Bhagavadgita 17
with the commentaries of Sridhara, Visvanatha and Baladeva

Input by ... (Gaudiya Grantha Mandira)


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
            
Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS 
and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions):
            
description             character  =ASCII
            
long a                  Ã             195
long A                  ù             249
long i                  Å             197
long I                  ý             253
long u                  Æ             198
long U                  ô             244
vocalic r               ­             173
vocalic R               ã             227
long vocalic r          Ì             204
vocalic l               Ê             202
long vocalic l          Ë             203
velar n                 Ç             199
velar N                 §             167
palatal n               ¤             164
palatal N               ¥             165
retroflex t             Â             194
retroflex T             è             232
retroflex d             ¬             172
retroflex D             Ö             214
retroflex n             ï             239
retroflex N             ×             215
palatal s               Ó             211
palatal S               Á             193
retroflex s             «             171
retroflex S             å             229
anusvara                æ             230
capital anusvara        õ             245
visarga                 ÷             247
capital visarga         ê             234

Other characters of the REE encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




BhG 17.1

ye ÓÃstra-vidhim uts­jya yajante ÓraddhayÃnvitÃ÷ |
te«Ãæ ni«Âhà tu kà k­«ïa sattvam Ãho rajas tama÷ ||1||

ÓrÅdhara÷ : 
uktÃdhikÃra-hetÆnÃæ Óraddhà mukhyà tu sÃttvikÅ |
iti saptadaÓe gauïa-ÓraddhÃ-bhedas tridhocyate ||

pÆrvÃdhyÃyÃnte ya÷ ÓÃstra-vidhim uts­jya vartate kÃma-cÃrata÷ | na sa siddhim avÃpnoti [GÅtà 16.24] ity anena ÓÃstrokta-vidhim uts­jya kÃma-cÃreïa vartamÃnasya j¤Ãne 'dhikÃro nÃstÅty uktam | tatra ÓÃstram uts­jya kÃma-cÃraæ vinà Óraddayà vartamÃnÃnÃæ kim adhikÃro 'sti nÃsti veti bubhutsayà 'rjuna uvÃca ya iti | atra ca ÓÃstra-vidhim uts­jya yajanta ity anena ÓÃstrÃrthaæ buddhyà tam ullaÇghya vartamÃno na g­hyate | te«Ãæ Óraddhayà yajanÃnupatte÷ | Ãstikya-buddhir hi Óraddhà | na cÃsau ÓÃstra-viruddhe 'rthe ÓÃstra-j¤ÃnavatÃæ sambhavati | tÃn evÃdhik­tya trividhà bhavati Óraddheti | yajante sÃttvikà devÃn ity Ãdy uttarÃnupapatteÓ ca | ato nÃtra ÓÃstrollaÇghino g­hyante | api tu kleÓa-buddhy-ÃlasyÃd và ÓÃstrÃrtha-j¤Ãne prayatnam ak­tvà kevalam ÃcÃra-paramparÃ-vaÓena Óraddhayà kvacid devatÃrÃdhanÃdau pravartamÃnà g­hyante | ato 'yam artha÷ ye ÓÃstra-vidhim uts­jya du÷kha-buddhyÃlasya-dvÃrà anÃd­tya kevalam ÃcÃra-prÃmÃïyena Óraddhayà 'nvitÃ÷ santo yajante te«Ãæ kà ni«Âhà | kà sthiti÷ | ka ÃÓraya÷ | tÃm eva viÓe«eïa p­cchati kiæ sattvam | Ãho kiæ và raja÷ | athavà tama iti | te«Ãæ tÃd­ÓÅ deva-pÆjÃdi-prav­tti÷ kiæ sattva-saæÓrità | raja÷-saæÓrità và | tama÷-saæÓrità vety artha÷ | ÓraddhÃyÃ÷ sattva-saæÓrità tarhi te«Ãm api sÃttvikatvÃd yathoktÃtma-j¤Ãne 'dhikÃra÷ syÃt | anyathà neti praÓna-tÃtparyÃrtha÷ ||1||

madhusÆdana÷ : trividhÃ÷ karmÃnu«ÂhÃtÃro bhavanti | kecic chÃstra-vidhiæ j¤ÃtvÃpy aÓraddhayà tam uts­jya kÃma-kÃra-mÃtreïa yat kiæcid anuti«Âhanti te sarva-puru«ÃrthÃyogyatvÃd asurÃ÷ | kecit tu ÓÃstra-vidhiæ j¤Ãtvà ÓraddadhÃnatayà tad-anusÃreïaiva ni«iddhaæ varjayanto vihitam anuti«Âhanti te sarva-puru«Ãrtha-yogyatvÃd devà iti pÆrvÃdhyÃyÃnte siddham | ye tu ÓÃstrÅyaæ vidhim ÃlasyÃdi-vaÓÃd upek«ya ÓraddadhÃnatayaiva v­ddha-vyavahÃra-mÃtreïa ni«iddhaæ varjayanto vihitam anuti«Âhanti | te ÓÃstrÅya-vidhy-upek«Ã-lak«aïenÃnsura-sÃdharmyeïa ÓraddhÃ-pÆrvakÃnu«ÂhÃna-lak«aïena ca deva-sÃdharmyeïÃnvitÃ÷ kim asure«v antarbhavanti kiæ và deve«v ity ubhaya-dharma-darÓanÃd eka-koÂi-niÓcÃyakÃdarÓanÃc ca sandihÃno 'rjuna uvÃca ya iti |

ye pÆrvÃdhyÃye ta nirïÅtà na devavac chÃstrÃnusÃriïa÷ kintu ÓÃstra-vidhiæ Óruti-sm­ti-codanÃm uts­jyÃlasyÃdi-vaÓÃd anÃd­tya nÃsuravad aÓraddadhÃnÃ÷ kiæ tu v­ddha-vyavahÃrÃnusÃreïa ÓraddhayÃnvità yajante deva-pÆjÃdikaæ kurvanti te«Ãæ tu ÓÃstra-vidhy-upek«Ã-ÓraddhÃbhyÃæ pÆrva-niÓcita-devÃsura-vilak«aïÃnÃæ ni«Âhà kà kÅd­ÓÅ te«Ãæ ÓÃstra-vidhy-anapek«Ã ÓraddhÃ-pÆrvikà ca sà yajanÃdi-kriyÃ-vyavasthiti÷ | he k­«ïa bhaktÃvakar«aïa ! kiæ sattvaæ sÃttvikÅ | tathà sati sÃttvikatvÃt te devÃ÷ | Ãho iti pak«Ãntare | kiæ rajas tamo rÃjasÅ tÃmsÅ ca | tathà sati rÃjasa-tÃmasatvÃd asurÃs te sattvam ity ekà koÂi÷ | rajas tama ity aparà koÂir iti vibhÃga-j¤ÃpanÃyÃho-Óabda÷ ||17.1||

viÓvanÃtha÷ :
atha saptadaÓe vastu sÃttvikaæ rÃjasaæ tathà |
tÃmasaæ ca vivicyoktaæ pÃrtha-praÓnottaraæ yathà ||

nanv Ãsura-sargam uktvà tad-upasaæhÃre -

ya÷ ÓÃstra-vidhim uts­jya vartate kÃmacÃrata÷ | 
na sa siddhim avÃpnoti na sukhaæ na parÃæ gatim ||[GÅtà 16.24]

iti tvayoktam | tatrÃham idaæ jij¤Ãsa ity Ãha ya iti | ye ÓÃstra-vidhim uts­jya kÃma-cÃrato vartante kintu kÃma-bhoga-rahità eva ÓraddhayÃnvitÃ÷ santo yajante taop-yaj¤a-j¤Ãna-yaj¤a-japa-yaj¤Ãdikaæ kurvanti | te«Ãæ kà ni«Âhà sthiti÷ kim Ãlambanam ity artha÷ | tat kiæ sattvam | Ãho svit raja÷ | athavà tamas tad brÆhÅty artha÷ ||1||

baladeva÷ :
sÃttvikaæ rÃjasaæ vastu tÃmasaæ ca vivekata÷ |
k­«ïa÷ saptadaÓe 'vÃdÅt pÃrtha-praÓnÃnusÃrata÷ ||

vedam adhÅtya tad-vidhinà tad-arthÃnuti«Âhanta÷ ÓÃstrÅya-ÓraddhÃ-yuktà devÃ÷ | vedam avaj¤Ãya yathecchÃ-cÃriïo veda-bÃhyÃs tv Ãsurà iti pÆrvasminn adhyÃye tvayoktam | atheyaæ me jij¤Ãsà ye ÓÃstreti | ye janÃ÷ pÃÂhato 'rthataÓ ca durgamaæ vedaæ viditvÃlasyÃdinà tad-vidhim uts­jya lokÃcÃra-jÃtayà ÓraddhayÃnvitÃ÷ santo devÃdÅn yajante, te«Ãæ ÓÃstra-vidhy-upek«Ã-ÓraddhÃbhyÃæ pÆrva-nirïÅta-daivÃsura-vilak«aïÃnÃæ kà ni«Âhà | sattvaæ saæÓrayà te«Ãæ sthitir athavà rajas tama÷ saæÓrayeti koÂi-dvayÃvabodhÃyÃho-Óabdo madhye niveÓita÷ ||1||

__________________________________________________________

BhG 17.2

trividhà bhavati Óraddhà dehinÃæ sà svabhÃvajà |
sÃttvikÅ rÃjasÅ caiva tÃmasÅ ceti tÃæ Ó­ïu ||2||

ÓrÅdhara÷ : atrottaraæ ÓrÅ-bhagavÃn uvÃca trividheti | ayam artha÷ ÓÃstra-tattva-j¤Ãnata÷ pravartamÃnÃnÃæ parameÓvara-pÆjÃ-vi«ayà sÃttvikÅ ekavidhaiva bhavati Óraddhà | lokÃcÃra-mÃtreïa tu pravartamÃnÃnÃæ dehinÃæ yà Óraddhà sà tu sÃttvikÅ rÃjasÅ tÃmasÅ ceti trividhà bhavati | tatra hetu÷ svabhÃvajà | svabhÃva÷ pÆrva-karma-saæskÃra÷ | tasmÃj jÃtà | svabhÃvam anyathà kartuæ samarthaæ ÓÃstrotthaæ viveka-j¤Ãnam | tat tu te«Ãæ nÃsti | ata÷ kevalaæ pÆrva-svabhÃvena bhavantÅ Óraddhà trividhà bhavati | tÃm imÃæ trividhÃæ ÓraddhÃæ Ó­ïv iti | tad uktaæ vyavasÃyÃtmikà buddhir ekeha kurunandana ity Ãdinà ||2||

madhusÆdana÷ : ye ÓÃstra-vidhim uts­jya Óraddhayà yajante te ÓraddhÃ-bhedÃd bhidyante | tatra ye sÃttvikyà ÓraddhayÃnvitÃs te devÃ÷ ÓÃstrokta-sÃdhane 'dhikriyante tat-phalena cayujyante | ye tu rÃjasyà tÃmasyà ca ÓraddhayÃnvitÃs te 'surà na ÓÃstrÅya-sÃdhane 'dhikriyante na và tat-phalena yujyanta iti vivekenÃrjunasya sandeham apaninÅ«u÷ ÓraddhÃ-bhedaæ ÓrÅ-bhagavÃn uvÃca tri-vidheti | yathà ÓraddhayÃnvitÃ÷ ÓÃstra-vidhim uts­jya yajante sà dehinÃæ svabhÃvajÃ, janmÃntara-k­to dharmÃdharmÃdi-ÓubhÃÓubha-saæskÃra idÃnÅntana-janmÃrambhaka÷ svabhÃva÷ | sa tri-vidha÷ sÃttviko rÃjasas tÃmasaÓ ceti | tena janità Óraddhà tri-vidhà bhavati sÃttvikÅ rÃjasÅ tÃmasÅ ca | kÃraïÃnurÆpatvÃt kÃryasya | yà tv Ãrabdhe janmani ÓÃstra-saæskÃra-mÃtrajà vidu«Ãæ sà kÃraïaika-rÆpatvÃd eka-rÆpà sÃttviky eva | na rÃjasÅ tÃmasÅ ceti prathama-ca-kÃrÃrtha÷ | ÓÃstra-nirapek«Ã tu prÃïi-mÃtra-sÃdhÃraïÅ svabhÃva-jà | saiva svabhÃva-traividhyÃt trividhety eva-kÃrÃrtha÷ | ukta-vidhÃ-traya-samuccayÃrthaÓ caramaÓ ca-kÃra÷ | yata÷ prÃg-bhavÅya-vÃsanÃkhya-svabhÃvasyÃbhibhÃvakaæ ÓÃstrÅyaæ viveka-vij¤Ãnam anÃd­ta-ÓÃstrÃïÃæ dehinÃæ nÃsti atas te«Ãæ svabhÃva-vaÓÃt tridhà bhavantÅæ tÃæ ÓraddhÃæ Ó­ïu | Órutvà ca devÃsura-bhÃvaæ svayam evÃvadhÃrayety artha÷ ||2||

viÓvanÃtha÷ : bho arjuna prathamaæ ÓÃstra-vidhim uts­jya yajatÃæ ni«ÂhÃæ Ó­ïu | paÓcÃt ÓÃstra-vidhi-tyÃginÃæ ni«ÂhÃæ te vak«yÃmÅty Ãha trividheti | svabhÃva÷ prÃcÅna-saæskÃra-viÓe«as tasmÃj jÃtà Óraddhà | sà ca trividhà ||2||

baladeva÷ : evaæ p­«Âo bhagavÃn uvÃca trividheti | ÃlasyÃt kleÓÃc ca ÓÃstra-vidhim uts­jya ye Óraddhayà devÃdÅn yajante dehina÷ | sà te«Ãæ svabhÃvajà bodhyà prÃktana÷ ÓubhÃÓubha-saæskÃra÷ svabhÃvas tasmÃj jÃtety artha÷ | anÃdi-triguïa-prak­ti-saæs­«ÂÃnÃæ dehinÃm anÃdito 'nÃv­ttasya saæsÃrasya sÃttvikatvÃdinà traividhyÃt taj-jÃta-ÓraddhÃpi trividhety Ãha sÃttvikÅtyÃdi | svabhÃvam anyathayituæ samarthà khalu sad-upadi«Âa-ÓÃstra-janyà viveka-saævit sà te«Ãæ nÃsty ata÷ svabhÃvajà Óraddhà trividhà bhavati | tÃd­k-ÓÃstra-janyà Óraddhà tv anyaiva yathà tad-ukti-vidhinaiva tad-arthÃnu«ÂhÃnam ||2||

