Apastama-Sulbasutra with the commentaries of Kapardi, Karavinda and Sundararaja Input by members of the Sansknet project This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. These and other irregularities cannot be standardized at present. THE TEXT IS NOT PROOF-READ! The SUTRA TEXT (only) of this GRETIL version has been checked against the edition by Albert Brk, ZDMG 55 (1901), pp. 578-591. Despite numerous corrections, the text of the commentaries is in urgent need of proof-reading! Extracted sutra text available as a separate file. REFERENCE SYSTEM according to Brk's edition. Where required by the commentaries, the sutras were split, e.g.: pus_1.2a, pus_1.2b, pus_1.2c etc. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a 195 long A 249 long i 197 long I 253 long u 198 long U 244 vocalic r 173 vocalic R 227 long vocalic r 204 vocalic l 202 long vocalic l 203 velar n 199 velar N 167 palatal n 164 palatal N 165 retroflex t 194 retroflex T 232 retroflex d 172 retroflex D 214 retroflex n 239 retroflex N 215 palatal s 211 palatal S 193 retroflex s 171 retroflex S 229 anusvara 230 capital anusvara 245 visarga 247 capital visarga 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ r pastambaulbastra kapardibhëyasahitam ukt yaj / te agnyyatanni niyatapramni niyatadeni / temymavistrnvaktukma ha--vihra yogniti-- ___________________________________________________________ vihrayogn vykhysyma || pus_1.1 || ___________________________________________________________ vihiyante 'sminnagnaya iti vihr prgvadayo grha patydaya ca / yujyate 'neneti yoga rajjuviea / vihr yogo vihrayoga / viharaameva v vihra / te yogo vihrayoga / tasya ktsna pratipdanamityartha / yogniti bahuvacana bahubhi prakrairdarayitum / darana ca prdhnya pratipacyartham / yath rathdayo niyatgapram ekasiminn age 'pi mtray vihyamne samyak na gacchanti evamagnyyata ndnyapi mtray vihyamnni sdhanabhva na gacchanti tasmdyatnena sampdanyni. sarvatra vijyata iti rutnmupanystsarvath ymdaya iktaireva margaisamyaksampdany / yatann bhree ca pryavittena bhavitavyam / amumevrtha pradarayitu ulbntare "athta' abdau prayuktau--"athto vihrayogn' iti / ditastvaddi grahaa vaktavyamanenyryea noktam / tacchulbntarato grhyam / ""kttik khalvim prc dia na paricahati / ts daranena mpayedityekam / rodara nena mpayedityekam / citnsvtyorantarlenetyaparam / "iti bhagapat bodhyanena prgvaamnamadhiktyoktam / kttikdayo yatra nilyante s prc digiti citrsvtyor madhye udakamapasthpya pradibimba dva grhyam / atha v yatra devayajana, mjjalena ta dea samktya madhye aku nihatya akupramay ravjj maala parilikhya akucch ygra prvhne yatra maalalekh spati tatra aku nihatya nirgamavely cparahe / tau prvparau / skmamicchan vobhte-prvhte akucchygrarekhymeva lakaa ktv akulakaayorantarla pratcy dii yaaku ta pratsapasrayet upakramadea prati / pastambaulbastravykhy karavindy omityekkrkhyeya vande vnastigam / payanti kavayo yaddhi tadvio parama padam / lakmsahyamataskusumacchavi vatam / jyotirme hdaye bhytsad rjvalocanam // pastambya munaye namo vedrthabhmayo / yatstrasaktstihante yajarutikumrik / tatstraulbavykhyeyamakarrthvabodhin / karavinddhipendya kriyate bhëyaknmate // yajavykhypratij kurvat bhagavat'pastambena vykhyeyatay haviryaj somayaj pkayaj ca pratijt vykhyt ca / tatra tvadaiikasaumikapubandhikadrvhaumik samaviama dhanirmaalacaturaratrayarannrayo grhapatyyatanaprabhticityeakparyant niyataparimaadeaviestatratatrokt, te 'pi mtavy iti tadvimna prati sdhanabhtaravjjdn sdhanabhtasyaitvat rajjuretvata ketrasya karati svarpamtrea jtumaakyatvttatpratipdanamapaya kartavyamiti yajavykhynnantara vihrayogavykhy kriyate-- vihro viharaam / yogastatsdhanam / vihr yog vihrayogstnvykhysyma pratipdayiyma / viprvo harati krŬprajvalanabandhanasacaraavimndyanekrthaka / tatkriyvieasambandhdeva dediu tatratatrrthe vihravyapadea / atra tuvimnavc / yuji ca dvividha--samdhivc sabandhavc ca / atra tu samdhivc / vedydesamyagavasthna samdhi, "sa samvi' ityatra vakyate / yujyante ebhiriti yog, viharaopyabht ravjjdaya / "phyntayo' itydin vimtavyasya vedydiketrasya royasn vividhasapdanvacchedo viharaam / tatsdhanabht ravjjdayo vihrayog, tnvackhysyma / vyryna nma sati sandehe balavat hetunopapdya vivaraa, yath- "sama caturar anupapadatvcchabdasya mnrtheu yathkmiabdrthasya viayitvt, ityevamdikam / nanu kuto vihrasya bhvav citva, kuto v tasya vimnaparyyatva, kuto viharaasya vedydisabandha, kuto v tatra ravjjdn karaatva, kuto v yujesamdhivacanat, katha v ravjjdiu yogavyavahra? ucyate--"ukta viharaa "vykhyta viharaam' iti bhvapratyayanirdet bhvavacano vihraabda "tadekaravjj viharaa' "ravjj v vimya' iti ravjjakrye vimnaviharaayoratra darandubhayo paryya tvm / "etvanti jeyni vediviharani bhavanti' ityanena viharaasya vedydisambandha / "gantucaturthamymavkayrajju pramamtr rajju' iti tatra tatra karaūu rajju vyapadeitvavat prvamn tiryabhndi karayadaakarati tatratatra rutrliganirdet rajjveti ttyrute ca rajjn viharae sdhanatva ata eva hetoretatkarma ulbamitycakate / cry eta granthari "sa samdhi' "athparo yoga' iti vakyanti / tena jyate yujesamdhivacanat / yujerarthasya samdherviharaasdhyatvt / viharaasdhannyapi yogasdhanni bhavantti ravjjdayo yog ityucyante / vi hrayogaparat jpayitu viharaasdhaneu yogavyavahra / yogagrahaa kimartha ? sdhanatvaprattyarthamityuktam / eva tarhi na vaktavya darapramsau vykhysyma itydiu pratijnantara sdhannyeva vykhyeyatayvagamyante / eva tarhi yogagrahaa mnasdhaneu prdhnyakhypanrtha / ki tat prdhnyam ? yadyapi padavevdni mnasdhanni santi, tadhpi tairvimne bahu prayatnasdhy samyagvedydiketrasamdhisiddhi, pajjusrdibhir vimne tasy siddhirūatkartyetadatra prdhnya / nanu ravjjdn viharaasdhanatva lokato 'pi setsyati, kimarthamidamucyate vihrayognvykhysyma iti? ucyate--satya setsyati / tathpi klavaddeasypyagatvduktapramasya deasya tilamtrapra mdapi nyndhikabhve satyagavaiguya syditi manyamna cryo ravjjdnmasandigdhamūatkaramupyabhva svayameva pratipdayitumida brte / ato nyndhikabhve pariharaye sati pramddasmatharydv yadi bhrea upajyate tatrvaya pryvitta kartavyamityetadarthamidamucyate "vihrayognvykhysyma' iti / athav vihriyanta iti vihr / yog ca tatsapdanopyabhtsta eva rajjvdaya / atra kecinniyatadiksayogdn vedydnmajtadigvieai puruairviharaa kartum aakyamiti digvieajpanrthamdveva dia lakakurvanti / yath'ha bhagavn ktyyana-- "same aku nikhya akusamitay ravjj maala parilikhya yatra lekhayoakagravacchy nipatati s prc / tatra aku nikhya tadanantara ravjjbhyasya pau ktv akvo pau pratimucya lakaena dakipyamya madhyamaakurevamuttaratasodc'' iti / asyrtha--atha yatra ucau dee devayajana krayan bhavati ta dea jalena samktya madhye aku nihatya akusamitmekata p rajju ktv akau pratimucya tay maala parilirya maalarekhy prvhne yatra akvagracchy nipatati tatra bindu kuryt tau prvaparau bind s ca prac dik / bindvordvayoaku nikhya tadantaradvigu rajjumubhayatap ktv madhye lakaa ktv akvo pau pratimucya lakaena dakipyamya lakae aku kuryd evam uttarato 'pi lakaenpyamya aku kuryt / tau ak dakiottarau s udc digiti / tath jyotirjne / iamaalamadhyasthaakucchygravattayo / yogbhy ktamatsyena jeye ymyottare diau' iti / evamanyairapi bahuprakra di grahaa tatra tatroktamiti prasiddhatvdevcryeeha nokta / pramyate 'neneti vyutpacy prvamnydn pramatve siddhe prammiti paribhëyate // pastambaulbastravykhy sundararjy pastambena yo 'ya vyaraci bhagavat ulbasajo gabhra prano 'rtha tasya bhëyaprabhtiu kathita vkya ktsnam / sakipyobdodhanrtha kuikakulanidhermdhavryasya yau putra ulbapradpa vivaraamadhun sundaro nirmimte // vihro viharaa, caturardirpea bhme karaam / tasya yog upy / kapardibhëyam ___________________________________________________________ yvadyma pramam || pus_1.2a || ___________________________________________________________ yvadymamityavyaybhva / yvadavadhraa iti / kimatrvadhryate? yma / yma eva pramamiti na, tiryabhnyakay rajj / tbhymapi piharaasya akyatvt / pramasajy prayojana "prama ttyena vardhayedityyma saprajnrtham / karavindy vykhya yvamama. yvacchabda parimavc, ymaabdo vistrapratiyogivacana / "yvadavadhrae iti samsa / yvnymastvat prama