%devakarmasaæyuktÃni /
%%darvyÃdÅni /
%%dve dve /
%% adhobilÃni /
%% sÃdayati /
nanu-uttaratra 'manu«yasaæyuktÃni''pitsaæyuktÃni'iti viÓe«aïenaiva siddhatvÃt 'devasaæyuktÃni'iti vyartham /
na;daivÃni hi karmÃïi dvividhÃni-puru«ÃrtharÆpÃïi manu«yasaæskÃrakÃïi ca /
tatrobhayatrÃpi devapÃtrÃïÃæ darvyÃdÅnÃæ dvandvatÃsidhdyarthatvÃt //16//
tatra manu«yasskÃrakarmÃrthe«u ke«ucit pÃtre«vapavÃdamÃha-
##
##
#<ùpGs-AnÃ_1.17:>#
yÃni manu«yasaæyuktÃni pÃtrÃïi tÃni sakdeva prayunakti, na dvandvam /
manu«yakarmÃïi vivÃhÃdÅni /
evakÃra÷ ktiyÃbhyÃvttiprati«edhÃrtha÷ /
pÃtra bÃhulyÃt dvÃbhyÃæ bÃhubhyÃæ sÃdanÃÓaktÃvapyupÃyena sakdeva sÃdanamiti /
kecit mekhalÃdÅnÃmeva manu«yasaæyuktÃnÃæ sakt prayogamicchanti, na homÃrthÃnÃm /
vayaæ tu manu«yasaæyuktÃni manu«yakarmasaæyuktÃnÅtyavocÃma //12//
________________________
#<ùpGs-TÃt_1.17:>#
%% manu«yadvÃrà saæyuktÃni aÓmavÃsomekhalÃdÅni sakdeva kriyÃbhyÃvttiparihÃreïa prayunakti, pÃtrabahutve 'pyupÃyena /
kecit-manu«yasaæskÃrakarmasu darvyÃdÅnyapi sakdeveti //17//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_1.18:>#
yÃnipitkarmasyuktÃni tÃnyekaikaÓa÷ prayunakti ekamokamityartha÷ //13//
________________________
#<ùpGs-TÃt_1.18:>#
pitkarmÃrthÃni darvyÃdÅni svadhÃpÃtrÃdÅni ca ekamokaæ prayunakti //18//
3 pavitrasaæskÃra÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_1.19:>#
pavitrayossaæmkÃra÷ tïaæ këÂhaæ ve tyevamÃdi÷ /
tayorÃyÃmato yat parimÃïaæ dÅrghapramÃïaæ prÃdeÓamÃtrà (Ãpa.Órau.1-11-9.) vityetat /
prok«aïÃsaæskÃra÷"pavitrÃntarhitÃyÃmÃgnihotrahavaïyÃ"(Ãpa.Órau.1-11-9) mityÃdi /
tatrÃgnihotrahavaïyà ihÃbhÃvÃt pÃtrÃntaraæ prÃpayate /
uttÃnÃni pÃtrÃïi ityÃdi pÃtraprok«aïam /
tadetat padÃrthacatu«Âayaæ darÓayati /
darÓapÆrmamÃsayerivÃtrÃpi kartavyam /
tÆ«ïÅmiti mantraprati«edha÷ /
yathà prok«aïe pÃtrÃïÃmuktà kriyà visraæsana¤cedhmasyatadantarbhÃvÃdeva siddham /
idaæ tu vacanaæ niyamÃrtham-pavitrayorevÃyÃmata- parimÃïaæ yathà syÃt
idhmasya darbhÃgrayoÓcÃjye pratyasyamÃnayor mà bhÆditi /
kathaæ punastatra prasaÇga÷ ?etadeva j¤Ãpayati-bhavatyatrÃpi darÓapÆrïamÃsavattÆ«ïÅæ saæskÃra iti /
ÃyÃmagrahaïamÃyÃmaparimÃïasyaiva pavitrayorniyamena ya và saækhyÃparÅmÃïaæ dÃrÓapÆrïamÃsikamevedhmasya bhavati /
tenÃtrÃvidyamÃne«vanÆyÃje«u na ekaviæÓÃtidÃruridhmo bhavati /
upahomÃstvanÆyÃjÃrthe bhavanti //14//
________________________
#<ùpGs-TÃt_1.19:>#
pavitrayossaæskÃro darÓapÆrmamÃsÃbhyÃæ tulyaæ mantravarja kÃrya÷ /
samÃvapracchinnÃgrau darbhau prÃdeÓamÃtrau pavitre kurute, tïaæ këÂhaæ vÃntardhÃya chinatti, na nakhena /
tato.pa upaspÓet /
'gaudrarÃk«asa'(Ãpa.pa.2-9) iti vacanÃt /
tatastayormÆlÃdÃrabhyÃ'grÃdadbhirmÃrjanam /
tayoÓcÃyÃmata÷ parimÃïaæ darÓapÆrïamÃsavadeva /
yadyapi 'pavitrayossaæskÃro darÓapÆrïamÃsavat'iti vacanÃdeva tadvadÃyÃmata÷ parimÃïaæ prÃptam, tathÃpi yadÃyÃmata÷ parmÃmaæ prÃdeÓamÃtrÃviti tadeva tadvat, na tviha pthutvenÃpi sÃmyamityevamartha 'ÃyÃmata÷ parimÃïam'iti punarvacanam //
kecit -pavitrayorevÃyÃmata÷ parimÃïaæ darÓapÆrïamÃsavat, na tvidhmasya darbhÃgrayoÓcÃjye pratyasyamÃnayoriti niyamÃrtha punarvacanam /
evaæ bruvataiva sÆtrakÃreïa darÓapÆrïamÃsavattÆ«ïÅmidhmasya darbhÃgrayoÓca saæskÃra- prasiddha vadabhyanuj¤Ãta÷ /
tathaiva cÃcÃra÷ /
tena khÃdira÷ pÃlÃso và Óulvasannaddha idhmo visrasya tri÷ prok«itavya÷ /
pÃrvaïe ca pÆrvadyussannaddhavya÷ /
darbhÃgre ca 'tïaæ këÂaæ và '(Ãpa.Órau.1-11-7.) ityÃdividhivà saæsktyÃjye pratyasitavye /
atra ca yadyapyayamartha÷ 'ÃyÃmata÷'iti và 'parimÃïaæ'iti vÃnyatareïa siddha÷ tathÃpi niyamÃntarÃrthamevamuktam /
ÃyÃmata eva yatparimÃïaæ tadeva pavitrayo÷ darÓapÆrïamÃsavat, na saækhyÃta÷ parimÃïam /
tenedhmasya saækhyÃparimÃïaæ dÃrÓapÆrïamÃsikameva 'ekaviæÓatidÃrumidhmam' (Ãpa.1-5.6) iti ÃyÃmasyaiva pavitrayorniyamitatvÃt /
yadyapyanÆyÃjÃbhÃvÃdekaviæÓatyà na kÃryam;tathÃpyetadvalÃttatsthÃne jayÃdaya÷ kalpyÃ÷- ityÃyuktaæ bhÆyi«Âhaæ ca pÆrvavyÃkhyÃnenÃnyathÃsiddhe 'pi sÆtre kalpayanti //
prok«aïÅsaæskÃro 'pi darÓapÆrïamÃsavattÆ«ïÅm /
udagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ antarhitÃyÃæ vekaÇkatyÃæ snucyapa ÃnÅya tÃbhyÃæ trirutpÆya prok«et /
pÃtraperok«aïamapi tadvattÆ«ïÅm /
uttÃnÃni pÃtrÃïi ktvedhmaæ ca visrasya tÃbhissapavitreïa pÃïinà tri÷ prok«et //19//
4 praïÅtÃpraïayanam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_1.20:>#
pÃtraprok«aïÃnantaramapareïÃgniæ praïÅtÃrthepÃno pavitraæ nidhÃya tasminnudagagre pavitre antardhÃyÃpa ÃnÅyya pavitrÃbhyÃæ udagagrÃbhyÃæ trirutpunÃti prÃgapavargam /
agnigrahaïaæ pÃtrÃdhikÃrÃt /
aÇgu«ÂhopakanÅ«ÂhobhyÃmuttÃnÃbhyÃæ pÃïibhyÃmiti kalpÃntare d«Âo viÓe«a÷ /
utpÆya tà apassamaæ prÃïairharati /
mukhena tulyamityartha÷ /
htvottareïÃgniæ darbhe«u saæstÅrïe«u sÃdayati /
agnigrahaïaæ pÃtrairvyavadhÃnaæ mà bhÆditi /
sÃdayitvà darbhai÷ pracchÃdayati /
sarva¤caitat pavitrahasta÷ karoti //15//
________________________
#<ùpGs-TÃt_1.20:>#
agneradÆreïa paÓcÃt pavitrÃntarhite kasmiæÓcit pÃtre 'pa ÃnÅyodagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ trirutpunÃti /
atra praktayorapi pavitrayo÷ punargrahaïÃt pÃïyo÷ prÃgagratvamÃcÃrasiddhaæ 'ÃÇgu«ÂhopakaniÓÂhikÃbhyÃmuttÃnÃbhyÃæ pÃïibhyÃm'(ÃÓva.g.1-3-3.) ityÃÓvalÃyanoktaæ ca j¤Ãpitam /
tatastà apassamaæ prÃïairhtvà prÃmasthÃnabhyÃæ mukanÃsikÃbhyÃæ samamudÆdhtya uttareïÃgniæ punastÅrïe«u darbhe«u sÃdayati, 'darbhëu'iti vacanÃt /
anye pÆrvastÅrïe«u /
tato darbhai÷ pracchÃdayetac /
atra 'apareïÃgnim'ityagnigrahaïaæ pÃtrÃïÃmapareïa mà bhÆditi /
'uttareïÃgnim'iti tu pÃtravyavadÃnanivttyartam //20//
5 brahmavaraïam /
#
#
##
#<ùpGs-AnÃ_1.21:>#
praktatvÃdagne÷ dak«iïata- /
tatrÃpareïÃgniæ dak«iïÃtirkamya tÆ«ïÅæ tmaæ nirasyopaveÓanamicchanti /
agreïÃgniæ parityÃnye /
'hautrabrahmatve svaæ kurvan brahmÃsanamupaviÓya ci(cha)tramuttarÃsaÇgaæ kamaï¬aluæ và tatra ktvÃdhÃnyat kuryà (khÃ0sÆ01-1-26.) diti kalpÃntaram /
ktÃktamÃjyahome«u paristam /
tathÃjyabhÃgau và brahmà vedÃ(tyÃ)ÓvalÃyana÷ //13//
________________________
#<ùpGs-TÃt_1.21:>#
agnimidhveti praktatvÃt agnerdak«iïato darbhe«u kaæcidbrahmaïamupaveÓayet /
na tu darÓapÆrmamÃsavadbrahmÃïaæ, samÃnavidhÃnavacanÃnÃm
codanÃliÇgÃni vinÃtra tadÅyasya brahmama÷ prÃptyabhÃvÃt, 'brÃhmaïaæ dak«iïato darbhe«u ni«Ãdya'iti ktsnavidhÃnÃcca /
tenÃtra brahmadharbhÃvaraïatïanirasanÃdayo na kartavyÃ÷ /
pitbhÆtartvikpak«e 'pi ya÷ piturbrahmà sa evÃtra ni«Ãdyata iti niyamo nÃsti //
anye tu-Óraute brahmà dak«iïenÃgniæ darbe«u nivi«Âo d«Âa- /
tatheva bahvcÃnÃæ chandogÃnÃæ ca ghye brahmetyeva codita÷ /
ato 'trÃpi 'brÃhmaïaæ dak«iïata' iti lak«aïayà brahmaiva codyate /
tena sambhavanto brahmadharmà ihÃpÅti /
tanna, svaghyasthasya brÃhmaïaÓabdasya ÓrutyartatyÃgena paraghyÃllak«aïÃÓrayaïasyÃyuktatvÃt /
na ca dak«iïato ni«aditasya brÃhmamamÃtrasya brahmatvaæ sÆtrakÃrasye«Âam /
yadi hi tathà syÃt, 'yaæ brÃhmaïaæ vidyÃæ vidvÃæsaæ yaÓo narcchet" (Ãpa.Órau.14-13-7). ityatrÃlpairevÃÓrarai÷ 'brahmaïe varaæ dadÃti'iti brÆyÃt, na punastriguïai÷ 'yo dak«iïata Ãste tasmai varaæ dadÃti"(Ãpa.Órau.14-13-9.) iti /
sambhavatÃæ dharmÃïÃæ prÃptau mantrÃïÃmapi prÃptirdurvÃrà /
'brÃhmaïaæ dak«iïato ni«Ãdya' ityatrÃnuktÃnÃæ mantrÃdÅnÃæ parisaækhyeyaæ ceti vadatÃæ coktirÅtyà svÃrtaparatve sambhavati do«atrayayuktaparisaækhyÃÓrayaïaæ nirhetukam //21//
6 ÃjyasaæskÃra÷ /
#<Ãjyaæ vilÃpyÃpareïÃgniæ pavitrÃntarhitÃyÃmÃjyasthÃlyÃmÃjyaæ nirÆpyodÅco 'ÇgÃrÃnnirÆhya te«vadhiÓritya jvalatÃvadyutya dve darbhÃgre pratyasya tri÷ paryagni ktvodagudvÃsyÃÇgÃrÃn pratyÆhyodagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ punarÃhÃraæ trirutpÆya paritre anuprahtya // ùpGs_1.22 //>#
##
#<ùpGs-AnÃ_1.22:>#
athÃjyasaæskÃra- tatra vilÃpanamÃjyasya yasminkasmiæÓcidagnau bhavati uttaratrÃjyagrahaïÃt /
%%Ãnayanam /
punarÃjyagrahaïamanÃghÃre 'pi karmaïi saæskÃra÷ Ãjyasya yathà syÃt /
Ãjyaæ sarvatra nirupya juhotÅti /
%%pthakkaraïam /
udagvacanaæ putrye«vapi yathà syÃt /
etonodvÃsanaæ vyÃkhyÃtam /
%%jvalatà tïenÃvadÅpanam /
tatra dve darbhÃgre pavitravatsaæsktyÃjye pratyasyati prak«ipati /
dve grahaïamekaæ ve tyasyÃgnihotrad«Âasya vikalpasya prati«edhÃrtham /
tenÃgnihotrike 'pi tantre dve eva darbhÃgre bhavata÷ /
tatastadÃjyaæ tri÷ pradak«iïaæ paryagni karoti Ãjyasya sarvato 'gniæ trirÃvartayati tïenolmukena và /
