Apastamba-Grhyasutra, with Haradatta's Anakula and Sudarsana's Grhyatatparyadarsana Input by members of the Sansknet project This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding with partly inconsistent segmentation of words and phrases. The text is not proof-read! STRUCTURE OF REFERENCES (added): ùpGs_nn.nn = ùpastamba-G­hyasÆtra_khaï¬a.sÆtra (paÂala-numbering ignored) ùpGs-AnÃ_nn.nn = Haradatta's AnÃkulÃv­tti ùpGs-TÃt_nn.nn = SudarÓana's G­hyatÃtparyadarÓanavyÃkhyà ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ atha prathama÷ paÂala÷ prathama÷ khaï¬a÷ 1. sÃmÃnyaparibhëÃ÷ 1 pratij¤ÃsÆtram / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.1:># namo rudrÃya yadg­hyamÃpastambena nirmitam / kriyate haradattena tasya v­ttiranÃkulà // dviprakÃrÃïi karmÃïi-Órutilak«amÃni ÃcÃralak«amÃni ca / tatra Órutilak«aïÃni vyÃkhyÃtÃni / athedÃnÅæ yÃni karmÃïi vivÃhaprabh­tÅni ÃcÃrÃt prayogÃt g­hyante j¤Ãyante, na pratyak«aÓrute÷, tÃni vyÃkhyÃsyÃma÷ / kiæ prayojanaæ sÆtrasya?smÃrtÃnÃæ karmaïÃæ adhikÃra÷ / tena udagayanÃdiniyama÷."sarvatra svayaæ prajvalite 'gnÃ"(Ãpa.g­.8-5) vityevamÃdÅni ca gÃrhye«veva karmasu bhavanti, na Óraute«i / atrÃthaÓabdena ÓrautopadeÓÃnantaraæ smÃrtopadeÓaæ kari«yÃmÅti vadan tadapek«Ãmasya darÓayati / tatra yÃ÷ paribhëÃ÷"sa trayÃïÃæ varmÃnÃæ'(Ãpa.pari1-2) "mantrÃntai÷ karmÃdÅn sannipÃtayet"(Ãpa.pari.2-1.)"raudra, rÃk«asa'(Ãpa.pari2-9)"tadidaæ sa4vaprÃyaÓcitta'mityevamÃdyÃstà ihÃpi bhavanti(idaækÃryÃïi) // ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.1:># yo varïairijyate nityai÷ karmabhiÓcoditairnijai÷ / tebhyo '(1) pavargado yaÓca taæ namÃmyadvayaæ harim(2) //1// Ãpastambamuniæ vande mandadhÅhitakÃmyayà / yo 'nu«ÂheyapadÃrtÃnÃæ kramakalpayat //2// yatk­taæ vedavadbhëyamÃdriyante vipaÓcita÷ / sa kapardÅ ciraæ jÅyÃdvedavedÃrthatattvavit //3// sudarÓanÃrya÷(3)kurute g­hyatÃtparyanirïayam(4) / kevalaæ vaidikaÓraddhÃprerito mandadhÅrapi //4// athaÓabda ÃnantaryÃrtha÷ / tadartha pÆrvav­ttamucyate / iha hi yaj¤Ã ekaviæÓatibhedÃ÷ / tatra ca sapta pÃkayaj¤asaæsthÃ÷- aupÃsanahomo, vaiÓvadevaæ, pÃrvaïa, ma«ÂakÃ, mÃsiÓrÃddhaæ, sarpabaliæ, rÅÓÃnabaliriti / sapta ca haviryaj¤asaæsthÃ÷-agnihotraæ, darÓapÆrïamÃsÃ, vÃgrayaïaæ, cÃturmÃsyÃni, nirƬhapaÓubandhas, sautrÃmaïi÷, piï¬apit­yaj¤Ãdayo darvÅhomà iti / (5)saptaiva ca somasaæsthÃ÷-agni«Âomo,'tyÃgni«Âoma, ukthya, «yo¬aÓÅ, vÃjapeyo, 'tirÃtro 'ptoryÃma iti / ete ca nityÃ÷ niyatapradikÃlÅnajÅvananimittakà ityartha÷ / kuta ete ca nityÃ÷?'jÃyamÃno vai brÃhmaïastribhi­ïavà jÃyate brahmacaryeïar«ibhyo yaj¤ena'devebhya÷ prajayà pit­bhya÷,(tai.saæ.6-3-10) ityatra 'yaj¤ena'ityakavacanaæ 'yaj¤aæ vyÃkhyÃsyÃma÷'(Ãpa.pari.1-1) itivat jÃtyabhiprÃyaæ manyamÃnasya bhagavato vasi«Âhasya 'naiyamikaæhyetad­ïatrayaæ saæstutam'(va.saæ.11-47) iti vacanena e«ÃmavaÓyÃnu«ÂheyatvÃvagamÃt / tathà 'sÃyaæ prÃtarata Ærdhvam'(Ãpa.g­.7-19.) 'yÃvajjÅvamagnihotraæ juhoti,''vasante jyoti«Âomena yajeta'(Ãpa.Órau.10-2-5) ityevamÃdibhi÷, 'aharaha÷ prav­jyante'(tai.brÃ.2-1-3.), ardhamÃser'dhamÃse prav­jyate'(tai.bÃra.3-2-8), 'punarbhak«yo 'sya somapÅthobhavati' (tai.brÃ.3-2-3). ityevamÃdibhi÷, (1) karmaïyorambhanyÃyena ca prayogÃbhyÃsÃvagamÃt / tathaiva somasye«aÂyÃdeÓcÃkaraïe aindrÃgnaÓuvibhra«Âe«ÂyÃdi prÃyaÓcittavidhÃnena pratyavÃyotpattyavagamÃt / tathaiva 'sa etÃæÓÂaturhotÌnÃtmasparaïÃnapaÓyat'(tai.brÃ.2-3-7) iti agnihotrÃdisomÃntÃnÃmÃtmani«krayaïÃrthatvÃvagamÃt / na tu sauryÃdivat(2) kovalaæ kÃmyÃ÷ uktahetÆnÃæ sarve«Ãmanupapattai÷ / yata evaite nityÃæ ata eva 'anÃhitÃgnitÃsteyam'(manu.11-65). ityanÃhitÃgnitÃyà upapÃtakagaïe pÃÂha÷ / ata eva nityÃdhikÃravidhiprayuktamÃdhÃnam / kÃmyasiddhistu nitayÃnu«ÂÃnenaiva guïaphalÃdhikÃravidhayà prÃsaÇgikÅ bhavatu / mÅmÃæsakamatyà tu yadyapi kÃmyÃdhikÃravidhigrayuktamÃdhÃnaæ, kÃmyÃnu«ÂhÃnaina ca nityasiddhi÷ (3) prasaÇgÃt;tathÃpi kalpasÆtrakÃraïÃæ prakriyayà sÃdhikÃratvena (4)prayuktisaktiyogyatayà anyato 'prayuktau nityÃdhikÃravidhiprayuktirapyupapannà / yathÃ(5) vivaraïamate svavidhiprayuktamadhyayanamiti / tasmÃt mandamadhyamotk­«Âabuddhibhi (6) ssarvairapi traivarïikairete 'vaÓyaæ kartavyÃ÷ / te ca nÃnÃsÃdhanakà nÃnÃÓÃkhÃntarasthÃÇgakà mÅmÃæsÃnyÃyasahasranirdhÃryavacanavyaktikà mandabuddhibhiridÃnÅntanair(7) durÓÃnÃ- aj¤Ãne cÃnu«ÂhÃtumaÓaktÃ÷ katha¤cana pratyaveyuritu k­pÃvi«Âacetaskatayà sÆtrakÃreïa'yaj¤aæ vyÃkhyÃsyÃma÷'(Ãpa.pari.1-1) iti paribhëÃyÃmekaviæÓatiyaj¤Ãn sÃmÃnyata÷ (8) saæk«epataÓca vyÃkhÃyÃya tÃvanmÃtreïÃnu«ÂhÃnÃnupayogÃt 'athÃto darÓapÆrïamÃsau'(Ãpa.Órau.1-1) ityÃrabhya Órautà haviryaj¤ÃssomasaæsthÃ÷ (9) k«ÃmavatyÃdayo naimittikÃ÷ prasaÇgÃt kÃmyÃÓca(10) viÓe«ato vyÃkhyÃtÃ÷ // atha anantaram / %<ÃcÃrÃt>%-ÃÇ ityupasargasya avicchedo vyÃptirabhipretor'tha÷ / cÃra÷ caraïaæ ka4masu pravartanam, 'piï¬apit­yaj¤ena caranti'(Ãpa.Órau.1-7-2) ityÃdau darÓanÃt / tena yatsarve«u deÓe«u sarve«u kole«u ca sarvaistraividyav­ddhaiÓÓi«ÂairlaukikaprayojanÃbhÃve 'pyavicchinnamavi(1)gÃnenÃdriyamÃïaæ, ataeva mÆlÃntarÃsambhÃvÃt svamÆlabhÆtavedÃnumÃneliÇgabhÆtaæ karmasu pravartanaæ sa ÃcÃra÷ / tasmÃdÃcÃrÃt anumitairvedai÷ yÃni aupÃsanahomÃdÅni pÃkayaj¤aÓabdavÃcyÃni pÃïigrahaïÃdÅni ca yaÓe«vadhikÃri«yamÃïadehasaæskÃrÃrthÃni%%j¤Ãyante kartavyatvena tÃni vyÃkhyÃsyÃma iti Óe«a÷ / yata eva ÃcÃrÃnumeyavedÃvagamyÃni gÃrhyaaïi karmÃïi ata eva tebhya÷ prathamamanu«Âheyebhyo 'pi pÆrva ÓrautÃnÃæ vyÃkhÃyÃnaæ k­tam;pratyaÓrutivihite«u jij¤ÃsÃyÃ÷ prathamabhÃvitvÃt, anumitavedÃrthajij¤ÃsÃyÃ(2) ÓcaramabhÃvitvÃt, jij¤ÃsÃÓÃntrthatvÃcca vyÃkhyÃnasyeti / atra ca ÃcÃrÃdityÃcÃreïopalak«ya gÃrhyaaïi karmÃïi vadannevaæ j¤Ãpayati- iha sÃk«ÃdanibaddhÃnÃmapi ye«Ãæ 'jamadagnÅnÃæ tu pa¤cÃvattam' (Ãpa.Órau.2-18-2) ityÃdÅnÃæ padÃrthÃnÃmÃcÃra÷ k­tsnadeÓÃdivyÃptassyÃt te 'pi vedamÆlà evoti / k­tsnadeÓÃdivyÃptiÓcÃdhikapaunaruktyÃdibhiÓÓraute darÓanena g­hyÃntarairrdhamaÓÃstrai÷ nyÃyabalena sampradÃyavidvÃkhyÃt­vacanairvà niÓcetavyà / idaæ cÃdhikÃrasÆtram / yÃnyaÇgÃnyuttaratra'purastÃdudagvopakrama÷'(Ãpa.g­1-5) ityÃdÅni vak«yante te«Ãæ gÃrhyakarmÃrthatÃæ, ÓrautÃnÃæ sÃrvatrikÃïÃmapi svato 'nidamarthatÃæ ca j¤Ãpayitum / etacca(3) samÃnopadeÓÃtideÓayorabhÃvÃt // kecit-karmÃïÅtyetadg­hye vak«yamÃïÃnyasmaccaraïÃrthÃnyeva, na tudharmaÓabdÃdhik­tadharmaÓÃstroktavatsarvÃrtÃni / tathà ÓrautÃnantaraæ gÃrhyaadhikÃra÷ ÓrautoktasÃrvatrikadharmÃmÃmiha prÃptyartha iti // 2 udagayanÃdikÃlavidhi÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.2:># udagayanÃdividhÃnaæ dak«iïÃyanÃdiprati«edhÃrtham / samu¤cayaÓcodagayanÃdÅnÃæ na vikalpa÷ / %%devanak«atrÃïi jyotiÓÓÃstre prasiddhÃni yamanak«atrÃïi ca tadvihitÃni / ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.2:># udagayanÃdaya÷ prasiddhÃ÷ / puïyÃhÃstvahno navadhà vibhaktasyÃyu jo bhÃgÃ÷- prÃtassaÇgava(1) madhyÃhïasÃyaæÓabdavÃcyÃ÷ puïyanak«atrÃparaparyÃyÃ÷ pa¤ca / 'samÃnasyÃhna÷ pa¤ca puïyÃni nak«atrÃïi'(tai,brÃ.2-5.6) 'mitrasya saÇgava÷ / tatpuïyaæ tejassvyaha÷' (tai.brÃ.1-5-6) ityÃdiÓrute÷ / yugmÃstvaÓlÅlÃ÷, 'catvÃryaÓlÅlÃni'(tai.brÃ.1-5-6) iti Órute÷ / kecit-k­ttikÃdiviÓÃkhÃntÃni devanak«atrÃïi puïyÃhÃ÷, 'yÃnyeva devanaÓratrÃïi / te«u kurvÅta yatkÃrÅ syÃt / puïyÃha eva kurute' (tai.brÃ.1-5-2) iti Órute÷ / udagayanetyÃdirayaæ samÃso dvandva÷ / te«u kÃryÃïi / gÃrhyaaïÅti Óe«a÷ / e«Ãæ samuccaya÷ na vikalpa÷ / etacca sÃmÃnyavidhÃnaæ tatra tatra viÓe«avidhÃnenÃpodyate niyamyate ca / evamudagayanÃdÅnÃæ vidÃne satyapi kvacidaniyama÷ pratibhÃsate / 'sarva ­tavo vivÃhasya' (Ãpa.g­.2-12.) iti vacanÃt yadà dak«iïÃyane 'pi vivÃhassyÃttadà samÃvartanaæ tatkÃlasamÅpakÃla eva / itarathà udagayanasamÃv­ttasya Óaradi vivÃhe sati bahukÃlavyavadhÃne, 'anÃÓramÅ na ti«Âheta dinamekamapi dvija÷' / (dak«asaæ.a.1) iti ni«edhÃtikramaprasaÇgÃt / ki¤ca ÃÓvalÃyanag­hye 'udagayana ÃpÆryamÃïapak«e kalyÃïe nak«atre caulakarmopanayanagodÃnavivÃhÃ÷'(ÃÓva.g­.1-5) ityatra caulavikÃratvÃdeva godÃnasya udagayanaprÃptau punastatra tadvidhi÷ tadvikÃrÃntare samÃvartane udagayananiyamÃniv­ttyartha iti gamyate / tathà baudhÃyanÅye samÃvartanasya caulavikÃratvÃdeva ÃpÆryamÃïapak«aprÃptau punastatra tadvidhi(2) rudagayanÃniyamÃrta iti gamyate / tathà g­hanirmÃïapraveÓayo÷ jyotiÓÓÃstre dak«iïÃyanasyÃpi vidhÃnÃt avigÅtaÓi«ÂÃcÃrÃcca udagayanÃniyama÷ / tathà aparapak«e 'pyÃpa¤camyÃ÷ jyotiÓÓÃstrÃdannaprÅÓana(3)g­hanirmÃmapraveÓÃn rÃtrÃvapyÃcaranti / tathaiva yadà puïyÃhÃ÷ jyauti«oktado«opahatÃ÷ tadà aÓlÅle«vapi / tathaiva yadà puïyÃhÃ- jyoti«oktado«opahatÃ÷ tadà aÓlÅle«vapi taduktaguïayukte«i(4) avigÃnena karmÃïyÃcaranti / jyotÓÓÃstramapi (1) vedÃÇgatvÃdag­hyamÃïakÃraïatvÃt, Ói«Âaparig­hÅtatvÃcca kalpasÆtrÃdivadÃdaraïÅyameva / nirïaye ti Ói«ÂÃ÷ pramÃïaæ sarvatra // 3 yaj¤opavÅtaprÃdak«iïyÃdividhi÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.3:># kÃryÃïi ityanuvartate // ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.3:># kÃryÃïÅti sambandha÷ / nanu yaj¤opavÅtaæ pÃkayaj¤e«u 'prÃgapavarmÃïi'(Ãpa.pa.215) ityÃdinà siddham / vivÃhÃdihome«u japÃdi«u ca 'home japyakarmaïi'(Ãpa.dha.1-151) ityÃdinà / ato 'traitadvidhirrvyatha÷ / satyam;yatrÃprÃpti(2)rhemantapratyavarohaïÃdi«u tatrÃyaæ vidhissÃrtha eva // ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.4:># pradak«iïaæ ca tÃni kartavyÃni dak«inaæ pÃïiæ pratigataæ pradak«iïam / udÃharaïaæ paristaraïÃdi / nanu-tadidamubhayamavidheyaæ, pÆrvameva Óraute«u vihitatvÃt 'daivÃnÅ'ti(Ãpa.pa.2-35) tatrocyate, iha mÃnu«e«u jÃtakarmÃdi«vapyetayo÷ prav­ttiri«yate93)tadarthamayamÃrambha÷ / ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.4:># kÃryÃïÅtyeva sambandha÷ / idaæ tu prÃdak«iïyaæ pÃkayaj¤e«u tatkoÂi«u ca vivÃhÃdi«u paribhëÃsiddhamapi(4) tadvatiriktagÃrhyaratha vidhÅyate / 'tatÃpavarga÷'(Ãpa..g­.1-6) iti cetthameva // ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.5:># aniyame niyamÃrthamidaæ vacanam / dak«iïata÷ paÓcÃdvopakrÃmo mÃbhÆditi / paristaraïÃdyevodÃharaïam // ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.5:># kÃrya iti Óe«a÷ / ayaæ tu sarve«vapi yaj¤Ãyaj¤arÆpagÃrhye«vaprÃptatvÃdvidhÅyate // ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.6:># te«Ãmapavargo 'pi tathà pratyetavya÷ / purastÃdudagvetyartha÷ / apavarga÷ parisamÃpti÷ / na cÃtra upakrÃmÃpavargayo÷ samÃnabhidaæ niyamanaæ kriyate-purastÃdupakrÃnte tatraiva samÃpyaæ udagÃrabhyaæ ca tatraiveti / kiæ tarhi yathÃsaæbhavaæ prav­tti÷ tadyathà paristaraïasya purastÃdupakrÃntasya tatraivÃpavargÃsambavÃdudagapavarga÷ / tatrÃpavargavidherÃnarthakyaæ, Óraute«veva paribhëitatvÃt"prÃgapavargÃïyudagapavargÃïi ve"ti (Ãpa.pa.2-15) / ucyate / yadyapavargavidhi÷ punariha nÃrabhyate, apareïÃgniæ dve kuÂÅ k­tve'(Ãpa.g­.19-14). tyatra dak«iïÃpavargatà prÃpnoti, atropakramasyodaggatatvaniyamÃt / ato viprati«edhe apavargabalÅyastvaæ yathà syÃdityayamÃrambha÷ / anyathà pradak«iïaparibhëayà sÃmÃnyaparibhëà bÃdhyate ki¤ciddaivÃni karmÃïÅti tatra viÓe«itam / atra mÃnu«e«u karmÃdi«vapi prÃpyartho 'pavarganiyama÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.6:># purastÃdudagvà kriyÃparisamÃpti÷ kÃryetyarta÷ / nanu-'purastÃdudagvopakrama÷'iti vidhereva samantapari«ekÃdÃvarthasiddhatvÃnnÃrabdhavyaæ 'tatÃpavarga÷, iti / na÷ anÃrabhyamÃïo 'smin sÆtre prÃcÅlekhotpavanÃderudÅcÅlekhÃ(1) kuÂÅkaraïÃdeÓcÃpavarga÷ pratyak dak«iïà ca syÃt / atastadvÃdhanÃyedamÃrabdhavyameva / kecit- prÃcÅnÃnÃæ lekhÃnÃmudagupakrama÷, udÅcÅnÃnÃæ ca prÃgapavarga÷, agniparistaraïavadubhayÃvidhyasambhavÃt (2) iti // 4 pitryÃïÃmaparapak«Ãdividhi÷ / ## ## ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.10:># pit­daivatyakarmÃïyaparapak«e kÃryÃïi / "mÃsiÓrÃddhasyÃparapak«e"(Ã.pa.g­.21.1).'yà mÃdhyÃ÷ paurïamÃsyà upari«ÂÃdya«Âaketi' (Ãpa.g­.21-10) tatrÃparapak«a upadi«Âa÷ / idaæ tu niyamanaæ yÃni gayÃÓrÃddhÃdÅni deÓaviÓe«eïa pÃtraviÓe«eïa kÃmyÃnyupadi«ÂÃni asmÃbhiÓca parig­hÅtÃnipÃrvaïe nÃtonyÃnÅtyatra te«avaparapak«aprÃptyartha ca / tena pÆrvapak«e m­tasyÃparapak«a ekoddi«Âaæ kartavyaæ na tvekÃdaÓe 'hani / anu«ÂhÃna¤cai(tve) kÃdaÓe 'hani / mÃsiÓrÃddhasyÃparapak«avidhe÷ prayojanaæ tatraiva vak«yÃma÷ / ayaæ cÃparapak«avidhi÷ k­tsnasyodagayanÃderapavÃdo na pÆrvasmÃdudagvà yathÃyogam / udÃharaïaæ paristaraïÃdi / tadidaæ prÃcÅnÃvÅtyÃditrayamavidheyam / Óraute«veva paribhëitatvÃt;ucyate-'yaj¤opavÅtinà pradak«iïaæ''tathÃpavarga'ityetÃ÷ paribhëà aviÓe«eïÃtra prakaraïe paÂhitÃ÷ sÃmÃnyaparibhëÃyà bÃdhitatvÃt pitrye«vapi prÃpnuvanti tadvÃdhÃrthamidam / atra ca ye«Ãæ pitryÃïÃæ svÃtantryeïa svakole prav­tti÷ te«ÃmevÃyaæ prÃcÅnÃvÅtavidhi÷ natvanyatrÃÇgatvena prayujyamÃnÃnÃm / tena daive«i mÃnu«e«u ca karmasu"pitara÷ pitÃmahÃ"ityatra yaj¤opavÅtameva bhavati / %%-"tasmÃdabhyÃtÃnà vaiÓvadevÃ"(tai.saæ.3-4-6). iti darÓanÃt"pitara÷ pitÃmahÃ"ityasyÃpi pitryatvÃdeva prÃcÅnÃvÅtasyÃprasaÇga÷ iti / tathÃ"aparapak«e pitryÃïÅ"tyasminnadhikÃre (1) abhihitaæ prÃcÅnÃvÅtamaviÓe«eïa pitrye karmÃïi sÃÇge pravartate / tena pitrye ÃjyabhÃgante karmaïi jayÃdau ca prÃcÅnÃvÅtameva bhavati // ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.10:># kÃryÃïÅtyeva / ayaæ ca vidhissvatantrapitryoddeÓena / (2) aÇgÃnÃæ tu sahaprayojyÃnÃæ mukhyakÃlatvena kÃlavidhyapek«ÃbhÃvÃt / e«a ca na pÆrvapak«amÃtrÃpavÃda÷ / kiæ tarhi?sarvÃpavÃdÃrtha vidhyantaram / Ã÷!kuta etadj¤Ãyate ? / 'na ca naktaæ ÓrÃddhaæ kurvÅta'(Ãpa.dha.2-17-23) iti j¤ÃpanÃt / (3) yadi hyayaæ pÆrvapak«amÃtrÃpavÃdassyÃt, tata udagayanÃdÅnÃæ trayÃïÃmapavÃdÃbhÃvÃdrÃtrÃvaprasakte÷ prati«edho na syÃt, (4) asti ca prati«edha÷, ityato j¤Ãyate vidhyantarameveti / prayojanaæ tvaviÓe«eïa dak«iïÃyane 'pyaparapak«e 'hni kÃmyaÓrÃddhÃni kartavyÃnÅti / mÃsiÓrÃddhaæ tu 'mÃsi mÃsi kÃryam'(Ãpa. dharma.2-16-4) iti (5) vÅpsayà dak«iïÃyane 'pi siddhameva / nanvasmin sati 'mÃsiÓrÃddhasyÃparapak«e'(Ãpa.g­.21-1.) iti vidhi÷ kimartha÷? / niyamÃrtha÷ / tathà hi-aparapak«a eva mÃsiÓrÃddham, na punardaaivÃnmÃnu«ÃdvÃ(1) vighÃtÃdaparapak«e 'tikrÃnte"sarvo 'parapak«a÷ pÆrïamÃsasya"itayÃdivat pÆrvapak«e 'pi kartavyam / kintu prÃrabdhasmÃrtanityakarmavyÃpattau prÃyaÓcittameva / tacca 'bhÆrbhuvassuvassvÃhÃ'ityeko homassarvaprÃyaÓcittÃkhya÷ / 'yadyavij¤Ãtà sarvavyÃpadvà bhÆrbhuvassvariti sarvà anudrutyÃhavanÅya eva juhuyÃt'(ai.brà 24-34). iti bahv­caÓrute÷ / ayaæ cÃtraupÃsane, naimittikaikavidhiparaÓrutisthÃhavanÅyaÓabdasya nyÃyato nimittavatkarmÃrtÃgnimÃtrapradarÓanÃrtatvÃt / upavÃsaÓca kÃrya÷ / vedoditÃnÃæ nityÃnÃæ karmaïÃæ samatikrame / snÃtakavratalope ca prÃyaÓcittamabhojanam // (manu.11-203) iti manuvacanÃt / (2) Ãtamino÷ prÃïÃyÃmaÓca, 'niyamÃtikrame cÃnyasmin'(Ãpa.dha.2-12-18.) iti vacanÃt / eto«Ãæ samuccayaæ eva na vikalpa÷, 'ekasmin do«e ÓrÆyamÃïÃni prÃyaÓcittÃni samabhyuccÅyeran'(Ãpa.Órau. 9-1-2) iti darÓitatvÃt / prasaÇgÃdanye«Ãæ lope 'pi prÃyaÓcittamucyate / evamanye«Ãmapi prÃrabdhÃnÃæ prÃyascittaæ pÃkayaj¤ÃnÃæ vyÃpattau, gaumakÃle 'pyatikrÃnte / gauïakÃle ti sa4vaprÃyaÓcittapÆrvakaæ te 'nu«ÂheyÃ÷ / aupÃsanahomasya tu bahukÃlÃtikrame a«Âabhyo homakÃlebhya÷ pÆrva pratyekaæ sarvaprÃyaÓcittapÆrvakaæ (3) atÃtà homÃ÷ kartavyÃ÷ / atropavÃsaprÃïÃyÃmayorÃcÃrÅ na d­Óyate / Ærdhva tu dhÃryamÃïe 'pyagnau 'anugato manthya÷'(Ãpa.g­.5-17) ityÃdyagnyutpattiprÃyaÓcitte bhavata÷, 'caturÃtramahÆyamÃno 'gnirlaukikassampadyate'iti vacanÃt / yadi punarÃlasyÃdinotsannÃgnireva cirakÃlaæ varteta tadà sm­tyantaratastatkÃlÃnurÆpaæ k­cchrÃdikaæ homadravyadÃnaæ ca veditavyam / svakÃlaæ anÃrabdhÃnÃæ tu pÃkayaj¤ÃnÃæ sarvaprÃyaÓcittaæ hutvÃ'rambha÷ kartavya÷ // (4) kecit- pÃkayaj¤ÃnÃæ (5) svakÃle«vanÃrambhe ÃrabdhÃnÃæ cÃkaraïe gauïakÃlÃtikrame ca caturg­hÅtenÃjyena sagraheïa saptahotrà juhvati / yadyapi 'saptahotrà yaj¤avibhra«Âaæ yÃjayeccaturg­hÃtenÃjyena'(Ãpa.Órau.14-14-11) iti Órauto darvÅhoma÷ yaj¤avibhre«e yukta÷, tathÃpi 'e«Ã và anÃhitÃgneri«ÂiryaccaturhotÃra÷'(Ãpa.Órau.14-13-2.) ityupakramya 'ÃhitÃgnestÃn pratiyÃdubhayoritarÃn'(Ãpa.Órau.14-15-5) ityupasaæhÃrÃt, gÃrhye vibhre«e Ãhatya prÃyaÓcittavidhÃnenÃpek«itatvÃcca tadvibhre«e 'pi yukta evoti / tattu kapardisvÃminoktam // jÃtakarmÃdÅnÃæ tu (1) svakÃlÃtikrame sarvaprÃyaÓcittapÆrvakaæ tadanu«ÂhÃnam / karmÃÇgÃnÃæ tu lope sarvaprÃyaÓcittaæ prÃïÃyÃmaÓca / anu«ÂhÃnaæ cÃrÃdupakÃrakÃïÃmÃkarmasamÃpte÷ / dravyasaæskÃrÃïÃæ tu dravyopayogÃt pÆrvameva sambhavatÃm / pÃkayaj¤e«vÃgnihotrika(2) vidhau copanayane cÃÇgavyÃpattau 'muvassvÃhÃ'iti tatta(3) tkarmÃÇgÃgnau homa÷ / 'anÃj¤Ãtam'iti tis­bhiÓca homo japo và / bhuvaranÃj¤Ãtavidhyarthayorvikalpo vÃ, 'brÃhmaïÃvek«o vidhi÷ '(Ãpa.g­.2-10) iti 'ÓrutitassaæskÃra÷ '(Ãpa.dharma.2-1-09) iti ÓrautaprÃyaÓcittaprÃptyarthatvÃt / nanu-'bhava÷ ' iti dak«iïÃgnau 'anÃj¤Ãtaæ'iti cÃhavanÅye / satyam, iha tayoragnyorabhÃvÃt naimittikÃnÃmapyaÇgatvenetarÃÇgavat pradhÃnÃgnau homasya yuktatvÃcca // (4) kecit sarve«u gÃrhyakarmasu tadaÇge«u ca bhre«e'anuktamanyato grÃhyam 'iti nyÃyna g­hyÃntaroktÃni prÃyaÓcittÃnyÃhu÷, taccintyam // alaæ prÃsaÇgÅkena / prak­tamucyate / yattu 'aparapak«asyÃparÃhïaÓÓreyÃni'(Ãpa.dharma.2-16-50) iti, tadaparÃhïavidhÃnÃrthamanuvÃda÷, yathà pÃtnÅvate 'sarvatrÃnuva«aÂkÃro dvidaivatyartugrahÃdityasÃvitrapÃtnÅvatavarjam'(Ãpa.Órau.12-14-2) ityanuvaÂkÃrÃbhÃve prÃpte 'pi 'api vopÃæÓvanuva«aÂkuryÃt"(Ãpa.Órau.13-14-9,10) iti / 'sarve«vevÃparapak«asyÃhassu'(Ãpa.dharma.2-16-7) iti tvaharviÓe«aïÃrtham / aparapak«asyÃhassveva mÃsiÓrÃddhaæ, na pÆrvapak«asyÃhassu vikalapenÃpyabhimatamiti / itarathà ÃÓaucÃdatikrÃnte 'parapak«e- daivÃt pitÌïÃæ ÓrÃddhe tu ÃÓaucaæ jÃyate yadi / ÃÓauce 'tha vyatÅte vai tebhyaÓÓrÃddhaæ pradÅyate // iti sm­tyantarÃt kadÃcit pÆrvapak«asyÃhassvapi vikalpenedaæ syÃt / nityaÓrÃddhaæ tu 'evaæ saævatsaram'(Ãpa.dha.2-18-13) iti atyanta(4) saæyoge dvitÅyÃbalÃt pÆrvapak«e 'pi //7// pitryÃïi kÃryÃïÅti Óe«a÷ / idaætu vÃsovinyÃsabhedavidhÃnaæ svatantrÃsvatantrasarvapitryÃrtham, 'prÃcÅnÃvÅtinà pitryÃïi'ityanena vÃkyena aviÓe«ÃvagamÃt, uddeÓye pitryamÃtre labdhe adhikÃprak­ta(1) svÃtantryavivak«ÃyÃæ vÃkyabhedÃpatte÷, aÇge«vapi prÃcÅnÃvÅte vidheye 'aparapak«e pitryÃïi'itivadanapek«itatvÃbhÃvÃcca / tena yÃni svatantrÃïi yathà pradhÃnÃhutaya÷, yÃni cÃsvatantrÃïi yathà dvitÃyanimÃrjanÃdÅni, tÃni sarvÃïyeva prÃcÅnÃvÅtinà kÃryÃïi / itthameva 'yaj¤opavÅtinÃ'ityapi / tena pitryÃÇgÃnyapi daivÃnyÃghÃrÃdÅni yaj¤opavÅtinaiva / itarÃÇgÃnÃæ tu pÃtraprayogÃdÅnÃæ tattatpradhÃnavadeva // kecit- aÇgÃnÃæ pradhÃnadharmatà nyÃyyeti pitryÃÇgÃni daivÃnyapi prÃcÅnÃvÅtinÃ, daivÃÇgÃni pitryÃïyati yaj¤opavÅtineti, taccintyaæme // 8 // tathaiva Óe«a÷ //9// pitrye«u kÃrya iti Óe«a÷ / atra 'prÃcÅnÃvÅtÅ'(Ãpa.pari.2.16)ityÃdiparibhëayà e«Ãæ trayÃïÃmapi siddhatvÃt apÃkayaj¤anitya«o¬aÓaÓrÃddhÃdyartho vidhi÷ //10// ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.11:># prÃcÅnÃvÅtinà prasavyaæ dak«iïato 'pavarga iti pÆrvasÆtreïa sambandha÷ / nimittÃni yÃni naimittikÃni karmÃni tÃni nimittamavek«ya tadanantarameva kartavyÃni, na tatra udagayanÃdyapek«Ã / "agÃrasthÆïÃviroïa"(Ãpa.g­.23-9) ityudÃharaïÃni / tatrÃmÃvÃsyÃyÃæ niÓaÓÃyÃmiti vacanÃt tÃvÃnutkar«a÷ / g­hapraveÓanaæ naimittikamiti kecit / netyanye //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.11:># naimittikÃnyÃgrayaïÃtithyasÅmantÃdÅni nimittÃvek«Ãïi / nimittÃni vrÅhipÃkÃdÅnyevÃnu«ÂhÃne 'vek«ante nodagayanÃdÅnÅtyartha÷ / atrÃpi sambhavata- pÆrvapak«ÃdernÃpavÃda- //11// evaæ prayogÃnuvandhaæ kÃlÃdikamukttvà idÃnÅæ sarvagÃrhyapradhÃnahomÃnÃæ sÃdhÃraïatantranÃmÃnaæ prÃcyodÃcyÃÇgasamudÃyaæ prayojyabhedamÃha-'agnimidhvÃ' ityÃdi 'mantra sannÃma÷'(Ãpa.g­.2-8.) ityantena / 2. agnimukhanirÆpaïam - 1 paristaraïÃdi / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.13:># uktÃ÷ pÃkayaj¤aparibhëÃ÷ atha te«Ãæ sÃdhÃraïatantraæ vak«yate-agnimidhveti / tadagnerupasamÃdhÃnamityucyate / etacca karmÃÇgam / kiæ punaratrÃgni÷? patnÅsambandhe«vaupÃsanam / anya laukika÷ kecijjÃtakarmaprabh­ti"parigrahamagnericchanti / anye puna÷ upanayanaprabh­ti / apare"yatrÃntyÃæ samidhamÃdadhyÃt taæ vÃparig­hïÅyÃ"diti / yatra tu psiddhau'gnirnÃsti tatra ÓrautriyÃgÃrÃdÃharaïaæ mathanaæ và / "yatra kvacÅgni"mityayaæ tu deÓasaæskÃra÷ sarvatra bhavati yadi syÃdassk­to deÓa÷ / agnimidhveti prak­te punaragnigrahaïaæ ye«u tantraæ na pravartate tatrÃpi paristaraïaæ yathà syÃditi-agniæ-parist­ïÃti sarvaveti / upasamÃdhÃnaæ tu tatrÃrthasiddham / prÃgudagagrairvà / atha và na sarvata÷ prÃgaggaireva paristaraïaæ kiæ tarhi prÃgagrairudagagraiÓca / tatrodagagrÃ÷ paÓcÃtpurastÃcca //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.13:># atra ca agnipadÃrthaviÓe«apratipattyartha smÃrte«vagnirnirÆpyate / tatra yÃj¤avalkyavacanam / karma smÃrta vivÃgÃgnau kurvÅta pratyahaæ g­hÅ / (yÃ.sm­.2-97) iti / asyÃrtha---g­hÅ g­hastha÷ sapatnÅka÷ smÃrta karma vivÃgÃgnau aupÃsanÃgnau kÆrvÅta / yasya karmaïÃ÷ prayoge saækalpÃvaghÃtÃnvÃrambhadravyatyÃgÃnumatyÃdipadÃrthadvÃrà patnyÃssahatvaæ tat karma svaupÃsane kurvÅta ityetat / atha và yasya agnisÃdhyasya karmaïa÷ phalaæ sÃk«Ãt karmÃntarapraïÃlyà và jÃyÃpatigÃmyanyataragÃmi và bhavati tatkarma g­hÅ svaupÃsane kuryÃt,'kurvÅta'ityÃtmanepadaÓravaïÃditi / evaæ ca smÃrtÃni pÃkayaj¤asÅmantÃdÅni aupÃsanÃgnau kartavyÃni / g­hapraveÓo 'pi tatkarmajanyavÃstuÓÃnte÷ jÃyÃpatyÃyurÃdyarthatvÃdaupÃsana eva / tathà pitrÃdermÃtÃmahÃdeÓca sapiï¬ÅkaraïamapyaupÃsane / sapiï¬Åkaraïaphalasya pretatvaniv­ttyà pit­tvaprÃptirÆpasyÃbhyudayikamÃsiÓrÃddhÃdau sampradÃnÃrthatvÃt, tatphalasya ca jÃyÃpatigÃmitvÃditi / ata eva sapiï¬Åkaraïaæ sarvairapi putrairna kartavyam, ekenÃpi k­tput­tayà sampradÃnatvasiddhe÷ / ato yatra patnyÃssahatvaæ kriyÃphalaæ và jÃyÃpatigÃmi tatkarma (1-Âa.Âha-svaipÃsane.) aupÃsana eva / yadi tu putro 'nagniranupanÅtÃdi÷ saævatsare pÆrïe 'vaÓyaæ kartavyatvÃt sapiï¬Åkaraïaæ karoti, tadà ÓrotriyÃgÃrÃdÃh­te 'gnau;vodhÃyanena 'atha và ÓrotriyÃgÃrÃdeva tamaupÃsanam'(bau.g­.6-2) ityaupÃsanasaæstavÃt, ÃcÃrÃcca / anupanÆto 'pi putraÓÓrÃddhÃdhikÃryeva, arhatyanupanÅto 'pi vinÃpyagniæ vinÃ'padam // (manu. 2-172) iti vacanÃt, ''na vabrahmÃbhivyÃhÃrayodanyatra svadhÃninayanÃt'(gau.dha.2-5) iti gautamavacanasthasvadhÃÓabdasya sakalÅrdhvadaihikapradarÓanÃrthatvÃcca / bhrÃtà và bhrÃt­putro và sapiï¬aÓÓa«ya eva và / sapiï¬Åkaraïaæ k­tvà kuryÃdabhyudayaæ tata÷ // iti vacanÃt yadà bhrÃt­putrÃdi÷ karoti tadà yathoktasahatvaphalabhÃgitvayorabhÃvÃt ÓrotriyÃgarÃdÃh­tÃgnÃveva // anye tu-bhrÃtrÃdigatapit­tvaprÃptirapi putragatapÆtatvÃdiphalavat patigÃmi phalamityaupÃsane;tacchintyam // tathà jÃtakarmacaulopÃkaraïasamÃpanagodÃnasamÃvartanÃnyapi / tathomanayanamapi / ÃcÃryakaraïasidhdyartha mupanayanamiti mate 'pi nÃcÃryasyaupÃsane / tasya nityadhÃryatvÃt 'tryahametamÃgniæ dhÃrayanti'(Ãpa.g­.11-19) iti sÆtravirodhÃt / vivÃhopyasmin, nirmanthye vÃ, asabhbhavÃdvivÃhajanyaupÃsanasya / sambhave 'pi prathamaupÃsanasya, na tasmin dvitÅyÃdivivÃha÷ ;'yÃæ kÃmayeta rëÂramasyai prajà ,syÃditi tasyà aupÃsane'iti pratiïÃryamaupÃsanabhedÃvagamÃt, baudhÃyanÅye agnidvayasaæsargavidhÃnÃt, ÃÂÃrÃÂÂa / karmÃrthasyaupÃsanasya saæsk­te deÓe, anupasamÃhitasyÃnyasya vÃgne÷, 'yatra kva ÂÃgnim'(Ãpa.dha.2-1-13.) iti dharmaÓÃstroktavidhinà agniprati«ÂhÃpanaæ kartavyam // kecit- idaæ nÃgnyaÇgaæ, karmÃÇgameveti pratikarma kÃryam, ukhÃyÃæ cÃgnerdhÃraïamiti // atha sÆtraæ vyÃkhyÃyate / %%indhÅtetyartha÷ / yadyapyarthaprÃptamagnerindhanaæ tathÃpyetadvacanÃt iddhamapi punarindhÅta / atra vidhyarthe liÇgÃdaugrÃhye ktvÃgrahaïamindhanasya paristaraïapÆrvakÃlatÃniyamÃrtham / tena indhanÃnantaraæ paristaraïameva kÃrya, na tu tayordhye 'vaÓyakÃryamapi mÆtranirasanÃdi karmÃrthasaæbhÃropakalpanaæ ca // nanvekasmin sÆtre indhanaparistaraïayorvidhÃne vÃkyabhedassyÃt;satyam, na tu sÆtre vÃkyabhedo do«a÷ ;sÆcanÃt sÆtramiti mirvacanÃt / ityameva vyÃkhyÃnaæ prayojanaæ ca sarvatra tkÃgrahaïe«u / %% / sarvÃsu dik«u prÃgagrai÷ kuÓairagniæ parist­ïÃti //12// atha và prÃgagrairudaggraiÓca darbhairagniæ parist­ïÃti / dak«iïata uttaraÓca prÃgagrai÷, paÓcÃt purastÃccodagagrai÷ , 'udagagrÃ÷ paÓcÃtpurastÃcca'(Ãpa.Órau.2-14-15) iti Óraute darÓanÃt / etÃn kuÓÃn dak«iïÃnuttarÃn karoti , uttarÃÓcÃdharÃn;baudhÃyanabharadvÃjag­hyÃbhyà muktatvÃt / dak«iïata÷ pak«a upari«ÂÃdbhavatyadhasyÃduttara÷'iti / atra 'agnimiddhvÃ'iti prak­te 'pyagnau, 'agnim'iti punarvacanaæ niyamÃrtham-agnimeva parist­ïÃti nÃnyadaÇgapÅti / tena uttareïa pÆrveïa và nihitamudakaæ bahireva bhavati // kecit-itantrake«vapi karmasvÃgni÷ paristÅrya eveti niyamÃrthamiti //13// ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.15:># tatra dak«iïÃgrÃ÷ paÓcÃt purastÃcca //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.15:># pitrye«u mÃsiÓrÃddhÃdi«u karmasu sarvÃsu dik«u dak«iïÃgrai÷ parist­ïÃti // 14 // yajvà dak«iïÃgrai÷ prÃgagraiÓca darbhai÷ / paÓcÃtpirastÃcca dak«iïÃgrai÷, uttarato dak«ïataÓca prÃgagrai÷ / uttarÃnuttarÃn dak«iïÃæÓcÃdhÃrÃn kuryÃt / tathà prÃgupakramya prasavyaæ parist­ïÃti //15// 2 pÃtraprayoga÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.16:># paristaraïÃnantaraæ agneruttarata÷ pÃtraprayogÃrta darbhÃn prÃgagrÃn saæst­ïÃti / prathitaæ staraïam / %% sÃdayati / %% nyagbhÆtÃni / sarvÃïi ca dravyÃïi prayojanavanti pÃtragrahaïena g­hyante / tenopanayanÃdau mokhalÃdÅnÃmapi sÃdanaæ bhavati / tatra yÃni devasaæyuktÃni tÃni dvandvaæ prayunakti / dve dve ityartha÷ / pÃrvaïÃdÅni devakarmÃïi / agnigrahaïamanarthakamavik­tatvÃt agnimidhveti / j¤ÃpakÃrtha caitat j¤Ãpayati-agniparistaraïe vihito 'yaæ pÃtraprayoge nÃnuvartate iti / kadà punarasau ?darbhÃgraviÓe«astantrÃbhÃve prav­ttiÓca / tena pitrye«vapi prÃgagrÃïÃmeva saæstaraïaæ agneÓcottarata÷ tantrÃbhÃve ca pÃtraprayogÃbhÃvÃt / adikÃrÃttvÃgnipratipattÃveva / tadapyubhayaæ pratittvyaæ syÃt adhikÃrÃdeva÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.16:># agneruttarato 'dÆreïa darbhÃn saæstÆïÃti / ete ca prÃgagrÃ÷, baudhÃyanag­hyÃt / prathitaæ ca staraïaæ, samupasargÃt / udakca staramÃpavarga÷ / pitrye«vapyagneruttarata eva prÃgagrai÷, 'uttarata upacÃro vihÃra÷,(Ãpa.pa.2.10) iti siddhe 'pÅhÃpyuttareïeti vacanÃt, prak­te 'pyagnau'agnim ityadhikaÓabdasya adhikÃrtaparatvasya yuktatvÃt, paristaraïavadviÓe«asyÃnukteÓca / apavargastu dak«iïata eva / %%devakarmasaæyuktÃni / %%darvyÃdÅni / %%dve dve / %% adhobilÃni / %% sÃdayati / nanu-uttaratra 'manu«yasaæyuktÃni''pit­saæyuktÃni'iti viÓe«aïenaiva siddhatvÃt 'devasaæyuktÃni'iti vyartham / na;daivÃni hi karmÃïi dvividhÃni-puru«ÃrtharÆpÃïi manu«yasaæskÃrakÃïi ca / tatrobhayatrÃpi devapÃtrÃïÃæ darvyÃdÅnÃæ dvandvatÃsidhdyarthatvÃt //16// tatra manu«yasskÃrakarmÃrthe«u ke«ucit pÃtre«vapavÃdamÃha- ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.17:># yÃni manu«yasaæyuktÃni pÃtrÃïi tÃni sak­deva prayunakti, na dvandvam / manu«yakarmÃïi vivÃhÃdÅni / evakÃra÷ ktiyÃbhyÃv­ttiprati«edhÃrtha÷ / pÃtra bÃhulyÃt dvÃbhyÃæ bÃhubhyÃæ sÃdanÃÓaktÃvapyupÃyena sak­deva sÃdanamiti / kecit mekhalÃdÅnÃmeva manu«yasaæyuktÃnÃæ sak­t prayogamicchanti, na homÃrthÃnÃm / vayaæ tu manu«yasaæyuktÃni manu«yakarmasaæyuktÃnÅtyavocÃma //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.17:># %% manu«yadvÃrà saæyuktÃni aÓmavÃsomekhalÃdÅni sak­deva kriyÃbhyÃv­ttiparihÃreïa prayunakti, pÃtrabahutve 'pyupÃyena / kecit-manu«yasaæskÃrakarmasu darvyÃdÅnyapi sak­deveti //17// ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.18:># yÃnipit­karmasyuktÃni tÃnyekaikaÓa÷ prayunakti ekamokamityartha÷ //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.18:># pit­karmÃrthÃni darvyÃdÅni svadhÃpÃtrÃdÅni ca ekamokaæ prayunakti //18// 3 pavitrasaæskÃra÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.19:># pavitrayossaæmkÃra÷ t­ïaæ këÂhaæ ve tyevamÃdi÷ / tayorÃyÃmato yat parimÃïaæ dÅrghapramÃïaæ prÃdeÓamÃtrà (Ãpa.Órau.1-11-9.) vityetat / prok«aïÃsaæskÃra÷"pavitrÃntarhitÃyÃmÃgnihotrahavaïyÃ"(Ãpa.Órau.1-11-9) mityÃdi / tatrÃgnihotrahavaïyà ihÃbhÃvÃt pÃtrÃntaraæ prÃpayate / uttÃnÃni pÃtrÃïi ityÃdi pÃtraprok«aïam / tadetat padÃrthacatu«Âayaæ darÓayati / darÓapÆrmamÃsayerivÃtrÃpi kartavyam / tÆ«ïÅmiti mantraprati«edha÷ / yathà prok«aïe pÃtrÃïÃmuktà kriyà visraæsana¤cedhmasyatadantarbhÃvÃdeva siddham / idaæ tu vacanaæ niyamÃrtham-pavitrayorevÃyÃmata- parimÃïaæ yathà syÃt idhmasya darbhÃgrayoÓcÃjye pratyasyamÃnayor mà bhÆditi / kathaæ punastatra prasaÇga÷ ?etadeva j¤Ãpayati-bhavatyatrÃpi darÓapÆrïamÃsavattÆ«ïÅæ saæskÃra iti / ÃyÃmagrahaïamÃyÃmaparimÃïasyaiva pavitrayorniyamena ya và saækhyÃparÅmÃïaæ dÃrÓapÆrïamÃsikamevedhmasya bhavati / tenÃtrÃvidyamÃne«vanÆyÃje«u na ekaviæÓÃtidÃruridhmo bhavati / upahomÃstvanÆyÃjÃrthe bhavanti //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.19:># pavitrayossaæskÃro darÓapÆrmamÃsÃbhyÃæ tulyaæ mantravarja kÃrya÷ / samÃvapracchinnÃgrau darbhau prÃdeÓamÃtrau pavitre kurute, t­ïaæ këÂhaæ vÃntardhÃya chinatti, na nakhena / tato.pa upasp­Óet / 'gaudrarÃk«asa'(Ãpa.pa.2-9) iti vacanÃt / tatastayormÆlÃdÃrabhyÃ'grÃdadbhirmÃrjanam / tayoÓcÃyÃmata÷ parimÃïaæ darÓapÆrïamÃsavadeva / yadyapi 'pavitrayossaæskÃro darÓapÆrïamÃsavat'iti vacanÃdeva tadvadÃyÃmata÷ parimÃïaæ prÃptam, tathÃpi yadÃyÃmata÷ parmÃmaæ prÃdeÓamÃtrÃviti tadeva tadvat, na tviha p­thutvenÃpi sÃmyamityevamartha 'ÃyÃmata÷ parimÃïam'iti punarvacanam // kecit -pavitrayorevÃyÃmata÷ parimÃïaæ darÓapÆrïamÃsavat, na tvidhmasya darbhÃgrayoÓcÃjye pratyasyamÃnayoriti niyamÃrtha punarvacanam / evaæ bruvataiva sÆtrakÃreïa darÓapÆrïamÃsavattÆ«ïÅmidhmasya darbhÃgrayoÓca saæskÃra- prasiddha vadabhyanuj¤Ãta÷ / tathaiva cÃcÃra÷ / tena khÃdira÷ pÃlÃso và Óulvasannaddha idhmo visrasya tri÷ prok«itavya÷ / pÃrvaïe ca pÆrvadyussannaddhavya÷ / darbhÃgre ca 't­ïaæ këÂaæ và '(Ãpa.Órau.1-11-7.) ityÃdividhivà saæsk­tyÃjye pratyasitavye / atra ca yadyapyayamartha÷ 'ÃyÃmata÷'iti và 'parimÃïaæ'iti vÃnyatareïa siddha÷ tathÃpi niyamÃntarÃrthamevamuktam / ÃyÃmata eva yatparimÃïaæ tadeva pavitrayo÷ darÓapÆrïamÃsavat, na saækhyÃta÷ parimÃïam / tenedhmasya saækhyÃparimÃïaæ dÃrÓapÆrïamÃsikameva 'ekaviæÓatidÃrumidhmam' (Ãpa.1-5.6) iti ÃyÃmasyaiva pavitrayorniyamitatvÃt / yadyapyanÆyÃjÃbhÃvÃdekaviæÓatyà na kÃryam;tathÃpyetadvalÃttatsthÃne jayÃdaya÷ kalpyÃ÷- ityÃyuktaæ bhÆyi«Âhaæ ca pÆrvavyÃkhyÃnenÃnyathÃsiddhe 'pi sÆtre kalpayanti // prok«aïÅsaæskÃro 'pi darÓapÆrïamÃsavattÆ«ïÅm / udagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ antarhitÃyÃæ vekaÇkatyÃæ snucyapa ÃnÅya tÃbhyÃæ trirutpÆya prok«et / pÃtraperok«aïamapi tadvattÆ«ïÅm / uttÃnÃni pÃtrÃïi k­tvedhmaæ ca visrasya tÃbhissapavitreïa pÃïinà tri÷ prok«et //19// 4 praïÅtÃpraïayanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.20:># pÃtraprok«aïÃnantaramapareïÃgniæ praïÅtÃrthepÃno pavitraæ nidhÃya tasminnudagagre pavitre antardhÃyÃpa ÃnÅyya pavitrÃbhyÃæ udagagrÃbhyÃæ trirutpunÃti prÃgapavargam / agnigrahaïaæ pÃtrÃdhikÃrÃt / aÇgu«ÂhopakanÅ«ÂhobhyÃmuttÃnÃbhyÃæ pÃïibhyÃmiti kalpÃntare d­«Âo viÓe«a÷ / utpÆya tà apassamaæ prÃïairharati / mukhena tulyamityartha÷ / h­tvottareïÃgniæ darbhe«u saæstÅrïe«u sÃdayati / agnigrahaïaæ pÃtrairvyavadhÃnaæ mà bhÆditi / sÃdayitvà darbhai÷ pracchÃdayati / sarva¤caitat pavitrahasta÷ karoti //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.20:># agneradÆreïa paÓcÃt pavitrÃntarhite kasmiæÓcit pÃtre 'pa ÃnÅyodagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ trirutpunÃti / atra prak­tayorapi pavitrayo÷ punargrahaïÃt pÃïyo÷ prÃgagratvamÃcÃrasiddhaæ 'ÃÇgu«ÂhopakaniÓÂhikÃbhyÃmuttÃnÃbhyÃæ pÃïibhyÃm'(ÃÓva.g­.1-3-3.) ityÃÓvalÃyanoktaæ ca j¤Ãpitam / tatastà apassamaæ prÃïairh­tvà prÃmasthÃnabhyÃæ mukanÃsikÃbhyÃæ samamudÆdh­tya uttareïÃgniæ punastÅrïe«u darbhe«u sÃdayati, 'darbhëu'iti vacanÃt / anye pÆrvastÅrïe«u / tato darbhai÷ pracchÃdayetac / atra 'apareïÃgnim'ityagnigrahaïaæ pÃtrÃïÃmapareïa mà bhÆditi / 'uttareïÃgnim'iti tu pÃtravyavadÃnaniv­ttyartam //20// 5 brahmavaraïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_1.21:># prak­tatvÃdagne÷ dak«iïata- / tatrÃpareïÃgniæ dak«iïÃtirkamya tÆ«ïÅæ t­maæ nirasyopaveÓanamicchanti / agreïÃgniæ parityÃnye / 'hautrabrahmatve svaæ kurvan brahmÃsanamupaviÓya ci(cha)tramuttarÃsaÇgaæ kamaï¬aluæ và tatra k­tvÃdhÃnyat kuryà (khÃ0sÆ01-1-26.) diti kalpÃntaram / k­tÃk­tamÃjyahome«u paristam / tathÃjyabhÃgau và brahmà vedÃ(tyÃ)ÓvalÃyana÷ //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.21:># agnimidhveti prak­tatvÃt agnerdak«iïato darbhe«u kaæcidbrahmaïamupaveÓayet / na tu darÓapÆrmamÃsavadbrahmÃïaæ, samÃnavidhÃnavacanÃnÃm codanÃliÇgÃni vinÃtra tadÅyasya brahmama÷ prÃptyabhÃvÃt, 'brÃhmaïaæ dak«iïato darbhe«u ni«Ãdya'iti k­tsnavidhÃnÃcca / tenÃtra brahmadharbhÃvaraïat­ïanirasanÃdayo na kartavyÃ÷ / pit­bhÆtartvikpak«e 'pi ya÷ piturbrahmà sa evÃtra ni«Ãdyata iti niyamo nÃsti // anye tu-Óraute brahmà dak«iïenÃgniæ darbe«u nivi«Âo d­«Âa- / tatheva bahv­cÃnÃæ chandogÃnÃæ ca g­hye brahmetyeva codita÷ / ato 'trÃpi 'brÃhmaïaæ dak«iïata' iti lak«aïayà brahmaiva codyate / tena sambhavanto brahmadharmà ihÃpÅti / tanna, svag­hyasthasya brÃhmaïaÓabdasya ÓrutyartatyÃgena parag­hyÃllak«aïÃÓrayaïasyÃyuktatvÃt / na ca dak«iïato ni«aditasya brÃhmamamÃtrasya brahmatvaæ sÆtrakÃrasye«Âam / yadi hi tathà syÃt, 'yaæ brÃhmaïaæ vidyÃæ vidvÃæsaæ yaÓo narcchet" (Ãpa.Órau.14-13-7). ityatrÃlpairevÃÓrarai÷ 'brahmaïe varaæ dadÃti'iti brÆyÃt, na punastriguïai÷ 'yo dak«iïata Ãste tasmai varaæ dadÃti"(Ãpa.Órau.14-13-9.) iti / sambhavatÃæ dharmÃïÃæ prÃptau mantrÃïÃmapi prÃptirdurvÃrà / 'brÃhmaïaæ dak«iïato ni«Ãdya' ityatrÃnuktÃnÃæ mantrÃdÅnÃæ parisaækhyeyaæ ceti vadatÃæ coktirÅtyà svÃrtaparatve sambhavati do«atrayayuktaparisaækhyÃÓrayaïaæ nirhetukam //21// 6 ÃjyasaæskÃra÷ / #<Ãjyaæ vilÃpyÃpareïÃgniæ pavitrÃntarhitÃyÃmÃjyasthÃlyÃmÃjyaæ nirÆpyodÅco 'ÇgÃrÃnnirÆhya te«vadhiÓritya jvalatÃvadyutya dve darbhÃgre pratyasya tri÷ paryagni k­tvodagudvÃsyÃÇgÃrÃn pratyÆhyodagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ punarÃhÃraæ trirutpÆya paritre anuprah­tya // ùpGs_1.22 //># ## #<ùpGs-AnÃ_1.22:># athÃjyasaæskÃra- tatra vilÃpanamÃjyasya yasminkasmiæÓcidagnau bhavati uttaratrÃjyagrahaïÃt / %%Ãnayanam / punarÃjyagrahaïamanÃghÃre 'pi karmaïi saæskÃra÷ Ãjyasya yathà syÃt / Ãjyaæ sarvatra nirupya juhotÅti / %%p­thakkaraïam / udagvacanaæ putrye«vapi yathà syÃt / etonodvÃsanaæ vyÃkhyÃtam / %%jvalatà t­ïenÃvadÅpanam / tatra dve darbhÃgre pavitravatsaæsk­tyÃjye pratyasyati prak«ipati / dve grahaïamekaæ ve tyasyÃgnihotrad­«Âasya vikalpasya prati«edhÃrtham / tenÃgnihotrike 'pi tantre dve eva darbhÃgre bhavata÷ / tatastadÃjyaæ tri÷ pradak«iïaæ paryagni karoti Ãjyasya sarvato 'gniæ trirÃvartayati t­ïenolmukena và / tatra pitrye«vapi pradak«iïaæ paryagnikaraïamicchanti / %% nirharaïam / %% mÃgnimà saæsajainam / %% punarÃh­tyÃh­tya / trÅïyetÃni utpavanÃni pratyagapavargÃïi / anupraharaïamagnai÷ prakaraïÃt "visrasyÃdbhissaæsp­Óye"ti kalpÃntarÃt // iti ÓrÅharadattaviracitÃyÃæ g­hyasÆtrav­ttÃvanÃkulÃyÃæ prathama÷ khaï¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_1.22:># yadyapi 'sarpirÃjyaæ pratÅyÃt'(Ãpa.pa.2-25) iti paribhëÃsiddhaæ vilÃpanaæ, tathÃpi vilÅnamapyÃjyaæ homÃrthe 'gnau karmÃrtha punarvilÃpayet / tato 'gne÷ paÓcÃt sthÃpitÃyÃæ pavitrÃntarhitÃyÃmÃjyasthÃlyÃæ tadÃjyamÃnayet / 'Ãjyaæ vilÃpya'iti prak­te 'pi punarÃjyagrahaïamÃjyasyaiva nirvÃpÃdaya÷ na puna÷ 'dadhna eväjalinà juhoti"(Ãpa.g­.22-10) ityatra(2) paÓuprabhavasya homadravyatve 'pi yadÅyatadÅyanyÃyÃddadhno bhaveyurityevamartham // kecit-- atantrake 'pi karmaïyÃjyaæ nirvÃpÃdibhissaæskÃryamityevamarthamiti // adrimityagnereva paÓcÃt na brÃhmaïasyeti / kecit-anyasminnagnau vilapanaæ, homÃrthÃgnereva paÓcÃnnirvÃpa ityevamarthamiti // athÃÇrÃrÃnudÅco %%nirrvatya, te«vaÇgÃre«u ÃjyadhiÓritya, jvalatà t­ïenÃvadyutya adhogÃminyà dÅptyà dyotayitvÃ, dve darbhÃgre aniyatÃyÃme t­ïÃdyantardhÃya chitvÃdbhissaæsp­Óya te yugapadÃjye prak«ipet 'dve'ityadhikaÓabdÃt, ÃcÃrÃcca / atholmukamÃdÃyÃjye pradak«iïaæ tri÷ paryagni k­tvà samantato 'gnimÃvartya tadudagavatÃrayet / atra nirÆhaïodvÃsanayorudagapavargasya 'tathÃpavarga÷'(Ãpa.g­.1-6) iti siddhasya punarvidhÃnametayornityamudagevÃpavarga÷ na tu daive vikalpenÃpi prÃgapavarga÷, nÃpi pitrye dak«iïato 'pavarga iti niyamÃrtham / tathaiva pitrye«vetayormadhyasthaæ paryagnikaraïamapi sandaæÓanyÃyÃddaivavatpradak«iïameva / itthameva Ói«ÂÃcÃra÷ / tato 'ÇgÃrÃn pÆrva nirƬhÃn%% punarÃyatanasthÃgninà saæyojya / atrÃjyasaæskÃrakÃïÃæ aÇgÃrÃïÃæ prayÆhanavidhÃnÃt 'ap­v­tte karmaïi'(Ãpa.pari.4-21) iti na laukikatvam / avadeyotanaparyagnikaraïÃgnayostu yadà ÃyatanasthÃdupÃdÃnaæ tadà tayoragnayerapav­ttakarmatvena laukikatvÃt ttyÃga÷ / yadà tu nirƬhÃt tadà tadà tasminneva k«epa÷ / atha pÆrvavadudagagrÃbhyÃæ pavitrÃbhyÃæ%%punarÃh­tyÃh­tya trirutpÆya / atra purastÃdÃrabhya paÓcÃnnÅtvà purastÃt parisamÃpti÷ / kecit- ÃÇo balÃdviparÅtamÃhu÷ // tataste %%ÅcÃrÃnukÆlaæ prah­tya, yadi granthissyÃt tadà visrasyÃdbhisasaæsp­Óya prÃgagre agnau praharedityartha÷ //22// itiÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane prathama÷ khaï¬a÷ ityÃpastambÅye g­hyapraÓne prathama÷ khaï¬a÷ // dvitÅya÷ khaï¬a÷ 7 darvÅsaæskÃra÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.1:># saæmÃrjanaæ sugvat / %%nyagbhÆtasya tapanam / agnigrahaïamanardhakam , anyatra pratitapanasyÃsambhavÃt / tatkriyate darÓapÆrïamÃsayossammÃrjane ye dharmÃste«Ãmiha prÃptyarthamÃhavanÅye gÃrhapatye và coditaæ yatpratitapanaæ tadasminnagnau bhavatÅti / agnimÃtraæ bhidyate / anyat samÃnaæ"suvamagrairityÃdi (Ãpa.Órau.2-44) / agnau praharatÅti punaragnigrahaïaæ suksaæmÃrjanadharmà iha pravartanta iti / pÃkayaj¤e«u ca darvyà homa÷, kalpÃntare d­«ÂatvÃddarÓanÃcca / yajayaæ samÃvartane darvyÃmÃdÃyÃjyenÃbhyÃnÃyannityanyapare vÃkye darvÅæ prÃptÃæ darÓayati / yaccÃyaæ sak­dupahatyeti upaghÃtaæ sthÃlÅpÃkÃddarÓayati tadapi nÃdarvyÃmupapadyate / tatrÃjyahome«vekà darvÅ / sthÃlÅpÃke«u dve homÃrtha cÃvadÃnÃrtha ca / ubhayorapi sammÃrjanam / avadÃnasya homÃrthatvÃt yathÃgnihotre sruvasya / tatra darvÅmagnau pratitapyeti vaktavyam / yena juhotÅti kimucyate ? "madhyamenÃntamena và palÃÓaparïeme"tyatrÃpi yathà syÃt, agnihotre Ãgnihotrike ca tantre yathà syÃditi / yadyevama¤jalerapi prasaÇga÷ / vivÃhasarpayaj¤Ãdi«u j¤ÃpakÃt siddham / yadayamaupakÃrye pÃrvaïavaditi yatnaæ karoti tat j¤Ãpayati-a¤jalihomà adharmagrÃhakÃ÷ yÃvaduktadharmÃïa iti / tena sÃdanÃdi trayama¤jalerna bhavati //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.1:># yena pÃtreïa darvyà sruveïäjalinà và juhoti tadagnau pratitapyetyÃdi vyaktÃrtham / darvyÃÓca homapÃtratvaæ 'darvyÃmÃdhÃyÃjyenÃbhyÃnÃyan'(Ãpa.g­.12-9) ityanyapare vÃkye siddhavaddarÓanÃt, ÃcÃrÃcca / bodhÃyanenatu 'ni­tig­hÅtà darvÅ'iti darvÅnindà snuvavidhÃnÃrthÃ, na tu darvyà ni«edhÃrthà / ato darvÅsnuvayorvikalpa÷ / tatra kevalÃjyahome«u ekaiva darvÅ sruvo vÃ, upastaraïÃdyabhÃvÃt / carvÃdihome«u tu dve darvyau sruvau và upastaraïÃdyartha homÃrtha ca / upastaraïÃdyarthasyÃpi saæskÃra÷, upastaraïÃdi pradÃnÃntasya homapadÃrthatvÃt, Óraute sruvasyÃpi saæskÃradarÓanÃt, ÃcÃrÃcca / darvyÃdÅnÃæ trayÃïÃæ tantravaddhome«veva saæskÃra÷, atantrake«u tantrÃntargatadharmÃnupapatte- / tena 'anugato 'pi vottarayà juhuyÃt'(Ãpa.g­.5-20)'sar«apÃn phalÅkaraïamiÓrÃn'(Ãpa.g­.15-6) ityÃdi«u na darvyÃdÅnÃæ saæskÃra- / atrÃgnau pratitapyÃgnau praharatÅtyarthasddhÃgnigrahaïamevanÃmÃyaæ k­tsnavidhiriti j¤Ãpayitum / tena 'sruvamagre'(tai.brÃ.3.3-1) ityÃdyai«ÂikasruksaæmÃrjanadharmÃïÃmihÃnupapattiprasaÇga eva / kecit-Ãgnau pratitapyÃgnau praharatÅti prayojanÃntaraÓÆnyÃdagnigrahaïÃdai«ÂikasruksammÃrgadharmà ihÃpi bhavantÅti / pratitapanaæ tvasminnevÃgnau / iha ca sammÃrgadarbhÃïÃmagnÃveva praharaïam, na punarvaikalpikam / tathà 'yena juhotÅ'tyatra sÃmÃnyavacanam 'madhyamenÃntamena và palÃÓaparïena'(Ãpa.g­.22-4) ityÃdyatantrake 'pi karmaïi Ãgnihotrike ca vidhau homÃrthapÃtrasyÃpi saæskÃro yathà syÃdityevamartham / a¤jalestvapÆpahome avadÃnaprÃptyarthema 'pÃrvaïavat"(Ãpa.g­.22-1) iti yantenäjalihomà apÆrvà yÃvaduktadharmÃïa iti j¤ÃpanÃnna saæskÃra iti //1// #<ÓamyÃ÷ paridhyarthe vivÃhopanayasamÃvartanasÅmantacaulagodÃnaprÃyaÓcitte«u // ùpGs_2.2 //># ## #<ùpGs-AnÃ_2.2:># atha paridhÅn paridadhÃti / darÓapÆrïamÃsavatsarva tÆ«ïÅæ tata ÃdhÃrasamidhau / kuta etat?prasiddhavadabhyÃnuj¤ÃnÃcchamyÃ÷ paridhyartha iti%%paridhikÃrya ityartha- / %<ÓamyÃ÷>%lokaprasiddhÃ÷ yuraprÃntayo÷ chidrai«u kÅlarÆpÃ÷ këÂhÃviÓe«Ã- / tÃsÃæ sahedhmena sannahanam / %%adbhutotpÃtaprÃyaÓcittam / vivÃhe ca h­dayasaæsargÃrthe sarvatra ÓamyÃ÷ / vivÃhÃdibhyo 'nyatra sarvatra pÃrvaïÃdi«u paridhaya eva / caulagrahaïamanarthakaæ sÅmantÃtideÓÃt siddham / j¤ÃpakÃrthantu, etat j¤Ãpayati-vivÃhÃdi«viha saækÅrtte«veva samyÃ÷, na tairatidi«Âe«u iti / tena sÅmantÃdatidi«Âe puæsavane paridhaya eva / pÃrvaïÃdi«u ca pakkahome«u tathÃ"evamata Ærdhva"miti vaivÃhikena sthÃlÅpÃkÃditi darÓanÃt prasaÇga÷ // 2 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.2:># vivÃhÃdi«u karmasu%%paridhÃnÃæ kÃrye paridhÅnÃæ sthÃna iti yÃvat,%<ÓamyÃ÷>% yugakÅlakà bhavanti / tÃÓca palÃÓÃdÅnÃmanyatamena kÊptÃ÷ paridhisthaulyÃyÃmÃ÷, tatsthÃnÃpannatvÃt / yuktaæ caitat, yasmÃdevaividhevi«ayai vÃrtikakÃrapÃdairuktam-- 'sambhavantÅ khalevÃlÅ khÃdirÅ kinnu bdhyate / iti // atra vivÃhaÓabdena sthÃlÅpÃkavarjita÷ sÃÇgo vivÃho g­hyate / tadvarjanakÃraïaæ pÃrvaïainetyatra vak«yÃma÷ / sÅmante ÓamyÃvidhÃnÃdeva tadvikÃre caule caulavikÃre ca godÃne samyÃprÃptÃvapi tayorgrahaïaæ sÅmantavikÃre 'pi puæsavane tÃsÃæ niv­ttyartham / prÃyaÓcittaæ ca 'agÃrasthÆïÃvirohaïe'(Ãpa.g­.23-9) ityÃdinà vihitam / atra ca 'palÃÓakÃrr«maya'(Ãpa.Órau1-5-8)ityÃdisÆtroktaguïayuktÃæstrÅn paridhÅn saæsp­«ÂÃn / 'paridhÅn paridadhÃri'(tai.brÃ.3-3-7) ityÃdi vidhÃnÃt tÆ«ïÅæ paridadhyÃditi sÆtrakÃrasyÃbhiprÃya-, 'ÓamyÃ- paridhyarthe'iti siddhavatparidhÅnaÇgÅk­tya tatsthÃne samyÃvidhÃnÃt, ÃcÃrÃcca //2// 8 agne÷ pÆrva pari«ecanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.3:># pari«ecanamudakena paryuk«aïam / agnigrahaïaæ paridhyadhikÃrÃdbahÅ÷paridhirmÃbhÆditi / prÃcÅnamudÅcÃnamityucyate prÃgudagvÃ(gcÃ) yataæ pari«ecanakarma yathÃ#aditi / tathÃpavargastu paribhëÃsiddha eva / 'deva savita÷ prasuve't etÃvÃn mantra÷ kalpÃntare«u bhÆyassu tathà darÓanÃt / bodhÃyanÅye ca vispa«Âametat 'anvamaæsthÃ÷ prÃsÃvÅrit mantrÃntÃn sannamayatÅ'(bau.g­.1-4.7) ti / chandogÃnÃmeva tvayaæ mantrÃdi÷ / %% sama ityartha÷ / tatra purastÃdupakramya pradak«iïaæ sarvatra pratimantramudakadÃnam //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.3:># agnimevodakena pari«i¤cati na paridhyÃÇgamapi / tadvidhimÃha-%<Ãdite 'numanyasvetyÃdinà / prÃcÅnaæ>% prÃgÃyatam / %%sarvata÷ / atra 'deva savita÷ prasuva'ityetÃvÃneva mantra÷, narca ÃdipradeÓa÷ / tathà nottare pari«ecane 'prÃsÃvÅ'riti prasuvapadasyoha÷ / vaiÓvadevakÃï¬e ekÃgnividhÃvevamovÃmnÃtÃnÃæ 'adite 'nimanyasva'ityÃdÃnÃma«ÂÃnÃæ yaju«Ãæ pÆrvottarapari«ecanasthe«va«Âasu vyÃpÃre«u ÓrutisthÃnÃbhyÃæ viniyogÃt, vÃjapeyaprakaraïasthÃyà ­ca÷ svato 'trÃpi viniyogÃyogyatvÃt, ÃdipradeÓe samudÃyalak«aïÃpatte÷, yaju prÃye mantrëÂake ­co 'pratÅtatvÃt, Æhapak«e Ãr«apÃÂhabÃdhaprasaÇgÃt, 'tasmÃd­caæ nohet'iti bahv­caÓrutiviprati«iddhasya grahaïaprasaÇgÃt, asmadÅyÃnÃmÃcÃrÃcca / vispa«Âaæ caitat bodhÃyanÃnÃæ, 'ÓranvamaæsthÃ÷ prÃsÃvÅriti mantrÃntÃn sannamayati'(bau.g­.1-4-37) iti / evaæ cottarapari«ecane 'anvamaæsthÃ÷ prÃsÃvÅ÷ 'iti pÆrvamantrebhyo viÓe«amÃtrasya pÃÂha÷ na punarabaha÷ / yathÃgnau 'etenaiva trai«ÂubhenachandasÃhari«ÂakÃmupadadhe' iti / sannÃmaÓabdaÓcÃtra gauïa÷ / ata evaite mantrÃ÷ vaiÓvadevakÃï¬amupÃk­tya prÃgutsarjanÃdadhyetavyÃ÷, brÃhmayaj¤apÃrÃyaïayoÓca //3// ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.4:># akriyamÃïa evakÃre samantapari«ecane mantraprati«edhÃrthametat syÃt / evakÃrÃttu dak«iïata÷ prÃcÅnamityÃde- trayasya niv­tti÷ //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.4:># pait­ke«u karmasu samantameva pari«i¤cati, na dak«iïata- prÃcÅnam'ityÃdi / tacca tÆ«ïÅm //4// 9 idhmÃdhÃnaæ, ÃghÃrahomaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.5:># idhma iti samudÃyasyopadeÓÃt pa¤cadaÓÃdÃrumidhmaæ sak­devÃdadhÃti / 'abhighÃrye'ti kalpÃntaraæ darÓapÆrïamÃsavadittyuttaraæ paridhisandhimanvavah­tya dak«iïaæ paridhisandhimanvavah­tyetyevamÃdità vidhÃne tÆ«ïÅmiti mantroccÃraïaprati«aidha- / tena"prajÃpatiæ manasà jhyÃya"nnityaitadapi na bhavati / manasà mantroccÃraïaæ tatra vidhÅyata iti k­tvà kÃmyÃnÃmÃdhÃrakalpÃnÃmihÃprav­tti÷ prak­tivi«ayatvÃtte«Ãm / kecit sruveïa pÆrvamÃghÃramicchanti / anye puna÷ ubhÃvapi darvyaiva vedopabh­torabhÃvÃt upayamanamapi na bhavati / ÃsÅna eva cotaramapyÃdhÃraæ juhoti / na cÃbhiprÃïiti / atra pramÃïamupari«ÂÃdvak«yÃma÷ //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.5:># idhmamagnÃvÃdadhÃti / sa ca khÃdira÷ pÃlÃÓo và pa¤cadaÓasaÇkhyÃkor'thalak«aïasthaulyÃyÃma÷, idhmanÃmadheyÃt, Óraute darÓanÃcca / yugapaccÃdhÃnam, 'idhmam'ityekavacanena samudÃyasya vivak«itatvÃt / tacca tÆ«ïÅm, mantrasyÃvidhÃnÃt // anye-'tÆ«ïÃm'ityÃrabhyedamekaæ sÆtraæ ka-tvà hiraïyakeÓinÃæ yomantra÷ 'ayaæ ta idhma÷ iti , sa÷ 'anuktamanyato grÃhyam 'iti nyÃyena nopasaæhartavya iti vyÃcak«ate / te«Ãæ pait­ke«u samantapari«ecanaæ samantrakaæ syÃt / kecit-g­hyÃntarÃt, idhmo 'bhidhÃryÃdheya÷ iti // %<ÃghÃrau>%ÃghÃranÃmakau homau dvau / %<ÃghÃrayati>% dÅrghadhÃrayà juhoti, darÓapÆrïamÃsavat / 'uttaraæ paridhisandhimanvavah­tya... dak«iïÃpräcaæ ­juæ santataæ jyoti«matyÃghÃramÃghÃrayan sarvÃïÅdhmakëÂhÃni saæsparÓayakti (Ãpa.Órau.2-12-7) 'dak«iïaæ paridhisandhimanvavah­tya'(Ãpa.Órau.2-13-11) 'präcamuda¤cam'(Ãpa.Órau.2-14-1) ityÃdi '­jÆ präcau hotavyau tirya¤cau và vyati«aktÃvavyÃti«aktau và '(Ãpa.Órau.2-12-8) iti vaikalpikÃstraya ÃghÃrapak«Ã eva darÓapÆrïamÃsÃbhyÃæ tulyaæ kartavyÃ÷;na punardvitÅyÃghÃrasya 'pÆrvordhe madhye paÓcÃrdhe và juhuyÃt' (Ãpa.Órau.2-14-8) ityanÃghÃrapak«o 'pi / imau ca dvÃvapyÃsÅnodarvyà tÆ«ïÅmÃghÃrayati, durvÅhomÃnÃmapÆrvatvenai«ÂikÃghÃradharmÃïÃæ mantrÃïÃæ cÃprÃptau÷ / tÆ«ïÅmiti 'tÆ«ïÅæ pa¤cÃjyÃhutÅrhutvÃ'(Ãpa.g­.22-4) itivat svÃhÃkÃrasyÃpi niv­ttyartham / ata ubhayorapyÃghÃrayo÷ prajÃpatirdevatà 'yattÆ«ïÅæ / tatprÃjÃpatyam / (tai.brÃ.2-1-4) iti Órute- / kathaæ punarimÃvajuhoticodanau darvÅhomau ?ucyate-yadyapi juhotÅtyevaæ na codanÃsti. tathÃpyÃghÃrayatÅti dÅrghadhà eguïakajuhoticodanÃrthatvÃt, yÃj¤ikaprasiddheÓca darvÅhomÃveva / ki¤ca athÃjyabhÃgau juhoti'(Ãpa.g­.2-6) ityÃjyabhÃgau spa«Âameva darvÅhomau;tatsÃhacaryÃdÃghÃrÃvapi tathà / yathà aæÓoranÃrabhyÃdhÅtasya viniyogasannidheraÇÃve 'pyadÃbhyasÃhacaryÃt somaniyogasambandha÷ / evaæ và vyÃkhyÃnam-ÃdhÃrÃvÃghÃrayati / 'purastÃdudagvopakrama-'(Ãpa.ga.1-5) ityetasmÃtparatvena prabalÃæ 'tathÃpavarga÷'(Ãpa.g­.1-6) iti gÃrhyaparibhëÃmanus­tya prÃgapavargÃbhyÃmudagapavargÃbhyÃæ và dÅrghadhÃrÃbhyÃæ juhoti, na tu koïadigapavargÃbhyÃm / nÃpyai«ÂikÃghÃradharmà mantrÃÓca, apÆrvatvÃdeva / jevate tu darÓapÆrïamÃsavat prathamasya prajÃpati÷, dvitÅyasyendra ityartha- / tÆ«ïÅmiti pÆrvavadeva / anye tu ÃghÃrÃviti nÃmadheyaæ 'mÃsamÃgnihotraæ juhoti'itivat ai«ÂikÃghÃradharmÃtideÓakam / atra sruveïa dhruvÃyà ÃjyamÃdÃya ÃsÅno 'nyamÃghÃramÃghÃrayan (Ãpa.Órau.2-12-7) 'juhvehÅti juhÆmÃdatte'(Ãpa.Órau.2-13-2) ityÃdi«u sarve«u ÃghÃradharme«u tanmantre«u ca prÃpte«u 'ÃghÃrÃvÃghÃrayati'iti parisaÇkhyÃtham / ÃghÃrayatÅti dÅrghadhÃrÃdharmakÃveva homaukuryÃt, nÃnyadharmakÃviti / 'tÆ«ïÅ'miti tudharmÃvÃntarabhedÃnÃæ mantrÃïÃæ niv­ttyartham / darÓapÆrïamÃsavaditi tvanartakamevetyÃhu÷ / tanna;darvÅhomayorapÆrvayo÷ viÓe«ataÓcÃÇgabhÆtayo÷- dharmÃtideÓÃnapek«atvÃt, svataÓca nÃmno dharmalak«aïÃyà ayuktatvÃt, ÃghÃrayatÅtyatra ca sati gatyantare parisaÇkhyÃyà anyÃyyatvÃt, ÃghÃravyatiriktadharmaparisaÇkhyÃne cÃtideÓavaiphalyÃt, parisaÇkhyÃyÃÓca mantraparisaÇkhyÃne 'pi sÃmarthyÃt tÆ«ïÅæpadasya vaiyarthyÃpatte÷ 'darÓapÆrïamÃsavad'iti padaæ vyarthamiti svenaivoktatvÃt, 'ÃghÃrÃvÃghÃrayati'ti ca padayoratideÓaparisaÇkhyÃrthatve homavidhÃyakaÓabdÃbhÃvÃt, tadbhÃvÃya ca parisaÇkhyÃtyÃge sarve«ÃmÃghÃradharmÃïÃæ Ó«ÂÃcÃraviruddhÃnu«ÂhÃnÃpÃtÃt, ÃjyabhÃgÃdÅnÃmapÅtthamatideÓe abhyupeye tatrÃpyai«ÂikÃjyabhÃgÃdidharmÃïÃæ sarve«Ãmanu«ÂhÃnaprasaÇgÃcca / tasmÃt pÆrve eva vyÃkhyÃne su«Âhu / yato 'pÆrvÃvevÃghÃrau, yataÓca 'samidabhÃvaÓca, agnihotravarjam (Ãpa.pa.3-8,9) iti paribhëÃ, ata eva ÃghÃrasamidho rniv­tti÷ / anye kurvanti / tasmin pak«e paridhinidhÃnÃnantaram;Óraute tathà d­«ÂatvÃt / anÆyÃjasamit anuyÃdÃbhÃvÃdeva niv­ttà / tenedhmasannahanaæ paridhibhissahëÂÃdaÓadhÃ, viÓÃtidhà và na punarekaviæÓatidhà //5// 10 ÃjyabhÃgahomau / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.6:># agreruttarabhÃga uttarÃrdha÷, pÆrvabhÃga÷ pÆrvÃdha÷ tayorantarÃlaæ%% / samamitni deÓata÷ / samaæ tau hotavyau na vi«amÃvityartha÷ / upadeÓÃdÃghÃrÃnantarye siddhe atheti vacanaæ sambodhanÃrtham / kiæ siddhaæ bhavati ?ÃghÃrayorÃjyabhÃgayoÓca sÃdharmya siddhaæ bhavati / tena jeyoti«matyagnau homa÷ / ÃghÃrayo÷ prasiddho dharma÷ / tasyÃjyabhÃgayorapi prav­tti÷ / tathà ÃjvabhÃgayo÷ prasiddho dharma÷ ÃsÅnahomo 'pyucchvÃsÃbhÃvaÓca / tasyÃghÃrayorapi prav­tti÷ / tena yaduktamuttarasminnapyÃghÃre sthÃnÃbhiprÃïane na bhavata iti tadupapannaæ bhavati / %<ÃjyabhÃgÃ>%vitihomayossaæj¤Ã / prayojanamagnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnta ityevamÃdaya÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.6:># itha ÃghÃrÃnantaraæ arthak­tyamapyak­tvÃ'jyabhÃganÃmakÃvapÆrvau homau juhoti / tatra prathamamagnaye svÃheti mantreïÃgneru%% prÃgudÅjyÃmitrta÷ / dvitÅyaæ somÃya svÃheti%%, dak«iïapÆrvasyÃmityartha÷ / %% ÃghÃrasambhedamavadhiæ k­tvÃk«ïayà rajvà yÃvatyantare pÆrvo huta÷ tÃvatyantara evottaraæ juhoti, na punassannik­«Âaæ viprak­«Âaæ và //6// 11 pradhÃnahomÃnantaraæ jayÃdÅnÃæ vidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.7:># %% / yasmin yasmin karmaïi yÃ- pradhÃnÃhutaya ityupadÓyante, yathÃ"anvÃrabdhÃyÃmuttarà ÃhutÅ" (Ãpa.g­.142)rititÃstà ityarta÷ / %% "citta¤ca cittiÓca"(tai.saæ.3-4-4) ityevamÃdaya÷ / %% "agnirbhÆtÃnÃæ (tai.saæ.3-4-5) ityÃdaya- / %% "­tëì­tadhÃme"(tai.saæ.3-4-7) tyÃdaya÷ / prajÃpate na tvadetÃnÅtye«Ã%% / %% prasiddhÃ÷ / vid­tavacanaæ samastaniv­ttyartham / ete«ÃmanupadeÓa÷ siddhattvÃt / sauvi«Âak­tÅ aprasiddhattvÃt paÂhità / nanve«Ãpi sÆtre paÂhità -"yadasya karmaïo 'tyarÅricaæ yadvÃnyÆnamihÃkaram / agni«Âatsvi«Âak­dvidvÃntsarva svi«Âaæ suhutaæ karotu svÃhe"ti sarvaprÃyaÓcitte«u, (Ãpa.Órau.3-12-9) evaæ tarhi etat j¤Ãpayati pÃkayaj¤avidhirayaæ anye«Ãmapi ke«Ã¤cit sÃdhÃraïa iti / d­Óyate ca kÃlagireyÃïÃmanena prav­tti- vivÃhÃdi«u"karmasu"ye homÃÓcoditÃ÷ te«vetasya prÃptyartha te«Ãæ kÃlopadeÓÃrtamidam / jayÃdÅnÃæ purastÃdÃjyabhÃgayoÓcopari«ÂhÃt pradhÃnÃhutaya iti nÃrtha÷ / etadarthenÃnena tatraivobhayorapyupadi«ÂatvÃt / 'agnerupasamÃdhÃnÃdyajyabhÃgÃnta uttarÃhutÅrhutvÃ'iti"sthÃlÅpÃkÃjjuhoti"ityatideÓÃt tatra prÃpti÷ / pÃrvaïe tu tathà ÃgneyasthÃlÅpÃkavidhau vak«yÃma÷ / atha ye«và 'jyabhÃgÃnta'iti và 'jayÃdi pratipadyata'iti và vacanaæ nÃsti yathà païyaphalÅkaraïahome tatra prÃptyarthemidamucyate / vivÃhÃdi«u tatra vidhÃnamanarthakaæ, ÃjyabhÃgÃnte jayÃdi pratipadyata iti vacanÃt païyahomÃdayo 'pÆrvà yÃvaduktadharmÃïa÷ / idaæ tarhi prayodanaæ kavyÃntaroktÃni nityÃni naimittikÃnikÃmyÃni và yadyasmadÃdibhiranu«ÂhÅyante tadà te«vapi etasya tantrasya prav­ttiryathà syÃditi / nanvetadapi pÃrvaïÃtideÓadarÓanÃt siddhamÃcÃrÃdyÃnig­hyante iti;satyaæ pakvahome«u siddhaæ, na tvÃjyahome«u 'kÆÓmÃï¬airgh­tami'tyÃdi«u, tasyÃpakvavi«ayatvÃt / vivÃhÃdi«u tantravidhÃnaniyamÃrtha yasmin g­hamedhacoditÃste«u atrÃgnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnta iti jayÃdipratipadyata iti và vacanaæ tatraiva tantraprav­tti÷ iti / tena païyahomÃdayo yÃvaduktadharmÃïa iti siddham / pradhÃnÃhutigrahaïaæ jayÃderÃjyabhÃgÃntasya ca tatra prasidhdyartham / %% upaÓabda ÃnantaryÃrtha÷ / tena pradhÃnÃhutyanantaramupahomÃ÷ / teneÓÃnayaj¤e pari«ecanÃnte baliharaïaæ bhavati / ÓrÃddhe vÃnupadeÓanaæ sthÃlÅpÃke ca bahirranupraharaïaæ sauvi«Âak­tÅmityucyate svi«Âak­ddevateti j¤ÃpanÃrtham / tenÃjyahomasvi«Âak­t pakvahome«u bhavati //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.7:># yathopadeÓaæ yena havirÃdinà vivÃhÃdi«u pradhÃnÃhutaya upadi«ÂÃstena tena vidhÃnena tà hutvà / %%cittaæ ca svÃhe(tai.saæ.#ra-4-4) ti trayodaÓa / agnirbhÆtÃnÃmadhipatissamÃvatvasminniti(tai.saæ.3-4-7)%% dvÃviæÓati÷ / tatra ­tëìityanudrutya 'tasmai svÃhe'tyantena prathamÃhutiæ juhoti / 'tÃbhyassvÃhÃ'ityetÃvataivottrÃm / evamuttre pa¤ca paryÃyÃ÷ / tatra 'nÃma sa idaæ brahmÃ'ityanu«aÇga÷ / 'tÃbhya÷ svÃhÃ'iti ca / 'bhuvanasya pate... svastibhisvÃhÃ'iti trayodaÓÅ / 'parame«ÂhÅ'tyÃdaya÷ pÆrvavaccatvÃra÷ paryÃyÃ÷ / 'sano bhuvanasya pate..... yaccha svÃhÃ'iti dvÃviæÓÅ / 'prajÃpate na tvetÃni'iti ­kprÃjÃpatyà / prÃjÃpatyayarcà valmÅkavapÃyÃmavanayet'(tai.brÃ.3-7-2) iti Órute÷ / sÆtrakÃreïa'prajÃpate na tvadetÃnÅ'ti prÃjÃpatyayarcà valmÅkavapÃyÃmavanÅya' (Ãpa.