% Mahabharata: Bhismaparvan % Electronic text (C) Bhandarkar Oriental Research Institute, % Pune, India, 1999 % On the basis of the text entered by Muneo Tokunaga et al., % revised by John Smith, Cambridge, et al. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ 06,001.000*0001_01 nàràyaõaü namaskçtya naraü caiva narottamam 06,001.000*0001_02 devãü sarasvatãü caiva tato jayam udãrayet 06,001.000*0002_01 vyàsaü vasiùñhanaptàraü ÷akteþ pautram akalmaùam 06,001.000*0002_02 parà÷aràtmajaü vande ÷ukatàtaü taponidhim 06,001.000*0002_03 vyàsàya viùõuråpàya vyàsaråpàya viùõave 06,001.000*0002_04 namo vai brahmanidhaye vàsiùñhàya namo namaþ 06,001.001 janamejaya uvàca 06,001.001a kathaü yuyudhire vãràþ kurupàõóavasomakàþ 06,001.001c pàrthivà÷ ca mahàbhàgà nànàde÷asamàgatàþ 06,001.001d*0003_01 pratyayudhyanta samare bhãùmeõàmitrakarùiõà 06,001.001d*0003_02 kathaü và kauravàþ sarve bhãmasene camåpatau 06,001.001d*0004_01 nive÷aü cakrire yoddhuü tan me ÷aüsa mahàmate 06,001.002 vai÷aüpàyana uvàca 06,001.002a yathà yuyudhire vãràþ kurupàõóavasomakàþ 06,001.002c kurukùetre tapaþkùetre ÷çõu tat pçthivãpate 06,001.003a avatãrya kurukùetraü pàõóavàþ sahasomakàþ 06,001.003c kauravàn abhyavartanta jigãùanto mahàbalàþ 06,001.004a vedàdhyayanasaüpannàþ sarve yuddhàbhinandinaþ 06,001.004c à÷aüsanto jayaü yuddhe vadhaü vàbhimukhà raõe 06,001.004d*0005_01 pårvabhàge tu kùetrasya sthitàþ pratyaïmukhà yudhi 06,001.005a abhiyàya ca durdharùàü dhàrtaràùñrasya vàhinãm 06,001.005c pràïmukhàþ pa÷cime bhàge nyavi÷anta sasainikàþ 06,001.006a samantapa¤cakàd bàhyaü ÷ibiràõi sahasra÷aþ 06,001.006c kàrayàm àsa vidhivat kuntãputro yudhiùñhiraþ 06,001.007a ÷ånyeva pçthivã sarvà bàlavçddhàva÷eùità 06,001.007c nira÷vapuruùà càsãd rathaku¤jaravarjità 06,001.008a yàvat tapati såryo hi jambådvãpasya maõóalam 06,001.008c tàvad eva samàvçttaü balaü pàrthivasattama 06,001.009a ekasthàþ sarvavarõàs te maõóalaü bahuyojanam 06,001.009c paryàkràmanta de÷àü÷ ca nadãþ ÷ailàn vanàni ca 06,001.010a teùàü yudhiùñhiro ràjà sarveùàü puruùarùabha 06,001.010c àdide÷a savàhànàü bhakùyabhojyam anuttamam 06,001.011a saüj¤à÷ ca vividhàs tàs tàs teùàü cakre yudhiùñhiraþ 06,001.011c evaüvàdã veditavyaþ pàõóaveyo 'yam ity uta 06,001.012a abhij¤ànàni sarveùàü saüj¤à÷ càbharaõàni ca 06,001.012c yojayàm àsa kauravyo yuddhakàla upasthite 06,001.013a dçùñvà dhvajàgraü pàrthànàü dhàrtaràùñro mahàmanàþ 06,001.013c saha sarvair mahãpàlaiþ pratyavyåhata pàõóavàn 06,001.014a pàõóureõàtapatreõa dhriyamàõena mårdhani 06,001.014c madhye nàgasahasrasya bhràtçbhiþ parivàritam 06,001.015a dçùñvà duryodhanaü hçùñàþ sarve pàõóavasainikàþ 06,001.015a*0006_01 . . . . . . . . prahçùñavadanaü tataþ 06,001.015a*0006_02 àyodhanaü pravivi÷uþ . . . . . . . . 06,001.015c dadhmuþ sarve mahà÷aïkhàn bherãr jaghnuþ sahasra÷aþ 06,001.016a tataþ prahçùñàü svàü senàm abhivãkùyàtha pàõóavàþ 06,001.016c babhåvur hçùñamanaso vàsudeva÷ ca vãryavàn 06,001.017a tato yodhàn harùayantau vàsudevadhanaüjayau 06,001.017c dadhmatuþ puruùavyàghrau divyau ÷aïkhau rathe sthitau 06,001.018a pà¤cajanyasya nirghoùaü devadattasya cobhayoþ 06,001.018c ÷rutvà savàhanà yodhàþ ÷akçnmåtraü prasusruvuþ 06,001.019a yathà siühasya nadataþ svanaü ÷rutvetare mçgàþ 06,001.019c traseyus tadvad evàsãd dhàrtaràùñrabalaü tadà 06,001.020a udatiùñhad rajo bhaumaü na pràj¤àyata kiü cana 06,001.020c antardhãyata càdityaþ sainyena rajasàvçtaþ 06,001.021a vavarùa càtra parjanyo màüsa÷oõitavçùñimàn 06,001.021c vyukùan sarvàõy anãkàni tad adbhutam ivàbhavat 06,001.022a vàyus tataþ pràdurabhån nãcaiþ ÷arkarakarùaõaþ 06,001.022c vinighnaüs tàny anãkàni vidhamaü÷ caiva tad rajaþ 06,001.023a ubhe sene tadà ràjan yuddhàya mudite bhç÷am 06,001.023c kurukùetre sthite yatte sàgarakùubhitopame 06,001.024a tayos tu senayor àsãd adbhutaþ sa samàgamaþ 06,001.024c yugànte samanupràpte dvayoþ sàgarayor iva 06,001.025a ÷ånyàsãt pçthivã sarvà bàlavçddhàva÷eùità 06,001.025c tena senàsamåhena samànãtena kauravaiþ 06,001.025d*0007_01 tatas te samayaü yuddhe syàt prãti÷ ca parasparam 06,001.025d*0008_01 samantàn nagakalpena garjamànena *rvataþ 06,001.026a tatas te samayaü cakruþ kurupàõóavasomakàþ 06,001.026c dharmàü÷ ca sthàpayàm àsur yuddhànàü bharatarùabha 06,001.027a nivçtte caiva no yuddhe prãti÷ ca syàt parasparam 06,001.027c yathàpuraü yathàyogaü na ca syàc chalanaü punaþ 06,001.028a vàcà yuddhe pravçtte no vàcaiva pratiyodhanam 06,001.028c niùkràntaþ pçtanàmadhyàn na hantavyaþ kathaü cana 06,001.029a rathã ca rathinà yodhyo gajena gajadhårgataþ 06,001.029c a÷venà÷vã padàti÷ ca padàtenaiva bhàrata 06,001.030a yathàyogaü yathàvãryaü yathotsàhaü yathàvayaþ 06,001.030c samàbhàùya prahartavyaü na vi÷vaste na vihvale 06,001.031a pareõa saha saüyuktaþ pramatto vimukhas tathà 06,001.031c kùãõa÷astro vivarmà ca na hantavyaþ kathaü cana 06,001.032a na såteùu na dhuryeùu na ca ÷astropanàyiùu 06,001.032c na bherã÷aïkhavàdeùu prahartavyaü kathaü cana 06,001.033a evaü te samayaü kçtvà kurupàõóavasomakàþ 06,001.033c vismayaü paramaü jagmuþ prekùamàõàþ parasparam 06,001.034a nivi÷ya ca mahàtmànas tatas te puruùarùabhàþ 06,001.034c hçùñaråpàþ sumanaso babhåvuþ sahasainikàþ 06,002.001 vai÷aüpàyana uvàca 06,002.001a tataþ pårvàpare saüdhye samãkùya bhagavàn çùiþ 06,002.001c sarvavedavidàü ÷reùñho vyàsaþ satyavatãsutaþ 06,002.002a bhaviùyati raõe ghore bharatànàü pitàmahaþ 06,002.002c pratyakùadar÷ã bhagavàn bhåtabhavyabhaviùyavit 06,002.003a vaicitravãryaü ràjànaü sa rahasyaü bravãd idam 06,002.003c ÷ocantam àrtaü dhyàyantaü putràõàm anayaü tadà 06,002.004 vyàsa uvàca 06,002.004a ràjan parãtakàlàs te putrà÷ cànye ca bhåmipàþ 06,002.004c te haniùyanti saügràme samàsàdyetaretaram 06,002.005a teùu kàlaparãteùu vina÷yatsu ca bhàrata 06,002.005c kàlaparyàyam àj¤àya mà sma ÷oke manaþ kçthàþ 06,002.006a yadi tv icchasi saügràme draùñum enaü vi÷àü pate 06,002.006c cakùur dadàni te hanta yuddham etan ni÷àmaya 06,002.007 dhçtaràùñra uvàca 06,002.007a na rocaye j¤àtivadhaü draùñuü brahmarùisattama 06,002.007c yuddham etat tv a÷eùeõa ÷çõuyàü tava tejasà 06,002.008 vai÷aüpàyana uvàca 06,002.008a tasminn anicchati draùñuü saügràmaü ÷rotum icchati 06,002.008c varàõàm ã÷varo dàtà saüjayàya varaü dadau 06,002.009 vyàsa uvàca 06,002.009a eùa te saüjayo ràjan yuddham etad vadiùyati 06,002.009c etasya sarvaü saügràme naparokùaü bhaviùyati 06,002.010a cakùuùà saüjayo ràjan divyenaiùa samanvitaþ 06,002.010c kathayiùyati te yuddhaü sarvaj¤a÷ ca bhaviùyati 06,002.011a prakà÷aü và rahasyaü và ràtrau và yadi và divà 06,002.011c manasà cintitam api sarvaü vetsyati saüjayaþ 06,002.012a nainaü ÷astràõi bhetsyanti nainaü bàdhiùyate ÷ramaþ 06,002.012c gàvalgaõir ayaü jãvan yuddhàd asmàd vimokùyate 06,002.013a ahaü ca kãrtim eteùàü kuråõàü bharatarùabha 06,002.013c pàõóavànàü ca sarveùàü prathayiùyàmi mà ÷ucaþ 06,002.014a diùñam etat purà caiva nàtra ÷ocitum arhasi 06,002.014c na caiva ÷akyaü saüyantuü yato dharmas tato jayaþ 06,002.015 vai÷aüpàyana uvàca 06,002.015a evam uktvà sa bhagavàn kuråõàü prapitàmahaþ 06,002.015c punar eva mahàbàhuü dhçtaràùñram uvàca ha 06,002.016a iha yuddhe mahàràja bhaviùyati mahàn kùayaþ 06,002.016c yathemàni nimittàni bhayàyàdyopalakùaye 06,002.017a ÷yenà gçdhrà÷ ca kàkà÷ ca kaïkà÷ ca sahità balaiþ 06,002.017c saüpatanti vanànteùu samavàyàü÷ ca kurvate 06,002.018a atyugraü ca prapa÷yanti yuddham ànandino dvijàþ 06,002.018c kravyàdà bhakùayiùyanti màüsàni gajavàjinàm 06,002.019a khañàkhañeti và÷anto bhairavaü bhayavedinaþ 06,002.019c kahvàþ prayànti madhyena dakùiõàm abhito di÷am 06,002.020a ubhe pårvàpare saüdhye nityaü pa÷yàmi bhàrata 06,002.020a*0009_01 . . . . . . . . rajoyukte ca bhàrata 06,002.020a*0009_02 durnimittàni sarvàõi . . . . . . . . 06,002.020c udayàstamane såryaü kabandhaiþ parivàritam 06,002.021a ÷vetalohitaparyantàþ kçùõagrãvàþ savidyutaþ 06,002.021c trivarõàþ parighàþ saüdhau bhànum àvàrayanty uta 06,002.022a jvalitàrkendunakùatraü nirvi÷eùadinakùapam 06,002.022c ahoràtraü mayà dçùñaü tatkùayàya bhaviùyati 06,002.023a alakùyaþ prabhayà hãnaþ paurõamàsãü ca kàrttikãm 06,002.023c candro 'bhåd agnivarõa÷ ca samavarõe nabhastale 06,002.024a svapsyanti nihatà vãrà bhåmim àvçtya pàrthivàþ 06,002.024c ràjàno ràjaputrà÷ ca ÷åràþ parighabàhavaþ 06,002.025a antarikùe varàhasya vçùadaü÷asya cobhayoþ 06,002.025c praõàdaü yudhyato ràtrau raudraü nityaü pralakùaye 06,002.026a devatàpratimà÷ càpi kampanti ca hasanti ca 06,002.026c vamanti rudhiraü càsyaiþ svidyanti prapatanti ca 06,002.027a anàhatà dundubhayaþ praõadanti vi÷àü pate 06,002.027c ayuktà÷ ca pravartante kùatriyàõàü mahàrathàþ 06,002.028a kokilàþ ÷atapatrà÷ ca càùà bhàsàþ ÷ukàs tathà 06,002.028c sàrasà÷ ca mayårà÷ ca vàco mu¤canti dàruõàþ 06,002.029a gçhãta÷astràbharaõà varmiõo vàjipçùñhagàþ 06,002.029c aruõodayeùu dç÷yante ÷ata÷aþ ÷alabhavrajàþ 06,002.030a ubhe saüdhye prakà÷ete di÷àü dàhasamanvite 06,002.030c àsãd rudhiravarùaü ca asthivarùaü ca bhàrata 06,002.031a yà caiùà vi÷rutà ràjaüs trailokye sàdhusaümatà 06,002.031c arundhatã tayàpy eùa vasiùñhaþ pçùñhataþ kçtaþ 06,002.032a rohiõãü pãóayann eùa sthito ràja¤ ÷anai÷caraþ 06,002.032c vyàvçttaü lakùma somasya bhaviùyati mahad bhayam 06,002.033a anabhre ca mahàghoraü stanitaü ÷råyate 'ni÷am 06,002.033c vàhanànàü ca rudatàü prapatanty a÷rubindavaþ 06,003.001 vyàsa uvàca 06,003.001a kharà goùu prajàyante ramante màtçbhiþ sutàþ 06,003.001c anàrtavaü puùpaphalaü dar÷ayanti vane drumàþ 06,003.002a garbhiõyo ràjaputrya÷ ca janayanti vibhãùaõàn 06,003.002c kravyàdàn pakùiõa÷ caiva gomàyån aparàn mçgàn 06,003.003a triviùàõà÷ caturnetràþ pa¤capàdà dvimehanàþ 06,003.003c dvi÷ãrùà÷ ca dvipucchà÷ ca daüùñriõaþ pa÷avo '÷ivàþ 06,003.004a jàyante vivçtàsyà÷ ca vyàharanto '÷ivà giraþ 06,003.004c tripadàþ ÷ikhinas tàrkùyà÷ caturdaüùñrà viùàõinaþ 06,003.005a tathaivànyà÷ ca dç÷yante striya÷ ca brahmavàdinàm 06,003.005c vainateyàn mayåràü÷ ca janayantyaþ pure tava 06,003.006a govatsaü vaóavà såte ÷và sçgàlaü mahãpate 06,003.006c krakarठ÷àrikà÷ caiva ÷ukàü÷ cà÷ubhavàdinaþ 06,003.007a striyaþ kà÷ cit prajàyante catasraþ pa¤ca kanyakàþ 06,003.007c tà jàtamàtrà nçtyanti gàyanti ca hasanti ca 06,003.008a pçthagjanasya kuóakàþ stanapàþ stenave÷mani 06,003.008c nçtyanti parigàyanti vedayanto mahad bhayam 06,003.009a pratimà÷ càlikhanty anye sa÷astràþ kàlacoditàþ 06,003.009c anyonyam abhidhàvanti ÷i÷avo daõóapàõayaþ 06,003.009e uparundhanti kçtvà ca nagaràõi yuyutsavaþ 06,003.010a padmotpalàni vçkùeùu jàyante kumudàni ca 06,003.010c viùvagvàtà÷ ca vànty ugrà rajo na vyupa÷àmyati 06,003.011a abhãkùõaü kampate bhåmir arkaü ràhus tathàgrasat 06,003.011c ÷veto grahas tathà citràü samatikramya tiùñhati 06,003.012a abhàvaü hi vi÷eùeõa kuråõàü pratipa÷yati 06,003.012c dhåmaketur mahàghoraþ puùyam àkramya tiùñhati 06,003.013a senayor a÷ivaü ghoraü kariùyati mahàgrahaþ 06,003.013c maghàsv aïgàrako vakraþ ÷ravaõe ca bçhaspatiþ 06,003.014a bhàgyaü nakùatram àkramya såryaputreõa pãóyate 06,003.014c ÷ukraþ proùñhapade pårve samàruhya vi÷àü pate 06,003.014e uttare tu parikramya sahitaþ pratyudãkùate 06,003.015a ÷yàmo grahaþ prajvalitaþ sadhåmaþ sahapàvakaþ 06,003.015c aindraü tejasvi nakùatraü jyeùñhàm àkramya tiùñhati 06,003.016a dhruvaþ prajvalito ghoram apasavyaü pravartate 06,003.016b*0010_01 rohiõãü pãóayaty evam ubhau ca ÷a÷ibhàskarau 06,003.016c citràsvàtyantare caiva dhiùñhitaþ paruùo grahaþ 06,003.017a vakrànuvakraü kçtvà ca ÷ravaõe pàvakaprabhaþ 06,003.017c brahmarà÷iü samàvçtya lohitàïgo vyavasthitaþ 06,003.018a sarvasasyapraticchannà pçthivã phalamàlinã 06,003.018c pa¤ca÷ãrùà yavà÷ caiva ÷ata÷ãrùà÷ ca ÷àlayaþ 06,003.019a pradhànàþ sarvalokasya yàsv àyattam idaü jagat 06,003.019c tà gàvaþ prasnutà vatsaiþ ÷oõitaü prakùaranty uta 06,003.020a ni÷cerur apidhànebhyaþ khaógàþ prajvalità bhç÷am 06,003.020c vyaktaü pa÷yanti ÷astràõi saügràmaü samupasthitam 06,003.021a agnivarõà yathà bhàsaþ ÷astràõàm udakasya ca 06,003.021c kavacànàü dhvajànàü ca bhaviùyati mahàn kùayaþ 06,003.021d*0011_01 pçthivã ÷oõitàvartà dhvajoóupasamàkulà 06,003.021d*0011_02 kuråõàü vai÷ase ràjan pàõóavaiþ saha bhàrata 06,003.022a dikùu prajvalitàsyà÷ ca vyàharanti mçgadvijàþ 06,003.022c atyàhitaü dar÷ayanto vedayanti mahad bhayam 06,003.023a ekapakùàkùicaraõaþ ÷akuniþ khacaro ni÷i 06,003.023c raudraü vadati saürabdhaþ ÷oõitaü chardayan muhuþ 06,003.024a grahau tàmràruõa÷ikhau prajvalantàv iva sthitau 06,003.024c saptarùãõàm udàràõàü samavacchàdya vai prabhàm 06,003.025a saüvatsarasthàyinau ca grahau prajvalitàv ubhau 06,003.025c vi÷àkhayoþ samãpasthau bçhaspati÷anai÷carau 06,003.026a kçttikàsu grahas tãvro nakùatre prathame jvalan 06,003.026c vapåüùy apaharan bhàsà dhåmaketur iva sthitaþ 06,003.026d*0012_01 viùamaü vedayanty eta àkrandajananaü mahat 06,003.027a triùu pårveùu sarveùu nakùatreùu vi÷àü pate 06,003.027c budhaþ saüpatate 'bhãkùõaü janayan sumahad bhayam 06,003.028a caturda÷ãü pa¤cada÷ãü bhåtapårvàü ca ùoóa÷ãm 06,003.028c imàü tu nàbhijànàmi amàvàsyàü trayoda÷ãm 06,003.029a candrasåryàv ubhau grastàv ekamàse trayoda÷ãm 06,003.029c aparvaõi grahàv etau prajàþ saükùapayiùyataþ 06,003.030a rajovçtà di÷aþ sarvàþ pàüsuvarùaiþ samantataþ 06,003.030c utpàtameghà raudrà÷ ca ràtrau varùanti ÷oõitam 06,003.031a màüsavarùaü punas tãvram àsãt kçùõacaturda÷ãm 06,003.031c ardharàtre mahàghoram atçpyaüs tatra ràkùasàþ 06,003.032a pratisroto 'vahan nadyaþ saritaþ ÷oõitodakàþ 06,003.032c phenàyamànàþ kåpà÷ ca nardanti vçùabhà iva 06,003.032e patanty ulkàþ sanirghàtàþ ÷uùkà÷anivimi÷ritàþ 06,003.033a adya caiva ni÷àü vyuùñàm udaye bhànur àhataþ 06,003.033c jvalantãbhir maholkàbhi÷ caturbhiþ sarvatodi÷am 06,003.034a àdityam upatiùñhadbhis tatra coktaü maharùibhiþ 06,003.034c bhåmipàlasahasràõàü bhåmiþ pàsyati ÷oõitam 06,003.035a kailàsamandaràbhyàü tu tathà himavato gireþ 06,003.035c sahasra÷o mahà÷abdaü ÷ikharàõi patanti ca 06,003.036a mahàbhåtà bhåmikampe caturaþ sàgaràn pçthak 06,003.036c velàm udvartayanti sma kùobhayantaþ punaþ punaþ 06,003.037a vçkùàn unmathya vànty ugrà vàtàþ ÷arkarakarùiõaþ 06,003.037b*0013_01 àbhagnàþ sumahàvàtair a÷anãbhiþ samàhatàþ 06,003.037c patanti caityavçkùà÷ ca gràmeùu nagareùu ca 06,003.038a pãtalohitanãla÷ ca jvalaty agnir huto dvijaiþ 06,003.038c vàmàrciþ ÷àvagandhã ca dhåmapràyaþ kharasvanaþ 06,003.038e spar÷à gandhà rasà÷ caiva viparãtà mahãpate 06,003.039a dhåmàyante dhvajà ràj¤àü kampamànà muhur muhuþ 06,003.039c mu¤canty aïgàravarùàõi bheryo 'tha pañahàs tathà 06,003.040a pràsàda÷ikharàgreùu puradvàreùu caiva hi 06,003.040c gçdhràþ paripatanty ugrà vàmaü maõóalam à÷ritàþ 06,003.041a pakvàpakveti subhç÷aü vàvà÷yante vayàüsi ca 06,003.041c nilãyante dhvajàgreùu kùayàya pçthivãkùitàm 06,003.042a dhyàyantaþ prakiranta÷ ca vàlàn vepathusaüyutàþ 06,003.042c rudanti dãnàs turagà màtaïgà÷ ca sahasra÷aþ 06,003.042d*0014_01 gçhakùa[?kùe]trakhalàdyeùu valmãkà madhukàni ca 06,003.042d*0014_02 hastya÷varatha÷àlàs tu [?su] kapotà÷ cà÷ritàs tathà 06,003.042d*0014_03 ete cànye ca bahava utpàtà ghoradar÷anàþ 06,003.042d*0014_04 pçthivãpàlalokànàü sarve vai nà÷akàrakàþ 06,003.042d*0015_01 evaüvidhaü durnimittaü kùayàya pçthivãkùitàm 06,003.042d*0015_02 bhaumaü divyaü càntarikùaü trividhaü jàyate 'ni÷am 06,003.043a etac chrutvà bhavàn atra pràptakàlaü vyavasyatàm 06,003.043c yathà lokaþ samucchedaü nàyaü gaccheta bhàrata 06,003.044 vai÷aüpàyana uvàca 06,003.044a pitur vaco ni÷amyaitad dhçtaràùñro 'bravãd idam 06,003.044c diùñam etat purà manye bhaviùyati na saü÷ayaþ 06,003.045a kùatriyàþ kùatradharmeõa vadhyante yadi saüyuge 06,003.045c vãralokaü samàsàdya sukhaü pràpsyanti kevalam 06,003.046a iha kãrtiü pare loke dãrghakàlaü mahat sukham 06,003.046c pràpsyanti puruùavyàghràþ pràõàüs tyaktvà mahàhave 06,004.001 vai÷aüpàyana uvàca 06,004.001a evam ukto munis tattvaü kavãndro ràjasattama 06,004.001c putreõa dhçtaràùñreõa dhyànam anvagamat param 06,004.002a punar evàbravãd vàkyaü kàlavàdã mahàtapàþ 06,004.002c asaü÷ayaü pàrthivendra kàlaþ saükùipate jagat 06,004.003a sçjate ca punar lokàn neha vidyati ÷à÷vatam 06,004.003c j¤àtãnàü ca kuråõàü ca saübandhisuhçdàü tathà 06,004.004a dharmyaü de÷aya panthànaü samartho hy asi vàraõe 06,004.004c kùudraü j¤àtivadhaü pràhur mà kuruùva mamàpriyam 06,004.005a kàlo 'yaü putraråpeõa tava jàto vi÷àü pate 06,004.005c na vadhaþ påjyate vede hitaü naitat kathaü cana 06,004.006a hanyàt sa eva yo hanyàt kuladharmaü svakàü tanum 06,004.006c kàlenotpathagantàsi ÷akye sati yathàpathi 06,004.007a kulasyàsya vinà÷àya tathaiva ca mahãkùitàm 06,004.007c anartho ràjyaråpeõa tyajyatàm asukhàvahaþ 06,004.008a luptapraj¤aþ pareõàsi dharmaü dar÷aya vai sutàn 06,004.008c kiü te ràjyena durdharùa yena pràpto 'si kilbiùam 06,004.009a ya÷o dharmaü ca kãrtiü ca pàlayan svargam àpsyasi 06,004.009c labhantàü pàõóavà ràjyaü ÷amaü gacchantu kauravàþ 06,004.009d*0016_01 yudhiùñhiraü ca bhãmaü ca vàrayiùyàmi saüyuge 06,004.010a evaü bruvati viprendre dhçtaràùñro 'mbikàsutaþ 06,004.010c àkùipya vàkyaü vàkyaj¤o vàkpathenàpy ayàt punaþ 06,004.011 dhçtaràùñra uvàca 06,004.011a yathà bhavàn veda tathàsmi vettà; bhàvàbhàvau viditau me yathàvat 06,004.011c svàrthe hi saümuhyati tàta loko; màü càpi lokàtmakam eva viddhi 06,004.012a prasàdaye tvàm atulaprabhàvaü; tvaü no gatir dar÷ayità ca dhãraþ 06,004.012c na càpi te va÷agà me maharùe; na kalmaùaü kartum ihàrhase màm 06,004.013a tvaü hi dharmaþ pavitraü ca ya÷aþ kãrtir dhçtiþ smçtiþ 06,004.013c kuråõàü pàõóavànàü ca mànya÷ càsi pitàmahaþ 06,004.013d*0017_01 kuruùva kàryaü yat satyaü tvatto mànyo na vidyate 06,004.014 vyàsa uvàca 06,004.014a vaicitravãrya nçpate yat te manasi vartate 06,004.014c abhidhatsva yathàkàmaü chettàsmi tava saü÷ayam 06,004.015 dhçtaràùñra uvàca 06,004.015a yàni liïgàni saügràme bhavanti vijayiùyatàm 06,004.015c tàni sarvàõi bhagava¤ ÷rotum icchàmi tattvataþ 06,004.016 vyàsa uvàca 06,004.016a prasannabhàþ pàvaka årdhvara÷miþ; pradakùiõàvarta÷ikho vidhåmaþ 06,004.016c puõyà gandhà÷ càhutãnàü pravànti; jayasyaitad bhàvino råpam àhuþ 06,004.017a gambhãraghoùà÷ ca mahàsvanà÷ ca; ÷aïkhà mçdaïgà÷ ca nadanti yatra 06,004.017c vi÷uddhara÷mis tapanaþ ÷a÷ã ca; jayasyaitad bhàvino råpam àhuþ 06,004.018a iùñà vàcaþ pçùñhato vàyasànàü; saüprasthitànàü ca gamiùyatàü ca 06,004.018c ye pçùñhatas te tvarayanti ràjan; ye tv agratas te pratiùedhayanti 06,004.019a kalyàõavàcaþ ÷akunà ràjahaüsàþ; ÷ukàþ krau¤càþ ÷atapatrà÷ ca yatra 06,004.019c pradakùiõà÷ caiva bhavanti saükhye; dhruvaü jayaü tatra vadanti vipràþ 06,004.020a alaükàraiþ kavacaiþ ketubhi÷ ca; mukhaprasàdair hemavarõai÷ ca néõàm 06,004.020c bhràjiùmatã duùpratiprekùaõãyà; yeùàü camås te vijayanti ÷atrån 06,004.021a hçùñà vàcas tathà sattvaü yodhànàü yatra bhàrata 06,004.021c na mlàyante sraja÷ caiva te taranti raõe ripån 06,004.022a iùño vàtaþ praviùñasya dakùiõà pravivikùataþ 06,004.022c pa÷càt saüsàdhayaty arthaü purastàt pratiùedhate 06,004.023a ÷abdaråparasaspar÷agandhà÷ càviùkçtàþ ÷ubhàþ 06,004.023c sadà yodhà÷ ca hçùñà÷ ca yeùàü teùàü dhruvaü jayaþ 06,004.024a anv eva vàyavo vànti tathàbhràõi vayàüsi ca 06,004.024c anuplavante meghà÷ ca tathaivendradhanåüùi ca 06,004.025a etàni jayamànànàü lakùaõàni vi÷àü pate 06,004.025c bhavanti viparãtàni mumårùåõàü janàdhipa 06,004.026a alpàyàü và mahatyàü và senàyàm iti ni÷citam 06,004.026c harùo yodhagaõasyaikaü jayalakùaõam ucyate 06,004.027a eko dãrõo dàrayati senàü sumahatãm api 06,004.027c taü dãrõam anudãryante yodhàþ ÷åratamà api 06,004.028a durnivàratamà caiva prabhagnà mahatã camåþ 06,004.028c apàm iva mahàvegas trastà mçgagaõà iva 06,004.029a naiva ÷akyà samàdhàtuü saünipàte mahàcamåþ 06,004.029c dãrõà ity eva dãryante yodhàþ ÷åratamà api 06,004.029e bhãtàn bhagnàü÷ ca saüprekùya bhayaü bhåyo vivardhate 06,004.030a prabhagnà sahasà ràjan di÷o vibhràmità paraiþ 06,004.030c naiva sthàpayituü ÷akyà ÷årair api mahàcamåþ 06,004.031a saübhçtya mahatãü senàü caturaïgàü mahãpatiþ 06,004.031b*0018_01 ÷aknoti na samàdhàtuü dãrõàm indrasamo yudhi 06,004.031c upàyapårvaü medhàvã yateta satatotthitaþ 06,004.032a upàyavijayaü ÷reùñham àhur bhedena madhyamam 06,004.032c jaghanya eùa vijayo yo yuddhena vi÷àü pate 06,004.032e mahàdoùaþ saünipàtas tato vyaïgaþ sa ucyate 06,004.032f*0019_01 paraspareõa saüdçùñà surair api mahàcamåþ 06,004.032f*0019_02 naiva sthàpayituü ÷akyà prabhagnà bhayavihvalà 06,004.033a parasparaj¤àþ saühçùñà vyavadhåtàþ suni÷citàþ 06,004.033c pa¤cà÷ad api ye ÷årà mathnanti mahatãü camåm 06,004.033e atha và pa¤ca ùañ sapta vijayanty anivartinaþ 06,004.034a na vainateyo garuóaþ pra÷aüsati mahàjanam 06,004.034c dçùñvà suparõopacitiü mahatãm api bhàrata 06,004.035a na bàhulyena senàyà jayo bhavati bhàrata 06,004.035c adhruvo hi jayo nàma daivaü càtra paràyaõam 06,004.035e jayanto hy api saügràme kùayavanto bhavanty uta 06,005.001 vai÷aüpàyana uvàca 06,005.001a evam uktvà yayau vyàso dhçtaràùñràya dhãmate 06,005.001c dhçtaràùñro 'pi tac chrutvà dhyànam evànvapadyata 06,005.002a sa muhårtam iva dhyàtvà viniþ÷vasya muhur muhuþ 06,005.002c saüjayaü saü÷itàtmànam apçcchad bharatarùabha 06,005.003a saüjayeme mahãpàlàþ ÷årà yuddhàbhinandinaþ 06,005.003c anyonyam abhinighnanti ÷astrair uccàvacair api 06,005.004a pàrthivàþ pçthivãhetoþ samabhityaktajãvitàþ 06,005.004c na ca ÷àmyanti nighnanto vardhayanto yamakùayam 06,005.005a bhaumam ai÷varyam icchanto na mçùyante parasparam 06,005.005c manye bahuguõà bhåmis tan mamàcakùva saüjaya 06,005.006a bahåni ca sahasràõi prayutàny arbudàni ca 06,005.006c koñya÷ ca lokavãràõàü sametàþ kurujàïgale 06,005.007a de÷ànàü ca parãmàõaü nagaràõàü ca saüjaya 06,005.007c ÷rotum icchàmi tattvena yata ete samàgatàþ 06,005.008a divyabuddhipradãpena yuktas tvaü j¤ànacakùuùà 06,005.008c prasàdàt tasya viprarùer vyàsasyàmitatejasaþ 06,005.009 saüjaya uvàca 06,005.009a yathàpraj¤aü mahàpràj¤a bhaumàn vakùyàmi te guõàn 06,005.009c ÷àstracakùur avekùasva namas te bharatarùabha 06,005.010a dvividhànãha bhåtàni trasàni sthàvaràõi ca 06,005.010c trasànàü trividhà yonir aõóasvedajaràyujàþ 06,005.011a trasànàü khalu sarveùàü ÷reùñhà ràja¤ jaràyujàþ 06,005.011c jaràyujànàü pravarà mànavàþ pa÷ava÷ ca ye 06,005.012a nànàråpàõi bibhràõàs teùàü bhedà÷ caturda÷a 06,005.012c araõyavàsinaþ sapta saptaiùàü gràmavàsinaþ 06,005.013a siühavyàghravaràhà÷ ca mahiùà vàraõàs tathà 06,005.013c çkùà÷ ca vànarà÷ caiva saptàraõyàþ smçtà nçpa 06,005.014a gaur ajo manujo meùo vàjya÷vataragardabhàþ 06,005.014c ete gràmyàþ samàkhyàtàþ pa÷avaþ sapta sàdhubhiþ 06,005.015a ete vai pa÷avo ràjan gràmyàraõyà÷ caturda÷a 06,005.015c vedoktàþ pçthivãpàla yeùu yaj¤àþ pratiùñhitàþ 06,005.016a gràmyàõàü puruùaþ ÷reùñhaþ siüha÷ càraõyavàsinàm 06,005.016c sarveùàm eva bhåtànàm anyonyenàbhijãvanam 06,005.017a udbhijjàþ sthàvaràþ proktàs teùàü pa¤caiva jàtayaþ 06,005.017c vçkùagulmalatàvallyas tvaksàràs tçõajàtayaþ 06,005.018a eùàü viü÷atir ekonà mahàbhåteùu pa¤casu 06,005.018c caturviü÷atir uddiùñà gàyatrã lokasaümatà 06,005.019a ya etàü veda gàyatrãü puõyàü sarvaguõànvitàm 06,005.019c tattvena bharata÷reùñha sa lokàn na praõa÷yati 06,005.020a bhåmau hi jàyate sarvaü bhåmau sarvaü praõa÷yati 06,005.020c bhåmiþ pratiùñhà bhåtànàü bhåmir eva paràyaõam 06,005.021a yasya bhåmis tasya sarvaü jagat sthàvarajaïgamam 06,005.021c tatràbhigçddhà ràjàno vinighnantãtaretaram 06,006.001 dhçtaràùñra uvàca 06,006.001a nadãnàü parvatànàü ca nàmadheyàni saüjaya 06,006.001c tathà janapadànàü ca ye cànye bhåmim à÷ritàþ 06,006.002a pramàõaü ca pramàõaj¤a pçthivyà api sarva÷aþ 06,006.002c nikhilena samàcakùva kànanàni ca saüjaya 06,006.003 saüjaya uvàca 06,006.003a pa¤cemàni mahàràja mahàbhåtàni saügrahàt 06,006.003c jagat sthitàni sarvàõi samàny àhur manãùiõaþ 06,006.004a bhåmir àpas tathà vàyur agnir àkà÷am eva ca 06,006.004c guõottaràõi sarvàõi teùàü bhåmiþ pradhànataþ 06,006.005a ÷abdaþ spar÷a÷ ca råpaü ca raso gandha÷ ca pa¤camaþ 06,006.005c bhåmer ete guõàþ proktà çùibhis tattvavedibhiþ 06,006.005d*0020_01 ÷abdaþ spar÷a÷ ca råpaü ca rasa÷ càpi prakãrtitàþ 06,006.006a catvàro 'psu guõà ràjan gandhas tatra na vidyate 06,006.006c ÷abdaþ spar÷a÷ ca råpaü ca tejaso 'tha guõàs trayaþ 06,006.006e ÷abdaþ spar÷a÷ ca vàyos tu àkà÷e ÷abda eva ca 06,006.007a ete pa¤ca guõà ràjan mahàbhåteùu pa¤casu 06,006.007c vartante sarvalokeùu yeùu lokàþ pratiùñhitàþ 06,006.008a anyonyaü nàbhivartante sàmyaü bhavati vai yadà 06,006.008c yadà tu viùamãbhàvam àvi÷anti parasparam 06,006.008e tadà dehair dehavanto vyatirohanti nànyathà 06,006.008f*0021_01 bhàvaü na ca bhajantas te nà÷aü gacchanti nànyathà 06,006.009a ànupårvyàd vina÷yanti jàyante cànupårva÷aþ 06,006.009c sarvàõy aparimeyàni tad eùàü råpam ai÷varam 06,006.010a tatra tatra hi dç÷yante dhàtavaþ pà¤cabhautikàþ 06,006.010c teùàü manuùyàs tarkeõa pramàõàni pracakùate 06,006.011a acintyàþ khalu ye bhàvà na tàüs tarkeõa sàdhayet 06,006.011c prakçtibhyaþ paraü yat tu tad acintyasya lakùaõam 06,006.012a sudar÷anaü pravakùyàmi dvãpaü te kurunandana 06,006.012c parimaõóalo mahàràja dvãpo 'sau cakrasaüsthitaþ 06,006.013a nadãjalapraticchannaþ parvatai÷ càbhrasaünibhaiþ 06,006.013c purai÷ ca vividhàkàrai ramyair janapadais tathà 06,006.014a vçkùaiþ puùpaphalopetaiþ saüpannadhanadhànyavàn 06,006.014c làvaõena samudreõa samantàt parivàritaþ 06,006.015a yathà ca puruùaþ pa÷yed àdar÷e mukham àtmanaþ 06,006.015c evaü sudar÷anadvãpo dç÷yate candramaõóale 06,006.016a dvir aü÷e pippalas tatra dvir aü÷e ca ÷a÷o mahàn 06,006.016c sarvauùadhisamàvàpaiþ sarvataþ paribçühitaþ 06,006.016e àpas tato 'nyà vij¤eyà eùa saükùepa ucyate 06,006.016f*0022_01 tato 'nya ucyate càyam enaü saükùepataþ ÷çõu 06,007.001 dhçtaràùñra uvàca 06,007.001a ukto dvãpasya saükùepo vistaraü bråhi saüjaya 06,007.001a*0023_01 . . . . . . . . vidhivad buddhimaüs tvayà 06,007.001a*0023_02 tattvaj¤a÷ càsi sarvasya . . . . . . . . 06,007.001c yàvad bhåmyavakà÷o 'yaü dç÷yate ÷a÷alakùaõe 06,007.001e tasya pramàõaü prabråhi tato vakùyasi pippalam 06,007.002 vai÷aüpàyana uvàca 06,007.002a evam uktaþ sa ràj¤à tu saüjayo vàkyam abravãt 06,007.002c pràgàyatà mahàràja ùaó ete ratnaparvatàþ 06,007.002d*0024_01 sthità samudram àkramya avaråóhà bhavaüs tataþ 06,007.002e avagàóhà hy ubhayataþ samudrau pårvapa÷cimau 06,007.003a himavàn hemakåña÷ ca niùadha÷ ca nagottamaþ 06,007.003c nãla÷ ca vaióåryamayaþ ÷veta÷ ca rajataprabhaþ 06,007.003e sarvadhàtuvinaddha÷ ca ÷çïgavàn nàma parvataþ 06,007.004a ete vai parvatà ràjan siddhacàraõasevitàþ 06,007.004c teùàm antaraviùkambho yojanàni sahasra÷aþ 06,007.005a tatra puõyà janapadàs tàni varùàõi bhàrata 06,007.005c vasanti teùu sattvàni nànàjàtãni sarva÷aþ 06,007.005d*0025_01 gandharvàdyà vasanti sma hy apsarogaõasevitàþ 06,007.006a idaü tu bhàrataü varùaü tato haimavataü param 06,007.006b*0026_01 tataþ kiüpuruùàvàsaü varùaü himavataþ param 06,007.006c hemakåñàt paraü caiva harivarùaü pracakùate 06,007.007a dakùiõena tu nãlasya niùadhasyottareõa ca 06,007.007c pràgàyato mahàràja màlyavàn nàma parvataþ 06,007.008a tataþ paraü màlyavataþ parvato gandhamàdanaþ 06,007.008b*0027_01 tenaiva kramayogena parvato gandhamàdanaþ 06,007.008c parimaõóalas tayor madhye meruþ kanakaparvataþ 06,007.009a àdityataruõàbhàso vidhåma iva pàvakaþ 06,007.009c yojanànàü sahasràõi ùoóa÷àdhaþ kila smçtaþ 06,007.010a uccai÷ ca caturà÷ãtir yojanànàü mahãpate 06,007.010c årdhvam anta÷ ca tiryak ca lokàn àvçtya tiùñhati 06,007.011a tasya pàr÷ve tv ime dvãpà÷ catvàraþ saüsthitàþ prabho 06,007.011c bhadrà÷vaþ ketumàla÷ ca jambådvãpa÷ ca bhàrata 06,007.011d*0028_01 ketumàla÷ caturtha÷ ca meroþ pa÷cimataþ sthitaþ 06,007.011e uttarà÷ caiva kuravaþ kçtapuõyaprati÷rayàþ 06,007.012a vihagaþ sumukho yatra suparõasyàtmajaþ kila 06,007.012c sa vai vicintayàm àsa sauvarõàn prekùya vàyasàn 06,007.013a merur uttamamadhyànàm adhamànàü ca pakùiõàm 06,007.013c avi÷eùakaro yasmàt tasmàd enaü tyajàmy aham 06,007.014a tam àdityo 'nuparyeti satataü jyotiùàü patiþ 06,007.014c candramà÷ ca sanakùatro vàyu÷ caiva pradakùiõam 06,007.015a sa parvato mahàràja divyapuùpaphalànvitaþ 06,007.015c bhavanair àvçtaþ sarvair jàmbånadamayaiþ ÷ubhaiþ 06,007.016a tatra devagaõà ràjan gandharvàsuraràkùasàþ 06,007.016c apsarogaõasaüyuktàþ ÷aile krãóanti nitya÷aþ 06,007.017a tatra brahmà ca rudra÷ ca ÷akra÷ càpi sure÷varaþ 06,007.017c sametya vividhair yaj¤air yajante 'nekadakùiõaiþ 06,007.018a tumburur nàrada÷ caiva vi÷vàvasur hahà huhåþ 06,007.018c abhigamyàmara÷reùñhàþ stavai stunvanti càbhibho 06,007.019a saptarùayo mahàtmànaþ ka÷yapa÷ ca prajàpatiþ 06,007.019c tatra gacchanti bhadraü te sadà parvaõi parvaõi 06,007.020a tasyaiva mårdhany u÷anàþ kàvyo daityair mahãpate 06,007.020c tasya hãmàni ratnàni tasyeme ratnaparvatàþ 06,007.021a tasmàt kubero bhagavàü÷ caturthaü bhàgam a÷nute 06,007.021c tataþ kalàü÷aü vittasya manuùyebhyaþ prayacchati 06,007.022a pàr÷ve tasyottare divyaü sarvartukusumaü ÷ivam 06,007.022c karõikàravanaü ramyaü ÷ilàjàlasamudgatam 06,007.023a tatra sàkùàt pa÷upatir divyair bhåtaiþ samàvçtaþ 06,007.023c umàsahàyo bhagavàn ramate bhåtabhàvanaþ 06,007.024a karõikàramayãü màlàü bibhrat pàdàvalambinãm 06,007.024c tribhir netraiþ kçtoddyotas tribhiþ såryair ivoditaiþ 06,007.025a tam ugratapasaþ siddhàþ suvratàþ satyavàdinaþ 06,007.025c pa÷yanti na hi durvçttaiþ ÷akyo draùñuü mahe÷varaþ 06,007.026a tasya ÷ailasya ÷ikharàt kùãradhàrà nare÷vara 06,007.026c triü÷ad bàhuparigràhyà bhãmanirghàtanisvanà 06,007.027a puõyà puõyatamair juùñà gaïgà bhàgãrathã ÷ubhà 06,007.027c pataty ajasravegena hrade càndramase ÷ubhe 06,007.027e tayà hy utpàditaþ puõyaþ sa hradaþ sàgaropamaþ 06,007.028a tàü dhàrayàm àsa purà durdharàü parvatair api 06,007.028c ÷ataü varùasahasràõàü ÷irasà vai mahe÷varaþ 06,007.029a meros tu pa÷cime pàr÷ve ketumàlo mahãpate 06,007.029c jambåùaõóa÷ ca tatraiva sumahàn nandanopamaþ 06,007.030a àyur da÷a sahasràõi varùàõàü tatra bhàrata 06,007.030c suvarõavarõà÷ ca naràþ striya÷ càpsarasopamàþ 06,007.031a anàmayà vãta÷okà nityaü muditamànasàþ 06,007.031c jàyante mànavàs tatra niùñaptakanakaprabhàþ 06,007.031d*0029_01 pårveõa yasya vikhyàtaþ parvato gandhamàdanaþ 06,007.032a gandhamàdana÷çïgeùu kuberaþ saha ràkùasaiþ 06,007.032c saüvçto 'psarasàü saüghair modate guhyakàdhipaþ 06,007.033a gandhamàdanapàdeùu pareùv aparagaõóikàþ 06,007.033c ekàda÷a sahasràõi varùàõàü paramàyuùaþ 06,007.034a tatra kçùõà narà ràjaüs tejoyuktà mahàbalàþ 06,007.034c striya÷ cotpalapatràbhàþ sarvàþ supriyadar÷anàþ 06,007.035a nãlàt parataraü ÷vetaü ÷vetàd dhairaõyakaü param 06,007.035b*0030_01 hiraõmayaü ca ÷vetàdreþ paraü varùaü naràdhipa 06,007.035b*0030_02 kuruvarùaü tato ràja¤ ÷çïgavat parvatàt param 06,007.035c varùam airàvataü nàma tataþ ÷çïgavataþ param 06,007.036a dhanuþsaüsthe mahàràja dve varùe dakùiõottare 06,007.036c ilàvçtaü madhyamaü tu pa¤ca varùàõi caiva ha 06,007.037a uttarottaram etebhyo varùam udricyate guõaiþ 06,007.037c àyuùpramàõam àrogyaü dharmataþ kàmato 'rthataþ 06,007.038a samanvitàni bhåtàni teùu varùeùu bhàrata 06,007.038c evam eùà mahàràja parvataiþ pçthivã cità 06,007.039a hemakåñas tu sumahàn kailàso nàma parvataþ 06,007.039c yatra vai÷ravaõo ràjà guhyakaiþ saha modate 06,007.039d*0031_01 tatra devo mahàdevo nityam àste sahomayà 06,007.039d*0031_02 citre ÷ilàtale ramye devarùigaõapåjitaþ 06,007.040a asty uttareõa kailàsaü mainàkaü parvataü prati 06,007.040c hiraõya÷çïgaþ sumahàn divyo maõimayo giriþ 06,007.041a tasya pàr÷ve mahad divyaü ÷ubhaü kà¤canavàlukam 06,007.041c ramyaü bindusaro nàma yatra ràjà bhagãrathaþ 06,007.041e dçùñvà bhàgãrathãü gaïgàm uvàsa bahulàþ samàþ 06,007.042a yåpà maõimayàs tatra cityà÷ càpi hiraõmayàþ 06,007.042c tatreùñvà tu gataþ siddhiü sahasràkùo mahàya÷àþ 06,007.043a sçùñvà bhåtapatir yatra sarvalokàn sanàtanaþ 06,007.043c upàsyate tigmatejà vçto bhåtaiþ samàgataiþ 06,007.043e naranàràyaõau brahmà manuþ sthàõu÷ ca pa¤camaþ 06,007.044a tatra tripathagà devã prathamaü tu pratiùñhità 06,007.044c brahmalokàd apakràntà saptadhà pratipadyate 06,007.045a vasvokasàrà nalinã pàvanà ca sarasvatã 06,007.045c jambånadã ca sãtà ca gaïgà sindhu÷ ca saptamã 06,007.046a acintyà divyasaükalpà prabhor eùaiva saüvidhiþ 06,007.046c upàsate yatra satraü sahasrayugaparyaye 06,007.047a dç÷yàdç÷yà ca bhavati tatra tatra sarasvatã 06,007.047c età divyàþ sapta gaïgàs triùu lokeùu vi÷rutàþ 06,007.048a rakùàüsi vai himavati hemakåñe tu guhyakàþ 06,007.048c sarpà nàgà÷ ca niùadhe gokarõe ca tapodhanàþ 06,007.049a devàsuràõàü ca gçhaü ÷vetaþ parvata ucyate 06,007.049c gandharvà niùadhe ÷aile nãle brahmarùayo nçpa 06,007.049e ÷çïgavàüs tu mahàràja pitéõàü pratisaücaraþ 06,007.050a ity etàni mahàràja sapta varùàõi bhàga÷aþ 06,007.050c bhåtàny upaniviùñàni gatimanti dhruvàõi ca 06,007.051a teùàm çddhir bahuvidhà dç÷yate daivamànuùã 06,007.051c a÷akyà parisaükhyàtuü ÷raddheyà tu bubhåùatà 06,007.052a yàü tu pçcchasi mà ràjan divyàm etàü ÷a÷àkçtim 06,007.052b*0032_01 jambådvãpasya sarvasya àkçtiü candramaõóale 06,007.052b*0033_01 sa vai sudar÷anadvãpo dç÷yate ÷a÷avadvidhau 06,007.052c pàr÷ve ÷a÷asya dve varùe ubhaye dakùiõottare 06,007.052d*0034_01 anyàni pa¤ca varùàõi galàntaü kalpitàni ca 06,007.052e karõau tu nàgadvãpaü ca ka÷yapadvãpam eva ca 06,007.053a tàmravarõaþ ÷iro ràja¤ ÷rãmàn malayaparvataþ 06,007.053c etad dvitãyaü dvãpasya dç÷yate ÷a÷asaüsthitam 06,008.001 dhçtaràùñra uvàca 06,008.001a meror athottaraü pàr÷vaü pårvaü càcakùva saüjaya 06,008.001c nikhilena mahàbuddhe màlyavantaü ca parvatam 06,008.002 saüjaya uvàca 06,008.002a dakùiõena tu nãlasya meroþ pàr÷ve tathottare 06,008.002c uttaràþ kuravo ràjan puõyàþ siddhaniùevitàþ 06,008.003a tatra vçkùà madhuphalà nityapuùpaphalopagàþ 06,008.003c puùpàõi ca sugandhãni rasavanti phalàni ca 06,008.004a sarvakàmaphalàs tatra ke cid vçkùà janàdhipa 06,008.004c apare kùãriõo nàma vçkùàs tatra naràdhipa 06,008.005a ye kùaranti sadà kùãraü ùaórasaü hy amçtopamam 06,008.005c vastràõi ca prasåyante phaleùv àbharaõàni ca 06,008.006a sarvà maõimayã bhåmiþ såkùmakà¤canavàlukà 06,008.006b*0035_01 maõiratnanibhaü ramyaü vajravaióåryasaünibham 06,008.006b*0035_02 bhåbhàgo dç÷yate tatra padmaràgasamaprabham 06,008.006c sarvatra sukhasaüspar÷à niùpaïkà ca janàdhipa 06,008.006d*0036_01 puùkariõyaþ ÷ubhàs tatra sukhaspar÷à manoharàþ 06,008.007a devalokacyutàþ sarve jàyante tatra mànavàþ 06,008.007c tulyaråpaguõopetàþ sameùu viùameùu ca 06,008.008a mithunàni ca jàyante striya÷ càpsarasopamàþ 06,008.008c teùàü te kùãriõàü kùãraü pibanty amçtasaünibham 06,008.009a mithunaü jàyamànaü vai samaü tac ca pravardhate 06,008.009c tulyaråpaguõopetaü samaveùaü tathaiva ca 06,008.009e ekaikam anuraktaü ca cakravàkasamaü vibho 06,008.009f*0037_01 mçtyu÷ ca samakàlaü ca tayor mithunayugmayoþ 06,008.010a niràmayà vãta÷okà nityaü muditamànasàþ 06,008.010c da÷a varùasahasràõi da÷a varùa÷atàni ca 06,008.010e jãvanti te mahàràja na cànyonyaü jahaty uta 06,008.011a bhàruõóà nàma ÷akunàs tãkùõatuõóà mahàbalàþ 06,008.011c te nirharanti hi mçtàn darãùu prakùipanti ca 06,008.012a uttaràþ kuravo ràjan vyàkhyàtàs te samàsataþ 06,008.012c meroþ pàr÷vam ahaü pårvaü vakùyàmy atha yathàtatham 06,008.012d*0038_01 bhadrà÷vaü nàma varùaü tu puro vai gandhamàdanàt 06,008.013a tasya pårvàbhiùekas tu bhadrà÷vasya vi÷àü pate 06,008.013c bhadrasàlavanaü yatra kàlàmra÷ ca mahàdrumaþ 06,008.014a kàlàmra÷ ca mahàràja nityapuùpaphalaþ ÷ubhaþ 06,008.014c dvãpa÷ ca yojanotsedhaþ siddhacàraõasevitaþ 06,008.015a tatra te puruùàþ ÷vetàs tejoyuktà mahàbalàþ 06,008.015c striyaþ kumudavarõà÷ ca sundaryaþ priyadar÷anàþ 06,008.016a candraprabhà÷ candravarõàþ pårõacandranibhànanàþ 06,008.016c candra÷ãtalagàtrya÷ ca nçttagãtavi÷àradàþ 06,008.017a da÷a varùasahasràõi tatràyur bharatarùabha 06,008.017c kàlàmrarasapãtàs te nityaü saüsthitayauvanàþ 06,008.018a dakùiõena tu nãlasya niùadhasyottareõa tu 06,008.018c sudar÷ano nàma mahठjambåvçkùaþ sanàtanaþ 06,008.019a sarvakàmaphalaþ puõyaþ siddhacàraõasevitaþ 06,008.019c tasya nàmnà samàkhyàto jambådvãpaþ sanàtanaþ 06,008.020a yojanànàü sahasraü ca ÷ataü ca bharatarùabha 06,008.020c utsedho vçkùaràjasya divaspçï manuje÷vara 06,008.021a aratnãnàü sahasraü ca ÷atàni da÷a pa¤ca ca 06,008.021c pariõàhas tu vçkùasya phalànàü rasabhedinàm 06,008.022a patamànàni tàny urvyàü kurvanti vipulaü svanam 06,008.022c mu¤canti ca rasaü ràjaüs tasmin rajatasaünibham 06,008.023a tasyà jambvàþ phalaraso nadã bhåtvà janàdhipa 06,008.023c meruü pradakùiõaü kçtvà saüprayàty uttaràn kurån 06,008.024a pibanti tad rasaü hçùñà janà nityaü janàdhipa 06,008.024c tasmin phalarase pãte na jarà bàdhate ca tàn 06,008.025a tatra jàmbånadaü nàma kanakaü devabhåùaõam 06,008.025b*0039_01 indragopakasaükà÷aü jàyate bhàsvaraü tu tat 06,008.025c taruõàdityavarõà÷ ca jàyante tatra mànavàþ 06,008.026a tathà màlyavataþ ÷çïge dãpyate tatra havyavàñ 06,008.026c nàmnà saüvartako nàma kàlàgnir bharatarùabha 06,008.027a tathà màlyavataþ ÷çïge pårve pårvàntagaõóikà 06,008.027c yojanànàü sahasràõi pa¤cà÷an màlyavàn sthitaþ 06,008.028a mahàrajatasaükà÷à jàyante tatra mànavàþ 06,008.028c brahmalokàc cyutàþ sarve sarve ca brahmavàdinaþ 06,008.029a tapas tu tapyamànàs te bhavanti hy årdhvaretasaþ 06,008.029c rakùaõàrthaü tu bhåtànàü pravi÷anti divàkaram 06,008.030a ùaùñis tàni sahasràõi ùaùñir eva ÷atàni ca 06,008.030c aruõasyàgrato yànti parivàrya divàkaram 06,008.031a ùaùñiü varùasahasràõi ùaùñim eva ÷atàni ca 06,008.031c àdityatàpataptàs te vi÷anti ÷a÷imaõóalam 06,009.001 dhçtaràùñra uvàca 06,009.001a varùàõàü caiva nàmàni parvatànàü ca saüjaya 06,009.001c àcakùva me yathàtattvaü ye ca parvatavàsinaþ 06,009.002 saüjaya uvàca 06,009.002a dakùiõena tu ÷vetasya nãlasyaivottareõa tu 06,009.002c varùaü ramaõakaü nàma jàyante tatra mànavàþ 06,009.003a ÷uklàbhijanasaüpannàþ sarve supriyadar÷anàþ 06,009.003c ratipradhànà÷ ca tathà jàyante tatra mànavàþ 06,009.004a da÷a varùasahasràõi ÷atàni da÷a pa¤ca ca 06,009.004c jãvanti te mahàràja nityaü muditamànasàþ 06,009.005a dakùiõe ÷çïgiõa÷ caiva ÷vetasyàthottareõa ca 06,009.005c varùaü hairaõvataü nàma yatra hairaõvatã nadã 06,009.005d*0040_01 yatra càyaü mahàràja pakùiràñ patagottamaþ 06,009.006a yakùànugà mahàràja dhaninaþ priyadar÷anàþ 06,009.006c mahàbalàs tatra sadà ràjan muditamànasàþ 06,009.006d*0041_01 yakùaþ so 'pi mahàràja yakùaràjànugauta[? -gotta]maþ 06,009.007a ekàda÷a sahasràõi varùàõàü te janàdhipa 06,009.007c àyuùpramàõaü jãvanti ÷atàni da÷a pa¤ca ca 06,009.008a ÷çïgàõi vai ÷çïgavatas trãõy eva manujàdhipa 06,009.008c ekaü maõimayaü tatra tathaikaü raukmam adbhutam 06,009.009a sarvaratnamayaü caikaü bhavanair upa÷obhitam 06,009.009c tatra svayaüprabhà devã nityaü vasati ÷àõóilã 06,009.010a uttareõa tu ÷çïgasya samudrànte janàdhipa 06,009.010c varùam airàvataü nàma tasmàc chçïgavataþ param 06,009.011a na tatra såryas tapati na te jãryanti mànavàþ 06,009.011c candramà÷ ca sanakùatro jyotir bhåta ivàvçtaþ 06,009.012a padmaprabhàþ padmavarõàþ padmapatranibhekùaõàþ 06,009.012c padmapatrasugandhà÷ ca jàyante tatra mànavàþ 06,009.013a aniùpandàþ sugandhà÷ ca niràhàrà jitendriyàþ 06,009.013c devalokacyutàþ sarve tathà virajaso nçpa 06,009.014a trayoda÷a sahasràõi varùàõàü te janàdhipa 06,009.014c àyuùpramàõaü jãvanti narà bharatasattama 06,009.015a kùãrodasya samudrasya tathaivottarataþ prabhuþ 06,009.015c harir vasati vaikuõñhaþ ÷akañe kanakàtmake 06,009.016a aùñacakraü hi tad yànaü bhåtayuktaü manojavam 06,009.016c agnivarõaü mahàvegaü jàmbånadapariùkçtam 06,009.017a sa prabhuþ sarvabhåtànàü vibhu÷ ca bharatarùabha 06,009.017c saükùepo vistara÷ caiva kartà kàrayità ca saþ 06,009.018a pçthivy àpas tathàkà÷aü vàyus teja÷ ca pàrthiva 06,009.018c sa yaj¤aþ sarvabhåtànàm àsyaü tasya hutà÷anaþ 06,009.018d*0042_01 sthitaþ sthànasahasreùu vyàpya vai sa caràcaram 06,009.019 vai÷aüpàyana uvàca 06,009.019a evam uktaþ saüjayena dhçtaràùñro mahàmanàþ 06,009.019c dhyànam anvagamad ràjà putràn prati janàdhipa 06,009.020a sa vicintya mahàràja punar evàbravãd vacaþ 06,009.020c asaü÷ayaü såtaputra kàlaþ saükùipate jagat 06,009.020e sçjate ca punaþ sarvaü neha vidyati ÷à÷vatam 06,009.021a naro nàràyaõa÷ caiva sarvaj¤aþ sarvabhåtabhçt 06,009.021c devà vaikuõñha ity àhur vedà viùõur iti prabhum 06,010.001 dhçtaràùñra uvàca 06,010.001a yad idaü bhàrataü varùaü yatredaü mårchitaü balam 06,010.001c yatràtimàtraü lubdho 'yaü putro duryodhano mama 06,010.002a yatra gçddhàþ pàõóusutà yatra me sajjate manaþ 06,010.002c etan me tattvam àcakùva ku÷alo hy asi saüjaya 06,010.003 saüjaya uvàca 06,010.003a na tatra pàõóavà gçddhàþ ÷çõu ràjan vaco mama 06,010.003c gçddho duryodhanas tatra ÷akuni÷ càpi saubalaþ 06,010.004a apare kùatriyà÷ càpi nànàjanapade÷varàþ 06,010.004c ye gçddhà bhàrate varùe na mçùyanti parasparam 06,010.005a atra te varõayiùyàmi varùaü bhàrata bhàratam 06,010.005c priyam indrasya devasya manor vaivasvatasya ca 06,010.006a pçtho÷ ca ràjan vainyasya tathekùvàkor mahàtmanaþ 06,010.006c yayàter ambarãùasya màndhàtur nahuùasya ca 06,010.007a tathaiva mucukundasya ÷iber au÷ãnarasya ca 06,010.007c çùabhasya tathailasya nçgasya nçpates tathà 06,010.007d*0043_01 ku÷ikasya ca durdharùa gàdhe÷ caiva mahàtmanaþ 06,010.007d*0043_02 somakasya ca durdharùa dilãpasya tathaiva ca 06,010.008a anyeùàü ca mahàràja kùatriyàõàü balãyasàm 06,010.008c sarveùàm eva ràjendra priyaü bhàrata bhàratam 06,010.009a tat te varùaü pravakùyàmi yathà÷rutam ariüdama 06,010.009c ÷çõu me gadato ràjan yan màü tvaü paripçcchasi 06,010.010a mahendro malayaþ sahyaþ ÷uktimàn çkùavàn api 06,010.010c vindhya÷ ca pàriyàtra÷ ca saptaite kulaparvatàþ 06,010.011a teùàü sahasra÷o ràjan parvatàs tu samãpataþ 06,010.011c abhij¤àtàþ sàravanto vipulà÷ citrasànavaþ 06,010.012a anye tato 'parij¤àtà hrasvà hrasvopajãvinaþ 06,010.012c àryà mlecchà÷ ca kauravya tair mi÷ràþ puruùà vibho 06,010.013a nadãþ pibanti bahulà gaïgàü sindhuü sarasvatãm 06,010.013c godàvarãü narmadàü ca bàhudàü ca mahànadãm 06,010.014a ÷atadruü candrabhàgàü ca yamunàü ca mahànadãm 06,010.014c dçùadvatãü vipà÷àü ca vipàpàü sthålavàlukàm 06,010.015a nadãü vetravatãü caiva kçùõaveõàü ca nimnagàm 06,010.015c iràvatãü vitastàü ca payoùõãü devikàm api 06,010.016a vedasmçtiü vetasinãü tridivàm iùkumàlinãm 06,010.016c karãùiõãü citravahàü citrasenàü ca nimnagàm 06,010.017a gomatãü dhåtapàpàü ca vandanàü ca mahànadãm 06,010.017c kau÷ikãü tridivàü kçtyàü vicitràü lohatàriõãm 06,010.018a rathasthàü ÷atakumbhàü ca sarayåü ca nare÷vara 06,010.018c carmaõvatãü vetravatãü hastisomàü di÷aü tathà 06,010.019a ÷atàvarãü payoùõãü ca paràü bhaimarathãü tathà 06,010.019c kàverãü culukàü càpi vàpãü ÷atabalàm api 06,010.020a nicãràü mahitàü càpi suprayogàü naràdhipa 06,010.020c pavitràü kuõóalàü sindhuü vàjinãü puramàlinãm 06,010.021a pårvàbhiràmàü vãràü ca bhãmàm oghavatãü tathà 06,010.021c palà÷inãü pàpaharàü mahendràü pippalàvatãm 06,010.022a pàriùeõàm asiknãü ca saralàü bhàramardinãm 06,010.022c puruhãü pravaràü menàü moghàü ghçtavatãü tathà 06,010.023a dhåmatyàm atikçùõàü ca såcãü chàvãü ca kaurava 06,010.023c sadànãràm adhçùyàü ca ku÷adhàràü mahànadãm 06,010.024a ÷a÷ikàntàü ÷ivàü caiva tathà vãravatãm api 06,010.024c vàstuü suvàstuü gaurãü ca kampanàü sahiraõvatãm 06,010.025a hiraõvatãü citravatãü citrasenàü ca nimnagàm 06,010.025c rathacitràü jyotirathàü vi÷vàmitràü kapi¤jalàm 06,010.026a upendràü bahulàü caiva kucaràm ambuvàhinãm 06,010.026c vainandãü pi¤jalàü veõõàü tuïgaveõàü mahànadãm 06,010.027a vidi÷àü kçùõaveõõàü ca tàmràü ca kapilàm api 06,010.027c ÷aluü suvàmàü vedà÷vàü harisràvàü mahàpagàm 06,010.028a ÷ãghràü ca picchilàü caiva bhàradvàjãü ca nimnagàm 06,010.028c kau÷ikãü nimnagàü ÷oõàü bàhudàm atha candanàm 06,010.029a durgàm antaþ÷ilàü caiva brahmamedhyàü bçhadvatãm 06,010.029c carakùàü mahirohãü ca tathà jambunadãm api 06,010.030a sunasàü tamasàü dàsãü trasàm anyàü varàõasãm 06,010.030c loloddhçtakaràü caiva pårõà÷àü ca mahànadãm 06,010.031a mànavãü vçùabhàü caiva mahànadyo janàdhipa 06,010.031c sadàniràmayàü vçtyàü mandagàü mandavàhinãm 06,010.031d*0044_01 brahmamedhyàü bçhadvatãm 06,010.031d*0044_02 età÷ cànyà÷ ca bahudhà 06,010.032a brahmàõãü ca mahàgaurãü durgàm api ca bhàrata 06,010.032c citropalàü citrabarhàü ma¤juü makaravàhinãm 06,010.033a mandàkinãü vaitaraõãü kokàü caiva mahànadãm 06,010.033c ÷uktimatãm araõyàü ca puùpaveõyutpalàvatãm 06,010.034a lohityàü karatoyàü ca tathaiva vçùabhaïginãm 06,010.034c kumàrãm çùikulyàü ca brahmakulyàü ca bhàrata 06,010.035a sarasvatãþ supuõyà÷ ca sarvà gaïgà÷ ca màriùa 06,010.035b*0045_01 brahmàõãü ca mahàgaurãü suva÷yàm api bhàrata 06,010.035b*0046_01 mànavãü vçùabhàü caiva mahànadyo janàdhipa 06,010.035c vi÷vasya màtaraþ sarvàþ sarvà÷ caiva mahàbalàþ 06,010.036a tathà nadyas tv aprakà÷àþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,010.036c ity etàþ sarito ràjan samàkhyàtà yathàsmçti 06,010.037a ata årdhvaü janapadàn nibodha gadato mama 06,010.037c tatreme kurupà¤càlàþ ÷àlvamàdreyajàïgalàþ 06,010.037d*0047_01 videhà màgadhàþ siühà mahadàyatayas tathà 06,010.038a ÷årasenàþ kaliïgà÷ ca bodhà maukàs tathaiva ca 06,010.038c matsyàþ sukuñyaþ saubalyàþ kuntalàþ kà÷iko÷alàþ 06,010.039a cedivatsàþ karåùà÷ ca bhojàþ sindhupulindakàþ 06,010.039c uttamaujà da÷àrõà÷ ca mekalà÷ cotkalaiþ saha 06,010.040a pà¤càlàþ kau÷ijà÷ caiva ekapçùñhà yugaüdharàþ 06,010.040c saudhà madrà bhujiïgà÷ ca kà÷ayo 'parakà÷ayaþ 06,010.041a jañharàþ kukku÷à÷ caiva sudà÷àrõà÷ ca bhàrata 06,010.041c kuntayo 'vantaya÷ caiva tathaivàparakuntayaþ 06,010.042a govindà mandakàþ ùaõóà vidarbhànåpavàsikàþ 06,010.042c a÷makàþ pàüsuràùñrà÷ ca goparàùñràþ panãtakàþ 06,010.043a àdiràùñràþ sukuññà÷ ca baliràùñraü ca kevalam 06,010.043c vànaràsyàþ pravàhà÷ ca vakrà vakrabhayàþ ÷akàþ 06,010.044a videhakà màgadhà÷ ca suhmà÷ ca vijayàs tathà 06,010.044c aïgà vaïgàþ kaliïgà÷ ca yakçllomàna eva ca 06,010.045a mallàþ sudeùõàþ pràhåtàs tathà màhiùakàrùikàþ 06,010.045c vàhãkà vàñadhànà÷ ca àbhãràþ kàlatoyakàþ 06,010.046a aparandhrà÷ ca ÷ådrà÷ ca pahlavà÷ carmakhaõóikàþ 06,010.046c añavã÷abarà÷ caiva marubhaumà÷ ca màriùa 06,010.047a upàvç÷cànupàvç÷casuràùñràþ kekayàs tathà 06,010.047c kuññàparàntà dvaidheyàþ kàkùàþ sàmudraniùkuñàþ 06,010.047d*0048_01 kañyà÷ ca pàtavaibodhà yàkàþ sàmudraniùkadàþ 06,010.048a andhrà÷ ca bahavo ràjann antargiryàs tathaiva ca 06,010.048c bahirgiryàïgamaladà màgadhà mànavarjakàþ 06,010.048d*0049_01 antargiryàs tathà caiva bahirgiryàs tathaiva ca 06,010.049a mahyuttaràþ pràvçùeyà bhàrgavà÷ ca janàdhipa 06,010.049c puõórà bhàrgàþ kiràtà÷ ca sudoùõàþ pramudàs tathà 06,010.050a ÷akà niùàdà niùadhàs tathaivànartanairçtàþ 06,010.050c dugålàþ pratimatsyà÷ ca ku÷alàþ kunañàs tathà 06,010.051a tãragràhàs taratoyà ràjikà rasyakàgaõàþ 06,010.051c tilakàþ pàrasãkà÷ ca madhumantaþ prakutsakàþ 06,010.052a kà÷mãràþ sindhusauvãrà gàndhàrà dar÷akàs tathà 06,010.052c abhãsàrà kulåtà÷ ca ÷aivalà bàhlikàs tathà 06,010.053a darvãkàþ sakacà darvà vàtajàmarathoragàþ 06,010.053c bahuvàdyà÷ ca kauravya sudàmànaþ sumallikàþ 06,010.054a vadhràþ karãùakà÷ càpi kulindopatyakàs tathà 06,010.054c vanàyavo da÷àpàr÷và romàõaþ ku÷abindavaþ 06,010.055a kacchà gopàlakacchà÷ ca làïgalàþ paravallakàþ 06,010.055c kiràtà barbaràþ siddhà videhàs tàmraliïgakàþ 06,010.056a oùñràþ puõóràþ sasairandhràþ pàrvatãyà÷ ca màriùa 06,010.056c athàpare janapadà dakùiõà bharatarùabha 06,010.057a dravióàþ keralàþ pràcyà bhåùikà vanavàsinaþ 06,010.057c unnatyakà màhiùakà vikalpà måùakàs tathà 06,010.058a karõikàþ kuntikà÷ caiva saudbhidà nalakàlakàþ 06,010.058c kaukuññakàs tathà colàþ koïkaõà màlavàõakàþ 06,010.059a samaïgàþ kopanà÷ caiva kukuràïgadamàriùàþ 06,010.059c dhvajiny utsavasaüketàs trigartàþ sarvasenayaþ 06,010.060a tryaïgàþ kekarakàþ proùñhàþ parasaücarakàs tathà 06,010.060c tathaiva vindhyapulakàþ pulindàþ kalkalaiþ saha 06,010.061a màlakà mallakà÷ caiva tathaivàparavartakàþ 06,010.061c kulindàþ kulakà÷ caiva karaõñhàþ kurakàs tathà 06,010.062a måùakà stanabàlà÷ ca satiyaþ pattipa¤jakàþ 06,010.062c àdidàyàþ siràlà÷ ca ståbakà stanapàs tathà 06,010.063a hçùãvidarbhàþ kàntãkàs taïgaõàþ parataïgaõàþ 06,010.063c uttarà÷ càpare mlecchà janà bharatasattama 06,010.064a yavanà÷ ca sakàmbojà dàruõà mlecchajàtayaþ 06,010.064c sakùaddruhaþ kuntalà÷ ca håõàþ pàratakaiþ saha 06,010.065a tathaiva maradhà÷ cãnàs tathaiva da÷amàlikàþ 06,010.065c kùatriyopanive÷à÷ ca vai÷ya÷ådrakulàni ca 06,010.066a ÷ådràbhãràtha daradàþ kà÷mãràþ pa÷ubhiþ saha 06,010.066c kha÷ikà÷ ca tukhàrà÷ ca pallavà girigahvaràþ 06,010.067a àtreyàþ sabharadvàjàs tathaiva stanayoùikàþ 06,010.067c aupakà÷ ca kaliïgà÷ ca kiràtànàü ca jàtayaþ 06,010.067d*0050_01 kàraskarà÷ ca vaü÷à÷ ca àndhrà÷ ca dramióàs tathà 06,010.067d*0050_02 colà÷ caiva tathà pàõóyà÷ cerà÷ caiva susiühalàþ 06,010.068a tàmarà haüsamàrgà÷ ca tathaiva karabha¤jakàþ 06,010.068b*0051_01 ete cànye janapadàþ pràcyodãcyàs tathaiva ca 06,010.068c udde÷amàtreõa mayà de÷àþ saükãrtitàþ prabho 06,010.069a yathàguõabalaü càpi trivargasya mahàphalam 06,010.069c duhyed dhenuþ kàmadhuk ca bhåmiþ samyag anuùñhità 06,010.070a tasyàü gçdhyanti ràjànaþ ÷årà dharmàrthakovidàþ 06,010.070c te tyajanty àhave pràõàn rasàgçddhàs tarasvinaþ 06,010.071a devamànuùakàyànàü kàmaü bhåmiþ paràyaõam 06,010.071c anyonyasyàvalumpanti sàrameyà ivàmiùam 06,010.072a ràjàno bharata÷reùñha bhoktukàmà vasuüdharàm 06,010.072c na càpi tçptiþ kàmànàü vidyate ceha kasya cit 06,010.073a tasmàt parigrahe bhåmer yatante kurupàõóavàþ 06,010.073c sàmnà dànena bhedena daõóenaiva ca pàrthiva 06,010.074a pità màtà ca putra÷ ca khaü dyau÷ ca narapuügava 06,010.074c bhåmir bhavati bhåtànàü samyag acchidradar÷inã 06,011.001 dhçtaràùñra uvàca 06,011.001a bhàratasyàsya varùasya tathà haimavatasya ca 06,011.001c pramàõam àyuùaþ såta phalaü càpi ÷ubhà÷ubham 06,011.002a anàgatam atikràntaü vartamànaü ca saüjaya 06,011.002c àcakùva me vistareõa harivarùaü tathaiva ca 06,011.003 saüjaya uvàca 06,011.003a catvàri bhàrate varùe yugàni bharatarùabha 06,011.003c kçtaü tretà dvàparaü ca puùyaü ca kuruvardhana 06,011.004a pårvaü kçtayugaü nàma tatas tretàyugaü vibho 06,011.004c saükùepàd dvàparasyàtha tataþ puùyaü pravartate 06,011.005a catvàri ca sahasràõi varùàõàü kurusattama 06,011.005c àyuþsaükhyà kçtayuge saükhyàtà ràjasattama 06,011.006a tathà trãõi sahasràõi tretàyàü manujàdhipa 06,011.006c dvisahasraü dvàpare tu ÷ate tiùñhati saüprati 06,011.007a na pramàõasthitir hy asti puùye 'smin bharatarùabha 06,011.007c garbhasthà÷ ca mriyante 'tra tathà jàtà mriyanti ca 06,011.008a mahàbalà mahàsattvàþ prajàguõasamanvitàþ 06,011.008b*0052_01 prajàyante ca jàtà÷ ca ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,011.008c ajàyanta kçte ràjan munayaþ sutapodhanàþ 06,011.009a mahotsàhà mahàtmàno dhàrmikàþ satyavàdinaþ 06,011.009c jàtàþ kçtayuge ràjan dhaninaþ priyadar÷anàþ 06,011.010a àyuùmanto mahàvãrà dhanurdharavarà yudhi 06,011.010b*0053_01 varàrhà yudhi jàyante kùatriyàþ ÷årasattamàþ 06,011.010c jàyante kùatriyàþ ÷åràs tretàyàü cakravartinaþ 06,011.011a sarvavarõà mahàràja jàyante dvàpare sati 06,011.011c mahotsàhà mahàvãryàþ parasparavadhaiùiõaþ 06,011.012a tejasàlpena saüyuktàþ krodhanàþ puruùà nçpa 06,011.012c lubdhà÷ cànçtakà÷ caiva puùye jàyanti bhàrata 06,011.013a ãrùyà mànas tathà krodho màyàsåyà tathaiva ca 06,011.013c puùye bhavanti martyànàü ràgo lobha÷ ca bhàrata 06,011.014a saükùepo vartate ràjan dvàpare 'smin naràdhipa 06,011.014c guõottaraü haimavataü harivarùaü tataþ param 06,012.001 dhçtaràùñra uvàca 06,012.001a jambåkhaõóas tvayà prokto yathàvad iha saüjaya 06,012.001c viùkambham asya prabråhi parimàõaü ca tattvataþ 06,012.002a samudrasya pramàõaü ca samyag acchidradar÷ana 06,012.002c ÷àkadvãpaü ca me bråhi ku÷advãpaü ca saüjaya 06,012.003a ÷àlmalaü caiva tattvena krau¤cadvãpaü tathaiva ca 06,012.003c bråhi gàvalgaõe sarvaü ràhoþ somàrkayos tathà 06,012.004 saüjaya uvàca 06,012.004a ràjan subahavo dvãpà yair idaü saütataü jagat 06,012.004c sapta tv ahaü pravakùyàmi candràdityau grahàüs tathà 06,012.005a aùñàda÷a sahasràõi yojanànàü vi÷àü pate 06,012.005c ùañ÷atàni ca pårõàni viùkambho jambuparvataþ 06,012.006a làvaõasya samudrasya viùkambho dviguõaþ smçtaþ 06,012.006c nànàjanapadàkãrõo maõividrumacitritaþ 06,012.007a naikadhàtuvicitrai÷ ca parvatair upa÷obhitaþ 06,012.007c siddhacàraõasaükãrõaþ sàgaraþ parimaõóalaþ 06,012.008a ÷àkadvãpaü ca vakùyàmi yathàvad iha pàrthiva 06,012.008c ÷çõu me tvaü yathànyàyaü bruvataþ kurunandana 06,012.009a jambådvãpapramàõena dviguõaþ sa naràdhipa 06,012.009c viùkambheõa mahàràja sàgaro 'pi vibhàga÷aþ 06,012.009d*0054_01 ÷almali÷ ca ku÷a[þ] krau¤co dviguõo hy uttarottaram 06,012.009d*0054_02 yathàsaükhyaü parivçttaþ suràsarpiþpayodhibhiþ 06,012.009e kùãrodo bharata÷reùñha yena saüparivàritaþ 06,012.010a tatra puõyà janapadà na tatra mriyate janaþ 06,012.010c kuta eva hi durbhikùaü kùamàtejoyutà hi te 06,012.011a ÷àkadvãpasya saükùepo yathàvad bharatarùabha 06,012.011c ukta eùa mahàràja kim anyac chrotum icchasi 06,012.012 dhçtaràùñra uvàca 06,012.012a ÷àkadvãpasya saükùepo yathàvad iha saüjaya 06,012.012c uktas tvayà mahàbhàga vistaraü bråhi tattvataþ 06,012.013 saüjaya uvàca 06,012.013a tathaiva parvatà ràjan saptàtra maõibhåùitàþ 06,012.013c ratnàkaràs tathà nadyas teùàü nàmàni me ÷çõu 06,012.013e atãvaguõavat sarvaü tatra puõyaü janàdhipa 06,012.014a devarùigandharvayutaþ paramo merur ucyate 06,012.014c pràgàyato mahàràja malayo nàma parvataþ 06,012.014e yato meghàþ pravartante prabhavanti ca sarva÷aþ 06,012.015a tataþ pareõa kauravya jaladhàro mahàgiriþ 06,012.015c yatra nityam upàdatte vàsavaþ paramaü jalam 06,012.015e yato varùaü prabhavati varùàkàle jane÷vara 06,012.016a uccair girã raivatako yatra nityaü pratiùñhitaþ 06,012.016c revatã divi nakùatraü pitàmahakçto vidhiþ 06,012.017a uttareõa tu ràjendra ÷yàmo nàma mahàgiriþ 06,012.017b*0055_01 navameghaprabhaþ pràü÷uþ ÷rãmàn ujjvalavigrahaþ 06,012.017c yataþ ÷yàmatvam àpannàþ prajà janapade÷vara 06,012.018 dhçtaràùñra uvàca 06,012.018a sumahàn saü÷ayo me 'dya proktaü saüjaya yat tvayà 06,012.018c prajàþ kathaü såtaputra saüpràptàþ ÷yàmatàm iha 06,012.019 saüjaya uvàca 06,012.019a sarveùv eva mahàpràj¤a dvãpeùu kurunandana 06,012.019c gauraþ kçùõa÷ ca varõau dvau tayor varõàntaraü nçpa 06,012.020a ÷yàmo yasmàt pravçtto vai tat te vakùyàmi bhàrata 06,012.020c àste 'tra bhagavàn kçùõas tat kàntyà ÷yàmatàü gataþ 06,012.021a tataþ paraü kauravendra durga÷ailo mahodayaþ 06,012.021c kesarã kesarayuto yato vàtaþ pravàyati 06,012.022a teùàü yojanaviùkambho dviguõaþ pravibhàga÷aþ 06,012.022c varùàõi teùu kauravya saüproktàni manãùibhiþ 06,012.023a mahàmerur mahàkà÷o jaladaþ kumudottaraþ 06,012.023c jaladhàràt paro ràjan sukumàra iti smçtaþ 06,012.024a raivatasya tu kaumàraþ ÷yàmasya tu maõãcakaþ 06,012.024c kesarasyàtha modàkã pareõa tu mahàpumàn 06,012.025a parivàrya tu kauravya dairghyaü hrasvatvam eva ca 06,012.025c jambådvãpena vikhyàtas tasya madhye mahàdrumaþ 06,012.026a ÷àko nàma mahàràja tasya dvãpasya madhyagaþ 06,012.026c tatra puõyà janapadàþ påjyate tatra ÷aükaraþ 06,012.027a tatra gacchanti siddhà÷ ca càraõà daivatàni ca 06,012.027c dhàrmikà÷ ca prajà ràjaü÷ catvàro 'tãva bhàrata 06,012.028a varõàþ svakarmaniratà na ca steno 'tra dç÷yate 06,012.028c dãrghàyuùo mahàràja jaràmçtyuvivarjitàþ 06,012.029a prajàs tatra vivardhante varùàsv iva samudragàþ 06,012.029c nadyaþ puõyajalàs tatra gaïgà ca bahudhàgatiþ 06,012.030a sukumàrã kumàrã ca sãtà kàverakà tathà 06,012.030c mahànadã ca kauravya tathà maõijalà nadã 06,012.030e ikùuvardhanikà caiva tathà bharatasattama 06,012.031a tataþ pravçttàþ puõyodà nadyaþ kurukulodvaha 06,012.031c sahasràõàü ÷atàny eva yato varùati vàsavaþ 06,012.032a na tàsàü nàmadheyàni parimàõaü tathaiva ca 06,012.032c ÷akyate parisaükhyàtuü puõyàs tà hi saridvaràþ 06,012.033a tatra puõyà janapadà÷ catvàro lokasaümatàþ 06,012.033c magà÷ ca ma÷akà÷ caiva mànasà mandagàs tathà 06,012.034a magà bràhmaõabhåyiùñhàþ svakarmaniratà nçpa 06,012.034c ma÷akeùu tu ràjanyà dhàrmikàþ sarvakàmadàþ 06,012.035a mànaseùu mahàràja vai÷yàþ karmopajãvinaþ 06,012.035c sarvakàmasamàyuktàþ ÷årà dharmàrthani÷citàþ 06,012.035e ÷ådràs tu mandage nityaü puruùà dharma÷ãlinaþ 06,012.036a na tatra ràjà ràjendra na daõóo na ca daõóikàþ 06,012.036c svadharmeõaiva dharmaü ca te rakùanti parasparam 06,012.037a etàvad eva ÷akyaü tu tasmin dvãpe prabhàùitum 06,012.037c etàvad eva ÷rotavyaü ÷àkadvãpe mahaujasi 06,013.001 saüjaya uvàca 06,013.001a uttareùu tu kauravya dvãpeùu ÷råyate kathà 06,013.001c yathà÷rutaü mahàràja bruvatas tan nibodha me 06,013.001d*0056_01 dugdhodakasamudro 'nyaþ punar ikùurasodakaþ 06,013.002a ghçtatoyaþ samudro 'tra dadhimaõóodako 'paraþ 06,013.002c surodaþ sàgara÷ caiva tathànyo gharmasàgaraþ 06,013.002d*0057_01 ikùåda÷ ca suroda÷ ca sarpiþkùãrodadhis tadà 06,013.002d*0057_02 dadhimaõóodadhi÷ cànyaþ ÷uddhodadhir atho mahàn 06,013.003a paraspareõa dviguõàþ sarve dvãpà naràdhipa 06,013.003c sarvata÷ ca mahàràja parvataiþ parivàritàþ 06,013.004a gauras tu madhyame dvãpe girir mànaþ÷ilo mahàn 06,013.004c parvataþ pa÷cimaþ kçùõo nàràyaõanibho nçpa 06,013.005a tatra ratnàni divyàni svayaü rakùati ke÷avaþ 06,013.005c prajàpatim upàsãnaþ prajànàü vidadhe sukham 06,013.006a ku÷advãpe ku÷astambo madhye janapadasya ha 06,013.006b*0058_01 saüpåjyate hi plakùa÷ ca svadã[?dvã]pakhyàtikçd yathà 06,013.006c saüpåjyate ÷almali÷ ca dvãpe ÷àlmalike nçpa 06,013.007a krau¤cadvãpe mahàkrau¤co girã ratnacayàkaraþ 06,013.007c saüpåjyate mahàràja càturvarõyena nityadà 06,013.008a gomandaþ parvato ràjan sumahàn sarvadhàtumàn 06,013.008c yatra nityaü nivasati ÷rãmàn kamalalocanaþ 06,013.008e mokùibhiþ saüstuto nityaü prabhur nàràyaõo hariþ 06,013.009a ku÷advãpe tu ràjendra parvato vidrumai÷ citaþ 06,013.009c sudhàmà nàma durdharùo dvitãyo hemaparvataþ 06,013.010a dyutimàn nàma kauravya tçtãyaþ kumudo giriþ 06,013.010c caturthaþ puùpavàn nàma pa¤camas tu ku÷e÷ayaþ 06,013.011a ùaùñho harigirir nàma ùaó ete parvatottamàþ 06,013.011c teùàm antaraviùkambho dviguõaþ pravibhàga÷aþ 06,013.012a audbhidaü prathamaü varùaü dvitãyaü veõumaõóalam 06,013.012c tçtãyaü vai rathàkàraü caturthaü pàlanaü smçtam 06,013.013a dhçtimat pa¤camaü varùaü ùaùñhaü varùaü prabhàkaram 06,013.013c saptamaü kàpilaü varùaü saptaite varùapu¤jakàþ 06,013.014a eteùu devagandharvàþ prajà÷ ca jagatã÷vara 06,013.014c viharanti ramante ca na teùu mriyate janaþ 06,013.015a na teùu dasyavaþ santi mlecchajàtyo 'pi và nçpa 06,013.015c gaurapràyo janaþ sarvaþ sukumàra÷ ca pàrthiva 06,013.016a ava÷iùñeùu varùeùu vakùyàmi manuje÷vara 06,013.016c yathà÷rutaü mahàràja tad avyagramanàþ ÷çõu 06,013.017a krau¤cadvãpe mahàràja krau¤co nàma mahàgiriþ 06,013.017c krau¤càt paro vàmanako vàmanàd andhakàrakaþ 06,013.018a andhakàràt paro ràjan mainàkaþ parvatottamaþ 06,013.018c mainàkàt parato ràjan govindo girir uttamaþ 06,013.019a govindàt tu paro ràjan nibióo nàma parvataþ 06,013.019c paras tu dviguõas teùàü viùkambho vaü÷avardhana 06,013.020a de÷àüs tatra pravakùyàmi tan me nigadataþ ÷çõu 06,013.020c krau¤casya ku÷alo de÷o vàmanasya manonugaþ 06,013.021a manonugàt para÷ coùõo de÷aþ kurukulodvaha 06,013.021c uùõàt paraþ pràvarakaþ pràvaràd andhakàrakaþ 06,013.022a andhakàrakade÷àt tu munide÷aþ paraþ smçtaþ 06,013.022c munide÷àt para÷ caiva procyate dundubhisvanaþ 06,013.023a siddhacàraõasaükãrõo gaurapràyo janàdhipa 06,013.023c ete de÷à mahàràja devagandharvasevitàþ 06,013.024a puùkare puùkaro nàma parvato maõiratnamàn 06,013.024c tatra nityaü nivasati svayaü devaþ prajàpatiþ 06,013.025a taü paryupàsate nityaü devàþ sarve maharùibhiþ 06,013.025c vàgbhir manonukålàbhiþ påjayanto janàdhipa 06,013.026a jambådvãpàt pravartante ratnàni vividhàny uta 06,013.026c dvãpeùu teùu sarveùu prajànàü kurunandana 06,013.027a vipràõàü brahmacaryeõa satyena ca damena ca 06,013.027c àrogyàyuþpramàõàbhyàü dviguõaü dviguõaü tataþ 06,013.028a eko janapado ràjan dvãpeùv eteùu bhàrata 06,013.028c uktà janapadà yeùu dharma÷ caikaþ pradç÷yate 06,013.029a ã÷varo daõóam udyamya svayam eva prajàpatiþ 06,013.029c dvãpàn etàn mahàràja rakùaüs tiùñhati nityadà 06,013.030a sa ràjà sa ÷ivo ràjan sa pità sa pitàmahaþ 06,013.030c gopàyati nara÷reùñha prajàþ sajaóapaõóitàþ 06,013.031a bhojanaü càtra kauravya prajàþ svayam upasthitam 06,013.031c siddham eva mahàràja bhu¤jate tatra nityadà 06,013.032a tataþ paraü samà nàma dç÷yate lokasaüsthitiþ 06,013.032c catura÷rà mahàràja trayas triü÷at tu maõóalam 06,013.033a tatra tiùñhanti kauravya catvàro lokasaümatàþ 06,013.033c diggajà bharata÷reùñha vàmanairàvatàdayaþ 06,013.033e supratãkas tathà ràjan prabhinnakarañàmukhaþ 06,013.034a tasyàhaü parimàõaü tu na saükhyàtum ihotsahe 06,013.034c asaükhyàtaþ sa nityaü hi tiryag årdhvam adhas tathà 06,013.035a tatra vai vàyavo vànti digbhyaþ sarvàbhya eva ca 06,013.035c asaübàdhà mahàràja tàn nigçhõanti te gajàþ 06,013.036a puùkaraiþ padmasaükà÷air varùmavadbhir mahàprabhaiþ 06,013.036c te ÷anaiþ punar evà÷u vàyån mu¤canti nitya÷aþ 06,013.037a ÷vasadbhir mucyamànàs tu diggajair iha màrutàþ 06,013.037c àgacchanti mahàràja tatas tiùñhanti vai prajàþ 06,013.038 dhçtaràùñra uvàca 06,013.038a paro vai vistaro 'tyarthaü tvayà saüjaya kãrtitaþ 06,013.038c dar÷itaü dvãpasaüsthànam uttaraü bråhi saüjaya 06,013.039 saüjaya uvàca 06,013.039a uktà dvãpà mahàràja grahàn me ÷çõu tattvataþ 06,013.039c svarbhànuþ kaurava÷reùñha yàvad eùa prabhàvataþ 06,013.040a parimaõóalo mahàràja svarbhànuþ ÷råyate grahaþ 06,013.040c yojanànàü sahasràõi viùkambho dvàda÷àsya vai 06,013.041a pariõàhena ùañtriü÷ad vipulatvena cànagha 06,013.041c ùaùñim àhuþ ÷atàny asya budhàþ pauràõikàs tathà 06,013.042a candramàs tu sahasràõi ràjann ekàda÷a smçtaþ 06,013.042c viùkambheõa kuru÷reùñha trayastriü÷at tu maõóalam 06,013.042e ekonaùaùñir vaipulyàc chãtara÷mer mahàtmanaþ 06,013.043a såryas tv aùñau sahasràõi dve cànye kurunandana 06,013.043c viùkambheõa tato ràjan maõóalaü triü÷ataü samam 06,013.044a aùñapa¤cà÷ataü ràjan vipulatvena cànagha 06,013.044c ÷råyate paramodàraþ pataügo 'sau vibhàvasuþ 06,013.044e etat pramàõam arkasya nirdiùñam iha bhàrata 06,013.045a sa ràhu÷ chàdayaty etau yathàkàlaü mahattayà 06,013.045c candràdityau mahàràja saükùepo 'yam udàhçtaþ 06,013.046a ity etat te mahàràja pçcchataþ ÷àstracakùuùà 06,013.046c sarvam uktaü yathàtattvaü tasmàc chamam avàpnuhi 06,013.047a yathàdçùñaü mayà proktaü saniryàõam idaü jagat 06,013.047c tasmàd à÷vasa kauravya putraü duryodhanaü prati 06,013.048a ÷rutvedaü bharata÷reùñha bhåmiparva manonugam 06,013.048c ÷rãmàn bhavati ràjanyaþ siddhàrthaþ sàdhusaümataþ 06,013.048e àyur balaü ca vãryaü ca tasya teja÷ ca vardhate 06,013.049a yaþ ÷çõoti mahãpàla parvaõãdaü yatavrataþ 06,013.049c prãyante pitaras tasya tathaiva ca pitàmahàþ 06,013.050a idaü tu bhàrataü varùaü yatra vartàmahe vayam 06,013.050c pårvaü pravartate puõyaü tat sarvaü ÷rutavàn asi 06,014.001 vai÷aüpàyana uvàca 06,014.001*0059_01 vacanàd dhçtaràùñrasya kurukùetraü jagàma ha 06,014.001*0059_02 vyàsasya varadànena tvaramàõas tu saüjayaþ 06,014.001*0059_03 dçùñvà tu samare ràjan kùaõenaiva samàgataþ 06,014.001a atha gàvalgaõir dhãmàn samaràd etya saüjayaþ 06,014.001c pratyakùadar÷ã sarvasya bhåtabhavyabhaviùyavit 06,014.002a dhyàyate dhçtaràùñràya sahasopetya duþkhitaþ 06,014.002c àcaùña nihataü bhãùmaü bharatànàm amadhyamam 06,014.003a saüjayo 'haü mahàràja namas te bharatarùabha 06,014.003c hato bhãùmaþ ÷àütanavo bharatànàü pitàmahaþ 06,014.004a kakudaü sarvayodhànàü dhàma sarvadhanuùmatàm 06,014.004c ÷aratalpagataþ so 'dya ÷ete kurupitàmahaþ 06,014.005a yasya vãryaü samà÷ritya dyåtaü putras tavàkarot 06,014.005c sa ÷ete nihato ràjan saükhye bhãùmaþ ÷ikhaõóinà 06,014.006a yaþ sarvàn pçthivãpàlàn samavetàn mahàmçdhe 06,014.006c jigàyaikarathenaiva kà÷ipuryàü mahàrathaþ 06,014.007a jàmadagnyaü raõe ràmam àyodhya vasusaübhavaþ 06,014.007c na hato jàmadagnyena sa hato 'dya ÷ikhaõóinà 06,014.008a mahendrasadç÷aþ ÷aurye sthairye ca himavàn iva 06,014.008c samudra iva gàmbhãrye sahiùõutve dharàsamaþ 06,014.009a ÷aradaüùñro dhanurvaktraþ khaógajihvo duràsadaþ 06,014.009c narasiühaþ pità te 'dya pà¤càlyena nipàtitaþ 06,014.010a pàõóavànàü mahat sainyaü yaü dçùñvodyantam àhave 06,014.010c pravepata bhayodvignaü siühaü dçùñveva gogaõaþ 06,014.011a parirakùya sa senàü te da÷aràtram anãkahà 06,014.011c jagàmàstam ivàdityaþ kçtvà karma suduùkaram 06,014.012a yaþ sa ÷akra ivàkùobhyo varùan bàõàn sahasra÷aþ 06,014.012c jaghàna yudhi yodhànàm arbudaü da÷abhir dinaiþ 06,014.013a sa ÷ete niùñanan bhåmau vàtarugõa iva drumaþ 06,014.013c tava durmantrite ràjan yathà nàrhaþ sa bhàrata 06,015.001 dhçtaràùñra uvàca 06,015.001a kathaü kuråõàm çùabho hato bhãùmaþ ÷ikhaõóinà 06,015.001c kathaü rathàt sa nyapatat pità me vàsavopamaþ 06,015.002a katham àsaü÷ ca me putrà hãnà bhãùmeõa saüjaya 06,015.002c balinà devakalpena gurvarthe brahmacàriõà 06,015.003a tasmin hate mahàsattve maheùvàse mahàbale 06,015.003c mahàrathe naravyàghre kim u àsãn manas tadà 06,015.004a àrtiþ parà màvi÷ati yataþ ÷aüsasi me hatam 06,015.004c kuråõàm çùabhaü vãram akampyaü puruùarùabham 06,015.005a ke taü yàntam anupreyuþ ke càsyàsan purogamàþ 06,015.005c ke 'tiùñhan ke nyavartanta ke 'bhyavartanta saüjaya 06,015.006a ke ÷årà ratha÷àrdålam acyutaü kùatriyarùabham 06,015.006c rathànãkaü gàhamànaü sahasà pçùñhato 'nvayuþ 06,015.007a yas tamo 'rka ivàpohan parasainyam amitrahà 06,015.007c sahasrara÷mipratimaþ pareùàü bhayam àdadhat 06,015.007e akarod duùkaraü karma raõe kaurava÷àsanàt 06,015.008a grasamànam anãkàni ya enaü paryavàrayan 06,015.008c kçtinaü taü duràdharùaü samyag yàsyantam antike 06,015.008e kathaü ÷àütanavaü yuddhe pàõóavàþ pratyavàrayan 06,015.009a nikçntantam anãkàni ÷aradaüùñraü tarasvinam 06,015.009c càpavyàttànanaü ghoram asijihvaü duràsadam 06,015.010a atyanyàn puruùavyàghràn hrãmantam aparàjitam 06,015.010c pàtayàm àsa kaunteyaþ kathaü tam ajitaü yudhi 06,015.011a ugradhanvànam ugreùuü vartamànaü rathottame 06,015.011c pareùàm uttamàïgàni pracinvantaü ÷iteùubhiþ 06,015.012a pàõóavànàü mahat sainyaü yaü dçùñvodyantam àhave 06,015.012c kàlàgnim iva durdharùaü samaveùñata nitya÷aþ 06,015.013a parikçùya sa senàü me da÷aràtram anãkahà 06,015.013c jagàmàstam ivàdityaþ kçtvà karma suduùkaram 06,015.014a yaþ sa ÷akra ivàkùayyaü varùaü ÷aramayaü sçjan 06,015.014c jaghàna yudhi yodhànàm arbudaü da÷abhir dinaiþ 06,015.015a sa ÷ete niùñanan bhåmau vàtarugõa iva drumaþ 06,015.015c mama durmantritenàsau yathà nàrhaþ sa bhàrataþ 06,015.016a kathaü ÷àütanavaü dçùñvà pàõóavànàm anãkinã 06,015.016c prahartum a÷akat tatra bhãùmaü bhãmaparàkramam 06,015.017a kathaü bhãùmeõa saügràmam akurvan pàõóunandanàþ 06,015.017c kathaü ca nàjayad bhãùmo droõe jãvati saüjaya 06,015.018a kçpe saünihite tatra bharadvàjàtmaje tathà 06,015.018c bhãùmaþ praharatàü ÷reùñhaþ kathaü sa nidhanaü gataþ 06,015.019a kathaü càtirathas tena pà¤càlyena ÷ikhaõóinà 06,015.019c bhãùmo vinihato yuddhe devair api durutsahaþ 06,015.020a yaþ spardhate raõe nityaü jàmadagnyaü mahàbalam 06,015.020c ajitaü jàmadagnyena ÷akratulyaparàkramam 06,015.021a taü hataü samare bhãùmaü mahàrathabalocitam 06,015.021c saüjayàcakùva me vãraü yena ÷arma na vidmahe 06,015.022a màmakàþ ke maheùvàsà nàjahuþ saüjayàcyutam 06,015.022c duryodhanasamàdiùñàþ ke vãràþ paryavàrayan 06,015.023a yac chikhaõóimukhàþ sarve pàõóavà bhãùmam abhyayuþ 06,015.023c kaccin na kuravo bhãtàs tatyajuþ saüjayàcyutam 06,015.024a maurvãghoùastanayitnuþ pçùatkapçùato mahàn 06,015.024c dhanurhvàdamahà÷abdo mahàmegha ivonnataþ 06,015.025a yad abhyavarùat kaunteyàn sapà¤càlàn sasç¤jayàn 06,015.025c nighnan pararathàn vãro dànavàn iva vajrabhçt 06,015.026a iùvastrasàgaraü ghoraü bàõagràhaü duràsadam 06,015.026c kàrmukormiõam akùayyam advãpaü samare 'plavam 06,015.026e gadàsimakaràvartaü hayagràhaü gajàkulam 06,015.026f*0060_01 padàtimatsyakalilaü ÷aïkhadundubhinisvanam 06,015.027a hayàn gajàn padàtàü÷ ca rathàü÷ ca tarasà bahån 06,015.027c nimajjayantaü samare paravãràpahàriõam 06,015.028a vidahyamànaü kopena tejasà ca paraütapam 06,015.028c veleva makaràvàsaü ke vãràþ paryavàrayan 06,015.029a bhãùmo yad akarot karma samare saüjayàrihà 06,015.029c duryodhanahitàrthàya ke tadàsya puro 'bhavan 06,015.030a ke 'rakùan dakùiõaü cakraü bhãùmasyàmitatejasaþ 06,015.030c pçùñhataþ ke paràn vãrà upàsedhan yatavratàþ 06,015.031a ke purastàd avartanta rakùanto bhãùmam antike 06,015.031c ke 'rakùann uttaraü cakraü vãrà vãrasya yudhyataþ 06,015.032a vàme cakre vartamànàþ ke 'ghnan saüjaya sç¤jayàn 06,015.032c sametàgram anãkeùu ke 'bhyarakùan duràsadam 06,015.033a pàr÷vataþ ke 'bhyavartanta gacchanto durgamàü gatim 06,015.033c samåhe ke paràn vãràn pratyayudhyanta saüjaya 06,015.034a rakùyamàõaþ kathaü vãrair gopyamànà÷ ca tena te 06,015.034c durjayànàm anãkàni nàjayaüs tarasà yudhi 06,015.035a sarvaloke÷varasyeva parameùñhiprajàpateþ 06,015.035c kathaü prahartum api te ÷ekuþ saüjaya pàõóavàþ 06,015.036a yasmin dvãpe samà÷ritya yudhyanti kuravaþ paraiþ 06,015.036c taü nimagnaü naravyàghraü bhãùmaü ÷aüsasi saüjaya 06,015.037a yasya vãrye samà÷vasya mama putro bçhadbalaþ 06,015.037c na pàõóavàn agaõayat kathaü sa nihataþ paraiþ 06,015.038a yaþ purà vibudhaiþ sendraiþ sàhàyye yuddhadurmadaþ 06,015.038c kàïkùito dànavàn ghnadbhiþ pità mama mahàvrataþ 06,015.039a yasmi¤ jàte mahàvãrye ÷aütanur loka÷aükare 06,015.039c ÷okaü duþkhaü ca dainyaü ca pràjahàt putralakùmaõi 06,015.040a praj¤à paràyaõaü tajj¤aü saddharmanirataü ÷ucim 06,015.040c vedavedàïgatattvaj¤aü kathaü ÷aüsasi me hatam 06,015.041a sarvàstravinayopetaü dàntaü ÷àntaü manasvinam 06,015.041c hataü ÷àütanavaü ÷rutvà manye ÷eùaü balaü hatam 06,015.042a dharmàd adharmo balavàn saüpràpta iti me matiþ 06,015.042c yatra vçddhaü guruü hatvà ràjyam icchanti pàõóavàþ 06,015.043a jàmadagnyaþ purà ràmaþ sarvàstravid anuttamaþ 06,015.043c ambàrtham udyataþ saükhye bhãùmeõa yudhi nirjitaþ 06,015.044a tam indrasamakarmàõaü kakudaü sarvadhanvinàm 06,015.044c hataü ÷aüsasi bhãùmaü me kiü nu duþkham ataþ param 06,015.045a asakçt kùatriyavràtàþ saükhye yena vinirjitàþ 06,015.045c jàmadagnyas tathà ràmaþ paravãranighàtinà 06,015.045d*0061_01 na hato yo mahàbuddhiþ sa hato 'dya ÷ikhaõóinà 06,015.046a tasmàn nånaü mahàvãryàd bhàrgavàd yuddhadurmadàt 06,015.046c tejovãryabalair bhåyठ÷ikhaõóã drupadàtmajaþ 06,015.047a yaþ ÷åraü kçtinaü yuddhe sarva÷àstravi÷àradam 06,015.047c paramàstravidaü vãraü jaghàna bharatarùabham 06,015.048a ke vãràs tam amitraghnam anvayuþ ÷atrusaüsadi 06,015.048c ÷aüsa me tad yathà vçttaü yuddhaü bhãùmasya pàõóavaiþ 06,015.049a yoùeva hatavãrà me senà putrasya saüjaya 06,015.049c agopam iva codbhràntaü gokulaü tad balaü mama 06,015.050a pauruùaü sarvalokasya paraü yasya mahàhave 06,015.050c paràsikte ca vas tasmin katham àsãn manas tadà 06,015.051a jãvite 'py adya sàmarthyaü kim ivàsmàsu saüjaya 06,015.051c ghàtayitvà mahàvãryaü pitaraü lokadhàrmikam 06,015.052a agàdhe salile magnàü nàvaü dçùñveva pàragàþ 06,015.052c bhãùme hate bhç÷aü duþkhàn manye ÷ocanti putrakàþ 06,015.053a adrisàramayaü nånaü sudçóhaü hçdayaü mama 06,015.053c yac chrutvà puruùavyàghraü hataü bhãùmaü na dãryate 06,015.054a yasminn astraü ca medhà ca nãti÷ ca bharatarùabhe 06,015.054c aprameyàõi durdharùe kathaü sa nihato yudhi 06,015.055a na càstreõa na ÷auryeõa tapasà medhayà na ca 06,015.055c na dhçtyà na punas tyàgàn mçtyoþ ka÷ cid vimucyate 06,015.056a kàlo nånaü mahàvãryaþ sarvalokaduratyayaþ 06,015.056c yatra ÷àütanavaü bhãùmaü hataü ÷aüsasi saüjaya 06,015.057a putra÷okàbhisaütapto mahad duþkham acintayan 06,015.057c à÷aüse 'haü purà tràõaü bhãùmàc chaütanunandanàt 06,015.058a yadàdityam ivàpa÷yat patitaü bhuvi saüjaya 06,015.058c duryodhanaþ ÷àütanavaü kiü tadà pratyapadyata 06,015.059a nàhaü sveùàü pareùàü và buddhyà saüjaya cintayan 06,015.059c ÷eùaü kiü cit prapa÷yàmi pratyanãke mahãkùitàm 06,015.060a dàruõaþ kùatradharmo 'yam çùibhiþ saüpradar÷itaþ 06,015.060c yatra ÷àütanavaü hatvà ràjyam icchanti pàõóavàþ 06,015.061a vayaü và ràjyam icchàmo ghàtayitvà pitàmaham 06,015.061c kùatradharme sthitàþ pàrthà nàparàdhyanti putrakàþ 06,015.062a etad àryeõa kartavyaü kçcchràsv àpatsu saüjaya 06,015.062c paràkramaþ paraü ÷aktyà tac ca tasmin pratiùñhitam 06,015.063a anãkàni vinighnantaü hrãmantam aparàjitam 06,015.063c kathaü ÷àütanavaü tàta pàõóuputrà nyapàtayan 06,015.064a kathaü yuktàny anãkàni kathaü yuddhaü mahàtmabhiþ 06,015.064c kathaü và nihato bhãùmaþ pità saüjaya me paraiþ 06,015.065a duryodhana÷ ca karõa÷ ca ÷akuni÷ càpi saubalaþ 06,015.065c duþ÷àsana÷ ca kitavo hate bhãùme kim abruvan 06,015.066a yac charãrair upastãrõàü naravàraõavàjinàm 06,015.066c ÷ara÷aktigadàkhaógatomaràkùàü bhayàvahàm 06,015.067a pràvi÷an kitavà mandàþ sabhàü yudhi duràsadàm 06,015.067c pràõadyåte pratibhaye ke 'dãvyanta nararùabhàþ 06,015.068a ke 'jayan ke jitàs tatra hçtalakùà nipàtitàþ 06,015.068c anye bhãùmàc chàütanavàt tan mamàcakùva saüjaya 06,015.069a na hi me ÷àntir astãha yudhi devavrataü hatam 06,015.069c pitaraü bhãmakarmàõaü ÷rutvà me duþkham àvi÷at 06,015.070a àrtiü me hçdaye råóhàü mahatãü putrakàritàm 06,015.070c tvaü si¤can sarpiùevàgnim uddãpayasi saüjaya 06,015.071a mahàntaü bhàram udyamya vi÷rutaü sàrvalaukikam 06,015.071b*0062_01 taü vimagnaü naravyàghraü bhãùmaü ÷aüsasi saüjaya 06,015.071c dçùñvà vinihataü bhãùmaü manye ÷ocanti putrakàþ 06,015.072a ÷roùyàmi tàni duþkhàni duryodhanakçtàny aham 06,015.072c tasmàn me sarvam àcakùva yad vçttaü tatra saüjaya 06,015.073a saügràme pçthivã÷ànàü mandasyàbuddhisaübhavam 06,015.073c apanãtaü sunãtaü và tan mamàcakùva saüjaya 06,015.074a yat kçtaü tatra bhãùmeõa saügràme jayam icchatà 06,015.074c tejoyuktaü kçtàstreõa ÷aüsa tac càpy a÷eùataþ 06,015.075a yathà tad abhavad yuddhaü kurupàõóavasenayoþ 06,015.075c krameõa yena yasmiü÷ ca kàle yac ca yathà ca tat 06,015.075d*0063_01 yac ca yasmiü÷ ca kàle ca vçttaü yac ca yathà ca tat 06,016.001 saüjaya uvàca 06,016.001a tvadyukto 'yam anupra÷no mahàràja yathàrhasi 06,016.001c na tu duryodhane doùam imam àsaktum arhasi 06,016.002a ya àtmano du÷caritàd a÷ubhaü pràpnuyàn naraþ 06,016.002c enasà tena nànyaü sa upà÷aïkitum arhati 06,016.003a mahàràja manuùyeùu nindyaü yaþ sarvam àcaret 06,016.003c sa vadhyaþ sarvalokasya ninditàni samàcaran 06,016.004a nikàro nikçtipraj¤aiþ pàõóavais tvatpratãkùayà 06,016.004c anubhåtaþ sahàmàtyaiþ kùàntaü ca suciraü vane 06,016.005a hayànàü ca gajànàü ca ÷åràõàü càmitaujasàm 06,016.005c pratyakùaü yan mayà dçùñaü dçùñaü yogabalena ca 06,016.006a ÷çõu tat pçthivãpàla mà ca ÷oke manaþ kçthàþ 06,016.006c diùñam etat purà nånam evaübhàvi naràdhipa 06,016.007a namaskçtvà pitus te 'haü pàrà÷aryàya dhãmate 06,016.007c yasya prasàdàd divyaü me pràptaü j¤ànam anuttamam 06,016.008a dçùñi÷ càtãndriyà ràjan dåràc chravaõam eva ca 06,016.008c paracittasya vij¤ànam atãtànàgatasya ca 06,016.009a vyutthitotpattivij¤ànam àkà÷e ca gatiþ sadà 06,016.009c ÷astrair asaïgo yuddheùu varadànàn mahàtmanaþ 06,016.010a ÷çõu me vistareõedaü vicitraü paramàdbhutam 06,016.010c bhàratànàü mahad yuddhaü yathàbhål lomaharùaõam 06,016.011a teùv anãkeùu yat teùu vyåóheùu ca vidhànataþ 06,016.011c duryodhano mahàràja duþ÷àsanam athàbravãt 06,016.012a duþ÷àsana rathàs tårõaü yujyantàü bhãùmarakùiõaþ 06,016.012c anãkàni ca sarvàõi ÷ãghraü tvam anucodaya 06,016.013a ayaü mà samanupràpto varùapågàbhicintitaþ 06,016.013c pàõóavànàü sasainyànàü kuråõàü ca samàgamaþ 06,016.014a nàtaþ kàryatamaü manye raõe bhãùmasya rakùaõàt 06,016.014c hanyàd gupto hy asau pàrthàn somakàü÷ ca sasç¤jayàn 06,016.015a abravãc ca vi÷uddhàtmà nàhaü hanyàü ÷ikhaõóinam 06,016.015c ÷råyate strã hy asau pårvaü tasmàd varjyo raõe mama 06,016.016a tasmàd bhãùmo rakùitavyo vi÷eùeõeti me matiþ 06,016.016c ÷ikhaõóino vadhe yattàþ sarve tiùñhantu màmakàþ 06,016.017a tathà pràcyàþ pratãcyà÷ ca dàkùiõàtyottaràpathàþ 06,016.017c sarva÷astràstraku÷alàs te rakùantu pitàmaham 06,016.018a arakùyamàõaü hi vçko hanyàt siühaü mahàbalam 06,016.018c mà siühaü jambukeneva ghàtayàmaþ ÷ikhaõóinà 06,016.019a vàmaü cakraü yudhàmanyur uttamaujà÷ ca dakùiõam 06,016.019c goptàrau phalgunasyaitau phalguno 'pi ÷ikhaõóinaþ 06,016.020a saürakùyamàõaþ pàrthena bhãùmeõa ca vivarjitaþ 06,016.020c yathà na hanyàd gàïgeyaü duþ÷àsana tathà kuru 06,016.021a tato rajanyàü vyuùñàyàü ÷abdaþ samabhavan mahàn 06,016.021c kro÷atàü bhåmipàlànàü yujyatàü yujyatàm iti 06,016.022a ÷aïkhadundubhinirghoùaiþ siühanàdai÷ ca bhàrata 06,016.022c hayaheùita÷abdai÷ ca rathanemisvanais tathà 06,016.023a gajànàü bçühatàü caiva yodhànàü càbhigarjatàm 06,016.023c kùveóitàsphoñitotkruùñais tumulaü sarvato 'bhavat 06,016.024a udatiùñhan mahàràja sarvaü yuktam a÷eùataþ 06,016.024c såryodaye mahat sainyaü kurupàõóavasenayoþ 06,016.024e tava ràjendra putràõàü pàõóavànàü tathaiva ca 06,016.024f*0064_01 duùpradhçùyàõi càstràõi sa÷astrakavacàni ca 06,016.024f*0064_02 tataþ prakà÷e sainyàni samadç÷yanta bhàrata 06,016.024f*0064_03 tvadãyànàü pareùàü ca ÷astravanti mahànti ca 06,016.025a tatra nàgà rathà÷ caiva jàmbånadapariùkçtàþ 06,016.025c vibhràjamànà dç÷yante meghà iva savidyutaþ 06,016.025d*0065_01 saünàhàþ samadç÷yanta sveùv anãkeùv avasthitàþ 06,016.026a rathànãkàny adç÷yanta nagaràõãva bhåri÷aþ 06,016.026c atãva ÷u÷ubhe tatra pità te pårõacandravat 06,016.027a dhanurbhir çùñibhiþ khaógair gadàbhiþ ÷aktitomaraiþ 06,016.027c yodhàþ praharaõaiþ ÷ubhraiþ sveùv anãkeùv avasthitàþ 06,016.028a gajà rathàþ padàtà÷ ca turagà÷ ca vi÷àü pate 06,016.028c vyatiùñhan vàguràkàràþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,016.029a dhvajà bahuvidhàkàrà vyadç÷yanta samucchritàþ 06,016.029c sveùàü caiva pareùàü ca dyutimantaþ sahasra÷aþ 06,016.030a kà¤canà maõicitràïgà jvalanta iva pàvakàþ 06,016.030c arciùmanto vyarocanta dhvajà ràj¤àü sahasra÷aþ 06,016.031a mahendraketavaþ ÷ubhrà mahendrasadaneùv iva 06,016.031c saünaddhàs teùu te vãrà dadç÷ur yuddhakàïkùiõaþ 06,016.032a udyatair àyudhai÷ citràs talabaddhàþ kalàpinaþ 06,016.032c çùabhàkùà manuùyendrà÷ camåmukhagatà babhuþ 06,016.033a ÷akuniþ saubalaþ ÷alyaþ saindhavo 'tha jayadrathaþ 06,016.033c vindànuvindàv àvantyau kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,016.033d*0066_01 bhagadatto mahàvãryaþ kausalya÷ ca bçhadrathaþ 06,016.034a ÷rutàyudha÷ ca kàliïgo jayatsena÷ ca pàrthivaþ 06,016.034c bçhadbala÷ ca kau÷alyaþ kçtavarmà ca sàtvataþ 06,016.035a da÷aite puruùavyàghràþ ÷åràþ parighabàhavaþ 06,016.035c akùauhiõãnàü patayo yajvàno bhåridakùiõàþ 06,016.036a ete cànye ca bahavo duryodhanava÷ànugàþ 06,016.036c ràjàno ràjaputrà÷ ca nãtimanto mahàbalàþ 06,016.037a saünaddhàþ samadç÷yanta sveùv anãkeùv avasthitàþ 06,016.037c baddhakçùõàjinàþ sarve dhvajino mu¤jamàlinaþ 06,016.038a sçùñà duryodhanasyàrthe brahmalokàya dãkùitàþ 06,016.038c samçddhà da÷a vàhinyaþ parigçhya vyavasthitàþ 06,016.039a ekàda÷ã dhàrtaràùñrã kauravàõàü mahàcamåþ 06,016.039c agrataþ sarvasainyànàü yatra ÷àütanavo 'graõãþ 06,016.040a ÷vetoùõãùaü ÷vetahayaü ÷vetavarmàõam acyutam 06,016.040c apa÷yàma mahàràja bhãùmaü candram ivoditam 06,016.041a hematàladhvajaü bhãùmaü ràjate syandane sthitam 06,016.041c ÷vetàbhra iva tãkùõàü÷uü dadç÷uþ kurupàõóavàþ 06,016.042a dçùñvà camåmukhe bhãùmaü samakampanta pàõóavàþ 06,016.042c sç¤jayà÷ ca maheùvàsà dhçùñadyumnapurogamàþ 06,016.043a jçmbhamàõaü mahàsiühaü dçùñvà kùudramçgà yathà 06,016.043c dhçùñadyumnamukhàþ sarve samudvivijire muhuþ 06,016.044a ekàda÷aitàþ ÷rãjuùñà vàhinyas tava bhàrata 06,016.044c pàõóavànàü tathà sapta mahàpuruùapàlitàþ 06,016.045a unmattamakaràvartau mahàgràhasamàkulau 06,016.045c yugànte samupetau dvau dç÷yete sàgaràv iva 06,016.046a naiva nas tàdç÷o ràjan dçùñapårvo na ca ÷rutaþ 06,016.046c anãkànàü sametànàü samavàyas tathàvidhaþ 06,017.000*0067_00 dhçtaràùñraþ 06,017.000*0067_01 ubhayoþ senayos tatra dçùñvà ca kurupàõóavàn 06,017.000*0067_02 animittàny atho bråhi ku÷alo hy asi saüjaya 06,017.001 saüjaya uvàca 06,017.001a yathà sa bhagavàn vyàsaþ kçùõadvaipàyano 'bravãt 06,017.001c tathaiva sahitàþ sarve samàjagmur mahãkùitaþ 06,017.002a maghàviùayagaþ somas tad dinaü pratyapadyata 06,017.002c dãpyamànà÷ ca saüpetur divi sapta mahàgrahàþ 06,017.003a dvidhàbhåta ivàditya udaye pratyadç÷yata 06,017.003c jvalantyà ÷ikhayà bhåyo bhànumàn udito divi 06,017.004a vavà÷ire ca dãptàyàü di÷i gomàyuvàyasàþ 06,017.004c lipsamànàþ ÷arãràõi màüsa÷oõitabhojanàþ 06,017.005a ahany ahani pàrthànàü vçddhaþ kurupitàmahaþ 06,017.005c bharadvàjàtmaja÷ caiva pràtar utthàya saüyatau 06,017.006a jayo 'stu pàõóuputràõàm ity åcatur ariüdamau 06,017.006c yuyudhàte tavàrthàya yathà sa samayaþ kçtaþ 06,017.007a sarvadharmavi÷eùaj¤aþ pità devavratas tava 06,017.007c samànãya mahãpàlàn idaü vacanam abravãt 06,017.008a idaü vaþ kùatriyà dvàraü svargàyàpàvçtaü mahat 06,017.008c gacchadhvaü tena ÷akrasya brahmaõa÷ ca salokatàm 06,017.009a eùa vaþ ÷à÷vataþ panthàþ pårvaiþ pårvatarair gataþ 06,017.009c saübhàvayata càtmànam avyagramanaso yudhi 06,017.010a nàbhàgo hi yayàti÷ ca màndhàtà nahuùo nçgaþ 06,017.010b*0068_01 arjunaþ sagaro vainyo ye cànye kùatriyottamàþ 06,017.010c saüsiddhàþ paramaü sthànaü gatàþ karmabhir ãdç÷aiþ 06,017.011a adharmaþ kùatriyasyaiùa yad vyàdhimaraõaü gçhe 06,017.011c yad àjau nidhanaü yàti so 'sya dharmaþ sanàtanaþ 06,017.012a evam uktà mahãpàlà bhãùmeõa bharatarùabha 06,017.012c niryayuþ svàny anãkàni ÷obhayanto rathottamaiþ 06,017.013a sa tu vaikartanaþ karõaþ sàmàtyaþ saha bandhubhiþ 06,017.013c nyàsitaþ samare ÷astraü bhãùmeõa bharatarùabha 06,017.014a apetakarõàþ putràs te ràjàna÷ caiva tàvakàþ 06,017.014c niryayuþ siühanàdena nàdayanto di÷o da÷a 06,017.015a ÷vetai÷ chatraiþ patàkàbhir dhvajavàraõavàjibhiþ 06,017.015c tàny anãkàny a÷obhanta rathair atha padàtibhiþ 06,017.016a bherãpaõava÷abdai÷ ca pañahànàü ca nisvanaiþ 06,017.016c rathanemininàdai÷ ca babhåvàkulità mahã 06,017.017a kà¤canàïgadakeyåraiþ kàrmukai÷ ca mahàrathàþ 06,017.017c bhràjamànà vyadç÷yanta jaïgamàþ parvatà iva 06,017.018a tàlena mahatà bhãùmaþ pa¤catàreõa ketunà 06,017.018c vimalàdityasaükà÷as tasthau kurucamåpatiþ 06,017.019a ye tvadãyà maheùvàsà ràjàno bharatarùabha 06,017.019b*0069_01 putrà÷ ca tava ràjendra sàrohà sarathà gajaiþ 06,017.019c avartanta yathàde÷aü ràja¤ ÷àütanavasya te 06,017.020a sa tu govàsanaþ ÷aibyaþ sahitaþ sarvaràjabhiþ 06,017.020c yayau màtaïgaràjena ràjàrheõa patàkinà 06,017.020e padmavarõas tv anãkànàü sarveùàm agrataþ sthitaþ 06,017.021a a÷vatthàmà yayau yattaþ siühalàïgålaketanaþ 06,017.021c ÷rutàyu÷ citrasena÷ ca purumitro viviü÷atiþ 06,017.022a ÷alyo bhåri÷ravà÷ caiva vikarõa÷ ca mahàrathaþ 06,017.022c ete sapta maheùvàsà droõaputrapurogamàþ 06,017.022e syandanair varavarõàbhair bhãùmasyàsan puraþsaràþ 06,017.023a teùàm api mahotsedhàþ ÷obhayanto rathottamàn 06,017.023c bhràjamànà vyadç÷yanta jàmbånadamayà dhvajàþ 06,017.024a jàmbånadamayã vediþ kamaõóaluvibhåùità 06,017.024c ketur àcàryamukhyasya droõasya dhanuùà saha 06,017.025a aneka÷atasàhasram anãkam anukarùataþ 06,017.025c mahàn duryodhanasyàsãn nàgo maõimayo dhvajaþ 06,017.026a tasya pauravakàliïgau kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,017.026c kùemadhanvà sumitra÷ ca tasthuþ pramukhato rathàþ 06,017.027a syandanena mahàrheõa ketunà vçùabheõa ca 06,017.027c prakarùann iva senàgraü màgadha÷ ca nçpo yayau 06,017.028a tad aïgapatinà guptaü kçpeõa ca mahàtmanà 06,017.028c ÷àradàbhracayaprakhyaü pràcyànàm abhavad balam 06,017.029a anãkapramukhe tiùñhan varàheõa mahàya÷àþ 06,017.029c ÷u÷ubhe ketumukhyena ràjatena jayadrathaþ 06,017.030a ÷ataü rathasahasràõàü tasyàsan va÷avartinaþ 06,017.030c aùñau nàgasahasràõi sàdinàm ayutàni ùañ 06,017.031a tat sindhupatinà ràjan pàlitaü dhvajinãmukham 06,017.031c anantarathanàgà÷vam a÷obhata mahad balam 06,017.032a ùaùñyà rathasahasrais tu nàgànàm ayutena ca 06,017.032c patiþ sarvakaliïgànàü yayau ketumatà saha 06,017.033a tasya parvatasaükà÷à vyarocanta mahàgajàþ 06,017.033c yantratomaratåõãraiþ patàkàbhi÷ ca ÷obhitàþ 06,017.034a ÷u÷ubhe ketumukhyena pàdapena kaliïgapaþ 06,017.034c ÷vetacchatreõa niùkeõa càmaravyajanena ca 06,017.035a ketumàn api màtaïgaü vicitraparamàïku÷am 06,017.035c àsthitaþ samare ràjan meghastha iva bhànumàn 06,017.036a tejasà dãpyamànas tu vàraõottamam àsthitaþ 06,017.036c bhagadatto yayau ràjà yathà vajradharas tathà 06,017.037a gajaskandhagatàv àstàü bhagadattena saümitau 06,017.037c vindànuvindàv àvantyau ketumantam anuvratau 06,017.038a sa rathànãkavàn vyåho hastyaïgottama÷ãrùavàn 06,017.038c vàjipakùaþ patann ugraþ pràharat sarvatomukhaþ 06,017.039a droõena vihito ràjan ràj¤à ÷àütanavena ca 06,017.039c tathaivàcàryaputreõa bàhlãkena kçpeõa ca 06,018.001 saüjaya uvàca 06,018.001a tato muhårtàt tumulaþ ÷abdo hçdayakampanaþ 06,018.001c a÷råyata mahàràja yodhànàü prayuyutsatàm 06,018.002a ÷aïkhadundubhinirghoùair vàraõànàü ca bçühitaiþ 06,018.002c rathànàü nemighoùai÷ ca dãryatãva vasuüdharà 06,018.003a hayànàü heùamàõànàü yodhànàü tatra garjatàm 06,018.003c kùaõena khaü di÷a÷ caiva ÷abdenàpåritaü tadà 06,018.004a putràõàü tava durdharùa pàõóavànàü tathaiva ca 06,018.004c samakampanta sainyàni parasparasamàgame 06,018.005a tatra nàgà rathà÷ caiva jàmbånadavibhåùitàþ 06,018.005c bhràjamànà vyadç÷yanta meghà iva savidyutaþ 06,018.006a dhvajà bahuvidhàkàràs tàvakànàü naràdhipa 06,018.006c kà¤canàïgadino rejur jvalità iva pàvakàþ 06,018.007a sveùàü caiva pareùàü ca samadç÷yanta bhàrata 06,018.007c mahendraketavaþ ÷ubhrà mahendrasadaneùv iva 06,018.008a kà¤canaiþ kavacair vãrà jvalanàrkasamaprabhaiþ 06,018.008c saünaddhàþ pratyadç÷yanta grahàþ prajvalità iva 06,018.008d*0070_01 kuruyodhavarà ràjan vicitràyudhakàrmukàþ 06,018.009a udyatair àyudhai÷ citrais talabaddhàþ patàkinaþ 06,018.009c çùabhàkùà maheùvàsà÷ camåmukhagatà babhuþ 06,018.010a pçùñhagopàs tu bhãùmasya putràs tava naràdhipa 06,018.010c duþ÷àsano durviùaho durmukho duþsahas tathà 06,018.011a viviü÷ati÷ citraseno vikarõa÷ ca mahàrathaþ 06,018.011c satyavrataþ purumitro jayo bhåri÷ravàþ ÷alaþ 06,018.012a rathà viü÷atisàhasràs tathaiùàm anuyàyinaþ 06,018.012c abhãùàhàþ ÷årasenàþ ÷ibayo 'tha vasàtayaþ 06,018.013a ÷àlvà matsyàs tathàmbaùñhàs trigartàþ kekayàs tathà 06,018.013c sauvãràþ kitavàþ pràcyàþ pratãcyodãcyamàlavàþ 06,018.014a dvàda÷aite janapadàþ sarve ÷åràs tanutyajaþ 06,018.014c mahatà rathavaü÷ena te 'bhyarakùan pitàmaham 06,018.015a anãkaü da÷asàhasraü ku¤jaràõàü tarasvinàm 06,018.015c màgadho yena nçpatis tad rathànãkam anvayàt 06,018.016a rathànàü cakrarakùà÷ ca pàdarakùà÷ ca dantinàm 06,018.016c abhåvan vàhinãmadhye ÷atànàm ayutàni ùañ 06,018.017a pàdàtà÷ càgrato 'gacchan dhanu÷carmàsipàõayaþ 06,018.017c aneka÷atasàhasrà nakharapràsayodhinaþ 06,018.018a akùauhiõyo da÷aikà ca tava putrasya bhàrata 06,018.018c adç÷yanta mahàràja gaïgeva yamunàntare 06,019.001 dhçtaràùñra uvàca 06,019.001a akùauhiõyo da÷aikàü ca vyåóhàü dçùñvà yudhiùñhiraþ 06,019.001c katham alpena sainyena pratyavyåhata pàõóavaþ 06,019.002a yo veda mànuùaü vyåhaü daivaü gàndharvam àsuram 06,019.002c kathaü bhãùmaü sa kaunteyaþ pratyavyåhata pàõóavaþ 06,019.003 saüjaya uvàca 06,019.003a dhàrtaràùñràõy anãkàni dçùñvà vyåóhàni pàõóavaþ 06,019.003c abhyabhàùata dharmàtmà dharmaràjo dhanaüjayam 06,019.004a maharùer vacanàt tàta vedayanti bçhaspateþ 06,019.004c saühatàn yodhayed alpàn kàmaü vistàrayed bahån 06,019.005a såcãmukham anãkaü syàd alpànàü bahubhiþ saha 06,019.005c asmàkaü ca tathà sainyam alpãyaþ sutaràü paraiþ 06,019.006a etad vacanam àj¤àya maharùer vyåha pàõóava 06,019.006c tac chrutvà dharmaràjasya pratyabhàùata phalguõaþ 06,019.007a eùa vyåhàmi te ràjan vyåhaü paramadurjayam 06,019.007c acalaü nàma vajràkhyaü vihitaü vajrapàõinà 06,019.008a yaþ sa vàta ivoddhåtaþ samare duþsahaþ paraiþ 06,019.008c sa naþ puro yotsyati vai bhãmaþ praharatàü varaþ 06,019.008d*0071_01 dhçùñadyumno 'grato yàtu ripusainyàni bhãùayan 06,019.009a tejàüsi ripusainyànàü mçdnan puruùasattamaþ 06,019.009c agre 'graõãr yàsyati no yuddhopàyavicakùaõaþ 06,019.009d*0072_01 senàpraõetà yogyo 'yaü devànàm iva pàvakiþ 06,019.010a yaü dçùñvà pàrthivàþ sarve duryodhanapurogamàþ 06,019.010c nivartiùyanti saübhràntàþ siühaü kùudramçgà iva 06,019.011a taü sarve saü÷rayiùyàmaþ pràkàram akutobhayam 06,019.011c bhãmaü praharatàü ÷reùñhaü vajrapàõim ivàmaràþ 06,019.012a na hi so 'sti pumàül loke yaþ saükruddhaü vçkodaram 06,019.012c draùñum atyugrakarmàõaü viùaheta nararùabham 06,019.013a bhãmaseno gadàü bibhrad vajrasàramayãü dçóhàm 06,019.013c caran vegena mahatà samudram api ÷oùayet 06,019.014a kekayà dhçùñaketu÷ ca cekitàna÷ ca vãryavàn 06,019.014c eta tiùñhanti sàmàtyàþ prekùakàs te nare÷vara 06,019.014d*0073_01 bhãmasenaü tadà ràjan dar÷ayan sa mahàbalam 06,019.015a dhçtaràùñrasya dàyàdà iti bãbhatsur abravãt 06,019.015c bruvàõaü tu tathà pàrthaü sarvasainyàni màriùa 06,019.015e apåjayaüs tadà vàgbhir anukålàbhir àhave 06,019.016a evam uktvà mahàbàhus tathà cakre dhanaüjayaþ 06,019.016c vyåhya tàni balàny à÷u prayayau phalgunas tadà 06,019.017a saüprayàtàn kurån dçùñvà pàõóavànàü mahàcamåþ 06,019.017c gaïgeva pårõà stimità syandamànà vyadç÷yata 06,019.018a bhãmaseno 'graõãs teùàü dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,019.018c nakulaþ sahadeva÷ ca dhçùñaketu÷ ca vãryavàn 06,019.019a samudyojya tataþ pa÷càd ràjàpy akùauhiõãvçtaþ 06,019.019c bhràtçbhiþ saha putrai÷ ca so 'bhyarakùata pçùñhataþ 06,019.020a cakrarakùau tu bhãmasya màdrãputrau mahàdyutã 06,019.020c draupadeyàþ sasaubhadràþ pçùñhagopàs tarasvinaþ 06,019.021a dhçùñadyumna÷ ca pà¤càlyas teùàü goptà mahàrathaþ 06,019.021c sahitaþ pçtanà÷årai rathamukhyaiþ prabhadrakaiþ 06,019.022a ÷ikhaõóã tu tataþ pa÷càd arjunenàbhirakùitaþ 06,019.022c yatto bhãùmavinà÷àya prayayau bharatarùabha 06,019.023a pçùñhagopo 'rjunasyàpi yuyudhàno mahàrathaþ 06,019.023c cakrarakùau tu pà¤càlyau yudhàmanyåttamaujasau 06,019.024a ràjà tu madhyamànãke kuntãputro yudhiùñhiraþ 06,019.024c bçhadbhiþ ku¤jarair mattai÷ caladbhir acalair iva 06,019.025a akùauhiõyà ca pà¤càlyo yaj¤aseno mahàmanàþ 06,019.025c viràñam anvayàt pa÷càt pàõóavàrthe paràkramã 06,019.026a teùàm àdityacandràbhàþ kanakottamabhåùaõàþ 06,019.026c nànàcihnadharà ràjan ratheùv àsan mahàdhvajàþ 06,019.027a samutsarpya tataþ pa÷càd dhçùñadyumno mahàrathaþ 06,019.027c bhràtçbhiþ saha putrai÷ ca so 'bhyarakùad yudhiùñhiram 06,019.028a tvadãyànàü pareùàü ca ratheùu vividhàn dhvajàn 06,019.028c abhibhåyàrjunasyaiko dhvajas tasthau mahàkapiþ 06,019.028d*0074_01 dhvajàgre ruvato bhãmaü kapes tasya punaþ punaþ 06,019.028d*0074_02 ÷råyate bhãmaninado nàdayàno di÷o da÷a 06,019.028d*0074_03 dçùñvà ca bhãùayàm àsa viràvair vànare÷varaþ 06,019.028d*0074_04 bhråkùepotkùepavikùepair làïgålena punaþ kapiþ 06,019.028d*0074_05 àkà÷e dar÷ayàm àsa prati÷abde mahàsvanam 06,019.029a pàdàtàs tv agrato 'gacchann asi÷aktyçùñipàõayaþ 06,019.029c aneka÷atasàhasrà bhãmasenasya rakùiõaþ 06,019.030a vàraõà da÷asàhasràþ prabhinnakarañàmukhàþ 06,019.030c ÷årà hemamayair jàlair dãpyamànà ivàcalàþ 06,019.030d*0075_01 saghaõñà hemakakùyàbhiþ patàkàbhir alaükçtàþ 06,019.031a kùaranta iva jãmåtà madàrdràþ padmagandhinaþ 06,019.031c ràjànam anvayuþ pa÷càc calanta iva parvatàþ 06,019.032a bhãmaseno gadàü bhãmàü prakarùan parighopamàm 06,019.032c pracakarùa mahat sainyaü duràdharùo mahàmanàþ 06,019.033a tam arkam iva duùprekùyaü tapantaü ra÷mimàlinam 06,019.033c na ÷ekuþ sarvato yodhàþ prativãkùitum antike 06,019.034a vajro nàmaiùa tu vyåho durbhidaþ sarvatomukhaþ 06,019.034c càpavidyuddhvajo ghoro gupto gàõóãvadhanvanà 06,019.035a yaü prativyåhya tiùñhanti pàõóavàs tava vàhinãm 06,019.035c ajeyo mànuùe loke pàõóavair abhirakùitaþ 06,019.036a saüdhyàü tiùñhatsu sainyeùu såryasyodayanaü prati 06,019.036c pràvàt sapçùato vàyur anabhre stanayitnumàn 06,019.037a viùvagvàtà÷ ca vànty ugrà nãcaiþ ÷arkarakarùiõaþ 06,019.037c raja÷ coddhåyamànaü tu tamasàc chàdayaj jagat 06,019.038a papàta mahatã colkà pràïmukhã bharatarùabha 06,019.038c udyantaü såryam àhatya vya÷ãryata mahàsvanà 06,019.039a atha sajjãyamàneùu sainyeùu bharatarùabha 06,019.039c niùprabho 'bhyudiyàt såryaþ saghoùo bhå÷ cacàla ha 06,019.039e vya÷ãryata sanàdà ca tadà bharatasattama 06,019.040a nirghàtà bahavo ràjan dikùu sarvàsu càbhavan 06,019.040c pràduràsãd rajas tãvraü na pràj¤àyata kiü cana 06,019.041a dhvajànàü dhåyamànànàü sahasà màtari÷vanà 06,019.041c kiïkiõãjàlanaddhànàü kà¤canasragvatàü ravaiþ 06,019.042a mahatàü sapatàkànàm àdityasamatejasàm 06,019.042c sarvaü jhaõajhaõãbhåtam àsãt tàlavaneùv iva 06,019.043a evaü te puruùavyàghràþ pàõóavà yuddhanandinaþ 06,019.043c vyavasthitàþ prativyåhya tava putrasya vàhinãm 06,019.044a sraüsanta iva majjàno yodhànàü bharatarùabha 06,019.044c dçùñvàgrato bhãmasenaü gadàpàõim avasthitam 06,020.001 dhçtaràùñra uvàca 06,020.001a såryodaye saüjaya ke nu pårvaü; yuyutsavo hçùyamàõà ivàsan 06,020.001c màmakà và bhãùmanetràþ samãke; pàõóavà và bhãmanetràs tadànãm 06,020.002a keùàü jaghanyau somasåryau savàyå; keùàü senàü ÷vàpadà vyàbhaùanta 06,020.002c keùàü yånàü mukhavarõàþ prasannàþ; sarvaü hy etad bråhi tattvaü yathàvat 06,020.003 saüjaya uvàca 06,020.003a ubhe sene tulyam ivopayàte; ubhe vyåhe hçùñaråpe narendra 06,020.003c ubhe citre vanaràjiprakà÷e; tathaivobhe nàgarathà÷vapårõe 06,020.004a ubhe sene bçhatã bhãmaråpe; tathaivobhe bhàrata durviùahye 06,020.004c tathaivobhe svargajayàya sçùñe; tathà hy ubhe satpuruùàryagupte 06,020.005a pa÷cànmukhàþ kuravo dhàrtaràùñràþ; sthitàþ pàrthàþ pràïmukhà yotsyamànàþ 06,020.005c daityendraseneva ca kauravàõàü; devendraseneva ca pàõóavànàm 06,020.006a ÷ukro vàyuþ pçùñhataþ pàõóavànàü; dhàrtaràùñrठ÷vàpadà vyàbhaùanta 06,020.006c gajendràõàü madagandhàü÷ ca tãvràn; na sehire tava putrasya nàgàþ 06,020.007a duryodhano hastinaü padmavarõaü; suvarõakakùyaü jàtibalaü prabhinnam 06,020.007c samàsthito madhyagataþ kuråõàü; saüståyamàno bandibhir màgadhai÷ ca 06,020.008a candraprabhaü ÷vetam asyàtapatraü; sauvarõã srag bhràjate cottamàïge 06,020.008c taü sarvataþ ÷akuniþ pàrvatãyaiþ; sàrdhaü gàndhàraiþ pàti gàndhàraràjaþ 06,020.009a bhãùmo 'grataþ sarvasainyasya vçddhaþ; ÷vetacchatraþ ÷vetadhanuþ sa÷aïkhaþ 06,020.009c ÷vetoùõãùaþ pàõóureõa dhvajena; ÷vetair a÷vaiþ ÷veta÷ailaprakà÷aþ 06,020.010a tasya sainyaü dhàrtaràùñrà÷ ca sarve; bàhlãkànàm ekade÷aþ ÷ala÷ ca 06,020.010c ye càmbaùñhàþ kùatriyà ye ca sindhau; tathà sauvãràþ pa¤canadà÷ ca ÷åràþ 06,020.011a ÷oõair hayai rukmaratho mahàtmà; droõo mahàbàhur adãnasattvaþ 06,020.011c àste guruþ praya÷àþ sarvaràj¤àü; pa÷càc camåm indra ivàbhirakùan 06,020.012a vàrddhakùatriþ sarvasainyasya madhye; bhåri÷ravàþ purumitro jaya÷ ca 06,020.012c ÷àlvà matsyàþ kekayà÷ càpi sarve; gajànãkair bhràtaro yotsyamànàþ 06,020.013a ÷àradvata÷ cottaradhår mahàtmà; maheùvàso gautama÷ citrayodhã 06,020.013c ÷akaiþ kiràtair yavanaiþ pahlavai÷ ca; sàrdhaü camåm uttarato 'bhipàti 06,020.014a mahàrathair andhakavçùõibhojaiþ; sauràùñrakair nairçtair àtta÷astraiþ 06,020.014c bçhadbalaþ kçtavarmàbhigupto; balaü tvadãyaü dakùiõato 'bhipàti 06,020.015a saü÷aptakànàm ayutaü rathànàü; mçtyur jayo vàrjunasyeti sçùñàþ 06,020.015c yenàrjunas tena ràjan kçtàstràþ; prayàtà vai te trigartà÷ ca ÷åràþ 06,020.016a sàgraü ÷atasahasraü tu nàgànàü tava bhàrata 06,020.016c nàge nàge ratha÷ataü ÷ataü cà÷và rathe rathe 06,020.017a a÷ve '÷ve da÷a dhànuùkà dhànuùke da÷a carmiõaþ 06,020.017c evaü vyåóhàny anãkàni bhãùmeõa tava bhàrata 06,020.017d*0076_01 devair api na ÷akyeta balaü kùobhayituü nçpa 06,020.018a avyåhan mànuùaü vyåhaü daivaü gàndharvam àsuram 06,020.018c divase divase pràpte bhãùmaþ ÷àütanavo 'graõãþ 06,020.019a mahàrathaughavipulaþ samudra iva parvaõi 06,020.019c bhãùmeõa dhàrtaràùñràõàü vyåhaþ pratyaïmukho yudhi 06,020.020a anantaråpà dhvajinã tvadãyà; narendra bhãmà na tu pàõóavànàm 06,020.020c tàü tv eva manye bçhatãü duùpradhçùyàü; yasyà netàrau ke÷ava÷ càrjuna÷ ca 06,021.001 saüjaya uvàca 06,021.001a bçhatãü dhàrtaràùñràõàü dçùñvà senàü samudyatàm 06,021.001c viùàdam agamad ràjà kuntãputro yudhiùñhiraþ 06,021.002a vyåhaü bhãùmeõa càbhedyaü kalpitaü prekùya pàõóavaþ 06,021.002c abhedyam iva saüprekùya viùaõõo 'rjunam abravãt 06,021.003a dhanaüjaya kathaü ÷akyam asmàbhir yoddhum àhave 06,021.003c dhàrtaràùñrair mahàbàho yeùàü yoddhà pitàmahaþ 06,021.004a akùobhyo 'yam abhedya÷ ca bhãùmeõàmitrakar÷inà 06,021.004c kalpitaþ ÷àstradçùñena vidhinà bhåritejasà 06,021.005a te vayaü saü÷ayaü pràptàþ sasainyàþ ÷atrukar÷ana 06,021.005c katham asmàn mahàvyåhàd udyànaü no bhaviùyati 06,021.006a athàrjuno 'bravãt pàrthaü yudhiùñhiram amitrahà 06,021.006c viùaõõam abhisaüprekùya tava ràjann anãkinãm 06,021.007a praj¤ayàbhyadhikठ÷åràn guõayuktàn bahån api 06,021.007c jayanty alpatarà yena tan nibodha vi÷àü pate 06,021.008a tat tu te kàraõaü ràjan pravakùyàmy anasåyave 06,021.008c nàradas tam çùir veda bhãùmadroõau ca pàõóava 06,021.009a etam evàrtham à÷ritya yuddhe devàsure 'bravãt 06,021.009c pitàmahaþ kila purà mahendràdãn divaukasaþ 06,021.010a na tathà balavãryàbhyàü vijayante jigãùavaþ 06,021.010c yathà satyànç÷aüsyàbhyàü dharmeõaivodyamena ca 06,021.011a tyaktvàdharmaü ca lobhaü ca mohaü codyamam àsthitàþ 06,021.011c yudhyadhvam anahaükàrà yato dharmas tato jayaþ 06,021.012a evaü ràjan vijànãhi dhruvo 'smàkaü raõe jayaþ 06,021.012c yathà me nàradaþ pràha yataþ kçùõas tato jayaþ 06,021.012d*0077_01 yatra kçùõa÷ ca vedàtmà sarvasarve÷varo hariþ 06,021.012d*0077_02 jayas tatra mahàbàho yathà me pràha nàradaþ 06,021.013a guõabhåto jayaþ kçùõe pçùñhato 'nveti màdhavam 06,021.013c anyathà vijaya÷ càsya saünati÷ càparo guõaþ 06,021.014a anantatejà govindaþ ÷atrupågeùu nirvyathaþ 06,021.014c puruùaþ sanàtanatamo yataþ kçùõas tato jayaþ 06,021.015a purà hy eùa harir bhåtvà vaikuõñho 'kuõñhasàyakaþ 06,021.015c suràsuràn avasphårjann abravãt ke jayantv iti 06,021.016a anu kçùõaü jayemeti yair uktaü tatra tair jitam 06,021.016c tatprasàdàd dhi trailokyaü pràptaü ÷akràdibhiþ suraiþ 06,021.017a tasya te na vyathàü kàü cid iha pa÷yàmi bhàrata 06,021.017c yasya te jayam à÷àste vi÷vabhuk trida÷e÷varaþ 06,022.001 saüjaya uvàca 06,022.001a tato yudhiùñhiro ràjà svàü senàü samacodayat 06,022.001c prativyåhann anãkàni bhãùmasya bharatarùabha 06,022.002a yathoddiùñàny anãkàni pratyavyåhanta pàõóavàþ 06,022.002c svargaü param abhãpsantaþ suyuddhena kurådvahàþ 06,022.003a madhye ÷ikhaõóino 'nãkaü rakùitaü savyasàcinà 06,022.003b*0078_01 bhãmasenamukhaü sainyaü dhçùñadyumnena pàlitam 06,022.003b*0079_01 bhãmasenàdibhir yasya pçtanà dikùu pàlità 06,022.003c dhçùñadyumnasya ca svayaü bhãmena paripàlitam 06,022.004a anãkaü dakùiõaü ràjan yuyudhànena pàlitam 06,022.004c ÷rãmatà sàtvatàgryeõa ÷akreõeva dhanuùmatà 06,022.005a mahendrayànapratimaü rathaü tu; sopaskaraü hàñakaratnacitram 06,022.005c yudhiùñhiraþ kà¤canabhàõóayoktraü; samàsthito nàgakulasya madhye 06,022.006a samucchritaü dànta÷alàkam asya; supàõóuraü chatram atãva bhàti 06,022.006c pradakùiõaü cainam upàcaranti; maharùayaþ saüstutibhir narendram 06,022.007a purohitàþ ÷atruvadhaü vadanto; maharùivçddhàþ ÷rutavanta eva 06,022.007c japyai÷ ca mantrai÷ ca tathauùadhãbhiþ; samantataþ svasty ayanaü pracakruþ 06,022.007d*0080_01 japan hi vedàdhyayanaü mahàntaü 06,022.007d*0080_02 jayàya dhaumyo 'pi jayàya mantràn 06,022.007d*0081_01 yudhiùñhiraü parivavruþ sametàþ 06,022.008a tataþ sa vastràõi tathaiva gà÷ ca; phalàni puùpàõi tathaiva niùkàn 06,022.008c kuråttamo bràhmaõasàn mahàtmà; kurvan yayau ÷akra ivàmarebhyaþ 06,022.008d*0082_01 tathaiva vipreùu mahàrhajàtaü 06,022.008d*0082_02 rukmamaõimauktikahemaraupyam 06,022.009a sahasrasåryaþ ÷atakiïkiõãkaþ; paràrdhyajàmbånadahemacitraþ 06,022.009c ratho 'rjunasyàgnir ivàrcimàlã; vibhràjate ÷vetahayaþ sucakraþ 06,022.010a tam àsthitaþ ke÷avasaügçhãtaü; kapidhvajaü gàõóivabàõahastaþ 06,022.010c dhanurdharo yasya samaþ pçthivyàü; na vidyate no bhavità và kadà cit 06,022.011a udvartayiùyaüs tava putrasenàm; atãva raudraü sa bibharti råpam 06,022.011c anàyudho yaþ subhujo bhujàbhyàü; narà÷vanàgàn yudhi bhasma kuryàt 06,022.012a sa bhãmasenaþ sahito yamàbhyàü; vçkodaro vãrarathasya goptà 06,022.012c taü prekùya mattarùabhasiühakhelaü; loke mahendrapratimànakalpam 06,022.013a samãkùya senàgragataü duràsadaü; pravivyathuþ païkagatà ivoùñràþ 06,022.013c vçkodaraü vàraõaràjadarpaü; yodhàs tvadãyà bhayavignasattvàþ 06,022.013d*0083_01 viùaõõaråpàþ kurusainyamukhyà 06,022.013d*0083_02 babhåvire ÷uùkakaõñhà viråpàþ 06,022.014a anãkamadhye tiùñhantaü ràjaputraü duràsadam 06,022.014c abravãd bharata÷reùñhaü guóàke÷aü janàrdanaþ 06,022.015 vàsudeva uvàca 06,022.015a ya eùa goptà pratapan balastho; yo naþ senàü siüha ivekùate ca 06,022.015c sa eùa bhãùmaþ kuruvaü÷aketur; yenàhçtàs triü÷ato vàjimedhàþ 06,022.016a etàny anãkàni mahànubhàvaü; gåhanti meghà iva gharmara÷mim 06,022.016c etàni hatvà puruùapravãra; kàïkùasva yuddhaü bharatarùabheõa 06,022.016d@001_0000 saüjaya uvàca 06,022.016d@001_0001 dhàrtaràùñrabalaü dçùñvà yuddhàya samupasthitam 06,022.016d@001_0002 ÷rãbhagavàn uvàca 06,022.016d@001_0002 arjunasya hitàrthàya kçùõo vacanam abravãt 06,022.016d@001_0003 ÷ucir bhåtvà mahàbàho saügràmàbhimukhe sthitaþ 06,022.016d@001_0004 paràjayàya ÷atråõàü durgàstotram udãraya 06,022.016d@001_0004 saüjaya uvàca 06,022.016d@001_0005 evam ukto 'rjunaþ saükhye vàsudevena dhãmatà 06,022.016d@001_0006 arjuna uvàca 06,022.016d@001_0006 avatãrya rathàt pàrthaþ stotram àha kçtà¤jaliþ 06,022.016d@001_0007 oü namas te siddhasenàni àrye mandaravàsini 06,022.016d@001_0008 kumàri kàli kàpàli kapile kçùõapiïgale 06,022.016d@001_0009 bhadrakàli namas tubhyaü mahàkàli namo 'stu te 06,022.016d@001_0010 caõói caõóe namas tubhyaü tàriõi varavarõini 06,022.016d@001_0011 kàtyàyani mahàbhàge karàli vijaye jaye 06,022.016d@001_0012 ÷ikhipicchadhvajadhare nànàbharaõabhåùite 06,022.016d@001_0013 añña÷ålapraharaõe khaógakheñakadhàriõi 06,022.016d@001_0014 gopendrasyànuje jyeùñhe nandagopakulodbhave 06,022.016d@001_0015 mahiùàsçkpriye nityaü kau÷iki pãtavàsini 06,022.016d@001_0016 aññahàse kokamukhe namas te 'stu raõapriye 06,022.016d@001_0017 ume ÷àkaübhari ÷vete kçùõe kaiñabhanà÷ini 06,022.016d@001_0018 hiraõyàkùi viråpàkùi sudhåmràkùi namo 'stu te 06,022.016d@001_0019 veda÷ruti mahàpuõye brahmaõye jàtavedasi 06,022.016d@001_0020 jambåkañakacaityeùu nityaü saünihitàlaye 06,022.016d@001_0021 tvaü brahmavidyà vidyànàü mahànidrà ca dehinàm 06,022.016d@001_0022 skandamàtar bhagavati durge kàntàravàsini 06,022.016d@001_0023 svàhàkàraþ svadhà caiva kalà kàùñhà sarasvatã 06,022.016d@001_0024 sàvitri vedamàtà ca tathà vedànta ucyate 06,022.016d@001_0025 stutàsi tvaü mahàdevi vi÷uddhenàntaràtmanà 06,022.016d@001_0026 jayo bhavatu me nityaü tvatprasàdàd raõe raõe 06,022.016d@001_0027 kàntàrabhayadurgeùu bhaktànàü càlayeùu ca 06,022.016d@001_0028 nityaü vasasi pàtàle yuddhe jayasi dànavàn 06,022.016d@001_0029 tvaü jambhanã mohinã ca màyà hrãþ ÷rãs tathaiva ca 06,022.016d@001_0030 saüdhyà prabhàvatã caiva sàvitrã jananã tathà 06,022.016d@001_0031 tuùñiþ puùñir dhçtir dãpti÷ candràdityavivardhinã 06,022.016d@001_0032 bhåtir bhåtimatàü saükhye vãkùyase siddhacàraõaiþ 06,022.016d@001_0032 saüjaya uvàca 06,022.016d@001_0033 tataþ pàrthasya vij¤àya bhaktiü mànavavatsalà 06,022.016d@001_0034 antarikùagatovàca govindasyàgrataþ sthità 06,022.016d@001_0034 devy uvàca 06,022.016d@001_0035 svalpenaiva tu kàlena ÷atrå¤ jeùyasi pàõóava 06,022.016d@001_0036 naras tvam asi durdharùa nàràyaõasahàyavàn 06,022.016d@001_0037 ajeyas tvaü raõe 'rãõàm api vajrabhçtaþ svayam 06,022.016d@001_0038 ity evam uktvà varadà kùaõenàntaradhãyata 06,022.016d@001_0039 labdhvà varaü tu kaunteyo mene vijayam àtmanaþ 06,022.016d@001_0040 àruroha tataþ pàrtho rathaü paramasaügatam 06,022.016d@001_0041 kçùõàrjunàv ekarathau divyau ÷aïkhau pradadhmatuþ 06,022.016d@001_0042 ya idaü pañhate stotraü kalya utthàya mànavaþ 06,022.016d@001_0043 yakùarakùaþpi÷àcebhyo na bhayaü vidyate sadà 06,022.016d@001_0044 na càpi ripavas tebhyaþ sarpàdyà ye ca daüùñriõaþ 06,022.016d@001_0045 na bhayaü vidyate tasya sadà ràjakulàd api 06,022.016d@001_0046 vivàde jayam àpnoti baddho mucyati bandhanàt 06,022.016d@001_0047 durgaü tarati càva÷yaü tathà corair vimucyate 06,022.016d@001_0048 saügràme vijayen nityaü lakùmãü pràpnoti kevalàm 06,022.016d@001_0049 àrogyabalasaüpanno jãved varùa÷ataü tathà 06,022.016d@001_0050 etad dçùñaü prasàdàt tu mayà vyàsasya dhãmataþ 06,022.016d@001_0051 mohàd etau na jànanti naranàràyaõàv çùã 06,022.016d@001_0052 tava putrà duràtmànaþ sarve manyuva÷ànugàþ 06,022.016d@001_0053 pràptakàlam idaü vàkyaü kàlapà÷ena guõñhitàþ 06,022.016d@001_0054 dvaipàyano nàrada÷ ca kaõvo ràmas tathànaghaþ 06,022.016d@001_0055 avàrayaüs tava sutaü na càsau tad gçhãtavàn 06,022.016d@001_0056 yatra dharmo dyutiþ kàntir yatra hrãþ ÷rãs tathà matiþ 06,022.016d@001_0057 yato dharmas tataþ kçùõo yataþ kçùõas tato jayaþ 06,022.017 dhçtaràùñra uvàca 06,022.017a keùàü prahçùñàs tatràgre yodhà yudhyanti saüjaya 06,022.017c udagramanasaþ ke 'tra ke và dãnà vicetasaþ 06,022.018a ke pårvaü pràharaüs tatra yuddhe hçdayakampane 06,022.018c màmakàþ pàõóavànàü và tan mamàcakùva saüjaya 06,022.019a kasya senàsamudaye gandhamàlyasamudbhavaþ 06,022.019c vàcaþ pradakùiõà÷ caiva yodhànàm abhigarjatàm 06,022.020 saüjaya uvàca 06,022.020a ubhayoþ senayos tatra yodhà jahçùire mudà 06,022.020c sragdhåpapànagandhànàm ubhayatra samudbhavaþ 06,022.021a saühatànàm anãkànàü vyåóhànàü bharatarùabha 06,022.021c saüsarpatàm udãrõànàü vimardaþ sumahàn abhåt 06,022.022a vàditra÷abdas tumulaþ ÷aïkhabherãvimi÷ritaþ 06,022.022b*0084_01 ÷åràõàü raõa÷åràõàü garjatàm itaretaram 06,022.022b*0084_02 ubhayoþ senayo ràjan mahàn vyatikaro 'bhavat 06,022.022b*0084_03 anyonyaü vãkùyamàõànàü yodhànàü bharatarùabha 06,022.022c ku¤jaràõàü ca nadatàü sainyànàü ca prahçùyatàm 06,023.000*0085_01 kçùõaü kamalapatràkùaü puõya÷ravaõakãrtanam 06,023.000*0085_02 vàsudevaü jagadyoniü naumi nàràyaõaü harim 06,023.001 dhçtaràùñra uvàca 06,023.001a dharmakùetre kurukùetre samavetà yuyutsavaþ 06,023.001c màmakàþ pàõóavà÷ caiva kim akurvata saüjaya 06,023.001d@002_0001 ÷rãràmacandràya namaþ | ÷rãkçùõàya namaþ | oü namaþ | 06,023.001d@002_0002 asya ÷rãbhagavadgãtàmàlàmantrasya bhagavàn vedavyàsa 06,023.001d@002_0003 çùiþ | anuùñup chandaþ | ÷rãkçùõaparamàtmà devatà | 06,023.001d@002_0004 a÷ocyàn anva÷ocas tvaü praj¤àvàdàü÷ ca bhàùase (Gãtà 2. 