tatra pitrye«vapi pradak«iïaæ paryagnikaraïamicchanti /
%% nirharaïam /
%% mÃgnimà saæsajainam /
%% punarÃhtyÃhtya /
trÅïyetÃni utpavanÃni pratyagapavargÃïi /
anupraharaïamagnai÷ prakaraïÃt
"visrasyÃdbhissaæspÓye"ti kalpÃntarÃt //
iti ÓrÅharadattaviracitÃyÃæ ghyasÆtravttÃvanÃkulÃyÃæ prathama÷ khaï¬a÷ //
________________________
#<ùpGs-TÃt_1.22:>#
yadyapi 'sarpirÃjyaæ pratÅyÃt'(Ãpa.pa.2-25) iti paribhëÃsiddhaæ vilÃpanaæ, tathÃpi vilÅnamapyÃjyaæ homÃrthe 'gnau karmÃrtha punarvilÃpayet /
tato 'gne÷ paÓcÃt sthÃpitÃyÃæ pavitrÃntarhitÃyÃmÃjyasthÃlyÃæ tadÃjyamÃnayet /
'Ãjyaæ vilÃpya'iti prakte 'pi punarÃjyagrahaïamÃjyasyaiva nirvÃpÃdaya÷ na puna÷ 'dadhna eväjalinà juhoti"(Ãpa.g.22-10) ityatra(2) paÓuprabhavasya homadravyatve 'pi yadÅyatadÅyanyÃyÃddadhno bhaveyurityevamartham //
kecit-- atantrake 'pi karmaïyÃjyaæ nirvÃpÃdibhissaæskÃryamityevamarthamiti //
adrimityagnereva paÓcÃt na brÃhmaïasyeti /
kecit-anyasminnagnau vilapanaæ, homÃrthÃgnereva paÓcÃnnirvÃpa ityevamarthamiti //
athÃÇrÃrÃnudÅco %%nirrvatya, te«vaÇgÃre«u ÃjyadhiÓritya, jvalatà tïenÃvadyutya adhogÃminyà dÅptyà dyotayitvÃ, dve darbhÃgre aniyatÃyÃme tïÃdyantardhÃya chitvÃdbhissaæspÓya te yugapadÃjye prak«ipet 'dve'ityadhikaÓabdÃt, ÃcÃrÃcca /
atholmukamÃdÃyÃjye pradak«iïaæ tri÷ paryagni ktvà samantato 'gnimÃvartya tadudagavatÃrayet /
atra nirÆhaïodvÃsanayorudagapavargasya 'tathÃpavarga÷'(Ãpa.g.1-6) iti siddhasya punarvidhÃnametayornityamudagevÃpavarga÷ na tu daive vikalpenÃpi prÃgapavarga÷, nÃpi pitrye dak«iïato 'pavarga iti niyamÃrtham /
tathaiva pitrye«vetayormadhyasthaæ paryagnikaraïamapi sandaæÓanyÃyÃddaivavatpradak«iïameva /
itthameva Ói«ÂÃcÃra÷ /
tato 'ÇgÃrÃn pÆrva nirƬhÃn%% punarÃyatanasthÃgninà saæyojya /
atrÃjyasaæskÃrakÃïÃæ aÇgÃrÃïÃæ prayÆhanavidhÃnÃt 'apvtte karmaïi'(Ãpa.pari.4-21) iti na laukikatvam /
avadeyotanaparyagnikaraïÃgnayostu yadà ÃyatanasthÃdupÃdÃnaæ tadà tayoragnayerapavttakarmatvena laukikatvÃt ttyÃga÷ /
yadà tu nirƬhÃt tadà tadà tasminneva k«epa÷ /
atha pÆrvavadudagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ%%punarÃhtyÃhtya trirutpÆya /
atra purastÃdÃrabhya paÓcÃnnÅtvà purastÃt parisamÃpti÷ /
kecit- ÃÇo balÃdviparÅtamÃhu÷ //
tataste %%ÅcÃrÃnukÆlaæ prahtya, yadi granthissyÃt tadà visrasyÃdbhisasaæspÓya prÃgagre agnau praharedityartha÷ //22//
itiÓrÅsudarÓanÃcÃryakte ghyatÃtparyadarÓane prathama÷ khaï¬a÷
ityÃpastambÅye ghyapraÓne prathama÷ khaï¬a÷ //
dvitÅya÷ khaï¬a÷
7 darvÅsaæskÃra÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.1:>#
saæmÃrjanaæ sugvat /
%%nyagbhÆtasya tapanam /
agnigrahaïamanardhakam , anyatra pratitapanasyÃsambhavÃt /
tatkriyate darÓapÆrïamÃsayossammÃrjane ye dharmÃste«Ãmiha prÃptyarthamÃhavanÅye gÃrhapatye và coditaæ yatpratitapanaæ tadasminnagnau bhavatÅti /
agnimÃtraæ bhidyate /
anyat samÃnaæ"suvamagrairityÃdi (Ãpa.Órau.2-44) /
agnau praharatÅti punaragnigrahaïaæ suksaæmÃrjanadharmà iha pravartanta iti /
pÃkayaj¤e«u ca darvyà homa÷, kalpÃntare d«ÂatvÃddarÓanÃcca /
yajayaæ samÃvartane darvyÃmÃdÃyÃjyenÃbhyÃnÃyannityanyapare vÃkye darvÅæ prÃptÃæ darÓayati /
yaccÃyaæ sakdupahatyeti upaghÃtaæ sthÃlÅpÃkÃddarÓayati tadapi nÃdarvyÃmupapadyate /
tatrÃjyahome«vekà darvÅ /
sthÃlÅpÃke«u dve homÃrtha cÃvadÃnÃrtha ca /
ubhayorapi sammÃrjanam /
avadÃnasya homÃrthatvÃt yathÃgnihotre sruvasya /
tatra darvÅmagnau pratitapyeti vaktavyam /
yena juhotÅti kimucyate ?
"madhyamenÃntamena và palÃÓaparïeme"tyatrÃpi yathà syÃt, agnihotre Ãgnihotrike ca tantre yathà syÃditi /
yadyevama¤jalerapi prasaÇga÷ /
vivÃhasarpayaj¤Ãdi«u j¤ÃpakÃt siddham /
yadayamaupakÃrye pÃrvaïavaditi yatnaæ karoti tat j¤Ãpayati-a¤jalihomà adharmagrÃhakÃ÷ yÃvaduktadharmÃïa iti /
tena sÃdanÃdi trayama¤jalerna bhavati //1//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.1:>#
yena pÃtreïa darvyà sruveïäjalinà và juhoti tadagnau pratitapyetyÃdi vyaktÃrtham /
darvyÃÓca homapÃtratvaæ 'darvyÃmÃdhÃyÃjyenÃbhyÃnÃyan'(Ãpa.g.12-9) ityanyapare vÃkye siddhavaddarÓanÃt, ÃcÃrÃcca /
bodhÃyanenatu 'nitighÅtà darvÅ'iti
darvÅnindà snuvavidhÃnÃrthÃ, na tu darvyà ni«edhÃrthà /
ato darvÅsnuvayorvikalpa÷ /
tatra kevalÃjyahome«u ekaiva darvÅ sruvo vÃ, upastaraïÃdyabhÃvÃt /
carvÃdihome«u tu dve darvyau sruvau và upastaraïÃdyartha homÃrtha ca /
upastaraïÃdyarthasyÃpi saæskÃra÷, upastaraïÃdi pradÃnÃntasya homapadÃrthatvÃt, Óraute sruvasyÃpi saæskÃradarÓanÃt, ÃcÃrÃcca /
darvyÃdÅnÃæ trayÃïÃæ tantravaddhome«veva saæskÃra÷, atantrake«u tantrÃntargatadharmÃnupapatte- /
tena 'anugato 'pi vottarayà juhuyÃt'(Ãpa.g.5-20)'sar«apÃn phalÅkaraïamiÓrÃn'(Ãpa.g.15-6) ityÃdi«u na darvyÃdÅnÃæ saæskÃra- /
atrÃgnau pratitapyÃgnau praharatÅtyarthasddhÃgnigrahaïamevanÃmÃyaæ ktsnavidhiriti j¤Ãpayitum /
tena 'sruvamagre'(tai.brÃ.3.3-1)
ityÃdyai«ÂikasruksaæmÃrjanadharmÃïÃmihÃnupapattiprasaÇga eva /
kecit-Ãgnau pratitapyÃgnau praharatÅti prayojanÃntaraÓÆnyÃdagnigrahaïÃdai«ÂikasruksammÃrgadharmà ihÃpi bhavantÅti /
pratitapanaæ tvasminnevÃgnau /
iha ca sammÃrgadarbhÃïÃmagnÃveva praharaïam, na punarvaikalpikam /
tathà 'yena juhotÅ'tyatra sÃmÃnyavacanam
'madhyamenÃntamena và palÃÓaparïena'(Ãpa.g.22-4) ityÃdyatantrake 'pi karmaïi Ãgnihotrike ca vidhau homÃrthapÃtrasyÃpi saæskÃro yathà syÃdityevamartham /
a¤jalestvapÆpahome avadÃnaprÃptyarthema 'pÃrvaïavat"(Ãpa.g.22-1) iti yantenäjalihomà apÆrvà yÃvaduktadharmÃïa iti
j¤ÃpanÃnna saæskÃra iti //1//
#<ÓamyÃ÷ paridhyarthe vivÃhopanayasamÃvartanasÅmantacaulagodÃnaprÃyaÓcitte«u // ùpGs_2.2 //>#
##
#<ùpGs-AnÃ_2.2:>#
atha paridhÅn paridadhÃti /
darÓapÆrïamÃsavatsarva tÆ«ïÅæ tata ÃdhÃrasamidhau /
kuta etat?prasiddhavadabhyÃnuj¤ÃnÃcchamyÃ÷ paridhyartha iti%%paridhikÃrya ityartha- /
%<ÓamyÃ÷>%lokaprasiddhÃ÷ yuraprÃntayo÷ chidrai«u kÅlarÆpÃ÷ këÂhÃviÓe«Ã- /
tÃsÃæ sahedhmena sannahanam /
%%adbhutotpÃtaprÃyaÓcittam /
vivÃhe ca hdayasaæsargÃrthe sarvatra ÓamyÃ÷ /
vivÃhÃdibhyo 'nyatra sarvatra pÃrvaïÃdi«u paridhaya eva /
caulagrahaïamanarthakaæ sÅmantÃtideÓÃt siddham /
j¤ÃpakÃrthantu, etat j¤Ãpayati-vivÃhÃdi«viha saækÅrtte«veva samyÃ÷, na tairatidi«Âe«u iti /
tena sÅmantÃdatidi«Âe puæsavane paridhaya eva /
pÃrvaïÃdi«u ca pakkahome«u tathÃ"evamata Ærdhva"miti vaivÃhikena sthÃlÅpÃkÃditi darÓanÃt prasaÇga÷ // 2 //
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.2:>#
vivÃhÃdi«u karmasu%%paridhÃnÃæ kÃrye paridhÅnÃæ sthÃna iti yÃvat,%<ÓamyÃ÷>% yugakÅlakà bhavanti /
tÃÓca palÃÓÃdÅnÃmanyatamena kÊptÃ÷ paridhisthaulyÃyÃmÃ÷, tatsthÃnÃpannatvÃt /
yuktaæ caitat, yasmÃdevaividhevi«ayai vÃrtikakÃrapÃdairuktam--
'sambhavantÅ khalevÃlÅ khÃdirÅ kinnu bdhyate /
iti //
atra vivÃhaÓabdena sthÃlÅpÃkavarjita÷ sÃÇgo vivÃho ghyate /
tadvarjanakÃraïaæ pÃrvaïainetyatra vak«yÃma÷ /
sÅmante ÓamyÃvidhÃnÃdeva tadvikÃre caule caulavikÃre ca godÃne samyÃprÃptÃvapi tayorgrahaïaæ sÅmantavikÃre 'pi puæsavane tÃsÃæ nivttyartham /
prÃyaÓcittaæ ca 'agÃrasthÆïÃvirohaïe'(Ãpa.g.23-9) ityÃdinà vihitam /
atra ca 'palÃÓakÃrr«maya'(Ãpa.Órau1-5-8)ityÃdisÆtroktaguïayuktÃæstrÅn paridhÅn saæsp«ÂÃn /
'paridhÅn paridadhÃri'(tai.brÃ.3-3-7) ityÃdi vidhÃnÃt tÆ«ïÅæ paridadhyÃditi sÆtrakÃrasyÃbhiprÃya-, 'ÓamyÃ- paridhyarthe'iti siddhavatparidhÅnaÇgÅktya tatsthÃne samyÃvidhÃnÃt, ÃcÃrÃcca //2//
8 agne÷ pÆrva pari«ecanam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.3:>#
pari«ecanamudakena paryuk«aïam /
agnigrahaïaæ paridhyadhikÃrÃdbahÅ÷paridhirmÃbhÆditi /
prÃcÅnamudÅcÃnamityucyate prÃgudagvÃ(gcÃ) yataæ pari«ecanakarma yathÃ#aditi /
tathÃpavargastu paribhëÃsiddha eva /
'deva savita÷ prasuve't etÃvÃn mantra÷ kalpÃntare«u bhÆyassu tathà darÓanÃt /
bodhÃyanÅye ca vispa«Âametat 'anvamaæsthÃ÷ prÃsÃvÅrit mantrÃntÃn sannamayatÅ'(bau.g.1-4.7) ti /
chandogÃnÃmeva tvayaæ mantrÃdi÷ /
%% sama ityartha÷ /
tatra purastÃdupakramya pradak«iïaæ sarvatra pratimantramudakadÃnam //3//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.3:>#
agnimevodakena pari«i¤cati na paridhyÃÇgamapi /
tadvidhimÃha-%<Ãdite 'numanyasvetyÃdinà /
prÃcÅnaæ>% prÃgÃyatam /
%%sarvata÷ /
atra 'deva savita÷ prasuva'ityetÃvÃneva mantra÷, narca ÃdipradeÓa÷ /
tathà nottare pari«ecane 'prÃsÃvÅ'riti prasuvapadasyoha÷ /