Órau.9-2-4) iti vyÃkhyÃtatvÃt / %% 'bhÆ÷ svÃhÃ, bhuva÷ svÃhà suva÷ svÃhÃ'iti / %% 'yadasya ' karmaïa÷ iti ­k / Ãtra cÃsyÃ÷ svi«Âak­ddevatÃktvaæ liÇgÃdeva sugamam / devatÃj¤Ãnasya karmÃÇgatvamapi"yo ha và aviditÃr«eyacchandodevatÃbrÃhmaïena mantreïa yÃjayati vÃdhyÃpayati và sthÃïum­cchati"ityÃdiÓrute÷, aviditvà ̫iæ chando daivataæ yogameva ca / yo 'dhyÃpayejjapedvÃpi pÃpÅyÃn jÃyate tu sa÷ // iti sm­teÓca siddham / ato yatrar«e yÃdij¤ÃnÃnÃæ naivaævidhi÷ tatra tÃni pÃk«ikÃïÅti gamyate / evametà jayÃdikà a«Âapa¤cÃÓadÃhutÅ÷ pradhÃnahomÃnantaramupajuhot / yatrÃpi sarpabalÃyÃdau pÃrvaïÃtidi«Âa÷ svi«Âak­ta tatrÃpi pradhÃnÃhutyanantaramevaitÃ÷ / tata÷ svi«Âak­t; ktvÃpratyatyÃt, upopasargÃcca // kecit-svi«Âak­to 'nantaraæ jayÃdaya÷ 'agni÷ svi«ÂakadvitÅya- (Ãpa.g­.7-7) iti svi«Âak­ta- pradhÃnatulyadharmatvaj¤ÃpanÃditi / nanu-yadyatyaiva sarvapradhÃnahomÃnantara sÃdhÃraïyena jayÃdaya upadi«ÂÃ÷ kimartha tatra tatra 'jayÃdi pratipadyate'iti vacanam ? ucyate-yatraitadvacanaæ nÃsti pÃrvaïÃdau na tatra jayÃdaya ityevamartham / evaæ tarhyatra sÃdhÃraïavidhÃnamevÃnarthakam / na ;kevalaæ jayÃdivijhyarthatvÃt / anyathà vivÃhÃdà vete«vanvÃrambho 'pi syÃt / ki¤ca asminnasatitatra tatra 'jayÃbhyÃtÃnÃni'tyÃdimantrasannÃma ityante gururgrantha÷ puna÷ puna÷ paÂhitavyassyÃt / tasmÃdanvÃrambhÃdiniv­ttyarta granthalÃghavÃrtha cedaæ sÃdhÃraïavidhÃnam / kecit- yatrÃjyabhÃgÃntaæ purastÃttantraæ tatra sarvatra jayÃdyuttaratantram / etayormadhye 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅ÷ 'ityÃdiÓe«eïa pradhÃnahomÃnÃæ vidhÃnÃt / Ãgneye 'pi ca sthÃlÅpÃke jayÃdirvidyata eva, 'siddhamuttaram'(Ãpa.g­.7-14) iti padadvayasÆtreïa jayÃdyuttaratantropadeÓÃt mÃsiÓrÃddhe ddhÃdau ca 'pÃrvaïena'(Ãpa.g­.7-23) ityÃtideÓÃt / Ãjyahome«u jayÃdyanantaraæ Órautavat tÆ«ïÅæ paridhÅnagnau prah­tya tÃn darvÅsaæsrÃveïÃbhijuhoti;paridhitatsaæskÃrÃïÃæ Órautavadabhyanuj¤ÃnasyoktatvÃt, k­takÃryÃïÃæ pratipattyapek«atvÃt ÃcÃrÃcca / ÓamyÃÓcet, asmin kÃle apohyÃ;'atha Óamyà upodya'(bau.g­.1-4-37) iti bodhÃyanavacanÃt, ÃcÃrÃcca //7// 12 agneruttaraæ pari«ecanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.8:># %% / pait­ke«u samantameva tÆ«ïÅm / anyatra mantravanti catvÃri pari«ecanÃni //7// sannamanaæ%%, Æha ityartha÷ / 'anumanyasve'tyasyà 'nvamaæsthÃ'iti sannÃma÷ / 'prasuve'tyasya 'prÃsÃvÅ'riti / prÃk pari«ecanÃt tÆ«ïÅæ paridhÅnÃæ praharaïam / purastÃdupahomÃnÃmekaviæÓatyà samidho 'bhyÃdhÃnam / barhiranupraharaïamÃdyahome«u nÃsti, lepayorityasyà samidho 'bhyÃdhÃnam / barhiranupraharaïamÃjyahome«u nÃsti, lepayorityasya pakhvahomavi«ayatvÃt / pari«ecanÃnte praïÅtÃvimoka÷ / brahmà ca karmÃnte yathetaæ pratini«kÃmati / mantrasannÃma iti mantragrahaïaæ mantrÃïÃmayasÆhavidhiryathÃsvÃt, anyathÃgnerapi sannÃmassambhÃvyeta / sannÃmaÓabdasyÃnyatrÃpi darÓanÃt, yathÃ-sannamayatyanumÃr«Âi veti //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.8:># agni %% / ayaæ tu viÓe«a÷, adite 'numanyasvetyÃdi«u tri«u anumanyasvetyasya sthÃne 'anvamaæsthÃ÷'iti , devasavitarityatra 'prasuva'ityasya sthÃne 'prÃsÃvÅ÷'iti / atra Órautavat praïÅtà vimu¤cati tÆ«ïÅm;k­takÃryÃïÃmÃsÃæ pratipattyapek«atvÃt, praïÅtÃdbhyo diÓo 'bhyupanÅya'(bau.g­.1-4-38) iti bodhÃyanavacanÃt, ÃcÃrÃcca / brÃhmaïaÓca yathÃÓakti dÃnamÃnÃdinà satk­to gacchet // atreyaæ sthiti÷- agnimidhvetyÃdi mantrasannÃma ityanta÷ prÃcyodÅcyÃÇigasamudÃya÷ sarvagÃrhyapradhÃnahomÃnÃæ sÃdhÃraïa÷, 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅrhutvÃ'iti prÃcyodÅcyapadÃrthÃpek«ayà homÃnÃæ viÓe«aïaæ prÃdhÃnyÃbhidhÃnÃt / eva¤cÃhome«u nÃmakaraïÃdi«u tantrasyÃprasahga eva / nanvevaæ 'agnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnte'iti kimarthastatra tatra punarupadeÓa÷?utyate- yatra puna÷ 'apivottarayà juhuyÃt'(Ãpa.g­.5-20) 'kÃmamanyubhyÃæ và juhuyÃt'(Ãpa.dha.1-26-13) ityÃdi«u nopadeÓa÷ naivatatredaæ tantramiti niyamÃrtha÷ / kuta etat ? kevalÃjyahavi«veva prayodanÃntaramantareïÃsya tantrasyopadeÓÃt / upÃkaraïasamÃpanÃdÅnÃæ tu tatra tantropadeÓÃbhÃv'pi 'kÆÓmÃï¬airjuhuyÃdgh­tam'ityÃderiva tantrÃrthitvÃvagamÃt anena sÃdhÃraïavidhÃnenaiva tantram / tantrÃrtitvÃvagamastu g­hyÃntare«u tantravatÃmevopadeÓÃt / ÃpastambadarÓanÃnugatopadeÓÃt, avigÅtaÓi«ÂÃcÃrÃcca / yadyevamÃjyau«adhahavi«ke 'pi vivÃhe kimarthastantropadeÓa÷? / ucyatelÃjahomÃnÃæ k­tsnavidhÃnena tantrÃnapek«atvÃt / upanayanÃdivadÃjyahomÃrta eva tantropadoÓa÷ / tatà 'tasminnupaviÓata uttaro vara÷ '(Ãpa.g­4-9) ityasyÃnantaramevagnerupasamÃdhÃnÃdi, na tu 'yathÃsthÃnamupaviÓya' (Ãpa.g­.5-10) ityasyÃnantaramiti kramÃrthaÓca / tatà kevalau«adhahavi«i sthÃlÅpÃke 'pi kramÃrtha eva / yadyapi Óraute darÓanÃt pÃtraprok«aïÃnantaramavaghÃtÃdi yuktam, tathÃpyetadvacanabalÃt tantrÃt purastÃdeveti / aiÓÃne 'pi sthÃlÅpÃke sthaï¬ilakalpanÃnte ttram, natu pÃrvaïavadg­ha eva prati«ÂhitÃbhighÃraïÃnantaramiti kramÃrtha eva / kecit-kalpÃntaravihite«u apÃrvaïÃtideÓe«u Ãjyahome«u tantrÃrthi«u 'kÆÓmÃï¬airjuhuyÃdgh­tam'ityÃdi«vasya tantrasya prÃptyarta yathopadeÓamiti sÃmÃnyavidhÃnam / atratye«u tu vivÃhÃdi«u ye«veva punarvidhÃnaæ tatraiva, nÃnyatra païyahomÃdi«viti niyamÃrtha tatra tatra tantravidhÃnam / pitrye«u tu 'ekaikaÓa÷ pit­saæyuktÃni'(Ãpa.g­.1-18) ityÃdiviÓe«avidhÃnÃt tantrasiddhiriti //8// evaæ sarvagÃrhyahomÃnÃæ sÃdhÃraïaæ smÃrta vidhimuktvÃ, idÃnÅæ pÃkayaj¤e«u vaikalpikaæ Órautaæ vidhimÃha-- 13 pÃkayaj¤aÓabdÃrtha÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.9:># loke bhavÃ%%lokasm­tilak«aïà ityartha÷ / lokaÓabdena Ói«Âà ucyante / pÃkayaj¤a iti vivÃhÃdÅnÃæ saæj¤Ã vidhÅyate / pÃkaÓabdo 'lpavacana÷, yathÃ-k«ipraæ yajeta pÃko deva (Ãpa.g­.20-15) iti / pÃkaguïako yaj¤a÷ pÃkayaj¤a iti nirvacane Ãjyahome«u saæj¤Ãna syÃt / tatsaæj¤Ãprayojanaæ"yaj¤aæ vÃyakhyÃsyÃma÷"(Ãpa.pa.1-1) ityatra eto«ÃmantarbÃva÷ / "ni­tiæ pÃkayaj¤ena yajete"tyatra ca dharmaprÃpti÷ // 10 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.9:># lokayanti vedairvedÃrthÃniti lokÃ÷ traividyav­ddhÃ÷ Ói«ÂÃ÷ dvijanmÃna÷ / tairlokairÃcaryante yÃni karmaïi tÃni%%te«Ãæ madhye saptÃnÃæ aupÃsanahomÃdÅnÃæ%% saæj¤Ãtvena prasiddha÷, natu ÓrautÃnÃæ vivÃhÃdÅnÃæ ca, tatra lokÃnÃmaprayogÃt / yadi lokaprayogÃdevai«Ãæ pÃkayaj¤anÃmatà prasiddhaiva, tarhi 'pÃkayaj¤e«u brÃhmaïÃvek«o vidhi÷'ityetÃvatÃlam, kimartha 'laukikÃnÃæ pÃkayaj¤asabhda÷, iti ?ucyate-pÃkena pakvena caruïà sÃdhyo yaj¤a÷ pÃkayaj¤a÷ ityevaæ vyutpannasaæj¤ÃnuvÃdÃt nÃntarÅyakÃvagataÓcarurevÃgnihotrikavidhau havi÷, na punarvidhyantaravadÃjyÃdikamapÅti niyamaj¤ÃpanÃrtham / baudhÃyanena tu atrÃjyaæ havirupadi«Âam / na tvÃgnihotrikaæ haviriha bhavati, agnihotradharmaprÃpakapramÃïÃbhÃvÃt / 'dvirjuhoti' (Ãpa.g­.2-11) ityevamÃdaya÷ puna÷ pa¤ca padÃrthÃ÷ vacanabalÃdbhavanti / devatÃstu tattanmantrapratipÃdyà eva //10// ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.11:># tatra te«u pÃkayaj¤e«vaparo vidhirbrahmaïÃvek«a ityÃcak«ate / brÃhmaïamÃtmani pramÃïatvenÃvek«ata iti%% brÃhmaïad­«Âa ityartha÷ / vidhi÷ prayoga÷, pragukta ÃghÃravÃn darÓapÆrïamÃsaprak­ti÷ / ayaæ tvagnihotra prak­ti÷ brÃhmaïÃvek«a÷ / ubhayorvikalpastatretyucyate-ye«u pÃkayaj¤e«u ÃghÃravatastantrasya prav­tti÷ tatrÃvÃsya vikalpena prÃptiriti darÓanÃrtham / tena païyahomÃdi«u asya vidheraprav­tti÷ / tatra '%%'tyanena agnihotrÃhutyorubhayordhama÷ pÃkayaj¤e«u pradhÃnÃhutiæ svi«Âak­taæ cÃdhik­tya vihito veditavya÷ / '%% %% cÃgnihotravallepanimÃrjanam / '%%'tyuÇguliprÃÓanam / '%% %%ca yattatrat­tÅyaæ prÃÓanaæ barhi«opayamyodaÇÇÃv­tyots­pyÃcÃmatÅti taccoditam / %%yattatra 'dvi÷srucaæ nirlehya, iti ca taccoditam / yÃvatà ca vidhÃnena homÃdisaæsiddhistÃvadamantravadagnihotrÃdeva pratyetavyam / tadyathÃ-sruveïonnayanaæ, pÃlÃÓÅsamidÃhutidhÃraïÃrthÃ, caturg­hÅtaæ pa¤cag­hÅtaæ iti / tatra prayoga÷ agnimidhvà parisamÆhya, paristÅrya, paryuk«ya,Ãjyahome«vÃjyaæ saæsk­tya, pakvahome«u sthÃlÅpÃkaæ sruksruvaæ saæm­jya yÃvatpradhÃnÃhuti caturg­hÅtÃni pa¤cag­hÅtÃni và samavadyati / yatrobhayaæ havistatra tasyobhayasya, yathÃmÃsiÓrÃddhe / tata÷ paÓcÃdagnerbarhi«yupasÃdya pÃlÃÓÅæ samidhamÃdhÃya sarvÃneva mantrÃn samanudrutya sak­deva pradhÃnÃhutÅrhutvà prÃtaragnihotravallepamapam­jya barhi«i nimÃr«Âi yadyahani karma / atha rÃtrau sÃyamagnihotravat / tatassauvi«Âak­tÅæ dvitÅyÃmÃhutiæ uttarÃhutivajjuhoti-agnaye svi«Âak­te svÃheti sthÃlÅpÃke«u / 'yadasya karmaïa' ityÃjyahome«u / iÓÃnayaj¤e tu karma tatra coditena mantreïa / tata÷ pÆrvavallepamavam­jya prÃcÅnÃvÅtÅ dak«iïato bhÆmau nmÃr«Âi / tata÷ srucaæ sÃdayitvà aÇguliprÃÓanÃdinirlepanÃntamagnihotravat / tato darbhai÷ sukprak«Ãlanaæ, tata÷ parisamÆhanaparyuk«aïe / etadÃgnihotrikaæ nÃma tantraæ sarvapÃkayaj¤e«u ÃghÃravatà tantreïa saha vikalpyate //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.11:># tatra te«u pÃkayaj¤e«u madhye pÃrvaïÃdi«u pa¤casu brÃhmaïÃvek«o vidhirbhavati / yo vidhi÷ pratyak«ameva brÃhmaïamavek«ate, nÃgnimiddhvetyÃdivallokÃcÃrÃnumeyam, so 'pye«u vikalpena bhavatÅtyartha- / nÃnayorvidhyormitha- saæsarga÷ / nÃpi smÃrtasyÃnena bÃdha÷ / pratyak«abrÃhmaïasyÃpi sm­tyanuvÃde kalpasÆtrÃdhikÃraïanyÃyena sm­titulyapramÃïatvÃt / ata eva 'sarva pÃpmÃnaæ tarati, tarati brahmahatyÃæ yo 'Óvamedhena yajate'(tai.saæ.5-3-12) iti Órutyà 'yajeta vÃÓvamedhena'(manu11-74) iti manusm­tyanuvÃdenaca aÓvamedhadvÃdaÓavÃr«ikayorvikalpa÷ / baudhÃyanÅye ca vyÃkto 'yamartha÷ / tatrodÃharanti-- ÃdhÃraæ prak­tiæ prÃha darvÅhomasya bÃdari÷ / agnihotraæ tathÃ'treya÷ kÃÓak­tsnastvapÆrvatÃm // iti (bau.g­.1-4-44) tÃæ na mitha÷ saæsÃdayedanÃdeÓÃt' (bau.g­.1-5-1) iti / homamantrÃdayastu vidhyantarÅyà arthÃdÃcÃrÃccehÃpi bhavanti / yadyasyÃpi sm­titulyameva prÃmÃïyaæ, kimartha 'brÃhmaïÃvek«a÷'iti ? / uktottaramevaitat / Ãgnihotrikavidhaubhre«e 'yadi yaju«Âa'(ai.brÃ.25-34) iti Órautaæ prÃyaÓcittam / na tu smÃrtanÃÓe 'yadyavij¤Ãtà sarvavyÃpadvÃ' (ai.brÃ.25-34.) iti //10// sarve pradhÃnahomÃ÷ pradhÃnahomatvasÃmÃnyÃdeko homa ityabhipretya svi«Âak­dapek«ayà Óruti÷ dvirjuhotÅtyÃha, na punardvireva juhotÅti / 'saptadaÓa prÃjÃpatyÃn'(tai.brÃ.1-3-4) itivadiha sampratipannadevataikatvÃbhÃvÃt / kecit-yÃvanta÷ pradhÃnahomÃstÃvanti caturg­hÅtÃni sruci sahÃvadÃya homamantrÃn sarvÃnanudrutya sak­deva juhvati / dvirnimÃr«ÂityÃdi vyaktÃrtham // prayogastu- na paristaraïadarvÅsaæskÃropastaraïÃdÅni, atrÃnupadeÓÃt / carupÃkastvarthÃdvidyata eva / tena caruïà pradhÃnÃhutisvi«Âak­tprÃÓanabhak«aïebhya÷ paryÃptena darvÅæ pÆrayitvÃparïÃgniæ darbhe«u sÃdayitvÃ'dÃya tattanmantrai÷ sarvÃ÷ pradhÃnÃhutÅ÷ ktameïa hutvà darvyÃstato lepamÃdÃya darbhairnim­jya Óe«Ãtsvi«Âak­te hutvà prÃcÅnÃvÅtÅ punarlepamÃdÃyadak«iïato bhÆmyÃæ nim­jyÃya upasm­Óya yaj¤opavÅtÅ darvyà lepa maÇgulyÃ'dÃya prÃÓya ÓuddhyarthamÃcamya punarapyevaæ k­tvà udaÇÇÃvatyots­pya darvyà haviÓÓe«aæ sarva bhak«ayitvà tÃæ nirlehyÃcamya tÃæ darbhairadbhi÷ prak«alayediti / nanu-vaiÓvadevaupÃsanahomayo÷ kasmÃnnÃyaæ vidhi÷ ?ucyate / tatra 'ubhayata÷ pari«ecanam'(Ãpa.g­.7-22)iti ekakÃryayo÷ dvayorapi vidhyo÷ parisaÇkhyÃnÃt ata eva barhirlepapratipattyorabhÃvÃcca // kecit-pÃkayaj¤a ityatra pÃkaÓabdasyÃlpavÃcakatvÃt vivÃhÃdayo 'pi somÃdyapek«ayà pÃkayaj¤a iti te«vapyayaæ vidhiriti / tanna;te«Ãæ manu«yasaæskÃrÃrthatvena aprÃdhÃnyÃt pradhÃnavÃciyaj¤aÓabdavÃcyatvÃnupapatte÷ //11// ekÃgnividhikÃï¬e vivÃhamantrÃïÃæ pÆrvamÃmnÃnÃt vivÃhameva pÆrva vyÃkhyÃsyan tasyodagayanÃdiniyamÃpavÃdena kÃlamÃha-- 3. vaivÃhikavi«ayÃ÷ - 1.vivÃhakÃla÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.12:># atha vivÃhavidhi÷ prÃgupanayanÃt / ÓiÓiraæ parihÃpyoti vaktavye ÓaiÓirau mÃsÃvityucyate 'uttama¤ca naidÃgha'mityatra mÃsapratipattyartham / anyathà divaso 'pi pratÅyeta / sarrvatuvidhÃnaæ udagayanÃpavÃda÷ / pÆrvapak«Ãdayastu paribhëÃprÃptÃ÷ vivÃhe 'vasthità eva yathopanayane vasantÃdividhÃna iti kecit / anye tu pÆrvapak«ÃderapyapavÃdaæ manyante / te«Ãmaparapak«e rÃtrau ca na ni«idhyate vivÃha÷ //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.12:># %% prateyokaæ mÃsadvayarÆpÃ÷ vivÃhasya kÃlÃ÷ / dÃdaÓÃpi mÃsÃ÷ sÃparapak«ÃdikÃ÷ kÃrtsnye kÃlà ityartha÷ / ­tava ityanena lak«aïayà mÃsà eva vidhitsitÃ÷, nartava iti kuto 'vagamyate ?ucyate- ÓaiÓirau mÃsÃviti mÃsaparyudÃsÃt / anyathà vidhiparyudÃsayorekavi«ayatvÃt laghutvÃcca ÓiÓiraæ parihÃpyeti brÆyÃt / prayojanaæ tu vivÃhasya pÆrvapak«ÃdiniyamÃbhÃva÷ / yatra punarupanayanÃdÃvevaævidhahetvabhÃvÃd­toteva vidhitsÃ, tatra dvavadÃnadvÃrà puro¬ÃÓasya yÃgasÃdhanatvavat sÃmÃnyavidhyavaruddhapÆrvapak«ÃdidvÃreïÃpi ­to÷ karmasÃdhanatvÃsiddhe÷ pÆrvapak«Ãdirniyata eva / ÓiÓirasyarto- yau dvau mÃsau mÃghaphÃlgunau, nidÃghasya grÅ«masya yaÓcottamontya ëìha÷, tÃnetÃæstrÅn mÃsÃn%% varjayitvà / atrottamamiti tamappratyayÃt yassaurato 'ntyo naidÃgha÷, yaÓcÃdhikamÃsato dvitÅya ëìha÷ tÃvapi paryudastau //12// ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.13:># sarrvatuvidhÃnasya sarvÃpavÃdatvÃt puïyÃhavidhÃnÃrthamidam / tathà ca rÃtryaparapak«ayo÷ vivÃhapirati«edha÷ / evamapyuktagrahaïamanarthakaæ tat kriyate muhÆrtaparigrahÃrtham -yÃni puïyÃni nak«atrÃïi yÃni puïyoktÃni muhÆrtÃni tÃni sarvÃïi vivÃhasya yathà syuriti / tatra nak«atrÃïi jyotiÓÓÃstrÃdavagantavyÃni / prÃtassaÇgavo madhyandino 'parÃhïassÃyÃmityete muhÆrtÃ÷ //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.13:># yÃni jyauti«e puïyoktÃni ÓubhaphalapradatvenoktÃni nak«atrÃïi / nak«atragrahaïasya pradarÓanÃrthatvÃttithyÃdÅnyati / tatra puïyoktÃni sarvÃïyatropasaæhartavyÃni //13// 2. vivÃhe maÇgalÃnu«ÂhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.14:># "brÃhmaïÃn bhojayitvÃÓi«ovÃcayitve"tyevamÃdÅni svaÓÃstraprasiddhÃni / maÇgalÃni snÃto 'hatavÃsà gandhÃnulipta-, sragvÅ bhuktavÃnityevamÃdÅni nÃpitakarmÃÇkurÃrpaïÃdÅni lokaprasiddhÃni / tÃnyetÃni sarvÃïi pratyetavyÃni //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.14:># ÓaÇkhadundubhivÅïÃvavÃditrasampravÃdanÃni kulastrÅgÅtÃni keÓaÓmaÓtvÃdiprakalpanÃhatadhautÃcchidravicitravÃsodhÃraïagandhÃnulepanasugandhasragdhÃraïÃpadÃtigamanacchatradhvajÃdÅni Ói«ÂÃcÃraprasiddhÃni maÇgalÃni vivÃhe upasaæhartavyÃni //14// 3. ÃcÃrÃdapi vaivÃhikakriyÃgrahaïam / #<Ãv­taÓcÃstrÅbhya÷ pratÅyeran // ùpGs_2.15 //># ## #<ùpGs-AnÃ_2.15:># mantrarahitÃ÷ kriyÃ÷%<Ãv­ta>%ityucyante / yasmin janapade grÃme kule và yà Ãv­ta÷ prasiddhÃ÷ tÃstayaiva vyavasthitÃ÷ yathà pratÅyeran na sarvatraivamartam //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.15:># %<Ãv­ta÷>%kriyÃ÷ vaivÃhukya- aviÓe«Ãt samantrakà amantrakÃÓca / tÃssarvà ÃstrÅbhya- sarvavarïebhyassakÃÓÃdavagamya pratÅyeran kurvÅran vivo¬hÃra÷ / tatra samantrakÃ- grahapÆjÃÇikurÃropaïapratisarabandhÃdyà ÃcÃrasiddhÃ÷ / amantrakÃ÷ nÃkabaliyak«abalÅndrÃïÅpÆjÃdaya÷ / tÃÓca yathÃjanapadaæ yathÃvarïa yathÃkulaæ yathÃstrÅpuæsaæ vyavasthità eva / na tu sarvÃssarvatra samuccitÃ÷ //15// ## ## #<ùpGs-AnÃ_2.16:># nak«atrapraÓaæsÃrthà gÃthà vivÃhaprakaraïe varaprasaÇgÃrthamudÃh­tà / yadi varÃ÷ kanyÃyà varayitÃra÷ kanyà varaïÃrta invakÃbhipras­jyante // 16 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.16:># te varÃstairduhit­madbhi÷ / %%siddhÃrthà bhavanti / tasmÃdvaraprasaÇge praÓastaminvakà nÃma nak«atram / 'invakÃÓabdo m­gaÓirasÅ'ti svayameva vyÃkhyÃsyati / tasmÃt j¤Ãyate-sm­tyantaraprasiddhà laukikyevayaæ gÃthÃ, na sÆtrakÃrasya k­tiriti //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_2.16:># %% m­gaÓirasi'nak«atre ca lupi'(pÃ.2-3-45) iti saptamyarthe t­tÃyà / ye %%varayitÃro m­gaÓirasi pras­jyante kanyÃvaraïÃrtha pre«yante, te duhit­madbhi÷%%prakar«eïa pÆjitÃ÷, siddhÃrthà bhavantÅtyartha÷ //16// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane dvitÅya÷ khaï¬a÷ // t­tÅya÷ khaï¬a÷ 4. maghÃsu gavÃæ krayÃdinà grahaïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.1:># yadi maghÃbhi÷ gÃva÷ krayÃdinà g­hyante tÃÓca gÃva÷ pratinantità bhavanti / tasmÃt goparigrahe maghÃ÷ praÓastÃ÷ //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.1:># 'Ãr«e duhit­mate mithanau gÃvau deyau'(Ãpa.gha.2-11-18) iti vacanÃdÃr«e vivÃhe varairdÅyamÃnà gÃvo duhit­madbhirmaghÃsu g­hyante / etaduktaæ bhavati-Ãr«a vivÃhaæ maghÃsveva kuryÃt , na brÃhmÃdivat nak«atrÃntare 'pÅti //1// 5. phalgunÅbhyÃæ yudvÃrtha senÃvyÆhanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.2:># yadi phalgunÅbhyÃæ vyÆhyate senà yuddhÃkÃle sÃca pratinandità bhavati / tasmÃt senÃvyÆhe praÓaste phalgunyau / aviÓe«Ãt pÆrve uttare ca / sarvatra"nak«atre ca lupÅ"(pÃ.sÆ.2-3-45) tyadhikaraïe t­tÅyà //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.2:># atra ca vadhÆ÷ phalgunyoreva%%nÅyate svag­hyÃt, na tu 'tÃæ tata÷ '(Ãpa.g­.5-13) iti vacanÃt brÃhmÃdivattadÃnÅmeva // kecit-'invakÃbhi'rityÃdi 'phalgunÅbhyÃæ vyÆhyate'ityantamuttaratrenvakÃÓabdasya vyÃkhyÃnÃt ÓÃkhÃntarÅyà gÃtheti kalpayanta÷, maghÃsu gavÃæ krayÃdinà svÅkÃra÷, senÃyÃÓca yuddhe vyÆha÷, aviÓe«Ãt pÆrvayoruttarayorvà phalgunyoriti prak­tÃnupayogitayà vyÃcak«ate //2// 6 yÃæ duhitaraæ bhartu÷ priyà syÃditi kÃmayate tÃæ svÃtÅnak«atre dadyÃt ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.3:># %% duhitaraæ pità priyÃæ%%bharturiyaæ%%nak«atre dadyÃt / evaæ dattà sà bhavatyeva tasya%% / ayaæ cÃparo 'sya nak«atrasya guïa÷ sà pt­g­hÃt punararthinÅ nÃgacchati / patug­ha eva tasyÃssarve kÃmÃssampadyante / anye tu nindÃmimÃæ manyante / brahmaïÃvek«o vidhiriti vacanÃt anye 'pi sm­tyapek«Ã nak«atyapek«Ã nak«atravidhayo bhavanti / anyathà puæsavane ti«yavat vivÃhe idameva nak«atraæ syÃt //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.3:># iyaæ bhartu÷%% pità kÃmayeta tÃæ%% svÃtau varÃya dadyÃt / sà tasya%% naiva ca rogadÃridyÃdinà pŬyamÃnà arthinÅ puna÷ pit­g­hamÃgacchati;svag­ha eva tasyÃssarve arthossampadyanta iti brÃhmaïÃvek«o vidhi÷ / atrÃpi pÆrvavat smÃrtapuïyoktanak«atrairvikalpa÷ //3// ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.4:># chandasi prayuktatvÃdetayorarthakathanam //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.4:># ete sÆtre vyaktÃrte //4// -5) ## 7 vivÃhe gavÃlambhanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.6:># vivÃhasthÃne gaurÃlabdhavyà duhit­matà //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.6:># vivÃhasthÃne gaussannidhÃpyà //6// ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.7:># g­he«u ca gaurÃlabdhavyà tenaiva duhit­matà / tayaurviniyoga÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.7:># tathà g­he«u ÓÃlÃyÃæ anyà gaussannidhÃpyà //7// kimarthamityata Ãha-- 8 gavà arhaïÅya÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.8:># yà vivÃhe gau÷ tayà varamatithivat pÆjayet / atithivaditi vacanÃt madhuparkeïa ca / "gomadhuparkaraho vedÃdhyÃya"(Ãpa.dha.2-8-5) iti vacanÃt //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.8:># %% vivÃhasthÃne sannidhÃpitayà gavÃ, na tvanantaroktayÃ,%% atithiæ yathà tathÃ%% pÆjayet / %% havirutpattidvÃreïotsargadvÃreïa và ÇgabhÆtayà yuktena madhuparkeïa varamavodÃdhyÃyinamapi pÆjayedityartha÷ //8// ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.9:># %% varasyÃ%% pÆjya÷ tena sahÃgata ÃcÃryasta%%g­he«u yà gaurÃlabhyate tayà / kimivetyapok«ÃyÃæ%% dityeva / vivÃhe varÃya tatsaheyobhyaÓcÃnyasminnagnau p­tagannasaæskÃro bhavati / vapÃhomaÓcatatraiva / apacitaya tatsahoyebhyaÓca g­he«u p­thagannasaæskÃra÷ / goÓca vapÃÓrapaïaæ homaÓcaupÃsana evotyanu«ÂhÃnaprakÃra- //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.9:># %% varasya pitrÃcÃryatvÃdinà sambandhÅ, loke%% vidyà bhijanÃdisampattyà / yadvÃ, varasyÃpacita÷ pÆjya÷ / %% g­he«u sannidhÃpitayà atithivadarhayediti sambandha÷ / etanmadhuparkadvayamapi vivÃhÃÇgaæ, prakaraïÃt / dÃt­puru«Ãrthatve tu 'ÃcÃryÃyartvije ÓvaÓurÃya rÃj¤o varÃyÃpacitÃya ca'iti brÆyÃt / pratyuta 'atithi÷ pitaro vivÃhaÓca'(Ãpa.g­.3-10) iti vivÃhasambandhamevÃha / nanu-varaæ cÃpacitaæ cÃtithivadarhayediti vaktavye 'vivÃhe gau÷'ityÃdi kimartham?ucyate-ubhayo÷ pÆjyorbhinnadeÓatvena bhinnatantratvaj¤ÃpanÃrtham; itarathà sambhavatÃæ tantratà syÃt / 'sarvebhyo vaikÃmavibhavatvÃt'iti kalpÃntare sarvebhya÷ ­tvigbhyo vikalpena gavaikatvadarÓanÃdihÃpi varÃpacitayorvikalpena prasaktaæ gavaikatvaæ mÃbhÆditi prati«edhÃrtha ca //9// 9 gorÃlambhasthÃnÃni / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.10:># eto«veva tri«u sne«u gorÃlambha÷ nÃnyatra pÃkayaj¤e«u / atithiÓabdenÃtithyakarma vyapadiÓyate"yatrÃsmà apacitiæ kurvantÅ" (Ãpa.g­.13-2) tyevamÃdi / pit­ÓabdenëÂakà karma"ÓvobhÆte darbheïa gÃ"(Ãpa.g­.22-3) mityÃdi / vivÃhaÓabdenÃnantaroktasya grahaïam / kalpÃntaro«vÅÓÃnayaj¤ÃdÃvapi gorÃlambha ÃmnÃta÷, tatprati«edhÃrtho niyama÷ / evaæ bruvatà kalpÃntare d­«Âà anye viÓe«Ã abhyanuj¤Ãtà bhavanti // 9 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.10:># %%vedÃdhyÃyyÃgata÷%%a«ÂakÃkarma,%% yadetatttrayaæ etÃvat gavÃlambÃÇgaka4manimittam / etaduktaæ bhavati- yathÃtithi÷ pitaraÓca gavÃlambhÃÇgakarmanimittabhÆtÃ÷ evaæ vivÃho 'pyasmÃdeva vacanÃdviÓe«aïÃntaranirapek«Ã iti / yadyetatsÆtramevaæ na vyÃkhyÃyeta tatà 'gauriti gÃæ prÃha'(Ãpa.g­.13-15) 'ÓvobhÆte darbeïa gÃmupÃkaroti'(Ãpa.g­.22-3) 'vivÃhe gau÷'(Ãpa.g­.3-6) ityetaireva siddhatvÃt vyarthameva syÃt;tena avedÃdhyÃyibhyÃmapi varÃpacitÃbhyÃæ dharmoktagorahito madhuparko deya÷ / vedÃdhyÃybhyÃæ tu tatsahita iti // kecit-etatttrayamevÃsmÃkaæ gorÃlambasthÃnam, na punaranye«Ãmiva vikalpenÃpÅj¤ÃnabasiÓÓÆlagavÃparanÃmà / evaæ vadannasmÃkamapi kalpÃntaroktÃnapi viÓe«Ãn vikalpenÃnujÃnÃtÅti //10// atha vivÃhe varjanÅyÃ÷ kanyà Ãha-- 10 varaïe varjanÅyÃ÷ kanyÃ÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.11:># vare«u varaïÃrtha prÃpte«u yà kanyà svapiti roditi ni«ktÃmati vÃg­hÃt, tasyà varaïaæ na karttavyam / aÓubhaliÇgÃnyetÃnÅti / pariÓabdo 'tyantaprati«edhÃrtha÷ manaÓcak«u«ornibandhe satyapÅti //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.11:># yà vare«u varaïÃrtha prÃpte«u svapiti, yà roditi, yà và g­hÃnni«ktÃmati, tà etÃ%%atyantaæ varjayet, ­ddhau jyoti«Ãdibhirj¤ÃtÃyÃmapi;yatassvÃpÃdÅnÃmatrÃn­ddhiliÇgatvaæ prabalatvaæ ca vivak«itam //11// ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.12:># %%vÃcÃnyasmai dattà / %%duÓÓÅlà và sà bhavati aÓubhalak«aïà và / %%vi«amad­«Âi÷ / %<­«abÃ>% ­«abhaÓÅlà / %<ÓarabhÃ>%atidarÓanÅyà / jÃrÃstÃæ kÃmayeran sà ca tÃn / %% vinatagÃtrÃ, kubjà và / %%vistÅrïajaÇghà / %%apanÅtakeÓà / %%maï¬Ækatvak aÓlak«ïetyarta÷ / vÃmanetyanye / %%kulÃntare jÃtà kulÃntarasyÃpatyatvaæ gatà vÃ, yasyÃæ và garbhasthÃyÃæ mÃtà asthisa¤citavatÅ / %% ratiÓÅlà / %% vatsÃdÅnÃæ pÃlayitrÅ / %% vamitravatÅ bahumitretyarta÷ / svayaæ và mitrabhÆtÃ%< / svanujÃ>% yasyà svanujà Óobhanà svayaædarÓanÅyà sà svanujà varajananÃdÆrdhvamalpÅyasi kÃle jÃtà tasminneva saævatsare jÃtetyanye / %% var«eïÃdhikà var«akÃrÅ svedanaÓÅlà ityanye / varjayedityucyate varaïe parivarjayedityasyÃnuvartanaæ mÃbhÆditi / tena yo«u varaïaæ nÃsti brÃhmÃdi«u vivÃhe«u te«ivapyÃsÃæ prati«edha÷ / ki¤ci tadanuv­ktÃvatyantaprati«edhaprasaÇga÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.12:># dattÃdyÃ÷pa¤cadaÓa kanyà varjayet / %%aneyasmai vÃcà pratiÓrutÃ, udakapÆrva và pratipÃdità / %%adarÓanÃrtha ka¤cukÃdibhirÃv­tÃ, prayatnasaærak«yamÃïà và dauÓÓÅlyÃdiÓaÇkayà / %%piÇgÃk«Å, babhrukeÓÅ vÃ, vi«amad­«Âirvà / %<­«abhÃ>% pradhÃnÃ, ­«abhasyeva ÓarÅraæ gati÷ ÓÅlaæ và yasyÃssÃ, kakudvÃsti yasyÃssà / %<ÓarabhÃ>% ÓÅrïadÅpti÷, sarvanÅlalomnÅ vÃ, arÆpà vÃ, ni«prabhà và / kecit-darÓanÅyÃ, yatassà jÃrakÃmyà / %%kubjà / %%vikaÂajaÇghÃ, vistÅrïajaÇghà và / %% apanÅtakeÓÃ, ajÃtakeÓà và / %% alpakÃyÃ, aruïadatÅ và maï¬Ækatvagvà / apare-vÃmanÃÇgÃ, dagdhÃÇgà và / %%garbhasthÃyÃæ yasyÃæ satyÃæ mÃtà bharturasthisa¤cayanakÃrikÃ, kulÃntarasya duhit­tvaæ gatà và / %%ramaïÃÓÅlà kandukÃdikrŬÃpriyetyartha÷, ­tusnÃtà và / kecit-ratiÓÅlà vi«ayopabhogaÓÅletyartha÷ / %%vatsak«etrÃdipÃlikà / %%bahumitrÃ, sakhÅ và / %%ÓobhanÃnujà yasyÃssÃ, na tu Óobhano 'nujo yasyÃ÷ ÓobhanÃyÃmanujÃyÃæ kadÃcit pramÃdassyÃditi / kecit-varajanmasaævatsara eva paÓcÃjjÃteti / %%varÃdvar«eïÃdhikà / yÃtyantaæ sravati sà và / %%tyanuÓaÇge satyapi varjayediti punarvacanaæ brÃhmÃdi«u sarve«u vivÃhe«vÃsÃæ prati«edhÃrtham;asati gatyantare ­ddhÃvapi parÅk«itÃyÃæ dattetatarÃsÃmani«edhÃrtha và //12// ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.14:># nak«atraæ nÃma yÃsÃæ tà tathÃ%%rohiïÅ gaÇgà karejotyÃdaya÷ / tÃÓca vivÃhe%%tathà %%evaæ bhÆtaæ nÃma ityarta÷ / karà kÃlà suveletyÃdaya÷ / tÃ÷%%varaïamapyÃsÃæ na kartavyamityartha÷ // 12 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.14:># nak«atrasya nÃmeva nÃma yÃsÃæ%%ekasya nÃmaÓabdasya lepa÷, u«ÂramukhÃdivat / evamikhÃdivat vigraha÷ rohiïÅ citretyevamÃdayo nak«atranÃmÃ÷ / gaÇgetyÃdayo %% / ÓiæÓupetyÃdyÃ%% / %%varjanÅyÃ÷ //13// repho và lakÃro và yÃsÃæ nÃmnaupÃnta upadhetyartha÷ yathà gaurÅ ÓÃlÅtyÃdi / Óe«aæ vyaktam / atra cakÃreïa garhità ityanukar«aïÃt ÃsÃæ varjanÅyatve siddhe 'sarvà varaïe parivarjayat'iti vyartham / na;sugrahÃrthatvÃt / atha và yà età rephalakÃropÃntà gaurÅ ÓÃlÅtyÃdyÃ-, yÃÓca prakÃrÃntareïÃpi sm­tyantaroktà rephalakÃropÃntÃ÷, yathà sagotrà samÃnapravarà puæÓcalÅti tÃssarvà varaïe parirjayediti j¤ÃpanÃrtham / idaæ tvihavaktavyam- asatyapi gatyantare vyakte 'py­ddhiliÇge sragotrÃdÅnÃæ sarvathÃni«edha eva / gauryÃdÅnÃæ tu na tathà guptÃdÅnÃmiveti // kecit nak«atranÃmetyÃdikeyaæ ÓÃstrÃntaragÅtà gÃtÃ, tasyÃ÷ pÃdapÆraramÃni 'sarvà varaïe parivarjaye'diti padÃnÅti parikalpayanto, yasmÃnnak«atrÃdinÃmà rephalakÃropÃntÃÓca garhitÃ÷ tasmÃttÃssarvo varaïe parivarjayediti vyÃcak«ate //14// 11 ­dviparÅk«Ã / #<Óaktivi«aye dravyÃïi praticchannÃnyupanidhÃya brÆyÃdupasp­Óeti // ùpGs_3.15 //># ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.16:># 'lak«aïasampannÃmupayacchete'ti vak«yati / tatra lak«aïÃnÃmaj¤ÃtatvÃt tatparÅk«aïopÃya upadiÓyate / nacÃyaæ nityo vidhi÷;'saktivi«aya'iti vacanÃt / %<Óakti>%ssÃmarthya yadi samphava÷ / yadi vadhÆj¤Ãtayo 'numanyeran tadà kartavyaæ nÃnyathetyartha÷ / tat kathaæ kartavyam?ucyate-dravyÃïi pa¤cavak«yamÃïÃni m­tpiï¬e«u praticchannÃni k­tvà upanidhÃya kanyÃsamÅpe nidhÃya tÃæ brÆyÃdvara÷- e«Ãæ piï¬ÃnÃæ ekatamupasp­Óeti / kÃni punastÃni dravyÃïi?nÃnÃbÅjÃni saæs­«ÂÃni vrÅhiyavÃdÅni / vedyÃ÷ pÃæsÆnÃh­tÃn, sasyasampannÃt k«etrÃdÃh­taæ lo«Âaæ, sak­t gomayaæ, ÓmaÓÃnÃdÃh­taæ lo«ÂamityetÃni / bÅjÃnÃæ dravyatvÃvyabhicÃre 'ri dravyÃïÅtyucyate-ÓÃstrÃntare d­«ÂÃnÃmanye«Ãmapi dravyÃïÃmiha vikalpena prÃptyartha tadyathÃ-avidÃsinohadÃt sarvasampannà devanÃt kitavÅ iriïÃdadhanyeti(ÃÓva.g­.1-5-6) //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.16:># Óaktissamarthyam / %% 'vakÃÓa÷ / asyÃm­ddhiparÅk«ÃyÃæ varatatpak«iïÃæ sÃmarthyasyÃvakÃÓe sambhavati, yadi kanyà ca tadÅyÃÓcemÃæ parÅk«Ãmabhyupagaccheyurityartha÷ / yata evÃtra Óaktivi«aya ityÃha, ata evai«Ã ­ddhiparÅk«Ã jyoti«ÃdibhirvaikalpikÅ, na tu nityavadvivÃhÃÇgam / %%vak«yamÃïÃni m­tpiï¬e«u ca praticchannÃnyekasmin bhÃjane nidhÃya kanyÃæ samÅpe ca k­tvÃ, tÃæ brÆyÃde«Ãæ piï¬ÃnÃmekamupasp­Óeti // 15 // kÃni tÃnÅtyata Ãha-- %%vrÅhiyavÃdibÅjÃni / %%ekasmin piï¬e k«iptÃni / %% saumikyÃ÷ Ãh­tÃn pÃæsÆn / %% sasyasampannÃdÃh­taæ lo«Âam / aviÓi«Âe prasiddhe //16// ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.18:># tatra bÅjasparÓane prajÃbhissam­ddhi÷ / vedipurÅ«e yaj¤ai÷, k«etralo«Âe dhanadhÃnyai÷, gomaye paÓubhi÷, ÓmaÓÃnalo«Âe maraïamiti yathÃliÇgÃrtha÷ / uttamamantyaæ dravyaæ%%garhante varjayantÅtyartha÷ //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.18:># %% caturïÃmupasparÓane %% nÃnÃbÅjÃnÃmupasparÓane prajÃnÃæ sam­ddhi÷ / vedyÃ÷ pÃæsÆnÃæ yaj¤ÃnÃæ, k«etrÃllo«aÂasya sasyÃnÃæ, Óak­taÓca paÓÆnÃmiti / ­ddhiniÓcayÃdvivÃhakartavyatÃniÓcaya ityarta÷ //17// %% ÓmaÓÃnalo«Âaæ%% garhante Ói«ÂÃæ, jÃyÃpatyoranyatarasya và maraïaliÇgatvÃditi //18// udvÃhyÃmÃha-- 12 udvÃhyakanyÃsampat / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.19:># uktà varjanÅyÃ÷ kanyÃ÷ / atha grÃhyà ucyante / bandhuÓabdena kulamucyate / yaduktamÃÓvalÃyanena"kulamagre parik«eta ye mÃt­ta÷ pit­taÓceti yathoktaæ puratÃ"(ÃÓva.g­1-5-100 diti / %<ÓÅlasampannÃ>% ÃryaÓÅlà / %%strÅlak«aïairupetà rogarÃhità k«ayÃpasmÃrÃdirahità //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.19:># atra%% pratyekaæ sambadhyate / %%praÓastÃbhijanÃm / %<ÓÅlasampannÃ>%mÃstikyÃdiguïÃnvitÃm%< />% lak«aïasampannÃæ gƬhagulphatvÃdistrÅlak«aïayuktÃm / %%k«ayÃpasmÃraku«ÂhÃdyacikitsyarogarahitÃm / upayaccheta udvahet //19// atha varaguïÃnÃha- 13 varaguïÃ÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.20:># ÓrutavÃn ÓrutÃdhyayanasampanna÷ / varasampat varaguïÃ÷ / evaæguïÃya kanyakà deyotyartha÷ //16// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.20:># %%iti pÆrvavadvyÃkhyÃnam / %<ÓrutavÃn>%ÓrutÃdhyayanasampanna÷;avidu«aÓcodutakarmÃnadhikÃrÃt, dharmÃdyarthatvÃcca vivÃhasya / %%iti pÆrvavat ;tasyÃpyasamarthatvenÃnadikÃrÃt / evaæbhÆtà varasampat / evaÇguïÃya varÃya kanyÃdeyetyartha÷ //20// atharddhiniÓcaye ekÃyaæ matamÃha-- ## ## #<ùpGs-AnÃ_3.21:># %%kanyÃyÃæ varasya%% nibandha÷ t­ptirutpadyate %%rdhruvÃ,%%na dattÃdiguïado«ÃdyanudarÓanamÃdaraïÅyamityeke Ói«Âà bruvate / atra pak«e sarvaguïÃsampannÃyÃmapi yasyÃæ manaÓcak«u«Å na nibadhyete sà varjanÅyà / ÓÃstrÃni«iddhÃstatrÃpi pak«e varjyà eva, yathà savarïà sargotreti //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_3.21:># %% kanyÃyÃæ varasya%%nitarÃæ bandhanaæ, yasyÃmÃsattyatiÓayena manascak«u«Å nibaddhe ava ti«Âhata ityartha÷ / %%jÃyÃyÃæ satyÃæ dharmÃdÅnÃæ sam­ddhi÷,%%guïado«ÃnudarÓana%%brÆvate / etaduktaæ bhavati- atra manaÓcak«u«ornibandha evÃdaraïe kÃraïam, na tu jyoti«Ãdinà j¤Ãtà guïÃ÷ / tathà tadabhÃva eva parivarjane kÃraïam, na svÃpÃdayo do«Ã iti / ubhayorapi matayordattÃdÅnÃæ ni«edhamÃdriyetaiva;'sarrvaïÃpÆrvaÓÃstravihitÃyÃm'(Ãpa.dha.2-13-1) 'asamÃnÃr«agotrajÃm''pa¤camÃt saptamÃdÆrdhvam'ityÃdivacanajÃtÃt //21// itthaæsudarÓanÃryeïa g­hyatÃtparyadarÓanam // prathame paÂale 'kÃri yathÃbhëyaæ yathÃmati // iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane t­tÅya÷ khaï¬a÷ // samÃptaÓca prathama÷ paÂala÷ ==================================================================================== atha dvitÅya÷ paÂala÷ caturtha÷ khaï¬a÷ 4 vivÃhaprakaraïam - 1 varapre«aïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.1:># atha kanyÃvaraïavidhi÷ / invakÃbhi÷ pras­jyanta ityuktam / tasminnanyasmin và puïyanak«atreva brÃhmaïÃn bhojayitvÃÓi«o vÃcayitvÃ,%% bandhÆn%% saÇgatÃn%%ÓrutÃdhyayanasampannÃn%% kanyÃvarayitÌn%%prasthÃpayot-yÆyamamu«mÃt kulÃt mahyaæ kanyÃæ v­ïÅdhvamiti / yadyapyevaævidhe kÃrye suh­dÃmeva sambhÃvanà tathÃpi suh­da ityucyate mantravatÃmasambhave suh­tvamÃtraparigrahÃrtham / mantravata iti brÃhmaïÃnomeva grahaïam / tena k«atriyavaiÓyayorapi brÃhmaïà eva varÃ÷ //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.1:># pÆrvatra 'invakÃbhi÷ pras­jyante'(Ãpa.g­2-16) iti vivÃhopayogino varapre«aïasya kÃlo 'bhihita÷ / idÃnÅæ tasya vidhimÃha-- %%Ãtmano mitrÃïi / %%ÃtmÃnaæ pratyekakÃryÃn / %%mantrabrÃhmaïavata÷, 'ÓucÅn mantravata÷'(Ãpa.dha.2-15-11) itivanmantragrahaïasya pradarÓanÃrthatvÃt / %%varayitÌn / vara÷%%pre«ayet / ete yugmà brÃhmaïÃÓceti kecit //2// ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.2:># gacchatastÃn varÃnanantaramÃmnÃtasya mantrasamÃmnÃyasyÃdito dvÃbhyÃæ ­gbhyÃæ paprasugmantetyotÃbhyÃæ abhimantrayeta / abhilak«ya mantroccÃraïamabhimantraïam / tataste kanyÃkulaæ gatvÃ-evaægotrÃyÃmu«mai sahatvakarmabhyo yu«madÅyÃæ kanyÃæ v­ïÅmaha-iti brÆya÷ / tataste pratibrÆyu÷-Óobhanaæ tathà dÃsyÃma-iti / tatra brÃhme vivÃhe daive cÃrthalopÃt varaïalopa÷ kalpÃntaradarÓanÃcca-nÃtra varÃn prahiïuyÃditi / tathà gÃndharvarÃk«asayoÓca //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.2:># %%prasthitÃn / mantrasamÃmnÃya%% 'prasugmantÃ'iti dvÃbhyÃæ ­gbhyÃæ%% / abhimantraïaæ Ãbhimukhyena mantrasyoccÃraïam / anumantramapyevam'anumantrayitavyadravyagatacitteneti tu bheda÷ // atha sÆtrasyÃpÆrïatvÃt krama ucyate- k­taprÃïÃyÃmo 'varÃn pre«ayi«ye'iti saÇkalpya, 'prasugmamte'ti dvÃbhyÃæ varÃnabhimantrya, 'yÆyamamu«mÃt kulÃt mahyaæ kanyÃæ v­ïÅdhvam 'iti pre«ayet / tataste duhit­mato g­haæ gatvÃ, kanyÃæ dattasagotratvÃdido«arahitÃæ bandhvÃdiguïasampannÃæ ca yatnato 'vadhÃrya, duhit­mantaæ pitrÅdikaæ 'gautamagotrÃya vi«ïuÓarmaïe varÃya bhavadÅyÃæ kanyÃæ prajÃsahatvakarmabhyo v­ïÅmahe'iti brÆyu÷ / tatassa pitrÃdir'dÃsyÃmÅ'ti pratibrÆyÃt / tataste pratyetya,'suddhÃrtà vaya'miti varÃyà vedayeyu÷ / etacca varapre«aïÃdyÃsurÃr«ayoreva, nÃnye«u arthalopÃt / atha yasminnahani vivÃha÷ tata÷ pÆrvameva pa¤came t­tÅya vÃhani yathÃÓi«ÂÃcÃramaÇkurÃropaïaæ kuryÃt / tathà Óvo vivÃha ityadya vivÃha iti ca / 'tathà maÇgalÃni''Ãv­taÓcÃstrÅbhya÷ pratÅyerat'(Ãpa.g­.2-14,15) ityuktÃni karmÃïi varo vadhÆÓca yathÃkÃlaæ yathÃyogyaækuruta÷ / kecit-pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddhaæ kalpÃntarÃditi / tata÷ pitrÃdirvadhÆkulaæ prÃptÃya varÃya kanyÃmudakapÆrva dadyÃt-imÃæ vatsarotrajÃæ lak«mÅdÃyÅæ gautamagotrÃya vi«ïuÓarmaïe tapabhyaæ prajÃsahatvakarmabhya÷ pratipÃdayÃmÅti / gÃndharvarÃk«asayostu na pratipÃdanam, dÃt­vyÃpÃrà napek«atvÃt / tatastÃæ vara÷ pratig­hya vivÃhasthÃne 'yatra kvacÃgnim'(Ãpa.dha.2-1-13) ityÃdividhinÃgniæ prati«ÂhÃpya, tatraiva yasyÃæ ÓÃlÃyÃæ kanyÃ'ste tÃæ gatvà madhuparka pratig­hïÃti yathÃrha yathÃvidhi / evameva varÃpacito 'pi //2// anantaraæ vara÷ kiæ kuryÃdityatrÃha-- 2. kanyÃyÃ÷ samÅk«aïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.3:># tato vivÃhe niÓcite pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddhaæ k­tvà paredyurbraahmaïÃn bhojayitvÃÓi«o vÃcayitvà varo vadhÆkulaæ gacchati / tasmai kÆrcadÃnÃdi bhojanÃntaæ madhuparka datvà kanyÃæ pratipÃdayati-tubhyamimÃæ prajÃsahatvakarmabhya÷ pratipÃdayÃmÅti / tatastÃæ vara÷ svayaæ d­«Âvà t­tÅyÃm­caæ japet abhrÃt­ghnÅmityetÃm / svayamityanucyamÃne varaæ d­«Âvetyartha÷ syÃt prak­tatvÃt / svayaæ grahaïÃttu kanyÃæ d­«Âvatyartho bhavati / tatra brÃhme vivÃha udakapÆrva pratipÃdanam / gÃndharvarÃk«asayostu naiva pratipÃdanam //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.3:># vara÷%%kanyÃma d­«Âvà 'abrÃt­ghnÅm'iti%% ­caæ%% / d­«Âvai vacak«u«Å upasaæharati / japaÓca sarvatra cÃtussvaryeïa;natu karaïamantrÃdivadekaÓrutyà / 'ekaÓruti dÆrÃtsambuddhau'(pÃ.sÆ.1-2-33) 'yaj¤akarmaïyajapanyÆkhasÃmasu'(pÃ.sÆ.1-2-34) iti vacanÃt / atra ca svayamiti viÓe«amaæ varayitÌmÃæ prak­tÃnÃmayaæ japo mà bhÆditi / kecit- svayaæ vadhÆmeva d­«Âvà japet ;na tu varÃniti / svayaæ d­«ÂvetyÃdi ca sarvavivÃhÃnÃmavik­tam //3// ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.4:># avayavaÓa Åk«aïaæ%% / aghoracak«uritye«Ã caturthÅæ //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.4:># 'aghoracak«u÷'ityanayà samÅk«eta / vadhvà d­«Âvo svad­«Âiæ nipÃtayati, aghoracak«urapighnyedhÅti mantrÃliÇgÃt / kecit-samÅk«eta avayavaÓo nirÅk«eteti / atra varo vadhÆÓca darme«vÃsÅnaudarbhÃn dhÃrayamÃïau k­taprÃïÃyÃmau saÇkalpayete- ÃvÃbhyÃæ karmÃïi kartavyÃni, prajÃÓcotpÃdayitavyÃæ-iti // 4 // 3. tasyÃ÷ bhruvorantare sammÃrjanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.5:># madhyamÃsamÅpe va4tata ityupamadhyamà tayÃÇgulyà anÃmikayetyartha÷ / %%madhya%%idamahamityanena / saæmÃrjanamantro 'yaæ na nirasanamantra÷ / %%pratyaggatam / uparyupari Óiro nirasyet / tata udakopasparÓanaæ aÇgu«ÂhasÃhacaryÃdupamadhyamayeti viÓe«aïÃdeva siddhe aÇgulyeti viÓe«yanirdeÓo vispa«ÂÃrtham / yaju«eti viÓe«aïaæ uttareïeti digvÃcitÃÓaÇkà mà bhÆditi //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.5:># %%upakani«ÂhikÃ, na tu pradeÓinÅ, tasyà visraæsiketi vyapadeÓÃt / %%'idamahaæ yà tvayi'ityanena / Óe«aæ vyaktam / darbha nirasyÃpa upasp­Óet //5// ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.6:># vadhvà svabandhÆnÃæ ca rodanaæ%%rudantÅti liÇgÃt / uttarÃm­caæ 'jÅvÃrudantÅ'tyetÃm, sarvatra samÃveÓanÃnte vivÃhakarmaïyasminnimitte 'yaæ japo bhavati / nimittÃv­ttau mantra Ãvartate //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.6:># jÅvÃærudantÅ'ti mantraliÇganurÆpe nimitte prÃpte mÃtrÃdibhi÷ kanyakayà và anyonyaviyogacintayà rodane k­te imÃm­caæ japet //6// 4. tasyÃ÷ snÃnÃrthajalÃharaïÃrtha yugmÃnÃæ brÃhmaïÃnÃæ pre«aïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.7:># vadhÆsnÃpanÃrthÃnÃmapÃmÃharaïaæ%%'vyuk«atkrÆra'mi tyetayà / mantravata÷%% prasthÃpayet / 'tathà maÇgalÃnÅ'tyeva siddhe yugmavacanaæ pa¤cabhirmantrai÷ snÃpanaæ vak«yati, tatra pratimantraæ snÃpanÃv­tti÷ / tatra ca snÃpanasyÃyugmatvÃt tadarthÃnÃmudakumbhÃnÃmapyayugmatvaæ syÃt / evamÃhartÌïÃæ brÃhmaïÃnÃmapi / ato yugmÃnityucyate / tena pratimantraæ kubhbhabheda- pratikubhbhaæ brÃhmaïabhedaÓca siddho bhavati / tatra yadi catvÃra÷ kumbhÃ÷ caturthena kubbhena caturthapa¤camÃbhyÃæ mantrÃbhyÃmabhi«eka÷ / yadà tva«Âau tadà pratimantraæ pa¤cabhistÆ«ïÅmitarai÷ / samavetavacanamudakÃharaïe saha prav­ttyartham / mantravata iti brÃhmaïÃnÃæ grahaïam,"Ãsyai brÃhmaïÃ"iti mantre darÓanÃt //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.7:># %% samasaÇkhyÃkÃn / %%iti pÆrvavat / %%'vyuk«atkrÆram'ityetayà prai«atvÃduccai÷ prayuktayÃdbhya÷ p%%vadhÆsnÃpanÃrthà upa Ãhartu pre«ayet / ete ca brÃhmamà eva,'Ãsyai brÃhmaïÃ'iti mantraliÇgÃt / te ca brÃhmaïà yÃsvapsu puru«Ã÷ snÃnÃdi«u pÆrva na m­tÃ÷ tÃbhyast­ïÃvakÃdyapanÅyÃpa Ãnanyanti;'avÅraghnÅ÷'iti mantraliÇgÃt //7// 5. tasyÃ÷ snÃpanam, ahatavasradhÃraïaæ, yoktrasannahanaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.8:># tatastairapsvÃh­tÃsu%%vadhvÃÓiÓarasi%%darbhai÷ parikalpitaæ maï¬alaæ%%'aryamïo agni'mityanena%% tasminniïve ittarayà 'khe 'nasa'ityanayà dak«iïaæ yugacchidraæ dak«imasyà yugadhuro bÃhyacchidraæ%%«ÂhÃpya tasmin%%'Óaæ te hiraïya'mityetayÃ%%tÃbhiradbhistÃ%% %%'hiraïyavarïÃ'ityetÃbhi÷ pratimantraæ snÃpayati / kathaæ punacchidrasyÃntardhÃnena snÃpanaæ saæbhavati | tathÃntardhÃnaæ kurute yathodakamavasravati / tatastÃmuttarayarccà 'pari tvà girvaïo gira'ityetayÃhatena vÃsasÃ'cchÃdayati / svayameva mantramuktvà paridhÃpayati ÃcchÃdyÃcamayya uttarayarcà ÃÓÃsÃnetyetayà yoktatreïa sannahyati / Ærdhvaj¤umÃsÅnÃ(Ãpa.Órau.2-5-2) mityÃdidÃrÓapaurïamÃsiko viÓe«a ihe«yate //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.8:># %%darbhai÷ parikalpitamiïvaæ nigalÃk­tiæ parimaï¬alÃkÃramityartha÷ / %% 'aryamïo agniæ'ityanena %% %%vara%%khe 'nasa'ityetayÃ%% yugasya dak«iïaæ cdraæ dak«imasyà dhuro bÃrahyachidraæ %%'Óaæ te hiraïyam'ityeta%%'hiramyavarïÃÓÓucaya÷ pÃvakÃ÷ pracakramurhitvÃ'ityÃdibhi÷ p%%­gbhi÷ snÃpayati / etacca pa¤cÃnÃmante sak­deva, 'vacanÃdekaæ karma bahumantram'(Ãpa.pa.1-47) ityuktatvÃt / evaæ sarvatra evaæ vidhe«vannaprÃÓanÃdi«u // kecit- pa¤cabhiriti vacanÃt pratimantramiti / tanna;tis­bhyo ' vaÓi«Âayorvikalpaniv­ttyarthatvÃdasya / itarathà kriyÃbhyÃv­ttivÃcaka pratyayÃÓrute÷ guïÃrtha pradhÃnasnÃnÃbhyÃv­ttikalpanÃpatti÷, prayuktigauravaæ ca // uttarayà 'pari tvÃr rvaïo gira÷'ityetayà / ahatena anivasitena vÃsasà paridhÃpya, dvirÃcamapya, uttarayà 'ÃÓÃsÃnà saumanasam' ityetayà yoktreïa sannagyati / k­tsnavidhÃnaæ / kecit-ai«ÂikasannahanavidhipradarÓanÃrthamiti //8// ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.9:># atha sannahanÃnantaraæ'yatra kvacÃgni'mityÃdikalpenÃgniæ prasÃdhayati / mathitvà ÓrotriyÃgÃrÃdvÃh­tya tato vadhÆmagnimabhyÃnayati / uttarayarcà 'pÆ«Ãtveta'ityetayà / Ãnayanamantro 'yam / hastagrahaïaæ tu tÆ«ïÅmeva / udagagravacanaæ dak«iïÃgraniv­ttyartham //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.9:># athaÓabda uktÃrtha÷ arthak­tyaprati«edhÃrtha iti / %% vadhÆæ%%'pÆ«Ã tveto nayatu'ityetayà %%gnyabhimukhamÃnayati;nayatviti mantraliÇgÃt / vyavahite 'pi nayane viniyogÃt%%agneradÆreïa'pascÃdugagraæ %%kaÂe yugapa%% yatottaro %% dak«iïà vadhÆ÷ //9// 6. agnerupasamÃdhÃnÃdi karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.10:># athaivamupaviÓyÃgnerupasamÃdhÃnÃdi karma pratipadyate / agnimidhvà prÃgagrairityÃdi ÃjyabhÃgÃnte karmaïi k­te athÃnantaramupotthÃya enÃmÃsÅnÃæ vajhÆæ t­tÅyasyÃnuvÃkasyÃdito dvÃbhyÃm­gbhyÃæ 'soma÷ prathama'ityetÃbhyÃmabhimantrayeta / agnerupasamÃdhÃnÃdi vacanaæ tantraprÃptyartham / ÃjyabhÃgÃntagrahaïamabhiman6ïÃderuttarasya karmaïa- kÃlopadeÓÃrtham / athaÓabdo 'vasthÃntarapradarÓanÃrtha÷ / ÃjyabhÃgÃntamÃsÅna÷ k­tvà atotthÃyÃbhimantraïÃdi pratipadyata iti / tathà ca bodhÃyana÷-athÃsyà upotthÃya h­dayadeÓa (bau.g­.1-4-1) miti / ÃÓvalÃyanaÓca-ti«Âhan prÃÇmukha÷ pratyaÇmukhyà ÃsÅnÃyà (ÃÓva.1-7-3) iti / enÃmityucyate agnerabhimantraïaæ mà ÓaÇkÅti / uttarÃbhyÃmiti vaktavye Ãdito dvÃbhyÃæ ityucyate mantrasamÃmnÃye anuvÃkavyavasthÃpradarÓanÃrtham / tena"Óe«aæ samÃveÓane jape"dityÃdÃvanuvÃkaÓe«asya grahaïam //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.10:># athaæ tantropadeÓa÷ kramÃrtha ityuktameva / yadi tu lÃjahomÃstantraÓÆnyà ÃgantukÃ÷, tadà sa kramatantravidhÃnÃrta÷ / athoti pÆrvavat / kecit kalpÃntarasiddho potthÃnÃnantaryapradarÓamÃrthamiti // %%vajhÆæ vara÷%<Ãdita a>%nuvÃkasya 'soma÷ prathama÷'ityasya 'soma÷ prathama÷ 'iti%% ­gbhyÃmabhimantrayeta //10// 7. pÃïigrahaïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.11:># atha tathaivÃvasthita÷%% asyÃ÷ tathaivÃsÅnÃyà dak«iïamuttÃnaæ hastaæ g­hïÅyÃt / %%nyakbhÆtena pastena / idaæ pÃïÅgrahaïaæ nÃmakarma / dak«iïeneti na vaktavyam / ekapÃïisÃdhye«u karmasu dak«iïasyaiva prasiddhatvÃt / athÃprasiddha÷, anyatrÃniyama÷ prÃpnoti / yathÃtraiva purastÃdupanayane ca / evaæ ta4hi nÃtra dak«imahasto vidhÅyate / kiæ tarhi?nyaktÃvidÃnÃrtamanÆdyate yo 'yaæ dak«iïo hasta- sarvakarmasu prasiddha÷ tena nÅcÃpÃïigrahaïamiha kartavyamiti / asmÃdeva cÃnuvÃdÃt sarvatra dak«iïapÃïiriti siddham //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.11:># anena nityavidhinà 'so 'bhÅvÃÇgu«Âham'ityetÃvanmÃtrasya vyavahitasyÃpi sambandha÷ / itarathà sa iti na brÆyÃt / asmai asyà vadhvÃ÷;«a«Âhyarthe caturthÅ / %%varassvena%% nyagïÆtena dak«imahastena / %%abhiruparyatha÷ / ivetyavadhÃraka÷ / uparyaÇgu«Âhameva g­hïÅyÃt //11// atha kÃmyaæ vidhidivayamÃha-- 8. tatra kÃmanÃyÃæ viÓe«a÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.12:># aÇgulÅreva nÃÇgu«Âhaæ nÃpi pÃïitalam / pÆrvoktasyaivÃyaæ kÃmasaæyukto viÓe«avidhi÷ / tenehÃpi dak«iïena nÅcà hastenetyevamÃdayo viÓe«Ã bhavanti //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.12:># aÇgulÅreva nÃÇgu«Âham / Óe«aæ nityavat //12// ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.13:># g­hïÅyÃdityanuvartate //13// //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.13:># %%, yathà varasyÃÇgu«ÂhalomÃni sarvÃïyevopari bhavanti tathà g­hïÃti / Óe«aæ nityavadeva / ato vadhvaÇgu«ÂhamapyuttÃnam // 13 // pÆrvoktasya nityasya kÃmyayoÓca mantrÃnÃha-- ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.14:># ya÷ mÃïigrahaïe kÃmaæ necchati sa pÃïimabhÅvÃÇgu«ÂhamabhÅva lomÃni g­hïÅyÃdityeva / abhiÓabda uparibhÃve / iva Óabda- Å«adarthe / yathà lomÃni hastajÃtÃni i«adabhisp­«ÃÂni bhavanti / %%tathà g­hïÅyÃdityartha÷ / "lomÃnte hastaæ ÓÃÇgu«ÂhamubhayakÃma" (ÃÓva.g­1-7-5) ityÃÓvalÃyana÷ //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.14:># g­hïÅtÅti sambandha÷ / sarvÃsÃmanta eva //14// 9. saptapadÅgamanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.15:># athedÃnÅmenÃæ vadhÆm­ttthÃpyottareïÃgniæ yo deÓastasmÃt prakramya prÃcÅæ và diÓamabhi udÅcÅæ và dak«iïena padà sapta padÃni prakrÃmayati ekami«a ityetairmantrai÷ / prÃggatÃnyudaggatÃni và padÃni nidhÃpayatÅtiyartha÷ / atra svayameva pÃdaæ g­hÅtvà mantrÃæÓcoktvà nidhÃpayati / saæbhÃrÃkramaïavat / dak«iïena padeti mantrÃïÃæ dak«iïasambandhÃrtha pÆrvaprav­ttyartha ca, tasmÃttÆ«ïÅmitarasya paÓcÃdanuprav­tti÷ / iha somÃya janivide svÃhetyetai÷ pratimantramityatra etai÷ pratimantramiti na vaktavyam / yathÃcaitattathà tatraiva vak«yÃma÷ / tasmÃttayorihapakar«eïa saæbandha÷ / ekami«a ityetai÷ pratimantramiti / itarathà pratipadaæ mantrasambandho na sidhyati / padÃnäca saptasaækhyÃniyamo 'tottarÃbhistis­bhi÷ pradak«iïa'mityatra tis­ïÃmante pariktamaïÃrambha÷ tadvadihÃpi syÃt / 'vi«ïustvà nvetvi'ti sarvatrà nu«ajan japati prathamottamayo÷ paÂhitatvÃt // 16 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.15:># athÃgneradÆreïottarata ÃrabhyainÃæ%%pÃdena%%prÃgÃyatÃnyudagÃyatÃni và sapta padÃni prakramayati;'ekami«e'ityÃdibhissaptÃbhi¬a- 'vi«ïustvÃnve«u'ityanu«aktai÷ pratimantram //15// ## ## #<ùpGs-AnÃ_4.16:># uktaæ saptapadÃni pratimantraæ prakramayatÅti / tatra saptame pade nihite pÃdamupasaæg­hyaiva 'sakhÃsaptapade'tyÃpabhya japati homamantrebhya÷ prÃk ye mantrÃ÷ tÃnityartha÷ / ta6 kalpÃntare d­Óyate 'saptamaæ padamupasaæg­hyeti //17// prÃgdhomÃdityucyate japaparimÃïÃrtham //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_4.16:># sa vara%% nihite 'sakhà saptadÃ'ityÃdi 'sÆn­te'ityantaæ japati, cÃtussvaryeïaiva //16// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane caturtha÷ khaï¬a÷ atha pa¤cama÷ khaï¬a÷ 10 vaivÃhikÃ÷ pradhÃnahomÃ÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.1:># samÃpya japamathÃgniæ pradak«iïaæ karoti tayà saha pradak«iïaæ pariktÃmatÅtyartha÷ / sarvatra dak«iïe haste g­hÅtvà parikramaïam / tato yatÃsthÃnamupaviÓata÷ / yasya yat sthÃnamupadi«Âaæ 'uttaro vara'iti tasminnityartha÷ / %%vadhvÃ%%anvarabdhavatyÃæ %%««o¬aÓa pradhÃnÃhutÅrjuhoti / homÃya janividesvÃhetyotai÷ pratimantram / darvÅhomatvÃdevopaveÓane siddhe upaviÓyetyucyate niyamÃrtha-uttarà eva «o¬aÓopaviÓyajuhoti, anyÃ÷ sthitvaiveti / tena lÃjÃsti«Âhatà hotavyÃ÷ / tathà ca kalpÃntare«u bahu«u d­Óyate bodhÃyanÃnÃæ bahv­cÃnÃæ chandogÃnÃæ vÃjasaneyinÃmÃtharvaïikÃnäca / upahomo«u yathÃprÃptamÃsanameva bhavati / etacca vak«yÃma÷-- / anye tvÃsÅnayoreva homamicchanti / 'somÃya janivida'iti mantranirdeÓo homamantrÃïÃmadipratyayanÃrtha÷ tena prÃgeva tasmÃt japamantrÃ÷ / taduktaæ purastÃt prÃgghomÃditi / uttarà ÃhutÅ rityeva pratimantraæ homassiddha÷ yathÃnye«u home«u / etai÷ pratimantramityetattu purastÃdapak­«yata ityuktam / tatrÃditaÓcatvÃro mantrÃ÷ svÃhÃkÃrÃntÃ÷ paÂhitÃ÷ / tato dvÃdasarca÷, tÃsvante svÃhÃkÃra÷ juhoticodana÷-- svÃhÃkÃrapradÃna÷ iti //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.1:># sakheti japitvÃ,%% homÃtprÃk agnipradak«iïameva vadhvà sahakuryÃnnÃnyadarthak­tyamÃvaÓyakamapi;'prÃgghomÃdi'tyadhikagrahaïÃt / tato %% 'uttaro vara÷ ityuktasthÃnÃnatikrameïa, na tvaniyamena,%%vadhvÃ%%uttaramantrakaraïikà %<ÃhutÅ>%rhomÃn juhoti / ke punasta uttare mantrÃ÷?kathaæ ca juhoti ?ityata Ãha- 'somÃya janivide'ityÃdaya««o¬aÓa mantrÃ÷ / te«ÃmaditaÓcatvÃri yajÆæ«i, 'preto mu¤cÃti'ityÃdayo dvÃdaÓarca÷ / etai÷- pratimantraæ pratisvÃhÃkÃraæ juhoti, na puna÷ 'yaj¤aæsvÃhà vÃci svÃhà vÃtedhÃssvÃhÃ'(tai.saæ.1-1-13) itivat 'avadÅk«amadÃstha svÃhÃ'(ekÃ.1-4-4) ityetenaiva svÃhÃkÃreïa homa÷ / pÆrve«ÃmahomÃrthatà ca / juhoÓabdÃrthaÓca taddhitena caturthyà mantraliÇgÃdinà và pratipannÃÓcodità devatÃÓcoditenaiva caturthyantaÓabdenodiÓya yajamÃnena tyaktasya havi«aÓcoditÃdhÃre prak«epa÷ / iha ca mantraliÇgÃt somÃdayo devatÃ÷ / tÃÓca na janivittvÃdivise«aviÓi«ÂÃ÷ / homavidhyanupapattyà hi mantrapratipannÃnÃæ devatÃtvaæ kalpyam, sÃca devatÃmÃtrakalpanayo ÓÃmyati / na punarnirbÅjÃæ gurvÅæ viÓi«ÂakalpanÃæ prayuktigauravÃpÃdikÃmayuktÃmapek«ate / na ca grÃhakamantrÃmnÃnatayoranupapattyà viÓi«ÂÃnÃæ devatÃtvakalpanà / viÓe«aïÃnÃæ 'mÆrdhà diva÷ kakut' ityÃdivat stuttyà devatÃdhi«ÂhÃnÃnvaye 'pi tayoÓca ritÃrthatvÃt / haviÓcÃjyamÃ'juhotÅti codyamÃne sarpirÃjyaæ pratÅyÃt'(Ãpa.pa.1-25) iti paribhëÃvacanÃt / vivÃdÃderayaj¤atve 'pi yaj¤e«vadhikari«yamÃïapuru«adehayogyatÃpÃdakatvena tatra yaj¤adharmà yuktà eva / anyathà ÃdhÃnapavamÃne«ÂyÃdi«vayaj¤e«u 'yaj¤opavÅtÅ pradak«iïam'(Ãpa.pa.2-15) ityÃdayo na prÃpanuyu÷ / homÃdhÃrastÆpasamÃhito 'gnissthita eva //1// 11 vadhvÃ÷ aÓmana uparyÃsthÃpanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.2:># padaprakraïaïaæ padÃsthÃpanam%% d­«atputra÷ / sa ca prÃgeva pÃtraissaha prati«ÂhÃpito bhavati //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.2:># vyaktÃrtham //2// 12 lÃjahomÃ÷ / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.4:># athaÓabda÷ sthÃnasambandhÃrtha÷ / athotthita evÃsyÃÓcotthitÃyà eveti / tenÃvadÃnaprabh­tthÃnameva bhavati / tatra dÃrÓapaurïamÃsiko 'vadÃnakalpa÷ pradarÓita÷ na kalpÃntaram / tadihÃpi pratyabhidhÃgaïaæ pa¤cÃvatta¤ca pa¤cÃvattinÃæ bhavati / lÃjÃnÃæ ca laukika÷ saæskÃra÷ / pÃtraiÓca saha sÃdanaprok«aïe bhavata÷ / a¤jalestu na sÃdanÃdi bhavatÅtyuktam //4// sodaryo lÃjÃnÃvapatÅti vacanÃt upastaraïÃbhighÃraïe varasyaiva bhavata÷ / pak«Ãntare tu tasyaiva sarvam //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.4:># ete api sÆtre vyaktÃrthe / ÃcÃrÃllÃjÃnÃæ trirÃvÃpo jamadagnÅnÃm / lÃjahomÃÓcÃpÆrvÃ÷, 'asyà a¤jalÃvustÅya'ityÃdi k­tsnavidhÃnÃt pÃrvaïÃtideÓÃbhÃvÃt pÃkayaj¤adharmÃgnimukhapratyabhighÃraïasvi«Âak­lle päjanÃnÃmaprÃptireva // kecit-k­tsnÃvidhÃnÃdeva sÃdhÃraïatantrasya prÃptyabhÃvÃt lÃjakiæÓukahome«u tantramadhyasthaæ yena juhotÃtyÃdya¤jalisaæskÃramapi necchanti //3// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.5:># varasyaiva juhotikriyà / pÃtrasthÃnÅyo vadhva¤jali÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.5:># vara eva 'iyaæ nÃrÅ'ityanayà ­cÃbhinnena vadhva¤jalinà devatÅrthena lÃjÃn juhoti / na pÃrÓvena;upadeÓÃtideÓorabhÃvÃt / kecit-'pradak«iïamagniæ k­tvà yathÃsthÃnamupaviÓya'itye«a vidhiruttarato varo 'bhyantarato vadhÆrityevaærÆpayathÃsthÃnaniyamÃrtho na yujyate / kuta÷? yato vivÃhe vadhÆprÃdhÃnyena tasyà abhyantarÅbhÃvo nyÃyasiddha÷ / vadhÆprÃdhÃnyaæ ca strÅïÃæ apunarvivÃhÃdeva veditavyamiti / etacca 'tasminnupaviÓata uttaro vara÷'(Ãpa.g­.4-9) ityatra sÆtre vyÃkhyÃtam / ato yathÃsthÃnÃnuvodena paribhëÃsiddhopaveÓananiyamÃrtha evÃyaæ vidhi÷ / uttarë«o¬aÓaivÃhutÃrupaviÓya juhoti, na lÃjahomÃnapi / te tvasmÃdeva niyamÃt bahutarag­hyÃntarÃnurodhÃcca avigÅtÃsmadÅyÃcÃramullÇghayÃpi ti«Âhataiva hotavyà iti / tanna;yata aupÃsanotpÃdanadvÃrà dehasaæskÃrotpÃdanadvÃrà ca jÃyÃpatyubhayasÃdhyayaj¤opakÃrake vivÃhe tayorsamameva svÃmitvalak«aïaæ prÃdhÃnyam / api ca coditasarvakarmasu patiprayoge yastvayà dharmÃ÷ kartavyasso 'nayà vadhvà saheti patnyÃssahatvavacanÃt pratyuta aprÃdhÃnyameva strÅïÃm / apunarvivÃhastvÃsÃmaprÃdhÃnye 'pi 'tasmÃnnaikà dvau pati vindate'(tai.sa.6-6-4) iti ni«edhabalÃdevopapadhyate / tasmÃt nyÃyato 'bhyantarÅbhÃvasyÃniyame viparyaye và prÃpte, upaveÓanÃnuvÃdena yathÃsthÃnamuttara eva vara ityetanniyamÃrtha evÃyaæ vidhi÷ tena lÃjahomà apyÃsÅnenaiva hotavyÃ÷ / tasya 'ÃsÅno darvÅhomÃn juhoti'(Ãpa.pa.3-10) iti sarvadarvÅhomÃnÃmaviÓe«eïÃsmÃkaæ coditatvÃt, svasÆtroktavi«aye bahutarÃïÃmapi g­hyÃntarÃïÃmanupasaæhÃryatvÃcca //5// 13 agnipradak«iïÃdi / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.6:># %%tubhyamÃgre paryavahannityÃdibhu÷ agniæ pradak«iïaæ karoti / tÃæ haste g­hÅtvà tis­ïÃmante parikramaïÃrambha÷ 'vacanÃdekaæ karma bahumantra'miti / uttarÃbhiriti bahuvacanenaiva tritvaparigrahasiddhe tis­bhiriti vacanaæ tis­bhirekameva parikramaïaæ yathà syÃt pratimantraæ kriyÃbhyÃv­ttirmà bhÆditi //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.6:># uttarÃbhi÷ 'tubhyamagre paryavahanaæ'ityÃdibhistis­bhi÷ / pradak«iïamagniæk­tvà / yathà purastÃtà tathà Ãti«Âhemamityanayà //6// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.7:># yathà purastÃditi vartate / uttarayà 'aryamaïaæ nu deva'mityetayà //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.7:># lÃjahomaÓcottarayà 'aryamaïaæ nu devam'ityetayà //7// ## #<ÃsthÃpanam // ùpGs_5.9 //># ## #<ùpGs-AnÃ_5.9:># punarapi parikramamamagne÷ kartavyaæ ÃsthÃpana¤cÃÓmana÷ / punaÓÓabda÷ kriyÃbhyÃv­ttidyotanÃrtha÷ / tenottarÃbhistis­bhirityÃdirbhavati //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.9:># agnipradak«iïam //8// Ãtmana÷ //9// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.10:># %%'tvamaryame'tyetayà ­cà //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.10:># 'tvamaryamà bhavasi'ityetayà //10// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.11:># punasÓabda÷ pÆrvavat //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.11:># 'homaÓcottarayÃ'ityÃdi«u pa¤casu sÆtre«u 'yathà purastÃt'ityanu«aÇga÷ / kÃrya÷ kÃryamiti ca yathÃliÇgaæ vÃkyaÓe«a÷ //11// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.12:># pÆrvamagnerupasamÃdhÃnÃdivacanena tantraprÃptirdarÓità / idaæ tu vacanaæ kolopadeÓÃrtha parikramaïÃdÆrdhva jayÃdayo yathà syuriti / itarathà jayÃdÅnupajuhotÅti vacanÃllÃjahomÃnantaramupahoma÷ syÃt tatast­tÅyaæ parikramaïam //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.12:># etaduktÃbhiprÃyam-yatra vacanaæ tatraiva jayÃdayo, nÃnyatra;anvÃrambhaÓcai«u nÃstÅti //12// 14 yoktravimokÃnantaraæ ÓibikÃdinà vadhvÃ÷ svag­haæ prati nayanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.13:># pari«ecanÃnta grahaïaæ tantraÓe«opalak«aïam / tena praïÅtÃvimokasyÃpyante yoktravimoka÷ / jayÃdi pratipadyata ityeva siddhe pari«ecÃntagrahaïaæ tadanantarameva yoktravimoko yathà syÃt prasthÃnakÃle mà bhÆditi / %%'pra tvà mu¤cÃmÅ'tyetÃbhyÃm;vacanÃdekaæ karma bahumantramiti / dvimantro vimoka÷ / tata iti vacanaæ yoktravimokasya prasthÃnakÃlaniyamo mà bhÆt yathopapadyate Óvo và sadyo và tadà prati«Âhetetyevamartham / %%rathÃdibhirnayanaæ,%%manu«yavÃhyena ÓibikÃdinà nayanam / ubhayatra vÃÓabda÷ ubhayorapi pak«ayostulyatvaj¤ÃpanÃrtha÷ / anyathà rathÃnayanasyeha pratyak«akalpopadeÓÃdanupadi«Âakalpaæ manu«yayÃnamÃgnihotrikakalpavat sÆcitaæ vij¤Ãyeta / ata÷ ubhayatra vÃÓabda÷, tena manu«yanayane 'pyÃrohatÅmuttarÃbhiruttarayà Óaæta uttarÃbhi rityevamÃdayo mantrÃ÷ sidhdhà bhavanti //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.13:># %%sÃmarthyÃttantraÓe«aæ samÃpyetyartha÷ / tena ÓamyÃpohanapraïÅtÃvimo kabrÃhmaïodvÃsanÃnyapi karoti / %% %% tvà mu¤cÃmi'iti dvÃbhyÃæ ­gbhayÃm / yoktraæ vimu¤cati / tata÷ anantaraæ%%vadhÆæ hastinamaÓvaæ vÃ%% / ÓibikÃmÃndolikÃæ rathaæ manu«yaæ vÃ%% / ubhayatra 'vyavÃhitÃÓca'(pÃ.sÆ.1-4-28) iti vÃÓabdavyavadhÃnam / vÃÓabdadvayaæ tu tulyÃvimau vidhÅ, nÃnyataro 'nukalpa iti j¤Ãpayitum / atra 'vimucye'ti ktvÃpratyaye satyapi 'tata'iti yadÃha tajj¤Ãpayati, nÃvaÓyaæ ktvÃpratyayayuktaæ vacanaæ pÆrvakÃlatÃæ samÃnakart­katÃæ và vidadhÃti / kadÃcitkevalakriyÃvidhÃnameva siddhavadanuvadati, yathà 'vedaæ k­tvÃgnÅn paristÅrya'(Ãpa.Órau.11-2-15) iti / atra hi na vedakaraïasya paristaraïapÆrvakÃlatÃ;vedaparivÃsanavidhÃnÃgnyÃgÃrasamÆhanÃyatanopalepanÃnÃmapi madhye kartavyatvÃt / tathÃtrÃpi 'pari«ecanÃntaæ k­tvottrÃbhyÃæ yoktraæ vimucya'iti pramÅtÃmok«aïÃdermadhye kartavyatvÃt / tathà dadhigharme 'etasmin kÃle ÓrÃtaæ haviriti pratyuktvà tamÃdÃyÃhavanÅyaæ gatvÃ'(Ãpa.Órau.13-3-4) iti / tatrÃpi pratiprasthÃtà tadhigharmasaæskartÃ, homakartÃdhvaryu÷ tatassamÃnakart­tvÃbhÃva÷ / tathaivÃnyatrÃpyaÓvamedhe 'dak«iïÃpaplÃvyÃhaæ ca tvaæ ca v­trahanniti brahma yajamÃnasya hastaæ g­hïÃti'(Ãpa.Órau.) iti / tathaivÃtra 'sm­taæ ca ma ityetadvÃcayitvà gurave varaæ datvodÃyu«etyutthÃpya'(Ãpa.g­.11-17) iti //13// 15 vaivÃgikÃgnernityadhÃraïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.14:># etaæ vaivÃhikamagnimukhÃyÃæ samopya dampatyorgacchatoranu p­«Âhata÷%%tadÅyÃ÷ pura«Ã÷ / samopyavacanaæ Óraute«vagni«u d­«Âasya samÃropaïasya prati«edhÃrtham / evaæ prati«edaæ kurvannetaddarÓayati anugato manthya ityatra Órautavadavak«Ãïebhyo manthanamiti / anuÓabda÷ purastÃnnayanaprati«edhÃrtha÷ //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.14:># etaæ vivÃhÃgniæ samopyokhÃyÃmanuharanti avyavÃyena vadhvÃ÷ paÓcÃnnayanti parikarmiïa÷ / etamitigrahaïaæ vivÃhÃgneraupÃsanÃkhyasya saæskÃraÓabdÃbhivyaÇgyasya prayÃïe 'pi nityaæ pratyak«anayanÃrtham / ag­hyamÃïe tvetamityÃsmin ad­«ÂÃrtha sarvÃrthasya laukikÃkÃgneranuharaïaæ syÃt / aupÃsanasya ca g­hyÃntareïa prayÃïe vihitaæ samÃropaïaæ syÃt //14// ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.16:># e«a vaivÃhiko 'gnirnitya÷ ÓÃÓvatiko %%patnÅsambandhÃnÃæ karmaïÃmarthÃya //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.16:># pÃïigrahaïÃdÃrabhya sarvÃcÃralak«aïakarmÃrthamayamagnirnitya÷, yÃvajjÅvaæ nots­jyate;'pÃïigrahaïÃdiragnistamaupÃsanamityÃcak«ate, tasmin gÃrhyÃïi karmÃïi'(hi.g­.26.1,2) iti hiraïyakeÓivacanÃt / ata÷ sÃÇge vivÃhe samÃpte 'pi 'apav­tte karmaïi laukikassampadyate' (Ãpa.pa.4-22) iti na bhavati //15// nitya iti siddhe dhÃrya ityÃrambhÃt prayÃïe 'pyasya samidhyÃtmanyarapyorvà samÃropaïaæ g­hyÃntaravihitaæ vikalpenÃpi na syÃt / yathà 'juhvà sruveïa và sarvaprÃyaÓcittÃni juhoti'(Órau.2-11-1) ityatra 'adhvaryu kartÃram (Ãpa.pa.1-26) iti vacanÃt adhvaryureva kartÃ, natu 'juhotijutÅti prÃyaÓcitte brahmÃïam' (ÃÓva.Órau.1-1-16) ityÃÓvalÃyanas­travihito brahmà vikalpenÃpi / evaæ ca 'samopyaitamagnimanuharanti'(Ãpa.g­.5-14) iti sarvasya dharmo 'yaæ , na vaivÃhikaprayÃïasyaiva / yathà samopyaitÃvagnÅ anvÃropya' ityÃgnikaprayÃïe 'sya vihito dharmassarvÃrtha÷ / evaæ vidhe«u yadyapi yÃj¤ikà vikalpaæ neccanti, tathÃpi vikalpo 'stÅtyatra j¤Ãpakaæ bhavati / 'savarïÃpÆrvaÓÃstravihitÃyÃæ yatartu gacchata÷ putrÃste«Ãæ karmabhissambandha÷''dÃyenÃvyatikramaÓcobhayo÷''pÆrvavatyÃmasaæsk­tÃyÃæ varïÃntare ca maithune do«a÷'(Ãpa.gha.2-13-1,2,3) ityasavarïadÃrasaÇgrahaïaæ prati«idhya svayamevÃha sÆtrakÃra÷- sa trayÃïÃæ varïÃnÃm'(Ãpa.pa.1-2) iti / trayÃïÃmityetasya padasyÃrtho bhëyakÃreïa vyÃkhyÃta÷-'tisro hi tasya bhÃryÃssm­tyantaravacanÃdaprati«iddhÃ÷, tasya kathaæ saha tÃbhiradhikÃrassyÃdityevamarthà trisaÇkhyÃ'iti / etatsÆtrabhëyÃbhyÃmasavarïadÃrasaÇgrahassm­tyantaravihito na sarvathaiva ni«iddha iti gamyate / taccÃnye«vapyevÃævidhe«u vikalpasya j¤Ãpakameva // 13 // asyaupÃsanasyo dvÃtasyotpattimÃha- 16 anugatau mathanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.17:># %%udvÃta÷ manthaya÷ manthanenotpÃdya÷ / asmin pak«e vivÃhe 'pyasya yonire«aiva / dhÃraïaæ cÃrapyorvivÃhaprabh­ti bhavati / tatra vivÃhe araïÅbhyÃæ manthanam, anugate svebhya evÃvak«Ãïebhya ityuktam / tadabhÃve bhasmanà araïÅ saæsp­Óya manthanam //16// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.17:># yadyayamagniranugata÷ nirvÃïassyÃt tadÃ%%tebhya evÃvak«aïebhyo 'dhi manthitavya÷ / yadi tani na syurasamarthÃni vÃ, tadÃsaya bhalmanà araïÅ saæsp­Óya manthitavya÷ //17// 17 ÓrotriyÃgÃrÃdvÃ'haraïam / #<ÓrotriyÃgÃrÃdvÃ'hÃrya÷ // ùpGs_5.18 //># ## #<ùpGs-AnÃ_5.18:># Órutav­ttÃdhyayanasampanno brÃhmaïa÷%<Órotriya÷>%tasya g­he ya÷ pacanÃgni÷ tasmÃdvÃhÃrya÷ / asmin pak«e vivÃhe 'pyasya yonire«aiva //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.18:># athavÃdhÅtavedasya g­hÃdÃhÃrya÷ / ayaæ ca vyavasthito vikalpa÷ / yadi mathite 'gnau vivÃhastadà manthya÷ / yadyÃh­te 'gnau tadÃhÃrya÷ / na«Âe«apah­te vÃgnÃviyamevotpatti÷ / anugata ityasya na«ÂÃpah­tayo÷ pradarÓanÃrthatvÃt //18// prÃyaÓcittmÃha-- 18 tatra dampatyoranyatarasyopavÃsa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.19:># atra vyavahitakalpanayà padÃnÃæ sambandha÷ / agnÃvanugate bhÃryÃyÃ÷ patyuÓca ubhayorupavÃso bhavati tayoranyatarasya veti / caÓabda ubhayorupavÃsasamuccayÃrta÷ / bhÃryÃyÃ÷ patyuÓceti / vÃÓabdo 'nyatarasya vikalpÃrtha÷ / tayoranyatarasya veti / %%ubhayorapi kÃlayorabhojanaæ, prasiddhe÷ anugamanÃnantarameva cÃgniprakalpanaæ sarvaprÃyaÓcittahomaÓca / nanvanugato manthya iti prak­taæ tatkimanugata iti nimittanirdeÓena ? ucyate-dampatyo÷ prasthÃnamiha prak­tam / tÃæ tata÷ pra và vÃhayediti / prÃsahgikastvagnidharma÷ / tataÓcopavÃsavidhirapi prasithÃnaÓe«a eva vij¤Ãyeta / tathà ca 'trirÃtramubhayoradhaÓÓayyà barahmacarya'mityÃdÅnÃæ prÃsaÇgikena saæbandho na bhavati / kintu prÃkaraïikenaiva / anugate ubhayorupavÃso 'nyatarasya vetyeva siddhe bhÃryÃyÃ÷ patyuÓceti p­thaÇnirdeÓa÷ kathamasyÃgneratyantaæ bhÃryÃsaæbandha÷ pratij¤ÃpitasyÃditi / ata eva bhÃryÃyÃ÷ pÆrvavirdeÓa÷ tena yasmin karmaïi bhÃryÃyÃssahatvaæ nÃsti yathopÃkaraïasamÃpanayostasyaitasminnagnÃvaprav­tti÷ / sapatnÅbÃdhanÃdau ca pattyussahatvÃbhÃve 'pi bhÃryÃsabandhÃdevÃsminnagnau prav­tti÷ //18// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.19:># anyatarasya kÃlasya ahno và rÃtrercà sambandhÅ upavÃsa÷ anaÓanaæ bhÃryÃyÃ÷ patyurvà bhavati / cakÃrognyutpattiprÃyascittayo÷ samuccayÃrtha÷ / yadyahani rÃtrau và prÃgbhojanÃdanugatistadà mathitvÃ'h­tya và 'yatrakvace'ti vidhinepasamÃdhÃya 'yadyavij¤Ãtà sarvavyÃpadvÃ' iti sarvaprÃyaÓcittaæ hutvà kÃlaÓe«amupavaset / yadi bhojanÃdÆrdhva tadà tatkÃlaÓe«amÃgÃmikÃlaæ ca / sarvatà tu vij¤ÃtamÃtra evÃnugamane utpÃdanÃdi kÃryam, nimittÃnantaraæ naimittikasyÃvaÓyakartavyatvÃt // anye tu- bhÃryÃpatyorubhayorapyupavÃso na vikalpa÷, svÃmitvÃviÓe«Ãt, 'parvasu cobhayorupavÃsa÷'(Ãpa. dha.2-1-4) iti smÃrte samuccayasya d­«ÂatvÃcca / vÃÓabdastu cÃrtha iti / te«ÃmupavÃsaÓcÃnyatarasyetyetÃvadevÃlaæ sÆtram / arthÃdeva svÃminorubhayorapyupavÃso bhavi«yati // kecit -'upavÃsaÓcÃnyatarasya bhÃryÃyÃ÷ patyurvÃnugate'iti sÆtraæ chitvà vyavahitÃnvayakalpanayà vyÃcak«ate- anugato 'gnau bÃryÃyÃ÷ patyuÓcopavÃso 'nyatarasya veti / atra prak­te 'pi punaranugata iti grahaïamadhikayatnamantareïaivaævidhÃnÃæ prÃsaÇgikÃrthatà na syÃt, kintu paramaprak­tÃrthataiveti j¤Ãpayitumiti //19// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.20:># uttarayarcÃ'ayÃÓcÃgne'ityetayà juhuyÃt ÃhutimekÃæ / iyamÃhuti stantravati na bhavati / paristaraïÃjyasaæskÃradarvÅsaæmÃrjanÃni bhavanti / api veti vacanÃdeva vaikalpikatve siddhe upavÃsaprati«edha iyamÃhutirupa vÃsasyaiva pratyÃmnÃyà yathà syÃditi / tenehÃpi sarvaprÃyaÓcitthomasya samuccayo bhavati / tadidaæ prÃyaÓcittamapyapaharaïÃdinÃgninÃÓe 'pi dra«Âavyam / asyaivÃgnerbuddhipÆrvotsarge dvÃdaÓÃhÃdÆrdhva vicchede ca sm­tyantare prÃyaÓcittamuktam / tatrÃpyagnisaækÃra etÃvÃneva //19// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.20:># api và agnÃ%%'ayÃÓcÃgne'ityetayÃ'jyaæ juhuyÃnnopa vaset / anugata iti punarvacanÃnn«ÂÃpah­tayornÃyaæ vikalpa÷, kintÆpavÃsa eva / api vetyenenaiva upavÃsapak«e vyÃv­tte, nopavasedityÃrambhÃdupavÃsamÃtreïaivÃyaæ vikalpa÷ prÃyaÓcittaæ tvatrÃpyastyeva //20// 19 rathena gamane viÓe«Ã÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.21:># atha dampatyo÷ prasthÃne viÓe«adharmà upadiÓyante / uttarà satyenottabhite tye«Ã / %%anayarcà rathasyottabhanaæ kartavyamityartha÷ / kena?vareïa, adhik­tatvÃt //20// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.21:># %%'satyenottabhitÃ'itye«Ã%%uttambhane karaïamantra÷ //21// ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.22:># yÃbhyamÆhyate ratha÷ tau %%aÓvÃvanaÇvÃhau và / %%'yu¤janti bradhnaæ,'yoge, ityetÃbhyÃæ%%yugadhurerÃbadhnÃti / yu¤jantÅti dak«iïaæ, yoge yoge ityuttaram / kecidubhÃbhyÃmekaikasya yogamicchanti //21// arthÃt paÓcÃt savyam / pratyaÇmukhatve ca na sidhyati vacanam / anyatra tathÃpavarga ityeva siddham //22// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.22:># %% 'yu¤janti bradhnaæ''yoge yoge'iti dvÃbhyÃæ aÓvÃvana¬vÃhau và yugadhurorÃbadhnÃti / tayoÓca%% vÃhaæ pÆrva%% / dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃmekaikaæ, naivaivayà / atra ca uttarÃbhyÃmiti dvandvÃpavÃdenaikaÓe«eïa samabhivyÃh­tayojanakriyÃpek«ayetaretarayogÃbhihitayordvayorapi mantrayossahitayorviniyogÃt 'ekamantrÃïi karmÃïi'(Ãpa.pa.1-41) itvasyÃpavÃda÷ / nanvevaæ dvitÅyasya mantrasyÃd­«ÂÃrthatà syÃt? satyam-tathÃpi, dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃmekaikamiti paramÃptabhëyakÃravacanÃdekaikavÃhayojane sahitamantradvayÃcÃra÷ k­tsnadeÓakÃlakart­vyÃpta ityanumÅyate // 22 // #<ÃrohatÅmuttarÃbhirabhimantrayate // ùpGs_5.23 //># ## #<ùpGs-AnÃ_5.23:># atha taæ rathaæ yuktamÃrohati vadhÆ÷ / tÃmÃrohatÅmÃrohantÅæ uttarÃbhi"ssukiæÓukami"tyevamÃdibhi÷ abhimantrayate / iha bahuvacananirdeÓÃt triprabh­ti aniyamaprasaÇge mantraliÇgÃccatas­bhiriti niyama÷ / yÃne tÆttaæbhanÃdi sarva bhavati / aÓvapuru«Ãdi«u ca abhimantraïÃdaya÷ dampatÅdharmà bhavantÅttyuktam / 'sucakra'miti mantraliÇgÃt ratha eva mantrà ityeke / vadhÆpratipÃdanaparatvÃt mantrasya rathÃliÇgatvamarthavÃda ityanye //23// ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.23:># %%marohantÅ vadhÆm / numabhÃvaÓchÃndasa÷ / 'sukiæÓukam' ityÃdibhiÓcatas­bhirabhimantrayate / rathamevÃrohantÅæ nÃÓvÃdim; sucakrimiti liÇgavirodhÃt / 'uduttaram'iti và tis­bhiraÓvÃdikamÃrohantÅmabhi mantrayate //23// 20 yugyayo÷ yojanaprakÃra÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.24:># dve%%nÅlalohite rathasya vartmanorubhayor÷ / bhavi«yannirdeÓo 'yaæ yayorrvatÅ«yete rathacakre tayorrvatmano÷ / vartinyoriti yuktaæ paÂhitum / tathà ca dak«iïasyÃmuttarasyÃmityuttaratra srÅliÇgÃnirdaÓo 'va kalpate / %% viÓabdastiryagarthe,tiryagavast­ïÃti / %% nÅlalohita ityetayà //24// %% yannÅlaæ dak«iïasyÃæ vartmanyÃæ%% //25// %%savyasya cakrasya vartmanyÃmityartha÷ / sÆtre yugapat g­hÅtvà sak­deva mantrumaktavà vyavast­ïÃti / satyapi deÓabhede mantraliÇgÃt // %% Ãha-deÓabhedÃt mantrÃbhyÃv­ttiriti / abhiyÃnaæ tu sÃnnÃyyakumbhÅvat dra«Âavyam-aprasresÃya yaj¤asyo 'khe upadadhÃmyaha miti / sÆtravyavastaraïamaÓvÃdi«u nÃsti rathasaædhÃt // 26 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.24:># vartmano÷%% %% sÆtre vyavast­ïÃti%% %%rdak«iïasyÃæ%% nÅlaæ%%uttarasyÃæ%% lohitam%< // 24 // >%## ## #<ùpGs-AnÃ_5.25:># te %% abhiyÃti%% %% %% ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.25:># %% abhiyÃti%% // 25 // 21 naimittiko japa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_5.26:># atÅtya%% vyatikrama÷%%yathopÃya evÃbhpÃya iti / %% tÃmandasÃnetyetÃm / %%ca Óabda÷ pratyekaæjapasaæbandhÃrtha÷ / %% %%na ca mantre tÅrthÃdayasstÆyante / kiætarhyaÓvinau, tenaikÃtikramaïe itarayo÷ Óravaïaæ vyartha syÃditi na codanÅyaæ, tatpadoddhÃro và ÓaÇkanÅya÷ // 28 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_5.26:># tÅrtha puïyanadyÃdi / %%kaï¬ÆyanÃrtha nikhÃta÷ / %% prasiddha÷ / ete«Ãæ vyatikrame 'tà mandasÃnÃ'ityetÃæ japet / tÅrthÃdÅnÃæ cÃnyatamavyatikrame 'pi k­tsnÃyà eva japa÷ , na tvitarapadarahitÃyÃ÷;yato liÇgÃcchutirbalÅyasÅ, 'aindryà gÃrhapatyamupati«Âhate' itivat / nanvatrÃcÃrÃcchrutiranumeyeti na tayà liÇgabÃdho yukta÷ / maivam, liÇgasyÃtra Óruti vihitaÓo«idi«ayasÃpok«atvÃt / tatra hyanumeyaÓruterdaurbalyaæ yatrÃsyÃ÷ pratyuk«uÓrutyaiva virodha÷ / ato 'numeyÃpi ÓrutissÃpek«aliÇgabÃdhikaiva / v­ttibhedastu tÅrthÃdiÓabdÃnÃæ tattadvyatikrame mantraprayogabhedÃdupapadyate / atastÅrthavyatikrame 'pi sthÃïupathaÓabdau durmatisthÃnasÃmÃnyÃttÅrthamevÃbhivadata÷ / evaæ sthÃïumitarau / catu«pathamapÅtarau / yathedhmasambharaïamantre upave«amek«aïadh­«ÂiÓabdà agrisaæsparÓikëÂhamayatvasÃmÃnyÃt idhmadÃrÆïyevÃbhivadanti / yathà và jÃtakarmaïyuttarÃbhyÃmabhimantraïaæ, mÆrdhanyavaghrÃïaæ, dak«iïe karïe jÃpa÷, (Ãpa.g­.15-1) ityabhimantraïÃvaghrÃïajapÃnÃæ jÃtasaæskÃrakriyÃsÃmÃnyÃdabhijighrÃmÅtyabhivadanam / ki¤citrÃÓvino÷ prÃdhÃnyena stÆyamÃnatvÃttatsakÃÓÃttÅrthÃdivyatikramotthado«opahate÷ prÃrthyamÃnatvÃdavik­tÃyà eva japa÷ / api ca padÃntaroddhÃre jagatÅtvabhaÇgaprasaÇga÷ / nyÃyatastu japamantro nÃrthapara÷ ato nÃtra tÅrthÃdayo 'Óvinau và tÃtparyeïÃbhidhÅyante / tasmÃt ÓÆpapÃda÷ k­tsnÃyà eva japa÷ / e«a eva nyÃyo nadÅnÃæ dhanvanÃæ ca vyatikrame //26// «a«Âha÷ khaï¬a÷ 22 mÃrgamadhye nÃvà nadÅtaraïe japa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.1:># atha yadi pathi nÃvà tÃryà nadÅ vÃpÅ và syÃt tatra%%muttarayarcà 'ayaæ no mahyÃ÷ pÃraæ svastÅ'tyetayÃ%% anumantrayetetyartha÷ / p­«Âhata÷ sthitvà anuvÅk«ya mantroccÃraïamanumantraïam / k­te 'numantraïe varo vadhÆÓca tÃmÃrohata÷ //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.1:># yadi pathi nadÅ nÃvà taritavyà syÃt, tadà vara÷ 'ayaæ no mahyÃ÷ pÃram'ityetayà nÃvamanumantrayate / tatastÃmubhÃvagninà sahÃrohata÷ // 1 // ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.2:># ye nÃvaæ nayanti(te) nÃvi bhavà nÃvyÃ÷ kaivartÃ÷ tÃn%% tarantÅ taraïakÃla ityartha÷ / strÅliÇganirdeÓÃdeva siddhe vadhÆgrahaïaæ darÓanaprati«edho vadhvà eva yathà syÃditi / tena tÅrtvottarÃæ japediti varasyaiva bhavati / caÓabdo vadhvà varasya ca sahataraïapradarÓanÃrtha÷ / saæhobhau tarata÷ / vadhvÃstvayaæ cÃparo viÓe«a iti / kecit nÃvà tÃr#a Ãpo nÃvyà iti vyÃcak«ate / te«Ãæ puæliÇganirdeÓo 'nupapanna÷ // 2 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.2:># %%naunetÌn kaivartÃn / %%chÃndasaæ rÆpam / tarantÅ taraïakÃle / 'lak«aïahetvo÷ kriyÃyÃ÷ '(pÃ.