivartanam 09,009.058a yathà devàsuraü yuddhaü pårvam àsãd vi÷àü pate 09,009.058c abhãtànàü tathà ràjan yamaràùñravivardhanam 09,009.059a tataþ kapidhvajo ràjan hatvà saü÷aptakàn raõe 09,009.059c abhyadravata tàü senàü kauravãü pàõóunandanaþ 09,009.060a tathaiva pàõóavàþ ÷eùà dhçùñadyumnapurogamàþ 09,009.060c abhyadhàvanta tàü senàü visçjantaþ ÷itठ÷aràn 09,009.061a pàõóavair avakãrõànàü saümohaþ samajàyata 09,009.061c na ca jaj¤ur anãkàni di÷o và pradi÷as tathà 09,009.062a àpåryamàõà ni÷itaiþ ÷araiþ pàõóavacoditaiþ 09,009.062c hatapravãrà vidhvastà kãryamàõà samantataþ 09,009.062e kauravy avadhyata camåþ pàõóuputrair mahàrathaiþ 09,009.063a tathaiva pàõóavã senà ÷arai ràjan samantataþ 09,009.063c raõe 'hanyata putrais te ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,009.064a te sene bhç÷asaütapte vadhyamàne parasparam 09,009.064c vyàkule samapadyetàü varùàsu saritàv iva 09,009.065a àvive÷a tatas tãvraü tàvakànàü mahad bhayam 09,009.065c pàõóavànàü ca ràjendra tathàbhåte mahàhave 09,010.001 saüjaya uvàca 09,010.001a tasmin vilulite sainye vadhyamàne parasparam 09,010.001c dravamàõeùu yodheùu ninadatsu ca dantiùu 09,010.002a kåjatàü stanatàü caiva padàtãnàü mahàhave 09,010.002c vidruteùu mahàràja hayeùu bahudhà tadà 09,010.003a prakùaye dàruõe jàte saühàre sarvadehinàm 09,010.003c nànà÷astrasamàvàpe vyatiùaktarathadvipe 09,010.004a harùaõe yuddha÷auõóànàü bhãråõàü bhayavardhane 09,010.004c gàhamàneùu yodheùu parasparavadhaiùiùu 09,010.005a pràõàdàne mahàghore vartamàne durodare 09,010.005c saügràme ghoraråpe tu yamaràùñravivardhane 09,010.006a pàõóavàs tàvakaü sainyaü vyadhaman ni÷itaiþ ÷araiþ 09,010.006c tathaiva tàvakà yodhà jaghnuþ pàõóavasainikàn 09,010.007a tasmiüs tathà vartamàne yuddhe bhãrubhayàvahe 09,010.007c pårvàhõe caiva saüpràpte bhàskarodayanaü prati 09,010.008a labdhalakùàþ pare ràjan rakùità÷ ca mahàtmanà 09,010.008c ayodhayaüs tava balaü mçtyuü kçtvà nivartanam 09,010.009a balibhiþ pàõóavair dçptair labdhalakùaiþ prahàribhiþ 09,010.009c kauravy asãdat pçtanà mçgãvàgnisamàkulà 09,010.010a tàü dçùñvà sãdatãü senàü païke gàm iva durbalàm 09,010.010c ujjihãrùus tadà ÷alyaþ pràyàt pàõóucamåü prati 09,010.011a madraràjas tu saükruddho gçhãtvà dhanur uttamam 09,010.011c abhyadravata saügràme pàõóavàn àtatàyinaþ 09,010.012a pàõóavà÷ ca mahàràja samare jitakà÷inaþ 09,010.012c madraràjaü samàsàdya vivyadhur ni÷itaiþ ÷araiþ 09,010.012d*0060_01 tathaiva tàvakà yaudhà dharmaràjaü yudhiùñhiram 09,010.013a tataþ ÷ara÷atais tãkùõair madraràjo mahàbalaþ 09,010.013c ardayàm àsa tàü senàü dharmaràjasya pa÷yataþ 09,010.014a pràduràsaüs tato ràjan nànàråpàõy aneka÷aþ 09,010.014c cacàla ÷abdaü kurvàõà mahã càpi saparvatà 09,010.015a sadaõóa÷ålà dãptàgràþ ÷ãryamàõàþ samantataþ 09,010.015c ulkà bhåmiü divaþ petur àhatya ravimaõóalam 09,010.016a mçgà÷ ca màhiùà÷ càpi pakùiõa÷ ca vi÷àü pate 09,010.016c apasavyaü tadà cakruþ senàü te bahu÷o nçpa 09,010.016d*0061_01 bhçgusånudharàputrau ÷a÷ijena samanvitau 09,010.016d*0061_02 caramaü pàõóuputràõàü purastàt sarvabhåbhujàm 09,010.016d*0061_03 ÷astràgreùv abhavaj jvàlà netràõy àhatya varùatã 09,010.016d*0061_04 ÷iraþ svalãyanta bhç÷aü kàkolåkà÷ ca ketuùu 09,010.017a tatas tad yuddham atyugram abhavat saüghacàriõàm 09,010.017c tathà sarvàõy anãkàni saünipatya janàdhipa 09,010.017e abhyayuþ kauravà ràjan pàõóavànàm anãkinãm 09,010.018a ÷alyas tu ÷aravarùeõa varùann iva sahasradçk 09,010.018c abhyavarùad adãnàtmà kuntãputraü yudhiùñhiram 09,010.019a bhãmasenaü ÷arai÷ càpi rukmapuïkhaiþ ÷ilà÷itaþ 09,010.019c draupadeyàüs tathà sarvàn màdrãputrau ca pàõóavau 09,010.020a dhçùñadyumnaü ca ÷aineyaü ÷ikhaõóinam athàpi ca 09,010.020c ekaikaü da÷abhir bàõair vivyàdha ca mahàbalaþ 09,010.020e tato 'sçjad bàõavarùaü gharmànte maghavàn iva 09,010.021a tataþ prabhadrakà ràjan somakà÷ ca sahasra÷aþ 09,010.021c patitàþ pàtyamànà÷ ca dç÷yante ÷alyasàyakaiþ 09,010.022a bhramaràõàm iva vràtàþ ÷alabhànàm iva vrajàþ 09,010.022c hràdinya iva meghebhyaþ ÷alyasya nyapata¤ ÷aràþ 09,010.023a dviradàs turagà÷ càrtàþ pattayo rathinas tathà 09,010.023c ÷alyasya bàõair nyapatan babhramur vyanadaüs tathà 09,010.024a àviùña iva madre÷o manyunà pauruùeõa ca 09,010.024c pràcchàdayad arãn saükhye kàlasçùña ivàntakaþ 09,010.024e vinardamàno madre÷o meghahràdo mahàbalaþ 09,010.025a sà vadhyamànà ÷alyena pàõóavànàm anãkinã 09,010.025b*0062_01 pradudràva mahàràja ÷alyabàõaiþ prapãóità 09,010.025c ajàta÷atruü kaunteyam abhyadhàvad yudhiùñhiram 09,010.026a tàü samarpya tataþ saükhye laghuhastaþ ÷itaiþ ÷araiþ 09,010.026c ÷aravarùeõa mahatà yudhiùñhiram apãóayat 09,010.026d*0063_01 vavarùa samare kruddho dharmaputraü yudhiùñhiram 09,010.027a tam àpatantaü pattya÷vaiþ kruddho ràjà yudhiùñhiraþ 09,010.027c avàrayac charais tãkùõair mattaü dvipam ivàïku÷aiþ 09,010.028a tasya ÷alyaþ ÷araü ghoraü mumocà÷ãviùopamam 09,010.028c so 'bhyavidhyan mahàtmànaü vegenàbhyapatac ca gàm 09,010.029a tato vçkodaraþ kruddhaþ ÷alyaü vivyàdha saptabhiþ 09,010.029c pa¤cabhiþ sahadevas tu nakulo da÷abhiþ ÷araiþ 09,010.030a draupadeyà÷ ca ÷atrughnaü ÷åram àrtàyaniü ÷araiþ 09,010.030c abhyavarùan mahàbhàgaü meghà iva mahãdharam 09,010.031a tato dçùñvà tudyamànaü ÷alyaü pàrthaiþ samantataþ 09,010.031c kçtavarmà kçpa÷ caiva saükruddhàv abhyadhàvatàm 09,010.032a ulåka÷ ca patatrã ca ÷akuni÷ càpi saubalaþ 09,010.032c smayamàna÷ ca ÷anakair a÷vatthàmà mahàrathaþ 09,010.032e tava putrà÷ ca kàrtsnyena jugupuþ ÷alyam àhave 09,010.033a bhãmasenaü tribhir viddhvà kçtavarmà ÷ilãmukhaiþ 09,010.033c bàõavarùeõa mahatà kruddharåpam avàrayat 09,010.034a dhçùñadyumnaü kçpaþ kruddho bàõavarùair apãóayat 09,010.034c draupadeyàü÷ ca ÷akunir yamau ca drauõir abhyayàt 09,010.035a duryodhano yudhàü ÷reùñhàv àhave ke÷avàrjunau 09,010.035c samabhyayàd ugratejàþ ÷arai÷ càbhyahanad balã 09,010.036a evaü dvaüdva÷atàny àsaüs tvadãyànàü paraiþ saha 09,010.036c ghoraråpàõi citràõi tatra tatra vi÷àü pate 09,010.037a ç÷yavarõठjaghànà÷vàn bhojo bhãmasya saüyuge 09,010.037c so 'vatãrya rathopasthàd dhatà÷vaþ pàõóunandanaþ 09,010.037e kàlo daõóam ivodyamya gadàpàõir ayudhyata 09,010.038a pramukhe sahadevasya jaghànà÷vàü÷ ca madraràñ 09,010.038c tataþ ÷alyasya tanayaü sahadevo 'sinàvadhãt 09,010.039a gautamaþ punar àcàryo dhçùñadyumnam ayodhayat 09,010.039c asaübhràntam asaübhrànto yatnavàn yatnavattaram 09,010.040a draupadeyàüs tathà vãràn ekaikaü da÷abhiþ ÷araiþ 09,010.040c avidhyad àcàryasuto nàtikruddhaþ smayann iva 09,010.040d*0064_01 yuktà÷vasya punar madhyaü rathasyàroham icchataþ 09,010.040d*0065_01 puna÷ ca bhãmasenasya jaghànà÷vàüs tathàhave 09,010.040d*0065_02 so 'vatãrya rathàt tårõaü hatà÷vaþ pàõóunandanaþ 09,010.040d*0065_03 kàlo daõóam ivodyamya gadàü kruddho mahàbalaþ 09,010.040d*0065_04 pothayàm àsa turagàn rathaü ca kçtavarmaõaþ 09,010.040d*0065_05 kçtavarmà tv avaplutya rathàt tasmàd apàkramat 09,010.041a ÷alyo 'pi ràjan saükruddho nighnan somakapàõóavàn 09,010.041c punar eva ÷itair bàõair yudhiùñhiram apãóayat 09,010.042a tasya bhãmo raõe kruddhaþ saüdaùñada÷anacchadaþ 09,010.042c vinà÷àyàbhisaüdhàya gadàm àdatta vãryavàn 09,010.043a yamadaõóapratãkà÷àü kàlaràtrim ivodyatàm 09,010.043c gajavàjimanuùyàõàü pràõàntakaraõãm api 09,010.044a hemapaññaparikùiptàm ulkàü prajvalitàm iva 09,010.044c ÷aikyàü vyàlãm ivàtyugràü vajrakalpàm ayasmayãm 09,010.045a candanàgurupaïkàktàü pramadàm ãpsitàm iva 09,010.045c vasàmedosçgàdigdhàü jihvàü vaivasvatãm iva 09,010.046a pañughaõñàrava÷atàü vàsavãm a÷anãm iva 09,010.046c nirmuktà÷ãviùàkàràü pçktàü gajamadair api 09,010.047a tràsanãü ripusainyànàü svasainyapariharùiõãm 09,010.047c manuùyaloke vikhyàtàü giri÷çïgavidàriõãm 09,010.048a yayà kailàsabhavane mahe÷varasakhaü balã 09,010.048c àhvayàm àsa kaunteyaþ saükruddham alakàdhipam 09,010.049a yayà màyàvino dçptàn subahån dhanadàlaye 09,010.049c jaghàna guhyakàn kruddho mandàràrthe mahàbalaþ 09,010.049e nivàryamàõo bahubhir draupadyàþ priyam àsthitaþ 09,010.050a tàü vajramaõiratnaughàm aùñà÷riü vajragauravàm 09,010.050c samudyamya mahàbàhuþ ÷alyam abhyadravad raõe 09,010.051a gadayà yuddhaku÷alas tayà dàruõanàdayà 09,010.051c pothayàm àsa ÷alyasya caturo '÷vàn mahàjavàn 09,010.052a tataþ ÷alyo raõe kruddhaþ pãne vakùasi tomaram 09,010.052c nicakhàna nadan vãro varma bhittvà ca so 'bhyagàt 09,010.053a vçkodaras tv asaübhràtas tam evoddhçtya tomaram 09,010.053b*0066_01 cikùepa bhãmasenasya so 'sravac choõitaü bahu 09,010.053b*0066_02 tam evàdàya bhãmas tu tataþ kopasamanvitaþ 09,010.053c yantàraü madraràjasya nirbibheda tato hçdi 09,010.054a sa bhinnavarmà rudhiraü vaman vitrastamànasaþ 09,010.054c papàtàbhimukho dãno madraràjas tv apàkramat 09,010.055a kçtapratikçtaü dçùñvà ÷alyo vismitamànasaþ 09,010.055c gadàm à÷ritya dhãràtmà pratyamitram avaikùata 09,010.056a tataþ sumanasaþ pàrthà bhãmasenam apåjayan 09,010.056b*0067_01 viyatsthità jàtaharùàs tataþ siddhà babhàùire 09,010.056b*0067_02 pårvajanmani prahlàdo dçùño 'smàbhir ayaü baliþ 09,010.056c tad dçùñvà karma saügràme ghoram akliùñakarmaõaþ 09,010.056d*0068_01 taü dçùñvà karma ÷alyasya sarvasiddhàs tv apåjayan 09,011.001 saüjaya uvàca 09,011.001a patitaü prekùya yantàraü ÷alyaþ sarvàyasãü gadàm 09,011.001c àdàya tarasà ràjaüs tasthau girir ivàcalaþ 09,011.002a taü dãptam iva kàlàgniü pà÷ahastam ivàntakam 09,011.002c sa÷çïgam iva kailàsaü savajram iva vàsavam 09,011.003a sa÷ålam iva haryakùaü vane mattam iva dvipam 09,011.003a*0069_01 **** **** sacakram iva cakriõam 09,011.003a*0069_02 sa÷aktim iva senànyaü 09,011.003c javenàbhyapatad bhãmaþ pragçhya mahatãü gadàm 09,011.003d*0070_01 madraràjam asaübhràntaþ pa÷yatàü sarvadhanvinàm 09,011.004a tataþ ÷aïkhapraõàda÷ ca tåryàõàü ca sahasra÷aþ 09,011.004c siühanàda÷ ca saüjaj¤e ÷åràõàü harùavardhanaþ 09,011.005a prekùantaþ sarvatas tau hi yodhà yodhamahàdvipau 09,011.005c tàvakà÷ ca pare caiva sàdhu sàdhv ity athàbruvan 09,011.006a na hi madràdhipàd anyo ràmàd và yadunandanàt 09,011.006c soóhum utsahate vegaü bhãmasenasya saüyuge 09,011.007a tathà madràdhipasyàpi gadàvegaü mahàtmanaþ 09,011.007c soóhum utsahate nànyo yodho yudhi vçkodaràt 09,011.008a tau vçùàv iva nardantau maõóalàni viceratuþ 09,011.008c àvalgitau gadàhastau madraràjavçkodarau 09,011.009a maõóalàvartamàrgeùu gadàviharaõeùu ca 09,011.009c nirvi÷eùam abhåd yuddhaü tayoþ puruùasiühayoþ 09,011.010a taptahemamayaiþ ÷ubhrair babhåva bhayavardhanã 09,011.010c agnijvàlair ivàviddhà paññaiþ ÷alyasya sà gadà 09,011.011a tathaiva carato màrgàn maõóaleùu mahàtmanaþ 09,011.011c vidyud abhrapratãkà÷à bhãmasya ÷u÷ubhe gadà 09,011.012a tàóità madraràjena bhãmasya gadayà gadà 09,011.012c dãpyamàneva vai ràjan sasçje pàvakàrciùaþ 09,011.013a tathà bhãmena ÷alyasya tàóità gadayà gadà 09,011.013c aïgàravarùaü mumuce tad adbhutam ivàbhavat 09,011.014a dantair iva mahànàgau ÷çïgair iva maharùabhau 09,011.014c tottrair iva tadànyonyaü gadàgràbhyàü nijaghnatuþ 09,011.015a tau gadànihatair gàtraiþ kùaõena rudhirokùitau 09,011.015c prekùaõãyataràv àstàü puùpitàv iva kiü÷ukau 09,011.016a gadayà madraràjena savyadakùiõam àhataþ 09,011.016c bhãmaseno mahàbàhur na cacàlàcalo yathà 09,011.017a tathà bhãmagadàvegais tàóyamàno muhur muhuþ 09,011.017c ÷alyo na vivyathe ràjan dantinevàhato giriþ 09,011.018a ÷u÷ruve dikùu sarvàsu tayoþ puruùasiühayoþ 09,011.018c gadànipàtasaühràdo vajrayor iva nisvanaþ 09,011.019a nivçtya tu mahàvãryau samucchritagadàv ubhau 09,011.019c punar antaramàrgasthau maõóalàni viceratuþ 09,011.020a athàbhyetya padàny aùñau saünipàto 'bhavat tayoþ 09,011.020c udyamya lohadaõóàbhyàm atimànuùakarmaõoþ 09,011.021a pràrthayànau tadànyo 'nyaü maõóalàni viceratuþ 09,011.021c kriyàvi÷eùaü kçtinau dar÷ayàm àsatus tadà 09,011.022a athodyamya gade ghore sa÷çïgàv iva parvatau 09,011.022c tàv àjaghnatur anyonyaü yathà bhåmicale 'calau 09,011.023a tau parasparavegàc ca gadàbhyàü ca bhç÷àhatau 09,011.023c yugapat petatur vãràv ubhàv indradhvajàv iva 09,011.024a ubhayoþ senayor vãràs tadà hàhàkçto 'bhavan 09,011.024c bhç÷aü marmaõy abhihatàv ubhàv àstàü suvihvalau 09,011.025a tataþ sagadam àropya madràõàm çùabhaü rathe 09,011.025c apovàha kçpaþ ÷alyaü tårõam àyodhanàd api 09,011.026a kùãbavad vihvalatvàt tu nimeùàt punar utthitaþ 09,011.026c bhãmaseno gadàpàõiþ samàhvayata madrapam 09,011.027a tatas tu tàvakàþ ÷årà nànà÷astrasamàyutàþ 09,011.027c nànàvàditra÷abdena pàõóusenàm ayodhayan 09,011.028a bhujàv ucchritya ÷astraü ca ÷abdena mahatà tataþ 09,011.028c abhyadravan mahàràja duryodhanapurogamàþ 09,011.029a tad anãkam abhiprekùya tatas te pàõóunandanàþ 09,011.029c prayayuþ siühanàdena duryodhanavadhepsayà 09,011.030a teùàm àpatatàü tårõaü putras te bharatarùabha 09,011.030c pràsena cekitànaü vai vivyàdha hçdaye bhç÷am 09,011.031a sa papàta rathopasthe tava putreõa tàóitaþ 09,011.031c rudhiraughapariklinnaþ pravi÷ya vipulaü tamaþ 09,011.032a cekitànaü hataü dçùñvà pàõóavànàü mahàrathàþ 09,011.032c prasaktam abhyavarùanta ÷aravarùàõi bhàga÷aþ 09,011.033a tàvakànàm anãkeùu pàõóavà jitakà÷inaþ 09,011.033c vyacaranta mahàràja prekùaõãyàþ samantataþ 09,011.034a kçpa÷ ca kçtavarmà ca saubala÷ ca mahàbalaþ 09,011.034c ayodhayan dharmaràjaü madraràjapuraskçtàþ 09,011.035a bhàradvàjasya hantàraü bhårivãryaparàkramam 09,011.035c duryodhano mahàràja dhçùñadyumnam ayodhayat 09,011.036a trisàhasrà rathà ràjaüs tava putreõa coditàþ 09,011.036c ayodhayanta vijayaü droõaputrapuraskçtàþ 09,011.037a vijaye dhçtasaükalpàþ samabhityaktajãvitàþ 09,011.037c pràvi÷aüs tàvakà ràjan haüsà iva mahat saraþ 09,011.038a tato yuddham abhåd ghoraü parasparavadhaiùiõàm 09,011.038c anyonyavadhasaüyuktam anyonyaprãtivardhanam 09,011.039a tasmin pravçtte saügràme ràjan vãravarakùaye 09,011.039c anileneritaü ghoram uttasthau pàrthivaü rajaþ 09,011.040a ÷ravaõàn nàmadheyànàü pàõóavànàü ca kãrtanàt 09,011.040c parasparaü vijànãmo ye càyudhyann abhãtavat 09,011.041a tad rajaþ puruùavyàghra ÷oõitena pra÷àmitam 09,011.041c di÷a÷ ca vimalà jaj¤us tasmin rajasi ÷àmite 09,011.042a tathà pravçtte saügràme ghoraråpe bhayànake 09,011.042c tàvakànàü pareùàü ca nàsãt ka÷ cit paràïmukhaþ 09,011.043a brahmalokaparà bhåtvà pràrthayanto jayaü yudhi 09,011.043c suyuddhena paràkràntà naràþ svargam abhãpsavaþ 09,011.044a bhartçpiõóavimokùàrthaü bhartçkàryavini÷citàþ 09,011.044c svargasaüsaktamanaso yodhà yuyudhire tadà 09,011.045a nànàråpàõi ÷astràõi visçjanto mahàrathàþ 09,011.045c anyonyam abhigarjantaþ praharantaþ parasparam 09,011.046a hata vidhyata gçhõãta praharadhvaü nikçntata 09,011.046c iti sma vàcaþ ÷råyante tava teùàü ca vai bale 09,011.047a tataþ ÷alyo mahàràja dharmaràjaü yudhiùñhiram 09,011.047c vivyàdha ni÷itair bàõair hantukàmo mahàratham 09,011.048a tasya pàrtho mahàràja nàràcàn vai caturda÷a 09,011.048c marmàõy uddi÷ya marmaj¤o nicakhàna hasann iva 09,011.049a taü vàrya pàõóavaü bàõair hantukàmo mahàya÷àþ 09,011.049c vivyàdha samare kruddho bahubhiþ kaïkapatribhiþ 09,011.050a atha bhåyo mahàràja ÷areõa nataparvaõà 09,011.050c yudhiùñhiraü samàjaghne sarvasainyasya pa÷yataþ 09,011.051a dharmaràjo 'pi saükruddho madraràjaü mahàya÷àþ 09,011.051c vivyàdha ni÷itair bàõaiþ kaïkabarhiõavàjitaiþ 09,011.052a candrasenaü ca saptatyà såtaü ca navabhiþ ÷araiþ 09,011.052c drumasenaü catuþùaùñyà nijaghàna mahàrathaþ 09,011.053a cakrarakùe hate ÷alyaþ pàõóavena mahàtmanà 09,011.053c nijaghàna tato ràjaü÷ cedãn vai pa¤caviü÷atim 09,011.054a sàtyakiü pa¤caviü÷atyà bhãmasenaü ca pa¤cabhiþ 09,011.054c màdrãputrau ÷atenàjau vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 09,011.055a evaü vicaratas tasya saügràme ràjasattama 09,011.055c saüpreùayac chitàn pàrthaþ ÷aràn à÷ãviùopamàn 09,011.056a dhvajàgraü càsya samare kuntãputro yudhiùñhiraþ 09,011.056c pramukhe vartamànasya bhallenàpaharad rathàt 09,011.057a pàõóuputreõa vai tasya ketuü chinnaü mahàtmanà 09,011.057c nipatantam apa÷yàma giri÷çïgam ivàhatam 09,011.058a dhvajaü nipatitaü dçùñvà pàõóavaü ca vyavasthitam 09,011.058c saükruddho madraràjo 'bhåc charavarùaü mumoca ha 09,011.059a ÷alyaþ sàyakavarùeõa parjanya iva vçùñimàn 09,011.059c abhyavarùad ameyàtmà kùatriyaü kùatriyarùabhaþ 09,011.060a sàtyakiü bhãmasenaü ca màdrãputrau ca pàõóavau 09,011.060c ekaikaü pa¤cabhir viddhvà yudhiùñhiram apãóayat 09,011.061a tato bàõamayaü jàlaü vitataü pàõóavorasi 09,011.061c apa÷yàma mahàràja meghajàlam ivodgatam 09,011.062a tasya ÷alyo raõe kruddho bàõaiþ saünataparvabhiþ 09,011.062c di÷aþ pracchàdayàm àsa pradi÷a÷ ca mahàrathaþ 09,011.063a tato yudhiùñhiro ràjà bàõajàlena pãóitaþ 09,011.063c babhåva hçtavikrànto jambho vçtrahaõà yathà 09,012.001 saüjaya uvàca 09,012.001a pãóite dharmaràje tu madraràjena màriùa 09,012.001c sàtyakir bhãmasena÷ ca màdrãputrau ca pàõóavau 09,012.001e parivàrya rathaiþ ÷alyaü pãóayàm àsur àhave 09,012.002a tam ekaü bahubhir dçùñvà pãóyamànaü mahàrathaiþ 09,012.002c sàdhuvàdo mahठjaj¤e siddhà÷ càsan praharùitàþ 09,012.002e à÷caryam ity abhàùanta munaya÷ càpi saügatàþ 09,012.003a bhãmaseno raõe ÷alyaü ÷alyabhåtaü paràkrame 09,012.003c ekena viddhvà bàõena punar vivyàdha saptabhiþ 09,012.004a sàtyaki÷ ca ÷atenainaü dharmaputraparãpsayà 09,012.004c madre÷varam avàkãrya siühanàdam athànadat 09,012.005a nakulaþ pa¤cabhi÷ cainaü sahadeva÷ ca saptabhiþ 09,012.005c viddhvà taü tu tatas tårõaü punar vivyàdha saptabhiþ 09,012.006a sa tu ÷åro raõe yattaþ pãóitas tair mahàrathaiþ 09,012.006c vikçùya kàrmukaü ghoraü vegaghnaü bhàrasàdhanam 09,012.007a sàtyakiü pa¤caviü÷atyà ÷alyo vivyàdha màriùa 09,012.007c bhãmasenaü trisaptatyà nakulaü saptabhis tathà 09,012.008a tataþ savi÷ikhaü càpaü sahadevasya dhanvinaþ 09,012.008c chittvà bhallena samare vivyàdhainaü trisaptabhiþ 09,012.009a sahadevas tu samare màtulaü bhårivarcasam 09,012.009c sajyam anyad dhanuþ kçtvà pa¤cabhiþ samatàóayat 09,012.009e ÷arair à÷ãviùàkàrair jvalaj jvalanasaünibhaiþ 09,012.010a sàrathiü càsya samare ÷areõànataparvaõà 09,012.010c vivyàdha bhç÷asaükruddhas taü ca bhåyas tribhiþ ÷araiþ 09,012.011a bhãmasenas trisaptatyà sàtyakir navabhiþ ÷araiþ 09,012.011c dharmaràjas tathà ùaùñyà gàtre ÷alyaü samarpayat 09,012.011c*0071_01 **** **** pa¤cabhiþ pa¤cabhiþ ÷araiþ 09,012.011c*0071_02 gàtre bàõais tu te sarve ÷åràþ sarve samarpayan 09,012.012a tataþ ÷alyo mahàràja nirviddhas tair mahàrathaiþ 09,012.012c susràva rudhiraü gàtrair gairikaü parvato yathà 09,012.013a tàü÷ ca sarvàn maheùvàsàn pa¤cabhiþ pa¤cabhiþ ÷araiþ 09,012.013c vivyàdha tarasà ràjaüs tad adbhutam ivàbhavat 09,012.014a tato 'pareõa bhallena dharmaputrasya màriùa 09,012.014c dhanu÷ ciccheda samare sajyaü sa sumahàrathaþ 09,012.015a athànyad dhanur àdàya dharmaputro mahàrathaþ 09,012.015c sà÷vasåtadhvajarathaü ÷alyaü pràcchàdayac charaiþ 09,012.016a sa cchàdyamànaþ samare dharmaputrasya sàyakaiþ 09,012.016c yudhiùñhiram athàvidhyad da÷abhir ni÷itaiþ ÷araiþ 09,012.016d*0072_01 evaü dvaüdva÷atàny àsaüs tvadãyànàü paraiþ saha 09,012.017a sàtyakis tu tataþ kruddho dharmaputre ÷aràrdite 09,012.017c madràõàm adhipaü ÷åraü ÷araughaiþ samavàrayat 09,012.018a sa sàtyakeþ praciccheda kùurapreõa mahad dhanuþ 09,012.018c bhãmasenamukhàüs tàü÷ ca tribhis tribhir atàóayat 09,012.019a tasya kruddho mahàràja sàtyakiþ satyavikramaþ 09,012.019c tomaraü preùayàm àsa svarõadaõóaü mahàdhanam 09,012.020a bhãmaseno 'tha nàràcaü jvalantam iva pannagam 09,012.020c nakulaþ samare ÷aktiü sahadevo gadàü ÷ubhàm 09,012.020e dharmaràjaþ ÷ataghnãü tu jighàüsuþ ÷alyam àhave 09,012.020f*0073_01 teùàü patanti ÷astràõi bahubhiþ sàyakair yudhi 09,012.021a tàn àpatata evà÷u pa¤cànàü vai bhujacyutàn 09,012.021b*0074_01 vàrayàm àsa samare ÷astrasaüghaiþ sa madraràñ 09,012.021b*0075_01 ciccheda samare ràjan sarveùàü ca pçthak pçthak 09,012.021c sàtyakiprahitaü ÷alyo bhallai÷ ciccheda tomaram 09,012.022a bhãmena prahitaü càpi ÷araü kanakabhåùaõam 09,012.022c dvidhà ciccheda samare kçtahastaþ pratàpavàn 09,012.023a nakulapreùitàü ÷aktiü hemadaõóàü bhayàvahàm 09,012.023c gadàü ca sahadevena ÷araughaiþ samavàrayat 09,012.024a ÷aràbhyàü ca ÷ataghnãü tàü ràj¤a÷ ciccheda bhàrata 09,012.024c pa÷yatàü pàõóuputràõàü siühanàdaü nanàda ca 09,012.024e nàmçùyat taü tu ÷aineyaþ ÷atror vijayam àhave 09,012.025a athànyad dhanur àdàya sàtyakiþ krodhamårchitaþ 09,012.025c dvàbhyàü madre÷varaü viddhvà sàrathiü ca tribhiþ ÷araiþ 09,012.026a tataþ ÷alyo mahàràja sarvàüs tàn da÷abhiþ ÷araiþ 09,012.026c vivyàdha subhç÷aü kruddhas tottrair iva mahàdvipàn 09,012.027a te vàryamàõàþ samare madraràj¤à mahàrathàþ 09,012.027c na ÷ekuþ pramukhe sthàtuü tasya ÷atruniùådanàþ 09,012.028a tato duryodhano ràjà dçùñvà ÷alyasya vikramam 09,012.028c nihatàn pàõóavàn mene pà¤càlàn atha sç¤jayàn 09,012.028d*0076_01 tathàvidhaü mahàràja madraràjasya vikramam 09,012.028d*0076_02 asahyaü mànavair yuddhe tad babhåva nararùabha 09,012.029a tato ràjan mahàbàhur bhãmasenaþ pratàpavàn 09,012.029c saütyajya manasà pràõàn madràdhipam ayodhayat 09,012.030a nakulaþ sahadeva÷ ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 09,012.030c parivàrya tadà ÷alyaü samantàd vyakira¤ ÷araiþ 09,012.031a sa caturbhir maheùvàsaiþ pàõóavànàü mahàrathaiþ 09,012.031c vçtas tàn yodhayàm àsa madraràjaþ pratàpavàn 09,012.032a tasya dharmasuto ràjan kùurapreõa mahàhave 09,012.032c cakrarakùaü jaghànà÷u madraràjasya pàrthiva 09,012.033a tasmiüs tu nihate ÷åre cakrarakùe mahàrathe 09,012.033c madraràjo 'tibalavàn sainikàn àstçõoc charaiþ 09,012.034a samàcchannàüs tatas tàüs tu ràjan vãkùya sa sainikàn 09,012.034c cintayàm àsa samare dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,012.035a kathaü nu na bhavet satyaü tan màdhavavaco mahat 09,012.035c na hi kruddho raõe ràjà kùapayeta balaü mama 09,012.035d*0077_01 ahaü madbhràtara÷ caiva sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 09,012.035d*0077_02 pà¤càlàþ sç¤jayà÷ caiva na ÷aktà÷ ca hi madrapam 09,012.035d*0077_03 nihaniùyati ced adya màtulo 'smàn mahàya÷àþ 09,012.035d*0077_04 govindavacanaü satyaü kathaü bhavati kiü tv idam 09,012.036a tataþ sarathanàgà÷vàþ pàõóavàþ pàõóupårvaja 09,012.036c madre÷varaü samàseduþ pãóayantaþ samantataþ 09,012.037a nànà÷astraughabahulàü ÷astravçùñiü samutthitàm 09,012.037c vyadhamat samare ràjan mahàbhràõãva màrutaþ 09,012.038a tataþ kanakapuïkhàü tàü ÷alyakùiptàü viyadgatàm 09,012.038c ÷aravçùñim apa÷yàma ÷alabhànàm ivàtatim 09,012.039a te ÷arà madraràjena preùità raõamårdhani 09,012.039c saüpatantaþ sma dç÷yante ÷alabhànàü vrajà iva 09,012.040a madraràjadhanurmuktaiþ ÷araiþ kanakabhåùaõaiþ 09,012.040c nirantaram ivàkà÷aü saübabhåva janàdhipa 09,012.041a na pàõóavànàü nàsmàkaü tatra ka÷ cid vyadç÷yata 09,012.041c bàõàndhakàre mahati kçte tatra mahàbhaye 09,012.042a madraràjena balinà làghavàc charavçùñibhiþ 09,012.042c loóyamànaü tathà dçùñvà pàõóavànàü balàrõavam 09,012.042e vismayaü paramaü jagmur devagandharvadànavàþ 09,012.043a sa tu tàn sarvato yattठ÷araiþ saüpãóya màriùa 09,012.043c dharmaràjam avacchàdya siühavad vyanadan muhuþ 09,012.044a te channàþ samare tena pàõóavànàü mahàrathàþ 09,012.044c na ÷ekus taü tadà yuddhe pratyudyàtuü mahàratham 09,012.045a dharmaràjapurogàs tu bhãmasenamukhà rathàþ 09,012.045c na jahuþ samare ÷åraü ÷alyam àhava÷obhinam 09,013.001 saüjaya uvàca 09,013.001a arjuno drauõinà viddho yuddhe bahubhir àyasaiþ 09,013.001c tasya cànucaraiþ ÷årais trigartànàü mahàrathaiþ 09,013.001e drauõiü vivyàdha samare tribhir eva ÷ilãmukhaiþ 09,013.002a tathetaràn maheùvàsàn dvàbhyàü dvàbhyàü dhanaüjayaþ 09,013.002c bhåya÷ caiva mahàbàhuþ ÷aravarùair avàkirat 09,013.003a ÷arakaõñakitàs te tu tàvakà bharatarùabha 09,013.003c na jahuþ samare pàrthaü vadhyamànàþ ÷itaiþ ÷araiþ 09,013.004a te 'rjunaü rathavaü÷ena droõaputrapurogamàþ 09,013.004c ayodhayanta samare parivàrya mahàrathàþ 09,013.004d*0078_01 parivàrya mudà yuktà yodhayanta÷ cakà÷ire 09,013.005a tais tu kùiptàþ ÷arà ràjan kàrtasvaravibhåùitàþ 09,013.005c arjunasya rathopasthaü pårayàm àsur a¤jasà 09,013.006a tathà kçùõau maheùvàsau vçùabhau sarvadhanvinàm 09,013.006c ÷arair vãkùya vitunnàïgau prahçùñau yuddhadurmadau 09,013.007a kåbaraü rathacakràõi ãùà yoktràõi càbhibho 09,013.007c yugaü caivànukarùaü ca ÷arabhåtam abhåt tadà 09,013.008a naitàdç÷aü dçùñapårvaü ràjan naiva ca naþ ÷rutam 09,013.008c yàdç÷aü tatra pàrthasya tàvakàþ saüpracakrire 09,013.009a sa rathaþ sarvato bhàti citrapuïkhaiþ ÷itaiþ ÷araiþ 09,013.009c ulkà÷ataiþ saüpradãptaü vimànam iva bhåtale 09,013.010a tato 'rjuno mahàràja ÷araiþ saünataparvabhiþ 09,013.010c avàkirat tàü pçtanàü megho vçùñyà yathàcalam 09,013.011a te vadhyamànàþ samare pàrthanàmàïkitaiþ ÷araiþ 09,013.011c pàrthabhåtam amanyanta prekùamàõàs tathàvidham 09,013.012a tato 'dbhuta÷arajvàlo dhanuþ÷abdànilo mahàn 09,013.012c senendhanaü dadàhà÷u tàvakaü pàrthapàvakaþ 09,013.013a cakràõàü patatàü caiva yugànàü ca dharàtale 09,013.013c tåõãràõàü patàkànàü dhvajànàü ca rathaiþ saha 09,013.013d*0079_01 ãùàõàü càpi yoktràõàü veõånàü càpi sarva÷aþ 09,013.013d*0079_02 bhujànàü ÷irasàü caiva chattràõàü vyajanaiþ saha 09,013.013d*0079_03 tatra kruddhasya pàrthasya agamyà samabhåd dharà 09,013.014a ãùàõàm anukarùàõàü triveõånàü ca bhàrata 09,013.014c akùàõàm atha yoktràõàü pratodànàü ca sarva÷aþ 09,013.015a ÷irasàü patatàü caiva kuõóaloùõãùadhàriõàm 09,013.015c bhujànàü ca mahàràja skandhànàü ca samantataþ 09,013.015d*0080_01 sarveùàü patatàü caiva chattràõàü ca samantataþ 09,013.016a chatràõàü vyajanaiþ sàrdhaü mukuñànàü ca rà÷ayaþ 09,013.016c samadç÷yanta pàrthasya rathamàrgeùu bhàrata 09,013.016d*0081_01 tataþ kruddhasya pàrthasya rathamàrge vi÷àü pate 09,013.017a agamyaråpà pçthivã màüsa÷oõitakardamà 09,013.017c babhåva bharata÷reùñha rudrasyàkrãóanaü yathà 09,013.017e bhãråõàü tràsajananã ÷åràõàü harùavardhanã 09,013.018a hatvà tu samare pàrthaþ sahasre dve paraütapa 09,013.018c rathànàü savaråthànàü vidhåmo 'gnir iva jvalan 09,013.019a yathà hi bhagavàn agnir jagad dagdhvà caràcaram 09,013.019c vidhåmo dç÷yate ràjaüs tathà pàrtho mahàrathaþ 09,013.020a drauõis tu samare dçùñvà pàõóavasya paràkramam 09,013.020c rathenàtipatàkena pàõóavaü pratyavàrayat 09,013.021a tàv ubhau puruùavyàghrau ÷vetà÷vau dhanvinàü varau 09,013.021c samãyatus tadà tårõaü parasparavadhaiùiõau 09,013.022a tayor àsãn mahàràja bàõavarùaü sudàruõam 09,013.022c jãmåtànàü yathà vçùñis tapànte bharatarùabha 09,013.023a anyonyaspardhinau tau tu ÷araiþ saünataparvabhiþ 09,013.023c tatakùatur mçdhe 'nyonyaü ÷çïgàbhyàü vçùabhàv iva 09,013.024a tayor yuddhaü mahàràja ciraü samam ivàbhavat 09,013.024c astràõàü saügama÷ caiva ghoras tatràbhavan mahàn 09,013.025a tato 'rjunaü dvàda÷abhã rukmapuïkhaiþ sutejanaiþ 09,013.025c vàsudevaü ca da÷abhir drauõir vivyàdha bhàrata 09,013.026a tataþ prahasya bãbhatsur vyàkùipad gàõóivaü dhanuþ 09,013.026c mànayitvà muhårtaü ca guruputraü mahàhave 09,013.026d*0082_01 nirucchvàsaü tataþ kçtvà guruputraü mahàmanàþ 09,013.026d*0082_02 so 'sçjat sàyakàn saükhye arjuno jayatàü varaþ 09,013.026d*0082_03 caturbhiþ sàyakai÷ caiva tàóayàm àsa ghoñakàn 09,013.027a vya÷vasåtarathaü cakre savyasàcã mahàrathaþ 09,013.027c mçdupårvaü tata÷ cainaü tribhir vivyàdha sàyakaiþ 09,013.028a hatà÷ve tu rathe tiùñhan droõaputras tv ayasmayam 09,013.028b*0083_01 yamadaõóanibhaü ghoraü ÷atrusainyabhayaükaram 09,013.028c musalaü pàõóuputràya cikùepa parighopamam 09,013.029a tam àpatantaü sahasà hemapaññavibhåùitam 09,013.029c ciccheda saptadhà vãraþ pàrthaþ ÷atrunibarhaõaþ 09,013.030a sa cchinnaü musalaü dçùñvà drauõiþ paramakopanaþ 09,013.030c àdade parighaü ghoraü nagendra÷ikharopamam 09,013.030e cikùepa caiva pàrthàya drauõir yuddhavi÷àradaþ 09,013.031a tam antakam iva kruddhaü parighaü prekùya pàõóavaþ 09,013.031c arjunas tvarito jaghne pa¤cabhiþ sàyakottamaiþ 09,013.032a sa cchinnaþ patito bhåmau pàrthabàõair mahàhave 09,013.032c dàrayan pçthivãndràõàü manaþ ÷abdena bhàrata 09,013.033a tato 'parais tribhir bàõair drauõiü vivyàdha pàõóavaþ 09,013.033c so 'tividdho balavatà pàrthena sumahàbalaþ 09,013.033e na saübhràntas tadà drauõiþ pauruùe sve vyavasthitaþ 09,013.034a sudharmà tu tato ràjan bhàradvàjaü mahàratham 09,013.034c avàkirac charavràtaiþ sarvakùatrasya pa÷yataþ 09,013.035a tatas tu suratho 'py àjau pà¤càlànàü mahàrathaþ 09,013.035c rathena meghaghoùeõa drauõim evàbhyadhàvata 09,013.036a vikarùan vai dhanuþ ÷reùñhaü sarvabhàrasahaü dçóham 09,013.036c jvalanà÷ãviùanibhaiþ ÷arai÷ cainam avàkirat 09,013.037a surathaü tu tataþ kruddham àpatantaü mahàratham 09,013.037c cukopa samare drauõir daõóàhata ivoragaþ 09,013.038a tri÷ikhàü bhrukuñãü kçtvà sçkkiõã parilelihan 09,013.038c udvãkùya surathaü roùàd dhanurjyàm avamçjya ca 09,013.038e mumoca tãkùõaü nàràcaü yamadaõóasamadyutim 09,013.039a sa tasya hçdayaü bhittvà pravive÷àtivegataþ 09,013.039c ÷akrà÷anir ivotsçùñà vidàrya dharaõãtalam 09,013.040a tatas taü patitaü bhåmau nàràcena samàhatam 09,013.040c vajreõeva yathà ÷çïgaü parvatasya mahàdhanam 09,013.041a tasmiüs tu nihate vãre droõaputraþ pratàpavàn 09,013.041c àruroha rathaü tårõaü tam eva rathinàü varaþ 09,013.042a tataþ sajjo mahàràja drauõir àhavadurmadaþ 09,013.042c arjunaü yodhayàm àsa saü÷aptakavçto raõe 09,013.043a tatra yuddhaü mahac càsãd arjunasya paraiþ saha 09,013.043c madhyaüdinagate sårye yamaràùñravivardhanam 09,013.044a tatrà÷caryam apa÷yàma dçùñvà teùàü paràkramam 09,013.044c yad eko yugapad vãràn samayodhayad arjunaþ 09,013.045a vimardas tu mahàn àsãd arjunasya paraiþ saha 09,013.045c ÷atakrator yathà pårvaü mahatyà daityasenayà 09,014.001 saüjaya uvàca 09,014.001a duryodhano mahàràja dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 09,014.001c cakratuþ sumahad yuddhaü ÷ara÷aktisamàkulam 09,014.002a tayor àsan mahàràja ÷aradhàràþ sahasra÷aþ 09,014.002c ambudànàü yathà kàle jaladhàràþ samantataþ 09,014.003a ràjà tu pàrùataü viddhvà ÷araiþ pa¤cabhir àyasaiþ 09,014.003c droõahantàram ugreùuþ punar vivyàdha saptabhiþ 09,014.004a dhçùñadyumnas tu samare balavàn dçóhavikramaþ 09,014.004c saptatyà vi÷ikhànàü vai duryodhanam apãóayat 09,014.005a pãóitaü prekùya ràjànaü sodaryà bharatarùabha 09,014.005c mahatyà senayà sàrdhaü parivavruþ sma pàrùatam 09,014.006a sa taiþ parivçtaþ ÷åraiþ sarvato 'tirathair bhç÷am 09,014.006c vyacarat samare ràjan dar÷ayan hastalàghavam 09,014.007a ÷ikhaõóã kçtavarmàõaü gautamaü ca mahàratham 09,014.007c prabhadrakaiþ samàyukto yodhayàm àsa dhanvinau 09,014.008a tatràpi sumahad yuddhaü ghoraråpaü vi÷àü pate 09,014.008c pràõàn saütyajatàü yuddhe pràõadyåtàbhidevane 09,014.009a ÷alyas tu ÷aravarùàõi vimu¤can sarvatodi÷am 09,014.009c pàõóavàn pãóayàm àsa sasàtyakivçkodaràn 09,014.010a tathobhau ca yamau yuddhe yamatulyaparàkramau 09,014.010c yodhayàm àsa ràjendra vãryeõa ca balena ca 09,014.011a ÷alyasàyakanunnànàü pàõóavànàü mahàmçdhe 09,014.011c tràtàraü nàdhyagacchanta ke cit tatra mahàrathàþ 09,014.012a tatas tu nakulaþ ÷åro dharmaràje prapãóite 09,014.012c abhidudràva vegena màtulaü màdrinandanaþ 09,014.013a saüchàdya samare ÷alyaü nakulaþ paravãrahà 09,014.013c vivyàdha cainaü da÷abhiþ smayamànaþ stanàntare 09,014.014a sarvapàra÷avair bàõaiþ karmàraparimàrjitaiþ 09,014.014c svarõapuïkhaiþ ÷ilàdhautair dhanuryantrapracoditaiþ 09,014.015a ÷alyas tu pãóitas tena svasrãyeõa mahàtmanà 09,014.015c nakulaü pãóayàm àsa patribhir nataparvabhiþ 09,014.016a tato yudhiùñhiro ràjà bhãmaseno 'tha sàtyakiþ 09,014.016c sahadeva÷ ca màdreyo madraràjam upàdravan 09,014.017a tàn àpatata evà÷u pårayànàn rathasvanaiþ 09,014.017c di÷a÷ ca pradi÷a÷ caiva kampayànàü÷ ca medinãm 09,014.017e pratijagràha samare senàpatir amitrajit 09,014.018a yudhiùñhiraü tribhir viddhvà bhãmasenaü ca saptabhiþ 09,014.018c sàtyakiü ca ÷atenàjau sahadevaü tribhiþ ÷araiþ 09,014.019a tatas tu sa÷araü càpaü nakulasya mahàtmanaþ 09,014.019c madre÷varaþ kùurapreõa tadà ciccheda màriùa 09,014.019e tad a÷ãryata vicchinnaü dhanuþ ÷alyasya sàyakaiþ 09,014.020a athànyad dhanur àdàya màdrãputro mahàrathaþ 09,014.020c madraràjarathaü tårõaü pårayàm àsa patribhiþ 09,014.021a yudhiùñhiras tu madre÷aü sahadeva÷ ca màriùa 09,014.021c da÷abhir da÷abhir bàõair urasy enam avidhyatàm 09,014.022a bhãmasenas tataþ ùaùñyà sàtyakir navabhiþ ÷araiþ 09,014.022c madraràjam abhidrutya jaghnatuþ kaïkapatribhiþ 09,014.023a madraràjas tataþ kruddhaþ sàtyakiü navabhiþ ÷araiþ 09,014.023c vivyàdha bhåyaþ saptatyà ÷aràõàü nataparvaõàm 09,014.024a athàsya sa÷araü càpaü muùñau ciccheda màriùa 09,014.024c hayàü÷ ca caturaþ saükhye preùayàm àsa mçtyave 09,014.025a virathaü sàtyakiü kçtvà madraràjo mahàbalaþ 09,014.025c vi÷ikhànàü ÷atenainam àjaghàna samantataþ 09,014.026a màdrãputrau tu saürabdhau bhãmasenaü ca pàõóavam 09,014.026c yudhiùñhiraü ca kauravya vivyàdha da÷abhiþ ÷araiþ 09,014.027a tatràdbhutam apa÷yàma madraràjasya pauruùam 09,014.027c yad enaü sahitàþ pàrthà nàbhyavartanta saüyuge 09,014.028a athànyaü ratham àsthàya sàtyakiþ satyavikramaþ 09,014.028c pãóitàn pàõóavàn dçùñvà madraràjava÷aü gatàn 09,014.028e abhidudràva vegena madràõàm adhipaü balã 09,014.029a àpatantaü rathaü tasya ÷alyaþ samiti÷obhanaþ 09,014.029c pratyudyayau rathenaiva matto mattam iva dvipam 09,014.030a sa saünipàtas tumulo babhåvàdbhutadar÷anaþ 09,014.030c sàtyake÷ caiva ÷årasya madràõàm adhipasya ca 09,014.030e yàdç÷o vai purà vçttaþ ÷ambaràmararàjayoþ 09,014.031a sàtyakiþ prekùya samare madraràjaü vyavasthitam 09,014.031c vivyàdha da÷abhir bàõais tiùñha tiùñheti càbravãt 09,014.032a madraràjas tu subhç÷aü viddhas tena mahàtmanà 09,014.032c sàtyakiü prativivyàdha citrapuïkhaiþ ÷itaiþ ÷araiþ 09,014.033a tataþ pàrthà maheùvàsàþ sàtvatàbhisçtaü nçpam 09,014.033c abhyadravan rathais tårõaü màtulaü vadhakàmyayà 09,014.034a tata àsãt paràmardas tumulaþ ÷oõitodakaþ 09,014.034c ÷åràõàü yudhyamànànàü siühànàm iva nardatàm 09,014.035a teùàm àsãn mahàràja vyatikùepaþ parasparam 09,014.035c siühànàm àmiùepsånàü kåjatàm iva saüyuge 09,014.036a teùàü bàõasahasraughair àkãrõà vasudhàbhavat 09,014.036c antarikùaü ca sahasà bàõabhåtam abhåt tadà 09,014.037a ÷aràndhakàraü bahudhà kçtaü tatra samantataþ 09,014.037c abhracchàyeva saüjaj¤e ÷arair muktair mahàtmabhiþ 09,014.038a tatra ràja¤ ÷arair muktair nirmuktair iva pannagaiþ 09,014.038c svarõapuïkhaiþ prakà÷adbhir vyarocanta di÷as tathà 09,014.039a tatràdbhutaü paraü cakre ÷alyaþ ÷atrunibarhaõaþ 09,014.039c yad ekaþ samare ÷åro yodhayàm àsa vai bahån 09,014.040a madraràjabhujotsçùñaiþ kaïkabarhiõavàjitaiþ 09,014.040c saüpatadbhiþ ÷arair ghorair avàkãryata medinã 09,014.041a tatra ÷alyarathaü ràjan vicarantaü mahàhave 09,014.041c apa÷yàma yathà pårvaü ÷akrasyàsurasaükùaye 09,015.001 saüjaya uvàca 09,015.001a tataþ sainyàs tava vibho madraràjapuraskçtàþ 09,015.001c punar abhyadravan pàrthàn vegena mahatà raõe 09,015.002a pãóitàs tàvakàþ sarve pradhàvanto raõotkañàþ 09,015.002c kùaõenaiva ca pàrthàüs te bahutvàt samaloóayan 09,015.003a te vadhyamànàþ kurubhiþ pàõóavà nàvatasthire 09,015.003c nivàryamàõà bhãmena pa÷yatoþ kçùõapàrthayoþ 09,015.004a tato dhanaüjayaþ kruddhaþ kçpaü saha padànugaiþ 09,015.004c avàkirac charaugheõa kçtavarmàõam eva ca 09,015.005a ÷akuniü sahadevas tu sahasainyam avàrayat 09,015.005c nakulaþ pàr÷vataþ sthitvà madraràjam avaikùata 09,015.006a draupadeyà narendràü÷ ca bhåyiùñhaü samavàrayan 09,015.006c droõaputraü ca pà¤càlyaþ ÷ikhaõóã samavàrayat 09,015.007a bhãmasenas tu ràjànaü gadàpàõir avàrayat 09,015.007c ÷alyaü tu saha sainyena kuntãputro yudhiùñhiraþ 09,015.008a tataþ samabhavad yuddhaü saüsaktaü tatra tatra ha 09,015.008c tàvakànàü pareùàü ca saügràmeùv anivartinàm 09,015.009a tatra pa÷yàmahe karma ÷alyasyàtimahad raõe 09,015.009c yad ekaþ sarvasainyàni pàõóavànàm ayudhyata 09,015.010a vyadç÷yata tadà ÷alyo yudhiùñhirasamãpataþ 09,015.010c raõe candramaso 'bhyà÷e ÷anai÷cara iva grahaþ 09,015.011a pãóayitvà tu ràjànaü ÷arair à÷ãviùopamaiþ 09,015.011c abhyadhàvat punar bhãmaü ÷aravarùair avàkirat 09,015.012a tasya tal làghavaü dçùñvà tathaiva ca kçtàstratàm 09,015.012c apåjayann anãkàni pareùàü tàvakàni ca 09,015.013a pãóyamànàs tu ÷alyena pàõóavà bhç÷avikùatàþ 09,015.013c pràdravanta raõaü hitvà kro÷amàne yudhiùñhire 09,015.014a vadhyamàneùv anãkeùu madraràjena pàõóavaþ 09,015.014c amarùava÷am àpanno dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,015.014e tataþ pauruùam àsthàya madraràjam apãóayat 09,015.015a jayo vàstu vadho veti kçtabuddhir mahàrathaþ 09,015.015c samàhåyàbravãt sarvàn bhràtén kçùõaü ca màdhavam 09,015.016a bhãùmo droõa÷ ca karõa÷ ca ye cànye pçthivãkùitaþ 09,015.016c kauravàrthe paràkràntàþ saügràme nidhanaü gatàþ 09,015.017a yathàbhàgaü yathotsàhaü bhavantaþ kçtapauruùàþ 09,015.017c bhàgo 'va÷iùña eko 'yaü mama ÷alyo mahàrathaþ 09,015.018a so 'ham adya yudhà jetum à÷aüse madrake÷varam 09,015.018c tatra yan mànasaü mahyaü tat sarvaü nigadàmi vaþ 09,015.019a cakrarakùàv imau ÷årau mama màdravatãsutau 09,015.019c ajeyau vàsavenàpi samare vãrasaümatau 09,015.020a sàdhv imau màtulaü yuddhe kùatradharmapuraskçtau 09,015.020c madarthaü pratiyudhyetàü mànàrhau satyasaügarau 09,015.020d*0084_01 kiü và pralapitenàtha vyarthenànena kiü cana 09,015.021a màü và ÷alyo raõe hantà taü vàhaü bhadram astu vaþ 09,015.021c iti satyàm imàü vàõãü lokavãrà nibodhata 09,015.022a yotsye 'haü màtulenàdya kùatradharmeõa pàrthivàþ 09,015.022c svayaü samabhisaüdhàya vijayàyetaràya và 09,015.023a tasya me 'bhyadhikaü ÷astraü sarvopakaraõàni ca 09,015.023c saüyu¤jantu raõe kùipraü ÷àstravad rathayojakàþ 09,015.024a ÷aineyo dakùiõaü cakraü dhçùñadyumnas tathottaram 09,015.024c pçùñhagopo bhavatv adya mama pàrtho dhanaüjayaþ 09,015.025a puraþsaro mamàdyàstu bhãmaþ ÷astrabhçtàü varaþ 09,015.025c evam abhyadhikaþ ÷alyàd bhaviùyàmi mahàmçdhe 09,015.026a evam uktàs tathà cakruþ sarve ràj¤aþ priyaiùiõaþ 09,015.026c tataþ praharùaþ sainyànàü punar àsãt tadà nçpa 09,015.027a pà¤càlànàü somakànàü matsyànàü ca vi÷eùataþ 09,015.027c pratij¤àü tàü ca saügràme dharmaràjasya pårayan 09,015.027d*0085_01 pratij¤àü tàü tadà ràjà kçtvà madre÷am abhyayàt 09,015.028a tataþ ÷aïkhàü÷ ca bherã÷ ca ÷ata÷a÷ caiva puùkaràn 09,015.028c avàdayanta pà¤càlàþ siühanàdàü÷ ca nedire 09,015.029a te 'bhyadhàvanta saürabdhà madraràjaü tarasvinaþ 09,015.029c mahatà harùajenàtha nàdena kurupuügavàþ 09,015.030a hràdena gajaghaõñànàü ÷aïkhànàü ninadena ca 09,015.030c tårya÷abdena mahatà nàdayanta÷ ca medinãm 09,015.031a tàn pratyagçhõàt putras te madraràja÷ ca vãryavàn 09,015.031c mahàmeghàn iva bahå¤ ÷ailàv astodayàv ubhau 09,015.032a ÷alyas tu samara÷làghã dharmaràjam ariüdamam 09,015.032c vavarùa ÷aravarùeõa varùeõa maghavàn iva 09,015.033a tathaiva kururàjo 'pi pragçhya ruciraü dhanuþ 09,015.033c droõopade÷àn vividhàn dar÷ayàno mahàmanàþ 09,015.033d*0086_01 saüdadhe vividhàn bàõàn dar÷ayan hastalàghavam 09,015.034a vavarùa ÷aravarùàõi citraü laghu ca suùñhu ca 09,015.034c na càsya vivaraü ka÷ cid dadar÷a carato raõe 09,015.035a tàv ubhau vividhair bàõais tatakùàte parasparam 09,015.035c ÷àrdålàv àmiùaprepså paràkràntàv ivàhave 09,015.036a bhãmas tu tava putreõa raõa÷auõóena saügataþ 09,015.036c pà¤càlyaþ sàtyaki÷ caiva màdrãputrau ca pàõóavau 09,015.036e ÷akunipramukhàn vãràn pratyagçhõan samantataþ 09,015.037a tadàsãt tumulaü yuddhaü punar eva jayaiùiõàm 09,015.037c tàvakànàü pareùàü ca ràjan durmantrite tava 09,015.038a duryodhanas tu bhãmasya ÷areõànataparvaõà 09,015.038c cicchedàdi÷ya saügràme dhvajaü hemavibhåùitam 09,015.039a sakiïkiõãkajàlena mahatà càrudar÷anaþ 09,015.039c papàta ruciraþ siüho bhãmasenasya nànadan 09,015.040a puna÷ càsya dhanu÷ citraü gajaràjakaropamam 09,015.040c kùureõa ÷itadhàreõa pracakarta naràdhipaþ 09,015.041a sa cchinnadhanvà tejasvã ratha÷aktyà sutaü tava 09,015.041c bibhedorasi vikramya sa rathopastha àvi÷at 09,015.042a tasmin moham anupràpte punar eva vçkodaraþ 09,015.042c yantur eva ÷iraþ kàyàt kùurapreõàharat tadà 09,015.043a hatasåtà hayàs tasya ratham àdàya bhàrata 09,015.043c vyadravanta di÷o ràjan hàhàkàras tadàbhavat 09,015.044a tam abhyadhàvat tràõàrthaü droõaputro mahàrathaþ 09,015.044c kçpa÷ ca kçtavarmà ca putraü te 'bhiparãpsavaþ 09,015.045a tasmin vilulite sainye trastàs tasya padànugàþ 09,015.045c gàõóãvadhanvà visphàrya dhanus tàn ahanac charaiþ 09,015.046a yudhiùñhiras tu madre÷am abhyadhàvad amarùitaþ 09,015.046c svayaü saücodayann a÷vàn dantavarõàn manojavàn 09,015.047a tatràdbhutam apa÷yàma kuntãputre yudhiùñhire 09,015.047c purà bhåtvà mçdur dànto yat tadà dàruõo 'bhavat 09,015.048a vivçtàkùa÷ ca kaunteyo vepamàna÷ ca manyunà 09,015.048c ciccheda yodhàn ni÷itaiþ ÷araiþ ÷atasahasra÷aþ 09,015.049a yàü yàü pratyudyayau senàü tàü tàü jyeùñhaþ sa pàõóavaþ 09,015.049c ÷arair apàtayad ràjan girãn vajrair ivottamaiþ 09,015.050a sà÷vasåtadhvajarathàn rathinaþ pàtayan bahån 09,015.050c àkrãóad eko balavàn pavanas toyadàn iva 09,015.051a sà÷vàrohàü÷ ca turagàn pattãü÷ caiva sahasra÷aþ 09,015.051c vyapothayata saügràme kruddho rudraþ pa÷ån iva 09,015.052a ÷ånyam àyodhanaü kçtvà ÷aravarùaiþ samantataþ 09,015.052c abhyadravata madre÷aü tiùñha ÷alyeti càbravãt 09,015.053a tasya tac caritaü dçùñvà saügràme bhãmakarmaõaþ 09,015.053c vitresus tàvakàþ sarve ÷alyas tv enaü samabhyayàt 09,015.054a tatas tau tu susaürabdhau pradhmàpya salilodbhavau 09,015.054c samàhåya tadànyonyaü bhartsayantau samãyatuþ 09,015.055a ÷alyas tu ÷aravarùeõa yudhiùñhiram avàkirat 09,015.055c madraràjaü ca kaunteyaþ ÷aravarùair avàkirat 09,015.056a vyadç÷yetàü tadà ràjan kaïkapatribhir àhave 09,015.056c udbhinnarudhirau ÷årau madraràjayudhiùñhirau 09,015.057a puùpitàv iva rejàte vane ÷almalikiü÷ukà 09,015.057b*0087_01 puùpitau ÷u÷ubhàte tau vasante kiü÷ukau yathà 09,015.057c dãpyamànau mahàtmànau pràõayor yuddhadurmadau 09,015.058a dçùñvà sarvàõi sainyàni nàdhyavasyaüs tayor jayam 09,015.058c hatvà madràdhipaü pàrtho bhokùyate 'dya vasuüdharàm 09,015.059a ÷alyo và pàõóavaü hatvà dadyàd duryodhanàya gàm 09,015.059c itãva ni÷cayo nàbhåd yodhànàü tatra bhàrata 09,015.060a pradakùiõam abhåt sarvaü dharmaràjasya yudhyataþ 09,015.061a tataþ ÷ara÷ataü ÷alyo mumocà÷u yudhiùñhire 09,015.061c dhanu÷ càsya ÷itàgreõa bàõena nirakçntata 09,015.062a so 'nyat kàrmukam àdàya ÷alyaü ÷ara÷atais tribhiþ 09,015.062c avidhyat kàrmukaü càsya kùureõa nirakçntata 09,015.063a athàsya nijaghànà÷vàü÷ caturo nataparvabhiþ 09,015.063c dvàbhyàm atha ÷itàgràbhyàm ubhau ca pàrùõisàrathã 09,015.064a tato 'sya dãpyamànena pãtena ni÷itena ca 09,015.064c pramukhe vartamànasya bhallenàpàharad dhvajam 09,015.064e tataþ prabhagnaü tat sainyaü dauryodhanam ariüdama 09,015.065a tato madràdhipaü drauõir abhyadhàvat tathàkçtam 09,015.065c àropya cainaü svarathaü tvaramàõaþ pradudruve 09,015.066a muhårtam iva tau gatvà nardamàne yudhiùñhire 09,015.066c sthitvà tato madrapatir anyaü syandanam àsthitaþ 09,015.067a vidhivat kalpitaü ÷ubhraü mahàmbudaninàdinam 09,015.067c sajjayantropakaraõaü dviùatàü romaharùaõam 09,015.067d*0088_01 sukåbaraü sucakràkùaü vidheyà÷vaü susàrathim 09,016.001 saüjaya uvàca 09,016.001a athànyad dhanur àdàya balavad vegavattaram 09,016.001c yudhiùñhiraü madrapatir viddhvà siüha ivànadat 09,016.002a tataþ sa ÷aravarùeõa parjanya iva vçùñimàn 09,016.002c abhyavarùad ameyàtmà kùatriyàn kùatriyarùabhaþ 09,016.003a sàtyakiü da÷abhir viddhvà bhãmasenaü tribhiþ ÷araiþ 09,016.003c sahadevaü tribhir viddhvà yudhiùñhiram apãóayat 09,016.004a tàüs tàn anyàn maheùvàsàn sà÷vàn sarathaku¤jaràn 09,016.004b*0089_01 ardayàm àsa vi÷ikhair ulkàbhir iva ku¤jaràn 09,016.004c ku¤jaràn ku¤jaràrohàn a÷vàn a÷vaprayàyinaþ 09,016.004e rathàü÷ ca rathibhiþ sàrdhaü jaghàna rathinàü varaþ 09,016.005a bàhåü÷ ciccheda ca tathà sàyudhàn ketanàni ca 09,016.005c cakàra ca mahãü yodhais tãrõàü vedãü ku÷air iva 09,016.006a tathà tam arisainyàni ghnantaü mçtyum ivàntakam 09,016.006c parivavrur bhç÷aü kruddhàþ pàõóupà¤càlasomakàþ 09,016.007a taü bhãmasena÷ ca ÷ine÷ ca naptà; màdryà÷ ca putrau puruùapravãrau 09,016.007c samàgataü bhãmabalena ràj¤à; paryàpur anyonyam athàhvayantaþ 09,016.008a tatas tu ÷åràþ samare narendraü; madre÷varaü pràpya yudhàü variùñham 09,016.008c àvàrya cainaü samare nçvãrà; jaghnuþ ÷araiþ patribhir ugravegaiþ 09,016.009a saürakùito bhãmasenena ràjà; màdrãsutàbhyàm atha màdhavena 09,016.009c madràdhipaü patribhir ugravegaiþ; stanàntare dharmasuto nijaghne 09,016.010a tato raõe tàvakànàü rathaughàþ; samãkùya madràdhipatiü ÷aràrtam 09,016.010c paryàvavruþ pravaràþ sarva÷a÷ ca; duryodhanasyànumate samantàt 09,016.011a tato drutaü madrajanàdhipo raõe; yudhiùñhiraü saptabhir abhyavidhyat 09,016.011c taü càpi pàrtho navabhiþ pçùatkair; vivyàdha ràjaüs tumule mahàtmà 09,016.012a àkarõapårõàyatasaüprayuktaiþ; ÷arais tadà saüyati tailadhautaiþ 09,016.012c anyonyam àcchàdayatàü mahàrathau; madràdhipa÷ càpi yudhiùñhira÷ ca 09,016.013a tatas tu tårõaü samare mahàrathau; parasparasyàntaram ãkùamàõau 09,016.013c ÷arair bhç÷aü vivyadhatur nçpottamau; mahàbalau ÷atrubhir apradhçùyau 09,016.014a tayor dhanurjyàtalanisvano mahàn; mahendravajrà÷anitulyanisvanaþ 09,016.014c parasparaü bàõagaõair mahàtmanoþ; pravarùator madrapapàõóuvãrayoþ 09,016.015a tau ceratur vyàghra÷i÷uprakà÷au; mahàvaneùv àmiùagçddhinàv iva 09,016.015c viùàõinau nàgavaràv ivobhau; tatakùatuþ saüyugajàtadarpau 09,016.016a tatas tu madràdhipatir mahàtmà; yudhiùñhiraü bhãmabalaü prasahya 09,016.016c vivyàdha vãraü hçdaye 'tivegaü; ÷areõa såryàgnisamaprabheõa 09,016.017a tato 'tividdho 'tha yudhiùñhiro 'pi; susaüprayuktena ÷areõa ràjan 09,016.017b*0090_01 tataþ sa viddho vidhidharmasånunà 09,016.017b*0090_02 mahàbalenendraparàkrameõa 09,016.017c jaghàna madràdhipatiü mahàtmà; mudaü ca lebhe çùabhaþ kuråõàm 09,016.018a tato muhårtàd iva pàrthivendro; labdhvà saüj¤àü krodhasaüraktanetraþ 09,016.018c ÷atena pàrthaü tvarito jaghàna; sahasranetrapratimaprabhàvaþ 09,016.019a tvaraüs tato dharmasuto mahàtmà; ÷alyasya kruddho navabhiþ pçùatkaiþ 09,016.019c bhittvà hy uras tapanãyaü ca varma; jaghàna ùaóbhis tv aparaiþ pçùatkaiþ 09,016.020a tatas tu madràdhipatiþ prahçùño; dhanur vikçùya vyasçjat pçùatkàn 09,016.020c dvàbhyàü kùuràbhyàü ca tathaiva ràj¤a÷; ciccheda càpaü kurupuügavasya 09,016.021a navaü tato 'nyat samare pragçhya; ràjà dhanur ghorataraü mahàtmà 09,016.021c ÷alyaü tu viddhvà ni÷itaiþ samantàd; yathà mahendro namuciü ÷itàgraiþ 09,016.022a tatas tu ÷alyo navabhiþ pçùatkair; bhãmasya ràj¤a÷ ca yudhiùñhirasya 09,016.022c nikçtya raukme pañuvarmaõã tayor; vidàrayàm àsa bhujau mahàtmà 09,016.023a tato 'pareõa jvalitàrkatejasà; kùureõa ràj¤o dhanur unmamàtha 09,016.023c kçpa÷ ca tasyaiva jaghàna såtaü; ùaóbhiþ ÷araiþ so 'bhimukhaü papàta 09,016.024a madràdhipa÷ càpi yudhiùñhirasya; ÷arai÷ caturbhir nijaghàna vàhàn 09,016.024c vàhàü÷ ca hatvà vyakaron mahàtmà; yodhakùayaü dharmasutasya ràj¤aþ 09,016.024d*0091_01 yad adbhutaü karma na ÷akyam anyaiþ 09,016.024d*0091_02 suduþsahaü tat kçtavantam ekam 09,016.024d*0091_03 ÷alyaü narendraþ sa viùaõõabhàvàd 09,016.024d*0091_04 vicintayàm àsa mçdaïgaketuþ 09,016.024d*0091_05 kim etad indràvarajasya vàkyaü 09,016.024d*0091_06 moghaü bhavaty adya vidher balena 09,016.024d*0091_07 jahãti ÷alyaü hy avadat tadàjau 09,016.024d*0091_08 na lokanàthasya vaco 'nyathà syàt 09,016.025a tathà kçte ràjani bhãmaseno; madràdhipasyà÷u tato mahàtmà 09,016.025c chittvà dhanur vegavatà ÷areõa; dvàbhyàm avidhyat subhç÷aü narendram 09,016.026a athàpareõàsya jahàra yantuþ; kàyàc chiraþ saünahanãyamadhyàt 09,016.026c jaghàna cà÷vàü÷ caturaþ sa ÷ãghraü; tathà bhç÷aü kupito bhãmasenaþ 09,016.027a tam agraõãþ sarvadhanurdharàõàm; ekaü carantaü samare 'tivegam 09,016.027c bhãmaþ ÷atena vyakirac charàõàü; màdrãputraþ sahadevas tathaiva 09,016.028a taiþ sàyakair mohitaü vãkùya ÷alyaü; bhãmaþ ÷arair asya cakarta varma 09,016.028b*0092_01 bhãmaþ ÷arair ni÷itais tigmatejaiþ 09,016.028b*0092_02 ÷ilãmukhair asya cakarta varma 09,016.028c sa bhãmasenena nikçttavarmà; madràdhipa÷ carma sahasratàram 09,016.029a pragçhya khaógaü ca rathàn mahàtmà; praskandya kuntãsutam abhyadhàvat 09,016.029c chittvà ratheùàü nakulasya so 'tha; yudhiùñhiraü bhãmabalo 'bhyadhàvat 09,016.030a taü càpi ràjànam athotpatantaü; kruddhaü yathaivàntakam àpatantam 09,016.030c dhçùñadyumno draupadeyàþ ÷ikhaõóã; ÷ine÷ ca naptà sahasà parãyuþ 09,016.031a athàsya carmàpratimaü nyakçntad; bhãmo mahàtmà da÷abhiþ pçùatkaþ 09,016.031c khaógaü ca bhallair nicakarta muùñau; nadan prahçùñas tava sainyamadhye 09,016.032a tat karma bhãmasya samãkùya hçùñàs; te pàõóavànàü pravarà rathaughàþ 09,016.032c nàdaü ca cakrur bhç÷am utsmayantaþ; ÷aïkhàü÷ ca dadhmuþ ÷a÷isaünikà÷àn 09,016.033a tenàtha ÷abdena vibhãùaõena; tavàbhitaptaü balam aprahçùñam 09,016.033c svedàbhibhåtaü rudhirokùitàïgaü; visaüj¤akalpaü ca tathà viùaõõam 09,016.034a sa madraràjaþ sahasàvakãrõo; bhãmàgragaiþ pàõóavayodhamukhyaiþ 09,016.034c yudhiùñhirasyàbhimukhaü javena; siüho yathà mçgahetoþ prayàtaþ 09,016.035a sa dharmaràjo nihatà÷vasåtaü; krodhena dãptajvalanaprakà÷am 09,016.035c dçùñvà tu madràdhipatiü sa tårõaü; samabhyadhàvat tam ariü balena 09,016.036a govindavàkyaü tvaritaü vicintya; dadhre matiü ÷alyavinà÷anàya 09,016.036c sa dharmaràjo nihatà÷vasåte; rathe tiùñha¤ ÷aktim evàbhikàïkùan 09,016.037a tac càpi ÷alyasya ni÷amya karma; mahàtmano bhàgam athàva÷iùñam 09,016.037c smçtvà manaþ ÷alyavadhe yatàtmà; yathoktam indràvarajasya cakre 09,016.038a sa dharmaràjo maõihemadaõóàü; jagràha ÷aktiü kanakaprakà÷àm 09,016.038c netre ca dãpte sahasà vivçtya; madràdhipaü kruddhamanà niraikùat 09,016.039a nirãkùito vai naradeva ràj¤à; påtàtmanà nirhçtakalmaùeõa 09,016.039c abhån na yad bhasmasàn madraràjas; tad adbhutaü me pratibhàti ràjan 09,016.040a tatas tu ÷aktiü rucirogradaõóàü; maõipravàlojjvalitàü pradãptàm 09,016.040c cikùepa vegàt subhç÷aü mahàtmà; madràdhipàya pravaraþ kuråõàm 09,016.041a dãptàm athainàü mahatà balena; savisphuliïgàü sahasà patantãm 09,016.041c praikùanta sarve kuravaþ sametà; yathà yugànte mahatãm ivolkàm 09,016.042a tàü kàlaràtrãm iva pà÷ahastàü; yamasya dhàtrãm iva cograråpàm 09,016.042c sabrahmadaõóapratimàm amoghàü; sasarja yatto yudhi dharmaràjaþ 09,016.043a gandhasrag agryàsanapànabhojanair; abhyarcitàü pàõóusutaiþ prayatnàt 09,016.043c saüvartakàgnipratimàü jvalantãü; kçtyàm atharvàïgirasãm ivogràm 09,016.044a ã÷ànahetoþ pratinirmitàü tàü; tvaùñrà ripåõàm asudehabhakùàm 09,016.044c bhåmyantarikùàdijalà÷ayàni; prasahya bhåtàni nihantum ã÷àm 09,016.045a ghaõñàpatàkàmaõivajrabhàjaü; vaióåryacitràü tapanãyadaõóàm 09,016.045c tvaùñrà prayatnàn niyamena këptàü; brahmadviùàm antakarãm amoghàm 09,016.046a balaprayatnàd adhiråóhavegàü; mantrai÷ ca ghorair abhimantrayitvà 09,016.046c sasarja màrgeõa ca tàü pareõa; vadhàya madràdhipates tadànãm 09,016.047a hato 'sy asàv ity abhigarjamàno; rudro 'ntakàyàntakaraü yatheùum 09,016.047c prasàrya bàhuü sudçóhaü supàõiü; krodhena nçtyann iva dharmaràjaþ 09,016.047d*0093_01 sphuratprabhàmaõóalam aü÷ujàlair 09,016.047d*0093_02 dharmàtmajo madravinà÷akàle 09,016.047d*0093_03 puratrayaproddharaõe purastàn 09,016.047d*0093_04 màhe÷varaü råpam abhåt tadànãm 09,016.047d*0093_05 àvartanàku¤citabàhudaõóaþ 09,016.047d*0093_06 saüdhyàvihàrã tanuvçttamadhyaþ 09,016.047d*0093_07 vi÷àlavakùà bhagavàn haro yathà 09,016.047d*0093_08 sudurnirãkùyo 'bhavad arjunàgrajaþ 09,016.048a tàü sarva÷aktyà prahitàü sa ÷aktiü; yudhiùñhireõàprativàryavãryàm 09,016.048c pratigrahàyàbhinanarda ÷alyaþ; samyag ghutàm agnir ivàjyadhàràm 09,016.049a sà tasya marmàõi vidàrya ÷ubhram; uro vi÷àlaü ca tathaiva varma 09,016.049c vive÷a gàü toyam ivàprasaktà; ya÷o vi÷àlaü nçpater dahantã 09,016.050a nàsàkùikarõàsyaviniþsçtena; prasyandatà ca vraõasaübhavena 09,016.050c saüsiktagàtro rudhireõa so 'bhåt; krau¤co yathà skandahato mahàdriþ 09,016.051a prasàrya bàhå sa rathàd gato gàü; saüchinnavarmà kurunandanena 09,016.051c mahendravàhapratimo mahàtmà; vajràhataü ÷çïgam ivàcalasya 09,016.052a bàhå prasàryàbhimukho dharmaràjasya madraràñ 09,016.052b*0094_01 bàhå prasàryàbhimukho 'titårõaü 09,016.052b*0094_02 sa dharmaràjasya samãpamadra(?dri)ràñ 09,016.052c tato nipatito bhåmàv indradhvaja