Apastamba-Grhyasutra,
with Haradatta's Anakula
and Sudarsana's Grhyatatparyadarsana
Input by members of the Sansknet project
This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding
with partly inconsistent segmentation of words and phrases.
The text is not proof-read!
STRUCTURE OF REFERENCES (added):
âpGs_nn.nn = âpastamba-Gçhyasåtra_khaõóa.såtra (pañala-numbering ignored)
âpGs-Anà_nn.nn = Haradatta's Anàkulàvçtti
âpGs-Tàt_nn.nn = Sudar÷ana's Gçhyatàtparyadar÷anavyàkhyà
___________________________________________________________________
THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
description character =ASCII
long a à 224
long A â 226
long i ã 227
long I ä 228
long u å 229
long U æ 230
vocalic r ç 231
vocalic R è 232
long vocalic r é 233
vocalic l ë 235
long vocalic l í 237
velar n ï 239
velar N ð 240
palatal n ¤ 164
palatal N ¥ 165
retroflex t ñ 241
retroflex T ò 242
retroflex d ó 243
retroflex D ô 244
retroflex n õ 245
retroflex N ö 246
palatal s ÷ 247
palatal S ø 248
retroflex s ù 249
retroflex S ú 250
anusvara ü 252
capital anusvara ý 253
visarga þ 254
long e ¹ 185
long o º 186
l underbar × 215
r underbar Ÿ 159
n underbar 173
k underbar É 201
t underbar  194
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.
For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
description character =ASCII
long a à 224
long A â 226
long i ã 227
long I ä 228
long u å 229
long U æ 230
vocalic r ç 231
vocalic R è 232
long vocalic r é 233
vocalic l ë 235
long vocalic l í 237
velar n ï 239
velar N ð 240
palatal n ¤ 164
palatal N ¥ 165
retroflex t ñ 241
retroflex T ò 242
retroflex d ó 243
retroflex D ô 244
retroflex n õ 245
retroflex N ö 246
palatal s ÷ 247
palatal S ø 248
retroflex s ù 249
retroflex S ú 250
anusvara ü 252
capital anusvara ý 253
visarga þ 254
long e ¹ 185
long o º 186
l underbar × 215
r underbar Ÿ 159
n underbar 173
k underbar É 201
t underbar  194
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.
For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________
atha prathamaþ pañalaþ
prathamaþ khaõóaþ
1. sàmànyaparibhàùàþ
1 pratij¤àsåtram /
##
##
#<âpGs-Anà_1.1:>#
namo rudràya yadgçhyamàpastambena nirmitam /
kriyate haradattena tasya vçttiranàkulà //
dviprakàràõi karmàõi-÷rutilakùamàni àcàralakùamàni ca /
tatra ÷rutilakùaõàni vyàkhyàtàni /
athedànãü yàni karmàõi vivàhaprabhçtãni àcàràt prayogàt gçhyante j¤àyante, na pratyakùa÷ruteþ, tàni vyàkhyàsyàmaþ /
kiü prayojanaü såtrasya?smàrtànàü karmaõàü adhikàraþ /
tena
udagayanàdiniyamaþ."sarvatra svayaü prajvalite 'gnà"(àpa.gç.8-5) vityevamàdãni ca gàrhyeùveva karmasu bhavanti, na ÷rauteùi /
atràtha÷abdena
÷rautopade÷ànantaraü smàrtopade÷aü kariùyàmãti vadan tadapekùàmasya dar÷ayati /
tatra yàþ paribhàùàþ"sa trayàõàü varmànàü'(àpa.pari1-2) "mantràntaiþ karmàdãn sannipàtayet"(àpa.pari.2-1.)"raudra, ràkùasa'(àpa.pari2-9)"tadidaü sa4vapràya÷citta'mityevamàdyàstà ihàpi bhavanti(idaükàryàõi) //
________________________
#<âpGs-Tàt_1.1:>#
yo varõairijyate nityaiþ karmabhi÷coditairnijaiþ /
tebhyo '(1) pavargado ya÷ca taü namàmyadvayaü harim(2) //1//
àpastambamuniü vande mandadhãhitakàmyayà /
yo 'nuùñheyapadàrtànàü kramakalpayat //2//
yatkçtaü vedavadbhàùyamàdriyante vipa÷citaþ /
sa kapardã ciraü jãyàdvedavedàrthatattvavit //3//
sudar÷anàryaþ(3)kurute gçhyatàtparyanirõayam(4) /
kevalaü vaidika÷raddhàprerito mandadhãrapi //4//
atha÷abda ànantaryàrthaþ /
tadartha pårvavçttamucyate /
iha hi yaj¤à ekaviü÷atibhedàþ /
tatra ca sapta pàkayaj¤asaüsthàþ-
aupàsanahomo, vai÷vadevaü, pàrvaõa, maùñakà, màsi÷ràddhaü, sarpabaliü, rã÷ànabaliriti /
sapta ca haviryaj¤asaüsthàþ-agnihotraü, dar÷apårõamàsà, vàgrayaõaü, càturmàsyàni, niråóhapa÷ubandhas, sautràmaõiþ, piõóapitçyaj¤àdayo darvãhomà iti /
(5)saptaiva ca somasaüsthàþ-agniùñomo,'tyàgniùñoma, ukthya, ùyoóa÷ã, vàjapeyo, 'tiràtro 'ptoryàma iti /
ete ca nityàþ niyatapradikàlãnajãvananimittakà ityarthaþ /
kuta ete ca nityàþ?'jàyamàno vai bràhmaõastribhiçõavà jàyate brahmacaryeõarùibhyo yaj¤ena'devebhyaþ prajayà pitçbhyaþ,(tai.saü.6-3-10) ityatra 'yaj¤ena'ityakavacanaü 'yaj¤aü vyàkhyàsyàmaþ'(àpa.pari.1-1) itivat jàtyabhipràyaü manyamànasya bhagavato vasiùñhasya 'naiyamikaühyetadçõatrayaü saüstutam'(va.saü.11-47) iti
vacanena eùàmava÷yànuùñheyatvàvagamàt /
tathà 'sàyaü pràtarata årdhvam'(àpa.gç.7-19.) 'yàvajjãvamagnihotraü juhoti,''vasante jyotiùñomena yajeta'(àpa.÷rau.10-2-5) ityevamàdibhiþ, 'aharahaþ pravçjyante'(tai.brà.2-1-3.), ardhamàser'dhamàse pravçjyate'(tai.bàra.3-2-8), 'punarbhakùyo 'sya somapãthobhavati' (tai.brà.3-2-3). ityevamàdibhiþ, (1) karmaõyorambhanyàyena ca prayogàbhyàsàvagamàt /
tathaiva somasyeùañyàde÷càkaraõe aindràgna÷uvibhraùñeùñyàdi pràya÷cittavidhànena pratyavàyotpattyavagamàt /
tathaiva 'sa etàü÷ñaturhoténàtmasparaõànapa÷yat'(tai.brà.2-3-7) iti agnihotràdisomàntànàmàtmaniùkrayaõàrthatvàvagamàt /
na tu sauryàdivat(2) kovalaü kàmyàþ uktahetånàü sarveùàmanupapattaiþ /
yata evaite nityàü ata eva 'anàhitàgnitàsteyam'(manu.11-65). ityanàhitàgnitàyà upapàtakagaõe pàñhaþ /
ata eva nityàdhikàravidhiprayuktamàdhànam /
kàmyasiddhistu nitayànuùñànenaiva guõaphalàdhikàravidhayà pràsaïgikã bhavatu /
mãmàüsakamatyà tu yadyapi kàmyàdhikàravidhigrayuktamàdhànaü, kàmyànuùñhànaina ca nityasiddhiþ (3) prasaïgàt;tathàpi kalpasåtrakàraõàü prakriyayà sàdhikàratvena (4)prayuktisaktiyogyatayà anyato 'prayuktau nityàdhikàravidhiprayuktirapyupapannà /
yathà(5) vivaraõamate svavidhiprayuktamadhyayanamiti /
tasmàt mandamadhyamotkçùñabuddhibhi (6) ssarvairapi traivarõikairete 'va÷yaü kartavyàþ /
te ca nànàsàdhanakà nànà÷àkhàntarasthàïgakà mãmàüsànyàyasahasranirdhàryavacanavyaktikà mandabuddhibhiridànãntanair(7) dur÷ànà- aj¤àne cànuùñhàtuma÷aktàþ katha¤cana pratyaveyuritu kçpàviùñacetaskatayà såtrakàreõa'yaj¤aü vyàkhyàsyàmaþ'(àpa.pari.1-1) iti paribhàùàyàmekaviü÷atiyaj¤àn sàmànyataþ (8)
saükùepata÷ca vyàkhàyàya tàvanmàtreõànuùñhànànupayogàt 'athàto dar÷apårõamàsau'(àpa.÷rau.1-1) ityàrabhya ÷rautà haviryaj¤àssomasaüsthàþ (9)
kùàmavatyàdayo naimittikàþ prasaïgàt kàmyà÷ca(10) vi÷eùato vyàkhyàtàþ //
atha anantaram /
%<àcàràt>%-àï ityupasargasya avicchedo vyàptirabhipretor'thaþ /
càraþ caraõaü ka4masu pravartanam, 'piõóapitçyaj¤ena caranti'(àpa.÷rau.1-7-2) ityàdau dar÷anàt /
tena yatsarveùu de÷eùu sarveùu koleùu ca sarvaistraividyavçddhai÷÷iùñairlaukikaprayojanàbhàve 'pyavicchinnamavi(1)gànenàdriyamàõaü, ataeva målàntaràsambhàvàt svamålabhåtavedànumàneliïgabhåtaü karmasu pravartanaü sa àcàraþ /
tasmàdàcàràt anumitairvedaiþ yàni aupàsanahomàdãni pàkayaj¤a÷abdavàcyàni pàõigrahaõàdãni ca ya÷eùvadhikàriùyamàõadehasaüskàràrthàni%%j¤àyante kartavyatvena tàni vyàkhyàsyàma iti ÷eùaþ /
yata eva àcàrànumeyavedàvagamyàni gàrhyaaõi karmàõi ata eva tebhyaþ prathamamanuùñheyebhyo 'pi pårva ÷rautànàü vyàkhàyànaü kçtam;pratya÷rutivihiteùu jij¤àsàyàþ prathamabhàvitvàt, anumitavedàrthajij¤àsàyà(2) ÷caramabhàvitvàt, jij¤àsà÷àntrthatvàcca vyàkhyànasyeti /
atra ca àcàràdityàcàreõopalakùya gàrhyaaõi karmàõi vadannevaü j¤àpayati- iha sàkùàdanibaddhànàmapi yeùàü 'jamadagnãnàü tu pa¤càvattam' (àpa.÷rau.2-18-2) ityàdãnàü padàrthànàmàcàraþ kçtsnade÷àdivyàptassyàt te 'pi vedamålà evoti /
kçtsnade÷àdivyàpti÷càdhikapaunaruktyàdibhi÷÷raute dar÷anena gçhyàntarairrdhama÷àstraiþ nyàyabalena sampradàyavidvàkhyàtçvacanairvà ni÷cetavyà /
idaü càdhikàrasåtram /
yànyaïgànyuttaratra'purastàdudagvopakramaþ'(àpa.gç1-5) ityàdãni vakùyante teùàü gàrhyakarmàrthatàü, ÷rautànàü sàrvatrikàõàmapi svato 'nidamarthatàü ca j¤àpayitum /
etacca(3) samànopade÷àtide÷ayorabhàvàt //
kecit-karmàõãtyetadgçhye vakùyamàõànyasmaccaraõàrthànyeva, na tudharma÷abdàdhikçtadharma÷àstroktavatsarvàrtàni /
tathà ÷rautànantaraü gàrhyaadhikàraþ ÷rautoktasàrvatrikadharmàmàmiha pràptyartha iti //
2 udagayanàdikàlavidhiþ /
##
##
#<âpGs-Anà_1.2:>#
udagayanàdividhànaü dakùiõàyanàdipratiùedhàrtham /
samu¤caya÷codagayanàdãnàü na vikalpaþ /
%%devanakùatràõi jyoti÷÷àstre prasiddhàni yamanakùatràõi ca tadvihitàni /
________________________
#<âpGs-Tàt_1.2:>#
udagayanàdayaþ prasiddhàþ /
puõyàhàstvahno navadhà vibhaktasyàyu jo bhàgàþ- pràtassaïgava(1) madhyàhõasàyaü÷abdavàcyàþ puõyanakùatràparaparyàyàþ pa¤ca /
'samànasyàhnaþ pa¤ca puõyàni nakùatràõi'(tai,brà.2-5.6) 'mitrasya saïgavaþ /
tatpuõyaü tejassvyahaþ' (tai.brà.1-5-6) ityàdi÷ruteþ /
yugmàstva÷lãlàþ, 'catvàrya÷lãlàni'(tai.brà.1-5-6) iti ÷ruteþ /
kecit-kçttikàdivi÷àkhàntàni devanakùatràõi puõyàhàþ, 'yànyeva devana÷ratràõi /
teùu kurvãta yatkàrã syàt /
puõyàha eva kurute' (tai.brà.1-5-2) iti ÷ruteþ /
udagayanetyàdirayaü samàso dvandvaþ /
teùu kàryàõi /
gàrhyaaõãti ÷eùaþ /
eùàü samuccayaþ na vikalpaþ /
etacca sàmànyavidhànaü tatra tatra vi÷eùavidhànenàpodyate niyamyate ca /
evamudagayanàdãnàü vidàne satyapi kvacidaniyamaþ pratibhàsate /
'sarva çtavo vivàhasya' (àpa.gç.2-12.) iti vacanàt yadà dakùiõàyane 'pi vivàhassyàttadà samàvartanaü tatkàlasamãpakàla eva /
itarathà udagayanasamàvçttasya ÷aradi vivàhe sati bahukàlavyavadhàne, 'anà÷ramã na tiùñheta dinamekamapi dvijaþ' /
(dakùasaü.a.1) iti niùedhàtikramaprasaïgàt /
ki¤ca à÷valàyanagçhye 'udagayana àpåryamàõapakùe kalyàõe nakùatre caulakarmopanayanagodànavivàhàþ'(à÷va.gç.1-5) ityatra caulavikàratvàdeva godànasya udagayanapràptau punastatra tadvidhiþ tadvikàràntare samàvartane udagayananiyamànivçttyartha iti gamyate /
tathà baudhàyanãye samàvartanasya caulavikàratvàdeva àpåryamàõapakùapràptau punastatra tadvidhi(2) rudagayanàniyamàrta iti gamyate /
tathà gçhanirmàõaprave÷ayoþ jyoti÷÷àstre dakùiõàyanasyàpi vidhànàt avigãta÷iùñàcàràcca udagayanàniyamaþ /
tathà aparapakùe 'pyàpa¤camyàþ
jyoti÷÷àstràdannaprã÷ana(3)gçhanirmàmaprave÷àn ràtràvapyàcaranti /
tathaiva yadà puõyàhàþ jyautiùoktadoùopahatàþ tadà a÷lãleùvapi /
tathaiva yadà puõyàhà- jyotiùoktadoùopahatàþ tadà a÷lãleùvapi taduktaguõayukteùi(4) avigànena karmàõyàcaranti /
jyot÷÷àstramapi (1)
vedàïgatvàdagçhyamàõakàraõatvàt, ÷iùñaparigçhãtatvàcca kalpasåtràdivadàdaraõãyameva /
nirõaye ti ÷iùñàþ pramàõaü sarvatra //
3 yaj¤opavãtapràdakùiõyàdividhiþ /
##
##
#<âpGs-Anà_1.3:>#
kàryàõi ityanuvartate //
________________________
#<âpGs-Tàt_1.3:>#
kàryàõãti sambandhaþ /
nanu yaj¤opavãtaü pàkayaj¤eùu 'pràgapavarmàõi'(àpa.pa.215) ityàdinà siddham /
vivàhàdihomeùu japàdiùu ca 'home japyakarmaõi'(àpa.dha.1-151) ityàdinà /
ato 'traitadvidhirrvyathaþ /
satyam;yatràpràpti(2)rhemantapratyavarohaõàdiùu tatràyaü vidhissàrtha eva //
##
##
#<âpGs-Anà_1.4:>#
pradakùiõaü ca tàni kartavyàni dakùinaü pàõiü pratigataü pradakùiõam /
udàharaõaü paristaraõàdi /
nanu-tadidamubhayamavidheyaü, pårvameva ÷rauteùu vihitatvàt 'daivànã'ti(àpa.pa.2-35) tatrocyate, iha mànuùeùu jàtakarmàdiùvapyetayoþ pravçttiriùyate93)tadarthamayamàrambhaþ /
________________________
#<âpGs-Tàt_1.4:>#
kàryàõãtyeva sambandhaþ /
idaü tu pràdakùiõyaü pàkayaj¤eùu tatkoñiùu ca vivàhàdiùu paribhàùàsiddhamapi(4)
tadvatiriktagàrhyaratha vidhãyate /
'tatàpavargaþ'(àpa..gç.1-6) iti cetthameva //
##
##
#<âpGs-Anà_1.5:>#
aniyame niyamàrthamidaü vacanam /
dakùiõataþ pa÷càdvopakràmo màbhåditi /
paristaraõàdyevodàharaõam //
________________________
#<âpGs-Tàt_1.5:>#
kàrya iti ÷eùaþ /
ayaü tu sarveùvapi yaj¤àyaj¤aråpagàrhyeùvapràptatvàdvidhãyate //
##
##
#<âpGs-Anà_1.6:>#
teùàmapavargo 'pi tathà pratyetavyaþ /
purastàdudagvetyarthaþ /
apavargaþ parisamàptiþ /