ÓÆ.3-2-126) iti ÓatrÃdeÓa÷ / vadhÆrna paÓyet / cakÃrÃt vadhvÃstaraïadarÓanaprati«edhaÓca, varasya kevalaæ saha taraïamiti j¤Ãpayati //2// ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.3:># %%pÃraæ prÃpya%%'asya pÃra'ityetÃæ japedvara÷ / yadi nadÅ na bhavati tadà yà o«adhaya ityetÃmapi japet / nadÅnÃæ dhanyÃnäca vyatikrame iti vak«yati //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.3:># pÃraæ prÃpya 'asya pÃre'ityetÃæ vara eva japet //3// 23 ÓmaÓÃnÃdibyatikrame homa÷ / #<ÓmaÓÃnÃdhivyÃtikrame bhÃï¬e rathe và ri«Âe 'gnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnte 'nvÃrabdhÃyÃmuttarà ÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate pari«ecanÃntaæ karoti // ùpGs_6.4 //># ## #<ùpGs-AnÃ_6.4:># ÓmaÓÃnabhÆmeradhyupari vyatikrame bhÃï¬e bhÃjanÃdau rathe ri«Âe na«Âe ratha iti pradarÓanamanye«u caivaæprakÃre«u darnimitte«u vak«yamÃïahoma÷ kÃrya÷ / tatrÃgnerupasamÃdhÃnÃdi tantraæ pratipadyate / adhiÓabdaprayogÃcchmaÓÃnabhÆmerupari gamana evaitat bhavati / tÅrthÃdÅnÃæ tu samÃpenÃtikrame 'pi bhavati //4// uttarà ÃhutÅrjuhoti / 'yad­teci'dityÃdyÃssapta uttaramantrairaitairÃhutÅrjuhotÅtyartha÷ / mantraliÇgÃt saptaniyama÷ / hutvà jayÃditantraÓe«aæ pratipadyate / sak­t pÃtraprayoga÷ / ÓamyÃ÷ paridhyarthe / agnerupasamÃdhÃnÃdi vacanaæ tantraprÃptyartha, ÃjyabhÃgÃntavacanamanvÃrambhakÃlopadeÓÃrtham / 'jayÃdi pratipadyata'ityetaccÃnvÃrambhÃniv­ttyartham / tathà jayÃdi yathÃsiddhaæ pratipadyata iti //5// yadidamagnerupasamÃdhÃnÃdi pari«ecanÃntaæ karma tadanantaraæ naimittikamuktaæ tat karoti / sak­deva, na puna÷ punarityartha÷ / anantaroktÃnÃæ nimittÃnÃæ deÓakÃlabhedenÃv­ttÃvapi sak­dovÃnte 'yaæ homo bhavatÅtyartha÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.4:># %<ÓmaÓÃnÃdhivyatikrame>%ÓmaÓÃnabhÆmerupari vyatikrame,%%vadhÆbhÆ«aïÃdau %%, agnerupasamÃdhÃnÃdi pari«ecanÃntaæ karoti / kevalÃjyahavi««u na vacanÃbhÃve tantramityuktameva / ÃjyabhÃgÃnta iti tvanbÃrambhakÃlavidhyartham / %%'yad­te vidabhiÓri«a÷'iti saptakaraïikà ÃhutÅ÷ / Óe«aæ vyaktam //4// 24 k«ÅryÃdivyatikrame kartavyo japa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.5:># %% nyagrodhÃdÅnÃmalak«maïyÃnÃm, anye«Ãmapi%%lak«aïayuktÃnÃæ prasiddhÃnÃæ sÅmÃv­k«aïÃmityartha÷ / lak«maïyÃnÃmityapi pÃÂhe ayamevÃrtha÷ / %%sodakÃnÃæ anudakÃnäca / %% nirjalÃnÃmaraïyÃnäca %% uttare­cau yathÃliÇga yasya liÇga yasyÃæ d­Óyate tadvyatikrame tÃæ japet / tatra v­k«Ãtikrame ye gaïdharvà iti, nadyatikrame yà o«adhaya iti, dhanvÃtikrame yÃni dhanvÃnÅti / yathÃliÇgavacanaæ ubhayatrobhe mà bhÆditi / nadyatikrame 'pi k­tsnà bhavati / tathà dhanvÃtikrame 'pi //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.5:># %%k«Åravanta÷ plak«anyagrodhÃdaya÷ lak«ma cihnaæ tatra bhavÃ÷%%durgà tintriïikà sÅmÃkadambà ityevamÃdaya÷ / %% prasiddhÃ÷%%dÅrghÃïyaraïyÃni ye«u grÃmyÃ÷ paÓavo na nivasanti / ete«Ãæ cavyatikrame %% / 'ye gandharvÃ÷'iti v­k«ÃïÃæ vyatikrame, 'yà o«adhaya÷'iti nadÅnÃæ dhanvanÃm / yathÃliÇgamiti vacanaæ jÃtakarmavanmà bhÆditi / k«ÅriïÃmityÃdi bahutvamavivak«itam, nimittagatatvÃt, havirubhayatvavat //5// ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.6:># atha svaæ g­haæ prÃpya rathÃdavaropya yaddhanaæ tasyà vahatutvenÃgataæ tacca g­hÃn prapÃdya tatastayà tÃn%%samyagÅk«ayati uttarayarcà saÇkÃÓayÃmÅtyetayà / mantraÓcÃsminnarthe yathÃkatha¤cit yojanÅya÷ / saÇkÃÓayÃmi darÓayÃmi vahatuæ vadhvÃ÷ pit­kulÃdÃnÅtaæ dhanaæ brahmÃïà maitreïa aghoreïa cak«u«Ã na kevalamaghoreïa, kiæ tarhi maitreïa g­hairmadÅyaissÃrdha g­haæ ca madÅyamityartha÷ / asyÃæ paryÃïaddhaæ viÓvarÆpÃkhyaæ yadÃbharaïaæ tatparibhya÷ ekasmin bahuvacanam / patyai mahyaæ syonaæ mukham / savità karotviti //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.6:># vara÷svag­hÃn j¤ÃtidhanasaæyuktÃn vadhÆæ 'saÇkÃÓayÃmi'iti ­cÃ%%darÓayati / nanu-yadyapi samityupasarga÷ 'samavadÃya dohÃbhyÃæ'(Ãpa.Órau.2-20-3) ityÃdau sahÃrthe d­«Âa÷, tathÃpi g­hÃïÃæ j¤ÃtidhanasahitatvamevÃtrÃbhipremiti kuto niÓcÅyate? ucyate-'saÇkÃÓayÃmivahatum'iti mantraliÇgÃnusÃrÃt / mantrÃrthaÓca bhëyokta÷ //7// ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.7:># uttarÃbhyÃæ ÃvÃmagan"ayaæ no devassavite'tyetÃbhyÃm / yogavadekaikena mantreïa vimoka÷ //9// arthÃt savyaæ paÓcÃt //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.7:># 'ÃvÃmagan'iti dvÃbhyÃmekaikaæ vÃhaæ vimu¤cati //7// 25 g­hapraveÓa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.8:># vimucya vÃhau vara÷ pÆrva g­haæ svayaæ praviÓya yatra dampatyorvÃsa÷ tatrÃgÃrasya madhye camÅst­ïÃti uttarayarcà 'Óarmà varme'tyetayà taccÃna¬uhaæ bhavati lohita¤ca varïena / prÃcÅnamuttaralometyÃstaraïe prakÃra÷ / ÃstÅrya tato dak«iïena padà g­hÃn%%praveÓayati / prapÃdayaæstÃmuttarÃm­caæ%% 'g­hÃni'ti prak­te punarg­hÃnityucyate- hatarathà agÃrasyÃpi prak­tatvÃt praveÓane mantra÷ Óaækyeta / idameva j¤ÃpakamantaragÃramadhye carmÃstaraïamiti / prapÃdayan vÃcayatÅti vacanÃnmantrakarmaïoradisaæyoga÷ / na mantrÃnte pradÃnam //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.8:># tato vara÷ pÆrva svag­hÃn praviÓya 'Óarma varma'ityetayà yathÃsÆtraæ carmÃstÅrya tato vadhÆæ%%g­hÃn%%praveÓayan' g­hÃn bhadrÃn'ityetÃæ vÃcayati //8// ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.9:># dehalÅnÃmadvÃrÃdhastÃddaru / paryantavediketyapare / tÃæ prapÃdanakÃle svayaæ sà ca nÃtikrÃmoditayartha÷ / tayo÷ prapannayoragnimanuprapÃdayati // 12 // prapadya g­hÃn atha tatkÃlamaÓanamaÓnÅyÃt tato yasminnagÃre carmÃtipadyate / sak­t pÃtrÃïi ÓamyÃ÷ paridhyarthe //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.9:># sà ca praviÓantÅ dehalÃæ nÃbhitiÓÂhati / kecit-cakÃrÃdvaro 'pi- iti //9// 26 praveÓahoma÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.10:># uttarÃstrayodaÓapradhÃnÃhutÅ÷ 'Ãgango«Âha'mityÃdyÃ÷ liÇgavirodhe satyapi vara eva juhoti, vidhervalÅyastvÃt / bhavati liÇga¤cÃvivak«itam / devatÃsmaraïÃrthatvÃt mantrÃïÃm / uttaro vara ityayaæ viÓe«a÷ sarve«u home«u bhavatÅtyuktam / uttarapÆrvadeÓegÃrasyeti vidhiragnessarvatra veditavya÷ //14// %%'iha gÃva÷ prajÃyadhva'mityetayà / tadupaviÓata÷ pari«ecanÃntavacanamÃnantaramevopaveÓanaæ kartavyaæ nÃnyaditi / tena bhojanaæ prÃgevti siddham / tatropaveÓane mantra ubhayorapi bhavati / ihÃgnisambandhÃbhÃvÃt uttaro vara ityuktaæ / prÃÇmukhau copaviÓata÷ //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.10:># %% 'Ãgan ityÃditrayodaÓÃhutÅ÷ / %%'iha gÃva÷ prajÃyadhvam'ityetayà / pÆrvemÃstÅrïe %% / pÆrvavaduttara eva vara÷ //10// 27 jÅvaputrÃyÃ÷ putrÃya phaladÃnam / 28 dampatyorvÃgyama÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.11:># ya pumÃæsameva sÆte na striyaæ sà puæÓÆ÷'tasyÃ÷ puæsvo jÅvaputrÃyà iti pÃÂha÷ / na repha÷ pÃÂhya÷, paÂhyamÃno và chÃndaso dra«Âavya÷ / jÅvà eva putrà yasyà na bh­tÃ÷ jÅvaputrÃyÃ÷ jÅvapatyà iti ca dra«Âavyam / tathà maÇgalÃnÅti / evaæ bhÆtÃyÃstraivarïistriyÃ÷ putramapattarayarcà 'somenÃdityÃ'ityetayà asyà vadhvà aÇka upaveÓya tasmai kumÃrÃya phalÃnyuttareïa yaju«Ã 'prasvastha÷ preya'mityanena pradÃya tata uttare ­cau 'iha priyaæ''simaÇgalÅ÷'ityete japitvà tata ubhau tasminneva carmaïyÃsÅnau vÃcaæ yacchata÷ / Ãnak«atrebhyÃ÷ nak«atrÃïÃmudayÃdityartha÷ / kumÃraÓca phalÃni g­hÅtvà yathÃrtha gacchati //16// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.11:># puæsvo÷ puæsvÃ÷ ityarcapÃÂha÷ yà puæsa eva sÆte na strÅrapi, yà ca sÆta eva na tu vandhyà satÅ krayÃdinà putravatÅ, sà puæsÆ÷ / jÅvanta eva putrÃ÷ pumÃæso yasyÃssà jÅvaputrÃ, na puna÷ 'bhrÃt­putrau svas­duhit­bhyÃm'(pÃ.1-2-68) ityekaÓe«avacanÃdyasyà duhitaro 'pi jÅvanti, putraÓcaiko jÅvati, sÃpÅha jÅvaputrà vivak«itÃ÷ puæsvoriti viÓe«aïÃnupapatte÷ / evaæ bhÆtÃyÃ÷ putraæ 'somenÃdityÃ÷'ityetayà vadhvà aÇka upaveÓya 'pra svastha÷'iti yaju«Ã putrÃya phalÃni kadalyÃdÅni pradÃya 'iha priyaæ prajayÃ'iti ­cau japitvÃ, ubhau vÃcaæ yacchata÷ / Ãnak«atrebhya÷ nak«atrÃïÃmodayÃt //11// 29 vadhvai dhruvÃrundhatÅpradarÓanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_6.12:># udite«u nak«atre«viti vacanÃttata÷ prÃkÆ tasminneva carmaïi vÃgyatayorÃsanaæ paÓcÃdupani«kramaïam / udite«vityeva siddhe nak«atragrahaïaæ vispa«ÂÃrtham / %% dhruvak«iti''saprar«aya÷'ityetÃbhyÃm / ubhayatra mantreïa darÓanaæ vadhvÃ÷ karma, varastu paÓyan dhruvamiti nirdirÓya pÆrvà vÃcayati vascÃdarundhatÅmittyuttarÃm / tato vÃgvisarga÷ mantraliÇgÃdeva yathÃliÇgadarÓane siddhe yathÃliÇgavacanaæ vikalpÃrtham / uttarÃbhyÃæ dhruvamarundhatŤca darÓayati yathÃliÇgaæ veti / tenottarasyÃm­ci sarve«Ãæ saptar«ÅïÃæ k­ttikÃdinÃmarÆndhatyÃÓca sahadarÓanaæ vadhvÃ÷ karma pak«e bhavati, kevalamarundhatyà eva và //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_6.12:># uttarÃbhyÃæ 'dhruvak«itirdhruvayoni÷'ityetÃbhyÃæ yathÃliÇgaæ pÆrvayà sapra­«ayà dhruvamuttarayÃrundhatÅæ ca darÓayati vadhÆm / yathÃliÇgamiti ca jÃtakarmavaddvÃbhyÃæ dvÃbhyÃmekaikaæ mà bhÆditi // kecit- yathÃliÇgamityatra nÃsti, prayoktÌïÃæ pramÃdÃt pradeÓÃntarad­«Âamiha sa¤caritapaÂhitamiti // apare-uttarÃbhyÃæ yathÃkramaæ dhruvamarundhatÅæ ca darÓayati;yathÃliÇgaæ và iti bhitvà sÆtraæ sÃdhyÃhÃraæ vyÃcak«ate / 'sapra­«aya÷ prathamÃm'ityetayà sapta­«Ån k­ttikà arundhatÅæ ca saha darÓayati / arunjhatÅmeva veti vikalpÃrtha yathÃliÇgavacanÃmiti //12// dvitÅye paÂale siddhaæ yathÃbhëyaæ yathÃmati / k­taæ sudarÓanÃryeïa g­hyatÃparyadarÓanam // iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyapadarÓane «a«Âha÷ khaï¬a÷ // // dvitÅya÷ paÂalaÓca samÃpta÷ // ==================================================================================== atha t­tÅya÷ paÂala÷ saptama÷ khaï¬a÷ 30 ÃgneyasthÃlÅpÃka÷ / (tasya dharmÃ÷) ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.1:># atheti vacanÃdetasyÃmava rÃtryÃæ sthÃlÅpÃko bhavati / sthÃlyÃæ pacyata iti sthÃlÅpÃka÷ / tasya devatÃvidhÃnaæ-Ãgneyoneti / nanu-vidhÃsyate"agnirdevatà svÃhÃkÃrapradÃna"iti, satyam, aparamapi tatra bhavati-agnisvi«Âak­t dvitÅya iti / tataÓca sa eva yadi devatÃvidhi÷ syÃt dvidevatyamidaæ havi÷ syÃt / tataÓca nirvapaïakÃle tÃbhyÃmubhÃbhyÃæ saÇkalpa÷ kriyeta / yadyapi vastuto giïabhÆta÷ svi«Âak­dyÃga÷ tathÃpi pradhÃnavat tatra codyate-'agnisvi«Âak­dvitÅya'iti / tataÓca tasmà api saÇkalpa÷ kriyeta / tasmÃt kevalo 'yamÃgneyasthÃlÅpÃka iti / (vaktavyam evamÃdreyasyaiva pradÃnasya)yadyaprattadaivatamityetat prÃyaÓcittaæ bhavati / svi«Âak­tastu prattadaivamityetadeva / 'enÃæ yÃjayatÅ'ti vacanÃt sahatvamubhayorasmin karmaïi nÃsti / vadhvà evodaæ karma, varasya tvÃrtvijyameva / tena yadidaæ sthÃlÅpÃkarive«aïaæ brÅhyÃdidak«iïà ca tat vadhÆdhanasyaiva bhavati / yatraidamucyate 'padrÅhi pÃrÅïahyasyeÓo'iti (tai.saæ.6-2-1) // 1 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.1:># nanu-'atha patnyavahanti''ÓrapayitvÃ'ityetÃvadeva vaktavyam;yatauttaratra 'agnirdevatÃ'(Ãpa.g­.7-5) iti vidhÃnÃdÃgneyatvaæ siddham' sthÃlÅpÃkeneti tu Órapayitveti vidhÃnÃt, enÃæ yÃjayatÅti cÃnvÃrabdhÃyÃmiti vidhÃnÃt;ata÷ kimarthamidamadhikamÃrabhyate 'athainÃmÃgneyena sthÃlÅpÃkena yÃjayati'iti ? ucyete sÆtraæ tÃvad­«ipraïÅtaæ nÃnarthakaæ bhavitumarhati / tena loke vyutpattisiddhÃdhyÃhÃrÃdibhirapi yassÆtrasyÃrthassampÃdyate so 'pi vedÃrthonu«Âheya ucyate-dhruvamarundhatÅæ ca darÓayitvÃ, anantaraæ yatrÃgneyena sthÃlÅpÃkena yÃgaæ karoti tatraivainÃæ patnÅæ yÃjayati patnyÃmanvÃrabdhÃyÃæ juhoti, na parvasu pÃrvaïavikÃre«u ca / evamatideÓe«Ãrthatayà sÆtramarthavadeva // anye-yÃjayatÅti vacanÃt varÃdanyo 'pyasya sthÃlÅpÃkayÃgasya karteti / tanna;prakaraïenÃsya vivÃhÃÇgatvÃt 'sahÇgaæ pradhÃnam' (Ãpa.pa.2-39) iti sÃÇgasya pradhÃnasyaikakart­katvÃt // kecit- uttaratra na kevalamagnirdevateti vidhi÷, 'agnissvi«Âak­t dvitÅya÷ ityapi / tena dvidaivatyo 'yaæ sthÃlÅpÃko mà bhÆta, kintvekadaivatya evetyevamarthamÃgneyeneti vidhÃnam / tenÃgneya eva saÇkalpitasya vrÅhyÃderarthÃk«ipto laukiko nirvÃpa÷ kÃrya÷ / 'enÃæ yÃjayati'iti tu nÃsmin karmaïyubhayoradhikÃra÷, kintu vadhvà eva / varastu ­tviksthÃnÅya÷ / tena homÃdau dravyatyÃgasstrÅdhanÃdeveti / tanna;vadhvekÃdhikÃre hi prakaraïÃvagatavivÃhÃÇgatvabÃdha÷,adhikÃrasÃdhyabhedhena ÓÃstratadarthayorbhedÃt / ÃcÃrasiddhavarakart­katvabÃdhÃpattiÓca;anyÃrtvijye 'pyavirodhÃt // 1 // ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.2:># arundhatÅdarÓanÃnantaramagÃraæ praviÓya vrÅhÅn yavÃn và navÃnagnaye saækalpitÃn nirvapati yÃvaddhomÃya brahmaïabhojanÃya ca paryÃptaæ manyate / prok«aïa¤ca tÆ«ïÅæ saæsk­tÃbhiradbhi÷ / tatastÃn%% / 'enà patyÃ'ityÃdivat sÃvahantÅti sarvanÃmnà nirdeÓe kartavye patnÅgrahaïaæ patnÅkarmedaæ yathà vij¤Ãyeta / itarathà yÃjamÃnaæ vij¤Ãyeta / vadhÆriha yajamÃneti k­tvà pÃrvaïÃdi«u patyuravahananaæ prÃpnoti //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.2:># sthÃlÅpÃkÃrtha vrÅhyÃdikam / 'sÃvahanti'iti vaktavye 'patnyavahanti'ityÃdhikÃk«arÃt patnyavaghÃtameva kuryÃt, na tu ÓrapaïÃdikamapi / tadÃdikaæ vara eva / kecit- patnÅtyÃrambhÃdavahananaæ patnÅkarmaiva, na tu yajamÃnakarma / yajamÃnakarmatve hi sahÃdhikÃre pÃrvaïÃdau patyuravahananaæ syÃt, tasya tatra yajamÃnatvÃt / ata eva pÃrvaïÃdau nÃnvÃrambha÷;patnyavahantÅtivat patnyÃmanvÃrabdhÃyÃmityavacanÃditi / maivam;vadhvekÃdhikÃrasyaiva nirastatvÃt //2// 31 sthÃlÅpÃkahoma÷, tasyÃvadÃnasaækhyà / #<ÓrapayitvÃmighÃrya pracÅnamudÅcÅnaæ vodvÃsya prati«ÂhitamabhighÃryÃgnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnte 'nvÃrabdhÃyÃæ sthÃlÅpÃkÃjjahoti // ùpGs_7.3 //># ## #<ùpGs-AnÃ_7.3:># tatastÃnavahatÃæstri«phalÅk­tÃn prak«Ãlya Órapayati vara÷ / agrerupasamÃdhÃnÃdivacanaæ tantravidhÃnÃrtha kÃlavidhÃnÃrtha ca prati«ÂhatÃbhighÃraïÃnte kathaæ tantraæ pratipadyeta, na prÃgiti / tenÃbhighÃraïamasaæsk­tenÃjyena bhavati / atrÃpi sak­deva pÃtraprayoga÷ / tathà ÓamyÃ÷ vivÃhaÓe«atvÃdasya / netyanye //3// ÃjyabhÃgÃntavacanaæ anvÃrambhakÃlopadeÓÃrtham / sthÃlÅpÃkÃdityanarthakam, tasya homÃrthatvÃt / na ca vÃcyaæ brÃhmaïabhojanÃrtha sthÃlÅpÃko, homastvÃjyÃdeva prÃpnotÅti / yÃgavidhÃnÃt devatÃvidhÃnÃcca / evaæ tarhi ÓailÅyamÃcÃryasya-yatrobhayaæ havirbhavatyÃjya ¤cau«adhayaÓca tatra pradhÃnÃhutiviÓe«aïaæ karoti sthÃlÅpÃkÃdannÃdapÆpÃdÃjyÃhutiruti / tena yatra viÓe«aïaæ nÃsti tatraikameva haviriti siddhaæ bhavati / tenÃgrayaïe ÃjyasyÃbhÃva÷ / tataÓca sak­dupaghÃtapak«a eva tatra bhavati, ÃjyÃbhÃvenopastaraïÃbhighÃraïayorasambhavÃt / vivÃhe ca 'yathà sthÃnamupaviÓye'tyatra ÃjyÃhutiriti viÓe«aïÃbhÃvÃdÃjyameva tatra dharmavaddhÃvi÷, lÃjÃstvadharmakà iti siddham //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.3:># udvÃsya saukaryÃdapareïÃgniæ prati«ÂhÃpya / prati«ÂhitamabhighÃrayati / o«adhihavi«ko 'pyatra tantravidhÃnaæ kramÃrthamityuktameva / 'ÃjyabhÃgÃnte 'nvÃrabdhÃyÃm' / upastaraïaprabh­tyanvÃrambha÷ pradhÃnahomÃntam //3// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.4:># anena pauro¬ÃÓiko 'vadÃnakalpa iha pradarÓito vij¤eya÷ / 'tasmÃdaÇgu«ÂhaparvamÃtra'(Ãpa.Órauya2-18-9) mityÃdyapi bhavati / pa¤cÃvatta¤capa¤cÃvattinÃm / pratyabhighÃraïaæ ca havi«a÷ lÃjÃvadÃnavat / upastÅrya dviravadÃya dvirabhighÃrayatÅti vaktavye sak­dvacanamupastaraïÃbhighÃraïayoÓcaturavattasaæpÃdanÃrthatÃæ j¤Ãpayitum / tena caturavattÃbhÃve upastaraïÃbhighÃraïayorapyabhÃva÷ / yathà 'sak­dupahatya juhuyÃt'(Ãpa.g­. 7-7)"dadhna eväjaline"(Ãpa.g­.22-10) / tyÃdau //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.4:># homadarvyà sruveïa darvyantareïa và sak­dupastaraïaæ kÃryam / tataÓcarordviravadÃnam / trirjamadagnÅnÃm, sak­ccÃbhighÃraïam / tata÷ svi«Âak­dartha caro÷ pratyabhighÃraïam / asyai«ÂikÃvadÃnavidhipradarÓanÃrthatvÃdÃcÃrÃcca //4// devatÃmÃha-- 32 tasya devatÃvidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.5:># pradhÃnadvitvÃduttaravivak«ayà siddhÃnuvÃdo 'yam / agnireva devatà pÆrvasya homasya yeyamÃgneyeneti vihità / uttarasyÃnyà vidhÅyata iti //6// svÃhÃkÃreïa pradÃnaæ prak«epo yasmin sa-%%sthÃlÅpÃkasya homa÷ / aviÓe«Ãt pÆrvaÓcottaraÓca / tatra svÃhÃkÃrasaæyogÃddevatÃÓabdaÓcaturthyanto bhavati -agneye svÃhÃ, agnaye svi«Âak­te svÃheti / 'juhoticodana÷ svÃhÃkÃrapradÃna÷'(Ãpa.pa.3-4) ityeva siddhe vacanamidaæ kalpÃntare«u ke«ucit mantreïa pradÃna¤codita"mamu«mai svÃheti juhuyÃt, ­cà và taddevataye"ti 'puronuvÃkyÃmanÆcya yÃjyayà juhuyÃ'diti ca tatprati«edhÃrtham / evamapi 'sthÃlÅpÃkÃjjuhotyagnaye svÃhetyeva vaktavyaæ'svi«Âak­ti ca svi«Âak­te svÃheti / idaæ tu vacanaæ pÃrvaïÃtidi«Âe«u yathopadeÓaæ devatà ityatra mantraprati«edhÃrtham / tena 'paurïamÃsyÃæ paurïamÃsÅ'(Ãpa.g­.7-28) ityevamÃdi«u yatra sthÃlÅpÃkasya devataiva codyate tatra devatÃÓabdenaiva homa÷, na taddaivatyena mantreïeti siddham //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.5:># agnirdevateti vihitÃgniviÓe«aïÃrthamayaæ paribhëektÃnuvÃda÷ / kathaæ viÓe«yate?iti cet, so 'gnissvÃhÃkÃrapradÃnaÓceddevatÃ, svÃhÃkÃtayogyayà caturthyà vibhaktyà yuktaÓcedityartha÷ / nanva nvÃrabdhÃyÃmagnaye juhotÅ'ti vaktavye kimarthamadhikÃk«araæ 'agnirdevatà svÃhÃkÃrapradÃna÷'ityupadiÓyateÆucyate-Óabdo devatÃ, nÃrta÷ artho 'pi yÃge coditacaturthyantasvavÃcakasabdenaivopakaroti, arthasyodde«ÂumaÓakyatvÃt;upÃkÃrÃntarasya ca durnirÆpatvÃditi mÅmÃæsakamatamiha nÃbhimatam;arta eva devateti svamataj¤ÃpanÃrtham / kathamiti cet ?karmaïi prayogÃnarhasya prathamÃntasyÃgniÓabdasya prayogÃt / nanvartasya devatÃtve satyapyukÃraÓÓabdenaiveti nÃnu«ÂhÃne viÓe«a÷ / maivam;na kevalaæ caturthyantaÓabdoccÃraïamevÃnu«Âheyam, kintvarthasya dhyÃnamapÅti / atra tu j¤Ãtakaæ 'Ãgneyà iti tu sthiti÷'(niru.8-3-7) ityÃdi niruktakÃravacanam // kecit- kalpÃntare«u 'amu«mai svÃheti juhuyÃt ­cà và taddaivatyayÃ'iti vikalpa÷ codita÷ / sa mÃbhÆdasmÃkam / pÃrvaïe«u tadvikÃre«u ca 'amu«mai svÃhÃ'ityeva juhuyÃdityevamarthamiti //5// 33 tatra sak­dupaghÃtapak«a÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.6:># yayà darvyà homastayaiva%%juhuyÃt / atra pak«e upastaraïÃbhighÃraïayopyabhÃva iti siddham / kecit kurvanti / juhuyÃditi vacanaæ svi«Âak­tyapi prÃpyatyartham //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.6:># athavà darvyà sak­t sthÃlÅpÃkÃdg­hÅtvà juhuyÃt, na tu pÆrvavaccaturavattaæ pa¤cÃvattaæ và apÆrvatvÃddarvihomÃnÃm //6// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.7:># %% bhavati devatÃtvena / dvitÅyavacanaæ pÆrveïa tulyadharmatvaj¤ÃpanÃrtham / tena 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅrityÃdau svi«Âak­to 'pi grahaïaæ bhavati / tathà 'sak­dupahatya juhuyÃt''svÃhÃkÃrapradÃna'ityetayoÓca prav­tti÷ //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.7:># devateti Óe«a÷ / sthÃlÅpÃkaÓe«Ãt dvitÅyo homa÷ kartavya÷ / tasmin agnissvi«Âak­ddevateteyartha÷ / arthasiddhe 'pi dvitÅye 'dvitÅya' iti grahaïe prayojanaæ 'sadasaspatirdvitÅya÷ '(Ãpa.g­.8-2) ityatra vak«yate / kecit- pÆrvahomena tulyadharmatvaj¤Ãpanam / tathà ca sati 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅ÷'ityatra svi«Âak­tamapi hutvà jayÃdÅtyevamÃdi bhavediti // 7 // asya tvavadÃnavidhimÃha- 34 tatra upastaraïÃdividhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.8:># atrÃpi paugojÃÓikasvi«Âak­to 'vadÃnakalpa÷ pradarÓito vij¤eya÷ / "tena dvi÷ pa¤cÃvattina÷ uttaramuttaraæ jyÃyÃæsam, na havi÷ pratyabhidhÃrayatÅ'(Ãpa.Órau.2-21-3,4,5) ti viÓe«Ã÷ ihÃpi dra«Âavya÷ //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.8:># sak­dupastaraïamavadÃnaæ ca dvirabhighÃraïaæ ca kÃryam / jamadagnÅnÃæ tu dviravadÃnam / avadÃnaæ daivatÃjjyÃya÷ / nÃpi havi÷ pratyabhighÃraïam;ai«Âikasauvi«Âak­tÃvadÃnavidhipradarÓanÃrthatvÃt, ÃcÃrÃcca //8// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.9:># %%pradhÃnahomasyetyartha÷ / upaghÃtapak«Ãrtha vacanam / caturavattapak«e tu paurojÃÓikatvÃt siddham, nanu tatrÃpi"pÆrvÃr dhÃdvitÅyaæ paÓcÃrdhÃt t­tÅya"mityetayordeÓaviÓe«ayo÷ prati«edhÃrtha syÃt / yadyevaæ uttaravattarasyoti svi«Âak­ti nÃrabdhavyaæ, viÓe«ÃbhÃvÃt / tasmÃt caturavattapak«e pauro¬ÃÓika eva vidhi÷ / idaæ tu vacanamupaghÃtapak«Ãrtham //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.9:># havi«o madhyÃt pÆrvasya daivatasyÃvadÃnaæ kÃryam / upaghÃtapak«Ãrtha evÃyamÃrambha- / caturavattapak«e tvai«ÂikavidhipradarÓanabalÃnmadhyÃdaÇigu«ÂhaparvamÃtrÃvadÃnam / 'tirachÂÅnamavadyati pÆrvÃrdhÃddvitÅyamanÆcÅnaæ catiravattina÷ paÓcÃrdhÃtt­tÅyaæ pa¤cÃvattina÷' (Ãpa.Órau.2-18-9) ityavadÃnasthÃnasiddhe÷ etenopaghÃtapak«e catiravattadharma upastaraïÃdirna pravartate iti darÓayati //9// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.10:># ÃghÃrasambhedo %%atrÃpi paugo¬ÃÓika eva homadeÓo darÓito vij¤eya÷ / tenÃhutÅnÃmanekatve 'pÆrvà pÆrvà saæhitÃmi'(Ãpa.Órau.2-19-9) tyevamÃdayo viÓe«Ã ihÃpi bhavanti //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.10:># %% prak«epa÷ / daivatasya agne %%ÃghÃrasamphede / pradhÃnÃhutibahutve 'pÆrvà pÆrvà sÃæhitÃm'(Ãpa.Órau.2-19-9) iti ca bhavati / ayaæ tÆbhayapak«Ãrtha÷ //10// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.11:># ayamapyupaghÃtapak«Ãrtha Ãrambha÷ //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.11:># uttarÃrdhÃddhavi«a uttarasya svi«Âak­ta avadÃnaæ kÃryam / ayamapi pÆrvavadupaghÃtapak«Ãrtha eva //11// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.12:># atrÃpi pauro¬ÃÓikasya svi«Âak­to dharmo vij¤eya÷ / tenÃ÷ 'saæsaktÃmitarÃbhi'(Ãpa.Órau.2-21-6)riti viÓe«a ihÃpi bhavati / homagrahaïe ÃÓriyamÃïe uttarÃrdhapÆrvÃrdha ityasya lepayo÷ prastaravadittyuttareïÃpi sambandhassambhÃvyeta //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.12:># tasya svi«Âak­to %% / asyÃpi pradarÓanÃrthatvÃt 'asaæsaktÃmitarÃbhirÃhutibhi÷'(Ãpa.Órau.2-21)-6) ityapi bhavati //12// homopastaraïÃdyarthadarvÅdvapalepayo÷ pÃtraprayogÃrtha saæstÅrïasya ca varhi«a÷ pratipattimÃha-- ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.13:># yasmin barhi«i prati«Âhitaæ havirÃjyaæ ca tasmÃt ki¤cidupÃdÃya tadvarhirannasya cÃjyasya ca yau lepau tayo÷ prastarava ttÆ«ïÅmaÇtvà prastaravadeva tÆ«ïÃmagnau praharati / ata eva pratipattividhÃnÃdapareïÃgniæ barhi«a÷ staraïaæ bhavati / havi«aÓca tatrÃsÃdanam / kalpÃntare ca spa«Âametat / Ó­tÃnihavÅæ«yabhidhÃrya udagudÃvÃsya barhi«yÃsÃdyeti / kecidagniparistaraïÃda¤janaæ manyante / prastaravaditi vacanÃt tri«u sthÃne«va¤janaæ bhavati / tatra caturavattapak«e yayà homÃ÷ tasyÃmagrasya, yayopastaraïÃbhighÃraïe tasyÃæ madhyasya, ÃjyasthÃlyÃæ mÆlasya cäjanaæ bhavati / upaghÃtapak«e tÆpastaraïÃæbhighÃraïÃrthÃyà darvyà abhÃvÃdÃjyasthÃlyÃæ madhyasya mÆlasya carusthÃlyÃm / aktasya t­ïamapÃdÃyetyetadapi bhavati / tathà yayà homastasyÃæ prati«ÂhÃpanaæ ca ÃgnÅdhrakarma ca svayameva karoti //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.13:># %%darvÅdvayalagnayo÷ pÃtrÃsÃdanÃrtha saæstÅrïa%%prastaravattÆ«ïÅ maÇktvà tadvadevÃgnau praharati / idamapi pradarÓanÃrtham / tenäjanÃdisaæsrÃvÃntaæ ÓrautavattÆ«ïÅæ karoti / nanu-prastaravaditÅhÃnupapannam / barhi«o 'gramadhyamÆlÃnÃæ dvayordarvyo÷ prastaravada¤janÃsambhavÃt / ucyate-homadarvyÃmagramanakti÷, itarasyÃæ madhyamÆle÷ 'anyÃllopau viv­ddhirvÃ'(Ãpa.pa.4.13) iti vacanÃm / eva trirdvivÅ / 'aÓÃparam'iti pak«e sak­devopastaraïÃdyarthÃyÃæ mÆlaæ, homÃrthÃyÃæ madhyÃgre / anye tu ÃjyasthÃlÅæ dhruvÃsthÃne pak«atraye 'pi kurvanti, a¤janasyopayuktapÃtralepapratipattyarthatvÃt 'i¬Ãntaæ vÃ'havanÅye Óaæyvantaæ gÃrhapatye' (Ãpa.Órau.3-14-6) iti pak«e 'ÃjyasthÃlyÃæ mÆlam'(Ãpa.Órau.3-14-7) iti darÓanÃcca / iha tu pak«e lepayoriti dvivacanamÃjyau«adhalepÃbhiprÃyam, na tu pÆrvavadÃghÃradvitvÃbhiprÃyam // kecit-kalpÃntarÃdapareïÃgniæ yasmin barhi«i havirÃjyaæ ca prati«Âhitaæ tasmÃdvÃ, paristaraïÃdvà ki¤cidupÃdÃyäjanamiti / tanna; kalpÃntaroktabarhi÷ prati«ÂhÃpanopasaæhÃrasya pÃk«ikatvena nityadvaddhakramamapi pari«ecanaæ na nivartate, agnayaÇgatvÃdityÃha-- ## (ÃnÃ)%%tantraæ jayÃdi yathÃsiddhamatrÃpi kartavyamityartha÷ / kathaæ ca siddham?upajuhotÅtivacanÃt / pradhÃnahomÃnantaraæ tenopahomÃnÃmupari«ÂÃdvarhi«o 'nupraharaïaæ bhavati / anyathà pradhÃnahomÃnantaramupadeÓÃdupahomÃnÃæ purastÃdanupraharaïaæ syÃt //16// atra k­tvetyadhyÃhartavyam / %%pari«ecanÃntaæ k­tvetyartha÷ / kimarthamidam ?pari«ecanÃnte brÃhmaïabhojanÃdyeva karma pratipÃdyeta nÃnyadityevamartham / anye tu siddhamuttaraæ pari«ecanamitye kameva yogaæ paÂhanto vyÃcak«ate / teneha sthÃlÅpÃke pradhÃnahomÃnantaraæ tantraÓe«asya prÃptasya par«ecanameva siddhamanyadasiddhamiti / tenopahomÃnamiha lopaÓcodyata iti / te«Ãmuttaramiti vyartham //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.14:># spa«Âemetat / tata÷ praïÅtÃvimoko 'pi / kecit- siddhamuttaramiti padadvayamekaæ vÃkyam / siddhamÃvik­tam / uttaraætantraÓe«aæ jayÃdi / etÃccehotk­«ya padhitamapi 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃdutÅrhutvà jayÃbhyÃtÃnÃn'(Ãpa.g­.2-7) iti Órautakramasya balÅyastvÃt pradhÃnatulyadharmakasvi«Âak­to 'nantarameva / tathà 'pari«ecanam'ityapyÃnantaryavidhyartham / pari«ecanÃntaæ k­tvà brÃhmaïabhojanameveti / tanna; siddhamuttaraæ pari«ecanamiti pratÅtÃbhyarhitasÃmÃnÃdhikaraïyÃnvayabÃdhena mahÃdo«avÃkyabhedakalpanÃpek«atvÃt / tathà vacanÃbhÃvÃdiha jayÃdyeva nÃsti, dÆre kramabalÃbalakathà / tathà 'pari«ecanam'ityasyÃpi siddhamuttaramityetadanvayanirÃkÃÇk«atvÃt k­tvetyadhyÃhÃro nirbÅja÷ / Ãnantarya tu pÃÂhaprÃptaæ na vidheyameva / tasmÃdvaraæ yathoktaÓaÇkÃniv­tyarthamevedaæ sÆtramiti //14// 35 sthÃlÅpÃkaÓe«Ãt brÃhmaïabhojanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.15:># %%vacanamatiÓayÃrthamabhighÃraïena prÃgapi sarpi«matvÃt / laukikena sarpi«Ã prabhÆtenopasicyetyartha÷ / yo dak«iïata Ãste sa iha brÃhmaïa÷ taæ bhojayet vadhÆrvaro và //18// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.15:># %%haviÓÓe«eïa / %%prabhÆtasaukikÃjyopasiktena / %%dak«iïato darbhe«u ni«Ãditaæ%%tasyeha prak­tatvÃt / iha tu sarpi«mateti matuvatiÓayÃrta÷ / bhojayediti balÃcca(vacanÃt) homabrÃhmaïabhojanÃyÃlaæ ca ru kÃrya÷ //15// 36 sthÃlÅpÃkadak«iïÃdÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.16:># %%varasya%%pÆjya÷ ÃcÃrya÷,%% sthÃlÅpÃkasya dak«iïÃæ%%vadhÆ÷ / svakulÃdÃnÅyartvije varÃya dÃtavyà satÅ dak«iïà jÃyÃpatyo÷ anyonyadÃnapratigrahÃbhÃvÃt tadÃcÃryÃya codyate / tenÃsau pariktÅto bhavati / d­Óyate cÃyaæ nyÃyo dharmaÓÃstre-"na pità yÃjayet putraæ na putra÷ pit­yÃjanam"ityÃdyuktvà ''cÃryÃya dak«iïÃæ dadyurutu //19// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.16:># nanvidaæ sÆtramayuktamiva pratibhÃti / 'yo 'syÃpacitastamitarayÃ'(Ãpa.g­.3-9) iti vadvarÃdanyasya dÃnakart­tvapratÅte÷, iha cÃnyasyÃbhÃvÃt / yadyapi patnÅ vidyate, tathÃpi tasyà bharturapi pravÃse sahÃdhikÃre«u karmasu madhyaga dhanatyÃge 'numatidvÃreïÃva kart­tvÃbhyupagamÃt / atha atra 'enÃæ yÃjayati'iti vacanÃdvadhÆryajamÃnà / sà strÅdhanÃdvarasyÃpacitÃya dadÃti / tena ca ­tvigbhÆto vara Ãnato bhavati / na ca varÃyaiva dÃnam, jÃyÃpakatyoranyonyadÃnÃdyabhÃvÃdityucyate, naiva tat;vadhvekÃdhikÃre hyasyobhayato vivÃhÃÇgasanda«Âatvena pratipannavivÃhÃÇgatvabÃdha÷ / adhikÃrasÃdhyabhedena ÓÃstratadarthayorbhedÃt / atha ubhayÃdhikÃravivÃhasidhyarthameva vadhÆranena pradhÃnakarmaïÃpi yÃgena saæskriyate, tarhi vadhvekÃdhikÃramityuktimÃtramiti v­thà strÅdhanavyaya÷ / tasmÃt ÓÆtraæ yathopapannaæ syÃt tathà vyÃkhyeyam / ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.16:># atrocyate-evaæ tarhyadhyÃhÃreïa và vipariïÃmena và vyÃkhyÃyate / yo 'syÃtmane 'pacita÷ pÆjya÷ tasmà ­«abhaæ dadÃti / yadvà ye 'sya ÓthÃlÅpÃkayÃgasya karturapacitastasmà etadyÃgakartà ­«abhaæ dadÃti, na tu sthÃlÅpÃkayÃgÃntarÃïÃæ kartÃ;te«ÃmapÆrvatvÃt / athavÃ-asyeti «a«Âhyà ayamiti vipariïÃma÷ / yo 'yaæ loke vidyÃbhijanÃdisampattyà apacita÷ tasmà ayametatsthÃlÅpÃkakartà ­«abhaæ dadÃti / sarvathà tvetadvik­ti«vapi sthÃlÅpÃkÃntare«u ­«abhadÃnaæ nÃstyeva //16// 37 pÃrvaïasthÃlÅpÃka÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.17:># %%sthÃlÅpÃkÃ%%dak«iïÃæ varjayitvÃ%% 'parvasu cobhayorupavÃsa,(Ãpa.dha.2-1-4) ityanena prakÃreïa k­topavÃsÃbhyÃæ g­hamedhibhyÃæ%% paurïamÃsÅ«u cÃmÃvÃsyÃsu ca evamevÃgneyasthÃlÅpÃkakalpena sthÃlÅpÃka÷ kÃrya÷ / kalpÃtideÓo 'yam-parvasu sthÃlÅpÃka÷ kÃrya÷, tasya ca"Ãgneyena sthÃlÅpÃkena yÃjayatÅ"tyevamÃdi÷ tasmà ­«abhaæ dadÃtÅ'tyevamanÃta÷ kalpa ityartha÷ / atropo«itÃbhyÃ'miti dvivacananirdeÓÃdubhÃvapyadhikÃriïau tatra tu patnyeva / dak«iïà ceha nÃstÅtyetÃvÃn viÓe«a÷ / tatra pÃrvaïe vivÃhanimittà viÓe«Ã÷ sak­tpÃtrÃïi Óamyà ityÃdayo na kartavyÃ÷ / anvÃrambho 'pi na kartavya÷, yajamÃnakarmatvÃt / atra cobhayoryajamÃnatvÃt / astu tarhyanyo yÃjayitÃ, anvÃrambhaÓcobhayo÷ / tadapi na, j¤ÃpakÃt / yadayaæ h­dayasaæsargÃnvÃrambhaæ vidadhÃti tat j¤Ãpayati na pÃrvaïÃdi«vanvÃrambho bhavatÅti / anyathà pÃrvaïÃtideÓÃdevÃnvÃrambha÷ siddhassyÃt / pÃïigrahaïÃdadhi g­hamedhinorvratam'ityÃdau sÃÇgaæ vivÃd­karma vivak«itam / tena saæveÓanÃnte vivÃhikarmaïi ni«Âhite pa¤camahÃyaj¤ÃdÅnÃæ g­hasthadharmÃïÃæ prav­tti÷ / pÃrvaïasthatvasya prÃgapi saæveÓanÃt syÃt / pÃkÃdÆrdhva parvaprÃptau prav­tetirbhavati / tadarthamÃha- ata Ærdhvamiti / tasya ca paurïamÃsyÃmupakramo nÃmÃvÃsyÃyÃm / Órautayostathà darÓanÃt / tatsthÃnÃpannatvÃccÃnayo÷ / chandogÃÓcÃmananti -amÃvÃsyà cet pÆrvamÃpadyate paurïamÃsene«ÂvÃtha tat kuryÃt / ak­tvà paurïamÃsÅmÃkÃÇk«odityeke'(khÃ.ga.2-1-2) iti / 'parvasu cobhayorupavÃsa'ityeva siddhe upo«itÃbhyÃmiti vacanamasmin karmaïi ubhayoravyÃdhikÃrapradarÓanÃrtham / evamapyubhÃbhyÃmityeva vaktavyaæ nopo«itÃbhyÃmiti / tasmÃt parvasu cobhayorupavÃsa iti prÃptamupavÃsaæ prak­tyaæÓenÃnÆdya dvivacanena dvayoradhikÃra÷ pradarÓyate -upo«itÃbhyÃmiti / tena yajanÅye 'hanyeva sthÃlÅpÃkassiddho bhavati / pa¤cadaÓyÃæ pÆrvedyu÷ karma / tathà cÃÓvalÃyana÷"atha pÃrvaïasthÃlÅpÃka÷ / tasya darÓapÆrïamÃsÃbhyÃmupavÃsa÷ / idhmÃbarhi«oÓca sannahana"(ÃÓva.g­ 1-10-1,2,3) miti / ubhÃbhyÃæ parvasu kÃrya ityucyamÃne parvasveva sthÃlÅpÃkassyÃt, upavÃsaÓca, nirdeÓatulyatvÃt //20// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.17:># %%sthÃlÅpÃkÃ%% %%'parvasu cobhayorupavÃsa÷'(Ãpa.dha.2-1-4) ityÃdividhinà k­topavÃsÃbhyÃæ jÃyÃpatibhyÃæ %% paurïamÃsÅ«vamÃvÃsyÃsu ca dvitÅyÃsu%% ­«abhadÃnavarja%%vaæprakÃra etatsthÃlÅpÃkasad­Óo homa÷ kartavya iti vidhi÷ / dharmaÓÃstre tu 'ÓvobhÆte sthÃlÅpÃka'(Ãpa.dha.2-1-10) ityupavÃsÃdidharmasambandhÃrtho 'nuvÃda÷ / sÃd­Óyaæ cÃtra dravyadevatÃdisamastadharmanibandhanam / yathà 'etasyaiva revatÅ«u'(tÃï¬ya.brÃ.17-8-1) iti, yathà và 'mÃsamagnihotraæ juhoti'iti / tatra tu 'etasya''agnihotram'iti padÃbhyÃæ, iha tu evaæpadeneti bheda÷ / nanu-darvÅhome«vatideÓo nÃsti, apÆrvatvÃtte«Ãm / satyam, nÃsti codanÃliÇgÃt, vacanÃttvatideÓa÷ kena vÃryate ? kecit-nÃyaæ dharmÃtideÓa÷, sauryÃdi«viva havirdaaivatasyÃnupadeÓÃt / ata÷ kalpÃtideÓa eva;'ÓvobhÆte 'nva«ÂakÃæ, tasyà mÃsiÓrÃddhena kalpo vyÃkhyÃta÷ 'itivaditi / naitat / havirdaaivatasyÃnupadeÓe 'pi mÃsamagnihotraæ juhoti'ityÃdi«u dharmÃtideÓasya d­«ÂatvÃt // apare tu-ekasya tÆbhayatve saæyogap­thaktvam (jai.sÆ.4-3-5) iti nyÃyena prak­tasyaiva sthÃlÅpÃkasya 'evaæ parvasu kÃrya÷' ityÃdhikÃrÃntasambandhavidhiriti / etadapi na;evaæ sati 'e«a kÃrya'iti sÆtraæ syÃt, 'natvevaæ kÃrya iti / ki¤ci parvasvanvÃrambho 'pi syÃt; yatassamastadharmakasyaiva prak­takarmaïo 'dhikÃrÃntaravidhyupagama÷ / dharmÃtideÓe tu yathà nÃnvÃrambhastathoktameva 'athainÃmÃgneyema'iti sÆtramatideÓaviÓe«Ãrthamiti vadatà bhëyakÃreïa / atra ca 'ata Ærdhvam'iti vacanaæ vivÃhamadhye 'pi parvÃrambhÃrtham / yadya«yata ÆrdhvamityaviÓe«avacanaæ, tathÃpi paurïamÃsyÃmevÃrambha÷ / kÃlaikyena prayojanaikyÃt, sthÃnÃpattyà ca syÃmevÃrambhadarÓanÃt / vyaktaæ caitacchandogÃnÃm / 'amÃvÃsyà cet pÆrvamÃpadyeta paurïamÃsene«ÂvÃtha tatkuryÃt, akurvan paurïamÃsÅmÃkÃÇk«edityeka'iti / tasmÃtsÃthÃlÅpÃkÃnantaraæ paurïamÃsÅ cet pÆrvamÃgacchet,tadà vivÃhamadhye 'pi parvÃrambha÷ / mÃsiÓrÃddhasya tvÃrambhaÓcaturthÃhomÃnte aparapak«e;si«ÂÃcÃrÃt, bodhÃyanavacanÃt, karmamadhye karmÃntarÃrambhasyÃyuktatvÃcca / tathà vaiÓvadevasyÃpi, 'te«Ãæ mantrÃïÃmupayoge dvÃdaÓÃhamadhaÓÓayyÃ'(Ãpa.dha.2-3-13) ityÃdivrataæ sapatnÅkaÓcÃritvà praÓaste 'hanyÃrabhbha÷ //17// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.18:># pÃtraÓabda ubhayaliÇga÷ / dhÃnyamu«ÂiÓatasya pÆrïa pÃtraæ%%mityÃhu÷ / dak«iïà ceyaæ brahmaïe deyà //21// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.18:># dhÃnyÃde÷ pÆrïa yatkiæcit pÃtraæ%% 'a«Âamu«Âi bhavet ki¤cit ki¤ciccatvÃri pu«kalam / pu«kalÃni ca catvÃri pÆrïamÃtraæ pracak«ate //' iti vacanÃt dhÃnyamu«ÂÅnÃæ a«ÂÃviæÓatyÃdhikaæ Óataæ pÆrïapÃtram / pÃtraÓabdaÓcobhayaliÇga÷ / tuÓabdÃt parvasvayaæ vikalpo, na v­«abhadÃne // 18 // 38 aupÃsanahoma÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.19:># asmÃt sthÃlÅpÃkÃdÆrdhva yÃÓca eto ÃhutÅ brÅhitaï¬ulairyavairvÃjuhuyÃt / ata Ærdhvamityasya pÃrvaïavadeva prayojanam / tena tasyÃmeva rÃtrÃvÃrabbha÷ / tasmÃdÆrdhva dampatyossÃyamaÓanam / ete ÃhutÅ ityucyate- ye agnihotrÃhutÅ ÃhitÃgneste ete iti pratij¤ÃpanÃrtham / tena taddharmÃïÃmatraprav­tti÷ / yathà 'pÃlÃÓÅ samit dvyaÇgule mÆlÃt samidhaæ'(Ãpa.Órau.6-10-4) ityevamÃdÅnÃæ prÃdu«karaïahomakÃlayo«ca / taccoktamÃÓvalÃyanake-tasyÃgnihotreïa prÃdu«karaïahomakÃlau vyÃkhyÃtau (ÃÓva.g­.1-9-5) ityÃdi / hasteneti darvyà apavÃda÷ / tantrasya cÃnupadoÓÃdapÆrvatvam / paristaraï tu bhavatyeva / pari«ecanaæ tvihaiva vidhÅyate //22// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.19:># sÃyaæ prÃtarityÃgnihotrakÃlÃnÃæ caturïÃmupalak«aïam;agnihotrÃnukÃritvÃdaupÃsanahomasya / %%sthÃlÅpÃkÃntÃdvivÃhà dÆrdhvam;vivÃhasyaivÃtra paramaprak­tatvÃt,na kvanantaraprak­tatvÃtparvaïa Ærdhvam, yato na prÃsaÇgikaprak­taparÃmarÓassvarasassarvanÃmnÃm / sthÃlÅpÃkÃntÃditi ca sthÃlÅpÃkaæ vidhÃya, 'ata Ærdhvam'iti vacanÃt / asya cÃrabbho 'nantaraæ rÃtrÃveva yadi nava nìyo nÃtÅtÃ÷ / atÅtÃÓcedaparedyussÃyamevÃgnihotrÃrambhavelÃyÃm / atra hastenetyÃdinà k­tnavidhÃnam / hasteneti vidhÃnÃddarvyÃdiniv­tti÷ / tamjulairyavÃrveti vidhÃnÃt pÃkasya / ubhayata÷ pari«ecanamiti parisaÇkhyÃnÃt pÃrvaïadharmÃïÃm / veÓvadeve 'pÅtthameva vyÃkhyÃnam / 'ete'iti viÓe«aïÃdatrÃpi dvitÅyÃhuti÷ svi«Âak­tsthÃnÅtyà aÇgamityartha÷ tenetÃæ vism­tya karmasamÃptau ne«Ã punarhotavyà / kintu sarvaprÃyÃÓcittameva //19// 39 tatra devatÃvidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.20:># devataiva daivatam / agnaye svÃheti pÆrvÃhuti÷ / agnaye svi«Âak­te svÃhetyuttarà //23// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.20:># ayaæ 'ete ÃhutÅ'iti praptasyÃnuvÃda÷ pÆrvÃhutervikalpaæ vudhÃtum ;yathÃ-pÃtnÅvate 'nÃnuva«aÂkÃroti / api vopÃæÓvanuva«a kuryÃt'(Ãpa.Órau.13-14-9,10) iti //20// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.21:># %%sÆryadevatyà / sÆryÃya svÃheti và pÆrvÃhutirbhavati / anyat samÃnam / tatra yathÃkÃmÅ prakrameta / prakramÃttu niyamyate // 24 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.21:># %%sÆryadevatyà 'sÆryÃya svÃhÃ'iti pÆrvÃhuti÷ prÃtarhome ityeke //21// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.22:># asya homasya pari«ecanaæ%%purastÃdupari«ÂÃcca kartavyam, yathà purastÃccoditam-agniæ pari«i¤cati pÆrvavat pari«ecamiti // 25 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.22:># %%etayorÃhutyo÷ purastÃdupari«ÂÃcca%%'agniæ pari«i¤cati'(Ãpa.g­.2-3) 'pÆrvavatpari«ecanamanvamaæsthÃ÷'(Ãpa.g­.2-8) iti / pÃkayaj¤e«u saptasu na vidyudv­«ÂÅ / 'sai«Ã mÅmÃæsÃgnihotra eva sampannà / atho Ãhu÷ / sarve«u yaj¤akratu«viti'(tai.kÃ.3-10-9) iteyatra 'tadidaæ sarvayaj¤epÆpasparÓanaæ bhavati'(Ãpa.Órau.4-1-7) ityatra ca sarvaÓabedona prak­taparÃmarÓinà prak­taÓrautasarvayaj¤ÃnÃmeva parÃmarÓÃt / asmÃdeva heto÷ 'dvirjuhoti'(Ãpa.g­.2-11) ityÃdinà parisaÇkhyÃya k­tsnavidhÃnÃccÃgnihetrikavidhÃvapi naiva vidyudv­«ÂÅ //22// 40 pÃrvaïabik­taya÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.23:># parvasu bhava÷ pÃrvaïa÷ / tena%%sthÃlÅpÃkenÃte 'smÃtpÃrvaïÃ%% j¤Ãyante tÃni sarvÃïi / ayamapi kalpÃtideÓa÷ / yo 'yaæ pÃrvaïasya kalpa÷ 'evamata Ærdhva'ityÃdi÷ pÆrïapÃtrastu dak«iïetyeka ityevamanta÷ sa eva sarve«Ãæ pÃkayaj¤ÃnÃæ kalpa ityartha÷ / tatropavÃsa÷ pÃrïÃdanyatra na bhavati / parvasaæyogena prakaraïÃntare vidhÃnÃt upo«itÃbhyÃmityasya cÃvidhÃyakatvÃt / nanvismin vaivÃhke dharmà ÃmnÃtÃ÷ pÃrvaïasyÃpi tata evÃtidi«ÂÃ÷ / tataÓcÃnye«Ãmapi tata evÃtideÓa÷ kartavya÷ / 'dak«iïÃvarja''pÆrïapÃtrastudak«iïetyeke'ityasya viÓe«asya parigrahrthastu pÃrvaïenÃtideÓa÷ / 'ato 'nyÃni'iti vacanaæ samÃnajÃtÅyaparigrahÃrtham / tena pakvaguïe«veva sthÃlÅpÃke«u paÓu«u cÃyamatideÓo nÃjyaguïake«u / kecit tatrÃpÅcchanti / karmÃïÅti vacanÃt karmaïÃmeva pÃrvaïavyÃkhyÃtatvam / na kÃlarart­dharmÃïÃm / tena ni­tiæ pÃkayaj¤ene (Ãpa.dha.1-26) tyatraæ patnÅvatvaæ parvaniyamaÓca na bhavati / h­dayasaæsargÃdi«ÆpavÃsaÓca / vyÃkhyÃtÃnÅti vacanÃt vyÃkhyÃnameva pÃrvaïenÃnye«Ãæ karmaïÃæ, na pras­tivik­tibhÃva÷ / tenÃnÃrabdhapÃrvaïasyÃpi kÃlagame sarpabalyÃdauprak­ttirbhavati / ÃcÃrÃdyÃni g­hyanta iti vacanÃt asmin ÓÃstre a'nupadi«ÂÃnÃmapi ÓÃstrÃntarad­«ÂÃnÃæ pakvaguïakÃnÃmayamupadeÓo bhavati / yathÃ-kÃmyÃnÃæ sthÃne kÃmyÃÓcarava÷ '«a¬ÃhutiÓcaru'rityevamÃdÅnÃm //26// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.23:># %% vaivÃhikena sthÃlÅpÃkena / %%asmÃdanyÃni sarpabalyÃdÅni%%te«vetaddharmÃtideÓa ityartha÷ // nanu-kathaæ pÃrvaïaÓabdavÃcyatvaæ vaivÃhikasthÃlÅpÃkasya?iti cetnityastÃvat 'upo«itÃbhyÃæ varvasu kÃrya'(Ãpa.g­.7-17) iti parvasu bhavatvÃt pÃrvaïa÷ / tasya ca pÃrvaïasyÃyaæ prak­titve sambandhÅti'tasyedam'(pÃ.sÆ.4-3-120) iti pÃrvaïaÓabdÃdaïpratyaye k­te pÃrvama ityevaæ rÆpaæ bhavati / yadyapi karmÃntarÃïÃmapyayaæ prak­ti÷, tathÃpyasya pÃrvaïasambadhitayà vyapadeÓyatvameva yuktam ;yatho 'tra karmaïi dravyadevatayorapyatideÓa÷ / karmÃntare«u tvitaradharmÃïÃmeveti / nanvevamapi ÓÅghrÃvagatasya nityasya pÃrvaïasya prak­titye sambhavati kimiti vilambitÃvagamyasya vaivÃhikasya prak­titvamucyate ?iti cetna, vaivÃhika eva dharmopadeÓapau«kalyÃt, itaratra tadabhÃvÃcca / prasiddhaÓcai«a nyÃya÷-yasya pu«kalo dharmopadeÓasso 'nye«Ãæ prak­ti÷;na hi bhik«uko bhik«ukÃn yÃcitumarhatÅti / tasmÃdyuktaæ vaivÃhikasyaiva prak­titvam / asya ca vaivÃhikasya pÃrvaïaÓabdÃvÃcyatvaæ dharmasÃstre vyaktameva / 'parvasu cobhayorupavÃsa÷ / aupavastameva kÃlÃntare bhojanam / t­ptiÓcÃnnasya / yaccainayo÷ priyaæ syÃttadetasminnahani bhu¤jÅyÃtÃm / adhaÓca ÓaryÃyÃtÃm / maithunavarjanaæ ca / ÓvobhÆte sthÃlÅpÃka÷ / tasyopacÃra÷ pÃrvaïena vyÃkhyÃta÷'(Ãpa.dha.2-1-4....11) iti nityasya pÃrvaïena vyÃkhyÃnÃbhidhÃnÃt, parvasambandhina÷ karmÃntarasyÃtrÃsambhavÃt, nityasya ca nityenaiva vyÃkhyÃne ÃtmÃÓrayado«Ãt / nanvatra kecit- 'yaccainayo÷ priyaæ syÃttadetasminnahami'ityetacchabdenaikavacanÃntena 'parsu ca'iti bahivacanÃntanirdi«ÂaparvÃha÷ parÃmarÓÃnupapatte÷, 'pÃïigrahaïÃdadhi g­hamedhinorvratam'(Ãpa.dha.2-1-1)iti paramaprak­taæ pÃïigrahaïanak«atraæ parÃm­Óyate / tena pratisaævatsaraæ pÃïigrahaïanak«atre priyabhojanÃdi kÃryam / ÓvobhÆte ca sthÃlÅpÃka÷ kartavya÷ / tasya ca ka4mÃntarasyopacÃra÷ pÃrvaïena nityena vyÃkhyÃta ityÃhu÷ tatkathaæ dharmaÓÃstre vyaketaæ vaivÃhikasya pÃrvaïaÓabdavÃcyatvamiti / tanna;yato 'tra vratameva paramaprak­tam, pÃïigrahaïasya tu tadavadhitayà kÅrtanamÃtram / nak«atraæ tu gamyamÃnameva / gamyamÃnaæ caitacchabdena parÃmra«Âuæ priyabhojanÃdinà viÓe«ayituæ ca nÃrham / tadÃhurÃcÃryÃ÷ "gamyamÃnasya cÃrthasya naiva d­«Âaæ viÓe«aïam / ÓabdÃntarairvibhaktyà và dhÆmo 'yaæ jvalatÅtivat //" (tantra.vÃ.1-1-7) iti / ataÓcÃtra 'parvasu ca'ityuddeÓyagatabahutvasyÃvivak«itatvÃt ÓrutÃvyavahitasya prak­tasyaparvÃhasyaiva parÃmarÓo viÓe«aïaæ ca yuktam / ataupavÃsÃderiva priyabhojanÃderapi parvasambandhÃt 'ÓvobhÆte sthÃlÅpÃka÷'ityupavÃsÃdidharmavidhÃnÃrthameva / 'upo«itÃbhyÃm parvasu kÃrya÷'iti g­hyavihitasya sthÃlÅpÃkasyÃnuvÃda eva, na karmÃntarasya vidhi÷ / anuvÃde ca tasyopacÃra iti dÆrasyasya parÃmarÓo ghaÂate / vidhau tvasyopacÃra iti syÃt / evaæ ca yadyapi 'ÓvobhÆte sthÃlÅpÃka÷'ityÃpÃtato 'nuvÃdasvarÆpa÷;tathÃpi yasyeme vidhÅyamÃnà upavÃsapriyabhojanÃdayo dharmÃssambandhinastasyopacÃra÷ pÃrvamena vyÃkhyÃta iti sÃdhyÃhÃramevedaæ sÆtraæ vyÃkhyeyam / tasmÃddharmaÓÃstre 'pi vaivÃhikasya pÃrvaïaÓabdavyapadeÓyasyaiva prak­titvam, na nityasyeti siddham / nanvemapi ÓÅghrabodhakatvÃt vaivÃhikeneti vaktavye, kimarthamasya vivÃhÃÇgasyÃpi sato vivÅhasambandhaæ tirask­tya 'pÃrvaïena'ityÃha ?ucyate-itarÃÇgavadasya na ÓamyÃ÷ ;kintu Ói«ÂÃcÃrasiddhÃ÷ paridhayaevetyevamartham / atra ca ato 'nyÃnÅtyÃha-etatsad­ÓÃnyevau«adhapradhÃnahavÅæ«i sarpabalyÃdÅni karmÃïyanena vyÃkhyÃtÃni, na tvanena tatsad­ÓÃni paÓuprabhavapradhÃnahavÅæ«i vapÃhomÃdÅnÅti vaktum / kuta etat? 'tatra sÃmÃnyÃdvikÃro gamyeta'(Ãpa.pa.3-39) iti paribhëÃvacanÃt / ki¤ca ato 'nyÃnÅtyasya na¤samÃsaprabhedavigrahavÃkyatvÃt 'na¤ivayuktamanyasad­ÓÃdhikaraïe tathÃhyarthÃvagati÷'(vai.pa.74) iti na¤samÃsabhedÃrthanirïayÃt, vÃkyasamÃsayorbhinnÃrthatve cÃsamarthasamÃsÃpatte÷ / au«adhÃni havÅma«i paÓuprabhavÃni ca kÃni katidhà ca ?iti cet-puro¬ÃÓa÷, odano, yavÃgÆstaï¬ulÃ÷, p­thukÃ÷, lÃjÃ÷, saktava÷, pu«ÂÃni, phalÅkaraïÃni, dhÃna÷, karambhÃ÷, suretyau«adhÃni dvÃdaÓÃvidhÃni / payo, dadhyÃ, jya, mÃmik«Ã, vÃjina, bhavadÃnÃni, paÓurasa,ÓÓoïitaæ, tvak, vapeti, paÓuprabhavÃni dhaÓavidhÃni / 'atha karmÃïyÃcÃrÃdyÃni g­hyante'(Ãpa.g­.1-1).iti prak­te 'pyatra punarvacanaæ g­hyapraÓne 'nuktÃnÃæ mahÃrÃjasthÃlÅpÃka gaïahomÃdÅnÃmetadvik­titvaæ vaktapam / nanu-yadyanenaiva sÆtreïa au«adhahavi«ke«u karmasu pÃrvaïatantrÃtideÓa÷, kimartha 'astÃmite sthÃlÅpÃka÷''pÃrvaïavadÃjyabhÃgÃnte' (Ãpa.g­.18.5.6) iti sarpabalau punarvacanam ?ucyate-yadyapi ÓrautaÃprayaïe vaiÓvadevÃdÅnÃæ bhÆyastvena paurïamÃsatantrÃÓaÇkÃyÃæ aindrÃgnasya mukhyatvÃt 'mukhyaæ và pÆrvacodanÃllokavat'(jai.sÆ.12-2-23) iti siddhÃntanyÃyena 'ÃmÃvÃsyaæ tantram'(Ãpa.Órau.6-29-5) iti darÓitam, tathÃpyatrÃnye«Ãæ havi«Ãæ bahutve 'pyau«adhasya mukhyatvÃt pÃrvaïatantrataiveti mukhyanyÃyaæ mandabuddhihitÃrtha darÓayitumeva punaÓcoktaæ 'pÃrvaïavadÃjyabhÃgÃnte'iti / tena mÃsiÓrÃddhe a«ÂakÃkarmaïi ca pÃrvaïameva tantram / yadyapya«ÂakÃyÃæ vapÃhomasya mukhyasyÃpÆrvatvaæ, tathÃpyanye«Ãæ k­tsnavidhÃnÃbhÃvÃdau«adhatvÃt 'svi«Âak­tprabh­ti samÃnamÃpiï¬anidhÃnÃt'(Ãpa.g­.22-8) iti darÓanÃcca pÃrvaïameva tantram / apÆpahome tu 'pÃrvaïavat'(Ãpa.g­.22-1) iti punarvacanamapÆpamÃæsaudanapi«ÂÃnnahomÃnÃæ sthÃne anukalpena vihitasyau«adhahavi«kasyÃpi dadhihomasya pÃrvaïatantraprÃptiæ j¤Ãpayitum, na tvapÆpahomÃrtam;tasyau«adhahavi«ÂvÃdeva pÃrvaïatantraprÃpte÷ / tatsthÃnÃpanne«u ca taddharmaprÃptird­«Âà / yathà 'yasya havi«evatsà apÃk­tà dhayeyustatsthÃne vÃyavyÃæ yavÃgÆæ nirvapet'(Ãpa.Órau.9-1-23) iti sÃnnÃyyasthÃne vihitÃyà yavÃgvÃssÃnnÃyyadharmÃ÷ // kecit-nityasya pÃrvaïasya ya÷ kalpassa eva sarve«Ãæ yaj¤ÃnÃæ kalpa÷ / yadyapi vÃvÃhikedharmÃmnÃnaæ, tathÃpi nityasyaiva kalpÃdideso 'dak«iïÃvarja'ityasya parigrahÃrtha÷ / ato 'nyÃnÅti vacanÃdetatsad­ÓÃnÃæ pakvaguïÃnÃmeva sthÃlÅpÃkÃnÃæ paÓÆnÃæ cÃyaæ vikalpo, na tvÃjyaguïakÃnÃm / karmÃïÅti vacanÃt karmamÃtrasyaiva vyÃkhyÃnaæ, na tu kart­taddharmakÃlÃdÅnÃm / tena 'gardabhenÃvakÅrïÅ ni­tiæ pÃkayaj¤ena yajeta, (Ãpa.dha.1-26-8) ityatra paÓau na patnÅvattvam nÃpi h­dayasaæsargÃdi«u parvaïo niyama÷, viÓe«ataÓcopavÃsasya dharmaÓÃstre parvasambandhena vidhÃnÃt / vyÃkhyÃtÃnÅti vacanÃdanye«Ãæ naitadvik­titvam / tenÃnÃrabdhapÃrvaïo 'pi te«vadhikÃrÅ / h­dayasaæsargÃdi«u punastantravidhÃnaæ ÃjyahomavanniyamÃrtham / etadg­hyopadi«Âe«u yatra vacanaæ tatraiva tantraæ, nÃnyatra / tenÃgrayaïe tantralopa iti tanna;yata upadi«Âadharmakasya vaivÃhikasya dharmÃtideÓe 'pi naiva do«a÷ / pratyuta nityasya kalpÃdideÓe parvÃdÅnÃmapyatideÓÃddo«a÷ / karmÃïÅti vacanÃnneti cet-na;tasyoddeÓyasamarpaïopak«ÅïatvÃt / akhaï¬agrÃhiïaÓcodakasyocchÂaÇkhalatvÃt / dak«iïÃbhÃvastu prayojanaæ tasya 'yo 'syÃpacitastasmà ­«abhaæ dadÃti'(Ãpa.g­.7-16) iti siddham / tathà sad­Óe«vayamatideÓa ityuktimÃtram, asad­Óe«vapi paÓu«vabhyupagamÃt / pakvatvÃt sÃd­Óye dravyatvÃdÃjye 'pi syÃt / na caivaæ vyÃkhyÃtaÓabda÷ prak­tivik­ttvÃbhÃvÃrtha÷ / 'etena vaiÓvas­jà jyo vyÃkhyÃta÷ (Ãpa.Órau.19-15-1) ityÃdau prak­tivik­titvasya d­«ÂatvÃt / tathà naikasminnÃgrayaïe tantralopaphalÃrtha niyamÃrthÃni bahÆni sÆtrÃïyÃrabdhavyÃni / avik­tamÃtithyamÃgrayaïaæ cecyetÃvanmÃtrasÆtrÃdeva svÃbhimatasiddhe÷ / atastÃni tantrasÆtrÃïi yathoktaprayojanÃrthÃni / Ãgrayaïamapi tantravadeva //23// 41 tatra homadeÓavidhÃnam / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.25:># pÃrvaïenÃtonyÃnÅtyayaæ kalpÃtideÓa÷ ityuktam / tena pÃrvaïe ye devate yasca sthÃlÅpÃka÷ te«Ãæ sarve«u karmasu prav­tti÷ / tatra tatrepadi«ÂÃbhistu devatÃbhi÷ pÃrvaïadevatayo÷ bÃdhe prÃpte tanniv­ttyartha vacanaæ tatra coditÃnÃæ devatÃnÃæ deÓavidhÃnÃrtha¤ca-yo 'yamagni÷ pÃrvaïoyaÓca svi«Âak­t, tÃvantareïa tayormadhye tà devatà ya«Âavyà iti / tatra pÃrvaïasyÃgne÷ pÃrvaïameva havi÷ tatra tatra vihitÃnÃæ tatra tatra vihitam / svi«Âak­tastu sarvohaviÓÓe«a÷, anyatra tathà darÓanÃt / anye tu tatra vihitÃdeva havi«a÷ pÃrvaïadevatayorapÅjyÃmicchanti / apara Åha- nÃtra pÃrdevate anÆrdyate agniÓca svi«Âak­cca / kiæ tarhi ?Ãgantuke ete anenaiva vacanena vidhÅyete / tatra havi«o 'nupadi«ÂatvÃt agnerÃjyaæ havi÷ / svi«Âak­tastu sarvo haviÓÓe«a iti / sarvathà sarve«veva pÃrvaïÃtidi«Âe«vagni÷ pÆrva ya«Âavya÷ / tathà ca Óraute«u 'yena yaj¤enetrset kuryÃdeva tatrÃgneyamiti / yathà bhëyaæ vyÃkhyÃyate / pÃrvaïavyÃkhyÃte«u sarve«veva karmasu yathopadeÓaæ devatà yajati agniæ svi«Âak­taæ ca yajati yoyamagnisvi«Âak­t pÃrvaïe dvitÅyo devatÃviÓe«a÷ taæ ca yajati tasmÃdeva havi«a÷ / yattatra tatropadi«ÂÃnÃæ haviriti / tatra yathopadeÓaæ devatà ityanuvÃda÷ svi«Âak­tassamuccayavidhÃnÃrtha÷ / asati samuccaye te«u tasya prav­ttirna syÃt / tatra tatropadi«ÂabhirdevatÃbhirnivartitatvÃt / agneriva svi«Âak­to 'pi pradhÃnadevatÃccoditatvÃt- 'agnisvi«Âak­dvitÅya iti / antareïa ityanena tu tasyaiva svi«Âak­to deÓo niyamyate-pradhÃnÃhutÅ«ÂopahomÃæÓcÃntaraïogniæ svi«Âak­taæ yajatÅti / tenayatrÃpyuttarà ÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate, 'ÃjyÃhutÅruttarÃ÷ jayÃdu pratipadyata'iti ca kramaparaæ vacanaæ tatrÃpi nityamagnisvi«Âak­dasminnantarÃle ya«Âavyo bhavatÅti / prakaraïÃcca pradhÃnÃhutÅrupahomÃÓcÃntareïetyartho 'pi labhyate // ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.25:># atrÃsvapado vigraha÷, avyayÅbhÃvasamÃsatvÃt / adhyÃhÃraÓca, sÃkÃÇk«atvÃt / yathopadeÓaæ sarpavalyÃdi«u yÃÓca yÃvatyaÓca yena yena prakÃreïa mantravidhÃnÃdinopad«ÂÃæ devatÃstà eva bhavanti, na pÃrvaïadevatÃ÷ na te«u pÃrvaïaæ pradhÃnaæ samuccetavyà ityartha÷ / nanu vik­tÃvupakÃramukhena tajjanakÃnÃæ dharmÃïÃmatideÓa-, pradhÃnaæ copakÃrya, nopakÃrajanakam / pÃrvaïe ca sthÃlÅpÃkahomayo÷ prathamo homa÷ pradhÃnam / atastasyÃtideÓa eva nÃsti / dÆre tatsamuccayÃÓaÇkÃ, yannirÃsÃyedaæ sÆtraæ syÃt / '«a¬bhirdÅk«ayati'(tai.saæ.5-1-9) ityatra tuprÃk­tÅnÃæ dÅk«ÃhutÅnÃæ aÇgatvÃdatideÓa÷, ad­«ÂÃrthatvÃcca samuccaya÷, yathopadi«ÂÃnÃæ prak­tikÊptakramabÃdhabhayÃdante niveÓaÓca yukta eva / satyamevam;kintu gÃrhyakarmÃnu«ÂhÃtÌïÃæ madhye ye mandabuddhayo 'ÇgapradhÃnayoratideÓyÃnatideÓyayoÓca anabhij¤Ãste pÃrvaïenetya viÓe«eïÃtideÓaprÃtibhÃsÃt '«a¬ibhirdÅk«ayati, ityÃdau darÓanamÃtrÃcca pradhÃnÃtideÓatatsamuccayÃvupadi«ÂapradhÃnÃnÃmante niveÓaæ ca manyante / tannirÃsÃyedaæ sÆtram //24// atha vaik­tapradhÃnahomÃnÃæ sthÃnamarthÃdagnimukhasauvi«Âak­tayoÓca vidadhÃti-- 'yathopadeÓaæ devatÃ÷'(Ãpa.g­.7-24) ityanuvartate / yathopadeÓaæ devatÃ÷ ye vik­tÃvupadi«ÂÃ÷ te %% Ãgneya sauvi«Âak­tayorhomayormadhye bhaveyu÷ / atra ca svi«Âak­tamitivadagnimityapi siddhÃnuvÃdÃt, anyataÓca prÃptyabhÃvÃt, yogavibhÃge- nÃgnimuddiÓya juhuyÃdityanyo 'pyartho vidhÅyate / vibhaktasya sÆtrasya cÃyaæ vivak«itor'tha÷- sarve«u tantravatsvau«adhahome«u dadhihome«u cepakaraïasamÃpanayoÓca Ói«ÂÃcÃrà 'dagnaye svÃhe'tyÃjyena agnimukhÃkhyamaÇgahomaæ sarvebhyo 'pi pradhÃnahomebhya÷ pÆrva juhuyÃditi / nanvatra 'svi«Âak­ta'miti vyartham ;sarvatra svi«Âak­taÓÓe«apratipattyarthatvÃt svata evÃsÃvante eva bhavatÅti / naivam-vik­ti«u dvividhÃ÷ pradhÃnahomÃ÷-pÃrvaïavikÃrà apÆrvÃÓca;te«Ãmubhayo«Ãmapyanta eva svi«Âak­dyathà syÃdityevamarthatvÃt / anyathà yaddhomÃÇgaæ svi«Âak­ttadanta eva syÃt / tathÃgnimiti cobhayebhya÷ pradhÃnÃhutibhiya÷ pÆrvamevÃgnimukhamityevamartha svi«Âak­dvanniyama iti // kecit- 'yathopadeÓaæ devatà agniæ svi«Âak­taæ ca'ityevamantamekaæ sÆtram / tasyÃrtha÷- 'agnissvi«Âak­t dvitÅya÷'(Ãpa.g­.7-70 ityatra svi«Âak­ta÷ pradhÃnahomatulyadharmatvaj¤ÃpanÃt vik­ti«u ca pÃrvaïapradhÃnalope sati tasyÃpi lopassyÃt, sa mà bhÆdityanena sÆtreïa 'yathÃpadeÓaæ devatÃ÷'ityanÆdya, agniæ svi«Âak­taæ ca kuryÃt iti tÃsu tasya samuccayo vidhÅyate / tathà 'antareïa'iti padamekaæ sÆtraæ 'antarà tvëÂreïa' ityÃdivat / prakaraïÃdvaik­tapradhÃnahomÃnÃæ jayÃdÅnÃæ ca madhye sarvÃsvapi vik­ti«u svi«Âak­nnitya evetyartha÷ / itarathà kvacittasya lepa÷ syÃt, 'sthÃlÅpÃkÃduttarà ÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate'(Ãpa.g­.9-4) ityÃdi parisaÇkhyeti k­tveti / tanna,-vibhÃge sÃkÃÇk«ayordvitÅyÃntayo÷ 'agniæ svi«Âak­taæ, ityetayo÷ antareïetyanena sambandhÃkÃÇk«eïa ekavÃkyatve sambhavati vÃkyabhedasyÃyuktatvÃt, 'agnissvi«Âak­ddvitÅya÷'ityasya prayojanÃntaraparatvÃcca / tathÃpi yadi svi«Âak­ta÷ pradhÃnatulyadharmakatvaæ, tadà tallope 'pi pradhÃnalopaprÃyaÓcittamevÃpadyate / tathà 'antareïa'ityasya yathoktaÓrutasambandhanyanvayasambhave aprak­tagamyamÃnÃnvayo na yukta÷ / vyartha caitat;svamate svi«Âak­tassamuccayavidhÃnÃdeva trido«ÃyÃ÷ parisaÇkhyÃyà api nirastatvÃt, tasya sarvatra nityatvenÃlopasiddhe÷ //25// ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.26:># yà gauratithaya Ãlabhyate 'gauriti gÃæ prÃheti'tadÃtithyaæ nÃmakarma%%mapÆrva pÃrvaïadharmÃstadvapÃhome na kartavyà ityartha÷ / idameva j¤Ãpakaæ na sthÃlÅpÃke«veva so 'tideÓa÷ / kiæ tarhi ?sarve«u pakvaguïe«u paÓu«vapÅti / tenëÂakÃyÃæ kÃmyapaÓu«u ca ÓÃstrÃntarad­«Âe«u pÃrvaïÃdharmasiddhi÷ //28// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.26:># atithiryasya karmaïo nimittaæ ta%%, gavÃlambha ityartha÷ / ta%%yathopadi«Âameva syÃt / nÃtra 'agnimiddhvÃ' (Ãpa.g­.1-12)ityÃdi sÃmÃnyamapi tantram, pÃrvaïaæ tu dÆre;'k­tsnavidhÃnÃt yajaterapÆrvatvam'(jai.sÆ.8-1-5) iti nyÃyÃt / 'k­tsnavidhÃnaæ ca tasyai vapÃæ ÓrapayitvopastÅrïÃbhighÃritÃæ madhyamekonnÃtamena và palÃÓaparïenottarayà juhoti'(Ãpa.g­.22-4) iti / etacca pradarÓanÃrtham / tena vapÃhomÃnantaraæ kuæÓukahomasar«apahomaphalÅkaraïahomÃdayo 'pyapÆrvà eva;k­tsnavidhÃnasya tulyatvÃt / nanu-'nÃnagnau pradhÃnam'iti yÃj¤ikavacanÃt vaiÓvadevabaliharaïÃni tÃvadaÇgÃni / agnau home«u ca Ãgneyasauvi«Âak­tÃvantareïa ye homÃsta eva pradhÃnÃ÷ / tau tu sarpabalyÃdisÃmÃnyÃdaÇgamityÃÓaÇkyÃha- 42 vaiÓvadeva÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.27:># 'ÃryÃ÷ prayatà vaiÓvadeva'iti codite vaiÓvadevÃkhye karmaïi devatopadeÓo 'yaæ nirvÃpakÃle saÇkalpÃrtham / yÃstu tatra devatÃ÷ «a¬bhirÃdyai÷ pratimantraæ (apÃ.dha-2-3-16) ityevamÃdyÃ÷ tÃ÷ pradÃnakÃle devatÃ÷, tena viÓvebhyo devebhya÷ iti saÇkalpya g­hasthena svag­he pÃka÷ kÃrya÷ / tathà pakvÃdevÃnnÃt homà balayaÓca tasyai tasyai devatÃyai / 'aharaharbhÆtabÅla'rityevamÃdyÃ÷ pa¤camahÃyaj¤ÃnÃmutpattividhaya÷ / 'ÃryÃ÷ prayatÃ'ityÃdikastu te«Ãmeva prayogavidhi÷ / tasmÃt na p­thak pa¤camahÃyaj¤Ã÷ kartavyÃ÷ tatraiva vaiÓvadevam yadagnau kriyate sa devayaj¤a÷ / yat baliharaïaæ sa bhÆtayaj¤a÷ / yaddak«iïata÷ pit­liÇgeneti sa pit­yaj¤a÷ / yadagraæ ca deyamityÃdi sa manu«yayaj¤a÷ / tatra vaiÓvadeve somÃya svÃheti dvitÅyÃhutiriti mantravyÃkhyÃkÃreïoktam / na ca «a¬ebhirÃdyairiti virodha÷ / tasya pradhÃnadevatÃvi«ayatvÃt, svi«Âak­taÓca tÃntrikatvÃt / atha kasmÃdihaiva vaiÓvadevasya k­tsnakalpo nopadiÓyate?ucyate-ihopadeÓe tasya kalpasya sarvacaraïÃrthatà na syÃt, i«yate ca / tasmÃt sarvacaraïasÃdhÃraïe«u sÃmayÃcÃrike«ÆpadeÓa÷ / atha taæhi devatopadeÓa÷ tatraiva kasmÃnna k­ta÷ ?ihopadeÓaprayojanamasmin g­hye tadapi vaiÓvadevaæ karmopadi«Âaæ yathà syÃditi / tenÃsmadÅyÃnÃæ sa eva vaiÓvadevakalpo nÃnye«u dharmaÓÃstre«u codita÷ / yaj¤opavÅtinà pradak«iïamityÃdi paribhëÃprav­ttiÓca bhavati //29// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.27:># vaiÓvadevamiti karmanÃmadheyam / prav­ttinimittaæ ca, viÓve sarve devà atrejyanta iti / iha ca mantravarïasiddhÃnÃæ devatÃtvasyÃvidheyatvÃt, ÃgneyÃdaya««a¬api homÃ÷ baliharaïÃni cÃnagnideÓyÃnyapi sarvÃïyeva pradhÃnÃni;na tu ki¤cidapi Óe«ÃparanÃmÃÇgam, ityevaæ sÆtrÃrtha÷ / ayaæ bhÃva÷-yÃdinÃnagnau pradhÃnam, kintu Óe«a eveti tarhye tacche«alak«aïe t­tÅyÃdhyÃye d­Óyeta / na tu d­«Âam, nÃpi sÆtrakÃrektaæ d­Óyate / kintu puï¬apit­yaj¤e tÃvadÃpastambena hema÷ piï¬adÃnaæ cobhayaæ pradhÃnamuktam, piï¬adÃnaæ prak­tyaryadi jÅvapitÃ, na dadyÃt, ÃhomÃtk­tvà viramet'(Ãpa.Órau.1-9-8) iti / yadi hi piï¬adÃnasyÃÇgatÃ, tadà pradhÃnabhÆtahomÃnu«ÂhÃne sati, tasyÃpyanu«ÂhÃnaæ syÃt, na virÃma÷ / tasmÃdatra pradhÃnasyaiva piï¬adÃnasya 'nÃsomayÃjÅ sammayet'(tai.saæ.2-5-5) ityÃdivadanÃrabhbhalak«aïa eva virÃma÷ / kÃtyÃyanastu-pratyuta pak«e piï¬adÃnameva pradhÃnaæ, homastadaÇgamityÃha'jÅvapit­kasya homÃntam, anÃrambho vÃ'(kÃ.Órau.4-1-24,25) iti // tathà sarpeÓÃnabalyorapi homà balayaÓca pradhÃnam / avabh­the tvanagnÃveva pradhÃnam / somÃÇgatve 'pyasya pradhÃnyaæ svÃÇgÃpek«ayà / tathaiva rÃk«ase gardabhapaÓau anagnÃveva pradhÃnam ;'apyasvavadÃnaiÓcareyu÷'(Ãpa.Órau.9-15-3) iti vacanÃt / vapÃyÃstÆpadeÓamatÃdagnau homa÷ / 'yadi vapà haviravadÃnaæ và skandet'(Ãpa.Órau.9-18-15) iti vapÃyÃ÷ p­thaggrahaïÃt / evamanagnÃvapyanyÃni bahÆni pradhÃnam;'aupÃsane pacane và «a¬bhirÃdyai÷ pratimantraæ hastena juhuyÃt'(Ãpa.dha.2-3-17) iti parisaÇkhyayà cÃsya vaiÓvadevasyÃpÃrvaïÃ- vikÃratvÃt / sarpabalyÃdi«u tu pÃrvaïavikÃratvÃttÃvadaÇgam / ki¤ca vaiÓvadevamantre«vapi 'agnaye svÃhÃ, agnaye svi«Âak­te svÃhÃ'ityetayorapyÃmnÃnÃt prÃdhÃnyam / nanu-vaiÓvadevamantrÃïÃmapi na pratyak«assamÃmnÃya÷, sa kathamavagamyate?icyate-'«a¬bhirÃdyai÷ pratimantram''apareïÃgniæ saptamëÂamÃbhyÃm' (Ãpa.dha.2-3-16,20) ityÃdisÆtrai÷ krameïa viniyogÃt kvacidÃmnÃnamastÅtyavagamyate / taccÃmnÃnaæ prÃgvivÃhamantrebhya÷, bhëyakÃra vacanÃt / tataÓca brahmayaj¤apÃrÃyaïayorapyete«ÃmevaækrameïÃdhyayanaæ veditavyam / sarvaprÃdhÃnye ca prayojanam-e«Ãmekataramapyak­tvà prayoge samÃpite 'pi tat prÃgbhojanÃt saprÃyaÓcittaæ sÃÇgamanu«Âheyam;k­te tu bhojane pÃkayaj¤alopaprÃyaÓcittameveti / kecit-vaiÓvadeve viÓve devà devatà vidhÅyante nirvÃpakÃle saÇkalpÃrtham, ÅÓÃnayaj¤avat / yÃstu dharmaÓÃstre mantraviniyogÃt kalpitÃstÃ÷ pradÃnakÃle devatÃ÷ / iha ca devatopadeÓo vaiÓvadevasya gÃrhyaparibhëÃprÃptyartha÷ / tatra tasyopadeÓastu sarvacaraïÃrtha÷ / idaæ ca vaiÓvadevaæ na pa¤camahÃyaj¤ebhya÷ p­thagbhÆtam / 'aharaharbhÆtabali÷'(Ãpa.dha.1-12-15) ityÃdayaÓca pa¤camahÃyaj¤ÃnÃmutpattividhaya÷ / 'ÃryÃ÷ prayatà vaiÓvadeve' (Ãpa.dha.2-3-1) ityÃdistu prayogavidhi÷ / tatra yadagnau kriyate sa devayaj¤a÷, yat baliharaïaæ sa bhÆtayaj¤a÷, yaddÃk«iïata÷ pit­liÇgeneti sa pit­yaj¤a÷, yaccÃgradÃnaæ sa manu«yayaj¤a÷, iti / tanna, svamate Órutyà coditÃn viÓvÃn devÃn vacanaæ vinÃpanÅya, tebhyassaÇkalpitasya havi«o devatÃntarebhyo mantravarïÃt kalpitebhyo dÃtumayuktatvÃt / ÅÓÃnabalau tu bhavaÓarvÃdiÓabdÃnÃmÅÓÃnÃbhidhÃnatvÃt, arthasya devatÃtvamiti sÆtrakÃramatÃcca, yuktaæ bhavÃyetyÃdibhirmantrairdÃnam / yattu mŬhu«yai jayantÃya cÃsmÃt sthÃlÅpÃkÃddÃnaæ tadapyabhyudaye«ÂyÃdivat savanÅyapuro¬ÃÓavacca 'trÅnodanÃn kalpayitvottarairupasparÓayitvottarairyathÃsvamodanebhyo hutvÃ'(Ãpa.g­.20-4) iti vacanai÷ sthÃlÅpÃkÃæÓadvaye pÆrvadevatÃpanayena devatÃntara vidhÃnÃdyuktam / pa¤camahÃyaj¤ebhyo na p­thagvaiÓvadevamityapi na;prakaraïÃntarÃt saæj¤ÃbhedÃcca karmabhedÃvagate÷ / naca karmabhede te«Ãæ prayogo durupapÃda iti pramitabhedÃpahnavo yukta÷, yato bhëye vaiÓvadevasya te«Ãæ ca prayoga÷ p­thagevopapÃdita÷ // atha prayogabhëyamÅ«adbhedaæ sikhyate-vaiÓvadevasya karmocyate'prasaÇgÃt pa¤camahÃyaj¤ÃnÃæ ca / samÃveÓanajapÃnte vivÃhe samÃpte vaiÓvadevamantraïÃmupayoge yadvrataæ 'dvÃdaÓÃhamadhaÓÓayyÃ'(Ãpa.dha.2-3-13) ityÃdi tatsvÃmitvÃviÓe«Ãt sapatnÅkaÓcaritvà praÓaste '- hanyÃrabhya 'ÃryÃ÷ prayatà vaiÓvadeve 'nnasaæskartÃrassyu÷'ityÃdividhinà siddhe 'nne ti«Âhannannasaæskartà bhÃryÃdi÷ 'bhÆtam'iti svÃmine prabrÆyÃt / tat 'subhÆtaæ sÃvirìannaæ tanmÃk«Ãyi'iti svÃmÅ pratibrÆyÃt / tato yadi prayÃïe g­hevà vaiÓvadevasya homasya sthÃne 'gnirupasamÃdhÃtavya÷, tatra dharmasÃstroktavidhinà upasamÃdadhÃti / evamanyatrÃpyaupÃsanahomÃdi«u / atha g­hamedhino yadaÓanÅyamannaæ tato homÃrtha havi«yamannaæ pÃtre kalpayati / ahavi«yaæ ÓrÃralavaïÃvarÃnnasaæs­«Âaæ dvitÅye / havi«yamannaæ devayaj¤Ãrtha t­tÅye / sarvatassamavadÃya agrÃrtha caturthe / sarvata eva samavadÃya manu«yayaj¤Ãrya pa¤came yadi brÃhmaïatarpaïaæ nÃvakalpate / 'manu«yebhyo yathÃÓakti dÃnam' (Ãpa.dha.1-12-15) iti vacanÃt / tata÷ pari«ecanaæ k­tvà prathamakalpitÃdannÃdyathÃhutimÃtraæ aÇgu«ÂhaparvamÃtraæ 'agnaye svÃhe'tyÃdibhi÷ «a¬aihutÅrhutvà uttaraæ pari«ecanam / atha udÅcÅnamu«ïaæ bhasmÃpohya tasmin ahavi«yaæ svÃhÃkÃreïa juhoti;'yasyÃgnau na kriyate yasyacÃgraæ na dÃyate na tadbhoktavyam (Ãpa.dha.2-15-13) iti vacanÃt / atha «a¬ÃhutihomaÓe«amahavi«yahomaÓe«eïa saæs­jyÃnnena sÆpa saæs­«Âena dharmaÓÃstroktena vidhinà raudrÃntaæ baliæ h­tvÃgraæ brÃhmaïÃya datvÃ, brÃhmaïoktatvà dapÃrvaïa vyÃkhyÃtaæ sannipÃtÅtikartavyatÃkaæ devayaj¤aæ kurvÅta / devayaj¤ena yak«ya ityÃgÆrya, vidyudasi / aupÃsane pacane và kalpitÃdannÃt, tadabhÃve havi«yamannaæ vrÅhiyavÃdi, ÃkëÂhÃt, devebhyassvÃheti hastena juhuyÃte;sannipÃtÅtikartavyatayoraupÃsanahomavaiÓvadevayorhastena homasya d­«ÂatvÃt / mantravaccobhayata÷ pari«ecanam, tayord­«ÂatvÃdeva / v­«Âirasi / va«aÂkÃrahome«u vidyudv­«ÂÅ ityupadeÓa÷ / atha prÃcÅnÃvÅtÅ pit­yaj¤ena yak«ye ityuktvà vidyudÃsi / ÓucaubhÆmau kalpitÃdodanÃt hastena aÇgu«ÂhapradeÓinyÃvantareïa pit­bhya÷ svadhÃstu, iti dadyÃt ÃhutimÃtram / v­«Âirasi / pitryaæ baliharaïavidhinetyupadeÓa÷ / atha baliharaïasya homatulyatvÃt yaj¤opavÅtÅ bhÆtayaj¤ena yak«ya ityuktvÃ, vudyut / Óucau bhÆmÃveva hastena 'idaæ bhÆtebhyo 'stu'iti dadyÃt / v­«Âi÷ baliharaïavidhinetyupadeÓa÷ / atha dÃnasya homatulyatvÃt yaj¤opavÅtÅ manu«yayaj¤ena yak«ya ityuktvÃ, vidhyuta / brÃhmaïatarpaïaæ, saÇkalpitasya và dÃnam / v­«Âi÷ dÃnamÃj¤amityupadeÓa÷ / brahmayaj¤aæ tu pÆrvameva kurvÅta agnihotramaupÃsanaæ và hutvÃ;'utita Ãditye'(tai.Ã.2-11) iti vacananÃt / tasya karmocyate-'brahmayaj¤ena yak«yamÃïa÷'(tai.Ã.2-11) ityÃdi brÃhmaïoktadeÓe yathÃvidhyÃcÃmet / asmiæstvÃcamane viÓe«a÷- 'dak«iïata upavÅya'ityÃrabhya 'sak­dupasp­Óya'(tai.