ivocchritaþ 09,016.053a sa tathà bhinnasarvàïgo rudhireõa samukùitaþ 09,016.053c pratyudgata iva premõà bhåmyà sa narapuügavaþ 09,016.054a priyayà kàntayà kàntaþ patamàna ivorasi 09,016.054c ciraü bhuktvà vasumatãü priyàü kàntàm iva prabhuþ 09,016.054e sarvair aïgaiþ samà÷liùya prasupta iva so 'bhavat 09,016.055a dharmye dharmàtmanà yuddhe nihato dharmasånunà 09,016.055c samyag ghuta iva sviùñaþ pra÷ànto 'gnir ivàdhvare 09,016.056a ÷aktyà vibhinnahçdayaü vipraviddhàyudhadhvajam 09,016.056c saü÷àntam api madre÷aü lakùmãr naiva vyamu¤cata 09,016.057a tato yudhiùñhira÷ càpam àdàyendradhanuùprabham 09,016.057c vyadhamad dviùataþ saükhye khagaràó iva pannagàn 09,016.057e dehàsån ni÷itair bhallai ripåõàü nà÷ayan kùaõàt 09,016.058a tataþ pàrthasya bàõaughair àvçtàþ sainikàs tava 09,016.058c nimãlitàkùàþ kùiõvanto bhç÷am anyonyam arditàþ 09,016.058e saünyastakavacà dehair vipatràyudhajãvitàþ 09,016.059a tataþ ÷alye nipatite madraràjànujo yuvà 09,016.059c bhràtuþ sarvair guõais tulyo rathã pàõóavam abhyayàt 09,016.060a vivyàdha ca nara÷reùñho nàràcair bahubhis tvaran 09,016.060c hatasyàpacitiü bhràtu÷ cikãrùur yuddhadurmadaþ 09,016.061a taü vivyàdhà÷ugaiþ ùaóbhir dharmaràjas tvarann iva 09,016.061c kàrmukaü càsya ciccheda kùuràbhyàü dhvajam eva ca 09,016.062a tato 'sya dãpyamànena sudçóhena ÷itena ca 09,016.062c pramukhe vartamànasya bhallenàpàharac chiraþ 09,016.062d*0095_01 ÷ira÷ ciccheda bàõena bhallena nataparvaõà 09,016.063a sakuõóalaü tad dadç÷e patamànaü ÷iro rathàt 09,016.063c puõyakùayam iva pràpya patantaü svargavàsinam 09,016.064a tasyàpakçùña÷ãrùaü tac charãraü patitaü rathàt 09,016.064c rudhireõàvasiktàïgaü dçùñvà sainyam abhajyata 09,016.065a vicitrakavace tasmin hate madrançpànuje 09,016.065c hàhàkàraü vikurvàõàþ kuravo vipradudruvuþ 09,016.066a ÷alyànujaü hataü dçùñvà tàvakàs tyaktajãvitàþ 09,016.066c vitresuþ pàõóavabhayàd rajodhvastàs tathà bhç÷am 09,016.067a tàüs tathà bhajyatas trastàn kauravàn bharatarùabha 09,016.067b*0096_01 tat sainyaü tava putrasya vidrutaü sarvato bhayàt 09,016.067c ÷iner naptà kiran bàõair abhyavartata sàtyakiþ 09,016.068a tam àyàntaü maheùvàsam aprasahyaü duràsadam 09,016.068c hàrdikyas tvarito ràjan pratyagçhõàd abhãtavat 09,016.069a tau sametau mahàtmànau vàrùõeyàv aparàjitau 09,016.069c hàrdikyaþ sàtyaki÷ caiva siühàv iva madotkañau 09,016.070a iùubhir vimalàbhàsai÷ chàdayantau parasparam 09,016.070c arcirbhir iva såryasya divàkarasamaprabhau 09,016.071a càpamàrgabaloddhåtàn màrgaõàn vçùõisiühayoþ 09,016.071c àkà÷e samapa÷yàma pataügàn iva ÷ãghragàn 09,016.072a sàtyakiü da÷abhir viddhvà hayàü÷ càsya tribhiþ ÷araiþ 09,016.072c càpam ekena ciccheda hàrdikyo nataparvaõà 09,016.073a tan nikçttaü dhanuþ ÷reùñham apàsya ÷inipuügavaþ 09,016.073c anyad àdatta vegena vegavattaram àyudham 09,016.074a tad àdàya dhanuþ ÷reùñhaü variùñhaþ sarvadhanvinàm 09,016.074c hàrdikyaü da÷abhir bàõaiþ pratyavidhyat stanàntare 09,016.075a tato rathaü yugeùàü ca chittvà bhallaiþ susaüyataiþ 09,016.075c a÷vàüs tasyàvadhãt tårõam ubhau ca pàrùõisàrathã 09,016.075d*0097_01 hàrdikyaü virathaü dçùñvà kçpaþ ÷àradvataþ prabho 09,016.075d*0097_02 apovàha tataþ kùipraü ratham àropya vãryavàn 09,016.076a madraràje hate ràjan virathe kçtavarmaõi 09,016.076c duryodhanabalaü sarvaü punar àsãt paràïmukham 09,016.077a tatpare nàvabudhyanta sainyena rajasà vçte 09,016.077c balaü tu hatabhåyiùñhaü tat tadàsãt paràïmukham 09,016.078a tato muhårtàt te 'pa÷yan rajo bhaumaü samutthitam 09,016.078c vividhaiþ ÷oõitasràvaiþ pra÷àntaü puruùarùabha 09,016.078d*0098_01 vividhàn sarita÷ coghठ÷oõitasya vi÷àü pate 09,016.079a tato duryodhano dçùñvà bhagnaü svabalam antikàt 09,016.079c javenàpatataþ pàrthàn ekaþ sarvàn avàrayat 09,016.080a pàõóavàn sarathàn dçùñvà dhçùñadyumnaü ca pàrùatam 09,016.080c ànartaü ca duràdharùaü ÷itair bàõair avàkirat 09,016.081a taü pare nàbhyavartanta martyà mçtyum ivàgatam 09,016.081c athànyaü ratham àsthàya hàrdikyo 'pi nyavartata 09,016.081d*0099_01 pragçhya ca dhanur ghoram abhyadhàvad yudhiùñhiram 09,016.082a tato yudhiùñhiro ràjà tvaramàõo mahàrathaþ 09,016.082c caturbhir nijaghànà÷vàn patribhiþ kçtavarmaõaþ 09,016.082e vivyàdha gautamaü càpi ùaóbhir bhallaiþ sutejanaiþ 09,016.083a a÷vatthàmà tato ràj¤à hatà÷vaü virathãkçtam 09,016.083c samapovàha hàrdikyaü svarathena yudhiùñhiràt 09,016.084a tataþ ÷àradvato 'ùñàbhiþ pratyavidhyad yudhiùñhiram 09,016.084c vivyàdha cà÷vàn ni÷itais tasyàùñàbhiþ ÷ilãmukhaiþ 09,016.085a evam etan mahàràja yuddha÷eùam avartata 09,016.085c tava durmantrite ràjan sahaputrasya bhàrata 09,016.086a tasmin maheùvàsavare vi÷aste; saügràmamadhye kurupuügavena 09,016.086c pàrthàþ sametàþ paramaprahçùñàþ; ÷aïkhàn pradadhmur hatam ãkùya ÷alyam 09,016.087a yudhiùñhiraü ca pra÷a÷aüsur àjau; purà surà vçtravadhe yathendram 09,016.087c cakru÷ ca nànàvidhavàdya÷abdàn; ninàdayanto vasudhàü samantàt 09,017.001 saüjaya uvàca 09,017.001a ÷alye tu nihate ràjan madraràjapadànugàþ 09,017.001c rathàþ sapta÷atà vãrà niryayur mahato balàt 09,017.002a duryodhanas tu dviradam àruhyàcalasaünibham 09,017.002c chatreõa dhriyamàõena vãjyamàna÷ ca càmaraiþ 09,017.002e na gantavyaü na gantavyam iti madràn avàrayat 09,017.003a duryodhanena te vãrà vàryamàõàþ punaþ punaþ 09,017.003c yudhiùñhiraü jighàüsantaþ pàõóånàü pràvi÷an balam 09,017.004a te tu ÷årà mahàràja kçtacittàþ sma yodhane 09,017.004c dhanuþ÷abdaü mahat kçtvà sahàyudhyanta pàõóavaiþ 09,017.005a ÷rutvà tu nihataü ÷alyaü dharmaputraü ca pãóitam 09,017.005c madraràjapriye yuktair madrakàõàü mahàrathaiþ 09,017.006a àjagàma tataþ pàrtho gàõóãvaü vikùipan dhanuþ 09,017.006c pårayan rathaghoùeõa di÷aþ sarvà mahàrathaþ 09,017.007a tato 'rjuna÷ ca bhãma÷ ca màdrãputrau ca pàõóavau 09,017.007c sàtyaki÷ ca naravyàghro draupadeyà÷ ca sarva÷aþ 09,017.008a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca pà¤càlàþ saha somakaiþ 09,017.008c yudhiùñhiraü parãpsantaþ samantàt paryavàrayan 09,017.009a te samantàt parivçtàþ pàõóavaiþ puruùarùabhàþ 09,017.009c kùobhayanti sma tàü senàü makaràþ sàgaraü yathà 09,017.010a purovàtena gaïgeva kùobhyamànà mahànadã 09,017.010c akùobhyata tadà ràjan pàõóånàü dhvajinã punaþ 09,017.011a praskandya senàü mahatãü tyaktàtmàno mahàrathàþ 09,017.011c vçkùàn iva mahàvàtàþ kampayanti sma tàvakàþ 09,017.012a bahava÷ cukru÷us tatra kva sa ràjà yudhiùñhiraþ 09,017.012c bhràtaro vàsya te ÷årà dç÷yante neha ke cana 09,017.013a pà¤càlànàü mahàvãryàþ ÷ikhaõóã ca mahàrathaþ 09,017.013c dhçùñadyumno 'tha ÷aineyo draupadeyà÷ ca sarva÷aþ 09,017.014a evaü tàn vàdinaþ ÷åràn draupadeyà mahàrathàþ 09,017.014c abhyaghnan yuyudhàna÷ ca madraràjapadànugàn 09,017.015a cakrair vimathitaiþ ke cit ke cic chinnair mahàdhvajaiþ 09,017.015c pratyadç÷yanta samare tàvakà nihatàþ paraiþ 09,017.016a àlokya pàõóavàn yuddhe yodhà ràjan samantataþ 09,017.016c vàryamàõà yayur vegàt tava putreõa bhàrata 09,017.017a duryodhanas tu tàn vãràn vàrayàm àsa sàntvayan 09,017.017c na càsya ÷àsanaü ka÷ cit tatra cakre mahàrathaþ 09,017.018a tato gàndhàraràjasya putraþ ÷akunir abravãt 09,017.018c duryodhanaü mahàràja vacanaü vacanakùamaþ 09,017.019a kiü naþ saüprekùamàõànàü madràõàü hanyate balam 09,017.019c na yuktam etat samare tvayi tiùñhati bhàrata 09,017.020a sahitair nàma yoddhavyam ity eùa samayaþ kçtaþ 09,017.020c atha kasmàt paràn eva ghnato marùayase nçpa 09,017.021 duryodhana uvàca 09,017.021a vàryamàõà mayà pårvaü naite cakrur vaco mama 09,017.021c ete hi nihatàþ sarve praskannàþ pàõóuvàhinãm 09,017.022 ÷akunir uvàca 09,017.022*0100_01 vàryamàõo (sic) mayà pårvaü na kçtaü vacanaü tvayà 09,017.022a na bhartuþ ÷àsanaü vãrà raõe kurvanty amarùitàþ 09,017.022c alaü kroddhuü tathaiteùàü nàyaü kàla upekùitum 09,017.023a yàmaþ sarve 'tra saübhåya savàjirathaku¤jaràþ 09,017.023c paritràtuü maheùvàsàn madraràjapadànugàn 09,017.024a anyonyaü parirakùàmo yatnena mahatà nçpa 09,017.024c evaü sarve 'nusaücintya prayayur yatra sainikàþ 09,017.025 saüjaya uvàca 09,017.025a evam uktas tato ràjà balena mahatà vçtaþ 09,017.025c prayayau siühanàdena kampayan vai vasuüdharàm 09,017.026a hata vidhyata gçhõãta praharadhvaü nikçntata 09,017.026c ity àsãt tumulaþ ÷abdas tava sainyasya bhàrata 09,017.027a pàõóavàs tu raõe dçùñvà madraràjapadànugàn 09,017.027b*0101_01 pa÷yatàü tava putràõàü pàõóuputrair asaübhramam 09,017.027c sahitàn abhyavartanta gulmam àsthàya madhyamam 09,017.028a te muhårtàd raõe vãrà hastàhastaü vi÷àü pate 09,017.028c nihatàþ pratyadç÷yanta madraràjapadànugàþ 09,017.029a tato naþ saüprayàtànàü hatàmitràs tarasvinaþ 09,017.029c hçùñàþ kilakilà÷abdam akurvan sahitàþ pare 09,017.030a athotthitàni ruõóàni samadç÷yanta sarva÷aþ 09,017.030c papàta mahatã colkà madhyenàdityamaõóalam 09,017.031a rathair bhagnair yugàkùai÷ ca nihatai÷ ca mahàrathaiþ 09,017.031c a÷vair nipatitai÷ caiva saüchannàbhåd vasuüdharà 09,017.032a vàtàyamànais turagair yugàsaktais turaügamaiþ 09,017.032c adç÷yanta mahàràja yodhàs tatra raõàjire 09,017.033a bhagnacakràn rathàn ke cid avahaüs turagà raõe 09,017.033c rathàrdhaü ke cid àdàya di÷o da÷a vibabhramuþ 09,017.033e tatra tatra ca dç÷yante yoktraiþ ÷liùñàþ sma vàjinaþ 09,017.034a rathinaþ patamànà÷ ca vyadç÷yanta narottama 09,017.034c gaganàt pracyutàþ siddhàþ puõyànàm iva saükùaye 09,017.035a nihateùu ca ÷åreùu madraràjànugeùu ca 09,017.035c asmàn àpatata÷ càpi dçùñvà pàrthà mahàrathàþ 09,017.036a abhyavartanta vegena jayagçdhràþ prahàriõaþ 09,017.036c bàõa÷abdaravàn kçtvà vimi÷rठ÷aïkhanisvanaiþ 09,017.037a asmàüs tu punar àsàdya labdhalakùàþ prahàriõaþ 09,017.037c ÷aràsanàni dhunvànàþ siühanàdàn pracukru÷uþ 09,017.038a tato hatam abhiprekùya madraràjabalaü mahat 09,017.038c madraràjaü ca samare dçùñvà ÷åraü nipàtitam 09,017.038e duryodhanabalaü sarvaü punar àsãt paràïmukham 09,017.039a vadhyamànaü mahàràja pàõóavair jitakà÷ibhiþ 09,017.039c di÷o bheje 'tha saübhràntaü tràsitaü dçóhadhanvibhiþ 09,018.001 saüjaya uvàca 09,018.001a pàtite yudhi durdharùe madraràje mahàrathe 09,018.001c tàvakàs tava putrà÷ ca pràya÷o vimukhàbhavan 09,018.002a vaõijo nàvi bhinnàyàü yathàgàdhe 'plave 'rõave 09,018.002c apàre pàram icchanto hate ÷åre mahàtmani 09,018.003a madraràje mahàràja vitrastàþ ÷aravikùatàþ 09,018.003c anàthà nàtham icchanto mçgàþ siühàrdità iva 09,018.004a vçùà yathà bhagna÷çïgàþ ÷ãrõadantà gajà iva 09,018.004c madhyàhne pratyapàyàma nirjità dharmasånunà 09,018.005a na saüdhàtum anãkàni na ca ràjan paràkrame 09,018.005c àsãd buddhir hate ÷alye tava yodhasya kasya cit 09,018.006a bhãùme droõe ca nihate såtaputre ca bhàrata 09,018.006c yad duþkhaü tava yodhànàü bhayaü càsãd vi÷àü pate 09,018.006e tad bhayaü sa ca naþ ÷oko bhåya evàbhyavartata 09,018.007a nirà÷à÷ ca jaye tasmin hate ÷alye mahàrathe 09,018.007b*0102_01 nirà÷a÷ ca hate ÷alye ràjà ràjan mahàya÷àþ 09,018.007c hatapravãrà vidhvastà vikçttà÷ ca ÷itaiþ ÷araiþ 09,018.007e madraràje hate ràjan yodhàs te pràdravan bhayàt 09,018.008a a÷vàn anye gajàn anye rathàn anye mahàrathàþ 09,018.008c àruhya javasaüpannàþ pàdàtàþ pràdravan bhayàt 09,018.009a dvisàhasrà÷ ca màtaïgà giriråpàþ prahàriõaþ 09,018.009c saüpràdravan hate ÷alye aïku÷àïguùñhacoditàþ 09,018.010a te raõàd bharata÷reùñha tàvakàþ pràdravan di÷aþ 09,018.010c dhàvanta÷ càpy adç÷yanta ÷vasamànàþ ÷aràturàþ 09,018.011a tàn prabhagnàn drutàn dçùñvà hatotsàhàn paràjitàn 09,018.011c abhyadravanta pà¤càlàþ pàõóavà÷ ca jayaiùiõaþ 09,018.012a bàõa÷abdarava÷ càpi siühanàda÷ ca puùkalaþ 09,018.012c ÷aïkha÷abda÷ ca ÷åràõàü dàruõaþ samapadyata 09,018.013a dçùñvà tu kauravaü sainyaü bhayatrastaü pravidrutam 09,018.013c anyonyaü samabhàùanta pà¤càlàþ pàõóavaiþ saha 09,018.014a adya ràjà satyadhçtir jitàmitro yudhiùñhiraþ 09,018.014c adya duryodhano hãno dãptayà nçpati÷riyà 09,018.014d*0103_01 adya diùñyà kùmà÷ayanaü niratàmàmucakùuùaþ (sic) 09,018.014d*0103_02 draupadyà ya÷ ca saükalpaþ saüsiddha iti ghuùyatàm 09,018.015a adya ÷rutvà hataü putraü dhçtaràùñro jane÷varaþ 09,018.015c niþsaüj¤aþ patito bhåmau kilbiùaü pratipadyatàm 09,018.016a adya jànàtu kaunteyaü samarthaü sarvadhanvinàm 09,018.016c adyàtmànaü ca durmedhà garhayiùyati pàpakçt 09,018.016e adya kùattur vacaþ satyaü smaratàü bruvato hitam 09,018.017a adyaprabhçti pàrthàü÷ ca preùyabhåta upàcaran 09,018.017b*0104_01 adyaiva ca hi pàrthànàü yat kçtaü pårvakarmabhiþ 09,018.017c vijànàtu nçpo duþkhaü yat pràptaü pàõóunandanaiþ 09,018.018a adya kçùõasya màhàtmyaü jànàtu sa mahãpatiþ 09,018.018c adyàrjunadhanurghoùaü ghoraü jànàtu saüyuge 09,018.018d*0105_01 putràõàü ca vadhaü ghoraü bhãmena ÷roùyate nçpaþ 09,018.019a astràõàü ca balaü sarvaü bàhvo÷ ca balam àhave 09,018.019c adya j¤àsyati bhãmasya balaü ghoraü mahàtmanaþ 09,018.020a hate duryodhane yuddhe ÷akreõevàsure maye 09,018.020c yat kçtaü bhãmasenena duþ÷àsanavadhe tadà 09,018.020e nànyaþ kartàsti loke tad çte bhãmaü mahàbalam 09,018.021a jànãtàm adya jyeùñhasya pàõóavasya paràkramam 09,018.021c madraràjaü hataü ÷rutvà devair api suduþsaham 09,018.022a adya j¤àsyati saügràme màdrãputrau mahàbalau 09,018.022c nihate saubale ÷åre gàndhàreùu ca sarva÷aþ 09,018.023a kathaü teùàü jayo na syàd yeùàü yoddhà dhanaüjayaþ 09,018.023c sàtyakir bhãmasena÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 09,018.024a draupadyàs tanayàþ pa¤ca màdrãputrau ca pàõóavau 09,018.024c ÷ikhaõóã ca maheùvàso ràjà caiva yudhiùñhiraþ 09,018.025a yeùàü ca jagatàü nàtho nàthaþ kçùõo janàrdanaþ 09,018.025c kathaü teùàü jayo na syàd yeùàü dharmo vyapà÷rayaþ 09,018.025d*0106_01 làbhas teùàü jayas teùàü kutas teùàü paràbhavaþ 09,018.025d*0106_02 yeùàü nàtho hçùãke÷aþ sarvalokavibhur hariþ 09,018.026a bhãùmaü droõaü ca karõaü ca madraràjànam eva ca 09,018.026c tathànyàn nçpatãn vãrठ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,018.027a ko 'nyaþ ÷akto raõe jetum çte pàrthaü yudhiùñhiram 09,018.027c yasya nàtho hçùãke÷aþ sadà dharmaya÷onidhiþ 09,018.028a ity evaü vadamànàs te harùeõa mahatà yutàþ 09,018.028c prabhagnàüs tàvakàn ràjan sç¤jayàþ pçùñhato 'nvayuþ 09,018.029a dhanaüjayo rathànãkam abhyavartata vãryavàn 09,018.029c màdrãputrau ca ÷akuniü sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 09,018.030a tàn prekùya dravataþ sarvàn bhãmasenabhayàrditàn 09,018.030c duryodhanas tadà såtam abravãd utsmayann iva 09,018.031a na màtikramate pàrtho dhanuùpàõim avasthitam 09,018.031c jaghane sarvasainyànàü mamà÷vàn pratipàdaya 09,018.032a jaghane yudhyamànaü hi kaunteyo màü dhanaüjayaþ 09,018.032c notsahetàbhyatikràntuü velàm iva mahodadhiþ 09,018.033a pa÷ya sainyaü mahat såta pàõóavaiþ samabhidrutam 09,018.033c sainyareõuü samuddhåtaü pa÷yasvainaü samantataþ 09,018.034a siühanàdàü÷ ca bahu÷aþ ÷çõu ghoràn bhayànakàn 09,018.034c tasmàd yàhi ÷anaiþ såta jaghanaü paripàlaya 09,018.035a mayi sthite ca samare niruddheùu ca pàõóuùu 09,018.035c punaràvartate tårõaü màmakaü balam ojasà 09,018.036a tac chrutvà tava putrasya ÷åràgryasadç÷aü vacaþ 09,018.036c sàrathir hemasaüchannठ÷anair a÷vàn acodayat 09,018.037a gajà÷varathibhir hãnàs tyaktàtmànaþ padàtayaþ 09,018.037c ekaviü÷atisàhasràþ saüyugàyàvatasthire 09,018.038a nànàde÷asamudbhåtà nànàra¤jitavàsasaþ 09,018.038c avasthitàs tadà yodhàþ pràrthayanto mahad ya÷aþ 09,018.039a teùàm àpatatàü tatra saühçùñànàü parasparam 09,018.039c saümardaþ sumahठjaj¤e ghoraråpo bhayànakaþ 09,018.040a bhãmasenaü tadà ràjan dhçùñadyumnaü ca pàrùatam 09,018.040c balena caturaïgeõa nànàde÷yà nyavàrayan 09,018.041a bhãmam evàbhyavartanta raõe 'nye tu padàtayaþ 09,018.041c prakùveóyàsphoñya saühçùñà vãralokaü yiyàsavaþ 09,018.042a àsàdya bhãmasenaü tu saürabdhà yuddhadurmadàþ 09,018.042c dhàrtaràùñrà vinedur hi nànyàü càkathayan kathàm 09,018.042d*0107_01 nigçhãtuü tadà kruddhàþ samantàt paryavàrayan 09,018.042e parivàrya raõe bhãmaü nijaghnus te samantataþ 09,018.043a sa vadhyamànaþ samare padàtigaõasaüvçtaþ 09,018.043c na cacàla rathopasthe mainàka iva parvataþ 09,018.044a te tu kruddhà mahàràja pàõóavasya mahàratham 09,018.044c nigrahãtuü pracakrur hi yodhàü÷ cànyàn avàrayan 09,018.045a akrudhyata raõe bhãmas tais tadà paryavasthitaiþ 09,018.045c so 'vatãrya rathàt tårõaü padàtiþ samavasthitaþ 09,018.046a jàtaråpaparicchannàü pragçhya mahatãü gadàm 09,018.046c avadhãt tàvakàn yodhàn daõóapàõir ivàntakaþ 09,018.047a rathà÷vadvipahãnàüs tu tàn bhãmo gadayà balã 09,018.047b*0108_01 viprahãnarathà÷vàüs tàn naràn sa puruùarùabhaþ 09,018.047b*0109_01 bhãmaseno gadàpàõir gadayà vajrakalpayà 09,018.047c ekaviü÷atisàhasràn padàtãn avapothayat 09,018.048a hatvà tat puruùànãkaü bhãmaþ satyaparàkramaþ 09,018.048c dhçùñadyumnaü puraskçtya naciràt pratyadç÷yata 09,018.049a pàdàtà nihatà bhåmau ÷i÷yire rudhirokùitàþ 09,018.049c saübhagnà iva vàtena karõikàràþ supuùpitàþ 09,018.050a nànàpuùpasrajopetà nànàkuõóaladhàriõaþ 09,018.050c nànàjàtyà hatàs tatra nànàde÷asamàgatàþ 09,018.051a patàkàdhvajasaüchannaü padàtãnàü mahad balam 09,018.051c nikçttaü vibabhau tatra ghoraråpaü bhayànakam 09,018.052a yudhiùñhirapurogàs tu sarvasainyamahàrathàþ 09,018.052c abhyadhàvan mahàtmànaü putraü duryodhanaü tava 09,018.053a te sarve tàvakàn dçùñvà maheùvàsàn paràïmukhàn 09,018.053b*0110_01 samabhyadhàvaüs tvarità yuddhàya jitakà÷inaþ 09,018.053c nàbhyavartanta te putraü veleva makaràlayam 09,018.054a tad adbhutam apa÷yàma tava putrasya pauruùam 09,018.054c yad ekaü sahitàþ pàrthà na ÷ekur ativartitum 09,018.055a nàtidåràpayàtaü tu kçtabuddhiü palàyane 09,018.055c duryodhanaþ svakaü sainyam abravãd bhç÷avikùatam 09,018.056a na taü de÷aü prapa÷yàmi pçthivyàü parvateùu và 09,018.056c yatra yàtàn na vo hanyuþ pàõóavàþ kiü sçtena vaþ 09,018.057a alpaü ca balam eteùàü kçùõau ca bhç÷avikùatau 09,018.057c yadi sarve 'tra tiùñhàmo dhruvo no vijayo bhavet 09,018.058a viprayàtàüs tu vo bhinnàn pàõóavàþ kçtakilbiùàn 09,018.058c anusçtya haniùyanti ÷reyo naþ samare sthitam 09,018.059a ÷çõudhvaü kùatriyàþ sarve yàvantaþ stha samàgatàþ 09,018.059c yadà ÷åraü ca bhãruü ca màrayaty antakaþ sadà 09,018.059e ko nu måóho na yudhyeta puruùaþ kùatriyabruvaþ 09,018.060a ÷reyo no bhãmasenasya kruddhasya pramukhe sthitam 09,018.060c sukhaþ sàügràmiko mçtyuþ kùatradharmeõa yudhyatàm 09,018.060d*0111_01 martyenàva÷yamartavyaü gçheùv api kadà cana 09,018.060d*0111_02 yudhyataþ kùatradharmeõa mçtyur eùa sanàtanaþ 09,018.060e jitveha sukham àpnoti hataþ pretya mahat phalam 09,018.061a na yuddhadharmàc chreyàn vai panthàþ svargasya kauravàþ 09,018.061c acireõa jitàül lokàn hato yuddhe sama÷nute 09,018.062a ÷rutvà tu vacanaü tasya påjayitvà ca pàrthivàþ 09,018.062c punar evànvavartanta pàõóavàn àtatàyinaþ 09,018.063a tàn àpatata evà÷u vyåóhànãkàþ prahàriõaþ 09,018.063c pratyudyayus tadà pàrthà jayagçdhràþ prahàriõaþ 09,018.064a dhanaüjayo rathenàjàv abhyavartata vãryavàn 09,018.064c vi÷rutaü triùu lokeùu gàõóãvaü vikùipan dhanuþ 09,018.065a màdrãputrau ca ÷akuniü sàtyaki÷ ca mahàbalaþ 09,018.065c javenàbhyapatan hçùñà yato vai tàvakaü balam 09,019.001 saüjaya uvàca 09,019.001a saünivçtte balaughe tu ÷àlvo mlecchagaõàdhipaþ 09,019.001c abhyavartata saükruddhaþ pàõóånàü sumahad balam 09,019.002a àsthàya sumahànàgaü prabhinnaü parvatopamam 09,019.002c dçptam airàvataprakhyam amitragaõamardanam 09,019.003a yo 'sau mahàbhadrakulaprasåtaþ; supåjito dhàrtaràùñreõa nityam 09,019.003c sukalpitaþ ÷àstravini÷cayaj¤aiþ; sadopavàhyaþ samareùu ràjan 09,019.003d*0112_01 airàvataü daityagaõàn vimçdna¤ 09,019.003d*0112_02 ÷akro yathà saüjanayan bhayàni 09,019.004a tam àsthito ràjavaro babhåva; yathodayasthaþ savità kùapànte 09,019.004c sa tena nàgapravareõa ràjann; abhyudyayau pàõóusutàn samantàt 09,019.004e ÷itaiþ pçùatkair vidadàra càpi; mahendravajrapratimaiþ sughoraiþ 09,019.005a tataþ ÷aràn vai sçjato mahàraõe; yodhàü÷ ca ràjan nayato yamàya 09,019.005b*0113_01 tataþ ÷aràn vai sç[ja]tà nçpeõa 09,019.005b*0113_02 yodhàþ samastà gamità yamàlayam 09,019.005c nàsyàntaraü dadç÷uþ sve pare và; yathà purà vajradharasya daityàþ 09,019.005d*0114_01 airàvaõasthasya camåvimarde 09,019.005d*0114_02 daityàþ purà vàsavasyeva ràjan 09,019.006a te pàõóavàþ somakàþ sç¤jayà÷ ca; tam eva nàgaü dadç÷uþ samantàt 09,019.006c sahasra÷o vai vicarantam ekaü; yathà mahendrasya gajaü samãpe 09,019.007a saüdràvyamàõaü tu balaü pareùàü; parãtakalpaü vibabhau samantàt 09,019.007c naivàvatasthe samare bhç÷aü bhayàd; vimardamànaü tu parasparaü tadà 09,019.008a tataþ prabhagnà sahasà mahàcamåþ; sà pàõóavã tena naràdhipena 09,019.008c di÷a÷ catasraþ sahasà pradhàvità; gajendravegaü tam apàrayantã 09,019.009a dçùñvà ca tàü vegavatà prabhagnàü; sarve tvadãyà yudhi yodhamukhyàþ 09,019.009c apåjayaüs tatra naràdhipaü taü; dadhmu÷ ca ÷aïkhठ÷a÷isaünikà÷àn 09,019.010a ÷rutvà ninàdaü tv atha kauravàõàü; harùàd vimuktaü saha ÷aïkha÷abdaiþ 09,019.010c senàpatiþ pàõóavasç¤jayànàü; pà¤càlaputro na mamarùa roùàt 09,019.011a tatas tu taü vai dviradaü mahàtmà; pratyudyayau tvaramàõo jayàya 09,019.011c jambho yathà ÷akrasamàgame vai; nàgendram airàvaõam indravàhyam 09,019.012a tam àpatantaü sahasà tu dçùñvà; pà¤càlaràjaü yudhi ràjasiühaþ 09,019.012c taü vai dvipaü preùayàm àsa tårõaü; vadhàya ràjan drupadàtmajasya 09,019.013a sa taü dvipaü sahasàbhyàpatantam; avidhyad arkapratimaiþ pçùatkaiþ 09,019.013c karmàradhautair ni÷itair jvaladbhir; nàràcamukhyais tribhir ugravegaiþ 09,019.014a tato 'paràn pa¤ca ÷itàn mahàtmà; nàràcamukhyàn visasarja kumbhe 09,019.014c sa tais tu viddhaþ paramadvipo raõe; tadà paràvçtya bhç÷aü pradudruve 09,019.015a taü nàgaràjaü sahasà praõunnaü; vidràvyamàõaü ca nigçhya ÷àlvaþ 09,019.015c tottràïku÷aiþ preùayàm àsa tårõaü; pà¤càlaràjasya rathaü pradi÷ya 09,019.016a dçùñvàpatantaü sahasà tu nàgaü; dhçùñadyumnaþ svarathàc chãghram eva 09,019.016c gadàü pragçhyà÷u javena vãro; bhåmiü prapanno bhayavihvalàïgaþ 09,019.017a sa taü rathaü hemavibhåùitàïgaü; sà÷vaü sasåtaü sahasà vimçdya 09,019.017c utkùipya hastena tadà mahàdvipo; vipothayàm àsa vasuüdharàtale 09,019.018a pà¤càlaràjasya sutaü sa dçùñvà; tadàrditaü nàgavareõa tena 09,019.018c tam abhyadhàvat sahasà javena; bhãmaþ ÷ikhaõóã ca ÷ine÷ ca naptà 09,019.019a ÷arai÷ ca vegaü sahasà nigçhya; tasyàbhito 'bhyàpatato gajasya 09,019.019c sa saügçhãto rathibhir gajo vai; cacàla tair vàryamàõa÷ ca saükhye 09,019.020a tataþ pçùatkàn pravavarùa ràjà; såryo yathà ra÷mijàlaü samantàt 09,019.020c tenà÷ugair vadhyamànà rathaughàþ; pradudruvus tatra tatas tu sarve 09,019.021a tat karma ÷àlvasya samãkùya sarve; pà¤càlamatsyà nçpa sç¤jayà÷ ca 09,019.021c hàhàkàrair nàdayantaþ sma yuddhe; dvipaü samantàd rurudhur naràgryàþ 09,019.022a pà¤càlaràjas tvaritas tu ÷åro; gadàü pragçhyàcala÷çïgakalpàm 09,019.022c asaübhramaü bhàrata ÷atrughàtã; javena vãro 'nusasàra nàgam 09,019.023a tato 'tha nàgaü dharaõãdharàbhaü; madaü sravantaü jaladaprakà÷am 09,019.023c gadàü samàvidhya bhç÷aü jaghàna; pà¤càlaràjasya sutas tarasvã 09,019.024a sa bhinnakumbhaþ sahasà vinadya; mukhàt prabhåtaü kùatajaü vimu¤can 09,019.024c papàta nàgo dharaõãdharàbhaþ; kùitiprakampàc calito yathàdriþ 09,019.025a nipàtyamàne tu tadà gajendre; hàhàkçte tava putrasya sainye 09,019.025c sa ÷àlvaràjasya ÷inipravãro; jahàra bhallena ÷iraþ ÷itena 09,019.026a hçtottamàïgo yudhi sàtvatena; papàta bhåmau saha nàgaràj¤à 09,019.026c yathàdri÷çïgaü sumahat praõunnaü; vajreõa devàdhipacoditena 09,020.001 saüjaya uvàca 09,020.001a tasmiüs tu nihate ÷åre ÷àlve samiti÷obhane 09,020.001c tavàbhajyad balaü vegàd vàteneva mahàdrumaþ 09,020.002a tat prabhagnaü balaü dçùñvà kçtavarmà mahàrathaþ 09,020.002c dadhàra samare ÷åraþ ÷atrusainyaü mahàbalaþ 09,020.003a saünivçttàs tu te ÷årà dçùñvà sàtvatam àhave 09,020.003c ÷ailopamaü sthitaü ràjan kãryamàõaü ÷arair yudhi 09,020.004a tataþ pravavçte yuddhaü kuråõàü pàõóavaiþ saha 09,020.004c nivçttànàü mahàràja mçtyuü kçtvà nivartanam 09,020.005a tatrà÷caryam abhåd yuddhaü sàtvatasya paraiþ saha 09,020.005c yad eko vàrayàm àsa pàõóusenàü duràsadàm 09,020.006a teùàm anyonyasuhçdàü kçte karmaõi duùkare 09,020.006c siühanàdaþ prahçùñànàü divaþspçk sumahàn abhåt 09,020.007a tena ÷abdena vitrastàn pà¤càlàn bharatarùabha 09,020.007c ÷iner naptà mahàbàhur anvapadyata sàtyakiþ 09,020.007d*0115_01 ÷atavarmàõam atyugraü mahàvãraü mahàbalam 09,020.008a sa samàsàdya ràjànaü kùemadhårtiü mahàbalam 09,020.008c saptabhir ni÷itair bàõair anayad yamasàdanam 09,020.009a tam àyàntaü mahàbàhuü pravapantaü ÷itठ÷aràn 09,020.009c javenàbhyapatad dhãmàn hàrdikyaþ ÷inipuügavam 09,020.010a tau siühàv iva nardantau dhanvinau rathinàü varau 09,020.010c anyonyam abhyadhàvetàü ÷astrapravaradhàriõau 09,020.011a pàõóavàþ saha pà¤càlair yodhà÷ cànye nçpottamàþ 09,020.011c prekùakàþ samapadyanta tayoþ puruùasiühayoþ 09,020.012a nàràcair vatsadantai÷ ca vçùõyandhakamahàrathau 09,020.012c abhijaghnatur anyonyaü prahçùñàv iva ku¤jarau 09,020.013a carantau vividhàn màrgàn hàrdikya÷inipuügavau 09,020.013c muhur antardadhàte tau bàõavçùñyà parasparam 09,020.014a càpavegabaloddhåtàn màrgaõàn vçùõisiühayoþ 09,020.014c àkà÷e samapa÷yàma pataügàn iva ÷ãghragàn 09,020.015a tam ekaü satyakarmàõam àsàdya hçdikàtmajaþ 09,020.015c avidhyan ni÷itair bàõai÷ caturbhi÷ caturo hayàn 09,020.016a sa dãrghabàhuþ saükruddhas tottràrdita iva dvipaþ 09,020.016c aùñàbhiþ kçtavarmàõam avidhyat parameùubhiþ 09,020.017a tataþ pårõàyatotsçùñaiþ kçtavarmà ÷ilà÷itaiþ 09,020.017c sàtyakiü tribhir àhatya dhanur ekena cicchide 09,020.018a nikçttaü tad dhanuþ÷reùñham apàsya ÷inipuügavaþ 09,020.018c anyad àdatta vegena ÷aineyaþ sa÷araü dhanuþ 09,020.019a tad àdàya dhanuþ÷reùñhaü variùñhaþ sarvadhanvinàm 09,020.019c àropya ca mahàvãryo mahàbuddhir mahàbalaþ 09,020.020a amçùyamàõo dhanuùa÷ chedanaü kçtavarmaõà 09,020.020c kupito 'tirathaþ ÷ãghraü kçtavarmàõam abhyayàt 09,020.021a tataþ suni÷itair bàõair da÷abhiþ ÷inipuügavaþ 09,020.021c jaghàna såtam a÷vàü÷ ca dhvajaü ca kçtavarmaõaþ 09,020.022a tato ràjan maheùvàsaþ kçtavarmà mahàrathaþ 09,020.022c hatà÷vasåtaü saüprekùya rathaü hemapariùkçtam 09,020.023a roùeõa mahatàviùñaþ ÷ålam udyamya màriùa 09,020.023c cikùepa bhujavegena jighàüsuþ ÷inipuügavam 09,020.024a tac chålaü sàtvato hy àjau nirbhidya ni÷itaiþ ÷araiþ 09,020.024c cårõitaü pàtayàm àsa mohayann iva màdhavam 09,020.024e tato 'pareõa bhallena hçdy enaü samatàóayat 09,020.025a sa yuddhe yuyudhànena hatà÷vo hatasàrathiþ 09,020.025c kçtavarmà kçtàstreõa dharaõãm anvapadyata 09,020.026a tasmin sàtyakinà vãre dvairathe virathãkçte 09,020.026c samapadyata sarveùàü sainyànàü sumahad bhayam 09,020.027a putrasya tava càtyarthaü viùàdaþ samapadyata 09,020.027c hatasåte hatà÷ve ca virathe kçtavarmaõi 09,020.028a hatà÷vaü ca samàlakùya hatasåtam ariüdamam 09,020.028c abhyadhàvat kçpo ràja¤ jighàüsuþ ÷inipuügavam 09,020.029a tam àropya rathopasthe miùatàü sarvadhanvinàm 09,020.029c apovàha mahàbàhus tårõam àyodhanàd api 09,020.030a ÷aineye 'dhiùñhite ràjan virathe kçtavarmaõi 09,020.030c duryodhanabalaü sarvaü punar àsãt paràïmukham 09,020.031a tatpare nàvabudhyanta sainyena rajasàvçte 09,020.031c tàvakàþ pradrutà ràjan duryodhanam çte nçpam 09,020.032a duryodhanas tu saüprekùya bhagnaü svabalam antikàt 09,020.032c javenàbhyapatat tårõaü sarvàü÷ caiko nyavàrayat 09,020.033a pàõóåü÷ ca sarvàn saükruddho dhçùñadyumnaü ca pàrùatam 09,020.033c ÷ikhaõóinaü draupadeyàn pà¤càlànàü ca ye gaõàþ 09,020.034a kekayàn somakàü÷ caiva pà¤càlàü÷ caiva màriùa 09,020.034c asaübhramaü duràdharùaþ ÷itair astrair avàrayat 09,020.035a atiùñhad àhave yattaþ putras tava mahàbalaþ 09,020.035c yathà yaj¤e mahàn agnir mantrapåtaþ prakà÷ayan 09,020.035d*0116_01 tathà duryodhano ràjà saügràme sarvato 'bhavat 09,020.036a taü pare nàbhyavartanta martyà mçtyum ivàhave 09,020.036c athànyaü ratham àsthàya hàrdikyaþ samapadyata 09,021.001 saüjaya uvàca 09,021.001a putras tu te mahàràja rathastho rathinàü varaþ 09,021.001b*0117_01 durdharaþ sa pumàn ka÷ cit pàõóavàn prati bhàrata 09,021.001c durutsaho babhau yuddhe yathà rudraþ pratàpavàn 09,021.002a tasya bàõasahasrais tu pracchannà hy abhavan mahã 09,021.002c paràü÷ ca siùice bàõair dhàràbhir iva parvatàn 09,021.003a na ca so 'sti pumàn ka÷ cit pàõóavànàü mahàhave 09,021.003c hayo gajo ratho vàpi yo 'sya bàõair avikùataþ 09,021.004a yaü yaü hi samare yodhaü prapa÷yàmi vi÷àü pate 09,021.004c sa sa bàõai÷ cito 'bhåd vai putreõa tava bhàrata 09,021.005a yathà sainyena rajasà samuddhåtena vàhinã 09,021.005c pratyadç÷yata saüchannà tathà bàõair mahàtmanaþ 09,021.006a bàõabhåtàm apa÷yàma pçthivãü pçthivãpate 09,021.006c duryodhanena prakçtàü kùiprahastena dhanvinà 09,021.007a teùu yodhasahasreùu tàvakeùu pareùu ca 09,021.007c eko duryodhano hy àsãt pumàn iti matir mama 09,021.008a tatràdbhutam apa÷yàma tava putrasya vikramam 09,021.008c yad ekaü sahitàþ pàrthà nàtyavartanta bhàrata 09,021.009a yudhiùñhiraü ÷atenàjau vivyàdha bharatarùabha 09,021.009c bhãmasenaü ca saptatyà sahadevaü ca saptabhiþ 09,021.010a nakulaü ca catuþùaùñyà dhçùñadyumnaü ca pa¤cabhiþ 09,021.010c saptabhir draupadeyàü÷ ca tribhir vivyàdha sàtyakim 09,021.010e dhanu÷ ciccheda bhallena sahadevasya màriùa 09,021.011a tad apàsya dhanu÷ chinnaü màdrãputraþ pratàpavàn 09,021.011c abhyadhàvata ràjànaü pragçhyànyan mahad dhanuþ 09,021.011e tato duryodhanaü saükhye vivyàdha da÷abhiþ ÷araiþ 09,021.012a nakula÷ ca tato vãro ràjànaü navabhiþ ÷araiþ 09,021.012c ghoraråpair maheùvàso vivyàdha ca nanàda ca 09,021.013a sàtyaki÷ càpi ràjànaü ÷areõànataparvaõà 09,021.013c draupadeyàs trisaptatyà dharmaràja÷ ca saptabhiþ 09,021.013e a÷ãtyà bhãmasena÷ ca ÷arai ràjànam àrdayat 09,021.014a samantàt kãryamàõas tu bàõasaüghair mahàtmabhiþ 09,021.014c na cacàla mahàràja sarvasainyasya pa÷yataþ 09,021.015a làghavaü sauùñhavaü càpi vãryaü caiva mahàtmanaþ 09,021.015c ati sarvàõi bhåtàni dadç÷uþ sarvamànavàþ 09,021.016a dhàrtaràùñràs tu ràjendra yàtvà tu svalpam antaram 09,021.016c apa÷yamànà ràjànaü paryavartanta daü÷itàþ 09,021.017a teùàm àpatatàü ghoras tumulaþ samajàyata 09,021.017c kùubdhasya hi samudrasya pràvçñkàle yathà ni÷i 09,021.018a samàsàdya raõe te tu ràjànam aparàjitam 09,021.018c pratyudyayur maheùvàsàþ pàõóavàn àtatàyinaþ 09,021.019a bhãmasenaü raõe kruddhaü droõaputro nyavàrayat 09,021.019c tato bàõair mahàràja pramuktaiþ sarvatodi÷am 09,021.019e nàj¤àyanta raõe vãrà na di÷aþ pradi÷as tathà 09,021.020a tàv ubhau krårakarmàõàv ubhau bhàrata duþsahau 09,021.020c ghoraråpam ayudhyetàü kçtapratikçtaiùiõau 09,021.020e tràsayantau jagat sarvaü jyàkùepavihatatvacau 09,021.021a ÷akunis tu raõe vãro yudhiùñhiram apãóayat 09,021.021c tasyà÷vàü÷ caturo hatvà subalasya suto vibhuþ 09,021.021d*0118_01 yantreõa hanyamànau tu rathàïgàv api cicchide 09,021.021d*0118_02 maõóalàgraü dhanu÷ càpi ni÷itàüs tomaràn api 09,021.021d*0118_03 nàràcàn ardhanàràcàn supuõyàn mudgaràn api 09,021.021d*0118_04 svarõadaõóàü ca ÷aktiü ca bhiõóipàlàn parasvadhàn 09,021.021d*0118_05 nirundhayan satyadhçtiü kçtvaitat karma dàruõam 09,021.021e nàdaü cakàra balavàn sarvasainyàni kampayan 09,021.022a etasminn antare vãraü ràjànam aparàjitam 09,021.022c apovàha rathenàjau sahadevaþ pratàpavàn 09,021.023a athànyaü ratham àsthàya dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,021.023c ÷akuniü navabhir viddhvà punar vivyàdha pa¤cabhiþ 09,021.023e nanàda ca mahànàdaü pravaraþ sarvadhanvinàm 09,021.024a tad yuddham abhavac citraü ghoraråpaü ca màriùa 09,021.024c ãkùitçprãtijananaü siddhacàraõasevitam 09,021.025a ulåkas tu maheùvàsaü nakulaü yuddhadurmadam 09,021.025c abhyadravad ameyàtmà ÷aravarùaiþ samantataþ 09,021.026a tathaiva nakulaþ ÷åraþ saubalasya sutaü raõe 09,021.026c ÷aravarùeõa mahatà samantàt paryavàrayat 09,021.027a tau tatra samare vãrau kulaputrau mahàrathau 09,021.027c yodhayantàv apa÷yetàü parasparakçtàgasau 09,021.028a tathaiva kçtavarmà tu ÷aineyaü ÷atrutàpanam 09,021.028c yodhaya¤ ÷u÷ubhe ràjan balaü ÷akra ivàhave 09,021.029a duryodhano dhanu÷ chittvà dhçùñadyumnasya saüyuge 09,021.029b*0119_01 pa¤cabhir ni÷itais tãkùõaiþ ÷arair vivyàdha marùayan 09,021.029c athainaü chinnadhanvànaü vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 09,021.030a dhçùñadyumno 'pi samare pragçhya paramàyudham 09,021.030c ràjànaü yodhayàm àsa pa÷yatàü sarvadhanvinàm 09,021.031a tayor yuddhaü mahac càsãt saügràme bharatarùabha 09,021.031c prabhinnayor yathà saktaü mattayor varahastinoþ 09,021.032a gautamas tu raõe kruddho draupadeyàn mahàbalàn 09,021.032c vivyàdha bahubhiþ ÷åraþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 09,021.033a tasya tair abhavad yuddham indriyair iva dehinaþ 09,021.033c ghoraråpam asaüvàryaü nirmaryàdam atãva ca 09,021.034a te ca taü pãóayàm àsur indriyàõãva bàli÷am 09,021.034c sa ca tàn pratisaürabdhaþ pratyayodhayad àhave 09,021.035a evaü citram abhåd yuddhaü tasya taiþ saha bhàrata 09,021.035c utthàyotthàya hi yathà dehinàm indriyair vibho 09,021.036a narà÷ caiva naraiþ sàrdhaü dantino dantibhis tathà 09,021.036c hayà hayaiþ samàsaktà rathino rathibhis tathà 09,021.036e saükulaü càbhavad bhåyo ghoraråpaü vi÷àü pate 09,021.037a idaü citram idaü ghoram idaü raudram iti prabho 09,021.037c yuddhàny àsan mahàràja ghoràõi ca bahåni ca 09,021.038a te samàsàdya samare parasparam ariüdamàþ 09,021.038c vivyadhu÷ caiva jaghnu÷ ca samàsàdya mahàhave 09,021.039a teùàü ÷astrasamudbhåtaü rajas tãvram adç÷yata 09,021.039c pravàtenoddhataü ràjan dhàvadbhi÷ cà÷vasàdibhiþ 09,021.040a rathanemisamudbhåtaü niþ÷vàsai÷ càpi dantinàm 09,021.040c rajaþ saüdhyàbhrakapilaü divàkarapathaü yayau 09,021.040d*0120_01 ekacchàyam ivàkà÷aü samabhåt tatra dhanvinàm 09,021.041a rajasà tena saüpçkte bhàskare niùprabhãkçte 09,021.041c saüchàditàbhavad bhåmis te ca ÷årà mahàrathàþ 09,021.042a muhårtàd iva saüvçttaü nãrajaskaü samantataþ 09,021.042c vãra÷oõitasiktàyàü bhåmau bharatasattama 09,021.042e upà÷àmyat tatas tãvraü tad rajo ghoradar÷anam 09,021.043a tato 'pa÷yaü mahàràja dvaüdvayuddhàni bhàrata 09,021.043c yathàpràgryaü yathàjyeùñhaü madhyàhne vai sudàruõe 09,021.043e varmaõàü tatra ràjendra vyadç÷yantojjvalàþ prabhàþ 09,021.044a ÷abdaþ sutumulaþ saükhye ÷aràõàü patatàm abhåt 09,021.044c mahàveõuvanasyeva dahyamànasya sarvataþ 09,022.001 saüjaya uvàca 09,022.001a vartamàne tathà yuddhe ghoraråpe bhayànake 09,022.001c abhajyata balaü tatra tava putrasya pàõóavaiþ 09,022.002a tàüs tu yatnena mahatà saünivàrya mahàrathàn 09,022.002c putras te yodhayàm àsa pàõóavànàm anãkinãm 09,022.003a nivçttàþ sahasà yodhàs tava putrapriyaiùiõaþ 09,022.003c saünivçtteùu teùv evaü yuddham àsãt sudàruõam 09,022.004a tàvakànàü pareùàü ca devàsuraraõopamam 09,022.004c pareùàü tava sainye ca nàsãt ka÷ cit paràïmukhaþ 09,022.005a anumànena yudhyante saüj¤àbhi÷ ca parasparam 09,022.005c teùàü kùayo mahàn àsãd yudhyatàm itaretaram 09,022.006a tato yudhiùñhiro ràjà krodhena mahatà yutaþ 09,022.006c jigãùamàõaþ saügràme dhàrtaràùñràn saràjakàn 09,022.007a tribhiþ ÷àradvataü viddhvà rukmapuïkhaiþ ÷ilà÷itaiþ 09,022.007c caturbhir nijaghànà÷vàn kalyàõàn kçtavarmaõaþ 09,022.008a a÷vatthàmà tu hàrdikyam apovàha ya÷asvinam 09,022.008c atha ÷àradvato 'ùñàbhiþ pratyavidhyad yudhiùñhiram 09,022.009a tato duryodhano ràjà rathàn sapta÷atàn raõe 09,022.009c preùayad yatra ràjàsau dharmaputro yudhiùñhiraþ 09,022.010a te rathà rathibhir yuktà manomàrutaraühasaþ 09,022.010c abhyadravanta saügràme kaunteyasya rathaü prati 09,022.011a te samantàn mahàràja parivàrya yudhiùñhiram 09,022.011c adç÷yaü sàyakai÷ cakrur meghà iva divàkaram 09,022.011d*0121_01 te dçùñvà dharmaràjànaü kauravais taü tathàkçtam 09,022.012a nàmçùyanta susaürabdhàþ ÷ikhaõóipramukhà rathàþ 09,022.012c rathair agryajavair yuktaiþ kiïkiõãjàlasaüvçtaiþ 09,022.012e àjagmur abhirakùantaþ kuntãputraü yudhiùñhiram 09,022.013a tataþ pravavçte raudraþ saügràmaþ ÷oõitodakaþ 09,022.013a*0122_01 **** **** devàsuraraõopamam 09,022.013a*0122_02 tathànyat sumahac caiva 09,022.013c pàõóavànàü kuråõàü ca yamaràùñravivardhanaþ 09,022.014a rathàn sapta÷atàn hatvà kuråõàm àtatàyinàm 09,022.014c pàõóavàþ saha pà¤càlaiþ punar evàbhyavàrayan 09,022.015a tatra yuddhaü mahac càsãt tava putrasya pàõóavaiþ 09,022.015c na ca nas tàdç÷aü dçùñaü naiva càpi pari÷rutam 09,022.016a vartamàne tathà yuddhe nirmaryàde samantataþ 09,022.016c vadhyamàneùu yodheùu tàvakeùv itareùu ca 09,022.017a ninadatsu ca yodheùu ÷aïkhavaryai÷ ca påritaiþ 09,022.017b*0123_01 jyàghoùair yodhamukhyànàü talaghoùaiþ samaütataþ 09,022.017c utkçùñaiþ siühanàdai÷ ca garjitena ca dhanvinàm 09,022.018a atipravçddhe yuddhe ca chidyamàneùu marmasu 09,022.018c dhàvamàneùu yodheùu jayagçddhiùu màriùa 09,022.019a saühàre sarvato jàte pçthivyàü ÷okasaübhave 09,022.019c bahvãnàm uttamastrãõàü sãmantoddharaõe tathà 09,022.020a nirmaryàde tathà yuddhe vartamàne sudàruõe 09,022.020c pràduràsan vinà÷àya tadotpàtàþ sudàruõàþ 09,022.020e cacàla ÷abdaü kurvàõà saparvatavanà mahã 09,022.021a sadaõóàþ solmukà ràja¤ ÷ãryamàõàþ samantataþ 09,022.021c ulkàþ petur divo bhåmàv àhatya ravimaõóalam 09,022.022a viùvagvàtàþ pràduràsan nãcaiþ ÷arkaravarùiõaþ 09,022.022c a÷råõi mumucur nàgà vepathu÷ càspç÷ad bhç÷am 09,022.023a etàn ghoràn anàdçtya samutpàtàn sudàruõàn 09,022.023c punar yuddhàya saümantrya kùatriyàs tasthur avyathàþ 09,022.023e ramaõãye kurukùetre puõye svargaü yiyàsavaþ 09,022.024a tato gàndhàraràjasya putraþ ÷akunir abravãt 09,022.024b*0124_01 ÷akuniþ paramayà ÷aktyà pàõóavaü balam àdravat 09,022.024c yudhyadhvam agrato yàvat pçùñhato hanmi pàõóavàn 09,022.024d*0125_01 te yàvat pçùñhato hanti pàõóavàn raõadurmadàn 09,022.025a tato naþ saüprayàtànàü madrayodhàs tarasvinaþ 09,022.025c hçùñàþ kilakilà÷abdam akurvantàpare tathà 09,022.026a asmàüs tu punar àsàdya labdhalakùà duràsadàþ 09,022.026c ÷aràsanàni dhunvantaþ ÷aravarùair avàkiran 09,022.027a tato hataü parais tatra madraràjabalaü tadà 09,022.027c duryodhanabalaü dçùñvà punar àsãt paràïmukham 09,022.028a gàndhàraràjas tu punar vàkyam àha tato balã 09,022.028c nivartadhvam adharmaj¤à yudhyadhvaü kiü sçtena vaþ 09,022.028d*0126_01 suranàrãratisukhaü vimardam evam anyathà 09,022.028d*0126_02 utpàñitaü dvàram etac chrãmat trida÷asadmanaþ 09,022.028d*0126_03 evam uktvà jagàmà÷u ÷akunis tàü punaþ punaþ 09,022.028d*0126_04 lakùadhvajaü vasiùñhaü ca manonilajavaü mahat 09,022.029a anãkaü da÷asàhasram a÷vànàü bharatarùabha 09,022.029c àsãd gàndhàraràjasya vimalapràsayodhinàm 09,022.030a balena tena vikramya vartamàne janakùaye 09,022.030c pçùñhataþ pàõóavànãkam abhyaghnan ni÷itaiþ ÷araiþ 09,022.031a tad abhram iva vàtena kùipyamàõaü samantataþ 09,022.031c abhajyata mahàràja pàõóånàü sumahad balam 09,022.032a tato yudhiùñhiraþ prekùya bhagnaü svabalam antikàt 09,022.032c abhyacodayad avyagraþ sahadevaü mahàbalam 09,022.033a asau subalaputro no jaghanaü pãóya daü÷itaþ 09,022.033c senàü nisådayanty eùa pa÷ya pàõóava durmatim 09,022.034a gaccha tvaü draupadeyà÷ ca ÷akuniü saubalaü jahi 09,022.034c rathànãkam ahaü rakùye pà¤càlasahito 'nagha 09,022.035a gacchantu ku¤jaràþ sarve vàjina÷ ca saha tvayà 09,022.035c pàdàtà÷ ca trisàhasràþ ÷akuniü saubalaü jahi 09,022.035d*0127_01 kiranto yatra caivàsmàn pari÷iùño mahàmate 09,022.035d*0127_02 mamànudhyànamahimà bhaviùyati na saü÷ayaþ 09,022.035d*0127_03 na ca ÷àsanakartànyas tvattas tiùñhati ka÷ cana 09,022.035d*0127_04 yad àj¤àpayasãty evam avadat prãtimànasaþ 09,022.036a tato gajàþ sapta÷atà÷ càpapàõibhir àsthitàþ 09,022.036c pa¤ca cà÷vasahasràõi sahadeva÷ ca vãryavàn 09,022.037a pàdàtà÷ ca trisàhasrà draupadeyà÷ ca sarva÷aþ 09,022.037c raõe hy abhyadravaüs te tu ÷akuniü yuddhadurmadam 09,022.038a tatas tu saubalo ràjann abhyatikramya pàõóavàn 09,022.038c jaghàna pçùñhataþ senàü jayagçdhraþ pratàpavàn 09,022.039a a÷vàrohàs tu saürabdhàþ pàõóavànàü tarasvinàm 09,022.039c pràvi÷an saubalànãkam abhyatikramya tàn rathàn 09,022.040a te tatra sàdinaþ ÷åràþ saubalasya mahad balam 09,022.040c gajamadhye 'vatiùñhantaþ ÷aravarùair avàkiran 09,022.041a tad udyatagadàpràsam akàpuruùasevitam 09,022.041c pràvartata mahad yuddhaü ràjan durmantrite tava 09,022.042a upàramanta jyà÷abdàþ prekùakà rathino 'bhavan 09,022.042c na hi sveùàü pareùàü và vi÷eùaþ pratyadç÷yata 09,022.043a ÷årabàhuvisçùñànàü ÷aktãnàü bharatarùabha 09,022.043c jyotiùàm iva saüpàtam apa÷yan kurupàõóavàþ 09,022.044a çùñibhir vimalàbhi÷ ca tatra tatra vi÷àü pate 09,022.044c saüpatantãbhir àkà÷am àvçtaü bahv a÷obhata 09,022.045a pràsànàü patatàü ràjan råpam àsãt samantataþ 09,022.045c ÷alabhànàm ivàkà÷e tadà bharatasattama 09,022.046a rudhirokùitasarvàïgà vipraviddhair niyantçbhiþ 09,022.046c hayàþ paripatanti sma ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,022.047a anyonyaparipiùñà÷ ca samàsàdya parasparam 09,022.047c avikùatàþ sma dç÷yante vamanto rudhiraü mukhaiþ 09,022.048a tato 'bhavat tamo ghoraü sainyena rajasà vçte 09,022.048c tàn apàkramato 'dràkùaü tasmàd de÷àd ariüdamàn 09,022.048e a÷vàn ràjan manuùyàü÷ ca rajasà saüvçte sati 09,022.049a bhåmau nipatità÷ cànye vamanto rudhiraü bahu 09,022.049c ke÷àke÷isamàlagnà na ÷eku÷ ceùñituü janàþ 09,022.050a anyonyam a÷vapçùñhebhyo vikarùanto mahàbalàþ 09,022.050c mallà iva samàsàdya nijaghnur itaretaram 09,022.050e a÷vai÷ ca vyapakçùyanta bahavo 'tra gatàsavaþ 09,022.051a bhåmau nipatità÷ cànye bahavo vijayaiùiõaþ 09,022.051c tatra tatra vyadç÷yanta puruùàþ ÷åramàninaþ 09,022.052a raktokùitai÷ chinnabhujair apakçùña÷iroruhaiþ 09,022.052c vyadç÷yata mahã kãrõà ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,022.053a dåraü na ÷akyaü tatràsãd gantum a÷vena kena cit 09,022.053c sà÷vàrohair hatair a÷vair àvçte vasudhàtale 09,022.054a rudhirokùitasaünàhair àtta÷astrair udàyudhaiþ 09,022.054c nànàpraharaõair ghoraiþ parasparavadhaiùibhiþ 09,022.054e susaünikçùñaiþ saügràme hatabhåyiùñhasainikaiþ 09,022.055a sa muhårtaü tato yuddhvà saubalo 'tha vi÷àü pate 09,022.055c ùañsahasrair hayaiþ ÷iùñair apàyàc chakunis tataþ 09,022.056a tathaiva pàõóavànãkaü rudhireõa samukùitam 09,022.056c ùañsahasrair hayaiþ ÷iùñair apàyàc chràntavàhanam 09,022.057a a÷vàrohàs tu pàõóånàm abruvan rudhirokùitàþ 09,022.057b*0128_01 ÷akuniü màrayàmo 'dya sahaputraü sabàndhavam 09,022.057b*0128_02 tato duryodhanaü pàpaü pàõóavànàü prasàdataþ 09,022.057c susaünikçùñàþ saügràme bhåyiùñhaü tyaktajãvitàþ 09,022.058a neha ÷akyaü rathair yoddhuü kuta eva mahàgajaiþ 09,022.058c rathàn eva rathà yàntu ku¤jaràþ ku¤jaràn api 09,022.058d*0129_01 vayaü pa÷càd gamiùyàmaþ sahitàs tyaktajãvitàþ 09,022.058d*0129_02 bhç÷aü palàyane tasmàd upàdhiü samupà÷ritàþ 09,022.059a pratiyàto hi ÷akuniþ svam anãkam avasthitaþ 09,022.059c na punaþ saubalo ràjà yuddham abhyàgamiùyati 09,022.060a tatas tu draupadeyà÷ ca te ca mattà mahàdvipàþ 09,022.060c prayayur yatra pà¤càlyo dhçùñadyumno mahàrathaþ 09,022.061a sahadevo 'pi kauravya rajomeghe samutthite 09,022.061c ekàkã prayayau tatra yatra ràjà yudhiùñhiraþ 09,022.062a tatas teùu prayàteùu ÷akuniþ saubalaþ punaþ 09,022.062c pàr÷vato 'bhyahanat kruddho dhçùñadyumnasya vàhinãm 09,022.063a tat punas tumulaü yuddhaü pràõàüs tyaktvàbhyavartata 09,022.063c tàvakànàü pareùàü ca parasparavadhaiùiõàm 09,022.064a te hy anyonyam avekùanta tasmin vãrasamàgame 09,022.064c yodhàþ paryapatan ràja¤ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,022.065a asibhi÷ chidyamànànàü ÷irasàü lokasaükùaye 09,022.065c pràduràsãn mahà÷abdas tàlànàü patatàm iva 09,022.066a vimuktànàü ÷arãràõàü bhinnànàü patatàü bhuvi 09,022.066c sàyudhànàü ca bàhånàm uråõàü ca vi÷àü pate 09,022.066e àsãt kañakañà÷abdaþ sumahàn romaharùaõaþ 09,022.067a nighnanto ni÷itaiþ ÷astrair bhràtén putràn sakhãn api 09,022.067c yodhàþ paripatanti sma yathàmiùakçte khagàþ 09,022.068a anyonyaü pratisaürabdhàþ samàsàdya parasparam 09,022.068c ahaü pårvam ahaü pårvam iti nyaghnan sahasra÷aþ 09,022.069a saüghàtair àsanabhraùñair a÷vàrohair gatàsubhiþ 09,022.069c hayàþ paripatanti sma ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,022.070a sphuratàü pratipiùñànàm a÷vànàü ÷ãghrasàriõàm 09,022.070c stanatàü ca manuùyàõàü saünaddhànàü vi÷àü pate 09,022.071a ÷aktyçùñipràsa÷abda÷ ca tumulaþ samajàyata 09,022.071c bhindatàü paramarmàõi ràjan durmantrite tava 09,022.071d*0130_01 evaü hi yodhàþ saürabdhàþ parasparasamàhatàþ 09,022.072a ÷ramàbhibhåtàþ saürabdhàþ ÷ràntavàhàþ pipàsitàþ 09,022.072c vikùatà÷ ca ÷itaiþ ÷astrair abhyavartanta tàvakàþ 09,022.073a mattà rudhiragandhena bahavo 'tra vicetasaþ 09,022.073c jaghnuþ paràn svakàü÷ caiva pràptàn pràptàn anantaràn 09,022.074a bahava÷ ca gatapràõàþ kùatriyà jayagçddhinaþ 09,022.074c bhåmàv abhyapatan ràja¤ ÷aravçùñibhir àvçtàþ 09,022.075a vçkagçdhra÷çgàlànàü tumule modane 'hani 09,022.075c àsãd balakùayo ghoras tava putrasya pa÷yataþ 09,022.076a narà÷vakàyasaüchannà bhåmir àsãd vi÷àü pate 09,022.076c rudhirodakacitrà ca bhãråõàü bhayavardhinã 09,022.077a asibhiþ paññi÷aiþ ÷ålais takùamàõàþ punaþ punaþ 09,022.077c tàvakàþ pàõóavà÷ caiva nàbhyavartanta bhàrata 09,022.078a praharanto yathà÷akti yàvat pràõasya dhàraõam 09,022.078c yodhàþ paripatanti sma vamanto rudhiraü vraõaiþ 09,022.079a ÷iro gçhãtvà ke÷eùu kabandhaþ samadç÷yata 09,022.079c udyamya ni÷itaü khaógaü rudhireõa samukùitam 09,022.080a athotthiteùu bahuùu kabandheùu janàdhipa 09,022.080c tathà rudhiragandhena yodhàþ ka÷malam àvi÷an 09,022.081a mandãbhåte tataþ ÷abde pàõóavànàü mahad balam 09,022.081c alpàva÷iùñais turagair abhyavartata saubalaþ 09,022.082a tato 'bhyadhàvaüs tvaritàþ pàõóavà jayagçddhinaþ 09,022.082c padàtaya÷ ca nàgà÷ ca sàdina÷ codyatàyudhàþ 09,022.083a koùñakãkçtya càpy enaü parikùipya ca sarva÷aþ 09,022.083c ÷astrair nànàvidhair jaghnur yuddhapàraü titãrùavaþ 09,022.083d*0131_01 dràvyamàõaü balaü dçùñvà tava putrasya pa÷yataþ 09,022.084a tvadãyàs tàüs tu saüprekùya sarvataþ samabhidrutàn 09,022.084c sà÷vapattidviparathàþ pàõóavàn abhidudruvuþ 09,022.085a ke cit padàtayaþ padbhir muùñibhi÷ ca parasparam 09,022.085c nijaghnuþ samare ÷åràþ kùãõa÷astràs tato 'patan 09,022.086a rathebhyo rathinaþ petur dvipebhyo hastisàdinaþ 09,022.086c vimànebhya iva bhraùñàþ siddhàþ puõyakùayàd yathà 09,022.087a evam anyonyam àyastà yodhà jaghnur mahàmçdhe 09,022.087c pitén bhràtén vayasyàü÷ ca putràn api tathàpare 09,022.088a evam àsãd amaryàdaü yuddhaü bharatasattama 09,022.088c pràsàsibàõakalile vartamàne sudàruõe 09,023.001 saüjaya uvàca 09,023.001a tasmi¤ ÷abde mçdau jàte pàõóavair nihate bale 09,023.001c a÷vaiþ sapta÷ataiþ ÷iùñair upàvartata saubalaþ 09,023.002a sa yàtvà vàhinãü tårõam abravãt tvarayan yudhi 09,023.002c yudhyadhvam iti saühçùñàþ punaþ punar ariüdamaþ 09,023.002e apçcchat kùatriyàüs tatra kva nu ràjà mahàrathaþ 09,023.003a ÷akunes tu vacaþ ÷rutvà ta åcur bharatarùabha 09,023.003c asau tiùñhati kauravyo raõamadhye mahàrathaþ 09,023.004a yatraitat sumahac chatraü pårõacandrasamaprabham 09,023.004c yatraite satalatràõà rathàs tiùñhanti daü÷itàþ 09,023.005a yatraiùa ÷abdas tumulaþ parjanyaninadopamaþ 09,023.005c tatra gaccha drutaü ràjaüs tato drakùyasi kauravam 09,023.006a evam uktas tu taiþ ÷åraiþ ÷akuniþ saubalas tadà 09,023.006c prayayau tatra yatràsau putras tava naràdhipa 09,023.006e sarvataþ saüvçto vãraiþ samareùv anivartibhiþ 09,023.007a tato duryodhanaü dçùñvà rathànãke vyavasthitam 09,023.007c sarathàüs tàvakàn sarvàn harùaya¤ ÷akunis tataþ 09,023.008a duryodhanam idaü vàkyaü hçùñaråpo vi÷àü pate 09,023.008c kçtakàryam ivàtmànaü manyamàno 'bravãn nçpam 09,023.009a jahi ràjan rathànãkam a÷vàþ sarve jità mayà 09,023.009c nàtyaktvà jãvitaü saükhye ÷akyo jetuü yudhiùñhiraþ 09,023.010a hate tasmin rathànãke pàõóavenàbhipàlite 09,023.010c gajàn etàn haniùyàmaþ padàtãü÷ cetaràüs tathà 09,023.011a ÷rutvà tu vacanaü tasya tàvakà jayagçddhinaþ 09,023.011c javenàbhyapatan hçùñàþ pàõóavànàm anãkinãm 09,023.012a sarve vivçtatåõãràþ pragçhãta÷aràsanàþ 09,023.012c ÷aràsanàni dhunvànàþ siühanàdaü pracakrire 09,023.013a tato jyàtalanirghoùaþ punar àsãd vi÷àü pate 09,023.013c pràduràsãc charàõàü ca sumuktànàü sudàruõaþ 09,023.014a tàn samãpagatàn dçùñvà javenodyatakàrmukàn 09,023.014c uvàca devakãputraü kuntãputro dhanaüjayaþ 09,023.015a codayà÷vàn asaübhràntaþ pravi÷aitad balàrõavam 09,023.015c antam adya gamiùyàmi ÷atråõàü ni÷itaiþ ÷araiþ 09,023.016a aùñàda÷a dinàny adya yuddhasyàsya janàrdana 09,023.016c vartamànasya mahataþ samàsàdya parasparam 09,023.017a anantakalpà dhvajinã bhåtvà hy eùàü mahàtmanàm 09,023.017c kùayam adya gatà yuddhe pa÷ya daivaü yathàvidham 09,023.018a samudrakalpaü tu balaü dhàrtaràùñrasya màdhava 09,023.018c asmàn àsàdya saüjàtaü goùpadopamam acyuta 09,023.019a hate bhãùme ca saüdadhyàc chivaü syàd iha màdhava 09,023.019c na ca tat kçtavàn måóho dhàrtaràùñraþ subàli÷aþ 09,023.020a uktaü bhãùmeõa yad vàkyaü hitaü pathyaü ca màdhava 09,023.020c tac càpi nàsau kçtavàn vãtabuddhiþ suyodhanaþ 09,023.021a tasmiüs tu patite bhãùme pracyute pçthivãtale 09,023.021c na jàne kàraõaü kiü nu yena yuddham avartata 09,023.021d*0132_01 hate droõe ca karõe ca bhåri÷ravasi saügare 09,023.021d*0132_02 duþ÷àsane ca ÷àlve ca ÷alye ca saparicchade 09,023.021d*0132_03 bhagadatte ca vãrendre naivà÷àmyata hà raõaþ 09,023.021d*0132_04 yena bhãùmas tathà droõaþ kçpo vidura eva ca 09,023.021d*0132_05 pità màtà ÷amasyàrthe pratyàkhyàtàs tu pàpinà 09,023.022a måóhàüs tu sarvathà manye dhàrtaràùñràn subàli÷àn 09,023.022c patite ÷aütanoþ putre ye 'kàrùuþ saüyugaü punaþ 09,023.023a anantaraü ca nihate droõe brahmavidàü vare 09,023.023c ràdheye ca vikarõe ca naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.023d*0133_01 ràdheye såtaputre ca naiva ÷àmyati vai÷asam 09,023.024a alpàva÷iùñe sainye 'smin såtaputre ca pàtite 09,023.024c saputre vai naravyàghre naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.025a ÷rutàyuùi hate ÷åre jalasaüdhe ca paurave 09,023.025c ÷rutàyudhe ca nçpatau naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.026a bhåri÷ravasi ÷alye ca ÷àlve caiva janàrdana 09,023.026c àvantyeùu ca vãreùu naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.027a jayadrathe ca nihate ràkùase càpy alàyudhe 09,023.027c bàhlike somadatte ca naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.028a bhagadatte hate ÷åre kàmboje ca sudakùiõe 09,023.028b*0134_01 nànàde÷asamutthe ca hate sainye pçthagvidhe 09,023.028c duþ÷àsane ca nihate naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.029a dçùñvà ca nihatठ÷åràn pçthaï màõóalikàn nçpàn 09,023.029c balina÷ ca raõe kçùõa naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.030a akùauhiõãpatãn dçùñvà bhãmasenena pàtitàn 09,023.030c mohàd và yadi và lobhàn naivà÷àmyata vai÷asam 09,023.030d*0135_01 hatapravãràü vidhvastàü dçùñvà cemàü camåü raõe 09,023.030d*0135_02 alambuse ca nihate naiva ÷àmyati vai÷asam 09,023.030d*0135_03 bhràtén vinihatàn dçùñvà vayasyàn màtulàn api 09,023.030d*0135_04 putràn vinihatàn saükhye naiva ÷àmyati vai÷asam 09,023.031a ko nu ràjakule jàtaþ kauraveyo vi÷eùataþ 09,023.031c nirarthakaü mahad vairaü kuryàd anyaþ suyodhanàt 09,023.031d*0136_01 nçpapravãràn vidhvastàn dçùñvà cemàü mahàcamåm 09,023.032a guõato 'bhyadhikaü j¤àtvà balataþ ÷auryato 'pi và 09,023.032c amåóhaþ ko nu yudhyeta jànan pràj¤o hitàhitam 09,023.033a yan na tasya mano hy àsãt tvayoktasya hitaü vacaþ 09,023.033c pra÷ame pàõóavaiþ sàrdhaü so 'nyasya ÷çõuyàt katham 09,023.034a yena ÷àütanavo bhãùmo droõo vidura eva ca 09,023.034c pratyàkhyàtàþ ÷amasyàrthe kiü nu tasyàdya bheùajam 09,023.035a maurkhyàd yena pità vçddhaþ pratyàkhyàto janàrdana 09,023.035c tathà màtà hitaü vàkyaü bhàùamàõà hitaiùiõã 09,023.035e pratyàkhyàtà hy asatkçtya sa kasmai rocayed vacaþ 09,023.036a kulàntakaraõo vyaktaü jàta eùa janàrdana 09,023.036c tathàsya dç÷yate ceùñà nãti÷ caiva vi÷àü pate 09,023.036e naiùa dàsyati no ràjyam iti me matir acyuta 09,023.037a ukto 'haü bahu÷as tàta vidureõa mahàtmanà 09,023.037c na jãvan dàsyate bhàgaü dhàrtaràùñraþ kathaü cana 09,023.038a yàvat pràõà dhamiùyanti dhàrtaràùñrasya mànada 09,023.038c tàvad yuùmàsv apàpeùu pracariùyati pàtakam 09,023.039a na sa yukto 'nyathà jetum çte yuddhena màdhava 09,023.039c ity abravãt sadà màü hi viduraþ satyadar÷anaþ 09,023.040a