na càtra upakràmàpavargayoþ samànabhidaü niyamanaü kriyate-purastàdupakrànte tatraiva samàpyaü udagàrabhyaü ca tatraiveti /
kiü tarhi yathàsaübhavaü pravçttiþ tadyathà paristaraõasya purastàdupakràntasya tatraivàpavargàsambavàdudagapavargaþ /
tatràpavargavidherànarthakyaü, ÷rauteùveva paribhàùitatvàt"pràgapavargàõyudagapavargàõi ve"ti (àpa.pa.2-15) /
ucyate /
yadyapavargavidhiþ punariha nàrabhyate, apareõàgniü dve kuñã kçtve'(àpa.gç.19-14). tyatra dakùiõàpavargatà pràpnoti, atropakramasyodaggatatvaniyamàt /
ato vipratiùedhe apavargabalãyastvaü yathà syàdityayamàrambhaþ /
anyathà pradakùiõaparibhàùayà sàmànyaparibhàùà bàdhyate ki¤ciddaivàni karmàõãti tatra vi÷eùitam /
atra mànuùeùu karmàdiùvapi pràpyartho 'pavarganiyamaþ //
________________________
#<âpGs-Tàt_1.6:>#
purastàdudagvà kriyàparisamàptiþ kàryetyartaþ /
nanu-'purastàdudagvopakramaþ'iti vidhereva samantapariùekàdàvarthasiddhatvànnàrabdhavyaü 'tatàpavargaþ, iti /
naþ anàrabhyamàõo 'smin såtre pràcãlekhotpavanàderudãcãlekhà(1) kuñãkaraõàde÷càpavargaþ pratyak dakùiõà ca syàt /
atastadvàdhanàyedamàrabdhavyameva /
kecit- pràcãnànàü lekhànàmudagupakramaþ, udãcãnànàü ca pràgapavargaþ, agniparistaraõavadubhayàvidhyasambhavàt (2) iti //
4 pitryàõàmaparapakùàdividhiþ /
##
##
##
##
##
#<âpGs-Anà_1.10:>#
pitçdaivatyakarmàõyaparapakùe kàryàõi /
"màsi÷ràddhasyàparapakùe"(à.pa.gç.21.1).'yà màdhyàþ paurõamàsyà upariùñàdyaùñaketi' (àpa.gç.21-10) tatràparapakùa upadiùñaþ /
idaü tu niyamanaü yàni gayà÷ràddhàdãni de÷avi÷eùeõa pàtravi÷eùeõa kàmyànyupadiùñàni asmàbhi÷ca parigçhãtànipàrvaõe nàtonyànãtyatra teùavaparapakùapràptyartha ca /
tena pårvapakùe mçtasyàparapakùa ekoddiùñaü kartavyaü na tvekàda÷e 'hani /
anuùñhàna¤cai(tve) kàda÷e 'hani /
màsi÷ràddhasyàparapakùavidheþ prayojanaü tatraiva vakùyàmaþ /
ayaü càparapakùavidhiþ kçtsnasyodagayanàderapavàdo na pårvasmàdudagvà yathàyogam /
udàharaõaü paristaraõàdi /
tadidaü pràcãnàvãtyàditrayamavidheyam /
÷rauteùveva paribhàùitatvàt;ucyate-'yaj¤opavãtinà pradakùiõaü''tathàpavarga'ityetàþ paribhàùà avi÷eùeõàtra prakaraõe pañhitàþ sàmànyaparibhàùàyà bàdhitatvàt pitryeùvapi pràpnuvanti tadvàdhàrthamidam /
atra ca yeùàü pitryàõàü svàtantryeõa svakole pravçttiþ teùàmevàyaü pràcãnàvãtavidhiþ natvanyatràïgatvena prayujyamànànàm /
tena daiveùi mànuùeùu ca karmasu"pitaraþ pitàmahà"ityatra yaj¤opavãtameva bhavati /
%%-"tasmàdabhyàtànà vai÷vadevà"(tai.saü.3-4-6). iti dar÷anàt"pitaraþ pitàmahà"ityasyàpi pitryatvàdeva pràcãnàvãtasyàprasaïgaþ iti /
tathà"aparapakùe pitryàõã"tyasminnadhikàre (1) abhihitaü pràcãnàvãtamavi÷eùeõa pitrye karmàõi sàïge pravartate /
tena pitrye àjyabhàgante karmaõi jayàdau ca pràcãnàvãtameva bhavati //
________________________
#<âpGs-Tàt_1.10:>#
kàryàõãtyeva /
ayaü ca vidhissvatantrapitryodde÷ena /
(2) aïgànàü tu sahaprayojyànàü mukhyakàlatvena kàlavidhyapekùàbhàvàt /
eùa ca na pårvapakùamàtràpavàdaþ /
kiü tarhi?sarvàpavàdàrtha vidhyantaram /
àþ!kuta etadj¤àyate ? /
'na ca naktaü ÷ràddhaü kurvãta'(àpa.dha.2-17-23) iti j¤àpanàt /
(3) yadi hyayaü pårvapakùamàtràpavàdassyàt, tata udagayanàdãnàü trayàõàmapavàdàbhàvàdràtràvaprasakteþ pratiùedho na syàt, (4) asti ca pratiùedhaþ, ityato j¤àyate vidhyantarameveti /
prayojanaü tvavi÷eùeõa dakùiõàyane 'pyaparapakùe 'hni kàmya÷ràddhàni kartavyànãti /
màsi÷ràddhaü tu 'màsi màsi kàryam'(àpa. dharma.2-16-4) iti (5) vãpsayà dakùiõàyane 'pi siddhameva /
nanvasmin sati 'màsi÷ràddhasyàparapakùe'(àpa.gç.21-1.) iti vidhiþ kimarthaþ? /
niyamàrthaþ /
tathà hi-aparapakùa eva màsi÷ràddham, na punardaaivànmànuùàdvà(1) vighàtàdaparapakùe 'tikrànte"sarvo 'parapakùaþ pårõamàsasya"itayàdivat pårvapakùe 'pi kartavyam /
kintu pràrabdhasmàrtanityakarmavyàpattau pràya÷cittameva /
tacca 'bhårbhuvassuvassvàhà'ityeko homassarvapràya÷cittàkhyaþ /
'yadyavij¤àtà sarvavyàpadvà bhårbhuvassvariti sarvà anudrutyàhavanãya eva juhuyàt'(ai.brà 24-34). iti bahvçca÷ruteþ /
ayaü càtraupàsane, naimittikaikavidhipara÷rutisthàhavanãya÷abdasya nyàyato nimittavatkarmàrtàgnimàtrapradar÷anàrtatvàt /
upavàsa÷ca kàryaþ /
vedoditànàü nityànàü karmaõàü samatikrame /
snàtakavratalope ca pràya÷cittamabhojanam //
(manu.11-203)
iti manuvacanàt /
(2) àtaminoþ pràõàyàma÷ca, 'niyamàtikrame cànyasmin'(àpa.dha.2-12-18.) iti vacanàt /
etoùàü samuccayaü eva na vikalpaþ, 'ekasmin doùe ÷råyamàõàni pràya÷cittàni samabhyuccãyeran'(àpa.÷rau. 9-1-2) iti dar÷itatvàt /
prasaïgàdanyeùàü lope 'pi pràya÷cittamucyate /
evamanyeùàmapi pràrabdhànàü pràyascittaü pàkayaj¤ànàü vyàpattau, gaumakàle 'pyatikrànte /
gauõakàle ti sa4vapràya÷cittapårvakaü te 'nuùñheyàþ /
aupàsanahomasya tu bahukàlàtikrame aùñabhyo homakàlebhyaþ pårva pratyekaü sarvapràya÷cittapårvakaü (3) atàtà homàþ kartavyàþ /
atropavàsapràõàyàmayoràcàrã na dç÷yate /
årdhva tu dhàryamàõe 'pyagnau 'anugato manthyaþ'(àpa.gç.5-17)
ityàdyagnyutpattipràya÷citte bhavataþ, 'caturàtramahåyamàno 'gnirlaukikassampadyate'iti vacanàt /
yadi punaràlasyàdinotsannàgnireva cirakàlaü varteta tadà smçtyantaratastatkàlànuråpaü kçcchràdikaü homadravyadànaü ca veditavyam /
svakàlaü anàrabdhànàü tu pàkayaj¤ànàü sarvapràya÷cittaü hutvà'rambhaþ kartavyaþ //
(4) kecit- pàkayaj¤ànàü (5) svakàleùvanàrambhe àrabdhànàü càkaraõe gauõakàlàtikrame ca caturgçhãtenàjyena sagraheõa saptahotrà juhvati /
yadyapi 'saptahotrà yaj¤avibhraùñaü yàjayeccaturgçhàtenàjyena'(àpa.÷rau.14-14-11) iti ÷rauto darvãhomaþ yaj¤avibhreùe yuktaþ, tathàpi 'eùà và anàhitàgneriùñiryaccaturhotàraþ'(àpa.÷rau.14-13-2.) ityupakramya 'àhitàgnestàn pratiyàdubhayoritaràn'(àpa.÷rau.14-15-5)
ityupasaühàràt, gàrhye vibhreùe àhatya pràya÷cittavidhànenàpekùitatvàcca tadvibhreùe 'pi yukta evoti /
tattu kapardisvàminoktam //
jàtakarmàdãnàü tu (1) svakàlàtikrame sarvapràya÷cittapårvakaü tadanuùñhànam /
karmàïgànàü tu lope sarvapràya÷cittaü pràõàyàma÷ca /
anuùñhànaü càràdupakàrakàõàmàkarmasamàpteþ /
dravyasaüskàràõàü tu dravyopayogàt pårvameva sambhavatàm /
pàkayaj¤eùvàgnihotrika(2) vidhau copanayane càïgavyàpattau 'muvassvàhà'iti tatta(3) tkarmàïgàgnau homaþ /
'anàj¤àtam'iti tisçbhi÷ca homo japo và /
bhuvaranàj¤àtavidhyarthayorvikalpo và, 'bràhmaõàvekùo vidhiþ '(àpa.gç.2-10) iti '÷rutitassaüskàraþ '(àpa.dharma.2-1-09) iti ÷rautapràya÷cittapràptyarthatvàt /
nanu-'bhavaþ ' iti dakùiõàgnau 'anàj¤àtaü'iti càhavanãye /
satyam, iha tayoragnyorabhàvàt naimittikànàmapyaïgatvenetaràïgavat pradhànàgnau homasya yuktatvàcca //
(4) kecit sarveùu gàrhyakarmasu tadaïgeùu ca bhreùe'anuktamanyato gràhyam 'iti nyàyna gçhyàntaroktàni pràya÷cittànyàhuþ, taccintyam //
alaü pràsaïgãkena /
prakçtamucyate /
yattu 'aparapakùasyàparàhõa÷÷reyàni'(àpa.dharma.2-16-50) iti, tadaparàhõavidhànàrthamanuvàdaþ, yathà pàtnãvate 'sarvatrànuvaùañkàro dvidaivatyartugrahàdityasàvitrapàtnãvatavarjam'(àpa.÷rau.12-14-2) ityanuvañkàràbhàve pràpte 'pi 'api vopàü÷vanuvaùañkuryàt"(àpa.÷rau.13-14-9,10) iti /
'sarveùvevàparapakùasyàhassu'(àpa.dharma.2-16-7) iti tvaharvi÷eùaõàrtham /
aparapakùasyàhassveva màsi÷ràddhaü, na pårvapakùasyàhassu vikalapenàpyabhimatamiti /
itarathà à÷aucàdatikrànte 'parapakùe-
daivàt pitéõàü ÷ràddhe tu à÷aucaü jàyate yadi /
à÷auce 'tha vyatãte vai tebhya÷÷ràddhaü pradãyate //
iti smçtyantaràt kadàcit pårvapakùasyàhassvapi vikalpenedaü syàt /
nitya÷ràddhaü tu 'evaü saüvatsaram'(àpa.dha.2-18-13) iti
atyanta(4) saüyoge dvitãyàbalàt pårvapakùe 'pi //7//
pitryàõi kàryàõãti ÷eùaþ /
idaütu vàsovinyàsabhedavidhànaü svatantràsvatantrasarvapitryàrtham, 'pràcãnàvãtinà pitryàõi'ityanena vàkyena avi÷eùàvagamàt, udde÷ye pitryamàtre labdhe adhikàprakçta(1) svàtantryavivakùàyàü vàkyabhedàpatteþ, aïgeùvapi pràcãnàvãte vidheye 'aparapakùe pitryàõi'itivadanapekùitatvàbhàvàcca /
tena yàni svatantràõi yathà pradhànàhutayaþ, yàni càsvatantràõi yathà dvitàyanimàrjanàdãni, tàni sarvàõyeva pràcãnàvãtinà kàryàõi /
itthameva 'yaj¤opavãtinà'ityapi /
tena pitryàïgànyapi daivànyàghàràdãni yaj¤opavãtinaiva /
itaràïgànàü tu pàtraprayogàdãnàü tattatpradhànavadeva //
kecit- aïgànàü pradhànadharmatà nyàyyeti pitryàïgàni daivànyapi pràcãnàvãtinà, daivàïgàni pitryàõyati yaj¤opavãtineti, taccintyaüme // 8 //
tathaiva ÷eùaþ //9//
pitryeùu kàrya iti ÷eùaþ /
atra 'pràcãnàvãtã'(àpa.pari.2.16)ityàdiparibhàùayà eùàü trayàõàmapi siddhatvàt
apàkayaj¤anityaùoóa÷a÷ràddhàdyartho vidhiþ //10//
##
##
#<âpGs-Anà_1.11:>#
pràcãnàvãtinà prasavyaü dakùiõato 'pavarga iti pårvasåtreõa sambandhaþ /
nimittàni yàni naimittikàni karmàni tàni nimittamavekùya tadanantarameva kartavyàni, na tatra udagayanàdyapekùà /
"agàrasthåõàviroõa"(àpa.gç.23-9) ityudàharaõàni /
tatràmàvàsyàyàü ni÷a÷àyàmiti vacanàt tàvànutkarùaþ /
gçhaprave÷anaü naimittikamiti kecit /
netyanye //8//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.11:>#
naimittikànyàgrayaõàtithyasãmantàdãni nimittàvekùàõi /
nimittàni vrãhipàkàdãnyevànuùñhàne 'vekùante nodagayanàdãnãtyarthaþ /
atràpi sambhavata- pårvapakùàdernàpavàda- //11//
evaü prayogànuvandhaü kàlàdikamukttvà idànãü sarvagàrhyapradhànahomànàü sàdhàraõatantranàmànaü pràcyodàcyàïgasamudàyaü prayojyabhedamàha-'agnimidhvà' ityàdi 'mantra sannàmaþ'(àpa.gç.2-8.) ityantena /
2. agnimukhaniråpaõam -
1 paristaraõàdi /
##
##
##
#<âpGs-Anà_1.13:>#
uktàþ pàkayaj¤aparibhàùàþ atha teùàü sàdhàraõatantraü vakùyate-agnimidhveti /
tadagnerupasamàdhànamityucyate /
etacca karmàïgam /
kiü punaratràgniþ? patnãsambandheùvaupàsanam /
anya laukikaþ kecijjàtakarmaprabhçti"parigrahamagnericchanti /
anye punaþ upanayanaprabhçti /
apare"yatràntyàü samidhamàdadhyàt taü vàparigçhõãyà"diti /
yatra tu psiddhau'gnirnàsti tatra ÷rautriyàgàràdàharaõaü mathanaü và /
"yatra kvacãgni"mityayaü tu de÷asaüskàraþ sarvatra bhavati yadi syàdasskçto de÷aþ /
agnimidhveti prakçte punaragnigrahaõaü yeùu tantraü na pravartate tatràpi paristaraõaü yathà syàditi-agniü-paristçõàti sarvaveti /
upasamàdhànaü tu tatràrthasiddham /
pràgudagagrairvà /
atha và na sarvataþ pràgaggaireva paristaraõaü kiü tarhi pràgagrairudagagrai÷ca /
tatrodagagràþ pa÷càtpurastàcca //9//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.13:>#
atra ca agnipadàrthavi÷eùapratipattyartha smàrteùvagnirniråpyate /
tatra yàj¤avalkyavacanam /
karma smàrta vivàgàgnau kurvãta pratyahaü gçhã /
(yà.smç.2-97) iti /
asyàrtha---gçhã gçhasthaþ sapatnãkaþ smàrta karma vivàgàgnau
aupàsanàgnau kårvãta /
yasya karmaõàþ prayoge saükalpàvaghàtànvàrambhadravyatyàgànumatyàdipadàrthadvàrà patnyàssahatvaü tat karma svaupàsane kurvãta ityetat /
atha và yasya agnisàdhyasya karmaõaþ phalaü sàkùàt karmàntarapraõàlyà và jàyàpatigàmyanyataragàmi và bhavati tatkarma gçhã svaupàsane kuryàt,'kurvãta'ityàtmanepada÷ravaõàditi /
evaü ca smàrtàni pàkayaj¤asãmantàdãni aupàsanàgnau kartavyàni /
gçhaprave÷o 'pi tatkarmajanyavàstu÷ànteþ jàyàpatyàyuràdyarthatvàdaupàsana eva /
tathà pitràdermàtàmahàde÷ca sapiõóãkaraõamapyaupàsane /
sapiõóãkaraõaphalasya pretatvanivçttyà pitçtvapràptiråpasyàbhyudayikamàsi÷ràddhàdau sampradànàrthatvàt, tatphalasya ca jàyàpatigàmitvàditi /
ata eva sapiõóãkaraõaü sarvairapi putrairna kartavyam, ekenàpi kçtputçtayà sampradànatvasiddheþ /
ato yatra patnyàssahatvaü kriyàphalaü và jàyàpatigàmi tatkarma (1-ña.ñha-svaipàsane.) aupàsana eva /
yadi tu putro 'nagniranupanãtàdiþ saüvatsare pårõe 'va÷yaü kartavyatvàt sapiõóãkaraõaü karoti, tadà ÷rotriyàgàràdàhçte 'gnau;vodhàyanena 'atha và ÷rotriyàgàràdeva tamaupàsanam'(bau.gç.6-2) ityaupàsanasaüstavàt, àcàràcca /