Ã.2-11) ityevamante viguïe k­te 'yadi yaju«Âa'iti 'bhuvasvÃhÃ'iti homa÷ prÃyaÓcittm / 'dÃk«iïena pÃïinà savyaæ prok«ya'ityÃrabhya Óe«e viguïe k­te 'yadyavij¤ÃtÃ'iti prÃyaÓcittam / atha krama ucyate- brahmayaj¤ena yak«ye ityuktvÃ, vidyuta / Ãcamanam / ÃsanakalpanÃdi sÃvitrÅjapÃntaæ k­tvà vedasyÃdita Ãrabhya yathÃdhyÃyamadhyayanamadhyÃya÷ k­tsnasya vedasyÃsamÃpte÷;'ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmadhyÃyamupÃk­tya'(Ãpa.dha.1-9-1) iti vacanÃt yena prakÃreïÃdhyÃyo yena ca krameïà dhÅryate'vinà cÃmnÃnai÷ ÃdipradiÓÂÃnu«aÇgaprakhyÃdibhi÷, uts­jan uts­jyots­jya, vÃcà manasà ca yÃvattarasaæ yÃvacchakyamadhÅyÅta / paridhÃnÅyÃæ k­tvÃ, v­«Âirasi / evamaharaha÷ k­tÃntÃdÃrabhya yÃvatsamÃpto veda÷ sahaikÃgni vidhikÃï¬ena / samastamadhÅtya vaiÓvadeva mantrÃnadhÅtya tata÷ prasugmanteti praÓnadvayadhÅyÅta / evaæ viniyogadarÓanÃt, 'aikÃgniko vidhi÷ kÃï¬aæ vaiÓvadevamiti sthiti÷, // iti vacanÃcca / yadyanekaÓÃkhÃdhyÃyÅ tato 'nenaiva vidhinà dvitÅyaæ punaradhÅyÅta ­gyajussÃmnÃæ krameïa adhyayane yadyanadhyÃyassyÃt, tadaikÃæ varcamekaæ và yajurekaæ và sÃma k­tÃætÃdevÃrabhyÃbhivyÃharet / yadà brÃhmaïasya krameïa tadà 'bhÆrbhuvassuvassatyaæ tapaÓÓraddhÃyÃæ juhomÅ'tyabhivyÃharet / evaæ yÃvajjÅvaæ brahmayaj¤aæ kurvÅta / manu«yayaj¤Ãnte 'sarvÃn vaiÓvadevebhÃgina÷ kurvÅta, (Ãpa.dha.2-9-5) ityÃdividhÃnena sarve«u patnyante«u bhuktvatsu, pÃkaparive«aïapÃtrebhyo lepÃn saÇk­«yottarata÷ Óucau deÓe rudrÃya sampadÃnabhÆtÃya ninayet, 'rudrÃyasvÃhÃ'iti / nityavaccaninayanam;pratipattikarmatvÃt / 'evaæ vÃstu Óivaæ bhavati'(Ãpa.dha.2-4-23) ityarthavÃda÷ / 'dravyasaæskÃrakarmasu parÃrthatvÃt' (pÆ.mÅ.4-3-1) iti nyÃyÃt / phalaæ vÃ, sÆtrakÃreïopadi«ÂatvÃt 'yaetÃnavyagro yathopadeÓaæ kurute nitya÷ svarga÷ pu«ÂiÓca'(Ãpa.dha.2-4-9) iti / evam­te mahÃyatrebhya÷ sÃyaæ raudrÃntaæ k­tvà vaihÃyasamÃkÃÓe bhÆtabaliæ kurvÅta // anya Ãhu÷-'naktamevottamena'(Ãpa.2-4-8) ityevakÃrasya vyavahitÃnvayÃdvaihÃyasameva sÃyamiti // idÃnÅæ prasaÇgÃt sarpavalestadutsargasya ca devatÃmupadiÓati- ## ## #<ùpGs-AnÃ_7.28:># "ÓrÃvaïyÃæ 'paurïamÃsyÃmastamite sthÃlÅpÃka"ityÃdi paurïamÃsyÃæ yat karma coditaæ tatra paurïamÃsÅdevatà / kà sà ?yasyÃæ tat karma kriyate ÓrÃvaïyai paurïamÃsyai svÃheti / evaæ sthÃlÅpÃkÃddhoma÷ / tato yathopadeÓaæ kiæÓukÃni samidha ÃjyÃhutayaÓca, tata÷ sthÃlÅpÃkÃt svi«Âak­t / tato jayÃdi / 'yasyÃæ kriyata'ityanucyamÃne paurïamÃsyai svÃhetyeva homa÷ syÃt //30// ________________________ #<ùpGs-TÃt_7.28:># yasyÃæ paurïamÃsyÃæ ÓrÃvaïyÃæ mÃrgaÓÅr«yà ca nimittabhÆtÃyÃæ sthÃlÅpÃka÷ kriyate, tasya saiva paurïamÃsÅ devatà / ayamartha÷ sarpabalau 'ÓrÃvaïyai paurmÃsyai svÃhÃ'iti sthÃlÅpÃkasya homa÷ / utsasarjane tu 'mÃrgaÓÅr«yai paurïamÃsyai svÃhÃ'iti //28// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane saptama÷ khaï¬a÷ // a«Âama÷ khaï¬a÷ 43 upÃkaraïam / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.2:># dvividhamupÃkaraïam-kÃï¬opakaraïamadhyÃyopÃkaraïa¤ceti / tathà samÃpanam / tathà cÃnyapare vÃkye darÓanaæ"kÃï¬opÃkaraïe cÃmÃt­kasya kÃï¬asamÃpane cÃpit­kasye"ti (Ãpa.dha.1-11-1-2) adhyÃyopÃkaraïaæ tu prasiddhaæ-ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmadhyÃyamupÃk­tyeti / (Ãpa.dha.1-9-10) / tathà samÃpanaæ tai«yÃæ paurïamÃsyÃæ rohiïyÃæ và viramet,iti / (Ãpa.dha. 1-9-20) tatra dvividhe '%% %% kÃï¬ÃnukramaïyÃæ kÃïya­«itvena sa tatra devatà / tatra sadasaspatirdvitÅya÷ / kÃï¬a­«aye hutvà sadasaspataye hotavyamityartha÷ / tatra prÃjÃpatyaæ saumyaæ Ãgneyaæ vaiÓvadevamiti kÃï¬Ãni / prajÃpati÷ somo 'gnirviÓvedevà iti kÃï¬ar«aya÷ / sÃrasvataæ nÃma saÇkÅrïÃni kÃï¬Ãni / yatÃha baudhÃyana÷-pauro¬ÃÓikaæ yÃjamÃnaæ hotÃro hautraæ pit­medha iti sabrÃhïaïÃni sÃnubrÃhmaïÃni prÃjÃpatyÃni / Ãrdhvayavaæ grahÃ÷ dÃk«iïÃni sami«ÂayajÆæ«yavabh­thayajÆæ«i vÃjapeyaÓÓukriyÃïi savà iti sabrÃhmaïÃni sÃnubrÃhmaïÃni saumyÃni / agnyÃdheyaæ punarÃdheyaæ agnihotramagnupasthÃnamagnicayanaæ sÃvitra nÃciketacÃturhotriyavaiÓvas­jÃruïà iti sabrÃhmaïÃni sÃnubrÃhmamÃnyÃgyeyÃni / rÃjasÆya÷ paÓubandha÷ i«Âayo nak«atre«Âayo divaÓyenayo 'pÃghÃ÷ satrÃyaïamupahemÃ÷ sÆktÃnyupÃnuvÃkyaæ yÃjyà aÓvamedha÷ puru«amedhassautrÃmaïyacchidrÃïi paÓuhautramupani«ada iti sabrÃhmaïÃni sÃnubrÃhmaïÃni vaiÓvadevÃnÅti (bau.g­.3-1-21-24) asmÃka¤ca g­hyamantrapraÓnadvayamapyekÃgnikÃï¬aæ nÃma vaiÓvadevakÃï¬e dra«Âavyam / tatra kÃï¬opÃkaraïe tasya kÃï¬asya ­«irya÷ tasmai homa÷ prajÃpataye kÃï¬a­«aye svÃheti / tatassadasaspatimadbhutamiti mantreïa kramaprÃptena sahitamantrasvÃdhyÃmÃrtha vivÃhaprakaraïe paÂhita- / tasyaiva viniyogapradarÓanÃrtha idaæ sÆtramasmin pradeÓe pachitam / anyathopanayanÃnantarameva vaktavyaæ syÃt / evaæ tasya tasya samÃpane tasmai tasmai kÃï¬ar«aye homa÷ / sadasaspataye dvitÅya÷ / na jayÃdaya÷, prÃpakÃbhÃvÃt / sÆtrÃntarÃÓrayaïena kecijjuhvati / tÃnÅmÃni catvÃri vedavratÃni yÃni pratikÃï¬amupÃkaraïÃni / yÃni samÃpanÃni tÃni vratavisarjanÃni / adhyÃyopakÃraïe tu sarve«Ãæ kÃï¬ar«ÅïÃæ homa÷ tatassadasaspate÷ / jayÃdayaÓca bhavanti vÃ, na và / tatra kÃï¬opÃkaraïasamÃpanayoru- dagayanÃdiprÃpterupanayanÃnantaraæ tadÃnÅmeva prÃjÃpatyaæ kÃï¬amupÃk­tya ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmupÃk­tya prÃjÃpatyasya kÃï¬asyÃdhyayanam / tai«yÃmutsarga÷ / tatraitÃvatà kÃlena prÃjÃptayakÃï¬asya samÃptau tenotsarga÷ / atha saumyasyopÃkÃraïam / atha yÃvadadhyÃyopÃkaïaæ tÃvat prÃjÃpatyasya kÃï¬asya dhÃraïÃdhyayanaæ Óuklapak«e«u / k­«ïapak«e«vaÇgÃdhyayanam / ÓrÃvaïyÃmupÃkarma / atha saumyakÃï¬asyÃdhyayanam / tai«yÃmutsarga÷ / kÃï¬asamÃpanam / evamitarayo÷ / sarvatra utsarjanÃdÆrdhva pÆrvag­hÅtasyÃæÓasya dÃraïÃdhyayana- maÇgÃdhyayana¤ca homa÷ prathama÷kalpa÷ / atha ye sÃrasvataæ pÃÂhamadhÅyate te«ÃmupanayanÃnantaraæ tadÃnÅmeva catvÃri vedabratÃni krameïa k­tvà kÃle 'dhyÃyamupÃk­tya yathÃpÃÂhamadhyayanaæ tai«yÃmutsarga÷ / pÆrvavaddhÃraïÃdhyayanamaÇgÃdhyayanaæ ca punarupÃkaraïamityÃdi / Ãdyakalpe tu kecidutsarjanaæ na kurvate / opÃkaraïÃdadhÅtya punarupÃkurvate / anye tÆts­jya punaradhÅyate / vedavratÃni ca yadà kadÃcit kurvate / te«Ãæ mÆlaæ m­gyam / sarve«vapi pak«e«u ÓukriyÃïÃæ p­thagupÃkaraïamutsarjana¤ca / tatra prayoga÷-parvaïyudayagayana ityÃrabhyÃjyabhÃgante somÃya kÃï¬ar«aye svÃheti sadasaspatimiti ca hutvà jayÃdipari«canÃnte madantÅrupasp­ÓyetyevamÃdi pratipadyate / evameva pÆrvavat vis­jyetyatrÃpi prayega÷ //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.2:># atra vi«ayaÓudhyarthamadhyÃyasya ca prÃjÃpatyasaumyÃgneyavaiÓvadevÃkhyÃnÃæ kÃï¬ÃnÃæ ca tattatkÃï¬ÃkhyavratÃnÃæ copÃkaraïa samÃpa- nayoÓca svarÆpamucyate-tatrÃdhyÃyasyopÃkaraïaæ, ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ vihitahomapÆrvaka madhyÃyÃnÃmÃrambha÷ / samÃpanaæ ca, tasya tai«yÃæ paurïamÃsyÃmityÃdi«u homapÆrvakamevÃdhyayanotsarga÷ / kÃï¬ÃnÃmupÃkaraïaæ tukramaprÃpte kÃle homapÆrvakameva tattatkÃï¬ÃnÃmadhyayanopakrama÷ / samÃpanaæ cai«Ãæ tattatkÃï¬Ãdhyayane samÃpte homapÆrvakamevotsarga÷ / ye ete kÃï¬ÃnÃmupÃkaraïasamÃpane te eva vratÃnÃmiti, na bhedoma, adhyayanÃÇgatvÃt sarve«Ãæ brahmacÃrivratÃnÃm / sÃrasvatapÃÂhÃdhyayane tu kÃï¬ÃnÃæ saÇkÅrïatvena yathÃkÃï¬amadhyayanÃsambhavÃt, vratÃnyevodagayane kÃï¬avadekaikaÓa÷ upÃk­tya saævatsaraæ caritvà vidhivaduts­jet / catvÃryeva ca vedavratÃni, na tu g­hyÃntarokte sÃvitrasammitÃkhye vedavrate, savitrasammitÃkhyakÃï¬ayorabhÃvÃt / 'caulopanayanaæ, catvÃri vedavratÃni, (gau.dha.8-15) iti gautama vacanÃcca // tathà vi«ayaÓudhyarthameva prayogabhëyamalpabhedameva likhyate / ÃpastambadarÓanÃnugatepadeÓenÃdhyÃyopÃkaraïÃdÅnÃæ karmocyate / tatra tÃvadadhyÃyopÃkaraïasya ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ ÃcÃryaÓÓi«yaissaha k­taprÃïÃyÃmo 'dhyÃyamupÃkari«ya'iti saÇkalpya mahÃnadyÃæ vidhivat snÃtvà pavitrapÃïi÷ nava ­«Ån tarpayet- 'prajÃpatiæ kÃï¬a­«iæ tarpayÃmi / somaæ kÃï¬a­«iæ tarpayÃmi / agniæ kÃï¬a­«iæ tarpayÃmi / viÓvÃndevÃn kÃï¬a­«iæ tarpayÃmi / sÃæhitÅrdevatà upani«adastarpayÃmi / yÃj¤ikÅrdevatà upani«adastarpayÃmi / vÃruïÅrdevatà upani«adastarpayÃmi / brahmÃïaæ svayaæbhuvaæ tarpayÃmi / sadasaspatiæ tarpayÃmi-iti / tato 'gnerupasamÃdÃnÃdyagnimukhÃnte anvÃrabdhe«vantevÃsi«u navÃjyÃhutÅrjuhoti 'prajÃpataye kÃï¬a­«aye svÃhà / somÃya kÃï¬a­«aye svÃhà / agnaye kÃï¬a­«aye svÃhà / viÓvebhyo devebhya÷ kÃï¬a­«ibhya÷ svÃhà / sÃæhitÅbhyo devatÃbhya upani«adbhya÷ svÃhà / yÃj¤ikÅbhyo devatÃbhya upani«adbhya÷ svÃhà / vÃruïÅbhyo devatÃbhya upani«adbhyassvÃhà / brahmaïe svayaæbhuve svÃhÃ' / sadasaspatimityetayarcà navamÅmÃdutiæ juhoti / tata ÃcÃryapramukhÃ÷ darbhevÃsÅnà darbhÃn dhÃrayamÃïà vedasyÃditaÓcaturo 'varÃrdhyÃnanuvÃkÃnadhÅyÅran / atha jayÃdi pari«ecanÃnte brÃhmaïatarpaïam / evamevotsarge, na tato 'dhikaæsm­tyantaropasaæhÃreïÃpi,kintu yathÃpastambÅyaæ sÆtram / tathà nÃdito vedasyÃnuvÃkÃnÃmadhyayanam / jayÃdayastu bhavanti / saumyÃd­te kÃï¬opÃkaraïasamÃpanayoÓca na sÆktopahomadevatopasthÃnajayÃdaya÷ / saumyasyaiva sÆktajayÃdaya÷ / evamÃpastambamata evÃvasthitÃ÷ kecit kurvate yathoktam // atha prÃjÃpatye vrate pÆrvavat snÃtvà somÃgniviÓvedevavarjyÃnÃæ tarpaïam / agnimukhÃnte cÃnvÃrabdhe vratini juhoti-prajÃpataye kÃï¬a­«aye svÃhà / 'prajÃpate na tvadetÃnyanya÷'(tai.brÃ.2-8-1-2) iti sÆktena praty­caæ «a¬ÃhutÅ÷, catasra upahomÃhutÅ÷ sÃæhitÅbhya ityÃdibhireva, sadasaspatimityetayaiva sadasaspatiæ ca / 'agne vratapate kÃï¬a­«ibhya÷ prÃjÃpatyaæ vrataæ cari«yÃmi, tacchakeyaæ tanme rÃdhyatÃm / cÃyo vratapate, Ãditya vratapate, vratÃnÃæ vratapate kÃï¬a­«ibhya÷, prÃjÃpatyaæ vrataæ cari«yÃmi tacchakeyaæ tanme rÃdhyatÃm ,' / (tai.Ã.7-41-3) ityetaiÓcaturbhi÷ yathÃdevatam / tato jayÃdi, brÃhmaïatarpaïaæ ca / evameva samÃpane prayoga÷ saævatsare saævatsare paryavete / tatropasthÃnamantre«u acÃri«amaÓakamarÃdhÅti viÓe«a÷ / kecit-saumye keÓaÓmaÓruvÃpanasya d­«ÂatvÃt prÃjÃpatyÃdi«vapÅcchanti // evamevÃgneye vÃÓvadeve ca / agnaye kÃï¬a­«aye svÃhÃ;'agne naye'(tai.brÃ.2-8-2)ti«a¬­caæ sÆktam,;'agne vratapate kÃï¬a­«ibya÷ Ãgneyaæ vrataæ cari«yÃmÅ'tyÃgneye viÓe«a÷ / viÓvebhyo devebhya÷ kÃï¬a­«ibhya÷ svÃhÃ;'à no viÓve askrÃgamantu'(tai.brÃ.2-8-6-3) iti «a¬­caæ sÆktam / vaiÓavadevaæ vrataæ cari«yÃmÅ'ti vaiÓvadevavrate viÓ«a÷ // somasya kÃï¬opÃkaraïasamÃpane Óukriyakalpokte / atrÃpyuktaæ yattaducyate pÆrvavadupÃk­tyÃgnerupasamÃdhÃnÃdyagnimukhÃnte, somÃya kÃïe¬a­«aye svÃhà / 'somo dhenu'(tai.brÃ.2-8-3-1) miti «a¬­caæ sÆktam / upahomÃn sadasaspatiæ ca hutvÃ, evaæ purvavadupÃk­tya, madantÅmupasp­Óya prathamenÃnuvÃkena ÓÃntiæ k­tvà catasna audumbarÅssamidho gh­tÃnvaktà abhyÃdadhÃti 'p­thivÅ samit'(tai.Ã.7-42-1) ityÃdibhi÷ / atha devatopasthÃnam 'agne vratapate kÃï¬a­«ibhya÷ saubyaæ vrataæ cari«yÃmi'ityÃdibhi÷ / tata÷ prabh­ti ÓukriyamantrabrÃhmaïÃnuvÃkÃnÃæ prathamapadÃni yu¤jate'(tai.Ã.7-2) 'savitÃ'(tai.Ã.8-12) iti vÃbhivyÃhÃrya vÃcayitvà jayÃdi prati padyate / pari«ecanÃntaæ k­tvà madantÅmupasp­sya, uttamenÃnuvÃkena ÓÃntiæ k­tvà tatassammÅlanÃdi yathÃÓÆtram / ÓvobhÆte 'vaya÷ suparïÃ÷ (tai.Ã.7-42-3) ityÃdityopasthÃnÃnte brÃhmaïabhojanam / athÃsya svÃdhyÃyavidhi÷ Óukriyakalpa evokta÷ / evaæ samÃpane / viÓe«astu 'dyaussamidÃditya vratapate'ityÃdyÃv­ttÃ÷ samidÃdhÃnopasthÃnamantrÃ÷ / uttamenÃnuvÃkena ÓÃntiæ k­tvà gurave varaæ datvà keÓaÓmaÓru vÃpayitvà brÃhmaïabhojanam / (natra prabh­tivyÃharaïaæ) atha sÆtramÃk«ipyate- nanu- 'upÃkaraïe samÃpane ca ­«irya÷ praj¤Ãyate'iti ya÷ prajÃpatyÃdÅnÃmanyatama÷ kÃï¬ÃnukramaïyÃæ kÃï¬a­«itvena samÃmnÃyate sa ­«i÷ devateti vyarthamevedaæ sÆtram / kÃï¬opakaraïe«vetÃn purastÃtsadasaspate÷ / juhuyÃt kÃï¬asamÃptau ca Órutire«Ã sanÃtanÅ // (kÃï¬Ã.2-11) iti kÃï¬ÃnukramaïyÃæ kÃï¬ar«idevatÃtvasya siddhatvÃt / satyam, ata eva prajÃpatyÃdayaÓcatvÃra÷ pradhÃnahomadevatÃ÷; sÃæhityÃdayassvayambhuparyantÃÓcatvÃra upahomadevatÃ÷ / tenaite catvÃrassarvakÃï¬ÃnÃmupÃkaraïasamÃpanayoranuvartante pradhÃnÃnuvartitvÃdaÇgÃnÃmityevaæ paraæ sÆtram, na devatÃtvavidhiparam //1// nanu-sadasaspatiradhyÃyopÃkaraïasamÃpanayernavama÷ / kÃï¬epakÃraïasamÃpanaye««a«Âha÷ / evamayamadvitÅyo 'pi kimartha dvitÅya ityucyate? / dvatÅyasya svi«Âak­ta÷ sthÃne 'yaæ sadasaspatirbhavedityevamartham / idamarthameva ca pÆrvatra 'agnisti«Âak­ddvitÅya÷'(Ãpa.g­.7-7) ityuktam / upÃkaraïasamÃpanayorÃjyahavi«kayo÷ svi«Âak­deva nÃsti, kathaæ tatsthÃne sadasaspatividhi÷?iticetanenaiva vacanenÃsya prasaÇgo vidhÅyate, yathà agnihotre dvitÅyasyà ÃhuteÓÓÃtapathena brÃhmaïena / tenÃgneruttarÃrdhapÆrvÃrdhe 'smai homa÷ / etadvismaraïe svi«Âak­llopaprÃyaÓcittaæ ca / homo liÇgakramÃbhyÃæ 'sadasaspatimadbhutam'ityetayà hotavya iti spa«ÂatvÃt sÆtrakÃrasyÃnÃdara÷ kecit--'upÃkaraïe samÃpane ca ya÷ kÃï¬a­«i÷ praj¤Ãyate tasya dvitÅyassadasaspati÷ / kÃï¬a­«eruparu«ÂÃdayaæ mantrassadasaspatirviniyujyate, na tu vivÃhe, uddÅpyasveti ­gdvayamiva / vivÃhamadhye pÃÂhastvadhyayanavidhyartha÷'ityevaæ sadasaspatimantrasya vi«ayaj¤Ãpana- vyÃjena etayo÷ karmaïo÷ prayogakalpasyÃnyatra prasiddhasyÃtrÃprasiddhatvÃt avaÓyÃÓrayaïÅyasya iha ÓÃstre 'bhyantarÅbhÃvo 'sya sÆtrasya prayojanam, tataÓca kriyÃprav­ttiriti / tanna;sÆtrasthasya sadasaspatiÓabdasya mukhyÃrthadevatÃparatvasambhave 'pi mantrapratÅkaæ lak«ayitvà tena lak«itena mantralak«aïÃyà ayuktatvÃt, uktavidhayÃnayorihaiva prayogasya prasiddhatvÃt, anyatraprasiddhasyÃbhyantarÅbhÃvavaimarthyÃcca //2// 'yasyÃgnau na kriyate na tadbhoktavyam'(Ãpa.dha.2-15-13) iti dharmaÓÃstravacanÃt ÓarÅrasthityarthamapi bhojanaæ dvijasya vaiÓvadevaÓe«eïaiva bhavitavyam / catÆrÃtramahÆyamÃno 'gnirlaukikassampadyate'iti vacanÃdahute 'gnihotre sarvakratvartho 'gnirlaukikassyÃt / tataÓca jvarÃdibhirupadrave satyapi vaiÓvadevÃgnihotrÃde÷ tatprÃyaÓcittÃnÃæ và homÃnÃmavaÓyakÃryatvÃd­tvigantarÃlÃbhe satyapi dvayorapi stryanupetayo÷ yena kenacit prakÃreïa mantra aÇgalopenÃpi tatra prasakti÷ / tathà vaiÓvadevasya ÓrÃddhÃdi«u 'atha g­hamedhinoyadaÓanÅyasya homà balayaÓca' (Ãpa.dha.2-3-12) iti vacanÃt, suvarcakà yavak«ÃrÃbhyÃæ lavaïena cÃvarÃnnena ca koÓadhÃnyÃparanÃmnà mëÃdinà tilavyatiriktena saæs­«ÂasyÃpi bhavati havi«o home prasakti÷ / tadubhayani«edhÃrthamÃha- 44 vaiÓvadeve ni«iddha÷ kartà ni«iddhÃni ca dravyÃïi / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.3:># pÃkayaj¤ÃdhikÃre sarvatrÃyaæ prati«edha÷ ÓraddhÃdi«vapyavarÃnnÃni koÓÅdhÃnyÃni mëÃdÅni k­«ïadhÃnyÃni caïakakodravÃdÅni / %% varjayanti si«ÂÃ÷ / "na strÅ juhuyÃt / nÃnupeta÷ / na k«Ãralavaïahomo vidyate"iti prati«edhenaiva siddhe uttarÃrtho 'yaæ prati«edha÷ / ki¤ca "pÃïigrahaïÃdi g­hyaæ paricaret svayaæ pantyapi và putra÷ kumÃryantevÃsÅve"(ÃÓva.g­.1-9-1)ti ÃÓvalÃyanavacanena pantyÃdÅnÃmaupÃsanahomaprÃptyÃÓaÇkÃyÃæ prati«edha÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.3:># setriyÃ%% anupanÅtena ca%% homamÃtraæ Órautaæ smÃrta ca Ói«ÂÃ÷%%varjayanti yasmÃt tasmÃdeva tÃbhyÃæ na hotavyamiti vÃkyaÓe«a÷ / homamiti ca sÃmÃnyÃbhidhÃnena Órautahome 'pi stryanupanÅtau Ói«ÂÃ÷ varjayantÅti j¤ÃpanÃt gÃrhyaadhikÃrÃpavÃda÷ / k«ÃretyÃdi vÃyÃkhyÃtaprÃyameva / yattu dharmaÓÃstre 'na k«Ãralavaïahomo vidyate / tathÃvarÃnnasaæs­«Âasya ca'(Ãpa.dha.2-15-14,15) iti tat 'udÅcÅnamu«ïaæ bhasmÃpohya tasmin juhuyÃt'(Ãpa.dha.2-15-16) iti vidhÃnÃrtho 'nuvÃda÷ / yadapi tatreva 'na strÅ juhuyÃt nÃnupeta÷' (Ãpa.dha.2-15-17,18)iti tat k«ÃrÃdi yatho«ïabhasmani hÆyate, tathà tasminnÃpi stryanupanÅtÃbhyÃæ na hotavyamiti ni«eddhum //3// asya prati«edhasya pratiprasavamÃha-- ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.4:># yo 'yaæ stryÃdÅnÃæ prati«edha÷ sa kÃmye«u karmasu nÃdaraïÅya÷%%tÃni kartavyÃni / tathÃ%%yathopadeÓameva kartavyÃ÷ / sidhyarthe yadasya g­he païyaæ syÃditi kÃmyodÃharaïam / evamataÆrdhva yadaÓanÅyasyetyÃdi balÅnÃæ home coditasya stryÃdiprati«edhasya bali«u prasaÇgÃbhÃvÃt j¤Ãpakamidaæ-homadharmo bali«u pravartata iti / tena apareïÃgniæ dak«iïaæ jÃnvÃcyetyevamÃdi bali«vapi bhavati / 'na kÃmye«u bali«u ca'ityova siddhe yathopadeÓamiti vacanamupadeÓÃdevai«Ãæ prav­tti÷ svaÓÃstreïa ÓÃstrÃntareïa và na pratinidhitvena //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.4:># yÃni%%yena prakÃreïopadi«ÂÃni tÃni tathaiva bhavanti, naiva tatra k«ÃrÃdivarjanam, 'yadasya g­he païyaæ syÃt'(Ãpa.g­. 23-5) ityupadeÓasya g­haÓabdena viÓe«itatvÃt / yadi tatra k«ÃrÃdivarjanami«Âaæ syÃt, tadà 'yadasya païyaæ syÃ'dityotÃvadeva brÆyÃt / tathà balayaÓca yathopadeÓameva / na tu k«ÃrÃdini«edha÷, 'sati sÆpasaæs­«Âena kÃryÃ÷'(Ãpa.da.2-3-19) ityÃrambhasÃmarthyÃt / anyathà 'g­hamedhino yadaÓanÅyasya homà balayaÓca'iti vacanÃdeva k«ÃrÃdivyatiriktaÓÃkamÃæsÃdisÆpasaæs­«ÂenÃnnena kÃryÃssyu÷ / atra ca 'yadaÓanÅ yasya homà balaÓca'iti homasÃhacaryÃt bali«vapi yà k«ÃrÃdini«edhaÓaÇkà sÃvÃryate / kecit-yathopadeÓaæ kÃmyÃni balayaÓcetyasmÃdevaj¤ÃpanÃddhomadharmÃïÃæ bali«vapi prasaktiriti / te«Ãæ sarpabalau saktunirvÃpe svÃhÃkÃro durvÃra÷ // 4 // 45 honÃrthamupÃttasyÃgne÷ svayaæ prajvalane prayÃÓcittam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.5:># %%sarve«u pÃkayaj¤e«u agnau svayaæ prajvalite dhamanÃdi puru«aprayatnamantareïetyartha÷ / etasmin nimitte saæprÃpte uttarÃbhyÃ- m­gbhyÃæ dve samidhÃvagnÃvÃdadhyÃt 'uddÅpyasva''mà no hiæsÅriti / ÃdadhÃticoditatvÃt svÃhÃkÃro nÃsti / sarvatra g­haïÃt sarva pÃkayaj¤e«vayaæ vidhirbhavati / anyathà prakaraïÃdvivÃha eva syÃt / sarvatra laukike vaidikegÃrhye vÃgnÃviti / ekakarmakÃle«vityanye / ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.5:># %% sarvÃcÃralak«aïe«u karmasu / anye-sarvadà akarmakÃle«vapÅti / svayaæprajvalite 'gnau prayatnamantareïaupÃsane prajvalite / uttarÃbhyÃæ ­gbhyÃæ 'uddÅpyasva jÃtaveda÷'ityetÃbhyÃæ samidÃvÃdadhyÃt / praty­camekaikÃæ samidhamÃdadyÃt, svatassadhanabhede kriyÃbhedÃt / ÃdadhÃtipraharatÅtyÃdyajuhoticodite«u na svÃhÃkÃro vihita÷ / prastarapraharaïe 'pi 'na svÃhÃkaroti'(Ãpa.Órau.3-6-7) ityetat, ÃdadhÃtÅtyÃdi«vapi prati«edhadarÓanÃrtham / anye tu- 'na svÃhÃkaroti'itte«a prati«edha÷ ajuhoticodite«vapyÃdadÃtÅtyÃdi«u svÃhÃkÃgaæ j¤ÃpayatÅti //5// #<ÃpanmÃÓrÅ÷ ÓrÅrmÃgÃditi và // ùpGs_8.6 //># ## #<ùpGs-AnÃ_8.6:># etÃbhyÃæ yajurbhyà ete samidÃvÃdadhyÃditi mantravikalpa÷ //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.6:># 'uddÅpyasve'ti ­gdvayena Ãpanmetyetadyajurdvayaæ vikalpyate //6// 46 vivÃhadinÃvismaraïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.7:># %%etannak«atram / %%na vismaret / %%yasminnak«atre bhÃryÃ%<Ãvahate>%tatkulÃdÃnayati / yasminnak«atre pÃïigrahaïaæ k­taæ tat na vismartavyamityartha÷ / Ãvahata ityanenÃdipÃïigrahaïaæ vivak«itam / avismaraïopadeÓe prayojanaæ saævatsare saævatsare tasminnak«atre karmaviÓe«a÷ / ka÷ punarasau ?'yaccainayo÷ priyaæ syÃ'di (Ãpa.dha.2-1-7) tyÃdi sÃmayÃcÃrike«Æpadi«Âa÷ / na cÃsau vidhi÷ / pÃrvaïaviÓe«o yadi syÃt tasyopacÃra÷ pÃrvaïena vyÃkhyÃta ityetadasamjasaæ syÃt / atha sa vidhireveha kasmÃnnopadiÓyate?ucyate- ihopadeÓe prakaraïÃdvivÃhÃÇgatvaæ vij¤Ãyeta / tataÓca ÓamyÃdayo 'pi vivÃhadharmÃ÷ syu÷ ki¤ci sarvacaraïÃrtha÷ tatropadeÓa÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.7:># yasminnahani g­hapraveÓanÃdi sthÃlÅpÃkÃntaæ karma karoti ta%%vijÃnÅyÃt tata Ãrabhya trirÃtramubhayoradhaÓÓayyotyÃdikartum / kecit-yasminnak«atre vvÃhe 'bhÆt tasya na vismaret / dharmaÓÃstre 'ÓvobhÆte sthÃlÅpÃka÷'(Ãpa.dha.2-1-10) ipyupadi«Âakarma pratisaævatsaraæ kartum / tasyacehopadi«Âasya tatropadeÓa÷ kathaæ vivÃhÃÇgatvaæ ÓamyÃÓca mà bhÆvan, sarvacaraïÃrthatà ca kathaæ syÃditi / prak­tatvÃdeva ca sthÃlÅpÃkÃdÃrabhya trirÃtramubhayoradhaÓÓayyetyÃdi bhavi«yatÅti / tanna;yathoktakarmÃntare vidhereva nirastatvÃt 'pÃrvaïena'(Ãpa.g­.7-2-3) ityatra //7// 47 vivÃhe dampatyorbrahmacaryavidhi÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.8:># sthÃlÅpÃkÃdÃrabhya%%dampatyo÷%%nopari khaÂvÃdau / %% maithunavarjanaæ,%%bhojane / tatra k«Ãralavaïavarjanaæ sthÃlÅpÃkÃt prÃgadhvani na bhavati / brahmacarya tu tatrÃpi bhavati / caturthyà samÃveÓanavidhÃnÃt idaæ tu brahmacarya vacanaæ dÃr¬hyaratham / yadyapi sahaÓayanamubhayo÷, tathÃpi maithunavarjane yatna÷ kÃrya iti //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.8:># %%rdampatyo÷ sthÃlÅpÃkÃdÃrabhya trirÃtrama%%syÃt, na tu khÂvÃdau / nÃpi p­thakÓayyÃ, ubhayoriti grahaïÃt / tathëÂÃÇgamaithunavarjanalak«aïaæ%%syÃt / maithunasyëÂÃÇgatvamapi b­haspatinoktam-- 'smaraïaæ kÅrtanaæ keli÷ prek«aïaæ guhyabhëaïam / saÇkalpo 'dhyavasÃyaÓca kriyÃnirv­tireva ca // etanmaithunama«ÂÃÇgaæ pravadanti manÅ«iïa÷' // iti / etacca sthÃlÅpÃkÃt prÃgapyadhvani, 'Óe«aæ samÃveÓane japet'(Ãpa.g­.8-10) ityuttaratra kramavidhÃnÃt / ata evÃtra sÆtre ÓayyaikyÃt durvÃramapi maithunamatiprayatnena varjanÅyamityevamarthastÃnni«edha÷ / tathaiva%%syÃt / cakÃrÃnmadhumÃæsadantadhÃvanäjanÃbhya¤janÃnulepanasnagdhÃraïÃnÃæ varjanamapi / yadvà brahmacaryapadenaiva madhvÃdi saptakamapi ni«iddham / cakÃrastÆktasamuccayÃrtha eva / sarvatra trirÃtramityeva //8// 48 svapato÷ tayormadhye daïdanidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.9:># %% dampatyo÷%<ÓayyÃmanatareïa>%Óayanasya madhye %%k«Åriv­k«odbhava÷%%surabhiïÃ%%pu«paiÓcÃlaÇk­ta÷%% %%sthÃpayitavya÷ / anyonyasaæsparÓo mà bhÆditi //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.9:># %%vratasthayordampatyoryÃvattrirÃtramabhinnà Óayyà tÃ%%tasyà eva madhye, na tu trirÃtrÃdÆrdhva nÃnÃÓayyÃ- mekÃÓayyÃæ cÃntareïÃpÅti;tayoriri prak­taparÃmaÓÃt / daï¬o gandhalipta÷ candanÃnulipta÷ / gandhasya pradarÓanÃrthatvÃtpu«pairapyalaÇk­ta÷ / %%sthÃpayitavya÷ / asmiæÓca daï¬e gandharvo viÓvÃvasurbhÃvayitavya÷, 'udÅr«vÃto viÓvÃvaso'iti mantraliÇgÃt / ata evÃyaæ daï¬o naiyagrodha audumbara ÃÓvattha÷ plÃk«o vÃ, 'ete vai gandharvÃpsarasÃæ g­hÃ÷'(tai.saæ.3-4-8) ityarthavÃdÃt //9// 49 vivÃhaÓe«ahoma÷, samÃveÓanaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.10:># %%rÃtrest­tÅyo bhÃga÷%%mudÅr«vÃta ityetÃbhyÃm / atra prÃptasya nidhÃnasya vidhÃnaæ punastasmin Óayane daï¬asya nidhÃnaæ mà bhÆditi //9// %%sapta pradhÃnÃhutÅrjuhoti-'agne prÃyaÓcitte'ityevamÃdyÃ÷ / tatrÃditaÓcatur«u mantre«u 'tvaæ devÃnÃæ prÃyaÓcitti'rityayamanu«aÇga÷ / uttare mantrÃstraya÷ / ÃjyabhÃga ityanvÃrambhakÃlopadeÓa÷ / jayÃdi pratipadyata iti ca tanniv­tti÷ //10// tantraÓe«aæ samÃpya tata÷%%agne÷ paÓcÃt%%prÃÇmukhÅæ%% yo huyasyÃjyasya Óe«a÷ tasmÃdavadÃya darvyÃ%% vadhvÃ%<ÓÓirasi vyÃh­tibhiroÇkÃracaturthÃbhi÷>% svÃhÃkÃrÃntÃbhi÷ pratimantramÃnayati / tata÷%%'apaÓyaæ tve'tyetÃbhyÃæ%%anyo 'nyaæ yugapat%% pÆrvayà vadhÆ÷ uttarayà vara÷ / tato vara %%'sama¤jantvi'tyetayà vadhÆvarayorubhayorh­dayadeÓau samanakti tenaivÃjyaÓe«eïa sak­t g­hÅtenÃjyena sak­deva mantre coktvà / tata÷ %%'prajÃpate tanva'mityÃdyÃ÷ / tata÷%<Óe«a>%manuvÃkaÓe«aæ 'Ãrohoru'mityÃdi%%samÃgamanakÃle %% / samÃveÓanaæ ca tasminnevÃpararÃtre niyamena bhavati / idameva samÃveÓanaæ mantravat nÃnyÃni / pari«ecanÃntavacanamÃnantaryÃrtham / pari«ecanÃnte etadova karma yathà syÃt / tena bhojanaæ prÃgeva bhavati //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.10:># caturthyà apararÃtre iti viv­tyÃrthapÃÂha÷ / caturthyà rÃtre÷caturthasyÃhorÃtrasyÃpararÃtre rÃtreraparatra t­tÅyabhÃge taæ daï¬aæ%% 'udÅr«vÃta'ityetÃbhyÃæ%% ÓayanÃdanyatra%%tantraæ pratipadyate / %<ÃjyabhÃgÃnte>% k­te %%'agne prÃyaÓcitte'ityÃdyÃssaptÃhutÅrjuhoti / tatra dvitÅyat­tÅyayorapi 'tvaæ devÃnÃæ'ityÃdyanu«aÇga÷ / tato 'nvÃrambhavarja jayÃdau praïÅtà mocanÃnte k­te %% vadhÆæ%%prÃÇmukhÅmupaveÓya hutaÓe«ÃdÃjyamÃdÃya%% %%roÇkÃracaturthÃbhisvÃhÃkÃrÃntÃbhissarve«Ãmante sak­dÃnayati / kecit-pratimantramiti / athottarÃbhyÃæ 'apaÓyaæ tvà manasÃ'ityetÃbhyÃæ%%, pÆrvayà vadhÆ ruttarayà vara÷,%%anyayonyaæ yugapat%%ityetayÃ%<ÃjyaÓe«eïa h­dayadeÓau>%yugapadaÇgu«ÂhavisaærasinÅbhyÃæ samanakti, 'samÃpo h­dayÃni nau'iti dvivacanaliÇgÃt / atha %%prajÃpate tanvaæ me'ityÃdyà japitvà Óe«amanuvÃkaÓe«aæ 'Ãrohorum'ityÃdikaæ%% samÃveÓanakÃle japet / samÃveÓanaæ ca vadhvà saha maithunÃrtha Óayanam, '­tusamÃveÓane'(Ãpa.g­.8-13) ityutuliÇgÃt / etacca rÃgaprÃptasamÃveÓanÃÓritaæ vivÃhakarmÃrtha kramajapayorvidÃnam, yathà bhojanaparyÃyavratÃÓritaæ payaÃdividhÃnam / kecit- asatyapi rÃge karmÃrthamasmin krame samaviÓanaæ niyatameveti / samÃveÓanÃntare«u tu akarmÃrthatvÃdeva nÃyaæ japa÷ / baudhÃyanena tu vikalpo 'bhihita÷ (bau.g­.2-7-12) iti / asminneva krame yadi daivÃd­tugamanamapi kartavyaæ syÃt tadà pÆrva 'Ãrohorum'ityÃdijapa÷ / tato 'vi«ïuryonim'ityÃdibhirabhimantraïam //10// ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.11:># %%bhimantrayeta / na svayaæ varo japet / tatra yat vadhÆvÃsa÷ prÃganena paridhÃpitaæ tat vratÃnte vimucyÃnyat vÃsa÷ paridhÃya saæsp­Óati vadhÆ÷ / tena hastasparÓane do«adarÓanÃt parÃdehi ÓÃbalyamityetÃsu / vratacaryÃyÃæ tu daï¬enÃntarhitatvÃdasesparÓa÷ / tadvÃsa÷ ÓvobhÆte parÃdehi ÓÃvalyamityetÃbhiÓcatas­bhi÷ ­gbhissÆryÃvide brÃhmaïÃya varo dadyÃt / yathà vak«yati-'vadhÆvÃsa uttarÃbhiretadvide dadyÃt'(Ãpa.g­.9-11) iti ÃÓvalÃyanenÃpyuktaæ- 'sÆryÃvide vadhÆvastraæ dadyÃt / annaæ brÃhmaïebhya÷'(ÃÓva.g­.1-8-13,14) iti //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.11:># vyaktÃrtham / idaæ ca 'ahaæ garbhamadadhÃm'ityÃdi liÇgavirodhe 'pi ÓruterbalÅyastvÃt //11// 50 rajasvalÃyÃ÷ striyÃ÷ prathamartÃvupadeÓa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.12:># %%iti rajasvalÃyà abhidhÃnam / yadetivacanaæ vivÃhÃdÆrdhvamapiprÃpyartham / anyathà vivÃhamadhya eva syÃt;prakaraïÃt / saæÓÃsanaæ ca prathamartau sak­t bhavati / tadeva sarvÃrtha bhavati / yathà brahmatÃriïa upanayane / enÃmityanucyamÃne anya enau saæÓÃstÅtyevaæ vij¤Ãyeta / 'anyo vainÃ'viti prak­tatvÃt / brÃhmaïaprati«iddhÃnÅtyucyate lokaparati«iddhÃnyupariÓayyÃsanÃdÅni lokata eva pratyetavyÃnÅti j¤ÃpanÃrtham / karmÃïÅti vacanÃt karmaïÃmeva ÓabdÃntarairavabodhanam, na brÃhmaïavÃkyena saæprai«a÷ / 'etÃnÅ'tivacanaæ 'yÃæ malavadvÃsa'samityÃdÅnÃæ prati«iddhÃnÃæ vihitÃnÃæ ca saæÓÃsanaæ yathà syÃt / tena 'tistro rÃtrÅrvrataæ careda¤jalinà và pibet"(tai.saæ.2-5-1) iti vihitayorapi saæÓÃsanaæ bhavati / eva¤ca 'brÃhmaïaprati«iddhÃnÅ'ti prati«iddhagrahaïamupalak«aïam / tatra 'yÃæ malavadvÃsasa'miti vÃkye snÃnÃt prÃk samÃgamaprati«edha÷ / 'yÃmaraïya'iti deÓaprati«edha÷ / snÃtÃyÃmapi 'yÃæ parÃcÅ'miti parÃÇmukhyà gamanaprati«edha÷ / 'yà snÃtÅ'ti trirÃtramadhye snÃnasya prati«edha÷ / 'yÃbhyaÇte'ityabhya¤janasya / 'yà pralikhata'iti Óirasi pralekhanasya kaÇkatÃdi nà / 'yÃ'Çte'iti cak«u«ora¤janasya / 'yà data÷'iti dantadhÃvanasya / 'yà nakhÃnÅ'ti nakhanik­ntanasya / 'yà k­ïattÅ'ti kÃrpÃsÃdestantukarmaïa÷ / 'yà rajju'miti rajjukriyÃyÃ÷ / 'yà parïene'ti parïenÃÓanasya / 'yà kharveïe'ti kharveïa pÃtreïa / ekadeÓaviluptaæ karvam / 'tisrorÃtrÅ'rityete«Ãæ prati«edhÃnÃæ kÃlaniyama÷ / 'a¤jalinà và pibe'dityÃdirbhojane pÃtrÃvidhi÷ ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.12:># %%kÃlanirgatena Óoïitena malinaæ vÃso vasanaæ yasyÃssÃ;rajasvaletyartha÷ / rƬhaÓabdatvÃdyad­cchayà nirmalavÃsà api yadeyaæ rajasvalà syÃt, tadà patirevainÃæ%%laukikabhëayà Ók«ayati / kÃni tÃni brÃhmaïaprati«iddhÃnÅtyata Ãha- '%% %% 'yÃæ malavadvÃsasaæ saæbhavanti'(tai. saæ.2-5-1-6) ityetadbrÃhmaïacoditÃni, tÃnyetÃnyapi sarvÃïÅtyartha÷ / atha tÃni sugrahÃrtha krameïocyanate-na snÃnÃtpÆrva maithunam / tadeva na snÃnÃdÆrdhvamapyaraïye / tadeva na snÃtayÃpi parÃÇmukhyà anicchantyà và / apÆrïe trirÃtre na snÃnam / na tailÃbhya¤janam / na kaÇkatÃdinà Óirasi lekhanam / na cak«u«ora¤janam / na dantadhÃvanam / na nakhanik­ntanam / na kÃrpÃsÃdinà tantukaraïam / na rajjukriyà / ityetÃnyekÃdaÓa / athÃÓanapÃtrama¤jalirakharvo và / kharva÷ alpa÷, khaï¬o và dagdho 'pi và / tato 'nyo 'kharva÷ / atra cÃmÅ maithunÃdini«edhà amaithunÃdisaÇkalapa vidhayo veti bhëye na viviktam / nyÃyatastu 'tistro rÃtrÅrvrataæ caret'(tai.saæ.2-5-1) iti vacanÃt 'nek«etodyantamastaæyantamÃdityam'ityÃdi prÃjÃpatyavidhivat saÇkalpavidhaya eva //12// 5 ­tusamÃveÓanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_8.13:># %%lohikasya / %<­tau>% yat%%tatra kartavye,%%'vi«ïuryoni'mityÃdibhi÷ trayodaÓabhira%%rajasa÷ prÃdurbhÃve 'bhimantraïaæ bavati / na saæÓÃsanavat prathama evartau / 'snÃtÃ'mityetat brÃhmaïaprati«iddhÃnÃæ sarve«Ãæ pratiprasavÃrtham / %%k­tamaÇgalÃmityarta÷ / tenäjanÃbhya¤janÃnyapi bhavati //14// iti ÓrÅharaharadattaviracitÃyÃæ g­hyasÆtrav­ttÃvanÃkulÃyÃma«Âama÷ khaï¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_8.13:># rajasa÷ Óoïitasya / %%kÃle nirgamÃtkÃraïÃt, na mÃlinyÃde÷ / %% pÆrïe trirÃtre snÃtÃæ bhÃryÃm / %<­tusamÃveÓane>%­tukÃlÅnasamÃveÓanakÃle / '­tuÓca strÅïÃæ rÃtraya««o¬aÓa sm­tÃ÷'(ma.sm­.3-46) iti manuvacanÃt / uttarÃbhi÷ 'vi«ïuryoniæ kalpayatu'ityÃdibhistrayodaÓabhira%% / atra rajasa÷ prÃdurbhÃvÃt snÃtÃmitivacanÃccaturtha'hani prÃyatyÃrthamanayà snÃtavyameva //13// navama÷ khaï¬a÷ 2. ­tugamanakÃla÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.1:># %<«o¬aÓÅmiti>%pa¤camyarthe dvitÅyà / ëo¬aÓyà ityartha÷ / ÃÇcÃbhividhau / rajasa÷ prÃdurbÃvÃdÃrabhya caturthÅ«o¬a Óyau g­hyete, prakaraïÃt / caturthÅprabh­tyëo¬aÓyÃ÷ sarvà rÃtraya ­tugamanakÃlÃ÷ / tatrÃpi%% rÃtriæ%%vidyÃditi / ­tugamana iti vacanÃt vaivÃhike prathamagamane satyapi ­tunimittenÃyamupadeÓa÷ pravartate / caturthyà apÃrarÃtre niyamena gamanaæ bhavati / tatra ca Óe«aæ samÃveÓane japet / uttarÃbhirabhimantrayata iti ca gamanamantrÃïÃæ samuccayo bhavati / tatra pÆrvam­tugamanamantrÃ÷ / paÓcÃt samÃveÓanamantrÃ÷ / viparÅtamanye //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.1:># caturthÅprabh­tÅti dÅrghemÃrthapÃÂha÷ / %%rÃtrimÃrabhyëe¬aÓÅ;aÇ abividhau, dvitÅyà ca pa¤camyarthe;ëo¬aÓyà iti yÃvat / %%rÃtriæ prati ­tugamane ­tau maithune k­te,%%prajÃ÷ putrÃ÷ te«Ãæ niÓÓreyasaæ ÃyurÃdÅpsitaguïasampattirbhavatÅ%%manvÃdaya÷ / etaduktaæ bhavati-trayodaÓasu rÃtri«u ­tugamane ÓuklÃdhikye sati putrà jÃyante / uttarottarÃsu ca yugmÃsu yathÃkramaæ taratamabhÃvena te sadguïÃdhikà bhavanti //1// saæskÃrakÃï¬e karmÃntaravyÃkhyÃnamasaÇgatamapi mantrÃmnÃnakrameïaiva kÃryamityuttarasÆtrajÃtaæ yÃvatpaÂalÃntaramÃrabhyate-- 1. dhanÃdiprÃptyartha prasthitasya madhye parik«avÃdau durnimitte jÃte kartavyo japa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.2:># adhvÃnaæ prasthita÷ prÃdhva÷ / artha÷ prayojanam / yatki¤cit prayojanamuddiÓya yo 'dhvÃnaæ prasthita÷, tasya%% %%và durnimitte prÃpte prÃyaÓcittaæ apa upasp­syottare ­cau %% 'anuhavaæ parihavaæ' ityete / parita÷ k«ava÷%%sarvata÷ sthitairjanai÷k­tak«avathu÷ / tathà parikÃsanam / upasparÓanaæ pÃïinà saæsparÓa÷, snÃnamÃcamanaæ và / tatra yasmin k­te prayato manyate tatra tat kuryÃt / yathÃliÇgamityanupapannam / parik«avaparikÃsaliÇgabhÃvÃt / atha pÆrvasyÃm­ci parik«avaÓabda ekatoÓa- vik­to liÇgamityucyate tathÃpyuttarasyÃæ parikÃsanaliÇgaæ nÃstyeva / tasmÃdevaæ vyÃkhyeyam-etayornimittayerekasminnapi sati mantrayoretayorjapa÷ kÃrya÷ / anye«u ca mantraliÇgapratÅte«vanuhavÃdi«u durnimitte«viti / tatra p­«Âhata ÃhvÃna%% / sarvata ÃhvÃnaæ%% / parivÃdo 'bhiÓaæsanam / %%ukta÷ / %%prasiddha÷ / duruditam%% %% ÓakuneraÓobhanà vÃgucyate / %%animittabhÆtam / %% s­gÃlÃde÷ / %%tiryyaggamanamapasavyÃdi / ete«Ãmekasminnapi nimitte dvayorapi mantrayorjapa÷ kÃrya÷ / parik«avaparikÃsanayoÓca liÇgÃbhÃve 'pi / parik«avaÓabdastu k«avadhuliÇgaæ na bhavati, rÆpabhedÃt / ekadoÓavikÃrastu parik«avasyÃpi saæbhavati / tannimitte tu anyasmin prakaraïe etadvaktavyam / iha ca vacanaprayojanaæ vivÃhÃrtha gaccha to 'pi ete«u nimtte«u prÃyaÓcittametat yathà syÃditi / prakaraïÃntare tu ÓrutÃnÃæ vivÃhÃdÆrdhvameva prav­tti÷ / idaæ tu arthaprÃdhvasyeti vacanÃt sarvÃrtha ca bhavati / prakaraïÃt vivÃhe 'pi svÃdhyÃyasthÃnaniyamÃrtha ca mantrayoretayoriha pÃÂha÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.2:># %%prayojanaæ, dharmÃrtha tadupakÃrakÃïi / arthamuddiÓya ya÷ prasiddhamadhvÃnaæ prasthita÷ sor'thaprÃdhva÷, na tu snÃna, brahmayaj¤odaka yagyaghÃsÃdi kamuddiÓya samÅpadoÓaæ prati nirgata÷ / tasya%%k«avadhau %%kÃse ca durnimitte jÃte %% upasparÓanamÃcamanaæ sparÓanamÃtraæ và yathÃtu«Âi k­tvottare 'anuhavaæ parihavam'ityete %%parik«ave pÆrvÃ, parikÃsane cottarÃæ%% / japatvÃccÃnayoÓcÃtussvaryameva / atra ca yathÃliÇgamityanenaitat j¤Ãpayati-pÆrvayà varïavyatyayona parik«ava eva prakÃÓya÷, uttarayà tvadhyÃh­taæ parikÃsanameva / yathà caite ­cau k«avadhukÃsÃveva tÃtparyeïa prakÃÓayata÷, tathà vyÃkhyÃte bhëyakÃreïa / kecit-yathÃliÇgamiti na kevalaæ parik«ave parikÃsane cÃnayorjapa÷ anye«u ca mantraliÇgapratÅte«vanuhavÃdi«u durnimitte«vapÅti //2// 2 tatraiva citriyav­k«ÃdidarÓane japa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.3:># evamityanena 'arthaprÃdhve'ti ca, apa upasp­Óyeti ca, 'japedi'ticÃpek«yate / eva¤ca yathÃliÇgavacanaæ vispa«ÂÃrtham / %%prasiddha÷ tatrÃrtaprÃdhva÷ citriyaæ v­k«amÃsÃdyÃpa upasp­Óya 'agnirastvi'ti etayarcÃnumantrayate / 'nayaÓsak­tsade'iti%<Óak­drÅti>%mupati«Âheta / 'sigasÅ'ti%%anyak­tam / Ãtmasaæsp­«Âo vÃsasà k­to vÃta÷ sigvÃta÷ / sigasi nÃsÅti dÅrghÃnte prÃpte chÃndaso hrasva÷ / %<Óakuniæ>% ÓubhÃæ vÃca manumantrayeta udgÃteva Óakune''katyetayarcà aÓubhavacane tu prÃgukto japa÷ / kecididamapi tatraivecchanti //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.3:># evamityanena arthaprÃdhvo'pa upasp­ÓyetyÃk­«yate / ihottarairiti karamavibhaktidarÓanÃdvanaspatyÃdÅni yathÃliÇgamabhimantrayate / na tu pÆrvavajjapet / %%lokaprasiddham,cayanamÆlaæ và / %% pu«pairvinà phalavantam / asya pradarÓanÃrthatvÃt v­k«amapyevÃvidhaæ 'ÃrÃtte agni÷'ityetayÃbhimantrayate / 'namaÓÓak­tsade'iti%%sak­tsantatim / 'sigasinasi'%% / sico vastrasya vÃtassigvÃta÷ / sa cÃnyak­ta÷ svadehasaæsp­«ÂaÓcodamaÇgala÷ / 'udgÃteva Óakune'ityetayÃ%<Óakuni>%maÓobhana vÃcam,'prati nassumanà bhava'iti mantraliÇgÃt // kecit-ÓubhavÃcaæ, aÓubhadarÓane tu pÆrvasÆtreïokto japa iti //3// 3 dampatyo÷ parasparaæ prÅtijanakaæ karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.4:># yadi varasya mano vardhvà na tu«yet atha tassiddhikÃmena vadhvÃ÷ pitrÃdinà tapoyuktenedaæ karma kartavyamaj¤Ãtaæ varasya / vaÓÅkaraïÃrthatvÃt / aupÃsane ca kartavyam / taduktaæ purastÃt brahmacaryavidhÃnasya d­«ÂÃrthatvÃt yÃvatà tapasÃrthasiddhiæ manyate tÃvat kartavyam / punarvasvoÓcedaæ karma bhavati / 'Óvastityeïa'(Ãpa.g­.9-5) iti vacanÃt / kiæ punastat karma?sthÃlÅpÃka÷,pÃÂhÃrcanaæ ca / sarva karma pÃrvaïavat / vivÃhaprakaraïe tÆpadeÓÃt sak­t pÃtraprayoga÷ ÓamyÃÓca / kÃlasya cÃniyama÷ / vivÃhaprakaraïe cÃsyÃssamÃpti÷ tacche«abhÆtasya vÃsodÃnasyopari«ÂÃdupadeÓÃdavagantavyà / evamarthameva ca tasyopari«ÂÃdupadeÓa÷ //4// sapta pradhÃnÃhutaya÷ prÃtaragnimityevamÃdyÃ÷ / tata÷ svi«Âak­t, tato jayÃdi //5// pÃrvaïÃtideÓÃt ekasyaiva brÃhmaïasya bhojane prÃpte bahutvaæ vidhÅyate / tena sthÃlÅpÃko mahÃn kartavya÷ / sarpi«madvacanaæ niyamÃrtha pari«ecanÃdÆrdhva pÃrvaïadharmÃïÃæ sarpi«matvameva bhavatÅti / tena 'pÆrïapÃtrastu dak«iïetyekaæ'ityetanna bhavatati / %% %%tairbhuktavadbhi÷ saÇkalpasiddhirastitvati vÃcanam / pari«ecanÃntavacanaæ kart­niyamÃrtham / katham?yo homasya kartà sa eva vrÃhmaïabhojanaæ siddhivÃcanaæ ca kuryÃditi tena yaduttaraæ karma parikiraïÃdi tasya vadhÆ÷ kartrÅti //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.4:># %%rjÃyÃpatyo÷ 'trirÃtramubhayoradhaÓÓayyÃ'ityadhikÃrÃt, iha anvÃrabdhÃyÃmiti strÅliÇganirdeÓÃcca / %% manasossamprÅtimÅpsu÷ vadhvà hitai«Å pit­bhrÃtrÃdirapÃpo 'pi trirÃtrÃdanÆnaæ yÃvanmanasto«aæ%%tasyaupÃsana eva sthÃlÅpÃkaÓrapaïÃdyagnimukhÃntaæ k­tvà tasyÃman%%'prÃtaragnim'ityÃdibhissaptabhirmantrai÷ praty­caæ pradhÃnÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate / tadanantaraæ svi«Âak­dÃdi tantraÓe«aæ pÃrvaïavat samÃpya,%%hutaÓe«eïa%% %%dvÃvavarau saækhyÃto ye«Ãæ tÃn%%yathÃlÃbhaæ%%taireva bhuktavadbhi÷ karmaphalasiddhirastviti%% / tena sarpi«mateti ca pÃrvaïasiddhÃnuvÃdo yugimÃniti vidhÃtum //4// 4 pativaÓyakaraæ karma (pÃÂhÃkhyÃyÃ÷ o«adhyÃ÷ yavai÷ prakiraïam, tÃæ svahastayorÃbadhya tÃbhyÃæ patyussamÃliÇganaæ ca) #<Óvasti«yeïeti trissaptairyavai÷ pÃÂhÃæ parikirati"yadi vÃruïyasi varuïÃttvà ni«krÅïÃmi yadi saumyasi somÃttvà ni«krÅïÃmi"iti // ùpGs_9.5 //># ## #<ùpGs-AnÃ_9.5:># %<Óvo>%yat karaïÅyaæ karma%% nak«atreïasampÃdyata iti k­tvà pÆrvedyussiddhivÃcanÃnte karmaïi k­te pitrÃdinà ­tvijà yajamÃnabhÆtà vadhÆ÷ yatra pradeÓe pÃÂhà ti«Âhati tatra gatvà tÃæ%%ekaviæÓatyÃ%% 'vÃruïyasÅ'tyetÃbhyÃm / trissaptairiti chÃndaso nirdeÓa÷ pÃÂhà o«adhiviÓe«a÷ / ÃtharviïikÃstu pÃÓetyadhÅyate //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.5:># pÃÂhotthÃpanÃdi bhart­parigrahaïÃntaæ karma ÓvobhÆte paridyusti«yo bhavatÅti k­tvà pÆrvedyu÷%<Óvasti«ya÷>%punarvasÆ ityartha÷ / tasmin nak«atre pitrÃdinà siddhivÃcanÃnte karmaïi k­te, anantaraæ vadhÆryatra bhÆmau pÃÂhÃsti tatra gatvà tÃæ%%ekaviæÓatyà yavai÷ 'yadi vÃruïyasi' ityetÃbhyÃæ%%parito vapati / trissaptairiti chÃndasaæ rÆpam //5// #<ÓvobhÆte uttarayotthÃpyottarÃbhistis­bhirabhimantryottarayà praticchannÃæ hastayorÃbadhya ÓayyÃkÃle bÃhubhyÃæ bhartÃraæ parig­hïÅyÃdupadhÃnaliÇgayà // ùpGs_9.6 //># ## #<ùpGs-AnÃ_9.6:># k­tvà parikiraïamupo«ya tata÷%<ÓvobÆte>%tÃæ pÃÂhÃæ itthÃpayati khanitreïa khÃtvotkhidati%% "imÃæ khanÅmÅ"tyetayÅ / tatastÃmuttarÃbhi÷ stis­bhi÷ ­gbhi÷ abhimnatrayeta 'uttÃnaparïe 'ityetÃbhi÷ / tasyà mÆlaæ dvedhà pracchidya hastayorÃvadhnÃti uttarayarcÃ'ahamasmÅ'tyetayà / praticchannÃæ yathà bhartà na paÓyati tathetyartha÷ / ubhayatra mantrasyÃv­tti÷ Ãbadhya tato rÃtrau ÓayyÃkÃle bhartÃraæ parig­hïÅyÃt / %%­cà 'upate 'dhÃ'mityetayà uttarayeti vaktavye upadhÃnaliÇgayeti vacanaæ parigrahe viÓe«avidhÃnÃrtham / yathà mÆlayo÷ anyataradadhastÃdupadhÃnaæ bhavati itaraccopari«ÂÃdapidhÃnaæ tathà parigraha÷ kartavya÷ //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.6:># paredyurvadhÆreva tÃæ pÃÂhÃæ 'imÃæ khanÃmi'ityetayà khamitreïotkhÃya 'uttÃnaparïe'ityÃdibhi%%tasyÃ÷ mÆlaæ dvidhà chitvà upÃyena bharturad­Óye k­tvà 'ahamasmi sahamÃnÃ'ityetayÃbhyastayà sva%% rÃtrau %<ÓayyÃkÃle>% 'upate 'dhÃm'%% %% / upadhÃnaliÇgayeti j¤Ãpanaæ ca karmÃÇgam // kecit-Ãbadhya pÃÂhÃmÆlayorhastayorupadhÃnameko 'nyaÓcÃpidhÃnaæ yathà syÃt tathà parig­hïÅyÃditi //6// ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.7:># yadi bhÃryà bhartari na ramate tadà naivaitatkarma bhavatÅti pradarÓanÃrthamidaæ%%÷ patirbhavati bhÃryÃyÃ÷ na bhÃryà bharturiti //9// idaæ spa«Âam (tÃsarthadarÓanam ) vaÓya iti pulliÇganirdeÓÃt vadhÆriha yajamÃnà //7// asya adhikÃrÃntarasaæyogamÃha-- 5 sapatnÅbÃdhanaæ karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.8:># na kevalamubhayorh­dayasaæsargasÃdhanamevaitatkarma, kiæ tarhi?%%sapatnyapyanena bÃdhituæ Óakyetyartha÷ / asminnapi pak«e aupÃsana evÃgni÷ yo 'syà vivÃhena sampÃdita÷ yà saptanÅæ bÃdhate / vivÃhabhedÃdhdyagnissaæs­jyate / tathà ca rÃjasÆya ityuktaæ-"tasyà aupÃsane pratinihitam"(Ãpa.Órau.18-16-14) iti / tathÃ-agnisaæsargo baudhÃyanÅye 'bhihita÷ saæsargÃdÆrdhvamapi tasminneva bhavati / yathà bÃdhyamÃnà sapatnÅ na jÃnÃti / kecit pÆrvasminnevÃgnau dvitÅyaæ vivÃhamicchanti / te«Ãmapi tasminneva karma //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.8:># sapatnÅ bÃdhyate yena tat%%etatkarma sapatnÅbÃdhanamapi bhavati / adhikÃrÃntaraæ ca yuktam;ya ekayà saæs­«Âah­dayo 'pyanyÃæ tatsapatnÅæ bhÃryà tadadhÅnadharmÃdÃvapi lobhÃnna bÃdhate so 'pi kathaæ nu nÃma tadadhÅnadharmà dyupek«ayÃpi tÃæ bÃdhetaivetyevamarthatvÃdasya karmaïa÷ //8// athÃnyadapi sapatnÅbÃdhanamÃha- 6 k«ayarogagrastÃyÃæ bhÃryÃdau tanniv­ttikaraæ karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.9:># %%sapatnÅbÃdhanena%%"udasau sÆryo agÃt"ityanena%%aharaha÷%<Ãdityamupati«Âhate />% sadÃrthakaevakÃra÷ paunarvÃcanika÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.9:># etÃsminneva kÃme vadhÆ÷ 'udasau sÆryo agÃt'ityanuvÃkena prÃgbhojanÃdaharaharÃdityamupati«Âhate / sadeti vacanaæ ca siddhe 'pi sapatnÅbÃdhanakÃme karmÃntaraæ veti //9// ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.10:># %%rÃjayak«mÃk«ayaroga÷ / tena g­hÅtÃæ%% svÃæ striyaæ mÃt­prabh­tiæ j¤Ãtvà bhai«ajyamidaæ kartavyam / kiæ tat? utyate-brahmacaryeïa yukta÷%%parimaï¬alÃkÃrai÷ mÆlai÷ / saævartamÆlaiÓcetyanye / saævartikà navadalamiti naighaïÂukÃ÷ / %%"ak«ÅbhyÃæ te nÃsikÃbhyÃæ"ityÃdibhi÷ / %%tasyà ak«yÃdÅnyaÇgÃni sam­Óya%%yathà tathÃ%% yathÃliÇgavacanÃt pratimantraæ sammarÓanaæ nirasanaæ ca / ekaikena mÆlena sammarkhanam,bahuvacanasya sarvÃpek«atvÃt / ÃntrÃdÅnÃmantargatatvÃt bahistatpradeÓe sammÃrjanam //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.10:># %% rÃjayak«maïo 'nyai÷ ku«ÂhÃdibhirg­hÅtÃæ và vadhÆæ taddhitai«Å uktalak«aïabrahmacaryayukta÷%%padmasya %%rdalairmÆlaiÓca 'ak«ÅbyÃæ te'ityÃdy­grÆpai««a¬bhirmantrai÷%%mantraliÇgapratipannÃni bhëye vyÃkhyÃtÃnyak«yÃdÅnyaÇgÃni%% pratimantraæ tÃni%% / etena bhai«ajyenÃgadà syÃditi tÃtparyam // kecit yak«mag­hÅtÃæ bhÃryà anyÃæ và mÃtrÃdiæ pu«karasya saævartai÷ parimaï¬alÃkÃrai÷ mÆlairiti //10// 7 vadhÆvÃsaso dÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_9.11:># vivÃhakÃle yat%%paridhÃpitaæ, tat%%brÃhmaïÃya dadyÃt, yo 'smin praÓne paÂhitÃn mantrÃn sÃrthÃn veda tasmai / kecit-bhai«ajyaÓe«amidaæ manyante / ÃnantaryÃt / te«Ãæ vadhÆvÃsa iti viÓe«aïamanyasyÃ÷ striyÃ÷ yak«mag­hÅtÃyÃ÷ vÃsaso dÃnaniv­ttyartham / etadvida iti ca bhai«ajyakarmak­ta ityartha÷ mantre«u tu parÃdehi ityÃdi«u vivÃhakÃle parihitasya vadhÆvÃsasa÷ sparÓanindà / sÆryÃvide brÃhmaïÃya taddÃnaæ ca d­Óyate / kalpÃntare ca tadvyaktam -"caritavrata÷ sÆryÃvide vadhÆvastraæ dadyÃt"(ÃÓva.g­. 1.8.13) iti / tasmÃt bhai«ajyaÓe«atvamanupapannam / yatpunaruktaæ ÃnantaryÃditi, tatra kÃraïamuktameva / katham?evamantaæ vivÃhaprakaraïaæ syÃditi //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_9.11:># yasyÃ%%idaæ bhai«ajyaæ kriyate tasyÃ%% / %%etatkarma samantrÃrtha yo vetti tasmai 'parà dehi'ityÃdibhiÓcata bhrda tas­bhirdadyÃt / kecit-vivÃhakÃle vadhvà yadÃcchÃditaæ vÃsastadrimucyÃsaæsp­Óanneva pa¤camyÃæ 'parà dehi'ityÃdibhiÓcaritavratÃya%%sÆryÃvide, ya etÃn mantrÃn sÃrthÃn veda tasmai dadyÃt / asaæsparÓasca 'krÆrametat kaÂukametat'iti lihghÃt / asya ca samÃveÓanÃnantaramupade«Âa vyasya ihopadeÓo h­dayasaæsargÃrthe karmaïi ÓamyÃj¤ÃpanÃrthamiti / nedaæ yuktam, sannihitakarmaparityÃgena vÃsodÃnasya ativyavahitavivÃha arthaj¤ÃnÃnudayÃt, asmadÅyÃnÃmÃcÃrÃbhÃvÃcca //11// inthaæ sudarÓanÃryeïa sÃhasaikaplavÃÓrayÃt / k­cchrÃttÅrïo 'tigƬhÃrthast­tÅyapaÂalodadhi÷ //1// atrÃnuktaæ duruktaæ và matermÃndyÃcchrutasya và / sanmÃrga pravaïatvena tat k«amadhvaæ vipaÓcita÷ //2// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane navama÷ khaï¬a÷ // t­tÅyaÓca paÂala÷ samÃpta÷ // ==================================================================================== atha caturtha÷ paÂala÷ atha daÓama÷ khaï¬a÷ / 6 upanayanaprakaraïam - 1 upanayanasya kÃla÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.1:># yena ÃcÃryakusamupanÅyate kumÃra÷%% nÃma karma Órauta÷ puru«asaæskÃra÷ / 'garbhëaÂame«u brÃhmaïamupanayÅta'iti vak«yamÃïenaivopanayanÃdhikÃre siddhe pratij¤Ãkaraïaæ prÃdhÃnyakhyÃpanÃrtham / yathÃ"agnyÃdheyaæ vyÃkhyÃsyÃma"(Ãpa.Órau.5.1.1) ityÃdau / kathaæ punarupanayanasya prÃdhÃnyam?yasmÃdanupanÅtasya ÓrautasmÃrte«u sarve«u karmasvanadhikÃra÷ / upanayane tu garbhÃdhÃnadibhirasaæsk­tasyÃnaædhikÃra÷ / yatra brahmacÃridharmÃ÷ sÃmayÃcÃrike«u tatraivopanayane 'pyucyamÃne sarvacaraïÃrthatà syÃt / i«yate cÃsmadÅyÃnÃmevÃyaæ kalpa÷ / tasmÃdatropadeÓa÷ //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.1:># upanayanamiti karmanÃmadheyam / kumÃrasyÃcÃryasamÅpanayanamasmin karmaïÅti, paÇkajÃdivat / virvistarÃrtha÷ / ÃÇba lava- dartha÷ / cak«iÇo 'tra vyaktavÃgarthasya khyäÃdeÓÃt%%iti rÆpam / tathà cÃyamartha÷- upanayanÃkhyaæ karma vaikalpikakalpoktyà vist­taæ balavatpramÃïopapannaæ asÃdhÃraïaiÓÓabdairvak«yÃma iti / iyaæ ca pratij¤Ã Órot­janamano 'vadhÃraïÃrthà / kecit-daivÃdervighnÃt pÆrvairni«ekÃdibhirasaæsk­tasyÃpyupanayanaæ bhavatyeva / na tÆpanayanÃsaæsk­tasya uttarÃïi ÓrautasmÃrtÃnÅtyevamupanayanaprÃdhÃnyaj¤ÃpanÃrthà pratij¤Ã / ki¤ci g­hyopadi«Âakarmasu g­hasthasyaivÃdhikÃro na brahmatÃriïa ityevaærÆpaæ viÓe«aæ j¤Ãpayitumapratij¤aæ vivÃhamupadiÓya upanayanakalpopadeÓa÷ sapratij¤a÷ kriyate / asya ca kalpasya dharmaÓÃstre 'upanayanaæ vidyÃrtasya'(Ãpa.dha.1-1-9) itya trÃnupadeÓa÷ sarvacaraïÃrthatÃæ nivartayitumiti //1// ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.2:># yasmin var«e garbho bhÆtvà Óete tadvar«a garbhaÓabdenocyate tada«Âamaæ ye«Ãæ tÃnÅmÃni%%var«Ãïi / bahuvacanaæ saurÃdibhedena var«Ãïaæ bhinnatvÃt / apara Ãha-janmaprabh­ti saptÃnÃæ var«ÃïÃæ garbhama«Âamaæ bhavati / tena saptasvapi var«e«Æpanayanaæ codyate / tatra catur«u var«e«vayogyatvÃt caulÃdisaæskÃrÃntaravirodhÃcca pa¤camÃdi«u tri«upanayanamiti / atra «a«Âhasaptamayo÷ kÃmyamupanayana«Âame nityamityayaæ vise«o na syÃt / sarvatra nityameva syÃt / kiæca pa¤came «a«Âhe và var«e vartamÃne kathaæ garbhavar«ama«Âamaæ bhavati / nahyasatyapÆraïÅye«u pÆraïatvamupapadyate / tasmÃt saptame vartamÃna eva garbhavar«ama«Âamaæ bhavati / tasmÃdavivak«itaæ bahuvacanam / pÆrvokto và nirvÃha÷ / kÃmyaæ tÆpanayanaæ vidhyantaralabhyam / upanayÅteti pÃÂha÷ ÓrutyanusÃreïa Óabvikaraïastu dhÃtu÷ / rÃjanyavaiÓyayo÷ viÓe«opadeÓà deva garbhëÂamavidhe÷ brÃhmaïavi«ayatve siddhe brÃhmaïavidhi÷ ÓrutyanuvÃda eva / punarupanayÅtetyanucyamÃne pÆrvamupanayanagrahaïamadhikÃrÃrthameva syÃt, tamartha na sÃjhayet yastatra sÃdhya÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.2:># %%var«e«viti Óe«a÷ / 'garbhÃdissaÇkhyà var«ÃïÃm'(gau.dha.2-7) iti gautamavacanÃt / garbhaÓabdena yasmin garbho vardhete, tallak«yate / tada«Âamaæ ye«Ãæ janmÃdÅnÃæ saptÃnÃæ tÃni garbhëÂamÃni var«Ãïi / te«u%% / evaæ yadyati janmÃdisaptasvapyupanayanaæ prÃptaæ,tathÃpi janmÃdi«u tri«u caulÃntai÷ garbhasaæskÃrairavaruddhatvÃnna kriyate / caturthe 'pi naiva;kumÃrasya vratÅcaraïà sÃmarthyÃt ato 'tropÃdeyagatà bahutvasaÇkhyà kapi¤jalanyÃyena garbhÃdÃrabhya «a«ÂhasaptamëÂame«u tri«vevÃvati«Âhate, sÃmarthyÃt prayogabhedena / nanÆttaratra 'rÃjanyaæ''vaiÓya'miti viÓe«opÃdÃnÃdeva garbhëÂamavidhirbraahmaïa syaivetyarthasiddhatvÃt brÃhmaïamiti na vaktavyam / tathopanayanaæ vyÃkhyÃsyÃma iti mak­tatvÃdupanayÅtetyapi / maivam;upanayanaæ Órautamiti j¤Ãpayitum / 'a«Âavar«a brÃhmaïamupanayÅta'ityeta cchrutyanukÃritvÃt / kecit-garbhëÂama eva var«e, na tu «a«Âhasaptamayo÷ tayorrgabhëÂamatvÃbhÃvÃditi / tanna;bahuvacanÃnarthakyÃt //2// ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.4:># udagayane vasantaniyama÷ brÃhmaïasya / k«atriyasyÃpavÃdo niyamo và / vaiÓyÃpavÃda÷ pÆrvapak«Ãdayastu sthità eva / var«Ãïy­tanaÓca vidhÅyante iha sÃmayÃcÃrike«u ca / tatra sÃmayÃcÃrike«u vidhÃnaæ sarvacaraïÃrtham / iha vidhÃnaæ varïaniyamÃrtham / ÓÃstrÃntarad­«ÂÃnÃæ kÃlÃntarÃïÃmihaprav­ttirmà bhÆdityevaæ bruvannetat j¤Ãpayati-caulÃdi«u ÓÃstrÃntarad­«Âo 'pi kÃla÷ pak«e bhavatÅti //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.4:># ubhayatrÃpi kapi¤jalanyÃyena bahuvacanasya tritvamevÃrtha÷ //3// ­tavo vasantÃdayastrayo brÃhmaïÃdivarïakrameïopanayanasya kÃlà bhavanti / ayaæ cartuvidhissÃmÃnÃyÃvidhiprÃptodagayanasya yathÃrha niyamÃpavÃdÃrtha÷ / pÆrvapak«Ãdistu bhavatyeva / dharmaÓÃstre tu 'vasante brÃhmaïam'(Ãpa.gha.1-1-19) ityÃdi÷ 'ÓiÓire ca và sarvÃn'iti bharadvÃjag­hyoktaÓiÓiraprati«edhÃrtha÷ / 'garbhëÂame«u brÃhmaïam'ityÃdistu 'atha kÃmyÃni'(Ãpa.dha.1-1-20) ityÃdi vidhÃtumanuvÃda÷ //4// 2 upanayane digvapanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.5:># athopanayanavidhi÷-pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddham / tata÷ ÓvobhÆte brÃhmaïÃn bhojayitvà tairÃÓi«o vÃcayati-piïyÃhaæ svasy­ddhaæ iti / tata÷ kumÃraæ bhojayet / evamantaæ pitrÃde÷ karma / athÃcÃrya÷ u«ïÃÓÓÅtÃÓcÃpa÷ saæs­jati / %%ttarasya%% 'u«ïenavÃya' vityetena / saæs­jaæÓco«ïÃÓÓÅtÃsvÃnayati, na ÓÅtà u«ïÃsu / tatastÃbhiradbhi÷ kumÃrasya%<Óira unatti>%kledayati-%%'Ãpa undantvi'tyetayà / uttareïa yaju«etyeva siddhe anuvÃkasya prathamena yaju«etyuktaæ saæj¤ÃkaraïÃrtham / tena u«ïena vÃyavudakenetye«a ityatrÃnuvÃkasya grahaïaæ bhavati / anyathà saæÓaya÷ syÃt- anuvÃko mantrà veti / u«ïÃÓÓÅtÃsvÃnÅyetyeva siddhe saæs­jyetivacanaæ sarvÃrthatvapradarÓanÃrtham / atmanaÓca nÃpitasya ca yà undanÃrthÃstÃ÷ saæs­jati taccÃnye«Ãæ vyaktam-nÃpitaæ Ói«yÃt-ÓÅto «ïÃbhirahbhirabartha kurvÃïo 'k«aïvan kuÓalÅkurviti // (ÃÓva.g­.1-17-16) //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.5:># brÃhmaïÃn bhojayitvetyanena yacchrÃddhaæ dharmaÓÃstre 'ÓucÅn mantravatassarvak­tye«u bhojayet'(Ãpa.dha.2-15-11) iti vihitaæ, yadeva nÃndÅÓrÃddhamabhyudayaÓrÃddhamiti prasiddhaæ, tadevocyate / tacca sm­tyantaraprasiddhavidhinà kartavyam / tasya tviha puna÷ pÃÂha÷ pÃÂhakrameïÃnu«ÂhÃnÃrtha÷ / anyathà padÃrthÃnÃæ baddhakramatvÃdvivÃhÃdi«vivÃnta eva syÃt / aÓÅrvacane 'pi dharmaÓÃstravihite 'yameva nyÃya÷ ÃÓÅrvacanavidhiÓca bhëyokta÷ / kecit-pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddham, ÃcÃrÃt sm­tyantarÃcca / ÓvobhÆte ca brÃhmaïÃnÃæ bhojanaæ, bhuktavadbhirevÃÓi«Ãæ vÃcanÃrtham / sarvakarmaïÃæ cÃnte 'ÓucÅt mantravatassarvak­tye«u bhojayet'iti vacanÃditi / atra ca kumÃrasya snavabhojanÃtprÃk 'yaj¤opavÅtaæ paramaæ pavitram'ityÃdimantreïa yaj¤opavÅtadhÃraïam / 'bhojana Ãcamane svÃdhyÃye ca yaj¤opavÅtÅ syÃt'iti dharmaÓÃstravacanÃt // 'kecit-samidÃdhÃnÃtprÃgeveti ' // kumÃrabhojanaæ ca vinà k«ÃralavaïÃdibhi÷ / ÃdyantayoÓca dvirÃcamanam / kecit-evamantaæ mÃtÃpitarau kuruta÷, ata ÆrdhvamÃcÃrya iti // %%'u«ïena vÃyo'ityanena%%u«ïÃÓÓÅtÃÓca%% / saæs­jaæÓco %<«ïÃÓÓÅtÃsvÃnayati,>%na tada tviniyamena / atra cÃnuvÃkagrahaïaæ g­hyamantrÃssamÃmnÃtà eva na kalpasÆtrasthà iti j¤ÃpanÃrtham / tatprayojanaæ caite brahmayaj¤Ãdi«vadhyetavyà ityuktam / tatastÃbhiradbhi÷ 'Ãpa undantu'ityetayà kumÃrasya%<Óira unatti>% / prÃgarabhya pradak«iïa%%kledayati // ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.6:># %%prathamaæ vapati vapanaæ prÃrabhata ityartha÷ / tena pÆrva mantravadvapanaæ karotyÃcÃrya÷ paÓcÃnnÃpita ityuktaæ bhavati / tatrÃyaæ prayoga÷ kumÃrasya Óirasi prÃcyÃæ diÓi trÅn darbhÃnantardhÃya 'yenÃvapa'dityetayà pracchinatti k«ureïa / asÃvityabya sthÃne tasya nÃma pthamayà vibhaktyà g­hïÃti / yathà asÃvayaæ yaj¤adattaÓarmà / evaæ sarvatrÃdasa÷ prayoge nÃma nirde«Âavyam / pracchidyÃ%% yavamati keÓÃn prak«ipati / athÃpa upasp­Óya tathaiva dak«iïyÃæ diÓi 'yena pÆ«e'ti / pratÅcyÃæ 'yena bhÆya÷'iti / udÅcyÃæ 'yena pÆ«e'ti / atra saæbudhyà nÃmagrahaïaæ-tena te vapÃmi yaj¤adattaÓarmmannÃyu«eti //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.6:># tato 'yenÃvapat'ityÃdibhiÓcatas­bhi÷ pratimantraæ pratidiÓaæ trÅæstrÅn darbhÃnantardhÃya keÓÃn pravapati / praÓabdÃt kuÓalÅkaraïamapyÃcÃryasyaiva / tatra prathame mantre asÃvityasya sthÃne vi«ïuÓarmeti kumÃrasya nÃmagrahaïam / caturthe tu sambudhdyà //6// ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.7:># evamÃryeïa pratidiÓaæ pravapane k­te nÃpitastasya keÓÃn vapati saæs­«ÂÃbhirevÃdbhirabartha kurvÃïa÷ / taæ nÃpitaæ%%'yat k«ureïetyetayÃ%%ÃcÃrya÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.7:># dak«iïata upaviÓya kumÃrasya%% kaÓcit 'yat k«ureïa'ityetayÃ%%mÃcÃryamanumantrayate / kasmÃdevaæ sÆtraccheda÷? ucyate / asya kumÃrasyÃyurmà pramo«Åriti madhyamapuru«aliÇgake 'numantraïe vapanavyÃt­tÃcÃryakart­katvavirodhÃt / mÃt­brahma cÃrivyatiriktasya prak­tasyÃbhÃvÃt //7// 3 uptÃnÃæ keÓÃnÃmudumbaramÆle nidhÃnam / #<Ãna¬uhe Óak­tpiï¬e yavÃnnidhÃya tasmin keÓÃnupayamyottarayodumbaramÆle darbhastambe và nidadhÃti // ùpGs_10.8 //># ## #<ùpGs-AnÃ_10.8:># atha kumÃrasya%% kaÓcit tasya dak«iïata upaviÓya kasmiÓcit pÃtre Ãna¬uhaæ Óak­tpiï¬aæ k­tvà yavÃÓca tasmin piï¬aæ nidhÃya tasmin keÓÃnupayacchati upag­hïÃti yathà bhÆmau na patanti tathà sarvÃnupayamya tatastÃn keÓÃnudumbarasya v­k«asya mÆle darbhastambe và nidadhÃti / %%'uptvÃya keÓÃ'nityetayà / yadi mÃtà tÃmanto mantraæ vÃcayati //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.8:># upanayanasya prak­tatvÃnmÃtà brahmacÃrÅ và 'uptvÃya keÓÃn'ityetayÃ%<Ãna¬uhe Óak­tpiï¬e>%ityÃdi yathopadeÓaæ karoti / kecit-ÃcÃrya÷ pÆrva vapanamÃrabhate / tato nÃpitassaæs­«ÂÃbhirevÃdbhiravartha kurvan keÓÃn pravapati / taæ ca vapantamuttarayà ÃcÃryo 'numantrayate / dak«iïato mÃtetyuktÃrthameveti / tannaitadvapanaæ nÃpitassamÃpayatÅtyatra vacanÃbhÃvÃt, tatkalpanÃyÃæ cÃnupattyabhÃvÃt / praÓabdasya vipÃtasya pmÃïÃntarÃvagatÃrtadyotakatvÃt, uktasÆtrabhedena svavÃkyoktasyaiva mÃtrÃderanumantraïakart­tvopapatteÓca //8// 4 snÃtasya kumÃrasyÃÓmanyÃsthÃpanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.9:># "snÃtaæ kumÃraæ ÓucivÃsasaæbaddhaÓikhaæ yaj¤opavÅtamÃsa¤jati-yaj¤opavÅtaæ paramaæ pavitramiti / tatastaæ yaj¤opavÅtinaæ devayajanamudÃnayatÅ" (baug­.2-5)ti baudhÃyana÷ / tasya sarvasyopalak«aïaæ snÃtavacanam / tato 'vagnerupasamÃdhÃnÃdi%% pratipadyata ÃcÃrya÷ / vivÃhavadagnyutpatti÷ / ÓamyÃ÷ paridhyarthe / sak­t pÃtraprayoga÷ / vÃsomekhalÃdÅnÃmapi saha sÃdanam / tata%<ÃjyabhÃgÃnte>%kumÃraæ%%samidhamÃdÃpayati %%'Ãyurdà deva'ityetayà / kumÃro mantreïa samidhamÃdadhÃti / tamÃcÃrya÷ prayuÇkte mantraæ ca vÃcayati, yamidhaæ cÃdhÃpayati / devatÃyà abhidheyatvÃnna mantraliÇgavirodha÷ / anye tvÃcÃryasyaiva mantraprayogamicchanti / ÃdhÃpya samidha%%prati«ÂhitamanenÃ%%Ãti«Âhema'miti mantreïa / ayaæ mantra ÃÂÃryasyaiva, kumÃrasyÃbhidheyatvÃt / tenÃcÃryo mantramuktatvà dhatriïaæ pÃdaæ hastÃbhyÃæ g­hÅtvÃÓmani nidhÃpayati //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.9:># athÃg%%tantraæ pratipadyate / pÃtrasÃdanakÃle aÓmavÃsomekhalÃjinadaï¬akuÓakÆrcÃÓca sahaiva sÃdayati / kecit-darvyÃdÅnyapi sahaiveti / %<ÃjyabhÃgÃnte k­te snÃtaæ>%kumÃraæ 'Ãyurdà deva'ityetayÃ%%haste g­hÅtvÃ'dÃ- payati / mantrÃnte cÃdhehÅti brÆyÃt / ÃdhÃpanamantraÓcÃyam / kecit-ÃdhÃnamanatraæ vÃcayÅtÃcÃrya iti / te«Ãæ 'jarase nayemam'iti mantrÃliÇgavirodha÷ / athÃdhÃpanÃrthe mantre aÓmÃsthÃpanamantravat kumÃrÃbhidhÃnÃrthamuccÃraïaæ syÃt, na devatÃbhidhÃnÃryam;sak­duccaritasyobhayÃbhidhÃnÃÓaktiriti cet, na;'gh­tap­«Âo agne'itÅha devatÃyà evÃbhidheyatvÃt / ata evoktaæ 'mantramuktvÃ'dhehi juhudhÅti brÆyÃt'iti / Óe«aæ vyaktam //9// 5 kumÃrasya vÃsa÷ paridhÃpanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.10:># ekasminnevÃhani tantukriyà vayanÃkriyà ca yasya tat%% / evaæ bhÆtaæ%% ­gbhyÃæ 'revatÅstve'tyetÃbhyÃæ abhimantrayeta / tatasta%%'yà ak­nta'nnityetÃbhi÷ paridhÃpayati / ÃcÃryasyaiva mantrÃ÷ / vacanÃdekamiti tis­ïÃmante paridhÃpanam / tata÷ taæ parihitavantaæ kumÃraæ ÃcÃrya÷%% %% vÃsa'ityetayÃanumantrayate //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.10:># %% yacchÃïyÃdi dharmaÓÃstre vihitaæ%%sadya eva chinnotaæ, nÃnyasminnahani prasaste 'pi / kecit-ekasminne vÃhani tantukriyà vayanakriyà ca yasya, tat sadya÷k­ttotamiti / evaæbhÆtaæ 'revatÅstvÃ'iti dvÃbhyÃmabhimantrya 'yà ak­ntan'ityetÃbhistis­bhi÷ p%%kumÃraæ 'parÅdaæ vÃsa÷'ityanayÃ%% //10// 6 mau¤jyajinadhÃraïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.11:># atha%%muttarÃbhyÃm­gbhyÃæ 'iyaæ duruktÃ'dityetÃbhyÃæ tri÷ pradak«iïaæ parivyayati kumÃram / svayameva mantramuktvà taæ vÃcayatyÃcÃrya÷ / mantraliÇgÃt triv­t mekhalÃ%%mu¤jat­ïai÷ kalpità / %%triguïà / triv­tÃmiti chÃndaso dÅrghapÃÂha÷ / tato '%%vÃsa- karoti%% mitrasya cak«urityetayà svayameva mantramuktvà / sÃmayÃcÃrike«u varïaviÓi«Âà mekhalÃviÓe«Ã ÓcoditÃ÷ / idaæ tu sarvavarïÃnÃæ mau¤jÅprÃptyartha vacanam / ajinaviÓe«Ãstu sÃmayÃcÅrikà ihÃpi pratyetavyÃ÷ 'k­«ïaæ brÃhmaïasye'tyÃdaya÷ ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.11:># %%mu¤jai÷ kalpitÃm / triv­tÃæ triv­tam / dÅrghaÓchÃndasa÷ / %% %% %%tÃbhyÃæ%% triv­tÃmiti ca 'Óaktivi«aye dak«iïÃv­ttÃnÃm / jyà rÃjanyasya'(Ãpa.dha.1-2-33,34) ityÃdÅnÃæ pradarÓanÃrtham / %%'k­«ïaæ brÃhmaïasya'(Ãpa.dha.1-3-3) ityÃdi dharmaÓÃstre vihitamuttaraæ vÃsa÷ karoti 'mitrasya cak«u÷'ityetayà //11// 7 kumÃrasya devatÃbhya÷ paridÃnam, upanayana¤ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_10.12:># athÃcÃrya÷%%kumÃraæ%%'Ãgantrà samaganmahÅ'tyetayÃvasthÃpayati / kumÃrasya mantra÷ ÃcÃryo vÃcayati / %%svayaæ paÓcÃt bhÆmÃvavasthÃya svama¤jalimudakena pÆrayitvà tamjalimasmai kumÃrÃya pratimukhaæ darbhe«vavasthitÃya prok«aïÃrthamÃnayati tasyäjalau / asmà iti caturthÅnirdeÓÃt kumÃrÃrtho 'yamudakäjali÷ / tena prok«aïasya kumÃra÷ kartà bhavati / ÃnÅya tata÷ prok«aïaæ prayojayatyà cÃrya÷ / u%%'samudrÃdÆrmi'rityetayà / kumÃrasya mantra÷ / ÃcÃryo vÃcayati / '(tri÷ prok«ayati / sak­t mantreïa dvistÆ«ïÅm / savyena dhÃraïamudakasya, dak«iïena prok«ïam / prok«yetyatra ïico lopo dra«Âavyaæ÷) atha kumÃrasya hastaæ g­hïÃti %%agni«Âe hastamagramÅ'dityÃdibhi÷ / pratimantraæ grahaïÃv­tti÷ / tata%% rekÃdaÓabhi÷ 'agnaye tvà paridadÃmÅ'tyÃdibhi÷ taæ devatÃbhya÷%% / sarve«vasauÓabde«u nÃmagrahaïaæ saæbudhyà / paridÃya%%'devasya tvà savitu÷'%%tyetenaupanayate vidyÃnu«ÂhÃnÃrtha ÃcÃrya÷ svakulaæ prÃpayatÅtyartha÷ / yajuruccÃraïameva tatra vyÃpÃra÷, nÃnya÷ kaÓcit / nÃmagrahaïaæ ca saæbudhyà / kecit-asÃvityantodÃtasya pÃÂhÃt ÃcÃryasya nÃma prathamayà nirdeÓyaæ manyante / etatsambandhÃt samastameva karmopanayanaæ, yathà paÓubandha iti / upanÅya%% 'supo«a÷ po«ai'rityevamanto japa÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_10.12:># %%'Ãgantrà samaganmahi'ityetayà / asmà iti caturthÅ «a««aÂhyarthe / %%'samudrÃdÆrmi÷'ityetayà tri÷%% / sak­nmantreïa, dvistÆ«ïÅm / %%'agni«Âe hastamagrabhÅt'ityÃdibhirdaÓabhirmantrai÷ / sarve«Ãæ cÃnte sak­ddhastagrahaïam / %% %% paridadÃmi'ityekÃdaÓabhi÷ pratimantraæ%%man6liÇgapratÅtÃbhya÷%%rak«aïÃrtham / tataÓca yadi sak­tparidÃnaæ syÃt tadà vidhyaparÃdhÃt sarvaprÃyaÓcittaæ hotavyam / asauÓabde«u ca sarve«u sambuddhyà nÃmagrahaïam / %%'devasya tvà savitu÷'ityanena %%ÃtmanassamÅpaæ nayati / nÃmagrahaïaæ ca sambuddhyaiva / kecit kumÃrassväjalÃvÃcÃryeïÃnÅtamudakaæ savye haste dhÃrayan, dak«iïena hastenÃtmÃnaæ tri÷ prok«ati / ÃcÃryastu prok«ayati / ïicaÓca lopo dra«Âavya÷ / hastagrahaïaæ ca pratiman6mityanekakalpanÃsÃpek«aæ vyÃcak«ate //12// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane daÓama÷ khaï¬a÷ // ekÃdaÓa÷ khaï¬a÷ / 8 ÃcÃryakumÃrayo÷ praÓnaprativacane / #<'brahmacaryamÃgÃ'miti kumÃra Ãha // ùpGs_11.1 //># ## #<ùpGs-AnÃ_11.1:># savitrà prasÆta ityevamanto mantra÷ Ãheti vacanaæ uccai÷ prayogÃrtham //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.1:># vyaktam //1// ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.2:># 'ko nÃmÃsÅ'tyevamÃdaya÷ catvÃro mantrÃ÷ p­«ÂaprativacanÃrthÃ÷ / tatra yatra p­«Âaæ tata Ãrabhya karmcÃrsyetyartha÷ / pra«Âamiti saæprasà raïÃbhÃvaÓchÃndasa÷, apapÃÂho và / yat prativacanaæ tat kumÃrasya / asauÓabde«u nÃma nirdiÓati kumÃra÷ prathamayà / ÃcÃrya÷ saæbudhyà kumÃrasya nÃma / tatra ko nÃmÃsÅtyÃcÃrya÷ / yaj¤aÓarmanÃmÃsmÅti kumÃra÷ / kasya brahmacÃryasi ÓrÅyaj¤aÓarman ityÃcÃrya÷, prÃïasya brahmacÃryasmi yaj¤aÓarmeti kumÃra÷ / Ãhetyanuv­tteruccai÷ prayoga÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.2:># %% praÓna ityartha÷ / rÆpaæ tu chÃndasam / 'ko nÃmÃsÅ'tyÃdi«u praÓnaprativacanÃrthe«u catur«u mantre«u pra«Âaæ parasyÃcÃryasya, prativacanaæ tu kumÃrasya / tataÓcaivaæ prayoga÷ -'ko nÃmÃsi?ityÃcÃrya÷ p­cchati / vi«ïuÓarmà nÃmÃsi'iti kumÃra÷ pratibrÆyÃt / tathà 'kasya brahmacÃryasi vi«ïuÓarman?'ityÃcÃrya÷ / 'prÃïasya brahmacÃryasmi'iti kumÃra÷ //2// #<Óe«aæ paro japati // ùpGs_11.3 //># ## #<ùpGs-AnÃ_11.3:># p­«ÂaprativacanÃdÆrdhva anuvÃkasya%%taæ 'e«a te dva sÆrye'tyÃdikaæ para ÃcÃryo japati //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.3:># Óe«amanuvÃkaÓe«aikadeÓaæ 'vi«ïuÓarmai«a te deva'ityÃdi 'anusa¤cara vi«ïuÓarman'ityevamantamÃcÃryo japati / 'adhvanÃmadhva pate'ityasya pratyagÃÓi«o vÃcanavidhÃnÃt //3// 9 pratyagÃÓi«Ãæ mantrÃïÃæ kumÃreïa vÃcanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.4:># tatraiva Óe«e yÃ%%'adhvanÃmadhvapata''ityevamÃdyÃ'tÃmenaæ kumÃraævÃcayati //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.4:># ÃtmagÃmyÃÓÅ÷phalaæ yasmin mantre sa%% / jÃtyabhiprÃyamekavacanam / adhvanÃmityÃrabhya à upanayanasamÃpterye pratyagÃÓi«o mantrÃ÷ 'yoge'ityÃdaya÷, tÃn sarvÃn kumÃraæ%% //4// 10 upanayanapradhÃnahomÃ÷ jayÃdayaÓca / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.6:># %<ÃjyabhÃgÃntaæ>%tantraæ prÃgevoktam / atredÃnÅmenaæ kumÃraæ%%ekÃdaÓa pradhÃnÃhutÅ%%'yoge yoge'ityevamÃdyÃ÷ / uttarairmantrai÷ kumÃro juhoti / tamÃcÃrya÷ prayuÇke mantravÃcanena / dvitÅyacaturthayorapi mantrayo÷ kumÃra eva vaktÃ, devatÃbhidhÃnÃrtatvÃt / apara Ãha-liÇgavirodhÃdÃcÃryo vaktà kumÃrastu hoteti / pradhÃnahome«u hÃvayitveti vacanÃt upahome«vÃcÃrya eva kartà //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.6:># idamanuvÃdamÃtraæ mà bhÆditi sÃdhyÃhÃraæ vyÃkhyÃyate / na kevalamadhvanÃmityÃrabhya pratyagÃÓi«o mantrÃn vÃcayati / Ãjyabhà gÃntamuktvà ye paÓcÃt pratyagÃÓi«o mantrÃ÷ mekhalÃparivyayaïÃdi«ÆktÃ÷ 'iyaæ duruktÃt'ityÃdyÃstÃnapi svayamuktavà vÃcayati / uktamiti jÃtyabhiprÃyam / idaæ tviha vaktavyam yÃsu mekhalÃparivyayaïÃdi«u kumÃrapradhÃnÃsu saæskÃrakriyÃsu ye pratyagÃÓi«o mantrÃ÷, taccodakairÃkhyÃtai÷ karaïatvena coditÃ÷ kriyÃ÷ tairmantrai÷ k­tvà paÓcÃdvÃcayati / svata÷ karaïamantrÃïÃæ kriyÃguïabhÆtai÷ kartabhirevoccaryatvÃt / kumÃrasya cÃtra saæskÃryatvena prÃdhÃnyÃt / yatra punarhomÃdi«u guïabhÃva eva, na saæskÃryatvaæ, tatra tÃn pratyagÃÓi«o vÃcayatyeva / kecit--parivyayaïÃdi«vapi kumÃrasyaiva mantra÷, parastu vÃcayatyeveti //5// atra asmin krame, na tu 'yathopadeÓaæ pradhÃnÃhutÅ÷'iti sÃmÃnyavacanÃdÃjyabhÃgÃnantarameva / %%kumÃram / %%'yoge yoge' ityekÃdarÓaca÷ pratyagÃÓi«o vÃcayan haste g­hÅtvà pratimantraæ%% / tatra dvitÅyacaturthau 'imamagna Ãyu«e''agni«Âa Ãyu÷ pratarÃm'iti liÇgavirodhÃt 'Ãyurdà deva jarasam'itivat svayameva brÆyÃt, nainaæ vÃcayati / kecit---etayorapi dvatÃbhidhÃnÃrthatvÃt kumÃrasyaivoccÃraïamiti / tato 'jayÃbhyÃtÃnÃn rëÂrabh­ta'iti sÃmÃnyavidhiprasiddhamevÃcÃryo %% / tataÓca agnirbhÆtÃnÃmadhiparissamÃvatu'ityÃdÅnÃæ pratyagÃÓi«Ãmapi vÃcanaæ na bhavati / naiva ca hÃvanam //6// 11 upanetu÷ kÆrca upaveÓa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.7:># %%rëÂrabh­dasÅtyena / pari«ecanÃntavacanamÃnantaryÃrtham / kecit sÃvitraæ nÃma vratamasmin kÃla upÃkurvanti kecit trirÃtrÃnte sÃvitrÅmanubruvate / tadubhayamapyani«ÂamÃcÃryasya / nidhÃyeti vacanÃdÃcÃrya eva nidhÃne kartÃ, na mÃïavaka÷ / adhikÃrÃdeva siddhe upaneteti vacanamuttarÃrtham / purastÃt pratyaÇÇÃsÅna ityatra upanetu÷ purastÃt yathà syÃt agne÷ pirastÃt mà bhÆt iti / tathà dak«iïena pÃïinà dak«iïaæ pÃdamityatropanetu÷ pÃdo na mÃïavakasya //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.7:># %%darbhamayÃmÃsanam / uttareïa yaju«Ã 'rëÂrabh­dasi'ityanena / %%ÃcÃrya÷ / Óe«aæ vyaktam //7// 12 gÃyatryupadeÓÃrtha kumÃreïÃcÃryaprÃrthanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.8:># darbhe«vÃsÅna iti g­hmÃntare / dak«iïeneti vacanamubhÃbhyÃmevobhÃvityayaæ pak«o 'tra mà bhÆditi / tena saku«Âhikamupasaæg­hïÅyà dityayaæ viÓe«a÷ pravartate //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.8:># upanetu÷%% %<ÃsÅna÷ kumÃro dak«iïena pÃïinÃ>%upaneturdak«iïaæ%%upasaæg­hya '%% %%iti prÃrthayate //8// 13 gÃyatryupadeÓa÷ ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.10:># %%iti vacanÃt kumÃrasya grahaïÃrthamanuvacanam / tena tri«vapi vacane«u kumÃrasyÃnugrahaïaæ bhavati / anuÓabdo 'nugraha- dyotanÃrtha÷ / anugraheïÃha%% / tena yadyasamartha÷ kumÃra÷ tÃvat vaktuæ tato yathÃÓakti vÃcayati / svayaæ vidhivat pÆrvamuktvà prathamaæ paccha÷ pÃdepÃde 'vasÃnam / dvitÅyamarrdhacaÓa÷, tatassarvÃmanvÃheti / uttaramiti vaktavyaæ tatsavituriti nirdeÓa÷ sÃvitrÅpradeÓo«u sÃvitryà samitsahasramÃdadhyÃ(Ãpa.dha.1-27-1)dityÃdi«u asyà eva grahaïaæ yathà syÃt / yasyÃ÷ kasyÃÓcit savit­devatyÃyà mà bhÆdityevamartham / tata iti vacanÃdetÃvadevÃsminnahanyanuvacanam / etairvacanairagrahaïe kÃlÃntare 'dhyÃpanam //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.10:># %%kumÃrÃya grahaïÃrtha 'tatsaviturvareïyam'ityetÃm­camÃcÃryo 'nvÃha / tatraca savit­devatyÃm­camanubrÆhÅtyaviÓe«eïa prÃrthanà yÃæ k­tÃyÃmapi yoyaæ 'tatsaviturityanvÃha'iti niyama÷ sa j¤Ãpayati-dhenupaÇkajÃdiÓabdavat sÃvitrÅÓabdasya yaugikasyÃpi 'tatsaviturvareïyam' ityasyÃmeva prayogo niyata÷, na tu 'Ãsatyena rajasÃ'ityÃdi«vapÅti / tataÓca dharmaÓÃstre 'sÃvitrÅæ prÃïÃyÃmaÓa÷'(Ãpa.gha.1-26-15) sÃvitryà samitsahasramÃdadhyÃt'(Ãpa.dha.1-27-1) ityÃdi«vasyà evarcassampratyayo nÃnyasyà apÅti //9// khathamanvÃha? ityatrÃha-- %%pÃde pÃde avasÃya / %%arrdhace avasÃya / tata÷ sarvà samastÃæ anavasÃnÃmityartha÷ / atra ca sarvÃnuvacanasyÃd­«ÂÃrthatvÃt, grahÅtumasamarthasyÃmi kumÃrasya sarvà nigadyate //10// atha tasminnevÃnuvacane viÓe«amÃha- ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.11:># tatrÃvÃnuvacane viÓe«a÷ prathame vacane pÃdÃnÃæ trayÃïÃæ Ãdi«vante«u và tistro vyÃh­taya÷ krameïa vaktavyÃ÷ //9// dvitÅya vacane arrdhacayorÃdita÷ antato và dve vyÃh­tÅ krameïa vaktavye / tata uttamà Ói«yate suvariti / tÃ%% vacane 'nubrÆyÃditi / tatra prayoga÷ -praïavo 'gre vaktavya÷ / "oækÃra÷ svagÅdvÃram, tasmÃt brahmÃdhye«yamÃïa÷'(Ãpa-dha-1-13-6) iti vacanÃt / oæbhÆ÷ tatsaviturvareïyam / oæbhuva÷ bhargo devasya dhÅmahi / oæsuva÷ dhiyo yo na÷ pracodayÃt / oæbhÆ÷ tatsaviturvareïyaæ bhargo devasya dhÅmahi / oæbhuva÷ dhiyo yo na÷ pracodayÃt / oæsiva÷ tatsaviturveïyaæ bhargo devasya dhÃmahi dhiyo yo na÷ pracodayÃt // ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.11:># %%tri«vapi pÃdÃdi«vekaikÃmanvÃha / athavà pÃdÃnÃmante«u / tathÃrrdhace 'vasÃya prayoge 'pi pratyarrdhacamÃdÃvante vaivaikÃmanvÃha / aviÓi«ÂÃæ%%vyÃh­tiæ k­tsnÃyà mÃdÃvantevà / %%«a«ÂhyÃrthapÃÂha÷ / prayogastu-prathamaæ praïavamanvÃha;omiti brÃhmaïa÷ pravak«yannÃha (tai.u-1-8) iti Órute÷, 'oækÃrassvargadvÃraæ tasmÃdbrahmÃdhye«yamÃïa etadÃdi pratipadyeta'(1.136) iti dharmaÓÃstravacanÃcca / oæ bhÆ÷ tatsaviturvareïyam / oæ bhÆ÷ bhargo devasya dhÅmahi / oæsuva÷ dhiyo yo na÷ pracodayÃt // oæbhuva÷ tatsavidurvareïyaæ bhargo devasya dhÅmahi / oæbhuva÷ dhiyo yo na÷ pracodayÃt // oæsuva÷ tatsaviturvareïyaæ bhargodevasya dhÅmahi dhiyo yo na÷ pracodayÃt ' / ante«u veti pak«e prayoga÷-'oæ tatsaviturvareïyaæ bhÆ÷ / oæ bhargo devasya dhÅmahi bhuva÷ / oæ dhiyo yo na÷ pracodayÃt suva÷ // oæ tatsaviturvareïyaæ bhargo devasya dhÅmahi bhÆ÷ / oædhiyo yo na÷ pracodayÃt bhuva÷ // oætatsaviturvareïyaæ bhargo devasya dhÅmahi dhiyo yo na÷ pracodayÃt suva÷ 'iti //11// ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.12:># atha tatraivÃsÅna÷%%uttareïa mantreïa 'v­dhamasau sobhye'tyanena svaya%%apa upasp­Óati / o«Âhayo rdvitvÃt uttaramiti viÓe«aïam / mantragrahaïamuttaraÓabdasya digvÃcitÃÓaÇkà mà bhÆdityevamartham / mantre asÃvityanena prÃïo 'bhidhÅyate nÃcÃryo nÃpi mÃïavaka÷ / tena nÃmanirdeÓo na karttavya÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.12:># ÃcÃryavÃcitena 'av­dhamasau saumya'ityanena%%mupasp­Óati / chÃndasamÃtmanepadam / asÃvi- tyatra ca nÃsti nÃmagrahaïam, prÃïÃbhidhÃnatvÃt / 'ÓyÃvÃntaparyantÃvo«ÂhÃvupasp­ÓyÃcÃmet '(Ãpa.dha.1-16-10.) iti vacanÃt Ãcamanaæ tu kartavyam //12// ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.13:># %%mantreïa"brahmaïa ÃïÅ stha"ityanena / sak­nmantra÷ / karïÃviti dvivacanayogÃt krameïopasparÓanam //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.13:># sa eva yugapaddhastadvayena svÅyau %%sp­Óati / %%'brahmaïa ÃïÅ stha÷'iti dvivacanaliÇgena //13// 14 daï¬agrahaïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.14:># %% mantreïa 'suÓravassuÓravasa'mityanena //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.14:># %% 'suÓrava÷'ityanena //14// atha varïakrameïa tribhissÆtrairdaï¬ÃnÃæ guïavidhimÃha-- 15 varïaviÓe«apuraskÃreïa daï¬aviÓe«avidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.15:># rÃjanyavaiÓyayo÷ viÓe«avidhÃnÃdeva siddhe brÃhmaïagrahaïaæ ayamapi vidhirrvaïasaæyuktau yathà syÃditi / tena 'vÃrk«o daï¬a'ityayaæ vikalpo brÃhmaïasyÃpi bhavati / itarathà rÃjanyavaiÓyayoreva syÃt tayoreva varïasaæyuktaæ vidhÃnamiti k­tvà //14// nyagrodhasya vikÃro %%skandhe jÃta÷%% / avÃcÅnÃgra÷%% / ÇkÃrapÃÂhaÓchÃndasa÷ //15// badaryà vikÃro %%v­k«aprakaramÃt udumbaro v­k«a÷, na tÃmram //16// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.15:># %%palÃÓav­k«asya vikÃra÷ / evamuttare«vapi vigraha÷ / skandhe jÃta÷%%avÃcÅnamagraæ yasya daï¬asya //15// ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.16:># v­k«asya vikÃro %% yaj¤iyasya v­k«asya iti kalpÃntare / pÆrvo vidhirrvaïasaæyukta÷, ayaæ tu sarvasÃdhÃraïo na kenacit varïaviÓe«eïa saæyujyate / atra ca sÃmayÃcÃrika eva daï¬avidhissarvacaraïÃrtha÷ sannihÃnÆdyate naiyyagrodhÃdi«u mantraprÃpaïÃrtham / anyathà pÃlÃÓasyaiva mantreïÃdÃnaæ syÃt tÆ«ïÅmanye«Ãm / 'suÓrava÷'ityasya pÃlÃÓÃbhidhÃnatvÃt / "devà vai brahmannavadanta tat parïa upÃÓ­ïot suÓravà vai nÃmeti"(tai.saæ.35-7) vÃrk«o daï¬a itvetÃvataiva siddhe avarïasaæyogeneti vacane kalpÃntarayorasaæbhedadarÓanÃrtham-yadi varïasaæyukta÷ kalpa÷ prakrÃnta÷ sa evÃsamÃvartanÃt kartavya iti //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.16:># %%v­k«asya mÃj¤iyasya vikÃra÷, na tu veïuvetrÃde÷ / %%sarvavarïÃnÃmaviÓe«eïetyoka%% / atra yadyapi 'tat parïa upÃÓr­ïotsuÓravà vai nÃma'(tai.saæ.3-5-7) ityarthavÃdena mantrasthasuÓravaÓÓabdasya pÃlÃÓÃbhidhÃnaliÇgatvÃt anena mantreïa naiyyagrodhÃdidaï¬ÃnÃmapyupÃdane liÇgavirodha÷ tathÃpi 'daï¬amuttareïÃdatte'iti ÓrutiprÃbalyÃt liÇgaæ bÃdhitvÃnenaiva sarvadaï¬ÃnÃmupÃdÃnam / dharmaÓÃstre 'pÃlÃso daï¬o brÃhmaïasya'(Ãpa.dha.1.2.38)ityÃdi punarvidhÃnaæ ca 'traividyakaæ brahmacarya caret' (Ãpa.dha.1.1.28) ityupanayanakÃlÃtipattiprÃyaÓcittÃnu«ÂhÃne 'pi tattadvarïena tattaddaï¬adhÃraïÃrtham / kecit -tatraiva sarvacaraïÃrtha vihitÃnÃæ daï¬ÃnÃæ g­hye 'nuvÃda÷ sarve«ÃmupÃdÃne 'pi ÓrutyaitanmantravidhÃnÃrtha iti //16// 16 sm­tavÃcanÃdi, ÃdityopasthÃnaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.17:># atha daï¬amÃdÃya tatraivÃsÅna÷ kumÃra÷%%vratasaækÅrtanamÃha / tato %% dadÃti / tata%% mantreïotti«Âhet%%tacchak«u'rityÃdibhi÷ 'sÆrya d­Óe'ityavamantai÷ / vratasaækÅrtanÃdi padÃrthacatu«Âayasya kumÃra eva kartà / hetvabhidhÃnaæ tÆbhayatrÃvivak«itaæ-vÃcayitvotthÃpyeti ca / vivak«ite tu tasmin varadÃne upasthÃne cÃ'cÃrya eva kartà syÃt / tasmÃdarthaprÃptasya hetuvyÃpÃrasyÃnuvÃda÷ //18// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.17:># athÃcÃrya÷ 'smataæ ca me'ityetanmantrajÃtaæ kumÃraæ vÃcayati / tatrëÂau mantrÃssamÃnodarkaaÓÓe«o navama÷ / te«Ãæ pratyagÃÓi«ÂvÃdeva vÃcane prÃpte vÃcayitveti punarvacanaæ vÃcanavaradÃnayo÷ nairantaryÃrtham / atha%% ÃcÃryÃya kumÃro varaæ gÃæ 'guro!varaæ te dadÃmi'iti dadÃti / agnyÃdhÃne 'gaurvai vara÷'(Ãpa.