vaiÓvadevakÃï¬e ekÃgnividhÃvevamovÃmnÃtÃnÃæ 'adite 'nimanyasva'ityÃdÃnÃma«ÂÃnÃæ yaju«Ãæ pÆrvottarapari«ecanasthe«va«Âasu vyÃpÃre«u ÓrutisthÃnÃbhyÃæ viniyogÃt, vÃjapeyaprakaraïasthÃyà ca÷ svato 'trÃpi viniyogÃyogyatvÃt, ÃdipradeÓe samudÃyalak«aïÃpatte÷, yaju prÃye mantrëÂake co 'pratÅtatvÃt, Æhapak«e Ãr«apÃÂhabÃdhaprasaÇgÃt, 'tasmÃdcaæ nohet'iti bahvcaÓrutiviprati«iddhasya grahaïaprasaÇgÃt, asmadÅyÃnÃmÃcÃrÃcca /
vispa«Âaæ caitat bodhÃyanÃnÃæ, 'ÓranvamaæsthÃ÷ prÃsÃvÅriti mantrÃntÃn sannamayati'(bau.g.1-4-37) iti /
evaæ cottarapari«ecane 'anvamaæsthÃ÷ prÃsÃvÅ÷ 'iti pÆrvamantrebhyo viÓe«amÃtrasya pÃÂha÷ na punarabaha÷ /
yathÃgnau 'etenaiva trai«ÂubhenachandasÃhari«ÂakÃmupadadhe' iti /
sannÃmaÓabdaÓcÃtra gauïa÷ /
ata evaite mantrÃ÷ vaiÓvadevakÃï¬amupÃktya prÃgutsarjanÃdadhyetavyÃ÷, brÃhmayaj¤apÃrÃyaïayoÓca //3//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.4:>#
akriyamÃïa evakÃre samantapari«ecane mantraprati«edhÃrthametat syÃt /
evakÃrÃttu dak«iïata÷ prÃcÅnamityÃde- trayasya nivtti÷ //4//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.4:>#
paitke«u karmasu samantameva pari«i¤cati, na dak«iïata- prÃcÅnam'ityÃdi /
tacca tÆ«ïÅm //4//
9 idhmÃdhÃnaæ, ÃghÃrahomaÓca /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.5:>#
idhma iti samudÃyasyopadeÓÃt pa¤cadaÓÃdÃrumidhmaæ sakdevÃdadhÃti /
'abhighÃrye'ti kalpÃntaraæ darÓapÆrïamÃsavadittyuttaraæ paridhisandhimanvavahtya dak«iïaæ paridhisandhimanvavahtyetyevamÃdità vidhÃne tÆ«ïÅmiti mantroccÃraïaprati«aidha- /
tena"prajÃpatiæ manasà jhyÃya"nnityaitadapi na bhavati /
manasà mantroccÃraïaæ tatra vidhÅyata iti ktvà kÃmyÃnÃmÃdhÃrakalpÃnÃmihÃpravtti÷ praktivi«ayatvÃtte«Ãm /
kecit sruveïa pÆrvamÃghÃramicchanti /
anye puna÷ ubhÃvapi darvyaiva vedopabhtorabhÃvÃt upayamanamapi na bhavati /
ÃsÅna eva cotaramapyÃdhÃraæ juhoti /
na cÃbhiprÃïiti /
atra pramÃïamupari«ÂÃdvak«yÃma÷ //4//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.5:>#
idhmamagnÃvÃdadhÃti /
sa ca khÃdira÷ pÃlÃÓo và pa¤cadaÓasaÇkhyÃkor'thalak«aïasthaulyÃyÃma÷, idhmanÃmadheyÃt, Óraute darÓanÃcca /
yugapaccÃdhÃnam, 'idhmam'ityekavacanena samudÃyasya vivak«itatvÃt /
tacca tÆ«ïÅm, mantrasyÃvidhÃnÃt //
anye-'tÆ«ïÃm'ityÃrabhyedamekaæ sÆtraæ ka-tvà hiraïyakeÓinÃæ yomantra÷ 'ayaæ ta idhma÷ iti , sa÷ 'anuktamanyato grÃhyam 'iti nyÃyena nopasaæhartavya iti vyÃcak«ate /
te«Ãæ paitke«u samantapari«ecanaæ samantrakaæ syÃt /
kecit-ghyÃntarÃt, idhmo 'bhidhÃryÃdheya÷ iti //
%<ÃghÃrau>%ÃghÃranÃmakau homau dvau /
%<ÃghÃrayati>% dÅrghadhÃrayà juhoti, darÓapÆrïamÃsavat /
'uttaraæ paridhisandhimanvavahtya... dak«iïÃpräcaæ juæ santataæ jyoti«matyÃghÃramÃghÃrayan sarvÃïÅdhmakëÂhÃni saæsparÓayakti (Ãpa.Órau.2-12-7) 'dak«iïaæ paridhisandhimanvavahtya'(Ãpa.Órau.2-13-11)
'präcamuda¤cam'(Ãpa.Órau.2-14-1) ityÃdi 'jÆ präcau hotavyau tirya¤cau và vyati«aktÃvavyÃti«aktau và '(Ãpa.Órau.2-12-8) iti vaikalpikÃstraya ÃghÃrapak«Ã eva darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ tulyaæ kartavyÃ÷;na punardvitÅyÃghÃrasya 'pÆrvordhe madhye paÓcÃrdhe và juhuyÃt' (Ãpa.Órau.2-14-8) ityanÃghÃrapak«o 'pi /
imau ca dvÃvapyÃsÅnodarvyà tÆ«ïÅmÃghÃrayati, durvÅhomÃnÃmapÆrvatvenai«ÂikÃghÃradharmÃïÃæ mantrÃïÃæ cÃprÃptau÷ /
tÆ«ïÅmiti 'tÆ«ïÅæ pa¤cÃjyÃhutÅrhutvÃ'(Ãpa.g.22-4) itivat svÃhÃkÃrasyÃpi nivttyartham /
ata ubhayorapyÃghÃrayo÷ prajÃpatirdevatà 'yattÆ«ïÅæ /
tatprÃjÃpatyam /
(tai.brÃ.2-1-4) iti Órute- /
kathaæ punarimÃvajuhoticodanau darvÅhomau ?ucyate-yadyapi juhotÅtyevaæ na codanÃsti. tathÃpyÃghÃrayatÅti dÅrghadhà eguïakajuhoticodanÃrthatvÃt, yÃj¤ikaprasiddheÓca darvÅhomÃveva /
ki¤ca athÃjyabhÃgau juhoti'(Ãpa.g.2-6) ityÃjyabhÃgau spa«Âameva darvÅhomau;tatsÃhacaryÃdÃghÃrÃvapi tathà /
yathà aæÓoranÃrabhyÃdhÅtasya viniyogasannidheraÇÃve 'pyadÃbhyasÃhacaryÃt somaniyogasambandha÷ /
evaæ và vyÃkhyÃnam-ÃdhÃrÃvÃghÃrayati /
'purastÃdudagvopakrama-'(Ãpa.ga.1-5) ityetasmÃtparatvena prabalÃæ 'tathÃpavarga÷'(Ãpa.g.1-6)
iti gÃrhyaparibhëÃmanustya prÃgapavargÃbhyÃmudagapavargÃbhyÃæ và dÅrghadhÃrÃbhyÃæ juhoti, na tu koïadigapavargÃbhyÃm /
nÃpyai«ÂikÃghÃradharmà mantrÃÓca, apÆrvatvÃdeva /
jevate tu darÓapÆrïamÃsavat prathamasya prajÃpati÷, dvitÅyasyendra ityartha- /
tÆ«ïÅmiti pÆrvavadeva /
anye tu ÃghÃrÃviti nÃmadheyaæ 'mÃsamÃgnihotraæ juhoti'itivat ai«ÂikÃghÃradharmÃtideÓakam /
atra sruveïa dhruvÃyà ÃjyamÃdÃya ÃsÅno 'nyamÃghÃramÃghÃrayan (Ãpa.Órau.2-12-7) 'juhvehÅti juhÆmÃdatte'(Ãpa.Órau.2-13-2) ityÃdi«u sarve«u ÃghÃradharme«u tanmantre«u ca prÃpte«u 'ÃghÃrÃvÃghÃrayati'iti parisaÇkhyÃtham /
ÃghÃrayatÅti dÅrghadhÃrÃdharmakÃveva homaukuryÃt, nÃnyadharmakÃviti /
'tÆ«ïÅ'miti tudharmÃvÃntarabhedÃnÃæ mantrÃïÃæ nivttyartham /
darÓapÆrïamÃsavaditi tvanartakamevetyÃhu÷ /
tanna;darvÅhomayorapÆrvayo÷ viÓe«ataÓcÃÇgabhÆtayo÷-
dharmÃtideÓÃnapek«atvÃt, svataÓca nÃmno dharmalak«aïÃyà ayuktatvÃt, ÃghÃrayatÅtyatra ca sati gatyantare parisaÇkhyÃyà anyÃyyatvÃt, ÃghÃravyatiriktadharmaparisaÇkhyÃne cÃtideÓavaiphalyÃt, parisaÇkhyÃyÃÓca mantraparisaÇkhyÃne 'pi sÃmarthyÃt tÆ«ïÅæpadasya vaiyarthyÃpatte÷ 'darÓapÆrïamÃsavad'iti padaæ vyarthamiti svenaivoktatvÃt, 'ÃghÃrÃvÃghÃrayati'ti ca padayoratideÓaparisaÇkhyÃrthatve homavidhÃyakaÓabdÃbhÃvÃt, tadbhÃvÃya ca parisaÇkhyÃtyÃge sarve«ÃmÃghÃradharmÃïÃæ Ó«ÂÃcÃraviruddhÃnu«ÂhÃnÃpÃtÃt, ÃjyabhÃgÃdÅnÃmapÅtthamatideÓe abhyupeye tatrÃpyai«ÂikÃjyabhÃgÃdidharmÃïÃæ sarve«Ãmanu«ÂhÃnaprasaÇgÃcca /
tasmÃt pÆrve eva vyÃkhyÃne su«Âhu /
yato 'pÆrvÃvevÃghÃrau, yataÓca 'samidabhÃvaÓca, agnihotravarjam (Ãpa.pa.3-8,9) iti paribhëÃ, ata eva ÃghÃrasamidho rnivtti÷ /
anye kurvanti /
tasmin pak«e paridhinidhÃnÃnantaram;Óraute tathà d«ÂatvÃt /
anÆyÃjasamit anuyÃdÃbhÃvÃdeva nivttà /
tenedhmasannahanaæ paridhibhissahëÂÃdaÓadhÃ, viÓÃtidhà và na punarekaviæÓatidhà //5//
10 ÃjyabhÃgahomau /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.6:>#
agreruttarabhÃga uttarÃrdha÷, pÆrvabhÃga÷ pÆrvÃdha÷ tayorantarÃlaæ%% /
samamitni deÓata÷ /
samaæ tau hotavyau na vi«amÃvityartha÷ /
upadeÓÃdÃghÃrÃnantarye siddhe atheti vacanaæ sambodhanÃrtham /
kiæ siddhaæ bhavati ?ÃghÃrayorÃjyabhÃgayoÓca sÃdharmya siddhaæ bhavati /
tena jeyoti«matyagnau homa÷ /
ÃghÃrayo÷ prasiddho dharma÷ /
tasyÃjyabhÃgayorapi pravtti÷ /
tathà ÃjvabhÃgayo÷ prasiddho dharma÷ ÃsÅnahomo 'pyucchvÃsÃbhÃvaÓca /
tasyÃghÃrayorapi pravtti÷ /
tena yaduktamuttarasminnapyÃghÃre sthÃnÃbhiprÃïane na bhavata iti tadupapannaæ bhavati /
%<ÃjyabhÃgÃ>%vitihomayossaæj¤Ã /
prayojanamagnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnta ityevamÃdaya÷ //6//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.6:>#
itha ÃghÃrÃnantaraæ arthaktyamapyaktvÃ'jyabhÃganÃmakÃvapÆrvau homau juhoti /
tatra prathamamagnaye svÃheti mantreïÃgneru%% prÃgudÅjyÃmitrta÷ /
dvitÅyaæ somÃya svÃheti%%, dak«iïapÆrvasyÃmityartha÷ /
%% ÃghÃrasambhedamavadhiæ ktvÃk«ïayà rajvà yÃvatyantare pÆrvo huta÷ tÃvatyantara evottaraæ juhoti, na punassannik«Âaæ viprak«Âaæ và //6//
11 pradhÃnahomÃnantaraæ jayÃdÅnÃæ vidhÃnam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.7:>#
%% /
yasmin yasmin karmaïi yÃ- pradhÃnÃhutaya ityupadÓyante, yathÃ"anvÃrabdhÃyÃmuttarà ÃhutÅ" (Ãpa.g.142)rititÃstà ityarta÷ /
%% "citta¤ca cittiÓca"(tai.saæ.3-4-4) ityevamÃdaya÷ /
%% "agnirbhÆtÃnÃæ (tai.saæ.3-4-5) ityÃdaya- /
%% "tëìtadhÃme"(tai.saæ.3-4-7) tyÃdaya÷ /
prajÃpate na tvadetÃnÅtye«Ã%% /
%% prasiddhÃ÷ /
vidtavacanaæ samastanivttyartham /
ete«ÃmanupadeÓa÷ siddhattvÃt /
sauvi«ÂaktÅ aprasiddhattvÃt paÂhità /
nanve«Ãpi sÆtre paÂhità -"yadasya karmaïo 'tyarÅricaæ yadvÃnyÆnamihÃkaram /
agni«Âatsvi«ÂakdvidvÃntsarva svi«Âaæ suhutaæ karotu svÃhe"ti sarvaprÃyaÓcitte«u, (Ãpa.Órau.3-12-9) evaæ tarhi etat j¤Ãpayati pÃkayaj¤avidhirayaæ anye«Ãmapi ke«Ã¤cit sÃdhÃraïa iti /
dÓyate ca kÃlagireyÃïÃmanena pravtti- vivÃhÃdi«u"karmasu"ye homÃÓcoditÃ÷ te«vetasya prÃptyartha te«Ãæ kÃlopadeÓÃrtamidam /
jayÃdÅnÃæ purastÃdÃjyabhÃgayoÓcopari«ÂhÃt pradhÃnÃhutaya iti nÃrtha÷ /
etadarthenÃnena tatraivobhayorapyupadi«ÂatvÃt /
'agnerupasamÃdhÃnÃdyajyabhÃgÃnta uttarÃhutÅrhutvÃ'iti"sthÃlÅpÃkÃjjuhoti"ityatideÓÃt tatra prÃpti÷ /
pÃrvaïe tu tathà ÃgneyasthÃlÅpÃkavidhau vak«yÃma÷ /
atha ye«và 'jyabhÃgÃnta'iti và 'jayÃdi pratipadyata'iti và vacanaæ nÃsti yathà païyaphalÅkaraïahome tatra prÃptyarthemidamucyate /
vivÃhÃdi«u tatra vidhÃnamanarthakaæ, ÃjyabhÃgÃnte jayÃdi pratipadyata iti vacanÃt païyahomÃdayo 'pÆrvà yÃvaduktadharmÃïa÷ /