__________________________________________________________

BhG 17.3

sattvÃnurÆpà sarvasya Óraddhà bhavati bhÃrata |
ÓraddhÃ-mayo 'yaæ puru«o yo yac-chraddha÷ sa eva sa÷ ||3||

ÓrÅdhara÷ : nanu ca Óraddhà sÃttviky eva sattva-kÃryatvena tvayaiva ÓrÅ-bhÃgavate uddhavaæ prati nirdi«ÂatvÃt | yathoktaæ -

Óamo damas titik«ejyà tapa÷ satyaæ dayà sm­ti÷ |
tu«Âis tyÃgo 'sp­hà Óraddhà hrÅr dayà nirv­ttir dh­ti÷ ||[BhP 11.25.2]

ity etÃ÷ sattvasya v­ttaya÷ | iti |

atha kathaæ tasyÃs traividhyam ucyate | satyam | tathÃpi rajas-tamo-yukta-puru«ÃÓrayatvena rajas-tamo-miÓritatvena sattvasya traividhyÃc chraddhÃyÃpi traividhyaæ ghaÂate ity ÃhasattvÃnurÆpeti | sattvÃnurÆpà sattva-tÃratamyÃnusÃriïÅ sarvasya vivekino 'vivekino lokasya Óraddhà vikriata ity artha÷ | tad evÃha yo yac chraddha÷ yÃd­ÓÅ Óraddhà yasya | sa eva sa÷ | tÃd­Óa-ÓraddhÃ-yukta eva sa÷ | ya÷ pÆrvaæ sattvotkar«eïa sÃttvika-Óraddhayà yukta÷ puru«a÷ sa punas tÃd­Óa-sva-saæskÃreïa sÃttvika-ÓraddhayÃyukta eva bhavati | yas tu rajasa utkar«eïa rÃjasa-Óraddhayà yukta÷ sa punas tÃd­Óa eva bhavati | yas tu tamasa utkar«eïa tÃmasa-Óraddhayà yukta÷ sa punas tÃd­Óa eva bhavati | lokÃcÃra-mÃtreïa pravartamÃne«v evaæ sÃttvika-rÃjasa-tÃmasa-ÓraddhÃ-vyavasthà | ÓÃstra-janita-viveka-j¤Ãna-yuktÃnÃæ tu svabhÃva-vijayena sÃttvikÅ ekaiva Óraddheti prakaraïÃrtha÷ ||3||

madhusÆdana÷ : prÃg-bhavÅyÃnta÷-karaïa-gata-vÃsanÃ-rÆpa-nimitta-kÃraïa-vaicitryeïa ÓraddhÃ-vaicitryam uktvà tad-upÃdÃna-kÃraïÃnta÷-karaïa-vaicitryeïÃpi tad-vaicitryam Ãha sattveti | sattvaæ prakÃÓa-ÓÅlatvÃt sattva-pradhÃna-triguïÃpa¤cÅk­ta-pa¤ca-mahÃ-bhÆtÃrabdham anta÷-karaïam | tac ca kvacid udrikta-sattvam eva yathà devÃnÃm | kvacid rajasÃbhibhÆta-sattvaæ yathà yak«ÃdÅnÃm | kvacit tamasÃbhibhÆta-sattvaæ yathà preta-bhÆtÃdÅnÃm | manu«yÃïÃæ tu prÃyeïa vyÃmiÓram eva | tac ca ÓÃstrÅya-viveka-j¤ÃnenodbhÆta-sattvaæ rajas-tamasÅ abhibhÆya kriyate | ÓÃstrÅya-viveka-vij¤Ãna-ÓÆnyasya tu sarvasya prÃïi-jÃtasya sattvÃnurÆpà Óraddhà sattva-vaicitryÃd vicitrà bhavati, sattva-pradhÃne 'nta÷-karaïe sÃttvikÅ | raja÷-pradhÃne tasmin rÃjasÅ tama÷-pradhÃne tu tasmiæs tÃmasÅti | he bhÃrata mahÃ-kula-prasÆta j¤Ãna-nirateti và Óuddha-sÃttvikatvaæ dyotayati | yat tvayà p­«Âaæ te«Ãæ ni«Âà keti tatrottaraæ Ó­ïu | ayaæ ÓÃstrÅya-j¤Ãna-ÓÆnya÷ karmÃdhik­ta÷ puru«as triguïÃnta÷-karaïa-sampiï¬ita÷ ÓraddhÃ-maya÷ prÃcuryeïÃsmin Óraddhà prak­teti tat-prastuta-vacane maya | ananya-mayo yaj¤a itivat | ato yo yac-chradho yà sÃttvikÅ rÃjasÅ tÃmasÅ và Óraddhà yasya sa eva ÓraddhÃnurÆpa eva sa sÃttviko rÃjasas tÃmaso và | Óraddhayaiva ni«Âhà vyÃkhyÃtety abhiprÃya÷ ||3||

viÓvanÃtha÷ : sattvam anta÷karaïaæ trividhaæ sÃttvikaæ rÃjasaæ tÃmasaæ ca | tad-anurÆpà sÃttvikÃnta÷karaïÃnÃæ sÃttviky eva Óraddhà | rÃjasÃnta÷karaïÃnÃæ rÃjasy eva | tÃmasÃnta÷karaïÃnÃæ tÃmasy evety artha÷ | yac-chraddho yasmin yajanÅye deve 'sure rÃk«ase và ÓraddhÃvÃn yo bhavati | sa sa eva bhavati tat tac chabdenaiva vyapadiÓyata ity artha÷ ||3||

baladeva÷ : yadyapi Óraddhà sattva-guïa-v­ttis tathÃpy anta÷-karaïa-dharmasya svabhÃvasyÃnta÷-karaïasya ca dharmiïas traividhyÃt tad-uditÃyÃs tasyÃs traividhyaæ siddhyed iti bhÃvenÃha sattvÃnurÆpeti | sattvam anta÷karaïaæ triguïÃtmakaæ tad-anurÆpà sarvasya prÃïijÃtasya Óraddhà bhavati | sattva-pradhÃnÃnta÷karaïasya Óraddhà sÃttvikÅ | raja÷-pradhÃnÃnta÷karaïasya tu rÃjasÅ | tama÷pradhÃnÃnta÷karaïasya tu Óraddhà tÃmasÅti | ato 'yaæ pÆjya-pÆjaka-rÆpo laukika÷ puru«a÷ ÓraddhÃmayas trividha-ÓraddhÃ-pracuro ya÷ puru«o yac-chraddho yasmin pÆjye devÃdau yak«Ãdau pretÃdau ca ÓraddhÃvÃn bhavati | sa pÆjako 'pi sa eva tat-tac-chabdena vyapadeÓya pÆjya-guïavÃn pÆjaka ity artha÷ ||3||

yajante sÃttvikà devÃn yak«arak«Ãæsi rÃjasÃ÷ |
pretÃn bhÆtagaïÃæÓ cÃnye yajante tÃmasà janÃ÷ ||4||

ÓrÅdhara÷ : sÃttvikÃdi-bhedam eva kÃrya-bhedena prapa¤cayati yajanta iti | sÃttvikà janÃ÷ sattva-prak­tÅn devÃn eva yajante pÆjayanti | rÃjasÃs tu raja÷-prak­tÅn yak«Ãn rak«asÃæÓ ca yajante | etebhyo 'nye vilak«aïÃs tÃmasà janÃs tÃmasÃn eva pretÃn bhÆta-gaïÃæÓ ca yajante | sattvÃdi-prak­tÅnÃæ tat-tad-devÃdÅnÃæ pÆjÃ-rucibhis tat-tat-pÆjakÃnÃæ sÃttvikÃditvaæ j¤Ãtavyam ity artha÷ ||4||

madhusÆdana÷ : Óraddhà j¤Ãtà satÅ ni«ÂhÃæ j¤Ãpayi«yati | kenopÃyena sà j¤ÃyatÃm ity apek«ite deva-pÆjÃdikÃrya-liÇgenÃnumeyety Ãha yajanta iti | janÃ÷ ÓÃstrÅya-viveka-hÅnà ye svÃbhÃvikyà Óraddhayà devÃn vasu-rudrÃdÅn sÃttvikÃn yajante te 'nye sÃttvikà j¤eyÃ÷ | ye ca yak«Ãn kuverÃdÅn rak«Ãæsi ca rÃk«asÃn nir­ti-prabh­tÅn rÃjasÃn yajante te 'nye rÃjasà j¤eyÃ÷ | ye ca pretÃn viprÃdaya÷ svadharmÃt pracyutà deha-pÃtÃd Ærdhvaæ vÃyavÅyaæ deham Ãpannà ulkÃmukha-kaÂa-pÆtanÃdi-saæj¤Ã÷ pretà bhavantÅti manÆktÃn piÓÃca-viÓe«Ãn và bhÆta-gaïÃæÓ ca sapta-mÃt­kÃdÅæÓ ca tÃmasÃn yajante te 'nye tÃmasà j¤eyÃ÷ | anya iti padaæ tri«v api vailak«aïya-dyotanÃya sambadhyate ||4||

viÓvanÃtha÷ : uktam arthaæ spa«Âayati sÃttvikÃnta÷-karaïÃ÷ sÃttvikyà Óraddhayà sÃttvika-ÓÃstra-vidhinà sÃttvikÃn devÃn eva yajante | deve«v eva ÓraddhÃvattvÃd devà evocyante | evaæ rÃjasà rÃjasÃnta÷-karaïà ity Ãdi vivaritavyam ||4||

baladeva÷ : kÃrya-bhedena sÃttvikÃdi-bhedaæ prapa¤cayati yajanta iti | ÓÃstrÅya-viveka-saævid-vihÅnà ye janÃ÷ svabhÃva-jayà Óraddhayà devÃn sÃttvikÃn vasu-rudrÃdÅn yajante te 'nye rÃjasÃ÷ | ye pretÃn bhÆta-gaïÃæÓ ca tÃmasà yajante te 'nye tÃmasÃ÷ | dvijÃ÷ svadharma-vibhra«Âà deha-pÃtottara-labdha-vÃyavÅya-dehà ulkÃmukha-kaÂa-pÆtanÃdi-saæj¤Ã÷ pretà manÆktÃ÷ piÓÃca-viÓe«Ã veti vyÃkhyÃtÃraÓ cÃt sapta-mÃt­kÃdaya÷ | evam ÃlasyÃt tyakta-veda-vidhÅnÃæ svabhÃvÃn sÃttvikÃdyà nirÆpitÃ÷ | ete ca balavad vaidika-sat-prasaÇgÃt svabhÃvÃn vijitya kadÃcid vede 'py adhik­to bhavantÅti bodhyam ||4||

__________________________________________________________

BhG 17.5-6

aÓÃstra-vihitaæ ghoraæ tapyante ye tapo janÃ÷ |
dambhÃhaækÃra-saæyuktÃ÷ kÃma-rÃga-balÃnvitÃ÷ ||5||
karÓayanta÷ ÓarÅra-sthaæ bhÆta-grÃmam acetasa÷ |
mÃæ caivÃnta÷-ÓarÅra-sthaæ tÃn viddhy Ãsura-niÓcayÃn ||6||