anupanåto 'pi putra÷÷ràddhàdhikàryeva, arhatyanupanãto 'pi vinàpyagniü vinà'padam //
(manu. 2-172)
iti vacanàt, ''na vabrahmàbhivyàhàrayodanyatra svadhàninayanàt'(gau.dha.2-5) iti gautamavacanasthasvadhà÷abdasya sakalãrdhvadaihikapradar÷anàrthatvàcca /
bhràtà và bhràtçputro và sapiõóa÷÷aùya eva và /
sapiõóãkaraõaü kçtvà kuryàdabhyudayaü tataþ //
iti vacanàt yadà bhràtçputràdiþ karoti tadà yathoktasahatvaphalabhàgitvayorabhàvàt ÷rotriyàgaràdàhçtàgnàveva //
anye tu-bhràtràdigatapitçtvapràptirapi putragatapåtatvàdiphalavat patigàmi phalamityaupàsane;tacchintyam //
tathà jàtakarmacaulopàkaraõasamàpanagodànasamàvartanànyapi /
tathomanayanamapi /
àcàryakaraõasidhdyartha mupanayanamiti mate 'pi nàcàryasyaupàsane /
tasya nityadhàryatvàt 'tryahametamàgniü dhàrayanti'(àpa.gç.11-19) iti såtravirodhàt /
vivàhopyasmin, nirmanthye và, asabhbhavàdvivàhajanyaupàsanasya /
sambhave 'pi prathamaupàsanasya, na tasmin dvitãyàdivivàhaþ ;'yàü kàmayeta ràùñramasyai prajà ,syàditi tasyà aupàsane'iti pratiõàryamaupàsanabhedàvagamàt, baudhàyanãye agnidvayasaüsargavidhànàt, àñàràñña /
karmàrthasyaupàsanasya saüskçte de÷e, anupasamàhitasyànyasya vàgneþ, 'yatra kva ñàgnim'(àpa.dha.2-1-13.) iti dharma÷àstroktavidhinà agnipratiùñhàpanaü kartavyam //
kecit- idaü nàgnyaïgaü, karmàïgameveti pratikarma kàryam, ukhàyàü càgnerdhàraõamiti //
atha såtraü vyàkhyàyate /
%%indhãtetyarthaþ /
yadyapyarthapràptamagnerindhanaü tathàpyetadvacanàt iddhamapi punarindhãta /
atra vidhyarthe liïgàdaugràhye ktvàgrahaõamindhanasya paristaraõapårvakàlatàniyamàrtham /
tena indhanànantaraü paristaraõameva kàrya, na tu tayordhye 'va÷yakàryamapi måtranirasanàdi karmàrthasaübhàropakalpanaü ca //
nanvekasmin såtre indhanaparistaraõayorvidhàne vàkyabhedassyàt;satyam, na tu såtre vàkyabhedo doùaþ ;såcanàt såtramiti mirvacanàt /
ityameva vyàkhyànaü prayojanaü ca sarvatra tkàgrahaõeùu /
%% /
sarvàsu dikùu pràgagraiþ ku÷airagniü paristçõàti //12//
atha và pràgagrairudaggrai÷ca darbhairagniü paristçõàti /
dakùiõata uttara÷ca pràgagraiþ, pa÷càt purastàccodagagraiþ , 'udagagràþ pa÷càtpurastàcca'(àpa.÷rau.2-14-15) iti ÷raute dar÷anàt /
etàn ku÷àn dakùiõànuttaràn karoti , uttarà÷càdharàn;baudhàyanabharadvàjagçhyàbhyà muktatvàt /
dakùiõataþ pakùa upariùñàdbhavatyadhasyàduttaraþ'iti /
atra 'agnimiddhvà'iti prakçte 'pyagnau, 'agnim'iti punarvacanaü niyamàrtham-agnimeva paristçõàti nànyadaïgapãti /
tena uttareõa pårveõa và nihitamudakaü bahireva bhavati //
kecit-itantrakeùvapi karmasvàgniþ paristãrya eveti niyamàrthamiti //13//
##
##
##
#<âpGs-Anà_1.15:>#
tatra dakùiõàgràþ pa÷càt purastàcca //10//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.15:>#
pitryeùu màsi÷ràddhàdiùu karmasu sarvàsu dikùu dakùiõàgraiþ paristçõàti // 14 //
yajvà dakùiõàgraiþ pràgagrai÷ca darbhaiþ /
pa÷càtpirastàcca dakùiõàgraiþ, uttarato dakùõata÷ca pràgagraiþ /
uttarànuttaràn dakùiõàü÷càdhàràn kuryàt /
tathà pràgupakramya prasavyaü paristçõàti //15//
2 pàtraprayogaþ /
##
##
#<âpGs-Anà_1.16:>#
paristaraõànantaraü agneruttarataþ pàtraprayogàrta darbhàn pràgagràn saüstçõàti /
prathitaü staraõam /
%% sàdayati /
%% nyagbhåtàni /
sarvàõi ca dravyàõi prayojanavanti pàtragrahaõena gçhyante /
tenopanayanàdau mokhalàdãnàmapi sàdanaü bhavati /
tatra yàni devasaüyuktàni tàni dvandvaü prayunakti /
dve dve ityarthaþ /
pàrvaõàdãni devakarmàõi /
agnigrahaõamanarthakamavikçtatvàt agnimidhveti /
j¤àpakàrtha caitat j¤àpayati-agniparistaraõe vihito 'yaü pàtraprayoge nànuvartate iti /
kadà punarasau ?darbhàgravi÷eùastantràbhàve pravçtti÷ca /
tena pitryeùvapi pràgagràõàmeva saüstaraõaü agne÷cottarataþ tantràbhàve ca pàtraprayogàbhàvàt /
adikàràttvàgnipratipattàveva /
tadapyubhayaü pratittvyaü syàt
adhikàràdevaþ //11//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.16:>#
agneruttarato 'dåreõa darbhàn saüståõàti /
ete ca pràgagràþ, baudhàyanagçhyàt /
prathitaü ca staraõaü, samupasargàt /
udakca staramàpavargaþ /
pitryeùvapyagneruttarata eva pràgagraiþ, 'uttarata upacàro vihàraþ,(àpa.pa.2.10) iti siddhe 'pãhàpyuttareõeti vacanàt, prakçte 'pyagnau'agnim ityadhika÷abdasya adhikàrtaparatvasya yuktatvàt, paristaraõavadvi÷eùasyànukte÷ca /
apavargastu dakùiõata eva /
%%devakarmasaüyuktàni /
%%darvyàdãni /
%%dve dve /
%% adhobilàni /
%% sàdayati /
nanu-uttaratra 'manuùyasaüyuktàni''pitçsaüyuktàni'iti vi÷eùaõenaiva siddhatvàt 'devasaüyuktàni'iti vyartham /
na;daivàni hi karmàõi dvividhàni-puruùàrtharåpàõi manuùyasaüskàrakàõi ca /
tatrobhayatràpi devapàtràõàü darvyàdãnàü dvandvatàsidhdyarthatvàt //16//
tatra manuùyasskàrakarmàrtheùu keùucit pàtreùvapavàdamàha-
##
##
#<âpGs-Anà_1.17:>#
yàni manuùyasaüyuktàni pàtràõi tàni sakçdeva prayunakti, na dvandvam /
manuùyakarmàõi vivàhàdãni /
evakàraþ ktiyàbhyàvçttipratiùedhàrthaþ /
pàtra bàhulyàt dvàbhyàü bàhubhyàü sàdanà÷aktàvapyupàyena sakçdeva sàdanamiti /
kecit mekhalàdãnàmeva manuùyasaüyuktànàü sakçt prayogamicchanti, na homàrthànàm /
vayaü tu manuùyasaüyuktàni manuùyakarmasaüyuktànãtyavocàma //12//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.17:>#
%% manuùyadvàrà saüyuktàni a÷mavàsomekhalàdãni sakçdeva kriyàbhyàvçttiparihàreõa prayunakti, pàtrabahutve 'pyupàyena /
kecit-manuùyasaüskàrakarmasu darvyàdãnyapi sakçdeveti //17//
##
##
#<âpGs-Anà_1.18:>#
yànipitçkarmasyuktàni tànyekaika÷aþ prayunakti ekamokamityarthaþ //13//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.18:>#
pitçkarmàrthàni darvyàdãni svadhàpàtràdãni ca ekamokaü prayunakti //18//
3 pavitrasaüskàraþ /
##
##
#<âpGs-Anà_1.19:>#
pavitrayossaümkàraþ tçõaü kàùñhaü ve tyevamàdiþ /
tayoràyàmato yat parimàõaü dãrghapramàõaü pràde÷amàtrà (àpa.÷rau.1-11-9.) vityetat /
prokùaõàsaüskàraþ"pavitràntarhitàyàmàgnihotrahavaõyà"(àpa.÷rau.1-11-9) mityàdi /
tatràgnihotrahavaõyà ihàbhàvàt pàtràntaraü pràpayate /
uttànàni pàtràõi ityàdi pàtraprokùaõam /
tadetat padàrthacatuùñayaü dar÷ayati /
dar÷apårmamàsayerivàtràpi kartavyam /
tåùõãmiti mantrapratiùedhaþ /
yathà prokùaõe pàtràõàmuktà kriyà visraüsana¤cedhmasyatadantarbhàvàdeva siddham /
idaü tu vacanaü niyamàrtham-pavitrayorevàyàmata- parimàõaü yathà syàt
idhmasya darbhàgrayo÷càjye pratyasyamànayor mà bhåditi /
kathaü punastatra prasaïgaþ ?etadeva j¤àpayati-bhavatyatràpi dar÷apårõamàsavattåùõãü saüskàra iti /
àyàmagrahaõamàyàmaparimàõasyaiva pavitrayorniyamena ya và saükhyàparãmàõaü dàr÷apårõamàsikamevedhmasya bhavati /
tenàtràvidyamàneùvanåyàjeùu na ekaviü÷àtidàruridhmo bhavati /
upahomàstvanåyàjàrthe bhavanti //14//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.19:>#
pavitrayossaüskàro dar÷apårmamàsàbhyàü tulyaü mantravarja kàryaþ /
samàvapracchinnàgrau darbhau pràde÷amàtrau pavitre kurute, tçõaü kàùñhaü vàntardhàya chinatti, na nakhena /
tato.pa upaspç÷et /
'gaudraràkùasa'(àpa.pa.2-9) iti vacanàt /
tatastayormålàdàrabhyà'gràdadbhirmàrjanam /
tayo÷càyàmataþ parimàõaü dar÷apårõamàsavadeva /
yadyapi 'pavitrayossaüskàro dar÷apårõamàsavat'iti vacanàdeva tadvadàyàmataþ parimàõaü pràptam, tathàpi yadàyàmataþ parmàmaü pràde÷amàtràviti tadeva tadvat, na tviha pçthutvenàpi sàmyamityevamartha 'àyàmataþ parimàõam'iti punarvacanam //
kecit -pavitrayorevàyàmataþ parimàõaü dar÷apårõamàsavat, na tvidhmasya darbhàgrayo÷càjye pratyasyamànayoriti niyamàrtha punarvacanam /
evaü bruvataiva såtrakàreõa dar÷apårõamàsavattåùõãmidhmasya darbhàgrayo÷ca saüskàra- prasiddha vadabhyanuj¤àtaþ /
tathaiva càcàraþ /
tena khàdiraþ pàlàso và ÷ulvasannaddha idhmo visrasya triþ prokùitavyaþ /
pàrvaõe ca pårvadyussannaddhavyaþ /
darbhàgre ca 'tçõaü kàùñaü và '(àpa.÷rau.1-11-7.) ityàdividhivà saüskçtyàjye pratyasitavye /
atra ca yadyapyayamarthaþ 'àyàmataþ'iti và 'parimàõaü'iti vànyatareõa siddhaþ tathàpi niyamàntaràrthamevamuktam /
àyàmata eva yatparimàõaü tadeva pavitrayoþ dar÷apårõamàsavat, na saükhyàtaþ parimàõam /
tenedhmasya saükhyàparimàõaü dàr÷apårõamàsikameva 'ekaviü÷atidàrumidhmam' (àpa.1-5.6) iti àyàmasyaiva pavitrayorniyamitatvàt /
yadyapyanåyàjàbhàvàdekaviü÷atyà na kàryam;tathàpyetadvalàttatsthàne jayàdayaþ kalpyàþ- ityàyuktaü bhåyiùñhaü ca pårvavyàkhyànenànyathàsiddhe 'pi såtre kalpayanti //
prokùaõãsaüskàro 'pi dar÷apårõamàsavattåùõãm /
udagagràbhyàü pavitràbhyàü antarhitàyàü vekaïkatyàü snucyapa ànãya tàbhyàü trirutpåya prokùet /
pàtraperokùaõamapi tadvattåùõãm /
uttànàni pàtràõi kçtvedhmaü ca visrasya tàbhissapavitreõa pàõinà triþ prokùet //19//
4 praõãtàpraõayanam /
##
##
#<âpGs-Anà_1.20:>#
pàtraprokùaõànantaramapareõàgniü praõãtàrthepàno pavitraü nidhàya tasminnudagagre pavitre antardhàyàpa ànãyya pavitràbhyàü udagagràbhyàü trirutpunàti pràgapavargam /
agnigrahaõaü pàtràdhikàràt /
aïguùñhopakanãùñhobhyàmuttànàbhyàü pàõibhyàmiti kalpàntare dçùño vi÷eùaþ /
utpåya tà apassamaü pràõairharati /
mukhena tulyamityarthaþ /
hçtvottareõàgniü darbheùu saüstãrõeùu sàdayati /
agnigrahaõaü pàtrairvyavadhànaü mà bhåditi /
sàdayitvà darbhaiþ pracchàdayati /
sarva¤caitat pavitrahastaþ karoti //15//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.20:>#
agneradåreõa pa÷càt pavitràntarhite kasmiü÷cit pàtre 'pa ànãyodagagràbhyàü pavitràbhyàü trirutpunàti /
atra prakçtayorapi pavitrayoþ punargrahaõàt pàõyoþ pràgagratvamàcàrasiddhaü 'àïguùñhopakani÷ñhikàbhyàmuttànàbhyàü pàõibhyàm'(à÷va.gç.1-3-3.) ityà÷valàyanoktaü ca j¤àpitam /
tatastà apassamaü pràõairhçtvà pràmasthànabhyàü mukanàsikàbhyàü samamudådhçtya uttareõàgniü punastãrõeùu darbheùu sàdayati, 'darbhàùu'iti vacanàt /
anye pårvastãrõeùu /
tato darbhaiþ pracchàdayetac /
atra 'apareõàgnim'ityagnigrahaõaü pàtràõàmapareõa mà bhåditi /
'uttareõàgnim'iti tu pàtravyavadànanivçttyartam //20//
5 brahmavaraõam /
##
##
#<âpGs-Anà_1.21:>#
prakçtatvàdagneþ dakùiõata- /
tatràpareõàgniü dakùiõàtirkamya tåùõãü tçmaü nirasyopave÷anamicchanti /
agreõàgniü parityànye /
'hautrabrahmatve svaü kurvan brahmàsanamupavi÷ya ci(cha)tramuttaràsaïgaü kamaõóaluü và tatra kçtvàdhànyat kuryà (khà0så01-1-26.) diti kalpàntaram /
kçtàkçtamàjyahomeùu paristam /
tathàjyabhàgau và brahmà vedà(tyà)÷valàyanaþ //13//
________________________
#<âpGs-Tàt_1.21:>#
agnimidhveti prakçtatvàt agnerdakùiõato darbheùu kaücidbrahmaõamupave÷ayet /
na tu dar÷apårmamàsavadbrahmàõaü, samànavidhànavacanànàm
codanàliïgàni vinàtra tadãyasya brahmamaþ pràptyabhàvàt, 'bràhmaõaü dakùiõato darbheùu niùàdya'iti kçtsnavidhànàcca /
tenàtra brahmadharbhàvaraõatçõanirasanàdayo na kartavyàþ /
pitçbhåtartvikpakùe 'pi yaþ piturbrahmà sa evàtra niùàdyata iti niyamo nàsti //
anye tu-÷raute brahmà dakùiõenàgniü darbeùu niviùño dçùña- /
tatheva bahvçcànàü chandogànàü ca gçhye brahmetyeva coditaþ /
ato 'tràpi 'bràhmaõaü dakùiõata' iti lakùaõayà brahmaiva codyate /
tena sambhavanto brahmadharmà ihàpãti /
tanna, svagçhyasthasya bràhmaõa÷abdasya ÷rutyartatyàgena paragçhyàllakùaõà÷rayaõasyàyuktatvàt /
na ca dakùiõato niùaditasya bràhmamamàtrasya brahmatvaü såtrakàrasyeùñam /
yadi hi tathà syàt, 'yaü bràhmaõaü vidyàü vidvàüsaü ya÷o narcchet" (àpa.÷rau.14-13-7). ityatràlpairevà÷raraiþ 'brahmaõe varaü dadàti'iti bråyàt, na punastriguõaiþ 'yo dakùiõata àste tasmai varaü dadàti"(àpa.÷rau.14-13-9.) iti /
sambhavatàü dharmàõàü pràptau mantràõàmapi pràptirdurvàrà /
'bràhmaõaü dakùiõato niùàdya' ityatrànuktànàü mantràdãnàü parisaükhyeyaü ceti vadatàü coktirãtyà svàrtaparatve sambhavati doùatrayayuktaparisaükhyà÷rayaõaü nirhetukam //21//
6 àjyasaüskàraþ /