idaæ tarhi prayodanaæ kavyÃntaroktÃni nityÃni naimittikÃnikÃmyÃni và yadyasmadÃdibhiranu«ÂhÅyante tadà te«vapi etasya tantrasya pravttiryathà syÃditi /
nanvetadapi pÃrvaïÃtideÓadarÓanÃt siddhamÃcÃrÃdyÃnighyante iti;satyaæ pakvahome«u siddhaæ, na tvÃjyahome«u 'kÆÓmÃï¬airghtami'tyÃdi«u, tasyÃpakvavi«ayatvÃt /
vivÃhÃdi«u tantravidhÃnaniyamÃrtha yasmin ghamedhacoditÃste«u atrÃgnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnta iti jayÃdipratipadyata iti và vacanaæ tatraiva tantrapravtti÷ iti /
tena païyahomÃdayo yÃvaduktadharmÃïa iti siddham /
pradhÃnÃhutigrahaïaæ jayÃderÃjyabhÃgÃntasya ca tatra prasidhdyartham /
%% upaÓabda ÃnantaryÃrtha÷ /
tena pradhÃnÃhutyanantaramupahomÃ÷ /
teneÓÃnayaj¤e pari«ecanÃnte baliharaïaæ bhavati /
ÓrÃddhe vÃnupadeÓanaæ sthÃlÅpÃke ca bahirranupraharaïaæ sauvi«ÂaktÅmityucyate svi«Âakddevateti j¤ÃpanÃrtham /
tenÃjyahomasvi«Âakt pakvahome«u bhavati //7//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.7:>#
yathopadeÓaæ yena havirÃdinà vivÃhÃdi«u pradhÃnÃhutaya upadi«ÂÃstena tena vidhÃnena tà hutvà /
%%cittaæ ca svÃhe(tai.saæ.#ra-4-4) ti trayodaÓa /
agnirbhÆtÃnÃmadhipatissamÃvatvasminniti(tai.saæ.3-4-7)%% dvÃviæÓati÷ /
tatra tëìityanudrutya 'tasmai svÃhe'tyantena prathamÃhutiæ juhoti /
'tÃbhyassvÃhÃ'ityetÃvataivottrÃm /
evamuttre pa¤ca paryÃyÃ÷ /
tatra 'nÃma sa idaæ brahmÃ'ityanu«aÇga÷ /
'tÃbhya÷ svÃhÃ'iti ca /
'bhuvanasya pate... svastibhisvÃhÃ'iti trayodaÓÅ /
'parame«ÂhÅ'tyÃdaya÷ pÆrvavaccatvÃra÷ paryÃyÃ÷ /
'sano bhuvanasya pate..... yaccha svÃhÃ'iti dvÃviæÓÅ /
'prajÃpate na tvetÃni'iti kprÃjÃpatyà /
prÃjÃpatyayarcà valmÅkavapÃyÃmavanayet'(tai.brÃ.3-7-2) iti Órute÷ /
sÆtrakÃreïa'prajÃpate na tvadetÃnÅ'ti prÃjÃpatyayarcà valmÅkavapÃyÃmavanÅya' (Ãpa.Órau.9-2-4) iti vyÃkhyÃtatvÃt /
%% 'bhÆ÷ svÃhÃ, bhuva÷ svÃhà suva÷ svÃhÃ'iti /
%% 'yadasya ' karmaïa÷ iti k /
Ãtra cÃsyÃ÷ svi«ÂakddevatÃktvaæ liÇgÃdeva sugamam /
devatÃj¤Ãnasya karmÃÇgatvamapi"yo ha và aviditÃr«eyacchandodevatÃbrÃhmaïena mantreïa yÃjayati vÃdhyÃpayati và sthÃïumcchati"ityÃdiÓrute÷, aviditvà ̫iæ chando daivataæ yogameva ca /
yo 'dhyÃpayejjapedvÃpi pÃpÅyÃn jÃyate tu sa÷ //
iti smteÓca siddham /
ato yatrar«e yÃdij¤ÃnÃnÃæ naivaævidhi÷ tatra tÃni pÃk«ikÃïÅti gamyate /
evametà jayÃdikÃ
a«Âapa¤cÃÓadÃhutÅ÷ pradhÃnahomÃnantaramupajuhot /
yatrÃpi sarpabalÃyÃdau pÃrvaïÃtidi«Âa÷ svi«Âakta tatrÃpi pradhÃnÃhutyanantaramevaitÃ÷ /
tata÷ svi«Âakt; ktvÃpratyatyÃt, upopasargÃcca //
kecit-svi«Âakto 'nantaraæ jayÃdaya÷ 'agni÷ svi«ÂakadvitÅya- (Ãpa.g.7-7) iti svi«Âakta- pradhÃnatulyadharmatvaj¤ÃpanÃditi /
nanu-yadyatyaiva sarvapradhÃnahomÃnantara sÃdhÃraïyena jayÃdaya upadi«ÂÃ÷ kimartha tatra tatra 'jayÃdi pratipadyate'iti vacanam ? ucyate-yatraitadvacanaæ nÃsti pÃrvaïÃdau na tatra jayÃdaya ityevamartham /
evaæ tarhyatra sÃdhÃraïavidhÃnamevÃnarthakam /
na ;kevalaæ jayÃdivijhyarthatvÃt /
anyathà vivÃhÃdà vete«vanvÃrambho 'pi syÃt /
ki¤ca asminnasatitatra tatra 'jayÃbhyÃtÃnÃni'tyÃdimantrasannÃma ityante gururgrantha÷ puna÷ puna÷ paÂhitavyassyÃt /
tasmÃdanvÃrambhÃdinivttyarta granthalÃghavÃrtha cedaæ sÃdhÃraïavidhÃnam /
kecit- yatrÃjyabhÃgÃntaæ purastÃttantraæ tatra sarvatra jayÃdyuttaratantram /
etayormadhye 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅ÷ 'ityÃdiÓe«eïa pradhÃnahomÃnÃæ vidhÃnÃt /
Ãgneye 'pi ca sthÃlÅpÃke jayÃdirvidyata eva, 'siddhamuttaram'(Ãpa.g.7-14) iti padadvayasÆtreïa jayÃdyuttaratantropadeÓÃt
mÃsiÓrÃddhe ddhÃdau ca 'pÃrvaïena'(Ãpa.g.7-23) ityÃtideÓÃt /
Ãjyahome«u jayÃdyanantaraæ Órautavat tÆ«ïÅæ paridhÅnagnau prahtya tÃn darvÅsaæsrÃveïÃbhijuhoti;paridhitatsaæskÃrÃïÃæ Órautavadabhyanuj¤ÃnasyoktatvÃt, ktakÃryÃïÃæ pratipattyapek«atvÃt ÃcÃrÃcca /
ÓamyÃÓcet, asmin kÃle apohyÃ;'atha Óamyà upodya'(bau.g.1-4-37) iti bodhÃyanavacanÃt, ÃcÃrÃcca //7//
12 agneruttaraæ pari«ecanam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.8:>#
%% /
paitke«u samantameva tÆ«ïÅm /
anyatra mantravanti catvÃri pari«ecanÃni //7//
sannamanaæ%%, Æha ityartha÷ /
'anumanyasve'tyasyà 'nvamaæsthÃ'iti sannÃma÷ /
'prasuve'tyasya 'prÃsÃvÅ'riti /
prÃk pari«ecanÃt tÆ«ïÅæ paridhÅnÃæ praharaïam /
purastÃdupahomÃnÃmekaviæÓatyà samidho 'bhyÃdhÃnam /
barhiranupraharaïamÃdyahome«u nÃsti, lepayorityasyà samidho 'bhyÃdhÃnam /
barhiranupraharaïamÃjyahome«u nÃsti, lepayorityasya pakhvahomavi«ayatvÃt /
pari«ecanÃnte praïÅtÃvimoka÷ /
brahmà ca karmÃnte yathetaæ pratini«kÃmati /
mantrasannÃma iti mantragrahaïaæ mantrÃïÃmayasÆhavidhiryathÃsvÃt, anyathÃgnerapi sannÃmassambhÃvyeta /
sannÃmaÓabdasyÃnyatrÃpi darÓanÃt, yathÃ-sannamayatyanumÃr«Âi veti //9//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.8:>#
agni %% /
ayaæ tu viÓe«a÷, adite 'numanyasvetyÃdi«u tri«u anumanyasvetyasya sthÃne 'anvamaæsthÃ÷'iti , devasavitarityatra 'prasuva'ityasya sthÃne 'prÃsÃvÅ÷'iti /
atra Órautavat praïÅtà vimu¤cati tÆ«ïÅm;ktakÃryÃïÃmÃsÃæ pratipattyapek«atvÃt, praïÅtÃdbhyo diÓo 'bhyupanÅya'(bau.g.1-4-38) iti bodhÃyanavacanÃt, ÃcÃrÃcca /
brÃhmaïaÓca yathÃÓakti dÃnamÃnÃdinà satkto gacchet //
atreyaæ sthiti÷- agnimidhvetyÃdi mantrasannÃma ityanta÷ prÃcyodÅcyÃÇigasamudÃya÷ sarvagÃrhyapradhÃnahomÃnÃæ sÃdhÃraïa÷, 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅrhutvÃ'iti prÃcyodÅcyapadÃrthÃpek«ayà homÃnÃæ viÓe«aïaæ prÃdhÃnyÃbhidhÃnÃt /
eva¤cÃhome«u nÃmakaraïÃdi«u tantrasyÃprasahga eva /
nanvevaæ 'agnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnte'iti kimarthastatra tatra punarupadeÓa÷?utyate- yatra puna÷ 'apivottarayà juhuyÃt'(Ãpa.g.5-20)
'kÃmamanyubhyÃæ và juhuyÃt'(Ãpa.dha.1-26-13) ityÃdi«u nopadeÓa÷ naivatatredaæ tantramiti niyamÃrtha÷ /
kuta etat ? kevalÃjyahavi«veva prayodanÃntaramantareïÃsya tantrasyopadeÓÃt /
upÃkaraïasamÃpanÃdÅnÃæ tu tatra tantropadeÓÃbhÃv'pi 'kÆÓmÃï¬airjuhuyÃdghtam'ityÃderiva tantrÃrthitvÃvagamÃt anena sÃdhÃraïavidhÃnenaiva tantram /
tantrÃrtitvÃvagamastu ghyÃntare«u tantravatÃmevopadeÓÃt /
ÃpastambadarÓanÃnugatopadeÓÃt, avigÅtaÓi«ÂÃcÃrÃcca /
yadyevamÃjyau«adhahavi«ke 'pi vivÃhe kimarthastantropadeÓa÷? /
ucyatelÃjahomÃnÃæ ktsnavidhÃnena tantrÃnapek«atvÃt /
upanayanÃdivadÃjyahomÃrta eva tantropadoÓa÷ /
tatà 'tasminnupaviÓata uttaro vara÷ '(Ãpa.g4-9) ityasyÃnantaramevagnerupasamÃdhÃnÃdi, na tu 'yathÃsthÃnamupaviÓya' (Ãpa.g.5-10) ityasyÃnantaramiti kramÃrthaÓca /
tatà kevalau«adhahavi«i sthÃlÅpÃke 'pi kramÃrtha eva /
yadyapi Óraute darÓanÃt pÃtraprok«aïÃnantaramavaghÃtÃdi yuktam, tathÃpyetadvacanabalÃt tantrÃt purastÃdeveti /
aiÓÃne 'pi sthÃlÅpÃke sthaï¬ilakalpanÃnte ttram, natu pÃrvaïavadgha eva prati«ÂhitÃbhighÃraïÃnantaramiti kramÃrtha eva /
kecit-kalpÃntaravihite«u apÃrvaïÃtideÓe«u Ãjyahome«u tantrÃrthi«u 'kÆÓmÃï¬airjuhuyÃdghtam'ityÃdi«vasya tantrasya prÃptyarta yathopadeÓamiti sÃmÃnyavidhÃnam /
atratye«u tu vivÃhÃdi«u ye«veva punarvidhÃnaæ tatraiva, nÃnyatra païyahomÃdi«viti niyamÃrtha tatra tatra tantravidhÃnam /
pitrye«u tu 'ekaikaÓa÷ pitsaæyuktÃni'(Ãpa.g.1-18) ityÃdiviÓe«avidhÃnÃt tantrasiddhiriti //8//
evaæ sarvagÃrhyahomÃnÃæ sÃdhÃraïaæ smÃrta vidhimuktvÃ, idÃnÅæ pÃkayaj¤e«u vaikalpikaæ Órautaæ vidhimÃha--
13 pÃkayaj¤aÓabdÃrtha÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.9:>#
loke bhavÃ%%lokasmtilak«aïà ityartha÷ /
lokaÓabdena Ói«ÂÃ ucyante /
pÃkayaj¤a iti vivÃhÃdÅnÃæ saæj¤Ã vidhÅyate /
pÃkaÓabdo 'lpavacana÷, yathÃ-k«ipraæ yajeta pÃko deva (Ãpa.g.20-15) iti /
pÃkaguïako yaj¤a÷ pÃkayaj¤a iti nirvacane Ãjyahome«u saæj¤Ãna syÃt /
tatsaæj¤Ãprayojanaæ"yaj¤aæ vÃyakhyÃsyÃma÷"(Ãpa.pa.1-1) ityatra eto«ÃmantarbÃva÷ /
"nitiæ pÃkayaj¤ena yajete"tyatra ca dharmaprÃpti÷ // 10 //
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.9:>#
lokayanti vedairvedÃrthÃniti lokÃ÷ traividyavddhÃ÷ Ói«ÂÃ÷ dvijanmÃna÷ /
tairlokairÃcaryante yÃni karmaïi tÃni%%te«Ãæ madhye saptÃnÃæ aupÃsanahomÃdÅnÃæ%% saæj¤Ãtvena prasiddha÷, natu ÓrautÃnÃæ vivÃhÃdÅnÃæ ca, tatra lokÃnÃmaprayogÃt /
yadi lokaprayogÃdevai«Ãæ pÃkayaj¤anÃmatà prasiddhaiva, tarhi 'pÃkayaj¤e«u brÃhmaïÃvek«o vidhi÷'ityetÃvatÃlam, kimartha 'laukikÃnÃæ pÃkayaj¤asabhda÷, iti ?ucyate-pÃkena pakvena caruïà sÃdhyo yaj¤a÷ pÃkayaj¤a÷ ityevaæ vyutpannasaæj¤ÃnuvÃdÃt nÃntarÅyakÃvagataÓcarurevÃgnihotrikavidhau havi÷, na punarvidhyantaravadÃjyÃdikamapÅti niyamaj¤ÃpanÃrtham /