06,023.001d@002_0005 11ab) iti bãjam | sarvadharmàn parityajya màm ekaü 06,023.001d@002_0006 ÷araõaü vraja (Gãtà 18.66ab) iti ÷aktiþ | ahaü 06,023.001d@002_0007 tvàü sarvapàpebhyo mokùayiùyàmi mà ÷ucaþ (Gãtà 06,023.001d@002_0008 18.66cd) iti kãlakam | ÷rãkçùõaprãtyarthaü dharmàrthakàmamokùàrthe 06,023.001d@002_0009 jape viniyogaþ || nainaü chindanti ÷astràõi 06,023.001d@002_0010 nainaü dahati pàvakaþ (Gãtà 2.23ab) iti aïguùñhàbhyàü 06,023.001d@002_0011 namaþ | na cainaü kledayanty àpo na ÷oùayati màrutaþ 06,023.001d@002_0012 (Gãtà 2.23cd) iti tarjanãbhyàü namaþ | acchedyo 'yam 06,023.001d@002_0013 adàhyo 'yam akledyo '÷oùya eva ca (Gãtà 2.24ab) 06,023.001d@002_0014 iti madhyamàbhyàü namaþ | nityaþ sarvagataþ sthàõur acalo 'yaü 06,023.001d@002_0015 sanàtanaþ (Gãtà 2.24cd) ity anàmikàbhyàü namaþ | 06,023.001d@002_0016 pa÷ya me pàrtha råpàõi ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ (Gãtà 06,023.001d@002_0017 11.5ab) iti kaniùñhikàbhyàü namaþ | nànàvidhàni 06,023.001d@002_0018 divyàni nànàvarõàkçtãni ca (Gãtà 11.5cd) iti 06,023.001d@002_0019 karatalakarapçùñhàbhyàü namaþ | iti karanyàsaþ || aïganyàsaþ | 06,023.001d@002_0020 nainaü chindanti ÷astràõi nainaü dahati pàvakaþ 06,023.001d@002_0021 (Gãtà 2.23ab) iti hçdayàya namaþ | na cainaü 06,023.001d@002_0022 kledayanty àpo na ÷oùayati màrutaþ (Gãtà 2.23cd) 06,023.001d@002_0023 iti ÷irase svàhà | acchedyo 'yam adàhyo 'yam akledyo '÷oùya 06,023.001d@002_0024 eva ca (Gãtà 2.24ab) iti ÷ikhàyai 06,023.001d@002_0025 vauùañ | nànàvidhàni divyàni nànàvarõàkçtãni ca 06,023.001d@002_0026 (Gãtà 11.5cd) ity astràya phañ | ity aïganyàsaþ || 06,023.001d@002_0027 atha dhyànaü | 06,023.001d@002_0028 oü pàrthàya pratibodhitàü bhagavatà nàràyaõena svayaü 06,023.001d@002_0029 vyàsena grathitàü puràõamuninà madhye mahàbhàrate | 06,023.001d@002_0030 advaitàmçtavarùiõãü bhagavatãm aùñàda÷àdhyàyinãm 06,023.001d@002_0031 àvarttair anusaüdadhàmi bhagavadgãtàü bhavonmocinãm || (1) 06,023.001d@002_0032 oü hçdi vikasitapadmaü såryasomàgnibimbaü 06,023.001d@002_0033 praõavamayavikàsaü yasya vai nirvikalpam | 06,023.001d@002_0034 acalaparama÷àntaü jyotir àkà÷asàraü 06,023.001d@002_0035 sa bhavatu ÷ubhado me vàsudevaþ pratiùñhaþ || (2) 06,023.001d@002_0036 sarvopaniùado gàvo dogdhà gopàlanandanaþ | 06,023.001d@002_0037 pàrtho vatsaþ sudhãr bhoktà dugdhaü gãtàmçtaü mahat || (3) 06,023.001d@002_0038 oü namo 'stu te vyàsa vi÷àlabuddhe 06,023.001d@002_0039 phullàravindàyatapadmanetra | 06,023.001d@002_0040 yena tvayà bhàratatailapårõaþ 06,023.001d@002_0041 prajvàlito j¤ànamayaþ pradãpaþ || (4) 06,023.001d@002_0042 prapannapàrijàtàya totravetraikapàõaye | 06,023.001d@002_0043 j¤ànamudràya kçùõàya gãtàmçtaduhe namaþ || (5) 06,023.002 saüjaya uvàca 06,023.002a dçùñvà tu pàõóavànãkaü vyåóhaü duryodhanas tadà 06,023.002c àcàryam upasaügamya ràjà vacanam abravãt 06,023.003a pa÷yaitàü pàõóuputràõàm àcàrya mahatãü camåm 06,023.003c vyåóhàü drupadaputreõa tava ÷iùyeõa dhãmatà 06,023.004a atra ÷årà maheùvàsà bhãmàrjunasamà yudhi 06,023.004c yuyudhàno viràña÷ ca drupada÷ ca mahàrathaþ 06,023.005a dhçùñaketu÷ cekitànaþ kà÷iràja÷ ca vãryavàn 06,023.005c purujit kuntibhoja÷ ca ÷aibya÷ ca narapuügavaþ 06,023.006a yudhàmanyu÷ ca vikrànta uttamaujà÷ ca vãryavàn 06,023.006c saubhadro draupadeyà÷ ca sarva eva mahàrathàþ 06,023.007a asmàkaü tu vi÷iùñà ye tàn nibodha dvijottama 06,023.007c nàyakà mama sainyasya saüj¤àrthaü tàn bravãmi te 06,023.007d*0086_01 sainye mahati ye sarve netàraþ ÷årasaümatàþ 06,023.008a bhavàn bhãùma÷ ca karõa÷ ca kçpa÷ ca samitiüjayaþ 06,023.008c a÷vatthàmà vikarõa÷ ca saumadattis tathaiva ca 06,023.009a anye ca bahavaþ ÷årà madarthe tyaktajãvitàþ 06,023.009c nànà÷astrapraharaõàþ sarve yuddhavi÷àradàþ 06,023.010a aparyàptaü tad asmàkaü balaü bhãùmàbhirakùitam 06,023.010c paryàptaü tv idam eteùàü balaü bhãmàbhirakùitam 06,023.011a ayaneùu ca sarveùu yathàbhàgam avasthitàþ 06,023.011c bhãùmam evàbhirakùantu bhavantaþ sarva eva hi 06,023.012a tasya saüjanayan harùaü kuruvçddhaþ pitàmahaþ 06,023.012c siühanàdaü vinadyoccaiþ ÷aïkhaü dadhmau pratàpavàn 06,023.013a tataþ ÷aïkhà÷ ca bherya÷ ca paõavànakagomukhàþ 06,023.013c sahasaivàbhyahanyanta sa ÷abdas tumulo 'bhavat 06,023.014a tataþ ÷vetair hayair yukte mahati syandane sthitau 06,023.014c màdhavaþ pàõóava÷ caiva divyau ÷aïkhau pradadhmatuþ 06,023.015a pà¤cajanyaü hçùãke÷o devadattaü dhanaüjayaþ 06,023.015c pauõóraü dadhmau mahà÷aïkhaü bhãmakarmà vçkodaraþ 06,023.016a anantavijayaü ràjà kuntãputro yudhiùñhiraþ 06,023.016c nakulaþ sahadeva÷ ca sughoùamaõipuùpakau 06,023.017a kà÷ya÷ ca parameùvàsaþ ÷ikhaõóã ca mahàrathaþ 06,023.017c dhçùñadyumno viràña÷ ca sàtyaki÷ càparàjitaþ 06,023.018a drupado draupadeyà÷ ca sarva÷aþ pçthivãpate 06,023.018c saubhadra÷ ca mahàbàhuþ ÷aïkhàn dadhmuþ pçthak pçthak 06,023.019a sa ghoùo dhàrtaràùñràõàü hçdayàni vyadàrayat 06,023.019c nabha÷ ca pçthivãü caiva tumulo vyanunàdayan 06,023.020a atha vyavasthitàn dçùñvà dhàrtaràùñràn kapidhvajaþ 06,023.020c pravçtte ÷astrasaüpàte dhanur udyamya pàõóavaþ 06,023.021a hçùãke÷aü tadà vàkyam idam àha mahãpate 06,023.021c senayor ubhayor madhye rathaü sthàpaya me 'cyuta 06,023.022a yàvad etàn nirãkùe 'haü yoddhukàmàn avasthitàn 06,023.022c kair mayà saha yoddhavyam asmin raõasamudyame 06,023.023a yotsyamànàn avekùe 'haü ya ete 'tra samàgatàþ 06,023.023c dhàrtaràùñrasya durbuddher yuddhe priyacikãrùavaþ 06,023.024a evam ukto hçùãke÷o guóàke÷ena bhàrata 06,023.024c senayor ubhayor madhye sthàpayitvà rathottamam 06,023.025a bhãùmadroõapramukhataþ sarveùàü ca mahãkùitàm 06,023.025c uvàca pàrtha pa÷yaitàn samavetàn kurån iti 06,023.026a tatràpa÷yat sthitàn pàrthaþ pitén atha pitàmahàn 06,023.026c àcàryàn màtulàn bhràtén putràn pautràn sakhãüs tathà 06,023.027a ÷va÷uràn suhçda÷ caiva senayor ubhayor api 06,023.027c tàn samãkùya sa kaunteyaþ sarvàn bandhån avasthitàn 06,023.028a kçpayà parayàviùño viùãdann idam abravãt 06,023.028c dçùñvemàn svajanàn kçùõa yuyutsån samavasthitàn 06,023.029a sãdanti mama gàtràõi mukhaü ca pari÷uùyati 06,023.029c vepathu÷ ca ÷arãre me romaharùa÷ ca jàyate 06,023.030a gàõóãvaü sraüsate hastàt tvak caiva paridahyate 06,023.030c na ca ÷aknomy avasthàtuü bhramatãva ca me manaþ 06,023.031a nimittàni ca pa÷yàmi viparãtàni ke÷ava 06,023.031c na ca ÷reyo 'nupa÷yàmi hatvà svajanam àhave 06,023.032a na kàïkùe vijayaü kçùõa na ca ràjyaü sukhàni ca 06,023.032c kiü no ràjyena govinda kiü bhogair jãvitena và 06,023.033a yeùàm arthe kàïkùitaü no ràjyaü bhogàþ sukhàni ca 06,023.033c ta ime 'vasthità yuddhe pràõàüs tyaktvà dhanàni ca 06,023.034a àcàryàþ pitaraþ putràs tathaiva ca pitàmahàþ 06,023.034c màtulàþ ÷va÷uràþ pautràþ syàlàþ saübandhinas tathà 06,023.035a etàn na hantum icchàmi ghnato 'pi madhusådana 06,023.035c api trailokyaràjyasya hetoþ kiü nu mahãkçte 06,023.036a nihatya dhàrtaràùñràn naþ kà prãtiþ syàj janàrdana 06,023.036c pàpam evà÷rayed asmàn hatvaitàn àtatàyinaþ 06,023.037a tasmàn nàrhà vayaü hantuü dhàrtaràùñràn sabàndhavàn 06,023.037c svajanaü hi kathaü hatvà sukhinaþ syàma màdhava 06,023.038a yady apy ete na pa÷yanti lobhopahatacetasaþ 06,023.038c kulakùayakçtaü doùaü mitradrohe ca pàtakam 06,023.039a kathaü na j¤eyam asmàbhiþ pàpàd asmàn nivartitum 06,023.039c kulakùayakçtaü doùaü prapa÷yadbhir janàrdana 06,023.040a kulakùaye praõa÷yanti kuladharmàþ sanàtanàþ 06,023.040c dharme naùñe kulaü kçtsnam adharmo 'bhibhavaty uta 06,023.041a adharmàbhibhavàt kçùõa praduùyanti kulastriyaþ 06,023.041c strãùu duùñàsu vàrùõeya jàyate varõasaükaraþ 06,023.042a saükaro narakàyaiva kulaghnànàü kulasya ca 06,023.042c patanti pitaro hy eùàü luptapiõóodakakriyàþ 06,023.043a doùair etaiþ kulaghnànàü varõasaükarakàrakaiþ 06,023.043c utsàdyante jàtidharmàþ kuladharmà÷ ca ÷à÷vatàþ 06,023.044a utsannakuladharmàõàü manuùyàõàü janàrdana 06,023.044c narake niyataü vàso bhavatãty anu÷u÷ruma 06,023.045a aho bata mahat pàpaü kartuü vyavasità vayam 06,023.045c yad ràjyasukhalobhena hantuü svajanam udyatàþ 06,023.046a yadi màm apratãkàram a÷astraü ÷astrapàõayaþ 06,023.046c dhàrtaràùñrà raõe hanyus tan me kùemataraü bhavet 06,023.047a evam uktvàrjunaþ saükhye rathopastha upàvi÷at 06,023.047c visçjya sa÷araü càpaü ÷okasaüvignamànasaþ 06,024.001 saüjaya uvàca 06,024.001a taü tathà kçpayàviùñam a÷rupårõàkulekùaõam 06,024.001c viùãdantam idaü vàkyam uvàca madhusådanaþ 06,024.002 ÷rãbhagavàn uvàca 06,024.002a kutas tvà ka÷malam idaü viùame samupasthitam 06,024.002c anàryajuùñam asvargyam akãrtikaram arjuna 06,024.003a klaibyaü mà sma gamaþ pàrtha naitat tvayy upapadyate 06,024.003c kùudraü hçdayadaurbalyaü tyaktvottiùñha paraütapa 06,024.004 arjuna uvàca 06,024.004a kathaü bhãùmam ahaü saükhye droõaü ca madhusådana 06,024.004c iùubhiþ pratiyotsyàmi påjàrhàv arisådana 06,024.005a gurån ahatvà hi mahànubhàvà¤; ÷reyo bhoktuü bhaikùam apãha loke 06,024.005c hatvàrthakàmàüs tu gurån ihaiva; bhu¤jãya bhogàn rudhirapradigdhàn 06,024.006a na caitad vidmaþ kataran no garãyo; yad và jayema yadi và no jayeyuþ 06,024.006c yàn eva hatvà na jijãviùàmas; te 'vasthitàþ pramukhe dhàrtaràùñràþ 06,024.007a kàrpaõyadoùopahatasvabhàvaþ; pçcchàmi tvàü dharmasaümåóhacetàþ 06,024.007c yac chreyaþ syàn ni÷citaü bråhi tan me; ÷iùyas te 'haü ÷àdhi màü tvàü prapannam 06,024.008a na hi prapa÷yàmi mamàpanudyàd; yac chokam ucchoùaõam indriyàõàm 06,024.008c avàpya bhåmàv asapatnam çddhaü; ràjyaü suràõàm api càdhipatyam 06,024.009 saüjaya uvàca 06,024.009a evam uktvà hçùãke÷aü guóàke÷aþ paraütapa 06,024.009c na yotsya iti govindam uktvà tåùõãü babhåva ha 06,024.010a tam uvàca hçùãke÷aþ prahasann iva bhàrata 06,024.010c senayor ubhayor madhye viùãdantam idaü vacaþ 06,024.011 ÷rãbhagavàn uvàca 06,024.011a a÷ocyàn anva÷ocas tvaü praj¤àvàdàü÷ ca bhàùase 06,024.011c gatàsån agatàsåü÷ ca nànu÷ocanti paõóitàþ 06,024.011d*0087_01 tvaü mànuùyeõopahatàntaràtmà 06,024.011d*0087_02 viùàdamohàbhibhavàd visaüj¤aþ 06,024.011d*0087_03 kçpàgçhãtaþ samavekùya bandhån 06,024.011d*0087_04 abhiprapannàn mukham antakasya 06,024.012a na tv evàhaü jàtu nàsaü na tvaü neme janàdhipàþ 06,024.012c na caiva na bhaviùyàmaþ sarve vayam ataþ param 06,024.013a dehino 'smin yathà dehe kaumàraü yauvanaü jarà 06,024.013c tathà dehàntarapràptir dhãras tatra na muhyati 06,024.014a màtràspar÷às tu kaunteya ÷ãtoùõasukhaduþkhadàþ 06,024.014c àgamàpàyino 'nityàs tàüs titikùasva bhàrata 06,024.015a yaü hi na vyathayanty ete puruùaü puruùarùabha 06,024.015c samaduþkhasukhaü dhãraü so 'mçtatvàya kalpate 06,024.016a nàsato vidyate bhàvo nàbhàvo vidyate sataþ 06,024.016c ubhayor api dçùño 'ntas tv anayos tattvadar÷ibhiþ 06,024.017a avinà÷i tu tad viddhi yena sarvam idaü tatam 06,024.017c vinà÷am avyayasyàsya na ka÷ cit kartum arhati 06,024.018a antavanta ime dehà nityasyoktàþ ÷arãriõaþ 06,024.018c anà÷ino 'prameyasya tasmàd yudhyasva bhàrata 06,024.019a ya enaü vetti hantàraü ya÷ cainaü manyate hatam 06,024.019c ubhau tau na vijànãto nàyaü hanti na hanyate 06,024.020a na jàyate mriyate và kadà cin; nàyaü bhåtvà bhavità và na bhåyaþ 06,024.020c ajo nityaþ ÷à÷vato 'yaü puràõo; na hanyate hanyamàne ÷arãre 06,024.021a vedàvinà÷inaü nityaü ya enam ajam avyayam 06,024.021c kathaü sa puruùaþ pàrtha kaü ghàtayati hanti kam 06,024.022a vàsàüsi jãrõàni yathà vihàya; navàni gçhõàti naro 'paràõi 06,024.022c tathà ÷arãràõi vihàya jãrõàny; anyàni saüyàti navàni dehã 06,024.023a nainaü chindanti ÷astràõi nainaü dahati pàvakaþ 06,024.023c na cainaü kledayanty àpo na ÷oùayati màrutaþ 06,024.024a acchedyo 'yam adàhyo 'yam akledyo '÷oùya eva ca 06,024.024c nityaþ sarvagataþ sthàõur acalo 'yaü sanàtanaþ 06,024.025a avyakto 'yam acintyo 'yam avikàryo 'yam ucyate 06,024.025c tasmàd evaü viditvainaü nànu÷ocitum arhasi 06,024.026a atha cainaü nityajàtaü nityaü và manyase mçtam 06,024.026c tathàpi tvaü mahàbàho nainaü ÷ocitum arhasi 06,024.027a jàtasya hi dhruvo mçtyur dhruvaü janma mçtasya ca 06,024.027c tasmàd aparihàrye 'rthe na tvaü ÷ocitum arhasi 06,024.028a avyaktàdãni bhåtàni vyaktamadhyàni bhàrata 06,024.028c avyaktanidhanàny eva tatra kà paridevanà 06,024.029a à÷caryavat pa÷yati ka÷ cid enam; à÷caryavad vadati tathaiva cànyaþ 06,024.029c à÷caryavac cainam anyaþ ÷çõoti; ÷rutvàpy enaü veda na caiva ka÷ cit 06,024.030a dehã nityam avadhyo 'yaü dehe sarvasya bhàrata 06,024.030c tasmàt sarvàõi bhåtàni na tvaü ÷ocitum arhasi 06,024.031a svadharmam api càvekùya na vikampitum arhasi 06,024.031c dharmyàd dhi yuddhàc chreyo 'nyat kùatriyasya na vidyate 06,024.032a yadçcchayà copapannaü svargadvàram apàvçtam 06,024.032c sukhinaþ kùatriyàþ pàrtha labhante yuddham ãdç÷am 06,024.033a atha cet tvam imaü dharmyaü saügràmaü na kariùyasi 06,024.033c tataþ svadharmaü kãrtiü ca hitvà pàpam avàpsyasi 06,024.034a akãrtiü càpi bhåtàni kathayiùyanti te 'vyayàm 06,024.034c saübhàvitasya càkãrtir maraõàd atiricyate 06,024.035a bhayàd raõàd uparataü maüsyante tvàü mahàrathàþ 06,024.035c yeùàü ca tvaü bahumato bhåtvà yàsyasi làghavam 06,024.036a avàcyavàdàü÷ ca bahån vadiùyanti tavàhitàþ 06,024.036c nindantas tava sàmarthyaü tato duþkhataraü nu kim 06,024.037a hato và pràpsyasi svargaü jitvà và bhokùyase mahãm 06,024.037c tasmàd uttiùñha kaunteya yuddhàya kçtani÷cayaþ 06,024.038a sukhaduþkhe same kçtvà làbhàlàbhau jayàjayau 06,024.038c tato yuddhàya yujyasva naivaü pàpam avàpsyasi 06,024.039a eùà te 'bhihità sàükhye buddhir yoge tv imàü ÷çõu 06,024.039c buddhyà yukto yayà pàrtha karmabandhaü prahàsyasi 06,024.040a nehàbhikramanà÷o 'sti pratyavàyo na vidyate 06,024.040c svalpam apy asya dharmasya tràyate mahato bhayàt 06,024.041a vyavasàyàtmikà buddhir ekeha kurunandana 06,024.041c bahu÷àkhà hy anantà÷ ca buddhayo 'vyavasàyinàm 06,024.042a yàm imàü puùpitàü vàcaü pravadanty avipa÷citaþ 06,024.042c vedavàdaratàþ pàrtha nànyad astãti vàdinaþ 06,024.043a kàmàtmànaþ svargaparà janmakarmaphalapradàm 06,024.043c kriyàvi÷eùabahulàü bhogai÷varyagatiü prati 06,024.044a bhogai÷varyaprasaktànàü tayàpahçtacetasàm 06,024.044c vyavasàyàtmikà buddhiþ samàdhau na vidhãyate 06,024.045a traiguõyaviùayà vedà nistraiguõyo bhavàrjuna 06,024.045c nirdvaüdvo nityasattvastho niryogakùema àtmavàn 06,024.046a yàvàn artha udapàne sarvataþ saüplutodake 06,024.046c tàvàn sarveùu vedeùu bràhmaõasya vijànataþ 06,024.047a karmaõy evàdhikàras te mà phaleùu kadà cana 06,024.047c mà karmaphalahetur bhår mà te saïgo 'stv akarmaõi 06,024.048a yogasthaþ kuru karmàõi saïgaü tyaktvà dhanaüjaya 06,024.048c siddhyasiddhyoþ samo bhåtvà samatvaü yoga ucyate 06,024.048d*0088_01 yasya sarve samàrambhà nirà÷ãrbandhanàs tv iha 06,024.048d*0088_02 tyàge yasya hutaü sarvaü sa tyàgã sa ca buddhimàn 06,024.049a dåreõa hy avaraü karma buddhiyogàd dhanaüjaya 06,024.049c buddhau ÷araõam anviccha kçpaõàþ phalahetavaþ 06,024.050a buddhiyukto jahàtãha ubhe sukçtaduùkçte 06,024.050c tasmàd yogàya yujyasva yogaþ karmasu kau÷alam 06,024.051a karmajaü buddhiyuktà hi phalaü tyaktvà manãùiõaþ 06,024.051c janmabandhavinirmuktàþ padaü gacchanty anàmayam 06,024.052a yadà te mohakalilaü buddhir vyatitariùyati 06,024.052c tadà gantàsi nirvedaü ÷rotavyasya ÷rutasya ca 06,024.053a ÷rutivipratipannà te yadà sthàsyati ni÷calà 06,024.053c samàdhàv acalà buddhis tadà yogam avàpsyasi 06,024.054 arjuna uvàca 06,024.054a sthitapraj¤asya kà bhàùà samàdhisthasya ke÷ava 06,024.054c sthitadhãþ kiü prabhàùeta kim àsãta vrajeta kim 06,024.055 ÷rãbhagavàn uvàca 06,024.055a prajahàti yadà kàmàn sarvàn pàrtha manogatàn 06,024.055c àtmany evàtmanà tuùñaþ sthitapraj¤as tadocyate 06,024.056a duþkheùv anudvignamanàþ sukheùu vigataspçhaþ 06,024.056c vãtaràgabhayakrodhaþ sthitadhãr munir ucyate 06,024.057a yaþ sarvatrànabhisnehas tat tat pràpya ÷ubhà÷ubham 06,024.057c nàbhinandati na dveùñi tasya praj¤à pratiùñhità 06,024.058a yadà saüharate càyaü kårmo 'ïgànãva sarva÷aþ 06,024.058c indriyàõãndriyàrthebhyas tasya praj¤à pratiùñhità 06,024.059a viùayà vinivartante niràhàrasya dehinaþ 06,024.059c rasavarjaü raso 'py asya paraü dçùñvà nivartate 06,024.060a yatato hy api kaunteya puruùasya vipa÷citaþ 06,024.060c indriyàõi pramàthãni haranti prasabhaü manaþ 06,024.061a tàni sarvàõi saüyamya yukta àsãta matparaþ 06,024.061c va÷e hi yasyendriyàõi tasya praj¤à pratiùñhità 06,024.062a dhyàyato viùayàn puüsaþ saïgas teùåpajàyate 06,024.062c saïgàt saüjàyate kàmaþ kàmàt krodho 'bhijàyate 06,024.063a krodhàd bhavati saümohaþ saümohàt smçtivibhramaþ 06,024.063c smçtibhraü÷àd buddhinà÷o buddhinà÷àt praõa÷yati 06,024.064a ràgadveùaviyuktais tu viùayàn indriyai÷ caran 06,024.064c àtmava÷yair vidheyàtmà prasàdam adhigacchati 06,024.065a prasàde sarvaduþkhànàü hànir asyopajàyate 06,024.065c prasannacetaso hy à÷u buddhiþ paryavatiùñhate 06,024.066a nàsti buddhir ayuktasya na càyuktasya bhàvanà 06,024.066c na càbhàvayataþ ÷àntir a÷àntasya kutaþ sukham 06,024.067a indriyàõàü hi caratàü yan mano 'nuvidhãyate 06,024.067c tad asya harati praj¤àü vàyur nàvam ivàmbhasi 06,024.068a tasmàd yasya mahàbàho nigçhãtàni sarva÷aþ 06,024.068c indriyàõãndriyàrthebhyas tasya praj¤à pratiùñhità 06,024.069a yà ni÷à sarvabhåtànàü tasyàü jàgarti saüyamã 06,024.069c yasyàü jàgrati bhåtàni sà ni÷à pa÷yato muneþ 06,024.070a àpåryamàõam acalapratiùñhaü; samudram àpaþ pravi÷anti yadvat 06,024.070c tadvat kàmà yaü pravi÷anti sarve; sa ÷àntim àpnoti na kàmakàmã 06,024.071a vihàya kàmàn yaþ sarvàn pumàü÷ carati niþspçhaþ 06,024.071c nirmamo nirahaükàraþ sa ÷àntim adhigacchati 06,024.072a eùà bràhmã sthitiþ pàrtha nainàü pràpya vimuhyati 06,024.072c sthitvàsyàm antakàle 'pi brahmanirvàõam çcchati 06,025.001 arjuna uvàca 06,025.001a jyàyasã cet karmaõas te matà buddhir janàrdana 06,025.001c tat kiü karmaõi ghore màü niyojayasi ke÷ava 06,025.002a vyàmi÷reõaiva vàkyena buddhiü mohayasãva me 06,025.002c tad ekaü vada ni÷citya yena ÷reyo 'ham àpnuyàm 06,025.003 ÷rãbhagavàn uvàca 06,025.003a loke 'smin dvividhà niùñhà purà proktà mayànagha 06,025.003c j¤ànayogena sàükhyànàü karmayogena yoginàm 06,025.004a na karmaõàm anàrambhàn naiùkarmyaü puruùo '÷nute 06,025.004c na ca saünyasanàd eva siddhiü samadhigacchati 06,025.005a na hi ka÷ cit kùaõam api jàtu tiùñhaty akarmakçt 06,025.005c kàryate hy ava÷aþ karma sarvaþ prakçtijair guõaiþ 06,025.006a karmendriyàõi saüyamya ya àste manasà smaran 06,025.006c indriyàrthàn vimåóhàtmà mithyàcàraþ sa ucyate 06,025.007a yas tv indriyàõi manasà niyamyàrabhate 'rjuna 06,025.007c karmendriyaiþ karmayogam asaktaþ sa vi÷iùyate 06,025.008a niyataü kuru karma tvaü karma jyàyo hy akarmaõaþ 06,025.008c ÷arãrayàtràpi ca te na prasidhyed akarmaõaþ 06,025.009a yaj¤àrthàt karmaõo 'nyatra loko 'yaü karmabandhanaþ 06,025.009c tadarthaü karma kaunteya muktasaïgaþ samàcara 06,025.010a sahayaj¤àþ prajàþ sçùñvà purovàca prajàpatiþ 06,025.010c anena prasaviùyadhvam eùa vo 'stv iùñakàmadhuk 06,025.011a devàn bhàvayatànena te devà bhàvayantu vaþ 06,025.011c parasparaü bhàvayantaþ ÷reyaþ param avàpsyatha 06,025.012a iùñàn bhogàn hi vo devà dàsyante yaj¤abhàvitàþ 06,025.012c tair dattàn apradàyaibhyo yo bhuïkte stena eva saþ 06,025.013a yaj¤a÷iùñà÷inaþ santo mucyante sarvakilbiùaiþ 06,025.013c bhu¤jate te tv aghaü pàpà ye pacanty àtmakàraõàt 06,025.014a annàd bhavanti bhåtàni parjanyàd annasaübhavaþ 06,025.014c yaj¤àd bhavati parjanyo yaj¤aþ karmasamudbhavaþ 06,025.015a karma brahmodbhavaü viddhi brahmàkùarasamudbhavam 06,025.015c tasmàt sarvagataü brahma nityaü yaj¤e pratiùñhitam 06,025.016a evaü pravartitaü cakraü nànuvartayatãha yaþ 06,025.016c aghàyur indriyàràmo moghaü pàrtha sa jãvati 06,025.017a yas tv àtmaratir eva syàd àtmatçpta÷ ca mànavaþ 06,025.017c àtmany eva ca saütuùñas tasya kàryaü na vidyate 06,025.018a naiva tasya kçtenàrtho nàkçteneha ka÷ cana 06,025.018c na càsya sarvabhåteùu ka÷ cid arthavyapà÷rayaþ 06,025.019a tasmàd asaktaþ satataü kàryaü karma samàcara 06,025.019c asakto hy àcaran karma param àpnoti påruùaþ 06,025.020a karmaõaiva hi saüsiddhim àsthità janakàdayaþ 06,025.020c lokasaügraham evàpi saüpa÷yan kartum arhasi 06,025.021a yad yad àcarati ÷reùñhas tat tad evetaro janaþ 06,025.021c sa yat pramàõaü kurute lokas tad anuvartate 06,025.022a na me pàrthàsti kartavyaü triùu lokeùu kiü cana 06,025.022c nànavàptam avàptavyaü varta eva ca karmaõi 06,025.023a yadi hy ahaü na varteyaü jàtu karmaõy atandritaþ 06,025.023c mama vartmànuvartante manuùyàþ pàrtha sarva÷aþ 06,025.024a utsãdeyur ime lokà na kuryàü karma ced aham 06,025.024c saükarasya ca kartà syàm upahanyàm imàþ prajàþ 06,025.025a saktàþ karmaõy avidvàüso yathà kurvanti bhàrata 06,025.025c kuryàd vidvàüs tathàsakta÷ cikãrùur lokasaügraham 06,025.026a na buddhibhedaü janayed aj¤ànàü karmasaïginàm 06,025.026c joùayet sarvakarmàõi vidvàn yuktaþ samàcaran 06,025.027a prakçteþ kriyamàõàni guõaiþ karmàõi sarva÷aþ 06,025.027c ahaükàravimåóhàtmà kartàham iti manyate 06,025.028a tattvavit tu mahàbàho guõakarmavibhàgayoþ 06,025.028c guõà guõeùu vartanta iti matvà na sajjate 06,025.029a prakçter guõasaümåóhàþ sajjante guõakarmasu 06,025.029c tàn akçtsnavido mandàn kçtsnavin na vicàlayet 06,025.030a mayi sarvàõi karmàõi saünyasyàdhyàtmacetasà 06,025.030c nirà÷ãr nirmamo bhåtvà yudhyasva vigatajvaraþ 06,025.031a ye me matam idaü nityam anutiùñhanti mànavàþ 06,025.031c ÷raddhàvanto 'nasåyanto mucyante te 'pi karmabhiþ 06,025.032a ye tv etad abhyasåyanto nànutiùñhanti me matam 06,025.032c sarvaj¤ànavimåóhàüs tàn viddhi naùñàn acetasaþ 06,025.033a sadç÷aü ceùñate svasyàþ prakçter j¤ànavàn api 06,025.033c prakçtiü yànti bhåtàni nigrahaþ kiü kariùyati 06,025.034a indriyasyendriyasyàrthe ràgadveùau vyavasthitau 06,025.034c tayor na va÷am àgacchet tau hy asya paripanthinau 06,025.035a ÷reyàn svadharmo viguõaþ paradharmàt svanuùñhitàt 06,025.035c svadharme nidhanaü ÷reyaþ paradharmo bhayàvahaþ 06,025.036 arjuna uvàca 06,025.036a atha kena prayukto 'yaü pàpaü carati påruùaþ 06,025.036c anicchann api vàrùõeya balàd iva niyojitaþ 06,025.037 ÷rãbhagavàn uvàca 06,025.037a kàma eùa krodha eùa rajoguõasamudbhavaþ 06,025.037c mahà÷ano mahàpàpmà viddhy enam iha vairiõam 06,025.037d*0089_00 arjuna uvàca 06,025.037d*0089_01 bhavaty eùa kathaü kçùõa kathaü caiva vivardhate 06,025.037d*0089_02 ÷rãbhagavàn uvàca 06,025.037d*0089_02 kim àtmakaþ kim àcàras tan mamàcakùva pçcchataþ 06,025.037d*0089_03 eùa såkùmaþ paraþ ÷atrur dehinàm indriyaiþ saha 06,025.037d*0089_04 sukhatantra ivàsãno mohayan pàrtha tiùñhati 06,025.037d*0089_05 kàmakrodhamayo ghoraþ stambhaharùasamudbhavaþ 06,025.037d*0089_06 ahaükàro 'bhimànàtmà dustaraþ pàpakarmabhiþ 06,025.037d*0089_07 harùam asya nivartyaiùa ÷okam asya dadàti ca 06,025.037d*0089_08 bhayaü càsya karoty eùa mohayaüs tu muhur muhuþ 06,025.037d*0089_09 sa eùa kaluùaþ kùudra÷ chidraprekùã dhanaüjaya 06,025.037d*0089_10 rajaþpravçtto mohàtmà manuùyàõàm upadravaþ 06,025.038a dhåmenàvriyate vahnir yathàdar÷o malena ca 06,025.038c yatholbenàvçto garbhas tathà tenedam àvçtam 06,025.039a àvçtaü j¤ànam etena j¤ànino nityavairiõà 06,025.039c kàmaråpeõa kaunteya duùpåreõànalena ca 06,025.040a indriyàõi mano buddhir asyàdhiùñhànam ucyate 06,025.040c etair vimohayaty eùa j¤ànam àvçtya dehinam 06,025.041a tasmàt tvam indriyàõy àdau niyamya bharatarùabha 06,025.041c pàpmànaü prajahihy enaü j¤ànavij¤ànanà÷anam 06,025.042a indriyàõi paràõy àhur indriyebhyaþ paraü manaþ 06,025.042c manasas tu parà buddhir yo buddheþ paratas tu saþ 06,025.043a evaü buddheþ paraü buddhvà saüstabhyàtmànam àtmanà 06,025.043c jahi ÷atruü mahàbàho kàmaråpaü duràsadam 06,026.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,026.001a imaü vivasvate yogaü proktavàn aham avyayam 06,026.001c vivasvàn manave pràha manur ikùvàkave 'bravãt 06,026.002a evaü paraüparàpràptam imaü ràjarùayo viduþ 06,026.002c sa kàleneha mahatà yogo naùñaþ paraütapa 06,026.003a sa evàyaü mayà te 'dya yogaþ proktaþ puràtanaþ 06,026.003c bhakto 'si me sakhà ceti rahasyaü hy etad uttamam 06,026.004 arjuna uvàca 06,026.004a aparaü bhavato janma paraü janma vivasvataþ 06,026.004c katham etad vijànãyàü tvam àdau proktavàn iti 06,026.005 ÷rãbhagavàn uvàca 06,026.005a bahåni me vyatãtàni janmàni tava càrjuna 06,026.005c tàny ahaü veda sarvàõi na tvaü vettha paraütapa 06,026.006a ajo 'pi sann avyayàtmà bhåtànàm ã÷varo 'pi san 06,026.006c prakçtiü svàm adhiùñhàya saübhavàmy àtmamàyayà 06,026.007a yadà yadà hi dharmasya glànir bhavati bhàrata 06,026.007c abhyutthànam adharmasya tadàtmànaü sçjàmy aham 06,026.008a paritràõàya sàdhånàü vinà÷àya ca duùkçtàm 06,026.008c dharmasaüsthàpanàrthàya saübhavàmi yuge yuge 06,026.009a janma karma ca me divyam evaü yo vetti tattvataþ 06,026.009c tyaktvà dehaü punarjanma naiti màm eti so 'rjuna 06,026.010a vãtaràgabhayakrodhà manmayà màm upà÷ritàþ 06,026.010c bahavo j¤ànatapasà påtà madbhàvam àgatàþ 06,026.011a ye yathà màü prapadyante tàüs tathaiva bhajàmy aham 06,026.011c mama vartmànuvartante manuùyàþ pàrtha sarva÷aþ 06,026.012a kàïkùantaþ karmaõàü siddhiü yajanta iha devatàþ 06,026.012c kùipraü hi mànuùe loke siddhir bhavati karmajà 06,026.013a càturvarõyaü mayà sçùñaü guõakarmavibhàga÷aþ 06,026.013c tasya kartàram api màü viddhy akartàram avyayam 06,026.014a na màü karmàõi limpanti na me karmaphale spçhà 06,026.014c iti màü yo 'bhijànàti karmabhir na sa badhyate 06,026.015a evaü j¤àtvà kçtaü karma pårvair api mumukùubhiþ 06,026.015c kuru karmaiva tasmàt tvaü pårvaiþ pårvataraü kçtam 06,026.016a kiü karma kim akarmeti kavayo 'py atra mohitàþ 06,026.016c tat te karma pravakùyàmi yaj j¤àtvà mokùyase '÷ubhàt 06,026.017a karmaõo hy api boddhavyaü boddhavyaü ca vikarmaõaþ 06,026.017c akarmaõa÷ ca boddhavyaü gahanà karmaõo gatiþ 06,026.018a karmaõy akarma yaþ pa÷yed akarmaõi ca karma yaþ 06,026.018c sa buddhimàn manuùyeùu sa yuktaþ kçtsnakarmakçt 06,026.019a yasya sarve samàrambhàþ kàmasaükalpavarjitàþ 06,026.019c j¤ànàgnidagdhakarmàõaü tam àhuþ paõóitaü budhàþ 06,026.020a tyaktvà karmaphalàsaïgaü nityatçpto nirà÷rayaþ 06,026.020c karmaõy abhipravçtto 'pi naiva kiü cit karoti saþ 06,026.021a nirà÷ãr yatacittàtmà tyaktasarvaparigrahaþ 06,026.021c ÷àrãraü kevalaü karma kurvan nàpnoti kilbiùam 06,026.022a yadçcchàlàbhasaütuùño dvaüdvàtãto vimatsaraþ 06,026.022c samaþ siddhàv asiddhau ca kçtvàpi na nibadhyate 06,026.023a gatasaïgasya muktasya j¤ànàvasthitacetasaþ 06,026.023c yaj¤àyàcarataþ karma samagraü pravilãyate 06,026.024a brahmàrpaõaü brahmahavir brahmàgnau brahmaõà hutam 06,026.024c brahmaiva tena gantavyaü brahmakarmasamàdhinà 06,026.025a daivam evàpare yaj¤aü yoginaþ paryupàsate 06,026.025c brahmàgnàv apare yaj¤aü yaj¤enaivopajuhvati 06,026.026a ÷rotràdãnãndriyàõy anye saüyamàgniùu juhvati 06,026.026c ÷abdàdãn viùayàn anya indriyàgniùu juhvati 06,026.027a sarvàõãndriyakarmàõi pràõakarmàõi càpare 06,026.027c àtmasaüyamayogàgnau juhvati j¤ànadãpite 06,026.028a dravyayaj¤às tapoyaj¤à yogayaj¤às tathàpare 06,026.028c svàdhyàyaj¤ànayaj¤à÷ ca yatayaþ saü÷itavratàþ 06,026.029a apàne juhvati pràõaü pràõe 'pànaü tathàpare 06,026.029c pràõàpànagatã ruddhvà pràõàyàmaparàyaõàþ 06,026.030a apare niyatàhàràþ pràõàn pràõeùu juhvati 06,026.030c sarve 'py ete yaj¤avido yaj¤akùapitakalmaùàþ 06,026.031a yaj¤a÷iùñàmçtabhujo yànti brahma sanàtanam 06,026.031c nàyaü loko 'sty ayaj¤asya kuto 'nyaþ kurusattama 06,026.032a evaü bahuvidhà yaj¤à vitatà brahmaõo mukhe 06,026.032c karmajàn viddhi tàn sarvàn evaü j¤àtvà vimokùyase 06,026.033a ÷reyàn dravyamayàd yaj¤àj j¤ànayaj¤aþ paraütapa 06,026.033c sarvaü karmàkhilaü pàrtha j¤àne parisamàpyate 06,026.034a tad viddhi praõipàtena paripra÷nena sevayà 06,026.034c upadekùyanti te j¤ànaü j¤àninas tattvadar÷inaþ 06,026.035a yaj j¤àtvà na punar moham evaü yàsyasi pàõóava 06,026.035c yena bhåtàny a÷eùeõa drakùyasy àtmany atho mayi 06,026.036a api ced asi pàpebhyaþ sarvebhyaþ pàpakçttamaþ 06,026.036c sarvaü j¤ànaplavenaiva vçjinaü saütariùyasi 06,026.037a yathaidhàüsi samiddho 'gnir bhasmasàt kurute 'rjuna 06,026.037c j¤ànàgniþ sarvakarmàõi bhasmasàt kurute tathà 06,026.038a na hi j¤ànena sadç÷aü pavitram iha vidyate 06,026.038c tat svayaü yogasaüsiddhaþ kàlenàtmani vindati 06,026.039a ÷raddhàvàül labhate j¤ànaü tatparaþ saüyatendriyaþ 06,026.039c j¤ànaü labdhvà paràü ÷àntim acireõàdhigacchati 06,026.040a aj¤a÷ cà÷raddadhàna÷ ca saü÷ayàtmà vina÷yati 06,026.040c nàyaü loko 'sti na paro na sukhaü saü÷ayàtmanaþ 06,026.041a yogasaünyastakarmàõaü j¤ànasaüchinnasaü÷ayam 06,026.041c àtmavantaü na karmàõi nibadhnanti dhanaüjaya 06,026.042a tasmàd aj¤ànasaübhåtaü hçtsthaü j¤ànàsinàtmanaþ 06,026.042c chittvainaü saü÷ayaü yogam àtiùñhottiùñha bhàrata 06,027.001 arjuna uvàca 06,027.001a saünyàsaü karmaõàü kçùõa punar yogaü ca ÷aüsasi 06,027.001c yac chreya etayor ekaü tan me bråhi suni÷citam 06,027.002 ÷rãbhagavàn uvàca 06,027.002a saünyàsaþ karmayoga÷ ca niþ÷reyasakaràv ubhau 06,027.002c tayos tu karmasaünyàsàt karmayogo vi÷iùyate 06,027.003a j¤eyaþ sa nityasaünyàsã yo na dveùñi na kàïkùati 06,027.003c nirdvaüdvo hi mahàbàho sukhaü bandhàt pramucyate 06,027.004a sàükhyayogau pçthag bàlàþ pravadanti na paõóitàþ 06,027.004c ekam apy àsthitaþ samyag ubhayor vindate phalam 06,027.005a yat sàükhyaiþ pràpyate sthànaü tad yogair api gamyate 06,027.005c ekaü sàükhyaü ca yogaü ca yaþ pa÷yati sa pa÷yati 06,027.006a saünyàsas tu mahàbàho duþkham àptum ayogataþ 06,027.006c yogayukto munir brahma nacireõàdhigacchati 06,027.007a yogayukto vi÷uddhàtmà vijitàtmà jitendriyaþ 06,027.007c sarvabhåtàtmabhåtàtmà kurvann api na lipyate 06,027.008a naiva kiü cit karomãti yukto manyeta tattvavit 06,027.008c pa÷ya¤ ÷çõvan spç÷a¤ jighrann a÷nan gacchan svapa¤ ÷vasan 06,027.009a pralapan visçjan gçhõann unmiùan nimiùann api 06,027.009c indriyàõãndriyàrtheùu vartanta iti dhàrayan 06,027.010a brahmaõy àdhàya karmàõi saïgaü tyaktvà karoti yaþ 06,027.010c lipyate na sa pàpena padmapatram ivàmbhasà 06,027.011a kàyena manasà buddhyà kevalair indriyair api 06,027.011c yoginaþ karma kurvanti saïgaü tyaktvàtma÷uddhaye 06,027.012a yuktaþ karmaphalaü tyaktvà ÷àntim àpnoti naiùñhikãm 06,027.012c ayuktaþ kàmakàreõa phale sakto nibadhyate 06,027.013a sarvakarmàõi manasà saünyasyàste sukhaü va÷ã 06,027.013c navadvàre pure dehã naiva kurvan na kàrayan 06,027.014a na kartçtvaü na karmàõi lokasya sçjati prabhuþ 06,027.014c na karmaphalasaüyogaü svabhàvas tu pravartate 06,027.015a nàdatte kasya cit pàpaü na caiva sukçtaü vibhuþ 06,027.015c aj¤ànenàvçtaü j¤ànaü tena muhyanti jantavaþ 06,027.016a j¤ànena tu tad aj¤ànaü yeùàü nà÷itam àtmanaþ 06,027.016c teùàm àdityavaj j¤ànaü prakà÷ayati tatparam 06,027.017a tadbuddhayas tadàtmànas tanniùñhàs tatparàyaõàþ 06,027.017c gacchanty apunaràvçttiü j¤ànanirdhåtakalmaùàþ 06,027.017d*0090_01 smaranto 'pi muhus tv etat spç÷anto 'pi svakarmaõi 06,027.017d*0090_02 saktà api na sajjanti païke ravikarà iva 06,027.018a vidyàvinayasaüpanne bràhmaõe gavi hastini 06,027.018c ÷uni caiva ÷vapàke ca paõóitàþ samadar÷inaþ 06,027.019a ihaiva tair jitaþ sargo yeùàü sàmye sthitaü manaþ 06,027.019c nirdoùaü hi samaü brahma tasmàd brahmaõi te sthitàþ 06,027.020a na prahçùyet priyaü pràpya nodvijet pràpya càpriyam 06,027.020c sthirabuddhir asaümåóho brahmavid brahmaõi sthitaþ 06,027.021a bàhyaspar÷eùv asaktàtmà vindaty àtmani yat sukham 06,027.021c sa brahmayogayuktàtmà sukham akùayam a÷nute 06,027.022a ye hi saüspar÷ajà bhogà duþkhayonaya eva te 06,027.022c àdyantavantaþ kaunteya na teùu ramate budhaþ 06,027.023a ÷aknotãhaiva yaþ soóhuü pràk ÷arãravimokùaõàt 06,027.023c kàmakrodhodbhavaü vegaü sa yuktaþ sa sukhã naraþ 06,027.024a yo 'ntaþsukho 'ntaràràmas tathàntarjyotir eva yaþ 06,027.024c sa yogã brahmanirvàõaü brahmabhåto 'dhigacchati 06,027.025a labhante brahmanirvàõam çùayaþ kùãõakalmaùàþ 06,027.025c chinnadvaidhà yatàtmànaþ sarvabhåtahite ratàþ 06,027.026a kàmakrodhaviyuktànàü yatãnàü yatacetasàm 06,027.026c abhito brahmanirvàõaü vartate viditàtmanàm 06,027.027a spar÷àn kçtvà bahir bàhyàü÷ cakùu÷ caivàntare bhruvoþ 06,027.027c pràõàpànau samau kçtvà nàsàbhyantaracàriõau 06,027.028a yatendriyamanobuddhir munir mokùaparàyaõaþ 06,027.028c vigatecchàbhayakrodho yaþ sadà mukta eva saþ 06,027.029a bhoktàraü yaj¤atapasàü sarvalokamahe÷varam 06,027.029c suhçdaü sarvabhåtànàü j¤àtvà màü ÷àntim çcchati 06,028.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,028.001a anà÷ritaþ karmaphalaü kàryaü karma karoti yaþ 06,028.001c sa saünyàsã ca yogã ca na niragnir na càkriyaþ 06,028.002a yaü saünyàsam iti pràhur yogaü taü viddhi pàõóava 06,028.002c na hy asaünyastasaükalpo yogã bhavati ka÷ cana 06,028.003a àrurukùor muner yogaü karma kàraõam ucyate 06,028.003c yogàråóhasya tasyaiva ÷amaþ kàraõam ucyate 06,028.004a yadà hi nendriyàrtheùu na karmasv anuùajjate 06,028.004c sarvasaükalpasaünyàsã yogàråóhas tadocyate 06,028.005a uddhared àtmanàtmànaü nàtmànam avasàdayet 06,028.005c àtmaiva hy àtmano bandhur àtmaiva ripur àtmanaþ 06,028.006a bandhur àtmàtmanas tasya yenàtmaivàtmanà jitaþ 06,028.006c anàtmanas tu ÷atrutve vartetàtmaiva ÷atruvat 06,028.007a jitàtmanaþ pra÷àntasya paramàtmà samàhitaþ 06,028.007c ÷ãtoùõasukhaduþkheùu tathà mànàvamànayoþ 06,028.008a j¤ànavij¤ànatçptàtmà kåñastho vijitendriyaþ 06,028.008c yukta ity ucyate yogã samaloùñà÷makà¤canaþ 06,028.009a suhçnmitràryudàsãnamadhyasthadveùyabandhuùu 06,028.009c sàdhuùv api ca pàpeùu samabuddhir vi÷iùyate 06,028.010a yogã yu¤jãta satatam àtmànaü rahasi sthitaþ 06,028.010c ekàkã yatacittàtmà nirà÷ãr aparigrahaþ 06,028.011a ÷ucau de÷e pratiùñhàpya sthiram àsanam àtmanaþ 06,028.011c nàtyucchritaü nàtinãcaü cailàjinaku÷ottaram 06,028.012a tatraikàgraü manaþ kçtvà yatacittendriyakriyaþ 06,028.012c upavi÷yàsane yu¤jyàd yogam àtmavi÷uddhaye 06,028.013a samaü kàya÷irogrãvaü dhàrayann acalaü sthiraþ 06,028.013c saüprekùya nàsikàgraü svaü di÷a÷ cànavalokayan 06,028.014a pra÷àntàtmà vigatabhãr brahmacàrivrate sthitaþ 06,028.014c manaþ saüyamya maccitto yukta àsãta matparaþ 06,028.015a yu¤jann evaü sadàtmànaü yogã niyatamànasaþ 06,028.015c ÷àntiü nirvàõaparamàü matsaüsthàm adhigacchati 06,028.016a nàtya÷natas tu yogo 'sti na caikàntam ana÷nataþ 06,028.016c na càtisvapna÷ãlasya jàgrato naiva càrjuna 06,028.017a yuktàhàravihàrasya yuktaceùñasya karmasu 06,028.017c yuktasvapnàvabodhasya yogo bhavati duþkhahà 06,028.018a yadà viniyataü cittam àtmany evàvatiùñhate 06,028.018c niþspçhaþ sarvakàmebhyo yukta ity ucyate tadà 06,028.019a yathà dãpo nivàtastho neïgate sopamà smçtà 06,028.019c yogino yatacittasya yu¤jato yogam àtmanaþ 06,028.020a yatroparamate cittaü niruddhaü yogasevayà 06,028.020c yatra caivàtmanàtmànaü pa÷yann àtmani tuùyati 06,028.021a sukham àtyantikaü yat tad buddhigràhyam atãndriyam 06,028.021c vetti yatra na caivàyaü sthita÷ calati tattvataþ 06,028.022a yaü labdhvà càparaü làbhaü manyate nàdhikaü tataþ 06,028.022c yasmin sthito na duþkhena guruõàpi vicàlyate 06,028.023a taü vidyàd duþkhasaüyogaviyogaü yogasaüj¤itam 06,028.023c sa ni÷cayena yoktavyo yogo 'nirviõõacetasà 06,028.024a saükalpaprabhavàn kàmàüs tyaktvà sarvàn a÷eùataþ 06,028.024c manasaivendriyagràmaü viniyamya samantataþ 06,028.025a ÷anaiþ ÷anair uparamed buddhyà dhçtigçhãtayà 06,028.025c àtmasaüsthaü manaþ kçtvà na kiü cid api cintayet 06,028.026a yato yato ni÷carati mana÷ ca¤calam asthiram 06,028.026c tatas tato niyamyaitad àtmany eva va÷aü nayet 06,028.027a pra÷àntamanasaü hy enaü yoginaü sukham uttamam 06,028.027c upaiti ÷àntarajasaü brahmabhåtam akalmaùam 06,028.028a yu¤jann evaü sadàtmànaü yogã vigatakalmaùaþ 06,028.028c sukhena brahmasaüspar÷am atyantaü sukham a÷nute 06,028.029a sarvabhåtastham àtmànaü sarvabhåtàni càtmani 06,028.029c ãkùate yogayuktàtmà sarvatra samadar÷anaþ 06,028.030a yo màü pa÷yati sarvatra sarvaü ca mayi pa÷yati 06,028.030c tasyàhaü na praõa÷yàmi sa ca me na praõa÷yati 06,028.031a sarvabhåtasthitaü yo màü bhajaty ekatvam àsthitaþ 06,028.031c sarvathà vartamàno 'pi sa yogã mayi vartate 06,028.032a àtmaupamyena sarvatra samaü pa÷yati yo 'rjuna 06,028.032c sukhaü và yadi và duþkhaü sa yogã paramo mataþ 06,028.033 arjuna uvàca 06,028.033a yo 'yaü yogas tvayà proktaþ sàmyena madhusådana 06,028.033c etasyàhaü na pa÷yàmi ca¤calatvàt sthitiü sthiràm 06,028.034a ca¤calaü hi manaþ kçùõa pramàthi balavad dçóham 06,028.034c tasyàhaü nigrahaü manye vàyor iva suduùkaram 06,028.035 ÷rãbhagavàn uvàca 06,028.035a asaü÷ayaü mahàbàho mano durnigrahaü calam 06,028.035c abhyàsena tu kaunteya vairàgyeõa ca gçhyate 06,028.036a asaüyatàtmanà yogo duùpràpa iti me matiþ 06,028.036c va÷yàtmanà tu yatatà ÷akyo 'vàptum upàyataþ 06,028.037 arjuna uvàca 06,028.037a ayatiþ ÷raddhayopeto yogàc calitamànasaþ 06,028.037b*0091_01 lipsamànaþ satàü màrgaü pramåóho brahmaõaþ pathi 06,028.037b*0091_02 anekacitto vibhrànto mohasyaiva va÷aü gataþ 06,028.037c apràpya yogasaüsiddhiü kàü gatiü kçùõa gacchati 06,028.038a kaccin nobhayavibhraùña÷ chinnàbhram iva na÷yati 06,028.038c apratiùñho mahàbàho vimåóho brahmaõaþ pathi 06,028.039a etan me saü÷ayaü kçùõa chettum arhasy a÷eùataþ 06,028.039c tvad anyaþ saü÷ayasyàsya chettà na hy upapadyate 06,028.040 ÷rãbhagavàn uvàca 06,028.040a pàrtha naiveha nàmutra vinà÷as tasya vidyate 06,028.040c na hi kalyàõakçt ka÷ cid durgatiü tàta gacchati 06,028.041a pràpya puõyakçtàül lokàn uùitvà ÷à÷vatãþ samàþ 06,028.041c ÷ucãnàü ÷rãmatàü gehe yogabhraùño 'bhijàyate 06,028.042a atha và yoginàm eva kule bhavati dhãmatàm 06,028.042c etad dhi durlabhataraü loke janma yad ãdç÷am 06,028.043a tatra taü buddhisaüyogaü labhate paurvadehikam 06,028.043c yatate ca tato bhåyaþ saüsiddhau kurunandana 06,028.044a pårvàbhyàsena tenaiva hriyate hy ava÷o 'pi saþ 06,028.044c jij¤àsur api yogasya ÷abdabrahmàtivartate 06,028.045a prayatnàd yatamànas tu yogã saü÷uddhakilbiùaþ 06,028.045c anekajanmasaüsiddhas tato yàti paràü gatim 06,028.046a tapasvibhyo 'dhiko yogã j¤ànibhyo 'pi mato 'dhikaþ 06,028.046c karmibhya÷ càdhiko yogã tasmàd yogã bhavàrjuna 06,028.047a yoginàm api sarveùàü madgatenàntaràtmanà 06,028.047c ÷raddhàvàn bhajate yo màü sa me yuktatamo mataþ 06,028.047d*0092_01 bhagavannàmasaüpràptimàtràt sarvam avàpyate 06,028.047d*0092_02 phalitàþ ÷àlayaþ samyag vçùñimàtre 'valokite 06,029.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,029.001a mayy àsaktamanàþ pàrtha yogaü yu¤jan madà÷rayaþ 06,029.001c asaü÷ayaü samagraü màü yathà j¤àsyasi tac chçõu 06,029.002a j¤ànaü te 'haü savij¤ànam idaü vakùyàmy a÷eùataþ 06,029.002c yaj j¤àtvà neha bhåyo 'nyaj j¤àtavyam ava÷iùyate 06,029.003a manuùyàõàü sahasreùu ka÷ cid yatati siddhaye 06,029.003c yatatàm api siddhànàü ka÷ cin màü vetti tattvataþ 06,029.004a bhåmir àpo 'nalo vàyuþ khaü mano buddhir eva ca 06,029.004c ahaükàra itãyaü me bhinnà prakçtir aùñadhà 06,029.005a apareyam itas tv anyàü prakçtiü viddhi me paràm 06,029.005c jãvabhåtàü mahàbàho yayedaü dhàryate jagat 06,029.006a etadyonãni bhåtàni sarvàõãty upadhàraya 06,029.006c ahaü kçtsnasya jagataþ prabhavaþ pralayas tathà 06,029.007a mattaþ parataraü nànyat kiü cid asti dhanaüjaya 06,029.007c mayi sarvam idaü protaü såtre maõigaõà iva 06,029.008a raso 'ham apsu kaunteya prabhàsmi ÷a÷isåryayoþ 06,029.008c praõavaþ sarvavedeùu ÷abdaþ khe pauruùaü nçùu 06,029.009a puõyo gandhaþ pçthivyàü ca teja÷ càsmi vibhàvasau 06,029.009c jãvanaü sarvabhåteùu tapa÷ càsmi tapasviùu 06,029.010a bãjaü màü sarvabhåtànàü viddhi pàrtha sanàtanam 06,029.010c buddhir buddhimatàm asmi tejas tejasvinàm aham 06,029.011a balaü balavatàü càhaü kàmaràgavivarjitam 06,029.011c dharmàviruddho bhåteùu kàmo 'smi bharatarùabha 06,029.012a ye caiva sàttvikà bhàvà ràjasàs tàmasà÷ ca ye 06,029.012c matta eveti tàn viddhi na tv ahaü teùu te mayi 06,029.013a tribhir guõamayair bhàvair ebhiþ sarvam idaü jagat 06,029.013c mohitaü nàbhijànàti màm ebhyaþ param avyayam 06,029.014a daivã hy eùà guõamayã mama màyà duratyayà 06,029.014c màm eva ye prapadyante màyàm etàü taranti te 06,029.015a na màü duùkçtino måóhàþ prapadyante naràdhamàþ 06,029.015c màyayàpahçtaj¤ànà àsuraü bhàvam à÷ritàþ 06,029.016a caturvidhà bhajante màü janàþ sukçtino 'rjuna 06,029.016c àrto jij¤àsur arthàrthã j¤ànã ca bharatarùabha 06,029.017a teùàü j¤ànã nityayukta ekabhaktir vi÷iùyate 06,029.017c priyo hi j¤ànino 'tyartham ahaü sa ca mama priyaþ 06,029.018a udàràþ sarva evaite j¤ànã tv àtmaiva me matam 06,029.018c àsthitaþ sa hi yuktàtmà màm evànuttamàü gatim 06,029.019a bahånàü janmanàm ante j¤ànavàn màü prapadyate 06,029.019c vàsudevaþ sarvam iti sa mahàtmà sudurlabhaþ 06,029.020a kàmais tais tair hçtaj¤ànàþ prapadyante 'nyadevatàþ 06,029.020c taü taü niyamam àsthàya prakçtyà niyatàþ svayà 06,029.021a yo yo yàü yàü tanuü bhaktaþ ÷raddhayàrcitum icchati 06,029.021c tasya tasyàcalàü ÷raddhàü tàm eva vidadhàmy aham 06,029.022a sa tayà ÷raddhayà yuktas tasyà ràdhanam ãhate 06,029.022c labhate ca tataþ kàmàn mayaiva vihitàn hi tàn 06,029.023a antavat tu phalaü teùàü tad bhavaty alpamedhasàm 06,029.023c devàn devayajo yànti madbhaktà yànti màm api 06,029.023c*0093_01 . . . . . . . . siddhàn yànti siddhavratàþ 06,029.023c*0093_02 bhåtàn bhåtayajo yànti . . . . . . . . 06,029.023c*0094_01 . . . . . . . . pitén yànti pitçvratàþ 06,029.023c*0094_02 bhåtàni yànti bhåtejyà . . . . . . . . 06,029.024a avyaktaü vyaktim àpannaü manyante màm abuddhayaþ 06,029.024c paraü bhàvam ajànanto mamàvyayam anuttamam 06,029.025a nàhaü prakà÷aþ sarvasya yogamàyàsamàvçtaþ 06,029.025c måóho 'yaü nàbhijànàti loko màm ajam avyayam 06,029.026a vedàhaü samatãtàni vartamànàni càrjuna 06,029.026c bhaviùyàõi ca bhåtàni màü tu veda na ka÷ cana 06,029.027a icchàdveùasamutthena dvaüdvamohena bhàrata 06,029.027c sarvabhåtàni saümohaü sarge yànti paraütapa 06,029.028a yeùàü tv antagataü pàpaü janànàü puõyakarmaõàm 06,029.028c te dvaüdvamohanirmuktà bhajante màü dçóhavratàþ 06,029.029a jaràmaraõamokùàya màm à÷ritya yatanti ye 06,029.029c te brahma tad viduþ kçtsnam adhyàtmaü karma càkhilam 06,029.030a sàdhibhåtàdhidaivaü màü sàdhiyaj¤aü ca ye viduþ 06,029.030c prayàõakàle 'pi ca màü te vidur yuktacetasaþ 06,029.030d*0095_01 sphuñaü bhagavato bhaktir vihità kalpama¤jarã 06,029.030d*0095_02 sàdhanecchàsamucitàü yenà÷àü paripårayet 06,030.001 arjuna uvàca 06,030.001a kiü tad brahma kim adhyàtmaü kiü karma puruùottama 06,030.001c adhibhåtaü ca kiü proktam adhidaivaü kim ucyate 06,030.002a adhiyaj¤aþ kathaü ko 'tra dehe 'smin madhusådana 06,030.002c prayàõakàle ca kathaü j¤eyo 'si niyatàtmabhiþ 06,030.003 ÷rãbhagavàn uvàca 06,030.003a akùaraü brahma paramaü svabhàvo 'dhyàtmam ucyate 06,030.003c bhåtabhàvodbhavakaro visargaþ karmasaüj¤itaþ 06,030.004a adhibhåtaü kùaro bhàvaþ puruùa÷ càdhidaivatam 06,030.004c adhiyaj¤o 'ham evàtra dehe dehabhçtàü vara 06,030.005a antakàle ca màm eva smaran muktvà kalevaram 06,030.005c yaþ prayàti sa madbhàvaü yàti nàsty atra saü÷ayaþ 06,030.006a yaü yaü vàpi smaran bhàvaü tyajaty ante kalevaram 06,030.006c taü tam evaiti kaunteya sadà tadbhàvabhàvitaþ 06,030.007a tasmàt sarveùu kàleùu màm anusmara yudhya ca 06,030.007c mayy arpitamanobuddhir màm evaiùyasy asaü÷ayaþ 06,030.008a abhyàsayogayuktena cetasà nànyagàminà 06,030.008c paramaü puruùaü divyaü yàti pàrthànucintayan 06,030.009a kaviü puràõam anu÷àsitàram; aõor aõãyàüsam anusmared yaþ 06,030.009c sarvasya dhàtàram acintyaråpam; àdityavarõaü tamasaþ parastàt 06,030.010a prayàõakàle manasàcalena; bhaktyà yukto yogabalena caiva 06,030.010c bhruvor madhye pràõam àve÷ya samyak; sa taü paraü puruùam upaiti divyam 06,030.011a yad akùaraü vedavido vadanti; vi÷anti yad yatayo vãtaràgàþ 06,030.011c yad icchanto brahmacaryaü caranti; tat te padaü saügraheõa pravakùye 06,030.011d*0096_01 sarve vedà yat padam àmananti 06,030.011d*0096_02 tapàüsi sarvàõi ca yad vadanti 06,030.011d*0096_03 yad icchanto brahmacaryaü caranti 06,030.011d*0096_04 tat te padaü saügraheõa bravãmi 06,030.012a sarvadvàràõi saüyamya mano hçdi nirudhya ca 06,030.012c mårdhny àdhàyàtmanaþ pràõam àsthito yogadhàraõàm 06,030.013a om ity ekàkùaraü brahma vyàharan màm anusmaran 06,030.013c yaþ prayàti tyajan dehaü sa yàti paramàü gatim 06,030.014a ananyacetàþ satataü yo màü smarati nitya÷aþ 06,030.014c tasyàhaü sulabhaþ pàrtha nityayuktasya yoginaþ 06,030.015a màm upetya punarjanma duþkhàlayam a÷à÷vatam 06,030.015c nàpnuvanti mahàtmànaþ saüsiddhiü paramàü gatàþ 06,030.016a à brahmabhuvanàl lokàþ punaràvartino 'rjuna 06,030.016c màm upetya tu kaunteya punarjanma na vidyate 06,030.017a sahasrayugaparyantam ahar yad brahmaõo viduþ 06,030.017c ràtriü yugasahasràntàü te 'horàtravido janàþ 06,030.018a avyaktàd vyaktayaþ sarvàþ prabhavanty aharàgame 06,030.018c ràtryàgame pralãyante tatraivàvyaktasaüj¤ake 06,030.019a bhåtagràmaþ sa evàyaü bhåtvà bhåtvà pralãyate 06,030.019c ràtryàgame 'va÷aþ pàrtha prabhavaty aharàgame 06,030.020a paras tasmàt tu bhàvo 'nyo 'vyakto 'vyaktàt sanàtanaþ 06,030.020c yaþ sa sarveùu bhåteùu na÷yatsu na vina÷yati 06,030.021a avyakto 'kùara ity uktas tam àhuþ paramàü gatim 06,030.021c yaü pràpya na nivartante tad dhàma paramaü mama 06,030.022a puruùaþ sa paraþ pàrtha bhaktyà labhyas tv ananyayà 06,030.022b*0097_01 yaü pràpya na punarjanma labhante yogino 'rjuna 06,030.022c yasyàntaþsthàni bhåtàni yena sarvam idaü tatam 06,030.023a yatra kàle tv anàvçttim àvçttiü caiva yoginaþ 06,030.023c prayàtà yànti taü kàlaü vakùyàmi bharatarùabha 06,030.024a agnir jyotir ahaþ ÷uklaþ ùaõmàsà uttaràyaõam 06,030.024c tatra prayàtà gacchanti brahma brahmavido janàþ 06,030.025a dhåmo ràtris tathà kçùõaþ ùaõmàsà dakùiõàyanam 06,030.025c tatra càndramasaü jyotir yogã pràpya nivartate 06,030.026a ÷uklakçùõe gatã hy ete jagataþ ÷à÷vate mate 06,030.026c ekayà yàty anàvçttim anyayàvartate punaþ 06,030.027a naite sçtã pàrtha jànan yogã muhyati ka÷ cana 06,030.027c tasmàt sarveùu kàleùu yogayukto bhavàrjuna 06,030.028a vedeùu yaj¤eùu tapaþsu caiva; dàneùu yat puõyaphalaü pradiùñam 06,030.028c atyeti tat sarvam idaü viditvà; yogã paraü sthànam upaiti càdyam 06,030.028d*0098_01 sarvatattvagatatvena vij¤àte parame÷vare 06,030.028d*0098_02 antar bahir na sàvasthà na yasyàü bhàsate vibhuþ 06,031.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,031.001a idaü tu te guhyatamaü pravakùyàmy anasåyave 06,031.001c j¤ànaü vij¤ànasahitaü yaj j¤àtvà mokùyase '÷ubhàt 06,031.002a ràjavidyà ràjaguhyaü pavitram idam uttamam 06,031.002c pratyakùàvagamaü dharmyaü susukhaü kartum avyayam 06,031.003a a÷raddadhànàþ puruùà dharmasyàsya paraütapa 06,031.003c apràpya màü nivartante mçtyusaüsàravartmani 06,031.004a mayà tatam idaü sarvaü jagad avyaktamårtinà 06,031.004c matsthàni sarvabhåtàni na càhaü teùv avasthitaþ 06,031.005a na ca matsthàni bhåtàni pa÷ya me yogam ai÷varam 06,031.005c bhåtabhçn na ca bhåtastho mamàtmà bhåtabhàvanaþ 06,031.005d*0099_01 sarvagaþ sarvava÷ càdyaþ sarvakçt sarvadar÷anaþ 06,031.005d*0099_02 sarvaj¤aþ sarvadar÷ã ca sarvàtmà sarvatomukhaþ 06,031.006a yathàkà÷asthito nityaü vàyuþ sarvatrago mahàn 06,031.006c tathà sarvàõi bhåtàni matsthànãty upadhàraya 06,031.006d*0100_01 evaü hi sarvabhåteùu caràmy anabhilakùitaþ 06,031.006d*0100_02 bhåtaprakçtim àsthàya sahaiva ca vinaiva ca 06,031.007a sarvabhåtàni kaunteya prakçtiü yànti màmikàm 06,031.007c kalpakùaye punas tàni kalpàdau visçjàmy aham 06,031.008a prakçtiü svàm avaùñabhya visçjàmi punaþ punaþ 06,031.008c bhåtagràmam imaü kçtsnam ava÷aü prakçter va÷àt 06,031.009a na ca màü tàni karmàõi nibadhnanti dhanaüjaya 06,031.009c udàsãnavad àsãnam asaktaü teùu karmasu 06,031.010a mayàdhyakùeõa prakçtiþ såyate sacaràcaram 06,031.010c hetunànena kaunteya jagad viparivartate 06,031.011a avajànanti màü måóhà mànuùãü tanum à÷ritam 06,031.011c paraü bhàvam ajànanto mama bhåtamahe÷varam 06,031.012a moghà÷à moghakarmàõo moghaj¤ànà vicetasaþ 06,031.012c ràkùasãm àsurãü caiva prakçtiü mohinãü ÷ritàþ 06,031.013a mahàtmànas tu màü pàrtha daivãü prakçtim à÷ritàþ 06,031.013c bhajanty ananyamanaso j¤àtvà bhåtàdim avyayam 06,031.014a satataü kãrtayanto màü yatanta÷ ca dçóhavratàþ 06,031.014c namasyanta÷ ca màü bhaktyà nityayuktà upàsate 06,031.015a j¤ànayaj¤ena càpy anye yajanto màm upàsate 06,031.015c ekatvena pçthaktvena bahudhà vi÷vatomukham 06,031.016a ahaü kratur ahaü yaj¤aþ svadhàham aham auùadham 06,031.016c mantro 'ham aham evàjyam aham agnir ahaü hutam 06,031.017a pitàham asya jagato màtà dhàtà pitàmahaþ 06,031.017c vedyaü pavitram oükàra çk sàma yajur eva ca 06,031.018a gatir bhartà prabhuþ sàkùã nivàsaþ ÷araõaü suhçt 06,031.018c prabhavaþ pralayaþ sthànaü nidhànaü bãjam avyayam 06,031.019a tapàmy aham ahaü varùaü nigçhõàmy utsçjàmi ca 06,031.019c amçtaü caiva mçtyu÷ ca sad asac càham arjuna 06,031.020a traividyà màü somapàþ påtapàpà; yaj¤air iùñvà svargatiü pràrthayante 06,031.020c te puõyam àsàdya surendralokam; a÷nanti divyàn divi devabhogàn 06,031.021a te taü bhuktvà svargalokaü vi÷àlaü; kùãõe puõye martyalokaü vi÷anti 06,031.021c evaü trayãdharmam anuprapannà; gatàgataü kàmakàmà labhante 06,031.022a ananyà÷ cintayanto màü ye janàþ paryupàsate 06,031.022c teùàü nityàbhiyuktànàü yogakùemaü vahàmy aham 06,031.023a ye 'py anyadevatà bhaktà yajante ÷raddhayànvitàþ 06,031.023c te 'pi màm eva kaunteya yajanty avidhipårvakam 06,031.024a ahaü hi sarvayaj¤ànàü bhoktà ca prabhur eva ca 06,031.024c na tu màm abhijànanti tattvenàta÷ cyavanti te 06,031.025a yànti devavratà devàn pitén yànti pitçvratàþ 06,031.025c bhåtàni yànti bhåtejyà yànti madyàjino 'pi màm 06,031.026a patraü puùpaü phalaü toyaü yo me bhaktyà prayacchati 06,031.026c tad ahaü bhaktyupahçtam a÷nàmi prayatàtmanaþ 06,031.027a yat karoùi yad a÷nàsi yaj juhoùi dadàsi yat 06,031.027c yat tapasyasi kaunteya tat kuruùva madarpaõam 06,031.028a ÷ubhà÷ubhaphalair evaü mokùyase karmabandhanaiþ 06,031.028c saünyàsayogayuktàtmà vimukto màm upaiùyasi 06,031.029a samo 'haü sarvabhåteùu na me dveùyo 'sti na priyaþ 06,031.029c ye bhajanti tu màü bhaktyà mayi te teùu càpy aham 06,031.030a api cet suduràcàro bhajate màm ananyabhàk 06,031.030c sàdhur eva sa mantavyaþ samyag vyavasito hi saþ 06,031.031a kùipraü bhavati dharmàtmà ÷a÷vacchàntiü nigacchati 06,031.031c kaunteya pratijànãhi na me bhaktaþ praõa÷yati 06,031.032a màü hi pàrtha vyapà÷ritya ye 'pi syuþ pàpayonayaþ 06,031.032c striyo vai÷yàs tathà ÷ådràs te 'pi yànti paràü gatim 06,031.033a kiü punar bràhmaõàþ puõyà bhaktà ràjarùayas tathà 06,031.033c anityam asukhaü lokam imaü pràpya bhajasva màm 06,031.034a manmanà bhava madbhakto madyàjã màü namaskuru 06,031.034c màm evaiùyasi yuktvaivam àtmànaü matparàyaõaþ 06,032.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,032.001a bhåya eva mahàbàho ÷çõu me paramaü vacaþ 06,032.001c yat te 'haü prãyamàõàya vakùyàmi hitakàmyayà 06,032.002a na me viduþ suragaõàþ prabhavaü na maharùayaþ 06,032.002c aham àdir hi devànàü maharùãõàü ca sarva÷aþ 06,032.003a yo màm ajam anàdiü ca vetti lokamahe÷varam 06,032.003c asaümåóhaþ sa martyeùu sarvapàpaiþ pramucyate 06,032.004a buddhir j¤ànam asaümohaþ kùamà satyaü damaþ ÷amaþ 06,032.004c sukhaü duþkhaü bhavo 'bhàvo bhayaü càbhayam eva ca 06,032.005a ahiüsà samatà tuùñis tapo dànaü ya÷o 'ya÷aþ 06,032.005c bhavanti bhàvà bhåtànàü matta eva pçthagvidhàþ 06,032.006a maharùayaþ sapta pårve catvàro manavas tathà 06,032.006c madbhàvà mànasà jàtà yeùàü loka imàþ prajàþ 06,032.007a etàü vibhåtiü yogaü ca mama yo vetti tattvataþ 06,032.007c so 'vikampena yogena yujyate nàtra saü÷ayaþ 06,032.008a ahaü sarvasya prabhavo mattaþ sarvaü pravartate 06,032.008c iti matvà bhajante màü budhà bhàvasamanvitàþ 06,032.009a maccittà madgatapràõà bodhayantaþ parasparam 06,032.009c kathayanta÷ ca màü nityaü tuùyanti ca ramanti ca 06,032.010a teùàü satatayuktànàü bhajatàü prãtipårvakam 06,032.010c dadàmi buddhiyogaü taü yena màm upayànti te 06,032.011a teùàm evànukampàrtham aham aj¤ànajaü tamaþ 06,032.011c nà÷ayàmy àtmabhàvastho j¤ànadãpena bhàsvatà 06,032.012 arjuna uvàca 06,032.012a paraü brahma paraü dhàma pavitraü paramaü bhavàn 06,032.012c puruùaü ÷à÷vataü divyam àdidevam ajaü vibhum 06,032.013a àhus tvàm çùayaþ sarve devarùir nàradas tathà 06,032.013c asito devalo vyàsaþ svayaü caiva bravãùi me 06,032.014a sarvam etad çtaü manye yan màü vadasi ke÷ava 06,032.014c na hi te bhagavan vyaktiü vidur devà na dànavàþ 06,032.015a svayam evàtmanàtmànaü vettha tvaü puruùottama 06,032.015c bhåtabhàvana bhåte÷a devadeva jagatpate 06,032.016a vaktum arhasy a÷eùeõa divyà hy àtmavibhåtayaþ 06,032.016c yàbhir vibhåtibhir lokàn imàüs tvaü vyàpya tiùñhasi 06,032.017a kathaü vidyàm ahaü yogiüs tvàü sadà paricintayan 06,032.017c keùu keùu ca bhàveùu cintyo 'si bhagavan mayà 06,032.018a vistareõàtmano yogaü vibhåtiü ca janàrdana 06,032.018c bhåyaþ kathaya tçptir hi ÷çõvato nàsti me 'mçtam 06,032.019 ÷rãbhagavàn uvàca 06,032.019a hanta te kathayiùyàmi divyà hy àtmavibhåtayaþ 06,032.019c pràdhànyataþ kuru÷reùñha nàsty anto vistarasya me 06,032.020a aham àtmà guóàke÷a sarvabhåtà÷ayasthitaþ 06,032.020c aham àdi÷ ca madhyaü ca bhåtànàm anta eva ca 06,032.021a àdityànàm ahaü viùõur jyotiùàü ravir aü÷umàn 06,032.021c marãcir marutàm asmi nakùatràõàm ahaü ÷a÷ã 06,032.022a vedànàü sàmavedo 'smi devànàm asmi vàsavaþ 06,032.022c indriyàõàü mana÷ càsmi bhåtànàm asmi cetanà 06,032.023a rudràõàü ÷aükara÷ càsmi vitte÷o yakùarakùasàm 06,032.023c vasånàü pàvaka÷ càsmi meruþ ÷ikhariõàm aham 06,032.024a purodhasàü ca mukhyaü màü viddhi pàrtha bçhaspatim 06,032.024c senànãnàm ahaü skandaþ sarasàm asmi sàgaraþ 06,032.025a maharùãõàü bhçgur ahaü giràm asmy ekam akùaram 06,032.025c yaj¤ànàü japayaj¤o 'smi sthàvaràõàü himàlayaþ 06,032.026a a÷vatthaþ sarvavçkùàõàü devarùãõàü ca nàradaþ 06,032.026c gandharvàõàü citrarathaþ siddhànàü kapilo muniþ 06,032.027a uccaiþ÷ravasam a÷vànàü viddhi màm amçtodbhavam 06,032.027c airàvataü gajendràõàü naràõàü ca naràdhipam 06,032.028a àyudhànàm ahaü vajraü dhenånàm asmi kàmadhuk 06,032.028c prajana÷ càsmi kandarpaþ sarpàõàm asmi vàsukiþ 06,032.029a ananta÷ càsmi nàgànàü varuõo yàdasàm aham 06,032.029c pitéõàm aryamà càsmi yamaþ saüyamatàm aham 06,032.030a prahlàda÷ càsmi daityànàü kàlaþ kalayatàm aham 06,032.030c mçgàõàü ca mçgendro 'haü vainateya÷ ca pakùiõàm 06,032.031a pavanaþ pavatàm asmi ràmaþ ÷astrabhçtàm aham 06,032.031c jhaùàõàü makara÷ càsmi srotasàm asmi jàhnavã 06,032.032a sargàõàm àdir anta÷ ca madhyaü caivàham arjuna 06,032.032c adhyàtmavidyà vidyànàü vàdaþ pravadatàm aham 06,032.033a akùaràõàm akàro 'smi dvaüdvaþ sàmàsikasya ca 06,032.033c aham evàkùayaþ kàlo dhàtàhaü vi÷vatomukhaþ 06,032.034a mçtyuþ sarvahara÷ càham udbhava÷ ca bhaviùyatàm 06,032.034c kãrtiþ ÷rãr vàk ca nàrãõàü smçtir medhà dhçtiþ kùamà 06,032.035a bçhatsàma tathà sàmnàü gàyatrã chandasàm aham 06,032.035c màsànàü màrga÷ãrùo 'ham çtånàü kusumàkaraþ 06,032.035d*0101_01 oùadhãnàü yava÷ càsmi dhàtånàm asmi kà¤canam 06,032.035d*0101_02 saurabheyo gavàm asmi snehànàü sarpir apy aham 06,032.035d*0101_03 sarvàsàü tçõajàtãnàü darbho 'haü pàõóunandana 06,032.036a dyåtaü chalayatàm asmi tejas tejasvinàm aham 06,032.036c jayo 'smi vyavasàyo 'smi sattvaü sattvavatàm aham 06,032.037a vçùõãnàü vàsudevo 'smi pàõóavànàü dhanaüjayaþ 06,032.037c munãnàm apy ahaü vyàsaþ kavãnàm u÷anà kaviþ 06,032.038a daõóo damayatàm asmi nãtir asmi jigãùatàm 06,032.038c maunaü caivàsmi guhyànàü j¤ànaü j¤ànavatàm aham 06,032.039a yac càpi sarvabhåtànàü bãjaü tad aham arjuna 06,032.039c na tad asti vinà yat syàn mayà bhåtaü caràcaram 06,032.040a nànto 'sti mama divyànàü vibhåtãnàü paraütapa 06,032.040c eùa tådde÷ataþ prokto vibhåter vistaro mayà 06,032.041a yad yad vibhåtimat sattvaü ÷rãmad årjitam eva và 06,032.041c tat tad evàvagaccha tvaü mama tejoü÷asaübhavam 06,032.042a atha và bahunaitena kiü j¤àtena tavàrjuna 06,032.042c viùñabhyàham idaü kçtsnam ekàü÷ena sthito jagat 06,033.001 arjuna uvàca 06,033.001a madanugrahàya paramaü guhyam adhyàtmasaüj¤itam 06,033.001c yat tvayoktaü vacas tena moho 'yaü vigato mama 06,033.002a bhavàpyayau hi bhåtànàü ÷rutau vistara÷o mayà 06,033.002c tvattaþ kamalapatràkùa màhàtmyam api càvyayam 06,033.003a evam etad yathàttha tvam àtmànaü parame÷vara 06,033.003c draùñum icchàmi te råpam ai÷varaü puruùottama 06,033.004a manyase yadi tac chakyaü mayà draùñum iti prabho 06,033.004c yoge÷vara tato me tvaü dar÷ayàtmànam avyayam 06,033.005 ÷rãbhagavàn uvàca 06,033.005a pa÷ya me pàrtha råpàõi ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,033.005c nànàvidhàni divyàni nànàvarõàkçtãni ca 06,033.006a pa÷yàdityàn vasån rudràn a÷vinau marutas tathà 06,033.006c bahåny adçùñapårvàõi pa÷yà÷caryàõi bhàrata 06,033.007a ihaikasthaü jagat kçtsnaü pa÷yàdya sacaràcaram 06,033.007c mama dehe guóàke÷a yac cànyad draùñum icchasi 06,033.008a na tu màü ÷akyase draùñum anenaiva svacakùuùà 06,033.008c divyaü dadàmi te cakùuþ pa÷ya me yogam ai÷varam 06,033.009 saüjaya uvàca 06,033.009a evam uktvà tato ràjan mahàyoge÷varo hariþ 06,033.009c dar÷ayàm àsa pàrthàya paramaü råpam ai÷varam 06,033.010a anekavaktranayanam anekàdbhutadar÷anam 06,033.010c anekadivyàbharaõaü divyànekodyatàyudham 06,033.011a divyamàlyàmbaradharaü divyagandhànulepanam 06,033.011c sarvà÷caryamayaü devam anantaü vi÷vatomukham 06,033.012a divi såryasahasrasya bhaved yugapad utthità 06,033.012c yadi bhàþ sadç÷ã sà syàd bhàsas tasya mahàtmanaþ 06,033.013a tatraikasthaü jagat kçtsnaü pravibhaktam anekadhà 06,033.013c apa÷yad devadevasya ÷arãre pàõóavas tadà 06,033.014a tataþ sa vismayàviùño hçùñaromà dhanaüjayaþ 06,033.014c praõamya ÷irasà devaü kçtà¤jalir abhàùata 06,033.015 arjuna uvàca 06,033.015a pa÷yàmi devàüs tava deva dehe; sarvàüs tathà bhåtavi÷eùasaüghàn 06,033.015c brahmàõam ã÷aü kamalàsanastham; çùãü÷ ca sarvàn uragàü÷ ca divyàn 06,033.016a anekabàhådaravaktranetraü; pa÷yàmi tvà sarvato 'nantaråpam 06,033.016c nàntaü na madhyaü na punas tavàdiü; pa÷yàmi vi÷ve÷vara vi÷varåpa 06,033.017a kirãñinaü gadinaü cakriõaü ca; tejorà÷iü sarvato dãptimantam 06,033.017c pa÷yàmi tvàü durnirãkùyaü samantàd; dãptànalàrkadyutim aprameyam 06,033.018a tvam akùaraü paramaü veditavyaü; tvam asya vi÷vasya paraü nidhànam 06,033.018c tvam avyayaþ ÷à÷vatadharmagoptà; sanàtanas tvaü puruùo mato me 06,033.019a anàdimadhyàntam anantavãryam; anantabàhuü ÷a÷isåryanetram 06,033.019c pa÷yàmi tvàü dãptahutà÷avaktraü; svatejasà vi÷vam idaü tapantam 06,033.020a dyàvàpçthivyor idam antaraü hi; vyàptaü tvayaikena di÷a÷ ca sarvàþ 06,033.020c dçùñvàdbhutaü råpam idaü tavograü; lokatrayaü pravyathitaü mahàtman 06,033.021a amã hi tvà surasaüghà vi÷anti; ke cid bhãtàþ prà¤jalayo gçõanti 06,033.021c svastãty uktvà maharùisiddhasaüghàþ; stuvanti tvàü stutibhiþ puùkalàbhiþ 06,033.022a rudràdityà vasavo ye ca sàdhyà; vi÷ve '÷vinau maruta÷ coùmapà÷ ca 06,033.022c gandharvayakùàsurasiddhasaüghà; vãkùante tvà vismità÷ caiva sarve 06,033.023a råpaü mahat te bahuvaktranetraü; mahàbàho bahubàhårupàdam 06,033.023c bahådaraü bahudaüùñràkaràlaü; dçùñvà lokàþ pravyathitàs tathàham 06,033.024a nabhaþspç÷aü dãptam anekavarõaü; vyàttànanaü dãptavi÷àlanetram 06,033.024c dçùñvà hi tvàü pravyathitàntaràtmà; dhçtiü na vindàmi ÷amaü ca viùõo 06,033.025a daüùñràkaràlàni ca te mukhàni; dçùñvaiva kàlànalasaünibhàni 06,033.025c di÷o na jàne na labhe ca ÷arma; prasãda deve÷a jagannivàsa 06,033.026a amã ca tvàü dhçtaràùñrasya putràþ; sarve sahaivàvanipàlasaüghaiþ 06,033.026c bhãùmo droõaþ såtaputras tathàsau; sahàsmadãyair api yodhamukhyaiþ 06,033.027a vaktràõi te tvaramàõà vi÷anti; daüùñràkaràlàni bhayànakàni 06,033.027b*0102_01 sahasrasåryàta*saünibhàni 06,033.027b*0102_02 tathà jagadgràsakçtakùaõàni 06,033.027b*0103_01 nànàråpaiþ puruùair vadhyamànà 06,033.027b*0103_02 vi÷anti te vaktram acintyaråpam 06,033.027b*0103_03 yaudhiùñhirà dhàrtaràùñrà÷ ca yodhàþ 06,033.027b*0103_04 ÷astraiþ kçttà vividhaiþ sarva eva 06,033.027b*0103_05 tvattejasà nihatà nånam ete 06,033.027b*0103_06 tathà hãme tvaccharãraü praviùñàþ 06,033.027c ke cid vilagnà da÷anàntareùu; saüdç÷yante cårõitair uttamàïgaiþ 06,033.028a yathà nadãnàü bahavo 'mbuvegàþ; samudram evàbhimukhà dravanti 06,033.028c tathà tavàmã naralokavãrà; vi÷anti vaktràõy abhivijvalanti 06,033.029a yathà pradãptaü jvalanaü pataügà; vi÷anti nà÷àya samçddhavegàþ 06,033.029c tathaiva nà÷àya vi÷anti lokàs; tavàpi vaktràõi samçddhavegàþ 06,033.030a lelihyase grasamànaþ samantàl; lokàn samagràn vadanair jvaladbhiþ 06,033.030c tejobhir àpårya jagat samagraü; bhàsas tavogràþ pratapanti viùõo 06,033.031a àkhyàhi me ko bhavàn ugraråpo; namo 'stu te devavara prasãda 06,033.031c vij¤àtum icchàmi bhavantam àdyaü; na hi prajànàmi tava pravçttim 06,033.032 ÷rãbhagavàn uvàca 06,033.032a kàlo 'smi lokakùayakçt pravçddho; lokàn samàhartum iha pravçttaþ 06,033.032c çte 'pi tvà na bhaviùyanti sarve; ye 'vasthitàþ pratyanãkeùu yodhàþ 06,033.033a tasmàt tvam uttiùñha ya÷o labhasva; jitvà ÷atrån bhuïkùva ràjyaü samçddham 06,033.033c mayaivaite nihatàþ pårvam eva; nimittamàtraü bhava savyasàcin 06,033.034a droõaü ca bhãùmaü ca jayadrathaü ca; karõaü tathànyàn api yodhavãràn 06,033.034c mayà hatàüs tvaü jahi mà vyathiùñhà; yudhyasva jetàsi raõe sapatnàn 06,033.035 saüjaya uvàca 06,033.035a etac chrutvà vacanaü ke÷avasya; kçtà¤jalir vepamànaþ kirãñã 06,033.035c namaskçtvà bhåya evàha kçùõaü; sagadgadaü bhãtabhãtaþ praõamya 06,033.036 arjuna uvàca 06,033.036a sthàne hçùãke÷a tava prakãrtyà; jagat prahçùyaty anurajyate ca 06,033.036c rakùàüsi bhãtàni di÷o dravanti; sarve namasyanti ca siddhasaüghàþ 06,033.037a kasmàc ca te na nameran mahàtman; garãyase brahmaõo 'py àdikartre 06,033.037c ananta deve÷a jagannivàsa; tvam akùaraü sad asat tatparaü yat 06,033.038a tvam àdidevaþ puruùaþ puràõas; tvam asya vi÷vasya paraü nidhànam 06,033.038c vettàsi vedyaü ca paraü ca dhàma; tvayà tataü vi÷vam anantaråpa 06,033.039a vàyur yamo 'gnir varuõaþ ÷a÷àïkaþ; prajàpatis tvaü prapitàmaha÷ ca 06,033.039c namo namas te 'stu sahasrakçtvaþ; puna÷ ca bhåyo 'pi namo namas te 06,033.039d*0104_01 anàdimàn apratimaprabhàvaþ 06,033.039d*0104_02 sarve÷varaþ sarvamahàvibhåte 06,033.040a namaþ purastàd atha pçùñhatas te; namo 'stu te sarvata eva sarva 06,033.040b*0105_01 na hi tvad anyaþ ka÷ cid apãha deva 06,033.040b*0105_02 lokatraye dç÷yate 'cintyakarmà 06,033.040c anantavãryàmitavikramas tvaü; sarvaü samàpnoùi tato 'si sarvaþ 06,033.041a sakheti matvà prasabhaü yad uktaü; he kçùõa he yàdava he sakheti 06,033.041c ajànatà mahimànaü tavedaü; mayà pramàdàt praõayena vàpi 06,033.042a yac càvahàsàrtham asatkçto 'si; vihàra÷ayyàsanabhojaneùu 06,033.042c eko 'tha vàpy acyuta tatsamakùaü; tat kùàmaye tvàm aham aprameyam 06,033.043a pitàsi lokasya caràcarasya; tvam asya påjya÷ ca gurur garãyàn 06,033.043c na tvatsamo 'sty abhyadhikaþ kuto 'nyo; lokatraye 'py apratimaprabhàva 06,033.044a tasmàt praõamya praõidhàya kàyaü; prasàdaye tvàm aham ã÷am ãóyam 06,033.044c piteva putrasya sakheva sakhyuþ; priyaþ priyàyàrhasi deva soóhum 06,033.044d*0106_01 divyàni karmàõi tavàdbhutàni 06,033.044d*0106_02 pårvàõi pårve 'py çùayaþ smaranti 06,033.044d*0106_03 nànyo 'sti kartà jagatas tvam eko 06,033.044d*0106_04 dhàtà vidhàtà ca vibhur bhava÷ ca 06,033.044d*0106_05 tavàdbhutaü kiü nu bhaved asahyaü 06,033.044d*0106_06 kiü và÷akyaü parataþ kãrtayiùye 06,033.044d*0106_07 kartàsi sarvasya yataþ svayaü vai 06,033.044d*0106_08 vibho tataþ sarvam idaü tvam eva 06,033.044d*0106_09 aty adbhutaü karma na duùkaraü te 06,033.044d*0106_10 karmopamànaü na hi vidyate te 06,033.044d*0106_11 na te guõànàü parimàõam asti 06,033.044d*0106_12 na tejaso nàpi balasya narddheþ 06,033.044d*0107_01 imàni karmàõi tavàdbhutàni 06,033.044d*0107_02 kçtàni pårve munayo vadanti 06,033.044d*0107_03 na te guõànàü parimàõam asti 06,033.044d*0107_04 na tejasa÷ càpi balasya viùõo 06,033.045a adçùñapårvaü hçùito 'smi dçùñvà; bhayena ca pravyathitaü mano me 06,033.045c tad eva me dar÷aya deva råpaü; prasãda deve÷a jagannivàsa 06,033.046a kirãñinaü gadinaü cakrahastam; icchàmi tvàü draùñum ahaü tathaiva 06,033.046c tenaiva råpeõa caturbhujena; sahasrabàho bhava vi÷vamårte 06,033.047 ÷rãbhagavàn uvàca 06,033.047a mayà prasannena tavàrjunedaü; råpaü paraü dar÷itam àtmayogàt 06,033.047c tejomayaü vi÷vam anantam àdyaü; yan me tvad anyena na dçùñapårvam 06,033.048a na vedayaj¤àdhyayanair na dànair; na ca kriyàbhir na tapobhir ugraiþ 06,033.048c evaüråpaþ ÷akya ahaü nçloke; draùñuü tvad anyena kurupravãra 06,033.049a mà te vyathà mà ca vimåóhabhàvo; dçùñvà råpaü ghoram ãdçï mamedam 06,033.049c vyapetabhãþ prãtamanàþ punas tvaü; tad eva me råpam idaü prapa÷ya 06,033.050 saüjaya uvàca 06,033.050a ity arjunaü vàsudevas tathoktvà; svakaü råpaü dar÷ayàm àsa bhåyaþ 06,033.050c à÷vàsayàm àsa ca bhãtam enaü; bhåtvà punaþ saumyavapur mahàtmà 06,033.051 arjuna uvàca 06,033.051a dçùñvedaü mànuùaü råpaü tava saumyaü janàrdana 06,033.051c idànãm asmi saüvçttaþ sacetàþ prakçtiü gataþ 06,033.052 ÷rãbhagavàn uvàca 06,033.052a sudurdar÷am idaü råpaü dçùñavàn asi yan mama 06,033.052c devà apy asya råpasya nityaü dar÷anakàïkùiõaþ 06,033.053a nàhaü vedair na tapasà na dànena na cejyayà 06,033.053c ÷akya evaüvidho draùñuü dçùñavàn asi màü yathà 06,033.054a bhaktyà tv ananyayà ÷akya aham evaüvidho 'rjuna 06,033.054c j¤àtuü draùñuü ca tattvena praveùñuü ca paraütapa 06,033.055a matkarmakçn matparamo madbhaktaþ saïgavarjitaþ 06,033.055c nirvairaþ sarvabhåteùu yaþ sa màm eti pàõóava 06,034.001 arjuna uvàca 06,034.001a evaü satatayuktà ye bhaktàs tvàü paryupàsate 06,034.001c ye càpy akùaram avyaktaü teùàü ke yogavittamàþ 06,034.002 ÷rãbhagavàn uvàca 06,034.002a mayy àve÷ya mano ye màü nityayuktà upàsate 06,034.002c ÷raddhayà parayopetàs te me yuktatamà matàþ 06,034.003a ye tv akùaram anirde÷yam avyaktaü paryupàsate 06,034.003c sarvatragam acintyaü ca kåñastham acalaü dhruvam 06,034.004a saüniyamyendriyagràmaü sarvatra samabuddhayaþ 06,034.004c te pràpnuvanti màm eva sarvabhåtahite ratàþ 06,034.005a kle÷o 'dhikataras teùàm avyaktàsaktacetasàm 06,034.005c avyaktà hi gatir duþkhaü dehavadbhir avàpyate 06,034.006a ye tu sarvàõi karmàõi mayi saünyasya matparàþ 06,034.006c ananyenaiva yogena màü dhyàyanta upàsate 06,034.007a teùàm ahaü samuddhartà mçtyusaüsàrasàgaràt 06,034.007c bhavàmi naciràt pàrtha mayy àve÷itacetasàm 06,034.008a mayy eva mana àdhatsva mayi buddhiü nive÷aya 06,034.008c nivasiùyasi mayy eva ata årdhvaü na saü÷ayaþ 06,034.009a atha cittaü samàdhàtuü na ÷aknoùi mayi sthiram 06,034.009c abhyàsayogena tato màm icchàptuü dhanaüjaya 06,034.010a abhyàse 'py asamartho 'si matkarmaparamo bhava 06,034.010c madartham api karmàõi kurvan siddhim avàpsyasi 06,034.011a athaitad apy a÷akto 'si kartuü madyogam à÷ritaþ 06,034.011c sarvakarmaphalatyàgaü tataþ kuru yatàtmavàn 06,034.012a ÷reyo hi j¤ànam abhyàsàj j¤ànàd dhyànaü vi÷iùyate 06,034.012c dhyànàt karmaphalatyàgas tyàgàc chàntir anantaram 06,034.013a adveùñà sarvabhåtànàü maitraþ karuõa eva ca 06,034.013c nirmamo nirahaükàraþ samaduþkhasukhaþ kùamã 06,034.014a saütuùñaþ satataü yogã yatàtmà dçóhani÷cayaþ 06,034.014c mayy arpitamanobuddhir yo madbhaktaþ sa me priyaþ 06,034.015a yasmàn nodvijate loko lokàn nodvijate ca yaþ 06,034.015c harùàmarùabhayodvegair mukto yaþ sa ca me priyaþ 06,034.016a anapekùaþ ÷ucir dakùa udàsãno gatavyathaþ 06,034.016c sarvàrambhaparityàgã yo madbhaktaþ sa me priyaþ 06,034.017a yo na hçùyati na dveùñi na ÷ocati na kàïkùati 06,034.017c ÷ubhà÷ubhaparityàgã bhaktimàn yaþ sa me priyaþ 06,034.018a samaþ ÷atrau ca mitre ca tathà mànàvamànayoþ 06,034.018c ÷ãtoùõasukhaduþkheùu samaþ saïgavivarjitaþ 06,034.019a tulyanindàstutir maunã saütuùño yena kena cit 06,034.019c aniketaþ sthiramatir bhaktimàn me priyo naraþ 06,034.020a ye tu dharmyàmçtam idaü yathoktaü paryupàsate 06,034.020c ÷raddadhànà matparamà bhaktàs te 'tãva me priyàþ 06,035.000*0108_00 arjuna uvàca 06,035.000*0108_01 prakçtiü puruùaü caiva kùetraü kùetraj¤am eva ca 06,035.000*0108_02 etad veditum icchàmi j¤ànaü j¤eyaü ca ke÷ava 06,035.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,035.001*0109_01 prakçtiü puruùaü caiva kùetraü kùetraj¤am eva ca 06,035.001*0109_02 etat te kathayiùyàmi j¤ànaü j¤eyaü ca bhàrata 06,035.001a idaü ÷arãraü kaunteya kùetram ity abhidhãyate 06,035.001c etad yo vetti taü pràhuþ kùetraj¤a iti tadvidaþ 06,035.002a kùetraj¤aü càpi màü viddhi sarvakùetreùu bhàrata 06,035.002c kùetrakùetraj¤ayor j¤ànaü yat taj j¤ànaü mataü mama 06,035.003a tat kùetraü yac ca yàdçk ca yadvikàri yata÷ ca yat 06,035.003c sa ca yo yatprabhàva÷ ca tat samàsena me ÷çõu 06,035.004a çùibhir bahudhà gãtaü chandobhir vividhaiþ pçthak 06,035.004c brahmasåtrapadai÷ caiva hetumadbhir vini÷citaiþ 06,035.005a mahàbhåtàny ahaükàro buddhir avyaktam eva ca 06,035.005c indriyàõi da÷aikaü ca pa¤ca cendriyagocaràþ 06,035.006a icchà dveùaþ sukhaü duþkhaü saüghàta÷ cetanà dhçtiþ 06,035.006c etat kùetraü samàsena savikàram udàhçtam 06,035.007a amànitvam adambhitvam ahiüsà kùàntir àrjavam 06,035.007c àcàryopàsanaü ÷aucaü sthairyam àtmavinigrahaþ 06,035.008a indriyàrtheùu vairàgyam anahaükàra eva ca 06,035.008c janmamçtyujaràvyàdhiduþkhadoùànudar÷anam 06,035.009a asaktir anabhiùvaïgaþ putradàragçhàdiùu 06,035.009c nityaü ca samacittatvam iùñàniùñopapattiùu 06,035.010a mayi cànanyayogena bhaktir avyabhicàriõã 06,035.010c viviktade÷asevitvam aratir janasaüsadi 06,035.011a adhyàtmaj¤ànanityatvaü tattvaj¤ànàrthadar÷anam 06,035.011c etaj j¤ànam iti proktam aj¤ànaü yad ato 'nyathà 06,035.012a j¤eyaü yat tat pravakùyàmi yaj j¤àtvàmçtam a÷nute 06,035.012c anàdimat paraü brahma na sat tan nàsad ucyate 06,035.013a sarvataþpàõipàdaü tat sarvatokùi÷iromukham 06,035.013c sarvataþ÷rutimal loke sarvam àvçtya tiùñhati 06,035.014a sarvendriyaguõàbhàsaü sarvendriyavivarjitam 06,035.014c asaktaü sarvabhçc caiva nirguõaü guõabhoktç ca 06,035.015a bahir anta÷ ca bhåtànàm acaraü caram eva ca 06,035.015c såkùmatvàt tad avij¤eyaü dårasthaü càntike ca tat 06,035.016a avibhaktaü ca bhåteùu vibhaktam iva ca sthitam 06,035.016c bhåtabhartç ca taj j¤eyaü grasiùõu prabhaviùõu ca 06,035.017a jyotiùàm api taj jyotis tamasaþ param ucyate 06,035.017c j¤ànaü j¤eyaü j¤ànagamyaü hçdi sarvasya viùñhitam 06,035.018a iti kùetraü tathà j¤ànaü j¤eyaü coktaü samàsataþ 06,035.018c madbhakta etad vij¤àya madbhàvàyopapadyate 06,035.019a prakçtiü puruùaü caiva viddhy anàdã ubhàv api 06,035.019c vikàràü÷ ca guõàü÷ caiva viddhi prakçtisaübhavàn 06,035.020a kàryakàraõakartçtve hetuþ prakçtir ucyate 06,035.020c puruùaþ sukhaduþkhànàü bhoktçtve hetur ucyate 06,035.021a puruùaþ prakçtistho hi bhuïkte prakçtijàn guõàn 06,035.021c kàraõaü guõasaïgo 'sya sadasadyonijanmasu 06,035.022a upadraùñànumantà ca bhartà bhoktà mahe÷varaþ 06,035.022c paramàtmeti càpy ukto dehe 'smin puruùaþ paraþ 06,035.023a ya evaü vetti puruùaü prakçtiü ca guõaiþ saha 06,035.023c sarvathà vartamàno 'pi na sa bhåyo 'bhijàyate 06,035.024a dhyànenàtmani pa÷yanti ke cid àtmànam àtmanà 06,035.024c anye sàükhyena yogena karmayogena càpare 06,035.025a anye tv evam ajànantaþ ÷rutvànyebhya upàsate 06,035.025c te 'pi càtitaranty eva mçtyuü ÷rutiparàyaõàþ 06,035.026a yàvat saüjàyate kiü cit sattvaü sthàvarajaïgamam 06,035.026c kùetrakùetraj¤asaüyogàt tad viddhi bharatarùabha 06,035.027a samaü sarveùu bhåteùu tiùñhantaü parame÷varam 06,035.027c vina÷yatsv avina÷yantaü yaþ pa÷yati sa pa÷yati 06,035.028a samaü pa÷yan hi sarvatra samavasthitam ã÷varam 06,035.028c na hinasty àtmanàtmànaü tato yàti paràü gatim 06,035.029a prakçtyaiva ca karmàõi kriyamàõàni sarva÷aþ 06,035.029c yaþ pa÷yati tathàtmànam akartàraü sa pa÷yati 06,035.030a yadà bhåtapçthagbhàvam ekastham anupa÷yati 06,035.030c tata eva ca vistàraü brahma saüpadyate tadà 06,035.031a anàditvàn nirguõatvàt paramàtmàyam avyayaþ 06,035.031c ÷arãrastho 'pi kaunteya na karoti na lipyate 06,035.032a yathà sarvagataü saukùmyàd àkà÷aü nopalipyate 06,035.032c sarvatràvasthito dehe tathàtmà nopalipyate 06,035.033a yathà prakà÷ayaty ekaþ kçtsnaü lokam imaü raviþ 06,035.033c kùetraü kùetrã tathà kçtsnaü prakà÷ayati bhàrata 06,035.034a kùetrakùetraj¤ayor evam antaraü j¤ànacakùuùà 06,035.034c bhåtaprakçtimokùaü ca ye vidur yànti te param 06,036.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,036.001a paraü bhåyaþ pravakùyàmi j¤ànànàü j¤ànam uttamam 06,036.001c yaj j¤àtvà munayaþ sarve paràü siddhim ito gatàþ 06,036.002a idaü j¤ànam upà÷ritya mama sàdharmyam àgatàþ 06,036.002c sarge 'pi nopajàyante pralaye na vyathanti ca 06,036.003a mama yonir mahad brahma tasmin garbhaü dadhàmy aham 06,036.003c saübhavaþ sarvabhåtànàü tato bhavati bhàrata 06,036.004a sarvayoniùu kaunteya mårtayaþ saübhavanti yàþ 06,036.004c tàsàü brahma mahad yonir ahaü bãjapradaþ pità 06,036.005a sattvaü rajas tama iti guõàþ prakçtisaübhavàþ 06,036.005c nibadhnanti mahàbàho dehe dehinam avyayam 06,036.006a tatra sattvaü nirmalatvàt prakà÷akam anàmayam 06,036.006c sukhasaïgena badhnàti j¤ànasaïgena cànagha 06,036.007a rajo ràgàtmakaü viddhi tçùõàsaïgasamudbhavam 06,036.007c tan nibadhnàti kaunteya karmasaïgena dehinam 06,036.008a tamas tv aj¤ànajaü viddhi mohanaü sarvadehinàm 06,036.008c pramàdàlasyanidràbhis tan nibadhnàti bhàrata 06,036.009a sattvaü sukhe sa¤jayati rajaþ karmaõi bhàrata 06,036.009c j¤ànam àvçtya tu tamaþ pramàde sa¤jayaty uta 06,036.010a rajas tama÷ càbhibhåya sattvaü bhavati bhàrata 06,036.010c rajaþ sattvaü tama÷ caiva tamaþ sattvaü rajas tathà 06,036.011a sarvadvàreùu dehe 'smin prakà÷a upajàyate 06,036.011c j¤ànaü yadà tadà vidyàd vivçddhaü sattvam ity uta 06,036.012a lobhaþ pravçttir àrambhaþ karmaõàm a÷amaþ spçhà 06,036.012c rajasy etàni jàyante vivçddhe bharatarùabha 06,036.013a aprakà÷o 'pravçtti÷ ca pramàdo moha eva ca 06,036.013c tamasy etàni jàyante vivçddhe kurunandana 06,036.014a yadà sattve pravçddhe tu pralayaü yàti dehabhçt 06,036.014c tadottamavidàü lokàn amalàn pratipadyate 06,036.015a rajasi pralayaü gatvà karmasaïgiùu jàyate 06,036.015c tathà pralãnas tamasi måóhayoniùu jàyate 06,036.016a karmaõaþ sukçtasyàhuþ sàttvikaü nirmalaü phalam 06,036.016c rajasas tu phalaü duþkham aj¤ànaü tamasaþ phalam 06,036.017a sattvàt saüjàyate j¤ànaü rajaso lobha eva ca 06,036.017c pramàdamohau tamaso bhavato 'j¤ànam eva ca 06,036.018a årdhvaü gacchanti sattvasthà madhye tiùñhanti ràjasàþ 06,036.018c jaghanyaguõavçttasthà adho gacchanti tàmasàþ 06,036.019a nànyaü guõebhyaþ kartàraü yadà draùñànupa÷yati 06,036.019c guõebhya÷ ca paraü vetti madbhàvaü so 'dhigacchati 06,036.020a guõàn etàn atãtya trãn dehã dehasamudbhavàn 06,036.020c janmamçtyujaràduþkhair vimukto 'mçtam a÷nute 06,036.021 arjuna uvàca 06,036.021a kair liïgais trãn guõàn etàn atãto bhavati prabho 06,036.021c kimàcàraþ kathaü caitàüs trãn guõàn ativartate 06,036.022 ÷rãbhagavàn uvàca 06,036.022a prakà÷aü ca pravçttiü ca moham eva ca pàõóava 06,036.022c na dveùñi saüpravçttàni na nivçttàni kàïkùati 06,036.023a udàsãnavad àsãno guõair yo na vicàlyate 06,036.023c guõà vartanta ity eva yo 'vatiùñhati neïgate 06,036.024a samaduþkhasukhaþ svasthaþ samaloùñà÷makà¤canaþ 06,036.024c tulyapriyàpriyo dhãras tulyanindàtmasaüstutiþ 06,036.025a mànàvamànayos tulyas tulyo mitràripakùayoþ 06,036.025c sarvàrambhaparityàgã guõàtãtaþ sa ucyate 06,036.026a màü ca yo 'vyabhicàreõa bhaktiyogena sevate 06,036.026c sa guõàn samatãtyaitàn brahmabhåyàya kalpate 06,036.027a brahmaõo hi pratiùñhàham amçtasyàvyayasya ca 06,036.027c ÷à÷vatasya ca dharmasya sukhasyaikàntikasya ca 06,037.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,037.001a årdhvamålam adhaþ÷àkham a÷vatthaü pràhur avyayam 06,037.001c chandàüsi yasya parõàni yas taü veda sa vedavit 06,037.002a adha÷ cordhvaü prasçtàs tasya ÷àkhà; guõapravçddhà viùayapravàlàþ 06,037.002c adha÷ ca målàny anusaütatàni; karmànubandhãni manuùyaloke 06,037.003a na råpam asyeha tathopalabhyate; nànto na càdir na ca saüpratiùñhà 06,037.003c a÷vattham enaü suviråóhamålam; asaïga÷astreõa dçóhena chittvà 06,037.004a tataþ padaü tatparimàrgitavyaü; yasmin gatà na nivartanti bhåyaþ 06,037.004c tam eva càdyaü puruùaü prapadye; yataþ pravçttiþ prasçtà puràõã 06,037.005a nirmànamohà jitasaïgadoùà; adhyàtmanityà vinivçttakàmàþ 06,037.005c dvaüdvair vimuktàþ sukhaduþkhasaüj¤air; gacchanty amåóhàþ padam avyayaü tat 06,037.006a na tad bhàsayate såryo na ÷a÷àïko na pàvakaþ 06,037.006c yad gatvà na nivartante tad dhàma paramaü mama 06,037.007a mamaivàü÷o jãvaloke jãvabhåtaþ sanàtanaþ 06,037.007c manaþùaùñhànãndriyàõi prakçtisthàni karùati 06,037.008a ÷arãraü yad avàpnoti yac càpy utkràmatã÷varaþ 06,037.008c gçhãtvaitàni saüyàti vàyur gandhàn ivà÷ayàt 06,037.009a ÷rotraü cakùuþ spar÷anaü ca rasanaü ghràõam eva ca 06,037.009c adhiùñhàya mana÷ càyaü viùayàn upasevate 06,037.010a utkràmantaü sthitaü vàpi bhu¤jànaü và guõànvitam 06,037.010c vimåóhà nànupa÷yanti pa÷yanti j¤ànacakùuùaþ 06,037.011a yatanto yogina÷ cainaü pa÷yanty àtmany avasthitam 06,037.011c yatanto 'py akçtàtmàno nainaü pa÷yanty acetasaþ 06,037.012a yad àdityagataü tejo jagad bhàsayate 'khilam 06,037.012c yac candramasi yac càgnau tat tejo viddhi màmakam 06,037.013a gàm àvi÷ya ca bhåtàni dhàrayàmy aham ojasà 06,037.013c puùõàmi cauùadhãþ sarvàþ somo bhåtvà rasàtmakaþ 06,037.014a ahaü vai÷vànaro bhåtvà pràõinàü deham à÷ritaþ 06,037.014c pràõàpànasamàyuktaþ pacàmy annaü caturvidham 06,037.015a sarvasya càhaü hçdi saüniviùño; mattaþ smçtir j¤ànam apohanaü ca 06,037.015c vedai÷ ca sarvair aham eva vedyo; vedàntakçd vedavid eva càham 06,037.016a dvàv imau puruùau loke kùara÷ càkùara eva ca 06,037.016c kùaraþ sarvàõi bhåtàni kåñastho 'kùara ucyate 06,037.017a uttamaþ puruùas tv anyaþ paramàtmety udàhçtaþ 06,037.017c yo lokatrayam àvi÷ya bibharty avyaya ã÷varaþ 06,037.018a yasmàt kùaram atãto 'ham akùaràd api cottamaþ 06,037.018c ato 'smi loke vede ca prathitaþ puruùottamaþ 06,037.019a yo màm evam asaümåóho jànàti puruùottamam 06,037.019c sa sarvavid bhajati màü sarvabhàvena bhàrata 06,037.020a iti guhyatamaü ÷àstram idam uktaü mayànagha 06,037.020c etad buddhvà buddhimàn syàt kçtakçtya÷ ca bhàrata 06,038.001 ÷rãbhagavàn uvàca 06,038.001a abhayaü sattvasaü÷uddhir j¤ànayogavyavasthitiþ 06,038.001c dànaü dama÷ ca yaj¤a÷ ca svàdhyàyas tapa àrjavam 06,038.002a ahiüsà satyam akrodhas tyàgaþ ÷àntir apai÷unam 06,038.002c dayà bhåteùv aloluptvaü màrdavaü hrãr acàpalam 06,038.003a tejaþ kùamà dhçtiþ ÷aucam adroho nàtimànità 06,038.003c bhavanti saüpadaü daivãm abhijàtasya bhàrata 06,038.004a dambho darpo 'timàna÷ ca krodhaþ pàruùyam eva ca 06,038.004c aj¤ànaü càbhijàtasya pàrtha saüpadam àsurãm 06,038.005a daivã saüpad vimokùàya nibandhàyàsurã matà 06,038.005c mà ÷ucaþ saüpadaü daivãm abhijàto 'si pàõóava 06,038.006a dvau bhåtasargau loke 'smin daiva àsura eva ca 06,038.006c daivo vistara÷aþ prokta àsuraü pàrtha me ÷çõu 06,038.007a pravçttiü ca nivçttiü ca janà na vidur àsuràþ 06,038.007c na ÷aucaü nàpi càcàro na satyaü teùu vidyate 06,038.008a asatyam apratiùñhaü te jagad àhur anã÷varam 06,038.008c aparasparasaübhåtaü kim anyat kàmahaitukam 06,038.009a etàü dçùñim avaùñabhya naùñàtmàno 'lpabuddhayaþ 06,038.009c prabhavanty ugrakarmàõaþ kùayàya jagato 'hitàþ 06,038.010a kàmam à÷ritya duùpåraü dambhamànamadànvitàþ 06,038.010c mohàd gçhãtvàsadgràhàn pravartante '÷ucivratàþ 06,038.011a cintàm aparimeyàü ca pralayàntàm upà÷ritàþ 06,038.011c kàmopabhogaparamà etàvad iti ni÷citàþ 06,038.012a à÷àpà÷a÷atair baddhàþ kàmakrodhaparàyaõàþ 06,038.012c ãhante kàmabhogàrtham anyàyenàrthasaücayàn 06,038.013a idam adya mayà labdham idaü pràpsye manoratham 06,038.013c idam astãdam api me bhaviùyati punar dhanam 06,038.014a asau mayà hataþ ÷atrur haniùye càparàn api 06,038.014c ã÷varo 'ham ahaü bhogã siddho 'haü balavàn sukhã 06,038.015a àóhyo 'bhijanavàn asmi ko 'nyo 'sti sadç÷o mayà 06,038.015c yakùye dàsyàmi modiùya ity aj¤ànavimohitàþ 06,038.016a anekacittavibhràntà mohajàlasamàvçtàþ 06,038.016c prasaktàþ kàmabhogeùu patanti narake '÷ucau 06,038.017a àtmasaübhàvitàþ stabdhà dhanamànamadànvitàþ 06,038.017c yajante nàmayaj¤ais te dambhenàvidhipårvakam 06,038.018a ahaükàraü balaü darpaü kàmaü krodhaü ca saü÷ritàþ 06,038.018c màm àtmaparadeheùu pradviùanto 'bhyasåyakàþ 06,038.019a tàn ahaü dviùataþ kråràn saüsàreùu naràdhamàn 06,038.019c kùipàmy ajasram a÷ubhàn àsurãùv eva yoniùu 06,038.020a àsurãü yonim àpannà måóhà janmani janmani 06,038.020c màm apràpyaiva kaunteya tato yànty adhamàü gatim 06,038.021a trividhaü narakasyedaü dvàraü nà÷anam àtmanaþ 06,038.021c kàmaþ krodhas tathà lobhas tasmàd etat trayaü tyajet 06,038.022a etair vimuktaþ kaunteya tamodvàrais tribhir naraþ 06,038.022c àcaraty àtmanaþ ÷reyas tato yàti paràü gatim 06,038.023a yaþ ÷àstravidhim utsçjya vartate kàmakàrataþ 06,038.023c na sa siddhim avàpnoti na sukhaü na paràü gatim 06,038.024a tasmàc chàstraü pramàõaü te kàryàkàryavyavasthitau 06,038.024c j¤àtvà ÷àstravidhànoktaü karma kartum ihàrhasi 06,039.001 arjuna uvàca 06,039.001a ye ÷àstravidhim utsçjya yajante ÷raddhayànvitàþ 06,039.001c teùàü niùñhà tu kà kçùõa sattvam àho rajas tamaþ 06,039.002 ÷rãbhagavàn uvàca 06,039.002a trividhà bhavati ÷raddhà dehinàü sà svabhàvajà 06,039.002c sàttvikã ràjasã caiva tàmasã ceti tàü ÷çõu 06,039.003a sattvànuråpà sarvasya ÷raddhà bhavati bhàrata 06,039.003c ÷raddhàmayo 'yaü puruùo yo yacchraddhaþ sa eva saþ 06,039.004a yajante sàttvikà devàn yakùarakùàüsi ràjasàþ 06,039.004c pretàn bhåtagaõàü÷ cànye yajante tàmasà janàþ 06,039.005a a÷àstravihitaü ghoraü tapyante ye tapo janàþ 06,039.005c dambhàhaükàrasaüyuktàþ kàmaràgabalànvitàþ 06,039.006a kar÷ayantaþ ÷arãrasthaü bhåtagràmam acetasaþ 06,039.006c màü caivàntaþ÷arãrasthaü tàn viddhy àsurani÷cayàn 06,039.007a àhàras tv api sarvasya trividho bhavati priyaþ 06,039.007c yaj¤as tapas tathà dànaü teùàü bhedam imaü ÷çõu 06,039.008a àyuþsattvabalàrogyasukhaprãtivivardhanàþ 06,039.008c rasyàþ snigdhàþ sthirà hçdyà àhàràþ sàttvikapriyàþ 06,039.009a kañvamlalavaõàtyuùõatãkùõaråkùavidàhinaþ 06,039.009c àhàrà ràjasasyeùñà duþkha÷okàmayapradàþ 06,039.010a yàtayàmaü gatarasaü påti paryuùitaü ca yat 06,039.010c ucchiùñam api càmedhyaü bhojanaü tàmasapriyam 06,039.011a aphalàkàïkùibhir yaj¤o vidhidçùño ya ijyate 06,039.011c yaùñavyam eveti manaþ samàdhàya sa sàttvikaþ 06,039.012a abhisaüdhàya tu phalaü dambhàrtham api caiva yat 06,039.012c ijyate bharata÷reùñha taü yaj¤aü viddhi ràjasam 06,039.013a vidhihãnam asçùñànnaü mantrahãnam adakùiõam 06,039.013c ÷raddhàvirahitaü yaj¤aü tàmasaü paricakùate 06,039.014a devadvijagurupràj¤apåjanaü ÷aucam àrjavam 06,039.014c brahmacaryam ahiüsà ca ÷àrãraü tapa ucyate 06,039.015a anudvegakaraü vàkyaü satyaü priyahitaü ca yat 06,039.015c svàdhyàyàbhyasanaü caiva vàïmayaü tapa ucyate 06,039.016a manaþprasàdaþ saumyatvaü maunam àtmavinigrahaþ 06,039.016c bhàvasaü÷uddhir ity etat tapo mànasam ucyate 06,039.017a ÷raddhayà parayà taptaü tapas tat trividhaü naraiþ 06,039.017c aphalàkàïkùibhir yuktaiþ sàttvikaü paricakùate 06,039.018a satkàramànapåjàrthaü tapo dambhena caiva yat 06,039.018c kriyate tad iha proktaü ràjasaü calam adhruvam 06,039.019a måóhagràheõàtmano yat pãóayà kriyate tapaþ 06,039.019c parasyotsàdanàrthaü và tat tàmasam udàhçtam 06,039.020a dàtavyam iti yad dànaü dãyate 'nupakàriõe 06,039.020c de÷e kàle ca pàtre ca tad dànaü sàttvikaü smçtam 06,039.021a yat tu pratyupakàràrthaü phalam uddi÷ya và punaþ 06,039.021c dãyate ca parikliùñaü tad dànaü ràjasaü smçtam 06,039.022a ade÷akàle yad dànam apàtrebhya÷ ca dãyate 06,039.022c asatkçtam avaj¤àtaü tat tàmasam udàhçtam 06,039.023a oü tat sad iti nirde÷o brahmaõas trividhaþ smçtaþ 06,039.023c bràhmaõàs tena vedà÷ ca yaj¤à÷ ca vihitàþ purà 06,039.024a tasmàd om ity udàhçtya yaj¤adànatapaþkriyàþ 06,039.024c pravartante vidhànoktàþ satataü brahmavàdinàm 06,039.025a tad ity anabhisaüdhàya phalaü yaj¤atapaþkriyàþ 06,039.025c dànakriyà÷ ca vividhàþ kriyante mokùakàïkùibhiþ 06,039.026a sadbhàve sàdhubhàve ca sad ity etat prayujyate 06,039.026c pra÷aste karmaõi tathà sacchabdaþ pàrtha yujyate 06,039.027a yaj¤e tapasi dàne ca sthitiþ sad iti cocyate 06,039.027c karma caiva tadarthãyaü sad ity evàbhidhãyate 06,039.028a a÷raddhayà hutaü dattaü tapas taptaü kçtaü ca yat 06,039.028c asad ity ucyate pàrtha na ca tat pretya no iha 06,040.001 arjuna uvàca 06,040.001a saünyàsasya mahàbàho tattvam icchàmi veditum 06,040.001c tyàgasya ca hçùãke÷a pçthak ke÷iniùådana 06,040.002 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.002a kàmyànàü karmaõàü nyàsaü saünyàsaü kavayo viduþ 06,040.002c sarvakarmaphalatyàgaü pràhus tyàgaü vicakùaõàþ 06,040.003a tyàjyaü doùavad ity eke karma pràhur manãùiõaþ 06,040.003c yaj¤adànatapaþkarma na tyàjyam iti càpare 06,040.004a ni÷cayaü ÷çõu me tatra tyàge bharatasattama 06,040.004c tyàgo hi puruùavyàghra trividhaþ saüprakãrtitaþ 06,040.005a yaj¤adànatapaþkarma na tyàjyaü kàryam eva tat 06,040.005c yaj¤o dànaü tapa÷ caiva pàvanàni manãùiõàm 06,040.006a etàny api tu karmàõi saïgaü tyaktvà phalàni ca 06,040.006c kartavyànãti me pàrtha ni÷citaü matam uttamam 06,040.007a niyatasya tu saünyàsaþ karmaõo nopapadyate 06,040.007c mohàt tasya parityàgas tàmasaþ parikãrtitaþ 06,040.008a duþkham ity eva yat karma kàyakle÷abhayàt tyajet 06,040.008c sa kçtvà ràjasaü tyàgaü naiva tyàgaphalaü labhet 06,040.009a kàryam ity eva yat karma niyataü kriyate 'rjuna 06,040.009c saïgaü tyaktvà phalaü caiva sa tyàgaþ sàttviko mataþ 06,040.010a na dveùñy aku÷alaü karma ku÷ale nànuùajjate 06,040.010c tyàgã sattvasamàviùño medhàvã chinnasaü÷ayaþ 06,040.011a na hi dehabhçtà ÷akyaü tyaktuü karmàõy a÷eùataþ 06,040.011c yas tu karmaphalatyàgã sa tyàgãty abhidhãyate 06,040.012a aniùñam iùñaü mi÷raü ca trividhaü karmaõaþ phalam 06,040.012c bhavaty atyàginàü pretya na tu saünyàsinàü kva cit 06,040.013a pa¤caitàni mahàbàho kàraõàni nibodha me 06,040.013c sàükhye kçtànte proktàni siddhaye sarvakarmaõàm 06,040.014a adhiùñhànaü tathà kartà karaõaü ca pçthagvidham 06,040.014c vividhà÷ ca pçthakceùñà daivaü caivàtra pa¤camam 06,040.015a ÷arãravàïmanobhir yat karma pràrabhate naraþ 06,040.015c nyàyyaü và viparãtaü và pa¤caite tasya hetavaþ 06,040.016a tatraivaü sati kartàram àtmànaü kevalaü tu yaþ 06,040.016c pa÷yaty akçtabuddhitvàn na sa pa÷yati durmatiþ 06,040.017a yasya nàhaükçto bhàvo buddhir yasya na lipyate 06,040.017c hatvàpi sa imàül lokàn na hanti na nibadhyate 06,040.018a j¤ànaü j¤eyaü parij¤àtà trividhà karmacodanà 06,040.018c karaõaü karma karteti trividhaþ karmasaügrahaþ 06,040.019a j¤ànaü karma ca kartà ca tridhaiva guõabhedataþ 06,040.019c procyate guõasaükhyàne yathàvac chçõu tàny api 06,040.020a sarvabhåteùu yenaikaü bhàvam avyayam ãkùate 06,040.020c avibhaktaü vibhakteùu taj j¤ànaü viddhi sàttvikam 06,040.021a pçthaktvena tu yaj j¤ànaü nànàbhàvàn pçthagvidhàn 06,040.021c vetti sarveùu bhåteùu taj j¤ànaü viddhi ràjasam 06,040.022a yat tu kçtsnavad ekasmin kàrye saktam ahaitukam 06,040.022c atattvàrthavad alpaü ca tat tàmasam udàhçtam 06,040.023a niyataü saïgarahitam aràgadveùataþ kçtam 06,040.023c aphalaprepsunà karma yat tat sàttvikam ucyate 06,040.024a yat tu kàmepsunà karma sàhaükàreõa và punaþ 06,040.024c kriyate bahulàyàsaü tad ràjasam udàhçtam 06,040.025a anubandhaü kùayaü hiüsàm anapekùya ca pauruùam 06,040.025c mohàd àrabhyate karma yat tat tàmasam ucyate 06,040.026a muktasaïgo 'nahaüvàdã dhçtyutsàhasamanvitaþ 06,040.026c siddhyasiddhyor nirvikàraþ kartà sàttvika ucyate 06,040.027a ràgã karmaphalaprepsur lubdho hiüsàtmako '÷uciþ 06,040.027c harùa÷okànvitaþ kartà ràjasaþ parikãrtitaþ 06,040.028a ayuktaþ pràkçtaþ stabdhaþ ÷añho naikçtiko 'lasaþ 06,040.028c viùàdã dãrghasåtrã ca kartà tàmasa ucyate 06,040.029a buddher bhedaü dhçte÷ caiva guõatas trividhaü ÷çõu 06,040.029c procyamànam a÷eùeõa pçthaktvena dhanaüjaya 06,040.030a pravçttiü ca nivçttiü ca kàryàkàrye bhayàbhaye 06,040.030c bandhaü mokùaü ca yà vetti buddhiþ sà pàrtha sàttvikã 06,040.031a yayà dharmam adharmaü ca kàryaü càkàryam eva ca 06,040.031c ayathàvat prajànàti buddhiþ sà pàrtha ràjasã 06,040.032a adharmaü dharmam iti yà manyate tamasàvçtà 06,040.032c sarvàrthàn viparãtàü÷ ca buddhiþ sà pàrtha tàmasã 06,040.033a dhçtyà yayà dhàrayate manaþpràõendriyakriyàþ 06,040.033c yogenàvyabhicàriõyà dhçtiþ sà pàrtha sàttvikã 06,040.034a yayà tu dharmakàmàrthàn dhçtyà dhàrayate 'rjuna 06,040.034c prasaïgena phalàkàïkùã dhçtiþ sà pàrtha ràjasã 06,040.035a yayà svapnaü bhayaü ÷okaü viùàdaü madam eva ca 06,040.035c na vimu¤cati durmedhà dhçtiþ sà pàrtha tàmasã 06,040.036a sukhaü tv idànãü trividhaü ÷çõu me bharatarùabha 06,040.036c abhyàsàd ramate yatra duþkhàntaü ca nigacchati 06,040.037a yat tadagre viùam iva pariõàme 'mçtopamam 06,040.037c tat sukhaü sàttvikaü proktam àtmabuddhiprasàdajam 06,040.038a viùayendriyasaüyogàd yat tadagre 'mçtopamam 06,040.038c pariõàme viùam iva tat sukhaü ràjasaü smçtam 06,040.039a yad agre cànubandhe ca sukhaü mohanam àtmanaþ 06,040.039c nidràlasyapramàdotthaü tat tàmasam udàhçtam 06,040.040a na tad asti pçthivyàü và divi deveùu và punaþ 06,040.040c sattvaü prakçtijair muktaü yad ebhiþ syàt tribhir guõaiþ 06,040.041a bràhmaõakùatriyavi÷àü ÷ådràõàü ca paraütapa 06,040.041c karmàõi pravibhaktàni svabhàvaprabhavair guõaiþ 06,040.042a ÷amo damas tapaþ ÷aucaü kùàntir àrjavam eva ca 06,040.042c j¤ànaü vij¤ànam àstikyaü brahmakarma svabhàvajam 06,040.043a ÷auryaü tejo dhçtir dàkùyaü yuddhe càpy apalàyanam 06,040.043c dànam ã÷varabhàva÷ ca kùatrakarma svabhàvajam 06,040.044a kçùigorakùyavàõijyaü vai÷yakarma svabhàvajam 06,040.044c paricaryàtmakaü karma ÷ådrasyàpi svabhàvajam 06,040.045a sve sve karmaõy abhirataþ saüsiddhiü labhate naraþ 06,040.045c svakarmanirataþ siddhiü yathà vindati tac chçõu 06,040.046a yataþ pravçttir bhåtànàü yena sarvam idaü tatam 06,040.046c svakarmaõà tam abhyarcya siddhiü vindati mànavaþ 06,040.047a ÷reyàn svadharmo viguõaþ paradharmàt svanuùñhitàt 06,040.047b*0110_01 svadharme nidhanaü ÷reyaþ paradharmodayàd api 06,040.047c svabhàvaniyataü karma kurvan nàpnoti kilbiùam 06,040.048a sahajaü karma kaunteya sadoùam api na tyajet 06,040.048c sarvàrambhà hi doùeõa dhåmenàgnir ivàvçtàþ 06,040.049a asaktabuddhiþ sarvatra jitàtmà vigataspçhaþ 06,040.049c naiùkarmyasiddhiü paramàü saünyàsenàdhigacchati 06,040.050a siddhiü pràpto yathà brahma tathàpnoti nibodha me 06,040.050c samàsenaiva kaunteya niùñhà j¤ànasya yà parà 06,040.051a buddhyà vi÷uddhayà yukto dhçtyàtmànaü niyamya ca 06,040.051c ÷abdàdãn viùayàüs tyaktvà ràgadveùau vyudasya ca 06,040.052a viviktasevã laghvà÷ã yatavàkkàyamànasaþ 06,040.052c dhyànayogaparo nityaü vairàgyaü samupà÷ritaþ 06,040.053a ahaükàraü balaü darpaü kàmaü krodhaü parigraham 06,040.053c vimucya nirmamaþ ÷ànto brahmabhåyàya kalpate 06,040.054a brahmabhåtaþ prasannàtmà na ÷ocati na kàïkùati 06,040.054c samaþ sarveùu bhåteùu madbhaktiü labhate paràm 06,040.055a bhaktyà màm abhijànàti yàvàn ya÷ càsmi tattvataþ 06,040.055c tato màü tattvato j¤àtvà vi÷ate tadanantaram 06,040.056a sarvakarmàõy api sadà kurvàõo madvyapà÷rayaþ 06,040.056c matprasàdàd avàpnoti ÷à÷vataü padam avyayam 06,040.057a cetasà sarvakarmàõi mayi saünyasya matparaþ 06,040.057c buddhiyogam upà÷ritya maccittaþ satataü bhava 06,040.058a maccittaþ sarvadurgàõi matprasàdàt tariùyasi 06,040.058c atha cet tvam ahaükàràn na ÷roùyasi vinaïkùyasi 06,040.059a yad ahaükàram à÷ritya na yotsya iti manyase 06,040.059c mithyaiùa vyavasàyas te prakçtis tvàü niyokùyati 06,040.060a svabhàvajena kaunteya nibaddhaþ svena karmaõà 06,040.060c kartuü necchasi yan mohàt kariùyasy ava÷o 'pi tat 06,040.061a ã÷varaþ sarvabhåtànàü hçdde÷e 'rjuna tiùñhati 06,040.061c bhràmayan sarvabhåtàni yantràråóhàni màyayà 06,040.062a tam eva ÷araõaü gaccha sarvabhàvena bhàrata 06,040.062c tatprasàdàt paràü ÷àntiü sthànaü pràpsyasi ÷à÷vatam 06,040.063a iti te j¤ànam àkhyàtaü guhyàd guhyataraü mayà 06,040.063c vimç÷yaitad a÷eùeõa yathecchasi tathà kuru 06,040.064a sarvaguhyatamaü bhåyaþ ÷çõu me paramaü vacaþ 06,040.064c iùño 'si me dçóham iti tato vakùyàmi te hitam 06,040.065a manmanà bhava madbhakto madyàjã màü namaskuru 06,040.065c màm evaiùyasi satyaü te pratijàne priyo 'si me 06,040.066a sarvadharmàn parityajya màm ekaü ÷araõaü vraja 06,040.066c ahaü tvà sarvapàpebhyo mokùayiùyàmi mà ÷ucaþ 06,040.067a idaü te nàtapaskàya nàbhaktàya kadà cana 06,040.067c na cà÷u÷råùave vàcyaü na ca màü yo 'bhyasåyati 06,040.068a ya idaü paramaü guhyaü madbhakteùv abhidhàsyati 06,040.068c bhaktiü mayi paràü kçtvà màm evaiùyaty asaü÷ayaþ 06,040.069a na ca tasmàn manuùyeùu ka÷ cin me priyakçttamaþ 06,040.069c bhavità na ca me tasmàd anyaþ priyataro bhuvi 06,040.070a adhyeùyate ca ya imaü dharmyaü saüvàdam àvayoþ 06,040.070c j¤ànayaj¤ena tenàham iùñaþ syàm iti me matiþ 06,040.071a ÷raddhàvàn anasåya÷ ca ÷çõuyàd api yo naraþ 06,040.071c so 'pi muktaþ ÷ubhàül lokàn pràpnuyàt puõyakarmaõàm 06,040.072a kaccid etac chrutaü pàrtha tvayaikàgreõa cetasà 06,040.072c kaccid aj¤ànasaümohaþ pranaùñas te dhanaüjaya 06,040.073 arjuna uvàca 06,040.073a naùño mohaþ smçtir labdhà tvatprasàdàn mayàcyuta 06,040.073c sthito 'smi gatasaüdehaþ kariùye vacanaü tava 06,040.074 saüjaya uvàca 06,040.074a ity ahaü vàsudevasya pàrthasya ca mahàtmanaþ 06,040.074c saüvàdam imam a÷rauùam adbhutaü romaharùaõam 06,040.075a vyàsaprasàdàc chrutavàn etad guhyam ahaü param 06,040.075c yogaü yoge÷varàt kçùõàt sàkùàt kathayataþ svayam 06,040.076a ràjan saüsmçtya saüsmçtya saüvàdam imam adbhutam 06,040.076c ke÷avàrjunayoþ puõyaü hçùyàmi ca muhur muhuþ 06,040.077a tac ca saüsmçtya saüsmçtya råpam atyadbhutaü hareþ 06,040.077c vismayo me mahàn ràjan hçùyàmi ca punaþ punaþ 06,040.078a yatra yoge÷varaþ kçùõo yatra pàrtho dhanurdharaþ 06,040.078c tatra ÷rãr vijayo bhåtir dhruvà nãtir matir mama 06,040.078d*0111_01 bhagavadbhaktiyuktasya tatprasàdàtmabodhataþ 06,040.078d*0111_02 sukhaü bandhavimuktiþ syàd iti gãtàrthasaügrahaþ 06,040.078d*0112_01 ùañ ÷atàni saviü÷àni ÷lokànàü pràha ke÷avaþ 06,040.078d*0112_02 arjunaþ saptapa¤cà÷at saptaùaùñis tu saüjayaþ 06,040.078d*0112_03 dhçtaràùñraþ ÷lokam ekaü gãtàyà mànam ucyate 06,040.078d*0113_00 vai÷aüpàyana uvàca 06,040.078d*0113_01 gãtà sugãtà kartavyà kim anyaiþ ÷àstravistaraiþ 06,040.078d*0113_02 yà ceyaü padmanàbhasya mukhapadmàd viniþsçtà 06,040.078d*0113_03 sarva÷àstramayã gãtà sarvadevamayo hariþ 06,040.078d*0113_04 sarvatãrthamayã gaïgà sarvavedamayo manuþ 06,040.078d*0113_05 gaïgà gãtà ca gàyatrã govindeti hçdi sthite 06,040.078d*0113_06 caturgakàrasaüyukte punarjanma na vidyate 06,040.078d*0114_01 bhàratàmçtasarvasvagãtàyà mathitasya ca 06,040.078d*0114_02 sàram uddhçtya kçùõena arjunasya mukhe hutam 06,040.078d@003A_0000 arjuna uvàca 06,040.078d@003A_0001 yad etan niùkalaü brahma vyomàtãtaü nira¤janam | 06,040.078d@003A_0002 kaivalyaü kevalaü ÷àntaü ÷uddham atyantanirmalam || (1) 06,040.078d@003A_0003 apratarkyam avij¤eyaü vinà÷otpattivarjitam | 06,040.078d@003A_0004 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.078d@003A_0004 j¤ànayogavinirmuktaü taj j¤ànaü bråhi ke÷ava || (2) 06,040.078d@003A_0005 sarvatojyotir àkà÷aü sarvabhåtaguõànvitam | 06,040.078d@003A_0006 sarvataþparamàtmànam akùayaü paramaü padam || (3) 06,040.078d@003A_0007 anàdinidhanaü devaü mahàjyotir atidhruvam | 06,040.078d@003A_0008 atyantaparamaü sthànaü ÷abdàdiguõavarjitam || (4) 06,040.078d@003A_0009 yat tat parataraü jyotir dhruvàt parataraü sthitam | 06,040.078d@003A_0010 àcaturyugam adyàpi kathitaü na hi kasya cit || (5) 06,040.078d@003A_0011 àtmadehe mayà sçùñà prakçtiþ kùetram eva ca | 06,040.078d@003A_0012 sakalaü tu bhavet kùetraü niùkalaü paramaü padam || (6) 06,040.078d@003A_0013 arjuna tvatprasàdena ÷çõvantu munisattamàþ | 06,040.078d@003A_0014 adya muktà mahàbàho tvatprasàdàd dhanaüjaya || (7) 06,040.078d@003A_0015 pramàõaü vedatattvànàü sàükhyàdãny abhiyoginàm | 06,040.078d@003A_0016 teùàü na vidyate niùñhà sarvaiþ pàùaõóibhiþ saha || (8) 06,040.078d@003A_0017 kathitaü ca mayà j¤ànaü devànàm api durlabham | 06,040.078d@003A_0018 vi÷varåpamayaü divyaü bhairavagranthibindunà || (9) 06,040.078d@003A_0019 suùumõà dakùiõe màrge dar÷ità vi÷varåpiõà | 06,040.078d@003A_0020 aprakà÷am idaü pra÷naü yan mayà kathitaü tava || (10) 06,040.078d@003A_0021 nàgnir vàyur na càkà÷aü na kùitir nàpi và jalam | 06,040.078d@003A_0022 na manobuddhyahaükàraü gåóhàrthaü kathitaü tava || (11) 06,040.078d@003A_0023 anityo nityatàü yàti yadà bhàvaü na pa÷yati | 06,040.078d@003A_0024 ÷ånyaü nira¤janàkàraü nirvàõaü dhruvam avyayam || (12) 06,040.078d@003A_0025 puruùaü nirguõaü sàkùàt sarvata÷ caiva tiùñhati | 06,040.078d@003A_0026 sarvaü tat syàt paraü brahma buddhi÷ càsya na budhyati || (13) 06,040.078d@003A_0027 pratibhàvaprayatnena hariü trailokyabàndhavam | 06,040.078d@003A_0028 da÷amaü càïgulaü vyàpya cà÷àbàhyaü vyavasthitam || (14) 06,040.078d@003A_0029 jãvo yatra pralãyeta sà kalà ùoóa÷ã smçtà | 06,040.078d@003A_0030 tayà sarvam idaü vyàptaü trailokyaü sacaràcaram || (15) 06,040.078d@003A_0031 tac cintyaü tena vai j¤ànaü tad atràdyà upàsate | 06,040.078d@003A_0032 brahmaõaiva hi vikhyàtaü vedànteùu prakà÷itam || (16) 06,040.078d@003A_0033 vedeùu vedam ity àhur vedadhàma paraü matam | 06,040.078d@003A_0034 tat paraü viditaü yasya sa vipro vedapàragaþ || (17) 06,040.078d@003A_0035 àhutiþ sà parà j¤eyà sà ca saüdhyà pratiùñhità | 06,040.078d@003A_0036 gàyatrã sà parà j¤eyà ajapà nàma vi÷rutà || (18) 06,040.078d@003A_0037 tapasy atha tathà vede munibhiþ samupàsyate | 06,040.078d@003A_0038 tàü kalàü yo 'bhijànàti sa kalàj¤o 'bhidhãyate || (19) 06,040.078d@003A_0039 yàü j¤àtvà mucyate jantur garbhajanmajaràdibhiþ | 06,040.078d@003A_0040 parij¤ànena mucyante naràþ pàtakakilbiùaiþ || (20) 06,040.078d@003A_0041 ióà bhagavatã gaïgà piïgalà yamunà nadã | 06,040.078d@003A_0042 tayor madhye tçtãyà tu tat prayàgam anusmaret || (21) 06,040.078d@003A_0043 ióà vai vaiùõavã nàóã brahmanàóã tu piïgalà | 06,040.078d@003A_0044 suùumõà cai÷varã nàóã tridhà pràõavahà smçtà | 06,040.078d@003A_0045 brahmà viùõur mahàdevo recakaþ pårakumbhakaþ || (22) 06,040.078d@003A_0046 sakràntiviùuvac caiva yo 'bhijànàti vigraham | 06,040.078d@003A_0047 nityayuktaþ sa yogã÷o brahmavidyàü prapadyate || (23) 06,040.078d@003A_0048 ióà vai gàrhapatyas tu piïgalàhavanãyakaþ | 06,040.078d@003A_0049 suùumõà dakùiõàgnis tu hy etad agnitrayaü smçtam || (24) 06,040.078d@003A_0050 tasya madhye sthitaü jyotiþ somamaõóalam eva ca | 06,040.078d@003A_0051 somamaõóalamadhyasthaü tanmadhye såryamaõóalam || (25) 06,040.078d@003A_0052 såryamaõóalamadhyastho jvalat tejo hutà÷anaþ | 06,040.078d@003A_0053 hutà÷anasya madhye tu nirdhåmàïgàravarcasam || (26) 06,040.078d@003A_0054 tatràsthito mahàtmàsau yogibhis tu pragãyate | 06,040.078d@003A_0055 sugãtaü caiva kartavyaü mana ekàgracetasà || (27) 06,040.078d@003A_0056 ÷ivo binduþ ÷ivo devo ghargharàmçtavarcasà | 06,040.078d@003A_0057 nikhilaü pårayed dehaü viùadàhajvaràpaham || (28) 06,040.078d@003A_0058 sarpavatkuñilàkàrasuùumõàveùñitàü tanum | 06,040.078d@003A_0059 makàraveùñitàü kçtvà màtçvat pariyojayet || (29) 06,040.078d@003A_0060 tristhànaü ca trimàtraü ca tribrahma ca trirakùaram | 06,040.078d@003A_0061 ardhamàtraü ca yo vetti sa bhaved vedapàragaþ || (30) 06,040.078d@003A_0062 sarvataþpàõipàdaü tat sarvatokùi÷iromukham | 06,040.078d@003A_0063 arjuna uvàca 06,040.078d@003A_0063 nirmalaü vimalàkàraü ÷uddhasphañikasaünibham || (31) 06,040.078d@003A_0064 jãvo jãvati jãvena nàsti jãvam ajãvitam | 06,040.078d@003A_0065 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.078d@003A_0065 nirgataþ saha saïgena sa jãvaþ kena jãvati || (32) 06,040.078d@003A_0066 mukhanàsikayor madhye pràõaþ saücarate sadà | 06,040.078d@003A_0067 àkà÷aü pibate nityaü sa jãvas tena jãvati || (33) 06,040.078d@003A_0068 kàkãmukhaü kakàràntaü makàraü cetanànugam | 06,040.078d@003A_0069 akàrasya tu luptasya ko 'rthaþ saüpratipadyate || (34) 06,040.078d@003A_0070 tàvat pa÷yet khagàkàraü khakàraü tu vicintayet | 06,040.078d@003A_0071 khamadhye kuru càtmànam àtmamadhyaü ca khaü kuru || (35) 06,040.078d@003A_0072 khamadhye ca praveùñavyaü khaü ca brahma sanàtanam | 06,040.078d@003A_0073 àtmànaü khamayaü kçtvà na kiü cid api cintayet || (36) 06,040.078d@003A_0074 årdhva÷ånyam adhaþ÷ånyaü madhye÷ånyaü niràmayam | 06,040.078d@003A_0075 tri÷ånyaü yo 'bhijànàti sa bhavet kulanandanaþ || (37) 06,040.078d@003A_0076 tasya bhàvasya bhàvàtmà bhàvanà naiva yujyate | 06,040.078d@003A_0077 anàvçttasya ÷abdasya tasya ÷abdasya yo gatiþ || (38) 06,040.078d@003A_0078 tat padaü viditaü yena sa yogã chinnasaü÷ayaþ | 06,040.078d@003A_0079 puõyapàpaharà÷ caiva ye cànye pa¤cadaivatàþ || (39) 06,040.078d@003A_0080 jãvinaþ saha gacchanti yàvat tattvaü na vindati | 06,040.078d@003A_0081 pàpaü dahati j¤ànàgniþ puõyena somasåryayoþ || (40) 06,040.078d@003A_0082 puõyapàpavinirmuktir eùa yogo 'bhidhãyate | 06,040.078d@003A_0083 dhçtirodhi manodhãti saütoùaü samidhàmçtam || (41) 06,040.078d@003A_0084 indriyàõi pa÷uü kçtvà yo yajeta sa dãkùitaþ | 06,040.078d@003A_0085 paraü brahmàdhigacchanti ÷abdabrahmavicintanàt || (42) 06,040.078d@003A_0086 sakale dçùñapàro 'pi bhàvaü yu¤jati yu¤jati | 06,040.078d@003A_0087 niùkale dar÷anaü nàsti svabhàvo bhàvaü yu¤jati || (43) 06,040.078d@003A_0088 tàlumåle ca lampàyàü trikåñaü tripathàntaram | 06,040.078d@003A_0089 ekaü tattvaü vijànãyàd vighnasyàyatanaü mahat || (44) 06,040.078d@003A_0090 .... 