#<àjyaü vilàpyàpareõàgniü pavitràntarhitàyàmàjyasthàlyàmàjyaü niråpyodãco 'ïgàrànniråhya teùvadhi÷ritya jvalatàvadyutya dve darbhàgre pratyasya triþ paryagni kçtvodagudvàsyàïgàràn pratyåhyodagagràbhyàü pavitràbhyàü punaràhàraü trirutpåya paritre anuprahçtya // âpGs_1.22 //>#
##
#<âpGs-Anà_1.22:>#
athàjyasaüskàra- tatra vilàpanamàjyasya yasminkasmiü÷cidagnau bhavati uttaratràjyagrahaõàt /
%%ànayanam /
punaràjyagrahaõamanàghàre 'pi karmaõi saüskàraþ àjyasya yathà syàt /
àjyaü sarvatra nirupya juhotãti /
%%pçthakkaraõam /
udagvacanaü putryeùvapi yathà syàt /
etonodvàsanaü vyàkhyàtam /
%%jvalatà tçõenàvadãpanam /
tatra dve darbhàgre pavitravatsaüskçtyàjye pratyasyati prakùipati /
dve grahaõamekaü ve tyasyàgnihotradçùñasya vikalpasya pratiùedhàrtham /
tenàgnihotrike 'pi tantre dve eva darbhàgre bhavataþ /
tatastadàjyaü triþ pradakùiõaü paryagni karoti àjyasya sarvato 'gniü triràvartayati tçõenolmukena và /
tatra pitryeùvapi pradakùiõaü paryagnikaraõamicchanti /
%% nirharaõam /
%% màgnimà saüsajainam /
%% punaràhçtyàhçtya /
trãõyetàni utpavanàni pratyagapavargàõi /
anupraharaõamagnaiþ prakaraõàt
"visrasyàdbhissaüspç÷ye"ti kalpàntaràt //
iti ÷rãharadattaviracitàyàü gçhyasåtravçttàvanàkulàyàü prathamaþ khaõóaþ //
________________________
#<âpGs-Tàt_1.22:>#
yadyapi 'sarpiràjyaü pratãyàt'(àpa.pa.2-25) iti paribhàùàsiddhaü vilàpanaü, tathàpi vilãnamapyàjyaü homàrthe 'gnau karmàrtha punarvilàpayet /
tato 'gneþ pa÷càt sthàpitàyàü pavitràntarhitàyàmàjyasthàlyàü tadàjyamànayet /
'àjyaü vilàpya'iti prakçte 'pi punaràjyagrahaõamàjyasyaiva nirvàpàdayaþ na punaþ 'dadhna evà¤jalinà juhoti"(àpa.gç.22-10) ityatra(2) pa÷uprabhavasya homadravyatve 'pi yadãyatadãyanyàyàddadhno bhaveyurityevamartham //
kecit-- atantrake 'pi karmaõyàjyaü nirvàpàdibhissaüskàryamityevamarthamiti //
adrimityagnereva pa÷càt na bràhmaõasyeti /
kecit-anyasminnagnau vilapanaü, homàrthàgnereva pa÷cànnirvàpa ityevamarthamiti //
athàïràrànudãco %%nirrvatya, teùvaïgàreùu àjyadhi÷ritya, jvalatà tçõenàvadyutya adhogàminyà dãptyà dyotayitvà, dve darbhàgre aniyatàyàme tçõàdyantardhàya chitvàdbhissaüspç÷ya te yugapadàjye prakùipet 'dve'ityadhika÷abdàt, àcàràcca /
atholmukamàdàyàjye pradakùiõaü triþ paryagni kçtvà samantato 'gnimàvartya tadudagavatàrayet /
atra niråhaõodvàsanayorudagapavargasya 'tathàpavargaþ'(àpa.gç.1-6) iti siddhasya punarvidhànametayornityamudagevàpavargaþ na tu daive vikalpenàpi pràgapavargaþ, nàpi pitrye dakùiõato 'pavarga iti niyamàrtham /
tathaiva pitryeùvetayormadhyasthaü paryagnikaraõamapi sandaü÷anyàyàddaivavatpradakùiõameva /
itthameva ÷iùñàcàraþ /
tato 'ïgàràn pårva niråóhàn%% punaràyatanasthàgninà saüyojya /
atràjyasaüskàrakàõàü aïgàràõàü prayåhanavidhànàt 'apçvçtte karmaõi'(àpa.pari.4-21) iti na laukikatvam /
avadeyotanaparyagnikaraõàgnayostu yadà àyatanasthàdupàdànaü tadà tayoragnayerapavçttakarmatvena laukikatvàt ttyàgaþ /
yadà tu niråóhàt tadà tadà tasminneva kùepaþ /
atha pårvavadudagagràbhyàü pavitràbhyàü%%punaràhçtyàhçtya trirutpåya /
atra purastàdàrabhya pa÷cànnãtvà purastàt parisamàptiþ /
kecit- àïo balàdviparãtamàhuþ //
tataste %%ãcàrànukålaü prahçtya, yadi granthissyàt tadà visrasyàdbhisasaüspç÷ya pràgagre agnau praharedityarthaþ //22//
iti÷rãsudar÷anàcàryakçte gçhyatàtparyadar÷ane prathamaþ khaõóaþ
ityàpastambãye gçhyapra÷ne prathamaþ khaõóaþ //
dvitãyaþ khaõóaþ
7 darvãsaüskàraþ /
##
##
#<âpGs-Anà_2.1:>#
saümàrjanaü sugvat /
%%nyagbhåtasya tapanam /
agnigrahaõamanardhakam , anyatra pratitapanasyàsambhavàt /
tatkriyate dar÷apårõamàsayossammàrjane ye dharmàsteùàmiha pràptyarthamàhavanãye gàrhapatye và coditaü yatpratitapanaü tadasminnagnau bhavatãti /
agnimàtraü bhidyate /
anyat samànaü"suvamagrairityàdi (àpa.÷rau.2-44) /
agnau praharatãti punaragnigrahaõaü suksaümàrjanadharmà iha pravartanta iti /
pàkayaj¤eùu ca darvyà homaþ, kalpàntare dçùñatvàddar÷anàcca /
yajayaü samàvartane darvyàmàdàyàjyenàbhyànàyannityanyapare vàkye darvãü pràptàü dar÷ayati /
yaccàyaü sakçdupahatyeti upaghàtaü sthàlãpàkàddar÷ayati tadapi nàdarvyàmupapadyate /
tatràjyahomeùvekà darvã /
sthàlãpàkeùu dve homàrtha càvadànàrtha ca /
ubhayorapi sammàrjanam /
avadànasya homàrthatvàt yathàgnihotre sruvasya /
tatra darvãmagnau pratitapyeti vaktavyam /
yena juhotãti kimucyate ?
"madhyamenàntamena và palà÷aparõeme"tyatràpi yathà syàt, agnihotre àgnihotrike ca tantre yathà syàditi /
yadyevama¤jalerapi prasaïgaþ /
vivàhasarpayaj¤àdiùu j¤àpakàt siddham /
yadayamaupakàrye pàrvaõavaditi yatnaü karoti tat j¤àpayati-a¤jalihomà adharmagràhakàþ yàvaduktadharmàõa iti /
tena sàdanàdi trayama¤jalerna bhavati //1//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.1:>#
yena pàtreõa darvyà sruveõà¤jalinà và juhoti tadagnau pratitapyetyàdi vyaktàrtham /
darvyà÷ca homapàtratvaü 'darvyàmàdhàyàjyenàbhyànàyan'(àpa.gç.12-9) ityanyapare vàkye siddhavaddar÷anàt, àcàràcca /
bodhàyanenatu 'niçtigçhãtà darvã'iti
darvãnindà snuvavidhànàrthà, na tu darvyà niùedhàrthà /
ato darvãsnuvayorvikalpaþ /
tatra kevalàjyahomeùu ekaiva darvã sruvo và, upastaraõàdyabhàvàt /
carvàdihomeùu tu dve darvyau sruvau và upastaraõàdyartha homàrtha ca /
upastaraõàdyarthasyàpi saüskàraþ, upastaraõàdi pradànàntasya homapadàrthatvàt, ÷raute sruvasyàpi saüskàradar÷anàt, àcàràcca /
darvyàdãnàü trayàõàü tantravaddhomeùveva saüskàraþ, atantrakeùu tantràntargatadharmànupapatte- /
tena 'anugato 'pi vottarayà juhuyàt'(àpa.gç.5-20)'sarùapàn phalãkaraõami÷ràn'(àpa.gç.15-6) ityàdiùu na darvyàdãnàü saüskàra- /
atràgnau pratitapyàgnau praharatãtyarthasddhàgnigrahaõamevanàmàyaü kçtsnavidhiriti j¤àpayitum /
tena 'sruvamagre'(tai.brà.3.3-1)
ityàdyaiùñikasruksaümàrjanadharmàõàmihànupapattiprasaïga eva /
kecit-àgnau pratitapyàgnau praharatãti prayojanàntara÷ånyàdagnigrahaõàdaiùñikasruksammàrgadharmà ihàpi bhavantãti /
pratitapanaü tvasminnevàgnau /
iha ca sammàrgadarbhàõàmagnàveva praharaõam, na punarvaikalpikam /
tathà 'yena juhotã'tyatra sàmànyavacanam
'madhyamenàntamena và palà÷aparõena'(àpa.gç.22-4) ityàdyatantrake 'pi karmaõi àgnihotrike ca vidhau homàrthapàtrasyàpi saüskàro yathà syàdityevamartham /
a¤jalestvapåpahome avadànapràptyarthema 'pàrvaõavat"(àpa.gç.22-1) iti yantenà¤jalihomà apårvà yàvaduktadharmàõa iti
j¤àpanànna saüskàra iti //1//
#<÷amyàþ paridhyarthe vivàhopanayasamàvartanasãmantacaulagodànapràya÷citteùu // âpGs_2.2 //>#
##
#<âpGs-Anà_2.2:>#
atha paridhãn paridadhàti /
dar÷apårõamàsavatsarva tåùõãü tata àdhàrasamidhau /
kuta etat?prasiddhavadabhyànuj¤ànàcchamyàþ paridhyartha iti%%paridhikàrya ityartha- /
%<÷amyàþ>%lokaprasiddhàþ yurapràntayoþ chidraiùu kãlaråpàþ kàùñhàvi÷eùà- /
tàsàü sahedhmena sannahanam /
%%adbhutotpàtapràya÷cittam /
vivàhe ca hçdayasaüsargàrthe sarvatra ÷amyàþ /
vivàhàdibhyo 'nyatra sarvatra pàrvaõàdiùu paridhaya eva /
caulagrahaõamanarthakaü sãmantàtide÷àt siddham /
j¤àpakàrthantu, etat j¤àpayati-vivàhàdiùviha saükãrtteùveva samyàþ, na tairatidiùñeùu iti /
tena sãmantàdatidiùñe puüsavane paridhaya eva /
pàrvaõàdiùu ca pakkahomeùu tathà"evamata årdhva"miti vaivàhikena sthàlãpàkàditi dar÷anàt prasaïgaþ // 2 //
________________________
#<âpGs-Tàt_2.2:>#
vivàhàdiùu karmasu%%paridhànàü kàrye paridhãnàü sthàna iti yàvat,%<÷amyàþ>% yugakãlakà bhavanti /
tà÷ca palà÷àdãnàmanyatamena këptàþ paridhisthaulyàyàmàþ, tatsthànàpannatvàt /
yuktaü caitat, yasmàdevaividheviùayai vàrtikakàrapàdairuktam--
'sambhavantã khalevàlã khàdirã kinnu bdhyate /
iti //
atra vivàha÷abdena sthàlãpàkavarjitaþ sàïgo vivàho gçhyate /
tadvarjanakàraõaü pàrvaõainetyatra vakùyàmaþ /
sãmante ÷amyàvidhànàdeva tadvikàre caule caulavikàre ca godàne samyàpràptàvapi tayorgrahaõaü sãmantavikàre 'pi puüsavane tàsàü nivçttyartham /
pràya÷cittaü ca 'agàrasthåõàvirohaõe'(àpa.gç.23-9) ityàdinà vihitam /
atra ca 'palà÷akàrrùmaya'(àpa.÷rau1-5-8)ityàdisåtroktaguõayuktàüstrãn paridhãn saüspçùñàn /
'paridhãn paridadhàri'(tai.brà.3-3-7) ityàdi vidhànàt tåùõãü paridadhyàditi såtrakàrasyàbhipràya-, '÷amyà- paridhyarthe'iti siddhavatparidhãnaïgãkçtya tatsthàne samyàvidhànàt, àcàràcca //2//
8 agneþ pårva pariùecanam /
##
##
#<âpGs-Anà_2.3:>#
pariùecanamudakena paryukùaõam /
agnigrahaõaü paridhyadhikàràdbahãþparidhirmàbhåditi /
pràcãnamudãcànamityucyate pràgudagvà(gcà) yataü pariùecanakarma yathà#aditi /
tathàpavargastu paribhàùàsiddha eva /
'deva savitaþ prasuve't etàvàn mantraþ kalpàntareùu bhåyassu tathà dar÷anàt /
bodhàyanãye ca vispaùñametat 'anvamaüsthàþ pràsàvãrit mantràntàn sannamayatã'(bau.gç.1-4.7) ti /
chandogànàmeva tvayaü mantràdiþ /
%% sama ityarthaþ /
tatra purastàdupakramya pradakùiõaü sarvatra pratimantramudakadànam //3//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.3:>#
agnimevodakena pariùi¤cati na paridhyàïgamapi /
tadvidhimàha-%<àdite 'numanyasvetyàdinà /
pràcãnaü>% pràgàyatam /
%%sarvataþ /
atra 'deva savitaþ prasuva'ityetàvàneva mantraþ, narca àdiprade÷aþ /
tathà nottare pariùecane 'pràsàvã'riti prasuvapadasyohaþ /
vai÷vadevakàõóe ekàgnividhàvevamovàmnàtànàü 'adite 'nimanyasva'ityàdànàmaùñànàü yajuùàü pårvottarapariùecanastheùvaùñasu vyàpàreùu ÷rutisthànàbhyàü viniyogàt, vàjapeyaprakaraõasthàyà çcaþ svato 'tràpi viniyogàyogyatvàt, àdiprade÷e samudàyalakùaõàpatteþ, yaju pràye mantràùñake çco 'pratãtatvàt, åhapakùe àrùapàñhabàdhaprasaïgàt, 'tasmàdçcaü nohet'iti bahvçca÷rutivipratiùiddhasya grahaõaprasaïgàt, asmadãyànàmàcàràcca /
vispaùñaü caitat bodhàyanànàü, '÷ranvamaüsthàþ pràsàvãriti mantràntàn sannamayati'(bau.gç.1-4-37) iti /
evaü cottarapariùecane 'anvamaüsthàþ pràsàvãþ 'iti pårvamantrebhyo vi÷eùamàtrasya pàñhaþ na punarabahaþ /
yathàgnau 'etenaiva traiùñubhenachandasàhariùñakàmupadadhe' iti /
sannàma÷abda÷càtra gauõaþ /
ata evaite mantràþ vai÷vadevakàõóamupàkçtya pràgutsarjanàdadhyetavyàþ, bràhmayaj¤apàràyaõayo÷ca //3//
##
##
#<âpGs-Anà_2.4:>#
akriyamàõa evakàre samantapariùecane mantrapratiùedhàrthametat syàt /
evakàràttu dakùiõataþ pràcãnamityàde- trayasya nivçttiþ //4//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.4:>#
paitçkeùu karmasu samantameva pariùi¤cati, na dakùiõata- pràcãnam'ityàdi /
tacca tåùõãm //4//
9 idhmàdhànaü, àghàrahoma÷ca /
##
##
#<âpGs-Anà_2.5:>#
idhma iti samudàyasyopade÷àt pa¤cada÷àdàrumidhmaü sakçdevàdadhàti /
'abhighàrye'ti kalpàntaraü dar÷apårõamàsavadittyuttaraü paridhisandhimanvavahçtya dakùiõaü paridhisandhimanvavahçtyetyevamàdità vidhàne tåùõãmiti mantroccàraõapratiùaidha- /
tena"prajàpatiü manasà jhyàya"nnityaitadapi na bhavati /
manasà mantroccàraõaü tatra vidhãyata iti kçtvà kàmyànàmàdhàrakalpànàmihàpravçttiþ prakçtiviùayatvàtteùàm /
kecit sruveõa pårvamàghàramicchanti /
anye punaþ ubhàvapi darvyaiva vedopabhçtorabhàvàt upayamanamapi na bhavati /
àsãna eva cotaramapyàdhàraü juhoti /
na càbhipràõiti /
atra pramàõamupariùñàdvakùyàmaþ //4//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.5:>#
idhmamagnàvàdadhàti /
sa ca khàdiraþ pàlà÷o và pa¤cada÷asaïkhyàkor'thalakùaõasthaulyàyàmaþ, idhmanàmadheyàt, ÷raute dar÷anàcca /
yugapaccàdhànam, 'idhmam'ityekavacanena samudàyasya vivakùitatvàt /
tacca tåùõãm, mantrasyàvidhànàt //
anye-'tåùõàm'ityàrabhyedamekaü såtraü ka-tvà hiraõyake÷inàü yomantraþ 'ayaü ta idhmaþ iti , saþ 'anuktamanyato gràhyam 'iti nyàyena nopasaühartavya iti vyàcakùate /
teùàü paitçkeùu samantapariùecanaü samantrakaü syàt /
kecit-gçhyàntaràt, idhmo 'bhidhàryàdheyaþ iti //
%<àghàrau>%àghàranàmakau homau dvau /