tat sarvam adya jànàmi vyavasàyaü duràtmanaþ 09,023.040c yad uktaü vacanaü tena vidureõa mahàtmanà 09,023.041a yo hi ÷rutvà vacaþ pathyaü jàmadagnyàd yathàtatham 09,023.041c avàmanyata durbuddhir dhruvaü nà÷amukhe sthitaþ 09,023.042a uktaü hi bahubhiþ siddhair jàtamàtre suyodhane 09,023.042c enaü pràpya duràtmànaü kùayaü kùatraü gamiùyati 09,023.043a tad idaü vacanaü teùàü niruktaü vai janàrdana 09,023.043c kùayaü yàtà hi ràjàno duryodhanakçte bhç÷am 09,023.044a so 'dya sarvàn raõe yodhàn nihaniùyàmi màdhava 09,023.044c kùatriyeùu hateùv à÷u ÷ånye ca ÷ibire kçte 09,023.045a vadhàya càtmano 'smàbhiþ saüyugaü rocayiùyati 09,023.045c tad antaü hi bhaved vairam anumànena màdhava 09,023.046a evaü pa÷yàmi vàrùõeya cintayan praj¤ayà svayà 09,023.046c vidurasya ca vàkyena ceùñayà ca duràtmanaþ 09,023.047a saüyàhi bhàratãü vãra yàvad dhanmi ÷itaiþ ÷araiþ 09,023.047c duryodhanaü duràtmànaü vàhinãü càsya saüyuge 09,023.048a kùemam adya kariùyàmi dharmaràjasya màdhava 09,023.048c hatvaitad durbalaü sainyaü dhàrtaràùñrasya pa÷yataþ 09,023.049 saüjaya uvàca 09,023.049a abhã÷uhasto dà÷àrhas tathoktaþ savyasàcinà 09,023.049c tad balaugham amitràõàm abhãtaþ pràvi÷ad raõe 09,023.050a ÷aràsanavaraü ghoraü ÷aktikaõñakasaüvçtam 09,023.050c gadàparighapanthànaü rathanàgamahàdrumam 09,023.051a hayapattilatàkãrõaü gàhamàno mahàya÷àþ 09,023.051c vyacarat tatra govindo rathenàtipatàkinà 09,023.052a te hayàþ pàõóurà ràjan vahanto 'rjunam àhave 09,023.052c dikùu sarvàsv adç÷yanta dà÷àrheõa pracoditàþ 09,023.053a tataþ pràyàd rathenàjau savyasàcã paraütapaþ 09,023.053c kira¤ ÷ara÷atàüs tãkùõàn vàridhàrà ivàmbudaþ 09,023.054a pràduràsãn mahठ÷abdaþ ÷aràõàü nataparvaõàm 09,023.054c iùubhi÷ chàdyamànànàü samare savyasàcinà 09,023.055a asajjantas tanutreùu ÷araughàþ pràpatan bhuvi 09,023.055c indrà÷anisamaspar÷à gàõóãvapreùitàþ ÷aràþ 09,023.056a naràn nàgàn samàhatya hayàü÷ càpi vi÷àü pate 09,023.056c apatanta raõe bàõàþ pataügà iva ghoùiõaþ 09,023.057a àsãt sarvam avacchannaü gàõóãvapreùitaiþ ÷araiþ 09,023.057c na pràj¤àyanta samare di÷o và pradi÷o 'pi và 09,023.058a sarvam àsãj jagat pårõaü pàrthanàmàïkitaiþ ÷araiþ 09,023.058c rukmapuïkhais tailadhautaiþ karmàraparimàrjitaiþ 09,023.059a te dahyamànàþ pàrthena pàvakeneva ku¤jaràþ 09,023.059c samàsãdanta kauravyà vadhyamànàþ ÷itaiþ ÷araiþ 09,023.060a ÷aracàpadharaþ pàrthaþ prajvalann iva bhàrata 09,023.060c dadàha samare yodhàn kakùam agnir iva jvalan 09,023.061a yathà vanànte vanapair visçùñaþ; kakùaü dahet kçùõagatiþ saghoùaþ 09,023.061c bhåridrumaü ÷uùkalatàvitànaü; bhç÷aü samçddho jvalanaþ pratàpã 09,023.062a evaü sa nàràcagaõapratàpã; ÷aràrcir uccàvacatigmatejàþ 09,023.062c dadàha sarvàü tava putrasenàm; amçùyamàõas tarasà tarasvã 09,023.063a tasyeùavaþ pràõaharàþ sumuktà; nàsajjan vai varmasu rukmapuïkhàþ 09,023.063c na ca dvitãyaü pramumoca bàõaü; nare haye và paramadvipe và 09,023.064a anekaråpàkçtibhir hi bàõair; mahàrathànãkam anupravi÷ya 09,023.064c sa eva ekas tava putrasenàü; jaghàna daityàn iva vajrapàõiþ 09,023.064c*0137_01 dhanaüjayaþ saüyati sàyakair và 09,024.001 saüjaya uvàca 09,024.001a asyatàü yatamànànàü ÷åràõàm anivartinàm 09,024.001c saükalpam akaron moghaü gàõóãvena dhanaüjayaþ 09,024.002a indrà÷anisamaspar÷àn aviùahyàn mahaujasaþ 09,024.002c visçjan dç÷yate bàõàn dhàrà mu¤cann ivàmbudaþ 09,024.003a tat sainyaü bharata÷reùñha vadhyamànaü kirãñinà 09,024.003c saüpradudràva saügràmàt tava putrasya pa÷yataþ 09,024.003d*0138_01 pitén bhràtén parityajya vayasyàn api càpare 09,024.004a hatadhuryà rathàþ ke cid dhatasåtàs tathàpare 09,024.004c bhagnàkùayugacakreùàþ ke cid àsan vi÷àü pate 09,024.005a anyeùàü sàyakàþ kùãõàs tathànye ÷arapãóitàþ 09,024.005c akùatà yugapat ke cit pràdravan bhayapãóitàþ 09,024.006a ke cit putràn upàdàya hatabhåyiùñhavàhanàþ 09,024.006c vicukru÷uþ pitén anye sahàyàn apare punaþ 09,024.007a bàndhavàü÷ ca naravyàghra bhràtén saübandhinas tathà 09,024.007c dudruvuþ ke cid utsçjya tatra tatra vi÷àü pate 09,024.008a bahavo 'tra bhç÷aü viddhà muhyamànà mahàrathàþ 09,024.008c niùñanantaþ sma dç÷yante pàrthabàõahatà naràþ 09,024.009a tàn anye ratham àropya samà÷vàsya muhårtakam 09,024.009c vi÷ràntà÷ ca vitçùõà÷ ca punar yuddhàya jagmire 09,024.010a tàn apàsya gatàþ ke cit punar eva yuyutsavaþ 09,024.010c kurvantas tava putrasya ÷àsanaü yuddhadurmadàþ 09,024.011a pànãyam apare pãtvà paryà÷vàsya ca vàhanam 09,024.011c varmàõi ca samàropya ke cid bharatasattama 09,024.012a samà÷vàsyàpare bhràtén nikùipya ÷ibire 'pi ca 09,024.012c putràn anye pitén anye punar yuddham arocayan 09,024.013a sajjayitvà rathàn ke cid yathàmukhyaü vi÷àü pate 09,024.013c àplutya pàõóavànãkaü punar yuddham arocayan 09,024.014a te ÷åràþ kiïkiõãjàlaiþ samàcchannà babhàsire 09,024.014c trailokyavijaye yuktà yathà daiteyadànavàþ 09,024.015a àgamya sahasà ke cid rathaiþ svarõavibhåùitaiþ 09,024.015c pàõóavànàm anãkeùu dhçùñadyumnam ayodhayan 09,024.016a dhçùñadyumno 'pi pà¤càlyaþ ÷ikhaõóã ca mahàrathaþ 09,024.016c nàkuli÷ ca ÷atànãko rathànãkam ayodhayan 09,024.017a pà¤càlyas tu tataþ kruddhaþ sainyena mahatà vçtaþ 09,024.017c abhyadravat susaürabdhas tàvakàn hantum udyataþ 09,024.017d*0139_01 abhyayus tàvakàn yuddhe ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,024.018a tatas tv àpatatas tasya tava putro janàdhipa 09,024.018c bàõasaüghàn anekàn vai preùayàm àsa bhàrata 09,024.018d*0140_01 ekaikaü da÷abhir bàõair avidhyad bharatarùabhaþ 09,024.019a dhçùñadyumnas tato ràjaüs tava putreõa dhanvinà 09,024.019c nàràcair bahubhiþ kùipraü bàhvor urasi càrpitaþ 09,024.019c*0141_01 nàràcair ardhanàràcair bahubhiþ kùiprakàribhiþ 09,024.019d*0142_01 vatsadantai÷ ca bàõai÷ ca karmàraparimàrjitaiþ 09,024.019d*0142_02 a÷vàü÷ ca caturo hatvà 09,024.020a so 'tividdho maheùvàsas tottràrdita iva dvipaþ 09,024.020c tasyà÷vàü÷ caturo bàõaiþ preùayàm àsa mçtyave 09,024.020e sàrathe÷ càsya bhallena ÷iraþ kàyàd apàharat 09,024.021a tato duryodhano ràjà pçùñham àruhya vàjinaþ 09,024.021c apàkràmad dhataratho nàtidåram ariüdamaþ 09,024.022a dçùñvà tu hatavikràntaü svam anãkaü mahàbalaþ 09,024.022c tava putro mahàràja prayayau yatra saubalaþ 09,024.023a tato ratheùu bhagneùu trisàhasrà mahàdvipàþ 09,024.023c pàõóavàn rathinaþ pa¤ca samantàt paryavàrayan 09,024.024a te vçtàþ samare pa¤ca gajànãkena bhàrata 09,024.024c a÷obhanta naravyàghrà grahà vyàptà ghanair iva 09,024.025a tato 'rjuno mahàràja labdhalakùo mahàbhujaþ 09,024.025c viniryayau rathenaiva ÷vetà÷vaþ kçùõasàrathiþ 09,024.026a taiþ samantàt parivçtaþ ku¤jaraiþ parvatopamaiþ 09,024.026c nàràcair vimalais tãkùõair gajànãkam apothayat 09,024.027a tatraikabàõanihatàn apa÷yàma mahàgajàn 09,024.027c patitàn pàtyamànàü÷ ca vibhinnàn savyasàcinà 09,024.028a bhãmasenas tu tàn dçùñvà nàgàn mattagajopamaþ 09,024.028c kareõa gçhya mahatãü gadàm abhyapatad balã 09,024.028e avaplutya rathàt tårõaü daõóapàõir ivàntakaþ 09,024.029a tam udyatagadaü dçùñvà pàõóavànàü mahàratham 09,024.029c vitresus tàvakàþ sainyàþ ÷akçnmåtraü prasusruvuþ 09,024.029e àvignaü ca balaü sarvaü gadàhaste vçkodare 09,024.030a gadayà bhãmasenena bhinnakumbhàn rajasvalàn 09,024.030b*0143_01 pàtyamànàn prapa÷yàma lãnakumbhàn kùaradvraõàn 09,024.030c dhàvamànàn apa÷yàma ku¤jaràn parvatopamàn 09,024.031a pradhàvya ku¤jaràs te tu bhãmasenagadàhatàþ 09,024.031c petur àrtasvaraü kçtvà chinnapakùà ivàdrayaþ 09,024.032a tàn bhinnakumbhàn subahån dravamàõàn itas tataþ 09,024.032c patamànàü÷ ca saüprekùya vitresus tava sainikàþ 09,024.033a yudhiùñhiro 'pi saükruddho màdrãputrau ca pàõóavau 09,024.033c gçdhrapakùaiþ ÷itair bàõair jaghnur vai gajayodhinaþ 09,024.034a dhçùñadyumnas tu samare paràjitya naràdhipam 09,024.034c apakrànte tava sute hayapçùñhaü samà÷rite 09,024.035a dçùñvà ca pàõóavàn sarvàn ku¤jaraiþ parivàritàn 09,024.035c dhçùñadyumno mahàràja saha sarvaiþ prabhadrakaiþ 09,024.035e putraþ pà¤càlaràjasya jighàüsuþ ku¤jaràn yayau 09,024.036a adçùñvà tu rathànãke duryodhanam ariüdamam 09,024.036c a÷vatthàmà kçpa÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 09,024.036e apçcchan kùatriyàüs tatra kva nu duryodhano gataþ 09,024.037a apa÷yamànà ràjànaü vartamàne janakùaye 09,024.037c manvànà nihataü tatra tava putraü mahàrathàþ 09,024.037e viùaõõavadanà bhåtvà paryapçcchanta te sutam 09,024.038a àhuþ ke cid dhate såte prayàto yatra saubalaþ 09,024.038c apare tv abruvaüs tatra kùatriyà bhç÷avikùatàþ 09,024.039a duryodhanena kiü kàryaü drakùyadhvaü yadi jãvati 09,024.039c yudhyadhvaü sahitàþ sarve kiü vo ràjà kariùyati 09,024.039d*0144_01 tatas te kùatriyàþ sarve svadharmeùu vyavasthitàþ 09,024.040a te kùatriyàþ kùatair gàtrair hatabhåyiùñhavàhanàþ 09,024.040c ÷araiþ saüpãóyamànà÷ ca nàtivyaktam ivàbruvan 09,024.041a idaü sarvaü balaü hanmo yena sma parivàritàþ 09,024.041c ete sarve gajàn hatvà upayànti sma pàõóavàþ 09,024.042a ÷rutvà tu vacanaü teùàm a÷vatthàmà mahàbalaþ 09,024.042c hitvà pà¤càlaràjasya tad anãkaü durutsaham 09,024.043a kçpa÷ ca kçtavarmà ca prayayur yatra saubalaþ 09,024.043c rathànãkaü parityajya ÷åràþ sudçóhadhanvinaþ 09,024.044a tatas teùu prayàteùu dhçùñadyumnapurogamàþ 09,024.044c àyayuþ pàõóavà ràjan vinighnantaþ sma tàvakàn 09,024.045a dçùñvà tu tàn àpatataþ saüprahçùñàn mahàrathàn 09,024.045c paràkràntàüs tato vãràn nirà÷ठjãvite tadà 09,024.045e vivarõamukhabhåyiùñham abhavat tàvakaü balam 09,024.046a parikùãõàyudhàn dçùñvà tàn ahaü parivàritàn 09,024.046c ràjan balena dvyaïgena tyaktvà jãvitam àtmanaþ 09,024.047a àtmanàpa¤camo 'yudhyaü pà¤càlasya balena ha 09,024.047c tasmin de÷e vyavasthàpya yatra ÷àradvataþ sthitaþ 09,024.048a saüprayuddhà vayaü pa¤ca kirãñi÷arapãóitàþ 09,024.048c dhçùñadyumnaü mahànãkaü tatra no 'bhåd raõo mahàn 09,024.048e jitàs tena vayaü sarve vyapayàma raõàt tataþ 09,024.049a athàpa÷yaü sàtyakiü tam upàyàntaü mahàratham 09,024.049c rathai÷ catuþ÷atair vãro màü càbhyadravad àhave 09,024.050a dhçùñadyumnàd ahaü muktaþ kathaü cic chràntavàhanaþ 09,024.050c patito màdhavànãkaü duùkçtã narakaü yathà 09,024.050e tatra yuddham abhåd ghoraü muhårtam atidàruõam 09,024.051a sàtyakis tu mahàbàhur mama hatvà paricchadam 09,024.051c jãvagràham agçhõàn màü mårchitaü patitaü bhuvi 09,024.051d*0145_01 sarve jayàya dhàvanti mayà labdho 'dya saüjayaþ 09,024.051d*0145_02 iti bruvàõaþ ÷aineyo ràjan màm agrahãt tadà 09,024.052a tato muhårtàd iva tad gajànãkam avadhyata 09,024.052c gadayà bhãmasenena nàràcair arjunena ca 09,024.053a pratipiùñair mahànàgaiþ samantàt parvatopamaiþ 09,024.053c nàtiprasiddheva gatiþ pàõóavànàm ajàyata 09,024.053d*0146_01 viniryayau rathenaiva ÷vetà÷vaþ kçùõasàrathiþ 09,024.054a rathamàrgàüs tata÷ cakre bhãmaseno mahàbalaþ 09,024.054c pàõóavànàü mahàràja vyapakarùan mahàgajàn 09,024.055a a÷vatthàmà kçpa÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 09,024.055c apa÷yanto rathànãke duryodhanam ariüdamam 09,024.055e ràjànaü mçgayàm àsus tava putraü mahàratham 09,024.056a parityajya ca pà¤càlaü prayàtà yatra saubalaþ 09,024.056c ràj¤o 'dar÷anasaüvignà vartamàne janakùaye 09,025.001 saüjaya uvàca 09,025.001a gajànãke hate tasmin pàõóuputreõa bhàrata 09,025.001c vadhyamàne bale caiva bhãmasenena saüyuge 09,025.002a carantaü ca tathà dçùñvà bhãmasenam ariüdamam 09,025.002c daõóahastaü yathà kruddham antakaü pràõahàriõam 09,025.003a sametya samare ràjan hata÷eùàþ sutàs tava 09,025.003c adç÷yamàne kauravye putre duryodhane tava 09,025.003e sodaryàþ sahità bhåtvà bhãmasenam upàdravan 09,025.003f*0147_01 ÷rutavàn saüjaya÷ caiva jayatsenaþ ÷rutàntakaþ 09,025.003f*0147_02 durvimocanaka÷ caiva tathà durviùaho balã 09,025.003f*0148_01 ÷rutavarmà ÷rutarvà ca sujàto durvimocanaþ 09,025.004a durmarùaõo mahàràja jaitro bhåribalo raviþ 09,025.004b*0149_01 jayatsenaþ sujàta÷ ca tathà durviùaho 'rihà 09,025.004b*0150_01 durvimocananàmà ca duùpradharùas tathaiva ca 09,025.004b*0150_02 ÷rutarvà ca mahàbàhuþ sarve yuddhavi÷àradàþ 09,025.004c ity ete sahità bhåtvà tava putràþ samantataþ 09,025.004e bhãmasenam abhidrutya rurudhuþ sarvatodi÷am 09,025.005a tato bhãmo mahàràja svarathaü punar àsthitaþ 09,025.005c mumoca ni÷itàn bàõàn putràõàü tava marmasu 09,025.006a te kãryamàõà bhãmena putràs tava mahàraõe 09,025.006c bhãmasenam apàsedhan pravaõàd iva ku¤jaram 09,025.006d*0151_01 bhãmam eva samàjaghnuþ smarantaü pårvakilbiùam 09,025.007a tataþ kruddho raõe bhãmaþ ÷iro durmarùaõasya ha 09,025.007c kùurapreõa pramathyà÷u pàtayàm àsa bhåtale 09,025.008a tato 'pareõa bhallena sarvàvaraõabhedinà 09,025.008c ÷rutàntam avadhãd bhãmas tava putraü mahàrathaþ 09,025.009a jayatsenaü tato viddhvà nàràcena hasann iva 09,025.009c pàtayàm àsa kauravyaü rathopasthàd ariüdamaþ 09,025.009e sa papàta rathàd ràjan bhåmau tårõaü mamàra ca 09,025.010a ÷rutarvà tu tato bhãmaü kruddho vivyàdha màriùa 09,025.010c ÷atena gçdhravàjànàü ÷aràõàü nataparvaõàm 09,025.011a tataþ kruddho raõe bhãmo jaitraü bhåribalaü ravim 09,025.011c trãn etàüs tribhir ànarchad viùàgnipratimaiþ ÷araiþ 09,025.012a te hatà nyapatan bhåmau syandanebhyo mahàrathàþ 09,025.012c vasante puùpa÷abalà nikçttà iva kiü÷ukàþ 09,025.013a tato 'pareõa tãkùõena nàràcena paraütapaþ 09,025.013c durvimocanam àhatya preùayàm àsa mçtyave 09,025.014a sa hataþ pràpatad bhåmau svarathàd rathinàü varaþ 09,025.014c gires tu kåñajo bhagno màruteneva pàdapaþ 09,025.015a duùpradharùaü tata÷ caiva sujàtaü ca sutau tava 09,025.015c ekaikaü nyavadhãt saükhye dvàbhyàü dvàbhyàü camåmukhe 09,025.015e tau ÷ilãmukhaviddhàïgau petatå rathasattamau 09,025.016a tato yatantam aparam abhivãkùya sutaü tava 09,025.016c bhallena yudhi vivyàdha bhãmo durviùahaü raõe 09,025.016e sa papàta hato vàhàt pa÷yatàü sarvadhanvinàm 09,025.017a dçùñvà tu nihatàn bhràtén bahån ekena saüyuge 09,025.017c amarùava÷am àpannaþ ÷rutarvà bhãmam abhyayàt 09,025.018a vikùipan sumahac càpaü kàrtasvaravibhåùitam 09,025.018c visçjan sàyakàü÷ caiva viùàgnipratimàn bahån 09,025.019a sa tu ràjan dhanu÷ chittvà pàõóavasya mahàmçdhe 09,025.019c athainaü chinnadhanvànaü viü÷atyà samavàkirat 09,025.020a tato 'nyad dhanur àdàya bhãmaseno mahàrathaþ 09,025.020c avàkirat tava sutaü tiùñha tiùñheti càbravãt 09,025.021a mahad àsãt tayor yuddhaü citraråpaü bhayànakam 09,025.021c yàdç÷aü samare pårvaü jambhavàsavayor abhåt 09,025.022a tayos tatra ÷arair muktair yamadaõóanibhaiþ ÷ubhaiþ 09,025.022a*0152_01 **** **** avacchannà dharàbhavat 09,025.022c samàcchannà dharà sarvà khaü ca sarvà di÷as tathà 09,025.023a tataþ ÷rutarvà saükruddho dhanur àyamya sàyakaiþ 09,025.023c bhãmasenaü raõe ràjan bàhvor urasi càrpayat 09,025.024a so 'tividdho mahàràja tava putreõa dhanvinà 09,025.024c bhãmaþ saücukùubhe kruddhaþ parvaõãva mahodadhiþ 09,025.025a tato bhãmo ruùàviùñaþ putrasya tava màriùa 09,025.025c sàrathiü catura÷ cà÷vàn bàõair ninye yamakùayam 09,025.026a virathaü taü samàlakùya vi÷ikhair lomavàhibhiþ 09,025.026c avàkirad ameyàtmà dar÷ayan pàõilàghavam 09,025.027a ÷rutarvà viratho ràjann àdade khaógacarmaõã 09,025.027c athàsyàdadataþ khaógaü ÷atacandraü ca bhànumat 09,025.027e kùurapreõa ÷iraþ kàyàt pàtayàm àsa pàõóavaþ 09,025.028a chinnottamàïgasya tataþ kùurapreõa mahàtmanaþ 09,025.028c papàta kàyaþ sa rathàd vasudhàm anunàdayan 09,025.029a tasmin nipatite vãre tàvakà bhayamohitàþ 09,025.029c abhyadravanta saügràme bhãmasenaü yuyutsavaþ 09,025.030a tàn àpatata evà÷u hata÷eùàd balàrõavàt 09,025.030c daü÷itaþ pratijagràha bhãmasenaþ pratàpavàn 09,025.030e te tu taü vai samàsàdya parivavruþ samantataþ 09,025.031a tatas tu saüvçto bhãmas tàvakair ni÷itaiþ ÷araiþ 09,025.031c pãóayàm àsa tàn sarvàn sahasràkùa ivàsuràn 09,025.032a tataþ pa¤ca÷atàn hatvà savaråthàn mahàrathàn 09,025.032c jaghàna ku¤jarànãkaü punaþ sapta÷ataü yudhi 09,025.033a hatvà da÷a sahasràõi pattãnàü parameùubhiþ 09,025.033c vàjinàü ca ÷atàny aùñau pàõóavaþ sma viràjate 09,025.034a bhãmasenas tu kaunteyo hatvà yuddhe sutàüs tava 09,025.034c mene kçtàrtham àtmànaü saphalaü janma ca prabho 09,025.035a taü tathà yudhyamànaü ca vinighnantaü ca tàvakàn 09,025.035c ãkùituü notsahante sma tava sainyàni bhàrata 09,025.036a vidràvya tu kurån sarvàüs tàü÷ ca hatvà padànugàn 09,025.036c dorbhyàü ÷abdaü tata÷ cakre tràsayàno mahàdvipàn 09,025.037a hatabhåyiùñhayodhà tu tava senà vi÷àü pate 09,025.037c kiüciccheùà mahàràja kçpaõà samapadyata 09,026.001 saüjaya uvàca 09,026.001a duryodhano mahàràja sudar÷a÷ càpi te sutaþ 09,026.001c hata÷eùau tadà saükhye vàjimadhye vyavasthitau 09,026.002a tato duryodhanaü dçùñvà vàjimadhye vyavasthitam 09,026.002c uvàca devakãputraþ kuntãputraü dhanaüjayam 09,026.003a ÷atravo hatabhåyiùñhà j¤àtayaþ paripàlitàþ 09,026.003c gçhãtvà saüjayaü càsau nivçttaþ ÷inipuügavaþ 09,026.004a pari÷rànta÷ ca nakulaþ sahadeva÷ ca bhàrata 09,026.004c yodhayitvà raõe pàpàn dhàrtaràùñrapadànugàn 09,026.005a suyodhanam abhityajya traya ete vyavasthitàþ 09,026.005c kçpa÷ ca kçtavarmà ca drauõi÷ caiva mahàrathaþ 09,026.006a asau tiùñhati pà¤càlyaþ ÷riyà paramayà yutaþ 09,026.006c duryodhanabalaü hatvà saha sarvaiþ prabhadrakaiþ 09,026.007a asau duryodhanaþ pàrtha vàjimadhye vyavasthitaþ 09,026.007c chatreõa dhriyamàõena prekùamàõo muhur muhuþ 09,026.008a prativyåhya balaü sarvaü raõamadhye vyavasthitaþ 09,026.008c enaü hatvà ÷itair bàõaiþ kçtakçtyo bhaviùyasi 09,026.009a gajànãkaü hataü dçùñvà tvàü ca pràptam ariüdama 09,026.009c yàvan na vidravanty ete tàvaj jahi suyodhanam 09,026.010a yàtu ka÷ cit tu pà¤càlyaü kùipram àgamyatàm iti 09,026.010c pari÷ràntabalas tàta naiùa mucyeta kilbiùã 09,026.011a tava hatvà balaü sarvaü saügràme dhçtaràùñrajaþ 09,026.011c jitàn pàõóusutàn matvà råpaü dhàrayate mahat 09,026.011d*0153_01 yathà daityacamåü hatvà purà ÷akro mahàbalaþ 09,026.012a nihataü svabalaü dçùñvà pãóitaü càpi pàõóavaiþ 09,026.012c dhruvam eùyati saügràme vadhàyaivàtmano nçpaþ 09,026.013a evam uktaþ phalgunas tu kçùõaü vacanam abravãt 09,026.013c dhçtaràùñrasutàþ sarve hatà bhãmena mànada 09,026.013e yàv etàv àsthitau kçùõa tàv adya na bhaviùyataþ 09,026.014a hato bhãùmo hato droõaþ karõo vaikartano hataþ 09,026.014c madraràjo hataþ ÷alyo hataþ kçùõa jayadrathaþ 09,026.015a hayàþ pa¤ca÷atàþ ÷iùñàþ ÷akuneþ saubalasya ca 09,026.015c rathànàü tu ÷ate ÷iùñe dve eva tu janàrdana 09,026.015e dantinàü ca ÷ataü sàgraü trisàhasràþ padàtayaþ 09,026.016a a÷vatthàmà kçpa÷ caiva trigartàdhipatis tathà 09,026.016c ulåkaþ ÷akuni÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 09,026.017a etad balam abhåc cheùaü dhàrtaràùñrasya màdhava 09,026.017c mokùo na nånaü kàlàd dhi vidyate bhuvi kasya cit 09,026.018a tathà vinihate sainye pa÷ya duryodhanaü sthitam 09,026.018c adyàhnà hi mahàràjo hatàmitro bhaviùyati 09,026.019a na hi me mokùyate ka÷ cit pareùàm iti cintaye 09,026.019c ye tv adya samaraü kçùõa na hàsyanti raõotkañàþ 09,026.019e tàn vai sarvàn haniùyàmi yady api syur amànuùàþ 09,026.020a adya yuddhe susaükruddho dãrghaü ràj¤aþ prajàgaram 09,026.020c apaneùyàmi gàndhàraü pàtayitvà ÷itaiþ ÷araiþ 09,026.021a nikçtyà vai duràcàro yàni ratnàni saubalaþ 09,026.021c sabhàyàm aharad dyåte punas tàny àharàmy aham 09,026.022a adya tà api vetsyanti sarvà nàgapurastriyaþ 09,026.022c ÷rutvà patãü÷ ca putràü÷ ca pàõóavair nihatàn yudhi 09,026.023a samàptam adya vai karma sarvaü kçùõa bhaviùyati 09,026.023c adya duryodhano dãptàü ÷riyaü pràõàü÷ ca tyakùyati 09,026.024a nàpayàti bhayàt kçùõa saügràmàd yadi cen mama 09,026.024c nihataü viddhi vàrùõeya dhàrtaràùñraü subàli÷am 09,026.025a mama hy etad a÷aktaü vai vàjivçndam ariüdama 09,026.025c soóhuü jyàtalanirghoùaü yàhi yàvan nihanmy aham 09,026.026a evam uktas tu dà÷àrhaþ pàõóavena ya÷asvinà 09,026.026c acodayad dhayàn ràjan duryodhanabalaü prati 09,026.027a tad anãkam abhiprekùya trayaþ sajjà mahàrathàþ 09,026.027c bhãmaseno 'rjuna÷ caiva sahadeva÷ ca màriùa 09,026.027e prayayuþ siühanàdena duryodhanajighàüsayà 09,026.028a tàn prekùya sahitàn sarvठjavenodyatakàrmukàn 09,026.028c saubalo 'bhyadravad yuddhe pàõóavàn àtatàyinaþ 09,026.029a sudar÷anas tava suto bhãmasenaü samabhyayàt 09,026.029c su÷armà ÷akuni÷ caiva yuyudhàte kirãñinà 09,026.029e sahadevaü tava suto hayapçùñhagato 'bhyayàt 09,026.030a tato hy ayatnataþ kùipraü tava putro janàdhipa 09,026.030c pràsena sahadevasya ÷irasi pràharad bhç÷am 09,026.031a sopàvi÷ad rathopasthe tava putreõa tàóitaþ 09,026.031c rudhiràplutasarvàïga à÷ãviùa iva ÷vasan 09,026.032a pratilabhya tataþ saüj¤àü sahadevo vi÷àü pate 09,026.032c duryodhanaü ÷arais tãkùõaiþ saükruddhaþ samavàkirat 09,026.033a pàrtho 'pi yudhi vikramya kuntãputro dhanaüjayaþ 09,026.033c ÷åràõàm a÷vapçùñhebhyaþ ÷iràüsi nicakarta ha 09,026.034a tad anãkaü tadà pàrtho vyadhamad bahubhiþ ÷araiþ 09,026.034c pàtayitvà hayàn sarvàüs trigartànàü rathàn yayau 09,026.035a tatas te sahità bhåtvà trigartànàü mahàrathàþ 09,026.035c arjunaü vàsudevaü ca ÷aravarùair avàkiran 09,026.036a satyakarmàõam àkùipya kùurapreõa mahàya÷àþ 09,026.036c tato 'sya syandanasyeùàü cicchide pàõóunandanaþ 09,026.037a ÷ilà÷itena ca vibho kùurapreõa mahàya÷àþ 09,026.037c ÷ira÷ ciccheda prahasaüs taptakuõóalabhåùaõam 09,026.037d*0154_01 hàhàkàras tato jàto hate vãre su÷armaõi 09,026.037d*0154_02 tàvakànàü balaughànàü ràjan durmantritàt tava 09,026.038a satyeùum atha càdatta yodhànàü miùatàü tataþ 09,026.038c yathà siüho vane ràjan mçgaü paribubhukùitaþ 09,026.039a taü nihatya tataþ pàrthaþ su÷armàõaü tribhiþ ÷araiþ 09,026.039c viddhvà tàn ahanat sarvàn rathàn rukmavibhåùitàn 09,026.040a tatas tu pratvaran pàrtho dãrghakàlaü susaübhçtam 09,026.040c mu¤can krodhaviùaü tãkùõaü prasthalàdhipatiü prati 09,026.041a tam arjunaþ pçùatkànàü ÷atena bharatarùabha 09,026.041c pårayitvà tato vàhàn nyahanat tasya dhanvinaþ 09,026.042a tataþ ÷araü samàdàya yamadaõóopamaü ÷itam 09,026.042c su÷armàõaü samuddi÷ya cikùepà÷u hasann iva 09,026.043a sa ÷araþ preùitas tena krodhadãptena dhanvinà 09,026.043c su÷armàõaü samàsàdya bibheda hçdayaü raõe 09,026.044a sa gatàsur mahàràja papàta dharaõãtale 09,026.044c nandayan pàõóavàn sarvàn vyathayaü÷ càpi tàvakàn 09,026.045a su÷armàõaü raõe hatvà putràn asya mahàrathàn 09,026.045c sapta càùñau ca triü÷ac ca sàyakair anayat kùayam 09,026.046a tato 'sya ni÷itair bàõaiþ sarvàn hatvà padànugàn 09,026.046c abhyagàd bhàratãü senàü hata÷eùàü mahàrathaþ 09,026.047a bhãmas tu samare kruddhaþ putraü tava janàdhipa 09,026.047c sudar÷anam adç÷yaü taü ÷arai÷ cakre hasann iva 09,026.048a tato 'sya prahasan kruddhaþ ÷iraþ kàyàd apàharat 09,026.048c kùurapreõa sutãkùõena sa hataþ pràpatad bhuvi 09,026.049a tasmiüs tu nihate vãre tatas tasya padànugàþ 09,026.049a*0155_01 **** **** tad anãkavanaü mahat 09,026.049a*0155_02 adahad bhãmasenas tu helayà bàõavahninà 09,026.049c parivavrå raõe bhãmaü kiranto vi÷ikhठ÷itàn 09,026.050a tatas tu ni÷itair bàõais tad anãkaü vçkodaraþ 09,026.050c indrà÷anisamaspar÷aiþ samantàt paryavàkirat 09,026.050e tataþ kùaõena tad bhãmo nyahanad bharatarùabha 09,026.051a teùu tåtsàdyamàneùu senàdhyakùà mahàbalàþ 09,026.051c bhãmasenaü samàsàdya tato 'yudhyanta bhàrata 09,026.051e tàüs tu sarvठ÷arair ghorair avàkirata pàõóavaþ 09,026.052a tathaiva tàvakà ràjan pàõóaveyàn mahàrathàn 09,026.052c ÷aravarùeõa mahatà samantàt paryavàrayan 09,026.053a vyàkulaü tad abhåt sarvaü pàõóavànàü paraiþ saha 09,026.053c tàvakànàü ca samare pàõóaveyair yuyutsatàm 09,026.054a tatra yodhàs tadà petuþ parasparasamàhatàþ 09,026.054c ubhayoþ senayo ràjan saü÷ocantaþ sma bàndhavàn 09,027.001 saüjaya uvàca 09,027.001a tasmin pravçtte saügràme naravàjigajakùaye 09,027.001c ÷akuniþ saubalo ràjan sahadevaü samabhyayàt 09,027.002a tato 'syàpatatas tårõaü sahadevaþ pratàpavàn 09,027.002c ÷araughàn preùayàm àsa pataügàn iva ÷ãghragàn 09,027.002e ulåka÷ ca raõe bhãmaü vivyàdha da÷abhiþ ÷araiþ 09,027.003a ÷akunis tu mahàràja bhãmaü viddhvà tribhiþ ÷araiþ 09,027.003c sàyakànàü navatyà vai sahadevam avàkirat 09,027.004a te ÷åràþ samare ràjan samàsàdya parasparam 09,027.004c vivyadhur ni÷itair bàõaiþ kaïkabarhiõavàjitaiþ 09,027.004e svarõapuïkhaiþ ÷ilàdhautair à karõàt prahitaiþ ÷araiþ 09,027.005a teùàü càpabhujotsçùñà ÷aravçùñir vi÷àü pate 09,027.005c àcchàdayad di÷aþ sarvà dhàràbhir iva toyadaþ 09,027.006a tataþ kruddho raõe bhãmaþ sahadeva÷ ca bhàrata 09,027.006c ceratuþ kadanaü saükhye kurvantau sumahàbalau 09,027.007a tàbhyàü ÷ara÷atai÷ channaü tad balaü tava bhàrata 09,027.007c andhakàram ivàkà÷am abhavat tatra tatra ha 09,027.008a a÷vair viparidhàvadbhiþ ÷aracchannair vi÷àü pate 09,027.008c tatra tatra kçto màrgo vikarùadbhir hatàn bahån 09,027.009a nihatànàü hayànàü ca sahaiva hayayodhibhiþ 09,027.009c varmabhir vinikçttai÷ ca pràsai÷ chinnai÷ ca màriùa 09,027.009d*0156_01 çùñibhiþ ÷aktibhi÷ caiva tomarai÷ ca paraütapa 09,027.009e saüchannà pçthivã jaj¤e kusumaiþ ÷abalà iva 09,027.010a yodhàs tatra mahàràja samàsàdya parasparam 09,027.010c vyacaranta raõe kruddhà vinighnantaþ parasparam 09,027.011a udvçttanayanai roùàt saüdaùñauùñhapuñair mukhaiþ 09,027.011c sakuõóalair mahã channà padmaki¤jalkasaünibhaiþ 09,027.012a bhujai÷ chinnair mahàràja nàgaràjakaropamaiþ 09,027.012c sàïgadaiþ satanutrai÷ ca sàsipràsapara÷vadhaiþ 09,027.013a kabandhair utthitai÷ chinnair nçtyadbhi÷ càparair yudhi 09,027.013c kravyàdagaõasaükãrõà ghoràbhåt pçthivã vibho 09,027.014a alpàva÷iùñe sainye tu kauraveyàn mahàhave 09,027.014c prahçùñàþ pàõóavà bhåtvà ninyire yamasàdanam 09,027.015a etasminn antare ÷åraþ saubaleyaþ pratàpavàn 09,027.015c pràsena sahadevasya ÷irasi pràharad bhç÷am 09,027.015e sa vihvalo mahàràja rathopastha upàvi÷at 09,027.016a sahadevaü tathà dçùñvà bhãmasenaþ pratàpavàn 09,027.016c sarvasainyàni saükruddho vàrayàm àsa bhàrata 09,027.017a nirbibheda ca nàràcaiþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,027.017c vinirbhidyàkaroc caiva siühanàdam ariüdama 09,027.018a tena ÷abdena vitrastàþ sarve sahayavàraõàþ 09,027.018c pràdravan sahasà bhãtàþ ÷akune÷ ca padànugàþ 09,027.019a prabhagnàn atha tàn dçùñvà ràjà duryodhano 'bravãt 09,027.019c nivartadhvam adharmaj¤à yudhyadhvaü kiü sçtena vaþ 09,027.020a iha kãrtiü samàdhàya pretya lokàn sama÷nute 09,027.020c pràõठjahàti yo vãro yudhi pçùñham adar÷ayan 09,027.020d*0157_01 ÷åliyàsa[pà÷a?]m atikramya ÷akralokaü sama÷nute 09,027.021a evam uktàs tu te ràj¤à saubalasya padànugàþ 09,027.021c pàõóavàn abhyavartanta mçtyuü kçtvà nivartanam 09,027.022a dravadbhis tatra ràjendra kçtaþ ÷abdo 'tidàruõaþ 09,027.022c kùubdhasàgarasaükà÷aþ kùubhitaþ sarvato 'bhavat 09,027.023a tàüs tadàpatato dçùñvà saubalasya padànugàn 09,027.023c pratyudyayur mahàràja pàõóavà vijaye vçtàþ 09,027.024a pratyà÷vasya ca durdharùaþ sahadevo vi÷àü pate 09,027.024c ÷akuniü da÷abhir viddhvà hayàü÷ càsya tribhiþ ÷araiþ 09,027.024e dhanu÷ ciccheda ca ÷araiþ saubalasya hasann iva 09,027.025a athànyad dhanur àdàya ÷akunir yuddhadurmadaþ 09,027.025b*0158_01 sahadevaü càbhyavarùac charaiþ saünataparvabhiþ 09,027.025b*0158_02 ulåka÷ ca tato ràjan krodhena mahatà yutaþ 09,027.025c vivyàdha nakulaü ùaùñyà bhãmasenaü ca saptabhiþ 09,027.026a ulåko 'pi mahàràja bhãmaü vivyàdha saptabhiþ 09,027.026c sahadevaü ca saptatyà parãpsan pitaraü raõe 09,027.027a taü bhãmasenaþ samare vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 09,027.027c ÷akuniü ca catuþùaùñyà pàr÷vasthàü÷ ca tribhis tribhiþ 09,027.028a te hanyamànà bhãmena nàràcais tailapàyitaiþ 09,027.028b*0159_01 pradudruvur mahàràja bhãmasenabhayàrditàþ 09,027.028b*0159_02 ulåkas tu tataþ kruddho dhanur udyamya màriùa 09,027.028b*0160_01 gatotsàhà mahàràja dudruvur bhayapãóitàþ 09,027.028b*0160_02 ulåkas tu ÷itair bàõaiþ sahadevam avidhyata 09,027.028c sahadevaü raõe kruddhà÷ chàdaya¤ ÷aravçùñibhiþ 09,027.028e parvataü vàridhàràbhiþ savidyuta ivàmbudàþ 09,027.029a tato 'syàpatataþ ÷åraþ sahadevaþ pratàpavàn 09,027.029c ulåkasya mahàràja bhallenàpàharac chiraþ 09,027.030a sa jagàma rathàd bhåmiü sahadevena pàtitaþ 09,027.030c rudhiràplutasarvàïgo nandayan pàõóavàn yudhi 09,027.031a putraü tu nihataü dçùñvà ÷akunis tatra bhàrata 09,027.031c sà÷rukaõñho viniþ÷vasya kùattur vàkyam anusmaran 09,027.032a cintayitvà muhårtaü sa bàùpapårõekùaõaþ ÷vasan 09,027.032c sahadevaü samàsàdya tribhir vivyàdha sàyakaiþ 09,027.033a tàn apàsya ÷aràn muktठ÷arasaüghaiþ pratàpavàn 09,027.033c sahadevo mahàràja dhanu÷ ciccheda saüyuge 09,027.034a chinne dhanuùi ràjendra ÷akuniþ saubalas tadà 09,027.034c pragçhya vipulaü khaógaü sahadevàya pràhiõot 09,027.035a tam àpatantaü sahasà ghoraråpaü vi÷àü pate 09,027.035c dvidhà ciccheda samare saubalasya hasann iva 09,027.036a asiü dçùñvà dvidhà chinnaü pragçhya mahatãü gadàm 09,027.036c pràhiõot sahadevàya sà moghà nyapatad bhuvi 09,027.036d*0161_01 tato gàndhàrançpatiþ kçtapraticikãrùayà 09,027.037a tataþ ÷aktiü mahàghoràü kàlaràtrim ivodyatàm 09,027.037c preùayàm àsa saükruddhaþ pàõóavaü prati saubalaþ 09,027.038a tàm àpatantãü sahasà ÷araiþ kà¤canabhåùaõaiþ 09,027.038c tridhà ciccheda samare sahadevo hasann iva 09,027.039a sà papàta tridhà chinnà bhåmau kanakabhåùaõà 09,027.039c ÷ãryamàõà yathà dãptà gaganàd vai ÷atahradà 09,027.040a ÷aktiü vinihatàü dçùñvà saubalaü ca bhayàrditam 09,027.040c dudruvus tàvakàþ sarve bhaye jàte sasaubalàþ 09,027.041a athotkruùñaü mahad dhy àsãt pàõóavair jitakà÷ibhiþ 09,027.041c dhàrtaràùñràs tataþ sarve pràya÷o vimukhàbhavan 09,027.042a tàn vai vimanaso dçùñvà màdrãputraþ pratàpavàn 09,027.042c ÷arair anekasàhasrair vàrayàm àsa saüyuge 09,027.043a tato gàndhàrakair guptaü pçùñhair a÷vair jaye dhçtam 09,027.043c àsasàda raõe yàntaü sahadevo 'tha saubalam 09,027.044a svam aü÷am ava÷iùñaü sa saüsmçtya ÷akuniü nçpa 09,027.044c rathena kà¤canàïgena sahadevaþ samabhyayàt 09,027.044e adhijyaü balavat kçtvà vyàkùipan sumahad dhanuþ 09,027.045a sa saubalam abhidrutya gçdhrapatraiþ ÷ilà÷itaiþ 09,027.045c bhç÷am abhyahanat kruddhas tottrair iva mahàdvipam 09,027.046a uvàca cainaü medhàvã nigçhya smàrayann iva 09,027.046c kùatradharme sthito bhåtvà yudhyasva puruùo bhava 09,027.047a yat tadà hçùyase måóha glahann akùaiþ sabhàtale 09,027.047b*0162_01 sabhàmadhye vijityà kåñadyåtena yad bhavàn 09,027.047c phalam adya prapadyasva karmaõas tasya durmate 09,027.048a nihatàs te duràtmàno ye 'smàn avahasan purà 09,027.048c duryodhanaþ kulàïgàraþ ÷iùñas tvaü tasya màtulaþ 09,027.049a adya te vihaniùyàmi kùureõonmathitaü ÷iraþ 09,027.049c vçkùàt phalam ivoddhçtya laguóena pramàthinà 09,027.050a evam uktvà mahàràja sahadevo mahàbalaþ 09,027.050c saükruddho nara÷àrdålo vegenàbhijagàma ha 09,027.051a abhigamya tu durdharùaþ sahadevo yudhàü patiþ 09,027.051c vikçùya balavac càpaü krodhena prahasann iva 09,027.052a ÷akuniü da÷abhir viddhvà caturbhi÷ càsya vàjinaþ 09,027.052c chatraü dhvajaü dhanu÷ càsya chittvà siüha ivànadat 09,027.053a chinnadhvajadhanu÷chatraþ sahadevena saubalaþ 09,027.053c tato viddha÷ ca bahubhiþ sarvamarmasu sàyakaiþ 09,027.054a tato bhåyo mahàràja sahadevaþ pratàpavàn 09,027.054c ÷akuneþ preùayàm àsa ÷aravçùñiü duràsadàm 09,027.055a tatas tu kruddhaþ subalasya putro; màdrãsutaü sahadevaü vimarde 09,027.055c pràsena jàmbånadabhåùaõena; jighàüsur eko 'bhipapàta ÷ãghram 09,027.056a màdrãsutas tasya samudyataü taü; pràsaü suvçttau ca bhujau raõàgre 09,027.056c bhallais tribhir yugapat saücakarta; nanàda coccais tarasàjimadhye 09,027.057a tasyà÷ukàrã susamàhitena; suvarõapuïkhena dçóhàyasena 09,027.057b*0163_01 tathaiva vegàt sudçóhàyudhena 09,027.057c bhallena sarvàvaraõàtigena; ÷iraþ ÷arãràt pramamàtha bhåyaþ 09,027.057d*0164_01 tasyottamàïgaü ca bhujau suvçttau 09,027.057d*0164_02 ÷akti÷ ca pårvaü nipapàta bhåmau 09,027.057d*0164_03 pa÷càt kabandhaü rudhiràvasiktaü 09,027.057d*0164_04 vispandamànaü nipapàta ghoram 09,027.057d*0165_01 rathottamàt pàrthivapàrthivasya 09,027.057d*0166_01 suvarõaratnottamabhåùitaü ca 09,027.057d*0166_02 sa siühanàdaü vyanadan mahàtmà 09,027.057d*0166_03 nihatya pàpaü subalasya putraü 09,027.057d*0166_04 sa nairçtãm eva di÷aü mahàtmà 09,027.057d*0166_05 suvarõapuïkhair iùubhiþ patantaü 09,027.057d*0167_01 pràvodayad bhåmipater mahàtmà 09,027.058a ÷areõa kàrtasvarabhåùitena; divàkaràbhena susaü÷itena 09,027.058c hçtottamàïgo yudhi pàõóavena; papàta bhåmau subalasya putraþ 09,027.059a sa tacchiro vegavatà ÷areõa; suvarõapuïkhena ÷ilà÷itena 09,027.059c pràverayat kupitaþ pàõóuputro; yat tat kuråõàm anayasya målam 09,027.060a hçtottamàïgaü ÷akuniü samãkùya; bhåmau ÷ayànaü rudhiràrdragàtram 09,027.060c yodhàs tvadãyà bhayanaùñasattvà; di÷aþ prajagmuþ pragçhãta÷astràþ 09,027.060d*0168_01 màdrãsutaü te sahasàbhipetur 09,027.060d*0168_02 gàndhàrayodhàþ pragçhãta÷astràþ 09,027.061a vipradrutàþ ÷uùkamukhà visaüj¤à; gàõóãvaghoùeõa samàhatà÷ ca 09,027.061c bhayàrdità bhagnarathà÷vanàgàþ; padàtaya÷ caiva sadhàrtaràùñràþ 09,027.061d*0169_01 ÷ekur na yoddhuü tarasàjimadhye 09,027.062a tato rathàc chakuniü pàtayitvà; mudànvità bhàrata pàõóaveyàþ 09,027.062c ÷aïkhàn pradadhmuþ samare prahçùñàþ; sake÷avàþ sainikàn harùayantaþ 09,027.063a taü càpi sarve pratipåjayanto; hçùñà bruvàõàþ sahadevam àjau 09,027.063c diùñyà hato naikçtiko duràtmà; sahàtmajo vãra raõe tvayeti 09,028.001 saüjaya uvàca 09,028.001a tataþ kruddhà mahàràja saubalasya padànugàþ 09,028.001c tyaktvà jãvitam àkrande pàõóavàn paryavàrayan 09,028.002a tàn arjunaþ pratyagçhõàt sahadevajaye dhçtaþ 09,028.002c bhãmasena÷ ca tejasvã kruddhà÷ãviùadar÷anaþ 09,028.003a ÷aktyçùñipràsahastànàü sahadevaü jighàüsatàm 09,028.003c saükalpam akaron moghaü gàõóãvena dhanaüjayaþ 09,028.004a pragçhãtàyudhàn bàhån yodhànàm abhidhàvatàm 09,028.004c bhallai÷ ciccheda bãbhatsuþ ÷iràüsy api hayàn api 09,028.005a te hatàþ pratyapadyanta vasudhàü vigatàsavaþ 09,028.005c tvarità lokavãreõa prahatàþ savyasàcinà 09,028.006a tato duryodhano ràjà dçùñvà svabalasaükùayam 09,028.006c hata÷eùàn samànãya kruddho ratha÷atàn vibho 09,028.007a ku¤jaràü÷ ca hayàü÷ caiva pàdàtàü÷ ca paraütapa 09,028.007c uvàca sahitàn sarvàn dhàrtaràùñra idaü vacaþ 09,028.008a samàsàdya raõe sarvàn pàõóavàn sasuhçdgaõàn 09,028.008c pà¤càlyaü càpi sabalaü hatvà ÷ãghraü nivartata 09,028.009a tasya te ÷irasà gçhya vacanaü yuddhadurmadàþ 09,028.009c pratyudyayå raõe pàrthàüs tava putrasya ÷àsanàt 09,028.010a tàn abhyàpatataþ ÷ãghraü hata÷eùàn mahàraõe 09,028.010c ÷arair à÷ãviùàkàraiþ pàõóavàþ samavàkiran 09,028.011a tat sainyaü bharata÷reùñha muhårtena mahàtmabhiþ 09,028.011c avadhyata raõaü pràpya tràtàraü nàbhyavindata 09,028.011e pratiùñhamànaü tu bhayàn nàvatiùñhata daü÷itam 09,028.012a a÷vair viparidhàvadbhiþ sainyena rajasà vçte 09,028.012c na pràj¤àyanta samare di÷a÷ ca pradi÷as tathà 09,028.013a tatas tu pàõóavànãkàn niþsçtya bahavo janàþ 09,028.013c abhyaghnaüs tàvakàn yuddhe muhårtàd iva bhàrata 09,028.013e tato niþ÷eùam abhavat tat sainyaü tava bhàrata 09,028.014a akùauhiõyaþ sametàs tu tava putrasya bhàrata 09,028.014c ekàda÷a hatà yuddhe tàþ prabho pàõóusç¤jayaiþ 09,028.015a teùu ràjasahasreùu tàvakeùu mahàtmasu 09,028.015c eko duryodhano ràjann adç÷yata bhç÷aü kùataþ 09,028.016a tato vãkùya di÷aþ sarvà dçùñvà ÷ånyàü ca medinãm 09,028.016c vihãnaþ sarvayodhai÷ ca pàõóavàn vãkùya saüyuge 09,028.017a muditàn sarvasiddhàrthàn nardamànàn samantataþ 09,028.017c bàõa÷abdaravàü÷ caiva ÷rutvà teùàü mahàtmanàm 09,028.018a duryodhano mahàràja ka÷malenàbhisaüvçtaþ 09,028.018c apayàne mana÷ cakre vihãnabalavàhanaþ 09,028.019 dhçtaràùñra uvàca 09,028.019a nihate màmake sainye niþ÷eùe ÷ibire kçte 09,028.019c pàõóavànàü balaü såta kiü nu ÷eùam abhåt tadà 09,028.019e etan me pçcchato bråhi ku÷alo hy asi saüjaya 09,028.020a yac ca duryodhano mandaþ kçtavàüs tanayo mama 09,028.020c balakùayaü tathà dçùñvà sa ekaþ pçthivãpatiþ 09,028.021 saüjaya uvàca 09,028.021a rathànàü dve sahasre tu sapta nàga÷atàni ca 09,028.021c pa¤ca cà÷vasahasràõi pattãnàü ca ÷ataü ÷atàþ 09,028.022a etac cheùam abhåd ràjan pàõóavànàü mahad balam 09,028.022c parigçhya hi yad yuddhe dhçùñadyumno vyavasthitaþ 09,028.023a ekàkã bharata÷reùñha tato duryodhano nçpaþ 09,028.023c nàpa÷yat samare kaü cit sahàyaü rathinàü varaþ 09,028.024a nardamànàn paràü÷ caiva svabalasya ca saükùayam 09,028.024b*0170_01 tathà dçùñvà mahàràja ekaþ sa pçthivãpatiþ 09,028.024b*0171_01 dçùñvà bharata÷àrdåla ka÷malenàbhisaüvçtaþ 09,028.024c hataü svahayam utsçjya pràïmukhaþ pràdravad bhayàt 09,028.025a ekàda÷acamåbhartà putro duryodhanas tava 09,028.025c gadàm àdàya tejasvã padàtiþ prasthito hradam 09,028.026a nàtidåraü tato gatvà padbhyàm eva naràdhipaþ 09,028.026c sasmàra vacanaü kùattur dharma÷ãlasya dhãmataþ 09,028.027a idaü nånaü mahàpràj¤o viduro dçùñavàn purà 09,028.027c mahad vai÷asam asmàkaü kùatriyàõàü ca saüyuge 09,028.028a evaü vicintayànas tu pravivikùur hradaü nçpaþ 09,028.028c duþkhasaütaptahçdayo dçùñvà ràjan balakùayam 09,028.028d*0172_01 da÷aikàkùohiõãbhartà tathà duryodhano 'pi san 09,028.028d*0172_02 pràptavàn vyasanaü tãvraü daivaü hi balavattaram 09,028.029a pàõóavà÷ ca mahàràja dhçùñadyumnapurogamàþ 09,028.029c abhyadhàvanta saükruddhàs tava ràjan balaü prati 09,028.030a ÷aktyçùñipràsahastànàü balànàm abhigarjatàm 09,028.030c saükalpam akaron moghaü gàõóãvena dhanaüjayaþ 09,028.031a tàn hatvà ni÷itair bàõaiþ sàmàtyàn saha bandhubhiþ 09,028.031c rathe ÷vetahaye tiùñhann arjuno bahv a÷obhata 09,028.032a subalasya hate putre savàjirathaku¤jare 09,028.032c mahàvanam iva chinnam abhavat tàvakaü balam 09,028.033a aneka÷atasàhasre bale duryodhanasya ha 09,028.033c nànyo mahàratho ràja¤ jãvamàno vyadç÷yata 09,028.034a droõaputràd çte vãràt tathaiva kçtavarmaõaþ 09,028.034c kçpàc ca gautamàd ràjan pàrthivàc ca tavàtmajàt 09,028.035a dhçùñadyumnas tu màü dçùñvà hasan sàtyakim abravãt 09,028.035c kim anena gçhãtena nànenàrtho 'sti jãvatà 09,028.036a dhçùñadyumnavacaþ ÷rutvà ÷iner naptà mahàrathaþ 09,028.036c udyamya ni÷itaü khaógaü hantuü màm udyatas tadà 09,028.037a tam àgamya mahàpràj¤aþ kçùõadvaipàyano 'bravãt 09,028.037c mucyatàü saüjayo jãvan na hantavyaþ kathaü cana 09,028.038a dvaipàyanavacaþ ÷rutvà ÷iner naptà kçtà¤jaliþ 09,028.038c tato màm abravãn muktvà svasti saüjaya sàdhaya 09,028.039a anuj¤àtas tv ahaü tena nyastavarmà niràyudhaþ 09,028.039c pràtiùñhaü yena nagaraü sàyàhne rudhirokùitaþ 09,028.040a kro÷amàtram apakràntaü gadàpàõim avasthitam 09,028.040c ekaü duryodhanaü ràjann apa÷yaü bhç÷avikùatam 09,028.041a sa tu màm a÷rupårõàkùo nà÷aknod abhivãkùitum 09,028.041c upapraikùata màü dçùñvà tadà dãnam avasthitam 09,028.042a taü càham api ÷ocantaü dçùñvaikàkinam àhave 09,028.042c muhårtaü nà÷akaü vaktuü kiü cid duþkhapariplutaþ 09,028.042d*0173_01 yasya mårdhàvasiktànàü sahasraü maõimaulinàm 09,028.042d*0173_02 àhçtya ca karaü sarvaü svasya vai va÷am àgatam 09,028.042d*0173_03 catuþsàgaraparyantà pçthivã ratnabhåùità 09,028.042d*0173_04 karõenaikena yasyàrthe karam àhàrità purà 09,028.042d*0173_05 yasyàj¤à pararàùñreùu karõenaiva prasàrità 09,028.042d*0173_06 nàbhavad yasya ÷astreùu khedo ràj¤aþ pra÷àsataþ 09,028.042d*0173_07 àsãno hastinapure kùemaü ràjyam akaõñakam 09,028.042d*0173_08 anvapàlayad ai÷varyàt kuberam api nàsmarat 09,028.042d*0173_09 bhavanàd bhavanaü ràjan prayàtuü pçthivãpate 09,028.042d*0173_10 devàlayaprave÷e ca panthà yasya hiraõmayaþ 09,028.042d*0173_11 patàkàvçtasåryàü÷utoraõocchrita÷obhinaþ 09,028.042d*0173_12 prayàõe pçthivãbhartur dhanyànàm abhavan gçhàþ 09,028.042d*0173_13 àruhyairàvataprakhyaü nàgam indrasamo balã 09,028.042d*0173_14 vibhåtyà sumahatyà yaþ prayàti pçthivãpate 09,028.042d*0173_15 taü bhç÷aü kùatam indràbhaü padbhyàm eva dharàtale 09,028.042d*0173_16 tiùñhantam ekaü dçùñvà tu mamàbhåt kle÷a uttamaþ 09,028.042d*0173_17 tasya caivaüvidhasyàdya jagannàthasya bhåpate 09,028.042d*0173_18 àpadapratimaivàbhåd balãyàn vidhir eva hi 09,028.043a tato 'smai tad ahaü sarvam uktavàn grahaõaü tadà 09,028.043c dvaipàyanaprasàdàc ca jãvato mokùam àhave 09,028.044a muhårtam iva ca dhyàtvà pratilabhya ca cetanàm 09,028.044c bhràtéü÷ ca sarvasainyàni paryapçcchata màü tataþ 09,028.045a tasmai tad aham àcakùaü sarvaü pratyakùadar÷ivàn 09,028.045c bhràtéü÷ ca nihatàn sarvàn sainyaü ca vinipàtitam 09,028.046a trayaþ kila rathàþ ÷iùñàs tàvakànàü naràdhipa 09,028.046c iti prasthànakàle màü kçùõadvaipàyano 'bravãt 09,028.047a sa dãrgham iva niþ÷vasya viprekùya ca punaþ punaþ 09,028.047c aüse màü pàõinà spçùñvà putras te paryabhàùata 09,028.048a tvad anyo neha saügràme ka÷ cij jãvati saüjaya 09,028.048c dvitãyaü neha pa÷yàmi sasahàyà÷ ca pàõóavàþ 09,028.049a bråyàþ saüjaya ràjànaü praj¤àcakùuùam ã÷varam 09,028.049c duryodhanas tava sutaþ praviùño hradam ity uta 09,028.050a suhçdbhis tàdç÷air hãnaþ putrair bhràtçbhir eva ca 09,028.050c pàõóavai÷ ca hçte ràjye ko nu jãvati màdç÷aþ 09,028.051a àcakùethàþ sarvam idaü màü ca muktaü mahàhavàt 09,028.051c asmiüs toyahrade suptaü jãvantaü bhç÷avikùatam 09,028.052a evam uktvà mahàràja pràvi÷at taü hradaü nçpaþ 09,028.052c astambhayata toyaü ca màyayà manujàdhipaþ 09,028.053a tasmin hradaü praviùñe tu trãn rathठ÷ràntavàhanàn 09,028.053c apa÷yaü sahitàn ekas taü de÷aü samupeyuùaþ 09,028.054a kçpaü ÷àradvataü vãraü drauõiü ca rathinàü varam 09,028.054c bhojaü ca kçtavarmàõaü sahitठ÷aravikùatàn 09,028.055a te sarve màm abhiprekùya tårõam a÷vàn acodayan 09,028.055c upayàya ca màm åcur diùñyà jãvasi saüjaya 09,028.056a apçcchaü÷ caiva màü sarve putraü tava janàdhipam 09,028.056c kaccid duryodhano ràjà sa no jãvati saüjaya 09,028.057a àkhyàtavàn ahaü tebhyas tadà ku÷alinaü nçpam 09,028.057c tac caiva sarvam àcakùaü yan màü duryodhano 'bravãt 09,028.057e hradaü caivàham àcaùña yaü praviùño naràdhipaþ 09,028.058a a÷vatthàmà tu tad ràjan ni÷amya vacanaü mama 09,028.058c taü hradaü vipulaü prekùya karuõaü paryadevayat 09,028.059a aho dhiï na sa jànàti jãvato 'smàn naràdhipaþ 09,028.059c paryàptà hi vayaü tena saha yodhayituü paràn 09,028.060a te tu tatra ciraü kàlaü vilapya ca mahàrathàþ 09,028.060c pràdravan rathinàü ÷reùñhà dçùñvà pàõóusutàn raõe 09,028.061a te tu màü ratham àropya kçpasya supariùkçtam 09,028.061c senànive÷am àjagmur hata÷eùàs trayo rathàþ 09,028.062a tatra gulmàþ paritrastàþ sårye càstam ite sati 09,028.062c sarve vicukru÷uþ ÷rutvà putràõàü tava saükùayam 09,028.063a tato vçddhà mahàràja yoùitàü rakùaõo naràþ 09,028.063c ràjadàràn upàdàya prayayur nagaraü prati 09,028.064a tatra vikro÷atãnàü ca rudatãnàü ca sarva÷aþ 09,028.064c pràduràsãn mahठ÷abdaþ ÷rutvà tad balasaükùayam 09,028.065a tatas tà yoùito ràjan krandantyo vai muhur muhuþ 09,028.065c kurarya iva ÷abdena nàdayantyo mahãtalam 09,028.066a àjaghnuþ karajai÷ càpi pàõibhi÷ ca ÷iràüsy uta 09,028.066c luluvu÷ ca tadà ke÷àn kro÷antyas tatra tatra ha 09,028.067a hàhàkàravinàdinyo vinighnantya uràüsi ca 09,028.067c kro÷antyas tatra ruruduþ krandamànà vi÷àü pate 09,028.068a tato duryodhanàmàtyàþ sà÷rukaõñhà bhç÷àturàþ 09,028.068c ràjadàràn upàdàya prayayur nagaraü prati 09,028.069a vetrajarjharahastà÷ ca dvàràdhyakùà vi÷àü pate 09,028.069c ÷ayanãyàni ÷ubhràõi spardhyàstaraõavanti ca 09,028.069e samàdàya yayus tårõaü nagaraü dàrarakùiõaþ 09,028.070a àsthàyà÷vatarãyuktàn syandanàn apare janàþ 09,028.070c svàn svàn dàràn upàdàya prayayur nagaraü prati 09,028.071a adçùñapårvà yà nàryo bhàskareõàpi ve÷masu 09,028.071c dadç÷us tà mahàràja janà yàntãþ puraü prati 09,028.072a tàþ striyo bharata÷reùñha saukumàryasamanvitàþ 09,028.072c prayayur nagaraü tårõaü hatasvajanabàndhavàþ 09,028.073a à gopàlàvipàlebhyo dravanto nagaraü prati 09,028.073c yayur manuùyàþ saübhràntà bhãmasenabhayàrditàþ 09,028.074a api caiùàü bhayaü tãvraü pàrthebhyo 'bhåt sudàruõam 09,028.074c prekùamàõàs tadànyonyam àdhàvan nagaraü prati 09,028.075a tasmiüs tadà vartamàne vidrave bhç÷adàruõe 09,028.075c yuyutsuþ ÷okasaümåóhaþ pràptakàlam acintayat 09,028.076a jito duryodhanaþ saükhye pàõóavair bhãmavikramaiþ 09,028.076c ekàda÷acamåbhartà bhràtara÷ càsya såditàþ 09,028.076e hatà÷ ca kuravaþ sarve bhãùmadroõapuraþsaràþ 09,028.077a aham eko vimuktas tu bhàgyayogàd yadçcchayà 09,028.077c vidrutàni ca sarvàõi ÷ibiràõi samantataþ 09,028.077d*0174_01 itas tataþ palàyante hatanàthà hataujasaþ 09,028.077d*0174_02 adçùñapårvà duþkhàrtà bhayavyàkulalocanàþ 09,028.077d*0174_03 hariõà iva vitrastàþ prekùyamàõà di÷o da÷a 09,028.078a duryodhanasya sacivà ye ke cid ava÷eùitàþ 09,028.078c ràjadàràn upàdàya vyadhàvan nagaraü prati 09,028.079a pràptakàlam ahaü manye prave÷aü taiþ sahàbhibho 09,028.079c yudhiùñhiram anuj¤àpya bhãmasenaü tathaiva ca 09,028.080a etam arthaü mahàbàhur ubhayoþ sa nyavedayat 09,028.080c tasya prãto 'bhavad ràjà nityaü karuõavedità 09,028.080e pariùvajya mahàbàhur vai÷yàputraü vyasarjayat 09,028.081a tataþ sa ratham àsthàya drutam a÷vàn acodayat 09,028.081c asaübhàvitavàü÷ càpi ràjadàràn puraü prati 09,028.082a tai÷ caiva sahitaþ kùipram astaü gacchati bhàskare 09,028.082c praviùño hàstinapuraü bàùpakaõñho '÷rulocanaþ 09,028.083a apa÷yata mahàpràj¤aü viduraü sà÷rulocanam 09,028.083c ràj¤aþ samãpàn niùkràntaü ÷okopahatacetasam 09,028.084a tam abravãt satyadhçtiþ praõataü tv agrataþ sthitam 09,028.084c asmin kurukùaye vçtte diùñyà tvaü putra jãvasi 09,028.085a vinà ràj¤aþ prave÷àd vai kim asi tvam ihàgataþ 09,028.085c etan me kàraõaü sarvaü vistareõa nivedaya 09,028.086 yuyutsur uvàca 09,028.086a nihate ÷akunau tàta saj¤àtisutabàndhave 09,028.086c hata÷eùaparãvàro ràjà duryodhanas tataþ 09,028.086e svakaü sa hayam utsçjya pràïmukhaþ pràdravad bhayàt 09,028.087a apakrànte tu nçpatau skandhàvàranive÷anàt 09,028.087c bhayavyàkulitaü sarvaü pràdravan nagaraü prati 09,028.088a tato ràj¤aþ kalatràõi bhràtéõàü càsya sarva÷aþ 09,028.088c vàhaneùu samàropya stryadhyakùàþ pràdravan bhayàt 09,028.089a tato 'haü samanuj¤àpya ràjànaü sahake÷avam 09,028.089c praviùño hàstinapuraü rakùaül lokàd dhi vàcyatàm 09,028.090a etac chrutvà tu vacanaü vai÷yàputreõa bhàùitam 09,028.090c pràptakàlam iti j¤àtvà viduraþ sarvadharmavit 09,028.090e apåjayad ameyàtmà yuyutsuü vàkyakovidam 09,028.091a pràptakàlam idaü sarvaü bhavato bharatakùaye 09,028.091b*0175_01 saüsmçtaþ kuladharma÷ ca sànukro÷atayà tvayà 09,028.091b*0175_02 diùñyà tvàü tàta saügràmàd asmàd vãrakùayàt puram 09,028.091b*0175_03 samàgatam apa÷yàma hy aü÷umantam iva prajàþ 09,028.091b*0175_04 andhasya nçpater yaùñir lubdhasyàdãrghadar÷inaþ 09,028.091b*0175_05 bahu÷o yàcyamànasya daivopahatacetasaþ 09,028.091b*0175_06 tvam eko vyasanàrtasya dhriyase putra sarvadà 09,028.091c adya tvam iha vi÷ràntaþ ÷vo 'bhigantà yudhiùñhiram 09,028.092a etàvad uktvà vacanaü viduraþ sarvadharmavit 09,028.092b*0176_01 yuyutsuü preùayàm àsa svagçhaü yàhi putraka 09,028.092b*0176_02 yuyutsur api kùattàraü natvà svagçham àyayau 09,028.092c yuyutsuü samanuj¤àpya pravive÷a nçpakùayam 09,028.092d*0177_01 paurajànapadair duþkhàd dhà heti bhç÷anàditam 09,028.092d*0177_02 nirànandaü gata÷rãkaü hçtanàgam ivà÷ayam 09,028.092d*0177_03 ÷ånyaråpam apadhvastaü dçùñvà dhvastataro 'bhavat 09,028.092d*0177_04 viduraþ sarvadharmaj¤o viklavenàntaràtmanà 09,028.092d*0177_05 vive÷a nçpate ràjan ni÷a÷vàsa ÷anaiþ ÷anaiþ 09,028.092e yuyutsur api tàü ràtriü svagçhe nyavasat tadà 09,028.092f*0178_01 vandyamànaþ svakai÷ càpi nàbhyanandat suduþkhitaþ 09,028.092f*0178_02 cintayànaþ kùayaü tãvraü bharatànàü parasparam 09,029.000*0179_01 nàràyaõaü namaskçtya naraü caiva narottamam 09,029.000*0179_02 devãü sarasvatãü caiva tato jayam udãrayet 09,029.000*0180_00 saüjaya uvàca 09,029.000*0180_01 muhårtàd iva ràjendra sarvaü ÷ånyam adç÷yata 09,029.000*0180_02 mattavàraõasaüghuùñaü ÷ibiraü vidrute bale 09,029.000*0180_03 yatra ÷abdena mahatà nànvabudhyan mahàrathàþ 09,029.000*0180_04 tatra ÷abdaü na ÷çõumo manuùyasyàpi kasya cit 09,029.001 dhçtaràùñra uvàca 09,029.001a hateùu sarvasainyeùu pàõóuputrai raõàjire 09,029.001c mama sainyàva÷iùñàs te kim akurvata saüjaya 09,029.002a kçtavarmà kçpa÷ caiva droõaputra÷ ca vãryavàn 09,029.002c duryodhana÷ ca mandàtmà ràjà kim akarot tadà 09,029.003 saüjaya uvàca 09,029.003a saüpràdravatsu dàreùu kùatriyàõàü mahàtmanàm 09,029.003c vidrute ÷ibire ÷ånye bhç÷odvignàs trayo rathàþ 09,029.004a ni÷amya pàõóuputràõàü tadà vijayinàü svanam 09,029.004c vidrutaü ÷ibiraü dçùñvà sàyàhne ràjagçddhinaþ 09,029.004e sthànaü nàrocayaüs tatra tatas te hradam abhyayuþ 09,029.005a yudhiùñhiro 'pi dharmàtmà bhràtçbhiþ sahito raõe 09,029.005c hçùñaþ paryapatad ràjan duryodhanavadhepsayà 09,029.006a màrgamàõàs tu saükruddhàs tava putraü jayaiùiõaþ 09,029.006c yatnato 'nveùamàõàs tu naivàpa÷ya¤ janàdhipam 09,029.007a sa hi tãvreõa vegena gadàpàõir apàkramat 09,029.007b*0181_01 yadà duryodhano yuddhaü tyaktvà pattir apàkramat 09,029.007c taü hradaü pràvi÷ac càpi viùñabhyàpaþ svamàyayà 09,029.008a yadà tu pàõóavàþ sarve supari÷ràntavàhanàþ 09,029.008c tataþ sva÷ibiraü pràpya vyatiùñhan sahasainikàþ 09,029.009a tataþ kçpa÷ ca drauõi÷ ca kçtavarmà ca sàtvataþ 09,029.009c saüniviùñeùu pàrtheùu prayàtàs taü hradaü ÷anaiþ 09,029.010a te taü hradaü samàsàdya yatra ÷ete janàdhipaþ 09,029.010c abhyabhàùanta durdharùaü ràjànaü suptam ambhasi 09,029.011a ràjann uttiùñha yudhyasva sahàsmàbhir yudhiùñhiram 09,029.011c jitvà và pçthivãü bhuïkùva hato và svargam àpnuhi 09,029.012a teùàm api balaü sarvaü hataü duryodhana tvayà 09,029.012c pratirabdhà÷ ca bhåyiùñhaü ye ÷iùñàs tatra sainikàþ 09,029.013a na te vegaü viùahituü ÷aktàs tava vi÷àü pate 09,029.013c asmàbhir abhiguptasya tasmàd uttiùñha bhàrata 09,029.013d*0182_01 evam uktaþ pratyuvàca tàn sa tatra mahàrathàn 09,029.014 duryodhana uvàca 09,029.014a diùñyà pa÷yàmi vo muktàn ãdç÷àt puruùakùayàt 09,029.014c pàõóukauravasaümardàj jãvamànàn nararùabhàn 09,029.015a vijeùyàmo vayaü sarve vi÷ràntà vigataklamàþ 09,029.015c bhavanta÷ ca pari÷ràntà vayaü ca bhç÷avikùatàþ 09,029.015e udãrõaü ca balaü teùàü tena yuddhaü na rocaye 09,029.016a na tv etad adbhutaü vãrà yad vo mahad idaü manaþ 09,029.016c asmàsu ca parà bhaktir na tu kàlaþ paràkrame 09,029.017a vi÷ramyaikàü ni÷àm adya bhavadbhiþ sahito raõe 09,029.017c pratiyotsyàmy ahaü ÷atrå¤ ÷vo na me 'sty atra saü÷ayaþ 09,029.018 saüjaya uvàca 09,029.018a evam ukto 'bravãd drauõã ràjànaü yuddhadurmadam 09,029.018c uttiùñha ràjan bhadraü te vijeùyàmo raõe paràn 09,029.019a iùñàpårtena dànena satyena ca japena ca 09,029.019c ÷ape ràjan yathà hy adya nihaniùyàmi somakàn 09,029.020a mà sma yaj¤akçtàü prãtiü pràpnuyàü sajjanocitàm 09,029.020c yadãmàü rajanãü vyuùñàü na nihanmi paràn raõe 09,029.021a nàhatvà sarvapà¤càlàn vimokùye kavacaü vibho 09,029.021c iti satyaü bravãmy etat tan me ÷çõu janàdhipa 09,029.022a teùu saübhàùamàõeùu vyàdhàs taü de÷am àyayuþ 09,029.022c màüsabhàrapari÷ràntàþ pànãyàrthaü yadçcchayà 09,029.023a te hi nityaü mahàràja bhãmasenasya lubdhakàþ 09,029.023c màüsabhàràn upàjahrur bhaktyà paramayà vibho 09,029.024a te tatra viùñhitàs teùàü sarvaü tad vacanaü rahaþ 09,029.024c duryodhanavaca÷ caiva ÷u÷ruvuþ saügatà mithaþ 09,029.025a te 'pi sarve maheùvàsà ayuddhàrthini kaurave 09,029.025c nirbandhaü paramaü cakrus tadà vai yuddhakàïkùiõaþ 09,029.026a tàüs tathà samudãkùyàtha kauravàõàü mahàrathàn 09,029.026c ayuddhamanasaü caiva ràjànaü sthitam ambhasi 09,029.027a teùàü ÷rutvà ca saüvàdaü ràj¤a÷ ca salile sataþ 09,029.027c vyàdhàbhyajànan ràjendra salilasthaü suyodhanam 09,029.028a te pårvaü pàõóuputreõa pçùñà hy àsan sutaü tava 09,029.028c yadçcchopagatàs tatra ràjànaü parimàrgitàþ 09,029.029a tatas te pàõóuputrasya smçtvà tad bhàùitaü tadà 09,029.029c anyonyam abruvan ràjan mçgavyàdhàþ ÷anair idam 09,029.030a duryodhanaü khyàpayàmo dhanaü dàsyati pàõóavaþ 09,029.030c suvyaktam iti naþ khyàto hrade duryodhano nçpaþ 09,029.031a tasmàd gacchàmahe sarve yatra ràjà yudhiùñhiraþ 09,029.031c àkhyàtuü salile suptaü duryodhanam amarùaõam 09,029.032a dhçtaràùñràtmajaü tasmai bhãmasenàya dhãmate 09,029.032c ÷ayànaü salile sarve kathayàmo dhanurbhçte 09,029.033a sa no dàsyati suprãto dhanàni bahulàny uta 09,029.033c kiü no màüsena ÷uùkeõa parikliùñena ÷oùiõà 09,029.034a evam uktvà tato vyàdhàþ saüprahçùñà dhanàrthinaþ 09,029.034c màüsabhàràn upàdàya prayayuþ ÷ibiraü prati 09,029.035a pàõóavà÷ ca mahàràja labdhalakùàþ prahàriõaþ 09,029.035c apa÷yamànàþ samare