06,040.078d@003A_0091 .... 06,040.078d@003A_0092 .... 06,040.078d@003A_0093 .... 06,040.078d@003A_0094 .... 06,040.078d@003A_0095 .... 06,040.078d@003A_0096 .... 06,040.078d@003A_0097 .... 06,040.078d@003A_0098 .... 06,040.078d@003A_0099 .... 06,040.078d@003A_0100 .... 06,040.078d@003A_0101 .... 06,040.078d@003A_0102 chinnamålasya vçkùasya yathà janma na vidyate | 06,040.078d@003A_0103 j¤ànadagdha÷arãrasya punar deho na vidyate || (45) 06,040.078d@003A_0104 gãtàþ sugãtàþ kartavyàþ kim anyaiþ ÷àstrasaügrahaiþ | 06,040.078d@003A_0105 yàþ purà padmanàbhasya mukhapadmàd viniþsçtàþ || (46) 06,040.078d@003A_0106 gãtàgàïgodakaü pãtvà punarjanma na vidyate | 06,040.078d@003A_0107 sarva÷àstramayã gãtà sarvadharmamayo hariþ || (47) 06,040.078d@003A_0108 sarvatãrthamayã gaïgà sarvapàpakùayaükarã | 06,040.078d@003A_0109 sarvabhogamaya÷ càyaü sarvamokùamayo hy ayam || (48) 06,040.078d@003A_0110 gãtà gaïgà ca gàyatrã govindo hçdi saüsthitàþ | 06,040.078d@003A_0111 caturgakàrasmaraõàt punarjanma na vidyate || (49) 06,040.078d@003A_0112 gãtàsàraü pañhed yas tu hy acyutasya ca saünidhau | 06,040.078d@003A_0113 tasmàd guõasahasreõa viùõor nirvacanaü yathà || (50) 06,040.078d@003A_0114 .... 06,040.078d@003A_0115 .... 06,040.078d@003A_0116 etat puõyaü pàpaharaü dhanyaü duþsvapnanà÷anam | 06,040.078d@003A_0117 pañhatàü ÷çõvatàü caiva viùõor màhàtmyam uttamam || (51) 06,040.078d@003B_0000 arjuna uvàca 06,040.078d@003B_0001 yad etan niùkalaü brahma vyomàtãtaü nira¤janam | 06,040.078d@003B_0002 kaivalyaü kevalaü ÷àntaü ÷uddham atyantanirmalam || (1) 06,040.078d@003B_0003 apratarkyam avij¤eyaü vinà÷otpattivarjitam | 06,040.078d@003B_0004 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.078d@003B_0004 j¤ànayogavinirmuktaü taj j¤ànaü bråhi ke÷ava || (2) 06,040.078d@003B_0005 sarvatojyotir àkà÷aü sarvabhåtaguõànvitam | 06,040.078d@003B_0006 sarvataþparamàtmànam akùayaü paramaü padam || (3) 06,040.078d@003B_0007 anàdinidhanaü devaü mahàjyotir atidhruvam | 06,040.078d@003B_0008 atyantaparamaü sthànaü ÷abdàdiguõavarjitam || (4) 06,040.078d@003B_0009 yat tat parataraü jyotir dhruvàt parataraü sthitam | 06,040.078d@003B_0010 àcaturyugam adyàpi kathitaü na hi kasya cit || (5) 06,040.078d@003B_0011 àtmadehe mayà sçùñà prakçtiþ kùetram eva ca | 06,040.078d@003B_0012 sakalaü tu bhavet kùetraü niùkalaü paramaü padam || (6) 06,040.078d@003B_0013 arjuna tvatprasàdena ÷çõvantu munisattamàþ | 06,040.078d@003B_0014 adya muktà mahàbàho tvatprasàdàd dhanaüjaya || (7) 06,040.078d@003B_0015 pramàõaü vedatattvànàü sàükhyàdãny abhiyoginàm | 06,040.078d@003B_0016 teùàü na vidyate niùñhà sarvaiþ pàùaõóibhiþ saha || (8) 06,040.078d@003B_0017 kathitaü ca mayà j¤ànaü devànàm api durlabham | 06,040.078d@003B_0018 vi÷varåpamayaü divyaü bhairavagranthibindunà || (9) 06,040.078d@003B_0019 aprakà÷am idaü pra÷naü yan mayà kathitaü tava | 06,040.078d@003B_0020 vàïmayaü sarva÷àstràõàm atisåkùmaü caràcaram || (10) 06,040.078d@003B_0021 nàgnir vàyur na càkà÷aü na kùitir nàpi và jalam | 06,040.078d@003B_0022 na manobuddhyahaükàraü gåóhàrthaü kathitaü tava || (11) 06,040.078d@003B_0023 anityo nityatàü yàti yadà bhàvaü na pa÷yati | 06,040.078d@003B_0024 ÷ånyaü nira¤janàkàraü nirvàõaü dhruvam avyayam || (12) 06,040.078d@003B_0025 puruùaü nirguõaü sàkùàt sarvata÷ caiva tiùñhati | 06,040.078d@003B_0026 sarvaü tat syàt paraü brahma buddhi÷ càsya na budhyati || (13) 06,040.078d@003B_0027 pratibhàvaprayatnena hariü trailokyabàndhavam | 06,040.078d@003B_0028 da÷amaü càïgulaü vyàpya cà÷àbàhyaü vyavasthitam || (14) 06,040.078d@003B_0029 jãvo yatra pralãyeta sà kalà ùoóa÷ã smçtà | 06,040.078d@003B_0030 tayà sarvam idaü vyàptaü trailokyaü sacaràcaram || (15) 06,040.078d@003B_0031 tac cintyaü tena vai j¤ànaü tad atràdyà upàsate | 06,040.078d@003B_0032 brahmaõaiva hi vikhyàtaü vedànteùu prakà÷itam || (16) 06,040.078d@003B_0033 vedeùu vedam ity àhur vedadhàma paraü matam | 06,040.078d@003B_0034 tat paraü viditaü yasya sa vipro vedapàragaþ || (17) 06,040.078d@003B_0035 àhutiþ sà parà j¤eyà sà ca saüdhyà pratiùñhità | 06,040.078d@003B_0036 gàyatrã sà parà j¤eyà ajapà nàma vi÷rutà || (18) 06,040.078d@003B_0037 tapasy atha tathà vede munibhiþ samupàsyate | 06,040.078d@003B_0038 tàü kalàü yo 'bhijànàti sa kalàj¤o 'bhidhãyate || (19) 06,040.078d@003B_0039 yàü j¤àtvà mucyate jantur garbhajanmajaràdibhiþ | 06,040.078d@003B_0040 parij¤ànena mucyante naràþ pàtakakilbiùaiþ || (20) 06,040.078d@003B_0041 ióà bhagavatã gaïgà piïgalà yamunà nadã | 06,040.078d@003B_0042 tayor madhye tçtãyà tu tat prayàgam anusmaret || (21) 06,040.078d@003B_0043 ióà vai vaiùõavã nàóã brahmanàóã tu piïgalà | 06,040.078d@003B_0044 suùumõà cai÷varã nàóã tridhà pràõavahà smçtà | 06,040.078d@003B_0045 brahmà viùõur mahàdevo recakaþ pårakumbhakaþ || (22) 06,040.078d@003B_0046 sakràntiviùuvac caiva yo 'bhijànàti vigraham | 06,040.078d@003B_0047 nityayuktaþ sa yogã÷o brahmavidyàü prapadyate || (23) 06,040.078d@003B_0048 ióà vai gàrhapatyas tu piïgalàhavanãyakaþ | 06,040.078d@003B_0049 suùumõà dakùiõàgnis tu hy etad agnitrayaü smçtam || (24) 06,040.078d@003B_0050 tasya madhye sthitaü jyotiþ somamaõóalam eva ca | 06,040.078d@003B_0051 somamaõóalamadhyasthaü tanmadhye såryamaõóalam || (25) 06,040.078d@003B_0052 såryamaõóalamadhyastho jvalat tejo hutà÷anaþ | 06,040.078d@003B_0053 hutà÷anasya madhye tu nirdhåmàïgàravarcasam || (26) 06,040.078d@003B_0054 tatràsthito mahàtmàsau yogibhis tu pragãyate | 06,040.078d@003B_0055 sugãtaü caiva kartavyaü mana ekàgracetasà || (27) 06,040.078d@003B_0056 ÷ivo binduþ ÷ivo devo ghargharàmçtavarcasà | 06,040.078d@003B_0057 nikhilaü pårayed dehaü viùadàhajvaràpaham || (28) 06,040.078d@003B_0058 sarpavatkuñilàkàrasuùumõàveùñitàü tanum | 06,040.078d@003B_0059 makàraveùñitàü kçtvà màtçvat pariyojayet || (29) 06,040.078d@003B_0060 tristhànaü ca trimàtraü ca tribrahma ca trirakùaram | 06,040.078d@003B_0061 ardhamàtraü ca yo vetti sa bhaved vedapàragaþ || (30) 06,040.078d@003B_0062 sarvataþpàõipàdaü tat sarvatokùi÷iromukham | 06,040.078d@003B_0063 arjuna uvàca 06,040.078d@003B_0063 nirmalaü vimalàkàraü ÷uddhasphañikasaünibham || (31) 06,040.078d@003B_0064 sthàvaraü jaügamaü caiva yat kiü cit sacaràcaram | 06,040.078d@003B_0065 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.078d@003B_0065 jãvo jãvati jãvena sa jãvaþ kena jãvati || (32) 06,040.078d@003B_0066 mukhanàsikayor madhye pràõaþ saücarate sadà | 06,040.078d@003B_0067 àkà÷aü pibate nityaü sa jãvas tena jãvati || (33) 06,040.078d@003B_0068 kàkãmukhaü kakàràntaü makàraü cetanànugam | 06,040.078d@003B_0069 akàrasya tu luptasya ko 'rthaþ saüpratipadyate || (34) 06,040.078d@003B_0070 tàvat pa÷yet khagàkàraü khakàraü tu vicintayet | 06,040.078d@003B_0071 khamadhye kuru càtmànam àtmamadhyaü ca khaü kuru || (35) 06,040.078d@003B_0072 khamadhye ca praveùñavyaü khaü ca brahma sanàtanam | 06,040.078d@003B_0073 àtmànaü khamayaü kçtvà na kiü cid api cintayet || (36) 06,040.078d@003B_0074 årdhva÷ånyam adhaþ÷ånyaü madhye÷ånyaü niràmayam | 06,040.078d@003B_0075 tri÷ånyaü yo 'bhijànàti sa bhavet kulanandanaþ || (37) 06,040.078d@003B_0076 amàtra÷abdarahitaü svaravya¤janavarjitam | 06,040.078d@003B_0077 bindunàdakalàtãtaü yas taü veda sa vedavit || (38) 06,040.078d@003B_0078 saüpràpte j¤ànavij¤àne j¤eye ca hçdi saüsthite | 06,040.078d@003B_0079 labdha÷àntapade bhàve na yogo na ca dhàraõà || (39) 06,040.078d@003B_0080 vedàdau yaþ suraþ prokto vedànte ca pratiùñhitaþ | 06,040.078d@003B_0081 tasya prakçtilãnasya yaþ paraþ sa mahe÷varaþ || (40) 06,040.078d@003B_0082 nà nàvàrthã bhavet tàvad yàvat pàraü na gacchati | 06,040.078d@003B_0083 uttãrõe tu pare pàre kiü nàvà vai prayojanam || (41) 06,040.078d@003B_0084 dårastho nàpi dårasthaþ piõóasthaþ piõóavarjitaþ | 06,040.078d@003B_0085 arjuna uvàca 06,040.078d@003B_0085 amalo nirmalaþ såkùmaþ sarvavyàpã nira¤janaþ || (42) 06,040.078d@003B_0086 akùaràõi samàtràõi sarve bindusamà÷ritàþ | 06,040.078d@003B_0087 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.078d@003B_0087 bindur bhidyati nàdena sa nàdaþ kena bhidyate || (43) 06,040.078d@003B_0088 oükàradhvaninàdena vàyuþ saüharaõàntikam | 06,040.078d@003B_0089 niràlambhas tu nirdeho yatra nàdo layaü gataþ || (44) 06,040.078d@003B_0089 arjuna uvàca 06,040.078d@003B_0090 bàhyena vyàpitaü vyoma vyoma cànanunàsikam | 06,040.078d@003B_0091 ÷rãbhagavàn uvàca 06,040.078d@003B_0091 adha÷ cordhvaü kathaü caiva kaõñhe caiva nira¤janaþ || (45) 06,040.078d@003B_0092 anåùmam avya¤jakam asvaraü yat 06,040.078d@003B_0093 tat tàlukaõñheùv anunàsikaü ca | 06,040.078d@003B_0094 arephajàtaü ÷ubham åùmavarjitaü 06,040.078d@003B_0095 na duùkaràõàü kurute kadà cit || (46) 06,040.078d@003B_0096 àkà÷am apy anàkà÷aü puruùatve pratiùñhitam | 06,040.078d@003B_0097 ÷abdaü guõam ivàkà÷aü niþ÷abdaü brahma cocyate || (47) 06,040.078d@003B_0098 sarvagaü sarvabodhàdi vàsanàjàlavarjitam | 06,040.078d@003B_0099 indriyàõàü nirodhena dehe pa÷yanti mànavàþ || (48) 06,040.078d@003B_0100 dehe naùñe kuto buddhir j¤ànaü vij¤ànam eva ca | 06,040.078d@003B_0101 j¤ànaü vij¤ànayuktaü ca rakùaõãyaü prayatnataþ | (49) 06,040.078d@003B_0102 chinnamålasya vçkùasya yathà janma na vidyate | 06,040.078d@003B_0103 j¤ànadagdha÷arãrasya punar deho na vidyate || (50) 06,040.078d@003B_0104 gãtàþ sugãtàþ kartavyàþ kim anyaiþ ÷àstrasaügrahaiþ | 06,040.078d@003B_0105 yàþ purà padmanàbhasya mukhapadmaviniþsçtàþ || (51) 06,040.078d@003B_0106 gãtàgaïgodakaü pãtvà punarjanma na vidyate | 06,040.078d@003B_0107 sarva÷àstramayã gãtà sarvadharmamayo hariþ || (52) 06,040.078d@003B_0108 sarvatãrthamayã gaïgà sarvapàpakùayaükarã | 06,040.078d@003B_0109 sarvabhogamaya÷ càyaü sarvamokùamayo hy ayam || (53) 06,040.078d@003B_0110 gakàrapårvà÷ catvàro rakùanti mahato bhayàt | 06,040.078d@003B_0111 gãtà gaïgà ca gàyatrã govindo hçdi saüsthitàþ || (54) 06,040.078d@003B_0112 snàto và yadi vàsnàtaþ ÷ucir và yadi và÷uciþ | 06,040.078d@003B_0113 yaþ smaret puõóarãkàkùaü sa bàhyàbhyantare ÷uciþ || (55) 06,040.078d@003B_0114 sa gacchet tatkùaõàt pràyo brahmamårte namo 'stu te | 06,040.078d@003B_0115 gãtàsàraü pañhed yas tu viùõuloke mahãyate || (56) 06,040.078d@003B_0116 etat puõyaü pàpaharaü dhanyaü duþsvapnanà÷anam | 06,040.078d@003B_0117 pañhatàü ÷çõvatàü caiva viùõor màhàtmyam uttamam || (57) 06,041.001 saüjaya uvàca 06,041.001*0115_01 prabodhitaþ sa tu tadà viùõunà vi÷vamårtinà 06,041.001*0115_02 avinà÷isvaråpaü ca dçùñvà tattvena phàlgunaþ 06,041.001*0115_03 kçtrimaü tu jagadråpaü j¤àtvà yuddhodyato 'bhavat 06,041.001*0115_04 devadattaü samàyujya ÷astràõi jagçhe punaþ 06,041.001a tato dhanaüjayaü dçùñvà bàõagàõóãvadhàriõam 06,041.001c punar eva mahànàdaü vyasçjanta mahàrathàþ 06,041.002a pàõóavàþ somakà÷ caiva ye caiùàm anuyàyinaþ 06,041.002c dadhmu÷ ca muditàþ ÷aïkhàn vãràþ sàgarasaübhavàn 06,041.003a tato bherya÷ ca pe÷ya÷ ca krakacà goviùàõikàþ 06,041.003c sahasaivàbhyahanyanta tataþ ÷abdo mahàn abhåt 06,041.004a atha devàþ sagandharvàþ pitara÷ ca jane÷vara 06,041.004c siddhacàraõasaüghà÷ ca samãyus te didçkùayà 06,041.005a çùaya÷ ca mahàbhàgàþ puraskçtya ÷atakratum 06,041.005c samãyus tatra sahità draùñuü tad vai÷asaü mahat 06,041.005d*0116_01 te sene stimite càstàü vãkùamàõe parasparam 06,041.005d*0116_02 gaïgàyamunayor vegau yathaivaitya parasparam 06,041.005d*0116_03 evaü pravçtte te sene niþ÷abde janasaüsadi 06,041.005d*0116_04 citre iva pañàlekhye dar÷anãyatare ÷ubhe 06,041.006a tato yudhiùñhiro dçùñvà yuddhàya susamudyate 06,041.006c te sene sàgaraprakhye muhuþ pracalite nçpa 06,041.007a vimucya kavacaü vãro nikùipya ca varàyudham 06,041.007c avaruhya rathàt tårõaü padbhyàm eva kçtà¤jaliþ 06,041.008a pitàmaham abhiprekùya dharmaràjo yudhiùñhiraþ 06,041.008c vàgyataþ prayayau yena pràïmukho ripuvàhinãm 06,041.009a taü prayàntam abhiprekùya kuntãputro dhanaüjayaþ 06,041.009c avatãrya rathàt tårõaü bhràtçbhiþ sahito 'nvayàt 06,041.009d*0117_01 bhãtaü yudhiùñhiraü matvà bhãmasenaþ pratàpavàn 06,041.010a vàsudeva÷ ca bhagavàn pçùñhato 'nujagàma ha 06,041.010b*0118_01 sàtyaki÷ càrjuna÷ caiva abhimanyu÷ ca vãryavàn 06,041.010c yathàmukhyà÷ ca ràjànas tam anvàjagmur utsukàþ 06,041.011 arjuna uvàca 06,041.011a kiü te vyavasitaü ràjan yad asmàn apahàya vai 06,041.011c padbhyàm eva prayàto 'si pràïmukho ripuvàhinãm 06,041.012 bhãmasena uvàca 06,041.012a kva gamiùyasi ràjendra nikùiptakavacàyudhaþ 06,041.012c daü÷iteùv arisainyeùu bhràtén utsçjya pàrthiva 06,041.013 nakula uvàca 06,041.013a evaügate tvayi jyeùñhe mama bhràtari bhàrata 06,041.013c bhãr me dunoti hçdayaü bråhi gantà bhavàn kva nu 06,041.013d*0119_01 kvaivaü gamiùyasi ÷reùñha tyaktvàsmàn durbalo yathà 06,041.013d*0119_02 ràjà hi tvaü mahàbàho vàgyato manyumàn iva 06,041.014 sahadeva uvàca 06,041.014a asmin raõasamåhe vai vartamàne mahàbhaye 06,041.014c yoddhavye kva nu gantàsi ÷atrån abhimukho nçpa 06,041.015 saüjaya uvàca 06,041.015a evam àbhàùyamàõo 'pi bhràtçbhiþ kurunandana 06,041.015c novàca vàgyataþ kiü cid gacchaty eva yudhiùñhiraþ 06,041.016a tàn uvàca mahàpràj¤o vàsudevo mahàmanàþ 06,041.016c abhipràyo 'sya vij¤àto mayeti prahasann iva 06,041.017a eùa bhãùmaü tathà droõaü gautamaü ÷alyam eva ca 06,041.017c anumànya gurån sarvàn yotsyate pàrthivo 'ribhiþ 06,041.018a ÷råyate hi puràkalpe gurån ananumànya yaþ 06,041.018c yudhyate sa bhaved vyaktam apadhyàto mahattaraiþ 06,041.018d*0120_01 yuddhàyàvataraty eva tasya nàsti jayo raõe 06,041.018d*0120_02 yas tu yuddhe samutpanne gurån dçùñvàtha daü÷itàn 06,041.019a anumànya yathà÷àstraü yas tu yudhyen mahattaraiþ 06,041.019c dhruvas tasya jayo yuddhe bhaved iti matir mama 06,041.020a evaü bruvati kçùõe tu dhàrtaràùñracamåü prati 06,041.020b*0121_01 netrair animiùaiþ sarve prekùante sma yudhiùñhiram 06,041.020c hàhàkàro mahàn àsãn niþ÷abdàs tv apare 'bhavan 06,041.021a dçùñvà yudhiùñhiraü dåràd dhàrtaràùñrasya sainikàþ 06,041.021c mithaþ saükathayàü cakrur ne÷o 'sti kulapàüsanaþ 06,041.022a vyaktaü bhãta ivàbhyeti ràjàsau bhãùmam antikàt 06,041.022c yudhiùñhiraþ sasodaryaþ ÷araõàrthaü prayàcakaþ 06,041.023a dhanaüjaye kathaü nàthe pàõóave ca vçkodare 06,041.023c nakule sahadeve ca bhãto 'bhyeti ca pàõóavaþ 06,041.024a na nånaü kùatriyakule jàtaþ saüprathite bhuvi 06,041.024c yathàsya hçdayaü bhãtam alpasattvasya saüyuge 06,041.025a tatas te kùatriyàþ sarve pra÷aüsanti sma kauravàn 06,041.025c hçùñàþ sumanaso bhåtvà cailàni dudhuvuþ pçthak 06,041.026a vyanindanta tataþ sarve yodhàs tatra vi÷àü pate 06,041.026c yudhiùñhiraü sasodaryaü sahitaü ke÷avena ha 06,041.027a tatas tat kauravaü sainyaü dhikkçtvà tu yudhiùñhiram 06,041.027c niþ÷abdam abhavat tårõaü punar eva vi÷àü pate 06,041.028a kiü nu vakùyati ràjàsau kiü bhãùmaþ prativakùyati 06,041.028b*0122_01 kiü nu vakùyati ràjàsau dharmaputro yudhiùñhiraþ 06,041.028b*0122_02 kiü nu vakùyati bhãùmo 'sau bharatànàü dhuraüdharaþ 06,041.028c kiü bhãmaþ samara÷làghã kiü nu kçùõàrjunàv iti 06,041.029a vivakùitaü kim asyeti saü÷ayaþ sumahàn abhåt 06,041.029c ubhayoþ senayo ràjan yudhiùñhirakçte tadà 06,041.030a sa vigàhya camåü ÷atroþ ÷ara÷aktisamàkulàm 06,041.030c bhãùmam evàbhyayàt tårõaü bhràtçbhiþ parivàritaþ 06,041.031a tam uvàca tataþ pàdau karàbhyàü pãóya pàõóavaþ 06,041.031c bhãùmaü ÷àütanavaü ràjà yuddhàya samupasthitam 06,041.032 yudhiùñhira uvàca 06,041.032a àmantraye tvàü durdharùa yotsye tàta tvayà saha 06,041.032c anujànãhi màü tàta à÷iùa÷ ca prayojaya 06,041.032d*0123_01 jayeyaü ca ripån sarvàn anuj¤àtas tvayànagha 06,041.032d*0123_02 yudhyantaü màü raõe vãra tvam anuj¤àtum arhasi 06,041.033 bhãùma uvàca 06,041.033a yady evaü nàbhigacchethà yudhi màü pçthivãpate 06,041.033c ÷apeyaü tvàü mahàràja paràbhàvàya bhàrata 06,041.034a prãto 'smi putra yudhyasva jayam àpnuhi pàõóava 06,041.034c yat te 'bhilaùitaü cànyat tad avàpnuhi saüyuge 06,041.035a vriyatàü ca varaþ pàrtha kim asmatto 'bhikàïkùasi 06,041.035c evaü gate mahàràja na tavàsti paràjayaþ 06,041.036a arthasya puruùo dàso dàsas tv artho na kasya cit 06,041.036c iti satyaü mahàràja baddho 'smy arthena kauravaiþ 06,041.037a atas tvàü klãbavad vàkyaü bravãmi kurunandana 06,041.037c hçto 'smy arthena kauravya yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.038 yudhiùñhira uvàca 06,041.038a mantrayasva mahàpràj¤a hitaiùã mama nitya÷aþ 06,041.038c yudhyasva kauravasyàrthe mamaiùa satataü varaþ 06,041.039 bhãùma uvàca 06,041.039a ràjan kim atra sàhyaü te karomi kurunandana 06,041.039b*0124_01 mantrayiùyàmy ahaü ràjan yac ca te hitam uttamam 06,041.039c kàmaü yotsye parasyàrthe bråhi yat te vivakùitam 06,041.040 yudhiùñhira uvàca 06,041.040a kathaü jayeyaü saügràme bhavantam aparàjitam 06,041.040c etan me mantraya hitaü yadi ÷reyaþ prapa÷yasi 06,041.041 bhãùma uvàca 06,041.041a na taü pa÷yàmi kaunteya yo màü yudhyantam àhave 06,041.041c vijayeta pumàn ka÷ cid api sàkùàc chatakratuþ 06,041.042 yudhiùñhira uvàca 06,041.042a hanta pçcchàmi tasmàt tvàü pitàmaha namo 'stu te 06,041.042c jayopàyaü bravãhi tvam àtmanaþ samare paraiþ 06,041.043 bhãùma uvàca 06,041.043a na ÷atruü tàta pa÷yàmi samare yo jayeta màm 06,041.043b*0125_01 ayudhyamànaü saühatya sauhçdena pariplutam 06,041.043b*0125_02 nyasta÷astraü nirudyogaü hanyur mà ÷atravo yudhi 06,041.043b*0125_03 nikùipta÷astre patite vimuktakavace tathà 06,041.043b*0125_04 dravamàõe ca bhãte ca tavàsmãti ca yo vadet 06,041.043b*0125_05 striyàü strãnàmadheye ca vikale caikaputrake 06,041.043b*0125_06 aprasåte ca hãne ca na yuddhaü rocayàmy aham 06,041.043b*0125_07 idaü ca gaditaü pàrtha paramaü vratam àhave 06,041.043c na tàvan mçtyukàlo me punaràgamanaü kuru 06,041.044 saüjaya uvàca 06,041.044a tato yudhiùñhiro vàkyaü bhãùmasya kurunandana 06,041.044c ÷irasà pratijagràha bhåyas tam abhivàdya ca 06,041.045a pràyàt punar mahàbàhur àcàryasya rathaü prati 06,041.045c pa÷yatàü sarvasainyànàü madhyena bhràtçbhiþ saha 06,041.046a sa droõam abhivàdyàtha kçtvà caiva pradakùiõam 06,041.046c uvàca vàcà durdharùam àtmaniþ÷reyasaü vacaþ 06,041.047a àmantraye tvàü bhagavan yotsye vigatakalmaùaþ 06,041.047c jayeyaü ca ripån sarvàn anuj¤àtas tvayà dvija 06,041.048 droõa uvàca 06,041.048a yadi màü nàbhigacchethà yuddhàya kçtani÷cayaþ 06,041.048c ÷apeyaü tvàü mahàràja paràbhàvàya sarva÷aþ 06,041.049a tad yudhiùñhira tuùño 'smi påjita÷ ca tvayànagha 06,041.049c anujànàmi yudhyasva vijayaü samavàpnuhi 06,041.050a karavàõi ca te kàmaü bråhi yat te 'bhikàïkùitam 06,041.050c evaü gate mahàràja yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.051a arthasya puruùo dàso dàsas tv artho na kasya cit 06,041.051c iti satyaü mahàràja baddho 'smy arthena kauravaiþ 06,041.052a atas tvàü klãbavad bråmo yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.052c yotsyàmi kauravasyàrthe tavà÷àsyo jayo mayà 06,041.053 yudhiùñhira uvàca 06,041.053a jayam à÷àssva me brahman mantrayasva ca maddhitam 06,041.053c yudhyasva kauravasyàrthe vara eùa vçto mayà 06,041.054 droõa uvàca 06,041.054a dhruvas te vijayo ràjan yasya mantrã haris tava 06,041.054c ahaü ca tvàbhijànàmi raõe ÷atrån vijeùyasi 06,041.055a yato dharmas tataþ kçùõo yataþ kçùõas tato jayaþ 06,041.055c yudhyasva gaccha kaunteya pçccha màü kiü bravãmi te 06,041.056 yudhiùñhira uvàca 06,041.056a pçcchàmi tvàü dvija÷reùñha ÷çõu me yad vivakùitam 06,041.056c kathaü jayeyaü saügràme bhavantam aparàjitam 06,041.057 droõa uvàca 06,041.057a na te 'sti vijayas tàvad yàvad yudhyàmy ahaü raõe 06,041.057c mamà÷u nidhane ràjan yatasva saha sodaraiþ 06,041.058 yudhiùñhira uvàca 06,041.058a hanta tasmàn mahàbàho vadhopàyaü vadàtmanaþ 06,041.058c àcàrya praõipatyaiùa pçcchàmi tvàü namo 'stu te 06,041.059 droõa uvàca 06,041.059a na ÷atruü tàta pa÷yàmi yo màü hanyàd raõe sthitam 06,041.059c yudhyamànaü susaürabdhaü ÷aravarùaughavarùiõam 06,041.060a çte pràyagataü ràjan nyasta÷astram acetanam 06,041.060c hanyàn màü yudhi yodhànàü satyam etad bravãmi te 06,041.061a ÷astraü càhaü raõe jahyàü ÷rutvà sumahad apriyam 06,041.061c ÷raddheyavàkyàt puruùàd etat satyaü bravãmi te 06,041.062 saüjaya uvàca 06,041.062a etac chrutvà mahàràja bhàradvàjasya dhãmataþ 06,041.062c anumànya tam àcàryaü pràyàc chàradvataü prati 06,041.063a so 'bhivàdya kçpaü ràjà kçtvà càpi pradakùiõam 06,041.063c uvàca durdharùatamaü vàkyaü vàkyavi÷àradaþ 06,041.064a anumànaye tvàü yotsyàmi guro vigatakalmaùaþ 06,041.064c jayeyaü ca ripån sarvàn anuj¤àtas tvayànagha 06,041.065 kçpa uvàca 06,041.065a yadi màü nàbhigacchethà yuddhàya kçtani÷cayaþ 06,041.065c ÷apeyaü tvàü mahàràja paràbhàvàya sarva÷aþ 06,041.065d*0126_01 kiü te karomi vai kàmaü bråhi pàõóavanandana 06,041.065d*0126_02 evaü gate mahàràja yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.066a arthasya puruùo dàso dàsas tv artho na kasya cit 06,041.066c iti satyaü mahàràja baddho 'smy arthena kauravaiþ 06,041.067a teùàm arthe mahàràja yoddhavyam iti me matiþ 06,041.067c atas tvàü klãbavad bråmi yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.068 yudhiùñhira uvàca 06,041.068a hanta pçcchàmi te tasmàd àcàrya ÷çõu me vacaþ 06,041.068b*0127_01 vadhopàyaü bravãhi tvam àtmanaþ samare paraiþ 06,041.069 saüjaya uvàca 06,041.069a ity uktvà vyathito ràjà novàca gatacetanaþ 06,041.069c taü gautamaþ pratyuvàca vij¤àyàsya vivakùitam 06,041.069e avadhyo 'haü mahãpàla yudhyasva jayam àpnuhi 06,041.070a prãtas tv abhigamenàhaü jayaü tava naràdhipa 06,041.070c à÷àsiùye sadotthàya satyam etad bravãmi te 06,041.071a etac chrutvà mahàràja gautamasya vacas tadà 06,041.071c anumànya kçpaü ràjà prayayau yena madraràñ 06,041.072a sa ÷alyam abhivàdyàtha kçtvà càbhipradakùiõam 06,041.072c uvàca ràjà durdharùam àtmaniþ÷reyasaü vacaþ 06,041.073a anumànaye tvàü yotsyàmi guro vigatakalmaùaþ 06,041.073c jayeyaü ca mahàràja anuj¤àtas tvayà ripån 06,041.074 ÷alya uvàca 06,041.074a yadi màü nàbhigacchethà yuddhàya kçtani÷cayaþ 06,041.074c ÷apeyaü tvàü mahàràja paràbhàvàya vai raõe 06,041.075a tuùño 'smi påjita÷ càsmi yat kàïkùasi tad astu te 06,041.075c anujànàmi caiva tvàü yudhyasva jayam àpnuhi 06,041.076a bråhi caiva paraü vãra kenàrthaþ kiü dadàmi te 06,041.076c evaü gate mahàràja yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.077a arthasya puruùo dàso dàsas tv artho na kasya cit 06,041.077c iti satyaü mahàràja baddho 'smy arthena kauravaiþ 06,041.077d*0128_01 teùàm arthe mahàràja yoddhavyam iti me matiþ 06,041.078a kariùyàmi hi te kàmaü bhàgineya yathepsitam 06,041.078c bravãmy ataþ klãbavat tvàü yuddhàd anyat kim icchasi 06,041.079 yudhiùñhira uvàca 06,041.079a mantrayasva mahàràja nityaü maddhitam uttamam 06,041.079c kàmaü yudhya parasyàrthe varam etad vçõomy aham 06,041.080 ÷alya uvàca 06,041.080a bråhi kim atra sàhyaü te karomi nçpasattama 06,041.080c kàmaü yotsye parasyàrthe vçto 'smy arthena kauravaiþ 06,041.081 yudhiùñhira uvàca 06,041.081a sa eva me varaþ satya udyoge yas tvayà kçtaþ 06,041.081c såtaputrasya saügràme kàryas tejovadhas tvayà 06,041.081d*0129_01 tvàü hi yokùyati såtatve såtaputrasya màtula 06,041.081d*0129_02 duryodhano raõe ÷åram iti me naiùñhikã matiþ 06,041.082 ÷alya uvàca 06,041.082a saüpatsyaty eùa te kàmaþ kuntãputra yathepsitaþ 06,041.082c gaccha yudhyasva visrabdhaü pratijàne jayaü tava 06,041.083 saüjaya uvàca 06,041.083a anumànyàtha kaunteyo màtulaü madrake÷varam 06,041.083c nirjagàma mahàsainyàd bhràtçbhiþ parivàritaþ 06,041.084a vàsudevas tu ràdheyam àhave 'bhijagàma vai 06,041.084c tata enam uvàcedaü pàõóavàrthe gadàgrajaþ 06,041.085a ÷rutaü me karõa bhãùmasya dveùàt kila na yotsyasi 06,041.085c asmàn varaya ràdheya yàvad bhãùmo na hanyate 06,041.086a hate tu bhãùme ràdheya punar eùyasi saüyuge 06,041.086c dhàrtaràùñrasya sàhàyyaü yadi pa÷yasi cet samam 06,041.087 karõa uvàca 06,041.087a na vipriyaü kariùyàmi dhàrtaràùñrasya ke÷ava 06,041.087c tyaktapràõaü hi màü viddhi duryodhanahitaiùiõam 06,041.088 saüjaya uvàca 06,041.088a tac chrutvà vacanaü kçùõaþ saünyavartata bhàrata 06,041.088c yudhiùñhirapurogai÷ ca pàõóavaiþ saha saügataþ 06,041.089a atha sainyasya madhye tu pràkro÷at pàõóavàgrajaþ 06,041.089c yo 'smàn vçõoti tad ahaü varaye sàhyakàraõàt 06,041.090a atha tàn samabhiprekùya yuyutsur idam abravãt 06,041.090c prãtàtmà dharmaràjànaü kuntãputraü yudhiùñhiram 06,041.091a ahaü yotsyàmi miùataþ saüyuge dhàrtaràùñrajàn 06,041.091c yuùmadarthe mahàràja yadi màü vçõuùe 'nagha 06,041.092 yudhiùñhira uvàca 06,041.092a ehy ehi sarve yotsyàmas tava bhràtén apaõóitàn 06,041.092c yuyutso vàsudeva÷ ca vayaü ca bråma sarva÷aþ 06,041.092d*0130_01 na bhaviùyanti te bàlà dhàrtaràùñrà na saü÷ayaþ 06,041.093a vçõomi tvàü mahàbàho yudhyasva mama kàraõàt 06,041.093c tvayi piõóa÷ ca tantu÷ ca dhçtaràùñrasya dç÷yate 06,041.093d*0131_01 tato jalakriyà caiva tvayà kàryà tathaiva ca 06,041.094a bhajasvàsmàn ràjaputra bhajamànàn mahàdyute 06,041.094c na bhaviùyati durbuddhir dhàrtaràùñro 'tyamarùaõaþ 06,041.095 saüjaya uvàca 06,041.095a tato yuyutsuþ kauravyaþ parityajya sutàüs tava 06,041.095b*0132_01 sa satyam iti manvàno yudhiùñhiravacas tadà 06,041.095c jagàma pàõóuputràõàü senàü vi÷ràvya dundubhim 06,041.095d*0133_01 sabalo dhàrtaràùñrasya kutsayan karma duùkçtam 06,041.096a tato yudhiùñhiro ràjà saüprahçùñaþ sahànujaiþ 06,041.096c jagràha kavacaü bhåyo dãptimat kanakojjvalam 06,041.097a pratyapadyanta te sarve rathàn svàn puruùarùabhàþ 06,041.097c tato vyåhaü yathàpårvaü pratyavyåhanta te punaþ 06,041.098a avàdayan dundubhãü÷ ca ÷ata÷a÷ caiva puùkaràn 06,041.098c siühanàdàü÷ ca vividhàn vineduþ puruùarùabhàþ 06,041.099a rathasthàn puruùavyàghràn pàõóavàn prekùya pàrthivàþ 06,041.099c dhçùñadyumnàdayaþ sarve punar jahçùire mudà 06,041.100a gauravaü pàõóuputràõàü mànyàn mànayatàü ca tàn 06,041.100c dçùñvà mahãkùitas tatra påjayàü cakrire bhç÷am 06,041.101a sauhçdaü ca kçpàü caiva pràptakàlaü mahàtmanàm 06,041.101c dayàü ca j¤àtiùu paràü kathayàü cakrire nçpàþ 06,041.102a sàdhu sàdhv iti sarvatra ni÷ceruþ stutisaühitàþ 06,041.102c vàcaþ puõyàþ kãrtimatàü manohçdayaharùiõãþ 06,041.103a mlecchà÷ càryà÷ ca ye tatra dadç÷uþ ÷u÷ruvus tadà 06,041.103c vçttaü tat pàõóuputràõàü rurudus te sagadgadàþ 06,041.104a tato jaghnur mahàbherãþ ÷ata÷a÷ caiva puùkaràn 06,041.104c ÷aïkhàü÷ ca gokùãranibhàn dadhmur hçùñà manasvinaþ 06,042.000*0134_00 bhagavàn uvàca (sic) 06,042.000*0134_01 kçùõaü kamalapatràkùaü puõya÷ravaõakãrtanam 06,042.000*0134_02 vàsudevaü jagadyoniü naumi nàràyaõaü harim 06,042.001 dhçtaràùñra uvàca 06,042.001a evaü vyåóheùv anãkeùu màmakeùv itareùu ca 06,042.001c ke pårvaü pràharaüs tatra kuravaþ pàõóavàs tathà 06,042.002 saüjaya uvàca 06,042.002a bhràtçbhiþ sahito ràjan putro duryodhanas tava 06,042.002c bhãùmaü pramukhataþ kçtvà prayayau saha senayà 06,042.003a tathaiva pàõóavàþ sarve bhãmasenapurogamàþ 06,042.003c bhãùmeõa yuddham icchantaþ prayayur hçùñamànasàþ 06,042.004a kùveóàþ kilakilà÷abdàþ krakacà goviùàõikàþ 06,042.004c bherãmçdaïgamurajà hayaku¤jaranisvanàþ 06,042.005a ubhayoþ senayo ràjaüs tatas te 'smàn samàdravan 06,042.005c vayaü pratinadanta÷ ca tadàsãt tumulaü mahat 06,042.006a mahànty anãkàni mahàsamucchraye; samàgame pàõóavadhàrtaràùñrayoþ 06,042.006c cakampire ÷aïkhamçdaïganisvanaiþ; prakampitànãva vanàni vàyunà 06,042.007a narendranàgà÷varathàkulànàm; abhyàyatãnàm a÷ive muhårte 06,042.007c babhåva ghoùas tumula÷ camånàü; vàtoddhutànàm iva sàgaràõàm 06,042.008a tasmin samutthite ÷abde tumule lomaharùaõe 06,042.008c bhãmaseno mahàbàhuþ pràõadad govçùo yathà 06,042.009a ÷aïkhadundubhinirghoùaü vàraõànàü ca bçühitam 06,042.009c siühanàdaü ca sainyànàü bhãmasenaravo 'bhyabhåt 06,042.010a hayànàü heùamàõànàm anãkeùu sahasra÷aþ 06,042.010c sarvàn abhyabhavac chabdàn bhãmasenasya nisvanaþ 06,042.011a taü ÷rutvà ninadaü tasya sainyàs tava vitatrasuþ 06,042.011c jãmåtasyeva nadataþ ÷akrà÷anisamasvanam 06,042.012a vàhanàni ca sarvàõi ÷akçnmåtraü prasusruvuþ 06,042.012c ÷abdena tasya vãrasya siühasyevetare mçgàþ 06,042.013a dar÷ayan ghoram àtmànaü mahàbhram iva nàdayan 06,042.013c vibhãùayaüs tava sutàüs tava senàü samabhyayàt 06,042.014a tam àyàntaü maheùvàsaü sodaryàþ paryavàrayan 06,042.014c chàdayantaþ ÷aravràtair meghà iva divàkaram 06,042.015a duryodhana÷ ca putras te durmukho duþsahaþ ÷alaþ 06,042.015c duþ÷àsana÷ càtirathas tathà durmarùaõo nçpa 06,042.016a viviü÷ati÷ citraseno vikarõa÷ ca mahàrathaþ 06,042.016c purumitro jayo bhojaþ saumadatti÷ ca vãryavàn 06,042.017a mahàcàpàni dhunvanto jaladà iva vidyutaþ 06,042.017c àdadànà÷ ca nàràcàn nirmuktà÷ãviùopamàn 06,042.018a atha tàn draupadãputràþ saubhadra÷ ca mahàrathaþ 06,042.018c nakulaþ sahadeva÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,042.019a dhàrtaràùñràn pratiyayur ardayantaþ ÷itaiþ ÷araiþ 06,042.019c vajrair iva mahàvegaiþ ÷ikharàõi dharàbhçtàm 06,042.020a tasmin prathamasaümarde bhãmajyàtalanisvane 06,042.020c tàvakànàü pareùàü ca nàsãt ka÷ cit paràïmukhaþ 06,042.021a làghavaü droõa÷iùyàõàm apa÷yaü bharatarùabha 06,042.021c nimittavedhinàü ràja¤ ÷aràn utsçjatàü bhç÷am 06,042.022a nopa÷àmyati nirghoùo dhanuùàü kåjatàü tathà 06,042.022c vini÷ceruþ ÷arà dãptà jyotãüùãva nabhastalàt 06,042.023a sarve tv anye mahãpàlàþ prekùakà iva bhàrata 06,042.023c dadç÷ur dar÷anãyaü taü bhãmaü j¤àtisamàgamam 06,042.024a tatas te jàtasaürambhàþ parasparakçtàgasaþ 06,042.024c anyonyaspardhayà ràjan vyàyacchanta mahàrathàþ 06,042.025a kurupàõóavasene te hastya÷varathasaükule 06,042.025c ÷u÷ubhàte raõe 'tãva pañe citragate iva 06,042.026a tatas te pàrthivàþ sarve pragçhãta÷aràsanàþ 06,042.026c sahasainyàþ samàpetuþ putrasya tava ÷àsanàt 06,042.026d*0135_01 teùàm àdhàvatàü tatra gajà÷vakalilo mahàn 06,042.026d*0135_02 siühanàdaravonmi÷raþ ÷aïkhabherãsamàkulaþ 06,042.026d*0135_03 sa ghoùavठ÷aragràho dhanurnàgo 'sikacchapaþ 06,042.026d*0135_04 vyàvalgitapurovàta àsãt kùubdhàbdhivat svanaþ 06,042.027a yudhiùñhireõa càdiùñàþ pàrthivàs te sahasra÷aþ 06,042.027c vinadantaþ samàpetuþ putrasya tava vàhinãm 06,042.028a ubhayoþ senayos tãvraþ sainyànàü sa samàgamaþ 06,042.028c antardhãyata càdityaþ sainyena rajasàvçtaþ 06,042.029a prayuddhànàü prabhagnànàü punaràvartatàm api 06,042.029c nàtra sveùàü pareùàü và vi÷eùaþ samajàyata 06,042.030a tasmiüs tu tumule yuddhe vartamàne mahàbhaye 06,042.030c ati sarvàõy anãkàni pità te 'bhivyarocata 06,043.001 saüjaya uvàca 06,043.001a pårvàhõe tasya raudrasya yuddham ahno vi÷àü pate 06,043.001c pràvartata mahàghoraü ràj¤àü dehàvakartanam 06,043.002a kuråõàü pàõóavànàü ca saügràme vijigãùatàm 06,043.002c siühànàm iva saühràdo divam urvãü ca nàdayan 06,043.003a àsãt kilakilà÷abdas tala÷aïkharavaiþ saha 06,043.003c jaj¤ire siühanàdà÷ ca ÷åràõàü pratigarjatàm 06,043.004a talatràbhihatà÷ caiva jyà÷abdà bharatarùabha 06,043.004c pattãnàü pàda÷abdà÷ ca vàjinàü ca mahàsvanàþ 06,043.005a tottràïku÷anipàtà÷ ca àyudhànàü ca nisvanàþ 06,043.005c ghaõñà÷abdà÷ ca nàgànàm anyonyam abhidhàvatàm 06,043.006a tasmin samudite ÷abde tumule lomaharùaõe 06,043.006c babhåva rathanirghoùaþ parjanyaninadopamaþ 06,043.007a te manaþ kråram àdhàya samabhityaktajãvitàþ 06,043.007c pàõóavàn abhyavartanta sarva evocchritadhvajàþ 06,043.008a svayaü ÷àütanavo ràjann abhyadhàvad dhanaüjayam 06,043.008c pragçhya kàrmukaü ghoraü kàladaõóopamaü raõe 06,043.009a arjuno 'pi dhanur gçhya gàõóãvaü lokavi÷rutam 06,043.009c abhyadhàvata tejasvã gàïgeyaü raõamårdhani 06,043.010a tàv ubhau kuru÷àrdålau parasparavadhaiùiõau 06,043.010c gàïgeyas tu raõe pàrthaü viddhvà nàkampayad balã 06,043.010e tathaiva pàõóavo ràjan bhãùmaü nàkampayad yudhi 06,043.011a sàtyaki÷ ca maheùvàsaþ kçtavarmàõam abhyayàt 06,043.011c tayoþ samabhavad yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,043.012a sàtyakiþ kçtavarmàõaü kçtavarmà ca sàtyakim 06,043.012c ànarchatuþ ÷arair ghorais takùamàõau parasparam 06,043.013a tau ÷aràcitasarvàïgau ÷u÷ubhàte mahàbalau 06,043.013c vasante puùpa÷abalau puùpitàv iva kiü÷ukau 06,043.014a abhimanyur maheùvàso bçhadbalam ayodhayat 06,043.014c tataþ kosalako ràjà saubhadrasya vi÷àü pate 06,043.014e dhvajaü ciccheda samare sàrathiü ca nyapàtayat 06,043.015a saubhadras tu tataþ kruddhaþ pàtite rathasàrathau 06,043.015c bçhadbalaü mahàràja vivyàdha navabhiþ ÷araiþ 06,043.016a athàparàbhyàü bhallàbhyàü pãtàbhyàm arimardanaþ 06,043.016c dhvajam ekena ciccheda pàrùõim ekena sàrathim 06,043.016e anyonyaü ca ÷arais tãkùõaiþ kruddhau ràjaüs tatakùatuþ 06,043.017a màninaü samare dçptaü kçtavairaü mahàratham 06,043.017c bhãmasenas tava sutaü duryodhanam ayodhayat 06,043.018a tàv ubhau nara÷àrdålau kurumukhyau mahàbalau 06,043.018c anyonyaü ÷aravarùàbhyàü vavçùàte raõàjire 06,043.018d*0136_01 tau vãràv atisaürabdhau kçtinau viùame sthitau 06,043.019a tau tu vãkùya mahàtmànau kçtinau citrayodhinau 06,043.019c vismayaþ sarvabhåtànàü samapadyata bhàrata 06,043.020a duþ÷àsanas tu nakulaü pratyudyàya mahàratham 06,043.020c avidhyan ni÷itair bàõair bahubhir marmabhedibhiþ 06,043.021a tasya màdrãsutaþ ketuü sa÷araü ca ÷aràsanam 06,043.021c ciccheda ni÷itair bàõaiþ prahasann iva bhàrata 06,043.021e athainaü pa¤caviü÷atyà kùudrakàõàü samàrdayat 06,043.022a putras tu tava durdharùo nakulasya mahàhave 06,043.022c yugeùàü cicchide bàõair dhvajaü caiva nyapàtayat 06,043.023a durmukhaþ sahadevaü tu pratyudyàya mahàbalam 06,043.023c vivyàdha ÷aravarùeõa yatamànaü mahàhave 06,043.024a sahadevas tato vãro durmukhasya mahàhave 06,043.024c ÷areõa bhç÷atãkùõena pàtayàm àsa sàrathim 06,043.025a tàv anyonyaü samàsàdya samare yuddhadurmadau 06,043.025c tràsayetàü ÷arair ghoraiþ kçtapratikçtaiùiõau 06,043.026a yudhiùñhiraþ svayaü ràjà madraràjànam abhyayàt 06,043.026b*0137_01 ÷alyam abhyardayàm àsa mahàbalaparàkramam 06,043.026c tasya madràdhipa÷ càpaü dvidhà ciccheda màriùa 06,043.027a tad apàsya dhanu÷ chinnaü kuntãputro yudhiùñhiraþ 06,043.027c anyat kàrmukam àdàya vegavad balavattaram 06,043.028a tato madre÷varaü ràjà ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,043.028c chàdayàm àsa saükruddhas tiùñha tiùñheti càbravãt 06,043.029a dhçùñadyumnas tato droõam abhyadravata bhàrata 06,043.029c tasya droõaþ susaükruddhaþ paràsukaraõaü dçóham 06,043.029e tridhà ciccheda samare yatamànasya kàrmukam 06,043.030a ÷araü caiva mahàghoraü kàladaõóam ivàparam 06,043.030c preùayàm àsa samare so 'sya kàye nyamajjata 06,043.031a athànyad dhanur àdàya sàyakàü÷ ca caturda÷a 06,043.031c droõaü drupadaputras tu prativivyàdha saüyuge 06,043.031e tàv anyonyaü susaükruddhau cakratuþ subhç÷aü raõam 06,043.032a saumadattiü raõe ÷aïkho rabhasaü rabhaso yudhi 06,043.032c pratyudyayau mahàràja tiùñha tiùñheti càbravãt 06,043.033a tasya vai dakùiõaü vãro nirbibheda raõe bhujam 06,043.033c saumadattis tathà ÷aïkhaü jatrude÷e samàhanat 06,043.034a tayoþ samabhavad yuddhaü ghoraråpaü vi÷àü pate 06,043.034c dçptayoþ samare tårõaü vçtravàsavayor iva 06,043.035a bàhlãkaü tu raõe kruddhaü kruddharåpo vi÷àü pate 06,043.035c abhyadravad ameyàtmà dhçùñaketur mahàrathaþ 06,043.036a bàhlãkas tu tato ràjan dhçùñaketum amarùaõam 06,043.036c ÷arair bahubhir ànarchat siühanàdam athànadat 06,043.037a cediràjas tu saükruddho bàhlãkaü navabhiþ ÷araiþ 06,043.037c vivyàdha samare tårõaü matto mattam iva dvipam 06,043.038a tau tatra samare kruddhau nardantau ca muhur muhuþ 06,043.038c samãyatuþ susaükruddhàv aïgàrakabudhàv iva 06,043.039a ràkùasaü krårakarmàõaü krårakarmà ghañotkacaþ 06,043.039c alambusaü pratyudiyàd balaü ÷akra ivàhave 06,043.040a ghañotkacas tu saükruddho ràkùasaü taü mahàbalam 06,043.040c navatyà sàyakais tãkùõair dàrayàm àsa bhàrata 06,043.041a alambusas tu samare bhaimaseniü mahàbalam 06,043.041c bahudhà vàrayàm àsa ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,043.042a vyabhràjetàü tatas tau tu saüyuge ÷aravikùatau 06,043.042c yathà devàsure yuddhe bala÷akrau mahàbalau 06,043.043a ÷ikhaõóã samare ràjan drauõim abhyudyayau balã 06,043.043c a÷vatthàmà tataþ kruddhaþ ÷ikhaõóinam avasthitam 06,043.044a nàràcena sutãkùõena bhç÷aü viddhvà vyakampayat 06,043.044c ÷ikhaõóy api tato ràjan droõaputram atàóayat 06,043.045a sàyakena supãtena tãkùõena ni÷itena ca 06,043.045c tau jaghnatus tadànyonyaü ÷arair bahuvidhair mçdhe 06,043.046a bhagadattaü raõe ÷åraü viràño vàhinãpatiþ 06,043.046c abhyayàt tvarito ràjaüs tato yuddham avartata 06,043.047a viràño bhagadattena ÷aravarùeõa tàóitaþ 06,043.047c abhyavarùat susaükruddho megho vçùñyà ivàcalam 06,043.048a bhagadattas tatas tårõaü viràñaü pçthivãpatim 06,043.048c chàdayàm àsa samare meghaþ såryam ivoditam 06,043.049a bçhatkùatraü tu kaikeyaü kçpaþ ÷àradvato yayau 06,043.049c taü kçpaþ ÷aravarùeõa chàdayàm àsa bhàrata 06,043.050a gautamaü kekayaþ kruddhaþ ÷aravçùñyàbhyapårayat 06,043.050c tàv anyonyaü hayàn hatvà dhanuùã vinikçtya vai 06,043.051a virathàv asiyuddhàya samãyatur amarùaõau 06,043.051c tayos tad abhavad yuddhaü ghoraråpaü sudàruõam 06,043.052a drupadas tu tato ràjà saindhavaü vai jayadratham 06,043.052c abhyudyayau saüprahçùño hçùñaråpaü paraütapa 06,043.053a tataþ saindhavako ràjà drupadaü vi÷ikhais tribhiþ 06,043.053c tàóayàm àsa samare sa ca taü pratyavidhyata 06,043.054a tayoþ samabhavad yuddhaü ghoraråpaü sudàruõam 06,043.054c ãkùitçprãtijananaü ÷ukràïgàrakayor iva 06,043.055a vikarõas tu sutas tubhyaü sutasomaü mahàbalam 06,043.055c abhyayàj javanair a÷vais tato yuddham avartata 06,043.056a vikarõaþ sutasomaü tu viddhvà nàkampayac charaiþ 06,043.056c sutasomo vikarõaü ca tad adbhutam ivàbhavat 06,043.057a su÷armàõaü naravyàghraü cekitàno mahàrathaþ 06,043.057c abhyadravat susaükruddhaþ pàõóavàrthe paràkramã 06,043.058a su÷armà tu mahàràja cekitànaü mahàratham 06,043.058c mahatà ÷aravarùeõa vàrayàm àsa saüyuge 06,043.059a cekitàno 'pi saürabdhaþ su÷armàõaü mahàhave 06,043.059c pràcchàdayat tam iùubhir mahàmegha ivàcalam 06,043.060a ÷akuniþ prativindhyaü tu paràkràntaü paràkramã 06,043.060c abhyadravata ràjendra matto mattam iva dvipam 06,043.061a yaudhiùñhiras tu saükruddhaþ saubalaü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,043.061c vyadàrayata saügràme maghavàn iva dànavam 06,043.062a ÷akuniþ prativindhyaü tu pratividhyantam àhave 06,043.062c vyadàrayan mahàpràj¤aþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,043.063a sudakùiõaü tu ràjendra kàmbojànàü mahàratham 06,043.063c ÷rutakarmà paràkràntam abhyadravata saüyuge 06,043.064a sudakùiõas tu samare sàhadeviü mahàratham 06,043.064c viddhvà nàkampayata vai mainàkam iva parvatam 06,043.065a ÷rutakarmà tataþ kruddhaþ kàmbojànàü mahàratham 06,043.065c ÷arair bahubhir ànarchad dàrayann iva sarva÷aþ 06,043.066a iràvàn atha saükruddhaþ ÷rutàyuùam amarùaõam 06,043.066c pratyudyayau raõe yatto yattaråpataraü tataþ 06,043.067a àrjunis tasya samare hayàn hatvà mahàrathaþ 06,043.067c nanàda sumahan nàdaü tat sainyaü pratyapårayat 06,043.068a ÷rutàyus tv atha saükruddhaþ phàlguneþ samare hayàn 06,043.068c nijaghàna gadàgreõa tato yuddham avartata 06,043.069a vindànuvindàv àvantyau kuntibhojaü mahàratham 06,043.069c sasenaü sasutaü vãraü saüsasajjatur àhave 06,043.070a tatràdbhutam apa÷yàma àvantyànàü paràkramam 06,043.070c yad ayudhyan sthirà bhåtvà mahatyà senayà saha 06,043.071a anuvindas tu gadayà kuntibhojam atàóayat 06,043.071c kuntibhojas tatas tårõaü ÷aravràtair avàkirat 06,043.072a kuntibhojasuta÷ càpi vindaü vivyàdha sàyakaiþ 06,043.072c sa ca taü prativivyàdha tad adbhutam ivàbhavat 06,043.073a kekayà bhràtaraþ pa¤ca gàndhàràn pa¤ca màriùa 06,043.073c sasainyàs te sasainyàü÷ ca yodhayàm àsur àhave 06,043.074a vãrabàhu÷ ca te putro vairàñiü rathasattamam 06,043.074c uttaraü yodhayàm àsa vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 06,043.074d*0138_01 ulåkaü tu ÷atànãkaþ ÷arair bahubhir àvçõot 06,043.074e uttara÷ càpi taü dhãraü vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 06,043.075a cediràñ samare ràjann ulåkaü samabhidravat 06,043.075b*0139_01 tathaiva ÷aravarùeõa ulåkaü samavidhyata 06,043.075c ulåka÷ càpi taü bàõair ni÷itair lomavàhibhiþ 06,043.076a tayor yuddhaü samabhavad ghoraråpaü vi÷àü pate 06,043.076c dàrayetàü susaükruddhàv anyonyam aparàjitau 06,043.076d*0140_01 tathaiva cediràjo 'pi ulåkaü pratyavidhyata 06,043.077a evaü dvaüdvasahasràõi rathavàraõavàjinàm 06,043.077c padàtãnàü ca samare tava teùàü ca saükulam 06,043.078a muhårtam iva tad yuddham àsãn madhuradar÷anam 06,043.078c tata unmattavad ràjan na pràj¤àyata kiü cana 06,043.079a gajo gajena samare rathã ca rathinaü yayau 06,043.079c a÷vo '÷vaü samabhipretya padàti÷ ca padàtinam 06,043.080a tato yuddhaü sudurdharùaü vyàkulaü samapadyata 06,043.080c ÷åràõàü samare tatra samàsàdya parasparam 06,043.081a tatra devarùayaþ siddhà÷ càraõà÷ ca samàgatàþ 06,043.081c praikùanta tad raõaü ghoraü devàsuraraõopamam 06,043.082a tato dantisahasràõi rathànàü càpi màriùa 06,043.082c a÷vaughàþ puruùaughà÷ ca viparãtaü samàyayuþ 06,043.083a tatra tatraiva dç÷yante rathavàraõapattayaþ 06,043.083c sàdina÷ ca naravyàghra yudhyamànà muhur muhuþ 06,044.001 saüjaya uvàca 06,044.001a ràja¤ ÷atasahasràõi tatra tatra tadà tadà 06,044.001c nirmaryàdaü prayuddhàni tat te vakùyàmi bhàrata 06,044.002a na putraþ pitaraü jaj¤e na pità putram aurasam 06,044.002c na bhràtà bhràtaraü tatra svasrãyaü na ca màtulaþ 06,044.003a màtulaü na ca svasrãyo na sakhàyaü sakhà tathà 06,044.003c àviùñà iva yudhyante pàõóavàþ kurubhiþ saha 06,044.004a rathànãkaü naravyàghràþ ke cid abhyapatan rathaiþ 06,044.004c abhajyanta yugair eva yugàni bharatarùabha 06,044.005a ratheùà÷ ca ratheùàbhiþ kåbarà rathakåbaraiþ 06,044.005c saühatàþ saühataiþ ke cit parasparajighàüsavaþ 06,044.006a na ÷eku÷ calituü ke cit saünipatya rathà rathaiþ 06,044.006c prabhinnàs tu mahàkàyàþ saünipatya gajà gajaiþ 06,044.007a bahudhàdàrayan kruddhà viùàõair itaretaram 06,044.007c satomarapatàkai÷ ca vàraõàþ paravàraõaiþ 06,044.008a abhisçtya mahàràja vegavadbhir mahàgajaiþ 06,044.008c dantair abhihatàs tatra cukru÷uþ paramàturàþ 06,044.009a abhinãtà÷ ca ÷ikùàbhis tottràïku÷asamàhatàþ 06,044.009c suprabhinnàþ prabhinnànàü saümukhàbhimukhà yayuþ 06,044.010a prabhinnair api saüsaktàþ ke cit tatra mahàgajàþ 06,044.010c krau¤cavan ninadaü muktvà pràdravanta tatas tataþ 06,044.011a samyak praõãtà nàgà÷ ca prabhinnakarañàmukhàþ 06,044.011c çùñitomaranàràcair nirviddhà varavàraõàþ 06,044.012a vinedur bhinnamarmàõo nipetu÷ ca gatàsavaþ 06,044.012c pràdravanta di÷aþ ke cin nadanto bhairavàn ravàn 06,044.013a gajànàü pàdarakùàs tu vyåóhoraskàþ prahàriõaþ 06,044.013c çùñibhi÷ ca dhanurbhi÷ ca vimalai÷ ca para÷vadhaiþ 06,044.014a gadàbhir musalai÷ caiva bhiõóipàlaiþ satomaraiþ 06,044.014c àyasaiþ parighai÷ caiva nistriü÷air vimalaiþ ÷itaiþ 06,044.015a pragçhãtaiþ susaürabdhà dhàvamànàs tatas tataþ 06,044.015c vyadç÷yanta mahàràja parasparajighàüsavaþ 06,044.016a ràjamànà÷ ca nistriü÷àþ saüsiktà nara÷oõitaiþ 06,044.016c pratyadç÷yanta ÷åràõàm anyonyam abhidhàvatàm 06,044.017a avakùiptàvadhåtànàm asãnàü vãrabàhubhiþ 06,044.017c saüjaj¤e tumulaþ ÷abdaþ patatàü paramarmasu 06,044.018a gadàmusalarugõànàü bhinnànàü ca varàsibhiþ 06,044.018c dantidantàv abhinnànàü mçditànàü ca dantibhiþ 06,044.019a tatra tatra naraughàõàü kro÷atàm itaretaram 06,044.019c ÷u÷ruvur dàruõà vàcaþ pretànàm iva bhàrata 06,044.020a hayair api hayàrohà÷ càmaràpãóadhàribhiþ 06,044.020c haüsair iva mahàvegair anyonyam abhidudruvuþ 06,044.021a tair vimuktà mahàpràsà jàmbånadavibhåùaõàþ 06,044.021c à÷ugà vimalàs tãkùõàþ saüpetur bhujagopamàþ 06,044.022a a÷vair agryajavaiþ ke cid àplutya mahato rathàn 06,044.022c ÷iràüsy àdadire vãrà rathinàm a÷vasàdinaþ 06,044.023a bahån api hayàrohàn bhallaiþ saünataparvabhiþ 06,044.023c rathã jaghàna saüpràpya bàõagocaram àgatàn 06,044.024a nagameghapratãkà÷à÷ càkùipya turagàn gajàþ 06,044.024c pàdair evàvamçdnanta mattàþ kanakabhåùaõàþ 06,044.025a pàñyamàneùu kumbheùu pàr÷veùv api ca vàraõàþ 06,044.025c pràsair vinihatàþ ke cid vineduþ paramàturàþ 06,044.026a sà÷vàrohàn hayàn ke cid unmathya varavàraõàþ 06,044.026c sahasà cikùipus tatra saükule bhairave sati 06,044.027a sà÷vàrohàn viùàõàgrair utkùipya turagàn dvipàþ 06,044.027c rathaughàn avamçdnantaþ sadhvajàn paricakramuþ 06,044.028a puüstvàd abhimadatvàc ca ke cid atra mahàgajàþ 06,044.028c sà÷vàrohàn hayठjaghnuþ karaiþ sacaraõais tathà 06,044.028d*0141_01 a÷vàrohai÷ ca samare hastisàdibhir eva ca 06,044.029a ke cid àkùipya kariõaþ sà÷vàn api rathàn karaiþ 06,044.029c vikarùanto di÷aþ sarvàþ samãyuþ sarva÷abdagàþ 06,044.029d*0142_01 pratimàneùu gàtreùu pàr÷veùv abhi ca vàraõàn 06,044.029d*0143_01 muktàs tu rathibhir bàõà rukmapuïkhàþ sutejanàþ 06,044.029d*0143_02 te nipetur akuõñhàgrà nàgeùu ca hayeùu ca 06,044.030a à÷ugà vimalàs tãkùõàþ saüpetur bhujagopamàþ 06,044.030c narà÷vakàyàn nirbhidya lauhàni kavacàni ca 06,044.031a nipetur vimalàþ ÷aktyo vãrabàhubhir arpitàþ 06,044.031c maholkàpratimà ghoràs tatra tatra vi÷àü pate 06,044.032a dvãpicarmàvanaddhai÷ ca vyàghracarma÷ayair api 06,044.032c viko÷air vimalaiþ khaógair abhijaghnuþ paràn raõe 06,044.033a abhiplutam abhikruddham ekapàr÷vàvadàritam 06,044.033c vidar÷ayantaþ saüpetuþ khaógacarmapara÷vadhaiþ 06,044.034a ÷aktibhir dàritàþ ke cit saüchinnà÷ ca para÷vadhaiþ 06,044.034c hastibhir mçditàþ ke cit kùuõõà÷ cànye turaügamaiþ 06,044.035a rathaneminikçttà÷ ca nikçttà ni÷itaiþ ÷araiþ 06,044.035c vikro÷anti narà ràjaüs tatra tatra sma bàndhavàn 06,044.036a putràn anye pitén anye bhràtéü÷ ca saha bàndhavaiþ 06,044.036c màtulàn bhàgineyàü÷ ca paràn api ca saüyuge 06,044.037a vikãrõàntràþ subahavo bhagnasakthà÷ ca bhàrata 06,044.037c bàhubhiþ subhujàcchinnaiþ pàr÷veùu ca vidàritàþ 06,044.037e krandantaþ samadç÷yanta tçùità jãvitepsavaþ 06,044.038a tçùõàparigatàþ ke cid alpasattvà vi÷àü pate 06,044.038c bhåmau nipatitàþ saükhye jalam eva yayàcire 06,044.039a rudhiraughapariklinnàþ kli÷yamànà÷ ca bhàrata 06,044.039c vyanindan bhç÷am àtmànaü tava putràü÷ ca saügatàn 06,044.040a apare kùatriyàþ ÷åràþ kçtavairàþ parasparam 06,044.040c naiva ÷astraü vimu¤canti naiva krandanti màriùa 06,044.040e tarjayanti ca saühçùñàs tatra tatra parasparam 06,044.041a nirda÷ya da÷anai÷ càpi krodhàt svada÷anac chadàn 06,044.041c bhrukuñãkuñilair vaktraiþ prekùante ca parasparam 06,044.041d*0144_01 tarjayitvà susaühçùñà yàvat pràõasya dhàraõam 06,044.042a apare kli÷yamànàs tu vraõàrtàþ ÷arapãóitàþ 06,044.042c niùkåjàþ samapadyanta dçóhasattvà mahàbalàþ 06,044.043a anye tu virathàþ ÷årà ratham anyasya saüyuge 06,044.043c pràrthayànà nipatitàþ saükùuõõà varavàraõaiþ 06,044.043e a÷obhanta mahàràja puùpità iva kiü÷ukàþ 06,044.044a saübabhåvur anãkeùu bahavo bhairavasvanàþ 06,044.044c vartamàne mahàbhãme tasmin vãravarakùaye 06,044.045a ahanat tu pità putraü putra÷ ca pitaraü raõe 06,044.045c svasrãyo màtulaü càpi svasrãyaü càpi màtulaþ 06,044.046a sakhàyaü ca sakhà ràjan saübandhã bàndhavaü tathà 06,044.046c evaü yuyudhire tatra kuravaþ pàõóavaiþ saha 06,044.047a vartamàne bhaye tasmin nirmaryàde mahàhave 06,044.047c bhãùmam àsàdya pàrthànàü vàhinã samakampata 06,044.048a ketunà pa¤catàreõa tàlena bharatarùabha 06,044.048c ràjatena mahàbàhur ucchritena mahàrathe 06,044.048e babhau bhãùmas tadà ràjaü÷ candramà iva meruõà 06,045.001 saüjaya uvàca 06,045.001a gatapårvàhõabhåyiùñhe tasminn ahani dàruõe 06,045.001c vartamàne mahàraudre mahàvãravarakùaye 06,045.002a durmukhaþ kçtavarmà ca kçpaþ ÷alyo viviü÷atiþ 06,045.002c bhãùmaü jugupur àsàdya tava putreõa coditàþ 06,045.003a etair atirathair guptaþ pa¤cabhir bharatarùabha 06,045.003c pàõóavànàm anãkàni vijagàhe mahàrathaþ 06,045.004a cedikà÷ikaråùeùu pà¤càleùu ca bhàrata 06,045.004c bhãùmasya bahudhà tàla÷ caran ketur adç÷yata 06,045.005a ÷iràüsi ca tadà bhãùmo bàhåü÷ càpi sahàyudhàn 06,045.005b*0145_01 dhanåüùi rathinàü bhãùmaþ sotsedhàni ÷iràüsi ca 06,045.005b*0145_02 bàhån api tathà corån rathàü÷ ca vipuladhvajàn 06,045.005c nicakarta mahàvegair bhallaiþ saünataparvabhiþ 06,045.005d*0146_01 ekaikena tu màtaïgà nàràcena mahàtmanà 06,045.005d*0146_02 tàóitàþ sahasà jagmuþ pçthivãü parvatopamàþ 06,045.006a nçtyato rathamàrgeùu bhãùmasya bharatarùabha 06,045.006c ke cid àrtasvaraü cakrur nàgà marmaõi tàóitàþ 06,045.006d*0147_01 duràdharùas tu ÷atråõàü manàüsi samakampayat 06,045.006d*0147_02 hayàü÷ ca sahayàrohàn pàtayàm àsa sàyakaiþ 06,045.006d*0147_03 sa rathena maheùvàso vicaran bahudhà balã 06,045.006d*0147_04 maõóalàni ca vãthã÷ ca gomåtràõi ca bhàrata 06,045.006d*0147_05 anyàü÷ ca subahån màrgàn rathena rathakovidaþ 06,045.006d*0147_06 vismàpaya¤ ÷atrusaüghàn vyacaraj jàhnavãsutaþ 06,045.007a abhimanyuþ susaükruddhaþ pi÷aïgais turagottamaiþ 06,045.007c saüyuktaü ratham àsthàya pràyàd bhãùmarathaü prati 06,045.008a jàmbånadavicitreõa karõikàreõa ketunà 06,045.008b*0148_01 abhyavarùac chalyamukhàn rathàn satàlaketunà 06,045.008c abhyavarùata bhãùmaü ca tàü÷ caiva rathasattamàn 06,045.009a sa tàlaketos tãkùõena ketum àhatya patriõà 06,045.009c bhãùmeõa yuyudhe vãras tasya cànucaraiþ saha 06,045.010a kçtavarmàõam ekena ÷alyaü pa¤cabhir àyasaiþ 06,045.010c viddhvà navabhir ànarchac chitàgraiþ prapitàmaham 06,045.011a pårõàyatavisçùñena samyak praõihitena ca 06,045.011c dhvajam ekena vivyàdha jàmbånadavibhåùitam 06,045.012a durmukhasya tu bhallena sarvàvaraõabhedinà 06,045.012c jahàra sàratheþ kàyàc chiraþ saünataparvaõà 06,045.012d*0149_01 viviü÷atis tribhir bàõaiþ sarvàvaraõabhedibhiþ 06,045.013a dhanu÷ ciccheda bhallena kàrtasvaravibhåùitam 06,045.013c kçpasya ni÷itàgreõa tàü÷ ca tãkùõamukhaiþ ÷araiþ 06,045.014a jaghàna paramakruddho nçtyann iva mahàrathaþ 06,045.014c tasya làghavam udvãkùya tutuùur devatà api 06,045.015a labdhalakùyatayà karùõeþ sarve bhãùmamukhà rathàþ 06,045.015c sattvavantam amanyanta sàkùàd iva dhanaüjayam 06,045.016a tasya làghavamàrgastham alàtasadç÷aprabham 06,045.016c di÷aþ paryapatac càpaü gàõóãvam iva ghoùavat 06,045.017a tam àsàdya mahàvegair bhãùmo navabhir à÷ugaiþ 06,045.017c vivyàdha samare tårõam àrjuniü paravãrahà 06,045.018a dhvajaü càsya tribhir bhallai÷ ciccheda paramaujasaþ 06,045.018c sàrathiü ca tribhir bàõair àjaghàna yatavrataþ 06,045.019a tathaiva kçtavarmà ca kçpaþ ÷alya÷ ca màriùa 06,045.019b*0150_01 viviü÷atis tathà ràjan sarve viddhvà mahàrathàþ 06,045.019c viddhvà nàkampayat kàrùõiü mainàkam iva parvatam 06,045.020a sa taiþ parivçtaþ ÷åro dhàrtaràùñrair mahàrathaiþ 06,045.020c vavarùa ÷aravarùàõi kàrùõiþ pa¤carathàn prati 06,045.021a tatas teùàü mahàstràõi saüvàrya ÷aravçùñibhiþ 06,045.021c nanàda balavàn kàrùõir bhãùmàya visçja¤ ÷aràn 06,045.022a tatràsya sumahad ràjan bàhvor balam adç÷yata 06,045.022c yatamànasya samare bhãùmam ardayataþ ÷araiþ 06,045.023a paràkràntasya tasyaiva bhãùmo 'pi pràhiõoc charàn 06,045.023c sa tàü÷ ciccheda samare bhãùmacàpacyutठ÷aràn 06,045.024a tato dhvajam amogheùur bhãùmasya navabhiþ ÷araiþ 06,045.024c ciccheda samare vãras tata uccukru÷ur janàþ 06,045.025a sa ràjato mahàskandhas tàlo hemavibhåùitaþ 06,045.025c saubhadravi÷ikhai÷ chinnaþ papàta bhuvi bhàrata 06,045.026a dhvajaü saubhadravi÷ikhaiþ patitaü bharatarùabha 06,045.026c dçùñvà bhãmo 'nadad dhçùñaþ saubhadram abhiharùayan 06,045.027a atha bhãùmo mahàstràõi divyàni ca bahåni ca 06,045.027c pràdu÷cakre mahàraudraþ kùaõe tasmin mahàbalaþ 06,045.028a tataþ ÷atasahasreõa saubhadraü prapitàmahaþ 06,045.028c avàkirad ameyàtmà ÷aràõàü nataparvaõàm 06,045.029a tato da÷a maheùvàsàþ pàõóavànàü mahàrathàþ 06,045.029c rakùàrtham abhyadhàvanta saubhadraü tvarità rathaiþ 06,045.030a viràñaþ saha putreõa dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,045.030c bhãma÷ ca kekayà÷ caiva sàtyaki÷ ca vi÷àü pate 06,045.031a javenàpatatàü teùàü bhãùmaþ ÷àütanavo raõe 06,045.031c pà¤càlyaü tribhir ànarchat sàtyakiü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,045.032a pårõàyatavisçùñena kùureõa ni÷itena ca 06,045.032c dhvajam ekena ciccheda bhãmasenasya patriõà 06,045.033a jàmbånadamayaþ ketuþ kesarã narasattama 06,045.033c papàta bhãmasenasya bhãùmeõa mathito rathàt 06,045.034a bhãmasenas tribhir viddhvà bhãùmaü ÷àütanavaü raõe 06,045.034c kçpam ekena vivyàdha kçtavarmàõam aùñabhiþ 06,045.035a pragçhãtàgrahastena vairàñir api dantinà 06,045.035c abhyadravata ràjànaü madràdhipatim uttaraþ 06,045.036a tasya vàraõaràjasya javenàpatato rathã 06,045.036c ÷alyo nivàrayàm àsa vegam apratimaü raõe 06,045.037a tasya kruddhaþ sa nàgendro bçhataþ sàdhuvàhinaþ 06,045.037c padà yugam adhiùñhàya jaghàna caturo hayàn 06,045.038a sa hatà÷ve rathe tiùñhan madràdhipatir àyasãm 06,045.038c uttaràntakarãü ÷aktiü cikùepa bhujagopamàm 06,045.039a tayà bhinnatanutràõaþ pravi÷ya vipulaü tamaþ 06,045.039c sa papàta gajaskandhàt pramuktàïku÷atomaraþ 06,045.040a samàdàya ca ÷alyo 'sim avaplutya rathottamàt 06,045.040c vàraõendrasya vikramya cicchedàtha mahàkaram 06,045.041a bhinnamarmà ÷aravràtai÷ chinnahastaþ sa vàraõaþ 06,045.041c bhãmam àrtasvaraü kçtvà papàta ca mamàra ca 06,045.042a etad ãdç÷akaü kçtvà madraràjo mahàrathaþ 06,045.042c àruroha rathaü tårõaü bhàsvaraü kçtavarmaõaþ 06,045.043a uttaraü nihataü dçùñvà vairàñir bhràtaraü ÷ubham 06,045.043c kçtavarmaõà ca sahitaü dçùñvà ÷alyam avasthitam 06,045.043d@004_0001 ÷vetaþ krodhàt prajajvàla haviùà havyavàó iva 06,045.043d@004_0002 sa visphàrya mahac càpaü ÷akracàpopamaü balã 06,045.043d@004_0003 abhyadhàvaj jighàüsan vai ÷alyaü madràdhipaü balã 06,045.043d@004_0004 mahatà rathavaü÷ena samantàt parivàritaþ 06,045.043d@004_0005 mu¤can bàõamayaü varùaü pràyàc chalyarathaü prati 06,045.043d@004_0006 tam àpatantaü saüprekùya mattavàraõavikramam 06,045.043d@004_0007 tàvakànàü rathàþ sapta samantàt paryavàrayan 06,045.043d@004_0008 madraràjam abhãpsanto mçtyor daüùñràntaraü gatam 06,045.043d@004_0009 bçhadbala÷ ca kausalyo jayatsena÷ ca màgadhaþ 06,045.043d@004_0010 tathà rukmaratho ràja¤ ÷alyaputraþ pratàpavàn 06,045.043d@004_0011 vindànuvindàv àvantyau kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,045.043d@004_0012 bçhatkùatrasya dàyàdaþ saindhava÷ ca jayadrathaþ 06,045.043d@004_0013 nànàvarõavicitràõi dhanåüùi ca mahàtmanàm 06,045.043d@004_0014 visphàritàni dç÷yante toyadeùv iva vidyutaþ 06,045.043d@004_0015 te tu bàõamayaü varùaü ÷vetamårdhany apàtayan 06,045.043d@004_0016 nidàghànte 'niloddhåtà meghà iva nage jalam 06,045.043d@004_0017 tataþ kruddho maheùvàsaþ saptabhallaiþ sutejanaiþ 06,045.043d@004_0018 dhanåüùi teùàm àcchidya mamarda pçtanàpatiþ 06,045.043d@004_0019 nikçttàny eva tàni sma samadç÷yanta bhàrata 06,045.043d@004_0020 tatas te tu nimeùàrdhàt pratyapadyan dhanåüùi ca 06,045.043d@004_0021 sapta caiva pçùatkàü÷ ca ÷vetasyoparyapàtayan 06,045.043d@004_0022 tataþ punar ameyàtmà bhallaiþ saptabhir à÷ugaiþ 06,045.043d@004_0023 nicakarta mahàbàhus teùàü càpàni dhanvinàm 06,045.043d@004_0024 te nikçttamahàcàpàs tvaramàõà mahàrathàþ 06,045.043d@004_0025 ratha÷aktãþ paràmç÷ya vinedur bhairavàn ravàn 06,045.043d@004_0026 anvayur bharata÷reùñha sapta ÷vetarathaü prati 06,045.043d@004_0027 tatas tà jvalitàþ sapta mahendrà÷aninisvanàþ 06,045.043d@004_0028 apràptàþ saptabhir bhallai÷ ciccheda paramàstravit 06,045.043d@004_0029 tataþ samàdàya ÷araü sarvakàyavidàraõam 06,045.043d@004_0030 pràhiõod bharata÷reùñha ÷veto rukmarathaü prati 06,045.043d@004_0031 tasya dehe nipatito bàõo vajràtigo mahàn 06,045.043d@004_0032 tato rukmaratho ràjan sàyakena dçóhàhataþ 06,045.043d@004_0033 niùasàda rathopasthe ka÷malaü càvi÷an mahat 06,045.043d@004_0034 taü visaüj¤aü vimanasaü tvaramàõas tu sàrathiþ 06,045.043d@004_0035 apovàha susaübhràntaþ sarvalokasya pa÷yataþ 06,045.043d@004_0036 tato 'nyàn ùañ samàdàya ÷veto hemavibhåùitàn 06,045.043d@004_0037 teùàü ùaõõàü mahàbàhur dhvaja÷ãrùàõy apàtayat 06,045.043d@004_0038 hayàü÷ ca teùàü nirbhidya sàrathãü÷ ca paraütapa 06,045.043d@004_0039 ÷arai÷ caitàn samàkãrya pràyàc chalyarathaü prati 06,045.043d@004_0040 tato halahalà÷abdas tava sainyeùu bhàrata 06,045.043d@004_0041 dçùñvà senàpatiü tårõaü yàntaü ÷alyarathaü prati 06,045.043d@004_0042 tato bhãùmaü puraskçtya tava putro mahàbalaþ 06,045.043d@004_0043 vçtas tu sarvasainyena pràyàc chvetarathaü prati 06,045.043d@004_0044 mçtyor àsyam anupràptaü madraràjam amocayat 06,045.043d@004_0045 tato yuddhaü samabhavat tumulaü lomaharùaõam 06,045.043d@004_0046 tàvakànàü pareùàü ca vyatiùiktarathadvipam 06,045.043d@004_0047 saubhadre bhãmasene ca sàtyakau ca mahàrathe 06,045.043d@004_0048 kaikeye ca viràñe ca dhçùñadyumne ca pàrùate 06,045.043d@004_0049 eteùu narasiüheùu cedimatsyeùu caiva ha 06,045.043d@004_0050 dhçtaràùñra uvàca 06,045.043d@004_0050 vavarùa ÷aravarùàõi vçddhaþ kurupitàmahaþ 06,045.043d@004_0051 evaü ÷vete maheùvàse pràpte ÷alyarathaü prati 06,045.043d@004_0052 kuravaþ pàõóaveyà÷ ca kim akurvata saüjaya 06,045.043d@004_0053 saüjaya uvàca 06,045.043d@004_0053 bhãùmaþ ÷àütanavaþ kiü và tan mamàcakùva pçcchataþ 06,045.043d@004_0054 ràja¤ ÷atasahasràõi tataþ kùatriyapuügavàþ 06,045.043d@004_0055 ÷vetaü senàpatiü ÷åraü puraskçtya mahàrathàþ 06,045.043d@004_0056 ràj¤o balaü dar÷ayantas tava putrasya bhàrata 06,045.043d@004_0057 ÷ikhaõóinaü puraskçtya tràtum aicchan mahàrathàþ 06,045.043d@004_0058 abhyavartanta bhãùmasya rathaü hemapariùkçtam 06,045.043d@004_0059 jighàüsantaü yudhàü ÷reùñhaü tadàsãt tumulaü mahat 06,045.043d@004_0060 tat te 'haü saüpravakùyàmi mahàvai÷asam acyuta 06,045.043d@004_0061 tàvakànàü pareùàü ca yathà yuddham avartata 06,045.043d@004_0062 tatràkarod rathopasthठ÷ånyठ÷àütanavo bahån 06,045.043d@004_0063 pràkçntad uttamàïgàni ÷arair àrchad rathottamàn 06,045.043d@004_0064 samàvçõoc charair arkam arkatulyapratàpavàn 06,045.043d@004_0065 nudan samantàt samare ravir udyan yathà tamaþ 06,045.043d@004_0066 tenàjau preùità ràja¤ ÷aràþ ÷atasahasra÷aþ 06,045.043d@004_0067 kùatriyàntakaràþ saükhye mahàvegà mahàbalàþ 06,045.043d@004_0068 ÷iràüsi pàtayàm àsur vãràõàü ÷ata÷o raõe 06,045.043d@004_0069 gajàn kaõñakasaünàhàn vajreõeva ÷iloccayàn 06,045.043d@004_0070 rathà ratheùu saüsaktà vyadç÷anta vi÷àü pate 06,045.043d@004_0071 eke rathaü paryavahaüs turagàþ saturaügamam 06,045.043d@004_0072 yuvànaü nihataü vãraü lambamànaü sakàrmukam 06,045.043d@004_0073 udãrõà÷ ca hayà ràjan vahantas tatra tatra ha 06,045.043d@004_0074 baddhakhaóganiùaïgà÷ ca vidhvasta÷iraso hatàþ 06,045.043d@004_0075 ÷ata÷aþ patità bhåmau vãra÷ayyàsu ÷erate 06,045.043d@004_0076 paraspareõa dhàvantaþ patitàþ punar utthitàþ 06,045.043d@004_0077 utthàya ca pradhàvanto dvaüdvayuddham avàpnuvan 06,045.043d@004_0078 pãóitàþ punar anyonyaü luñhanto raõamårdhani 06,045.043d@004_0079 sacàpàn saniùaïgàü÷ ca jàtaråpapariùkçtàn 06,045.043d@004_0080 visrabdhahatavãrà÷ ca ÷ata÷aþ paripãóitàþ 06,045.043d@004_0081 tena tenàbhyadhàvanta visçjanta÷ ca bhàrata 06,045.043d@004_0082 matto gajaþ paryavartad dhayàü÷ ca hatasàdinaþ 06,045.043d@004_0083 sarathà rathina÷ càpi vimçdnantaþ samantataþ 06,045.043d@004_0084 syandanàd apatat ka÷ cin nihato 'nyena sàyakaiþ 06,045.043d@004_0085 hatasàrathir apy uccaiþ papàta kàùñhavad rathaþ 06,045.043d@004_0086 yudhyamànasya saügràme vyåóhe rajasi cotthite 06,045.043d@004_0087 dhanuþkåjitavij¤ànaü tatràsãt pratiyudhyataþ 06,045.043d@004_0088 gàtraspar÷ena yodhànàü vyaj¤àsta paripanthinam 06,045.043d@004_0089 yudhyamànaü ÷arai ràjan si¤jinã dhvajinã ravàt 06,045.043d@004_0090 anyonyaü vãrasaü÷abdo nà÷råyata bhañaiþ kçtaþ 06,045.043d@004_0091 ÷abdàyamàne saügràme pañahe karõadàriõi 06,045.043d@004_0092 yudhyamànasya saügràme kurvataþ pauruùaü svakam 06,045.043d@004_0093 nà÷rauùãn nàmagotroktiü kãrtanaü ca parasparam 06,045.043d@004_0094 bhãùmacàpacyutair bàõair àrtànàü yudhyatàü mçdhe 06,045.043d@004_0095 paraspareùàü vãràõàü manàüsi samakampayan 06,045.043d@004_0096 tasminn atyàkule yuddhe dàruõe lomaharùaõe 06,045.043d@004_0097 pità putraü ca samare nàbhijànàti ka÷ cana 06,045.043d@004_0098 cakre bhagne yuge chinne eko dhuryo hayo hataþ 06,045.043d@004_0099 àkùiptaþ syandanàd vãraþ sasàrathir ajihmagaiþ 06,045.043d@004_0100 evaü ca samare sarve vãrà÷ ca virathãkçtàþ 06,045.043d@004_0101 tena tena sma dç÷yante dhàvamànàþ samantataþ 06,045.043d@004_0102 gajo hataþ ÷ira÷ chinnaü marma bhinnaü hayo hataþ 06,045.043d@004_0103 ahataþ ko 'pi naivàsãd bhãùme nighnati ÷àtravàn 06,045.043d@004_0104 ÷vetaþ kuråõàm akarot svayaü tasmin mahàhave 06,045.043d@004_0105 ràjaputràn rathodàràn avadhãc chatasaügha÷aþ 06,045.043d@004_0106 ciccheda rathinàü bàõaiþ ÷iràüsi bharatarùabha 06,045.043d@004_0107 sàïgadà bàhava÷ caiva dhanåüùi ca samantataþ 06,045.043d@004_0108 ratheùàü rathacakràõi tåõãràõi yugàni ca 06,045.043d@004_0109 chatràõi ca mahàrhàõi patàkà÷ ca vi÷àü pate 06,045.043d@004_0110 hayaughà÷ ca rathaughà÷ ca naraughà÷ caiva bhàrata 06,045.043d@004_0111 vàraõàþ ÷ata÷a÷ caiva hatàþ ÷vetena bhàrata 06,045.043d@004_0112 vayaü ÷vetabhayàd bhãtà vihàya rathasattamam 06,045.043d@004_0113 ava÷iùñàs tathà pa÷càd vibhuü pa÷yàma dhçùõavaþ 06,045.043d@004_0114 ÷arapàtam apakramya kuravaþ kurunandana 06,045.043d@004_0115 bhãùmaü ÷àütanavaü yuddhe sthitàþ pa÷yàma sarva÷aþ 06,045.043d@004_0116 adãno dãnasamaye bhãùmo 'smàkaü mahàhave 06,045.043d@004_0117 ekas tasthau naravyàghro girir merur ivàcalaþ 06,045.043d@004_0118 àdadàna iva pràõàn savità ÷i÷iràtyaye 06,045.043d@004_0119 gabhastibhir ivàdityas tasthau ÷aramarãcimàn 06,045.043d@004_0120 sa mumoca maheùvàsaþ ÷arasaüghàn aneka÷aþ 06,045.043d@004_0121 nighnann amitràn samare vajrapàõir ivàsuràn 06,045.043d@004_0122 te vadhyamànà bhãùmeõa prajahus taü mahàbalam 06,045.043d@004_0123 svayåthàd iva te yåthàn muktaü bhåmiùu dàruõam 06,045.043d@004_0124 tam ekam upalabhyaiko hçùñaþ puùñaþ paraütapa 06,045.043d@004_0125 duryodhanapriye yuktaþ pàõóavàn pari÷ocayan 06,045.043d@004_0126 jãvitaü dustyajaü tyaktvà bhayaü ca sumahàhave 06,045.043d@004_0127 pàtayàm àsa sainyàni pàõóavànàü vi÷àü pate 06,045.043d@004_0128 praharantam anãkàni pità devavratas tava 06,045.043d@004_0129 dçùñvà senàpatiü bhãùmas tvaritaþ ÷vetam abhyayàt 06,045.043d@004_0130 sa bhãùmaü ÷arajàlena mahatà samavàkirat 06,045.043d@004_0131 ÷vetaü càpi tathà bhãùmaþ ÷araughaiþ samavàkirat 06,045.043d@004_0132 tau vçùàv iva nardantau mattàv iva mahàdvipau 06,045.043d@004_0133 vyàghràv iva susaürabdhàv anyonyam abhijaghnatuþ 06,045.043d@004_0134 astrair astràõi saüvàrya tatas tau puruùarùabhau 06,045.043d@004_0135 bhãùmaþ ÷veta÷ ca yuyudhe parasparavadhaiùiõau 06,045.043d@004_0136 ekàhnà nirdahed bhãùmaþ pàõóavànàm anãkinãm 06,045.043d@004_0137 ÷araiþ paramasaükruddho yadi ÷veto na pàlayet 06,045.043d@004_0138 pitàmahaü tato dçùñvà ÷vetena vimukhãkçtam 06,045.043d@004_0139 praharùaü pàõóavà jagmuþ putras te vimanàbhavat 06,045.043d@004_0140 tato duryodhanaþ kruddhaþ pàrthivaiþ parivàritaþ 06,045.043d@004_0141 sasainyaþ pàõóavànãkam abhyadravata saüyuge 06,045.043d@004_0142 durmukhaþ kçtavarmà ca kçpaþ ÷alyo vi÷àü pate 06,045.043d@004_0143 bhãùmaü jugupur àsàdya tava putreõa coditàþ 06,045.043d@004_0144 dçùñvà tu pàrthivaiþ sarvair duryodhanapurogamaiþ 06,045.043d@004_0145 pàõóavànàm anãkàni vadhyamànàni saüyuge 06,045.043d@004_0146 ÷veto gàïgeyam utsçjya tava putrasya vàhinãm 06,045.043d@004_0147 nà÷ayàm àsa vegena vàyur vçkùàn ivaujasà 06,045.043d@004_0148 dràvayitvà camåü ràjan vairàñiþ krodhamårchitaþ 06,045.043d@004_0149 àpatat sahasà bhåyo yatra bhãùmo vyavasthitaþ 06,045.043d@004_0150 tau tatropagatau ràja¤ ÷aradãptau mahàbalau 06,045.043d@004_0151 ayudhyetàü mahàtmànau yathobhau vçtravàsavau 06,045.043d@004_0152 anyonyaü tu mahàràja parasparavadhaiùiõau 06,045.043d@004_0153 nigçhya kàrmukaü ÷veto bhãùmaü vivyàdha saptabhiþ 06,045.043d@004_0154 paràkramaü tatas tasya paràkramya paràkramã 06,045.043d@004_0155 tarasà vàrayàm àsa matto mattam iva dvipam 06,045.043d@004_0156 ÷vetaþ ÷àütanavaü bhåyaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,045.043d@004_0157 vivyàdha pa¤caviü÷atyà tad adbhutam ivàbhavat 06,045.043d@004_0158 taü pratyavidhyad da÷abhir bhãùmaþ ÷àütanavas tadà 06,045.043d@004_0159 sa viddhas tena balavàn nàkampata yathàcalaþ 06,045.043d@004_0160 vairàñiþ samare kruddho bhç÷am àyamya kàrmukam 06,045.043d@004_0161 àjaghàna tato bhãùmaü ÷vetaþ kùatriyanandanaþ 06,045.043d@004_0162 saüprahasya tataþ ÷vetaþ sçkkiõã parisaülihan 06,045.043d@004_0163 dhanu÷ ciccheda bhãùmasya navabhir da÷adhà ÷araiþ 06,045.043d@004_0164 saüdhàya vi÷ikhaü caiva ÷araü lomapravàhinam 06,045.043d@004_0165 unmamàtha tatas tàlaü dhvaja÷ãrùaü mahàtmanaþ 06,045.043d@004_0166 ketuü nipatitaü dçùñvà bhãùmasya tanayàs tava 06,045.043d@004_0167 hataü bhãùmam amanyanta ÷vetasya va÷am àgatam 06,045.043d@004_0168 pàõóavà÷ càpi saühçùñà dadhmuþ ÷aïkhàn mudà yutàþ 06,045.043d@004_0169 bhãùmasya patitaü ketuü dçùñvà tàlaü mahàtmanaþ 06,045.043d@004_0170 tato duryodhanaþ krodhàt svam anãkam acodayat 06,045.043d@004_0171 yatnàd bhãùmaü parãpsadhvaü rakùamàõàþ samantataþ 06,045.043d@004_0172 mà naþ prapa÷yamànànàü ÷vetàn mçtyum avàpsyati 06,045.043d@004_0173 bhãùmaþ ÷àütanavaþ ÷åras tathà satyaü bravãmi vaþ 06,045.043d@004_0174 ràj¤as tu vacanaü ÷rutvà tvaramàõà mahàrathàþ 06,045.043d@004_0175 balena caturaïgeõa gàïgeyam anvapàlayan 06,045.043d@004_0176 bàhlãkaþ kçtavarmà ca ÷alaþ ÷alya÷ ca bhàrata 06,045.043d@004_0177 jalasaüdho vikarõa÷ ca citraseno viviü÷atiþ 06,045.043d@004_0178 tvaramàõàs tvaràkàle parivàrya samantataþ 06,045.043d@004_0179 ÷astravçùñiü sutumulàü ÷vetasyopary apàtayan 06,045.043d@004_0180 tàn kruddho ni÷itair bàõais tvaramàõo mahàrathaþ 06,045.043d@004_0181 avàrayad ameyàtmà dar÷ayan pàõilàghavam 06,045.043d@004_0182 sa nivàrya tu tàn sarvàn kesarã ku¤jaràn iva 06,045.043d@004_0183 mahatà ÷aravarùeõa bhãùmasya dhanur àcchinat 06,045.043d@004_0184 tato 'nyad dhanur àdàya bhãùmaþ ÷àütanavo yudhi 06,045.043d@004_0185 ÷vetaü vivyàdha ràjendra kaïkapatraiþ ÷itaiþ ÷araiþ 06,045.043d@004_0186 tataþ senàpatiþ kruddho bhãùmaü bahubhir àyasaiþ 06,045.043d@004_0187 vivyàdha samare ràjan sarvalokasya pa÷yataþ 06,045.043d@004_0188 tataþ pravyathito ràjà bhãùmaü dçùñvà nivàritam 06,045.043d@004_0189 pravãraü sarvalokasya ÷vetena yudhi vai tadà 06,045.043d@004_0190 niùñhànaka÷ ca sumahàüs tava sainyasya càbhavat 06,045.043d@004_0191 taü vãraü vàritaü dçùñvà ÷vetena ÷aravikùatam 06,045.043d@004_0192 hataü ÷vetena manyante ÷vetasya va÷am àgatam 06,045.043d@004_0193 tataþ krodhava÷aü pràptaþ pità devavratas tava 06,045.043d@004_0194 dhvajam unmathitaü dçùñvà tàü ca senàü nivàritàm 06,045.043d@004_0195 ÷vetaü prati mahàràja vyasçjat sàyakàn bahån 06,045.043d@004_0196 tàn àvàrya raõe ÷veto bhãùmasya rathinàü varaþ 06,045.043d@004_0197 dhanu÷ ciccheda bhallena punar eva pitus tava 06,045.043d@004_0198 utsçjya kàrmukaü ràjan gàïgeyaþ krodhamårchitaþ 06,045.043d@004_0199 anyat kàrmukam àdàya vipulaü balavattaram 06,045.043d@004_0200 tatra saüdhàya vipulàn bhallàn sapta ÷ilà÷itàn 06,045.043d@004_0201 caturbhi÷ ca jaghànà÷vठ÷vetasya pçtanàpateþ 06,045.043d@004_0202 dhvajaü dvàbhyàü tu ciccheda saptamena ca sàratheþ 06,045.043d@004_0203 ÷ira÷ ciccheda bhallena saükruddho laghuvikramaþ 06,045.043d@004_0204 hatà÷vasåtàt sa rathàd avaplutya mahàbalaþ 06,045.043d@004_0205 amarùava÷am àpanno vyàkulaþ samapadyata 06,045.043d@004_0206 virathaü rathinàü ÷reùñhaü ÷vetaü dçùñvà pitàmahaþ 06,045.043d@004_0207 tàóayàm àsa ni÷itaiþ ÷arasaüghaiþ samantataþ 06,045.043d@004_0208 sa tàóyamànaþ samare bhãùmacàpacyutaiþ ÷araiþ 06,045.043d@004_0209 svarathe dhanur utsçjya ÷aktiü jagràha kà¤canãm 06,045.043d@004_0210 tataþ ÷aktiü raõe ÷veto jagràhogràü mahàbhayàm 06,045.043d@004_0211 kàladaõóopamàü ghoràü mçtyor iva svasàü ÷vasan 06,045.043d@004_0212 abravãc ca tadà ÷veto bhãùmaü ÷àütanavaü raõe 06,045.043d@004_0213 tiùñhedànãü susaürabdhaþ pa÷ya màü puruùo bhava 06,045.043d@004_0214 evam uktvà maheùvàso bhãùmaü yudhi paràkramã 06,045.043d@004_0215 tataþ ÷aktim ameyàtmà cikùepa bhujagopamàm 06,045.043d@004_0216 pàõóavàrthe paràkràntas tavànarthaü cikãrùati 06,045.043d@004_0217 hàhàkàro mahàn àsãt putràõàü te vi÷àü pate 06,045.043d@004_0218 dçùñvà ÷aktiü mahàghoràü mçtyor daõóasamaprabhàm 06,045.043d@004_0219 ÷vetasya karanirmuktàü nirmuktoragasaünibhàm 06,045.043d@004_0220 apatat sahasà ràjan maholkeva nabhastalàt 06,045.043d@004_0221 jvalantãm antarikùe tàü jvàlàbhir iva saüvçtàm 06,045.043d@004_0222 asaübhràntas tadà ràjan pità devavratas tava 06,045.043d@004_0223 aùñabhir navabhir bhãùmaþ ÷aktiü ciccheda patribhiþ 06,045.043d@004_0224 utkçùñahemavikçtàü nikçttàü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,045.043d@004_0225 uccukru÷us tataþ sarve tàvakà bharatarùabha 06,045.043d@004_0226 ÷aktiü vinihatàü dçùñvà vairàñiþ krodhamårchitaþ 06,045.043d@004_0227 kàlopahatacetàs tu kartavyaü nàbhyajànata 06,045.043d@004_0228 krodhasaümårchito ràjan vairàñiþ prahasann iva 06,045.043d@004_0229 gadàü jagràha saühçùño bhãùmasya nidhanaü prati 06,045.043d@004_0230 krodhena raktanayano daõóapàõir ivàntakaþ 06,045.043d@004_0231 bhãùmaü samabhidudràva jalaugha iva parvatam 06,045.043d@004_0232 tasya vegam asaüvàrya matvà bhãùmaþ pratàpavàn 06,045.043d@004_0233 prahàravipramokùàrthaü sahasà dharaõãü gataþ 06,045.043d@004_0234 ÷vetaþ krodhasamàviùño bhràmayitvà tu tàü gadàm 06,045.043d@004_0235 rathe bhãùmasya cikùepa yathà devo dhane÷varaþ 06,045.043d@004_0236 tayà bhãùmanipàtinyà sa ratho bhasmasàt kçtaþ 06,045.043d@004_0237 sadhvajaþ saha såtena sà÷vaþ sayugabandhuraþ 06,045.043d@004_0238 virathaü rathinàü ÷reùñhaü bhãùmaü dçùñvà rathottamàþ 06,045.043d@004_0239 abhyadhàvanta sahitàþ ÷alyaprabhçtayo rathàþ 06,045.043d@004_0240 tato 'nyaü ratham àsthàya dhanur visphàrya durmanàþ 06,045.043d@004_0241 ÷anakair abhyayàc chvetaü gàïgeyaþ prahasann iva 06,045.043d@004_0242 etasminn antare bhãùmaþ ÷u÷ràva vipulàü giram 06,045.043d@004_0243 àkà÷àd ãritàü divyàm àtmano hitasaübhavàm 06,045.043d@004_0244 bhãùma bhãùma mahàbàho ÷ãghraü yatnaü kuruùva vai 06,045.043d@004_0245 eùa hy asya jaye kàlo nirdiùño vi÷vayoninà 06,045.043d@004_0246 etac chrutvà tu vacanaü devadåtena bhàùitam 06,045.043d@004_0247 saüprahçùñamanà bhåtvà vadhe tasya mano dadhe 06,045.043d@004_0248 virathaü rathinàü ÷reùñhaü ÷vetaü dçùñvà padàtinam 06,045.043d@004_0249 sahitàs tv abhyavartanta parãpsanto mahàrathàþ 06,045.043d@004_0250 sàtyakir bhãmasena÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,045.043d@004_0251 kaikeyo dhçùñaketu÷ ca abhimanyu÷ ca vãryavàn 06,045.043d@004_0252 etàn àpatataþ sarvàn droõa÷alyakçpaiþ saha 06,045.043d@004_0253 avàrayad ameyàtmà vàrivegàn ivàcalaþ 06,045.043d@004_0254 sa niruddheùu sarveùu pàõóaveùu mahàtmasu 06,045.043d@004_0255 ÷vetaþ khaógam athàkçùya bhãùmasya dhanur àcchinat 06,045.043d@004_0256 tad apàsya dhanu÷ chinnaü tvaramàõaþ pitàmahaþ 06,045.043d@004_0257 devadåtavacaþ ÷rutvà vadhe tasya mano dadhe 06,045.043d@004_0258 tataþ pracàramàõas tu pità devavratas tava 06,045.043d@004_0259 anyat kàrmukam àdàya tvaramàõo mahàrathaþ 06,045.043d@004_0260 kùaõena sajyam akaroc chakracàpasamaprabham 06,045.043d@004_0261 pità te bharata÷reùñha ÷vetaü dçùñvà mahàrathaiþ 06,045.043d@004_0262 vçtaü taü manujavyàghrair bhãmasenapurogamaiþ 06,045.043d@004_0263 abhyavartata gàïgeyaþ ÷vetaü senàpatiü drutam 06,045.043d@004_0264 àpatantaü tato bhãùmo bhãmasenaü pratàpavàn 06,045.043d@004_0265 àjaghne vi÷ikhaiþ ùaùñyà senànyaü sa mahàrathaþ 06,045.043d@004_0266 abhimanyuü ca samare pità devavratas tava 06,045.043d@004_0267 àjaghne bharata÷reùñhas tribhiþ saünataparvabhiþ 06,045.043d@004_0268 sàtyakiü ca ÷atenàjau bharatànàü pitàmahaþ 06,045.043d@004_0269 dhçùñadyumnaü ca viü÷atyà kaikeyaü càpi pa¤cabhiþ 06,045.043d@004_0270 tàü÷ ca sarvàn maheùvàsàn pità devavratas tava 06,045.043d@004_0271 vàrayitvà ÷arair ghoraiþ ÷vetam evàbhidudruve 06,045.043d@004_0272 tataþ ÷araü mçtyusamaü bhàrasàdhanam uttamam 06,045.043d@004_0273 vikçùya balavàn bhãùmaþ samàdhatta duràsadam 06,045.043d@004_0274 brahmàstreõa susaüyuktaü taü ÷araü lomavàhinam 06,045.043d@004_0275 dadç÷ur devagandharvàþ pi÷àcoragaràkùasàþ 06,045.043d@004_0276 sa tasya kavacaü bhittvà hçdayaü càmitaujasaþ 06,045.043d@004_0277 jagàma dharaõãü bàõo mahà÷anir iva jvalan 06,045.043d@004_0278 astaü gacchan yathàdityaþ prabhàm àdàya satvaraþ 06,045.043d@004_0279 evaü jãvitam àdàya ÷vetadehàj jagàma ha 06,045.043d@004_0280 taü bhãùmeõa naravyàghraü tathà vinihataü yudhi 06,045.043d@004_0281 prapatantam apa÷yàma gireþ ÷çïgam iva cyutam 06,045.043d@004_0282 a÷ocan pàõóavàs tatra kùatriyà÷ ca mahàrathàþ 06,045.043d@004_0283 prahçùñà÷ ca sutàs tubhyaü kurava÷ càpi sarva÷aþ 06,045.043d@004_0284 tato duþ÷àsano ràja¤ ÷vetaü dçùñvà nipàtitam 06,045.043d@004_0285 vàditraninadair ghorair nçtyati sma samantataþ 06,045.043d@004_0286 tasmin hate maheùvàse bhãùmeõàhava÷obhinà 06,045.043d@004_0287 pràvepanta maheùvàsàþ ÷ikhaõóipramukhà rathàþ 06,045.043d@004_0288 tato dhanaüjayo ràjan vàrùõeya÷ càpi sarva÷aþ 06,045.043d@004_0289 avahàraü ÷anai÷ cakrur nihate vàhinãpatau 06,045.043d@004_0290 tato 'vahàraþ sainyànàü tava teùàü ca bhàrata 06,045.043d@004_0291 tàvakànàü pareùàü ca nardatàü ca muhur muhuþ 06,045.043d@004_0292 pàrthà vimanaso bhåtvà nyavi÷anta mahàrathàþ 06,045.043d@004_0293 dhçtaràùñra uvàca 06,045.043d@004_0293 cintayanto vadhaü ghoraü dvairathena paraütapàþ 06,045.043d@004_0294 ÷vete senàpatau tàta saügràme nihate paraiþ 06,045.043d@004_0295 kim akurvan maheùvàsàþ pà¤càlàþ pàõóavaiþ saha 06,045.043d@004_0296 senàpatiü samàkarõya ÷vetaü yudhi nipàtitam 06,045.043d@004_0297 tadarthaü yatatàü càpi pareùàü prapalàyinàm 06,045.043d@004_0298 manaþ prãõàti me vàkyaü jayaü saüjaya ÷çõvataþ 06,045.043d@004_0299 pratyupàyaü cintayantaþ sajjanàþ prasravanti me 06,045.043d@004_0300 sa hi vãro 'nurakta÷ ca vçddhaþ kurupatis tadà 06,045.043d@004_0301 kçtaü vairaü sadà tena pituþ putreõa dhãmatà 06,045.043d@004_0302 tasyodvegabhayàc càpi saü÷ritaþ pàõóavàn purà 06,045.043d@004_0303 sarvaü balaü parityajya durgaü saü÷ritya tiùñhati 06,045.043d@004_0304 pàõóavànàü pratàpena durgaü de÷aü nive÷ya ca 06,045.043d@004_0305 sapatnàn satataü bàdhann àryavçttim anuùñhitaþ 06,045.043d@004_0306 à÷caryaü vai sadà teùàü purà ràj¤àü sudurmatiþ 06,045.043d@004_0307 tato yudhiùñhire bhaktaþ kathaü saüjaya såditaþ 06,045.043d@004_0308 prakùiptaþ saümataþ kùudraþ putro me puruùàdhamaþ 06,045.043d@004_0309 na yuddhaü rocayed bhãùmo na càcàryaþ kathaü cana 06,045.043d@004_0310 na kçpo na ca gàndhàrã nàhaü saüjaya rocaye 06,045.043d@004_0311 na vàsudevo vàrùõeyo dharmaràja÷ ca pàõóavaþ 06,045.043d@004_0312 na bhãmo nàrjuna÷ caiva na yamau puruùarùabhau 06,045.043d@004_0313 vàryamàõo mayà nityaü gàndhàryà vidureõa ca 06,045.043d@004_0314 jàmadagnyena ràmeõa vyàsena ca mahàtmanà 06,045.043d@004_0315 duryodhano yudhyamàno nityam eva hi saüjaya 06,045.043d@004_0316 karõasya matam àsthàya saubalasya ca pàpakçt 06,045.043d@004_0317 duþ÷àsanasya ca tathà pàõóavàn anvasåyata 06,045.043d@004_0318 tasyàhaü vyasanaü ghoraü manye pràptaü tu saüjaya 06,045.043d@004_0319 ÷vetasya ca vinà÷ena bhãùmasya vijayena ca 06,045.043d@004_0320 saükruddhaþ kçùõasahitaþ pàrthaþ kim akarod yudhi 06,045.043d@004_0321 arjunàd dhi bhayaü bhåyas tan me tàta na ÷àmyati 06,045.043d@004_0322 sa hi ÷åra÷ ca kaunteyaþ kùiprakàrã ca pàõóavaþ 06,045.043d@004_0323 manye ÷araiþ ÷arãràõi pramathiùyati vidviùàm 06,045.043d@004_0324 aindrir indrànujasamo mahendrasadç÷o bale 06,045.043d@004_0325 amoghakrodhasaükalpaü dçùñvà vaþ kim abhån manaþ 06,045.043d@004_0326 tathaiva vedavic chåro jvalanàrkasamadyutiþ 06,045.043d@004_0327 aindràstravid ameyàtmà prapatan samitiüjayaþ 06,045.043d@004_0328 vajrasaüspar÷aråpàõàm astràõàü nyàsakàrità 06,045.043d@004_0329 sa khaógàkùepahastas tu ghoùaü cakre mahàrathaþ 06,045.043d@004_0330 sa saüjaya mahàpràj¤o drupadasyàtmajo balã 06,045.043d@004_0331 dhçùñadyumnaþ kim akaroc chvete yudhi nipàtite 06,045.043d@004_0332 purà caivàparàdhena vadhena ca camåpateþ 06,045.043d@004_0333 manye manaþ prajajvàla pàõóavànàü mahàtmanàm 06,045.043d@004_0334 teùàü krodhaü cintayaüs tu ahaþsu ca ni÷àsu ca 06,045.043d@004_0335 saüjaya uvàca 06,045.043d@004_0335 na ÷àntim adhigacchàmi sarvam àcakùva saüjaya 06,045.043d@004_0336 gatapårvàhõabhåyiùñhe tasminn ahani dàruõe 06,045.043d@004_0337 tàvakànàü pareùàü ca punar yuddham avartata 06,045.043d@004_0338 ÷vetaü tu nihataü dçùñvà viràñasya camåpatim 06,045.043d@004_0339 kçtavarmaõà ca sahitaü dçùñvà ÷alyam avasthitam 06,045.043e ÷aïkhaþ krodhàt prajajvàla haviùà havyavàó iva 06,045.044a sa visphàrya mahac càpaü kàrtasvaravibhåùitam 06,045.044c abhyadhàvaj jighàüsan vai ÷alyaü madràdhipaü balã 06,045.045a mahatà rathavaü÷ena samantàt parivàritaþ 06,045.045c sçjan bàõamayaü varùaü pràyàc chalyarathaü prati 06,045.046a tam àpatantaü saüprekùya mattavàraõavikramam 06,045.046c tàvakànàü rathàþ sapta samantàt paryavàrayan 06,045.046e madraràjaü parãpsanto mçtyor daüùñràntaraü gatam 06,045.047a tato bhãùmo mahàbàhur vinadya jalado yathà 06,045.047c tàlamàtraü dhanur gçhya ÷aïkham abhyadravad raõe 06,045.048a tam udyatam udãkùyàtha maheùvàsaü mahàbalam 06,045.048c saütrastà pàõóavã senà vàtavegahateva nauþ 06,045.049a tatràrjunaþ saütvaritaþ ÷aïkhasyàsãt puraþsaraþ 06,045.049c bhãùmàd rakùyo 'yam adyeti tato yuddham avartata 06,045.050a hàhàkàro mahàn àsãd yodhànàü yudhi yudhyatàm 06,045.050c tejas tejasi saüpçktam ity evaü vismayaü yayuþ 06,045.051a atha ÷alyo gadàpàõir avatãrya mahàrathàt 06,045.051c ÷aïkhasya caturo vàhàn ahanad bharatarùabha 06,045.052a sa hatà÷vàd rathàt tårõaü khaógam àdàya vidrutaþ 06,045.052c bãbhatsoþ syandanaü pràpya tataþ ÷àntim avindata 06,045.053a tato bhãùmarathàt tårõam utpatanti patatriõaþ 06,045.053c yair antarikùaü bhåmi÷ ca sarvataþ samavastçtam 06,045.053d*0151_01 pà¤càlàn atha matsyaü ca drupadaü senayà vçtam 06,045.054a pà¤càlàn atha matsyàü÷ ca kekayàü÷ ca prabhadrakàn 06,045.054c bhãùmaþ praharatàü ÷reùñhaþ pàtayàm àsa màrgaõaiþ 06,045.055a utsçjya samare tårõaü pàõóavaü savyasàcinam 06,045.055c abhyadravata pà¤càlyaü drupadaü senayà vçtam 06,045.055e priyaü saübandhinaü ràja¤ ÷aràn avakiran bahån 06,045.056a agnineva pradagdhàni vanàni ÷i÷iràtyaye 06,045.056c ÷aradagdhàny adç÷yanta sainyàni drupadasya ha 06,045.056e atiùñhata raõe bhãùmo vidhåma iva pàvakaþ 06,045.057a madhyaüdine yathàdityaü tapantam iva tejasà 06,045.057c na ÷ekuþ pàõóaveyasya yodhà bhãùmaü nirãkùitum 06,045.058a vãkùàü cakruþ samantàt te pàõóavà bhayapãóitàþ 06,045.058c tràtàraü nàdhyagacchanta gàvaþ ÷ãtàrdità iva 06,045.058d*0152_01 sà tu yaudhiùñhirã senà gàïgeya÷arapãóità 06,045.058d*0152_02 siüheneva vinirbhinnà ÷uklà gaur iva gopateþ 06,045.059a hatavipradrute sainye nirutsàhe vimardite 06,045.059c hàhàkàro mahàn àsãt pàõóusainyeùu bhàrata 06,045.060a tato bhãùmaþ ÷àütanavo nityaü maõóalakàrmukaþ 06,045.060c mumoca bàõàn dãptàgràn ahãn à÷ãviùàn iva 06,045.061a ÷arair ekàyanãkurvan di÷aþ sarvà yatavrataþ 06,045.061c jaghàna pàõóavarathàn àdi÷yàdi÷ya bhàrata 06,045.062a tataþ sainyeùu bhagneùu mathiteùu ca sarva÷aþ 06,045.062c pràpte càstaü dinakare na pràj¤àyata kiü cana 06,045.063a bhãùmaü ca samudãryantaü dçùñvà pàrthà mahàhave 06,045.063c avahàram akurvanta sainyànàü bharatarùabha 06,046.001 saüjaya uvàca 06,046.001a kçte 'vahàre sainyànàü prathame bharatarùabha 06,046.001c bhãùme ca yudhi saürabdhe hçùñe duryodhane tathà 06,046.002a dharmaràjas tatas tårõam abhigamya janàrdanam 06,046.002c bhràtçbhiþ sahitaþ sarvaiþ sarvai÷ caiva jane÷varaiþ 06,046.003a ÷ucà paramayà yukta÷ cintayànaþ paràjayam 06,046.003c vàrùõeyam abravãd ràjan dçùñvà bhãùmasya vikramam 06,046.004a kçùõa pa÷ya maheùvàsaü bhãùmaü bhãmaparàkramam 06,046.004c ÷arair dahantaü sainyaü me grãùme kakùam ivànalam 06,046.004d*0153_01 yudhiùñhiro mahàràja dçùñvà kçùõam athàbravãt 06,046.005a katham enaü mahàtmànaü ÷akùyàmaþ prativãkùitum 06,046.005c lelihyamànaü sainyaü me haviùmantam ivànalam 06,046.006a etaü hi puruùavyàghraü dhanuùmantaü mahàbalam 06,046.006c dçùñvà vipradrutaü sainyaü madãyaü màrgaõàhatam 06,046.007a ÷akyo jetuü yamaþ kruddho vajrapàõi÷ ca saüyuge 06,046.007c varuõaþ pà÷abhçc càpi kubero và gadàdharaþ 06,046.008a na tu bhãùmo mahàtejàþ ÷akyo jetuü mahàbalaþ 06,046.008c so 'ham evaü gate magno bhãùmàgàdhajale 'plavaþ 06,046.009a àtmano buddhidaurbalyàd bhãùmam àsàdya ke÷ava 06,046.009c vanaü yàsyàmi govinda ÷reyo me tatra jãvitum 06,046.010a na tv imàn pçthivãpàlàn dàtuü bhãùmàya mçtyave 06,046.010c kùapayiùyati senàü me kçùõa bhãùmo mahàstravit 06,046.011a yathànalaü prajvalitaü pataügàþ samabhidrutàþ 06,046.011c vinà÷àyaiva gacchanti tathà me sainiko janaþ 06,046.012a kùayaü nãto 'smi vàrùõeya ràjyahetoþ paràkramã 06,046.012c bhràtara÷ caiva me vãràþ kar÷itàþ ÷arapãóitàþ 06,046.013a matkçte bhràtçsauhàrdàd ràjyàd bhraùñàs tathà sukhàt 06,046.013c jãvitaü bahu manye 'haü jãvitaü hy adya durlabham 06,046.014a jãvitasya hi ÷eùeõa tapas tapsyàmi du÷caram 06,046.014c na ghàtayiùyàmi raõe mitràõãmàni ke÷ava 06,046.015a rathàn me bahusàhasràn divyair astrair mahàbalaþ 06,046.015c ghàtayaty ani÷aü bhãùmaþ pravaràõàü prahàriõàm 06,046.016a kiü nu kçtvà kçtaü me syàd bråhi màdhava màciram 06,046.016c madhyastham iva pa÷yàmi samare savyasàcinam 06,046.017a eko bhãmaþ paraü ÷aktyà yudhyaty eùa mahàbhujaþ 06,046.017c kevalaü bàhuvãryeõa kùatradharmam anusmaran 06,046.018a gadayà vãraghàtinyà yathotsàhaü mahàmanàþ 06,046.018c karoty asukaraü karma gajà÷varathapattiùu 06,046.019a nàlam eùa kùayaü kartuü parasainyasya màriùa 06,046.019c àrjavenaiva yuddhena vãra varùa÷atair api 06,046.020a eko 'stravit sakhà te 'yaü so 'py asmàn samupekùate 06,046.020c nirdahyamànàn bhãùmeõa droõena ca mahàtmanà 06,046.021a divyàny astràõi bhãùmasya droõasya ca mahàtmanaþ 06,046.021c dhakùyanti kùatriyàn sarvàn prayuktàni punaþ punaþ 06,046.022a kçùõa bhãùmaþ susaürabdhaþ sahitaþ sarvapàrthivaiþ 06,046.022c kùapayiùyati no nånaü yàdç÷o 'sya paràkramaþ 06,046.023a sa tvaü pa÷ya maheùvàsaü yogãùvara mahàratham 06,046.023c yo bhãùmaü ÷amayet saükhye dàvàgniü jalado yathà 06,046.024a tava prasàdàd govinda pàõóavà nihatadviùaþ 06,046.024c svaràjyam anusaüpràptà modiùyanti sabàndhavàþ 06,046.025a evam uktvà tataþ pàrtho dhyàyann àste mahàmanàþ 06,046.025c ciram antarmanà bhåtvà ÷okopahatacetanaþ 06,046.026a ÷okàrtaü pàõóavaü j¤àtvà duþkhena hatacetasam 06,046.026c abravãt tatra govindo harùayan sarvapàõóavàn 06,046.027a mà ÷uco bharata÷reùñha na tvaü ÷ocitum arhasi 06,046.027c yasya te bhràtaraþ ÷åràþ sarvalokasya dhanvinaþ 06,046.028a ahaü ca priyakçd ràjan sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,046.028c viràñadrupadau vçddhau dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,046.029a tathaiva sabalàþ sarve ràjàno ràjasattama 06,046.029c tvatprasàdaü pratãkùante tvadbhaktà÷ ca vi÷àü pate 06,046.030a eùa te pàrùato nityaü hitakàmaþ priye rataþ 06,046.030c senàpatyam anupràpto dhçùñadyumno mahàbalaþ 06,046.030e ÷ikhaõóã ca mahàbàho bhãùmasya nidhanaü kila 06,046.030f*0154_01 sa tvaü puruùa÷àrdåla ÷àrdålasamavikrama 06,046.030f*0154_02 senàpatyena ràjendra dhçùñadyumnaü niyojaya 06,046.031a etac chrutvà tato ràjà dhçùñadyumnaü mahàratham 06,046.031c abravãt samitau tasyàü vàsudevasya ÷çõvataþ 06,046.032a dhçùñadyumna nibodhedaü yat tvà vakùyàmi màriùa 06,046.032c nàtikramyaü bhavet tac ca vacanaü mama bhàùitam 06,046.033a bhavàn senàpatir mahyaü vàsudevena saümataþ 06,046.033c kàrttikeyo yathà nityaü devànàm abhavat purà 06,046.033e tathà tvam api pàõóånàü senànãþ puruùarùabha 06,046.034a sa tvaü puruùa÷àrdåla vikramya jahi kauravàn 06,046.034c ahaü ca tvànuyàsyàmi bhãmaþ kçùõa÷ ca màriùa 06,046.035a màdrãputrau ca sahitau draupadeyà÷ ca daü÷itàþ 06,046.035c ye cànye pçthivãpàlàþ pradhànàþ puruùarùabha 06,046.035d*0155_01 etàvad uktvà nçpatiþ sahadevam abhàùata 06,046.035d*0155_02 abhiùekasya saübhàràn kùipram ànaya vai javàt 06,046.035d*0155_03 pràduràsãt tato dhaumyaþ saübhàràn gçhya bhàrata 06,046.035d*0155_04 sahadevena sahitaþ pàõóavàya nyavedayat 06,046.035d*0155_05 tatas taü puruùavyàghraü drupadasyàtmajaü yudhi 06,046.035d*0155_06 bhadrapãñhe sukhaü nyasya abhiùecayad acyutaþ 06,046.035d*0155_07 a÷obhatàbhiùikto hi drupadasyàtmajo balã 06,046.035d*0155_08 yathà devàsure yuddhe kàrttikeyo hy a÷obhata 06,046.036a tata uddharùayan sarvàn dhçùñadyumno 'bhyabhàùata 06,046.036c ahaü droõàntakaþ pàrtha vihitaþ ÷aübhunà purà 06,046.037a raõe bhãùmaü tathà droõaü kçpaü ÷alyaü jayadratham 06,046.037c sarvàn adya raõe dçptàn pratiyotsyàmi pàrthiva 06,046.038a athotkruùñaü maheùvàsaiþ pàõóavair yuddhadurmadaiþ 06,046.038b*0156_01 tac chrutvà jahçùuþ pàrthàþ pàrthivà÷ ca mahàrathàþ 06,046.038c samudyate pàrthivendre pàrùate ÷atrusådane 06,046.039a tam abravãt tataþ pàrthaþ pàrùataü pçtanàpatim 06,046.039c vyåhaþ krau¤càruõo nàma sarva÷atrunibarhaõaþ 06,046.040a yaü bçhaspatir indràya tadà devàsure 'bravãt 06,046.040c taü yathàvat prativyåha parànãkavinà÷anam 06,046.040e adçùñapårvaü ràjànaþ pa÷yantu kurubhiþ saha 06,046.041a tathoktaþ sa nçdevena viùõur vajrabhçtà iva 06,046.041c prabhàte sarvasainyànàm agre cakre dhanaüjayam 06,046.042a àdityapathagaþ ketus tasyàdbhutamanoramaþ 06,046.042c ÷àsanàt puruhåtasya nirmito vi÷vakarmaõà 06,046.043a indràyudhasavarõàbhiþ patàkàbhir alaükçtaþ 06,046.043c àkà÷aga ivàkà÷e gandharvanagaropamaþ 06,046.043e nçtyamàna ivàbhàti rathacaryàsu màriùa 06,046.044a tena ratnavatà pàrthaþ sa ca gàõóãvadhanvanà 06,046.044c babhåva paramopetaþ svayaübhår iva bhànunà 06,046.045a ÷iro 'bhåd drupado ràjà mahatyà senayà vçtaþ 06,046.045c kuntibhoja÷ ca caidya÷ ca cakùuùy àstàü jane÷vara 06,046.046a dà÷àrõakàþ prayàgà÷ ca dà÷erakagaõaiþ saha 06,046.046c anåpagàþ kiràtà÷ ca grãvàyàü bharatarùabha 06,046.047a pañaccarai÷ ca huõóai÷ ca ràjan pauravakais tathà 06,046.047c niùàdaiþ sahita÷ càpi pçùñham àsãd yudhiùñhiraþ 06,046.048a pakùau tu bhãmasena÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,046.048c draupadeyàbhimanyu÷ ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,046.049a pi÷àcà daradà÷ caiva puõóràþ kuõóãviùaiþ saha 06,046.049c maóakà laóakà÷ caiva taïgaõàþ parataïgaõàþ 06,046.050a bàhlikàs tittirà÷ caiva colàþ pàõóyà÷ ca bhàrata 06,046.050c ete janapadà ràjan dakùiõaü pakùam à÷ritàþ 06,046.051a agniveùyà jagattuõóàþ paladà÷à÷ ca bhàrata 06,046.051c ÷abaràs tumbupà÷ caiva vatsà÷ ca saha nàkulaiþ 06,046.051e nakulaþ sahadeva÷ ca vàmaü pàr÷vaü samà÷ritàþ 06,046.052a rathànàm ayutaü pakùau ÷ira÷ ca niyutaü tathà 06,046.052c pçùñham arbudam evàsãt sahasràõi ca viü÷atiþ 06,046.052e grãvàyàü niyutaü càpi sahasràõi ca saptatiþ 06,046.053a pakùakoñiprapakùeùu pakùànteùu ca vàraõàþ 06,046.053c jagmuþ parivçtà ràjaü÷ calanta iva parvatàþ 06,046.054a jaghanaü pàlayàm àsa viràñaþ saha kekayaiþ 06,046.054c kà÷iràja÷ ca ÷aibya÷ ca rathànàm ayutais tribhiþ 06,046.055a evam etaü mahàvyåhaü vyåhya bhàrata pàõóavàþ 06,046.055c såryodayanam icchantaþ sthità yuddhàya daü÷itàþ 06,046.055d@005_0001 ÷abda÷ ca sumahàüs tatra divaspçg bharatottama 06,046.055d@005_0002 evaü te puruùavyàghràþ pàõóavà yuddhadurmadàþ 06,046.055d@005_0003 vyavasthitàþ prativyåhya tava putrasya vàhinãm 06,046.055d@005_0004 trasantãva hi cetàüsi yodhànàü bharatarùabha 06,046.055d@005_0005 dhçtaràùñra uvàca 06,046.055d@005_0005 dçùñvàgrato bhãmasenaü gadàpàõim avasthitam 06,046.055d@005_0006 såryodaye saüjaya ke tu pårvaü 06,046.055d@005_0007 yuyutsavo hçùñaråpàs tathàsan 06,046.055d@005_0008 kiü màmakà bhãùmanetràþ samãyuþ 06,046.055d@005_0009 kiü pàõóavà bhãmanetràs tadànãm 06,046.055d@005_0010 keùàü jaghanyau somasåryau suvàyuþ 06,046.055d@005_0011 keùàü senàü ÷vàpadà vyàhareyuþ 06,046.055d@005_0012 keùàü yånàü mukhavarõàþ prasannàþ 06,046.055d@005_0013 saüjaya uvàca 06,046.055d@005_0013 sarvaü hy etad bråhi tattvaü yathàvat 06,046.055d@005_0014 ubhe sene tulyam evopapanne 06,046.055d@005_0015 ubhe sene harùaråpe tathaiva 06,046.055d@005_0016 ubhe citre vanaràjãprakà÷e 06,046.055d@005_0017 ubhe sene nàgarathà÷vapårõe 06,046.055d@005_0018 ubhe sene bhãmaråpe narendra 06,046.055d@005_0019 tathà cobhe bhàrata durviùahye 06,046.055d@005_0020 tathà cobhe svargajayàya tuùñe 06,046.055d@005_0021 tathà cobhe satpuruùopajuùñe 06,046.055d@005_0022 pa÷cànmukhàþ kauravà dhàrtaràùñràs 06,046.055d@005_0023 tathà pàõóavàþ pràïmukhà yotsyamànàþ 06,046.055d@005_0024 daityendraseneva ca kauravàõàü 06,046.055d@005_0025 surendraseneva ca pàõóavànàm 06,046.055d@005_0026 vavau vàyuþ pçùñhataþ pàõóavànàü 06,046.055d@005_0027 tathà vàyuþ sanmukhas tàvakànàm 06,046.055d@005_0028 gajendràõàü madagandhà * * * 06,046.055d@005_0029 nna sehire tava putrasya nàgàþ 