Bhagavadgita ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ atha ÓrÅmadbhagavadgÅtà I. atha prathamo adhyÃya÷ (arjunavi«Ãdayoga÷) dh­tarëÂra uvÃca dharmak«etre kuruk«etre samavetà yuyutsava÷ mÃmakÃ÷ pÃï¬avÃÓ caiva kim akurvata sa¤jaya 1.1 sa¤jaya uvÃca d­«Âvà tu pÃï¬avÃnÅkaæ vyƬhaæ duryodhanas tadà ÃcÃryam upasaÇgamya rÃjà vacanam abravÅt 1.2 paÓyaitÃæ pÃï¬uputrÃïÃm ÃcÃrya mahatÅæ camÆm vyƬhÃæ drupadaputreïa tava Ói«yeïa dhÅmatà 1.3 atra ÓÆrà mahe«vÃsà bhÅmÃrjunasamà yudhi yuyudhÃno virÃÂaÓca drupadaÓ ca mahÃratha÷ 1.4 dh­«ÂaketuÓ cekitÃna÷ kÃÓirÃjaÓ ca vÅryavÃn purujit kuntibhojaÓ ca ÓaibyaÓ ca narapuÇgava÷ 1.5 yudhÃmanyuÓ ca vikrÃnta uttamaujÃÓ ca vÅryavÃn saubhadro draupadeyÃÓ ca sarva eva mahÃrathÃ÷ 1.6 asmÃkaæ tu viÓi«Âà ye tÃn nibodha dvijottama nÃyakà mama sainyasya saæj¤Ãrthaæ tÃn bravÅmi te 1.7 bhavÃn bhÅ«maÓ ca karïaÓ ca k­paÓ ca samiti¤jaya÷ aÓvatthÃmà vikarïaÓ ca saumadattis tathaiva ca 1.8 anye ca bahava÷ ÓÆrà madarthe tyaktajÅvitÃ÷ nÃnÃÓastrapraharaïÃ÷ sarve yuddhaviÓÃradÃ÷ 1.9 aparyÃptaæ tad asmÃkaæ balaæ bhÅ«mÃbhirak«itam paryÃptaæ tvidam ete«Ãæ balaæ bhÅmÃbhirak«itam 1.10 ayane«u ca sarve«u yathÃbhÃgam avasthitÃ÷ bhÅ«mam evÃbhirak«antu bhavanta÷ sarva eva hi 1.11 tasya sa¤janayan har«aæ kuruv­ddha÷ pitÃmaha÷ siæhanÃdaæ vinadyocchai÷ ÓaÇkhaæ dadhmau pratÃpavÃn 1.12 tata÷ ÓaÇkhÃÓ ca bheryaÓ ca païavÃnakagomukhÃ÷ sahasaivÃbhyahanyanta sa Óabdas tumulobhavat 1.13 tata÷ Óvetair hayair yukte mahati syandane sthitau mÃdhava÷ pÃï¬avaÓ caiva divyau ÓaÇkhau pradaghmatu÷ 1.14 päcajanyaæ h­«ÅkeÓo devadattaæ dhana¤jaya÷ pauï¬raæ dadhmau mahÃÓaÇkhaæ bhÅmakarmà v­kodara÷ 1.15 ana¤tavijayaæ rÃjà kuntÅputro yudhi«Âhira÷ nakula÷ sahadevaÓ ca sugho«amaïipu«pakau 1.16 kÃÓyaÓ ca parame«vÃsa÷ Óikhaï¬Å ca mahÃratha÷ dh­«Âadyumno virÃÂaÓ ca sÃtyakiÓ cÃparÃjita÷ 1.17 drupado draupadeyÃÓ ca sarvaÓa÷ p­thivÅpate saubhadraÓ ca mahÃbÃhu÷ ÓaÇkhÃn dadhmu÷ p­thakp­thak 1.18 sa gho«o dhÃrtarëÂrÃïÃæ h­dayÃni vyadÃrayat nabhaÓ ca p­thivÅæ caiva tumulobhyanunÃdayan 1.19 atha vyavasthitÃn d­«Âvà dhÃrtarëÂrÃn.h kapidhvaja÷ prav­tte ÓastrasaæpÃte dhanur udyamya pÃï¬ava÷ 1.20 h­«ÅkeÓaæ tadà vÃkyam idam Ãha mahÅpate senayor ubhayor madhye rathaæ sthÃpaya mecyuta 1.21 yÃvad etÃn nirik«ehaæ yoddhukÃmÃn avasthitÃn kair mayà saha yoddhavyam asmin raïasamudyame 1.22 yotsyamÃnÃn avek«ehaæ ya etetra samÃgatÃ÷ dhÃrtarëÂrasya durbuddher yuddhe priyacikÅr«ava÷ 1.23 evam ukto h­«ÅkeÓo gu¬ÃkeÓena bhÃrata senayor ubhayor madhye sthÃpayitvà rathottamam 1.24 bhÅ«madroïapramukhata÷ sarve«Ãæ ca mahÅk«itÃm uvÃca pÃrtha paÓyaitÃn samavetÃn kurÆn iti 1.25 tatrÃpaÓyat sthitÃn pÃrtha÷ pit­n atha pitÃmahÃn ÃcÃryÃn mÃtulÃn bhrÃt­n putrÃn pautrÃn sakhÅæs tathà 1.26 ÓvaÓurÃn suh­daÓ caiva senayor ubhayor api tÃn samÅk«ya sa kaunteya÷ sarvÃn bandhÆn avasthitÃn 1.27 k­payà parayÃvi«Âo vi«Ådann idamabravÅt d­«Âvemaæ svajanaæ k­«ïa yuyutsuæ samupasthitam 1.28 sÅdanti mama gÃtrÃïi mukha¤ ca pariÓu«yati vepathuÓ ca ÓarÅre me romahar«aÓ ca jÃyate 1.29 gÃï¬Åvaæ straæsate hastÃt tvak caiva paridahyate na ca Óaknomy avasthÃtuæ bhramatÅva ca me mana÷ 1.30 nimittÃni ca paÓyÃmi viparÅtÃni keÓava na ca ÓreyonupaÓyÃmi hatvà svajanam Ãhave 1.31 na kÃÇk«e vijayaæ k­«ïa na ca rÃjyaæ sukhÃni ca kiæ no rÃjyena govinda kiæ bhogair jÅvitena và 1.32 ye«Ãm arthe kÃÇk«itaæ no rÃjyaæ bhogÃ÷ sukhÃni ca ta imevasthità yuddhe prÃïÃæs tyaktvà dhanÃni ca 1.33 ÃcÃryÃ÷ pitara÷ putrÃs tathaiva ca pitÃmahÃ÷ mÃtulÃ÷ ÓvaÓurÃ÷ pautrÃ÷ ÓyÃlÃ÷ sambandhinas tathà 1.34 etÃn na hantum icchhÃmi ghnatopi madhusÆdana api trailokyarÃjyasya heto÷ kiæ nu mahÅk­te 1.35 nihatya dhÃrtarëÂrÃn na÷ kà prÅti÷ syÃjanÃrdana pÃpam evÃÓrayed asmÃn hatvaitÃn ÃtatÃyina÷ 1.36 tasmÃn nÃrhà vayaæ hantuæ dhÃrtarëÂrÃn svabÃndhavÃn svajanaæ hi kathaæ hatvà sukhina÷ syÃma mÃdhava 1.37 yadyapyete na paÓyanti lobhopahatacetasa÷ kulak«ayak­taæ do«aæ mitradrohe ca pÃtakam 1.38 kathaæ na j¤eyam asmÃbhi÷ pÃpÃd asmÃn nivartitum kulak«ayak­taæ do«aæ prapaÓyadbhir janÃrdana 1.39 kulak«aye praïaÓyanti kuladharmÃ÷ sanÃtanÃ÷ dharme na«Âe kulaæ k­tsnam adharmobhibhavaty uta 1.40 adharmÃbhibhavÃt k­«ïa pradu«yanti kulastriya÷ strÅ«u du«ÂÃsu vÃr«ïeya jÃyate varïasaÇkara÷ 1.41 saÇkaro narakÃyaiva kulaghnÃnÃæ kulasya ca patanti pitaro hy e«Ãæ luptapiï¬odakakriyÃ÷ 1.42 do«air etai÷ kulaghnÃnÃæ varïasaÇkarakÃrakai÷ utsÃdyante jÃtidharmÃ÷ kuladharmÃÓ ca ÓÃÓvatÃ÷ 1.43 utsannakuladharmÃïÃæ manu«yÃïÃæ janÃrdana narake niyataæ vÃso bhavatÅty anuÓuÓruma 1.44 aho bata mahat pÃpaæ kartuæ vyavasità vayam yad rÃjyasukhalobhena hantuæ svajanam udyatÃ÷ 1.45 yadi mÃm apratÅkÃram aÓastraæ ÓastrapÃïaya÷ dhÃrtarëÂrà raïe hanyus tan me k«emataraæ bhavet 1.46 evam uktvÃrjuna÷ saÇkhye rathopastha upÃviÓat vis­jya saÓaraæ cÃpaæ ÓokasaævignamÃnasa÷ 1.47 II. atha dvitÅyodhyÃya÷. (sÃÇkhyayoga÷) sa¤jaya uvÃca taæ tathà k­payÃvi«Âam aÓrupÆrïÃkulek«aïam vi«Ådantam idaæ vÃkyam uvÃca madhusÆdana÷ 2.1 ÓrÅbhagavÃn uvÃca kutas tvà kaÓmalam idaæ vi«ame samupasthitam anÃryaju«Âam asvargyam akÅrtikaram arjuna 2.2 klaibyaæ mà sma gama÷ pÃrtha naitat tvayy upapadyate k«udraæ h­dayadaurbalyaæ tyaktvotti«Âha paraætapa 2.3 arjuna uvÃca kathaæ bhÅ«mam ahaæ sÃÇkhye droïaæ ca madhusÆdana i«ubhi÷ pratiyotsyÃmi pÆjÃrhÃv arisÆdana 2.4 gurÆn ahatvà hi mahÃnubhÃvÃn Óreyo bhoktuæ bhaik«yam apÅha loke hatvÃrthakÃmÃæstu gurunihaiva bhu¤jjÅya bhogÃn rudhirapradigdhÃn 2.5 na caitad vidma÷ kataran no garÅyo yad và jayema yadi và no jayeyu÷ yÃn eva hatvà na jijÅvi«Ãmas tevasthitÃ÷ pramukhe dhÃrtarëÂrÃ÷ 2.6 kÃrpaïyado«opahatasvabhÃva÷ p­cchÃmi tvÃæ dharmasaæmƬhacetÃ÷ yac chreya÷ syÃn niÓcitaæ brÆhi tan me Ói«yastehaæ ÓÃdhi mÃæ tvÃæ prapannam 2.7 na hi prapaÓyÃmi mamÃpanudyÃd yac chokam uccho«aïam indriyÃïÃm avÃpya bhÆmÃv asapatnam ­ddhaæ rÃjyaæ surÃïÃm api cÃdhipatyam 2.8 sa¤jaya uvÃca evam uktvà h­«ÅkeÓaæ gu¬ÃkeÓa÷ paraætapa÷ na yotsya iti govindam uktvà tÆ«ïÅæ babhÆva ha 2.9 tam uvÃca h­«ÅkeÓa÷ prahasann iva bhÃrata senayor ubhayor madhye vi«Ådantam idaæ vaca÷ 2.10 ÓrÅbhagavÃn uvÃca aÓocyÃn anvaÓocas tvaæ praj¤ÃvÃdÃæÓ ca bhëase gatÃsÆn agatÃsÆæÓ ca nÃnuÓocanti paï¬itÃ÷ 2.11 natv evÃhaæ jÃtu nÃsaæ na tvaæ neme janÃdhipÃ÷ na caiva na bhavi«yÃma÷ sarve vayam ata÷ param 2.12 dehinosmin yathà dehe kaumÃraæ yauvanaæ jarà tathà dehÃntaraprÃptir dhÅras tatra na muhyati 2.13 mÃtrÃsparÓÃs tu kaunteya ÓÅto«ïasukhadu÷khadÃ÷ ÃgamÃpÃyinonityÃs tÃæs titik«asva bhÃrata 2.14 yaæ hi na vyathayanty ete puru«aæ puru«ar«abha samadu÷khasukhaæ dhÅraæ som­tatvÃya kalpate 2.15 nÃsato vidyate bhÃvo nÃbhÃvo vidyate sata÷ ubhayor api d­«Âo.antas tv anayos tattvadarÓibhi÷ 2.16 avinÃÓi tu tad viddhi yena sarvam idaæ tatam vinÃÓam avyayasyÃsya na kaÓcit kartum arhati 2.17 antavanta ime dehà nityasyoktÃ÷ ÓarÅriïa÷ anÃÓinoprameyasya tasmÃd yudhyasva bhÃrata 2.18 ya enaæ vetti hantÃraæ yaÓ cainaæ manyate hatam ubhau tau na vijÃnÅto nÃyaæ hanti na hanyate 2.19 na jÃyate mriyate và kadÃcin nÃyaæ bhÆtvà bhavità và na bhÆya÷ ajo nitya÷ ÓÃÓvatoyaæ purÃïo na hanyate hanyamÃne ÓarÅre 2.20 vedÃvinÃÓinaæ nityaæ ya enam ajam avyayam kathaæ sa puru«a÷ pÃrtha kaæ ghÃtayati hanti kam 2.21 vÃsÃæsi jÅrïÃni yathà vihÃya navÃni g­hïÃti naroparÃïi tathà ÓarÅrÃïi vihÃya jÅrïÃni anyÃni saæyÃti navÃni dehÅ 2.20 nainaæ chindanti ÓastrÃïi nainaæ dahati pÃvaka÷ na cainaæ kledayanty Ãpo na Óo«ayati mÃruta÷ 2.23 acchedyoyam adÃhyoyam akledyoÓo«ya eva ca nitya÷ sarvagata÷ sthÃïur acaloyaæ sanÃtana÷ 2.24 avyaktoyam acintyoyam avikaryoyam ucyate tasmÃd evaæ viditvainaæ nÃnuÓocitum arhasi 2.25 atha cainaæ nityajÃtaæ nityaæ và manyase m­tam tathÃpi tvaæ mahÃbÃho naivaæ Óocitum arhasi 2.26 jÃtasya hi dhruvo m­tyur dhruvaæ janma m­tasya ca tasmÃd aparihÃryerthe na tvaæ Óocitum arhasi 2.27 avyaktÃdÅni bhÆtÃni vyaktamadhyÃni bhÃrata avyaktanidhanÃny eva tatra kà paridevanà 2.28 ÃÓcaryavat paÓyati kaÓcid enam ÃÓcaryavad vadati tathaiva cÃnya÷ ÃÓcaryavac cainam anya÷ Ó­ïoti ÓrutvÃpy enaæ veda na caiva kaÓcit 2.29 dehÅ nityam avadhyoyaæ dehe sarvasya bhÃrata tasmÃt sarvÃïi bhÆtÃni na tvaæ Óocitum arhasi 2.30 svadharmam api cÃvek«ya na vikampitum arhasi dharmyÃd dhi yuddhÃc chreyonyat k«atriyasya na vidyate 2.31 yad­cchayà copapannaæ svargadvÃram apÃv­tam sukhina÷ k«atriyÃ÷ pÃrtha labhante yuddham Åd­Óam 2.32 atha cet tvam imaæ dhÃrmyaæ saÇgrÃmaæ na kari«yasi tata÷ svadharmaæ kÅrtiæ ca hitvà pÃpam avÃpsyasi 2.33 akÅrtiæ cÃpi bhÆtÃni kathayi«yanti tevyayÃm saæbhÃvitasya cÃkÅrtir maraïÃd atiricyate 2.34 bhayÃd raïÃd uparataæ maæsyante tvÃæ mahÃrathÃ÷ ye«Ãæ ca tvaæ bahumato bhÆtvà yÃsyasi lÃghavam 2.35 avÃcyavÃdÃæÓ ca bahÆn vadi«yanti tavÃhitÃ÷ nindantas tava sÃmarthyaæ tato du÷khataraæ nu kim 2.36 hato và prÃpsyasi svargaæ jitvà và bhok«yase mahÅm tasmÃd utti«Âha kaunteya yuddhÃya k­taniÓcaya÷ 2.37 sukhadu÷khe same k­tvà lÃbhÃlÃbhau jayÃjayau tato yuddhÃya yujyasva naivaæ pÃpam avÃpsyasi 2.38 e«Ã tebhihità sÃÇkhye buddhir yoge tv imÃæ Ó­ïu buddhyà yukto yayà pÃrtha karmabandhaæ prahÃsyasi 2.39 nehÃbhikramanÃÓosti pratyavÃyo na vidyate svalpam apy asya dharmasya trÃyate mahato bhayÃt 2.40 vyavasÃyÃtmikà buddhir ekeha kurunandana bahuÓÃkhà