Órau.4-11-4) ityuktatvÃt / ÃcÃryastu saptadaÓak­tvo 'pÃnya hotÌïÃæ daÓamÃnuvÃkasya 'devasya vÃ' ityÃdita Ãrabhya 'devi dak«iïe'ityevamantamuktvà 'rudrÃya gÃæ tenÃm­tatvamaÓyÃm'ityÃdi sandhÃya 'uttÃnastvÃÇgÅrasa÷ pratig­hïÃtu'(tai.Ã.3-10) ityevamantena Órautavat pratig­hïÃti;upanayanaæ vidyÃrthasya ÓrutitassaæskÃra÷'(Ãpa.dha.1-1 -9) iti dharmaÓÃstravacanÃt / tata÷ kumÃraæ 'udÃyu«Ã'ityutthÃpya idaæ ca vÃcayati / atha kumÃra÷ 'taccak«urdeva hitam'ityÃdibhirÃcÃryavÃcitairdaÓabhirmantrairÃdityamupati«Âhate / atra vÃcayitvetyÃde÷ ktvÃpratyayasya, kriyÃvidhÃnamÃtre tÃtparya, na tu samÃnakart­katve 'pi / j¤Ãpitaæ cait 'yoktraæ vimucya tÃæ tata÷ pra và vÃhayet'(Ãpa.g­.5-13) ityatra athavà vyavadhÃnena sambandha÷;ÃcÃryassm­tÃdi vÃcayitvà 'udÃyu«Ã'ityutthÃpya 'yaæ kÃmayeta'ityÃdi kuryÃt / kumÃrastu gurave varaæ datvottarairÃdityamupati«Âhate / kecit-sm­tasaÇkÅrtanÃdi padÃrthacatu«Âayamapi kumÃrakart­kam / vÃcayitvotthÃpyeti tu ïijartho he turavivak«ita÷'anyathà tvasamÃnakart­katvÃt varadÃnamupasthÃnaæ cÃcÃryakart­kaæ syÃt tathà gurugrahaïaæ caulÃdau brahmaïe varadÃnÃrthamiti //17// atha kÃmyamÃha-- 17 upanayane kÃmyavidhi÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.18:># %%kimÃraæ upanetÅ%%guru÷, kimiti?ayaæ matto %% na viyujyeta madadhÅna eva sÃyÃdÃsamÃvarthanÃditi tametasmin kÃle dak«iïe haste g­hïÅyÃt%%'yasmin bhÆtami'tyetayà / nÃmanirdeÓa÷ sabudhyà / kÃmyo 'yaæ vidhi÷ na nitya÷ / etadeva j¤ÃpakamÃsamÃvartanÃt nopanetureva samÅpe vartitavyamiti //19// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.18:># %% kumÃraæ ayamÃsamÃvartanÃnmatto na cchidyena na viyucyeteti%% 'yasmim bhÆtam'ityanayarcà sambudhdyà ca nÃma g­hÅtvÃ%%yadyamÃcÃryaÓcaturvedÅ sarvaÓÃstravit adhyÃpayituæ vyÃkhyÃtuæ ca Óaknoti //18// ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.19:># etamupanayanÃgniæ vyahaæ dhÃrayanti avinÃÓinaæ kurvanti pitrÃdaya÷ //20// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.19:># spa«Âametat //19// 18 brahmacaryaniyamavidhi÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.20:># k«Ãralavaïayorrvajanaæ bhavati bhojane tryaham / asya brahmacÃriïa÷ sÃmayÃcÃrika÷ prati«edha÷ sÃrvakÃlika÷ / ayaæ tu tryahasambandha÷ / tayorvikalpa÷ / madhvÃdiprati«edhastu sÃmayÃcÃriko nityameva bhavati //21// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.20:># tryahaæ k«Ãralavaïayorrvajanaæ ca bhavati / atra ca tryahamiti niyamÃddharmaÓÃstre 'yathà k«ÃralavaïamadhumÃæsÃni'(Ãpa.1-4-6) 'ityanena k«Ãralavaïayordvayorni«edha÷ / tryahÃdÆrdhva pÃk«ika÷ madhvÃdestu nityaeva //20// 19 samidÃdhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.21:># tamupanayanÃgniæ 'pari tve 'tyanena mantreïa%% sarvato mÃrjamudakena k­tvÃ%% 'agnaye samidha'mityÃdibhi÷ dvÃdaÓabhi÷ pratimantraæ samidho nityamÃdadhyÃt brahmacÃrÅ / 'sÃyaæ prÃta'(Ãpa.dha.14-16) riti viÓe«a÷ sÃmayÃcÃrika÷ pratyetavya÷ / 'sÃyamevÃgnipÆjetyeke'(Ãpa.dha.1-4-17) iti ca / ayaæ tÆpadeÓo 'smin kÃle prÃrambhÃrtha÷ / tena prÃtarupakramaæ samidÃdhÃnaæ sÃyamapavargam pak«Ãntare sÃyamevopakrama÷, nÃnyasmin kÃle / tatra yathÃkÃmÅ prakrameta / adhikÃrÃdeva siddhe tasminniti vacanaæ tryahÃdÆrdvamapi tasminupanayanÃgnÃveva samidÃdhÃnaæ yathà syÃditi / tena nityadhÃraïamapyasya vikalpena sÃdhitaæ bhavati / vyÃh­tibhirapyante catasrassamidha ÃdadhÃti / tattprÃyaÓcittatvena dra«Âavyam, kalpÃntaradarÓanÃcca / 'yatte agne teja÷'ityÃdibhirupasthÃnaæ samÃcÃrÃdbhasita dÃraïam //22// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.21:># 'paritvÃgne'ityagniæ %%parisamÆhya, tasmin upanayanÃgnau yÃvaddhÃraïa%%rdvaadaÓabhi÷la 'agnaye samidhamÃhÃr«a'ityÃdibhi÷ pratimantramekaikÃæ samidhamÃdadhyÃt / punaÓcÃnte tÆ«ïÅæ parisamÆhanam / anantaramubhayastÆr«ïÅæ samantaæ pari«ecanaæ, sm­tyantarÃt ÃcÃrÃcca / etacca samidÃdhÃnaæ pÆrva këÂhairagnimiddhvà kÃryam;dharmaÓÃstre 'agnimiddhvà parisamÆhya samidha ÃdadhyÃt'(Ãpa.dha.1-4 -16) iti vacanÃt / parisamabahanasya 'paritveti parim­jya'iti vidhi÷ / tathà dharmaÓÃstre tu 'samiddhamagniæ pÃïinà parisamÆhenna samÆhanyÃ' (Ãpa.dha.1-4-18) iti guïÃrtho 'nuvÃda÷ //21// evamagnipÆjÃparaÓabdaæ samidÃdhÃnaæ savidhikamabhidhÃya, idÃnÅæ taseyaivÃdhikÃrasambandhaæ guïÃntaraæ cÃha-- ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.22:># yathÃsyopanayanÃgne÷ nityadhÃraïapak«e samidhÃdÃnaæ nityatvena ceditaæ, evaæ tryahaæ dhÃraïapak«e tryahÃdÆrdhva%%gnÃvidaæ karma kartavyamityartha÷ //23// araïyagrahaïÃt grÃmyÃïÃæ phalavatÃæ v­k«ÃïÃæ prati«dha÷ / Ãh­tyeti vacanÃt inyairÃh­tÃnÃæ prati«edha÷ / %%këÂhÃni / edhagrahaïam agnerÃharaïaÓaÇkÃniv­tyartham / sÃmayÃcÃrike«u vidhi÷ gurrvatha brahmacÃriïassamidÃhararaïaæ vidhatte / idaæ tvÃtmÃrtham //24// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.22:># evamuktena vidhinà sadà upanayanaprabh­tyÃsamÃvartanÃt aharahassÃyaæ prÃta÷, sÃyameva và samidÃdhÃnaæ kartavyam / etacca tryahà dÆrdhvamanyasminnapi laukike 'gnau bhavati / na tÆpanayanÃgnirna«Âa iti nityasya samidÃdhÃnasya lopa÷ / samidhaÓcÃraïyÃdevÃh­tyÃdhÃyÃ÷ / yacca dharmaÓÃstre 'sÃyaæ prÃtaryathopadeÓam'iti 'sÃyamevÃgnipÆjetyeke'(Ãpa.dha.1-4-16,17) iti sa vikalpavidhyartho 'nuvÃda÷ / kecit-nityasya samassamidÃdhÃnasya atropadeÓo 'smin kÃle prÃrambhÃrtha÷ / tataÓcedaæ prÃtarupakramaæ sÃyamapavargam / sÃyameveti pak«e tu sÃyamevopakramo nÃnyatra / tatra yathÃkÃmÅ prakrameta / tathà tasminnanyasminnapÅtyÃrambhÃt upanayanÃgnestryahÃdÆrdhvamapi vikalpena dhÃraïaæ, tatraiva samidÃdhÃnaæ ceti //22// ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.23:># athaæ taæ%%'brahmacÃryasÅ'tyetayÃ%%guru÷ saæÓk«ayatÅtyartha÷ yathÃpÃÂhÃm­cà saæÓÃsanaæ arta ca kathayati / %% brahmacaryÃÓramaæ prÃpto 'si / tasmÃt kÃmacÃravÃdabhak«o mà bhÆ÷ / bìhamiti prativacanam / %%mayÃnanuj¤Ãta÷ apa evÃÓÃna, nÃnyate / pÆrvavat prativacanaæ sarvatrà karma kuru guruÓuÓrÆ«aïÃdi / %%divà svÃpaprati«edha÷ / "divà mà svÃpsÅ (ÃÓva.g­.1-22-2) tiryevÃÓvalÃyana÷ / apara Ãha-atha ya÷ pÆrvotthÃyÅ jaghanyasaæveÓÅ tamÃhurna svapitÅti / evaæ vidho 'tra svÃpÃbhÃva iti / %%careti niyamena bhaik«avidhi÷ / %<ÃcÃryÃdhÅno>% %%mÃtÃpitrorapi vaÓaæ tyaktvà ÃcÃryavaÓe vartasvetyartha÷ / saæÓÃsanÃnantaraæ bhik«Ãcaraïam / atra bodhÃyana÷-"athÃsmà ariktaæ pÃtraæ prayacchÃtrÃha mÃtaramevÃgre bhik«asveti" / (bhau.g­.2-7) ÃÓvalÃyanastu-"apratyÃkhyÃyinamagre bhik«etÃpratyÃkhyÃyinÅæ vÃ"(ÃÓva.g­.1-22-7) iti //25// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.23:># 'brahmacÃryasi'ityanayà kumÃraæ%%Óik«ayati / atha saÓÃsanÃrthaj¤ÃpanÃya mantrÃrtha utyate / %%kÃmacÃravÃ- dabhak«o mÃbhÆ÷ / %%mayÃnuj¤Ãto 'pa eva piba, vabhuk«Ãæ tu dhÃraya / %%asmadartha karma mayÃnukto 'pi kuru, mà su«upthÃ÷ pÆrvotthÃyÅ jaghanyasaæveÓÅ bhÆyÃ÷, 'tÃmÃhurna svapiti'(Ãpa.1-4-28) ityuktatvÃt, mà divà svësÅriti và / %%nimantraïÃdinà bhu¤jÃno 'pyasmadartha bhaik«amÃcara / %<ÃcÃryÃdhÅno bhava,>%mayÃnanuj¤Ãto yÃjanÃdikarma mà kÃr«Åriti / atra cÃsÅtichÃndaso lakÃra÷, su«upthà iti rÆpa ca / saæÓÃsane«u ca sarve«u kumÃro %% 'evaæ karomi'iti prativacanaæ dÃpya÷ / saæÓÃsanÃnte ca bhik«Ãcaraïam / athÃsmà ariktaæ pÃtraæ prayacchannÃha-mÃtaramevÃgre bhik«asveti (bau.g­.2-5-40) iti baudhÃyanag­hyÃt / 20 pÃlÃÓakarma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_11.24:># atha trirÃtre niv­tte %%rÃtriæ saptamyarthedvitÅyà / caturthyÃmityartha÷ / tatra kim?%%kumÃrasya dhÃrya sadya÷k­ttotaæ paridhÃpitaæ tadÃcÃrya Ãdatte %%"yasya te prathamavÃsya"mityetayà / %%paridhÃya / tryahe tu tasminniyamena sadya÷k­ttotameva / caturthÅmityatra na rÃtrirvivak«ità / kiæ tarhi?ahorÃtrasamudÃya÷ / tatrÃhanyavÃdÃnaæ vÃsasa÷ 'udagayanapÆrvapak«Ãha÷'iti niyamÃt / mekhalÃmajinaæ daï¬amupavÅtaæ kamaï¬alum / apsu prÃsya vina«ÂÃni dhÃryÃïyanyÃni mantravat //26// ________________________ #<ùpGs-TÃt_11.24:># chaturthÅmiti saptamyarthe dvitÅyà / caturthyà rÃtrau caturthÃhorÃtre ahanyeva 'udagayanapÆrvapak«Ãha÷'(Ãpa.g­.1-2) iti niyamÃt / %% upanayanakÃle yatparidhÃpitaæ tadÃcÃrya÷ saptaÓak­tvo 'pÃnya 'yasya te prathamavÃsyam'ityanayaiva svÅkaroti, na tu sÃvitreïa;atra viÓe«avidherbalÅyastvÃt / upadeÓamataæ tu 'devà vai varuïamayÃjayan, (tai.brÃ.2-2-5) iti liÇgÃdayaj¤e«u na pratigrahavidhiriti / etaccÃnyadvÃsa÷ kumÃraæ%%kartavyam / sa tu 'guro vÃsaste dadÃmi, iti dadyÃt / etaccatryahaæ mantravatparihitameva vÃsa÷ paridheyam / Ãpastambamatyà etadantamupanayanam //25// atha pÃlÃÓakarmabhëyaæ likhyate- kecit sm­tyantaropasaæhÃreïa palÃÓav­k«asamÅpe pÃlÃÓaæ karma kurvate samÃnam / anye«Ãæ ca ÓraddhadhÃnÃnÃæ hitÃrtha pÃlÃÓakarmaïo vidhirucyate-trÅïyahÃni pratyahamÃmamaik«amÃcaret / caturtha'hanyannasaæskÃreïa saæsk­tyÃcÃryeïa saha prÃcÅmÆdÅcÅæ và diÓamupani«kramya pÆrveïottareïa và palÃÓav­k«aæ trÅïyudagapavargÃïi sthaï¬ilÃni kalpayitvà te«u yathÃkramaæ pratyaÇmukha÷ praïavaÓraddhÃmedhÃbhyor'ghyapÃdyÃcamanasnÃnavastragandhamÃlyadhÆpadÅpabalÅæÓca datvÃthopati«Âhate / 'yaÓchandadasÃm'ityanena 'Órutaæ me gopÃya'(tai.u.1-4) ityantena praïavam / 'ÓraddhayÃgni÷ samidhyate'(tai.brÃ.2-8-8) iti sÆktena ÓraddhÃm / 'medhà devÅ'(tai.u.4-41) ityanuvÃkena medhÃm / tata÷ palÃÓamÆle daï¬aæ vis­jya anyadaï¬amÃdÃya sahÃcÃryo g­hamÃgacchatÅti // caturthe paÂalepÅtthaæ yathÃbhëyaæ yathÃmati / k­taæ sudarÓanÃryeïa g­hyatÃtaparyadarÓanam // subaddhaæ durlabhaæ bhëyaæ bhëyÃrthaÓca sudurgraha÷ / ato 'nukambyà vidvadbhi÷ mandabuddhiÓrutà vayam // iti ÓrÆsudarÓanÃcÃryak­tau g­hyasÆtratÃtparyadarÓane ekÃdaÓa÷ khaï¬a÷ // samÃptaÓcaturtha÷ paÂala÷ // ==================================================================================== athopÃkarmotsarjanapaÂala÷ 7 upÃkarmotsarjanaprakaraïam - 1 upÃkarmakÃlavidhÃnam / athÃta upÃkaraïotsarjane vyÃkhyÃsyÃma÷ //1// atha Óabda÷ Ãdau maÇgalÃrtha÷ prakaraïÃntaratvÃt / ataÓÓabdau hetau / yasmÃdetayorvyÃkhyÃnamantareïa prayogo na Óakyate kartu ata eto vyÃkhyÃsyÃma÷ iti //1// ÓravaïÃpak«a o«adhÅ«u jÃtÃsu hastena paurïamÃsyÃæ vÃdhyÃyopÃkarma //2// %<ÓravaïÃpak«e>%Óravaïasya mÃsasya pÆrvapak«a ityartha÷ / %%pravar«aïÃdrƬhÃsu%% và ÓrÃvaïasya kartavyamityartha÷ / adhyÃyasyopÃkaraïaæ%%ityartha÷ / o«adhÅ«u jÃtÃsviti vacanÃdÃjÃtÃsvo«adhÅ«u pro«ÂhapadyÃæ bhavati / tathà ca kalpÃntaraæ-ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ pro«ÂhapadyÃmëìhyÃæ veti //2// 2 kÃï¬a­«yÃdibhyo homa÷ / agnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnte 'vÃrabdhe«u kÃï¬a­«ibhyo juhoti sadasaspataye sÃvitryà ­gvedÃya yajurvedÃya sÃmavedÃyÃtharvaïavedÃyeti hutvà upahome vedÃhutÅnÃmupari«ÂÃtsadasaspatimityeke //3// ## #<ùpGs-AnÃ_11.24:># evamupÃkaraïasya kÃla ukta÷ / atha prayoga÷-agnerupasamÃdhÃnÃdi tantraæ pratipadyate / agniÓca ÓrotriyÃgÃrÃdvÃhÃrya÷, manthyo vÃ, na tvaupÃsano bahÆnÃmatra sahatvÃbhÃvÃt / bhÃryÃyÃÓca sahatvÃbhÃvÃt vacanamatraprayoga? / vidyÃsaæskÃrÃ4thamidaæ karma vedasaæyuktam / tatrÃjyabhÃgÃnte 'nvÃrabdhe«u Ói«ye«u pradhÃnÃhutÅrjuhoti / kÃï¬a­«ibhya÷ prajÃpatissomo 'gnirviÓvadevà brahmà svayaæbhÆ- iti pa¤ca kÃï¬a­«aya÷ / tatra prajÃpataye svÃheti homa÷ / prajÃpataye kÃï¬a­«aye svÃhetyanye / 'sadasaspatimadbhuta'mityanena sadasaspataye juhoti / 'tatsavitu'rityetayà sÃvitrye, kalpÃntare tathà darÓanÃt / ­gvedÃya yajurvedÃya sÃmavedÃyÃtharvaïavedÃyeti catasro vedÃhutaya÷ tata upahomÃ÷ / jayÃdi pratipadyate ityartha÷ / eka ÃcÃryà vedÃhutÅnÃmupari«ÂÃt sadasaspatiæ hotavyaæ manyante //3// 3 ÃditastrayÃïÃmanuvÃkÃnÃæ prathamottamayorvÃdhyayanam / pari«ecanÃntaæ k­tvà trÅnanuvakÃnÃdito 'dhÅyÅran //4// tantraÓe«aæ samÃpya vedasyÃ%%'i«e tvorjetvÃ''Ãpa undantu''uddhanyÃnaæ''anumatyai puro¬ÃÓama«ÂÃkapÃlaæ- nirvapati dhenurdak«iïÃ' / ete prÃjÃpatyasaumyÃgneyavaiÓvadevÃnÃmÃditaÓcatvÃro 'nuvÃkÃ÷ / 'saha vai devÃnÃæ cÃsurÃïÃæ ce'ti svayaæbhuva÷ / ete«Ãæ và pa¤cÃnÃæ anuvÃkÃnÃæ adhyayanam //4// prathamottamÃvanuvÃkau và //5// yadi và vedasya prathamottamau anuvÃkÃvadhÅyÅran 'i«e tvÃ''bh­gurvaivÃruïi'riti //5// tryahamekÃhaæ và k«amyÃdhÅyÅran //6// yasminnahannyupÃkaraïaæ k­taæ tata Ãraïya%%viramyÃdhÅryÅran / upÃk­te tryahamekÃhaæ vÃnadhyÃya ityartha÷ / tatra kÃï¬opakaraïe ekÃha- pÃrÃyaïopÃkaraïe tryaha÷ / adhÅyÅranniti vacanaæ upÃk­tyatryahÃdÆrdhva niyamenÃdhyayanaæ yathà syÃditi //6// yathopÃkaraïamadhyÃya÷ //7// yena prakereïopÃkaraïaæ k­taæ tathÃdhyayanaæ kartavyam / yadi sarvebhya÷ kÃï¬a­«ibhyo hutvà vedÃdau trayÃïÃmanuvÃkÃnÃmÃrambha÷ k­ta÷ prathamottamayorvà tathà sati yathÃdhyÃyamadhyayanaæ kartavyam / yadi tu kÃï¬ÃdÅnÃæ sarve«ÃmÃrambha÷ tathà sati yathÃkÃï¬amadhyetavyam / yastu k­tsnaæ vedamaraïye 'nuvÃkyÃni parihÃpya prÃgutsarjanÃdadhyetuæ na Óaknoti tasya p­thakvÃm¬opÃkaraïam / tatra tasyaiva kÃï¬asyaika ­«i÷ sadasaspati÷ sÃvitrÅ vedÃhutaya upahomÃ÷ pari«canÃnte tasyaiva kÃï¬asyÃnuvÃkaæ ekÃhamanadhyÃya÷ tasyaiva kÃï¬asyÃdhyayanam // 4 utsargakÃla÷ / tai«Åpak«asya rohiïyÃæ paurïamÃsyÃæ votsarga÷ //8// evamupÃk­tyÃnadhyÃyavarja vedaæ kÃï¬aæ vÃraïye 'nuvÃkyÃni parihÃpyÃdhÅyÃnasya%%kartavya÷ / paurïamÃsyÃæ và tai«Åpak«asyaiva / tatrÃsminkarmaïi homo 'pi bhavati / kathaæ bhavati ?upÃkaraïavat samÃnavidhÃnÃdupÃkaraïavadg­he hutvaiva k«amyamÃïaæ karma pratipadyate / hiraïyakeÓinÃæ tu tarpaïÃdÆrdhva udakÃnte homa÷ //8// 5 tatra tarpaïÅyebhya ­«ibhya Ãsanaparikalpanam / prÃcÅmudÅcÅæ và sagaïo diÓamupani«kramya yatrÃpa÷ purastÃt sukhÃ÷ sukhÃvagÃhà avakinya÷ ÓaÇkhinya÷ tÃsÃmantaæ gatvÃbhi«ekÃn k­tvà surabhimatyÃbliÇgÃbhirvÃruïÅbhirhiraïyavarïÃbhi÷ pÃvamÃnÅbhiriti mÃrjayitvÃntarjalagato 'ghamar«aïena trÅn prÃïÃyÃmÃn dhÃrÃyitvottÅryÃ'camyopotthÃya darbhÃnanyonyasmai sampradÃya Óucau deÓe prÃkkÆlairdarbhairÃsanÃni kalpayanti //9// %%saÓi«ya÷%% pÆrvasyÃæ diÓi apa÷paÓyatÅtyartha÷ / %%sukhasparÓÃ÷ / %%sutÅrthÃ÷ yÃsvavakà bhavanti tÃ÷%% tathà Óaækhinya÷ tÃsÃmantaæ%% gatvÃ%% surabhimatyÃ%% %%tayÃbliÇgÃbhi÷ 'Ãpohi «Âhà mayo bhuva'iti tis­bhi÷%% avate he¬a uduttamamimaæ me varuïa tatvÃyÅmÅtyetÃbhi÷ %% %% %% catas­bhi÷ pÃvamÃnÅbhi÷ pavamÃna÷ suvarjana, ityetenÃnuvÃkena%% abhyuk«ya pratimtraæ kriyÃbhyÃv­tti÷ pratipÃdamityanye / tato 'ntarjalagata÷ jalasyÃntarnimagno 'ghamar«aïena t­cena '­taæ ca satyaæ ce'tyaghamar«aïad­«Âena%% apsu nima¬yaitamanuvÃkaæ sak­jjapati sa eka÷ prÃïÃyÃma÷ / evaæ trirdhÃrayitvottÅrya g­hyÃntaradarÓanÃt prak«ÃlitopadÃtÃnyÃkli«ÂÃni vÃsÃæsi paridhÃyÃcamyotthÃya dvau saæbhÆya%%tata÷ Óucau deÓe udakÃnta eva sthaï¬ilÃni p­thakk­tvà darbhai÷ prÃgagrai÷%<ÃsanÃni kalpayanti>% //9// kebhya÷?devebhya÷ pit­bhya÷ ­«ibhyaÓca / brahmaïe prajÃpataye b­haspataye 'gnaye vÃyave sÆryÃya candramase nak«atrebhya÷ ­tubhyassaævatsarÃya indrÃya rÃj¤e somÃya rÃj¤e yamÃya rÃj¤e vaiÓravaïÃya rÃj¤e vasubhyo rudrebhya Ãdityebhyo viÓvebhyo devebhyassÃdhyebhyo marudbhya ­bhubhyo bh­gubhyo 'Çgirobhya iti devagaïÃnÃm //10// %% devÃnÃæ ca tadgaïÃnÃæ cetyartha÷ / atra brahmÃdi daÓa devatÃ÷ / indrÃdaya÷ pa¤ca rÃjÃna÷ / vasvÃdaya÷ daÓa devagaïÃ÷ / sarvÃnte kalpayantÅti vacanÃt sarvatra kalpayÃmÅtyasya sambandha÷ / brahmaïe kalpayÃmi prajÃpataye kalpayÃmÅti / etÃni pa¤caviæÓatirÃsanÃnyudagapavargÃïi / tarpaïaæ cai«Ãæ devena tÅrthena bhavati //10// 6 tarpayitavyÃ÷ devagaïÃ÷ ­«igaïÃÓca / athar«aya÷ -- viÓvÃmitro jamadagnirbharadvÃjo gautamo 'trirvasi«Âha÷ kaÓyapa ityete saptar«aya÷, saptar«ibhya÷ kalpayitvà dak«iïato 'gastyÃya kalpayanti //11// devÃnÃmuttarata÷ saptar«ÅïÃmÃsanÃni, dak«iïato 'gastyÃya, kaÓyapÃdÆrdhvamarundhatyÃ÷, g­hyÃntaradarÓanÃt //11// tato yÃvadekavaidyantai÷ kalpayanti //12// %%anantaraæ yÃvanta÷ ekavedyantà samÃnavedyantÃ÷?saptar«ibhi÷, tebhya÷ kalpayanti / ke punaste?k­«ïadvaipÃyanÃdaya ­«aya÷ / etaduktaæ bhavati-k­«ïadvaipÃyanÃya jÅtÆkarïyÃya taruk«Ãya t­ïÅbindave somaÓu«miïe somaÓu«kÃya varmiïe sanadvÃjÃya b­hadukthÃya vÃmadevÃya vÃcaratnÃya haritayajvana÷ udamayÃya gautamÃya ­ïa¤jayÃya k­tjayÃya babhrave tryaruïÃya tridhÃtave trivar«Ãya ÓibintÃya parÃÓarÃya vasi«ÂÃyendrÃya m­tyave kartre tva«Âre dhÃtre savitre bh­taÓravase sÃvitryai vedebhyaÓceti p­thak / ete k­«ïadvaipÃyanÃdayaæÓcatustriæÓad­«aya÷ / vedÃÓcatvÃra itya«ÂÃtriæÓadekavedyantÃ÷ saptar«ibhi÷ / kecidatharvÃÇgirasa itihÃsapurÃïÃni sa4padevajanÃn sarvabhÆtÃnÅtyete«Ãmapi vedagrahaïena grahaïamicchanti; kalpÃntare tathà darÓanÃt //12// prÃcÅnÃvÅtÃni k­tvà dak«iïato vaiÓampÃyanÃya paiÇgaye tittiraye ukhÃyÃtreyÃya padÃkÃrÃya,kauï¬inyÃya v­ttikÃrÃya,baudhÃyanÃya pravacanakÃrÃya, ÃpastambÃya sÆtrakÃrÃya, bharadvÃjÃya sÆtrakÃrÃya, satyëìhÃya hiraïyakeÓÃya, ÃcÃryebhya Ærdhvaretobhya, ekapatnÅbhyo vÃnaprasthebhya÷ kalpayÃmÅti //13// tata÷ sarve %%vaiÓampÃyanÃdibhyo dvÃdaÓabhya ÃsÃnÃni kalpayanta dak«iïato devÃnÃmagastyasya ta / tatra dak«iïÃpravaïadeÓe dak«iïÃgrai÷ pratyagapavarga(sag­.2-19-7) miti kalpÃntaram //13// 7tarpaïÅyÃnÃæ pitÌïÃmÃsanaparikalpanam / atha yathÃsvaæ pit­bhya÷ kalpayanti mÃtÃmahebhyaÓca p­thak //14// %%yasya ye pitara÷ pitÃmÃhÃ÷ prapitÃmahà mÃtÃmahÃÓca mÃturye pit­pitÃmahaprapitÃmahÃ÷ sarvebhya ubhayebhya÷kalpayantÅtyartha÷ / prÃcÅnÃvÅtÃni k­tvà dak«iïata iti cÃnuvartate / tatra yathÃsvaæ pitrÃdÅnÃæ nÃmabhi÷ kalpanaæ-rudraÓarmaïe vi«ïuÓarmaïa iti / anye pit­bhya ityeva kalpayanti / kimartha tarhi yathÃsvamiti?jÅvapit­kÃïÃmihÃpi piï¬adÃnavadupÃyaviÓe«apratÅtyartha÷ //14// yaj¤opavÅtÃni k­tvà te«veva deÓe«u tayaivÃnupÆrvyà taireva nÃmÃbhirdevÃn­«ÅæÓca tarpayanti vaiÓampÃyanaprabh­tÅæstu mÃtu÷ prapitÃmahaparyantÃn prÃcÅnÃvÅtinastarpayanti - amuæ tarpayÃmyamuæ tarpayÃmyamuæ tarpayÃmÅti //15// atha kalpÃntare d­«Âo viÓe«a÷-amu«mai namo 'mu«mai nama iti gandhapu«padhÆpadÅpai÷, amu«mai svÃhÃmu«mai svÃhetyannena, amuæ tarpayÃïyamuæ tarpayÃmÅti phalodakeneti(bhÃ.g­.3-11) (sa.g­.2-10-5,6,7) //15// abhipyante vÃnyonyam //16// ÃpnoteretadrÆpam / abhipyà prÃrthanà / ihotsarjane karmaïi Ói«yÃïÃmupÃdhyÃyasya ca snÃnÃdi«u karmasu saha prav­ttiÓcodità / sarvatra vahuvacananirdeÓÃt-abhi«ekÃn k­tvÃ'sanÃni kalpayantÅti / tatrÃyaæ viÓe«o vaikalpika upadiÓyate anyonyamabhipyante và dvau dvau sambhÆyÃnyo 'nyaæ prÃrthayante vÃsa÷ prav­tyartha na sarve saheti / adhÅtsanta iti pÃÂhe ­dhyateretadrÅpam / upasargavaÓÃcca sa evÃrtha÷ / ye tvadhiÓabdÃt paraæ takÃramevÃdhÅyate na rarephamapi te«Ãæ dhÃturma-gyÃrtha eva //16// 8 te«Ãæ kramaÓastarpaïam / 9 pÆrvavaddhyayanam / yaj¤oparvÃtÃni k­tvà trÅnÃdito 'nuvÃkÃnadhÅyÅran //17// adhyayanaprakÃra upÃkaraïena vyÃkhyÃta÷ //17// kÃï¬ÃdÅn prathamottamau và //18// ayamapi vikalpa upÃkaraïe vyÃkhyÃta÷ //18// 10 jalasamÅpe dÆrvÃropaïam / 'kÃï¬Ãt kÃï¬Ãt prarohantÅ'ti dvÃbhyÃmupodake dÆrvà ropayanti //19// atha samÆlaæ dÆrvÃstambamÃh­tya tamudakasya samÅpe %%yathà dÆrvà prarohati tathà nikhananti 'kÃï¬Ãt kÃï¬Ãt prarohantÅ'ti dvÃbhyÃm­gbhyÃmà / tatra dÆrvà ityekavacanaÓravaïÃt eka eva mukhyo nikhanati tamitare 'nvÃrabheran / anye pratipÆru«amucchanti // 19 // 11 jalasya k«obhaïam, jalÃduttÅryÃ'jidhÃvanam / apa÷ pragÃhyodadhiæ kurvanti //20// %%praviÓya%%udadhi÷ samudra÷ tamiva k«obhayantÅtyartha÷ //20// kathaæ tadityÃha-- sarvata÷ parivÃryormimanta÷ kurvanti //21// bahubhi÷%%ssannirudhya yathormayastatrotpadyante tathà kÆrvantÅtyarta÷ / evaæ tri÷ kurvanti //21// udgÃhyÃ'tamitorÃjiæ dhÃvanti //22// %%uttÅrya%<Ãtamito->%ÃÓramajananÃt%<Ãjiæ>%dhÃvanti / prÃcÅmudÅcÅæ và diÓamabhidhÃvanti / tathÃpavarga÷ //22// 12 brÃhmaïabhojanam / pratyetyÃbhidÃnÃdi saktubhirodaneneti brÃhmaïÃn bhojayitvà vÃcayati //23// %%g­hÃn praviÓyetyartha÷ / %<ÅÓi«a÷>%puïyÃhÃdyÃ÷ puïyÃhaæ svasty­dhyatÃmiti vÃcayitveti //23// evaæ pÃrÃyaïasamÃptau ca kÃï¬Ãdi dÆrvÃropaïodadhidhÃvanavarjam //24// yathÃsmin vÃr«ike 'pyadhyÃye samÃpte utsargaÓcodita÷ evameva pÃrÃyaïasamÃptÃvapi kartavyam / tatra varjyÃïi-kÃï¬Ãdanimadhyayanaæ, dÆrvÃropaïamudhikaraïamÃjijhÃvanaæ ceti //24// pratyetya brÃhmaïabhojanÃdi karma pratipadyate //25// kÃï¬ÃdigrahaïÃt pÃrÃyaïÃdhyayane yathÃkÃï¬amevÃdhyayanam, na tu sambhinnasya pÃÂhasyeti kecit / anye tu kÃï¬Ãdigrahaïasyopalak«aïatvÃt sarvaprakÃrasyÃnuvÃkÃdhyayanasya prati«edha÷ / pÃrÃyaïe ca yathÃrucyadhyayanÃmityÃhu÷ //25// evamevÃdbhiraharahardevÃn­«Ån pitÌæÓca tarpayet //26// adbhiriti vacanÃt aharahastarpaïamÃdbhireva / tenotsargakarmaïi pÆrvoktÃnÃæ gandhÃdÅnÃmapi prav­tti÷ / aharahastarpaïaæ brahmaj¤Ãnantaram, kalpÃntare darÓanÃt //26// iti g­hyasÆtrÃv­ttÃvanÃkulÃyÃæ upÃkarmotsarjanapaÂala÷ // ==================================================================================== atha pa¤cama÷ paÂala÷ dvÃdaÓa÷ khaï¬a÷ / 8 samÃvartanam - pÆrvatropanayanaæ vyÃkhyÃtam / upanÅtasya ca dharmaÓÃstre 'atha brahmacaryavidhi÷'(Ãpa.dha.1-2-18) ityÃrabhya dharmà upadi«ÂÃ÷ / adhyÃyakÃï¬avratÃnÃmupÃkaraïasamÃpanaryorvidhÓca 'upÃkaraïe samÃpane ca ­«irya÷ praj¤Ãyate'(Ãpa.g­.8-1) ityatra sampÆrïameva vyÃkhyÃta÷ athojÃnÅæ vedaæ vratÃni và pÃraæ nÅtvà hayubhayameva và // (yÃj¤a.sm­.1-51) ityÃdivacanÃrthÃnu«ÂhÃnena k­tak­tyasya gurukulÃt samÃv­ttasyÃnu«Âheyaæ samÃvartanÃparaparyÃyaæ snÃnÃkhyaæ karma vyÃkhyÃyate / kecit-'upÃkaraïe samÃpane ca '(Ãpa.g­.8-1) ityatraitayo÷ kalpasyÃprasidhdhatvÃt, avaÓyamanyatra prasiddha ÃÓrayitavya iti vadanta÷ 'athÃta upÃkaraïotsarjane vyÃkhyÃsyÃma÷, ityÃdikaæ vratapaÂalaæ nÃma upanayanÃnantaraæ vyÃcak«ate / naitat;'upÃkaraïe samÃpane ca' (Ãpa.g­.8-1) ityatraivÃnayorvidhyorbhëyakÃreïa sampÆrïameva vyÃkhyÃtatvÃt, vratapaÂalÃdhyayanasya ca vipratipannatvÃt, bhëye prasaÇgabhÃvÃcca // 1 udayÃtpÆrva go«ÂhapraveÓavidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.1:># evamupanÅtaÓcartabrahmacaryo 'dhÅtaveda«a¬aÇgo yadyÃcÃryakulÃdanyamÃÓramaæ prepsurbhavati tasya snÃnaæ vidhivat bhavati tadetat snÃnamityucyate / snÃnaæ samÃvartanaæ tat kari«yÃnnityartha÷ / %%dityodayo g­hyate / %%iti darÓanÃt / %%anta÷ abhyantaraæ%% yasya tena%%yasya kasyacit m­gasya / Ãsanavacanaæ ni«kramaïaprati«edhÃrtham / vedamityavivak«itamekavacanam / vedaæ vedau vedÃn vÃ%%pÃÂhataÓcÃrthataÓcÃdhigamyetyartha÷ / snÃsyanniti vacanaæ nai«Âhikasya uttaraæ karma mà bhÆditi //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.1:># vedaæ mantrabrÃhmaïalak«aïam / ekavacanaæ jÃtyabhiprÃyam;'vedÃnadhÅtya vedau và vedaæ vÃpi yathÃkramam' // (ma.sm­.3-2) iti manuvacanÃt / adhÅtya pÃÂhataÓcÃrthataÓcÃdhigamya, sa«a¬aÇgaæ samÅmÃæsaæ veda madhÅtyetyartha÷ / adhÅtyeti ca vidhi÷ / 'vedaæ vratÃni và pÃraæ nÅtvà hyabhayameva và / ityasya pradarÓanÃrtha÷ / snÃsyan snÃnÃkhyaæ karma kari«yamÃïa÷%%prÃgÃdityodayÃt / %%goÓÃlÃæ pariÓritÃæ%%ttyÃdi vyaktÃrtham //1// ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.2:># %%etatkarma kurvÃïam / %%etasminnahani kadÃcidapi%% / tena mÆtrapurÅ«Ãdikamapi tatraiva vraje chÃyÃyÃmapi kartavyam / ÃdityagrahaïÃdagnitÃpasya na prati«edha÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.2:># asminnahani yÃvadastamayaæ mÆtrapurÅ«otsarjanÃrthamapyasau maï¬apÃdbahirna nirgacchet ityartha÷ //2// 2 vapanamupanayanavat / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.3:># atha tasminnahani madhyandine karma pratipadyate / agnerupasamÃdhÃnÃdi / ÓamyÃ÷ / sak­tpÃbhÃïi k«urÃdibhissaha / svayameva kartà nÃcÃrya÷ / ÃjyabhÃgÃntavacanaæ samidÃdhÃnÃderuttarasya karmaïa÷ kÃlopadeÓÃrtham / anenaiva tantraprÃptÃvapi siddhÃyÃæ aghnerupasamÃdhÃnÃdivacanaæ tantrÃrambhaseyaiva madhyandinaniyama÷, na k­tsnasya karmaïa÷ / %%'imaæ stoma'mityetayà / na svÃhÃkÃra÷, juhoticodanÃbhÃvÃt / %% prasiddha÷%%tatprak­tibhÆtaæ t­ïam / kaÓipvityanye / %%tryÃyu«a'mityetayà / %%Óivo nÃmÃsÅ'tyanena / %% nÃpita÷ nÃcÃrya÷ / tasmai k«uraæ pradÃya tata÷ 'u«ïÃ÷ ÓÅtÃsvÃnÅye'tyÃdi %%karma%% samÃnam / %% %%yatÅtyadhÃyÃhÃra÷ / kena kÃrayati?ÃcÃryeïa yadyapyÃcÃryakulÃdayaæ niv­tta÷, tathÃpi snÃna kÃle vivÃhakÃle ca samavaityÃcÃrya÷ / samÃnavacanasÃmarthyÃt / yo 'syÃpacitastamitarayà (Ãpa.g­.3-9) iti ca darÓanÃt / spa«Âaæ cÃÓvalÃyanake-athaitÃnyupakalpayati samÃvartamÃnar÷ (tyamÃne) (ÃÓva.g­.3-7-1) ityÃdi / anye tvÃcÃryakula eva samÃvartamicchanti / tatrÃcÃryassaæsarjanondane k­tvà k«uraæ nÃpitÃdapÃdÃya pratidiÓaæ pravÃpya punastasmai pradÃya taæ ca vapantamuttarayÃnumantrayate / evamantamÃcÃryakarma //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.3:># yathà madhyandine pradhÃnahemà bhavanti tathà karma kuryÃt / atra tu tantropadeÓo 'syÃjyapradhÃna havi«ÂvÃt / 'ÃjyabhÃgÃnte'iti ca kramÃrtham / ÃjyabhÃgÃnte k­te samidÃdhÃnameva, na punararthak­tyamapÅti / atra ca pÃtraprayege darvyÃdÅni dvandvam, k«urakaÂÃdÅni sak­deva, ÓamyÃÓca paridhyarthe / kecit-darvyÃdÅnyapi sak­deveti / %%Óav­k«ÃvayavabhÆtÃm%%'imaæ stomam'ityetayà / %%prasiddhast­ïamaya÷ / %% kaÂaprak­tibhÆtaæ paÇktikaÂÃkhyaæ t­ïam / kecit-kaÓipviti / %%ityetayÃ%%yaju«Ã 'Óivo nÃmÃsi'ityanena / vaptre vapanakartre kasmaicinmantravide brÃhmaïÃya tat k«uraæ prayacchati / kecit- ihÃpyÃcÃryo vapanaæ prÃrabhate, nÃpitastu vaptà asmai prayacchatÅti / tadayuktam;ihÃcÃryasyaivÃbhÃvÃt, nÃpitasyÃmantraj¤atvÃcca / athÃnuvÃkasya prathamena yaju«Ã'ityÃrabhya 'tasmin keÓÃnupayamyottarayodumbaramÆle darbhastambe và nidadhÃti'(Ãpa.g­.10-8) ityevamantamupanayanena samÃnaæ, bhavatÅti Óe«a÷ //3// 3 mekhalÃyà brahmacÃriïe dÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.4:># athoptakeÓaÓmaÓrunakho vrajasya jaghanÃrdhe paÓcÃrdhe upaviÓya mekhalà visrasya vimucya, kasmaicitbrahmacÃriïe prayacchati //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.4:># athoptakeÓÃdiko %%paÓcÃrdhe %%karoti //4// 4 tena tasyÃ÷ darbhastambe nidhÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.5:># %%'idamahamamu«yÃmu«ye'tyÃdinà tatrÃdaÓsabde«u nÃmagrahaïam-idamahaæ yaj¤aÓarmaïo gÃrgyasya pÃpmÃnamapagÆhÃmyuttaro yaj¤aÓarmà dvi«adbhya iti / atha yadi và syÃt yaj¤aÓarmaïo gÃrgyÃyaïeti / daï¬Ãjinayorapyasmin kÃle tyÃga÷ / ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.5:># sa tu brahmacÃrÅ tÃæ mekhalÃæ sÆtroktadeÓe upagÆhati aprakÃÓÃæ karoti 'idamahaæ vi«ïuÓarmaïo gautamasya pÃpmÃnamupagÆhÃmyuttaro vi«ïuÓarmà dvi«adbhya÷'ityanena yaju«Ã / atra ca snÃturnÃmagotre grÃhye //5// 5 snÃnaæ udumbarakëÂhena dantadhÃvanaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.6:># %%pÆrvavatsaæs­«ÂÃbhi÷ ÓÅto«ïÃbhirityartha÷ / tatra saæsarjane mantrasya lopa÷ ­gbhi÷ Ãpohi«ÂhÅyÃbhi÷ hiraïyavarïÅ yÃbhiÓca / tatra 'yÃsu jÃta'ityÃsÃæ grahaïam / pratimantraæ cÃbhi«eka÷ / %%dantebhyo malamapanayati / %%'annÃdyÃya vyÆhadhva'mityetayà //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.6:># %%to«ïÃbhiradbhi÷ / 'keÓÃn vapatu'iti mantraliÇgavirodhÃt evakÃrÃcca na miÓraïamantra÷ / %%'Ãpo hi «Âhà iti tis­bhiÓca / snÃti abhi«i¤cati / etacca «aïïÃmante sak­deva / kecit-praty­camiti / tanna ;guïÃrtha pradhÃnÃbhyÃsakalpanamayuktamityuktvÃt / athodimbareïa këÂhena dantebhyo malaæ 'annÃdyÃya vyÆhadhvam'ityanayà apanayati //6// 6 snÃnÅyadravyairÃcchÃdya puna÷ snÃnaæ, ahatasyÃntarasya vÃsasa÷ paridhÃnaæ, candanÃnulepanaæ, grÅvÃsu maïerÃbandhanaæ, bÃdaramaïessavyapÃïÃvÃbandhanaæ, uttarasya vÃsasa÷ paridhÃna¤ca / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.8:># tata÷%%snÃnÃrhaai÷ klÅtakÃdibhi÷%%udvartita÷ apak­«Âamala÷ punarapi tabhirevÃdbhi÷%%'somasya tanÆrasi'ityanena%%yena kaÂi÷ pracchadyate tadantaramityucyate / yena bahirnÅvi pracchÃdanaæ upavÅtaæ và kriyate tadittaramiti / tayorantaraæ vÃsa÷ paridhÃya caturthyÃnulepanaæ karoti / kena?candanena / kÅd­Óena ? / %%sarvÃïi surabhi- dravyÃïi yatra bhavanti tat sarvasurabhi / %%pÃÂhe rÆpasiddhirm­gyà / tatra pÆrvamuttarairmantraistribhirdevatÃbhya÷ prayacchati 'namo grahÃya'cetyevamÃdibhi÷ / tata uttarayà 'apsarassuyo gandha÷'ityetayà Ãtmano 'nulepanam / 'mukhamagre brÃhmaïo 'nulimpet bÃhÆ rÃjanya-, udaraævaiÓya÷, (ÃÓva.g­.3-7-10-12) ityÃÓvalÃyana÷ / atha maïimÃbadhnÃti%%pratimu¤cati / sa ca maïi÷ sauvarïo bhavati / upadÃnena ca vai¬ÆryÃdinopahita÷ / %%sÆtreïota÷ / sapÃÓa ityartha÷ / taæ maïiæ uttarayarcà 'iyamo«adhe''tyetayà udapÃtre tri÷ pariplÃvayati / sak­deva mantra÷ / atha taæ uttarayarcà 'apÃÓo 'syura'ityetayà grÅvÃsvÃbadhnÃti / grÅvÃÓabdo 'yaæ dhamanivacana÷ bahuvacÃnta÷ tadhyogÃt kaïÂhe prayujyate / asyÃm­ci p­thivÅ stÆyate / tasmÃdiyamo«adhistrÃyamÃïeti bhavitavyam / sakÃralopacchÃndasa÷ / atha%%badurÅbÅjena kalpitamevameva sÆtrotamudapÃtre tri÷ pradak«iïaæ pariplÃvya savye pÃïÃvÃbadhnÃti / tÆ«ïÃmeva pariplÃvane ca bandhane ca mantraprati«edha÷ / punarmaïigrahaïÃdupadhÃnamasya na bhavati / sÆtrotastu bhavati / Ãbadhya maïiæ tata uttaraæ vÃsa÷ karoti Ãhatameva / tatra revatÅstvetyevamÃdi karma samÃnamupanayanenaiva pratyetavyam / revatÅstvetyetÃbhiriti và uttarÃbhirityeva và siddhe samÃnavacanamupanayanavate prayogÃrtham / tena uttarÃbhyÃmabhimantreyotyÃdi parihitÃnumantraïÃntaæ guro÷ karma //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.8:># snÃnopakaraïai÷ klÅtakamadhÆkacÆrïÃdibhi÷ udvartitadeha÷ Ãmala kapi«ÂÃdibhi÷ snÃnÅyaissnÃtaÓca bhavati //7// 'somasya tanÆrasi'ityanena%%antarvÃso 'ntarÅyamityartha÷ / tat paridadhÃti / anena sÆtreïÃta Ærdhva snÃtakasya nityamantarvÃso vidhÅyate / yaju÷ puna÷ karmÃrthameva, makÃraïÃmnÃnÃt / tatassÃrvasurabhiïà sarvai÷ kastÆrikÃdibhirgamdhadravyairvÃsitena%% anulimpatÅti vyavahitena sambandha÷ / kathamanulimpati ?ityatrÃha-uttarairityÃdi / 'namo grahÃya ca' ityÃdibhistribhirmantrai÷ devatÃbhyaÓcandanaæ pÆrva%% paÓcÃt 'apsarassu yo gandha÷'ityanayà ÃtmÃna manulimpati / mukhasya cÃgre 'nulepa÷, 'mukhamagre brÃhmaïo limpet'(ÃÓva.g­.3-7-10) ityÃÓvalÃyanag­hyÃt . devatÃbhya÷ pradÃnaæ ca namaÓsabdena, na tu mantrÃntena;namaskÃrasyÃpi pradÃnÃrthatvÃt / %%kÅd­Óaæ?%%suvarïavikÃram / %%vajravai¬ÆryÃdinà ubhayata÷ parig­hÅtam / %% sÆtraprotam 'iyamo«adhe trÃyamÃïÃ'ityetayà sak­duccaritayÃ%%mavirataæ tri÷%% 'apÃÓo 'syuro me'ityÃdikayà 'puïyÃya'ityantayà tryavasÃnayà taæ maïiæ%% badarÅbÅjamayaæ%% sÆtrotameva maïimevamevodapÃtre %% pradak«iïaæ tÆ«ïÅæ pariplÃvya, tÆ«ïÅmeva%% %% paridhÃnÅyameva, na tu uttarÅyam / tadupanayanena samÃnam / svayaæ paridadhÃti, ihÃcÃryÃbhÃvÃt / tataÓca 'revatÅstvÃ' iti dvÃbhyÃæ paridhÃnÅyaæ vÃso 'bhimantrya 'yà ak­ntan'iti tis­bhi÷ paridhÃya 'parÅdaæ vÃsa÷'ityanumantrayate / 'revatÅstve ti samÃnam'iti vacanabalÃcca mantrasthayu«madarthaliÇgabÃdha eva / yadvà anyo vidvÃn brÃhmaïa÷ revatÅstveti samÃnaæ karoti / kuta÷ puna÷ 'ahatamuttaraæ vÃsa÷'ityanenÃpi paridhÃnamevocyate nottarÅyam?ucyate-rovatÅstveti samÃnamupanayaneneti vacanÃt upanayane ca 'tis­bhi÷ paridhÃpya parihtamuttarayÃ, (Ãpa.g­.10-10)iti paridhÃnÃrthavÃso 'vagamÃt / pÆrvasya 'ahatamantaraæ vÃsa÷'iti coditatvÃcca / uttarÅyaæ tu 'nityamuttaraæ kÃryam (Ãpa.dha.2-4-21) ityÃdidharmaÓÃstravacanÃdatrÃpi siddhameva vÃsa÷ / kecit ihottarÅyaæ vidhÅyate naiva paridhÃnÅyam;uttaramiti vacanÃt / tathà ÃcÃrya eva 'revatÃstvà ityÃdyupanayanena samÃnaæ karotÅti / tanna;paridhÃpya,parihitam'ityanupapattereva / tathà ÃcÃryakulÃnniv­ttenedaæ snÃnaæ kriyate / tatrÃcÃryakart­katvà prasaktireva //8// 7 vÃsaso 'nte kuï¬ale badhvà tadviÓi«Âayà darvyà pradhÃnahomÃ÷, jayÃdayaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.9:># %%ttarasya vÃsaso %% karïÃlaÇkÃrau sauvarïau %%uttarà a«Âau pradhÃnÃhuti÷ juhoti / %%pravartayoruparyÃjyenÃnayanaæ kÃrayannityartha÷ / abhyÃnayan iti và pÃÂha÷ / asmin pak«e savyena pÃïinÃbhyÃ- nayanam / abhyÃnÃyamiti ïamulantasya yukta÷ / abyÃnÅyÃbhyÃnÅyetyartha÷ / sarvathà pravartayoruparyÃsiktenÃjyena pradhÃnahoma÷ / jayÃdinacanaæ pravartÃvapanÅya yatÃsiddhaæ pratipadyetetyevamartham //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.9:># %%kuï¬ale sauvarïe %%tÃvupÃyena darvyà agre sthÃpayitvà / %<Ãjyene- ti>% paribhëÃprÃptÃnuvÃdobhyÃnayanÃvidhÃnÃrtha÷ / abhyÃnÃyamiti ïamulantor'thapÃÂha÷ / tataÓca svayameva savyena hastena sthÃpitayo÷ pravartayorupari ÃjyamÃnÅya tenaivÃjyena uttarÃ÷ 'Ãyu«yaæ varcasyam'ityÃdyà a«Âau prÃdhÃnÃhutÅrhutvÃ, tato darvyà agrÃttÃvapanÅya yathÃprasiddhaæ%% %% / sÆcanÃtsÆtramiti nirvacanÃcca sÆtre sarvatrÃnekÃrthavidhinibandhano / vÃkyabhedo 'pi naiva do«a ityuktam 'agnimidhvÃ'(Ãpa.g­.1-12) ityatra / kecit savyena hastena abhyÃnÃyannanyena vÃbhyÃnÃyanniti pÃÂhena bhavitavyamityÃcak«ate //9// 8 tayo÷ karïayorÃbandhanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.10:># pari«ecanÃntavacanamÃnantaryÃrtham / tenÃsyÃhani bhojanaæ na bhavati / etÃbhirevÃhutibhi÷ Ãhutyarthairmantrairityartha÷ / vacanÃdekaæ karma bahumantraæ svÃhÃkÃravÃæÓca mantra÷ prayojya÷ / savye cetyucmÃne mnatrÃïÃæ vibhajya viniyoga÷ syÃt / tasmÃt punaretÃbhirittyuktam //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.10:># pari«ecanÃntarameva%%'Ãyu«yaæ varcasyam'itya«ÂÃbhireva%% pravartayorekaæ%<ÃbadhrÅta>%pratimu¤cet / tathÃnya- %%karïe / atra ca homamantrÃïÃmeva Ãbandhanakaraïatvena sÆtravÃkyasÃd­ÓyÃnumitayà Órutyaiva coditatvÃttairÃbandhanamapi gauïyà v­ttyà prakÃÓya maindrÅvat / tathaitÃbhiriti strÅliÇganirdeÓo bahutvÃd­cÃæ brÃhmaïagrÃmavat / na cÃtra homÃrthÃnÃmeva ÃbandhanÃrthatvenÃpi viniyoge devadattÅyeyaæ gauryaj¤adattÅyetivadvirodha- / 'puro¬ÃÓakapÃlena tu«Ãnupavapati'ityÃdivadadhi«ÂhÃnalak«aïayà viniyuktÃkÃramatirodhÃyÃpi viniyogopapatte÷, ­Çmantravi«aye tvanekÃrthatvamapi nÃyuktamityÃgneyyadhikaraïe uktatvÃcca / kecit-etÃbhirityanena prak­tÃhutiparÃmarÓÃdÃhutyarthà mantrà lak«yante 'pitÌïÃæ yÃjyÃnuvÃkyÃbhirupati«Âhate'itivaditi / maivam;yata÷ pÆrvatrottarÃhutÅriti lak«aïayà prak­tÃnÃæ mantrÃïÃmapi parÃmarÓo varam;natvihÃpi vÃkye lak«aïà //10// 9 Óirasi srajo dhÃraïaæ, ak«ïora¤janaæ, ÃdarÓÃvek«aïaæ, upÃnahorupamu¤canaæ, chatradaïyordhÃraïaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.11:># evamuttarairapi mantrairyathÃliÇgaæ snÃgÃdÅni «a dravyÃïyupayu¤jÅta yathÃrham / tatra 'Óubhike Óira'iti dvÃbhyÃæ srajaÓÓirasi bandhanam / yathÃliÇgavacanÃt dvÃbhyÃmimÃæ tÃmapinahye'iti)sraja iti «a«Âhyekavacanam, na prathamÃyà dvitÅyÃyà và bahuvacanam / imÃæ tÃmityakevacanÃt / ÓirasÅti vacanÃt asayorna bhavati / "na mÃloktÃm / mÃle cet brÆyu÷, sragityabhidhÃpayÅta"(ÃÓva.g­.3.8-12) ityÃÓvalÃyana÷ / atha 'yadäjanaæ traikakuda'miti dvÃbhyÃma¤janaæ ak«ïorupayu¤jÅta / tatra dvÃbhyÃmapi mantrÃbhyÃæ pÆrva dak«iïasyäjanam / atha tÃbhyÃmeva savyasya / yadyapi 'tena vÃmäje'iti mantre dvivacanaæ bhavati / tathÃpi evamityatideÓasÃmarthyÃt pravartayorÃbandhanavat kriyÃbhyÃv­tti÷ mantrÃbhyÃv­ttiÓca bhavati / tatra sÃnnÃyyakumabhÅvat dvivacanaæ, yathÃ"aprasnasaæsÃyayaj¤asyokhe upadadhÃmyaha"miti / athÃdarÓasyÃvek«aïaæ 'yanme varca'ityetayà / avek«aïamityanucyamÃne ÃdÃnameva syÃdasmin kÃle;'idaæ tatpunarÃdada' itiliÇgÃt tasmÃdavek«aïagrahaïam / tata÷ upÃnahÃvupamu¤cate 'prati«Âe stha'iti yaju«Ã / äjanavat kriyÃv­ttirmantrasyÃv­ttiÓca bhavati / tataÓchatramÃdÃyÃtmÃnamÃcchÃdayati 'prajÃpateÓÓaraïamasÅ'ti%% / devasya tveti yaju«Ã daï¬amÃdatte / vaiïavamityÃÓvalÃyana÷ // (ÃÓva.g­.3-7-15) //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.11:># yathà karmamadhye samantrakaæ pravartau hi baddhau,%%mantraliÇgÃnusÃreïa sragÃdi«aÂkaæ ÃbadhnÅta kartavyam ityÃdi yathÃrha vÃkyaÓe«a÷ / tatra 'Óubhike Óira÷'ityanayaikayaiva Óirasi srajamÃbadhnÅta / 'yÃmÃharat'itye«Ã vikalpÃrthÃ;'ekamantraïi karmÃïi' / 'avaÓi«Âà vikalpÃrthÃ÷'(Ãpa.pa.1-41;4-12) iti paribhëÃvacanÃt / sraja iti dvitÅyaikavacanÃrthe;'Óubhike Óira Ãroha' 'yÃmÃharat' ityÃdyekavacanaliÇgÃt / «a«Âhyekavacanaæ và / tathà sati, sraja Ãbandhanaæ kartavyamiti Óe«a÷ / tathà 'yadäjanaæ traikakudam'ityekayaiva sak­duccaritayà trikakutpavartajÃtäjanena yugapadak«ïora¤janaæ kartavyam / atrÃpi 'mayi parvata'ityÃdÅni catvÃri yajÆ«i vikalpÃrthÃnyeva / na cÃk«ïo÷ paryÃyeïäjanam;'tena vÃm'iti dvivacanaliÇgavirodhÃt / tathaiva 'yanme varca÷ parÃgatam'ityetayà ÃdarÓÃvek«aïaæ kartavyam / tathaiva 'prati«Âhe stha÷'ityanena yaju«opÃnahau yugapadupamu¤cate;'prati«Âhe stha÷'iti dvivacanaliÇgÃt / tathaiva tÆ«ïÅæ chatramÃdÃya 'prajÃpate÷ Óaraïamasi'iti yaju«Ã ÃtmÃnamabhicchÃdayati / tathaiva daï¬aæ vaiïavaæ 'devasya tvÃ'ityÃdiyaju«Ã Ãdatte / iti etÃni «aÂdravyÃïÅtyartha÷ / kecit-'Óubhike Óira Ãroha''yÃmÃharat'iti dvÃbhyÃmapi sraja Ãbandhanam / tathà 'yadäjanaæ''mayi parvata pÆru«am'iti dvÃbhyÃm apyÃv­ttÃbhyÃæ dak«iïasavyayorak«aïo÷ krameïäjanam;'evamuttarairyathÃliÇgam'iti vacanabalÃt / tataÓca 'tena vÃm'iti liÇgamapi vidhibalÃdvÃdhyameva / yathaikasyÃæ sÃnnÃyyakumbhyÃæ 'ukhe upadhÃmyaham'iti dvivacanaliÇgam / upÃnahorupamocane 'pya¤janavadeva vyÃkhyeti / tadasat, 'ekamantrÃïi'(Ãpa.pa.1-41) ityÃdiparibhëÃviruddhatvÃt / 'evamuttarairyathÃliÇgam'ityasya ca pÆrvavyÃkhyÃne 'pyupapatte÷ / 'mayi parvata pÆru«am'ityatra pÃÂhe praÓli«Âe 'pi vibhÃge nirÃkÃÇk«atvÃt, vÃkyabhedÃvagateÓca //11// 10 vÃgyama÷, digupasthÃnaæ, nak«atrÃïÃæ candramasaÓcopasthÃnam / ## ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.13:># tata÷ uttareïÃrdarcena 'devÅ««a¬urvÅ'rityanena prÃÇmukha- präjali÷ sarvà diÓo manasi k­tvà mantrÃntena pradak«iïamÃv­tya samanuvÅk«ate / «a¬eva diÓa÷ ,¬urvÅriti liÇgÃt / prÃcyÃdyÃÓcatasra÷ Ærdhvà adharà ceti / tata%<¬attareïÃrrdhacena>%'mà hÃsmahÅ'tyanena%%ca sahopati«Âhate //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.13:># idaæ ca vyÃkhyÃtam //12// u%% 'devë«a¬urvÅ÷ ityanena%%avÃcÅ«a«Âhà upasthÃya, uttareïa 'mà hÃsmahi'ityarrdhacena%%copati«Âhate / ÓrutibalÃcca 'mà hÃsmahi'ityatra nak«atrÃïÅtyadhyÃh­tya tÃni prakÃÓyÃnyeva //13// 11 mitreïa sambhëaïaæ, yathe«Âagamanaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_12.14:># %%bandhunÃ%%kiæ mayà kartavyam?ka ÃÓrama÷ pratipattavya÷?iti saæbhëaïaæ k­tvà tena rÃtinà saha%% anadh­tamÃÓramaæ pratinadyata ityartha- / 'budhvà karmÃïi yat kÃmayeta tadÃrabhete'(Ãpa.dha.2-21-5) tyanenaiva siddhe punarvacanaæ pravrajate 'pi saæbhëaïÃntaæ snÃnakarma yathà syÃditi //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_12.14:># %%mitraæ ramayatÅti vyutpatyà / tena saha visrabdhassambhëya ÃtmaÓaktyÃdyanurÆpaæ dharmÃdikaæ vicÃrya niÓcitya / yathÃrtha gacchati tena rÃtinà saha yor'tho dharmo mok«o và sÃdhyatvenÃvadh­ta-, tadanurÆpamÃÓramaæ gÃrhasthayaæ maunaæ và pratipadyate / evaæ ca brahmacaryÃdeva pravrajato 'pi sambhëaïÃntaæ snÃnaæ k­tvaiva pravrajyÃt //14// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryÃviracite g­hyatÃtparyadarÓane dvÃdaÓa÷ khaï¬a÷ samÃpta÷ // trayodaÓa÷ khaï¬a÷ / 9 madhuparka÷ - 1 pÆjyena kÆrce upaveÓa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.1:># vyÃkhyÃtaæ snÃnakarma garÅyaÓca mukhyaæ ca / athedÃnÅmetadaparaæ snÃnavidhÃnaæ laghÅyaÓca gauïaæ ca vyÃkhyÃyate / kiæ tat?tÆ«ïÃmeva tÅrthe bhÆmi«Âhe jale snÃti / noddh­tÃbhiÓÓÅtÃbhi÷ / tÆ«ïÅæca samidhamÃdadhÃti / na mnatreïa / pÃlÃÓÅ samit / etÃvadeva- asmin vidhau kÃryam / nÃnyat ki¤cit 'prÃgudayÃt vraja mityÃdikam / vapanÃdi tu laukika madharmakaæ bhavati / tatra prayoga÷-keÓaÓmaÓrunakhalomÃni vÃpayitvà me khalÃdaï¬amajinamityapanÅya tÆ«ïÅmeva tÅrthe snÃtvà dantajhÃvanamaudumbareïa këÂhena k­tvà snÃnÅyocchÃdita÷ puna÷ snÃtvà ahate vÃsasÅ paridhÃyÃcamyÃgnimupasamÃdhÃya saæparistÅrya pÃlÃÓÅæ samidhamagniæ manasà dhyÃyannÃdhÃya maïiprabh­tÅnyalaÇkaraïÃni yathopapÃdamupÃdatte tÆ«ïÅmeva sarvam // 1 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.1:># athÃparametadvidhÃnaæ / ucyate iti Óe«a÷ / tÅrthe puïyanadyÃdau / samidhaæ pÃlÃÓÅæ, avirodhÃt / evakÃrÃccÃsmin vidhau nÃnyatki¤cidanu«Âheyam / nanu-pÆrvasminneva vidhau snÃnasamidÃdhÃnayoranya- prakÃro vai kalpika iti kimiti nÃsthÅyate ?ucyate-evakÃravaiyarthyaprasaÇgÃt,snÃna samidÃdhÃnayoriha vyutkrameïÃbhidhÃnÃt, asya sÆtrasya bahvak«aratvÃcca / yadi hyayaæ pÆrvasminneva vidhau vaikalpiko 'bhipreto 'bhavi«yat, tadà tatraiva 'pÃlÃÓÅæ'samidhamuttarayÃdhÃya tÆ«ïÅæ vÃ''evaævihitÃbhirevÃdbhiruttarÃbhi÷ «a¬bhi÷ snÃtvà tÅrthe và tÆ«ïÅm'ityalpairevÃk«arai- rasÆtrayi«yat / ki¤ca sÆtrakÃrÃïÃæ naiveyaæ sailÅ d­«ÂacarÅ-yaduta sÃÇgaæ pradhÃnamuktvà paÓcÃdathÃdinà sÆtreïa vaikalpikÃnÃæ prakÃrabhedÃnÃma- bhidhÃnamiti / eva meva 'athaitadaparaæ daghna eväjalinà juhoti (Ãpa.g­.22-10) ityasyÃpi vyÃkhyÃnam / prayogastu-brahmacÃriliÇgÃni mekhalÃdÅni tyaktvà tÅrthe tÆ«ïÅæ snÃtvÃ, vÃso 'ntaraparidhÃnÃdi k­tvÃ, ÓrotriyÃgÃrÃdagnimÃh­tya'yatra kva cÃgnim'iti vidhinopasamÃdhÃya, tatra prajÃpatiæ manasà dhyÃyan tÆ«ïÅmeva samidhamÃdadhÃti / kecit-keÓaÓmaÓru vapanÃdikamanyadapyavirodhi tÆ«ïÅmeva karotÅti //1// ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.2:># uktayoranyatareïa snÃtako bhavati / tasyÃsmin kÃle bandhubhirapaciti÷ kÃryÃ;gomadhuparkaraho vedÃdhyÃya iti vacanÃt / ÃvedyÃrghya dadyÃ(bau.g­.1-2-1)diti kalpÃntaram / sÃdhu vratasnÃta marghayi«yÃmo bhavantamiti nigadenÃvedanaæ kau«ÅtakinassamÃmananti / "vi«Âaraæ pÃdyamarghyamÃcamanÅyaæ madhuparko gaurityete«Ãæ tristrirekaikaæ vedayante"(ÃÓva.g­.1-21-6) ityÃÓvalÃyana÷ / tatra yatra deÓe 'smai %% %% bÃndhavÃ÷, tatra tairdatte %%ÃcÃrya÷ / kÆrca prattamupÃdÃyodagagraæ nidhÃya tasmin 'rëÂrabh­dasÅ'tyanenopaviÓatÅtyartha÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.2:># yatra yasmin svadharmayuktasya kuÂumbino g­he ÃtithyÃrthamÃgatÃyÃsmai snÃtakÃyÃpacitiæ pÆjÃæ madhuparkaakhyÃæ kurvate kuÂumbina÷ / bahuvacanaæ cÃnupÃdeyagatatvÃdavivak«itam / ata evottaratra prÃhaityekavacanam / tat tatra g­he tairdatte kÆrca upaviÓati / %% upanayane ÃcÃrya÷ 'rëÂrabh­dasi'iti yaju«Ã upaviÓati tathà upaviÓedityartha÷ //2// 2 rÃjasthapatyorupaveÓanamantra÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.3:># %% yathà brÃhmaïa÷ snÃtaka÷ kÆrce upaviÓati / yathÃliÇgamÃcÃryÃsandÅti / evaæ rÃjà sthapatiÓca pÆjya mÃnau %%yajurbhyà yathÃliÇgamupaviÓata÷ / tatra k«atriyo rëÂhrÃdhipatirabhi«kto rÃjyÃya sÃmrÃjyaæ tasya liÇgam / sa eva janÃdhipati÷ / sthÃpattyÃyÃbhi«ikta÷%% Ãdhipatyaæ tasya liÇgam / uttarÃbhyÃæ rÃjà sthapatiÓcetyeva siddhe 'evaæ''yathÃliÇga' mityucyate-yathà prathamasya mantrasya liÇgÃt viniyoga÷ evamuttarayorapi praj¤ÃpanÃrtham / tena prathamo mantro brÃhmaïasyaiva bhavati / ÃcÃryà sandÅti liÇgÃt / brÃhmaïa ÃcÃrya÷ smaryata iticoktatvÃt / tena k«atriyavaiÓyayo÷ tÆ«ïÅmupaveÓanam / tatrÃ"cÃryÃyartvije ÓvaÓurÃya rÃj¤a"iti raj¤o 'paciti÷ / adhipatestu ÓvaÓuratvenÃpaciti÷ //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.3:># yathà brÃhmaïa÷ pÆjyo mantreïopavi«Âa÷,%%yathÃliÇgaæ 'rëÂrabh­dasi samrìÃsandÅ'iti rÃjÃ, ' rëÂrabh­dasyÃdhipatnyÃsandÅ'iti sthapatiÓcopaviÓedityartha÷ / rÃjà ca k«atriya eva, na tu prajÃpÃlanakartÃnyavarïo 'pi / nanu k«atriye rÃjaÓabdaprayoga ÃndhrÃïÃæ, bhÃryÃïÃæ tu prajÃpÃlanÃdikarrtayeva, tatkathaæ balavadÃryaprayogabÃdhena rÃjà k«atriya eveti?maivam / Ãryavarasya bhagavata÷ pÃïine÷ gaïapÃÂhe 'rÃjÃse'iti viÓe«asmaraïasyÃndhraprayogamÆlatvameva yuktamiti ave«Âyadhikaraïe sÃdhitatvÃt / sthapatiÓca mahadÃdhipatyaæ prÃpto 'nyavarïo 'pi / anye-vaiÓya÷ sthapatiriti / kecittu-k«atriya eva rÃjyÃbhi«ikta iti //3// 3 padyanivedanam / #<Ãpa÷ pÃdyà 'iti prÃha // ùpGs_13.4 //># ## #<ùpGs-AnÃ_13.4:># atha madhuparkapradÃtà pÃdaprak«ÃlanÃrtha apa upasaæg­hya '%<Ãpa÷ pÃdyÃ'>%iti prÃha //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.4:># atha apacetà pÃdaprak«ÃlanÃrthà apa upasaÇg­hya 'Ãpa÷ pÃdyÃ÷'iti prÃha / etacca samvÃdavacanaæ anantaraæ yatkartavyaæ tatkurvityevamartham / evameva prayojanaæ 'arhaïÅyà Ãpa÷'ityÃdi«vapi //4// 4 prak«Ãlayitre pÃdaprasÃraïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.5:># atha pÆjyamÃnastà apa÷ uttarayarcÃ"Ãpa÷ pÃdÃvanejanÅ"ritye tayÃbhimantrya prak«Ãlayitre '%% dak«ïaæ pÃdaæ %% prasÃrayet / %%k«atriyavaiÓyÃbhyÃmaniyama÷ / puæliÇgasyÃvivak«itatvÃt / strÅ«vapyevam / 'strÅ prak«Ãlayati pumÃnabhi«i¤cati / viparÅtameke'(bau.g­-1-2)iti kalpÃntaram / patnÅyajamÃnau jaÇghe dhÃvata iti yaj¤e viÓe«a÷ / Ãpa÷ pÃdyà iti prakaraïÃdeva siddhe pÃdagrahaïamuttaratra pÃdapratyayo mÃbhÆdityevamartham / tena prak«ÃlayitrupasparÓana pÃde na bhavati //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.5:># atha pÆjyastà apa÷ 'Ãpa÷ pÃdÃvanejanÅ÷'ityetayÃbhimantrya prathamaæ%%prak«Ãlayitre %% / ÓÆdrÃya tu pÆrva savyam / atra brÃhmaïaÓÆdrÃveva prak«ÃlayitÃrau, na tu rÃjanyavaiÓyau;tayoranabhidhÃnÃt / anye tu-k«atriyavaiÓyÃbhyÃæ aniyamena pÆrva pÃdaæ prayacchediti //5// 5 prak«ÃlayiturupasparÓa ÃtmÃbhimarÓaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.6:># tathà svena hastenÃvanektu÷ pÃïÅ saæsp­Óe (bau.g­-1-2)diti kalpÃntaram / %%'mayi maha÷'ityanena pratÅcÅna mabhimarÓanam / tacca h­dayadeÓe bhavati / Ãtmana÷ sthÃnaæ hi tat //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.6:># tata÷ prak«ÃlitapÃdastaæ prak«ÃlayitÃraæ pÃïÃvupasp­Óya 'mayi maha÷'iti yaju«Ã ÃtmÃnaæ h­dayadeÓe pratyabhim­Óet pratilomena pÃïinà sp­Óet / tato 'pÃmupasparÓanam //6// 6 ardhyanivedanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.7:># tata÷ pradÃtà m­ïmaye pÃtre upanÅtà apa÷%%madhastÃdupari«ÂÃcca parig­hya 'arhaïÅyà Ãpa'iti prÃha nivedayati / pu«pÃk«ataissaæyuktà iti kalpÃntaram //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.7:># athÃrhayità m­nmaye pÃtra arhaïÃrthÃ÷ pu«pÃk«atasaæyuktÃ÷ apa ÃnÅya, kÆrcÃbhyÃmadhastÃdupari«ÂÃcca parig­hya 'arhaïÅyà Ãpa÷'iti prÃha // 7 // 7 tadekadeÓasya pÆjyäjalÃvÃnayam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.8:># arhaïÅyà apa÷ niveditÃ%%'ÃmÃga'nnityetayà abhimantrayate / pÆjyamÃnastato '¤jaliæ k­tvà hastena tatastasyäjalau etÃsÃmekadeÓamÃnayati pradÃtà / tasminnÃ%%'virÃjo doho 'sÅ'tyetat%%pÆjyamÃna÷ //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.8:># atha pÆjyastà apa÷ 'ÃmÃgan'ityetayÃbhimantrya tÃsÃmekadeÓe stoke sväjalau dÃtrÃ%<ÃnÅyamÃne>%'virÃjo dohÅ'si'iti yajurjapet //8// #<Óe«aæ purastÃnninÅyamÃnamuttarayÃnumantrayate // ùpGs_13.9 //># ## #<ùpGs-AnÃ_13.9:># atha tÃsÃmapÃæ Óe«aæ p­rvasyÃæ diÓi nayati pradÃtà / tat nÅyamÃnaæ%% samudraæ va'ityetayÃbhimantrayate pÆjyamÃna÷ mÃna÷ / etasminkÃle vastrayugalaæ kuï¬alayugaæ gÃæ srajaæ yaccÃnyadalaÇkaraïÃrtha tatsarva dadyÃt / bhojanÃnta ityanye / tatsarvamapaciti-Óabdena coditaæ dra«Âavyam //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.9:># atha tÃsÃæ Óe«aæ dÃtrà purastÃt nÅyamÃnaæ pÆjya÷ 'samudraæ va÷'ityetayà anumantrayate / kecit-asmin kÃle bhojanÃnte và pÆjyÃya vastrakuï¬alayugÃdyÃlaÇkaraïaæ dÃtavyam;anyathÃyaæ pÆjita eva na bhavati / etaccÃpa- citi ÓabdenÃsmÃkamapi ceditameveti //9// 8 madhuparkadÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.10:># %% b­hatà kÃæsyena pÃtreïa madhuparka prÃha / kÃæsyena var«Åyasà pidhÃyetyevamapi sambandha÷ / tenobhayo÷ pÃtrayo÷ kÃæmya niyama÷ siddho bhavati / itiÓabda÷ prakÃre-dadhi madhviti và payo madhviti veti //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.10:># dadhi madhvityetaddvayaæ niyamavidhÃnÃt kasmiÓcitpÃtre saæs­jya, tato var«Åyasà b­hatà kÃæsyena pÃtreïa pidhÃya / Óe«aæ vyaktam / anye tu apidhÃnaæ kÃæsyaæ pradarÓanÃrtham, tenetaradapi kÃæsyameveti //10// 9 madhuparkadravyÃïi / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.11:># trayÃïÃæ dravyÃïÃæ samudÃya÷%% / pÆrvokte dve dadhi madhviti và payo madhviti vÃ,gh­ta¤ca t­tÅyam //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.11:># trayÃïÃæ dravyÃïÃæ samÃhÃrastriv­cchabdenocyate / tasmin pak«e pÆrvokte dadhimadhunÅ gh­taæ ca saæsarjanÅyÃni //11// ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.12:># pa¤cÃnÃæ dravyÃïÃæ samudÃya÷%%dadhi madhu gh­taæ dhÃnÃssaktava÷ iti //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.12:># ihÃpi pa¤cÃnÃæ samudÃya÷ pÃÇkta÷ / Óe«aæ pÆrvavat //12// 10 madhuparkaprÃÓanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.13:># atha taæ madhuparkamuttarÃbhyÃm­gbhyÃæ 'trayyai vidyÃyai, 'ÃmÃganni'tyetÃbhyÃmabhimantrya pÆjyamÃna÷ pratig­hïÃti / pÃdyÃdÅnÃm- abhimantrya pratigrahadarÓanÃt madhuparkasyÃbhimantrya pratigraha÷, na pratig­hyÃbhimantraïam / tatastaæ 'yanmadhuna'ityetayà tri÷ prÃÓnÃti / sak­nmantreïa dvistÆ«ïÅm / tata÷ prÃÓanasya purastÃdupari«ÂÃcca yajurbhyÃmanantarapaÂhitÃbhyÃ"mam­topastaraïamasyam­topidhÃnamasÅ'tyetÃbhyÃæ yathÃkramaæ apa ÃcÃmati / tatra prayoga÷ am­topastaraïasÅtyupastaraïÅyà apa Ãcamya madhuparka mantreïa prÃÓyÃcamya evaæ dvistÆ«ïÅæ prÃÓyÃpidhÃnÅyà apa ÃcÃmati / paÓcÃt ÓaucÃrthamÃcamanam / %<Óe«aæ>% madhuparkaprÃÓanaÓe«aæ%%anugrÃhyÃya putrÃya bhrÃtre và samÃv­ttÃyaiva prayacchet / so 'pi taæ prÃÓnÃti / somabhak«aïe madhuparkaprÃÓane bhojane ca madhye nocchi«Âateti Ói«ÂÃ÷ smaranti //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.13:># atha pÆjyastaæ madhuparka pratig­hyÃpidhÃnapÃtramapanÅya 'trayyai vidyÃyai''ÃmÃgan yaÓaÓÃ'iti dvÃbhyÃmabhimnatrya / 'am­topastara-ïamasi' iti yaju«Ã%%ÓanÃdapa÷ pibati / tata Ãcamya 'yanmadhuno madhavyam'ityanayà tri÷ prÃÓnÃti / dvistÆ«ïÅm / tata÷ 'am­tÃpidhÃnamasi' iti yaju«Ã%%pibet / atÃcamya Óe«amanukampyÃya anugrÃhyÃya putrÃÓi«yÃdaye samÃv­ttÃyaiva prÃÓituæ%% na tu brahmacÃriïe, 'na cÃsmai Órutiviprati«iddhamucchi«Âaæ dadyÃt'(Ãpa.dha.1-4-5) iti ni«edhÃt / nanviha madhye ÓuddhyarthamupastaraïÃnantaramÃcamanaæ na kartavyam;asmÃkaæ vacanÃbhÃvÃt / nyÃyate 'pi naiva;bhojanavadapidhÃnÃntameka- karmatvÃt / aparathà bhojame 'pi pratigrÃsamÃcamanaæ prasajyeta / atha sarvadeÓakÃlakart­vyÃptÃcÃrabalÃttatkartavyamiti cet, na;ayamÃcÃra uktalak«aïo na vetyarvÃcÅnÃnÃæ durniÓceyatvÃt / atrocyate-nÃyamÃk«epa÷ bodhÃyanÃdig­hye«ÆpastaraïÃnantaramÃcamanavidhidarÓanenÃsmÃkamapyÃcÃra÷ sarvadeÓÃdivyÃpÅti niÓcetuæ suÓakatvÃt / uktaæ caitat"atha karmÃïyÃcÃrÃdyÃni'(apa.g­.1-1) ityatra gÃrhyaaïÅti svaÓabdaæ vihÃya, ÃcÃrÃdityupalak«aïato vyÃkhyeyagÃrhyakarmanirdeÓÃt, g­hyÃntarÃdyupadi«Âavi«ayo 'pyasmadÅyÃnÃmÃcÃro vedamÆla eveti / bhojane tu na pratigrÃsamÃcamanaprasakti÷;kvacidapi vacanÃbhÃvÃt, ÃcÃrÃbhÃvÃcca / somapÃne puna÷ 'na somenocchi«Âà bhavanti'iti vacanÃdante 'pi naivÃcamanam / api caitadÃcamanam ÓikÃbandhanÃdivat kartu÷ saæskÃrakam, sannipÃti ca anuktamapyapek«itamanyato grÃhyamiti nyÃyavida÷ / tasmÃdihopastaraïÃnantamÃcamanaæ kÃryameva / kecit-baudhÃyanÃdibhirupastaraïÃpidhÃnayostadarthÃnÃæ cÃpÃæ nivedanasya p­thagupadeÓÃt upastaraïÃdÆrdhvamÃcamanavidhÃnÃcca upastaraïÃde÷ bahiraÇgatvena karmÃntaratvÃvagateryuktaæ te«Ãæ prÃÓanÃttprÃgapyÃcamanam / asmÃkaæ tu tathÃvidhopadeÓÃbhÃvÃt, antaraÇgatvena upastaraïÃdya- pidhÃnÃntaæ bhojanavadekaæ karmeti madhye suddhyarthamÃcamanaæ na yuktamiti / maivam;yato 'smÃkamapi 'yajurbhyÃmapa ÃÃcÃmati'iti ÓabdÃntareïÃcamanayo÷ p­thagovopadeÓa÷ / asmÃdeva p­thagupadeÓÃttadarthÃnÃmapÃmÃvedanaæ cÃk«epyam / ato 'smÃkaæ te«Ãæ copadeÓe vai«amya- bhÃvÃttulyayogak«emamevÃcamanam // 13 // 11 madhuparkapratigrahÅtà rÃjà sthapatirvà cet tena tasya purohitÃya dÃnam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.14:># evakÃrÃt prÃÓanamak­tvà purohitÃya pradÃnam / sa vidhivat prÃÓnÃti //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.14:># %%madhuparka%% prayacchet / evakÃrÃdabhimantraïamak­tvà / abhimantraïÃdi tu praÓanÃntaæ purohitasyaiva / prÃÓanÃntaæ purohitasyaiva / punaÓcottaraæ karma rÃjÃdereva //14// 12 gonivedanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.15:># athÃcÃmyopavi«ÂÃya gÃæ nivedayate-gauriti / strÅ ca gaurbhavati, gaurdhanubhavyeti darÓanÃt / yadvà pumÃnapi bhavati / ÓrÆyatohi -"tadyathaivÃdo manu«yarÃja Ãgate 'nyasmin vÃr'hati uk«Ãïaæ vehataæ và k«adante"iti / (ai.brÃ.1-3-4) evamarthamevÃtra gÃmityuktaæ gojÃtimÃtrasya nvedanaæ yathà syÃt . anyathà gauriti prahetyetÃvatà siddhaæ yathà pÃdyadi«u //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.15:># prÃÓane k­te dÃtà 'gau÷'%%kathayati / gaiÓca strÅ, 'gaurdhenubhavyÃ'iti strÅliÇganirdeÓÃt / etacca kathanaæ, kimiyaæ gaussaæj¤apyatÃmuts­jyatÃæ vÃ?iti pÆjyÃbhiprÃyaniÓcayÃrtham / sa ca svÃbhiprÃyaæ dÅturbrÆyÃt //15// 13 gorvapÃæ Órapayitvà tasyÃ÷ palÃÓaparïena homa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.16:># anujÃnÅyadityadhyÃhÃra÷ / kalpÃntare tathà darÓanÃt / oækurutti kÃrayi«yan anujÃnÅyÃditi / proktÃyÃæ gavi tÃæ%% 'gaurasyapahatapÃpme'tyetayà pÆjyamÃno 'bhimantrya / yadyasya Ãlambhanamicchan anujÃnÅyÃt / yadyapyeka evÃrrdhacassamÃmnÃyate tathÃpi strÅliÇganirdeÓÃd­gevai«ÃgÃyatrÅ / tatrÃmu«yetyasya sthÃne pradÃturnÃmanirdeÓa÷ mama ca yaj¤aÓarmaïaÓceti //16// tata÷ pradÃtà tenÃsambhane 'nuj¤Ãte laukikyÃ'v­tà tasyà gorÃlambhaæ k­tvà vapÃmutkhidya vapÃÓrapaïÅbhyÃæ parig­hya aupÃsane pacane và %<Órapayitvà tÃmupastÅrïÃbhighÃritÃæ madhyamenÃntamena và palÃÓaparïenottarayarcà '>% %%ÓnÃtvi'tyetayà tasminnevÃgnau %% %%upastaraïÃbhighÃraïe k­tvetyartha÷ / hutvà tato mÃæsaæ saæsk­tyÃnnena saha tasmà upaharanti / 'avik­tamÃtithya'miti vacanÃt upastaraïÃbhighÃraïayoraprasaÇge vacanam / palÃÓaparïenetyeva siddhe madhyamenÃntamenetivacanaæ dviparïasya palÃÓav­ntasya parïena homo mà bhÆditi / abhÃvavikalpÃrtha và pÆrva madhyamena tadabhÃve antameneti //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.16:># yadi pratihÅtà saæj¤apanamicchet, tadà 'gaurasyapahatapÃpmÃ'ityetayÃnavasÃnayà gÃmabhimantrayate / amu«yetyasya sthÃne cÃrhayiturnÃma vi«ïuÓarmaïa iti g­hïÃti / tatassukamÃsÅta / dÃtureva vapÃhomÃntaæ karma / abhimantryeti ca ktavÃpratyaya÷ kriyÃvidhÃna mÃtrÃrtha eva, na tu samÃnakart­katvÃrtha÷ / %%tasyÃ÷ saæj¤apanaæ k­tvÃ, vapÃmutthidya,%<ÓrapayitvÃ, madhyamenÃntamena và palÃÓaparïena>% laukikenÃjyenopastÅrya k­tsnÃæ vapÃæ sak­devÃvadÃyÃbhighÃrya 'agni÷ prÃÓanÃtu'ityetayà tena parïena svÃgenau %% tatra ca madhyamenÃntamena veti vacanaæ dviparïaprati«edhÃrthamabhÃvavikalpÃrtha và / Ói«ÂaiÓcÃvadÃnaissaæsk­taissahÃnnaæ bhojayet / ayaæ ca saæj¤apanapak«a÷ kaliyugÃnÃcÃre«u paÂhitatvÃdidÃnÅæ tyÃjya eva //16// 14 gorutsargapak«e kartavya÷ prakÃra÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.17:># atha yadi gÃmuts­jatyayaæ pÆjyamÃna÷ sa gauriti prokte mantrÃn uttarÃæÓcaturo 'yaj¤e vardhatÃ'mityupÃæÓu japati / japitvà 'omuts­jate'%%prasauti / pradÃtà ca tÃmutts­jyÃnyat mÃæsaæ kalpayati, 'nÃmÃæso madhuparko bhavatÅ'(ÃÓva.g­.19-28) tu kalpÃntarÃt / tatra puÇgavÃlambhe gaurdhanubhavyÃmÃtÃrudrÃïÃmetayorlopa÷ liÇgavirodÃt, netyanye / japatvÃdeva siddhe upÃæÓuvacanaæ niyamÃrtham-uttare catvÃra eva mantrÃ÷ upÃæÓu vaktatavyÃ÷ / na praïava iti / ÓÃstrÃntaradarÓanÃt prasaÇga÷ / praïavadyuccai÷, Ærdva và praïavÃt iti / tena brahmaïa÷ evai«a vikalpa÷ siddho bhavati / ihaprasavÃævidhrabhÃve 'pi utyairiti vacanÃdeva prasautirdra«Âavya÷ //18// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.17:># yadi pÆjeyo gÃmuts­jyamÃnÃmicchet / ayaæ ca kÃmapravedane liÇ / tadottarÃn trÅn mantrÃn 'yaj¤o vardhatÃm'ityÃdikÃnu%% %% %% %%prabrÆyÃditi Óe«a÷ / kecit-yaj¤a ityÃdikÃÓcatvÃro mantrà iti / iyaæ ca gaurutsarjanapak«e 'pi bhoktureva // 17 // 15 annanivedanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.18:># athÃnnaæ sÃmi«aæ samÃh­tya tasme prÃha-bhÆtamiti / siddhe 'nne bhÆtamiti prÃha (bau.g­1-2-55) iti kalpÃntaram / asmÃkaæ ca vaiÓvadeve / tasmÃt bhÆtamityeva nivedanam / tadannaæ peroktamuttarai÷ pa¤cabhirmantrairbhÆtamityÃdibhi÷ bhoktopÃæÓvabhimantrya oækalpayatetyuccai÷ prasauti / prasÆtÃ÷ parive«ÂÃra÷ parive«anti caturo nÃnÃgotrÃn brÃhmaïÃn bhojayateti brÆyetto«u bhuktavÃtsvannamasmà upÃharantÅti (bau.g­.1-2) kalpÃntaram //19// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.18:># atha dÃtà siddhamannaæ 'bhÆtaæ'iti mantreïa pÆjyÃya prabrÆyÃnnivedet / kuta etat ?'sijjhe 'nne ti«Âhan bhÆtamiti svÃmine prabrÆyÃt' (Ãpa.dha.2-3-10) iti vaiÓvadeve darÓanÃt / madhuparkaprakaraïa eva 'siddhenne ti«Âhan bhÆtamiti prÃha'iti kalpÃntarÃcca / evaæ proktamannaæ bhoktà uttarairmantrai÷ 'subhÆtam'ityÃdibhi÷ pa¤cabhirupÃæÓvabhimantrya,%% atrÃpyanujÃnÅyÃæditi Óe«a- / tato bhojanaæ ;annanivedanasya d­«ÂÃrthatvÃt, ÃcÃrÃcca //18// 16 madhuparkarahaa÷ / #<ÃcÃryÃyartvije ÓvaÓurÃya rÃj¤a iti parisaævatsarÃdupati«Âhadbhya etatkÃryam // ùpGs_13.19 //># ## #<ùpGs-AnÃ_13.19:># ÃcÃryÃdaya÷ prasiddhÃ÷ / tebhyaÓcaturbhya÷ parisaævatsaraæ vipre«yopati«Âhadbhya÷ g­hamÃtiÓyenÃgatebhya÷ etadapacitkarma kÆrcÃdi bhojanÃntaæ kartavyam / kena?g­hasthena / niveÓe hi v­tte naiyamikÃni?