06,046.055d@005_0030 duryodhano dantivaraü padmavarõaü 06,046.055d@005_0031 suvarõakakùaü jàtabalaü prabhinnam 06,046.055d@005_0032 samàsthito madhyagataþ kuråõàü 06,046.055d@005_0033 saüståyamàno rathibhir màgadhai÷ ca 06,046.055d@005_0034 candraprabhaü ÷vetam asyàtapatraü 06,046.055d@005_0035 tathà sauvarõà srag bhràjate cottamàïge 06,046.055d@005_0036 taü sarvataþ ÷akuniþ pàrvatãyaþ 06,046.055d@005_0037 sàrdhaü gàndhàraiþ pàti gàndhàraràjaþ 06,046.055d@005_0038 bhãùmo 'grataþ sarvasainyasya vçddhaþ 06,046.055d@005_0039 ÷vetacchatraþ ÷vetakacaþ sa÷aïkhaþ 06,046.055d@005_0040 ÷vetoùõãùaþ pàõóureõa dhvajena 06,046.055d@005_0041 ÷veto rathaþ ÷ailasamaprakà÷aþ 06,046.055d@005_0042 tadvat sainyaü dhàrtaràùñrasya sarve 06,046.055d@005_0043 bàhlikànàü càtiratho mahàtmà 06,046.055d@005_0044 maheùvàsà mahàbhàgàþ sthità yuddhàya daü÷itàþ 06,046.056a teùàm àdityavarõàni vimalàni mahànti ca 06,046.056c ÷vetacchatràõy a÷obhanta vàraõeùu ratheùu ca 06,047.001 saüjaya uvàca 06,047.001a krau¤caü tato mahàvyåham abhedyaü tanayas tava 06,047.001c vyåóhaü dçùñvà mahàghoraü pàrthenàmitatejasà 06,047.002a àcàryam upasaügamya kçpaü ÷alyaü ca màriùa 06,047.002c saumadattiü vikarõaü ca a÷vatthàmànam eva ca 06,047.003a duþ÷àsanàdãn bhràtéü÷ ca sa sarvàn eva bhàrata 06,047.003c anyàü÷ ca subahå¤ ÷åràn yuddhàya samupàgatàn 06,047.004a pràhedaü vacanaü kàle harùayaüs tanayas tava 06,047.004c nànà÷astrapraharaõàþ sarve ÷astràstravedinaþ 06,047.005a ekaika÷aþ samarthà hi yåyaü sarve mahàrathàþ 06,047.005c pàõóuputràn raõe hantuü sasainyàn kim u saühatàþ 06,047.006a aparyàptaü tad asmàkaü balaü bhãùmàbhirakùitam 06,047.006c paryàptaü tv idam eteùàü balaü pàrthivasattamàþ 06,047.007a saüsthànàþ ÷årasenà÷ ca veõikàþ kukuràs tathà 06,047.007c àrevakàs trigartà÷ ca madrakà yavanàs tathà 06,047.008a ÷atruüjayena sahitàs tathà duþ÷àsanena ca 06,047.008c vikarõena ca vãreõa tathà nandopanandakaiþ 06,047.009a citrasenena sahitàþ sahitàþ pàõibhadrakaiþ 06,047.009c bhãùmam evàbhirakùantu saha sainyapuraskçtàþ 06,047.010a tato droõa÷ ca bhãùma÷ ca tava putra÷ ca màriùa 06,047.010c avyåhanta mahàvyåhaü pàõóånàü pratibàdhane 06,047.011a bhãùmaþ sainyena mahatà samantàt parivàritaþ 06,047.011c yayau prakarùan mahatãü vàhinãü suraràó iva 06,047.012a tam anvayàn maheùvàso bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,047.012c kuntalai÷ ca da÷àrõai÷ ca màgadhai÷ ca vi÷àü pate 06,047.013a vidarbhair mekalai÷ caiva karõapràvaraõair api 06,047.013c sahitàþ sarvasainyena bhãùmam àhava÷obhinam 06,047.014a gàndhàràþ sindhusauvãràþ ÷ibayo 'tha vasàtayaþ 06,047.014c ÷akuni÷ ca svasainyena bhàradvàjam apàlayat 06,047.015a tato duryodhano ràjà sahitaþ sarvasodaraiþ 06,047.015c a÷vàtakair vikarõai÷ ca tathà ÷armilakosalaiþ 06,047.016a daradai÷ cåcupai÷ caiva tathà kùudrakamàlavaiþ 06,047.016c abhyarakùata saühçùñaþ saubaleyasya vàhinãm 06,047.017a bhåri÷ravàþ ÷alaþ ÷alyo bhagadatta÷ ca màriùa 06,047.017c vindànuvindàv àvantyau vàmaü pàr÷vam apàlayan 06,047.018a saumadattiþ su÷armà ca kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,047.018c ÷atàyu÷ ca ÷rutàyu÷ ca dakùiõaü pàr÷vam àsthitàþ 06,047.019a a÷vatthàmà kçpa÷ caiva kçtavarmà ca sàtvataþ 06,047.019c mahatyà senayà sàrdhaü senàpçùñhe vyavasthitàþ 06,047.020a pçùñhagopàs tu tasyàsan nànàde÷yà jane÷varàþ 06,047.020c ketumàn vasudàna÷ ca putraþ kà÷yasya càbhibhåþ 06,047.021a tatas te tàvakàþ sarve hçùñà yuddhàya bhàrata 06,047.021c dadhmuþ ÷aïkhàn mudà yuktàþ siühanàdàü÷ ca nàdayan 06,047.022a teùàü ÷rutvà tu hçùñànàü kuruvçddhaþ pitàmahaþ 06,047.022c siühanàdaü vinadyoccaiþ ÷aïkhaü dadhmau pratàpavàn 06,047.023a tataþ ÷aïkhà÷ ca bherya÷ ca pe÷ya÷ ca vividhàþ paraiþ 06,047.023c ànakà÷ càbhyahanyanta sa ÷abdas tumulo 'bhavat 06,047.024a tataþ ÷vetair hayair yukte mahati syandane sthitau 06,047.024c pradadhmatuþ ÷aïkhavarau hemaratnapariùkçtau 06,047.025a pà¤cajanyaü hçùãke÷o devadattaü dhanaüjayaþ 06,047.025c pauõóraü dadhmau mahà÷aïkhaü bhãmakarmà vçkodaraþ 06,047.026a anantavijayaü ràjà kuntãputro yudhiùñhiraþ 06,047.026c nakulaþ sahadeva÷ ca sughoùamaõipuùpakau 06,047.026d*0157_01 yudhiùñhira÷ ca dharmàtmà màdrãputrau ca pàõóavau 06,047.026d*0157_02 abhimanyu÷ ca vikrànta uttamaujà÷ ca vãryavàn 06,047.027a kà÷iràja÷ ca ÷aibya÷ ca ÷ikhaõóã ca mahàrathaþ 06,047.027c dhçùñadyumno viràña÷ ca sàtyaki÷ ca mahàya÷àþ 06,047.028a pà¤càlya÷ ca maheùvàso draupadyàþ pa¤ca càtmajàþ 06,047.028c sarve dadhmur mahà÷aïkhàn siühanàdàü÷ ca nedire 06,047.029a sa ghoùaþ sumahàüs tatra vãrais taiþ samudãritaþ 06,047.029c nabha÷ ca pçthivãü caiva tumulo vyanunàdayat 06,047.030a evam ete mahàràja prahçùñàþ kurupàõóavàþ 06,047.030c punar yuddhàya saüjagmus tàpayànàþ parasparam 06,048.001 dhçtaràùñra uvàca 06,048.001a evaü vyåóheùv anãkeùu màmakeùv itareùu ca 06,048.001c kathaü praharatàü ÷reùñhàþ saüprahàraü pracakrire 06,048.002 saüjaya uvàca 06,048.002a samaü vyåóheùv anãkeùu saünaddhà ruciradhvajàþ 06,048.002b*0158_01 tàvakàþ pàõóavaiþ sàrdhaü yathàyudhyanta tac chçõu 06,048.002c apàram iva saüdç÷ya sàgarapratimaü balam 06,048.003a teùàü madhye sthito ràjà putro duryodhanas tava 06,048.003c abravãt tàvakàn sarvàn yudhyadhvam iti daü÷itàþ 06,048.004a te manaþ kråram àsthàya samabhityaktajãvitàþ 06,048.004c pàõóavàn abhyavartanta sarva evocchritadhvajàþ 06,048.005a tato yuddhaü samabhavat tumulaü lomaharùaõam 06,048.005c tàvakànàü pareùàü ca vyatiùaktarathadvipam 06,048.006a muktàs tu rathibhir bàõà rukmapuïkhàþ sutejanàþ 06,048.006c saünipetur akuõñhàgrà nàgeùu ca hayeùu ca 06,048.007a tathà pravçtte saügràme dhanur udyamya daü÷itaþ 06,048.007c abhipatya mahàbàhur bhãùmo bhãmaparàkramaþ 06,048.008a saubhadre bhãmasene ca ÷aineye ca mahàrathe 06,048.008c kekaye ca viràñe ca dhçùñadyumne ca pàrùate 06,048.009a eteùu naravãreùu cedimatsyeùu càbhitaþ 06,048.009c vavarùa ÷aravarùàõi vçddhaþ kurupitàmahaþ 06,048.010a pràkampata mahàvyåhas tasmin vãrasamàgame 06,048.010c sarveùàm eva sainyànàm àsãd vyatikaro mahàn 06,048.011a sàditadhvajanàgà÷ ca hatapravaravàjinaþ 06,048.011c viprayàtarathànãkàþ samapadyanta pàõóavàþ 06,048.012a arjunas tu naravyàghro dçùñvà bhãùmaü mahàratham 06,048.012c vàrùõeyam abravãt kruddho yàhi yatra pitàmahaþ 06,048.013a eùa bhãùmaþ susaükruddho vàrùõeya mama vàhinãm 06,048.013c nà÷ayiùyati suvyaktaü duryodhanahite rataþ 06,048.014a eùa droõaþ kçpaþ ÷alyo vikarõa÷ ca janàrdana 06,048.014c dhàrtaràùñrà÷ ca sahità duryodhanapurogamàþ 06,048.015a pà¤càlàn nihaniùyanti rakùità dçóhadhanvanà 06,048.015c so 'haü bhãùmaü gamiùyàmi sainyahetor janàrdana 06,048.016a tam abravãd vàsudevo yatto bhava dhanaüjaya 06,048.016c eùa tvà pràpaye vãra pitàmaharathaü prati 06,048.017a evam uktvà tataþ ÷aurã rathaü taü lokavi÷rutam 06,048.017c pràpayàm àsa bhãùmàya rathaü prati jane÷vara 06,048.018a ca¤cadbahupatàkena balàkàvarõavàjinà 06,048.018c samucchritamahàbhãmanadadvànaraketunà 06,048.018d*0159_01 làïgålàsphoña÷abdena svanayàno nabhastalam 06,048.018d*0159_02 piïgàkùair dçùñipàtai÷ ca bhãùayann arisainikàn 06,048.018e mahatà meghanàdena rathenàdityavarcasà 06,048.019a vinighnan kauravànãkaü ÷årasenàü÷ ca pàõóavaþ 06,048.019c àyàc charàn nuda¤ ÷ãghraü suhçcchoùavinà÷anaþ 06,048.020a tam àpatantaü vegena prabhinnam iva vàraõam 06,048.020c tràsayànaü raõe ÷åràn pàtayantaü ca sàyakaiþ 06,048.021a saindhavapramukhair guptaþ pràcyasauvãrakekayaiþ 06,048.021c sahasà pratyudãyàya bhãùmaþ ÷àütanavo 'rjunam 06,048.022a ko hi gàõóãvadhanvànam anyaþ kurupitàmahàt 06,048.022c droõavaikartanàbhyàü và rathaþ saüyàtum arhati 06,048.023a tato bhãùmo mahàràja kauravàõàü pitàmahaþ 06,048.023c arjunaü saptasaptatyà nàràcànàü samàvçõot 06,048.024a droõa÷ ca pa¤caviü÷atyà kçpaþ pa¤cà÷atà ÷araiþ 06,048.024c duryodhana÷ catuþùaùñyà ÷alya÷ ca navabhiþ ÷araiþ 06,048.024d*0160_01 drauõiþ ùaùñyà naravyàghro vikarõa÷ ca tribhiþ ÷araiþ 06,048.025a saindhavo navabhi÷ càpi ÷akuni÷ càpi pa¤cabhiþ 06,048.025c vikarõo da÷abhir bhallai ràjan vivyàdha pàõóavam 06,048.026a sa tair viddho maheùvàsaþ samantàn ni÷itaiþ ÷araiþ 06,048.026c na vivyathe mahàbàhur bhidyamàna ivàcalaþ 06,048.027a sa bhãùmaü pa¤caviü÷atyà kçpaü ca navabhiþ ÷araiþ 06,048.027c droõaü ùaùñyà naravyàghro vikarõaü ca tribhiþ ÷araiþ 06,048.027d*0161_01 ÷alyaü ca da÷abhir bàõais tàvadbhi÷ ca jayadratham 06,048.028a àrtàyaniü tribhir bàõai ràjànaü càpi pa¤cabhiþ 06,048.028c pratyavidhyad ameyàtmà kirãñã bharatarùabha 06,048.029a taü sàtyakir viràña÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,048.029c draupadeyàbhimanyu÷ ca parivavrur dhanaüjayam 06,048.030a tato droõaü maheùvàsaü gàïgeyasya priye ratam 06,048.030c abhyavarùata pà¤càlyaþ saüyuktaþ saha somakaiþ 06,048.031a bhãùmas tu rathinàü ÷reùñhas tårõaü vivyàdha pàõóavam 06,048.031c a÷ãtyà ni÷itair bàõais tato 'kro÷anta tàvakàþ 06,048.032a teùàü tu ninadaü ÷rutvà prahçùñànàü prahçùñavat 06,048.032c pravive÷a tato madhyaü rathasiühaþ pratàpavàn 06,048.033a teùàü tu rathasiühànàü madhyaü pràpya dhanaüjayaþ 06,048.033c cikrãóa dhanuùà ràjaül lakùyaü kçtvà mahàrathàn 06,048.033d*0162_01 kùatriyàõàü ÷iràüsy ugraiþ kçnta¤ ÷astrair mahàrathaþ 06,048.033d*0162_02 ÷ånyàn kçtvà rathopasthàn vyacarat phalgunas tadà 06,048.034a tato duryodhano ràjà bhãùmam àha jane÷varaþ 06,048.034c pãóyamànaü svakaü sainyaü dçùñvà pàrthena saüyuge 06,048.035a eùa pàõóusutas tàta kçùõena sahito balã 06,048.035c yatatàü sarvasainyànàü målaü naþ parikçntati 06,048.035e tvayi jãvati gàïgeye droõe ca rathinàü vare 06,048.036a tvatkçte hy eùa karõo 'pi nyasta÷astro mahàrathaþ 06,048.036c na yudhyati raõe pàrthaü hitakàmaþ sadà mama 06,048.037a sa tathà kuru gàïgeya yathà hanyeta phalgunaþ 06,048.037c evam uktas tato ràjan pità devavratas tava 06,048.037e dhik kùatradharmam ity uktvà yayau pàrtharathaü prati 06,048.038a ubhau ÷vetahayau ràjan saüsaktau dç÷ya pàrthivàþ 06,048.038c siühanàdàn bhç÷aü cakruþ ÷aïkha÷abdàü÷ ca bhàrata 06,048.039a drauõir duryodhana÷ caiva vikarõa÷ ca tavàtmajaþ 06,048.039c parivàrya raõe bhãùmaü sthità yuddhàya màriùa 06,048.040a tathaiva pàõóavàþ sarve parivàrya dhanaüjayam 06,048.040c sthità yuddhàya mahate tato yuddham avartata 06,048.041a gàïgeyas tu raõe pàrtham ànarchan navabhiþ ÷araiþ 06,048.041c tam arjunaþ pratyavidhyad da÷abhir marmavedhibhiþ 06,048.042a tataþ ÷arasahasreõa suprayuktena pàõóavaþ 06,048.042c arjunaþ samara÷làghã bhãùmasyàvàrayad di÷aþ 06,048.043a ÷arajàlaü tatas tat tu ÷arajàlena kaurava 06,048.043c vàrayàm àsa pàrthasya bhãùmaþ ÷àütanavas tathà 06,048.044a ubhau paramasaühçùñàv ubhau yuddhàbhinandinau 06,048.044c nirvi÷eùam ayudhyetàü kçtapratikçtaiùiõau 06,048.045a bhãùmacàpavimuktàni ÷arajàlàni saügha÷aþ 06,048.045c ÷ãryamàõàny adç÷yanta bhinnàny arjunasàyakaiþ 06,048.046a tathaivàrjunamuktàni ÷arajàlàni bhàga÷aþ 06,048.046c gàïgeya÷aranunnàni nyapatanta mahãtale 06,048.047a arjunaþ pa¤caviü÷atyà bhãùmam àrcchac chitaiþ ÷araiþ 06,048.047c bhãùmo 'pi samare pàrthaü vivyàdha triü÷atà ÷araiþ 06,048.048a anyonyasya hayàn viddhvà dhvajau ca sumahàbalau 06,048.048c ratheùàü rathacakre ca cikrãóatur ariüdamau 06,048.049a tataþ kruddho mahàràja bhãùmaþ praharatàü varaþ 06,048.049c vàsudevaü tribhir bàõair àjaghàna stanàntare 06,048.050a bhãùmacàpacyutair bàõair nirviddho madhusådanaþ 06,048.050c viraràja raõe ràjan sapuùpa iva kiü÷ukaþ 06,048.051a tato 'rjuno bhç÷aü kruddho nirviddhaü prekùya màdhavam 06,048.051c gàïgeyasàrathiü saükhye nirbibheda tribhiþ ÷araiþ 06,048.052a yatamànau tu tau vãràv anyonyasya vadhaü prati 06,048.052c nà÷aknutàü tadànyonyam abhisaüdhàtum àhave 06,048.053a maõóalàni vicitràõi gatapratyàgatàni ca 06,048.053c adar÷ayetàü bahudhà såtasàmarthyalàghavàt 06,048.054a antaraü ca prahàreùu tarkayantau mahàrathau 06,048.054c ràjann antaramàrgasthau sthitàv àstàü muhur muhuþ 06,048.055a ubhau siüharavonmi÷raü ÷aïkha÷abdaü pracakratuþ 06,048.055c tathaiva càpanirghoùaü cakratus tau mahàrathau 06,048.056a tayoþ ÷aïkhapraõàdena rathanemisvanena ca 06,048.056c dàrità sahasà bhåmi÷ cakampa ca nanàda ca 06,048.057a na tayor antaraü ka÷ cid dadç÷e bharatarùabha 06,048.057c balinau samare ÷åràv anyonyasadç÷àv ubhau 06,048.058a cihnamàtreõa bhãùmaü tu prajaj¤us tatra kauravàþ 06,048.058c tathà pàõóusutàþ pàrthaü cihnamàtreõa jaj¤ire 06,048.059a tayor nçvarayo ràjan dç÷ya tàdçk paràkramam 06,048.059c vismayaü sarvabhåtàni jagmur bhàrata saüyuge 06,048.060a na tayor vivaraü ka÷ cid raõe pa÷yati bhàrata 06,048.060c dharme sthitasya hi yathà na ka÷ cid vçjinaü kva cit 06,048.061a ubhau hi ÷arajàlena tàv adç÷yau babhåvatuþ 06,048.061c prakà÷au ca punas tårõaü babhåvatur ubhau raõe 06,048.062a tatra devàþ sagandharvà÷ càraõà÷ ca saharùibhiþ 06,048.062c anyonyaü pratyabhàùanta tayor dçùñvà paràkramam 06,048.063a na ÷akyau yudhi saürabdhau jetum etau mahàrathau 06,048.063c sadevàsuragandharvair lokair api kathaü cana 06,048.064a à÷caryabhåtaü lokeùu yuddham etan mahàdbhutam 06,048.064c naitàdç÷àni yuddhàni bhaviùyanti kathaü cana 06,048.065a nàpi ÷akyo raõe jetuü bhãùmaþ pàrthena dhãmatà 06,048.065c sadhanu÷ ca rathastha÷ ca pravapan sàyakàn raõe 06,048.066a tathaiva pàõóavaü yuddhe devair api duràsadam 06,048.066c na vijetuü raõe bhãùma utsaheta dhanurdharam 06,048.066d*0163_01 àlokàd api yuddhaü tu samam etad bhaviùyati 06,048.067a iti sma vàcaþ ÷råyante proccarantyas tatas tataþ 06,048.067c gàïgeyàrjunayoþ saükhye stavayuktà vi÷àü pate 06,048.068a tvadãyàs tu tato yodhàþ pàõóaveyà÷ ca bhàrata 06,048.068c anyonyaü samare jaghnus tayos tatra paràkrame 06,048.069a ÷itadhàrais tathà khaógair vimalai÷ ca para÷vadhaiþ 06,048.069c ÷arair anyai÷ ca bahubhiþ ÷astrair nànàvidhair yudhi 06,048.069e ubhayoþ senayor vãrà nyakçntanta parasparam 06,048.070a vartamàne tathà ghore tasmin yuddhe sudàruõe 06,048.070c droõapà¤càlyayo ràjan mahàn àsãt samàgamaþ 06,049.001 dhçtaràùñra uvàca 06,049.001a kathaü droõo maheùvàsaþ pà¤càlya÷ càpi pàrùataþ 06,049.001c raõe samãyatur yattau tan mamàcakùva saüjaya 06,049.002a diùñam eva paraü manye pauruùàd api saüjaya 06,049.002c yatra ÷àütanavo bhãùmo nàtarad yudhi pàõóavam 06,049.003a bhãùmo hi samare kruddho hanyàl lokàü÷ caràcaràn 06,049.003c sa kathaü pàõóavaü yuddhe nàtarat saüjayaujasà 06,049.004 saüjaya uvàca 06,049.004a ÷çõu ràjan sthiro bhåtvà yuddham etat sudàruõam 06,049.004c na ÷akyaþ pàõóavo jetuü devair api savàsavaiþ 06,049.005a droõas tu ni÷itair bàõair dhçùñadyumnam ayodhayat 06,049.005c sàrathiü càsya bhallena rathanãóàd apàtayat 06,049.006a tasyàtha caturo vàhàü÷ caturbhiþ sàyakottamaiþ 06,049.006c pãóayàm àsa saükruddho dhçùñadyumnasya màriùa 06,049.007a dhçùñadyumnas tato droõaü navatyà ni÷itaiþ ÷araiþ 06,049.007c vivyàdha prahasan vãras tiùñha tiùñheti càbravãt 06,049.008a tataþ punar ameyàtmà bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,049.008c ÷araiþ pracchàdayàm àsa dhçùñadyumnam amarùaõam 06,049.009a àdade ca ÷araü ghoraü pàrùatasya vadhaü prati 06,049.009c ÷akrà÷anisamaspar÷aü mçtyudaõóam ivàparam 06,049.010a hàhàkàro mahàn àsãt sarvasainyasya bhàrata 06,049.010c tam iùuü saüdhitaü dçùñvà bhàradvàjena saüyuge 06,049.011a tatràdbhutam apa÷yàma dhçùñadyumnasya pauruùam 06,049.011c yad ekaþ samare vãras tasthau girir ivàcalaþ 06,049.012a taü ca dãptaü ÷araü ghoram àyàntaü mçtyum àtmanaþ 06,049.012c ciccheda ÷aravçùñiü ca bhàradvàje mumoca ha 06,049.013a tata uccukru÷uþ sarve pà¤càlàþ pàõóavaiþ saha 06,049.013c dhçùñadyumnena tat karma kçtaü dçùñvà suduùkaram 06,049.014a tataþ ÷aktiü mahàvegàü svarõavaióåryabhåùitàm 06,049.014c droõasya nidhanàkàïkùã cikùepa sa paràkramã 06,049.015a tàm àpatantãü sahasà ÷aktiü kanakabhåùaõàm 06,049.015c tridhà cikùepa samare bhàradvàjo hasann iva 06,049.016a ÷aktiü vinihatàü dçùñvà dhçùñadyumnaþ pratàpavàn 06,049.016c vavarùa ÷aravarùàõi droõaü prati jane÷vara 06,049.017a ÷aravarùaü tatas taü tu saünivàrya mahàya÷àþ 06,049.017c droõo drupadaputrasya madhye ciccheda kàrmukam 06,049.018a sa cchinnadhanvà samare gadàü gurvãü mahàya÷àþ 06,049.018c droõàya preùayàm àsa girisàramayãü balã 06,049.019a sà gadà vegavan muktà pràyàd droõajighàüsayà 06,049.019c tatràdbhutam apa÷yàma bhàradvàjasya vikramam 06,049.020a làghavàd vyaüsayàm àsa gadàü hemavibhåùitàm 06,049.020c vyaüsayitvà gadàü tàü ca preùayàm àsa pàrùate 06,049.021a bhallàn suni÷itàn pãtàn svarõapuïkhठ÷ilà÷itàn 06,049.021c te tasya kavacaü bhittvà papuþ ÷oõitam àhave 06,049.022a athànyad dhanur àdàya dhçùñadyumno mahàmanàþ 06,049.022c droõaü yudhi paràkramya ÷arair vivyàdha pa¤cabhiþ 06,049.023a rudhiràktau tatas tau tu ÷u÷ubhàte nararùabhau 06,049.023c vasantasamaye ràjan puùpitàv iva kiü÷ukau 06,049.024a amarùitas tato ràjan paràkramya camåmukhe 06,049.024c droõo drupadaputrasya puna÷ ciccheda kàrmukam 06,049.025a athainaü chinnadhanvànaü ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,049.025c avàkirad ameyàtmà vçùñyà megha ivàcalam 06,049.025d*0164_01 tad apy asya raõe droõa÷ ciccheda sa÷araü dhanuþ 06,049.026a sàrathiü càsya bhallena rathanãóàd apàtayat 06,049.026c athàsya caturo vàhàü÷ caturbhir ni÷itaiþ ÷araiþ 06,049.027a pàtayàm àsa samare siühanàdaü nanàda ca 06,049.027c tato 'pareõa bhallena hastàc càpam athàcchinat 06,049.028a sa cchinnadhanvà viratho hatà÷vo hatasàrathiþ 06,049.028c gadàpàõir avàrohat khyàpayan pauruùaü mahat 06,049.029a tàm asya vi÷ikhais tårõaü pàtayàm àsa bhàrata 06,049.029c rathàd anavaråóhasya tad adbhutam ivàbhavat 06,049.030a tataþ sa vipulaü carma ÷atacandraü ca bhànumat 06,049.030c khaógaü ca vipulaü divyaü pragçhya subhujo balã 06,049.031a abhidudràva vegena droõasya vadhakàïkùayà 06,049.031c àmiùàrthã yathà siüho vane mattam iva dvipam 06,049.032a tatràdbhutam apa÷yàma bhàradvàjasya pauruùam 06,049.032c làghavaü càstrayogaü ca balaü bàhvo÷ ca bhàrata 06,049.033a yad enaü ÷aravarùeõa vàrayàm àsa pàrùatam 06,049.033c na ÷a÷àka tato gantuü balavàn api saüyuge 06,049.034a tatra sthitam apa÷yàma dhçùñadyumnaü mahàratham 06,049.034c vàrayàõaü ÷araughàü÷ ca carmaõà kçtahastavat 06,049.035a tato bhãmo mahàbàhuþ sahasàbhyapatad balã 06,049.035c sàhàyyakàrã samare pàrùatasya mahàtmanaþ 06,049.036a sa droõaü ni÷itair bàõai ràjan vivyàdha saptabhiþ 06,049.036c pàrùataü ca tadà tårõam anyam àropayad ratham 06,049.037a tato duryodhano ràjà kaliïgaü samacodayat 06,049.037c sainyena mahatà yuktaü bhàradvàjasya rakùaõe 06,049.038a tataþ sà mahatã senà kaliïgànàü jane÷vara 06,049.038c bhãmam abhyudyayau tårõaü tava putrasya ÷àsanàt 06,049.039a pà¤càlyam abhisaütyajya droõo 'pi rathinàü varaþ 06,049.039c viràñadrupadau vçddhau yodhayàm àsa saügatau 06,049.039e dhçùñadyumno 'pi samare dharmaràjaü samabhyayàt 06,049.040a tataþ pravavçte yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,049.040c kaliïgànàü ca samare bhãmasya ca mahàtmanaþ 06,049.040e jagataþ prakùayakaraü ghoraråpaü bhayànakam 06,050.001 dhçtaràùñra uvàca 06,050.001a tathà pratisamàdiùñaþ kaliïgo vàhinãpatiþ 06,050.001c katham adbhutakarmàõaü bhãmasenaü mahàbalam 06,050.002a carantaü gadayà vãraü daõóapàõim ivàntakam 06,050.002c yodhayàm àsa samare kaliïgaþ saha senayà 06,050.003 saüjaya uvàca 06,050.003a putreõa tava ràjendra sa tathokto mahàbalaþ 06,050.003c mahatyà senayà guptaþ pràyàd bhãmarathaü prati 06,050.004a tàm àpatantãü sahasà kaliïgànàü mahàcamåm 06,050.004c rathanàgà÷vakalilàü pragçhãtamahàyudhàm 06,050.005a bhãmasenaþ kaliïgànàm àrchad bhàrata vàhinãm 06,050.005c ketumantaü ca naiùàdim àyàntaü saha cedibhiþ 06,050.006a tataþ ÷rutàyuþ saükruddho ràj¤à ketumatà saha 06,050.006c àsasàda raõe bhãmaü vyåóhànãkeùu cediùu 06,050.007a rathair anekasàhasraiþ kaliïgànàü janàdhipaþ 06,050.007c ayutena gajànàü ca niùàdaiþ saha ketumàn 06,050.007e bhãmasenaü raõe ràjan samantàt paryavàrayat 06,050.008a cedimatsyakaråùà÷ ca bhãmasenapurogamàþ 06,050.008c abhyavartanta sahasà niùàdàn saha ràjabhiþ 06,050.009a tataþ pravavçte yuddhaü ghoraråpaü bhayànakam 06,050.009b*0165_01 sarve kaliïgakà÷ caiva saünivçtteùu cediùu 06,050.009b*0165_02 svabàhubalam àsthàya abhyavartanta pàõóavam 06,050.009c prajànan na ca yodhàn svàn parasparajighàüsayà 06,050.010a ghoram àsãt tato yuddhaü bhãmasya sahasà paraiþ 06,050.010c yathendrasya mahàràja mahatyà daityasenayà 06,050.011a tasya sainyasya saügràme yudhyamànasya bhàrata 06,050.011c babhåva sumahठ÷abdaþ sàgarasyeva garjataþ 06,050.012a anyonyasya tadà yodhà nikçntanto vi÷àü pate 06,050.012c mahãü cakru÷ citàü sarvàü ÷a÷a÷oõitasaünibhàm 06,050.013a yodhàü÷ ca svàn paràn vàpi nàbhyajàna¤ jighàüsayà 06,050.013c svàn apy àdadate svà÷ ca ÷åràþ samaradurjayàþ 06,050.014a vimardaþ sumahàn àsãd alpànàü bahubhiþ saha 06,050.014c kaliïgaiþ saha cedãnàü niùàdai÷ ca vi÷àü pate 06,050.015a kçtvà puruùakàraü tu yathà÷akti mahàbalàþ 06,050.015c bhãmasenaü parityajya saünyavartanta cedayaþ 06,050.016a sarvaiþ kaliïgair àsannaþ saünivçtteùu cediùu 06,050.016c svabàhubalam àsthàya na nyavartata pàõóavaþ 06,050.017a na cacàla rathopasthàd bhãmaseno mahàbalaþ 06,050.017c ÷itair avàkiran bàõaiþ kaliïgànàü varåthinãm 06,050.018a kaliïgas tu maheùvàsaþ putra÷ càsya mahàrathaþ 06,050.018c ÷akradeva iti khyàto jaghnatuþ pàõóavaü ÷araiþ 06,050.019a tato bhãmo mahàbàhur vidhunvan ruciraü dhanuþ 06,050.019c yodhayàm àsa kàliïgàn svabàhubalam à÷ritaþ 06,050.020a ÷akradevas tu samare visçjan sàyakàn bahån 06,050.020c a÷vठjaghàna samare bhãmasenasya sàyakaiþ 06,050.020d*0166_01 taü dçùñvà virathaü tatra bhãmasenam ariüdamam 06,050.020d*0166_02 ÷akradevo 'bhidudràva ÷itair avakira¤ ÷araiþ 06,050.020d*0166_03 bhãmasyopari ràjendra ÷akradevo mahàbalaþ 06,050.020e vavarùa ÷aravarùàõi tapànte jalado yathà 06,050.021a hatà÷ve tu rathe tiùñhan bhãmaseno mahàbalaþ 06,050.021c ÷akradevàya cikùepa sarva÷aikyàyasãü gadàm 06,050.022a sa tayà nihato ràjan kaliïgasya suto rathàt 06,050.022c sadhvajaþ saha såtena jagàma dharaõãtalam 06,050.023a hatam àtmasutaü dçùñvà kaliïgànàü janàdhipaþ 06,050.023c rathair anekasàhasrair bhimasyàvàrayad di÷aþ 06,050.023d*0167_01 ayutena gajànàü ca niùàdaiþ parivàritaþ 06,050.024a tato bhãmo mahàbàhur gurvãü tyaktvà mahàgadàm 06,050.024c udbabarhàtha nistriü÷aü cikãrùuþ karma dàruõam 06,050.025a carma càpratimaü ràjann àrùabhaü puruùarùabha 06,050.025c nakùatrair ardhacandrai÷ ca ÷àtakumbhamayai÷ citam 06,050.026a kaliïgas tu tataþ kruddho dhanurjyàm avamçjya ha 06,050.026c pragçhya ca ÷araü ghoram ekaü sarpaviùopamam 06,050.026e pràhiõod bhãmasenàya vadhàkàïkùã jane÷varaþ 06,050.027a tam àpatantaü vegena preritaü ni÷itaü ÷aram 06,050.027c bhãmaseno dvidhà ràjaü÷ ciccheda vipulàsinà 06,050.027e udakro÷ac ca saühçùñas tràsayàno varåthinãm 06,050.028a kaliïgas tu tataþ kruddho bhãmasenàya saüyuge 06,050.028c tomaràn pràhiõoc chãghraü caturda÷a ÷ilà÷itàn 06,050.029a tàn apràptàn mahàbàhuþ khagatàn eva pàõóavaþ 06,050.029c ciccheda sahasà ràjann asaübhrànto varàsinà 06,050.030a nikçtya tu raõe bhãmas tomaràn vai caturda÷a 06,050.030c bhànumantam abhiprekùya pràdravat puruùarùabhaþ 06,050.031a bhànumàüs tu tato bhãmaü ÷aravarùeõa chàdayan 06,050.031c nanàda balavan nàdaü nàdayàno nabhastalam 06,050.032a na taü sa mamçùe bhãmaþ siühanàdaü mahàraõe 06,050.032c tataþ svareõa mahatà vinanàda mahàsvanam 06,050.033a tena ÷abdena vitrastà kaliïgànàü varåthinã 06,050.033c na bhãmaü samare mene mànuùaü bharatarùabha 06,050.034a tato bhãmo mahàràja naditvà vipulaü svanam 06,050.034c sàsir vegàd avaplutya dantàbhyàü vàraõottamam 06,050.035a àruroha tato madhyaü nàgaràjasya màriùa 06,050.035b*0168_01 tato mumoca kàliïgaþ ÷aktiü tàm akarod dvidhà 06,050.035c khaógena pçthunà madhye bhànumantam athàcchinat 06,050.036a so 'ntaràyudhinaü hatvà ràjaputram ariüdamaþ 06,050.036c gurubhàrasahaskandhe nàgasyàsim apàtayat 06,050.037a chinnaskandhaþ sa vinadan papàta gajayåthapaþ 06,050.037c àrugõaþ sindhuvegena sànumàn iva parvataþ 06,050.038a tatas tasmàd avaplutya gajàd bhàrata bhàrataþ 06,050.038c khaógapàõir adãnàtmà atiùñhad bhuvi daü÷itaþ 06,050.039a sa cacàra bahån màrgàn abhãtaþ pàtayan gajàn 06,050.039c agnicakram ivàviddhaü sarvataþ pratyadç÷yata 06,050.040a a÷vavçndeùu nàgeùu rathànãkeùu càbhibhåþ 06,050.040c padàtãnàü ca saügheùu vinighna¤ ÷oõitokùitaþ 06,050.040e ÷yenavad vyacarad bhãmo raõe ripubalotkañaþ 06,050.041a chindaüs teùàü ÷arãràõi ÷iràüsi ca mahàjavaþ 06,050.041c khaógena ÷itadhàreõa saüyuge gajayodhinàm 06,050.042a padàtir ekaþ saükruddhaþ ÷atråõàü bhayavardhanaþ 06,050.042c mohayàm àsa ca tadà kàlàntakayamopamaþ 06,050.042d*0169_01 padàtibhiþ padàtãü÷ ca a÷vàn a÷vair gajàn gajaiþ 06,050.042d*0169_02 rathàn rathai÷ ca bahudhà jaghàna samare balã 06,050.043a måóhà÷ ca te tam evàjau vinadantaþ samàdravan 06,050.043b*0170_01 vibhujya kùudhità nàdaü vidravanti di÷o da÷a 06,050.043b*0170_02 bhramantaü kàlaråpeõa bhãmasenaü mahàbalam 06,050.043c sàsim uttamavegena vicarantaü mahàraõe 06,050.044a nikçtya rathinàm àjau ratheùà÷ ca yugàni ca 06,050.044c jaghàna rathina÷ càpi balavàn arimardanaþ 06,050.045a bhãmasena÷ caran màrgàn subahån pratyadç÷yata 06,050.045c bhràntam udbhràntam àviddham àplutaü prasçtaü sçtam 06,050.045e saüpàtaü samudãryaü ca dar÷ayàm àsa pàõóavaþ 06,050.046a ke cid agràsinà chinnàþ pàõóavena mahàtmanà 06,050.046c vinedur bhinnamarmàõo nipetu÷ ca gatàsavaþ 06,050.047a chinnadantàgrahastà÷ ca bhinnakumbhàs tathàpare 06,050.047c viyodhàþ svàny anãkàni jaghnur bhàrata vàraõàþ 06,050.047e nipetur urvyàü ca tathà vinadanto mahàravàn 06,050.047f*0171_01 gajàü÷ ca gajayantéü÷ ca gajahastàü÷ ca bhàrata 06,050.048a chinnàü÷ ca tomaràü÷ càpàn mahàmàtra÷iràüsi ca 06,050.048c paristomàni citràõi kakùyà÷ ca kanakojjvalàþ 06,050.049a graiveyàõy atha ÷aktã÷ ca patàkàþ kaõapàüs tathà 06,050.049c tåõãràõy atha yantràõi vicitràõi dhanåüùi ca 06,050.050a agnikuõóàni ÷ubhràõi tottràü÷ caivàïku÷aiþ saha 06,050.050c ghaõñà÷ ca vividhà ràjan hemagarbhàüs tsarån api 06,050.050e patataþ patitàü÷ caiva pa÷yàmaþ saha sàdibhiþ 06,050.051a chinnagàtràvarakarair nihatai÷ càpi vàraõaiþ 06,050.051c àsãt tasmin samàstãrõà patitair bhår nagair iva 06,050.052a vimçdyaivaü mahànàgàn mamardà÷vàn nararùabhaþ 06,050.052c a÷vàrohavaràü÷ càpi pàtayàm àsa bhàrata 06,050.052e tad ghoram abhavad yuddhaü tasya teùàü ca bhàrata 06,050.053a khalãnàny atha yoktràõi ka÷à÷ ca kanakojjvalàþ 06,050.053c paristomà÷ ca pràsà÷ ca çùñaya÷ ca mahàdhanàþ 06,050.054a kavacàny atha carmàõi citràõy àstaraõàni ca 06,050.054c tatra tatràpaviddhàni vyadç÷yanta mahàhave 06,050.055a prothayantrair vicitrai÷ ca ÷astrai÷ ca vimalais tathà 06,050.055c sa cakre vasudhàü kãrõàü ÷abalaiþ kusumair iva 06,050.056a àplutya rathinaþ kàü÷ cit paràmç÷ya mahàbalaþ 06,050.056a*0172_01 . . . . . . . . àkùipyànyàny apàtayat 06,050.056a*0172_02 khaógenànyàü÷ ca ciccheda . . . . . . . . 06,050.056c pàtayàm àsa khaógena sadhvajàn api pàõóavaþ 06,050.057a muhur utpatato dikùu dhàvata÷ ca ya÷asvinaþ 06,050.057c màrgàü÷ ca carata÷ citràn vyasmayanta raõe janàþ 06,050.058a nijaghàna padà kàü÷ cid àkùipyànyàn apothayat 06,050.058c khaógenànyàü÷ ca ciccheda nàdenànyàü÷ ca bhãùayan 06,050.059a åruvegena càpy anyàn pàtayàm àsa bhåtale 06,050.059c apare cainam àlokya bhayàt pa¤catvam àgatàþ 06,050.060a evaü sà bahulà senà kaliïgànàü tarasvinàm 06,050.060c parivàrya raõe bhãùmaü bhãmasenam upàdravat 06,050.061a tataþ kaliïgasainyànàü pramukhe bharatarùabha 06,050.061c ÷rutàyuùam abhiprekùya bhãmasenaþ samabhyayàt 06,050.062a tam àyàntam abhiprekùya kaliïgo navabhiþ ÷araiþ 06,050.062c bhãmasenam ameyàtmà pratyavidhyat stanàntare 06,050.063a kaliïgabàõàbhihatas tottràrdita iva dvipaþ 06,050.063c bhãmasenaþ prajajvàla krodhenàgnir ivendhanaiþ 06,050.064a athà÷okaþ samàdàya rathaü hemapariùkçtam 06,050.064c bhãmaü saüpàdayàm àsa rathena rathasàrathiþ 06,050.065a tam àruhya rathaü tårõaü kaunteyaþ ÷atrusådanaþ 06,050.065c kaliïgam abhidudràva tiùñha tiùñheti càbravãt 06,050.066a tataþ ÷rutàyur balavàn bhãmàya ni÷itठ÷aràn 06,050.066c preùayàm àsa saükruddho dar÷ayan pàõilàghavam 06,050.067a sa kàrmukavarotsçùñair navabhir ni÷itaiþ ÷araiþ 06,050.067c samàhato bhç÷aü ràjan kaliïgena mahàya÷àþ 06,050.067e saücukrudhe bhç÷aü bhãmo daõóàhata ivoragaþ 06,050.068a kruddha÷ ca càpam àyamya balavad balinàü varaþ 06,050.068c kaliïgam avadhãt pàrtho bhãmaþ saptabhir àyasaiþ 06,050.069a kùuràbhyàü cakrarakùau ca kaliïgasya mahàbalau 06,050.069c satyadevaü ca satyaü ca pràhiõod yamasàdanam 06,050.070a tataþ punar ameyàtmà nàràcair ni÷itais tribhiþ 06,050.070c ketumantaü raõe bhãmo 'gamayad yamasàdanam 06,050.071a tataþ kaliïgàþ saükruddhà bhãmasenam amarùaõam 06,050.071c anãkair bahusàhasraiþ kùatriyàþ samavàrayan 06,050.072a tataþ ÷aktigadàkhaógatomararùñipara÷vadhaiþ 06,050.072c kaliïgà÷ ca tato ràjan bhãmasenam avàkiran 06,050.073a saünivàrya sa tàü ghoràü ÷aravçùñiü samutthitàm 06,050.073c gadàm àdàya tarasà pariplutya mahàbalaþ 06,050.073d*0173_01 papàta ÷atrusainyeùu kesarãva mahàbalaþ 06,050.073e bhãmaþ sapta÷atàn vãràn anayad yamasàdanam 06,050.074a puna÷ caiva dvisàhasràn kaliïgàn arimardanaþ 06,050.074c pràhiõon mçtyulokàya tad adbhutam ivàbhavat 06,050.074d*0174_01 gadayà muktayà ràjan pàtayàm àsa dantinaþ 06,050.074d*0174_02 tathà gajaü gajenaiva pràhiõod yamasàdanam 06,050.074d*0174_03 rathaü rathena saücårõya turaïgaü turageõa tu 06,050.074d*0174_04 padàtinaü padàtena preùayàm àsa mçtyave 06,050.074d*0174_05 punar a÷veùu patati gajeùu ca punaþ punaþ 06,050.074d*0174_06 ratheùu sa padàteùu vàyuneva mahànalaþ 06,050.074d*0174_07 yathà mçgàõàü madhye tu kesarãva nakhagrahaþ 06,050.074d*0174_08 evaü bhramati sainyeùu bhãmakarmà vçkodaraþ 06,050.075a evaü sa tàny anãkàni kaliïgànàü punaþ punaþ 06,050.075c bibheda samare vãraþ prekùya bhãùmaü mahàvratam 06,050.076a hatàrohà÷ ca màtaïgàþ pàõóavena mahàtmanà 06,050.076c viprajagmur anãkeùu meghà vàtahatà iva 06,050.076e mçdnantaþ svàny anãkàni vinadantaþ ÷aràturàþ 06,050.076f*0175_01 bhramanti tatra tatraiva kàlyamànà mahàtmanà 06,050.077a tato bhãmo mahàbàhuþ ÷aïkhaü pràdhmàpayad balã 06,050.077a*0176_01 . . . . . . . . khaógàsaktamahàbhujaþ 06,050.077a*0176_02 saüprahçùño mahàghoùaü . . . . . . . . 06,050.077c sarvakàliïgasainyànàü manàüsi samakampayat 06,050.077d*0177_01 bhãmena sahasà ràjan bhramamàõena saüyuge 06,050.078a moha÷ càpi kaliïgànàm àvive÷a paraütapa 06,050.078c pràkampanta ca sainyàni vàhanàni ca sarva÷aþ 06,050.079a bhãmena samare ràjan gajendreõeva sarvataþ 06,050.079c màrgàn bahån vicaratà dhàvatà ca tatas tataþ 06,050.079e muhur utpatatà caiva saümohaþ samajàyata 06,050.079f*0178_01 dhàvatà hastimàrgeùu muhur àpatatà punaþ 06,050.079f*0178_02 kaliïgànàü sasainyànàü saümohaþ samajàyata 06,050.080a bhãmasenabhayatrastaü sainyaü ca samakampata 06,050.080c kùobhyamàõam asaübàdhaü gràheõeva mahat saraþ 06,050.081a tràsiteùu ca vãreùu bhãmenàdbhutakarmaõà 06,050.081c punaràvartamàneùu vidravatsu ca saügha÷aþ 06,050.082a sarvakàliïgayodheùu pàõóånàü dhvajinãpatiþ 06,050.082c abravãt svàny anãkàni yudhyadhvam iti pàrùataþ 06,050.083a senàpativacaþ ÷rutvà ÷ikhaõóipramukhà gaõàþ 06,050.083c bhãmam evàbhyavartanta rathànãkaiþ prahàribhiþ 06,050.084a dharmaràja÷ ca tàn sarvàn upajagràha pàõóavaþ 06,050.084c mahatà meghavarõena nàgànãkena pçùñhataþ 06,050.085a evaü saücodya sarvàõi svàny anãkàni pàrùataþ 06,050.085c bhãmasenasya jagràha pàrùõiü satpuruùocitàm 06,050.086a na hi pà¤càlaràjasya loke ka÷ cana vidyate 06,050.086c bhãmasàtyakayor anyaþ pràõebhyaþ priyakçttamaþ 06,050.087a so 'pa÷yat taü kaliïgeùu carantam arisådanam 06,050.087c bhãmasenaü mahàbàhuü pàrùataþ paravãrahà 06,050.088a nanarda bahudhà ràjan hçùña÷ càsãt paraütapaþ 06,050.088c ÷aïkhaü dadhmau ca samare siühanàdaü nanàda ca 06,050.089a sa ca pàràvatà÷vasya rathe hemapariùkçte 06,050.089c kovidàradhvajaü dçùñvà bhãmasenaþ samà÷vasat 06,050.090a dhçùñadyumnas tu taü dçùñvà kaliïgaiþ samabhidrutam 06,050.090c bhãmasenam ameyàtmà tràõàyàjau samabhyayàt 06,050.091a tau dåràt sàtyakir dçùñvà dhçùñadyumnavçkodarau 06,050.091c kaliïgàn samare vãrau yodhayantau manasvinau 06,050.092a sa tatra gatvà ÷aineyo javena jayatàü varaþ 06,050.092c pàrthapàrùatayoþ pàrùõiü jagràha puruùarùabhaþ 06,050.092d*0179_01 etac caturda÷e varùe bhãmo dçùñvà raõàjiram 06,050.092d*0179_02 vi÷eùeõa gajàn ràjan paraü toùam upàgamat 06,050.093a sa kçtvà kadanaü tatra pragçhãta÷aràsanaþ 06,050.093c àsthito raudram àtmànaü jaghàna samare paràn 06,050.094a kaliïgaprabhavàü caiva màüsa÷oõitakardamàm 06,050.094c rudhirasyandinãü tatra bhãmaþ pràvartayan nadãm 06,050.095a antareõa kaliïgànàü pàõóavànàü ca vàhinãm 06,050.095c saütatàra sudustàràü bhãmaseno mahàbalaþ 06,050.096a bhãmasenaü tathà dçùñvà pràkro÷aüs tàvakà nçpa 06,050.096c kàlo 'yaü bhãmaråpeõa kaliïgaiþ saha yudhyate 06,050.097a tataþ ÷àütanavo bhãùmaþ ÷rutvà taü ninadaü raõe 06,050.097c abhyayàt tvarito bhãmaü vyåóhànãkaþ samantataþ 06,050.098a taü sàtyakir bhãmaseno dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,050.098c abhyadravanta bhãùmasya rathaü hemapariùkçtam 06,050.099a parivàrya ca te sarve gàïgeyaü rabhasaü raõe 06,050.099c tribhis tribhiþ ÷arair ghorair bhãùmam ànarchur a¤jasà 06,050.100a pratyavidhyata tàn sarvàn pità devavratas tava 06,050.100c yatamànàn maheùvàsàüs tribhis tribhir ajihmagaiþ 06,050.101a tataþ ÷arasahasreõa saünivàrya mahàrathàn 06,050.101c hayàn kà¤canasaünàhàn bhãmasya nyahanac charaiþ 06,050.102a hatà÷ve tu rathe tiùñhan bhãmasenaþ pratàpavàn 06,050.102c ÷aktiü cikùepa tarasà gàïgeyasya rathaü prati 06,050.103a apràptàm eva tàü ÷aktiü pità devavratas tava 06,050.103c tridhà ciccheda samare sà pçthivyàm a÷ãryata 06,050.104a tataþ ÷aikyàyasãü gurvãü pragçhya balavad gadàm 06,050.104c bhãmaseno rathàt tårõaü pupluve manujarùabha 06,050.104d*0180_01 bhãùmam evàbhyayàt tårõaü jighàüsuþ pàõóavarùabhaþ 06,050.105a sàtyako 'pi tatas tårõaü bhãmasya priyakàmyayà 06,050.105b*0181_01 àplutyàplutya vegena carma bhràmya punaþ punaþ 06,050.105b*0181_02 asinà tãkùõadhàreõa yodhठchittvà mahàhave 06,050.105c sàrathiü kuruvçddhasya pàtayàm àsa sàyakaiþ 06,050.106a bhãùmas tu nihate tasmin sàrathau rathinàü varaþ 06,050.106c vàtàyamànais tair a÷vair apanãto raõàjiràt 06,050.107a bhãmasenas tato ràjann apanãte mahàvrate 06,050.107c prajajvàla yathà vahnir dahan kakùam ivaidhitaþ 06,050.108a sa hatvà sarvakàliïgàn senàmadhye vyatiùñhata 06,050.108c nainam abhyutsahan ke cit tàvakà bharatarùabha 06,050.109a dhçùñadyumnas tam àropya svarathe rathinàü varaþ 06,050.109c pa÷yatàü sarvasainyànàm apovàha ya÷asvinam 06,050.110a saüpåjyamànaþ pà¤càlyair matsyai÷ ca bharatarùabha 06,050.110c dhçùñadyumnaü pariùvajya sameyàd atha sàtyakim 06,050.111a athàbravãd bhãmasenaü sàtyakiþ satyavikramaþ 06,050.111c praharùayan yaduvyàghro dhçùñadyumnasya pa÷yataþ 06,050.112a diùñyà kaliïgaràja÷ ca ràjaputra÷ ca ketumàn 06,050.112c ÷akradeva÷ ca kàliïgaþ kaliïgà÷ ca mçdhe hatàþ 06,050.113a svabàhubalavãryeõa nàgà÷varathasaükulaþ 06,050.113b*0182_01 mahàpuruùabhåyiùñho vãrayodhaniùevitaþ 06,050.113c mahàvyåhaþ kaliïgànàm ekena mçditas tvayà 06,050.114a evam uktvà ÷iner naptà dãrghabàhur ariüdamaþ 06,050.114c rathàd ratham abhidrutya paryaùvajata pàõóavam 06,050.114d*0183_01 bhãma÷ ca punar àviùñaþ sàtvatena narottama 06,050.114d*0183_02 praharùam atulaü lebhe bhãmaþ sàtyakinà saha 06,050.115a tataþ svaratham àruhya punar eva mahàrathaþ 06,050.115c tàvakàn avadhãt kruddho bhãmasya balam àdadhat 06,051.001 saüjaya uvàca 06,051.001a gatàparàhõabhåyiùñhe tasminn ahani bhàrata 06,051.001c rathanàgà÷vapattãnàü sàdinàü ca mahàkùaye 06,051.002a droõaputreõa ÷alyena kçpeõa ca mahàtmanà 06,051.002c samasajjata pà¤càlyas tribhir etair mahàrathaiþ 06,051.003a sa lokaviditàn a÷vàn nijaghàna mahàbalaþ 06,051.003c drauõeþ pà¤càladàyàdaþ ÷itair da÷abhir à÷ugaiþ 06,051.004a tataþ ÷alyarathaü tårõam àsthàya hatavàhanaþ 06,051.004c drauõiþ pà¤càladàyàdam abhyavarùad atheùubhiþ 06,051.005a dhçùñadyumnaü tu saüsaktaü drauõinà dç÷ya bhàrata 06,051.005c saubhadro 'bhyapatat tårõaü vikiran ni÷itठ÷aràn 06,051.006a sa ÷alyaü pa¤caviü÷atyà kçpaü ca navabhiþ ÷araiþ 06,051.006c a÷vatthàmànam aùñàbhir vivyàdha puruùarùabha 06,051.007a àrjuniü tu tatas tårõaü drauõir vivyàdha patriõà 06,051.007c ÷alyo dvàda÷abhi÷ caiva kçpa÷ ca ni÷itais tribhiþ 06,051.008a lakùmaõas tava pautras tu tava pautram avasthitam 06,051.008c abhyavartata saühçùñas tato yuddham avartata 06,051.009a dauryodhanis tu saükruddhaþ saubhadraü navabhiþ ÷araiþ 06,051.009c vivyàdha samare ràjaüs tad adbhutam ivàbhavat 06,051.010a abhimanyus tu saükruddho bhràtaraü bharatarùabha 06,051.010c ÷araiþ pa¤cà÷atà ràjan kùiprahasto 'bhyavidhyata 06,051.011a lakùmaõo 'pi tatas tasya dhanu÷ ciccheda patriõà 06,051.011c muùñide÷e mahàràja tata uccukru÷ur janàþ 06,051.012a tad vihàya dhanu÷ chinnaü saubhadraþ paravãrahà 06,051.012c anyad àdattavàü÷ citraü kàrmukaü vegavattaram 06,051.013a tau tatra samare hçùñau kçtapratikçtaiùiõau 06,051.013c anyonyaü vi÷ikhais tãkùõair jaghnatuþ puruùarùabhau 06,051.014a tato duryodhano ràjà dçùñvà putraü mahàratham 06,051.014c pãóitaü tava pautreõa pràyàt tatra jane÷varaþ 06,051.015a saünivçtte tava sute sarva eva janàdhipàþ 06,051.015c àrjuniü rathavaü÷ena samantàt paryavàrayan 06,051.016a sa taiþ parivçtaþ ÷åraiþ ÷åro yudhi sudurjayaiþ 06,051.016c na sma vivyathate ràjan kçùõatulyaparàkramaþ 06,051.017a saubhadram atha saüsaktaü tatra dçùñvà dhanaüjayaþ 06,051.017c abhidudràva saükruddhas tràtukàmaþ svam àtmajam 06,051.018a tataþ sarathanàgà÷và bhãùmadroõapurogamàþ 06,051.018c abhyavartanta ràjànaþ sahitàþ savyasàcinam 06,051.019a uddhåtaü sahasà bhaumaü nàgà÷varathasàdibhiþ 06,051.019c divàkarapathaü pràpya rajas tãvram adç÷yata 06,051.020a tàni nàgasahasràõi bhåmipàla÷atàni ca 06,051.020c tasya bàõapathaü pràpya nàbhyavartanta sarva÷aþ 06,051.021a praõeduþ sarvabhåtàni babhåvus timirà di÷aþ 06,051.021c kuråõàm anayas tãvraþ samadç÷yata dàruõaþ 06,051.022a nàpy antarikùaü na di÷o na bhåmir na ca bhàskaraþ 06,051.022c prajaj¤e bharata÷reùñha ÷arasaüghaiþ kirãñinaþ 06,051.023a sàditadhvajanàgàs tu hatà÷và rathino bhç÷am 06,051.023c vipradrutarathàþ ke cid dç÷yante rathayåthapàþ 06,051.024a virathà rathina÷ cànye dhàvamànàþ samantataþ 06,051.024c tatra tatraiva dç÷yante sàyudhàþ sàïgadair bhujaiþ 06,051.025a hayàrohà hayàüs tyaktvà gajàrohà÷ ca dantinaþ 06,051.025c arjunasya bhayàd ràjan samantàd vipradudruvuþ 06,051.026a rathebhya÷ ca gajebhya÷ ca hayebhya÷ ca naràdhipàþ 06,051.026c patitàþ pàtyamànà÷ ca dç÷yante 'rjunatàóitàþ 06,051.027a sagadàn udyatàn bàhån sakhaógàü÷ ca vi÷àü pate 06,051.027c sapràsàü÷ ca satåõãràn sa÷aràn sa÷aràsanàn 06,051.028a sàïku÷àn sapatàkàü÷ ca tatra tatràrjuno nçõàm 06,051.028c nicakarta ÷arair ugrai raudraü bibhrad vapus tadà 06,051.029a parighàõàü pravçddhànàü mudgaràõàü ca màriùa 06,051.029c pràsànàü bhiõóipàlànàü nistriü÷ànàü ca saüyuge 06,051.030a para÷vadhànàü tãkùõànàü tomaràõàü ca bhàrata 06,051.030c varmaõàü càpaviddhànàü kavacànàü ca bhåtale 06,051.031a dhvajànàü carmaõàü caiva vyajanànàü ca sarva÷aþ 06,051.031c chatràõàü hemadaõóànàü càmaràõàü ca bhàrata 06,051.032a pratodànàü ka÷ànàü ca yoktràõàü caiva màriùa 06,051.032c rà÷aya÷ càtra dç÷yante vinikãrõà raõakùitau 06,051.033a nàsãt tatra pumàn ka÷ cit tava sainyasya bhàrata 06,051.033c yo 'rjunaü samare ÷åraü pratyudyàyàt kathaü cana 06,051.034a yo yo hi samare pàrthaü patyudyàti vi÷àü pate 06,051.034c sa sa vai vi÷ikhais tãkùõaiþ paralokàya nãyate 06,051.035a teùu vidravamàõeùu tava yodheùu sarva÷aþ 06,051.035c arjuno vàsudeva÷ ca dadhmatur vàrijottamau 06,051.035d*0184_01 roråyamàõo dç÷yeta dhvajàgre vànare÷varaþ 06,051.035d*0184_02 dçùñyà bhãùayate ÷atrån stabdhakarõo mahàkapiþ 06,051.036a tat prabhagnaü balaü dçùñvà pità devavratas tava 06,051.036c abravãt samare ÷åraü bhàradvàjaü smayann iva 06,051.037a eùa pàõóusuto vãraþ kçùõena sahito balã 06,051.037c tathà karoti sainyàni yathà kuryàd dhanaüjayaþ 06,051.038a na hy eùa samare ÷akyo jetum adya kathaü cana 06,051.038c yathàsya dç÷yate råpaü kàlàntakayamopamam 06,051.039a na nivartayituü càpi ÷akyeyaü mahatã camåþ 06,051.039c anyonyaprekùayà pa÷ya dravatãyaü varåthinã 06,051.039d*0185_01 vayaü ca ÷astribhir bhinnà nçpair indrasamair yudhi 06,051.039d*0185_02 bhãto vyåhasya sarvatra na sthàtuü ka÷ cid icchati 06,051.039d*0185_03 ÷aravràtàþ pradç÷yanta pannagàbhàþ samantataþ 06,051.039d*0185_04 di÷a÷ ca vidi÷a÷ caiva vyàptà hy àrjunasàyakaiþ 06,051.040a eùa càstaü giri÷reùñhaü bhànumàn pratipadyate 06,051.040c vapåüùi sarvalokasya saüharann iva sarvathà 06,051.041a tatràvahàraü saüpràptaü manye 'haü puruùarùabha 06,051.041c ÷ràntà bhãtà÷ ca no yodhà na yotsyanti kathaü cana 06,051.042a evam uktvà tato bhãùmo droõam àcàryasattamam 06,051.042c avahàram atho cakre tàvakànàü mahàrathaþ 06,051.042d*0186_01 tataþ sarathanàgà÷và jayaü pràpya sasomakàþ 06,051.042d*0186_02 pà¤càlàþ pàõóavà÷ caiva praõedu÷ ca punaþ punaþ 06,051.042d*0186_03 prayayuþ ÷ibiràyaiva dhanaüjayapuraskçtàþ 06,051.042d*0186_04 vàditraghoùaiþ saühçùñàþ prançtyanto mahàrathàþ 06,051.043a tato 'vahàraþ sainyànàü tava teùàü ca bhàrata 06,051.043c astaü gacchati sårye 'bhåt saüdhyàkàle ca vartati 06,052.001 saüjaya uvàca 06,052.001a prabhàtàyàü tu ÷arvaryàü bhãùmaþ ÷àütanavas tataþ 06,052.001c anãkàny anusaüyàne vyàdide÷àtha bhàrata 06,052.002a gàruóaü ca mahàvyåhaü cakre ÷àütanavas tadà 06,052.002c putràõàü te jayàkàïkùã bhãùmaþ kurupitàmahaþ 06,052.003a garuóasya svayaü tuõóe pità devavratas tava 06,052.003c cakùuùã ca bharadvàjaþ kçtavarmà ca sàtvataþ 06,052.004a a÷vatthàmà kçpa÷ caiva ÷ãrùam àstàü ya÷asvinau 06,052.004c trigartair matsyakaikeyair vàñadhànai÷ ca saüyutau 06,052.005a bhåri÷ravàþ ÷alaþ ÷alyo bhagadatta÷ ca màriùa 06,052.005c madrakàþ sindhusauvãràs tathà pa¤canadà÷ ca ye 06,052.006a jayadrathena sahità grãvàyàü saünive÷itàþ 06,052.006c pçùñhe duryodhano ràjà sodaraiþ sànugair vçtaþ 06,052.007a vindànuvindàv àvantyau kàmboja÷ ca ÷akaiþ saha 06,052.007c puccham àsan mahàràja ÷årasenà÷ ca sarva÷aþ 06,052.008a màgadhà÷ ca kaliïgà÷ ca dà÷erakagaõaiþ saha 06,052.008c dakùiõaü pakùam àsàdya sthità vyåhasya daü÷itàþ 06,052.009a kànanà÷ ca viku¤jà÷ ca muktàþ puõóràviùas tathà 06,052.009c bçhadbalena sahità vàmaü pakùam upà÷ritàþ 06,052.010a vyåóhaü dçùñvà tu tat sainyaü savyasàcã paraütapaþ 06,052.010c dhçùñadyumnena sahitaþ pratyavyåhata saüyuge 06,052.010d*0187_01 tàvakànàü tu taü vyåhaü pratyavyåhanta pàõóavàþ 06,052.010e ardhacandreõa vyåhena vyåhaü tam atidàruõam 06,052.011a dakùiõaü ÷çïgam àsthàya bhãmaseno vyarocata 06,052.011c nànà÷astraughasaüpannair nànàde÷yair nçpair vçtaþ 06,052.012a tad anv eva viràña÷ ca drupada÷ ca mahàrathaþ 06,052.012c tadanantaram evàsãn nãlo nãlàyudhaiþ saha 06,052.013a nãlàd anantaraü caiva dhçùñaketur mahàrathaþ 06,052.013c cedikà÷ikaråùai÷ ca pauravai÷ càbhisaüvçtaþ 06,052.014a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca pà¤càlà÷ ca prabhadrakàþ 06,052.014c madhye sainyasya mahataþ sthità yuddhàya bhàrata 06,052.015a tathaiva dharmaràjo 'pi gajànãkena saüvçtaþ 06,052.015c tatas tu sàtyakã ràjan draupadyàþ pa¤ca càtmajàþ 06,052.016a abhimanyus tatas tårõam iràvàü÷ ca tataþ param 06,052.016c bhaimasenis tato ràjan kekayà÷ ca mahàrathàþ 06,052.017a tato 'bhåd dvipadàü ÷reùñho vàmaü pàr÷vam upà÷ritaþ 06,052.017c sarvasya jagato goptà goptà yasya janàrdanaþ 06,052.017d*0188_01 tatrànu rathinàü ÷reùñho vàma÷çïge vyavasthitaþ 06,052.018a evam etan mahàvyåhaü pratyavyåhanta pàõóavàþ 06,052.018c vadhàrthaü tava putràõàü tatpakùaü ye ca saügatàþ 06,052.019a tataþ pravavçte yuddhaü vyatiùaktarathadvipam 06,052.019c tàvakànàü pareùàü ca nighnatàm itaretaram 06,052.020a hayaughà÷ ca rathaughà÷ ca tatra tatra vi÷àü pate 06,052.020c saüpatantaþ sma dç÷yante nighnamànàþ parasparam 06,052.021a dhàvatàü ca rathaughànàü nighnatàü ca pçthak pçthak 06,052.021c babhåva tumulaþ ÷abdo vimi÷ro dundubhisvanaiþ 06,052.022a divaspçï naravãràõàü nighnatàm itaretaram 06,052.022c saüprahàre sutumule tava teùàü ca bhàrata 06,052.022d*0189_01 pràvartata nadã ghorà paralokàya bhàrata 06,053.001 saüjaya uvàca 06,053.001a tato vyåóheùv anãkeùu tàvakeùv itareùu ca 06,053.001c dhanaüjayo rathànãkam avadhãt tava bhàrata 06,053.001e ÷arair atiratho yuddhe pàtayan rathayåthapàn 06,053.002a te vadhyamànàþ pàrthena kàleneva yugakùaye 06,053.002c dhàrtaràùñrà raõe yattàþ pàõóavàn pratyayodhayan 06,053.002e pràrthayànà ya÷o dãptaü mçtyuü kçtvà nivartanam 06,053.003a ekàgramanaso bhåtvà pàõóavànàü varåthinãm 06,053.003c babha¤jur bahu÷o ràjaüs te càbhajyanta saüyuge 06,053.004a dravadbhir atha bhagnai÷ ca parivartadbhir eva ca 06,053.004c pàõóavaiþ kauravai÷ caiva na praj¤àyata kiü cana 06,053.005a udatiùñhad rajo bhaumaü chàdayànaü divàkaram 06,053.005c di÷aþ pratidi÷o vàpi tatra jaj¤uþ kathaü cana 06,053.006a anumànena saüj¤àbhir nàmagotrai÷ ca saüyuge 06,053.006c vartate sma tadà yuddhaü tatra tatra vi÷àü pate 06,053.007a na vyåho bhidyate tatra kauravàõàü kathaü cana 06,053.007c rakùitaþ satyasaüdhena bhàradvàjena dhãmatà 06,053.008a tathaiva pàõóaveyànàü rakùitaþ savyasàcinà 06,053.008c nàbhidhyata mahàvyåho bhãmena ca surakùitaþ 06,053.009a senàgràd abhiniùpatya pràyudhyaüs tatra mànavàþ 06,053.009c ubhayoþ senayo ràjan vyatiùaktarathadvipàþ 06,053.010a hayàrohair hayàrohàþ pàtyante sma mahàhave 06,053.010c çùñibhir vimalàgràbhiþ pràsair api ca saüyuge 06,053.011a rathã rathinam àsàdya ÷araiþ kanakabhåùaõaiþ 06,053.011c pàtayàm àsa samare tasminn atibhayaükare 06,053.012a gajàrohà gajàrohàn nàràca÷aratomaraiþ 06,053.012c saüsaktàþ pàtayàm àsus tava teùàü ca saügha÷aþ 06,053.012d*0190_01 ka÷ cid utpatya samare varavàraõam àsthitaþ 06,053.012d*0190_02 ke÷apakùe paràmç÷ya jahàra samare ÷iraþ 06,053.012d*0190_03 anye dviradadantàgranirbhinnahçdayà raõe 06,053.012d*0190_04 vemu÷ ca rudhiraü vãrà niþ÷vasantaþ samantataþ 06,053.012d*0190_05 ka÷ cit kariviùàõastho vãro raõavi÷àradaþ 06,053.012d*0190_06 pràvepac chaktinirbhinno gaja÷ikùàstravedinà 06,053.013a pattisaüghà raõe pattãn bhiõóipàlapara÷vadhaiþ 06,053.013c nyapàtayanta saühçùñàþ parasparakçtàgasaþ 06,053.013d*0191_01 rathã ca samare ràjann àsàdya gajayodhinam 06,053.013d*0191_02 sagajaü pàtayàm àsa gajã ca rathinaü rathàt 06,053.013d*0191_03 rathinaü ca hayàrohaþ pràsena bharatarùabha 06,053.013d*0191_04 pàtayàm àsa samare rathã ca hayasàdinam 06,053.014a padàtã rathinaü saükhye rathã càpi padàtinam 06,053.014c nyapàtayac chitaiþ ÷astraiþ senayor ubhayor api 06,053.015a gajàrohà hayàrohàn pàtayàü cakrire tadà 06,053.015c hayàrohà gajasthàü÷ ca tad adbhutam ivàbhavat 06,053.015c*0192_01 **** **** àplutyàplutya saüyuge 06,053.015c*0192_02 nistriü÷air ni÷itais tãkùõaiþ 06,053.016a gajàrohavarai÷ càpi tatra tatra padàtayaþ 06,053.016c pàtitàþ samadç÷yanta tai÷ càpi gajayodhinaþ 06,053.017a pattisaüghà hayàrohaiþ sàdisaüghà÷ ca pattibhiþ 06,053.017c pàtyamànà vyadç÷yanta ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,053.018a dhvajais tatràpaviddhai÷ ca kàrmukais tomarais tathà 06,053.018c pràsais tathà gadàbhi÷ ca parighaiþ kampanais tathà 06,053.019a ÷aktibhiþ kavacai÷ citraiþ kaõapair aïku÷air api 06,053.019c nistriü÷air vimalai÷ càpi svarõapuïkhaiþ ÷arais tathà 06,053.020a paristomaiþ kuthàbhi÷ ca kambalai÷ ca mahàdhanaiþ 06,053.020c bhår bhàti bharata÷reùñha sragdàmair iva citrità 06,053.021a narà÷vakàyaiþ patitair dantibhi÷ ca mahàhave 06,053.021c agamyaråpà pçthivã màüsa÷oõitakardamà 06,053.022a pra÷a÷àma rajo bhaumaü vyukùitaü raõa÷oõitaiþ 06,053.022c di÷a÷ ca vimalàþ sarvàþ saübabhåvur jane÷vara 06,053.023a utthitàny agaõeyàni kabandhàni samantataþ 06,053.023c cihnabhåtàni jagato vinà÷àrthàya bhàrata 06,053.024a tasmin yuddhe mahàraudre vartamàne sudàruõe 06,053.024c pratyadç÷yanta rathino dhàvamànàþ samantataþ 06,053.025a tato droõa÷ ca bhãùma÷ ca saindhava÷ ca jayadrathaþ 06,053.025c purumitro vikarõa÷ ca ÷akuni÷ càpi saubalaþ 06,053.026a ete samaradurdharùàþ siühatulyaparàkramàþ 06,053.026c pàõóavànàm anãkàni babha¤juþ sma punaþ punaþ 06,053.027a tathaiva bhãmaseno 'pi ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,053.027c sàtyaki÷ cekitàna÷ ca draupadeyà÷ ca bhàrata 06,053.028a tàvakàüs tava putràü÷ ca sahitàn sarvaràjabhiþ 06,053.028c dràvayàm àsur àjau te trida÷à dànavàn iva 06,053.029a tathà te samare 'nyonyaü nighnantaþ kùatriyarùabhàþ 06,053.029c raktokùità ghoraråpà virejur dànavà iva 06,053.030a vinirjitya ripån vãràþ senayor ubhayor api 06,053.030c vyadç÷yanta mahàmàtrà grahà iva nabhastale 06,053.031a tato rathasahasreõa putro duryodhanas tava 06,053.031c abhyayàt pàõóavàn yuddhe ràkùasaü ca ghañotkacam 06,053.032a tathaiva pàõóavàþ sarve mahatyà senayà saha 06,053.032c droõabhãùmau raõe ÷årau pratyudyayur ariüdamau 06,053.033a kirãñã tu yayau kruddhaþ samarthàn pàrthivottamàn 06,053.033c àrjuniþ sàtyaki÷ caiva yayatuþ saubalaü balam 06,053.034a tataþ pravavçte bhåyaþ saügràmo lomaharùaõaþ 06,053.034c tàvakànàü pareùàü ca samare vijigãùatàm 06,054.001 saüjaya uvàca 06,054.001a tatas te pàrthivàþ kruddhàþ phalgunaü vãkùya saüyuge 06,054.001c rathair anekasàhasraiþ samantàt paryavàrayan 06,054.002a athainaü rathavçndena koùñakãkçtya bhàrata 06,054.002c ÷araiþ subahusàhasraiþ samantàd abhyavàrayan 06,054.003a ÷aktã÷ ca vimalàs tãkùõà gadà÷ ca parighaiþ saha 06,054.003c pràsàn para÷vadhàü÷ caiva mudgaràn musalàn api 06,054.003e cikùipuþ samare kruddhàþ phalgunasya rathaü prati 06,054.004a ÷astràõàm atha tàü vçùñiü ÷alabhànàm ivàyatim 06,054.004c rurodha sarvataþ pàrthaþ ÷araiþ kanakabhåùaõaiþ 06,054.005a tatra tal làghavaü dçùñvà bãbhatsor atimànuùam 06,054.005c devadànavagandharvàþ pi÷àcoragaràkùasàþ 06,054.005e sàdhu sàdhv iti ràjendra phalgunaü pratyapåjayan 06,054.006a sàtyakiü càbhimanyuü ca mahatyà senayà saha 06,054.006c gàndhàràþ samare ÷årà rurudhuþ sahasaubalàþ 06,054.007a tatra saubalakàþ kruddhà vàrùõeyasya rathottamam 06,054.007c tila÷a÷ cicchiduþ krodhàc chastrair nànàvidhair yudhi 06,054.008a sàtyakis tu rathaü tyaktvà vartamàne mahàbhaye 06,054.008c abhimanyo rathaü tårõam àruroha paraütapaþ 06,054.009a tàv ekarathasaüyuktau saubaleyasya vàhinãm 06,054.009c vyadhametàü ÷itais tårõaü ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,054.010a droõabhãùmau raõe yattau dharmaràjasya vàhinãm 06,054.010c nà÷ayetàü ÷arais tãkùõaiþ kaïkapatraparicchadaiþ 06,054.011a tato dharmasuto ràjà màdrãputrau ca pàõóavau 06,054.011c miùatàü sarvasainyànàü droõànãkam upàdravan 06,054.012a tatràsãt sumahad yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,054.012c yathà devàsuraü yuddhaü pårvam àsãt sudàruõam 06,054.013a kurvàõau tu mahat karma bhãmasenaghañotkacau 06,054.013b*0193_01 pità putra÷ ca samare kurvàõau karma duùkaram 06,054.013b*0193_02 ràjànaü pratyudãyetàü bhãmasenaghañotkacau 06,054.013c duryodhanas tato 'bhyetya tàv ubhàv abhyavàrayat 06,054.014a tatràdbhutam apa÷yàma haióimbasya paràkramam 06,054.014c atãtya pitaraü yuddhe yad ayudhyata bhàrata 06,054.015a bhãmasenas tu saükruddho duryodhanam amarùaõam 06,054.015c hçdy avidhyat pçùatkena prahasann iva pàõóavaþ 06,054.016a tato duryodhano ràjà prahàravaramohitaþ 06,054.016c niùasàda rathopasthe ka÷malaü ca jagàma ha 06,054.017a taü visaüj¤am atho j¤àtvà tvaramàõo 'sya sàrathiþ 06,054.017c apovàha raõàd ràjaüs tataþ sainyam abhidyata 06,054.018a tatas tàü kauravãü senàü dravamàõàü samantataþ 06,054.018c nighnan bhãmaþ ÷arais tãkùõair anuvavràja pçùñhataþ 06,054.019a pàrùata÷ ca ratha÷reùñho dharmaputra÷ ca pàõóavaþ 06,054.019c droõasya pa÷yataþ sainyaü gàïgeyasya ca pa÷yataþ 06,054.019e jaghnatur vi÷ikhais tãkùõaiþ parànãkavi÷àtanaiþ 06,054.020a dravamàõaü tu tat sainyaü tava putrasya saüyuge 06,054.020c nà÷aknutàü vàrayituü bhãùmadroõau mahàrathau 06,054.021a vàryamàõaü hi bhãùmeõa droõena ca vi÷àü pate 06,054.021c vidravaty eva tat sainyaü pa÷yator droõabhãùmayoþ 06,054.022a tato rathasahasreùu vidravatsu tatas tataþ 06,054.022c tàv àsthitàv ekarathaü saubhadra÷inipuügavau 06,054.022e saubalãü samare senàü ÷àtayetàü samantataþ 06,054.023a ÷u÷ubhàte tadà tau tu ÷aineyakurupuügavau 06,054.023c amàvàsyàü gatau yadvat somasåryau nabhastale 06,054.024a arjunas tu tataþ kruddhas tava sainyaü vi÷àü pate 06,054.024c vavarùa ÷aravarùeõa dhàràbhir iva toyadaþ 06,054.025a vadhyamànaü tatas tat tu ÷araiþ pàrthasya saüyuge 06,054.025c dudràva kauravaü sainyaü viùàdabhayakampitam 06,054.025d*0194_01 vàryamàõaü mahàràja bhãùmadroõakçpàdibhiþ 06,054.026a dravatas tàn samàlokya bhãùmadroõau mahàrathau 06,054.026c nyavàrayetàü saürabdhau duryodhanahitaiùiõau 06,054.027a tato duryodhano ràjà samà÷vasya vi÷àü pate 06,054.027c nyavartayata tat sainyaü dravamàõaü samantataþ 06,054.028a yatra yatra sutaü tubhyaü yo yaþ pa÷yati bhàrata 06,054.028c tatra tatra nyavartanta kùatriyàõàü mahàrathàþ 06,054.029a tàn nivçttàn samãkùyaiva tato 'nye 'pãtare janàþ 06,054.029c anyonyaspardhayà ràjaül lajjayànye 'vatasthire 06,054.030a punaràvartatàü teùàü vega àsãd vi÷àü pate 06,054.030c påryataþ sàgarasyeva candrasyodayanaü prati 06,054.031a saünivçttàüs tatas tàüs tu dçùñvà ràjà suyodhanaþ 06,054.031c abravãt tvarito gatvà bhãùmaü ÷àütanavaü vacaþ 06,054.032a pitàmaha nibodhedaü yat tvà vakùyàmi bhàrata 06,054.032c nànuråpam ahaü manye tvayi jãvati kaurava 06,054.033a droõe càstravidàü ÷reùñhe saputre sasuhçjjane 06,054.033c kçpe caiva maheùvàse dravatãyaü varåthinã 06,054.034a na pàõóavàþ pratibalàs tava ràjan kathaü cana 06,054.034c tathà droõasya saügràme drauõe÷ caiva kçpasya ca 06,054.035a anugràhyàþ pàõóusutà nånaü tava pitàmaha 06,054.035c yathemàü kùamase vãra vadhyamànàü varåthinãm 06,054.036a so 'smi vàcyas tvayà ràjan pårvam eva samàgame 06,054.036c na yotsye pàõóavàn saükhye nàpi pàrùatasàtyakã 06,054.037a ÷rutvà tu vacanaü tubhyam àcàryasya kçpasya ca 06,054.037c karõena sahitaþ kçtyaü cintayànas tadaiva hi 06,054.038a yadi nàhaü parityàjyo yuvàbhyàm iha saüyuge 06,054.038c vikrameõànuråpeõa yudhyetàü puruùarùabhau 06,054.039a etac chrutvà vaco bhãùmaþ prahasan vai muhur muhuþ 06,054.039c abravãt tanayaü tubhyaü krodhàd udvçtya cakùuùã 06,054.040a bahu÷o hi mayà ràjaüs tathyam uktaü hitaü vacaþ 06,054.040c ajeyàþ pàõóavà yuddhe devair api savàsavaiþ 06,054.041a yat tu ÷akyaü mayà kartuü vçddhenàdya nçpottama 06,054.041c kariùyàmi yathà÷akti prekùedànãü sabàndhavaþ 06,054.042a adya pàõóusutàn sarvàn sasainyàn saha bandhubhiþ 06,054.042c miùato vàrayiùyàmi sarvalokasya pa÷yataþ 06,054.043a evam ukte tu bhãùmeõa putràs tava jane÷vara 06,054.043c dadhmuþ ÷aïkhàn mudà yuktà bherã÷ ca jaghnire bhç÷am 06,054.044a pàõóavàpi tato ràja¤ ÷rutvà taü ninadaü mahat 06,054.044c dadhmuþ ÷aïkhàü÷ ca bherã÷ ca murajàü÷ ca vyanàdayan 06,055.001 dhçtaràùñra uvàca 06,055.001a pratij¤àte tu bhãùmeõa tasmin yuddhe sudàruõe 06,055.001b*0195_01 pàõóån àvàrayiùyeti kathaü yuyudhire nçpàþ 06,055.001c krodhito mama putreõa duþkhitena vi÷eùataþ 06,055.002a bhãùmaþ kim akarot tatra pàõóaveyeùu saüjaya 06,055.002c pitàmahe và pà¤càlàs tan mamàcakùva saüjaya 06,055.003 saüjaya uvàca 06,055.003a gatapårvàhõabhåyiùñhe tasminn ahani bhàrata 06,055.003b*0196_01 pa÷cimàü di÷am àsthàya sthite càpi divàkare 06,055.003c jayaü pràpteùu hçùñeùu pàõóaveùu mahàtmasu 06,055.004a sarvadharmavi÷eùaj¤aþ pità devavratas tava 06,055.004c abhyayàj javanair a÷vaiþ pàõóavànàm anãkinãm 06,055.004e mahatyà senayà guptas tava putrai÷ ca sarva÷aþ 06,055.005a pràvartata tato yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,055.005c asmàkaü pàõóavaiþ sàrdham anayàt tava bhàrata 06,055.006a dhanuùàü kåjatàü tatra talànàü càbhihanyatàm 06,055.006c mahàn samabhavac chabdo girãõàm iva dãryatàm 06,055.007a tiùñha sthito 'smi viddhy enaü nivartasva sthiro bhava 06,055.007c sthito 'smi praharasveti ÷abdàþ ÷råyanta sarva÷aþ 06,055.008a kà¤caneùu tanutreùu kirãñeùu dhvajeùu ca 06,055.008c ÷ilànàm iva ÷aileùu patitànàm abhåt svanaþ 06,055.009a patitàny uttamàïgàni bàhava÷ ca vibhåùitàþ 06,055.009c vyaceùñanta mahãü pràpya ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,055.010a hçtottamàïgàþ ke cit tu tathaivodyatakàrmukàþ 06,055.010c pragçhãtàyudhà÷ càpi tasthuþ puruùasattamàþ 06,055.011a pràvartata mahàvegà nadã rudhiravàhinã 06,055.011c màtaïgàïga÷ilàraudrà màüsa÷oõitakardamà 06,055.012a varà÷vanaranàgànàü ÷arãraprabhavà tadà 06,055.012c paralokàrõavamukhã gçdhragomàyumodinã 06,055.013a na dçùñaü na ÷rutaü càpi yuddham etàdç÷aü nçpa 06,055.013c yathà tava sutànàü ca pàõóavànàü ca bhàrata 06,055.014a nàsãd rathapathas tatra yodhair yudhi nipàtitaiþ 06,055.014c gajai÷ ca patitair nãlair giri÷çïgair ivàvçtam 06,055.015a vikãrõaiþ kavacai÷ citrair dhvajai÷ chatrai÷ ca màriùa 06,055.015c ÷u÷ubhe tad raõasthànaü ÷aradãva nabhastalam 06,055.016a vinirbhinnàþ ÷araiþ ke cid antapãóàvikarùiõaþ 06,055.016c abhãtàþ samare ÷atrån abhyadhàvanta daü÷itàþ 06,055.017a tàta bhràtaþ sakhe bandho vayasya mama màtula 06,055.017c mà màü parityajety anye cukru÷uþ patità raõe 06,055.018a àdhàvàbhyehi mà gaccha kiü bhãto 'si kva yàsyasi 06,055.018c sthito 'haü samare mà bhair iti cànye vicukru÷uþ 06,055.019a tatra bhãùmaþ ÷àütanavo nityaü maõóalakàrmukaþ 06,055.019c mumoca bàõàn dãptàgràn ahãn à÷ãviùàn iva 06,055.020a ÷arair ekàyanãkurvan di÷aþ sarvà yatavrataþ 06,055.020c jaghàna pàõóavarathàn àdi÷yàdi÷ya bhàrata 06,055.021a sa nçtyan vai rathopasthe dar÷ayan pàõilàghavam 06,055.021c alàtacakravad ràjaüs tatra tatra sma dç÷yate 06,055.022a tam ekaü samare ÷åraü pàõóavàþ sç¤jayàs tathà 06,055.022c aneka÷atasàhasraü samapa÷yanta làghavàt 06,055.023a màyàkçtàtmànam iva bhãùmaü tatra sma menire 06,055.023c pårvasyàü di÷i taü dçùñvà pratãcyàü dadç÷ur janàþ 06,055.024a udãcyàü cainam àlokya dakùiõasyàü punaþ prabho 06,055.024c evaü sa samare vãro gàïgeyaþ pratyadç÷yata 06,055.025a na cainaü pàõóaveyànàü ka÷ cic chaknoti vãkùitum 06,055.025c vi÷ikhàn eva pa÷yanti bhãùmacàpacyutàn bahån 06,055.026a kurvàõaü samare karma sådayànaü ca vàhinãm 06,055.026c vyàkro÷anta raõe tatra vãrà bahuvidhaü bahu 06,055.026e amànuùeõa råpeõa carantaü pitaraü tava 06,055.027a ÷alabhà iva ràjànaþ patanti vidhicoditàþ 06,055.027c bhãùmàgnim abhi saükruddhaü vinà÷àya sahasra÷aþ 06,055.028a na hi moghaþ ÷araþ ka÷ cid àsãd bhãùmasya saüyuge 06,055.028c naranàgà÷vakàyeùu bahutvàl laghuvedhinaþ 06,055.029a bhinatty ekena bàõena sumuktena patatriõà 06,055.029c gajakaïkañasaünàhaü vajreõevàcalottamam 06,055.030a dvau trãn api gajàrohàn piõóitàn varmitàn api 06,055.030c nàràcena sutãkùõena nijaghàna pità tava 06,055.031a yo yo bhãùmaü naravyàghram abhyeti yudhi ka÷ cana 06,055.031c muhårtadçùñaþ sa mayà pàtito bhuvi dç÷yate 06,055.032a evaü sà dharmaràjasya vadhyamànà mahàcamåþ 06,055.032c bhãùmeõàtulavãryeõa vya÷ãryata sahasradhà 06,055.033a prakãryata mahàsenà ÷aravarùàbhitàpità 06,055.033c pa÷yato vàsudevasya pàrthasya ca mahàtmanaþ 06,055.034a yatamànàpi te vãrà dravamàõàn mahàrathàn 06,055.034c nà÷aknuvan vàrayituü bhãùmabàõaprapãóitàþ 06,055.035a mahendrasamavãryeõa vadhyamànà mahàcamåþ 06,055.035c abhajyata mahàràja na ca dvau saha dhàvataþ 06,055.036a àviddhanaranàgà÷vaü patitadhvajakåbaram 06,055.036c anãkaü pàõóuputràõàü hàhàbhåtam acetanam 06,055.037a jaghànàtra pità putraü putra÷ ca pitaraü tathà 06,055.037c priyaü sakhàyaü càkrande sakhà daivabalàtkçtaþ 06,055.038a vimucya kavacàn anye pàõóuputrasya sainikàþ 06,055.038c prakãrya ke÷àn dhàvantaþ pratyadç÷yanta bhàrata 06,055.039a tad gokulam ivodbhràntam udbhràntarathayåthapam 06,055.039c dadç÷e pàõóuputrasya sainyam àrtasvaraü tadà 06,055.040a prabhajyamànaü tat sainyaü dçùñvà devakinandanaþ 06,055.040c uvàca pàrthaü bãbhatsuü nigçhya ratham uttamam 06,055.041a ayaü sa kàlaþ saüpràptaþ pàrtha yaþ kàïkùitas tvayà 06,055.041c praharàsmai naravyàghra na cen mohàd vimuhyase 06,055.042a yat tvayà kathitaü vãra purà ràj¤àü samàgame 06,055.042c bhãùmadroõamukhàn sarvàn dhàrtaràùñrasya sainikàn 06,055.043a sànubandhàn haniùyàmi ye màü yotsyanti saüyuge 06,055.043c iti tat kuru kaunteya satyaü vàkyam ariüdama 06,055.044a bãbhatso pa÷ya sainyaü svaü bhajyamànaü samantataþ 06,055.044c dravata÷ ca mahãpàlàn sarvàn yaudhiùñhire bale 06,055.045a dçùñvà hi samare bhãùmaü vyàttànanam ivàntakam 06,055.045c bhayàrtàþ saüpraõa÷yanti siühaü kùudramçgà iva 06,055.046a evam uktaþ pratyuvàca vàsudevaü dhanaüjayaþ 06,055.046c codayà÷vàn yato bhãùmo vigàhyaitad balàrõavam 06,055.046d*0197_01 pàtayiùyàmi durdharùaü kuruvçddhaü pitàmaham 06,055.047a tato '÷vàn rajataprakhyàü÷ codayàm àsa màdhavaþ 06,055.047c yato bhãùmaratho ràjan duùprekùyo ra÷mimàn iva 06,055.048a tatas tat punar àvçttaü yudhiùñhirabalaü mahat 06,055.048c dçùñvà pàrthaü mahàbàhuü bhãùmàyodyantam àhave 06,055.049a tato bhãùmaþ kuru÷reùñhaþ siühavad vinadan muhuþ 06,055.049c dhanaüjayarathaü tårõaü ÷aravarùair avàkirat 06,055.050a kùaõena sa rathas tasya sahayaþ sahasàrathiþ 06,055.050c ÷aravarùeõa mahatà saüchanno na prakà÷ate 06,055.051a vàsudevas tv asaübhrànto dhairyam àsthàya sattvavàn 06,055.051c codayàm àsa tàn a÷vàn vitunnàn bhãùmasàyakaiþ 06,055.052a tataþ pàrtho dhanur gçhya divyaü jaladanisvanam 06,055.052c pàtayàm àsa bhãùmasya dhanu÷ chittvà tribhiþ ÷araiþ 06,055.053a sa cchinnadhanvà kauravyaþ punar anyan mahad dhanuþ 06,055.053c nimeùàntaramàtreõa sajyaü cakre pità tava 06,055.054a vicakarùa tato dorbhyàü dhanur jaladanisvanam 06,055.054c athàsya tad api kruddha÷ ciccheda dhanur arjunaþ 06,055.055a tasya tat påjayàm àsa làghavaü ÷aütanoþ sutaþ 06,055.055c sàdhu pàrtha mahàbàho sàdhu bho pàõóunandana 06,055.056a tvayy evaitad yuktaråpaü mahat karma dhanaüjaya 06,055.056c prãto 'smi sudçóhaü putra kuru yuddhaü mayà saha 06,055.057a iti pàrthaü pra÷asyàtha pragçhyànyan mahad dhanuþ 06,055.057c mumoca samare vãraþ ÷aràn pàrtharathaü prati 06,055.058a adar÷ayad vàsudevo hayayàne paraü balam 06,055.058c moghàn kurva¤ ÷aràüs tasya maõóalàny acaral laghu 06,055.059a tathàpi bhãùmaþ sudçóhaü vàsudevadhanaüjayau 06,055.059c vivyàdha ni÷itair bàõaiþ sarvagàtreùu màriùa 06,055.060a ÷u÷ubhàte naravyàghrau tau bhãùma÷aravikùatau 06,055.060c govçùàv iva nardantau viùàõollikhitàïkitau 06,055.061a puna÷ càpi susaükruddhaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,055.061c kçùõayor yudhi saürabdho bhãùmo vyàvàrayad di÷aþ 06,055.061d*0198_01 pàrtho 'pi samare kruddho bhãùmasyàvàrayad di÷aþ 06,055.061d*0199_01 bhãùmo 'pi rathinàü ÷reùñhaþ pàrthasyàvàrayad di÷aþ 06,055.062a vàrùõeyaü ca ÷arais tãkùõaiþ kampayàm àsa roùitaþ 06,055.062c muhur abhyutsmayan bhãùmaþ prahasya svanavat tadà 06,055.063a tataþ kçùõas tu samare dçùñvà bhãùmaparàkramam 06,055.063c saüprekùya ca mahàbàhuþ pàrthasya mçduyuddhatàm 06,055.064a bhãùmaü ca ÷aravarùàõi sçjantam ani÷aü yudhi 06,055.064c pratapantam ivàdityaü madhyam àsàdya senayoþ 06,055.065a varàn varàn vinighnantaü pàõóuputrasya sainikàn 06,055.065c yugàntam iva kurvàõaü bhãùmaü yaudhiùñhire bale 06,055.066a amçùyamàõo bhagavàn ke÷avaþ paravãrahà 06,055.066c acintayad ameyàtmà nàsti yaudhiùñhiraü balam 06,055.067a ekàhnà hi raõe bhãùmo nà÷ayed devadànavàn 06,055.067c kim u pàõóusutàn yuddhe sabalàn sapadànugàn 06,055.068a dravate ca mahat sainyaü pàõóavasya mahàtmanaþ 06,055.068c ete ca kauravàs tårõaü prabhagnàn dç÷ya somakàn 06,055.068e àdravanti raõe hçùñà harùayantaþ pitàmaham 06,055.069a so 'haü bhãùmaü nihanmy adya pàõóavàrthàya daü÷itaþ 06,055.069c bhàram etaü vineùyàmi pàõóavànàü mahàtmanàm 06,055.070a arjuno 'pi ÷arais tãkùõair vadhyamàno hi saüyuge 06,055.070c kartavyaü nàbhijànàti raõe bhãùmasya gauravàt 06,055.071a tathà cintayatas tasya bhåya eva pitàmahaþ 06,055.071c preùayàm àsa saükruddhaþ ÷aràn pàrtharathaü prati 06,055.072a teùàü bahutvàd dhi bhç÷aü ÷aràõàü; di÷o 'tha sarvàþ pihità babhåvuþ 06,055.072c na càntarikùaü na di÷o na bhåmir; na bhàskaro 'dç÷yata ra÷mimàlã 06,055.072e vavu÷ ca vàtàs tumulàþ sadhåmà; di÷a÷ ca sarvàþ kùubhità babhåvuþ 06,055.073a droõo vikarõo 'tha jayadratha÷ ca; bhåri÷ravàþ kçtavarmà kçpa÷ ca 06,055.073c ÷rutàyur ambaùñhapati÷ ca ràjà; vindànuvindau ca sudakùiõa÷ ca 06,055.074a pràcyà÷ ca sauvãragaõà÷ ca sarve; vasàtayaþ kùudrakamàlavà÷ ca 06,055.074c kirãñinaü tvaramàõàbhisasrur; nide÷agàþ ÷àütanavasya ràj¤aþ 06,055.074d*0200_01 tavàpi putrasya tu kopanasya 06,055.075a taü vàjipàdàtarathaughajàlair; anekasàhasra÷atair dadar÷a 06,055.075c kirãñinaü saüparivàryamàõaü; ÷iner naptà vàraõayåthapai÷ ca 06,055.076a tatas tu dçùñvàrjunavàsudevau; padàtinàgà÷varathaiþ samantàt 06,055.076c abhidrutau ÷astrabhçtàü variùñhau; ÷inipravãro 'bhisasàra tårõam 06,055.077a sa tàny anãkàni mahàdhanuùmà¤; ÷inipravãraþ sahasàbhipatya 06,055.077c cakàra sàhàyyam athàrjunasya; viùõur yathà vçtraniùådanasya 06,055.078a vi÷ãrõanàgà÷varathadhvajaughaü; bhãùmeõa vitràsitasarvayodham 06,055.078c yudhiùñhirànãkam abhidravantaü; provàca saüdç÷ya ÷inipravãraþ 06,055.079a kva kùatriyà yàsyatha naiùa dharmaþ; satàü purastàt kathitaþ puràõaiþ 06,055.079c mà svàü pratij¤àü jahata pravãràþ; svaü vãradharmaü paripàlayadhvam 06,055.080a tàn vàsavàn antarajo ni÷amya; narendramukhyàn dravataþ samantàt 06,055.080c pàrthasya dçùñvà mçduyuddhatàü ca; bhãùmaü ca saükhye samudãryamàõam 06,055.081a amçùyamàõaþ sa tato mahàtmà; ya÷asvinaü sarvada÷àrhabhartà 06,055.081c uvàca ÷aineyam abhipra÷aüsan; dçùñvà kurån àpatataþ samantàt 06,055.082a ye yànti yàntv eva ÷inipravãra; ye 'pi sthitàþ sàtvata te 'pi yàntu 06,055.082c bhãùmaü rathàt pa÷ya nipàtyamànaü; droõaü ca saükhye sagaõaü mayàdya 06,055.083a nàsau rathaþ sàtvata kauravàõàü; kruddhasya mucyeta raõe 'dya ka÷ cit 06,055.083c tasmàd ahaü gçhya rathàïgam ugraü; pràõaü hariùyàmi mahàvratasya 06,055.084a nihatya bhãùmaü sagaõaü tathàjau; droõaü ca ÷aineya rathapravãram 06,055.084c prãtiü kariùyàmi dhanaüjayasya; ràj¤a÷ ca bhãmasya tathà÷vino÷ ca 06,055.085a nihatya sarvàn dhçtaràùñraputràüs; tatpakùiõo ye ca narendramukhyàþ 06,055.085c ràjyena ràjànam ajàta÷atruü; saüpàdayiùyàmy aham adya hçùñaþ 06,055.085d*0201_01 itãdam uktvà sa mahànubhàvaþ 06,055.085d*0201_02 sasmàra cakraü ni÷itaü puràõam 06,055.085d*0201_03 sudar÷anaü cintitamàtram eva 06,055.085d*0201_04 tasyàgrahastaü svayam àruroha 06,055.086a tataþ sunàbhaü vasudevaputraþ; såryaprabhaü vajrasamaprabhàvam 06,055.086c kùuràntam udyamya bhujena cakraü; rathàd avaplutya visçjya vàhàn 06,055.087a saükampayan gàü caraõair mahàtmà; vegena kçùõaþ prasasàra bhãùmam 06,055.087c madàndham àjau samudãrõadarpaþ; siüho jighàüsann iva vàraõendram 06,055.088a so 'bhyadravad bhãùmam anãkamadhye; kruddho mahendràvarajaþ pramàthã 06,055.088c vyàlambipãtàntapaña÷ cakà÷e; ghano yathà khe 'cirabhàpinaddhaþ 06,055.089a sudar÷anaü càsya raràja ÷aures; tac cakrapadmaü subhujorunàlam 06,055.089c yathàdipadmaü taruõàrkavarõaü; raràja nàràyaõanàbhijàtam 06,055.090a tat kçùõakopodayasåryabuddhaü; kùuràntatãkùõàgrasujàtapatram 06,055.090c tasyaiva dehorusaraþpraråóhaü; raràja nàràyaõabàhunàlam 06,055.091a tam àttacakraü praõadantam uccaiþ; kruddhaü mahendràvarajaü samãkùya 06,055.091c sarvàõi bhåtàni bhç÷aü vineduþ; kùayaü kuråõàm iti cintayitvà 06,055.092a sa vàsudevaþ pragçhãtacakraþ; saüvartayiùyann iva jãvalokam 06,055.092c abhyutpataül lokagurur babhàse; bhåtàni dhakùyann iva kàlavahniþ 06,055.093a tam àpatantaü pragçhãtacakraü; samãkùya devaü dvipadàü variùñham 06,055.093c asaübhramàt kàrmukabàõapàõã; rathe sthitaþ ÷àütanavo 'bhyuvàca 06,055.093d*0202_01 asaübhramaü tad vicakarùa dorbhyàü 06,055.093d*0202_02 mahàdhanur gàõóivatulyaghoùam 06,055.093d*0202_03 uvàca bhãùmas tam anantapauruùaü 06,055.093d*0202_04 govindam àjàv avimåóhacetàþ 06,055.094a ehy ehi deve÷a jagannivàsa; namo 'stu te ÷àrïgarathàïgapàõe 06,055.094c prasahya màü pàtaya lokanàtha; rathottamàd bhåta÷araõya saükhye 06,055.094d*0203_01 mamogracakreõa nikçnta dehaü 06,055.095a tvayà hatasyeha mamàdya kçùõa; ÷reyaþ parasminn iha caiva loke 06,055.095c saübhàvito 'smy andhakavçùõinàtha; lokais tribhir vãra tavàbhiyànàt 06,055.095d*0204_01 ÷rutvà vacaþ ÷àütanavasya kçùõo 06,055.095d*0204_02 vegena dhàvaüs tam athàbhyuvàca 06,055.095d*0204_03 tvaü målam asyeha bhuvi kùayasya 06,055.095d*0204_04 duryodhanaü càdya samuddhariùyasi 06,055.095d*0204_05 durdyåtadevã nçpatir nivàryaþ 06,055.095d*0204_06 sumantriõà dharmapathi sthitena 06,055.095d*0204_07 tyàjyo 'tha và kàlaparãtabuddhir 06,055.095d*0204_08 dharmàtigo yaþ kulapàüsanaþ syàt 06,055.095d*0204_09 bhãùmas tad àkarõya yadupravãraü 06,055.095d*0204_10 ràjà paraü daivatam ity uvàca 06,055.095d*0204_11 tyaktas tu kaüso yadubhir hitàrthe 06,055.095d*0204_12 dharmàt kuråõàm adhipas tadànãm 06,055.095d*0204_13 saübodhyamàno na bubodha ràjà 06,055.095d*0204_14 kle÷àya daivàd viparãtabuddhiþ 06,055.095d*0204_15 ÷rotà hitaü yasya na ka÷ cid asti 06,055.095d*0204_16 vaktà bhç÷aü syàt sa tu kiü bravãtu 06,055.096a rathàd avaplutya tatas tvaràvàn; pàrtho 'py anudrutya yadupravãram 06,055.096c jagràha pãnottamalambabàhuü; bàhvor hariü vyàyatapãnabàhuþ 06,055.097a nigçhyamàõa÷ ca tadàdidevo; bhç÷aü saroùaþ kila nàma yogã 06,055.097c àdàya vegena jagàma viùõur; jiùõuü mahàvàta ivaikavçkùam 06,055.098a pàrthas tu viùñabhya balena pàdau; bhãùmàntikaü tårõam abhidravantam 06,055.098c balàn nijagràha kirãñamàlã; pade 'tha ràjan da÷ame kathaü cit 06,055.099a avasthitaü ca praõipatya kçùõaü; prãto 'rjunaþ kà¤canacitramàlã 06,055.099c uvàca kopaü pratisaühareti; gatir bhavàn ke÷ava pàõóavànàm 06,055.100a na hàsyate karma yathàpratij¤aü; putraiþ ÷ape ke÷ava sodarai÷ ca 06,055.100c antaü kariùyàmi yathà kuråõàü; tvayàham indrànuja saüprayuktaþ 06,055.101a tataþ pratij¤àü samayaü ca tasmai; janàrdanaþ prãtamanà ni÷amya 06,055.101c sthitaþ priye kauravasattamasya; rathaü sacakraþ punar àruroha 06,055.101d*0205_01 tataþ pratij¤àü samavàpya bhãùmaþ 06,055.101d*0205_02 kçtà¤jaliþ stutyam athàkarod vai 06,055.101d*0205_03 traivikrame yasya vapur babhàse 06,055.101d*0205_04 tathaiva dçùñvà tu samujjvalantam 06,055.102a sa tàn abhãùån punar àdadànaþ; pragçhya ÷aïkhaü dviùatàü nihantà 06,055.102c vinàdayàm àsa tato di÷a÷ ca; sa pà¤cajanyasya raveõa ÷auriþ 06,055.103a vyàviddhaniùkàïgadakuõóalaü taü; rajovikãrõà¤citapakùmanetram 06,055.103c vi÷uddhadaüùñraü pragçhãta÷aïkhaü; vicukru÷uþ prekùya kurupravãràþ 06,055.104a mçdaïgabherãpañahapraõàdà; nemisvanà dundubhinisvanà÷ ca 06,055.104c sasiühanàdà÷ ca babhåvur ugràþ; sarveùv anãkeùu tataþ kuråõàm 06,055.105a gàõóãvaghoùaþ stanayitnukalpo; jagàma pàrthasya nabho di÷a÷ ca 06,055.105c jagmu÷ ca bàõà vimalàþ prasannàþ; sarvà di÷aþ pàõóavacàpamuktàþ 06,055.106a taü kauravàõàm adhipo balena; bhãùmeõa bhåri÷ravasà ca sàrdham 06,055.106c abhyudyayàv udyatabàõapàõiþ; kakùaü didhakùann iva dhåmaketuþ 06,055.107a athàrjunàya prajahàra bhallàn; bhåri÷ravàþ sapta suvarõapuïkhàn 06,055.107c duryodhanas tomaram ugravegaü; ÷alyo gadàü ÷àütanava÷ ca ÷aktim 06,055.108a sa saptabhiþ sapta ÷arapravekàn; saüvàrya bhåri÷ravasà visçùñàn 06,055.108c ÷itena duryodhanabàhumuktaü; kùureõa tat tomaram unmamàtha 06,055.109a tataþ ÷ubhàm àpatatãü sa ÷aktiü; vidyutprabhàü ÷àütanavena muktàm 06,055.109c gadàü ca madràdhipabàhumuktàü; dvàbhyàü ÷aràbhyàü nicakarta vãraþ 06,055.110a tato bhujàbhyàü balavad vikçùya; citraü dhanur gàõóivam aprameyam 06,055.110c màhendram astraü vidhivat sughoraü; pràdu÷cakàràdbhutam antarikùe 06,055.111a tenottamàstreõa tato mahàtmà; sarvàõy anãkàni mahàdhanuùmàn 06,055.111c ÷araughajàlair vimalàgnivarõair; nivàrayàm àsa kirãñamàlã 06,055.111d*0206_01 bhãùmaü ÷araiþ saüparivàrya saükhye 06,055.111d*0206_02 ciccheda bhåri÷ravasa÷ ca càpam 06,055.111d*0206_03 ÷alyaü ca viddhvà navabhiþ pçùatkair 06,055.111d*0206_04 duryodhanaü vakùasi nirbibheda 06,055.112a ÷ilãmukhàþ pàrthadhanuþpramuktà; rathàn dhvajàgràõi dhanåüùi bàhån 06,055.112c nikçtya dehàn vivi÷uþ pareùàü; narendranàgendraturaügamàõàm 06,055.113a tato di÷a÷ cànudi÷a÷ ca pàrthaþ; ÷araiþ sudhàrair ni÷itair vitatya 06,055.113c gàõóãva÷abdena manàüsi teùàü; kirãñamàlã vyathayàü cakàra 06,055.114a tasmiüs tathà ghoratame pravçtte; ÷aïkhasvanà dundubhinisvanà÷ ca 06,055.114c antarhità gàõóivanisvanena; bhabhåvur ugrà÷ ca raõapraõàdàþ 06,055.115a gàõóãva÷abdaü tam atho viditvà; viràñaràjapramukhà nçvãràþ 06,055.115c pà¤càlaràjo drupada÷ ca vãras; taü de÷am àjagmur adãnasattvàþ 06,055.116a sarvàõi sainyàni tu tàvakàni; yato yato gàõóivajaþ praõàdaþ 06,055.116c tatas tataþ saünatim eva jagmur; na taü pratãpo 'bhisasàra ka÷ cit 06,055.116c*0207_01 punaþ punar dhàrtaràùñràþ samagràþ 06,055.117a tasmin sughore nçpasaüprahàre; hatàþ pravãràþ sarathàþ sasåtàþ 06,055.117c gajà÷ ca nàràcanipàtataptà; mahàpatàkàþ ÷ubharukmakakùyàþ 06,055.118a parãtasattvàþ sahasà nipetuþ; kirãñinà bhinnatanutrakàyàþ 06,055.118c dçóhàhatàþ patribhir ugravegaiþ; pàrthena bhallair ni÷itaiþ ÷itàgraiþ 06,055.119a nikçttayantrà nihatendrakãlà; dhvajà mahànto dhvajinãmukheùu 06,055.119c padàtisaüghà÷ ca rathà÷ ca saükhye; hayà÷ ca nàgà÷ ca dhanaüjayena 06,055.120a bàõàhatàs tårõam apetasattvà; viùñabhya gàtràõi nipetur urvyàm 06,055.120c aindreõa tenàstravareõa ràjan; mahàhave bhinnatanutradehàþ 06,055.121a tataþ ÷araughair ni÷itaiþ kirãñinà; nçdeha÷astrakùatalohitodà 06,055.121c nadã sughorà naradehaphenà; pravartità tatra raõàjire vai 06,055.121d*0208_01 tataþ ÷araughair ni÷itaiþ kirãñã 06,055.121d*0208_02 pravartayàm àsa nadãü sughoràm 06,055.121d*0208_03 nçnàgavàjikùatalohitodàü 06,055.121d*0208_04 narendramajjàsthikamàüsaphenàm 06,055.122a vegena sàtãva pçthupravàhà; prasusrutà bhairavàràvaråpà 06,055.122c paretanàgà÷va÷arãrarodhà; naràntramajjàbhçtamàüsapaïkà 06,055.123a prabhåtarakùogaõabhåtasevità; ÷iraþkapàlàkulake÷a÷àdvalà 06,055.123c ÷arãrasaüghàtasahasravàhinã; vi÷ãrõanànàkavacormisaükulà 06,055.124a narà÷vanàgàsthinikçtta÷arkarà; vinà÷apàtàlavatã bhayàvahà 06,055.124c tàü kaïkamàlàvçtagçdhrakahvaiþ; kravyàdasaüghai÷ ca tarakùubhi÷ ca 06,055.125a upetakålàü dadç÷uþ samantàt; kråràü mahàvaitaraõãprakà÷àm 06,055.125c pravartitàm arjunabàõasaüghair; medovasàsçkpravahàü subhãmàm 06,055.125d*0209_01 hatapravãràü ca tathaiva dçùñvà 06,055.125d*0209_02 senàü kuråõàm atha phalgunena 06,055.126a te cedipà¤càlakaråùamatsyàþ; pàrthà÷ ca sarve sahitàþ praõeduþ 06,055.126b*0210_01 jayapragalbhàþ puruùapravãràþ 06,055.126b*0210_02 saütàpayantaþ kuruyodhavãràn 06,055.126b*0211_01 hatapravãràõi balàni dçùñvà 06,055.126b*0211_02 kirãñinà ÷atrubhayàvahena 06,055.126c vitràsya senàü dhvajinãpatãnàü; siüho mçgàõàm iva yåthasaüghàn 06,055.126d*0212_01 hatadrutàü tava putrasya senàü 06,055.126d*0212_02 dçùñvà tadà bhàratavçùõisiühau 06,055.126e vinedatus tàv atiharùayuktau; gàõóãvadhanvà ca janàrdana÷ ca 06,055.127a tato raviü saühçtara÷mijàlaü; dçùñvà bhç÷aü ÷astraparikùatàïgàþ 06,055.127c tad aindram astraü vitataü sughoram; asahyam udvãkùya yugàntakalpam 06,055.128a athàpayànaü kuravaþ sabhãùmàþ; sadroõaduryodhanabàhlikà÷ ca 06,055.128c cakrur ni÷àü saüdhigatàü samãkùya; vibhàvasor lohitaràjiyuktàm 06,055.128d*0213_01 raràja càraktadigantaràlaü 06,055.128d*0213_02 sa÷oõam atyartharathàïganàmnaþ 06,055.128d*0213_03 hçdaþ prabhinnàd iva ÷oõitaughair 06,055.128d*0213_04 viliptavantaþ sakalaü viyogàt 06,055.129a avàpya kãrtiü ca ya÷a÷ ca loke; vijitya ÷atråü÷ ca dhanaüjayo 'pi 06,055.129c yayau narendraiþ saha sodarai÷ ca; samàptakarmà ÷ibiraü ni÷àyàm 06,055.129d*0214_01 duryodhanaþ pravyathitàntaràtmà 06,055.129d*0214_02 yayau tadà prekùya tadàjimadhye 06,055.129e tataþ prajaj¤e tumulaþ kuråõàü; ni÷àmukhe ghorataraþ praõàdaþ 06,055.130a raõe rathànàm ayutaü nihatya; hatà gajàþ sapta÷atàrjunena 06,055.130c pràcyà÷ ca sauvãragaõà÷ ca sarve; nipàtitàþ kùudrakamàlavà÷ ca 06,055.130e mahat kçtaü karma dhanaüjayena; kartuü yathà nàrhati ka÷ cid anyaþ 06,055.131a ÷rutàyur ambaùñhapati÷ ca ràjà; tathaiva durmarùaõacitrasenau 06,055.131c droõaþ kçpaþ saindhavabàhlikau ca; bhåri÷ravàþ ÷alya÷alau ca ràjan 06,055.131d*0215_01 anye ca yodhàþ ÷ata÷aþ sametàþ 06,055.131d*0215_02 kruddhena pàrthena raõasya madhye 06,055.131e svabàhuvãryeõa jitàþ sabhãùmàþ; kirãñinà lokamahàrathena 06,055.131f*0216_01 aho prayàty eùa gajendravçndaiþ 06,055.131f*0216_02 saüveùñitaþ pàõóavabàõabhinnaþ 06,055.131f*0216_03 duryodhana÷ candrasamàna÷obhinà 06,055.131f*0216_04 tiryag dhçtenàtapatreõa mandaþ 06,055.132a iti bruvantaþ ÷ibiràõi jagmuþ; sarve gaõà bhàrata ye tvadãyàþ 06,055.132c ulkàsahasrai÷ ca susaüpradãptair; vibhràjamànai÷ ca tathà pradãpaiþ 06,055.132e kirãñivitràsitasarvayodhà; cakre nive÷aü dhvajinã kuråõàm 06,055.132f*0217_01 bhagnena darpeõa mahàrathànàü 06,055.132f*0217_02 vidhvastavaktrà÷ ca mahàrathadvipàþ 06,056.001 saüjaya uvàca 06,056.001a vyuùñàü ni÷àü bhàrata bhàratànàm; anãkinãnàü pramukhe mahàtmà 06,056.001c yayau sapatnàn prati jàtakopo; vçtaþ samagreõa balena bhãùmaþ 06,056.002a taü droõaduryodhanabàhlikà÷ ca; tathaiva durmarùaõacitrasenau 06,056.002c jayadratha÷ càtibalo balaughair; nçpàs tathànye 'nuyayuþ samantàt 06,056.003a sa tair mahadbhi÷ ca mahàrathai÷; ca tejasvibhir vãryavadbhi÷ ca ràjan 06,056.003c raràja ràjottama ràjamukhyair; vçtaþ sa devair iva vajrapàõiþ 06,056.004a tasminn anãkapramukhe viùaktà; dodhåyamànà÷ ca mahàpatàkàþ 06,056.004c suraktapãtàsitapàõóuràbhà; mahàgajaskandhagatà virejuþ 06,056.005a sà vàhinã ÷àütanavena ràj¤à; mahàrathair vàraõavàjibhi÷ ca 06,056.005c babhau savidyutstanayitnukalpà; jalàgame dyaur iva jàtameghà 06,056.006a tato raõàyàbhimukhã prayàtà; praty arjunaü ÷àütanavàbhiguptà 06,056.006c senà mahogrà sahasà kuråõàü; vego yathà bhãma ivàpagàyàþ 06,056.006d*0218_01 ataþ paraü vyåham acintyaråpaü 06,056.006d*0218_02 nive÷ayàm àsa mahàdhanuùmàn 06,056.007a taü vyàlanànàvidhagåóhasàraü; gajà÷vapàdàtarathaughapakùam 06,056.007c vyåhaü mahàmeghasamaü mahàtmà; dadar÷a dåràt kapiràjaketuþ 06,056.008a sa niryayau ketumatà rathena; nararùabhaþ ÷vetahayena vãraþ 06,056.008c varåthinà sainyamukhe mahàtmà; vadhe dhçtaþ sarvasapatnayånàm 06,056.008d*0219_01 nàràyaõenendra ivàbhiguptaþ 06,056.008d*0219_02 ÷a÷ãva såryeõa sameyivàn yathà 06,056.008d*0219_03 tathà mahàtmà saha ke÷avena 06,056.008d*0219_04 varåthinãnàü pramukhe raràja 06,056.008d*0220_01 yathà mahendro 'suravàhinãnàü 06,056.008d*0220_02 nàràyaõenendra ivàbhiguptaþ 06,056.008d*0220_03 ÷a÷ãva såryeõa sameyivàn yathà 06,056.008d*0220_04 tathà mahàtmà saha ke÷avena 06,056.009a såpaskaraü sottarabandhureùaü; yattaü yadånàm çùabheõa saükhye 06,056.009c kapidhvajaü prekùya viùedur àjau; sahaiva putrais tava kauraveyàþ 06,056.010a prakarùatà guptam udàyudhena; kirãñinà lokamahàrathena 06,056.010c taü vyåharàjaü dadç÷us tvadãyà÷; catu÷caturvyàlasahasrakãrõam 06,056.011a yathà hi pårve 'hani dharmaràj¤à; vyåhaþ kçtaþ kauravanandanena 06,056.011c tathà tathodde÷am upetya tasthuþ; pà¤càlamukhyaiþ saha cedimukhyàþ 06,056.011d*0221_01 tathà na bhåto bhuvi mànuùeùu 06,056.011d*0221_02 na dçùñapårvo na ca saü÷ruta÷ ca 06,056.012a tato mahàvegasamàhatàni; bherãsahasràõi vinedur àjau 06,056.012c ÷aïkhasvanà dundubhinisvanà÷ ca; sarveùv anãkeùu sasiühanàdàþ 06,056.013a tataþ sabàõàni mahàsvanàni; visphàryamàõàni dhanåüùi vãraiþ 06,056.013c kùaõena bherãpaõavapraõàdàn; antardadhuþ ÷aïkhamahàsvanà÷ ca 06,056.014a tac chaïkha÷abdàvçtam antarikùam; uddhåtabhaumadrutareõujàlam 06,056.014c mahàvitànàvatataprakà÷am; àlokya vãràþ sahasàbhipetuþ 06,056.015a rathã rathenàbhihataþ sasåtaþ; papàta sà÷vaþ sarathaþ saketuþ 06,056.015c gajo gajenàbhihataþ papàta; padàtinà càbhihataþ padàtiþ 06,056.016a àvartamànàny abhivartamànair; bàõaiþ kùatàny adbhutadar÷anàni 06,056.016c pràsai÷ ca khaógai÷ ca samàhatàni; sada÷vavçndàni sada÷vavçndaiþ 06,056.017a suvarõatàràgaõabhåùitàni; ÷aràvaràõi prahitàni vãraiþ 06,056.017c vidàryamàõàni para÷vadhai÷ ca; pràsai÷ ca khaógai÷ ca nipetur urvyàm 06,056.018a gajair viùàõair varahastarugõàþ; ke cit sasåtà rathinaþ prapetuþ 06,056.018c gajarùabhà÷ càpi ratharùabheõa; nipetire bàõahatàþ pçthivyàm 06,056.019a gajaughavegoddhatasàditànàü; ÷rutvà niùedur vasudhàü manuùyàþ 06,056.019c àrtasvaraü sàdipadàtiyånàü; viùàõagàtràvaratàóitànàm 06,056.020a saübhràntanàgà÷varathe prasåte; mahàbhaye sàdipadàtiyånàm 06,056.020c mahàrathaiþ saüparivàryamàõaü; dadar÷a bhãùmaþ kapiràjaketum 06,056.021a taü pa¤catàlocchritatàlaketuþ; sada÷vavegoddhatavãryayàtaþ 06,056.021c mahàstrabàõà÷anidãptamàrgaü; kirãñinaü ÷àütanavo 'bhyadhàvat 06,056.022a tathaiva ÷akrapratimànakalpam; indràtmajaü droõamukhàbhisasruþ 06,056.022c kçpa÷ ca ÷alya÷ ca viviü÷ati÷ ca; duryodhanaþ saumadatti÷ ca ràjan 06,056.023a tato rathànãkamukhàd upetya; sarvàstravit kà¤canacitravarmà 06,056.023c javena ÷åro 'bhisasàra sarvàüs; tathàrjunasyàtra suto 'bhimanyuþ 06,056.024a teùàü mahàstràõi mahàrathànàm; asaktakarmà vinihatya kàrùõiþ 06,056.024c babhau mahàmantrahutàrcimàlã; sadogataþ san bhagavàn ivàgniþ 06,056.025a tataþ sa tårõaü rudhirodaphenàü; kçtvà nadãü vai÷asane ripåõàm 06,056.025c jagàma saubhadram atãtya bhãùmo; mahàrathaü pàrtham adãnasattvaþ 06,056.026a tataþ prahasyàdbhutadar÷anena; gàõóãvanirhvàdamahàsvanena 06,056.026c vipàñhajàlena mahàstrajàlaü; vinà÷ayàm àsa kirãñamàlã 06,056.027a tam uttamaü sarvadhanurdharàõàm; asaktakarmà kapiràjaketuþ 06,056.027c bhãùmaü mahàtmàbhivavarùa tårõaü; ÷araughajàlair vimalai÷ ca bhallaiþ 06,056.027d*0222_01 tathaiva bhãùmàhatam antarikùe 06,056.027d*0222_02 mahàstrajàlaü kapiràjaketoþ 06,056.027d*0222_03 vi÷ãryamàõaü dadç÷us tvadãyà 06,056.027d*0222_04 divàkareõeva tamobhibhåtam 06,056.028a evaüvidhaü kàrmukabhãmanàdam; adãnavat satpuruùottamàbhyàm 06,056.028c dadar÷a lokaþ kurusç¤jayà÷ ca; tad dvairathaü bhãùmadhanaüjayàbhyàm 06,057.001 saüjaya uvàca 06,057.001a drauõir bhåri÷ravàþ ÷alya÷ citrasena÷ ca màriùa 06,057.001c putraþ sàüyamane÷ caiva saubhadraü samayodhayan 06,057.002a saüsaktam atitejobhis tam ekaü dadç÷ur janàþ 06,057.002c pa¤cabhir manujavyàghrair gajaiþ siüha÷i÷uü yathà 06,057.003a nàbhilakùyatayà ka÷ cin na ÷aurye na paràkrame 06,057.003c babhåva sadç÷aþ kàrùõer nàstre nàpi ca làghave 06,057.004a tathà tam àtmajaü yuddhe vikramantam ariüdamam 06,057.004c dçùñvà pàrtho raõe yattaþ siühanàdam atho 'nadat 06,057.005a pãóayànaü ca tat sainyaü pautraü tava vi÷àü pate 06,057.005c dçùñvà tvadãyà ràjendra samantàt paryavàrayan 06,057.005d*0223_01 dadar÷a ràjan pà¤càlyaþ senàpatir ariüdamaþ 06,057.006a dhvajinãü dhàrtaràùñràõàü dãna÷atrur adãnavat 06,057.006c pratyudyayau sa saubhadras tejasà ca balena ca 06,057.007a tasya làghavamàrgastham àdityasadç÷aprabham 06,057.007c vyadç÷yata mahac càpaü samare yudhyataþ paraiþ 06,057.008a sa drauõim iùuõaikena viddhvà ÷alyaü ca pa¤cabhiþ 06,057.008c dhvajaü sàüyamane÷ càpi so 'ùñàbhir apavarjayat 06,057.009a rukmadaõóàü mahà÷aktiü preùitàü saumadattinà 06,057.009c ÷itenoragasaükà÷àü patriõà vijahàra tàm 06,057.010a ÷alyasya ca mahàghoràn asyataþ ÷ata÷aþ ÷aràn 06,057.010b*0224_01 dhanu÷ ciccheda bhallena tãvravegena phàlguniþ 06,057.010c nivàryàrjunadàyàdo jaghàna samare hayàn 06,057.011a bhåri÷ravà÷ ca ÷alya÷ ca drauõiþ sàüyamaniþ ÷alaþ 06,057.011c nàbhyavartanta saürabdhàþ kàrùõer bàhubalà÷rayàt 06,057.012a tatas trigartà ràjendra madrà÷ ca saha kekayaiþ 06,057.012c pa¤catriü÷atisàhasràs tava putreõa coditàþ 06,057.013a dhanurvedavido mukhyà ajeyàþ ÷atrubhir yudhi 06,057.013c sahaputraü jighàüsantaü parivavruþ kirãñinam 06,057.014a tau tu tatra pitàputrau parikùiptau ratharùabhau 06,057.014c dadar÷a ràjan pà¤càlyaþ senàpatir amitrajit 06,057.015a sa vàraõarathaughànàü sahasrair bahubhir vçtaþ 06,057.015c vàjibhiþ pattibhi÷ caiva vçtaþ ÷atasahasra÷aþ 06,057.015d*0225_01 pàràvatà÷vaü sa ratham àsthàya paravãrahà 06,057.016a dhanur visphàrya saükruddha÷ codayitvà varåthinãm 06,057.016c yayau tan madrakànãkaü kekayàü÷ ca paraütapaþ 06,057.017a tena kãrtimatà guptam anãkaü dçóhadhanvanà 06,057.017c prayuktarathanàgà÷vaü yotsyamànam a÷obhata 06,057.018a so 'rjunaü pramukhe yàntaü pà¤càlyaþ kurunandana 06,057.018c tribhiþ ÷àradvataü bàõair jatrude÷e samarpayat 06,057.019a tataþ sa madrakàn hatvà da÷abhir da÷abhiþ ÷araiþ 06,057.019c hçùña eko jaghànà÷vaü bhallena kçtavarmaõaþ 06,057.020a damanaü càpi dàyàdaü pauravasya mahàtmanaþ 06,057.020c jaghàna vipulàgreõa nàràcena paraütapaþ 06,057.021a tataþ sàüyamaneþ putraþ pà¤càlyaü yuddhadurmadam 06,057.021c avidhyat triü÷atà bàõair da÷abhi÷ càsya sàrathim 06,057.022a so 'tividdho maheùvàsaþ sçkkiõã parisaülihan 06,057.022c bhallena bhç÷atãkùõena nicakartàsya kàrmukam 06,057.023a athainaü pa¤caviü÷atyà kùipram eva samarpayat 06,057.023c a÷vàü÷ càsyàvadhãd ràjann ubhau tau pàrùõisàrathã 06,057.024a sa hatà÷ve rathe tiùñhan dadar÷a bharatarùabha 06,057.024c putraþ sàüyamaneþ putraü pà¤càlyasya mahàtmanaþ 06,057.025a sa saügçhya mahàghoraü nistriü÷avaram àyasam 06,057.025c padàtis tårõam abhyarchad rathasthaü drupadàtmajam 06,057.026a taü mahaugham ivàyàntaü khàt patantam ivoragam 06,057.026c bhràntàvaraõanistriü÷aü kàlotsçùñam ivàntakam 06,057.027a dãpyantam iva ÷astràrcyà mattavàraõavikramam 06,057.027c apa÷yan pàõóavàs tatra dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,057.028a tasya pà¤càlaputras tu pratãpam abhidhàvataþ 06,057.028c ÷itanistriü÷ahastasya ÷aràvaraõadhàriõaþ 06,057.029a bàõavegam atãtasya rathàbhyà÷am upeyuùaþ 06,057.029c tvaran senàpatiþ kruddho bibheda gadayà ÷iraþ 06,057.030a tasya ràjan sanistriü÷aü suprabhaü ca ÷aràvaram 06,057.030c hatasya patato hastàd vegena nyapatad bhuvi 06,057.031a taü nihatya gadàgreõa lebhe sa paramaü ya÷aþ 06,057.031c putraþ pà¤càlaràjasya mahàtmà bhãmavikramaþ 06,057.032a tasmin hate maheùvàse ràjaputre mahàrathe 06,057.032c hàhàkàro mahàn àsãt tava sainyasya màriùa 06,057.033a tataþ sàüyamaniþ kruddho dçùñvà nihatam àtmajam 06,057.033c abhidudràva vegena pà¤càlyaü yuddhadurmadam 06,057.034a tau tatra samare vãrau sametau rathinàü varau 06,057.034c dadç÷uþ sarvaràjànaþ kuravaþ pàõóavàs tathà 06,057.035a tataþ sàüyamaniþ kruddhaþ pàrùataü paravãrahà 06,057.035c àjaghàna tribhir bàõais tottrair iva mahàdvipam 06,057.036a tathaiva pàrùataü ÷åraü ÷alyaþ samiti÷obhanaþ 06,057.036c àjaghànorasi kruddhas tato yuddham avartata 06,058.001 dhçtaràùñra uvàca 06,058.001a daivam eva paraü manye pauruùàd api saüjaya 06,058.001c yat sainyaü mama putrasya pàõóusainyena vadhyate 06,058.002a nityaü hi màmakàüs tàta hatàn eva hi ÷aüsasi 06,058.002c avyagràü÷ ca prahçùñàü÷ ca nityaü ÷aüsasi pàõóavàn 06,058.002d*0226_01 vibhagnàü÷ ca praõaùñàü÷ ca nityaü ÷aüsasi màmakàn 06,058.003a hãnàn puruùakàreõa màmakàn adya saüjaya 06,058.003c patitàn pàtyamànàü÷ ca hatàn eva ca ÷aüsasi 06,058.004a yudhyamànàn yathà÷akti ghañamànठjayaü prati 06,058.004c pàõóavà vijayanty eva jãyante caiva màmakàþ 06,058.005a so 'haü tãvràõi duþkhàni duryodhanakçtàni ca 06,058.005c a÷rauùaü satataü tàta duþsahàni bahåni ca 06,058.006a tam upàyaü na pa÷yàmi jãyeran yena pàõóavàþ 06,058.006c màmakà và jayaü yuddhe pràpnuyur yena saüjaya 06,058.007 saüjaya uvàca 06,058.007a kùayaü manuùyadehànàü gajavàjirathakùayam 06,058.007c ÷çõu ràjan sthiro bhåtvà tavaivàpanayo mahàn 06,058.008a dhçùñadyumnas tu ÷alyena pãóito navabhiþ ÷araiþ 06,058.008c pãóayàm àsa saükruddho madràdhipatim àyasaiþ 06,058.009a tatràdbhutam apa÷yàma pàrùatasya paràkramam 06,058.009c nyavàrayata yat tårõaü ÷alyaü samiti÷obhanam 06,058.010a nàntaraü dadç÷e ka÷ cit tayoþ saürabdhayo raõe 06,058.010c muhårtam iva tad yuddhaü tayoþ samam ivàbhavat 06,058.011a tataþ ÷alyo mahàràja dhçùñadyumnasya saüyuge 06,058.011c dhanu÷ ciccheda bhallena pãtena ni÷itena ca 06,058.012a athainaü ÷aravarùeõa chàdayàm àsa bhàrata 06,058.012c giriü jalàgame yadvaj jaladà jaladhàriõaþ 06,058.013a abhimanyus tu saükruddho dhçùñadyumne nipãóite 06,058.013c abhidudràva vegena madraràjarathaü prati 06,058.014a tato madràdhiparathaü kàrùõiþ pràpyàtikopanaþ 06,058.014c àrtàyanim ameyàtmà vivyàdha vi÷ikhais tribhiþ 06,058.015a tatas tu tàvakà ràjan parãpsanto ''rjuniü raõe 06,058.015c madraràjarathaü tårõaü parivàryàvatasthire 06,058.016a duryodhano vikarõa÷ ca duþ÷àsanaviviü÷atã 06,058.016c durmarùaõo duþsaha÷ ca citrasena÷ ca durmukhaþ 06,058.017a satyavrata÷ ca bhadraü te purumitra÷ ca bhàrata 06,058.017c ete madràdhiparathaü pàlayantaþ sthità raõe 06,058.018a tàn bhãmasenaþ saükruddho dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,058.018c draupadeyàbhimanyu÷ ca màdrãputrau ca pàõóavau 06,058.018d*0227_01 dhàrtaràùñràn da÷a rathàn da÷aiva pratyavàrayan 06,058.019a nànàråpàõi ÷astràõi visçjanto vi÷àü pate 06,058.019c abhyavartanta saühçùñàþ parasparavadhaiùiõaþ 06,058.019e te vai samãyuþ saügràme ràjan durmantrite tava 06,058.020a tasmin dà÷arathe yuddhe vartamàne bhayàvahe 06,058.020c tàvakànàü pareùàü ca prekùakà rathino 'bhavan 06,058.021a ÷astràõy anekaråpàõi visçjanto mahàrathàþ 06,058.021c anyonyam abhinardantaþ saüprahàraü pracakrire 06,058.022a te yattà jàtasaürambhàþ sarve 'nyonyaü jighàüsavaþ 06,058.022b*0228_01 anyonyam abhinardantaþ spardhamànàþ parasparam 06,058.022b*0229_01 anyonyaspardhayà ràja¤ j¤àtayaþ saügatà mithaþ 06,058.022b*0230_01 samàgatà mahàràja j¤àtayaþ ÷astrapàõayaþ 06,058.022c mahàstràõi vimu¤cantaþ samàpetur amarùaõàþ 06,058.023a duryodhanas tu saükruddho dhçùñadyumnaü mahàraõe 06,058.023c vivyàdha ni÷itair bàõai÷ caturbhis tvarito bhç÷am 06,058.024a durmarùaõa÷ ca viü÷atyà citrasena÷ ca pa¤cabhiþ 06,058.024c durmukho navabhir bàõair duþsaha÷ càpi saptabhiþ 06,058.024e viviü÷atiþ pa¤cabhi÷ ca tribhir duþ÷àsanas tathà 06,058.024f*0231_01 vikarõo da÷abhir bàõaiþ purumitra÷ ca pa¤cabhiþ 06,058.024f*0231_02 satyavrataþ saptabhi÷ ca pàrùataü samare 'hanat 06,058.024f*0232_01 madràdhipas tribhi÷ caiva vikarõaþ pa¤cabhiþ ÷araiþ 06,058.025a tàn pratyavidhyad ràjendra pàrùataþ ÷atrutàpanaþ 06,058.025c ekaikaü pa¤caviü÷atyà dar÷ayan pàõilàghavam 06,058.026a satyavrataü tu samare purumitraü ca bhàrata 06,058.026c abhimanyur avidhyat tau da÷abhir da÷abhiþ ÷araiþ 06,058.027a màdrãputrau tu samare màtulaü màtçnandanau 06,058.027c chàdayetàü ÷aravràtais tad adbhutam ivàbhavat 06,058.028a tataþ ÷alyo mahàràja svasrãyau rathinàü varau 06,058.028c ÷arair bahubhir ànarchat kçtapratikçtaiùiõau 06,058.028e chàdyamànau tatas tau tu màdrãputrau na celatuþ 06,058.029a atha duryodhanaü dçùñvà bhãmaseno mahàbalaþ 06,058.029c vidhitsuþ kalahasyàntaü gadàü jagràha pàõóavaþ 06,058.030a tam udyatagadaü dçùñvà kailàsam iva ÷çïgiõam 06,058.030c bhãmasenaü mahàbàhuü putràs te pràdravan bhayàt 06,058.031a duryodhanas tu saükruddho màgadhaü samacodayat 06,058.031c anãkaü da÷asàhasraü ku¤jaràõàü tarasvinàm 06,058.031d*0233_01 gajànãkena sahitas tena ràjà suyodhanaþ 06,058.031e màgadhaü purataþ kçtvà bhãmasenaü samabhyayàt 06,058.032a àpatantaü ca taü dçùñvà gajànãkaü vçkodaraþ 06,058.032c gadàpàõir avàrohad rathàt siüha ivonnadan 06,058.032d*0234_01 ghoraþ pratibhaya÷ càsãt pinàkãva pinàkadhçk 06,058.032d*0234_02 nirmathyamànàü kruddhena pragçhya mahatãü gadàm 06,058.033a adrisàramayãü gurvãü pragçhya mahatãü gadàm 06,058.033c abhyadhàvad gajànãkaü vyàditàsya ivàntakaþ 06,058.034a sa gajàn gadayà nighnan vyacarat samare balã 06,058.034c bhãmaseno mahàbàhuþ savajra iva vàsavaþ 06,058.035a tasya nàdena mahatà manohçdayakampinà 06,058.035b*0235_01 vipradhvastà gajà ràjan madaü tyaktvà bhayaü gatàþ 06,058.035c vyatyaceùñanta saühatya gajà bhãmasya nardataþ 06,058.036a tatas tu draupadãputràþ saubhadra÷ ca mahàrathaþ 06,058.036c nakulaþ sahadeva÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,058.037a pçùñhaü bhãmasya rakùantaþ ÷aravarùeõa vàraõàn 06,058.037c abhyadhàvanta varùanto meghà iva girãn yathà 06,058.037d*0236_01 nàkulis tu ÷atànãkaþ samare ÷atrupågahà 06,058.038a kùuraiþ kùuraprair bhallai÷ ca pãtair a¤jalikair api 06,058.038c pàtayantottamàïgàni pàõóavà gajayodhinàm 06,058.039a ÷irobhiþ prapatadbhi÷ ca bàhubhi÷ ca vibhåùitaiþ 06,058.039c a÷mavçùñir ivàbhàti pàõibhi÷ ca sahàïku÷aiþ 06,058.040a hçtottamàïgàþ skandheùu gajànàü gajayodhinaþ 06,058.040c adç÷yantàcalàgreùu drumà bhagna÷ikhà iva 06,058.041a dhçùñadyumnahatàn anyàn apa÷yàma mahàgajàn 06,058.041c patitàn pàtyamànàü÷ ca pàrùatena mahàtmanà 06,058.042a màgadho 'tha mahãpàlo gajam airàvatopamam 06,058.042c preùayàm àsa samare saubhadrasya rathaü prati 06,058.043a tam àpatantaü saüprekùya màgadhasya gajottamam 06,058.043c jaghànaikeùuõà vãraþ saubhadraþ paravãrahà 06,058.044a tasyàvarjitanàgasya kàrùõiþ parapuraüjayaþ 06,058.044c ràj¤o rajatapuïkhena bhallenàpaharac chiraþ 06,058.045a vigàhya tad gajànãkaü bhãmaseno 'pi pàõóavaþ 06,058.045c vyacarat samare mçdnan gajàn indro girãn iva 06,058.046a ekaprahàràbhihatàn bhãmasenena ku¤jaràn 06,058.046c apa÷yàma raõe tasmin girãn vajrahatàn iva 06,058.047a bhagnadantàn bhagnakañàn bhagnasakthàü÷ ca vàraõàn 06,058.047c bhagnapçùñhàn bhagnakumbhàn nihatàn parvatopamàn 06,058.048a nadataþ sãdata÷ cànyàn vimukhàn samare gajàn 06,058.048c vimåtràn bhagnasaüvignàüs tathà vi÷akçto 'paràn 06,058.049a bhãmasenasya màrgeùu gatàsån parvatopamàn 06,058.049c apa÷yàma hatàn nàgàn niùñanantas tathàpare 06,058.050a vamanto rudhiraü cànye bhinnakumbhà mahàgajàþ 06,058.050c vihvalanto gatà bhåmiü ÷ailà iva dharàtale 06,058.050d*0237_01 màrgeõa gacchamànasya bhãmasyobhayapàr÷vataþ 06,058.050d*0237_02 dç÷yante patità nàgà vajreõeva ÷iloccayàþ 06,058.051a medorudhiradigdhàïgo vasàmajjàsamukùitaþ 06,058.051c vyacarat samare bhãmo daõóapàõir ivàntakaþ 06,058.052a gajànàü rudhiràktàü tàü gadàü bibhrad vçkodaraþ 06,058.052c ghoraþ pratibhaya÷ càsãt pinàkãva pinàkadhçk 06,058.053a nirmathyamànàþ kruddhena bhãmasenena dantinaþ 06,058.053c sahasà pràdrava¤ ÷iùñà mçdnantas tava vàhinãm 06,058.054a taü hi vãraü maheùvàsàþ saubhadrapramukhà rathàþ 06,058.054c paryarakùanta yudhyantaü vajràyudham ivàmaràþ 06,058.055a ÷oõitàktàü gadàü bibhrad ukùito gaja÷oõitaiþ 06,058.055c kçtànta iva raudràtmà bhãmaseno vyadç÷yata 06,058.056a vyàyacchamànaü gadayà dikùu sarvàsu bhàrata 06,058.056c nçtyamànam apa÷yàma nçtyantam iva ÷aükaram 06,058.057a yamadaõóopamàü gurvãm indrà÷anisamasvanàm 06,058.057c apa÷yàma mahàràja raudràü vi÷asanãü gadàm 06,058.058a vimi÷ràü ke÷amajjàbhiþ pradigdhàü rudhireõa ca 06,058.058c pinàkam iva rudrasya kruddhasyàbhighnataþ pa÷ån 06,058.058d*0238_01 ke÷amajjàsçgabhyakto raudraü bibhrat tadà vapuþ 06,058.058d*0238_02 màrutiþ ÷ålahastasya purevàbhighnataþ pa÷ån 06,058.059a yathà pa÷ånàü saüghàtaü yaùñyà pàlaþ prakàlayet 06,058.059c tathà bhãmo gajànãkaü gadayà paryakàlayat 06,058.060a gadayà vadhyamànàs te màrgaõai÷ ca samantataþ 06,058.060c svàny anãkàni mçdnantaþ pràdravan ku¤jaràs tava 06,058.061a mahàvàta ivàbhràõi vidhamitvà sa vàraõàn 06,058.061c atiùñhat tumule bhãmaþ ÷ma÷àna iva ÷ålabhçt 06,059.001 saüjaya uvàca 06,059.001a tasmin hate gajànãke putro duryodhanas tava 06,059.001c bhãmasenaü ghnatety evaü sarvasainyàny acodayat 06,059.002a tataþ sarvàõy anãkàni tava putrasya ÷àsanàt 06,059.002c abhyadravan bhãmasenaü nadantaü bhairavàn ravàn 06,059.003a taü balaugham aparyantaü devair api durutsaham 06,059.003c àpatantaü suduùpàraü samudram iva parvaõi 06,059.004a rathanàgà÷vakalilaü ÷aïkhadundubhinàditam 06,059.004c athànantam apàraü ca narendrastimitahradam 06,059.005a taü bhãmasenaþ samare mahodadhim ivàparam 06,059.005c senàsàgaram akùobhyaü veleva samavàrayat 06,059.006a tad à÷caryam apa÷yàma ÷raddheyam api càdbhutam 06,059.006c bhãmasenasya samare ràjan karmàtimànuùam 06,059.007a udãrõàü pçthivãü sarvàü sà÷vàü sarathaku¤jaràm 06,059.007c asaübhramaü bhãmaseno gadayà samatàóayat 06,059.008a sa saüvàrya balaughàüs tàn gadayà rathinàü varaþ 06,059.008c atiùñhat tumule bhãmo girir merur ivàcalaþ 06,059.009a tasmin sutumule ghore kàle paramadàruõe 06,059.009c bhràtara÷ caiva putrà÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,059.010a draupadeyàbhimanyu÷ ca ÷ikhaõóã ca mahàrathaþ 06,059.010c na pràjahan bhãmasenaü bhaye jàte mahàbalam 06,059.011a tataþ ÷aikyàyasãü gurvãü pragçhya mahatãü gadàm 06,059.011c avadhãt tàvakàn yodhàn daõóapàõir ivàntakaþ 06,059.011e pothayan rathavçndàni vàjivçndàni càbhibhåþ 06,059.012a vyacarat samare bhãmo yugànte pàvako yathà 06,059.012c vinighnan samare sarvàn yugànte kàlavad vibhuþ 06,059.013a åruvegena saükarùan rathajàlàni pàõóavaþ 06,059.013c pramardayan gajàn sarvàn naóvalànãva ku¤jaraþ 06,059.014a mçdnan rathebhyo rathino gajebhyo gajayodhinaþ 06,059.014c sàdina÷ cà÷vapçùñhebhyo bhåmau caiva padàtinaþ 06,059.014d*0239_01 gadayà vyadhamat sarvàn vàto vçkùàn ivaujasà 06,059.014d*0239_02 bhãmaseno mahàbàhus tava putrasya vai bale 06,059.014d*0239_03 sà vai majjàvasàmàüsaiþ pradigdhà rudhireõa ca 06,059.014d*0239_04 adç÷yata mahàraudrà gadà nàgà÷vaghàtinã 06,059.015a tatra tatra hatai÷ càpi manuùyagajavàjibhiþ 06,059.015c raõàïgaõaü tad abhavan mçtyor àghàtasaünibham 06,059.016a pinàkam iva rudrasya kruddhasyàbhighnataþ pa÷ån 06,059.016c yamadaõóopamàm ugràm indrà÷anisamasvanàm 06,059.016e dadç÷ur bhãmasenasya raudràü vi÷asanãü gadàm 06,059.017a àvidhyato gadàü tasya kaunteyasya mahàtmanaþ 06,059.017b*0240_01 gadàmàrutavego 'bhåd viùphårjitam ivà÷aneþ 06,059.017c babhau råpaü mahàghoraü kàlasyeva yugakùaye 06,059.018a taü tathà mahatãü senàü dràvayantaü punaþ punaþ 06,059.018c dçùñvà mçtyum ivàyàntaü sarve vimanaso 'bhavan 06,059.019a yato yataþ prekùate sma gadàm udyamya pàõóavaþ 06,059.019c tena tena sma dãryante sarvasainyàni bhàrata 06,059.020a pradàrayantaü sainyàni balaughenàparàjitam 06,059.020c grasamànam anãkàni vyàditàsyam ivàntakam 06,059.021a taü tathà bhãmakarmàõaü pragçhãtamahàgadam 06,059.021c dçùñvà vçkodaraü bhãùmaþ sahasaiva samabhyayàt 06,059.022a mahatà meghaghoùeõa rathenàdityavarcasà 06,059.022c chàdaya¤ ÷aravarùeõa parjanya iva vçùñimàn 06,059.023a tam àyàntaü tathà dçùñvà vyàttànanam ivàntakam 06,059.023c bhãùmaü bhãmo mahàbàhuþ pratyudãyàd amarùaõaþ 06,059.024a tasmin kùaõe sàtyakiþ satyasaüdhaþ; ÷inipravãro 'bhyapatat pitàmaham 06,059.024c nighnann amitràn dhanuùà dçóhena; sa kampayaüs tava putrasya senàm 06,059.025a taü yàntam a÷vai rajataprakà÷aiþ; ÷aràn dhamantaü dhanuùà dçóhena 06,059.025c nà÷aknuvan vàrayituü tadànãü; sarve gaõà bhàrata ye tvadãyàþ 06,059.026a avidhyad enaü ni÷itaiþ ÷aràgrair; alambuso ràjavaràr÷ya÷çïgiþ 06,059.026c taü vai caturbhiþ pratividhya vãro; naptà ÷iner abhyapatad rathena 06,059.027a anvàgataü vçùõivaraü ni÷amya; madhye ripåõàü parivartamànam 06,059.027c pràvartayantaü kurupuügavàü÷ ca; punaþ puna÷ ca praõadantam àjau 06,059.027d*0241_01 yodhàs tvadãyàþ ÷aravarùair avarùan 06,059.027d*0241_02 meghà yathà bhådharam ambuvegaiþ 06,059.028a nà÷aknuvan vàrayituü variùñhaü; madhyaüdine såryam ivàtapantam 06,059.028c na tatra ka÷ cinn aviùaõõa àsãd; çte ràjan somadattasya putràt 06,059.029a sa hy àdadàno dhanur ugravegaü; bhåri÷ravà bhàrata saumadattiþ 