hy anantÃÓ ca buddhayovyavasÃyinÃm 2.41 yÃm imÃæ pu«pitÃæ vÃcaæ pravadanty avipaÓcita÷ vedavÃdaratÃ÷ pÃrtha nÃnyad astÅti vÃdina÷ 2.42 kÃmÃtmÃna÷ svargaparà janmakarmaphalapradÃm kriyÃviÓe«abahulÃæ bhogaiÓvaryagatiæ prati 2.43 bhogaiÓvaryaprasaktÃnÃæ tayÃpah­tacetasÃm vyavasÃyÃtmikà buddhi÷ samÃdhau na vidhÅyate 2.44 traiguïyavi«ayà vedà nistraiguïyo bhavÃrjuna nirdvandvo nityasatvastho niryogak«ema ÃtmavÃn 2.45 yÃvÃn artha udapÃne sarvata÷ saæplutodake tÃvÃn sarve«u vede«u brÃhmaïasya vijÃnata÷ 2.46 karmaïy evÃdhikÃras te mà phale«u kadÃcana mà karmaphalahetur bhÆr mà te saÇgostv akarmaïi 2.47 yogastha÷ kuru karmÃïi saÇgaæ tyaktvà dhana¤jaya siddhyasiddhyo÷ samo bhÆtvà samatvaæ yoga ucyate 2.48 dÆreïa hy avaraæ karma buddhiyogÃd dhana¤jaya buddhau Óaraïam anviccha k­païÃ÷ phalahetava÷ 2.49 buddhiyukto jahÃtÅha ubhe suk­tadu«k­te tasmÃd yogÃya yujyasva yoga÷ karmasu kauÓalam 2.50 karmajaæ buddhiyuktà hi phalaæ tyaktvà manÅ«iïa÷ janmabandhavinirmuktÃ÷ padaæ gacchhanty anÃmayam 2.51 yadà te mohakalilaæ buddhir vyatitari«yati tadà gantÃsi nirvedaæ Órotavyasya Órutasya ca 2.52 Órutivipratipannà te yadà sthÃsyati niÓcalà samÃdhÃv acalà buddhis tadà yogam avÃpsyasi 2.53 arjuna uvÃca sthitapraj¤asya kà bhëà samÃdhisthasya keÓava sthitadhÅ÷ kiæ prabhëeta kim ÃsÅta vrajeta kim 2.54 ÓrÅbhagavÃn uvÃca prajahÃti yadà kÃmÃn sarvÃn pÃrtha manogatÃn Ãtmany evÃtmanà tu«Âa÷ sthitapraj¤as tadocyate 2.55 du÷khe«v anudvignamanÃ÷ sukhe«u vigatasp­ha÷ vÅtarÃgabhayakrodha÷ sthitadhÅr munir ucyate 2.56 ya÷ sarvatrÃnabhisnehas tattatprÃpya ÓubhÃÓubham nÃbhinandati na dve«Âi tasya praj¤Ã prati«Âhità 2.57 yadà saæharate cÃyaæ kÆrmoÇgÃnÅva sarvaÓa÷ indriyÃïÅndriyÃrthebhyas tasya praj¤Ã prati«Âhità 2.58 vi«ayà vinivartante nirÃhÃrasya dehina÷ rasavarjaæ rasopy asya paraæ d­«Âvà nivartate 2.59 yatato hy api kaunteya puru«asya vipaÓcita÷ indriyÃïi pramÃthÅni haranti prasabhaæ mana÷ 2.60 tÃni sarvÃïi saæyamya yukta ÃsÅta matpara÷ vaÓe hi yasyendriyÃïi tasya praj¤Ã prati«Âhità 2.61 dhyÃyato vi«ayÃn puæsa÷ saÇgas te«ÆpajÃyate saÇgÃt sa¤jÃyate kÃma÷ kÃmÃt krodhobhijÃyate 2.62 krodhÃd bhavati saæmoha÷ saæmohÃt sm­tivibhrama÷ sm­tibhraæÓÃd buddhinÃÓo buddhinÃÓÃt praïaÓyati 2.63 rÃgadve«avimuktais tu vi«ayÃn indriyaiÓ caran ÃtmavaÓyair vidheyÃtmà prasÃdam adhigacchati 2.64 prasÃde sarvadu÷khÃnÃæ hÃnir asyopajÃyate prasannacetaso hy ÃÓu buddhi÷ paryavati«Âhate 2.65 nÃsti buddhir ayuktasya na cÃyuktasya bhÃvanà na cÃbhÃvayata÷ ÓÃntir aÓÃntasya kuta÷ sukham 2.66. indriyÃïÃæ hi caratÃæ yan manonuvidhÅyate tad asya harati praj¤Ãæ vÃyur nÃvam ivÃmbhasi 2.67 tasmÃd yasya mahÃbÃho nig­hÅtÃni sarvaÓa÷ indriyÃïÅndriyÃrthebhyas tasya praj¤Ã prati«Âhità 2.68 yà niÓà sarvabhÆtÃnÃæ tasyÃæ jÃgarti saæyamÅ yasyÃæ jÃgrati bhÆtÃni sà niÓà paÓyato mune÷ 2.69 ÃpÆryamÃïam acalaprati«Âhaæ samudram Ãpa÷ praviÓanti yadvat tadvat kÃmà yaæ praviÓanti sarve sa ÓÃntim Ãpnoti na kÃmakÃmÅ 2.70 vihÃya kÃmÃn ya÷ sarvÃn pumÃæÓ carati ni÷sp­ha÷ nirmamo nirahaækÃra÷ sa ÓÃntim adhigacchhati 2.71 e«Ã brÃhmÅ sthiti÷ pÃrtha nainÃæ prÃpya vimuhyati sthitvÃsyÃm antakÃlepi brahmanirvÃïam ­cchati 2.72 III. atha t­tÅyodhyÃya÷. (karmayoga÷) arjuna uvÃca jyÃyasÅ cet karmaïas te matà buddhir janÃrdana tat kiæ karmaïi ghore mÃæ niyojayasi keÓava 3.1 vyÃmiÓreïeva vÃkyena buddhiæ mohayasÅva me tad ekaæ vada niÓcitya yena Óreyoham ÃpnuyÃm 3.2 ÓrÅbhagavÃn uvÃca lokesmin dvividhà ni«Âhà purà proktà mayÃnagha j¤Ãnayogena sÃÇkhyÃnÃæ karmayogena yoginÃm 3.3 na karmaïÃm anÃrambhÃn nai«karmyaæ puru«oÓnute na ca saænyasanÃd eva siddhiæ samadhigacchati 3.4 na hi kaÓcit k«aïam api jÃtu ti«Âhaty akarmak­t kÃryate hy avaÓa÷ karma sarva÷ prak­tijair guïai÷ 3.5 karmendriyÃïi saæyamya ya Ãste manasà smaran indriyÃrthÃn vimƬhÃtmà mithyÃcÃra÷ sa ucyate 3.6 yas tv indriyÃïi manasà niyamyÃrabhaterjuna karmaindriyai÷ karmayogam asakta÷ sa viÓi«yate 3.7 niyataæ kuru karma tvaæ karma jyÃyo hy akarmaïa÷ ÓarÅrayÃtrÃpi ca te na prasidhyed akarmaïa÷ 3.8 yaj¤ÃrthÃt karmaïonyatra lokoyaæ karmabandhana÷ tadarthaæ karma kaunteya muktasaÇga÷ samÃcara 3.9 sahayaj¤Ã÷ prajÃ÷ s­«Âvà purovÃca prajÃpati÷ anena prasavi«yadhvam e«a vostv i«ÂakÃmadhuk 3.10 devÃn bhÃvayatÃnena te devà bhÃvayantu va÷ parasparaæ bhÃvayanta÷ Óreya÷ param avÃpsyatha 3.11 i«ÂÃn bhogÃn hi vo devà dÃsyante yaj¤abhÃvitÃ÷ tair dattÃn apradÃyaibhyo yo bhuÇkte stena eva sa÷ 3.12 yaj¤aÓi«ÂÃÓina÷ santo mucyante sarvakilbi«ai÷ bhu¤jate te tv aghaæ pÃpà ye pacanty ÃtmakÃraïÃt 3.13 annÃd bhavanti bhÆtÃni parjanyÃd annasaæbhava÷ yaj¤Ãd bhavati parjanyo yaj¤a÷ karmasamudbhava÷ 3.14 karma brahmodbhavaæ viddhi brahmÃk«arasamudbhavam tasmÃt sarvagataæ brahma nityaæ yaj¤e prati«Âhitam 3.15 evaæ pravartitaæ cakraæ nÃnuvartayatÅha ya÷ aghÃyur indriyÃrÃmo moghaæ pÃrtha sa jÅvati 3.16 yas tv Ãtmaratir eva syÃd Ãtmat­ptaÓ ca mÃnava÷ Ãtmany eva ca saætu«Âas tasya kÃryaæ na vidyate 3.17 naiva tasya k­tenÃrtho nÃk­teneha kaÓcana na cÃsya sarvabhÆte«u kaÓcid arthavyapÃÓraya÷ 3.18 tasmÃd asakta÷ satataæ kÃryaæ karma samÃcara asakto hy Ãcaran karma param Ãpnoti pÆru«a÷ 3.19 karmaïaiva hi saæsiddhim Ãsthità janakÃdaya÷ lokasaægraham evÃpi saæpaÓyan kartum arhasi 3.20 yadyad Ãcarati Óre«Âhas tattad evetaro jana÷ sa yat pramÃïaæ kurute lokas tad anuvartate 3.21 na me pÃrthÃsti kartavyaæ tri«u loke«u kiæcana nÃnavÃptam avÃptavyaæ varta eva ca karmaïi 3.22 yadi hy ahaæ na varteyaæ jÃtu karmaïy atandrita÷ mama vartmÃnuvartante manu«yÃ÷ pÃrtha sarvaÓa÷ 3.23 utsÅdeyur ime lokà na kuryÃæ karma ced aham saækarasya ca kartà syÃm upahanyÃm imÃ÷ prajÃ÷ 3.24 saktÃ÷ karmaïy avidvÃæso yathà kurvanti bhÃrata kuryÃd vidvÃæs tathÃsaktaÓ cikÅr«ur lokasaægraham 3.25 na buddhibhedaæ janayed aj¤ÃnÃæ karmasaæginÃm jo«ayet sarvakarmÃïi vidvÃn yukta÷ samÃcaran 3.26 prak­te÷ kriyamÃïÃni guïai÷ karmÃïi sarvaÓa÷ ahaækÃravimƬhÃtmà kartÃham iti manyate 3.27 tattvavit tu mahÃbÃho guïakarmavibhÃgayo÷ guïà guïe«u vartanta iti matvà na sajjate 3.28 prak­ter guïasaæmƬhÃ÷ sajjante guïakarmasu tÃn ak­tsnavido mandÃn k­tsnavin na vicÃlayet 3.29 mayi sarvÃïi karmÃïi saænyasyÃdhyÃtmacetasà nirÃÓÅr nirmamo bhÆtvà yudhyasva vigatajvara÷ 3.30 ye me matam idaæ nityam anuti«Âhanti mÃnavÃ÷ ÓraddhÃvantonasÆyanto mucyante tepi karmabhi÷ 3.31 ye tv etad abhyasÆyanto nÃnuti«Âhanti me matam sarvaj¤ÃnavimƬhÃæs tÃn viddhi na«ÂÃn acetasa÷ 3.32 sad­Óaæ ce«Âate svasyÃ÷ prak­ter j¤ÃnavÃn api prak­tiæ yÃnti bhÆtÃni nigraha÷ kiæ kari«yati 3.33 indriyasyendriyasyÃrthe rÃgadve«au vyavasthitau tayor na vaÓam Ãgacchhet tau hy asya paripanthinau 3.34 ÓreyÃn svadharmo viguïa÷ paradharmÃt svanu«ÂhitÃt svadharme nidhanaæ Óreya÷ paradharmo bhayÃvaha÷ 3.35 arjuna uvÃca atha kena prayuktoyaæ pÃpaæ carati pÆru«a÷ anicchann api vÃr«ïeya balÃd iva niyojita÷ 3.36 ÓrÅbhagavÃn uvÃca kÃma e«a krodha e«a rajoguïasamudbhava÷ mahÃÓano mahÃpÃpmà viddhy enam iha vairiïam 3.37 dhÆmenÃvriyate vanhir yathÃdarÓo malena ca yatholbenÃv­to garbhas tathà tenedam Ãv­tam 3.38 Ãv­taæ j¤Ãnam etena j¤Ãnino nityavairiïà kÃmarupeïa kaunteya du«pÆreïÃnalena ca 3.39 indriyÃïi mano buddhir asyÃdhi«ÂhÃnam ucyate etair vimohayaty e«a j¤Ãnam Ãv­tya dehinam 3.40 tasmÃt tvam indriyÃïy Ãdau niyamya bharatar«abha pÃpmÃnaæ prajahi hy enaæ j¤Ãnavij¤ÃnanÃÓanam 3.41 indriyÃïi parÃïy Ãhur indriyebhya÷ paraæ mana÷ manasas tu parà buddhir yo buddhe÷ paratas tu sa÷ 3.42 evaæ buddhe÷ paraæ buddhvà saæstabhyÃtmÃnam Ãtmanà jahi Óatruæ mahÃbÃho kÃmarÆpaæ durÃsadam 3.43 IV. atha caturthodhyÃya÷. (j¤ÃnakarmasaænyÃsayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca imaæ vivasvate yogaæ proktavÃn aham avyayam vivasvÃn manave prÃha manur ik«vÃkavebravÅt 4.1 evaæ paramparÃprÃptam imaæ rÃjar«ayo vidu÷ sa kÃleneha mahatà yogo na«Âa÷ paraætapa 4.2 sa evÃyaæ mayà tedya yoga÷ prokta÷ purÃtana÷ bhaktosi me sakhà ceti rahasyaæ hy etad uttamam 4.3 arjuna uvÃca aparaæ bhavato janma paraæ janma vivasvata÷ katham etad vijÃnÅyÃæ tvam Ãdau proktavÃn iti 4.4 ÓrÅbhagavÃnuvÃca bahÆni me vyatÅtÃni janmÃni tava cÃrjuna tÃny ahaæ veda sarvÃïi na tvaæ vettha paraætapa 4.5 ajopi sann avyayÃtmà bhÆtÃnÃm ÅÓvaropi san prak­tiæ svÃm adhi«ÂhÃya saæbhavÃmy ÃtmamÃyayà 4.6 yadà yadà hi dharmasya glÃnir bhavati bhÃrata abhyutthÃnam adharmasya tadÃtmÃnaæ s­jÃmy aham 4.7 paritrÃïÃya sÃdhÆnÃæ vinÃÓÃya ca du«k­tÃm dharmasaæsthÃpanÃrthÃya saæbhavÃmi yuge yuge 4.8 janma karma ca me divyam evaæ yo vetti tattvata÷ tyaktvà dehaæ punarjanma naiti mÃm eti sorjuna 4.9 vÅtarÃgabhayakrodhà manmayà mÃm upÃÓritÃ÷ bahavo j¤Ãnatapasà pÆtà madbhÃvam ÃgatÃ÷ 4.10 ye yathà mÃæ prapadyante tÃæs tathaiva bhajÃmy aham mama vartmÃnuvartante manu«yÃ÷ pÃrtha sarvaÓa÷ 4.11 kÃæk«anta÷ karmaïÃæ siddhiæ yajanta iha devatÃ÷ k«ipraæ hi mÃnu«e loke siddhir bhavati karmajà 4.12 cÃturvarïyaæ mayà s­«Âaæ guïakarmavibhÃgaÓa÷ tasya kartÃram api mÃæ viddhy akartÃram avyayam 4.13 na mÃæ karmÃïi limpanti na me karmaphale sp­hà iti mÃæ yobhijÃnÃti karmabhir na sa badhyate 4.14 evaæ j¤Ãtvà k­taæ karma pÆrvair api mumuk«ubhi÷ kuru karmaiva tasmÃt tvaæ pÆrvai÷ pÆrvataraæ k­tam 4.15 kiæ karma kimakarmeti kavayopy atra mohitÃ÷ tat te karma pravak«yÃmi