duryodhanam avasthitam 09,029.036a nikçtes tasya pàpasya te pàraü gamanepsavaþ 09,029.036c càràn saüpreùayàm àsuþ samantàt tad raõàjiram 09,029.037a àgamya tu tataþ sarve naùñaü duryodhanaü nçpam 09,029.037c nyavedayanta sahità dharmaràjasya sainikàþ 09,029.038a teùàü tad vacanaü ÷rutvà càràõàü bharatarùabha 09,029.038c cintàm abhyagamat tãvràü ni÷a÷vàsa ca pàrthivaþ 09,029.038d*0183_01 ari÷eùe bhavati tu saüdigdho vijayo bhavet 09,029.038d*0183_02 ràjyaü labhe kathaü tad dhi påjitaü vijayàdibhiþ 09,029.039a atha sthitànàü pàõóånàü dãnànàü bharatarùabha 09,029.039c tasmàd de÷àd apakramya tvarità lubdhakà vibho 09,029.040a àjagmuþ ÷ibiraü hçùñà dçùñvà duryodhanaü nçpam 09,029.040c vàryamàõàþ praviùñà÷ ca bhãmasenasya pa÷yataþ 09,029.041a te tu pàõóavam àsàdya bhãmasenaü mahàbalam 09,029.041c tasmai tat sarvam àcakhyur yad vçttaü yac ca vai ÷rutam 09,029.042a tato vçkodaro ràjan dattvà teùàü dhanaü bahu 09,029.042c dharmaràjàya tat sarvam àcacakùe paraütapaþ 09,029.043a asau duryodhano ràjan vij¤àto mama lubdhakaiþ 09,029.043c saüstabhya salilaü ÷ete yasyàrthe paritapyase 09,029.044a tad vaco bhãmasenasya priyaü ÷rutvà vi÷àü pate 09,029.044c ajàta÷atruþ kaunteyo hçùño 'bhåt saha sodaraiþ 09,029.045a taü ca ÷rutvà maheùvàsaü praviùñaü salilahradam 09,029.045c kùipram eva tato 'gacchat puraskçtya janàrdanam 09,029.046a tataþ kilakilà÷abdaþ pràduràsãd vi÷àü pate 09,029.046c pàõóavànàü prahçùñànàü pà¤càlànàü ca sarva÷aþ 09,029.047a siühanàdàüs tata÷ cakruþ kùveóàü÷ ca bharatarùabha 09,029.047c tvaritàþ kùatriyà ràja¤ jagmur dvaipàyanaü hradam 09,029.048a j¤àtaþ pàpo dhàrtaràùñro dçùña÷ cety asakçd raõe 09,029.048c pràkro÷an somakàs tatra hçùñaråpàþ samantataþ 09,029.049a teùàm à÷u prayàtànàü rathànàü tatra veginàm 09,029.049c babhåva tumulaþ ÷abdo divaspçk pçthivãpate 09,029.050a duryodhanaü parãpsantas tatra tatra yudhiùñhiram 09,029.050c anvayus tvaritàs te vai ràjànaü ÷ràntavàhanàþ 09,029.051a arjuno bhãmasena÷ ca màdrãputrau ca pàõóavau 09,029.051c dhçùñadyumna÷ ca pà¤càlyaþ ÷ikhaõóã càparàjitaþ 09,029.052a uttamaujà yudhàmanyuþ sàtyaki÷ càparàjitaþ 09,029.052c pà¤càlànàü ca ye ÷iùñà draupadeyà÷ ca bhàrata 09,029.052e hayà÷ ca sarve nàgà÷ ca ÷ata÷a÷ ca padàtayaþ 09,029.053a tataþ pràpto mahàràja dharmaputro yudhiùñhiraþ 09,029.053c dvaipàyanahradaü khyàtaü yatra duryodhano 'bhavat 09,029.054a ÷ãtàmalajalaü hçdyaü dvitãyam iva sàgaram 09,029.054c màyayà salilaü stabhya yatràbhåt te sutaþ sthitaþ 09,029.055a atyadbhutena vidhinà daivayogena bhàrata 09,029.055c salilàntargataþ ÷ete durdar÷aþ kasya cit prabho 09,029.055e mànuùasya manuùyendra gadàhasto janàdhipaþ 09,029.056a tato duryodhano ràjà salitàntargato vasan 09,029.056c ÷u÷ruve tumulaü ÷abdaü jaladopamaniþsvanam 09,029.057a yudhiùñhiras tu ràjendra hradaü taü saha sodaraiþ 09,029.057c àjagàma mahàràja tava putravadhàya vai 09,029.058a mahatà ÷aïkhanàdena rathanemisvanena ca 09,029.058c uddhunvaü÷ ca mahàreõuü kampayaü÷ càpi medinãm 09,029.059a yaudhiùñhirasya sainyasya ÷rutvà ÷abdaü mahàrathàþ 09,029.059c kçtavarmà kçpo drauõã ràjànam idam abruvan 09,029.060a ime hy àyànti saühçùñàþ pàõóavà jitakà÷inaþ 09,029.060c apayàsyàmahe tàvad anujànàtu no bhavàn 09,029.061a duryodhanas tu tac chrutvà teùàü tatra ya÷asvinàm 09,029.061c tathety uktvà hradaü taü vai màyayàstambhayat prabho 09,029.062a te tv anuj¤àpya ràjànaü bhç÷aü ÷okaparàyaõàþ 09,029.062c jagmur dåraü mahàràja kçpaprabhçtayo rathàþ 09,029.063a te gatvà dåram adhvànaü nyagrodhaü prekùya màriùa 09,029.063c nyavi÷anta bhç÷aü ÷ràntà÷ cintayanto nçpaü prati 09,029.064a viùñabhya salilaü supto dhàrtaràùñro mahàbalaþ 09,029.064c pàõóavà÷ càpi saüpràptàs taü de÷aü yuddham ãpsavaþ 09,029.065a kathaü nu yuddhaü bhavità kathaü ràjà bhaviùyati 09,029.065c kathaü nu pàõóavà ràjan pratipatsyanti kauravam 09,029.066a ity evaü cintayantas te rathebhyo '÷vàn vimucya ha 09,029.066c tatràsàü cakrire ràjan kçpaprabhçtayo rathàþ 09,030.001 saüjaya uvàca 09,030.001a tatas teùv apayàteùu ratheùu triùu pàõóavàþ 09,030.001c taü hradaü pratyapadyanta yatra duryodhano 'bhavat 09,030.002a àsàdya ca kuru÷reùñha tadà dvaipàyanahradam 09,030.002c stambhitaü dhàrtaràùñreõa dçùñvà taü salilà÷ayam 09,030.002e vàsudevam idaü vàkyam abravãt kurunandanaþ 09,030.003a pa÷yemàü dhàrtaràùñreõa màyàm apsu prayojitàm 09,030.003c viùñabhya salilaü ÷ete nàsya mànuùato bhayam 09,030.004a daivãü màyàm imàü kçtvà salilàntargato hy ayam 09,030.004c nikçtyà nikçtipraj¤o na me jãvan vimokùyate 09,030.005a yady asya samare sàhyaü kurute vajrabhçt svayam 09,030.005c tathàpy enaü hataü yuddhe loko drakùyati màdhava 09,030.006 ÷rãvàsudeva uvàca 09,030.006a màyàvina imàü màyàü màyayà jahi bhàrata 09,030.006c màyàvã màyayà vadhyaþ satyam etad yudhiùñhira 09,030.007a kriyàbhyupàyair bahulair màyàm apsu prayojya ha 09,030.007c jahi tvaü bharata÷reùñha pàpàtmànaü suyodhanam 09,030.008a kriyàbhyupàyair indreõa nihatà daityadànavàþ 09,030.008c kriyàbhyupàyair bahubhir balir baddho mahàtmanà 09,030.009a kriyàbhyupàyaiþ pårvaü hi hiraõyàkùo mahàsuraþ 09,030.009c hiraõyaka÷ipu÷ caiva kriyayaiva niùåditau 09,030.009e vçtra÷ ca nihato ràjan kriyayaiva na saü÷ayaþ 09,030.010a tathà paulastyatanayo ràvaõo nàma ràkùasaþ 09,030.010c ràmeõa nihato ràjan sànubandhaþ sahànugaþ 09,030.010e kriyayà yogam àsthàya tathà tvam api vikrama 09,030.011a kriyàbhyupàyair nihato mayà ràjan puràtane 09,030.011c tàraka÷ ca mahàdaityo vipracitti÷ ca vãryavàn 09,030.012a vàtàpir ilvala÷ caiva tri÷irà÷ ca tathà vibho 09,030.012c sundopasundàv asurau kriyayaiva niùåditau 09,030.012d*0184_01 tàraka÷ ca mahàdaityo hy andhaka÷ ca niùåditaþ 09,030.013a kriyàbhyupàyair indreõa tridivaü bhujyate vibho 09,030.013c kriyà balavatã ràjan nànyat kiü cid yudhiùñhira 09,030.014a daityà÷ ca dànavà÷ caiva ràkùasàþ pàrthivàs tathà 09,030.014c kriyàbhyupàyair nihatàþ kriyàü tasmàt samàcara 09,030.015 saüjaya uvàca 09,030.015a ity ukto vàsudevena pàõóavaþ saü÷itavrataþ 09,030.015c jalasthaü taü mahàràja tava putraü mahàbalam 09,030.015e abhyabhàùata kaunteyaþ prahasann iva bhàrata 09,030.016a suyodhana kimartho 'yam àrambho 'psu kçtas tvayà 09,030.016c sarvaü kùatraü ghàtayitvà svakulaü ca vi÷àü pate 09,030.017a jalà÷ayaü praviùño 'dya và¤cha¤ jãvitam àtmanaþ 09,030.017c uttiùñha ràjan yudhyasva sahàsmàbhiþ suyodhana 09,030.018a sa ca darpo nara÷reùñha sa ca mànaþ kva te gataþ 09,030.018c yas tvaü saüstabhya salilaü bhãto ràjan vyavasthitaþ 09,030.019a sarve tvàü ÷åra ity eva janà jalpanti saüsadi 09,030.019c vyarthaü tad bhavato manye ÷auryaü salila÷àyinaþ 09,030.020a uttiùñha ràjan yudhyasva kùatriyo 'si kulodbhavaþ 09,030.020c kauraveyo vi÷eùeõa kule janma ca saüsmara 09,030.021a sa kathaü kaurave vaü÷e pra÷aüsa¤ janma càtmanaþ 09,030.021c yuddhàd bhãtas tatas toyaü pravi÷ya pratitiùñhasi 09,030.022a ayuddham avyavasthànaü naiùa dharmaþ sanàtanaþ 09,030.022c anàryajuùñam asvargyaü raõe ràjan palàyanam 09,030.023a kathaü pàram agatvà hi yuddhe tvaü vai jijãviùuþ 09,030.023c imàn nipatitàn dçùñvà putràn bhràtén pitéüs tathà 09,030.024a saübandhino vayasyàü÷ ca màtulàn bàndhavàüs tathà 09,030.024c ghàtayitvà kathaü tàta hrade tiùñhasi sàüpratam 09,030.025a ÷åramànã na ÷åras tvaü mithyà vadasi bhàrata 09,030.025c ÷åro 'ham iti durbuddhe sarvalokasya ÷çõvataþ 09,030.026a na hi ÷åràþ palàyante ÷atrån dçùñvà kathaü cana 09,030.026c bråhi và tvaü yayà dhçtyà ÷åra tyajasi saügaram 09,030.027a sa tvam uttiùñha yudhyasva vinãya bhayam àtmanaþ 09,030.027c ghàtayitvà sarvasainyaü bhràtéü÷ caiva suyodhana 09,030.028a nedànãü jãvite buddhiþ kàryà dharmacikãrùayà 09,030.028c kùatradharmam apà÷ritya tvadvidhena suyodhana 09,030.029a yat tat karõam upà÷ritya ÷akuniü càpi saubalam 09,030.029c amartya iva saümohàt tvam àtmànaü na buddhavàn 09,030.030a tat pàpaü sumahat kçtvà pratiyudhyasva bhàrata 09,030.030c kathaü hi tvadvidho mohàd rocayeta palàyanam 09,030.031a kva te tat pauruùaü yàtaü kva ca mànaþ suyodhana 09,030.031c kva ca vikràntatà yàtà kva ca visphårjitaü mahat 09,030.032a kva te kçtàstratà yàtà kiü ca ÷eùe jalà÷aye 09,030.032c sa tvam uttiùñha yudhyasva kùatradharmeõa bhàrata 09,030.033a asmàn và tvaü paràjitya pra÷àdhi pçthivãm imàm 09,030.033c atha và nihato 'smàbhir bhåmau svapsyasi bhàrata 09,030.034a eùa te prathamo dharmaþ sçùño dhàtrà mahàtmanà 09,030.034c taü kuruùva yathàtathyaü ràjà bhava mahàratha 09,030.034d*0185_00 saüjaya uvàca 09,030.034d*0185_01 evam ukto mahàràja dharmaputreõa dhãmatà 09,030.034d*0185_02 salilasthas tava suta idaü vacanam abravãt 09,030.035 duryodhana uvàca 09,030.035a naitac citraü mahàràja yad bhãþ pràõinam àvi÷et 09,030.035c na ca pràõabhayàd bhãto vyapayàto 'smi bhàrata 09,030.036a aratha÷ càniùaïgã ca nihataþ pàrùõisàrathiþ 09,030.036c eka÷ càpy agaõaþ saükhye pratyà÷vàsam arocayam 09,030.037a na pràõahetor na bhayàn na viùàdàd vi÷àü pate 09,030.037c idam ambhaþ praviùño 'smi ÷ramàt tv idam anuùñhitam 09,030.038a tvaü cà÷vasihi kaunteya ye càpy anugatàs tava 09,030.038c aham utthàya vaþ sarvàn pratiyotsyàmi saüyuge 09,030.039 yudhiùñhira uvàca 09,030.039a à÷vastà eva sarve sma ciraü tvàü mçgayàmahe 09,030.039c tad idànãü samuttiùñha yudhyasveha suyodhana 09,030.040a hatvà và samare pàrthàn sphãtaü ràjyam avàpnuhi 09,030.040c nihato và raõe 'smàbhir vãralokam avàpsyasi 09,030.041 duryodhana uvàca 09,030.041a yadarthaü ràjyam icchàmi kuråõàü kurunandana 09,030.041c ta ime nihatàþ sarve bhràtaro me jane÷vara 09,030.042a kùãõaratnàü ca pçthivãü hatakùatriyapuügavàm 09,030.042c nàbhyutsahàmy ahaü bhoktuü vidhavàm iva yoùitam 09,030.043a adyàpi tv aham à÷aüse tvàü vijetuü yudhiùñhira 09,030.043c bhaïktvà pà¤càlapàõóånàm utsàhaü bharatarùabha 09,030.044a na tv idànãm ahaü manye kàryaü yuddhena karhi cit 09,030.044c droõe karõe ca saü÷ànte nihate ca pitàmahe 09,030.045a astv idànãm iyaü ràjan kevalà pçthivã tava 09,030.045c asahàyo hi ko ràjà ràjyam icchet pra÷àsitum 09,030.046a suhçdas tàdç÷àn hitvà putràn bhràtén pitén api 09,030.046c bhavadbhi÷ ca hçte ràjye ko nu jãveta màdç÷aþ 09,030.047a ahaü vanaü gamiùyàmi hy ajinaiþ prativàsitaþ 09,030.047c ratir hi nàsti me ràjye hatapakùasya bhàrata 09,030.048a hatabàndhavabhåyiùñhà hatà÷và hataku¤jarà 09,030.048c eùà te pçthivã ràjan bhuïkùvainàü vigatajvaraþ 09,030.049a vanam eva gamiùyàmi vasàno mçgacarmaõã 09,030.049c na hi me nirjitasyàsti jãvite 'dya spçhà vibho 09,030.050a gaccha tvaü bhuïkùva ràjendra pçthivãü nihate÷varàm 09,030.050c hatayodhàü naùñaratnàü kùãõavapràü yathàsukham 09,030.050d*0186_00 saüjaya uvàca 09,030.050d*0186_01 duryodhanaü tava sutaü salilasthaü mahàya÷àþ 09,030.050d*0186_02 ÷rutvà tu karuõaü vàkyam abhàùata yudhiùñhiraþ 09,030.051 yudhiùñhira uvàca 09,030.051a àrtapralàpàn mà tàta salilasthaþ prabhàùathàþ 09,030.051c naitan manasi me ràjan và÷itaü ÷akuner iva 09,030.052a yadi càpi samarthaþ syàs tvaü dànàya suyodhana 09,030.052c nàham iccheyam avaniü tvayà dattàü pra÷àsitum 09,030.053a adharmeõa na gçhõãyàü tvayà dattàü mahãm imàm 09,030.053c na hi dharmaþ smçto ràjan kùatriyasya pratigrahaþ 09,030.054a tvayà dattàü na ceccheyaü pçthivãm akhilàm aham 09,030.054c tvàü tu yuddhe vinirjitya bhoktàsmi vasudhàm imàm 09,030.055a anã÷vara÷ ca pçthivãü kathaü tvaü dàtum icchasi 09,030.055c tvayeyaü pçthivã ràjan kiü na dattà tadaiva hi 09,030.056a dharmato yàcamànànàü ÷amàrthaü ca kulasya naþ 09,030.056c vàrùõeyaü prathamaü ràjan pratyàkhyàya mahàbalam 09,030.057a kim idànãü dadàsi tvaü ko hi te cittavibhramaþ 09,030.057c abhiyuktas tu ko ràjà dàtum icched dhi medinãm 09,030.058a na tvam adya mahãü dàtum ã÷aþ kauravanandana 09,030.058c àcchettuü và balàd ràjan sa kathaü dàtum icchasi 09,030.058e màü tu nirjitya saügràme pàlayemàü vasuüdharàm 09,030.059a såcyagreõàpi yad bhåmer api dhrãyeta bhàrata 09,030.059c tanmàtram api no mahyaü na dadàti purà bhavàn 09,030.060a sa kathaü pçthivãm etàü pradadàsi vi÷àü pate 09,030.060c såcyagraü nàtyajaþ pårvaü sa kathaü tyajasi kùitim 09,030.061a evam ai÷varyam àsàdya pra÷àsya pçthivãm imàm 09,030.061c ko hi måóho vyavasyeta ÷atror dàtuü vasuüdharàm 09,030.062a tvaü tu kevalamaurkhyeõa vimåóho nàvabudhyase 09,030.062c pçthivãü dàtukàmo 'pi jãvitenàdya mokùyase 09,030.063a asmàn và tvaü paràjitya pra÷àdhi pçthivãm imàm 09,030.063c atha và nihato 'smàbhir vraja lokàn anuttamàn 09,030.064a àvayor jãvato ràjan mayi ca tvayi ca dhruvam 09,030.064c saü÷ayaþ sarvabhåtànàü vijaye no bhaviùyati 09,030.065a jãvitaü tava duùpraj¤a mayi saüprati vartate 09,030.065c jãvayeyaü tv ahaü kàmaü na tu tvaü jãvituü kùamaþ 09,030.066a dahane hi kçto yatnas tvayàsmàsu vi÷eùataþ 09,030.066c à÷ãviùair viùai÷ càpi jale càpi prave÷anaiþ 09,030.066e tvayà vinikçtà ràjan ràjyasya haraõena ca 09,030.066f*0187_01 apriyàõàü ca vacanair draupadyàþ karùaõena ca 09,030.066f*0188_01 asaübaddhapralàpàc ca vanavàsàbhisaü÷rayàt 09,030.066f*0189_01 hradàn niùkramya yudhyasva tataþ ÷reyo bhaviùyati 09,030.067a etasmàt kàraõàt pàpa jãvitaü te na vidyate 09,030.067c uttiùñhottiùñha yudhyasva tat te ÷reyo bhaviùyati 09,030.068 saüjaya uvàca 09,030.068a evaü tu vividhà vàco jayayuktàþ punaþ punaþ 09,030.068c kãrtayanti sma te vãràs tatra tatra janàdhipa 09,031.001 dhçtaràùñra uvàca 09,031.001a evaü saütarjyamànas tu mama putro mahãpatiþ 09,031.001c prakçtyà manyumàn vãraþ katham àsãt paraütapaþ 09,031.002a na hi saütarjanà tena ÷rutapårvà kadà cana 09,031.002c ràjabhàvena mànya÷ ca sarvalokasya so 'bhavat 09,031.002d*0190_01 yasyàtapatracchàyàpi svakà bhànos tathà prabhà 09,031.002d*0190_02 khedàyaivàbhimànitvàt sahet saivaü kathaü giraþ 09,031.003a iyaü ca pçthivã sarvà samlecchàñavikà bhç÷am 09,031.003c prasàdàd dhriyate yasya pratyakùaü tava saüjaya 09,031.004a sa tathà tarjyamànas tu pàõóuputrair vi÷eùataþ 09,031.004c vihãna÷ ca svakair bhçtyair nirjane càvçto bhç÷am 09,031.005a ÷rutvà sa kañukà vàco jayayuktàþ punaþ punaþ 09,031.005c kim abravãt pàõóaveyàüs tan mamàcakùva saüjaya 09,031.006 saüjaya uvàca 09,031.006a tarjyamànas tadà ràjann udakasthas tavàtmajaþ 09,031.006c yudhiùñhireõa ràjendra bhràtçbhiþ sahitena ha 09,031.007a ÷rutvà sa kañukà vàco viùamastho janàdhipaþ 09,031.007c dãrgham uùõaü ca niþ÷vasya salilasthaþ punaþ punaþ 09,031.008a salilàntargato ràjà dhunvan hastau punaþ punaþ 09,031.008c mana÷ cakàra yuddhàya ràjànaü càbhyabhàùata 09,031.009a yåyaü sasuhçdaþ pàrthàþ sarve sarathavàhanàþ 09,031.009c aham ekaþ paridyåno viratho hatavàhanaþ 09,031.010a àtta÷astrai rathagatair bahubhiþ parivàritaþ 09,031.010c katham ekaþ padàtiþ sann a÷astro yoddhum utsahe 09,031.011a ekaikena tu màü yåyaü yodhayadhvaü yudhiùñhira 09,031.011c na hy eko bahubhir vãrair nyàyyaü yodhayituü yudhi 09,031.012a vi÷eùato vikavacaþ ÷rànta÷ càpaþ samà÷ritaþ 09,031.012c bhç÷aü vikùatagàtra÷ ca ÷ràntavàhanasainikaþ 09,031.013a na me tvatto bhayaü ràjan na ca pàrthàd vçkodaràt 09,031.013c phalgunàd vàsudevàd và pà¤càlebhyo 'tha và punaþ 09,031.014a yamàbhyàü yuyudhànàd và ye cànye tava sainikàþ 09,031.014c ekaþ sarvàn ahaü kruddho na tàn yoddhum ihotsahe 09,031.015a dharmamålà satàü kãrtir manuùyàõàü janàdhipa 09,031.015c dharmaü caiveha kãrtiü ca pàlayan prabravãmy aham 09,031.016a aham utthàya vaþ sarvàn pratiyotsyàmi saüyuge 09,031.016c anvaü÷àbhyàgatàn sarvàn çtån saüvatsaro yathà 09,031.017a adya vaþ sarathàn sà÷vàn a÷astro viratho 'pi san 09,031.017c nakùatràõãva sarvàõi savità ràtrisaükùaye 09,031.017e tejasà nà÷ayiùyàmi sthirãbhavata pàõóavàþ 09,031.018a adyànçõyaü gamiùyàmi kùatriyàõàü ya÷asvinàm 09,031.018c bàhlãkadroõabhãùmàõàü karõasya ca mahàtmanaþ 09,031.019a jayadrathasya ÷årasya bhagadattasya cobhayoþ 09,031.019c madraràjasya ÷alyasya bhåri÷ravasa eva ca 09,031.020a putràõàü bharata÷reùñha ÷akuneþ saubalasya ca 09,031.020c mitràõàü suhçdàü caiva bàndhavànàü tathaiva ca 09,031.021a ànçõyam adya gacchàmi hatvà tvàü bhràtçbhiþ saha 09,031.021c etàvad uktvà vacanaü viraràma janàdhipaþ 09,031.021d*0191_01 salilàntargataþ ÷rãmàn putro duryodhanas tava 09,031.022 yudhiùñhira uvàca 09,031.022a diùñyà tvam api jànãùe kùatradharmaü suyodhana 09,031.022c diùñyà te vartate buddhir yuddhàyaiva mahàbhuja 09,031.023a diùñyà ÷åro 'si kauravya diùñyà jànàsi saügaram 09,031.023c yas tvam eko hi naþ sarvàn saüyuge yoddhum icchasi 09,031.024a eka ekena saügamya yat te saümatam àyudham 09,031.024c tat tvam àdàya yudhyasva prekùakàs te vayaü sthitàþ 09,031.025a ayam iùñaü ca te kàmaü vãra bhåyo dadàmy aham 09,031.025c hatvaikaü bhavato ràjyaü hato và svargam àpnuhi 09,031.025d*0192_01 tatroccai÷ cukru÷uþ siddhàs tasya vàkyàntare nçpa 09,031.026 duryodhana uvàca 09,031.026a eka÷ ced yoddhum àkrande varo 'dya mama dãyate 09,031.026c àyudhànàm iyaü càpi vçtà tvatsaümate gadà 09,031.027a bhràtéõàü bhavatàm ekaþ ÷akyaü màü yo 'bhimanyate 09,031.027c padàtir gadayà saükhye sa yudhyatu mayà saha 09,031.028a vçttàni rathayuddhàni vicitràõi pade pade 09,031.028c idam ekaü gadàyuddhaü bhavatv adyàdbhutaü mahat 09,031.029a annànàm api paryàyaü kartum icchanti mànavàþ 09,031.029c yuddhànàm api paryàyo bhavatv anumate tava 09,031.030a gadayà tvàü mahàbàho vijeùyàmi sahànujam 09,031.030c pà¤càlàn sç¤jayàü÷ caiva ye cànye tava sainikàþ 09,031.030d*0193_01 na hi me saübhramo jàtu ÷akràd api yudhiùñhira 09,031.031 yudhiùñhira uvàca 09,031.031a uttiùñhottiùñha gàndhàre màü yodhaya suyodhana 09,031.031c eka ekena saügamya saüyuge gadayà balã 09,031.032a puruùo bhava gàndhàre yudhyasva susamàhitaþ 09,031.032c adya te jãvitaü nàsti yady api tvaü manojavaþ 09,031.033 saüjaya uvàca 09,031.033a etat sa nara÷àrdålo nàmçùyata tavàtmajaþ 09,031.033c salilàntargataþ ÷vabhre mahànàga iva ÷vasan 09,031.034a tathàsau vàkpratodena tudyamànaþ punaþ punaþ 09,031.034c vàcaü na mamçùe dhãmàn uttamà÷vaþ ka÷àm iva 09,031.035a saükùobhya salilaü vegàd gadàm àdàya vãryavàn 09,031.035c adrisàramayãü gurvãü kà¤canàïgadabhåùaõàm 09,031.035e antarjalàt samuttasthau nàgendra iva niþ÷vasan 09,031.036a sa bhittvà stambhitaü toyaü skandhe kçtvàyasãü gadàm 09,031.036c udatiùñhata putras te pratapan ra÷mimàn iva 09,031.037a tataþ ÷aikyàyasãü gurvãü jàtaråpapariùkçtàm 09,031.037c gadàü paràmç÷ad dhãmàn dhàrtaràùñro mahàbalaþ 09,031.038a gadàhastaü tu taü dçùñvà sa÷çïgam iva parvatam 09,031.038c prajànàm iva saükruddhaü ÷ålapàõim avasthitam 09,031.038e sagado bhàrato bhàti pratapan bhàskaro yathà 09,031.039a tam uttãrõaü mahàbàhuü gadàhastam ariüdamam 09,031.039c menire sarvabhåtàni daõóahastam ivàntakam 09,031.040a vajrahastaü yathà ÷akraü ÷ålahastaü yathà haram 09,031.040c dadç÷uþ sarvapà¤càlàþ putraü tava janàdhipa 09,031.041a tam uttãrõaü tu saüprekùya samahçùyanta sarva÷aþ 09,031.041c pà¤càlàþ pàõóaveyà÷ ca te 'nyonyasya talàn daduþ 09,031.042a avahàsaü tu taü matvà putro duryodhanas tava 09,031.042c udvçtya nayane kruddho didhakùur iva pàõóavàn 09,031.043a tri÷ikhàü bhrukuñãü kçtvà saüdaùñada÷anacchadaþ 09,031.043c pratyuvàca tatas tàn vai pàõóavàn sahake÷avàn 09,031.044a avahàsasya vo 'syàdya prativaktàsmi pàõóavàþ 09,031.044c gamiùyatha hatàþ sadyaþ sapà¤càlà yamakùayam 09,031.045a utthitas tu jalàt tasmàt putro duryodhanas tava 09,031.045c atiùñhata gadàpàõã rudhireõa samukùitaþ 09,031.046a tasya ÷oõitadigdhasya salilena samukùitam 09,031.046c ÷arãraü sma tadà bhàti sravann iva mahãdharaþ 09,031.047a tam udyatagadaü vãraü menire tatra pàõóavàþ 09,031.047c vaivasvatam iva kruddhaü kiükarodyatapàõinam 09,031.048a sa meghaninado harùàn nadann iva ca govçùaþ 09,031.048c àjuhàva tataþ pàrthàn gadayà yudhi vãryavàn 09,031.049 duryodhana uvàca 09,031.049a ekaikena ca màü yåyam àsãdata yudhiùñhira 09,031.049c na hy eko bahubhir nyàyyo vãra yodhayituü yudhi 09,031.050a nyastavarmà vi÷eùeõa ÷rànta÷ càpsu pariplutaþ 09,031.050c bhç÷aü vikùatagàtra÷ ca hatavàhanasainikaþ 09,031.050d*0194_01 sarvopakaraõair hãnaü varma÷astràstravarjitam 09,031.050d*0194_02 ekàkinaü yudhyamànaü pa÷yantu divi devatàþ 09,031.050d*0195_01 ava÷yam eva yoddhavyaü sarvair eva mayà saha 09,031.050d*0195_02 yuktaü tv ayuktam ity etad vetsi tvaü caiva sarvadà 09,031.051 yudhiùñhira uvàca 09,031.051a nàbhåd iyaü tava praj¤à katham evaü suyodhana 09,031.051c yadàbhimanyuü bahavo jaghnur yudhi mahàrathàþ 09,031.051d*0196_01 kùatradharmaü bhç÷aü kråraü nirapekùaü sunirghçõam 09,031.051d*0196_02 anyathà tu kathaü hanyur abhimanyuü tathàgatam 09,031.051d*0196_03 sarve bhavanto dharmaj¤àþ sarve ÷åràs tanutyajaþ 09,031.051d*0196_04 nyàyena yudhyatàü proktà ÷akralokagatiþ parà 09,031.051d*0196_05 yady ekas tu na hantavyo bahubhir dharma eva tu 09,031.051d*0196_06 tadàbhimanyuü bahavo nijaghnus tvanmate katham 09,031.051d*0196_07 sarvo vimç÷ate jantuþ kçcchrastho dharmadar÷anam 09,031.051d*0196_08 padastho vihitaü dvàraü paralokasya pa÷yati 09,031.052a àmu¤ca kavacaü vãra mårdhajàn yamayasva ca 09,031.052c yac cànyad api te nàsti tad apy àdatsva bhàrata 09,031.052d*0197_01 iùuü pràsaü gadàü vàpi varaü bhåyo dadàmy aham 09,031.052e imam ekaü ca te kàmaü vãra bhåyo dadàmy aham 09,031.053a pa¤cànàü pàõóaveyànàü yena yoddhum ihecchasi 09,031.053c taü hatvà vai bhavàn ràjà hato và svargam àpnuhi 09,031.053e çte ca jãvitàd vãra yuddhe kiü kurma te priyam 09,031.054 saüjaya uvàca 09,031.054a tatas tava suto ràjan varma jagràha kà¤canam 09,031.054c vicitraü ca ÷irastràõaü jàmbånadapariùkçtam 09,031.055a so 'vabaddha÷irastràõaþ ÷ubhakà¤canavarmabhçt 09,031.055c raràja ràjan putras te kà¤canaþ ÷ailaràó iva 09,031.056a saünaddhaþ sa gadã ràjan sajjaþ saügràmamårdhani 09,031.056c abravãt pàõóavàn sarvàn putro duryodhanas tava 09,031.057a bhràtéõàü bhavatàm eko yudhyatàü gadayà mayà 09,031.057c sahadevena và yotsye bhãmena nakulena và 09,031.058a atha và phalgunenàdya tvayà và bharatarùabha 09,031.058c yotsye 'haü saügaraü pràpya vijeùye ca raõàjire 09,031.059a aham adya gamiùyàmi vairasyàntaü sudurgamam 09,031.059c gadayà puruùavyàghra hemapaññavinaddhayà 09,031.060a gadàyuddhe na me ka÷ cit sadç÷o 'stãti cintaya 09,031.060c gadayà vo haniùyàmi sarvàn eva samàgatàn 09,031.060d*0198_01 na me samarthàþ sarve vai yoddhuü nyàyena ke cana 09,031.060d*0198_02 na yuktam àtmanà vaktum evaü garvoddhataü vacaþ 09,031.060d*0198_03 atha và saphalaü hy etat kariùye bhavatàü puraþ 09,031.060d*0198_04 asmin muhårte satyaü và mithyà vaitad bhaviùyati 09,031.060e gçhõàtu sa gadàü yo vai yudhyate 'dya mayà saha 09,032.001 saüjaya uvàca 09,032.001a evaü duryodhane ràjan garjamàne muhur muhuþ 09,032.001c yudhiùñhirasya saükruddho vàsudevo 'bravãd idam 09,032.002a yadi nàma hy ayaü yuddhe varayet tvàü yudhiùñhira 09,032.002c arjunaü nakulaü vàpi sahadevam athàpi và 09,032.003a kim idaü sàhasaü ràjaüs tvayà vyàhçtam ãdç÷am 09,032.003c ekam eva nihatyàjau bhava ràjà kuruùv iti 09,032.004a etena hi kçtà yogyà varùàõãha trayoda÷a 09,032.004b*0199_01 yat tvayà hi kçtaü pårvaü bhãmasenajighàüsayà 09,032.004b*0199_02 tasyàdya kàryavçttasya vàkyasyànçõyatàü vraja 09,032.004c àyase puruùe ràjan bhãmasenajighàüsayà 09,032.005a kathaü nàma bhavet kàryam asmàbhir bharatarùabha 09,032.005c sàhasaü kçtavàüs tvaü tu hy anukro÷àn nçpottama 09,032.006a nànyam asyànupa÷yàmi pratiyoddhàram àhave 09,032.006c çte vçkodaràt pàrthàt sa ca nàtikçta÷ramaþ 09,032.007a tad idaü dyåtam àrabdhaü punar eva yathà purà 09,032.007c viùamaü ÷akune÷ caiva tava caiva vi÷àü pate 09,032.008a balã bhãmaþ samartha÷ ca kçtã ràjà suyodhanaþ 09,032.008c balavàn và kçtã veti kçtã ràjan vi÷iùyate 09,032.009a so 'yaü ràjaüs tvayà ÷atruþ same pathi nive÷itaþ 09,032.009c nyasta÷ càtmà suviùame kçcchram àpàdità vayam 09,032.010a ko nu sarvàn vinirjitya ÷atrån ekena vairiõà 09,032.010c paõitvà caikapàõena rocayed evam àhavam 09,032.010d*0200_01 kçcchrapràptena ca tathà hàrayed ràjyam àgatam 09,032.011a na hi pa÷yàmi taü loke gadàhastaü narottamam 09,032.011a*0201_01 **** **** yo 'dya duryodhanaü raõe 09,032.011c yudhyed duryodhanaü saükhye kçtitvàd dhi vi÷eùayet 09,032.011d*0201_02 gadàhastaü vijetuü vai ÷aktaþ syàd amaro 'pi hi 09,032.012a phalgunaü và bhavantaü và màdrãputràv athàpi và 09,032.012b*0201_03 na tvaü bhãmo na nakulaþ sahadevo 'tha phalgunaþ 09,032.012c na samarthàn ahaü manye gadàhastasya saüyuge 09,032.012d*0201_04 jetuü nyàyena ÷akto vai kçtã ràjà suyodhanaþ 09,032.013a sa kathaü vadase ÷atruü yudhyasva gadayeti ha 09,032.013c ekaü ca no nihatyàjau bhava ràjeti bhàrata 09,032.014a vçkodaraü samàsàdya saü÷ayo vijaye hi naþ 09,032.014c nyàyato yudhyamànànàü kçtã hy eùa mahàbalaþ 09,032.014d*0202_01 ekaü vàsmàn nihatya tvaü bhava ràjeti vai punaþ 09,032.014d*0202_02 nånaü na ràjyabhàgeùà pàõóoþ kuntyà÷ ca saütatiþ 09,032.014d*0202_03 atyantavanavàsàya sçùñà bhaikùyàya và punaþ 09,032.015 bhãma uvàca 09,032.015a madhusådana mà kàrùãr viùàdaü yadunandana 09,032.015c adya pàraü gamiùyàmi vairasya bhç÷adurgamam 09,032.016a ahaü suyodhanaü saükhye haniùyàmi na saü÷ayaþ 09,032.016c vijayo vai dhruvaü kçùõa dharmaràjasya dç÷yate 09,032.017a adhyardhena guõeneyaü gadà gurutarã mama 09,032.017c na tathà dhàrtaràùñrasya mà kàrùãr màdhava vyathàm 09,032.017d*0203_01 anayà gadayà càhaü saüyuge yoddhum utsahe 09,032.017d*0203_02 bhavantaþ prekùakàþ sarve mama santu janàrdana 09,032.018a sàmaràn api lokàüs trãn nànà÷astradharàn yudhi 09,032.018c yodhayeyaü raõe hçùñaþ kim utàdya suyodhanam 09,032.019 saüjaya uvàca 09,032.019@002_0001 tathà saübhàùamàõe tu harùàd utphullalocane 09,032.019@002_0002 hasamàne bçühamàõe nardamàne ca naika÷aþ 09,032.019@002_0003 muhur muhur balàmàne kùveóàü mu¤cati càsakçt 09,032.019@002_0004 vikàràn naikaråpàü÷ ca manyusaüjananàn bhç÷am 09,032.019@002_0005 putrasyotpàñanàrthàya tava kurvati vàyuje 09,032.019@002_0006 vàsudevaþ pratãtàtmà bhãmaü vàkyam athàbravãt 09,032.019@002_0007 naitac citraü mahàbàho hanyàs tvaü yat suyodhanam 09,032.019@002_0008 yena vai÷ravaõo yuddhe maõibhadra÷ ca yakùaràñ 09,032.019@002_0009 yakùaràkùasabhåtànàü sahasràõi hi naika÷aþ 09,032.019@002_0010 tasya te gaõanàü yuddhe kaþ kuryàd dhçtaràùñraje 09,032.019@002_0011 yas tvaü nàgàyutapràõaü hióimbaü bhãmaråpiõam 09,032.019@002_0012 bakaü taddviguõaü saükhye kirmãraü ca caturguõam 09,032.019@002_0013 hatavàn astrarahitaþ kãcakaü càmaropamam 09,032.019@002_0014 sa tvaü nihantà kauravyam atra kasyàsti saü÷ayaþ 09,032.019@002_0015 tathokte vàsudevena dharmaràjo 'bravãd idam 09,032.019@002_0016 tavaiva tejasà kçùõa haniùyati suyodhanam 09,032.019@002_0017 pårõapratij¤a evàyaü ÷atråõàm antakçt tathà 09,032.019@002_0018 vipriyaü bhãmasenasya kçtvà ko 'sti sukhã naraþ 09,032.019@002_0019 sàtyakiþ pràha kçùõàtmà bhãmaü saüvãkùya ke÷avam 09,032.019@002_0020 nàyaü ke÷ava sàmànyo gadàyuddhe vçkodaraþ 09,032.019@002_0021 girãn a÷eùàn saükruddha÷ cårõayed yaþ kùaõena ha 09,032.019@002_0022 tasyàmànuùadehasya kùatriyasyàsti kà kathà 09,032.019@002_0023 gajair gajàn hayair a÷vàn rathàü÷ caiva rathais tathà 09,032.019@002_0024 apàtayat samakùaü te mama prãtyartham eva ca 09,032.019@002_0025 tathà saüpåjayàm àsa ÷auryaü bhãmasya phalgunaþ 09,032.019@002_0026 nakulaþ sahadeva÷ ca pra÷a÷aüsuþ punaþ punaþ 09,032.019@002_0027 dhçùñadyumnamukhà÷ caiva pà¤càlàþ somakaiþ saha 09,032.019@002_0028 ràjàno hata÷iùñà÷ ca pra÷a÷aüsur vçkodaram 09,032.019@002_0029 vividhàbhi÷ ca vàgbhi÷ ca påjayàm àsur àdçtàþ 09,032.019@002_0030 tad vaco bhãmasenasya sarva evàbhyapåjayan 09,032.019@002_0031 tato bhãmabalo bhãmo vàsudevapurogamaiþ 09,032.019@002_0032 pàõóavaþ saha pà¤càlaiþ saüstutaþ karmabhis tathà 09,032.019@002_0033 påjita÷ ca maheùvàsas tadaiva tejito bhç÷am 09,032.019@002_0034 avardhata balenàsau parvaõãva mahodadhiþ 09,032.019@002_0035 uvàca suhçdaþ sarvàn hçùñaromodgamo mudà 09,032.019@002_0036 ke÷avaü dharmaràjaü ca samastàn anujàüs tathà 09,032.019@002_0037 adya krodhaü vimokùyàmi cirakàlàbhisaüvçtam 09,032.019@002_0038 ÷alyam adyoddhariùyàmi nihitaü dhçtaràùñrajaiþ 09,032.019a tathà saübhàùamàõaü tu vàsudevo vçkodaram 09,032.019c hçùñaþ saüpåjayàm àsa vacanaü cedam abravãt 09,032.020a tvàm à÷ritya mahàbàho dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,032.020c nihatàriþ svakàü dãptàü ÷riyaü pràpto na saü÷ayaþ 09,032.021a tvayà vinihatàþ sarve dhçtaràùñrasutà raõe 09,032.021c ràjàno ràjaputrà÷ ca nàgà÷ ca vinipàtitàþ 09,032.022a kaliïgà màgadhàþ pràcyà gàndhàràþ kuravas tathà 09,032.022c tvàm àsàdya mahàyuddhe nihatàþ pàõóunandana 09,032.023a hatvà duryodhanaü càpi prayacchorvãü sasàgaràm 09,032.023c dharmaràjàya kaunteya yathà viùõuþ ÷acãpateþ 09,032.024a tvàü ca pràpya raõe pàpo dhàrtaràùñro vinaïkùyati 09,032.024c tvam asya sakthinã bhaïktvà pratij¤àü pàrayiùyasi 09,032.025a yatnena tu sadà pàrtha yoddhavyo dhçtaràùñrajaþ 09,032.025c kçtã ca balavàü÷ caiva yuddha÷auõóa÷ ca nityadà 09,032.026a tatas tu sàtyakã ràjan påjayàm àsa pàõóavam 09,032.026c vividhàbhi÷ ca tàü vàgbhiþ påjayàm àsa màdhavaþ 09,032.027a pà¤càlàþ pàõóaveyà÷ ca dharmaràjapurogamàþ 09,032.027c tad vaco bhãmasenasya sarva evàbhyapåjayan 09,032.028a tato bhãmabalo bhãmo yudhiùñhiram athàbravãt 09,032.028c sç¤jayaiþ saha tiùñhantaü tapantam iva bhàskaram 09,032.029a aham etena saügamya saüyuge yoddhum utsahe 09,032.029c na hi ÷akto raõe jetuü màm eùa puruùàdhamaþ 09,032.030a adya krodhaü vimokùyàmi nihitaü hçdaye bhç÷am 09,032.030c suyodhane dhàrtaràùñre khàõóave 'gnim ivàrjunaþ 09,032.031a ÷alyam adyoddhariùyàmi tava pàõóava hçcchayam 09,032.031c nihatya gadayà pàpam adya ràjan sukhã bhava 09,032.032a adya kãrtimayãü màlàü pratimokùye tavànagha 09,032.032c pràõठ÷riyaü ca ràjyaü ca mokùyate 'dya suyodhanaþ 09,032.033a ràjà ca dhçtaràùñro 'dya ÷rutvà putraü mayà hatam 09,032.033c smariùyaty a÷ubhaü karma yat tac chakunibuddhijam 09,032.034a ity uktvà bharata÷reùñho gadàm udyamya vãryavàn 09,032.034c udatiùñhata yuddhàya ÷akro vçtram ivàhvayan 09,032.034d*0204_01 tad àhvànam amçùyan vai tava putro 'tivãryavàn 09,032.034d*0204_02 pratyupasthita evà÷u matto mattam iva dvipam 09,032.034d*0204_03 gadàhastaü tava sutaü yuddhàya samupasthitam 09,032.034d*0204_04 dadç÷uþ pàõóavàþ sarve kailàsam iva ÷çïgiõam 09,032.035a tam ekàkinam àsàdya dhàrtaràùñraü mahàbalam 09,032.035c niryåtham iva màtaïgaü samahçùyanta pàõóavàþ 09,032.035d*0205_01 na saübhramo na ca bhayaü na ca glànir na ca vyathà 09,032.035d*0205_02 àsãd duryodhanasyàpi sthitaþ siüha ivàhave 09,032.036a tam udyatagadaü dçùñvà kailàsam iva ÷çïgiõam 09,032.036c bhãmasenas tadà ràjan duryodhanam athàbravãt 09,032.037a ràj¤àpi dhçtaràùñreõa tvayà càsmàsu yat kçtam 09,032.037c smara tad duùkçtaü karma yad vçttaü vàraõàvate 09,032.038a draupadã ca parikliùñà sabhàmadhye rajasvalà 09,032.038c dyåte yad vijito ràjà ÷akuner buddhini÷cayàt 09,032.039a yàni cànyàni duùñàtman pàpàni kçtavàn asi 09,032.039c anàgaþsu ca pàrtheùu tasya pa÷ya mahat phalam 09,032.040a tvatkçte nihataþ ÷ete ÷aratalpe mahàya÷àþ 09,032.040c gàïgeyo bharata÷reùñhaþ sarveùàü naþ pitàmahaþ 09,032.041a hato droõa÷ ca karõa÷ ca hataþ ÷alyaþ pratàpavàn 09,032.041c vairasya càdikartàsau ÷akunir nihato yudhi 09,032.042a bhràtaras te hatàþ ÷åràþ putrà÷ ca sahasainikàþ 09,032.042c ràjàna÷ ca hatàþ ÷åràþ samareùv anivartinaþ 09,032.043a ete cànye ca nihatà bahavaþ kùatriyarùabhàþ 09,032.043c pràtikàmã tathà pàpo draupadyàþ kle÷akçd dhataþ 09,032.044a ava÷iùñas tvam evaikaþ kulaghno 'dhamapåruùaþ 09,032.044c tvàm apy adya haniùyàmi gadayà nàtra saü÷ayaþ 09,032.045a adya te 'haü raõe darpaü sarvaü nà÷ayità nçpa 09,032.045c ràjyà÷àü vipulàü ràjan pàõóaveùu ca duùkçtam 09,032.046 duryodhana uvàca 09,032.046a kiü katthitena bahudhà yudhyasvàdya mayà saha 09,032.046c adya te 'haü vineùyàmi yuddha÷raddhàü vçkodara 09,032.047a kiü na pa÷yasi màü pàpa gadàyuddhe vyavasthitam 09,032.047c himavacchikharàkàràü pragçhya mahatãü gadàm 09,032.048a gadinaü ko 'dya màü pàpa jetum utsahate ripuþ 09,032.048c nyàyato yudhyamànasya deveùv api puraüdaraþ 09,032.048d*0206_01 yad etat kathitaü pårvaü madãyaü durviceùñitam 09,032.048d*0206_02 sarvaü tan na ca me kiü cic chaïkitaü kartum eva hi 09,032.048d*0206_03 araõye càpi vasatiü dàsyaü ca parave÷masu 09,032.048d*0206_04 tathà råpaviparyàsam akariùyam ahaü balàt 09,032.048d*0206_05 hatà÷ ca bàndhavàs tubhyaü kùayas tulyo 'yam àvayoþ 09,032.048d*0206_06 patanaü saüprati tu me yadi nàma bhaved yudhi 09,032.048d*0206_07 tad ati÷làghyam eva syàt kàlo và tatra kàraõam 09,032.048d*0206_08 adyàpi hi na me jetà dharmeõàsti raõàjire 09,032.048d*0206_09 chadmanà yadi jeùyadhvam akãrtiþ sthàsyati dhruvam 09,032.048d*0206_10 adharmyà vàya÷asyà ca pa÷càt tapsyatha vai dhruvam 09,032.049a mà vçthà garja kaunteya ÷àradàbhram ivàjalam 09,032.049c dar÷ayasva balaü yuddhe yàvat tat te 'dya vidyate 09,032.050a tasya tad vacanaü ÷rutvà pà¤càlàþ sahasç¤jayàþ 09,032.050c sarve saüpåjayàm àsus tad vaco vijigãùavaþ 09,032.051a taü mattam iva màtaïgaü tala÷abdena mànavàþ 09,032.051c bhåyaþ saüharùayàm àså ràjan duryodhanaü nçpam 09,032.052a bçühanti ku¤jaràs tatra hayà heùanti càsakçt 09,032.052c ÷astràõi saüpradãpyante pàõóavànàü jayaiùiõàm 09,033.001 saüjaya uvàca 09,033.001a tasmin yuddhe mahàràja saüpravçtte sudàruõe 09,033.001c upaviùñeùu sarveùu pàõóaveùu mahàtmasu 09,033.002a tatas tàladhvajo ràmas tayor yuddha upasthite 09,033.002c ÷rutvà tac chiùyayo ràjann àjagàma halàyudhaþ 09,033.003a taü dçùñvà paramaprãtàþ påjayitvà naràdhipàþ 09,033.003b*0207_01 upagamyopasaügçhya vidhivat pratyapåjayan 09,033.003b*0207_02 påjayitvà tataþ pa÷càd idaü vacanam abruvan 09,033.003c ÷iùyayoþ kau÷alaü yuddhe pa÷ya ràmeti càbruvan 09,033.004a abravãc ca tadà ràmo dçùñvà kçùõaü ca pàõóavam 09,033.004c duryodhanaü ca kauravyaü gadàpàõim avasthitam 09,033.005a catvàriü÷ad ahàny adya dve ca me niþsçtasya vai 09,033.005c puùyeõa saüprayàto 'smi ÷ravaõe punaràgataþ 09,033.005e ÷iùyayor vai gadàyuddhaü draùñukàmo 'smi màdhava 09,033.005f*0208_01 tatas tadà gadàhastau duryodhanavçkodarau 09,033.005f*0208_02 yuddhabhåmigatau vãràv ubhàv eva virejatuþ 09,033.006a tato yudhiùñhiro ràjà pariùvajya halàyudham 09,033.006c svàgataü ku÷alaü càsmai paryapçcchad yathàtatham 09,033.007a kçùõau càpi maheùvàsàv abhivàdya halàyudham 09,033.007c sasvajàte pariprãtau priyamàõau ya÷asvinau 09,033.008a màdrãputrau tathà ÷årau draupadyàþ pa¤ca càtmajàþ 09,033.008c abhivàdya sthità ràjan rauhiõeyaü mahàbalam 09,033.009a bhãmaseno 'tha balavàn putras tava janàdhipa 09,033.009c tathaiva codyatagadau påjayàm àsatur balam 09,033.009d*0209_01 abhivàdya tatas tau tu sasvajàte halàyudham 09,033.010a svàgatena ca te tatra pratipåjya punaþ punaþ 09,033.010c pa÷ya yuddhaü mahàbàho iti te ràmam abruvan 09,033.010e evam åcur mahàtmànaü rauhiõeyaü naràdhipàþ 09,033.011a pariùvajya tadà ràmaþ pàõóavàn sç¤jayàn api 09,033.011c apçcchat ku÷alaü sarvàn pàõóavàü÷ càmitaujasaþ 09,033.011e tathaiva te samàsàdya papracchus tam anàmayam 09,033.012a pratyabhyarcya halã sarvàn kùatriyàü÷ ca mahàmanàþ 09,033.012c kçtvà ku÷alasaüyuktàü saüvidaü ca yathàvayaþ 09,033.013a janàrdanaü sàtyakiü ca premõà sa pariùasvaje 09,033.013c mårdhni caitàv upàghràya ku÷alaü paryapçcchata 09,033.014a tau cainaü vidhivad ràjan påjayàm àsatur gurum 09,033.014c brahmàõam iva deve÷am indropendrau mudà yutau 09,033.015a tato 'bravãd dharmasuto rauhiõeyam ariüdamam 09,033.015c idaü bhràtror mahàyuddhaü pa÷ya ràmeti bhàrata 09,033.016a teùàü madhye mahàbàhuþ ÷rãmàn ke÷avapårvajaþ 09,033.016c nyavi÷at paramaprãtaþ påjyamàno mahàrathaiþ 09,033.017a sa babhau ràjamadhyastho nãlavàsàþ sitaprabhaþ 09,033.017c divãva nakùatragaõaiþ parikãrõo ni÷àkaraþ 09,033.018a tatas tayoþ saünipàtas tumulo romaharùaõaþ 09,033.018c àsãd antakaro ràjan vairasya tava putrayoþ 09,034.001 janamejaya uvàca 09,034.001a pårvam eva yadà ràmas tasmin yuddha upasthite 09,034.001c àmantrya ke÷avaü yàto vçùõibhiþ sahitaþ prabhuþ 09,034.002a sàhàyyaü dhàrtaràùñrasya na ca kartàsmi ke÷ava 09,034.002c na caiva pàõóuputràõàü gamiùyàmi yathàgatam 09,034.003a evam uktvà tadà ràmo yàtaþ ÷atrunibarhaõaþ 09,034.003c tasya càgamanaü bhåyo brahma¤ ÷aüsitum arhasi 09,034.004a àkhyàhi me vistarataþ kathaü ràma upasthitaþ 09,034.004c kathaü ca dçùñavàn yuddhaü ku÷alo hy asi sattama 09,034.005 vai÷aüpàyana uvàca 09,034.005a upaplavye niviùñeùu pàõóaveùu mahàtmasu 09,034.005c preùito dhçtaràùñrasya samãpaü madhusådanaþ 09,034.005e ÷amaü prati mahàbàho hitàrthaü sarvadehinàm 09,034.006a sa gatvà hàstinapuraü dhçtaràùñraü sametya ca 09,034.006c uktavàn vacanaü tathyaü hitaü caiva vi÷eùataþ 09,034.006e na ca tat kçtavàn ràjà yathàkhyàtaü hi te purà 09,034.007a anavàpya ÷amaü tatra kçùõaþ puruùasattamaþ 09,034.007c àgacchata mahàbàhur upaplavyaü janàdhipa 09,034.008a tataþ pratyàgataþ kçùõo dhàrtaràùñravisarjitaþ 09,034.008b*0210_01 àjagàma naravyàghraþ pàõóavànàm anãkinãm 09,034.008c akriyàyàü naravyàghra pàõóavàn idam abravãt 09,034.008d*0211_01 yathoktaü ca yathàvçttam uktvà pàõóavam abravãt 09,034.009a na kurvanti vaco mahyaü kuravaþ kàlacoditàþ 09,034.009c nirgacchadhvaü pàõóaveyàþ puùyeõa sahità mayà 09,034.010a tato vibhajyamàneùu baleùu balinàü varaþ 09,034.010c provàca bhràtaraü kçùõaü rauhiõeyo mahàmanàþ 09,034.011a teùàm api mahàbàho sàhàyyaü madhusådana 09,034.011c kriyatàm iti tat kçùõo nàsya cakre vacas tadà 09,034.011d*0212_01 dhãmàn arivinà÷àya kçtaü sarvaü sadà hariþ 09,034.011d*0212_02 sasmàra sa tadà tatra idaü tatra punaþ punaþ 09,034.012a tato manyuparãtàtmà jagàma yadunandanaþ 09,034.012c tãrthayàtràü haladharaþ sarasvatyàü mahàya÷àþ 09,034.012e maitre nakùatrayoge sma sahitaþ sarvayàdavaiþ 09,034.013a à÷rayàm àsa bhojas tu duryodhanam ariüdamaþ 09,034.013c yuyudhànena sahito vàsudevas tu pàõóavàn 09,034.014a rauhiõeye gate ÷åre puùyeõa madhusådanaþ 09,034.014c pàõóaveyàn puraskçtya yayàv abhimukhaþ kurån 09,034.015a gacchann eva pathisthas tu ràmaþ preùyàn uvàca ha 09,034.015c saübhàràüs tãrthayàtràyàü sarvopakaraõàni ca 09,034.015e ànayadhvaü dvàrakàyà agnãn vai yàjakàüs tathà 09,034.016a suvarõaü rajataü caiva dhenår vàsàüsi vàjinaþ 09,034.016c ku¤jaràü÷ ca rathàü÷ caiva kharoùñraü vàhanàni ca 09,034.016e kùipram ànãyatàü sarvaü tãrthahetoþ paricchadam 09,034.017a pratisrotaþ sarasvatyà gacchadhvaü ÷ãghragàminaþ 09,034.017c çtvija÷ cànayadhvaü vai ÷ata÷a÷ ca dvijarùabhàn 09,034.018a evaü saüdi÷ya tu preùyàn baladevo mahàbalaþ 09,034.018c tãrthayàtràü yayau ràjan kuråõàü vai÷ase tadà 09,034.018e sarasvatãü pratisrotaþ samudràd abhijagmivàn 09,034.018f*0213_01 ràmo yadåttamaþ ÷rãmàüs tãrthayàtràm anusmaran 09,034.019a çtvigbhi÷ ca suhçdbhi÷ ca tathànyair dvijasattamaiþ 09,034.019c rathair gajais tathà÷vai÷ ca preùyai÷ ca bharatarùabha 09,034.019e gokharoùñraprayuktai÷ ca yànai÷ ca bahubhir vçtaþ 09,034.020a ÷ràntànàü klàntavapuùàü ÷i÷ånàü vipulàyuùàm 09,034.020c tàni yànàni de÷eùu pratãkùyante sma bhàrata 09,034.020e bubhukùitànàm arthàya këptam annaü samantataþ 09,034.020f*0214_01 de÷e de÷e tu deyàni dànàni vividhàni ca 09,034.020f*0214_02 arcàyai càrthinàü ràjan klçptàni bahu÷as tathà 09,034.021a yo yo yatra dvijo bhoktuü kàmaü kàmayate tadà 09,034.021c tasya tasya tu tatraivam upajahrus tadà nçpa 09,034.022a tatra sthità narà ràjan rauhiõeyasya ÷àsanàt 09,034.022c bhakùyapeyasya kurvanti rà÷ãüs tatra samantataþ 09,034.023a vàsàüsi ca mahàrhàõi paryaïkàstaraõàni ca 09,034.023c påjàrthaü tatra këptàni vipràõàü sukham icchatàm 09,034.024a yatra yaþ svapate vipraþ kùatriyo vàpi bhàrata 09,034.024c tatra tatra tu tasyaiva sarvaü këptam adç÷yata 09,034.025a yathàsukhaü janaþ sarvas tiùñhate yàti và tadà 09,034.025c yàtukàmasya yànàni pànàni tçùitasya ca 09,034.026a bubhukùitasya cànnàni svàdåni bharatarùabha 09,034.026c upajahrur naràs tatra vastràõy àbharaõàni ca 09,034.027a sa panthàþ prababhau ràjan sarvasyaiva sukhàvahaþ 09,034.027c svargopamas tadà vãra naràõàü tatra gacchatàm 09,034.028a nityapramuditopetaþ svàdubhakùaþ ÷ubhànvitaþ 09,034.028c vipaõyàpaõapaõyànàü nànàjana÷atair vçtaþ 09,034.028e nànàdrumalatopeto nànàratnavibhåùitaþ 09,034.029a tato mahàtmà niyame sthitàtmà; puõyeùu tãrtheùu vasåni ràjan 09,034.029c dadau dvijebhyaþ kratudakùiõà÷ ca; yadupravãro halabhçt pratãtaþ 09,034.030a dogdhrã÷ ca dhenå÷ ca sahasra÷o vai; suvàsasaþ kà¤canabaddha÷çïgãþ 09,034.030c hayàü÷ ca nànàvidhade÷ajàtàn; yànàni dàsã÷ ca tathà dvijebhyaþ 09,034.031a ratnàni muktàmaõividrumaü ca; ÷çïgãsuvarõaü rajataü ca ÷ubhram 09,034.031c ayasmayaü tàmramayaü ca bhàõóaü; dadau dvijàtipravareùu ràmaþ 09,034.032a evaü sa vittaü pradadau mahàtmà; sarasvatãtãrthavareùu bhåri 09,034.032c yayau krameõàpratimaprabhàvas; tataþ kurukùetram udàravçttaþ 09,034.033 janamejaya uvàca 09,034.033a sàrasvatànàü tãrthànàü guõotpattiü vadasva me 09,034.033c phalaü ca dvipadàü ÷reùñha karmanirvçttim eva ca 09,034.034a yathàkramaü ca bhagavaüs tãrthànàm anupårva÷aþ 09,034.034c brahman brahmavidàü ÷reùñha paraü kautåhalaü hi me 09,034.035 vai÷aüpàyana uvàca 09,034.035a tãrthànàü vistaraü ràjan guõotpattiü ca sarva÷aþ 09,034.035c mayocyamànàü ÷çõu vai puõyàü ràjendra kçtsna÷aþ 09,034.036a pårvaü mahàràja yadupravãra; çtviksuhçdvipragaõai÷ ca sàrdham 09,034.036c puõyaü prabhàsaü samupàjagàma; yatroóuràó yakùmaõà kli÷yamànaþ 09,034.037a vimukta÷àpaþ punar àpya tejaþ; sarvaü jagad bhàsayate narendra 09,034.037c evaü tu tãrthapravaraü pçthivyàü; prabhàsanàt tasya tataþ prabhàsaþ 09,034.038 janamejaya uvàca 09,034.038a kimarthaü bhagavàn somo yakùmaõà samagçhyata 09,034.038c kathaü ca tãrthapravare tasmiü÷ candro nyamajjata 09,034.039a katham àplutya tasmiüs tu punar àpyàyitaþ ÷a÷ã 09,034.039c etan me sarvam àcakùva vistareõa mahàmune 09,034.040 vai÷aüpàyana uvàca 09,034.040a dakùasya tanayà yàs tàþ pràduràsan vi÷àü pate 09,034.040c sa saptaviü÷atiü kanyà dakùaþ somàya vai dadau 09,034.041a nakùatrayoganiratàþ saükhyànàrthaü ca bhàrata 09,034.041c patnyo vai tasya ràjendra somasya ÷ubhalakùaõàþ 09,034.042a tàs tu sarvà vi÷àlàkùyo råpeõàpratimà bhuvi 09,034.042c atyaricyata tàsàü tu rohiõã råpasaüpadà 09,034.043a tatas tasyàü sa bhagavàn prãtiü cakre ni÷àkaraþ 09,034.043c sàsya hçdyà babhåvàtha tasmàt tàü bubhuje sadà 09,034.044a purà hi somo ràjendra rohiõyàm avasac ciram 09,034.044c tato 'sya kupitàny àsan nakùatràõi mahàtmanaþ 09,034.045a tà gatvà pitaraü pràhuþ prajàpatim atandritàþ 09,034.045c somo vasati nàsmàsu rohiõãü bhajate sadà 09,034.046a tà vayaü sahitàþ sarvàs tvatsakà÷e praje÷vara 09,034.046b*0215_01 saüpràptàþ paribhåtàþ smo gatir bhava pitaþ svayam 09,034.046c vatsyàmo niyatàhàràs tapa÷caraõatatparàþ 09,034.047a ÷rutvà tàsàü tu vacanaü dakùaþ somam athàbravãt 09,034.047c samaü vartasva bhàryàsu mà tvàdharmo mahàn spç÷et 09,034.048a tà÷ ca sarvàbravãd dakùo gacchadhvaü somam antikàt 09,034.048c samaü vatsyati sarvàsu candramà mama ÷àsanàt 09,034.049a visçùñàs tàs tadà jagmuþ ÷ãtàü÷ubhavanaü tadà 09,034.049c tathàpi somo bhagavàn punar eva mahãpate 09,034.049e rohiõãü nivasaty eva prãyamàõo muhur muhuþ 09,034.050a tatas tàþ sahitàþ sarvà bhåyaþ pitaram abruvan 09,034.050c tava ÷u÷råùaõe yuktà vatsyàmo hi tavà÷rame 09,034.050e somo vasati nàsmàsu nàkarod vacanaü tava 09,034.051a tàsàü tad vacanaü ÷rutvà dakùaþ somam athàbravãt 09,034.051c samaü vartasva bhàryàsu mà tvàü ÷apsye virocana 09,034.052a anàdçtya tu tad vàkyaü dakùasya bhagavठ÷a÷ã 09,034.052c rohiõyà sàrdham avasat tatas tàþ kupitàþ punaþ 09,034.053a gatvà ca pitaraü pràhuþ praõamya ÷irasà tadà 09,034.053c somo vasati nàsmàsu tasmàn naþ ÷araõaü bhava 09,034.054a rohiõyàm eva bhagavan sadà vasati candramàþ 09,034.054b*0216_01 na tvadvaco gaõayati nàsmàsu sneham icchati 09,034.054c tasmàn nas tràhi sarvà vai yathà naþ soma àvi÷et 09,034.055a tac chrutvà bhagavàn kruddho yakùmàõaü pçthivãpate 09,034.055c sasarja roùàt somàya sa coóupatim àvi÷at 09,034.056a sa yakùmaõàbhibhåtàtmàkùãyatàhar ahaþ ÷a÷ã 09,034.056c yatnaü càpy akarod ràjan mokùàrthaü tasya yakùmaõaþ 09,034.057a iùñveùñibhir mahàràja vividhàbhir ni÷àkaraþ 09,034.057c na càmucyata ÷àpàd vai kùayaü caivàbhyagacchata 09,034.058a kùãyamàõe tataþ some oùadhyo na prajaj¤ire 09,034.058c niràsvàdarasàþ sarvà hatavãryà÷ ca sarva÷aþ 09,034.059a oùadhãnàü kùaye jàte pràõinàm api saükùayaþ 09,034.059c kç÷à÷ càsan prajàþ sarvàþ kùãyamàõe ni÷àkare 09,034.060a tato devàþ samàgamya somam åcur mahãpate 09,034.060c kim idaü bhavato råpam ãdç÷aü na prakà÷ate 09,034.061a kàraõaü bråhi naþ sarvaü yenedaü te mahad bhayam 09,034.061c ÷rutvà tu vacanaü tvatto vidhàsyàmas tato vayam 09,034.062a evam uktaþ pratyuvàca sarvàüs tठ÷a÷alakùaõaþ 09,034.062c ÷àpaü ca kàraõaü caiva yakùmàõaü ca tathàtmanaþ 09,034.063a devàs tasya vacaþ ÷rutvà gatvà dakùam athàbruvan 09,034.063c prasãda bhagavan some ÷àpa÷ caiùa nivartyatàm 09,034.064a asau hi candramàþ kùãõaþ kiüciccheùo hi lakùyate 09,034.064c kùayàc caivàsya deve÷a prajà÷ càpi gatàþ kùayam 09,034.065a vãrudoùadhaya÷ caiva bãjàni vividhàni ca 09,034.065b*0217_01 teùàü kùaye kùayo 'smàkaü vinàsmàbhir jagac ca kim 09,034.065c tathà vayaü lokaguro prasàdaü kartum arhasi 09,034.066a evam uktas tadà cintya pràha vàkyaü prajàpatiþ 09,034.066c naitac chakyaü mama vaco vyàvartayitum anyathà 09,034.066e hetunà tu mahàbhàgà nivartiùyati kena cit 09,034.067a samaü vartatu sarvàsu ÷a÷ã bhàryàsu nitya÷aþ 09,034.067c sarasvatyà vare tãrthe unmajja¤ ÷a÷alakùaõaþ 09,034.067e punar vardhiùyate devàs tad vai satyaü vaco mama 09,034.068a màsàrdhaü ca kùayaü somo nityam eva gamiùyati 09,034.068c màsàrdhaü ca sadà vçddhiü satyam etad vaco mama 09,034.068d*0218_01 samudraü pa÷cimaü gatvà sarasvatyabdhisaügamam 09,034.068d*0218_02 àràdhayatu deve÷aü tataþ kàntim avàpsyati 09,034.069a sarasvatãü tataþ somo jagàma çùi÷àsanàt 09,034.069c prabhàsaü paramaü tãrthaü sarasvatyà jagàma ha 09,034.070a amàvàsyàü mahàtejàs tatronmajjan mahàdyutiþ 09,034.070c lokàn prabhàsayàm àsa ÷ãtàü÷utvam avàpa ca 09,034.071a devà÷ ca sarve ràjendra prabhàsaü pràpya puùkalam 09,034.071c somena sahità bhåtvà dakùasya pramukhe 'bhavan 09,034.072a tataþ prajàpatiþ sarvà visasarjàtha devatàþ 09,034.072c somaü ca bhagavàn prãto bhåyo vacanam abravãt 09,034.073a màvamaüsthàþ striyaþ putra mà ca vipràn kadà cana 09,034.073c gaccha yuktaþ sadà bhåtvà kuru vai ÷àsanaü mama 09,034.074a sa visçùño mahàràja jagàmàtha svam àlayam 09,034.074c prajà÷ ca mudità bhåtvà bhojane ca yathà purà 09,034.075a etat te sarvam àkhyàtaü yathà ÷apto ni÷àkaraþ 09,034.075c prabhàsaü ca yathà tãrthaü tãrthànàü pravaraü hy abhåt 09,034.076a amàvàsyàü mahàràja nitya÷aþ ÷a÷alakùaõaþ 09,034.076c snàtvà hy àpyàyate ÷rãmàn prabhàse tãrtha uttame 09,034.077a ata÷ cainaü prajànanti prabhàsam iti bhåmipa 09,034.077c prabhàü hi paramàü lebhe tasminn unmajjya candramàþ 09,034.077d*0219_01 lokàn prabhàsayàm àsa pupoùa ca vapus tathà 09,034.077d*0219_02 tatra snàtvà halã ràmo dattvà prãto 'tha dakùiõàm 09,034.078a tatas tu camasodbhedam acyutas tv agamad balã 09,034.078c camasodbheda ity evaü yaü janàþ kathayanty uta 09,034.079a tatra dattvà ca dànàni vi÷iùñàni halàyudhaþ 09,034.079c uùitvà rajanãm ekàü snàtvà ca vidhivat tadà 09,034.080a udapànam athàgacchat tvaràvàn ke÷avàgrajaþ 09,034.080c àdyaü svastyayanaü caiva tatràvàpya mahat phalam 09,034.081a snigdhatvàd oùadhãnàü ca bhåme÷ ca janamejaya 09,034.081c jànanti siddhà ràjendra naùñàm api sarasvatãm 09,035.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,035.001a tasmàn nadãgataü càpi udapànaü ya÷asvinaþ 09,035.001c tritasya ca mahàràja jagàmàtha halàyudhaþ 09,035.002a tatra dattvà bahu dravyaü påjayitvà tathà dvijàn 09,035.002c upaspç÷ya ca tatraiva prahçùño musalàyudhaþ 09,035.003a tatra dharmaparo hy àsãt tritaþ sa sumahàtapàþ 09,035.003c kåpe ca vasatà tena somaþ pãto mahàtmanà 09,035.004a tatra cainaü samutsçjya bhràtarau jagmatur gçhàn 09,035.004c tatas tau vai ÷a÷àpàtha trito bràhmaõasattamaþ 09,035.005 janamejaya uvàca 09,035.005a udapànaü kathaü brahman kathaü ca sumahàtapàþ 09,035.005c patitaþ kiü ca saütyakto bhràtçbhyàü dvijasattamaþ 09,035.006a kåpe kathaü ca hitvainaü bhràtarau jagmatur gçhàn 09,035.006b*0220_01 kathaü ca yàjayàm àsa papau somaü ca vai katham 09,035.006c etad àcakùva me brahman yadi ÷ràvyaü hi manyase 09,035.007 vai÷aüpàyana uvàca 09,035.007a àsan pårvayuge ràjan munayo bhràtaras trayaþ 09,035.007c ekata÷ ca dvita÷ caiva trita÷ càdityasaünibhàþ 09,035.008a sarve prajàpatisamàþ prajàvantas tathaiva ca 09,035.008c brahmalokajitaþ sarve tapasà brahmavàdinaþ 09,035.009a teùàü tu tapasà prãto niyamena damena ca 09,035.009c abhavad gautamo nityaü pità dharmarataþ sadà 09,035.010a sa tu dãrgheõa kàlena teùàü prãtim avàpya ca 09,035.010c jagàma bhagavàn sthànam anuråpam ivàtmanaþ 09,035.011a ràjànas tasya ye pårve yàjyà hy àsan mahàtmanaþ 09,035.011c te sarve svargate tasmiüs tasya putràn apåjayan 09,035.012a teùàü tu karmaõà ràjaüs tathaivàdhyayanena ca 09,035.012c tritaþ sa ÷reùñhatàü pràpa yathaivàsya pità tathà 09,035.013a taü sma sarve mahàbhàgà munayaþ puõyalakùaõàþ 09,035.013c apåjayan mahàbhàgaü tathà vidvattayaiva tu 09,035.014a kadà cid dhi tato ràjan bhràtaràv ekatadvitau 09,035.014c yaj¤àrthaü cakratu÷ cittaü dhanàrthaü ca vi÷eùataþ 09,035.015a tayo÷ cintà samabhavat tritaü gçhya paraütapa 09,035.015c yàjyàn sarvàn upàdàya pratigçhya pa÷åüs tataþ 09,035.016a somaü pàsyàmahe hçùñàþ pràpya yaj¤aü mahàphalam 09,035.016c cakru÷ caiva mahàràja bhràtaras traya eva ha 09,035.016d*0221_01 tathà te samayaü kçtvà gçhàn niùkramya pàrthiva 09,035.017a tathà tu te parikramya yàjyàn sarvàn pa÷ån prati 09,035.017c yàjayitvà tato yàjyàül labdhvà ca subahån pa÷ån 09,035.018a yàjyena karmaõà tena pratigçhya vidhànataþ 09,035.018c pràcãü di÷aü mahàtmàna àjagmus te maharùayaþ 09,035.019a tritas teùàü mahàràja purastàd yàti hçùñavat 09,035.019c ekata÷ ca dvita÷ caiva pçùñhataþ kàlayan pa÷ån 09,035.020a tayo÷ cintà samabhavad dçùñvà pa÷ugaõaü mahat 09,035.020c kathaü na syur imà gàva àvàbhyàü vai vinà tritam 09,035.021a tàv anyonyaü samàbhàùya ekata÷ ca dvita÷ ca ha 09,035.021c yad åcatur mithaþ pàpau tan nibodha jane÷vara 09,035.022a trito yaj¤eùu ku÷alas trito vedeùu niùñhitaþ 09,035.022c anyàs trito bahutarà gàvaþ samupalapsyate 09,035.023a tad àvàü sahitau bhåtvà gàþ prakàlya vrajàvahe 09,035.023c trito 'pi gacchatàü kàmam àvàbhyàü vai vinàkçtaþ 09,035.024a teùàm àgacchatàü ràtrau pathisthàne vçko 'bhavat 09,035.024c tathà kåpo 'vidåre 'bhåt sarasvatyàs tañe mahàn 09,035.025a atha trito vçkaü dçùñvà pathi tiùñhantam agrataþ 09,035.025c tadbhayàd apasarpan vai tasmin kåpe papàta ha 09,035.025e agàdhe sumahàghore sarvabhåtabhayaükare 09,035.026a tritas tato mahàbhàgaþ kåpastho munisattamaþ 09,035.026c àrtanàdaü tata÷ cakre tau tu ÷u÷ruvatur munã 09,035.027a taü j¤àtvà patitaü kåpe bhràtaràv ekatadvitau 09,035.027c vçkatràsàc ca lobhàc ca samutsçjya prajagmatuþ 09,035.028a bhràtçbhyàü pa÷ulubdhàbhyàm utsçùñaþ sa mahàtapàþ 09,035.028c udapàne mahàràja nirjale pàüsusaüvçte 09,035.029a trita àtmànam àlakùya kåpe vãruttçõàvçte 09,035.029c nimagnaü bharata÷reùñha pàpakçn narake yathà 09,035.030a buddhyà hy agaõayat pràj¤o mçtyor bhãto hy asomapaþ 09,035.030c somaþ kathaü nu pàtavya ihasthena mayà bhavet 09,035.031a sa evam anusaücintya tasmin kåpe mahàtapàþ 09,035.031c dadar÷a vãrudhaü tatra lambamànàü yadçcchayà 09,035.032a pàüsugraste tataþ kåpe vicintya salilaü muniþ 09,035.032c agnãn saükalpayàm àsa hotre càtmànam eva ca 09,035.033a tatas tàü vãrudhaü somaü saükalpya sumahàtapàþ 09,035.033c çco yajåüùi sàmàni manasà cintayan muniþ 09,035.033e gràvàõaþ ÷arkaràþ kçtvà pracakre 'bhiùavaü nçpa 09,035.034a àjyaü ca salilaü cakre bhàgàü÷ ca tridivaukasàm 09,035.034c somasyàbhiùavaü kçtvà cakàra tumulaü dhvanim 09,035.035a sa càvi÷ad divaü ràjan svaraþ ÷aikùas tritasya vai 09,035.035c samavàpa ca taü yaj¤aü yathoktaü brahmavàdibhiþ 09,035.036a vartamàne tathà yaj¤e tritasya sumahàtmanaþ 09,035.036c àvignaü tridivaü sarvaü kàraõaü ca na budhyate 09,035.037a tataþ sutumulaü ÷abdaü ÷u÷ràvàtha bçhaspatiþ 09,035.037c ÷rutvà caivàbravãd devàn sarvàn devapurohitaþ 09,035.038a tritasya vartate yaj¤as tatra gacchàmahe suràþ 09,035.038c sa hi kruddhaþ sçjed anyàn devàn api mahàtapàþ 09,035.039a tac chrutvà vacanaü tasya sahitàþ sarvadevatàþ 09,035.039c prayayus tatra yatràsau tritayaj¤aþ pravartate 09,035.040a te tatra gatvà vibudhàs taü kåpaü yatra sa tritaþ 09,035.040c dadç÷us taü mahàtmànaü dãkùitaü yaj¤akarmasu 09,035.041a dçùñvà cainaü mahàtmànaü ÷riyà paramayà yutam 09,035.041c åcu÷ càtha mahàbhàgaü pràptà bhàgàrthino vayam 09,035.042a athàbravãd çùir devàn pa÷yadhvaü màü divaukasaþ 09,035.042c asmin pratibhaye kåpe nimagnaü naùñacetasam 09,035.043a tatas trito mahàràja bhàgàüs teùàü yathàvidhi 09,035.043c mantrayuktàn samadadàt te ca prãtàs tadàbhavan 09,035.044a tato yathàvidhi pràptàn bhàgàn pràpya divaukasaþ 09,035.044c prãtàtmàno dadus tasmai varàn yàn manasecchati 09,035.045a sa tu vavre varaü devàüs tràtum arhatha màm itaþ 09,035.045c ya÷ cehopaspç÷et kåpe sa somapagatiü labhet 09,035.046a tatra cormimatã ràjann utpapàta sarasvatã 09,035.046b*0222_01 àjagàma drutaü prãtà tasmin kåpe sarasvatã 09,035.046c tayotkùiptas tritas tasthau påjayaüs tridivaukasaþ 09,035.047a tatheti coktvà vibudhà jagmå ràjan yathàgatam 09,035.047c trita÷ càpy agamat prãtaþ svam eva nilayaü tadà 09,035.048a kruddhaþ sa tu samàsàdya tàv çùã bhràtarau tadà 09,035.048c uvàca paruùaü vàkyaü ÷a÷àpa ca mahàtapàþ 09,035.049a pa÷ulubdhau yuvàü yasmàn màm utsçjya pradhàvitau 09,035.049c tasmàd råpeõa teùàü vai daüùñriõàm abhita÷ carau 09,035.050a bhavitàrau mayà ÷aptau pàpenànena karmaõà 09,035.050c prasava÷ caiva yuvayor golàïgålarkùavànaràþ 09,035.051a ity ukte tu tadà tena kùaõàd eva vi÷àü pate 09,035.051c tathàbhåtàv adç÷yetàü vacanàt satyavàdinaþ 09,035.052a tatràpy amitavikràntaþ spçùñvà toyaü halàyudhaþ 09,035.052c dattvà ca vividhàn dàyàn påjayitvà ca vai dvijàn 09,035.053a udapànaü ca taü dçùñvà pra÷asya ca punaþ punaþ 09,035.053c nadãgatam adãnàtmà pràpto vina÷anaü tadà 09,036.