baudhÃyanena tu atrÃjyaæ havirupadi«Âam /
na tvÃgnihotrikaæ haviriha bhavati, agnihotradharmaprÃpakapramÃïÃbhÃvÃt /
'dvirjuhoti' (Ãpa.g.2-11) ityevamÃdaya÷ puna÷ pa¤ca padÃrthÃ÷ vacanabalÃdbhavanti /
devatÃstu tattanmantrapratipÃdyà eva //10//
##
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.11:>#
tatra te«u pÃkayaj¤e«vaparo vidhirbrahmaïÃvek«a ityÃcak«ate /
brÃhmaïamÃtmani pramÃïatvenÃvek«ata iti%
% brÃhmaïad«Âa ityartha÷ /
vidhi÷ prayoga÷, pragukta ÃghÃravÃn darÓapÆrïamÃsaprakti÷ /
ayaæ tvagnihotra prakti÷ brÃhmaïÃvek«a÷ /
ubhayorvikalpastatretyucyate-ye«u pÃkayaj¤e«u ÃghÃravatastantrasya pravtti÷ tatrÃvÃsya vikalpena prÃptiriti darÓanÃrtham /
tena païyahomÃdi«u asya vidherapravtti÷ /
tatra '%%'tyanena agnihotrÃhutyorubhayordhama÷ pÃkayaj¤e«u pradhÃnÃhutiæ svi«Âaktaæ cÃdhiktya vihito veditavya÷ /
'%% %% cÃgnihotravallepanimÃrjanam /
'%%'tyuÇguliprÃÓanam /
'%% %%ca yattatrattÅyaæ prÃÓanaæ barhi«opayamyodaÇÇÃvtyotspyÃcÃmatÅti taccoditam /
%%yattatra 'dvi÷srucaæ nirlehya, iti ca taccoditam /
yÃvatà ca vidhÃnena homÃdisaæsiddhistÃvadamantravadagnihotrÃdeva pratyetavyam /
tadyathÃ-sruveïonnayanaæ, pÃlÃÓÅsamidÃhutidhÃraïÃrthÃ, caturghÅtaæ pa¤caghÅtaæ iti /
tatra prayoga÷ agnimidhvà parisamÆhya, paristÅrya, paryuk«ya,Ãjyahome«vÃjyaæ saæsktya, pakvahome«u sthÃlÅpÃkaæ sruksruvaæ saæmjya yÃvatpradhÃnÃhuti caturghÅtÃni pa¤caghÅtÃni và samavadyati /
yatrobhayaæ havistatra tasyobhayasya, yathÃmÃsiÓrÃddhe /
tata÷ paÓcÃdagnerbarhi«yupasÃdya pÃlÃÓÅæ samidhamÃdhÃya sarvÃneva mantrÃn samanudrutya sakdeva pradhÃnÃhutÅrhutvà prÃtaragnihotravallepamapamjya barhi«i nimÃr«Âi yadyahani karma /
atha rÃtrau sÃyamagnihotravat /
tatassauvi«ÂaktÅæ dvitÅyÃmÃhutiæ uttarÃhutivajjuhoti-agnaye svi«Âakte svÃheti sthÃlÅpÃke«u /
'yadasya karmaïa' ityÃjyahome«u /
iÓÃnayaj¤e tu karma tatra coditena mantreïa /
tata÷ pÆrvavallepamavamjya prÃcÅnÃvÅtÅ dak«iïato bhÆmau nmÃr«Âi /
tata÷ srucaæ sÃdayitvà aÇguliprÃÓanÃdinirlepanÃntamagnihotravat /
tato darbhai÷ sukprak«Ãlanaæ, tata÷ parisamÆhanaparyuk«aïe /
etadÃgnihotrikaæ nÃma tantraæ sarvapÃkayaj¤e«u ÃghÃravatà tantreïa saha vikalpyate //11//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.11:>#
tatra te«u pÃkayaj¤e«u madhye pÃrvaïÃdi«u pa¤casu brÃhmaïÃvek«o vidhirbhavati /
yo vidhi÷ pratyak«ameva brÃhmaïamavek«ate, nÃgnimiddhvetyÃdivallokÃcÃrÃnumeyam, so 'pye«u vikalpena bhavatÅtyartha- /
nÃnayorvidhyormitha- saæsarga÷ /
nÃpi smÃrtasyÃnena bÃdha÷ /
pratyak«abrÃhmaïasyÃpi smtyanuvÃde kalpasÆtrÃdhikÃraïanyÃyena smtitulyapramÃïatvÃt /
ata eva 'sarva pÃpmÃnaæ tarati, tarati brahmahatyÃæ yo 'Óvamedhena yajate'(tai.saæ.5-3-12) iti Órutyà 'yajeta vÃÓvamedhena'(manu11-74) iti manusmtyanuvÃdenaca aÓvamedhadvÃdaÓavÃr«ikayorvikalpa÷ /
baudhÃyanÅye ca vyÃkto 'yamartha÷ /
tatrodÃharanti--
ÃdhÃraæ praktiæ prÃha darvÅhomasya bÃdari÷ /
agnihotraæ tathÃ'treya÷ kÃÓaktsnastvapÆrvatÃm //
iti (bau.g.1-4-44) tÃæ na mitha÷ saæsÃdayedanÃdeÓÃt' (bau.g.1-5-1) iti /
homamantrÃdayastu vidhyantarÅyà arthÃdÃcÃrÃccehÃpi bhavanti /
yadyasyÃpi smtitulyameva prÃmÃïyaæ, kimartha 'brÃhmaïÃvek«a÷'iti ? /
uktottaramevaitat /
Ãgnihotrikavidhaubhre«e 'yadi yaju«Âa'(ai.brÃ.25-34) iti Órautaæ prÃyaÓcittam /
na tu smÃrtanÃÓe 'yadyavij¤Ãtà sarvavyÃpadvÃ' (ai.brÃ.25-34.) iti //10//
sarve pradhÃnahomÃ÷ pradhÃnahomatvasÃmÃnyÃdeko homa ityabhipretya svi«Âakdapek«ayà Óruti÷ dvirjuhotÅtyÃha, na punardvireva juhotÅti /
'saptadaÓa prÃjÃpatyÃn'(tai.brÃ.1-3-4) itivadiha sampratipannadevataikatvÃbhÃvÃt /
kecit-yÃvanta÷ pradhÃnahomÃstÃvanti caturghÅtÃni sruci sahÃvadÃya homamantrÃn sarvÃnanudrutya sakdeva juhvati /
dvirnimÃr«ÂityÃdi vyaktÃrtham //
prayogastu- na paristaraïadarvÅsaæskÃropastaraïÃdÅni, atrÃnupadeÓÃt /
carupÃkastvarthÃdvidyata eva /
tena caruïà pradhÃnÃhutisvi«ÂaktprÃÓanabhak«aïebhya÷ paryÃptena darvÅæ pÆrayitvÃparïÃgniæ darbhe«u sÃdayitvÃ'dÃya tattanmantrai÷ sarvÃ÷ pradhÃnÃhutÅ÷ ktameïa hutvà darvyÃstato lepamÃdÃya darbhairnimjya Óe«Ãtsvi«Âakte hutvà prÃcÅnÃvÅtÅ punarlepamÃdÃyadak«iïato bhÆmyÃæ nimjyÃya upasmÓya yaj¤opavÅtÅ darvyà lepa maÇgulyÃ'dÃya prÃÓya ÓuddhyarthamÃcamya punarapyevaæ ktvà udaÇÇÃvatyotspya darvyà haviÓÓe«aæ sarva bhak«ayitvà tÃæ nirlehyÃcamya tÃæ darbhairadbhi÷ prak«alayediti /
nanu-vaiÓvadevaupÃsanahomayo÷ kasmÃnnÃyaæ vidhi÷ ?ucyate /
tatra 'ubhayata÷ pari«ecanam'(Ãpa.g.7-22)iti ekakÃryayo÷ dvayorapi vidhyo÷ parisaÇkhyÃnÃt ata eva barhirlepapratipattyorabhÃvÃcca //
kecit-pÃkayaj¤a ityatra pÃkaÓabdasyÃlpavÃcakatvÃt vivÃhÃdayo 'pi somÃdyapek«ayà pÃkayaj¤a iti te«vapyayaæ vidhiriti /
tanna;te«Ãæ manu«yasaæskÃrÃrthatvena aprÃdhÃnyÃt pradhÃnavÃciyaj¤aÓabdavÃcyatvÃnupapatte÷ //11//
ekÃgnividhikÃï¬e vivÃhamantrÃïÃæ pÆrvamÃmnÃnÃt vivÃhameva pÆrva vyÃkhyÃsyan tasyodagayanÃdiniyamÃpavÃdena kÃlamÃha--
3. vaivÃhikavi«ayÃ÷ -
1.vivÃhakÃla÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.12:>#
atha vivÃhavidhi÷ prÃgupanayanÃt /
ÓiÓiraæ parihÃpyoti vaktavye ÓaiÓirau mÃsÃvityucyate 'uttama¤ca naidÃgha'mityatra mÃsapratipattyartham /
anyathà divaso 'pi pratÅyeta /
sarrvatuvidhÃnaæ udagayanÃpavÃda÷ /
pÆrvapak«Ãdayastu paribhëÃprÃptÃ÷ vivÃhe 'vasthità eva yathopanayane vasantÃdividhÃna iti kecit /
anye tu pÆrvapak«ÃderapyapavÃdaæ manyante /
te«Ãmaparapak«e rÃtrau ca na ni«idhyate vivÃha÷ //12//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.12:>#
%% prateyokaæ mÃsadvayarÆpÃ÷ vivÃhasya kÃlÃ÷ /
dÃdaÓÃpi mÃsÃ÷ sÃparapak«ÃdikÃ÷ kÃrtsnye kÃlà ityartha÷ /
tava ityanena lak«aïayà mÃsà eva vidhitsitÃ÷, nartava iti kuto 'vagamyate ?ucyate- ÓaiÓirau mÃsÃviti mÃsaparyudÃsÃt /
anyathà vidhiparyudÃsayorekavi«ayatvÃt laghutvÃcca ÓiÓiraæ parihÃpyeti brÆyÃt /
prayojanaæ tu vivÃhasya pÆrvapak«ÃdiniyamÃbhÃva÷ /
yatra punarupanayanÃdÃvevaævidhahetvabhÃvÃdtoteva vidhitsÃ, tatra dvavadÃnadvÃrà puro¬ÃÓasya yÃgasÃdhanatvavat sÃmÃnyavidhyavaruddhapÆrvapak«ÃdidvÃreïÃpi
to÷ karmasÃdhanatvÃsiddhe÷ pÆrvapak«Ãdirniyata eva /
ÓiÓirasyarto- yau dvau mÃsau mÃghaphÃlgunau, nidÃghasya grÅ«masya yaÓcottamontya ëìha÷, tÃnetÃæstrÅn mÃsÃn%% varjayitvà /
atrottamamiti tamappratyayÃt yassaurato 'ntyo naidÃgha÷, yaÓcÃdhikamÃsato dvitÅya ëìha÷ tÃvapi paryudastau //12//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.13:>#
sarrvatuvidhÃnasya sarvÃpavÃdatvÃt puïyÃhavidhÃnÃrthamidam /
tathà ca rÃtryaparapak«ayo÷ vivÃhapirati«edha÷ /
evamapyuktagrahaïamanarthakaæ tat kriyate muhÆrtaparigrahÃrtham -yÃni puïyÃni nak«atrÃïi yÃni puïyoktÃni muhÆrtÃni tÃni sarvÃïi vivÃhasya yathà syuriti /
tatra nak«atrÃïi jyotiÓÓÃstrÃdavagantavyÃni /
prÃtassaÇgavo madhyandino 'parÃhïassÃyÃmityete muhÆrtÃ÷ //13//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.13:>#
yÃni jyauti«e puïyoktÃni ÓubhaphalapradatvenoktÃni nak«atrÃïi /
nak«atragrahaïasya pradarÓanÃrthatvÃttithyÃdÅnyati /
tatra puïyoktÃni sarvÃïyatropasaæhartavyÃni //13//
2. vivÃhe maÇgalÃnu«ÂhÃnam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.14:>#
"brÃhmaïÃn bhojayitvÃÓi«ovÃcayitve"tyevamÃdÅni svaÓÃstraprasiddhÃni /
maÇgalÃni snÃto 'hatavÃsà gandhÃnulipta-, sragvÅ bhuktavÃnityevamÃdÅni nÃpitakarmÃÇkurÃrpaïÃdÅni lokaprasiddhÃni /
tÃnyetÃni sarvÃïi pratyetavyÃni //14//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.14:>#
ÓaÇkhadundubhivÅïÃvavÃditrasampravÃdanÃni kulastrÅgÅtÃni keÓaÓmaÓtvÃdiprakalpanÃhatadhautÃcchidravicitravÃsodhÃraïagandhÃnulepanasugandhasragdhÃraïÃpadÃtigamanacchatradhvajÃdÅni Ói«ÂÃcÃraprasiddhÃni maÇgalÃni vivÃhe upasaæhartavyÃni //14//
3. ÃcÃrÃdapi vaivÃhikakriyÃgrahaïam /
#<ÃvtaÓcÃstrÅbhya÷ pratÅyeran // ùpGs_2.15 //>#
##
#<ùpGs-AnÃ_2.15:>#
mantrarahitÃ÷ kriyÃ÷%<Ãvta>%ityucyante /
yasmin janapade grÃme kule và yà Ãvta÷ prasiddhÃ÷ tÃstayaiva vyavasthitÃ÷ yathà pratÅyeran na sarvatraivamartam //15//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.15:>#
%<Ãvta÷>%kriyÃ÷ vaivÃhukya- aviÓe«Ãt samantrakà amantrakÃÓca /
tÃssarvà ÃstrÅbhya- sarvavarïebhyassakÃÓÃdavagamya pratÅyeran kurvÅran vivo¬hÃra÷ /
tatra samantrakÃ- grahapÆjÃÇikurÃropaïapratisarabandhÃdyà ÃcÃrasiddhÃ÷ /
amantrakÃ÷ nÃkabaliyak«abalÅndrÃïÅpÆjÃdaya÷ /
tÃÓca yathÃjanapadaæ yathÃvarïa yathÃkulaæ yathÃstrÅpuæsaæ vyavasthità eva /
na tu sarvÃssarvatra samuccitÃ÷ //15//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_2.16:>#