yaj j¤Ãtvà mok«yaseÓubhÃt 4.16 karmaïo hy api boddhavyaæ boddhavyaæ ca vikarmaïa÷ akarmaïaÓ ca boddhavyaæ gahanà karmaïo gati÷ 4.17 karmaïy akarma ya÷ paÓyed akarmaïi ca karma ya÷ sa buddhimÃn manu«ye«u sa yukta÷ k­tsnakarmak­t 4.18 yasya sarve samÃrambhÃ÷ kÃmasaækalpavarjitÃ÷ j¤ÃnÃgnidagdhakarmÃïaæ tam Ãhu÷ paï¬itaæ budhÃ÷ 4.19 tyaktvà karmaphalÃsaÇgaæ nityat­pto nirÃÓraya÷ karmaïy abhiprav­ttopi naiva kiæcit karoti sa÷ 4.20 nirÃÓÅr yatacittÃtmà tyaktasarvaparigraha÷ ÓÃrÅraæ kevalaæ karma kurvan nÃpnoti kilbi«am 4.21 yad­cchÃlÃbhasaætu«Âo dvandvÃtÅto vimatsara÷ sama÷ siddhÃv asiddhau ca k­tvÃpi na nibadhyate 4.22 gatasaÇgasya muktasya j¤ÃnÃvasthitacetasa÷ yaj¤ÃyÃcarata÷ karma samagraæ pravilÅyate 4.23 brahmÃrpaïaæ brahma havir brahmÃgnau brahmaïà hutam brahmaiva tena gantavyaæ brahmakarmasamÃdhinà 4.24 daivam evÃpare yaj¤aæ yogina÷ paryupÃsate brahmÃgnÃv apare yaj¤aæ yaj¤enaivopajuvhati 4.25 ÓrotrÃdÅnÅndriyÃïy anye saæyamÃgni«u juvhati ÓabdÃdÅn vi«ayÃn anya indriyÃgni«u juvhati 4.26 sarvÃïÅndriyakarmÃïi prÃïakarmÃïi cÃpare ÃtmasaæyamayogÃgnau juvhati j¤ÃnadÅpite 4.27 dravyayaj¤Ãs tapoyaj¤Ã yogayaj¤Ãs tathÃpare svÃdhyÃyaj¤Ãnayaj¤ÃÓ ca yataya÷ saæÓitavratÃ÷ 4.28 apÃne juvhati prÃïaæ prÃïepÃnaæ tathÃpare prÃïÃpÃnagatÅ ruddhvà prÃïÃyÃmaparÃyaïÃ÷ 4.29 apare niyatÃhÃrÃ÷ prÃïÃn prÃïe«u juvhati sarvepy ete yaj¤avido yaj¤ak«apitakalma«Ã÷ 4.30 yaj¤aÓi«ÂÃm­tabhujo yÃnti brahma sanÃtanam nÃyaæ lokosty ayaj¤asya kutonya÷ kurusattama 4.31 evaæ bahuvidhà yaj¤Ã vitatà brahmaïo mukhe karmajÃn viddhi tÃn sarvÃn evaæ j¤Ãtvà vimok«yase 4.32 ÓreyÃn dravyamayÃd yaj¤Ãj j¤Ãnayaj¤a÷ paraætapa sarvaæ karmÃkhilaæ pÃrtha j¤Ãne parisamÃpyate 4.33 tad viddhi praïipÃtena paripraÓnena sevayà upadek«yanti te j¤Ãnaæ j¤Ãninas tattvadarÓina÷ 4.34 yaj j¤Ãtvà na punar moham evaæ yÃsyasi pÃï¬ava yena bhÆtÃny aÓe«eïa drak«yasy Ãtmany atho mayi 4.35 api ced asi pÃpebhya÷ sarvebhya÷ pÃpak­ttama÷ sarvaæ j¤Ãnaplavenaiva v­jinaæ saætari«yasi 4.36 yathaidhÃæsi samiddhognir bhasmasÃt kuruterjuna j¤ÃnÃgni÷ sarvakarmÃïi bhasmasÃt kurute tathà 4.37 na hi j¤Ãnena sad­Óaæ pavitram iha vidyate tat svayaæ yogasaæsiddha÷ kÃlenÃtmani vindati 4.38 ÓraddhÃvÃæl labhate j¤Ãnaæ tatpara÷ saæyatendriya÷ j¤Ãnaæ labdhvà parÃæ ÓÃntim acireïÃdhigacchati 4.39 aj¤aÓ cÃÓraddadhÃnaÓ ca saæÓayÃtmà vinaÓyati nÃyaæ lokosti na paro na sukhaæ saæÓayÃtmana÷ 4.40 yogasaænyastakarmÃïaæ j¤ÃnasaæchinnasaæÓayam Ãtmavantaæ na karmÃïi nibadhnanti dhanaæjaya 4.41 tasmÃd aj¤Ãnasa¤bhÆtaæ h­tsthaæ j¤ÃnÃsinÃtmana÷ chittvainaæ saæÓayaæ yogam Ãti«Âhotti«Âha bhÃrata 4.42 V. atha pa¤camodhyÃya÷. (saænyÃsayoga÷) arjuna uvÃca saænyÃsaæ karmaïÃæ k­«ïa punar yogaæ ca Óaæsasi yac chreya etayor ekaæ tan me brÆhi suniÓcitam 5.1 ÓrÅbhagavÃn uvÃca saænyÃsa÷ karmayogaÓ ca ni÷ÓreyasakarÃv ubhau tayos tu karmasaænyÃsÃt karmayogo viÓi«yate 5.2 j¤eya÷ sa nityasaænyÃsÅ yo na dve«Âi na kÃÇk«ati nirdvandvo hi mahÃbÃho sukhaæ bandhÃt pramucyate 5.3 sÃækhyayogau p­thag bÃlÃ÷ pravadanti na paï¬itÃ÷ ekam apy Ãsthita÷ samyag ubhayor vindate phalam 5.4 yat sÃækhyai÷ prÃpyate sthÃnaæ tad yogair api gamyate ekaæ sÃækhyaæ ca yogaæ ca ya÷ paÓyati sa paÓyati 5.5 saænyÃsas tu mahÃbÃho du÷kham Ãptum ayogata÷ yogayukto munir brahma nacireïÃdhigacchati 5.6 yogayukto viÓuddhÃtmà vijitÃtmà jitendriya÷ sarvabhÆtÃtmabhÆtÃtmà kurvann api na lipyate 5.7 naiva kiæcit karomÅti yukto manyeta tattvavit paÓya¤ Ó­ïvan sp­Óa¤ jighrann aÓnan gacchan svapa¤ Óvasan 5.8 pralapan vis­jan g­hïann unmi«an nimi«ann api indriyÃïÅndriyÃrthe«u vartanta iti dhÃrayan 5.9 brahmaïy ÃdhÃya karmÃïi saÇgaæ tyaktvà karoti ya÷ lipyate na sa pÃpena padmapatram ivÃmbhasà 5.10 kÃyena manasà buddhyà kevalair indriyair api yogina÷ karma kurvanti saÇgaæ tyaktvÃtmaÓuddhaye 5.11 yukta÷ karmaphalaæ tyaktvà ÓÃntim Ãpnoti nai«ÂhikÅm ayukta÷ kÃmakÃreïa phale sakto nibadhyate 5.12 sarvakarmÃïi manasà saænyasyÃste sukhaæ vaÓÅ navadvÃre pure dehÅ naiva kurvan na kÃrayan 5.13 na kart­tvaæ na karmÃïi lokasya s­jati prabhu÷ na karmaphalasaæyogaæ svabhÃvas tu pravartate 5.14 nÃdatte kasyacit pÃpaæ na caiva suk­taæ vibhu÷ aj¤ÃnenÃv­taæ j¤Ãnaæ tena muhyanti jantava÷ 5.15 j¤Ãnena tu tad aj¤Ãnaæ ye«Ãæ nÃÓitam Ãtmana÷ te«Ãm Ãdityavaj j¤Ãnaæ prakÃÓayati tat param 5.16 tadbuddhayas tadÃtmÃnas tanni«ÂhÃs tatparÃyaïÃ÷ gacchanty apunarÃv­ttiæ j¤ÃnanirdhÆtakalma«Ã÷ 5.17 vidyÃvinayasaæpanne brÃhmaïe gavi hastini Óuni caiva ÓvapÃke ca paï¬itÃ÷ samadarÓina÷ 5.18 ihaiva tair jita÷ sargo ye«Ãæ sÃmye sthitaæ mana÷ nirdo«aæ hi samaæ brahma tasmÃd brahmaïi te sthitÃ÷ 5.19 na prah­«yet priyaæ prÃpya nodvijet prÃpya cÃpriyam sthirabuddhir asaæmƬho brahmavid brahmaïi sthita÷ 5.20 bÃhyasparÓe«v asaktÃtmà vindaty Ãtmani yat sukham sa brahmayogayuktÃtmà sukham ak«ayam aÓnute 5.21 ye hi saæsparÓajà bhogà du÷khayonaya eva te Ãdyantavanta÷ kaunteya na te«u ramate budha÷ 5.22 ÓaknotÅhaiva ya÷ so¬huæ prÃk ÓarÅravimok«aïÃt kÃmakrodhodbhavaæ vegaæ sa yukta÷ sa sukhÅ nara÷ 5.23 yonta÷sukhontarÃrÃmas tathÃntarjyotir eva ya÷ sa yogÅ brahmanirvÃïaæ brahmabhÆtodhigacchati 5.24 labhante brahmanirvÃïam ­«aya÷ k«Åïakalma«Ã÷ chinnadvaidhà yatÃtmÃna÷ sarvabhÆtahite ratÃ÷ 5.25 kÃmakrodhaviyuktÃnÃæ yatÅnÃæ yatacetasÃm abhito brahmanirvÃïaæ vartate viditÃtmanÃm 5.26 sparÓÃn k­tvà bahir bÃhyÃæÓ cak«uÓ caivÃntare bhruvo÷ prÃïÃpÃnau samau k­tvà nÃsÃbhyantaracÃriïau 5.27 yatendriyamanobuddhirmunir mok«aparÃyaïa÷ vigatecchÃbhayakrodho ya÷ sadà mukta eva sa÷ 5.28 bhoktÃraæ yaj¤atapasÃæ sarvalokamaheÓvaram suh­daæ sarvabhÆtÃnÃæ j¤Ãtvà mÃæ ÓÃntim ­cchati 5.29 VI. atha «a«ÂhodhyÃya÷. (Ãtmasaæyamayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca anÃÓrita÷ karmaphalaæ kÃryaæ karma karoti ya÷ sa saænyÃsÅ ca yogÅ ca na niragnir na cÃkriya÷ 6.1 yaæ saænyÃsam iti prÃhur yogaæ taæ viddhi pÃï¬ava na hy asaænyastasaækalpo yogÅ bhavati kaÓcana 6.2 Ãruruk«or muner yogaæ karma kÃraïam ucyate yogÃrƬhasya tasyaiva Óama÷ kÃraïam ucyate 6.3 yadà hi nendriyÃrthe«u na karmasv anu«ajjate sarvasaækalpasaænyÃsÅ yogÃrƬhas tadocyate 6.4 uddhared ÃtmanÃtmÃnaæ nÃtmÃnam avasÃdayet Ãtmaiva hy Ãtmano bandhur Ãtmaiva ripur Ãtmana÷ 6.5 bandhur ÃtmÃtmanas tasya yenÃtmaivÃtmanà jita÷ anÃtmanas tu Óatrutve vartetÃtmaiva Óatruvat 6.6 jitÃtmana÷ praÓÃntasya paramÃtmà samÃhita÷ ÓÅto«ïasukhadu÷khe«u tathà mÃnÃpamÃnayo÷ 6.7 j¤Ãnavij¤Ãnat­ptÃtmà kÆÂastho vijitendriya÷ yukta ity ucyate yogÅ samalo«ÂÃÓmakäcana÷ 6.8 suh­nmitrÃryudÃsÅnamadhyasthadve«yabandhu«u sÃdhu«v api ca pÃpe«u samabuddhir viÓi«yate 6.9 yogÅ yu¤jÅta satatam ÃtmÃnaæ rahasi sthita÷ ekÃkÅ yatacittÃtmà nirÃÓÅr aparigraha÷ 6.10 Óucau deÓe prati«ÂhÃpya sthiram Ãsanam Ãtmana÷ nÃtyucchritaæ nÃtinÅcaæ cailÃjinakuÓottaram 6.11 tatraikÃgraæ mana÷ k­tvà yatacittendriyakriya÷ upaviÓyÃsane yu¤jyÃd yogam ÃtmaviÓuddhaye 6.12 samaæ kÃyaÓirogrÅvaæ dhÃrayann acalaæ sthira÷ saæprek«ya nÃsikÃgraæ svaæ diÓaÓ cÃnavalokayan 6.13 praÓÃntÃtmà vigatabhÅr brahmacÃrivrate sthita÷ mana÷ saæyamya maccitto yukta ÃsÅta matpara÷ 6.14 yu¤jann evaæ sadÃtmÃnaæ yogÅ niyatamÃnasa÷ ÓÃntiæ nirvÃïaparamÃæ matsaæsthÃm adhigacchati 6.15 nÃtyaÓnatas tu yogosti na caikÃntam anaÓnata÷ na cÃtisvapnaÓÅlasya jÃgrato naiva cÃrjuna 6.16 yuktÃhÃravihÃrasya yuktace«Âasya karmasu yuktasvapnÃvabodhasya yogo bhavati du÷khahà 6.17 yadà viniyataæ cittam Ãtmany evÃvati«Âhate ni÷sp­ha÷ sarvakÃmebhyo yukta ity ucyate tadà 6.18 yathà dÅpo nivÃtastho neÇgate sopamà sm­tà yogino yatacittasya yu¤jato yogam Ãtmana÷ 6.19 yatroparamate cittaæ niruddhaæ yogasevayà yatra caivÃtmanÃtmÃnaæ paÓyann Ãtmani tu«yati 6.20 sukham Ãtyantikaæ yat tad buddhigrÃhyam atÅndriyam vetti yatra na caivÃyaæ sthitaÓ calati tattvata÷ 6.21 yaæ labdhvà cÃparaæ lÃbhaæ manyate nÃdhikaæ tata÷ yasmin sthito na du÷khena guruïÃpi vicÃlyate 6.22 taæ vidyÃd.h du÷khasaæyogaviyogaæ yogasaæj¤itam sa niÓcayena yoktavyo yogonirviïïacetasà 6.23 saÇkalpaprabhavÃn kÃmÃæs tyaktvà sarvÃn aÓe«ata÷ manasaivendriyagrÃmaæ viniyamya samantata÷ 6.24 Óanai÷ Óanair uparamed buddhyà dh­tig­hÅtayà Ãtmasaæsthaæ mana÷ k­tvà na kiæcid api cintayet 6.25 yato yato niÓcarati manaÓ ca¤calam asthiram tatas tato niyamyaitad Ãtmany eva vaÓaæ nayet 6.26 praÓÃntamanasaæ hy enaæ yoginaæ sukham uttamam upaiti ÓÃntarajasaæ brahmabhÆtam akalma«am 6.27 yu¤jann evaæ sadÃtmÃnaæ yogÅ vigatakalma«a÷ sukhena brahmasaæsparÓam atyantaæ sukham aÓnute 6.28 sarvabhÆtastham ÃtmÃnaæ sarvabhÆtÃni cÃtmani Åk«ate yogayuktÃtmà sarvatra samadarÓana÷ 6.29 yo mÃæ paÓyati sarvatra sarvaæ ca mayi paÓyati tasyÃhaæ na praïaÓyÃmi sa ca me na praïaÓyati 6.30 sarvabhÆtasthitaæ yo mÃæ bhajaty ekatvam Ãsthita÷ sarvathà vartamÃnopi sa yogÅ mayi vartate 6.31 Ãtmaupamyena sarvatra samaæ paÓyati yorjuna sukhaæ và yadi và du÷khaæ sa yogÅ paramo mata÷ 6.32 arjuna uvÃca yoyaæ yogas tvayà prokta÷ sÃmyena madhusÆdana etasyÃhaæ na paÓyÃmi ca¤calatvÃt sthitiæ sthirÃm 6.33 ca¤calaæ hi mana÷ k­«ïa pramÃthi balavad d­¬ham tasyÃhaæ nigrahaæ manye vÃyor iva sudu«karam 6.34 ÓrÅbhagavÃn uvÃca asa¤Óayaæ mahÃbÃho mano durnigrahaæ calam abhyÃsena tu kaunteya vairÃgyeïa ca g­hyate 6.35 asaæyatÃtmanà yogo du«prÃpa iti me mati÷ vaÓyÃtmanà tu yatatà