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,036.001a tato vina÷anaü ràjann àjagàma halàyudhaþ 09,036.001c ÷ådràbhãràn prati dveùàd yatra naùñà sarasvatã 09,036.002a yasmàt sà bharata÷reùñha dveùàn naùñà sarasvatã 09,036.002c tasmàt tad çùayo nityaü pràhur vina÷aneti ha 09,036.003a tac càpy upaspç÷ya balaþ sarasvatyàü mahàbalaþ 09,036.003c subhåmikaü tato 'gacchat sarasvatyàs tañe vare 09,036.004a tatra càpsarasaþ ÷ubhrà nityakàlam atandritàþ 09,036.004c krãóàbhir vimalàbhi÷ ca krãóanti vimalànanàþ 09,036.005a tatra devàþ sagandharvà màsi màsi jane÷vara 09,036.005c abhigacchanti tat tãrthaü puõyaü bràhmaõasevitam 09,036.006a tatràdç÷yanta gandharvàs tathaivàpsarasàü gaõàþ 09,036.006c sametya sahità ràjan yathàpràptaü yathàsukham 09,036.007a tatra modanti devà÷ ca pitara÷ ca savãrudhaþ 09,036.007c puõyaiþ puùpaiþ sadà divyaiþ kãryamàõàþ punaþ punaþ 09,036.008a àkrãóabhåmiþ sà ràjaüs tàsàm apsarasàü ÷ubhà 09,036.008c subhåmiketi vikhyàtà sarasvatyàs tañe vare 09,036.009a tatra snàtvà ca dattvà ca vasu vipreùu màdhavaþ 09,036.009c ÷rutvà gãtaü ca tad divyaü vàditràõàü ca niþsvanam 09,036.010a chàyà÷ ca vipulà dçùñvà devagandharvarakùasàm 09,036.010c gandharvàõàü tatas tãrtham àgacchad rohiõãsutaþ 09,036.011a vi÷vàvasumukhàs tatra gandharvàs tapasànvitàþ 09,036.011c nçttavàditragãtaü ca kurvanti sumanoramam 09,036.012a tatra dattvà haladharo viprebhyo vividhaü vasu 09,036.012c ajàvikaü gokharoùñraü suvarõaü rajataü tathà 09,036.013a bhojayitvà dvijàn kàmaiþ saütarpya ca mahàdhanaiþ 09,036.013c prayayau sahito vipraiþ ståyamàna÷ ca màdhavaþ 09,036.014a tasmàd gandharvatãrthàc ca mahàbàhur ariüdamaþ 09,036.014c gargasroto mahàtãrtham àjagàmaikakuõóalã 09,036.015a yatra gargeõa vçddhena tapasà bhàvitàtmanà 09,036.015c kàlaj¤ànagati÷ caiva jyotiùàü ca vyatikramaþ 09,036.016a utpàtà dàruõà÷ caiva ÷ubhà÷ ca janamejaya 09,036.016c sarasvatyàþ ÷ubhe tãrthe vihità vai mahàtmanà 09,036.016e tasya nàmnà ca tat tãrthaü gargasrota iti smçtam 09,036.017a tatra gargaü mahàbhàgam çùayaþ suvratà nçpa 09,036.017c upàsàü cakrire nityaü kàlaj¤ànaü prati prabho 09,036.018a tatra gatvà mahàràja balaþ ÷vetànulepanaþ 09,036.018c vidhivad dhi dhanaü dattvà munãnàü bhàvitàtmanàm 09,036.019a uccàvacàüs tathà bhakùyàn dvijebhyo vipradàya saþ 09,036.019c nãlavàsàs tato 'gacchac chaïkhatãrthaü mahàya÷àþ 09,036.020a tatràpa÷yan mahà÷aïkhaü mahàmerum ivocchritam 09,036.020c ÷vetaparvatasaükà÷am çùisaüghair niùevitam 09,036.020e sarasvatyàs tañe jàtaü nagaü tàladhvajo balã 09,036.021a yakùà vidyàdharà÷ caiva ràkùasà÷ càmitaujasaþ 09,036.021c pi÷àcà÷ càmitabalà yatra siddhàþ sahasra÷aþ 09,036.022a te sarve hy a÷anaü tyaktvà phalaü tasya vanaspateþ 09,036.022c vratai÷ ca niyamai÷ caiva kàle kàle sma bhu¤jate 09,036.023a pràptai÷ ca niyamais tais tair vicarantaþ pçthak pçthak 09,036.023c adç÷yamànà manujair vyacaran puruùarùabha 09,036.024a evaü khyàto narapate loke 'smin sa vanaspatiþ 09,036.024c tatra tãrthaü sarasvatyàþ pàvanaü lokavi÷rutam 09,036.025a tasmiü÷ ca yadu÷àrdålo dattvà tãrthe ya÷asvinàm 09,036.025c tàmràyasàni bhàõóàni vastràõi vividhàni ca 09,036.026a påjayitvà dvijàü÷ caiva påjita÷ ca tapodhanaiþ 09,036.026c puõyaü dvaitavanaü ràjann àjagàma halàyudhaþ 09,036.027a tatra gatvà munãn dçùñvà nànàveùadharàn balaþ 09,036.027c àplutya salile càpi påjayàm àsa vai dvijàn 09,036.028a tathaiva dattvà viprebhyaþ paribhogàn supuùkalàn 09,036.028c tataþ pràyàd balo ràjan dakùiõena sarasvatãm 09,036.029a gatvà caiva mahàbàhur nàtidåraü mahàya÷àþ 09,036.029c dharmàtmà nàgadhanvànaü tãrtham àgamad acyutaþ 09,036.030a yatra pannagaràjasya vàsukeþ saünive÷anam 09,036.030c mahàdyuter mahàràja bahubhiþ pannagair vçtam 09,036.030e yatràsann çùayaþ siddhàþ sahasràõi caturda÷a 09,036.031a yatra devàþ samàgamya vàsukiü pannagottamam 09,036.031c sarvapannagaràjànam abhyaùi¤can yathàvidhi 09,036.031e pannagebhyo bhayaü tatra vidyate na sma kaurava 09,036.032a tatràpi vidhivad dattvà viprebhyo ratnasaücayàn 09,036.032c pràyàt pràcãü di÷aü ràjan dãpyamànaþ svatejasà 09,036.032d*0223_01 tasyàü di÷i vicitràõi tãrthàni paramàõi ca 09,036.033a àplutya bahu÷o hçùñas teùu tãrtheùu làïgalã 09,036.033c dattvà vasu dvijàtibhyo jagàmàti tapasvinaþ 09,036.034a tatrasthàn çùisaüghàüs tàn abhivàdya halàyudhaþ 09,036.034c tato ràmo 'gamat tãrtham çùibhiþ sevitaü mahat 09,036.035a yatra bhåyo nivavçte pràïmukhà vai sarasvatã 09,036.035b*0224_01 **** **** tathà tãrthàny aneka÷aþ 09,036.035b*0224_02 sahasra÷atasaükhyàni prathitàni pade pade 09,036.035b*0224_03 àplutya teùu tãrtheùu yathoktaü tatra carùibhiþ 09,036.035b*0224_04 kçtvopavàsaniyamaü dattvà dànàni bhåri÷aþ 09,036.035b*0224_05 abhivàdya munãüs tàüs tu tatra tãrthanivàsinaþ 09,036.035b*0224_06 uddiùñamàrgaþ prayayau yatra bhåyaþ sarasvatã 09,036.035b*0224_07 pràïmukhaü vai nivavçte vçùñir vàtahatà yathà 09,036.035c çùãõàü naimiùeyàõàm avekùàrthaü mahàtmanàm 09,036.036a nivçttàü tàü saricchreùñhàü tatra dçùñvà tu làïgalã 09,036.036c babhåva vismito ràjan balaþ ÷vetànulepanaþ 09,036.037 janamejaya uvàca 09,036.037a kasmàt sarasvatã brahman nivçttà pràïmukhã tataþ 09,036.037c vyàkhyàtum etad icchàmi sarvam adhvaryusattama 09,036.038a kasmiü÷ ca kàraõe tatra vismito yadunandanaþ 09,036.038c vinivçttà saricchreùñhà katham etad dvijottama 09,036.039 vai÷aüpàyana uvàca 09,036.039a pårvaü kçtayuge ràjan naimiùeyàs tapasvinaþ 09,036.039b*0225_01 dvàda÷aü vàrùikaü satraü samupàsanyatavratàþ 09,036.039b*0226_01 sàyaüpràtarvrataparà naktasaübhojanàþ pare 09,036.039b*0226_02 pa¤càgnitapaso grãùme varùàsv àkà÷a÷àyinaþ 09,036.039b*0226_03 tçõà÷inas tathà cànye màrga÷àyina eva ca 09,036.039b*0226_04 kaõñakapravare ghore svaptàro bhåmi÷àyinaþ 09,036.039c vartamàne subahule satre dvàda÷avàrùike 09,036.039e çùayo bahavo ràjaüs tatra saüpratipedire 09,036.040a uùitvà ca mahàbhàgàs tasmin satre yathàvidhi 09,036.040c nivçtte naimiùeye vai satre dvàda÷avàrùike 09,036.040e àjagmur çùayas tatra bahavas tãrthakàraõàt 09,036.041a çùãõàü bahulatvàt tu sarasvatyà vi÷àü pate 09,036.041c tãrthàni nagaràyante kåle vai dakùiõe tadà 09,036.042a samantapa¤cakaü yàvat tàvat te dvijasattamàþ 09,036.042c tãrthalobhàn naravyàghra nadyàs tãraü samà÷ritàþ 09,036.043a juhvatàü tatra teùàü tu munãnàü bhàvitàtmanàm 09,036.043c svàdhyàyenàpi mahatà babhåvuþ pårità di÷aþ 09,036.044a agnihotrais tatas teùàü håyamànair mahàtmanàm 09,036.044c a÷obhata saricchreùñhà dãpyamànaiþ samantataþ 09,036.045a vàlakhilyà mahàràja a÷makuññà÷ ca tàpasàþ 09,036.045c dantolåkhalina÷ cànye saüprakùàlàs tathàpare 09,036.046a vàyubhakùà jalàhàràþ parõabhakùà÷ ca tàpasàþ 09,036.046b*0227_01 kaõadhåmabhuja÷ cànye tathà màsopavàsinaþ 09,036.046b*0227_02 sarvatithyupavàsà÷ ca tathà hy anye sahasra÷aþ 09,036.046b*0227_03 bhåmipàtrabhuja÷ cànye tathà bhåmibhujo 'pi hi 09,036.046b*0227_04 àvasathyàgniniratàs tretàgniniratàs tathà 09,036.046b*0227_05 vighasàbhyà÷inas tãvràs tathànye mitabhojanàþ 09,036.046c nànàniyamayuktà÷ ca tathà sthaõóila÷àyinaþ 09,036.047a àsan vai munayas tatra sarasvatyàþ samãpataþ 09,036.047c ÷obhayantaþ saricchreùñhàü gaïgàm iva divaukasaþ 09,036.048a tataþ pa÷càt samàpetur çùayaþ satrayàjinaþ 09,036.048c te 'vakà÷aü na dadç÷uþ kurukùetre mahàvratàþ 09,036.049a tato yaj¤opavãtais te tat tãrthaü nirmimàya vai 09,036.049c juhuvu÷ càgnihotràõi cakru÷ ca vividhàþ kriyàþ 09,036.050a tatas tam çùisaüghàtaü nirà÷aü cintayànvitam 09,036.050c dar÷ayàm àsa ràjendra teùàm arthe sarasvatã 09,036.051a tataþ ku¤jàn bahån kçtvà saünivçttà saridvarà 09,036.051c çùãõàü puõyatapasàü kàruõyàj janamejaya 09,036.052a tato nivçtya ràjendra teùàm arthe sarasvatã 09,036.052c bhåyaþ pratãcyabhimukhã susràva saritàü varà 09,036.053a amoghà gamanaü kçtvà teùàü bhåyo vrajàmy aham 09,036.053c ity adbhutaü mahac cakre tato ràjan mahànadã 09,036.053d*0228_01 tatraiva ku¤jamadhye tu sà jagàma sarasvatã 09,036.053d*0229_01 yathàgataü puõyajalà kurukùetraü pravi÷ya ha 09,036.054a evaü sa ku¤jo ràjendra naimiùeya iti smçtaþ 09,036.054c kurukùetre kuru÷reùñha kuruùva mahatãþ kriyàþ 09,036.055a tatra ku¤jàn bahån dçùñvà saünivçttàü ca tàü nadãm 09,036.055c babhåva vismayas tatra ràmasyàtha mahàtmanaþ 09,036.056a upaspç÷ya tu tatràpi vidhivad yadunandanaþ 09,036.056c dattvà dàyàn dvijàtibhyo bhàõóàni vividhàni ca 09,036.056e bhakùyaü peyaü ca vividhaü bràhmaõàn pratyapàdayat 09,036.057a tataþ pràyàd balo ràjan påjyamàno dvijàtibhiþ 09,036.057c sarasvatãtãrthavaraü nànàdvijagaõàyutam 09,036.057d*0230_01 haüsakàraõóavàkãrõaü cakravàkopa÷obhitam 09,036.058a badareïgudakà÷maryaplakùà÷vatthavibhãtakaiþ 09,036.058c panasai÷ ca palà÷ai÷ ca karãraiþ pãlubhis tathà 09,036.058d*0231_01 sàlais tàlais tamàlai÷ ca kakubhai÷ ca saketakaiþ 09,036.059a sarasvatãtãraruhair bandhanaiþ syandanais tathà 09,036.059c paråùakavanai÷ caiva bilvair àmràtakais tathà 09,036.060a atimuktakaùaõóai÷ ca pàrijàtai÷ ca ÷obhitam 09,036.060c kadalãvanabhåyiùñham iùñaü kàntaü manoramam 09,036.061a vàyvambuphalaparõàdair dantolåkhalikair api 09,036.061c tathà÷makuññair vàneyair munibhir bahubhir vçtam 09,036.062a svàdhyàyaghoùasaüghuùñaü mçgayåtha÷atàkulam 09,036.062c ahiüsrair dharmaparamair nçbhir atyantasevitam 09,036.063a saptasàrasvataü tãrtham àjagàma halàyudhaþ 09,036.063c yatra maïkaõakaþ siddhas tapas tepe mahàmuniþ 09,037.001 janamejaya uvàca 09,037.001a saptasàrasvataü kasmàt ka÷ ca maïkaõako muniþ 09,037.001c kathaü siddha÷ ca bhagavàn ka÷ càsya niyamo 'bhavat 09,037.002a kasya vaü÷e samutpannaþ kiü càdhãtaü dvijottama 09,037.002c etad icchàmy ahaü ÷rotuü vidhivad dvijasattama 09,037.003 vai÷aüpàyana uvàca 09,037.003a ràjan sapta sarasvatyo yàbhir vyàptam idaü jagat 09,037.003c àhåtà balavadbhir hi tatra tatra sarasvatã 09,037.004a suprabhà kà¤canàkùã ca vi÷àlà mànasahradà 09,037.004c sarasvatã oghavatã suveõur vimalodakà 09,037.005a pitàmahasya mahato vartamàne mahãtale 09,037.005c vitate yaj¤avàñe vai sameteùu dvijàtiùu 09,037.006a puõyàhaghoùair vimalair vedànàü ninadais tathà 09,037.006c deveùu caiva vyagreùu tasmin yaj¤avidhau tadà 09,037.007a tatra caiva mahàràja dãkùite prapitàmahe 09,037.007c yajatas tatra satreõa sarvakàmasamçddhinà 09,037.008a manasà cintità hy arthà dharmàrthaku÷alais tadà 09,037.008c upatiùñhanti ràjendra dvijàtãüs tatra tatra ha 09,037.009a jagu÷ ca tatra gandharvà nançtu÷ càpsarogaõàþ 09,037.009c vàditràõi ca divyàni vàdayàm àsur a¤jasà 09,037.010a tasya yaj¤asya saüpattyà tutuùur devatà api 09,037.010c vismayaü paramaü jagmuþ kim u mànuùayonayaþ 09,037.011a vartamàne tathà yaj¤e puùkarasthe pitàmahe 09,037.011c abruvann çùayo ràjan nàyaü yaj¤o mahàphalaþ 09,037.011e na dç÷yate saricchreùñhà yasmàd iha sarasvatã 09,037.012a tac chrutvà bhagavàn prãtaþ sasmàràtha sarasvatãm 09,037.012c pitàmahena yajatà àhåtà puùkareùu vai 09,037.012e suprabhà nàma ràjendra nàmnà tatra sarasvatã 09,037.013a tàü dçùñvà munayas tuùñà vegayuktàü sarasvatãm 09,037.013c pitàmahaü mànayantãü kratuü te bahu menire 09,037.014a evam eùà saricchreùñhà puùkareùu sarasvatã 09,037.014c pitàmahàrthaü saübhåtà tuùñyarthaü ca manãùiõàm 09,037.015a naimiùe munayo ràjan samàgamya samàsate 09,037.015c tatra citràþ kathà hy àsan vedaü prati jane÷vara 09,037.016a tatra te munayo hy àsan nànàsvàdhyàyavedinaþ 09,037.016c te samàgamya munayaþ sasmarur vai sarasvatãm 09,037.017a sà tu dhyàtà mahàràja çùibhiþ satrayàjibhiþ 09,037.017c samàgatànàü ràjendra sahàyàrthaü mahàtmanàm 09,037.017e àjagàma mahàbhàgà tatra puõyà sarasvatã 09,037.018a naimiùe kà¤canàkùã tu munãnàü satrayàjinàm 09,037.018c àgatà saritàü ÷reùñhà tatra bhàrata påjità 09,037.019a gayasya yajamànasya gayeùv eva mahàkratum 09,037.019c àhåtà saritàü ÷reùñhà gayayaj¤e sarasvatã 09,037.020a vi÷àlàü tu gayeùv àhur çùayaþ saü÷itavratàþ 09,037.020c sarit sà himavatpàr÷vàt prasåtà ÷ãghragàminã 09,037.021a auddàlakes tathà yaj¤e yajatas tatra bhàrata 09,037.021c samete sarvataþ sphãte munãnàü maõóale tadà 09,037.022a uttare kosalàbhàge puõye ràjan mahàtmanaþ 09,037.022c auddàlakena yajatà pårvaü dhyàtà sarasvatã 09,037.023a àjagàma saricchreùñhà taü de÷am çùikàraõàt 09,037.023c påjyamànà munigaõair valkalàjinasaüvçtaiþ 09,037.023e manohradeti vikhyàtà sà hi tair manasà hçtà 09,037.024a suveõur çùabhadvãpe puõye ràjarùisevite 09,037.024c kuro÷ ca yajamànasya kurukùetre mahàtmanaþ 09,037.024e àjagàma mahàbhàgà saricchreùñhà sarasvatã 09,037.025a oghavaty api ràjendra vasiùñhena mahàtmanà 09,037.025c samàhåtà kurukùetre divyatoyà sarasvatã 09,037.026a dakùeõa yajatà càpi gaïgàdvàre sarasvatã 09,037.026b*0232_01 suveõur iti vikhyàtà prasrutà ÷ãghragàminã 09,037.026c vimalodà bhagavatã brahmaõà yajatà punaþ 09,037.026e samàhåtà yayau tatra puõye haimavate girau 09,037.027a ekãbhåtàs tatas tàs tu tasmiüs tãrthe samàgatàþ 09,037.027c saptasàrasvataü tãrthaü tatas tat prathitaü bhuvi 09,037.028a iti sapta sarasvatyo nàmataþ parikãrtitàþ 09,037.028c saptasàrasvataü caiva tãrthaü puõyaü tathà smçtam 09,037.029a ÷çõu maïkaõakasyàpi kaumàrabrahmacàriõaþ 09,037.029c àpagàm avagàóhasya ràjan prakrãóitaü mahat 09,037.030a dçùñvà yadçcchayà tatra striyam ambhasi bhàrata 09,037.030c snàyantãü ruciràpàïgãü digvàsasam aninditàm 09,037.030e sarasvatyàü mahàràja caskande vãryam ambhasi 09,037.031a tad retaþ sa tu jagràha kala÷e vai mahàtapàþ 09,037.031b*0233_01 çùiþ paramadharmàtmà tadà puruùasattamaþ 09,037.031c saptadhà pravibhàgaü tu kala÷asthaü jagàma ha 09,037.031e tatrarùayaþ sapta jàtà jaj¤ire marutàü gaõàþ 09,037.032a vàyuvego vàyubalo vàyuhà vàyumaõóalaþ 09,037.032c vàyujvàlo vàyuretà vàyucakra÷ ca vãryavàn 09,037.032e evam ete samutpannà marutàü janayiùõavaþ 09,037.033a idam anyac ca ràjendra ÷çõv à÷caryataraü bhuvi 09,037.033c maharùe÷ caritaü yàdçk triùu lokeùu vi÷rutam 09,037.034a purà maïkaõakaþ siddhaþ ku÷àgreõeti naþ ÷rutam 09,037.034c kùataþ kila kare ràjaüs tasya ÷àkaraso 'sravat 09,037.034e sa vi ÷àkarasaü dçùñvà harùàviùñaþ prançttavàn 09,037.035a tatas tasmin prançtte vai sthàvaraü jaïgamaü ca yat 09,037.035c prançttam ubhayaü vãra tejasà tasya mohitam 09,037.036a brahmàdibhiþ surai ràjann çùibhi÷ ca tapodhanaiþ 09,037.036c vij¤apto vai mahàdeva çùer arthe naràdhipa 09,037.036e nàyaü nçtyed yathà deva tathà tvaü kartum arhasi 09,037.037a tato devo muniü dçùñvà harùàviùñam atãva ha 09,037.037c suràõàü hitakàmàrthaü mahàdevo 'bhyabhàùata 09,037.038a bho bho bràhmaõa dharmaj¤a kimarthaü narinartsi vai 09,037.038c harùasthànaü kimarthaü vai tavedaü munisattama 09,037.038e tapasvino dharmapathe sthitasya dvijasattama 09,037.039 çùir uvàca 09,037.039a kiü na pa÷yasi me brahman karàc chàkarasaü srutam 09,037.039c yaü dçùñvà vai prançtto 'haü harùeõa mahatà vibho 09,037.040a taü prahasyàbravãd devo muniü ràgeõa mohitam 09,037.040c ahaü na vismayaü vipra gacchàmãti prapa÷ya màm 09,037.041a evam uktvà muni÷reùñhaü mahàdevena dhãmatà 09,037.041c aïgulyagreõa ràjendra svàïguùñhas tàóito 'bhavat 09,037.042a tato bhasma kùatàd ràjan nirgataü himasaünibham 09,037.042c tad dçùñvà vrãóito ràjan sa muniþ pàdayor gataþ 09,037.042d*0234_01 mene devaü mahàdevam idaü covàca vismitaþ 09,037.042d*0235_01 uvàca pàrvatãnàtham indurekhàvataüsakam 09,037.043 çùir uvàca 09,037.043a nànyaü devàd ahaü manye rudràt parataraü mahat 09,037.043c suràsurasya jagato gatis tvam asi ÷åladhçk 09,037.044a tvayà sçùñam idaü vi÷vaü vadantãha manãùiõaþ 09,037.044c tvàm eva sarvaü vi÷ati punar eva yugakùaye 09,037.045a devair api na ÷akyas tvaü parij¤àtuü kuto mayà 09,037.045c tvayi sarve sma dç÷yante surà brahmàdayo 'nagha 09,037.045c*0236_01 **** **** bhàvà ye jagati sthitàþ 09,037.045c*0236_02 tvàm upàsanta varadaü 09,037.046a sarvas tvam asi devànàü kartà kàrayità ca ha 09,037.046c tvatprasàdàt suràþ sarve modantãhàkutobhayàþ 09,037.046d*0237_01 tvaü prabhuþ paramai÷varyàd adhikaü bhàsi ÷aükara 09,037.046d*0237_02 tvayi brahmà ca viùõu÷ ca lokàn saüdhàrya tiùñhataþ 09,037.046d*0237_03 tvanmålaü ca jagat sarvaü tvadantaü ca mahe÷vara 09,037.046d*0237_04 tvayà hi vitatà lokà sapteme sarvasaübhava 09,037.046d*0237_05 sarvathà sarvabhåte÷a tvàm evàrcanti daivatam 09,037.046d*0237_06 tvanmayaü hi jagat sarvaü bhåtaü sthàvarajaïgamam 09,037.046d*0237_07 svargaü ca paramasthànaü nçõàm abhyudayàrthinàm 09,037.046d*0237_08 dadàsi ca prasannas tvaü bhaktànàü parame÷vara 09,037.046d*0237_09 anàvçttipadaü néõàü nityaü niþ÷reyasàrthinàm 09,037.046d*0237_10 dadàsi karmiõàü karma bhàvayan dhyànayogataþ 09,037.046d*0237_11 na vçthàsti mahàdeva prasàdas te mahe÷vara 09,037.046d*0237_12 yasmàt tvayopakaraõàt karomi kamalekùaõa 09,037.046d*0237_13 prapadye ÷araõaü ÷aübhuü sarvadà sarvataþ sthitam 09,037.046d*0237_14 karmaõà manasà vàcà tam evàbhijagàma ha 09,037.047a evaü stutvà mahàdevaü sa çùiþ praõato 'bravãt 09,037.047b*0238_01 yad idaü càpalaü deva kçtam etat smayàdikam 09,037.047c bhagavaüs tvatprasàdàd vai tapo me na kùared iti 09,037.048a tato devaþ prãtamanàs tam çùiü punar abravãt 09,037.048c tapas te vardhatàü vipra matprasàdàt sahasradhà 09,037.048e à÷rame ceha vatsyàmi tvayà sàrdham ahaü sadà 09,037.049a saptasàrasvate càsmin yo màm arciùyate naraþ 09,037.049c na tasya durlabhaü kiü cid bhaviteha paratra ca 09,037.049e sàrasvataü ca lokaü te gamiùyanti na saü÷ayaþ 09,037.050a etan maïkaõakasyàpi caritaü bhåritejasaþ 09,037.050b*0239_01 kathitaü ca nçpati÷reùñha kiü bhåyaþ kathayàmi te 09,037.050b*0240_01 saptasàrasvataü càpi yathotpannaü tathoditam 09,037.050c sa hi putraþ sajanyàyàm utpanno màtari÷vanà 09,038.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,038.001a uùitvà tatra ràmas tu saüpåjyà÷ramavàsinaþ 09,038.001c tathà maïkaõake prãtiü ÷ubhàü cakre halàyudhaþ 09,038.002a dattvà dànaü dvijàtibhyo rajanãü tàm upoùya ca 09,038.002c påjito munisaüghai÷ ca pràtar utthàya làïgalã 09,038.003a anuj¤àpya munãn sarvàn spçùñvà toyaü ca bhàrata 09,038.003c prayayau tvarito ràmas tãrthahetor mahàbalaþ 09,038.004a tata au÷anasaü tãrtham àjagàma halàyudhaþ 09,038.004c kapàlamocanaü nàma yatra mukto mahàmuniþ 09,038.005a mahatà ÷irasà ràjan grastajaïgho mahodaraþ 09,038.005c ràkùasasya mahàràja ràmakùiptasya vai purà 09,038.006a tatra pårvaü tapas taptaü kàvyena sumahàtmanà 09,038.006c yatràsya nãtir akhilà pràdurbhåtà mahàtmanaþ 09,038.006e tatrastha÷ cintayàm àsa daityadànavavigraham 09,038.007a tat pràpya ca balo ràjaüs tãrthapravaram uttamam 09,038.007c vidhivad dhi dadau vittaü bràhmaõànàü mahàtmanàm 09,038.008 janamejaya uvàca 09,038.008a kapàlamocanaü brahman kathaü yatra mahàmuniþ 09,038.008c muktaþ kathaü càsya ÷iro lagnaü kena ca hetunà 09,038.009 vai÷aüpàyana uvàca 09,038.009a purà vai daõóakàraõye ràghaveõa mahàtmanà 09,038.009c vasatà ràja÷àrdåla ràkùasàs tatra hiüsitàþ 09,038.010a janasthàne ÷ira÷ chinnaü ràkùasasya duràtmanaþ 09,038.010c kùureõa ÷itadhàreõa tat papàta mahàvane 09,038.011a mahodarasya tal lagnaü jaïghàyàü vai yadçcchayà 09,038.011c vane vicarato ràjann asthi bhittvàsphurat tadà 09,038.012a sa tena lagnena tadà dvijàtir na ÷a÷àka ha 09,038.012c abhigantuü mahàpràj¤as tãrthàny àyatanàni ca 09,038.013a sa påtinà visravatà vedanàrto mahàmuniþ 09,038.013c jagàma sarvatãrthàni pçthivyàm iti naþ ÷rutam 09,038.014a sa gatvà saritaþ sarvàþ samudràü÷ ca mahàtapàþ 09,038.014c kathayàm àsa tat sarvam çùãõàü bhàvitàtmanàm 09,038.015a àplutaþ sarvatãrtheùu na ca mokùam avàptavàn 09,038.015c sa tu ÷u÷ràva viprendro munãnàü vacanaü mahat 09,038.016a sarasvatyàs tãrthavaraü khyàtam au÷anasaü tadà 09,038.016c sarvapàpapra÷amanaü siddhakùetram anuttamam 09,038.017a sa tu gatvà tatas tatra tãrtham au÷anasaü dvijaþ 09,038.017c tata au÷anase tãrthe tasyopaspç÷atas tadà 09,038.017e tacchira÷ caraõaü muktvà papàtàntarjale tadà 09,038.017f*0241_01 vimuktas tena ÷irasà paraü sukham avàpa ha 09,038.017f*0241_02 sa càpy antarjale mårdhà jagàmàdar÷anaü vibho 09,038.018a tataþ sa virujo ràjan påtàtmà vãtakalmaùaþ 09,038.018c àjagàmà÷ramaü prãtaþ kçtakçtyo mahodaraþ 09,038.019a so 'tha gatvà÷ramaü puõyaü vipramukto mahàtapàþ 09,038.019c kathayàm àsa tat sarvam çùãõàü bhàvitàtmanàm 09,038.020a te ÷rutvà vacanaü tasya tatas tãrthasya mànada 09,038.020c kapàlamocanam iti nàma cakruþ samàgatàþ 09,038.020d*0242_01 sa càpi tãrthapravaraü punar gatvà mahàn çùiþ 09,038.020d*0242_02 pãtvà payaþ suvipulaü siddhim àyàt tadà muniþ 09,038.021a tatra dattvà bahån dàyàn vipràn saüpåjya màdhavaþ 09,038.021c jagàma vçùõipravaro ruùaïgorà÷ramaü tadà 09,038.022a yatra taptaü tapo ghoram àrùñiùeõena bhàrata 09,038.022c bràhmaõyaü labdhavàüs tatra vi÷vàmitro mahàmuniþ 09,038.022d*0243_01 sarvakàmasamçddhaü ca tad à÷ramapadaü mahat 09,038.022d*0243_02 munibhir bràhmaõai÷ caiva sevitaü sarvadà vibho 09,038.023a tato haladharaþ ÷rãmàn bràhmaõaiþ parivàritaþ 09,038.023c jagàma yatra ràjendra ruùaïgus tanum atyajat 09,038.024a ruùaïgur bràhmaõo vçddhas taponitya÷ ca bhàrata 09,038.024c dehanyàse kçtamanà vicintya bahudhà bahu 09,038.025a tataþ sarvàn upàdàya tanayàn vai mahàtapàþ 09,038.025c ruùaïgur abravãt tatra nayadhvaü mà pçthådakam 09,038.026a vij¤àyàtãtavayasaü ruùaïguü te tapodhanàþ 09,038.026c taü vai tãrtham upàninyuþ sarasvatyàs tapodhanam 09,038.027a sa taiþ putrais tadà dhãmàn ànãto vai sarasvatãm 09,038.027c puõyàü tãrtha÷atopetàü viprasaüghair niùevitàm 09,038.028a sa tatra vidhinà ràjann àplutaþ sumahàtapàþ 09,038.028c j¤àtvà tãrthaguõàü÷ caiva pràhedam çùisattamaþ 09,038.028e suprãtaþ puruùavyàghra sarvàn putràn upàsataþ 09,038.028f*0244_01 provàca karma tattvaj¤aþ prãtas tãrthasya dar÷anàt 09,038.029a sarasvaty uttare tãre yas tyajed àtmanas tanum 09,038.029c pçthådake japyaparo nainaü ÷vomaraõaü tapet 09,038.030a tatràplutya sa dharmàtmà upaspç÷ya halàyudhaþ 09,038.030c dattvà caiva bahån dàyàn vipràõàü vipravatsalaþ 09,038.031a sasarja yatra bhagavàül lokàül lokapitàmahaþ 09,038.031c yatràrùñiùeõaþ kauravya bràhmaõyaü saü÷itavrataþ 09,038.031e tapasà mahatà ràjan pràptavàn çùisattamaþ 09,038.032a sindhudvãpa÷ ca ràjarùir devàpi÷ ca mahàtapàþ 09,038.032c bràhmaõyaü labdhavàn yatra vi÷vàmitro mahàmuniþ 09,038.032e mahàtapasvã bhagavàn ugratejà mahàtapàþ 09,038.033a tatràjagàma balavàn balabhadraþ pratàpavàn 09,039.001 janamejaya uvàca 09,039.001a katham àrùñiùeõo bhagavàn vipulaü taptavàüs tapaþ 09,039.001c sindhudvãpaþ kathaü càpi bràhmaõyaü labdhavàüs tadà 09,039.002a devàpi÷ ca kathaü brahman vi÷vàmitra÷ ca sattama 09,039.002c tan mamàcakùva bhagavan paraü kautåhalaü hi me 09,039.003 vai÷aüpàyana uvàca 09,039.003a purà kçtayuge ràjann àrùñiùeõo dvijottamaþ 09,039.003c vasan gurukule nityaü nityam adhyayane rataþ 09,039.004a tasya ràjan gurukule vasato nityam eva ha 09,039.004c samàptiü nàgamad vidyà nàpi vedà vi÷àü pate 09,039.005a sa nirviõõas tato ràjaüs tapas tepe mahàtapàþ 09,039.005c tato vai tapasà tena pràpya vedàn anuttamàn 09,039.006a sa vidvàn vedayukta÷ ca siddha÷ càpy çùisattamaþ 09,039.006b*0245_01 tatàpa ràjan saüpràpya tãrthaü vai sumahàtapàþ 09,039.006c tatra tãrthe varàn pràdàt trãn eva sumahàtapàþ 09,039.007a asmiüs tãrthe mahànadyà adyaprabhçti mànavaþ 09,039.007c àpluto vàjimedhasya phalaü pràpnoti puùkalam 09,039.008a adyaprabhçti naivàtra bhayaü vyàlàd bhaviùyati 09,039.008c api càlpena yatnena phalaü pràpsyati puùkalam 09,039.009a evam uktvà mahàtejà jagàma tridivaü muniþ 09,039.009c evaü siddhaþ sa bhagavàn àrùñiùeõaþ pratàpavàn 09,039.010a tasminn eva tadà tãrthe sindhudvãpaþ pratàpavàn 09,039.010c devàpi÷ ca mahàràja bràhmaõyaü pràpatur mahat 09,039.011a tathà ca kau÷ikas tàta taponityo jitendriyaþ 09,039.011c tapasà vai sutaptena bràhmaõatvam avàptavàn 09,039.012a gàdhir nàma mahàn àsãt kùatriyaþ prathito bhuvi 09,039.012c tasya putro 'bhavad ràjan vi÷vàmitraþ pratàpavàn 09,039.013a sa ràjà kau÷ikas tàta mahàyogy abhavat kila 09,039.013c sa putram abhiùicyàtha vi÷vàmitraü mahàtapàþ 09,039.014a dehanyàse mana÷ cakre tam åcuþ praõatàþ prajàþ 09,039.014c na gantavyaü mahàpràj¤a tràhi càsmàn mahàbhayàt 09,039.015a evam uktaþ pratyuvàca tato gàdhiþ prajàs tadà 09,039.015c vi÷vasya jagato goptà bhaviùyati suto mama 09,039.016a ity uktvà tu tato gàdhir vi÷vàmitraü nive÷ya ca 09,039.016c jagàma tridivaü ràjan vi÷vàmitro 'bhavan nçpaþ 09,039.016c*0246_01 **** **** pathà vai puõyakarmaõàm 09,039.016c*0246_02 tathà gàdhisuto ràjà 09,039.016e na ca ÷aknoti pçthivãü yatnavàn api rakùitum 09,039.017a tataþ ÷u÷ràva ràjà sa ràkùasebhyo mahàbhayam 09,039.017c niryayau nagaràc càpi caturaïgabalànvitaþ 09,039.018a sa gatvà dåram adhvànaü vasiùñhà÷ramam abhyayàt 09,039.018c tasya te sainikà ràjaü÷ cakrus tatrànayàn bahån 09,039.019a tatas tu bhagavàn vipro vasiùñho ''÷ramam abhyayàt 09,039.019c dadç÷e ca tataþ sarvaü bhajyamànaü mahàvanam 09,039.020a tasya kruddho mahàràja vasiùñho munisattamaþ 09,039.020c sçjasva ÷abaràn ghoràn iti svàü gàm uvàca ha 09,039.021a tathoktà sàsçjad dhenuþ puruùàn ghoradar÷anàn 09,039.021c te ca tad balam àsàdya babha¤juþ sarvatodi÷am 09,039.022a tad dçùñvà vidrutaü sainyaü vi÷vàmitras tu gàdhijaþ 09,039.022c tapaþ paraü manyamànas tapasy eva mano dadhe 09,039.023a so 'smiüs tãrthavare ràjan sarasvatyàþ samàhitaþ 09,039.023c niyamai÷ copavàsai÷ ca kar÷ayan deham àtmanaþ 09,039.024a jalàhàro vàyubhakùaþ parõàhàra÷ ca so 'bhavat 09,039.024c tathà sthaõóila÷àyã ca ye cànye niyamàþ pçthak 09,039.025a asakçt tasya devàs tu vratavighnaü pracakrire 09,039.025c na càsya niyamàd buddhir apayàti mahàtmanaþ 09,039.026a tataþ pareõa yatnena taptvà bahuvidhaü tapaþ 09,039.026c tejasà bhàskaràkàro gàdhijaþ samapadyata 09,039.027a tapasà tu tathà yuktaü vi÷vàmitraü pitàmahaþ 09,039.027c amanyata mahàtejà varado varam asya tat 09,039.028a sa tu vavre varaü ràjan syàm ahaü bràhmaõas tv iti 09,039.028c tatheti càbravãd brahmà sarvalokapitàmahaþ 09,039.029a sa labdhvà tapasogreõa bràhmaõatvaü mahàya÷àþ 09,039.029c vicacàra mahãü kçtsnàü kçtakàmaþ suropamaþ 09,039.030a tasmiüs tãrthavare ràmaþ pradàya vividhaü vasu 09,039.030c payasvinãs tathà dhenår yànàni ÷ayanàni ca 09,039.031a tathà vastràõy alaükàraü bhakùyaü peyaü ca ÷obhanam 09,039.031c adadàn mudito ràjan påjayitvà dvijottamàn 09,039.032a yayau ràjaüs tato ràmo bakasyà÷ramam antikàt 09,039.032c yatra tepe tapas tãvraü dàlbhyo baka iti ÷rutiþ 09,040.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,040.001a brahmayonibhir àkãrõaü jagàma yadunandanaþ 09,040.001c yatra dàlbhyo bako ràjan pa÷varthaü sumahàtapàþ 09,040.001c*0247_01 **** **** dhçtaràùñreõa satkçtaþ 09,040.001c*0247_02 kiü cit prapàü pade màtraü (sic) 09,040.001e juhàva dhçtaràùñrasya ràùñraü vaicitravãryiõaþ 09,040.002a tapasà ghoraråpeõa kar÷ayan deham àtmanaþ 09,040.002c krodhena mahatàviùño dharmàtmà vai pratàpavàn 09,040.003a purà hi naimiùeyàõàü satre dvàda÷avàrùike 09,040.003c vçtte vi÷vajito 'nte vai pà¤càlàn çùayo 'gaman 09,040.004a tatre÷varam ayàcanta dakùiõàrthaü manãùiõaþ 09,040.004b*0248_01 tatra te lebhire ràjan pà¤càlebhyo maharùayaþ 09,040.004c balànvitàn vatsataràn nirvyàdhãn ekaviü÷atim 09,040.004d*0249_01 teùàü vipradadau ràjà bràhmaõànàü vçùàüs tadà 09,040.005a tàn abravãd bako vçddho vibhajadhvaü pa÷ån iti 09,040.005c pa÷ån etàn ahaü tyaktvà bhikùiùye ràjasattamam 09,040.006a evam uktvà tato ràjann çùãn sarvàn pratàpavàn 09,040.006c jagàma dhçtaràùñrasya bhavanaü bràhmaõottamaþ 09,040.007a sa samãpagato bhåtvà dhçtaràùñraü jane÷varam 09,040.007c ayàcata pa÷ån dàlbhyaþ sa cainaü ruùito 'bravãt 09,040.008a yadçcchayà mçtà dçùñvà gàs tadà nçpasattama 09,040.008c etàn pa÷ån naya kùipraü brahmabandho yadãcchasi 09,040.009a çùis tv atha vacaþ ÷rutvà cintayàm àsa dharmavit 09,040.009c aho bata nç÷aüsaü vai vàkyam ukto 'smi saüsadi 09,040.010a cintayitvà muhårtaü ca roùàviùño dvijottamaþ 09,040.010c matiü cakre vinà÷àya dhçtaràùñrasya bhåpateþ 09,040.011a sa utkçtya mçtànàü vai màüsàni dvijasattamaþ 09,040.011c juhàva dhçtaràùñrasya ràùñraü narapateþ purà 09,040.012a avakãrõe sarasvatyàs tãrthe prajvàlya pàvakam 09,040.012c bako dàlbhyo mahàràja niyamaü param àsthitaþ 09,040.012e sa tair eva juhàvàsya ràùñraü màüsair mahàtapàþ 09,040.013a tasmiüs tu vidhivat satre saüpravçtte sudàruõe 09,040.013c akùãyata tato ràùñraü dhçtaràùñrasya pàrthiva 09,040.013d*0250_01 tataþ prakùãyamàõaü tad ràùñraü tasya mahãpateþ 09,040.014a chidyamànaü yathànantaü vanaü para÷unà vibho 09,040.014c babhåvàpahataü tac càpy avakãrõam acetanam 09,040.015a dçùñvà tad avakãrõaü tu ràùñraü sa manujàdhipaþ 09,040.015c babhåva durmanà ràjaü÷ cintayàm àsa ca prabhuþ 09,040.016a mokùàrtham akarod yatnaü bràhmaõaiþ sahitaþ purà 09,040.016b*0251_01 na ca ÷reyo 'dhyagacchat tu kùãyate ràùñram eva ca 09,040.016c athàsau pàrthivaþ khinnas te ca vipràs tadà nçpa 09,040.017a yadà càpi na ÷aknoti ràùñraü mocayituü nçpa 09,040.017c atha vaiprà÷nikàüs tatra papraccha janamejaya 09,040.018a tato vaiprà÷nikàþ pràhuþ pa÷uviprakçtas tvayà 09,040.018c màüsair abhijuhotãti tava ràùñraü munir bakaþ 09,040.019a tena te håyamànasya ràùñrasyàsya kùayo mahàn 09,040.019c tasyaitat tapasaþ karma yena te hy anayo mahàn 09,040.019d*0252_01 yadãcchasi mahàbàho ÷àntiü ràùñrasya bhåmipa 09,040.019e apàü ku¤je sarasvatyàs taü prasàdaya pàrthiva 09,040.020a sarasvatãü tato gatvà sa ràjà bakam abravãt 09,040.020c nipatya ÷irasà bhåmau prà¤jalir bharatarùabha 09,040.021a prasàdaye tvà bhagavann aparàdhaü kùamasva me 09,040.021c mama dãnasya lubdhasya maurkhyeõa hatacetasaþ 09,040.021e tvaü gatis tvaü ca me nàthaþ prasàdaü kartum arhasi 09,040.022a taü tathà vilapantaü tu ÷okopahatacetasam 09,040.022c dçùñvà tasya kçpà jaj¤e ràùñraü tac ca vyamocayat 09,040.023a çùiþ prasannas tasyàbhåt saürambhaü ca vihàya saþ 09,040.023c mokùàrthaü tasya ràùñrasya juhàva punar àhutim 09,040.024a mokùayitvà tato ràùñraü pratigçhya pa÷ån bahån 09,040.024c hçùñàtmà naimiùàraõyaü jagàma punar eva hi 09,040.025a dhçtaràùñro 'pi dharmàtmà svasthacetà mahàmanàþ 09,040.025c svam eva nagaraü ràjà pratipede maharddhimat 09,040.026a tatra tãrthe mahàràja bçhaspatir udàradhãþ 09,040.026c asuràõàm abhàvàya bhàvàya ca divaukasàm 09,040.027a màüsair api juhàveùñim akùãyanta tato 'suràþ 09,040.027c daivatair api saübhagnà jitakà÷ibhir àhave 09,040.028a tatràpi vidhivad dattvà bràhmaõebhyo mahàya÷àþ 09,040.028c vàjinaþ ku¤jaràü÷ caiva rathàü÷ cà÷vatarãyutàn 09,040.029a ratnàni ca mahàrhàõi dhanaü dhànyaü ca puùkalam 09,040.029c yayau tãrthaü mahàbàhur yàyàtaü pçthivãpate 09,040.030a yatra yaj¤e yayàtes tu mahàràja sarasvatã 09,040.030c sarpiþ paya÷ ca susràva nàhuùasya mahàtmanaþ 09,040.031a tatreùñvà puruùavyàghro yayàtiþ pçthivãpatiþ 09,040.031c àkràmad årdhvaü mudito lebhe lokàü÷ ca puùkalàn 09,040.031d*0253_01 punas tatra ca ràj¤as tu yayàter yajataþ prabhoþ 09,040.031d*0253_02 audàryaü paramaü kçtvà bhaktiü càtmani ÷à÷vatãm 09,040.031d*0253_03 dadau kàmàn bràhmaõebhyo yàn yàn yo manasecchati 09,040.031d*0253_04 yo yatra sthita eveha àhåto yaj¤asaüstare 09,040.031d*0253_05 tasya tasya saric chreùñhà gçhàdi÷ayanàdikam 09,040.031d*0253_06 yatra saübhojanaü caiva dànaü nànàvidhaü bahu 09,040.031d*0253_07 te manyamànà ràj¤as tu saüpradànam anuttamam 09,040.031d*0253_08 ràjànaü tuùñuvuþ prãtà dattvà caivà÷iùaþ ÷ubhàþ 09,040.032a yayàter yajamànasya yatra ràjan sarasvatã 09,040.032c prasçtà pradadau kàmàn bràhmaõànàü mahàtmanàm 09,040.033a yatra yatra hi yo vipro yàn yàn kàmàn abhãpsati 09,040.033c tatra tatra saricchreùñhà sasarja subahån rasàn 09,040.034a tatra devàþ sagandharvàþ prãtà yaj¤asya saüpadà 09,040.034c vismità mànuùà÷ càsan dçùñvà tàü yaj¤asaüpadam 09,040.035a tatas tàlaketur mahàdharmasetur; mahàtmà kçtàtmà mahàdànanityaþ 09,040.035c vasiùñhàpavàhaü mahàbhãmavegaü; dhçtàtmà jitàtmà samabhyàjagàma 09,041.001 janamejaya uvàca 09,041.001a vasiùñhasyàpavàho vai bhãmavegaþ kathaü nu saþ 09,041.001c kimarthaü ca saricchreùñhà tam çùiü pratyavàhayat 09,041.002a kena càsyàbhavad vairaü kàraõaü kiü ca tat prabho 09,041.002c ÷aüsa pçùño mahàpràj¤a na hi tçpyàmi kathyatàm 09,041.003 vai÷aüpàyana uvàca 09,041.003a vi÷vàmitrasya caivarùer vasiùñhasya ca bhàrata 09,041.003c bhç÷aü vairam abhåd ràjaüs tapaþspardhàkçtaü mahat 09,041.004a à÷ramo vai vasiùñhasya sthàõutãrthe 'bhavan mahàn 09,041.004c pårvataþ pa÷cima÷ càsãd vi÷vàmitrasya dhãmataþ 09,041.005a yatra sthàõur mahàràja taptavàn sumahat tapaþ 09,041.005c yatràsya karma tad ghoraü pravadanti manãùiõaþ 09,041.006a yatreùñvà bhagavàn sthàõuþ påjayitvà sarasvatãm 09,041.006c sthàpayàm àsa tat tãrthaü sthàõutãrtham iti prabho 09,041.007a tatra sarve suràþ skandam abhyaùi¤can naràdhipa 09,041.007c senàpatyena mahatà suràrivinibarhaõam 09,041.008a tasmin sarasvatãtãrthe vi÷vàmitro mahàmuniþ 09,041.008c vasiùñhaü càlayàm àsa tapasogreõa tac chçõu 09,041.009a vi÷vàmitravasiùñhau tàv ahany ahani bhàrata 09,041.009c spardhàü tapaþkçtàü tãvràü cakratus tau tapodhanau 09,041.010a tatràpy adhikasaütàpo vi÷vàmitro mahàmuniþ 09,041.010c dçùñvà tejo vasiùñhasya cintàm abhijagàma ha 09,041.010e tasya buddhir iyaü hy àsãd dharmanityasya bhàrata 09,041.011a iyaü sarasvatã tårõaü matsamãpaü tapodhanam 09,041.011c ànayiùyati vegena vasiùñhaü japatàü varam 09,041.011e ihàgataü dvija÷reùñhaü haniùyàmi na saü÷ayaþ 09,041.012a evaü ni÷citya bhagavàn vi÷vàmitro mahàmuniþ 09,041.012c sasmàra saritàü ÷reùñhàü krodhasaüraktalocanaþ 09,041.013a sà dhyàtà muninà tena vyàkulatvaü jagàma ha 09,041.013c jaj¤e cainaü mahàvãryaü mahàkopaü ca bhàminã 09,041.014a tata enaü vepamànà vivarõà prà¤jalis tadà 09,041.014c upatasthe munivaraü vi÷vàmitraü sarasvatã 09,041.015a hatavãrà yathà nàrã sàbhavad duþkhità bhç÷am 09,041.015c bråhi kiü karavàõãti provàca munisattamam 09,041.016a tàm uvàca muniþ kruddho vasiùñhaü ÷ãghram ànaya 09,041.016c yàvad enaü nihanmy adya tac chrutvà vyathità nadã 09,041.017a sà¤jaliü tu tataþ kçtvà puõóarãkanibhekùaõà 09,041.017c vivyathe suviråóheva latà vàyusamãrità 09,041.018a tathàgatàü tu tàü dçùñvà vepamànàü kçtà¤jalim 09,041.018c vi÷vàmitro 'bravãt kruddho vasiùñhaü ÷ãghram ànaya 09,041.019a tato bhãtà saricchreùñhà cintayàm àsa bhàrata 09,041.019c ubhayoþ ÷àpayor bhãtà katham etad bhaviùyati 09,041.019d*0254_01 pràkampata bhç÷aü bhãtà vàyunevàhatà latà 09,041.019d*0254_02 tathàråpàü tu tàü dçùñvà munir àha mahànadãm 09,041.019d*0254_03 avicàraü vasiùñhaü tvam ànayasvàntikaü mama 09,041.019d*0254_04 sà tasya vacanaü ÷rutvà j¤àtvà pàpaü cikãrùitam 09,041.019d*0254_05 vasiùñhasya prabhàvaü ca jànanty apratimaü bhuvi 09,041.020a sàbhigamya vasiùñhaü tu imam artham acodayat 09,041.020c yad uktà saritàü ÷reùñhà vi÷vàmitreõa dhãmatà 09,041.021a ubhayoþ ÷àpayor bhãtà vepamànà punaþ punaþ 09,041.021c cintayitvà mahà÷àpam çùivitràsità bhç÷am 09,041.022a tàü kç÷àü ca vivarõàü ca dçùñvà cintàsamanvitàm 09,041.022c uvàca ràjan dharmàtmà vasiùñho dvipadàü varaþ 09,041.023a tràhy àtmànaü saricchreùñhe vaha màü ÷ãghragàminã 09,041.023c vi÷vàmitraþ ÷aped dhi tvàü mà kçthàs tvaü vicàraõàm 09,041.024a tasya tad vacanaü ÷rutvà kçpà÷ãlasya sà sarit 09,041.024c cintayàm àsa kauravya kiü kçtaü sukçtaü bhavet 09,041.025a tasyà÷ cintà samutpannà vasiùñho mayy atãva hi 09,041.025c kçtavàn hi dayàü nityaü tasya kàryaü hitaü mayà 09,041.026a atha kåle svake ràja¤ japantam çùisattamam 09,041.026c juhvànaü kau÷ikaü prekùya sarasvaty abhyacintayat 09,041.027a idam antaram ity eva tataþ sà saritàü varà 09,041.027c kålàpahàram akarot svena vegena sà sarit 09,041.028a tena kålàpahàreõa maitràvaruõir auhyata 09,041.028c uhyamàna÷ ca tuùñàva tadà ràjan sarasvatãm 09,041.029a pitàmahasya sarasaþ pravçttàsi sarasvati 09,041.029c vyàptaü cedaü jagat sarvaü tavaivàmbhobhir uttamaiþ 09,041.030a tvam evàkà÷agà devi megheùåtsçjase payaþ 09,041.030c sarvà÷ càpas tvam eveti tvatto vayam adhãmahe 09,041.031a puùñir dyutis tathà kãrtiþ siddhir vçddhir umà tathà 09,041.031c tvam eva vàõã svàhà tvaü tvayy àyattam idaü jagat 09,041.031e tvam eva sarvabhåteùu vasasãha caturvidhà 09,041.032a evaü sarasvatã ràjan ståyamànà maharùiõà 09,041.032c vegenovàha taü vipraü vi÷vàmitrà÷ramaü prati 09,041.032e nyavedayata càbhãkùõaü vi÷vàmitràya taü munim 09,041.033a tam ànãtaü sarasvatyà dçùñvà kopasamanvitaþ 09,041.033b*0255_01 astrodyataþ samuttiùñhad vi÷vàmitro muniü prati 09,041.033b*0255_02 taü gçhãtàyudhaü dçùñvà vasiùñhàntakaraü munim 09,041.033b*0255_03 kau÷ikaü sumahat kruddhaü kàlamçtyum ivàparam 09,041.033c athànveùat praharaõaü vasiùñhàntakaraü tadà 09,041.034a taü tu kruddham abhiprekùya brahmahatyàbhayàn nadã 09,041.034c apovàha vasiùñhaü tu pràcãü di÷am atandrità 09,041.034e ubhayoþ kurvatã vàkyaü va¤cayitvà tu gàdhijam 09,041.035a tato 'pavàhitaü dçùñvà vasiùñham çùisattamam 09,041.035c abravãd atha saükruddho vi÷vàmitro hy amarùaõaþ 09,041.036a yasmàn mà tvaü saricchreùñhe va¤cayitvà punar gatà 09,041.036c ÷oõitaü vaha kalyàõi rakùogràmaõisaümatam 09,041.037a tataþ sarasvatã ÷aptà vi÷vàmitreõa dhãmatà 09,041.037c avahac choõitonmi÷raü toyaü saüvatsaraü tadà 09,041.038a atharùaya÷ ca devà÷ ca gandharvàpsarasas tathà 09,041.038c sarasvatãü tathà dçùñvà babhåvur bhç÷aduþkhitàþ 09,041.039a evaü vasiùñhàpavàho loke khyàto janàdhipa 09,041.039c àgacchac ca punar màrgaü svam eva saritàü varà 09,042.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,042.001a sà ÷aptà tena kruddhena vi÷vàmitreõa dhãmatà 09,042.001c tasmiüs tãrthavare ÷ubhre ÷oõitaü samupàvahat 09,042.002a athàjagmus tato ràjan ràkùasàs tatra bhàrata 09,042.002c tatra te ÷oõitaü sarve pibantaþ sukham àsate 09,042.003a tçptà÷ ca subhç÷aü tena sukhità vigatajvaràþ 09,042.003c nçtyanta÷ ca hasanta÷ ca yathà svargajitas tathà 09,042.004a kasya cit tv atha kàlasya çùayaþ satapodhanàþ 09,042.004c tãrthayàtràü samàjagmuþ sarasvatyàü mahãpate 09,042.005a teùu sarveùu tãrtheùu àplutya munipuügavàþ 09,042.005c pràpya prãtiü paràü càpi tapolubdhà vi÷àradàþ 09,042.005e prayayur hi tato ràjan yena tãrthaü hi tat tathà 09,042.006a athàgamya mahàbhàgàs tat tãrthaü dàruõaü tadà 09,042.006c dçùñvà toyaü sarasvatyàþ ÷oõitena pariplutam 09,042.006e pãyamànaü ca rakùobhir bahubhir nçpasattama 09,042.007a tàn dçùñvà ràkùasàn ràjan munayaþ saü÷itavratàþ 09,042.007c paritràõe sarasvatyàþ paraü yatnaü pracakrire 09,042.008a te tu sarve mahàbhàgàþ samàgamya mahàvratàþ 09,042.008c àhåya saritàü ÷reùñhàm idaü vacanam abruvan 09,042.009a kàraõaü bråhi kalyàõi kimarthaü te hrado hy ayam 09,042.009c evam àkulatàü yàtaþ ÷rutvà pàsyàmahe vayam 09,042.010a tataþ sà sarvam àcaùña yathàvçttaü pravepatã 09,042.010c duþkhitàm atha tàü dçùñvà ta åcur vai tapodhanàþ 09,042.011a kàraõaü ÷rutam asmàbhiþ ÷àpa÷ caiva ÷ruto 'naghe 09,042.011c kariùyanti tu yat pràptaü sarva eva tapodhanàþ 09,042.012a evam uktvà saricchreùñhàm åcus te 'tha parasparam 09,042.012c vimocayàmahe sarve ÷àpàd etàü sarasvatãm 09,042.012d*0256_01 te sarve bràhmaõà ràjaüs tapobhir niyamais tathà 09,042.012d*0256_02 upavàsai÷ ca vividhair yamaiþ kaùñavratais tathà 09,042.012d*0256_03 àràdhya pa÷ubhartàraü mahàdevaü jagatpatim 09,042.012d*0256_04 mokùayàm àsus tàü devãü saricchreùñhàü sarasvatãm 09,042.013a teùàü tu vacanàd eva prakçtisthà sarasvatã 09,042.013c prasannasalilà jaj¤e yathà pårvaü tathaiva hi 09,042.013d*0257_01 evam uktvà ca munayo duþkhàc cainàü vyamocayan 09,042.013e vimuktà ca saricchreùñhà vibabhau sà yathà purà 09,042.014a dçùñvà toyaü sarasvatyà munibhis tais tathà kçtam 09,042.014b*0258_01 tàn eva ÷araõaü jagmå ràkùasàþ kùudhitàs tathà 09,042.014c kçtà¤jalãs tato ràjan ràkùasàþ kùudhayàrditàþ 09,042.014e åcus tàn vai munãn sarvàn kçpàyuktàn punaþ punaþ 09,042.015a vayaü hi kùudhità÷ caiva dharmàd dhãnà÷ ca ÷à÷vatàt 09,042.015c na ca naþ kàmakàro 'yaü yad vayaü pàpakàriõaþ 09,042.016a yuùmàkaü càprasàdena duùkçtena ca karmaõà 09,042.016c pakùo 'yaü vardhate 'smàkaü yataþ sma brahmaràkùasàþ 09,042.017a evaü hi vai÷ya÷ådràõàü kùatriyàõàü tathaiva ca 09,042.017c ye bràhmaõàn pradviùanti te bhavantãha ràkùasàþ 09,042.018a àcàryam çtvijaü caiva guruü vçddhajanaü tathà 09,042.018c pràõino ye 'vamanyante te bhavantãha ràkùasàþ 09,042.018e yoùitàü caiva pàpànàü yonidoùeõa vardhate 09,042.018f*0259_01 pakùo 'smàkam çùi÷reùñhà yad atrànantaraü kùamam 09,042.019a tat kurudhvam ihàsmàkaü kàruõyaü dvijasattamàþ 09,042.019c ÷aktà bhavantaþ sarveùàü lokànàm api tàraõe 09,042.020a teùàü te munayaþ ÷rutvà tuùñuvus tàü mahànadãm 09,042.020c mokùàrthaü rakùasàü teùàm åcuþ prayatamànasàþ 09,042.021a kùutakãñàvapannaü ca yac cocchiùñà÷itaü bhavet 09,042.021c ke÷àvapannam àdhåtam àrugõam api yad bhavet 09,042.021d*0260_01 avadhåtam avij¤àtam ati÷ãtaü ca yad bhavet 09,042.021d*0260_02 patitànnaü såtikànnaü puü÷calyànnaü ca yad bhavet 09,042.021e ÷vabhiþ saüspçùñam annaü ca bhàgo 'sau rakùasàm iha 09,042.022a tasmàj j¤àtvà sadà vidvàn etàny annàni varjayet 09,042.022c ràkùasànnam asau bhuïkte yo bhuïkte hy annam ãdç÷am 09,042.023a ÷odhayitvà tatas tãrtham çùayas te tapodhanàþ 09,042.023c mokùàrthaü ràkùasànàü ca nadãü tàü pratyacodayan 09,042.024a maharùãõàü mataü j¤àtvà tataþ sà saritàü varà 09,042.024c aruõàm ànayàm àsa svàü tanuü puruùarùabha 09,042.025a tasyàü te ràkùasàþ snàtvà tanås tyaktvà divaü gatàþ 09,042.025c aruõàyàü mahàràja brahmahatyàpahà hi sà 09,042.026a etam artham abhij¤àya devaràjaþ ÷atakratuþ 09,042.026c tasmiüs tãrthavare snàtvà vimuktaþ pàpmanà kila 09,042.027 janamejaya uvàca 09,042.027a kimarthaü bhagavठ÷akro brahmahatyàm avàptavàn 09,042.027c katham asmiü÷ ca tãrthe vai àplutyàkalmaùo 'bhavat 09,042.028 vai÷aüpàyana uvàca 09,042.028a ÷çõuùvaitad upàkhyànaü yathàvçttaü jane÷vara 09,042.028c yathà bibheda samayaü namucer vàsavaþ purà 09,042.029a namucir vàsavàd bhãtaþ såryara÷miü samàvi÷at 09,042.029c tenendraþ sakhyam akarot samayaü cedam abravãt 09,042.030a nàrdreõa tvà na ÷uùkeõa na ràtrau nàpi vàhani 09,042.030c vadhiùyàmy asura÷reùñha sakhe satyena te ÷ape 09,042.031a evaü sa kçtvà samayaü sçùñvà nãhàram ã÷varaþ 09,042.031c cicchedàsya ÷iro ràjann apàü phenena vàsavaþ 09,042.032a tac chiro namuce÷ chinnaü pçùñhataþ ÷akram anvayàt 09,042.032c he mitrahan pàpa iti bruvàõaü ÷akram antikàt 09,042.033a evaü sa ÷irasà tena codyamànaþ punaþ punaþ 09,042.033c pitàmahàya saütapta evam arthaü nyavedayat 09,042.034a tam abravãl lokagurur aruõàyàü yathàvidhi 09,042.034c iùñvopaspç÷a devendra brahmahatyàpahà hi sà 09,042.034d*0261_01 eùà puõyajalà ÷akra kçtà munibhir eva tu 09,042.034d*0261_02 nigåóham asyà gamanam ihàsãt pårvam eva tu 09,042.034d*0261_03 tato 'bhyetyàruõàü devãü plàvayàm àsa vàriõà 09,042.034d*0261_04 sarasvatyàruõàyà÷ ca puõyo 'yaü saügamo mahàn 09,042.034d*0261_05 iha tvaü yaja devendra dada dànàny aneka÷aþ 09,042.034d*0261_06 atràplutya sughoràt tvaü pàtakàd vipramokùyase 09,042.035a ity uktaþ sa sarasvatyàþ ku¤je vai janamejaya 09,042.035c iùñvà yathàvad balabhid aruõàyàm upàspç÷at 09,042.036a sa muktaþ pàpmanà tena brahmahatyàkçtena ha 09,042.036b*0262_01 brahmaõo vacanàc chakro 'yajad yaj¤air aneka÷aþ 09,042.036b*0262_02 dattvà dànàny anekàni snàtvà tãrthe ÷atakratuþ 09,042.036b*0262_03 vipàpmà virajàþ ÷rãmàn brahmavadhyàü vidhåya saþ 09,042.036c jagàma saühçùñamanàs tridivaü trida÷e÷varaþ 09,042.037a ÷iras tac càpi namuces tatraivàplutya bhàrata 09,042.037c lokàn kàmadughàn pràptam akùayàn ràjasattama 09,042.038a tatràpy upaspç÷ya balo mahàtmà; dattvà ca dànàni pçthagvidhàni 09,042.038c avàpya dharmaü param àryakarmà; jagàma somasya mahat sa tãrtham 09,042.039a yatràyajad ràjasåyena somaþ; sàkùàt purà vidhivat pàrthivendra 09,042.039c atrir dhãmàn vipramukhyo babhåva; hotà yasmin kratumukhye mahàtmà 09,042.040a yasyànte 'bhåt sumahàn dànavànàü; daiteyànàü ràkùasànàü ca devaiþ 09,042.040c sa saügràmas tàrakàkhyaþ sutãvro; yatra skandas tàrakàkhyaü jaghàna 09,042.041a senàpatyaü labdhavàn devatànàü; mahàseno yatra daityàntakartà 09,042.041c sàkùàc càtra nyavasat kàrttikeyaþ; sadà kumàro yatra sa plakùaràjaþ 09,043.001 janamejaya uvàca 09,043.001a sarasvatyàþ prabhàvo 'yam uktas te dvijasattama 09,043.001c kumàrasyàbhiùekaü tu brahman vyàkhyàtum arhasi 09,043.002a yasmin kàle ca de÷e ca yathà ca vadatàü vara 09,043.002c yai÷ càbhiùikto bhagavàn vidhinà yena ca prabhuþ 09,043.003a skando yathà ca daityànàm akarot kadanaü mahat 09,043.003c tathà me sarvam àcakùva paraü kautåhalaü hi me 09,043.004 vai÷aüpàyana uvàca 09,043.004a kuruvaü÷asya sadç÷am idaü kautåhalaü tava 09,043.004c harùam utpàdayaty etad vaco me janamejaya 09,043.005a hanta te kathayiùyàmi ÷çõvànasya janàdhipa 09,043.005c abhiùekaü kumàrasya prabhàvaü ca mahàtmanaþ 09,043.006a tejo màhe÷varaü skannam agnau prapatitaü purà 09,043.006c tat sarvabhakùo bhagavàn nà÷akad dagdhum akùayam 09,043.007a tenàsãdati tejasvã dãptimàn havyavàhanaþ 09,043.007c na caiva dhàrayàm àsa garbhaü tejomayaü tadà 09,043.008a sa gaïgàm abhisaügamya niyogàd brahmaõaþ prabhuþ 09,043.008c garbham àhitavàn divyaü bhàskaropamatejasam 09,043.009a atha gaïgàpi taü garbham asahantã vidhàraõe 09,043.009c utsasarja girau ramye himavaty amaràrcite 09,043.010a sa tatra vavçdhe lokàn àvçtya jvalanàtmajaþ 09,043.010c dadç÷ur jvalanàkàraü taü garbham atha kçttikàþ 09,043.011a ÷arastambe mahàtmànam analàtmajam ã÷varam 09,043.011c mamàyam iti tàþ sarvàþ putràrthinyo 'bhicakramuþ 09,043.012a tàsàü viditvà bhàvaü taü màtéõàü bhagavàn prabhuþ 09,043.012c prasnutànàü payaþ ùaóbhir vadanair apibat tadà 09,043.013a taü prabhàvaü samàlakùya tasya bàlasya kçttikàþ 09,043.013c paraü vismayam àpannà devyo divyavapurdharàþ 09,043.014a yatrotsçùñaþ sa bhagavàn gaïgayà girimårdhani 09,043.014c sa ÷ailaþ kà¤canaþ sarvaþ saübabhau kurusattama 09,043.015a vardhatà caiva garbheõa pçthivã tena ra¤jità 09,043.015c ata÷ ca sarve saüvçttà girayaþ kà¤canàkaràþ 09,043.016a kumàra÷ ca mahàvãryaþ kàrttikeya iti smçtaþ 09,043.016c gàïgeyaþ pårvam abhavan mahàyogabalànvitaþ 09,043.017a sa devas tapasà caiva vãryeõa ca samanvitaþ 09,043.017c vavçdhe 'tãva ràjendra candravat priyadar÷anaþ 09,043.018a sa tasmin kà¤cane divye ÷arastambe ÷riyà vçtaþ 09,043.018c ståyamànas tadà ÷ete gandharvair munibhis tathà 09,043.019a tathainam anvançtyanta devakanyàþ sahasra÷aþ 09,043.019c divyavàditrançttaj¤àþ stuvantya÷ càrudar÷anàþ 09,043.020a anvàste ca nadã devaü gaïgà vai saritàü varà 09,043.020c dadhàra pçthivã cainaü bibhratã råpam uttamam 09,043.021a jàtakarmàdikàs tasya kriyà÷ cakre bçhaspatiþ 09,043.021c veda÷ cainaü caturmårtir upatasthe kçtà¤jaliþ 09,043.022a dhanurveda÷ catuùpàdaþ ÷astragràmaþ sasaügrahaþ 09,043.022c tatrainaü samupàtiùñhat sàkùàd vàõã ca kevalà 09,043.023a sa dadar÷a mahàvãryaü devadevam umàpatim 09,043.023c ÷ailaputryà sahàsãnaü bhåtasaügha÷atair vçtam 09,043.024a nikàyà bhåtasaüghànàü paramàdbhutadar÷anàþ 09,043.024c vikçtà vikçtàkàrà vikçtàbharaõadhvajàþ 09,043.025a vyàghrasiüharkùavadanà bióàlamakarànanàþ 09,043.025c vçùadaü÷amukhà÷ cànye gajoùñravadanàs tathà 09,043.026a ulåkavadanàþ ke cid gçdhragomàyudar÷anàþ 09,043.026c krau¤capàràvatanibhair vadanai ràïkavair api 09,043.027a ÷vàvicchalyakagodhànàü kharaióakagavàü tathà 09,043.027c sadç÷àni vapåüùy anye tatra tatra vyadhàrayan 09,043.028a ke cic chailàmbudaprakhyà÷ cakràlàtagadàyudhàþ 09,043.028c ke cid a¤janapu¤jàbhàþ ke cic chvetàcalaprabhàþ 09,043.029a saptamàtçgaõà÷ caiva samàjagmur vi÷àü pate 09,043.029c sàdhyà vi÷ve 'tha maruto vasavaþ pitaras tathà 09,043.030a rudràdityàs tathà siddhà bhujagà dànavàþ khagàþ 09,043.030c brahmà svayaübhår bhagavàn saputraþ saha viùõunà 09,043.031a ÷akras tathàbhyayàd draùñuü kumàravaram acyutam 09,043.031c nàradapramukhà÷ càpi devagandharvasattamàþ 09,043.032a devarùaya÷ ca siddhà÷ ca bçhaspatipurogamàþ 09,043.032c çbhavo nàma varadà devànàm api devatàþ 09,043.032e te 'pi tatra samàjagmur yàmà dhàmà÷ ca sarva÷aþ 09,043.033a sa tu bàlo 'pi bhagavàn mahàyogabalànvitaþ 09,043.033c abhyàjagàma deve÷aü ÷ålahastaü pinàkinam 09,043.034a tam àvrajantam àlakùya ÷ivasyàsãn manogatam 09,043.034c yugapac chailaputryà÷ ca gaïgàyàþ pàvakasya ca 09,043.035a kiü nu pårvam ayaü bàlo gauravàd abhyupaiùyati 09,043.035c api màm iti sarveùàü teùàm àsãn manogatam 09,043.036a teùàm etam abhipràyaü caturõàm upalakùya saþ 09,043.036c yugapad yogam àsthàya sasarja vividhàs tanåþ 09,043.037a tato 'bhavac caturmårtiþ kùaõena bhagavàn prabhuþ 09,043.037c skandaþ ÷àkho vi÷àkha÷ ca naigameùa÷ ca pçùñhataþ 09,043.038a evaü sa kçtvà hy àtmànaü caturdhà bhagavàn prabhuþ 09,043.038c yato rudras tataþ skando jagàmàdbhutadar÷anaþ 09,043.039a vi÷àkhas tu yayau yena devã girivaràtmajà 09,043.039c ÷àkho yayau ca bhagavàn vàyumårtir vibhàvasum 09,043.039e naigameùo 'gamad gaïgàü kumàraþ pàvakaprabhaþ 09,043.040a sarve bhàsvaradehàs te catvàraþ samaråpiõaþ 09,043.040c tàn samabhyayur avyagràs tad adbhutam ivàbhavat 09,043.041a hàhàkàro mahàn àsãd devadànavarakùasàm 09,043.041c tad dçùñvà mahad à÷caryam adbhutaü romaharùaõam 09,043.042a tato rudra÷ ca devã ca pàvaka÷ ca pitàmaham 09,043.042c gaïgayà sahitàþ sarve praõipetur jagatpatim 09,043.043a praõipatya tatas te tu vidhivad ràjapuügava 09,043.043c idam åcur vaco ràjan kàrttikeyapriyepsayà 09,043.044a asya bàlasya bhagavann àdhipatyaü yathepsitam 09,043.044c asmatpriyàrthaü deve÷a sadç÷aü dàtum arhasi 09,043.045a tataþ sa bhagavàn dhãmàn sarvalokapitàmahaþ 09,043.045c manasà cintayàm àsa kim ayaü labhatàm iti 09,043.046a ai÷varyàõi hi sarvàõi devagandharvarakùasàm 09,043.046c bhåtayakùavihaügànàü pannagànàü ca sarva÷aþ 09,043.047a pårvam evàdide÷àsau nikàyeùu mahàtmanàm 09,043.047c samarthaü ca tam ai÷varye mahàmatir amanyata 09,043.048a tato muhårtaü sa dhyàtvà devànàü ÷reyasi sthitaþ 09,043.048c senàpatyaü dadau tasmai sarvabhåteùu bhàrata 09,043.049a sarvadevanikàyànàü ye ràjànaþ pari÷rutàþ 09,043.049c tàn sarvàn vyàdide÷àsmai sarvabhåtapitàmahaþ 09,043.050a tataþ kumàram àdàya devà brahmapurogamàþ 09,043.050c abhiùekàrtham àjagmuþ ÷ailendraü sahitàs tataþ 09,043.051a puõyàü haimavatãü devãü saricchreùñhàü sarasvatãm 09,043.051c samantapa¤cake yà vai triùu lokeùu vi÷rutà 09,043.052a tatra tãre sarasvatyàþ puõye sarvaguõànvite 09,043.052c niùedur devagandharvàþ sarve saüpårõamànasàþ 09,044.