nak«atrapraÓaæsÃrthà gÃthà vivÃhaprakaraïe varaprasaÇgÃrthamudÃhtà /
yadi varÃ÷ kanyÃyà varayitÃra÷ kanyà varaïÃrta invakÃbhiprasjyante // 16 //
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.16:>#
te varÃstairduhitmadbhi÷ /
%%siddhÃrthà bhavanti /
tasmÃdvaraprasaÇge praÓastaminvakà nÃma nak«atram /
'invakÃÓabdo mgaÓirasÅ'ti svayameva vyÃkhyÃsyati /
tasmÃt j¤Ãyate-smtyantaraprasiddhà laukikyevayaæ gÃthÃ, na sÆtrakÃrasya ktiriti //17//
________________________
#<ùpGs-TÃt_2.16:>#
%% mgaÓirasi'nak«atre ca lupi'(pÃ.2-3-45) iti saptamyarthe ttÃyà /
ye %%varayitÃro mgaÓirasi prasjyante kanyÃvaraïÃrtha pre«yante, te duhitmadbhi÷%%prakar«eïa pÆjitÃ÷, siddhÃrthà bhavantÅtyartha÷ //16//
iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryakte ghyatÃtparyadarÓane dvitÅya÷ khaï¬a÷ //
ttÅya÷ khaï¬a÷
4. maghÃsu gavÃæ krayÃdinà grahaïam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.1:>#
yadi maghÃbhi÷ gÃva÷ krayÃdinà ghyante tÃÓca gÃva÷ pratinantità bhavanti /
tasmÃt goparigrahe maghÃ÷ praÓastÃ÷ //1//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.1:>#
'Ãr«e duhitmate mithanau gÃvau deyau'(Ãpa.gha.2-11-18) iti vacanÃdÃr«e vivÃhe varairdÅyamÃnà gÃvo duhitmadbhirmaghÃsu ghyante /
etaduktaæ bhavati-Ãr«a vivÃhaæ maghÃsveva kuryÃt , na brÃhmÃdivat nak«atrÃntare 'pÅti //1//
5. phalgunÅbhyÃæ yudvÃrtha senÃvyÆhanam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.2:>#
yadi phalgunÅbhyÃæ vyÆhyate senà yuddhÃkÃle sÃca pratinandità bhavati /
tasmÃt senÃvyÆhe praÓaste phalgunyau /
aviÓe«Ãt pÆrve uttare ca /
sarvatra"nak«atre ca lupÅ"(pÃ.sÆ.2-3-45) tyadhikaraïe ttÅyà //2//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.2:>#
atra ca vadhÆ÷ phalgunyoreva%%nÅyate svaghyÃt, na tu 'tÃæ tata÷ '(Ãpa.g.5-13) iti vacanÃt brÃhmÃdivattadÃnÅmeva //
kecit-'invakÃbhi'rityÃdi 'phalgunÅbhyÃæ vyÆhyate'ityantamuttaratrenvakÃÓabdasya vyÃkhyÃnÃt ÓÃkhÃntarÅyà gÃtheti kalpayanta÷, maghÃsu gavÃæ krayÃdinà svÅkÃra÷, senÃyÃÓca yuddhe vyÆha÷, aviÓe«Ãt pÆrvayoruttarayorvà phalgunyoriti praktÃnupayogitayà vyÃcak«ate //2//
6 yÃæ duhitaraæ bhartu÷ priyà syÃditi kÃmayate tÃæ svÃtÅnak«atre dadyÃt
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.3:>#
%% duhitaraæ pità priyÃæ%%bharturiyaæ%%nak«atre dadyÃt /
evaæ dattà sà bhavatyeva tasya%% /
ayaæ cÃparo 'sya nak«atrasya guïa÷ sà ptghÃt punararthinÅ nÃgacchati /
patugha eva tasyÃssarve kÃmÃssampadyante /
anye tu nindÃmimÃæ manyante /
brahmaïÃvek«o vidhiriti vacanÃt anye 'pi smtyapek«Ã nak«atyapek«Ã nak«atravidhayo bhavanti /
anyathà puæsavane ti«yavat vivÃhe idameva nak«atraæ syÃt //3//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.3:>#
iyaæ bhartu÷%% pità kÃmayeta tÃæ%% svÃtau varÃya dadyÃt /
sà tasya%% naiva ca rogadÃridyÃdinà pŬyamÃnà arthinÅ puna÷ pitghamÃgacchati;svagha eva tasyÃssarve arthossampadyanta iti brÃhmaïÃvek«o vidhi÷ /
atrÃpi pÆrvavat smÃrtapuïyoktanak«atrairvikalpa÷ //3//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.4:>#
chandasi prayuktatvÃdetayorarthakathanam //4//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.4:>#
ete sÆtre vyaktÃrte //4//
-5)
##
7 vivÃhe gavÃlambhanam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.6:>#
vivÃhasthÃne gaurÃlabdhavyà duhitmatà //5//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.6:>#
vivÃhasthÃne gaussannidhÃpyà //6//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.7:>#
ghe«u ca gaurÃlabdhavyà tenaiva duhitmatà /
tayaurviniyoga÷ //6//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.7:>#
tathà ghe«u ÓÃlÃyÃæ anyà gaussannidhÃpyà //7//
kimarthamityata Ãha--
8 gavà arhaïÅya÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.8:>#
yà vivÃhe gau÷ tayà varamatithivat pÆjayet /
atithivaditi vacanÃt madhuparkeïa ca /
"gomadhuparkaraho vedÃdhyÃya"(Ãpa.dha.2-8-5) iti vacanÃt //7//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.8:>#
%% vivÃhasthÃne sannidhÃpitayà gavÃ, na tvanantaroktayÃ,%% atithiæ yathà tathÃ%% pÆjayet /
%% havirutpattidvÃreïotsargadvÃreïa và ÇgabhÆtayà yuktena madhuparkeïa varamavodÃdhyÃyinamapi pÆjayedityartha÷ //8//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.9:>#
%% varasyÃ%% pÆjya÷ tena sahÃgata ÃcÃryasta%%ghe«u yà gaurÃlabhyate tayà /
kimivetyapok«ÃyÃæ%% dityeva /
vivÃhe varÃya tatsaheyobhyaÓcÃnyasminnagnau ptagannasaæskÃro bhavati /
vapÃhomaÓcatatraiva /
apacitaya tatsahoyebhyaÓca ghe«u pthagannasaæskÃra÷ /
goÓca vapÃÓrapaïaæ homaÓcaupÃsana evotyanu«ÂhÃnaprakÃra- //8//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.9:>#
%% varasya pitrÃcÃryatvÃdinà sambandhÅ, loke%% vidyà bhijanÃdisampattyà /
yadvÃ, varasyÃpacita÷ pÆjya÷ /
%% ghe«u sannidhÃpitayà atithivadarhayediti sambandha÷ /
etanmadhuparkadvayamapi vivÃhÃÇgaæ, prakaraïÃt /
dÃtpuru«Ãrthatve tu 'ÃcÃryÃyartvije ÓvaÓurÃya rÃj¤o varÃyÃpacitÃya ca'iti brÆyÃt /
pratyuta 'atithi÷ pitaro vivÃhaÓca'(Ãpa.g.3-10) iti vivÃhasambandhamevÃha /
nanu-varaæ cÃpacitaæ cÃtithivadarhayediti vaktavye 'vivÃhe gau÷'ityÃdi kimartham?ucyate-ubhayo÷ pÆjyorbhinnadeÓatvena bhinnatantratvaj¤ÃpanÃrtham; itarathà sambhavatÃæ tantratà syÃt /
'sarvebhyo vaikÃmavibhavatvÃt'iti kalpÃntare sarvebhya÷ tvigbhyo vikalpena gavaikatvadarÓanÃdihÃpi varÃpacitayorvikalpena prasaktaæ gavaikatvaæ mÃbhÆditi prati«edhÃrtha ca //9//
9 gorÃlambhasthÃnÃni /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.10:>#
eto«veva tri«u sne«u gorÃlambha÷ nÃnyatra pÃkayaj¤e«u /
atithiÓabdenÃtithyakarma vyapadiÓyate"yatrÃsmà apacitiæ kurvantÅ" (Ãpa.g.13-2) tyevamÃdi /
pitÓabdenëÂakà karma"ÓvobhÆte darbheïa gÃ"(Ãpa.g.22-3) mityÃdi /
vivÃhaÓabdenÃnantaroktasya grahaïam /
kalpÃntaro«vÅÓÃnayaj¤ÃdÃvapi gorÃlambha ÃmnÃta÷, tatprati«edhÃrtho niyama÷ /
evaæ bruvatà kalpÃntare d«Âà anye viÓe«Ã abhyanuj¤Ãtà bhavanti // 9 //
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.10:>#
%%vedÃdhyÃyyÃgata÷%%a«ÂakÃkarma,%% yadetatttrayaæ etÃvat gavÃlambÃÇgaka4manimittam /
etaduktaæ bhavati-
yathÃtithi÷ pitaraÓca gavÃlambhÃÇgakarmanimittabhÆtÃ÷ evaæ vivÃho 'pyasmÃdeva vacanÃdviÓe«aïÃntaranirapek«Ã iti /
yadyetatsÆtramevaæ na vyÃkhyÃyeta tatà 'gauriti gÃæ prÃha'(Ãpa.g.13-15) 'ÓvobhÆte darbeïa gÃmupÃkaroti'(Ãpa.g.22-3) 'vivÃhe gau÷'(Ãpa.g.3-6) ityetaireva siddhatvÃt
vyarthameva syÃt;tena avedÃdhyÃyibhyÃmapi varÃpacitÃbhyÃæ dharmoktagorahito madhuparko deya÷ /
vedÃdhyÃybhyÃæ tu tatsahita iti //
kecit-etatttrayamevÃsmÃkaæ gorÃlambasthÃnam, na punaranye«Ãmiva vikalpenÃpÅj¤ÃnabasiÓÓÆlagavÃparanÃmà /
evaæ vadannasmÃkamapi kalpÃntaroktÃnapi viÓe«Ãn vikalpenÃnujÃnÃtÅti //10//
atha vivÃhe varjanÅyÃ÷ kanyà Ãha--
10 varaïe varjanÅyÃ÷ kanyÃ÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.11:>#
vare«u varaïÃrtha prÃpte«u yà kanyà svapiti roditi ni«ktÃmati vÃghÃt, tasyà varaïaæ na karttavyam /
aÓubhaliÇgÃnyetÃnÅti /
pariÓabdo 'tyantaprati«edhÃrtha÷ manaÓcak«u«ornibandhe satyapÅti //10//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.11:>#
yà vare«u varaïÃrtha prÃpte«u svapiti, yà roditi, yà và ghÃnni«ktÃmati, tà etÃ%%atyantaæ varjayet, ddhau jyoti«Ãdibhirj¤ÃtÃyÃmapi;yatassvÃpÃdÅnÃmatrÃnddhiliÇgatvaæ prabalatvaæ ca vivak«itam //11//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.12:>#
%%vÃcÃnyasmai dattà /
%%duÓÓÅlà và sà bhavati aÓubhalak«aïà và /
%%vi«amad«Âi÷ /
%<«abÃ>%
«abhaÓÅlà /
%<ÓarabhÃ>%atidarÓanÅyà /
jÃrÃstÃæ kÃmayeran sà ca tÃn /
%% vinatagÃtrÃ, kubjà và /
%%vistÅrïajaÇghà /
%%apanÅtakeÓÃ /
%%maï¬Ækatvak aÓlak«ïetyarta÷ /
vÃmanetyanye /
%%kulÃntare jÃtà kulÃntarasyÃpatyatvaæ gatà vÃ, yasyÃæ và garbhasthÃyÃæ mÃtà asthisa¤citavatÅ /
%% ratiÓÅlà /
%% vatsÃdÅnÃæ pÃlayitrÅ /
%% vamitravatÅ bahumitretyarta÷ /
svayaæ và mitrabhÆtÃ%< /
svanujÃ>% yasyà svanujà Óobhanà svayaædarÓanÅyà sà svanujà varajananÃdÆrdhvamalpÅyasi kÃle jÃtà tasminneva saævatsare jÃtetyanye /
%% var«eïÃdhikà var«akÃrÅ svedanaÓÅlà ityanye /
varjayedityucyate varaïe parivarjayedityasyÃnuvartanaæ mÃbhÆditi /
tena yo«u varaïaæ nÃsti brÃhmÃdi«u vivÃhe«u te«ivapyÃsÃæ prati«edha÷ /
ki¤ci tadanuvktÃvatyantaprati«edhaprasaÇga÷ //11//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.12:>#
dattÃdyÃ÷pa¤cadaÓa kanyà varjayet /
%%aneyasmai vÃcà pratiÓrutÃ, udakapÆrva và pratipÃdità /