ÓakyovÃptum upÃyata÷ 6.36 arjuna uvÃca ayati÷ Óraddhayopeto yogÃc calitamÃnasa÷ aprÃpya yogasaæsiddhiæ kÃæ gatiæ k­«ïa gacchati 6.37 kacchin nobhayavibhra«ÂaÓ chinnÃbhram iva naÓyati aprati«Âho mahÃbÃho vimƬho brahmaïa÷ pathi 6.38 etan me saæÓayaæ k­«ïa chettum arhasy aÓe«ata÷ tvadanya÷ saæÓayasyÃsya chettà na hy upapadyate 6.39 ÓrÅbhagavÃn uvÃca pÃrtha naiveha nÃmutra vinÃÓas tasya vidyate na hi kalyÃïak­t kaÓcid durgatiæ tÃta gacchati 6.40 prÃpya puïyak­tÃæ lokÃn u«itvà ÓÃÓvatÅ÷ samÃ÷ ÓucÅnÃæ ÓrÅmatÃæ gehe yogabhra«ÂobhijÃyate 6.41 athavà yoginÃm eva kule bhavati dhÅmatÃm etad dhi durlabhataraæ loke janma yad Åd­Óam 6.42 tatra taæ buddhisaæyogaæ labhate paurvadehikam yatate ca tato bhÆya÷ saæsiddhau kurunandana 6.43 pÆrvÃbhyÃsena tenaiva hriyate hy avaÓopi sa÷ jij¤Ãsur api yogasya ÓabdabrahmÃtivartate 6.44 prayatnÃd yatamÃnas tu yogÅ saæÓuddhakilbi«a÷ anekajanmasaæsiddhas tato yÃti parÃæ gatim 6.45 tapasvibhyodhiko yogÅ j¤Ãnibhyopi matodhika÷ karmibhyaÓ cÃdhiko yogÅ tasmÃd yogÅ bhavÃrjuna 6.46 yoginÃm api sarve«Ãæ madgatenÃntarÃtmanà ÓraddhÃvÃn bhajate yo mÃæ sa me yuktatamo mata÷ 6.47 VII. atha saptamodhyÃya÷. (j¤Ãnavij¤Ãnayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca mayy ÃsaktamanÃ÷ pÃrtha yogaæ yu¤jan madÃÓraya÷ asaæÓayaæ samagraæ mÃæ yathà j¤Ãsyasi tac ch­ïu 7.1 j¤Ãnaæ tehaæ savij¤Ãnam idaæ vak«yÃmy aÓe«ata÷ yaj j¤Ãtvà neha bhÆyo.anyaj j¤Ãtavyam avaÓi«yate 7.2 manu«yÃïÃæ sahasre«u kaÓcid yatati siddhaye yatatÃm api siddhÃnÃæ kaÓcin mÃæ vetti tattvata÷ 7.3 bhÆmir Ãponalo vÃyu÷ khaæ mano buddhir eva ca ahaækÃra itÅyaæ me bhinnà prak­tir a«Âadhà 7.4 apareyam itas tvanyÃæ prak­tiæ viddhi me parÃm jÅvabhÆtÃæ mahÃbÃho yayedaæ dhÃryate jagat 7.5 etadyonÅni bhÆtÃni sarvÃïÅty upadhÃraya ahaæ k­tsnasya jagata÷ prabhava÷ pralayas tathà 7.6 matta÷ parataraæ nÃnyat kiæcid asti dhanaæjaya mayi sarvam idaæ protaæ sÆtre maïigaïà iva 7.7 raso.aham apsu kaunteya prabhÃsmi ÓaÓisÆryayo÷ praïava÷ sarvavede«u Óabda÷ khe pauru«aæ n­«u 7.8 puïyo gandha÷ p­thivyÃæ ca tejaÓ cÃsmi vibhÃvasau jÅvanaæ sarvabhÆte«u tapaÓ cÃsmi tapasvi«u 7.9 bÅjaæ mÃæ sarvabhÆtÃnÃæ viddhi pÃrtha sanÃtanam buddhir buddhimatÃm asmi tejas tejasvinÃm aham 7.10 balaæ balavatÃæ cÃhaæ kÃmarÃgavivarjitam dharmÃviruddho bhÆte«u kÃmo.asmi bharatar«abha 7.11. ye caiva sÃtvikà bhÃvà rÃjasÃs tÃmasÃÓ ca ye matta eveti tÃn viddhi na tv ahaæ te«u te mayi 7.12 tribhir guïamayair bhÃvair ebhi÷ sarvam idaæ jagat mohitaæ nÃbhijÃnÃti mÃm ebhya÷ param avyayam 7.13 daivÅ hy e«Ã guïamayÅ mama mÃyà duratyayà mÃm eva ye prapadyante mÃyÃm etÃæ taranti te 7.14 na mÃæ du«k­tino mƬhÃ÷ prapadyante narÃdhamÃ÷ mÃyayÃpah­taj¤Ãnà Ãsuraæ bhÃvam ÃÓritÃ÷ 7.15 caturvidhà bhajante mÃæ janÃ÷ suk­tinorjuna Ãrto jij¤Ãsur arthÃrthÅ j¤ÃnÅ ca bharatar«abha 7.16 te«Ãæ j¤ÃnÅ nityayukta ekabhaktir viÓi«yate priyo hi j¤Ãninotyartham ahaæ sa ca mama priya÷ 7.17 udÃrÃ÷ sarva evaite j¤ÃnÅ tv Ãtmaiva me matam Ãsthita÷ sa hi yuktÃtmà mÃm evÃnuttamÃæ gatim 7.18 bahÆnÃæ janmanÃm ante j¤ÃnavÃn mÃæ prapadyate vÃsudeva÷ sarvam iti sa mahÃtmà sudurlabha÷ 7.19 kÃmais tais tair h­taj¤ÃnÃ÷ prapadyantenyadevatÃ÷ taæ taæ niyamam ÃsthÃya prak­tyà niyatÃ÷ svayà 7.20 yo yo yÃæ yÃæ tanuæ bhakta÷ ÓraddhayÃrcitum icchati tasya tasyÃcalÃæ ÓraddhÃæ tÃm eva vidadhÃmy aham 7.21 sa tayà Óraddhayà yuktas tasyÃrÃdhanam Åhate labhate ca tata÷ kÃmÃn mayaiva÷ vihitÃn hi tÃn 7.22 antavat tu phalaæ te«Ãæ tad bhavaty alpamedhasÃm devÃn devayajo yÃnti madbhaktà yÃnti mÃm api 7.23 avyaktaæ vyaktim Ãpannaæ manyante mÃm abuddhaya÷ paraæ bhÃvam ajÃnanto mamÃvyayam anuttamam 7.24 nÃhaæ prakÃÓa÷ sarvasya yogamÃyÃsamÃv­ta÷ mƬhoyaæ nÃbhijÃnÃti loko mÃm ajam avyayam 7.25 vedÃhaæ samatÅtÃni vartamÃnÃni cÃrjuna bhavi«yÃïi ca bhÆtÃni mÃæ tu veda na kaÓcana 7.26 icchÃdve«asamutthena dvandvamohena bhÃrata sarvabhÆtÃni saæmohaæ sarge yÃnti paraætapa 7.27 ye«Ãæ tv antagataæ pÃpaæ janÃnÃæ puïyakarmaïÃm te dvandvamohanirmuktà bhajante mÃæ d­¬havratÃ÷ 7.28 jarÃmaraïamok«Ãya mÃm ÃÓritya yatanti ye te brahma tad vidu÷ k­tsnam adhyÃtmaæ karma cÃkhilam 7.29 sÃdhibhÆtÃdhidaivaæ mÃæ sÃdhiyaj¤aæ ca ye vidu÷ prayÃïakÃlepi ca mÃæ te vidur yuktacetasa÷ 7.30 VIII. atha a«ÂamodhyÃya÷. (ak«arabrahmayoga÷) arjuna uvÃca kiæ tad brahma kim adhyÃtmaæ kiæ karma puru«ottama adhibhÆtaæ ca kiæ proktam adhidaivaæ kim ucyate 8.1 adhiyaj¤a÷ kathaæ kotra dehesmin madhusÆdana prayÃïakÃle ca kathaæ j¤eyosi niyatÃtmabhi÷ 8.2 ÓrÅbhagavÃn uvÃca ak«araæ brahma paramaæ svabhÃvodhyÃtmam ucyate bhÆtabhÃvodbhavakaro visarga÷ karmasaæj¤ita÷ 8.3 adhibhÆtaæ k«aro bhÃva÷ puru«aÓ cÃdhidaivatam adhiyaj¤oham evÃtra dehe dehabh­tÃæ vara 8.4 antakÃle ca mÃm eva smaran muktvà kalevaram ya÷ prayÃti sa madbhÃvaæ yÃti nÃsty atra saæÓaya÷ 8.5 yaæ yaæ vÃpi smaran bhÃvaæ tyajaty ante kalevaram taæ tam evaiti kaunteya sadà tadbhÃvabhÃvita÷ 8.6 tasmÃt sarve«u kÃle«u mÃm anusmara yudhya ca mayy arpitamanobuddhir mÃm evai«yasy asaæÓaya÷ 8.7 abhyÃsayogayuktena cetasà nÃnyagÃminà paramaæ puru«aæ divyaæ yÃti pÃrthÃnucintayan 8.8 kaviæ purÃïam anuÓÃsitÃraæ aïor aïÅyÃæsam anusmared ya÷ sarvasya dhÃtÃram acintyarÆpaæ Ãdityavarïaæ tamasa÷ parastÃt 8.9 prayÃïakÃle manasÃcalena bhaktyà yukto yogabalena caiva bhruvor madhye prÃïam ÃveÓya samyak sa taæ paraæ puru«am upaiti divyam 8.10 yad ak«araæ vedavido vadanti viÓanti yad yatayo vÅtarÃgÃ÷ yad icchanto brahmacaryaæ caranti tat te padaæ saægraheïa pravak«ye 8.11 sarvadvÃrÃïi saæyamya mano h­di nirudhya ca mÆrdhny ÃdhÃyÃtmana÷ prÃïam Ãsthito yogadhÃraïÃm 8.12 om ity ekÃk«araæ brahma vyÃharan mÃm anusmaran ya÷ prayÃti tyajan dehaæ sa yÃti paramÃæ gatim 8.13 ananyacetÃ÷ satataæ yo mÃæ smarati nityaÓa÷ tasyÃhaæ sulabha÷ pÃrtha nityayuktasya yogina÷ 8.14 mÃm upetya punarjanma du÷khÃlayam aÓÃÓvatam nÃpnuvanti mahÃtmÃna÷ saæsiddhiæ paramÃæ gatÃ÷ 8.15 à brahmabhuvanÃl lokÃ÷ punarÃvartinorjuna mÃm upetya tu kaunteya punarjanma na vidyate 8.16 sahasrayugaparyantam ahar yad brahmaïo vidu÷ rÃtriæ yugasahasrÃntÃæ te.ahorÃtravido janÃ÷ 8.17 avyaktÃd vyaktaya÷ sarvÃ÷ prabhavanty aharÃgame rÃtryÃgame pralÅyante tatraivÃvyaktasaæj¤ake 8.18 bhÆtagrÃma÷ sa evÃyaæ bhÆtvà bhÆtvà pralÅyate rÃtryÃgamevaÓa÷ pÃrtha prabhavaty aharÃgame 8.19 paras tasmÃt tu bhÃvonyovyaktovyaktÃt sanÃtana÷ ya÷ sa sarve«u bhÆte«u naÓyatsu na vinaÓyati 8.20 avyaktok«ara ity uktas tam Ãhu÷ paramÃæ gatim yaæ prÃpya na nivartante tad dhÃma paramaæ mama 8.21 puru«a÷ sa para÷ pÃrtha bhaktyà labhyas tv ananyayà yasyÃnta÷sthÃni bhÆtÃni yena sarvam idaæ tatam 8.22 yatra kÃle tv anÃv­ttim Ãv­ttiæ caiva yogina÷ prayÃtà yÃnti taæ kÃlaæ vak«yÃmi bharatar«abha 8.23 agnir jotir aha÷ Óukla÷ «aïmÃsà uttarÃyaïam tatra prayÃtà gacchanti brahma brahmavido janÃ÷ 8.24 dhÆmo rÃtris tathà k­«ïa÷ «aïmÃsà dak«iïÃyanam tatra cÃndramasaæ jyotir yogÅ prÃpya nivartate 8.25 Óuklak­«ïe gatÅ hy ete jagata÷ ÓÃÓvate mate ekayà yÃty anÃv­ttim anyayÃvartate puna÷ 8.26 naite s­tÅ pÃrtha jÃnan yogÅ muhyati kaÓcana tasmÃt sarve«u kÃle«u yogayukto bhavÃrjuna 8.27 vede«u yaj¤e«u tapa÷su caiva dÃne«u yat puïyaphalaæ pradi«Âam atyeti tat sarvam idaæ viditvà yogÅ paraæ sthÃnam upaiti cÃdyam 8.28 IX. atha navamodhyÃya÷. (rÃjavidyÃrÃjaguhyayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca idaæ tu te guhyatamaæ pravak«yÃmy anasÆyave j¤Ãnaæ vij¤Ãnasahitaæ yaj j¤Ãtvà mok«yaseÓubhÃt 9.1 rÃjavidyà rÃjaguhyaæ pavitram idam uttamam pratyak«Ãvagamaæ dharmyaæ susukhaæ kartum avyayam 9.2 aÓraddadhÃnÃ÷ puru«Ã dharmasyÃsya paraætapa aprÃpya mÃæ nivartante m­tyusaæsÃravartmani 9.3 mayà tatam idaæ sarvaæ jagad avyaktamÆrtinà matsthÃni sarvabhÆtÃni na cÃhaæ te«v avasthita÷ 9.4 na ca matsthÃni bhÆtÃni paÓya me yogam aiÓvaram bhÆtabh­n na ca bhÆtastho mamÃtmà bhÆtabhÃvana÷ 9.5 yathÃkÃÓasthito nityaæ vÃyu÷ sarvatrago mahÃn tathà sarvÃïi bhÆtÃni matsthÃnÅty upadhÃraya 9.6 sarvabhÆtÃni kaunteya prak­tiæ yÃnti mÃmikÃm kalpak«aye punas tÃni kalpÃdau vis­jÃmy aham 9.7 prak­tiæ svÃm ava«Âabhya vis­jÃmi puna÷ puna÷ bhÆtagrÃmam imaæ k­tsnam avaÓaæ prak­ter vaÓÃt 9.8 na ca mÃæ tÃni karmÃïi nibadhnanti dhanaæjaya udÃsÅnavad ÃsÅnam asaktaæ te«u karmasu 9.9 mayÃdhyak«eïa prak­ti÷ sÆyate sacarÃcaram hetunÃnena kaunteya jagad viparivartate 9.10 avajÃnanti mÃæ mƬhà mÃnu«Åæ tanum ÃÓritam paraæ bhÃvam ajÃnanto mama bhÆtamaheÓvaram 9.11 moghÃÓà moghakarmÃïo moghaj¤Ãnà vicetasa÷ rÃk«asÅm ÃsurÅæ caiva prak­tiæ mohinÅæ ÓritÃ÷ 9.12 mahÃtmÃnas tu mÃæ pÃrtha daivÅæ prak­tim ÃÓritÃ÷ bhajanty ananyamanaso j¤Ãtvà bhÆtÃdim avyayam 9.13 satataæ kÅrtayanto mÃæ yatantaÓ ca d­¬havratÃ÷ namasyantaÓ ca mÃæ bhaktyà nityayuktà upÃsate 9.14 j¤Ãnayaj¤ena cÃpy anye yajanto mÃm upÃsate ekatvena p­thaktvena bahudhà viÓvatomukham 9.15 ahaæ kratur ahaæ yaj¤a÷ svadhÃham aham au«adham mantro.aham aham evÃjyam aham agnir ahaæ hutam 9.16 pitÃham asya jagato mÃtà dhÃtà pitÃmaha÷ vedyaæ pavitram oækÃra ­k sÃma yajur eva ca 9.17 gatir bhartà prabhu÷ sÃk«Å nivÃsa÷ Óaraïaæ suh­t prabhava÷ pralaya÷ sthÃnaæ nidhÃnaæ bÅjam avyam 9.18 tapÃmy aham ahaæ var«aæ nig­ïhÃmy uts­jÃmi ca am­taæ caiva m­tyuÓ ca sad asac cÃham arjuna 9.19 traividyà mÃæ somapÃ÷ pÆtapÃpà yaj¤air i«Âvà svargatiæ prÃrthayante te puïyam ÃsÃdya surendralokaæ aÓnanti divyÃn divi devabhogÃn 9.20 te taæ bhuktvà svargalokaæ viÓÃlaæ k«Åïe puïye martyalokaæ viÓanti evaæ trayÅdharmam anuprapannà gatÃgataæ kÃmakÃmà labhante 9.21 ananyÃÓ cintayanto mÃæ ye janÃ÷ paryupÃsate te«Ãæ nityÃbhiyuktÃnÃæ yogak«emaæ vahÃmy aham 9.22 yepy anyadevatÃbhaktà yajante ÓraddhayÃnvitÃ÷ tepi mÃm eva kaunteya yajanty avidhipÆrvakam 9.23 ahaæ hi sarvayaj¤ÃnÃæ bhoktà ca prabhur eva ca na tu mÃm abhijÃnanti tattvenÃtaÓ cyavanti te 9.24 yÃnti devavratà devÃn pit­n yÃnti pit­vratÃ÷ bhÆtÃni yÃnti bhÆtejyà yÃnti madyÃjinopi mÃm 9.25 patraæ pu«paæ phalaæ toyaæ yo me bhaktyà prayacchati tad ahaæ bhaktyupah­tam aÓnÃmi prayatÃtmana÷ 9.26 yat karo«i yad aÓnÃsi yaj juho«i dadÃsi yat yat tapasyasi kaunteya tat kuru«va madarpaïam 9.27 ÓubhÃÓubhaphalair evaæ mok«yase karmabandhanai÷ saænyÃsayogayuktÃtmà vimukto mÃm upai«yasi 9.28 samohaæ sarvabhÆte«u na me dve«yosti na priya÷ ye bhajanti tu mÃæ bhaktyà mayi te te«u cÃpy aham 9.29 api cet sudurÃcÃro bhajate mÃm ananyabhÃk sÃdhur eva sa mantavya÷ samyag vyavasito hi sa÷ 9.30 k«ipraæ bhavati dharmÃtmà ÓaÓvacchÃntiæ nigacchhati kaunteya pratijÃnÅhi na me bhakta÷ praïaÓyati 9.31 mÃæ hi pÃrtha vyapÃÓritya yepi syu÷ pÃpayonaya÷ striyo vaiÓyÃs tathà ÓÆdrÃs tepi yÃnti parÃæ gatim 9.32 kiæ punar brÃhmaïÃ÷ puïyà bhaktà rÃjar«ayas tathà anityam asukhaæ lokam imaæ prÃpya bhajasva mÃm 9.33 manmanà bhava madbhakto madyÃjÅ mÃæ namaskuru mÃm evai«yasi yuktvaivam ÃtmÃnaæ matparÃyaïa÷ 9.34 X. atha daÓamodhyÃya÷. (vibhÆtiyoga÷) ÓrÅbhagavÃnuvÃca bhÆya eva mahÃbÃho Ó­ïu me paramaæ vaca÷ yat tehaæ prÅyamÃïÃya vak«yÃmi hitakÃmyayà 10.1 na me vidu÷ suragaïÃ÷ prabhavaæ na mahar«aya÷ aham Ãdir hi devÃnÃæ mahar«ÅïÃæ ca sarvaÓa÷ 10.2 yo mÃm ajam anÃdiæ ca vetti lokamaheÓvaram asaæmƬha÷ sa martye«u sarvapÃpai÷ pramucyate 10.3 buddhir j¤Ãnam asaæmoha÷ k«amà satyaæ dama÷ Óama÷ sukhaæ du÷khaæ bhavobhÃvo bhayaæ cÃbhayam eva ca 10.4 ahiæsà samatà tu«Âis tapo dÃnaæ yaÓoyaÓa÷ bhavanti bhÃvà bhÆtÃnÃæ matta eva p­thagvidhÃ÷ 10.5 mahar«aya÷ sapta pÆrve catvÃro manavas tathà madbhÃvà mÃnasà jÃtà ye«Ãæ loka imÃ÷ prajÃ÷ 10.6 etÃæ vibhÆtiæ yogaæ ca mama yo vetti tattvata÷ sovikampena yogena yujyate nÃtra saæÓaya÷ 10.7 ahaæ sarvasya prabhavo matta÷ sarvaæ pravartate iti matvà bhajante mÃæ budhà bhÃvasamanvitÃ÷ 10.8 maccittà madgataprÃïà bodhayanta÷ parasparam kathayantaÓ ca mÃæ nityaæ tu«yanti ca ramanti ca 10.9 te«Ãæ satatayuktÃnÃæ bhajatÃæ prÅtipÆrvakam dadÃmi buddhiyogaæ taæ yena mÃm upayÃnti te 10.10 te«Ãm evÃnukampÃrtham aham aj¤Ãnajaæ tama÷ nÃÓayÃmy ÃtmabhÃvastho j¤ÃnadÅpena bhÃsvatà 10.11 arjuna uvÃca paraæ brahma paraæ dhÃma pavitraæ paramaæ bhavÃn puru«aæ ÓÃÓvataæ divyam Ãdidevam ajaæ vibhum 10.12 Ãhus tvÃm ­«aya÷ sarve devar«ir nÃradas tathà asito devalo vyÃsa÷ svayaæ caiva bravÅ«i me 10.13 sarvam etad ­taæ manye yan mÃæ vadasi keÓava na hi te bhagavan vyaktiæ vidur devà na dÃnavÃ÷ 10.14 svayam evÃtmanÃtmÃnaæ vettha tvaæ puru«ottama bhÆtabhÃvana bhÆteÓa devadeva jagatpate 10.15 vaktum arhasy aÓe«eïa divyà hy ÃtmavibhÆtaya÷ yÃbhir vibhÆtibhir lokÃn imÃæs tvaæ vyÃpya ti«Âhasi 10.16 kathaæ vidyÃm ahaæ yogiæs tvÃæ sadà paricintayan ke«u ke«u ca bhÃve«u cintyosi bhagavan mayà 10.17 vistareïÃtmano yogaæ vibhÆtiæ ca janÃrdana bhÆya÷ kathaya t­ptir hi Ó­ïvato nÃsti mem­tam 10.18 ÓrÅbhagavÃn uvÃca hanta te kathayi«yÃmi divyà hy ÃtmavibhÆtaya÷ prÃdhÃnyata÷ kuruÓre«Âha nÃsty anto vistarasya me 10.19 aham Ãtmà gu¬ÃkeÓa sarvabhÆtÃÓayasthita÷ aham ÃdiÓ ca madhyaæ ca bhÆtÃnÃm anta eva ca 10.20 ÃdityÃnÃm ahaæ vi«ïur jyoti«Ãæ ravir aæÓumÃn marÅcir marutÃm asmi nak«atrÃïÃm ahaæ ÓaÓÅ 10.21 vedÃnÃæ sÃmavedosmi devÃnÃm asmi vÃsava÷ indriyÃïÃæ manaÓ cÃsmi bhÆtÃnÃm asmi cetanà 10.22 rudrÃïÃæ ÓaækaraÓ cÃsmi vitteÓo yak«arak«asÃm vasÆnÃæ pÃvakaÓ cÃsmi meru÷ ÓikhariïÃm aham 10.23 purodhasÃæ ca mukhyaæ mÃæ viddhi pÃrtha b­haspatim senÃnÅnÃm ahaæ skanda÷ sarasÃm asmi sÃgara÷ 10.24 mahar«ÅïÃæ bh­gur ahaæ girÃm asmy ekam ak«aram yaj¤ÃnÃæ japayaj¤osmi sthÃvarÃïÃæ himÃlaya÷ 10.25 aÓvattha÷ sarvav­k«ÃïÃæ devar«ÅïÃæ ca nÃrada÷ gandharvÃïÃæ citraratha÷ siddhÃnÃæ kapilo muni÷ 10.26 uccai÷Óravasam aÓvÃnÃæ viddhi mÃm am­todbhavam airÃvataæ gajendrÃïÃæ narÃïÃæ ca narÃdhipam 10.27 ÃyudhÃnÃm ahaæ vajraæ dhenÆnÃm asmi kÃmadhuk prajanaÓ cÃsmi kandarpa÷ sarpÃïÃm asmi vÃsuki÷ 10.28 anantaÓ cÃsmi nÃgÃnÃæ varuïo yÃdasÃm aham pit­ïÃm aryamà cÃsmi yama÷ saæyamatÃm aham 10.29 pralhÃdaÓ cÃsmi daityÃnÃæ kÃla÷ kalayatÃm aham m­gÃïÃæ ca m­gendrohaæ vainateyaÓ ca pak«iïÃm 10.30 pavana÷ pavatÃm asmi rÃma÷ Óastrabh­tÃm aham jha«ÃïÃæ makaraÓ cÃsmi strotasÃm asmi jÃhnavÅ 10.31 sargÃïÃm Ãdir antaÓ ca madhyaæ caivÃham arjuna adhyÃtmavidyà vidyÃnÃæ vÃda÷ pravadatÃm aham 10.32 ak«arÃïÃm akÃrosmi dvandva÷ sÃmÃsikasya ca aham evÃk«aya÷ kÃlo dhÃtÃhaæ viÓvatomukha÷ 10.33 m­tyu÷ sarvaharaÓ cÃham udbhavaÓ ca bhavi«yatÃm kÅrti÷ ÓrÅr vÃk ca nÃrÅïÃæ sm­tir medhà dh­ti÷ k«amà 10.34 b­hatsÃma tathà sÃmnÃæ gÃyatrÅ chandasÃm aham mÃsÃnÃæ mÃrgaÓÅr«oham ­tÆnÃæ kusumÃkara÷ 10.35 dyutaæ chalayatÃm asmi tejas tejasvinÃm aham jayosmi vyavasÃyosmi sattvaæ sattvavatÃm aham 10.36 v­«ïÅnÃæ vÃsudevosmi pÃï¬avÃnÃæ dhanaæjaya÷ munÅnÃm apy ahaæ vyÃsa÷ kavÅnÃm uÓanà kavi÷ 10.37 daï¬o damayatÃm asmi nÅtir asmi jigÅ«atÃm maunaæ caivÃsmi guhyÃnÃæ j¤Ãnaæ j¤ÃnavatÃm aham 10.38 yac cÃpi sarvabhÆtÃnÃæ bÅjaæ tad aham arjuna na tad asti vinà yat syÃn mayà bhÆtaæ carÃcaram 10.39 nÃntosti mama divyÃnÃæ vibhÆtÅnÃæ paraætapa e«a tÆddeÓata÷ prokto vibhÆter vistaro mayà 10.40 yad yad vibhÆtimat sattvaæ ÓrÅmad Ærjitam eva và tat tad evÃvagaccha tvaæ mama tejoæÓasaæbhavam 10.41 athavà bahunaitena kiæ j¤Ãtena tavÃrjuna vi«ÂabhyÃham idaæ k­tsnam ekÃæÓena sthito jagat 10.42 XI. athaikÃdaÓodhyÃya÷. (viÓvarÆpadarÓanayoga÷) arjuna uvÃca madanugrahÃya paramaæ guhyam adhyÃtmasaæj¤itam yat tvayoktaæ vacas tena mohoyaæ vigato mama 11.1 bhavÃpyayau hi bhÆtÃnÃæ Órutau vistaraÓo mayà tvatta÷ kamalapatrÃk«a mÃhÃtmyam api cÃvyayam 11.2 evam etad yathÃttha tvam ÃtmÃnaæ parameÓvara dra«Âum icchÃmi te rÆpam aiÓvaraæ puru«ottama 11.3 manyase yadi tac chakyaæ mayà dra«Âum iti prabho yogeÓvara tato me tvaæ darÓayÃtmÃnam avyayam 11.4 ÓrÅbhagavÃn uvÃca paÓya me pÃrtha rÆpÃïi ÓataÓotha sahastraÓa÷ nÃnÃvidhÃni divyÃni nÃnÃvarïÃk­tÅni ca 11.5 paÓyÃdityÃn vasÆn rudrÃn aÓvinau marutas tathà bahÆny ad­«ÂapÆrvÃïi paÓyÃÓcaryÃïi bhÃrata 11.6 ihaikasthaæ jagat k­tsnaæ paÓyÃdya sacarÃcaram mama dehe gu¬ÃkeÓa yac cÃnyad dra«Âum icchasi 11.7 na tu mÃæ Óakyase dra«Âum anenaiva svacak«u«Ã divyaæ dadÃmi te cak«u÷ paÓya me yogam aiÓvaram 11.8 sa¤jaya uvÃca evam uktvà tato rÃjan mahÃyogeÓvaro hari÷ darÓayÃm Ãsa pÃrthÃya paramaæ rÆpam aiÓvaram 11.9 anekavaktranayanam anekÃdbhutadarÓanam anekadivyÃbharaïaæ divyÃnekodyatÃyudham 11.10 divyamÃlyÃmbaradharaæ divyagandhÃnulepanam sarvÃÓcaryamayaæ devam anantaæ viÓvatomukham 11.11 divi sÆryasahastrasya bhaved yugapad utthità yadi bhÃ÷ sad­ÓÅ sà syÃd bhÃsas tasya mahÃtmana÷ 11.12 tatraikasthaæ jagat k­tsnaæ pravibhaktam anekadhà apaÓyad devadevasya ÓarÅre pÃï¬avas tadà 11.13 tata÷ sa vismayÃvi«Âo h­«Âaromà dhanaæjaya÷ praïamya Óirasà devaæ k­täjalir abhëata 11.14 arjuna uvÃca paÓyÃmi devÃæs tava deva dehe sarvÃæs tathà bhÆtaviÓe«asaæghÃn brahmÃïam ÅÓaæ kamalÃsanasthaæ ­«ÅæÓ ca sarvÃn uragÃæÓ ca divyÃn 11.15 anekabÃhÆdaravaktranetraæ paÓyÃmi tvÃæ sarvatonantarÆpam nÃntaæ na madhyaæ na punas tavÃdiæ paÓyÃmi viÓveÓvara viÓvarÆpa 11.16 kirÅÂinaæ gadinaæ cakriïaæ ca tejorÃÓiæ sarvato dÅptimantam paÓyÃmi tvÃæ durnirÅk«yaæ samantÃd dÅptÃnalÃrkadyutim aprameyam 11.17 tvam ak«araæ paramaæ veditavyaæ tvam asya viÓvasya paraæ nidhÃnam tvam avyaya÷ ÓÃÓvatadharmagoptà sanÃtanas tvaæ puru«o mato me 11.18 anÃdimadhyÃntam anantavÅryam anantabÃhuæ ÓaÓisÆryanetram paÓyÃmi tvÃæ dÅptahutÃÓavaktraæ svatejasà viÓvam idaæ tapantam 11.19 dyÃvÃp­thivyor idam antaraæ hi vyÃptaæ tvayaikena diÓaÓ ca sarvÃ÷ d­«ÂvÃdbhutaæ rupam ugraæ tavedaæ lokatrayaæ pravyathitaæ mahÃtman 11.20 amÅ hi tvÃæ surasaæghà viÓanti kecid bhÅtÃ÷ präjalayo g­ïanti svastÅty uktvà mahar«isiddhasaæghÃ÷ stuvanti tvÃæ stutibhi÷ pu«kalÃbhi÷ 11.21 rudrÃdityà vasavo ye ca sÃdhyà viÓveÓvinau marutaÓ co«mapÃÓ ca gandharvayak«Ãsurasiddhasaæghà vÅk«ante tvÃæ vismitÃÓ caiva sarve 11.22 rÆpaæ mahat te bahuvaktranetraæ mahÃbÃho bahubÃhÆrupÃdam bahÆdaraæ bahuda¤«ÂrÃkarÃlaæ d­«Âvà lokÃ÷ pravyathitÃs tathÃham 11.23 nabha÷sp­Óaæ dÅptam anekavarïaæ vyÃttÃnanaæ dÅptaviÓÃlanetram d­«Âvà hi tvÃæ pravyathitÃntarÃtmà dh­tiæ na vindÃmi Óamaæ ca vi«ïo 11.24 daæ«ÂrÃkarÃlÃni ca te mukhÃni d­«Âvaiva kÃlÃnalasaænibhÃni diÓo na jÃne na labhe ca Óarma prasÅda deveÓa jagannivÃsa 11.25 amÅ ca tvÃæ dh­tarëÂrasya putrÃ÷ sarve sahaivÃvanipÃlasaæghai÷ bhÅ«mo droïa÷ sÆtaputras tathÃsau sahÃsmadÅyair api yodhamukhyai÷ 11.26 vaktrÃïi te tvaramÃïà viÓanti daæ«ÂrÃkarÃlÃni bhayÃnakÃni kecid vilagnà daÓanÃntare«u saæd­Óyante cÆrïitair uttamÃÇgai÷ 11.27 yathà nadÅnÃæ bahavombuvegÃ÷ samudram evÃbhimukhà dravanti tathà tavÃmÅ naralokavÅrà viÓanti vaktrÃïy abhivijvalanti 11.28 yathà pradÅptaæ jvalanaæ pataÇgà viÓanti nÃÓÃya