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,044.001a tato 'bhiùekasaübhàràn sarvàn saübhçtya ÷àstrataþ 09,044.001c bçhaspatiþ samiddhe 'gnau juhàvàjyaü yathàvidhi 09,044.002a tato himavatà datte maõipravara÷obhite 09,044.002c divyaratnàcite divye niùaõõaþ paramàsane 09,044.003a sarvamaïgalasaübhàrair vidhimantrapuraskçtam 09,044.003c àbhiùecanikaü dravyaü gçhãtvà devatàgaõàþ 09,044.004a indràviùõå mahàvãryau såryàcandramasau tathà 09,044.004c dhàtà caiva vidhàtà ca tathà caivànilànalau 09,044.005a påùõà bhagenàryamõà ca aü÷ena ca vivasvatà 09,044.005c rudra÷ ca sahito dhãmàn mitreõa varuõena ca 09,044.006a rudrair vasubhir àdityair a÷vibhyàü ca vçtaþ prabhuþ 09,044.006c vi÷vedevair marudbhi÷ ca sàdhyai÷ ca pitçbhiþ saha 09,044.007a gandharvair apsarobhi÷ ca yakùaràkùasapannagaiþ 09,044.007c devarùibhir asaükhyeyais tathà brahmarùibhir varaiþ 09,044.008a vaikhànasair vàlakhilyair vàyvàhàrair marãcipaiþ 09,044.008c bhçgubhi÷ càïgirobhi÷ ca yatibhi÷ ca mahàtmabhiþ 09,044.008e sarvair vidyàdharaiþ puõyair yogasiddhais tathà vçtaþ 09,044.009a pitàmahaþ pulastya÷ ca pulaha÷ ca mahàtapàþ 09,044.009c aïgiràþ ka÷yapo 'tri÷ ca marãcir bhçgur eva ca 09,044.010a kratur haraþ pracetà÷ ca manur dakùas tathaiva ca 09,044.010c çtava÷ ca grahà÷ caiva jyotãüùi ca vi÷àü pate 09,044.011a mårtimatya÷ ca sarito vedà÷ caiva sanàtanàþ 09,044.011c samudrà÷ ca hradà÷ caiva tãrthàni vividhàni ca 09,044.011e pçthivã dyaur di÷a÷ caiva pàdapà÷ ca janàdhipa 09,044.012a aditir devamàtà ca hrãþ ÷rãþ svàhà sarasvatã 09,044.012c umà ÷acã sinãvàlã tathà cànumatiþ kuhåþ 09,044.012e ràkà ca dhiùaõà caiva patnya÷ cànyà divaukasàm 09,044.013a himavàü÷ caiva vindhya÷ ca meru÷ càneka÷çïgavàn 09,044.013c airàvataþ sànucaraþ kalàþ kàùñhàs tathaiva ca 09,044.013e màsàrdhamàsà çtavas tathà ràtryahanã nçpa 09,044.014a uccaiþ÷ravà haya÷reùñho nàgaràja÷ ca vàmanaþ 09,044.014c aruõo garuóa÷ caiva vçkùà÷ cauùadhibhiþ saha 09,044.015a dharma÷ ca bhagavàn devaþ samàjagmur hi saügatàþ 09,044.015c kàlo yama÷ ca mçtyu÷ ca yamasyànucarà÷ ca ye 09,044.016a bahulatvàc ca noktà ye vividhà devatàgaõàþ 09,044.016c te kumàràbhiùekàrthaü samàjagmus tatas tataþ 09,044.017a jagçhus te tadà ràjan sarva eva divaukasaþ 09,044.017c àbhiùecanikaü bhàõóaü maïgalàni ca sarva÷aþ 09,044.018a divyasaübhàrasaüyuktaiþ kala÷aiþ kà¤canair nçpa 09,044.018c sarasvatãbhiþ puõyàbhir divyatoyàbhir eva tu 09,044.019a abhyaùi¤can kumàraü vai saüprahçùñà divaukasaþ 09,044.019c senàpatiü mahàtmànam asuràõàü bhayàvaham 09,044.020a purà yathà mahàràja varuõaü vai jale÷varam 09,044.020c tathàbhyaùi¤cad bhagavàn brahmà lokapitàmahaþ 09,044.020e ka÷yapa÷ ca mahàtejà ye cànye nànukãrtitàþ 09,044.021a tasmai brahmà dadau prãto balino vàtaraühasaþ 09,044.021c kàmavãryadharàn siddhàn mahàpàriùadàn prabhuþ 09,044.022a nandiùeõaü lohitàkùaü ghaõñàkarõaü ca saümatam 09,044.022c caturtham asyànucaraü khyàtaü kumudamàlinam 09,044.023a tataþ sthàõuü mahàvegaü mahàpàriùadaü kratum 09,044.023c màyà÷atadharaü kàmaü kàmavãryabalànvitam 09,044.023e dadau skandàya ràjendra suràrivinibarhaõam 09,044.024a sa hi devàsure yuddhe daityànàü bhãmakarmaõàm 09,044.024c jaghàna dorbhyàü saükruddhaþ prayutàni caturda÷a 09,044.025a tathà devà dadus tasmai senàü nairçtasaükulàm 09,044.025c deva÷atrukùayakarãm ajayyàü vi÷varåpiõãm 09,044.026a jaya÷abdaü tata÷ cakrur devàþ sarve savàsavàþ 09,044.026c gandharvayakùarakùàüsi munayaþ pitaras tathà 09,044.027a yamaþ pràdàd anucarau yamakàlopamàv ubhau 09,044.027c unmàthaü ca pramàthaü ca mahàvãryau mahàdyutã 09,044.028a subhràjo bhàskara÷ caiva yau tau såryànuyàyinau 09,044.028c tau såryaþ kàrttikeyàya dadau prãtaþ pratàpavàn 09,044.029a kailàsa÷çïgasaükà÷au ÷vetamàlyànulepanau 09,044.029c somo 'py anucarau pràdàn maõiü sumaõim eva ca 09,044.030a jvàlàjihvaü tathà jyotir àtmajàya hutà÷anaþ 09,044.030c dadàv anucarau ÷årau parasainyapramàthinau 09,044.031a parighaü ca vañaü caiva bhãmaü ca sumahàbalam 09,044.031c dahatiü dahanaü caiva pracaõóau vãryasaümatau 09,044.031e aü÷o 'py anucaràn pa¤ca dadau skandàya dhãmate 09,044.032a utkro÷aü païkajaü caiva vajradaõóadharàv ubhau 09,044.032c dadàv analaputràya vàsavaþ paravãrahà 09,044.032e tau hi ÷atrån mahendrasya jaghnatuþ samare bahån 09,044.033a cakraü vikramakaü caiva saükramaü ca mahàbalam 09,044.033c skandàya trãn anucaràn dadau viùõur mahàya÷àþ 09,044.034a vardhanaü nandanaü caiva sarvavidyàvi÷àradau 09,044.034c skandàya dadatuþ prãtàv a÷vinau bharatarùabha 09,044.035a kundanaü kusumaü caiva kumudaü ca mahàya÷àþ 09,044.035c óambaràóambarau caiva dadau dhàtà mahàtmane 09,044.036a vakrànuvakrau balinau meùavaktrau balotkañau 09,044.036c dadau tvaùñà mahàmàyau skandàyànucarau varau 09,044.037a suvrataü satyasaüdhaü ca dadau mitro mahàtmane 09,044.037c kumàràya mahàtmànau tapovidyàdharau prabhuþ 09,044.038a sudar÷anãyau varadau triùu lokeùu vi÷rutau 09,044.038c suprabhaü ca mahàtmànaü ÷ubhakarmàõam eva ca 09,044.038e kàrttikeyàya saüpràdàd vidhàtà lokavi÷rutau 09,044.039a pàlitakaü kàlikaü ca mahàmàyàvinàv ubhau 09,044.039c påùà ca pàrùadau pràdàt kàrttikeyàya bhàrata 09,044.040a balaü càtibalaü caiva mahàvaktrau mahàbalau 09,044.040c pradadau kàrttikeyàya vàyur bharatasattama 09,044.041a ghasaü càtighasaü caiva timivaktrau mahàbalau 09,044.041c pradadau kàrttikeyàya varuõaþ satyasaügaraþ 09,044.042a suvarcasaü mahàtmànaü tathaivàpy ativarcasam 09,044.042c himavàn pradadau ràjan hutà÷anasutàya vai 09,044.043a kà¤canaü ca mahàtmànaü meghamàlinam eva ca 09,044.043c dadàv anucarau merur agniputràya bhàrata 09,044.044a sthiraü càtisthiraü caiva merur evàparau dadau 09,044.044c mahàtmane 'gniputràya mahàbalaparàkramau 09,044.045a ucchritaü càti÷çïgaü ca mahàpàùàõayodhinau 09,044.045c pradadàv agniputràya vindhyaþ pàriùadàv ubhau 09,044.046a saügrahaü vigrahaü caiva samudro 'pi gadàdharau 09,044.046c pradadàv agniputràya mahàpàriùadàv ubhau 09,044.047a unmàdaü puùpadantaü ca ÷aïkukarõaü tathaiva ca 09,044.047c pradadàv agniputràya pàrvatã ÷ubhadar÷anà 09,044.048a jayaü mahàjayaü caiva nàgau jvalanasånave 09,044.048c pradadau puruùavyàghra vàsukiþ pannage÷varaþ 09,044.049a evaü sàdhyà÷ ca rudrà÷ ca vasavaþ pitaras tathà 09,044.049c sàgaràþ sarita÷ caiva giraya÷ ca mahàbalàþ 09,044.050a daduþ senàgaõàdhyakùठ÷ålapaññi÷adhàriõaþ 09,044.050c divyapraharaõopetàn nànàveùavibhåùitàn 09,044.051a ÷çõu nàmàni cànyeùàü ye 'nye skandasya sainikàþ 09,044.051c vividhàyudhasaüpannà÷ citràbharaõavarmiõaþ 09,044.052a ÷aïkukarõo nikumbha÷ ca padmaþ kumuda eva ca 09,044.052c ananto dvàda÷abhujas tathà kçùõopakçùõakau 09,044.053a droõa÷ravàþ kapiskandhaþ kà¤canàkùo jalaüdhamaþ 09,044.053c akùasaütarjano ràjan kunadãkas tamobhrakçt 09,044.054a ekàkùo dvàda÷àkùa÷ ca tathaivaikajañaþ prabhuþ 09,044.054c sahasrabàhur vikaño vyàghràkùaþ kùitikampanaþ 09,044.055a puõyanàmà sunàmà ca suvaktraþ priyadar÷anaþ 09,044.055c pari÷rutaþ kokanadaþ priyamàlyànulepanaþ 09,044.056a ajodaro gaja÷iràþ skandhàkùaþ ÷atalocanaþ 09,044.056c jvàlàjihvaþ karàla÷ ca sitake÷o jañã hariþ 09,044.056d*0263_01 pari÷rutaþ kokanadaþ kçùõake÷o jañàdharaþ 09,044.057a caturdaüùñro 'ùñajihva÷ ca meghanàdaþ pçthu÷ravàþ 09,044.057c vidyudakùo dhanurvaktro jañharo màrutà÷anaþ 09,044.058a udaràkùo jhaùàkùa÷ ca vajranàbho vasuprabhaþ 09,044.058c samudravego ràjendra ÷ailakampã tathaiva ca 09,044.059a putrameùaþ pravàha÷ ca tathà nandopanandakau 09,044.059c dhåmraþ ÷vetaþ kaliïga÷ ca siddhàrtho varadas tathà 09,044.060a priyaka÷ caiva nanda÷ ca gonanda÷ ca pratàpavàn 09,044.060c ànanda÷ ca pramoda÷ ca svastiko dhruvakas tathà 09,044.061a kùemavàpaþ sujàta÷ ca siddhayàtra÷ ca bhàrata 09,044.061c govrajaþ kanakàpãóo mahàpàriùade÷varaþ 09,044.062a gàyano hasana÷ caiva bàõaþ khaóga÷ ca vãryavàn 09,044.062c vaitàlã càtitàlã ca tathà katikavàtikau 09,044.063a haüsajaþ païkadigdhàïgaþ samudronmàdana÷ ca ha 09,044.063c raõotkañaþ prahàsa÷ ca ÷veta÷ãrùa÷ ca nandakaþ 09,044.064a kàlakaõñhaþ prabhàsa÷ ca tathà kumbhàõóako 'paraþ 09,044.064c kàlakàkùaþ sita÷ caiva bhåtalonmathanas tathà 09,044.064d*0264_01 samudronmadana÷ caiva mahànàdã raõotkañaþ 09,044.064d*0264_02 kàlaka÷ ca prahàsa÷ ca tathàïgàrakavahnikau 09,044.064d*0264_03 ete cànye ca bahavo mahà÷àlã raõotkañaþ 09,044.065a yaj¤avàhaþ pravàha÷ ca devayàjã ca somapaþ 09,044.065c sajàla÷ ca mahàtejàþ krathakràthau ca bhàrata 09,044.066a tuhana÷ ca tuhàna÷ ca citradeva÷ ca vãryavàn 09,044.066c madhuraþ suprasàda÷ ca kirãñã ca mahàbalaþ 09,044.067a vasano madhuvarõa÷ ca kala÷odara eva ca 09,044.067c dhamanto manmathakaraþ såcãvaktra÷ ca vãryavàn 09,044.068a ÷vetavaktraþ suvaktra÷ ca càruvaktra÷ ca pàõóuraþ 09,044.068c daõóabàhuþ subàhu÷ ca rajaþ kokilakas tathà 09,044.069a acalaþ kanakàkùa÷ ca bàlànàm ayikaþ prabhuþ 09,044.069c saücàrakaþ kokanado gçdhravaktra÷ ca jambukaþ 09,044.070a lohà÷avaktro jañharaþ kumbhavaktra÷ ca kuõóakaþ 09,044.070c madgugrãva÷ ca kçùõaujà haüsavaktra÷ ca candrabhàþ 09,044.070d*0265_01 candramàþ pàõikarmà ca uóuka÷ ca mahàbalaþ 09,044.071a pàõikårmà ca ÷ambåkaþ pa¤cavaktra÷ ca ÷ikùakaþ 09,044.071c càùavaktra÷ ca jambåkaþ ÷àkavaktra÷ ca kuõóakaþ 09,044.072a yogayuktà mahàtmànaþ satataü bràhmaõapriyàþ 09,044.072c paitàmahà mahàtmàno mahàpàriùadà÷ ca ha 09,044.072e yauvanasthà÷ ca bàlà÷ ca vçddhà÷ ca janamejaya 09,044.073a sahasra÷aþ pàriùadàþ kumàram upatasthire 09,044.073c vaktrair nànàvidhair ye tu ÷çõu tठjanamejaya 09,044.074a kårmakukkuñavaktrà÷ ca ÷a÷olåkamukhàs tathà 09,044.074a*0266_01 **** **** dãrghavaktrà÷ ca bhàrata 09,044.074a*0266_02 ÷vagomàyumukhà÷ caiva 09,044.074c kharoùñravadanà÷ caiva varàhavadanàs tathà 09,044.075a manuùyameùavaktrà÷ ca sçgàlavadanàs tathà 09,044.075c bhãmà makaravaktrà÷ ca ÷iü÷umàramukhàs tathà 09,044.076a màrjàra÷a÷avaktrà÷ ca dãrghavaktrà÷ ca bhàrata 09,044.076c nakulolåkavaktrà÷ ca ÷vavaktrà÷ ca tathàpare 09,044.077a àkhubabhrukavaktrà÷ ca mayåravadanàs tathà 09,044.077c matsyameùànanà÷ cànye ajàvimahiùànanàþ 09,044.078a çkùa÷àrdålavaktrà÷ ca dvãpisiühànanàs tathà 09,044.078c bhãmà gajànanà÷ caiva tathà nakramukhàþ pare 09,044.079a garuóànanàþ khaógamukhà vçkakàkamukhàs tathà 09,044.079c gokharoùñramukhà÷ cànye vçùadaü÷amukhàs tathà 09,044.080a mahàjañharapàdàïgàs tàrakàkùà÷ ca bhàrata 09,044.080c pàràvatamukhà÷ cànye tathà vçùamukhàþ pare 09,044.081a kokilàvadanà÷ cànye ÷yenatittirikànanàþ 09,044.081c kçkalàsamukhà÷ caiva virajombaradhàriõaþ 09,044.082a vyàlavaktràþ ÷ålamukhà÷ caõóavaktràþ ÷atànanàþ 09,044.082c à÷ãviùà÷ cãradharà gonàsàvaraõàs tathà 09,044.083a sthålodaràþ kç÷àïgà÷ ca sthålàïgà÷ ca kç÷odaràþ 09,044.083c hrasvagrãvà mahàkarõà nànàvyàlavibhåùitàþ 09,044.084a gajendracarmavasanàs tathà kçùõàjinàmbaràþ 09,044.084c skandhemukhà mahàràja tathà hy udaratomukhàþ 09,044.085a pçùñhemukhà hanumukhàs tathà jaïghàmukhà api 09,044.085c pàr÷vànanà÷ ca bahavo nànàde÷amukhàs tathà 09,044.086a tathà kãñapataügànàü sadç÷àsyà gaõe÷varàþ 09,044.086c nànàvyàlamukhà÷ cànye bahubàhu÷irodharàþ 09,044.087a nànàvçkùabhujàþ ke cit kañi÷ãrùàs tathàpare 09,044.087c bhujaügabhogavadanà nànàgulmanivàsinaþ 09,044.088a cãrasaüvçtagàtrà÷ ca tathà phalakavàsasaþ 09,044.088c nànàveùadharà÷ caiva carmavàsasa eva ca 09,044.088c*0267_01 **** **** nànàmàlyànulepanàþ 09,044.088c*0267_02 nànàvastradharà÷ caiva 09,044.089a uùõãùiõo mukuñinaþ kambugrãvàþ suvarcasaþ 09,044.089c kirãñinaþ pa¤ca÷ikhàs tathà kañhinamårdhajàþ 09,044.090a tri÷ikhà dvi÷ikhà÷ caiva tathà sapta÷ikhàþ pare 09,044.090c ÷ikhaõóino mukuñino muõóà÷ ca jañilàs tathà 09,044.091a citramàlyadharàþ ke cit ke cid romànanàs tathà 09,044.091c divyamàlyàmbaradharàþ satataü priyavigrahàþ 09,044.091d*0268_01 vigrahaikarasà nityam ajeyàþ surasattamaiþ 09,044.092a kçùõà nirmàüsavaktrà÷ ca dãrghapçùñhà nirådaràþ 09,044.092c sthålapçùñhà hrasvapçùñhàþ pralambodaramehanàþ 09,044.093a mahàbhujà hrasvabhujà hrasvagàtrà÷ ca vàmanàþ 09,044.093c kubjà÷ ca dãrghajaïghà÷ ca hastikarõa÷irodharàþ 09,044.094a hastinàsàþ kårmanàsà vçkanàsàs tathàpare 09,044.094c dãrghoùñhà dãrghajihvà÷ ca vikaràlà hy adhomukhàþ 09,044.095a mahàdaüùñrà hrasvadaüùñrà÷ caturdaüùñràs tathàpare 09,044.095c vàraõendranibhà÷ cànye bhãmà ràjan sahasra÷aþ 09,044.096a suvibhakta÷arãrà÷ ca dãptimantaþ svalaükçtàþ 09,044.096c piïgàkùàþ ÷aïkukarõà÷ ca vakranàsà÷ ca bhàrata 09,044.097a pçthudaüùñrà mahàdaüùñràþ sthålauùñhà harimårdhajàþ 09,044.097c nànàpàdauùñhadaüùñrà÷ ca nànàhasta÷irodharàþ 09,044.097e nànàvarmabhir àcchannà nànàbhàùà÷ ca bhàrata 09,044.098a ku÷alà de÷abhàùàsu jalpanto 'nyonyam ã÷varàþ 09,044.098c hçùñàþ paripatanti sma mahàpàriùadàs tathà 09,044.099a dãrghagrãvà dãrghanakhà dãrghapàda÷irobhujàþ 09,044.099c piïgàkùà nãlakaõñhà÷ ca lambakarõà÷ ca bhàrata 09,044.100a vçkodaranibhà÷ caiva ke cid a¤janasaünibhàþ 09,044.100c ÷vetàïgà lohitagrãvàþ piïgàkùà÷ ca tathàpare 09,044.100e kalmàùà bahavo ràjaü÷ citravarõà÷ ca bhàrata 09,044.101a càmaràpãóakanibhàþ ÷vetalohitaràjayaþ 09,044.101c nànàvarõàþ savarõà÷ ca mayårasadç÷aprabhàþ 09,044.101d*0269_01 nànàpraharaõà ye vai nànà÷astràstrakovidàþ 09,044.102a punaþ praharaõàny eùàü kãrtyamànàni me ÷çõu 09,044.102c ÷eùaiþ kçtaü pàriùadair àyudhànàü parigraham 09,044.103a pà÷odyatakaràþ ke cid vyàditàsyàþ kharànanàþ 09,044.103c pçthvakùà nãlakaõñhà÷ ca tathà parighabàhavaþ 09,044.104a ÷ataghnãcakrahastà÷ ca tathà musalapàõayaþ 09,044.104c ÷ålàsihastà÷ ca tathà mahàkàyà mahàbalàþ 09,044.105a gadàbhu÷uõóihastà÷ ca tathà tomarapàõayaþ 09,044.105c asimudgarahastà÷ ca daõóahastà÷ ca bhàrata 09,044.106a àyudhair vividhair ghorair mahàtmàno mahàjavàþ 09,044.106c mahàbalà mahàvegà mahàpàriùadàs tathà 09,044.107a abhiùekaü kumàrasya dçùñvà hçùñà raõapriyàþ 09,044.107c ghaõñàjàlapinaddhàïgà nançtus te mahaujasaþ 09,044.108a ete cànye ca bahavo mahàpàriùadà nçpa 09,044.108c upatasthur mahàtmànaü kàrttikeyaü ya÷asvinam 09,044.109a divyà÷ càpy àntarikùà÷ ca pàrthivà÷ cànilopamàþ 09,044.109c vyàdiùñà daivataiþ ÷åràþ skandasyànucaràbhavan 09,044.110a tàdç÷ànàü sahasràõi prayutàny arbudàni ca 09,044.110c abhiùiktaü mahàtmànaü parivàryopatasthire 09,045.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,045.001a ÷çõu màtçgaõàn ràjan kumàrànucaràn imàn 09,045.001c kãrtyamànàn mayà vãra sapatnagaõasådanàn 09,045.002a ya÷asvinãnàü màtéõàü ÷çõu nàmàni bhàrata 09,045.002c yàbhir vyàptàs trayo lokàþ kalyàõãbhi÷ caràcaràþ 09,045.003a prabhàvatã vi÷àlàkùã palità gonasã tathà 09,045.003c ÷rãmatã bahulà caiva tathaiva bahuputrikà 09,045.004a apsujàtà ca gopàlã bçhadambàlikà tathà 09,045.004c jayàvatã màlatikà dhruvaratnà bhayaükarã 09,045.005a vasudàmà sudàmà ca vi÷okà nandinã tathà 09,045.005c ekacåóà mahàcåóà cakranemi÷ ca bhàrata 09,045.006a uttejanã jayatsenà kamalàkùy atha ÷obhanà 09,045.006c ÷atruüjayà tathà caiva krodhanà ÷alabhã kharã 09,045.007a màdhavã ÷ubhavaktrà ca tãrthanemi÷ ca bhàrata 09,045.007c gãtapriyà ca kalyàõã kadrulà càmità÷anà 09,045.008a meghasvanà bhogavatã subhrå÷ ca kanakàvatã 09,045.008c alàtàkùã vãryavatã vidyujjihvà ca bhàrata 09,045.009a padmàvatã sunakùatrà kandarà bahuyojanà 09,045.009c saütànikà ca kauravya kamalà ca mahàbalà 09,045.010a sudàmà bahudàmà ca suprabhà ca ya÷asvinã 09,045.010c nçtyapriyà ca ràjendra ÷atolåkhalamekhalà 09,045.011a ÷ataghaõñà ÷atànandà bhaganandà ca bhàminã 09,045.011c vapuùmatã candra÷ãtà bhadrakàlã ca bhàrata 09,045.012a saükàrikà niùkuñikà bhramà catvaravàsinã 09,045.012c sumaïgalà svastimatã vçddhikàmà jayapriyà 09,045.013a dhanadà suprasàdà ca bhavadà ca jale÷varã 09,045.013c eóã bheóã sameóã ca vetàlajananã tathà 09,045.013e kaõóåtiþ kàlikà caiva devamitrà ca bhàrata 09,045.014a lambasã ketakã caiva citrasenà tathà balà 09,045.014c kukkuñikà ÷aïkhanikà tathà jarjarikà nçpa 09,045.015a kuõóàrikà kokalikà kaõóarà ca ÷atodarã 09,045.015c utkràthinã jareõà ca mahàvegà ca kaïkaõà 09,045.016a manojavà kaõñakinã praghasà påtanà tathà 09,045.016b*0270_01 vegapàùviñapàvàsà kànanàkrãóanaprabhà 09,045.016c kha÷ayà curvyuñir vàmà kro÷anàtha taóitprabhà 09,045.017a maõóodarã ca tuõóà ca koñarà meghavàsinã 09,045.017c subhagà lambinã lambà vasucåóà vikatthanã 09,045.018a årdhvaveõãdharà caiva piïgàkùã lohamekhalà 09,045.018c pçthuvaktrà madhurikà madhukumbhà tathaiva ca 09,045.019a pakùàlikà manthanikà jaràyur jarjarànanà 09,045.019c khyàtà dahadahà caiva tathà dhamadhamà nçpa 09,045.020a khaõóakhaõóà ca ràjendra påùaõà maõikuõóalà 09,045.020c amocà caiva kauravya tathà lambapayodharà 09,045.021a veõuvãõàdharà caiva piïgàkùã lohamekhalà 09,045.021c ÷a÷olåkamukhã kçùõà kharajaïghà mahàjavà 09,045.022a ÷i÷umàramukhã ÷vetà lohitàkùã vibhãùaõà 09,045.022c jañàlikà kàmacarã dãrghajihvà balotkañà 09,045.023a kàleóikà vàmanikà mukuñà caiva bhàrata 09,045.023c lohitàkùã mahàkàyà haripiõóã ca bhåmipa 09,045.024a ekàkùarà sukusumà kçùõakarõã ca bhàrata 09,045.024c kùurakarõã catuùkarõã karõapràvaraõà tathà 09,045.025a catuùpathaniketà ca gokarõã mahiùànanà 09,045.025c kharakarõã mahàkarõã bherãsvanamahàsvanà 09,045.026a ÷aïkhakumbhasvanà caiva bhaïgadà ca mahàbalà 09,045.026c gaõà ca sugaõà caiva tathàbhãty atha kàmadà 09,045.027a catuùpatharatà caiva bhåtitãrthànyagocarà 09,045.027c pa÷udà vittadà caiva sukhadà ca mahàya÷àþ 09,045.027e payodà gomahiùadà suviùàõà ca bhàrata 09,045.028a pratiùñhà supratiùñhà ca rocamànà surocanà 09,045.028c gokarõã ca sukarõã ca sasirà stherikà tathà 09,045.028e ekacakrà megharavà meghamàlà virocanà 09,045.029a età÷ cànyà÷ ca bahavo màtaro bharatarùabha 09,045.029c kàrttikeyànuyàyinyo nànàråpàþ sahasra÷aþ 09,045.030a dãrghanakhyo dãrghadantyo dãrghatuõóya÷ ca bhàrata 09,045.030c saralà madhurà÷ caiva yauvanasthàþ svalaükçtàþ 09,045.031a màhàtmyena ca saüyuktàþ kàmaråpadharàs tathà 09,045.031c nirmàüsagàtryaþ ÷vetà÷ ca tathà kà¤canasaünibhàþ 09,045.032a kçùõameghanibhà÷ cànyà dhåmrà÷ ca bharatarùabha 09,045.032c aruõàbhà mahàbhàgà dãrghake÷yaþ sitàmbaràþ 09,045.033a årdhvaveõãdharà÷ caiva piïgàkùyo lambamekhalàþ 09,045.033c lambodaryo lambakarõàs tathà lambapayodharàþ 09,045.034a tàmràkùyas tàmravarõà÷ ca haryakùya÷ ca tathàparàþ 09,045.034c varadàþ kàmacàriõyo nityapramuditàs tathà 09,045.035a yàmyo raudryas tathà saumyàþ kauberyo 'tha mahàbalàþ 09,045.035c vàruõyo 'tha ca màhendryas tathàgneyyaþ paraütapa 09,045.036a vàyavya÷ càtha kaumàryo bràhmya÷ ca bharatarùabha 09,045.036b*0271_01 vaiùõavya÷ ca tathà sauryo vàràhya÷ ca mahàbalàþ 09,045.036b*0272_01 vaiùõavyo 'tibhayà÷ cànyàþ kråraråpà bhayaükaràþ 09,045.036c råpeõàpsarasàü tulyà jave vàyusamàs tathà 09,045.037a parapuùñopamà vàkye tatharddhyà dhanadopamàþ 09,045.037c ÷akravãryopamà÷ caiva dãptyà vahnisamàs tathà 09,045.037d*0273_01 ÷atråõàü vigrahe nityaü bhayadàs tà bhavanty uta 09,045.037d*0273_02 kàmaråpadharà÷ caiva jave vàyusamàs tathà 09,045.037d*0273_03 acintyabalavãryà÷ ca tathàcintyaparàkramàþ 09,045.038a vçkùacatvaravàsinya÷ catuùpathaniketanàþ 09,045.038c guhà÷ma÷ànavàsinyaþ ÷ailaprasravaõàlayàþ 09,045.039a nànàbharaõadhàriõyo nànàmàlyàmbaràs tathà 09,045.039c nànàvicitraveùà÷ ca nànàbhàùàs tathaiva ca 09,045.039d*0274_01 nànàvidhair bahuguõai÷ citràyudhavibhåùaõaiþ 09,045.040a ete cànye ca bahavo gaõàþ ÷atrubhayaükaràþ 09,045.040c anujagmur mahàtmànaü trida÷endrasya saümate 09,045.040d*0275_01 divyà÷ ca pradadau tasmai nànàratnasamàcitàþ 09,045.041a tataþ ÷aktyastram adadad bhagavàn pàka÷àsanaþ 09,045.041c guhàya ràja÷àrdåla vinà÷àya suradviùàm 09,045.042a mahàsvanàü mahàghaõñàü dyotamànàü sitaprabhàm 09,045.042c taruõàdityavarõàü ca patàkàü bharatarùabha 09,045.043a dadau pa÷upatis tasmai sarvabhåtamahàcamåm 09,045.043c ugràü nànàpraharaõàü tapovãryabalànvitàm 09,045.043d*0276_01 ajeyàü svaguõair yuktàü nàmnà senàü dhanaüjayàm 09,045.043d*0276_02 rudratulyabalair guptàü yodhànàm ayutais tribhiþ 09,045.043d*0276_03 na sà vijànàti raõàt kadà cid vinivartitum 09,045.044a viùõur dadau vaijayantãü màlàü balavivardhinãm 09,045.044c umà dadau càrajasã vàsasã såryasaprabhe 09,045.045a gaïgà kamaõóaluü divyam amçtodbhavam uttamam 09,045.045c dadau prãtyà kumàràya daõóaü caiva bçhaspatiþ 09,045.046a garuóo dayitaü putraü mayåraü citrabarhiõam 09,045.046c aruõas tàmracåóaü ca pradadau caraõàyudham 09,045.047a pà÷aü tu varuõo ràjà balavãryasamanvitam 09,045.047c kçùõàjinaü tathà brahmà brahmaõyàya dadau prabhuþ 09,045.047e samareùu jayaü caiva pradadau lokabhàvanaþ 09,045.048a senàpatyam anupràpya skando devagaõasya ha 09,045.048c ÷u÷ubhe jvalito 'rciùmàn dvitãya iva pàvakaþ 09,045.048e tataþ pàriùadai÷ caiva màtçbhi÷ ca samanvitaþ 09,045.048f*0277_01 yayau daityavinà÷àya hlàdayan surapuügavàn 09,045.049a sà senà nairçtã bhãmà saghaõñocchritaketanà 09,045.049c sabherã÷aïkhamurajà sàyudhà sapatàkinã 09,045.049e ÷àradã dyaur ivàbhàti jyotirbhir upa÷obhità 09,045.050a tato devanikàyàs te bhåtasenàgaõàs tathà 09,045.050c vàdayàm àsur avyagrà bherã÷aïkhàü÷ ca puùkalàn 09,045.051a pañahठjharjharàü÷ caiva kçkacàn goviùàõikàn 09,045.051c àóambaràn gomukhàü÷ ca óiõóimàü÷ ca mahàsvanàn 09,045.052a tuùñuvus te kumàraü ca sarve devàþ savàsavàþ 09,045.052c jagu÷ ca devagandharvà nançtu÷ càpsarogaõàþ 09,045.053a tataþ prãto mahàsenas trida÷ebhyo varaü dadau 09,045.053c ripån hantàsmi samare ye vo vadhacikãrùavaþ 09,045.054a pratigçhya varaü devàs tasmàd vibudhasattamàt 09,045.054c prãtàtmàno mahàtmàno menire nihatàn ripån 09,045.055a sarveùàü bhåtasaüghànàü harùàn nàdaþ samutthitaþ 09,045.055c apårayata lokàüs trãn vare datte mahàtmanà 09,045.056a sa niryayau mahàseno mahatyà senayà vçtaþ 09,045.056c vadhàya yudhi daityànàü rakùàrthaü ca divaukasàm 09,045.057a vyavasàyo jayo dharmaþ siddhir lakùmãr dhçtiþ smçtiþ 09,045.057c mahàsenasya sainyànàm agre jagmur naràdhipa 09,045.058a sa tayà bhãmayà devaþ ÷ålamudgarahastayà 09,045.058b*0278_01 jvalitàlàtadhàriõyà citràbharaõavarmayà 09,045.058c gadàmusalanàràca÷aktitomarahastayà 09,045.058e dçptasiühaninàdinyà vinadya prayayau guhaþ 09,045.059a taü dçùñvà sarvadaiteyà ràkùasà dànavàs tathà 09,045.059c vyadravanta di÷aþ sarvà bhayodvignàþ samantataþ 09,045.059e abhyadravanta devàs tàn vividhàyudhapàõayaþ 09,045.060a dçùñvà ca sa tataþ kruddhaþ skandas tejobalànvitaþ 09,045.060c ÷aktyastraü bhagavàn bhãmaü punaþ punar avàsçjat 09,045.060e àdadhac càtmanas tejo haviùeddha ivànalaþ 09,045.061a abhyasyamàne ÷aktyastre skandenàmitatejasà 09,045.061c ulkàjvàlà mahàràja papàta vasudhàtale 09,045.062a saühràdayanta÷ ca tathà nirghàtà÷ càpatan kùitau 09,045.062c yathàntakàlasamaye sughoràþ syus tathà nçpa 09,045.063a kùiptà hy ekà tathà ÷aktiþ sughorànalasånunà 09,045.063c tataþ koñyo viniùpetuþ ÷aktãnàü bharatarùabha 09,045.064a sa ÷aktyastreõa saügràme jaghàna bhagavàn prabhuþ 09,045.064c daityendraü tàrakaü nàma mahàbalaparàkramam 09,045.064e vçtaü daityàyutair vãrair balibhir da÷abhir nçpa 09,045.065a mahiùaü càùñabhiþ padmair vçtaü saükhye nijaghnivàn 09,045.065c tripàdaü càyuta÷atair jaghàna da÷abhir vçtam 09,045.066a hradodaraü nikharvai÷ ca vçtaü da÷abhir ã÷varaþ 09,045.066c jaghànànucaraiþ sàrdhaü vividhàyudhapàõibhiþ 09,045.067a tatràkurvanta vipulaü nàdaü vadhyatsu ÷atruùu 09,045.067c kumàrànucarà ràjan pårayanto di÷o da÷a 09,045.067d*0279_01 nançtu÷ ca vavalgu÷ ca jahasu÷ ca mudànvitàþ 09,045.068a ÷aktyastrasya tu ràjendra tato 'rcirbhiþ samantataþ 09,045.068b*0280_01 trailokyaü tràsitaü sarvaü jçmbhamàõàbhir eva ca 09,045.068c dagdhàþ sahasra÷o daityà nàdaiþ skandasya càpare 09,045.069a patàkayàvadhåtà÷ ca hatàþ ke cit suradviùaþ 09,045.069c ke cid ghaõñàravatrastà nipetur vasudhàtale 09,045.069e ke cit praharaõai÷ chinnà vinipetur gatàsavaþ 09,045.070a evaü suradviùo 'nekàn balavàn àtatàyinaþ 09,045.070c jaghàna samare vãraþ kàrttikeyo mahàbalaþ 09,045.071a bàõo nàmàtha daiteyo baleþ putro mahàbalaþ 09,045.071c krau¤caü parvatam àsàdya devasaüghàn abàdhata 09,045.072a tam abhyayàn mahàsenaþ sura÷atrum udàradhãþ 09,045.072c sa kàrttikeyasya bhayàt krau¤caü ÷araõam eyivàn 09,045.073a tataþ krau¤caü mahàmanyuþ krau¤canàdaninàditam 09,045.073c ÷aktyà bibheda bhagavàn kàrttikeyo 'gnidattayà 09,045.074a sa÷àlaskandhasaralaü trastavànaravàraõam 09,045.074c pulinatrastavihagaü viniùpatitapannagam 09,045.075a golàïgålarkùasaüghai÷ ca dravadbhir anunàditam 09,045.075c kuraïgagatinirghoùam udbhràntasçmaràcitam 09,045.076a viniùpatadbhiþ ÷arabhaiþ siühai÷ ca sahasà drutaiþ 09,045.076c ÷ocyàm api da÷àü pràpto raràjaiva sa parvataþ 09,045.077a vidyàdharàþ samutpetus tasya ÷çïganivàsinaþ 09,045.077c kiünarà÷ ca samudvignàþ ÷aktipàtaravoddhatàþ 09,045.078a tato daityà viniùpetuþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,045.078c pradãptàt parvata÷reùñhàd vicitràbharaõasrajaþ 09,045.079a tàn nijaghnur atikramya kumàrànucarà mçdhe 09,045.079b*0281_01 sa caiva bhagavàn kruddho daityendrasya sutaü tadà 09,045.079b*0281_02 sahànujaü jaghànà÷u vçtraü devapatir yathà 09,045.079c bibheda ÷aktyà krau¤caü ca pàvakiþ paravãrahà 09,045.080a bahudhà caikadhà caiva kçtvàtmànaü mahàtmanà 09,045.080c ÷aktiþ kùiptà raõe tasya pàõim eti punaþ punaþ 09,045.081a evaüprabhàvo bhagavàn ato bhåya÷ ca pàvakiþ 09,045.081b*0282_01 ÷auryàd dviguõayogena tejasà ya÷asà ÷riyà 09,045.081c krau¤cas tena vinirbhinno daityà÷ ca ÷ata÷o hatàþ 09,045.082a tataþ sa bhagavàn devo nihatya vibudhadviùaþ 09,045.082c sabhàjyamàno vibudhaiþ paraü harùam avàpa ha 09,045.082d*0283_01 bhinne krau¤ce girivare caõóaputre ca pàtite 09,045.083a tato dundubhayo ràjan neduþ ÷aïkhà÷ ca bhàrata 09,045.083c mumucur devayoùà÷ ca puùpavarùam anuttamam 09,045.084a divyagandham upàdàya vavau puõya÷ ca màrutaþ 09,045.084c gandharvàs tuùñuvu÷ cainaü yajvàna÷ ca maharùayaþ 09,045.085a ke cid enaü vyavasyanti pitàmahasutaü prabhum 09,045.085c sanatkumàraü sarveùàü brahmayoniü tam agrajam 09,045.086a ke cin mahe÷varasutaü ke cit putraü vibhàvasoþ 09,045.086c umàyàþ kçttikànàü ca gaïgàyà÷ ca vadanty uta 09,045.087a ekadhà ca dvidhà caiva caturdhà ca mahàbalam 09,045.087c yoginàm ã÷varaü devaü ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 09,045.088a etat te kathitaü ràjan kàrttikeyàbhiùecanam 09,045.088c ÷çõu caiva sarasvatyàs tãrthavaü÷asya puõyatàm 09,045.089a babhåva tãrthapravaraü hateùu sura÷atruùu 09,045.089c kumàreõa mahàràja triviùñapam ivàparam 09,045.090a ai÷varyàõi ca tatrastho dadàv ã÷aþ pçthak pçthak 09,045.090c tadà nairçtamukhyebhyas trailokye pàvakàtmajaþ 09,045.091a evaü sa bhagavàüs tasmiüs tãrthe daityakulàntakaþ 09,045.091c abhiùikto mahàràja devasenàpatiþ suraiþ 09,045.092a aujasaü nàma tat tãrthaü yatra pårvam apàü patiþ 09,045.092c abhiùiktaþ suragaõair varuõo bharatarùabha 09,045.093a tasmiüs tãrthavare snàtvà skandaü càbhyarcya làïgalã 09,045.093c bràhmaõebhyo dadau rukmaü vàsàüsy àbharaõàni ca 09,045.094a uùitvà rajanãü tatra màdhavaþ paravãrahà 09,045.094c påjya tãrthavaraü tac ca spçùñvà toyaü ca làïgalã 09,045.094e hçùñaþ prãtamanà÷ caiva hy abhavan màdhavottamaþ 09,045.095a etat te sarvam àkhyàtaü yan màü tvaü paripçcchasi 09,045.095c yathàbhiùikto bhagavàn skando devaiþ samàgataiþ 09,045.095d*0284_01 senànã÷ ca kçto ràjan bàla eva mahàbalaþ 09,046.001 janamejaya uvàca 09,046.001a atyadbhutam idaü brahma¤ ÷rutavàn asmi tattvataþ 09,046.001c abhiùekaü kumàrasya vistareõa yathàvidhi 09,046.002a yac chrutvà påtam àtmànaü vijànàmi tapodhana 09,046.002c prahçùñàni ca romàõi prasannaü ca mano mama 09,046.003a abhiùekaü kumàrasya daityànàü ca vadhaü tathà 09,046.003c ÷rutvà me paramà prãtir bhåyaþ kautåhalaü hi me 09,046.004a apàü patiþ kathaü hy asminn abhiùiktaþ suràsuraiþ 09,046.004c tan me bråhi mahàpràj¤a ku÷alo hy asi sattama 09,046.005 vai÷aüpàyana uvàca 09,046.005a ÷çõu ràjann idaü citraü pårvakalpe yathàtatham 09,046.005c àdau kçtayuge tasmin vartamàne yathàvidhi 09,046.005e varuõaü devatàþ sarvàþ sametyedam athàbruvan 09,046.006a yathàsmàn suraràñ ÷akro bhayebhyaþ pàti sarvadà 09,046.006c tathà tvam api sarvàsàü saritàü vai patir bhava 09,046.007a vàsa÷ ca te sadà deva sàgare makaràlaye 09,046.007c samudro 'yaü tava va÷e bhaviùyati nadãpatiþ 09,046.008a somena sàrdhaü ca tava hànivçddhã bhaviùyataþ 09,046.008c evam astv iti tàn devàn varuõo vàkyam abravãt 09,046.009a samàgamya tataþ sarve varuõaü sàgaràlayam 09,046.009c apàü patiü pracakrur hi vidhidçùñena karmaõà 09,046.010a abhiùicya tato devà varuõaü yàdasàü patim 09,046.010c jagmuþ svàny eva sthànàni påjayitvà jale÷varam 09,046.011a abhiùiktas tato devair varuõo 'pi mahàya÷àþ 09,046.011c saritaþ sàgaràü÷ caiva nadàü÷ caiva saràüsi ca 09,046.011e pàlayàm àsa vidhinà yathà devठ÷atakratuþ 09,046.012a tatas tatràpy upaspç÷ya dattvà ca vividhaü vasu 09,046.012c agnitãrthaü mahàpràj¤aþ sa jagàma pralambahà 09,046.012e naùño na dç÷yate yatra ÷amãgarbhe hutà÷anaþ 09,046.013a lokàlokavinà÷e ca pràdurbhåte tadànagha 09,046.013c upatasthur mahàtmànaü sarvalokapitàmaham 09,046.014a agniþ pranaùño bhagavàn kàraõaü ca na vidmahe 09,046.014c sarvalokakùayo mà bhåt saüpàdayatu no 'nalam 09,046.015 janamejaya uvàca 09,046.015a kimarthaü bhagavàn agniþ pranaùño lokabhàvanaþ 09,046.015c vij¤àta÷ ca kathaü devais tan mamàcakùva tattvataþ 09,046.016 vai÷aüpàyana uvàca 09,046.016a bhçgoþ ÷àpàd bhç÷aü bhãto jàtavedàþ pratàpavàn 09,046.016c ÷amãgarbham athàsàdya nanà÷a bhagavàüs tataþ 09,046.017a pranaùñe tu tadà vahnau devàþ sarve savàsavàþ 09,046.017c anveùanta tadà naùñaü jvalanaü bhç÷aduþkhitàþ 09,046.018a tato 'gnitãrtham àsàdya ÷amãgarbhastham eva hi 09,046.018c dadç÷ur jvalanaü tatra vasamànaü yathàvidhi 09,046.019a devàþ sarve naravyàghra bçhaspatipurogamàþ 09,046.019c jvalanaü taü samàsàdya prãtàbhåvan savàsavàþ 09,046.019e punar yathàgataü jagmuþ sarvabhakùa÷ ca so 'bhavat 09,046.020a bhçgoþ ÷àpàn mahãpàla yad uktaü brahmavàdinà 09,046.020c tatràpy àplutya matimàn brahmayoniü jagàma ha 09,046.021a sasarja bhagavàn yatra sarvalokapitàmahaþ 09,046.021c tatràplutya tato brahmà saha devaiþ prabhuþ purà 09,046.021e sasarja cànnàni tathà devatànàü yathàvidhi 09,046.022a tatra snàtvà ca dattvà ca vasåni vividhàni ca 09,046.022c kauberaü prayayau tãrthaü tatra taptvà mahat tapaþ 09,046.022e dhanàdhipatyaü saüpràpto ràjann ailabilaþ prabhuþ 09,046.023a tatrastham eva taü ràjan dhanàni nidhayas tathà 09,046.023c upatasthur nara÷reùñha tat tãrthaü làïgalã tataþ 09,046.023e gatvà snàtvà ca vidhivad bràhmaõebhyo dhanaü dadau 09,046.024a dadç÷e tatra tat sthànaü kaubere kànanottame 09,046.024c purà yatra tapas taptaü vipulaü sumahàtmanà 09,046.025a yatra ràj¤à kubereõa varà labdhà÷ ca puùkalàþ 09,046.025c dhanàdhipatyaü sakhyaü ca rudreõàmitatejasà 09,046.026a suratvaü lokapàlatvaü putraü ca nalakåbaram 09,046.026c yatra lebhe mahàbàho dhanàdhipatir a¤jasà 09,046.027a abhiùikta÷ ca tatraiva samàgamya marudgaõaiþ 09,046.027c vàhanaü càsya tad dattaü haüsayuktaü manoramam 09,046.027e vimànaü puùpakaü divyaü nairçtai÷varyam eva ca 09,046.028a tatràplutya balo ràjan dattvà dàyàü÷ ca puùkalàn 09,046.028c jagàma tvarito ràmas tãrthaü ÷vetànulepanaþ 09,046.029a niùevitaü sarvasattvair nàmnà badarapàcanam 09,046.029c nànartukavanopetaü sadàpuùpaphalaü ÷ubham 09,047.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,047.001a tatas tãrthavaraü ràmo yayau badarapàcanam 09,047.001c tapasvisiddhacaritaü yatra kanyà dhçtavratà 09,047.002a bharadvàjasya duhità råpeõàpratimà bhuvi 09,047.002c srucàvatã nàma vibho kumàrã brahmacàriõã 09,047.003a tapa÷ cacàra sàtyugraü niyamair bahubhir nçpa 09,047.003c bhartà me devaràjaþ syàd iti ni÷citya bhàminã 09,047.004a samàs tasyà vyatikràntà bahvyaþ kurukulodvaha 09,047.004c carantyà niyamàüs tàüs tàn strãbhis tãvràn sudu÷caràn 09,047.005a tasyàs tu tena vçttena tapasà ca vi÷àü pate 09,047.005c bhaktyà ca bhagavàn prãtaþ parayà pàka÷àsanaþ 09,047.006a àjagàmà÷ramaü tasyàs trida÷àdhipatiþ prabhuþ 09,047.006c àsthàya råpaü viprarùer vasiùñhasya mahàtmanaþ 09,047.007a sà taü dçùñvogratapasaü vasiùñhaü tapatàü varam 09,047.007c àcàrair munibhir dçùñaiþ påjayàm àsa bhàrata 09,047.008a uvàca niyamaj¤à ca kalyàõã sà priyaüvadà 09,047.008c bhagavan muni÷àrdåla kim àj¤àpayasi prabho 09,047.009a sarvam adya yathà÷akti tava dàsyàmi suvrata 09,047.009c ÷akrabhaktyà tu te pàõiü na dàsyàmi kathaü cana 09,047.010a vratai÷ ca niyamai÷ caiva tapasà ca tapodhana 09,047.010c ÷akras toùayitavyo vai mayà tribhuvane÷varaþ 09,047.011a ity ukto bhagavàn devaþ smayann iva nirãkùya tàm 09,047.011c uvàca niyamaj¤àü tàü sàntvayann iva bhàrata 09,047.012a ugraü tapa÷ carasi vai vidità me 'si suvrate 09,047.012c yadartham ayam àrambhas tava kalyàõi hçdgataþ 09,047.013a tac ca sarvaü yathàbhåtaü bhaviùyati varànane 09,047.013c tapasà labhyate sarvaü sarvaü tapasi tiùñhati 09,047.014a yàni sthànàni divyàni vibudhànàü ÷ubhànane 09,047.014c tapasà tàni pràpyàni tapomålaü mahat sukham 09,047.015a iha kçtvà tapo ghoraü dehaü saünyasya mànavàþ 09,047.015c devatvaü yànti kalyàõi ÷çõu cedaü vaco mama 09,047.016a pacasvaitàni subhage badaràõi ÷ubhavrate 09,047.016c pacety uktvà sa bhagavठjagàma balasådanaþ 09,047.017a àmantrya tàü tu kalyàõãü tato japyaü jajàpa saþ 09,047.017c avidåre tatas tasmàd à÷ramàt tãrtha uttame 09,047.017d*0285_01 tac ca tãrthaü mahàràja yatra japyaü jajàpa saþ 09,047.017e indratãrthe mahàràja triùu lokeùu vi÷rute 09,047.018a tasyà jij¤àsanàrthaü sa bhagavàn pàka÷àsanaþ 09,047.018c badaràõàm apacanaü cakàra vibudhàdhipaþ 09,047.019a tataþ sa prayatà ràjan vàgyatà vigataklamà 09,047.019c tatparà ÷ucisaüvãtà pàvake samadhi÷rayat 09,047.019e apacad ràja÷àrdåla badaràõi mahàvratà 09,047.020a tasyàþ pacantyàþ sumahàn kàlo 'gàt puruùarùabha 09,047.020c na ca sma tàny apacyanta dinaü ca kùayam abhyagàt 09,047.021a hutà÷anena dagdha÷ ca yas tasyàþ kàùñhasaücayaþ 09,047.021c akàùñham agniü sà dçùñvà sva÷arãram athàdahat 09,047.022a pàdau prakùipya sà pårvaü pàvake càrudar÷anà 09,047.022c dagdhau dagdhau punaþ pàdàv upàvartayatànaghà 09,047.023a caraõau dahyamànau ca nàcintayad anindità 09,047.023c duþkhaü kamalapatràkùã maharùeþ priyakàmyayà 09,047.023d*0286_01 na vaimanasyaü tasyàstu mukhabhedo 'tha vàbhavat 09,047.023d*0286_02 ÷arãram agninàdãpya jalamadhyeva harùità 09,047.023d*0286_03 tac càsyà vacanaü nityam avartad dhçdi bhàrata 09,047.023d*0286_04 sarvathà badaràõy eva paktavyànãti kanyakà 09,047.023d*0286_05 sà tan manasi kçtvaiva maharùer vacanaü ÷ubhà 09,047.023d*0286_06 apacad badaràõy eva na càpacyanta bhàrata 09,047.023d*0286_07 tasyàstu caraõau vahnir dadàha bhagavàn svayam 09,047.023d*0286_08 na ca tasyà manoduþkhaü svalpam apy abhavat tadà 09,047.024a atha tat karma dçùñvàsyàþ prãtas tribhuvane÷varaþ 09,047.024c tataþ saüdar÷ayàm àsa kanyàyai råpam àtmanaþ 09,047.025a uvàca ca sura÷reùñhas tàü kanyàü sudçóhavratàm 09,047.025c prãto 'smi te ÷ubhe bhaktyà tapasà niyamena ca 09,047.026a tasmàd yo 'bhimataþ kàmaþ sa te saüpatsyate ÷ubhe 09,047.026c dehaü tyaktvà mahàbhàge tridive mayi vatsyasi 09,047.027a idaü ca te tãrthavaraü sthiraü loke bhaviùyati 09,047.027c sarvapàpàpahaü subhru nàmnà badarapàcanam 09,047.027e vikhyàtaü triùu lokeùu brahmarùibhir abhiplutam 09,047.028a asmin khalu mahàbhàge ÷ubhe tãrthavare purà 09,047.028c tyaktvà saptarùayo jagmur himavantam arundhatãm 09,047.029a tatas te vai mahàbhàgà gatvà tatra susaü÷itàþ 09,047.029c vçttyarthaü phalamålàni samàhartuü yayuþ kila 09,047.030a teùàü vçttyarthinàü tatra vasatàü himavadvane 09,047.030c anàvçùñir anupràptà tadà dvàda÷avàrùikã 09,047.031a te kçtvà cà÷ramaü tatra nyavasanta tapasvinaþ 09,047.031c arundhaty api kalyàõã taponityàbhavat tadà 09,047.032a arundhatãü tato dçùñvà tãvraü niyamam àsthitàm 09,047.032c athàgamat trinayanaþ suprãto varadas tadà 09,047.033a bràhmaü råpaü tataþ kçtvà mahàdevo mahàya÷àþ 09,047.033c tàm abhyetyàbravãd devo bhikùàm icchàmy ahaü ÷ubhe 09,047.034a pratyuvàca tataþ sà taü bràhmaõaü càrudar÷anà 09,047.034c kùãõo 'nnasaücayo vipra badaràõãha bhakùaya 09,047.034e tato 'bravãn mahàdevaþ pacasvaitàni suvrate 09,047.035a ity uktà sàpacat tàni bràhmaõapriyakàmyayà 09,047.035c adhi÷ritya samiddhe 'gnau badaràõi ya÷asvinã 09,047.036a divyà manoramàþ puõyàþ kathàþ ÷u÷ràva sà tadà 09,047.036c atãtà sà tv anàvçùñir ghorà dvàda÷avàrùikã 09,047.037a ana÷nantyàþ pacantyà÷ ca ÷çõvantyà÷ ca kathàþ ÷ubhàþ 09,047.037c ahaþsamaþ sa tasyàs tu kàlo 'tãtaþ sudàruõaþ 09,047.038a tatas te munayaþ pràptàþ phalàny àdàya parvatàt 09,047.038c tataþ sa bhagavàn prãtaþ provàcàrundhatãü tadà 09,047.039a upasarpasva dharmaj¤e yathàpårvam imàn çùãn 09,047.039c prãto 'smi tava dharmaj¤e tapasà niyamena ca 09,047.040a tataþ saüdar÷ayàm àsa svaråpaü bhagavàn haraþ 09,047.040c tato 'bravãt tadà tebhyas tasyàs tac caritaü mahat 09,047.041a bhavadbhir himavatpçùñhe yat tapaþ samupàrjitam 09,047.041c asyà÷ ca yat tapo viprà na samaü tan mataü mama 09,047.042a anayà hi tapasvinyà tapas taptaü sudu÷caram 09,047.042c ana÷nantyà pacantyà ca samà dvàda÷a pàritàþ 09,047.043a tataþ provàca bhagavàüs tàm evàrundhatãü punaþ 09,047.043c varaü vçõãùva kalyàõi yat te 'bhilaùitaü hçdi 09,047.044a sàbravãt pçthutàmràkùã devaü saptarùisaüsadi 09,047.044c bhagavàn yadi me prãtas tãrthaü syàd idam uttamam 09,047.044e siddhadevarùidayitaü nàmnà badarapàcanam 09,047.045a tathàsmin devadeve÷a triràtram uùitaþ ÷uciþ 09,047.045c pràpnuyàd upavàsena phalaü dvàda÷avàrùikam 09,047.045e evam astv iti tàü coktvà haro yàtas tadà divam 09,047.045e*0287_01 **** **** pratyuvàca tapasvinãm 09,047.045e*0287_02 saptarùibhiþ stuto devas 09,047.046a çùayo vismayaü jagmus tàü dçùñvà càpy arundhatãm 09,047.046c a÷ràntàü càvivarõàü ca kùutpipàsàsahàü satãm 09,047.047a evaü siddhiþ parà pràptà arundhatyà vi÷uddhayà 09,047.047c yathà tvayà mahàbhàge madarthaü saü÷itavrate 09,047.048a vi÷eùo hi tvayà bhadre vrate hy asmin samarpitaþ 09,047.048c tathà cedaü dadàmy adya niyamena sutoùitaþ 09,047.049a vi÷eùaü tava kalyàõi prayacchàmi varaü vare 09,047.049c arundhatyà varas tasyà yo datto vai mahàtmanà 09,047.050a tasya càhaü prasàdena tava kalyàõi tejasà 09,047.050c pravakùyàmy aparaü bhåyo varam atra yathàvidhi 09,047.051a yas tv ekàü rajanãü tãrthe vatsyate susamàhitaþ 09,047.051c sa snàtvà pràpsyate lokàn dehanyàsàc ca durlabhàn 09,047.052a ity uktvà bhagavàn devaþ sahasràkùaþ pratàpavàn 09,047.052c srucàvatãü tataþ puõyàü jagàma tridivaü punaþ 09,047.053a gate vajradhare ràjaüs tatra varùaü papàta ha 09,047.053c puùpàõàü bharata÷reùñha divyànàü divyagandhinàm 09,047.054a nedur dundubhaya÷ càpi samantàt sumahàsvanàþ 09,047.054c màruta÷ ca vavau yuktyà puõyagandho vi÷àü pate 09,047.055a utsçjya tu ÷ubhaü dehaü jagàmendrasya bhàryatàm 09,047.055c tapasogreõa sà labdhvà tena reme sahàcyuta 09,047.056 janamejaya uvàca 09,047.056a kà tasyà bhagavan màtà kva saüvçddhà ca ÷obhanà 09,047.056c ÷rotum icchàmy ahaü brahman paraü kautåhalaü hi me 09,047.057 vai÷aüpàyana uvàca 09,047.057a bhàradvàjasya viprarùeþ skannaü reto mahàtmanaþ 09,047.057c dçùñvàpsarasam àyàntãü ghçtàcãü pçthulocanàm 09,047.058a sa tu jagràha tad retaþ kareõa japatàü varaþ 09,047.058c tadàvapat parõapuñe tatra sà saübhavac chubhà 09,047.059a tasyàs tu jàtakarmàdi kçtvà sarvaü tapodhanaþ 09,047.059c nàma càsyàþ sa kçtavàn bhàradvàjo mahàmuniþ 09,047.060a srucàvatãti dharmàtmà tadarùigaõasaüsadi 09,047.060c sa ca tàm à÷rame nyasya jagàma himavadvanam 09,047.061a tatràpy upaspç÷ya mahànubhàvo; vasåni dattvà ca mahàdvijebhyaþ 09,047.061c jagàma tãrthaü susamàhitàtmà; ÷akrasya vçùõipravaras tadànãm 09,048.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,048.001a indratãrthaü tato gatvà yadånàü pravaro balã 09,048.001c viprebhyo dhanaratnàni dadau snàtvà yathàvidhi 09,048.002a tatra hy amararàjo 'sàv ãje kratu÷atena ha 09,048.002c bçhaspate÷ ca deve÷aþ pradadau vipulaü dhanam 09,048.003a nirargalàn sajàråthyàn sarvàn vividhadakùiõàn 09,048.003c àjahàra kratåüs tatra yathoktàn vedapàragaiþ 09,048.003d*0288_01 yatra pårvaü surapatiþ kratånàü ÷atam eva hi 09,048.004a tàn kratån bharata÷reùñha ÷atakçtvo mahàdyutiþ 09,048.004c pårayàm àsa vidhivat tataþ khyàtaþ ÷atakratuþ 09,048.005a tasya nàmnà ca tat tãrthaü ÷ivaü puõyaü sanàtanam 09,048.005c indratãrtham iti khyàtaü sarvapàpapramocanam 09,048.006a upaspç÷ya ca tatràpi vidhivan musalàyudhaþ 09,048.006c bràhmaõàn påjayitvà ca pànàcchàdanabhojanaiþ 09,048.006e ÷ubhaü tãrthavaraü tasmàd ràmatãrthaü jagàma ha 09,048.007a yatra ràmo mahàbhàgo bhàrgavaþ sumahàtapàþ 09,048.007c asakçt pçthivãü sarvàü hatakùatriyapuügavàm 09,048.008a upàdhyàyaü puraskçtya ka÷yapaü munisattamam 09,048.008c ayajad vàjapeyena so '÷vamedha÷atena ca 09,048.008e pradadau dakùiõàrthaü ca pçthivãü vai sasàgaràm 09,048.008f*0289_01 dattvà ca dànaü vividhaü nànàratnasamanvitam 09,048.008f*0289_02 sagohastikadàsãkaü sàjàvi gatavàn vanam 09,048.008f*0289_03 puõye tãrthavare tatra devabrahmarùisevite 09,048.009a ràmo dattvà dhanaü tatra dvijebhyo janamejaya 09,048.009c upaspç÷ya yathànyàyaü påjayitvà tathà dvijàn 09,048.010a puõye tãrthe ÷ubhe de÷e vasu dattvà ÷ubhànanaþ 09,048.010c munãü÷ caivàbhivàdyàtha yamunàtãrtham àgamat 09,048.011a yatrànayàm àsa tadà ràjasåyaü mahãpate 09,048.011c putro 'diter mahàbhàgo varuõo vai sitaprabhaþ 09,048.012a tatra nirjitya saügràme mànuùàn daivatàüs tathà 09,048.012c varaü kratuü samàjahre varuõaþ paravãrahà 09,048.013a tasmin kratuvare vçtte saügràmaþ samajàyata 09,048.013c devànàü dànavànàü ca trailokyasya kùayàvahaþ 09,048.014a ràjasåye kratu÷reùñhe nivçtte janamejaya 09,048.014c jàyate sumahàghoraþ saügràmaþ kùatriyàn prati 09,048.015a sãràyudhas tadà ràmas tasmiüs tãrthavare tadà 09,048.015c tatra snàtvà ca dattvà ca dvijebhyo vasu màdhavaþ 09,048.015d*0290_01 tatràpi làïgalã deva çùãn abhyarcya påjayà 09,048.015d*0290_02 itarebhyo 'py adàd dànam arthibhyaþ kàmado vibhuþ 09,048.016a vanamàlã tato hçùñaþ ståyamàno dvijàtibhiþ 09,048.016c tasmàd àdityatãrthaü ca jagàma kamalekùaõaþ 09,048.017a yatreùñvà bhagavठjyotir bhàskaro ràjasattama 09,048.017c jyotiùàm àdhipatyaü ca prabhàvaü càbhyapadyata 09,048.018a tasyà nadyàs tu tãre vai sarve devàþ savàsavàþ 09,048.018c vi÷vedevàþ samaruto gandharvàpsarasa÷ ca ha 09,048.019a dvaipàyanaþ ÷uka÷ caiva kçùõa÷ ca madhusådanaþ 09,048.019c yakùà÷ ca ràkùasà÷ caiva pi÷àcà÷ ca vi÷àü pate 09,048.020a ete cànye ca bahavo yogasiddhàþ sahasra÷aþ 09,048.020c tasmiüs tãrthe sarasvatyàþ ÷ive puõye paraütapa 09,048.021a tatra hatvà purà viùõur asurau madhukaiñabhau 09,048.021c àpluto bharata÷reùñha tãrthapravara uttame 09,048.022a dvaipàyana÷ ca dharmàtmà tatraivàplutya bhàrata 09,048.022c saüpràptaþ paramaü yogaü siddhiü ca paramàü gataþ 09,048.023a asito devala÷ caiva tasminn eva mahàtapàþ 09,048.023c paramaü yogam àsthàya çùir yogam avàptavàn 09,049.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,049.001a tasminn eva tu dharmàtmà vasati sma tapodhanaþ 09,049.001c gàrhasthyaü dharmam àsthàya asito devalaþ purà 09,049.002a dharmanityaþ ÷ucir dànto nyastadaõóo mahàtapàþ 09,049.002c karmaõà manasà vàcà samaþ sarveùu jantuùu 09,049.003a akrodhano mahàràja tulyanindàpriyàpriyaþ 09,049.003b*0291_01 priyàpriye tulyavçttir yamavat samadar÷anaþ 09,049.003c kà¤cane loùñake caiva samadar÷ã mahàtapàþ 09,049.004a devatàþ påjayan nityam atithãü÷ ca dvijaiþ saha 09,049.004c brahmacaryarato nityaü sadà dharmaparàyaõaþ 09,049.005a tato 'bhyetya mahàràja yogam àsthàya bhikùukaþ 09,049.005c jaigãùavyo munir dhãmàüs tasmiüs tãrthe samàhitaþ 09,049.006a devalasyà÷rame ràjan nyavasat sa mahàdyutiþ 09,049.006c yoganityo mahàràja siddhiü pràpto mahàtapàþ 09,049.007a taü tatra vasamànaü tu jaigãùavyaü mahàmunim 09,049.007c devalo dar÷ayann eva naivàyu¤jata dharmataþ 09,049.007d*0292_01 na j¤àtas tena muninà devalena mahàtmanà 09,049.008a evaü tayor mahàràja dãrghakàlo vyatikramat 09,049.008c jaigãùavyaü muniü caiva na dadar÷àtha devalaþ 09,049.008d*0293_01 jaigãùavyaþ kadà cit sa dar÷ayàm àsa devalam 09,049.009a àhàrakàle matimàn parivràó janamejaya 09,049.009c upàtiùñhata dharmaj¤o bhaikùakàle sa devalam 09,049.010a sa dçùñvà bhikùuråpeõa pràptaü tatra mahàmunim 09,049.010c gauravaü paramaü cakre prãtiü ca vipulàü tathà 09,049.011a devalas tu yathà÷akti påjayàm àsa bhàrata 09,049.011c çùidçùñena vidhinà samà bahvyaþ samàhitaþ 09,049.012a kadà cit tasya nçpate devalasya mahàtmanaþ 09,049.012c cintà sumahatã jàtà muniü dçùñvà mahàdyutim 09,049.013a samàs tu samatikràntà bahvyaþ påjayato mama 09,049.013c na càyam alaso bhikùur abhyabhàùata kiü cana 09,049.014a evaü vigaõayann eva sa jagàma mahodadhim 09,049.014c antarikùacaraþ ÷rãmàn kala÷aü gçhya devalaþ 09,049.015a gacchann eva sa dharmàtmà samudraü saritàü patim 09,049.015c jaigãùavyaü tato 'pa÷yad gataü pràg eva bhàrata 09,049.016a tataþ savismaya÷ cintàü jagàmàthàsitaþ prabhuþ 09,049.016c kathaü bhikùur ayaü pràptaþ samudre snàta eva ca 09,049.017a ity evaü cintayàm àsa maharùir asitas tadà 09,049.017c snàtvà samudre vidhivac chucir japyaü jajàpa ha 09,049.018a kçtajapyàhnikaþ ÷rãmàn à÷ramaü ca jagàma ha 09,049.018c kala÷aü jalapårõaü vai gçhãtvà janamejaya 09,049.019a tataþ sa pravi÷ann eva svam à÷ramapadaü muniþ 09,049.019c àsãnam à÷rame tatra jaigãùavyam apa÷yata 09,049.020a na vyàharati caivainaü jaigãùavyaþ kathaü cana 09,049.020c kàùñhabhåto ''÷ramapade vasati sma mahàtapàþ 09,049.021a taü dçùñvà càplutaü toye sàgare sàgaropamam 09,049.021c praviùñam à÷ramaü càpi pårvam eva dadar÷a saþ 09,049.022a asito devalo ràjaü÷ cintayàm àsa buddhimàn 09,049.022c dçùñaþ prabhàvaü tapaso jaigãùavyasya yogajam 09,049.023a cintayàm àsa ràjendra tadà sa munisattamaþ 09,049.023c mayà dçùñaþ samudre ca à÷rame ca kathaü tv ayam 09,049.024a evaü vigaõayann eva sa munir mantrapàragaþ 09,049.024c utpapàtà÷ramàt tasmàd antarikùaü vi÷àü pate 09,049.024e jij¤àsàrthaü tadà bhikùor jaigãùavyasya devalaþ 09,049.025a so 'ntarikùacaràn siddhàn samapa÷yat samàhitàn 09,049.025c jaigãùavyaü ca taiþ siddhaiþ påjyamànam apa÷yata 09,049.026a tato 'sitaþ susaürabdho vyavasàyã dçóhavrataþ 09,049.026c apa÷yad vai divaü yàntaü jaigãùavyaü sa devalaþ 09,049.027a tasmàc ca pitçlokaü taü vrajantaü so 'nvapa÷yata 09,049.027c pitçlokàc ca taü yàntaü yàmyaü lokam apa÷yata 09,049.027d*0294_01 tasmàd àdityalokaü ca vrajantaü so 'nvapa÷yata 09,049.028a tasmàd api samutpatya somalokam abhiùñutam 09,049.028c vrajantam anvapa÷yat sa jaigãùavyaü mahàmunim 09,049.029a lokàn samutpatantaü ca ÷ubhàn ekàntayàjinàm 09,049.029c tato 'gnihotriõàü lokàüs tebhya÷ càpy utpapàta ha 09,049.030a dar÷aü ca paurõamàsaü ca ye yajanti tapodhanàþ 09,049.030c tebhyaþ sa dadç÷e dhãmàül lokebhyaþ pa÷uyàjinàm 09,049.030e vrajantaü lokam amalam apa÷yad devapåjitam 09,049.031a càturmàsyair bahuvidhair yajante ye tapodhanàþ 09,049.031c teùàü sthànaü tathà yàntaü tathàgniùñomayàjinàm 09,049.032a agniùñutena ca tathà ye yajanti tapodhanàþ 09,049.032c tat sthànam anusaüpràptam anvapa÷yata devalaþ 09,049.033a vàjapeyaü kratuvaraü tathà bahusuvarõakam 09,049.033c àharanti mahàpràj¤às teùàü lokeùv apa÷yata 09,049.034a yajante puõóarãkeõa ràjasåyena caiva ye 09,049.034c teùàü lokeùv apa÷yac ca jaigãùavyaü sa devalaþ 09,049.035a a÷vamedhaü kratuvaraü naramedhaü tathaiva ca 09,049.035c àharanti nara÷reùñhàs teùàü lokeùv apa÷yata 09,049.036a sarvamedhaü ca duùpràpaü tathà sautràmaõiü ca ye 09,049.036c teùàü lokeùv apa÷yac ca jaigãùavyaü sa devalaþ 09,049.037a dvàda÷àhai÷ ca satrair ye yajante vividhair nçpa 09,049.037c teùàü lokeùv apa÷yac ca jaigãùavyaü sa devalaþ 09,049.038a mitràvaruõayor lokàn àdityànàü tathaiva ca 09,049.038c salokatàm anupràptam apa÷yata tato 'sitaþ 09,049.039a rudràõàü ca vasånàü ca sthànaü yac ca bçhaspateþ 09,049.039c tàni sarvàõy atãtaü ca samapa÷yat tato 'sitaþ 09,049.040a àruhya ca gavàü lokaü prayàntaü brahmasatriõàm 09,049.040c lokàn apa÷yad gacchantaü jaigãùavyaü tato 'sitaþ 09,049.041a trãül lokàn aparàn vipram utpatantaü svatejasà 09,049.041c pativratànàü lokàü÷ ca vrajantaü so 'nvapa÷yata 09,049.042a tato munivaraü bhåyo jaigãùavyam athàsitaþ 09,049.042c nànvapa÷yata yogastham antarhitam ariüdama 09,049.043a so 'cintayan mahàbhàgo jaigãùavyasya devalaþ 09,049.043c prabhàvaü suvratatvaü ca siddhiü yogasya càtulàm 09,049.044a asito 'pçcchata tadà siddhàül lokeùu sattamàn 09,049.044c prayataþ prà¤jalir bhåtvà dhãras tàn brahmasatriõaþ 09,049.045a jaigãùavyaü na pa÷yàmi taü ÷aüsata mahaujasam 09,049.045c etad icchàmy ahaü ÷rotuü paraü kautåhalaü hi me 09,049.045d*0295_01 so 'py apçcchad yadà siddhàn abruvan pçcchate tadà 09,049.045d*0295_02 yathàbhåtaü tathàdçùñaü prabhàvaü tapasàü nidheþ 09,049.046 siddhà åcuþ 09,049.046a ÷çõu devala bhåtàrthaü ÷aüsatàü no dçóhavrata 09,049.046c jaigãùavyo gato lokaü ÷à÷vataü brahmaõo 'vyayam 09,049.047a sa ÷rutvà vacanaü teùàü siddhànàü brahmasatriõàm 09,049.047c asito devalas tårõam utpapàta papàta ca 09,049.048a tataþ siddhàs ta åcur hi devalaü punar eva ha 09,049.048c na devala gatis tatra tava gantuü tapodhana 09,049.048e brahmaõaþ sadanaü vipra jaigãùavyo yadàptavàn 09,049.049a teùàü tad vacanaü ÷rutvà siddhànàü devalaþ punaþ 09,049.049c ànupårvyeõa lokàüs tàn sarvàn avatatàra ha 09,049.050a svam à÷ramapadaü puõyam àjagàma pataügavat 09,049.050c pravi÷ann eva càpa÷yaj jaigãùavyaü sa devalaþ 09,049.051a tato buddhyà vyagaõayad devalo dharmayuktayà 09,049.051c dçùñvà prabhàvaü tapaso jaigãùavyasya yogajam 09,049.052a tato 'bravãn mahàtmànaü jaigãùavyaü sa devalaþ 09,049.052c vinayàvanato ràjann upasarpya mahàmunim 09,049.052e mokùadharmaü samàsthàtum iccheyaü bhagavann aham 09,049.053a tasya tad vacanaü ÷rutvà upade÷aü cakàra saþ 09,049.053c vidhiü ca yogasya paraü kàryàkàryaü ca ÷àstrataþ 09,049.054a saünyàsakçtabuddhiü taü tato dçùñvà mahàtapàþ 09,049.054c sarvà÷ càsya kriyà÷ cakre vidhidçùñena karmaõà 09,049.055a saünyàsakçtabuddhiü taü bhåtàni pitçbhiþ saha 09,049.055c tato dçùñvà praruruduþ ko 'smàn saüvibhajiùyati 09,049.056a devalas tu vacaþ ÷rutvà bhåtànàü karuõaü tathà 09,049.056c di÷o da÷a vyàharatàü mokùaü tyaktuü mano dadhe 09,049.057a tatas tu phalamålàni pavitràõi ca bhàrata 09,049.057c puùpàõy oùadhaya÷ caiva roråyante sahasra÷aþ 09,049.058a punar no devalaþ kùudro nånaü chetsyati durmatiþ 09,049.058c abhayaü sarvabhåtebhyo yo dattvà nàvabudhyate 09,049.059a tato bhåyo vyagaõayat svabuddhyà munisattamaþ 09,049.059c mokùe gàrhasthyadharme và kiü nu ÷reyaskaraü bhavet 09,049.060a iti ni÷citya manasà devalo ràjasattama 09,049.060c tyaktvà gàrhasthyadharmaü sa mokùadharmam arocayat 09,049.061a evamàdãni saücintya devalo ni÷cayàt tataþ 09,049.061c pràptavàn paramàü siddhiü paraü yogaü ca bhàrata 09,049.062a tato devàþ samàgamya bçhaspatipurogamàþ 09,049.062c jaigãùavyaü tapa÷ càsya pra÷aüsanti tapasvinaþ 09,049.063a athàbravãd çùivaro devàn vai nàradas tadà 09,049.063c jaigãùavye tapo nàsti vismàpayati yo 'sitam 09,049.064a tam evaüvàdinaü dhãraü pratyåcus te divaukasaþ 09,049.064c maivam ity eva ÷aüsanto jaigãùavyaü mahàmunim 09,049.064d*0296_01 nàtaþ parataraü kiü cit tulyam asti prabhàvataþ 09,049.064d*0296_02 tejasas tapasa÷ càsya yogasya ca mahàtmanaþ 09,049.064d*0296_03 evaüprabhàvo dharmàtmà jaigãùavyas tathàsitaþ 09,049.064d*0296_04 tayor idaü sthànavaraü tãrthaü caiva mahàtmanoþ 09,049.065a tatràpy upaspç÷ya tato mahàtmà; dattvà ca vittaü halabhçd dvijebhyaþ 09,049.065c avàpya dharmaü param àryakarmà; jagàma somasya mahat sa tãrtham 09,050.