%%adarÓanÃrtha ka¤cukÃdibhirÃvtÃ, prayatnasaærak«yamÃïà và dauÓÓÅlyÃdiÓaÇkayà /
%%piÇgÃk«Å, babhrukeÓÅ vÃ, vi«amad«Âirvà /
%<«abhÃ>% pradhÃnÃ, «abhasyeva ÓarÅraæ gati÷ ÓÅlaæ và yasyÃssÃ, kakudvÃsti yasyÃssà /
%<ÓarabhÃ>% ÓÅrïadÅpti÷, sarvanÅlalomnÅ vÃ, arÆpà vÃ, ni«prabhà và /
kecit-darÓanÅyÃ, yatassà jÃrakÃmyà /
%%kubjà /
%%vikaÂajaÇghÃ, vistÅrïajaÇghà và /
%% apanÅtakeÓÃ, ajÃtakeÓà và /
%% alpakÃyÃ, aruïadatÅ và maï¬Ækatvagvà /
apare-vÃmanÃÇgÃ, dagdhÃÇgà và /
%%garbhasthÃyÃæ yasyÃæ satyÃæ mÃtà bharturasthisa¤cayanakÃrikÃ, kulÃntarasya duhittvaæ gatà và /
%%ramaïÃÓÅlà kandukÃdikrŬÃpriyetyartha÷, tusnÃtà và /
kecit-ratiÓÅlà vi«ayopabhogaÓÅletyartha÷ /
%%vatsak«etrÃdipÃlikà /
%%bahumitrÃ, sakhÅ và /
%%ÓobhanÃnujà yasyÃssÃ, na tu Óobhano 'nujo yasyÃ÷ ÓobhanÃyÃmanujÃyÃæ kadÃcit pramÃdassyÃditi /
kecit-varajanmasaævatsara eva paÓcÃjjÃteti /
%%varÃdvar«eïÃdhikà /
yÃtyantaæ sravati sà và /
%%tyanuÓaÇge satyapi varjayediti punarvacanaæ brÃhmÃdi«u sarve«u vivÃhe«vÃsÃæ prati«edhÃrtham;asati gatyantare ddhÃvapi parÅk«itÃyÃæ dattetatarÃsÃmani«edhÃrtha và //12//
##
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.14:>#
nak«atraæ nÃma yÃsÃæ tà tathÃ%%rohiïÅ gaÇgà karejotyÃdaya÷ /
tÃÓca vivÃhe%%tathÃ
%%evaæ bhÆtaæ nÃma ityarta÷ /
karà kÃlà suveletyÃdaya÷ /
tÃ÷%%varaïamapyÃsÃæ na kartavyamityartha÷ // 12 //
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.14:>#
nak«atrasya nÃmeva nÃma yÃsÃæ%%ekasya nÃmaÓabdasya lepa÷, u«ÂramukhÃdivat /
evamikhÃdivat vigraha÷ rohiïÅ citretyevamÃdayo nak«atranÃmÃ÷ /
gaÇgetyÃdayo %% /
ÓiæÓupetyÃdyÃ%% /
%%varjanÅyÃ÷ //13//
repho và lakÃro và yÃsÃæ nÃmnaupÃnta upadhetyartha÷ yathà gaurÅ ÓÃlÅtyÃdi /
Óe«aæ vyaktam /
atra cakÃreïa garhità ityanukar«aïÃt ÃsÃæ varjanÅyatve siddhe 'sarvà varaïe parivarjayat'iti vyartham /
na;sugrahÃrthatvÃt /
atha và yà età rephalakÃropÃntà gaurÅ ÓÃlÅtyÃdyÃ-, yÃÓca prakÃrÃntareïÃpi smtyantaroktà rephalakÃropÃntÃ÷, yathà sagotrà samÃnapravarà puæÓcalÅti tÃssarvà varaïe parirjayediti j¤ÃpanÃrtham /
idaæ tvihavaktavyam- asatyapi gatyantare vyakte 'pyddhiliÇge sragotrÃdÅnÃæ sarvathÃni«edha eva /
gauryÃdÅnÃæ tu na tathà guptÃdÅnÃmiveti //
kecit nak«atranÃmetyÃdikeyaæ ÓÃstrÃntaragÅtà gÃtÃ, tasyÃ÷ pÃdapÆraramÃni 'sarvà varaïe parivarjaye'diti padÃnÅti parikalpayanto, yasmÃnnak«atrÃdinÃmà rephalakÃropÃntÃÓca garhitÃ÷ tasmÃttÃssarvo varaïe parivarjayediti vyÃcak«ate //14//
11 dviparÅk«Ã /
#<Óaktivi«aye dravyÃïi praticchannÃnyupanidhÃya brÆyÃdupaspÓeti // ùpGs_3.15 //>#
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.16:>#
'lak«aïasampannÃmupayacchete'ti vak«yati /
tatra lak«aïÃnÃmaj¤ÃtatvÃt tatparÅk«aïopÃya upadiÓyate /
nacÃyaæ nityo vidhi÷;'saktivi«aya'iti vacanÃt /
%<Óakti>%ssÃmarthya yadi samphava÷ /
yadi vadhÆj¤Ãtayo 'numanyeran tadà kartavyaæ nÃnyathetyartha÷ /
tat kathaæ kartavyam?ucyate-dravyÃïi pa¤cavak«yamÃïÃni mtpiï¬e«u praticchannÃni ktvà upanidhÃya kanyÃsamÅpe nidhÃya tÃæ brÆyÃdvara÷- e«Ãæ piï¬ÃnÃæ ekatamupaspÓeti /
kÃni punastÃni dravyÃïi?nÃnÃbÅjÃni saæs«ÂÃni vrÅhiyavÃdÅni /
vedyÃ÷ pÃæsÆnÃhtÃn, sasyasampannÃt k«etrÃdÃhtaæ lo«Âaæ, sakt gomayaæ, ÓmaÓÃnÃdÃhtaæ lo«ÂamityetÃni /
bÅjÃnÃæ dravyatvÃvyabhicÃre 'ri dravyÃïÅtyucyate-ÓÃstrÃntare d«ÂÃnÃmanye«Ãmapi dravyÃïÃmiha vikalpena prÃptyartha tadyathÃ-avidÃsinohadÃt sarvasampannà devanÃt kitavÅ iriïÃdadhanyeti(ÃÓva.g.1-5-6) //13//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.16:>#
Óaktissamarthyam /
%% 'vakÃÓa÷ /
asyÃmddhiparÅk«ÃyÃæ varatatpak«iïÃæ sÃmarthyasyÃvakÃÓe sambhavati, yadi kanyà ca tadÅyÃÓcemÃæ parÅk«Ãmabhyupagaccheyurityartha÷ /
yata evÃtra Óaktivi«aya ityÃha, ata evai«Ã ddhiparÅk«Ã jyoti«ÃdibhirvaikalpikÅ, na tu nityavadvivÃhÃÇgam /
%%vak«yamÃïÃni mtpiï¬e«u ca praticchannÃnyekasmin bhÃjane nidhÃya kanyÃæ samÅpe ca ktvÃ, tÃæ brÆyÃde«Ãæ piï¬ÃnÃmekamupaspÓeti // 15 //
kÃni tÃnÅtyata Ãha--
%%vrÅhiyavÃdibÅjÃni /
%%ekasmin piï¬e k«iptÃni /
%% saumikyÃ÷ ÃhtÃn pÃæsÆn /
%% sasyasampannÃdÃhtaæ lo«Âam /
aviÓi«Âe prasiddhe //16//
##
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.18:>#
tatra bÅjasparÓane prajÃbhissamddhi÷ /
vedipurÅ«e yaj¤ai÷, k«etralo«Âe dhanadhÃnyai÷, gomaye paÓubhi÷, ÓmaÓÃnalo«Âe maraïamiti yathÃliÇgÃrtha÷ /
uttamamantyaæ dravyaæ%%garhante varjayantÅtyartha÷ //14//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.18:>#
%% caturïÃmupasparÓane %%
nÃnÃbÅjÃnÃmupasparÓane prajÃnÃæ samddhi÷ /
vedyÃ÷ pÃæsÆnÃæ yaj¤ÃnÃæ, k«etrÃllo«aÂasya sasyÃnÃæ, ÓaktaÓca paÓÆnÃmiti /
ddhiniÓcayÃdvivÃhakartavyatÃniÓcaya ityarta÷ //17//
%% ÓmaÓÃnalo«Âaæ%% garhante Ói«ÂÃæ, jÃyÃpatyoranyatarasya và maraïaliÇgatvÃditi //18//
udvÃhyÃmÃha--
12 udvÃhyakanyÃsampat /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.19:>#
uktà varjanÅyÃ÷ kanyÃ÷ /
atha grÃhyà ucyante /
bandhuÓabdena kulamucyate /
yaduktamÃÓvalÃyanena"kulamagre parik«eta ye mÃtta÷ pittaÓceti yathoktaæ puratÃ"(ÃÓva.g1-5-100 diti /
%<ÓÅlasampannÃ>% ÃryaÓÅlà /
%%strÅlak«aïairupetà rogarÃhità k«ayÃpasmÃrÃdirahità //15//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.19:>#
atra%% pratyekaæ sambadhyate /
%%praÓastÃbhijanÃm /
%<ÓÅlasampannÃ>%mÃstikyÃdiguïÃnvitÃm%< />%
lak«aïasampannÃæ gƬhagulphatvÃdistrÅlak«aïayuktÃm /
%%k«ayÃpasmÃraku«ÂhÃdyacikitsyarogarahitÃm /
upayaccheta udvahet //19//
atha varaguïÃnÃha-
13 varaguïÃ÷ /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.20:>#
ÓrutavÃn ÓrutÃdhyayanasampanna÷ /
varasampat varaguïÃ÷ /
evaæguïÃya kanyakà deyotyartha÷ //16//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.20:>#
%%iti pÆrvavadvyÃkhyÃnam /
%<ÓrutavÃn>%ÓrutÃdhyayanasampanna÷;avidu«aÓcodutakarmÃnadhikÃrÃt, dharmÃdyarthatvÃcca vivÃhasya /
%%iti pÆrvavat ;tasyÃpyasamarthatvenÃnadikÃrÃt /
evaæbhÆtà varasampat /
evaÇguïÃya varÃya kanyÃdeyetyartha÷ //20//
atharddhiniÓcaye ekÃyaæ matamÃha--
##
##
#<ùpGs-AnÃ_3.21:>#
%%kanyÃyÃæ varasya%% nibandha÷ tptirutpadyate %%rdhruvÃ,%%na dattÃdiguïado«ÃdyanudarÓanamÃdaraïÅyamityeke Ói«Âà bruvate /
atra pak«e sarvaguïÃsampannÃyÃmapi yasyÃæ manaÓcak«u«Å na nibadhyete sà varjanÅyà /
ÓÃstrÃni«iddhÃstatrÃpi pak«e varjyà eva, yathà savarïà sargotreti //17//
________________________
#<ùpGs-TÃt_3.21:>#
%% kanyÃyÃæ varasya%%nitarÃæ bandhanaæ, yasyÃmÃsattyatiÓayena manascak«u«Å nibaddhe ava ti«Âhata ityartha÷ /
%%jÃyÃyÃæ satyÃæ dharmÃdÅnÃæ samddhi÷,%%guïado«ÃnudarÓana%%brÆvate /
etaduktaæ bhavati- atra manaÓcak«u«ornibandha evÃdaraïe kÃraïam, na tu jyoti«Ãdinà j¤Ãtà guïÃ÷ /
tathà tadabhÃva eva parivarjane kÃraïam, na svÃpÃdayo do«Ã iti /
ubhayorapi matayordattÃdÅnÃæ ni«edhamÃdriyetaiva;'sarrvaïÃpÆrvaÓÃstravihitÃyÃm'(Ãpa.dha.2-13-1) 'asamÃnÃr«agotrajÃm''pa¤camÃt saptamÃdÆrdhvam'ityÃdivacanajÃtÃt //21//
itthaæsudarÓanÃryeïa ghyatÃtparyadarÓanam //
prathame paÂale 'kÃri yathÃbhëyaæ yathÃmati //
iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryakte ghyatÃtparyadarÓane ttÅya÷ khaï¬a÷ //
samÃptaÓca prathama÷ paÂala÷
====================================================================================
atha dvitÅya÷ paÂala÷
caturtha÷ khaï¬a÷
4 vivÃhaprakaraïam -
1 varapre«aïam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.1:>#
atha kanyÃvaraïavidhi÷ /
invakÃbhi÷ prasjyanta ityuktam /
tasminnanyasmin và puïyanak«atreva brÃhmaïÃn bhojayitvÃÓi«o vÃcayitvÃ,%%
bandhÆn%% saÇgatÃn%%ÓrutÃdhyayanasampannÃn%% kanyÃvarayitÌn%%prasthÃpayot-yÆyamamu«mÃt kulÃt mahyaæ kanyÃæ vïÅdhvamiti /
yadyapyevaævidhe kÃrye suhdÃmeva sambhÃvanà tathÃpi suhda ityucyate mantravatÃmasambhave suhtvamÃtraparigrahÃrtham /
mantravata iti brÃhmaïÃnomeva grahaïam /
tena k«atriyavaiÓyayorapi brÃhmaïà eva varÃ÷ //1//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.1:>#
pÆrvatra 'invakÃbhi÷ prasjyante'(Ãpa.g2-16) iti vivÃhopayogino varapre«aïasya kÃlo 'bhihita÷ /
idÃnÅæ tasya vidhimÃha--
%%Ãtmano mitrÃïi /
%%ÃtmÃnaæ pratyekakÃryÃn /
%%mantrabrÃhmaïavata÷, 'ÓucÅn mantravata÷'(Ãpa.dha.2-15-11)
itivanmantragrahaïasya pradarÓanÃrthatvÃt /
%%varayitÌn /
vara÷%%pre«ayet /
ete yugmà brÃhmaïÃÓceti kecit //2//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.2:>#
gacchatastÃn varÃnanantaramÃmnÃtasya mantrasamÃmnÃyasyÃdito dvÃbhyÃæ gbhyÃæ paprasugmantetyotÃbhyÃæ abhimantrayeta /