ÓrÅdhara÷ : rÃjasa-tÃmase«v api punar viÓe«Ãntaram Ãha aÓÃstra-vihitam iti dvÃbhyÃm | ÓÃstra-vidhim ajÃnanto 'pi kecit prÃcÅna-puïya-saæskÃreïa uttamÃ÷ sÃttvikà eva bhavanti | kecin madhyamà rÃjasà bhavanti | adhamÃs tu tÃmasà bhavanti | ye punar atyantaæ manda-bhÃgyÃs te gatÃnugatyà pëaï¬a-saÇgena ca tad-ÃcÃrÃnuvartina÷ santo 'ÓÃstra-vihitaæ ghoraæ bhÆta-bhayaÇkaraæ tapas tapyante kurvanti | tatra hetava÷ dambhÃhaÇkÃrÃbhyÃæ saæyuktÃ÷ | tathà kÃmo 'bhilëa÷ | rÃga Ãsakti÷ | balam Ãgraha÷ | etair anvitÃ÷ santa÷ | tÃn Ãsura-niÓcayÃn vidvÅty uttareïÃnvaya÷ ||5||

kiæ ca karÓayanta iti | ÓarÅra-sthaæ prÃrambhakatvena dehe sthitaæ bhÆtÃnÃæ p­thivy-ÃdÅnÃæ grÃmaæ samÆhaæ karÓayanto v­thaiva upavÃsÃdibhi÷ k­Óaæ kurvanto 'cetaso 'vivekina÷ | mÃæ cÃntaryÃmitayÃnta÷-ÓarÅra-sthaæ deha-madhye sthitaæ mad-Ãj¤Ã-laÇghanenaiva karÓayanta÷ | evaæ ye tapaÓ caranti tÃn Ãsura-niÓcayÃn | Ãsuro 'tikrÆro niÓcayo ye«Ãæ tÃn viddhi ||6||

madhusÆdana÷ :  evam anÃd­ta-ÓÃstrÃïÃæ sattvÃdi-ni«Âhà kÃryato nirïÅtà | tatra kecid rÃjasa-tÃmasà api prÃg-bhavÅya-puïya-paripÃkÃt sÃttvikà bhÆtvà ÓÃstrÅya-sÃdhane 'dhikriyante | ye tu durÃgraheïa durdaiva-paripÃka-prÃpta-durjana-saÇgÃdi-do«eïa ca rÃjasa-tÃmasatÃæ na mu¤canti te ÓÃstrÅya-mÃrgÃd bhra«Âà asan-mÃrgÃnusaraïeneha loke paratra ca du÷kha-bhÃgina evety Ãha dvÃbhyÃm |

aÓÃstra-vihitaæ ÓÃstreïa vedena pratyak«eïÃnumitena và na vihitam aÓÃstreïa buddhÃdy-Ãgamena bodhitaæ và ghoraæ parasyÃtmana÷ pŬÃ-karaæ tapas tapta-ÓilÃ-rohaïÃdi tapyante kurvanti ye janÃ÷ | dambho dhÃrmikatva-khyÃpanam ahaækÃro 'ham eva Óre«Âha iti durabhimÃnas tÃbhyÃæ samyag yuktÃ÷, yogasya samyaktvam anÃyÃsena viyoga-jananÃ-sÃmarthyaæ kÃme kÃmyamÃna-vi«aye yo rÃtgas tan-nimittaæ balam atygra-du÷kha-sahana-sÃmarthyaæ tenÃnvitÃ÷ | kÃmo vi«aye 'bhilëa÷ | rÃga÷ sadÃ-tad-abhinivi«Âatva-rÆpo 'bhi«vaÇga÷ | balam avaÓyam idaæ sÃdhayi«yÃmÅty Ãgraha÷ | tair anvità iti và | ata eva balad-du÷kha-darÓane 'py anivartamÃnÃ÷, karÓayanta÷ k­ÓÅ-kurvanto v­thopavÃsÃdinà  ÓarÅra-sthaæ bhÆta-grÃmaæ dehendriya-saæghÃtÃkÃreïa pariïataæ p­thivyÃdi-bhÆta-samudÃyam acetaso viveka-ÓÆnyà mÃæ cÃnta÷-ÓarÅra-sthaæ bhokt­-rÆpeïa sthitaæ bhogyasya ÓarÅrasya k­ÓÅkaraïena k­ÓÅkurvanta eva | mÃma antaryÃmitvena ÓarÅrÃnta÷-sthitaæ buddhi-tad-v­tti-sÃk«i-bhÆtam ÅÓvaram Ãj¤Ã-laÇghanena karÓayanta iti và | tÃn aihika-sarva-bhoga-vimukhÃn paratra cÃdhama-gati-bhÃgina÷ sarva-puru«Ãrtha-bhra«ÂÃn Ãsura-niÓcayÃn Ãsuro viparyÃsa-rÆpo vedÃrtha-virodhÅ niÓcayo ye«Ãæ tÃn manu«yatvena pratÅyamÃnÃn apy asura-kÃrya-kÃritvÃd asurÃn viddhi jÃnÅhi pariharaïÃya | niÓcayasyÃsuratvÃt tat-pÆrvikÃïÃæ sarvÃsÃm anta÷-karaïa-v­ttÅnÃm Ãsuratvam | asuratva-jÃti-rahitÃnÃæ ca manu«yÃïÃæ karmaïaivÃsuratvÃt tÃn asurÃn viddhÅti sÃk«Ãn noktam iti ca dra«Âavyam ||5-6||

viÓvanÃtha÷ : yas tvayà p­«Âhaæ ye ÓÃstra-vidhim uts­jya kÃma-bhoga-rahitÃ÷ Óraddhayà yajante te«Ãæ kà ni«Âhà iti | tasyottaram adhunà ӭïv ity Ãha aÓÃstreti dvÃbhyÃm | ghoraæ prÃïi-bhayaÇkaraæ tapas tapyante kurvantÅty-upalak«aïam idaæ japa-yÃgÃdikam apy aÓÃstrÅyaæ kurvanti | kÃmÃcaraïa-rÃhityaæ ÓraddhÃnvitatvaæ ca svata eva labhyate | dambhÃhaÇkÃra-saæyuktà iti | dambhÃhaÇkÃrÃbhyÃæ vinà ÓÃstra-vidhy-ullaÇghanÃnupapatte÷ | kÃma÷ svasyÃjarÃmaratva-rÃjyÃdy-abhilëo rÃgas tapasy Ãsaktir balaæ hiraïyakaÓipu-prabh­tÅnÃm iva tapa÷-karaïa-sÃmarthyam | tair anvitÃ÷ ÓarÅra-stham ayambhakatvena deha-sthitam | bhÆtÃnÃæ p­thivyÃdÅnÃæ grÃmaæ samÆhaæ karÓayanta÷ k­ÓÅ-kurvanto mÃæ ca mad-aæÓa-bhÆtaæ jÅvaæ ca du÷khayanta÷ | ÃsÆya-niÓcayÃn asurÃïÃm eva ni«ÂhÃyÃæ sthitÃm ity artha÷ ||5-6||

baladeva÷ : veda-bÃhyÃnÃæ kadÃcid api durgater nistÃro neti pÆrvÃdhyÃyoktaæ d­¬hayann Ãha aÓÃstreti dvÃbhyÃm | aÓÃstreïa veda-viruddhena svÃgamena vihitaæ ghoraæ para-pŬakaæ tapo ye tapyante kurvanti kÃma-rÃgo vi«aya-sp­hà balaæ ca mayà Óakyam etat siddhai÷ kartum iti durÃgraha÷ ÓarÅrastham Ãrambhakatayà ÓarÅraæ sthitaæ bhÆta-grÃmaæ p­thivyÃdi-saÇghÃtaæ kar«ayanto v­thopavÃsÃdinà k­Óaæ kurvanto 'nta÷-ÓarÅra-sthaæ ÓarÅra-madhya-gatÃntaryÃmiïaæ mÃæ cÃvaj¤ayà kar«ayanto 'cetasa÷ ÓÃstrÅya-viveka-saævid-vihÅnÃs tÃn veda-bÃhyÃn Ãsura-niÓcayÃn niÓcayenÃsurÃn viddhÅti pÆrvoktÃnÃæ te«Ãæ durgatir avarjanÅyaiveti bhÃva÷ | svabhÃvajayà Óraddhayà yak«a-rak«a÷-pretÃdÅn yajatÃæ balavad-vaidika-sad-anugrahe sati ÓÃstrÅya-ÓraddhayÃsura-bhÃva-vinÃÓa÷ syÃd eva | devÃn yajatÃæ tu vastuta÷ sÃttvikatvÃt tad-anugrahe sati ÓÃstrÅyà sulabheti sthitam ||5-6||

__________________________________________________________

BhG 17.7

ÃhÃras tv api sarvasya trividho bhavati priya÷ |
yaj¤as tapas tathà dÃnaæ te«Ãæ bhedam imaæ Ó­ïu ||7||

ÓrÅdhara÷ : ÃhÃrÃdi-bhedÃd api sÃttvikÃdi-bhedaæ darÓayitum Ãha ÃhÃras tv ity Ãdi-trayodaÓabhi÷ | sarvasyÃpi janasya ya ÃhÃro 'nnÃdi sa tu yathÃyathaæ trividha÷ priyo bhavati | tathà yaj¤a-tapo-dÃnÃni ca trividhÃni bhavanti te«Ãæ vak«yamÃnaæ bhedam imaæ Ó­ïu | etac ca rÃjasa-tÃmasÃhÃra-yaj¤Ãdi-parityÃgena sÃttvikÃhÃra-yaj¤Ãdi-sevayà sattva-v­ddhau yatna-kartavya ity etad arthaæ kathyate ||7||

madhusÆdana÷ :  ye sÃttvikÃs te devà ye tu rÃjasÃs tÃmasÃÓ ca te viparyastatvÃd asurà iti sthite sÃttvikÃnÃm ÃdÃnÃya rÃjasa-tÃmasÃnÃæ hÃnÃya cÃhÃra-yaj¤a-tapo-dÃnÃnÃæ traividhyam Ãha ÃhÃra iti | na kevalaæ Óraddhaiva trividhà | ÃhÃro 'pi sarvasya priyas trividha eva bhavati sarvasya triguïÃtmakatvena caturthyÃæ vidhÃyà asaæbhavÃt | yathà d­«ÂÃrtha ÃhÃras trividhas tathà yaj¤a-tapo-dÃnÃnya-d­«ÂÃrthÃny api trividhÃni | tatra yaj¤aæ vyÃkhyÃsyÃmo dravya-devatÃ-tyÃga÷ iti kalpa-kÃrair devatoddeÓena dravya-tyÃgo yaj¤a iti nirukta÷ | sa ca yajatinà juhotinà ca coditatvena yÃgo homaÓ ceti dvividha utti«Âhad-dhomà va«aÂ-kÃra-prayogÃntà yÃjyÃpuro 'nuvÃkyÃvanto yajataya upavi«Âa-homa÷ svÃhÃ-kÃra-prayogÃntà yÃjyÃpuro 'nuvÃkyÃrahità juhotaya iti kalpa-kÃrair vyÃkhyÃto yaj¤a-Óabdenokta÷ | tapa÷ kÃyendriya-Óo«aïaæ k­cchra-cÃndrÃyaïÃdi | dÃnaæ parasvatvÃpatti-phalaka÷ sva-svatva-tyÃga÷ | te«Ãm ÃhÃra-yaj¤a-tapo-dÃnÃnÃæ sÃttvika-rÃjasa-tÃmasa-bhedaæ mayà vyÃkhyÃyamÃnam imaæ Ó­ïu ||7||

viÓvanÃtha÷ : tad evaæ ye ÓÃstra-vidhi-tyÃgina÷ kÃma-cÃreïa vartante pÆrvÃdhyÃyoktà ye cÃsminn adhyÃye Ãsura-ÓÃstra-vidhinà yak«a-rak«a÷-pretÃdÅn yajante, ye cÃÓÃstrÅyaæ tapa-Ãdikaæ kurvanti te sarve Ãsura-sarga-madhya-gatà eva bhavantÅti prakaraïÃrtha÷ | tathÃpy ÃhÃrÃdÅnÃæ vak«yamÃïÃnÃæ traividhyÃt tadvatÃæ yathÃ-yogaæ daivam Ãsuraæ ca sargaæ svayam eva vivicya jÃnÅty Ãha ÃhÃras tv ity Ãdi trayodaÓabhi÷ ||7||

baladeva÷ : evaæ sthite tad-ÃhÃrÃdÅnÃm api traividhyam Ãha ÃhÃras tv iti | ÓraddhÃvat sarvasya priyo 'nnÃdir ÃhÃro 'pi trividho bhavati | evaæ yaj¤ÃdÅni ca trividhÃni | te«Ãm ÃhÃrÃdÅnÃæ caturïÃm ||7||

__________________________________________________________

BhG 17.8

Ãyu÷-sattva-balÃrogya-sukha-prÅti-vivardhanÃ÷ |
rasyÃ÷ snigdhÃ÷ sthirà h­dyà ÃhÃrÃ÷ sÃttvika-priyÃ÷ ||8||