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,050.001a yatrejivàn uóupatã ràjasåyena bhàrata 09,050.001c tasmin vçtte mahàn àsãt saügràmas tàrakàmayaþ 09,050.002a tatràpy upaspç÷ya balo dattvà dànàni càtmavàn 09,050.002c sàrasvatasya dharmàtmà munes tãrthaü jagàma ha 09,050.003a yatra dvàda÷avàrùikyàm anàvçùñyàü dvijottamàn 09,050.003c vedàn adhyàpayàm àsa purà sàrasvato muniþ 09,050.004 janamejaya uvàca 09,050.004a kathaü dvàda÷avàrùikyàm anàvçùñyàü tapodhanaþ 09,050.004c vedàn adhyàpayàm àsa purà sàrasvato muniþ 09,050.005 vai÷aüpàyana uvàca 09,050.005a àsãt pårvaü mahàràja munir dhãmàn mahàtapàþ 09,050.005c dadhãca iti vikhyàto brahmacàrã jitendriyaþ 09,050.006a tasyàtitapasaþ ÷akro bibheti satataü vibho 09,050.006c na sa lobhayituü ÷akyaþ phalair bahuvidhair api 09,050.007a pralobhanàrthaü tasyàtha pràhiõot pàka÷àsanaþ 09,050.007c divyàm apsarasaü puõyàü dar÷anãyàm alambusàm 09,050.008a tasya tarpayato devàn sarasvatyàü mahàtmanaþ 09,050.008c samãpato mahàràja sopàtiùñhata bhàminã 09,050.009a tàü divyavapuùaü dçùñvà tasyarùer bhàvitàtmanaþ 09,050.009c retaþ skannaü sarasvatyàü tat sà jagràha nimnagà 09,050.010a kukùau càpy adadhad dçùñvà tad retaþ puruùarùabha 09,050.010c sà dadhàra ca taü garbhaü putrahetor mahànadã 09,050.011a suùuve càpi samaye putraü sà saritàü varà 09,050.011c jagàma putram àdàya tam çùiü prati ca prabho 09,050.012a çùisaüsadi taü dçùñvà sà nadã munisattamam 09,050.012c tataþ provàca ràjendra dadatã putram asya tam 09,050.012e brahmarùe tava putro 'yaü tvadbhaktyà dhàrito mayà 09,050.013a dçùñvà te 'psarasaü reto yat skannaü pràg alambusàm 09,050.013c tat kukùiõà vai brahmarùe tvadbhaktyà dhçtavaty aham 09,050.014a na vinà÷am idaü gacchet tvatteja iti ni÷cayàt 09,050.014c pratigçhõãùva putraü svaü mayà dattam aninditam 09,050.015a ity uktaþ pratijagràha prãtiü càvàpa uttamàm 09,050.015c mantravac copajighrat taü mårdhni premõà dvijottamaþ 09,050.016a pariùvajya ciraü kàlaü tadà bharatasattama 09,050.016c sarasvatyai varaü pràdàt prãyamàõo mahàmuniþ 09,050.017a vi÷ve devàþ sapitaro gandharvàpsarasàü gaõàþ 09,050.017c tçptiü yàsyanti subhage tarpyamàõàs tavàmbhasà 09,050.018a ity uktvà sa tu tuùñàva vacobhir vai mahànadãm 09,050.018c prãtaþ paramahçùñàtmà yathàvac chçõu pàrthiva 09,050.019a prasçtàsi mahàbhàge saraso brahmaõaþ purà 09,050.019c jànanti tvàü saricchreùñhe munayaþ saü÷itavratàþ 09,050.020a mama priyakarã càpi satataü priyadar÷ane 09,050.020c tasmàt sàrasvataþ putro mahàüs te varavarõini 09,050.021a tavaiva nàmnà prathitaþ putras te lokabhàvanaþ 09,050.021c sàrasvata iti khyàto bhaviùyati mahàtapàþ 09,050.022a eùa dvàda÷avàrùikyàm anàvçùñyàü dvijarùabhàn 09,050.022c sàrasvato mahàbhàge vedàn adhyàpayiùyati 09,050.023a puõyàbhya÷ ca saridbhyas tvaü sadà puõyatamà ÷ubhe 09,050.023c bhaviùyasi mahàbhàge matprasàdàt sarasvati 09,050.024a evaü sà saüstutà tena varaü labdhvà mahànadã 09,050.024c putram àdàya mudità jagàma bharatarùabha 09,050.025a etasminn eva kàle tu virodhe devadànavaiþ 09,050.025c ÷akraþ praharaõànveùã lokàüs trãn vicacàra ha 09,050.026a na copalebhe bhagavठ÷akraþ praharaõaü tadà 09,050.026c yad vai teùàü bhaved yogyaü vadhàya vibudhadviùàm 09,050.027a tato 'bravãt surठ÷akro na me ÷akyà mahàsuràþ 09,050.027c çte 'sthibhir dadhãcasya nihantuü trida÷adviùaþ 09,050.028a tasmàd gatvà çùi÷reùñho yàcyatàü surasattamàþ 09,050.028c dadhãcàsthãni dehãti tair vadhiùyàmahe ripån 09,050.029a sa devair yàcito 'sthãni yatnàd çùivaras tadà 09,050.029c pràõatyàgaü kuruùveti cakàraivàvicàrayan 09,050.029e sa lokàn akùayàn pràpto devapriyakaras tadà 09,050.030a tasyàsthibhir atho ÷akraþ saüprahçùñamanàs tadà 09,050.030c kàrayàm àsa divyàni nànàpraharaõàny uta 09,050.030e vajràõi cakràõi gadà gurudaõóàü÷ ca puùkalàn 09,050.031a sa hi tãvreõa tapasà saübhçtaþ paramarùiõà 09,050.031c prajàpatisutenàtha bhçguõà lokabhàvanaþ 09,050.032a atikàyaþ sa tejasvã lokasàravinirmitaþ 09,050.032c jaj¤e ÷ailaguruþ pràü÷ur mahimnà prathitaþ prabhuþ 09,050.032e nityam udvijate càsya tejasà pàka÷àsanaþ 09,050.033a tena vajreõa bhagavàn mantrayuktena bhàrata 09,050.033c bhç÷aü krodhavisçùñena brahmatejobhavena ca 09,050.033e daityadànavavãràõàü jaghàna navatãr nava 09,050.034a atha kàle vyatikrànte mahaty atibhayaükare 09,050.034c anàvçùñir anupràptà ràjan dvàda÷avàrùikã 09,050.035a tasyàü dvàda÷avàrùikyàm anàvçùñyàü maharùayaþ 09,050.035c vçttyarthaü pràdravan ràjan kùudhàrtàþ sarvatodi÷am 09,050.036a digbhyas tàn pradrutàn dçùñvà muniþ sàrasvatas tadà 09,050.036c gamanàya matiü cakre taü provàca sarasvatã 09,050.037a na gantavyam itaþ putra tavàhàram ahaü sadà 09,050.037c dàsyàmi matsyapravaràn uùyatàm iha bhàrata 09,050.038a ity uktas tarpayàm àsa sa pitén devatàs tathà 09,050.038c àhàram akaron nityaü pràõàn vedàü÷ ca dhàrayan 09,050.039a atha tasyàm atãtàyàm anàvçùñyàü maharùayaþ 09,050.039c anyonyaü paripapracchuþ punaþ svàdhyàyakàraõàt 09,050.040a teùàü kùudhàparãtànàü naùñà vedà vidhàvatàm 09,050.040c sarveùàm eva ràjendra na ka÷ cit pratibhànavàn 09,050.041a atha ka÷ cid çùis teùàü sàrasvatam upeyivàn 09,050.041c kurvàõaü saü÷itàtmànaü svàdhyàyam çùisattamam 09,050.042a sa gatvàcaùña tebhya÷ ca sàrasvatam atiprabham 09,050.042c svàdhyàyam amaraprakhyaü kurvàõaü vijane jane 09,050.043a tataþ sarve samàjagmus tatra ràjan maharùayaþ 09,050.043c sàrasvataü muni÷reùñham idam åcuþ samàgatàþ 09,050.044a asmàn adhyàpayasveti tàn uvàca tato muniþ 09,050.044c ÷iùyatvam upagacchadhvaü vidhivad bho mamety uta 09,050.045a tato 'bravãd çùigaõo bàlas tvam asi putraka 09,050.045c sa tàn àha na me dharmo na÷yed iti punar munãn 09,050.046a yo hy adharmeõa vibråyàd gçhõãyàd vàpy adharmataþ 09,050.046c mriyatàü tàv ubhau kùipraü syàtàü và vairiõàv ubhau 09,050.047a na hàyanair na palitair na vittena na bandhubhiþ 09,050.047c çùaya÷ cakrire dharmaü yo 'nåcànaþ sa no mahàn 09,050.048a etac chrutvà vacas tasya munayas te vidhànataþ 09,050.048c tasmàd vedàn anupràpya punar dharmaü pracakrire 09,050.049a ùaùñir munisahasràõi ÷iùyatvaü pratipedire 09,050.049c sàrasvatasya viprarùer vedasvàdhyàyakàraõàt 09,050.050a muùñiü muùñiü tataþ sarve darbhàõàü te 'bhyupàharan 09,050.050c tasyàsanàrthaü viprarùer bàlasyàpi va÷e sthitàþ 09,050.051a tatràpi dattvà vasu rauhiõeyo; mahàbalaþ ke÷avapårvajo 'tha 09,050.051c jagàma tãrthaü muditaþ krameõa; khyàtaü mahad vçddhakanyà sma yatra 09,051.001 janamejaya uvàca 09,051.001a kathaü kumàrã bhagavaüs tapoyuktà hy abhåt purà 09,051.001c kimarthaü ca tapas tepe ko vàsyà niyamo 'bhavat 09,051.002a suduùkaram idaü brahmaüs tvattaþ ÷rutam anuttamam 09,051.002c àkhyàhi tattvam akhilaü yathà tapasi sà sthità 09,051.003 vai÷aüpàyana uvàca 09,051.003a çùir àsãn mahàvãryaþ kuõir gàrgyo mahàya÷àþ 09,051.003c sa taptvà vipulaü ràjaüs tapo vai tapatàü varaþ 09,051.003e mànasãü sa sutàü subhråü samutpàditavàn vibhuþ 09,051.004a tàü ca dçùñvà bhç÷aü prãtaþ kuõir gàrgyo mahàya÷àþ 09,051.004c jagàma tridivaü ràjan saütyajyeha kalevaram 09,051.005a subhråþ sà hy atha kalyàõã puõóarãkanibhekùaõà 09,051.005c mahatà tapasogreõa kçtvà÷ramam anindità 09,051.006a upavàsaiþ påjayantã pitén devàü÷ ca sà purà 09,051.006c tasyàs tu tapasogreõa mahàn kàlo 'tyagàn nçpa 09,051.007a sà pitrà dãyamànàpi bhartre naicchad anindità 09,051.007c àtmanaþ sadç÷aü sà tu bhartàraü nànvapa÷yata 09,051.008a tataþ sà tapasogreõa pãóayitvàtmanas tanum 09,051.008c pitçdevàrcanaratà babhåva vijane vane 09,051.009a sàtmànaü manyamànàpi kçtakçtyaü ÷ramànvità 09,051.009b*0297_01 jagàma vçddhabhàvaü ca kaumàrabrahmacàriõã 09,051.009c vàrddhakena ca ràjendra tapasà caiva kar÷ità 09,051.010a sà nà÷akad yadà gantuü padàt padam api svayam 09,051.010c cakàra gamane buddhiü paralokàya vai tadà 09,051.011a moktukàmàü tu tàü dçùñvà ÷arãraü nàrado 'bravãt 09,051.011c asaüskçtàyàþ kanyàyàþ kuto lokàs tavànaghe 09,051.012a evaü hi ÷rutam asmàbhir devaloke mahàvrate 09,051.012c tapaþ paramakaü pràptaü na tu lokàs tvayà jitàþ 09,051.013a tan nàradavacaþ ÷rutvà sàbravãd çùisaüsadi 09,051.013c tapaso 'rdhaü prayacchàmi pàõigràhasya sattamàþ 09,051.014a ity ukte càsyà jagràha pàõiü gàlavasaübhavaþ 09,051.014c çùiþ pràk ÷çïgavàn nàma samayaü cedam abravãt 09,051.015a samayena tavàdyàhaü pàõiü sprakùyàmi ÷obhane 09,051.015c yady ekaràtraü vastavyaü tvayà saha mayeti ha 09,051.016a tatheti sà prati÷rutya tasmai pàõiü dadau tadà 09,051.016b*0298_01 yathàdçùñena vidhinà hutvà càgniü vidhànataþ 09,051.016c cakre ca pàõigrahaõaü tasyodvàhaü ca gàlaviþ 09,051.017a sà ràtràv abhavad ràjaüs taruõã devavarõinã 09,051.017c divyàbharaõavastrà ca divyasraganulepanà 09,051.018a tàü dçùñvà gàlaviþ prãto dãpayantãm ivàtmanà 09,051.018c uvàsa ca kùapàm ekàü prabhàte sàbravãc ca tam 09,051.019a yas tvayà samayo vipra kçto me tapatàü vara 09,051.019c tenoùitàsmi bhadraü te svasti te 'stu vrajàmy aham 09,051.020a sànuj¤àtàbravãd bhåyo yo 'smiüs tãrthe samàhitaþ 09,051.020c vatsyate rajanãm ekàü tarpayitvà divaukasaþ 09,051.021a catvàriü÷atam aùñau ca dve càùñau samyag àcaret 09,051.021c yo brahmacaryaü varùàõi phalaü tasya labheta saþ 09,051.021e evam uktvà tataþ sàdhvã dehaü tyaktvà divaü gatà 09,051.022a çùir apy abhavad dãnas tasyà råpaü vicintayan 09,051.022c samayena tapo 'rdhaü ca kçcchràt pratigçhãtavàn 09,051.023a sàdhayitvà tadàtmànaü tasyàþ sa gatim anvayàt 09,051.023c duþkhito bharata÷reùñha tasyà råpabalàtkçtaþ 09,051.023e etat te vçddhakanyàyà vyàkhyàtaü caritaü mahat 09,051.023f*0299_01 tathaiva brahmacaryaü ca svargasya ca gatiþ ÷ubhà 09,051.024a tatrastha÷ càpi ÷u÷ràva hataü ÷alyaü halàyudhaþ 09,051.024c tatràpi dattvà dànàni dvijàtibhyaþ paraütapa 09,051.024e ÷u÷oca ÷alyaü saügràme nihataü pàõóavais tadà 09,051.025a samantapa¤cakadvàràt tato niùkramya màdhavaþ 09,051.025c papraccharùigaõàn ràmaþ kurukùetrasya yat phalam 09,051.026a te pçùñà yadusiühena kurukùetraphalaü vibho 09,051.026c samàcakhyur mahàtmànas tasmai sarvaü yathàtatham 09,052.001 çùaya åcuþ 09,052.001a prajàpater uttaravedir ucyate; sanàtanà ràma samantapa¤cakam 09,052.001c samãjire yatra purà divaukaso; vareõa satreõa mahàvarapradàþ 09,052.002a purà ca ràjarùivareõa dhãmatà; bahåni varùàõy amitena tejasà 09,052.002c prakçùñam etat kuruõà mahàtmanà; tataþ kurukùetram itãha paprathe 09,052.003 ràma uvàca 09,052.003a kimarthaü kuruõà kçùñaü kùetram etan mahàtmanà 09,052.003c etad icchàmy ahaü ÷rotuü kathyamànaü tapodhanàþ 09,052.004 çùaya åcuþ 09,052.004a purà kila kuruü ràma kçùantaü satatotthitam 09,052.004c abhyetya ÷akras tridivàt paryapçcchata kàraõam 09,052.005a kim idaü vartate ràjan prayatnena pareõa ca 09,052.005c ràjarùe kim abhipretaü yeneyaü kçùyate kùitiþ 09,052.006 kurur uvàca 09,052.006a iha ye puruùàþ kùetre mariùyanti ÷atakrato 09,052.006c te gamiùyanti sukçtàül lokàn pàpavivarjitàn 09,052.007a avahasya tataþ ÷akro jagàma tridivaü prabhuþ 09,052.007c ràjarùir apy anirviõõaþ karùaty eva vasuüdharàm 09,052.008a àgamyàgamya caivainaü bhåyo bhåyo 'vahasya ca 09,052.008c ÷atakratur anirviõõaü pçùñvà pçùñvà jagàma ha 09,052.009a yadà tu tapasogreõa cakarùa vasudhàü nçpaþ 09,052.009c tataþ ÷akro 'bravãd devàn ràjarùer yac cikãrùitam 09,052.010a tac chrutvà càbruvan devàþ sahasràkùam idaü vacaþ 09,052.010c vareõa cchandyatàü ÷akra ràjarùir yadi ÷akyate 09,052.011a yadi hy atra pramãtà vai svargaü gacchanti mànavàþ 09,052.011c asmàn aniùñvà kratubhir bhàgo no na bhaviùyati 09,052.012a àgamya ca tataþ ÷akras tadà ràjarùim abravãt 09,052.012c alaü khedena bhavataþ kriyatàü vacanaü mama 09,052.013a mànavà ye niràhàrà dehaü tyakùyanty atandritàþ 09,052.013c yudhi và nihatàþ samyag api tiryaggatà nçpa 09,052.014a te svargabhàjo ràjendra bhavantv iti mahàmate 09,052.014c tathàstv iti tato ràjà kuruþ ÷akram uvàca ha 09,052.015a tatas tam abhyanuj¤àpya prahçùñenàntaràtmanà 09,052.015c jagàma tridivaü bhåyaþ kùipraü balaniùådanaþ 09,052.016a evam etad yadu÷reùñha kçùñaü ràjarùiõà purà 09,052.016c ÷akreõa càpy anuj¤àtaü puõyaü pràõàn vimu¤catàm 09,052.016d*0300_01 brahmàdyai÷ ca sura÷reùñhaiþ puõyai ràjarùibhis tathà 09,052.016d*0301_01 nàtaþ parataraü puõyaü bhåmeþ sthànaü bhaviùyati 09,052.016d*0301_02 iha tapsyanti ye ke cit tapaþ paramakaü naràþ 09,052.016d*0301_03 dehatyàgena te sarve yàsyanti brahmaõaþ kùayam 09,052.016d*0301_04 ye punaþ puõyabhàjo vai dànaü dàsyanti mànavàþ 09,052.016d*0301_05 teùàü sahasraguõitaü bhaviùyaty acireõa vai 09,052.016d*0301_06 ye ceha nityaü manujà nivatsyanti ÷ubhaiùiõaþ 09,052.016d*0301_07 yamasya viùayaü te tu na drakùyanti kadà cana 09,052.016d*0301_08 yakùyanti ye ca kratubhir mahadbhir manuje÷varàþ 09,052.016d*0301_09 teùàü triviùñape vàso yàvad bhåmir dhariùyati 09,052.017a api càtra svayaü ÷akro jagau gàthàü suràdhipaþ 09,052.017c kurukùetre nibaddhàü vai tàü ÷çõuùva halàyudha 09,052.018a pàüsavo 'pi kurukùetràd vàyunà samudãritàþ 09,052.018c api duùkçtakarmàõaü nayanti paramàü gatim 09,052.018d*0302_01 kurukùetraü gamiùyàmi kurukùetre vasàmy aham 09,052.018d*0302_02 ity evaü ni÷cito bhåtvà tenaiva svargam eùyati 09,052.018d*0302_03 kurukùetraü gamiùyàmi kurukùetre vasàmy aham 09,052.018d*0302_04 tathà sthànaü ca maunaü ca vãràsanam upàsmahe 09,052.018d*0302_05 evaü pralapamàno 'pi cintayaü÷ ca muhur muhuþ 09,052.018d*0302_06 dårastho yadi và tiùñhaül labhet svargaü vini÷citaþ 09,052.019a surarùabhà bràhmaõasattamà÷ ca; tathà nçgàdyà naradevamukhyàþ 09,052.019c iùñvà mahàrhaiþ kratubhir nçsiüha; saünyasya dehàn sugatiü prapannàþ 09,052.020a tarantukàrantukayor yad antaraü; ràmahradànàü ca macakrukasya 09,052.020c etat kurukùetrasamantapa¤cakaü; prajàpater uttaravedir ucyate 09,052.021a ÷ivaü mahat puõyam idaü divaukasàü; susaümataü svargaguõaiþ samanvitam 09,052.021c ata÷ ca sarve 'pi vasuüdharàdhipà; hatà gamiùyanti mahàtmanàü gatim 09,052.021d*0303_01 ity uvàca svayaü ÷akraþ saha brahmàdibhis tathà 09,052.021d*0303_02 tac cànumoditaü sarvaü brahmaviùõumahe÷varaiþ 09,053.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,053.001a kurukùetraü tato dçùñvà dattvà dàyàü÷ ca sàtvataþ 09,053.001c à÷ramaü sumahad divyam agamaj janamejaya 09,053.002a madhåkàmravanopetaü plakùanyagrodhasaükulam 09,053.002c ciribilvayutaü puõyaü panasàrjunasaükulam 09,053.003a taü dçùñvà yàdava÷reùñhaþ pravaraü puõyalakùaõam 09,053.003c papraccha tàn çùãn sarvàn kasyà÷ramavaras tv ayam 09,053.004a te tu sarve mahàtmànam åcå ràjan halàyudham 09,053.004c ÷çõu vistarato ràma yasyàyaü pårvam à÷ramaþ 09,053.005a atra viùõuþ purà devas taptavàüs tapa uttamam 09,053.005c atràsya vidhivad yaj¤àþ sarve vçttàþ sanàtanàþ 09,053.006a atraiva bràhmaõã siddhà kaumàrabrahmacàriõã 09,053.006c yogayuktà divaü yàtà tapaþsiddhà tapasvinã 09,053.007a babhåva ÷rãmatã ràja¤ ÷àõóilyasya mahàtmanaþ 09,053.007c sutà dhçtavratà sàdhvã niyatà brahmacàriõã 09,053.007d*0304_01 sà tu taptvà tapo ghoraü du÷caraü strãjanena ha 09,053.008a sà tu pràpya paraü yogaü gatà svargam anuttamam 09,053.008c bhuktvà÷rame '÷vamedhasya phalaü phalavatàü ÷ubhà 09,053.008e gatà svargaü mahàbhàgà påjità niyatàtmabhiþ 09,053.009a abhigamyà÷ramaü puõyaü dçùñvà ca yadupuügavaþ 09,053.009b*0305_01 ÷rutvà çùãõàü vacanam à÷ramaü taü jagàma ha 09,053.009b*0306_01 çùãõàü vacanaü ÷rutvà jagàmà÷ramam uttamam 09,053.009b*0307_01 tasyà÷rame '÷vamedhasya phaëam àpnoti mànavaþ 09,053.009c çùãüs tàn abhivàdyàtha pàr÷ve himavato 'cyutaþ 09,053.009e skandhàvàràõi sarvàõi nivartyàruruhe 'calam 09,053.010a nàtidåraü tato gatvà nagaü tàladhvajo balã 09,053.010c puõyaü tãrthavaraü dçùñvà vismayaü paramaü gataþ 09,053.011a prabhavaü ca sarasvatyàþ plakùaprasravaõaü balaþ 09,053.011c saüpràptaþ kàrapacanaü tãrthapravaram uttamam 09,053.012a halàyudhas tatra càpi dattvà dànaü mahàbalaþ 09,053.012c àplutaþ salile ÷ãte tasmàc càpi jagàma ha 09,053.012e à÷ramaü paramaprãto mitrasya varuõasya ca 09,053.012f*0308_01 àplutaþ salile puõye su÷ãte vimale ÷ucau 09,053.012f*0308_02 saütarpayàm àsa pitén devàü÷ ca raõadurmadaþ 09,053.012f*0308_03 tatroùyaikàü tu rajanãü yatibhir bràhmaõaiþ saha 09,053.012f*0308_04 mitràvaruõayoþ puõyaü jagàmà÷ramam acyutaþ 09,053.013a indro 'gnir aryamà caiva yatra pràk prãtim àpnuvan 09,053.013c taü de÷aü kàrapacanàd yamunàyàü jagàma ha 09,053.014a snàtvà tatràpi dharmàtmà paràü tuùñim avàpya ca 09,053.014c çùibhi÷ caiva siddhai÷ ca sahito vai mahàbalaþ 09,053.014e upaviùñaþ kathàþ ÷ubhràþ ÷u÷ràva yadupuügavaþ 09,053.015a tathà tu tiùñhatàü teùàü nàrado bhagavàn çùiþ 09,053.015c àjagàmàtha taü de÷aü yatra ràmo vyavasthitaþ 09,053.015d*0309_01 tatra saütiùñhata÷ càtha ràmasyàpratimadyuteþ 09,053.015d*0309_02 àjagàma mahàtejà nàrado bhagavàn çùiþ 09,053.016a jañàmaõóalasaüvãtaþ svarõacãrã mahàtapàþ 09,053.016c hemadaõóadharo ràjan kamaõóaludharas tathà 09,053.017a kacchapãü sukha÷abdàü tàü gçhya vãõàü manoramàm 09,053.017c nçtye gãte ca ku÷alo devabràhmaõapåjitaþ 09,053.018a prakartà kalahànàü ca nityaü ca kalahapriyaþ 09,053.018c taü de÷am agamad yatra ÷rãmàn ràmo vyavasthitaþ 09,053.019a pratyutthàya tu te sarve påjayitvà yatavratam 09,053.019c devarùiü paryapçcchanta yathàvçttaü kurån prati 09,053.020a tato 'syàkathayad ràjan nàradaþ sarvadharmavit 09,053.020c sarvam eva yathàvçttam atãtaü kurusaükùayam 09,053.021a tato 'bravãd rauhiõeyo nàradaü dãnayà girà 09,053.021c kim avasthaü tu tat kùatraü ye ca tatràbhavan nçpàþ 09,053.022a ÷rutam etan mayà pårvaü sarvam eva tapodhana 09,053.022c vistara÷ravaõe jàtaü kautåhalam atãva me 09,053.023 nàrada uvàca 09,053.023a pårvam eva hato bhãùmo droõaþ sindhupatis tathà 09,053.023c hato vaikartanaþ karõaþ putrà÷ càsya mahàrathàþ 09,053.024a bhåri÷ravà rauhiõeya madraràja÷ ca vãryavàn 09,053.024c ete cànye ca bahavas tatra tatra mahàbalàþ 09,053.025a priyàn pràõàn parityajya priyàrthaü kauravasya vai 09,053.025c ràjàno ràjaputrà÷ ca samareùv anivartinaþ 09,053.025d*0310_01 nihatàþ pàõóavaiþ sarve gatàþ svargagatiü prati 09,053.026a ahatàüs tu mahàbàho ÷çõu me tatra màdhava 09,053.026c dhàrtaràùñrabale ÷eùàþ kçpo bhoja÷ ca vãryavàn 09,053.026e a÷vatthàmà ca vikrànto bhagnasainyà di÷o gatàþ 09,053.026f*0311_01 **** **** trayaþ samitimardanàþ 09,053.026f*0311_02 kçpa÷ ca kçtavarmà ca droõaputra÷ ca vãryavàn 09,053.026f*0311_03 te 'pi vai vidrutà ràma di÷o da÷a bhayàt tadà 09,053.027a duryodhano hate sainye pradruteùu kçpàdiùu 09,053.027c hradaü dvaipàyanaü nàma vive÷a bhç÷aduþkhitaþ 09,053.028a ÷ayànaü dhàrtaràùñraü tu stambhite salile tadà 09,053.028c pàõóavàþ saha kçùõena vàgbhir ugràbhir àrdayan 09,053.029a sa tudyamàno balavàn vàgbhã ràma samantataþ 09,053.029c utthitaþ pràg ghradàd vãraþ pragçhya mahatãü gadàm 09,053.030a sa càpy upagato yuddhaü bhãmena saha sàüpratam 09,053.030c bhaviùyati ca tat sadyas tayo ràma sudàruõam 09,053.031a yadi kautåhalaü te 'sti vraja màdhava mà ciram 09,053.031c pa÷ya yuddhaü mahàghoraü ÷iùyayor yadi manyase 09,053.031c*0312_01 **** **** adya ràmàhave dvayoþ 09,053.031c*0312_02 bhãmakauravayor vãra 09,053.032 vai÷aüpàyana uvàca 09,053.032a nàradasya vacaþ ÷rutvà tàn abhyarcya dvijarùabhàn 09,053.032c sarvàn visarjayàm àsa ye tenàbhyàgatàþ saha 09,053.032e gamyatàü dvàrakàü ceti so 'nva÷àd anuyàyinaþ 09,053.033a so 'vatãryàcala÷reùñhàt plakùaprasravaõàc chubhàt 09,053.033c tataþ prãtamanà ràmaþ ÷rutvà tãrthaphalaü mahat 09,053.033e vipràõàü saünidhau ÷lokam agàyad idam acyutaþ 09,053.034a sarasvatãvàsasamà kuto ratiþ; sarasvatãvàsasamàþ kuto guõàþ 09,053.034c sarasvatãü pràpya divaü gatà janàþ; sadà smariùyanti nadãü sarasvatãm 09,053.035a sarasvatã sarvanadãùu puõyà; sarasvatã lokasukhàvahà sadà 09,053.035c sarasvatãü pràpya janàþ suduùkçtàþ; sadà na ÷ocanti paratra ceha ca 09,053.036a tato muhur muhuþ prãtyà prekùamàõaþ sarasvatãm 09,053.036c hayair yuktaü rathaü ÷ubhram àtiùñhata paraütapaþ 09,053.037a sa ÷ãghragàminà tena rathena yadupuügavaþ 09,053.037c didçkùur abhisaüpràptaþ ÷iùyayuddham upasthitam 09,054.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,054.001a evaü tad abhavad yuddhaü tumulaü janamejaya 09,054.001c yatra duþkhànvito ràjà dhçtaràùñro 'bravãd idam 09,054.002a ràmaü saünihitaü dçùñvà gadàyuddha upasthite 09,054.002c mama putraþ kathaü bhãmaü pratyayudhyata saüjaya 09,054.003 saüjaya uvàca 09,054.003a ràmasàünidhyam àsàdya putro duryodhanas tava 09,054.003c yuddhakàmo mahàbàhuþ samahçùyata vãryavàn 09,054.004a dçùñvà làïgalinaü ràjà pratyutthàya ca bhàrata 09,054.004c prãtyà paramayà yukto yudhiùñhiram athàbravãt 09,054.004c*0313_01 **** **** samabhyarcya yathàvidhi 09,054.004c*0313_02 àsanaü ca dadau tasmai paryapçcchad anàmayam 09,054.004c*0313_03 tato yudhiùñhiraü ràmo vàkyam etad uvàca ha 09,054.004c*0313_04 madhuraü dharmasaüyuktaü ÷åràõàü hitam eva ca 09,054.004c*0313_05 mayà ÷rutaü kathayatàm çùãõàü ràjasattama 09,054.004c*0313_06 kurukùetraü paraü puõyaü pàvanaü svargyam eva ca 09,054.004c*0313_07 daivatair çùibhir juùñaü bràhmaõai÷ ca mahàtmabhiþ 09,054.004c*0313_08 tatra vai yotsyamànà ye dehaü tyakùyanti mànavàþ 09,054.004c*0313_09 teùàü svarge dhruvo vàsaþ ÷akreõa saha màriùa 09,054.005a samantapa¤cakaü kùipram ito yàma vi÷àü pate 09,054.005c prathitottaravedã sà devaloke prajàpateþ 09,054.006a tasmin mahàpuõyatame trailokyasya sanàtane 09,054.006c saügràme nidhanaü pràpya dhruvaü svargo bhaviùyati 09,054.007a tathety uktvà mahàràja kuntãputro yudhiùñhiraþ 09,054.007c samantapa¤cakaü vãraþ pràyàd abhimukhaþ prabhuþ 09,054.008a tato duryodhano ràjà pragçhya mahatãü gadàm 09,054.008c padbhyàm amarùàd dyutimàn agacchat pàõóavaiþ saha 09,054.009a tathà yàntaü gadàhastaü varmaõà càpi daü÷itam 09,054.009c antarikùagatà devàþ sàdhu sàdhv ity apåjayan 09,054.009e vàtikà÷ ca narà ye 'tra dçùñvà te harùam àgatàþ 09,054.010a sa pàõóavaiþ parivçtaþ kururàjas tavàtmajaþ 09,054.010c mattasyeva gajendrasya gatim àsthàya so 'vrajat 09,054.011a tataþ ÷aïkhaninàdena bherãõàü ca mahàsvanaiþ 09,054.011c siühanàdai÷ ca ÷åràõàü di÷aþ sarvàþ prapåritàþ 09,054.011d*0314_01 tatas te tu kurukùetraü pràptà naravarottamàþ 09,054.012a pratãcyabhimukhaü de÷aü yathoddiùñaü sutena te 09,054.012c gatvà ca taiþ parikùiptaü samantàt sarvatodi÷am 09,054.013a dakùiõena sarasvatyàþ svayanaü tãrtham uttamam 09,054.013c tasmin de÷e tv aniriõe tatra yuddham arocayan 09,054.014a tato bhãmo mahàkoñiü gadàü gçhyàtha varmabhçt 09,054.014c bibhrad råpaü mahàràja sadç÷aü hi garutmataþ 09,054.015a avabaddha÷irastràõaþ saükhye kà¤canavarmabhçt 09,054.015c raràja ràjan putras te kà¤canaþ ÷ailaràó iva 09,054.016a varmabhyàü saüvçtau vãrau bhãmaduryodhanàv ubhau 09,054.016c saüyuge ca prakà÷ete saürabdhàv iva ku¤jarau 09,054.017a raõamaõóalamadhyasthau bhràtarau tau nararùabhau 09,054.017c a÷obhetàü mahàràja candrasåryàv ivoditau 09,054.018a tàv anyonyaü nirãkùetàü kruddhàv iva mahàdvipau 09,054.018c dahantau locanai ràjan parasparavadhaiùiõau 09,054.019a saüprahçùñamanà ràjan gadàm àdàya kauravaþ 09,054.019c sçkkiõã saülihan ràjan krodharaktekùaõaþ ÷vasan 09,054.020a tato duryodhano ràjà gadàm àdàya vãryavàn 09,054.020c bhãmasenam abhiprekùya gajo gajam ivàhvayat 09,054.021a adrisàramayãü bhãmas tathaivàdàya vãryavàn 09,054.021c àhvayàm àsa nçpatiü siühaþ siühaü yathà vane 09,054.022a tàv udyatagadàpàõã duryodhanavçkodarau 09,054.022c saüyuge sma prakà÷ete girã sa÷ikharàv iva 09,054.023a tàv ubhàv abhisaükruddhàv ubhau bhãmaparàkramau 09,054.023c ubhau ÷iùyau gadàyuddhe rauhiõeyasya dhãmataþ 09,054.024a ubhau sadç÷akarmàõau yamavàsavayor iva 09,054.024c tathà sadç÷akarmàõau varuõasya mahàbalau 09,054.025a vàsudevasya ràmasya tathà vai÷ravaõasya ca 09,054.025c sadç÷au tau mahàràja madhukaiñabhayor yudhi 09,054.026a ubhau sadç÷akarmàõau raõe sundopasundayoþ 09,054.026b*0315_01 ràmaràvaõayo÷ caiva vàlisugrãvayos tathà 09,054.026c tathaiva kàlasya samau mçtyo÷ caiva paraütapau 09,054.027a anyonyam abhidhàvantau mattàv iva mahàdvipau 09,054.027c và÷itàsaügame dçptau ÷aradãva madotkañau 09,054.028a mattàv iva jigãùantau màtaïgau bharatarùabhau 09,054.028c ubhau krodhaviùaü dãptaü vamantàv uragàv iva 09,054.029a anyonyam abhisaürabdhau prekùamàõàv ariüdamau 09,054.029c ubhau bharata÷àrdålau vikrameõa samanvitau 09,054.030a siühàv iva duràdharùau gadàyuddhe paraütapau 09,054.030c nakhadaüùñràyudhau vãrau vyàghràv iva durutsahau 09,054.031a prajàsaüharaõe kùubdhau samudràv iva dustarau 09,054.031c lohitàïgàv iva kruddhau pratapantau mahàrathau 09,054.031d*0316_01 pårvapa÷cimajau meghau vàyunà kùubhitau yathà 09,054.031d*0316_02 garjamànau suviùamaü kùarantau pràvçùãva hi 09,054.032a ra÷mimantau mahàtmànau dãptimantau mahàbalau 09,054.032c dadç÷àte kuru÷reùñhau kàlasåryàv ivoditau 09,054.033a vyàghràv iva susaürabdhau garjantàv iva toyadau 09,054.033c jahçùàte mahàbàhå siühau kesariõàv iva 09,054.034a gajàv iva susaürabdhau jvalitàv iva pàvakau 09,054.034c dadç÷us tau mahàtmànau sa÷çïgàv iva parvatau 09,054.035a roùàt prasphuramàõoùñhau nirãkùantau parasparam 09,054.035c tau sametau mahàtmànau gadàhastau narottamau 09,054.036a ubhau paramasaühçùñàv ubhau paramasaümatau 09,054.036c sada÷vàv iva heùantau bçühantàv iva ku¤jarau 09,054.037a vçùabhàv iva garjantau duryodhanavçkodarau 09,054.037c daityàv iva balonmattau rejatus tau narottamau 09,054.038a tato duryodhano ràjann idam àha yudhiùñhiram 09,054.038b*0317_01 bhràtçbhiþ sahitaü caiva kçùõena ca mahàtmanà 09,054.038b*0317_02 ràmeõàmitavãryeõa vàkyaü ÷auõóãryasaümatam 09,054.038c sç¤jayaiþ saha tiùñhantaü tapantam iva bhàskaram 09,054.038d*0318_01 kekayaiþ sç¤jayair guptaü pà¤càlai÷ ca mahàtmabhiþ 09,054.039a idaü vyavasitaü yuddhaü mama bhãmasya cobhayoþ 09,054.039c upopaviùñàþ pa÷yadhvaü vimardaü nçpasattamàþ 09,054.039d*0319_01 ÷rutvà duryodhanavacaþ pratyapadyanta tat tathà 09,054.040a tataþ samupaviùñaü tat sumahad ràjamaõóalam 09,054.040c viràjamànaü dadç÷e divãvàdityamaõóalam 09,054.041a teùàü madhye mahàbàhuþ ÷rãmàn ke÷avapårvajaþ 09,054.041c upaviùño mahàràja påjyamànaþ samantataþ 09,054.042a ÷u÷ubhe ràjamadhyastho nãlavàsàþ sitaprabhaþ 09,054.042c nakùatrair iva saüpårõo vçto ni÷i ni÷àkaraþ 09,054.043a tau tathà tu mahàràja gadàhastau duràsadau 09,054.043c anyonyaü vàgbhir ugràbhis takùamàõau vyavasthitau 09,054.044a apriyàõi tato 'nyonyam uktvà tau kurupuügavau 09,054.044c udãkùantau sthitau vãrau vçtra÷akràv ivàhave 09,055.001 vai÷aüpàyana uvàca 09,055.001a tato vàgyuddham abhavat tumulaü janamejaya 09,055.001a*0320_01 **** **** tumulaü romaharùaõam 09,055.001a*0320_02 krodhasaüvardhanaü niùñhàm (sic) 09,055.001c yatra duþkhànvito ràjà dhçtaràùñro 'bravãd idam 09,055.002a dhig astu khalu mànuùyaü yasya niùñheyam ãdç÷ã 09,055.002c ekàda÷acamåbhartà yatra putro mamàbhibhåþ 09,055.003a àj¤àpya sarvàn nçpatãn bhuktvà cemàü vasuüdharàm 09,055.003c gadàm àdàya vegena padàtiþ prasthito raõam 09,055.004a bhåtvà hi jagato nàtho hy anàtha iva me sutaþ 09,055.004c gadàm udyamya yo yàti kim anyad bhàgadheyataþ 09,055.005a aho duþkhaü mahat pràptaü putreõa mama saüjaya 09,055.005c evam uktvà sa duþkhàrto viraràma janàdhipaþ 09,055.006 saüjaya uvàca 09,055.006a sa meghaninado harùàd vinadann iva govçùaþ 09,055.006c àjuhàva tataþ pàrthaü yuddhàya yudhi vãryavàn 09,055.007a bhãmam àhvayamàne tu kururàje mahàtmani 09,055.007b*0321_01 àjuhàva tato bhãmo yuddhàya ca suyodhanam 09,055.007b*0321_02 evam àhvayamàne tu bhãmasene mahàtmani 09,055.007c pràduràsan sughoràõi råpàõi vividhàny uta 09,055.008a vavur vàtàþ sanirghàtàþ pàüsuvarùaü papàta ca 09,055.008c babhåvu÷ ca di÷aþ sarvàs timireõa samàvçtàþ 09,055.009a mahàsvanàþ sanirghàtàs tumulà romaharùaõàþ 09,055.009c petus tatholkàþ ÷ata÷aþ sphoñayantyo nabhastalam 09,055.010a ràhu÷ càgrasad àdityam aparvaõi vi÷àü pate 09,055.010c cakampe ca mahàkampaü pçthivã savanadrumà 09,055.011a råkùà÷ ca vàtàþ pravavur nãcaiþ ÷arkaravarùiõaþ 09,055.011c girãõàü ÷ikharàõy eva nyapatanta mahãtale 09,055.012a mçgà bahuvidhàkàràþ saüpatanti di÷o da÷a 09,055.012c dãptàþ ÷ivà÷ càpy anadan ghoraråpàþ sudàruõàþ 09,055.013a nirghàtà÷ ca mahàghorà babhåvå romaharùaõàþ 09,055.013c dãptàyàü di÷i ràjendra mçgà÷ cà÷ubhavàdinaþ 09,055.014a udapànagatà÷ càpo vyavardhanta samantataþ 09,055.014c a÷arãrà mahànàdàþ ÷råyante sma tadà nçpa 09,055.015a evamàdãni dçùñvàtha nimittàni vçkodaraþ 09,055.015c uvàca bhràtaraü jyeùñhaü dharmaràjaü yudhiùñhiram 09,055.016a naiùa ÷akto raõe jetuü mandàtmà màü suyodhanaþ 09,055.016c adya krodhaü vimokùyàmi nigåóhaü hçdaye ciram 09,055.016e suyodhane kauravendre khàõóave pàvako yathà 09,055.017a ÷alyam adyoddhariùyàmi tava pàõóava hçcchayam 09,055.017c nihatya gadayà pàpam imaü kurukulàdhamam 09,055.018a adya kãrtimayãü màlàü pratimokùyàmy ahaü tvayi 09,055.018c hatvemaü pàpakarmàõaü gadayà raõamårdhani 09,055.019a adyàsya ÷atadhà dehaü bhinadmi gadayànayà 09,055.019c nàyaü praveùñà nagaraü punar vàraõasàhvayam 09,055.020a sarpotsargasya ÷ayane viùadànasya bhojane 09,055.020c pramàõakoñyàü pàtasya dàhasya jatuve÷mani 09,055.021a sabhàyàm avahàsasya sarvasvaharaõasya ca 09,055.021c varùam aj¤àtavàsasya vanavàsasya cànagha 09,055.021d*0322_01 draupadyàþ kle÷adànasya vastrasaüharaõasya ca 09,055.022a adyàntam eùàü duþkhànàü gantà bharatasattama 09,055.022c ekàhnà vinihatyemaü bhaviùyàmy àtmano 'nçõaþ 09,055.023a adyàyur dhàrtaràùñrasya durmater akçtàtmanaþ 09,055.023c samàptaü bharata÷reùñha màtàpitro÷ ca dar÷anam 09,055.023d*0323_01 adya saukhyaü tu ràjendra kururàjasya durmateþ 09,055.023d*0323_02 samàptaü ca mahàràja nàrãõàü dar÷anaü punaþ 09,055.024a adyàyaü kururàjasya ÷aütanoþ kulapàüsanaþ 09,055.024c pràõठ÷riyaü ca ràjyaü ca tyaktvà ÷eùyati bhåtale 09,055.025a ràjà ca dhçtaràùñro 'dya ÷rutvà putraü mayà hatam 09,055.025c smariùyaty a÷ubhaü karma yat tac chakunibuddhijam 09,055.026a ity uktvà ràja÷àrdåla gadàm àdàya vãryavàn 09,055.026c avàtiùñhata yuddhàya ÷akro vçtram ivàhvayan 09,055.027a tam udyatagadaü dçùñvà kailàsam iva ÷çïgiõam 09,055.027c bhãmasenaþ punaþ kruddho duryodhanam uvàca ha 09,055.028a ràj¤a÷ ca dhçtaràùñrasya tathà tvam api càtmanaþ 09,055.028a*0324_01 **** **** tava hetor duràtmanaþ 09,055.028a*0324_02 sarveùàm api càsmàkaü duþkhaü pràptaü sudurmate 09,055.028c smara tad duùkçtaü karma yad vçttaü vàraõàvate 09,055.029a draupadã ca parikliùñà sabhàyàü yad rajasvalà 09,055.029c dyåte ca va¤cito ràjà yat tvayà saubalena ca 09,055.030a vane duþkhaü ca yat pràptam asmàbhis tvatkçtaü mahat 09,055.030c viràñanagare caiva yonyantaragatair iva 09,055.030e tat sarvaü yàtayàmy adya diùñyà dçùño 'si durmate 09,055.031a tvatkçte 'sau hataþ ÷ete ÷aratalpe pratàpavàn 09,055.031c gàïgeyo rathinàü ÷reùñho nihato yàj¤aseninà 09,055.032a hato droõa÷ ca karõa÷ ca tathà ÷alyaþ pratàpavàn 09,055.032c vairàgner àdikartà ca ÷akuniþ saubalo hataþ 09,055.033a pràtikàmã tathà pàpo draupadyàþ kle÷akçd dhataþ 09,055.033c bhràtaras te hatàþ sarve ÷årà vikràntayodhinaþ 09,055.034a ete cànye ca bahavo nihatàs tvatkçte nçpàþ 09,055.034c tvàm adya nihaniùyàmi gadayà nàtra saü÷ayaþ 09,055.035a ity evam uccai ràjendra bhàùamàõaü vçkodaram 09,055.035c uvàca vãtabhã ràjan putras te satyavikramaþ 09,055.036a kiü katthitena bahudhà yudhyasva tvaü vçkodara 09,055.036c adya te 'haü vineùyàmi yuddha÷raddhàü kulàdhama 09,055.036d*0325_01 iti duryodhanenoktaþ pratyuvàca vçkodaraþ 09,055.037a naiva duryodhanaþ kùudra kena cit tvadvidhena vai 09,055.037c ÷akyas tràsayituü vàcà yathànyaþ pràkçto naraþ 09,055.038a cirakàlepsitaü diùñyà hçdayastham idaü mama 09,055.038c tvayà saha gadàyuddhaü trida÷air upapàditam 09,055.039a kiü vàcà bahunoktena katthitena ca durmate 09,055.039c vàõã saüpadyatàm eùà karmaõà mà ciraü kçthàþ 09,055.040a tasya tad vacanaü ÷rutvà sarva evàbhyapåjayan 09,055.040c ràjànaþ somakà÷ caiva ye tatràsan samàgatàþ 09,055.041a tataþ saüpåjitaþ sarvaiþ saüprahçùñatanåruhaþ 09,055.041c bhåyo dhãraü mana÷ cakre yuddhàya kurunandanaþ 09,055.042a taü mattam iva màtaïgaü talatàlair naràdhipàþ 09,055.042c bhåyaþ saüharùayàü cakrur duryodhanam amarùaõam 09,055.043a taü mahàtmà mahàtmànaü gadàm udyamya pàõóavaþ 09,055.043c abhidudràva vegena dhàrtaràùñraü vçkodaraþ 09,055.044a bçühanti ku¤jaràs tatra hayà heùanti càsakçt 09,055.044c ÷astràõi càpy adãpyanta pàõóavànàü jayaiùiõàm 09,056.001 saüjaya uvàca 09,056.001a tato duryodhano dçùñvà bhãmasenaü tathàgatam 09,056.001c pratyudyayàv adãnàtmà vegena mahatà nadan 09,056.002a samàpetatur ànadya ÷çïgiõau vçùabhàv iva 09,056.002c mahànirghàtaghoùa÷ ca saüprahàras tayor abhåt 09,056.003a abhavac ca tayor yuddhaü tumulaü romaharùaõam 09,056.003c jigãùator yudhànyonyam indraprahràdayor iva 09,056.003d@003_0001 tau vçùàv iva garjantau maõóalàni viceratuþ 09,056.003d@003_0002 àvarjitagadàhastau duryodhanavçkodarau 09,056.003d@003_0003 maõóalàvartamàrgeùu gadàpraharaõe 'pi ca 09,056.003d@003_0004 nirvi÷eùam abhåd yuddhaü tayoþ puruùasiühayoþ 09,056.003d@003_0005 taptahemamayã ÷ubhrair babhåva bhayavardhanã 09,056.003d@003_0006 agnijvàlair ivàvidhya pade bhãmasya sà gadà 09,056.003d@003_0007 tàóità dhàrtaràùñreõa bhãmasya gadayà gadà 09,056.003d@003_0008 gadàyuddhe mahàràja sasçje pàvakàrciùaþ 09,056.003d@003_0009 09,056.003d@003_0010 aïgàravarùaü mumuce tad adbhutam ivàbhavat 09,056.003d@003_0011 dantair iva mahànàgau ÷çïgair iva mahàvçùau 09,056.003d@003_0012 tau tu rejatur anyonyaü gadàbhyàm aparikùatau 09,056.003d@003_0013 gadayàbhihate gàtre kùaõena rudhirokùitau 09,056.003d@003_0014 prekùaõãyataràv àstàü puùpitàv iva kiü÷ukau 09,056.003d@003_0015 gadayà dhàrtaràùñreõa savye pàr÷ve bhç÷àhataþ 09,056.003d@003_0016 bhãmaseno mahàbàhur na cacàlàcalo yathà 09,056.003d@003_0017 tadà bhãmagadàvegais tàóyamàno muhur muhuþ 09,056.003d@003_0018 kañitvàn mocayàm àsa duùñahastãva hastipam 09,056.003d@003_0019 ÷u÷ruve dikùu sarvàsu tayoþ puruùasiühayoþ 09,056.003d@003_0020 gadànipàtasaühràdo vajrayor iva nisvanaþ 09,056.003d@003_0021 abhihçtya mahàvãryau nivçtya tu mahàgadau 09,056.003d@003_0022 punar uttamamàrgasthau maõóalàni viceratuþ 09,056.003d@003_0023 tadànyonyam abhidrutya sthitau vãrau mahàgadau 09,056.003d@003_0024 udyamya lohadaõóàbhyàü tàóyamànau hi petatuþ 09,056.003d@003_0025 punar utpatya vegena maõóalàni viceratuþ 09,056.003d@003_0026 kriyàvi÷eùabalinau dar÷ayàm àsatus tadà 09,056.003d@003_0027 abhyudyatagadau vãrau sa÷çïgàv iva parvatau 09,056.003d@003_0028 tàv àjaghnatur anyonyaü yathà bhåmicale 'calau 09,056.003d@003_0029 tau parasparasaüvegàd gadàbhyàü bhç÷am àhatau 09,056.003d@003_0030 yugapat petatur vãrau tathàlakùya samutthitau 09,056.003d@003_0031 bhç÷aü marmasv abhihatàv ubhàv àstàü suvihvalau 09,056.003d@003_0032 tau parasparasaügharùau prekùatàü hi mahàbalau 09,056.004a rudhirokùitasarvàïgau gadàhastau manasvinau 09,056.004c dadç÷àte mahàtmànau puùpitàv iva kiü÷ukau 09,056.005a tathà tasmin mahàyuddhe vartamàne sudàruõe 09,056.005c khadyotasaüghair iva khaü dar÷anãyaü vyarocata 09,056.006a tathà tasmin vartamàne saükule tumule bhç÷am 09,056.006b*0326_01 saügràme dàruõe tàta subhç÷aü krodhasaüyutau 09,056.006c ubhàv api pari÷ràntau yudhyamànàv ariüdamau 09,056.007a tau muhårtaü samà÷vasya punar eva paraütapau 09,056.007c abhyahàrayatàü tatra saüpragçhya gade ÷ubhe 09,056.008a tau tu dçùñvà mahàvãryau samà÷vastau nararùabhau 09,056.008c balinau vàraõau yadvad và÷itàrthe madotkañau 09,056.009a apàravãryau saüprekùya pragçhãtagadàv ubhau 09,056.009c vismayaü paramaü jagmur devagandharvadànavàþ 09,056.010a pragçhãtagadau dçùñvà duryodhanavçkodarau 09,056.010c saü÷ayaþ sarvabhåtànàü vijaye samapadyata 09,056.011a samàgamya tato bhåyo bhràtarau balinàü varau 09,056.011c anyonyasyàntaraprepså pracakràte 'ntaraü prati 09,056.012a yamadaõóopamàü gurvãm indrà÷anim ivodyatàm 09,056.012c dadç÷uþ prekùakà ràjan raudrãü vi÷asanãü gadàm 09,056.013a àvidhyato gadàü tasya bhãmasenasya saüyuge 09,056.013c ÷abdaþ sutumulo ghoro muhårtaü samapadyata 09,056.014a àvidhyantam abhiprekùya dhàrtaràùñro 'tha pàõóavam 09,056.014c gadàm alaghuvegàü tàü vismitaþ saübabhåva ha 09,056.015a caraü÷ ca vividhàn màrgàn maõóalàni ca bhàrata 09,056.015c a÷obhata tadà vãro bhåya eva vçkodaraþ 09,056.016a tau parasparam àsàdya yat tàv anyonyarakùaõe 09,056.016c màrjàràv iva bhakùàrthe tatakùàte muhur muhuþ 09,056.017a acarad bhãmasenas tu màrgàn bahuvidhàüs tathà 09,056.017c maõóalàni vicitràõi sthànàni vividhàni ca 09,056.018a gomåtrikàõi citràõi gatapratyàgatàni ca 09,056.018c parimokùaü prahàràõàü varjanaü paridhàvanam 09,056.019a abhidravaõam àkùepam avasthànaü savigraham 09,056.019c paràvartanasaüvartam avaplutam athàplutam 09,056.019e upanyastam apanyastaü gadàyuddhavi÷àradau 09,056.020a evaü tau vicarantau tu nyaghnatàü vai parasparam 09,056.020c va¤cayantau puna÷ caiva ceratuþ kurusattamau 09,056.021a vikrãóantau subalinau maõóalàni praceratuþ 09,056.021c gadàhastau tatas tau tu maõóalàvasthitau balã 09,056.022a dakùiõaü maõóalaü ràjan dhàrtaràùñro 'bhyavartata 09,056.022c savyaü tu maõóalaü tatra bhãmaseno 'bhyavartata 09,056.023a tathà tu caratas tasya bhãmasya raõamårdhani 09,056.023c duryodhano mahàràja pàr÷vade÷e 'bhyatàóayat 09,056.024a àhatas tu tadà bhãmas tava putreõa bhàrata 09,056.024c àvidhyata gadàü gurvãü prahàraü tam acintayan 09,056.025a indrà÷anisamàü ghoràü yamadaõóam ivodyatàm 09,056.025c dadç÷us te mahàràja bhãmasenasya tàü gadàm 09,056.026a àvidhyantaü gadàü dçùñvà bhãmasenaü tavàtmajaþ 09,056.026c samudyamya gadàü ghoràü pratyavidhyad ariüdamaþ 09,056.026d*0327_01 yamadaõóanibhàü ràjan ghoràü prati ariüdamaþ 09,056.027a gadàmàrutavegena tava putrasya bhàrata 09,056.027c ÷abda àsãt sutumulas teja÷ ca samajàyata 09,056.027d*0328_01 ÷abda àsãn mahàüs tatra tumulo lomaharùaõaþ 09,056.028a sa caran vividhàn màrgàn maõóalàni ca bhàga÷aþ 09,056.028c sama÷obhata tejasvã bhåyo bhãmàt suyodhanaþ 09,056.029a àviddhà sarvavegena bhãmena mahatã gadà 09,056.029c sadhåmaü sàrciùaü càgniü mumocogrà mahàsvanà 09,056.029d*0329_01 udvamac càrciùo vahniü sasphuliïgaü samantataþ 09,056.030a àdhåtàü bhãmasenena gadàü dçùñvà suyodhanaþ 09,056.030c adrisàramayãü gurvãm àvidhyan bahv a÷obhata 09,056.031a gadàmàrutavegaü hi dçùñvà tasya mahàtmanaþ 09,056.031c bhayaü vive÷a pàõóån vai sarvàn eva sasomakàn 09,056.032a tau dar÷ayantau samare yuddhakrãóàü samantataþ 09,056.032c gadàbhyàü sahasànyonyam àjaghnatur ariüdamau 09,056.033a tau parasparam àsàdya daüùñràbhyàü dviradau yathà 09,056.033c a÷obhetàü mahàràja ÷oõitena pariplutau 09,056.034a evaü tad abhavad yuddhaü ghoraråpam asaüvçtam 09,056.034c parivçtte 'hani kråraü vçtravàsavayor iva 09,056.035a dçùñvà vyavasthitaü bhãmaü tava putro mahàbalaþ 09,056.035c caraü÷ citrataràn màrgàn kaunteyam abhidudruve 09,056.036a tasya bhãmo mahàvegàü jàmbånadapariùkçtàm 09,056.036c abhikruddhasya kruddhas tu tàóayàm àsa tàü gadàm 09,056.037a savisphuliïgo nirhràdas tayos tatràbhighàtajaþ 09,056.037c pràduràsãn mahàràja sçùñayor vajrayor iva 09,056.038a vegavatyà tayà tatra bhãmasenapramuktayà 09,056.038c nipatantyà mahàràja pçthivã samakampata 09,056.039a tàü nàmçùyata kauravyo gadàü pratihatàü raõe 09,056.039c matto dvipa iva kruddhaþ pratiku¤jaradar÷anàt 09,056.040a sa savyaü maõóalaü ràjann udbhràmya kçtani÷cayaþ 09,056.040c àjaghne mårdhni kaunteyaü gadayà bhãmavegayà 09,056.041a tayà tv abhihato bhãmaþ putreõa tava pàõóavaþ 09,056.041c nàkampata mahàràja tad adbhutam ivàbhavat 09,056.042a à÷caryaü càpi tad ràjan sarvasainyàny apåjayan 09,056.042c yad gadàbhihato bhãmo nàkampata padàt padam 09,056.043a tato gurutaràü dãptàü gadàü hemapariùkçtàm 09,056.043c duryodhanàya vyasçjad bhãmo bhãmaparàkramaþ 09,056.044a taü prahàram asaübhrànto làghavena mahàbalaþ 09,056.044c moghaü duryodhana÷ cakre tatràbhåd vismayo mahàn 09,056.045a sà tu moghà gadà ràjan patantã bhãmacodità 09,056.045c càlayàm àsa pçthivãü mahànirghàtanisvanà 09,056.046a àsthàya kau÷ikàn màrgàn utpatan sa punaþ punaþ 09,056.046b*0330_01 gadànipàtaü kriyayà moghaü cakre sutas tava 09,056.046b*0330_02 sa gadàvarjitaü dçùñvà bhãmasenam upàdravat 09,056.046b*0330_03 so 'gacchac calito ràjan kaunteyas trirathàntaram 09,056.046c gadànipàtaü praj¤àya bhãmasenam ava¤cayat 09,056.047a va¤cayitvà tathà bhãmaü gadayà kurusattamaþ 09,056.047c tàóayàm àsa saükruddho vakùode÷e mahàbalaþ 09,056.048a gadayàbhihato bhãmo muhyamàno mahàraõe 09,056.048c nàbhyamanyata kartavyaü putreõàbhyàhatas tava 09,056.049a tasmiüs tathà vartamàne ràjan somakapàõóavàþ 09,056.049c bhç÷opahatasaükalpà nahçùñamanaso 'bhavan 09,056.050a sa tu tena prahàreõa màtaïga iva roùitaþ 09,056.050c hastivad dhastisaükà÷am abhidudràva te sutam 09,056.051a tatas tu rabhaso bhãmo gadayà tanayaü tava 09,056.051c abhidudràva vegena siüho vanagajaü yathà 09,056.052a upasçtya tu ràjànaü gadàmokùavi÷àradaþ 09,056.052c àvidhyata gadàü ràjan samuddi÷ya sutaü tava 09,056.053a atàóayad bhãmasenaþ pàr÷ve duryodhanaü tadà 09,056.053c sa vihvalaþ prahàreõa jànubhyàm agaman mahãm 09,056.054a tasmiüs tu bharata÷reùñhe jànubhyàm avanãü gate 09,056.054c udatiùñhat tato nàdaþ sç¤jayànàü jagatpate 09,056.055a teùàü tu ninadaü ÷rutvà sç¤jayànàü nararùabhaþ 09,056.055c amarùàd bharata÷reùñha putras te samakupyata 09,056.056a utthàya tu mahàbàhuþ kruddho nàga iva ÷vasan 09,056.056c didhakùann iva netràbhyàü bhãmasenam avaikùata 09,056.057a tataþ sa bharata÷reùñho gadàpàõir abhidravat 09,056.057c pramathiùyann iva ÷iro bhãmasenasya saüyuge 09,056.058a sa mahàtmà mahàtmànaü bhãmaü bhãmaparàkramaþ 09,056.058c atàóayac chaïkhade÷e sa cacàlàcalopamaþ 09,056.059a sa bhåyaþ ÷u÷ubhe pàrthas tàóito gadayà raõe 09,056.059c udbhinnarudhiro ràjan prabhinna iva ku¤jaraþ 09,056.059d*0331_01 sa saükruddho mahàràja bhãmo bhãmaparàkramaþ 09,056.060a tato gadàü vãrahaõãm ayasmayãü; pragçhya vajrà÷anitulyanisvanàm 09,056.060c atàóayac chatrum amitrakar÷ano; balena vikramya dhanaüjayàgrajaþ 09,056.061a sa bhãmasenàbhihatas tavàtmajaþ; papàta saükampitadehabandhanaþ 09,056.061c supuùpito màrutavegatàóito; mahàvane sàla ivàvaghårõitaþ 09,056.062a tataþ praõedur jahçùu÷ ca pàõóavàþ; samãkùya putraü patitaü kùitau tava 09,056.062c tataþ sutas te pratilabhya cetanàü; samutpapàta dvirado yathà hradàt 09,056.063a sa pàrthivo nityam amarùitas tadà; mahàrathaþ ÷ikùitavat paribhraman 09,056.063c atàóayat pàõóavam agrataþ sthitaü; sa vihvalàïgo jagatãm upàspç÷at 09,056.064a sa siühanàdàn vinanàda kauravo; nipàtya bhåmau yudhi bhãmam ojasà 09,056.064c bibheda caivà÷anitulyatejasà; gadànipàtena ÷arãrarakùaõam 09,056.065a tato 'ntarikùe ninado mahàn abhåd; divaukasàm apsarasàü ca neduùàm 09,056.065c papàta coccair amarapraveritaü; vicitrapuùpotkaravarùam uttamam 09,056.066a tataþ paràn àvi÷ad uttamaü bhayaü; samãkùya bhåmau patitaü narottamam 09,056.066c ahãyamànaü ca balena kauravaü; ni÷amya bhedaü ca dçóhasya varmaõaþ 09,056.067a tato muhårtàd upalabhya cetanàü; pramçjya vaktraü rudhiràrdram àtmanaþ 09,056.067c dhçtiü samàlambya vivçttalocano; balena saüstabhya vçkodaraþ sthitaþ 09,056.067d*0332_01 tato yamau yamasadç÷au paràkrame 09,056.067d*0332_02 sapàrùataþ ÷initanaya÷ ca vãryavàn 09,056.067d*0332_03 samàhvayann aham aham ity abhitvaraüs 09,056.067d*0332_04 tavàtmajaü samabhiyayur vadhaiùiõaþ 09,056.067d*0332_05 nigçhya tàn punar api pàõóavo balã 09,056.067d*0332_06 tavàtmajaü svayam abhigamya kàlavat 09,056.067d*0332_07 cacàra ca vyapagatakhedavepathuþ 09,056.067d*0332_08 sure÷varo namucim ivottamaü raõe 09,057.001 saüjaya uvàca 09,057.001a samudãrõaü tato dçùñvà saügràmaü kurumukhyayoþ 09,057.001c athàbravãd arjunas tu vàsudevaü ya÷asvinam 09,057.002a anayor vãrayor yuddhe ko jyàyàn bhavato mataþ 09,057.002c kasya và ko guõo bhåyàn etad vada janàrdana 09,057.003 vàsudeva uvàca 09,057.003a upade÷o 'nayos tulyo bhãmas tu balavattaraþ 09,057.003c kçtayatnataras tv eùa dhàrtaràùñro vçkodaràt 09,057.004a bhãmasenas tu dharmeõa yudhyamàno na jeùyati 09,057.004c anyàyena tu yudhyan vai hanyàd eùa suyodhanam 09,057.005a màyayà nirjità devair asurà iti naþ ÷rutam 09,057.005c virocana÷ ca ÷akreõa màyayà nirjitaþ sakhe 09,057.005e màyayà càkùipat tejo vçtrasya balasådanaþ 09,057.005f*0333_01 tasmàn màyàmayaü bhãma àtiùñhatu paràkramam 09,057.005f*0334_01 karotu bhãmaþ samayaü balam àsthàya vãryavàn 09,057.006a pratij¤àtaü tu bhãmena dyåtakàle dhanaüjaya 09,057.006c årå bhetsyàmi te saükhye gadayeti suyodhanam 09,057.007a so 'yaü pratij¤àü tàü càpi pàrayitvàrikar÷anaþ 09,057.007c màyàvinaü ca ràjànaü màyayaiva nikçntatu 09,057.008a yady eùa balam àsthàya nyàyena prahariùyati 09,057.008c viùamasthas tato ràjà bhaviùyati yudhiùñhiraþ 09,057.009a punar eva ca vakùyàmi pàõóavedaü nibodha me 09,057.009c dharmaràjàparàdhena bhayaü naþ punaràgatam 09,057.010a kçtvà hi sumahat karma hatvà bhãùmamukhàn kurån 09,057.010c jayaþ pràpto ya÷a÷ càgryaü vairaü ca pratiyàtitam 09,057.010e tad evaü vijayaþ pràptaþ punaþ saü÷ayitaþ kçtaþ 09,057.011a abuddhir eùà mahatã dharmaràjasya pàõóava 09,057.011c yad ekavijaye yuddhaü paõitaü kçtam ãdç÷am 09,057.011e suyodhanaþ kçtã vãra ekàyanagatas tathà 09,057.012a api co÷anasà gãtaþ ÷råyate 'yaü puràtanaþ 09,057.012c ÷lokas tattvàrthasahitas tan me nigadataþ ÷çõu 09,057.012d*0335_01 asminn arthe puràõo 'yaü ÷loko 'pi niyataþ kila 09,057.012d*0335_02 ÷ruta÷ co÷anasà gãtaþ satàü nãtividàü mataþ 09,057.013a punaràvartamànànàü bhagnànàü jãvitaiùiõàm 09,057.013c bhetavyam ari÷eùàõàm ekàyanagatà hi te 09,057.013d*0336_01 sàhasotpatitànàü ca nirà÷ànàü ca jãvite 09,057.013d*0336_02 na ÷akyam agrataþ sthàtuü ÷akreõàpi dhanaüjaya 09,057.014a suyodhanam imaü bhagnaü hatasainyaü hradaü gatam 09,057.014c paràjitaü vanaprepsuü nirà÷aü ràjyalambhane 09,057.015a ko nv eùa saüyuge pràj¤aþ punar dvaüdve samàhvayet 09,057.015c api vo nirjitaü ràjyaü na hareta suyodhanaþ 09,057.016a yas trayoda÷avarùàõi gadayà kçtani÷ramaþ 09,057.016c caraty årdhvaü ca tiryak ca bhãmasenajighàüsayà 09,057.017a evaü cen na mahàbàhur anyàyena haniùyati 09,057.017c eùa vaþ kauravo ràjà dhàrtaràùñro bhaviùyati 09,057.018a dhanaüjayas tu ÷rutvaitat ke÷avasya mahàtmanaþ 09,057.018c prekùato bhãmasenasya hastenorum atàóayat 09,057.019a gçhya saüj¤àü tato bhãmo gadayà vyacarad raõe 09,057.019c maõóalàni vicitràõi yamakànãtaràõi ca 09,057.020a dakùiõaü maõóalaü savyaü gomåtrakam athàpi ca 09,057.020c vyacarat pàõóavo ràjann ariü saümohayann iva 09,057.021a tathaiva tava putro 'pi gadàmàrgavi÷àradaþ 09,057.021c vyacaral laghu citraü ca bhãmasenajighàüsayà 09,057.022a àdhunvantau gade ghore candanàgaruråùite 09,057.022c vairasyàntaü parãpsantau raõe kruddhàv ivàntakau 09,057.023a anyonyaü tau jighàüsantau pravãrau puruùarùabhau 09,057.023c yuyudhàte garutmantau yathà nàgàmiùaiùiõau 09,057.024a maõóalàni vicitràõi carator nçpabhãmayoþ 09,057.024c gadàsaüpàtajàs tatra prajaj¤uþ pàvakàrciùaþ 09,057.025a samaü praharatos tatra ÷årayor balinor mçdhe 09,057.025c kùubdhayor vàyunà ràjan dvayor iva samudrayoþ 09,057.026a tayoþ praharatos tulyaü mattaku¤jarayor iva 09,057.026c gadànirghàtasaühràdaþ prahàràõàm ajàyata 09,057.027a tasmiüs tadà saüprahàre dàruõe saükule bhç÷am 09,057.027c ubhàv api pari÷ràntau yudhyamànàv ariüdamau 09,057.028a tau muhårtaü samà÷vasya punar eva paraütapau 09,057.028c abhyahàrayatàü kruddhau pragçhya mahatã gade 09,057.029a tayoþ samabhavad yuddhaü ghoraråpam asaüvçtam 09,057.029c gadànipàtai ràjendra takùator vai parasparam 09,057.030a vyàyàmapradrutau tau tu vçùabhàkùau tarasvinau 09,057.030c anyonyaü jaghnatur vãrau païkasthau mahiùàv iva 09,057.031a jarjarãkçtasarvàïgau rudhireõàbhisaüplutau 09,057.031c dadç÷àte himavati puùpitàv iva kiü÷ukau 09,057.032a duryodhanena pàrthas tu vivare saüpradar÷ite 09,057.032c ãùad utsmayamànas tu sahasà prasasàra ha 09,057.033a tam abhyà÷agataü pràj¤o raõe prekùya vçkodaraþ 09,057.033c avàkùipad gadàü tasmai vegena mahatà balã 09,057.034a avakùepaü tu taü dçùñvà putras tava vi÷àü pate 09,057.034c apàsarpat tataþ sthànàt sà moghà nyapatad bhuvi 09,057.035a mokùayitvà prahàraü taü sutas tava sa saübhramàt 09,057.035c bhãmasenaü ca gadayà pràharat kurusattamaþ 09,057.036a tasya viùyandamànena rudhireõàmitaujasaþ 09,057.036b*0337_01 samàplutasya bhãmasya krodharaktekùaõasya ca 09,057.036c prahàragurupàtàc ca mårcheva samajàyata 09,057.037a duryodhanas taü ca veda pãóitaü pàõóavaü raõe 09,057.037c dhàrayàm àsa bhãmo 'pi ÷arãram atipãóitam 09,057.038a amanyata sthitaü hy enaü prahariùyantam àhave 09,057.038c ato na pràharat tasmai punar eva tavàtmajaþ 09,057.039a tato muhårtam à÷vasya duryodhanam avasthitam 09,057.039c vegenàbhyadravad ràjan bhãmasenaþ pratàpavàn 09,057.040a tam àpatantaü saüprekùya saürabdham amitaujasam 09,057.040c mogham asya prahàraü taü cikãrùur bharatarùabha 09,057.041a avasthàne matiü kçtvà putras tava mahàmanàþ 09,057.041c iyeùotpatituü ràjaü÷ chalayiùyan vçkodaram 09,057.042a abudhyad bhãmasenas tad ràj¤as tasya cikãrùitam 09,057.042c athàsya samabhidrutya samutkramya ca siühavat 09,057.043a sçtyà va¤cayato ràjan punar evotpatiùyataþ 09,057.043c årubhyàü pràhiõod ràjan gadàü vegena pàõóavaþ 09,057.044a sà vajraniùpeùasamà prahità bhãmakarmaõà 09,057.044c årå duryodhanasyàtha babha¤ja priyadar÷anau 09,057.045a sa papàta naravyàghro vasudhàm anunàdayan 09,057.045c bhagnorur bhãmasenena putras tava mahãpate 09,057.046a vavur vàtàþ sanirghàtàþ pàüsuvarùaü papàta ca 09,057.046c cacàla pçthivã càpi savçkùakùupaparvatà 09,057.047a tasmin nipatite vãre patyau sarvamahãkùitàm 09,057.047c mahàsvanà punar dãptà sanirghàtà bhayaükarã 09,057.047e papàta colkà mahatã patite pçthivãpatau 09,057.048a tathà ÷oõitavarùaü ca pàüsuvarùaü ca bhàrata 09,057.048c vavarùa maghavàüs tatra tava putre nipàtite 09,057.049a yakùàõàü ràkùasànàü ca pi÷àcànàü tathaiva ca 09,057.049c antarikùe mahànàdaþ ÷råyate bharatarùabha 09,057.050a tena ÷abdena ghoreõa mçgàõàm atha pakùiõàm 09,057.050c jaj¤e ghoratamaþ ÷abdo bahånàü sarvatodi÷am 09,057.051a ye tatra vàjinaþ ÷eùà gajà÷ ca manujaiþ saha 09,057.051c mumucus te mahànàdaü tava putre nipàtite 09,057.052a bherã÷aïkhamçdaïgànàm abhavac ca svano mahàn 09,057.052c antarbhåmigata÷ caiva tava putre nipàtite 09,057.053a bahupàdair bahubhujaiþ kabandhair ghoradar÷anaiþ 09,057.053c nçtyadbhir bhayadair vyàptà di÷as tatràbhavan nçpa 09,057.054a dhvajavanto 'stravanta÷ ca ÷astravantas tathaiva ca 09,057.054c pràkampanta tato ràjaüs tava putre nipàtite 09,057.055a hradàþ kåpà÷ ca rudhiram udvemur nçpasattama 09,057.055c nadya÷ ca sumahàvegàþ pratisrotovahàbhavan 09,057.056a pulliïgà iva nàryas tu strãliïgàþ puruùàbhavan 09,057.056c duryodhane tadà ràjan patite tanaye tava 09,057.057a dçùñvà tàn adbhutotpàtàn pà¤càlàþ pàõóavaiþ saha 09,057.057b*0338_01 sç¤jayà÷ ca mahàràja sarva eva mahàrathàþ 09,057.057c àvignamanasaþ sarve babhåvur bharatarùabha 09,057.057d*0339_01 prahçùñamanasa÷ càsan pàõóavàþ sç¤jayaiþ saha 09,057.058a yayur devà yathàkàmaü gandharvàpsarasas tathà 09,057.058c kathayanto 'dbhutaü yuddhaü sutayos tava bhàrata 09,057.059a tathaiva siddhà ràjendra tathà vàtikacàraõàþ 09,057.059c narasiühau pra÷aüsantau viprajagmur yathàgatam 09,058.001 saüjaya uvàca 09,058.001a taü pàtitaü tato dçùñvà mahà÷àlam ivodgatam 09,058.001c prahçùñamanasaþ sarve babhåvus tatra pàõóavàþ 09,058.002a unmattam iva màtaïgaü siühena vinipàtitam 09,058.002c dadç÷ur hçùñaromàõaþ sarve te càpi somakàþ 09,058.003a tato duryodhanaü hatvà bhãmasenaþ pratàpavàn 09,058.003c patitaü kauravendraü tam upagamyedam abravãt 09,058.003d*0340_01 vçkodaro mahàràja vàk÷alyam atiduþsaham 09,058.004a gaur gaur iti purà manda draupadãm ekavàsasam 09,058.004c yat sabhàyàü hasann asmàüs tadà vadasi durmate 09,058.004e tasyàvahàsasya phalam adya tvaü samavàpnuhi 09,058.005a evam uktvà sa vàmena padà maulim upàspç÷at 09,058.005c ÷ira÷ ca ràjasiühasya pàdena samaloóayat 09,058.006a tathaiva krodhasaürakto bhãmaþ parabalàrdanaþ 09,058.006c punar evàbravãd vàkyaü yat tac chçõu naràdhipa 09,058.007a ye 'smàn puro 'pançtyanta punar gaur iti gaur iti 09,058.007c tàn vayaü pratinçtyàmaþ punar gaur iti gaur iti 09,058.008a nàsmàkaü nikçtir vahnir nàkùadyåtaü na va¤canà 09,058.008b*0341_01 na ÷àñhyaü naiva no màyà yathàsya suduràtmanaþ 09,058.008c svabàhubalam à÷ritya prabàdhàmo vayaü ripån 09,058.009a so 'vàpya vairasya parasya pàraü; vçkodaraþ pràha ÷anaiþ prahasya 09,058.009c yudhiùñhiraü ke÷avasç¤jayàü÷ ca; dhanaüjayaü màdravatãsutau ca 09,058.010a rajasvalàü draupadãm ànayan ye; ye càpy akurvanta sadasy avastràm 09,058.010c tàn pa÷yadhvaü pàõóavair dhàrtaràùñràn; raõe hatàüs tapasà yàj¤asenyàþ 09,058.011a ye naþ purà ùaõóhatilàn avocan; krårà ràj¤o dhçtaràùñrasya putràþ 09,058.011c te no hatàþ sagaõàþ sànubandhàþ; kàmaü svargaü narakaü và vrajàmaþ 09,058.012a puna÷ ca ràj¤aþ patitasya bhåmau; sa tàü gadàü skandhagatàü nirãkùya 09,058.012c vàmena pàdena ÷iraþ pramçdya; duryodhanaü naikçtikety avocat 09,058.013a hçùñena ràjan kurupàrthivasya; kùudràtmanà bhãmasenena pàdam 09,058.013c dçùñvà kçtaü mårdhani nàbhyanandan; dharmàtmànaþ somakànàü prabarhàþ 09,058.014a tava putraü tathà hatvà katthamànaü vçkodaram 09,058.014c nçtyamànaü ca bahu÷o dharmaràjo 'bravãd idam 09,058.014d*0342_01 gato 'si vairasyànçõyaü