sam­ddhavegÃ÷ tathaiva nÃÓÃya viÓanti lokÃs tavÃpi vaktrÃïi sam­ddhavegÃ÷ 11.29 lelihyase grasamÃna÷ samantÃl lokÃn samagrÃn vadanair jvaladbhi÷ tejobhir ÃpÆrya jagat samagraæ bhÃsas tavogrÃ÷ pratapanti vi«ïo 11.30 ÃkhyÃhi me ko bhavÃn ugrarÆpo namostu te devavara prasÅda vij¤Ãtum icchÃmi bhavantam Ãdyaæ na hi prajÃnÃmi tava prav­ttim 11.31 ÓrÅbhagavÃn uvÃca kÃlosmi lokak«ayak­t prav­ddho lokÃn samÃhartum iha prav­tta÷ ­tepi tvÃæ na bhavi«yanti sarve yevasthitÃ÷ pratyanÅke«u yodhÃ÷ 11.32 tasmÃt tvam utti«Âha yaÓo labhasva jitvà ÓatrÆn bhuÇk«va rÃjyaæ sam­ddham mayaivaite nihatÃ÷ pÆrvam eva nimittamÃtraæ bhava savyasÃcin 11.33 droïaæ ca bhÅ«maæ ca jayadrathaæ ca karïaæ tathÃnyÃn api yodhavÅrÃn mayà hatÃæs tvaæ jahi mà vyathi«Âhà yudhyasva jetÃsi raïe sapatnÃn 11.34 sa¤jaya uvÃca etac chrutvà vacanaæ keÓavasya k­täjalir vepamÃna÷ kirÅÂÅ namask­tvà bhÆya evÃha k­«ïaæ sagadgadaæ bhÅtabhÅta÷ praïamya 11.35 arjuna uvÃca sthÃne h­«ÅkeÓa tava prakÅrtyà jagat prah­«yaty anurajyate ca rak«Ãæsi bhÅtÃni diÓo dravanti sarve namasyanti ca siddhasaæghÃ÷ 11.36 kasmÃc ca te na nameran mahÃtman garÅyase brahmaïopy Ãdikartre ananta deveÓa jagannivÃsa tvam ak«araæ sad asat tatparaæ yat 11.37 tvam Ãdideva÷ puru«a÷ purÃïas tvam asya viÓvasya paraæ nidhÃnam vettÃsi vedyaæ ca paraæ ca dhÃma tvayà tataæ viÓvam anantarÆpa 11.38 vÃyur yamognir varuïa÷ ÓaÓÃÇka÷ prajÃpatis tvaæ prapitÃmahaÓ ca namo namas testu sahastrak­tva÷ punaÓ ca bhÆyopi namo namas te 11.39 nama÷ purastÃd atha p­«Âhatas te namostu te sarvata eva sarva anantavÅryÃmitavikramas tvaæ sarvaæ samÃpno«i tatosi sarva÷ 11.40 sakheti matvà prasabhaæ yad uktaæ he k­«ïa he yÃdava he sakheti ajÃnatà mahimÃnaæ tavedaæ mayà pramÃdÃt praïayena vÃpi 11.41 yac cÃvahÃsÃrtham asatk­tosi vihÃraÓayyÃsanabhojane«u ekothavÃpy acyuta tatsamak«aæ tat k«Ãmaye tvÃm aham aprameyam 11.42 pitÃsi lokasya carÃcarasya tvam asya pÆjyaÓ ca gurur garÅyÃn na tvatsamosty abhyadhika÷ kutonyo lokatrayepy apratimaprabhÃva 11.43 tasmÃt praïamya praïidhÃya kÃyaæ prasÃdaye tvÃm aham ÅÓam Ŭyam piteva putrasya sakheva sakhyu÷ priya÷ priyÃyÃrhasi deva so¬hum 11.44 ad­«ÂapÆrvaæ h­«itosmi d­«Âvà bhayena ca pravyathitaæ mano me tad eva me darÓaya deva rÆpaæ prasÅda deveÓa jagannivÃsa 11.45 kirÅÂinaæ gadinaæ cakrahastaæ icchÃmi tvÃæ dra«Âum ahaæ tathaiva tenaiva rÆpeïa caturbhujena sahastrabÃho bhava viÓvamÆrte 11.46 ÓrÅbhagavÃn uvÃca mayà prasannena tavÃrjunedaæ rÆpaæ paraæ darÓitam ÃtmayogÃt tejomayaæ viÓvam anantam Ãdyaæ yan me tvadanyena na d­«ÂapÆrvam 11.47 na veda yaj¤Ãdhyayanair na dÃnai÷ na ca kriyÃbhir na tapobhir ugrai÷ evaærÆpa÷ Óakya ahaæ n­loke dra«Âuæ tvadanyena kurupravÅra 11.48 mà te vyathà mà ca vimƬhabhÃvo d­«Âvà rÆpaæ ghoram Åd­Ç mamedam vyapetabhÅ÷ prÅtamanÃ÷ punas tvaæ tad eva me rÆpam idaæ prapaÓya 11.49 sa¤jaya uvÃca ity arjunaæ vÃsudevas tathoktvà svakaæ rÆpaæ darÓayÃm Ãsa bhÆya÷ ÃÓvÃsayÃm Ãsa ca bhÅtam enaæ bhÆtvà puna÷ saumyavapur mahÃtmà 11.50 arjuna uvÃca d­«Âvedaæ mÃnu«aæ rÆpaæ tava saumyaæ janÃrdana idÃnÅm asmi saæv­tta÷ sacetÃ÷ prak­tiæ gata÷ 11.51 ÓrÅbhagavÃn uvÃca sudurdarÓam idaæ rÆpaæ d­«ÂvÃn asi yan mama devà apy asya rÆpasya nityaæ darÓanakÃÇk«iïa÷ 11.52 nÃhaæ vedair na tapasà na dÃnena na cejyayà Óakya evaævidho dra«Âuæ d­«ÂavÃn asi mÃæ yathà 11.53 bhaktyà tv ananyayà Óakya aham evaævidhorjuna j¤Ãtuæ dra«Âuæ ca tattvena prave«Âuæ ca paraætapa 11.54 matkarmak­n matparamo madbhakta÷ saÇgavarjita÷ nirvaira÷ sarvabhÆte«u ya÷ sa mÃm eti pÃï¬ava 11.55 XII. atha dvÃdaÓodhyÃya÷. (bhaktiyoga÷) arjuna uvÃca evaæ satatayuktà ye bhaktÃs tvÃæ paryupÃsate ye cÃpy ak«aram avyaktaæ te«Ãæ ke yogavittamÃ÷ 12.1 ÓrÅbhagavÃn uvÃca mayy ÃveÓya mano ye mÃæ nityayuktà upÃsate Óraddhayà parayopetÃ÷ te me yuktatamà matÃ÷ 12.2 ye tv ak«aram anirdeÓyaæ avyaktaæ paryupÃsate sarvatragam acintyaæ ca kÆÂasthaæ acalaæ dhruvam 12.3 saæniyamyendriyagrÃmaæ sarvatra samabuddhayÃ÷ te prÃpnuvanti mÃm eva sarvabhÆtahite ratÃ÷ 12.4 kleÓodhikataras te«Ãæ avyaktÃsaktacetasÃm avyaktà hi gatir du÷khaæ dehavadbhir avÃpyate 12.5 ye tu sarvÃïi karmÃïi mayi saænyasya matpara÷ ananyenaiva yogena mÃæ dhyÃyanta upÃsate 12.6 te«Ãæ ahaæ samuddhartà m­tyusaæsÃrasÃgarÃt bhavÃmi na cirÃt pÃrtha mayy ÃveÓitacetasÃm 12.7 mayy eva mana Ãdhatsva mayi buddhiæ niveÓaya nivasi«yasi mayy eva ata Ærdhvaæ na saæÓaya÷ 12.8 atha cittaæ samÃdhÃtuæ na Óakno«i mayi sthiram abhyÃsayogena tato mÃm ichÃptuæ dhanaæjaya 12.9 abhyÃsepy asamarthosi matkarmaparamo bhava madartham api karmÃïi kurvan siddhim avÃpsyasi 12.10 athaitad apy aÓaktosi kartuæ madyogam ÃÓrita÷ sarvakarmaphalatyÃgaæ tata÷ kuru yatÃtmavÃn 12.11 Óreyo hi j¤Ãnam abhyÃsÃj j¤ÃnÃd dhyÃnaæ viÓi«yate dhyÃnÃt karmaphalatyÃgas tyÃgÃc chÃntir anantaram 12.12 adve«Âà sarvabhÆtÃnÃæ maitra÷ karuïa eva ca nirmamo nirahaækÃra÷ samadu÷khasukha÷ k«amÅ 12.13 saætu«Âa÷ satataæ yogÅ yatÃtmà d­¬haniÓcaya÷ mayy arpitamanobuddhir yo madbhakta÷ sa me priya÷ 12.14 yasmÃn nodvijate loko lokÃn nodvijate ca ya÷ har«Ãmar«abhayodvegair mukto ya÷ sa ca me priya÷ 12.15 anapek«a÷ Óucir dak«a udÃsÅno gatavyatha÷ sarvÃrambhaparityÃgÅ yo madbhakta÷ sa me priya÷ 12.16 yo na h­«yati na dve«Âi na Óocati na kÃÇk«ati ÓubhÃÓubhaparityÃgÅ bhaktimÃn ya÷ sa me priya÷ 12.17 sama÷ Óatrau ca mitre ca tathà mÃnÃpamÃnayo÷ ÓÅto«ïasukhadu÷khe«u sama÷ saÇgavivarjita÷ 12.18 tulyanindÃstutir maunÅ saætu«Âo yena kenacit aniketa÷ sthiramatir bhaktimÃn me priyo nara÷ 12.19 ye tu dharmyÃm­tam idaæ yathoktaæ paryupÃsate ÓraddadhÃnà matparamà bhaktÃs tetÅva me priyÃ÷ 12.20 XIII. atha trayodaÓodhyÃya÷. (k«etrak«etraj¤avibhÃgayoga÷) arjuna uvÃca prak­tiæ puru«aæ caiva k«etraæ k«etraj¤am eva ca etad veditum icchÃmi j¤Ãnaæ j¤eyaæ ca keÓava 13.1 ÓrÅbhagavÃn uvÃca idaæ ÓarÅraæ kaunteya k«etram ity abhidhÅyate etad yo vetti taæ prÃhu÷ k«etraj¤a iti tadvida÷ 13.2 k«etraj¤aæ cÃpi mÃæ viddhi sarvak«etre«u bhÃrata k«etrak«etraj¤ayor j¤Ãnaæ yat taj j¤Ãnaæ mataæ mama 13.3 tat k«etraæ yac ca yÃd­k ca yadvikÃri yataÓ ca yat sa ca yo yatprabhÃvaÓ ca tat samÃsena me Ó­ïu 13.4 ­«ibhir bahudhà gÅtaæ chandobhir vividhai÷ p­thak brahmasÆtrapadaiÓ caiva hetumadbhir viniÓcitai÷ 13.5 mahÃbhÆtÃny ahaækÃro buddhir avyaktam eva ca indriyÃïi daÓaikaæ ca pa¤ca cendriyagocarÃ÷ 13.6 icchà dve«a÷ sukhaæ du÷khaæ saæghÃtaÓ cetanà dh­ti÷ etat k«etraæ samÃsena savikÃram udÃh­tam 13.7 amÃnitvam adambhitvam ahiæsà k«Ãntir Ãrjavam ÃcÃryopÃsanaæ Óaucaæ sthairyam Ãtmavinigraha÷ 13.8 indriyÃrthe«u vairÃgyam anahaækÃra eva ca janmam­tyujarÃvyÃdhidu÷khado«ÃnudarÓanam 13.9 asaktir anabhi«vaÇga÷ putradÃrag­hÃdi«u nityaæ ca samacittatvam i«ÂÃni«Âopapatti«u 13.10 mayi cÃnanyayogena bhaktir avyabhicÃriïÅ viviktadeÓasevitvam aratir janasaæsadi 13.11 adhyÃtmaj¤Ãnanityatvaæ tattvaj¤ÃnÃrthadarÓanam etaj j¤Ãnam iti proktam aj¤Ãnaæ yad atonyathà 13.12 j¤eyaæ yat tat pravak«yÃmi yaj j¤ÃtvÃm­tam aÓnute anÃdimat paraæ brahma na sat tan nÃsad ucyate 13.13 sarvata÷ pÃïipÃdaæ tat sarvatok«iÓiromukham sarvata÷ Órutimal loke sarvam Ãv­tya ti«Âhati 13.14 sarvendriyaguïÃbhÃsaæ sarvendriyavivarjitam asaktaæ sarvabh­c caiva nirguïaæ guïabhokt­ ca 13.15 bahir antaÓ ca bhÆtÃnÃm acaraæ caram eva ca sÆk«matvÃt tad avij¤eyaæ dÆrasthaæ cÃntike ca tat 13.16 avibhaktaæ ca bhÆte«u vibhaktam iva ca sthitam bhÆtabhart­ ca taj j¤eyaæ grasi«ïu prabhavi«ïu ca 13.17 jyoti«Ãm api taj jyotis tamasa÷ param ucyate j¤Ãnaæ j¤eyaæ j¤Ãnagamyaæ h­di sarvasya vi«Âhitam 13.18 iti k«etraæ tathà j¤Ãnaæ j¤eyaæ coktaæ sanÃsata÷ madbhakta etad vij¤Ãya madbhÃvÃyopapadyate 13.19 prak­tiæ puru«aæ caiva viddhy anÃdi ubhÃv api vikÃrÃ¤Ó ca guïÃæÓ caiva viddhi prak­tisaæbhavÃn 13.20 kÃrya kÃraïa kart­tve hetu÷ prak­tir ucyate puru«a÷ sukhadu÷khÃnÃæ bhokt­tve hetur ucyate 13.21 puru«a÷ prak­tistho hi bhuÇkte prak­tijÃn guïÃn kÃraïaæ guïasaÇgosya sadasadyonijanmasu 13.22 upadra«ÂÃnumantà ca bhartà bhoktà maheÓvara÷ paramÃtmeti cÃpyukto dehesmin puru«a÷ para÷ 13.23 ya evaæ vetti puru«aæ prak­tiæ ca guïai÷ saha sarvathà vartamÃnopi na sa bhÆyobhijÃyate 13.24 dhyÃnenÃtmani paÓyanti kecid ÃtmÃnam Ãtmanà anye sÃækhyena yogena karmayogena cÃpare 13.25 anye tv evam ajÃnanta÷ ÓrutvÃnyebhya upÃsate tepi cÃtitaranty eva m­tyuæ ÓrutiparÃyaïÃ÷ 13.26 yÃvat saæjÃyate kiæcit sattvaæ sthÃvarajaÇgamam k«etrak«etraj¤asaæyogÃt tad viddhi bharatar«abha 13.27 samaæ sarve«u bhÆte«u ti«Âhantaæ parameÓvaram vinaÓyatsv avinaÓyantaæ ya÷ paÓyati sa paÓyati 13.28 samaæ paÓyan hi sarvatra samavasthitam ÅÓvaram na hinasty ÃtmanÃtmÃnaæ tato yÃti parÃæ gatim 13.29 prak­tyaiva ca karmÃïi kriyamÃïÃni sarvaÓa÷ ya÷ paÓyati tathÃtmÃnam akartÃraæ sa paÓyati 13.30 yadà bhÆtap­thagbhÃvam ekastham anupaÓyati tata eva ca vistÃraæ brahma saæpadyate tadà 13.31 anÃditvÃn nirguïatvÃt paramÃtmÃyam avyaya÷ ÓarÅrasthopi kaunteya na karoti na lipyate 13.32 yathà sarvagataæ sauk«myÃd ÃkÃÓaæ nopalipyate sarvatrÃvasthito dehe tathÃtmà nopalipyate 13.33 yathà prakÃÓayaty eka÷ k­tsnaæ lokam imaæ ravi÷ k«etraæ k«etrÅ tathà k­tsnaæ prakÃÓayati bhÃrata 13.34 k«etrak«etraj¤ayor evam antaraæ j¤Ãnacak«u«Ã bhÆtaprak­timok«aæ ca ye vidur yÃnti te param 13.35 XIV. atha