ÓrÅdhara÷ : tatrÃhÃra-traividhyam Ãha Ãyur iti tribhi÷ | Ãyur jÅvitam | sattvam utsÃha÷ | balaæ Óakti÷ | Ãrogyaæ roga-rÃhityam | sukhaæ citta-prasÃda÷ | prÅtir abhiruci÷ | Ãyur-ÃdÅnÃæ vivardhanÃ÷ viÓe«eïa v­ddhi-karÃ÷ | te ca rasyà rasavanta÷ | snigdhÃ÷ sneha-yuktÃ÷ | sthirà dehe sÃrÃæÓena cira-kÃlyÃvasthÃyina÷ | h­dyà d­«Âi-mÃtrÃd eva h­dayaÇgamÃ÷ | evambhÆtà ÃhÃrà bhak«ya-bhojyÃdaya÷ sÃttvika-priyÃ÷ ||8||

madhusÆdana÷ : ÃhÃra-yaj¤a-tapo-dÃnÃnÃæ bheda÷ pa¤cadaÓabhir vyÃkhyÃyate | tatrÃhÃra-bheda Ãyur iti tribhi÷ | ÃyuÓ cira¤jÅvanaæ sattvaæ citta-dhairyaæ balavati du÷khe 'pi nirvikÃratvÃpÃdakaæ, balaæ ÓarÅra-sÃmarthyaæ svocite kÃrye ÓramÃbhÃva-prayojakam | Ãrogyaæ vyÃdhy-abhÃva÷ | sukhaæ bhojanÃnantarÃhlÃdas t­pti÷ | prÅtir bhojana-kÃle 'nabhiruci-rÃhityam icchautkaÂyaæ te«Ãæ vivardhanà | viÓe«eïa v­ddhi-hetava÷ | rasyà ÃsvÃdyà madhura-rasa-pradhÃnÃ÷ | snigdhÃ÷ sahajenÃgantukena và snehena yuktÃ÷ | sthirà rasÃdy-aæÓena ÓarÅre cira-kÃla-sthÃyina÷ | h­dyà h­dayaÇgamà durgandhÃÓucitvÃdi-d­«ÂÃd­«Âa-do«a-ÓÆnyÃ÷ | ÃhÃrÃÓ carvya-co«ya-lehya-peyÃ÷ sÃttvikÃnÃæ priyÃ÷ | etair liÇgai÷ sÃttvika j¤eyÃ÷ sÃttvikatvam abhila«adbhiÓ caita Ãdeyà ity artha÷ ||8||

viÓvanÃtha÷ : sÃttvikÃhÃravatÃm Ãyur vardhata iti prasiddha÷ | sattvam utsÃha÷ | rasyà iti kevala gu¬ÃdÅnÃæ rasyatve 'pi rÆk«atvam ata Ãha snigdhà iti | dugdha-phenÃdÅnÃæ rasyatva-snigdhatve 'pi asthairyam ata Ãha sthirà iti | panasa-phalÃdÅnÃæ rasyatve snigdhatva-sthiratve 'pi h­d-udarÃdy-ahitatvam ata Ãha h­dyà h­d-udara-hità iti | tena sa-gavya-ÓarkarÃ-ÓÃli-godhÆmÃnnÃdaya eva rasyatvÃdi-catu«Âaya-guïavattvÃt sÃttvika-loka-priyà j¤eyÃs te«Ãæ priyatve saty eva sÃttvikatvaæ ca j¤eyam | kiæ ca guïa-catu«Âayavattve 'pi apÃvitrye sati sÃttvika-priyatÃdarÓanÃd atra pavitrà ity api viÓe«aïaæ deyam | tÃmasa-priye«v amedhya-pada-darÓanÃt ||8||

baladeva÷ : tatra sÃttvikÃhÃram Ãha Ãyuri iti | ÃyuÓ cira-jÅvitam | sattvam citta-dhairyam | balaæ deha-sÃmarthyaæ | sukhaæ t­pti÷ | prÅtir abhiruci÷ | etÃsÃæ vivardhanÃ÷ ramyatvÃdi-guïavanta÷ sa-gavya-ÓarkarÃ÷ ÓÃli-godhÆmÃdaya÷ sÃttvikÃnÃæ priyÃs tair upÃdeyà ity artha÷ | ramyà iti nÅrasÃnÃæ caïakÃdÅnÃæ | snigdhà iti ruk«ÃïÃæ gu¬ÃdÅnÃæ | sthirà ity asthirÃïÃæ dugdha-phenÃdÅnÃæ | h­dyety ah­dyÃnÃæ panasa-phalÃdÅnÃæ ca vyÃv­tti÷ | k«ud-udarÃdy-ahitatvam ah­dyatvam | atra pavitrà iti j¤eyam | tÃmasa-priye«v amedhya-pada-darÓanÃt ||8||

__________________________________________________________

BhG 17.9

kaÂv-amla-lavaïÃtyu«ïa-tÅk«ïa-rÆk«a-vidÃhina÷ |
ÃhÃrà rÃjasasye«Âà du÷kha-ÓokÃmaya-pradÃ÷ ||9||

ÓrÅdhara÷ : tathà kaÂv iti | ati-Óabda÷ kaÂv-Ãdi«u saptasv api sambadhyate | tenÃti-kaÂur nimbÃdi÷ | atyamlo 'tilavaïo 'tyu«ïaÓ ca prasiddha÷ | ati-tÅk«ïo maricÃdi÷ | atirÆk«a÷ kaÇgu-kodravÃdi÷ | atividÃhÅ sa­«apÃdi÷ | atikaÂv-Ãdaya ÃhÃrà rÃjasasye«ÂÃ÷ priyÃ÷ | du÷khaæ tÃt-kÃlikaæ h­daya-santÃpÃdi | Óoka÷ paÓcÃd-bhÃvi-daurmanasyam | Ãmayo roga÷ | etÃn pradadÃti prayacchantÅti tathà ||9||

madhusÆdana÷ : ati-Óabda÷ kaÂv-Ãdi«u saptasv api yojanÅya÷ | kaÂus tikta÷ | kaÂu-rasasya tÅk«ïa-ÓabdenoktatvÃt | tatrÃtikaÂur nimbÃdi÷ | atyamlÃtilavaïÃtyu«ïÃ÷ prasiddha÷ | ati-tÅk«ïo maricÃdi÷ | atirÆk«a÷ sneha-ÓÆnya÷ kaÇgu-kodravÃdi÷ | atividÃhÅ santÃpako rÃjikÃdi÷ | du÷khaæ tÃt-kÃlikÅæ pŬÃm | Óokaæ paÓcÃd-bhÃvi-daurmanasyam | Ãmayaæ rogaæ ca dhÃtu-vai«amya-dvÃrà pradadatÅti tathÃ-vidhà ÃhÃrà rÃjasasye«ÂÃ÷ | etair liÇgai÷ rÃjasà j¤eyÃ÷ sÃttvikaiÓ caita upek«aïÅyà ity artha÷ ||9||

viÓvanÃtha÷ : ati-Óabda÷ kaÂv-Ãdi«u saptasv api sambadhyate | ati-kaÂur nimbÃdi÷ | aty-amlavaïo«ïa÷ prasiddha eva | atitÅk«ïo mÆlikÃ-vi«Ãdir marÅcy-Ãdyà và | atirÆk«o hiÇgu-kodravÃdi÷ | vidÃhÅ dÃhakaro bh­«Âa-caïakÃdi÷ | ete du÷khÃdi-pradÃ÷ | tatra du÷khaæ tÃtkÃliko rasanÃkaïÂhÃdi-santÃpa÷ | Óoka÷ paÓcÃd-bhÃvi-daurmanasyam | Ãmayo roga÷ ||9||

baladeva÷ : rÃjasÃhÃram Ãha kaÂv iti | saptasv ati-Óabdo yojya÷ | ati-kaÂur iti tikto nimbÃdir na ca maricÃdis tasya tÅk«ïa-Óabdenokter atyamlo 'tilavaïo 'tyu«ïaÓ ca | khyÃto 'titÅk«ïo marÅcy-Ãdir atiruk«a÷ kaÇgukÃdir atidÃhÅ rÃjikÃdi÷ | ete rÃjasasye«ÂÃ÷, sÃttvikÃnÃæ tu heyÃ÷ | du÷khaæ tÃtkÃlikaæ jihvà kaïÂhÃdi-Óo«aïajam | Óoko daurmanasyaæ pÃÓcÃtyam Ãmayo rudhira-kopa÷ | 

__________________________________________________________

BhG 17.10

yÃta-yÃmaæ gata-rasaæ pÆti paryu«itaæ ca yat |
ucchi«Âam api cÃmedhyaæ bhojanaæ tÃmasa-priyam ||10||

ÓrÅdhara÷ : tathà yÃta-yÃmam iti | yÃto yÃma÷ praharo yasya pakvasyaudanÃdes tad yÃta-yÃmam | ÓaityÃvasthÃæ prÃptam ity artha÷ | gatarasaæ ni«pŬita-sÃram | pÆti durgandham | paryÆ«itaæ dinÃntara-pakvam | ucchi«Âam anya-bhuktÃvaÓi«Âam | amedhyam abhak«yaæ kala¤jy-Ãdi | evambhÆtaæ bhojanaæ tÃmasasya priyam ||10||

madhusÆdana÷ : yÃtayÃmam ardha-pakvaæ nirvÅryasya gata-rasa-padenoktatvÃd iti bhëyam | gata-rasaæ virasatÃæ prÃptaæ Óu«kam | yÃta-yÃmaæ pakvaæ sat praharÃdi-vyavahita-modanÃdi Óaityaæ prÃptam | gata-rasaæ uddh­ta-sÃram mathita-dugdhÃdÅty anye | pÆti durgandham | paryÆ«itaæ pakvaæ sad rÃtry-antaritam | cena tat-kÃlonmÃda-karaæ dhattÆrÃdi samuccÅyate | yad atiprasiddhaæ du«Âatvenocchi«Âam bhuktÃvaÓi«Âam | amedhyam ayaj¤Ãrham aÓuci mÃæsÃdi | api ceti vaidyaka-ÓÃstroktam apathyaæ samuccÅyate | etÃd­Óaæ yad bhojanaæ bhojyaæ tat tÃmasasya priyaæ sÃttvikair atidÆrÃd upek«aïÅyam ity artha÷ | etÃd­Óa-bhojanasya du÷kha-ÓokÃmaya-pradatvam atiprasiddham iti kaïÂhato noktam |

atra ca krameïa rasyÃdi-varga÷ sÃttvika÷ | kaÂv-Ãdi-vargo rÃjasa÷ | yÃta-yÃmÃdi-vargas tÃmasa ity uktam ÃhÃra-varga-trayam | tatra sÃttvika-varga-virodhitvam itara-varga-dvaye dra«Âavyam | tathà hy atikaÂutvÃdikaæ rasyatva-virodhitvÃt sthiratva-virodhinÅ | atyu«ïatvÃdikaæ h­dyatva-virodhi | Ãmaya-pradatvam Ãyu÷-sattva-balÃrogya-virodhi | du÷kha-Óokaa-pradatvaæ sukha-prÅti-virodhi | evaæ sÃttvika-varga-virodhitvaæ rÃjasa-varge spa«Âam | tathà tÃmasa-varge 'pi gata-rasatva-yÃtayÃmatva-paryu«itatvÃni yathÃ-sambhavaæ rasyatva-snighdhatva-sthiratva-virodhÅni | pÆtitvocchi«ÂatvÃmedhyatvÃni h­dyatva-virodhÅni | Ãyu÷-sattvÃdi-virodhitvaæ tu spa«Âam eva | rÃjasa-varge d­«Âa-virodha-mÃtraæ tÃmasa-varge tu d­«ÂÃd­«Âa-virodha ity atiÓaya÷ ||10||

viÓvanÃtha÷ : yÃto yÃma÷ praharo yasya pakvasyaudanÃdes tad yÃta-yÃmaæ ÓaityÃvasthÃæ prÃptam ity artha÷ | gata-rasaæ gata-svÃbhÃvika-rasaæ ni«pŬita-rasam pakvÃmratva-ga«Ây-Ãdikaæ và | pÆti durgandham | paryÆ«itaæ dinÃntara-pakvam | ucchi«Âam gurvÃdibhyo 'nye«Ãæ bhuktÃvaÓi«Âam | amedhyam abhak«yaæ kalaj¤Ãdi | tataÓ caivaæ paryÃlocya sva-hitai«ibhi÷ sÃttvika ÃhÃra÷ sevya iti bhÃva÷ | vai«ïavais tu so 'pi bhagavad-aniveditas tyÃjya eva | bhagavan-niveditam annÃdikaæ tu nirguïa-bhakta-loka-priyam iti ÓrÅ-bhÃgavatÃj j¤eyam ||10||

baladeva÷ : tÃmasÃhÃram Ãha yÃteti | yÃto 'tikrÃnto yÃma÷ praharo yasya rÃddhasyÃnnÃdes tad yÃtayÃmam | gata-rasaæ vairasyavat | pÆti÷ durgandham | paryu«itaæ pÆrve 'hni rÃddham ucchi«Âaæ guror anye«Ãæ bhuktÃvaÓi«Âam amedhyam apavitraæ kala¤jÃdi | Åd­g-bhojanaæ tÃmasÃnÃæ priyaæ sÃttvikÃnÃæ tv atidÆrato heyam ||10||

__________________________________________________________

BhG 17.11

aphalÃkÃÇk«ibhir yaj¤o vidhi-d­«Âo ya ijyate |
ya«Âavyam eveti mana÷ samÃdhÃya sa sÃttvika÷ ||11||