06,059.029b*0242_01 tato bhåri÷ravà ràjan somadattasya putrakam 06,059.029c dçùñvà rathàn svàn vyapanãyamànàn; pratyudyayau sàtyakiü yoddhum icchan 06,060.001 saüjaya uvàca 06,060.001a tato bhåri÷ravà ràjan sàtyakiü navabhiþ ÷araiþ 06,060.001c avidhyad bhç÷asaükruddhas tottrair iva mahàdvipam 06,060.002a kauravaü sàtyaki÷ caiva ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,060.002c avàkirad ameyàtmà sarvalokasya pa÷yataþ 06,060.003a tato duryodhano ràjà sodaryaiþ parivàritaþ 06,060.003c saumadattiü raõe yattaþ samantàt paryavàrayat 06,060.004a tathaiva pàõóavàþ sarve sàtyakiü rabhasaü raõe 06,060.004c parivàrya sthitàþ saükhye samantàt sumahaujasaþ 06,060.005a bhãmasenas tu saükruddho gadàm udyamya bhàrata 06,060.005c duryodhanamukhàn sarvàn putràüs te paryavàrayat 06,060.005d*0243_01 tathaiva ca sutàs tubhyaü bhãmasenaü mahàratham 06,060.005d*0243_02 duryodhanamukhàþ sarve samantàt paryavàrayan 06,060.006a rathair anekasàhasraiþ krodhàmarùasamanvitaþ 06,060.006c nandakas tava putras tu bhãmasenaü mahàbalam 06,060.006e vivyàdha ni÷itaiþ ùaóbhiþ kaïkapatraiþ ÷ilà÷itaiþ 06,060.007a duryodhanas tu samare bhãmasenaü mahàbalam 06,060.007c àjaghànorasi kruddho màrgaõair ni÷itais tribhiþ 06,060.008a tato bhãmo mahàbàhuþ svarathaü sumahàbalaþ 06,060.008c àruroha ratha÷reùñhaü vi÷okaü cedam abravãt 06,060.009a ete mahàrathàþ ÷årà dhàrtaràùñrà mahàbalàþ 06,060.009c màm eva bhç÷asaükruddhà hantum abhyudyatà yudhi 06,060.009d*0244_01 manorathadrumo 'smàkaü cintito bahuvàrùikaþ 06,060.009d*0244_02 saphalaþ såta adyeha yo 'haü pa÷yàmi sodaràn 06,060.009d*0244_03 yatrà÷oka samutkùiptà reõavo rathanemibhiþ 06,060.009d*0244_04 na prayàsya[?ntya]ntarikùaü hi ÷aravçndair digantare 06,060.009d*0244_05 tatra tiùñhati saünaddhaþ svayaü ràjà suyodhanaþ 06,060.009d*0244_06 bhràtara÷ càsya saünaddhàþ kulaputrà madotkañàþ 06,060.010a etàn adya haniùyàmi pa÷yatas te na saü÷ayaþ 06,060.010c tasmàn mamà÷vàn saügràme yattaþ saüyaccha sàrathe 06,060.011a evam uktvà tataþ pàrthaþ putraü duryodhanaü tava 06,060.011c vivyàdha da÷abhis tãkùõaiþ ÷araiþ kanakabhåùaõaiþ 06,060.011e nandakaü ca tribhir bàõaiþ pratyavidhyat stanàntare 06,060.012a taü tu duryodhanaþ ùaùñyà viddhvà bhãmaü mahàbalam 06,060.012c tribhir anyaiþ suni÷itair vi÷okaü pratyavidhyata 06,060.013a bhãmasya ca raõe ràjan dhanu÷ ciccheda bhàsvaram 06,060.013c muùñide÷e ÷arais tãkùõais tribhã ràjà hasann iva 06,060.013d*0245_01 àkarõapårõaiþ putras te prahasann iva bhàrata 06,060.014a bhãmas tu prekùya yantàraü vi÷okaü saüyuge tadà 06,060.014c pãóitaü vi÷ikhais tãkùõais tava putreõa dhanvinà 06,060.015a amçùyamàõaþ saükruddho dhanur divyaü paràmç÷at 06,060.015c putrasya te mahàràja vadhàrthaü bharatarùabha 06,060.016a samàdatta ca saürabdhaþ kùurapraü lomavàhinam 06,060.016c tena ciccheda nçpater bhãmaþ kàrmukam uttamam 06,060.017a so 'pavidhya dhanu÷ chinnaü krodhena prajvalann iva 06,060.017c anyat kàrmukam àdatta satvaraü vegavattaram 06,060.018a saüdhatta vi÷ikhaü ghoraü kàlamçtyusamaprabham 06,060.018c tenàjaghàna saükruddho bhãmasenaü stanàntare 06,060.019a sa gàóhaviddho vyathitaþ syandanopastha àvi÷at 06,060.019c sa niùaõõo rathopasthe mårchàm abhijagàma ha 06,060.020a taü dçùñvà vyathitaü bhãmam abhimanyupurogamàþ 06,060.020c nàmçùyanta maheùvàsàþ pàõóavànàü mahàrathàþ 06,060.021a tatas tu tumulàü vçùñiü ÷astràõàü tigmatejasàm 06,060.021c pàtayàm àsur avyagràþ putrasya tava mårdhani 06,060.022a pratilabhya tataþ saüj¤àü bhãmaseno mahàbalaþ 06,060.022c duryodhanaü tribhir viddhvà punar vivyàdha pa¤cabhiþ 06,060.023a ÷alyaü ca pa¤caviü÷atyà ÷arair vivyàdha pàõóavaþ 06,060.023c rukmapuïkhair maheùvàsaþ sa viddho vyapayàd raõàt 06,060.024a pratyudyayus tato bhãmaü tava putrà÷ caturda÷a 06,060.024c senàpatiþ suùeõa÷ ca jalasaüdhaþ sulocanaþ 06,060.025a ugro bhãmaratho bhãmo bhãmabàhur alolupaþ 06,060.025c durmukho duùpradharùa÷ ca vivitsur vikañaþ samaþ 06,060.026a visçjanto bahån bàõàn krodhasaüraktalocanàþ 06,060.026c bhãmasenam abhidrutya vivyadhuþ sahità bhç÷am 06,060.027a putràüs tu tava saüprekùya bhãmaseno mahàbalaþ 06,060.027c sçkkiõã vilihan vãraþ pa÷umadhye vçko yathà 06,060.027d*0246_01 abhipatya mahàbàhur garutmàn iva vegitaþ 06,060.027e senàpateþ kùurapreõa ÷ira÷ ciccheda pàõóavaþ 06,060.027f*0247_01 saüprahçùya ca hçùñàtmà tribhir bàõair mahàbhujaþ 06,060.028a jalasaüdhaü vinirbhidya so 'nayad yamasàdanam 06,060.028c suùeõaü ca tato hatvà preùayàm àsa mçtyave 06,060.028d*0248_01 vicitraü ca tathà hatvà preùayàm àsa mçtyave 06,060.029a ugrasya sa÷irastràõaü ÷ira÷ candropamaü bhuvi 06,060.029c pàtayàm àsa bhallena kuõóalàbhyàü vibhåùitam 06,060.030a bhãmabàhuü ca saptatyà sà÷vaketuü sasàrathim 06,060.030c ninàya samare bhãmaþ paralokàya màriùa 06,060.031a bhãmaü bhãmarathaü cobhau bhãmaseno hasann iva 06,060.031c bhràtarau rabhasau ràjann anayad yamasàdanam 06,060.032a tataþ sulocanaü bhãmaþ kùurapreõa mahàmçdhe 06,060.032c miùatàü sarvasainyànàm anayad yamasàdanam 06,060.033a putràs tu tava taü dçùñvà bhãmasenaparàkramam 06,060.033c ÷eùà ye 'nye 'bhavaüs tatra te bhãmasya bhayàrditàþ 06,060.033e vipradrutà di÷o ràjan vadhyamànà mahàtmanà 06,060.034a tato 'bravãc chàütanavaþ sarvàn eva mahàrathàn 06,060.034c eùa bhãmo raõe kruddho dhàrtaràùñràn mahàrathàn 06,060.035a yathàpràgryàn yathàjyeùñhàn yathà÷åràü÷ ca saügatàn 06,060.035c nipàtayaty ugradhanvà taü pramathnãta pàrthivàþ 06,060.036a evam uktàs tataþ sarve dhàrtaràùñrasya sainikàþ 06,060.036c abhyadravanta saükruddhà bhãmasenaü mahàbalam 06,060.037a bhagadattaþ prabhinnena ku¤jareõa vi÷àü pate 06,060.037c apatat sahasà tatra yatra bhãmo vyavasthitaþ 06,060.038a àpatann eva ca raõe bhãmasenaü ÷ilà÷itaiþ 06,060.038c adç÷yaü samare cakre jãmåta iva bhàskaram 06,060.039a abhimanyumukhàs tatra nàmçùyanta mahàrathàþ 06,060.039c bhãmasyàcchàdanaü saükhye svabàhubalam à÷ritàþ 06,060.040a ta enaü ÷aravarùeõa samantàt paryavàrayan 06,060.040c gajaü ca ÷aravçùñyà taü bibhidus te samantataþ 06,060.041a sa ÷astravçùñyàbhihataþ pràdravad dviguõaü padam 06,060.041c pràgjyotiùagajo ràjan nànàliïgaiþ sutejanaiþ 06,060.042a saüjàtarudhirotpãóaþ prekùaõãyo 'bhavad raõe 06,060.042c gabhastibhir ivàrkasya saüsyåto jalado mahàn 06,060.043a sa codito madasràvã bhagadattena vàraõaþ 06,060.043c abhyadhàvata tàn sarvàn kàlotsçùña ivàntakaþ 06,060.043e dviguõaü javam àsthàya kampayaü÷ caraõair mahãm 06,060.044a tasya tat sumahad råpaü dçùñvà sarve mahàrathàþ 06,060.044c asahyaü manyamànàs te nàtipramanaso 'bhavan 06,060.045a tatas tu nçpatiþ kruddho bhãmasenaü stanàntare 06,060.045c àjaghàna naravyàghra ÷areõa nataparvaõà 06,060.046a so 'tividdho maheùvàsas tena ràj¤à mahàrathaþ 06,060.046c mårchayàbhiparãtàïgo dhvajayaùñim upà÷ritaþ 06,060.047a tàüs tu bhãtàn samàlakùya bhãmasenaü ca mårchitam 06,060.047c nanàda balavan nàdaü bhagadattaþ pratàpavàn 06,060.047d*0249_01 bhãmo 'pi labdhasaüj¤as tu adravat sa tato raõe 06,060.048a tato ghañotkaco ràjan prekùya bhãmaü tathàgatam 06,060.048c saükruddho ràkùaso ghoras tatraivàntaradhãyata 06,060.049a sa kçtvà dàruõàü màyàü bhãråõàü bhayavardhinãm 06,060.049c adç÷yata nimeùàrdhàd ghoraråpaü samà÷ritaþ 06,060.050a airàvataü samàruhya svayaü màyàmayaü kçtam 06,060.050b*0250_01 kailàsagirisaükà÷aü vajrapàõir ivàbhyayàt 06,060.050c tasya cànye 'pi diïnàgà babhåvur anuyàyinaþ 06,060.051a a¤jano vàmana÷ caiva mahàpadma÷ ca suprabhaþ 06,060.051c traya ete mahànàgà ràkùasaiþ samadhiùñhitàþ 06,060.051d*0251_01 madhye trigartà(sic)n ràkùasyo labhante prasravanti ca 06,060.051d*0251_02 kàmaråpadharà÷ caiva bhavanti bahuråpakàþ 06,060.051d*0251_03 praõamya vikacaþ pàdàv agçhõàt pitaraü tadà 06,060.051d*0251_04 màtu÷ ca parameùvàsas tau ca nàmàsya cakratuþ 06,060.051d*0251_05 ghañotkacasyoktapårvaü màtà taü pratyabhàùata 06,060.051d*0251_06 abravãt tena nàmàsya ghañotkaca iti sma ha 06,060.051d*0251_07 sa hi sçùño maghavatà karõahetor mahàtmanà 06,060.051d*0251_08 karõasyàprativãryasya pratiyoddhà mahàrathaþ 06,060.052a mahàkàyàs tridhà ràjan prasravanto madaü bahu 06,060.052c tejovãryabalopetà mahàbalaparàkramàþ 06,060.052d*0252_01 preùità÷ ca mahàràja ràkùasai÷ ca caturdi÷am 06,060.053a ghañotkacas tu svaü nàgaü codayàm àsa taü tataþ 06,060.053c sagajaü bhagadattaü tu hantukàmaþ paraütapaþ 06,060.054a te cànye codità nàgà ràkùasais tair mahàbalaiþ 06,060.054c paripetuþ susaürabdhà÷ caturdaüùñrà÷ caturdi÷am 06,060.054e bhagadattasya taü nàgaü viùàõais te 'bhyapãóayan 06,060.055a saüpãóyamànas tair nàgair vedanàrtaþ ÷aràturaþ 06,060.055c so 'nadat sumahànàdam indrà÷anisamasvanam 06,060.055d*0253_01 nyavartata mahàghoùo bhãmasena÷aràrditaþ 06,060.055d*0253_02 mçditvà sarvasainyàni tava putrasya bhàrata 06,060.056a tasya taü nadato nàdaü sughoraü bhãmanisvanam 06,060.056c ÷rutvà bhãùmo 'bravãd droõaü ràjànaü ca suyodhanam 06,060.057a eùa yudhyati saügràme haióimbena duràtmanà 06,060.057c bhagadatto maheùvàsaþ kçcchreõa parivartate 06,060.058a ràkùasa÷ ca mahàmàyaþ sa ca ràjàtikopanaþ 06,060.058c tau sametau mahàvãryau kàlamçtyusamàv ubhau 06,060.059a ÷råyate hy eùa hçùñànàü pàõóavànàü mahàsvanaþ 06,060.059c hastina÷ caiva sumahàn bhãtasya ruvato dhvaniþ 06,060.060a tatra gacchàma bhadraü vo ràjànaü parirakùitum 06,060.060c arakùyamàõaþ samare kùipraü pràõàn vimokùyate 06,060.061a te tvaradhvaü mahàvãryàþ kiü cireõa prayàmahe 06,060.061c mahàn hi vartate raudraþ saügràmo lomaharùaõaþ 06,060.062a bhakta÷ ca kulaputra÷ ca ÷åra÷ ca pçtanàpatiþ 06,060.062c yuktaü tasya paritràõaü kartum asmàbhir acyutàþ 06,060.063a bhãùmasya tad vacaþ ÷rutvà bhàradvàjapurogamàþ 06,060.063c sahitàþ sarvaràjàno bhagadattaparãpsayà 06,060.063e uttamaü javam àsthàya prayayur yatra so 'bhavat 06,060.064a tàn prayàtàn samàlokya yudhiùñhirapurogamàþ 06,060.064c pà¤càlàþ pàõóavaiþ sàrdhaü pçùñhato 'nuyayuþ paràn 06,060.065a tàny anãkàny athàlokya ràkùasendraþ pratàpavàn 06,060.065c nanàda sumahànàdaü visphoñam a÷aner iva 06,060.066a tasya taü ninadaü ÷rutvà dçùñvà nàgàü÷ ca yudhyataþ 06,060.066c bhãùmaþ ÷àütanavo bhåyo bhàradvàjam abhàùata 06,060.067a na rocate me saügràmo haióimbena duràtmanà 06,060.067c balavãryasamàviùñaþ sasahàya÷ ca sàüpratam 06,060.068a naiùa ÷akyo yudhà jetum api vajrabhçtà svayam 06,060.068c labdhalakùyaþ prahàrã ca vayaü ca ÷ràntavàhanàþ 06,060.068e pà¤càlaiþ pàõóaveyai÷ ca divasaü kùatavikùatàþ 06,060.068f*0254_01 idànãü yudhi nirjetuü na ÷akyo 'sau sa ràkùasaþ 06,060.068f*0254_02 astam abhyeti savità ràtrau yoddhuü na ÷akyate 06,060.069a tan na me rocate yuddhaü pàõóavair jitakà÷ibhiþ 06,060.069c ghuùyatàm avahàro 'dya ÷vo yotsyàmaþ paraiþ saha 06,060.070a pitàmahavacaþ ÷rutvà tathà cakruþ sma kauravàþ 06,060.070c upàyenàpayànaü te ghañotkacabhayàrditàþ 06,060.071a kauraveùu nivçtteùu pàõóavà jitakà÷inaþ 06,060.071c siühanàdam akurvanta ÷aïkhaveõusvanaiþ saha 06,060.072a evaü tad abhavad yuddhaü divasaü bharatarùabha 06,060.072c pàõóavànàü kuråõàü ca puraskçtya ghañotkacam 06,060.073a kauravàs tu tato ràjan prayayuþ ÷ibiraü svakam 06,060.073c vrãóamànà ni÷àkàle pàõóaveyaiþ paràjitàþ 06,060.074a ÷aravikùatagàtrà÷ ca pàõóuputrà mahàrathàþ 06,060.074c yuddhe sumanaso bhåtvà ÷ibiràyaiva jagmire 06,060.075a puraskçtya mahàràja bhãmasenaghañotkacau 06,060.075c påjayantas tadànyonyaü mudà paramayà yutàþ 06,060.076a nadanto vividhàn nàdàüs tåryasvanavimi÷ritàn 06,060.076c siühanàdàü÷ ca kurvàõà vimi÷rठ÷aïkhanisvanaiþ 06,060.077a vinadanto mahàtmànaþ kampayanta÷ ca medinãm 06,060.077c ghaññayanta÷ ca marmàõi tava putrasya màriùa 06,060.077d*0255_01 kampayanta÷ ca putràõàü tava cetàüsi bhåmipa 06,060.077d*0255_02 putrà÷ ca tava ràjendra tathaiva ÷aravikùatàþ 06,060.077e prayàtàþ ÷ibiràyaiva ni÷àkàle paraütapàþ 06,060.078a duryodhanas tu nçpatir dãno bhràtçvadhena ca 06,060.078c muhårtaü cintayàm àsa bàùpa÷okasamàkulaþ 06,060.079a tataþ kçtvà vidhiü sarvaü ÷ibirasya yathàvidhi 06,060.079c pradadhyau ÷okasaütapto bhràtçvyasanakar÷itaþ 06,061.001 dhçtaràùñra uvàca 06,061.001a bhayaü me sumahaj jàtaü vismaya÷ caiva saüjaya 06,061.001c ÷rutvà pàõóukumàràõàü karma devaiþ suduùkaram 06,061.002a putràõàü ca paràbhavaü ÷rutvà saüjaya sarva÷aþ 06,061.002c cintà me mahatã såta bhaviùyati kathaü tv iti 06,061.003a dhruvaü viduravàkyàni dhakùyanti hçdayaü mama 06,061.003c yathà hi dç÷yate sarvaü daivayogena saüjaya 06,061.004a yatra bhãùmamukhठ÷åràn astraj¤àn yodhasattamàn 06,061.004c pàõóavànàm anãkàni yodhayanti prahàriõaþ 06,061.005a kenàvadhyà mahàtmànaþ pàõóuputrà mahàbalàþ 06,061.005c kena dattavaràs tàta kiü và j¤ànaü vidanti te 06,061.005e yena kùayaü na gacchanti divi tàràgaõà iva 06,061.006a punaþ punar na mçùyàmi hataü sainyaü sma pàõóavaiþ 06,061.006c mayy eva daõóaþ patati daivàt paramadàruõaþ 06,061.007a yathàvadhyàþ pàõóusutà yathà vadhyà÷ ca me sutàþ 06,061.007c etan me sarvam àcakùva yathàtattvena saüjaya 06,061.008a na hi pàraü prapa÷yàmi duþkhasyàsya kathaü cana 06,061.008c samudrasyeva mahato bhujàbhyàü prataran naraþ 06,061.009a putràõàü vyasanaü manye dhruvaü pràptaü sudàruõam 06,061.009c ghàtayiùyati me putràn sarvàn bhãmo na saü÷ayaþ 06,061.010a na hi pa÷yàmi taü vãraü yo me rakùet sutàn raõe 06,061.010c dhruvaü vinà÷aþ samare putràõàü mama saüjaya 06,061.011a tasmàn me kàraõaü såta yuktiü caiva vi÷eùataþ 06,061.011c pçcchato 'dya yathàtattvaü sarvam àkhyàtum arhasi 06,061.012a duryodhano 'pi yac cakre dçùñvà svàn vimukhàn raõe 06,061.012c bhãùmadroõau kçpa÷ caiva saubaleyo jayadrathaþ 06,061.012e drauõir vàpi maheùvàso vikarõo và mahàbalaþ 06,061.013a ni÷cayo vàpi kas teùàü tadà hy àsãn mahàtmanàm 06,061.013c vimukheùu mahàpràj¤a mama putreùu saüjaya 06,061.013d*0256_01 yad vçttaü tatra saügràme tad bhavàn vaktum arhati 06,061.014 saüjaya uvàca 06,061.014a ÷çõu ràjann avahitaþ ÷rutvà caivàvadhàraya 06,061.014c naiva mantrakçtaü kiü cin naiva màyàü tathàvidhàm 06,061.014e na vai vibhãùikàü kàü cid ràjan kurvanti pàõóavàþ 06,061.015a yudhyanti te yathànyàyaü ÷aktimanta÷ ca saüyuge 06,061.015c dharmeõa sarvakàryàõi kãrtitànãti bhàrata 06,061.015e àrabhante sadà pàrthàþ pràrthayànà mahad ya÷aþ 06,061.016a na te yuddhàn nivartante dharmopetà mahàbalàþ 06,061.016c ÷riyà paramayà yuktà yato dharmas tato jayaþ 06,061.016e tenàvadhyà raõe pàrthà jayayuktà÷ ca pàrthiva 06,061.017a tava putrà duràtmànaþ pàpeùv abhiratàþ sadà 06,061.017c niùñhurà hãnakarmàõas tena hãyanti saüyuge 06,061.018a subahåni nç÷aüsàni putrais tava jane÷vara 06,061.018c nikçtànãha pàõóånàü nãcair iva yathà naraiþ 06,061.019a sarvaü ca tad anàdçtya putràõàü tava kilbiùam 06,061.019c sàpahnavàþ sadaivàsan pàõóavàþ pàõóupårvaja 06,061.019e na cainàn bahu manyante putràs tava vi÷àü pate 06,061.020a tasya pàpasya satataü kriyamàõasya karmaõaþ 06,061.020c saüpràptaü sumahad ghoraü phalaü kiüpàkasaünibham 06,061.020e sa tad bhuïkùva mahàràja saputraþ sasuhçjjanaþ 06,061.021a nàvabudhyasi yad ràjan vàryamàõaþ suhçjjanaiþ 06,061.021c vidureõàtha bhãùmeõa droõena ca mahàtmanà 06,061.022a tathà mayà càpy asakçd vàryamàõo na gçhõasi 06,061.022c vàkyaü hitaü ca pathyaü ca martyaþ pathyam ivauùadham 06,061.022e putràõàü matam àsthàya jitàn manyasi pàõóavàn 06,061.023a ÷çõu bhåyo yathàtattvaü yan màü tvaü paripçcchasi 06,061.023c kàraõaü bharata÷reùñha pàõóavànàü jayaü prati 06,061.023e tat te 'haü kathayiùyàmi yathà÷rutam ariüdama 06,061.024a duryodhanena saüpçùña etam arthaü pitàmahaþ 06,061.024c dçùñvà bhràtén raõe sarvàn nirjitàn sumahàrathàn 06,061.025a ÷okasaümåóhahçdayo ni÷àkàle sma kauravaþ 06,061.025c pitàmahaü mahàpràj¤aü vinayenopagamya ha 06,061.025e yad abravãt sutas te 'sau tan me ÷çõu jane÷vara 06,061.026 duryodhana uvàca 06,061.026a tvaü ca droõa÷ ca ÷alya÷ ca kçpo drauõis tathaiva ca 06,061.026c kçtavarmà ca hàrdikyaþ kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,061.027a bhåri÷ravà vikarõa÷ ca bhagadatta÷ ca vãryavàn 06,061.027c mahàrathàþ samàkhyàtàþ kulaputràs tanutyajaþ 06,061.028a trayàõàm api lokànàü paryàptà iti me matiþ 06,061.028c pàõóavànàü samastà÷ ca na tiùñhanti paràkrame 06,061.029a tatra me saü÷ayo jàtas tan mamàcakùva pçcchataþ 06,061.029c yaü samà÷ritya kaunteyà jayanty asmàn pade pade 06,061.030 bhãùma uvàca 06,061.030a ÷çõu ràjan vaco mahyaü yat tvàü vakùyàmi kaurava 06,061.030c bahu÷a÷ ca mamokto 'si na ca me tattvayà kçtam 06,061.031a kriyatàü pàõóavaiþ sàrdhaü ÷amo bharatasattama 06,061.031c etat kùamam ahaü manye pçthivyàs tava càbhibho 06,061.032a bhu¤jemàü pçthivãü ràjan bhràtçbhiþ sahitaþ sukhã 06,061.032c durhçdas tàpayan sarvàn nandayaü÷ càpi bàndhavàn 06,061.033a na ca me kro÷atas tàta ÷rutavàn asi vai purà 06,061.033c tad idaü samanupràptaü yat pàõóån avamanyase 06,061.034a ya÷ ca hetur avadhyatve teùàm akliùñakarmaõàm 06,061.034c taü ÷çõuùva mahàràja mama kãrtayataþ prabho 06,061.035a nàsti lokeùu tad bhåtaü bhavità no bhaviùyati 06,061.035c yo jayet pàõóavàn saükhye pàlitठ÷àrïgadhanvanà 06,061.036a yat tu me kathitaü tàta munibhir bhàvitàtmabhiþ 06,061.036c puràõagãtaü dharmaj¤a tac chçõuùva yathàtatham 06,061.037a purà kila suràþ sarve çùaya÷ ca samàgatàþ 06,061.037c pitàmaham upàseduþ parvate gandhamàdane 06,061.038a madhye teùàü samàsãnaþ prajàpatir apa÷yata 06,061.038c vimànaü jàjvalad bhàsà sthitaü pravaram ambare 06,061.039a dhyànenàvedya taü brahmà kçtvà ca niyato '¤jalim 06,061.039c nama÷cakàra hçùñàtmà paramaü parame÷varam 06,061.040a çùayas tv atha devà÷ ca dçùñvà brahmàõam utthitam 06,061.040c sthitàþ prà¤jalayaþ sarve pa÷yanto mahad adbhutam 06,061.041a yathàvac ca tam abhyarcya brahmà brahmavidàü varaþ 06,061.041c jagàda jagataþ sraùñà paraü paramadharmavit 06,061.042a vi÷vàvasur vi÷vamårtir vi÷ve÷o; viùvakseno vi÷vakarmà va÷ã ca 06,061.042c vi÷ve÷varo vàsudevo 'si tasmàd; yogàtmànaü daivataü tvàm upaimi 06,061.042d*0257_01 vi÷vàvàso vi÷vamårtir viùvakseno janàrdanaþ 06,061.042d*0257_02 vi÷vakartà vi÷vapatir devadeva jagatpate 06,061.042d*0257_03 yoge÷vara namaste 'stu saüsàràrõavatàraõa 06,061.043a jaya vi÷va mahàdeva jaya lokahite rata 06,061.043c jaya yogã÷vara vibho jaya yogaparàvara 06,061.044a padmagarbha vi÷àlàkùa jaya loke÷vare÷vara 06,061.044c bhåtabhavyabhavan nàtha jaya saumyàtmajàtmaja 06,061.045a asaükhyeyaguõàjeya jaya sarvaparàyaõa 06,061.045c nàràyaõa suduùpàra jaya ÷àrïgadhanurdhara 06,061.046a sarvaguhyaguõopeta vi÷vamårte niràmaya 06,061.046c vi÷ve÷vara mahàbàho jaya lokàrthatatpara 06,061.047a mahoraga varàhàdya harike÷a vibho jaya 06,061.047c harivàsa vi÷àmã÷a vi÷vàvàsàmitàvyaya 06,061.048a vyaktàvyaktàmitasthàna niyatendriya sendriya 06,061.048c asaükhyeyàtmabhàvaj¤a jaya gambhãra kàmada 06,061.049a ananta viditapraj¤a nityaü bhåtavibhàvana 06,061.049c kçtakàrya kçtapraj¤a dharmaj¤a vijayàjaya 06,061.050a guhyàtman sarvabhåtàtman sphuñasaübhåtasaübhava 06,061.050c bhåtàrthatattva loke÷a jaya bhåtavibhàvana 06,061.051a àtmayone mahàbhàga kalpasaükùepatatpara 06,061.051c udbhàvana manodbhàva jaya brahmajanapriya 06,061.052a nisargasargàbhirata kàme÷a parame÷vara 06,061.052c amçtodbhava sadbhàva yugàgne vijayaprada 06,061.053a prajàpatipate deva padmanàbha mahàbala 06,061.053c àtmabhåta mahàbhåta karmàtma¤ jaya karmada 06,061.054a pàdau tava dharà devã di÷o bàhur divaü ÷iraþ 06,061.054c mårtis te 'haü suràþ kàya÷ candràdityau ca cakùuùã 06,061.055a balaü tapa÷ ca satyaü ca dharmaþ kàmàtmajaþ prabho 06,061.055c tejo 'gniþ pavanaþ ÷vàsa àpas te svedasaübhavàþ 06,061.056a a÷vinau ÷ravaõau nityaü devã jihvà sarasvatã 06,061.056c vedàþ saüskàraniùñhà hi tvayãdaü jagad à÷ritam 06,061.057a na saükhyàü na parãmàõaü na tejo na paràkramam 06,061.057c na balaü yogayogã÷a jànãmas te na saübhavam 06,061.058a tvadbhaktiniratà deva niyamais tvà samàhitàþ 06,061.058c arcayàmaþ sadà viùõo parame÷aü mahe÷varam 06,061.059a çùayo devagandharvà yakùaràkùasapannagàþ 06,061.059c pi÷àcà mànuùà÷ caiva mçgapakùisarãsçpàþ 06,061.060a evamàdi mayà sçùñaü pçthivyàü tvatprasàdajam 06,061.060c padmanàbha vi÷àlàkùa kçùõa duþsvapnanà÷ana 06,061.061a tvaü gatiþ sarvabhåtànàü tvaü netà tvaü jaganmukham 06,061.061c tvatprasàdena deve÷a sukhino vibudhàþ sadà 06,061.062a pçthivã nirbhayà deva tvatprasàdàt sadàbhavat 06,061.062c tasmàd bhava vi÷àlàkùa yaduvaü÷avivardhanaþ 06,061.063a dharmasaüsthàpanàrthàya daiteyànàü vadhàya ca 06,061.063c jagato dhàraõàrthàya vij¤àpyaü kuru me prabho 06,061.064a yad etat paramaü guhyaü tvatprasàdamayaü vibho 06,061.064c vàsudeva tad etat te mayodgãtaü yathàtatham 06,061.065a sçùñvà saükarùaõaü devaü svayam àtmànam àtmanà 06,061.065c kçùõa tvam àtmanàsràkùãþ pradyumnaü càtmasaübhavam 06,061.066a pradyumnàc càniruddhaü tvaü yaü vidur viùõum avyayam 06,061.066c aniruddho 'sçjan màü vai brahmàõaü lokadhàriõam 06,061.067a vàsudevamayaþ so 'haü tvayaivàsmi vinirmitaþ 06,061.067b*0258_01 vàsudeveti taü vidyàd yenàhaü nirmitaþ prabho 06,061.067b*0258_02 tasmàd yàcàmi loke÷a caturàtmànam àtmanà 06,061.067c vibhajya bhàga÷o ''tmànaü vraja mànuùatàü vibho 06,061.068a tatràsuravadhaü kçtvà sarvalokasukhàya vai 06,061.068c dharmaü sthàpya ya÷aþ pràpya yogaü pràpsyasi tattvataþ 06,061.069a tvàü hi brahmarùayo loke devà÷ càmitavikrama 06,061.069c tais tai÷ ca nàmabhir bhaktà gàyanti paramàtmakam 06,061.069d*0259_01 sarvabhåte÷varaü devaü yogaü yoge÷varaü prabhum 06,061.070a sthità÷ ca sarve tvayi bhåtasaüghàþ; kçtvà÷rayaü tvàü varadaü subàho 06,061.070c anàdimadhyàntam apàrayogaü; lokasya setuü pravadanti vipràþ 06,062.001 bhãùma uvàca 06,062.001a tataþ sa bhagavàn devo lokànàü parame÷varaþ 06,062.001c brahmàõaü pratyuvàcedaü snigdhagambhãrayà girà 06,062.002a viditaü tàta yogàn me sarvam etat tavepsitam 06,062.002c tathà tad bhavitety uktvà tatraivàntaradhãyata 06,062.003a tato devarùigandharvà vismayaü paramaü gatàþ 06,062.003c kautåhalaparàþ sarve pitàmaham athàbruvan 06,062.004a ko nv ayaü yo bhagavatà praõamya vinayàd vibho 06,062.004c vàgbhiþ stuto variùñhàbhiþ ÷rotum icchàma taü vayam 06,062.005a evam uktas tu bhagavàn pratyuvàca pitàmahaþ 06,062.005c devabrahmarùigandharvàn sarvàn madhurayà girà 06,062.006a yat tatparaü bhaviùyaü ca bhavitavyaü ca yat param 06,062.006c bhåtàtmà yaþ prabhu÷ caiva brahma yac ca paraü padam 06,062.007a tenàsmi kçtasaüvàdaþ prasannena surarùabhàþ 06,062.007c jagato 'nugrahàrthàya yàcito me jagatpatiþ 06,062.008a mànuùaü lokam àtiùñha vàsudeva iti ÷rutaþ 06,062.008c asuràõàü vadhàrthàya saübhavasva mahãtale 06,062.008c*0260_01 **** **** vàsudeva iti ÷rutaþ 06,062.008c*0260_02 vàsudevagçhe sàkùàt **** **** 06,062.009a saügràme nihatà ye te daityadànavaràkùasàþ 06,062.009c ta ime nçùu saübhåtà ghoraråpà mahàbalàþ 06,062.010a teùàü vadhàrthaü bhagavàn nareõa sahito va÷ã 06,062.010c mànuùãü yonim àsthàya cariùyati mahãtale 06,062.011a naranàràyaõau yau tau puràõàv çùisattamau 06,062.011c sahitau mànuùe loke saübhåtàv amitadyutã 06,062.012a ajeyau samare yattau sahitàv amarair api 06,062.012c måóhàs tv etau na jànanti naranàràyaõàv çùã 06,062.012d*0261_01 jagata÷ càgrajau vidmas tato devau surarùabhàþ 06,062.013a tasyàham àtmajo brahmà sarvasya jagataþ patiþ 06,062.013c vàsudevo 'rcanãyo vaþ sarvalokamahe÷varaþ 06,062.014a tathà manuùyo 'yam iti kadà cit surasattamàþ 06,062.014c nàvaj¤eyo mahàvãryaþ ÷aïkhacakragadàdharaþ 06,062.014d*0262_01 etat puruùasaüj¤aü vai puràõaü råpam uttamam 06,062.015a etat paramakaü guhyam etat paramakaü padam 06,062.015c etat paramakaü brahma etat paramakaü ya÷aþ 06,062.016a etad akùaram avyaktam etat tac chà÷vataü mahat 06,062.016c etat puruùasaüj¤aü vai gãyate j¤àyate na ca 06,062.017a etat paramakaü teja etat paramakaü sukham 06,062.017c etat paramakaü satyaü kãrtitaü vi÷vakarmaõà 06,062.018a tasmàt sarvaiþ suraiþ sendrair lokai÷ càmitavikramaþ 06,062.018c nàvaj¤eyo vàsudevo mànuùo 'yam iti prabhuþ 06,062.019a ya÷ ca mànuùamàtro 'yam iti bråyàt sumandadhãþ 06,062.019c hçùãke÷am avaj¤ànàt tam àhuþ puruùàdhamam 06,062.020a yoginaü taü mahàtmànaü praviùñaü mànuùãü tanum 06,062.020c avamanyed vàsudevaü tam àhus tàmasaü janàþ 06,062.021a devaü caràcaràtmànaü ÷rãvatsàïkaü suvarcasam 06,062.021c padmanàbhaü na jànàti tam àhus tàmasaü janàþ 06,062.022a kirãñakaustubhadharaü mitràõàm abhayaükaram 06,062.022c avajànan mahàtmànaü ghore tamasi majjati 06,062.023a evaü viditvà tattvàrthaü lokànàm ã÷vare÷varaþ 06,062.023c vàsudevo namaskàryaþ sarvalokaiþ surottamàþ 06,062.024a evam uktvà sa bhagavàn sarvàn devagaõàn purà 06,062.024c visçjya sarvalokàtmà jagàma bhavanaü svakam 06,062.025a tato devàþ sagandharvà munayo 'psaraso 'pi ca 06,062.025c kathàü tàü brahmaõà gãtàü ÷rutvà prãtà divaü yayuþ 06,062.026a etac chrutaü mayà tàta çùãõàü bhàvitàtmanàm 06,062.026c vàsudevaü kathayatàü samavàye puràtanam 06,062.027a jàmadagnyasya ràmasya màrkaõóeyasya dhãmataþ 06,062.027c vyàsanàradayo÷ càpi ÷rutaü ÷rutavi÷àrada 06,062.028a etam arthaü ca vij¤àya ÷rutvà ca prabhum avyayam 06,062.028c vàsudevaü mahàtmànaü lokànàm ã÷vare÷varam 06,062.029a yasyàsàv àtmajo brahmà sarvasya jagataþ pità 06,062.029c kathaü na vàsudevo 'yam arcya÷ cejya÷ ca mànavaiþ 06,062.030a vàrito 'si purà tàta munibhir vedapàragaiþ 06,062.030c mà gaccha saüyugaü tena vàsudevena dhãmatà 06,062.030e mà pàõóavaiþ sàrdham iti tac ca mohàn na budhyase 06,062.031a manye tvàü ràkùasaü kråraü tathà càsi tamovçtaþ 06,062.031c yasmàd dviùasi govindaü pàõóavaü ca dhanaüjayam 06,062.031e naranàràyaõau devau nànyo dviùyàd dhi mànavaþ 06,062.032a tasmàd bravãmi te ràjann eùa vai ÷à÷vato 'vyayaþ 06,062.032c sarvalokamayo nityaþ ÷àstà dhàtà dharo dhruvaþ 06,062.033a lokàn dhàrayate yas trãü÷ caràcaraguruþ prabhuþ 06,062.033c yoddhà jaya÷ ca jetà ca sarvaprakçtir ã÷varaþ 06,062.034a ràjan sattvamayo hy eùa tamoràgavivarjitaþ 06,062.034c yataþ kçùõas tato dharmo yato dharmas tato jayaþ 06,062.035a tasya màhàtmyayogena yogenàtmana eva ca 06,062.035c dhçtàþ pàõóusutà ràja¤ jaya÷ caiùàü bhaviùyati 06,062.036a ÷reyoyuktàü sadà buddhiü pàõóavànàü dadhàti yaþ 06,062.036c balaü caiva raõe nityaü bhayebhya÷ caiva rakùati 06,062.037a sa eùa ÷à÷vato devaþ sarvaguhyamayaþ ÷ivaþ 06,062.037c vàsudeva iti j¤eyo yan màü pçcchasi bhàrata 06,062.038a bràhmaõaiþ kùatriyair vai÷yaiþ ÷ådrai÷ ca kçtalakùaõaiþ 06,062.038c sevyate 'bhyarcyate caiva nityayuktaiþ svakarmabhiþ 06,062.039a dvàparasya yugasyànte àdau kaliyugasya ca 06,062.039c sàtvataü vidhim àsthàya gãtaþ saükarùaõena yaþ 06,062.040a sa eùa sarvàsuramartyalokaü; samudrakakùyàntaritàþ purã÷ ca 06,062.040c yuge yuge mànuùaü caiva vàsaü; punaþ punaþ sçjate vàsudevaþ 06,063.001 duryodhana uvàca 06,063.001a vàsudevo mahad bhåtaü sarvalokeùu kathyate 06,063.001c tasyàgamaü pratiùñhàü ca j¤àtum icche pitàmaha 06,063.002 bhãùma uvàca 06,063.002a vàsudevo mahad bhåtaü saübhåtaü saha daivataiþ 06,063.002c na paraü puõóarãkàkùàd dç÷yate bharatarùabha 06,063.002d*0263_01 ÷rutaü me tàta ràmasya jàmadagnyasya jalpataþ 06,063.002d*0263_02 nàradasya ca devarùeþ kçùõadvaipàyanasya ca 06,063.002d*0263_03 asito devala÷ càpi vàlakhilyàs tapodhanàþ 06,063.002e màrkaõóeya÷ ca govindaü kathayaty adbhutaü mahat 06,063.003a sarvabhåtàni bhåtàtmà mahàtmà puruùottamaþ 06,063.003c àpo vàyu÷ ca teja÷ ca trayam etad akalpayat 06,063.004a sa sçùñvà pçthivãü devaþ sarvaloke÷varaþ prabhuþ 06,063.004c apsu vai ÷ayanaü cakre mahàtmà puruùottamaþ 06,063.004e sarvatoyamayo devo yogàt suùvàpa tatra ha 06,063.005a mukhataþ so 'gnim asçjat pràõàd vàyum athàpi ca 06,063.005c sarasvatãü ca vedàü÷ ca manasaþ sasçje 'cyutaþ 06,063.006a eùa lokàn sasarjàdau devàü÷ carùigaõaiþ saha 06,063.006c nidhanaü caiva mçtyuü ca prajànàü prabhavo 'vyayaþ 06,063.007a eùa dharma÷ ca dharmaj¤o varadaþ sarvakàmadaþ 06,063.007c eùa kartà ca kàryaü ca pårvadevaþ svayaüprabhuþ 06,063.008a bhåtaü bhavyaü bhaviùyac ca pårvam etad akalpayat 06,063.008c ubhe saüdhye di÷aþ khaü ca niyamaü ca janàrdanaþ 06,063.009a çùãü÷ caiva hi govindas tapa÷ caivànu kalpayat 06,063.009c sraùñàraü jagata÷ càpi mahàtmà prabhur avyayaþ 06,063.010a agrajaü sarvabhåtànàü saükarùaõam akalpayat 06,063.010b*0264_01 tasmàn nàràyaõo jaj¤e devadevaþ sanàtanaþ 06,063.010b*0264_02 nàbhau padmaü babhåvàsya sarvalokasya saübhavaþ 06,063.010b*0264_03 tasmàt pitàmaho jàtas tasmàj jàtàs tv imàþ prajàþ 06,063.010c ÷eùaü càkalpayad devam anantam iti yaü viduþ 06,063.011a yo dhàrayati bhåtàni dharàü cemàü saparvatàm 06,063.011c dhyànayogena viprà÷ ca taü vadanti mahaujasam 06,063.012a karõasrotodbhavaü càpi madhuü nàma mahàsuram 06,063.012c tam ugram ugrakarmàõam ugràü buddhiü samàsthitam 06,063.012d*0265_01 harantaü brahmaõo vedठjaghàna brahmaõaþ pità 06,063.012e brahmaõo 'pacitiü kurva¤ jaghàna puruùottamaþ 06,063.013a tasya tàta vadhàd eva devadànavamànavàþ 06,063.013c madhusådanam ity àhur çùaya÷ ca janàrdanam 06,063.013e varàha÷ caiva siüha÷ ca trivikramagatiþ prabhuþ 06,063.014a eùa màtà pità caiva sarveùàü pràõinàü hariþ 06,063.014c paraü hi puõóarãkàkùàn na bhåtaü na bhaviùyati 06,063.015a mukhato 'sçjad bràhmaõàn bàhubhyàü kùatriyàüs tathà 06,063.015c vai÷yàü÷ càpy åruto ràja¤ ÷ådràn padbhyàü tathaiva ca 06,063.015e tapasà niyato devo nidhànaü sarvadehinàm 06,063.016a brahmabhåtam amàvàsyàü paurõamàsyàü tathaiva ca 06,063.016c yogabhåtaü paricaran ke÷avaü mahad àpnuyàt 06,063.017a ke÷avaþ paramaü tejaþ sarvalokapitàmahaþ 06,063.017c evam àhur hçùãke÷aü munayo vai naràdhipa 06,063.018a evam enaü vijànãhi àcàryaü pitaraü gurum 06,063.018c kçùõo yasya prasãdeta lokàs tenàkùayà jitàþ 06,063.019a ya÷ caivainaü bhayasthàne ke÷avaü ÷araõaü vrajet 06,063.019c sadà naraþ pañhaü÷ cedaü svastimàn sa sukhã bhavet 06,063.020a ye ca kçùõaü prapadyante te na muhyanti mànavàþ 06,063.020c bhaye mahati ye magnàþ pàti nityaü janàrdanaþ 06,063.021a etad yudhiùñhiro j¤àtvà yàthàtathyena bhàrata 06,063.021c sarvàtmanà mahàtmànaü ke÷avaü jagadã÷varam 06,063.021e prapannaþ ÷araõaü ràjan yogànàm ã÷varaü prabhum 06,064.001 bhãùma uvàca 06,064.001a ÷çõu cedaü mahàràja brahmabhåtastavaü mama 06,064.001c brahmarùibhi÷ ca devai÷ ca yaþ purà kathito bhuvi 06,064.002a sàdhyànàm api devànàü devadeve÷varaþ prabhuþ 06,064.002c lokabhàvanabhàvaj¤a iti tvàü nàrado 'bravãt 06,064.002e bhåtaü bhavyaü bhaviùyaü ca màrkaõóeyo 'bhyuvàca ha 06,064.003a yaj¤ànàü caiva yaj¤aü tvàü tapa÷ ca tapasàm api 06,064.003c devànàm api devaü ca tvàm àha bhagavàn bhçguþ 06,064.003e puràõe bhairavaü råpaü viùõo bhåtapateti vai 06,064.004a vàsudevo vasånàü tvaü ÷akraü sthàpayità tathà 06,064.004c devadevo 'si devànàm iti dvaipàyano 'bravãt 06,064.005a pårve prajànisargeùu dakùam àhuþ prajàpatim 06,064.005c sraùñàraü sarvabhåtànàm aïgiràs tvàü tato 'bravãt 06,064.006a avyaktaü te ÷arãrotthaü vyaktaü te manasi sthitam 06,064.006c devà vàksaübhavà÷ ceti devalas tv asito 'bravãt 06,064.007a ÷irasà te divaü vyàptaü bàhubhyàü pçthivã dhçtà 06,064.007c jañharaü te trayo lokàþ puruùo 'si sanàtanaþ 06,064.008a evaü tvàm abhijànanti tapasà bhàvità naràþ 06,064.008c àtmadar÷anatçptànàm çùãõàü càpi sattamaþ 06,064.009a ràjarùãõàm udàràõàm àhaveùv anivartinàm 06,064.009c sarvadharmapradhànànàü tvaü gatir madhusådana 06,064.009d*0266_01 iti nityaü yogavidbhir bhagavàn puruùottamaþ 06,064.009d*0266_02 sanatkumàrapramukhaiþ ståyate 'bhyarcyate hariþ 06,064.009d*0267_01 etad dvaipàyanaþ pràha stutvà vai puruùottamam 06,064.010a eùa te vistaras tàta saükùepa÷ ca prakãrtitaþ 06,064.010c ke÷avasya yathàtattvaü suprãto bhava ke÷ave 06,064.010d*0268_01 puràõapuruùasyeha yadarthaü nçùu saübhavaþ 06,064.011 saüjaya uvàca 06,064.011a puõyaü ÷rutvaitad àkhyànaü mahàràja sutas tava 06,064.011c ke÷avaü bahu mene sa pàõóavàü÷ ca mahàrathàn 06,064.012a tam abravãn mahàràja bhãùmaþ ÷àütanavaþ punaþ 06,064.012c màhàtmyaü te ÷rutaü ràjan ke÷avasya mahàtmanaþ 06,064.012d*0269_01 arjunasya màhàtmyaü hi kathitaü tattvato mayà 06,064.012d*0269_02 na jeùyàmi mahàyuddhe vicarantaü naraü kva cit 06,064.012d*0269_03 nàràyaõaü ca saügràme avadhyau tau yataþ smçtau 06,064.012d*0269_04 dharmaràja÷ ca bhãma÷ ca màdrãputra÷ ca pàüóavau 06,064.012d*0269_05 ete 'py avadhyàþ kathitàþ puràõe paramarùiõà 06,064.013a narasya ca yathàtattvaü yan màü tvaü paripçcchasi 06,064.013c yadarthaü nçùu saübhåtau naranàràyaõàv ubhau 06,064.014a avadhyau ca yathà vãrau saüyugeùv aparàjitau 06,064.014c yathà ca pàõóavà ràjann agamyà yudhi kasya cit 06,064.015a prãtimàn hi dçóhaü kçùõaþ pàõóaveùu ya÷asviùu 06,064.015c tasmàd bravãmi ràjendra ÷amo bhavatu pàõóavaiþ 06,064.016a pçthivãü bhuïkùva sahito bhràtçbhir balibhir va÷ã 06,064.016c naranàràyaõau devàv avaj¤àya na÷iùyasi 06,064.016d*0270_01 na cet kartàsi vacanaü saüdigdhaü na tariùyasi 06,064.017a evam uktvà tava pità tåùõãm àsãd vi÷àü pate 06,064.017c vyasarjayac ca ràjànaü ÷ayanaü ca vive÷a ha 06,064.018a ràjàpi ÷ibiraü pràyàt praõipatya mahàtmane 06,064.018c ÷i÷ye ca ÷ayane ÷ubhre tàü ràtriü bharatarùabha 06,065.001 saüjaya uvàca 06,065.001a vyuùitàyàü ca ÷arvaryàm udite ca divàkare 06,065.001c ubhe sene mahàràja yuddhàyaiva samãyatuþ 06,065.001d*0271_01 tasyàü ràtryàü vyatãtàyàü niryayuþ kurupuügavàþ 06,065.001d*0271_02 puraskçtya mahàtmànaü bhãùmaü ÷àütanavaü yudhi 06,065.002a abhyadhàvaü÷ ca saükruddhàþ parasparajigãùavaþ 06,065.002c te sarve sahità yuddhe samàlokya parasparam 06,065.003a pàõóavà dhàrtaràùñrà÷ ca ràjan durmantrite tava 06,065.003c vyåhau ca vyåhya saürabdhàþ saüprayuddhàþ prahàriõaþ 06,065.004a arakùan makaravyåhaü bhãùmo ràjan samantataþ 06,065.004c tathaiva pàõóavà ràjann arakùan vyåham àtmanaþ 06,065.004d*0272_01 ajàta÷atruþ ÷atråõàü manàüsi samakampayat 06,065.004d*0272_02 ÷yenavad vyåhya taü vyåhaü dhaumyasya vacanàt svayam 06,065.004d*0272_03 sa hi tasya suvij¤àta agnicityeùu bhàrata 06,065.004d*0272_04 makaras tu mahàvyåhas tava putrasya dhãmataþ 06,065.004d*0272_05 svayaü sarveõa sainyena droõenànumatas tadà 06,065.004d*0272_06 yathàvyåhaü ÷àütanavaþ so 'nvavartata tat punaþ 06,065.005a sa niryayau rathànãkaü pità devavratas tava 06,065.005c mahatà rathavaü÷ena saüvçto rathinàü varaþ 06,065.006a itaretaram anvãyur yathàbhàgam avasthitàþ 06,065.006c rathinaþ pattaya÷ caiva dantinaþ sàdinas tathà 06,065.007a tàn dçùñvà prodyatàn saükhye pàõóavà÷ ca ya÷asvinaþ 06,065.007c ÷yenena vyåharàjena tenàjayyena saüyuge 06,065.008a a÷obhata mukhe tasya bhãmaseno mahàbalaþ 06,065.008c netre ÷ikhaõóã durdharùo dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,065.009a ÷ãrùaü tasyàbhavad vãraþ sàtyakiþ satyavikramaþ 06,065.009c vidhunvan gàõóivaü pàrtho grãvàyàm abhavat tadà 06,065.010a akùauhiõyà samagrà yà vàmapakùo 'bhavat tadà 06,065.010c mahàtmà drupadaþ ÷rãmàn saha putreõa saüyuge 06,065.011a dakùiõa÷ càbhavat pakùaþ kaikeyo 'kùauhiõãpatiþ 06,065.011c pçùñhato draupadeyà÷ ca saubhadra÷ càpi vãryavàn 06,065.012a pçùñhe samabhavac chrãmàn svayaü ràjà yudhiùñhiraþ 06,065.012c bhràtçbhyàü sahito dhãmàn yamàbhyàü càruvikramaþ 06,065.013a pravi÷ya tu raõe bhãmo makaraü mukhatas tadà 06,065.013c bhãùmam àsàdya saügràme chàdayàm àsa sàyakaiþ 06,065.014a tato bhãùmo mahàstràõi pàtayàm àsa bhàrata 06,065.014c mohayan pàõóuputràõàü vyåóhaü sainyaü mahàhave 06,065.015a saümuhyati tadà sainye tvaramàõo dhanaüjayaþ 06,065.015c bhãùmaü ÷arasahasreõa vivyàdha raõamårdhani 06,065.016a parisaüvàrya càstràõi bhãùmamuktàni saüyuge 06,065.016c svenànãkena hçùñena yuddhàya samavasthitaþ 06,065.017a tato duryodhano ràjà bhàradvàjam abhàùata 06,065.017c pårvaü dçùñvà vadhaü ghoraü balasya balinàü varaþ 06,065.017e bhràtéõàü ca vadhaü yuddhe smaramàõo mahàrathaþ 06,065.018a àcàrya satataü tvaü hi hitakàmo mamànagha 06,065.018c vayaü hi tvàü samà÷ritya bhãùmaü caiva pitàmaham 06,065.019a devàn api raõe jetuü pràrthayàmo na saü÷ayaþ 06,065.019c kim u pàõóusutàn yuddhe hãnavãryaparàkramàn 06,065.019d*0273_01 sa tathà kuru bhadraü te yathà vadhyanti pàõóavàþ 06,065.020a evam uktas tato droõas tava putreõa màriùa 06,065.020b*0274_01 uvàca tatra ràjànaü saükruddha iva niþ÷vasan 06,065.020b*0274_02 bàli÷as tvaü na jànãùe pàõóavànàü paràkramam 06,065.020b*0274_03 na ÷akyà hi yathà jetuü pàõóavà hi mahàbalàþ 06,065.020b*0274_04 yathàbalaü yathàvãryaü karma kuryàm ahaü hi te 06,065.020b*0274_05 ity uktvà te sutaü ràjann abhyapadyata vàhinãm 06,065.020c abhinat pàõóavànãkaü prekùamàõasya sàtyakeþ 06,065.021a sàtyakis tu tadà droõaü vàrayàm àsa bhàrata 06,065.021c tataþ pravavçte yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,065.022a ÷aineyaü tu raõe kruddho bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,065.022c avidhyan ni÷itair bàõair jatrude÷e hasann iva 06,065.023a bhãmasenas tataþ kruddho bhàradvàjam avidhyata 06,065.023c saürakùan sàtyakiü ràjan droõàc chastrabhçtàü varàt 06,065.024a tato droõa÷ ca bhãùma÷ ca tathà ÷alya÷ ca màriùa 06,065.024c bhãmasenaü raõe kruddhà÷ chàdayàü cakrire ÷araiþ 06,065.025a tatràbhimanyuþ saükruddho draupadeyà÷ ca màriùa 06,065.025c vivyadhur ni÷itair bàõaiþ sarvàüs tàn udyatàyudhàn 06,065.026a bhãùmadroõau ca saükruddhàv àpatantau mahàbalau 06,065.026c pratyudyayau ÷ikhaõóã tu maheùvàso mahàhave 06,065.027a pragçhya balavad vãro dhanur jaladanisvanam 06,065.027c abhyavarùac charais tårõaü chàdayàno divàkaram 06,065.028a ÷ikhaõóinaü samàsàdya bharatànàü pitàmahaþ 06,065.028c avarjayata saügràme strãtvaü tasyànusaüsmaran 06,065.029a tato droõo mahàràja abhyadravata taü raõe 06,065.029c rakùamàõas tato bhãùmaü tava putreõa coditaþ 06,065.030a ÷ikhaõóã tu samàsàdya droõaü ÷astrabhçtàü varam 06,065.030c avarjayata saügràme yugàntàgnim ivolbaõam 06,065.031a tato balena mahatà putras tava vi÷àü pate 06,065.031c jugopa bhãùmam àsàdya pràrthayàno mahad ya÷aþ 06,065.032a tathaiva pàõóavà ràjan puraskçtya dhanaüjayam 06,065.032c bhãùmam evàbhyavartanta jaye kçtvà dçóhàü matim 06,065.033a tad yuddham abhavad ghoraü devànàü dànavair iva 06,065.033c jayaü ca kàïkùatàü nityaü ya÷a÷ ca paramàdbhutam 06,066.001 saüjaya uvàca 06,066.001a akarot tumulaü yuddhaü bhãùmaþ ÷àütanavas tadà 06,066.001c bhãmasenabhayàd icchan putràüs tàrayituü tava 06,066.002a pårvàhõe tan mahàraudraü ràj¤àü yuddham avartata 06,066.002c kuråõàü pàõóavànàü ca mukhya÷åravinà÷anam 06,066.003a tasminn àkulasaügràme vartamàne mahàbhaye 06,066.003c abhavat tumulaþ ÷abdaþ saüspç÷an gaganaü mahat 06,066.004a nadadbhi÷ ca mahànàgair heùamàõai÷ ca vàjibhiþ 06,066.004c bherã÷aïkhaninàdai÷ ca tumulaþ samapadyata 06,066.005a yuyutsavas te vikràntà vijayàya mahàbalàþ 06,066.005c anyonyam abhigarjanto goùñheùv iva maharùabhàþ 06,066.006a ÷irasàü pàtyamànànàü samare ni÷itaiþ ÷araiþ 06,066.006c a÷mavçùñir ivàkà÷e babhåva bharatarùabha 06,066.007a kuõóaloùõãùadhàrãõi jàtaråpojjvalàni ca 06,066.007c patitàni sma dç÷yante ÷iràüsi bharatarùabha 06,066.008a vi÷ikhonmathitair gàtrair bàhubhi÷ ca sakàrmukaiþ 06,066.008c sahastàbharaõai÷ cànyair abhavac chàdità mahã 06,066.009a kavacopahitair gàtrair hastai÷ ca samalaükçtaiþ 06,066.009c mukhai÷ ca candrasaükà÷ai raktàntanayanaiþ ÷ubhaiþ 06,066.010a gajavàjimanuùyàõàü sarvagàtrai÷ ca bhåpate 06,066.010c àsãt sarvà samàkãrõà muhårtena vasuüdharà 06,066.011a rajomeghai÷ ca tumulaiþ ÷astravidyutprakà÷itaiþ 06,066.011c àyudhànàü ca nirghoùaþ stanayitnusamo 'bhavat 06,066.012a sa saüprahàras tumulaþ kañukaþ ÷oõitodakaþ 06,066.012c pràvartata kuråõàü ca pàõóavànàü ca bhàrata 06,066.013a tasmin mahàbhaye ghore tumule lomaharùaõe 06,066.013c vavarùuþ ÷aravarùàõi kùatriyà yuddhadurmadàþ 06,066.014a kro÷anti ku¤jaràs tatra ÷aravarùapratàpitàþ 06,066.014c tàvakànàü pareùàü ca saüyuge bharatottama 06,066.014d*0275_01 saürabdhànàü ca vãràõàü dhãràõàm amitaujasàm 06,066.014d*0275_02 dhanurjyàtala÷abdena na pràj¤àyata kiü cana 06,066.014d*0275_03 utthiteùu kabandheùu sarvataþ ÷oõitodake 06,066.014d*0275_04 samare paryadhàvanta nçpà ripuvadhodyatàþ 06,066.014d*0275_05 ÷ara÷aktigadàbhis te khaógai÷ càmitatejasaþ 06,066.014d*0275_06 nijaghnuþ samare ÷åràs te 'nyonyaü ca paraütapa 06,066.014d*0275_07 babhramuþ ku¤jarà÷ càtra ÷arair viddhà niraïku÷àþ 06,066.014e a÷và÷ ca paryadhàvanta hatàrohà di÷o da÷a 06,066.015a utpatya nipatanty anye ÷araghàtaprapãóitàþ 06,066.015c tàvakànàü pareùàü ca yodhànàü bharatarùabha 06,066.015d*0276_01 bahånàm uttamàïgànàü kàrmukàõàü tathaiva ca 06,066.015d*0276_02 gadànàü parighàõàü ca hastànàü corubhiþ saha 06,066.015d*0276_03 pàdànàü bhåùaõànàü ca keyåràõàü ca saügha÷aþ 06,066.015d*0276_04 rà÷ayaþ sma pradç÷yante bhãùmabhãmaparàkrame 06,066.016a a÷vànàü ku¤jaràõàü ca rathànàü càtivartatàm 06,066.016c saüghàtàþ sma pradç÷yante tatra tatra vi÷àü pate 06,066.017a gadàbhir asibhiþ pràsair bàõai÷ ca nataparvabhiþ 06,066.017c jaghnuþ parasparaü tatra kùatriyàþ kàlacoditàþ 06,066.018a apare bàhubhir vãrà niyuddhaku÷alà yudhi 06,066.018c bahudhà samasajjanta àyasaiþ parighair iva 06,066.019a muùñibhir jànubhi÷ caiva talai÷ caiva vi÷àü pate 06,066.019c anyonyaü jaghnire vãràs tàvakàþ pàõóavaiþ saha 06,066.019d*0277_01 patitaiþ pàtyamànai÷ ca viceùñadbhi÷ ca bhåtale 06,066.019d*0277_02 ghoram àyodhanaü jaj¤e tatra tatra jane÷vara 06,066.019d*0278_01 duryodhanamate ghore akùadyåtàbhidevane 06,066.019d*0278_02 bhãùme yudhi paràkrànte bhãmasenena bhàrata 06,066.019d*0278_03 pràvartata nadã ghorà ÷oõitaughataraïgiõã 06,066.019d*0278_04 madhye ca mahatã senà ke÷a÷aivala÷àdvalà 06,066.019d*0278_05 hatàrohà hayà ràjan rathino virathà api 06,066.019d*0278_06 vicerus tatra saügràme nistriü÷avaradhàriõaþ 06,066.020a virathà rathina÷ càtra nistriü÷avaradhàriõaþ 06,066.020c anyonyam abhidhàvanta parasparavadhaiùiõaþ 06,066.021a tato duryodhano ràjà kaliïgair bahubhir vçtaþ 06,066.021c puraskçtya raõe bhãùmaü pàõóavàn abhyavartata 06,066.022a tathaiva pàõóavàþ sarve parivàrya vçkodaram 06,066.022c bhãùmam abhyadravan kruddhà raõe rabhasavàhanàþ 06,067.001 saüjaya uvàca 06,067.001a dçùñvà bhãùmeõa saüsaktàn bhràtén anyàü÷ ca pàrthivàn 06,067.001c tam abhyadhàvad gàïgeyam udyatàstro dhanaüjayaþ 06,067.002a pà¤cajanyasya nirghoùaü dhanuùo gàõóivasya ca 06,067.002c dhvajaü ca dçùñvà pàrthasya sarvàn no bhayam àvi÷at 06,067.002d*0279_01 siühalàïgålam àkà÷e jvalantam iva parvatam 06,067.003a asajjamànaü vçkùeùu dhåmaketum ivotthitam 06,067.003c bahuvarõaü ca citraü ca divyaü vànaralakùaõam 06,067.003e apa÷yàma mahàràja dhvajaü gàõóivadhanvanaþ 06,067.004a vidyutaü meghamadhyasthàü bhràjamànàm ivàmbare 06,067.004c dadç÷ur gàõóivaü yodhà rukmapçùñhaü mahàrathe 06,067.005a a÷u÷ruma bhç÷aü càsya ÷akrasyevàbhigarjataþ 06,067.005c sughoraü talayoþ ÷abdaü nighnatas tava vàhinãm 06,067.006a caõóavàto yathà meghaþ savidyutstanayitnumàn 06,067.006c di÷aþ saüplàvayan sarvàþ ÷aravarùaiþ samantataþ 06,067.007a abhyadhàvata gàïgeyaü bhairavàstro dhanaüjayaþ 06,067.007c di÷aü pràcãü pratãcãü ca na jànãmo 'stramohitàþ 06,067.008a kàüdigbhåtàþ ÷ràntapatrà hatàstrà hatacetasaþ 06,067.008c anyonyam abhisaü÷liùya yodhàs te bharatarùabha 06,067.009a bhãùmam evàbhilãyanta saha sarvais tavàtmajaiþ 06,067.009c teùàm àrtàyanam abhåd bhãùmaþ ÷aütanavo raõe 06,067.010a samutpatanta vitrastà rathebhyo rathinas tadà 06,067.010c sàdina÷ cà÷vapçùñhebhyo bhåmau càpi padàtayaþ 06,067.010d*0280_01 gajebhyo gajayodhà÷ ca vitrastà bhayamohitàþ 06,067.010d*0280_02 vihvalàþ pratyadç÷yanta na jànanti di÷o nçpa 06,067.011a ÷rutvà gàõóãvanirghoùaü visphårjitam ivà÷aneþ 06,067.011c sarvasainyàni bhãtàni vyavalãyanta bhàrata 06,067.012a atha kàmbojamukhyais tu bçhadbhiþ ÷ãghragàmibhiþ 06,067.012c gopànàü bahusàhasrair balair govàsano vçtaþ 06,067.012d*0281_01 tataþ kàmbojamukhyà÷ ca te haüsapathakarõikàþ 06,067.012d*0281_02 gopàsanabalaughà÷ ca gopàsanapatis tathà 06,067.013a madrasauvãragàndhàrais trigartai÷ ca vi÷àü pate 06,067.013c sarvakàliïgamukhyai÷ ca kaliïgàdhipatir vçtaþ 06,067.014a nàgà naragaõaughà÷ ca duþ÷àsanapuraþsaràþ 06,067.014c jayadratha÷ ca nçpatiþ sahitaþ sarvaràjabhiþ 06,067.015a hayàrohavarà÷ caiva tava putreõa coditàþ 06,067.015c caturda÷a sahasràõi saubalaü paryavàrayan 06,067.016a tatas te sahitàþ sarve vibhaktarathavàhanàþ 06,067.016c pàõóavàn samare jagmus tàvakà bharatarùabha 06,067.016d*0282_01 cedikà÷ipadàtai÷ ca rathaiþ pà¤càlasç¤jayaiþ 06,067.016d*0282_02 pàõóavàþ sahitàþ sarve dhçùñadyumnapurogamàþ 06,067.016d*0282_03 tàvakàn samare jagmur dharmaputreõa coditàþ 06,067.017a rathibhir vàraõair a÷vaiþ padàtai÷ ca samãritam 06,067.017c ghoram àyodhanaü jaj¤e mahàbhrasadç÷aü rajaþ 06,067.018a tomarapràsanàràcagajà÷varathayodhinàm 06,067.018c balena mahatà bhãùmaþ samasajjat kirãñinà 06,067.019a àvantyaþ kà÷iràjena bhãmasenena saindhavaþ 06,067.019c ajàta÷atrur madràõàm çùabheõa ya÷asvinà 06,067.019e sahaputraþ sahàmàtyaþ ÷alyena samasajjata 06,067.020a vikarõaþ sahadevena citrasenaþ ÷ikhaõóinà 06,067.020c matsyà duryodhanaü jagmuþ ÷akuniü ca vi÷àü pate 06,067.021a drupada÷ cekitàna÷ ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,067.021c droõena samasajjanta saputreõa mahàtmanà 06,067.021e kçpa÷ ca kçtavarmà ca dhçùñaketum abhidrutau 06,067.022a evaü prajavità÷vàni bhràntanàgarathàni ca 06,067.022c sainyàni samasajjanta prayuddhàni samantataþ 06,067.023a nirabhre vidyutas tãvrà di÷a÷ ca rajasàvçtàþ 06,067.023c pràduràsan maholkà÷ ca sanirghàtà vi÷àü pate 06,067.024a pravavau ca mahàvàtaþ pàüsuvarùaü papàta ca 06,067.024c nabhasy antardadhe såryaþ sainyena rajasàvçtaþ 06,067.025a pramohaþ sarvasattvànàm atãva samapadyata 06,067.025b*0283_01 prakà÷aü cakrur àkà÷a udyatàsibhir uttamaiþ 06,067.025c rajasà càbhibhåtànàm astrajàlai÷ ca tudyatàm 06,067.026a vãrabàhuvisçùñànàü sarvàvaraõabhedinàm 06,067.026c saüghàtaþ ÷arajàlànàü tumulaþ samapadyata 06,067.027a prakà÷aü cakrur àkà÷am udyatàni bhujottamaiþ 06,067.027c nakùatravimalàbhàni ÷astràõi bharatarùabha 06,067.028a àrùabhàõi vicitràõi rukmajàlàvçtàni ca 06,067.028c saüpetur dikùu sarvàsu carmàõi bharatarùabha 06,067.029a såryavarõai÷ ca nistriü÷aiþ pàtyamànàni sarva÷aþ 06,067.029c dikùu sarvàsv adç÷yanta ÷arãràõi ÷iràüsi ca 06,067.030a bhagnacakràkùanãóà÷ ca nipàtitamahàdhvajàþ 06,067.030c hatà÷vàþ pçthivãü jagmus tatra tatra mahàrathàþ 06,067.031a paripetur hayà÷ càtra ke cic chastrakçtavraõàþ 06,067.031c rathàn viparikarùanto hateùu rathayodhiùu 06,067.032a ÷aràhatà bhinnadehà baddhayoktrà hayottamàþ 06,067.032c yugàni paryakarùanta tatra tatra sma bhàrata 06,067.033a adç÷yanta sasåtà÷ ca sà÷vàþ sarathayodhinaþ 06,067.033c ekena balinà ràjan vàraõena hatà rathàþ 06,067.034a gandhahastimadasràvam àghràya bahavo raõe 06,067.034c saünipàte balaughànàü vãtam àdadire gajàþ 06,067.035a satomaramahàmàtrair nipatadbhir gatàsubhiþ 06,067.035c babhåvàyodhanaü channaü nàràcàbhihatair gajaiþ 06,067.036a saünipàte balaughànàü preùitair varavàraõaiþ 06,067.036c nipetur yudhi saübhagnàþ sayodhàþ sadhvajà rathàþ 06,067.037a nàgaràjopamair hastair nàgair àkùipya saüyuge 06,067.037c vyadç÷yanta mahàràja saübhagnà rathakåbaràþ 06,067.038a vi÷ãrõarathajàlà÷ ca ke÷eùv àkùipya dantibhiþ 06,067.038c druma÷àkhà ivàvidhya niùpiùñà rathino raõe 06,067.039a ratheùu ca rathàn yuddhe saüsaktàn varavàraõàþ 06,067.039c vikarùanto di÷aþ sarvàþ saüpetuþ sarva÷abdagàþ 06,067.040a teùàü tathà karùatàü ca gajànàü råpam àbabhau 06,067.040c saraþsu nalinãjàlaü viùaktam iva karùatàm 06,067.041a evaü saüchàditaü tatra babhåvàyodhanaü mahat 06,067.041c sàdibhi÷ ca padàtai÷ ca sadhvajai÷ ca mahàrathaiþ 06,068.001 saüjaya uvàca 06,068.001a ÷ikhaõóã saha matsyena viràñena vi÷àü pate 06,068.001c bhãùmam à÷u maheùvàsam àsasàda sudurjayam 06,068.002a droõaü kçpaü vikarõaü ca maheùvàsàn mahàbalàn 06,068.002c ràj¤a÷ cànyàn raõe ÷åràn bahån àrchad dhanaüjayaþ 06,068.003a saindhavaü ca maheùvàsaü sàmàtyaü saha bandhubhiþ 06,068.003c pràcyàü÷ ca dàkùiõàtyàü÷ ca bhåmipàn bhåmiparùabha 06,068.004a putraü ca te maheùvàsaü duryodhanam amarùaõam 06,068.004c duþsahaü caiva samare bhãmaseno 'bhyavartata 06,068.005a sahadevas tu ÷akunim ulåkaü ca mahàratham 06,068.005c pitàputrau maheùvàsàv abhyavartata durjayau 06,068.006a yudhiùñhiro mahàràja gajànãkaü mahàrathaþ 06,068.006c samavartata saügràme putreõa nikçtas tava 06,068.007a màdrãputras tu nakulaþ ÷åraþ saükrandano yudhi 06,068.007c trigartànàü rathodàraiþ samasajjata pàõóavaþ 06,068.008a abhyavartanta durdharùàþ samare ÷àlvakekayàn 06,068.008b*0284_01 nàkuli÷ ca ÷atànãkaþ samare rathapuügavaþ 06,068.008c sàtyaki÷ cekitàna÷ ca saubhadra÷ ca mahàrathaþ 06,068.009a dhçùñaketu÷ ca samare ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,068.009c putràõàü te rathànãkaü pratyudyàtàþ sudurjayàþ 06,068.010a senàpatir ameyàtmà dhçùñadyumno mahàbalaþ 06,068.010c droõena samare ràjan samiyàyendrakarmaõà 06,068.011a evam ete maheùvàsàs tàvakàþ pàõóavaiþ saha 06,068.011c sametya samare ÷åràþ saüprahàraü pracakrire 06,068.012a madhyaüdinagate sårye nabhasy àkulatàü gate 06,068.012c kuravaþ pàõóaveyà÷ ca nijaghnur itaretaram 06,068.013a dhvajino hemacitràïgà vicaranto raõàjire 06,068.013c sapatàkà rathà rejur vaiyàghraparivàraõàþ 06,068.014a sametànàü ca samare jigãùåõàü parasparam 06,068.014c babhåva tumulaþ ÷abdaþ siühànàm iva nardatàm 06,068.015a tatràdbhutam apa÷yàma saüprahàraü sudàruõam 06,068.015c yam akurvan raõe vãràþ sç¤jayàþ kurubhiþ saha 06,068.016a naiva khaü na di÷o ràjan na såryaü ÷atrutàpana 06,068.016c vidi÷o vàpy apa÷yàma ÷arair muktaiþ samantataþ 06,068.017a ÷aktãnàü vimalàgràõàü tomaràõàü tathàsyatàm 06,068.017c nistriü÷ànàü ca pãtànàü nãlotpalanibhàþ prabhàþ 06,068.018a kavacànàü vicitràõàü bhåùaõànàü prabhàs tathà 06,068.018c khaü di÷aþ pradi÷a÷ caiva bhàsayàm àsur ojasà 06,068.018d*0285_01 vapurbhi÷ ca narendràõàü candrasåryasamaprabhaiþ 06,068.018e viraràja tadà ràjaüs tatra tatra raõàïgaõam 06,068.019a rathasiühàsanavyàghràþ samàyànta÷ ca saüyuge 06,068.019c virejuþ samare ràjan grahà iva nabhastale 06,068.020a bhãùmas tu rathinàü ÷reùñho bhãmasenaü mahàbalam 06,068.020c avàrayata saükruddhaþ sarvasainyasya pa÷yataþ 06,068.021a tato bhãùmavinirmuktà rukmapuïkhàþ ÷ilà÷itàþ 06,068.021c abhyaghnan samare bhãmaü tailadhautàþ sutejanàþ 06,068.022a tasya ÷aktiü mahàvegàü bhãmaseno mahàbalaþ 06,068.022c kruddhà÷ãviùasaükà÷àü preùayàm àsa bhàrata 06,068.023a tàm àpatantãü sahasà rukmadaõóàü duràsadàm 06,068.023c ciccheda samare bhãùmaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,068.024a tato 'pareõa bhallena pãtena ni÷itena ca 06,068.024c kàrmukaü bhãmasenasya dvidhà ciccheda bhàrata 06,068.024d*0286_01 apàsya tu dhanu÷ chinnaü bhãmaseno mahàbalaþ 06,068.024d*0286_02 ÷arair bahubhir ànarchad bhãùmaü ÷àütanavaü yudhi 06,068.025a sàtyakis tu tatas tårõaü bhãùmam àsàdya saüyuge 06,068.025b*0287_01 àkarõaprahitais tãkùõair ni÷itais tigmatejanaiþ 06,068.025c ÷arair bahubhir ànarchat pitaraü te jane÷vara 06,068.026a tataþ saüdhàya vai tãkùõaü ÷araü paramadàruõam 06,068.026c vàrùõeyasya rathàd bhãùmaþ pàtayàm àsa sàrathim 06,068.027a tasyà÷vàþ pradrutà ràjan nihate rathasàrathau 06,068.027c tena tenaiva dhàvanti manomàrutaraühasaþ 06,068.028a tataþ sarvasya sainyasya nisvanas tumulo 'bhavat 06,068.028c hàhàkàra÷ ca saüjaj¤e pàõóavànàü mahàtmanàm 06,068.029a abhidravata gçhõãta hayàn yacchata dhàvata 06,068.029c ity àsãt tumulaþ ÷abdo yuyudhànarathaü prati 06,068.030a etasminn eva kàle tu bhãùmaþ ÷àütanavaþ punaþ 06,068.030c vyahanat pàõóavãü senàm àsurãm iva vçtrahà 06,068.031a te vadhyamànà bhãùmeõa pà¤càlàþ somakaiþ saha 06,068.031c àryàü yuddhe matiü kçtvà bhãùmam evàbhidudruvuþ 06,068.032a dhçùñadyumnamukhà÷ càpi pàrthàþ ÷àütanavaü raõe 06,068.032c abhyadhàva¤ jigãùantas tava putrasya vàhinãm 06,068.033a tathaiva tàvakà ràjan bhãùmadroõamukhàþ paràn 06,068.033c abhyadhàvanta vegena tato yuddham avartata 06,069.001 saüjaya uvàca 06,069.001a viràño 'tha tribhir bàõair bhãùmam àrchan mahàratham 06,069.001c vivyàdha turagàü÷ càsya tribhir bàõair mahàrathaþ 06,069.002a taü pratyavidhyad da÷abhir bhãùmaþ ÷àütanavaþ ÷araiþ 06,069.002c rukmapuïkhair maheùvàsaþ kçtahasto mahàbalaþ 06,069.003a drauõir gàõóãvadhanvànaü bhãmadhanvà mahàrathaþ 06,069.003c avidhyad iùubhiþ ùaóbhir dçóhahastaþ stanàntare 06,069.004a kàrmukaü tasya ciccheda phalgunaþ paravãrahà 06,069.004c avidhyac ca bhç÷aü tãkùõaiþ patribhiþ ÷atrukar÷anaþ 06,069.005a so 'nyat kàrmukam àdàya vegavat krodhamårchitaþ 06,069.005c amçùyamàõaþ pàrthena kàrmukacchedam àhave 06,069.006a avidhyat phalgunaü ràjan navatyà ni÷itaiþ ÷araiþ 06,069.006c vàsudevaü ca saptatyà vivyàdha parameùubhiþ 06,069.007a tataþ krodhàbhitàmràkùaþ saha kçùõena phalgunaþ 06,069.007c dãrgham uùõaü ca niþ÷vasya cintayitvà muhur muhuþ 06,069.008a dhanuþ prapãóya vàmena kareõàmitrakar÷anaþ 06,069.008c gàõóãvadhanvà saükruddhaþ ÷itàn saünataparvaõaþ 06,069.008e jãvitàntakaràn ghoràn samàdatta ÷ilãmukhàn 06,069.009a tais tårõaü samare 'vidhyad drauõiü balavatàü varam 06,069.009c tasya te kavacaü bhittvà papuþ ÷oõitam àhave 06,069.010a na vivyathe ca nirbhinno drauõir gàõóãvadhanvanà 06,069.010c tathaiva ÷aravarùàõi pratimu¤cann avihvalaþ 06,069.010e tasthau sa samare ràjaüs tràtum icchan mahàvratam 06,069.011a tasya tat sumahat karma ÷a÷aüsuþ puruùarùabhàþ 06,069.011c yat kçùõàbhyàü sametàbhyàü nàpatrapata saüyuge 06,069.011d*0288_01 sa viddhaþ phàlgunenàjau na papàta mahãtale 06,069.012a sa hi nityam anãkeùu yudhyate 'bhayam àsthitaþ 06,069.012c astragràmaü sasaühàraü droõàt pràpya sudurlabham 06,069.013a mamàyam àcàryasuto droõasyàtipriyaþ sutaþ 06,069.013c bràhmaõa÷ ca vi÷eùeõa mànanãyo mameti ca 06,069.014a samàsthàya matiü vãro bãbhatsuþ ÷atrutàpanaþ 06,069.014c kçpàü cakre ratha÷reùñho bhàradvàjasutaü prati 06,069.015a drauõiü tyaktvà tato yuddhe kaunteyaþ ÷atrutàpanaþ 06,069.015c yuyudhe tàvakàn nighnaüs tvaramàõaþ paràkramã 06,069.016a duryodhanas tu da÷abhir gàrdhrapatraiþ ÷ilà÷itaiþ 06,069.016c bhãmasenaü maheùvàsaü rukmapuïkhaiþ samarpayat 06,069.017a bhãmasenas tu saükruddhaþ paràsukaraõaü dçóham 06,069.017c citraü kàrmukam àdatta ÷aràü÷ ca ni÷itàn da÷a 06,069.018a àkarõaprahitais tãkùõair vegitais tigmatejanaiþ 06,069.018c avidhyat tårõam avyagraþ kururàjaü mahorasi 06,069.019a tasya kà¤canasåtras tu ÷araiþ parivçto maõiþ 06,069.019c raràjorasi vai såryo grahair iva samàvçtaþ 06,069.020a putras tu tava tejasvã bhãmasenena tàóitaþ 06,069.020c nàmçùyata yathà nàgas tala÷abdaü samãritam 06,069.021a tataþ ÷arair mahàràja rukmapuïkhaiþ ÷ilà÷itaiþ 06,069.021c bhãmaü vivyàdha saükruddhas tràsayàno varåthinãm 06,069.022a tau yudhyamànau samare bhç÷am anyonyavikùatau 06,069.022c putrau te devasaükà÷au vyarocetàü mahàbalau 06,069.023a citrasenaü naravyàghraü saubhadraþ paravãrahà 06,069.023c avidhyad da÷abhir bàõaiþ purumitraü ca saptabhiþ 06,069.024a satyavrataü ca saptatyà viddhvà ÷akrasamo yudhi 06,069.024c nçtyann iva raõe vãra àrtiü naþ samajãjanat 06,069.025a taü pratyavidyad da÷abhi÷ citrasenaþ ÷ilãmukhaiþ 06,069.025c satyavrata÷ ca navabhiþ purumitra÷ ca saptabhiþ 06,069.026a sa viddho vikùaran raktaü ÷atrusaüvàraõaü mahat 06,069.026c ciccheda citrasenasya citraü kàrmukam àrjuniþ 06,069.026e bhittvà càsya tanutràõaü ÷areõorasy atàóayat 06,069.027a tatas te tàvakà vãrà ràjaputrà mahàrathàþ 06,069.027c sametya yudhi saürabdhà vivyadhur ni÷itaiþ ÷araiþ 06,069.027e tàü÷ ca sarvठ÷arais tãkùõair jaghàna paramàstravit 06,069.028a tasya dçùñvà tu tat karma parivavruþ sutàs tava 06,069.028c dahantaü samare sainyaü tava kakùaü yatholbaõam 06,069.029a apeta÷i÷ire kàle samiddham iva pàvakaþ 06,069.029c atyarocata saubhadras tava sainyàni ÷àtayan 06,069.030a tat tasya caritaü dçùñvà pautras tava vi÷àü pate 06,069.030c lakùmaõo 'bhyapatat tårõaü sàtvatãputram àhave 06,069.031a abhimanyus tu saükruddho lakùmaõaü ÷ubhalakùaõam 06,069.031c vivyàdha vi÷ikhaiþ ùaóbhiþ sàrathiü ca tribhiþ ÷araiþ 06,069.032a tathaiva lakùmaõo ràjan saubhadraü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,069.032c avidhyata mahàràja tad adbhutam ivàbhavat 06,069.033a tasyà÷vàü÷ caturo hatvà sàrathiü ca mahàbalaþ 06,069.033c abhyadravata saubhadro lakùmaõaü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,069.034a hatà÷ve tu rathe tuùñhaül lakùmaõaþ paravãrahà 06,069.034c ÷aktiü cikùepa saükruddhaþ saubhadrasya rathaü prati 06,069.035a tàm àpatantãü sahasà ghoraråpàü duràsadàm 06,069.035c abhimanyuþ ÷arais tãkùõai÷ ciccheda bhujagopamàm 06,069.036a tataþ svaratham àropya lakùmaõaü gautamas tadà 06,069.036c apovàha rathenàjau sarvasainyasya pa÷yataþ 06,069.037a tataþ samàkule tasmin vartamàne mahàbhaye 06,069.037b*0289_01 hayo hayaü gajo nàgaü vãro vãraü vi÷àü pate 06,069.037c abhyadrava¤ jighàüsantaþ parasparavadhaiùiõaþ 06,069.038a tàvakà÷ ca maheùvàsàþ pàõóavà÷ ca mahàrathàþ 06,069.038c juhvantaþ samare pràõàn nijaghnur itaretaram 06,069.039a muktake÷à vikavacà virathà÷ chinnakàrmukàþ 06,069.039c bàhubhiþ samayudhyanta sç¤jayàþ kurubhiþ saha 06,069.040a tato bhãùmo mahàbàhuþ pàõóavànàü mahàtmanàm 06,069.040c senàü jaghàna saükruddho divyair astrair mahàbalaþ 06,069.041a hate÷varair gajais tatra narair a÷vai÷ ca pàtitaiþ 06,069.041c rathibhiþ sàdibhi÷ caiva samàstãryata medinã 06,070.001 saüjaya uvàca 06,070.001a atha ràjan mahàbàhuþ sàtyakir yuddhadurmadaþ 06,070.001c vikçùya càpaü samare bhàrasàdhanam uttamam 06,070.001d*0290_01 yat tat sakhyus tu pårveõa arjunàd upa÷ikùitam 06,070.002a pràmu¤cat puïkhasaüyuktठ÷aràn à÷ãviùopamàn 06,070.002c prakà÷aü laghu citraü ca dar÷ayann astralàghavam 06,070.003a tasya vikùipata÷ càpaü ÷aràn anyàü÷ ca mu¤cataþ 06,070.003c àdadànasya bhåya÷ ca saüdadhànasya càparàn 06,070.004a kùipata÷ ca ÷aràn asya raõe ÷atrån vinighnataþ 06,070.004c dadç÷e råpam atyarthaü meghasyeva pravarùataþ 06,070.005a tam udãryantam àlokya ràjà duryodhanas tataþ 06,070.005c rathànàm ayutaü tasya preùayàm àsa bhàrata 06,070.006a tàüs tu sarvàn maheùvàsàn sàtyakiþ satyavikramaþ 06,070.006c jaghàna parameùvàso divyenàstreõa vãryavàn 06,070.007a sa kçtvà dàruõaü karma pragçhãta÷aràsanaþ 06,070.007c àsasàda tato vãro bhåri÷ravasam àhave 06,070.008a sa hi saüdç÷ya senàü tàü yuyudhànena pàtitàm 06,070.008c abhyadhàvata saükruddhaþ kuråõàü kãrtivardhanaþ 06,070.009a indràyudhasavarõaü tat sa visphàrya mahad dhanuþ 06,070.009c vyasçjad vajrasaükà÷ठ÷aràn à÷ãviùopamàn 06,070.009e sahasra÷o mahàràja dar÷ayan pàõilàghavam 06,070.010a ÷aràüs tàn mçtyusaüspar÷àn sàtyakes tu padànugàþ 06,070.010c na viùehus tadà ràjan dudruvus te samantataþ 06,070.010e vihàya samare ràjan sàtyakiü yuddhadurmadam 06,070.011a taü dçùñvà yuyudhànasya sutà da÷a mahàbalàþ 06,070.011c mahàrathàþ samàkhyàtà÷ citravarmàyudhadhvajàþ 06,070.012a samàsàdya maheùvàsaü bhåri÷ravasam àhave 06,070.012c åcuþ sarve susaürabdhà yåpaketuü mahàraõe 06,070.012d*0291_01 yudhyasva samare càdya pa÷yàmas tava pauruùam 06,070.013a bho bho kauravadàyàda sahàsmàbhir mahàbala 06,070.013c ehi yudhyasva saügràme samastaiþ pçthag eva và 06,070.014a asmàn và tvaü paràjitya ya÷aþ pràpnuhi saüyuge 06,070.014c vayaü và tvàü paràjitya prãtiü dàsyàmahe pituþ 06,070.015a evam uktas tadà ÷årais tàn uvàca mahàbalaþ 06,070.015c vãrya÷làghã nara÷reùñhas tàn dçùñvà samupasthitàn 06,070.016a sàdhv idaü kathyate vãrà yad evaü matir adya vaþ 06,070.016c yudhyadhvaü sahità yattà nihaniùyàmi vo raõe 06,070.017a evam uktà maheùvàsàs te vãràþ kùiprakàriõaþ 06,070.017c mahatà ÷aravarùeõa abhyavarùann ariüdamam 06,070.018a aparàhõe mahàràja saügràmas tumulo 'bhavat 06,070.018c ekasya ca bahånàü ca sametànàü raõàjire 06,070.019a tam ekaü rathinàü ÷reùñhaü ÷aravarùair avàkiran 06,070.019c pràvçùãva mahà÷ailaü siùicur jaladà nçpa 06,070.020a tais tu muktठ÷araughàüs tàn yamadaõóà÷aniprabhàn 06,070.020c asaüpràptàn asaüpràptàü÷ cicchedà÷u mahàrathaþ 06,070.021a tatràdbhutam apa÷yàma saumadatteþ paràkramam 06,070.021c yad eko bahubhir yuddhe samasajjad abhãtavat 06,070.022a visçjya ÷aravçùñiü tàü da÷a ràjan mahàrathàþ 06,070.022c parivàrya mahàbàhuü nihantum upacakramuþ 06,070.023a saumadattis tataþ kruddhas teùàü càpàni bhàrata 06,070.023c ciccheda da÷abhir bàõair nimeùeõa mahàrathaþ 06,070.024a athaiùàü chinnadhanuùàü bhallaiþ saünataparvabhiþ 06,070.024c ciccheda samare ràja¤ ÷iràüsi ni÷itaiþ ÷araiþ 06,070.024e te hatà nyapatan bhåmau vajrabhagnà iva drumàþ 06,070.025a tàn dçùñvà nihatàn vãràn raõe putràn mahàbalàn 06,070.025c vàrùõeyo vinadan ràjan bhåri÷ravasam abhyayàt 06,070.026a rathaü rathena samare pãóayitvà mahàbalau 06,070.026c tàv anyonyasya samare nihatya rathavàjinaþ 06,070.026e virathàv abhivalgantau sameyàtàü mahàrathau 06,070.027a pragçhãtamahàkhaógau tau carmavaradhàriõau 06,070.027c ÷u÷ubhàte naravyàghrau yuddhàya samavasthitau 06,070.027d*0292_01 asahyam asiyuddhàya bhåri÷ravasam àhave 06,070.027d*0292_02 matvà vçkodaras tårõam abhiplutya mahàrathaþ 06,070.028a tataþ sàtyakim abhyetya nistriü÷avaradhàriõam 06,070.028c bhãmasenas tvaran ràjan ratham àropayat tadà 06,070.029a tavàpi tanayo ràjan bhåri÷ravasam àhave 06,070.029c àropayad rathaü tårõaü pa÷yatàü sarvadhanvinàm 06,070.030a tasmiüs tathà vartamàne raõe bhãùmaü mahàratham 06,070.030c ayodhayanta saürabdhàþ pàõóavà bharatarùabha 06,070.031a lohitàyati càditye tvaramàõo dhanaüjayaþ 06,070.031c pa¤caviü÷atisàhasràn nijaghàna mahàrathàn 06,070.032a te hi duryodhanàdiùñàs tadà pàrthanibarhaõe 06,070.032c saüpràpyaiva gatà nà÷aü ÷alabhà iva pàvakam 06,070.033a tato matsyàþ kekayà÷ ca dhanurvedavi÷àradàþ 06,070.033c parivavrus tadà pàrthaü sahaputraü mahàratham 06,070.034a etasminn eva kàle tu sårye 'stam upagacchati 06,070.034c sarveùàm eva sainyànàü pramohaþ samajàyata 06,070.035a avahàraü tata÷ cakre pità devavratas tava 06,070.035c saüdhyàkàle mahàràja sainyànàü ÷ràntavàhanaþ 06,070.036a pàõóavànàü kuråõàü ca parasparasamàgame 06,070.036c te sene bhç÷asaüvigne yayatuþ svaü nive÷anam 06,070.037a tataþ sva÷ibiraü gatvà nyavi÷aüs tatra bhàrata 06,070.037c pàõóavàþ sç¤jayaiþ sàrdhaü kurava÷ ca yathàvidhi 06,071.001 saüjaya uvàca 06,071.001a vihçtya ca tato ràjan sahitàþ kurupàõóavàþ 06,071.001c vyatãtàyàü tu ÷arvaryàü punar yuddhàya niryayuþ 06,071.002a tatra ÷abdo mahàn àsãt tava teùàü ca bhàrata 06,071.002c yujyatàü rathamukhyànàü kalpyatàü caiva dantinàm 06,071.003a saünahyatàü padàtãnàü hayànàü caiva bhàrata 06,071.003c ÷aïkhadundubhinàda÷ ca tumulaþ sarvato 'bhavat 06,071.004a tato yudhiùñhiro ràjà dhçùñadyumnam abhàùata 06,071.004c vyåhaü vyåha mahàbàho makaraü ÷atrutàpanam 06,071.005a evam uktas tu pàrthena dhçùñadyumno mahàrathaþ 06,071.005c vyàdide÷a mahàràja rathino rathinàü varaþ 06,071.006a ÷iro 'bhåd drupadas tasya pàõóava÷ ca dhanaüjayaþ 06,071.006c cakùuùã sahadeva÷ ca nakula÷ ca mahàrathaþ 06,071.006e tuõóam àsãn mahàràja bhãmaseno mahàbalaþ 06,071.007a saubhadro draupadeyà÷ ca ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,071.007c sàtyakir dharmaràja÷ ca vyåhagrãvàü samàsthitàþ 06,071.008a pçùñham àsãn mahàràja viràño vàhinãpatiþ 06,071.008c dhçùñadyumnena sahito mahatyà senayà vçtaþ 06,071.009a kekayà bhràtaraþ pa¤ca vàmaü pàr÷vaü samà÷ritàþ 06,071.009c dhçùñaketur naravyàghraþ karakarùa÷ ca vãryavàn 06,071.009e dakùiõaü pakùam à÷ritya sthità vyåhasya rakùaõe 06,071.010a pàdayos tu mahàràja sthitaþ ÷rãmàn mahàrathaþ 06,071.010c kuntibhojaþ ÷atànãko mahatyà senayà vçtaþ 06,071.011a ÷ikhaõóã tu maheùvàsaþ somakaiþ saüvçto balã 06,071.011c iràvàü÷ ca tataþ pucche makarasya vyavasthitau 06,071.012a evam etan mahàvyåhaü vyåhya bhàrata pàõóavàþ 06,071.012c såryodaye mahàràja punar yuddhàya daü÷itàþ 06,071.013a kauravàn abhyayus tårõaü hastya÷varathapattibhiþ 06,071.013c samucchritair dhvajai÷ citraiþ ÷astrai÷ ca vimalaiþ ÷itaiþ 06,071.014a vyåhaü dçùñvà tu tat sainyaü pità devavratas tava 06,071.014c krau¤cena mahatà ràjan pratyavyåhata vàhinãm 06,071.015a tasya tuõóe maheùvàso bhàradvàjo vyarocata 06,071.015c a÷vatthàmà kçpa÷ caiva cakùur àstàü nare÷vara 06,071.016a kçtavarmà tu sahitaþ kàmbojàraññabàhlikaiþ 06,071.016c ÷irasy àsãn nara÷reùñhaþ ÷reùñhaþ sarvadhanuùmatàm 06,071.017a grãvàyàü ÷årasenas tu tava putra÷ ca màriùa 06,071.017c duryodhano mahàràja ràjabhir bahubhir vçtaþ 06,071.018a pràgjyotiùas tu sahitaþ madrasauvãrakekayaiþ 06,071.018c urasy abhån nara÷reùñha mahatyà senayà vçtaþ 06,071.018d*0293_01 pçùñhe càstàü maheùvàsàv àvantyau sapadànugau 06,071.019a svasenayà ca sahitaþ su÷armà prasthalàdhipaþ 06,071.019c vàmaü pakùaü samà÷ritya daü÷itaþ samavasthitaþ 06,071.020a tuùàrà yavanà÷ caiva ÷akà÷ ca saha cåcupaiþ 06,071.020c dakùiõaü pakùam à÷ritya sthità vyåhasya bhàrata 06,071.021a ÷rutàyu÷ ca ÷atàyu÷ ca saumadatti÷ ca màriùa 06,071.021c vyåhasya jaghane tasthå rakùamàõàþ parasparam 06,071.022a tato yuddhàya saüjagmuþ pàõóavàþ kauravaiþ saha 06,071.022c såryodaye mahàràja tato yuddham abhån mahat 06,071.023a pratãyå rathino nàgàn nàgà÷ ca rathino yayuþ 06,071.023c hayàrohà hayàrohàn rathina÷ càpi sàdinaþ 06,071.024a sàrathiü ca rathã ràjan ku¤jaràü÷ ca mahàraõe 06,071.024c hastyàrohà rathàrohàn rathina÷ càpi sàdinaþ 06,071.025a rathinaþ pattibhiþ sàrdhaü sàdina÷ càpi pattibhiþ 06,071.025c anyonyaü samare ràjan pratyadhàvann amarùitàþ 06,071.026a bhãmasenàrjunayamair guptà cànyair mahàrathaiþ 06,071.026c ÷u÷ubhe pàõóavã senà nakùatrair iva ÷arvarã 06,071.027a tathà bhãùmakçpadroõa÷alyaduryodhanàdibhiþ 06,071.027c tavàpi vibabhau senà grahair dyaur iva saüvçtà 06,071.028a bhãmasenas tu kaunteyo droõaü dçùñvà paràkramã 06,071.028c abhyayàj javanair a÷vair bhàradvàjasya vàhinãm 06,071.029a droõas tu samare kruddho bhãmaü navabhir àyasaiþ 06,071.029c vivyàdha samare ràjan marmàõy uddi÷ya vãryavàn 06,071.030a dçóhàhatas tato bhãmo bhàradvàjasya saüyuge 06,071.030c sàrathiü preùayàm àsa yamasya sadanaü prati 06,071.031a sa saügçhya svayaü vàhàn bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,071.031c vyadhamat pàõóavãü senàü tålarà÷im ivànalaþ 06,071.032a te vadhyamànà droõena bhãùmeõa ca narottama 06,071.032c sç¤jayàþ kekayaiþ sàrdhaü palàyanaparàbhavan 06,071.033a tathaiva tàvakaü sainyaü bhãmàrjunaparikùatam 06,071.033c muhyate tatra tatraiva samadeva varàïganà 06,071.034a abhidyetàü tato vyåhau tasmin vãravarakùaye 06,071.034c àsãd vyatikaro ghoras tava teùàü ca bhàrata 06,071.035a tad adbhutam apa÷yàma tàvakànàü paraiþ saha 06,071.035c ekàyanagatàþ sarve yad ayudhyanta bhàrata 06,071.036a pratisaüvàrya càstràõi te 'nyonyasya vi÷àü pate 06,071.036c yuyudhuþ pàõóavà÷ caiva kauravà÷ ca mahàrathàþ 06,072.001 dhçtaràùñra uvàca 06,072.001a evaü bahuguõaü sainyam evaü bahuvidhaü param 06,072.001c vyåóham evaü yathà÷àstram amoghaü caiva saüjaya 06,072.002a puùñam asmàkam atyantam abhikàmaü ca naþ sadà 06,072.002c prahvam avyasanopetaü purastàd dçùñavikramam 06,072.003a nàtivçddham abàlaü ca na kç÷aü na ca pãvaram 06,072.003c laghuvçttàyatapràyaü sàragàtram anàmayam 06,072.004a àttasaünàha÷astraü ca bahu÷astraparigraham 06,072.004c asiyuddhe niyuddhe ca gadàyuddhe ca kovidam 06,072.005a pràsarùñitomareùv àjau parigheùv àyaseùu ca 06,072.005c bhiõóipàleùu ÷aktãùu musaleùu ca sarva÷aþ 06,072.006a kampaneùu ca càpeùu kaõapeùu ca sarva÷aþ 06,072.006c kùepaõãùu ca citràsu muùñiyuddheùu kovidam 06,072.007a aparokùaü ca vidyàsu vyàyàmeùu kçta÷ramam 06,072.007c ÷astragrahaõavidyàsu sarvàsu pariniùñhitam 06,072.008a àrohe paryavaskande saraõe sàntaraplute 06,072.008c samyakpraharaõe yàne vyapayàne ca kovidam 06,072.009a nàgà÷varathayàneùu bahu÷aþ suparãkùitam 06,072.009c parãkùya ca yathànyàyaü vetanenopapàditam 06,072.010a na goùñhyà nopacàreõa na ca bandhunimittataþ 06,072.010c na sauhçdabalai÷ càpi nàkulãnaparigrahaiþ 06,072.011a samçddhajanam àryaü ca tuùñasatkçtabàndhavam 06,072.011c kçtopakàrabhåyiùñhaü ya÷asvi ca manasvi ca 06,072.012a sajayai÷ ca narair mukhyair bahu÷o mukhyakarmabhiþ 06,072.012c lokapàlopamais tàta pàlitaü lokavi÷rutaiþ 06,072.013a bahubhiþ kùatriyair guptaü pçthivyàü lokasaümataiþ 06,072.013c asmàn abhigataiþ kàmàt sabalaiþ sapadànugaiþ 06,072.014a mahodadhim ivàpårõam àpagàbhiþ samantataþ 06,072.014c apakùaiþ pakùasaükà÷ai rathair nàgai÷ ca saüvçtam 06,072.015a nànàyodhajalaü bhãmaü vàhanormitaraïgiõam 06,072.015c kùepaõyasigadà÷akti÷arapràsasamàkulam 06,072.016a dhvajabhåùaõasaübàdhaü ratnapaññena saücitam 06,072.016c vàhanaiþ parisarpadbhir vàyuvegavikampitam 06,072.017a apàram iva garjantaü sàgarapratimaü mahat 06,072.017c droõabhãùmàbhisaüguptaü guptaü ca kçtavarmaõà 06,072.018a kçpaduþ÷àsanàbhyàü ca jayadrathamukhais tathà 06,072.018c bhagadattavikarõàbhyàü drauõisaubalabàhlikaiþ 06,072.019a guptaü pravãrair lokasya sàravadbhir mahàtmabhiþ 06,072.019c yad ahanyata saügràme diùñam etat puràtanam 06,072.020a naitàdç÷aü samudyogaü dçùñavanto 'tha mànuùàþ 06,072.020c çùayo và mahàbhàgàþ puràõà bhuvi saüjaya 06,072.021a ãdç÷o hi balaughas tu yuktaþ ÷astràstrasaüpadà 06,072.021c vadhyate yatra saügràme kim anyad bhàgadheyataþ 06,072.022a viparãtam idaü sarvaü pratibhàti sma saüjaya 06,072.022c yatredç÷aü balaü ghoraü nàtarad yudhi pàõóavàn 06,072.023a atha và pàõóavàrthàya devàs tatra samàgatàþ 06,072.023c yudhyante màmakaü sainyaü yad avadhyanta saüjaya 06,072.024a ukto hi vidureõeha hitaü pathyaü ca saüjaya 06,072.024c na ca gçhõàti tan mandaþ putro duryodhano mama 06,072.025a tasya manye matiþ pårvaü sarvaj¤asya mahàtmanaþ 06,072.025c àsãd yathàgataü tàta yena dçùñam idaü purà 06,072.026a atha và bhàvyam evaü hi saüjayaitena sarvathà 06,072.026c purà dhàtrà yathà sçùñaü tat tathà na tad anyathà 06,073.001 saüjaya uvàca 06,073.001a àtmadoùàt tvayà ràjan pràptaü vyasanam ãdç÷am 06,073.001c na hi duryodhanas tàni pa÷yate bharatarùabha 06,073.001e yàni tvaü dçùñavàn ràjan dharmasaükarakàrite 06,073.002a tava doùàt purà vçttaü dyåtam etad vi÷àü pate 06,073.002c tava doùeõa yuddhaü ca pravçttaü saha pàõóavaiþ 06,073.002e tvam evàdya phalaü bhuïkùva kçtvà kilbiùam àtmanà 06,073.003a àtmanà hi kçtaü karma àtmanaivopabhujyate 06,073.003c iha và pretya và ràjaüs tvayà pràptaü yathàtatham 06,073.004a tasmàd ràjan sthiro bhåtvà pràpyedaü vyasanaü mahat 06,073.004c ÷çõu yuddhaü yathàvçttaü ÷aüsato mama màriùa 06,073.005a bhãmasenas tu ni÷itair bàõair bhittvà mahàcamåm 06,073.005c àsasàda tato vãraþ sarvàn duryodhanànujàn 06,073.006a duþ÷àsanaü durviùahaü duþsahaü durmadaü jayam 06,073.006c jayatsenaü vikarõaü ca citrasenaü sudar÷anam 06,073.007a càrucitraü suvarmàõaü duùkarõaü karõam eva ca 06,073.007c etàn anyàü÷ ca subahån samãpasthàn mahàrathàn 06,073.008a dhàrtaràùñràn susaükruddhàn dçùñvà bhãmo mahàbalaþ 06,073.008c bhãùmeõa samare guptàü pravive÷a mahàcamåm 06,073.009a athàhvayanta te 'nyonyam ayaü pràpto vçkodaraþ 06,073.009b*0294_01 athàlokya praviùñaü tam åcus te sarva eva tu 06,073.009c jãvagràhaü nigçhõãmo vayam enaü naràdhipàþ 06,073.010a sa taiþ parivçtaþ pàrtho bhràtçbhiþ kçtani÷cayaiþ 06,073.010c prajàsaüharaõe såryaþ krårair iva mahàgrahaiþ 06,073.011a saüpràpya madhyaü vyåhasya na bhãþ pàõóavam àvi÷at 06,073.011c yathà devàsure yuddhe mahendraþ pràpya dànavàn 06,073.012a tataþ ÷atasahasràõi rathinàü sarva÷aþ prabho 06,073.012c chàdayànaü ÷arair ghorais tam ekam anuvavrire 06,073.013a sa teùàü pravaràn yodhàn hastya÷varathasàdinaþ 06,073.013c jaghàna samare ÷åro dhàrtaràùñràn acintayan 06,073.014a teùàü vyavasitaü j¤àtvà bhãmaseno jighçkùatàm 06,073.014c samastànàü vadhe ràjan matiü cakre mahàmanàþ 06,073.015a tato rathaü samutsçjya gadàm àdàya pàõóavaþ 06,073.015b*0295_01 uvàca sàrathiü bhãmaþ sthãyatàm iti bhàrata 06,073.015b*0295_02 yàvad enàn haniùyàmi dhàrtaràùñràn sahànugàn 06,073.015b*0295_03 ity uktvà bhãmasenas tu pravi÷ya mahatãü camåm 06,073.015c jaghàna dhàrtaràùñràõàü taü balaughamahàrõavam 06,073.015d*0296_01 gadayà bhãmasenena tàóità vàraõottamàþ 06,073.015d*0296_02 bhinnakumbhà mahàkàyà bhinnapçùñhàs tathaiva ca 06,073.015d*0296_03 bhinnagàtràþ sahàrohàþ ÷erate parvatà iva 06,073.015d*0296_04 rathà÷ ca bhagnàs tila÷aþ sayodhàþ ÷ata÷o raõe 06,073.015d*0296_05 a÷và÷ ca sàdina÷ caiva pàdàtaiþ saha bhàrata 06,073.015d*0296_06 tatràdbhutam apa÷yàma bhãmasenasya vikramam 06,073.015d*0296_07 yad ekaþ samare ràjan bahubhiþ samayodhayat 06,073.015d*0296_08 antakàle prajàþ sarvà daõóapàõir ivàntakaþ 06,073.016a bhãmasene praviùñe tu dhçùñadyumno 'pi pàrùataþ 06,073.016c droõam utsçjya tarasà prayayau yatra saubalaþ 06,073.017a vidàrya mahatãü senàü tàvakànàü nararùabhaþ 06,073.017c àsasàda rathaü ÷ånyaü bhãmasenasya saüyuge 06,073.017d*0297_01 rathaü ca ÷ånyaü saüprekùya bhãmaü prati vicetanaþ 06,073.018a dçùñvà vi÷okaü samare bhãmasenasya sàrathim 06,073.018c dhçùñadyumno mahàràja durmanà gatacetanaþ 06,073.019a apçcchad bàùpasaüruddho nisvanàü vàcam ãrayan 06,073.019c mama pràõaiþ priyatamaþ kva bhãma iti duþkhitaþ 06,073.020a vi÷okas tam uvàcedaü dhçùñadyumnaü kçtà¤jaliþ 06,073.020c saüsthàpya màm iha balã pàõóaveyaþ pratàpavàn 06,073.021a praviùño dhàrtaràùñràõàm etad balamahàrõavam 06,073.021c màm uktvà puruùavyàghra prãtiyuktam idaü vacaþ 06,073.022a pratipàlaya màü såta niyamyà÷vàn muhårtakam 06,073.022c yàvad etàn nihanmy à÷u ya ime madvadhodyatàþ 06,073.022d*0298_01 abhyadhàvad gadàpàõis tad balaü sa mahàbalaþ 06,073.023a tato dçùñvà gadàhastaü pradhàvantaü mahàbalam 06,073.023c sarveùàm eva sainyànàü saügharùaþ samajàyata 06,073.024a tasmiüs tu tumule yuddhe vartamàne bhayànake 06,073.024c bhittvà ràjan mahàvyåhaü pravive÷a sakhà tava 06,073.025a vi÷okasya vacaþ ÷rutvà dhçùñadyumno 'pi pàrùataþ 06,073.025c pratyuvàca tataþ såtaü raõamadhye mahàbalaþ 06,073.026a na hi me vidyate såta jãvite 'dya prayojanam 06,073.026c bhãmasenaü raõe hitvà sneham utsçjya pàõóavaiþ 06,073.027a yadi yàmi vinà bhãmaü kiü màü kùatraü vadiùyati 06,073.027c ekàyanagate bhãme mayi càvasthite yudhi 06,073.028a asvasti tasya kurvanti devàþ sàgnipurogamàþ 06,073.028c yaþ sahàyàn parityajya svastimàn àvrajed gçhàn 06,073.028d*0299_01 dhikkçtasya ca kùatreõa nirarthaü jãvitaü bhavet 06,073.028d*0300_01 raurave narake majjed aplave dustare nçbhiþ 06,073.029a mama bhãmaþ sakhà caiva saübandhã ca mahàbalaþ 06,073.029c bhakto 'smàn bhaktimàü÷ càhaü tam apy ariniùådanam 06,073.030a so 'haü tatra gamiùyàmi yatra yàto vçkodaraþ 06,073.030c nighnantaü màm arãn pa÷ya dànavàn iva vàsavam 06,073.031a evam uktvà tato vãro yayau madhyena bhàratãm 06,073.031c bhãmasenasya màrgeùu gadàpramathitair gajaiþ 06,073.032a sa dadar÷a tato bhãmaü dahantaü ripuvàhinãm 06,073.032c vàtaü vçkùàn iva balàt prabha¤jantaü raõe nçpàn 06,073.033a te hanyamànàþ samare rathinaþ sàdinas tathà 06,073.033c pàdàtà dantina÷ caiva cakrur àrtasvaraü mahat 06,073.034a hàhàkàra÷ ca saüjaj¤e tava sainyasya màriùa 06,073.034c vadhyato bhãmasenena kçtinà citrayodhinà 06,073.035a tataþ kçtàstràs te sarve parivàrya vçkodaram 06,073.035c abhãtàþ samavartanta ÷astravçùñyà samantataþ 06,073.036a abhidrutaü ÷astrabhçtàü variùñhaü; samantataþ pàõóavaü lokavãraiþ 06,073.036b*0301_01 abhidrutaü ÷astrabhçtàü variùñhaü ca samantataþ 06,073.036b*0301_02 lokapàlasamaü vãra lokavãrai÷ ca pàõóavam 06,073.036c sainyena ghoreõa susaügatena; dçùñvà balã pàrùato bhãmasenam 06,073.037a athopagacchac charavikùatàïgaü; padàtinaü krodhaviùaü vamantam 06,073.037c à÷vàsayan pàrùato bhãmasenaü; gadàhastaü kàlam ivàntakàle 06,073.038a niþ÷alyam enaü ca cakàra tårõam; àropayac càtmarathaü mahàtmà 06,073.038c bhç÷aü pariùvajya ca bhãmasenam; à÷vàsayàm àsa ca ÷atrumadhye 06,073.038d*0302_01 tathà tasmin vartamàne 'tivegaü 06,073.038d*0303_01 bhãmo tatho pretya ca yàj¤asenam (sic) 06,073.039a bhràtén athopetya tavàpi putras; tasmin vimarde mahati pravçtte 06,073.039b*0304_01 dçùñvà raõe vàkyam idaü babhàùe 06,073.039c ayaü duràtmà drupadasya putraþ; samàgato bhãmasenena sàrdham 06,073.039e taü yàta sarve sahità nihantuü; mà vo ripuþ pràrthayatàm anãkam 06,073.039f*0305_01 àrchann etaü kùudrakarmàtihãnaü 06,073.039f*0305_02 sainyaü ca vidhvaüsayate pçùatkaiþ 06,073.040a ÷rutvà tu vàkyaü tam amçùyamàõà; jyeùñhàj¤ayà codità dhàrtaràùñràþ 06,073.040c vadhàya niùpetur udàyudhàs te; yugakùaye ketavo yadvad ugràþ 06,073.041a pragçhya citràõi dhanåüùi vãrà; jyànemighoùaiþ pravikampayantaþ 06,073.041c ÷arair avarùan drupadasya putraü; yathàmbudà bhådharaü vàrijàlaiþ 06,073.041e nihatya tàü÷ càpi ÷araiþ sutãkùõair; na vivyathe samare citrayodhã 06,073.042a samabhyudãrõàü÷ ca tavàtmajàüs tathà; ni÷àmya vãràn abhitaþ sthitàn raõe 06,073.042c jighàüsur ugraü drupadàtmajo yuvà; pramohanàstraü yuyuje mahàrathaþ 06,073.042e kruddho bhç÷aü tava putreùu ràjan; daityeùu yadvat samare mahendraþ 06,073.042f*0306_01 sa vai tato 'straü sumahàprabhàvaü 06,073.042f*0306_02 pramohanaü droõadattaü mahàtmà 06,073.042f*0306_03 prayojayàm àsa udàrakarmà 06,073.042f*0306_04 tasmin raõe tava sainyasya ràjan 06,073.043a tato vyamuhyanta raõe nçvãràþ; pramohanàstràhatabuddhisattvàþ 06,073.043c pradudruvuþ kurava÷ caiva sarve; savàjinàgàþ sarathàþ samantàt 06,073.043e parãtakàlàn iva naùñasaüj¤àn; mohopetàüs tava putràn ni÷amya 06,073.043f*0307_01 etasminn eva kàle tu bhãmaþ praharatàü varaþ 06,073.043f*0307_02 vi÷ramya ca tadà ràjan pãtvàmçtarasaü jalam 06,073.043f*0307_03 punaþ saünahya sahasà yodhayàm àsa saüyuge 06,073.043f*0307_04 dhçùñadyumnena sahitaþ kàlayàm àsa bhàrata 06,073.044a etasminn eva kàle tu droõaþ ÷astrabhçtàü varaþ 06,073.044c drupadaü tribhir àsàdya ÷arair vivyàdha dàruõaiþ 06,073.045a so 'tividdhas tadà ràjan raõe droõena pàrthivaþ 06,073.045c apàyàd drupado ràjan pårvavairam anusmaran 06,073.046a jitvà tu drupadaü droõaþ ÷aïkhaü dadhmau pratàpavàn 06,073.046c tasya ÷aïkhasvanaü ÷rutvà vitresuþ sarvasomakàþ 06,073.047a atha ÷u÷ràva tejasvã droõaþ ÷astrabhçtàü varaþ 06,073.047c pramohanàstreõa raõe mohitàn àtmajàüs tava 06,073.048a tato droõo ràjagçddhã tvarito 'bhiyayau raõàt 06,073.048c tatràpa÷yan maheùvàso bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,073.048e dhçùñadyumnaü ca bhãmaü ca vicarantau mahàraõe 06,073.049a mohàviùñàü÷ ca te putràn apa÷yat sa mahàrathaþ 06,073.049c tataþ praj¤àstram àdàya mohanàstraü vya÷àtayat 06,073.050a atha pratyàgatapràõàs tava putrà mahàrathàþ 06,073.050c punar yuddhàya samare prayayur bhãmapàrùatau 06,073.051a tato yudhiùñhiraþ pràha samàhåya svasainikàn 06,073.051c gacchantu padavãü ÷aktyà bhãmapàrùatayor yudhi 06,073.052a saubhadrapramukhà vãrà rathà dvàda÷a daü÷itàþ 06,073.052c pravçttim adhigacchantu na hi ÷udhyati me manaþ 06,073.052d*0308_01 pravçttiü bhãmasenasya pàrùatasya ca saüyuge 06,073.052d*0308_02 vij¤àya samare ÷ãghraü pravi÷adhvaü rathàrõavam 06,073.052d*0308_03 gacchantu parayà ÷aktyà bhavanta iti me matiþ 06,073.053a ta evaü samanuj¤àtàþ ÷årà vikràntayodhinaþ 06,073.053c bàóham ity evam uktvà tu sarve puruùamàninaþ 06,073.053e madhyaüdinagate sårye prayayuþ sarva eva hi 06,073.054a kekayà draupadeyà÷ ca dhçùñaketu÷ ca vãryavàn 06,073.054c abhimanyuü puraskçtya mahatyà senayà vçtàþ 06,073.055a te kçtvà samare vyåhaü såcãmukham ariüdamàþ 06,073.055c bibhidur dhàrtaràùñràõàü tad rathànãkam àhave 06,073.056a tàn prayàtàn maheùvàsàn abhimanyupurogamàn 06,073.056c bhãmasenabhayàviùñà dhçùñadyumnavimohità 06,073.057a na saüdhàrayituü ÷aktà tava senà janàdhipa 06,073.057c madamårchànvitàtmànaü pramadevàdhvani sthità 06,073.058a te 'bhiyàtà maheùvàsàþ suvarõavikçtadhvajàþ 06,073.058c parãpsanto 'bhyadhàvanta dhçùñadyumnavçkodarau 06,073.059a tau ca dçùñvà maheùvàsàn abhimanyupurogamàn 06,073.059c babhåvatur mudà yuktau nighnantau tava vàhinãm 06,073.059d*0309_01 droõam iùvastraku÷alaü sarvavidyàsu pàragam 06,073.060a dçùñvà ca sahasàyàntaü pà¤càlyo gurum àtmanaþ 06,073.060c nà÷aüsata vadhaü vãraþ putràõàü tava pàrùataþ 06,073.061a tato rathaü samàropya kekayasya vçkodaram 06,073.061c abhyadhàvat susaükruddho droõam iùvastrapàragam 06,073.062a tasyàbhipatatas tårõaü bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,073.062c kruddha÷ ciccheda bhallena dhanuþ ÷atruniùådanaþ 06,073.063a anyàü÷ ca ÷ata÷o bàõàn preùayàm àsa pàrùate 06,073.063c duryodhanahitàrthàya bhartçpiõóam anusmaran 06,073.064a athànyad dhanur àdàya pàrùataþ paravãrahà 06,073.064c droõaü vivyàdha saptatyà rukmapuïkhaiþ ÷ilà÷itaiþ 06,073.065a tasya droõaþ puna÷ càpaü cicchedàmitrakar÷anaþ 06,073.065c hayàü÷ ca caturas tårõaü caturbhiþ sàyakottamaiþ 06,073.066a vaivasvatakùayaü ghoraü preùayàm àsa vãryavàn 06,073.066c sàrathiü càsya bhallena preùayàm àsa mçtyave 06,073.066d*0310_01 dharmaràjapuraü ràjan preùayàm àsa vai dvijaþ 06,073.067a hatà÷vàt sa rathàt tårõam avaplutya mahàrathaþ 06,073.067c àruroha mahàbàhur abhimanyor mahàratham 06,073.068a tataþ sarathanàgà÷và samakampata vàhinã 06,073.068c pa÷yato bhãmasenasya pàrùatasya ca pa÷yataþ 06,073.069a tat prabhagnaü balaü dçùñvà droõenàmitatejasà 06,073.069c nà÷aknuvan vàrayituü samastàs te mahàrathàþ 06,073.070a vadhyamànaü tu tat sainyaü droõena ni÷itaiþ ÷araiþ 06,073.070c vyabhramat tatra tatraiva kùobhyamàõa ivàrõavaþ 06,073.071a tathà dçùñvà ca tat sainyaü jahçùe ca balaü tava 06,073.071c dçùñvàcàryaü ca saükruddhaü dahantaü ripuvàhinãm 06,073.071e cukru÷uþ sarvato yodhàþ sàdhu sàdhv iti bhàrata 06,074.001 saüjaya uvàca 06,074.001a tato duryodhano ràjà mohàt pratyàgatas tadà 06,074.001c ÷aravarùaiþ punar bhãmaü pratyavàrayad acyutam 06,074.002a ekãbhåtàþ puna÷ caiva tava putrà mahàrathàþ 06,074.002c sametya samare bhãmaü yodhayàm àsur udyatàþ 06,074.003a bhãmaseno 'pi samare saüpràpya svarathaü punaþ 06,074.003c samàruhya mahàbàhur yayau yena tavàtmajaþ 06,074.004a pragçhya ca mahàvegaü paràsukaraõaü dçóham 06,074.004c citraü ÷aràsanaü saükhye ÷arair vivyàdha te sutàn 06,074.005a tato duryodhano ràjà bhãmasenaü mahàbalam 06,074.005c nàràcena sutãkùõena bhç÷aü marmaõy atàóayat 06,074.006a so 'tividdho maheùvàsas tava putreõa dhanvinà 06,074.006c krodhasaüraktanayano vegenotkùipya kàrmukam 06,074.007a duryodhanaü tribhir bàõair bàhvor urasi càrpayat 06,074.007c sa tathàbhihato ràjà nàcalad giriràó iva 06,074.008a tau dçùñvà samare kruddhau vinighnantau parasparam 06,074.008c duryodhanànujàþ sarve ÷åràþ saütyaktajãvitàþ 06,074.009a saüsmçtya mantritaü pårvaü nigrahe bhãmakarmaõaþ 06,074.009c ni÷cayaü manasà kçtvà nigrahãtuü pracakramuþ 06,074.010a tàn àpatata evàjau bhãmaseno mahàbalaþ 06,074.010c pratyudyayau mahàràja gajaþ pratigajàn iva 06,074.011a bhç÷aü kruddha÷ ca tejasvã nàràcena samarpayat 06,074.011c citrasenaü mahàràja tava putraü mahàya÷àþ 06,074.012a tathetaràüs tava sutàüs tàóayàm àsa bhàrata 06,074.012c ÷arair bahuvidhaiþ saükhye rukmapuïkhaiþ suvegitaiþ 06,074.013a tataþ saüsthàpya samare svàny anãkàni sarva÷aþ 06,074.013c abhimanyuprabhçtayas te dvàda÷a mahàrathàþ 06,074.014a preùità dharmaràjena bhãmasenapadànugàþ 06,074.014c pratyudyayur mahàràja tava putràn mahàbalàn 06,074.015a dçùñvà rathasthàüs tठ÷åràn såryàgnisamatejasaþ 06,074.015c sarvàn eva maheùvàsàn bhràjamànठ÷riyà vçtàn 06,074.016a mahàhave dãpyamànàn suvarõakavacojjvalàn 06,074.016c tatyajuþ samare bhãmaü tava putrà mahàbalàþ 06,074.017a tàn nàmçùyata kaunteyo jãvamànà gatà iti 06,074.017c anvãya ca punaþ sarvàüs tava putràn apãóayat 06,074.018a athàbhimanyuü samare bhãmasenena saügatam 06,074.018c pàrùatena ca saüprekùya tava sainye mahàrathàþ 06,074.018c*0311_01 **** **** kekayà draupadãsutàþ 06,074.018c*0311_02 tàn dçùñvà samare kruddhàs 06,074.019a duryodhanaprabhçtayaþ pragçhãta÷aràsanàþ 06,074.019c bhç÷am a÷vaiþ prajavitaiþ prayayur yatra te rathàþ 06,074.020a aparàhõe tato ràjan pràvartata mahàn raõaþ 06,074.020c tàvakànàü ca balinàü pareùàü caiva bhàrata 06,074.021a abhimanyur vikarõasya hayàn hatvà mahàjavàn 06,074.021c athainaü pa¤caviü÷atyà kùudrakàõàü samàcinot 06,074.022a hatà÷vaü ratham utsçjya vikarõas tu mahàrathaþ 06,074.022c àruroha rathaü ràjaü÷ citrasenasya bhàsvaram 06,074.023a sthitàv ekarathe tau tu bhràtarau kuruvardhanau 06,074.023c àrjuniþ ÷arajàlena chàdayàm àsa bhàrata 06,074.024a durjayo 'tha vikarõa÷ ca kàrùõiü pa¤cabhir àyasaiþ 06,074.024c vivyadhàte na càkampat kàrùõir merur ivàcalaþ 06,074.025a duþ÷àsanas tu samare kekayàn pa¤ca màriùa 06,074.025c yodhayàm àsa ràjendra tad adbhutam ivàbhavat 06,074.026a draupadeyà raõe kruddhà duryodhanam avàrayan 06,074.026c ekaikas tribhir ànarchat putraü tava vi÷àü pate 06,074.027a putro 'pi tava durdharùo draupadyàs tanayàn raõe 06,074.027c sàyakair ni÷itai ràjann àjaghàna pçthak pçthak 06,074.028a tai÷ càpi viddhaþ ÷u÷ubhe rudhireõa samukùitaþ 06,074.028c giriprasravaõair yadvad girir dhàtuvimi÷ritaiþ 06,074.029a bhãùmo 'pi samare ràjan pàõóavànàm anãkinãm 06,074.029c kàlayàm àsa balavàn pàlaþ pa÷ugaõàn iva 06,074.030a tato gàõóãvanirghoùaþ pràduràsãd vi÷àü pate 06,074.030c dakùiõena varåthinyàþ pàrthasyàrãn vinighnataþ 06,074.031a uttasthuþ samare tatra kabandhàni samantataþ 06,074.031c kuråõàü càpi sainyeùu pàõóavànàü ca bhàrata 06,074.032a ÷oõitodaü rathàvartaü gajadvãpaü hayormiõam 06,074.032c rathanaubhir naravyàghràþ prateruþ sainyasàgaram 06,074.033a chinnahastà vikavacà videhà÷ ca narottamàþ 06,074.033c patitàs tatra dç÷yante ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,074.034a nihatair mattamàtaïgaiþ ÷oõitaughapariplutaiþ 06,074.034c bhår bhàti bharata÷reùñha parvatair àcità yathà 06,074.035a tatràdbhutam apa÷yàma tava teùàü ca bhàrata 06,074.035c na tatràsãt pumàn ka÷ cid yo yoddhuü nàbhikàïkùati 06,074.036a evaü yuyudhire vãràþ pràrthayànà mahad ya÷aþ 06,074.036c tàvakàþ pàõóavaiþ sàrdhaü kàïkùamàõà jayaü yudhi 06,075.001 saüjaya uvàca 06,075.001a tato duryodhano ràjà lohitàyati bhàskare 06,075.001c saügràmarabhaso bhãmaü hantukàmo 'bhyadhàvata 06,075.002a tam àyàntam abhiprekùya nçvãraü dçóhavairiõam 06,075.002c bhãmasenaþ susaükruddha idaü vacanam abravãt 06,075.003a ayaü sa kàlaþ saüpràpto varùapågàbhikàïkùitaþ 06,075.003c adya tvàü nihaniùyàmi yadi notsçjase raõam 06,075.004a adya kuntyàþ parikle÷aü vanavàsaü ca kçtsna÷aþ 06,075.004c draupadyà÷ ca parikle÷aü praõotsyàmi hate tvayi 06,075.005a yat tvaü durodaro bhåtvà pàõóavàn avamanyase 06,075.005c tasya pàpasya gàndhàre pa÷ya vyasanam àgatam 06,075.006a karõasya matam àj¤àya saubalasya ca yat purà 06,075.006c acintya pàõóavàn kàmàd yatheùñaü kçtavàn asi 06,075.007a yàcamànaü ca yan mohàd dà÷àrham avamanyase 06,075.007c ulåkasya samàde÷aü yad dadàsi ca hçùñavat 06,075.008a adya tvà nihaniùyàmi sànubandhaü sabàndhavam 06,075.008c samãkariùye tat pàpaü yat purà kçtavàn asi 06,075.009a evam uktvà dhanur ghoraü vikçùyodbhràmya càsakçt 06,075.009c samàdàya ÷aràn ghoràn mahà÷anisamaprabhàn 06,075.010a ùaóviü÷at tarasà kruddho mumocà÷u suyodhane 06,075.010c jvalitàgni÷ikhàkàràn vajrakalpàn ajihmagàn 06,075.011a tato 'sya kàrmukaü dvàbhyàü såtaü dvàbhyàü ca vivyadhe 06,075.011c caturbhir a÷vठjavanàn anayad yamasàdanam 06,075.012a dvàbhyàü ca suvikçùñàbhyàü ÷aràbhyàm arimardanaþ 06,075.012c chatraü ciccheda samare ràj¤as tasya rathottamàt 06,075.013a tribhi÷ ca tasya ciccheda jvalantaü dhvajam uttamam 06,075.013b*0312_01 tribhir anyair maheùvàsa÷ cicchedàsya dhvajaü tathà 06,075.013c chittvà taü ca nanàdoccais tava putrasya pa÷yataþ 06,075.014a rathàc ca sa dhvajaþ ÷rãmàn nànàratnavibhåùitaþ 06,075.014c papàta sahasà bhåmiü vidyuj jaladharàd iva 06,075.015a jvalantaü såryasaükà÷aü nàgaü maõimayaü ÷ubham 06,075.015c dhvajaü kurupate÷ chinnaü dadç÷uþ sarvapàrthivàþ 06,075.016a athainaü da÷abhir bàõais tottrair iva mahàgajam 06,075.016c àjaghàna raõe bhãmaþ smayann iva mahàrathaþ 06,075.016d*0313_01 sa tathàbhihato ràjà smayann iva mahàrathaþ 06,075.017a tatas tu ràjà sindhånàü ratha÷reùñho jayadrathaþ 06,075.017c duryodhanasya jagràha pàrùõiü satpuruùocitàm 06,075.018a kçpa÷ ca rathinàü ÷reùñhaþ kauravyam amitaujasam 06,075.018c àropayad rathaü ràjan duryodhanam amarùaõam 06,075.019a sa gàóhaviddho vyathito bhãmasenena saüyuge 06,075.019c niùasàda rathopasthe ràjà duryodhanas tadà 06,075.020a parivàrya tato bhãmaü hantukàmo jayadrathaþ 06,075.020c rathair anekasàhasrair bhãmasyàvàrayad di÷aþ 06,075.021a dhçùñaketus tato ràjann abhimanyu÷ ca vãryavàn 06,075.021c kekayà draupadeyà÷ ca tava putràn ayodhayan 06,075.022a citrasenaþ sucitra÷ ca citrà÷va÷ citradar÷anaþ 06,075.022c càrucitraþ sucàru÷ ca tathà nandopanandakau 06,075.023a aùñàv ete maheùvàsàþ sukumàrà ya÷asvinaþ 06,075.023c abhimanyurathaü ràjan samantàt paryavàrayan 06,075.024a àjaghàna tatas tårõam abhimanyur mahàmanàþ 06,075.024c ekaikaü pa¤cabhir viddhvà ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,075.024e vajramçtyupratãkà÷air vicitràyudhaniþsçtaiþ 06,075.025a amçùyamàõàs te sarve saubhadraü rathasattamam 06,075.025c vavarùur màrgaõais tãkùõair giriü merum ivàmbudàþ 06,075.026a sa pãóyamànaþ samare kçtàstro yuddhadurmadaþ 06,075.026c abhimanyur mahàràja tàvakàn samakampayat 06,075.026e yathà devàsure yuddhe vajrapàõir mahàsuràn 06,075.027a vikarõasya tato bhallàn preùayàm àsa bhàrata 06,075.027c caturda÷a ratha÷reùñho ghoràn à÷ãviùopamàn 06,075.027d*0314_01 sa tair vikarõasya rathàt pàtayàm àsa vãryavàn 06,075.027e dhvajaü såtaü hayàü÷ càsya chittvà nçtyann ivàhave 06,075.028a puna÷ cànyठ÷aràn pãtàn akuõñhàgrठ÷ilà÷itàn 06,075.028c preùayàm àsa saubhadro vikarõàya mahàbalaþ 06,075.029a te vikarõaü samàsàdya kaïkabarhiõavàsasaþ 06,075.029c bhittvà dehaü gatà bhåmiü jvalanta iva pannagàþ 06,075.030a te ÷arà hemapuïkhàgrà vyadç÷yanta mahãtale 06,075.030c vikarõarudhiraklinnà vamanta iva ÷oõitam 06,075.031a vikarõaü vãkùya nirbhinnaü tasyaivànye sahodaràþ 06,075.031c abhyadravanta samare saubhadrapramukhàn rathàn 06,075.032a abhiyàtvà tathaivà÷u rathasthàn såryavarcasaþ 06,075.032c avidhyan samare 'nyonyaü saürabdhà yuddhadurmadàþ 06,075.033a durmukhaþ ÷rutakarmàõaü viddhvà saptabhir à÷ugaiþ 06,075.033c dhvajam ekena ciccheda sàrathiü càsya saptabhiþ 06,075.034a a÷vठjàmbånadair jàlaiþ pracchannàn vàtaraühasaþ 06,075.034c jaghàna ùaóbhir àsàdya sàrathiü càbhyapàtayat 06,075.035a sa hatà÷ve rathe tiùñha¤ ÷rutakarmà mahàrathaþ 06,075.035c ÷aktiü cikùepa saükruddho maholkàü jvalitàm iva 06,075.036a sà durmukhasya vipulaü varma bhittvà ya÷asvinaþ 06,075.036c vidàrya pràvi÷ad bhåmiü dãpyamànà sutejanà 06,075.036d*0315_01 durmukho vihvalas tatra niùasàda rathe vibho 06,075.036d*0315_02 visaüj¤aü prekùya te sarve bhràtaraþ paryavàrayan 06,075.037a taü dçùñvà virathaü tatra sutasomo mahàbalaþ 06,075.037c pa÷yatàü sarvasainyànàü ratham àropayat svakam 06,075.038a ÷rutakãrtis tathà vãro jayatsenaü sutaü tava 06,075.038c abhyayàt samare ràjan hantukàmo ya÷asvinam 06,075.039a tasya vikùipata÷ càpaü ÷rutakãrter mahàtmanaþ 06,075.039c ciccheda samare ràja¤ jayatsenaþ sutas tava 06,075.039e kùurapreõa sutãkùõena prahasann iva bhàrata 06,075.040a taü dçùñvà chinnadhanvànaü ÷atànãkaþ sahodaram 06,075.040c abhyapadyata tejasvã siühavad vinadan muhuþ 06,075.041a ÷atànãkas tu samare dçóhaü visphàrya kàrmukam 06,075.041b*0316_01 nanàda sumahànàdaü prabhinna iva vàraõaþ 06,075.041c vivyàdha da÷abhis tårõaü jayatsenaü ÷ilãmukhaiþ 06,075.042a athànyena sutãkùõena sarvàvaraõabhedinà 06,075.042c ÷atànãko jayatsenaü vivyàdha hçdaye bhç÷am 06,075.043a tathà tasmin vartamàne duùkarõo bhràtur antike 06,075.043b*0317_01 mumocàsmai ÷itàn bàõàüs tãkùõàn à÷ãviùopamàn 06,075.043c ciccheda samare càpaü nàkuleþ krodhamårchitaþ 06,075.044a athànyad dhanur àdàya bhàrasàdhanam uttamam 06,075.044c samàdatta ÷itàn bàõठ÷atànãko mahàbalaþ 06,075.045a tiùñha tiùñheti càmantrya duùkarõaü bhràtur agrataþ 06,075.045c mumoca ni÷itàn bàõठjvalitàn pannagàn iva 06,075.046a tato 'sya dhanur ekena dvàbhyàü såtaü ca màriùa 06,075.046c ciccheda samare tårõaü taü ca vivyàdha saptabhiþ 06,075.047a a÷vàn manojavàü÷ càsya kalmàùàn vãtakalmaùaþ 06,075.047c jaghàna ni÷itais tårõaü sarvàn dvàda÷abhiþ ÷araiþ 06,075.048a athàpareõa bhallena sumuktena nipàtinà 06,075.048c duùkarõaü samare kruddho vivyàdha hçdaye bhç÷am 06,075.048d*0318_01 sa papàta tato bhåmau vajrarugõa iva drumaþ 06,075.048d*0319_01 sa vihvalo rathopasthe niùasàda sutas tava 06,075.049a duùkarõaü nihataü dçùñvà pa¤ca ràjan mahàrathàþ 06,075.049c jighàüsantaþ ÷atànãkaü sarvataþ paryavàrayan 06,075.050a chàdyamànaü ÷aravràtaiþ ÷atànãkaü ya÷asvinam 06,075.050c abhyadhàvanta saürabdhàþ kekayàþ pa¤ca sodaràþ 06,075.051a tàn abhyàpatataþ prekùya tava putrà mahàrathàþ 06,075.051c pratyudyayur mahàràja gajà iva mahàgajàn 06,075.052a durmukho durjaya÷ caiva tathà durmarùaõo yuvà 06,075.052c ÷atruüjayaþ ÷atrusahaþ sarve kruddhà ya÷asvinaþ 06,075.052e pratyudyàtà mahàràja kekayàn bhràtaraþ samam 06,075.053a rathair nagarasaükà÷air hayair yuktair manojavaiþ 06,075.053c nànàvarõavicitràbhiþ patàkàbhir alaükçtaiþ 06,075.054a varacàpadharà vãrà vicitrakavacadhvajàþ 06,075.054c vivi÷us te paraü sainyaü siühà iva vanàd vanam 06,075.055a teùàü sutumulaü yuddhaü vyatiùaktarathadvipam 06,075.055c avartata mahàraudraü nighnatàm itaretaram 06,075.055e anyonyàgaskçtàü ràjan yamaràùñravivardhanam 06,075.056a muhårtàstamite sårye cakrur yuddhaü sudàruõam 06,075.056c rathinaþ sàdina÷ caiva vyakãryanta sahasra÷aþ 06,075.057a tataþ ÷àütanavaþ kruddhaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,075.057c nà÷ayàm àsa senàü vai bhãùmas teùàü mahàtmanàm 06,075.057e pà¤càlànàü ca sainyàni ÷arair ninye yamakùayam 06,075.058a evaü bhittvà maheùvàsaþ pàõóavànàm anãkinãm 06,075.058c kçtvàvahàraü sainyànàü yayau sva÷ibiraü nçpa 06,075.058d*0320_01 nà÷ayàm àsatur vãrau dhçùñadyumnavçkodarau 06,075.058d*0320_02 kauravàõàm anãkàni ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,075.059a dharmaràjo 'pi saüprekùya dhçùñadyumnavçkodarau 06,075.059c mårdhni caitàv upàghràya saühçùñaþ ÷ibiraü yayau 06,075.059d*0321_01 arjuno vàsudeva÷ ca kauravàõàm anãkinãm 06,075.059d*0321_02 hatvà vidràvya ca ÷araiþ ÷ibiràyaiva jagmatuþ 06,076.001 saüjaya uvàca 06,076.001a atha ÷årà mahàràja parasparakçtàgasaþ 06,076.001c jagmuþ sva÷ibiràõy eva rudhireõa samukùitàþ 06,076.002a vi÷ramya ca yathànyàyaü påjayitvà parasparam 06,076.002c saünaddhàþ samadç÷yanta bhåyo yuddhacikãrùayà 06,076.003a tatas tava suto ràjaü÷ cintayàbhipariplutaþ 06,076.003c visravac choõitàktàïgaþ papracchedaü pitàmaham 06,076.004a sainyàni raudràõi bhayànakàni; vyåóhàni samyag bahuladhvajàni 06,076.004c vidàrya hatvà ca nipãóya ÷åràs; te pàõóavànàü tvarità rathaughàþ 06,076.005a saümohya sarvàn yudhi kãrtimanto; vyåhaü ca taü makaraü vajrakalpam 06,076.005c pravi÷ya bhãmena nibarhito 'smi; ghoraiþ ÷arair mçtyudaõóaprakà÷aiþ 06,076.006a kruddhaü tam udvãkùya bhayena ràjan; saümårchito nàlabhaü ÷àntim adya 06,076.006c icche prasàdàt tava satyasaüdha; pràptuü jayaü pàõóaveyàü÷ ca hantum 06,076.007a tenaivam uktaþ prahasan mahàtmà; duryodhanaü jàtamanyuü viditvà 06,076.007c taü pratyuvàcàvimanà manasvã; gaïgàsutaþ ÷astrabhçtàü variùñhaþ 06,076.008a pareõa yatnena vigàhya senàü; sarvàtmanàhaü tava ràjaputra 06,076.008c icchàmi dàtuü vijayaü sukhaü ca; na càtmànaü chàdaye 'haü tvadarthe 06,076.009a ete tu raudrà bahavo mahàrathà; ya÷asvinaþ ÷åratamàþ kçtàstràþ 06,076.009c ye pàõóavànàü samare sahàyà; jitaklamàþ krodhaviùaü vamanti 06,076.010a te neha ÷akyàþ sahasà vijetuü; vãryonnaddhàþ kçtavairàs tvayà ca 06,076.010c ahaü hy etàn pratiyotsyàmi ràjan; sarvàtmanà jãvitaü tyajya vãra 06,076.011a raõe tavàrthàya mahànubhàva; na jãvitaü rakùyatamaü mamàdya 06,076.011c sarvàüs tavàrthàya sadevadaityàül; lokàn daheyaü kim u ÷atråüs taveha 06,076.012a tat pàõóavàn yodhayiùyàmi ràjan; priyaü ca te sarvam ahaü kariùye 06,076.012c ÷rutvaiva caitat paramapratãto; duryodhanaþ prãtamanà babhåva 06,076.013a sarvàõi sainyàni tataþ prahçùño; nirgacchatety àha nçpàü÷ ca sarvàn 06,076.013c tadàj¤ayà tàni viniryayur drutaü; rathà÷vapàdàtagajàyutàni 06,076.014a praharùayuktàni tu tàni ràjan; mahànti nànàvidha÷astravanti 06,076.014c sthitàni nàgà÷vapadàtimanti; virejur àjau tava ràjan balàni 06,076.015a vçndaiþ sthità÷ càpi susaüprayuktà÷; cakà÷ire dantigaõàþ samantàt 06,076.015c ÷astràstravidbhir naradeva yodhair; adhiùñhitàþ sainyagaõàs tvadãyàþ 06,076.016a rathai÷ ca pàdàtagajà÷vasaüghaiþ; prayàdbhir àjau vidhivat praõunnaiþ 06,076.016c samuddhataü vai taruõàrkavarõaü; rajo babhau chàdayat såryara÷mãn 06,076.017a rejuþ patàkà rathadantisaüsthà; vàterità bhràmyamàõàþ samantàt 06,076.017c nànàraïgàþ samare tatra ràjan; meghair yuktà vidyutaþ khe yathaiva 06,076.018a dhanåüùi visphàrayatàü nçpàõàü; babhåva ÷abdas tumulo 'tighoraþ 06,076.018c vimathyato devamahàsuraughair; yathàrõavasyàdiyuge tadànãm 06,076.019a tad ugranàdaü bahuråpavarõaü; tavàtmajànàü samudãrõam evam 06,076.019c babhåva sainyaü ripusainyahantç; yugàntameghaughanibhaü tadànãm 06,077.001 saüjaya uvàca 06,077.001a athàtmajaü tava punar gàïgeyo dhyànam àsthitam 06,077.001c abravãd bharata÷reùñhaþ saüpraharùakaraü vacaþ 06,077.002a ahaü droõa÷ ca ÷alya÷ ca kçtavarmà ca sàtvataþ 06,077.002c a÷vatthàmà vikarõa÷ ca somadatto 'tha saindhavaþ 06,077.003a vindànuvindàv àvantyau bàhlikaþ saha bàhlikaiþ 06,077.003c trigartaràja÷ ca balã màgadha÷ ca sudurjayaþ 06,077.004a bçhadbala÷ ca kausalya÷ citraseno viviü÷atiþ 06,077.004b*0322_01 kçpa÷ ca saha sodaryais tava ràjan padànugaiþ 06,077.004c rathà÷ ca bahusàhasràþ ÷obhamànà mahàdhvajàþ 06,077.005a de÷ajà÷ ca hayà ràjan svàråóhà hayasàdibhiþ 06,077.005c gajendrà÷ ca madodvçttàþ prabhinnakarañàmukhàþ 06,077.006a padàtà÷ ca tathà ÷årà nànàpraharaõàyudhàþ 06,077.006c nànàde÷asamutpannàs tvadarthe yoddhum udyatàþ 06,077.007a ete cànye ca bahavas tvadarthe tyaktajãvitàþ 06,077.007c devàn api raõe jetuü samarthà iti me matiþ 06,077.008a ava÷yaü tu mayà ràjaüs tava vàcyaü hitaü sadà 06,077.008c a÷akyàþ pàõóavà jetuü devair api savàsavaiþ 06,077.008e vàsudevasahàyà÷ ca mahendrasamavikramàþ 06,077.009a sarvathàhaü tu ràjendra kariùye vacanaü tava 06,077.009c pàõóavàn và raõe jeùye màü và jeùyanti pàõóavàþ 06,077.010a evam uktvà dadau càsmai vi÷alyakaraõãü ÷ubhàm 06,077.010c oùadhãü vãryasaüpannàü vi÷alya÷ càbhavat tadà 06,077.011a tataþ prabhàte vimale svenànãkena vãryavàn 06,077.011c avyåhata svayaü vyåhaü bhãùmo vyåhavi÷àradaþ 06,077.012a maõóalaü manuja÷reùñha nànà÷astrasamàkulam 06,077.012c saüpårõaü yodhamukhyai÷ ca tathà dantipadàtibhiþ 06,077.013a rathair anekasàhasraiþ samantàt parivàritam 06,077.013c a÷vavçndair mahadbhi÷ ca çùñitomaradhàribhiþ 06,077.014a nàge nàge rathàþ sapta sapta cà÷và rathe rathe 06,077.014c anv a÷vaü da÷a dhànuùkà dhànuùke sapta carmiõaþ 06,077.015a evaüvyåhaü mahàràja tava sainyaü mahàrathaiþ 06,077.015c sthitaü raõàya mahate bhãùmeõa yudhi pàlitam 06,077.016a da÷à÷vànàü sahasràõi dantinàü ca tathaiva ca 06,077.016c rathànàm ayutaü càpi putrà÷ ca tava daü÷itàþ 06,077.016e citrasenàdayaþ ÷årà abhyarakùan pitàmaham 06,077.017a rakùyamàõa÷ ca taiþ ÷årair gopyamànà÷ ca tena te 06,077.017c saünaddhàþ samadç÷yanta ràjàna÷ ca mahàbalàþ 06,077.018a duryodhanas tu samare daü÷ito ratham àsthitaþ 06,077.018c vyabhràjata ÷riyà juùño yathà ÷akras triviùñape 06,077.019a tataþ ÷abdo mahàn àsãt putràõàü tava bhàrata 06,077.019c rathaghoùa÷ ca tumulo vàditràõàü ca nisvanaþ 06,077.020a bhãùmeõa dhàrtaràùñràõàü vyåóhaþ pratyaïmukho yudhi 06,077.020c maõóalaþ sumahàvyåho durbhedyo 