%<àghàrayati>% dãrghadhàrayà juhoti, dar÷apårõamàsavat /
'uttaraü paridhisandhimanvavahçtya... dakùiõàprà¤caü çjuü santataü jyotiùmatyàghàramàghàrayan sarvàõãdhmakàùñhàni saüspar÷ayakti (àpa.÷rau.2-12-7) 'dakùiõaü paridhisandhimanvavahçtya'(àpa.÷rau.2-13-11)
'prà¤camuda¤cam'(àpa.÷rau.2-14-1) ityàdi 'çjå prà¤cau hotavyau tirya¤cau và vyatiùaktàvavyàtiùaktau và '(àpa.÷rau.2-12-8) iti vaikalpikàstraya àghàrapakùà eva dar÷apårõamàsàbhyàü tulyaü kartavyàþ;na punardvitãyàghàrasya 'pårvordhe madhye pa÷càrdhe và juhuyàt' (àpa.÷rau.2-14-8) ityanàghàrapakùo 'pi /
imau ca dvàvapyàsãnodarvyà tåùõãmàghàrayati, durvãhomànàmapårvatvenaiùñikàghàradharmàõàü mantràõàü càpràptauþ /
tåùõãmiti 'tåùõãü pa¤càjyàhutãrhutvà'(àpa.gç.22-4) itivat svàhàkàrasyàpi nivçttyartham /
ata ubhayorapyàghàrayoþ prajàpatirdevatà 'yattåùõãü /
tatpràjàpatyam /
(tai.brà.2-1-4) iti ÷rute- /
kathaü punarimàvajuhoticodanau darvãhomau ?ucyate-yadyapi juhotãtyevaü na codanàsti. tathàpyàghàrayatãti dãrghadhà eguõakajuhoticodanàrthatvàt, yàj¤ikaprasiddhe÷ca darvãhomàveva /
ki¤ca athàjyabhàgau juhoti'(àpa.gç.2-6) ityàjyabhàgau spaùñameva darvãhomau;tatsàhacaryàdàghàràvapi tathà /
yathà aü÷oranàrabhyàdhãtasya viniyogasannidheraïàve 'pyadàbhyasàhacaryàt somaniyogasambandhaþ /
evaü và vyàkhyànam-àdhàràvàghàrayati /
'purastàdudagvopakrama-'(àpa.ga.1-5) ityetasmàtparatvena prabalàü 'tathàpavargaþ'(àpa.gç.1-6)
iti gàrhyaparibhàùàmanusçtya pràgapavargàbhyàmudagapavargàbhyàü và dãrghadhàràbhyàü juhoti, na tu koõadigapavargàbhyàm /
nàpyaiùñikàghàradharmà mantrà÷ca, apårvatvàdeva /
jevate tu dar÷apårõamàsavat prathamasya prajàpatiþ, dvitãyasyendra ityartha- /
tåùõãmiti pårvavadeva /
anye tu àghàràviti nàmadheyaü 'màsamàgnihotraü juhoti'itivat aiùñikàghàradharmàtide÷akam /
atra sruveõa dhruvàyà àjyamàdàya àsãno 'nyamàghàramàghàrayan (àpa.÷rau.2-12-7) 'juhvehãti juhåmàdatte'(àpa.÷rau.2-13-2) ityàdiùu sarveùu àghàradharmeùu tanmantreùu ca pràpteùu 'àghàràvàghàrayati'iti parisaïkhyàtham /
àghàrayatãti dãrghadhàràdharmakàveva homaukuryàt, nànyadharmakàviti /
'tåùõã'miti tudharmàvàntarabhedànàü mantràõàü nivçttyartham /
dar÷apårõamàsavaditi tvanartakamevetyàhuþ /
tanna;darvãhomayorapårvayoþ vi÷eùata÷càïgabhåtayoþ-
dharmàtide÷ànapekùatvàt, svata÷ca nàmno dharmalakùaõàyà ayuktatvàt, àghàrayatãtyatra ca sati gatyantare parisaïkhyàyà anyàyyatvàt, àghàravyatiriktadharmaparisaïkhyàne càtide÷avaiphalyàt, parisaïkhyàyà÷ca mantraparisaïkhyàne 'pi sàmarthyàt tåùõãüpadasya vaiyarthyàpatteþ 'dar÷apårõamàsavad'iti padaü vyarthamiti svenaivoktatvàt, 'àghàràvàghàrayati'ti ca padayoratide÷aparisaïkhyàrthatve homavidhàyaka÷abdàbhàvàt, tadbhàvàya ca parisaïkhyàtyàge sarveùàmàghàradharmàõàü ÷ùñàcàraviruddhànuùñhànàpàtàt, àjyabhàgàdãnàmapãtthamatide÷e abhyupeye tatràpyaiùñikàjyabhàgàdidharmàõàü sarveùàmanuùñhànaprasaïgàcca /
tasmàt pårve eva vyàkhyàne suùñhu /
yato 'pårvàvevàghàrau, yata÷ca 'samidabhàva÷ca, agnihotravarjam (àpa.pa.3-8,9) iti paribhàùà, ata eva àghàrasamidho rnivçttiþ /
anye kurvanti /
tasmin pakùe paridhinidhànànantaram;÷raute tathà dçùñatvàt /
anåyàjasamit anuyàdàbhàvàdeva nivçttà /
tenedhmasannahanaü paridhibhissahàùñàda÷adhà, vi÷àtidhà và na punarekaviü÷atidhà //5//
10 àjyabhàgahomau /
##
##
#<âpGs-Anà_2.6:>#
agreruttarabhàga uttaràrdhaþ, pårvabhàgaþ pårvàdhaþ tayorantaràlaü%% /
samamitni de÷ataþ /
samaü tau hotavyau na viùamàvityarthaþ /
upade÷àdàghàrànantarye siddhe atheti vacanaü sambodhanàrtham /
kiü siddhaü bhavati ?àghàrayoràjyabhàgayo÷ca sàdharmya siddhaü bhavati /
tena jeyotiùmatyagnau homaþ /
àghàrayoþ prasiddho dharmaþ /
tasyàjyabhàgayorapi pravçttiþ /
tathà àjvabhàgayoþ prasiddho dharmaþ àsãnahomo 'pyucchvàsàbhàva÷ca /
tasyàghàrayorapi pravçttiþ /
tena yaduktamuttarasminnapyàghàre sthànàbhipràõane na bhavata iti tadupapannaü bhavati /
%<àjyabhàgà>%vitihomayossaüj¤à /
prayojanamagnerupasamàdhànàdyàjyabhàgànta ityevamàdayaþ //6//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.6:>#
itha àghàrànantaraü arthakçtyamapyakçtvà'jyabhàganàmakàvapårvau homau juhoti /
tatra prathamamagnaye svàheti mantreõàgneru%% pràgudãjyàmitrtaþ /
dvitãyaü somàya svàheti%%, dakùiõapårvasyàmityarthaþ /
%% àghàrasambhedamavadhiü kçtvàkùõayà rajvà yàvatyantare pårvo hutaþ tàvatyantara evottaraü juhoti, na punassannikçùñaü viprakçùñaü và //6//
11 pradhànahomànantaraü jayàdãnàü vidhànam /
##
##
#<âpGs-Anà_2.7:>#
%% /
yasmin yasmin karmaõi yà- pradhànàhutaya ityupad÷yante, yathà"anvàrabdhàyàmuttarà àhutã" (àpa.gç.142)rititàstà ityartaþ /
%% "citta¤ca citti÷ca"(tai.saü.3-4-4) ityevamàdayaþ /
%% "agnirbhåtànàü (tai.saü.3-4-5) ityàdaya- /
%% "çtàùàóçtadhàme"(tai.saü.3-4-7) tyàdayaþ /
prajàpate na tvadetànãtyeùà%% /
%% prasiddhàþ /
vidçtavacanaü samastanivçttyartham /
eteùàmanupade÷aþ siddhattvàt /
sauviùñakçtã aprasiddhattvàt pañhità /
nanveùàpi såtre pañhità -"yadasya karmaõo 'tyarãricaü yadvànyånamihàkaram /
agniùñatsviùñakçdvidvàntsarva sviùñaü suhutaü karotu svàhe"ti sarvapràya÷citteùu, (àpa.÷rau.3-12-9) evaü tarhi etat j¤àpayati pàkayaj¤avidhirayaü anyeùàmapi keùà¤cit sàdhàraõa iti /
dç÷yate ca kàlagireyàõàmanena pravçtti- vivàhàdiùu"karmasu"ye homà÷coditàþ teùvetasya pràptyartha teùàü kàlopade÷àrtamidam /
jayàdãnàü purastàdàjyabhàgayo÷copariùñhàt pradhànàhutaya iti nàrthaþ /
etadarthenànena tatraivobhayorapyupadiùñatvàt /
'agnerupasamàdhànàdyajyabhàgànta uttaràhutãrhutvà'iti"sthàlãpàkàjjuhoti"ityatide÷àt tatra pràptiþ /
pàrvaõe tu tathà àgneyasthàlãpàkavidhau vakùyàmaþ /
atha yeùvà 'jyabhàgànta'iti và 'jayàdi pratipadyata'iti và vacanaü nàsti yathà paõyaphalãkaraõahome tatra pràptyarthemidamucyate /
vivàhàdiùu tatra vidhànamanarthakaü, àjyabhàgànte jayàdi pratipadyata iti vacanàt paõyahomàdayo 'pårvà yàvaduktadharmàõaþ /
idaü tarhi prayodanaü kavyàntaroktàni nityàni naimittikànikàmyàni và yadyasmadàdibhiranuùñhãyante tadà teùvapi etasya tantrasya pravçttiryathà syàditi /
nanvetadapi pàrvaõàtide÷adar÷anàt siddhamàcàràdyànigçhyante iti;satyaü pakvahomeùu siddhaü, na tvàjyahomeùu 'kå÷màõóairghçtami'tyàdiùu, tasyàpakvaviùayatvàt /
vivàhàdiùu tantravidhànaniyamàrtha yasmin gçhamedhacoditàsteùu atràgnerupasamàdhànàdyàjyabhàgànta iti jayàdipratipadyata iti và vacanaü tatraiva tantrapravçttiþ iti /
tena paõyahomàdayo yàvaduktadharmàõa iti siddham /
pradhànàhutigrahaõaü jayàderàjyabhàgàntasya ca tatra prasidhdyartham /
%% upa÷abda ànantaryàrthaþ /
tena pradhànàhutyanantaramupahomàþ /
tene÷ànayaj¤e pariùecanànte baliharaõaü bhavati /
÷ràddhe vànupade÷anaü sthàlãpàke ca bahirranupraharaõaü sauviùñakçtãmityucyate sviùñakçddevateti j¤àpanàrtham /
tenàjyahomasviùñakçt pakvahomeùu bhavati //7//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.7:>#
yathopade÷aü yena haviràdinà vivàhàdiùu pradhànàhutaya upadiùñàstena tena vidhànena tà hutvà /
%%cittaü ca svàhe(tai.saü.#ra-4-4) ti trayoda÷a /
agnirbhåtànàmadhipatissamàvatvasminniti(tai.saü.3-4-7)%% dvàviü÷atiþ /
tatra çtàùàóityanudrutya 'tasmai svàhe'tyantena prathamàhutiü juhoti /
'tàbhyassvàhà'ityetàvataivottràm /
evamuttre pa¤ca paryàyàþ /
tatra 'nàma sa idaü brahmà'ityanuùaïgaþ /
'tàbhyaþ svàhà'iti ca /
'bhuvanasya pate... svastibhisvàhà'iti trayoda÷ã /
'parameùñhã'tyàdayaþ pårvavaccatvàraþ paryàyàþ /
'sano bhuvanasya pate..... yaccha svàhà'iti dvàviü÷ã /
'prajàpate na tvetàni'iti çkpràjàpatyà /
pràjàpatyayarcà valmãkavapàyàmavanayet'(tai.brà.3-7-2) iti ÷ruteþ /
såtrakàreõa'prajàpate na tvadetànã'ti pràjàpatyayarcà valmãkavapàyàmavanãya' (àpa.÷rau.9-2-4) iti vyàkhyàtatvàt /
%% 'bhåþ svàhà, bhuvaþ svàhà suvaþ svàhà'iti /
%% 'yadasya ' karmaõaþ iti çk /
àtra càsyàþ sviùñakçddevatàktvaü liïgàdeva sugamam /
devatàj¤ànasya karmàïgatvamapi"yo ha và aviditàrùeyacchandodevatàbràhmaõena mantreõa yàjayati vàdhyàpayati và sthàõumçcchati"ityàdi÷ruteþ, aviditvà éùiü chando daivataü yogameva ca /
yo 'dhyàpayejjapedvàpi pàpãyàn jàyate tu saþ //
iti smçte÷ca siddham /
ato yatrarùe yàdij¤ànànàü naivaüvidhiþ tatra tàni pàkùikàõãti gamyate /
evametà jayàdikà
aùñapa¤cà÷adàhutãþ pradhànahomànantaramupajuhot /
yatràpi sarpabalàyàdau pàrvaõàtidiùñaþ sviùñakçta tatràpi pradhànàhutyanantaramevaitàþ /
tataþ sviùñakçt; ktvàpratyatyàt, upopasargàcca //
kecit-sviùñakçto 'nantaraü jayàdayaþ 'agniþ sviùñakadvitãya- (àpa.gç.7-7) iti sviùñakçta- pradhànatulyadharmatvaj¤àpanàditi /
nanu-yadyatyaiva sarvapradhànahomànantara sàdhàraõyena jayàdaya upadiùñàþ kimartha tatra tatra 'jayàdi pratipadyate'iti vacanam ? ucyate-yatraitadvacanaü nàsti pàrvaõàdau na tatra jayàdaya ityevamartham /
evaü tarhyatra sàdhàraõavidhànamevànarthakam /
na ;kevalaü jayàdivijhyarthatvàt /
anyathà vivàhàdà veteùvanvàrambho 'pi syàt /
ki¤ca asminnasatitatra tatra 'jayàbhyàtànàni'tyàdimantrasannàma ityante gururgranthaþ punaþ punaþ pañhitavyassyàt /
tasmàdanvàrambhàdinivçttyarta granthalàghavàrtha cedaü sàdhàraõavidhànam /
kecit- yatràjyabhàgàntaü purastàttantraü tatra sarvatra jayàdyuttaratantram /
etayormadhye 'yathopade÷aü pradhànàhutãþ 'ityàdi÷eùeõa pradhànahomànàü vidhànàt /
àgneye 'pi ca sthàlãpàke jayàdirvidyata eva, 'siddhamuttaram'(àpa.gç.7-14) iti padadvayasåtreõa jayàdyuttaratantropade÷àt
màsi÷ràddhe ddhàdau ca 'pàrvaõena'(àpa.gç.7-23) ityàtide÷àt /
àjyahomeùu jayàdyanantaraü ÷rautavat tåùõãü paridhãnagnau prahçtya tàn darvãsaüsràveõàbhijuhoti;paridhitatsaüskàràõàü ÷rautavadabhyanuj¤ànasyoktatvàt, kçtakàryàõàü pratipattyapekùatvàt àcàràcca /
÷amyà÷cet, asmin kàle apohyà;'atha ÷amyà upodya'(bau.gç.1-4-37) iti bodhàyanavacanàt, àcàràcca //7//
12 agneruttaraü pariùecanam /
##
##
#<âpGs-Anà_2.8:>#
%% /
paitçkeùu samantameva tåùõãm /
anyatra mantravanti catvàri pariùecanàni //7//
sannamanaü%%, åha ityarthaþ /
'anumanyasve'tyasyà 'nvamaüsthà'iti sannàmaþ /
'prasuve'tyasya 'pràsàvã'riti /
pràk pariùecanàt tåùõãü paridhãnàü praharaõam /
purastàdupahomànàmekaviü÷atyà samidho 'bhyàdhànam /
barhiranupraharaõamàdyahomeùu nàsti, lepayorityasyà samidho 'bhyàdhànam /
barhiranupraharaõamàjyahomeùu nàsti, lepayorityasya pakhvahomaviùayatvàt /
pariùecanànte praõãtàvimokaþ /
brahmà ca karmànte yathetaü pratiniùkàmati /
mantrasannàma iti mantragrahaõaü mantràõàmayasåhavidhiryathàsvàt, anyathàgnerapi sannàmassambhàvyeta /
sannàma÷abdasyànyatràpi dar÷anàt, yathà-sannamayatyanumàrùñi veti //9//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.8:>#
agni %% /
ayaü tu vi÷eùaþ, adite 'numanyasvetyàdiùu triùu anumanyasvetyasya sthàne 'anvamaüsthàþ'iti , devasavitarityatra 'prasuva'ityasya sthàne 'pràsàvãþ'iti /
atra ÷rautavat praõãtà vimu¤cati tåùõãm;kçtakàryàõàmàsàü pratipattyapekùatvàt, praõãtàdbhyo di÷o 'bhyupanãya'(bau.gç.1-4-38) iti bodhàyanavacanàt, àcàràcca /
bràhmaõa÷ca yathà÷akti dànamànàdinà satkçto gacchet //
atreyaü sthitiþ- agnimidhvetyàdi mantrasannàma ityantaþ pràcyodãcyàïigasamudàyaþ sarvagàrhyapradhànahomànàü sàdhàraõaþ, 'yathopade÷aü pradhànàhutãrhutvà'iti pràcyodãcyapadàrthàpekùayà homànàü vi÷eùaõaü pràdhànyàbhidhànàt /
eva¤càhomeùu nàmakaraõàdiùu tantrasyàprasahga eva /
nanvevaü 'agnerupasamàdhànàdyàjyabhàgànte'iti kimarthastatra tatra punarupade÷aþ?utyate- yatra punaþ 'apivottarayà juhuyàt'(àpa.gç.5-20)
'kàmamanyubhyàü và juhuyàt'(àpa.dha.1-26-13) ityàdiùu nopade÷aþ naivatatredaü tantramiti niyamàrthaþ /
kuta etat ? kevalàjyahaviùveva prayodanàntaramantareõàsya tantrasyopade÷àt /