ÓrÅdhara÷ : yaj¤o 'pi trividha÷ | tatra sÃttvikaæ yaj¤am Ãha aphalÃkÃÇk«ibhir iti | phalÃkÃÇk«Ã-rahitai÷ puru«air vidhinÃdi«Âa ÃvaÓyakatayà vihito yo yaj¤a ijyate 'nu«ÂhÅyate sa sÃttviko yaj¤a÷ | katham ijyate | ya«Âavyam eveti | yaj¤Ãnu«ÂhÃnam eva kÃryam | nÃnyat phalaæ sÃdhanÅyam ity evaæ mana÷ samÃdhÃyaikÃgraæ k­tvety artha÷ ||11||

madhusÆdana÷ : idÃnÅæ krama-prÃptaæ trividhaæ yaj¤am Ãha aphaleti tribhi÷ | agnihotra-darÓapÆrïamÃsa-cÃturmÃsya-paÓu-bandha-jyoti«ÂomÃdir yaj¤o dvividha÷ kÃmyo nityaÓ ca | phala-saæyogena codita÷ kÃmya÷ sarvÃÇgopasaæhÃreïaiva mukhya-kalpenÃnu«Âheya÷ | phala-saæyogaæ vinà jÅvanÃdi-nimitta-saæyogena codita÷ sarvÃÇgopasaæhÃrÃsambhave pratinidhy-Ãdy-upÃdÃnenÃmukhya-kalpenÃpy anu«Âheyo nitya÷ | tatra sarvÃÇgopasaæhÃrÃsambhave 'pi pratinidhim upÃdÃyÃvaÓyaæ ya«Âavyam eva pratyavÃya-parihÃrÃyÃyÃvaÓyaka-jÅvanÃdi-nimittena coditatvÃd iti mana÷ samÃdhÃya niÓcityÃphalÃkÃÇk«ibhir anta÷-karaïa-Óuddhy-arthitayà kÃmya-prayoga-vimukhair vidhi-d­«Âo yathÃ-ÓÃstraæ niÓcito yo yaj¤a ijyate 'nu«ÂhÅyate sa yathÃ-ÓÃstram anta÷-karaïa-Óuddhy-artham anu«ÂhÅyamÃno nitya-prayoga÷ sÃttviko j¤eya÷ ||11||

viÓvanÃtha÷ : atha yaj¤asya traividhyam Ãha aphalÃkÃÇk«ibhir iti | phalÃkÃÇk«Ã-rÃhitye kathaæ yaj¤e prav­ttir ata Ãha -- ya«Âavyam eveti | svÃnu«Âheyatvena ÓÃstroktatvÃd avaÓya-kartavyam etad iti mana÷ samÃdhÃya ||11||

baladeva÷ : atha yaj¤a-traividhyam Ãha aphaleti tribhi÷ | aphalÃkÃÇk«ibhi÷ phalecchÃ-ÓÆnyair yo yaj¤a ijyate kriyate vidhi-d­«Âo vidhi-vÃkyÃj jÃta÷ sa sÃttvika÷ | nanu phalecchÃæ vinà tatra kathaæ prav­ttis tatrÃha ya«Âavyam eveti | mÃæ prati vedenoktatvÃt tat yajanam eva kÃryaæ, na tu tena phalaæ sÃdhyam iti mana÷ samÃdhÃyaikÃgraæ k­tvety artha÷ ||11||


__________________________________________________________

BhG 17.12

abhisaædhÃya tu phalaæ dambhÃrtham api caiva yat |
ijyate bharata-Óre«Âha taæ yaj¤aæ viddhi rÃjasam ||12||

ÓrÅdhara÷ : rÃjasaæ yaj¤am Ãha abhisandhÃyeti | phalam abhisandhÃyoddiÓya tu yad ijyate yaj¤a÷ kriyate | dambhÃrthaæ ca sva-mahattva-khyÃpanÃrthaæ ca | taæ yaj¤aæ rÃjasaæ viddhi ||12||

madhusÆdana÷ : phalaæ kÃmyaæ svargÃdi abhisandhÃyoddiÓya na tv anta÷karaïa-Óuddhi÷ | tur nitya-prayoga-vailak«aïya-sÆcanÃrtha÷ | dambho loke dhÃrmikatva-khyÃpanaæ tad-artham | api caiveti vikalpa-samuccayÃbhyÃæ traividhya-sÆcanÃrtham | pÃralaukikaæ phalam abhisandhÃyaivÃdambhÃrthatve 'pi pÃralaukika-phalÃnabhisandhÃne 'pi dambhÃrtham eveti vikalpena dvau pak«au | pÃralaukika-phalÃrtham apy aihalaukika-dambhÃrtham apÅti samuccayenaika÷ pak«a÷ | evaæ d­«ÂÃd­«Âa-phalÃbhisandhinÃnta÷-karaïa-Óuddhim anuddiÓya yad ijyate yathÃ-ÓÃstraæ yo yaj¤o 'nu«ÂhÅyate taæ yaj¤aæ rÃjasaæ viddhi hÃnÃya | he bharata-Óre«Âheti yogyatva-sÆcanam ||12||

viÓvanÃtha÷ : Nothing ||12||

baladeva÷ : phalaæ svargÃdikam abhisandhÃya yad ijyate dambhÃrhtaæ và svamahima-khyÃpanÃya, taæ yaj¤aæ rÃjasaæ viddhi ||12||


__________________________________________________________

BhG 17.13

vidhi-hÅnam as­«ÂÃnnaæ mantra-hÅnam adak«iïam |
ÓraddhÃ-virahitaæ yaj¤aæ tÃmasaæ paricak«ate ||13||

ÓrÅdhara÷ : tÃmasaæ yaj¤am Ãha vidhi-hÅnam iti | vidhi-hÅnaæ ÓÃstrokta-vidhi-ÓÆnyam as­«ÂÃnnaæ brÃhmaïÃdibhyo na s­«Âaæ na ni«pÃditam annaæ yasmiæs tam | mantrair hÅnaæ | yathokta-dak«iïÃ-rahitaæ ÓraddhÃ-ÓÆnyaæ ca yaj¤aæ tÃmasaæ paricak«ate kathayanti Ói«ÂÃ÷ ||13||

madhusÆdana÷ : yathÃ-ÓÃstra-bodhita-viparÅtam anna-dÃna-hÅnaæ svarato varïataÓ ca mantra-hÅnaæ yathokta-dak«iïÃ-hÅnam ­tvig-dve«Ãdinà ÓraddhÃ-rahitaæ tÃmasaæ yaj¤aæ paricak«ate Ói«ÂÃ÷ | vidhi-hÅnatvÃdy-ekaika-viÓe«aïa÷ pa¤ca-vidha÷ sarva-viÓe«aïa-samuccayena caika-vidha iti «a | dvi-tri-catur-viÓe«aïa-samuccayena ca bahavo bhedÃs tÃmasa-yaj¤asya j¤eyÃ÷ | rÃjase yaj¤e 'nta÷-karaïa-Óuddhy-abhÃve 'pi phalotpÃdakam apÆrvam asti yathÃ-ÓÃstram anu«ÂhÃnÃt | tÃmase tv ayathÃ-ÓÃstrÃnu«ÂhÃnÃn na kim apy apÆrvam astÅty atiÓaya÷ ||13||

viÓvanÃtha÷ : as­«ÂÃnnam anna-dÃna-rahitam ||13||

baladeva÷ : vidhÅti as­«ÂÃnnam anna-dÃna-rahitaæ mantra-hÅnaæ svarato varïataÓ ca hÅnena mantraïopetaæ ÓraddhÃ-virahitaæ ­tvig-vidve«Ãt ||13||

deva-dvija-guru-prÃj¤a-pÆjanaæ Óaucam Ãrjavam |
brahmacaryam ahiæsà ca ÓÃrÅraæ tapa ucyate ||14||

ÓrÅdhara÷ : tapasa÷ sÃttvikÃdi-bhedaæ darÓayituæ prathamaæ tÃvat ÓÃrÅrÃdi-bhedena tasya traividhyam Ãha devety Ãdi tribhi÷ | tatra ÓÃrÅram Ãha deveti | prÃj¤Ã guru-vyaktiriktà anye 'pi tattva-vida÷ | deva-brÃhmaïÃdi-pÆjanaæ ÓaucÃdikaæ ca ÓÃrÅraæ ÓarÅra-nirvartyaæ tapa ucyate ||14||

madhusÆdana÷ : krama-prÃptasya tapasa÷ sÃttvikÃdi-bhedaæ kathayituæ ÓÃrÅra-vÃcika-mÃnasa-bhedena tasya travidhyam Ãha tribhi÷ deveti | devà brahma-vi«ïu-Óiva-sÆryÃgni-durgÃdaya÷ | dvijà dvijottamà brÃhmaïÃ÷ | gurava÷ pit­-mÃtr-ÃcÃryÃdaya÷ | prÃj¤Ã÷ paï¬itÃ÷ vidita-veda-tad-upakaraïÃrthÃ÷ | te«Ãæ pÆjanaæ praïÃma-ÓuÓrÆ«Ãdi yathÃ-ÓÃstraæ | Óaucaæ m­j-jalÃbhyÃæ ÓarÅra-Óodhanam | Ãrjavam akauÂilyaæ bhÃva-saæÓuddhi-Óabdena mÃnase tapasi vak«yati | ÓÃrÅraæ tv Ãrjavaæ vihita-prati«iddhayor eka-rÆpa-prav­tti-niv­tti-ÓÃlitvam | brahmacaryaæ ni«iddha-maithuna-niv­tti÷ | ahiæsÃ-ÓÃstrÅya-prÃïi-pŬanÃbhÃva÷ | ca-kÃrÃd asteyÃparigrahÃv api | ÓÃrÅraæ ÓarÅra-pradhÃnai÷ kartrÃdibhi÷ sÃdhyaæ na tu kevalena ÓarÅreïa | pa¤caite tasya hetava iti hi vak«yati | itthaæ ÓÃrÅraæ tapa ucyate ||14||
viÓvanÃtha÷ : tapasas traividhyaæ vadana prathamaæ sÃttvikasya tapasas traividhyam Ãha devety Ãdi tribhi÷ ||14||

baladeva÷ : krama-prÃptasya tapasa÷ sÃttvikÃdi-bhedaæ vaktuæ tasyÃdau ÓÃrÅrÃdi-bhÃvena traividhyam Ãha deveti tribhi÷ | devà vasu-rudrÃdayo dvijà brÃhmaïa-Óre«Âhà guravo mÃt­-pit­-deÓikÃ÷ prÃj¤Ã vidita-veda-vedÃÇgÃ÷ pare 'tra te«Ãæ pÆjanam | Óaucaæ dvividham uktam | Ãrjavaæ vihita-ni«iddhayor aikya-rÆpyeïa prav­tti-niv­ttatvam | brahmacaryaæ vihita-maithunaæ ca | etac chÃrÅraæ ÓarÅra-nirvartyaæ tapa÷ ||14||

__________________________________________________________

BhG 17.15

anudvega-karaæ vÃkyaæ satyaæ priya-hitaæ ca yat |
svÃdhyÃyÃbhyasanaæ caiva vÃÇ-mayaæ tapa ucyate ||15||

ÓrÅdhara÷ : vÃcikaæ tapa Ãha anudvegakaram iti | udvegaæ bhayaæ na karotÅty anudvegakaraæ vÃkyam | satyaæ Órotu÷ priyam | hitaæ ca pariïÃme sukha-karam | svÃdhyÃyÃbhyasanaæ vedÃbhyÃsaÓ ca vÃÇ-mayaæ vÃcà nirvartyaæ tapa÷ ||15||

madhusÆdana÷ : anudvega-karaæ na kasyacid du÷kha-karaæ, satyaæ pramÃïa-mÆlam abÃdhitÃrtham | priyaæ Órotus tat-kÃla-Óruti-sukhaæ hitaæ pariïÃme sukha-karam | ca-kÃro viÓe«aïÃnÃæ samucchayÃrtha÷ | anudvega-karatvÃdi-viÓe«aïa-catu«Âayena viÓi«Âaæ na tv ekenÃpi viÓe«aïena nyÆnam | yad vÃkyaæ yathà ÓÃnto bhava vatsa svÃdhyÃyaæ yogaæ cÃnuti«Âha tathà te Óreyo bhavi«yatÅty Ãdi tad vÃÇ-mayaæ vÃcikaæ tapa÷ ÓÃrÅravat | svÃdhyÃyÃbhyasanaæ ca yathÃ-vidhi vedÃbhyÃsaÓ ca vÃÇ-mayaæ tapa ucyate | eva-kÃra÷ prÃg-viÓe«aïa-samuccayÃvadhÃraïe vyÃkhyÃtavya÷ ||15||

viÓvanÃtha÷ : anudvega-karaæ sambodhya-bhinnÃnÃm apy unudvejakam ||15||

baladeva÷ : anudvegakaram udvegaæ bhayaæ kasyÃpi yan na karoti | satyaæ pramÃïikam | Órotu÷ priyam | pariïÃme hitaæ ca | etad-viÓe«aïa-catu«Âayavad-vÃkyaæ tathà svÃdhyÃyasya vedÃbhyasanaæ ca vÃÇ-mayaæ vÃcà nirvartyaæ tapa÷ ||15||

__________________________________________________________

BhG 17.16

mana÷-prasÃda÷ saumyatvaæ maunam Ãtma-vinigraha÷ |
bhÃva-saæÓuddhir ity etat tapo mÃnasam ucyate ||16||