ÓrÆyante agnihotramatithaya÷ iti vacanÃt / atra kecidÃhu÷- ÃcÃryÃyartvije ÓvaÓurÃya rÃj¤a ityetat kÃryam / ityeko yoga÷ / atha parisaævatsarÃdupati«ÂhadbhyaÓcÃyaæ kÃrya÷ iti / tena vivÃhÃda- nantaraæ ÃcÃryaÓvaÓurÃbhyÃæ nimantryÃpaciti÷ kartavyà / ­tvije ca karmaïi, rÃj¤e cÃbhi«ekÃnantaram / atha tebhya eva saævatsaraæ vipro «yopagatebhyaÓca kartavyamiti //20// ________________________ #<ùpGs-TÃt_13.19:># yadetadarhaïaæ kÆrcÃdi bhojanÃntaæ g­hasthena snÃtakÃya snÃnadivasa evÃgatÃya kartavyamiti vihitaæ, tadÃcÃryÃdibhya÷pari%%saævatsarÃdÆrdhva g­hamupati«Âhadbhya÷ upÃgatebhya÷ puna÷ puna÷ kÃrya;na tu snÃtakavat sak­t / na cÃpyarvÃksaævatsarÃt / atra cetiÓandaÓcÃrtha÷ / nanu dharmaÓÃstre 'gomadhuparkaraho vedÃdhyÃya÷ / ÃcÃrya ­tvik snÃtako rÃjà vÃdharmayukta÷ / ÃcÃryÃyartvije ÓvaÓurÃya rÃj¤a iti parisaævatsarÃdupati«Âhadbhyo gaurmadhupa4kaÓca / dadhimadhusaæs­«Âaæ madhuparka÷ payo và madhusaæs­«Âam / abhÃva udakam, (Ãpa.dha.2-8-5...9) iti snÃtakÃyÃcÃryÃyartvije upÃdhyÃyÃya ÓvaÓurÃya rÃj¤e ca dak«iïÃrthagavà saha madhuparko vihita÷ / kimarthamiha punarvidhÅyate?utyate- iha vikalpena vihitasya triv­ta÷ pÃÇktasya ca tasmin gomadhuparke avedÃdhyÃyÃya ÓvaÓurÃya ca dÅyamÃne ca prÃptyartham / yattu tatraiva 'gaurmadhuparkaÓca'iti punarvacanaæ, tadÃcÃryartvidÃdhyÃyaÓvaÓurarÃjabhya eva parisaævatsarÃdupati«Âhadbhya÷ puna÷ puna÷ kÃryam, snÃtakavedÃdhyÃyatithibhyastu sak­devetyevamartham //19// ## ## #<ùpGs-AnÃ_13.20:># sak­t na prativatasaraæ kalau gorÃlambhsya n«edhÃdraurityuttkà yaj¤o vardhatÃmityÃdi japet madhyamantralopa÷)pravaktre vedasya vedÃrthasya ca citrÃya prasiddhÃya bhinnasaæÓayÃyetyartha÷ / evaæ bhÆtÃyopasthitÃya sak­detadapacitikarma kartavyaæ, na pratisaævatsaramiti //21//________________________ #<ùpGs-TÃt_13.20:># pravaktà ya÷ padavÃkyapramÃïÃbhyÃæ prakar«eïa vakti sÃdhuÓabdÃnÃmuccÃrayitÃ, pramÃïopaæpannaæ vyÃkhyÃtà cetyartha÷ / citra÷ prakÃÓa÷ loke prasiddha ityartha÷ . idaæ pravaktureva viÓe«aïam / tasmai sak­devaitat gÃrhya gerahitaæ kÃryam / ayaæ ca pravaktà na vedÃdhyÃya÷ / sa hi gomadhiparkaraha÷ / yassa«a¬aÇgaæ vedamadhÅte, arthÃÓca jÃnÃti sa vedÃdhyÃya÷ / nanu-sÃmayÃcÃrike gomadhuparke dharmà nopadi«ÂÃ÷, sa kathaæ kartavya÷?ucyate-nÃmadheyaæ dharmagrÃhakamti mÅmÃæsakÃ÷ / tena g­hye yÃj¤ikaprasiddhyà madhuparkasaæÓike karmaïi upadi«Âà eva dharmÃ÷ 'gomadhiparkaraha÷'ityatra madhuparkanÃmnà atidiÓyante, 'mÃsamagnihetraæ juhoti'itivat / 'dadhimantho madhumantha÷'(madhuparka÷)(Ãpa. Órau.6-32-5) ityatra tu dak«iïÃdravyasya karmavaddhamÃrkaaÇk«Ã bhÃvÃnnÃtideÓa÷ / atra ca vedÃdhyÃyÃtithipÆjÃyÃm ayaæ viÓe«a÷, 'dadhimadhusaæs­«Âaæ madhuparka÷'iti pratyak«avidhÃnÃdatideÓaprÃptaæ triv­ttvaæ pÃÇktatvaæ ca bÃdhyata(Ãpa.Órau.2-8-8) iti / ayamatra niÓcitor'tha÷ ÃcÃryÃyartvije vedÃdhyÃyÃya ÓvaÓurÃya rÃj¤e ca dak«iïÃrthÃdhikagavà vinà gÃrhya÷ sÃmayÃcÃriko và madhiparka÷ kÃrya÷ / parisaævatsarÃdipÃgatebhya÷ puna÷ puna÷ kÃrya÷ / avedÃdhyÃyÃya ÓvaÓurÃyÃdhikagavà vinà gÃrhya÷ atithivarÃpacitebhyo vedÃdhyÃyebhya÷ saha gavà dharmokta÷ / avedÃdhyÃyÃbhyÃæ tu varÃpacitÃbhyÃæ snÃtakÃya ca snÃnadina evÃgatÃya gavà vinà g­hyokto dharmokto và / prakÃÓÃya ca pravaktre vinà gavà gÃrhya÷ / ÃcÃryÃdibhyaÓcaturbhyo 'nye«Ãæ sak­deveti / kecit atra yogavibhÃgamÃhu÷ / ÃcÃryÃdibhya;caturbhya etatkÃryamityeko yoga÷ / tena vivÃhÃnantaramÃcÃryaÓvaÓurÃbhyÃæ nimantryÃpi pÆjà kÃryà / anyathà saævatsaramapi pro«itÃbhyÃæ sak­dapi na sidhyet / ­tvije ca karmaïi karmaïi pÆjà kÃryà / rÃj¤e cÃbhi«iktÃya niyamenaiva / tathà 'parisaævatsarÃdupati«Âhadbhya÷ puna÷ puna÷'ityanyo yoga÷ / spa«ÂaÓcÃyaæ sÃmayÃcÃrike«u vibhÃga÷, 'gomadhuparkaraha÷'iti pÆrva vidhÃya, paÓcÃt'ÃcÃryÃya'ityÃdinà punarvidhÃnÃt / pÆrvayoge ca ÓvaÓuraÓabdo nipÃtayitavya÷ / na cÃtrÃnya- taravidhyÃrambho vyartha÷ / sÃmayÃcÃrike«u sarvÃcaraïÃrthena vihitÃyÃæ pÆjÃyÃæ, gÃrhyasyÃsmadÅyÃnÃæ dharmÃtideÓÃrthatvÃt / na ca nÃmnà dharmÃtideÓa÷, gomadhuparkaÓabdayo÷ 'madhumantho madhuparka÷' itivat dravyÃbhidhÃyakatvÃt / ator'thabhedÃt g­hye dharme ca vidhyÃrambhorthavÃn / tathà vedasya vedÃrthasya ca pravaktre ctrÃya etatsak­tkÃryamiti / taccintyam //20// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryak­te g­hyatÃtparyadarÓane trayodaÓa÷ khaï¬a÷ // pa¤camaÓca paÂalassamÃpta÷ // ==================================================================================== atha «a«Âha÷ paÂala÷ // caturdaÓa÷ khaï¬a÷ / mantrÃmnÃnakrameïa vivÃhÃdayassaæskÃrà vyÃkhyÃtÃ÷ / anantaraæ tatkrameïaiva sÅmantÃdayo vyÃkhyÃyante- 10 sÅmantonnayanam - 1 sÅmantonnayanakÃla÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.1:># sÅmanto nÃma keÓamadhyer khÃviÓe«a÷ / sa unnÅyate yasmin karmaïi tat%%karma garbhasaæskÃra÷ / taccaturthe mÃsi kartavyam / prathamaniyamÃdÃdhÃrasaæskÃro 'yam / ÃdhÃre ca saæsk­te tatrÃhitÃ÷ sarva eva garbhÃ÷ saæsk­tà bhavanti //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.1:># %%karmanÃmadheyam, yasmin karmaïi garbhiïyÃssÅmanta unnÅyate tat vyÃkhyÃsyÃma iti Óe«a- / tacca%%na tu garbhe garbhe / garbhÃrthamevÃdhÃrastrÆsaæskÃra÷ / strÅsaæskÃratvÃt sak­deva k­tassÅmantassarvÃneva garbÃn saæskaroti / %%caturthe mÃse / allopaÓchÃndasa÷, 'chandovatsÆtrÃïi bhavanti'iti sm­te÷ //1// 2 tatra pradhÃnahomÃ, jayÃdayaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.2:># tatra pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddham / atha tasminnahani%%tairbhuktavadbhi÷%<ÃÓi«o vÃcayitvÃ>%agnerupasamÃdhÃnÃdi pratipadyate sak­tpÃtrÃïi ÓalalyÃdayaÓca saha Óamya÷ //2// a«Âau pradhÃnÃhutayo 'dhÃtà dadÃtu no rayi'miti catasro 'yastvÃh­dà kÅriïe'ti catasra÷ //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.2:># iha brÃhmaïabhojanÃÓÅrvacanayorvidhÃnaæ upanayanavat kramÃrtham / pÃtrÃsÃdanakÃle tu yathÃrtha ÓalalyÃdÅni sak­devÃsÃdyÃni / ÓamyÃÓca paridhyarthe / %% 'dhÃtà dadÃtu no rayim'iti catasro 'yastvà h­dà kÅriïÃ'iti catasra itya«Âau / Óe«aæ sugamam //2// 3 treïyà Óalalyà sÅmantonnayanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.3:># %%prÃÇmukhÅæ svayaæ pratyaÇmukha÷ / tri«u pradeÓe«u enÅ ÓvetÅ%% / ikÃralopaÓchÃndaÓa÷ / ïatvaæ ca / %<ÓalalÅ>%Óalyakasya romasÆcÅ / saviÓÃkhà nìÅ%%mityucyate / darbhasya pu¤jÅlÃni trÅïi bhavanti / udumbarasya phalasaÇghÃtaviÓe«astaruïa÷ %<ÓalÃluglapsa>%ityucyate / piÓÃcodumbarasyetyanye / etÃni dravyÃïi yugapadg­hÅtvÃ%%rdhvamudÆhati bhÆrbhuvassuvaritye- tÃbhi÷ %% 'rÃkÃmahaæ, 'yÃsterÃka'ityetÃbhyÃm / trayÃïÃmante sak­dunnayanam / iha mantrasamÃmnÃye vyÃh­tÅnÃæ pÃÂho na kartavya÷ / vyÃh­tibhirityetenaiva siddhassampratyaya÷ / yathà vyÃh­tÅÓca japitvÃ, vyÃh­tÅrvih­tÃ÷, ityÃdau / evaæ siddhe vyÃh­tÅnÃæ pÃÂha÷ samÃmnÃyÃrtham / ki¤cÃsati pÃÂhe vyÃh­tibhiruttarÃbhyäcetyucyamÃne yÃjamÃnasamÃmnÃyÃt grahaïaæ prÃpnoti-vyÃh­tibhiruttarÃbhyäca mantrÃbhyÃæ 'ucchu«mo agna' ityetÃbhyÃmiti / tatra pÃÂhasya prasiddhatvÃt / 'rÃkÃmahaæ''yÃste rÃke'ityetayoÓca pradhÃnÃhutitvaæ vij¤Ãyeta, viÓe«ÃbhÃvÃt / tasmÃdasmÃdeva samÃmnÃyadgrahaïaæ yathà syÃditi vyÃh­tÅnÃmiha pÃÂha÷ //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.3:># prÃcÅæ%% svayaæ tu pratyaÇmukha÷ / %%trÅïyetÃni ÓuklÃni yasyÃssà / yadvà tri«u pradeÓe«u enÅ Óvetà / treïÅti ca rÆpaæ chÃndasam / %<ÓallÅ>%sÆcyÃkÃraæ Óalyaloma / treïÅti Óalalyà viÓe«aïam / %%saviÓÃkhà nìŠ/ %<ÓalÃlurgo>%«Âhodumbara÷, karapatrodumbara÷, piÓÃcodumbaraityanarthÃntaram / %%stabaka÷;piÓÃcodumbarasya taruïaphalasaÇghÃtaviÓe«a ityartha÷ / ityetairdravyairyugapadg­hÅtairÆrdhva%%Óirasi madhye rekhÃmudÆhati / kairmantrai÷?'bhÆrbhuvassuva÷''rÃkÃmahaæ suhavÃm''yÃste rÃke sumataya÷' ityetairmantrai÷ / cakÃro bahumantraj¤ÃpanÃrtha÷ //3// 4 vÅïÃgÃthibhyÃæ vÅïÃgÃnÃrtha saæÓÃsanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.4:># vÅïayà yo gÃthÃæ gÃyati sa%% / tÃvubhau prÃgevÃnÅtau bhavata÷ / tau %% saæpre«yeti-%% / tau gÃyata÷ / tatra­Çniyama÷ //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.4:># vÅïayà gÃthÃæ gÃyata iti%% / %%saæpre«yati //4// ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.5:># %%­co÷ yÃ%%'yaugandhari'tye«Ã / sÃ%%sÅmantakarmaïi gÃthà sÃlvadeÓanivÃsinÃæ asyÃm­ci gÃnaæ kartavyamityartha÷ / sa deÓo yamunÃtÅre bhavati / vaiÓyÃÓca tatra bhÆyi«Âhaæ bhavanti / te«Ãmeva rÃjà yaugandhari÷ //6// itarà 'soma eva no rÃje'tye«Ã / na sarve«Ãæ brÃhmaïÃnÃmapi tu sÃlvÃnÃm //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.5:># %%­co÷ vÅïÃgÃthinau gÃyetÃm / ke«Ãæ katarà gÃthÃ?ityata Ãha-%%'yaugandhari÷"itye«Ã / sÃlvadeÓÅyÃnÃæ trayÃïÃæ varïÃnÃmapi gÃthÃ;'sÃlavÅ÷'ityaviÓe«aliÇgÃt / anyadeÓavÃsinÃæ%%'soma eva no rÃjÃ'itye«Ã / k«atriyavaiÓyÃnÃæ tu 'somomaeva no rÃjÃvatu mÃnu«Å÷ prajÃ÷ (ÃÓva.g­.1-12-7) ityÃÓvalÃyanÅye d­«ÂÃyÃæ sÃrvavarïÅkyÃ- m­ci gÃnaæ kartavyam / na tu gÃnÃbhÃva÷ / gÃyatamityaviÓe«eïa saæÓÃsanavidhÃnÃt / kecit-sÃlvÃnÃmapi brÃhmaïÃnÃmitareti //5// 5 gÃne nikaÂavartinyà nadyà nÃmanirdeÓa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.6:># dvitÅye mantre asau Óabdasya sthÃne nadyà nÃma saæbudhyà nirde«Âavyam / yasyÃæ vasanti yÃmupajÅvantÅtya4tha÷ / yathÃ-tÅreïa kÃveri taveti / k«atriyÃïÃæ tu sarve«Ãæ kalpÃntarad­«ÂÃyÃæ sÃrvavarïikyÃm­ci gÃnaæ bhavati / "soma eva no rÃjetyÃhurmÃnu«Å÷ prajÃ÷ / viv­ttacakrà ÃsÅnÃ" iti / atrÃpi nadÅnirdeÓassambudhyà //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.6:># 'soma eva no rÃjÃ'ityasvÃæ asÃvityasya sthÃne 'kÃveri''vegavati'iti sambudhyÃ%%bhavati / kasyà nadyÃ÷?iti cet '%% samÅpasaptamÅ ceyam / yasyÃssamÅpe vasanti tasyà nirdeÓa ityartha÷ //6// 6 yavÃÇkarÃbandhanam, tato vÃgyamaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.7:># %%aÇkuritÃn sÆtrabaddhÃnÃbadhnÃti Óirasi vadhvÃ÷ / saiva vÃcaæ yacchati / evamupadeÓo bhojana¤cÃsyÃsminnahani necchanti / yavÃÓca prÃgeva vaptavyÃ÷ yathÃsmin kÃle virƬhà bhavanti //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.7:># aÇkuritÃn sÆtragrathitÃn%%vadhvÃÓiÓarasyÃbadhnÃti / ÓirasÅti kuta÷?ÃcÃrÃt //7// 7 nak«atrodayÃnantaraæ vaksÃnvÃrambhaïaæ, vÃgvisargaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.8:># %%pumÃn gauÓca bhavati / vyÃh­tayassamastÃ÷ yÃjamÃnasamÃmnÃyÃt pratyetavyÃ÷ //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.8:># vispa«ÂÃrtham / iha kecidadhyetÃro 'yacchato''vis­jata'iti dvivacane paÂhanti / tasmin pak«e vÃgyamanÃdipadÃrthapa¤cakamubhau jÃyÃpatÅ kuruta÷ / kecit yavÃbandhanÃdi sarva vadhÆreva;na patiriti //8// 11 puæsuvanam - 1 tasya kÃla÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.9:># pumÃn yena sÆyate %%nÃma karma / uvaÇÃdeÓaÓchÃndasa÷ / mantradarÓanÃt puæsuvanamasÅti / ÃÓvalÃyanastu guïameva prÃyuÇkta / tat,%%kartavyam / garbhavyaktiÓca t­tÅye caturthe và mÃsi / yadÃpi caturthe tadà sÅmantÃt pÆrvameva puæsavanam / nimittasya pÆrvatvÃt / paÓcÃdupadeÓasya tu prayojanaæ vak«yÃma÷ / %%tacca ti«ye kartavyam / 'nak«atre ca lupÅ'ti adhikaraïe t­tÅyà //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.9:># %%karmanÃmadheyam, yena karmaïà nimittena garbhiïi pumÃæsameva sÆte %% / vyÃkhyÃyata iti Óe«a÷ / atra covaÇÃdeÓaÓchÃndasa÷ / ÃÓvalÃyanastu 'puæsavanam'iti saguïameva prÃyuÇkta / %%asti garbha iti niÓcite / vyaktiÓca t­tÅye caturthe và mÃse;bahucÃdi«u sm­tyantare«Æbhayathà darÓanÃt . yadi puæsavanaæ caturthe syÃttadà pÆrva sÅmantaæ k­tvaiva / kuta etat? puæsavane paÓcÃtkriyamÃïe 'pi coditakÃlÃnatikramÃt, paÓcÃnmantrÃmnÃnasÆtropadeÓayorevaækramÃrthatvÃcca / kecit-t­tÅyavaccaturthe 'pi sÅmantÃtpÆrva nimittasya pÆrvatvÃditi / idamapi sÅmantavatprathamagarbha eva, na tu pratigarbham;pi«Âape«aïanyÃ- yadeva / etacca pumÃæsaæ janayatÅtyatra vivecayi«yate / %%vanaæ kartavyayamiti vyavÃhitena sambandha÷;'prakaraïÃt pradhÃnasya'iti nyayÃt / ÓuÇgÃharaïe tvaniyama÷ // 2 nyagrodhav­k«Ãt phalaviÓi«ÂÃgrÃÇkurÃnayanam, sÅmantavatpradhÃnÃhutayo jayÃdayaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.10:># %%v­k«asya%% tasyÃ÷%<ÓuÇgÃmagrÃÇkuraæ>% %%phalaæ v­«aïamiti vyapadiÓyate sÃd­ÓyÃdeva / tadvatÅæ ÓuÇgÃmÃh­tya sÅmantavadagnerupasamÃdhÃnÃdi pari«ecanÃntaæ karma pratipadyate / agnerupasamÃdhÃnÃdivacanÃt tata÷ pÆrva brÃhmaïabhojanamÃÓÅrvacanaæ ca na bhavati / ante tu bhavati"ÓucÅnmantravatassarvak­tye«u bhojaye"diti / tathà yat pari«ecanÃdÅrdhva saæÓÃsanÃdi tadapi na bhavati / apareïÃgniæ prÃcÅmiti punarihopadeÓÃt / tatraprayoga÷-pÆrvadyurnÃndÅÓrÃddham / aparejyuragnerupasamÃdhÃnÃdi sak­tpÃtraprayoga÷ / ÓuÇgayà saha paridhaya eva, na ÓamyÃ÷ / ÃjyabhÃgÃnte 'nvÃrabdhÃyÃæ dhÃtà dadÃtu no rayi'miti catasro yastvà h­dà kÅriïeti catasra÷ jayÃdi pratipadyate / pari«ecanÃnte tato vak«yamÃïaæ karma // 12 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.10:># %%v­«aïÃk­tikena phaladvaryena saæyuktÃæ,%<ÓuÇgÃæ>% agraÇkuram / vyaktamanyat / atra ca sÅmantavadagnerupasamÃdhÃnÃdÅtyatideÓÃt brÃhmaïabhojanamÃÓÅrvacanaæ ca tantrÃt purastÃnnivartate / karmÃnte tu bhavata eva / ÓucÅn mantravatarssavak­tye«u bhojayena / (Ãpa.dha.2-15-11) iti sÃmÃnyavacanÃt,'loke ca bhÆtikarmasvetadÃdÅnyeva vÃkyÃni syuryathÃpuïyÃhaæ svasti­dvimiti vÃcayitvà (Ãpa.dha.1-13-9) iti vacanÃcca / pÃtraprayege ca ÓuÇgÃdÅnÃæ karmopayuktÃnÃæ sak­deva sÃdanam / tathÃtra paridhaya eva, na tu ÓamyÃ÷ 'ÓamyÃ÷ paridhyarthe'iti atra caulagodÃnagrahaïÃt / tathaiva 'sÅmantavadagnerupasamÃdhÃnÃdi'ityÃdinà pari«ecanÃntakalpÃtideÓasya vivak«itatvÃdihÃpi ta evëÂau pradhÃnahomÃ÷ //10// atha samÃpte tantraÓe«e kartavyamÃha-- 3 tÃnaÇkurÃnan­tumatyà kumÃryà pe«ayitvottÃnaæ ÓÃyitÃyà garbhiïyà dak«iïanÃsÃyÃæ ni«ecanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.11:># yasyÃ÷ prÃdurbhÅtaæ raja÷ sà avasnÃtà / tadviparÅtÃ%% / evaæbhÆtà kanyà kartrÅ pe«aïasya / prayojaka÷ pati÷ / upalod­«atputra÷ / d­«adarthe 'pi d­«atputra eva / tatra ÓuÇgÃæ pe«ayitvà vastreïa pariplÃvya apareïÃgniæ %% prÃÇmukhÅæ%% nipÃtya ÓÃyayitvÃ%%'puæsuvanamasÅ'tyanena taæ rasaæ aÇgu«Âhena tasyà nÃsikÃcchidre dak«iïe %%apigamayati / prÃÇmukha eva / (pidhÃya nayanaæ svayaæ ca prÃÇmukha÷) //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.11:># snÃnanimittasya rajaso 'nutpannatvÃt yà na snÃtà tayÃ%%kanyayà d­«adarthÃpanne %%ÓuÇgÃæ nidhÃpya%% pe«ayitvà tadrasaævastreïa plÃvayitvà tato jÃyÃmapareïÃgniæ %%prÃkchirasaæ%%nÃmÆrdhvamÆkhÅæ,%%ÓÃyayitvà / 'puæsuvanamasi'iti yaju«Ã %%karaïabhÆtena tadrasamapinayati garbha prÃpayati / sà rasaæ na ni«ÂhÅvedityartha÷ //11// 4 tatphalakathanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.12:># evamanena karmaïà saæsk­tà strÅ%% kecidarthavÃdamidaæ manyante / phalavidhau kÃmasaæyogena kriyÃyà anityatvaprasaÇgÃt / yadyarthavÃda÷ pratigarbhamÃv­ttiprasaÇga÷ / evaæ tarhi prathame garbhe ityanuvartate / evamarthameva cÃsya paÓcÃdupadeÓa÷ / vyaktaæ caitat chandogÃnÃæ-prathame garbhe t­tÅya mÃsi puæsavanamiti / anye phalavidhiæ manyante / tatra ca"e«avà an­ïo ya÷ putrÅ"ti (tai.saæ-6-3-10) vacanÃt putrasya sak­dutpÃdanaæ nityamiti yÃvadeka÷ putra utpadyeta tÃvadÆgarbhe«u bhavati / Ærdhva tu putrecchÃyÃæ satyÃæ bhavati duhiturÅpsÃyÃæ na bhavati / prathamagrahaïaæ ca nÃnuvartate, punarrgabhagrahaïÃt / puæsuvanasya tu paÓcÃdupadeÓo yathà caturthe mÃsi tatkriyate tasya paÓcÃt prayogÃrtha iti //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.12:># karmaïÅnena saæsk­tà antarvatnÅ%%rthavÃda÷ nityatvÃtpuæsuvanasya / ethavà phalam; sÆtrakÃreïopadi«ÂatvÃt;yathà 'sahasraæ tena kÃmadugho 'varundhe'iti / phalamak«e 'pi 'e«a và an­ïo ya÷ putrÅ'ityÃdiva canaissak­dapi putrotpÃdanasya avaÓyaka- rtavyatvÃt tadaÇgaæ puæsuvanaæ prathame garbhe kartavyameva / tata Ærdhva tu yatra yatra garbhe putrepsà tatra tatra kartavyaæ nÃnyatra / yastvatikrÃnta- codana÷ strÅreva janayeyamiti kÃmayate tasya sak­dapi na bhavati / anye tu-pumÃæsaæ janayatÅtyetadvacanaæ garbhe garbhe 'sya kartavyatÃparamiti //12// 5 k«iprasuvanaæ karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.13:># yena karmaïà k«ipraæ sÆyate tat%%nÃma karmocyate //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.13:># yena%%ÓÅghraæ sÆte 'ntarvatnÅ na ciraæ kÃlaæ pŬyate tat%%nÃma iti karmopadiÓyate //13// ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.14:># %%sp­«ÂodakenÃnusrotasaæ udakasya prasnavato na pratÅpaæ / %%pÃdayoradhastÃt yasyÃ÷ ÓvetopamÃni patrÃïi pÅtopa- mÃni pu«pÃïi yà ca madhyÃÇïe pu«yati sà tÅryantÅ vane«u jÃyate / veïupatropamÃni ca yasyÃ÷ patrÅïi raktopamÃni ca pu«pÃïi yÃæ cÃgniÓikhetyÃhu÷ / sà Óo«yantÅ tat o«adhidvayaæ samÆlapatramÃdÃya su«li«Âaæ nidadhÃti / %%murdhanÅtyartha÷ / apare pi«Âivà Ãlimpanti / atha%%Ãbhi«ÂvÃhaæ daÓabhirabhim­ÓÃmi'ityanenÃbhim­Óati / daÓabhiriti liÇgÃdubhÃbhyÃæ pÃïibhyÃmabhimarÓanam anulomaæ mukhÃdÃrabhya tata etÃbhirÃh­tÃbhirevÃdbhistÃmavok«et / uttarÃbhistis­bhi÷ ­gbhi÷'yathaiva soma÷ pavata'ityetÃbhi÷ pratimantra mavok«aïam //16// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.14:># %% anudakaliptena asp­«Âodakenetyartha÷ / tathÃbhÆtena%<ÓarÃveïa />% %%sroto«anulobhaæ na pratÅpaæ g­hÅtamudamÃh­tya / pattastasyÃ÷ pÃdayo÷%%adha÷pu«pitÃkhyÃmo«adhiæ nidhÃya / %<Óo«yantÅæ>%prasavapŬayà Óu«yamÃïÃæ striyaæ 'Ãbhi«ÂvÃhaæ daÓabhirabhibhÆm­ÓÃmi'iti yaju«obhÃbhyÃæ hastÃbhyÃm / vamÆrdhan%%'yathaiva soma÷ pavate' ityÃdibhistis­bhistÃæ%% kecit pratimantram;d­«ÂopakÃratvÃditi / tatra prathamÃyà ­ca÷ 'pratiti«Âhatu'ityavasÃnam / dvitÅyÃyÃ÷ 'tà k­tam'iti / t­tÅyÃyÃ÷ 'sarasvatÅ÷'iti / anye tu-Óo«yantÅti cau«adhi÷ / tÃæ mÆrdhniæ nidhÃya striyaæ yatra kvacÃbhim­Óediti / tanna;Óo«yantÅsaæj¤Ãyà o«adheraprasiddhatvÃt / kecit-Óo«yantÅnÃmau«adhi÷ yà vane«u jÃyate, veïupatropamÃni ca yasyÃ÷ patrÃïi, pu«pÃïi ca raktopamÃni, yÃæ cÃgniÓikhetyÃhuriti / tanna;yato vÃcyavÃcakabhÃvo nepadÓagamya÷, yathÃdurvÃrtikakÃrapÃdÃ÷- 'vÃcyavÃcakabhÃvo hi nÃcÃryairupadiÓyate / anyathÃnupapattyà tu vyavahÃrÃtsa gamyate // (taæ.vÃ.1-3-9) iti / iha tu vyavahÃrÃbhÃvÃdeva vipratipatti÷ / sà bhëyakÃrÃdapyÃptatamapraïÅtÃbhidhÃnakoÓe«u Óo«yantÅÓabdasyÃgniÓikhÃparaparyÃyatayà pÃÂhÃcchÃmyati / na ca tathà d­Óyate / tasmÃdvaraæ pÆrvoktameva vyÃkhyÃnamiti //14// athÃnyadbhai«ajyamÃha- 6 jarÃyupatanÃrtha karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_14.15:># %% garbhÃve«Âhanaæ,%% tata uttaro vidhi÷ kartavya÷ / ka÷ punarasau?k«ipraæsuvane yo vidhiÓcodita÷ 'anÃprÅtena ÓarÃveïe'tyÃdi (%%mantrÃbhyÃæ"tisadeva padyasva, nirai tu p­Óni Óevala'mityetÃbhyÃæ pratimantramavok«et / ete ca karmaïÅ svabhÃryÃvi«ayau)yak«mag­hÅtÃmanyÃæ veti karmÃntare yatnakaraïÃt / anye punaraviÓe«eïecchanti //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_14.15:># %% prasÆtÃyÃstasyÃ%%garbhaprÃvaraïaæ%%'anÃprÅtena ÓarÃveïa'ityÃdividhinÃ'h­tÃbhiradbhi÷ aitu garbhau ak«ita÷' ityetÃbhyÃm­gbhyÃæ tÃmavok«et / kecit-pratimantram / tathà pÆrvasminnavok«aïe «a¬avasÃnÃstisra ­ca÷ / iha tu 'tiladeva padyadeva padyasva'ityekà ­k;'niraitu p­Óni'ityaparaæ yajuriti //15// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane caturdaÓa÷ khaï¬a÷ samÃpta÷ // pa¤cadaÓa÷ khaï¬a÷ / 12 jÃtakarma - 1 jÃtasya kumÃrasya vÃtsapreïÃbhimantraïam, mÆrdhanyavaghrÃïam, dak«iïakarïajapaÓca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.1:># jÃtamiti pulliÇgasya vivak«itatvÃt puæsa evÃyaæ jÃtakarmÃkhya÷ saæskÃra÷ / na striyÃ÷ / vatsaprÅrnÃma ­«i÷ / tena d­«Âaæ vÃtsapraæ divasparÅtye«o 'nuvÃka÷ / praty­camabhimarÓanam / sarvÃnta ityanye / %%'asminnaha'mityanena / uttaratra mÃturiti viÓe«aïÃdiha sva upastha ÃdadhÃti / uttarÃbhiriti pÃÂha÷ uttarÃbhi÷ tis­bhi÷ ­gbhi÷ abhimantraïÃdÅni trÅïi kartavyÃni / 'aÇgÃdaÇgÃ'dityabhimnatraïam / 'aÓmà bhave'timÆrdhanyavaghrÃïam / 'medhÃæ ta'iti dak«iïe karïe jÃpa÷ / japa ityartha÷ / kecittu uttarÃbhyÃmiti dvivacanÃntapÃÂhamÃÓritya dvayormantrayo÷ tri«vapi karmasu viniyogaæ manyante / te«ÃmavaghrÃïaliÇgenÃbhimantraïaæ karïayorjapaÓca prÃpnoti / ÃÓvalÃyanaÓcÃha-karïayorupanidhÃya medhÃjananaæ japati medhÃæ te devassaviteti (ÃÓva.Órau.1-13-2) //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.1:># jÃtaæ jÃtamÃtram, prÃÇnÃbhivardhanÃt puæso jÃtakarma vidhÅyate // (manu.2-29) iti vacanÃt / etaccopariÓodhyate / jÃta kumÃraæ pità vÃtsapreïa 'divaspari'(tai.saæ4-2-2) ityanuvÃkena ante sak­dabhim­Óya 'asminnaham'ityanena yaju«Ã svasyopasthe tamÃdhÃya, uttarÃbhyÃæ 'aÇgÃdaÇgÃt''aÓmà bhava'iti dvÃbhyÃæ tasyÃbhimantraïaæ kartavyam, tathaiva tÃbhyÃmeva mÆrdhanyavaghrÃïam, etayorevarco÷ dak«iïe karïe jÃpo japa ityartha÷ / vacanabalÃcca japÃbhimantraïayoravaghrÃïaliÇgabÃdha÷ / abhidhÃnaæ tu jÃtasaæskÃrakriyÃsÃmÃnyÃt / etacca 'tardhisthÃïucatu«pathavyatikrame' (Ãpa.g­.5-16) ityatropapÃditam / kecit-uttarÃbhiriti pÃÂho, nottarÃbhyÃmiti / tena 'aÇgÃdaÇgÃt'ityabhimantraïam / 'aÓmà bhava'ityavaghrÃïam / 'medhÃæ te deva÷'iti japa÷ / ata evÃÓvalÃyana÷ -"karïayorupanidhÃya me dhÃjananaæ japati'medhÃæ te devassavitÃ'iti" / madhugh­taprÃÓanaæ tu 'tvayi medhÃm' iti yajurbhireva tribhiriti / tanna;anadhÅyamÃnapÃÂhÃÇgÅkÃre atiprasaÇgÃt //1// 2 nak«atranÃmanirdeÓa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.2:># abhijighrÃmyasau ityatrÃsauÓabdasya sthÃne nak«atranÃmanirdeÓa÷ / tatsaæbudhyà nirdiÓet-paÓÆnÃæ tvà hiækÃreïÃbhijhighrÃmyÃÓvayujetyÃdi / tatra nak«atraÓabde«u jÃtÃrthe rÆpanirïayÃrtha÷ Óloka÷ -- ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.2:># roremam­jyeci«u v­ddhirÃdau«ÂhÃtpe ca vÃntyaÓravaÓÃÓvayuk«u / Óe«e«u nÃmvo÷ kaprassvaro«antya÷ svÃpvoradÅrghassÃvisarga i«Âa÷ // asyÃrtha÷-rohiïÅ revatÅ maghà m­gaÓÅr«Ã jye«Âhà titrÃ-ityete«u Ãdyak«aranirdi«Âe«u Ãdau v­ddhirbavati, 'nak«atrebhyo bahulam, (pÃ.sÆ.4-3-37)iti bahulagrahaïÃjjÃtÃrthapratyayasya ca lugabhÃva÷ / rÆpaæ ca rauhiïa÷ raivata÷ mÃgha÷ mÃrgaÓÅr«a÷ jyai«Âha÷ caitra÷ iti / «ÂhÃtpe ca, pro«Âhapadetyatra «ÂhakÃrÃtpare pakÃre ca v­ddhi÷ / "je pro«ÂhapadÃnÃm'(pÃ.su.7-3-18)ityuttarapadav­ddhirityartha÷ / pÆrvavacca lugabhÃva÷ pro«ÂhapÃda÷ / vÃntyaÓravaÓÃÓvayuk«u / antyamÃmnÃnata÷ apabharaïÅrityartha÷ / Órava÷ Óravaïaæ Óa-Óatabhi«ak aÓvayuk ityete«u catur«u và vikalpena v­ddhi÷ / atra ca ÓravaïÃpabharaïyo÷ bahulagrahaïÃdeva luko vikalpa÷ / aÓvayukchatabhi«ajostu 'vatsaÓÃlÃbhijidaÓvayukcha- tabhi«ajo vÃ'(pÃ.sÆ.4-3-36) iti sÆtreïa / apabharaïa÷ Ãpabharaïa÷ / Óravaïa÷ ÓrÃvaïa÷ / Óatabhi«ak ÓÃtabhi«aja÷ / aÓvayuk ÃÓvayuja÷ / Óe«e«u na uktÃdanye«u nak«atre«u na v­ddhi÷ yato 'tra 'Óravi«ÂhÃphalgunyanÆrÃdhÃsvÃtiti«yapunarvasuhasta viÓÃkhëìhÃbahulÃlluk' (pÃ.sÆ.4-3-34) ityanena, nak«atrebhyo bahulam'ityanena ca lugva bhavati / 'luktaddhitaluki'(pÃ.sÆ1-2-49) iti strÅpratyayaniv­tti÷ k­ttika÷ ti«ya÷ ÃÓre«a÷ phÃlguna÷ hasta÷ viÓÃkha÷ anÆrÃdha÷ ëìha÷ Óravi«Âha÷ / Ãmvo÷ kapara÷ svaro 'ntya÷, ÃrdramÆlayorantya÷ svara÷ kaÓabdaparo bhavati / pÆrvÃÇïÃparohïÃrdraamÆlÃ'ityÃdinà vunpratyaya ityartha÷ / Ãrdraka÷ mÆlaka÷ / svÃpvoradÅrghassÃvisarga i«Âa÷, svÃpvo÷ svÃtÅpunarvasvorantyasvaro 'dÅrghassavisargaÓce«Âa÷ / 'Óravi«ÂhÃphalgunÅ'ityÃdinà luk / savisargatvaæ ca pÆrvasya strÅpratyayasyaniv­ttau halÇyÃdilopÃbhÃvÃt / uttarasyatu tanuvadukÃrÃntatvÃt / svÃti÷ punarvasu÷ / evaæ sarve«Ãæ nak«atranÃmnÃæ prathamayà nirdeÓa÷ sÆktavÃke / jÃtakarmaïi punassambuddhyà //2// ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.3:># nak«atranÃma rahasyaæ bhavati / yathà pare na jÃnanti tathà vaktavyamityartha÷ sÆktavÃkÃdi«vapyevameva //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.3:># nak«atranÃma ca rahasyaæ nirdiÓatÅti sÆtre praïetavye sÆtrÃntarakaraïÃt yat nÃmanak«atranibandhanaæ, yacca daÓamyÃæ k­taæ tadubhayaæ jÃtakarma sÆktavÃkÃnnaprÃÓanÃbhivÃdanÃdi«u nityaæ rahasyameva nirdeÓyaæ bhavati //3// 3 kumÃrasya madhugh­taprÃÓanam, dadhigh­taprÃÓanaæ ca / ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.4:># madhugh­tamityetadvayaæ vi«amaparimÃïaæ kÃsyapÃtre saæs­jya tasmin hiraïyaæ darbheïa, ni«Âarkya badhvÃ'dadhÃti / ni«Âarkyamiti bandhanaviÓe«o lokaprasiddha÷ / tathà baddhena hiraïyena tadrasadvayamÃdÃya tenaiva kumÃraæ prÃÓayet / %% 'tvayi medhÃ'mityÃdibhi÷ pratimantraæ prÃÓanam / tata%%­gbhi÷ 'k«etriyai tve'tyÃdibhi÷ pratimantraæ snÃ#uyati / tato 'nyasmin kÃæsyapÃtre dadhi gh­ta¤ca saæs­¬ya tatp­«adìyaæ tenaiva kÃæsyena prÃÓayati / %%bhÆ÷ svÃhetyÃdibhi÷ pratimantram / tataÓ%<Óe«advayamadbhissaæs­¬ya ge«Âhe ninayet>% / kumÃragrahaïaæ asamarthasyÃpi kumÃrasyaiva prÃÓanamupÃyena yathà syÃditi / tena yatnÃbhÃve"dhÃnÃ÷ kumÃrÃn prÃÓayanti""k«aitrapattyaæ ca prÃÓayanti"ityÃdau prÃÓanamasamarthÃnÃæ na bhavati //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.4:># %% ÓikhÃbandhanavat sarandhreïa granthinà ni«Âarkya badhnÃti;prajÃnÃæ pra¬ananÃya'iti liÇgÃt / %%'medhÃæ te devassavitÃ'ity­cÃ, 'tvayi medhÃn'iti trabhiryajurbhi÷ / prÃÓanaæ caturïÃmante sak­deva hiraïyena g­hÃtvà / "mantravatprÃÓanaæ cÃsya hiraïyamadhusarpi«Ãm' / (manu.2-29) iti manuvacanÃt / %% pa¤cabhi÷ 'k«etriyai tvà ni­tyai tvÃ'ityÃdibhi÷ / snÃpanamapi pa¤cÃnÃmante sak­deva / %% %%jyaæ / tacca yasmin kÃæsye saæs­jyate tenaiva prÃÓayenna hastena / vyÃh­tÅ%%'bhÆ÷ svÃhÃ' ityÃdibhi÷ / atrÃpyante sak­tprÃÓanam / prÃÓita%<Óe«amadbhissaæs­jya ge«Âhe>% adhikaraïe 'nyo %% kecit-madh­gh­tasaæsargo 'pi kÃsye niyata÷ / prÃÓanadvayaæ snÃpanaæ ca pritimantramiti //4// 4 dak«iïastanadÃpanam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.5:># atha taæ kumÃraæ 'mà te kumÃra'mityetayÃ%%ÃdadhÃti / etÃvantaæ kÃlaæ svopasthe / tasmÃt Óe«aninayanama- pyanyena kÃrÃyitavyam / tata%%'ayaæ kumÃra'ityetayÃ%% tata u%%'yadbhÆmerh­daya'mityetÃbhyÃæ pratimantraæ p­thivÅmabhim­Óati / tata÷ taæ kumÃraæ abhim­«ÃÂÃyÃæ bhÆmau saæveÓayati mÃtà / taæ saævi«Âamuttareïa yaju«Ã 'nÃmayati na rudatÅ'tyanenÃbhim­Óati //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.5:># %%'mà te kumÃram'ityetayà kumÃraæ%% ÃdadhÃti / iha ca mÃt­grahaïÃdita÷ pÆrva svopastha eva / ata eva ca Óe«aninayanamanyakart­kam / %%'ayaæ kamÃra÷ ityetayÃ%%pÃyayati / idaæ ca mantrastana- niyamayorvidhÃnaæ prathamastanapÃnavi«ayam, prathamÃtikrame kÃraïÃbhÃvÃt / tataÓca jÃto«Âi÷, 'vaiÓvÃnaraæ dvÃdaÓakapÃlaæ nirvapet putre jÃte yada«ÂakapÃlo bhavati gÃyatriyaivainaæ brahmavarcasena punÃti'(tai.saæ.2-2-5) ityÃdinà yadyapi putrajanmÃkhyÃnimittasaæyogena Órutà tathÃpi k«ÃmavatyÃdivanna nimittÃdanantaraæ kartavyà / kuta etat?rÃtrisatranyÃyena ÃrthavÃdikaputragatabrahmavarcasÃdikÃmanÃsaævalitasyaiva janmano 'dhikÃrahetutvÃbhyupagamÃt jÃte«Âhiprav­tteÓcotkaÂajÅvatputragatapÆtatÃdiphalarÃgÃdhÅnatvÃt dÅrghakÃlasamÃpyÃyÃæ ce«Âau k­tÃyÃæ paÓcÃdvaidhastanamÃne sati kumÃra eva Óe«Å Ói«kaïÂhatayà na jÅvet / tataÓce«ÂeyÃæ rÃgÃdhÅnÃyÃæ prav­ttireva na syÃt / tasmÃt jananÃnantarameva saæÓÃsanÃntaæ jÃtakarmaiva kartavyam / i«ÂistÆktena nyÃyena nimittasvÃrasyabhaÇgasya durnivÃratvÃt codakÃnugrahÃccÃÓauce 'pagate parvaïyeva kartavyà / %%'yadbhÆmerh­dayaæ'ityetÃbhyÃæ%%sak­da%%yatra kumÃraÓÓataæ%% %<'>%nÃmayati na rudati'iti%% bhim­Óati //5// 5 phalÅkaraïahomÃ÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.6:># tatastasya ÓirassamÅpe %%'Ãpassupte«vi'tyanena udakumbhaæ nidadhÃti / tatassar«apÃn phalÅkaraïamiÓrÃna¤jali- nà juhoti%%a«ÂÃbhi÷ 'ayaæ kali'mityÃdibhi÷ / tatra ca pratisvÃhÃkÃraæ trirhoma÷ / sak­nmantreïa dvistÆ«ïÅm / dravyaæ ca puna÷ punarÃdeyam / kecittu sak­dupÃttenaiva trirjuhvati / uttarayoÓca homayo÷ svÃhÃkÃramÃtramÃvartayanti / homaÓcÃyamapÆrva÷ tantrasyÃvidhÃ- nÃt paristaraïaæ tu bhavati / pari«eÂanaæ samantamubhayata÷ / hutvà tatassaæÓÃsti / kÃn !ye sÆtikÃgÃraæ praviÓanti / tatra saæÓÃsane evakÃra÷ evamityasyÃrthe / etaduktaæ bhavati-asya sÆtikÃgÃrasya yadà yadà praveÓo yu«mÃbhi÷ kriyate tadà tadà sar«apÃn phalÅkaraïa- miÓranasminnagnÃvevaæ tÆ«ïÅmÃvapata yathà mayoptÃ÷ a¤jalinà triltriÓceti / tatra tÆ«ïÅmityatideÓaprÃptasya mantrasya prati«edha÷ / yathÃsaæprai«aæ te kurvanti / homaÓcÃyaæ kumÃrasya rak«Ãrtha÷ saæskÃra÷, na mÃtu÷, prakaraïÃt / tena yadyapi'yasyai vijÃtÃyÃæ mana'iti mÃturapi rak«Ã pratÅyate tathÃpi tadartho homo na bhavati / tataÓca strÅprasave daÓÃhamadhye putram­tau ca na bhavati // 6 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.6:># %% 'Ãpassupte«u'ityanena%% kumÃrasya ÓirassamÅpe udakasya pÆrïakumbhaæ nidhÃya atha 'yatra kva tÃgnim' (Ãya.dha.2-1-23) ityÃdividhinà ÓrotriyÃgÃrÃdagnimÃh­tya tamupanidhÃya%%'ayaæ kalim'ityÃdibhira«Âabhirmantrai÷ a¤jalinà pratimantraæ%% / tatra tu dvistÆ«ïÅm / tÆ«ïÅke«vapi svÃhÃkÃro bhavati, pratimantramiti siddhe pratisvÃhÃkÃramityadhikÃk«arÃt / atha sÆtikÃg­hapÃlÃn%% / samprai«asya cÃyaæ vivak«itor'tha÷-- pratipraveÓaæ tadanantarameva sar«apÃn phalÅkaraïamiÓrÃn a¤jalinà asminnevÃgnau tÆ«ïÅæ vÃgyatà eva Ãvapateti / eva kÃrÃcca praveÓÃvÃpayormadhye truÂimÃtrasyÃpi kÃlasya na k«epa÷ / sar«apÃïÃmeväjalinà ÃvÃpa÷;prak­tatvÃt / kecit- evakÃra evamityarthe / tÆ«ïÅmiti cÃtideÓaprÃptamantraprati«edhÃrthamiti //6// (pa.6.,khaæ.15-7) ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.7:># vijananaprabh­ti yÃvat daÓÃhÃni na nirgacchanti tÃvadeva homa÷ kartavya÷ saæÓÃna¤cetyartha÷ / sak­ccahomÃ÷, na ÓÃyam / yadyapi saæÓÃsanamanantaraæ tathÃpi tÃvanmÃtrasyÃyamatideÓo na bhavati / tasya homÃÓe«atvÃt / nÃpi vÃtsaprÃde÷ / k­tsnasya kalpÃntare«u sarve«vaprasiddhatvÃt //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.7:># yathaitadanankaroktaæ tÆ«ïÅmÃvapanaæ evamaharaha÷ anirdaÓatÃyÃssÆtikÃg­hapÃlai÷ kartavyam / ÃÇmaryÃdÃyÃm / %%nirgatà daÓabhyo 'horÃtrebhyo yà rÃtrissà / ÃdaÓamyà rÃtrerityarta÷ //7// evaæ jÃtakarmottkvà kramaprÃptaæ nÃmakaraïamÃha-- 13 nÃmakaraïam - 6 tasya kÃla÷ / (pa.6.,khaæ.15-8) ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.8:># utthÃnaæ nÃma sÆtikÃliÇgÃnÃmagnyudakumbhÃdÅnÃmapanayanam / bhartuÓca nÃpitakarma / yaccanyat striyo vidu÷ tacca sarvavarmÃnÃæ daÓame 'hani bhavati / daÓamÅÓabdena na rÃtrirucyate kiæ tarhi ?ahorÃtrasamudÃya÷ yathÃ"tasmÃt sad­ÓÅnÃæ rÃtrÅïÃ"miti / tatra paribhëÃvaÓÃdahanyeva karma snÃnaæ ca sati sambhave tasminnevÃhani niyamena bhavati / prakÃraïÃdeva siddhe putrasyeti vacanaæ vak«yamÃïo 'nÃmno lak«aïaviÓe«a÷'tasyaiva yathà syÃt / tena kumÃryÃ÷ 'ayujÃk«araæ kumÃryÃ÷'(Ãpa.g­.15-11) ityetÃvadeva bhavati / na 'nÃma- pÆrvamÃkhyÃtottara'mityÃdi / %% tà ca dadaturyadagre"(tai.saæ.1-5-10) iti / tatra prayoga÷ ÓucÅn mantravatassarvak­tye«u bhojaye (Ãpa.gha.2-15-11) diti brÃhmaïÃn bhojayitvà pitÃmÃtà ca nÃmÃgre 'bhivyÃh­tyÃÓÅrvacanaæ brÃhmaïairabhivyÃhÃrayetÃm / amu«mai svastÅti kalpÃntare darÓanÃt / kecit nÃma kari«yÃva saÇkalpamicchanti //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.8:># %%rÃtrau daÓame 'hani / %%sÆtikÃg­hÃnni«krÃntÃyÃæ prasÆtikÃyÃæ snÃtÃyÃæ ca satyÃm / evaæ vadatà daÓame 'hani ni«kramya snÃtavyamityuktaæ bhavati / %% vyÃvasthÃpayati;na tu karoti;ÓabdÃrthayossambandhasya nityatvÃt / %% %% itiÓabdaÓcÃrthe, mÃtÃpitarau sahitau nÃma dhatta iti / imamartha mantravarïe 'pyÃha"mama nÃma prathamaæ jÃtaveda÷ pità mÃtà ca dadhaturyadagre" (tai.saæ.1-5-100 iti //8// 7 nÃmani puæso 'k«arasaækhyà / (pa.6.,khaæ.15-9) ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.9:># atha nÃmno lak«aïaviÓe«a÷ / savya¤jano nirvya¤jano và svaro 'k«araæ%%dravyapradhÃnaæ, tatpÆrvapadaæ yatra tat%% kriyÃnimittamÃkhyÃtaæ, taduttarapadaæ yatra tat%<ÃkhyÃtottaraæ>% dÅrghÃtparo 'bhini«ÂhÃno visarjanÅyo 'nte yasya tat%% tathà gho«avadvyäjanamÃdibhÆtaæ yasya tat%%antarmadhye antasthà yasya tat%%vargÃïÃæ t­tÅyacaturthau ikÃraÓca gho«avanta÷ / yaralavà antasthÃ÷ / divaæ nayatÅti dyuti÷ / gÃ÷ Órayate iti goÓri÷ / gÃæ prÅïatÅti goptÅ÷ / hiraïya÷ dadÃtÅti hiraïyadÃ÷ bhÆridÃ÷ haradatta ityÃdÅnyudÃharaïÃni / "­«yaïÆkaæ devÃtÃïÆkaæ và yathà vai«Ãæ pÆrvapuru«ÃïÃæ nÃmÃni syu"riti (bau.g­.2 -2-28,29) baudhÃyana÷ / %<­«yaïÆkaæ>% ­«yabhidhÅyi vasi«Âho jamadagniriti / %%devatÃbhidhÃyi rudro vi«ïuriti / %% pitrÃdaya÷ //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.9:># atha vyavasthÃpanÅyasya nÃmno lak«aïamucyate-%%veti samÃse 'bhipreta÷, na tu rƬhi÷ 'nÃmapÆrvamÃkhyÃtettaram'iti pÆrvottarakhaï¬avyavasthÃpanÃt / nÃpi vÃkyam;tasya dravyavÃcakatvÃbhÃvÃt / kuta÷ punarvÃkyasamÃsayorartavatsamudÃyatvÃviÓe«e'pi samÃsa eva dravyavÃcako na vÃkyam?iti cet;'k­ttaddhitamÃsÃÓca'(pÃ,sÆ.1-2-46) iti samÃsagrahaïasya niyamÃrthatvÃt / %% dravyavÃcakaæ subantaæ padaæ nÃma, tatpÆrva yasya tannÃmapÆrvam / tathà ÃkhyÃtamuttaraæ padaæ yasya nÃmnastadÃkhyÃtottaram / ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.9:># nanu-'supsupÃ'iti samÃsaniyamÃt ÃkhyÃtena tiÇantena naiva samÃsa÷?satyam;ata evÃtra ÃkhyÃtaÓabdena ÃkhyÃta sad­Óaæ kvibantaæ subantameva vivak«itam / sÃd­Óyaæ ca kriyÃprÃdhÃnyÃbhÃve 'pi kriyÃvÃcitvamÃtrÃt, 'kvibanto dhÃtutvaæ na jahÃti'iti dhÃtusaæj¤atvÃcca / %%dÅrghaÓcÃbhini«ÂhÃnaÓcÃnte yasya nÃmnastattathoktam / abhini«ÂhÃna iti visarjanÅyasya pÆrvÃcÃryÃïÃæ saæj¤Ã / gho«avÃn varïa Ãdiryasya nÃmnastat%% ghe«avarïÃÓca prÃtisÃkhyasÆtre prasiddÃ÷, 'Æ«mavisarjanÅyaprathamadvitÅyà agho«Ã÷ na hakÃra÷ / vya¤janaÓe«o gho«avÃn'iti / %%anta÷ madhye yasya nÃmno 'ntasthÃ÷ yaralavÃstattathoktam / dvyak«arasyodÃ- haraïaæ-vÃrdÃ÷ vÃ÷ udakaæ dadÃtÅti vÃrdÃ÷, giraæ dadÃtÅti gÅrdÃ÷ ityÃdi / caturak«arasya tu bhëyoktaæ 'draviïodÃ÷ varivodÃ÷'iti / etaddvayamapi chÃndasam / anyadapi hiraïyadà yuvatidÃityÃdi //9// 8 'su 'ÓabdaghaÂitasya nÃmna÷ prÃÓastyam / (pa.6.,khaæ.15-10) ## ## #<ùpGs-AnÃ_15.10:># api và ayamapi pak«a÷yasminnÃmni 'su'ityayamupasarga÷ syÃt devatatra lak«aïam / nÃnyadvyak«aratvÃdi / taddhi prati«ÂitÃm / hi Óabdo 'tiÓaye / pÆrvasmÃdapyatiÓayena prati«Âhitaæ, tena pÆrvamapi dvyak«arÃdi prati«Âhitam / tathÃca pÆrvÃsminneva lak«aïe sthitvà bharadvÃja Ãha-dvyak«araæ caturak«araæ và gho«avadÃdyantarantasthaæ dÅrghÃbhini«ÂhÃnÃntaæ taddhi prasiddhamiti vij¤Ãyate iti / %% / dhruvamavinÃÓyà yu«yamityartha÷ / subhadrassumukha ityÃdyudÃharaïam / upasarga iti vacanÃtsomasudityÃdi prati«Âhitaæ na bhavati //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.10:># api và yasminnÃmni 'su'ityayumupasargassyÃt tannÃma%%Ãyu«madyaj¤ÃdikriyÃcca bhavati;yathÃ-sujÃta÷ sudarÓana ityÃdi / iha brÃhmaïagrahaïÃt dvyak«arÃdiviÓe«aïai÷ sviti viÓe«aïaæ vikalpyate / hiÓabdo 'narthako nipÃta÷, anarthako mitÃk«are«u'iti vacanÃt / upasargagrahaïamusargapratirÆpakÃïÃæ supasometyÃdÅnÃæ vyudÃsÃrtham / atra bodhÃyano vikalpÃntarÃïyÃha-'­«yaïÆkaæ devatÃïÆkaæ và yathà vai«Ãæ pÆrvapuru«ÃïÃæ nÃmÃni syu÷'iti / aïÆkamabhidhÃyakaæ, prakaraïÃt / ­«yaïÆkaæ vasi«Âha÷ nÃrada÷ ityÃdi / devatÃïÆkaæ vi«ïu÷ Óiva÷ iti / pÆrvapuru«ÃïÃæ pit­pitÃmahÃdÅnÃæ và nÃmÃni yaj¤aÓarmÃ, somaÓarmà ityÃdimi //10// 9 kumÃryà nÃmakaraïam / ## (pa.6,khaæ.15-11) ## #<ùpGs-AnÃ_15.11:># yà skhyà arthavimituæ na Óakyate sà ayuk saækhyà / ayu¤ji ak«arÃïi yatra tat ayujÃk«aram-ekÃk«araæ tryak«aramityÃdi / etÃvadeva kumÃryà nÃmalaïam-gau÷, vÃk, p­thivi, pÃrvatÅti //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.11:># %% vi«amÃk«araæ%% nÃma bhavati / ayujÃk«aramiti chÃndasa÷ / ayugak«aratvamekamevÃtra viÓe«aïam, dvyak«arÃdÅnÃmanena nirvatitatvÃt / tadvyathÃ-ÓrÅ÷, gau÷, bhÃratÅ, kamalÃ, pativallabhÃ, kamalek«aïÃ, ityÃdi / kumÃryà api jÃtakÃdayaÓcaulÃntÃ÷ dehaæsaskÃrÃrthÃ÷ kriyÃstÆ«ïÅæ kartavyà eva / "amantrikà tu kÃryeyaæ strÅïÃmÃv­daÓe«ata÷ // saæskÃrÃrtha ÓarÅrasya yathÃkÃlaæ yathÃkramam" // (ma.sm­.2-66) iti manuvacanÃt / iha ca dravyani«Âhà bhÃvÃrthÃ÷ prÃÓanavapanÃdaya eva ni«k­«ya kartavyÃ÷, na tu homÃ÷;evameva Ói«ÂÃcÃrÃt, sm­tyartasÃre d­«ÂatvÃcca //11// 10 pravÃsÃdetya pitrà putrasya mÆrdhÃvaghrÃïÃdi / ## (pa.6.,khaæ.15-12) ## #<ùpGs-AnÃ_15.12:># %%tu%% krameïa kartavyam / aÇgÃdaÇgÃdityabhimantraïaæ, 'aÓmà bhave'tyavaghrÃïam / nÃmanirdeÓaÓcÃ'bhijighrÃmi yaj¤aÓarma'nniti / mantraliÇgÃt kumÃryà abhimantraïÃntaropadeÓÃcca siddhe putragrahaïaæ mÆrdhanyavaghrÃïaæ dak«iïaæ karïe jÃpaÓca kumÃryà mà bhÆt / anyathà liÇgavirodhÃbhÃvÃt ubhayaæ kumÃryà api syÃt / tasyà api prak­tatvÃt / kumÃrÅmuttareïetyayaæ ca abhimantraïasyaiva pratyÃmnÃya÷ syÃt, netarayo÷ / uttare mantrÃ÷ 'agnirÃyu«mÃniti pa¤ce'tyÃdi«ÂÃ÷ tÃn putrasya%% %% / mantragrahaïaæ kriyate 'agnirÃyu«mÃniti pa¤ce'tyasya pa¤caÓabdasya mantre«u v­ttiriti praj¤ÃpanÃrtham //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.12:># %%'aÇgÃdaÇgÃt'aÓmà bhava'ityetÃbhyÃæ%% kartavyam / tathaitÃbhyÃmeva%% / asÃvityasya sthÃne daÓamyÃæ k­taæ nÃma sambuddhyà g­hïÃti / kecit-'aÇgÃdaÇgÃdityabhimantraïam / ''aÓmà bhave'tyavaghrÃïamiti / tathà sati evaæ vibhajyaiva viniyu¤jÅta, krameïeti và brÆyÃt / tata÷ putrasya%%'agnirÃyu«mÃn sa vanaspatibhi÷'ityÃdikÃn sÃnu«aÇgÃn pa¤ca%% / etacca trayaæ pratiputramÃvartate // 12 // 11 evaæ kumÃryà api / ## (pa.6.,khaæ.15-13) ## #<ùpGs-AnÃ_15.13:># pravÃsÃdetya%%strÅprajÃæ%%'sarvasmÃdÃtmana÷ sambhÆtÃsÅ'tyanena%% / duhitaramiti kartavye kumÃrÅmiti vacanaæ pradÃnÃdÆrdhva mÃbhÆditi / putrasya tu yÃvajjÅvaæ bhavati putre 'pi pro«itÃgate abhimantraïÃditrayaæ bhavati nyÃyasya tulyasya tulyatvÃt //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_15.13:># pravÃsÃdetyetyanuvartate / %%'sarvasmÃdÃtmana÷'ityanena%%kumÃrÅæ kanyÃmaprattÃ%% / kumÃryastvetÃvadeva, na tvavaghrÃïajapau;avacanÃt, tatra putrasyeti grahaïÃnmantrasthapulliÇgavirodhÃcca //13// iti ÓrÅsudar«anÃryaviracite g­hyatÃtparyapadarÓane pa¤cadaÓa÷ khaï¬a÷ // «o¬aÓa÷ khaï¬a÷ / 14 annaprÃÓanam - 1 tatra kumÃrasya dadhyÃdiprÃÓanam / ## (pa.6.,khaæ.16-1) ## #<ùpGs-AnÃ_16.1:># atha kumÃrasyÃnnaprÃÓanam / tat%%jananaditvasÃdÃrabhya «a«Âhe mÃsi kartavyam / mÃsÃÓca sauracÃndÃmÃsÃdaya÷ / tatkari«yan brÃhmaïÃn bhojayitvà yugmÃn tairÃÓi«o vÃcayati-puïyÃhaæ svasti ­ddhimiti / nÃtra pÆrvedyurabhyudayaÓrÃddhaæ, devejyÃbhÃvÃt / yatrÃpagedyu÷ devejyà tatra pÆrvedyu÷ pit­bhya÷ kriyate / 'tasmÃt pit­bhya÷ pÆrvedyu÷ kriyate / uttaramahardevÃn yajate, iti vacanÃt / vÃcayitvÃ'Ói«a÷ dadhyÃdi catu«Âayaæ saæs­jya tena kumÃraæ prÃÓayet / %% 'bhÆrapÃætve'tyÃdibhi÷ / tvau«adhÅnÃmiti madhyamayoranu«ajati / apÃmityasya tu pÃÂho mantracatu«Âayapraj¤ÃpanÃrtha÷ / asÃvityatra mÃnagrahaïaæ sambudhyÃ-'o«ajhayassantu yaj¤aÓarma'nniti / pratimantraæ prÃÓanam / sarvÃnta ityanye / kumÃraæ iti canÃt kumÃryà vidhivadannaprÃÓanaæ na bhavati-Ãv­taiva kumÃryà (ÃÓva.g­.1-14-7) ityÃÓvalÃyanavacanÃt //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.1:># %%janmana Ãrabhya, divasagaïanayà «a«Âhe mÃsi / tena mÃrgaÓÅr«a Óukle dvitÅyÃyÃæ jÃtasya na mÃrgaÓÅr«o mÃsa÷ pÆrïo gaïyate / ata eva jyoti«e b­haspati÷ -- 'pa¤cÃÓaddivasÃt trighnÃtpaÓcÃttrihata«a«ÂikÃt // arvÃgevottamà bhukti÷"...... iti / %% ÃÓÅrvacanÃnantaraæ dadhyÃdicatu«Âayaæ saæs­jya%% %%tvau«adhÅnÃæ'ityÃdibhiÓcaturbhi÷ kumÃraæ sak­deva prÃÓayot / sambuddhyà ca nÃmagrahaïam / dvitÅyat­tÃyayorapi 'tvau«adhÅnÃm'ityÃderanu«aÇga÷ //1// 2 dadhyÃdisthÃne taittirÅyamÃæsavidhÃnam / ## (pa.6.,khaæ.16-2) ## #<ùpGs-AnÃ_16.2:># tittire÷ pak«iïa÷%%tadannaprÃÓanaæ kartavyamityeke ÃcÃryà manyante / mÃæsaæ vya¤janamodasya / anye tu mÃæsameva mantravat prÃÓyaæ manyante / mÃæsagrahaïaæ ÓoïitÃde÷ prati«edhÃrtham //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.2:># vyaktÃrthametat //2// 15 caulam- 1 tasya kÃla÷ / ## (pa.6.,khaæ.16-3) ## #<ùpGs-AnÃ_16.3:># atha causavidhi÷ -yasmin karmaïi keÓÃ÷ prathamaæ khaï¬yate tat caulaæ / cƬà prayojanamasyeti / ¬alayoraviÓe«a÷ / tat janmana÷ prabh­ti t­tÅye var«e punarvasevornak«atre kartavyam / kumÃraæ prÃÓayediti vihitatvÃt puæsa evedaæ vidhivaccaulam / kumÃryÃstvÃv­taiva / eva¤cetk­tvà apareïÃgniæ präcamiti puæliÇgamupapadyate / janmagrahaïaæ garbhÃdÃrabhya t­tÅye var«e mà bhÆditi //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.3:># %%pÆrvavat / tataÓca 'garbhÃdissaÇkhayà var«ÃïÃæ'iti garbhavar«a na gaïyate / %%karmanÃmadheyam / yasmin karmaïi cƬÃsannidhÃnaæ taccaulaæ;%%kartavyamiti Óe«a÷ //3// 2 upanayanavannÃndÅÓrÃdvam / ## (pa.6,khaæ.16-4) ## #<ùpGs-AnÃ_16.4:># upanayane brÃhmaïabhojane viÓe«ÃbhÃvÃt Ãdipadalopo 'tra dra«Âavya÷ / brÃhmaïabhojanÃdÅti brÃhmaïÃn bhojayitvÃ'Ói«o vÃcayitvà kumÃraæ bhojayitvetyetÃvadiha dra«Âavyam / anuvÃkasya prathamenetyÃdiparastÃdatidek«yate //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.4:># atra ca '%%iti grahaïamÃÓÅrvacanakumÃrabhojanayorapi pradarÓanÃrtham / bhojanÃdÅtyÃdiÓabdo và dra«Âavya÷; upÃyanavaditi vacanÃt / upanayanamevopÃyanam //4// ## (pa.6.,khaæ.16-5) ## #<ùpGs-AnÃ_16.5:># agnerupasamÃdhÃnÃdipari«ecanÃntaæ sÅmantavat kartavyam / pÆrvedyurnÃndÅÓrÃddhaæ, sak­tpÃtrÃïi, ÓalalyÃdibhissaha ÓamyÃ÷ / anvÃrabdhÃyÃæ ityatra ca kumÃrasyÃnvÃrambha÷ / pari«ecanÃntasya cÃdideÓa÷ / yattu 'gÃyatamiti vÅïÃthinau'ityÃdi na tasyÃtrÃtideÓa÷ / apareïÃgniæ präcamiti vidhÃnÃt punarupaveÓasya //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.5:># %%tantraæ sapradhÃnahomaæ pari«ecanÃntamiha%% / tataÓcÃnvÃrabdhe kumÃre pradhÃnahomÃ÷ / pÃtraprayoga kÃle ÓalalalyÃdÅnÃæ sak­deva sÃdanam //5// 3 kumÃrasya keÓÃnÃæ vinayanam, ÓikhÃnidhÃnaæ ca / ## (pa.6.,khaæ.16-6) ## #<ùpGs-AnÃ_16.6:># %%p­thakkaraïaæ vaptavyÃnÃæ ÓikhÃrthÃnäca / %%vÃgyamanÃrtha na mantraprati«edhÃrtham, prÃptyabhÃvÃt / %%yÃvanta ­«ayo yasya pravare tÃvatÅÓÓikhÃ÷ karoti-tryÃr«eyasya tisna÷ pa¤cÃr«eyasya pa¤ceti //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.6:># %%prÃÇmukham / vatÆ«ïÅæ vÃgyata÷ / %%vividhaæ nÅtvÃ;vaptavyÃn ÓikhÃrthÃÓca p­thakp­thakk­tvetyartha÷ // yathÃr«iyÃvanta ­«ayasspravare tÃvatÅ%<ÓÓikhà nidadhÃti>% / ekÃr«eyasyaikà Óikhà dvyÃr«eyasya dve ityÃdi //6// ## (pa.6.,khaæ16-7) ## #<ùpGs-AnÃ_16.7:># athavÃ%%yena prakÃreïa%%kumÃrasya kulajÃnÃæ%%pravartate tathà ÓikhÃæ karoti / e«Ãæ iti vacanaæ kartu÷ kuladharmo mà bhÆditi / tenÃsmin karmaïi pitaiva karteti niyamo nÃsti / anyatra tu sati sambhave kumÃrakarmasu tasyaiva niyama÷ //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.7:># athavÃ-yathà yena prakÃreïa e«Ãæ kulajÃnÃæ kuladharma÷ pravartate, tathà Óikhà kartavyà / kecit e«Ãmiti vacanÃt pituranyo 'pi caulakarteti //7// (pa.6.,khaæ.16-8) ## #<ùpGs-AnÃ_16.7:># 'u«ïÃÓÓÅtÃsvÃnÅye'tyÃdi 'darbhastambe và nidadhÃtÅ'tyevamantaæ upanayanavat kartavyamityartha÷ //8// 4 upanayanavat digvapanÃdi / ## ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.8:># vyÃkhyÃtamevaitatsamÃvartane //8// ## (pa.6.,khaæ.16-9) ## #<ùpGs-AnÃ_16.9:># k«urasya prak«ÃlanaævidhÅyate / nidhÃnamarthaprÃptam / yadà nidadhÃti tadà prak«Ãlyeti //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.9:># atra prak«Ãlanameva vidhÅyat;nidhÃnaæ tvarthaprÃptam //9// 5 vapane upayuktena k«ureïa trirÃtraparyantaæ karmÃkaraïam / ## (pa.6,khaæ.13-10) ## #<ùpGs-AnÃ_16.10:># tena k«ureïa tri«vahorÃtre«u nÃpitakarma na kartavyam //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.10:># tena k«ureïa tryahaæ nÃpitakarmani«Âav­ttissyÃt //10// ## (pa.6.,khaæ.16-11) ## #<ùpGs-AnÃ_16.11:># asminkarmaïi samÃpte kumÃrasya pità brahmaïe varaæ dadÃti / 'gaurvai vara'ittyuktam //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.11:># varaæ gÃæ pità dadÃti dak«iïata asÅnÃya brÃhmaïÃya / yadyanyaÓcaulakartà tadà tasmai //11// 1 godÃnavrataæ, tatkÃlaÓca / ## (pa.6khaæ.,16-12) ## #<ùpGs-AnÃ_16.12:># yathà caulaæ evamasya godÃnÃkhyamapi karma kartavyam / tatra t­tÅyasya var«asyÃpavÃda÷%<«o¬aÓe>% %%iti / %%puïyÃha eva / punarvasu niyamasyÃpavÃda÷ //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.12:># %%karmanÃmadheyam;yasminkarmaïyaÇgabhÆtaæ godÃnayoÓÓira÷pradeÓÃviÓe«ayorvapanam / yatrÃpi pak«e ÓikhÃvarjita sarvakeÓavapanaæ, yathar«i ca ÓikhÃ÷;tatrÃpi godÃnayorvapanaæ karmanÃmadheyaprav­ttinimittaæ vidyata eva / tadgodÃnÃkhyaæ karma / %% yathÃcaulam brÃhmaïabhojanÃdi varadÃnÃntaæ kartavyam / taccanya%% rohiïyÃdau,%% bhavati //12// atra pak«ÃntaramÃha-- ## (pa.6.,khaæ.16-13) ## #<ùpGs-AnÃ_16.13:># agnirdevatà yatra godÃne tadagnigodÃnaæ yasya vaso 'gnigodÃna÷ / (agniÓabdena taddaivatyaæ godÃnaæ lak«yate / agnirgodÃnamasyeti vigraha÷) / ekasya godÃnaÓabdasya lopa÷, u«Âramukhavat / tatra baudhÃyana÷-«o¬aÓe var«e godÃnam / tasya caulavat tÆ«ïÅæ pratipattiravasÃnaæ ca / .....agni godÃno và bhavati / tasya kÃï¬opÃkarakÃï¬asamÃpanÃbhyÃæ pratipattiravaÓÃnaæ ca / (bau.g­.3-2-52-58) iti / kimuktaæ bhavati?ÃgneyÃnÃæ kÃï¬ÃnÃæ upÃkaraïasamÃpanayorya÷ kalpa÷ tatra cauladharmÃ÷ pravartanta iti / «o¬aÓe var«e bhavati / sak­t pÃtrÃïi na ÓamayÃ÷ / asyÃsmin g­hye 'nupadi«ÂatvÃt yat godÃnamupadi«Âaæ tatraiva ÓamyÃvidhi÷ / tatra prayoga÷ brÃhmaïÃn bhojayitvÃ'Ói«o vÃcayitvà tÆ«ïÅæ keÓaÓmaÓru vÃpayitvÃgnerupasamÃdhÃnÃdi pari«ecanÃntÃni ÃgniyakÃï¬opÃkaraïavat k­tvà ÓukriyavaddevatopasthÃnaæ 'agne vratapate vrataæ cari«yÃmi"iti / anye saævatsare vratacaryà / ante visarga÷ / evamevÃcÃri«amityÃdi vikÃra÷ Óukriyavat daivatam / keÓaÓmaÓruvapanam / ante brÃhmaïabhojanam / ubhayatra nÃndÅmukhaÓrÃddhaæ kecit kurvanti / apare na // 13 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.13:># agnaye godÃnaæ yasya%% / pulliÇganirdeÓÃccaivaæ vigraha÷ / asmin pak«e ÃjyabhÃgÃnte k­te 'agnaye kÃï¬ar«aye svÃhÃ'ityÃjyenaivaikà pradhÃnÃhuti÷ / tato jayÃdi k«uraprak«ÃlanÃntam //13// ## (pa.6khaæ.,16-14) ## #<ùpGs-AnÃ_16.14:># k­tagodÃnasyÃpi tacche«atayÃ%% vratacaraïamekaæ ÃcÃryÃ%% / caulagodÃne 'yaæ vikalpa÷ / agnigodÃne tu kÃï¬opÃkaraïÃtideÓÃt nityameva yadà vratacaryà tadà varadÃnÃdÆrdhva devatopasthÃnaæ pÆrvavadante, visargaÓca pÆrvavadeva //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.14:># adhÅte 'pi vede, avaÓyaæ%%brahmacarya caritavyamityeka upadiÓanti;vaikalpikamityartha÷ //14// ubhayorapi godÃnayoÓcaulÃdviÓe«amÃha- 2 tatra vapane viÓe«a÷ / ## (pa.6khaæ.,16-15) ## #<ùpGs-AnÃ_16.15:># asmin caulagodÃne tu%%p­thagbhÃvaÓcaulÃt / atra%%saÓikhÃn / caule tu yathar«i Óikhà nidadhÃt / anye ÓmaÓtvÃdÅnÃæ prÃptyartha sarvagrahaïaæ varïayanti / te«Ãæ keÓaÓabda- upalaïÃrtha÷ / tathà cÃÓvalÃyana÷-keÓaÓmaÓrulomanakhÃnyudakasaæsthÃni saæpre«yati / (ÃÓva.g­.1-18-6) iti //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.15:># %%etÃvÃn bheda÷ / yadapidhÃnÃrthayÃpi Óikhayà sada%%iti / tatasceha vinayanÃbhÃvÃcchalalyÃdÅnÃæ niv­tti÷ / atra ca vÃpayata iti ïijantanirdeÓÃdÃcÃrya eva godÃnakarmaïa÷ kartà / varadÃna¤cÃcÃryÃyaiva / tathÃtra ÓikhÃyà api vapanaæ 'etÃvannÃnà sarvÃn keÓÃnvÃpayate'ityasmÃdeva vacanÃt ;satravat / anya Ãhu÷ 'rikto và e«o 'napihito yanmu¬astasyaitadapidhÃnaæ yacchikheti / satre«u tu vacanÃt vapanaæ ÓikhÃyÃ÷'(Ãpa.dha.1-10- -8.9) iti satrebhyo 'nyatra ÓikhÃyà vapanagrati«edhÃt ihÃpi naiva ÓkhÃyà vapanamiti //15// ## (pa.3.,khaæ.16-16) ## #<ùpGs-AnÃ_16.16:># asmin godÃnavrate %%kartavyamiti%% upadiÓanti / tri«avaïamiti kecit // 16 // iti ÓrÅharadattaviracitÃyÃmanÃkulÃyÃæ g­hyasÆtrav­ttau «o¬aÓa÷ kham¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_16.16:># sÃævatsarikagodÃnavratapak«e %%upadiÓanti;vikalpa ityartha÷ //16// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane «o¬aÓa÷ khaï¬a÷ // «a«Âha÷ paÂalassamÃpta÷ // ==================================================================================== atha saptama÷ paÂala÷ // saptadaÓa÷ khaï¬a÷ / 16 g­hanirmÃïam- 1 tatra khanitreïoddhananodÆhane / ## yaj¤e«vadhikari«yamÃïasya puru«asya dehasaæskÃrà vyÃkhyÃtÃ÷ / te ca 'ÓÃlÅnasyodavasÃya'iti vacanÃbhÃve g­ha eva kartavyÃ÷ / vidhivacca nirmite g­he / vidhivat praveÓÃdapek«itÃyuryaj¤adhanÃdi phalasiddhi÷ / ato mantrÃmnÃnakramaprÃpto g­hanirmÃïapraveÓayorvidhirvyÃkhyÃyate- (pa6.,khaæ.17-1) ## #<ùpGs-AnÃ_17.1:># atha g­hasammÃnavidhi÷ / g­hasammÃnaæ ca na sarvayaj¤Ãdivannityam / nÃpyadbhutakarmaprÃyaÓcittÃdivannaimittikam / kiæ tarhi?kÃmyam / ato 'kriyÃyÃæ na do«a÷ / kriyÃyÃæ codagayanÃdiniyama÷ / tatra yasmin pradeÓe 'gÃraæ cikÅr«itaæ so 'gÃrÃvakÃÓa÷ sa %%bhavati / dak«iïà pratÅcyorantarÃle nimnà bhavati / evaævidhe deÓe agÃraæ kartavyamityartha÷ / %% khanitreïa khanati yathà pÃæsava utpadyante / uddhatya tÃn pÃsÆn pÃlÃÓena samÅyena vodÆhena etÃmeva diÓaæ prati uttarayarcÃ'yadbhÆme÷ krÆra'mityetayÃ%%unnatÃt pradeÓÃt avanate prÃpayati / udÆhyate 'nenetyudÆha÷ //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.1:># yo 'gÃrÃrthatvenÃbhipareto 'vakÃÓo bhÆmibhÃgo %%dak«iïÃpratÅcyÃæ nait­tyÃæ diÓi nimnastamuddhatya khanitrÃdinà pÃæsÆnutkhÃdya %% udÆhyante deÓÃntaraæ prÃpyante pÃæsavo 'nenetyudÆha÷;vÃdulÆka ityartha÷ tenaitÃmeva koïadiÓaæ%% 'yadbhÆme÷ krÆram'ityetayodÆhati //1// ## (pa.7.,khaæ.17-2) ## #<ùpGs-AnÃ_17.2:># evaæ triruddhatya udhÆhati //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.2:># udÆhatÅti sambandha÷ / atra dvitÅyat­tÅyayorapyudÆhayo÷ mantrÃv­tti÷, evamiti vacanÃt / anyathà uttarayà trirudÆhatÅtyeva brÆyÃt, 'evaæ tri÷'iti sÆtrÃntaraæ nÃrabheta //2// 2 sthÆïÃgartakhananam, sthÆïÃnikhananaæ ca / ## (pa.7.,khaæ.17-3) ## #<ùpGs-AnÃ_17.3:># evamudÆhya tatastaæ bhÆmibÃgaæ kalpayanti yathà sarvatassamaæ sampadyate / tata÷ taæ kÊptaæ uttarayarcà 'syonà p­thivÅ'tyetayÃbhim­Óati / tata÷%% khÃnayati nakÃraschÃndasa÷ / %% bahirÃrabhya madhye yathà samÃpyate tathetyartha÷ / tatra madyasthÆïÃsu vaæÓadhÃraïÃrthÃsu pradak«iïamiticÃbhyantaramiti ca viÓe«aïasyÃsambhavÃt paryantÃsveva bhavati / tatra prÃgdvÃre 'gÃre dak«iïadvÃrasthÆïÃgartamÃrabhya pradak«iïamottarasmÃt dvÃrasthÆïÃgartÃt khÃnayitvà tato yÃvatyo madhyamamasthÆïÃ÷ tÃvatÅnÃæ dak«iïÃdÃrabhyodagapavarga÷ / evamanyathÃdvÃre 'pyagÃre yathÃsambhavaæ pradak«iïamabhyantaratvaæ ca sampÃdyam / evaæ%% gartebhya÷ pÃsÆnudÆpya uddhatya tata%% ­gbhyÃæ 'ihaiva ti«Âhe'tyetÃbhyÃæ dak«iïÃdvÃrasthÆïÃæ garte avadadhÃti //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.3:># kÊptamudÆhena prÃgudakpravaïaæ k­taæ%%'syonà p­thivi'ityanayÃ%%sthÆïÃnÃæ vibhÃgÃrthÃn gartÃn karmakarai÷ pradak«iïaæ%%bhyantaramÃrabhya, na bahi÷,%%'ihaiva ti«Âha'ityetÃbhyÃæ%%ni«krÃmata eva, na praviÓata÷, dvÃrasthÆïÃmavaÂe a%% atra prÃdak«iïyasya cÃbhyantaratvasya ca vidhÃnaæ pa4yantÅyÃsveva sthÆïÃsu;na tu madhyamÃsu //3// ## (pa.7.,khaæ.17-4) ## #<ùpGs-AnÃ_17.4:># etÃbhyÃmeva dvÃbhyÃm­gbhyÃæ%% uttaräca dvÃrasthÆïÃæ avadadhÃtÅtya4tha÷ / ahadak«iïÃmitarÃmitini«kramata÷ savyadak«iïe pratyetavye;na praviÓata÷ //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.4:># %%savyÃæ dvÃrasthÆïÃæ%%'ihaiva ti«Âha'ityetÃbhyÃmevÃvadadhÃti //4// ## (pa.7khaæ.,17-5) ## #<ùpGs-AnÃ_17.5:># dvÃrasthÆïayo÷ yathÃkhÃtaæ avadhÃnaæ mantravacca / itarÃsaæ tu%% yena krameïa gartÃ÷ khÃtÃ÷ tenÃvadhÃnaæ tÆ«ïÅm / evaæ sarvÃsvavahitÃsu madhyamasthÆïÃsu vaæÓamÃdadhati karmakartÃra÷ / %% %<­tena sthÆïÃ>%" %%bhimantrayate / vaæÓagrahaïena ca p­«ÂhavaæÓo g­hyate, mukhyatvÃt / vyakta¤caitat bhÃradvÃjake"­tena sthÆïe'ti p­«ÂhavaæÓa- madhiropayatÅ'ti / tatra mantre sthÆïÃviti chÃndaso lÇgavyatyaya÷ / dvivacana¤ca yathÃsambhavaæ dra«Âavyam //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.5:># %% khananakrameïa%%sthÆïÃ÷ tÆ«ïÅ%%vaæÓaæ samatÆpaæ samathÆïÃsvÃdhÅyamÃnaæ%%'­tena sthÆïà vadhiroha' ityanenÃbhimantrayate //5// ## (pa.7khaæ.,17-6) ## #<ùpGs-AnÃ_17.6:># tatastadagÃraæ%%saækÊptaæ%%'brahma ca te k«atra'mityÃdibhi««a¬bhi÷ / kim?abhimantrayate ityeva / %%yasyÃgÃrÃÇgasya liÇgaæ yasmin mantre d­Óyate tena tadabhimukho 'gÃramabhimantrayata ityartha÷ / yadÃpi pÆrvasthÆïà baddhà tadÃpi dve evÃbhisandhÃyÃbhimantraïam / agÃrasya dvivacanasaæyogÃt / evaæ sarvatra agÃramadhye ya÷ sthÆïÃrÃja÷ stÆpa÷ / p­«ÂhavaæÓa÷ atraike sthÆïÃliÇge«u catur«u mantre«u 'sthÆïe abhirak«atu'ityevamanu«aÇgÃmcchanti / yaj¤aÓca dak«iïÃÓca dak«iïe sthÆïe abhirak«atu iti / anye 'te'ÓabdasyÃpi-yaj¤aÓca te dak«iïÃÓceti / sÃkÃæk«atvÃnmantrÃïÃm, neti vayam / dhak«iïà i«aÓcorjaÓcetibahuvacanÃntai÷ abhirak«atvityekavacanÃntasya sambandhÃnupapatte÷, Æhasya cÃvidhÃnÃt abhyÃtÃnavat pÃÂhÃbhÃvacca sarvÃnu«aÇge«u d­«ÂasyÃnte puna÷ pÃÂhasyÃbhÃvÃcca / yattu sÃkÃæk«atvamuktaæ tadapi nÃnu«aÇgahetu÷ sannidhimÃtreïÃkÃÇk«Ãyà nivartanÃt / yadi và dharmaste sthÆïÃrÃja ÓrÅste ityatrÃbhirak«atvityasya nÃpek«Ã , dvayorapi prathamÃntatvÃt / evaæ dak«iïà ityÃdikaæ prathamÃntaæ dra«Âavyam / tasmÃdÃkÃÇk«aiva nÃsti / sannidhÃnÃcca sthÆïÃpratipatti÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.6:># %%nirmitamagÃraæ%%'brahma ca te k«atraæ ca'ityÃdibhi÷ pa¤cabhirmantrai÷%%mantraliÇgÃvagatadiÇmukho 'bhimantrayate tatra pa¤camena madhyamÃbhimukha÷, ananvitatvÃt / kecit-«a¬bhi÷ / tatra 'dharmaste sthÆïÃrÃja÷'iti madhyamaÓca 'ÓrÅste stÆpa÷'iti p­«ÂhavaæÓamiti / atra yadyapi mantrairagÃrÃvayavÃssthÆïÃ÷ stÆyante;tathÃpyebhi÷ sthÆïÃvadagÃrameva stÆyate, yathà pÃdavandanena pÃdavÃneva vandyate / atra kecit-dvitÅyÃdi«u tri«u mantre«u vÃkyasamÃptyartha 'sthÆïe abhirak«atu'ityÃdyanuÇgaæ manyante / anye 'te'ÓabdasyÃpi / tathà 'dharmaste'ityÃdau abhirak«atvityasya ca / apare tu-naiveha kasyÃcitkvacidapyanu«aÇga÷;anu«ajyamÃnasya vairÆpyÃt, ante 'pi ca pÃÂhÃbhÃvÃcca / vÃkyasamÃptistu prak­tatayà buddhisthapadÃrthÃnvayÃtsidhyati, yathà 'i«e tvÃ'(tai.saæ.1-1-1)iti mantrasya buddhisthacchedanÃnvayÃt chinadbhÅti vÃkyasamÃptiriti //6// atha g­hapraveÓavidhimÃha-- 17 g­hapraveÓavidhi÷- 1 g­hasyeÓÃnadigbhÃge 'gniprati«ÂhÃpanam / ## (pa.7,khaæ.,17-7) ## #<ùpGs-AnÃ_17.7:># atha praveÓanavidhi÷ / anyathà sammitasyÃpyagÃrasya praveÓe vidhirayaæ bhavati / udagayanÃdyapek«imiti kecit / netyanye / bÅjavato g­hÃn pratipadyate (ÃÓva.g­.2-10-2)ityÃÓvalÃyana÷ / bÅjagrahaïaæ sarve«Ãmeva g­hopakaraïÃnÃmupalak«a- ïam / tatra pravek«yan%%agnÃvÃdÅpayati / idhmaÓcÃtrÃrthalak«aïo na niyataparimÃïa÷ / ÃdÅpya tamagnipÃtraæ uddharacyu%% 'uddhriyamÃïa'ityetayà pa¤capÃdayà / yadyahani praveÓo rÃtriliÇgo 'vivÃda÷ prayoktavya÷ / tathà rÃtrÃvaharliÇgo nirvivÃda÷ prayoktavya÷ / vibhajyaviniyogÃbhÃvÃt / ye«Ãæ tÆdagayanÃpek«Ã te rÃtrau praveÓaæ necchanti / aha÷k­tasya rÃtrik­tasya ca pÃpmano viniyoga÷ prapÃdyata ityartha÷ / virodho 'pi nÃsti / yathà 'yadÃpo naktaæ duritaæ carÃme'ti / tamuddh­tamagniæ %% 'indra sya g­hà vasumanto varÆthina÷'ityanena%%prapÃdayati / %%agÃrasya%% tamagniæ %% 'am­tÃhuti'mityanayà / atrÃgarasyeti na vaktavyaæ, agnimiti ca / kasmÃt?ubhayora«yatraiva vÃkye ÓrutatvÃt / evaæ tarhi nÃyamagÃraÓabdo deÓaviÓe«aïÃrtha÷ / kiæ tarhi?agniviÓe«aïÃrtha÷ agÃrasyÃgniæ prati«ÂhÃpayatÅti / ka÷ punaragÃrasyÃgni÷?ya÷ pacanÃgni÷ / tasmÃdaupÃsanÃdudvaraïaæmasyÃgnerna bhavati / laukikÃdeva bhavatÅti kecit / apare tu homasaæyogÃdaupÃsana evÃyamagniriti sthitÃ÷ / te«ÃmagÃrasyetyagnimiti ca padadvayaæ vyartham / homÃÓca pacane 'pi d­«Âà vaiÓvadeve / tasmÃt pacanÃdrirevÃyam / yayapyevaæ tathÃpi deÓasaæskÃro bhavatyeva / homasaæyogÃt . athaupÃsanasya vaihÃrikÃïÃæ ca tadaiva praveÓanaæ prati«ÂhÃpanaæ ca sve sthÃne / bhÃryÃdÅnÃæ ca tadaiva praveÓa÷ //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.7:># %%këÂhabaupÃsane 'gnÃvÃdÅpayati / idhmamiti ca 'agni«u mahata idhmÃnÃdadhÃti'itivadaniyataæ saækhyÃdikaæ vivak«itam / %%'uddhriyamÃïa÷'ityetayà / tatastamagnimuddharati / atra ca sÃnu«aÇge catu«pade tri«Âubhau dve ­cau pa¤cabhi÷ pÃdairÃmnÃte / tayorekaivoddharaïÃrthà / anyà tu vikalpÃrthà / uttarayà ityekavacanena viniyogÃt / vyavasthitaÓcÃyaæ vikalpo 'bhipreta÷agnihotravat / yadyahani praveÓastadà rÃtriliÇgayÃ, rÃtrau cedaharliÇgayà / rÃtrau ca praveÓaÓÓi«ÂÃcÃraprasiddha iti pÆrvamevokta÷ / %%'indrasya g­hÃ÷'iti %% / uddh­tamagnimagÃraæ prapÃdya anantaraæ vidhivatsaæsk­te uttarapÆrvadeÓe 'gÃrasya%%am­tÃhutim'ityetayÃ%% / tathà ÓrautÃgnÅnapi vidhivadÃnÅtÃnasminneva kÃle agÃraæ prapÃdyÃgnyagÃre yathÃvidhi prati«ÂhÃpayati / kecit-ihÃgnimuddh­tya agÃraæ prapÃdyeti prak­te 'pi punaruktayoretayorarthavattvÃya agÃrasyÃgnimityanvayÃdÃdÅpanÃdiprati«ÂhÃpanÃntaæ pacanÃrtha sya laukikÃgnereva, naupÃsanasyeti / te«ÃmetattulyasÆtre vivÃhÃÇge praviÓya home pacanÃgnerevopasamÃdhÃnÃdi syÃt / athÃgÃraÓabdasya ÓayanasthÃnavÃcitvÃt g­haÓabdasya cÃtathÃtvÃt na tatra tulyasÆtrateti cet-na;g­hÃgÃraÓabdayorekÃrthatve vivÃdÃbhÃvÃt / iha ca 'indrasya g­hà vasumanta÷'iti mantrasthag­haÓabdenÃgÃrÃbhidhÃnÃt,pratyuta dharmaÓÃstre 'madhye 'gÃrasya daÓamaikÃdaÓÃbhyÃæ prÃgapavargam / uttara pÆrvadeÓe 'gÃrasyottaraiÓcaturbhi÷ / ÓayyÃdeÓe kÃmaliÇgena'(Ãpa.dha.2-3-22,23;2-4-1) iti ÓayanasthÃnasyÃgÃrÃdanyatvÃbhidhÃnÃcca / pinarukti÷ sphucÃrthatayÃpi nirvÃhyà / ki¤cÃgÃrasyÃgnimityanvayo 'pi agÃrÃgni÷ ÓÃlÃgni÷,g­hyÃgnipÃsanÃgnirityekÃrthatayà yÃj¤ikÃnÃæ prayogÃdaupÃsalana eva prati«ÂhÃpya÷, na pacanÃgni÷ //7// 2 agnerdak«iïata udadhÃnÃyatanakaraïam / ## (pa.7.khaæ.,17-8) ## #<ùpGs-AnÃ_17.8:># evaæ prati«ÂhatasyÃgne÷%%kartavyam / udakaæ dhÅyate yatra tat udadhÃnaæ maïikÃkhyam / ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.8:># %% prati«ÂhitÃgnerdak«iïa%%maïikasyÃyatanaæ bhavati //8// 3 tatrÃyatane udadhÃnaprati«ÂhÃpanam / ## (pa.7.khaæ.,17-9) ## #<ùpGs-AnÃ_17.9:># tasminnÃyatane %%sarvatodikkÃn%% %%darbhe«u%%saæyuktÃn%% %%'annapata'ityetayà tatastasminnÃyatane %%yathà niÓcalaæ bhavati tathà sthÃpayati //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.9:># %% udadhÃnasthÃne %%nÃnÃdigagrÃn%%darbhe«u%%'annapate 'nnasya'ityotayÃ%% saæyuktÃn%%te«udadhÃnaæprati«ÂhÃpayati //9// 4 udadhÃnasya jalena pÆraïam / ## (pa.7.khaæ.,17-10) ## #<ùpGs-AnÃ_17.10:># %% 'ari«Âà asmÃka'mityanena / pratikuæbhaæ mantrÃv­tti÷ / tatra caturbhirvà kumbhai÷ p­thagÃnayanamekenaiva vÃtha puna÷ pÆrayitvÃ, yathÃ-'tisra÷ sru ca utsicye'ti //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.10:># %%'ari«Âà asmÃkaæ'ityanena%% pratikumbhaæ mantrÃv­tti÷, dravya bhedena prakÃÓyakriyÃbhedÃt / yatra punarmadhuparkaprÃÓanÃdau Ãv­ttividhistasyà eva kriyÃyÃ÷, tatra sak­deva mantra÷ //10// 5 tasya bhedane 'numantraïam / ## (pa.7.khaæ.,17-11) ## #<ùpGs-AnÃ_17.11:># atha yadi tadudadhÃnÃæ bhidyate tat%% bhÆmirbhÆmi'mityetayÃ%% / kÃlÃntare dÅrïa etadbhavati udadhÃnÃntare 'pi tatsthÃnÃpanne //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.11:># yadi%%maïikaæ syÃttadÃ%%'bhÆmirbhÆmimagÃt'ityetayÃ%% / etacca prakaraïÃtkarmÃÇgameva //11// 6 pradhÃnÃhutaya÷ / ## (pa.7khaæ.,17-12) ## #<ùpGs-AnÃ_17.12:># catasra÷%% pradhÃnÃhutaya÷"vÃsto«pate pratijÃnÅhi, vÃsto«pate ÓagmayÃ, vÃsto«pate prataraïo na edhi, amÅvahà vÃsto«pata"iti / tatrÃjyabhÃgÃntavacanenaiva tantraprÃptissiddhÃ, yathà 'pÃrvaïavadÃjyabhÃgÃnte'ityatra / kimagnerupasamÃdhÃnÃdivacanena?agniniyamÃrta tu-yo 'gÃre pacanÃrtha prati«ÂhÃpito 'gni÷ tasyaiva homÃrthamupasamÃdhÃnaæ yathà syÃditi / anyathà sarvapÃkayaj¤Ãrthe aupÃsana eva homa÷ syÃt / jayÃdivacanaæ sthÃlÅpÃkaprati«edhÃrtham / kà puna÷ prÃpti÷ sthÃlÅpÃkasya?kaspÃntare darÓanÃt / kathaæ puna÷ jayÃdivacanena sthÃlÅpÃkasya prati«edha÷?utyate-svi«Âak­tprati«edhastÃvat gamyate-uttarà ÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate na svi«Âak­tprati«edhastÃvat gamyate-uttarà ÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate na svi«Âak­tamiti / sa ca sthÃlÅpÃke«u bhavati / atasyatatprati«edhadvÃreïa sthÃlÅpÃkaprati«edha evÃyaæ sampadyate //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.12:># %%Ócatasra÷ pradhÃnÃhutÅ÷ tÃÓca 'vÃsto«pate pratijÃnÅhi'(tai.saæ.3-4-10) iti dve, 'vÃsto«pate prataraïo na÷'iti dve / Ãjyahavi«ÂvÃcca tantravidhÃnam / ÃjyabhÃgÃnta iti vacanaæ tvÃjyabhÃgÃnantarameva pradhÃnahomÃ÷, nÃnyadarthak­tyamapÅti kramÃrtham / kecit-'pÃrvaïavadÃjyabhÃgÃnte'(Ãpa.g­.18-6) itivadÃjyabhÃgÃnta ityanenaiva tantraprÃptau siddhÃyÃæ 'agnerupasamÃdhÃnÃdi'iti vacanaæ svamatena prati«Âhita÷ pacanÃgnireveha homÃrtha ityevamarthamiti / tadayuktam , 'karmasmÃrta vivÃhÃgnau kurvÅta pratyahaæ g­hÅ' / (yÃ-sm­.1-97) iti sarvasmÃrtahomÃnÃmaviÓe«eïa aupÃsanavidhÃnÃt, asya sÆtrasyoktavidhayÃnyÃrthatvÃt, asmÃdÅyÃnÃæ g­hyÃntarÅyÃïÃæ caupÃsana eva vÃstuhomÃcÃrÃcca //12// 7 g­gasya pari«ecanam / ## (pa.7.kha.,17-13) ## #<ùpGs-AnÃ_17.13:># pari«ecanÃntavacanaæ ÃnantaryÃrtham / tantraÓe«aæ samÃpyÃgÃrasya pari«ecanameva kartavyam / nÃnyadvaiÓvadevÃdikamiti / %%'Óivaæ Óiva'mityanena / %%na hastena / paribhëayaiva siddhe pradak«iïamiti vacanÃt pari«ecanamidamekameva pradak«iïaæ triguïÅbhÆtaæ sak­dupÃttenaivodakumbhena saætatamavicchinnaæ kartavyam / mekhalayà parivyÃïavat trÅïi pari«ecananÅti siddhaæ bhavati / %%iti vacanamagÃrÃt bahi÷ pari«ecanaæ mà bhÆt / abyantarameva yathà syÃditi / %%g­haæ,%%ÓayanadeÓa÷ / %% yugmÃn bhojayedapÆpÃdibhi÷ / itiÓabda÷ samuccayÃrtha÷ //13// iti hagadattaviracitÃyÃæ g­hyasÆtrav­ttÃvanÃkulÃyÃæ saptadaÓa÷ khaï¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_17.13:># pari«ecanÃnta%%'Óivaæ Óivam'ityanena%%udakumbhena sak­dupÃttena%% na bahi÷%% %% / itiÓabdassamuccayÃrtha÷ / saktÆnÃæ tu bhojanÃtprÃgeva upayoga÷, na madhye loka- prasiddhyabhÃvÃt / 'ÓucÅn mantravata÷ sarvak­tye«u bhojayet'(Ãpa.dha.2-15-11) iti siddhasya bhojanasya punarvacanamapÆpÃdiguïaviddhyartham //13// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane saptadaÓa÷ khaï¬a÷ / a«ÂÃdaÓa÷ khaï¬a÷ / 1 bÃlagrahag­hÅtasya kumÃrasya tannivartakaæ karma / #<ÓvagrahahÅtaæ kumÃraæ tapoyukto jÃlena pracchÃdya kaæsaæ kiÇkiïiæ và hrÃdayannadvÃreïa sabhÃæ prapÃdya sabhÃyà madhye 'dhidevanamuddhatyÃvok«yÃk«ÃnnyupyÃk«e«ÆttÃnaæ nipÃtya dadhnà lavaïamiÓreïäjalinottarairavok«etprÃtarmadhyandine sÃyam // ùpGs_18.1 //># (pa.8.khaæ.18-1) ## #<ùpGs-AnÃ_18.1:># bahavo bÃlagrahÃ÷ divasamÃsasasamÃdikÃ÷ / tatra yena g­hÅta÷ Óvavacce«Âate sa%<Óvagraha÷>% / tena vag­hÃtaæ kumÃraæ, pulliÇganirdeÓÃt kumÃryÃna bhavatÅtyeke / %%kartà pitetyeke / ya÷ kaÓcidityanye / tapo brahmacaryÃdi / yÃvatà tapasà siddhaæ manyate tÃvat k­tvetyartha÷%%matsyagrahaïaæ tena%% / %%prasiddhaæ / %% ghaïÂÃviÓe«a÷ / tayoranyataraæ hrÃdayan anyatarasya dhvaniæ kÃrayan kenacidanyena / svayaæ kumÃraæ g­hÅtvÃ%%chadÅrapohyamÃrga k­tvà tenetyartha÷ / kiæ tat sthÃnam?sabhÃ, tasyà madhye '%%yatra kitavà dÅvyanti taæ pradeÓaæ%%tatrÃk«Ãnnivapati / ak«ÃÓÓÃrÃ÷ / vibhÅtakà ityanye / tÃn p­thu prathayitvÃpvenamuttÃnaæ%%ÓÃyayati / tato %%rmantrai÷ 'kÆrkurassukÆrkura'ityÃdibhi÷ 'ÓvÃnamicchvÃdanna puru«aæ chat'ityantai÷ / pratimantramavok«aïam / tatrÃditastisra ­ca÷, tato yaju«Å dve 'tatsatyaæ, vig­hyabÃhÆ'iti tata÷ pa¤carco 'vibhranni«ka¤ce'tyÃdyÃ÷, tato yajurekaæ 'ÓvÃna'miti, evamekÃdaÓaite mantrÃ÷ / yÃvat karma samÃpyate tÃvat saæsakiÇkaïyoranyatarasya hrÃdanam / evametatkarma jÃlapracchÃdanÃdavok«aïÃntaæ trisandhyaæ kartavyam //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.1:># yena g­hÅta÷ kumÃra÷ Óveva nadati, Óvavadvà ce«Âate sa Óvagraha÷ / tena g­hÅta÷%<Óvagrahag­hÅta÷>%, piÓÃciÓunà và da«Âa÷ / %% yÃvanmanasto«amanaÓanÃdiyukta÷ pitrÅdi÷ kartà / %%matsyagrahaïasÃdhanam / %% lohaghaïÂÃæ%%puru«Ãntareïa dhvÃnay%%ku¬yÃdyapohya mÃrga k­tvà / adhidevanaæ yatra dÅvyanti kitavÃ÷ / ak«Ãn vibhÅtakaphalÃni / kecit-ÓÃrà iti / %%'kÆrkurassukÆrkura÷'ityÃdibhiryajurdaÓamai÷ / yadvaikÃdaÓabhi÷ / tasmin pak«e Ãditastisra ­ca÷ tata÷ 'tatsatyaæ yattvendra÷'vig­hya bÃhÆ iti dve yaju«Ã tato 'bibhranni«kam'iti pa¤carca÷ / tata÷ 'ÓvÃnam'ityekÃdaÓaæ yajureveti vibhÃga÷ / avok«aïaæ ca sarve«Ãæ mantrÃïÃmante sak­deva / kecit-dva«ÂopakÃrakatvÃt pratimantramiti / evametajjÃlapracchÃdanÃdyavok«aïÃntaæ prÃtarÃdi«u tri«u puïyÃhaviÓe«e«u kartavyam / avok«aïaparyantaæ ca hrÃdanam //1// ## (pa.8.khaæ.,18-2) ## #<ùpGs-AnÃ_18.2:># %%aroga÷, roganiv­ttirasya prayojanamityartha÷ / kiæ siddhaæ bhavati?yadi bhai«ajyena kumÃro 'gada÷ syÃt na tatredaæ kartavyamiti / anyathà kumÃra syÃsmin roge piturnaimittikamidamavaÓyaæ kartavyaæ vij¤Ãyeta g­hadÃhe«ÂyÃdivat . evaæ bruvatÃæ do«a÷ yak«mag­hÅtÃmanyÃæ vetyetatprakÃrÃntareïa rogaÓÃntÃvapi kartavyaæ syÃt . tasmÃdidamanyate prayojanam / evametasmin karmaïi tri«u kÃse«u k­te kumÃro 'gado bhavati / yadi na bhavati punarapi tapoyuktena kartavyamiti //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.2:># iha ca 'ÓaÇkhinam'ityatra phalavacanaæ, sarvatra Órutitor'thato vÃvagatasya kÃmina÷ karmopadeÓa÷ sÃmarthyÃtphalasiddhyavagamaparyanta iti pradarÓayitum / tena 'yak«mag­hÅtÃm'(Ãpa.g­.9-10) ityÃdau phalavacanÃbhove 'pyupadoÓa÷ kÃmyasiddhiparyanta eva / kecit- evametasmin karmaïi trisandhyaæ k­te, agado bhavati / yadi na bhavati tadà punarapyetatkarma kartavyaæ, yÃvadagado bhavati iti / naitat, svÃbhimatÃbhyÃsabodhakaÓabdÃbhÃvÃt //2// #<ÓaÇkhinaæ kumÃraæ tapoyukta uttarÃbhyÃmabhimantryottarayodakumbhena Óirasto 'vanayetprÃtarmadhyandine sÃyam // ùpGs_18.3 //># (pa.7.khaæ.,17-3) ## #<ùpGs-AnÃ_18.3:># ÓaÇkho nÃma graha÷ kumÃrÃïÃæ bhayaÇkara÷, yena g­hÅta÷ ÓahkhavannadatÅti / tena g­hÅtaæ%<ÓaÇkhinamuttarÃbhyÃæ>%ete te pratidvaÓyete ityetÃmyÃm­gbhyÃæ%% udakuæbhena%<Óirasto 'vanayet>%, abhi«i¤ceduttarayarcà '­«irbodha÷ prabodha'ityetayà evametadabhÅmantraïÃdi tri«u kÃle«u kartavyam //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.3:># Óahkho 'pi graha÷ yena g­hÅta÷ ÓaÇkhavannadati tadg­hÅta%<ÓÓaÇkhÅ / uttarÃbhyÃæ>%'ete te pratid­Óyete'ityetÃbhyÃæ%% '­«irbodha÷ prabodha÷'itye tayÃ%<Óirasto 'vanayet>%Óirasyabhi«i¤cet,%%trisandhyam //3// ## (pa.8.khaæ.,18-4) ## #<ùpGs-AnÃ_18.4:># pÆrvavadasya prayojanam //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.4:># uktartham //4// atha sarpabaleryasmin kÃle yena vidhinopakramastamÃha-- 18 sarpabali÷ - 1 tadupakrame sthÃlÅpÃka÷ / #<ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmastamite sthÃlÅpÃka÷ // ùpGs_18.5 //># (pa.7.khaæ18-5) ## #<ùpGs-AnÃ_18.5:># atha sarpavalirnÃma karma nityaæ saævatsare saævatsare kartavyamupadiÓyatetasya ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmÃrambha÷ mÃrgaÓÅr«yÃmutsarga÷ / tasyopakrame %<ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ astamite>% Ãditye %%bhavati / asatyapi nak«atrayoge ÓrÃvaïasya mÃsasya paurïamÃsÅ ÓrÃvaïÅtyucyate lak«aïayà / tatra Ólokaume«Ãdisthe savitari yoyo darÓa÷ pravartate / cÃndramÃsÃstadantÃÓca caitrÃdayà dvÃdaÓa sm­tÃ÷ // te«u yà yà paurïamÃsÅ sà sà caitryÃdikà sm­tà / kÃdÃcitkena yogena nak«atrasyeti nirïaya÷ // iti // tatra sÃyamÃhutiæ hutvà sthÃlÅpÃkakarma pratipadyate pÃrvaïenÃto 'nyÃnÅtyuktaæ, paurïamÃsyÃæ paurïamÃsÅti ca / ÓrÃvaïyai paurïamÃsyai saÇkalpitÃn vrÅhin yavÃn và nirupya prati«ÂhitÃbhidhÃraïÃntaæ k­tvÃgnerupasamÃdhÃnÃdi dvandvaæ nya¤ci pÃtrÃïi kiæÓukapu«pairÃragvadhamayasamidbhiÓca saha //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.5:># Óravaïena nak«atreïa yuktà paurïamÃsÅ%<ÓrÃvaïÅ>% / ayuktÃpÅha vivak«itÃ, nityatvÃtsarpabale÷ / ÓrÃvaïamÃsasya paurïamÃsÅtyartha÷ / na tu ÓrÃvaïamÃsasya Óravaïanak«atram, ÓrÃvaïasya paurïamÃsÅviÓe«aïÃrthatvÃt, 'paurïamÃsyÃæ (Ãpa.pa.2-20) iti vacanÃcca / atha cÃndramasamÃsÃnÃæ caitrÃdÅnÃæ, paurïamÃsÅnÃæ ca caitryÃdÅnÃæ nirïayÃrthau Ólokau-- "me«Ãdisthe savitari ye ye darÓa÷ pravartate / cÃndrà mÃsÃstattadantÃÓcaitrÃdyà dvÃdaÓa sm­tÃ÷ // te«u yà yà paurïamÃsÅ sà sà caitryÃdikà smatà / kÃdÃcitkena yogena nak«a6syeti nirïaya÷" // iti / tasyÃæ%<ÓrÃvaïyÃæ>%paurïamÃsyÃæ,%%Ãditye, sÃyaæ homÃnte 'patnyavahanti'(Ãpa.g­.7-2) iti vidhità prati«ÂhitÃbhighÃraïÃntara %%kartavya÷ //5// 2 tatra kiæÓukahoma÷ / ## (pa.7.khaæ.,18-6) ## #<ùpGs-AnÃ_18.6:># sarva pÃrvaïavadittyucyate-sthÃlÅpÃkÃdeva pÃrvaïavajjuhoti, na kiæÓukÃnÅti / tena te«vavadÃnakalpo na bhavati / svi«Âak­taÓcÃvadÃnaæ tebhyo na bhavati / kiæÓukai÷ samidho vyÃkhyÃtÃ÷ / ÃjyabhÃgÃntavacanaæ tantraprÃpyartham / ÓrÃvaïyai paurïamÃsyai svÃheti sthÃlÅpÃkÃdedhoma÷ / %%'jagdho maÓka'ityÃdibhistribhi÷ / %% / palÃÓapu«pÃïi / palÃÓÃnÃæ kaïÂakinÃæ pu«pÃïÅtyanye / pratimantramittyucyate pratimantraæ kiæÓukÃnÃæ bahutvaæ yathà syÃditi / anyathà ekaikasya kiæÓukasya homa÷ prÃpnoti, yathà samidhÃm //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.6:># tata÷%%vadagnerupasamÃdhÃnÃ%%agnimukhÃnta ityartha÷;sarve«vau«adhahavi«ke«u tantravatsu karmasu agnimukhasya vihitatvÃt / %<ÓthÃlÅpÃkÃdvi>%dhivadavadÃya 'ÓrÃvaïyai paurmamÃsyai svÃhÃ'iti hutvà 'jagdho maÓaka÷'ityÃdibhistribhi÷%% palÃÓasya pu«pÃïi juhoti / kecit-palÃÓasÆd­Óasya kaïÂakina÷ pu«pÃïÅti // etÃni ca vasanta eva saÇg­hÅtavyÃni / atra cäjalessaæskÃra÷ upastaraïÃdiravadÃnadharma÷,kiæÓukaÓe«Ãdapi svi«Âak­te samavadÃnam / a¤jalerapi darvyà saha lepäjanaæ ca bhavatyeva;mukhyena dharmaprav­tteruktatvÃt / viprati«iddhaæ tvanya÷ kuryÃt / kecita-a¤jalihomà lÃjahomavadyÃvaduktadharmÃïa eveti //6// 3 Ãragvadhasamiddhoma÷ / ## (pa.7.,khaæ.18-7) ## #<ùpGs-AnÃ_18.7:># %<Ãragvadho>%rÃjav­k«a÷ / yasya suvarïavarïÃni pu«pÃïi aratnimÃtrÃïi phalÃni / uttarÃbhistis­bhi÷ ­gbhi÷ 'indra iti jahi dandaÓÆka'mityÃdibhi÷ / samidha ÃdadhÃti juhoti và / sarvathà svÃhÃkÃrÃntà mantrÃæ //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.7:># atho %%'indra jahi dandaÓÆka'ityÃdibhi÷ praty­cam / %<Ãragvadhamayyassamidha÷,>%ÃragvadhavikÃrÃssamidha÷ / kim? juhotÅti sambandha- / tenÃtra samidhÃæ mÃntravarïikadevatoddeÓena tyÃga÷ kartavya eva //7// 4 ÃjyÃhutaya÷ / #<ÃjyÃhutÅruttarÃ÷ // ùpGs_18.8 //># (pa.7khaæ.,18-8) ## #<ùpGs-AnÃ_18.8:># %%Ócatasra%<ÃjyÃhutÅ>%rjuhoti tatsatyaæ yatte 'mÃvÃsyÃyÃæ, 'namo astu sarpebhya'iti tisra÷ //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.8:># %%Ócatasra÷ 'tatsatyaæ yatte 'bhÃvÃsyÃyÃm'ityekÃ, 'namo astu sarpebhya÷'iti tsraÓca //8// ## (pha.7khaæ.,18-9) ## #<ùpGs-AnÃ_18.9:># evametà ekÃdaÓa pradhÃnÃhutÅrhutvà sauvi«Âak­taæ ca sthÃlÅpÃkÃdeva hutvà tato jayÃdi pratipadyate kiæÓukaprabh­tÅnÃmapyÃhutÅnÃæ prÃdhÃnyaj¤ÃpanÃrthamidaæ nacanam / anyathà paurïamÃsyÃmastamite sthÃlÅpÃka iti vihitatvÃt paurmamÃsyÃæ paurïamÃsÅti ca tasya devatÃbhidhÃnÃdarÓakarmakatvÃcca kiæÓukÃnÃæ pradhÃnatvaæ na gamyeta / tataÓca pÃrïavadupahomÃntaæ k­tvà tata÷ kiæÓukÃdÅnÃæ hema÷ prÃpnoti //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.9:># etacca vacanaæ jayÃdiprÃpyartham, sthÃlÅpÃkakiæÓukasamidÃjyÃhutÅnÃmekadaÓÃnÃæ prÃdhÃnyatrÃpanÃrtha ca / jayÃdyanantaraæ svi«Âak­dityuktameva // 9 // 5 g­hÃdÅÓÃnyÃæ diÓi sthaï¬ilaæ kalpayitvà tatra saktunivÃpa÷ / ## (pa.7khaæ.,18-10) ## #<ùpGs-AnÃ_18.10:># pari«ecanÃntavacanamÃnantaryÃrtham / pari«ecanÃnte upani«kramaïameva nÃnditi kiæ siddhaæ bhavati ?tena sarpi«matà brÃhmaïaæ bhojayet'ityÃderutkar«assiddho bhavati / %%Óabdamakurvan%% dapÃtramiti saæbhÃrÃ÷ / upalipto bhÆmibhÃga÷ sthaï¬ilam / kalpayitveti vacanÃt svayameva kalpanaæ nÃnyai÷ kalpitasya parigraha÷ / tatreti vacanÃt sthaï¬ilasya madhye balerÃyatanaæ bhavati / ÓlokaÓca bhavati-- prÃcÅ÷ pÆrvamudaksaæsthaæ dak«iïÃrambhamÃlikhet / athodÅcÅ÷ purassaæsthaæ paÓcimÃraæbhamÃlikhet // apare tu prÃcÅnÃnÃæ dak«iïata Ãrambhamicchanti / (prÃcÅ÷ prÃgÃyata÷ evamudÅcÅ÷ udagÃyatÃ÷ kramasya vivak«itatvÃt) / prathamaæ prÃcÅstata idÅcÅ÷ / ekaæ cedaæ lekhÃkaraïaæ nÃma karma 'purastÃdidagvopakramastathÃpavarga÷'ityuktam / tatreha prÃgupakramasyÃsaæbhavÃt udagupakrama÷ prÃgapavarga÷ / etena 'yatra kvacÃgni'miti etallekhÃraïaæ vyÃkhyÃtam / evaæ lokhà likhitvÃdbhirupaninayati tÃsÃæ samÅpe apo ninayati sarvadevajanebhyo dadÃti yathÃpit­bhya÷ piï¬adÃne / tatastÃsu lekhÃsÆttarayarcà 'namo 'stu sarpebhyo ye pÃrthivÃ'ityetayà saktÆnnivapati hastena darvyà vÃ, ÃÓvalÃyanake darÓanÃt / tÃsviti vacanaæ tÃ÷ sarvà lekhÃ÷ yathà balirvyÃpnuyÃdityevamartham //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.10:># atha tantraÓe«aæ samÃpya,%%ttaratropayok«yamÃïÃn saktavÃdÅnÃdÃya,%% %% pÅÂhe dak«iïasyà Ãrabhya%%pratÅcyà Ãrabhya%%paninÅya tÃsu «acisu lekhÃsu lekhanakpameïottarayà 'namo astu sarpebhyo ye pÃrthivÃ÷'ityÃdikayà 'baliæ hari«yÃmi'ityantayÃæ%% / sak­deva mantra÷ / na ca svÃhÃkÃra÷;ajuhoticeditatvÃt, namaskÃrasyÃpi pradÅnÃrtatvÃdityuktatvÃcca / kecit-sarvÃsu rekhÃsu yathà yugapatyÃpnuyÃdvali÷ tathà nivapati //10// 6 tatrÃk«atÃdÅnÃæ nivapanam / ## (pa.7khaæ.,18-11) ## #<ùpGs-AnÃ_18.11:># %%ak«atà akhaï¬itÃstaï¬ulai÷ k­tÃ÷ sthagara¤coÓÅra¤ca gandhadravye etÃni «a dravyÃïi tÃsu nivapati / iti Óabda÷ samuccayÃrtha÷ tena sarvatra pÆrveïa mantreïaiva nivapane prÃpte tÆ«ïÅmiti mantraprati«dha÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.11:># %%sampu«Âà iti dhÃnÃviÓe,ïaæ akhaï¬itataï¬ulai÷ k­tÃ%%ityartha÷ / %%mÃpaïasthaæ gandhagadravyam / anyÃni prasiddhÃni / iti ÓabdassamuccayÃrta÷ / etÃni «a dravyÃïi tÆ«ïÅ rekhasveva nivapati //11// 7 upasthÃnÃntaraæ g­hamÃgatya tatpari«icya tato brÃhmaïabhojanam / ## (pa.7.,khaæ.18-12) ## #<ùpGs-AnÃ_18.12:># evamevaitaæ baliæ saptabhirdravyairdatvà tatastÃæ balidevatÃmupati«Âhate / uttarairmantrai÷"tak«aka veÓÃleye"tyÃdibhi÷ a«ÂÃdaÓabhi÷ / tebhya imaæ balimahÃr«amiti pÆrvasyà evottarasya pÃdasya sannÃma÷ na mantrÃntaram / vak«yati Âa 'balimantrasya sannÃma÷'iti / evamupasthÃya apa÷%%sarvatassi¤cati / nyuptasya bale÷ prak­tatvÃt / tato 'pratÅk«a÷ p­«Âata÷ apratÅk«amÃïastÆ«ïÅæ vÃgyata÷%% / pratyetya 'apaÓveta padÃ'ityetÃbhyÃæ ­gbhyÃæ udakuæbhena u%% niveÓanaæ vÃpari«icya%% sthÃlÅpÃkaÓ«Ãdibhi÷ //12// iti ÓrÅharadattaviracitÃyÃæ g­hyav­ttÃvanÃkulÃyÃma«ÂÃdaÓa÷ khaï¬a÷ //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_18.12:># atha uttarairmantrai÷ 'tak«aka veÓÃleya'ityÃdibira«ÂÃdaÓabhi÷ mÃntravarïikÅæ balidevatÃmupati«Âhate / tatra ca 'ojasvinÅ nÃmÃsi' ityÃdi«u catur«u paryÃye«u daÓabhya÷ padebhya Ærdhva 'rak«ità yaÓcÃdhipati÷'ityÃderanu«aÇga÷ / tathà 'hetayo nÃma stha'ityÃdi«vapi pa¤casvekÃdaÓabhya urdhva 'vÃtanÃmaæ tebhyo vo nama÷'iti Ãde÷ / yattumadhye-tebhya imaæbalimahÃr«amiti tatpÆrvasyà eva baliharaïÃrthÃyà ­ca÷ uttarabhÃgasyotsarjanÃrtha÷ sannÃma÷ / vak«yati hi tatra 'ahÃr«amiti balimantrasya sannÃma÷'(Ãpa.g­.19-4)iti / atha nyaptaæ balimadbhi÷ pari«icya tamapratÅk«amÃïa÷ tÆ«ïÅæ vÃgyato g­hÃnpratyetya 'apa Óveta padÃ'ityetÃbhyÃmityÃdi yathÃsÆtraæ karoti / tatrÃti brÃhmaïabhojanavacanaæ kramÃrtham / upanayanavadbhuktavadbhirÃÓÅrvacanam //12// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane a«ÂÃdaÓa÷ khaï¬a÷ // ekonaviæÓa÷ khaï¬a÷ / 8 kumÃrÃïÃæ baliÓi«ÂadhÃnÃprÃÓanam / ## (pa.7.,khaæ.18-1) ## #<ùpGs-AnÃ_19.1:># baliharaïaÓi«ÂÃ÷%%ye prÃÓane samarthÃ÷ / kumÃrÅïÃmapi prÃÓanamekaÓe«a nirdeÓÃt // 1 // 9 mÃrgaÓÅr«Åparyantaæ pratidinaæ baliharaïam / ## ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.2:># %%yà baliharaïaÓi«ÂÃ÷%% / ke?Ói«ÂÃssÃmarthyÃt //1// 10 mÃrgaÓÅr«yà sthÃlÅpÃkavidhÃnam / ## (pa.7khaæ.,18-2) ## #<ùpGs-AnÃ_19.3:># yadidaæ baliharaïaæ vÃgyatassaæbhÃrÃnÃdÃyetyÃdyapratÅk«amÃïastÆ«ïÅmityetadantaæ (Ãpa.g­.18-10-12) tadasmÃt karmaïa%<ÆrdhvamÃmÃrgaÓÅr«yÃ÷ parvaïaÓcatur«u mÃse«u yadasÅyasyÃ>%nnaviÓe«asya%%kartavyam / yadyadannamaÓanÃrtha g­he kriyate tadaÓanÅyam / agÃrapari«ÂanÃdistu sthÃlÅpÃkasyaiva Óe«a÷, na bale÷ / tenaitadiha vidhÅyat / yadyapyäjanÃdÅnyalaÇkaraïÃrthani nÃbhyavahÃryÃïi tathÃpi"tÃsÆttarayà saktÆn nivapati / tÆ«ïÅæ saæpu«kÃ÷ dhÃnÃ"ityÃdi sarve«Ãæ tulyà cedanà / mantre ca tulyavadabhidhÃnaæ tebhya imaæ baliæ hari«yÃmi iti / tasmÃt saptÃpi balidravyÃïi / te«Ãæ sarve«Ãmayaæ pratyÃmnÃyo nÃditastrayÃïÃmeva / apÃæ tu na bhavati, codanÃbhedÃt / upaninÅya pari«icyeti / evaæÓabda÷ kÃlavidhÃnÃrta÷ / yathÃtrÃstamite baliharaïaæ, evaæmata Ærdhvamapyastamite kartavyamiti / etaæsabhdastu dharmavidhÃnÃrta÷ / etaæ balimevaædharmakamiti / nacÃnyatareïaivobhayasiddhi÷ / yadi hyevaÓabda ubhayÃrthassyÃt rÃtrau pÃrvaïa÷ prÃpnoti / katham?rÃtrÃvÃgneyasthÃlÅpÃka utpanna÷ evamataÆrdhvamiti pÃrvaïa÷ / tathà yadyetacchabda ubhayÃrthassyÃt "parisaævatsarÃdupati«Âhadbhya÷ etatkÃrya"miti rÃtrÃvapaciti÷ prÃpnoti;samÃvartane rÃtrÃvutpannatvÃdapacite÷ / tasmÃdubhayÃrta- mubhayaæ vaktayam / evaæ tÃvat rÃtrau sak­dvaliharaïamiti / apara Ãha-ubhayo÷ kÃlayo÷ baliharaïamiti / katham?yadaÓanÅyasyeti vacanÃt yadaÓanÅyasyeti vacanÃt yadyadannamaÓanÃrtha yadà kriyate tasya tasya tadà kartavyamiti hi tasyÃrtha÷ / dvayoÓca kÃlayoraÓanam;kÃlayorbhojanamiti vacanÃt / tataÓca yadà g­hamedhino yadaÓanÅyasya homà balayaÓcettyutpannasya vaiÓvadevasya dvayo÷ kÃlayo÷ prav­tti÷ evamasyÃpi / spa«Âa¤caitadÃÓvalÃyanake"sarpadevajenabhyassvÃ- heti sÃyaæ prÃtarbaliæ haredà pratyavarohaïÃt (ÃÓva.2-1-14) iti / asmin pak«a evaæÓabda uttarÃrtha÷ / %%vacanama- smin prathame baliharaïe dravyavikalpomà vij¤ÃyÅti / ÃmÃrgaÓÅr«yà iti baliharaïasyÃvasÃnakÃlopadeÓa÷ / yadyevaæ nÃrtha etena / atrainamuts­jatÅti (Ãpa.g­.19-5) vak«yati / prayojanamasya tatraiva vak«yÃma÷þ2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.3:># %%asmÃcchrÃvaïyÃæ k­tÃtkarmaïa Ærdhvam / %<ÃmÃrgaÓÅr«yÃ÷>%yÃvanmÃrgaÓÅr«Å yÃvadutsarjanaæ tÃvadityartha÷ / etamanantaracoditaæ saktÆnÃæ sambandhinaæ balim / evaæ 'sambhÃrÃnÃdÃya vÃgyata÷ prÃcÅmudÅcÅæ vÃ'ityÃdi 'apratÅk«astÆ«ïÅmetya' (Ãpa.g­.18-10....12) ityevamantetikartavyatÃkamaharaha÷ sÃyaÇkÃle baliæ haret / %% sambandhinamiti vÃÓabdasya vyavahitena sambandha÷, yadaÓanÅyasyetyasya padasya dhÃnÃdÅnÃæ niv­ttyarthatvÃt / agÃrapari«ecanÃdikaæ tu sthÃlÅpÃkasyaiva Óe«o na baliharaïasya, bhinnadeÓatvÃt / kecit-ubhayo÷ kÃlayorbaliharaïam, yadaÓanÅyasyeti vacanÃt, vaiÓvadevavat aÓanasya ca 'kÃlayorbojanam'(Ãpa.dha.2-1-20 itivacanenobhayakÃlikatvÃt, 'sÃyaæ prÃtarbaliæ haredà pratyavarohaïÃt'(ÃÓva2-1-14) ityÃÓvalÃyanavacanÃcca / tathà etamitiÓabdasyaiva apek«itak­tsnadharmaprÃpakatvÃt evamiti Óabda uttarasÆtrÃrtha iti / tanna;samabhivyÃh­tasakalapadÃnÃæ sambhÆyaikÃrtha pratyayavirodhÃt mÃrgaÓÅr«yà baurïamÃsyÃmastamite sthÃlÅpÃka÷ //3// (pa.7khaæ.,18-3) ## #<ùpGs-AnÃ_19.3:># ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃmityanenaitat vyÃkhyÃtam / evaæÓabdaÓcÃtrÃnuvartate / yathedaæ ÓrÃvaïyÃæ karma kataæ evaæ mÃrgaÓÅr«yÃmapÅti / tena 'pÃrvaïavadÃjyabhÃgÃnta'ityÃde÷ dhÃnÃ÷ kumÃrÃn prÃÓayantÅ'tyantasya k­tsnasya kalpasyÃtra prav­tti÷ / etÃvannÃnÃmÃrgaÓÅr«yai paurïamÃsyai svÃheti sthÃlÅpÃkasya homa÷ / ÓrÃvaïyÃæ paurïamÃsyÃæ iti prak­te puna÷ paurïamÃsyÃmityucyate j¤ÃpanÃrtham tatpaurïamÃsÅgrahaïamasmin prakaraïe nÃnuvartate iti / tena pÆrvasÆtre ÃmÃrgaÓÅr«yà iti karmÃvadhitvena na g­hyate / yattatra coditamanena sÆtreïa na kÃla÷ / tena mÃrgaÓÅr«yà paurïamÃsyÃmahani yadaÓanÅyasya baliharaïaæ bhavati / kÃlavÃcitve tu na prÃpnoti yadi ca maryÃdÃyÃmÃkÃra÷ / atha tbhividhau, astamite 'piyadaÓanÅyaæ tasyaiva prÃpnoti / i«yate cÃstamite sthÃlÅpÃkakarmaïi saptarbhirdravyairba- liharaïamahani ca yadaÓanÅyasya / tasmÃt pÆrvatra karmaïyapadeÓo yathà syÃt, kÃlasya vyapadeÓo mà bhÆditi paurïamÃsyÃmiti viÓe«aïam / eva¤ca yadaÓanÅyavacanenobhayo÷ kÃlayorbaliharaïamiti yaduktaæ tadeva sthitaæ bhavati / astamita ittyucyate-ahanimà bhÆditi / evamityasya dharmaprÃpaïe kÃlavidhau cobhayatra ÓaktirnÃstÅtyuktam //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.3:># ÓÃkÃÇk«atvÃdevaæÓabdo 'nuvartate / yathà ÓrÃvaïÃyÃæ%%k­ta÷ evaæ%%kartavya÷ / patnyavahantÅtyÃdi dhÃnÃprÃÓanÃntaæ k­tsnaæ karmÃnu«Âheyamityartha÷ . sthÃlÅpÃkahome tu'mÃrgaÓÅr«yaipaurïamÃsyai svÃhe'ti viÓe«a÷ //3// ## ## #<ùpGs-AnÃ_19.4:># %% Æha÷-hari«yÃmÅtyasya sthÃne ahÃr«amiti / yadyapyayaæ sannÃmastasminneva mantre paÂhita÷ tathÃpyasatyasmin vacane baliharaïamantre caturthapÃdasya p­thagviniyogÃbhÃvÃt catu«pÃdà sà vij¤Ãyeta / tasmÃt sannÃmavidhirÃrabhyate / tripadaiva sà tasyà eva t­tÅyasya pÃdasya sannÃmo 'yamuttama÷ paÂhita÷ tasyaiva viniyogakÃlo na prÃgiti / ki¤ca k­tsnamevaitat karma dhÃnÃprÃÓanÃntaæ sthÃlÅpÃkaÓabdena g­hyate etacca darÓitaæ bhavati / baliharaïasyottarasÆtre prayojanam //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.4:># uktÃrthametat //4// 11 sarpabalerutsarga÷ / ## (pa.7.khaæ.,18-5) ## #<ùpGs-AnÃ_19.5:># atra mÃrgaÓÅr«asaæj¤ake karmaïyenaæ balimuts­jati / evamityanena vacanena ÓrÃvaïÅvidhÃnasya k­tsnasyÃtidi«ÂatvÃdasyÃpi sthÃlÅpÃkasya Óe«atvena baliharaïaprÃpti÷ / tatra ÓrÃvaïyÃmityavadhi÷ kalpeta / tasmÃt mÃrgaÓÅr«aÓe«asya ahÃr«amityeva vidhi÷ / Ói«Âasya bale÷ prati«edhÃrthamidam / ÃmÃrgaÓÅr«yà ityetattu ÓrÃvaïaÓe«asya balekhasÃnavidhÃnÃrtham //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.5:># atrÃsminnutsarjane k­te, enamaharaga÷ kriyamÃïaæ balimuts­jati / na cÃyamÃtyantika utsarga÷,nityatvena sarpabalessaævatsare samvatsare kartavyatvÃt //5// ## (pa.7.khaæ.,18-6) ## #<ùpGs-AnÃ_19.6:># etiratra prÃÓanÃrtha÷ / agre prathamaæ ayanaæ yatra tat%<Ãgrayaïam>% / agrÃyaïamiti prÃpte chÃndaso dÅrghavyatyaya÷ / tat karma vak«yate-tatra anÃhitÃgnigrahaïamÃhitÃgneraupÃsanavata÷ ÓrautenÃgrayaïena saha samuccayaprati«edhÃrtham / tena pÃrvaïÃdi«u samuccayo bhavati / tatra smÃrtasya karaïe 'bhyudaya÷ / akaraïe na pratyavÃya÷ / Ãgrayaïamiti nÃmnà ÓrautÃgrayaïasya dharmÃ÷ prÃpyante / nÃni«ÂvÃgrayaïenÃhitÃgnirnavasyÃÓnÅyÃditi / (Ãpa.Órau.6-29-2) var«Ãsu ÓyÃmÃkairyajeta, Óaradi vrÅhibhi÷, vasante yavai÷, yathurtu%%yavairiti ca //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.6:># upadiÓyata iti Óe«a÷ / atrÃnÃhitÃgnergrahaïaæ saÓe«ÃdhÃnino 'pyÃhitÃgnernedaæ smÃrtamÃgrayaïaæ Óraitena samuccetavyamityartham / aupÃsanahomÃdestu agnihotrahomÃdinà samuccaya eva / piï¬apit­yaj¤o mÃsiÓrÃddhaæ ca ÃhitÃgnyanÃhitÃgnyorubhayorapi samuccetavye / 'so 'yamevaævihita evÃnÃhitÃgneraupÃsane'(Ãpa.Órau.6-28) iti vacanÃt, pit­yaj¤e tu nirrvatya vipraÓcandak«aye 'gnimÃn / piï¬ÃnvÃhÃryakaæ ÓrÃddhaæ kuryÃnmÃsÃnumÃsikam // (ma.sm­.3-122) iti manuvacanÃcca / sarvÃdhÅnino 'pi mÃsiÓrÃddhaæ homavarja kartavyameva upadÓamataæ tu-saÓe«ÃdhÃninaÓcÃhitÃgne / pÃrvaïayoraupÃsanahomasya ca niv­tti÷;darÓapÆrïamÃsÃbhyÃmagnihotreïa ca k­tÃrthatvÃt, kÃlaikyena virodhÃcceti / Ãgrayaïamiti karmanÃmadheyam, yena karmaïà agre navadravyaæ devÃn prÃpayatÅti / yatkarmak­tveva vÃgrayaïaæ prathamÃyanaæ navÃnnaprÃÓanaprÃptirbhavatÅti //6// 19 ÃgrayaïasthÃlÅpÃka÷ - 1 navavrÅhyÃditaï¬ulai÷ pakvairÃgrayaïÃnu«ÂhÃnaæ, tata odanapiï¬asyÃgÃrastÆpa udvedhanavidhi÷ / ## (pa.7.khaæ.,18-7) ## #<ùpGs-AnÃ_19.7:># navÃnÃæ vrÅhÅïÃæ yavÃnÃæ và aupÃsane Órapayitvà prati«ÂhitamabhighÃryÃgnimupasamÃdhÃya saæparistÅya tÆ«ïÅæ samantaæ pari«icya durvÅ saæm­cya sthÃlÅpÃkÃdupaghÃtaæ catasra ÃhutÅrjuhotyÃgrayaïadevatÃbhya÷ svi«Âak­ccaturthÃbhya÷-indrÃgnibhyÃæ svÃhà / agnÅmdrÃbhyÃmiti và / tato vÓvebhyo devebhya÷, tato dyÃvÃp­thivÅbhyÃæ, agnaye svi«Âak­ta iti / pÆrvavat pari«ecanam / etÃvadeva karma nÃnyat ki¤cit, pÃrpakÃbhÃvÃt / kecit sarva kurvanti / tata÷ taï¬ulÃnÃæ mukhaæ pÆrayati / atra taï¬ulaÓabda÷ odanÃvayave«u pulÃke«u vartate / yathà mek«aïe taï¬ulà ityatra / tena havi«aÓÓe«ÃdavadÃya pÆraïam / anye ÓuddhÃneva taï¬ulÃnicchanti / tÃn gÅrtvà bhak«ayitvÃ'camya tata odanapiï¬aæ saævartayÃti prayatnena sampÃdayati / yathà stÆpe udvidhyamÃno na saæÓÅryati tathà saævartya tamagÃrastÆpe udvidhyet-%%'parame«ÂhyasÅ'tyanena Ærdhva vidhyet yathà stÆpe nipatatati / stÆpa÷ p­«ÂavaæÓa÷ / viddhedityapapÃÂha÷, chÃndaso và / ÃgrayaïavacanÃdeva siddhe navÃnÃmiti vacanamanÃhitÃgnernavÃnÃæ sthÃlÅpÃka eva yathà syÃt / anye kalpà Órautad­«Âà mà bhÆvanniti / svi«Âak­ccaturthavacanaæ somaniv­tyartham / tena ÓyÃmÃkÃnÃæ veïukÃnÃæ veïuyavÃnÃæ cÃgrayaïaæ anÃhitÃgnerbhavati //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.7:># navÃnÃæ vrÅhÅïÃæ yavÃnÃæ và sambandhinÃæ patnyavahantÅtyÃdividhinÃ%%ÓrapayitvÃgnerupasamÃdhÃnÃdyagnimukhÃnte k­te ÃgrayaïapradhÃnadevatÃbhya÷ Óraute coditÃbhya÷%%svi«Âak­ccaturtho yÃsÃæ tÃbhyo juhoti / tatra prathamamindrÃgnibhyÃæ agnÅndrÃbhyÃæ và svÃheti juhoti / tato viÓvebhyo devebhyassvÃheti / tataÓca dyÃvÃp­thivÅbhyÃæ svÃheti tana ÓcÃnyayesvi«Âak­tesvÃheti / sarvatra ca svenaivÃvadÃnadharmeïa / atha lepayorityÃditantraÓe«asamÃpti÷ / nanu-Óraute 'Ãgneyama«ÂÃkapÃlaæ nirvapati purÃïÃnÃæ vrÅhÅïÃæ'ityagni÷ prathamadevatà / tatkathamihendrÃgnibhyÃmagnÅndrÃbhyÃæ và prathamÃhuti÷?satyaæ; sa tu tatrÃgnirÃÇgadevatÃ, na pradhÃnadevatÃ;ÃgrayaïadevatÃbhya iti ca pradhÃnadevatÃnÃmeva sampratyaya÷;anyathà atiprasaÇgÃt / apradhÃnyaæ cÃgne÷ 'Ãgrayaïaæ bhavati hutÃdyÃya'ityatrendrÃgnyÃdadÅnÃmevopadeÓÃt aindrÃgnasya mukhyapradhÃnatve cÃmÃvÃsyÃtantramiti tantrani- yamasyopapatte÷,daÓahuvi«Ãæ dve svi«Âak­ta÷'ityatrÃgneyayorjyÃnuvÃkyayorabhÃvÃcca / atra ca svi«Âak­ccaturthÃbhya iti vacanaæ Órautavadiha vrÅhyÃgrayaïena ÓyÃmÃkÃgrayaïasya pÃk«ikÅ samÃnatantratà mà bhÆdityÃvamartham / tenÃnÃhitagnÅnÃæ nÃnÃtantrameva / var«Ãsu parvaïi somÃya ÓyÃmÃkÃgrayaïaæ kartavyam, dravyadevatÃkÃlÃnÃmanuktÃnÃmapyÃgrayaïanÃmadheyÃdavagatÃnÃæ ÃkÃÇk«itÃnÃæ svÅkÃre virodhÃbhÃvÃt / ata eva nyÃyÃccharadi vrÅhÅïÃmÃgrayaïaæ, vasante ca yavÃnÃæ parvaïyeva / kecit-svi«Âak­ccaturthavacanÃhitÃgne÷ syÃmÃkÃdÅnÃæ veïuyavÃnÃæ cÃgrayaïameva na bhavatÅti / tanna;ak­tÃgrayaïasya navaÓyÃmÃkÃdyaÓanÃbhyupagame 'tiprasaÇgÃt, svi«Âak­ccaturthavacanasyoktÃrtatvÃcca // tatastantraÓe«e samÃpte taï¬ulÃnÃæ mukhamÃsyaæ pÆrayati / taï¬ulÃÓcÃÓ­tÃ÷, prasiddhatvÃt / Ó­tà ityapare / 'ye mek«aïe taï¬ulÃ-'iti darÓanÃt / Ó­tapak«e hutaÓe«Ãtpratipattyapek«ÃdupÃdÃya mukhapÆraïam / tato nigÅrya taï¬ulÃnÃcÃmati apassak­t pibatÅtyartha÷ / karmÃÇgatayà cedamÃcamanavidhÃnaæ, prakaraïÃt / suddhvÃrthÃcamanamapi 'ÃsÅnastrirÃcÃmet'(Ãpa.dha.1-16-2) ityÃdyanekapadÃrthÃnvitaæ ÓÃstrÃntaraprÃptaæ kartavyameva / tata odanena hutaÓe«eïa piï¬aæ saævartayati yathà udvidyamÃno na ÓÅryati tathà sud­¬haæ karoti / tatastaæ piï¬amuttareïa yaju«Ã 'parame«Âhyasi'ityanena udviddhet Ærdhva vik«ipet / yathÃgÃrastÆpe p­«ÂhavaæÓe patati tathà viddhet / yakÃralopaÓchÃndasa÷ //7// 20 hemantapratyavarohaïam - ## 1 pratyavaruhya navasvastare saæveÓanam / ## (pa.7.khaæ.,19-8,9) ## #<ùpGs-AnÃ_19.9:># hemantapratyavarohaïaæ nÃma karma nityaæ saævatsare saævatsare kartavyam, tadupadiÓyate-hemante prÃpte khaÂvÃæ vihÃya palÃÓasvastare Óete / hemantaæ ­tuæ prati khaÂvÃyà avarohaïaæ%%,%%kartavyaæ 'pratyavarƬho no hemanta'ityanena / ka÷ punarasya kÃla÷? yasyÃæ vyu«ÂÃyÃæ hemanta÷ pravartate Óarannivartate, sà rÃtrirasya kÃla÷ / (apara Ãha-mÃrgaÓÅr«yà paurïamÃsyÃmastamite sthÃlÅpÃkÃnte pratyavarohaïaæ sarva«Ãæ prasiddhatvÃditi / aneyo-mÃrgaÓÅr«yà paurïamÃsyÃmityanuvartayanti) / tatra pratyavaruhya tata%%'pratik«atra'ityÃdibhi÷ pa¤cabhi÷%%navai÷ palÃÓai÷ kaspite ÓayanÅye %%dak«iïÃni pÃrÓvÃnyadha÷ k­tvÃ%%Óerate / g­hamedhina÷ amÃtyÃÓca putrÃdaya÷ kumÃryaÓcÃprattÃ÷ / nityaseyaiva saæveÓanasya niyama- vidhirayam-niÓÃyÃæ yatsaæveÓanaæ saævapnÃrtha tadasyÃæ niÓÃyÃmeva kartavyamiti / pratyavarohaïantro 'pi tasminneva kÃle vaktavya÷ //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.9:># yasmin karmÃïi hemante sva«ÂvÃta÷ pratyavarohaïaæ taddhemantapratyavarohaïaæ nÃma karmopadiÓyata iti Óe«a÷ / asmÃdeva ca yaugikÃnnÃmadheyÃt 'pratyavarƬo no hemanta÷'iti mantraliÇgÃccedaæ karma hemante prathamÃyÃæ rÃtrau kartavyamiti vidhi÷ kalpyate / kecit mÃrgaÓÅr«yà paurïamÃsyÃmastamite'(Ãpa.g­.19-3) ityanuvartanÃttatredaæ kartavyamiti //8// uttareïa yaju«Ã 'pratyavarƬho no hemanta÷'ityanena g­hastha÷ patnyÃdayaÓca navasvastare Ãruhya sva«ÂvÃto hemante pratyavarohanti yÃvaddhemantastÃvatkha«ÂvÃæ ÓayyÃæ vimucya navasvastara eva ÓayamihÅti buddhiæ kurvantÅtyartha÷ / na puna÷ pÆrvamad­«ÂÃrtha kha«ÂvÃmÃruhya mantreïa svastaraæ pratyavarohantÅti / anantaramuttarairmantrai÷ 'pratik«atre'ityÃdibhi÷ prathamai÷ pa¤cabhi÷ / navasvastare navai÷ palÃÓai÷ kalpite ÓayanÅye %% dak«iïÃni pÃrÓvÃnyadha÷ k­tvà prakchirasassaæviÓanti //9// punarapi sÆtradvayena saæveÓanameva viÓina«Âi-- 2 saæveÓanaprakÃra÷ / ## (pa.7.khaæ19-10) ## #<ùpGs-AnÃ_19.10:># te«Ãæ saæviÓatÃæ ya÷ pità sa dak«iïaÓÓete yà mÃtà sottarà / tayoranyonyÃpek«a dak«iïottaratvaæ"sÃmÃtya÷ prÃkÓirà udaÇmukha÷"(ÃÓva-ga.2-3-6) ikatyÃÓvalÃyana÷ / "mantravido mantrÃn japeyu÷'(aÓva.g­.2-3-9) iti ca //9// avaÓi«Âà amÃtyÃste«Ãæ yo yo jye«Âa÷ kumÃra÷ kumÃrÅ và sa piturdak«iïata÷ tadanantaro mÃturuttarata÷ / t­tÅya÷ prathamasya dak«iïata÷ caturtho dvitÅyasyottarata ityÃdi / aneyo mÃturevottarato 'nujye«Âhaæ saæveÓanamicchanti / sarve prÃkÓrasa÷ udaÇmukhÃ÷ mantravidaÓca mantrÃn japeyu÷ / anantaravacanaæ saæÓle«Ãrtham //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.10:># %%dak«iïottaratvamanyonyÃpek«am / %%putrÃdÅnÃæ madhye yo yo jye«Âha÷ putro duhità và sa sa dak«iïo 'nantaraÓca, yo ya÷ kanÅyÃn sa sa uttaro 'nantaraÓca;evamityatideÓÃt / etaduktaæ bhavati-yassarvajyo«Âhassa mÃturuttaro 'nantara÷,yo dvitÅyo jye«Âhassa sarvajye«Âhasya uttaro 'nantara ityÃdi / kecit-sarvajye«Âha÷ piturdak«iïastadanantarajye«Âho mÃturuttara ityÃdÅti //10// 3 utthÃya p­thivyabhimarÓanam / ## (pa.7.khaæ.,19-11) ## #<ùpGs-AnÃ_19.11:># evaæ saæviÓya ki¤cit suptvà saæhÃya sampÆrvo jahati÷ ÓayanÃduttthÃyÃsane d­«Âa÷ 'kaliÓÓayÃno bhavati saæjihÃnastu dvÃpara"iti / (aitareya bra.paæ.7)uttthÃyÃcamyottarÃbhyÃæ ­gbhyÃæ 'syonà p­thivi''ba¬itthe'tyetÃbhyÃæ syonÃp­thivÅdhyettÃbhyÃæ p­thivÅmabhim­Óanti / atra ca mantroccÃraïaryogyÃnÃmova, na tvamantravatÃmapi vÃcanam //11// ## (pa.7khaæ.,19-12) ## #<ùpGs-AnÃ_19.12:># evaæ saæveÓanaæ saæhÃyÃbhimarÓanaæ ca mantravat trirÃvartanÅyamityartha÷ / pratyavarohaïaæ tu sak­deva / "udita Ãditye sauryÃïi svastyayanÃni ca japitvÃnnaæ saæsk­tya brÃhmaïÃn bhojayitvà svastyayanaæ vÃcayitve"(ÃÓva.g­.4-6-18) tyÃÓva lÃyana÷ //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.12:># evametatsaæveÓanÃdi samantrakameva trirÃvartanÅyam / kathaæ puna÷ udagayanapÆrvapak«Ãha÷puïyÃhe«u kÃryÃïi (Ãpa.g­.1-2) ityaha÷ puïyÃhavidhÃne sati, tadviruddhaærÃtrÃvidaæ kartavyamityupadiÓyate ?ucyate-naivÃtra saæveÓenaæ vidhÅyate, yenedamahni puïyÃhe syÃt / kiæ tarhi?yadeva rÃgaprÃptaæ rÃtrau saæveÓanaæ tadÃÓratya mantrà niyamÃÓca vidhÅyante;yathà rÃgaprÃptaæ bhojanamÃÓritya upastaraïaprÃïÃgnihotrÃdaya÷ / yathà và 'payasvatÅro«adhaya÷ iti purà barhi«a ÃhartorjÃyÃpatÅ aÓnÅta÷ '(Ãpa.Órau.4-2-3) ityÃdi / tena rÃtrÃvevedaæ karmetyupapannam / ante ca brÃhmaïabhojanam-'ÓucÅn mantravatassarvak­tye«u bhojayet'(Ãpa.dha.2-15-11) iti vacanÃt //12// atheÓÃnabalirnÃma nitya÷ pÃkayaj¤o mantrÃmnÃnakramaprÃpto vyÃkhyÃyate tasya ca sÃmÃnyavidhisiddhodagayanÃdireva kÃla÷;iha sarpabalivatkÃlaviÓe«asyÃnupadeÓÃt / tataÓca pratisaævatsaramidaæ karma nÃvartanÅyam;sak­tk­te k­taÓÓÃstrÃrtha÷ iti nyÃyÃt / kecit-ÓÃstrÃntarÃt pratisaævattsaramÃv­tti÷ sak­tprayogaÓca vikalpyate / tathà ÓÃstrÃntarÃdeva gavÃæ ÓÃntyartha÷ putrÃdikÃmÃrthaÓca prayoga÷ pratyetavya iti / 21 ÅÓÃnabali÷ - 1 sthÃlÅpÃkaÓrapaïam, grÃmÃdvahi÷ gatvà sthaï¬ilakaraïaæ ca / #<ÅÓÃnÃya sthÃlÅpÃkaæ Órapayitvà k«aitrapatyaæ ca prÃcÅmudÅcÅæ và diÓamupani«kramya sthaï¬ilaæ kalpayitvÃgnerupasamÃdhÃnÃdi // ùpGs_19.13 //># (pa.7khaæ.,19-13) ## #<ùpGs-AnÃ_19.13:># atha ÅÓÃnabalirnÃma pÃkayaj¤o vak«yate ÓÆlagava iti yasya prasiddhi÷ gavÃlambhanaæ ca tatra ÓÃstrÃntare coditamaÓmÃkaæ tu sthÃlÅpÃkaeva / etÃvat gorÃlambhasthÃnamiti niyamÃt / nityaÓcÃyaæ puru«asaæ skÃra÷ na kÃmyonaimittiko và / kÃmanimittayoreÓrutatvÃt / sak­cca kartavya÷ kÃlasaæyogÃbhÃvÃt / kÃlasaæyoge hyabhyÃv­ttirbavati / tasya kÃlasya puna÷ punassambandhÃt / ka÷ punarasya kÃla÷?Óaradi vasante veti ÓÃstrÃntaram / Ãrdrayà kartavyamiti ca / udagayanÃdiniyamaÓcÃsmÃkam / tatra phalgune mÃsi pÆrvapak«e a«ÂamyÃrdrayÃsampadyate so 'sya mukhya÷ kÃla÷ / tena yak«yamÃïo g­he sthÃlÅpÃkaæ Órapayati aupÃsane %<ÅÓÃnÃya>%devÃya saÇkalpitamekaæ,%% cÃparam / taissaha%% grÃmÃt bahi%%yatra yak«yamÃïo bhavati tatra devayajanÃya devag­hayoÓca paryÃptamekaæ %%tasya pÆrvÃrdhe aganyÃyatanamullikhyÃgniæ prati«ÂhÃpyopasamÃdhÃnÃdi tantraæ pratipadyate / dvandva pÃtrÃïi, paridhaya÷ //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.13:># ÅÓa aiÓvarye"iti dhÃtvathesm­te÷ niratiÓayamaiÓvarya yasya sa%<ÅÓÃna÷>%praïavopÃsanÃdibhirupÃsyo maheÓvara ityartha÷ / tasmai %<ÅÓÃnÃya>% %%homÃdibhya÷ paryÃptaæ pÃrvaïavadaupÃsane %<ÓrapayitvÃ,>% prati«ÂhitÃbhighÃraïÃntaæ karoti / kecit-trÅnodÃnÃn kalpayitvÃgnimabhyÃnÅya tato bahi÷ prati«ÂhÃpya trayÃïÃmabhighÃraïamiti / tena%%ca sthÃlÅpÃkaæ laukikÃgnau Órapayati, tasyÃnagnau pradeyatvÃt / atha yathÃrtha sambhÃrÃnÃdÃya grÃmÃt%% %%gnikuÂyÃdibhyo 'laæ%%, tasmin 'yatra kvacÃgni'(Ã.dha.2-1-23) miti vidhinÃgniæ prati«ÂhÃpya,%%tantraæ pratipadyate / tantravidhÃnaæ ca kramÃrthamityuktameva //13// 2 agne÷ paÓcÃt kuÂÅdvayakaraïam / ## (pa.7khaæ.,19-14) ## #<ùpGs-AnÃ_19.14:># tata agne÷ paÓcÃt dve kuÂÅ karoti devÃya devyai ca / pratyagdvÃre prÃgdvÃre và / dak«iïottare udagapavarga÷ / tayordevasya devyÃÓca pratik­tÅ k­tvà //14// iti ÓrÅharadattamiÓraviracitÃyÃæ g­hyasÆtrav­ttÃvanÃkulÃyÃæ ekonaviæÓa÷ khaï¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_19.14:># agnimukhÃnte k­te apareïÃgniæ dve kuÂÅ prÃgdvÃro udagaparge k­tvà //14// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane ekonaviæÓa÷ khaï¬assamÃpta÷ // viæÓa÷ khaï¬a÷ / 3 dak«iïasyÃæ kuÂyÃmÅÓÃnÃvÃhanam / ## (pa.7khaæ.,20-1) ## #<ùpGs-AnÃ_20.1:># madhye jayaætasya pratik­timÃkÃÓa eva k­tvà dak«imasyÃmÅÓÃnamÃvÃhayati uttarayarcà 'à tvà vahanti'tyetayà / agnerupasamÃdhÃnÃdÅttyuktatvÃt pradhÃnÃhutÅnÃæ ca vak«yamÃïatvÃt ÃjyabhÃgÃnte kuÂÅkaraïameva bhavati //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.1:># athottarayà 'à tvà vahantu'ityetayÃ%%kuÂyÃ%% / mÆrtimÃnihÃgaccheti dhyÃyet //1// 4 uttarasyÃæ devyÃ÷ madhye ca jayantasya / ## ## (pa.7khaæ.,20-2,3) ## #<ùpGs-AnÃ_20.3:># %% devÅæ ÃvÃhayati / madhye jayantamÃvÃhayati / laukikyà vÃcÃ-ÃyÃhi jayanta, jayantamÃvÃhayÃmÅti và / jayanta÷ skanda÷ / laukikyetyanucyamÃne pÆrveïa mantreïÃvÃhanaæ prÃpnoti //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.3:># tathottarasyÃæ kuÂyÃæ%% 'ÃyÃhi mŬhu«i'iti mŬhu«ÅmÅÓÃnasya patnÅæ ÃvÃhayatÅtyeva jaya karmÃïamindraæ //2// kuÂyormadhye ÃkÃÓe jayantamindrasÆnuæ skandaæ và 'ÃyÃhi jayanta'ityÃvÃhayati / atra sÆtre anukktamapyaucityÃdÃvÃhitebhya ÃsÃnÃni dadÃti //3// 5 ÃvÃhitebhyor'dhyÃdidÃnam, pradhÃnahomÃ÷, svi«Âak­cca / ## (pa.7khaæ.,20-4) ## #<ùpGs-AnÃ_20.4:># (yena Óabdena ye«u sthÃne«u yena krameïÃvÃhanaæ coditaæ taddevatÃkÃnyardhyÃïi prayacchati) / p­thakpÃtrai÷ kalpitÃni ÃrdhyatvÃt pu«pÃk«ataissaæyuktÃni / ÅsÃnedaæ te arghyam, jayantedaæ te arghyamiti / tato gandhapu«paghÆpadÅpairabhyarcya tata÷ sthÃlÅpÃkÃduddh­tya trÅnodanÃn kalpayati tri«u pÃtre«u devyai skandÃya ca devÃya homÃrtha upahÃrÃrtha ca / sthÃlyÃæ ca bhÆyÃæsamodanama- vaÓina«Âi brÃhmaïabhojanÃrtham / tatastÃnodanÃnagnisamÅpamÃnÅyyÃpageïÃgniæ barhi«i prati«ÂhÃpayati dak«iïata uttaratomadhye ca / atra prati«Âhi- tÃbhighÃraïamÆ / tata uttarairmantraistribhiryatho¬haæ trÅnodanÃnupasparÓayati / svasvÃmisambandhaæ kÃrayati / uttarairmantrai÷ 'upasp­Óatu mŬhvÃn'ityÃdibhi÷ / yathÃdevatamabhim­Óati 'idamagnerityÃgneya'mitivat / evamupasparÓayitvà tata uttarairmantraissaptadaÓabhi÷ pradhÃnÃhutÅrjuhoti%% yenaudanena yasyai devatÃyai tvatvasambandha upasparÓanenopalak«ita÷ tasmÃt tasya juhotÅtyartha÷ / tatra bhavÃya devÃye'tyÃdibhira«ÂÃbhi÷ devasyaudanÃt / 'bhavasya devasya patnyai svÃhe'tya«ÂÃbhi÷ mŬhu«yÃ÷ / 'jayantÃya svÃhe'ti jayanÃtasya / evaæ pradhÃnÃhutÅrhutvà tatas%% %%agnaye svi«Âak­te suhuta'ityanenÃgniæ %%yajati / %%ttyucyate yathà svamodanebhya÷ p­thakp­thak svi«Âak­nmÃbhÆditi / yadyapi svi«Âak­to 'nantaramidamuktamupasthÃnÃdi, tathÃpi 'jayÃdÅnupajuhoti'ityatropaÓabdaÓravaïÃt pradhÃnahomÃnantaraæ jayÃdaya÷ / pari«ecanÃnte upasthÃnÃdi //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.4:># atha%%pÃdyÃdÅni pratyekaæ svaissvairnÃmabhirnamontai÷%%prakar«eïa bhaktipurassaraæ dadÃti / udakagrahaïasya pradarÓanÃrthatvÃt dÅpÃntaæ pradadÃtÅtyupadeÓa÷ / atheÓÃnasthÃlÅpÃkÃduddh­tya%%tri«u pÃtre«u %% ÅÓÃnamŬhu«Åjayantebhyo homÃrtham balyartha¬hca / sthÃlyÃæ ca brÃhmaïÃnÃæ bhojanÃnÃrtha bhÆyÃæsamodanamavaÓina«Âi / tatastÃnodanÃnagnessamÅpamÃnÅya apareïÃgniæ prati«ÂhÃpayati / athaitÃnuttaraistribhirmantrai÷ 'upasp­Óatu mŬhvÃn'ityÃdibhiryathÃsaÇkhyaæ yathÃdevatamupasparÓayati / asya copasparÓanavidherdvitÅyat­tÅyayorodanayorapanÅteÓÃnadevatÃkayormŬhu«ÅjayantÃkhyadevatÃntarasambandhavij¤Ãne tÃtparyam, abyudaye«ÂyÃdivat / prathame tvÅÓÃnasambandhasthÃpane mŬhvacchabdasyeÓÃnavÃcakatvÃt / athottarairmantrai÷ 'bhavÃya devÃya' ityÃdibhissaptadaÓabhi÷%%yo ya odano yasyà yasyà devatÃyÃssvabhÆtastasmÃttasmÃdyathÃliÇgaæ pÃrvaïavadÃnadharmeïÃvadÃ- ya pradhÃnÃhutÅrjuhoti / tatra 'bhavÃye'tya«ÂabhirÅÓÃnasyaudanÃt / yuktaæ caitat bhavaÓarvÃdiÓabdÃnÃæ ÅsÃnavÃcakatvÃditi / 'bhavasya devasye'tya«ÂÃbhistu mŬhu«yÃssvÃt / 'jayantÃye'ti jayantasya svÃt / tatassarvatassarvebhyastribhya odanebhya÷ svi«Âak­to 'vadÃnadharmeïa%% sahvadÃya%%'agnaye svi«Âak­te suhuta huta'ityanenÃgniæ %%juhoti / ata÷%% vacanaæ ÃgrayaïamÃsiÓrÃddhÃdivat sak­devÃvadÃya svi«Âak­diti ÓahkÃnirÃsÃrtham //4// 6 devatÃbhya÷ sahaudanÃnÃæ parïÃnÃæ dÃnam / ## (pa.7khaæ.,20-5) ## #<ùpGs-AnÃ_20.5:># %%'svastina÷ pÆrïamukha'ityanena upasthÃnaæ ca mahÃdevasya, tatpradhÃnatvÃtka4maïa÷ / 'pÆrïamukha' ityapi tasyaiva nirdeÓa÷ / pÆrmÃhutibhi÷ pÆrmamukha÷ / upasthÃyatatauttarairmantrai÷"g­hapopasp­Óe, tyÃdibhi÷ a«ÂÃdaÓabhi÷%%parïÃni mantrapratÅtÃbhyo devatÃbhyo dadÃti / tatra cÃditassaptabhi÷ pratimantraæ dve dve parïedadÃti / a«Âamena daÓadevasenÃbhya iti vadan mantrapratÅtà devatà darÓayati / tatra g­hapa iti mahÃdevÃbhidhÃnaæ manyate g­hÃn pÃtÅti / 'namo rudrÃya vÃsto«pataya'iti ca mantrÃntaram / tasmÃdanena devÃya parïadvayaæ tasyaivaudanÃt / g­bapÅ devÅ, tasmÃdanena mantreïa devyai dÃtavyaæ tasyà evaudanÃt / %%ityÃdaya÷, sarvagaïà devasyÃnucarÃ÷ / tebhyo 'pi devakuÂÅsamÅpe tasyÃvodanÃt parïadvayÃni / %% bhÆtagaïÃ÷ / tebhyo 'pi sarpagaïavat / %% "yà ÃkhyÃtÃ" ityasminnuttare mantre pratÅtà uttarà devatÃ÷ / tÃbhyo dhaÓa parmÃni tenaiva mantreïa devasyaivaudanÃt //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.5:># %%'svasti na÷ pÆrïamukha'ityanena agnimÅÓÃnaæ vo pari«Âhate / idaæ ca yathÃpÃÂhaæ svi«Âak­to 'nantaram / tato lepayorityÃditantraÓe«asamÃpti÷ 'pari«ecanÃntaæ k­tvà parïadÃnam'iti bhëyakÃravacanÃt / kecit-upasthÃnÃdi tantraÓe«asamÃptiriti / tato yathÃsvamodanebhya eva yÃj¤iye«u%%'g­hapopasp­Óa'ityÃdibhissaptabhirdadÃtÅti sÃmÃnyena vidhÃya viÓina«Âi%%mantreïa%%parïe iti / atha dve dve ityetadapavadati-daÓetyÃdinà / devasyeÓÃnasya senÃ÷%%, tÃbhyo daÓa parïÃni dak«iïasyÃæ kuÂyÃæ devasyaivaudanÃdavadÃya dadÃti / tathÃ%%parïÃnyuttarÃbhyo devasenÃbhya÷ / uttarasmin mantre 'yà ÃkyÃtà yÃÓcÃnÃkhyÃtÃ'iti guïadvayavatyastà uttarà devasenÃ÷ //5// ## (pa.7khaæ.,20-5) ## #<ùpGs-AnÃ_20.6:># pÆrvavaduttarairmantrai÷ 'dvÃrÃposp­Óe'tyÃdibhi÷ caturbhi÷ parmÃni deyÃni%%kaikena dve dve ityartha÷ / atra%% deva÷ dvÃrapÃla÷ / %%devÅ ca dvÃrÃpÃlà / %% 'pi devyà anucarÃ÷ / %%jayantasyÃbhidhÃnam / tebhyo yathà svamodanaistatra tatra dÃnam //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.6:># pÆrva yathà 'g­hapopasp­Óa'ityÃdibhirdak«iïettarakuÂyormadhye ca svebhya evaudanebhyo dve dve parïe pratimantraæ datte, evaæ%%'dvÃrÃpopasp­Óa' ityÃdibhiscaturbhirdadyÃt // atha prayoga÷-pari«ecanÃnte k­te 'g­hapopasp­Óa'iti dak«iïasyÃm / 'g­hapyupasp­Óe'tyuttarasyÃm / 'gho«iïa÷'iti madye / tataÓca 'ÓvÃsina÷' iti dak«iïasyÃm / 'vicinvanta÷'ityuttarasyÃm / 'prapunvanta÷'iti madhye / tata÷ 'samaÓnanta÷'iti dak«iïasyÃm / etadantaæ dve dve parïe / tato dak«iïasyÃmeva 'devasenÃ÷'iti daÓa parïÃni / tathaiva 'yà ÃkyÃtÃ÷'iti daÓa parïÃni / tasyÃmeva tata÷ punarapi tatraiva 'dvÃrÃpopasp­Óa'iti dve parïe / 'dvÃrÃpi'ityuttarasyÃm dve 'anvÃsÃriïa÷'iti madhye dve / 'ni«aÇgin'iti dak«iïasyÃæ dve iti / atra yadyapi kecana mantrà avyaktaliÇgakà bahuvacanaliÇgakÃÓca, tathÃpÅÓÃnamŬhu«Åjayantà eva devatÃ÷ / pramÃïaæ ca 'g­hapi''dvÃrÃpi' 'ni«aÇgin'iti mantraliÇgadarÓanam / 'daÓa devasenÃbhyo daÓottarÃbhya, ityatra tu sÆtrakÃravacanÃddevasyeÓÃnasya senà devasenà eva devatÃ÷ / mamakÃrÃspadÅbhÆtasya ca putrabh­tyÃde÷ pÆjÃpi pit­svÃmyÃdipÆjaiva, putrÃdipÆjÃyÃæ satyÃæ pitrÃderahameva pÆjita iti mÃnasapratyak«odayÃt / ata eva ca jÃte«ÂessaævalitÃdhikÃratvam / tasmÃdiha devasyaudanÃddevasenÃbhyo dÃnaæ na virudhyate / kecit-mÃntravarïikya eva devatÃ÷ / tena g­hapeti devÃya; 'rudra÷ khalu vai vÃsto«pati÷'(tai.saæ.3-4-10) iti Órute÷ / 'g­hapÅ'ti devyai / 'gho«iïa'iti tu pa¤cabhirdevasyÃnucarbhya÷ sar«agamebhya÷ / ÃÓvalÃyanÅyespa«ÂatvÃt / tato 'devasenÃ÷'iti dvÃbhyÃæ devasonÃbhya÷ / 'dvÃrÃpe'ti devasya dvÃrapÃlÃya / dvÃrapÅ'ti devyai dvÃrapÃlÃyai / 'anvÃsÃriïa'iti devyà vasyà evÃnucarebhya÷ / 'ni«aÇgin'iti jayantÃya, tasyÃpyÃvÃhitasya balinà bhÃvyatvÃditi //6// 7 v­k«Ãgre parïapuÂasthaudanasyÃ'sa¤janam / ## (pa.7.khaæ.,20-7) ## #<ùpGs-AnÃ_20.7:># atha tasyaivodanÃt piï¬aæ ubhÃbyÃæ hastÃbyÃæ%%d­¬haæ k­tvà parïaissyÆtai÷ k­te %%taæ Óikye k­tvottareïa yaju«Ã 'namo ni«aÇgiïa i«udhimate, ityanena v­k«a%<Ãsajati>%avasambayati //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.7:># atha homabaliÓe«ebhya÷ tribhya÷ odanebhya upÃdÃya%%saævartayati sud­¬haæ karoti / Óe«ÃïÃæ pratipattyapek«atvÃt / kecit-jayantasyodanÃditi / tatastaæ piï¬aæ parmapuÂe 'vadhÃyottareïa yaju«Ã 'namo ni«aÇgiïa i«udhimate'ityetÃvataiva mantrasamÃmnÃyagatena v­k«e kasmiÓcidÃsajati Óikye k­tvÃvalambayati //7// 8 atra rudrajapa÷ / ## (pa.7.khaæ.,8) ## #<ùpGs-AnÃ_20.8:># atra asminkÃle rudrÃn 'namaste rudra manyava"ityÃdÅnekÃdaÓÃnuvÃkÃn japet / etaireva devamupati«Âhetetyartha÷ / (tatrottamasyÃnuvÃkasyÃdito daÓasv­k«u 'te«Ãæ sahasrayojana'ityanu,Çga÷ / antatastrayo mantrÃ÷ 'namorudrebhyo ye p­thivyÃæ ye«Ãmannami«ava÷''namo rudrebhyo ye 'ntarik«e ye«Ãæ vÃta÷''namo rudrebhyo ye divi ye«Ãæ var«ami«avastebhya÷'ityÃdi sarvatrÃnu«aÇga÷ //7// //)// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.8:># atrÃsminkÃle / anye tu-atra v­k«asamÅpa iti / rudran 'namaste rudra manyave'(tai.saæ.4-5--1.) ityekÃdaÓÃnuvÃkÃn japet cÃtussvaryeïa tatrottamÃnuvÃke 'asmin mahati'ityÃdi«va«Âasu 'te«Ãæ sahasrayojane'(tai.saæ.8-5-11)ityÃdyanu«ahga÷ / tathà 'namo rudrebhyo ye p­thivyÃæ ye«Ãmannami«avastebhya÷''namo rudrebhyo ye 'ntarik«e ye«Ãæ vÃta i«avastebhya÷'namo rudrebhyo ye divi ye«Ãæ var«ami«avastebhyo daÓa prÃcÅrdaÓa dak«iïÃ'ityÃdyanu«aÇga÷ / 8 / ## (pa.7.khaæ.,20-9) ## #<ùpGs-AnÃ_20.9:># atha và prathamottamÃbhyÃmevÃnuvÃkÃbhyÃmupasthÃnaæ kartavyam //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.9:># atha và rudrÃïÃæ%%vÃnuvÃkau japet //9// atha pradhÃnahomakÃla eva yatkartavyaæ tadÃha-- 9 agnerabhito gavÃæ sthÃpanam / ## (pa.7.khaæ.,20-10) ## #<ùpGs-AnÃ_20.10:># %%hÆyamÃnamagnimabhito %%ÃtmÅyÃ÷ yathÃ%%sthÃpane %% / anuvÃtaæ samÅpa ityartha÷ / pradhÃnahomakÃle ca... tadarthamevaitamityuktaæ etaæ hÆyamÃnamagnimiti //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.10:># %% homÃrta%%homÃgnessamÅpa ityartha÷ / %%svakÅyÃssthÃpayatyanuvÃtaæ,%% gà homadhÆma÷%% / kecit-goÓÃntyarthamapÅdaæ karmetyatraitat j¤Ãpakamiti //10// 10 gavÃmavok«aïam / ## (pa.7.khaæ.,20-11) ## #<ùpGs-AnÃ_20.11:># tà gandhaissurabhicandanÃdibhiravok«ati darbhagrumu«ÂinÃ, na hastena / gurumu«Âi÷ grumu«Âi÷ chÃndasa ukÃralepa÷ / sannakhena darbhamu«Âinetyartha÷ / tatra homa kÃlavacanaæ prok«aïaæ tasmin kÃle //10// v­«Ãïaæ v­«abhaæ tamevÃgre prok«ati / yadyapyasÃvupakrame na ti«Âhet tathÃpi ahgatvÃt tasyaivÃvok«aïam / agre tadartha eva kÃla÷ / 11 / ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.11:># tà gandhaiÓcÃndanÃdinà yuktai÷ / %% darbhÃïÃæ gurumu«Âirdarbhagrumu«Âi÷ / ukÃralopaÓchÃndasa÷ / sannakho d­¬hamu«Âirityartha÷ / tenÃvok«ati / tatra viÓe«a÷-%%, v­«abhame %%evakÃrÃttasminnavok«yamÃïe 'nyà kÃcidraurnÃvok«yate / tato gocarÃya gÃ÷ prasthÃpayati //11// 11 gavÃæ mÃrge k«etrapatiyÃga÷ / ## (pa.7.khaæ.,20-12) ## #<ùpGs-AnÃ_20.12:># atha k«aitrapatyasthÃlÅpÃkasya vidhi÷-%%mÃrge chÃndaso hasva÷ / %%bhÆmÃveva / gavÃmapagacchantÅnÃæ kasyÃÓcit go÷ pathi yÃgavidhÃnÃt agnau prÃpte prati«edha÷ //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.12:># tata÷ prasithitÃnÃæ%% / chÃndaso hasva÷ / anagnau bhÆmÃveva%%// (pa.7.khaæ.,20-13) ## #<ùpGs-AnÃ_20.12:># tasya k«etrapaterÃvÃhanaæ ÅÓÃnavat kartavyam / 'à tvà vahantvi'tyanayarcetyartha÷ / ÓarvaÓabdo 'pi tasya paryÃyanÃma dra«Âavyam //13// #<ÅÓÃnavadÃvÃhanam // ùpGs_20.13 //># ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.13:># k«etrasya pate %%, 'à tvà vahantu'ityetayetyartha÷ //13// 12 tasmai parïadÃnam / ## (pa.7.khaæ.,20-14) ## #<ùpGs-AnÃ_20.14:># ÃvÃhyÃrghya datvà gandhÃdibhirabhyarcya sthÃlÅpÃkamÃsÃdyÃbhighÃrya catvÃri sapta và parïÃni devasya samÅpe k­tvà te«u%%nÃmÃdiÓyaidanapiï¬aæ dadhÃti sthÃlÅpÃkÃt / tatra pÆrve«u parmadÃnamantre«u svÃhÃkÃrÃntatvaniyamÃt ihÃpi k«etrasya pataye svÃheti parïadÃnam / e«a evÃsya yÃga÷ //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.14:># catvÃri sapta và parmÃni bhÆmau sthÃpayitvà te«u k«aitrapatyÃt sthÃlÅpÃkÃdodanamÃdÃya%%nÃma caturthyantamÃdiÓya 'k«etrasya pataye tvÃæ dadÃmi, iti%% / '¬udhÃ¤Æ dhÃraïapo«aïayo÷'iti smaraïÃt / kecit-k«etrasya pataye svÃheti dadÃti / pÆrvatra balimantre«u svÃhÃkÃrasya d­«ÂatvÃditi / atra tu na sahaudanÃni parmÃni deyÃni;parïe«viti saptamÅnirdeÓÃt //14// 13 tasya ÓÅghrakaraïavidhi÷ / ## (pa.7.khaæ.,20-15) ## #<ùpGs-AnÃ_20.15:># pÃko bÃlastadvat gamanaÓÅlo 'yaæ deva÷ tasmÃcchÅghraæ yajetetyartha÷ //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.15:># ayaæ caudanadÃnÃtmako yÃga÷ k«ipramÃvÃhanÃnantaramudakameva pradÃya kartavya÷ / gandhÃdipradÃnaæ tu yÃgottarakÃlameva;yata÷ pÃkaæ alpo deva÷ / etaduktaæ bhavati-anityadarsanatvÃt k«etrasya pate÷ Óagrimeva balirdeya iti / kecit-pÃka÷ bÃla÷ bÃlavadgamanaÓÅla÷ / tathà gandhÃdi datvaivÃtrÃpi baliriti //15// 14 tasyopasthÃnam / ## (pa.7.khaæ.,20-16) ## #<ùpGs-AnÃ_20.16:># %%'k«etrasya patinà vaya'miti dvÃbhyÃm //16// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.16:># 'k«etrasya patinà vayam'iti dvÃbhyÃm­gbhyÃmupati«Âhate //16// 'odanapiï¬aæ saæv­tya'ityÃdinà homabaliÓe«ÃïÃæ pratipattiruktà / idÃnÅmÅÓÃnasthÃlÅpÃkaÓe«asya pratipattimÃha-- 15 sthÃlÅpÃkaÓe«Ãt brÃhmaïÃnÃæ bhojanam / ## (pa.7.khaæ.20-17) ## #<ùpGs-AnÃ_20.17:># 'tena sarpi«matÃ'iti pÃrvaïÃtideÓenaiva siddhe bahutvavidhÃnÃrtha vacanam //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.17:># ayaæ ca prÃk­tapratipattyanuvÃdo brÃhmaïabahutvaæ vidhÃtum, sarpi«mattvaæ nivartayituæ và //17// k«aitrapatyasya pratipattimÃha-- 16 k«aitrapatyacaro÷ bandhubhissaha bhojanam / ## (pa.7.khaæ.,20-18) ## #<ùpGs-AnÃ_20.18:># %%ssamÃnayonaya÷ putrÃ÷ bhrÃtaraÓca / sanÃbhaya ityeva siddhe%% iti vacanaæ dauhitrÃdÅnÃmapi sambandhinÃæ pratigrahÃrtham //18// ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.18:># %% //18// ## (pa.7.khaæ.,20-19) ## #<ùpGs-AnÃ_20.19:># e«Ãæ yajamÃnakulajÃtÃnÃæ yathÃ%%tathà và prÃÓanam-yadi putrÃïÃmeva, tathà prÃÓanam / atha sarve«Ãæ svakulajÃtÃnÃæ, tathà prÃÓanam / atha svasrÅyÃdÅnÃmapi, tathà prÃÓanamiti //19// ityanÃkulÃyÃæ haradattamiÓraviracitÃyÃæ g­hyav­ttau viæÓa÷ khaï¬a÷ saptamaÓca paÂala÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_20.19:># yadye«Ãmanu«ÂhÃtÌïÃæ asapiï¬akart­kaprÃÓanamapi kuladharmastarhi tathà và syÃt //19// saptame paÂale 'pyevaæ k­taæ bhëyÃnusÃrata÷ / ÓrÅmatsudarÓanÃryeïa g­hyatÃtparyadarÓanam //1// atrÃnuktaæ duruktaæ và yatpramÃdÃdihetukam / vedamÃrgÃnuvartitvà ttatk«antavyaæ manÅ«ibhi÷ //3// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane viæÓa÷ khaï¬a÷ // samÃptassaptamaÓca paÂala÷ // ==================================================================================== athëÂama÷ paÂala÷ // ekaviæÓa÷ khaï¬a÷ / punarapi pÃkayaj¤Ãntaraæ puru«atrayasampradÃnakaæ tÃd­ÓÃnÃma«ÂakÃdÅnÃæ prak­tibhÆtaæ mÃsiÓrÃddhasaæj¤ikaæ pitryaæ karmopadiÓyate-- 22 mÃsiÓrÃddhaprakaraïam - 1 mÃsi ÓrÃddhakÃla÷ / ## (pa.8.khaæ.,21-1) ## #<ùpGs-AnÃ_21.1:># %%nÃma pitryaæ karma mÃsi mÃsi kartavyam / tatra ye 'parapak«e kÃlaviÓe«Ã÷ sÃmayÃcÃrike«Æpa«ÂÃ÷"prathame 'hanikriyamÃïe (Ãpa.dha.2-16-8) ityÃdaya÷ aparapak«asyÃparÃhïa÷ ÓreyÃ"(Ãpa.Órau.2-16-4)niti ca te sarve %%yathà tatropadi«ÂÃ÷ tathaiva mÃsi mÃsi pratyetavyÃ÷ / yadyapi te viÓe«Ã÷ tasmÃdeva vacanÃt siddhÃ÷ tathÃpi tasya karmaïa÷ prayogavidhÃnamita uttaraæ kriyata iti j¤ÃpanÃrthamidaæ vacanam / anyathà j¤Ãpayeta ÓucÅn mantravata÷ ityÃdi kasmin karmaïi vidhÅyata iti / evaæ tarhi mÃsiÓrÃddhasyaitadevÃdhikÃrÃrthamastu / tasmÃdidamasya prayojanam-mÃsaparimÃïamanapek«yÃparapak«avaÓaena parvakÃlà yathepadeÓaæ yathà syuriti / tena pÆrvasmin pak«e pa¤cadaÓyÃmak­taÓrÃddhasyÃparasmin pak«e prathamÃdi«u sarvÃsu tithi«u kriyÃbhavati tattatkÃ-masya //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.1:># %%mÃse mÃse Óraddhayà kartavyasya / %%k­«ïapak«e / %%'sarve«vevÃparapak«asyÃhassu kriyamÃïe pitÌn prÅïÃti / kartustu kÃlÃbhiniyamÃt phalaviÓe«a÷'(Ãpa.dha.2-16-7) ityÃdidharïaÓÃstrasiddhopadeÓÃnusÃreïa kÃlà bhavanti / 'aparapak«e yathopadeÓaæ kÃlÃ÷, iti punarvacanasya prayejanaæ 'aparapak«e pitryÃïi'(Ãpa.g­.1-7) ityatroktam / kecit-yasyÃæ tithau prathamamupakramastasyÃmevottare prayoga iti niyamo nÃsti;kunti pÆrïe 'pi mÃse aparapak«a eva yathopadeÓaæ tithyantare 'pi nitya÷ kÃmyaÓca prayoga iti //1// 2 bhojanÅyà brÃhmaïÃ÷ / #<ÓucÅn mantravato yonigotramantrÃsambandhÃnayugmÃæstryavarÃnanarthÃvek«o bhojayet // ùpGs_21.2 //># (pa.8.,khaæ.21-2) ## #<ùpGs-AnÃ_21.2:># %<ÓucÅn>%suddhÃn%%ÓrutÃdhyayanasampannÃn 'ÓucÅnmantravatassarvak­tye«u bhojayet'(Ãpa.dha.2-15-11) ityeva siddhe punarvacanamÃdarÃrtham / brÃhmaïÃn%%ÓvaÓuramÃtulÃdaya÷,%%samÃnagotrÃ÷%%­tvigÃcÃryÃntovÃsinaÓca / guïahÃnyÃæ tu pare«Ãmiti vak«yati / ayugmÃniti yugmaprati«edhÃrtham / %% ekaprati«edhÃrtham / "natvevaikaæ sarve«Ãm / kÃmamanÃdye"(ÃÓva.g­4-7-3) itiyÃÓvalÃyana÷ / anÃdye ÃmaÓrÃddhe durbhik«e và kule ekamapi bhojaye- dityartha÷ / yadyapi strÅbhyo 'pi piï¬adÃnaæ d­Óyate tathÃpi brÃhmaïabhojanamiha tabhyo na bhavati / homÃbhimarÓanayoradarÓanÃt / viprati«e- dhÃcca yugmavacanasya / tasmÃt pit­pitÃmahaprapitÃmahebhya eva tribhyo brÃhmaïabhojanam / ekaikasmai traya÷ pa¤ca vÃ, kalpÃntare dharmaÓÃstre«u ca darÓanÃt / viÓvebhyo devebhyo brÃhmaïabhojanaæ yugmasaækhyayà / "mÃtÃmahÃnÃmapyevaæ tantraæ và vaiÓvadaivika"(yÃ.sm­.1-228 miti yÃ5valkya÷ //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.2:># ÓucitvÃdiguïayuktÃn brÃhmaïÃn, anartÃvek«a÷ pratyupakÃrÃdid­«ÂaprayojanÃnavek«o, bhojayediti vÃkyÃrtha÷ / padÃrthastu Óucayo vÃÇmana÷ kÃyaÓuddhÃ÷ / na ca vÃcyaæ dharmaÓÃstre 'ÓucÅnmantravatassarvak­tye«u bhojayet'(Ãpa.dha.2-15-11) iti sarvÃrthamuktatvÃdiha punaÓÓucitvavacanamanarthakamiti;yato 'lpÃvidyÃnapi ÓucÅneva bhojayet, tadabhÃve varaæ kriyÃlopo, na tvaÓucÅnityevaæ ÓucÅtvÃdarÃrtam / mantravato mantrabrÃhmaïavata÷%%'dvandvÃtparaæ ÓrÆyamÃïa÷ pratyekamabhisambandhyate'iti nyÃyena, yonyà asambandhÃ÷, gotreïÃsambaædhÃ÷ yÃjyayÃjakÃdhyetradhyÃpayitÃra÷ / yattu dharmaÓÃstre 'mantrÃntevÃsyasambandhÃn'(Ãpa.dha.2-17-4) iti mantrasambandhavyÃtirekeïÃntevÃsyasambandhÃnityuktaæ tadaÇgÃdhyet­Órot­lak«aïamantrasambandhani«edhÃbhiprÃyam / nanu-sÃmayÃcÃrike«veva brahmaïÃnÃæ mantravattvaæ yonigotramantrÃsambandhatvaæ va siddham;tadihaæ kimartha punaruktam ?ucyate-nitye mÃsiÓrÃddhe g­hyoktaguïÃnapi bhojayet nÃvaÓyaæ dharmoktÃn brahmavidontevÃsyasambandhÃnityevamartham / %%vi«amasaÇkhyÃkÃ÷ / %%tritvamavaraæ saÇkhyà ye«Ãæ te %% / etacca pit­pitÃmahaprapitÃmahavi«ayam / tataÓca pitrÃdÅnÃæ trayÃïÃæ pratyakaæ trÅn pa¤ca và na punassaptÃdÅn, dvo daive pit­kÃrye trÅnekaikamubhayatra và / bhojayetsusam­ddho 'pi na prasajyeta vistare // (ma.sm­.3-135) iti manuvacanÃt / nanvasmin manuvacane 'pit­kÃrye trÅn'ityuktvà 'na prasajyeta vistare'ityuktaæ, tatkimiti 'pca vÃ'ityuktam?ucyate-ayugmÃæstryavarÃniti sÆtrakÃravacanÃt / evaæ tarhi 'ekaikamubhayatra vÃ'iti viruddha÷ / na;tasyÃnu kalpatvÃt / atra yadyapi mÃtrÃdibhya÷ p­thageva piï¬adÃnadarÓanaæ, tathÃpi tÃsÃæ p­thagbrÃhmaïabhojanaæ na bhavati, hemÃbhimarsanayo÷ p­thaktvÃdarÓanÃt, pit­mÃtrarthabrÃhmaïasaÇkhyÃsaÇkalane satyayugmatvavirodhÃt, ÃcÃrÃbÃvÃcca / api ca-- a«ÂakÃsu ca v­ddhau ca gayÃyÃæ ca m­te 'hani / mÃtuÓÓrÃddhaæ p­thakkuryÃdanyatra patinà saha // iti manuvacanÃda«ÂakÃdibhyo 'nyatra mÃsiÓrÃddhÃdau p­thaktvÃbhÃvasspa«Âa evÃvagamyate / iha ca sÆtrakÃrabhëyakÃrÃbyÃmanuktamapi viÓvadevÃrtha yugmÃnÃæ bhojanaæ kartavyam 'dvau daive'iti manuyÃj¤avaklyÃbhyÃmuktatvÃt, piÓÃcà rÃk«asà yak«Ã bhÆtà nÃnÃvidhÃstathà / vipralumpanti sahasà ÓrÃddhamÃrak«avarjitam / tatpÃlanÃya vihità viÓvedevÃssvayambhuvà // ityÃdi jhÃgaleyavacanÃt, avigÅtaÓi«ÂÃcÃrÃcca / yadà tveka eva brÃhmaïo labhyate, tadà taæ pitrÃdyarthameva bhojayet, pradhÃnatvÃt / aÇgabhÆtasya tu vaiÓvadevasya yadyekaæ bhojayecchrÃddhe daivaæ tatra kathaæ bhavet / annaæ pÃtre samuddh­tya sarvasya prak­tasya ca // devatÃyatane k­tvà tatra ÓrÃddhaæ prakalpayet / prÃsyedagnau tadannaæ tu dadyÃddvà brahmacÃriïe // (va.11-30,31) iti vasi«ÂhoktavidhinÃnu«ÂhÃnam / nanu ca-- mÃtÃmahÃnÃmapyevaæ tantraæ và vaiÓvadaivikam / (yÃ.sm­.1-2280), tathÃ-- mÃtÃmahanÃmapyevaæ ÓrÃddhaæ kuryÃdvicak«aïa÷ / mantrohena yathÃnyÃyaæ Óe«aæ mantravivarjitam // (vi.sm­.750) tathaiva-- p­thaÇmÃtÃmahÃnÃæ ca vaiÓvadevasamanvitam / kurvÅta bhaktisampannaæ tantraæ và vaiÓvadaivikam // (vi.pu.3-15-16) iti yÃj¤avalkyavi«ïusm­tyo÷ vi«ïupurÃïe ca vidhidarÓanÃt mÃtÃmahaÓrÃddhamapi nityamevÃvagamyate / tatkimiti sÆtrakÃrabhëyakÃrau na brÆta÷? ucyate-naiva tatrÃpi sm­tyantare«u pitryavatsarvasyaiva jÅvato dvijasyÃvaÓyaæ mÃtÃmahaÓrÃddhamapi niyamena kartavyamiti vidhitsitam / k­te abhyudaya÷, #karaïe na pratyavÃya iti / kasya tarhi niyamena kartavyamiti vidhiriti cet;ya÷ putrikÃk­tÃyà ÃsurÃdivivÃho- ¬hÃyà và putro mÃtÃmahena saha mÃtussÃpiï¬yaæ karoti, tasya mÃtÃmahaÓrÃddhaæ niyatameva, akarame ca pratyavÃya÷ / mÃsiÓrÃddhe tu mÃtu÷ p­thak ÓrÃddhÃbhÃvÃnmÃtÃmahaÓrÃddhÃæÓabhÃgitvopapatte÷ / atha và yo dauhitro 'putrasya mÃtÃmahasyÃkhilÃrtahÃrÅ tasyaitacchrÃddhaæ niyatam / yathÃha laugÃk«i÷-- ÓrÃddhaæ mÃtÃmahÃnÃæ ca avaÓyaæ dhanahÃriïà / dauhitreïa vidhij¤ena kartavyaæ vidhivatsadà // iti / imamevÃrtha bÃrucirapyÃha- 'yasmin pak«e aputro mÃtÃmaha÷, putrikÃsutaÓcÃkhiladravyahÃrÅ, tasmin pak«e tasya piï¬adÃnaniyama÷'ityÃdinà granthena / mÃtÃmahaÓrÃddhaprayogaÓca sm­tyantarebhyo nyÃyatasca pratyetavya÷ / tasmÃt sarvasya dhauhitrasya pitryavat kartavyameveti niyamÃbhÃvatsÆtrakÃrabhëyakÃrau na brÆta÷ // 2 // 3 annahomÃ÷ / ## (pa.8.khaæ.,21-3) ## #<ùpGs-AnÃ_21.3:># uttarÃbhi÷ 'yanme mÃte'tyÃdibhi÷ strÅliÇganirdeÓÃd­gbissaptabhi÷ annasyaikadeÓaæ juhoti / brÃhmaïabhojanÃrta kalpitÃdannÃduddh­tya juhotÅtyartha÷ / tatra 'amu«mÃ'ityasya sthÃne Ãdito dvayo÷ piturnÃmanirdeÓa÷ / madhyamayo÷ pitÃmahasya / antyayo÷ prapitÃmahasya / "yadi dvipità syÃdekaikasmin piï¬e dvau dvÃvupalak«aye"(Ãpa.Órau.1-27)diti nyÃyena dvipiturdvayorupalak«aïam-amu«mà amu«mà iti / ante svÃhÃkÃra÷ / kecit 'pitarau v­¤jetÃ'mityÆhaæ ku4vanti / (­gvikalpaæ kurvanti vÃ)etena pitÃmahaprapitÃmahau vyÃkhyÃtau / tathà 'svÃhà pitra'ityatrÃpi kecidÆhaæ kurvanti / apare na-pit­tvamatra vivak«itaæ ekatvamavivak«itamiti / kecit mÃtÃmahÃnÃmapyÆhana homaæ kurvanti-'yanme mÃtÃmahÅ, yanme mÃtu÷ pitÃmahÅ, yanme mÃtu÷ prapitÃmahÅ, tanme roto mÃtÃmaho v­ÇktÃæ ityÃdi //3// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.3:># atrÃnnaÓabdena brahmaïabhojanÃrthamannaæ vivak«itam, «a«Âhyà cÃpÃdÃnÃpÃdeyabhÃva÷ / tenÃyamartha÷-brÃhmaïabhojanÃrthÃtsarvasmÃddhavi«yajÃtÃdodanÃpÆpÃderhomÃrthamekasminpÃtre sahoddh­tya, tasmÃt pÃrvaïavadavadÃnadharmeïÃvadÃyottarÃbhi÷ 'yanme mÃtÃ'ityÃdibhissaptabhi÷ praty­caæ pradhÃnÅhutÅrjuhoti / na tu bahumantraka eko homa÷, 'etadvà viparÅtam'(Ãpa.g­.21-5) iti bahutvaliÇgÃt / liÇgaæ ca 'etadve'ti sÆtravyÃkhyÃne vyaktaæ bhavi«yati / atra prathamadvitÅyayormantrayorami«mà ityasya sthÃne vi«ïuÓarmaïa iti caturthyà piturnÃmagrahaïam / evaæ t­tÅyacaturthayo÷ pitÃmahasya pa¤cama«a«Âhayo÷ prapitÃmahasya / saptame tvadaÓÓabdÃbhÃvÃnnÃsti nÃmagrahaïam / anÆhaÓcÃtra dvipitrÃdikasyÃpi, 'tasmÃd­caæ nohet' (ÃÓva.Órau.) iti ­gÆhaprati«edhÃcca / tasmÃt 'pità v­ÇktÃmÃ'ityÃdyekavacanaæ pitrÃdiÓÃmÃnyaparam / ata eva prak­tau darÓapÆrïamÃsayoranekapatnÅkasyÃpi 'patnÅ sannahya'ityekavacanenaiva samprai«a÷ / Æha ityupadeÓa÷ / prak­tÃveva dvÃdaÓÃhe"adya sutyÃmityÃlekhana÷"ityÆhadarÓanÃt / e«a÷ te tata madhumÃne'ityÃdi«ve«a nyÃya÷ / jÅvapitrÃdikastu pitrÃde÷ pitrÃdÅnÃæ trayÃïÃæ m­tÃnÃæ nÃmÃni g­hïÃti / yastu pramÅtapit­ko 'yaæ dhriyamÃïapitÃmahassyÃt, sa svapituÓca tatpitÃmahaprapitÃmahayoÓca nÃmÃni g­hïÅyÃt / tathà manve«u pratiyogibhede 'pi pit­pitÃmahaprapitÃmahaÓabdÃnÃmeva prayoga÷ / Æhapak«e tu, tattatpratiyopinirdeÓapÆrvaka÷ 'pitu÷ pità v­hktÃm'pitu÷ pitÃmaho v­ÇktÃm'ityÃdika÷ prayoga÷ / na ca jÅvapitrÃdikasya mÃsiÓrÅddhaæ nÃstÅtyÃÓaÇkanÅyam, dhriyamÃïe tu pitari pÆrva«Ãmeva ni4vapet / pÆrve«u tri«u dÃtavyaæ jÅveccettritayaæ yadi // (ma.sm­.3-220) ityÃdivacanajÃtÃt / nanvemapi vyutkramÃcca pramÅtapitrÃdikasya naiva ghaÂate, 'vyutkramÃcca pramÅtÃnÃæ naiva kÃryà sapiï¬atà / 'iti vyutkramam­tÃnÃæ sapiï¬Åkaraïani«edhena sapiï¬Åk­tapit­sampradÃnake ÓrÃddhe tatputrÃdÅnÃmadhikÃrÃbhÃvÃt / maivam; pità yasya tu v­ttassyÃjjÅveccÃpi pitÃmaha÷ / pitussa nÃma saÇkÅrtya kÅrtayetprapitÃmaham // pitÃmaho và tcchrÃddhaæ bhujjÅtetyabravÅnmanu÷ // (ma.sm­.3-221,222) iti manuvacanena vyutkramapramÅtapitrÃdikasayÃpi ÓrÃddhavidhÃnÃt / tataÓca vyutkramÃcceti ni«edha÷ pÃk«ika iti niÓcayÃdadhikÃro 'pi pÃk«iko 'vigamyate //3// 4 ÃjyahomÃ÷ / #<ÃjyÃhutÅruttarÃ÷ // ùpGs_21.4 //># (pa.8.khaæ.,21-4) ## #<ùpGs-AnÃ_21.4:># «a¬ÃjyÃhatÅrjuhoti-svÃhà pitra ityÃdyÃ÷ / tatra 'svÃhà pitra' iti purastÃt svÃhÃkÃratvÃnnÃnte svÃhÃkÃra÷ / atrÃhu÷ mÃsiÓrÃddhe brÃhmaïabhojanaæ pradhÃnakarmatadaÇgamagnau karaïaæ piï¬aÓca / tona jÅvapit­ÓrÃddhakriyà na bhavati / 'yadi jÅvapità na dadyÃt'iti ni«edhÃt / ÃhomÃt k­tvà viramet'ityayamapi vidirna bhavati / homasya bhojanÃÇgatvÃt piï¬apit­yaj¤e tu homasya pradhÃnatvÃditi / anye tu yebhya eva pità dadhyÃt tebhya eva putro 'pÅtyÃhu÷ / apara Ãha trÅïi ÓrÃddhe pradhÃnÃni-agnau karaïaæ bhojanaæ piï¬adÃnamiti tenà 'homÃt k­tvà virame'dityasyÃpi vidherayaæ vi«aya iti ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.4:># evamannahomÃt dutvÃ,%%'svÃhà pitre'ityÃdyë«a¬ÃjyÃhutÅrjuhoti //4// ## (pa.7.khaæ.,21-5) ## #<ùpGs-AnÃ_21.5:># pÆrvÃssaptÃjyÃhutaya÷ uttarë«a¬annÃhutaya ityartha÷ / mantrÃstu yathÃmnÃtameva / prayoga÷-pÆrvadyurnivedanaæ sÃyaæ bhojanÃnantaraæ Óva÷ ÓrÃddhaæ bhavi«yatÅti / tata Ãgabhyavratacaryà sarve«Ãm / (vayaæ tu brÆma÷ pÆrvedyu÷ sÃyaæ bhojanaæ na bhavati / 'yadanÃÓvÃnupavaset pit­devatyassyÃ"diti liÇgÃditi) / athÃparedyu÷ prÃta÷ dvatÅyaæ nivedanam-adya kriyata iti / athÃbyaÇgastato 'parÃhïe snÃtÃn ka-tapacchaucÃn tÃnamantrayate / pÆrva viÓvebhyo devebhyo yaj¤opavÅtÅ yugmÃn dvau caturo và 'mÃsi ÓrÃddhe viÓvebhyo devebhya÷ k«aïa÷ kartavya'iti / 'oæ tathe'ti prativacanam / 'prÃpnotu bhavÃ'niti yathÃsanaæ prÃpaïam / 'prÃpnavÃnÅ'ti prativacaname / devebhya÷ prÃÇmukhÃ÷ brÃhmaïÃ÷ prÃÇm­le«u darme«u / pit­bhya udaÇmukhÃ÷ dviguïabhugne«u dak«iïÃgre«u yuvÃna÷ pitre / v­ddhÃ÷ pitÃmahÃya / v­ddhatamÃ÷ prapitÃmahÃya / ekaikasya trayastrayo và / ÓucaudeÓe dak«iïÃpravaïe ÓrÃddhÃgÃraæ sarvata÷ pariÓritamudagavÃdvÃraæ tasya pÆrvottare deÓe agniraupÃsana÷ / tasyà dhak«iïata÷ piï¬adÃnÃrtha sthaï¬ilam / tasya dak«iïata÷ udaÇmukhÃ÷ pitrÃrthÃ÷ paÓcÃt prÃÇmukhÃ÷ devÃrthÃ÷ / tasminneva sthaï¬ile yathÃvakÃÓaæ tri«u pÃtre«u pit­bhya udakÃnyarghyÃïi dak«iïÃpavargÃïi tilavanti / devebhya ekasminyavamati / tÃni pu«pairavakÅryadarbhe«u sÃdayitvà darbhai÷ pracchÃdya ÃsanagatÃnÃæ barÃhmaïÃnÃæ haste«u svasmÃtsvasmÃt udapÃtrÃt pÃtrÃntaremÃpa ÃdÃya 'visve devà idaæ vor'ghya' 'pita÷ idaæ ter'ghya, pitÃmaha idaæ ter'ghya, prapitÃmaha idaæ ter'ghya, ityargyÃïi dadÃti tÆ«ïÅæ và / purastÃdupari«ÂÃcca Óuddhodakam tato gandhÃdibhi÷ vÃsobhiÓca dvijÃnabhyarcya / 'uddhriyatÃmagnau ca kriyatÃ'mityÃmantrayate / 'kÃmamuddhriyatÃæ kÃmamagnau ca kriyatÃæ'iti prativacanam / tato brÃhmaïÃrtha saæsk­tÃdannÃduddh­tyÃpareïÃgniæ bahir«i prati«ÂhÃpyÃbhighÃryÃgnerupasamÃdhÃnÃdyajyabhÃgÃnte trayodaÓa pradhÃnÃhutÅrjuhoti //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.5:># yadvÃ-%%, 'yanme mÃtÃ'ityÃdyÃ÷ pÆrvÃssaptÃjyÃhutaya÷, 'svÃhà pitre'ityÃdyà uttarë«a¬annÃhutaya iti //5// 5 annÃbhimarÓanam / ## (pa.8.khaæ.,21-6) ## #<ùpGs-AnÃ_21.6:># evaæ pradhÃnÃhutÅrhutvà sauvi«Âak­taæ hutvà jayÃdi pratipadyate / sÃÇge pradhÃne sarvatra prÃcÅnÃvÅtam / na dÃyÃdaya ityanye / pari«ecanÃntaæ k­tvà praïÅtÃÓca vimucya tatassarvamannaæ ho«yaæ ca samupanidhÃya hutaÓe«aæ ca tasman uts­jya tamuttairastribhi÷ abhim­Óet 'e«a te tata madhumÃni'tyetai÷ / atrÃpyÆha÷ 'e«a te mÃtÃmaha madhumÃ'nityÃdi // tra // ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.6:># atha brÃhmaïabhojanÃrthahavi«yamahavi«ayaæ ca sarvamannaæ uttarai÷ 'e«a te tata madhumÃn'ityetaistribhirmantrai÷ abhim­Óet / ekayatnena sarvasyÃbhimarÓanÃsambhave mantrÃv­tti÷ ;Óe«iparatantratvÃcche«ÃïÃm //6// ## (pa.8.khaæ.,21-7) ## #<ùpGs-AnÃ_21.7:># atha và bhojanapÃtre«u kÊptÃnodanaviÓe«Ãn pratipuru«aæ p­thagabhim­Óet yathÃliÇgam / tatra yÃvanta÷ pitrarthe bhojayante tÃvatsu prathamasya mantrasyÃv­tti÷ 'evamuttarayo÷- / tata÷ pÃtre«u kaspitÃnannaÓe«Ãn //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.7:># athavà -pitrÃdyarthebhyo brÃhmaïebhya÷ pratirÆrÆ«aæ bhojanapÃtre«u kÊptÃn prakaspitÃn bhojayapadÃrthÃn ekaikena mantreïa yathÃliÇga mabhim­Óet / atrÃpi pitrÃderekaikasya brÃhmaïabahutve yugapadabhimarÓanÃsambhave ca tattanmantrÃv­tti÷ //7// 6 bhokt­bhirannopasparÓanam / ## (pa.8.khaæ.,21-8) ## #<ùpGs-AnÃ_21.8:># uttareïa yaju«Ã 'p­thivÅ te pÃtra'mityanena brÃhmaïai÷ sparÓayitvà bhojayediti Óe«a÷ / tatra ca 'brÃhmaïÃnÃæ tvÃ, 'mai«Ãæ k«e«ÂhÃ÷'iti bahutvaæ d­Óyate tathÃpi pratipuru«aæ mantrÃv­tti÷ uparavamantravat , vatsÃpÃkaraïamantravacca / tatra pÆrva devÃnÃmupasparÓanaæ 'viÓve devÃsa' ityanayarcÃ, sm­tyantare darÓanÃt / vai«ïavyetyapare / idaæ vi«ïurityante vi«ïo havyaæ rak«asveti / tathà pitrye«vapyante vi«ïo kavyaæ rak«asveti / bhu¤jÃne«u parÃÇÃvartate / rak«oghnÃn pitryÃn vai«ïavyÃnanyÃæÓca pavitrÃn dharmyÃn mantrÃn dharmaÓÃstra mitihÃsapurÃïÃæÓcÃbhiÓrÃvayati / tatast­ptÃni j¤Ãtvà madhumatÅ÷ ÓrÃvayet ak«annamÅmadanteti ca / atha bhÆmÃvannaæ vikarati-'ye agnidagdhà ye 'nagnigdhà ye và jÃtÃ÷ kule mama / bhÆmau dattena piïa¬ena t­ptà yÃntu parÃæ gati'miti / athÃcÃnte«u punarapo datvà 'svadita'miti pitrartÃn vÃcayati 'rocata'iti vÃÓvadevÃrtÃn / tato yathÃÓraddhaæ dak«iïÃæ datvà sarvebhyo 'nnaÓe«ebhya÷ piï¬Ãrtha prÃÓanÃrtha¤coddh­tya Óe«aæ nivedayot-annaÓe«ai÷ kiæ kriyatÃæ iti / i«ÂaissahopabhujyatÃmiti prativacanam / 'dÃtÃro no 'bhivardantÃæ vedÃssantatireva na÷ / Óraddhà ca no mà vyapagÃt bahudeyaæ ca no 'stu' // iti prÃrthayate / 'dÃtÃro vo 'bhivardhantÃ'mityÆhena prativacanam / %% pradak«iïÅk­tya, namaskÃra÷ / oæ svadheti pit­bhya÷ / viÓvedevÃ÷ prÅyantÃmiti viÓve«Ãæ devÃnÃm / tatra sarvakarmaïÃæ vaiÓvadeve«u pÆrva prav­tti÷ paÓcÃt pitrye«u / visarjane viparyaya÷ / abhiÓravaïÃdi yaj¤opavÅtÅ prÃkpiï¬ebhya÷ kalpÃntaradarÓanÃt //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.8:># uttareïa 'p­thivÅ te pÃtram'ityanena yaju«Ã, kÊptÃnannÃviÓe«Ãn brÃhmaïÃn, haste g­hÅtvopasparÓayitvÃ, taæ bhojayediti Óe«a÷ / atra ca mantre yadyapi brÃhmaïÃnÃmiti bahuvacanaæ tatÃpi yugapat sparsÃyitumaÓakyatvÃt pratipÆru«aæ mantrÃv­tti÷, yathÃ-'vÃyavasstha'(tai. saæ-1-1-1) iti mantra÷ prativatsam / evaævidhe«u bahuvacanaæ prayogasÃdhutvÃrtha, ekaprayogavacanaprayojyÃnekavyaktyobhiprÃyaæ và //8// 7 bhuktavatÃmanuvrajanam, piï¬adÃnam, Óe«abhak«aïaæ ca / ## (pa.8.khaæ.,21-9) ## #<ùpGs-AnÃ_21.9:># tatastÃn%%pratyÃv­tya prÃcÅnÃvÅtÅ piï¬apradÃnadeÓe %% saæst­ïÃti%%dvayo÷ sthÃnayorasaæbhinnÃnityartha÷ / tatra pit­bhya÷ purastÃt st­mÃti, mÃt­bhya÷ paÓcÃt / tathà cÃÓvalÃyana÷ -kar«Æ«veke dvayo««aÂsu vÃ, pÆrvÃsu pit­byo dadyÃt, aparÃsu strÅbhya÷ (ÃÓva.g­.1-56,7,8) iti / 'dak«iïÃgrai÷ pitrye«u'(Ãpa.g­.14) ityasya paristaraïÅva«ayatvÃdiha dak«iïÅnÅtyuktam / saæstÅrya te«Ættarairmantrai÷ 'mÃrjayantÃæ mama pitara'ityÃdibhirapo dadÃti / pÆrvavaditi vak«yamÃïamantrÃpyapak­«yante / piï¬aæ pÆrvavat dadÃti piï¬apit­yaj¤e yat piï¬adÃnaæ tadityartha÷ / tena trÅnudakäjalÅnityevamÃdayoviÓe«Ã ihÃpi bhavanti / tatra pit­liÇgai÷ pit­bhyastÅrïe«u, mÃt­liÇgairmÃt­bhyastÅrïe«u / evamapo datvà tata uttarairmantrai÷ 'etatte tatÃsÃ'vityÃdibhiste«u darbhe«Æbhaye«u%% piï¬Ãn dadÃti yathÃliÇgaæ pit­bhyaÓca mÃt­bhyaÓca / asÃvityatra sarvatra nÃmagrahaïaæ yathÃliÇgam / atrÃpi pÆrvavadityasya sabandhÃt savyaæ jÃnvÃcyÃvÃcÅnapÃïirityÃdi vidhÃnamihÃpi bhavati / anekapit­kasyoha iti paiÇgisÆtram / 'etadvÃæ tatau yaj¤aÓarmavi«ïuÓarmÃïau ye ca yuvÃmanu, 'etadvÃæ pitÃmahÃ'- vityÃdi / etadvÃæ mÃtarÃvasau yÃÓca yuvÃmanu'ityÃdidak«iïÃpavargÃnityucyate-ubhaye«Ãæ piï¬ÃnÃæ p­thak dak«iïÃpavargatà yathà syÃditi / tena pit­piï¬ÃnÃæ dak«iïato mÃt­piï¬Ã na bhavanti / kiæ tarhi ?paÓcÃt / evaæ piï¬Ãn datvà pÆrvavaduttarairapo dadÃti pit­bhyaÓca mÃt­bhyaÓca / mantrasamÃmnÃye'mÃrjantÃæ mama pitara ityete'iti mantrÃïÃæ punarÃdi«ÂatvÃt 'uttarairapo datvÃ'ityeva siddhe pÆrvavadityatidÓa÷ piï¬apit­yaj¤apratyavamarÓanÃrtha÷ -piï¬e«u codakäjali«u ca / tata uttarairmantrai÷ tÃnupati«Âhate yathÃliÇgaæ 'ye ca vo 'treti pitÌn, yÃÓca ve 'treti mÃtÌ;te ca vahantÃmiti pit­n, tÃÓca vahantÃniti mÃtÌ÷, t­pyaætu bhavta iti pitÌn, t­pyaætu bhavatya÷ iti mÃtÌ÷, t­pyata t­pyata t­pyata ityubhayÃn / tata uttarayarcà 'putrÃn pautrÃnityetayÃtri÷ prasavyamudapÃtreïa pim¬Ãn pari«i¤cati . ubhayÃstaparyantviti lÇgÃt piï¬ÃnÃæ sahapari«ecanam / udapÃtravacanaæ hastena mà bhÆditi / prasavyavacanamanuvÃda÷ prasavyaæ triguïÅbhÆtamekameva pari«ecanaæ santataæ yathà syÃt, na piï¬apit­yaj¤avat trÅïi pari«ecanÃni p­thagiti / evaæ pari«icya tata÷ pÃtrÃïi yÃnyatra prak­tÃni trÅïyarghyapÃtrÃïi pari«ecanapÃtrÃmudakumbha÷ yasmin piï¬Ãrthamannamuddh­taæ tacceti tÃni%%nyäci k­tvà tata uttaraæ yaju÷ 't­pyata t­pyata t­pyate'tyetat%% mÃvartayati trirabhyÃv­tti÷ avarà mÃtrà yasyÃvartanasya tat%% yajurgrahaïaæ 't­pyate'tyasya trirÃv­ttasya paÂhitasyaikayaju«Âvj¤ÃpanÃrtham / tasya trirÃv­ttau navak­tvo 'bhyÃv­ttirbhavati / evamÃv­tya nyakk­tÃni pÃtrÃni prok«ya%%udÃnayati / abhÅti vacanÃt uttaraæ karma pratyudÃharatÅtyartha÷ / tenottarasminnapi ÓrÃddhakarmaïi tÃnyeva pÃtrÃïÅtyeke / netyanye / evamabhyudÃh­tya Óe«asyÃnnasya%%so 'varÃrdhyo avamà mÃtrà yasya tat%%chÃndaso hrasva÷ / %%'prÃïe nivi«Âo 'm­taæ juhomi'ityanena%% ÓrÃddhaÓe«ebhya annaÓe«ebhya ityartha÷ / ÓrÃddhÃÇgamidaæ prÃÓanaæ, na nityasyÃÓanasya niyamavidhi÷ / tasmÃt tatrÃpi prÃcÅnÃvÅtameva / Ãcamane tu yaj¤opavÅtamanaÇgatvÃt / tata÷ pa¤camahÃyaj¤ÃnÃæ prav­tti÷ / ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.9:># ata%% vrajato brÃhmaïÃnÃg­hasÅmÃnta%%pradak«iïÅkaroti / etayoÓca yaj¤opavÅtam / katham?pradak«iïe tÃvat 'yaj¤opavÅtinà pradak«iïam'iti sÃhacaryÃt / anuvrajane 'pyanuvrajya pradak«iïÅk­tyeti pradak«iïasÃhacaryÃt / tantreïa caitadubhayaæ, sambhavÃt / yadi tu kÃraïavaÓÃttantrÃbhÃva÷, tadà p­thakp­thak / atha pratyetya prÃcÅnÃvÅtÅ piï¬adÃnadeÓe %%dveghà saæst­ïÃti / tatra purastÃtpitrÃdyartha, paÓcÃnmÃtrÃdyartham;ÃÓvalÃyane darÓanÃt, ÃcÃrÃcca / tataste«u darbe«Ættarai÷ 'mÃrjayantÃæ mama mÃtara÷'ityÃdibhiÓca yathÃrha dak«iïÃpavargamapo datvà anantaramuttarai÷ 'etatte tatÃsau'ityÃdibhi÷ 'etatte mÃtasau'ityÃdibhiÓca yathÃliÇgaæ trÅæstrÅn %% / piï¬ÃÓca hutaÓe«Ãt bhuktaÓe«Ãcca samavadÃya kartavyÃ÷ / atra pÆrve«u tri«u mantre«vasÃvi- tyasya sthÃne pit­pitÃmahaprapitÃmahÃnÃæ nÃmÃni sambuddyà yathÃkramaæ g­hïÃti / uttare«u tu tri«u mÃth­pitÃmahÃprapitÃmahÃnÃm / 'dak«iïato 'pavarga÷'(Ãpa.g­.1-20) iti sÃmÃnyavidhisiddhasyeha punarvacanaæ, piï¬adÃna eva dak«iïÃpavarga÷'dvaidhaæ darbÃstaraïe«u tu paÓcimÃpavarga iti j¤ÃpanÃrtham, tathobhaye«Ãæ piï¬ÃnÃæ pratyekaæ dak«iïÃpavargasiddhyartha ca / atha pÆrvavat 'mÃrjayantÃm'ityÃdibhirevÃpo dadÃti / kecit-'te«Ættarairapo datvà uttarairdak«iïÃpavargÃn piï¬Ãn datvÃ'ityetayorapi 'pÆrvavat'iti padamapak­«ya tri«vapi sÆtre«u codyamÃnaæ pÆrvavat piï¬apit­yaj¤avatkartavyamiti vyÃcak«ate / prayojanaæ tu"trÅnudakäjalÅnninayati"(Ãpa.