'mitraghàtinàm 06,077.020e sarvataþ ÷u÷ubhe ràjan raõe 'rãõàü duràsadaþ 06,077.021a maõóalaü tu samàlokya vyåhaü paramadàruõam 06,077.021c svayaü yudhiùñhiro ràjà vyåhaü vajram athàkarot 06,077.022a tathà vyåóheùv anãkeùu yathàsthànam avasthitàþ 06,077.022c rathinaþ sàdina÷ caiva siühanàdam athànadan 06,077.023a bibhitsavas tato vyåhaü niryayur yuddhakàïkùiõaþ 06,077.023c itaretarataþ ÷åràþ sahasainyàþ prahàriõaþ 06,077.024a bhàradvàjo yayau matsyaü drauõi÷ càpi ÷ikhaõóinam 06,077.024c svayaü duryodhano ràjà pàrùataü samupàdravat 06,077.025a nakulaþ sahadeva÷ ca ràjan madre÷am ãyatuþ 06,077.025c vindànuvindàv àvantyàv iràvantam abhidrutau 06,077.026a sarve nçpàs tu samare dhanaüjayam ayodhayan 06,077.026c bhãmaseno raõe yatto hàrdikyaü samavàrayat 06,077.027a citrasenaü vikarõaü ca tathà durmarùaõaü vibho 06,077.027c àrjuniþ samare ràjaüs tava putràn ayodhayat 06,077.028a pràgjyotiùaü maheùvàsaü haióimbo ràkùasottamaþ 06,077.028c abhidudràva vegena matto mattam iva dvipam 06,077.029a alambusas tato ràjan sàtyakiü yuddhadurmadam 06,077.029c sasainyaü samare kruddho ràkùasaþ samabhidravat 06,077.030a bhåri÷ravà raõe yatto dhçùñaketum ayodhayat 06,077.030c ÷rutàyuùaü tu ràjànaü dharmaputro yudhiùñhiraþ 06,077.031a cekitànas tu samare kçpam evànvayodhayat 06,077.031c ÷eùàþ pratiyayur yattà bhãmam eva mahàratham 06,077.032a tato ràjasahasràõi parivavrur dhanaüjayam 06,077.032c ÷aktitomaranàràcagadàparighapàõayaþ 06,077.033a arjuno 'tha bhç÷aü kruddho vàrùõeyam idam abravãt 06,077.033c pa÷ya màdhava sainyàni dhàrtaràùñrasya saüyuge 06,077.033e vyåóhàni vyåhaviduùà gàïgeyena mahàtmanà 06,077.034a yuddhàbhikàmठ÷åràü÷ ca pa÷ya màdhava daü÷itàn 06,077.034c trigartaràjaü sahitaü bhràtçbhiþ pa÷ya ke÷ava 06,077.035a adyaitàn pàtayiùyàmi pa÷yatas te janàrdana 06,077.035c ya ime màü yadu÷reùñha yoddhukàmà raõàjire 06,077.036a evam uktvà tu kaunteyo dhanurjyàm avamçjya ca 06,077.036c vavarùa ÷aravarùàõi naràdhipagaõàn prati 06,077.037a te 'pi taü parameùvàsàþ ÷aravarùair apårayan 06,077.037c taóàgam iva dhàràbhir yathà pràvçùi toyadà 06,077.038a hàhàkàro mahàn àsãt tava sainye vi÷àü pate 06,077.038c chàdyamànau bhç÷aü kçùõau ÷arair dçùñvà mahàraõe 06,077.039a devà devarùaya÷ caiva gandharvà÷ ca mahoragàþ 06,077.039c vismayaü paramaü jagmur dçùñvà kçùõau tathàgatau 06,077.040a tataþ kruddho 'rjuno ràjann aindram astram udãrayat 06,077.040c tatràdbhutam apa÷yàma vijayasya paràkramam 06,077.041a ÷astravçùñiü parair muktàü ÷araughair yad avàrayat 06,077.041c na ca tatràpy anirbhinnaþ ka÷ cid àsãd vi÷àü pate 06,077.042a teùàü ràjasahasràõàü hayànàü dantinàü tathà 06,077.042c dvàbhyàü tribhiþ ÷arai÷ cànyàn pàrtho vivyàdha màriùa 06,077.043a te hanyamànàþ pàrthena bhãùmaü ÷àütanavaü yayuþ 06,077.043c agàdhe majjamànànàü bhãùmas tràtàbhavat tadà 06,077.044a àpatadbhis tu tais tatra prabhagnaü tàvakaü balam 06,077.044c saücukùubhe mahàràja vàtair iva mahàrõavaþ 06,078.001 saüjaya uvàca 06,078.001a tathà pravçtte saügràme nivçtte ca su÷armaõi 06,078.001c prabhagneùu ca vãreùu pàõóavena mahàtmanà 06,078.002a kùubhyamàõe bale tårõaü sàgarapratime tava 06,078.002c pratyudyàte ca gàïgeye tvaritaü vijayaü prati 06,078.003a dçùñvà duryodhano ràjan raõe pàrthasya vikramam 06,078.003c tvaramàõaþ samabhyetya sarvàüs tàn abravãn nçpàn 06,078.004a teùàü ca pramukhe ÷åraü su÷armàõaü mahàbalam 06,078.004c madhye sarvasya sainyasya bhç÷aü saüharùayan vacaþ 06,078.005a eùa bhãùmaþ ÷àütanavo yoddhukàmo dhanaüjayam 06,078.005c sarvàtmanà kuru÷reùñhas tyaktvà jãvitam àtmanaþ 06,078.006a taü prayàntaü parànãkaü sarvasainyena bhàratam 06,078.006c saüyattàþ samare sarve pàlayadhvaü pitàmaham 06,078.007a bàóham ity evam uktvà tu tàny anãkàni sarva÷aþ 06,078.007c narendràõàü mahàràja samàjagmuþ pitàmaham 06,078.008a tataþ prayàtaþ sahasà bhãùmaþ ÷àütanavo 'rjunam 06,078.008c raõe bhàratam àyàntam àsasàda mahàbalam 06,078.009a mahà÷vetà÷vayuktena bhãmavànaraketunà 06,078.009c mahatà meghanàdena rathenàti viràjata 06,078.010a samare sarvasainyànàm upayàtaü dhanaüjayam 06,078.010c abhavat tumulo nàdo bhayàd dçùñvà kirãñinam 06,078.011a abhã÷uhastaü kçùõaü ca dçùñvàdityam ivàparam 06,078.011c madhyaüdinagataü saükhye na ÷ekuþ prativãkùitum 06,078.012a tathà ÷àütanavaü bhãùmaü ÷vetà÷vaü ÷vetakàrmukam 06,078.012c na ÷ekuþ pàõóavà draùñuü ÷vetagraham ivoditam 06,078.013a sa sarvataþ parivçtas trigartaiþ sumahàtmabhiþ 06,078.013c bhràtçbhis tava putrai÷ ca tathànyai÷ ca mahàrathaiþ 06,078.014a bhàradvàjas tu samare matsyaü vivyàdha patriõà 06,078.014c dhvajaü càsya ÷areõàjau dhanu÷ caikena cicchide 06,078.015a tad apàsya dhanu÷ chinnaü viràño vàhinãpatiþ 06,078.015c anyad àdatta vegena dhanur bhàrasahaü dçóham 06,078.015e ÷aràü÷ cà÷ãviùàkàrठjvalitàn pannagàn iva 06,078.016a droõaü tribhiþ pravivyàdha caturbhi÷ càsya vàjinaþ 06,078.016c dhvajam ekena vivyàdha sàrathiü càsya pa¤cabhiþ 06,078.016e dhanur ekeùuõàvidhyat tatràkrudhyad dvijarùabhaþ 06,078.017a tasya droõo 'vadhãd a÷vठ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,078.017c aùñàbhir bharata÷reùñha såtam ekena patriõà 06,078.018a sa hatà÷vàd avaplutya syandanàd dhatasàrathiþ 06,078.018c àruroha rathaü tårõaü ÷aïkhasya rathinàü varaþ 06,078.019a tatas tu tau pitàputrau bhàradvàjaü rathe sthitau 06,078.019c mahatà ÷aravarùeõa vàrayàm àsatur balàt 06,078.020a bhàradvàjas tataþ kruddhaþ ÷aram à÷ãviùopamam 06,078.020c cikùepa samare tårõaü ÷aïkhaü prati jane÷vara 06,078.021a sa tasya hçdayaü bhittvà pãtvà ÷oõitam àhave 06,078.021c jagàma dharaõiü bàõo lohitàrdrãkçtacchaviþ 06,078.022a sa papàta rathàt tårõaü bhàradvàja÷aràhataþ 06,078.022c dhanus tyaktvà ÷aràü÷ caiva pitur eva samãpataþ 06,078.023a hataü svam àtmajaü dçùñvà viràñaþ pràdravad bhayàt 06,078.023c utsçjya samare droõaü vyàttànanam ivàntakam 06,078.024a bhàradvàjas tatas tårõaü pàõóavànàü mahàcamåm 06,078.024c dàrayàm àsa samare ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,078.025a ÷ikhaõóy api mahàràja drauõim àsàdya saüyuge 06,078.025c àjaghàna bhruvor madhye nàràcais tribhir à÷ugaiþ 06,078.026a sa babhau nara÷àrdålo lalàñe saüsthitais tribhiþ 06,078.026c ÷ikharaiþ kà¤canamayair merus tribhir ivocchritaiþ 06,078.027a a÷vatthàmà tataþ kruddho nimeùàrdhàc chikhaõóinaþ 06,078.027c såtaü dhvajam atho ràjaüs turagàn àyudhaü tathà 06,078.027e ÷arair bahubhir uddi÷ya pàtayàm àsa saüyuge 06,078.028a sa hatà÷vàd avaplutya rathàd vai rathinàü varaþ 06,078.028c khaógam àdàya ni÷itaü vimalaü ca ÷aràvaram 06,078.028e ÷yenavad vyacarat kruddhaþ ÷ikhaõóã ÷atrutàpanaþ 06,078.029a sakhaógasya mahàràja caratas tasya saüyuge 06,078.029c nàntaraü dadç÷e drauõis tad adbhutam ivàbhavat 06,078.030a tataþ ÷arasahasràõi bahåni bharatarùabha 06,078.030c preùayàm àsa samare drauõiþ paramakopanaþ 06,078.031a tàm àpatantãü samare ÷aravçùñiü sudàruõàm 06,078.031c asinà tãkùõadhàreõa ciccheda balinàü varaþ 06,078.032a tato 'sya vimalaü drauõiþ ÷atacandraü manoramam 06,078.032c carmàcchinad asiü càsya khaõóayàm àsa saüyuge 06,078.032e ÷itaiþ subahu÷o ràjaüs taü ca vivyàdha patribhiþ 06,078.033a ÷ikhaõóã tu tataþ khaógaü khaõóitaü tena sàyakaiþ 06,078.033c àvidhya vyasçjat tårõaü jvalantam iva pannagam 06,078.034a tam àpatantaü sahasà kàlànalasamaprabham 06,078.034c ciccheda samare drauõir dar÷ayan pàõilàghavam 06,078.034e ÷ikhaõóinaü ca vivyàdha ÷arair bahubhir àyasaiþ 06,078.035a ÷ikhaõóã tu bhç÷aü ràjaüs tàóyamànaþ ÷itaiþ ÷araiþ 06,078.035c àruroha rathaü tårõaü màdhavasya mahàtmanaþ 06,078.036a sàtyakis tu tataþ kruddho ràkùasaü kråram àhave 06,078.036c alambusaü ÷arair ghorair vivyàdha balinaü balã 06,078.037a ràkùasendras tatas tasya dhanu÷ ciccheda bhàrata 06,078.037c ardhacandreõa samare taü ca vivyàdha sàyakaiþ 06,078.037e màyàü ca ràkùasãü kçtvà ÷aravarùair avàkirat 06,078.037f*0323_01 athànyad dhanur àdàya bhàrasàdhanam uttamam 06,078.038a tatràdbhutam apa÷yàma ÷aineyasya paràkramam 06,078.038c nàsaübhramad yat samare vadhyamànaþ ÷itaiþ ÷araiþ 06,078.039a aindram astraü ca vàrùõeyo yojayàm àsa bhàrata 06,078.039c vijayàd yad anupràptaü màdhavena ya÷asvinà 06,078.040a tad astraü bhasmasàt kçtvà màyàü tàü ràkùasãü tadà 06,078.040c alambusaü ÷arair ghorair abhyàkirata sarva÷aþ 06,078.040e parvataü vàridhàràbhiþ pràvçùãva balàhakaþ 06,078.041a tat tathà pãóitaü tena màdhavena mahàtmanà 06,078.041c pradudràva bhayàd rakùo hitvà sàtyakim àhave 06,078.042a tam ajeyaü ràkùasendraü saükhye maghavatà api 06,078.042c ÷aineyaþ pràõadaj jitvà yodhànàü tava pa÷yatàm 06,078.043a nyahanat tàvakàü÷ càpi sàtyakiþ satyavikramaþ 06,078.043c ni÷itair bahubhir bàõais te 'dravanta bhayàrditàþ 06,078.044a etasminn eva kàle tu drupadasyàtmajo balã 06,078.044c dhçùñadyumno mahàràja tava putraü jane÷varam 06,078.044e chàdayàm àsa samare ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,078.045a saüchàdyamàno vi÷ikhair dhçùñadyumnena bhàrata 06,078.045c vivyathe na ca ràjendra tava putro jane÷varaþ 06,078.046a dhçùñadyumnaü ca samare tårõaü vivyàdha sàyakaiþ 06,078.046c ùaùñyà ca triü÷atà caiva tad adbhutam ivàbhavat 06,078.047a tasya senàpatiþ kruddho dhanu÷ ciccheda màriùa 06,078.047c hayàü÷ ca caturaþ ÷ãghraü nijaghàna mahàrathaþ 06,078.047e ÷arai÷ cainaü suni÷itaiþ kùipraü vivyàdha saptabhiþ 06,078.048a sa hatà÷vàn mahàbàhur avaplutya rathàd balã 06,078.048c padàtir asim udyamya pràdravat pàrùataü prati 06,078.049a ÷akunis taü samabhyetya ràjagçddhã mahàbalaþ 06,078.049c ràjànaü sarvalokasya ratham àropayat svakam 06,078.050a tato nçpaü paràjitya pàrùataþ paravãrahà 06,078.050c nyahanat tàvakaü sainyaü vajrapàõir ivàsuram 06,078.051a kçtavarmà raõe bhãmaü ÷arair àrchan mahàratham 06,078.051c pracchàdayàm àsa ca taü mahàmegho raviü yathà 06,078.052a tataþ prahasya samare bhãmasenaþ paraütapaþ 06,078.052c preùayàm àsa saükruddhaþ sàyakàn kçtavarmaõe 06,078.053a tair ardyamàno 'tirathaþ sàtvataþ ÷astrakovidaþ 06,078.053c nàkampata mahàràja bhãmaü càrchac chitaiþ ÷araiþ 06,078.054a tasyà÷vàü÷ caturo hatvà bhãmaseno mahàbalaþ 06,078.054c sàrathiü pàtayàm àsa dhvajaü ca supariùkçtam 06,078.055a ÷arair bahuvidhai÷ cainam àcinot paravãrahà 06,078.055c ÷akalãkçtasarvàïgaþ ÷vàvidvat samadç÷yata 06,078.056a hatà÷vàt tu rathàt tårõaü vçùakasya rathaü yayau 06,078.056c syàlasya te mahàràja tava putrasya pa÷yataþ 06,078.057a bhãmaseno 'pi saükruddhas tava sainyam upàdravat 06,078.057c nijaghàna ca saükruddho daõóapàõir ivàntakaþ 06,079.001 dhçtaràùñra uvàca 06,079.001a bahånãha vicitràõi dvairathàni sma saüjaya 06,079.001c pàõóånàü màmakaiþ sàrdham a÷rauùaü tava jalpataþ 06,079.002a na caiva màmakaü kaü cid dhçùñaü ÷aüsasi saüjaya 06,079.002c nityaü pàõóusutàn hçùñàn abhagnàü÷ caiva ÷aüsasi 06,079.003a jãyamànàn vimanaso màmakàn vigataujasaþ 06,079.003c vadase saüyuge såta diùñam etad asaü÷ayam 06,079.004 saüjaya uvàca 06,079.004a yathà÷akti yathotsàhaü yuddhe ceùñanti tàvakàþ 06,079.004c dar÷ayànàþ paraü ÷aktyà pauruùaü puruùarùabha 06,079.005a gaïgàyàþ suranadyà vai svàdubhåtaü yathodakam 06,079.005c mahodadhiguõàbhyàsàl lavaõatvaü nigacchati 06,079.006a tathà tat pauruùaü ràjaüs tàvakànàü mahàtmanàm 06,079.006c pràpya pàõóusutàn vãràn vyarthaü bhavati saüyuge 06,079.007a ghañamànàn yathà÷akti kurvàõàn karma duùkaram 06,079.007c na doùeõa kuru÷reùñha kauravàn gantum arhasi 06,079.008a tavàparàdhàt sumahàn saputrasya vi÷àü pate 06,079.008c pçthivyàþ prakùayo ghoro yamaràùñravivardhanaþ 06,079.009a àtmadoùàt samutpannaü ÷ocituü nàrhase nçpa 06,079.009c na hi rakùanti ràjànaþ sarvàrthàn nàpi jãvitam 06,079.010a yuddhe sukçtinàü lokàn icchanto vasudhàdhipàþ 06,079.010c camåü vigàhya yudhyante nityaü svargaparàyaõàþ 06,079.011a pårvàhõe tu mahàràja pràvartata janakùayaþ 06,079.011c tan mamaikamanà bhåtvà ÷çõu devàsuropamam 06,079.012a àvantyau tu maheùvàsau mahàtmànau mahàbalau 06,079.012c iràvantam abhiprekùya sameyàtàü raõotkañau 06,079.012e teùàü pravavçte yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,079.013a iràvàüs tu susaükruddho bhràtarau devaråpiõau 06,079.013c vivyàdha ni÷itais tårõaü ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,079.013e tàv enaü pratyavidhyetàü samare citrayodhinau 06,079.014a yudhyatàü hi tathà ràjan vi÷eùo na vyadç÷yata 06,079.014c yatatàü ÷atrunà÷àya kçtapratikçtaiùiõàm 06,079.015a iràvàüs tu tato ràjann anuvindasya sàyakaiþ 06,079.015c caturbhi÷ caturo vàhàn anayad yamasàdanam 06,079.016a bhallàbhyàü ca sutãkùõàbhyàü dhanuþ ketuü ca màriùa 06,079.016c ciccheda samare ràjaüs tad adbhutam ivàbhavat 06,079.017a tyaktvànuvindo 'tha rathaü vindasya ratham àsthitaþ 06,079.017c dhanur gçhãtvà navamaü bhàrasàdhanam uttamam 06,079.018a tàv ekasthau raõe vãràv àvantyau rathinàü varau 06,079.018c ÷aràn mumucatus tårõam iràvati mahàtmani 06,079.019a tàbhyàü muktà mahàvegàþ ÷aràþ kà¤canabhåùaõàþ 06,079.019c divàkarapathaü pràpya chàdayàm àsur ambaram 06,079.020a iràvàüs tu tataþ kruddho bhràtarau tau mahàrathau 06,079.020c vavarùa ÷aravarùeõa sàrathiü càpy apàtayat 06,079.021a tasmin nipatite bhåmau gatasattve 'tha sàrathau 06,079.021c rathaþ pradudràva di÷aþ samudbhràntahayas tataþ 06,079.022a tau sa jitvà mahàràja nàgaràjasutàsutaþ 06,079.022c pauruùaü khyàpayaüs tårõaü vyadhamat tava vàhinãm 06,079.023a sà vadhyamànà samare dhàrtaràùñrã mahàcamåþ 06,079.023c vegàn bahuvidhàü÷ cakre viùaü pãtveva mànavaþ 06,079.024a haióimbo ràkùasendras tu bhagadattaü samàdravat 06,079.024c rathenàdityavarõena sadhvajena mahàbalaþ 06,079.025a tataþ pràgjyotiùo ràjà nàgaràjaü samàsthitaþ 06,079.025c yathà vajradharaþ pårvaü saügràme tàrakàmaye 06,079.026a tatra devàþ sagandharvà çùaya÷ ca samàgatàþ 06,079.026c vi÷eùaü na sma vividur haióimbabhagadattayoþ 06,079.027a yathà surapatiþ ÷akras tràsayàm àsa dànavàn 06,079.027c tathaiva samare ràjaüs tràsayàm àsa pàõóavàn 06,079.028a tena vidràvyamàõàs te pàõóavàþ sarvatodi÷am 06,079.028c tràtàraü nàbhyavindanta sveùv anãkeùu bhàrata 06,079.029a bhaimaseniü rathasthaü tu tatràpa÷yàma bhàrata 06,079.029c ÷eùà vimanaso bhåtvà pràdravanta mahàrathàþ 06,079.030a nivçtteùu tu pàõóånàü punaþ sainyeùu bhàrata 06,079.030b*0324_01 naiùñhikãü buddhim àsthàya svargàya bharatottamàþ 06,079.030c àsãn niùñànako ghoras tava sainyeùu saüyuge 06,079.031a ghañotkacas tato ràjan bhagadattaü mahàraõe 06,079.031c ÷araiþ pracchàdayàm àsa meruü girim ivàmbudaþ 06,079.032a nihatya tठ÷aràn ràjà ràkùasasya dhanu÷cyutàn 06,079.032c bhaimaseniü raõe tårõaü sarvamarmasv atàóayat 06,079.033a sa tàóyamàno bahubhiþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,079.033c na vivyathe ràkùasendro bhidyamàna ivàcalaþ 06,079.034a tasya pràgjyotiùaþ kruddhas tomaràn sa caturda÷a 06,079.034c preùayàm àsa samare tàü÷ ca ciccheda ràkùasaþ 06,079.035a sa tàü÷ chittvà mahàbàhus tomaràn ni÷itaiþ ÷araiþ 06,079.035c bhagadattaü ca vivyàdha saptatyà kaïkapatribhiþ 06,079.036a tataþ pràgjyotiùo ràjan prahasann iva bhàrata 06,079.036c tasyà÷vàü÷ caturaþ saükhye pàtayàm àsa sàyakaiþ 06,079.037a sa hatà÷ve rathe tiùñhan ràkùasendraþ pratàpavàn 06,079.037c ÷aktiü cikùepa vegena pràgjyotiùagajaü prati 06,079.038a tàm àpatantãü sahasà hemadaõóàü suvegitàm 06,079.038c tridhà ciccheda nçpatiþ sà vyakãryata medinãm 06,079.039a ÷aktiü vinihatàü dçùñvà haióimbaþ pràdravad bhayàt 06,079.039c yathendrasya raõàt pårvaü namucir daityasattamaþ 06,079.040a taü vijitya raõe ÷åraü vikràntaü khyàtapauruùam 06,079.040c ajeyaü samare ràjan yamena varuõena ca 06,079.041a pàõóavãü samare senàü saümamarda saku¤jaraþ 06,079.041c yathà vanagajo ràjan mçdnaü÷ carati padminãm 06,079.042a madre÷varas tu samare yamàbhyàü saha saügataþ 06,079.042c svasrãyau chàdayàü cakre ÷araughaiþ pàõóunandanau 06,079.043a sahadevas tu samare màtulaü vãkùya saügatam 06,079.043c avàrayac charaugheõa megho yadvad divàkaram 06,079.044a chàdyamànaþ ÷araugheõa hçùñaråpataro 'bhavat 06,079.044c tayo÷ càpy abhavat prãtir atulà màtçkàraõàt 06,079.045a tataþ prahasya samare nakulasya mahàrathaþ 06,079.045b*0325_01 dhvajaü ciccheda bàõena dhanu÷ caikena màriùa 06,079.045b*0325_02 athainaü chinnadhanvànaü chàdayann iva bhàrata 06,079.045b*0325_03 nijaghàna raõe taü tu såtaü càsya nyapàtayat 06,079.045c a÷vàn vai caturo ràjaü÷ caturbhiþ sàyakottamaiþ 06,079.045e preùayàm àsa samare yamasya sadanaü prati 06,079.046a hatà÷vàt tu rathàt tårõam avaplutya mahàrathaþ 06,079.046c àruroha tato yànaü bhràtur eva ya÷asvinaþ 06,079.047a ekasthau tu raõe ÷årau dçóhe vikùipya kàrmuke 06,079.047c madraràjarathaü kruddhau chàdayàm àsatuþ kùaõàt 06,079.048a sa cchàdyamàno bahubhiþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,079.048c svasrãyàbhyàü naravyàghro nàkampata yathàcalaþ 06,079.048e prahasann iva tàü càpi ÷aravçùñiü jaghàna ha 06,079.048f*0326_01 pçùatkànàü sahasràõi prahasann iva tàv api 06,079.048f*0326_02 sçjan rurodha samare megho vçùñyà yathàcalam 06,079.049a sahadevas tataþ kruddhaþ ÷aram udyamya vãryavàn 06,079.049c madraràjam abhiprekùya preùayàm àsa bhàrata 06,079.050a sa ÷araþ preùitas tena garutmàn iva vegavàn 06,079.050c madraràjaü vinirbhidya nipapàta mahãtale 06,079.051a sa gàóhaviddho vyathito rathopasthe mahàrathaþ 06,079.051c niùasàda mahàràja ka÷malaü ca jagàma ha 06,079.052a taü visaüj¤aü nipatitaü såtaþ saüprekùya saüyuge 06,079.052c apovàha rathenàjau yamàbhyàm abhipãóitam 06,079.053a dçùñvà madre÷vararathaü dhàrtaràùñràþ paràïmukham 06,079.053c sarve vimanaso bhåtvà nedam astãty acintayan 06,079.054a nirjitya màtulaü saükhye màdrãputrau mahàrathau 06,079.054c dadhmatur muditau ÷aïkhau siühanàdaü vinedatuþ 06,079.055a abhidudruvatur hçùñau tava sainyaü vi÷àü pate 06,079.055c yathà daityacamåü ràjann indropendràv ivàmarau 06,080.001 saüjaya uvàca 06,080.001a tato yudhiùñhiro ràjà madhyaü pràpte divàkare 06,080.001c ÷rutàyuùam abhiprekùya codayàm àsa vàjinaþ 06,080.002a abhyadhàvat tato ràjà ÷rutàyuùam ariüdamam 06,080.002c vinighnan sàyakais tãkùõair navabhir nataparvabhiþ 06,080.003a sa saüvàrya raõe ràjà preùitàn dharmasånunà 06,080.003c ÷aràn sapta maheùvàsaþ kaunteyàya samarpayat 06,080.004a te tasya kavacaü bhittvà papuþ ÷oõitam àhave 06,080.004c asån iva vicinvanto dehe tasya mahàtmanaþ 06,080.005a pàõóavas tu bhç÷aü viddhas tena ràj¤à mahàtmanà 06,080.005c raõe varàhakarõena ràjànaü hçdi vivyadhe 06,080.006a athàpareõa bhallena ketuü tasya mahàtmanaþ 06,080.006c ratha÷reùñho rathàt tårõaü bhåmau pàrtho nyapàtayat 06,080.007a ketuü nipatitaü dçùñvà ÷rutàyuþ sa tu pàrthivaþ 06,080.007c pàõóavaü vi÷ikhais tãkùõai ràjan vivyàdha saptabhiþ 06,080.008a tataþ krodhàt prajajvàla dharmaputro yudhiùñhiraþ 06,080.008c yathà yugànte bhåtàni dhakùyann iva hutà÷anaþ 06,080.009a kruddhaü tu pàõóavaü dçùñvà devagandharvaràkùasàþ 06,080.009c pravivyathur mahàràja vyàkulaü càpy abhåj jagat 06,080.010a sarveùàü caiva bhåtànàm idam àsãn manogatam 06,080.010c trãül lokàn adya saükruddho nçpo 'yaü dhakùyatãti vai 06,080.011a çùaya÷ caiva devà÷ ca cakruþ svastyayanaü mahat 06,080.011c lokànàü nçpa ÷àntyarthaü krodhite pàõóave tadà 06,080.012a sa ca krodhasamàviùñaþ sçkkiõã parilelihan 06,080.012c dadhàràtmavapur ghoraü yugàntàdityasaünibham 06,080.013a tataþ sarvàõi sainyàni tàvakàni vi÷àü pate 06,080.013c nirà÷àny abhavaüs tatra jãvitaü prati bhàrata 06,080.014a sa tu dhairyeõa taü kopaü saünivàrya mahàya÷àþ 06,080.014c ÷rutàyuùaþ praciccheda muùñide÷e mahad dhanuþ 06,080.015a athainaü chinnadhanvànaü nàràcena stanàntare 06,080.015c nirbibheda raõe ràjà sarvasainyasya pa÷yataþ 06,080.016a satvaraü caraõe ràjaüs tasya vàhàn mahàtmanaþ 06,080.016c nijaghàna ÷araiþ kùipraü såtaü ca sumahàbalaþ 06,080.017a hatà÷vaü tu rathaü tyaktvà dçùñvà ràj¤as tu pauruùam 06,080.017c vipradudràva vegena ÷rutàyuþ samare tadà 06,080.018a tasmi¤ jite maheùvàse dharmaputreõa saüyuge 06,080.018c duryodhanabalaü ràjan sarvam àsãt paràïmukham 06,080.019a etat kçtvà mahàràja dharmaputro yudhiùñhiraþ 06,080.019c vyàttànano yathà kàlas tava sainyaü jaghàna ha 06,080.020a cekitànas tu vàrùõeyo gautamaü rathinàü varam 06,080.020c prekùatàü sarvasainyànàü chàdayàm àsa sàyakaiþ 06,080.021a saünivàrya ÷aràüs tàüs tu kçpaþ ÷àradvato yudhi 06,080.021c cekitànaü raõe yattaü ràjan vivyàdha patribhiþ 06,080.022a athàpareõa bhallena dhanu÷ ciccheda màriùa 06,080.022c sàrathiü càsya samare kùiprahasto nyapàtayat 06,080.022e hayàü÷ càsyàvadhãd ràjann ubhau ca pàrùõisàrathã 06,080.023a so 'vaplutya rathàt tårõaü gadàü jagràha sàtvataþ 06,080.023c sa tayà vãraghàtinyà gadayà gadinàü varaþ 06,080.023e gautamasya hayàn hatvà sàrathiü ca nyapàtayat 06,080.024a bhåmiùñho gautamas tasya ÷aràü÷ cikùepa ùoóa÷a 06,080.024c te ÷aràþ sàtvataü bhittvà pràvi÷anta dharàtalam 06,080.025a cekitànas tataþ kruddhaþ puna÷ cikùepa tàü gadàm 06,080.025c gautamasya vadhàkàïkùã vçtrasyeva puraüdaraþ 06,080.026a tàm àpatantãü vimalàm a÷magarbhàü mahàgadàm 06,080.026c ÷arair anekasàhasrair vàrayàm àsa gautamaþ 06,080.027a cekitànas tataþ khaógaü ko÷àd uddhçtya bhàrata 06,080.027c làghavaü param àsthàya gautamaü samupàdravat 06,080.028a gautamo 'pi dhanus tyaktvà pragçhyàsiü susaü÷itam 06,080.028c vegena mahatà ràjaü÷ cekitànam upàdravat 06,080.029a tàv ubhau balasaüpannau nistriü÷avaradhàriõau 06,080.029c nistriü÷àbhyàü sutãkùõàbhyàm anyonyaü saütatakùatuþ 06,080.030a nistriü÷avegàbhihatau tatas tau puruùarùabhau 06,080.030c dharaõãü samanupràptau sarvabhåtaniùevitàm 06,080.030e mårchayàbhiparãtàïgau vyàyàmena ca mohitau 06,080.031a tato 'bhyadhàvad vegena karakarùaþ suhçt tayà 06,080.031c cekitànaü tathàbhåtaü dçùñvà samaradurmadam 06,080.031e ratham àropayac cainaü sarvasainyasya pa÷yataþ 06,080.032a tathaiva ÷akuniþ ÷åraþ syàlas tava vi÷àü pate 06,080.032c àropayad rathaü tårõaü gautamaü rathinàü varam 06,080.033a saumadattiü tathà kruddho dhçùñaketur mahàbalaþ 06,080.033c navatyà sàyakaiþ kùipraü ràjan vivyàdha vakùasi 06,080.034a saumadattir uraþsthais tair bhç÷aü bàõair a÷obhata 06,080.034c madhyaüdine mahàràja ra÷mibhis tapano yathà 06,080.035a bhåri÷ravàs tu samare dhçùñaketuü mahàratham 06,080.035c hatasåtahayaü cakre virathaü sàyakottamaiþ 06,080.036a virathaü cainam àlokya hatà÷vaü hatasàrathim 06,080.036c mahatà ÷aravarùeõa chàdayàm àsa saüyuge 06,080.037a sa ca taü ratham utsçjya dhçùñaketur mahàmanàþ 06,080.037c àruroha tato yànaü ÷atànãkasya màriùa 06,080.038a citraseno vikarõa÷ ca ràjan durmarùaõas tathà 06,080.038c rathino hemasaünàhàþ saubhadram abhidudruvuþ 06,080.039a abhimanyos tatas tais tu ghoraü yuddham avartata 06,080.039c ÷arãrasya yathà ràjan vàtapittakaphais tribhiþ 06,080.040a virathàüs tava putràüs tu kçtvà ràjan mahàhave 06,080.040c na jaghàna naravyàghraþ smaran bhãmavacas tadà 06,080.041a tato ràj¤àü bahu÷atair gajà÷varathayàyibhiþ 06,080.041c saüvçtaü samare bhãùmaü devair api duràsadam 06,080.042a prayàntaü ÷ãghram udvãkùya paritràtuü sutàüs tava 06,080.042c abhimanyuü samuddi÷ya bàlam ekaü mahàratham 06,080.042e vàsudevam uvàcedaü kaunteyaþ ÷vetavàhanaþ 06,080.043a codayà÷vàn hçùãke÷a yatraite bahulà rathàþ 06,080.043c ete hi bahavaþ ÷åràþ kçtàstrà yuddhadurmadàþ 06,080.043e yathà na hanyur naþ senàü tathà màdhava codaya 06,080.044a evam uktaþ sa vàrùõeyaþ kaunteyenàmitaujasà 06,080.044b*0327_01 satvaraü bàlarakùàrthaü gacchàv eti dhanaüjayaþ 06,080.044c rathaü ÷vetahayair yuktaü preùayàm àsa saüyuge 06,080.045a niùñànako mahàn àsãt tava sainyasya màriùa 06,080.045c yad arjuno raõe kruddhaþ saüyàtas tàvakàn prati 06,080.046a samàsàdya tu kaunteyo ràj¤as tàn bhãùmarakùiõaþ 06,080.046c su÷armàõam atho ràjann idaü vacanam abravãt 06,080.047a jànàmi tvàü yudhi ÷reùñham atyantaü pårvavairiõam 06,080.047b*0328_01 tatas tvaü samare yoddhuü ràjabhir bahubhir vçtaþ 06,080.047c paryàyasyàdya saüpràptaü phalaü pa÷ya sudàruõam 06,080.047e adya te dar÷ayiùyàmi pårvapretàn pitàmahàn 06,080.048a evaü saüjalpatas tasya bãbhatsoþ ÷atrughàtinaþ 06,080.048c ÷rutvàpi paruùaü vàkyaü su÷armà rathayåthapaþ 06,080.048e na cainam abravãt kiü cic chubhaü và yadi và÷ubham 06,080.049a abhi gatvàrjunaü vãraü ràjabhir bahubhir vçtaþ 06,080.049c purastàt pçùñhata÷ caiva pàr÷vata÷ caiva sarvataþ 06,080.050a parivàryàrjunaü saükhye tava putraiþ sahànagha 06,080.050c ÷araiþ saüchàdayàm àsa meghair iva divàkaram 06,080.051a tataþ pravçttaþ sumahàn saügràmaþ ÷oõitodakaþ 06,080.051c tàvakànàü ca samare pàõóavànàü ca bhàrata 06,081.001 saüjaya uvàca 06,081.001a sa tudyamànas tu ÷arair dhanaüjayaþ; padà hato nàga iva ÷vasan balã 06,081.001c bàõena bàõena mahàrathànàü; ciccheda càpàni raõe prasahya 06,081.002a saüchidya càpàni ca tàni ràj¤àü; teùàü raõe vãryavatàü kùaõena 06,081.002c vivyàdha bàõair yugapan mahàtmà; niþ÷eùatàü teùv atha manyamànaþ 06,081.003a nipetur àjau rudhirapradigdhàs; te tàóitàþ ÷akrasutena ràjan 06,081.003c vibhinnagàtràþ patitottamàïgà; gatàsava÷ chinnatanutrakàyàþ 06,081.004a mahãü gatàþ pàrthabalàbhibhåtà; vicitraråpà yugapad vine÷uþ 06,081.004c dçùñvà hatàüs tàn yudhi ràjaputràüs; trigartaràjaþ prayayau kùaõena 06,081.005a teùàü rathànàm atha pçùñhagopà; dvàtriü÷ad anye 'byapatanta pàrtham 06,081.005c tathaiva te saüparivàrya pàrthaü; vikçùya càpàni mahàravàõi 06,081.005e avãvçùan bàõamahaughavçùñyà; yathà giriü toyadharà jalaughaiþ 06,081.006a saüpãóyamànas tu ÷araughavçùñyà; dhanaüjayas tàn yudhi jàtaroùaþ 06,081.006c ùaùñyà ÷araiþ saüyati tailadhautair; jaghàna tàn apy atha pçùñhagopàn 06,081.007a ùaùñiü rathàüs tàn avajitya saükhye; dhanaüjayaþ prãtamanà ya÷asvã 06,081.007c athàtvarad bhãùmavadhàya jiùõur; balàni ràj¤àü samare nihatya 06,081.008a trigartaràjo nihatàn samãkùya; mahàrathàüs tàn atha bandhuvargàn 06,081.008c raõe puraskçtya naràdhipàüs tà¤; jagàma pàrthaü tvarito vadhàya 06,081.009a abhidrutaü càstrabhçtàü variùñhaü; dhanaüjayaü vãkùya ÷ikhaõóimukhyàþ 06,081.009c abhyudyayus te ÷ita÷astrahastà; rirakùiùanto ratham arjunasya 06,081.010a pàrtho 'pi tàn àpatataþ samãkùya; trigartaràj¤à sahitàn nçvãràn 06,081.010c vidhvaüsayitvà samare dhanuùmàn; gàõóãvamuktair ni÷itaiþ pçùatkaiþ 06,081.010e bhãùmaü yiyàsur yudhi saüdadar÷a; duryodhanaü saindhavàdãü÷ ca ràj¤aþ 06,081.011a àvàrayiùõån abhisaüprayàya; muhårtam àyodhya balena vãraþ 06,081.011c utsçjya ràjànam anantavãryo; jayadrathàdãü÷ ca nçpàn mahaujàþ 06,081.011e yayau tato bhãmabalo manasvã; gàïgeyam àjau ÷aracàpapàõiþ 06,081.011f*0329_01 bhãùmo 'pi dçùñvà samare kçtàstràn 06,081.011f*0329_02 sa pàõóavànàü rathino 'bhyudàràn 06,081.011f*0329_03 vihàya saügràmamukhe dhanaüjayaü 06,081.011f*0329_04 javena pàrthaü punar àjagàma 06,081.012a yudhiùñhira÷ cograbalo mahàtmà; samàyayau tvarito jàtakopaþ 06,081.012c madràdhipaü samabhityajya saükhye; svabhàgam àptaü tam anantakãrtiþ 06,081.012e sàrdhaü sa màdrãsutabhãmasenair; bhãùmaü yayau ÷àütanavaü raõàya 06,081.013a taiþ saüprayuktaþ sa mahàrathàgryair; gaïgàsutaþ samare citrayodhã 06,081.013c na vivyathe ÷àütanavo mahàtmà; samàgataiþ pàõóusutaiþ samastaiþ 06,081.014a athaitya ràjà yudhi satyasaüdho; jayadratho 'tyugrabalo manasvã 06,081.014c ciccheda càpàni mahàrathànàü; prasahya teùàü dhanuùà vareõa 06,081.015a yudhiùñhiraü bhãmasenaü yamau ca; pàrthaü tathà yudhi saüjàtakopaþ 06,081.015c duryodhanaþ krodhaviùo mahàtmà; jaghàna bàõair analaprakà÷aiþ 06,081.016a kçpeõa ÷alyena ÷alena caiva; tathà vibho citrasenena càjau 06,081.016b*0330_01 te vàridhàrà÷ ca yathàdriràjaü 06,081.016b*0330_02 tathà ca varùanti mahànubhàvàþ 06,081.016c viddhàþ ÷arais te 'tivivçddhakopair; devà yathà daityagaõaiþ sametaiþ 06,081.017a chinnàyudhaü ÷àütanavena ràjà; ÷ikhaõóinaü prekùya ca jàtakopaþ 06,081.017c ajàta÷atruþ samare mahàtmà; ÷ikhaõóinaü kruddha uvàca vàkyam 06,081.018a uktvà tathà tvaü pitur agrato màm; ahaü haniùyàmi mahàvrataü tam 06,081.018c bhãùmaü ÷araughair vimalàrkavarõaiþ; satyaü vadàmãti kçtà pratij¤à 06,081.019a tvayà na cainàü saphalàü karoùi; devavrataü yan na nihaüsi yuddhe 06,081.019c mithyàpratij¤o bhava mà nçvãra; rakùasva dharmaü ca kulaü ya÷a÷ ca 06,081.020a prekùasva bhãùmaü yudhi bhãmavegaü; sarvàüs tapantaü mama sainyasaüghàn 06,081.020c ÷araughajàlair atitigmatejaiþ; kàlaü yathà mçtyukçtaü kùaõena 06,081.021a nikçttacàpaþ samarànapekùaþ; paràjitaþ ÷àütanavena ràj¤à 06,081.021c vihàya bandhån atha sodaràü÷ ca; kva yàsyase nànuråpaü tavedam 06,081.022a dçùñvà hi bhãùmaü tam anantavãryaü; bhagnaü ca sainyaü dravamàõam evam 06,081.022c bhãto 'si nånaü drupadasya putra; tathà hi te mukhavarõo 'prahçùñaþ 06,081.023a àj¤àyamàne 'pi dhanaüjayena; mahàhave saüprasakte nçvãra 06,081.023c kathaü hi bhãùmàt prathitaþ pçthivyàü; bhayaü tvam adya prakaroùi vãra 06,081.024a sa dharmaràjasya vaco ni÷amya; råkùàkùaraü vipralàpànubaddham 06,081.024c pratyàde÷aü manyamàno mahàtmà; pratatvare bhãùmavadhàya ràjan 06,081.025a tam àpatantaü mahatà javena; ÷ikhaõóinaü bhãùmam abhidravantam 06,081.025c àvàrayàm àsa hi ÷alya enaü; ÷astreõa ghoreõa sudurjayena 06,081.026a sa càpi dçùñvà samudãryamàõam; astraü yugàntàgnisamaprabhàvam 06,081.026c nàsau vyamuhyad drupadasya putro; ràjan mahendrapratimaprabhàvaþ 06,081.027a tasthau ca tatraiva mahàdhanuùmà¤; ÷arais tad astraü pratibàdhamànaþ 06,081.027c athàdade vàruõam anyad astraü; ÷ikhaõóy athograü pratighàtàya tasya 06,081.027e tad astram astreõa vidàryamàõaü; khasthàþ surà dadç÷uþ pàrthivà÷ ca 06,081.028a bhãùmas tu ràjan samare mahàtmà; dhanuþ sucitraü dhvajam eva càpi 06,081.028c chittvànadat pàõóusutasya vãro; yudhiùñhirasyàjamãóhasya ràj¤aþ 06,081.029a tataþ samutsçjya dhanuþ sabàõaü; yudhiùñhiraü vãkùya bhayàbhibhåtam 06,081.029c gadàü pragçhyàbhipapàta saükhye; jayadrathaü bhãmasenaþ padàtiþ 06,081.030a tam àpatantaü mahatà javena; jayadrathaþ sagadaü bhãmasenam 06,081.030c vivyàdha ghorair yamadaõóakalpaiþ; ÷itaiþ ÷araiþ pa¤ca÷ataiþ samantàt 06,081.031a acintayitvà sa ÷aràüs tarasvã; vçkodaraþ krodhaparãtacetàþ 06,081.031c jaghàna vàhàn samare samastàn; àraññajàn sindhuràjasya saükhye 06,081.032a tato 'bhivãkùyàpratimaprabhàvas; tavàtmajas tvaramàõo rathena 06,081.032c abhyàyayau bhãmasenaü nihantuü; samudyatàstraþ suraràjakalpaþ 06,081.032d*0331_01 jayadratho bhagnavàhaü rathaü taü 06,081.032d*0331_02 tyaktvà yayau yatra ràjà kuråõàm 06,081.032d*0331_03 bhayena bhãmasya sa måóhacetàþ 06,081.032d*0331_04 sasaubalas tatra yuddhasya bhãtaþ 06,081.033a bhãmo 'py athainaü sahasà vinadya; pratyudyayau gadayà tarjamànaþ 06,081.033c samudyatàü tàü yamadaõóakalpàü; dçùñvà gadàü te kuravaþ samantàt 06,081.034a vihàya sarve tava putram ugraü; pàtaü gadàyàþ parihartukàmàþ 06,081.034c apakràntàs tumule saüvimarde; sudàruõe bhàrata mohanãye 06,081.035a amåóhacetàs tv atha citraseno; mahàgadàm àpatantãü nirãkùya 06,081.035c rathaü samutsçjya padàtir àjau; pragçhya khaógaü vimalaü ca carma 06,081.035e avaplutaþ siüha ivàcalàgràj; jagàma cànyaü bhuvi bhåmide÷am 06,081.036a gadàpi sà pràpya rathaü sucitraü; sà÷vaü sasåtaü vinihatya saükhye 06,081.036c jagàma bhåmiü jvalità maholkà; bhraùñàmbaràd gàm iva saüpatantã 06,081.037a à÷caryabhåtaü sumahat tvadãyà; dçùñvaiva tad bhàrata saüprahçùñàþ 06,081.037c sarve vineduþ sahitàþ samantàt; pupåjire tava putraü sasainyàþ 06,082.001 saüjaya uvàca 06,082.001a virathaü taü samàsàdya citrasenaü manasvinam 06,082.001c ratham àropayàm àsa vikarõas tanayas tava 06,082.002a tasmiüs tathà vartamàne tumule saükule bhç÷am 06,082.002c bhãùmaþ ÷àütanavas tårõaü yudhiùñhiram upàdravat 06,082.003a tataþ sarathanàgà÷vàþ samakampanta sç¤jayàþ 06,082.003c mçtyor àsyam anupràptaü menire ca yudhiùñhiram 06,082.004a yidhiùñhiro 'pi kauravyo yamàbhyàü sahitaþ prabhuþ 06,082.004c maheùvàsaü naravyàghraü bhãùmaü ÷àütanavaü yayau 06,082.005a tataþ ÷arasahasràõi pramu¤can pàõóavo yudhi 06,082.005c bhãùmaü saüchàdayàm àsa yathà megho divàkaram 06,082.006a tena samyak praõãtàni ÷arajàlàni bhàrata 06,082.006c patijagràha gàïgeyaþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,082.007a tathaiva ÷arajàlàni bhãùmeõàstàni màriùa 06,082.007c àkà÷e samadç÷yanta khagamànàü vrajà iva 06,082.008a nimeùàrdhàc ca kaunteyaü bhãùmaþ ÷àütanavo yudhi 06,082.008c adç÷yaü samare cakre ÷arajàlena bhàga÷aþ 06,082.009a tato yudhiùñhiro ràjà kauravyasya mahàtmanaþ 06,082.009c nàràcaü preùayàm àsa kruddha à÷ãviùopamam 06,082.010a asaüpràptaü tatas taü tu kùurapreõa mahàrathaþ 06,082.010c ciccheda samare ràjan bhãùmas tasya dhanu÷cyutam 06,082.011a taü tu chittvà raõe bhãùmo nàràcaü kàlasaümitam 06,082.011c nijaghne kauravendrasya hayàn kà¤canabhåùaõàn 06,082.011d*0332_01 hatà÷ve tu rathe tiùñha¤ ÷aktiü cikùepa dharmaràñ 06,082.011d*0332_02 tàm àpatantãü sahasà kàlapà÷opamàü ÷itàm 06,082.011d*0332_03 ciccheda samare bhãùmaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,082.012a hatà÷vaü tu rathaü tyaktvà dharmaputro yudhiùñhiraþ 06,082.012c àruroha rathaü tårõaü nakulasya mahàtmanaþ 06,082.013a yamàv api susaükruddhaþ samàsàdya raõe tadà 06,082.013c ÷araiþ saüchàdayàm àsa bhãùmaþ parapuraüjayaþ 06,082.013d*0333_01 bhãùmo 'pi rathinàü ÷reùñho vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 06,082.013d*0333_02 bhràtarau tau mahàvãryau ÷atrusainyabhayaükarau 06,082.014a tau tu dçùñvà mahàràja bhãùmabàõaprapãóitau 06,082.014c jagàmàtha paràü cintàü bhãùmasya vadhakàïkùayà 06,082.015a tato yudhiùñhiro va÷yàn ràj¤as tàn samacodayat 06,082.015c bhãùmaü ÷àütanavaü sarve nihateti suhçdgaõàn 06,082.016a tatas te pàrthivàþ sarve ÷rutvà pàrthasya bhàùitam 06,082.016c mahatà rathavaü÷ena parivavruþ pitàmaham 06,082.017a sa samantàt parivçtaþ pità devavratas tava 06,082.017c cikrãda dhanuùà ràjan pàtayàno mahàrathàn 06,082.018a taü carantaü raõe pàrthà dadç÷uþ kauravaü yudhi 06,082.018c mçgamadhyaü pravi÷yeva yathà siüha÷i÷uü vane 06,082.019a tarjayànaü raõe ÷åràüs tràsayànaü ca sàyakaiþ 06,082.019c dçùñvà tresur mahàràja siühaü mçgagaõà iva 06,082.020a raõe bharatasiühasya dadç÷uþ kùatriyà gatim 06,082.020c agner vàyusahàyasya yathà kakùaü didhakùataþ 06,082.021a ÷iràüsi rathinàü bhãùmaþ pàtayàm àsa saüyuge 06,082.021c tàlebhya iva pakvàni phalàni ku÷alo naraþ 06,082.022a patadbhi÷ ca mahàràja ÷irobhir dharaõãtale 06,082.022c babhåva tumulaþ ÷abdaþ patatàm a÷manàm iva 06,082.023a tasmiüs tu tumule yuddhe vartamàne sudàruõe 06,082.023c sarveùàm eva sainyànàm àsãd vyatikaro mahàn 06,082.024a bhinneùu teùu vyåheùu kùatriyà itaretaram 06,082.024c ekam ekaü samàhåya yuddhàyaivopatasthire 06,082.025a ÷ikhaõóã tu samàsàdya bharatànàü pitàmaham 06,082.025c abhidudràva vegena tiùñha tiùñheti càbravãt 06,082.026a anàdçtya tato bhãùmas taü ÷ikhaõóinam àhave 06,082.026c prayayau sç¤jayàn kruddhaþ strãtvaü cintya ÷ikhaõóinaþ 06,082.027a sç¤jayàs tu tato hçùñà dçùñvà bhãùmaü mahàratham 06,082.027c siühanàdàn bahuvidhàü÷ cakruþ ÷aïkhavimi÷ritàn 06,082.028a tataþ pravavçte yuddhaü vyatiùaktarathadvipam 06,082.028c aparàü di÷am àsthàya sthite savitari prabho 06,082.029a dhçùñadyumno 'tha pà¤càlyaþ sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,082.029c pãóayantau bhç÷aü sainyaü ÷aktitomaravçùñibhiþ 06,082.029e ÷astrai÷ ca bahubhã ràja¤ jaghnatus tàvakàn raõe 06,082.030a te hanyamànàþ samare tàvakàþ puruùarùabha 06,082.030c àryàü yuddhe matiü kçtvà na tyajanti sma saüyugam 06,082.030e yathotsàhaü ca samare jaghnur lokaü mahàrathàþ 06,082.031a tatràkrando mahàn àsãt tàvakànàü mahàtmanàm 06,082.031c vadhyatàü samare ràjan pàrùatena mahàtmanà 06,082.032a taü ÷rutvà ninadaü ghoraü tàvakànàü mahàrathau 06,082.032c vindànuvindàv àvantyau pàrùataü patyupasthitau 06,082.033a tau tasya turagàn hatvà tvaramàõau mahàrathau 06,082.033c chàdayàm àsatur ubhau ÷aravarùeõa pàrùatam 06,082.034a avaplutyàtha pà¤càlyo rathàt tårõaü mahàbalaþ 06,082.034c àruroha rathaü tårõaü sàtyakeþ sumahàtmanaþ 06,082.035a tato yudhiùñhiro ràjà mahatyà senayà vçtaþ 06,082.035c àvantyau samare kruddhàv abhyayàt sa paraütapau 06,082.036a tathaiva tava putro 'pi sarvodyogena màriùa 06,082.036c vindànuvindàv àvantyau parivàryopatasthivàn 06,082.037a arjuna÷ càpi saükruddhaþ kùatriyàn kùatriyarùabha 06,082.037c ayodhayata saügràme vajrapàõir ivàsuràn 06,082.038a droõa÷ ca samare kruddhaþ putrasya priyakçt tava 06,082.038c vyadhamat sarvapà¤càlàüs tålarà÷im ivànalaþ 06,082.039a duryodhanapurogàs tu putràs tava vi÷àü pate 06,082.039c parivàrya raõe bhãùmaü yuyudhuþ pàõóavaiþ saha 06,082.040a tato duryodhano ràjà lohitàyati bhàskare 06,082.040c abravãt tàvakàn sarvàüs tvaradhvam iti bhàrata 06,082.041a yudhyatàü tu tathà teùàü kurvatàü karma duùkaram 06,082.041c astaü girim athàråóhe naprakà÷ati bhàskare 06,082.042a pràvartata nadã ghorà ÷oõitaughataraïgiõã 06,082.042c gomàyugaõasaükãrõà kùaõena rajanãmukhe 06,082.043a ÷ivàbhir a÷ivàbhi÷ ca ruvadbhir bhairavaü ravam 06,082.043c ghoram àyodhanaü jaj¤e bhåtasaüghasamàkulam 06,082.044a ràkùasà÷ ca pi÷àcà÷ ca tathànye pi÷ità÷anàþ 06,082.044c samantato vyadç÷yanta ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,082.044d*0334_01 mattà rudhiragandhena pi÷itena ca te nçpàþ 06,082.044d*0334_02 àsvàdyàsvàdya nçtyante nàdaü mu¤canti bhãùaõam 06,082.044d*0334_03 kabandhàni ca nçtyanti dhanur hastàni saüyuge 06,082.044d*0334_04 pràsam àlambya ni÷itaü nistriü÷aü nirmalaü mahat 06,082.045a arjuno 'tha su÷armàdãn ràj¤as tàn sapadànugàn 06,082.045c vijitya pçtanàmadhye yayau sva÷ibiraü prati 06,082.046a yudhiùñhiro 'pi kauravyo bhràtçbhyàü sahitas tadà 06,082.046c yayau sva÷ibiraü ràjà ni÷àyàü senayà vçtaþ 06,082.047a bhãmaseno 'pi ràjendra duryodhanamukhàn rathàn 06,082.047c avajitya tataþ saükhye yayau sva÷ibiraü prati 06,082.048a duryodhano 'pi nçpatiþ parivàrya mahàraõe 06,082.048c bhãùmaü ÷àütanavaü tårõaü prayàtaþ ÷ibiraü prati 06,082.049a droõo drauõiþ kçpaþ ÷alyaþ kçtavarmà ca sàtvataþ 06,082.049c parivàrya camåü sarvàü prayayuþ ÷ibiraü prati 06,082.050a tathaiva sàtyakã ràjan dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,082.050c parivàrya raõe yodhàn yayatuþ ÷ibiraü prati 06,082.051a evam ete mahàràja tàvakàþ pàõóavaiþ saha 06,082.051c paryavartanta sahità ni÷àkàle paraütapàþ 06,082.052a tataþ sva÷ibiraü gatvà pàõóavàþ kuravas tathà 06,082.052c nyavi÷anta mahàràja påjayantaþ parasparam 06,082.053a rakùàü kçtvàtmanaþ ÷årà nyasya gulmàn yathàvidhi 06,082.053c apanãya ca ÷alyàüs te snàtvà ca vividhair jalaiþ 06,082.054a kçtasvastyayanàþ sarve saüståyanta÷ ca bandibhiþ 06,082.054c gãtavàditra÷abdena vyakrãóanta ya÷asvinaþ 06,082.055a muhårtam iva tat sarvam abhavat svargasaünibham 06,082.055c na hi yuddhakathàü kàü cit tatra cakrur mahàrathàþ 06,082.056a te prasupte bale tatra pari÷ràntajane nçpa 06,082.056c hastya÷vabahule ràjan prekùaõãye babhåvatuþ 06,083.001 saüjaya uvàca 06,083.001a pariõàmya ni÷àü tàü tu sukhasuptà jane÷varàþ 06,083.001c kuravaþ pàõóavà÷ caiva punar yuddhàya niryayuþ 06,083.002a tataþ ÷abdo mahàn àsãt senayor ubhayor api 06,083.002c nirgacchamànayoþ saükhye sàgarapratimo mahàn 06,083.003a tato duryodhano ràjà citraseno viviü÷atiþ 06,083.003c bhãùma÷ ca rathinàü ÷reùñho bhàradvàja÷ ca vai dvijaþ 06,083.004a ekãbhåtàþ susaüyattàþ kauravàõàü mahàcamåþ 06,083.004c vyåhàya vidadhå ràjan pàõóavàn prati daü÷itàþ 06,083.005a bhãùmaþ kçtvà mahàvyåhaü pità tava vi÷àü pate 06,083.005c sàgarapratimaü ghoraü vàhanormitaraïgiõam 06,083.006a agrataþ sarvasainyànàü bhãùmaþ ÷àütanavo yayau 06,083.006c màlavair dàkùiõàtyai÷ ca àvantyai÷ ca samanvitaþ 06,083.007a tato 'nantaram evàsãd bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,083.007c pulindaiþ pàradai÷ caiva tathà kùudrakamàlavaiþ 06,083.008a droõàd anantaraü yatto bhagadattaþ pratàpavàn 06,083.008c màgadhai÷ ca kaliïgai÷ ca pi÷àcai÷ ca vi÷àü pate 06,083.009a pràgjyotiùàd anu nçpaþ kausalyo 'tha bçhadbalaþ 06,083.009c mekalais traipurai÷ caiva cicchilai÷ ca samanvitaþ 06,083.010a bçhadbalàt tataþ ÷åras trigartaþ prasthalàdhipaþ 06,083.010c kàmbojair bahubhiþ sàrdhaü yavanai÷ ca sahasra÷aþ 06,083.011a drauõis tu rabhasaþ ÷åras trigartàd anu bhàrata 06,083.011c prayayau siühanàdena nàdayàno dharàtalam 06,083.012a tathà sarveõa sainyena ràjà duryodhanas tadà 06,083.012c drauõer anantaraü pràyàt sodaryaiþ parivàritaþ 06,083.013a duryodhanàd anu kçpas tataþ ÷àradvato yayau 06,083.013c evam eùa mahàvyåhaþ prayayau sàgaropamaþ 06,083.014a rejus tatra patàkà÷ ca ÷vetacchatràõi càbhibho 06,083.014c aïgadàny atha citràõi mahàrhàõi dhanåüùi ca 06,083.015a taü tu dçùñvà mahàvyåhaü tàvakànàü mahàrathaþ 06,083.015c yudhiùñhiro 'bravãt tårõaü pàrùataü pçtanàpatim 06,083.016a pa÷ya vyåhaü maheùvàsa nirmitaü sàgaropamam 06,083.016c prativyåhaü tvam api hi kuru pàrùata màciram 06,083.017a tataþ sa pàrùataþ ÷åro vyåhaü cakre sudàruõam 06,083.017c ÷çïgàñakaü mahàràja paravyåhavinà÷anam 06,083.018a ÷çïgebhyo bhãmasena÷ ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,083.018c rathair anekasàhasrais tathà hayapadàtibhiþ 06,083.019a nàbhyàm abhån nara÷reùñhaþ ÷vetà÷vo vànaradhvajaþ 06,083.019c madhye yudhiùñhiro ràjà màdrãputrau ca pàõóavau 06,083.020a athetare maheùvàsàþ sahasainyà naràdhipàþ 06,083.020c vyåhaü taü pårayàm àsur vyåha÷àstravi÷àradàþ 06,083.021a abhimanyus tataþ pa÷càd viràña÷ ca mahàrathaþ 06,083.021c draupadeyà÷ ca saühçùñà ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,083.022a evam etaü mahàvyåhaü vyåhya bhàrata pàõóavàþ 06,083.022c atiùñhan samare ÷årà yoddhukàmà jayaiùiõaþ 06,083.023a bherã÷abdà÷ ca tumulà vimi÷ràþ ÷aïkhanisvanaiþ 06,083.023c kùveóitàsphoñitotkruùñaiþ subhãmàþ sarvatodi÷am 06,083.024a tataþ ÷åràþ samàsàdya samare te parasparam 06,083.024c netrair animiùai ràjann avaikùanta prakopitàþ 06,083.025a manobhis te manuùyendra pårvaü yodhàþ parasparam 06,083.025c yuddhàya samavartanta samàhåyetaretaram 06,083.026a tataþ pravavçte yuddhaü ghoraråpaü bhayàvaham 06,083.026c tàvakànàü pareùàü ca nighnatàm itaretaram 06,083.027a nàràcà ni÷itàþ saükhye saüpatanti sma bhàrata 06,083.027c vyàttànanà bhayakarà uragà iva saügha÷aþ 06,083.028a niùpetur vimalàþ ÷aktyas tailadhautàþ sutejanàþ 06,083.028c ambudebhyo yathà ràjan bhràjamànàþ ÷atahradàþ 06,083.029a gadà÷ ca vimalaiþ paññaiþ pinaddhàþ svarõabhåùitàþ 06,083.029c patantyas tatra dç÷yante giri÷çïgopamàþ ÷ubhàþ 06,083.029e nistriü÷à÷ ca vyaràjanta vimalàmbarasaünibhàþ 06,083.030a àrùabhàõi ca carmàõi ÷atacandràõi bhàrata 06,083.030c a÷obhanta raõe ràjan patamànàni sarva÷aþ 06,083.030d*0335_01 meghàntare yathà vidyuj jvalamàneva dç÷yate 06,083.031a te 'nyonyaü samare sene yudhyamàne naràdhipa 06,083.031c a÷obhetàü yathà daityadevasene samudyate 06,083.031e abhyadravanta samare te 'nyonyaü vai samantataþ 06,083.032a rathàs tu rathibhis tårõaü preùitàþ paramàhave 06,083.032c yugair yugàni saü÷liùya yuyudhuþ pàrthivarùabhàþ 06,083.033a dantinàü yudhyamànànàü saügharùàt pàvako 'bhavat 06,083.033c danteùu bharata÷reùñha sadhåmaþ sarvatodi÷am 06,083.034a pràsair abhihatàþ ke cid gajayodhàþ samantataþ 06,083.034c patamànàþ sma dç÷yante giri÷çïgàn nagà iva 06,083.035a pàdàtà÷ càpy adç÷yanta nighnanto hi parasparam 06,083.035c citraråpadharàþ ÷årà nakharapràsayodhinaþ 06,083.036a anyonyaü te samàsàdya kurupàõóavasainikàþ 06,083.036c ÷astrair nànàvidhair ghorai raõe ninyur yamakùayam 06,083.037a tataþ ÷àütanavo bhãùmo rathaghoùeõa nàdayan 06,083.037c abhyàgamad raõe pàõóån dhanuþ÷abdena mohayan 06,083.038a pàõóavànàü rathà÷ càpi nadanto bhairavasvanam 06,083.038c abhyadravanta saüyattà dhçùñadyumnapurogamàþ 06,083.039a tataþ pravavçte yuddhaü tava teùàü ca bhàrata 06,083.039c narà÷varathanàgànàü vyatiùaktaü parasparam 06,084.001 saüjaya uvàca 06,084.001a bhãùmaü tu samare kruddhaü pratapantaü samantataþ 06,084.001c na ÷ekuþ pàõóavà draùñuü tapantam iva bhàskaram 06,084.002a tataþ sarvàõi sainyàni dharmaputrasya ÷àsanàt 06,084.002c abhyadravanta gàïgeyaü mardayantaü ÷itaiþ ÷araiþ 06,084.003a sa tu bhãùmo raõa÷làghã somakàn sahasç¤jayàn 06,084.003c pà¤càlàü÷ ca maheùvàsàn pàtayàm àsa sàyakaiþ 06,084.004a te vadhyamànà bhãùmeõa pà¤càlàþ somakaiþ saha 06,084.004c bhãùmam evàbhyayus tårõaü tyaktvà mçtyukçtaü bhayam 06,084.005a sa teùàü rathinàü vãro bhãùmaþ ÷àütanavo yudhi 06,084.005c ciccheda sahasà ràjan bàhån atha ÷iràüsi ca 06,084.006a virathàn rathina÷ cakre pità devavratas tava 06,084.006c patitàny uttamàïgàni hayebhyo hayasàdinàm 06,084.007a nirmanuùyàü÷ ca màtaïgठ÷ayànàn parvatopamàn 06,084.007c apa÷yàma mahàràja bhãùmàstreõa pramohitàn 06,084.008a na tatràsãt pumàn ka÷ cit pàõóavànàü vi÷àü pate 06,084.008c anyatra rathinàü ÷reùñhàd bhãmasenàn mahàbalàt 06,084.009a sa hi bhãùmaü samàsàdya tàóayàm àsa saüyuge 06,084.009c tato niùñànako ghoro bhãùmabhãmasamàgame 06,084.010a babhåva sarvasainyànàü ghoraråpo bhayànakaþ 06,084.010c tathaiva pàõóavà hçùñàþ siühanàdam athànadan 06,084.011a tato duryodhano ràjà sodaryaiþ parivàritaþ 06,084.011c bhãùmaü jugopa samare vartamàne janakùaye 06,084.012a bhãmas tu sàrathiü hatvà bhãùmasya rathinàü varaþ 06,084.012c vidrutà÷ve rathe tasmin dravamàõe samantataþ 06,084.012e sunàbhasya ÷areõà÷u ÷ira÷ ciccheda càrihà 06,084.013a kùurapreõa sutãkùõena sa hato nyapatad bhuvi 06,084.013c hate tasmin mahàràja tava putre mahàrathe 06,084.013e nàmçùyanta raõe ÷åràþ sodaryàþ sapta saüyuge 06,084.014a àdityaketur bahvà÷ã kuõóadhàro mahodaraþ 06,084.014c aparàjitaþ paõóitako vi÷àlàkùaþ sudurjayaþ 06,084.015a pàõóavaü citrasaünàhà vicitrakavacadhvajàþ 06,084.015c abhyadravanta saügràme yoddhukàmàrimardanàþ 06,084.016a mahodaras tu samare bhãmaü vivyàdha patribhiþ 06,084.016c navabhir vajrasaükà÷air namuciü vçtrahà yathà 06,084.017a àdityaketuþ saptatyà bahvà÷ã càpi pa¤cabhiþ 06,084.017c navatyà kuõóadhàras tu vi÷àlàkùa÷ ca saptabhiþ 06,084.018a aparàjito mahàràja paràjiùõur mahàrathaþ 06,084.018c ÷arair bahubhir ànarchad bhãmasenaü mahàbalam 06,084.019a raõe paõóitaka÷ cainaü tribhir bàõaiþ samardayat 06,084.019c sa tan na mamçùe bhãmaþ ÷atrubhir vadham àhave 06,084.020a dhanuþ prapãóya vàmena kareõàmitrakar÷anaþ 06,084.020b*0336_01 aparàjitasya ràjendra bhãmaseno mahàbalaþ 06,084.020c ÷ira÷ ciccheda samare ÷areõa nataparvaõà 06,084.021a aparàjitasya sunasaü tava putrasya saüyuge 06,084.021c paràjitasya bhãmena nipapàta ÷iro mahãm 06,084.022a athàpareõa bhallena kuõóadhàraü mahàratham 06,084.022c pràhiõon mçtyulokàya sarvalokasya pa÷yataþ 06,084.023a tataþ punar ameyàtmà prasaüdhàya ÷ilãmukham 06,084.023c preùayàm àsa samare paõóitaü prati bhàrata 06,084.024a sa ÷araþ paõóitaü hatvà vive÷a dharaõãtalam 06,084.024c yathà naraü nihatyà÷u bhujagaþ kàlacoditaþ 06,084.025a vi÷àlàkùa÷ira÷ chittvà pàtayàm àsa bhåtale 06,084.025c tribhiþ ÷arair adãnàtmà smaran kle÷aü puràtanam 06,084.026a mahodaraü maheùvàsaü nàràcena stanàntare 06,084.026c vivyàdha samare ràjan sa hato nyapatad bhuvi 06,084.027a àdityaketoþ ketuü ca chittvà bàõena saüyuge 06,084.027c bhallena bhç÷atãkùõena ÷ira÷ ciccheda càrihà 06,084.028a bahvà÷inaü tato bhãmaþ ÷areõa nataparvaõà 06,084.028c preùayàm àsa saükruddho yamasya sadanaü prati 06,084.029a pradudruvus tatas te 'nye putràs tava vi÷àü pate 06,084.029c manyamànà hi tat satyaü sabhàyàü tasya bhàùitam 06,084.030a tato duryodhano ràjà bhràtçvyasanakar÷itaþ 06,084.030c abravãt tàvakàn yodhàn bhãmo 'yaü yudhi vadhyatàm 06,084.031a evam ete maheùvàsàþ putràs tava vi÷àü pate 06,084.031b*0337_01 nihatà bhãmasenena mahàvãryeõa saüyuge 06,084.031c bhràtén saüdç÷ya nihatàn pràsmaraüs te hi tad vacaþ 06,084.032a yad uktavàn mahàpràj¤aþ kùattà hitam anàmayam 06,084.032c tad idaü samanupràptaü vacanaü divyadar÷inaþ 06,084.033a lobhamohasamàviùñaþ putraprãtyà janàdhipa 06,084.033c na budhyase purà yat tat tathyam uktaü vaco mahat 06,084.034a tathaiva hi vadhàrthàya putràõàü pàõóavo balã 06,084.034c nånaü jàto mahàbàhur yathà hanti sma kauravàn 06,084.035a tato duryodhano ràjà bhãùmam àsàdya màriùa 06,084.035c duþkhena mahatàviùño vilalàpàtikar÷itaþ 06,084.036a nihatà bhràtaraþ ÷årà bhãmasenena me yudhi 06,084.036c yatamànàs tathànye 'pi hanyante sarvasainikàþ 06,084.037a bhavàü÷ ca madhyasthatayà nityam asmàn upekùate 06,084.037c so 'haü kàpatham àråóhaþ pa÷ya daivam idaü mama 06,084.038a etac chrutvà vacaþ kråraü pità devavratas tava 06,084.038c duryodhanam idaü vàkyam abravãt sà÷rulocanam 06,084.039a uktam etan mayà pårvaü droõena vidureõa ca 06,084.039c gàndhàryà ca ya÷asvinyà tattvaü tàta na buddhavàn 06,084.040a samaya÷ ca mayà pårvaü kçto vaþ ÷atrukar÷ana 06,084.040c nàhaü yudhi vimoktavyo nàpy àcàryaþ kathaü cana 06,084.041a yaü yaü hi dhàrtaràùñràõàü bhãmo drakùyati saüyuge 06,084.041c haniùyati raõe taü taü satyam etad bravãmi te 06,084.042a sa tvaü ràjan sthiro bhåtvà dçóhàü kçtvà raõe matim 06,084.042c yodhayasva raõe pàrthàn svargaü kçtvà paràyaõam 06,084.043a na ÷akyàþ pàõóavà jetuü sendrair api suràsuraiþ 06,084.043c tasmàd yuddhe matiü kçtvà sthiràü yudhyasva bhàrata 06,085.001 dhçtaràùñra uvàca 06,085.001a dçùñvà mama hatàn putràn bahån ekena saüjaya 06,085.001c bhãùmo droõaþ kçpa÷ caiva kim akurvata saüyuge 06,085.002a ahany ahani me putràþ kùayaü gacchanti saüjaya 06,085.002c manye 'haü sarvathà såta daivenopahatà bhç÷am 06,085.003a yatra me tanayàþ sarve jãyante na jayanty uta 06,085.003c yatra bhãùmasya droõasya kçpasya ca mahàtmanaþ 06,085.004a saumadatte÷ ca vãrasya bhagadattasya cobhayoþ 06,085.004c a÷vatthàmnas tathà tàta ÷åràõàü sumahàtmanàm 06,085.005a anyeùàü caiva vãràõàü madhyagàs tanayà mama 06,085.005c yad ahanyanta saügràme kim anyad bhàgadheyataþ 06,085.006a na hi duryodhano mandaþ purà proktam abudhyata 06,085.006c vàryamàõo mayà tàta bhãùmeõa vidureõa ca 06,085.007a gàndhàryà caiva durmedhàþ satataü hitakàmyayà 06,085.007c nàvabudhyat purà mohàt tasya pràptam idaü phalam 06,085.008a yad bhãmasenaþ samare putràn mama vicetasaþ 06,085.008c ahany ahani saükruddho nayate yamasàdanam 06,085.009 saüjaya uvàca 06,085.009a idaü tat samanupràptaü kùattur vacanam uttamam 06,085.009c na buddhavàn asi vibho procyamànaü hitaü tadà 06,085.010a nivàraya sutàn dyåtàt pàõóavàn mà druheti ca 06,085.010c suhçdàü hitakàmànàü bruvatàü tat tad eva ca 06,085.011a na ÷u÷råùasi yad vàkyaü martyaþ pathyam ivauùadham 06,085.011c tad eva tvàm anupràptaü vacanaü sàdhu bhàùitam 06,085.012a viduradroõabhãùmàõàü tathànyeùàü hitaiùiõàm 06,085.012c akçtvà vacanaü pathyaü kùayaü gacchanti kauravàþ 06,085.013a tad etat samatikràntaü pårvam eva vi÷àü pate 06,085.013c tasmàn me ÷çõu tattvena yathà yuddham avartata 06,085.014a madhyàhne sumahàraudraþ saügràmaþ samapadyata 06,085.014c lokakùayakaro ràjaüs tan me nigadataþ ÷çõu 06,085.015a tataþ sarvàõi sainyàni dharmaputrasya ÷àsanàt 06,085.015c saürabdhàny abhyadhàvanta bhãùmam eva jighàüsayà 06,085.016a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,085.016c yuktànãkà mahàràja bhãùmam eva samabhyayuþ 06,085.016d*0338_01 viràño drupada÷ caiva sahitàþ sarvasomakaiþ 06,085.016d*0338_02 abhyadravanta saügràme bhãùmam eva mahàrathàþ 06,085.016d*0338_03 kekayà dhçùñaketu÷ ca kuntibhoja÷ ca daü÷itaþ 06,085.016d*0338_04 yuktànãkà mahàràja bhãùmam eva samabhyayuþ 06,085.017a arjuno draupadeyà÷ ca cekitàna÷ ca saüyuge 06,085.017c duryodhanasamàdiùñàn ràj¤aþ sarvàn samabhyayuþ 06,085.018a abhimanyus tathà vãro haióimba÷ ca mahàrathaþ 06,085.018c bhãmasena÷ ca saükruddhas te 'bhyadhàvanta kauravàn 06,085.019a tridhàbhåtair avadhyanta pàõóavaiþ kauravà yudhi 06,085.019c tathaiva kaurave ràjann avadhyanta pare raõe 06,085.020a droõas tu rathinàü ÷reùñhaþ somakàn sç¤jayaiþ saha 06,085.020c abhyadravata saükruddhaþ preùayiùyan yamakùayam 06,085.021a tatràkrando mahàn àsãt sç¤jayànàü mahàtmanàm 06,085.021c vadhyatàü samare ràjan bhàradvàjena dhanvinà 06,085.022a droõena nihatàs tatra kùatriyà bahavo raõe 06,085.022c viveùñantaþ sma dç÷yante vyàdhikliùñà narà iva 06,085.023a kåjatàü krandatàü caiva stanatàü caiva saüyuge 06,085.023c ani÷aü ÷råyate ÷abdaþ kùutkç÷ànàü nçõàm iva 06,085.024a tathaiva kauraveyàõàü bhãmaseno mahàbalaþ 06,085.024c cakàra kadanaü ghoraü kruddhaþ kàla ivàparaþ 06,085.025a vadhyatàü tatra sainyànàm anyonyena mahàraõe 06,085.025c pràvartata nadã ghorà rudhiraughapravàhinã 06,085.026a sa saügràmo mahàràja ghoraråpo 'bhavan mahàn 06,085.026c kuråõàü pàõóavànàü ca yamaràùñravivardhanaþ 06,085.027a tato bhãmo raõe kruddho rabhasa÷ ca vi÷eùataþ 06,085.027c gajànãkaü samàsàdya preùayàm àsa mçtyave 06,085.028a tatra bhàrata bhãmena nàràcàbhihatà gajàþ 06,085.028c petuþ sedu÷ ca nedu÷ ca di÷a÷ ca paribabhramuþ 06,085.029a chinnahastà mahànàgà÷ chinnapàdà÷ ca màriùa 06,085.029c krau¤cavad vyanadan bhãtàþ pçthivãm adhi÷i÷yire 06,085.030a nakulaþ sahadeva÷ ca hayànãkam abhidrutau 06,085.030c te hayàþ kà¤canàpãóà rukmabhàõóaparicchadàþ 06,085.030e vadhyamànà vyadç÷yanta ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,085.031a patadbhi÷ ca hayai ràjan samàstãryata medinã 06,085.031c nirjihvai÷ ca ÷vasadbhi÷ ca kåjadbhi÷ ca gatàsubhiþ 06,085.031e hayair babhau nara÷reùñha nànàråpadharair dharà 06,085.032a arjunena hataiþ saükhye tathà bhàrata vàjibhiþ 06,085.032c prababhau vasudhà ghorà tatra tatra vi÷àü pate 06,085.033a rathair bhagnair dhvajai÷ chinnai÷ chatrai÷ ca sumahàprabhaiþ 06,085.033c hàrair niùkaiþ sakeyåraiþ ÷irobhi÷ ca sakuõóalaiþ 06,085.033d*0339_01 càmaravyajanai÷ chinnair nikçttai÷ ca mahàyudhaiþ 06,085.033d*0340_01 pratodai÷ ca tathà chinnair vikçtai÷ ca mahàyudhaiþ 06,085.034a uùõãùair apaviddhai÷ ca patàkàbhi÷ ca sarvaùaþ 06,085.034c anukarùaiþ ÷ubhai ràjan yoktrai÷ cavyasura÷mibhiþ 06,085.034e saüchannà vasudhà bhàti vasante kusumair iva 06,085.035a evam eùa kùayo vçttaþ pàõóånàm api bhàrata 06,085.035c kruddhe ÷àütanave bhãùme droõe ca rathasattame 06,085.036a a÷vatthàmni kçpe caiva tathaiva kçtavarmaõi 06,085.036c tathetareùu kruddheùu tàvakànàm api kùayaþ 06,086.001 saüjaya uvàca 06,086.001a vartamàne tathà raudre ràjan vãravarakùaye 06,086.001c ÷akuniþ saubalaþ ÷rãmàn pàõóavàn samupàdravat 06,086.002a tathaiva sàtvato ràjan hàrdikyaþ paravãrahà 06,086.002c abhyadravata saügràme pàõóavànàm anãkinãm 06,086.003a tataþ kàmbojamukhyànàü nadãjànàü ca vàjinàm 06,086.003c àraññànàü mahãjànàü sindhujànàü ca sarva÷aþ 06,086.004a vanàyujànàü ÷ubhràõàü tathà parvatavàsinàm 06,086.004b*0341_01 vàjinàü bahubhiþ saükhye samantàt paryavàrayan 06,086.004c ye càpare tittirajà javanà vàtaraühasaþ 06,086.005a suvarõàlaükçtair etair varmavadbhiþ sukalpitaiþ 06,086.005c hayair vàtajavair mukhyaiþ pàõóavasya suto balã 06,086.005e abhyavartata tat sainyaü hçùñaråpaþ paraütapaþ 06,086.006a arjunasyàtha dàyàda iràvàn nàma vãryavàn 06,086.006c sutàyàü nàgaràjasya jàtaþ pàrthena dhãmatà 06,086.007a airàvatena sà dattà anapatyà mahàtmanà 06,086.007c patyau hate suparõena kçpaõà dãnacetanà 06,086.008a bhàryàrthaü tàü ca jagràha pàrthaþ kàmava÷ànugàm 06,086.008c evam eùa samutpannaþ parakùetre 'rjunàtmajaþ 06,086.009a sa nàgaloke saüvçddho màtrà ca parirakùitaþ 06,086.009c pitçvyeõa parityaktaþ pàrthadveùàd duràtmanà 06,086.010a råpavàn vãryasaüpanno guõavàn satyavikramaþ 06,086.010c indralokaü jagàmà÷u ÷rutvà tatràrjunaü gatam 06,086.011a so 'bhigamya mahàtmànaü pitaraü satyavikramam 06,086.011b*0342_01 uvàca vacanaü ràjann ulåpãtanayas tadà 06,086.011c abhyavàdayad avyagro vinayena kçtà¤jaliþ 06,086.011d*0343_01 nyavedayata càtmànam arjunasya mahàtmanaþ 06,086.011e iràvàn asmi bhadraü te putra÷ càhaü tavàbhibho 06,086.012a màtuþ samàgamo ya÷ ca tat sarvaü pratyavedayat 06,086.012c tac ca sarvaü yathàvçttam anusasmàra pàõóavaþ 06,086.013a pariùvajya sutaü càpi so ''tmanaþ sadç÷aü guõaiþ 06,086.013c prãtimàn abhavat pàrtho devaràjanive÷ane 06,086.014a so 'rjunena samàj¤apto devaloke tadà nçpa 06,086.014c prãtipårvaü mahàbàhuþ svakàryaü prati bhàrata 06,086.014d*0344_01 sa càpi nara÷àrdålaþ ÷àrdålasamavikramaþ 06,086.014d*0344_02 abravãc ca tadà pàrtham ayam asmi tadà vibho 06,086.014d*0344_03 sthitaþ preùya÷ ca putra÷ ca sarvathà hy anu÷àdhi màm 06,086.014d*0344_04 kiü karomi ca te kàmaü kaü và kàmaü tvam icchasi 06,086.014d*0344_05 pariùvajya sutaü premõà vàsaviþ pratyuvàca tam 06,086.014d*0344_06 prãtipårvaü ca kàryaü ca kàryaü prati ca mànada 06,086.014e yuddhakàle tvayàsmàkaü sàhyaü deyam iti prabho 06,086.015a bàóham ity evam uktvà ca yuddhakàla upàgataþ 06,086.015c kàmavarõajavair a÷vaiþ saüvçto bahubhir nçpa 06,086.016a te hayàþ kà¤canàpãóà nànàvarõà manojavàþ 06,086.016c utpetuþ sahasà ràjan haüsà iva mahodadhau 06,086.017a te tvadãyàn samàsàdya hayasaüghàn mahàjavàn 06,086.017c kroóaiþ kroóàn abhighnanto ghoõàbhi÷ ca parasparam 06,086.017e nipetuþ sahasà ràjan suvegàbhihatà bhuvi 06,086.018a nipatadbhis tathà tai÷ ca hayasaüghaiþ parasparam 06,086.018c ÷u÷ruve dàruõaþ ÷abdaþ suparõapatane yathà 06,086.019a tathaiva ca mahàràja sametyànyonyam àhave 06,086.019c parasparavadhaü ghoraü cakrus te hayasàdinaþ 06,086.020a tasmiüs tathà vartamàne saükule tumule bhç÷am 06,086.020c ubhayor api saü÷àntà hayasaüghàþ samantataþ 06,086.021a prakùãõasàyakàþ ÷årà nihatà÷vàþ ÷ramàturàþ 06,086.021c vilayaü samanupràptàs takùamàõàþ parasparam 06,086.022a tataþ kùãõe hayànãke kiüciccheùe ca bhàrata 06,086.022c saubalasyàtmajàþ ÷årà nirgatà raõamårdhani 06,086.023a vàyuvegasamaspar÷à jave vàyusamàüs tathà 06,086.023c àruhya ÷ãlasaüpannàn vayaþsthàüs turagottamàn 06,086.024a gajo gavàkùo vçùaka÷ carmavàn àrjavaþ ÷ukaþ 06,086.024c ùaó ete balasaüpannà niryayur mahato balàt 06,086.025a vàryamàõàþ ÷akuninà svai÷ ca yodhair mahàbalaiþ 06,086.025c saünaddhà yuddhaku÷alà raudraråpà mahàbalàþ 06,086.026a tad anãkaü mahàbàho bhittvà paramadurjayam 06,086.026c balena mahatà yuktàþ svargàya vijayaiùiõaþ 06,086.026e vivi÷us te tadà hçùñà gàndhàrà yuddhadurmadàþ 06,086.027a tàn praviùñàüs tadà dçùñvà iràvàn api vãryavàn 06,086.027c abravãt samare yodhàn vicitràbharaõàyudhàn 06,086.028a yathaite dhàrtaràùñrasya yodhàþ sànugavàhanàþ 06,086.028c hanyante samare sarve tathà nãtir vidhãyatàm 06,086.029a bàóham ity evam uktvà te sarve yodhà iràvataþ 06,086.029c jaghnus te vai parànãkaü durjayaü samare paraiþ 06,086.030a tad anãkam anãkena samare vãkùya pàtitam 06,086.030c amçùyamàõàs te sarve subalasyàtmajà raõe 06,086.030e iràvantam abhidrutya sarvataþ paryavàrayan 06,086.031a tàóayantaþ ÷itaiþ pràsai÷ codayantaþ parasparam 06,086.031c te ÷åràþ paryadhàvanta kurvanto mahad àkulam 06,086.032a iràvàn atha nirbhinnaþ pràsais tãkùõair mahàtmabhiþ 06,086.032c sravatà rudhireõàktas tottrair viddha iva dvipaþ 06,086.033a urasy api ca pçùñhe ca pàr÷vayo÷ ca bhç÷àhataþ 06,086.033c eko bahubhir atyarthaü dhairyàd ràjan na vivyathe 06,086.034a iràvàn atha saükruddhaþ sarvàüs tàn ni÷itaiþ ÷araiþ 06,086.034c mohayàm àsa samare viddhvà parapuraüjayaþ 06,086.035a pràsàn uddhçtya sarvàü÷ ca sva÷arãràd ariüdamaþ 06,086.035c tair eva tàóayàm àsa subalasyàtmajàn raõe 06,086.036a nikçùya ni÷itaü khaógaü gçhãtvà ca ÷aràvaram 06,086.036c padàtis tårõam àgacchaj jighàüsuþ saubalàn yudhi 06,086.037a tataþ pratyàgatapràõàþ sarve te subalàtmajàþ 06,086.037c bhåyaþ krodhasamàviùñà iràvantam athàdravan 06,086.038a iràvàn api khaógena dar÷ayan pàõilàghavam 06,086.038c abhyavartata tàn sarvàn saubalàn baladarpitaþ 06,086.039a làghavenàtha carataþ sarve te subalàtmajàþ 06,086.039c antaraü nàdhyagacchanta carantaþ ÷ãghragàminaþ 06,086.040a bhåmiùñham atha taü saükhye saüpradç÷ya tataþ punaþ 06,086.040c parivàrya bhç÷aü sarve grahãtum upacakramuþ 06,086.041a athàbhyà÷agatànàü sa khaógenàmitrakar÷anaþ 06,086.041c upahastàvahastàbhyàü teùàü gàtràõy akçntata 06,086.042a àyudhàni ca sarveùàü bàhån api ca bhåùitàn 06,086.042c apatanta nikçttàïgà gatà bhåmiü gatàsavaþ 06,086.043a vçùakas tu mahàràja bahudhà parivikùataþ 06,086.043c amucyata mahàraudràt tasmàd vãràvakartanàt 06,086.044a tàn sarvàn patitàn dçùñvà bhãto duryodhanas tataþ 06,086.044c abhyabhàùata saükruddho ràkùasaü ghoradar÷anam 06,086.045a àr÷ya÷çïgiü maheùvàsaü màyàvinam ariüdamam 06,086.045c vairiõaü bhãmasenasya pårvaü bakavadhena vai 06,086.046a pa÷ya vãra yathà hy eùa phalgunasya suto balã 06,086.046c màyàvã vipriyaü ghoram akàrùãn me balakùayam 06,086.047a tvaü ca kàmagamas tàta màyàstre ca vi÷àradaþ 06,086.047c kçtavaira÷ ca pàrthena tasmàd enaü raõe jahi 06,086.048a bàóham ity evam uktvà tu ràkùaso ghoradar÷anaþ 06,086.048c prayayau siühanàdena yatràrjunasuto yuvà 06,086.049a svàråóhair yuddhaku÷alair vimalapràsayodhibhiþ 06,086.049c vãraiþ prahàribhir yuktaþ svair anãkaiþ samàvçtaþ 06,086.049d*0345_01 hata÷eùair mahàràja dvisàhasrair hayottamaiþ 06,086.049e nihantukàmaþ samare iràvantaü mahàbalam 06,086.050a iràvàn api saükruddhas tvaramàõaþ paràkramã 06,086.050c hantukàmam amitraghno ràkùasaü pratyavàrayat 06,086.051a tam àpatantaü saüprekùya ràkùasaþ sumahàbalaþ 06,086.051c tvaramàõas tato màyàü prayoktum upacakrame 06,086.052a tena màyàmayàþ këptà hayàs tàvanta eva hi 06,086.052c svàråóhà ràkùasair ghoraiþ ÷ålapaññi÷apàõibhiþ 06,086.053a te saürabdhàþ samàgamya dvisàhasràþ prahàriõaþ 06,086.053c aciràd gamayàm àsuþ pretalokaü parasparam 06,086.054a tasmiüs tu nihate sainye tàv ubhau yuddhadurmadau 06,086.054c saügràme vyavatiùñhetàü yathà vai vçtravàsavau 06,086.055a àdravantam abhiprekùya ràkùasaü yuddhadurmadam 06,086.055c iràvàn krodhasaürabdhaþ pratyadhàvan mahàbalaþ 06,086.056a samabhyà÷agatasyàjau tasya khaógena durmateþ 06,086.056c ciccheda kàrmukaü dãptaü ÷aràvàpaü ca pa¤cakam 06,086.057a sa nikçttaü dhanur dçùñvà khaü javena samàvi÷at 06,086.057c iràvantam abhikruddhaü mohayann iva màyayà 06,086.058a tato 'ntarikùam utpatya iràvàn api ràkùasam 06,086.058c vimohayitvà màyàbhis tasya gàtràõi sàyakaiþ 06,086.058e ciccheda sarvamarmaj¤aþ kàmaråpo duràsadaþ 06,086.059a tathà sa ràkùasa÷reùñhaþ ÷araiþ kçttaþ punaþ punaþ 06,086.059c saübabhåva mahàràja samavàpa ca yauvanam 06,086.060a màyà hi sahajà teùàü vayo råpaü ca kàmajam 06,086.060c evaü tad ràkùasasyàïgaü chinnaü chinnaü vyarohata 06,086.061a iràvàn api saükruddho ràkùasaü taü mahàbalam 06,086.061c para÷vadhena tãkùõena ciccheda ca punaþ punaþ 06,086.062a sa tena balinà vãra÷ chidyamàna iva drumaþ 06,086.062c ràkùaso vyanadad ghoraü sa ÷abdas tumulo 'bhavat 06,086.063a para÷vadhakùataü rakùaþ susràva rudhiraü bahu 06,086.063c tata÷ cukrodha balavàü÷ cakre vegaü ca saüyuge 06,086.064a àr÷ya÷çïgis tato dçùñvà samare ÷atrum årjitam 06,086.064c kçtvà ghoraü mahad råpaü grahãtum upacakrame 06,086.064d*0346_01 arjunasya sutaü vãram iràvantaü ya÷asvinam 06,086.064e saügràma÷iraso madhye sarveùàü tatra pa÷yatàm 06,086.065a tàü dçùñvà tàdç÷ãü màyàü ràkùasasya mahàtmanaþ 06,086.065c iràvàn api saükruddho màyàü sraùñuü pracakrame 06,086.066a tasya krodhàbhibhåtasya saüyugeùv anivartinaþ 06,086.066c yo 'nvayo màtçkas tasya sa enam abhipedivàn 06,086.067a sa nàgair bahu÷o ràjan sarvataþ saüvçto raõe 06,086.067c dadhàra sumahad råpam ananta iva bhogavàn 06,086.067e tato bahuvidhair nàgai÷ chàdayàm àsa ràkùasam 06,086.068a chàdyamànas tu nàgaiþ sa dhyàtvà ràkùasapuügavaþ 06,086.068c sauparõaü råpam àsthàya bhakùayàm àsa pannagàn 06,086.069a màyayà bhakùite tasminn anvaye tasya màtçke 06,086.069c vimohitam iràvantam asinà ràkùaso 'vadhãt 06,086.070a sakuõóalaü samukuñaü padmendusadç÷aprabham 06,086.070c iràvataþ ÷iro rakùaþ pàtayàm àsa bhåtale 06,086.071a tasmiüs tu nihate vãre ràkùasenàrjunàtmaje 06,086.071c vi÷okàþ samapadyanta dhàrtaràùñràþ saràjakàþ 06,086.072a tasmin mahati saügràme tàdç÷e bhairave punaþ 06,086.072c mahàn vyatikaro ghoraþ senayoþ samapadyata 06,086.073a hayà gajàþ padàtà÷ ca vimi÷rà dantibhir hatàþ 06,086.073c rathà÷ ca dantina÷ caiva pattibhis tatra såditàþ 06,086.074a tathà pattirathaughà÷ ca hayà÷ ca bahavo raõe 06,086.074c rathibhir nihatà ràjaüs tava teùàü ca saükule 06,086.075a ajànann arjuna÷ càpi nihataü putram aurasam 06,086.075c jaghàna samare ÷åràn ràj¤as tàn bhãùmarakùiõaþ 06,086.076a tathaiva tàvakà ràjan sç¤jayà÷ ca mahàbalàþ 06,086.076c juhvataþ samare pràõàn nijaghnur itaretaram 06,086.077a muktake÷à vikavacà virathà÷ chinnakàrmukàþ 06,086.077c bàhubhiþ samayudhyanta samavetàþ parasparam 06,086.078a tathà marmàtigair bhãùmo nijaghàna mahàrathàn 06,086.078c kampayan samare senàü pàõóavànàü mahàbalaþ 06,086.079a tena yaudhiùñhire sainye bahavo mànavà hatàþ 06,086.079c dantinaþ sàdina÷ caiva rathino 'tha hayàs tathà 06,086.080a tatra bhàrata bhãùmasya raõe dçùñvà paràkramam 06,086.080c atyadbhutam apa÷yàma ÷akrasyeva paràkramam 06,086.081a tathaiva bhãmasenasya pàrùatasya ca bhàrata 06,086.081c raudram àsãt tadà yuddhaü sàtvatasya ca dhanvinaþ 06,086.082a dçùñvà droõasya vikràntaü pàõóavàn bhayam àvi÷at 06,086.082c eka eva raõe ÷akto hantum asmàn sasainikàn 06,086.083a kiü punaþ pçthivã÷årair yodhavràtaiþ samàvçtaþ 06,086.083c ity abruvan mahàràja raõe droõena pãóitàþ 06,086.084a vartamàne tathà raudre saügràme bharatarùabha 06,086.084c ubhayoþ senayoþ ÷årà nàmçùyanta parasparam 06,086.085a àviùñà iva yudhyante rakùobhåtà mahàbalàþ 06,086.085c tàvakàþ pàõóaveyà÷ ca saürabdhàs tàta dhanvinaþ 06,086.086a na sma pa÷yàmahe kaü cid yaþ pràõàn parirakùati 06,086.086c saügràme daityasaükà÷e tasmin yoddhà naràdhipa 06,087.001 dhçtaràùñra uvàca 06,087.001a iràvantaü tu nihataü dçùñvà pàrthà mahàrathàþ 06,087.001c saügràme kim akurvanta tan mamàcakùva saüjaya 06,087.002 saüjaya uvàca 06,087.002a iràvantaü tu nihataü saügràme vãkùya ràkùasaþ 06,087.002c vyanadat sumahànàdaü bhaimasenir ghañotkacaþ 06,087.003a nadatas tasya ÷abdena pçthivã sàgaràmbarà 06,087.003c saparvatavanà ràjaü÷ cacàla subhç÷aü tadà 06,087.003e antarikùaü di÷a÷ caiva sarvà÷ ca pradi÷as tathà 06,087.003f*0347_01 celu÷ ca sahasà tatra tena nàdena nàditàþ 06,087.004a taü ÷rutvà sumahànàdaü tava sainyasya bhàrata 06,087.004c årustambhaþ samabhavad vepathuþ sveda eva ca 06,087.005a sarva eva ca ràjendra tàvakà dãnacetasaþ 06,087.005c sarpavat samaveùñanta siühabhãtà gajà iva 06,087.006a ninadat sumahànàdaü nirghàtam iva ràkùasaþ 06,087.006c jvalitaü ÷ålam udyamya råpaü kçtvà vibhãùaõam 06,087.007a nànàpraharaõair ghorair vçto ràkùasapuügavaiþ 06,087.007c àjagàma susaükruddhaþ kàlàntakayamopamaþ 06,087.008a tam àpatantaü saüprekùya saükruddhaü bhãmadar÷anam 06,087.008c svabalaü ca bhayàt tasya pràya÷o vimukhãkçtam 06,087.009a tato duryodhano ràjà ghañotkacam upàdravat 06,087.009c pragçhya vipulaü càpaü siühavad vinadan muhuþ 06,087.010a pçùñhato 'nuyayau cainaü sravadbhiþ parvatopamaiþ 06,087.010c ku¤jarair da÷asàhasrair vaïgànàm adhipaþ svayam 06,087.011a tam àpatantaü saüprekùya gajànãkena saüvçtam 06,087.011c putraü tava mahàràja cukopa sa ni÷àcaraþ 06,087.012a tataþ pravavçte yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,087.012c ràkùasànàü ca ràjendra duryodhanabalasya ca 06,087.013a gajànãkaü ca saüprekùya meghavçndam ivodyatam 06,087.013c abhyadhàvanta saükruddhà ràkùasàþ ÷astrapàõayaþ 06,087.014a nadanto vividhàn nàdàn meghà iva savidyutaþ 06,087.014c ÷ara÷aktyçùñinàràcair nighnanto gajayodhinaþ 06,087.015a bhiõóipàlais tathà ÷ålair mudgaraiþ sapara÷vadhaiþ 06,087.015c parvatàgrai÷ ca vçkùai÷ ca nijaghnus te mahàgajàn 06,087.016a bhinnakumbhàn virudhiràn bhinnagàtràü÷ ca vàraõàn 06,087.016c apa÷yàma mahàràja vadhyamànàn ni÷àcaraiþ 06,087.017a teùu prakùãyamàõeùu bhagneùu gajayodhiùu 06,087.017c duryodhano mahàràja ràkùasàn samupàdravat 06,087.018a amarùava÷am àpannas tyaktvà jãvitam àtmanaþ 06,087.018c mumoca ni÷itàn bàõàn ràkùaseùu mahàbalaþ 06,087.019a jaghàna ca maheùvàsaþ pradhànàüs tatra ràkùasàn 06,087.019c saükruddho bharata÷reùñha putro duryodhanas tava 06,087.020a vegavantaü mahàraudraü vidyujjihvaü pramàthinam 06,087.020c ÷arai÷ caturbhi÷ caturo nijaghàna mahàrathaþ 06,087.021a tataþ punar ameyàtmà ÷aravarùaü duràsadam 06,087.021c mumoca bharata÷reùñha ni÷àcarabalaü prati 06,087.022a tat tu dçùñvà mahat karma putrasya tava màriùa 06,087.022c krodhenàbhiprajajvàla bhaimasenir mahàbalaþ 06,087.023a visphàrya ca mahac càpam indrà÷anisamasvanam 06,087.023c abhidudràva vegena duryodhanam ariüdamam 06,087.024a tam àpatantam udvãkùya kàlasçùñam ivàntakam 06,087.024c na vivyathe mahàràja putro duryodhanas tava 06,087.025a athainam abravãt kruddhaþ kråraþ saüraktalocanaþ 06,087.025b*0348_01 adyànçõyaü gamiùyàmi pitéõàü màtur eva ca 06,087.025c ye tvayà sunç÷aüsena dãrghakàlaü pravàsitàþ 06,087.025e yac ca te pàõóavà ràjaü÷ chaladyåte paràjitàþ 06,087.026a yac caiva draupadã kçùõà ekavastrà rajasvalà 06,087.026c sabhàm ànãya durbuddhe bahudhà kle÷ità tvayà 06,087.026d*0349_01 asya pàpasya durbuddhe phalaü pràpnuhi durmate 06,087.027a tava ca priyakàmena à÷ramasthà duràtmanà 06,087.027c saindhavena parikliùñà paribhåya pitén mama 06,087.028a eteùàm avamànànàm anyeùàü ca kulàdhama 06,087.028c antam adya gamiùyàmi yadi notsçjase raõam 06,087.029a evam uktvà tu haióimbo mahad visphàrya kàrmukam 06,087.029c saüda÷ya da÷anair oùñhaü sçkkiõã parisaülihan 06,087.030a ÷aravarùeõa mahatà duryodhanam avàkirat 06,087.030c parvataü vàridhàràbhiþ pràvçùãva balàhakaþ 06,088.001 saüjaya uvàca 06,088.001a tatas tad bàõavarùaü tu duþsahaü dànavair api 06,088.001c dadhàra yudhi ràjendro yathà varùaü mahàdvipaþ 06,088.002a tataþ krodhasamàviùño niþ÷vasann iva pannagaþ 06,088.002c saü÷ayaü paramaü pràptaþ putras te bharatarùabha 06,088.003a mumoca ni÷itàüs tãkùõàn nàràcàn pa¤caviü÷atim 06,088.003c te 'patan sahasà ràjaüs tasmin ràkùasapuügave 06,088.003e à÷ãviùà iva kruddhàþ parvate gandhamàdane 06,088.004a sa tair viddhaþ sravan raktaü prabhinna iva ku¤jaraþ 06,088.004c dadhre matiü vinà÷àya ràj¤aþ sa pi÷ità÷anaþ 06,088.004e jagràha ca mahà÷aktiü girãõàm api dàraõãm 06,088.005a saüpradãptàü maholkàbhàm a÷anãü maghavàn iva 06,088.005c samudyacchan mahàbàhur jighàüsus tanayaü tava 06,088.006a tàm udyatàm abhiprekùya vaïgànàm adhipas tvaran 06,088.006c ku¤jaraü girisaükà÷aü ràkùasaü pratyacodayat 06,088.007a sa nàgapravareõàjau balinà ÷ãghragàminà 06,088.007c yato duryodhanarathas taü màrgaü pratyapadyata 06,088.007e rathaü ca vàrayàm àsa ku¤jareõa sutasya te 06,088.008a màrgam àvàritaü dçùñvà ràj¤à vaïgena dhãmatà 06,088.008c ghañotkaco mahàràja krodhasaüraktalocanaþ 06,088.008e udyatàü tàü mahà÷aktiü tasmiü÷ cikùepa vàraõe 06,088.009a sa tayàbhihato ràjaüs tena bàhuvimuktayà 06,088.009c saüjàtarudhirotpãóaþ papàta ca mamàra ca 06,088.010a pataty atha gaje càpi vaïgànàm ã÷varo balã 06,088.010c javena samabhidrutya jagàma dharaõãtalam 06,088.011a duryodhano 'pi saüprekùya pàtitaü varavàraõam 06,088.011c prabhagnaü ca balaü dçùñvà jagàma paramàü vyathàm 06,088.011d*0350_01 a÷aktaþ pratiyoddhuü vai dçùñvà tasya paràkramam 06,088.012a kùatradharmaü puraskçtya àtmana÷ càbhimànitàm 06,088.012c pràpte 'pakramaõe ràjà tasthau girir ivàcalaþ 06,088.013a saüdhàya ca ÷itaü bàõaü kàlàgnisamatejasam 06,088.013c mumoca paramakruddhas tasmin ghore ni÷àcare 06,088.014a tam àpatantaü saüprekùya bàõam indrà÷aniprabham 06,088.014c làghavàd va¤cayàm àsa mahàkàyo ghañotkacaþ 06,088.015a bhåya eva nanàdograþ krodhasaüraktalocanaþ 06,088.015c tràsayan sarvabhåtàni yugànte jalado yathà 06,088.016a taü ÷rutvà ninadaü ghoraü tasya bhãùmasya rakùasaþ 06,088.016c àcàryam upasaügamya bhãùmaþ ÷àütanavo 'bravãt 06,088.017a yathaiùa ninado ghoraþ ÷råyate ràkùaseritaþ 06,088.017c haióimbo yudhyate nånaü ràj¤à duryodhanena ha 06,088.018a naiùa ÷akyo hi saügràme jetuü bhåtena kena cit 06,088.018c tatra gacchata bhadraü vo ràjànaü parirakùata 06,088.019a abhidrutaü mahàbhàgaü ràkùasena duràtmanà 06,088.019c etad dhi paramaü kçtyaü sarveùàü naþ paraütapàþ 06,088.020a pitàmahavacaþ ÷rutvà tvaramàõà mahàrathàþ 06,088.020c uttamaü javam àsthàya prayayur yatra kauravaþ 06,088.021a droõa÷ ca somadatta÷ ca bàhlika÷ ca jayadrathaþ 06,088.021c kçpo bhåri÷ravàþ ÷alya÷ citraseno viviü÷atiþ 06,088.022a a÷vatthàmà vikarõa÷ ca àvantya÷ ca bçhadbalaþ 06,088.022c rathà÷ cànekasàhasrà ye teùàm anuyàyinaþ 06,088.022e abhidrutaü parãpsantaþ putraü duryodhanaü tava 06,088.023a tad anãkam anàdhçùyaü pàlitaü lokasattamaiþ 06,088.023c àtatàyinam àyàntaü prekùya ràkùasasattamaþ 06,088.023e nàkampata mahàbàhur mainàka iva parvataþ 06,088.024a pragçhya vipulaü càpaü j¤àtibhiþ parivàritaþ 06,088.024c ÷ålamudgarahastai÷ ca nànàpraharaõair api 06,088.025a tataþ samabhavad yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,088.025c ràkùasànàü ca mukhyasya duryodhanabalasya ca 06,088.026a dhanuùàü kåjatàü ÷abdaþ sarvatas tumulo 'bhavat 06,088.026c a÷råyata mahàràja vaü÷ànàü dahyatàm iva 06,088.027a ÷astràõàü pàtyamànànàü kavaceùu ÷arãriõàm 06,088.027c ÷abdaþ samabhavad ràjann adrãõàm iva dãryatàm 06,088.028a vãrabàhuvisçùñànàü tomaràõàü vi÷àü pate 06,088.028c råpam àsãd viyatsthànàü sarpàõàü sarpatàm iva 06,088.029a tataþ paramasaükruddho visphàrya sumahad dhanuþ 06,088.029c ràkùasendro mahàbàhur vinadan bhairavaü ravam 06,088.030a àcàryasyàrdhacandreõa kruddha÷ ciccheda kàrmukam 06,088.030c somadattasya bhallena dhvajam unmathya cànadat 06,088.031a bàhlikaü ca tribhir bàõair abhyavidhyat stanàntare 06,088.031c kçpam ekena vivyàdha citrasenaü tribhiþ ÷araiþ 06,088.032a pårõàyatavisçùñena samyak praõihitena ca 06,088.032c jatrude÷e samàsàdya vikarõaü samatàóayat 06,088.032e nyaùãdat sa rathopasthe ÷oõitena pariplutaþ 06,088.033a tataþ punar ameyàtmà nàràcàn da÷a pa¤ca ca 06,088.033c bhåri÷ravasi saükruddhaþ pràhiõod bharatarùabha 06,088.033e te varma bhittvà tasyà÷u pràvi÷an medinãtalam 06,088.034a viviü÷ate÷ ca drauõe÷ ca yantàrau samatàóayat 06,088.034c tau petatå rathopasthe ra÷mãn utsçjya vàjinàm 06,088.035a sindhuràj¤o 'rdhacandreõa vàràhaü svarõabhåùitam 06,088.035c unmamàtha mahàràja dvitãyenàcchinad dhanuþ 06,088.036a caturbhir atha nàràcair àvantyasya mahàtmanaþ 06,088.036c jaghàna caturo vàhàn krodhasaüraktalocanaþ 06,088.037a pårõàyatavisçùñena pãtena ni÷itena ca 06,088.037c nirbibheda mahàràja ràjaputraü bçhadbalam 06,088.037e sa gàóhaviddho vyathito rathopastha upàvi÷at 06,088.038a bhç÷aü krodhena càviùño rathastho ràkùasàdhipaþ 06,088.038c cikùepa ni÷itàüs tãkùõठ÷aràn à÷ãviùopamàn 06,088.038e bibhidus te mahàràja ÷alyaü yuddhavi÷àradam 06,088.038f*0351_01 pràvi÷an bhåtalaü ràjan valmãkam iva pannagàþ 06,089.001 saüjaya uvàca 06,089.001a vimukhãkçtya tàn sarvàüs tàvakàn yudhi ràkùasaþ 06,089.001c jighàüsur bharata÷reùñha duryodhanam upàdravat 06,089.002a tam àpatantaü saüprekùya ràjànaü prati vegitam 06,089.002c abhyadhàvaj jighàüsantas tàvakà yuddhadurmadàþ 06,089.003a tàlamàtràõi càpàni vikarùanto mahàbalàþ 06,089.003c tam ekam abhyadhàvanta nadantaþ siühasaüghavat 06,089.004a athainaü ÷aravarùeõa samantàt paryavàrayan 06,089.004c parvataü vàridhàràbhiþ ÷aradãva balàhakàþ 06,089.005a sa gàóhaviddho vyathitas tottràrdita iva dvipaþ 06,089.005c utpapàta tadàkà÷aü samantàd vainateyavat 06,089.006a vyanadat sumahànàdaü jãmåta iva ÷àradaþ 06,089.006c di÷aþ khaü pradi÷a÷ caiva nàdayan bhairavasvanaþ 06,089.007a ràkùasasya tu taü ÷abdaü ÷rutvà ràjà yudhiùñhiraþ 06,089.007c uvàca bharata÷reùñho bhãmasenam idaü vacaþ 06,089.008a yudhyate ràkùaso nånaü dhàrtaràùñrair mahàrathaiþ 06,089.008c yathàsya ÷råyate ÷abdo nadato bhairavaü svanam 06,089.008e atibhàraü ca pa÷yàmi tatra tàta samàhitam 06,089.009a pitàmaha÷ ca saükruddhaþ pà¤càlàn hantum udyataþ 06,089.009c teùàü ca rakùaõàrthàya yudhyate phalgunaþ paraiþ 06,089.010a etac chrutvà mahàbàho kàryadvayam upasthitam 06,089.010c gaccha rakùasva haióimbaü saü÷ayaü paramaü gatam 06,089.011a bhràtur vacanam àj¤àya tvaramàõo vçkodaraþ 06,089.011c prayayau siühanàdena tràsayan sarvapàrthivàn 06,089.011e vegena mahatà ràjan parvakàle yathodadhiþ 06,089.012a tam anvayàt satyadhçtiþ saucittir yuddhadurmadaþ 06,089.012c ÷reõimàn vasudàna÷ ca putraþ kà÷yasya càbhibhåþ 06,089.013a abhimanyumukhà÷ caiva draupadeyà mahàrathàþ 06,089.013c kùatradeva÷ ca vikràntaþ kùatradharmà tathaiva ca 06,089.014a anåpàdhipati÷ caiva nãlaþ svabalam àsthitaþ 06,089.014c mahatà rathavaü÷ena haióimbaü paryavàrayan 06,089.015a ku¤jarai÷ ca sadà mattaiþ ùañsahasraiþ prahàribhiþ 06,089.015c abhyarakùanta sahità ràkùasendraü ghañotkacam 06,089.016a siühanàdena mahatà nemighoùeõa caiva hi 06,089.016c khura÷abdaninàdai÷ ca kampayanto vasuüdharàm 06,089.017a teùàm àpatatàü ÷rutvà ÷abdaü taü tàvakaü balam 06,089.017c bhãmasenabhayodvignaü vivarõavadanaü tathà 06,089.017e parivçttaü mahàràja parityajya ghañotkacam 06,089.018a tataþ pravavçte yuddhaü tatra tatra mahàtmanàm 06,089.018c tàvakànàü pareùàü ca saügràmeùv anivartinàm 06,089.019a nànàråpàõi ÷astràõi visçjanto mahàrathàþ 06,089.019c anyonyam abhidhàvantaþ saüprahàraü pracakrire 06,089.019e vyatiùaktaü mahàraudraü yuddhaü bhãrubhayàvaham 06,089.020a hayà gajaiþ samàjagmuþ pàdàtà rathibhiþ saha 06,089.020b*0352_01 rathà rathaiþ samàgacchan nàgà nàgai÷ ca saüyuge 06,089.020c anyonyaü samare ràjan pràrthayànà mahad ya÷aþ 06,089.021a sahasà càbhavat tãvraü saünipàtàn mahad rajaþ 06,089.021c rathà÷vagajapattãnàü padanemisamuddhatam 06,089.022a dhåmràruõaü rajas tãvraü raõabhåmiü samàvçõot 06,089.022c naiva sve na pare ràjan samajànan parasparam 06,089.023a pità putraü na jànãte putro và pitaraü tathà 06,089.023c nirmaryàde tathà bhåte vai÷ase lomaharùaõe 06,089.024a ÷astràõàü bharata÷reùñha manuùyàõàü ca garjatàm 06,089.024c sumahàn abhavac chabdo vaü÷ànàm iva dahyatàm 06,089.025a gajavàjimanuùyàõàü ÷oõitàntrataraïgiõã 06,089.025c pràvartata nadã tatra ke÷a÷aivala÷àdvalà 06,089.026a naràõàü caiva kàyebhyaþ ÷irasàü patatàü raõe 06,089.026c ÷u÷ruve sumahठ÷abdaþ patatàm a÷manàm iva 06,089.027a vi÷iraskair manuùyai÷ ca chinnagàtrai÷ ca vàraõaiþ 06,089.027c a÷vaiþ saübhinnadehai÷ ca saükãrõàbhåd vasuüdharà 06,089.028a nànàvidhàni ÷astràõi visçjanto mahàrathàþ 06,089.028c anyonyam abhidhàvantaþ saüprahàraü pracakrire 06,089.029a hayà hayàn samàsàdya preùità hayasàdibhiþ 06,089.029c samàhatya raõe 'nyonyaü nipetur gatajãvitàþ 06,089.030a narà naràn samàsàdya krodharaktekùaõà bhç÷am 06,089.030c uràüsy urobhir anyonyaü samà÷liùya nijaghnire 06,089.031a preùità÷ ca mahàmàtrair vàraõàþ paravàraõàþ 06,089.031c abhighnanti viùàõàgrair vàraõàn eva saüyuge 06,089.032a te jàtarudhiràpãóàþ patàkàbhir alaükçtàþ 06,089.032c saüsaktàþ pratyadç÷yanta meghà iva savidyutaþ 06,089.033a ke cid bhinnà viùàõàgrair bhinnakumbhà÷ ca tomaraiþ 06,089.033c vinadanto 'bhyadhàvanta garjanto jaladà iva 06,089.034a ke cid dhastair dvidhà chinnai÷ chinnagàtràs tathàpare 06,089.034c nipetus tumule tasmiü÷ chinnapakùà ivàdrayaþ 06,089.035a pàr÷vais tu dàritair anye vàraõair varavàraõàþ 06,089.035c mumucuþ ÷oõitaü bhåri dhàtån iva mahãdharàþ 06,089.036a nàràcàbhihatàs tv anye tathà viddhà÷ ca tomaraiþ 06,089.036c hatàrohà vyadç÷yanta vi÷çïgà iva parvatàþ 06,089.037a ke cit krodhasamàviùñà madàndhà niravagrahàþ 06,089.037c rathàn hayàn padàtàü÷ ca mamçduþ ÷ata÷o raõe 06,089.038a tathà hayà hayàrohais tàóitàþ pràsatomaraiþ 06,089.038c tena tenàbhyavartanta kurvanto vyàkulà di÷aþ 06,089.039a rathino rathibhiþ sàrdhaü kulaputràs tanutyajaþ 06,089.039c paràü ÷aktiü samàsthàya cakruþ karmàõy abhãtavat 06,089.040a svayaüvara ivàmarde prajahrur itaretaram 06,089.040c pràrthayànà ya÷o ràjan svargaü và yuddha÷àlinaþ 06,089.041a tasmiüs tathà vartamàne saügràme lomaharùaõe 06,089.041c dhàrtaràùñraü mahat sainyaü pràya÷o vimukhãkçtam 06,090.001 saüjaya uvàca 06,090.001a svasainyaü nihataü dçùñvà ràjà duryodhanaþ svayam 06,090.001c abhyadhàvata saükruddho bhãmasenam ariüdamam 06,090.002a pragçhya sumahac càpam indrà÷anisamasvanam 06,090.002c mahatà ÷aravarùeõa pàõóavaü samavàkirat 06,090.003a ardhacandraü ca saüdhàya sutãkùõaü lomavàhinam 06,090.003c bhãmasenasya ciccheda càpaü krodhasamanvitaþ 06,090.004a tadantaraü ca saüprekùya tvaramàõo mahàrathaþ 06,090.004c saüdadhe ni÷itaü bàõaü girãõàm api dàraõam 06,090.004e tenorasi mahàbàhur bhãmasenam atàóayat 06,090.005a sa gàóhaviddho vyathitaþ sçkkiõã parisaülihan 06,090.005c samàlalambe tejasvã dhvajaü hemapariùkçtam 06,090.006a tathà vimanasaü dçùñvà bhãmasenaü ghañotkacaþ 06,090.006c krodhenàbhiprajajvàla didhakùann iva pàvakaþ 06,090.007a abhimanyumukhà÷ caiva pàõóavànàü mahàrathàþ 06,090.007c samabhyadhàvan kro÷anto ràjànaü jàtasaübhramàþ 06,090.008a saüprekùya tàn àpatataþ saükruddhठjàtasaübhramàn 06,090.008c bhàradvàjo 'bravãd vàkyaü tàvakànàü mahàrathàn 06,090.009a kùipraü gacchata bhadraü vo ràjànaü parirakùata 06,090.009c saü÷ayaü paramaü pràptaü majjantaü vyasanàrõave 06,090.010a ete kruddhà maheùvàsàþ pàõóavànàü mahàrathàþ 06,090.010c bhãmasenaü puraskçtya duryodhanam upadrutàþ 06,090.011a nànàvidhàni ÷astràõi visçjanto jaye ratàþ 06,090.011c nadanto bhairavàn nàdàüs tràsayanta÷ ca bhåm imàm 06,090.012a tad àcàryavacaþ ÷rutvà somadattapurogamàþ 06,090.012c tàvakàþ samavartanta pàõóavànàm anãkinãm 06,090.013a kçpo bhåri÷ravàþ ÷alyo droõaputro viviü÷atiþ 06,090.013c citraseno vikarõa÷ ca saindhavo 'tha bçhadbalaþ 06,090.013e àvantyau ca maheùvàsau kauravaü paryavàrayan 06,090.014a te viü÷atipadaü gatvà saüprahàraü pracakrire 06,090.014c pàõóavà dhàrtaràùñrà÷ ca parasparajighàüsavaþ 06,090.015a evam uktvà mahàbàhur mahad visphàrya kàrmukam 06,090.015c bhàradvàjas tato bhãmaü ùaóviü÷atyà samàrpayat 06,090.016a bhåya÷ cainaü mahàbàhuþ ÷araiþ ÷ãghram avàkirat 06,090.016c parvataü vàridhàràbhiþ ÷aradãva balàhakaþ 06,090.017a taü pratyavidhyad da÷abhir bhãmasenaþ ÷ilãmukhaiþ 06,090.017c tvaramàõo maheùvàsaþ savye pàr÷ve mahàbalaþ 06,090.018a sa gàóhaviddho vyathito vayovçddha÷ ca bhàrata 06,090.018c pranaùñasaüj¤aþ sahasà rathopastha upàvi÷at 06,090.019a guruü pravyathitaü dçùñvà ràjà duryodhanaþ svayam 06,090.019c drauõàyani÷ ca saükruddhau bhãmasenam abhidrutau 06,090.020a tàv àpatantau saüprekùya kàlàntakayamopamau 06,090.020c bhãmaseno mahàbàhur gadàm àdàya satvaraþ 06,090.021a avaplutya rathàt tårõaü tasthau girir ivàcalaþ 06,090.021c samudyamya gadàü gurvãü yamadaõóopamàü raõe 06,090.022a tam udyatagadaü dçùñvà kailàsam iva ÷çïgiõam 06,090.022c kauravo droõaputra÷ ca sahitàv abhyadhàvatàm 06,090.023a tàv àpatantau sahitau tvaritau balinàü varau 06,090.023c abhyadhàvata vegena tvaramàõo vçkodaraþ 06,090.024a tam àpatantaü saüprekùya saükruddhaü bhãmadar÷anam 06,090.024c samabhyadhàvaüs tvaritàþ kauravàõàü mahàrathàþ 06,090.025a bhàradvàjamukhàþ sarve bhãmasenajighàüsayà 06,090.025c nànàvidhàni ÷astràõi bhãmasyorasy apàtayan 06,090.025e sahitàþ pàõóavaü sarve pãóayantaþ samantataþ 06,090.026a taü dçùñvà saü÷ayaü pràptaü pãóyamànaü mahàratham 06,090.026c abhimanyuprabhçtayaþ pàõóavànàü mahàrathàþ 06,090.026e abhyadhàvan parãpsantaþ pràõàüs tyaktvà sudustyajàn 06,090.027a anåpàdhipatiþ ÷åro bhãmasya dayitaþ sakhà 06,090.027c nãlo nãlàmbudaprakhyaþ saükruddho drauõim abhyayàt 06,090.027e spardhate hi maheùvàso nityaü droõasutena yaþ 06,090.028a sa visphàrya mahac càpaü drauõiü vivyàdha patriõà 06,090.028c yathà ÷akro mahàràja purà vivyàdha dànavam 06,090.029a vipracittiü duràdharùaü devatànàü bhayaükaram 06,090.029c yena lokatrayaü krodhàt tràsitaü svena tejasà 06,090.029d*0353_01 sa rudreõa jitaþ pårvaü nihato màtari÷vanà 06,090.030a tathà nãlena nirbhinnaþ sumukhena patatriõà 06,090.030c saüjàtarudhirotpãóo drauõiþ krodhasamanvitaþ 06,090.031a sa visphàrya dhanu÷ citram indrà÷anisamasvanam 06,090.031c dadhre nãlavinà÷àya matiü matimatàü varaþ 06,090.032a tataþ saüdhàya vimalàn bhallàn karmàrapàyitàn 06,090.032c jaghàna caturo vàhàn pàtayàm àsa ca dhvajam 06,090.032d*0354_01 tataþ ùaùñhena bhallena rathàt såtam apàtayat 06,090.032d*0355_01 såtaü caikena bhallena rathanãóàd apàharat 06,090.033a saptamena ca bhallena nãlaü vivyàdha vakùasi 06,090.033c sa gàóhaviddho vyathito rathopastha upàvi÷at 06,090.034a mohitaü vãkùya ràjànaü nãlam abhracayopamam 06,090.034c ghañotkaco 'pi saükruddho bhràtçbhiþ parivàritaþ 06,090.035a abhidudràva vegena drauõim àhava÷obhinam 06,090.035c tathetare abhyadhàvan ràkùasà yuddhadurmadàþ 06,090.035d*0356_01 bhãmaseno 'pi samare nãlaü nãlà¤janaprabham 06,090.035d*0356_02 àropya svarathaü vãro duryodhanam upàdravat 06,090.036a tam àpatantaü saüprekùya ràkùasaü ghoradar÷anam 06,090.036c abhyadhàvata tejasvã bhàradvàjàtmajas tvaran 06,090.037a nijaghàna ca saükruddho ràkùasàn bhãmadar÷anàn 06,090.037c yo 'bhavann agrataþ kruddhà ràkùasasya puraþsaràþ 06,090.038a vimukhàü÷ caiva tàn dçùñvà drauõicàpacyutaiþ ÷araiþ 06,090.038c akrudhyata mahàkàyo bhaimasenir ghañotkacaþ 06,090.039a pràdu÷cakre mahàmàyàü ghoraråpàü sudàruõàm 06,090.039c mohayan samare drauõiü màyàvã ràkùasàdhipaþ 06,090.040a tatas te tàvakàþ sarve màyayà vimukhãkçtàþ 06,090.040c anyonyaü samapa÷yanta nikçttàn medinãtale 06,090.040e viceùñamànàn kçpaõठ÷oõitena samukùitàn 06,090.041a droõaü duryodhanaü ÷alyam a÷vatthàmànam eva ca 06,090.041c pràya÷a÷ ca maheùvàsà ye pradhànà÷ ca kauravàþ 06,090.042a vidhvastà rathinaþ sarve gajà÷ ca vinipàtitàþ 06,090.042c hayà÷ ca sahayàrohà vinikçttàþ sahasra÷aþ 06,090.043a tad dçùñvà tàvakaü sainyaü vidrutaü ÷ibiraü prati 06,090.043c mama pràkro÷ato ràjaüs tathà devavratasya ca 06,090.044a yudhyadhvaü mà palàyadhvaü màyaiùà ràkùasã raõe 06,090.044c ghañotkacaprayukteti nàtiùñhanta vimohitàþ 06,090.044e naiva te ÷raddadhur bhãtà vadator àvayor vacaþ 06,090.045a tàü÷ ca pradravato dçùñvà jayaü pràptà÷ ca pàõóavàþ 06,090.045c ghañotkacena sahitàþ siühanàdàn pracakrire 06,090.045e ÷aïkhadundubhighoùà÷ ca samantàt sasvanur bhç÷am 06,090.046a evaü tava balaü sarvaü haióimbena duràtmanà 06,090.046c såryàstamanavelàyàü prabhagnaü vidrutaü di÷aþ 06,091.001 saüjaya uvàca 06,091.001a tasmin mahati saükrande ràjà duryodhanas tadà 06,091.001b*0357_01 paràjayaü ràkùasena nàmçùyata paraütapa 06,091.001c gàïgeyam upasaügamya vinayenàbhivàdya ca 06,091.002a tasya sarvaü yathàvçttam àkhyàtum upacakrame 06,091.002c ghañotkacasya vijayam àtmana÷ ca paràjayam 06,091.003a kathayàm àsa durdharùo viniþ÷vasya punaþ punaþ 06,091.003c abravãc ca tadà ràjan bhãùmaü kurupitàmaham 06,091.004a bhavantaü samupà÷ritya vàsudevaü yathà paraiþ 06,091.004c pàõóavair vigraho ghoraþ samàrabdho mayà prabho 06,091.005a ekàda÷a samàkhyàtà akùauhiõya÷ ca yà mama 06,091.005c nide÷e tava tiùñhanti mayà sàrdhaü paraütapa 06,091.006a so 'haü bharata÷àrdåla bhãmasenapurogamaiþ 06,091.006c ghañotkacaü samà÷ritya pàõóavair yudhi nirjitaþ 06,091.007a tan me dahati gàtràõi ÷uùkavçkùam ivànalaþ 06,091.007c tad icchàmi mahàbhàga tvatprasàdàt paraütapa 06,091.008a ràkùasàpasadaü hantuü svayam eva pitàmaha 06,091.008c tvàü samà÷ritya durdharùaü tan me kartuü tvam arhasi 06,091.009a etac chrutvà tu vacanaü ràj¤o bharatasattama 06,091.009c duryodhanam idaü vàkyaü bhãùmaþ ÷àütanavo 'bravãt 06,091.010a ÷çõu ràjan mama vaco yat tvà vakùyàmi kaurava 06,091.010c yathà tvayà mahàràja vartitavyaü paraütapa 06,091.011a àtmà rakùyo raõe tàta sarvàvasthàsv ariüdama 06,091.011c dharmaràjena saügràmas tvayà kàryaþ sadànagha 06,091.012a arjunena yamàbhyàü và bhãmasenena và punaþ 06,091.012b*0358_01 na tu kàryas tvayà ràjan haióimbena duràtmanà 06,091.012c ràjadharmaü puraskçtya ràjà ràjànam çcchati 06,091.013a ahaü droõaþ kçpo drauõiþ kçtavarmà ca sàtvataþ 06,091.013c ÷alya÷ ca saumadatti÷ ca vikarõa÷ ca mahàrathaþ 06,091.014a tava ca bhràtaraþ ÷årà duþ÷àsanapurogamàþ 06,091.014c tvadarthaü pratiyotsyàmo ràkùasaü taü mahàbalam 06,091.015a tasmin raudre ràkùasendre yadi te hçcchayo mahàn 06,091.015c ayaü và gacchatu raõe tasya yuddhàya durmateþ 06,091.015e bhagadatto mahãpàlaþ puraüdarasamo yudhi 06,091.016a etàvad uktvà ràjànaü bhagadattam athàbravãt 06,091.016c samakùaü pàrthivendrasya vàkyaü vàkyavi÷àradaþ 06,091.017a gaccha ÷ãghraü mahàràja haióimbaü yuddhadurmadam 06,091.017c vàrayasva raõe yatto miùatàü sarvadhanvinàm 06,091.017e ràkùasaü krårakarmàõaü yathendras tàrakaü purà 06,091.018a tava divyàni càstràõi vikrama÷ ca paraütapa 06,091.018c samàgama÷ ca bahubhiþ puràbhåd asuraiþ saha 06,091.019a tvaü tasya ràja÷àrdåla pratiyoddhà mahàhave 06,091.019c svabalena vçto ràja¤ jahi ràkùasapuügavam 06,091.020a etac chrutvà tu vacanaü bhãùmasya pçtanàpateþ 06,091.020c prayayau siühanàdena paràn abhimukho drutam 06,091.021a tam àdravantaü saüprekùya garjantam iva toyadam 06,091.021c abhyavartanta saükruddhàþ pàõóavànàü mahàrathàþ 06,091.022a bhimaseno 'bhimanyu÷ ca ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,091.022c draupadeyàþ satyadhçtiþ kùatradeva÷ ca màriùa 06,091.023a cedipo vasudàna÷ ca da÷àrõàdhipatis tathà 06,091.023c supratãkena tàü÷ càpi bhagadatto 'py upàdravat 06,091.024a tataþ samabhavad yuddhaü ghoraråpaü bhayànakam 06,091.024c pàõóånàü bhagadattena yamaràùñravivardhanam 06,091.025a pramuktà rathibhir bàõà bhãmavegàþ sutejanàþ 06,091.025c te nipetur mahàràja nàgeùu ca ratheùu ca 06,091.026a prabhinnà÷ ca mahànàgà vinãtà hastisàdibhiþ 06,091.026c parasparaü samàsàdya saünipetur abhãtavat 06,091.027a madàndhà roùasaürabdhà viùàõàgrair mahàhave 06,091.027c bibhidur dantamusalaiþ samàsàdya parasparam 06,091.028a hayà÷ ca càmaràpãóàþ pràsapàõibhir àsthitàþ 06,091.028c coditàþ sàdibhiþ kùipraü nipetur itaretaram 06,091.029a pàdàtà÷ ca padàtyoghais tàóitàþ ÷aktitomaraiþ 06,091.029c nyapatanta tadà bhåmau ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,091.030a rathina÷ ca tathà ràjan karõinàlãkasàyakaiþ 06,091.030c nihatya samare vãràn siühanàdàn vinedire 06,091.031a tasmiüs tathà vartamàne saügràme lomaharùaõe 06,091.031c bhagadatto maheùvàso bhãmasenam athàdravat 06,091.032a ku¤jareõa prabhinnena saptadhà sravatà madam 06,091.032c parvatena yathà toyaü sravamàõena sarvataþ 06,091.033a kira¤ ÷arasahasràõi supratãka÷irogataþ 06,091.033c airàvatastho maghavàn vàridhàrà ivànagha 06,091.034a sa bhãmaü ÷aradhàràbhis tàóayàm àsa pàrthivaþ 06,091.034c parvataü vàridhàràbhiþ pràvçùãva balàhakaþ 06,091.035a bhãmasenas tu saükruddhaþ pàdarakùàn paraþ÷atàn 06,091.035c nijaghàna maheùvàsaþ saükruddhaþ ÷aravçùñibhiþ 06,091.036a tàn dçùñvà nihatàn kruddho bhagadattaþ pratàpavàn 06,091.036c codayàm àsa nàgendraü bhãmasenarathaü prati 06,091.037a sa nàgaþ preùitas tena bàõo jyàcodito yathà 06,091.037c abhyadhàvata vegena bhãmasenam ariüdamam 06,091.038a tam àpatantaü saüprekùya pàõóavànàü mahàrathàþ 06,091.038c abhyavartanta vegena bhãmasenapurogamàþ 06,091.039a kekayà÷ càbhimanyu÷ ca draupadeyà÷ ca sarva÷aþ 06,091.039c da÷àrõàdhipatiþ ÷åraþ kùatradeva÷ ca màriùa 06,091.039e cedipa÷ citraketu÷ ca saükruddhàþ sarva eva te 06,091.040a uttamàstràõi divyàni dar÷ayanto mahàbalàþ 06,091.040c tam ekaü ku¤jaraü kruddhàþ samantàt paryavàrayan 06,091.041a sa viddho bahubhir bàõair vyarocata mahàdvipaþ 06,091.041c saüjàtarudhirotpãóo dhàtucitra ivàdriràñ 06,091.042a da÷àrõàdhipati÷ càpi gajaü bhåmidharopamam 06,091.042c samàsthito 'bhidudràva bhagadattasya vàraõam 06,091.043a tam àpatantaü samare gajaü gajapatiþ sa ca 06,091.043c dadhàra supratãko 'pi veleva makaràlayam 06,091.043d*0359_01 dadhàra supratãkaü taü kùatradharmà gajena tu 06,091.044a vàritaü prekùya nàgendraü da÷àrõasya mahàtmanaþ 06,091.044c sàdhu sàdhv iti sainyàni pàõóaveyàny apåjayan 06,091.045a tataþ pràgjyotiùaþ kruddhas tomaràn vai caturda÷a 06,091.045c pràhiõot tasya nàgasya pramukhe nçpasattama 06,091.046a tasya varma mukhatràõaü ÷àtakumbhapariùkçtam 06,091.046c vidàrya pràvi÷an kùipraü valmãkam iva pannagàþ 06,091.047a sa gàóhaviddho vyathito nàgo bharatasattama 06,091.047c upàvçttamadaþ kùipraü sa nyavartata vegataþ 06,091.048a pradudràva ca vegena praõadan bhairavaü svanam 06,091.048c sa mardamànaþ svabalaü vàyur vçkùàn ivaujasà 06,091.049a tasmin paràjite nàge pàõóavànàü mahàrathàþ 06,091.049c siühanàdaü vinadyoccair yuddhàyaivopatasthire 06,091.050a tato bhãmaü puraskçtya bhagadattam upàdravan 06,091.050c kiranto vividhàn bàõठ÷astràõi vividhàni ca 06,091.051a teùàm àpatatàü ràjan saükruddhànàm amarùiõàm 06,091.051c ÷rutvà sa ninadaü ghoram amarùàd gatasàdhvasaþ 06,091.051e bhagadatto maheùvàsaþ svanàgaü pratyacodayat 06,091.052a aïku÷àïguùñhanuditaþ sa gajapravaro yudhi 06,091.052c tasmin kùaõe samabhavat saüvartaka ivànalaþ 06,091.053a rathasaüghàüs tathà nàgàn hayàü÷ ca saha sàdibhiþ 06,091.053c pàdàtàü÷ ca susaükruddhaþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,091.053e amçdnàt samare ràjan saüpradhàvaüs tatas tataþ 06,091.054a tena saüloóyamànaü tu pàõóånàü tad balaü mahat 06,091.054c saücukoca mahàràja carmevàgnau samàhitam 06,091.055a bhagnaü tu svabalaü dçùñvà bhagadattena dhãmatà 06,091.055c ghañotkaco 'tha saükruddho bhagadattam upàdravat 06,091.056a vikañaþ puruùo ràjan dãptàsyo dãptalocanaþ 06,091.056c råpaü vibhãùaõaü kçtvà roùeõa prajvalann iva 06,091.057a jagràha vipulaü ÷ålaü girãõàm api dàraõam 06,091.057c nàgaü jighàüsuþ sahasà cikùepa ca mahàbalaþ 06,091.057e saviùphuliïgajvàlàbhiþ samantàt pariveùñitam 06,091.058a tam àpatantaü sahasà dçùñvà jvàlàkulaü raõe 06,091.058c cikùepa ruciraü tãkùõam ardhacandraü sa pàrthivaþ 06,091.058e ciccheda sumahac chålaü tena bàõena vegavat 06,091.059a nipapàta dvidhà chinnaü ÷ålaü hemapariùkçtam 06,091.059c mahà÷anir yathà bhraùñà ÷akramuktà nabhogatà 06,091.060a ÷ålaü nipatitaü dçùñvà dvidhà kçttaü sa pàrthivaþ 06,091.060c rukmadaõóàü mahà÷aktiü jagràhàgni÷ikhopamàm 06,091.060e cikùepa tàü ràkùasasya tiùñha tiùñheti càbravãt 06,091.061a tàm àpatantãü saüprekùya viyatsthàm a÷anãm iva 06,091.061c utpatya ràkùasas tårõaü jagràha ca nanàda ca 06,091.062a babha¤ja cainàü tvarito jànuny àropya bhàrata 06,091.062c pa÷yataþ pàrthivendrasya tad adbhutam ivàbhavat 06,091.063a tad avekùya kçtaü karma ràkùasena balãyasà 06,091.063c divi devàþ sagandharvà munaya÷ càpi vismitàþ 06,091.064a pàõóavà÷ ca maheùvàsà bhãmasenapurogamàþ 06,091.064c sàdhu sàdhv iti nàdena pçthivãm anunàdayan 06,091.065a taü tu ÷rutvà mahànàdaü prahçùñànàü mahàtmanàm 06,091.065c nàmçùyata maheùvàso bhagadattaþ pratàpavàn 06,091.066a sa visphàrya mahac càpam indrà÷anisamasvanam 06,091.066c abhidudràva vegena pàõóavànàü mahàrathàn 06,091.066e visçjan vimalàüs tãkùõàn nàràcठjvalanaprabhàn 06,091.067a bhãmam ekena vivyàdha ràkùasaü navabhiþ ÷araiþ 06,091.067c abhimanyuü tribhi÷ caiva kekayàn pa¤cabhis tathà 06,091.068a pårõàyatavisçùñena svarõapuïkhena patriõà 06,091.068c bibheda dakùiõaü bàhuü kùatradevasya càhave 06,091.068e papàta sahasà tasya sa÷araü dhanur uttamam 06,091.069a draupadeyàüs tataþ pa¤ca pa¤cabhiþ samatàóayat 06,091.069c bhãmasenasya ca krodhàn nijaghàna turaügamàn 06,091.070a dhvajaü kesariõaü càsya ciccheda vi÷ikhais tribhiþ 06,091.070c nirbibheda tribhi÷ cànyaiþ sàrathiü càsya patribhiþ 06,091.071a sa gàóhaviddho vyathito rathopastha upàvi÷at 06,091.071c vi÷oko bharata÷reùñha bhagadattena saüyuge 06,091.072a tato bhãmo mahàràja viratho rathinàü varaþ 06,091.072c gadàü pragçhya vegena pracaskanda mahàrathàt 06,091.073a tam udyatagadaü dçùñvà sa÷çïgam iva parvatam 06,091.073c tàvakànàü bhayaü ghoraü samapadyata bhàrata 06,091.074a etasminn eva kàle tu pàõóavaþ kçùõasàrathiþ 06,091.074c àjagàma mahàràja nighna¤ ÷atrån sahasra÷aþ 06,091.075a yatra tau puruùavyàghrau pitàputrau paraütapau 06,091.075c pràgjyotiùeõa saüsaktau bhãmasenaghañotkacau 06,091.076a dçùñvà tu pàõóavo ràjan yudhyamànàn mahàrathàn 06,091.076c tvarito bharata÷reùñha tatràyàd vikira¤ ÷aràn 06,091.077a tato duryodhano ràjà tvaramàõo mahàrathaþ 06,091.077c senàm acodayat kùipraü rathanàgà÷vasaükulàm 06,091.078a tàm àpatantãü sahasà kauravàõàü mahàcamåm 06,091.078c abhidudràva vegena pàõóavaþ ÷vetavàhanaþ 06,091.079a bhagadatto 'pi samare tena nàgena bhàrata 06,091.079c vimçdnan pàõóavabalaü yudhiùñhiram upàdravat 06,091.080a tadàsãt tumulaü yuddhaü bhagadattasya màriùa 06,091.080c pà¤càlaiþ sç¤jayai÷ caiva kekayai÷ codyatàyudhaiþ 06,091.081a bhãmaseno 'pi samare tàv ubhau ke÷avàrjunau 06,091.081c à÷ràvayad yathàvçttam iràvad vadham uttamam 06,092.001 saüjaya uvàca 06,092.001a putraü tu nihataü ÷rutvà iràvantaü dhanaüjayaþ 06,092.001c duþkhena mahatàviùño niþ÷vasan pannago yathà 06,092.002a abravãt samare ràjan vàsudevam idaü vacaþ 06,092.002c idaü nånaü mahàpràj¤o viduro dçùñavàn purà 06,092.003a kuråõàü pàõóavànàü ca kùayaü ghoraü mahàmatiþ 06,092.003c tato nivàrayitavàn dhçtaràùñraü jane÷varam 06,092.004a avadhyà bahavo vãràþ saügràme madhusådana 06,092.004c nihatàþ kauravaiþ saükhye tathàsmàbhi÷ ca te hatàþ 06,092.005a arthahetor nara÷reùñha kriyate karma kutsitam 06,092.005c dhig arthàn yatkçte hy evaü kriyate j¤àtisaükùayaþ 06,092.006a adhanasya mçtaü ÷reyo na ca j¤àtivadhàd dhanam 06,092.006c kiü nu pràpsyàmahe kçùõa hatvà j¤àtãn samàgatàn 06,092.007a duryodhanàparàdhena ÷akuneþ saubalasya ca 06,092.007c kùatriyà nidhanaü yànti karõadurmantritena ca 06,092.008a idànãü ca vijànàmi sukçtaü madhusådana 06,092.008c kçtaü ràj¤à mahàbàho yàcatà sma suyodhanam 06,092.008e ràjyàrdhaü pa¤ca và gràmàn nàkàrùãt sa ca durmatiþ 06,092.009a dçùñvà hi kùatriyठ÷årठ÷ayànàn dharaõãtale 06,092.009c nindàmi bhç÷am àtmànaü dhig astu kùatrajãvikàm 06,092.010a a÷aktam iti màm ete j¤àsyanti kùatriyà raõe 06,092.010c yuddhaü mamaibhirucitaü j¤àtibhir madhusådana 06,092.011a saücodaya hayàn kùipraü dhàrtaràùñracamåü prati 06,092.011c pratariùye mahàpàraü bhujàbhyàü samarodadhim 06,092.011e nàyaü klãbayituü kàlo vidyate màdhava kva cit 06,092.012a evam uktas tu pàrthena ke÷avaþ paravãrahà 06,092.012c codayàm àsa tàn a÷vàn pàõóuràn vàtaraühasaþ 06,092.013a atha ÷abdo mahàn àsãt tava sainyasya bhàrata 06,092.013c màrutoddhåtavegasya sàgarasyeva parvaõi 06,092.013d*0360_01 rathaü saüprerayàm àsa vegena tvaritojjvalam 06,092.014a aparàhõe mahàràja saügràmaþ samapadyata 06,092.014c parjanyasamanirghoùo bhãùmasya saha pàõóavaiþ 06,092.015a tato ràjaüs tava sutà bhãmasenam upàdravan 06,092.015c parivàrya raõe droõaü vasavo vàsavaü yathà 06,092.016a tataþ ÷àütanavo bhãùmaþ kçpa÷ ca rathinàü varaþ 06,092.016c bhagadattaþ su÷armà ca dhanaüjayam upàdravan 06,092.017a hàrdikyo bàhlika÷ caiva sàtyakiü samabhidrutau 06,092.017c ambaùñhakas tu nçpatir abhimanyum avàrayat 06,092.018a ÷eùàs tv anye mahàràja ÷eùàn eva mahàrathàn 06,092.018c tataþ pravavçte yuddhaü ghoraråpaü bhayàvaham 06,092.019a bhãmasenas tu saüprekùya putràüs tava jane÷vara 06,092.019c prajajvàla raõe kruddho haviùà havyavàó iva 06,092.020a putràs tu tava kaunteyaü chàdayàü cakrire ÷araiþ 06,092.020c pràvçùãva mahàràja jaladàþ parvataü yathà 06,092.021a sa cchàdyamàno bahudhà putrais tava vi÷àü pate 06,092.021c sçkkiõã vilihan vãraþ ÷àrdåla iva darpitaþ 06,092.022a vyåóhoraskaü tato bhãmaþ pàtayàm àsa pàrthiva 06,092.022c kùurapreõa sutãkùõena so 'bhavad gatajãvitaþ 06,092.022c*0361_01 **** **** sumuktena mahàraõe 06,092.022c*0361_02 tàóayàm àsa saükruddhaþ **** **** 06,092.023a apareõa tu bhallena pãtena ni÷itena ca 06,092.023c apàtayat kuõóalinaü siühaþ kùudramçgaü yathà 06,092.024a tataþ suni÷itàn pãtàn samàdatta ÷ilãmukhàn 06,092.024b*0362_01 subahån preùayàm àsa kopayàno mahàbalaþ 06,092.024b*0363_01 tatas tu samare kruddho bhãmasenaþ ÷ilãmukhàn 06,092.024c sa sapta tvarayà yuktaþ putràüs te pràpya màriùa 06,092.025a preùità bhãmasenena ÷aràs te dçóhadhanvanà 06,092.025c