ÓrÅdhara÷ : mÃnasaæ tapa Ãha mana÷-prasÃda iti | manasa÷ prasÃda÷ svacchatà | saumatvam akrÆratà | maunaæ muner bhÃva÷ | mananam ity artha÷ | Ãtmano manaso vinigraho vi«ayebhya÷ pratyÃhÃra÷ | bhÃva-saæÓuddhir vyavahÃre mÃyÃ-rÃhityam | ity etan mÃnasaæ tapa÷ ||16||

madhusÆdana÷ : manasa÷ prasÃda÷ svacchatà vi«aya-cintÃ-vyÃkulatva-rÃhityam | saumyatvaæ saumasyaæ sarva-loka-hitai«itvaæ prati«iddhÃcintanaæ ca | maunaæ muni-bhÃva ekÃgratayÃtma-cintanaæ nididhyÃsanÃkhyaæ vÃk-saæyama-hetur mana÷-saæyamo maunam iti bhëyam | Ãtma-vinigraha Ãtmano manaso viÓe«eïa sarva-v­tti-nigraho nirodha-samÃdhir asampraj¤Ãta÷ | bhÃvasya h­dayasya Óuddhi÷ kÃma-krodha-lobhÃdi-mala-niv­tti÷ | punar aÓuddhy-utpÃda-rÃhityena samyaktvena viÓi«Âà sà bhÃva-Óuddhi÷ | parai÷ saha vyavahÃra-kÃle mÃyÃ-rÃhityaæ seti bhëyam | ity etad evaæ-prakÃraæ tapo mÃnasam ucyate ||16||

viÓvanÃtha÷ : Nothing.

baladeva÷ : manasa÷ prasÃda÷ vaimalyaæ vi«aya-sm­ty-avaiyagryam | saumatvam akrauryam sarva-sukhecchrutvam | maunam Ãtma- mananam | Ãtmano manaso vinigraho vi«ayebhya÷ pratyÃhÃra÷ | bhÃva-saæÓuddhir vyavahÃre ni«kapaÂatà | ity etan mÃnasà nirvartyaæ tapa÷ ||16||

__________________________________________________________

BhG 17.17

Óraddhayà parayà taptaæ tapas tat trividhaæ narai÷ |
aphalÃkÃÇk«ibhir yuktai÷ sÃttvikaæ paricak«ate ||17||

ÓrÅdhara÷ : tad evaæ ÓarÅra-vÃÇ-manobhir nirvartyaæ trividhaæ tapo darÓitam | tasya trividhasyÃpi tapasa÷ sÃttvikÃdi-bhedena traividhyam Ãha ÓraddhayetyÃdi-tribhi÷ | tat trividham api tapa÷ parayà Óre«Âhayà Óraddhayà phalÃkÃÇk«Ã-ÓÆnyair yuktair ekÃgra-cittair narais taptaæ sÃttvikaæ kathayanti ||17||

madhusÆdana÷ : ÓÃrÅra-vÃcika-mÃnasa-bhedena trividhasyoktasya tapasa÷ sÃttvikÃdi-bhedena traividhyam idÃnÅæ darÓayati Óraddhayeti tribhi÷ | tat-pÆrvoktaæ trividhaæ ÓÃrÅraæ vÃcikaæ mÃnasaæ ca tapa÷ ÓraddhayÃstikya-buddhyà parayà prak­«ÂayÃprÃmÃïya-ÓaÇkÃkalaÇka-ÓÆnyayà phalÃbhisandhi-ÓÆnyair yuktai÷ samÃhitai÷ siddhy-asiddhyor nirvikÃrair narair adhikÃribhis taptam anu«Âhitaæ sÃttvikaæ paricak«ate Ói«ÂÃ÷ ||17||

viÓvanÃtha÷ : trividham ukta-lak«aïaæ kÃyika-vÃcika-mÃnasam ||17||

baladeva÷ : uktasya tapasa÷ sÃttvikÃditayà traividhyam Ãha Óraddhayeti-tribhi÷ | tad uktaæ trividhaæ tapa÷ phalÃkÃÇk«Ã-ÓÆnyair yuktair ekÃgra-cittair narair parayà Óraddhayà taptam anu«Âhitaæ sÃttvikam ||17||

__________________________________________________________

BhG 17.18

satkÃra-mÃna-pÆjÃrthaæ tapo dambhena caiva yat |
kriyate tad iha proktaæ rÃjasaæ calam adhruvam ||18||

ÓrÅdhara÷ : rÃjasam Ãha sat-kÃreti | sat-kÃra÷ sÃdhur ayam iti tÃpaso 'yam ity Ãdi vÃk-pÆjà | mÃna÷ pratutthÃnÃbhivÃdanÃdir daihikÅ pÆjà | pÆjÃrtha-lÃbhÃdi÷ | etad-arthaæ dambhena ca yat tapa÷ kriyate | ataeva calam aniyatam | adhruvaæ ca k«aïikam | yad evambhÆtaæ tapas tad iha rÃjasaæ proktam ||18||

madhusÆdana÷ : satkÃra÷ sÃdhur ayaæ tapasvÅ brÃhmaïa ity evam avivekibhi÷ kriyamÃïà stuti÷ | mÃna÷ pratyutthÃnÃbhivÃdanÃdi÷ | pÆjà pÃda-prak«ÃlanÃrcana-dhana-dÃnÃdi÷ | tad-arthaæ dambhenaiva ca kevalaæ dharma-dhvajitvenaiva ca na tv Ãstikya-buddhyà yat tapa÷ kriyate tad rÃjasaæ proktaæ Ói«Âai÷ | ihÃsminn eva loke phaladaæ na pÃralaukikaæ calam atyalpa-kÃla-sthÃyi-phalam | adhruvaæ phala-janakatÃ-niyama-ÓÆnyam ||18||

viÓvanÃtha÷ : sat-kÃra÷ sÃdhur ayam ity anya÷ kartavyà vÃk-pÆjà | mÃna÷ pratutthÃnÃbhivÃdanÃdibhir anyai÷ kartavyà daihikÅ pÆjà | pÆjà anyair dÅyamÃnair dhanÃdibhir bhÃvinÅ và mÃnasÅ pÆjà tad artham | dambhena ca yat kriyate tad rÃjasaæ tapa÷ | calam ki¤cit-kÃlikam |  adhruvam aniyata-satkÃrÃdi-phalakam ||18||

baladeva÷ : sat-kÃra÷ sÃdhur ayaæ tapasvÅti stuti÷ | mÃna÷ pratutthÃnÃdir Ãdara÷ | pÆjà caraïa-prak«Ãlana-dhan-dÃnadis tad-arthaæ yat tapo dambhena ca kriyate tad rÃjasaæ proktam | calaæ ki¤cit-kÃlikam |  adhruvam aniyata-satkÃrÃdi-phalakam ||18||

__________________________________________________________

BhG 17.19

mƬha-grÃheïÃtmano yat pŬayà kriyate tapa÷ |
parasyotsÃdanÃrthaæ và tat tÃmasam udÃh­tam ||19||

ÓrÅdhara÷ : tÃmasaæ tapa Ãha mƬheti | mƬha-grÃheïÃviveka-k­tena durÃgraheïÃtmanà pŬayà yat tapa÷ kriyate | parasyotsÃdanÃrthaæ và anyasya vinÃÓÃrtham abhicÃra-rÆpaæ tat tÃmasam udÃh­taæ kathitam ||19||

madhusÆdana÷ : mƬha-grÃheïÃvivekÃtiÓaya-k­tena durÃgraheïÃtmano dehendriya-saæghÃtasya pŬayà yat tapa÷ kriyate parasyotsÃdanÃrthaæ vÃnyasya vinÃÓÃrtham abhicÃra-rÆpaæ và tat tÃmasam udÃh­taæ Ói«Âai÷ ||19||

viÓvanÃtha÷ : mƬha-grÃheïa mau¬hya-grahaïena | parasyotsÃdanÃrthaæ vinÃÓÃrtham ||19||

baladeva÷ : mƬha-grÃheïÃvivekajena durÃgraheïÃtmanà dehendriyÃde÷ pŬayà ca yat tapa÷ parasyotsÃdanÃrthaæ vinÃÓÃya và kriyate tat tÃmasam ||19||

__________________________________________________________

BhG 17.20

dÃtavyam iti yad dÃnaæ dÅyate 'nupakÃriïe |
deÓe kÃle ca pÃtre ca tad dÃnaæ sÃttvikaæ sm­tam ||20||

ÓrÅdhara÷ : pÆrvaæ pratij¤Ãtam eva dÃnasya traividhyam Ãha dÃtavyam iti | dÃtavyam evety evaæ niÓcayena yad dÃnaæ dÅyate 'nupakÃriïe pratyupakÃra-samarthÃya | deÓe kuruk«etrÃdau kÃle grahaïÃdau | pÃtre ceti deÓa-kÃla-sÃhacaryÃt saptamÅ prayuktà | pÃtre pÃtra-bhÆtÃya tapa÷-ÓrutÃdi-sampannÃya brÃhmaïÃyety artha÷ | yad và pÃtra iti t­j-antam | rak«akÃyety artha÷ | caturthy evai«Ã | sa hi sarvasmÃd Ãpad-gaïÃd dÃtÃraæ pÃtÅti pÃtà | tasmai yad evambhÆtaæ dÃnaæ tat sÃttvikam ||20||

madhusÆdana÷ : idÃnÅæ krama-prÃptasya dÃnasya traividhyaæ darÓayati dÃtavyam iti tribhi÷ | dÃtavyam eva ÓÃstra-condanÃ-vaÓÃd ity evaæ niÓcayena na tu phalÃbhisandhinà yad dÃnaæ tulÃ-puru«Ãdi dÅyate 'nupakÃriïe pratyupakÃrÃjanakÃya | deÓe puïye kuruk«etrÃdau kÃle ca puïye sÆryoparÃgÃdau | pÃtre ceti caturthy-arthe saptamÅ | kÅd­ÓÃyÃnupakÃriïe dÅyate pÃtrÃya ca vidyÃ-tapo-yuktÃya | pÃtra rak«akÃyeti và | vidyÃ-tapobhyÃm Ãtmano dÃtuÓ ca pÃlana-k«ama eva pratig­hïÅyÃd iti ÓÃstrÃt | tad evaæ-bhÆtaæ dÃnaæ sÃttvikaæ sm­tam ||20||

viÓvanÃtha÷ : dÃtavyam ity evaæ niÓcayena | na tu phalÃbhisandhinà yad dÃnam ||20||

baladeva÷ : atha dÃnasya traividhyam Ãha dÃtavyam iti | niÓcayena yad dÃnam  anupakÃriïe pÃtre vidyÃ-tapobhyÃæ dÃtÆ rak«akÃya brÃhmaïÃya yad dÅyate tad dÃnaæ sÃttvikam | anupakÃriïe pratyupakÃram anuddiÓyety artha÷ | deÓe tÅrthe kÃle ca saÇkrÃnty-Ãdau ||20||

__________________________________________________________

BhG 17.21

yat tu pratyupakÃrÃrthaæ phalam uddiÓya và puna÷ |
dÅyate ca parikli«Âaæ tad dÃnaæ rÃjasaæ sm­tam ||21||

ÓrÅdhara÷ : rÃjasaæ dÃnam Ãha yad iti | kÃlÃntare 'yaæ mÃæ pratyupakari«yatÅty evam arthaæ phalaæ và svargÃdikam uddiÓya yat punar dÃnaæ dÅyate parikli«Âaæ citta-kleÓa-yuktaæ yathà bhavati evambhÆtaæ tad dÃnaæ rÃjasam udÃh­tam ||21||

madhusÆdana÷ : pratyupakÃrÃrthaæ kÃlÃntare mÃm ayaæ upakari«yatÅty evam d­«ÂÃrthaæ phalaæ và svargÃdikam uddiÓya yat punar dÃnaæ sÃttvika-vilak«aïaæ dÅyate parikli«Âaæ ca katham etÃvad vyayitam iti paÓcÃt tÃpa-yuktaæ yathà bhavaty evaæ ca  yad dÅyate tad dÃnaæ rÃjasam udÃh­tam ||21||

viÓvanÃtha÷ : para-kli«Âaæ katham etÃvad vyayitam iti paÓcÃt-tÃpa-yuktam | yad và ditsÃyÃæ abhÃve 'pi gurv-ÃdyÃj¤Ãnrodha-vaÓÃd eva dattam | parikli«Âam akalyÃïa-dravya-karmakam ||21||

baladeva÷ : yat tu pratupakÃrÃrthaæ d­«Âa-phalÃrthaæ phalaæ và svargÃdikam ad­«Âam uddiÓyÃnusandhÃya dÅyate tad dÃnaæ rÃjasam | parikli«Âaæ katham etÃvad vyayitavyam iti paÓcÃt-tÃpa-yuktaæ yathà syÃt tathà guru-vÃkyÃnurodhÃd và yad dÅyate tad rÃjasam ||21||

__________________________________________________________

BhG 17.22

adeÓakÃle yad dÃnam apÃtrebhyaÓ ca dÅyate |
asatk­tam avaj¤Ãtaæ tat tÃmasam udÃh­tam ||22||