abhilak«ya mantroccÃraïamabhimantraïam /
tataste kanyÃkulaæ gatvÃ-evaægotrÃyÃmu«mai sahatvakarmabhyo yu«madÅyÃæ kanyÃæ vïÅmaha-iti brÆya÷ /
tataste pratibrÆyu÷-Óobhanaæ tathà dÃsyÃma-iti /
tatra brÃhme vivÃhe daive cÃrthalopÃt varaïalopa÷ kalpÃntaradarÓanÃcca-nÃtra varÃn prahiïuyÃditi /
tathà gÃndharvarÃk«asayoÓca //2//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.2:>#
%%prasthitÃn /
mantrasamÃmnÃya%% 'prasugmantÃ'iti dvÃbhyÃæ gbhyÃæ%% /
abhimantraïaæ Ãbhimukhyena mantrasyoccÃraïam /
anumantramapyevam'anumantrayitavyadravyagatacitteneti tu bheda÷ //
atha sÆtrasyÃpÆrïatvÃt krama ucyate-
ktaprÃïÃyÃmo 'varÃn pre«ayi«ye'iti saÇkalpya, 'prasugmamte'ti dvÃbhyÃæ varÃnabhimantrya, 'yÆyamamu«mÃt kulÃt mahyaæ kanyÃæ vïÅdhvam 'iti pre«ayet /
tataste duhitmato ghaæ gatvÃ, kanyÃæ dattasagotratvÃdido«arahitÃæ bandhvÃdiguïasampannÃæ ca yatnato 'vadhÃrya, duhitmantaæ pitrÅdikaæ 'gautamagotrÃya vi«ïuÓarmaïe varÃya bhavadÅyÃæ kanyÃæ prajÃsahatvakarmabhyo vïÅmahe'iti brÆyu÷ /
tatassa pitrÃdir'dÃsyÃmÅ'ti pratibrÆyÃt /
tataste pratyetya,'suddhÃrtà vaya'miti varÃyà vedayeyu÷ /
etacca varapre«aïÃdyÃsurÃr«ayoreva, nÃnye«u arthalopÃt /
atha yasminnahani vivÃha÷ tata÷ pÆrvameva pa¤came ttÅya vÃhani yathÃÓi«ÂÃcÃramaÇkurÃropaïaæ kuryÃt /
tathà Óvo vivÃha ityadya vivÃha iti ca /
'tathà maÇgalÃni''ÃvtaÓcÃstrÅbhya÷ pratÅyerat'(Ãpa.g.2-14,15) ityuktÃni karmÃïi varo vadhÆÓca yathÃkÃlaæ yathÃyogyaækuruta÷ /
kecit-pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddhaæ kalpÃntarÃditi /
tata÷ pitrÃdirvadhÆkulaæ prÃptÃya varÃya kanyÃmudakapÆrva dadyÃt-imÃæ vatsarotrajÃæ lak«mÅdÃyÅæ gautamagotrÃya vi«ïuÓarmaïe tapabhyaæ prajÃsahatvakarmabhya÷ pratipÃdayÃmÅti /
gÃndharvarÃk«asayostu na pratipÃdanam, dÃtvyÃpÃrà napek«atvÃt /
tatastÃæ vara÷ pratighya vivÃhasthÃne 'yatra kvacÃgnim'(Ãpa.dha.2-1-13) ityÃdividhinÃgniæ prati«ÂhÃpya, tatraiva yasyÃæ ÓÃlÃyÃæ kanyÃ'ste tÃæ gatvà madhuparka pratighïÃti yathÃrha yathÃvidhi /
evameva varÃpacito 'pi //2//
anantaraæ vara÷ kiæ kuryÃdityatrÃha--
2. kanyÃyÃ÷ samÅk«aïam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.3:>#
tato vivÃhe niÓcite pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddhaæ ktvà paredyurbraahmaïÃn bhojayitvÃÓi«o vÃcayitvà varo vadhÆkulaæ gacchati /
tasmai kÆrcadÃnÃdi bhojanÃntaæ madhuparka datvà kanyÃæ pratipÃdayati-tubhyamimÃæ prajÃsahatvakarmabhya÷ pratipÃdayÃmÅti /
tatastÃæ vara÷ svayaæ d«Âvà ttÅyÃmcaæ japet
abhrÃtghnÅmityetÃm /
svayamityanucyamÃne varaæ d«Âvetyartha÷ syÃt praktatvÃt /
svayaæ grahaïÃttu kanyÃæ d«Âvatyartho bhavati /
tatra brÃhme vivÃha udakapÆrva pratipÃdanam /
gÃndharvarÃk«asayostu naiva pratipÃdanam //3//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.3:>#
vara÷%%kanyÃma d«Âvà 'abrÃtghnÅm'iti%% caæ%% /
d«Âvai vacak«u«Å upasaæharati /
japaÓca sarvatra cÃtussvaryeïa;natu karaïamantrÃdivadekaÓrutyà /
'ekaÓruti dÆrÃtsambuddhau'(pÃ.sÆ.1-2-33) 'yaj¤akarmaïyajapanyÆkhasÃmasu'(pÃ.sÆ.1-2-34) iti vacanÃt /
atra ca svayamiti viÓe«amaæ varayitÌmÃæ praktÃnÃmayaæ japo mà bhÆditi /
kecit- svayaæ vadhÆmeva d«Âvà japet ;na tu varÃniti /
svayaæ d«ÂvetyÃdi ca sarvavivÃhÃnÃmaviktam //3//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.4:>#
avayavaÓa Åk«aïaæ%% /
aghoracak«uritye«Ã caturthÅæ //4//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.4:>#
'aghoracak«u÷'ityanayà samÅk«eta /
vadhvà d«Âvo svad«Âiæ nipÃtayati, aghoracak«urapighnyedhÅti mantrÃliÇgÃt /
kecit-samÅk«eta avayavaÓo nirÅk«eteti /
atra varo vadhÆÓca darme«vÃsÅnaudarbhÃn dhÃrayamÃïau ktaprÃïÃyÃmau saÇkalpayete- ÃvÃbhyÃæ karmÃïi kartavyÃni, prajÃÓcotpÃdayitavyÃæ-iti // 4 //
3. tasyÃ÷ bhruvorantare sammÃrjanam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.5:>#
madhyamÃsamÅpe va4tata ityupamadhyamà tayÃÇgulyà anÃmikayetyartha÷ /
%%madhya%%idamahamityanena /
saæmÃrjanamantro 'yaæ na nirasanamantra÷ /
%%pratyaggatam /
uparyupari Óiro nirasyet /
tata udakopasparÓanaæ aÇgu«ÂhasÃhacaryÃdupamadhyamayeti viÓe«aïÃdeva siddhe aÇgulyeti viÓe«yanirdeÓo vispa«ÂÃrtham /
yaju«eti viÓe«aïaæ uttareïeti digvÃcitÃÓaÇkà mà bhÆditi //5//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.5:>#
%%upakani«ÂhikÃ, na tu pradeÓinÅ, tasyà visraæsiketi vyapadeÓÃt /
%%'idamahaæ yà tvayi'ityanena /
Óe«aæ vyaktam /
darbha nirasyÃpa upaspÓet //5//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.6:>#
vadhvà svabandhÆnÃæ ca rodanaæ%%rudantÅti liÇgÃt /
uttarÃmcaæ 'jÅvÃrudantÅ'tyetÃm, sarvatra samÃveÓanÃnte vivÃhakarmaïyasminnimitte 'yaæ japo bhavati /
nimittÃvttau mantra Ãvartate //6//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.6:>#
jÅvÃærudantÅ'ti mantraliÇganurÆpe nimitte prÃpte mÃtrÃdibhi÷ kanyakayà và anyonyaviyogacintayà rodane kte imÃmcaæ japet //6//
4. tasyÃ÷ snÃnÃrthajalÃharaïÃrtha yugmÃnÃæ brÃhmaïÃnÃæ pre«aïam /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.7:>#
vadhÆsnÃpanÃrthÃnÃmapÃmÃharaïaæ%%'vyuk«atkrÆra'mi tyetayà /
mantravata÷%% prasthÃpayet /
'tathà maÇgalÃnÅ'tyeva siddhe yugmavacanaæ pa¤cabhirmantrai÷ snÃpanaæ vak«yati, tatra pratimantraæ snÃpanÃvtti÷ /
tatra ca snÃpanasyÃyugmatvÃt tadarthÃnÃmudakumbhÃnÃmapyayugmatvaæ syÃt /
evamÃhartÌïÃæ brÃhmaïÃnÃmapi /
ato yugmÃnityucyate /
tena pratimantraæ kubhbhabheda- pratikubhbhaæ brÃhmaïabhedaÓca siddho bhavati /
tatra yadi catvÃra÷ kumbhÃ÷ caturthena kubbhena caturthapa¤camÃbhyÃæ mantrÃbhyÃmabhi«eka÷ /
yadà tva«Âau tadà pratimantraæ pa¤cabhistÆ«ïÅmitarai÷ /
samavetavacanamudakÃharaïe saha pravttyartham /
mantravata iti brÃhmaïÃnÃæ grahaïam,"Ãsyai brÃhmaïÃ"iti mantre darÓanÃt //7//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.7:>#
%% samasaÇkhyÃkÃn /
%%iti pÆrvavat /
%%'vyuk«atkrÆram'ityetayà prai«atvÃduccai÷ prayuktayÃdbhya÷ p%%vadhÆsnÃpanÃrthà upa Ãhartu pre«ayet /
ete ca brÃhmamà eva,'Ãsyai brÃhmaïÃ'iti mantraliÇgÃt /
te ca brÃhmaïà yÃsvapsu puru«Ã÷ snÃnÃdi«u pÆrva na mtÃ÷ tÃbhyastïÃvakÃdyapanÅyÃpa Ãnanyanti;'avÅraghnÅ÷'iti mantraliÇgÃt //7//
5. tasyÃ÷ snÃpanam, ahatavasradhÃraïaæ, yoktrasannahanaæ ca /
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.8:>#
tatastairapsvÃhtÃsu%%vadhvÃÓiÓarasi%%darbhai÷ parikalpitaæ maï¬alaæ%%'aryamïo agni'mityanena%% tasminniïve ittarayà 'khe 'nasa'ityanayà dak«iïaæ yugacchidraæ dak«imasyà yugadhuro bÃhyacchidraæ%%«ÂhÃpya tasmin%%'Óaæ te hiraïya'mityetayÃ%%tÃbhiradbhistÃ%% %%'hiraïyavarïÃ'ityetÃbhi÷ pratimantraæ snÃpayati /
kathaæ punacchidrasyÃntardhÃnena snÃpanaæ saæbhavati | tathÃntardhÃnaæ kurute yathodakamavasravati /
tatastÃmuttarayarccà 'pari tvà girvaïo gira'ityetayÃhatena vÃsasÃ'cchÃdayati /
svayameva mantramuktvà paridhÃpayati ÃcchÃdyÃcamayya uttarayarcà ÃÓÃsÃnetyetayà yoktatreïa sannahyati /
Ærdhvaj¤umÃsÅnÃ(Ãpa.Órau.2-5-2)
mityÃdidÃrÓapaurïamÃsiko viÓe«a ihe«yate //8//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.8:>#
%%darbhai÷ parikalpitamiïvaæ nigalÃktiæ parimaï¬alÃkÃramityartha÷ /
%% 'aryamïo agniæ'ityanena %% %%vara%%khe 'nasa'ityetayÃ%% yugasya dak«iïaæ cdraæ dak«imasyà dhuro bÃrahyachidraæ %%'Óaæ te hiraïyam'ityeta%%'hiramyavarïÃÓÓucaya÷ pÃvakÃ÷ pracakramurhitvÃ'ityÃdibhi÷ p%%gbhi÷ snÃpayati /
etacca pa¤cÃnÃmante sakdeva, 'vacanÃdekaæ karma bahumantram'(Ãpa.pa.1-47) ityuktatvÃt /
evaæ sarvatra evaæ vidhe«vannaprÃÓanÃdi«u //
kecit- pa¤cabhiriti vacanÃt pratimantramiti /
tanna;tisbhyo ' vaÓi«ÂayorvikalpanivttyarthatvÃdasya /
itarathà kriyÃbhyÃvttivÃcaka pratyayÃÓrute÷ guïÃrtha pradhÃnasnÃnÃbhyÃvttikalpanÃpatti÷, prayuktigauravaæ ca //
uttarayà 'pari tvÃr rvaïo gira÷'ityetayà /
ahatena anivasitena vÃsasà paridhÃpya, dvirÃcamapya, uttarayà 'ÃÓÃsÃnà saumanasam' ityetayà yoktreïa sannagyati /
ktsnavidhÃnaæ /
kecit-ai«ÂikasannahanavidhipradarÓanÃrthamiti //8//
##
##
#<ùpGs-AnÃ_4.9:>#
atha sannahanÃnantaraæ'yatra kvacÃgni'mityÃdikalpenÃgniæ prasÃdhayati /
mathitvà ÓrotriyÃgÃrÃdvÃhtya tato vadhÆmagnimabhyÃnayati /
uttarayarcà 'pÆ«Ãtveta'ityetayà /
Ãnayanamantro 'yam /
hastagrahaïaæ tu tÆ«ïÅmeva /
udagagravacanaæ dak«iïÃgranivttyartham //9//
________________________
#<ùpGs-TÃt_4.9:>#
athaÓabda uktÃrtha÷ arthaktyaprati«edhÃrtha iti /
%% vadhÆæ%%'pÆ«Ã tveto nayatu'ityetayÃ
%%gnyabhimukhamÃnayati;nayatviti mantraliÇgÃt /
vyavahite 'pi nayane viniyogÃt%%agneradÆreïa'pascÃdugagraæ %