upàkaraõasamàpanàdãnàü tu tatra tantropade÷àbhàv'pi 'kå÷màõóairjuhuyàdghçtam'ityàderiva tantràrthitvàvagamàt anena sàdhàraõavidhànenaiva tantram /
tantràrtitvàvagamastu gçhyàntareùu tantravatàmevopade÷àt /
àpastambadar÷anànugatopade÷àt, avigãta÷iùñàcàràcca /
yadyevamàjyauùadhahaviùke 'pi vivàhe kimarthastantropade÷aþ? /
ucyatelàjahomànàü kçtsnavidhànena tantrànapekùatvàt /
upanayanàdivadàjyahomàrta eva tantropado÷aþ /
tatà 'tasminnupavi÷ata uttaro varaþ '(àpa.gç4-9) ityasyànantaramevagnerupasamàdhànàdi, na tu 'yathàsthànamupavi÷ya' (àpa.gç.5-10) ityasyànantaramiti kramàrtha÷ca /
tatà kevalauùadhahaviùi sthàlãpàke 'pi kramàrtha eva /
yadyapi ÷raute dar÷anàt pàtraprokùaõànantaramavaghàtàdi yuktam, tathàpyetadvacanabalàt tantràt purastàdeveti /
ai÷àne 'pi sthàlãpàke sthaõóilakalpanànte ttram, natu pàrvaõavadgçha eva pratiùñhitàbhighàraõànantaramiti kramàrtha eva /
kecit-kalpàntaravihiteùu apàrvaõàtide÷eùu àjyahomeùu tantràrthiùu 'kå÷màõóairjuhuyàdghçtam'ityàdiùvasya tantrasya pràptyarta yathopade÷amiti sàmànyavidhànam /
atratyeùu tu vivàhàdiùu yeùveva punarvidhànaü tatraiva, nànyatra paõyahomàdiùviti niyamàrtha tatra tatra tantravidhànam /
pitryeùu tu 'ekaika÷aþ pitçsaüyuktàni'(àpa.gç.1-18) ityàdivi÷eùavidhànàt tantrasiddhiriti //8//
evaü sarvagàrhyahomànàü sàdhàraõaü smàrta vidhimuktvà, idànãü pàkayaj¤eùu vaikalpikaü ÷rautaü vidhimàha--
13 pàkayaj¤a÷abdàrthaþ /
##
##
#<âpGs-Anà_2.9:>#
loke bhavà%%lokasmçtilakùaõà ityarthaþ /
loka÷abdena ÷iùñà ucyante /
pàkayaj¤a iti vivàhàdãnàü saüj¤à vidhãyate /
pàka÷abdo 'lpavacanaþ, yathà-kùipraü yajeta pàko deva (àpa.gç.20-15) iti /
pàkaguõako yaj¤aþ pàkayaj¤a iti nirvacane àjyahomeùu saüj¤àna syàt /
tatsaüj¤àprayojanaü"yaj¤aü vàyakhyàsyàmaþ"(àpa.pa.1-1) ityatra etoùàmantarbàvaþ /
"niçtiü pàkayaj¤ena yajete"tyatra ca dharmapràptiþ // 10 //
________________________
#<âpGs-Tàt_2.9:>#
lokayanti vedairvedàrthàniti lokàþ traividyavçddhàþ ÷iùñàþ dvijanmànaþ /
tairlokairàcaryante yàni karmaõi tàni%%teùàü madhye saptànàü aupàsanahomàdãnàü%% saüj¤àtvena prasiddhaþ, natu ÷rautànàü vivàhàdãnàü ca, tatra lokànàmaprayogàt /
yadi lokaprayogàdevaiùàü pàkayaj¤anàmatà prasiddhaiva, tarhi 'pàkayaj¤eùu bràhmaõàvekùo vidhiþ'ityetàvatàlam, kimartha 'laukikànàü pàkayaj¤asabhdaþ, iti ?ucyate-pàkena pakvena caruõà sàdhyo yaj¤aþ pàkayaj¤aþ ityevaü vyutpannasaüj¤ànuvàdàt nàntarãyakàvagata÷carurevàgnihotrikavidhau haviþ, na punarvidhyantaravadàjyàdikamapãti niyamaj¤àpanàrtham /
baudhàyanena tu atràjyaü havirupadiùñam /
na tvàgnihotrikaü haviriha bhavati, agnihotradharmapràpakapramàõàbhàvàt /
'dvirjuhoti' (àpa.gç.2-11) ityevamàdayaþ punaþ pa¤ca padàrthàþ vacanabalàdbhavanti /
devatàstu tattanmantrapratipàdyà eva //10//
##
##
##
#<âpGs-Anà_2.11:>#
tatra teùu pàkayaj¤eùvaparo vidhirbrahmaõàvekùa ityàcakùate /
bràhmaõamàtmani pramàõatvenàvekùata iti%% bràhmaõadçùña ityarthaþ /
vidhiþ prayogaþ, pragukta àghàravàn dar÷apårõamàsaprakçtiþ /
ayaü tvagnihotra prakçtiþ bràhmaõàvekùaþ /
ubhayorvikalpastatretyucyate-yeùu pàkayaj¤eùu àghàravatastantrasya pravçttiþ tatràvàsya vikalpena pràptiriti dar÷anàrtham /
tena paõyahomàdiùu asya vidherapravçttiþ /
tatra '%%'tyanena agnihotràhutyorubhayordhamaþ pàkayaj¤eùu pradhànàhutiü sviùñakçtaü càdhikçtya vihito veditavyaþ /
'%% %% càgnihotravallepanimàrjanam /
'%%'tyuïguliprà÷anam /
'%% %%ca yattatratçtãyaü prà÷anaü barhiùopayamyodaïïàvçtyotsçpyàcàmatãti taccoditam /
%%yattatra 'dviþsrucaü nirlehya, iti ca taccoditam /
yàvatà ca vidhànena homàdisaüsiddhistàvadamantravadagnihotràdeva pratyetavyam /
tadyathà-sruveõonnayanaü, pàlà÷ãsamidàhutidhàraõàrthà, caturgçhãtaü pa¤cagçhãtaü iti /
tatra prayogaþ agnimidhvà parisamåhya, paristãrya, paryukùya,àjyahomeùvàjyaü saüskçtya, pakvahomeùu sthàlãpàkaü sruksruvaü saümçjya yàvatpradhànàhuti caturgçhãtàni pa¤cagçhãtàni và samavadyati /
yatrobhayaü havistatra tasyobhayasya, yathàmàsi÷ràddhe /
tataþ pa÷càdagnerbarhiùyupasàdya pàlà÷ãü samidhamàdhàya sarvàneva mantràn samanudrutya sakçdeva pradhànàhutãrhutvà pràtaragnihotravallepamapamçjya barhiùi nimàrùñi yadyahani karma /
atha ràtrau sàyamagnihotravat /
tatassauviùñakçtãü dvitãyàmàhutiü uttaràhutivajjuhoti-agnaye sviùñakçte svàheti sthàlãpàkeùu /
'yadasya karmaõa' ityàjyahomeùu /
i÷ànayaj¤e tu karma tatra coditena mantreõa /
tataþ pårvavallepamavamçjya pràcãnàvãtã dakùiõato bhåmau nmàrùñi /
tataþ srucaü sàdayitvà aïguliprà÷anàdinirlepanàntamagnihotravat /
tato darbhaiþ sukprakùàlanaü, tataþ parisamåhanaparyukùaõe /
etadàgnihotrikaü nàma tantraü sarvapàkayaj¤eùu àghàravatà tantreõa saha vikalpyate //11//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.11:>#
tatra teùu pàkayaj¤eùu madhye pàrvaõàdiùu pa¤casu bràhmaõàvekùo vidhirbhavati /
yo vidhiþ pratyakùameva bràhmaõamavekùate, nàgnimiddhvetyàdivallokàcàrànumeyam, so 'pyeùu vikalpena bhavatãtyartha- /
nànayorvidhyormitha- saüsargaþ /
nàpi smàrtasyànena bàdhaþ /
pratyakùabràhmaõasyàpi smçtyanuvàde kalpasåtràdhikàraõanyàyena smçtitulyapramàõatvàt /
ata eva 'sarva pàpmànaü tarati, tarati brahmahatyàü yo '÷vamedhena yajate'(tai.saü.5-3-12) iti ÷rutyà 'yajeta và÷vamedhena'(manu11-74) iti manusmçtyanuvàdenaca a÷vamedhadvàda÷avàrùikayorvikalpaþ /
baudhàyanãye ca vyàkto 'yamarthaþ /
tatrodàharanti--
àdhàraü prakçtiü pràha darvãhomasya bàdariþ /
agnihotraü tathà'treyaþ kà÷akçtsnastvapårvatàm //
iti (bau.gç.1-4-44) tàü na mithaþ saüsàdayedanàde÷àt' (bau.gç.1-5-1) iti /
homamantràdayastu vidhyantarãyà arthàdàcàràccehàpi bhavanti /
yadyasyàpi smçtitulyameva pràmàõyaü, kimartha 'bràhmaõàvekùaþ'iti ? /
uktottaramevaitat /
àgnihotrikavidhaubhreùe 'yadi yajuùña'(ai.brà.25-34) iti ÷rautaü pràya÷cittam /
na tu smàrtanà÷e 'yadyavij¤àtà sarvavyàpadvà' (ai.brà.25-34.) iti //10//
sarve pradhànahomàþ pradhànahomatvasàmànyàdeko homa ityabhipretya sviùñakçdapekùayà ÷rutiþ dvirjuhotãtyàha, na punardvireva juhotãti /
'saptada÷a pràjàpatyàn'(tai.brà.1-3-4) itivadiha sampratipannadevataikatvàbhàvàt /
kecit-yàvantaþ pradhànahomàstàvanti caturgçhãtàni sruci sahàvadàya homamantràn sarvànanudrutya sakçdeva juhvati /
dvirnimàrùñityàdi vyaktàrtham //
prayogastu- na paristaraõadarvãsaüskàropastaraõàdãni, atrànupade÷àt /
carupàkastvarthàdvidyata eva /
tena caruõà pradhànàhutisviùñakçtprà÷anabhakùaõebhyaþ paryàptena darvãü pårayitvàparõàgniü darbheùu sàdayitvà'dàya tattanmantraiþ sarvàþ pradhànàhutãþ ktameõa hutvà darvyàstato lepamàdàya darbhairnimçjya ÷eùàtsviùñakçte hutvà pràcãnàvãtã punarlepamàdàyadakùiõato bhåmyàü nimçjyàya upasmç÷ya yaj¤opavãtã darvyà lepa maïgulyà'dàya prà÷ya ÷uddhyarthamàcamya punarapyevaü kçtvà udaïïàvatyotsçpya darvyà havi÷÷eùaü sarva bhakùayitvà tàü nirlehyàcamya tàü darbhairadbhiþ prakùalayediti /
nanu-vai÷vadevaupàsanahomayoþ kasmànnàyaü vidhiþ ?ucyate /
tatra 'ubhayataþ pariùecanam'(àpa.gç.7-22)iti ekakàryayoþ dvayorapi vidhyoþ parisaïkhyànàt ata eva barhirlepapratipattyorabhàvàcca //
kecit-pàkayaj¤a ityatra pàka÷abdasyàlpavàcakatvàt vivàhàdayo 'pi somàdyapekùayà pàkayaj¤a iti teùvapyayaü vidhiriti /
tanna;teùàü manuùyasaüskàràrthatvena apràdhànyàt pradhànavàciyaj¤a÷abdavàcyatvànupapatteþ //11//
ekàgnividhikàõóe vivàhamantràõàü pårvamàmnànàt vivàhameva pårva vyàkhyàsyan tasyodagayanàdiniyamàpavàdena kàlamàha--
3. vaivàhikaviùayàþ -
1.vivàhakàlaþ /
##
##
#<âpGs-Anà_2.12:>#
atha vivàhavidhiþ pràgupanayanàt /
÷i÷iraü parihàpyoti vaktavye ÷ai÷irau màsàvityucyate 'uttama¤ca naidàgha'mityatra màsapratipattyartham /
anyathà divaso 'pi pratãyeta /
sarrvatuvidhànaü udagayanàpavàdaþ /
pårvapakùàdayastu paribhàùàpràptàþ vivàhe 'vasthità eva yathopanayane vasantàdividhàna iti kecit /
anye tu pårvapakùàderapyapavàdaü manyante /
teùàmaparapakùe ràtrau ca na niùidhyate vivàhaþ //12//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.12:>#
%% prateyokaü màsadvayaråpàþ vivàhasya kàlàþ /
dàda÷àpi màsàþ sàparapakùàdikàþ kàrtsnye kàlà ityarthaþ /
çtava ityanena lakùaõayà màsà eva vidhitsitàþ, nartava iti kuto 'vagamyate ?ucyate- ÷ai÷irau màsàviti màsaparyudàsàt /
anyathà vidhiparyudàsayorekaviùayatvàt laghutvàcca ÷i÷iraü parihàpyeti bråyàt /
prayojanaü tu vivàhasya pårvapakùàdiniyamàbhàvaþ /
yatra punarupanayanàdàvevaüvidhahetvabhàvàdçtoteva vidhitsà, tatra dvavadànadvàrà puroóà÷asya yàgasàdhanatvavat sàmànyavidhyavaruddhapårvapakùàdidvàreõàpi
çtoþ karmasàdhanatvàsiddheþ pårvapakùàdirniyata eva /
÷i÷irasyarto- yau dvau màsau màghaphàlgunau, nidàghasya grãùmasya ya÷cottamontya àùàóhaþ, tànetàüstrãn màsàn%% varjayitvà /
atrottamamiti tamappratyayàt yassaurato 'ntyo naidàghaþ, ya÷càdhikamàsato dvitãya àùàóhaþ tàvapi paryudastau //12//
##
##
#<âpGs-Anà_2.13:>#
sarrvatuvidhànasya sarvàpavàdatvàt puõyàhavidhànàrthamidam /
tathà ca ràtryaparapakùayoþ vivàhapiratiùedhaþ /
evamapyuktagrahaõamanarthakaü tat kriyate muhårtaparigrahàrtham -yàni puõyàni nakùatràõi yàni puõyoktàni muhårtàni tàni sarvàõi vivàhasya yathà syuriti /
tatra nakùatràõi jyoti÷÷àstràdavagantavyàni /
pràtassaïgavo madhyandino 'paràhõassàyàmityete muhårtàþ //13//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.13:>#
yàni jyautiùe puõyoktàni ÷ubhaphalapradatvenoktàni nakùatràõi /
nakùatragrahaõasya pradar÷anàrthatvàttithyàdãnyati /
tatra puõyoktàni sarvàõyatropasaühartavyàni //13//
2. vivàhe maïgalànuùñhànam /
##
##
#<âpGs-Anà_2.14:>#
"bràhmaõàn bhojayitvà÷iùovàcayitve"tyevamàdãni sva÷àstraprasiddhàni /
maïgalàni snàto 'hatavàsà gandhànulipta-, sragvã bhuktavànityevamàdãni nàpitakarmàïkuràrpaõàdãni lokaprasiddhàni /
tànyetàni sarvàõi pratyetavyàni //14//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.14:>#
÷aïkhadundubhivãõàvavàditrasampravàdanàni kulastrãgãtàni ke÷a÷ma÷tvàdiprakalpanàhatadhautàcchidravicitravàsodhàraõagandhànulepanasugandhasragdhàraõàpadàtigamanacchatradhvajàdãni ÷iùñàcàraprasiddhàni maïgalàni vivàhe upasaühartavyàni //14//
3. àcàràdapi vaivàhikakriyàgrahaõam /
#<àvçta÷càstrãbhyaþ pratãyeran // âpGs_2.15 //>#
##
#<âpGs-Anà_2.15:>#
mantrarahitàþ kriyàþ%<àvçta>%ityucyante /
yasmin janapade gràme kule và yà àvçtaþ prasiddhàþ tàstayaiva vyavasthitàþ yathà pratãyeran na sarvatraivamartam //15//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.15:>#
%<àvçtaþ>%kriyàþ vaivàhukya- avi÷eùàt samantrakà amantrakà÷ca /
tàssarvà àstrãbhya- sarvavarõebhyassakà÷àdavagamya pratãyeran kurvãran vivoóhàraþ /
tatra samantrakà- grahapåjàïikuràropaõapratisarabandhàdyà àcàrasiddhàþ /
amantrakàþ nàkabaliyakùabalãndràõãpåjàdayaþ /
tà÷ca yathàjanapadaü yathàvarõa yathàkulaü yathàstrãpuüsaü vyavasthità eva /
na tu sarvàssarvatra samuccitàþ //15//
##
##
#<âpGs-Anà_2.16:>#
nakùatrapra÷aüsàrthà gàthà vivàhaprakaraõe varaprasaïgàrthamudàhçtà /
yadi varàþ kanyàyà varayitàraþ kanyà varaõàrta invakàbhiprasçjyante // 16 //
________________________
#<âpGs-Tàt_2.16:>#
te varàstairduhitçmadbhiþ /
%%siddhàrthà bhavanti /
tasmàdvaraprasaïge pra÷astaminvakà nàma nakùatram /
'invakà÷abdo mçga÷irasã'ti svayameva vyàkhyàsyati /
tasmàt j¤àyate-smçtyantaraprasiddhà laukikyevayaü gàthà, na såtrakàrasya kçtiriti //17//
________________________
#<âpGs-Tàt_2.16:>#
%% mçga÷irasi'nakùatre ca lupi'(pà.2-3-45) iti saptamyarthe tçtàyà /
ye %%varayitàro mçga÷irasi prasçjyante kanyàvaraõàrtha preùyante, te duhitçmadbhiþ%%prakarùeõa påjitàþ, siddhàrthà bhavantãtyarthaþ //16//
iti ÷rãsudar÷anàcàryakçte gçhyatàtparyadar÷ane dvitãyaþ khaõóaþ //
tçtãyaþ khaõóaþ
4. maghàsu gavàü krayàdinà grahaõam /
##
##
#<âpGs-Anà_3.1:>#
yadi maghàbhiþ gàvaþ krayàdinà gçhyante tà÷ca gàvaþ pratinantità bhavanti /
tasmàt goparigrahe maghàþ pra÷astàþ //1//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.1:>#
'àrùe duhitçmate mithanau gàvau deyau'(àpa.gha.2-11-18) iti vacanàdàrùe vivàhe varairdãyamànà gàvo duhitçmadbhirmaghàsu gçhyante /
etaduktaü bhavati-àrùa vivàhaü maghàsveva kuryàt , na bràhmàdivat nakùatràntare 'pãti //1//
5. phalgunãbhyàü yudvàrtha senàvyåhanam /
##
##
#<âpGs-Anà_3.2:>#
yadi phalgunãbhyàü vyåhyate senà yuddhàkàle sàca pratinandità bhavati /
tasmàt senàvyåhe pra÷aste phalgunyau /
avi÷eùàt pårve uttare ca /
sarvatra"nakùatre ca lupã"(pà.så.2-3-45) tyadhikaraõe tçtãyà //2//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.2:>#
atra ca vadhåþ phalgunyoreva%%nãyate svagçhyàt, na tu 'tàü tataþ '(àpa.gç.5-13) iti vacanàt bràhmàdivattadànãmeva //
kecit-'invakàbhi'rityàdi 'phalgunãbhyàü vyåhyate'ityantamuttaratrenvakà÷abdasya vyàkhyànàt ÷àkhàntarãyà gàtheti kalpayantaþ, maghàsu gavàü krayàdinà svãkàraþ, senàyà÷ca yuddhe vyåhaþ, avi÷eùàt pårvayoruttarayorvà phalgunyoriti prakçtànupayogitayà vyàcakùate //2//
6 yàü duhitaraü bhartuþ priyà syàditi kàmayate tàü svàtãnakùatre dadyàt
##
##
#<âpGs-Anà_3.3:>#
%% duhitaraü pità priyàü%%bharturiyaü%%nakùatre dadyàt /
evaü dattà sà bhavatyeva tasya%% /
ayaü càparo 'sya nakùatrasya guõaþ sà ptçgçhàt punararthinã nàgacchati /
patugçha eva tasyàssarve kàmàssampadyante /
anye tu nindàmimàü manyante /
brahmaõàvekùo vidhiriti vacanàt anye 'pi smçtyapekùà nakùatyapekùà nakùatravidhayo bhavanti /
anyathà puüsavane tiùyavat vivàhe idameva nakùatraü syàt //3//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.3:>#
iyaü bhartuþ%% pità kàmayeta tàü%% svàtau varàya dadyàt /
sà tasya%% naiva ca rogadàridyàdinà pãóyamànà arthinã punaþ pitçgçhamàgacchati;svagçha eva tasyàssarve arthossampadyanta iti bràhmaõàvekùo vidhiþ /
atràpi pårvavat smàrtapuõyoktanakùatrairvikalpaþ //3//
##
##
#<âpGs-Anà_3.4:>#
chandasi prayuktatvàdetayorarthakathanam //4//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.4:>#
ete såtre vyaktàrte //4//
-5)
##
7 vivàhe gavàlambhanam /
##
##
#<âpGs-Anà_3.6:>#
vivàhasthàne gauràlabdhavyà duhitçmatà //5//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.6:>#
vivàhasthàne gaussannidhàpyà //6//
##
##
#<âpGs-Anà_3.7:>#
gçheùu ca gauràlabdhavyà tenaiva duhitçmatà /
tayaurviniyogaþ //6//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.7:>#
tathà gçheùu ÷àlàyàü anyà gaussannidhàpyà //7//
kimarthamityata àha--
8 gavà arhaõãyaþ /
##
##
#<âpGs-Anà_3.8:>#
yà vivàhe gauþ tayà varamatithivat påjayet /
atithivaditi vacanàt madhuparkeõa ca /
"gomadhuparkaraho vedàdhyàya"(àpa.dha.2-8-5) iti vacanàt //7//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.8:>#
%% vivàhasthàne sannidhàpitayà gavà, na tvanantaroktayà,%% atithiü yathà tathà%% påjayet /
%% havirutpattidvàreõotsargadvàreõa và ïgabhåtayà yuktena madhuparkeõa varamavodàdhyàyinamapi påjayedityarthaþ //8//
##
##
#<âpGs-Anà_3.9:>#
%% varasyà%% påjyaþ tena sahàgata àcàryasta%%gçheùu yà gauràlabhyate tayà /
kimivetyapokùàyàü%% dityeva /
vivàhe varàya tatsaheyobhya÷cànyasminnagnau pçtagannasaüskàro bhavati /
vapàhoma÷catatraiva /
apacitaya tatsahoyebhya÷ca gçheùu pçthagannasaüskàraþ /
go÷ca vapà÷rapaõaü homa÷caupàsana evotyanuùñhànaprakàra- //8//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.9:>#
%% varasya pitràcàryatvàdinà sambandhã, loke%% vidyà bhijanàdisampattyà /
yadvà, varasyàpacitaþ påjyaþ /
%% gçheùu sannidhàpitayà atithivadarhayediti sambandhaþ /
etanmadhuparkadvayamapi vivàhàïgaü, prakaraõàt /
dàtçpuruùàrthatve tu 'àcàryàyartvije ÷va÷uràya ràj¤o varàyàpacitàya ca'iti bråyàt /
pratyuta 'atithiþ pitaro vivàha÷ca'(àpa.gç.3-10) iti vivàhasambandhamevàha /
nanu-varaü càpacitaü càtithivadarhayediti vaktavye 'vivàhe gauþ'ityàdi kimartham?ucyate-ubhayoþ påjyorbhinnade÷atvena bhinnatantratvaj¤àpanàrtham; itarathà sambhavatàü tantratà syàt /
'sarvebhyo vaikàmavibhavatvàt'iti kalpàntare sarvebhyaþ çtvigbhyo vikalpena gavaikatvadar÷anàdihàpi varàpacitayorvikalpena prasaktaü gavaikatvaü màbhåditi pratiùedhàrtha ca //9//
9 goràlambhasthànàni /
##
##
#<âpGs-Anà_3.10:>#
etoùveva triùu sneùu goràlambhaþ nànyatra pàkayaj¤eùu /
atithi÷abdenàtithyakarma vyapadi÷yate"yatràsmà apacitiü kurvantã" (àpa.gç.13-2) tyevamàdi /
pitç÷abdenàùñakà karma"÷vobhåte darbheõa gà"(àpa.gç.22-3) mityàdi /
vivàha÷abdenànantaroktasya grahaõam /
kalpàntaroùvã÷ànayaj¤àdàvapi goràlambha àmnàtaþ, tatpratiùedhàrtho niyamaþ /
evaü bruvatà kalpàntare dçùñà anye vi÷eùà abhyanuj¤àtà bhavanti // 9 //
________________________
#<âpGs-Tàt_3.10:>#
%%vedàdhyàyyàgataþ%%aùñakàkarma,%% yadetatttrayaü etàvat gavàlambàïgaka4manimittam /
etaduktaü bhavati-
yathàtithiþ pitara÷ca gavàlambhàïgakarmanimittabhåtàþ evaü vivàho 'pyasmàdeva vacanàdvi÷eùaõàntaranirapekùà iti /
yadyetatsåtramevaü na vyàkhyàyeta tatà 'gauriti gàü pràha'(àpa.gç.13-15) '÷vobhåte darbeõa gàmupàkaroti'(àpa.gç.22-3) 'vivàhe gauþ'(àpa.gç.3-6) ityetaireva siddhatvàt
vyarthameva syàt;tena avedàdhyàyibhyàmapi varàpacitàbhyàü dharmoktagorahito madhuparko deyaþ /
vedàdhyàybhyàü tu tatsahita iti //
kecit-etatttrayamevàsmàkaü goràlambasthànam, na punaranyeùàmiva vikalpenàpãj¤ànabasi÷÷ålagavàparanàmà /
evaü vadannasmàkamapi kalpàntaroktànapi vi÷eùàn vikalpenànujànàtãti //10//
atha vivàhe varjanãyàþ kanyà àha--
10 varaõe varjanãyàþ kanyàþ /
##
##
#<âpGs-Anà_3.11:>#
vareùu varaõàrtha pràpteùu yà kanyà svapiti roditi niùktàmati vàgçhàt, tasyà varaõaü na karttavyam /
a÷ubhaliïgànyetànãti /
pari÷abdo 'tyantapratiùedhàrthaþ mana÷cakùuùornibandhe satyapãti //10//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.11:>#
yà vareùu varaõàrtha pràpteùu svapiti, yà roditi, yà và gçhànniùktàmati, tà età%%atyantaü varjayet, çddhau jyotiùàdibhirj¤àtàyàmapi;yatassvàpàdãnàmatrànçddhiliïgatvaü prabalatvaü ca vivakùitam //11//
##
##
#<âpGs-Anà_3.12:>#
%%vàcànyasmai dattà /
%%du÷÷ãlà và sà bhavati a÷ubhalakùaõà và /
%%viùamadçùñiþ /
%<çùabà>%
çùabha÷ãlà /
%<÷arabhà>%atidar÷anãyà /
jàràstàü kàmayeran sà ca tàn /
%% vinatagàtrà, kubjà và /
%%vistãrõajaïghà /
%%apanãtake÷à /
%%maõóåkatvak a÷lakùõetyartaþ /
vàmanetyanye /
%%kulàntare jàtà kulàntarasyàpatyatvaü gatà và, yasyàü và garbhasthàyàü màtà asthisa¤citavatã /
%% rati÷ãlà /
%% vatsàdãnàü pàlayitrã /
%% vamitravatã bahumitretyartaþ /
svayaü và mitrabhåtà%< /
svanujà>% yasyà svanujà ÷obhanà svayaüdar÷anãyà sà svanujà varajananàdårdhvamalpãyasi kàle jàtà tasminneva saüvatsare jàtetyanye /
%% varùeõàdhikà varùakàrã svedana÷ãlà ityanye /
varjayedityucyate varaõe parivarjayedityasyànuvartanaü màbhåditi /
tena yoùu varaõaü nàsti bràhmàdiùu vivàheùu teùivapyàsàü pratiùedhaþ /
ki¤ci tadanuvçktàvatyantapratiùedhaprasaïgaþ //11//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.12:>#
dattàdyàþpa¤cada÷a kanyà varjayet /
%%aneyasmai vàcà prati÷rutà, udakapårva và pratipàdità /
%%adar÷anàrtha ka¤cukàdibhiràvçtà, prayatnasaürakùyamàõà và dau÷÷ãlyàdi÷aïkayà /
%%piïgàkùã, babhruke÷ã và, viùamadçùñirvà /
%<çùabhà>% pradhànà, çùabhasyeva ÷arãraü gatiþ ÷ãlaü và yasyàssà, kakudvàsti yasyàssà /
%<÷arabhà>% ÷ãrõadãptiþ, sarvanãlalomnã và, aråpà và, niùprabhà và /
kecit-dar÷anãyà, yatassà jàrakàmyà /
%%kubjà /
%%vikañajaïghà, vistãrõajaïghà và /
%% apanãtake÷à, ajàtake÷à và /
%% alpakàyà, aruõadatã và maõóåkatvagvà /
apare-vàmanàïgà, dagdhàïgà và /
%%garbhasthàyàü yasyàü satyàü màtà bharturasthisa¤cayanakàrikà, kulàntarasya duhitçtvaü gatà và /
%%ramaõà÷ãlà kandukàdikrãóàpriyetyarthaþ, çtusnàtà và /
kecit-rati÷ãlà viùayopabhoga÷ãletyarthaþ /
%%vatsakùetràdipàlikà /
%%bahumitrà, sakhã và /
%%÷obhanànujà yasyàssà, na tu ÷obhano 'nujo yasyàþ ÷obhanàyàmanujàyàü kadàcit pramàdassyàditi /
kecit-varajanmasaüvatsara eva pa÷càjjàteti /
%%varàdvarùeõàdhikà /
yàtyantaü sravati sà và /
%%tyanu÷aïge satyapi varjayediti punarvacanaü bràhmàdiùu sarveùu vivàheùvàsàü pratiùedhàrtham;asati gatyantare çddhàvapi parãkùitàyàü dattetataràsàmaniùedhàrtha và //12//
##
##
##
#<âpGs-Anà_3.14:>#
nakùatraü nàma yàsàü tà tathà%%rohiõã gaïgà karejotyàdayaþ /
tà÷ca vivàhe%%tathà
%%evaü bhåtaü nàma ityartaþ /
karà kàlà suveletyàdayaþ /
tàþ%%varaõamapyàsàü na kartavyamityarthaþ // 12 //
________________________
#<âpGs-Tàt_3.14:>#
nakùatrasya nàmeva nàma yàsàü%%ekasya nàma÷abdasya lepaþ, uùñramukhàdivat /
evamikhàdivat vigrahaþ rohiõã citretyevamàdayo nakùatranàmàþ /
gaïgetyàdayo %% /
÷iü÷upetyàdyà%% /
%%varjanãyàþ //13//
repho và lakàro và yàsàü nàmnaupànta upadhetyarthaþ yathà gaurã ÷àlãtyàdi /
÷eùaü vyaktam /
atra cakàreõa garhità ityanukarùaõàt àsàü varjanãyatve siddhe 'sarvà varaõe parivarjayat'iti vyartham /
na;sugrahàrthatvàt /
atha và yà età rephalakàropàntà gaurã ÷àlãtyàdyà-, yà÷ca prakàràntareõàpi smçtyantaroktà rephalakàropàntàþ, yathà sagotrà samànapravarà puü÷calãti tàssarvà varaõe parirjayediti j¤àpanàrtham /
idaü tvihavaktavyam- asatyapi gatyantare vyakte 'pyçddhiliïge sragotràdãnàü sarvathàniùedha eva /
gauryàdãnàü tu na tathà guptàdãnàmiveti //
kecit nakùatranàmetyàdikeyaü ÷àstràntaragãtà gàtà, tasyàþ pàdapåraramàni 'sarvà varaõe parivarjaye'diti padànãti parikalpayanto, yasmànnakùatràdinàmà rephalakàropàntà÷ca garhitàþ tasmàttàssarvo varaõe parivarjayediti vyàcakùate //14//
11 çdviparãkùà /
#<÷aktiviùaye dravyàõi praticchannànyupanidhàya bråyàdupaspç÷eti // âpGs_3.15 //>#
##
##
#<âpGs-Anà_3.16:>#
'lakùaõasampannàmupayacchete'ti vakùyati /
tatra lakùaõànàmaj¤àtatvàt tatparãkùaõopàya upadi÷yate /
nacàyaü nityo vidhiþ;'saktiviùaya'iti vacanàt /
%<÷akti>%ssàmarthya yadi samphavaþ /
yadi vadhåj¤àtayo 'numanyeran tadà kartavyaü nànyathetyarthaþ /
tat kathaü kartavyam?ucyate-dravyàõi pa¤cavakùyamàõàni mçtpiõóeùu praticchannàni kçtvà upanidhàya kanyàsamãpe nidhàya tàü bråyàdvaraþ- eùàü piõóànàü ekatamupaspç÷eti /
kàni punastàni dravyàõi?nànàbãjàni saüsçùñàni vrãhiyavàdãni /
vedyàþ pàüsånàhçtàn, sasyasampannàt kùetràdàhçtaü loùñaü, sakçt gomayaü, ÷ma÷ànàdàhçtaü loùñamityetàni /
bãjànàü dravyatvàvyabhicàre 'ri dravyàõãtyucyate-÷àstràntare dçùñànàmanyeùàmapi dravyàõàmiha vikalpena pràptyartha tadyathà-avidàsinohadàt sarvasampannà devanàt kitavã iriõàdadhanyeti(à÷va.gç.1-5-6) //13//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.16:>#
÷aktissamarthyam /
%% 'vakà÷aþ /
asyàmçddhiparãkùàyàü varatatpakùiõàü sàmarthyasyàvakà÷e sambhavati, yadi kanyà ca tadãyà÷cemàü parãkùàmabhyupagaccheyurityarthaþ /
yata evàtra ÷aktiviùaya ityàha, ata evaiùà çddhiparãkùà jyotiùàdibhirvaikalpikã, na tu nityavadvivàhàïgam /
%%vakùyamàõàni mçtpiõóeùu ca praticchannànyekasmin bhàjane nidhàya kanyàü samãpe ca kçtvà, tàü bråyàdeùàü piõóànàmekamupaspç÷eti // 15 //
kàni tànãtyata àha--
%%vrãhiyavàdibãjàni /
%%ekasmin piõóe kùiptàni /
%% saumikyàþ àhçtàn pàüsån /
%% sasyasampannàdàhçtaü loùñam /
avi÷iùñe prasiddhe //16//
##
##
##
#<âpGs-Anà_3.18:>#
tatra bãjaspar÷ane prajàbhissamçddhiþ /
vedipurãùe yaj¤aiþ, kùetraloùñe dhanadhànyaiþ, gomaye pa÷ubhiþ, ÷ma÷ànaloùñe maraõamiti yathàliïgàrthaþ /
uttamamantyaü dravyaü%%garhante varjayantãtyarthaþ //14//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.18:>#
%% caturõàmupaspar÷ane %%
nànàbãjànàmupaspar÷ane prajànàü samçddhiþ /
vedyàþ pàüsånàü yaj¤ànàü, kùetràlloùañasya sasyànàü, ÷akçta÷ca pa÷ånàmiti /
çddhini÷cayàdvivàhakartavyatàni÷caya ityartaþ //17//