ÓrÅdhara÷ : tÃmasaæ dÃnam Ãha adeÓeti | adeÓe 'Óuci-sthÃne | akÃle aÓaucÃdi-samaye | apÃtrebhyo viÂa-naÂa-nartakÃdibhya÷ | yad dÃnaæ dÅyate deÓa-kÃla-pÃtra-sampattÃv apy asat-k­taæ pÃda-prak«ÃlanÃdi-satkÃra-ÓÆnyam | avaj¤Ãtaæ pÃtra-tiraskÃra-yuktam | evambhÆtaæ dÃnaæ tÃmasam udÃh­tam ||22||

madhusÆdana÷ : adeÓe svato durjana-saæsargÃd và pÃpa-hetÃv aÓuci-sthÃne | akÃle puïya-hetutvenÃprasiddhe yasmin kasmiæÓcit | aÓauca-kÃle và | apÃtrebhyaÓ ca vidyÃ-tapo-rahitebhyo naÂa-viÂÃdibhyo yad dÃnaæ dÅyate deÓa-kÃla-pÃtra-sampattÃv api asat-k­taæ priya-bhëaïa-pÃda-prak«Ãlana-pÆjÃdi-satkÃra-ÓÆnyam avaj¤Ãnaæ pÃtra-paribhava-yuktaæ ca tad dÃnaæ tÃmasam udÃh­tam ||22||

viÓvanÃtha÷ : asatkÃro 'vaj¤ÃyÃ÷ phalam ||22||

baladeva÷ : adeÓe 'Óuci-sthÃne | akÃle 'Óuci-samaye | yad apÃtrebhyo naÂÃdibhyo dÅyate, deÓÃdi-sampattÃv api yad asatk­taæ caraïa-prak«ÃlanÃdi-satkÃra-ÓÆnyam avaj¤Ãtaæ tÆÇkÃrÃdy-anÃdara-bhëaïopetaæ ca yad dÃnaæ tat tÃmasam ||22||

__________________________________________________________

BhG 17.23-24

oæ tat sad iti nirdeÓo brahmaïas trividha÷ sm­ta÷ |
brÃhmaïÃs tena vedÃÓ ca yaj¤ÃÓ ca vihitÃ÷ purà ||23||
tasmÃd om ity udÃh­tya yaj¤a-dÃna-tapa÷-kriyÃ÷ |
pravartante vidhÃnoktÃ÷ satataæ brahma-vÃdinÃm ||24||

ÓrÅdhara÷ : nanv evaæ vicÃryamÃïe sarvam api yaj¤a-tapo-dÃnÃdi rÃjasa-tÃmasa-prÃyam eveti vyartho yaj¤Ãdi-prayÃsa ity ÃÓaÇkya tathÃvidhasyÃpi sÃttvikatvopapÃdanÃt prakÃraæ darÓayitum Ãha om iti | oæ tat sad iti trividho brahmaïa÷ paramÃtmano nirdeÓo nÃma-vyapadeÓa÷ sm­ta÷ Ói«Âai÷ |  tatra tÃvad om iti brahma ity Ãdi Óruti-prasiddher om iti brahmaïo nÃma | jagat-kÃraïatvenÃti-prasiddhatvÃd avidu«Ãæ parok«atvÃc ca tac-chabdo 'pi brahmaïo nÃma | paramÃrtha-sattva-sÃdhutva-praÓastatvÃdibhi÷ sac-chabdo 'pi brahmaïo nÃma | sad eva saumyedam agra ÃsÅt ity Ãdi Órute÷ | ayaæ trividho 'pi nÃma nirdeÓena brÃhmaïÃÓ ca vedÃÓ ca yaj¤ÃÓ purà s­«Ây-Ãdau vihità vidhÃtrà nirmitÃ÷ | saguïÅ-k­tà iti và | yathà yasyÃyaæ trividho nirdeÓas tena paramÃtmanà brÃhmaïÃdaya÷ pavitratamÃ÷ s­«ÂÃ÷ | tasmÃt tasyÃyaæ trividho nirdeÓo 'tipraÓasta ity artha÷ ||23||

idÃnÅæ pratyekam oÇkÃrÃdÅnÃæ prÃÓastyaæ darÓayi«yann oÇkÃrasya tad evÃha tasmÃd iti | yasmÃd evaæ brahmaïo nirdeÓa÷ praÓastas tasmÃd om ity udÃh­tya uccÃrya k­tà veda-vÃdinÃæ yaj¤ÃdyÃ÷ ÓÃstroktÃ÷ kriyÃ÷ satataæ sarvadà aÇga-vaikalye 'pi prakar«eïa vartante | saguïà bhavantÅty artha÷ ||24||

madhusÆdana÷ : tad evam ÃhÃra-yaj¤a-tapo-dÃnÃnÃæ traividhya-kathanena sÃttvikÃni tÃny ÃdeyÃni rÃjasa-tÃmasÃni tu parihartavyÃnÅty uktam | tatrÃhÃrasya d­«ÂÃrthatvena nÃsty aÇga-vaiguïyena phalÃbhÃva-ÓaÇkà | yaj¤a-tapo-dÃnÃnÃæ tv ad­«ÂÃrthÃnÃm aÇga-vaiguïyÃd apÆrvÃnutpattau phalÃbhÃva÷ syÃd iti sÃttvikÃn¸am api te«Ãm Ãnarthakyaæ prÃptaæ pramÃda-bahulatvÃd anu«ÂhÃtÌïÃm atas tad-vaiguïya-parihÃrÃrya oæ tat sad iti bhagavan-nÃmoccÃraïa-rÆpaæ sÃmÃnya-prÃyaÓcittaæ parama-kÃruïikatayopadiÓati bhagavÃn om iti | oæ tat sad ity evaæ-rÆpo brahmaïa÷ paramÃtmano nirdeÓo nirdiÓyate 'neneti nirdeÓa÷ pratipÃdaka-Óabdo nÃmeti yÃvat | trividhas tisro vidhà avayavà yasya sa trividha÷ sm­to vedÃnta-vidbhi÷ | eka-vacanÃt try-avayavam ekaæ nÃma praïavavat | yasmÃt pÆrvair mahar«ibhir ayaæ brahmaïo nirdeÓa÷ sm­tas tasmÃd idÃnÅntanair api smartavya iti vidhir atra kalpyate | va«aÂ-kartu÷ prathama-bhak«a ity Ãdi«v iva vacanÃni tv apÆrvatvÃd iti nyÃyÃt | yaj¤a-dÃna-tapa÷-kriyÃ-saæyogÃc cÃsya tad avaiguïyam eva phalaæ  ##«ÂÃÓva-dagdha-ratha-vat-parasparÃkÃÇk«ayà kalpyate |

pramÃdÃt kurvatÃæ karma pracyavetÃdhvare«u yat |
smaraïÃd eva tad vi«ïo÷ sampÆrïaæ syÃd iti Óruti÷ ||

iti sm­tes tathaiva Ói«ÂÃcÃrÃc ca | brahmaïo nirdeÓa÷ stÆyate karma-vaiguïya-parihÃra-sÃmarthya-kathanÃya | brÃhmaïà iti traivarïikopalak«aïam | brÃhmaïÃdyÃ÷ kartÃro vedÃ÷ karaïÃni yaj¤Ã÷ karmÃïi tena brahmaïo nirdeÓena karaïa-bhÆtena purà vihitÃ÷ prajÃpatinà | tasmÃd yaj¤Ãdi-s­«Âi-hetutvena tad-vaiguïya-parihÃra-samartho mahÃ-prabhÃvo 'yaæ nirdeÓa ity artha÷ ||23||

idÃnÅm a-kÃra-u-kÃra-ma-kÃra-vyÃkhyÃnena  tat-samudÃyoækÃra-vyÃkhyÃnavad oækÃra-tac-chabda-sac-chabda-vyÃkhyÃnena tat-samudÃya-rÆpaæ brahmaïo nirdeÓaæ stuty-atiÓayÃya vyÃkhyÃtum Ãrabhate caturbhi÷ | tatra prathamam oækÃraæ vyÃca«Âe tasmÃd iti | yasmÃd om iti brahma ity Ãdi«u Óruti«v om iti brahmaïo nÃma prasiddhaæ tasmÃd om ity udÃh­tyoækÃroccÃraïÃnantaraæ vidhÃnoktà vidhi-ÓÃstra-bodhità brahma-vÃdinÃæ veda-vÃdinÃæ yaj¤a-dÃna-tapa÷-kriyÃ÷ satataæ pravartante prak­«Âatayà vaiguïya-rÃhityena vartante | yasyaikÃvayavoccÃraïÃd apy avaiguïyaæ kiæ punas tasya sarvasyoccÃraïÃd iti stuty-atiÓaya÷ ||24||
 
viÓvanÃtha÷ : tad evaæ tapo-yaj¤ÃdÅnÃæ traividhyaæ sÃmÃnyato manu«ya-mÃtram adhik­tyoktam | tatra ye sÃttvike«v api madhye brahma-vÃdinas te«Ãæ tu brahma-nirdeÓa-pÆrvakà eva yaj¤Ãdayo bhavantÅty Ãha oæ tat sad ity evaæ brahmaïo nirdeÓo nÃmnà vyapadeÓa÷ sm­ta÷ | Ói«Âair deÓita÷ | tatra om iti sarva-Óruti«u prasiddham eva brahmaïo nÃma | jagat-kÃraïatvenÃtiprasiddher atan-nirasanena ca prasiddhes tad iti ca | sad eva saumyedam agra ÃsÅt iti Órute÷ sad iti ca | yasmÃt oæ tat sat Óabda-vÃcyena brahmaïaiva brÃhmaïà vedà yaj¤ÃÓ ca vihitÃ÷ k­tÃs tasmÃt om iti brahmaïo nÃmodÃh­tyoccÃrya vartamÃnÃnÃæ brahma-vÃdinÃæ yaj¤Ãdaya÷ pravartante ||23-24||

baladeva÷ : tad evaæ tapo-yaj¤a-tapo-dÃnÃnÃæ traividhya-kathanena sÃttvikÃnÃæ te«Ãm upadeyatvaæ, rÃjasÃdÅnÃæ heyatvaæ ca darÓitam | atha sÃttvikÃdhikÃriïÃæ yaj¤ÃdÅni vi«ïu-nÃma-pÆrvakÃïy evabhavantÅty ucyate om iti | om ity Ãdikas trividho brahmaïo vi«ïor nirdeÓo nÃma-dheyaæ Ói«Âai÷ sm­ta÷ | om ity etad brahmaïo nedi«Âaæ nÃma iti Órute÷ | om ity ekaæ nÃma | tat tvam asi iti Órute÷ tad iti dvitÅyaæ nÃma | sad eva saumya iti Órute÷ sad iti t­tÅyaæ nÃma | upalak«aïam idam | vi«ïv-Ãdi-nÃmnÃæ tena trividhena nirdeÓena brÃhmaïà vedà yaj¤ÃÓ ca purà caturmukhena vihitÃ÷ prakaÂitÃs tasmÃn mahÃ-prabhÃvo 'yaæ nirdeÓas tat-pÆrvakÃïÃæ yaj¤ÃdÅnÃæ nÃÇga-vaiguïyam | tena phala-vaiguïyaæ ca neti ||23||

yasmÃd evaæ tasmÃd om iti nirdeÓam udÃh­tyoccÃryÃnu«Âhità brahma-vÃdinÃæ sÃttvikÃnÃæ trai-varïikÃnÃæ yaj¤ÃdyÃ÷ kriyÃ÷ pravartante | aÇga-vaikalye 'pi sÃÇgatÃæ bhajantÅti ||24||

__________________________________________________________

BhG 17.25

tad ity anabhisaædhÃya phalaæ yaj¤a-tapa÷-kriyÃ÷ |
dÃna-kriyÃÓ ca vividhÃ÷ kriyante mok«a-kÃÇk«ibhi÷ ||25||

ÓrÅdhara÷ : dvitÅyaæ nÃma prastautÅti tad iti  tad ity udÃh­tya iti pÆrvasyÃnu«aÇga÷ | tad ity udÃh­tyoccÃrya Óuddha-cittair mok«a-kÃÇk«ibhi÷ puru«ai÷ phalÃbhisandhim ak­tvà yaj¤ÃdyÃ÷ kriyÃ÷ kriyante | ataÓ citta-Óodhana-dvÃreïa phala-saÇkalpa-tyajanena mumuk«utva-sampÃdakatvÃt tac-chabda-nirdeÓa÷ praÓasta ity artha÷ ||25||

madhusÆdana÷ : dvitÅyaæ tac-chabdaæ vyÃca«Âe tad iti | tattvam asi ity Ãdi-Óruti-prasiddhaæ tad iti brahmaïo nÃmodÃh­tya phalam anabhisandhÃyÃnta÷-karaïa-Óuddhy-arthaæ yaj¤a-tapa÷-kriyà dÃna-kriyÃÓ ca vividhà mok«a-kÃÇk«ibhi÷ kriyante tasmÃd atipraÓastam etat ||25||

viÓvanÃtha÷ : tad ity udÃh­tyeti pÆrvasyÃnu«aÇga÷ | anabhisandhÃya phalÃbhisandhim ak­tvà ||25||

baladeva÷ : tad iti nirdeÓam udÃh­tya phalam anabhisandhÃya yaj¤ÃdÅ-kriyà mok«a-kÃÇk«ibhis tai÷ kriyante anu«ÂhÅyante | ni«kÃmatayà mumuk«Ã-sampÃdanÃn mahÃ-prabhÃvas tac-chabda÷ ||26||

__________________________________________________________

BhG 17.26-27

sad-bhÃve sÃdhu-bhÃve ca sad ity etat prayujyate |
praÓaste karmaïi tathà sac-chabda÷ pÃrtha yujyate ||26||
yaj¤e tapasi dÃne ca sthiti÷ sad iti cocyate |
karma caiva tad-arthÅyaæ sad ity evÃbhidhÅyate ||27||