Órau.1-8-10) 'savyaæ jÃnvÃcyÃvÃcÅnapÃïi÷ '(Ãpa.Órau.1-9-1) ityÃdividhÃnÃmihÃpi bhavatÅti / tanna;apakar«asyaivÃyuktatvÃt, pÆrvavadityasya piï¬apit­yaj¤avadityevaæbuddhyanudayÃcca / yadi tvÃcÃrabalÃt 'savyaæ jÃnvÃcya'ityÃdÅhÃpi kartavyamevetyucyeta, tadà na kaÓciddo«a÷ athottarai÷ 'ye ca vo 'tra'ityÃdibhi««ar¬rbhimantrairyathà kramaæ yathÃliÇgaæ pitÌn tristrirupati«Âhate / t­pyatetyanena trirÃv­ttena ubhayÃæstantreïa / kecit catvÃro mantrÃ÷ na «a / tatra prathamo mantro 'ye ca vo 'tra'ityÃdi÷ 'tÃÓca vahantÃm'ityanta÷ ubhayo«ÃmupasthÃnÃrtha÷ / 't­pyantu bhavanta÷' iti pitÌïÃm / 't­pyantu bhavatya÷'iti mÃtÌïÃm / 't­pyata t­pyata t­pyata'ityubhaye«Ãmiti // tata%%'putrÃnpautrÃn'ityetayà ubhaye«Ãæ piï¬ÃnyugapadudapÃtreïa tri÷ prasavyamavicchinnaæ%% / sÃmÃnyavidhisiddhasya prasavyasyeha punarvacanaæ pÆrvatra"pradak«iïÅk­tya"iti vacanÃdihÃpi prÃdak«iïyaæ syÃditi ÓaÇkÃnirÃsÃrtham / anantaraæ pÃtrÃïi homÃrthÃni piï¬adÃnÃrthÃni ca / kecit-bhojanÃrthÃni vodadÃnÃrthÃni ca, na tu homÃrthÃnÅti / %%adhobilÃni k­tvà / tata%%'t­pyata t­pyata t­pyata'ityÃmnÃnata evaæ trirabhyastam / %%anucchvasan / %% trirabhyÃv­ttiravarà mÃtrà yasyÃvartanasya tatttryavarÃrdhyam yathà bhavati tathÃvartayati / tataÓcÃvamÃyÃmapi mÃtrÃyÃæ t­pyateti navak­tvo 'bhyÃsitavyaæ bhavati / evamanavÃnaæ yÃvacchattyÃvartya, tata÷%% nyagabhÆtÃni vaprok«ya, dvandvamabhyudÃharati / atrÃbhyupasargÃduttaraæ karma pratyudÃharati / te«Ãæ pÃtrÃïÃæ niri«Âikado«o nÃstÅti bhÃva÷ atha%<Óe«asyÃnnasya>%grÃsavarÃrdhya grÃsÃvarÃrdhyam / chÃndasatvÃdghrasva÷ / %%'prÃïe nivi«Âa÷' ityanena prÃÓnÅyÃt / etacca sarvatassarvebhyo 'nnaÓe«ebhyassamavadÃya kÃryam / idaæ ca prÃÓanaæ bhojanecchÃyÃmasatyÃmapi grÃsavarÃrdhyamavaÓyaæ prÃÓyaæ; karmÃÇgatvÃt / evaæ prÃÓya, tataÓÓuddhyartha yaj¤opavÅtyÃcÃmet // athÃtra sÆtrÃïÃmapÆrïatvÃdanyatassiddhÃnapi padÃrthÃnupasaæh­tya yathÃpratibhÃsaæ prayoga utyate-pÆrvedyussÃyamaupÃsanahomaæ hutvà prÃcÅnÃvÅtÅ k­taprÃïÃyÃma÷ Óvo mÃsiÓrÃddhaæ kartÃsmÅti saÇkalpya ÓucitvÃdiguïasampannebhya÷ ÓvitrÃdido«avarjitebhya÷ k­tasÃyamÃhnikebhyo brÃhmaïebhyo nivedayet / tatra prathamaæ yaj¤opavÅtÅ bhÆtvà 'Óvo mÃsiÓrÃddhaæ bhavitÃ, tatra bhavadbhirviÓvadevÃrthe k«aïa÷ kartavya÷'iti viÓvadevÃrthebhyo brÃhmaïebhyo nivedayet / tata÷prÃcÅnÃmÅtÅ 'pitrarthe k«aïa÷ kartavya÷'iti pitrarthebhya÷ / 'pitÃmahÃrthe k«aïa÷ kartavya÷'iti pitÃmahÃrthebhya÷ / prapitÃmahÃrthe k«aïa÷ kartavya÷ 'iti prapitÃmahÃrthebhya÷ / ekabrahmaïapak«e tu 'pit­pitÃmahaprapitÃmahÃrthe k«aïa÷ kartavya÷'iti mÃtÃmahaÓrÃddhakÃrÅ cet, Æhena 'mÃtÃmahÃrthe k«aïa÷'ityÃdinà nivedayet / tatra cÃdhÃrayostadartasamidhorÃjyabhÃgayoragnimukhÃhutau svavi«Âak­ti prÃyaÓcittÃhutau ca yaj¤opavÅtÅ tathà viÓvadevÃrthe«u sarve«u padÃrthe«u ca pradak«iïÃnuvrajanayoÓca yaj¤opavÅtameva / ebhyo 'nyatrÃsamÃptessarvatra prÃcÅnÃvÅtameva / etacca prÃgevopapÃditam / kartuÓcÃtra saÇkalpÃdÃrabhya ÃsamÃpterbrahmacaryÃdivratacaryà anaÓanaæ ca bhavati / bhoktÌïÃmapi manÆkto 'krodhatvÃdi÷ / athÃparedyu÷ prÃtastÃn brÃhmaïÃn g­hamÃnÅya ÃcÃntÃnÃsane«ÆpaveÓya pÆrvavaddvitÃyamÃmantraïam / atra tvadya ÓrÃddhaæ bhavi«yatÅti bheda÷ / 'pÆrvedyurnivedanaæ aparedyurdvitÅyaæ t­tÃyaæ cÃmantraïam'itivacanÃt / atha te«Ãæ pÃdÃn kuï¬e«u sakÆrcatile«vavanijyÃcamayya, k­saratÃmbÆlÃdÅni datvà abhyajya snÃnÃrtha prasthÃpayet / te ca snÃyu÷ / tatassvayaæ ca snÃto brÃhmaïa bhojanÃrthÃdannÃdanyenÃnnena vaiÓvadevaæ pa¤camahÃyaj¤ÃæÓca kuryÃt / kecit-samÃpte ÓrÃddhe iti / tato 'parÃhïeprÃcÅnÃvÅtÅ brÃhmaïÃn prak«ÃlitapÃïipÃdÃnÃcÃntÃnÃsane«ÆpaveÓayati / tatra viÓvadevÃrthÃn prÃÇmukhÃn prÃkkÆle«u darbhe«u pitrÃdyarthÃnudaÇmukhÃn dviguïabhugne«u dak«iïÃgre«u darbhe«u / ÓrÃddhÃgÃraæ ca sucau deÓe dak«iïÃpravaïe sarvata÷ pariÓritamudagdvÃraæ ca bhavati / tasyottarapÆrvadeÓe 'gniraupÃsana¬a- / agnedak«iïata÷ piï¬apradÃnÃrtha sthaïa¬ilam / tasya dak«iïata÷ ptrÃdyarthÃnÃmÃsanam / paÓcÃttu viÓvedevÃrthÃnÃmÃsanam / sthaï¬ile«u yathÃvakÃÓaæ pitrÃdibhyasri«u pÃtre«u ekasmin và ÓÃstrÃntaroktavidhinÃrghyÃrthamudakagrahaïam / viÓvebhyo devebhyaÓca yathÃvidhi pÃtrÃntare / tÃni gandhÃdibhirabhyarcya, darbhe«u sÃdayitvà darbhai÷ pracchÃdyÃthÃsanagatÃnÃæ brÃhmaïÃnÃæ haste«u svasmÃtsvasmÃdudapÃtrÃtpÃtrÃntareïÃpa ÃdÃya 'viÓva devÃ÷ idaæ vo arghya''pit­pitÃmahaprapitÃmahÃidaæ vo arghya 'iti vÃrghyÃïi dadÃti / idamevÃrghyadÃnaæ ÓrÃddhe svadhÃninayanamudapÃtrÃnayanamiti cocyate / purastÃdupari«ÂÃccarghyadÃnÃddhaste«u ÓuddhodakadÃnam / tato gandhÃdibhirvÃsobhiraÇgulÅyakÃdibhiÓca yathÃvibhavaæ brÃhmaïÃnÃmabhyarcanam / tatastÃn 'uddhriyatÃmagnau ca griyatÃm'iti pratibrÆyu÷ / 'udÅcyav­ttistvÃsanagatÃnÃæ haste«ÆdapÃtrÃnayanam / uddhriyatÃmagnau ca kriyatà mityÃmantrayate / kÃmamuddhiyatÃkÃmamagnau ca kriyatÃmityatis­«Âa uddharejjuhuyÃcca'(Ãpa.dha.2-17-17,18,19) iti dharmaÓÃstravacanÃt / etacchodapÃtrÃnayanaæ uddhriyatÃmityÃmantraïaæ ca pÃk«ikam, bhëyakÃreïÃnuktatvÃt, udhÅcyav­ttirityasya samÃsasya udhÅcyÃnÃæ v­ttirudÅcyeÓu v­ttirityubhayathÃpi vigrahÃbhyupagamÃcca / atha brÃhmaïabhojanÃrthÃdannÃt havi«yamodanÃpÆpÃdikaæ ekasmin pÃtre samuddh­tya ahavi«yaæ k«ÃrÃdisaæs­«Âamanyasmin pÃtre uddh­tyÃtha havi«yaæ prati«ÂhatamabhighÃr agnerupasamÃdhÃnÃdyagnimukhÃntaæ k­tvà 'yanme mÃtÃ'ityÃdibhistrayodaÓa pradhÃnÃhutÅrhutvà svi«Âak­taæ ca tata udÅcÅnamu«ïaæ bhasmÃpohya ahavi«yaæ svÃhÃkÃreïa hutvÃtha 'lepayo÷'ityÃdi tantraÓe«aæ samÃpya tata÷ 'e«a te tata'ityÃdibhissarvamannamabhim­Óya atha p­thakp­thakt­tÅyamÃmantraïaæ pÆrvavadeva k­tvà tri«vapi cÃmantraïe«u 'oæ tathÃ'iti prativacanaæ brÃhmaïÃnÃm / tata÷ kartu÷ prÃrthan'iti / tata÷ 'prÃpnavÃni'ityaÇgÅkÃro bhoktÌïÃm / apare kramÃntaramÃhu÷- vaiÓvadevapa¤camahÃyaj¤Ãnantaraæ aparÃhïe prÃcÅnÃvÅtÅ agnerupasamÃdhÃnÃdi karoti / tatra svadhÃninayanapak«e pÃtrasaæsÃdanakÃle svadhÃpÃtrÃïÃmapi sÃdanam / praïÅtÃ÷ praïÅya vidhivat svadhÃgrahaïam / tato 'brÃhmaïaæ dak«iïato ni«Ãdya' ityÃdyagnimukhÃnte k­tepÃdaprak«ÃlanÃdi / uddhiyatÃmityÃmantrya, annamuddhtya pradhÃnahomÃdaya iti / ihÃpi pak«e svadhÃninayanaæ pÃk«ikameva anye tu- mÃsiÓrÃddhe ÓÃstrÃntarÃnusÃrÃnmantravanniyamavadbhojanadeÓasaæskÃraæ, viÓve«Ãæ devÃnÃæ cÃvÃhanaæ, bhojayitvodvÃsanaæ cecchanti / atra ca padÃrthe«u krame ca Ói«ÂÃcÃrÃdeva nirïaya÷, sÆtrakÃrabhëyakÃrÃbhyÃmanuktatvÃt // atha prak­tamucyate-bhojanapÃtrakÊptÃnannaviÓe«Ãn yathÃsvaæ brÃhmaïÃnupasparÓayati 'p­thivÅ te pÃtraæ, ityetayà 'idaæ vi«ïurvicakrame'ityetayà ca / tasyÃÓcÃnte 'vi«ïo bavyaæ rak«asva'iti viÓve«Ãæ devÃnÃæ, 'vi«ïo kavyaæ rak«asva'iti pitrÃdÅnÃm / evaæ sparÓayitvÃtha bhojayet / vibhave sati sarpirmÃsÃdÅni viÓi«ÂÃni dadyÃt;abhÃve tailaæ ÓÃkamiti / bhu¤jÃnÃn brÃhmaïÃnÃhavanÅyÃrthena dhyÃyet, pitrÃdÅn devatÃtvena, annaæ cÃm­tatvena, ÃtmÃnaæ brahmatvena / bhu¤jane«u ca parÃÇÃv­ttya rÃk«odhnÃn pitryÃn vai«ïavÃnanyÃæÓca (kha.ga.pavitrÃn) pÃvamÃnamantrÃn dharmaÓÃstramitihÃsapurÃïÃni cÃmiÓrÃvayati / t­ptÃæÓca j¤Ãtvà madhumatÅÓÓrÃvayati, 'ak«annamÅmadanta'iti ca / atha bhÆmÃvannaæ (kha.ga---prakirati) parikirati-- ye agnidagdhà ye 'nagnidagdhà ye và jÃtÃ÷ kule mama / bhÆmau dattena piï¬ena t­ptà yÃntu parÃæ gatim // iti / athÃcÃnte«u punarapo datvà 'svaditam'iti pitrÃdyarthÃn vÃcayati, 'rocayate'iti viÓvedevÃrthÃn / tato yathÃÓakti dak«iïÃæ datvÃtha sarvebhyo 'nnase«ebhya÷ piï¬Ãrtha prÃÓanÃrtha codgh­tya (annaÓe«ai÷) annaÓe«a÷ kiæ kriyatÃm'?iti Óe«aæ nivedayet / te ca 'i«Âaissaha bhujyatÃæ'iti pratibrÆyu÷ / atha kartÃ-- dÃtÃro no 'bhivardhantÃæ vedÃssantatireva na÷ / (kha.ga.-«ai÷) Óraddhà ca no mà vyapagÃdbahu deyaæ ca no 'stu // iti prarthayate / dÃtÃro vo 'bhivardhantÃæ vedÃssantatireva va÷ / (kha.ga-ca) Óraddhà ca vo mà vyagamadbahu deyaæ ca vo 'stu // iti te«Ãæ prativacanam / atha, annaæ ca no bahu bhavedatithÅæÓca labhemahi / yÃcitÃraÓca nassantu mà ca yÃci«ma ka¤cana // iti ca prÃrthayate / (kha.ga.jha--atÅrthÅæÓca sabhadhvam / yÃcitÃraÓca vassantu mà ca yÃcadhvaæ va¤cana / ityadhikam ) 'annaæ ca vo bahu bhavet'ityabahenaiva prativacanam / anantaraæ 'oæ svÃdhÃ'ityÃha / 'astu svadhÃ'iti prativacanam / atha brÃhmaïÃnÃæ pitrÃdyarthÃnÃæ pÆrva visarjanam / viÓve«Ãæ devÃnÃæ paÓcÃdvisarjanam / pÆrvokte«u nivedanÃdi«u sarve«u padÃrthe«u daivapÆrvatvameva / atha yaj¤opavÅtÅ bhuktavato 'nuvrajya pradak«iïÅk­tya, prÃcÅnÃvÅtÅ 'dvaidhaæ dak«iïÃgrÃn'ityÃdi, 'Óe«asya grÃsavarÃrdhya prÃÓnÅyÃt'ityevamantaæ yathÃsÆtraæ karoti // atra cedaæ vaktavyam -brÃhmaïabhojanaæ homa÷ piï¬adÃnaæ ca trÅïyapi mÃsiÓrÃddhe pradhÃnÃni / agnyÃdheye (Ça ja-bhëyakereïetyÃdhikam) / dhÆryasvÃminoktatvÃt , vaiÓvadeve viÓvedevà ityatra kapardisvÃminÅktatvÃcca / kecit -iha brÃhmaïabhojanameva pradhÃnam, hema÷ piï¬adÃnaæ ca tadaÇgam, anarthÃvek«o bhojayediti prak­tya tayorvidhÃnÃt iti / athÃsya mukhyakalpÃsambhave ÃmaÓrÃddhavidhiranukalpatayocyate-- Ãpadyanagnau tÅrthe ca candrasÆryagrahe tathà / ÃmaÓrÃddhaæ dvijai÷ kÃrya ÓÆdra÷ kuryÃtsadaiva hi // iti (cha-b­haspativacanÃt b­hatpracetovacanÃcca / ja-v­haspatipracetasorvacanÃt,) v­hatpracetovacanÃt / atra vyÃsa÷-- ÃvÃhanaæ ca kartavyamardhyadÃnaæ tathaiva ca / e«a eva vidhiryatra (¬a-anna. cha-Ãma) yatra ÓrÃddhaæ vidÅyate // yadyaddadÃti viprabhya÷ Ó­taæ và yadi vÃÓ­tam / tenÃgnau karaïaæ kuryÃtpiï¬Ãæstenaiva nirvapet // iti / atra «aÂtriæÓanmatamÃmaÓrÃddhaæ yadà kÆryÃt piï¬adÃnaæ kathaæ bhavet / g­hÃdÃh­tya pakvÃnnaæ piï¬Ãn jadyÃttilaissaha // iti / prayogasaæk«epastu-pÆrvedyuraparedyurvà brÃhmaïÃnnimantrya, pÆrvÃhïe snÃtvà brÃhmaïÃnÃhÆya, pÃdaprak«ÃlanÃdyarghyadÃnÃntaæ k­tvÃ, yathÃvibhavaæ gandhavastrÃdibhiÓca yathÃrhamabhyarcya, 'agnau kari«yÃmÅ'tyÃmantrya ÃthÃgnimukhÃnte taï¬ulÃdyamadravyeïa homakaraïam / tatastantraÓe«aæ samÃpya, taï¬ulÃdyÃmadravyaæ ÓrÃddhÃrtha dadÃti / carorabhÃvÃttaddharmÃïÃmabhÃva÷ / bhojanÃbhÃvÃcca tatsambandhinÃmabyaïÃva÷ / tata÷ piï¬adÃnamÃmena, g­hÃdÃh­tena pakkena veti / atyantÃpadi tu 'api ha và hiraïyena pradÃnamÃtraæ', api ha và hiraïyena (kha.ga--Ça-pradhÃnamÃtraæ evamuttaratrÃpi) / pradÃnamÃtraæ api và mÆlaphalai÷ pradÃnamÃtram, ityÃdibodhÃyanÃdivacanÃddhiraïyÃdervà pradÃnamÃtraæ samastadharmarahitaæ kuryÃt / evaæ sarvathÃpi ÓrÃddhamavaÓyaæ kartavyam / na tu kasyÃæcidapyavasthÃyÃæ lopa÷ / atra ca ÓrÃddhavi«aye yadyapi, vasava÷ pitaro j¤eyÃ÷ rudrÃÓcaiva pitÃmahÃ÷ / prapitÃmahÃstadityÃÓÓrutire«Ã samÃtanÅ // ityÃdiÓÃstrÃntarasiddhaæ bahu vaktavyamasti;tathÃpi vistarabhayÃduparamyate //9// evaæ prak­tibhÆtaæ mÃsiÓrÃddhaæ vyÃkhyÃyedÃnÅæ tadvik­tibhÆtaæ pratisaævatsaramanu«Âheyaæ a«ÂakÃkhyaæ pÃkayaj¤Ãntaraæ vyÃkhyÃsyan, tasya kÃlavidhimÃha-- 23 a«ÂakÃÓrÃddham 1 tasya krÃla÷ / ## (pa.8.,kha.21) ## #<ùpGs-AnÃ_21.10:># vyÃkhyÃta÷ Óraddhavidhi÷ / athëÂakà nÃma pÃkayaj¤a÷ pitrya÷ saævatsare saævatsare kartavya÷ sa upadiÓyate / tasya kÃlavidhirayaæ yà mÃdhÅ tasyÃ%%k­«ïapak«a÷ tasyÃæ yà a«ÂamÅ%%sà yadi%% %%saÇgacchate tÃmapyekëÂaketyÃcak«ate iti dvÃvimau yogau / anyathà paurïamÃsyà upari«ÂÃda«ÂamÅ jye«Âhayà sampadyate tÃmekëÂaketyÃcak«ata ityetÃvatà siddham / kiæ vya«Âakatvam / %%grahaïasya prayojanaæ m­gyam / kimartha jye«Âhayà sampadyata iti?yadà dvayorahnora«ÂamÅ tadà jye«ÂhÃsaæyuktÃyÃæ kriyà yathà syÃdidi //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.10:># %%mÃghamÃsasya sambandhinyÃ÷%%k­«ïapak«a ityartha÷ / %%vya«ÂakÃyÃæ yÃ%% tithi÷%%jye«ÂhÃnak«atreïa%%saÇgacchate tÃma«ÂamÅme %%kathayanti brahmavÃdina÷ / tasyÃma«Âakà kartavyeti Óe«a÷ / ekëÂakÃyÃæ vapÃhomÃdi pradhÃnaæ kartavyamityartha÷ / tÃmekëÂaketyÃcak«ata iti vacanaæ yÃnyanyÃnyapyekëÂakÃyÃæ vihitÃni, yathà gavÃmayanadÅk«Ã yathà ca dÅrghasatre«u vij¤ÃnÃrthamapÆpena kak«asyopo«aïaæ, yathÃva cekhÃsambharaïaæ, tÃni ca sarvÃïi yathoktalak«aïÃyÃmevëÂamyÃæ kÃryÃmÅtyevamartham / atrÃyamabhiprÃya÷- yadyapi mÃghamÃsasya sarvà k­«ïapak«Ã«ÂamÅ jye«Âhayà na sampadyate;tathÃpi tasyÃmekëÂakà kartavyaiva;pÃkayaj¤atvena nityatvÃt, 'vya«Âakà tasyÃæ'ityadhikagrahaïÃcceti / jye«ÂhayÃ%%iti tu prÃyikÃbhiprÃyam / tenÃyuktÃyÃmapi gavÃmayanadÅk«ÃdÅni labhyante // kecit- yadà dvayorahnora«ÂamÅ, yasminvà saævatsare dvau mÃghamÃsau, tatra yà a«ÂamÅ jye«Âhayà sampadyate tasyÃmeva nÃsa mpannÃyÃmityevamabhiprÃya iti //10// ## (pa.8.kha.21) ## #<ùpGs-AnÃ_21.11:># upa samÅpe kriyata ityupakÃra÷ / tatra bhavamaupakÃryam / tasyà aupakÃryamityanvaya÷ / %%ekëÂakÃyÃ÷ samÅpe yatkarma kriyate pÆrvedyussaptamyÃm, tatra%% Órapayati / sÃyaæ saptamyÃmastamite Ãditye apÆpahavi«kaæ karma kartavyamityartha÷ / tadevamaupakÃryaÓabda÷ kÃlÃvidhÃnÃrtha÷ / tasyÃssÃyamityanvaye a«ÂamyÃmastamite 'pÆpaæ prÃpnoti, navamyÃæ paÓu÷, 'daÓamyÃmanva«ÂakÃ', tacchÃstre«vaprasiddham / aupakÃryaÓabdaÓcÃnarthaka÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.11:># tripadamidaæ sÆtram / tasyà a«ÂakÃyÃ%% / upakÃraæ karotÅti kartari yatpratyaya÷ chÃndasa÷ / a«ÂakÃyà aÇgabhÆtaæ karmetyartha÷ / sÃyaæ pÆrvedyussaptamyÃ÷ / somayÃgasyÃgnÅ«omÅyapaÓuyÃgavattasyà a«ÂakÃyà aÇgabhÆtaæ karma pÆrvedyussaptamyÃssÃyaÇkÃle kartavyamiti sÆtrÃrtha÷ / na tviha tasyà a«ÂakÃyà iti sambandha÷ navamyÃæ vapÃhomÃdi pradhÃnaprasaÇgÃt / na caitadyuktam;%%iti kÃlavidhÃnasyaupakÃryÃrtatvopapattau 'prakaraïÃtpradhÃnasya'iti nyÃyavirodhÃt, ÓÃstrÃntare«vaprasiddhatvÃcca //11// athÃsyaipakÃryasya vidhimÃha-- vrÅhÅïÃæ%%tÆ«ïÅæ nirupya pÃrvaïÃvat patnyavahantÅtyÃdividhinÃpÆpaæ%<Órapayati>% / apÆpa÷ prathitÃvayava÷ prasiddha÷ / ## 2 apÆpavÃka÷ / apÆpaæ catuÓÓarÃvaæ Órapayati //12// ## (pa.8.,kha.,21) ## #<ùpGs-AnÃ_21.13:># sÃyamapÆpëÂÃkapÃlo havi÷ ityeke manyante / a«Âasu kapÃle«u saæsk­to '«ÂÃkapÃla÷ / asmin pak«e puro¬ÃÓasyÃv­tà Órapaïam / pÆrvasya tu laukikyÃpÆpasyÃv­tà / dvayorapi pak«ayo÷ aupÃsane Órapaïam / etacca pitryasyÃÇgamapi karma svayaæ pitryaæ na bhavati, 'tena prÃcÅnÃvÅtÃdi na bhavati //12// iti ÓrÅhagadattamiÓraviracitÃyÃæ g­hyasÆtrav­ttÃvanÃkulÃyÃmekaviæÓa÷khaï¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_21.13:># a«Âasu kapole«u saæsk­ta÷ puro¬ÃÓo '«ÂakapÃla÷ / sa÷ Órapayitavya ityeke / puro¬ÃÓa iti ca prasiddha Ãk­tiviÓe«a÷ tena laukikena prakÃreïa pÃka aupÃsanaæ eva //13// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane ekaviæÓa÷ khaï¬a÷ // dvÃviæÓa÷ khaï¬a÷ / 3 a¤jalinÃpÆpahoma÷ / ## (pa.8.kha.,22-1) ## #<ùpGs-AnÃ_22.1:># prati«ÂhitÃbhidhÃraïÃnte k­te agnerupasamÃdhÃjyabhÃgÃntaæ k­tvà pÃrvaïavadavadÃnakalpenÃpÆpÃduttarayarcà a¤jalinà juhoti 'yÃæ janÃ÷ pratinandantÅ'tyetayà / sÃmarthyÃdupastaraïÃbhighÃraïayoravadÃnasya cÃnya÷ kartà / ÃjyabhÃgÃntavacanaæ tantravidhÃnÃrtham / etadeva j¤Ãpakaæ na pitryametatkarmeti / anyathà yathà mÃsiÓrÃddhe '«ÂakÃyÃæ ca yatnÃbhÃve 'pi tantraæ pravartate, pitrye«u yatnÃbhÃve 'pi tantraæ pravartato ityuktatvÃt, tathÃtrÃpi siddhaæ syÃt / pÃrvaïavadvacanaæ a¤jalihomÃnÃmadharmagrÃhakatvÃt avadÃnakalpaprÃptyartha a¤jalinÃpi juhvat pÃrvaïavadavadÃnakalpena juhotÅti / sÃdanaprok«aïasaæ mÃrjanÃnya¤jalerna bhavanti //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.1:># tata÷ pÃrvaïavadagnerupasamÃdhÃnÃdyagnimukhÃnte, svakÅyenÃvadÃnadharmeïÃpÆpÃtpuro¬ÃÓÃdvÃvadÃya uttarayarcà 'yÃæ janÃ÷ pratinandanti' ityetayà a¤jalinà juhoti / a¤jalestu 'yena juhoti'ityÃdisaæskÃralepäjanamupastaraïÃbhigÃraïahaviravadÃnÃni ca viprati«edhÃdanya÷ kuryÃt / svi«Âak­taæ tu darvyaiva juhoti, näjalinÃ;vik­tau codyamÃno dharma÷ pradhÃnÃrtho bhavatÅti nyÃyÃt / na ca vÃcyamaupakÃryasyÃÇgatvÃt prÃdhÃnyameva nÃstÅti ;yato 'syÃpi svÃÇgÃpek«ayà prÃdhÃnyamastyeva / ata eva 'mandaæ dÅk«aïÅyÃyÃmanuvrÆyÃt'(Ãpa.Órau / 10-4-11) iti vÃÇniyamassomÃÇgabhÆtadÅk«aïÅyÃpradhÃnamÃtrÃrtha÷ na tadaÇgaprayÃjÃdyartho 'pi / tathà 'tatastÆ«ïÅmÃgnihotraæ juhoti'(Ãpa.Órau.5-17-6) iti tÆ«ïÅkatvamÃdhÃnÃÇgabhÆtasya naiyamikÃgnihotravik­te÷ pradhÃnasyaiva dharma÷ na tadaÇgÃnÃmapÅti / aupakÃryasya cau«adhihavu«katvÃdeva siddhasya tantrasya punarvacanaæ etatsnÃpannadadhihome 'pi prÃptyarthamityuktameva //1// thà 4 Óe«asyëÂadhà k­tasya brÃhmaïebhya upaharaïam / ## (pa.8.,kha.,22-2) ## #<ùpGs-AnÃ_22.2:># tantrasya Óe«assiddho bhavati avik­ta ityartha÷ / a¤jalinà juhotÅtyubhayaæ viÓe«a÷ svi«Âak­ti na bhavatÅtiyartha÷ / tena svi«Âak­tamavadÃnakalpena darvyà hutvà samidhamekaviæÓatimÃdhÃya jayÃdi pratipadyate //2// 'tena sarpi«matà brÃhmaïa'mityayekasya bhak«aïe prÃpte '«ÂÃbhya ipahÃro vidhÃyate / tatra ye brÃhmaïÃ÷ ÓvobhÆte bhoktÃra÷ tebhyo nivedyopavasati // 3 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.2:># apÆpasya%<Óe«assidadha÷ upaharati>%prÃÓanÃrthamiti cÃnuvÃda÷, taæ Óe«aæ sarpi«mantama«Âadhà k­tvà a«Âaphyo %%iti vidhÃtum / tenehabrÃhmaïaikatvabÃdha÷ / kecit-siddha÷ Óe«a÷ iti sÆtraccheda÷ / siddho 'vik­tastantrasya Óe«a÷ / tena darvyà homassvi«Âak­ta÷, jayÃdi pratipadyata iti ca siddhamiti te«Ãæ tama«Âadhetyatra tamapÆpamiti vyavahitasya parÃmarÓo bhavet / evamaupakÃrya k­tvà mÃsiÓrÃdadhavadhbhokt­bhyo brÃhmaïebhyo nivedayet / Óvo '«ÂakÃÓrÃddhaæ bhavi«yatÅti bheda÷ //2// 5 gorupÃkaraïam / #<ÓvobhÆte darbheïa gÃmupÃkaroti pit­bhyastvà ju«ÂÃmupÃkaromÅti // ùpGs_22.3 //># (pa.8.kha.,22-3) ## #<ùpGs-AnÃ_22.3:># darbheïetyekatvamavivak«itam / gÃæ striyaæ, ju«ÂÃmitelÇgÃt / purastÃtpratÅcÅæ ti«ÂhantÅæ, Óraute tathà darÓanÃt / pitryaæ cà / #ÂakÃkarma,%%mitidarÓanÃt / pitrye«u yatnamantareïÃpi tantraæ pravartate iti purastÃduktam / tata ÃjyabhÃgÃnte tantre k­te upÃkaraïÃde÷ prav­tti÷ / atra pramÃïaæ vak«yÃma÷ / 'aparapak«asyÃparÃhïa÷ ÓreyÃni'tye«a ca kÃla÷ / sarvatra prÃcÅnÃvÅtam //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.3:># atha svobhÆte a«ÂabhyÃm / brÃhmaïÃn g­hamÃnÅyetyÃdyagnimukhÃntaæ sarva mÃsiÓrÅddhavatk­tvÃ, atha darbheïaikena gÃæ striyaæ 'pit­bhyastvà ju«ÂÃmupÃkaromi, ityanena mantreïopÃkaroti //3// 6 vapÃhoma÷ / ## (pa.8kh.,22-4) ## #<ùpGs-AnÃ_22.4:># tÆ«ïÅmityanucyamÃne sampradÃnÃbhÃve homÃniv­tte÷ devatÃkalpanÃyÃæ prÃptÃyÃæ yà aitÃ÷ pÃÓubandhikya÷ paÓvÃhuya÷ 'upÃk­tya pa¤ca juhotÅ'ti vihitÃ÷ tà età iti vij¤Ãyeta / tataÓca mantre«vapi prÃpte«u tÆ«ïÅæ ityuktam / evaæ brÆvan etaddarÓayati Órautasya paÓerÃv­tëasyÃpi paÓossaæskÃra iti / tena 'purastÃt pratya¤caæ ti«Âavta'mityevamÃdayo viÓe«Ã ihÃpi bhavanti / tasyà iti vacanaæ tasyà vapÃyà evÃtra codito viÓe«o yathÃsyÃt ÓrapaïÃdi, nÃvadÃnamityevamartham, tena mÃæsaudanÃdermÃsiÓrÃddhavadanyasminnagnau saæskÃra÷ / Ãjyagrahaïamanarthakam / apivottarayà juhotÅtivat siddham, tat kriyate j¤ÃpakÃrtham, etat j¤Ãpayati-ÃjyabhÃgÃnte tantre k­te paÓorupÃkaraïÃdÅti / kathaæ k­tvà j¤Ãpakam?sarvatra pradhÃnÃhuti«u tÃntrikasya havi«assadharmakasyÃnekatve sati viÓe«aïaæ d­Óyate-sthÃlÅpÃkÃdannÃdÃjyÃhutiritu, tadihÃpi d­«Âam / tat j¤Ãpayati-tÃntrikeïaivÃjyonÃhutayohabayanta iti / upÃkaraïasya caitÃsÃæ cÃnantarya d­Óyate "upÃk­tya pa¤ca juhotÅ"(tai.saæ.3-1-5)ti / tasmÃdÃjyabhÃgÃnte paÓorupÃkaraïamiti siddhaæ bhavati / evaæ pa¤cÃjyÃhutÅrhutvà tÆ«ïÅæ saæj¤apya vapäca vapÃÓrapaïÅbhyÃæ tÆ«ïÅmuddh­tya aupÃsane ÓrapayitvÃbhighÃrya barhi«i prati«ÂhÃpya punarabhighÃrya tatastÃmupastÅrïÃbhighÃritÃæ madhyamenÃntamena và palÃÓaparïena juhoti uttarayarcà 'vaha vapÃ'mityetayà / parmasya vapÃÓrapaïyoÓca pÃtraissaha sÃdanÃdi bhavati //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.4:># tÆ«ïÅæ svÃhÃkÃreïÃpi vinÃ%%, mantraprÃptyabhÃvÃt / devatà cÃsÃæ prajÃpatireva / tasyai vapÃmityÃdi vyÃkhyÃtam / %%vaha%% ityetayà //4// 7 mÃæsaudanahomÃ÷ / ## (pa.8.,kha.22-5) ## #<ùpGs-AnÃ_22.5:># (hutÃyÃæ vapÃyÃæ paÓorviÓasanaæ kÃrayitvà anva«ÂakÃrtha ...g­he«u Órapayitvà anyÃni ca havi«yaudanÃdÅni tÃnyabhighÃrya barhi«i prati«ÂhÃpya punarabhighÃrya darvyà juhotyavadÃnakalpena / nÃtra sak­dupaghÃtakalpa÷ / svi«Âak­ti viprati«edhÃt / Ãjye 'bhÃvÃt mÃæsapi«ÂaudanayoÓca bhÃvÃt / tatra)mÃæsaudanamuttarÃbhi÷ yÃæ janÃ÷ pratinandanti'ityetÃbhi÷ saptabhi÷ / mÃæsamiÓra odano mÃæsaudana÷ / homakÃle ca miÓraïam / na ÓrapaïakÃle / paktivai«amyÃt / asmin karmaïi a«ÂÃdaÓahomamantrÃ÷ samÃmnÃtÃ÷ / ­co daÓa yajÆæ«ya«Âau / tatrÃdyà ­gapÆpÃrthà / vapÃrthottarà / uttarÃdibhiriti strÅliÇganirdeÓa÷ / pi«ÂÃnnamuttarayeti vak«yati / tena saptabhi­gbhirmÃsaudanasya homa÷ //6// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.5:># mÃæsamiÓra odano %% taæ uttarÃbhi÷ 'yÃæ janÃ÷ pratinandanti'ityÃdibhissaptabhirjuhoti / idaæ ceha vaktavyam - vapÃhomÃnte gorviÓasanaæ kÃrayitvÃnva«ÂakÃbrÃhmaïabhojanavya¤janÃrtha mÃæsamavaÓi«ya, itarat k­tsnaæ laukikaprakÃreïa ÓrapayitvÃ, tadekadeÓaæ mÃsiÓrÃddhavat brÃhmaïabhojanÃrthÃdannaddhomÃrthamuddh­te 'nne saæs­jya, tenaiva mÃæsamiÓreïaudanena juhotÅti / na ca mÃæsaudanayossahapÃkaÓÓaÇkanÅya÷, gorÃlambhÃt prÃgeva homÃrthÃnnasyoddh­tatvÃt, mÃæsaudanayo÷ paktivai«amyÃcca //5// 8 pi«ÂÃnnahomÃ÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_22.6:># pi«Âena k­tamannaæ tasya payasi Órapaïamuttarayarcà 'ukthyaÓce'tyetayà juhoti //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.6:># pi«Âena k­tamannaæ pi«ÂÃnnaæ payasi Ó­taæ prasiddham / taduttarayà 'ukthyaÓca'ityanayà juhoti / iha brÃhmaïabhojanÃdyarthamavaÓyaæ pi«ÂÃnnaæ Órapayitavyam / Ó­tÃcca homÃrtha bhedena pÆrvamevoddharaïam / mÃæsaudanasya pi«ÂÃnnasya ca pÃrvaïavatsvakÅyo 'vadÃnadharma÷ / palÃÓaparïa ceha vapÃhomamÃtre / anyaddarvyaiva //6// 9 ÃjyÃhutaya÷ / #<ÃjyÃhutÅruttarÃ÷ // ùpGs_22.7 //># ## #<ùpGs-AnÃ_22.7:># uttarairmantrai÷ 'bhÆ÷ p­thivyagninarce'tyÃdibhi÷ a«ÂÃbhirÃjyasya juhotÅtyartha÷ //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.7:># uttaramantrakaraïikà ÃjyÃhutÅra«Âau juhotÅtyartha÷ / te ca 'bhÆ÷ p­thivyagninÃ'ityÃdaya÷ yajÆrÆpÃ÷ //7// 10 svi«Âak­dÃdi / ## ## #<ùpGs-AnÃ_22.8:># svi«Âak­tprabh­ti piï¬anidhÃnÃntaæ karma k­tsnaæ mÃsiÓrÃddhavadihÃpi kartavyamityartha÷ / atra mÃæsaudanÃt pi«ÂÃcca svi«Âak­t, tato jayÃdi / atha brÃhmaïÃnÃmupaveÓanaæ haste«ÆdapÃtrÃnayanamalaÇkÃra÷ / tata'ssarvamuttarairabhim­Óe'dityÃdi grÃsavarÃrdhya prÃÓnÅyÃt ityevamantam / etadevÃsminnahani bhojanaæ, nÃnyat / Ãrabdhe cÃbhojanamÃsamÃpanÃditi / pa¤cayaj¤ÃÓca lupyante //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.8:># svi«Âak­dÃdi tantraÓe«aæ sarvÃbhimarÓanÃdi ca pradak«iïÅk­tyetyevamantaæ brÃhmaïabhojanaæ, piï¬anidhÃnaæ, grÃsavarÃrdhya prÃÓnÅyÃdityevamantaæ, sarva padÃrthajÃtaæ mÃsiÓrÃddhavadihÃpi kartavyamevetyartha÷ / tatra ca mÃæsaudanÃt pi«ÂÃnnÃcca svi«Âak­te sahÃvadÃnamiti bheda÷ //8// ## ## #<ùpGs-AnÃ_22.9:># na piï¬anidhÃnamityucyamÃne 'nva«ÂakÃyÃmapi piï¬anidhÃnaæ na syÃt / a«Âakà prak­tà / tatra ka÷ prasaÇgo yadanva«ÂakÃyÃæ na syÃt / evaæ tarhi etat j¤Ãpayati - vikalpo 'tra vidhirayam / ata÷ k­tsnasya karmaïo vi«ayo bhavati sÃpÆpasya sÃnva«Âakasyeti / tena dadhya¤jali÷ k­tsnaikëÂakÃkaraïÃt vikalpyate sÃpÆpena sÃnva«Âakeneti kecit / vayaæ tu brÆma÷ - a«ÂakÃyÃmak­tÃyÃæ bhojanamasya na bhavatÅtyetadarthameva vacanamanva«ÂakÃyÃæ yat piï¬adÃnaæ tadiha .... nÃsmin karmaïi p­thak kartavyamiti //10// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.9:># yà ÓvobhÆto 'nva«Âaketi vidhÃsyate tasyÃmanva«ÂakÃyÃmeva piï¬anidhÃnaæ piï¬apradÃnaæ nëÂakÃyÃmityeke ÃcÃryà upadiÓanti / kecit - na piï¬anidhÃnameke iti vaktavye anva«ÂakÃyÃmevaika ityevaæ vacanametat j¤Ãpayati - vikalpo 'tra vidhÅyamÃna÷ k­tsnasya karmaïa÷ sÃpÆpahomasya sÃnva«Âakasya vi«aye bhavatÅti / tena dadhihoma÷ k­tsnenÃnva«ÂakÃntenëÂakÃkarmaïà vikalpyata iti / kecittu - anva«ÂakÃyÃæ yat piï¬anidhÃnaæ, tadevÃsya, na punastadasmin pradeÓe p­thak kartavyamiti vacanavyaktyÃsya karmaïo 'samÃptatvasÆcanam / tenÃnva«ÂakÃyÃmak­tÃyÃæ na karturbhojanaæ, nÃpi pa¤camahÃyaj¤Ã iti / vastutastu - bhëyakÃreïÃtrÃrthaviÓe«asyÃnuktatvÃt, 'anva«Âakobhayorapi pak«ayo'riti vak«yamÃïatvÃt, avÃntaraprayogasya samÃptesspa«ÂatvÃcca, 'anva«ÂakÃyÃmevaika'itye«o 'nva«ÂakÃyÃmeva piï¬anidhÃnaæ nëÂakÃyÃmiti phalÃbhiprÃyo vyapadeÓa iti mantavyam // atha yaj¤opavÅtaprÃcÅnavÅtayorviveka÷ - aupakÃrye ca mÃæsaudanahome«u cÃditaÓcatur«u, «a«Âhe ca pi«ÂÃnnahome ca, Ãjyahome cÃdita«,Âsu, dadhihome cÃghÃrÃdi«u ca (prÃk te«u ityadhikam / eva prati«iddham) yaj¤opavÅtaæ, mantrÃïÃæ denaliÇgatvÃt / anyatra prak­tivat prÃcÅnÃvÅtameva / nanu cÃtra kaliyuge dharmaj¤asamayÃdgorÃlambho ni«iddha÷ / tena yadyapi 'mÃæsaudanamuttarÃbhi÷'ityatra havirupasarjanÅbhÆtamÃæsÃbhÃve 'pi kevalaudanahavi«kahomai÷ pradhÃnÃntarasahitai÷ a«ÂakÃdhikÃrasiddherupapatti÷;tathÃpi vapÃhome svarÆpasyaivÃbhÃvÃnna yujyate / maivam, pramÃïabalena kasmiæÓcit pradhÃne ni«iddhe 'pi pradhÃnÃntaraireva vi«ayapratyabhij¤ÃnÃdadhikÃrasiddherupapannatvÃt / ata eva darÓapÆrïamÃsayo÷ 'nÃsomayÃjÅ sannayet' (tai.saæ. 2-5-5), 'nÃsomayÃjino brÃhmaïasyÃgnÅ«omÅya÷ puro¬ÃÓo vidyate'(Ãpa.Órau. ) iti ni«iddhayorapi sÃnnÃyyÃgnÅ«omayostadvyatiriktaireva pradhÃnairadhikÃrasiddhi÷ / iyÃæstu bheda÷ - kvacicchrutirni«edhikÃ, kvaciddharmaj¤asamaya iti / dharmaj¤asamayo 'pi vedavat pramÃïam / athavà Ãjyameva vapÃmÃæsayossthÃne prayoktavyam / 'Ãjyena Óe«aæ saæsthÃpayet'iti pÃtnÅvate darÓanÃt 'Ãjyasya pratyÃkhyÃmavadyet'(tai.saæ.3-1-3) iti darÓanÃcca / prÃptistu nityatvÃdevëÂakÃyÃ÷ k­tsnÃyÃ÷ / yadvà - gossthÃne chÃga evÃlabdhavya÷, prastutasamÃnayogak«eme 'aindrÃgnaæ punaruts­«ÂamÃlabheta'(tai.saæ.2-1-5) ityatra go÷ punaruts­«Âasya sthÃne 'punaruts­«ÂaÓchÃga÷'iti bharadvÃjasÆtradarÓanÃt / api vÃtyantalaghurapi dadhihomapak«a÷ kaliyuge vyavasthito dra«Âavya÷ / pramÃïaæ tu traividyav­ddhÃÓÓi«Âà eva //9// 11 dadhya¤jalihoma÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_22.10:># evama«ÂakÃyÃæ mukhya÷ kalpo darÓita÷ / athÃnukalpa÷ yayà ­cà juhoti 'yÃæ janÃ'ityetayà tayà dadhna÷ pÆrïenäjalinà juhoti / tantrasya vidhÃnÃt a¤jalinà homatvÃcca apÆrvo dadhya¤jali÷ / a¤jalineti vacanÃt darvyà niv­tti÷ / (2 ka,kha, purastÃttantramupari«ÂÃttantraæ ca k­tsnaæ na bhavati) / tantradvaya¤ca na bhavati / ka÷ punarasya kÃla÷ ?a«ÂamÅ / pÆrvÃhïe ca kriyÃ, daivatvÃt / prÃtarhomÃnantaraæ aupÃsanamupasamÃdhÃya samparistÅrya tÆ«ïÅæ samantaæ pari«icya dadhnäjaliæ pÆrayitvà 'yÃæ janÃ'iti juhoti / na svi«Âak­t / punarapi tÆ«ïÅæ pari«ecanam / anye tu purastÃttantraæ svi«Âak­ccecchanti, na jayÃdÅn / atra mÆlaæ m­gyam / e«a kÃla÷, ÃcÃryaprav­ttitvÃt / e«Ã hyevÃnukalpe«vÃcÃryasya prav­tti÷ / tadyathà - samÃvartane tÆ«ïÅmeva tÅrthe snÃtveti / dadhya¤jaliÓcÃyama«ÂakÃyÃæ ye homÃste«Ãæ nivartaka÷, tadanantaramabhidhÃnÃt, nÃpÆpahomasya / nÃnva«ÂakÃyÃ÷ / brÃhmaïabhojanapiï¬anirvÃpaïe ca bhavata÷ / homamÃtrasyaivÃyaæ dadhya¤jalirnivartaka÷ / evaæ tarhyatra vacanaæ vyajyate yajjuhoti taddadhna eväjalineti / (apara Ãha - apÆpëÂakayordvayorapi nivartakam / nÃnva«ÂakÃyÃ÷ / yadi tasyà api pratyÃmnÃya÷ syÃt tÃmabhidhÃyÃyamanukalpo vaktavyassyÃditi) / anye tu sÃpÆpasya sÃnva«Âakasya k­tsnasyëÂakÃkarmaïo nivartako dadhya¤jaliriti // 10 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.10:># yayà 'yÃæ janÃ'ityetayà apÆpaæ juhoti, tayà ­cà dadhnassvÃvadÃnadharmeïÃvadÃyäjalinà juhoti / pÃrvaïavaccÃgnimukhÃnte dadhihoma÷, apÆpahomavaccÃvadÃnam / 'yena juhoti tadagnau pratitapya'ityÃdikaæ lepäjanaæ cÃnyena kÃrayitavyam / ayaæ ca dadhihomo '«ÂamyÃæ pÆrvÃhïe / kecit - a¤jalihomÃssarve apÆrvÃ÷, naiva tatra purastÃdupari«ÂÃttantramiti / ayaæ cÃnukalpo 'pÆpahomÃdyÃjyÃhutÅruttarà ityevamantÃnÃmeva sthÃne veditavya÷, nÃnva«ÂakÃyà api, ÃjyÃhutyantaæ karma vidhÃyÃnva«ÂakÃyÃ÷ prÃgevÃnukalpasya vidhÃnÃt / tenobhayorapi pak«ayornavamyÃmanva«Âakà nityaiva / tena dadhihomapak«e 'nva«Âakà nÃstÅti nirmÆlam / ayaæ ca dadhihomavidhirhomÃnÃmeva sthÃne;'dadhna eväjalinà juhotÅ'ti juhotiÓabdasya svÃrasyÃt / tenÃsminnapi pak«e brÃhmaïabhojana piï¬a pradÃna yorÃv­tti÷ / tasmÃt saptamyÃæ rÃtrau brÃhmaïÃnnimantryëÂabhyÃæ homasthÃne dadhihoma÷, tato 'parÃhïe bhojanÃdi sarvamavik­taæ, navamyÃmanva«ÂakÃpÅti siddham //10// 12 anva«Âakà / ## (pa.8.,kha.22-11) ## #<ùpGs-AnÃ_22.11:># ata evÃsyà eva gorekëÂakÃyÃmÃlabdhÃyÃæ mÃæsaæ yasya yathÃrtha yÃvatprayojanaæ Ói«Âvà ÓvobhÆte navamyÃmanva«ÂakÃnÃma karma kartavyam / bhÆyÃæsamato mÃhi«eïetyÃdÅnÃæ niv­ttyartha evakÃra÷ //11// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.11:># ÓvobhÆte mavamyÃmanva«ÂakÃkhyaæ karma kartavyam / ata eva gora«ÂakÃyÃmÃlabdhÃyÃ÷ mÃæsaæ yathÃrtha yathÃprayojanaæ Ói«Âvà ityetatprathamapak«avi«ayam //11// ## (pa.8.,kha.22-12) ## #<ùpGs-AnÃ_22.12:># mÃsiÓrÃddhavadanva«Âakà kartavyetyartha÷ / kalpÃtideÓÃt dravyadevatÃdi sarvamiha prÃpyate / 'tatrÃnnasyottarÃbhirjuhotÅ'tyatra mÃæsasaæs­«ÂasyÃnnasya homamicchanti / a«ÂakÃyÃæ darÓanÃt / iha ca yathÃrtha mÃæsamiti vacanÃt / anye mÃsiÓrÃddhÃtideÓÃdannasyÃva homamicchanti / yatraiva tu kÃrye mÃsi ÓrÃddhe mÃæsaæ ihÃpi tatraiveti / atra kecit-dadhya¤jalipak«e 'pyanva«ÂakÃmicchanti / madhye tasya vidhÃnÃt / yadi hyasÃvanva«ÂatÃyà api pratyÃmnÃya÷ syÃt tÃmapyabhidhÃya vaktavyaæ syÃditi / ata eva yathÃrtha mÃæsaæ Ói«Âvà ÓvobhÆte 'nva«Âakà tasyà mÃsi ÓrÃddhena kalpo vyÃkhyÃta÷ iti pÆrvatra sambandha÷ // athaikoddi«Âavidhi÷ ÓÃstrÃntarÃt / pretamekamuddisya yacchrÃddhaæ kriyate tadekoddi«Âam / ayugmà brÃhmaïÃ÷ eka÷ traya÷ pa¤ceti / v­dhyà phalabhÆyastvam / tatra nÃgnau karaïaæ, nÃbhiÓrÃvaïaæ, na pÆrva nimantraïaæ, na daivaæ, na dhÆpo, na dÅpo, na svadhÃ, na namaskÃra÷, udaÇmukhÃ÷ brÃhmaïÃ÷ / sarvasmÃdannÃtsak­tsak­davadÃya dak«iïato bhasmamiÓrÃnaÇgÃrÃnnirÆhya te«veva juhuyÃt pretÃyÃmu«mai yamÃya ca svÃheti / pretÃyeti vacanaæ pretasya nÃmanirdeÓÃrtham yaj¤aÓarmaïe yamÃya ca svÃheti prayogamicchanti / yaj¤aÓarmaïe pretÃya yamÃya cetyanye / amu«mai t­ptirastviti apÃæ pratigrahaïaæ visarjanaæ cà asti t­ptiriti prativacanam / amu«mà upati«ÂhatvityanudeÓanaæ, ÃÓaye«u ca piæ¬hadÃnaæ bhojanasthÃna ityartha÷ / t­pyasveti saæk«Ãlanam / etadekoddi«Âaæ sarvavarïÃnÃæ svÃÓaucÃnte prasiddham // athÃnyÃni navaÓrÃddhamÃsikÃni traipak«ikaæ «ÃïmÃsikaæ sÃmvatsarikamiti / yatprathamaæ kriyate tannavaÓrÃddham / navaæ ca tacchrÃddha¤ceti k­tvà / tasya varïÃnupÆrveïa kÃla÷ caturthe pa¤came caiva navamaikÃdaÓe tathà / yadatra dÅyate janto÷ tannavaÓrÃddhamucyate // iti // sarve«Ãmapi varïÃnÃæ catvÃryapi navaÓrÃddhÃnÅtyanye / to«Ãæ dvitÅyÃdi«u navaÓabdo ghaÂate / mÃsikÃni dvÃdaÓa pratimÃsaæ m­tÃhe kartavyÃni / Ãdyaæ tu svÃÓocante / antyaæ ca sapiï¬Åkaraïena saha m­tÃha eva trÃpak«ikaæ «ÃïmÃsikaæ dvitÅyÃdi«u samvatsare«u pratisamvatsaraæ m­tÃha eva sÃmvatsarikamiti «o¬aÓaitÃnyekoddi«ÂÃni / sÃmvatsarike ca k«etrajajÃrajayo÷ ekoddi«Âakalpasya ca vikalpa÷ / itare«Ãmekoddi«Âameva / ye navaÓrÃddhÃnÃæ samuccayamicchanti te«Ãæ «o¬aÓaikoddi«ÂÃnÅtye«Ãpi prasiddhirdurupapÃdà / atra paÂhanti-- nityaÓrÃddhaæ mÃsi mÃsi aparyÃptÃv­ttuæ prati / dvÃdaÓÃhena và bhojyà ekÃhe dvÃdaÓÃpi và // atha sapiï¬Åkaraïaæ samvatsara ekÃdaÓe caturthe t­tÅye và mÃsi tripak«e ardhamÃse dvÃdaÓe vÃhani upanayanÃbhyudayaprÃptau và / tatra ekoddi«Âasya mÃsiÓrÃddhasya ca samuccaya÷ / pretasyaikoddi«Âaæ tasya ye ptrÃdaya÷ tebhyo mÃsiÓrÃddhaæ mantre«u ca na kÓcidvikÃra÷ / yanme mÃtetyÃdi«u yathaiva te pitrà pretena pÆrva prayuktÃstathÃva putreïÃpi prayoktavyÃ÷ / putrÃdanyasya ca sapiï¬Åkaraïe nÃdhikÃra÷, mÃsiÓrÃddhÃbhÃvÃt / sapiï¬ÅkaraïÃsya ca mÃsiÓrÃddhaprayogavikÃratvÃt / tasmÃdaputrasya pretasya bhÃryà yÃvajjÅvamekoddi«Âakalpenaiva patye mÃsiÓrÃddhaæ dadÃti / putro 'pyak­tavivÃha evameva / vivÃhÃdÆrdhva yadà mÃsiÓrÃddhamÃrabhate tadà pitu÷ sapiï¬Åkaraïena sahÃrabhate / anye tvetadanu«ÂhÃnaæ anyathÃpi bhavati / tatra pitre pretÃya pÆrvavadbhasmani homa÷ itarebhyo 'nnÃdÃjyÃcca mÃsiÓrÃddhavat / piï¬adÃne-mÃsiÓrÃddhavatpiï¬Ãn datvà tatsamÅpe p­thak stÅrïe«u darbhe«u pretÃya piï¬a÷ / pÆrvavadapo datvà tasyÃnte arghyÃrdha pit­pÃtre«u pretapÃtraæ prasecayet 'ye samÃmÃ'iti dvÃbhyÃæ piï¬aæ piï¬e«u saæs­jet / etatsapiï¬Åkaraïam / etasmink­te preta÷ pit­tvamÃpadyate / caturthaÓcÃnuj¤Ãpita uts­«Âo bhavati / atra vipratiptti÷- kecitprapitÃmahasya pÃtraæ piï¬aæ cetare«u saæs­janti / pretaÓabdena sa evocyate prakar«eïa ita÷ preta iti / sa hyatrÃnuj¤Ãto bhavati / prasiddhastvÃcÃra÷ yasya sapiï¬Åkaraïaæ sa preta÷, tasyaiva ca pÃtrapiï¬ayoritare«u saæsarga÷ / evamapi prapitÃmahasyaivÃnuj¤eti / mÃt­sapiï¬Åkaraïe sà yadi putrikÃ, ÃsurÃdivivÃho¬hà và tato mÃtÃmahÃdÅnÃæ piï¬e«u saæsarga÷ / tatpiï¬asyetaratra ÓvaÓtvÃdi piï¬ena ekÃcityÃrƬhÃyÃstu bhart­piï¬eneti kecidvyavasthÃpayanti / prayogastu pirasiddhÃcÃrÃnurodhena kartavya÷ / atra kecitpaÂhanti -- bhrÃtà và bhrÃt­putro và sapiï¬a÷ Ó«ya eva và / sahapiï¬akriyÃ÷ k­tvà kuryÃdabhyudayaæ tata÷ // iti // tathÃ-- aputrÃyÃæ m­tÃyÃæ tu pati÷ kuryÃtsapiï¬atÃmiti // atha nÃmdÅÓrÃddham- tatra bodhÃyana÷ -athÃbhyudayike«u pradak«iïamupacÃro yaj¤opavÅtaæ prÃgagrÃn darbhÃn, yugmÃn brÃhmaïÃn, yavaistilÃrtha÷, p­«adÃjyaæ havi÷ / sopayÃmena pÃtreïa nÃndÅmukhÃ÷ pitara÷ prÅyantÃmityapÃæ pratigrahaïaæ, saæsarjanaæ ca / nÃndÅmukhebhya÷ pit­bhya÷ svÃhetyagnaukaraïamanudeÓanaæ ca / ÃÓaye«u parisamƬhe«u darbhe«u p­«adÃjyenÃnupradÃnaæ nÃndÅmukhebhya÷ pit­bhya÷ svadhà nama÷ iti sarva dvirdviriti (bau.g­.3-12-2....5) tatraiva pradeÓÃntare"te«u bhaktavatsu svadhÃyai sthÃne 'madhu mani«ye madhu jani«ya'ityetadyajurjapitvà nÃndÅmukhÃ÷ pitara÷ prÅyantÃmityapo ninayati svadhaivai«oktà bhavati / naikenÃhnà daivaæ pitryaæ ca kurvanti yasyaikÃhnà pitryaæ daivaæ ca kurvanti prajà hÃsya pramÃyukà bhavati, tasmÃt pit­bhya÷ pÆrvedyu÷ kriyate, paredyurdevÃnÃmiti / (bau.g­.pa.1-3-10-11) tathà pu«paphalÃk«atamiÓrairyavai÷ tilÃrtha upalipya dadhyodanaæ samaprakÅryeti / tatra mÃsiÓrÃddhaæ sarve«Ãæ pitryÃïÃæ prak­ti÷ / asmÃkaæ viÓe«Ãstu ÓÃstrÃntarÃdÃgamayitavyÃ÷ / tena 'pÆrvedyurnivedana'mityÃdi sarvamihÃpi bhavati / yugmà brÃhmaïÃ÷ a«Âau «o¬aÓa và / yadyu«Âau dvau devebheya÷ pit­bhyo dvau dvau / yadi «o¬aÓa devebhyaÓcatvÃro dvÃdaÓa pit­bhya ityÃdi / yavaistilÃrtha÷ mÃsiÓrÃddho yat tilak­tyamarghyÃdi«u tadatra yavai÷ kartavya÷ / pu«pÃdibhiÓca miÓraïama, pradeÓÃntare vacanÃt / p­«adÃjyaæ havi÷ / rmÃsaudanavatp­«adÃjyamiÓramityeke, kevalamevetyanye / sopayÃmeneti yenÃrghya pradÅyate tatpÃtramanyena pÃtreïopayamyetyartha÷ / nÃndÅmukhÃ÷ prÅyantÃmiti devebhyastu viÓvedevÃ÷ prÅyantÃmiti / tatra pitÌïÃmekapÃtraæ, na trÅïi;pit­pitÃmahaprapitÃmahaviÓe«asyÃnupadeÓÃt, sarve«u mantre«u nÃndÅmukhÃ÷ pitara ityupadeÓÃt / tasmÃdekameva pÃtraæ pitÌïÃæ, devÃnÃæ caikam / tatra brÃhmaïÃnupaveÓyÃgne÷ prati«ÂhÃpanaæ arghyapÃtrayoÓca / agniÓcaupÃsana eva / vivÃhe«vasaæbhavÃt / arghya pradÃya gandhÃdibhiÓcÃlaÇk­tyÃnuj¤Ãto haviruddh­tya p­«adÃjyena saæs­jyÃbhighÃryÃjyabhÃgÃnte nÃndÅmukhebhya÷ pit­bhya÷ svÃhetyekÃæ pradhÃnÃhudÅæ juhoti kevalena p­«adÃjyena sauvi«Âak­taæ dvitÅyaæ juhuyÃditi / tantraÓe«aæ samÃpya klaptÃnvà pratipÆru«amiti nyÃyenÃnena nÃndÅmukhebhya÷ pit­bhya÷ svÃhetyanena mantreïa pit­bhyo 'nudiÓati, devebhyastu vuÓvebhyo devebhya÷ svÃheti / mÃsiÓrÃddhe ye homamantrÃ÷ anudeÓanamantrÃÓca te«Ãæ niv­tti÷ / upasparÓanaæ tu bhavatyeva pratyÃmnÃyÃbhÃvÃt / p­thivÅte pÃtramityÃÓaye«u ca parisamƬhe«viti ÃÓaye«u bhojanasthÃne«u parisamƬhe«u parisamÆhanena Óodhite«u p­«adÃjyamiÓreïa bavi«Ã p­«adÃjyenaiva tÃvatpiï¬asyÃnupradÃnaæ nÃndÅmukhebhya÷ svadhÃnama ityanena / evaæ sarva dvirdviriti / ÃsanapradÃnÃdi«u dvirdvi÷ prayatna÷ karttavya ityartha÷ / upalipya dadhyodanaæ samprakÅrya tate 'ye agnidagdhÃ'ityasmin sthÃne bhavati / atha dak«iïÃæ datvà visarjanaæ nÃndÅmukhÃ÷ pitara÷ prÅyantÃmiti / tata udapÃtrasamÅpe madhu mani«ya iti yajurjapitvà visarjanamantrÃbhyÃæ barhi«i pÃtre ninÅyya nyubjamiti / evametannÃndÅÓrÃddhaæ tatra kartavyaæ yatrÃparedyurdevayajyÃnu«ÂhÃnam / kecitvanyathà paÂhanti ca--- mÃtuÓÓrÃddhaæ tu pÆrva syÃtpitÌïÃæ tadanantaram / tato mÃtÃmahÃnÃæ tu v­ddhau ÓrÃddhatrayaæ vidu÷ // iti // asmin pak«e mÃtrÃdÅnÃæ dvau dvau / evaæ pitrÃdÅnÃæ, evaæ mÃtÃmahÃdÅnÃæ, devÃrthedvÃveti viæÓatirdvijÃ÷ / tathà ca manunÃnyapare vÃkye darÓitam-- prativeÓyÃnuveÓyau ca kalyÃïe viæÓatidvije iti / (ma.sm­.8-392) yÃtrÃbhyudayaÓrÃddhaæ bhavati tadviæÓatidvijaæ kalyÃïaæ bhavati / punaÓca paÂhaæti-- puæsi jÃtÃnnacaulopasnÃnapÃïigrahe«u ca / agnyÃdhÃne tathà some daÓasvabhyudayassm­ta÷ // iti // prayegaÓca-pÃrvaïaÓrÃddhavadeva / etÃvadatra nÃnà yugmà brÃhmaïÃ÷ pradak«iïamupacÃro yaj¤opavÅtaæ yavÃstilÃrta iti //12// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.12:># tasyà anva«ÂakÃyÃ÷ kalpo mÃsiÓrÃddhavat kartavya ityartha÷ / kalpÃtideÓÃt sarvamiha dravyadevatÃdikaæ prÃpyate / tasmÃnnimantraïÃdi grÃsaprÃÓanÃntaæ sarva mÃsiÓrÃddhavadavik­taæ kartavyam //12// athÃvaÓi«ÂÃnÃæ mantrÃïÃæ ye«u viniyogastÃni karmÃïi vyÃca«Âe-- 1 yÃc¤Ãrtha gajchatà kartavyo japa÷ / ## (pa.8.,kha.22-13) ## #<ùpGs-AnÃ_22.13:># sanyartha dÃtÃraæ gatvà / bhik«aïalabhyaæ dhanaæ sanirityucyate / sanimitvà uttarÃnmantrÃn 'annamiva te d­Óe bhÆyÃsa'mityÃdÅn sapta japitvà / tamartha prabrÆyÃt yadarthamÃgata- / saptame mantre asÃvityatra pradÃturnÃmagrahaïaæ ,mbudhyà //13// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.13:># saniryÃt¤Ã bhik«aïam / kecit-bhik«aïalabdhaæ dhanamiti / yà sani÷'bhik«aïe nimttamÃcÃryo vivÃho yaj¤e mÃtÃpitrorbubhÆr«ÃrhataÓca niyamavilopa÷''tatra guïÃn samÅk«ya yathÃÓakti deyam'(Ãpa.dha.2-10-1,2) iti dharmaÓÃstre.vagatÃ, tÃmuddiÓya itvà gatvà / uttarÃn mantrÃn 'annamiva te d­Óe bhÆyÃsaæ'ityÃdÅn sapta japitvà tamartha prayojanaæ brÆyÃt, yaæ bhik«eta taæ bodhayati 'ÃcÃryÃrthaæ bhik«Ãmi bhavantam'iti / evamuttare«vapi bhik«aïanimitte«u viÓe«a÷ vivÃhÃrthamityÃdi÷ / saptame ca mantre 'asÃ'vityatra samabuddhyà dÃturnÃmagrahaïam //13// idÃnÅæ yadi yÃc¤ayà rathÃdÅni sabdhÃni, tadà kena vidhinà svÅkÃra÷?ityuttare vidhaye Ãrabhyante--- 2 rathalÃbhe cakrÃbhimarÓanam / ## (pa.8.,kha.22-14) ## #<ùpGs-AnÃ_22.14:># yadi ratho labhyate tatastaæ labdhvà yojayati karmakarairyugadhuro÷ karoti / taæ prÃÇmukhamavasthÃpya uttarayarcà 'aÇkau nyaÇkÃvabhita'ityetayà / rathacakre ubhe sahÃbhim­Óati / pak«asÅ rathasyeti Óe«a÷ pÃrÓve phalake ityanye / nemÅ ityapare / sak­deva mantra÷ / pÃïibhyÃmubhÃbhyÃmabhimarsanam / tathà cÃÓvalÃyana÷--'rathamÃrok«yannÃnà pÃïibhyÃæ cakre abhm­Óet (ÃÓva.g­.2-6-1) iti //14// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.14:># rathaÓcellabdha÷ taæ karmakarairvÃhÃbhyÃæ%%prÃÇamukhamavasthÃpya uttarayà 'aÇkau nyaÇkau 'ityetayà rathacakre ubhe pÃïibhyÃæ yugapadabhim­Óati / api và pak«asÅ År«e / anyathÃpi padÃrthamÃhu÷ //14// 3 rathÃroh­amantra÷ / ## (pa.8.,kha.22-15) ## #<ùpGs-AnÃ_22.15:># tata÷%%'adhvanÃmadhvayat'ityena / rathaæ svamadhirohati / tata÷ uttarayarcà 'ayaæ vÃmaÓvimà ratha'ityetayà / pracÅmudÅcÅæ và diÓamabhiprapÃdya %% yatra prayojanaæ tatra gacchet / adhÅruhyeti dÅrghapÃÂhaÓchÃndasa÷ / etÃdvidhÃnaæ krayÃdilabdhasyÃpi rathasya prathamÃrohaïe bhavati / dvitÅyÃdi«u tu na bhavati / labdhveti vacanÃt //15// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.15:># tena(tata÷)%%'adhvanÃmadhvapate'ityanena yaju«Ã rathaæ svayamadhiruhya / dÅrghaÓchÃndasa÷ / %%'ayaæ vÃmaÓvinau'ityetayà / %%prasthÃyÃd­«ÂÃrtha, tato %%prayojanÃnusÃreïa%%gacchet //15// kecit-labdhvetivacanÃt krayÃdilabdhasyÃpi rathÃde÷ prathamÃrohaïe vidhirayaæ bhavatÅti / naitat;prak­tayÃc¤Ãdinà labdharathÃdivi«ayatvenaivÃsya vÃkyasyÃrthavattvopapatte÷, 'yÃc¤ayà rathÃdÅni labdhvÃ'iti bhëyavirodhÃcca //15// 4 aÓvÃrohaïamantra÷ / ## (pa.8.,kha.22-16) ## #<ùpGs-AnÃ_22.16:># labdhve tyanuvartate / uttairekÃdaÓabhi÷ 'aÓvo 'si hayo 'si'ityÃdibhi÷ / rathalÃbhavadaÓvalÃbho vyÃkhyÃta÷ // 16 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.16:># aÓvaÓcedyÃc¤ayà labdha÷ tamuttarairmantrai÷ 'aÓvo 'si' ityÃdibhirÃrohet //16// 5 hastyÃrohaïamantra÷ / ## (pa.8.kha.,22-17) ## #<ùpGs-AnÃ_22.17:># labdhvÃ'gohoditi vartate / %% 'hastiyaÓasamasÅ'tyetayà / tatrÃsÃviti hastino nÃmagrahaïam / abhinidadhÃmi nÃgendreti / Ãruhya tÆ«ïÅmaÇkuÓÃbhidhÃnam / mantre cÃbhinidadhÃmÅti dra«Âavya÷ / tena mantre liÇgasyÃvirodha÷ //17// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.17:># pÆrvavadvyÃkhyÃnam / %%'hastiyaÓasaæ'ityetayà / asÃvityatra ca sambuddhyà airÃvateti gajanÃmagrahaïam / atra yadyapi 'vajreïÃbhinidadhÃmyasau'itiliÇgÃdaÇkuÓÃbhidhÃnÃrthatà mantrasya;tathÃpi 'hastinamuttarayÃ'rohet'iti vÃcanikaviniyogasya balavattvÃttadanu sÃryeva mantro vyÃkhyÃtavya÷ //17// ## (pa.8.kha.,22-18) ## #<ùpGs-AnÃ_22.18:># tÃbhyÃæ asvahastibhyÃæ.%%ÓarÅropamarde jÃte %%hemantapratyavarohaïavat%% / 'syonà p­thivi''ba¬itthe'tyetÃbhyÃm / pÆrvavaditi na jÃtakarma g­hyate, vyavadhÃnÃt //18// ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.18:># tÃbhyÃæ tayoraÓvahastino÷ / re«aïe maraïe sati / pÆrvavat hemantapratyavarohaïavat 'syonà p­thivÅ'ityetÃbhyÃæ%% / kecit-tÃbhyÃæ aÓvahastibhyÃm / pramÃdÃdbhÆmau patitasya re«aïe ÓarÅropamarde jÃte iti //18// 1 chatradaï¬ayorÃdÃnam / ## (pa.8.kha.,22-19) ## #<ùpGs-AnÃ_22.19:># yatra sthÃner'thÃdinimitte pratyarthibhi÷ samvadate sa%% tatrÃparÃjayÃya%% %% / pÃïigrahaïamuttarÃrtham / iha tu ÃdÃnaparatvÃdeva siddham / tena khalÅkaraïahoma÷ pÃïinaiva kartavya÷, na pÃtreïa anyathà mu«ÂiÓabdasya parimÃïavÃcitvasyÃpi daraÓanÃdasyÃprasaÇga÷ //19// iti ÓrÅharadattamiÓraviracitÃyÃæ g­hyav­ttÃvanÃkulÃyÃæ dvÃviæÓa÷ khaï¬a÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_22.19:># %%­ïÃdÃnÃdivyavahÃra÷ / kecit-yatra sthÃne prayarthibhissaævadata iti / ­ïÃdÃnÃdivyavahÃraæ kartume«yan vyavahÃre jayamicchannityartha÷ Óe«aæ vyaktam //19// iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane dvÃviæÓa÷ khaï¬assamÃpta÷ // atha trayoviæÓa khaï¬a÷ // 2 phalÅkaraïamu«Âihomamantra÷ / ## [etadÃdisÆtratrayamekasÆtratayà parigaïitaæ haradattamate iti kha.¬a. pustakayo÷] (pa.7.kha.,23-1) ## #<ùpGs-AnÃ_23.1:># chatradaï¬au savyena pÃïinà dhÃrayanneva%%pÃïinà phalÅkaraïÃnÃæ mu«Âiæ juhoti / %%(1- ga.gha. avajihvaketi liÇgadarÓanÃt) 'ava jihvake'tyetayà / tatrÃsÃviti pratyarthino nÃmanirdheÓa÷ prathamayà / homaÓcÃyamapÆrva÷ / upasamÃdhÃnaæ paristaraïaæ tÆ«ïÅmubhayata÷ paryuk«aïamityetÃvat / tatassaævÃdaæ gatvà pratyarthinaæ d­«ÂvÃ%% / %%m­caæ 'à te vÃcamÃsyÃæ'ityetÃm / atrÃpyasÃviti pratyarthino nÃmanirdeÓa÷ sambudhyà / avÃcÅnena mu«Âinà homa÷ / 'avayaja iti'liÇgÃt / dak«iïeneti vacanaæ homakÃle chatradaï¬ayo÷ savyena dhÃraïÃrtham - savyasya vyÃp­tatvÃt dak«iïenaiva homa÷ iti //1// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.1:># savyapÃïidh­tacchatradaï¬a eva%%pÃïinÃ%%'ava jihvaka'ityetayà svÃgnau juhoti / 'asÃ'vityatra somaÓarmeti prathamayà pratyarthino nÃmagrahaïam / yÃvadukta (2- dharmà cÃyaæ) dharmaÓcÃyaæ homa iti pÆrvamevoktam / kecit - paristaraïamubhayatastÆ«ïÅæ paryuk«aïaæ ca kartavyam, mu«Âinà cÃvÃcÅnena homa iti / tatassaævÃdadeÓaæ%%pratyarthinaæ paÓyannuttarÃæ 'à te vÃcaæ'ityetÃæ japet / iha ca sambudhyà nÃmanirdeÓa÷ pratyarthina eva //1// 3 kruddhÃbhimantraïam / ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.2:># %%'yà ta e«Ã rarÃÂyÃ'ityetÃbhyÃm / tatra mantrayorliÇge viÓe«ÃbhÃvÃt kuddhamiti liÇgamavivak«itam / tena striyÃmapi bhavati / ÓÆdrÃdi«vapi bhavati / netyanye / kruddhasya darÓane naimittikamidaæ niyamena kartavyamiti prÃpta Ãha - vikrodho bhavatÅti / yasya krodhavigamaæ cikÅr«ati tatra kartavyamityartha÷ / krodhaÓcÃtmavi«aya÷ / paravi«ayo và //2// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.2:># yadi kruddha÷ pratyarthÅ và vyavahÃradra«Âà vÃ, tatkrodhaÓÃntiæ cÃsÃvicchati, tadÃ%%'yà ta e«Ã'ityetÃbhyÃæ%%mitaraæ vÃ%% / anena cÃbhimantraïena kruddho %%vigatakrodho %% / phalavidhiÓcÃyam / nÃrthavÃdamÃtraæ, sÆtrakÃreïa baddhatvÃt //2// 4 svabhÃryÃyÃæ parapuru«asambandhapratirodhakaæ karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.3:># (%%amaithunepsu÷) / sambhavo maithunam / ÓrÆyate ca - kÃmamÃvijanito÷ sambhavÃmeti (tai.saæ.2-5-5) / tadabhÃvo 'sambhava÷ / pare«Ãæ puru«ÃïÃæ asambhavamicchan%<ìhÃrikÃ>%sarÅs­paviÓe«a÷ / Óatacaraïà và / sà ca dvividhà sthÆlà tanvÅ ca / araïye«u sthÆlà anyatra tanvÅ / tatra sthÆlÃyÃæ jÅvantyÃæ%%kÃrayati, karmakartaiva / %%tÃni yadà bhÃryà svapiti tadà tasyÃ%%upasthe upavapet / %%'ava jyÃmiva dhanvana'ityetayà / evaæ k­te saæbÃdha upabhogayogyo na bhavati vyabhicÃraÓaÇkÃyÃmidam / veÓyÃvi«ayaæ và // 3 // ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.3:># ya÷ pravatsyan g­he và prajÃtantuæ rak«ituæ svabhÃryÃyÃæ parapuru«aÓuklasyÃsambhavamicchati sa%% / tasyopÃyopadeÓa÷ - sthÆlìhÃrikÃyà jÅvantyÃÓcÆrïÃnyanyena kÃrayati / ìhÃrikà gaulikà sarÅs­paviÓe«a÷, yà Óatacaraïà nÃma / sà ca dvividhÃ, grÃmyà Ãraïyà ca / tayorÃraïyà sthÆlÃ, grÃmyà tanvÅ / %%cÃÓmÃdinà mahatà prahÃreïa mÃryamÃïÃyÃæ bhavanti / tatastÃni cÆrïÃ%%'ava jyÃmiva dhanvana'ityetayÃ%%yonÃvupavapet / evaæ k­te sambÃdha upabhogayogyo na bhavati //3// 5 puna÷ sambhavecchÃyÃæ kartavyam / ## (ita÷ prabh­ti sÆtrapa¤cakaæ sÆtradvayarÆpeïa parigaïitaæ haradattamate iti ka,kha pustakayo÷ / vibhÃgaprakÃraÓcettham - sidhyarthe babhru..palÃyeran / tasminniïvÃni .. prak«Ãlayanti // iti) // ## #<ùpGs-AnÃ_23.4:># %%kÃryasiddhe÷ prÃrthanÃyÃæ upabhogyayogyatve cikÅr«ite ityartha÷ / tadÃ%%sambÃdhasya%%kartavyam / idamatra bhai«ajyamityartha÷ / babhrÆ÷ kapilavarïà gau÷ //4// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.4:># atha yadà parapuru«aÓaÇkÃpaiti tadà svaÓuklasambhavasidhyarthe bhai«ajyamucyate - kapilÃyÃ÷ gomÆtreïa prak«ÃlayÅta sambÃdham //4// 6 païyÃnÃæ sidhyartha homa÷ / ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.5:># %%kuÂumbino g­he%% dravyaæ%%krayyaæ tasya sidyarthe ardhÃpakar«Ãdinà siddhissyÃdityevamartham / tasmÃt dravyÃt ki¤cidÃdÃya %%'yadahaæ dhanene'tyetayà juhuyÃt / siddhirbhavati / atra k«ÃralavaïÃdÅnÃmapi homo bhavati / uktÃni yathopadeÓaæ kÃmyÃni / tatra dravadravye«u darvÅ / itare«u hasta÷ / phalÅkaraïahomavaccÃpÆrvÃrtham / asyeti vacanaæ asya g­he yat païyaæ tasyÃnyenÃpi taddhitai«iïà homo yathà syÃditi / na ca mantre 'hamityasya virodha÷;sa eva bhÆtvà sa karotÅti / g­he païyamiti vacanÃt k«etrÃdivi«aye na bhavati / puna÷ sidhyarthavacanaæ esya karmÃntaratvaj¤ÃpanÃrtham / anyathà pÆrvasyaiva vikalpavidhissambhÃvyeta //5// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.5:># krayyadravyÃnu sÃreïÃjyabhÃgÃntamagnimukhÃntaæ và k­tvÃ, tasmÃtpaïyÃdÃdÃyottarayà 'yadahaæ dhanena'ityetayÃ%% / atra tata iti vacanÃnna prÃïidravyÃddhoma÷, tato 'vadÃne 'ÇgavaikalyÃpatte÷ / kecit-asyeti vacanÃdanyena taddhitai«iïà hotavyam / mantre cÃhamityasya na virodha÷, sa eva bhÆtvà sa juhotÅti //5// 7 bh­tyaprÅtijanikà kriyà / ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.6:># %%bh­tyaæ matto 'yaæ na jhidyetoti%%nÃpagacchediti yÃvajjÅvaæ madadhÅna eva syÃditi jÅvato gorvi«Ãïaæ svayaæ patitamÃdÃya svaæ mÆtramÃnÅya tena taæ bh­tyaæ suptaæ%% 'pari tvà girera'mityetÃbhyÃæ tri÷ prasavyaæ pari«i¤cet / jÅvavacanaæ m­tasya niv­tyartham / gaurityupadeÓa÷ / ÃnÅyeti vacanÃt pÆrvamanyasmin pÃtre mÆtrayitvà Óauca¤ca k­tvà tato vi«Ãïopanayanam / pari«Åto 'si iti mantraliÇgÃt strÅ«vidaæ na bhavati ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.6:># %%bhartÃraæ sapatnyÃmanyasyÃæ và indriyadaurbalyÃdanuraktaæ yà strÅ%%ayaæ bhartÃ%% matto %%asya mayyavicchedena snehassyÃditi sà strÅ%% jÅvantyà gorvi«Ãïe balÃtpÃtite svaæ%%tena bhartÃraæ%%pari tvà gireramihaæ' ityetÃbhyÃæ%% / atra cÅnÅyeti vacanÃtapÆrvamanyasminpÃtre mÆtrayitvà Óaucaæ ca k­tvà tato vi«Ãïe 'vanayanam //6// kecit-bh­tyavi«ayametat svÃmina÷ karmeti / atha bh­tyÃdÅnÃæ palÃyitÃnÃæ punarÃgamanakÃmasya karmÃha-- 8 palÃyitÃnÃæ dÃsÃdÅnÃæ pratiniv­tyartha karma / ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.7:># atha bh­tyÃnÃæ palÃyitÃnÃæ niv­ttimicchata÷ karma ye kurvanti dÃsà anye và te dÃsakarmakÃrÃ÷%%tasmin pathi %%dÃrumayÃni nigalÃni%%prajvÃlya tasminnagnÃvuttarÃÓcatasra ÃhutÅrjuhuyÃt 'Ãvartana vartaye'tyetÃ÷ / tatra caturïÃmiïvÃnÃæ mÃrge, krameïa bhedenopasamÃdhÃnaæ mantrÃÓca krameïeti kecit / anye sak­deva bahÆnÃmiïvÃnÃmipasamÃdhÃnaæ homaÓca tatraiveti / ekasya dvayoÓca palÃyane 'pi bhavatyevÃyaæ homo na bahÆnÃmeva / ekaÓo«anirdeÓÃt dÃsakarmakaraÓca dÃsakarmakarau ca dÃsakarmarÃÓca dÃsakarmakarà iti / aniÓcite cÃrthe bahuvacanaæ prayujyate, yathÃ-kati bhavata÷ putrà / iti / aniÓcite cÃrthe bahuvacanaæ prayujyate, yathÃ-kati bhavata- putrà iti / mantre«u ca 'parikroÓova'ityÃdibahuvacanamavivak«itam, devatÃdhÃnaparatvÃt / ayamapyapÆrvo homa÷ / sarve«vete«u yathà sambhavamagniraupÃsana eva //7// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.7:># dÃsÃÓca bh­tikarmakarÃÓca%% / te %% tasminpathi bhÆmÃveva%%lekaprasiddhÃni dÃrumayÃnyu%%nidhÃya te«vevÃnagnau 'pade juhoti'itivat uttarÃ÷ 'Ãvartanavartaya'atyÃdyuttaramantrakarÅïakÃÓcatasra ÃjyÃhutÅrjuhuyÃt apÆrva cedaæ karma / atra yadyapi dÃsakarmakarà iti bahuvacanaæ, tathÃpyekasya dvayorvà palÃyane 'pi bhavatyevedaæ karma / kecit-pathÅïvÃnyagnau prajvÃlya, tatrÃgnÃveva homa iti // 7 // 9 naimittikÃni / ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.8:># %%snÃtakaæ%%pracyutaphalaæ%%Óirasi pradeÓÃntare và / %%pak«Å kÃkÃdi÷ enamabhivik«ipet Óirasi pradeÓÃntare và / yadi và avar«atarkye var«a yatra na tarkyeta tasmin kÃle deÓe vÃ%%apÃæ steka÷ abhinipatet tadaÇgaæ%% 'yadi v­k«Ãdi'tyÃdibhi÷ yathÃliÇgaæ adbhi÷ prak«Ãlayet / 'yadi v­k«Ã'jiti phalasya / 'ye pak«iïaæ'iti vayasa÷ / "divo nu mà b­hata'iti bindo÷ / yathÃliÇgavacanaæ traye 'pi mantrÃ÷ ekasminnimitte mà bhÆvanniti / tÅrthÃdyatikramavat syÃt prasaÇga÷, vidhervalÅyastvÃt //8// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.8:># %%dvijaæ%% upari nÅcairakasmÃtpatet, yadi và vaya÷ pak«Å pak«ÃbhyÃmenama%%upari pak«avÃtena dhunuyÃt, yadi%% abhraÓÆnye nabhasi tasmÃddindurapÃæ stoka÷ abhinipatot, vyÃkhyÃtam / tatphalanipÃtÃdibhirupahataæ ÓarÅrÃÇgamuttarairmantrairyathÃliÇgaæ prak«ÃlayÅta / tatra 'yadi v­k«Ãt'iti phalÃbhipÃte, 'ye pak«iïa÷'iti vayo 'bhivik«epe, 'divo nu mà b­hata÷'iti bindvabhinipÃte / yathÃliÇgamiti tu vacanamekaikasminnimitte tribhistribhi÷ prak«Ãlanaæ mà bhÆditi //9// athÃdibhutaprÃyaÓcittam-- 10 adbhutaprÃyaÓcittam / #<ÃgÃrasthÆïÃvirohaïe madhuna upaveÓane kuptvÃæ kapotapadadarÓane 'mÃtyÃnÃæ ÓarÅrare«aïe 'nye«u cÃdbhutotpÃte«vamÃvÃsyÃyÃæ niÓÃyÃæ yatrÃpÃæ na Ó­ïuyÃttadagnerupasamÃdhÃnÃdyÃjyabhÃgÃnta uttarà ÃhutÅrhutvà jayÃdi pratipadyate // ùpGs_23.9 //># ## #<ùpGs-AnÃ_23.9:># athÃdibhutotpÃtaprÃyaÓcittam / adbhutamapÆrvamad­«Âacaram / tasya (adbhutasyÃd­«Âacarasya) utpÃta upajana÷ yadvà Ærdhvabhavà adbhutÃviÓe«Ã evotpÃtÃ÷ divyà Ãntarik«yÃÓca / rÃtrÃvindradhanurlohinÅ dyaurÃditye kÅladarÓanamityÃdaya÷ / tasmin pak«e 'dbhutaÓabdena bhaumÃnyucyante govalÅvardanyÃyena / dvandvaÓca samÃsa÷ / tatrodÃharaïarÆpeïa kÃnicidadbhutÃni darÓayati-%% aÇkuropajananam / agÃragrahaïÃt ÃtmÅye«vapi ÓÆdrar­hÃdi«u na bhavati / %%agÃre ityeva / %%cullÅbhrëÂramityanarthÃntaram / kapotasya pak«iïa ÃraïyasyapadadarÓane pacanÃgÃre tasmin pravi«Âa ityartha÷ / amÃtyÃ÷ putrÃdaya÷ / te«Ãæ bahÆnÃæ yugapat ÓarÅrare«aïe / vyÃdhaumaraïe ca / anye«u caivaæprakÃre«u valmÅkÃdi«u indradhanurÃdi«u ca / anye«vitivacanÃt amÃtyÃnÃæ ÓarÅre«aïamapyadbhutarÆpameva g­hyate / naikasya dvayorvà re«aïe kÃlabhede ca na bhavati / atra prÃyaÓcittam-%% caturdhÃvibhaktÃyÃæ rÃtre÷ dvatÅyo bhÃgo nÓà / yatra pradeÓe apÃæ kumbhairudadhÃne«vÃnÅyamÃnÃnÃæ Óabdaæ na Ó­ïuyÃt tatra pradeÓe 'gnerupasamÃdhÃnÃdyuttarà Ãhutaya ekÃdaÓa imaæ me varuïa ityÃdaya÷ / %% iti 'prajÃpate na tvadetÃnÅ'tye«Ã g­hyate / prasiddhe÷, na 'prajÃpate tvaæ nidhipÃ'itye«Ã / prajÃpate natvaditi cahutvà pradhÃnahurtÃrjuhuyÃt iti tantraÓe«aæ pratipadyate / ÃjyabhÃgÃnta ityevaæ tantrasamÃptau siddhÃyÃæ agnerupamÃdhÃnÃdivacanaæ agnimÃtrasyopasamÃdhÃnÃrtham / tena aupÃsanÃbhÃve laukike 'pi bhavati / evaæprakÃrÃïÃmete«Ãæ naimittikÃnÃæ d­«ÂaphalÃnÃæ ca païyahomÃdÅnÃæ anyasminnapyagnau prav­ttipradarÓanÃrtha sarvÃnte agnividhÃnÃrtho yatna÷ k­ta÷ / dayÃdi vacanamÃnantaryÃrtham / pradhÃnÃhutyanantaraæ jayÃdyeva prati patyate, na sÆtrÃntarad­ÓÂà Ãhutayo 'smin tantre hotavyÃ÷ iti / kÃ÷ punastÃ÷?kapotaÓcedagÃramupahanyÃdanupatedvà devÃ÷ kapota÷ iti praty­caæ juhuyÃt japedvà / (ÃÓva3-7-7) ityÃÓvalÃyana÷ / jayadivacanenaiva tantrasamuccayapreti«edha÷ / tadapi prÃyaÓcittaæ vikalpena bhavati p­thaktantra iti / tatrÃpi ÓamyÃ÷ paridhyarthe / asyÃpi prÃyaÓcittasyÃsminneva ÓÃstra upadi«ÂatvÃt //9// ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.9:># tatrÃdubhatÃ÷ svabhÃvata÷ pÆrvamabhÆtÃssanto bhavantÅti / utpÃtà iti tu Ærdhva bhavanti anyaktÃvasthÃyÃæ prÃpnunuvanti / adbhutÃÓcotpÃtÃÓceti dvandvasamÃsa / Óabdabhedastu bhaumadivyabhedÃbhiprÃya÷ / tatra divyà utpÃtà rÃtrÃvindradhanu rÃdityakÅla ityÃdaya÷ bhaumÃæstvadbhutÃnagÃrasthÆïetyÃdinà svayamevodÃharati / agÃrasya sthÆïÃ÷%% aÇkuropajanane / sthÆïÃgrahaïaæ cÃnyasyÃpi g­hasambandhino vaæÓÃdranikhÃtasyÃpi pradarÓanÃrtham, nimittagataviÓe«aïatvÃt .%%ityagÃra eva / upasarjanasyÃpyagÃraÓabdasya yogyatvena buddhyà vibhajya sambandha÷;ÃrÃmÃdi«vanadbhutatvÃt / %%cullÅ bhrëÂramambarÅ«amityanarthÃntaram / tasyÃæ kuptvÃæ pacanÃgÃra ityartha÷ / %%pyÃraïyasya pak«iviÓe«asya%% / kuptvÃmityati pradarÓanÃrtham;antarg­he 'pyasyÃdubhutatvÃt / amà saha vasantÅ%% ekapÃtrabhojanÃ÷ putrabhrÃtrÃdaya÷ te«Ãæ bahÆnÃæ santataæ%<ÓarÅrare«aïe>%ÓarÅranÃÓane maraïa ityartha÷ / kecit-amÃtyÃnÃæ yugapadvyÃdhÃvapÅti / %%uktebhyo 'nye«u g­hamadhye valmÅkajananÃdi«vadibhute«u usÃte«u ca d­«e«u satsu tatsÆcitaduritaÓÃntyÃdikÃmo 'mÃvÃsyÃyÃæ%%muhÆrtadvayÃdÆrdhvam / kecit-dvitÅye yÃma iti / %%vahantÅnÃæ%<Óabdaæ na Ó­ïuyÃt>%kecit-kumbhairudadhÃne«vÃnÅyamÃnÃsviti / tathÃbÆte deÓe %%tantraæ pratipadyate / tantravidhÃnaæ cÃsya Ãjyahavi«ÂvÃt . ÃjyabÃgÃnte iti tvarthak­tyaprati«edhÃrtham / uttarà ÃhutÅ÷ 'imaæ me varuïa, tatvÃyÃmi'ityekÃdaÓÃhutÅrhutvà vacanabalÃ%% atra prajÃpati iti pratÅkena 'prÃjÃpatyà vyÃh­tÅ÷'itivat 'prajÃpate na tvadetÃni'itye«aiva g­hyate //9// ## ## #<ùpGs-AnÃ_23.10:># ata amÃtyÃnÃæ ÓarÅrare«aïe ityasminnadbhute kaÓcidviÓe«a÷ ye«Ãæ pÆrvÃparà anva¤ca÷ pramÅyante te abhim­tÃstebhyastadartha te«Ãæ m­tyuÓamanÃrtha uttaraæ karma homamimaæ k­tvà pari«ecanÃnte 'ÓmÃnaæ paridhi antardhÃnaæ m­ttyunivÃraïÃrtha prati«ÂhÃpayati%% 'imaæ jÅvebhya' ityetayà / abhyÃsa÷ praÓvasamÃptidyotaka÷ / paridhimiti vacanÃt tasyÃÓmana÷ pracyÃvanaæ na kÃryam, tatraiva prati«Âhito bhavati //10// iti ÓrÅharadattamiÓraviracitÃyÃæ g­hyav­ttÃvanÃkulÃyÃæ trayorviæÓa÷ khaï¬a÷ // samÃptaÓcottamo '«Âama÷ paÂala÷ // ==================================================================================== // saæpÆrïÃnÃkulà v­tti÷ // ________________________ #<ùpGs-TÃt_23.10:># tata÷ pari«ecanÃntaæ tantraÓ«aæ karoti / ÓamyÃ÷ paridhyarthe iti pÆrvamevoktam / kecit-ÃjyabhÃgÃnta ityanena tantraprÃptau siddhÃyÃmagnerupasamÃdhÃnÃdivacanamagnimÃtrasyopasamÃdhÃnÃrtham / tenaupÃsanaÓÆnyasyedaæ karma laukike 'pi bhavati / anyÃni cevaæprakÃrÃïi d­«ÂaphalÃni naimittikÃni païyahomÃdÅni, asya sarvÃnte 'gnividhÃnasya sarvÃrthatvÃvagamÃditi / %%ityÃdinà 'amÃtyÃnÃæ ÓarÅrare«aïe'ityasminnadbhute kaÓcidviÓe«o 'bhidhÅyate / %%abhimukhyena m­tà yogyatayà jÅvanta eva amÃtyÃnÃæ santatamaraïadarÓanena svayamapi maraïÃdbhÅtà ityartha÷ / tebhyastadartha santatamaraïabhayaniv­ttyarta%%'imaæ jÅvebhya÷' ityanayÃ%% m­tyorantardhÃnabhÆtaæ%% nidadhÃti / etacca tantraÓe«Ãnte, k­tveti ktvÃpratyayabalÃt / kecit-nidadhÃti prati«ÂhÃpayati / paridhivacanÃcca tasyÃÓmana÷ pracyÃvanaæ na kartavyamiti / dadhÃti dadÃtÅtigvirukti÷ praÓnasamÃptisÆcanÃrtà //10// itthaæ sudarÓanÃryeïa g­hyatÃtparyadarÓanam / k­taæ bhëyÃnusÃreïa yathÃmati yathÃÓrutam // atrÃnuktaæ duruktaæ và matermÃndyÃcchutasya và / sanmÃrgapravaïÃnÃæ na÷ k«antumarhanti paï¬itÃ÷ // iti ÓrÅsudarÓanÃcÃryaviracite g­hyatÃtparyadarÓane trayoviæÓa÷ kham¬a÷ asÂamaÓca paÂalassamÃpta÷ // // samÃpteyaæ g­hyasÆtravyÃkhyà //