apàtayanta putràüs te rathebhyaþ sumahàrathàn 06,092.026a anàdhçùñiü kuõóabhedaü vairàñaü dãrghalocanam 06,092.026c dãrghabàhuü subàhuü ca tathaiva kanakadhvajam 06,092.027a prapatanta sma te vãrà virejur bharatarùabha 06,092.027c vasante puùpa÷abalà÷ cåtàþ prapatità iva 06,092.028a tataþ pradudruvuþ ÷eùàþ putràs tava vi÷àü pate 06,092.028c taü kàlam iva manyanto bhãmasenaü mahàbalam 06,092.029a droõas tu samare vãraü nirdahantaü sutàüs tava 06,092.029b*0364_01 saüdadhàra mahàbàhur bhãmasenaü mahàbalam 06,092.029c yathàdriü vàridhàràbhiþ samantàd vyakirac charaiþ 06,092.030a tatràdbhutam apa÷yàma kuntãputrasya pauruùam 06,092.030c droõena vàryamàõo 'pi nijaghne yat sutàüs tava 06,092.031a yathà hi govçùo varùaü saüdhàrayati khàt patat 06,092.031c bhãmas tathà droõamuktaü ÷aravarùam adãdharat 06,092.031d*0365_01 nimãlya netre gçhõãyàt tathà jagràha pàõóavaþ 06,092.031d*0365_02 droõacàpasamudbhåtaü ÷aravarùaü duràsadam 06,092.031d*0366_01 nimãlya nayane 'gçhõàt tathà bàõàn vçkodaraþ 06,092.032a adbhutaü ca mahàràja tatra cakre vçkodaraþ 06,092.032c yat putràüs te 'vadhãt saükhye droõaü caiva nyayodhayat 06,092.033a putreùu tava vãreùu cikrãóàrjunapårvajaþ 06,092.033c mçgeùv iva mahàràja caran vyàghro mahàbalaþ 06,092.034a yathà và pa÷umadhyastho dràvayeta pa÷ån vçkaþ 06,092.034c vçkodaras tava sutàüs tathà vyadràvayad raõe 06,092.035a gàïgeyo bhagadatta÷ ca gautama÷ ca mahàrathaþ 06,092.035c pàõóavaü rabhasaü yuddhe vàrayàm àsur arjunam 06,092.036a astrair astràõi saüvàrya teùàü so 'tiratho raõe 06,092.036c pravãràüs tava sainyeùu preùayàm àsa mçtyave 06,092.037a abhimanyu÷ ca ràjànam ambaùñhaü lokavi÷rutam 06,092.037c virathaü rathinàü ÷reùñhaü kàrayàm àsa sàyakaiþ 06,092.038a viratho vadhyamànaþ sa saubhadreõa ya÷asvinà 06,092.038c avaplutya rathàt tårõaü savrãóo manujàdhipaþ 06,092.039a asiü cikùepa samare saubhadrasya mahàtmanaþ 06,092.039c àruroha rathaü caiva hàrdikyasya mahàtmanaþ 06,092.040a àpatantaü tu nistriü÷aü yuddhamàrgavi÷àradaþ 06,092.040c làghavàd vyaüsayàm àsa saubhadraþ paravãrahà 06,092.041a vyaüsitaü vãkùya nistriü÷aü saubhadreõa raõe tadà 06,092.041c sàdhu sàdhv iti sainyànàü praõàdo 'bhåd vi÷àü pate 06,092.041d*0367_01 niràyudham athàtmànaü sa saüvãkùya janàdhipa 06,092.042a dhçùñadyumnamukhàs tv anye tava sainyam ayodhayan 06,092.042c tathaiva tàvakàþ sarve pàõóusainyam ayodhayan 06,092.043a tatràkrando mahàn àsãt tava teùàü ca bhàrata 06,092.043c nighnatàü bhç÷am anyonyaü kurvatàü karma duùkaram 06,092.043d*0368_01 pravartam iva hàrdikyaü ghoraü yuddham abhåt tataþ 06,092.044a anyonyaü hi raõe ÷åràþ ke÷eùv àkùipya màriùa 06,092.044c nakhair dantair ayudhyanta muùñibhir jànubhis tathà 06,092.045a bàhubhi÷ ca talai÷ caiva nistriü÷ai÷ ca susaü÷itaiþ 06,092.045c vivaraü pràpya cànyonyam anayan yamasàdanam 06,092.046a nyahanac ca pità putraü putra÷ ca pitaraü raõe 06,092.046c vyàkulãkçtasaükalpà yuyudhus tatra mànavàþ 06,092.047a raõe càråõi càpàni hemapçùñhàni bhàrata 06,092.047c hatànàm apaviddhàni kalàpà÷ ca mahàdhanàþ 06,092.048a jàtaråpamayaiþ puïkhai ràjatai÷ ca ÷itàþ ÷aràþ 06,092.048c tailadhautà vyaràjanta nirmuktabhujagopamàþ 06,092.049a hastidantatsarån khaógठjàtaråpapariùkçtàn 06,092.049c carmàõi càpaviddhàni rukmapçùñhàni dhanvinàm 06,092.050a suvarõavikçtapràsàn paññi÷àn hemabhåùitàn 06,092.050c jàtaråpamayà÷ carùñãþ ÷aktya÷ ca kanakojjvalàþ 06,092.051a apakçttà÷ ca patità musalàni guråõi ca 06,092.051c parighàn paññi÷àü÷ caiva bhiõóipàlàü÷ ca màriùa 06,092.052a patitàüs tomaràü÷ càpi citrà hemapariùkçtàþ 06,092.052c kuthà÷ ca bahudhàkàrà÷ càmaravyajanàni ca 06,092.053a nànàvidhàni ÷astràõi visçjya patità naràþ 06,092.053c jãvanta iva dç÷yante gatasattvà mahàrathàþ 06,092.054a gadàvimathitair gàtrair musalair bhinnamastakàþ 06,092.054c gajavàjirathakùuõõàþ ÷erate sma naràþ kùitau 06,092.055a tathaivà÷vançnàgànàü ÷arãrair àbabhau tadà 06,092.055c saüchannà vasudhà ràjan parvatair iva sarvataþ 06,092.056a samare patitai÷ caiva ÷aktyçùñi÷aratomaraiþ 06,092.056c nistriü÷aiþ paññi÷aiþ pràsair ayaskuntaiþ para÷vadhaiþ 06,092.057a parighair bhiõóipàlai÷ ca ÷ataghnãbhis tathaiva ca 06,092.057c ÷arãraiþ ÷astrabhinnai÷ ca samàstãryata medinã 06,092.058a niþ÷abdair alpa÷abdai÷ ca ÷oõitaughapariplutaiþ 06,092.058c gatàsubhir amitraghna vibabhau saüvçtà mahã 06,092.059a satalatraiþ sakeyårair bàhubhi÷ candanokùitaiþ 06,092.059b*0369_01 sudhçtair lakuñai÷ caiva saüvçtà tatra medinã 06,092.059c hastihastopamai÷ chinnair årubhi÷ ca tarasvinàm 06,092.059d*0370_01 sàïgadai÷ ca bhujai÷ caiva vipraviddhair alaükçtaiþ 06,092.060a baddhacåóàmaõidharaiþ ÷irobhi÷ ca sakuõóalaiþ 06,092.060c patitair vçùabhàkùàõàü babhau bhàrata medinã 06,092.061a kavacaiþ ÷oõitàdigdhair viprakãrõai÷ ca kà¤canaiþ 06,092.061c raràja subhç÷aü bhåmiþ ÷àntàrcibhir ivànalaiþ 06,092.062a vipraviddhaiþ kalàpai÷ ca patitai÷ ca ÷aràsanaiþ 06,092.062c viprakãrõaiþ ÷arai÷ càpi rukmapuïkhaiþ samantataþ 06,092.063a rathai÷ ca bahubhir bhagnaiþ kiïkiõãjàlamàlibhiþ 06,092.063c vàjibhi÷ ca hataiþ kãrõaiþ srastajihvaiþ sa÷oõitaiþ 06,092.064a anukarùaiþ patàkàbhir upàsaïgair dhvajair api 06,092.064c pravãràõàü mahà÷aïkhair viprakãrõai÷ ca pàõóuraiþ 06,092.065a srastahastai÷ ca màtaïgaiþ ÷ayànair vibabhau mahã 06,092.065b*0371_01 ÷u÷ubhe dharaõã ràjan pradãptair iva parvataiþ 06,092.065b*0371_02 srastair àbharaõai÷ caiva vibabhau tu tadà mahã 06,092.065c nànàråpair alaükàraiþ pramadevàbhyalaükçtà 06,092.066a dantibhi÷ càparais tatra sapràsair gàóhavedanaiþ 06,092.066c karaiþ ÷abdaü vimu¤cadbhiþ ÷ãkaraü ca muhur muhuþ 06,092.066e vibabhau tad raõasthànaü dhamyamànair ivàcalaiþ 06,092.067a nànàràgaiþ kambalai÷ ca paristomai÷ ca dantinàm 06,092.067b*0372_01 vivàritavicitràbhiþ kuthàbhi÷ ca samantataþ 06,092.067c vaióåryamaõidaõóai÷ ca patitair aïku÷aiþ ÷ubhaiþ 06,092.068a ghaõñàbhi÷ ca gajendràõàü patitàbhiþ samantataþ 06,092.068c vighàñitavicitràbhiþ kuthàbhã ràïkavais tathà 06,092.069a graiveyai÷ citraråpai÷ ca rukmakakùyàbhir eva ca 06,092.069c yantrai÷ ca bahudhà chinnais tomarai÷ ca sakampanaiþ 06,092.069d*0373_01 raràja subhç÷aü bhåmis tatra vi÷àü pate 06,092.070a a÷vànàü reõukapilai rukmacchannair ura÷chadaiþ 06,092.070c sàdinàü ca bhujai÷ chinnaiþ patitaiþ sàïgadais tathà 06,092.071a pràsai÷ ca vimalais tãkùõair vimalàbhis tatharùñibhiþ 06,092.071c uùõãùai÷ ca tathà chinnaiþ praviddhai÷ ca tatas tataþ 06,092.072a vicitrair ardhacandrai÷ ca jàtaråpapariùkçtaiþ 06,092.072c a÷vàstaraparistomai ràïkavair mçditais tathà 06,092.073a narendracåóàmaõibhir vicitrai÷ ca mahàdhanaiþ 06,092.073c chatrais tathàpaviddhai÷ ca càmaravyajanair api 06,092.074a padmendudyutibhi÷ caiva vadanai÷ càrukuõóalaiþ 06,092.074c këpta÷ma÷rubhir atyarthaü vãràõàü samalaükçtaiþ 06,092.075a apaviddhair mahàràja suvarõojjvalakuõóalaiþ 06,092.075c grahanakùatra÷abalà dyaur ivàsãd vasuüdharà 06,092.076a evam ete mahàsene mçdite tatra bhàrata 06,092.076c parasparaü samàsàdya tava teùàü ca saüyuge 06,092.077a teùu ÷rànteùu bhagneùu mçditeùu ca bhàrata 06,092.077c ràtriþ samabhavad ghorà nàpa÷yàma tato raõam 06,092.078a tato 'vahàraü sainyànàü pracakruþ kurupàõóavàþ 06,092.078c ghore ni÷àmukhe raudre vartamàne sudàruõe 06,092.079a avahàraü tataþ kçtvà sahitàþ kurupàõóavàþ 06,092.079c nyavi÷anta yathàkàlaü gatvà sva÷ibiraü tadà 06,093.001 saüjaya uvàca 06,093.001a tato duryodhano ràjà ÷akuni÷ càpi saubalaþ 06,093.001c duþ÷àsana÷ ca putras te såtaputra÷ ca durjayaþ 06,093.002a samàgamya mahàràja mantraü cakrår vivakùitam 06,093.002c kathaü pàõóusutà yuddhe jetavyàþ sagaõà iti 06,093.003a tato duryodhano ràjà sarvàüs tàn àha mantriõaþ 06,093.003c såtaputraü samàbhàùya saubalaü ca mahàbalam 06,093.004a droõo bhãùmaþ kçpaþ ÷alyaþ saumadatti÷ ca saüyuge 06,093.004c na pàrthàn pratibàdhante na jàne tatra kàraõam 06,093.005a avadhyamànàs te càpi kùapayanti balaü mama 06,093.005c so 'smi kùãõabalaþ karõa kùãõa÷astra÷ ca saüyuge 06,093.005d*0374_01 droõasya pramukhe vãrà hatàs te bhràtaro mama 06,093.005d*0374_02 bhãmasenena ràdheya mama caiva ca pa÷yataþ 06,093.006a nikçtaþ pàõóavaiþ ÷årair avadhyair daivatair api 06,093.006c so 'haü saü÷ayam àpannaþ prakariùye kathaü raõam 06,093.006d*0375_01 mahàbala mahàpràj¤a sarva÷àstravi÷àrada 06,093.006d*0375_02 mantraj¤o mantravàn dakùo nãtimàn nãtikovidaþ 06,093.006d*0375_03 sa ÷åraþ sa ca vikràntaþ såryaputraþ pratàpavàn 06,093.006d*0375_04 etan mahàbhãtikaraü pratariùye raõaü katham 06,093.007a tam abravãn mahàràja såtaputro naràdhipam 06,093.007c mà ÷uco bharata÷reùñha prakariùye priyaü tava 06,093.008a bhãùmaþ ÷àütanavas tårõam apayàtu mahàraõàt 06,093.008c nivçtte yudhi gàïgeye nyasta÷astre ca bhàrata 06,093.009a ahaü pàrthàn haniùyàmi sanitàn sarvasomakaiþ 06,093.009c pa÷yato yudhi bhãùmasya ÷ape satyena te nçpa 06,093.010a pàõóaveùu dayàü ràjan sadà bhãùmaþ karoti vai 06,093.010c a÷akta÷ ca raõe bhãùmo jetum etàn mahàrathàn 06,093.011a abhimànã raõe bhãùmo nityaü càpi raõapriyaþ 06,093.011c sa kathaü pàõóavàn yuddhe jeùyate tàta saügatàn 06,093.012a sa tvaü ÷ãghram ito gatvà bhãùmasya ÷ibiraü prati 06,093.012c anumànya raõe bhãùmaü ÷astraü nyàsaya bhàrata 06,093.013a nyasta÷astre tato bhãùme nihatàn pa÷ya pàõóavàn 06,093.013c mayaikena raõe ràjan sasuhçdgaõabàndhavàn 06,093.014a evam uktas tu karõena putro duryodhanas tava 06,093.014c abravãd bhràtaraü tatra duþ÷àsanam idaü vacaþ 06,093.015a anuyàtraü yathà sajjaü sarvaü bhavati sarvataþ 06,093.015c duþ÷àsana tathà kùipraü sarvam evopapàdaya 06,093.016a evam uktvà tato ràjan karõam àha jane÷varaþ 06,093.016c anumànya raõe bhãùmam ito 'haü dvipadàü varam 06,093.017a àgamiùye tataþ kùipraü tvatsakà÷am ariüdama 06,093.017c tatas tvaü puruùavyàghra prakariùyasi saüyugam 06,093.018a niùpapàta tatas tårõaü putras tava vi÷àü pate 06,093.018c sahito bhràtçbhiþ sarvair devair iva ÷atakratuþ 06,093.019a tatas taü nçpa÷àrdålaü ÷àrdålasamavikramam 06,093.019c àrohayad dhayaü tårõaü bhràtà duþ÷àsanas tadà 06,093.020a aïgadã baddhamukuño hastàbharaõavàn nçpaþ 06,093.020c dhàrtaràùñro mahàràja vibabhau sa mahendravat 06,093.021a bhàõóãpuùpanikà÷ena tapanãyanibhena ca 06,093.021c anuliptaþ paràrdhyena candanena sugandhinà 06,093.022a arajombarasaüvãtaþ siühakhelagatir nçpaþ 06,093.022c ÷u÷ubhe vimalàrciùma¤ ÷aradãva divàkaraþ 06,093.023a taü prayàntaü naravyàghraü bhãùmasya ÷ibiraü prati 06,093.023c anujagmur maheùvàsàþ sarvalokasya dhanvinaþ 06,093.023e bhràtara÷ ca maheùvàsàs trida÷à iva vàsavam 06,093.024a hayàn anye samàruhya gajàn anye ca bhàrata 06,093.024c rathair anye nara÷reùñhàþ parivavruþ samantataþ 06,093.024d*0376_01 padàtaya÷ ca tvarità nakharapràsayodhinaþ 06,093.024d*0376_02 parivavrur maheùvàsaü dhàrtaràùñraü mahàratham 06,093.025a àtta÷astrà÷ ca suhçdo rakùaõàrthaü mahãpateþ 06,093.025c pràdurbabhåvuþ sahitàþ ÷akrasyevàmarà divi 06,093.026a saüpåjyamànaþ kurubhiþ kauravàõàü mahàrathaþ 06,093.026c prayayau sadanaü ràjan gàïgeyasya ya÷asvinaþ 06,093.026e anvãyamànaþ sahitaiþ sodaraiþ sarvato nçpaþ 06,093.027a dakùiõaü dakùiõaþ kàle saübhçtya svabhujaü tadà 06,093.027c hastihastopamaü ÷aikùaü sarva÷atrunibarhaõam 06,093.028a pragçhõann a¤jalãn néõàm udyatàn sarvatodi÷am 06,093.028c ÷u÷ràva madhurà vàco nànàde÷anivàsinàm 06,093.029a saüståyamànaþ såtai÷ ca màgadhai÷ ca mahàya÷àþ 06,093.029c påjayàna÷ ca tàn sarvàn sarvaloke÷vare÷varaþ 06,093.030a pradãpaiþ kà¤canais tatra gandhatailàvasecanaiþ 06,093.030c parivavrur mahàtmànaü prajvaladbhiþ samantataþ 06,093.030d*0377_01 devàsure yathendro 'sau saügràme ca bhayaükare 06,093.031a sa taiþ parivçto ràjà pradãpaiþ kà¤canaiþ ÷ubhaiþ 06,093.031c ÷u÷ubhe candramà yukto dãptair iva mahàgrahaiþ 06,093.032a ka¤cukoùõãùiõas tatra vetrajharjharapàõayaþ 06,093.032c protsàrayantaþ ÷anakais taü janaü sarvatodi÷am 06,093.033a saüpràpya tu tato ràjà bhãùmasya sadanaü ÷ubham 06,093.033c avatãrya hayàc càpi bhãùmaü pràpya jane÷varaþ 06,093.034a abhivàdya tato bhãùmaü niùaõõaþ paramàsane 06,093.034c kà¤cane sarvatobhadre spardhyàstaraõasaüvçte 06,093.034e uvàca prà¤jalir bhãùmaü bàùpakaõñho '÷rulocanaþ 06,093.035a tvàü vayaü samupà÷ritya saüyuge ÷atrusådana 06,093.035c utsahema raõe jetuü sendràn api suràsuràn 06,093.036a kim u pàõóusutàn vãràn sasuhçdgaõabàndhavàn 06,093.036c tasmàd arhasi gàïgeya kçpàü kartuü mayi prabho 06,093.036e jahi pàõóusutàn vãràn mahendra iva dànavàn 06,093.037a pårvam uktaü mahàbàho nihaniùyàmi somakàn 06,093.037c pà¤càlàn pàõóavaiþ sàrdhaü karåùàü÷ ceti bhàrata 06,093.038a tad vacaþ satyam evàstu jahi pàrthàn samàgatàn 06,093.038c somakàü÷ ca maheùvàsàn satyavàg bhava bhàrata 06,093.039a dayayà yadi và ràjan dveùyabhàvàn mama prabho 06,093.039c mandabhàgyatayà vàpi mama rakùasi pàõóavàn 06,093.040a anujànãhi samare karõam àhava÷obhinam 06,093.040c sa jeùyati raõe pàrthàn sasuhçdgaõabàndhavàn 06,093.041a etàvad uktvà nçpatiþ putro duryodhanas tava 06,093.041c novàca vacanaü kiü cid bhãùmaü bhãmaparàkramam 06,094.001 saüjaya uvàca 06,094.001a vàk÷alyais tava putreõa so 'tividdhaþ pitàmahaþ 06,094.001c duþkhena mahatàviùño novàcàpriyam aõv api 06,094.002a sa dhyàtvà suciraü kàlaü duþkharoùasamanvitaþ 06,094.002c ÷vasamàno yathà nàgaþ praõunno vai ÷alàkayà 06,094.003a udvçtya cakùuùã kopàn nirdahann iva bhàrata 06,094.003c sadevàsuragandharvaü lokaü lokavidàü varaþ 06,094.003e abravãt tava putraü tu sàmapårvam idaü vacaþ 06,094.004a kiü nu duryodhanaivaü màü vàk÷alyair upavidhyasi 06,094.004c ghañamànaü yathà÷akti kurvàõaü ca tava priyam 06,094.004e juhvànaü samare pràõàüs tavaiva hitakàmyayà 06,094.005a yadà tu pàõóavaþ ÷åraþ khàõóave 'gnim atarpayat 06,094.005c paràjitya raõe ÷akraü paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.006a yadà ca tvàü mahàbàho gandharvair hçtam ojasà 06,094.006c amocayat pàõóusutaþ paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.007a dravamàõeùu ÷åreùu sodareùu tathàbhibho 06,094.007c såtaputre ca ràdheye paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.008a yac ca naþ sahitàn sarvàn viràñanagare tadà 06,094.008c eka eva samudyàtaþ paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.009a droõaü ca yudhi saürabdhaü màü ca nirjitya saüyuge 06,094.009c karõaü ca tvàü ca drauõiü ca kçpaü ca sumahàratham 06,094.009e vàsàüsi sa samàdatta paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.009f*0378_01 tathà drauõiü maheùvàsaü ÷àradvatam athàpi ca 06,094.009f*0378_02 gograhe jitavàn pårvaü paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.009f*0378_03 vijitya ca yadà karõaü sadà puruùamàninam 06,094.009f*0378_04 uttaràyai dadau vastraü paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.010a nivàtakavacàn yuddhe vàsavenàpi durjayàn 06,094.010c jitavàn samare pàrthaþ paryàptaü tan nidar÷anam 06,094.010d*0379_01 ava÷yaü hitakàmena pàrùatena ca dhãmatà 06,094.011a ko hi ÷akto raõe jetuü pàõóavaü rabhasaü raõe 06,094.011b*0380_01 yasya goptà jagadgoptà ÷aïkhacakragadàdharaþ 06,094.011b*0380_02 vàsudevo 'nanta÷aktiþ sçùñisaühàrakàrakaþ 06,094.011b*0380_03 sarve÷varo devadevaþ paramàtmà sanàtanaþ 06,094.011b*0380_04 ukto 'si bahu÷o ràjan nàradàdyair maharùibhiþ 06,094.011c tvaü tu mohàn na jànãùe vàcyàvàcyaü suyodhana 06,094.012a mumårùur hi naraþ sarvàn vçkùàn pa÷yati kà¤canàn 06,094.012c tathà tvam api gàndhàre viparãtàni pa÷yasi 06,094.013a svayaü vairaü mahat kçtvà pàõóavaiþ sahasç¤jayaiþ 06,094.013c yudhyasva tàn adya raõe pa÷yàmaþ puruùo bhava 06,094.013d*0381_01 a÷akyàþ pàõóavà jetuü devair api savàsavaiþ 06,094.014a ahaü tu somakàn sarvàn sapà¤càlàn samàgatàn 06,094.014c nihaniùye naravyàghra varjayitvà ÷ikhaõóinam 06,094.015a tair vàhaü nihataþ saükhye gamiùye yamasàdanam 06,094.015c tàn và nihatya saügràme prãtiü dàsyàmi vai tava 06,094.016a pårvaü hi strã samutpannà ÷ikhaõóã ràjave÷mani 06,094.016c varadànàt pumठjàtaþ saiùà vai strã ÷ikhaõóinã 06,094.017a tàm ahaü na haniùyàmi pràõatyàge 'pi bhàrata 06,094.017c yàsau pràï nirmità dhàtrà saiùà vai strã ÷ikhaõóinã 06,094.018a sukhaü svapihi gàndhàre ÷vo 'smi kartà mahàraõam 06,094.018c yaj janàþ kathayiùyanti yàvat sthàsyati medinã 06,094.019a evam uktas tava suto nirjagàma jane÷vara 06,094.019c abhivàdya guruü mårdhnà prayayau svaü nive÷anam 06,094.020a àgamya tu tato ràjà visçjya ca mahàjanam 06,094.020c pravive÷a tatas tårõaü kùayaü ÷atrukùayaükaraþ 06,094.020e praviùñaþ sa ni÷àü tàü ca gamayàm àsa pàrthivaþ 06,095.001 saüjaya uvàca 06,095.001a prabhàtàyàü tu ÷arvaryàü pràtar utthàya vai nçpaþ 06,095.001c ràj¤aþ samàj¤àpayata senàü yojayateti ha 06,095.001e adya bhãùmo raõe kruddho nihaniùyati somakàn 06,095.002a duryodhanasya tac chrutvà ràtrau vilapitaü bahu 06,095.002c manyamànaþ sa taü ràjan pratyàde÷am ivàtmanaþ 06,095.003a nirvedaü paramaü gatvà vinindya paravàcyatàm 06,095.003c dãrghaü dadhyau ÷àütanavo yoddhukàmo 'rjunaü raõe 06,095.004a iïgitena tu taj j¤àtvà gàïgeyena vicintitam 06,095.004c duryodhano mahàràja duþ÷àsanam acodayat 06,095.005a duþ÷àsana rathàs tårõaü yujyantàü bhãùmarakùiõaþ 06,095.005c dvàtriü÷at tvam anãkàni sarvàõy evàbhicodaya 06,095.006a idaü hi samanupràptaü varùapågàbhicintitam 06,095.006c pàõóavànàü sasainyànàü vadho ràjyasya càgamaþ 06,095.007a tatra kàryam ahaü manye bhãùmasyaivàbhirakùaõam 06,095.007c sa no guptaþ sukhàya syàd dhanyàt pàrthàü÷ ca saüyuge 06,095.008a abravãc ca vi÷uddhàtmà nàhaü hanyàü ÷ikhaõóinam 06,095.008c strãpårvako hy asau jàtas tasmàd varjyo raõe mayà 06,095.009a lokas tad veda yad ahaü pituþ priyacikãrùayà 06,095.009c ràjyaü sphãtaü mahàbàho striya÷ ca tyaktavàn purà 06,095.010a naiva càhaü striyaü jàtu na strãpårvaü kathaü cana 06,095.010c hanyàü yudhi nara÷reùñha satyam etad bravãmi te 06,095.011a ayaü strãpårvako ràja¤ ÷ikhaõóã yadi te ÷rutaþ 06,095.011c udyoge kathitaü yat tat tathà jàtà ÷ikhaõóinã 06,095.012a kanyà bhåtvà pumठjàtaþ sa ca yotsyati bhàrata 06,095.012c tasyàhaü pramukhe bàõàn na mu¤ceyaü kathaü cana 06,095.013a yuddhe tu kùatriyàüs tàta pàõóavànàü jayaiùiõaþ 06,095.013c sarvàn anyàn haniùyàmi saüpràptàn bàõagocaràn 06,095.014a evaü màü bharata÷reùñho gàïgeyaþ pràha ÷àstravit 06,095.014c tatra sarvàtmanà manye bhãùmasyaivàbhipàlanam 06,095.015a arakùyamàõaü hi vçko hanyàt siühaü mahàvane 06,095.015c mà vçkeõeva ÷àrdålaü ghàtayema ÷ikhaõóinà 06,095.015d*0382_01 mà siüham iva kàkena hataü bhãùmaü ÷ikhaõóinà 06,095.015d*0382_02 pa÷yema puruùavyàghra tathà nãtir vidhãyatàm 06,095.016a màtulaþ ÷akuniþ ÷alyaþ kçpo droõo viviü÷atiþ 06,095.016c yattà rakùantu gàïgeyaü tasmin gupte dhruvo jayaþ 06,095.017a etac chrutvà tu ràjàno duryodhanavacas tadà 06,095.017c sarvato rathavaü÷ena gàïgeyaü paryavàrayan 06,095.018a putrà÷ ca tava gàïgeyaü parivàrya yayur mudà 06,095.018c kampayanto bhuvaü dyàü ca kùobhayanta÷ ca pàõóavàn 06,095.019a tai rathai÷ ca susaüyuktair dantibhi÷ ca mahàrathàþ 06,095.019c parivàrya raõe bhãùmaü daü÷itàþ samavasthitàþ 06,095.020a yathà devàsure yuddhe trida÷à vajradhàriõam 06,095.020c sarve te sma vyatiùñhanta rakùantas taü mahàratham 06,095.021a tato duryodhano ràjà punar bhràtaram abravãt 06,095.021c savyaü cakraü yudhàmanyur uttamaujà÷ ca dakùiõam 06,095.021e goptàràv arjunasyaitàv arjuno 'pi ÷ikhaõóinaþ 06,095.022a sa rakùyamàõaþ pàrthena tathàsmàbhir vivarjitaþ 06,095.022c yathà bhãùmaü na no hanyàd duþ÷àsana tathà kuru 06,095.023a bhràtus tad vacanaü ÷rutvà putro duþ÷àsanas tava 06,095.023c bhãùmaü pramukhataþ kçtvà prayayau senayà saha 06,095.024a bhãùmaü tu rathavaü÷ena dçùñvà tam abhisaüvçtam 06,095.024c arjuno rathinàü ÷reùñho dhçùñadyumnam uvàca ha 06,095.025a ÷ikhaõóinaü naravyàghra bhãùmasya pramukhe 'nagha 06,095.025c sthàpayasvàdya pà¤càlya tasya goptàham apy uta 06,095.026a tataþ ÷àütanavo bhãùmo niryayau senayà saha 06,095.026c vyåhaü càvyåhata mahat sarvatobhadram àhave 06,095.027a kçpa÷ ca kçtavarmà ca ÷aibya÷ caiva mahàrathaþ 06,095.027c ÷akuniþ saindhava÷ caiva kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,095.028a bhãùmeõa sahitàþ sarve putrai÷ ca tava bhàrata 06,095.028c agrataþ sarvasainyànàü vyåhasya pramukhe sthitàþ 06,095.029a droõo bhåri÷ravàþ ÷alyo bhagadatta÷ ca màriùa 06,095.029c dakùiõaü pakùam à÷ritya sthità vyåhasya daü÷itàþ 06,095.030a a÷vatthàmà somadatta àvantyau ca mahàrathau 06,095.030c mahatyà senayà yuktà vàmaü pakùam apàlayan 06,095.031a duryodhano mahàràja trigartaiþ sarvato vçtaþ 06,095.031c vyåhamadhye sthito ràjan pàõóavàn prati bhàrata 06,095.032a alambuso ratha÷reùñhaþ ÷rutàyu÷ ca mahàrathaþ 06,095.032c pçùñhataþ sarvasainyànàü sthitau vyåhasya daü÷itau 06,095.033a evam ete tadà vyåhaü kçtvà bhàrata tàvakàþ 06,095.033c saünaddhàþ samadç÷yanta pratapanta ivàgnayaþ 06,095.034a tathà yudhiùñhiro ràjà bhãmasena÷ ca pàõóavaþ 06,095.034c nakulaþ sahadeva÷ ca màdrãputràv ubhàv api 06,095.034e agrataþ sarvasainyànàü sthità vyåhasya daü÷itàþ 06,095.035a dhçùñadyumno viràña÷ ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,095.035c sthitàþ sainyena mahatà parànãkavinà÷anàþ 06,095.035d*0383_01 anye ca bahavaþ ÷åràþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,095.035d*0383_02 nànàvidhàyudhà vãrà nànà÷astropa÷obhitàþ 06,095.036a ÷ikhaõóã vijaya÷ caiva ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,095.036c cekitàno mahàbàhuþ kuntibhoja÷ ca vãryavàn 06,095.036e sthità raõe mahàràja mahatyà senayà vçtàþ 06,095.037a abhimanyur maheùvàso drupada÷ ca mahàrathaþ 06,095.037b*0384_01 yuyudhàno maheùvàso yudhàmanyu÷ ca vãryavàn 06,095.037c kekayà bhràtaraþ pa¤ca sthità yuddhàya daü÷itàþ 06,095.038a evaü te 'pi mahàvyåhaü prativyåhya sudurjayam 06,095.038c pàõóavàþ samare ÷åràþ sthità yuddhàya màriùa 06,095.039a tàvakàs tu raõe yattàþ sahasenà naràdhipàþ 06,095.039c abhyudyayå raõe pàrthàn bhãùmaü kçtvàgrato nçpa 06,095.040a tathaiva pàõóavà ràjan bhãmasenapurogamàþ 06,095.040c bhãùmaü yuddhapariprepsuü saügràme vijigãùavaþ 06,095.041a kùveóàþ kilikilà÷abdàn krakacàn goviùàõikàþ 06,095.041c bherãmçdaïgapaõavàn nàdayanta÷ ca puùkaràn 06,095.041e pàõóavà abhyadhàvanta nadanto bhairavàn ravàn 06,095.042a bherãmçdaïga÷aïkhànàü dundubhãnàü ca nisvanaiþ 06,095.042c utkruùñasiühanàdai÷ ca valgitai÷ ca pçthagvidhaiþ 06,095.043a vayaü pratinadantas tàn abhyagacchàma satvaràþ 06,095.043c sahasaivàbhisaükruddhàs tadàsãt tumulaü mahat 06,095.044a tato 'nyonyaü pradhàvantaþ saüprahàraü pracakrire 06,095.044c tataþ ÷abdena mahatà pracakampe vasuüdharà 06,095.045a pakùiõa÷ ca mahàghoraü vyàharanto vibabhramuþ 06,095.045c saprabha÷ coditaþ såryo niùprabhaþ samapadyata 06,095.046a vavu÷ ca tumulà vàtàþ ÷aüsantaþ sumahad bhayam 06,095.046c ghorà÷ ca ghoranirhràdàþ ÷ivàs tatra vavà÷ire 06,095.046e vedayantyo mahàràja mahad vai÷asam àgatam 06,095.047a di÷aþ prajvalità ràjan pàüsuvarùaü papàta ca 06,095.047c rudhireõa samunmi÷ram asthivarùaü tathaiva ca 06,095.048a rudatàü vàhanànàü ca netrebhyaþ pràpataj jalam 06,095.048c susruvu÷ ca ÷akçnmåtraü pradhyàyanto vi÷àü pate 06,095.049a antarhità mahànàdàþ ÷råyante bharatarùabha 06,095.049c rakùasàü puruùàdànàü nadatàü bhairavàn ravàn 06,095.050a saüpatantaþ sma dç÷yante gomàyubakavàyasàþ 06,095.050c ÷vàna÷ ca vividhair nàdair bhaùantas tatra tasthire 06,095.051a jvalità÷ ca maholkà vai samàhatya divàkaram 06,095.051c nipetuþ sahasà bhåmau vedayànà mahad bhayam 06,095.052a mahànty anãkàni mahàsamucchraye; samàgame pàõóavadhàrtaràùñrayoþ 06,095.052c prakà÷ire ÷aïkhamçdaïganisvanaiþ; prakampitànãva vanàni vàyunà 06,095.053a narendranàgà÷vasamàkulànàm; abhyàyatãnàm a÷ive muhårte 06,095.053c babhåva ghoùas tumula÷ camånàü; vàtoddhutànàm iva sàgaràõàm 06,096.001 saüjaya uvàca 06,096.001a abhimanyå rathodàraþ pi÷aïgais turagottamaiþ 06,096.001c abhidudràva tejasvã duryodhanabalaü mahat 06,096.001e vikira¤ ÷aravarùàõi vàridhàrà ivàmbudaþ 06,096.002a na ÷ekuþ samare kruddhaü saubhadram arisådanam 06,096.002c ÷astraughiõaü gàhamànaü senàsàgaram akùayam 06,096.002e nivàrayitum apy àjau tvadãyàþ kurupuügavàþ 06,096.003a tena muktà raõe ràja¤ ÷aràþ ÷atrunibarhaõàþ 06,096.003c kùatriyàn anaya¤ ÷åràn pretaràjanive÷anam 06,096.004a yamadaõóopamàn ghorठjvalanà÷ãviùopamàn 06,096.004c saubhadraþ samare kruddhaþ preùayàm àsa sàyakàn 06,096.005a rathinaü ca rathàt tårõaü hayapçùñhàc ca sàdinam 06,096.005c gajàrohàü÷ ca sagajàn pàtayàm àsa phàlguniþ 06,096.006a tasya tat kurvataþ karma mahat saükhye 'dbhutaü nçpàþ 06,096.006c påjayàü cakrire hçùñàþ pra÷a÷aüsu÷ ca phàlgunim 06,096.007a tàny anãkàni saubhadro dràvayan bahv a÷obhata 06,096.007c tålarà÷im ivàdhåya màrutaþ sarvatodi÷am 06,096.008a tena vidràvyamàõàni tava sainyàni bhàrata 06,096.008c tràtàraü nàdhyagacchanta païke magnà iva dvipàþ 06,096.009a vidràvya sarvasainyàni tàvakàni narottamaþ 06,096.009c abhimanyuþ sthito ràjan vidhåmo 'gnir iva jvalan 06,096.010a na cainaü tàvakàþ sarve viùehur arighàtinam 06,096.010c pradãptaü pàvakaü yadvat pataügàþ kàlacoditàþ 06,096.011a praharan sarva÷atrubhyaþ pàõóavànàü mahàrathaþ 06,096.011c adç÷yata maheùvàsaþ savajra iva vajrabhçt 06,096.012a hemapçùñhaü dhanu÷ càsya dadç÷e carato di÷aþ 06,096.012c toyadeùu yathà ràjan bhràjamànàþ ÷atahvadàþ 06,096.013a ÷arà÷ ca ni÷itàþ pãtà ni÷caranti sma saüyuge 06,096.013c vanàt phulladrumàd ràjan bhramaràõàm iva vrajàþ 06,096.014a tathaiva caratas tasya saubhadrasya mahàtmanaþ 06,096.014c rathena meghaghoùeõa dadç÷ur nàntaraü janàþ 06,096.015a mohayitvà kçpaü droõaü drauõiü ca sa bçhadbalam 06,096.015c saindhavaü ca maheùvàsaü vyacaral laghu suùñhu ca 06,096.016a maõóalãkçtam evàsya dhanuþ pa÷yàma màriùa 06,096.016c såryamaõóalasaükà÷aü tapatas tava vàhinãm 06,096.017a taü dçùñvà kùatriyàþ ÷åràþ pratapantaü ÷aràrcibhiþ 06,096.017c dviphalgunam imaü lokaü menire tasya karmabhiþ 06,096.018a tenàrdità mahàràja bhàratã sà mahàcamåþ 06,096.018c babhràma tatra tatraiva yoùin madava÷àd iva 06,096.019a dràvayitvà ca tat sainyaü kampayitvà mahàrathàn 06,096.019c nandayàm àsa suhçdo mayaü jitveva vàsavaþ 06,096.020a tena vidràvyamàõàni tava sainyàni saüyuge 06,096.020c cakrur àrtasvaraü ghoraü parjanyaninadopamam 06,096.021a taü ÷rutvà ninadaü ghoraü tava sainyasya màriùa 06,096.021c màrutoddhåtavegasya samudrasyeva parvaõi 06,096.021e duryodhanas tadà ràjà àr÷ya÷çïgim abhàùata 06,096.022a eùa kàrùõir maheùvàso dvitãya iva phalgunaþ 06,096.022c camåü dràvayate krodhàd vçtro devacamåm iva 06,096.023a tasya nànyaü prapa÷yàmi saüyuge bheùajaü mahat 06,096.023c çte tvàü ràkùasa÷reùñha sarvavidyàsu pàragam 06,096.024a sa gatvà tvaritaü vãraü jahi saubhadram àhave 06,096.024c vayaü pàrthàn haniùyàmo bhãùmadroõapuraþsaràþ 06,096.025a sa evam ukto balavàn ràkùasendraþ pratàpavàn 06,096.025c prayayau samare tårõaü tava putrasya ÷àsanàt 06,096.025e nardamàno mahànàdaü pràvçùãva balàhakaþ 06,096.026a tasya ÷abdena mahatà pàõóavànàü mahad balam 06,096.026c pràcalat sarvato ràjan påryamàõa ivàrõavaþ 06,096.027a bahava÷ ca narà ràjaüs tasya nàdena bhãùitàþ 06,096.027c priyàn pràõàn parityajya nipetur dharaõãtale 06,096.028a kàrùõi÷ càpi mudà yuktaþ pragçhãta÷aràsanaþ 06,096.028c nçtyann iva rathopasthe tad rakùaþ samupàdravat 06,096.029a tataþ sa ràkùasaþ kruddhaþ saüpràpyaivàrjuniü raõe 06,096.029c nàtidåre sthitas tasya dràvayàm àsa vai camåm 06,096.030a sà vadhyamànà samare pàõóavànàü mahàcamåþ 06,096.030b*0385_01 nàdhyagacchata vai tràõaü pãóyamànà duràtmanà 06,096.030c pratyudyayau raõe rakùo devasenà yathà balim 06,096.031a vimardaþ sumahàn àsãt tasya sainyasya màriùa 06,096.031c rakùasà ghoraråpeõa vadhyamànasya saüyuge 06,096.032a tataþ ÷arasahasrais tàü pàõóavànàü mahàcamåm 06,096.032c vyadràvayad raõe rakùo dar÷ayad vai paràkramam 06,096.033a sà vadhyamànà ca tathà pàõóavànàm anãkinã 06,096.033c rakùasà ghoraråpeõa pradudràva raõe bhayàt 06,096.034a tàü pramçdya tataþ senàü padminãü vàraõo yathà 06,096.034c tato 'bhidudràva raõe draupadeyàn mahàbalàn 06,096.035a te tu kruddhà maheùvàsà draupadeyàþ prahàriõaþ 06,096.035c ràkùasaü dudruvuþ sarve grahàþ pa¤ca yathà ravim 06,096.036a vãryavadbhis tatas tais tu pãóito ràkùasottamaþ 06,096.036c yathà yugakùaye ghore candramàþ pa¤cabhir grahaiþ 06,096.037a prativindhyas tato rakùo bibheda ni÷itaiþ ÷araiþ 06,096.037c sarvapàra÷avais tårõam akuõñhàgrair mahàbalaþ 06,096.038a sa tair bhinnatanutràõaþ ÷u÷ubhe ràkùasottamaþ 06,096.038c marãcibhir ivàrkasya saüsyåto jalado mahàn 06,096.039a viùaktaiþ sa ÷arai÷ càpi tapanãyaparicchadaiþ 06,096.039c àr÷ya÷çïgir babhau ràjan dãpta÷çïga ivàcalaþ 06,096.040a tatas te bhràtaraþ pa¤ca ràkùasendraü mahàhave 06,096.040c vivyadhur ni÷itair bàõais tapanãyavibhåùitaiþ 06,096.041a sa nirbhinnaþ ÷arair ghorair bhujagaiþ kopitair iva 06,096.041c alambuso bhç÷aü ràjan nàgendra iva cukrudhe 06,096.041d*0386_01 nirbhiõõas tu ÷arair ghorair dãpyamànaþ samantataþ 06,096.041d*0386_02 alaübuso bhç÷aü bhàti ulkàbhir iva ku¤jaraþ 06,096.042a so 'tividdho mahàràja muhårtam atha màriùa 06,096.042c pravive÷a tamo dãrghaü pãóitas tair mahàrathaiþ 06,096.043a pratilabhya tataþ saüj¤àü krodhena dviguõãkçtaþ 06,096.043c ciccheda sàyakais teùàü dhvajàü÷ caiva dhanåüùi ca 06,096.044a ekaikaü ca tribhir bàõair àjaghàna smayann iva 06,096.044c alambuso rathopasthe nçtyann iva mahàrathaþ 06,096.045a tvaramàõa÷ ca saükruddho hayàüs teùàü mahàtmanàm 06,096.045c jaghàna ràkùasaþ kruddhaþ sàrathãü÷ ca mahàbalaþ 06,096.046a bibheda ca susaühçùñaþ puna÷ cainàn susaü÷itaiþ 06,096.046c ÷arair bahuvidhàkàraiþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,096.047a virathàü÷ ca maheùvàsàn kçtvà tatra sa ràkùasaþ 06,096.047c abhidudràva vegena hantukàmo ni÷àcaraþ 06,096.048a tàn arditàn raõe tena ràkùasena duràtmanà 06,096.048c dçùñvàrjunasutaþ saükhye ràkùasaü samupàdravat 06,096.049a tayoþ samabhavad yuddhaü vçtravàsavayor iva 06,096.049c dadç÷us tàvakàþ sarve pàõóavà÷ ca mahàrathàþ 06,096.050a tau sametau mahàyuddhe krodhadãptau parasparam 06,096.050b*0387_01 udvçtya cakùuùã ràjan krodhàt prasphuritàdharau 06,096.050c mahàbalau mahàràja krodhasaüraktalocanau 06,096.050e parasparam avekùetàü kàlànalasamau yudhi 06,096.050f*0388_01 à÷ãviùàv iva kruddhau netràbhyàm itaretaram 06,096.051a tayoþ samàgamo ghoro babhåva kañukodayaþ 06,096.051c yathà devàsure yuddhe ÷akra÷ambarayor iva 06,097.001 dhçtaràùñra uvàca 06,097.001a àrjuniü samare ÷åraü vinighnantaü mahàratham 06,097.001c alambusaþ kathaü yuddhe pratyayudhyata saüjaya 06,097.002a àr÷ya÷çïgiü kathaü càpi saubhadraþ paravãrahà 06,097.002c tan mamàcakùva tattvena yathà vçttaü sma saüyuge 06,097.003a dhanaüjaya÷ ca kiü cakre mama sainyeùu saüjaya 06,097.003c bhãmo và balinàü ÷reùñho ràkùaso và ghañotkacaþ 06,097.004a nakulaþ sahadevo và sàtyakir và mahàrathaþ 06,097.004c etad àcakùva me sarvaü ku÷alo hy asi saüjaya 06,097.005 saüjaya uvàca 06,097.005a hanta te 'haü pravakùyàmi saügràmaü lomaharùaõam 06,097.005c yathàbhåd ràkùasendrasya saubhadrasya ca màriùa 06,097.006a arjuna÷ ca yathà saükhye bhãmasena÷ ca pàõóavaþ 06,097.006c nakulaþ sahadeva÷ ca raõe cakruþ paràkramam 06,097.007a tathaiva tàvakàþ sarve bhãùmadroõapurogamàþ 06,097.007c adbhutàni vicitràõi cakruþ karmàõy abhãtavat 06,097.008a alambusas tu samare abhimanyuü mahàratham 06,097.008c vinadya sumahànàdaü tarjayitvà muhur muhuþ 06,097.008e abhidudràva vegena tiùñha tiùñheti càbravãt 06,097.009a saubhadro 'pi raõe ràjan siühavad vinadan muhuþ 06,097.009c àr÷ya÷çïgiü maheùvàsaü pitur atyantavairiõam 06,097.010a tataþ sameyatuþ saükhye tvaritau nararàkùasau 06,097.010c rathàbhyàü rathinàü ÷reùñhau yathà vai devadànavau 06,097.010e màyàvã ràkùasa÷reùñho divyàstraj¤a÷ ca phàlguniþ 06,097.011a tataþ kàrùõir mahàràja ni÷itaiþ sàyakais tribhiþ 06,097.011c àr÷ya÷çïgiü raõe viddhvà punar vivyàdha pa¤cabhiþ 06,097.012a alambuso 'pi saükruddhaþ kàrùõiü navabhir à÷ugaiþ 06,097.012c hçdi vivyàdha vegena tottrair iva mahàdvipam 06,097.013a tataþ ÷arasahasreõa kùiprakàrã ni÷àcaraþ 06,097.013c arjunasya sutaü saükhye pãóayàm àsa bhàrata 06,097.014a abhimanyus tataþ kruddho navatiü nataparvaõàm 06,097.014c cikùepa ni÷itàn bàõàn ràkùasasya mahorasi 06,097.015a te tasya vivi÷us tårõaü kàyaü nirbhidya marmaõi 06,097.015c sa tair vibhinnasarvàïgaþ ÷u÷ubhe ràkùasottamaþ 06,097.015e puùpitaiþ kiü÷ukai ràjan saüstãrõa iva parvataþ 06,097.016a sa dhàraya¤ ÷aràn hemapuïkhàn api mahàbalaþ 06,097.016c vibabhau ràkùasa÷reùñhaþ sajvàla iva parvataþ 06,097.017a tataþ kruddho mahàràja àr÷ya÷çïgir mahàbalaþ 06,097.017c mahendrapratimaü kàrùõiü chàdayàm àsa patribhiþ 06,097.018a tena te vi÷ikhà muktà yamadaõóopamàþ ÷itàþ 06,097.018c abhimanyuü vinirbhidya pràvi÷an dharaõãtalam 06,097.019a tathaivàrjuninirmuktàþ ÷aràþ kà¤canabhåùaõàþ 06,097.019c alambusaü vinirbhidya pràvi÷anta dharàtalam 06,097.020a saubhadras tu raõe rakùaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,097.020c cakre vimukham àsàdya mayaü ÷akra ivàhave 06,097.021a vimukhaü ca tato rakùo vadhyamànaü raõe 'riõà 06,097.021c pràdu÷cakre mahàmàyàü tàmasãü paratàpanaþ 06,097.022a tatas te tamasà sarve hçtà hy àsan mahãtale 06,097.022c nàbhimanyum apa÷yanta naiva svàn na paràn raõe 06,097.023a abhimanyu÷ ca tad dçùñvà ghoraråpaü mahat tamaþ 06,097.023c pràdu÷cakre 'stram atyugraü bhàskaraü kurunandanaþ 06,097.024a tataþ prakà÷am abhavaj jagat sarvaü mahãpate 06,097.024c tàü càpi jaghnivàn màyàü ràkùasasya duràtmanaþ 06,097.025a saükruddha÷ ca mahàvãryo ràkùasendraü narottamaþ 06,097.025c chàdayàm àsa samare ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,097.026a bahvãs tathànyà màyà÷ ca prayuktàs tena rakùasà 06,097.026c sarvàstravid ameyàtmà vàrayàm àsa phàlguniþ 06,097.027a hatamàyaü tato rakùo vadhyamànaü ca sàyakaiþ 06,097.027c rathaü tatraiva saütyajya pràdravan mahato bhayàt 06,097.028a tasmin vinirjite tårõaü kåñayodhini ràkùase 06,097.028b*0389_01 saubhadra÷ ca mahàbàhuþ samare ca jita÷ramaþ 06,097.028b*0389_02 paràkramã mahàtejàþ pitus tulyaparàkramaþ 06,097.028c àrjuniþ samare sainyaü tàvakaü saümamarda ha 06,097.028e madàndho vanyanàgendraþ sapadmàü padminãm iva 06,097.029a tataþ ÷àütanavo bhãùmaþ sainyaü dçùñvàbhividrutam 06,097.029c mahatà rathavaü÷ena saubhadraü paryavàrayat 06,097.030a koùñhakãkçtya taü vãraü dhàrtaràùñrà mahàrathàþ 06,097.030c ekaü subahavo yuddhe tatakùuþ sàyakair dçóham 06,097.031a sa teùàü rathinàü vãraþ pitus tulyaparàkramaþ 06,097.031c sadç÷o vàsudevasya vikrameõa balena ca 06,097.032a ubhayoþ sadç÷aü karma sa pitur màtulasya ca 06,097.032c raõe bahuvidhaü cakre sarva÷astrabhçtàü varaþ 06,097.033a tato dhanaüjayo ràjan vinighnaüs tava sainikàn 06,097.033c àsasàda raõe bhãùmaü putraprepsur amarùaõaþ 06,097.034a tathaiva samare ràjan pità devavratas tava 06,097.034c àsasàda raõe pàrthaü svarbhànur iva bhàskaram 06,097.035a tataþ sarathanàgà÷vàþ putràs tava vi÷àü pate 06,097.035c parivavrå raõe bhãùmaü jugupu÷ ca samantataþ 06,097.036a tathaiva pàõóavà ràjan parivàrya dhanaüjayam 06,097.036c raõàya mahate yuktà daü÷ità bharatarùabha 06,097.037a ÷àradvatas tato ràjan bhãùmasya pramukhe sthitam 06,097.037c arjunaü pa¤caviü÷atyà sàyakànàü samàcinot 06,097.038a patyudgamyàtha vivyàdha sàtyakis taü ÷itaiþ ÷araiþ 06,097.038c pàõóavapriyakàmàrthaü ÷àrdåla iva ku¤jaram 06,097.039a gautamo 'pi tvaràyukto màdhavaü navabhiþ ÷araiþ 06,097.039c hçdi vivyàdha saükruddhaþ kaïkapatraparicchadaiþ 06,097.040a ÷aineyo 'pi tataþ kruddho bhç÷aü viddho mahàrathaþ 06,097.040c gautamàntakaraü ghoraü samàdatta ÷ilãmukham 06,097.041a tam àpatantaü vegena ÷akrà÷anisamadyutim 06,097.041c dvidhà ciccheda saükruddho drauõiþ paramakopanaþ 06,097.042a samutsçjyàtha ÷aineyo gautamaü rathinàü varam 06,097.042c abhyadravad raõe drauõiü ràhuþ khe ÷a÷inaü yathà 06,097.043a tasya droõasuta÷ càpaü dvidhà ciccheda bhàrata 06,097.043c athainaü chinnadhanvànaü tàóayàm àsa sàyakaiþ 06,097.044a so 'nyat kàrmukam àdàya ÷atrughnaü bhàrasàdhanam 06,097.044c drauõiü ùaùñyà mahàràja bàhvor urasi càrpayat 06,097.045a sa viddho vyathita÷ caiva muhårtaü ka÷malàyutaþ 06,097.045c niùasàda rathopasthe dhvajayaùñim upà÷ritaþ 06,097.046a pratilabhya tataþ saüj¤àü droõaputraþ pratàpavàn 06,097.046c vàrùõeyaü samare kruddho nàràcena samardayat 06,097.047a ÷aineyaü sa tu nirbhidya pràvi÷ad dharaõãtalam 06,097.047c vasantakàle balavàn bilaü sarpa÷i÷ur yathà 06,097.048a tato 'pareõa bhallena màdhavasya dhvajottamam 06,097.048c ciccheda samare drauõiþ siühanàdaü nanàda ca 06,097.049a puna÷ cainaü ÷arair ghorai÷ chàdayàm àsa bhàrata 06,097.049c nidàghànte mahàràja yathà megho divàkaram 06,097.050a sàtyaki÷ ca mahàràja ÷arajàlaü nihatya tat 06,097.050c drauõim abhyapatat tårõaü ÷arajàlair anekadhà 06,097.051a tàpayàm àsa ca drauõiü ÷aineyaþ paravãrahà 06,097.051c vimukto meghajàlena yathaiva tapanas tathà 06,097.052a ÷aràõàü ca sahasreõa punar enaü samudyatam 06,097.052c sàtyaki÷ chàdayàm àsa nanàda ca mahàbalaþ 06,097.053a dçùñvà putraü tathà grastaü ràhuõeva ni÷àkaram 06,097.053c abhyadravata ÷aineyaü bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,097.054a vivyàdha ca pçùatkena sutãkùõena mahàmçdhe 06,097.054c parãpsan svasutaü ràjan vàrùõeyenàbhitàpitam 06,097.055a sàtyakis tu raõe jitvà guruputraü mahàratham 06,097.055c droõaü vivyàdha viü÷atyà sarvapàra÷avaiþ ÷araiþ 06,097.056a tadantaram ameyàtmà kaunteyaþ ÷vetavàhanaþ 06,097.056c abhyadravad raõe kruddho droõaü prati mahàrathaþ 06,097.057a tato droõa÷ ca pàrtha÷ ca sameyàtàü mahàmçdhe 06,097.057c yathà budha÷ ca ÷ukra÷ ca mahàràja nabhastale 06,098.001 dhçtaràùñra uvàca 06,098.001a kathaü droõo maheùvàsaþ pàõóava÷ ca dhanaüjayaþ 06,098.001c samãyatå raõe ÷årau tan mamàcakùva saüjaya 06,098.002a priyo hi pàõóavo nityaü bhàradvàjasya dhãmataþ 06,098.002c àcàrya÷ ca raõe nityaü priyaþ pàrthasya saüjaya 06,098.003a tàv ubhau rathinau saükhye dçptau siühàv ivotkañau 06,098.003c kathaü samãyatur yuddhe bhàradvàjadhanaüjayau 06,098.004 saüjaya uvàca 06,098.004a na droõaþ samare pàrthaü jànãte priyam àtmanaþ 06,098.004c kùatradharmaü puraskçtya pàrtho và gurum àhave 06,098.004d*0390_01 tathaiva pàõóavo droõaü vetty eva priyam àtmanaþ 06,098.004d*0390_02 kùatradharmarato nityaü kùatradharmeõa yudhyate 06,098.005a na kùatriyà raõe ràjan varjayanti parasparam 06,098.005c nirmaryàdaü hi yudhyante pitçbhir bhràtçbhiþ saha 06,098.006a raõe bhàrata pàrthena droõo viddhas tribhiþ ÷araiþ 06,098.006c nàcintayata tàn bàõàn pàrthacàpacyutàn yudhi 06,098.007a ÷aravçùñyà punaþ pàrtha÷ chàdayàm àsa taü raõe 06,098.007c prajajvàla ca roùeõa gahane 'gnir ivotthitaþ 06,098.008a tato 'rjunaü raõe droõaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,098.008c vàrayàm àsa ràjendra naciràd iva bhàrata 06,098.009a tato duryodhano ràjà su÷armàõam acodayat 06,098.009c droõasya samare ràjan pàrùõigrahaõakàraõàt 06,098.010a trigartaràó api kruddho bhç÷am àyamya kàrmukam 06,098.010c chàdayàm àsa samare pàrthaü bàõair ayomukhaiþ 06,098.011a tàbhyàü muktàþ ÷arà ràjann antarikùe virejire 06,098.011c haüsà iva mahàràja ÷aratkàle nabhastale 06,098.012a te ÷aràþ pràpya kaunteyaü samastà vivi÷uþ prabho 06,098.012c phalabhàranataü yadvat svàduvçkùaü vihaügamàþ 06,098.013a arjunas tu raõe nàdaü vinadya rathinàü varaþ 06,098.013c trigartaràjaü samare saputraü vivyadhe ÷araiþ 06,098.014a te vadhyamànàþ pàrthena kàleneva yugakùaye 06,098.014c pàrtham evàbhyavartanta maraõe kçtani÷cayàþ 06,098.014e mumucuþ ÷aravçùñiü ca pàõóavasya rathaü prati 06,098.015a ÷aravçùñiü tatas tàü tu ÷aravarùeõa pàõóavaþ 06,098.015c pratijagràha ràjendra toyavçùñim ivàcalaþ 06,098.016a tatràdbhutam apa÷yàma bãbhatsor hastalàghavam 06,098.016c vimuktàü bahubhiþ ÷åraiþ ÷astravçùñiü duràsadàm 06,098.017a yad eko vàrayàm àsa màruto 'bhragaõàn iva 06,098.017c karmaõà tena pàrthasya tutuùur devadànavàþ 06,098.018a atha kruddho raõe pàrthas trigartàn prati bhàrata 06,098.018c mumocàstraü mahàràja vàyavyaü pçtanàmukhe 06,098.019a pràduràsãt tato vàyuþ kùobhayàõo nabhastalam 06,098.019c pàtayan vai tarugaõàn vinighnaü÷ caiva sainikàn 06,098.020a tato droõo 'bhivãkùyaiva vàyavyàstraü sudàruõam 06,098.020c ÷ailam anyan mahàràja ghoram astraü mumoca ha 06,098.021a droõena yudhi nirmukte tasminn astre mahàmçdhe 06,098.021c pra÷a÷àma tato vàyuþ prasannà÷ càbhavan di÷aþ 06,098.022a tataþ pàõóusuto vãras trigartasya rathavrajàn 06,098.022c nirutsàhàn raõe cakre vimukhàn viparàkramàn 06,098.023a tato duryodhano ràjà kçpa÷ ca rathinàü varaþ 06,098.023c a÷vatthàmà tataþ ÷alyaþ kàmboja÷ ca sudakùiõaþ 06,098.024a vindànuvindàv àvantyau bàhlika÷ ca sabàhlikaþ 06,098.024c mahatà rathavaü÷ena pàrthasyàvàrayan di÷aþ 06,098.025a tathaiva bhagadatta÷ ca ÷rutàyu÷ ca mahàbalaþ 06,098.025c gajànãkena bhãmasya tàv avàrayatàü di÷aþ 06,098.026a bhåri÷ravàþ ÷ala÷ caiva saubala÷ ca vi÷àü pate 06,098.026c ÷araughair vividhais tårõaü màdrãputràv avàrayan 06,098.027a bhãùmas tu sahitaþ sarvair dhàrtaràùñrasya sainikaiþ 06,098.027c yudhiùñhiraü samàsàdya sarvataþ paryavàrayat 06,098.028a àpatantaü gajànãkaü dçùñvà pàrtho vçkodaraþ 06,098.028c lelihan sçkkiõã vãro mçgaràó iva kànane 06,098.029a tatas tu rathinàü ÷reùñho gadàü gçhya mahàhave 06,098.029c avaplutya rathàt tårõaü tava sainyam abhãùayat 06,098.029d*0391_01 **** **** giryagràd iva kesarã 06,098.029d*0391_02 tasthau sa sagado bhãmaþ sa÷çïga iva parvataþ 06,098.029d*0391_03 siüho dçùñvà mçgaü yadvat 06,098.030a tam udvãkùya gadàhastaü tatas te gajasàdinaþ 06,098.030c parivavrå raõe yattà bhãmasenaü samantataþ 06,098.031a gajamadhyam anupràptaþ pàõóava÷ ca vyaràjata 06,098.031c meghajàlasya mahato yathà madhyagato raviþ 06,098.032a vyadhamat sa gajànãkaü gadayà pàõóavarùabhaþ 06,098.032c mahàbhrajàlam atulaü màtari÷veva saütatam 06,098.033a te vadhyamànà balinà bhãmasenena dantinaþ 06,098.033c àrtanàdaü raõe cakrur garjanto jaladà iva 06,098.034a bahudhà dàrita÷ caiva viùàõais tatra dantibhiþ 06,098.034c phullà÷okanibhaþ pàrthaþ ÷u÷ubhe raõamårdhani 06,098.034d*0392_01 sàdinàü ÷astravçùñiü ca vyadhamad gadayà tataþ 06,098.034d*0392_02 vàyuvegasamàyukto vyacarat pàõóavo yudhi 06,098.034d*0392_03 viùàõollikhitair gàtrair viùàõàbhihato bhç÷am 06,098.035a viùàõe dantinaü gçhya nirviùàõam athàkarot 06,098.035c viùàõena ca tenaiva kumbhe 'bhyàhatya dantinam 06,098.035e pàtayàm àsa samare daõóahasta ivàntakaþ 06,098.036a ÷oõitàktàü gadàü bibhran medomajjàkçtacchaviþ 06,098.036c kçtàïgadaþ ÷oõitena rudravat pratyadç÷yata 06,098.037a evaü te vadhyamànàs tu hata÷eùà mahàgajàþ 06,098.037c pràdravanta di÷o ràjan vimçdnantaþ svakaü balam 06,098.038a dravadbhis tair mahànàgaiþ samantàd bharatarùabha 06,098.038c duryodhanabalaü sarvaü punar àsãt paràïmukham 06,099.001 saüjaya uvàca 06,099.001a madhyàhne tu mahàràja saügràmaþ samapadyata 06,099.001c lokakùayakaro raudro bhãùmasya saha somakaiþ 06,099.002a gàïgeyo rathinàü ÷reùñhaþ pàõóavànàm anãkinãm 06,099.002c vyadhaman ni÷itair bàõaiþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,099.003a saümamarda ca tat sainyaü pità devavratas tava 06,099.003c dhànyànàm iva lånànàü prakaraü gogaõà iva 06,099.004a dhçùñadyumnaþ ÷ikhaõóã ca viràño drupadas tathà 06,099.004c bhãùmam àsàdya samare ÷arair jaghnur mahàratham 06,099.005a dhçùñadyumnaü tato viddhvà viràñaü ca tribhiþ ÷araiþ 06,099.005c drupadasya ca nàràcaü preùayàm àsa bhàrata 06,099.006a tena viddhà maheùvàsà bhãùmeõàmitrakar÷inà 06,099.006c cukrudhuþ samare ràjan pàdaspçùñà ivoragàþ 06,099.007a ÷ikhaõóã taü ca vivyàdha bharatànàü pitàmaham 06,099.007c strãmayaü manasà dhyàtvà nàsmai pràharad acyutaþ 06,099.008a dhçùñadyumnas tu samare krodhàd agnir iva jvalan 06,099.008c pitàmahaü tribhir bàõair bàhvor urasi càrpayat 06,099.009a drupadaþ pa¤caviü÷atyà viràño da÷abhiþ ÷araiþ 06,099.009c ÷ikhaõóã pa¤caviü÷atyà bhãùmaü vivyàdha sàyakaiþ 06,099.010a so 'tividdho mahàràja bhãùmaþ saükhye mahàtmabhiþ 06,099.010c vasante puùpa÷abalo raktà÷oka ivàbabhau 06,099.011a tàn pratyavidhyad gàïgeyas tribhis tribhir ajihmagaiþ 06,099.011c drupadasya ca bhallena dhanu÷ ciccheda màriùa 06,099.012a so 'nyat kàrmukam àdàya bhãùmaü vivyàdha pa¤cabhiþ 06,099.012c sàrathiü ca tribhir bàõaiþ su÷itai raõamårdhani 06,099.013a tato bhãmo mahàràja draupadyàþ pa¤ca càtmajàþ 06,099.013c kekayà bhràtaraþ pa¤ca sàtyaki÷ caiva sàtvataþ 06,099.014a abhyadravanta gàïgeyaü yudhiùñhirahitepsayà 06,099.014c rirakùiùantaþ pà¤càlyaü dhçùñadyumnamukhan raõe 06,099.015a tathaiva tàvakàþ sarve bhãùmarakùàrtham udyatàþ 06,099.015c pratyudyayuþ pàõóusenàü sahasainyà naràdhipa 06,099.016a tatràsãt sumahad yuddhaü tava teùàü ca saükulam 06,099.016c narà÷varathanàgànàü yamaràùñravivardhanam 06,099.017a rathã rathinam àsàdya pràhiõod yamasàdanam 06,099.017c tathetaràn samàsàdya naranàgà÷vasàdinaþ 06,099.018a anayan paralokàya ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,099.018c astrai÷ ca vividhair ghorais tatra tatra vi÷àü pate 06,099.019a rathà÷ ca rathibhir hãnà hatasàrathayas tathà 06,099.019c vipradrutà÷vàþ samare di÷o jagmuþ samantataþ 06,099.020a mardamànà naràn ràjan hayàü÷ ca subahån raõe 06,099.020c vàtàyamànà dç÷yante gandharvanagaropamàþ 06,099.021a rathina÷ ca rathair hãnà varmiõas tejasà yutàþ 06,099.021c kuõóaloùõãùiõaþ sarve niùkàïgadavibhåùitàþ 06,099.022a devaputrasamà råpe ÷aurye ÷akrasamà yudhi 06,099.022c çddhyà vai÷ravaõaü càti nayena ca bçhaspatim 06,099.023a sarvaloke÷varàþ ÷åràs tatra tatra vi÷àü pate 06,099.023c vipradrutà vyadç÷yanta pràkçtà iva mànavàþ 06,099.024a dantina÷ ca nara÷reùñha vihãnà varasàdibhiþ 06,099.024c mçdnantaþ svàny anãkàni saüpetuþ sarva÷abdagàþ 06,099.025a varmabhi÷ càmarai÷ chatraiþ patàkàbhi÷ ca màriùa 06,099.025c kakùyàbhir atha tottrai÷ ca ghaõñàbhis tomarais tathà 06,099.026a vi÷ãrõair vipradhàvanto dç÷yante sma di÷o da÷a 06,099.026c nagameghapratãkà÷air jaladodayanisvanaiþ 06,099.027a tathaiva dantibhir hãnàn gajàrohàn vi÷àü pate 06,099.027c pradhàvanto 'nvapa÷yàma tava teùàü ca saükule 06,099.028a nànàde÷asamutthàü÷ ca turagàn hemabhåùitàn 06,099.028c vàtàyamànàn adràkùaü ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,099.029a a÷vàrohàn hatair a÷vair gçhãtàsãn samantataþ 06,099.029c dravamàõàn apa÷yàma dràvyamàõàü÷ ca saüyuge 06,099.029d*0393_01 tato 'ntare mahàràja bhãmasenaþ pratàpavàn 06,099.029d*0393_02 cakàra sumahad yuddhaü mahàghoraü bhayànakam 06,099.030a gajo gajaü samàsàdya dravamàõaü mahàraõe 06,099.030c yayau vimçdnaüs tarasà padàtãn vàjinas tathà 06,099.030d*0394_01 a÷vàn a÷vai÷ ca saümardya rathai÷ ca rathinas tathà 06,099.031a tathaiva ca rathàn ràjan saümamarda raõe gajaþ 06,099.031c ratha÷ caiva samàsàdya padàtiü turagaü tathà 06,099.032a vyamçdnàt samare ràjaüs turagàü÷ ca naràn raõe 06,099.032c evaü te bahudhà ràjan pramçdnantaþ parasparam 06,099.032d*0395_01 dç÷yante sma mahàbàho tatra tatra mahàbalàþ 06,099.033a tasmin raudre tathà yuddhe vartamàne mahàbhaye 06,099.033c pràvartata nadã ghorà ÷oõitàntrataraïgiõã 06,099.034a asthisaücayasaüghàñà ke÷a÷aivala÷àdvalà 06,099.034c rathahradà ÷aràvartà hayamãnà duràsadà 06,099.035a ÷ãrùopalasamàkãrõà hastigràhasamàkulà 06,099.035c kavacoùõãùaphenàóhyà dhanurdvãpàsikacchapà 06,099.035d*0396_01 ÷aïkhacakraughasaüpårõà chatrakårmà rathoóupà 06,099.036a patàkàdhvajavçkùàóhyà martyakålàpahàriõã 06,099.036c kravyàdasaüghasaükãrõà yamaràùñravivardhinã 06,099.037a tàü nadãü kùatriyàþ ÷årà hayanàgarathaplavaiþ 06,099.037c praterur bahavo ràjan bhayaü tyaktvà mahàhave 06,099.038a apovàha raõe bhãrån ka÷malenàbhisaüvçtàn 06,099.038c yathà vaitaraõã pretàn pretaràjapuraü prati 06,099.039a pràkro÷an kùatriyàs tatra dçùñvà tad vai÷asaü mahat 06,099.039c duryodhanàparàdhena kùayaü gacchanti kauravàþ 06,099.040a guõavatsu kathaü dveùaü dhàrtaràùñro jane÷varaþ 06,099.040c kçtavàn pàõóuputreùu pàpàtmà lobhamohitaþ 06,099.041a evaü bahuvidhà vàcaþ ÷råyante smàtra bhàrata 06,099.041c pàõóavastavasaüyuktàþ putràõàü te sudàruõàþ 06,099.042a tà ni÷amya tadà vàcaþ sarvayodhair udàhçtàþ 06,099.042c àgaskçt sarvalokasya putro duryodhanas tava 06,099.043a bhãùmaü droõaü kçpaü caiva ÷alyaü covàca bhàrata 06,099.043c yudhyadhvam anahaükàràþ kiü ciraü kurutheti ca 06,099.043d*0397_01 iti duryodhanotsçùñàþ sarve yuyudhire nçpàþ 06,099.044a tataþ pravavçte yuddhaü kuråõàü pàõóavaiþ saha 06,099.044c akùadyåtakçtaü ràjan sughoraü vai÷asaü tadà 06,099.045a yat purà na nigçhõãùe vàryamàõo mahàtmabhiþ 06,099.045c vaicitravãrya tasyedaü phalaü pa÷ya tathàvidham 06,099.046a na hi pàõóusutà ràjan sasainyàþ sapadànugàþ 06,099.046b*0398_01 ayudhyanta mahàraïge madhyaü pràpte divàkare 06,099.046b*0398_02 sàtyakiþ kçtavarmàõaü viddhvà pa¤cabhir àyasaiþ 06,099.046b*0398_03 nàkampayata ÷aineyo satyavàn satyakovidaþ 06,099.046c rakùanti samare pràõàn kauravà và vi÷àü pate 06,099.047a etasmàt kàraõàd ghoro vartate sma janakùayaþ 06,099.047c daivàd và puruùavyàghra tava càpanayàn nçpa 06,100.001 saüjaya uvàca 06,100.001a arjunas tu naravyàghra su÷armapramukhàn nçpàn 06,100.001c anayat pretaràjasya bhavanaü sàyakaiþ ÷itaiþ 06,100.002a su÷armàpi tato bàõaiþ pàrthaü vivyàdha saüyuge 06,100.002c vàsudevaü ca saptatyà pàrthaü ca navabhiþ punaþ 06,100.003a tàn nivàrya ÷araugheõa ÷akrasånur mahàrathaþ 06,100.003c su÷armaõo raõe yodhàn pràhiõod yamasàdanam 06,100.004a te vadhyamànàþ pàrthena kàleneva yugakùaye 06,100.004c vyadravanta raõe ràjan bhaye jàte mahàrathàþ 06,100.005a utsçjya turagàn ke cid rathàn ke cic ca màriùa 06,100.005c gajàn anye samutsçjya pràdravanta di÷o da÷a 06,100.006a apare tudyamànàs tu vàjinàgarathà raõàt 06,100.006c tvarayà parayà yuktàþ pràdravanta vi÷àü pate 06,100.006d*0399_01 ka÷àbhis tàóayàm àsuþ pàrùõibhi÷ ca mahur muhuþ 06,100.006d*0399_02 hayàrohà dravanty eva codayanto hayottamàn 06,100.006d*0399_03 tathà tottranipàtai÷ ca aïku÷ànàü ca vibhramaiþ 06,100.006d*0399_04 gajàrohà gajàüs tårõaü tvarayantaþ pradudruvuþ 06,100.006d*0399_05 rathina÷ ca pratodai÷ ca vàgbhi÷ caiva punaþ punaþ 06,100.006d*0399_06 bhartsayanto hayàn ràjan pràdravanti di÷o da÷a 06,100.007a pàdàtà÷ càpi ÷astràõi samutsçjya mahàraõe 06,100.007c nirapekùà vyadhàvanta tena tena sma bhàrata 06,100.008a vàryamàõàþ sma bahu÷as traigartena su÷armaõà 06,100.008c tathànyaiþ pàrthiva÷reùñhair na vyatiùñhanta saüyuge 06,100.008d*0400_01 putràü÷ ca patitàn bhåmau màtulàü÷ ca pitéüs tathà 06,100.008d*0400_02 sodaràü÷ càvamardantaþ pradrutàs tatra tatra vai 06,100.009a tad balaü pradrutaü dçùñvà putro duryodhanas tava 06,100.009c puraskçtya raõe bhãùmaü sarvasainyapuraskçtam 06,100.010a sarvodyogena mahatà dhanaüjayam upàdravat 06,100.010c trigartàdhipater arthe jãvitasya vi÷àü pate 06,100.011a sa ekaþ samare tasthau kiran bahuvidhठ÷aràn 06,100.011c bhràtçbhiþ sahitaþ sarvaiþ ÷eùà vipradrutà naràþ 06,100.012a tathaiva paõóavà ràjan sarvodyogena daü÷itàþ 06,100.012c prayayuþ phalgunàrthàya yatra bhãùmo vyavasthitaþ 06,100.013a jànanto 'pi raõe ÷auryaü ghoraü gàõóãvadhanvanaþ 06,100.013c hàhàkàrakçtotsàhà bhãùmaü jagmuþ samantataþ 06,100.014a tatas tàladhvajaþ ÷åraþ pàõóavànàm anãkinãm 06,100.014c chàdayàm àsa samare ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,100.015a ekãbhåtàs tataþ sarve kuravaþ pàõóavaiþ saha 06,100.015c ayudhyanta mahàràja madhyaü pràpte divàkare 06,100.016a sàtyakiþ kçtavarmàõaü viddhvà pa¤cabhir àyasaiþ 06,100.016c atiùñhad àhave ÷åraþ kiran bàõàn sahasra÷aþ 06,100.017a tathaiva drupado ràjà droõaü viddhvà ÷itaiþ ÷araiþ 06,100.017c punar vivyàdha saptatyà sàrathiü càsya saptabhiþ 06,100.018a bhãmasenas tu ràjànaü bàhlikaü prapitàmaham 06,100.018c viddhvànadan mahànàdaü ÷àrdåla iva kànane 06,100.019a àrjuni÷ citrasenena viddho bahubhir à÷ugaiþ 06,100.019c citrasenaü tribhir bàõair vivyàdha hçdaye bhç÷am 06,100.020a samàgatau tau tu raõe mahàmàtrau vyarocatàm 06,100.020c yathà divi mahàghorau ràjan budha÷anai÷carau 06,100.021a tasyà÷vàü÷ caturo hatvà såtaü ca navabhiþ ÷araiþ 06,100.021c nanàda balavan nàdaü saubhadraþ paravãrahà 06,100.022a hatà÷vàt tu rathàt tårõam avaplutya mahàrathaþ 06,100.022c àruroha rathaü tårõaü durmukhasya vi÷àü pate 06,100.023a droõa÷ ca drupadaü viddhvà ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,100.023c sàrathiü càsya vivyàdha tvaramàõaþ paràkramã 06,100.024a pãóyamànas tato ràjà drupado vàhinãmukhe 06,100.024c apàyàj javanair a÷vaiþ pårvavairam anusmaran 06,100.025a bhãmasenas tu ràjànaü muhårtàd iva bàhlikam 06,100.025c vya÷vasåtarathaü cakre sarvasainyasya pa÷yataþ 06,100.026a sasaübhramo mahàràja saü÷ayaü paramaü gataþ 06,100.026c avaplutya tato vàhàd bàhlikaþ puruùottamaþ 06,100.026e àruroha rathaü tårõaü lakùmaõasya mahàrathaþ 06,100.027a sàtyakiþ kçtavarmàõaü vàrayitvà mahàrathaþ 06,100.027c ÷arair bahuvidhai ràjann àsasàda pitàmaham 06,100.028a sa viddhvà bhàrataü ùaùñyà ni÷itair lomavàhibhiþ 06,100.028c nanarteva rathopasthe vidhunvàno mahad dhanuþ 06,100.029a tasyàyasãü mahà÷aktiü cikùepàtha pitàmahaþ 06,100.029c hemacitràü mahàvegàü nàgakanyopamàü ÷ubhàm 06,100.030a tàm àpatantãü sahasà mçtyukalpàü sutejanàm 06,100.030c dhvaüsayàm àsa vàrùõeyo làghavena mahàya÷àþ 06,100.031a anàsàdya tu vàrùõeyaü ÷aktiþ paramadàruõà 06,100.031c nyapatad dharaõãpçùñhe maholkeva gataprabhà 06,100.032a vàrùõeyas tu tato ràjan svàü ÷aktiü ghoradar÷anàm 06,100.032c vegavad gçhya cikùepa pitàmaharathaü prati 06,100.033a vàrùõeyabhujavegena praõunnà sà mahàhave 06,100.033c abhidudràva vegena kàlaràtrir yathà naram 06,100.034a tàm àpatantãü sahasà dvidhà ciccheda bhàrata 06,100.034c kùurapràbhyàü sutãkùõàbhyàü sànvakãryata bhåtale 06,100.035a chittvà tu ÷aktiü gàïgeyaþ sàtyakiü navabhiþ ÷araiþ 06,100.035c àjaghànorasi kruddhaþ prahasa¤ ÷atrukar÷anaþ 06,100.036a tataþ sarathanàgà÷vàþ pàõóavàþ pàõóupårvaja 06,100.036c parivavrå raõe bhãùmaü màdhavatràõakàraõàt 06,100.037a tataþ pravavçte yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,100.037c pàõóavànàü kuråõàü ca samare vijayaiùiõàm 06,101.001 saüjaya uvàca 06,101.001a dçùñvà bhãùmaü raõe kruddhaü pàõóavair abhisaüvçtam 06,101.001c yathà meghair mahàràja tapànte divi bhàskaram 06,101.002a duryodhano mahàràja duþ÷àsanam abhàùata 06,101.002c eùa ÷åro maheùvàso bhãùmaþ ÷atruniùådanaþ 06,101.003a chàditaþ pàõóavaiþ ÷åraiþ samantàd bharatarùabha 06,101.003c tasya kàryaü tvayà vãra rakùaõaü sumahàtmanaþ 06,101.004a rakùyamàõo hi samare bhãùmo 'smàkaü pitàmahaþ 06,101.004c nihanyàt samare yattàn pà¤càlàn pàõóavaiþ saha 06,101.005a tatra kàryam ahaü manye bhãùmasyaivàbhirakùaõam 06,101.005c goptà hy eùa maheùvàso bhãùmo 'smàkaü pitàmahaþ 06,101.006a sa bhavàn sarvasainyena parivàrya pitàmaham 06,101.006c samare duùkaraü karma kurvàõaü parirakùatu 06,101.007a evam uktas tu samare putro duþ÷àsanas tava 06,101.007c parivàrya sthito bhãùmaü sainyena mahatà vçtaþ 06,101.008a tataþ ÷atasahasreõa hayànàü subalàtmajaþ 06,101.008c vimalapràsahastànàm çùñitomaradhàriõàm 06,101.009a darpitànàü suvegànàü balasthànàü patàkinàm 06,101.009c ÷ikùitair yuddhaku÷alair upetànàü narottamaiþ 06,101.009d*0401_01 nànà÷astrasamàkãrõo yuddhàyaivàbhidaü÷itaþ 06,101.010a nakulaü sahadevaü ca dharmaràjaü ca pàõóavam 06,101.010c nyavàrayan nara÷reùñhaü parivàrya samantataþ 06,101.011a tato duryodhano ràjà ÷åràõàü hayasàdinàm 06,101.011c ayutaü preùayàm àsa pàõóavànàü nivàraõe 06,101.012a taiþ praviùñair mahàvegair garutmadbhir ivàhave 06,101.012c khuràhatà dharà ràjaü÷ cakampe ca nanàda ca 06,101.013a khura÷abda÷ ca sumahàn vàjinàü ÷u÷ruve tadà 06,101.013c mahàvaü÷avanasyeva dahyamànasya parvate 06,101.014a utpatadbhi÷ ca tais tatra samuddhåtaü mahad rajaþ 06,101.014c divàkarapathaü pràpya chàdayàm àsa bhàskaram 06,101.015a vegavadbhir hayais tais tu kùobhitaü pàõóavaü balam 06,101.015c nipatadbhir mahàvegair haüsair iva mahat saraþ 06,101.015e heùatàü caiva ÷abdena na pràj¤àyata kiü cana 06,101.015f*0402_01 antardadhe mahठ÷abdas tena ÷abdena mohitaþ 06,101.016a tato yudhiùñhiro ràjà màdrãputrau ca pàõóavau 06,101.016c pratyaghnaüs tarasà vegaü samare hayasàdinàm 06,101.017a udvçttasya mahàràja pràvçñkàlena påryataþ 06,101.017c paurõamàsyàm ambuvegaü yathà velà mahodadheþ 06,101.018a tatas te rathino ràja¤ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,101.018c nyakçntann uttamàïgàni kàyebhyo hayasàdinàm 06,101.019a te nipetur mahàràja nihatà dçóhadhanvibhiþ 06,101.019c nàgair iva mahànàgà yathà syur girigahvare 06,101.020a te 'pi pràsaiþ suni÷itaiþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,101.020c nyakçntann uttamàïgàni vicaranto di÷o da÷a 06,101.021a atyàsannà hayàrohà çùñibhir bharatarùabha 06,101.021c acchinann uttamàïgàni phalànãva mahàdrumàt 06,101.022a sasàdino hayà ràjaüs tatra tatra niùåditàþ 06,101.022c patitàþ pàtyamànà÷ ca ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,101.023a vadhyamànà hayàs te tu pràdravanta bhayàrditàþ 06,101.023c yathà siühàn samàsàdya mçgàþ pràõaparàyaõàþ 06,101.023d*0403_01 evaü tu saubalaü sainyaü prabhagnaü sarvatodi÷am 06,101.024a pàõóavàs tu mahàràja jitvà ÷atrån mahàhave 06,101.024c dadhmuþ ÷aïkhàü÷ ca bherã÷ ca tàóayàm àsur àhave 06,101.025a tato duryodhano dçùñvà dãnaü sainyam avasthitam 06,101.025c abravãd bharata÷reùñha madraràjam idaü vacaþ 06,101.025d*0404_01 uvàca madràdhipatiü ràjà duryodhanas tadà 06,101.026a eùa pàõóusuto jyeùñho jitvà màtula màmakàn 06,101.026c pa÷yatàü no mahàbàho senàü dràvayate balã 06,101.027a taü vàraya mahàbàho veleva makaràlayam 06,101.027c tvaü hi saü÷råyase 'tyartham asahyabalavikramaþ 06,101.028a putrasya tava tad vàkyaü ÷rutvà ÷alyaþ pratàpavàn 06,101.028c prayayau rathavaü÷ena yatra ràjà yudhiùñhiraþ 06,101.029a tad àpatad vai sahasà ÷alyasya sumahad balam 06,101.029c mahaughavegaü samare vàrayàm àsa pàõóavaþ 06,101.030a madraràjaü ca samare dharmaràjo mahàrathaþ 06,101.030c da÷abhiþ sàyakais tårõam àjaghàna stanàntare 06,101.030e nakulaþ sahadeva÷ ca tribhis tribhir ajihmagaiþ 06,101.031a madraràjo 'pi tàn sarvàn àjaghàna tribhis tribhiþ 06,101.031c yudhiùñhiraü punaþ ùaùñyà vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 06,101.031e màdrãputrau ca saürabdhau dvàbhyàü dvàbhyàm atàóayat 06,101.032a tato bhãmo mahàbàhur dçùñvà ràjànam àhave 06,101.032c madraràjava÷aü pràptaü mçtyor àsyagataü yathà 06,101.032e abhyadravata saügràme yudhiùñhiram amitrajit 06,101.032f*0405_01 àpatann eva bhãmas tu madraràjam atàóayat 06,101.032f*0405_02 sarvapàra÷avais tãkùõair nàràcair marmabhedibhiþ 06,101.032f*0405_03 tato bhãùma÷ ca droõa÷ ca sainyena mahatà vçtau 06,101.032f*0405_04 ràjànam abhyapadyetàm a¤jasà ÷aravarùiõau 06,101.032f*0406_01 dhçùñadyumnas tribhir viddhvà ràjànam abhyapadyata 06,101.033a tato yuddhaü mahàghoraü pràvartata sudàruõam 06,101.033c aparàü di÷am àsthàya dyotamàne divàkare 06,102.001 saüjaya uvàca 06,102.001a tataþ pità tava kruddho ni÷itaiþ sàyakottamaiþ 06,102.001c àjaghàna raõe pàrthàn sahasenàn samantataþ 06,102.002a bhãmaü dvàda÷abhir viddhvà sàtyakiü navabhiþ ÷araiþ 06,102.002c nakulaü ca tribhir bàõaiþ sahadevaü ca saptabhiþ 06,102.003a yudhiùñhiraü dvàda÷abhir bàhvor urasi càrpayat 06,102.003c dhçùñadyumnaü tato viddhvà vinanàda mahàbalaþ 06,102.004a taü dvàda÷àrdhair nakulo màdhava÷ ca tribhiþ ÷araiþ 06,102.004b*0407_01 sahadeva÷ ca saptatyà pàrtha÷ ca navabhiþ ÷araiþ 06,102.004c dhçùñadyumna÷ ca saptatyà bhãmasena÷ ca pa¤cabhiþ 06,102.004e yudhiùñhiro dvàda÷abhiþ pratyavidhyat pitàmaham 06,102.005a droõas tu sàtyakiü viddhvà bhãmasenam avidhyata 06,102.005a*0408_01 **** **** ni÷itair navabhiþ ÷araiþ 06,102.005a*0408_02 nakulaü ca tribhir viddhvà 06,102.005c ekaikaü pa¤cabhir bàõair yamadaõóopamaiþ ÷itaiþ 06,102.006a tau ca taü pratyavidhyetàü tribhis tribhir ajihmagaiþ 06,102.006c tottrair iva mahànàgaü droõaü bràhmaõapuügavam 06,102.007a sauvãràþ kitavàþ pràcyàþ pratãcyodãcyamàlavàþ 06,102.007c abhãùàhàþ ÷årasenàþ ÷ibayo 'tha vasàtayaþ 06,102.007e saügràme nàjahur bhãùmaü vadhyamànàþ ÷itaiþ ÷araiþ 06,102.008a tathaivànye vadhyamànàþ pàõóaveyair mahàtmabhiþ 06,102.008c pàõóavàn abhyavartanta vividhàyudhapàõayaþ 06,102.008e tathaiva pàõóavà ràjan parivavruþ pitàmaham 06,102.009a sa samantàt parivçto rathaughair aparàjitaþ 06,102.009c gahane 'gnir ivotsçùñaþ prajajvàla dahan paràn 06,102.010a rathàgnyagàra÷ càpàrcir asi÷aktigadendhanaþ 06,102.010c ÷arasphuliïgo bhãùmàgnir dadàha kùatriyarùabhàn 06,102.010d*0409_01 yathà hi sumahàn agniþ kakùe carati sànilaþ 06,102.010d*0409_02 tathà bhãùmo mahàràja divyam astram udãrayan 06,102.011a suvarõapuïkhair iùubhir gàrdhrapakùaiþ sutejanaiþ 06,102.011c karõinàlãkanàràcai÷ chàdayàm àsa tad balam 06,102.012a apàtayad dhvajàü÷ caiva rathina÷ ca ÷itaiþ ÷araiþ 06,102.012c muõóatàlavanànãva cakàra sa rathavrajàn 06,102.013a nirmanuùyàn rathàn ràjan gajàn a÷vàü÷ ca saüyuge 06,102.013c akarot sa mahàbàhuþ sarva÷astrabhçtàü varaþ 06,102.014a tasya jyàtalanirghoùaü visphårjitam ivà÷aneþ 06,102.014c ni÷amya sarvabhåtàni samakampanta bhàrata 06,102.015a amoghà hy apatan bàõàþ pitus te bharatarùabha 06,102.015c nàsajjanta tanutreùu bhãùmacàpacyutàþ ÷aràþ 06,102.016a hatavãràn rathàn ràjan saüyuktठjavanair hayaiþ 06,102.016c apa÷yàma mahàràja hriyamàõàn raõàjire 06,102.016d*0410_01 matsyapà¤càlakaikeyàn pàtayàm àsa saüyuge 06,102.017a cedikà÷ikaråùàõàü sahasràõi caturda÷a 06,102.017c mahàrathàþ samàkhyàtàþ kulaputràs tanutyajaþ 06,102.017e aparàvartinaþ sarve suvarõavikçtadhvajàþ 06,102.018a saügràme bhãùmam àsàdya vyàditàsyam ivàntakam 06,102.018c nimagnàþ paralokàya savàjirathaku¤jaràþ 06,102.019a bhagnàkùopaskaràn kàü÷ cid bhagnacakràü÷ ca sarva÷aþ 06,102.019c apa÷yàma rathàn ràja¤ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,102.020a savaråthai rathair bhagnai rathibhi÷ ca nipàtitaiþ 06,102.020c ÷araiþ sukavacai÷ chinnaiþ paññi÷ai÷ ca vi÷àü pate 06,102.021a gadàbhir musalai÷ caiva nistriü÷ai÷ ca ÷ilãmukhaiþ 06,102.021c anukarùair upàsaïgai÷ cakrair bhagnai÷ ca màriùa 06,102.022a bàhubhiþ kàrmukaiþ khaógaiþ ÷irobhi÷ ca sakuõóalaiþ 06,102.022c talatrair aïgulitrai÷ ca dhvajai÷ ca vinipàtitaiþ 06,102.022e càpai÷ ca bahudhà chinnaiþ samàstãryata medinã 06,102.023a hatàrohà gajà ràjan hayà÷ ca hatasàdinaþ 06,102.023c paripetur drutaü tatra ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,102.024a yatamànà÷ ca te vãrà dravamàõàn mahàrathàn 06,102.024c nà÷aknuvan vàrayituü bhãùmabàõaprapãóitàn 06,102.025a mahendrasamavãryeõa vadhyamànà mahàcamåþ 06,102.025c abhajyata mahàràja na ca dvau saha dhàvataþ 06,102.026a àviddharathanàgà÷vaü patitadhvajakåbaram 06,102.026c anãkaü pàõóuputràõàü hàhàbhåtam acetanam 06,102.027a jaghànàtra pità putraü putra÷ ca pitaraü tathà 06,102.027c priyaü sakhàyaü càkrande sakhà daivabalàtkçtaþ 06,102.028a vimucya kavacàn anye pàõóuputrasya sainikàþ 06,102.028c prakãrya ke÷àn dhàvantaþ pratyadç÷yanta bhàrata 06,102.029a tad gokulam ivodbhràntam udbhràntarathaku¤jaram 06,102.029c dadç÷e pàõóuputrasya sainyam àrtasvaraü tadà 06,102.030a prabhajyamànaü sainyaü tu dçùñvà yàdavanandanaþ 06,102.030c uvàca pàrthaü bãbhatsuü nigçhya ratham uttamam 06,102.031a ayaü sa kàlaþ saüpràptaþ pàrtha yaþ kàïkùitas tava 06,102.031c praharàsmai naravyàghra na cen mohàt pramuhyase 06,102.032a yat purà kathitaü vãra tvayà ràj¤àü samàgame 06,102.032c viràñanagare pàrtha saüjayasya samãpataþ 06,102.033a bhãùmadroõamukhàn sarvàn dhàrtaràùñrasya sainikàn 06,102.033c sànubandhàn haniùyàmi ye màü yotsyanti saüyuge 06,102.034a iti tat kuru kaunteya satyaü vàkyam ariüdama 06,102.034c kùatradharmam anusmçtya yudhyasva bharatarùabha 06,102.035a ity ukto vàsudevena tiryagdçùñir adhomukhaþ 06,102.035c akàma iva bãbhatsur idaü vacanam abravãt 06,102.036a avadhyànàü vadhaü kçtvà ràjyaü và narakottaram 06,102.036c duþkhàni vanavàse và kiü nu me sukçtaü bhavet 06,102.037a codayà÷vàn yato bhãùmaþ kariùye vacanaü tava 06,102.037c pàtayiùyàmi durdharùaü vçddhaü kurupitàmaham 06,102.038a tato '÷vàn rajataprakhyàü÷ codayàm àsa màdhavaþ 06,102.038c yato bhãùmas tato ràjan duùprekùyo ra÷mivàn iva 06,102.039a tatas tat punar àvçttaü yudhiùñhirabalaü mahat 06,102.039c dçùñvà pàrthaü mahàbàhuü bhãùmàyodyantam àhave 06,102.040a tato bhãùmaþ kuru÷reùñhaþ siühavad vinadan muhuþ 06,102.040c dhanaüjayarathaü ÷ãghraü ÷aravarùair avàkirat 06,102.041a kùaõena sa rathas tasya sahayaþ sahasàrathiþ 06,102.041c ÷aravarùeõa mahatà na pràj¤àyata kiü cana 06,102.042a vàsudevas tv asaübhrànto dhairyam àsthàya sàtvataþ 06,102.042c codayàm àsa tàn a÷vàn vitunnàn bhãùmasàyakaiþ 06,102.043a tataþ pàrtho dhanur gçhya divyaü jaladanisvanam 06,102.043c pàtayàm àsa bhãùmasya dhanu÷ chittvà ÷itaiþ ÷araiþ 06,102.044a sa cchinnadhanvà kauravyaþ punar anyan mahad dhanuþ 06,102.044c nimeùàntaramàtreõa sajyaü cakre pità tava 06,102.045a vicakarùa tato dorbhyàü dhanur jaladanisvanam 06,102.045c athàsya tad api kruddha÷ ciccheda dhanur arjunaþ 06,102.046a tasya tat påjayàm àsa làghavaü ÷aütanoþ sutaþ 06,102.046c sàdhu pàrtha mahàbàho sàdhu kuntãsuteti ca 06,102.047a samàbhàùyainam aparaü pragçhya ruciraü dhanuþ 06,102.047c mumoca samare bhãùmaþ ÷aràn pàrtharathaü prati 06,102.048a adar÷ayad vàsudevo hayayàne paraü balam 06,102.048c moghàn kurva¤ ÷aràüs tasya maõóalàni vidar÷ayan 06,102.049a ÷u÷ubhàte naravyàghrau bhãùmapàrthau ÷arakùatau 06,102.049c govçùàv iva saürabdhau viùàõollikhitàïkitau 06,102.049d*0411_01 tataþ pravavçte raudraþ saügràmo lomaharùaõaþ 06,102.049d*0411_02 pàõóavànàü ca mukhyasya kuråõàü pravarasya ca 06,102.049d*0411_03 tàlamàtre vikarùantau tàv ubhau raõakarka÷au 06,102.049d*0411_04 dhanuùã dçóhamuùñã tàv ubhau pautrapitàmahau 06,102.049d*0411_05 ÷yàmasya palitenàsau saügamaþ pratya÷obhata 06,102.049d*0411_06 gaïgàyamunayor yadvaj jalayoþ pratisaücaraþ 06,102.049d*0411_07 pàrthanàmàïkità bàõàþ petur bhãùmasya vakùasi 06,102.049d*0411_08 nirguõànàü kçtaghnànàü manàüsãva hi sàdhuùu 06,102.049d*0411_09 bhãùmasyàpi tato bàõàþ petur arjunavakùasi 06,102.049d*0411_10 mahàdevaparipràptadhanurvidyàü jigãùavaþ 06,102.050a vàsudevas tu saüprekùya pàrthasya mçduyuddhatàm 06,102.050c bhãùmaü ca ÷aravarùàõi sçjantam ani÷aü yudhi 06,102.051a pratapantam ivàdityaü madhyam àsàdya senayoþ 06,102.051c varàn varàn vinighnantaü pàõóuputrasya sainikàn 06,102.052a yugàntam iva kurvàõaü bhãùmaü yaudhiùñhire bale 06,102.052c nàmçùyata mahàbàhur màdhavaþ paravãrahà 06,102.052d*0412_01 vàsudevas tu saükruddho roùàj jajvàla saüyuge 06,102.053a utsçjya rajataprakhyàn hayàn pàrthasya màriùa 06,102.053c kruddho nàma mahàyogã pracaskanda mahàrathàt 06,102.053e abhidudràva bhãùmaü sa bhujapraharaõo balã 06,102.054a pratodapàõis tejasvã siühavad vinadan muhuþ 06,102.054c dàrayann iva padbhyàü sa jagatãü jagatã÷varaþ 06,102.055a krodhatàmrekùaõaþ kçùõo jighàüsur amitadyutiþ 06,102.055c grasann iva ca cetàüsi tàvakànàü mahàhave 06,102.056a dçùñvà màdhavam àkrande bhãùmàyodyantam àhave 06,102.056c hato bhãùmo hato bhãùma iti tatra sma sainikàþ 06,102.056e kro÷antaþ pràdravan sarve vàsudevabhayàn naràþ 06,102.057a pãtakau÷eyasaüvãto maõi÷yàmo janàrdanaþ 06,102.057c ÷u÷ubhe vidravan bhãùmaü vidyunmàlã yathàmbudaþ 06,102.058a sa siüha iva màtaïgaü yåtharùabha ivarùabham 06,102.058c abhidudràva tejasvã vinadan yàdavarùabhaþ 06,102.058d*0413_01 pratodapàõir bhagavठ÷u÷ubhe yàdavarùabhaþ 06,102.058d*0413_02 yathàü÷unàrdayac candram amàvàsyàü divàkaraþ 06,102.059a tam àpatantaü saüprekùya puõóarãkàkùam àhave 06,102.059c asaübhramaü raõe bhãùmo vicakarùa mahad dhanuþ 06,102.059e uvàca cainaü govindam asaübhràntena cetasà 06,102.060a ehy ehi puõóarãkàkùa devadeva namo 'stu te 06,102.060c màm adya sàtvata÷reùñha pàtayasva mahàhave 06,102.061a tvayà hi deva saügràme hatasyàpi mamànagha 06,102.061c ÷reya eva paraü kçùõa loke 'muùminn ihaiva ca 06,102.061e saübhàvito 'smi govinda trailokyenàdya saüyuge 06,102.061f*0414_01 praharasva yatheùñaü vai dàso 'smi tava cànagha 06,102.061f*0415_01 nirguõenàpi tottreõa vàsudeva kçtaü mama 06,102.061f*0415_02 yo yogibhi÷ ca duùpràpyaþ sa ghàtàrtham ihàgataþ 06,102.062a anvag eva tataþ pàrthas tam anudrutya ke÷avam 06,102.062c nijagràha mahàbàhur bàhubhyàü parigçhya vai 06,102.063a nigçhyamàõaþ pàrthena kçùõo ràjãvalocanaþ 06,102.063c jagàma cainam àdàya vegena puruùottamaþ 06,102.064a pàrthas tu viùñabhya balàc caraõau paravãrahà 06,102.064c nijaghràha hçùãke÷aü kathaü cid da÷ame pade 06,102.065a tata enam uvàcàrtaþ krodhaparyàkulekùaõam 06,102.065c niþ÷vasantaü yathà nàgam arjunaþ paravãrahà 06,102.066a nivartasva mahàbàho nànçtaü kartum arhasi 06,102.066c yat tvayà kathitaü pårvaü na yotsyàmãti ke÷ava 06,102.067a mithyàvàdãti lokas tvàü kathayiùyati màdhava 06,102.067c mamaiùa bhàraþ sarvo hi haniùyàmi yatavratam 06,102.068a ÷ape màdhava sakhyena satyena sukçtena ca 06,102.068c antaü yathà gamiùyàmi ÷atråõàü ÷atrukar÷ana 06,102.069a adyaiva pa÷ya durdharùaü pàtyamànaü mahàvratam 06,102.069c tàràpatim ivàpårõam antakàle yadçcchayà 06,102.070a màdhavas tu vacaþ ÷rutvà phalgunasya mahàtmanaþ 06,102.070b*0416_01 abhavat paramaprãto j¤àtvà pàrthasya vikramam 06,102.070c nakiücid uktvà sakrodha àruroha rathaü punaþ 06,102.071a tau rathasthau naravyàghrau bhãùmaþ ÷àütanavaþ punaþ 06,102.071c vavarùa ÷aravarùeõa megho vçùñyà yathàcalau 06,102.072a pràõàü÷ càdatta yodhànàü pità devavratas tava 06,102.072c gabhastibhir ivàdityas tejàüsi ÷i÷iràtyaye 06,102.073a yathà kuråõàü sainyàni babha¤ja yudhi pàõóavaþ 06,102.073c tathà pàõóavasainyàni babha¤ja yudhi te pità 06,102.074a hatavidrutasainyàs tu nirutsàhà vicetasaþ 06,102.074c nirãkùituü na ÷ekus te bhãùmam apratimaü raõe 06,102.074d*0417_01 kurvàõaü samare karmàõy atimànuùavikramam 06,102.074e madhyaü gatam ivàdityaü pratapantaü svatejasà 06,102.075a te vadhyamànà bhãùmeõa kàleneva yugakùaye 06,102.075c vãkùàü cakrur mahàràja pàõóavà bhayapãóitàþ 06,102.075d*0418_01 tathà pàõóavasainyàni dràvyamàõàni bhàrata 06,102.075d*0419_01 vadhyamànà raõe càpi bhãùmeõàmitrakar÷inà 06,102.076a tràtàraü nàdhyagacchanta gàvaþ païkagatà iva 06,102.076c pipãlikà iva kùuõõà durbalà balinà raõe 06,102.076d*0420_01 tathaiva yodhà ràjendra bhãùmeõàmitraghàtinà 06,102.076d*0420_02 samare mçditàþ sarve pàõóavàþ saha sç¤jayaiþ 06,102.077a mahàrathaü bhàrata duùpradharùaü; ÷araughiõaü pratapantaü narendràn 06,102.077c bhãùmaü na ÷ekuþ prativãkùituü te; ÷aràrciùaü såryam ivàtapantam 06,102.078a vimçdnatas tasya tu pàõóusenàm; astaü jagàmàtha sahasrara÷miþ 06,102.078b*0421_01 tato 'pi bhãùmaþ sabalaþ sasainyàn 06,102.078b*0421_02 nyavàrayat pàõóusutठ÷araughaiþ 06,102.078b*0421_03 jaghàna caitàn subhç÷aü mahàbalo 06,102.078b*0421_04 mahàvrataþ pàõóusutàn mahàtmà 06,102.078b*0421_05 raõe karå÷àdhipacedipair balair 06,102.078b*0421_06 vçtàn sadà cakradharasya pa÷yataþ 06,102.078c tato balànàü ÷ramakar÷itànàü; mano 'vahàraü prati saübabhåva 06,102.078d*0422_01 udayagiritañasthaþ padminãü bodhayitvà 06,102.078d*0422_02 mçdutarakiraõàgrais tàþ svayaü copabhujya 06,102.078d*0422_03 malinamadhupasaïgàt tàsu saüjàtakopaþ 06,102.078d*0422_04 kçtaruciravirocir bhànum astaü prayàtaþ 06,103.001 saüjaya uvàca 06,103.001a yudhyatàm eva teùàü tu bhàskare 'stam upàgate 06,103.001c saüdhyà samabhavad ghorà nàpa÷yàma tato raõam 06,103.002a tato yudhiùñhiro ràjà saüdhyàü saüdç÷ya bhàrata 06,103.002c vadhyamànaü balaü càpi bhãùmeõàmitraghàtinà 06,103.003a mukta÷astraü paràvçttaü palàyanaparàyaõam 06,103.003c bhãùmaü ca yudhi saürabdham anuyàntaü mahàrathàn 06,103.004a somakàü÷ ca jitàn dçùñvà nirutsàhàn mahàrathàn 06,103.004b*0423_01 ni÷àmukhaü ca saüprekùya ghoraråpaü bhayànakam 06,103.004c cintayitvà ciraü dhyàtvà avahàram arocayat 06,103.005a tato 'vahàraü sainyànàü cakre ràjà yudhiùñhiraþ 06,103.005c tathaiva tava sainyànàm avahàro hy abhåt tadà 06,103.006a tato 'vahàraü sainyànàü kçtvà tatra mahàrathàþ 06,103.006c nyavi÷anta kuru÷reùñha saügràme kùatavikùatàþ 06,103.007a bhãùmasya samare karma cintayànàs tu pàõóavàþ 06,103.007c nàlabhanta tadà ÷àntiü bhç÷aü bhãùmeõa pãóitàþ 06,103.008a bhãùmo 'pi samare jitvà pàõóavàn saha sç¤jayaiþ 06,103.008c påjyamànas tava sutair vandyamàna÷ ca bhàrata 06,103.009a nyavi÷at kurubhiþ sàrdhaü hçùñaråpaiþ samantataþ 06,103.009c tato ràtriþ samabhavat sarvabhåtapramohinã 06,103.010a tasmin ràtrimukhe ghore pàõóavà vçùõibhiþ saha 06,103.010c sç¤jayà÷ ca duràdharùà mantràya samupàvi÷an 06,103.011a àtmaniþ÷reyasaü sarve pràptakàlaü mahàbalàþ 06,103.011c mantrayàm àsur avyagrà mantrani÷cayakovidàþ 06,103.012a tato yudhiùñhiro ràjà mantrayitvà ciraü nçpa 06,103.012c vàsudevaü samudvãkùya vàkyam etad uvàca ha 06,103.013a pa÷ya kçùõa mahàtmànaü bhãùmaü bhãmaparàkramam 06,103.013c gajaü nalavanànãva vimçdnantaü balaü mama 06,103.014a na caivainaü mahàtmànam utsahàmo nirãkùitum 06,103.014c lelihyamànaü sainyeùu pravçddham iva pàvakam 06,103.015a yathà ghoro mahànàgas takùako vai viùolbaõaþ 06,103.015c tathà bhãùmo raõe kçùõa tãkùõa÷astraþ pratàpavàn 06,103.016a gçhãtacàpaþ samare vimu¤caü÷ ca ÷itठ÷aràn 06,103.016c ÷akyo jetuü yamaþ kruddho vajrapàõi÷ ca devaràñ 06,103.017a varuõaþ pà÷abhçd vàpi sagado và dhane÷varaþ 06,103.017c na tu bhãùmaþ susaükruddhaþ ÷akyo jetuü mahàhave 06,103.018a so 'ham evaü gate kçùõa nimagnaþ ÷okasàgare 06,103.018c àtmano buddhidaurbalyàd bhãùmam àsàdya saüyuge 06,103.019a vanaü yàsyàmi durdharùa ÷reyo me tatra vai gatam 06,103.019c na yuddhaü rocaye kçùõa hanti bhãùmo hi naþ sadà 06,103.020a yathà prajvalitaü vahniü pataügaþ samabhidravan 06,103.020c ekato mçtyum abhyeti tathàhaü bhãùmam ãyivàn 06,103.021a kùayaü nãto 'smi vàrùõeya ràjyahetoþ paràkramã 06,103.021c bhràtara÷ caiva me ÷åràþ sàyakair bhç÷apãóitàþ 06,103.022a matkçte bhràtçsauhàrdàd ràjyàt prabhraü÷anaü gatàþ 06,103.022c parikliùñà tathà kçùõà matkçte madhusådana 06,103.023a jãvitaü bahu manye 'haü jãvitaü hy adya durlabham 06,103.023c jãvitasyàdya ÷eùeõa cariùye dharmam uttamam 06,103.024a yadi te 'ham anugràhyo bhràtçbhiþ saha ke÷ava 06,103.024c svadharmasyàvirodhena tad udàhara ke÷ava 06,103.025a etac chrutvà vacas tasya kàruõyàd bahuvistaram 06,103.025c pratyuvàca tataþ kçùõaþ sàntvayàno yudhiùñhiram 06,103.026a dharmaputra viùàdaü tvaü mà kçthàþ satyasaügara 06,103.026c yasya te bhràtaraþ ÷årà durjayàþ ÷atrusådanàþ 06,103.027a arjuno bhãmasena÷ ca vàyvagnisamatejasau 06,103.027c màdrãputrau ca vikràntau trida÷ànàm ive÷varau 06,103.028a màü và niyuïkùva sauhàrdàd yotsye bhãùmeõa pàõóava 06,103.028c tvatprayukto hy ahaü ràjan kiü na kuryàü mahàhave 06,103.029a haniùyàmi raõe bhãùmam àhåya puruùarùabham 06,103.029c pa÷yatàü dhàrtaràùñràõàü yadi necchati phalgunaþ 06,103.030a yadi bhãùme hate ràja¤ jayaü pa÷yasi pàõóava 06,103.030c hantàsmy ekarathenàdya kuruvçddhaü pitàmaham 06,103.031a pa÷ya me vikramaü ràjan mahendrasyeva saüyuge 06,103.031c vimu¤cantaü mahàstràõi pàtayiùyàmi taü rathàt 06,103.032a yaþ ÷atruþ pàõóuputràõàü macchatruþ sa na saü÷ayaþ 06,103.032c madarthà bhavadarthà ye ye madãyàs tavaiva te 06,103.033a tava bhràtà mama sakhà saübandhã ÷iùya eva ca 06,103.033c màüsàny utkçtya vai dadyàm arjunàrthe mahãpate 06,103.034a eùa càpi naravyàghro matkçte jãvitaü tyajet 06,103.034c eùa naþ samayas tàta tàrayema parasparam 06,103.034e sa màü niyuïkùva ràjendra yàvad dvãpo bhavàmy aham 06,103.035a pratij¤àtam upaplavye yat tat pàrthena pårvataþ 06,103.035c ghàtayiùyàmi gàïgeyam ity ulåkasya saünidhau 06,103.036a parirakùyaü ca mama tad vacaþ pàrthasya dhãmataþ 06,103.036c anuj¤àtaü tu pàrthena mayà kàryaü na saü÷ayaþ 06,103.037a atha và phalgunasyaiùa bhàraþ parimito raõe 06,103.037c nihaniùyati saügràme bhãùmaü parapuraüjayam 06,103.038a a÷akyam api kuryàd dhi raõe pàrthaþ samudyataþ 06,103.038c trida÷àn và samudyuktàn sahitàn daityadànavaiþ 06,103.038e nihanyàd arjunaþ saükhye kim u bhãùmaü naràdhipa 06,103.039a viparãto mahàvãryo gatasattvo 'lpajãvitaþ 06,103.039c bhãùmaþ ÷àütanavo nånaü kartavyaü nàvabudhyate 06,103.040 yudhiùñhira uvàca 06,103.040a evam etan mahàbàho yathà vadasi màdhava 06,103.040c sarve hy ete na paryàptàs tava veganivàraõe 06,103.041a niyataü samavàpsyàmi sarvam eva yathepsitam 06,103.041c yasya me puruùavyàghra bhavàn nàtho mahàbalaþ 06,103.042a sendràn api raõe devठjayeyaü jayatàü vara 06,103.042c tvayà nàthena govinda kim u bhãùmaü mahàhave 06,103.043a na tu tvàm ançtaü kartum utsahe svàrthagauravàt 06,103.043c ayudhyamànaþ sàhàyyaü yathoktaü kuru màdhava 06,103.044a samayas tu kçtaþ ka÷ cid bhãùmeõa mama màdhava 06,103.044c mantrayiùye tavàrthàya na tu yotsye kathaü cana 06,103.044e duryodhanàrthe yotsyàmi satyam etad iti prabho 06,103.045a sa hi ràjyasya me dàtà mantrasyaiva ca màdhava 06,103.045c tasmàd devavrataü bhåyo vadhopàyàrtham àtmanaþ 06,103.045e bhavatà sahitàþ sarve pçcchàmo madhusådana 06,103.046a tad vayaü sahità gatvà bhãùmam à÷u narottamam 06,103.046c rucite tava vàrùõeya mantraü pçcchàma kauravam 06,103.047a sa vakùyati hitaü vàkyaü tathyaü caiva janàrdana 06,103.047c yathà sa vakùyate kçùõa tathà kartàsmi saüyuge 06,103.048a sa no jayasya dàtà ca mantrasya ca dhçtavrataþ 06,103.048c bàlàþ pitrà vihãnà÷ ca tena saüvardhità vayam 06,103.049a taü cet pitàmahaü vçddhaü hantum icchàmi màdhava 06,103.049b*0424_01 yasyàïge krãóitaü nityaü bàlye ca parivardhitàþ 06,103.049b*0424_02 astràõi vidhivac caiva ÷ikùitàni janàrdana 06,103.049b*0424_03 taü hantum udyatàþ kçùõa ràjyahetor vayaü yudhi 06,103.049c pituþ pitaram iùñaü vai dhig astu kùatrajãvikàm 06,103.049d*0425_01 satyaü bçhaspater vàkyaü devànàm agrataþ kila 06,103.049d*0425_02 bhàùitaü guruõà pårvaü tan nibodha janàrdana 06,103.049d*0425_03 putraþ pitaram àsàdya pità putraü ca mànada 06,103.049d*0425_04 ràjyàrthe ghàtayed evaü kùatradharmaþ sanàtanaþ 06,103.050 saüjaya uvàca 06,103.050a tato 'bravãn mahàràja vàrùõeyaþ kurunandanam 06,103.050c rocate me mahàbàho satataü tava bhàùitam 06,103.051a devavrataþ kçtã bhãùmaþ prekùitenàpi nirdahet 06,103.051c gamyatàü sa vadhopàyaü praùñuü sàgaragàsutaþ 06,103.051e vaktum arhati satyaü sa tvayà pçùño vi÷eùataþ 06,103.052a te vayaü tatra gacchàmaþ praùñuü kurupitàmaham 06,103.052c praõamya ÷irasà cainaü mantraü pçcchàma màdhava 06,103.052e sa no dàsyati yaü mantraü tena yotsyàmahe paràn 06,103.053a evaü saümantrya vai vãràþ pàõóavàþ pàõóupårvaja 06,103.053c jagmus te sahitàþ sarve vàsudeva÷ ca vãryavàn 06,103.053e vimukta÷astrakavacà bhãùmasya sadanaü prati 06,103.054a pravi÷ya ca tadà bhãùmaü ÷irobhiþ pratipedire 06,103.054c påjayanto mahàràja pàõóavà bharatarùabha 06,103.054e praõamya ÷irasà cainaü bhãùmaü ÷araõam anvayuþ 06,103.054f*0426_01 caraõopagatàn gçhya pariùvajya ca pàõóavàn 06,103.054f*0426_02 mårdhni caitàn upàghràya aïkam àropayat tadà 06,103.054f*0426_03 bàùpaparyàkulamukhaþ smçtvà pàõóuü punaþ punaþ 06,103.055a tàn uvàca mahàbàhur bhãùmaþ kurupitàmahaþ 06,103.055c svàgataü tava vàrùõeya svàgataü te dhanaüjaya 06,103.055e svàgataü dharmaputràya bhãmàya yamayos tathà 06,103.056a kiü kàryaü vaþ karomy adya yuùmatprãtivivardhanam 06,103.056b*0427_01 yuddhàd anyatra he vatsàþ prãyantàü mà vi÷aïkatha 06,103.056c sarvàtmanà ca kartàsmi yady api syàt suduùkaram 06,103.057a tathà bruvàõaü gàïgeyaü prãtiyuktaü punaþ punaþ 06,103.057c uvàca vàkyaü dãnàtmà dharmaputro yudhiùñhiraþ 06,103.057d*0428_01 yathà pçcchasi màm adya kathaü tan me ca và vibho 06,103.058a kathaü jayema dharmaj¤a kathaü ràjyaü labhemahi 06,103.058c prajànàü saükùayo na syàt kathaü tan me vadàbhibho 06,103.059a bhavàn hi no vadhopàyaü bravãtu svayam àtmanaþ 06,103.059c bhavantaü samare ràjan viùahema kathaü vayam 06,103.060a na hi te såkùmam apy asti randhraü kurupitàmaha 06,103.060c maõóalenaiva dhanuùà sadà dç÷yo 'si saüyuge 06,103.061a nàdadànaü saüdadhànaü vikarùantaü dhanur na ca 06,103.061c pa÷yàmas tvà mahàbàho rathe såryam iva sthitam 06,103.062a narà÷varathanàgànàü hantàraü paravãrahan 06,103.062c ka ivotsahate hantuü tvàü pumàn bharatarùabha 06,103.063a varùatà ÷aravarùàõi mahànti puruùottama 06,103.063c kùayaü nãtà hi pçtanà bhavatà mahatã mama 06,103.064a yathà yudhi jayeyaü tvàü yathà ràjyaü bhaven mama 06,103.064c bhavet sainyasya và ÷àntis tan me bråhi pitàmaha 06,103.065a tato 'bravãc chàütanavaþ pàõóavàn pàõóupårvaja 06,103.065c na kathaü cana kaunteya mayi jãvati saüyuge 06,103.065e yuùmàsu dç÷yate vçddhiþ satyam etad bravãmi vaþ 06,103.066a nirjite mayi yuddhe tu dhruvaü jeùyatha kauravàn 06,103.066c kùipraü mayi praharata yadãcchatha raõe jayam 06,103.066e anujànàmi vaþ pàrthàþ praharadhvaü yathàsukham 06,103.067a evaü hi sukçtaü manye bhavatàü vidito hy aham 06,103.067c hate mayi hataü sarvaü tasmàd evaü vidhãyatàm 06,103.068 yudhiùñhira uvàca 06,103.068a bråhi tasmàd upàyaü no yathà yuddhe jayemahi 06,103.068c bhavantaü samare kruddhaü daõóapàõim ivàntakam 06,103.069a ÷akyo vajradharo jetuü varuõo 'tha yamas tathà 06,103.069c na bhavàn samare ÷akyaþ sendrair api suràsuraiþ 06,103.070 bhãùma uvàca 06,103.070a satyam etan mahàbàho yathà vadasi pàõóava 06,103.070c nàhaü ÷akyo raõe jetuü sendrair api suràsuraiþ 06,103.071a àtta÷astro raõe yatto gçhãtavarakàrmukaþ 06,103.071c nyasta÷astraü tu màü ràjan hanyur yudhi mahàrathàþ 06,103.072a nikùipta÷astre patite vimuktakavacadhvaje 06,103.072c dravamàõe ca bhãte ca tavàsmãti ca vàdini 06,103.072d*0429_01 strãjite strãpradhàne ca strãpradhàyini dharmaja 06,103.073a striyàü strãnàmadheye ca vikale caikaputrake 06,103.073c aprasåte ca duùprekùye na yuddhaü rocate mama 06,103.074a imaü ca ÷çõu me pàrtha saükalpaü pårvacintitam 06,103.074c amaïgalyadhvajaü dçùñvà na yudhyeyaü kathaü cana 06,103.075a ya eùa draupado ràjaüs tava sainye mahàrathaþ 06,103.075b*0430_01 apumàüs tasya putras tu pårvam àsãd vi÷àü pate 06,103.075c ÷ikhaõóã samaràkàïkùã ÷åra÷ ca samitiüjayaþ 06,103.076a yathàbhavac ca strã pårvaü pa÷càt puüstvam upàgataþ 06,103.076c jànanti ca bhavanto 'pi sarvam etad yathàtatham 06,103.077a arjunaþ samare ÷åraþ puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,103.077c màm eva vi÷ikhais tårõam abhidravatu daü÷itaþ 06,103.078a amaïgalyadhvaje tasmin strãpårve ca vi÷eùataþ 06,103.078c na prahartum abhãpsàmi gçhãteùuü kathaü cana 06,103.079a tad antaraü samàsàdya pàõóavo màü dhanaüjayaþ 06,103.079c ÷arair ghàtayatu kùipraü samantàd bharatarùabha 06,103.080a na taü pa÷yàmi lokeùu yo màü hanyàt samudyatam 06,103.080c çte kçùõàn mahàbhàgàt pàõóavàd và dhanaüjayàt 06,103.081a eùa tasmàt purodhàya kaü cid anyaü mamàgrataþ 06,103.081c màü pàtayatu bãbhatsur evaü te vijayo bhavet 06,103.082a etat kuruùva kaunteya yathoktaü vacanaü mama 06,103.082c tato jeùyasi saügràme dhàrtaràùñràn samàgatàn 06,103.083 saüjaya uvàca 06,103.083a te 'nuj¤àtàs tataþ pàrthà jagmuþ sva÷ibiraü prati 06,103.083c abhivàdya mahàtmànaü bhãùmaü kurupitàmaham 06,103.084a tathoktavati gàïgeye paralokàya dãkùite 06,103.084c arjuno duþkhasaütaptaþ savrãóam idam abravãt 06,103.085a guruõà kulavçddhena kçtapraj¤ena dhãmatà 06,103.085c pitàmahena saügràme kathaü yotsyàmi màdhava 06,103.086a krãóatà hi mayà bàlye vàsudeva mahàmanàþ 06,103.086c pàüsuråùitagàtreõa mahàtmà paruùãkçtaþ 06,103.087a yasyàham adhiruhyàïkaü bàlaþ kila gadàgraja 06,103.087c tàtety avocaü pitaraü pituþ pàõóor mahàtmanaþ 06,103.088a nàhaü tàtas tava pitus tàto 'smi tava bhàrata 06,103.088c iti màm abravãd bàlye yaþ sa vadhyaþ kathaü mayà 06,103.089a kàmaü vadhyatu me sainyaü nàhaü yotsye mahàtmanà 06,103.089c jayo vàstu vadho và me kathaü và kçùõa manyase 06,103.089d*0431_01 katham asmadvidhaþ kçùõa jànan dharmaü sanàtanam 06,103.089d*0431_02 nyasta÷astre ca vçddhe ca prahared dhi pitàmahe 06,103.090 ÷rãkçùõa uvàca 06,103.090a pratij¤àya vadhaü jiùõo purà bhãùmasya saüyuge 06,103.090c kùatradharme sthitaþ pàrtha kathaü nainaü haniùyasi 06,103.091a pàtayainaü rathàt pàrtha vajràhatam iva drumam 06,103.091c nàhatvà yudhi gàïgeyaü vijayas te bhaviùyati 06,103.092a diùñam etat purà devair bhaviùyaty ava÷asya te 06,103.092c hantà bhãùmasya pårvendra iti tan na tad anyathà 06,103.093a na hi bhãùmaü duràdharùaü vyàttànanam ivàntakam 06,103.093c tvad anyaþ ÷aknuyàd dhantum api vajradharaþ svayam 06,103.094a jahi bhãùmaü mahàbàho ÷çõu cedaü vaco mama 06,103.094c yathovàca purà ÷akraü mahàbuddhir bçhaspatiþ 06,103.095a jyàyàüsam api cec chakra guõair api samanvitam 06,103.095c àtatàyinam àmantrya hanyàd ghàtakam àgatam 06,103.096a ÷à÷vato 'yaü sthito dharmaþ kùatriyàõàü dhanaüjaya 06,103.096c yoddhavyaü rakùitavyaü ca yaùñavyaü cànasåyubhiþ 06,103.097 arjuna uvàca 06,103.097a ÷ikhaõóã nidhanaü kçùõa bhãùmasya bhavità dhruvam 06,103.097c dçùñvaiva hi sadà bhãùmaþ pà¤càlyaü vinivartate 06,103.098a te vayaü pramukhe tasya sthàpayitvà ÷ikhaõóinam 06,103.098c gàïgeyaü pàtayiùyàma upàyeneti me matiþ 06,103.099a aham anyàn maheùvàsàn vàrayiùyàmi sàyakaiþ 06,103.099c ÷ikhaõóy api yudhàü ÷reùñho bhãùmam evàbhiyàsyatu 06,103.100a ÷rutaü te kurumukhyasya nàhaü hanyàü ÷ikhaõóinam 06,103.100c kanyà hy eùà purà jàtà puruùaþ samapadyata 06,103.100d*0432_00 saüjaya uvàca 06,103.100d*0432_01 arjunasya vacaþ ÷rutvà bhãùmasya vadhasaüyutam 06,103.100d*0432_02 jahçùur hçùñaromàõaþ sakçùõàþ pàõóavàs tadà 06,103.101 saüjaya uvàca 06,103.101a ity evaü ni÷cayaü kçtvà pàõóavàþ sahamàdhavàþ 06,103.101b*0433_01 anumànya mahàtmànaü prayayur hçùñamànasàþ 06,103.101c ÷ayanàni yathàsvàni bhejire puruùarùabhàþ 06,103.101d*0434_01 svàn svàn gçhàn abhigatàs tàü ràtrim avasan sukham 06,104.001 dhçtaràùñra uvàca 06,104.001a kathaü ÷ikhaõóã gàïgeyam abhyavartata saüyuge 06,104.001c pàõóavà÷ ca tathà bhãùmaü tan mamàcakùva saüjaya 06,104.002 saüjaya uvàca 06,104.002a tataþ prabhàte vimale såryasyodayanaü prati 06,104.002c vàdyamànàsu bherãùu mçdaïgeùv ànakeùu ca 06,104.003a dhmàyatsu dadhivarõeùu jalajeùu samantataþ 06,104.003c ÷ikhaõóinaü puraskçtya niryàtàþ pàõóavà yudhi 06,104.004a kçtvà vyåhaü mahàràja sarva÷atrunibarhaõam 06,104.004c ÷ikhaõóã sarvasainyànàm agra àsãd vi÷àü pate 06,104.005a cakrarakùau tatas tasya bhãmasenadhanaüjayau 06,104.005c pçùñhato draupadeyà÷ ca saubhadra÷ caiva vãryavàn 06,104.006a sàtyaki÷ cekitàna÷ ca teùàü goptà mahàrathaþ 06,104.006c dhçùñadyumnas tataþ pa÷càt pà¤càlair abhirakùitaþ 06,104.007a tato yudhiùñhiro ràjà yamàbhyàü sahitaþ prabhuþ 06,104.007c prayayau siühanàdena nàdayan bharatarùabha 06,104.008a viràñas tu tataþ pa÷càt svena sainyena saüvçtaþ 06,104.008c drupada÷ ca mahàràja tataþ pa÷càd upàdravat 06,104.009a kekayà bhràtaraþ pa¤ca dhçùñaketu÷ ca vãryavàn 06,104.009c jaghanaü pàlayàm àsa pàõóusainyasya bhàrata 06,104.010a evaü vyåhya mahat sainyaü pàõóavàs tava vàhinãm 06,104.010c abhyadravanta saügràme tyaktvà jãvitam àtmanaþ 06,104.011a tathaiva kuravo ràjan bhãùmaü kçtvà mahàbalam 06,104.011c agrataþ sarvasainyànàü prayayuþ pàõóavàn prati 06,104.012a putrais tava duràdharùai rakùitaþ sumahàbalaiþ 06,104.012c tato droõo maheùvàsaþ putra÷ càsya mahàrathaþ 06,104.013a bhagadattas tataþ pa÷càd gajànãkena saüvçtaþ 06,104.013c kçpa÷ ca kçtavarmà ca bhagadattam anuvratau 06,104.014a kàmbojaràjo balavàüs tataþ pa÷càt sudakùiõaþ 06,104.014c màgadha÷ ca jayatsenaþ saubala÷ ca bçhadbalaþ 06,104.015a tathetare maheùvàsàþ su÷armapramukhà nçpàþ 06,104.015c jaghanaü pàlayàm àsus tava sainyasya bhàrata 06,104.016a divase divase pràpte bhãùmaþ ÷àütanavo yudhi 06,104.016c àsuràn akarod vyåhàn pai÷àcàn atha ràkùasàn 06,104.017a tataþ pravavçte yuddhaü tava teùàü ca bhàrata 06,104.017c anyonyaü nighnatàü ràjan yamaràùñravivardhanam 06,104.018a arjunapramukhàþ pàrthàþ puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,104.018c bhãùmaü yuddhe 'bhyavartanta kiranto vividhठ÷aràn 06,104.019a tatra bhàrata bhãmena pãóitàs tàvakàþ ÷araiþ 06,104.019c rudhiraughapariklinnàþ paralokaü yayus tadà 06,104.020a nakulaþ sahadeva÷ ca sàtyaki÷ ca mahàrathaþ 06,104.020c tava sainyaü samàsàdya pãóayàm àsur ojasà 06,104.021a te vadhyamànàþ samare tàvakà bharatarùabha 06,104.021c nà÷aknuvan vàrayituü pàõóavànàü mahad balam 06,104.022a tatas tu tàvakaü sainyaü vadhyamànaü samantataþ 06,104.022c saüpràdravad di÷o ràjan kàlyamànaü mahàrathaiþ 06,104.023a tràtàraü nàdhyagacchanta tàvakà bharatarùabha 06,104.023c vadhyamànàþ ÷itair bàõaiþ pàõóavaiþ sahasç¤jayaiþ 06,104.024 dhçtaràùñra uvàca 06,104.024a pãóyamànaü balaü pàrthair dçùñvà bhãùmaþ paràkramã 06,104.024c yad akàrùãd raõe kruddhas tan mamàcakùva saüjaya 06,104.025a kathaü và pàõóavàn yuddhe pratyudyàtaþ paraütapaþ 06,104.025c vinighnan somakàn vãràüs tan mamàcakùva saüjaya 06,104.026 saüjaya uvàca 06,104.026a àcakùe te mahàràja yad akàrùãt pitàmahaþ 06,104.026c pãóite tava putrasya sainye pàõóavasç¤jayaiþ 06,104.027a prahçùñamanasaþ ÷åràþ pàõóavàþ pàõóupårvaja 06,104.027c abhyavartanta nighnantas tava putrasya vàhinãm 06,104.028a taü vinà÷aü manuùyendra naravàraõavàjinàm 06,104.028c nàmçùyata tadà bhãùmaþ sainyaghàtaü raõe paraiþ 06,104.029a sa pàõóavàn maheùvàsaþ pà¤càlàü÷ ca sasç¤jayàn 06,104.029c abhyadravata durdharùas tyaktvà jãvitam àtmanaþ 06,104.030a sa pàõóavànàü pravaràn pa¤ca ràjan mahàrathàn 06,104.030c àtta÷astràn raõe yattàn vàrayàm àsa sàyakaiþ 06,104.030d*0435_01 bhãùmaþ paramasaükruddhaþ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,104.030e nàràcair vatsadantai÷ ca ÷itair a¤jalikais tathà 06,104.030f*0436_01 nànà÷astràstravarùais tàn vãryàmarùapraveritaiþ 06,104.031a nijaghne samare kruddho hastya÷vam amitaü bahu 06,104.031c rathino 'pàtayad ràjan rathebhyaþ puruùarùabhaþ 06,104.032a sàdina÷ cà÷vapçùñhebhyaþ padàtãü÷ ca samàgatàn 06,104.032c gajàrohàn gajebhya÷ ca pareùàü vidadhad bhayam 06,104.033a tam ekaü samare bhãùmaü tvaramàõaü mahàratham 06,104.033c pàõóavàþ samavartanta vajrapàõim ivàsuràþ 06,104.034a ÷akrà÷anisamaspar÷àn vimu¤can ni÷itठ÷aràn 06,104.034c dikùv adç÷yata sarvàsu ghoraü saüdhàrayan vapuþ 06,104.035a maõóalãkçtam evàsya nityaü dhanur adç÷yata 06,104.035c saügràme yudhyamànasya ÷akracàpanibhaü mahat 06,104.036a tad dçùñvà samare karma tava putrà vi÷àü pate 06,104.036c vismayaü paramaü pràptàþ pitàmaham apåjayan 06,104.037a pàrthà vimanaso bhåtvà praikùanta pitaraü tava 06,104.037c yudhyamànaü raõe ÷åraü vipracittim ivàmaràþ 06,104.037e na cainaü vàrayàm àsur vyàttànanam ivàntakam 06,104.038a da÷ame 'hani saüpràpte rathànãkaü ÷ikhaõóinaþ 06,104.038c adahan ni÷itair bàõaiþ kçùõavartmeva kànanam 06,104.039a taü ÷ikhaõóã tribhir bàõair abhyavidhyat stanàntare 06,104.039c à÷ãviùam iva kruddhaü kàlasçùñam ivàntakam 06,104.040a sa tenàtibhç÷aü viddhaþ prekùya bhãùmaþ ÷ikhaõóinam 06,104.040c anicchann api saükruddhaþ prahasann idam abravãt 06,104.041a kàmam abhyasa và mà và na tvàü yotsye kathaü cana 06,104.041c yaiva hi tvaü kçtà dhàtrà saiva hi tvaü ÷ikhaõóinã 06,104.042a tasya tad vacanaü ÷rutvà ÷ikhaõóã krodhamårchitaþ 06,104.042c uvàca bhãùmaü samare sçkkiõã parilelihan 06,104.042d*0437_01 sarvam eva mahàyuddhaü ÷rutavantaü mahàraõe 06,104.043a jànàmi tvàü mahàbàho kùatriyàõàü kùayaükaram 06,104.043c mayà ÷rutaü ca te yuddhaü jàmadagnyena vai saha 06,104.044a divya÷ ca te prabhàvo 'yaü sa mayà bahu÷aþ ÷rutaþ 06,104.044c jànann api prabhàvaü te yotsye 'dyàhaü tvayà saha 06,104.045a pàõóavànàü priyaü kurvann àtmana÷ ca narottama 06,104.045c adya tvà yodhayiùyàmi raõe puruùasattama 06,104.046a dhruvaü ca tvà haniùyàmi ÷ape satyena te 'grataþ 06,104.046c etac chrutvà vaco mahyaü yat kùamaü tat samàcara 06,104.047a kàmam abhyasa và mà và na me jãvan vimokùyase 06,104.047c sudçùñaþ kriyatàü bhãùma loko 'yaü samitiüjaya 06,104.048a evam uktvà tato bhãùmaü pa¤cabhir nataparvabhiþ 06,104.048c avidhyata raõe ràjan praõunnaü vàkyasàyakaiþ 06,104.049a tasya tad vacanaü ÷rutvà savyasàcã paraütapaþ 06,104.049c kàlo 'yam iti saücintya ÷ikhaõóinam acodayat 06,104.050a ahaü tvàm anuyàsyàmi paràn vidràvaya¤ ÷araiþ 06,104.050c abhidrava susaürabdho bhãùmaü bhãmaparàkramam 06,104.051a na hi te saüyuge pãóàü ÷aktaþ kartuü mahàbalaþ 06,104.051c tasmàd adya mahàbàho vãra bhãùmam abhidrava 06,104.052a ahatvà samare bhãùmaü yadi yàsyasi màriùa 06,104.052c avahàsyo 'sya lokasya bhaviùyasi mayà saha 06,104.053a nàvahàsyà yathà vãra bhavema paramàhave 06,104.053c tathà kuru raõe yatnaü sàdhayasva pitàmaham 06,104.054a ahaü te rakùaõaü yuddhe kariùyàmi paraütapa 06,104.054c vàrayan rathinaþ sarvàn sàdhayasva pitàmaham 06,104.055a droõaü ca droõaputraü ca kçpaü càtha suyodhanam 06,104.055c citrasenaü vikarõaü ca saindhavaü ca jayadratham 06,104.056a vindànuvindàv àvantyau kàmbojaü ca sudakùiõam 06,104.056c bhagadattaü tathà ÷åraü màgadhaü ca mahàratham 06,104.057a saumadattiü raõe ÷åram àr÷ya÷çïgiü ca ràkùasam 06,104.057c trigartaràjaü ca raõe saha sarvair mahàrathaiþ 06,104.057e aham àvàrayiùyàmi veleva makaràlayam 06,104.058a kuråü÷ ca sahitàn sarvàn ye caiùàü sainikàþ sthitàþ 06,104.058c nivàrayiùyàmi raõe sàdhayasva pitàmaham 06,105.001 dhçtaràùñra uvàca 06,105.001a kathaü ÷ikhaõóã gàïgeyam abhyadhàvat pitàmaham 06,105.001c pà¤càlyaþ samare kruddho dharmàtmànaü yatavratam 06,105.002a ke 'rakùan pàõóavànãke ÷ikhaõóinam udàyudham 06,105.002c tvaramàõàs tvaràkàle jigãùanto mahàrathàþ 06,105.003a kathaü ÷àütanavo bhãùmaþ sa tasmin da÷ame 'hani 06,105.003c ayudhyata mahàvãryaþ pàõóavaiþ sahasç¤jayaiþ 06,105.004a na mçùyàmi raõe bhãùmaü pratyudyàtaü ÷ikhaõóinam 06,105.004c kaccin na rathabhaïgo 'sya dhanur và÷ãryatàsyataþ 06,105.005 saüjaya uvàca 06,105.005a nà÷ãryata dhanus tasya rathabhaïgo na càpy abhåt 06,105.005c yudhyamànasya saügràme bhãùmasya bharatarùabha 06,105.005e nighnataþ samare ÷atrå¤ ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,105.006a aneka÷atasàhasràs tàvakànàü mahàrathàþ 06,105.006c rathadantigaõà ràjan hayà÷ caiva susajjitàþ 06,105.006e abhyavartanta yuddhàya puraskçtya pitàmaham 06,105.007a yathàpratij¤aü kauravya sa càpi samitiüjayaþ 06,105.007c pàrthànàm akarod bhãùmaþ satataü samitikùayam 06,105.008a yudhyamànaü maheùvàsaü vinighnantaü parठ÷araiþ 06,105.008c pà¤càlàþ pàõóavaiþ sàrdhaü sarva evàbhyavàrayan 06,105.009a da÷ame 'hani saüpràpte tatàpa ripuvàhinãm 06,105.009c kãryamàõàü ÷itair bàõaiþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,105.010a na hi bhãùmaü maheùvàsaü pàõóavàþ pàõóupårvaja 06,105.010c a÷aknuvan raõe jetuü pà÷ahastam ivàntakam 06,105.011a athopàyàn mahàràja savyasàcã paraütapaþ 06,105.011c tràsayan rathinaþ sarvàn bãbhatsur aparàjitaþ 06,105.012a siühavad vinadann uccair dhanurjyàü vikùipan muhuþ 06,105.012c ÷araughàn visçjan pàrtho vyacarat kàlavad raõe 06,105.013a tasya ÷abdena vitrastàs tàvakà bharatarùabha 06,105.013c siühasyeva mçgà ràjan vyadravanta mahàbhayàt 06,105.014a jayantaü pàõóavaü dçùñvà tvatsainyaü càbhipãóitam 06,105.014c duryodhanas tato bhãùmam abravãd bhç÷apãóitaþ 06,105.015a eùa pàõóusutas tàta ÷vetà÷vaþ kçùõasàrathiþ 06,105.015c dahate màmakàn sarvàn kçùõavartmeva kànanam 06,105.016a pa÷ya sainyàni gàïgeya dravamàõàni sarva÷aþ 06,105.016c pàõóavena yudhàü ÷reùñha kàlyamànàni saüyuge 06,105.017a yathà pa÷ugaõàn pàlaþ saükàlayati kànane 06,105.017c tathedaü màmakaü sainyaü kàlyate ÷atrutàpana 06,105.018a dhanaüjaya÷arair bhagnaü dravamàõam itas tataþ 06,105.018c bhãmo hy eùa duràdharùo vidràvayati me balam 06,105.019a sàtyaki÷ cekitàna÷ ca màdrãputrau ca pàõóavau 06,105.019c abhimanyu÷ ca vikrànto vàhinãü dahate mama 06,105.020a dhçùñadyumnas tathà ÷åro ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,105.020c vyadràvayetàü sahasà sainyaü mama mahàbalau 06,105.021a vadhyamànasya sainyasya sarvair etair mahàbalaiþ 06,105.021c nànyàü gatiü prapa÷yàmi sthàne yuddhe ca bhàrata 06,105.022a çte tvàü puruùavyàghra devatulyaparàkrama 06,105.022c paryàpta÷ ca bhavàn kùipraü pãóitànàü gatir bhava 06,105.023a evam ukto mahàràja pità devavratas tava 06,105.023c cintayitvà muhårtaü tu kçtvà ni÷cayam àtmanaþ 06,105.023d*0438_01 pàtayiùye ripån anyàn pàõóavàn pratipàlayan 06,105.023d*0438_02 pratij¤àto jayo hy adya pàõóavànàü mahàtmanàm 06,105.023e tava saüdhàrayan putram abravãc chaütanoþ sutaþ 06,105.024a duryodhana vijànãhi sthiro bhava vi÷àü pate 06,105.024c pårvakàlaü tava mayà pratij¤àtaü mahàbala 06,105.025a hatvà da÷a sahasràõi kùatriyàõàü mahàtmanàm 06,105.025c saügràmàd vyapayàtavyam etat karma mamàhnikam 06,105.025e iti tat kçtavàü÷ càhaü yathoktaü bharatarùabha 06,105.026a adya càpi mahat karma prakariùye mahàhave 06,105.026c ahaü và nihataþ ÷eùye haniùye vàdya pàõóavàn 06,105.026d*0439_01 a÷akyàþ pàõóavà jetuü devair api savàsavaiþ 06,105.026d*0439_02 kiü punar martyadharmeõa kùatriyeõa mahàbala 06,105.027a adya te puruùavyàghra pratimokùye çõaü mahat 06,105.027c bhartçpiõóakçtaü ràjan nihataþ pçtanàmukhe 06,105.028a ity uktvà bharata÷reùñhaþ kùatriyàn pratapa¤ ÷araiþ 06,105.028c àsasàda duràdharùaþ pàõóavànàm anãkinãm 06,105.029a anãkamadhye tiùñhantaü gàïgeyaü bharatarùabha 06,105.029c à÷ãviùam iva kruddhaü pàõóavàþ paryavàrayan 06,105.030a da÷ame 'hani tasmiüs tu dar÷aya¤ ÷aktim àtmanaþ 06,105.030c ràja¤ ÷atasahasràõi so 'vadhãt kurunandana 06,105.031a pa¤càlànàü ca ye ÷reùñhà ràjaputrà mahàbalàþ 06,105.031c teùàm àdatta tejàüsi jalaü sårya ivàü÷ubhiþ 06,105.032a hatvà da÷a sahasràõi ku¤jaràõàü tarasvinàm 06,105.032c sàrohàõàü mahàràja hayànàü càyutaü punaþ 06,105.033a pårõe ÷atasahasre dve padàtãnàü narottamaþ 06,105.033c prajajvàla raõe bhãùmo vidhåma iva pàvakaþ 06,105.034a na cainaü pàõóaveyànàü ke cic chekur nirãkùitum 06,105.034c uttaraü màrgam àsthàya tapantam iva bhàskaram 06,105.035a te pàõóaveyàþ saürabdhà maheùvàsena pãóitàþ 06,105.035c vadhàyàbhyadravan bhãùmaü sç¤jayà÷ ca mahàrathàþ 06,105.036a sa yudhyamàno bahubhir bhãùmaþ ÷àütanavas tadà 06,105.036c avakãrõo mahàbàhuþ ÷ailo meghair ivàsitaiþ 06,105.037a putràs tu tava gàïgeyaü samantàt paryavàrayan 06,105.037c mahatyà senayà sàrdhaü tato yuddham avartata 06,106.001 saüjaya uvàca 06,106.001a arjunas tu raõe ràjan dçùñvà bhãùmasya vikramam 06,106.001c ÷ikhaõóinam athovàca samabhyehi pitàmaham 06,106.002a na càpi bhãs tvayà kàryà bhãùmàd adya kathaü cana 06,106.002c aham enaü ÷arais tãkùõaiþ pàtayiùye rathottamàt 06,106.003a evam uktas tu pàrthena ÷ikhaõóã bharatarùabha 06,106.003c abhyadravata gàïgeyaü ÷rutvà pàrthasya bhàùitam 06,106.004a dhçùñadyumnas tathà ràjan saubhadra÷ ca mahàrathaþ 06,106.004c hçùñàv àdravatàü bhãùmaü ÷rutvà pàrthasya bhàùitam 06,106.005a viràñadrupadau vçddhau kuntibhoja÷ ca daü÷itaþ 06,106.005c abhyadravata gàïgeyaü putrasya tava pa÷yataþ 06,106.006a nakulaþ sahadeva÷ ca dharmaràja÷ ca vãryavàn 06,106.006c tathetaràõi sainyàni sarvàõy eva vi÷àü pate 06,106.006e samàdravanta gàïgeyaü ÷rutvà pàrthasya bhàùitam 06,106.007a pratyudyayus tàvakà÷ ca sametàs tàn mahàrathàn 06,106.007c yathà÷akti yathotsàhaü tan me nigadataþ ÷çõu 06,106.008a citraseno mahàràja cekitànaü samabhyayàt 06,106.008c bhãùmaprepsuü raõe yàntaü vçùaü vyàghra÷i÷ur yathà 06,106.009a dhçùñadyumnaü mahàràja bhãùmàntikam upàgatam 06,106.009c tvaramàõo raõe yattaü kçtavarmà nyavàrayat 06,106.009d*0440_01 tvaramàõaü raõe yattaü saumadattir avàrayat 06,106.010a bhãmasenaü susaükruddhaü gàïgeyasya vadhaiùiõam 06,106.010c tvaramàõo mahàràja saumadattir nyavàrayat 06,106.011a tathaiva