ÓrÅdhara÷ : sac-chabdasya prÃÓastyam Ãha sad-bhÃva iti dvÃbhyÃm | sad-bhÃve 'stitve | deva-dattasya putrÃdikam astÅty asminn arthe | sÃdhu-bhÃve ca sÃdhutve | deva-dattasya putrÃdi Óre«¸oham ity asminn arthe | sad ity etat padaæ prayujyate | praÓaste mÃÇgalike vivÃhÃdi-karmaïi ca sad idaæ karmeti sac-chabdo yujyate prayujyate | saÇgacchata iti và ||26||

kiæ ca yaj¤a iti | yaj¤Ãdi«u ca yà sthitis tÃtparyenÃvasthÃnaæ tad api sad ity ucyate | yasya cedaæ nÃma-trayaæ sa eva paramÃtmà artha÷ phalaæ yasya tat-tad-arthaæ karma-pÆjopahÃra-g­hÃÇgana-parimÃrjanopalepana-raÇga-mÃÇgalikÃdi-kriyà tat-siddhaye yad anyat karma kriyata udyÃna-ÓÃli-k«etra-dhanÃrjanÃdi-vi«ayaæ tat karma tad-arthÅyam |  tac cÃtivyavahitam api sad ity evÃbhidhÅyate | yasmÃd evam ati-praÓastam etan nÃma-trayaæ tasmÃd etat sarva-karma-sÃdguïyÃrthaæ kÅrayed iti tÃtparyÃrtha÷ | atra cÃrthavÃdÃnupapattyà vidhi÷ kalpyate | vidheyaæ stÆyate vastv iti nyÃyÃt | apare tu pravartante vidhinoktÃ÷ kriyante mok«a-kÃÇk«ibhi÷ ity Ãdi vartamÃnopadeÓa÷ samidhà yajatÅty Ãdivad vidhitayà pariïamanÅya ity Ãhu÷ | tat tu sad-bhÃve sÃdhu-bhÃve cety Ãdi«u prÃptÃrthatvÃn na saÇgacchata iti pÆrvokta-krameïa vidhi-kalpanaiva jyÃyasÅ ||27||

madhusÆdana÷ : t­tÅyaæ sac-cabdaæ vyÃca«Âe sad-bhÃva iti dvÃbhyÃm | sad eva somyedam agra ÃsÅt ity Ãdi-Óruti-prasiddhaæ sad ity etad brahmaïo nÃma sad-bhÃve 'vidyamÃnatva-ÓaÇkÃyÃæ vidyamÃnatve sÃdhu-bhÃve cÃsÃdhutva-ÓaÇkÃyÃæ sÃdhutve caprayujyate Ói«Âai÷ | tasmÃd vaiguïya-parihÃreïa yaj¤Ãde÷ sÃdhutvaæ tat-phalasya ca vidyamÃnatvaæ kartuæ k«amam etad ity artha÷ | tathà sad-bhÃva-sÃdhu-bhÃvayor iva praÓaste 'pratibandhenÃÓu-sukha-janake mÃÇgalike karmaïi vivÃhÃdau sac-chabdo he pÃrtha yujyate prayujyate | tasmÃd apratibandhenÃÓu-phala-janakatvaæ vaiguïya-parihÃreïa yaj¤Ãde÷ samartham etan nÃmeti praÓastataram etad ity artha÷ ||26||

yaj¤e tapasi dÃne ca yà sthitis tat-paratayÃvasthitir ni«Âhà sÃpi sad ity ucyate vidvadbhi÷ | karma caiva tad-arthÅyaæ te«u yaj¤a-dÃna-tapo-rÆpe«v arthe«u bhavaæ tad-anukÆlam eva ca karma tad-arthÅyaæ bhagavad-arpaïa-buddhyà kriyamÃïaæ karma và tad-arthÅyaæ sad ity evÃbhidhÅyate | tasmÃt sad iti nÃma karma-vaiguïyÃpanodana-samarthaæ praÓastataram | yasyaikaiko 'vayavo 'py etÃd­Óa÷ kiæ vaktavyaæ tat-samudÃyasya oæ tat sad iti nirdeÓasya mÃhÃtmyam iti saæpiï¬itÃrtha÷ ||27||

viÓvanÃtha÷ : brahma-vÃcaka÷ sac-chabda÷ praÓaste«v api vartate | tasmÃt praÓasta-mÃtre  karmaïi prÃk­te 'prÃk­te 'pi sac-chabda÷ prayoktavya ity ÃÓayenÃha sad-bhÃva iti dvÃbhyÃm | sad-bhÃve brahmatve sÃdhu-bhÃve brahma-vÃditve prayujyate saÇgacchata ity artha÷ | yaj¤Ãdau sthitir yaj¤Ãdi-tÃtparyeïÃvasthÃnam ity artha÷ | tad-arthÅyaæ karma brahmacaryopayogi yat karma bhagavan-mandira-mÃrjanÃdikam tad api ||26-27||

baladeva÷ : sad iti nirdeÓa÷ praÓaste«v arthÃntare«u vartate tasmÃt praÓaste karma-mÃtre sa prayojya iti bhÃvenÃha sad-bhÃva iti dvÃbhyÃm | sad-bhÃve brahma-bhÃve sÃdhu-bhÃve ca brahma-j¤atve 'bhidhÃyakatayà sac-chabda÷ prayujyate sad eva saumya ity Ãdau | satÃæ prasaÇgÃt ity Ãdau ca | tathà praÓaste  upanayana-vivÃhÃdike ca mÃÇgalike karmaïi sac-chabdo yujyate saÇgacchate | yaj¤Ãdau yà te«Ãæ sthitis tÃtparyeïÃvasthitis tad api sad ity ucyate | yasyedaæ nÃma-trayaæ tad-arthÅyaæ karma ca tan-mandira-nirmÃïa-tad-vimÃrjanÃdi sad ity abhidhÅyate | atra trividho 'yaæ nirdeÓa÷ smartavya iti vidhi÷ kalpyate | va«aÂ-kartu÷ prathamaæ bhak«ya÷ ity ÃdÃv iva vacanÃni tv apÆrvatvÃd iti nyÃyÃd yaj¤a-dÃnÃdi-saæyogÃc cÃsya tad-vaiguïyam eva phalam | 

pramÃdÃt kurvatÃæ karma pracyavetÃdhvare«u yat | 
smaraïÃd eva tad vi«ïo÷ sampÆrïaæ syÃd iti Óruti÷ || iti smaraïÃc ca ||26-27||

__________________________________________________________

BhG 17.28

aÓraddhayà hutaæ dattaæ tapas taptaæ k­taæ ca yat |
asad ity ucyate pÃrtha na ca tat pretya no iha ||28||

ÓrÅdhara÷ : idÃnÅæ sarva-karmasu Óraddhayaiva pra­tty-artham aÓraddhayà k­taæ sarvaæ nindati aÓraddhayeti | aÓraddhayà hutaæ havanam | dattaæ dÃnam | tapas taptaæ nirvartitam | yac cÃnyad api k­taæ karma | tat sarvam asad ity ucyate yatas tat pretya lokÃntare na phalati viguïatvÃt | no iha na ca asmin loke phalati ayaÓaskatvÃt |

rajas-tamo-mayÅæ tyaktvà ÓraddhÃæ sattva-mayÅæ Órita÷ |
tattva-j¤Ãne 'dhikÃrÅ syÃd iti saptadaÓe sthitam ||

iti ÓrÅ-ÓrÅdhara-svÃmi-k­tÃyÃæ bhagavad-gÅtÃ-ÂÅkÃyÃæ subodhinyÃæ
ÓraddhÃ-traya-vibhÃga-yogo nÃma saptadaÓo 'dhyÃya÷ ||17||

madhusÆdana÷ : yady ÃlasyÃdinà ÓÃstrÅyaæ vidhim uts­jya ÓraddadhÃnatayaiva v­ddha-vyavahÃra-mÃtreïa yaj¤a-tapo-dÃnÃdi kurvatÃæ pramÃdÃd vaiguïyaæ prÃpta oæ tat sad iti brahma-nirdeÓena tat-parihÃras tarhy aÓraddadhÃnatayà ÓÃstrÅyaæ vidhim uts­jya kÃma-kÃreïa yat kiæcid yaj¤Ãdi kurvatÃm asurÃïÃm api tenaiva vaiguïya-parihÃra÷ syÃd iti k­taæ Óraddhayà sÃttvikatva-hetu-bhÆtayety ata Ãha aÓraddhayeti | aÓraddhayà yad dhutaæ havanaæ k­tam agnau dattaæ yad brÃhmaïebhyo yat tapas taptaæ yac cÃnyat karma k­taæ stuti-namaskÃrÃdi tat sarvam aÓraddhayà k­tam asad asÃdhv ity ucyate | ata eva oæ tat sad iti nirdeÓena na tasya sÃdhu-bhÃva÷ Óakyate kartuæ sarvathà tad-ayogyatvÃc chilÃyà ivÃÇkura÷ |

tat kasmÃd asad ity ucyate Ó­ïu he pÃrtha | co hetau | yasmÃt tad-aÓraddhÃk­taæ na pretya para-loke phalati viguïatvenÃpÆrvÃjanakatvÃt | no iha nÃpÅha loke yaÓa÷ sÃdhubhir ninditatvÃt | ata aihikÃmu«mika-phala-vikalatvÃd aÓraddhÃ-k­tasya sÃttvikyà Óraddhayaiva sÃttvikaæ yaj¤Ãdi kuryÃd anta÷-karaïa-Óuddhaye | tÃd­Óasyaiva ÓraddhÃ-pÆrvakasya sÃttvikasya yaj¤Ãder daivÃd vaiguïya-ÓaÇkÃyÃæ brahmaïo nÃma-nirdeÓena sÃdguïyaæ sampÃdanÅyam iti paramÃrtha÷ | ÓraddhÃ-pÆrvakam asÃttvikam api yaj¤Ãdi viguïaæ brahmaïo nÃma-nirdeÓena sÃttvikaæ sa-guïaæ ca sampÃditaæ bhavatÅti bhëyam |

tad evam asminn adhyÃya ÃlasyÃdinÃnÃd­ta-ÓÃstrÃïÃæ ÓraddhÃ-pÆrvakaæ v­ddha-vyavahÃra-mÃtreïa pravartamÃnÃnÃæ ÓÃstrÃnÃdareïÃsura-sÃdharmyeïa ÓraddhÃ-pÆrvakÃnu«ÂhÃnena ca deva-sÃdharmyeïa kim asurà amÅ devà vety arjuna-saæÓaya-vi«ayÃïÃæ rÃjasa-tÃmasa-ÓraddhÃ-pÆrvakaæ rÃjasa-tÃmasa-yaj¤Ãdi-kÃriïo 'surÃ÷ ÓÃstrÅya-j¤Ãna-sÃdhanÃn adhikÃriïa÷ sÃttvika-ÓraddhÃ-pÆrvakaæ sÃttvika-yaj¤Ãdi-kÃriïas tu devÃ÷ ÓÃstrÅya-j¤Ãna-sÃdhanÃdhikÃriïa iti ÓraddhÃ-traividhya-pradarÓana-mukhenÃhÃrÃdi-traividhya-pradarÓanena bhagavatà nirïaya÷ k­ta iti siddham ||28||


iti ÓrÅmat-paramahaæsa-parivrÃjakÃcÃrya-ÓrÅ-viÓveÓvara-sarasvatÅ-pÃda-Ói«ya-ÓrÅ-madhusÆdana-sarasvatÅ-viracitÃyÃæ ÓrÅmad-bhagavad-gÅtÃ-gƬhÃrtha-dÅpikÃyÃm ÓraddhÃ-traya-vibhÃga-yogo nÃma saptadaÓo 'dhyÃya÷ 
||17||


viÓvanÃtha÷ : sat karma Órutam | tathÃsat karma kim ity apek«ÃyÃm Ãha aÓraddayeti | hutaæ havanam | dattaæ dÃnam | tapas taptaæ k­tam | yad anyac cÃpi karma k­taæ tat sarvam asad iti hutam apy ahutam eva | dattam apy adattam eva | tapo 'py ataptam eva k­tam apy ak­tam eva | yatas tat na pretya na para-loke phalati nÃpÅha-loke phalati ||28||

ukte«u vividhe«v eva sÃttvikaæ Óraddhayà k­tam |
yat syÃt tad eva mok«Ãrham ity adhyÃyÃrtha Årita÷ ||

iti sÃrÃrtha-var«iïyÃæ har«iïyÃæ bhakta-cetasÃm |
gÅtÃsv ayaæ saptadaÓa÷ saÇgata÷ saÇgata÷ satÃm ||
||17||

baladeva÷ : atha sÃttvikyà Óraddhayà sarve«u karmasu pravartitavyam | tayà vinà sarvaæ vyartham iti nindati aÓraddhayeti | hutaæ homo | dattaæ dÃnam | taptam anu«Âhitaæ yac cÃnyad api stuti-praïaty-Ãdi-karma k­taæ, tat sarvam asan nindyam ity ucyate | kuta ity atrÃha na ceti | hetau ca-Óabdo yato 'Óraddhayà k­taæ, tat pretya para-loke na phalati viguïÃt tasmÃt pÆrvÃnutpatter nÃpÅha loke kÅrti÷ sadbhir ninditatvÃt ||28||

ÓraddhÃæ svabhÃvajÃæ hitvà ÓÃstrajÃæ tÃæ samÃÓrita÷ |
ni÷ÓreyasÃdhikÃrÅ syÃd iti saptadaÓÅ sthiti÷ ||

iti ÓrÅmad-bhagavad-gÅtopani«ad-bhëye saptadaÓo 'dhyÃya÷ 
||17||