%% ÷ma÷ànaloùñaü%% garhante ÷iùñàü, jàyàpatyoranyatarasya và maraõaliïgatvàditi //18//
udvàhyàmàha--
12 udvàhyakanyàsampat /
##
##
#<âpGs-Anà_3.19:>#
uktà varjanãyàþ kanyàþ /
atha gràhyà ucyante /
bandhu÷abdena kulamucyate /
yaduktamà÷valàyanena"kulamagre parikùeta ye màtçtaþ pitçta÷ceti yathoktaü puratà"(à÷va.gç1-5-100 diti /
%<÷ãlasampannà>% àrya÷ãlà /
%%strãlakùaõairupetà rogaràhità kùayàpasmàràdirahità //15//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.19:>#
atra%% pratyekaü sambadhyate /
%%pra÷astàbhijanàm /
%<÷ãlasampannà>%màstikyàdiguõànvitàm%< />%
lakùaõasampannàü gåóhagulphatvàdistrãlakùaõayuktàm /
%%kùayàpasmàrakuùñhàdyacikitsyarogarahitàm /
upayaccheta udvahet //19//
atha varaguõànàha-
13 varaguõàþ /
##
##
#<âpGs-Anà_3.20:>#
÷rutavàn ÷rutàdhyayanasampannaþ /
varasampat varaguõàþ /
evaüguõàya kanyakà deyotyarthaþ //16//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.20:>#
%%iti pårvavadvyàkhyànam /
%<÷rutavàn>%÷rutàdhyayanasampannaþ;aviduùa÷codutakarmànadhikàràt, dharmàdyarthatvàcca vivàhasya /
%%iti pårvavat ;tasyàpyasamarthatvenànadikàràt /
evaübhåtà varasampat /
evaïguõàya varàya kanyàdeyetyarthaþ //20//
atharddhini÷caye ekàyaü matamàha--
##
##
#<âpGs-Anà_3.21:>#
%%kanyàyàü varasya%% nibandhaþ tçptirutpadyate %%rdhruvà,%%na dattàdiguõadoùàdyanudar÷anamàdaraõãyamityeke ÷iùñà bruvate /
atra pakùe sarvaguõàsampannàyàmapi yasyàü mana÷cakùuùã na nibadhyete sà varjanãyà /
÷àstràniùiddhàstatràpi pakùe varjyà eva, yathà savarõà sargotreti //17//
________________________
#<âpGs-Tàt_3.21:>#
%% kanyàyàü varasya%%nitaràü bandhanaü, yasyàmàsattyati÷ayena manascakùuùã nibaddhe ava tiùñhata ityarthaþ /
%%jàyàyàü satyàü dharmàdãnàü samçddhiþ,%%guõadoùànudar÷ana%%bråvate /
etaduktaü bhavati- atra mana÷cakùuùornibandha evàdaraõe kàraõam, na tu jyotiùàdinà j¤àtà guõàþ /
tathà tadabhàva eva parivarjane kàraõam, na svàpàdayo doùà iti /
ubhayorapi matayordattàdãnàü niùedhamàdriyetaiva;'sarrvaõàpårva÷àstravihitàyàm'(àpa.dha.2-13-1) 'asamànàrùagotrajàm''pa¤camàt saptamàdårdhvam'ityàdivacanajàtàt //21//
itthaüsudar÷anàryeõa gçhyatàtparyadar÷anam //
prathame pañale 'kàri yathàbhàùyaü yathàmati //
iti ÷rãsudar÷anàcàryakçte gçhyatàtparyadar÷ane tçtãyaþ khaõóaþ //
samàpta÷ca prathamaþ pañalaþ
====================================================================================
atha dvitãyaþ pañalaþ
caturthaþ khaõóaþ
4 vivàhaprakaraõam -
1 varapreùaõam /
##
##
#<âpGs-Anà_4.1:>#
atha kanyàvaraõavidhiþ /
invakàbhiþ prasçjyanta ityuktam /
tasminnanyasmin và puõyanakùatreva bràhmaõàn bhojayitvà÷iùo vàcayitvà,%%
bandhån%% saïgatàn%%÷rutàdhyayanasampannàn%% kanyàvarayitén%%prasthàpayot-yåyamamuùmàt kulàt mahyaü kanyàü vçõãdhvamiti /
yadyapyevaüvidhe kàrye suhçdàmeva sambhàvanà tathàpi suhçda ityucyate mantravatàmasambhave suhçtvamàtraparigrahàrtham /
mantravata iti bràhmaõànomeva grahaõam /
tena kùatriyavai÷yayorapi bràhmaõà eva varàþ //1//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.1:>#
pårvatra 'invakàbhiþ prasçjyante'(àpa.gç2-16) iti vivàhopayogino varapreùaõasya kàlo 'bhihitaþ /
idànãü tasya vidhimàha--
%%àtmano mitràõi /
%%àtmànaü pratyekakàryàn /
%%mantrabràhmaõavataþ, '÷ucãn mantravataþ'(àpa.dha.2-15-11)
itivanmantragrahaõasya pradar÷anàrthatvàt /
%%varayitén /
varaþ%%preùayet /
ete yugmà bràhmaõà÷ceti kecit //2//
##
##
#<âpGs-Anà_4.2:>#
gacchatastàn varànanantaramàmnàtasya mantrasamàmnàyasyàdito dvàbhyàü çgbhyàü paprasugmantetyotàbhyàü abhimantrayeta /
abhilakùya mantroccàraõamabhimantraõam /
tataste kanyàkulaü gatvà-evaügotràyàmuùmai sahatvakarmabhyo yuùmadãyàü kanyàü vçõãmaha-iti bråyaþ /
tataste pratibråyuþ-÷obhanaü tathà dàsyàma-iti /
tatra bràhme vivàhe daive càrthalopàt varaõalopaþ kalpàntaradar÷anàcca-nàtra varàn prahiõuyàditi /
tathà gàndharvaràkùasayo÷ca //2//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.2:>#
%%prasthitàn /
mantrasamàmnàya%% 'prasugmantà'iti dvàbhyàü çgbhyàü%% /
abhimantraõaü àbhimukhyena mantrasyoccàraõam /
anumantramapyevam'anumantrayitavyadravyagatacitteneti tu bhedaþ //
atha såtrasyàpårõatvàt krama ucyate-
kçtapràõàyàmo 'varàn preùayiùye'iti saïkalpya, 'prasugmamte'ti dvàbhyàü varànabhimantrya, 'yåyamamuùmàt kulàt mahyaü kanyàü vçõãdhvam 'iti preùayet /
tataste duhitçmato gçhaü gatvà, kanyàü dattasagotratvàdidoùarahitàü bandhvàdiguõasampannàü ca yatnato 'vadhàrya, duhitçmantaü pitrãdikaü 'gautamagotràya viùõu÷armaõe varàya bhavadãyàü kanyàü prajàsahatvakarmabhyo vçõãmahe'iti bråyuþ /
tatassa pitràdir'dàsyàmã'ti pratibråyàt /
tataste pratyetya,'suddhàrtà vaya'miti varàyà vedayeyuþ /
etacca varapreùaõàdyàsuràrùayoreva, nànyeùu arthalopàt /
atha yasminnahani vivàhaþ tataþ pårvameva pa¤came tçtãya vàhani yathà÷iùñàcàramaïkuràropaõaü kuryàt /
tathà ÷vo vivàha ityadya vivàha iti ca /
'tathà maïgalàni''àvçta÷càstrãbhyaþ pratãyerat'(àpa.gç.2-14,15) ityuktàni karmàõi varo vadhå÷ca yathàkàlaü yathàyogyaükurutaþ /
kecit-pårvedyurnàndã÷ràddhaü kalpàntaràditi /
tataþ pitràdirvadhåkulaü pràptàya varàya kanyàmudakapårva dadyàt-imàü vatsarotrajàü lakùmãdàyãü gautamagotràya viùõu÷armaõe tapabhyaü prajàsahatvakarmabhyaþ pratipàdayàmãti /
gàndharvaràkùasayostu na pratipàdanam, dàtçvyàpàrà napekùatvàt /
tatastàü varaþ pratigçhya vivàhasthàne 'yatra kvacàgnim'(àpa.dha.2-1-13) ityàdividhinàgniü pratiùñhàpya, tatraiva yasyàü ÷àlàyàü kanyà'ste tàü gatvà madhuparka pratigçhõàti yathàrha yathàvidhi /
evameva varàpacito 'pi //2//
anantaraü varaþ kiü kuryàdityatràha--
2. kanyàyàþ samãkùaõam /
##
##
#<âpGs-Anà_4.3:>#
tato vivàhe ni÷cite pårvedyurnàndã÷ràddhaü kçtvà paredyurbraahmaõàn bhojayitvà÷iùo vàcayitvà varo vadhåkulaü gacchati /
tasmai kårcadànàdi bhojanàntaü madhuparka datvà kanyàü pratipàdayati-tubhyamimàü prajàsahatvakarmabhyaþ pratipàdayàmãti /
tatastàü varaþ svayaü dçùñvà tçtãyàmçcaü japet
abhràtçghnãmityetàm /
svayamityanucyamàne varaü dçùñvetyarthaþ syàt prakçtatvàt /
svayaü grahaõàttu kanyàü dçùñvatyartho bhavati /
tatra bràhme vivàha udakapårva pratipàdanam /
gàndharvaràkùasayostu naiva pratipàdanam //3//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.3:>#
varaþ%%kanyàma dçùñvà 'abràtçghnãm'iti%% çcaü%% /
dçùñvai vacakùuùã upasaüharati /
japa÷ca sarvatra càtussvaryeõa;natu karaõamantràdivadeka÷rutyà /
'eka÷ruti dåràtsambuddhau'(pà.så.1-2-33) 'yaj¤akarmaõyajapanyåkhasàmasu'(pà.så.1-2-34) iti vacanàt /
atra ca svayamiti vi÷eùamaü varayitémàü prakçtànàmayaü japo mà bhåditi /
kecit- svayaü vadhåmeva dçùñvà japet ;na tu varàniti /
svayaü dçùñvetyàdi ca sarvavivàhànàmavikçtam //3//
##
##
#<âpGs-Anà_4.4:>#
avayava÷a ãkùaõaü%% /
aghoracakùurityeùà caturthãü //4//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.4:>#
'aghoracakùuþ'ityanayà samãkùeta /
vadhvà dçùñvo svadçùñiü nipàtayati, aghoracakùurapighnyedhãti mantràliïgàt /
kecit-samãkùeta avayava÷o nirãkùeteti /
atra varo vadhå÷ca darmeùvàsãnaudarbhàn dhàrayamàõau kçtapràõàyàmau saïkalpayete- àvàbhyàü karmàõi kartavyàni, prajà÷cotpàdayitavyàü-iti // 4 //
3. tasyàþ bhruvorantare sammàrjanam /
##
##
#<âpGs-Anà_4.5:>#
madhyamàsamãpe va4tata ityupamadhyamà tayàïgulyà anàmikayetyarthaþ /
%%madhya%%idamahamityanena /
saümàrjanamantro 'yaü na nirasanamantraþ /
%%pratyaggatam /
uparyupari ÷iro nirasyet /
tata udakopaspar÷anaü aïguùñhasàhacaryàdupamadhyamayeti vi÷eùaõàdeva siddhe aïgulyeti vi÷eùyanirde÷o vispaùñàrtham /
yajuùeti vi÷eùaõaü uttareõeti digvàcità÷aïkà mà bhåditi //5//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.5:>#
%%upakaniùñhikà, na tu prade÷inã, tasyà visraüsiketi vyapade÷àt /
%%'idamahaü yà tvayi'ityanena /
÷eùaü vyaktam /
darbha nirasyàpa upaspç÷et //5//
##
##
#<âpGs-Anà_4.6:>#
vadhvà svabandhånàü ca rodanaü%%rudantãti liïgàt /
uttaràmçcaü 'jãvàrudantã'tyetàm, sarvatra samàve÷anànte vivàhakarmaõyasminnimitte 'yaü japo bhavati /
nimittàvçttau mantra àvartate //6//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.6:>#
jãvàürudantã'ti mantraliïganuråpe nimitte pràpte màtràdibhiþ kanyakayà và anyonyaviyogacintayà rodane kçte imàmçcaü japet //6//
4. tasyàþ snànàrthajalàharaõàrtha yugmànàü bràhmaõànàü preùaõam /
##
##
#<âpGs-Anà_4.7:>#
vadhåsnàpanàrthànàmapàmàharaõaü%%'vyukùatkråra'mi tyetayà /
mantravataþ%% prasthàpayet /
'tathà maïgalànã'tyeva siddhe yugmavacanaü pa¤cabhirmantraiþ snàpanaü vakùyati, tatra pratimantraü snàpanàvçttiþ /
tatra ca snàpanasyàyugmatvàt tadarthànàmudakumbhànàmapyayugmatvaü syàt /
evamàhartéõàü bràhmaõànàmapi /
ato yugmànityucyate /
tena pratimantraü kubhbhabheda- pratikubhbhaü bràhmaõabheda÷ca siddho bhavati /
tatra yadi catvàraþ kumbhàþ caturthena kubbhena caturthapa¤camàbhyàü mantràbhyàmabhiùekaþ /
yadà tvaùñau tadà pratimantraü pa¤cabhiståùõãmitaraiþ /
samavetavacanamudakàharaõe saha pravçttyartham /
mantravata iti bràhmaõànàü grahaõam,"àsyai bràhmaõà"iti mantre dar÷anàt //7//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.7:>#
%% samasaïkhyàkàn /
%%iti pårvavat /
%%'vyukùatkråram'ityetayà praiùatvàduccaiþ prayuktayàdbhyaþ p%%vadhåsnàpanàrthà upa àhartu preùayet /
ete ca bràhmamà eva,'àsyai bràhmaõà'iti mantraliïgàt /
te ca bràhmaõà yàsvapsu puruùàþ snànàdiùu pårva na mçtàþ tàbhyastçõàvakàdyapanãyàpa ànanyanti;'avãraghnãþ'iti mantraliïgàt //7//
5. tasyàþ snàpanam, ahatavasradhàraõaü, yoktrasannahanaü ca /
##
##
#<âpGs-Anà_4.8:>#
tatastairapsvàhçtàsu%%vadhvà÷i÷arasi%%darbhaiþ parikalpitaü maõóalaü%%'aryamõo agni'mityanena%% tasminniõve ittarayà 'khe 'nasa'ityanayà dakùiõaü yugacchidraü dakùimasyà yugadhuro bàhyacchidraü%%ùñhàpya tasmin%%'÷aü te hiraõya'mityetayà%%tàbhiradbhistà%% %%'hiraõyavarõà'ityetàbhiþ pratimantraü snàpayati /
kathaü punacchidrasyàntardhànena snàpanaü saübhavati | tathàntardhànaü kurute yathodakamavasravati /
tatastàmuttarayarccà 'pari tvà girvaõo gira'ityetayàhatena vàsasà'cchàdayati /
svayameva mantramuktvà paridhàpayati àcchàdyàcamayya uttarayarcà à÷àsànetyetayà yoktatreõa sannahyati /
årdhvaj¤umàsãnà(àpa.÷rau.2-5-2)
mityàdidàr÷apaurõamàsiko vi÷eùa iheùyate //8//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.8:>#
%%darbhaiþ parikalpitamiõvaü nigalàkçtiü parimaõóalàkàramityarthaþ /
%% 'aryamõo agniü'ityanena %% %%vara%%khe 'nasa'ityetayà%% yugasya dakùiõaü cdraü dakùimasyà dhuro bàrahyachidraü %%'÷aü te hiraõyam'ityeta%%'hiramyavarõà÷÷ucayaþ pàvakàþ pracakramurhitvà'ityàdibhiþ p%%çgbhiþ snàpayati /
etacca pa¤cànàmante sakçdeva, 'vacanàdekaü karma bahumantram'(àpa.pa.1-47) ityuktatvàt /
evaü sarvatra evaü vidheùvannaprà÷anàdiùu //
kecit- pa¤cabhiriti vacanàt pratimantramiti /
tanna;tisçbhyo ' va÷iùñayorvikalpanivçttyarthatvàdasya /
itarathà kriyàbhyàvçttivàcaka pratyayà÷ruteþ guõàrtha pradhànasnànàbhyàvçttikalpanàpattiþ, prayuktigauravaü ca //
uttarayà 'pari tvàr rvaõo giraþ'ityetayà /
ahatena anivasitena vàsasà paridhàpya, dviràcamapya, uttarayà 'à÷àsànà saumanasam' ityetayà yoktreõa sannagyati /
kçtsnavidhànaü /
kecit-aiùñikasannahanavidhipradar÷anàrthamiti //8//
##
##
#<âpGs-Anà_4.9:>#
atha sannahanànantaraü'yatra kvacàgni'mityàdikalpenàgniü prasàdhayati /
mathitvà ÷rotriyàgàràdvàhçtya tato vadhåmagnimabhyànayati /
uttarayarcà 'påùàtveta'ityetayà /
ànayanamantro 'yam /
hastagrahaõaü tu tåùõãmeva /
udagagravacanaü dakùiõàgranivçttyartham //9//
________________________
#<âpGs-Tàt_4.9:>#
atha÷abda uktàrthaþ arthakçtyapratiùedhàrtha iti /
%% vadhåü%%'påùà tveto nayatu'ityetayà
%