nakulaü vãraü kirantaü sàyakàn bahån 06,106.011c vikarõo vàrayàm àsa icchan bhãùmasya jãvitam 06,106.012a sahadevaü tathà yàntaü yattaü bhãùmarathaü prati 06,106.012c vàrayàm àsa saükruddhaþ kçpaþ ÷àradvato yudhi 06,106.013a ràkùasaü krårakarmàõaü bhaimaseniü mahàbalam 06,106.013c bhãùmasya nidhanaü prepsuü durmukho 'bhyadravad balã 06,106.014a sàtyakiü samare kruddham àr÷ya÷çïgir avàrayat 06,106.014b*0441_01 bhãùmasya vadham icchantaü pàõóavaprãtikàmyayà 06,106.014c abhimanyuü mahàràja yàntaü bhãùmarathaü prati 06,106.014e sudakùiõo mahàràja kàmbojaþ pratyavàrayat 06,106.015a viràñadrupadau vçddhau sametàv arimardanau 06,106.015c a÷vatthàmà tataþ kruddho vàrayàm àsa bhàrata 06,106.016a tathà pàõóusutaü jyeùñhaü bhãùmasya vadhakàïkùiõam 06,106.016c bhàradvàjo raõe yatto dharmaputram avàrayat 06,106.017a arjunaü rabhasaü yuddhe puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,106.017c bhãùmaprepsuü mahàràja tàpayantaü di÷o da÷a 06,106.017e duþ÷àsano maheùvàso vàrayàm àsa saüyuge 06,106.018a anye ca tàvakà yodhàþ pàõóavànàü mahàrathàn 06,106.018c bhãùmàyàbhimukhaü yàtàn vàrayàm àsur àhave 06,106.019a dhçùñadyumnas tu sainyàni pràkro÷ata punaþ punaþ 06,106.019c abhidravata saürabdhà bhãùmam ekaü mahàbalam 06,106.020a eùo 'rjuno raõe bhãùmaü prayàti kurunandanaþ 06,106.020c abhidravata mà bhaiùña bhãùmo na pràpsyate hi vaþ 06,106.021a arjunaü samare yoddhuü notsahetàpi vàsavaþ 06,106.021c kim u bhãùmo raõe vãrà gatasattvo 'lpajãvitaþ 06,106.022a iti senàpateþ ÷rutvà pàõóavànàü mahàrathàþ 06,106.022c abhyadravanta saühçùñà gàïgeyasya rathaü prati 06,106.023a àgacchatas tàn samare vàryoghàn prabalàn iva 06,106.023c nyavàrayanta saühçùñàs tàvakàþ puruùarùabhàþ 06,106.024a duþ÷àsano mahàràja bhayaü tyaktvà mahàrathaþ 06,106.024c bhãùmasya jãvitàkàïkùã dhanaüjayam upàdravat 06,106.025a tathaiva pàõóavàþ ÷årà gàïgeyasya rathaü prati 06,106.025c abhyadravanta saügràme tava putràn mahàrathàn 06,106.025d*0442_01 ayodhayac ca samare tava putro mahàrathaþ 06,106.026a tatràdbhutam apa÷yàma citraråpaü vi÷àü pate 06,106.026c duþ÷àsanarathaü pràpto yat pàrtho nàtyavartata 06,106.027a yathà vàrayate velà kùubhitaü vai mahàrõavam 06,106.027c tathaiva pàõóavaü kruddhaü tava putro nyavàrayat 06,106.028a ubhau hi rathinàü ÷reùñhàv ubhau bhàrata durjayau 06,106.028c ubhau candràrkasadç÷au kàntyà dãptyà ca bhàrata 06,106.029a tau tathà jàtasaürambhàv anyonyavadhakàïkùiõau 06,106.029c samãyatur mahàsaükhye maya÷akrau yathà purà 06,106.030a duþ÷àsano mahàràja pàõóavaü vi÷ikhais tribhiþ 06,106.030c vàsudevaü ca viü÷atyà tàóayàm àsa saüyuge 06,106.031a tato 'rjuno jàtamanyur vàrùõeyaü vãkùya pãóitam 06,106.031c duþ÷àsanaü ÷atenàjau nàràcànàü samàrpayat 06,106.031e te tasya kavacaü bhittvà papuþ ÷oõitam àhave 06,106.031f*0443_01 yathaiva pannagà ràjaüs tañàkaü tçùità yathà 06,106.032a duþ÷àsanas tataþ kruddhaþ pàrthaü vivyàdha pa¤cabhiþ 06,106.032c lalàñe bharata÷reùñha ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,106.033a lalàñasthais tu tair bàõaiþ ÷u÷ubhe pàõóavottamaþ 06,106.033c yathà merur mahàràja ÷çïgair atyartham ucchritaiþ 06,106.034a so 'tividdho maheùvàsaþ putreõa tava dhanvinà 06,106.034c vyaràjata raõe pàrthaþ kiü÷ukaþ puùpavàn iva 06,106.035a duþ÷àsanaü tataþ kruddhaþ pãóayàm àsa pàõóavaþ 06,106.035c parvaõãva susaükruddho ràhur ugro ni÷àkaram 06,106.036a pãóyamàno balavatà putras tava vi÷àü pate 06,106.036c vivyàdha samare pàrthaü kaïkapatraiþ ÷ilà÷itaiþ 06,106.037a tasya pàrtho dhanu÷ chittvà tvaramàõaþ paràkramã 06,106.037c àjaghàna tataþ pa÷càt putraü te navabhiþ ÷araiþ 06,106.038a so 'nyat kàrmukam àdàya bhãùmasya pramukhe sthitaþ 06,106.038c arjunaü pa¤caviü÷atyà bàhvor urasi càrpayat 06,106.039a tasya kruddho mahàràja pàõóavaþ ÷atrukar÷anaþ 06,106.039c apraiùãd vi÷ikhàn ghoràn yamadaõóopamàn bahån 06,106.040a apràptàn eva tàn bàõàü÷ ciccheda tanayas tava 06,106.040c yatamànasya pàrthasya tad adbhutam ivàbhavat 06,106.040e pàrthaü ca ni÷itair bàõair avidhyat tanayas tava 06,106.041a tataþ kruddho raõe pàrthaþ ÷aràn saüdhàya kàrmuke 06,106.041c preùayàm àsa samare svarõapuïkhठ÷ilà÷itàn 06,106.042a nyamajjaüs te mahàràja tasya kàye mahàtmanaþ 06,106.042c yathà haüsà mahàràja taóàgaü pràpya bhàrata 06,106.043a pãóita÷ caiva putras te pàõóavena mahàtmanà 06,106.043c hitvà pàrthaü raõe tårõaü bhãùmasya ratham à÷rayat 06,106.043e agàdhe majjatas tasya dvãpo bhãùmo 'bhavat tadà 06,106.044a pratilabhya tataþ saüj¤àü putras tava vi÷àü pate 06,106.044c avàrayat tataþ ÷åro bhåya eva paràkramã 06,106.045a ÷araiþ suni÷itaiþ pàrthaü yathà vçtraþ puraüdaram 06,106.045c nirbibheda mahàvãryo vivyathe naiva càrjunàt 06,107.001 saüjaya uvàca 06,107.001a sàtyakiü daü÷itaü yuddhe bhãùmàyàbhyudyataü tadà 06,107.001c àr÷ya÷çïgir maheùvàso vàrayàm àsa saüyuge 06,107.002a màdhavas tu susaükruddho ràkùasaü navabhiþ ÷araiþ 06,107.002c àjaghàna raõe ràjan prahasann iva bhàrata 06,107.003a tathaiva ràkùaso ràjan màdhavaü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,107.003c ardayàm àsa ràjendra saükruddhaþ ÷inipuügavam 06,107.004a ÷aineyaþ ÷arasaüghaü tu preùayàm àsa saüyuge 06,107.004c ràkùasàya susaükruddho màdhavaþ paravãrahà 06,107.005a tato rakùo mahàbàhuü sàtyakiü satyavikramam 06,107.005c vivyàdha vi÷ikhais tãkùõaiþ siühanàdaü nanàda ca 06,107.006a màdhavas tu bhç÷aü viddho ràkùasena raõe tadà 06,107.006c dhairyam àlambya tejasvã jahàsa ca nanàda ca 06,107.007a bhagadattas tataþ kruddho màdhavaü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,107.007c tàóayàm àsa samare tottrair iva mahàgajam 06,107.008a vihàya ràkùasaü yuddhe ÷aineyo rathinàü varaþ 06,107.008c pràgjyotiùàya cikùepa ÷aràn saünataparvaõaþ 06,107.009a tasya pràgjyotiùo ràjà màdhavasya mahad dhanuþ 06,107.009c ciccheda ÷itadhàreõa bhallena kçtahastavat 06,107.010a athànyad dhanur àdàya vegavat paravãrahà 06,107.010c bhagadattaü raõe kruddho vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 06,107.011a so 'tividdho maheùvàsaþ sçkkiõã saülihan muhuþ 06,107.011c ÷aktiü kanakavaióåryabhåùitàm àyasãü dçóhàm 06,107.011e yamadaõóopamàü ghoràü pràhiõot sàtyakàya vai 06,107.012a tàm àpatantãü sahasà tasya bàhor baleritàm 06,107.012c sàtyakiþ samare ràjaüs tridhà ciccheda sàyakaiþ 06,107.012d*0444_01 sà hemavikçtà ÷aktir màdhavasya bhujacyutaiþ 06,107.012e sà papàta tadà bhåmau maholkeva hataprabhà 06,107.013a ÷aktiü vinihatàü dçùñvà putras tava vi÷àü pate 06,107.013c mahatà rathavaü÷ena vàrayàm àsa màdhavam 06,107.014a tathà parivçtaü dçùñvà vàrùõeyànàü mahàratham 06,107.014c duryodhano bhç÷aü hçùño bhràtén sarvàn uvàca ha 06,107.015a tathà kuruta kauravyà yathà vaþ sàtyako yudhi 06,107.015c na jãvan pratiniryàti mahato 'smàd rathavrajàt 06,107.015e asmin hate hataü manye pàõóavànàü mahad balam 06,107.016a tat tatheti vacas tasya parigçhya mahàrathàþ 06,107.016c ÷aineyaü yodhayàm àsur bhãùmasya pramukhe tadà 06,107.017a abhimanyuü tadàyàntaü bhãùmàyàbhyudyataü mçdhe 06,107.017c kàmbojaràjo balavàn vàrayàm àsa saüyuge 06,107.018a àrjunir nçpatiü viddhvà ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,107.018c punar eva catuþùaùñyà ràjan vivyàdha taü nçpam 06,107.019a sudakùiõas tu samare kàrùõiü vivyàdha pa¤cabhiþ 06,107.019c sàrathiü càsya navabhir icchan bhãùmasya jãvitam 06,107.020a tad yuddham àsãt sumahat tayos tatra paràkrame 06,107.020c yad abhyadhàvad gàïgeyaü ÷ikhaõóã ÷atrutàpanaþ 06,107.021a viràñadrupadau vçddhau vàrayantau mahàcamåm 06,107.021c bhãùmaü ca yudhi saürabdhàv àdravantau mahàrathau 06,107.022a a÷vatthàmà tataþ kruddhaþ samàyàd rathasattamaþ 06,107.022c tataþ pravavçte yuddhaü tava teùàü ca bhàrata 06,107.023a viràño da÷abhir bhallair àjaghàna paraütapa 06,107.023b*0445_01 tato droõasutaü yodhàn dravamàõaü mahàraõe 06,107.023c yatamànaü maheùvàsaü drauõim àhava÷obhinam 06,107.023c*0445_02 visçjantaü ÷aràn dçùñvà 06,107.024a drupada÷ ca tribhir bàõair vivyàdha ni÷itais tathà 06,107.024c guruputraü samàsàdya bhãùmasya purataþ sthitam 06,107.025a a÷vatthàmà tatas tau tu vivyàdha da÷abhiþ ÷araiþ 06,107.025c viràñadrupadau vçddhau bhãùmaü prati samudyatau 06,107.026a tatràdbhutam apa÷yàma vçddhayo÷ caritaü mahat 06,107.026c yad drauõeþ sàyakàn ghoràn pratyavàrayatàü yudhi 06,107.027a sahadevaü tathà yàntaü kçpaþ ÷àradvato 'bhyayàt 06,107.027c yathà nàgo vane nàgaü matto mattam upàdravat 06,107.028a kçpa÷ ca samare ràjan màdrãputraü mahàratham 06,107.028c àjaghàna ÷arais tårõaü saptatyà rukmabhåùaõaiþ 06,107.029a tasya màdrãsuta÷ càpaü dvidhà ciccheda sàyakaiþ 06,107.029c athainaü chinnadhanvànaü vivyàdha navabhiþ ÷araiþ 06,107.030a so 'nyat kàrmukam àdàya samare bhàrasàdhanam 06,107.030c màdrãputraü susaühçùño da÷abhir ni÷itaiþ ÷araiþ 06,107.030e àjaghànorasi kruddha icchan bhãùmasya jãvitam 06,107.031a tathaiva pàõóavo ràja¤ ÷àradvatam amarùaõam 06,107.031c àjaghànorasi kruddho bhãùmasya vadhakàïkùayà 06,107.031e tayor yuddhaü samabhavad ghoraråpaü bhayàvaham 06,107.032a nakulaü tu raõe kruddhaü vikarõaþ ÷atrutàpanaþ 06,107.032c vivyàdha sàyakaiþ ùaùñyà rakùan bhãùmasya jãvitam 06,107.033a nakulo 'pi bhç÷aü viddhas tava putreõa dhanvinà 06,107.033b*0446_01 tayoþ samabhavad yuddhaü tumulaü romaharùaõam 06,107.033c vikarõaü saptasaptatyà nirbibheda ÷ilãmukhaiþ 06,107.034a tatra tau nara÷àrdålau bhãùmahetoþ paraütapau 06,107.034c anyonyaü jaghnatur vãrau goùñhe govçùabhàv iva 06,107.035a ghañotkacaü raõe yattaü nighnantaü tava vàhinãm 06,107.035c durmukhaþ samare pràyàd bhãùmahetoþ paràkramã 06,107.036a haióimbas tu tato ràjan durmukhaü ÷atrutàpanam 06,107.036c àjaghànorasi kruddho navatyà ni÷itaiþ ÷araiþ 06,107.037a bhãmasenasutaü càpi durmukhaþ sumukhaiþ ÷araiþ 06,107.037c ùaùñyà vãro nadan hçùño vivyàdha raõamårdhani 06,107.038a dhçùñadyumnaü raõe yàntaü bhãùmasya vadhakàïkùiõam 06,107.038c hàrdikyo vàrayàm àsa rakùan bhãùmasya jãvitam 06,107.039a vàrùõeyaþ pàrùataü ÷åraü viddhvà pa¤cabhir àyasaiþ 06,107.039c punaþ pa¤cà÷atà tårõam àjaghàna stanàntare 06,107.039d*0447_01 **** **** tiùñha tiùñheti càbravãt 06,107.039d*0447_02 àjaghàna mahàbàhuþ pàrùataü taü mahàratham 06,107.040a tathaiva pàrùato ràjan hàrdikyaü navabhiþ ÷araiþ 06,107.040c vivyàdha ni÷itais tãkùõaiþ kaïkapatraparicchadaiþ 06,107.041a tayoþ samabhavad yuddhaü bhãùmahetor mahàraõe 06,107.041c anyonyàti÷ayair yuktaü yathà vçtramahendrayoþ 06,107.042a bhãmasenam athàyàntaü bhãùmaü prati mahàbalam 06,107.042c bhåri÷ravàbhyayàt tårõaü tiùñha tiùñheti càbravãt 06,107.043a saumadattir atho bhãmam àjaghàna stanàntare 06,107.043c nàràcena sutãkùõena rukmapuïkhena saüyuge 06,107.044a uraþsthena babhau tena bhãmasenaþ pratàpavàn 06,107.044c skanda÷aktyà yathà krau¤caþ purà nçpatisattama 06,107.045a tau ÷aràn såryasaükà÷àn karmàraparimàrjitàn 06,107.045c anyonyasya raõe kruddhau cikùipàte muhur muhuþ 06,107.046a bhãmo bhãùmavadhàkànùkã saumadattiü mahàratham 06,107.046c tathà bhãùmajaye gçdhnuþ saumadatti÷ ca pàõóavam 06,107.046d*0448_01 ayodhayetàü samare tulyavegau narottamau 06,107.046e kçtapratikçte yattau yodhayàm àsatå raõe 06,107.047a yudhiùñhiraü mahàràja mahatyà senayà vçtam 06,107.047c bhãùmàyàbhimukhaü yàntaü bhàradvàjo nyavàrayat 06,107.047d*0449_01 tatra yuddham abhåd ghoraü tayoþ puruùasiühayoþ 06,107.048a droõasya rathanirghoùaü parjanyaninadopamam 06,107.048c ÷rutvà prabhadrakà ràjan samakampanta màriùa 06,107.049a sà senà mahatã ràjan pàõóuputrasya saüyuge 06,107.049c droõena vàrità yattà na cacàla padàt padam 06,107.050a cekitànaü raõe kruddhaü bhãùmaü prati jane÷vara 06,107.050c citrasenas tava sutaþ kruddharåpam avàrayat 06,107.051a bhãùmahetoþ paràkrànta÷ citraseno mahàrathaþ 06,107.051c cekitànaü paraü ÷aktyà yodhayàm àsa bhàrata 06,107.052a tathaiva cekitàno 'pi citrasenam ayodhayat 06,107.052c tad yuddham àsãt sumahat tayos tatra paràkrame 06,107.053a arjuno vàryamàõas tu bahu÷as tanayena te 06,107.053c vimukhãkçtya putraü te tava senàü mamarda ha 06,107.054a duþ÷àsano 'pi parayà ÷aktyà pàrtham avàrayat 06,107.054c kathaü bhãùmaü paro hanyàd iti ni÷citya bhàrata 06,107.055a sà vadhyamànà samare putrasya tava vàhinã 06,107.055c loóyate rathibhiþ ÷reùñhais tatra tatraiva bhàrata 06,108.001 saüjaya uvàca 06,108.001a atha vãro maheùvàso mattavàraõavikramaþ 06,108.001c samàdàya mahac càpaü mattavàraõavàraõam 06,108.002a vidhunvàno dhanuþ ÷reùñhaü dràvayàõo mahàrathàn 06,108.002c pçtanàü pàõóaveyànàü pàtayàno mahàrathaþ 06,108.002d*0450_01 yuktaþ prãtyà pàõóavànàü gàhamàno mahàcamåm 06,108.003a nimittàni nimittaj¤aþ sarvato vãkùya vãryavàn 06,108.003c pratapantam anãkàni droõaþ putram abhàùata 06,108.004a ayaü sa divasas tàta yatra pàrtho mahàrathaþ 06,108.004c jighàüsuþ samare bhãùmaü paraü yatnaü kariùyati 06,108.005a utpatanti hi me bàõà dhanuþ prasphuratãva me 06,108.005c yogam astràõi gacchanti kråre me vartate matiþ 06,108.006a dikùu ÷àntàsu ghoràõi vyàharanti mçgadvijàþ 06,108.006c nãcair gçdhrà nilãyante bhàratànàü camåü prati 06,108.007a naùñaprabha ivàdityaþ sarvato lohità di÷aþ 06,108.007c rasate vyathate bhåmir anuùñanati vàhanam 06,108.008a kaïkà gçdhrà balàkà÷ ca vyàharanti muhur muhuþ 06,108.008c ÷ivà÷ cà÷ivanirghoùà vedayantyo mahad bhayam 06,108.009a papàta mahatã colkà madhyenàdityamaõóalàt 06,108.009c sakabandha÷ ca parigho bhànum àvçtya tiùñhati 06,108.010a pariveùas tathà ghora÷ candrabhàskarayor abhåt 06,108.010c vedayàno bhayaü ghoraü ràj¤àü dehàvakartanam 06,108.011a devatàyatanasthà÷ ca kauravendrasya devatàþ 06,108.011c kampante ca hasante ca nçtyanti ca rudanti ca 06,108.012a apasavyaü grahà÷ cakrur alakùmàõaü ni÷àkaram 06,108.012c avàk÷irà÷ ca bhagavàn udatiùñhata candramàþ 06,108.013a vapåüùi ca narendràõàü vigatànãva lakùaye 06,108.013c dhàrtaràùñrasya sainyeùu na ca bhràjanti daü÷itàþ 06,108.014a senayor ubhayo÷ caiva samantàc chråyate mahàn 06,108.014c pà¤cajanyasya nirghoùo gàõóãvasya ca nisvanaþ 06,108.014d*0451_01 tathà kilakilà÷abdaþ ÷råyate vànarasya ca 06,108.014d*0451_02 yasya làïgåla÷abdena sphuñatãva nabhastalaü 06,108.015a dhruvam àsthàya bãbhatsur uttamàstràõi saüyuge 06,108.015c apàsyànyàn raõe yodhàn abhyasyati pitàmaham 06,108.016a hçùyanti romakåpàni sãdatãva ca me manaþ 06,108.016c cintayitvà mahàbàho bhãùmàrjunasamàgamam 06,108.017a taü caiva nikçtipraj¤aü pà¤càlyaü pàpacetasam 06,108.017c puraskçtya raõe pàrtho bhãùmasyàyodhanaü gataþ 06,108.018a abravãc ca purà bhãùmo nàhaü hanyàü ÷ikhaõóinam 06,108.018c strã hy eùà vihità dhàtrà daivàc ca sa punaþ pumàn 06,108.019a amaïgalyadhvaja÷ caiva yàj¤asenir mahàrathaþ 06,108.019c na càmaïgalaketoþ sa prahared àpagàsutaþ 06,108.020a etad vicintayànasya praj¤à sãdati me bhç÷am 06,108.020b*0452_01 abhyudyataü raõe dçùñvà bhairavàstraü ca pàõóavam 06,108.020c adyaiva tu raõe pàrthaþ kuruvçddham upàdravat 06,108.021a yudhiùñhirasya ca krodho bhãùmàrjunasamàgamaþ 06,108.021c mama càstràbhisaürambhaþ prajànàm a÷ubhaü dhruvam 06,108.022a manasvã balavठ÷åraþ kçtàstro dçóhavikramaþ 06,108.022c dårapàtã dçóheùu÷ ca nimittaj¤a÷ ca pàõóavaþ 06,108.023a ajeyaþ samare caiva devair api savàsavaiþ 06,108.023c balavàn buddhimàü÷ caiva jitakle÷o yudhàü varaþ 06,108.024a vijayã ca raõe nityaü bhairavàstra÷ ca pàõóavaþ 06,108.024c tasya màrgaü pariharan drutaü gaccha yatavratam 06,108.025a pa÷ya caitan mahàbàho vai÷asaü samupasthitam 06,108.025c hemacitràõi ÷åràõàü mahànti ca ÷ubhàni ca 06,108.026a kavacàny avadãryante ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,108.026c chidyante ca dhvajàgràõi tomaràõi dhanåüùi ca 06,108.027a pràsà÷ ca vimalàs tãkùõàþ ÷aktya÷ ca kanakojjvalàþ 06,108.027c vaijayantya÷ ca nàgànàü saükruddhena kirãñinà 06,108.028a nàyaü saürakùituü kàlaþ pràõàn putropajãvibhiþ 06,108.028c yàhi svargaü puraskçtya ya÷ase vijayàya ca 06,108.029a hayanàgarathàvartàü mahàghoràü sudustaràm 06,108.029c rathena saügràmanadãü taraty eùa kapidhvajaþ 06,108.029d*0453_01 pårvaü caiva mayà÷ràvi tapasà ghoraråpiõà 06,108.029d*0453_02 brahmacaryeõa mahatà phàlguna÷ carate tapaþ 06,108.029d*0453_03 tat tapaþ saphalaü ceha kairàte savyasàcinà 06,108.030a brahmaõyatà damo dànaü tapa÷ ca caritaü mahat 06,108.030c ihaiva dç÷yate ràj¤o bhràtà yasya dhanaüjayaþ 06,108.031a bhãmasena÷ ca balavàn màdrãputrau ca pàõóavau 06,108.031c vàsudeva÷ ca vàrùõeyo yasya nàtho vyavasthitaþ 06,108.032a tasyaiùa manyuprabhavo dhàrtaràùñrasya durmateþ 06,108.032c tapodagdha÷arãrasya kopo dahati bhàratàn 06,108.033a eùa saüdç÷yate pàrtho vàsudevavyapà÷rayaþ 06,108.033c dàrayan sarvasainyàni dhàrtaràùñràõi sarva÷aþ 06,108.034a etad àlokyate sainyaü kùobhyamàõaü kirãñinà 06,108.034c mahorminaddhaü sumahat timineva nadãmukham 06,108.035a hàhàkilakilà÷abdàþ ÷råyante ca camåmukhe 06,108.035c yàhi pà¤càladàyàdam ahaü yàsye yudhiùñhiram 06,108.036a durlabhaü hy antaraü ràj¤o vyåhasyàmitatejasaþ 06,108.036c samudrakukùipratimaü sarvato 'tirathaiþ sthitaiþ 06,108.037a sàtyaki÷ càbhimanyu÷ ca dhçùñadyumnavçkodarau 06,108.037c parirakùanti ràjànaü yamau ca manuje÷varam 06,108.038a upendrasadç÷aþ ÷yàmo mahà÷àla ivodgataþ 06,108.038c eùa gacchaty anãkàni dvitãya iva phalgunaþ 06,108.039a uttamàstràõi càdatsva gçhãtvànyan mahad dhanuþ 06,108.039c pàr÷vato yàhi ràjànaü yudhyasva ca vçkodaram 06,108.040a ko hi necchet priyaü putraü jãvantaü ÷à÷vatãþ samàþ 06,108.040c kùatradharmaü puraskçtya tatas tvà viniyujmahe 06,108.041a eùa càpi raõe bhãùmo dahate vai mahàcamåm 06,108.041c yuddhe susadç÷as tàta yamasya varuõasya ca 06,108.041d*0454_00 saüjayaþ 06,108.041d*0454_01 putraü samanu÷àsyaiva bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,108.041d*0454_02 mahàraõe mahàràjaü dharmaràjam ayodhayat 06,109.000*0455_01 etac chrutvà vacas tasya droõasya ca mahàtmanaþ 06,109.001 saüjaya uvàca 06,109.001a bhagadattaþ kçpaþ ÷alyaþ kçtavarmà ca sàtvataþ 06,109.001c vindànuvindàv àvantyau saindhava÷ ca jayadrathaþ 06,109.002a citraseno vikarõa÷ ca tathà durmarùaõo yuvà 06,109.002c da÷aite tàvakà yodhà bhãmasenam ayodhayan 06,109.003a mahatyà senayà yuktà nànàde÷asamutthayà 06,109.003c bhãùmasya samare ràjan pràrthayànà mahad ya÷aþ 06,109.004a ÷alyas tu navabhir bàõair bhãmasenam atàóayat 06,109.004c kçtavarmà tribhir bàõaiþ kçpa÷ ca navabhiþ ÷araiþ 06,109.005a citraseno vikarõa÷ ca bhagadatta÷ ca màriùa 06,109.005c da÷abhir da÷abhir bhallair bhãmasenam atàóayan 06,109.006a saindhava÷ ca tribhir bàõair jatrude÷e 'bhyatàóayat 06,109.006c vindànuvindàv àvantyau pa¤cabhiþ pa¤cabhiþ ÷araiþ 06,109.006e durmarùaõa÷ ca viü÷atyà pàõóavaü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,109.007a sa tàn sarvàn mahàràja bhràjamànàn pçthak pçthak 06,109.007c pravãràn sarvalokasya dhàrtaràùñràn mahàrathàn 06,109.007e vivyàdha bahubhir bàõair bhãmaseno mahàbalaþ 06,109.008a ÷alyaü pa¤cà÷atà viddhvà kçtavarmàõam aùñabhiþ 06,109.008c kçpasya sa÷araü càpaü madhye ciccheda bhàrata 06,109.008e athainaü chinnadhanvànaü punar vivyàdha pa¤cabhiþ 06,109.009a vindànuvindau ca tathà tribhis tribhir atàóayat 06,109.009c durmarùaõaü ca viü÷atyà citrasenaü ca pa¤cabhiþ 06,109.010a vikarõaü da÷abhir bàõaiþ pa¤cabhi÷ ca jayadratham 06,109.010c viddhvà bhãmo 'nadad dhçùñaþ saindhavaü ca punas tribhiþ 06,109.010d*0456_01 droõasya ca dhanur bhãmas tribhir bàõair acicchide 06,109.011a athànyad dhanur àdàya gautamo rathinàü varaþ 06,109.011c bhãmaü vivyàdha saürabdho da÷abhir ni÷itaiþ ÷araiþ 06,109.012a sa viddho bahubhir bàõais tottrair iva mahàdvipaþ 06,109.012c tataþ kruddho mahàbàhur bhãmasenaþ pratàpavàn 06,109.012e gautamaü tàóayàm àsa ÷arair bahubhir àhave 06,109.013a saindhavasya tathà÷vàü÷ ca sàrathiü ca tribhiþ ÷araiþ 06,109.013c pràhiõon mçtyulokàya kàlàntakasamadyutiþ 06,109.014a hatà÷vàt tu rathàt tårõam avaplutya mahàrathaþ 06,109.014c ÷aràü÷ cikùepa ni÷itàn bhãmasenasya saüyuge 06,109.015a tasya bhãmo dhanurmadhye dvàbhyàü ciccheda bhàrata 06,109.015c bhallàbhyàü bharata÷reùñha saindhavasya mahàtmanaþ 06,109.016a sa cchinnadhanvà viratho hatà÷vo hatasàrathiþ 06,109.016c citrasenarathaü ràjann àruroha tvarànvitaþ 06,109.017a atyadbhutaü raõe karma kçtavàüs tatra pàõóavaþ 06,109.017c mahàrathठ÷arair viddhvà vàrayitvà mahàrathaþ 06,109.017e virathaü saindhavaü cakre sarvalokasya pa÷yataþ 06,109.018a nàtãva mamçùe ÷alyo bhãmasenasya vikramam 06,109.018c sa saüdhàya ÷aràüs tãkùõàn karmàraparimàrjitàn 06,109.018e bhãmaü vivyàdha saptatyà tiùñha tiùñheti càbravãt 06,109.019a kçpa÷ ca kçtavarmà ca bhagadatta÷ ca màriùa 06,109.019c vindànuvindàv àvantyau citrasena÷ ca saüyuge 06,109.020a durmarùaõo vikarõa÷ ca sindhuràja÷ ca vãryavàn 06,109.020c bhãmaü te vivyadhus tårõaü ÷alyahetor ariüdamàþ 06,109.021a sa tu tàn prativivyàdha pa¤cabhiþ pa¤cabhiþ ÷araiþ 06,109.021c ÷alyaü vivyàdha saptatyà puna÷ ca da÷abhiþ ÷araiþ 06,109.022a taü ÷alyo navabhir viddhvà punar vivyàdha pa¤cabhiþ 06,109.022c sàrathiü càsya bhallena gàóhaü vivyàdha marmaõi 06,109.023a vi÷okaü vãkùya nirbhinnaü bhãmasenaþ pratàpavàn 06,109.023c madraràjaü tribhir bàõair bàhvor urasi càrpayat 06,109.024a tathetaràn maheùvàsàüs tribhis tribhir ajihmagaiþ 06,109.024c tàóayàm àsa samare siühavac ca nanàda ca 06,109.025a te hi yattà maheùvàsàþ pàõóavaü yuddhadurmadam 06,109.025c tribhis tribhir akuõñhàgrair bhç÷aü marmasv atàóayan 06,109.026a so 'tividdho maheùvàso bhãmaseno na vivyathe 06,109.026c parvato vàridhàràbhir varùamàõair ivàmbudaiþ 06,109.026d*0457_01 sa tu krodhasamàviùño bhãmaseno mahàbalaþ 06,109.026d*0457_02 madre÷varaü tribhir bàõair bhç÷aü viddhvà mahàya÷àþ 06,109.027a ÷alyaü ca navabhir bàõair bhç÷aü viddhvà mahàya÷àþ 06,109.027c pràgjyotiùaü ÷atenàjau ràjan vivyàdha vai dçóham 06,109.028a tatas tu sa÷araü càpaü sàtvatasya mahàtmanaþ 06,109.028c kùurapreõa sutãkùõena ciccheda kçtahastavat 06,109.029a athànyad dhanur àdàya kçtavarmà vçkodaram 06,109.029c àjaghàna bhruvor madhye nàràcena paraütapa 06,109.029d*0458_01 viraràja mahàbàhur lalàñasthena patriõà 06,109.029d*0458_02 eka÷çïgo mahàràja yathà parvatasattamaþ 06,109.029d*0458_03 atha bhãmo mahàbàhuþ kruddhaþ sarvàn mahàrathàn 06,109.029d*0458_04 vimukhãkçtya bàõaughais tasthau girir ivàcalaþ 06,109.030a bhãmas tu samare viddhvà ÷alyaü navabhir àyasaiþ 06,109.030c bhagadattaü tribhi÷ caiva kçtavarmàõam aùñabhiþ 06,109.031a dvàbhyàü dvàbhyàü ca vivyàdha gautamaprabhçtãn rathàn 06,109.031c te tu taü samare ràjan vivyadhur ni÷itaiþ ÷araiþ 06,109.032a sa tathà pãóyamàno 'pi sarvatas tair mahàrathaiþ 06,109.032c matvà tçõena tàüs tulyàn vicacàra gatavyathaþ 06,109.033a te càpi rathinàü ÷reùñhà bhãmàya ni÷itठ÷aràn 06,109.033c preùayàm àsur avyagràþ ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,109.034a tasya ÷aktiü mahàvegàü bhagadatto mahàrathaþ 06,109.034c cikùepa samare vãraþ svarõadaõóàü mahàdhanàm 06,109.035a tomaraü saindhavo ràjà paññi÷aü ca mahàbhujaþ 06,109.035c ÷ataghnãü ca kçpo ràja¤ ÷araü ÷alya÷ ca saüyuge 06,109.036a athetare maheùvàsàþ pa¤ca pa¤ca ÷ilãmukhàn 06,109.036c bhãmasenaü samuddi÷ya preùayàm àsur ojasà 06,109.036d*0459_01 tataþ kruddho mahàbàhur bhãmo bhãmaparàkramaþ 06,109.036d*0459_02 vivyàdha samare vãras tribhis tribhir ajihmagaiþ 06,109.036d*0459_03 gautamapreritaü càpi tomaraü tv anilàtmajaþ 06,109.036d*0459_04 kùurapreõa dvidhà cakre prahasann iva bhàrata 06,109.036d*0459_05 hàrdikyaprahitaü càpi paññasaü tilakàõóavat 06,109.036d*0459_06 ciccheda samare vãro hy asaübhràntarathaþ ÷araiþ 06,109.036d*0459_07 sa ciccheda ÷ataghnãü ca saindhaveneritàü bhç÷am 06,109.036d*0459_08 bhãmaseno raõa÷làghã navabhiþ kaïkapatribhiþ 06,109.037a tomaraü sa dvidhà cakre kùurapreõànilàtmajaþ 06,109.037c paññi÷aü ca tribhir bàõai÷ ciccheda tilakàõóavat 06,109.038a sa bibheda ÷ataghnãü ca navabhiþ kaïkapatribhiþ 06,109.038c madraràjaprayuktaü ca ÷araü chittvà mahàbalaþ 06,109.039a ÷aktiü ciccheda sahasà bhagadatteritàü raõe 06,109.039c tathetarठ÷aràn ghorठ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,109.040a bhãmaseno raõa÷làghã tridhaikaikaü samàcchinat 06,109.040c tàü÷ ca sarvàn maheùvàsàüs tribhis tribhir atàóayat 06,109.041a tato dhanaüjayas tatra vartamàne mahàraõe 06,109.041c jagàma sa rathenàjau bhãmaü dçùñvà mahàratham 06,109.041e nighnantaü samare ÷atrån yodhayànaü ca sàyakaiþ 06,109.042a tau tu tatra mahàtmànau sametau vãkùya pàõóavau 06,109.042c nà÷a÷aüsur jayaü tatra tàvakàþ puruùarùabha 06,109.043a athàrjuno raõe bhãùmaü yodhayan vai mahàratham 06,109.043c bhãùmasya nidhanàkàïkùã puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,109.044a àsasàda raõe yodhàüs tàvakàn da÷a bhàrata 06,109.044c ye sma bhãmaü raõe ràjan yodhayanto vyavasthitàþ 06,109.044e bãbhatsus tàn athàvidhyad bhãmasya priyakàmyayà 06,109.045a tato duryodhano ràjà su÷armàõam acodayat 06,109.045c arjunasya vadhàrthàya bhãmasenasya cobhayoþ 06,109.046a su÷arman gaccha ÷ãghraü tvaü balaughaiþ parivàritaþ 06,109.046c jahi pàõóusutàv etau dhanaüjayavçkodarau 06,109.047a tac chrutvà ÷àsanaü tasya trigartaþ prasthalàdhipaþ 06,109.047c abhidrutya raõe bhãmam arjunaü caiva dhanvinau 06,109.048a rathair anekasàhasraiþ parivavre samantataþ 06,109.048c tataþ pravavçte yuddham arjunasya paraiþ saha 06,110.001 saüjaya uvàca 06,110.001a arjunas tu raõe ÷alyaü yatamànaü mahàratham 06,110.001c chàdayàm àsa samare ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,110.002a su÷armàõaü kçpaü caiva tribhis tribhir avidhyata 06,110.002c pràgjyotiùaü ca samare saindhavaü ca jayadratham 06,110.003a citrasenaü vikarõaü ca kçtavarmàõam eva ca 06,110.003c durmarùaõaü ca ràjendra àvantyau ca mahàrathau 06,110.004a ekaikaü tribhir ànarchat kaïkabarhiõavàjitaiþ 06,110.004c ÷arair atiratho yuddhe pãóayan vàhinãü tava 06,110.005a jayadratho raõe pàrthaü bhittvà bhàrata sàyakaiþ 06,110.005c bhãmaü vivyàdha tarasà citrasenarathe sthitaþ 06,110.006a ÷alya÷ ca samare jiùõuü kçpa÷ ca rathinàü varaþ 06,110.006c vivyadhàte mahàbàhuü bahudhà marmabhedibhiþ 06,110.007a citrasenàdaya÷ caiva putràs tava vi÷àü pate 06,110.007c pa¤cabhiþ pa¤cabhis tårõaü saüyuge ni÷itaiþ ÷araiþ 06,110.007e àjaghnur arjunaü saükhye bhãmasenaü ca màriùa 06,110.008a tau tatra rathinàü ÷reùñhau kaunteyau bharatarùabhau 06,110.008c apãóayetàü samare trigartànàü mahad balam 06,110.009a su÷armàpi raõe pàrthaü viddhvà bahubhir àyasaiþ 06,110.009c nanàda balavan nàdaü nàdayan vai nabhastalam 06,110.010a anye ca rathinaþ ÷årà bhãmasenadhanaüjayau 06,110.010c vivyadhur ni÷itair bàõai rukmapuïkhair ajihmagaiþ 06,110.011a teùàü tu rathinàü madhye kaunteyau rathinàü varau 06,110.011c krãóamànau rathodàrau citraråpau vyarocatàm 06,110.011e àmiùepså gavàü madhye siühàv iva balotkañau 06,110.012a chittvà dhanåüùi vãràõàü ÷aràü÷ ca bahudhà raõe 06,110.012c pàtayàm àsatur vãrau ÷iràüsi ÷ata÷o nçõàm 06,110.013a rathà÷ ca bahavo bhagnà hayà÷ ca ÷ata÷o hatàþ 06,110.013c gajà÷ ca sagajàrohàþ petur urvyàü mahàmçdhe 06,110.014a rathinaþ sàdina÷ caiva tatra tatra nisåditàþ 06,110.014c dç÷yante bahudhà ràjan veùñamànàþ samantataþ 06,110.015a hatair gajapadàtyoghair vàjibhi÷ ca nisåditaiþ 06,110.015c rathai÷ ca bahudhà bhagnaiþ samàstãryata medinã 06,110.016a chatrai÷ ca bahudhà chinnair dhvajai÷ ca vinipàtitaiþ 06,110.016b*0460_01 càmarair hemadaõóai÷ ca samàstãryata medinã 06,110.016c aïku÷air apaviddhai÷ ca paristomai÷ ca bhàrata 06,110.016d*0461_01 ghaõñàbhi÷ ca ka÷àbhi÷ ca samàstãryata medinã 06,110.017a keyårair aïgadair hàrai ràïkavair mçditais tathà 06,110.017b*0462_01 kuõóalair maõicitrai÷ ca samàstãryata medinã 06,110.017c uùõãùair apaviddhai÷ ca càmaravyajanair api 06,110.018a tatra tatràpaviddhai÷ ca bàhubhi÷ candanokùitaiþ 06,110.018c årubhi÷ ca narendràõàü samàstãryata medinã 06,110.019a tatràdbhutam apa÷yàma raõe pàrthasya vikramam 06,110.019c ÷araiþ saüvàrya tàn vãràn nijaghàna balaü tava 06,110.020a putras tu tava taü dçùñvà bhãmàrjunasamàgamam 06,110.020c gàïgeyasya rathàbhyà÷am upajagme mahàbhaye 06,110.021a kçpa÷ ca kçtavarmà ca saindhava÷ ca jayadrathaþ 06,110.021c vindànuvindàv àvantyàv àjagmuþ saüyugaü tadà 06,110.022a tato bhãmo maheùvàsaþ phalguna÷ ca mahàrathaþ 06,110.022c kauravàõàü camåü ghoràü bhç÷aü dudruvatå raõe 06,110.023a tato barhiõavàjànàm ayutàny arbudàni ca 06,110.023c dhanaüjayarathe tårõaü pàtayanti sma saüyuge 06,110.024a tatas tठ÷arajàlena saünivàrya mahàrathàn 06,110.024c pàrthaþ samantàt samare preùayàm àsa mçtyave 06,110.025a ÷alyas tu samare jiùõuü krãóann iva mahàrathaþ 06,110.025c àjaghànorasi kruddho bhallaiþ saünataparvabhiþ 06,110.026a tasya pàrtho dhanu÷ chittvà hastàvàpaü ca pa¤cabhiþ 06,110.026c athainaü sàyakais tãkùõair bhç÷aü vivyàdha marmaõi 06,110.027a athànyad dhanur àdàya samare bhàrasàdhanam 06,110.027c madre÷varo raõe jiùõuü tàóayàm àsa roùitaþ 06,110.028a tribhiþ ÷arair mahàràja vàsudevaü ca pa¤cabhiþ 06,110.028c bhãmasenaü ca navabhir bàhvor urasi càrpayat 06,110.029a tato droõo mahàràja màgadha÷ ca mahàrathaþ 06,110.029c duryodhanasamàdiùñau taü de÷am upajagmatuþ 06,110.030a yatra pàrtho mahàràja bhãmasena÷ ca pàõóavaþ 06,110.030c kauravyasya mahàsenàü jaghnatus tau mahàrathau 06,110.031a jayatsenas tu samare bhãmaü bhãmàyudhaü yuvà 06,110.031c vivyàdha ni÷itair bàõair aùñabhir bharatarùabha 06,110.032a taü bhãmo da÷abhir viddhvà punar vivyàdha saptabhiþ 06,110.032c sàrathiü càsya bhallena rathanãóàd apàharat 06,110.033a udbhràntais turagaiþ so 'tha dravamàõaiþ samantataþ 06,110.033c màgadho 'pahçto ràjà sarvasainyasya pa÷yataþ 06,110.034a droõas tu vivaraü labdhvà bhãmasenaü ÷ilãmukhaiþ 06,110.034c vivyàdha bàõaiþ su÷itaiþ pa¤caùaùñyà tam àyasaiþ 06,110.035a taü bhãmaþ samara÷làghã guruü pitçsamaü raõe 06,110.035c vivyàdha navabhir bhallais tathà ùaùñyà ca bhàrata 06,110.036a arjunas tu su÷armàõaü viddhvà bahubhir àyasaiþ 06,110.036c vyadhamat tasya tat sainyaü mahàbhràõi yathànilaþ 06,110.037a tato bhãùma÷ ca ràjà ca saubala÷ ca bçhadbalaþ 06,110.037c abhyadravanta saükruddhà bhãmasenadhanaüjayau 06,110.038a tathaiva pàõóavàþ ÷årà dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,110.038c abhyadravan raõe bhãùmaü vyàditàsyam ivàntakam 06,110.039a ÷ikhaõóã tu samàsàdya bhàratànàü pitàmaham 06,110.039c abhyadravata saühçùño bhayaü tyaktvà yatavratam 06,110.040a yudhiùñhiramukhàþ pàrthàþ puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,110.040c ayodhayan raõe bhãùmaü saühatàþ saha sç¤jayaiþ 06,110.041a tathaiva tàvakàþ sarve puraskçtya yatavratam 06,110.041c ÷ikhaõóipramukhàn pàrthàn yodhayanti sma saüyuge 06,110.042a tataþ pravavçte yuddhaü kauravàõàü bhayàvaham 06,110.042c tatra pàõóusutaiþ sàrdhaü bhãùmasya vijayaü prati 06,110.043a tàvakànàü raõe bhãùmo glaha àsãd vi÷àü pate 06,110.043c tatra hi dyåtam àyàtaü vijayàyetaràya và 06,110.044a dhçùñadyumno mahàràja sarvasainyàny acodayat 06,110.044c abhidravata gàïgeyaü mà bhaiùña narasattamàþ 06,110.045a senàpativacaþ ÷rutvà pàõóavànàü varåthinã 06,110.045c bhãùmam evàbhyayàt tårõaü pràõàüs tyaktvà mahàhave 06,110.046a bhãùmo 'pi rathinàü ÷reùñhaþ pratijagràha tàü camåm 06,110.046c àpatantãü mahàràja velàm iva mahodadhiþ 06,111.001 dhçtaràùñra uvàca 06,111.001a kathaü ÷àütanavo bhãùmo da÷ame 'hani saüjaya 06,111.001c ayudhyata mahàvãryaiþ pàõóavaiþ sahasç¤jayaiþ 06,111.002a kurava÷ ca kathaü yuddhe pàõóavàn pratyavàrayan 06,111.002c àcakùva me mahàyuddhaü bhãùmasyàhava÷obhinaþ 06,111.003 saüjaya uvàca 06,111.003a kuravaþ pàõóavaiþ sàrdhaü yathàyudhyanta bhàrata 06,111.003c yathà ca tad abhåd yuddhaü tat te vakùyàmi ÷çõvataþ 06,111.004a preùitàþ paralokàya paramàstraiþ kirãñinà 06,111.004c ahany ahani saüpràptàs tàvakànàü rathavrajàþ 06,111.005a yathàpratij¤aü kauravyaþ sa càpi samitiüjayaþ 06,111.005c pàrthànàm akarod bhãùmaþ satataü samitikùayam 06,111.006a kurubhiþ sahitaü bhãùmaü yudhyamànaü mahàratham 06,111.006c arjunaü ca sapà¤càlyaü dçùñvà saü÷ayità janàþ 06,111.007a da÷ame 'hani tasmiüs tu bhãùmàrjunasamàgame 06,111.007c avartata mahàraudraþ satataü samitikùayaþ 06,111.008a tasminn ayuta÷o ràjan bhåya÷ ca sa paraütapaþ 06,111.008c bhãùmaþ ÷àütanavo yodhठjaghàna paramàstravit 06,111.009a yeùàm aj¤àtakalpàni nàmagotràõi pàrthiva 06,111.009c te hatàs tatra bhãùmeõa ÷åràþ sarve 'nivartinaþ 06,111.010a da÷àhàni tatas taptvà bhãùmaþ pàõóavavàhinãm 06,111.010c niravidyata dharmàtmà jãvitena paraütapaþ 06,111.011a sa kùipraü vadham anvicchann àtmano 'bhimukhaü raõe 06,111.011c na hanyàü mànava÷reùñhàn saügràme 'bhimukhàn iti 06,111.012a cintayitvà mahàbàhuþ pità devavratas tava 06,111.012c abhyà÷asthaü mahàràja pàõóavaü vàkyam abravãt 06,111.013a yudhiùñhira mahàpràj¤a sarva÷àstravi÷àrada 06,111.013c ÷çõu me vacanaü tàta dharmyaü svargyaü ca jalpataþ 06,111.014a nirviõõo 'smi bhç÷aü tàta dehenànena bhàrata 06,111.014c ghnata÷ ca me gataþ kàlaþ subahån pràõino raõe 06,111.015a tasmàt pàrthaü purodhàya pà¤càlàn sç¤jayàüs tathà 06,111.015c madvadhe kriyatàü yatno mama ced icchasi priyam 06,111.016a tasya tan matam àj¤àya pàõóavaþ satyadar÷anaþ 06,111.016c bhãùmaü pratiyayau yattaþ saügràme saha sç¤jayaiþ 06,111.017a dhçùñadyumnas tato ràjan pàõóava÷ ca yudhiùñhiraþ 06,111.017c ÷rutvà bhãùmasya tàü vàcaü codayàm àsatur balam 06,111.018a abhidravata yudhyadhvaü bhãùmaü jayata saüyuge 06,111.018c rakùitàþ satyasaüdhena jiùõunà ripujiùõunà 06,111.019a ayaü càpi maheùvàsaþ pàrùato vàhinãpatiþ 06,111.019c bhãmasena÷ ca samare pàlayiùyati vo dhruvam 06,111.020a na vai bhãùmàd bhayaü kiü cit kartavyaü yudhi sç¤jayàþ 06,111.020c dhruvaü bhãùmaü vijeùyàmaþ puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,111.020d*0463_01 te tatheti pratij¤àya puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,111.021a tathà tu samayaü kçtvà da÷ame 'hani pàõóavàþ 06,111.021c brahmalokaparà bhåtvà saüjagmuþ krodhamårchitàþ 06,111.022a ÷ikhaõóinaü puraskçtya pàõóavaü ca dhanaüjayam 06,111.022c bhãùmasya pàtane yatnaü paramaü te samàsthitàþ 06,111.023a tatas tava sutàdiùñà nànàjanapade÷varàþ 06,111.023c droõena sahaputreõa sahasenà mahàbalàþ 06,111.024a duþ÷àsana÷ ca balavàn saha sarvaiþ sahodaraiþ 06,111.024c bhãùmaü samaramadhyasthaü pàlayàü cakrire tadà 06,111.025a tatas tu tàvakàþ ÷åràþ puraskçtya yatavratam 06,111.025c ÷ikhaõóipramukhàn pàrthàn yodhayanti sma saüyuge 06,111.026a cedibhi÷ ca sapà¤càlaiþ sahito vànaradhvajaþ 06,111.026c yayau ÷àütanavaü bhãùmaü puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,111.027a droõaputraü ÷iner naptà dhçùñaketus tu pauravam 06,111.027c yudhàmanyuþ sahàmàtyaü duryodhanam ayodhayat 06,111.028a viràñas tu sahànãkaþ sahasenaü jayadratham 06,111.028c vçddhakùatrasya dàyàdam àsasàda paraütapaþ 06,111.028d*0464_01 citrasenas tava sutaü vicitra÷arakàrmukam 06,111.029a madraràjaü maheùvàsaü sahasainyaü yudhiùñhiraþ 06,111.029c bhãmasenàbhigupta÷ ca nàgànãkam upàdravat 06,111.030a apradhçùyam anàvàryaü sarva÷astrabhçtàü varam 06,111.030c droõaü prati yayau yattaþ pà¤càlyaþ saha somakaiþ 06,111.031a karõikàradhvajaü càpi siühaketur ariüdamaþ 06,111.031c pratyujjagàma saubhadraü ràjaputro bçhadbalaþ 06,111.032a ÷ikhaõóinaü ca putràs te pàõóavaü ca dhanaüjayam 06,111.032c ràjabhiþ samare sàrdham abhipetur jighàüsavaþ 06,111.033a tasminn atimahàbhãme senayor vai paràkrame 06,111.033c saüpradhàvatsv anãkeùu medinã samakampata 06,111.034a tàny anãkàny anãkeùu samasajjanta bhàrata 06,111.034c tàvakànàü pareùàü ca dçùñvà ÷àütanavaü raõe 06,111.035a tatas teùàü prayatatàm anyonyam abhidhàvatàm 06,111.035c pràduràsãn mahठ÷abdo dikùu sarvàsu bhàrata 06,111.036a ÷aïkhadundubhighoùai÷ ca vàraõànàü ca bçühitaiþ 06,111.036c siühanàdai÷ ca sainyànàü dàruõaþ samapadyata 06,111.037a sà ca sarvanarendràõàü candràrkasadç÷ã prabhà 06,111.037c vãràïgadakirãñeùu niùprabhà samapadyata 06,111.038a rajomeghà÷ ca saüjaj¤uþ ÷astravidyudbhir àvçtàþ 06,111.038c dhanuùàü caiva nirghoùo dàruõaþ samapadyata 06,111.039a bàõa÷aïkhapraõàdà÷ ca bherãõàü ca mahàsvanàþ 06,111.039c rathagoùa÷ ca saüjagmuþ senayor ubhayor api 06,111.040a pràsa÷aktyçùñisaüghai÷ ca bàõaughai÷ ca samàkulam 06,111.040c niùprakà÷am ivàkà÷aü senayoþ samapadyata 06,111.041a anyonyaü rathinaþ petur vàjina÷ ca mahàhave 06,111.041c ku¤jaràþ ku¤jarठjaghnuþ padàtãü÷ ca padàtayaþ 06,111.042a tad àsãt sumahad yuddhaü kuråõàü pàõóavaiþ saha 06,111.042c bhãùmahetor naravyàghra ÷yenayor àmiùe yathà 06,111.043a tayoþ samàgamo ghoro babhåva yudhi bhàrata 06,111.043c anyonyasya vadhàrthàya jigãùåõàü raõàjire 06,112.001 saüjaya uvàca 06,112.001a abhimanyur mahàràja tava putram ayodhayat 06,112.001c mahatyà senayà yukto bhãùmahetoþ paràkramã 06,112.002a duryodhano raõe kàrùõiü navabhir nataparvabhiþ 06,112.002c àjaghàna raõe kruddhaþ puna÷ cainaü tribhiþ ÷araiþ 06,112.003a tasya ÷aktiü raõe kàrùõir mçtyor ghoràm iva svasàm 06,112.003c preùayàm àsa saükruddho duryodhanarathaü prati 06,112.004a tàm àpatantãü sahasà ghoraråpàü vi÷àü pate 06,112.004c dvidhà ciccheda te putraþ kùurapreõa mahàrathaþ 06,112.005a tàü ÷aktiü patitàü dçùñvà kàrùõiþ paramakopanaþ 06,112.005c duryodhanaü tribhir bàõair bàhvor urasi càrpayat 06,112.006a puna÷ cainaü ÷arair ghorair àjaghàna stanàntare 06,112.006c da÷abhir bharata÷reùñha duryodhanam amarùaõam 06,112.007a tad yuddham abhavad ghoraü citraråpaü ca bhàrata 06,112.007c ãkùitçprãtijananaü sarvapàrthivapåjitam 06,112.008a bhãùmasya nidhanàrthàya pàrthasya vijayàya ca 06,112.008c yuyudhàte raõe vãrau saubhadrakurupuügavau 06,112.009a sàtyakiü rabhasaü yuddhe drauõir bràhmaõapuügavaþ 06,112.009c àjaghànorasi kruddho nàràcena paraütapaþ 06,112.010a ÷aineyo 'pi guroþ putraü sarvamarmasu bhàrata 06,112.010c atàóayad ameyàtmà navabhiþ kaïkapatribhiþ 06,112.011a a÷vatthàmà tu samare sàtyakiü navabhiþ ÷araiþ 06,112.011c triü÷atà ca punas tårõaü bàhvor urasi càrpayat 06,112.012a so 'tividdho maheùvàso droõaputreõa sàtvataþ 06,112.012c droõaputraü tribhir bàõair àjaghàna mahàya÷àþ 06,112.013a pauravo dhçùñaketuü ca ÷arair àsàdya saüyuge 06,112.013c bahudhà dàrayàü cakre maheùvàsaü mahàratham 06,112.014a tathaiva pauravaü yuddhe dhçùñaketur mahàrathaþ 06,112.014c triü÷atà ni÷itair bàõair vivyàdha sumahàbalaþ 06,112.015a pauravas tu dhanu÷ chittvà dhçùñaketor mahàrathaþ 06,112.015c nanàda balavan nàdaü vivyàdha da÷abhiþ ÷araiþ 06,112.016a so 'nyat kàrmukam àdàya pauravaü ni÷itaiþ ÷araiþ 06,112.016c àjaghàna mahàràja trisaptatyà ÷ilãmukhaiþ 06,112.017a tau tu tatra maheùvàsau mahàmàtrau mahàrathau 06,112.017c mahatà ÷aravarùeõa parasparam avarùatàm 06,112.018a anyonyasya dhanu÷ chittvà hayàn hatvà ca bhàrata 06,112.018c virathàv asiyuddhàya saügatau tau mahàrathau 06,112.019a àrùabhe carmaõã citre ÷atacandrapariùkçte 06,112.019c tàrakà÷atacitrau ca nistriü÷au sumahàprabhau 06,112.020a pragçhya vimalau ràjaüs tàv anyonyam abhidrutau 06,112.020c và÷itàsaügame yattau siühàv iva mahàvane 06,112.021a maõóalàni vicitràõi gatapratyàgatàni ca 06,112.021c ceratur dar÷ayantau ca pràrthayantau parasparam 06,112.022a pauravo dhçùñaketuü tu ÷aïkhade÷e mahàsinà 06,112.022c tàóayàm àsa saükruddhas tiùñha tiùñheti càbravãt 06,112.023a cediràjo 'pi samare pauravaü puruùarùabham 06,112.023c àjaghàna ÷itàgreõa jatrude÷e mahàsinà 06,112.024a tàv anyonyaü mahàràja samàsàdya mahàhave 06,112.024c anyonyavegàbhihatau nipetatur ariüdamau 06,112.025a tataþ svaratham àropya pauravaü tanayas tava 06,112.025c jayatseno rathe ràjann apovàha raõàjiràt 06,112.026a dhçùñaketuü ca samare màdrãputraþ paraütapaþ 06,112.026c apovàha raõe ràjan sahadevaþ pratàpavàn 06,112.027a citrasenaþ su÷armàõaü viddhvà navabhir à÷ugaiþ 06,112.027c punar vivyàdha taü ùaùñyà puna÷ ca navabhiþ ÷araiþ 06,112.028a su÷armà tu raõe kruddhas tava putraü vi÷àü pate 06,112.028c da÷abhir da÷abhi÷ caiva vivyàdha ni÷itaiþ ÷araiþ 06,112.029a citrasena÷ ca taü ràjaüs triü÷atà nataparvaõàm 06,112.029c àjaghàna raõe kruddhaþ sa ca taü pratyavidhyata 06,112.029e bhãùmasya samare ràjan ya÷o mànaü ca vardhayan 06,112.030a saubhadro ràjaputraü tu bçhadbalam ayodhayat 06,112.030b*0465_01 pàrthahetoþ paràkrànto bhãùmasyàyodhanaü prati 06,112.030c àrjuniü kosalendras tu viddhvà pa¤cabhir àyasaiþ 06,112.030e punar vivyàdha viü÷atyà ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,112.031a bçhadbalaü ca saubhadro viddhvà navabhir àyasaiþ 06,112.031c nàkampayata saügràme vivyàdha ca punaþ punaþ 06,112.032a kausalyasya puna÷ càpi dhanu÷ ciccheda phàlguõiþ 06,112.032c àjaghàna ÷arai÷ caiva triü÷atà kaïkapatribhiþ 06,112.033a so 'nyat kàrmukam àdàya ràjaputro bçhadbalaþ 06,112.033c phàlguniü samare kruddho vivyàdha bahubhiþ ÷araiþ 06,112.034a tayor yuddhaü samabhavad bhãùmahetoþ paraütapa 06,112.034c saürabdhayor mahàràja samare citrayodhinoþ 06,112.034e yathà devàsure yuddhe mayavàsavayor abhåt 06,112.035a bhãmaseno gajànãkaü yodhayan bahv a÷obhata 06,112.035c yathà ÷akro vajrapàõir dàrayan parvatottamàn 06,112.036a te vadhyamànà bhãmena màtaïgà girisaünibhàþ 06,112.036c nipetur urvyàü sahità nàdayanto vasuüdharàm 06,112.037a girimàtrà hi te nàgà bhinnà¤janacayopamàþ 06,112.037c virejur vasudhàü pràpya vikãrõà iva parvatàþ 06,112.038a yudhiùñhiro maheùvàso madraràjànam àhave 06,112.038c mahatyà senayà guptaü pãóayàm àsa saügataþ 06,112.039a madre÷vara÷ ca samare dharmaputraü mahàratham 06,112.039c pãóayàm àsa saürabdho bhãùmahetoþ paràkramã 06,112.040a viràñaü saindhavo ràjà viddhvà saünataparvabhiþ 06,112.040c navabhiþ sàyakais tãkùõais triü÷atà punar ardayat 06,112.041a viràña÷ ca mahàràja saindhavaü vàhinãmukhe 06,112.041c triü÷atà ni÷itair bàõair àjaghàna stanàntare 06,112.042a citrakàrmukanistriü÷au citravarmàyudhadhvajau 06,112.042c rejatu÷ citraråpau tau saügràme matsyasaindhavau 06,112.043a droõaþ pà¤càlaputreõa samàgamya mahàraõe 06,112.043c mahàsamudayaü cakre ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,112.044a tato droõo mahàràja pàrùatasya mahad dhanuþ 06,112.044c chittvà pa¤cà÷ateùåõàü pàrùataü samavidhyata 06,112.045a so 'nyat kàrmukam àdàya pàrùataþ paravãrahà 06,112.045c droõasya miùato yuddhe preùayàm àsa sàyakàn 06,112.046a tठ÷arठ÷arasaüghais tu saünivàrya mahàrathaþ 06,112.046c droõo drupadaputràya pràhiõot pa¤ca sàyakàn 06,112.047a tasya kruddho mahàràja pàrùataþ paravãrahà 06,112.047c droõàya cikùepa gadàü yamadaõóopamàü raõe 06,112.048a tàm àpatantãü sahasà hemapaññavibhåùitàm 06,112.048c ÷araiþ pa¤cà÷atà droõo vàrayàm àsa saüyuge 06,112.049a sà chinnà bahudhà ràjan droõacàpacyutaiþ ÷araiþ 06,112.049c cårõãkçtà vi÷ãryantã papàta vasudhàtale 06,112.050a gadàü vinihatàü dçùñvà pàrùataþ ÷atrusådanaþ 06,112.050c droõàya ÷aktiü cikùepa sarvapàra÷avãü ÷ubhàm 06,112.051a tàü droõo navabhir bàõai÷ ciccheda yudhi bhàrata 06,112.051c pàrùataü ca maheùvàsaü pãóayàm àsa saüyuge 06,112.052a evam etan mahad yuddhaü droõapàrùatayor abhåt 06,112.052c bhãùmaü prati mahàràja ghoraråpaü bhayànakam 06,112.053a arjunaþ pràpya gàïgeyaü pãóayan ni÷itaiþ ÷araiþ 06,112.053c abhyadravata saüyattaü vane mattam iva dvipam 06,112.054a pratyudyayau ca taü pàrthaü bhagadattaþ pratàpavàn 06,112.054c tridhà bhinnena nàgena madàndhena mahàbalaþ 06,112.055a tam àpatantaü sahasà mahendragajasaünibham 06,112.055c paraü yatnaü samàsthàya bãbhatsuþ pratyapadyata 06,112.056a tato gajagato ràjà bhagadattaþ pratàpavàn 06,112.056c arjunaü ÷aravarùeõa vàrayàm àsa saüyuge 06,112.057a arjunas tu raõe nàgam àyàntaü rajatopamam 06,112.057c vimalair àyasais tãkùõair avidhyata mahàraõe 06,112.058a ÷ikhaõóinaü ca kaunteyo yàhi yàhãty acodayat 06,112.058c bhãùmaü prati mahàràja jahy enam iti càbravãt 06,112.059a pràgjyotiùas tato hitvà pàõóavaü pàõóupårvaja 06,112.059c prayayau tvarito ràjan drupadasya rathaü prati 06,112.060a tato 'rjuno mahàràja bhãùmam abhyadravad drutam 06,112.060c ÷ikhaõóinaü puraskçtya tato yuddham avartata 06,112.061a tatas te tàvakàþ ÷åràþ pàõóavaü rabhasaü raõe 06,112.061c sarve 'bhyadhàvan kro÷antas tad adbhutam ivàbhavat 06,112.062a nànàvidhàny anãkàni putràõàü te janàdhipa 06,112.062c arjuno vyadhamat kàle divãvàbhràõi màrutaþ 06,112.063a ÷ikhaõóã tu samàsàdya bharatànàü pitàmaham 06,112.063c iùubhis tårõam avyagro bahubhiþ sa samàcinot 06,112.064a somakàü÷ ca raõe bhãùmo jaghne pàrthapadànugàn 06,112.064c nyavàrayata sainyaü ca pàõóavànàü mahàrathaþ 06,112.065a rathàgnyagàra÷ càpàrcir asi÷aktigadendhanaþ 06,112.065c ÷arasaüghamahàjvàlaþ kùatriyàn samare 'dahat 06,112.066a yathà hi sumahàn agniþ kakùe carati sànilaþ 06,112.066c tathà jajvàla bhãùmo 'pi divyàny astràõy udãrayan 06,112.067a suvarõapuïkhair iùubhiþ ÷itaiþ saünataparvabhiþ 06,112.067c nàdayan sa di÷o bhãùmaþ pradi÷a÷ ca mahàya÷àþ 06,112.068a pàtayan rathino ràjan gajàü÷ ca saha sàdibhiþ 06,112.068c muõóatàlavanànãva cakàra sa rathavrajàn 06,112.069a nirmanuùyàn rathàn ràjan gajàn a÷vàü÷ ca saüyuge 06,112.069c cakàra sa tadà bhãùmaþ sarva÷astrabhçtàü varaþ 06,112.070a tasya jyàtalanirghoùaü visphårjitam ivà÷aneþ 06,112.070c ni÷amya sarvato ràjan samakampanta sainikàþ 06,112.071a amoghà hy apatan bàõàþ pitus te manuje÷vara 06,112.071c nàsajjanta ÷arãreùu bhãùmacàpacyutàþ ÷aràþ 06,112.072a nirmanuùyàn rathàn ràjan suyuktठjavanair hayaiþ 06,112.072c vàtàyamànàn pa÷yàma hriyamàõàn vi÷àü pate 06,112.073a cedikà÷ikaråùàõàü sahasràõi caturda÷a 06,112.073c mahàrathàþ samàkhyàtàþ kulaputràs tanutyajaþ 06,112.074a aparàvartinaþ ÷åràþ suvarõavikçtadhvajàþ 06,112.074c saügràme bhãùmam àsàdya savàjirathaku¤jaràþ 06,112.074e jagmus te paralokàya vyàditàsyam ivàntakam 06,112.075a na tatràsãn mahàràja somakànàü mahàrathaþ 06,112.075c yaþ saüpràpya raõe bhãùmaü jãvite sma mano dadhe 06,112.076a tàü÷ ca sarvàn raõe yodhàn pretaràjapuraü prati 06,112.076c nãtàn amanyanta janà dçùñvà bhãùmasya vikramam 06,112.077a na ka÷ cid enaü samare pratyudyàti mahàrathaþ 06,112.077c çte pàõóusutaü vãraü ÷vetà÷vaü kçùõasàrathim 06,112.077e ÷ikhaõóinaü ca samare pà¤càlyam amitaujasam 06,112.078a ÷ikhaõóã tu raõe bhãùmam àsàdya bharatarùabha 06,112.078c da÷abhir da÷abhir bàõair àjaghàna mahàhave 06,112.079a ÷ikhaõóinaü tu gàïgeyaþ krodhadãptena cakùuùà 06,112.079c avaikùata kañàkùeõa nirdahann iva bhàrata 06,112.080a strãtvaü tat saüsmaran ràjan sarvalokasya pa÷yataþ 06,112.080c na jaghàna raõe bhãùmaþ sa ca taü nàvabuddhavàn 06,112.081a arjunas tu mahàràja ÷ikhaõóinam abhàùata 06,112.081c abhitvarasva tvarito jahi cainaü pitàmaham 06,112.082a kiü te vivakùayà vãra jahi bhãùmaü mahàratham 06,112.082c na hy anyam anupa÷yàmi kaü cid yaudhiùñhire bale 06,112.083a yaþ ÷aktaþ samare bhãùmaü yodhayeta pitàmaham 06,112.083c çte tvàü puruùavyàghra satyam etad bravãmi te 06,112.084a evam uktas tu pàrthena ÷ikhaõóã bharatarùabha 06,112.084c ÷arair nànàvidhais tårõaü pitàmaham upàdravat 06,112.085a acintayitvà tàn bàõàn pità devavratas tava 06,112.085c arjunaü samare kruddhaü vàrayàm àsa sàyakaiþ 06,112.086a tathaiva ca camåü sarvàü pàõóavànàü mahàrathaþ 06,112.086c apraiùãt samare tãkùõaiþ paralokàya màriùa 06,112.087a tathaiva pàõóavà ràjan sainyena mahatà vçtàþ 06,112.087c bhãùmaü pracchàdayàm àsur meghà iva divàkaram 06,112.088a sa samantàt parivçto bhàrato bharatarùabha 06,112.088c nirdadàha raõe ÷åràn vanaü vahnir iva jvalan 06,112.089a tatràdbhutam apa÷yàma tava putrasya pauruùam 06,112.089c ayodhayata yat pàrthaü jugopa ca yatavratam 06,112.090a karmaõà tena samare tava putrasya dhanvinaþ 06,112.090c duþ÷àsanasya tutuùuþ sarve lokà mahàtmanaþ 06,112.091a yad ekaþ samare pàrthàn sànugàn samayodhayat 06,112.091c na cainaü pàõóavà yuddhe vàyaràm àsur ulbaõam 06,112.092a duþ÷àsanena samare rathino virathãkçtàþ 06,112.092c sàdina÷ ca mahàràja dantina÷ ca mahàbalàþ 06,112.093a vinirbhinnàþ ÷arais tãkùõair nipetur dharaõãtale 06,112.093c ÷aràturàs tathaivànye dantino vidrutà di÷aþ 06,112.094a yathàgnir indhanaü pràpya jvaled dãptàrcir ulbaõaþ 06,112.094c tathà jajvàla putras te pàõóavàn vai vinirdahan 06,112.095a taü bhàratamahàmàtraü pàõóavànàü mahàrathaþ 06,112.095c jetuü notsahate ka÷ cin nàpy udyàtuü kathaü cana 06,112.095e çte mahendratanayaü ÷vetà÷vaü kçùõasàrathim 06,112.096a sa hi taü samare ràjan vijitya vijayo 'rjunaþ 06,112.096c bhãùmam evàbhidudràva sarvasainyasya pa÷yataþ 06,112.097a vijitas tava putro 'pi bhãùmabàhuvyapà÷rayaþ 06,112.097c punaþ punaþ samà÷vasya pràyudhyata raõotkañaþ 06,112.097e arjunaü ca raõe ràjan yodhayan sa vyaràjata 06,112.098a ÷ikhaõóã tu raõe ràjan vivyàdhaiva pitàmaham 06,112.098c ÷arair a÷anisaüspar÷ais tathà sarpaviùopamaiþ 06,112.099a na ca te 'sya rujaü cakruþ pitus tava jane÷vara 06,112.099b*0466_01 jaghàna bàõàn gàïgeyas tathà muktठ÷ikhaõóinaþ 06,112.099c smayamàna÷ ca gàïgeyas tàn bàõठjagçhe tadà 06,112.100a uùõàrto hi naro yadvaj jaladhàràþ pratãcchati 06,112.100c tathà jagràha gàïgeyaþ ÷aradhàràþ ÷ikhaõóinaþ 06,112.101a taü kùatriyà mahàràja dadç÷ur ghoram àhave 06,112.101c bhãùmaü dahantaü sainyàni pàõóavànàü mahàtmanàm 06,112.102a tato 'bravãt tava sutaþ sarvasainyàni màriùa 06,112.102c abhidravata saügràme phalgunaü sarvato rathaiþ 06,112.103a bhãùmo vaþ samare sarvàn palayiùyati dharmavit 06,112.103c te bhayaü sumahat tvaktvà pàõóavàn pratiyudhyata 06,112.104a eùa tàlena dãptena bhãùmas tiùñhati pàlayan 06,112.104c sarveùàü dhàrtaràùñràõàü raõe ÷arma ca varma ca 06,112.105a trida÷àpi samudyuktà nàlaü bhãùmaü samàsitum 06,112.105c kim u pàrthà mahàtmànaü martyabhåtàs tathàbalàþ 06,112.105e tasmàd dravata he yodhàþ phalgunaü pràpya saüyuge 06,112.106a aham adya raõe yatto yodhayiùyàmi phalgunam 06,112.106c sahitaþ sarvato yattair bhavadbhir vasudhàdhipàþ 06,112.107a tac chrutvà tu vaco ràjaüs tava putrasya dhanvinaþ 06,112.107c arjunaü prati saüyattà balavanto mahàrathàþ 06,112.108a te videhàþ kaliïgà÷ ca dà÷erakagaõaiþ saha 06,112.108c abhipetur niùàdà÷ ca sauvãrà÷ ca mahàraõe 06,112.109a bàhlikà daradà÷ caiva pràcyodãcyà÷ ca màlavàþ 06,112.109c abhãùàhàþ ÷årasenàþ ÷ibayo 'tha vasàtayaþ 06,112.110a ÷àlvà÷rayàs trigartà÷ ca ambaùñhàþ kekayaiþ saha 06,112.110c abhipetå raõe pàrthaü pataügà iva pàvakam 06,112.110d*0467_01 ÷alabhà iva ràjendra pàrtham apratimaü raõe 06,112.111a sa tàn sarvàn sahànãkàn mahàràja mahàrathàn 06,112.111c divyàny astràõi saücintya prasaüdhàya dhanaüjayaþ 06,112.112a sa tair astrair mahàvegair dadàhà÷u mahàbalaþ 06,112.112c ÷arapratàpair bãbhatsuþ pataügàn iva pàvakaþ 06,112.113a tasya bàõasahasràõi sçjato dçóhadhanvinaþ 06,112.113c dãpyamànam ivàkà÷e gàõóãvaü samadç÷yata 06,112.114a te ÷aràrtà mahàràja viprakãrõarathadhvajàþ 06,112.114c nàbyavartanta ràjànaþ sahità vànaradhvajam 06,112.115a sadhvajà rathinaþ petur hayàrohà hayaiþ saha 06,112.115c gajàþ saha gajàrohaiþ kirãñi÷aratàóitàþ 06,112.116a tato 'rjunabhujotsçùñair àvçtàsãd vasuüdharà 06,112.116c vidravadbhi÷ ca bahudhà balai ràj¤àü samantataþ 06,112.117a atha pàrtho mahàbàhur dràvayitvà varåthinãm 06,112.117c duþ÷àsanàya samare preùayàm àsa sàyakàn 06,112.118a te tu bhittvà tava sutaü duþ÷àsanam ayomukhàþ 06,112.118c dharaõãü vivi÷uþ sarve valmãkam iva pannagàþ 06,112.118e hayàü÷ càsya tato jaghne sàrathiü ca nyapàtayat 06,112.119a viviü÷atiü ca viü÷atyà virathaü kçtavàn prabho 06,112.119c àjaghàna bhç÷aü caiva pa¤cabhir nataparvabhiþ 06,112.120a kçpaü ÷alyaü vikarõaü ca viddhvà bahubhir àyasaiþ 06,112.120c cakàra virathàü÷ caiva kaunteyaþ ÷vetavàhanaþ 06,112.121a evaü te virathàþ pa¤ca kçpaþ ÷alya÷ ca màriùa 06,112.121c duþ÷àsano vikarõa÷ ca tathaiva ca viviü÷atiþ 06,112.121e saüpràdravanta samare nirjitàþ savyasàcinà 06,112.122a pårvàhõe tu tathà ràjan paràjitya mahàrathàn 06,112.122c prajajvàla raõe pàrtho vidhåma iva pàvakaþ 06,112.123a tathaiva ÷aravarùeõa bhàskaro ra÷mivàn iva 06,112.123c anyàn api mahàràja pàtayàm àsa pàrthivàn 06,112.124a paràïmukhãkçtya tadà ÷aravarùair mahàrathàn 06,112.124c pràvartayata saügràme ÷oõitodàü mahànadãm 06,112.124e madhyena kurusainyànàü pàõóavànàü ca bhàrata 06,112.125a gajà÷ ca rathasaüghà÷ ca bahudhà rathibhir hatàþ 06,112.125c rathà÷ ca nihatà nàgair nàgà hayapadàtibhiþ 06,112.126a antarà chidhyamànàni ÷arãràõi ÷iràüsi ca 06,112.126c nipetur dikùu sarvàsu gajà÷varathayodhinàm 06,112.127a channam àyodhanaü reje kuõóalàïgadadhàribhiþ 06,112.127c patitaiþ pàtyamànai÷ ca ràjaputrair mahàrathaiþ 06,112.128a rathaneminikçttà÷ ca gajai÷ caivàvapothitàþ 06,112.128c pàdàtà÷ càpy adç÷yanta sà÷vàþ sahayasàdinaþ 06,112.129a gajà÷varathasaüghà÷ ca paripetuþ samantataþ 06,112.129c vi÷ãrõà÷ ca rathà bhåmau bhagnacakrayugadhvajàþ 06,112.130a tad gajà÷varathaughànàü rudhireõa samukùitam 06,112.130c channam àyodhanaü reje raktàbhram iva ÷àradam 06,112.131a ÷vànaþ kàkà÷ ca gçdhrà÷ ca vçkà gomàyubhiþ saha 06,112.131c praõedur bhakùyam àsàdya vikçtà÷ ca mçgadvijàþ 06,112.132a vavur bahuvidhà÷ caiva dikùu sarvàsu màrutàþ 06,112.132c dç÷yamàneùu rakùaþsu bhåteùu vinadatsu ca 06,112.133a kà¤canàni ca dàmàni patàkà÷ ca mahàdhanàþ 06,112.133c dhåmàyamànà dç÷yante sahasà màruteritàþ 06,112.134a ÷vetacchatrasahasràõi sadhvajà÷ ca mahàrathàþ 06,112.134c vinikãrõàþ sma dç÷yante ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,112.134e sapatàkà÷ ca màtaïgà di÷o jagmuþ ÷aràturàþ 06,112.135a kùatriyà÷ ca manuùyendra gadà÷aktidhanurdharàþ 06,112.135c samantato vyadç÷yanta patità dharaõãtale 06,112.135d*0468_01 samadç÷yanta samare dhàvamànàþ samantataþ 06,112.136a tato bhãùmo mahàràja divyam astram udãrayan 06,112.136c abhyadhàvata kaunteyaü miùatàü sarvadhanvinàm 06,112.137a taü ÷ikhaõóã raõe yattam abhyadhàvata daü÷itaþ 06,112.137c saüjahàra tato bhãùmas tad astraü pàvakopamam 06,112.138a etasminn eva kàle tu kaunteyaþ ÷vetavàhanaþ 06,112.138c nijaghne tàvakaü sainyaü mohayitvà pitàmaham 06,113.001 saüjaya uvàca 06,113.001a evaü vyåóheùv anãkeùu bhåyiùñham anuvartiùu 06,113.001c brahmalokaparàþ sarve samapadyanta bhàrata 06,113.002a na hy anãkam anãkena samasajjata saükule 06,113.002c na rathà rathibhiþ sàrdhaü na padàtàþ padàtibhiþ 06,113.003a a÷và nà÷vair ayudhyanta na gajà gajayodhibhiþ 06,113.003b*0469_01 unmattavan mahàràja yudhyante tatra bhàrata 06,113.003c mahàn vyatikaro raudraþ senayoþ samapadyata 06,113.004a naranàgaratheùv evaü vyavakãrõeùu sarva÷aþ 06,113.004c kùaye tasmin mahàraudre nirvi÷eùam ajàyata 06,113.005a tataþ ÷alyaþ kçpa÷ caiva citrasena÷ ca bhàrata 06,113.005c duþ÷àsano vikarõa÷ ca rathàn àsthàya satvaràþ 06,113.005e pàõóavànàü raõe ÷årà dhvajinãü samakampayan 06,113.006a sà vadhyamànà samare pàõóusenà mahàtmabhiþ 06,113.006c tràtàraü nàdhyagacchad vai majjamàneva naur jale 06,113.007a yathà hi ÷ai÷iraþ kàlo gavàü marmàõi kçntati 06,113.007c tathà pàõóusutànàü vai bhãùmo marmàõy akçntata 06,113.007d*0470_01 somakàþ sç¤jayaiþ sàrdhaü sarve te yuddhadurmadàþ 06,113.008a atãva tava sainyasya pàrthena ca mahàtmanà 06,113.008c nagameghapratãkà÷àþ pàtità bahudhà gajàþ 06,113.009a mçdyamànà÷ ca dç÷yante pàrthena narayåthapàþ 06,113.009c iùubhis tàóyamànà÷ ca nàràcai÷ ca sahasra÷aþ 06,113.010a petur àrtasvaraü kçtvà tatra tatra mahàgajàþ 06,113.010c àbaddhàbharaõaiþ kàyair nihatànàü mahàtmanàm 06,113.011a channam àyodhanaü reje ÷irobhi÷ ca sakuõóalaiþ 06,113.011c tasminn atimahàbhãme ràjan vãravarakùaye 06,113.011e bhãùme ca yudhi vikrànte pàõóave ca dhanaüjaye 06,113.012a te paràkràntam àlokya ràjan yudhi pitàmaham 06,113.012c na nyavartanta kauravyà brahmalokapuraskçtàþ 06,113.013a icchanto nidhanaü yuddhe svargaü kçtvà paràyaõam 06,113.013c pàõóavàn abhyavartanta tasmin vãravarakùaye 06,113.013d*0471_01 pàõóavànàü yayuþ senàm àtmano jayagçddhinaþ 06,113.014a pàõóavàpi mahàràja smaranto vividhàn bahån 06,113.014c kle÷àn kçtàn saputreõa tvayà pårvaü naràdhipa 06,113.015a bhayaü tyaktvà raõe ÷årà brahmalokapuraskçtàþ 06,113.015c tàvakàüs tava putràü÷ ca yodhayanti sma hçùñavat 06,113.016a senàpatis tu samare pràha senàü mahàrathaþ 06,113.016c abhidravata gàïgeyaü somakàþ sç¤jayaiþ saha 06,113.017a senàpativacaþ ÷rutvà somakàþ saha sç¤jayaiþ 06,113.017c abhyadravanta gàïgeyaü ÷astravçùñyà samantataþ 06,113.018a vadhyamànas tato ràjan pità ÷àütanavas tava 06,113.018c amarùava÷am àpanno yodhayàm àsa sç¤jayàn 06,113.019a tasya kãrtimatas tàta purà ràmeõa dhãmatà 06,113.019c saüpradattàstra÷ikùà vai parànãkavinà÷inã 06,113.020a sa tàü ÷ikùàm adhiùñhàya kçtvà parabalakùayam 06,113.020c ahany ahani pàrthànàü vçddhaþ kurupitàmahaþ 06,113.020e bhãùmo da÷a sahasràõi jaghàna paravãrahà 06,113.021a tasmiüs tu divase pràpte da÷ame bharatarùabha 06,113.021c bhãùmeõaikena matsyeùu pà¤càleùu ca saüyuge 06,113.021e gajà÷vam amitaü hatvà hatàþ sapta mahàrathàþ 06,113.022a hatvà pa¤ca sahasràõi rathinàü prapitàmahaþ 06,113.022c naràõàü ca mahàyuddhe sahasràõi caturda÷a 06,113.023a tathà dantisahasraü ca hayànàm ayutaü punaþ 06,113.023c ÷ikùàbalena nihataü pitrà tava vi÷àü pate 06,113.024a tataþ sarvamahãpànàü kùobhayitvà varåthinãm 06,113.024c viràñasya priyo bhràtà ÷atànãko nipàtitaþ 06,113.025a ÷atànãkaü ca samare hatvà bhãùmaþ pratàpavàn 06,113.025c sahasràõi mahàràja ràj¤àü bhallair nyapàtayat 06,113.025d*0472_01 udvignàþ samare yodhà vikro÷anti dhanaüjaya 06,113.026a ye ca ke cana pàrthànàm abhiyàtà dhanaüjayam 06,113.026c ràjàno bhãùmam àsàdya gatàs te yamasàdanam 06,113.027a evaü da÷a di÷o bhãùmaþ ÷arajàlaiþ samantataþ 06,113.027c atãtya senàü pàrthànàm avatasthe camåmukhe 06,113.028a sa kçtvà sumahat karma tasmin vai da÷ame 'hani 06,113.028b*0473_01 yàvàyavàbhyàü ÷uci÷ukrayoge 06,113.028b*0473_02 àtànataptà iva bàõasaüghàþ 06,113.028b*0473_03 bhãùmasya càpacyutabàõasaüghaiþ 06,113.028b*0473_04 pàrthasya senà kç÷atàm avàpa 06,113.028c senayor antare tiùñhan pragçhãta÷aràsanaþ 06,113.029a na cainaü pàrthivà ràja¤ ÷ekuþ ke cin nirãkùitum 06,113.029c madhyaü pràptaü yathà grãùme tapantaü bhàskaraü divi 06,113.030a yathà daityacamåü ÷akras tàpayàm àsa saüyuge 06,113.030c tathà bhãùmaþ pàõóaveyàüs tàpayàm àsa bhàrata 06,113.031a tathà ca taü paràkràntam àlokya madhusådanaþ 06,113.031c uvàca devakãputraþ prãyamàõo dhanaüjayam 06,113.032a eùa ÷àütanavo bhãùmaþ senayor antare sthitaþ 06,113.032c nànihatya balàd enaü vijayas te bhaviùyati 06,113.033a yattaþ saüstambhayasvainaü yatraiùà bhidyate camåþ 06,113.033c na hi bhãùma÷aràn anyaþ soóhum utsahate vibho 06,113.034a tatas tasmin kùaõe ràjaü÷ codito vànaradhvajaþ 06,113.034c sadhvajaü sarathaü sà÷vaü bhãùmam antardadhe ÷araiþ 06,113.035a sa càpi kurumukhyànàm çùabhaþ pàõóaveritàn 06,113.035c ÷aravràtaiþ ÷aravràtàn bahudhà vidudhàva tàn 06,113.036a tena pà¤càlaràja÷ ca dhçùñaketu÷ ca vãryavàn 06,113.036c pàõóavo bhãmasena÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,113.037a yamau ca cekitàna÷ ca kekayàþ pa¤ca caiva ha 06,113.037c sàtyaki÷ ca mahàràja saubhadro 'tha ghañotkacaþ 06,113.038a draupadeyàþ ÷ikhaõóã ca kuntibhoja÷ ca vãryavàn 06,113.038c su÷armà ca viràña÷ ca pàõóaveyà mahàbalàþ 06,113.039a ete cànye ca bahavaþ pãóità bhãùmasàyakaiþ 06,113.039c samuddhçtàþ phalgunena nimagnàþ ÷okasàgare 06,113.040a tataþ ÷ikhaõóã vegena pragçhya paramàyudham 06,113.040c bhãùmam evàbhidudràva rakùyamàõaþ kirãñinà 06,113.041a tato 'syànucaràn hatvà sarvàn raõavibhàgavit 06,113.041c bhãùmam evàbhidudràva bãbhatsur aparàjitaþ 06,113.042a sàtyaki÷ cekitàna÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,113.042c viràño drupada÷ caiva màdrãputrau ca pàõóavau 06,113.042e dudruvur bhãùmam evàjau rakùità dçóhadhanvanà 06,113.043a abhimanyu÷ ca samare draupadyàþ pa¤ca càtmajàþ 06,113.043c dudruvuþ samare bhãùmaü samudyatamahàyudhàþ 06,113.044a te sarve dçóhadhanvànaþ saüyugeùv apalàyinaþ 06,113.044c bahudhà bhãùmam ànarchan màrgaõaiþ kçtamàrgaõàþ 06,113.045a vidhåya tàn bàõagaõàn ye muktàþ pàrthivottamaiþ 06,113.045c pàõóavànàm adãnàtmà vyagàhata varåthinãm 06,113.045e kçtvà ÷aravighàtaü ca krãóann iva pitàmahaþ 06,113.046a nàbhisaüdhatta pà¤càlyaü smayamàno muhur muhuþ 06,113.046c strãtvaü tasyànusaüsmçtya bhãùmo bàõठ÷ikhaõóinaþ 06,113.046e jaghàna drupadànãke rathàn sapta mahàrathaþ 06,113.047a tataþ kilakilà÷abdaþ kùaõena samapadyata 06,113.047c matsyapà¤càlacedãnàü tam ekam abhidhàvatàm 06,113.048a te varà÷varathavràtair vàraõaiþ sapadàtibhiþ 06,113.048c tam ekaü chàdayàm àsur meghà iva divàkaram 06,113.048e bhãùmaü bhàgãrathãputraü pratapantaü raõe ripån 06,113.049a tatas tasya ca teùàü ca yuddhe devàsuropame 06,113.049c kirãñã bhãùmam ànarchat puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,114.001 saüjaya uvàca 06,114.001a evaü te paõóavàþ sarve puraskçtya ÷ikhaõóinam 06,114.001c vivyadhuþ samare bhãùmaü parivàrya samantataþ 06,114.002a ÷ataghnãbhiþ sughoràbhiþ paññi÷aiþ sapara÷vadhaiþ 06,114.002c mudgarair musalaiþ pràsaiþ kùepaõãbhi÷ ca sarva÷aþ 06,114.003a ÷araiþ kanakapuïkhai÷ ca ÷aktitomarakampanaiþ 06,114.003c nàràcair vatsadantai÷ ca bhu÷uõóãbhi÷ ca bhàrata 06,114.003e atàóayan raõe bhãùmaü sahitàþ sarvasç¤jayàþ 06,114.004a sa vi÷ãrõatanutràõaþ pãóito bahubhis tadà 06,114.004c vivyathe naiva gàïgeyo bhidyamàneùu marmasu 06,114.005a sa dãpta÷aracàpàrcir astraprasçtamàrutaþ 06,114.005c neminirhràdasaünàdo mahàstrodayapàvakaþ 06,114.006a citracàpamahàjvàlo vãrakùayamahendhanaþ 06,114.006c yugàntàgnisamo bhãùmaþ pareùàü samapadyata 06,114.007a nipatya rathasaüghànàm antareõa viniþsçtaþ 06,114.007c dç÷yate sma narendràõàü punar madhyagata÷ caran 06,114.008a tataþ pà¤càlaràjaü ca dhçùñaketum atãtya ca 06,114.008c pàõóavànãkinãmadhyam àsasàda sa vegitaþ 06,114.009a tataþ sàtyakibhãmau ca pàõóavaü ca dhanaüjayam 06,114.009c drupadaü ca viràñaü ca dhçùñadyumnaü ca pàrùatam 06,114.010a bhãmaghoùair mahàvegair vairivàraõabhedibhiþ 06,114.010c ùaó etàn ùaóbhir ànarchad bhàskarapratimaiþ ÷araiþ 06,114.011a tasya te ni÷itàn bàõàn saünivàrya mahàrathàþ 06,114.011c da÷abhir da÷abhir bhãùmam ardayàm àsur ojasà 06,114.012a ÷ikhaõóã tu raõe bàõàn yàn mumoca mahàvrate 06,114.012c te bhãùmaü vivi÷us tårõaü svarõapuïkhàþ ÷ilà÷itàþ 06,114.013a tataþ kirãñã saürabdho bhãùmam evàbhyavartata 06,114.013c ÷ikhaõóinaü puraskçtya dhanu÷ càsya samàcchinat 06,114.014a bhãùmasya dhanuùa÷ chedaü nàmçùyanta mahàrathàþ 06,114.014c droõa÷ ca kçtavarmà ca saindhava÷ ca jayadrathaþ 06,114.015a bhåri÷ravàþ ÷alaþ ÷alyo bhagadattas tathaiva ca 06,114.015c saptaite paramakruddhàþ kirãñinam abhidrutàþ 06,114.016a uttamàstràõi divyàni dar÷ayanto mahàrathàþ 06,114.016c abhipetur bhç÷aü kruddhà÷ chàdayanta sma pàõóavàn 06,114.017a teùàm àpatatàü ÷abdaþ ÷u÷ruve phalgunaü prati 06,114.017c udvçttànàü yathà ÷abdaþ samudràõàü yugakùaye 06,114.018a hatànayata gçhõãta yudhyatàpi ca kçntata 06,114.018c ity àsãt tumulaþ ÷abdaþ phalgunasya rathaü prati 06,114.019a taü ÷abdaü tumulaü ÷rutvà pàõóavànàü mahàrathàþ 06,114.019c abhyadhàvan parãpsantaþ phalgunaü bharatarùabha 06,114.020a sàtyakir bhãmasena÷ ca dhçùñadyumna÷ ca pàrùataþ 06,114.020c viràñadrupadau cobhau ràkùasa÷ ca ghañotkacaþ 06,114.021a abhimanyu÷ ca saükruddhaþ saptaite krodhamårchitàþ 06,114.021c samabhyadhàvaüs tvarità÷ citrakàrmukadhàriõaþ 06,114.022a teùàü samabhavad yuddhaü tumulaü lomaharùaõam 06,114.022c saügràme bharata÷reùñha devànàü dànavair iva 06,114.023a ÷ikhaõóã tu ratha÷reùñho rakùyamàõaþ kirãñinà 06,114.023c avidhyad da÷abhir bhãùmaü chinnadhanvànam àhave 06,114.023e sàrathiü da÷abhi÷ càsya dhvajaü caikena cicchide 06,114.023f*0474_01 dhanu÷ caikena bàõena cicchide samare tadà 06,114.024a so 'nyat kàrmukam àdàya gàïgeyo vegavattaram 06,114.024c tad apy asya ÷itair bhallais tribhi÷ ciccheda phalgunaþ 06,114.025a evaü sa pàõóavaþ kruddha àttam àttaü punaþ punaþ 06,114.025c dhanur bhãùmasya ciccheda savyasàcã paraütapaþ 06,114.026a sa cchinnadhanvà saükruddhaþ sçkkiõã parisaülihan 06,114.026c ÷aktiü jagràha saükruddho girãõàm api dàraõãm 06,114.026e tàü ca cikùepa saükruddhaþ phalgunasya rathaü prati 06,114.026f*0474A_01 preùayàm àsa ÷aktiü ca yamadaüùñropamàü dçóhàm 06,114.027a tàm àpatantãü saüprekùya jvalantãm a÷anãm iva 06,114.027c samàdatta ÷itàn bhallàn pa¤ca pàõóavanandanaþ 06,114.028a tasya ciccheda tàü ÷aktiü pa¤cadhà pa¤cabhiþ ÷araiþ 06,114.028c saükruddho bharata÷reùñha bhãùmabàhubaleritàm 06,114.029a sà papàta paricchinnà saükruddhena kirãñinà 06,114.029c meghavçndaparibhraùñà vicchinneva ÷atahradà 06,114.030a chinnàü tàü ÷aktim àlokya bhãùmaþ krodhasamanvitaþ 06,114.030c acintayad raõe vãro buddhyà parapuraüjayaþ 06,114.031a ÷akto 'haü dhanuùaikena nihantuü sarvapàõóavàn 06,114.031c yady eùàü na bhaved goptà viùvakseno mahàbalaþ 06,114.031d*0475_01 ajayya÷ caiva sarveùàü lokànàm iti me matiþ 06,114.032a kàraõadvayam àsthàya nàhaü yotsyàmi pàõóavaiþ 06,114.032c avadhyatvàc ca pàõóånàü strãbhàvàc ca ÷ikhaõóinaþ 06,114.033a pitrà tuùñena me pårvaü yadà kàlãm udàvahat 06,114.033c svacchandamaraõaü dattam avadhyatvaü raõe tathà 06,114.033e tasmàn mçtyum ahaü manye pràptakàlam ivàtmanaþ 06,114.034a evaü j¤àtvà vyavasitaü bhãùmasyàmitatejasaþ 06,114.034c çùayo vasava÷ caiva viyatsthà bhãùmam abruvan 06,114.035a yat te vyavasitaü vãra asmàkaü sumahat priyam 06,114.035c tat kuruùva maheùvàsa yuddhàd buddhiü nivartaya 06,114.036a tasya vàkyasya nidhane pràduràsãc chivo 'nilaþ 06,114.036c anulomaþ sugandhã ca pçùatai÷ ca samanvitaþ 06,114.037a devadundubhaya÷ caiva saüpraõedur mahàsvanàþ 06,114.037c papàta puùpavçùñi÷ ca bhãùmasyopari pàrthiva 06,114.038a na ca tac chu÷ruve ka÷ cit teùàü saüvadatàü nçpa 06,114.038c çte bhãùmaü mahàbàhuü màü càpi munitejasà 06,114.039a saübhrama÷ ca mahàn àsãt trida÷ànàü vi÷àü pate 06,114.039c patiùyati rathàd bhãùme sarvalokapriye tadà 06,114.040a iti devagaõànàü ca ÷rutvà vàkyaü mahàmanàþ 06,114.040c tataþ ÷àütanavo bhãùmo bãbhatsuü nàbhyavartata 06,114.040e bhidyamànaþ ÷itair bàõaiþ sarvàvaraõabhedibhiþ 06,114.041a ÷ikhaõóã tu mahàràja bharatànàü pitàmaham 06,114.041c àjaghànorasi kruddho navabhir ni÷itaiþ ÷araiþ 06,114.042a sa tenàbhihataþ saükhye bhãùmaþ kurupitàmahaþ 06,114.042c nàkampata mahàràja kùitikampe yathàcalaþ 06,114.043a tataþ prahasya bãbhatsur vyàkùipan gàõóivaü dhanuþ 06,114.043c gàïgeyaü pa¤caviü÷atyà kùudrakàõàü samarpayat 06,114.044a punaþ ÷ara÷atenainaü tvaramàõo dhanaüjayaþ 06,114.044c sarvagàtreùu saükruddhaþ sarvamarmasv atàóayat 06,114.045a evam anyair api bhç÷aü vadhyamàno mahàraõe 06,114.045b*0476_01 tàn apy à÷u ÷arair bhãùmaþ pravivyàdha mahàrathaþ 06,114.045b*0476_02 tai÷ ca muktठ÷aràn bhãùmo yudhi satyaparàkramaþ 06,114.045b*0476_03 nivàrayàm àsa ÷araiþ samaü saünataparvabhiþ 06,114.045b*0476_04 ÷ikhaõóã tu raõe bàõàn yàn mumoca mahàrathaþ 06,114.045c na cakrus te rujaü tasya rukmapuïkhàþ ÷ilà÷itàþ 06,114.046a tataþ kirãñã saürabdho bhãùmam evàbhyavartata 06,114.046c ÷ikhaõóinaü puraskçtya dhanu÷ càsya samàcchinat 06,114.047a athainaü da÷abhir viddhvà dhvajam ekena cicchide 06,114.047c sàrathiü vi÷ikhai÷ càsya da÷abhiþ samakampayat 06,114.048a so 'nyat kàrmukam àdatta gàïgeyo balavattaram 06,114.048c tad apy asya ÷itair bhallais tridhà tribhir upànudat 06,114.048e nimeùàntaramàtreõa àttam àttaü mahàraõe 06,114.049a evam asya dhanåüùy àjau ciccheda subahåny api 06,114.049c tataþ ÷àütanavo bhãùmo bãbhatsuü nàbhyavartata 06,114.050a athainaü pa¤caviü÷atyà kùudrakàõàü samardayat 06,114.050b*0477_01 pa÷yatàü kuruvãràõàü sarveùàü tatra bhàrata 06,114.050c so 'tividdho maheùvàso duþ÷àsanam abhàùata 06,114.051a eùa pàrtho raõe kruddhaþ pàõóavànàü mahàrathaþ 06,114.051c ÷arair anekasàhasrair màm evàbhyasate raõe 06,114.052a na caiùa ÷akyaþ samare jetuü vajrabhçtà api 06,114.052c na càpi sahità vãrà devadànavaràkùasàþ 06,114.052e màü caiva ÷aktà nirjetuü kim u martyàþ sudurbalàþ 06,114.052f*0478_01 na càham api ÷aktas tu sarvair api mahàrathaiþ 06,114.052f*0478_02 çte 'rjunaü susaükruddhair etat satyaü bravãmi te 06,114.053a evaü tayoþ saüvadatoþ phalguno ni÷itaiþ ÷araiþ 06,114.053c ÷ikhaõóinaü puraskçtya bhãùmaü vivyàdha saüyuge 06,114.054a tato duþ÷àsanaü bhåyaþ smayamàno 'bhyabhàùata 06,114.054c atividdhaþ ÷itair bàõair bhç÷aü gàõóãvadhanvanà 06,114.055a vajrà÷anisamaspar÷àþ ÷itàgràþ saüprave÷itàþ 06,114.055c vimuktà avyavacchinnà neme bàõàþ ÷ikhaõóinaþ 06,114.056a nikçntamànà marmàõi dçóhàvaraõabhedinaþ 06,114.056c musalànãva me ghnanti neme bàõàþ ÷ikhaõóinaþ 06,114.057a brahmadaõóasamaspar÷à vajravegà duràsadàþ 06,114.057c mama pràõàn àrujanti neme bàõàþ ÷ikhaõóinaþ 06,114.058a bhujagà iva saükruddhà lelihànà viùolbaõàþ 06,114.058c mamàvi÷anti marmàõi neme bàõàþ ÷ikhaõóinaþ 06,114.059a nà÷ayantãva me pràõàn yamadåtà ivàhitàþ 06,114.059c gadàparighasaüspar÷à neme bàõàþ ÷ikhaõóinaþ 06,114.060a kçntanti mama gàtràõi màghamàse gavàm iva 06,114.060c arjunasya ime bàõà neme bàõàþ ÷ikhaõóinaþ 06,114.061a sarve hy api na me duþkhaü kuryur anye naràdhipàþ 06,114.061c vãraü gaõóãvadhanvànam çte jiùõuü kapidhvajam 06,114.062a iti bruva¤ ÷àütanavo didhakùur iva pàõóavam 06,114.062c saviùphuliïgàü dãptàgràü ÷aktiü cikùepa bhàrata 06,114.063a tàm asya vi÷ikhai÷ chittvà tridhà tribhir apàtayat 06,114.063c pa÷yatàü kuruvãràõàü sarveùàü tatra bhàrata 06,114.064a carmàthàdatta gàïgeyo jàtaråpapariùkçtam 06,114.064c khaógaü cànyataraü prepsur mçtyor agre jayàya và 06,114.065a tasya tac chatadhà carma vyadhamad daü÷itàtmanaþ 06,114.065c rathàd anavaråóhasya tad adbhutam ivàbhavat 06,114.066a vinadyoccaiþ siüha iva svàny anãkàny acodayat 06,114.066c abhidravata gàïgeyaü màü vo 'stu bhayam aõv api 06,114.067a atha te tomaraiþ pràsair bàõaughai÷ ca samantataþ 06,114.067c paññi÷ai÷ ca sanistriü÷air nànàpraharaõais tathà 06,114.068a vatsadantai÷ ca bhallai÷ ca tam ekam abhidudruvuþ 06,114.068c siühanàdas tato ghoraþ pàõóavànàm ajàyata 06,114.069a tathaiva tava putrà÷ ca ràjan bhãùmajayaiùiõaþ 06,114.069c tam ekam abhyavartanta siühanàdàü÷ ca nedire 06,114.070a tatràsãt tumulaü yuddhaü tàvakànàü paraiþ saha 06,114.070c da÷ame 'hani ràjendra bhãùmàrjunasamàgame 06,114.071a àsãd gàïga ivàvarto muhårtam udadher iva 06,114.071c sainyànàü yudhyamànànàü nighnatàm itaretaram 06,114.072a agamyaråpà pçthivã ÷oõitàktà tadàbhavat 06,114.072c samaü ca viùamaü caiva na pràj¤àyata kiü cana 06,114.073a yodhànàm ayutaü hatvà tasmin sa da÷ame 'hani 06,114.073c atiùñhad àhave bhãùmo bhidyamàneùu marmasu 06,114.074a tataþ senàmukhe tasmin sthitaþ pàrtho dhanaüjayaþ 06,114.074c madhyena kurusainyànàü dràvayàm àsa vàhinãm 06,114.074d*0479_01 tatràdbhutam apa÷yàma pàõóavànàü paràkramam 06,114.074d*0479_02 dràvayàm àsur iùubhiþ sarvàn bhãùmapadànugàn 06,114.075a vayaü ÷vetahayàd bhãtàþ kuntãputràd dhanaüjayàt 06,114.075c pãóyamànàþ ÷itaiþ ÷astraiþ pradravàma mahàraõàt 06,114.076a sauvãràþ kitavàþ pràcyàþ pratãcyodãcyamàlavàþ 06,114.076b*0480_01 pàõóavaiþ pa¤cabhiþ sàrdhaü sàtyakena ca dhanvinà 06,114.076b*0480_02 dhçùñadyumnamukhaiþ sarvaiþ pà¤càlai÷ ca samantataþ 06,114.076b*0480_03 bhidyamànàþ ÷arais tãkùõaiþ sarve kàrùõipurogamaiþ 06,114.076b*0480_04 droõadrauõikçpaiþ sàrdhaü sarve ÷alyakçpàdayaþ 06,114.076b*0480_05 tàvakàþ samare ràja¤ jahur bhãùmaü mahàmçdhe 06,114.076c abhãùàhàþ ÷årasenàþ ÷ibayo 'tha vasàtayaþ 06,114.077a ÷àlvà÷rayàs trigartà÷ ca ambaùñhàþ kekayaiþ saha 06,114.077c dvàda÷aite janapadàþ ÷aràrtà vraõapãóitàþ 06,114.077e saügràme na jahur bhãùmaü yudhyamànaü kirãñinà 06,114.078a tatas tam ekaü bahavaþ parivàrya samantataþ 06,114.078c parikàlya kurån sarvठ÷aravarùair avàkiran 06,114.079a nipàtayata gçhõãta vidhyatàtha ca karùata 06,114.079c ity àsãt tumulaþ ÷abdo ràjan bhãùmarathaü prati 06,114.080a abhihatya ÷araughais taü ÷ata÷o 'tha sahasra÷aþ 06,114.080c na tasyàsãd anirbhinnaü gàtreùv aïgulamàtrakam 06,114.081a evaü vibho tava pità ÷arair vi÷akalãkçtaþ 06,114.081c ÷itàgraiþ phalgunenàjau pràk÷iràþ pràpatad rathàt 06,114.081e kiüciccheùe dinakare putràõàü tava pa÷yatàm 06,114.082a hà heti divi devànàü pàrthivànàü ca sarva÷aþ 06,114.082c patamàne rathàd bhãùme babhåva sumahàn svanaþ 06,114.083a taü patantam abhiprekùya mahàtmànaü pitàmaham 06,114.083c saha bhãùmeõa sarveùàü pràpatan hçdayàni naþ 06,114.084a sa papàta mahàbàhur vasudhàm anunàdayan 06,114.084c indradhvaja ivotsçùñaþ ketuþ sarvadhanuùmatàm 06,114.084e dharaõãü nàspç÷ac càpi ÷arasaüghaiþ samàcitaþ 06,114.085a ÷aratalpe maheùvàsaü ÷ayànaü puruùarùabham 06,114.085c rathàt prapatitaü cainaü divyo bhàvaþ samàvi÷at 06,114.086a abhyavarùata parjanyaþ pràkampata ca medinã 06,114.086c patan sa dadç÷e càpi kharvitaü ca divàkaram 06,114.087a saüj¤àü caivàlabhad vãraþ kàlaü saücintya bhàrata 06,114.087c antarikùe ca ÷u÷ràva divyàü vàcaü samantataþ 06,114.088a kathaü mahàtmà gàïgeyaþ sarva÷astrabhçtàü varaþ 06,114.088c kàlaü kartà naravyàghraþ saüpràpte dakùiõàyane 06,114.089a sthito 'smãti ca gàïgeyas tac chrutvà vàkyam abravãt 06,114.089c dhàrayàm àsa ca pràõàn patito 'pi hi bhåtale 06,114.089e uttaràyaõam anvicchan bhãùmaþ kurupitàmahaþ 06,114.090a tasya tan matam àj¤àya gaïgà himavataþ sutà 06,114.090c maharùãn haüsaråpeõa preùayàm àsa tatra vai 06,114.091a tataþ saüpàtino haüsàs tvarità mànasaukasaþ 06,114.091c àjagmuþ sahità draùñuü bhãùmaü kurupitàmaham 06,114.091e yatra ÷ete nara÷reùñhaþ ÷aratalpe pitàmahaþ 06,114.092a te tu bhãùmaü samàsàdya munayo haüsaråpiõaþ 06,114.092c apa÷ya¤ ÷aratalpasthaü bhãùmaü kurupitàmaham 06,114.093a te taü dçùñvà mahàtmànaü kçtvà càpi pradakùiõam 06,114.093c gàïgeyaü bharata÷reùñhaü dakùiõena ca bhàskaram 06,114.094a itaretaram àmantrya pràhus tatra manãùiõaþ 06,114.094c bhãùma eva mahàtmà san saüsthàtà dakùiõàyane 06,114.095a ity uktvà prasthitàn haüsàn dakùiõàm abhito di÷am 06,114.095c saüprekùya vai mahàbuddhi÷ cintayitvà ca bhàrata 06,114.096a tàn abravãc chàütanavo nàhaü gantà kathaü cana 06,114.096c dakùiõàvçtta àditye etan me manasi sthitam 06,114.097a gamiùyàmi svakaü sthànam àsãd yan me puràtanam 06,114.097c udagàvçtta àditye haüsàþ satyaü bravãmi vaþ 06,114.098a dhàrayiùyàmy ahaü pràõàn uttaràyaõakàïkùayà 06,114.098c ai÷varyabhåtaþ pràõànàm utsarge niyato hy aham 06,114.098e tasmàt pràõàn dhàrayiùye mumårùur udagàyane 06,114.099a ya÷ ca datto varo mahyaü pitrà tena mahàtmanà 06,114.099c chandato mçtyur ity evaü tasya càstu varas tathà 06,114.100a dhàrayiùye tataþ pràõàn utsarge niyate sati 06,114.100c ity uktvà tàüs tadà haüsàn a÷eta ÷aratalpagaþ 06,114.101a evaü kuråõàü patite ÷çïge bhãùme mahaujasi 06,114.101c pàõóavàþ sç¤jayà÷ caiva siühanàdaü pracakrire 06,114.102a tasmin hate mahàsattve bharatànàm amadhyame 06,114.102c na kiü cit pratyapadyanta putràs te bharatarùabha 06,114.102e saümoha÷ caiva tumulaþ kuråõàm abhavat tadà 06,114.103a nçpà duryodhanamukhà niþ÷vasya rurudus tataþ 06,114.103c viùàdàc ca ciraü kàlam atiùñhan vigatendriyàþ 06,114.104a dadhyu÷ caiva mahàràja na yuddhe dadhire manaþ 06,114.104c årugràhagçhãtà÷ ca nàbhyadhàvanta pàõóavàn 06,114.105a avadhye ÷aütanoþ putre hate bhãùme mahaujasi 06,114.105b*0481_01 duþkhàrtàs te tadà ràjan kuråõàü patayo 'bhavan 06,114.105c abhàvaþ sumahàn ràjan kurån àgàd atandritaþ 06,114.106a hatapravãrà÷ ca vayaü nikçttà÷ ca ÷itaiþ ÷araiþ 06,114.106c kartavyaü nàbhijànãmo nirjitàþ savyasàcinà 06,114.107a pàõóavàs tu jayaü labdhvà paratra ca paràü gatim 06,114.107c sarve dadhmur mahà÷aïkhठ÷åràþ parighabàhavaþ 06,114.107e somakà÷ ca sapa¤càlàþ pràhçùyanta jane÷vara 06,114.108a tatas tåryasahasreùu nadatsu sumahàbalaþ 06,114.108c àsphoñayàm àsa bhç÷aü bhãmaseno nanarta ca 06,114.109a senayor ubhayo÷ càpi gàïgeye vinipàtite 06,114.109c saünyasya vãràþ ÷astràõi pràdhyàyanta samantataþ 06,114.110a pràkro÷an pràpataü÷ cànye jagmur mohaü tathàpare 06,114.110c kùatraü cànye 'bhyanindanta bhãùmaü caike 'bhyapåjayan 06,114.111a çùayaþ pitara÷ caiva pra÷a÷aüsur mahàvratam 06,114.111c bharatànàü ca ye pårve te cainaü pra÷a÷aüsire 06,114.112a mahopaniùadaü caiva yogam àsthàya vãryavàn 06,114.112c japa¤ ÷àütanavo dhãmàn kàlàkàïkùã sthito 'bhavat 06,115.001 dhçtaràùñra uvàca 06,115.001a katham àsaüs tadà yodhà hãnà bhãùmeõa saüjaya 06,115.001c balinà devakalpena gurvarthe brahmacàriõà 06,115.002a tadaiva nihatàn manye kurån anyàü÷ ca pàrthivàn 06,115.002c na pràharad yadà bhãùmo ghçõitvàd drupadàtmaje 06,115.003a tato duþkhataraü manye kim anyat prabhaviùyati 06,115.003c yad adya pitaraü ÷rutvà nihataü mama durmateþ 06,115.004a a÷masàramayaü nånaü hçdayaü mama saüjaya 06,115.004c ÷rutvà vinihataü bhãùmaü ÷atadhà yan na dãryate 06,115.005a punaþ punar na mçùyàmi hataü devavrataü raõe 06,115.005c na hato jàmadagnyena divyair astraiþ sma yaþ purà 06,115.005d*0482_01 sa hato draupadeyena pà¤càlyena ÷ikhaõóinà 06,115.006a yad adya nihatenàjau bhãùmeõa jayam icchatà 06,115.006c ceùñitaü narasiühena tan me kathaya saüjaya 06,115.007 saüjaya uvàca 06,115.007a sàyàhne nyapatad bhåmau dhàrtaràùñràn viùàdayan 06,115.007c pà¤càlànàü dadad dharùaü kuruvçddhaþ pitàmahaþ 06,115.008a sa ÷ete ÷aratalpastho medinãm aspç÷aüs tadà 06,115.008c bhãùmo rathàt prapatitaþ pracyuto dharaõãtale 06,115.009a hà heti tumulaþ ÷abdo bhåtànàü samapadyata 06,115.009c sãmàvçkùe nipatite kuråõàü samitikùaye 06,115.010a ubhayoþ senayo ràjan kùatriyàn bhayam àvi÷at 06,115.010c bhãùmaü ÷aütanavaü dçùñvà vi÷ãrõakavacadhvajam 06,115.010e kuravaþ paryavartanta pàõóavà÷ ca vi÷àü pate 06,115.011a khaü tamovçtam àsãc ca nàsãd bhànumataþ prabhà 06,115.011b*0483_01 kurupàõóavayo÷ chatre àdhàre ca dhanuùmatàm 06,115.011c raràsa pçthivã caiva bhãùme ÷àütanave hate 06,115.012a ayaü brahmavidàü ÷reùñho ayaü brahmavidàü gatiþ 06,115.012c ity abhàùanta bhåtàni ÷ayànaü bharatarùabham 06,115.013a ayaü pitaram àj¤àya kàmàrtaü ÷aütanuü purà 06,115.013c årdhvaretasam àtmànaü cakàra puruùarùabhaþ 06,115.014a iti sma ÷aratalpasthaü bharatànàm amadhyamam 06,115.014c çùayaþ paryadhàvanta sahitàþ siddhacàraõaiþ 06,115.015a hate ÷àütanave bhãùme bharatànàü pitàmahe 06,115.015c na kiü cit pratyapadyanta putràs tava ca bhàrata 06,115.016a vivarõavadanà÷ càsan gata÷rãkà÷ ca bhàrata 06,115.016c atiùñhan vrãóità÷ caiva hriyà yuktà hy adhomukhàþ 06,115.017a pàõóavà÷ ca jayaü labdhvà saügràma÷irasi sthitàþ 06,115.017c sarve dadhmur mahà÷aïkhàn hemajàlapariùkçtàn 06,115.018a bhç÷aü tåryaninàdeùu vàdyamàneùu cànagha 06,115.018c apa÷yàma raõe ràjan bhãmasenaü mahàbalam 06,115.018e àkrãóamànaü kaunteyaü harùeõa mahatà yutam 06,115.019a nihatya samare ÷atrån mahàbalasamanvitàn 06,115.019c saümoha÷ càpi tumulaþ kuråõàm abhavat tadà 06,115.020a karõaduryodhanau càpi niþ÷vasetàü muhur muhuþ 06,115.020c tathà nipatite bhãùme kauravàõàü dhuraüdhare 06,115.020e hàhàkàram abhåt sarvaü nirmaryàdam avartata 06,115.021a dçùñvà ca patitaü bhãùmaü putro duþ÷àsanas tava 06,115.021c uttamaü javam àsthàya droõànãkaü samàdravat 06,115.021d*0484_01 àgatas tvaramàõas tu balena mahatà vçtaþ 06,115.021d*0484_02 sametya puruùavyàghra tvaramàõo mahàrathaþ 06,115.021d*0485_01 duþ÷àsanaü drutataraü droõavij¤àpanàya tat 06,115.022a bhràtrà prasthàpito vãraþ svenànãkena daü÷itaþ 06,115.022c prayayau puruùavyàghraþ svasainyam abhicodayan 06,115.023a tam àyàntam abhiprekùya kuravaþ paryavàrayan 06,115.023c duþ÷àsanaü mahàràja kim ayaü vakùyatãti vai 06,115.024a tato droõàya nihataü bhãùmam àcaùña kauravaþ 06,115.024c droõas tad apriyaü ÷rutvà sahasà nyapatad rathàt 06,115.025a sa saüj¤àm upalabhyàtha bhàradvàjaþ pratàpavàn 06,115.025c nivàrayàm àsa tadà svàny anãkàni màriùa 06,115.026a vinivçttàn kurån dçùñvà pàõóavàpi svasainikàn 06,115.026c dåtaiþ ÷ãghrà÷vasaüyuktair avahàram akàrayan 06,115.027a vinivçtteùu sainyeùu pàraüparyeõa sarva÷aþ 06,115.027c vimuktakavacàþ sarve bhãùmam ãyur naràdhipàþ 06,115.028a vyupàramya tato yuddhàd yodhàþ ÷atasahasra÷aþ 06,115.028c upatasthur mahàtmànaü prajàpatim ivàmaràþ 06,115.029a te tu bhãùmaü samàsàdya ÷ayànaü bharatarùabham 06,115.029c abhivàdya vyatiùñhanta pàõóavàþ kurubhiþ saha 06,115.030a atha pàõóån kuråü÷ caiva praõipatyàgrataþ sthitàn 06,115.030c abhyabhàùata dharmàtmà bhãùmaþ ÷àütanavas tadà 06,115.031a svàgataü vo mahàbhàgàþ svàgataü vo mahàrathàþ 06,115.031c tuùyàmi dar÷anàc càhaü yuùmàkam amaropamàþ 06,115.032a abhinandya sa tàn evaü ÷irasà lambatàbravãt 06,115.032b*0486_01 paripàr÷ve tava sutàn sthitàn udvãkùya bhàrata 06,115.032c ÷iro me lambate 'tyartham upadhànaü pradãyatàm 06,115.032d*0487_01 etac chrutvà tu vacanaü bhãùmàd bhàgãrathãsutàt 06,115.033a tato nçpàþ samàjahrus tanåni ca mçdåni ca 06,115.033c upadhànàni mukhyàni naicchat tàni pitàmahaþ 06,115.034a abravãc ca naravyàghraþ prahasann iva tàn nçpàn 06,115.034c naitàni vãra÷ayyàsu yuktaråpàõi pàrthivàþ 06,115.035a tato vãkùya nara÷reùñham abhyabhàùata pàõóavam 06,115.035c dhanaüjayaü dãrghabàhuü sarvalokamahàratham 06,115.036a dhanaüjaya mahàbàho ÷iraso me 'sya lambataþ 06,115.036c dãyatàm upadhànaü vai yad yuktam iha manyase 06,115.037a sa saünyasya mahac càpam abhivàdya pitàmaham 06,115.037c netràbhyàm a÷rupårõàbhyàm idaü vacanam abravãt 06,115.038a àj¤àpaya kuru÷reùñha sarva÷astrabhçtàü vara 06,115.038c preùyo 'haü tava durdharùa kriyatàü kiü pitàmaha 06,115.039a tam abravãc chàütanavaþ ÷iro me tàta lambate 06,115.039c upadhànaü kuru÷reùñha phalgunopanayasva me 06,115.039e ÷ayanasyànuråpaü hi ÷ãghraü vãra prayaccha me 06,115.040a tvaü hi pàrtha mahàbàho ÷reùñhaþ sarvadhanuùmatàm 06,115.040c kùatradharmasya vettà ca buddhisattvaguõànvitaþ 06,115.041a phalgunas tu tathety uktvà vyavasàyapurojavaþ 06,115.041c pragçhyàmantrya gàõóãvaü ÷aràü÷ ca nataparvaõaþ 06,115.042a anumànya mahàtmànaü bharatànàm amadhyamam 06,115.042c tribhis tãkùõair mahàvegair udagçhõàc chiraþ ÷araiþ 06,115.043a abhipràye tu vidite dharmàtmà savyasàcinà 06,115.043c atuùyad bharata÷reùñho bhãùmo dharmàrthatattvavit 06,115.043d*0488_01 upadhàne tathà datte bhãùmasya savyasàcinà 06,115.043d*0488_02 bhãùmo 'pi bharatàü ÷reùñhaþ sarvadharmàrthatattvavit 06,115.044a upadhànena dattena pratyanandad dhanaüjayam 06,115.044b*0489_01 pràha sarvàn samudvãkùya bharatàn bhàrataü prati 06,115.044c kuntãputraü yudhàü ÷reùñhaü suhçdàü prãtivardhanam 06,115.045a anuråpaü ÷ayànasya pàõóavopahitaü tvayà 06,115.045c yady anyathà pravartethàþ ÷apeyaü tvàm ahaü ruùà 06,115.046a evam etan mahàbàho dharmeùu pariniùñhitam 06,115.046c svaptavyaü kùatriyeõàjau ÷aratalpagatena vai 06,115.047a evam uktvà tu bãbhatsuü sarvàüs tàn abravãd vacaþ 06,115.047c ràj¤a÷ ca ràjaputràü÷ ca pàõóavenàbhi saüsthitàn 06,115.047d*0490_01 pa÷yadhvam upadhànaü me pàõóavenàbhisaüdhitam 06,115.048a ÷ayeyam asyàü ÷ayyàyàü yàvad àvartanaü raveþ 06,115.048c ye tadà pàrayiùyanti te màü drakùyanti vai nçpàþ 06,115.049a di÷aü vai÷ravaõàkràntàü yadà gantà divàkaraþ 06,115.049c arciùmàn pratapaül lokàn rathenottamatejasà 06,115.049e vimokùye 'haü tadà pràõàn suhçdaþ supriyàn api 06,115.050a parikhà khanyatàm atra mamàvasadane nçpàþ 06,115.050c upàsiùye vivasvantam evaü ÷ara÷atàcitaþ 06,115.050e upàramadhvaü saügràmàd vairàõy utsçjya pàrthivàþ 06,115.051a upàtiùñhann atho vaidyàþ ÷alyoddharaõakovidàþ 06,115.051c sarvopakaraõair yuktàþ ku÷alàs te su÷ikùitàþ 06,115.052a tàn dçùñvà jàhnavãputraþ provàca vacanaü tadà 06,115.052c dattadeyà visçjyantàü påjayitvà cikitsakàþ 06,115.053a evaügate na hãdànãü vaidyaiþ kàryam ihàsti me 06,115.053b*0491_01 bhavantaþ ku÷alà nityaü bhiùajo vedanàharàþ 06,115.053b*0491_02 uvàca putro gaügàyà na vaidyaiþ kàryam asti me 06,115.053c kùatradharmapra÷astàü hi pràpto 'smi paramàü gatim 06,115.054a naiùa dharmo mahãpàlàþ ÷aratalpagatasya me 06,115.054b*0492_01 etàn påjaya ràjendra vastràlaükaraõàdibhiþ 06,115.054c etair eva ÷arai÷ càhaü dagdhavyo 'nte naràdhipàþ 06,115.054d*0493_01 vidyàs tiùñhanti ku÷alàþ sadà vyàdhicikitsane 06,115.055a tac chrutvà vacanaü tasya putro duryodhanas tava 06,115.055c vaidyàn visarjayàm àsa påjayitvà yathàrhataþ 06,115.056a tatas te vismayaü jagmur nànàjanapade÷varàþ 06,115.056c sthitiü dharme paràü dçùñvà bhãùmasyàmitatejasaþ 06,115.057a upadhànaü tato dattvà pitus tava jane÷vara 06,115.057c sahitàþ pàõóavàþ sarve kurava÷ ca mahàrathàþ 06,115.058a upagamya mahàtmànaü ÷ayànaü ÷ayane ÷ubhe 06,115.058c te 'bhivàdya tato bhãùmaü kçtvà càbhipradakùiõam 06,115.059a vidhàya rakùàü bhãùmasya sarva eva samantataþ 06,115.059c vãràþ sva÷ibiràõy eva dhyàyantaþ paramàturàþ 06,115.059e nive÷àyàbhyupàgacchan sàyàhne rudhirokùitàþ 06,115.060a niviùñàn pàõóavàü÷ càpi prãyamàõàn mahàrathàn 06,115.060c bhãùmasya patanàd dhçùñàn upagamya mahàrathàn 06,115.060e uvàca yàdavaþ kàle dharmaputraü yudhiùñhiram 06,115.061a diùñyà jayasi kauravya diùñyà bhãùmo nipàtitaþ 06,115.061c avadhyo mànuùair eùa satyasaüdho mahàrathaþ 06,115.062a atha và daivataiþ pàrtha sarva÷astràstrapàragaþ 06,115.062c tvàü tu cakùurhaõaü pràpya dagdho ghoreõa cakùuùà 06,115.063a evam ukto dharmaràjaþ pratyuvàca janàrdanam 06,115.063c tava prasàdàd vijayaþ krodhàt tava paràjayaþ 06,115.063e tvaü hi naþ ÷araõaü kçùõa bhaktànàm abhayaükaraþ 06,115.064a anà÷caryo jayas teùàü yeùàü tvam asi ke÷ava 06,115.064c raùkità samare nityaü nityaü càpi hite rataþ 06,115.064e sarvathà tvàü samàsàdya nà÷caryam iti me matiþ 06,115.065a evam uktaþ pratyuvàca smayamàno janàrdanaþ 06,115.065c tvayy evaitad yuktaråpaü vacanaü pàrthivottama 06,116.001 saüjaya uvàca 06,116.001a vyuùñàyàü tu mahàràja rajanyàü sarvapàrthivàþ 06,116.001c pàõóavà dhàrtaràùñrà÷ ca abhijagmuþ pitàmaham 06,116.002a taü vãra÷ayane vãraü ÷ayànaü kurusattamam 06,116.002c abhivàdyopatasthur vai kùatriyàþ kùatriyarùabham 06,116.003a kanyà÷ candanacårõai÷ ca làjair màlyai÷ ca sarva÷aþ 06,116.003b*0494_01 avàkira¤ ÷àütanavaü tatra gatvà sahasra÷aþ 06,116.003c striyo bàlàs tathà vçddhàþ prekùakà÷ ca pçthagjanàþ 06,116.003e samabhyayuþ ÷àütanavaü bhåtànãva tamonudam 06,116.004a tåryàõi gaõikà vàràs tathaiva nañanartakàþ 06,116.004c upànçtya¤ jagu÷ caiva vçddhaü kurupitàmaham 06,116.005a upàramya ca yuddhebhyaþ saünàhàn vipramucya ca 06,116.005c àyudhàni ca nikùipya sahitàþ kurupàõóavàþ 06,116.006a anvàsata duràdharùaü devavratam ariüdamam 06,116.006c anyonyaü prãtimantas te yathàpårvaü yathàvayaþ 06,116.007a sà pàrthiva÷atàkãrõà samitir bhãùma÷obhità 06,116.007c ÷u÷ubhe bhàratã dãptà divãvàdityamaõóalam 06,116.007d*0495_01 upàsàü cakrire sarve kurupàõóavasainikàþ 06,116.008a vibabhau ca nçpàõàü sà pitàmaham upàsatàm 06,116.008c devànàm iva deve÷aü pitàmaham upàsatàm 06,116.009a bhãùmas tu vedanàü dhairyàn nigçhya bharatarùabha 06,116.009b*0496_01 nànàpraharaõair viddhaþ ÷aratalpagatas tathà 06,116.009c abhitaptaþ ÷arai÷ caiva nàtihçùñamanàbravãt 06,116.010a ÷aràbhitaptakàyo 'haü ÷arasaütàpamårchitaþ 06,116.010c pànãyam abhikàïkùe 'haü ràj¤as tàn pratyabhàùata 06,116.011a tatas te kùatriyà ràjan samàjahruþ samantataþ 06,116.011c bhakùyàn uccàvacàüs tatra vàrikumbhàü÷ ca ÷ãtalàn 06,116.012a upanãtaü ca tad dçùñvà bhãùmaþ ÷àütanavo 'bravãt 06,116.012c nàdya tàta mayà ÷akyaü bhogàn kàü÷ cana mànuùàn 06,116.012d*0497_01 nedaü mama jalaü yogyaü pàtuü naiva kùamo hy aham 06,116.013a upabhoktuü manuùyebhyaþ ÷ara÷ayyàgato hy aham 06,116.013c pratãkùamàõas tiùñhàmi nivçttiü ÷a÷isåryayoþ 06,116.013d*0498_01 evam uktvà tatovàca bhãùmaþ ÷ara÷atai÷ citaþ 06,116.013d*0498_02 payaþ pàsyàmi gopàlà gomayaü na tu gomayam 06,116.013d*0498_03 gomayenàgnivarõena gomayaü na tu gomayam 06,116.014a evam uktvà ÷àütanavo dãnavàk sarvapàrthivàn 06,116.014c dhanaüjayaü mahàbàhum abhyabhàùata bhàrata 06,116.015a athopetya mahàbàhur abhivàdya pitàmaham 06,116.015c atiùñhat prà¤jaliþ prahvaþ kiü karomãti càbravãt 06,116.016a taü dçùñvà pàõóavaü ràjann abhivàdyàgrataþ sthitam 06,116.016c abhyabhàùata dharmàtmà bhãùmaþ prãto dhanaüjayam 06,116.017a dahyate 'daþ ÷arãraü me saüsyåto 'smi maheùubhiþ 06,116.017c marmàõi paridåyante vadanaü mama ÷uùyati 06,116.018a hlàdanàrthaü ÷arãrasya prayacchàpo mamàrjuna 06,116.018b*0499_01 gomukhaiþ pãóyamànasya gaur naùño mama gopate 06,116.018b*0499_02 gorasaü pàtum icchàmi gobhir yac ca na dåùitam 06,116.018c tvaü hi ÷akto maheùvàsa dàtum ambho yathàvidhi 06,116.019a arjunas tu tathety uktvà ratham àruhya vãryavàn 06,116.019c adhijyaü balavat kçtvà gàõóãvaü vyàkùipad dhanuþ 06,116.020a tasya jyàtalanirghoùaü visphårjitam ivà÷aneþ 06,116.020c vitresuþ sarvabhåtàni ÷rutvà sarve ca pàrthivàþ 06,116.021a tataþ pradakùiõaü kçtvà rathena rathinàü varaþ 06,116.021c ÷ayànaü bharata÷reùñhaü sarva÷astrabhçtàü varam 06,116.022a saüdhàya ca ÷araü dãptam abhimantrya mahàya÷àþ 06,116.022c parjanyàstreõa saüyojya sarvalokasya pa÷yataþ 06,116.022e avidhyat pçthivãü pàrthaþ pàr÷ve bhãùmasya dakùiõe 06,116.023a utpapàta tato dhàrà vimalà vàriõaþ ÷ivà 06,116.023c ÷ãtasyàmçtakalpasya divyagandharasasya ca 06,116.024a atarpayat tataþ pàrthaþ ÷ãtayà vàridhàrayà 06,116.024c bhãùmaü kuråõàm çùabhaü divyakarmaparàkramaþ 06,116.025a karmaõà tena pàrthasya ÷akraùyeva vikurvataþ 06,116.025c vismayaü paramaü jagmus tatas te vasudhàdhipàþ 06,116.026a tat karma prekùya bãbhatsor atimànuùam adbhutam 06,116.026c saüpràvepanta kuravo gàvaþ ÷ãtàrdità iva 06,116.027a vismayàc cottarãyàõi vyàvidhyan sarvato nçpàþ 06,116.027c ÷aïkhadundubhinirghoùais tumulaü sarvato 'bhavat 06,116.028a tçptaþ ÷àütanava÷ càpi ràjan bãbhatsum abravãt 06,116.028c sarvapàrthivavãràõàü saünidhau påjayann iva 06,116.029a naitac citraü mahàbàho tvayi kauravanandana 06,116.029c kathito nàradenàsi pårvarùir amitadyutiþ 06,116.030a vàsudevasahàyas tvaü mahat karma kariùyasi 06,116.030c yan notsahati devendraþ saha devair api dhruvam 06,116.031a vidus tvàü nidhanaü pàrtha sarvakùatrasya tadvidaþ 06,116.031c dhanurdharàõàm ekas tvaü pçthivyàü pravaro nçùu 06,116.032a manuùyà jagati ÷reùñhàþ pakùiõàü garuóo varaþ 06,116.032c sarasàü sàgaraþ ÷reùñho gaur variùñhà catuùpadàm 06,116.033a àdityas tejasàü ÷reùñho girãõàü himavàn varaþ 06,116.033c jàtãnàü bràhmaõaþ ÷reùñhaþ ÷reùñhas tvam asi dhanvinàm 06,116.034a na vai ÷rutaü dhàrtaràùñreõa vàkyaü; saübodhyamànaü vidureõa caiva 06,116.034c droõena ràmeõa janàrdanena; muhur muhuþ saüjayenàpi coktam 06,116.035a parãtabuddhir hi visaüj¤akalpo; duryodhano nàbhyanandad vaco me 06,116.035c sa ÷eùyate vai nihata÷ ciràya; ÷àstràtigo bhãmabalàbhibhåtaþ 06,116.036a tataþ ÷rutvà tad vacaþ kauravendro; duryodhano dãnamanà babhåva 06,116.036c tam abravãc chàütanavo 'bhivãkùya; nibodha ràjan bhava vãtamanyuþ 06,116.037a dçùñaü duryodhanedaü te yathà pàrthena dhãmatà 06,116.037c jalasya dhàrà janità ÷ãtasyàmçtagandhinaþ 06,116.037e etasya kartà loke 'smin nànyaþ ka÷ cana vidyate 06,116.038a àgneyaü vàruõaü saumyaü vàyavyam atha vaiùõavam 06,116.038c aindraü pà÷upataü bràhmaü pàrameùñhyaü prajàpateþ 06,116.038e dhàtus tvaùñu÷ ca savitur divyàny astràõi sarva÷aþ 06,116.039a sarvasmin mànuùe loke vetty eko hi dhanaüjayaþ 06,116.039c kçùõo và devakãputro nànyo vai veda ka÷ cana 06,116.039e na ÷akyàþ pàõóavàs tàta yuddhe jetuü kathaü cana 06,116.040a amànuùàõi karmàõi yasyaitàni mahàtmanaþ 06,116.040c tena sattvavatà saükhye ÷åreõàhava÷obhinà 06,116.040e kçtinà samare ràjan saüdhis te tàta yujyatàm 06,116.041a yàvat kçùõo mahàbàhuþ svàdhãnaþ kurusaüsadi 06,116.041c tàvat pàrthena ÷åreõa saüdhis te tàta yujyatàm 06,116.042a yàvac camåü na te ÷eùàü ÷araiþ saünataparvabhiþ 06,116.042c nà÷ayaty arjunas tàvat saüdhis te tàta yujyatàm 06,116.043a yàvat tiùñhanti samare hata÷eùàþ sahodaràþ 06,116.043c nçpà÷ ca bahavo ràjaüs tàvat saüdhiþ prayujyatàm 06,116.044a na nirdahati te yàvat krodhadãptekùaõa÷ camåm 06,116.044c yudhiùñhiro hi tàvad vai saüdhis te tàta yujyatàm 06,116.045a nakulaþ sahadeva÷ ca bhãmasena÷ ca pàõóavaþ 06,116.045b*0500_01 yàvat kùatraü na nighnanti tàvat saüdhir vidhãyatàm 06,116.045c yàvac camåü mahàràja nà÷ayanti na sarva÷aþ 06,116.045e tàvat te pàõóavaiþ sàrdhaü saubhràtraü tàta rocatàm 06,116.046a yuddhaü madantam evàstu tàta saü÷àmya pàõóavaiþ 06,116.046c etat te rocatàü vàkyaü yad ukto 'si mayànagha 06,116.046e etat kùemam ahaü manye tava caiva kulasya ca 06,116.047a tyaktvà manyum upa÷àmyasva pàrthaiþ; paryàptam etad yat kçtaü phalgunena 06,116.047c bhãùmasyàntàd astu vaþ sauhçdaü và; saüpra÷leùaþ sàdhu ràjan prasãda 06,116.048a ràjyasyàrdhaü dãyatàü pàõóavànàm; indraprasthaü dharmaràjo 'nu÷àstu 06,116.048c mà mitradhruk pàrthivànàü jaghanyaþ; pàpàü kãrtiü pràpsyase kauravendra 06,116.049a mamàvasànàc chàntir astu prajànàü; saügacchantàü pàrthivàþ prãtimantaþ 06,116.049c pità putraü màtulaü bhàgineyo; bhràtà caiva bhràtaraü praitu ràjan 06,116.050a na ced evaü pràptakàlaü vaco me; mohàviùñaþ pratipatsyasy abuddhyà 06,116.050b*0501_01 tapsyasyante lobhabhàvàt tvam evaü 06,116.050b*0501_02 ye càpy anye bhåmipàlàþ sametàþ 06,116.050c bhãùmasyàntàd etadantàþ stha sarve; satyàm etàü bhàratãm ãrayàmi 06,116.050c*0502_01 diùñaü gantà tyaktadharmàrthakàmaþ 06,116.050c*0502_02 putrabhràtçj¤àtisaübandhihãnaþ 06,116.050c*0502_03 evaü vo 'stu viditaü kauraveyàþ 06,116.051a etad vàkyaü sauhçdàd àpageyo; madhye ràj¤àü bhàrataü ÷ràvayitvà 06,116.051c tåùõãm àsãc chalyasaütaptamarmà; yatvàtmànaü vedanàü saünigçhya 06,116.051d*0503_01 dharmàrthasahitaü vàkyaü ÷rutvà hitam anàmayam 06,116.051d*0503_02 nàrocayata putras te mumårùur iva bheùajam 06,117.001 saüjaya uvàca 06,117.001a tatas te pàrthivàþ sarve jagmuþ svàn àlayàn punaþ 06,117.001c tåùõãübhåte mahàràja bhãùme ÷aütanunandane 06,117.002a ÷rutvà tu nihataü bhãùmaü ràdheyaþ puruùarùabhaþ 06,117.002c ãùad àgatasaütràsaþ tvarayopajagàma ha 06,117.003a sa dadar÷a mahàtmànaü ÷aratalpagataü tadà 06,117.003c janma÷ayyàgataü devaü kàrttikeyam iva prabhum 06,117.004a nimãlitàkùaü taü vãraü sà÷rukaõñhas tadà vçùaþ 06,117.004b*0504_01 bhãùma bhãùma mahàbàho ity uvàca mahàdyutiþ 06,117.004c abhyetya pàdayos tasya nipapàta mahàdyutiþ 06,117.005a ràdheyo 'haü kuru÷reùñha nityaü càùkigatas tava 06,117.005c dveùyo 'tyantam anàgàþ sann iti cainam uvàca ha 06,117.006a tac chrutvà kuruvçddhaþ sa balàt saüvçttalocanaþ 06,117.006c ÷anair udvãkùya sasneham idaü vacanam abravãt 06,117.007a rahitaü dhiùõyam àlokya samutsàrya ca rakùiõaþ 06,117.007c piteva putraü gàïgeyaþ pariùvajyaikabàhunà 06,117.008a ehy ehi me vipratãpa spardhase tvaü mayà saha 06,117.008c yadi màü nàbhigacchethà na te ÷reyo bhaved dhruvam 06,117.009a kaunteyas tvaü na ràdheyo vidito nàradàn mama 06,117.009a*0505_01 **** **** na tavàdhirathaþ pità 06,117.009a*0505_02 såryajas tvaü mahàbàho 06,117.009c kçùõadvaipàyanàc caiva ke÷avàc ca na saü÷ayaþ 06,117.010a na ca dveùo 'sti me tàta tvayi satyaü bravãmi te 06,117.010c tejovadhanimittaü tu paruùàõy aham uktavàn 06,117.011a akasmàt pàõóavàn hi tvaü dviùasãti matir mama 06,117.011c yenàsi bahu÷o råkùaü coditaþ såryanandana 06,117.011d*0506_01 jàto 'si dharmalopena tatas te buddhir ãdç÷ã 06,117.011d*0506_02 nãcà÷rayàn matsareõa dveùiõã guõinàm api 06,117.011d*0506_03 tenàsi bahu÷o råkùaü ÷ràvitaþ kurusaüsadi 06,117.012a jànàmi samare vãryaü ÷atrubhir duþsahaü tava 06,117.012c brahmaõyatàü ca ÷auryaü ca dàne ca paramàü gatim 06,117.013a na tvayà sadç÷aþ ka÷ cit puruùeùv amaropama 06,117.013c kulabhedaü ca matvàhaü sadà paruùam uktavàn 06,117.014a iùvastre bhàrasaüdhàne làghave 'strabale tathà 06,117.014c sadç÷aþ phalgunenàsi kçùõena ca mahàtmanà 06,117.015a karõa ràjapuraü gatvà tvayaikena dhanuùmatà 06,117.015c tasyàrthe kururàjasya ràjàno mçdità yudhi 06,117.016a tathà ca balavàn ràjà jaràsaüdho duràsadaþ 06,117.016c samare samara÷làghã tvayà na sadç÷o 'bhavat 06,117.017a brahmaõyaþ satyavàdã ca tejasàrka ivàparaþ 06,117.017c devagarbho 'jitaþ saükhye manuùyair adhiko bhuvi 06,117.018a vyapanãto 'dya manyur me yas tvàü prati purà kçtaþ 06,117.018c daivaü puruùakàreõa na ÷akyam ativartitum 06,117.019a sodaryàþ pàõóavà vãrà bhràtaras te 'risådana 06,117.019c saügaccha tair mahàbàho mama ced icchasi priyam 06,117.020a mayà bhavatu nirvçttaü vairam àdityanandana 06,117.020c pçthivyàü sarvaràjàno bhavantv adya niràmayàþ 06,117.021 karõa uvàca 06,117.021a jànàmy ahaü mahàpràj¤a sarvam etan na saü÷ayaþ 06,117.021c yathà vadasi durdharùa kaunteyo 'haü na såtajaþ 06,117.022a avakãrõas tv ahaü kuntyà såtena ca vivardhitaþ 06,117.022c bhuktvà duryodhanai÷varyaü na mithyà kartum utsahe 06,117.022d*0507_01 vasudevasuto yadvat pàõóavàya dçóhavrataþ 06,117.023a vasu caiva ÷arãraü ca yad udàraü tathà ya÷aþ 06,117.023c sarvaü duryodhanasyàrthe tyaktaü me bhåridakùiõa 06,117.023e kopitàþ pàõóavà nityaü mayà÷ritya suyodhanam 06,117.023f*0508_01 tathà duryodhanasyàrthe vãramàrganiùeviõà 06,117.023f*0509_01 mà caitad vyàdhimaraõaü kùatraü syàd iti kaurava 06,117.024a ava÷yabhàvã vai yo 'rtho na sa ÷akyo nivartitum 06,117.024c daivaü puruùakàreõa ko nivartitum utsahet 06,117.025a pçthivãkùaya÷aüsãni nimittàni pitàmaha 06,117.025c bhavadbhir upalabdhàni kathitàni ca saüsadi 06,117.026a pàõóavà vàsudeva÷ ca vidità mama sarva÷aþ 06,117.026c ajeyàþ puruùair anyair iti tàü÷ cotsahàmahe 06,117.026d*0510_01 vijayiùye raõe pàõóån iti me ni÷citaü matam 06,117.026d*0510_02 na cec chakyam avasraùñuü vairam etat sudàruõam 06,117.026d*0510_03 dhanaüjayena yotsye 'haü svadharmaprãtamànasaþ 06,117.026d*0511_01 adharmaü vyàdhimaraõaü kùatriyasya pitàmaha 06,117.027a anujànãùva màü tàta yuddhe prãtamanàþ sadà 06,117.027c anuj¤àtas tvayà vãra yudhyeyam iti me matiþ 06,117.028a duruktaü vipratãpaü và saürambhàc càpalàt tathà 06,117.028c yan mayàpakçtaü kiü cit tad anukùantum arhasi 06,117.029 bhãùma uvàca 06,117.029a na cec chakyam athotsraùñuü vairam etat sudàruõam 06,117.029c anujànàmi karõa tvàü yudhyasva svargakàmyayà 06,117.030a vimanyur gatasaürambhaþ kuru karma nçpasya hi 06,117.030c yathà÷akti yathotsàhaü satàü vçtteùu vçttavàn 06,117.031a ahaü tvàm anujànàmi yad icchasi tad àpnuhi 06,117.031c kùatradharmajitàül lokàn saüpràpsyasi na saü÷ayaþ 06,117.032a yudhyasva nirahaükàro balavãryavyapà÷rayaþ 06,117.032c dharmo hi yuddhàc chreyo 'nyat kùatriyasya na vidyate 06,117.033a pra÷ame hi kçto yatnaþ suciràt suciraü mayà 06,117.033c na caiva ÷akitaþ kartuü yato dharmas tato jayaþ 06,117.034 saüjaya uvàca 06,117.034a evaü bruvantaü gàïgeyam abhivàdya prasàdya ca 06,117.034c ràdheyo ratham àruhya pràyàt tava sutaü prati 06,117.034d*0512_01 ya idaü ÷çõuyàd bhaktyà bhãùmaparva mahàdbhutam 06,117.034d*0512_02 àjanmasaücitàt pàpàn mucyate nàtra saü÷ayaþ 06,117.034d*0512_03 bhãùmaparva idaü ÷rutvà ÷atabhojyaü tu dàpayet 06,117.034d*0512_04 sarvatãrthaphalaü caiva sarvayaj¤aphalaü labhet 06,117.034d*0512_05 etad vai parvadànaü ca dattvà svarõàdidakùiõàm 06,117.034d*0512_06 samàhitaphalàvàptir jàyate nàtra saü÷ayaþ 06,117.034d*0512_07 a÷vamedhasahasrasya ràjasåya÷atasya ca 06,117.034d*0512_08 gavàü koñipradànasya phalaü syàd bhãùmaparvaõi 06,117.034d*0512_09 bhãùmaparva idaü ÷rutvà påjayed yas tu vàcakam 06,117.034d*0512_10 tena brahmà ca rudra÷ ca viùõu÷ ca vasavas tathà 06,117.034d*0512_11 påjità çùayaþ sarve pitara÷ ca sahàgnibhiþ 06,117.034d*0512_12 prasanne vàcake vipre prasannàþ sarvadevatàþ 06,117.034d*0512_13 dharmàrthakàmamokùàõàü sa phalaü pràpnuyàn naraþ 06,117.034d*0512_14 pa¤ca ÷lokasahasràõi tathà hy aùñau ÷atàni ca 06,117.034d*0512_15 ÷lokà÷ ca caturà÷ãtiþ proktà vyàsena dhãmatà 06,117.034d*0513_01 ÷raddhayà parayà yukto bhãùmaparva ÷çõoti yaþ 06,117.034d*0513_02 mucyate brahmahatyàyà jayaü vai labhate dhruvam 06,117.034d*0513_03 bràhmaõàn bhojayet samyag vastràlaükàragodhanaiþ 06,117.034d*0513_04 påjayec caiva vaktàraü bhãùmaparvaõi vai gçhã