pratij¤à pårità tvayà 09,058.014d*0342_02 ÷ubhenaivà÷ubhenàtha karmaõà viramàdhunà 09,058.015a mà ÷iro 'sya padà mardãr mà dharmas te 'tyagàn mahàn 09,058.015a*0343_01 **** **** ekàda÷acamåpateþ 09,058.015a*0343_02 pa¤cànàm api yo bhartà na sà prakçtir mànuùã 09,058.015c ràjà j¤àtir hata÷ càyaü naitan nyàyyaü tavànagha 09,058.015d*0344_01 àgacchet tvàü mahàbàho vàcyaü càdharmasaühitam 09,058.015d*0344_02 mà ÷iro 'sya padà mçdnà ekàda÷acamåpateþ 09,058.015d*0344_03 na na÷yetàü ca dharmasya tyàgàt kãrtir mahad ya÷aþ 09,058.015d*0344_04 nihatasya padàghàto naitan nyàyyaü tavànagha 09,058.015d*0345_01 ekàda÷acamånàthaü kuråõàm adhipaü tathà 09,058.015d*0345_02 mà spràkùãr bhãma pàdena ràjànaü j¤àtim eva ca 09,058.015d*0345_03 hatabandhur hatàmàtyo bhraùñasainyo hato mçdhe 09,058.015d*0345_04 sarvàkàreõa ÷ocyo 'yaü nàvahàsyo 'yam ã÷varaþ 09,058.016a vidhvasto 'yaü hatàmàtyo hatabhràtà hataprajaþ 09,058.016c utsannapiõóo bhràtà ca naitan nyàyyaü kçtaü tvayà 09,058.017a dhàrmiko bhãmaseno 'sàv ity àhus tvàü purà janàþ 09,058.017c sa kasmàd bhãmasena tvaü ràjànam adhitiùñhasi 09,058.018a dçùñvà duryodhanaü ràjà kuntãputras tathàgatam 09,058.018c netràbhyàm a÷rupårõàbhyàm idaü vacanam abravãt 09,058.018d*0346_01 ity uktvà bhãmasenaü tu sà÷rukaõñho yudhiùñhiraþ 09,058.018d*0346_02 upasçtyàbravãd dãno duryodhanam ariüdamam 09,058.018d*0347_01 tàta manyur na te kàryo nàtmà ÷ocyas tvayà tathà 09,058.018d*0347_02 nånaü pårvakçtaü karma sughoram anubhåyate 09,058.019a nånam etad balavatà dhàtràdiùñaü mahàtmanà 09,058.019c yad vayaü tvàü jighàüsàmas tvaü càsmàn kurusattama 09,058.020a àtmano hy aparàdhena mahad vyasanam ãdç÷am 09,058.020c pràptavàn asi yal lobhàn madàd bàlyàc ca bhàrata 09,058.021a ghàtayitvà vayasyàü÷ ca bhràtén atha pitéüs tathà 09,058.021c putràn pautràüs tathàcàryàüs tato 'si nidhanaü gataþ 09,058.022a tavàparàdhàd asmàbhir bhràtaras te mahàrathàþ 09,058.022b*0348_01 àtmà na ÷ocanãyas te ÷làghyo mçtyus tavànagha 09,058.022b*0348_02 vayam evàdhunà ÷ocyàþ sarvàvasthàsu kaurava 09,058.022b*0348_03 kçpaõaü vartayiùyàmas tair hãnà bandhubhiþ priyaiþ 09,058.022b*0348_04 bhràtéõàü caiva putràõàü tathà vai ÷okavihvalàþ 09,058.022b*0348_05 kathaü drakùyàmi vidhavà vadhåþ ÷okapariplutàþ 09,058.022b*0348_06 tvam ekaþ susthito ràjan svarge te nilayo dhruvaþ 09,058.022b*0348_07 vayaü narakasaüj¤à vai duþkhaü bhokùyàma dàruõam 09,058.022c nihatà j¤àtaya÷ cànye diùñaü manye duratyayam 09,058.023a snuùà÷ ca prasnuùà÷ caiva dhçtaràùñrasya vihvalàþ 09,058.023c garhayiùyanti no nånaü vidhavàþ ÷okakar÷itàþ 09,058.024a evam uktvà suduþkhàrto ni÷a÷vàsa sa pàrthivaþ 09,058.024c vilalàpa ciraü càpi dharmaputro yudhiùñhiraþ 09,058.024d*0349_01 vilalàpa mahãyàn saþ prakçtyà karuõàparaþ 09,059.001 dhçtaràùñra uvàca 09,059.001a adharmeõa hataü dçùñvà ràjànaü màdhavottamaþ 09,059.001c kim abravãt tadà såta baladevo mahàbalaþ 09,059.002a gadàyuddhavi÷eùaj¤o gadàyuddhavi÷àradaþ 09,059.002c kçtavàn rauhiõeyo yat tan mamàcakùva saüjaya 09,059.003 saüjaya uvàca 09,059.003a ÷irasy abhihataü dçùñvà bhãmasenena te sutam 09,059.003c ràmaþ praharatàü ÷reùñha÷ cukrodha balavad balã 09,059.004a tato madhye narendràõàm årdhvabàhur halàyudhaþ 09,059.004c kurvann àrtasvaraü ghoraü dhig dhig bhãmety uvàca ha 09,059.005a aho dhig yad adho nàbheþ prahçtaü ÷uddhavikrame 09,059.005c naitad dçùñaü gadàyuddhe kçtavàn yad vçkodaraþ 09,059.006a adho nàbhyà na hantavyam iti ÷àstrasya ni÷cayaþ 09,059.006c ayaü tv a÷àstravin måóhaþ svacchandàt saüpravartate 09,059.007a tasya tat tad bruvàõasya roùaþ samabhavan mahàn 09,059.007b*0350_01 tato ràjànam àlokya roùasaüraktalocanaþ 09,059.007b*0350_02 baladevo mahàràja tato vacanam abravãt 09,059.007b*0350_03 na caiùa patitaþ kçùõa kevalaü matsamo 'samaþ 09,059.007b*0350_04 à÷ritasya tu daurbalyàd à÷rayaþ paribhartsyate 09,059.007c tato làïgalam udyamya bhãmam abhyadravad balã 09,059.008a tasyordhvabàhoþ sadç÷aü råpam àsãn mahàtmanaþ 09,059.008c bahudhàtuvicitrasya ÷vetasyeva mahàgireþ 09,059.008d*0351_01 tam utpatantaü saükruddhaü vij¤àya madhusådanaþ 09,059.008d*0352_01 bhràtçbhiþ sahito bhãmaþ sàrjunair astrakovidaiþ 09,059.008d*0352_02 na vivyathe mahàràja dçùñvà haladharaü balã 09,059.009a tam utpatantaü jagràha ke÷avo vinayànataþ 09,059.009c bàhubhyàü pãnavçttàbhyàü prayatnàd balavad balã 09,059.010a sitàsitau yaduvarau ÷u÷ubhàte 'dhikaü tataþ 09,059.010b*0353_01 saügatàv iva ràjendra kailàsà¤janaparvatau 09,059.010c nabhogatau yathà ràjaü÷ candrasåryau dinakùaye 09,059.011a uvàca cainaü saürabdhaü ÷amayann iva ke÷avaþ 09,059.011c àtmavçddhir mitravçddhir mitramitrodayas tathà 09,059.011e viparãtaü dviùatsv etat ùaóvidhà vçddhir àtmanaþ 09,059.012a àtmany api ca mitreùu viparãtaü yadà bhavet 09,059.012c tadà vidyàn manojyànim à÷u ÷àntikaro bhavet 09,059.013a asmàkaü sahajaü mitraü pàõóavàþ ÷uddhapauruùàþ 09,059.013c svakàþ pitçùvasuþ putràs te parair nikçtà bhç÷am 09,059.014a pratij¤àpàraõaü dharmaþ kùatriyasyeti vettha ha 09,059.014c suyodhanasya gadayà bhaïktàsmy årå mahàhave 09,059.014e iti pårvaü pratij¤àtaü bhãmena hi sabhàtale 09,059.015a maitreyeõàbhi÷apta÷ ca pårvam eva maharùiõà 09,059.015c årå bhetsyati te bhãmo gadayeti paraütapa 09,059.015e ato doùaü na pa÷yàmi mà krudhas tvaü pralambahan 09,059.015f*0354_01 ye j¤àtibàndhavebhya÷ ca ÷reùñhà vai snehabàndhavàþ 09,059.015f*0354_02 pàõóavà÷ càbhava¤ ÷reùñhàþ snehàt saübandhatas tathà 09,059.016a yaunair hàrdai÷ ca saübandhaiþ saübaddhàþ smeha pàõóavaiþ 09,059.016c teùàü vçddhyàbhivçddhir no mà krudhaþ puruùarùabha 09,059.016d*0355_01 vàsudevavacaþ ÷rutvà sãrabhçt pràha dharmavit 09,059.017 ràma uvàca 09,059.017a dharmaþ sucaritaþ sadbhiþ saha dvàbhyàü niyacchati 09,059.017c artha÷ càtyarthalubdhasya kàma÷ càtiprasaïginaþ 09,059.018a dharmàrthau dharmakàmau ca kàmàrthau càpy apãóayan 09,059.018c dharmàrthakàmàn yo 'bhyeti so 'tyantaü sukham a÷nute 09,059.019a tad idaü vyàkulaü sarvaü kçtaü dharmasya pãóanàt 09,059.019c bhãmasenena govinda kàmaü tvaü tu yathàttha màm 09,059.020 vàsudeva uvàca 09,059.020a aroùaõo hi dharmàtmà satataü dharmavatsalaþ 09,059.020c bhavàn prakhyàyate loke tasmàt saü÷àmya mà krudhaþ 09,059.021a pràptaü kaliyugaü viddhi pratij¤àü pàõóavasya ca 09,059.021c ànçõyaü yàtu vairasya pratij¤àyà÷ ca pàõóavaþ 09,059.021d*0356_01 ataþ puruùa÷àrdålo hatvà naikçtikaü raõe 09,059.021d*0356_02 nikçtyà nikçtipraj¤aü yo hanyàd vairiõaü raõe 09,059.021d*0356_03 adharmo vidyate nàtra yad bhãmo hatavàn ripum 09,059.021d*0356_04 yudhyantaü samare vãraü kuruvçùõiya÷askaram 09,059.021d*0356_05 anena karõaþ saüdiùñaþ pratãto dhanur acchinat 09,059.021d*0356_06 tataþ saüchinnadhanvànaü virathaü pauruùe sthitam 09,059.021d*0356_07 vyàyudhãkçtya hatavàn saubhadram apalàyinam 09,059.021d*0356_08 janmaprabhçti lubdha÷ ca pàpa÷ caiùa duràtmavàn 09,059.021d*0356_09 nihato bhãmasenena durbuddhiþ kulapàüsanaþ 09,059.021d*0356_10 pratij¤àü bhãmasenasya trayoda÷asamàrjitàm 09,059.021d*0356_11 kimarthaü nàbhijànàti yudhyamàno hi vi÷rutàm 09,059.021d*0356_12 årdhvam utkramya vegena jighàüsantaü vçkodaraþ 09,059.021d*0356_13 babha¤ja gadayà corå na ca sthàne ca maõóale 09,059.021d*0357_01 gacchatv adya mahàpràj¤o bhãmaseno mahàbalaþ 09,059.022 saüjaya uvàca 09,059.022a dharmacchalam api ÷rutvà ke÷avàt sa vi÷àü pate 09,059.022c naiva prãtamanà ràmo vacanaü pràha saüsadi 09,059.023a hatvàdharmeõa ràjànaü dharmàtmànaü suyodhanam 09,059.023c jihmayodhãti loke 'smin khyàtiü yàsyati pàõóavaþ 09,059.024a duryodhano 'pi dharmàtmà gatiü yàsyati ÷à÷vatãm 09,059.024c çjuyodhã hato ràjà dhàrtaràùñro naràdhipaþ 09,059.025a yuddhadãkùàü pravi÷yàjau raõayaj¤aü vitatya ca 09,059.025c hutvàtmànam amitràgnau pràpa càvabhçthaü ya÷aþ 09,059.025d*0358_01 svargaü gantà mahàràjaþ sasuhçjj¤àtibàndhavaþ 09,059.026a ity uktvà ratham àsthàya rauhiõeyaþ pratàpavàn 09,059.026c ÷vetàbhra÷ikharàkàraþ prayayau dvàrakàü prati 09,059.027a pà¤càlà÷ ca savàrùõeyàþ pàõóavà÷ ca vi÷àü pate 09,059.027c ràme dvàravatãü yàte nàtipramanaso 'bhavan 09,059.028a tato yudhiùñhiraü dãnaü cintàparam adhomukham 09,059.028c ÷okopahatasaükalpaü vàsudevo 'bravãd idam 09,059.029a dharmaràja kimarthaü tvam adharmam anumanyase 09,059.029c hatabandhor yad etasya patitasya vicetasaþ 09,059.030a duryodhanasya bhãmena mçdyamànaü ÷iraþ padà 09,059.030c upaprekùasi kasmàt tvaü dharmaj¤aþ san naràdhipa 09,059.031 yudhiùñhira uvàca 09,059.031a na mamaitat priyaü kçùõa yad ràjànaü vçkodaraþ 09,059.031c padà mårdhny aspç÷at krodhàn na ca hçùye kulakùaye 09,059.032a nikçtyà nikçtà nityaü dhçtaràùñrasutair vayam 09,059.032c bahåni paruùàõy uktvà vanaü prasthàpitàþ sma ha 09,059.033a bhãmasenasya tad duþkham atãva hçdi vartate 09,059.033c iti saücintya vàrùõeya mayaitat samupekùitam 09,059.034a tasmàd dhatvàkçtapraj¤aü lubdhaü kàmava÷ànugam 09,059.034c labhatàü pàõóavaþ kàmaü dharme 'dharme 'pi và kçte 09,059.035 saüjaya uvàca 09,059.035a ity ukte dharmaràjena vàsudevo 'bravãd idam 09,059.035b*0359_01 ity uktavati kaunteye dharmaràje yudhiùñhire 09,059.035b*0359_02 vàsudevo mahàbàhur yudhiùñhiram abhàùata 09,059.035c kàmam astv evam iti vai kçcchràd yadukulodvahaþ 09,059.036a ity ukto vàsudevena bhãmapriyahitaiùiõà 09,059.036c anvamodata tat sarvaü yad bhãmena kçtaü yudhi 09,059.036d*0360_01 arjuno 'pi mahàbàhur aprãtenàntaràtmanà 09,059.036d*0360_02 novàca kiü cid vacanaü bhràtaraü sàdhv asàdhu và 09,059.037a bhãmaseno 'pi hatvàjau tava putram amarùaõaþ 09,059.037c abhivàdyàgrataþ sthitvà saüprahçùñaþ kçtà¤jaliþ 09,059.038a provàca sumahàtejà dharmaràjaü yudhiùñhiram 09,059.038c harùàd utphullanayano jitakà÷ã vi÷àü pate 09,059.039a tavàdya pçthivã ràjan kùemà nihatakaõñakà 09,059.039c tàü pra÷àdhi mahàràja svadharmam anupàlayan 09,059.040a yas tu kartàsya vairasya nikçtyà nikçtipriyaþ 09,059.040c so 'yaü vinihataþ ÷ete pçthivyàü pçthivãpate 09,059.041a duþ÷àsanaprabhçtayaþ sarve te cogravàdinaþ 09,059.041c ràdheyaþ ÷akuni÷ càpi nihatàs tava ÷atravaþ 09,059.042a seyaü ratnasamàkãrõà mahã savanaparvatà 09,059.042c upàvçttà mahàràja tvàm adya nihatadviùam 09,059.043 yudhiùñhira uvàca 09,059.043a gataü vairasya nidhanaü hato ràjà suyodhanaþ 09,059.043c kçùõasya matam àsthàya vijiteyaü vasuüdharà 09,059.044a diùñyà gatas tvam ànçõyaü màtuþ kopasya cobhayoþ 09,059.044c diùñyà jayasi durdharùa diùñyà ÷atrur nipàtitaþ 09,060.001 dhçtaràùñra uvàca 09,060.001a hataü duryodhanaü dçùñvà bhãmasenena saüyuge 09,060.001c pàõóavàþ sç¤jayà÷ caiva kim akurvata saüjaya 09,060.001d*0361_01 a÷vatthàmà kçpa÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 09,060.001d*0361_02 hataü duryodhanaü dçùñvà pratyapadyanta saüjaya 09,060.002 saüjaya uvàca 09,060.002a hataü duryodhanaü dçùñvà bhãmasenena saüyuge 09,060.002c siüheneva mahàràja mattaü vanagajaü vane 09,060.003a prahçùñamanasas tatra kçùõena saha pàõóavàþ 09,060.003c pà¤càlàþ sç¤jayà÷ caiva nihate kurunandane 09,060.004a àvidhyann uttarãyàõi siühanàdàü÷ ca nedire 09,060.004c naitàn harùasamàviùñàn iyaü sehe vasuüdharà 09,060.005a dhanåüùy anye vyàkùipanta jyà÷ càpy anye tathàkùipan 09,060.005c dadhmur anye mahà÷aïkhàn anye jaghnu÷ ca dundubhãþ 09,060.006a cikrãóu÷ ca tathaivànye jahasu÷ ca tavàhitàþ 09,060.006c abruvaü÷ càsakçd vãrà bhãmasenam idaü vacaþ 09,060.007a duùkaraü bhavatà karma raõe 'dya sumahat kçtam 09,060.007c kauravendraü raõe hatvà gadayàtikçta÷ramam 09,060.008a indreõeva hi vçtrasya vadhaü paramasaüyuge 09,060.008c tvayà kçtam amanyanta ÷atror vadham imaü janàþ 09,060.009a carantaü vividhàn màrgàn maõóalàni ca sarva÷aþ 09,060.009c duryodhanam imaü ÷åraü ko 'nyo hanyàd vçkodaràt 09,060.010a vairasya ca gataþ pàraü tvam ihànyaiþ sudurgamam 09,060.010c a÷akyam etad anyena saüpàdayitum ãdç÷am 09,060.011a ku¤jareõeva mattena vãra saügràmamårdhani 09,060.011c duryodhana÷iro diùñyà pàdena mçditaü tvayà 09,060.012a siühena mahiùasyeva kçtvà saügaram adbhutam 09,060.012c duþ÷àsanasya rudhiraü diùñyà pãtaü tvayànagha 09,060.013a ye viprakurvan ràjànaü dharmàtmànaü yudhiùñhiram 09,060.013c mårdhni teùàü kçtaþ pàdo diùñyà te svena karmaõà 09,060.014a amitràõàm adhiùñhànàd vadhàd duryodhanasya ca 09,060.014c bhãma diùñyà pçthivyàü te prathitaü sumahad ya÷aþ 09,060.015a evaü nånaü hate vçtre ÷akraü nandanti bandinaþ 09,060.015c tathà tvàü nihatàmitraü vayaü nandàma bhàrata 09,060.016a duryodhanavadhe yàni romàõi hçùitàni naþ 09,060.016c adyàpi na vihçùyanti tàni tad viddhi bhàrata 09,060.016e ity abruvan bhãmasenaü vàtikàs tatra saügatàþ 09,060.017a tàn hçùñàn puruùavyàghràn pà¤càlàn pàõóavaiþ saha 09,060.017c bruvataþ sadç÷aü tatra provàca madhusådanaþ 09,060.018a na nyàyyaü nihataþ ÷atrur bhåyo hantuü janàdhipàþ 09,060.018c asakçd vàgbhir ugràbhir nihato hy eùa mandadhãþ 09,060.019a tadaivaiùa hataþ pàpo yadaiva nirapatrapaþ 09,060.019c lubdhaþ pàpasahàya÷ ca suhçdàü ÷àsanàtigaþ 09,060.020a bahu÷o viduradroõakçpagàïgeyasç¤jayaiþ 09,060.020b*0362_01 ity uktaþ pàõóavebhya÷ ca hy ardharàjyaü dadasva vai 09,060.020c pàõóubhyaþ procyamàno 'pi pitryam aü÷aü na dattavàn 09,060.020d*0363_01 nànena kàryaü dçùñena ÷rutenaiva kathàsv api 09,060.020d*0363_02 ãdç÷à bhinnamaryàdà gatiü yàntãha tàdç÷ãm 09,060.020d*0363_03 ÷rutvaivaü vacanaü tasya sàsåyavacanaü tadà 09,060.020d*0363_04 jvalann iva ca roùeõa sphurann iva ca bhåpatiþ 09,060.021a naiùa yogyo 'dya mitraü và ÷atrur và puruùàdhamaþ 09,060.021c kim anenàtinunnena vàgbhiþ kàùñhasadharmaõà 09,060.022a ratheùv àrohata kùipraü gacchàmo vasudhàdhipàþ 09,060.022c diùñyà hato 'yaü pàpàtmà sàmàtyaj¤àtibàndhavaþ 09,060.023a iti ÷rutvà tv adhikùepaü kçùõàd duryodhano nçpaþ 09,060.023c amarùava÷am àpanna udatiùñhad vi÷àü pate 09,060.024a sphigde÷enopaviùñaþ sa dorbhyàü viùñabhya medinãm 09,060.024c dçùñiü bhråsaükañàü kçtvà vàsudeve nyapàtayat 09,060.025a ardhonnata÷arãrasya råpam àsãn nçpasya tat 09,060.025c kruddhasyà÷ãviùasyeva cchinnapucchasya bhàrata 09,060.026a pràõàntakaraõãü ghoràü vedanàm avicintayan 09,060.026c duryodhano vàsudevaü vàgbhir ugràbhir àrdayat 09,060.027a kaüsadàsasya dàyàda na te lajjàsty anena vai 09,060.027c adharmeõa gadàyuddhe yad ahaü vinipàtitaþ 09,060.028a årå bhindhãti bhãmasya smçtiü mithyà prayacchatà 09,060.028c kiü na vij¤àtam etan me yad arjunam avocathàþ 09,060.029a ghàtayitvà mahãpàlàn çjuyuddhàn sahasra÷aþ 09,060.029c jihmair upàyair bahubhir na te lajjà na te ghçõà 09,060.030a ahany ahani ÷åràõàü kurvàõaþ kadanaü mahat 09,060.030c ÷ikhaõóinaü puraskçtya ghàtitas te pitàmahaþ 09,060.031a a÷vatthàmnaþ sanàmànaü hatvà nàgaü sudurmate 09,060.031c àcàryo nyàsitaþ ÷astraü kiü tan na viditaü mama 09,060.032a sa cànena nç÷aüsena dhçùñadyumnena vãryavàn 09,060.032c pàtyamànas tvayà dçùño na cainaü tvam avàrayaþ 09,060.033a vadhàrthaü pàõóuputrasya yàcitàü ÷aktim eva ca 09,060.033c ghañotkace vyaüsayathàþ kas tvattaþ pàpakçttamaþ 09,060.034a chinnabàhuþ pràyagatas tathà bhåri÷ravà balã 09,060.034c tvayà nisçùñena hataþ ÷aineyena duràtmanà 09,060.035a kurvàõa÷ cottamaü karma karõaþ pàrthajigãùayà 09,060.035c vyaüsanenà÷vasenasya pannagendrasutasya vai 09,060.036a puna÷ ca patite cakre vyasanàrtaþ paràjitaþ 09,060.036c pàtitaþ samare karõa÷ cakravyagro 'graõãr nçõàm 09,060.037a yadi màü càpi karõaü ca bhãùmadroõau ca saüyuge 09,060.037c çjunà pratiyudhyethà na te syàd vijayo dhruvam 09,060.038a tvayà punar anàryeõa jihmamàrgeõa pàrthivàþ 09,060.038c svadharmam anutiùñhanto vayaü cànye ca ghàtitàþ 09,060.038d*0364_01 tvayà màyàvinà kçùõa màyàm arkapramoùiõãm 09,060.038d*0364_02 kçtvà hataþ sindhupatiþ kiü tan na viditaü mama 09,060.039 vàsudeva uvàca 09,060.039a hatas tvam asi gàndhàre sabhràtçsutabàndhavaþ 09,060.039c sagaõaþ sasuhçc caiva pàpamàrgam anuùñhitaþ 09,060.040a tavaiva duùkçtair vãrau bhãùmadroõau nipàtitau 09,060.040c karõa÷ ca nihataþ saükhye tava ÷ãlànuvartakaþ 09,060.041a yàcyamàno mayà måóha pitryam aü÷aü na ditsasi 09,060.041c pàõóavebhyaþ svaràjyàrdhaü lobhàc chakunini÷cayàt 09,060.042a viùaü te bhãmasenàya dattaü sarve ca pàõóavàþ 09,060.042c pradãpità jatugçhe màtrà saha sudurmate 09,060.042d*0365_01 pàõóavàþ duþkhità÷ càsan purà vai vàraõàvate 09,060.043a sabhàyàü yàj¤asenã ca kçùñà dyåte rajasvalà 09,060.043c tadaiva tàvad duùñàtman vadhyas tvaü nirapatrapaþ 09,060.044a anakùaj¤aü ca dharmaj¤aü saubalenàkùavedinà 09,060.044c nikçtyà yat paràjaiùãs tasmàd asi hato raõe 09,060.045a jayadrathena pàpena yat kçùõà kle÷ità vane 09,060.045c yàteùu mçgayàü teùu tçõabindor athà÷rame 09,060.045d*0366_01 tasmàt so 'pi hataþ kråras tava doùeõa càtmanaþ 09,060.046a abhimanyu÷ ca yad bàla eko bahubhir àhave 09,060.046c tvaddoùair nihataþ pàpa tasmàd asi hato raõe 09,060.046d*0367_01 yàny akàryàõi càsmàkaü kçtànãti prabhàùase 09,060.046d*0367_02 vaiguõyena tavàtyarthaü sarvaü hi tad anuùñhitam 09,060.046d*0367_03 bçhaspater u÷anaso nopade÷aþ ÷rutas tvayà 09,060.046d*0367_04 vçddhà nopàsità÷ caiva hitaü vàkyaü na te ÷rutam 09,060.046d*0367_05 lobhenàtibalena tvaü tçùõayà ca va÷ãkçtaþ 09,060.046d*0367_06 kçtavàn asyakàryàõi vipàkas teùu bhujyatàm 09,060.046d@004_0001 kurvàõaü karma samare pàõóavàn arthakàïkùiõam 09,060.046d@004_0002 yac chikhaõóy avadhãd bhãùmaü mitràrthe na vyatikramaþ 09,060.046d@004_0003 svadharmaü pçùñhataþ kçtvà àcàryas tvatpriyepsayà 09,060.046d@004_0004 pàrùatena hataþ saükhye vartamàno 'satàü pathi 09,060.046d@004_0005 pratij¤àm àtmanaþ satyàü cikãrùan samare ripum 09,060.046d@004_0006 hatavàn sàtvato vidvàn saumadattiü mahàratham 09,060.046d@004_0007 arjunaþ samare ràjan yudhyamànaþ kadà cana 09,060.046d@004_0008 ninditaü puruùavyàghraþ karoti na kathaü cana 09,060.046d@004_0009 labdhvàpi bahu÷a÷ chidraü vãravçttam anusmaran 09,060.046d@004_0010 na jaghàna raõe karõaü maivaü vocaþ sudurmate 09,060.046d@004_0011 devànàü matam àj¤àya teùàü priyahitepsayà 09,060.046d@004_0012 nàrjunasya mate nàgaü mayà vyaüsitam asrajam 09,060.046d@004_0013 tvaü ca bhãùma÷ ca karõa÷ ca droõo drauõis tathà kçpaþ 09,060.046d@004_0014 viràñanagare tasya ànç÷aüsyàc ca jãvitàþ 09,060.046d@004_0015 smara pàrthasya vikràntaü gandharveùu kçtaü tadà 09,060.046d@004_0016 adharmaü nàtra gàndhàre pàõóavair yat kçtaü tvayi 09,060.046d@004_0017 svabàhubalam àsthàya svadharmeõa paraütapàþ 09,060.046d@004_0018 jitavanto raõe vãràþ pàpo 'si nidhanaü gataþ 09,060.047 duryodhana uvàca 09,060.047a adhãtaü vidhivad dattaü bhåþ pra÷àstà sasàgarà 09,060.047c mårdhni sthitam amitràõàü ko nu svantataro mayà 09,060.048a yad iùñaü kùatrabandhånàü svadharmam anupa÷yatàm 09,060.048c tad idaü nidhanaü pràptaü ko nu svantataro mayà 09,060.049a devàrhà mànuùà bhogàþ pràptà asulabhà nçpaiþ 09,060.049c ai÷varyaü cottamaü pràptaü ko nu svantataro mayà 09,060.050a sasuhçt sànubandha÷ ca svargaü gantàham acyuta 09,060.050c yåyaü vihatasaükalpàþ ÷ocanto vartayiùyatha 09,060.050d*0368_01 na me viùàdo bhãmena pàdena ÷ira àhatam 09,060.050d*0368_02 kàko và kaïkagçdhro và nidhàsyati padaü kùaõàt 09,060.051 saüjaya uvàca 09,060.051a asya vàkyasya nidhane kururàjasya bhàrata 09,060.051c apatat sumahad varùaü puùpàõàü puõyagandhinàm 09,060.052a avàdayanta gandharvà jagu÷ càpsarasàü gaõàþ 09,060.052a*0369_01 **** **** vàditraü sumanoharam 09,060.052a*0369_02 jagu÷ càpsaraso ràj¤o ya÷aþ saübaddham eva ca 09,060.052c siddhà÷ ca mumucur vàcaþ sàdhu sàdhv iti bhàrata 09,060.053a vavau ca surabhir vàyuþ puõyagandho mçduþ sukhaþ 09,060.053c vyaràjatàmalaü caiva nabho vaióåryasaünibham 09,060.054a atyadbhutàni te dçùñvà vàsudevapurogamàþ 09,060.054b*0370_01 à÷caryaü paramaü jagmuþ pà¤càlàþ somakaiþ saha 09,060.054c duryodhanasya påjàü ca dçùñvà vrãóàm upàgaman 09,060.055a hatàü÷ càdharmataþ ÷rutvà ÷okàrtàþ ÷u÷ucur hi te 09,060.055b*0371_01 hatàü÷ ca kauravठ÷rutvàdharmata÷ ca mahãpatãn 09,060.055b*0371_02 ÷okàrtàþ ÷u÷ucuþ sarve pàõóavà bharatarùabha 09,060.055c bhãùmaü droõaü tathà karõaü bhåri÷ravasam eva ca 09,060.056a tàüs tu cintàparàn dçùñvà pàõóavàn dãnacetasaþ 09,060.056c provàcedaü vacaþ kçùõo meghadundubhinisvanaþ 09,060.057a naiùa ÷akyo 'ti÷ãghràstras te ca sarve mahàrathàþ 09,060.057c çjuyuddhena vikràntà hantuü yuùmàbhir àhave 09,060.057d*0372_01 naiùa ÷akyaþ kadà cit tu hantuü dharmeõa pàrthivaþ 09,060.057d*0372_02 te và bhãùmamukhàþ sarve maheùvàsà mahàrathàþ 09,060.057d*0372_03 mayànekair upàyais tu màyàyogena càsakçt 09,060.057d*0372_04 hatàs te sarva evàjau bhavatàü hitam icchatà 09,060.057d*0372_05 yadi naivaüvidhaü jàtu kuryàü jihmam ahaü raõe 09,060.057d*0372_06 kuto vo vijayo bhåyaþ kuto ràjyaü kuto dhanam 09,060.058a upàyà vihità hy ete mayà tasmàn naràdhipàþ 09,060.058c anyathà pàõóaveyànàü nàbhaviùyaj jayaþ kva cit 09,060.059a te hi sarve mahàtmàna÷ catvàro 'tirathà bhuvi 09,060.059c na ÷akyà dharmato hantuü lokapàlair api svayam 09,060.060a tathaivàyaü gadàpàõir dhàrtaràùñro gataklamaþ 09,060.060c na ÷akyo dharmato hantuü kàlenàpãha daõóinà 09,060.061a na ca vo hçdi kartavyaü yad ayaü ghàtito nçpaþ 09,060.061c mithyàvadhyàs tathopàyair bahavaþ ÷atravo 'dhikàþ 09,060.062a pårvair anugato màrgo devair asuraghàtibhiþ 09,060.062c sadbhi÷ cànugataþ panthàþ sa sarvair anugamyate 09,060.062d*0373_01 evaü vidhàtrà vihitaü vadham eùàü mahàtmanàm 09,060.062d*0373_02 daivaü puruùakàreõa na ÷akyam ativartitum 09,060.062d*0373_03 bhåtaü bhavyaü bhaviùyac ca nimeùàd yo haniùyati 09,060.062d*0373_04 kçtàntam anyathàkartuü necchet so 'yaü dhanaüjayaþ 09,060.063a kçtakçtyàþ sma sàyàhne nivàsaü rocayàmahe 09,060.063c sà÷vanàgarathàþ sarve vi÷ramàmo naràdhipàþ 09,060.064a vàsudevavacaþ ÷rutvà tadànãü pàõóavaiþ saha 09,060.064c pà¤càlà bhç÷asaühçùñà vineduþ siühasaüghavat 09,060.065a tataþ pràdhmàpaya¤ ÷aïkhàn pà¤cajanyaü ca màdhavaþ 09,060.065b*0374_01 devadattaü prahçùñàtmà ÷aïkhapravaram arjunaþ 09,060.065b*0374_02 anantavijayaü ràjà kuntãputro yudhiùñhiraþ 09,060.065b*0374_03 pauõóraü dadhmau mahà÷aïkhaü bhãmakarmà vçkodaraþ 09,060.065b*0374_04 nakulaþ sahadeva÷ ca sughoùamaõipuùpakau 09,060.065b*0374_05 dhçùñadyumnas tathà jaitraü sàtyakir nandivardhanam 09,060.065b*0374_06 teùàü nàdena mahatà ÷aïkhànàü bharatarùabha 09,060.065b*0374_07 àpupåre nabhaþ sarvaü pçthivã ca cacàla ha 09,060.065b*0374_08 tataþ ÷aïkhà÷ ca bherya÷ ca paõavànakagomukhàþ 09,060.065b*0374_09 pàõóusainyeùv avàdyanta sa ÷abdas tumulo 'bhavat 09,060.065b*0374_10 astuvan pàõóavàn anye gãrbhi÷ ca stutimaïgalaiþ 09,060.065b*0375_01 gãrbhir maïgalayuktàbhir vandinaþ stutipàñhakàþ 09,060.065c hçùñà duryodhanaü dçùñvà nihataü puruùarùabhàþ 09,061.001 saüjaya uvàca 09,061.001a tatas te prayayuþ sarve nivàsàya mahãkùitaþ 09,061.001c ÷aïkhàn pradhmàpayanto vai hçùñàþ parighabàhavaþ 09,061.002a pàõóavàn gacchata÷ càpi ÷ibiraü no vi÷àü pate 09,061.002c maheùvàso 'nvagàt pa÷càd yuyutsuþ sàtyakis tathà 09,061.003a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca draupadeyà÷ ca sarva÷aþ 09,061.003c sarve cànye maheùvàsà yayuþ sva÷ibiràõy uta 09,061.004a tatas te pràvi÷an pàrthà hatatviñkaü hate÷varam 09,061.004c duryodhanasya ÷ibiraü raïgavad visçte jane 09,061.005a gatotsavaü puram iva hçtanàgam iva hradam 09,061.005c strãvarùavarabhåyiùñhaü vçddhàmàtyair adhiùñhitam 09,061.006a tatraitàn paryupàtiùñhan duryodhanapuraþsaràþ 09,061.006c kçtà¤jalipuñà ràjan kàùàyamalinàmbaràþ 09,061.007a ÷ibiraü samanupràpya kururàjasya pàõóavàþ 09,061.007c avaterur mahàràja rathebhyo rathasattamàþ 09,061.008a tato gàõóãvadhanvànam abhyabhàùata ke÷avaþ 09,061.008c sthitaþ priyahite nityam atãva bharatarùabha 09,061.009a avaropaya gàõóãvam akùayyau ca maheùudhã 09,061.009c athàham avarokùyàmi pa÷càd bharatasattama 09,061.010a svayaü caivàvaroha tvam etac chreyas tavànagha 09,061.010c tac càkarot tathà vãraþ pàõóuputro dhanaüjayaþ 09,061.011a atha pa÷càt tataþ kçùõo ra÷mãn utsçjya vàjinàm 09,061.011c avàrohata medhàvã rathàd gàõóãvadhanvanaþ 09,061.012a athàvatãrõe bhåtànàm ã÷vare sumahàtmani 09,061.012c kapir antardadhe divyo dhvajo gàõóãvadhanvanaþ 09,061.013a sa dagdho droõakarõàbhyàü divyair astrair mahàrathaþ 09,061.013c atha dãpto 'gninà hy à÷u prajajvàla mahãpate 09,061.014a sopàsaïgaþ sara÷mi÷ ca sà÷vaþ sayugabandhuraþ 09,061.014c bhasmãbhåto 'patad bhåmau ratho gàõóãvadhanvanaþ 09,061.015a taü tathà bhasmabhåtaü tu dçùñvà pàõóusutàþ prabho 09,061.015c abhavan vismità ràjann arjuna÷ cedam abravãt 09,061.016a kçtà¤jaliþ sapraõayaü praõipatyàbhivàdya ca 09,061.016c govinda kasmàd bhagavan ratho dagdho 'yam agninà 09,061.017a kim etan mahad à÷caryam abhavad yadunandana 09,061.017c tan me bråhi mahàbàho ÷rotavyaü yadi manyase 09,061.017d*0376_01 arjunasya vacaþ ÷rutvà punaþ pràha janàrdanaþ 09,061.018 vàsudeva uvàca 09,061.018a astrair bahuvidhair dagdhaþ pårvam evàyam arjuna 09,061.018c madadhiùñhitatvàt samare na vi÷ãrõaþ paraütapa 09,061.019a idànãü tu vi÷ãrõo 'yaü dagdho brahmàstratejasà 09,061.019c mayà vimuktaþ kaunteya tvayy adya kçtakarmaõi 09,061.020 saüjaya uvàca 09,061.020a ãùad utsmayamàna÷ ca bhagavàn ke÷avo 'rihà 09,061.020c pariùvajya ca ràjànaü yudhiùñhiram abhàùata 09,061.021a diùñyà jayasi kaunteya diùñyà te ÷atravo jitàþ 09,061.021c diùñyà gàõóãvadhanvà ca bhãmasena÷ ca pàõóavaþ 09,061.022a tvaü càpi ku÷alã ràjan màdrãputrau ca pàõóavau 09,061.022c muktà vãrakùayàd asmàt saügràmàn nihatadviùaþ 09,061.022e kùipram uttarakàlàni kuru kàryàõi bhàrata 09,061.023a upayàtam upaplavyaü saha gàõóãvadhanvanà 09,061.023c ànãya madhuparkaü màü yat purà tvam avocathàþ 09,061.024a eùa bhràtà sakhà caiva tava kçùõa dhanaüjayaþ 09,061.024c rakùitavyo mahàbàho sarvàsv àpatsv iti prabho 09,061.024e tava caivaü bruvàõasya tathety evàham abruvam 09,061.025a sa savyasàcã guptas te vijayã ca nare÷vara 09,061.025c bhràtçbhiþ saha ràjendra ÷åraþ satyaparàkramaþ 09,061.025e mukto vãrakùayàd asmàt saügràmàd romaharùaõàt 09,061.026a evam uktas tu kçùõena dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,061.026c hçùñaromà mahàràja pratyuvàca janàrdanam 09,061.027a pramuktaü droõakarõàbhyàü brahmàstram arimardana 09,061.027b*0377_01 bhãùmadroõakçpadrauõikarõa÷alyamukhàn rathàn 09,061.027c kas tvad anyaþ sahet sàkùàd api vajrã puraüdaraþ 09,061.028a bhavatas tu prasàdena saügràme bahavo jitàþ 09,061.028c mahàraõagataþ pàrtho yac ca nàsãt paràïmukhaþ 09,061.029a tathaiva ca mahàbàho paryàyair bahubhir mayà 09,061.029a*0378_01 **** **** prasàdàd bahavo hatàþ 09,061.029a*0378_02 bhãmasenena ca mayà yamàbhyàü yudhi mànada 09,061.029a*0378_03 karmaõà manasà vàcà tvam asmàkaü gatiþ parà 09,061.029c karmaõàm anusaütànaü tejasa÷ ca gatiþ ÷ubhà 09,061.030a upaplavye maharùir me kçùõadvaipàyano 'bravãt 09,061.030c yato dharmas tataþ kçùõo yataþ kçùõas tato jayaþ 09,061.030d@005_0001 evam uktas tataþ kçùõaþ pratyuvàca yudhiùñhiram 09,061.030d@005_0002 akùauhiõyo da÷àùñau ca tava teùàü ca bhàrata 09,061.030d@005_0003 na tulya÷ càrjunasyeha balena kurunandana 09,061.030d@005_0004 sa eva sarvàõy astràõi divyàni pràpya ÷aükaràt 09,061.030d@005_0005 matsamo madvi÷iùño và raõe tvam iti pàõóava 09,061.030d@005_0006 anuj¤àtaþ pàõóusutaþ punaþ pratyàgaman mahãm 09,061.030d@005_0007 bhåtaü bhavyaü bhaviùyac ca anujànàsi cet prabho 09,061.030d@005_0008 nimeùàrdhàn naravyàghro nayed iti matir mama 09,061.030d@005_0009 droõaü bhãùmaü kçpaü karõaü droõaputraü jayadratham 09,061.030d@005_0010 nihantuü ÷aknuyàt kruddho nimeùàrdhàd dhanaüjayaþ 09,061.030d@005_0011 sadevàsuragandharvàn sayakùoragakiünaràn 09,061.030d@005_0012 trãn và lokàn vijetuü hi ÷aktaþ kim iha mànuùàn 09,061.030d@005_0013 vidhinà vihita÷ càsau mayà saücodito 'pi san 09,061.030d@005_0014 na cakàra matiü hantuü kçtànto balavattaraþ 09,061.030d@005_0015 atra gãtà mayà suùñhu giraþ satyà mahãpate 09,061.030d@005_0016 dar÷itaü mayi sarvaü ca tenàsau jitavàn ripån 09,061.030d@005_0017 arjuno 'pi mahàbàhur mayà tulyo mahãpate 09,061.030d@005_0018 sa mahe÷varalabdhàstraþ kiü na kuryàd vibhuþ prabho 09,061.031a ity evam ukte te vãràþ ÷ibiraü tava bhàrata 09,061.031c pravi÷ya pratyapadyanta ko÷aratnarddhisaücayàn 09,061.032a rajataü jàtaråpaü ca maõãn atha ca mauktikàn 09,061.032c bhåùaõàny atha mukhyàni kambalàny ajinàni ca 09,061.032d*0379_01 gajàn a÷vàn rathàü÷ caiva mahànti ÷ayanàni ca 09,061.032e dàsãdàsam asaükhyeyaü ràjyopakaraõàni ca 09,061.033a te pràpya dhanam akùayyaü tvadãyaü bharatarùabha 09,061.033c udakro÷an maheùvàsà narendra vijitàrayaþ 09,061.034a te tu vãràþ samà÷vasya vàhanàny avamucya ca 09,061.034c atiùñhanta muhuþ sarve pàõóavàþ sàtyakis tathà 09,061.035a athàbravãn mahàràja vàsudevo mahàya÷àþ 09,061.035c asmàbhir maïgalàrthàya vastavyaü ÷ibiràd bahiþ 09,061.035d*0380_01 jayantã yatra devã tu tatra vrajata mà ciram 09,061.035d*0380_02 upayàcitam etan me yuddhàrambhopakalpitam 09,061.036a tathety uktvà ca te sarve pàõóavàþ sàtyakis tathà 09,061.036c vàsudevena sahità maïgalàrthaü yayur bahiþ 09,061.037a te samàsàdya saritaü puõyàmoghavatãü nçpa 09,061.037c nyavasann atha tàü ràtriü pàõóavà hata÷atravaþ 09,061.037d*0381_01 yudhiùñhiras tato ràjà pràptakàlam acintayat 09,061.038a tataþ saüpreùayàm àsur yàdavaü nàgasàhvayam 09,061.038c sa ca pràyàj javenà÷u vàsudevaþ pratàpavàn 09,061.038e dàrukaü ratham àropya yena ràjàmbikàsutaþ 09,061.039a tam åcuþ saüprayàsyantaü sainyasugrãvavàhanam 09,061.039c pratyà÷vàsaya gàndhàrãü hataputràü ya÷asvinãm 09,061.040a sa pràyàt pàõóavair uktas tat puraü sàtvatàü varaþ 09,061.040c àsasàdayiùuþ kùipraü gàndhàrãü nihatàtmajàm 09,062.001 janamejaya uvàca 09,062.001a kimarthaü ràja÷àrdålo dharmaràjo yudhiùñhiraþ 09,062.001c gàndhàryàþ preùayàm àsa vàsudevaü paraütapam 09,062.002a yadà pårvaü gataþ kçùõaþ ÷amàrthaü kauravàn prati 09,062.002c na ca taü labdhavàn kàmaü tato yuddham abhåd idam 09,062.003a nihateùu tu yodheùu hate duryodhane tathà 09,062.003c pçthivyàü pàõóaveyasya niþsapatne kçte yudhi 09,062.004a vidrute ÷ibire ÷ånye pràpte ya÷asi cottame 09,062.004c kiü nu tat kàraõaü brahman yena kçùõo gataþ punaþ 09,062.005a na caitat kàraõaü brahmann alpaü vai pratibhàti me 09,062.005c yatràgamad ameyàtmà svayam eva janàrdanaþ 09,062.006a tattvato vai samàcakùva sarvam adhvaryusattama 09,062.006c yac càtra kàraõaü brahman kàryasyàsya vini÷caye 09,062.007 vai÷aüpàyana uvàca 09,062.007a tvadyukto 'yam anupra÷no yan màü pçcchasi pàrthiva 09,062.007c tat te 'haü saüpravakùyàmi yathàvad bharatarùabha 09,062.008a hataü duryodhanaü dçùñvà bhãmasenena saüyuge 09,062.008c vyutkramya samayaü ràjan dhàrtaràùñraü mahàbalam 09,062.009a anyàyena hataü dçùñvà gadàyuddhena bhàrata 09,062.009c yudhiùñhiraü mahàràja mahad bhayam athàvi÷at 09,062.010a cintayàno mahàbhàgàü gàndhàrãü tapasànvitàm 09,062.010c ghoreõa tapasà yuktàü trailokyam api sà dahet 09,062.011a tasya cintayamànasya buddhiþ samabhavat tadà 09,062.011c gàndhàryàþ krodhadãptàyàþ pårvaü pra÷amanaü bhavet 09,062.012a sà hi putravadhaü ÷rutvà kçtam asmàbhir ãdç÷am 09,062.012c mànasenàgninà kruddhà bhasmasàn naþ kariùyati 09,062.013a kathaü duþkham idaü tãvraü gàndhàrã prasahiùyati 09,062.013c ÷rutvà vinihataü putraü chalenàjihmayodhinam 09,062.014a evaü vicintya bahudhà bhaya÷okasamanvitaþ 09,062.014c vàsudevam idaü vàkyaü dharmaràjo 'bhyabhàùata 09,062.015a tava prasàdàd govinda ràjyaü nihatakaõñakam 09,062.015c apràpyaü manasàpãha pràptam asmàbhir acyuta 09,062.016a pratyakùaü me mahàbàho saügràme romaharùaõe 09,062.016c vimardaþ sumahàn pràptas tvayà yàdavanandana 09,062.017a tvayà devàsure yuddhe vadhàrtham amaradviùàm 09,062.017c yathà sàhyaü purà dattaü hatà÷ ca vibudhadviùaþ 09,062.018a sàhyaü tathà mahàbàho dattam asmàkam acyuta 09,062.018c sàrathyena ca vàrùõeya bhavatà yad dhçtà vayam 09,062.019a yadi na tvaü bhaven nàthaþ phalgunasya mahàraõe 09,062.019c kathaü ÷akyo raõe jetuü bhaved eùa balàrõavaþ 09,062.019d*0382_01 jetuü paràn parivyåóhàn pràptàü÷ caiva tvayàcyuta 09,062.020a gadàprahàrà vipulàþ parighai÷ càpi tàóanam 09,062.020c ÷aktibhir bhiõóipàlai÷ ca tomaraiþ sapara÷vadhaiþ 09,062.021a vàca÷ ca paruùàþ pràptàs tvayà hy asmaddhitaiùiõà 09,062.021b*0383_01 asmatkçte tvayà kçùõa vàcaþ suparuùàþ ÷rutàþ 09,062.021c tà÷ ca te saphalàþ sarvà hate duryodhane 'cyuta 09,062.021d*0384_01 ÷astràõàü ca nipàtà vai vajraspar÷opamà raõe 09,062.021d*0385_01 tat sarvaü na yathà na÷yet punaþ kçùõa tathà kuru 09,062.021d*0385_02 saüdehadolàü pràptaü na÷ cetaþ kçùõa jaye sati 09,062.022a gàndhàryà hi mahàbàho krodhaü budhyasva màdhava 09,062.022c sà hi nityaü mahàbhàgà tapasogreõa kar÷ità 09,062.023a putrapautravadhaü ÷rutvà dhruvaü naþ saüpradhakùyati 09,062.023c tasyàþ prasàdanaü vãra pràptakàlaü mataü mama 09,062.024a ka÷ ca tàü krodhadãptàkùãü putravyasanakar÷itàm 09,062.024c vãkùituü puruùaþ ÷aktas tvàm çte puruùottama 09,062.025a tatra me gamanaü pràptaü rocate tava màdhava 09,062.025c gàndhàryàþ krodhadãptàyàþ pra÷amàrtham ariüdama 09,062.026a tvaü hi kartà vikartà ca lokànàü prabhavàpyayaþ 09,062.026c hetukàraõasaüyuktair vàkyaiþ kàlasamãritaiþ 09,062.027a kùipram eva mahàpràj¤a gàndhàrãü ÷amayiùyasi 09,062.027c pitàmaha÷ ca bhagavàn kçùõas tatra bhaviùyati 09,062.028a sarvathà te mahàbàho gàndhàryàþ krodhanà÷anam 09,062.028c kartavyaü sàtvata÷reùñha pàõóavànàü hitaiùiõà 09,062.029a dharmaràjasya vacanaü ÷rutvà yadukulodvahaþ 09,062.029c àmantrya dàrukaü pràha rathaþ sajjo vidhãyatàm 09,062.030a ke÷avasya vacaþ ÷rutvà tvaramàõo 'tha dàrukaþ 09,062.030c nyavedayad rathaü sajjaü ke÷avàya mahàtmane 09,062.031a taü rathaü yàdava÷reùñhaþ samàruhya paraütapaþ 09,062.031c jagàma hàstinapuraü tvaritaþ ke÷avo vibhuþ 09,062.032a tataþ pràyàn mahàràja màdhavo bhagavàn rathã 09,062.032c nàgasàhvayam àsàdya pravive÷a ca vãryavàn 09,062.033a pravi÷ya nagaraü vãro rathaghoùeõa nàdayan 09,062.033c vidito dhçtaràùñrasya so 'vatãrya rathottamàt 09,062.034a abhyagacchad adãnàtmà dhçtaràùñranive÷anam 09,062.034c pårvaü càbhigataü tatra so 'pa÷yad çùisattamam 09,062.035a pàdau prapãóya kçùõasya ràj¤a÷ càpi janàrdanaþ 09,062.035c abhyavàdayad avyagro gàndhàrãü càpi ke÷avaþ 09,062.036a tatas tu yàdava÷reùñho dhçtaràùñram adhokùajaþ 09,062.036c pàõim àlambya ràj¤aþ sa sasvaraü praruroda ha 09,062.037a sa muhårtam ivotsçjya bàùpaü ÷okasamudbhavam 09,062.037c prakùàlya vàriõà netre àcamya ca yathàvidhi 09,062.037e uvàca pra÷ritaü vàkyaü dhçtaràùñram ariüdamaþ 09,062.038a na te 'sty aviditaü kiü cid bhåtabhavyasya bhàrata 09,062.038c kàlasya ca yathà vçttaü tat te suviditaü prabho 09,062.039a yad idaü pàõóavaiþ sarvais tava cittànurodhibhiþ 09,062.039c kathaü kulakùayo na syàt tathà kùatrasya bhàrata 09,062.040a bhràtçbhiþ samayaü kçtvà kùàntavàn dharmavatsalaþ 09,062.040c dyåtacchalajitaiþ ÷aktair vanavàso 'bhyupàgataþ 09,062.041a aj¤àtavàsacaryà ca nànàve÷asamàvçtaiþ 09,062.041c anye ca bahavaþ kle÷às tv a÷aktair iva nityadà 09,062.042a mayà ca svayam àgamya yuddhakàla upasthite 09,062.042c sarvalokasya sàünidhye gràmàüs tvaü pa¤ca yàcitaþ 09,062.043a tvayà kàlopasçùñena lobhato nàpavarjitàþ 09,062.043c tavàparàdhàn nçpate sarvaü kùatraü kùayaü gatam 09,062.044a bhãùmeõa somadattena bàhlikena kçpeõa ca 09,062.044c droõena ca saputreõa vidureõa ca dhãmatà 09,062.044e yàcitas tvaü ÷amaü nityaü na ca tat kçtavàn asi 09,062.045a kàlopahatacitto hi sarvo muhyati bhàrata 09,062.045c yathà måóho bhavàn pårvam asminn arthe samudyate 09,062.046a kim anyat kàlayogàd dhi diùñam eva paràyaõam 09,062.046c mà ca doùaü mahàràja pàõóaveùu nive÷aya 09,062.047a alpo 'py atikramo nàsti pàõóavànàü mahàtmanàm 09,062.047c dharmato nyàyata÷ caiva snehata÷ ca paraütapa 09,062.048a etat sarvaü tu vij¤àya àtmadoùakçtaü phalam 09,062.048c asåyàü pàõóuputreùu na bhavàn kartum arhati 09,062.049a kulaü vaü÷a÷ ca piõóa÷ ca yac ca putrakçtaü phalam 09,062.049c gàndhàryàs tava caivàdya pàõóaveùu pratiùñhitam 09,062.049d*0386_01 tvaü caiva nara÷àrdåla gàndhàrã ca ya÷asvinã 09,062.049d*0386_02 mà ÷uco nara÷àrdåla pàõóavàn prati kilbiùam 09,062.050a etat sarvam anudhyàtvà àtmana÷ ca vyatikramam 09,062.050c ÷ivena pàõóavàn dhyàhi namas te bharatarùabha 09,062.051a jànàsi ca mahàbàho dharmaràjasya yà tvayi 09,062.051c bhaktir bharata÷àrdåla sneha÷ càpi svabhàvataþ 09,062.052a etac ca kadanaü kçtvà ÷atråõàm apakàriõàm 09,062.052c dahyate sma divàràtraü na ca ÷armàdhigacchati 09,062.053a tvàü caiva nara÷àrdåla gàndhàrãü ca ya÷asvinãm 09,062.053c sa ÷ocan bharata÷reùñha na ÷àntim adhigacchati 09,062.054a hriyà ca parayàviùño bhavantaü nàdhigacchati 09,062.054c putra÷okàbhisaütaptaü buddhivyàkulitendriyam 09,062.055a evam uktvà mahàràja dhçtaràùñraü yadåttamaþ 09,062.055c uvàca paramaü vàkyaü gàndhàrãü ÷okakar÷itàm 09,062.056a saubaleyi nibodha tvaü yat tvàü vakùyàmi suvrate 09,062.056c tvatsamà nàsti loke 'sminn adya sãmantinã ÷ubhe 09,062.057a jànàmi ca yathà ràj¤i sabhàyàü mama saünidhau 09,062.057c dharmàrthasahitaü vàkyam ubhayoþ pakùayor hitam 09,062.057e uktavaty asi kalyàõi na ca te tanayaiþ ÷rutam 09,062.058a duryodhanas tvayà cokto jayàrthã paruùaü vacaþ 09,062.058c ÷çõu måóha vaco mahyaü yato dharmas tato jayaþ 09,062.059a tad idaü samanupràptaü tava vàkyaü nçpàtmaje 09,062.059c evaü viditvà kalyàõi mà sma ÷oke manaþ kçthàþ 09,062.059e pàõóavànàü vinà÷àya mà te buddhiþ kadà cana 09,062.060a ÷aktà càsi mahàbhàge pçthivãü sacaràcaràm 09,062.060c cakùuùà krodhadãptena nirdagdhuü tapaso balàt 09,062.061a vàsudevavacaþ ÷rutvà gàndhàrã vàkyam abravãt 09,062.061c evam etan mahàbàho yathà vadasi ke÷ava 09,062.062a àdhibhir dahyamànàyà matiþ saücalità mama 09,062.062c sà me vyavasthità ÷rutvà tava vàkyaü janàrdana 09,062.063a ràj¤as tv andhasya vçddhasya hataputrasya ke÷ava 09,062.063c tvaü gatiþ saha tair vãraiþ pàõóavair dvipadàü vara 09,062.064a etàvad uktvà vacanaü mukhaü pracchàdya vàsasà 09,062.064c putra÷okàbhisaütaptà gàndhàrã praruroda ha 09,062.065a tata enàü mahàbàhuþ ke÷avaþ ÷okakar÷itàm 09,062.065c hetukàraõasaüyuktair vàkyair à÷vàsayat prabhuþ 09,062.066a samà÷vàsya ca gàndhàrãü dhçtaràùñraü ca màdhavaþ 09,062.066c drauõeþ saükalpitaü bhàvam anvabudhyata ke÷avaþ 09,062.067a tatas tvarita utthàya pàdau mårdhnà praõamya ca 09,062.067c dvaipàyanasya ràjendra tataþ kauravam abravãt 09,062.068a àpçcche tvàü kuru÷reùñha mà ca ÷oke manaþ kçthàþ 09,062.068c drauõeþ pàpo 'sty abhipràyas tenàsmi sahasotthitaþ 09,062.068e pàõóavànàü vadhe ràtrau buddhis tena pradar÷ità 09,062.069a etac chrutvà tu vacanaü gàndhàryà sahito 'bravãt 09,062.069c dhçtaràùñro mahàbàhuþ ke÷avaü ke÷isådanam 09,062.070a ÷ãghraü gaccha mahàbàho pàõóavàn paripàlaya 09,062.070c bhåyas tvayà sameùyàmi kùipram eva janàrdana 09,062.070e pràyàt tatas tu tvarito dàrukeõa sahàcyutaþ 09,062.071a vàsudeve gate ràjan dhçtaràùñraü jane÷varam 09,062.071c à÷vàsayad ameyàtmà vyàso lokanamaskçtaþ 09,062.072a vàsudevo 'pi dharmàtmà kçtakçtyo jagàma ha 09,062.072c ÷ibiraü hàstinapuràd didçkùuþ pàõóavàn nçpa 09,062.073a àgamya ÷ibiraü ràtrau so 'bhyagacchata pàõóavàn 09,062.073c tac ca tebhyaþ samàkhyàya sahitas taiþ samàvi÷at 09,063.001 dhçtaràùñra uvàca 09,063.001a adhiùñhitaþ padà mårdhni bhagnasaktho mahãü gataþ 09,063.001c ÷auñãramànã putro me kàny abhàùata saüjaya 09,063.002a atyarthaü kopano ràjà jàtavaira÷ ca pàõóuùu 09,063.002c vyasanaü paramaü pràptaþ kim àha paramàhave 09,063.003 saüjaya uvàca 09,063.003a ÷çõu ràjan pravakùyàmi yathàvçttaü naràdhipa 09,063.003c ràj¤à yad uktaü bhagnena tasmin vyasana àgate 09,063.004a bhagnasaktho nçpo ràjan pàüsunà so 'vaguõñhitaþ 09,063.004c yamayan mårdhajàüs tatra vãkùya caiva di÷o da÷a 09,063.005a ke÷àn niyamya yatnena niþ÷vasann urago yathà 09,063.005c saürambhà÷ruparãtàbhyàü netràbhyàm abhivãkùya màm 09,063.006a bàhå dharaõyàü niùpiùya muhur matta iva dvipaþ 09,063.006c prakãrõàn mårdhajàn dhunvan dantair dantàn upaspç÷an 09,063.006e garhayan pàõóavaü jyeùñhaü niþ÷vasyedam athàbravãt 09,063.007a bhãùme ÷àütanave nàthe karõe càstrabhçtàü vare 09,063.007c gautame ÷akunau càpi droõe càstrabhçtàü vare 09,063.008a a÷vatthàmni tathà ÷alye ÷åre ca kçtavarmaõi 09,063.008b*0387_01 anyeùv api ca ÷åreùu nyastabhàro mahàtmasu 09,063.008c imàm avasthàü pràpto 'smi kàlo hi duratikramaþ 09,063.009a ekàda÷acamåbhartà so 'ham etàü da÷àü gataþ 09,063.009c kàlaü pràpya mahàbàho na ka÷ cid ativartate 09,063.010a àkhyàtavyaü madãyànàü ye 'smi¤ jãvanti saügare 09,063.010c yathàhaü bhãmasenena vyutkramya samayaü hataþ 09,063.011a bahåni sunç÷aüsàni kçtàni khalu pàõóavaiþ 09,063.011c bhåri÷ravasi karõe ca bhãùme droõe ca ÷rãmati 09,063.012a idaü càkãrtijaü karma nç÷aüsaiþ pàõóavaiþ kçtam 09,063.012c yena te satsu nirvedaü gamiùyantãti me matiþ 09,063.013a kà prãtiþ sattvayuktasya kçtvopadhikçtaü jayam 09,063.013c ko và samayabhettàraü budhaþ saümantum arhati 09,063.014a adharmeõa jayaü labdhvà ko nu hçùyeta paõóitaþ 09,063.014c yathà saühçùyate pàpaþ pàõóuputro vçkodaraþ 09,063.015a kiü nu citram atas tv adya bhagnasakthasya yan mama 09,063.015c kruddhena bhãmasenena pàdena mçditaü ÷iraþ 09,063.016a pratapantaü ÷riyà juùñaü vartamànaü ca bandhuùu 09,063.016c evaü kuryàn naro yo hi sa vai saüjaya påjitaþ 09,063.017a abhij¤au kùatradharmasya mama màtà pità ca me 09,063.017c tau hi saüjaya duþkhàrtau vij¤àpyau vacanàn mama 09,063.018a iùñaü bhçtyà bhçtàþ samyag bhåþ pra÷àstà sasàgarà 09,063.018c mårdhni sthitam amitràõàü jãvatàm eva saüjaya 09,063.019a dattà dàyà yathà÷akti mitràõàü ca priyaü kçtam 09,063.019c amitrà bàdhitàþ sarve ko nu svantataro mayà 09,063.020a yàtàni pararàùñràõi nçpà bhuktà÷ ca dàsavat 09,063.020c priyebhyaþ prakçtaü sàdhu ko nu svantataro mayà 09,063.021a mànità bàndhavàþ sarve mànyaþ saüpåjito janaþ 09,063.021c tritayaü sevitaü sarvaü ko nu svantataro mayà 09,063.022a àj¤aptaü nçpamukhyeùu mànaþ pràptaþ sudurlabhaþ 09,063.022c àjàneyais tathà yàtaü ko nu svantataro mayà 09,063.023a adhãtaü vidhivad dattaü pràptam àyur niràmayam 09,063.023c svadharmeõa jità lokàþ ko nu svantataro mayà 09,063.024a diùñyà nàhaü jitaþ saükhye paràn preùyavad à÷ritaþ 09,063.024c diùñyà me vipulà lakùmãr mçte tv anyaü gatà vibho 09,063.025a yad iùñaü kùatrabandhånàü svadharmam anutiùñhatàm 09,063.025c nidhanaü tan mayà pràptaü ko nu svantataro mayà 09,063.026a diùñyà nàhaü paràvçtto vairàt pràkçtavaj jitaþ 09,063.026c diùñyà na vimatiü kàü cid bhajitvà tu paràjitaþ 09,063.027a suptaü vàtha pramattaü và yathà hanyàd viùeõa và 09,063.027c evaü vyutkràntadharmeõa vyutkramya samayaü hataþ 09,063.028a a÷vatthàmà mahàbhàgaþ kçtavarmà ca sàtvataþ 09,063.028c kçpaþ ÷àradvata÷ caiva vaktavyà vacanàn mama 09,063.029a adharmeõa pravçttànàü pàõóavànàm aneka÷aþ 09,063.029c vi÷vàsaü samayaghnànàü na yåyaü gantum arhatha 09,063.030a vàtikàü÷ càbravãd ràjà putras te satyavikramaþ 09,063.030c adharmàd bhãmasenena nihato 'haü yathà raõe 09,063.031a so 'haü droõaü svargagataü ÷alyakarõàv ubhau tathà 09,063.031c vçùasenaü mahàvãryaü ÷akuniü càpi saubalam 09,063.032a jalasaüdhaü mahàvãryaü bhagadattaü ca pàrthivam 09,063.032c saumadattiü maheùvàsaü saindhavaü ca jayadratham 09,063.033a duþ÷àsanapurogàü÷ ca bhràtén àtmasamàüs tathà 09,063.033c dauþ÷àsaniü ca vikràntaü lakùmaõaü càtmajàv ubhau 09,063.034a etàü÷ cànyàü÷ ca subahån madãyàü÷ ca sahasra÷aþ 09,063.034c pçùñhato 'nugamiùyàmi sàrthahãna ivàdhvagaþ 09,063.035a kathaü bhràtén hatठ÷rutvà bhartàraü ca svasà mama 09,063.035c roråyamàõà duþkhàrtà duþ÷alà sà bhaviùyati 09,063.036a snuùàbhiþ prasnuùàbhi÷ ca vçddho ràjà pità mama 09,063.036c gàndhàrãsahitaþ kro÷an kàü gatiü pratipatsyate 09,063.037a nånaü lakùmaõamàtàpi hataputrà hate÷varà 09,063.037c vinà÷aü yàsyati kùipraü kalyàõã pçthulocanà 09,063.038a yadi jànàti càrvàkaþ parivràó vàgvi÷àradaþ 09,063.038c kariùyati mahàbhàgo dhruvaü so 'pacitiü mama 09,063.039a samantapa¤cake puõye triùu lokeùu vi÷rute 09,063.039c ahaü nidhanam àsàdya lokàn pràpsyàmi ÷à÷vatàn 09,063.040a tato janasahasràõi bàùpapårõàni màriùa 09,063.040c pralàpaü nçpateþ ÷rutvà vidravanti di÷o da÷a 09,063.041a sasàgaravanà ghorà pçthivã sacaràcarà 09,063.041c cacàlàtha sanirhràdà di÷a÷ caivàvilàbhavan 09,063.042a te droõaputram àsàdya yathàvçttaü nyavedayan 09,063.042c vyavahàraü gadàyuddhe pàrthivasya ca ghàtanam 09,063.043a tad àkhyàya tataþ sarve droõaputrasya bhàrata 09,063.043b*0388_01 vàdikà duþkhasaütaptàþ ÷okopahatacetasaþ 09,063.043c dhyàtvà ca suciraü kàlaü jagmur àrtà yathàgatam 09,064.001 saüjaya uvàca 09,064.001a vàtikànàü sakà÷àt tu ÷rutvà duryodhanaü hatam 09,064.001c hata÷iùñàs tato ràjan kauravàõàü mahàrathàþ 09,064.002a vinirbhinnàþ ÷itair bàõair gadàtomara÷aktibhiþ 09,064.002c a÷vatthàmà kçpa÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 09,064.002e tvarità javanair a÷vair àyodhanam upàgaman 09,064.003a tatràpa÷yan mahàtmànaü dhàrtaràùñraü nipàtitam 09,064.003c prabhagnaü vàyuvegena mahà÷àlaü yathà vane 09,064.004a bhåmau viveùñamànaü taü rudhireõa samukùitam 09,064.004c mahàgajam ivàraõye vyàdhena vinipàtitam 09,064.005a vivartamànaü bahu÷o rudhiraughapariplutam 09,064.005c yadçcchayà nipatitaü cakram àdityagocaram 09,064.006a mahàvàtasamutthena saü÷uùkam iva sàgaram 09,064.006c pårõacandram iva vyomni tuùàràvçtamaõóalam 09,064.007a reõudhvastaü dãrghabhujaü màtaïgasamavikramam 09,064.007c vçtaü bhåtagaõair ghoraiþ kravyàdai÷ ca samantataþ 09,064.007e yathà dhanaü lipsamànair bhçtyair nçpatisattamam 09,064.008a bhrukuñãkçtavaktràntaü krodhàd udvçttacakùuùam 09,064.008c sàmarùaü taü naravyàghraü vyàghraü nipatitaü yathà 09,064.009a te tu dçùñvà maheùvàsà bhåtale patitaü nçpam 09,064.009c moham abhyàgaman sarve kçpaprabhçtayo rathàþ 09,064.010a avatãrya rathebhyas tu pràdravan ràjasaünidhau 09,064.010c duryodhanaü ca saüprekùya sarve bhåmàv upàvi÷an 09,064.011a tato drauõir mahàràja bàùpapårõekùaõaþ ÷vasan 09,064.011c uvàca bharata÷reùñhaü sarvaloke÷vare÷varam 09,064.012a na nånaü vidyate 'sahyaü mànuùye kiü cid eva hi 09,064.012c yatra tvaü puruùavyàghra ÷eùe pàüsuùu råùitaþ 09,064.013a bhåtvà hi nçpatiþ pårvaü samàj¤àpya ca medinãm 09,064.013c katham eko 'dya ràjendra tiùñhase nirjane vane 09,064.014a duþ÷àsanaü na pa÷yàmi nàpi karõaü mahàratham 09,064.014c nàpi tàn suhçdaþ sarvàn kim idaü bharatarùabha 09,064.015a duþkhaü nånaü kçtàntasya gatiü j¤àtuü kathaü cana 09,064.015c lokànàü ca bhavàn yatra ÷ete pàüsuùu råùitaþ 09,064.016a eùa mårdhàvasiktànàm agre gatvà paraütapaþ 09,064.016c satçõaü grasate pàüsuü pa÷ya kàlasya paryayam 09,064.017a kva te tad amalaü chatraü vyajanaü kva ca pàrthiva 09,064.017c sà ca te mahatã senà kva gatà pàrthivottama 09,064.017c*0389_01 **** **** gajà÷varathasaükulà 09,064.017c*0389_02 sàmantaràjasaüyuktà 09,064.017d*0390_01 bhràtaras te mahàràja vãrya÷akrasamà yudhi 09,064.017d*0390_02 ÷atråõàü ca nihantàro mahàbalaparàkramàþ 09,064.017d*0390_03 kva gatàþ pàrthivendràdya saubhràtraü ca samà÷ritam 09,064.017d*0390_04 tava putrà mahàbhàga lakùmaõàdyà mahàrathàþ 09,064.017d*0390_05 pårõendusadç÷à vãràþ ÷àntisaundaryakàntibhiþ 09,064.017d*0390_06 kçtavàn nçpa÷àrdåla jayantasamavikramam 09,064.018a durvij¤eyà gatir nånaü kàryàõàü kàraõàntare 09,064.018c yad vai lokagurur bhåtvà bhavàn etàü da÷àü gataþ 09,064.019a adhruvà sarvamartyeùu dhruvaü ÷rãr upalakùyate 09,064.019b*0391_01 dhruveva bhàti sarvatra nityaü mohakarã nçõàm 09,064.019b*0391_02 vivekibhir nçbhir nityaü cintyamànà vi÷eùataþ 09,064.019b*0391_03 na tu vi÷vasen nityàü vai hy adhruvà vai svabhàvataþ 09,064.019c bhavato vyasanaü dçùñvà ÷akravispardhino bhç÷am 09,064.019d*0392_01 imaü lokam anityaü và hy adyàhaü samacintaye 09,064.020a tasya tad vacanaü ÷rutvà duþkhitasya vi÷eùataþ 09,064.020c uvàca ràjan putras te pràptakàlam idaü vacaþ 09,064.021a vimçjya netre pàõibhyàü ÷okajaü bàùpam utsçjan 09,064.021c kçpàdãn sa tadà vãràn sarvàn eva naràdhipaþ 09,064.022a ãdç÷o martyadharmo 'yaü dhàtrà nirdiùña ucyate 09,064.022c vinà÷aþ sarvabhåtànàü kàlaparyàyakàritaþ 09,064.023a so 'yaü màü samanupràptaþ pratyakùaü bhavatàü hi yaþ 09,064.023c pçthivãü pàlayitvàham etàü niùñhàm upàgataþ 09,064.024a diùñyà nàhaü paràvçtto yuddhe kasyàü cid àpadi 09,064.024b*0393_01 diùñyàhaü no nçpatibhir nirjito na kadà cana 09,064.024b*0393_02 diùñyà mayà nirjitàs te ràjàno bahu÷o yudhi 09,064.024c diùñyàhaü nihataþ pàpai÷ chalenaiva vi÷eùataþ 09,064.024c*0394_01 **** **** pàõóuputrair duràtmabhiþ 09,064.024c*0394_02 adharmato gadàyuddhe 09,064.025a utsàha÷ ca kçto nityaü mayà diùñyà yuyutsatà 09,064.025b*0395_01 diùñyà hatà gajà yuddhe sagajàrohakà bhç÷am 09,064.025b*0395_02 diùñyà÷và de÷ajàþ sarve kçtino vega÷àlinaþ 09,064.025b*0395_03 ku÷alaiþ sàdibhiþ sàrdhaü nihatà raõamårdhani 09,064.025b*0395_04 diùñyà raõe vinihatà rathà hemapariùkçtàþ 09,064.025b*0395_05 rathibhir yuddhaku÷alaiþ sàrdhaü vidalitaiþ ÷araiþ 09,064.025b*0395_06 diùñyà yodhà dhanuùmantaþ sarve yuddhavi÷àradàþ 09,064.025b*0395_07 ÷aranirbhinnasarvàïgàþ samare patitàbhavan 09,064.025b*0395_08 diùñyà mamàyudhàny à÷u nà÷am àyànti vai kùaõàt 09,064.025c diùñyà càsmi hato yuddhe nihataj¤àtibàndhavaþ 09,064.026a diùñyà ca vo 'haü pa÷yàmi muktàn asmàj janakùayàt 09,064.026b*0396_01 svasti haüto tv ahaü yuddhe nihataj¤àtibàndhavaþ 09,064.026c svastiyuktàü÷ ca kalyàü÷ ca tan me priyam anuttamam 09,064.027a mà bhavanto 'nutapyantàü sauhçdàn nidhanena me 09,064.027c yadi vedàþ pramàõaü vo jità lokà mayàkùayàþ 09,064.028a manyamànaþ prabhàvaü ca kçùõasyàmitatejasaþ 09,064.028c tena na cyàvita÷ càhaü kùatradharmàt svanuùñhitàt 09,064.029a sa mayà samanupràpto nàsmi ÷ocyaþ kathaü cana 09,064.029b*0397_01 tathà tu dçùñvà ràjendra vartate vijayo mama 09,064.029c kçtaü bhavadbhiþ sadç÷am anuråpam ivàtmanaþ 09,064.029e yatitaü vijaye nityaü daivaü tu duratikramam 09,064.030a etàvad uktvà vacanaü bàùpavyàkulalocanaþ 09,064.030c tåùõãü babhåva ràjendra rujàsau vihvalo bhç÷am 09,064.031a tathà tu dçùñvà ràjànaü bàùpa÷okasamanvitam 09,064.031c drauõiþ krodhena jajvàla yathà vahnir jagatkùaye 09,064.032a sa tu krodhasamàviùñaþ pàõau pàõiü nipãóya ca 09,064.032c bàùpavihvalayà vàcà ràjànam idam abravãt 09,064.033a pità me nihataþ kùudraiþ sunç÷aüsena karmaõà 09,064.033c na tathà tena tapyàmi yathà ràjaüs tvayàdya vai 09,064.034a ÷çõu cedaü vaco mahyaü satyena vadataþ prabho 09,064.034b*0398_01 ançõo 'haü bhaviùyàmi tavàdya nçpasattama 09,064.034b*0398_02 tava priyaü kariùyàmi kçtvà kàryam anuttamam 09,064.034b*0398_03 ãpsitaü manasà ràjan yathecchasi tathà vada 09,064.034c iùñàpårtena dànena dharmeõa sukçtena ca 09,064.034d*0399_01 ÷apeyaü ràja÷àrdåla pàdàbhyàü mama vai pituþ 09,064.035a adyàhaü sarvapà¤càlàn vàsudevasya pa÷yataþ 09,064.035a*0400_01 **** **** sç¤jayàü÷ caiva sarva÷aþ 09,064.035a*0400_02 sarvàü÷ ca nçpatãn ràjan dhçùñadyumnapurogamàn 09,064.035a*0400_03 sasainyàn yudhi÷eùàü÷ ca 09,064.035c sarvopàyair hi neùyàmi pretaràjanive÷anam 09,064.035d*0401_01 adya ràtrau mahàràja nihaniùyàmi pàõóavàn 09,064.035e anuj¤àü tu mahàràja bhavàn me dàtum arhati 09,064.036a iti ÷rutvà tu vacanaü droõaputrasya kauravaþ 09,064.036b*0402_01 tac chrutvà vacanaü drauõer dhçtaràùñra tavàtmajaþ 09,064.036c manasaþ prãtijananaü kçpaü vacanam abravãt 09,064.036e àcàrya ÷ãghraü kala÷aü jalapårõaü samànaya 09,064.037a sa tad vacanam àj¤àya ràj¤o bràhmaõasattamaþ 09,064.037c kala÷aü pårõam àdàya ràj¤o 'ntikam upàgamat 09,064.038a tam abravãn mahàràja putras tava vi÷àü pate 09,064.038c mamàj¤ayà dvija÷reùñha droõaputro 'bhiùicyatàm 09,064.038e senàpatyena bhadraü te mama ced icchasi priyam 09,064.039a ràj¤o niyogàd yoddhavyaü bràhmaõena vi÷eùataþ 09,064.039c vartatà kùatradharmeõa hy evaü dharmavido viduþ 09,064.040a ràj¤as tu vacanaü ÷rutvà kçpaþ ÷àradvatas tataþ 09,064.040c drauõiü ràj¤o niyogena senàpatye 'bhyaùecayat 09,064.041a so 'bhiùikto mahàràja pariùvajya nçpottamam 09,064.041c prayayau siühanàdena di÷aþ sarvà vinàdayan 09,064.042a duryodhano 'pi ràjendra ÷oõitaughapariplutaþ 09,064.042c tàü ni÷àü pratipede 'tha sarvabhåtabhayàvahàm 09,064.043a apakramya tu te tårõaü tasmàd àyodhanàn nçpa 09,064.043c ÷okasaüvignamanasa÷ cintàdhyànaparàbhavan 09,064.043d*0403_01 kçtavarmakçpàbhyàü ca a÷vatthàme 'pi gacchati 09,064.043d*0403_02 àste ràjà cintayànas teùàm àgamanaü prati 09,064.043d*0403_03 gadàparvaõi ràjendra samàpte 'bhãùñade nçõàm 09,064.043d*0403_04 bràhmaõàn bhojayet pa÷càd vaktàraü ca supåjayet