caturdaÓodhyÃya÷. (guïatrayavibhÃgayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca paraæ bhÆya÷ pravak«yÃmi j¤ÃnÃnÃæ j¤Ãnam uttamam yaj j¤Ãtvà munaya÷ sarve parÃæ siddhim ito gatÃ÷ 14.1 idaæ j¤Ãnam upÃÓritya mama sÃdharmyam ÃgatÃ÷ sargepi nopajÃyante pralaye na vyathanti ca 14.2 mama yonir mahad brahma tasmin garbhaæ dadhÃmy aham saæbhava÷ sarvabhÆtÃnÃæ tato bhavati bhÃrata 14.3 sarvayoni«u kaunteya mÆrtaya÷ saæbhavanti yÃ÷ tÃsÃæ brahma mahad yonir ahaæ bÅjaprada÷ pità 14.4 sattvaæ rajas tama iti guïÃ÷ prak­tisambhavÃ÷ nibadhnanti mahÃbÃho dehe dehinam avyayam 14.5 tatra sattvaæ nirmalatvÃt prakÃÓakam anÃmayam sukhasaÇgena badhnÃti j¤ÃnasaÇgena cÃnagha 14.6 rajo rÃgÃtmakaæ viddhi t­«ïÃsaÇgasamudbhavam tan nibadhnÃti kaunteya karmasaÇgena dehinam 14.7 tamas tv aj¤Ãnajaæ viddhi mohanaæ sarvadehinÃm pramÃdÃlasyanidrÃbhis tan nibadhnÃti bhÃrata 14.8 sattvaæ sukhe saæjayati raja÷ karmaïi bhÃrata j¤Ãnam Ãv­tya tu tama÷ pramÃde saæjayaty uta 14.9 rajas tamaÓ cÃbhibhÆya sattvaæ bhavati bhÃrata raja÷ sattvaæ tamaÓ caiva tama÷ sattvaæ rajas tathà 14.10 sarvadvÃre«u dehesmin prakÃÓa upajÃyate j¤Ãnaæ yadà tadà vidyÃd viv­ddhaæ sattvam ity uta 14.11 lobha÷ prav­ttir Ãrambha÷ karmaïÃm aÓama÷ sp­hà rajasy etÃni jÃyante viv­ddhe bharatar«abha 14.12 aprakÃÓoprav­ttiÓ ca pramÃdo moha eva ca tamasy etÃni jÃyante viv­ddhe kurunandana 14.13 yadà sattve prav­ddhe tu pralayaæ yÃti dehabh­t tadottamavidÃæ lokÃn amalÃn pratipadyate 14.14 rajasi pralayaæ gatvà karmasaÇgi«u jÃyate tathà pralÅnas tamasi mƬhayoni«u jÃyate 14.15 karmaïa÷ suk­tasyÃhu÷ sÃttvikaæ nirmalaæ phalam rajasas tu phalaæ du÷kham aj¤Ãnaæ tamasa÷ phalam 14.16 sattvÃt saæjÃyate j¤Ãnaæ rajaso lobha eva ca pramÃdamohau tamaso bhavatoj¤Ãnam eva ca 14.17 Ærdhvaæ gacchanti sattvasthà madhye ti«Âhanti rÃjasÃ÷ jaghanyaguïav­ttisthà adho gacchhanti tÃmasÃ÷ 14.18 nÃnyaæ guïebhya÷ kartÃraæ yadà dra«ÂÃnupaÓyati guïebhyaÓ ca paraæ vetti madbhÃvaæ sodhigacchhati 14.19 guïÃn etÃn atÅtya trÅn dehÅ dehasamudbhavÃn janmam­tyujarÃdu÷khair vimuktom­tam aÓnute 14.20 arjuna uvÃca kair liÇgais trÅn guïÃn etÃn atÅto bhavati prabho kimÃcÃra÷ kathaæ caitÃæs trÅn guïÃn ativartate 14.21 ÓrÅbhagavÃn uvÃca prakÃÓaæ ca prav­ttiæ ca moham eva ca pÃï¬ava ta dve«Âi saæprav­ttÃni na niv­ttÃni kÃÇk«ati 14.22 udÃsÅnavad ÃsÅno guïair yo na vicÃlyate guïà vartanta ity eva yovati«Âhati neÇgate 14.23 samadu÷khasukha÷ svastha÷ samalo«ÂÃÓmakäcana÷ tulyapriyÃpriyo dhÅras tulyanindÃtmasaæstuti÷ 14.24 mÃnÃpamÃnayos tulyas tulyo mitrÃripak«ayo÷ sarvÃrambhaparityÃgÅ guïÃtÅta÷ sa ucyate 14.25 mÃæ ca yovyabhicÃreïa bhaktiyogena sevate sa guïÃn samatÅtyaitÃn brahmabhÆyÃya kalpate 14.26 brahmaïo hi prati«ÂhÃham am­tasyÃvyayasya ca ÓÃÓvatasya ca dharmasya sukhasyaikÃntikasya ca 14.27 XV. atha pa¤cadaÓodhyÃya÷. (puru«ottamayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca ÆrdhvamÆlam adha÷ÓÃkham aÓvatthaæ prÃhur avyam chandÃæsi yasya parïÃni yas taæ veda sa vedavit 15.1 adhaÓ cordhvaæ pras­tÃstasya ÓÃkhà guïaprav­ddhà vi«ayapravÃlÃ÷ adhaÓ ca mÆlÃny anusaætatÃni karmÃnubandhÅni manu«yaloke 15.2 na rÆpam asyeha tathopalabhyate nÃnto na cÃdir na ca saæprati«Âhà aÓvattham enaæ suvirƬhamÆlaæ asaÇgaÓastreïa d­¬hena chittvà 15.3 tata÷ padaæ tatparimÃrgitavyaæ yasmin gatà na nivartanti bhÆya÷ tameva cÃdyaæ puru«aæ prapadye yata÷ prav­tti÷ pras­tà purÃïÅ 15.4 nirmÃnamohà jitasaÇgado«Ã adhyÃtmanityà viniv­ttakÃmÃ÷ dvandvair vimuktÃ÷ sukhadu÷khasaæj¤ai÷ gacchhanty amƬhÃ÷ padam avyayaæ tat 15.5 na tad bhÃsayate sÆryo na ÓaÓÃÇko na pÃvaka÷ yad gatvà na nivartante tad dhÃma paramaæ mama 15.6 mamaivÃæÓo jÅvaloke jÅvabhÆta÷ sanÃtana÷ mana÷«a«ÂhÃnÅndriyÃïi prak­tisthÃni kar«ati 15.7 ÓarÅraæ yad avÃpnoti yac cÃpy utkrÃmatÅÓvara÷ g­hitvaitÃni saæyÃti vÃyur gandhÃn ivÃÓayÃt 15.8 Órotraæ cak«u÷ sparÓanaæ ca rasanaæ ghrÃïam eva ca adhi«ÂhÃya manaÓ cÃyaæ vi«ayÃn upasevate 15.9 utkrÃmantaæ sthitaæ vÃpi bhu¤jÃnaæ và guïÃnvitam vimƬhà nÃnupaÓyanti paÓyanti j¤Ãnacak«u«a÷ 15.10 yatanto yoginaÓ cainaæ paÓyanty Ãtmany avasthitam yatantopy ak­tÃtmÃno nainaæ paÓyanty acetasa÷ 15.11 yad Ãdityagataæ tejo jagad bhÃsayatekhilam yac candramasi yac cÃgnau tat tejo viddhi mÃmakam 15.12 gÃm ÃviÓya ca bhÆtÃni dhÃrayÃmy aham ojasà pu«ïÃmi cau«adhÅ÷ sarvÃ÷ somo bhÆtvà rasÃtmaka÷ 15.13 ahaæ vaiÓvÃnaro bhÆtvà prÃïinÃæ deham ÃÓrita÷ prÃïÃpÃnasamÃyukta÷ pacÃmy annaæ caturvidham 15.14 sarvasya cÃhaæ h­di saænivi«Âo matta÷ sm­tir j¤Ãnam apohanaæ ca vedaiÓ ca sarvair aham eva vedyo vedÃntak­d vedavid eva cÃham 15.15 dvÃv imau puru«au loke k«araÓ cÃk«ara eva ca k«ara÷ sarvÃïi bhÆtÃni kÆÂasthok«ara ucyate 15.16 uttama÷ puru«as tv anya÷ paramÃtmety udÃh­ta÷ yo lokatrayam ÃviÓya bibharty avyaya ÅÓvara÷ 15.17 yasmÃt k«aram atÅtoham ak«arÃd api cottama÷ atosmi loke vede ca prathita÷ puru«ottama÷ 15.18 yo mÃm evam asaæmƬho jÃnÃti puru«ottamam sa sarvavid bhajati mÃæ sarvabhÃvena bhÃrata 15.19 iti guhyatamaæ ÓÃstram idam uktaæ mayÃnagha etat buddhvà buddhimÃn syÃt k­tak­tyaÓ ca bhÃrata 15.20 XVI. atha «o¬aÓodhyÃya÷. (daivÃsurasaæpadvibhÃgayoga÷) ÓrÅbhagavÃn uvÃca abhayaæ sattvasaæÓuddhir j¤Ãnayogavyavasthiti÷ dÃnaæ damaÓ ca yaj¤aÓ ca svÃdhyÃyas tapa Ãrjavam 16.1 ahiæsà satyam akrodhas tyÃga÷ ÓÃntir apaiÓunam dayà bhÆte«v aloluptvaæ mÃrdavaæ hrÅr acÃpalam 16.2 teja÷ k«amà dh­ti÷ Óaucam adroho nÃtimÃnità bhavanti saæpadaæ daivÅm abhijÃtasya bhÃrata 16.3 dambho darpobhimÃnaÓ ca krodha÷ pÃru«yam eva ca aj¤Ãnaæ cÃbhijÃtasya pÃrtha saæpadam ÃsurÅm 16.4 daivÅ saæpad vimok«Ãya nibandhÃyÃsurÅ matà mà Óuca÷ saæpadaæ daivÅm abhijÃtosi pÃï¬ava 16.5 dvau bhÆtasargau lokesmin daiva Ãsura eva ca daivo vistaraÓa÷ prokta Ãsuraæ pÃrtha me Ó­ïu 16.6 prav­ttiæ ca niv­ttiæ ca janà na vidur ÃsurÃ÷ na Óaucaæ nÃpi cÃcÃro na satyaæ te«u vidyate 16.7 asatyam aprati«Âhaæ te jagad Ãhur anÅÓvaram aparasparasaæbhÆtaæ kim anyat kÃmahaitukam 16.8 etÃæ d­«Âim ava«Âabhya na«ÂÃtmÃnolpabuddhaya÷ prabhavanty ugrakarmÃïa÷ k«ayÃya jagatohitÃ÷ 16.9 kÃmam ÃÓritya du«pÆraæ dambhamÃnamadÃnvitÃ÷ mohÃd g­hÅtvÃsadgrÃhÃn pravartanteÓucivratÃ÷ 16.10 cintÃm aparimeyÃæ ca pralayÃntÃm upÃÓritÃ÷ kÃmopabhogaparamà etÃvad iti niÓcitÃ÷ 16.11 ÃÓÃpÃÓaÓatair baddhÃ÷ kÃmakrodhaparÃyaïÃ÷ Åhante kÃmabhogÃrtham anyÃyenÃrthasaæcayÃn 16.12 idam adya mayà labdham imaæ prÃpsye manoratham idam astÅdam api me bhavi«yati punar dhanam 16.13 asau mayà hata÷ Óatrur hani«ye cÃparÃn api ÅÓvaro.aham ahaæ bhogÅ siddhohaæ balavÃn sukhÅ 16.14 ìhyobhijanavÃn asmi konyosti sad­Óo mayà yak«ye dÃsyÃmi modi«ya ity aj¤ÃnavimohitÃ÷ 16.15 anekacittavibhrÃntà mohajÃlasamÃv­tÃ÷ prasaktÃ÷ kÃmabhoge«u patanti narakeÓucau 16.16 ÃtmasaæbhÃvitÃ÷ stabdhà dhanamÃnamadÃnvitÃ÷ yajante nÃmayaj¤ais te dambhenÃvidhipÆrvakam 16.17 ahaækÃraæ balaæ darpaæ kÃmaæ krodhaæ ca saæÓritÃ÷ mÃm Ãtmaparadehe«u pradvi«antobhyasÆyakÃ÷ 16.18 tÃn ahaæ dvi«ata÷ krurÃn saæsÃre«u narÃdhamÃn k«ipÃmy ajasram aÓubhÃn ÃsurÅ«v eva yoni«u 16.19 ÃsurÅæ yonim Ãpannà mƬhà janmanijanmani mÃm aprÃpyaiva kaunteya tato yÃnty adhamÃæ gatim 16.20 trividhaæ narakasyedaæ dvÃraæ nÃÓanam Ãtmana÷ kÃma÷ krodhas tathà lobhas tasmÃd etat trayaæ tyajet 16.21 etair vimukta÷ kaunteya tamodvÃrais tribhir nara÷ Ãcaraty Ãtmana÷ Óreyas tato yÃti parÃæ gatim 16.22 ya÷ ÓÃstravidhim uts­jya vartate kÃmakÃrata÷ na sa siddhim avÃpnoti na sukhaæ na parÃæ gatim 16.23 tasmÃc chÃstraæ pramÃïaæ te kÃryÃkÃryavyavasthitau j¤Ãtvà ÓÃstravidhÃnoktaæ karma kartum ihÃrhasi 16.24 XVII. atha saptadaÓodhyÃya÷. (ÓraddhÃtrayavibhÃgayoga÷) arjuna uvÃca ye ÓÃstravidhim uts­jya yajante ÓraddhayÃnvitÃ÷ te«Ãæ ni«Âhà tu kà k­«ïa sattvam Ãho rajas tama÷ 17.1 ÓrÅbhagavÃn uvÃca trividhà bhavati Óraddhà dehinÃæ sà svabhÃvajà sÃttvikÅ rÃjasÅ caiva tÃmasÅ ceti tÃæ Ó­ïu 17.2 sattvÃnurÆpà sarvasya Óraddhà bhavati bhÃrata ÓraddhÃmayoyaæ puru«o yo yacchraddha÷ sa eva sa÷ 17.3 yajante sÃttvikà devÃn yak«arak«Ãæsi rÃjasÃ÷ pretÃn bhÆtagaïÃ¤Ó cÃnye yajante tÃmasà janÃ÷ 17.4 aÓÃstravihitaæ ghoraæ tapyante ye tapo janÃ÷ dambhÃhaækÃrasaæyuktÃ÷ kÃmarÃgabalÃnvitÃ÷ 17.5 kar«ayanta÷ ÓarÅrasthaæ bhÆtagrÃmam acetasa÷ mÃæ caivÃnta÷ÓarÅrasthaæ tÃn viddhy ÃsuraniÓcayÃn 17.6 ÃhÃras tv api sarvasya trividho bhavati priya÷ yaj¤as tapas tathà dÃnaæ te«Ãæ bhedam imaæ Ó­ïu 17.7 Ãyu÷sattvabalÃrogyasukhaprÅtivivardhanÃ÷ rasyÃ÷ snigdhÃ÷ sthirà h­dyà ÃhÃrÃ÷ sÃttvikapriyÃ÷ 17.8 kaÂvamlalavaïÃtyu«ïatÅk«ïarÆk«avidÃhina÷ ÃhÃrà rÃjasasye«Âà du÷khaÓokÃmayapradÃ÷ 17.9 yÃtayÃmaæ gatarasaæ pÆti paryu«itaæ ca yat ucchi«Âam api cÃmedhyaæ bhojanaæ tÃmasapriyam 17.10 aphalÃÇk«ibhir yaj¤o vidhid­«Âo ya ijyate ya«Âavyam eveti mana÷ samÃdhÃya sa sÃttvika÷ 17.11 abhisaædhÃya tu phalaæ dambhÃrtham api caiva yat ijyate bharataÓre«Âha taæ yaj¤aæ viddhi rÃjasam 17.12 vidhihÅnam as­«ÂÃnnaæ mantrahÅnam adak«iïam ÓraddhÃvirahitaæ yaj¤aæ tÃmasaæ paricak«ate 17.13 devadvijaguruprÃj¤apÆjanaæ Óaucam Ãrjavam brahmacaryam ahiæsà ca ÓÃrÅraæ tapa ucyate 17.14 anudvegakaraæ vÃkyaæ satyaæ priyahitaæ ca yat svÃdhyÃyÃbhyasanaæ caiva vÃÇmayaæ tapa ucyate 17.15 mana÷prasÃda÷ saumyatvaæ maunam Ãtmavinigraha÷ bhÃvasaæÓuddhir ity etat tapo mÃnasam ucyate 17.16 Óraddhayà parayà taptaæ tapas tat trividhaæ narai÷ aphalÃkÃÇk«ibhir yuktai÷ sÃttvikaæ paricak«ate 17.17 satkÃramÃnapÆjÃrthaæ tapo dambhena caiva yat kriyate tad iha proktaæ rÃjasaæ calam adhruvam 17.18 mƬhagrÃheïÃtmano yat pŬayà kriyate tapa÷ parasyotsÃdanÃrthaæ và tat tÃmasam udÃh­tam 17.19 dÃtavyam iti yad dÃnaæ dÅyatenupakÃriïe deÓe kÃle ca pÃtre ca tad dÃnaæ sÃttvikaæ sm­tam 17.20 yat tu prattyupakÃrÃrthaæ phalam uddiÓya và puna÷ dÅyate ca parikli«Âaæ tad dÃnaæ rÃjasaæ sm­tam 17.21 adeÓakÃle yad dÃnam apÃtrebhyaÓ ca dÅyate asatk­tam avaj¤Ãtaæ tat tÃmasam udÃh­tam 17.22 oæ tat sad iti nirdeÓo brahmaïas trividha÷ sm­ta÷ brÃhmaïÃs tena vedÃÓ ca yaj¤ÃÓ ca vihitÃ÷ purà 17.23 tasmÃd om ity udÃh­tya yaj¤adÃnatapa÷kriyÃ÷ pravartante vidhÃnoktÃ÷ satataæ brahmavÃdinÃm 17.24 tad ity anabhisaædhÃya phalaæ yaj¤atapa÷kriyÃ÷ dÃnakriyÃÓ ca vividhÃ÷ kriyante mok«akÃÇk«ibhi÷ 17.25 sadbhÃve sÃdhubhÃve ca sad ity etat prayujyate praÓaste karmaïi tathà sacchabda÷ pÃrtha yujyate 17.26 yaj¤e tapasi dÃne ca sthiti÷ sad iti cocyate karma caiva tadarthÅyaæ sad ity evÃbhidhÅyate 17.27 aÓraddhayà hutaæ dattaæ tapas taptaæ k­taæ ca yat asad ity ucyate pÃrtha na ca tat prepya no iha 17.28 XVIII. athëÂÃdaÓodhyÃya÷. (mok«asaænyÃsayoga÷) arjuna uvÃca saænyÃsasya mahÃbÃho tattvam icchÃmi veditum tyÃgasya ca h­«ÅkeÓa p­thak keÓini«Ædana 18.1 ÓrÅbhagavÃn uvÃca kÃmyÃnÃæ karmaïÃæ nyÃsaæ saænyÃsaæ kavayo vidu÷ sarvakarmaphalatyÃgaæ prÃhus tyÃgaæ vicak«aïÃ÷ 18.2 tyÃjyaæ do«avad ity eke karma prÃhur manÅ«iïa÷ yaj¤adÃnatapa÷karma na tyÃjyam iti cÃpare 18.3 niÓcayaæ Ó­ïu me tatra tyÃge bharatasattama tyÃgo hi puru«avyÃghra trividha÷ saæprakÅrtita÷ 18.4 yaj¤adÃnatapa÷karma na tyÃjyaæ kÃryam eva tat yaj¤o dÃnaæ tapaÓ caiva pÃvanÃni manÅ«iïÃm 18.5 etÃny api tu karmÃïi saÇgaæ tyaktvà phalÃni ca kartavyÃnÅti me pÃrtha niÓcitaæ matam uttamam 18.6 niyatasya tu saænyÃsa÷ karmaïo nopapadyate mohÃt tasya parityÃgas tÃmasa÷ parikÅrtita÷ 18.7 du÷kham ity eva yat karma kÃyakleÓabhayÃt tyajet sa k­tvà rÃjasaæ tyÃgaæ naiva tyÃgaphalaæ labhet 18.8 kÃryam ity eva yat karma niyataæ kriyaterjuna saÇgaæ tyaktvà phalaæ caiva sa tyÃga÷ sÃttviko mata÷ 18.9 na dve«Ây akuÓalaæ karma kuÓale nÃnu«ajjate tyÃgÅ sattvasamÃvi«Âo medhÃvÅ chinnasaæÓaya÷ 18.10 na hi dehabh­tà Óakyaæ tyaktuæ karmÃïy aÓe«ata÷ yas tu karmaphalatyÃgÅ sa tyÃgÅty abhidhÅyate 18.11 ani«Âam i«Âaæ miÓraæ ca trividhaæ karmaïa÷ phalam bhavaty atyÃginÃæ pretya na tu saænyÃsinÃæ kvacit 18.12 pa¤caitÃni mahÃbÃho kÃraïÃni nibodha me sÃækhye k­tÃnte proktÃni siddhaye sarvakarmaïÃm 18.13 adhi«ÂhÃnaæ tathà kartà karaïaæ ca p­thagvidham vividhÃÓ ca p­thakce«Âà daivaæ caivÃtra pa¤camam 18.14 ÓarÅravÃÇmanobhir yat karma prÃrabhate nara÷ nyÃyyaæ và viparÅtaæ và pa¤caite tasya hetava÷ 18.15 tatraivaæ sati kartÃram ÃtmÃnaæ kevalaæ tu ya÷ paÓyaty ak­tabuddhitvÃn na sa paÓyati durmati÷ 18.16 yasya nÃhaæk­to bhÃvo buddhir yasya na lipyate hatvÃ.api sa imÃæl lokÃn na hanti na nibadhyate 18.17 j¤Ãnaæ j¤eyaæ parij¤Ãtà trividhà karmacodanà karaïaæ karma karteti trividha÷ karmasaægraha÷ 18.18 j¤Ãnaæ karma ca kartà ca tridhaiva guïabhedata÷ procyate guïasaækhyÃne yathÃvac ch­ïu tÃny api 18.19 sarvabhÆte«u yenaikaæ bhÃvam avyayam Åk«ate avibhaktaæ vibhakte«u taj j¤Ãnaæ viddhi sÃttvikam 18.20 p­thaktvena tu yaj j¤Ãnaæ nÃnÃbhÃvÃn p­thagvidhÃn vetti sarve«u bhÆte«u taj j¤Ãnaæ viddhi rÃjasam 18.21 yat tu k­tsnavad ekasmin kÃrye saktam ahetukam atattvÃrthavad alpaæ ca tat tÃmasam udÃh­tam 18.22 niyataæ saÇgarahitam arÃgadve«ata÷ k­tam aphalaprepsunà karma yat tat sÃttvikam ucyate 18.23 yat tu kÃmepsunà karma sÃhaækÃreïa và puna÷ kriyate bahulÃyÃsaæ tad rÃjasam udÃh­tam 18.24 anubandhaæ k«ayaæ hiæsÃm anapek«ya ca pauru«am mohÃd Ãrabhyate karma yat tat tÃmasam ucyate 18.25 muktasaÇgonahaævÃdÅ dh­tyutsÃhasamanvita÷ siddhyasiddhyor nirvikÃra÷ kartà sÃttvika ucyate 18.26 rÃgÅ karmaphalaprepsur lubdho hiæsÃtmakoÓuci÷ har«aÓokÃnvita÷ kartà rÃjasa÷ parikÅrtita÷ 18.27 ayukta÷ prÃk­ta÷ stabdha÷ ÓaÂho nai«k­tikolasa÷ vi«ÃdÅ dÅrghasÆtrÅ ca kartà tÃmasa ucyate 18.28 buddher bhedaæ dh­teÓ caiva guïatas trividhaæ Ó­ïu procyamÃnam aÓe«eïa p­thaktvena dhanaæjaya 18.29 prav­ttiæ ca niv­ttiæ ca kÃryÃkÃrye bhayÃbhaye bandhaæ mok«aæ ca yà vetti buddhi÷ sà pÃrtha sÃttvikÅ 18.30 yayà dharmam adharmaæ ca kÃryaæ cÃkÃryam eva ca ayathÃvat prajÃnÃti buddhi÷ sà pÃrtha rÃjasÅ 18.31 adharmaæ dharmam iti yà manyate tamasÃv­tà sarvÃrthÃn viparÅtÃ¤Ó ca buddhi÷ sà pÃrtha tÃmasÅ 18.32 dh­tyà yayà dhÃrayate mana÷prÃïendriyakriyÃ÷ yogenÃvyabhicÃriïyà dh­ti÷ sà pÃrtha sÃttvikÅ 18.33 yayà tu dharmakÃmÃrthÃn dh­tyà dhÃrayaterjuna prasaÇgena phalÃkÃÇk«Å dh­ti÷ sà pÃrtha rÃjasÅ 18.34 yayà svapnaæ bhayaæ Óokaæ vi«Ãdaæ madam eva ca na vimu¤cati durmedhà dh­ti÷ sà pÃrtha tÃmasÅ 18.35 sukhaæ tv idÃnÅæ trividhaæ Ó­ïu me bharatar«abha abhyÃsÃd ramate yatra du÷khÃntaæ ca nigacchhati 18.36 yat tadagre vi«am iva pariïÃmem­topamam tat sukhaæ sÃttvikaæ proktam ÃtmabuddhiprasÃdajam 18.37 vi«ayendriyasa¤yogÃd yat tad agrem­topamam pariïÃme vi«am iva tat sukhaæ rÃjasaæ sm­tam 18.38 yad agre cÃnubandhe ca sukhaæ mohanam Ãtmana÷ nidrÃlasyapramÃdotthaæ tat tÃmasam udÃh­tam 18.39 na tad asti p­thivyÃæ và divi deve«u và puna÷ sattvaæ prak­tijair muktaæ yad ebhi÷ syÃt tribhir guïai÷ 18.40 brÃhmaïak«atriyaviÓÃæ ÓÆdrÃïÃæ ca paraætapa karmÃïi pravibhaktÃni svabhÃvaprabhavair guïai÷ 18.41 Óamo damas tapa÷ Óaucaæ k«Ãntir Ãrjavam eva ca j¤Ãnaæ vij¤Ãnam Ãstikyaæ brahmakarma svabhÃvajam 18.42 Óauryaæ tejo dh­tir dÃk«yaæ yuddhe cÃpy apalÃyanam dÃnam ÅÓvarabhÃvaÓ ca k«Ãtraæ karma svabhÃvajam 18.43 k­«igaurak«yavÃïijyaæ vaiÓyakarma svabhÃvajam paricaryÃtmakaæ karma ÓÆdrasyÃpi svabhÃvajam 18.44 sve sve karmaïy abhirata÷ saæsiddhiæ labhate nara÷ svakarmanirata÷ siddhiæ yathà vindati tac ch­ïu 18.45 yata÷ prav­ttir bhÆtÃnÃæ yena sarvam idaæ tatam svakarmaïà tam abhyarcya siddhiæ vindati mÃnava÷ 18.46 ÓreyÃn svadharmo viguïa÷ paradharmot svanu«ÂhitÃt svabhÃvaniyataæ karma kurvan nÃpnoti kilbi«am 18.47 sahajaæ karma kaunteya sado«am api na tyajet sarvÃrambhà hi do«eïa dhÆmenÃgnir ivÃv­tÃ÷ 18.48 asaktabuddhi÷ sarvatra jitÃtmà vigatasp­ha÷ nai«karmyasiddhiæ paramÃæ saænyÃsenÃdhigacchati 18.49 siddhiæ prÃpto yathà brahma tathÃpnoti nibodha me samÃsenaiva kaunteya ni«Âhà j¤Ãnasya yà parà 18.50 buddhyà viÓuddhayà yukto dh­tyÃtmÃnaæ niyamya ca ÓabdÃdÅn vi«ayÃæs tyaktvà rÃgadve«au vyudasya ca 18.51 viviktasevÅ laghvÃÓÅ yatavÃkkÃyamÃnasa÷ dhyÃnayogaparo nityaæ vairÃgyaæ samupÃÓrita÷ 18.52 ahaækÃraæ balaæ darpaæ kÃmaæ krodhaæ parigraham vimucya nirmama÷ ÓÃnto brahmabhÆyÃya kalpate 18.53 brahmabhÆta÷ prasannÃtmà na Óocati na kÃÇk«ati sama÷ sarve«u bhÆte«u madbhaktiæ labhate parÃm 18.54 bhaktyà mÃm abhijÃnÃti yÃvÃn yaÓ cÃsmi tattvata÷ tato mÃæ tattvato j¤Ãtvà viÓate tadanantaram 18.55 sarvakarmÃïy api sadà kurvÃïo madvyapÃÓraya÷ matprasÃdÃd avÃpnoti ÓÃÓvataæ padam avyayam 18.56 cetasà sarvakarmÃïi mayi saænyasya matpara÷ buddhiyogam upÃÓritya maccitta÷ satataæ bhava 18.57 maccitta÷ sarvadurgÃïi matprasÃdat tari«yasi atha cet tvam ahaækÃrÃn na Óro«yasi vinaÇk«yasi 18.58 yad ahaækÃram ÃÓritya na yotsya iti manyase mithyai«a vyavasÃyas te prak­tis tvÃæ niyok«yati 18.59 svabhÃvajena kaunteya nibaddha÷ svena karmaïà kartuæ necchasi yan mohÃt kari«yasy avaÓopi tat 18.60 ÅÓvara÷ sarvabhÆtÃnÃæ h­ddeÓerjuna ti«Âhati bhrÃmayan sarvabhÆtÃni yantrÃrƬhÃni mÃyayà 18.61 tam eva Óaraïaæ gaccha sarvabhÃvena bhÃrata tatprasÃdÃt parÃæ ÓÃntiæ sthÃnaæ prÃpsyasi ÓÃÓvatam 18.62 iti te j¤Ãnam ÃkhyÃtaæ guhyÃd guhyataraæ mayà vim­Óyaitad aÓe«eïa yathecchasi tathà kuru 18.63 sarvaguhyatamaæ bhÆya÷ Ó­ïu me paramaæ vaca÷ i«Âosi me d­¬ham iti tato vak«yÃmi te hitam 18.64 manmanà bhava madbhakto madyÃjÅ mÃæ namaskuru mÃm evai«yasi satyaæ te pratijÃne priyosi me 18.65 sarvadharmÃn parityajya mÃm ekaæ Óaraïaæ vraja ahaæ tvà sarvapÃpebhyo mok«yayi«yÃmi mà Óuca÷ 18.66 idaæ te nÃtapaskÃya nÃbhaktÃya kadÃcana na cÃÓuÓrÆ«ave vÃcyaæ na ca mÃæ yobhyasÆyati 18.67 ya idaæ paramaæ guhyaæ madbhakte«v abhidhÃsyati bhaktiæ mayi parÃæ k­tvà mÃm evai«yaty asaæÓaya÷ 18.68 na ca tasmÃn manu«ye«u kaÓcin me priyak­ttama÷ bhavità na ca me tasmÃd anya÷ priyataro bhuvi 18.69 adhye«yate ca ya imaæ dharmyaæ saævÃdam Ãvayo÷ j¤Ãnayaj¤ena tenÃham i«Âa÷ syÃm iti me mati÷ 18.70 ÓraddhÃvÃn anasÆyaÓ ca Ó­ïuyÃd api yo nara÷ sopi mukta÷ ÓubhÃæl lokÃn prÃpnuyÃt puïyakarmaïÃm 18.71 kaccid etac chrutaæ pÃrtha tvayaikÃgreïa cetasà kaccid aj¤Ãnasaæmoha÷ prana«Âas te dhanaæjaya 18.72 arjuna uvÃca na«Âo moha÷ sm­tir labdhà tvatprasÃdÃn mayÃcyuta sthitosmi gatasaædeha÷ kari«ye vacanaæ tava 18.73 sa¤jaya uvÃca ity ahaæ vÃsudevasya pÃrthasya ca mahÃtmana÷ saævÃdam imam aÓrau«am adbhutaæ romahar«aïam 18.74 vyÃsaprasÃdÃc chrutavÃn etad guhyam ahaæ param yogaæ yogeÓvarÃt k­«ïÃt sÃk«Ãt kathayata÷ svayam 18.75 rÃjan saæsm­tya saæsm­tya saævÃdam imam adbhutam keÓavÃrjunayo÷ puïyaæ h­«yÃmi ca muhur muhu÷ 18.76 tac ca saæsm­tya saæsm­tya rÆpam atyadbhutaæ hare÷ vismayo me mahÃn rÃjan h­«yÃmi ca puna÷ puna÷ 18.77 yatra yogeÓvara÷ k­«ïo yatra pÃrtho dhanurdhara÷ tatra ÓrÅr vijayo bhÆtir dhruvà nÅtir matir mama 18.78 AUM