bhavati, kimatrvadhryate? ymaparimameva pramamiti / tadatr'ymasya dviguatvttadrayabhtarajjvdipramam iti / asya prama tiryagdiu prayojanam, kapardibhëyam ___________________________________________________________ tadardhamabhyasyparasmisttye abhgone lakaa karoti || pus_1.2b || ___________________________________________________________ taditi prama rmyate / tadardha abhyasya prakipya pramasyopari aparasmisttye abhgone lakaa karoti / abhysasahita prama ubhayata pau ktvparasmin bhge ttye lakaa tirajana karoti / ymasya abhgone lakaa kuryt // ___________________________________________________________ phyntayorantau niyamya lakaena dakipyamya nimita karoti || pus_1.2c || ___________________________________________________________ phe bhav phy / tasy antayoak nihatya tayo pau pratimucya lakaena dakipyamya nimitta karoti, lakaena prasrya yath abhgon tiryabhn ikay rajju evamapasrayati / nimitta nihanyt // karavindy vykhy tadardha karoti. idn tvadaiikasaumikapubandhikn pryea drghacaturaratvttadanurpaviharaamucyate-- pramamityeva tacchabdenymabhta prama parmyate / tasyrdha tadardha, abhyasanamuparikepa, aparasmina pacddhvi nygantau, ttye pramrdhbhy saha ttye, abhgone--aho bhgaabhga tena bhgena hne tasminneva ttye, lakaa lakyate yena tallakaa vimtavyaketrasya koiparijnopyabhta cihna karoti kuryt, phyntayo--vimtavyaketrasya madhya pha, kuta etadavagamyate? tadavayaveu royasaprvavyapadedyath royasadeaprvn madhya pha epamidamapti! tatra bhav rekh phy / tadantayoaku nikhya rajjvantau pau ktv tayorniyamya pratimucya lakaena cihnena dakipyamya--dakiato 'pakya rajju tatra nimitta ketrakoijnahetu aku kuryt / kapardibhëyam ___________________________________________________________ evamuttarato viparyasyetarata sa samdhi || pus_1.2d || ___________________________________________________________ evamudagapasrya prvavatkuryt / viparyasyetarata prvesmcchak pamunmucyparasmin akau pratimucet / aparasmc chak pamunmucya prvasminpratimucet / sa viparysa / ta ktvetarata asau tenaiva prathamaktena abhgonena lakaena dakiamasa udagapasryottaramasamiti sa samdhi / uktena mrgavieepdit prvamnydaya iti samdhi / karavindy vykhy evamuttarato 'pi vikya rajju nimitta kuryt, viparyso rajjvantayo prva pa pacime akau pacima ca prvasmin ktv itarata ktanimittt pradedanyatra tatra ca dakiata uttarata ca vikya nimitte kuryt / etadukta bhavati--aymrtha prame prakipya prakipta oh vibhajya tasmin antdrabhya pacasu bhogevatteu lakaasyntau pau ktv phyntayoaku nikya tayo pratimucya lakaena dakipyamya aku kuryt, uttarato 'pyevameva vikya aku kuryt, rajjvantau viparyasyetarasminnapi pradee akudvaya kuryaditi, nanu aparagrahaa prvattye lakaavyvcyartha ki na syt, tatrpi tasyvirodhdeva na syt / tarhi madhayamattya vykartya prvparayo pradaranrtha bhaviyatti cennaitatyadyevamiamabhaviyattarhi spaataramadhyame ttya ityevvakyat, na csau tattathoktavn / atha manyase? tadarthamabhayasyparasminn ityukte 'bhysdanyat, pramamapara pratyate, smarthyttatra ttye lakaa bhavatviti, naitadapi yukta--yadayamgantvymbhysa iti gantvavayavasykayrajjueat vakyati / pahvedimne ca atriikymadaopa amasyetydau pacadaikenaivpyamya royasn viharaa vakyti, tentrbhysganturevpara, tatra abhgone nirajanamiti vijyate / nanu yadygantuparo 'paraabda tarhi abhgone lakaamityetvadevla, kimartha ttyaabda, naivsya prayojana payma, ucyate--astyevsya prayojana, ku tat, atrocyam naviharaasya sarvbhysaviayatvakhypanrtha, tatkatha, atra tvadcryea sarvajena sarvnugrahakri prayuktasykarvayavasypi nnarthakat yukt, ki puna padasya / ato mukhyay vcy yath abdor'thavn bhavati tath vykhyeya / ata evya abda eva vykhyyate--gantusamndhikarabhtattyaabdasyvayavabhtatriabdavcyena tritvena sbhysasya pramasygantuparimit yvanto bhgsabhavanti tvat bhgn sakhy lakyate, tath--abgaabdvayavabhtaaachabdavcyena ca atvena tadanurpatvya tritvalakitasakhydvigubhtbhgasakhy lakyate / etenyamarthasapadyate-- sarvevabhyseu sbhysasya pramasygantuparimit yvanto bhgsampadyante tvaddviguabhgamgantu ktv tasmin bhgenaikena hne lakaakaraamiti / tadyath--ardhbhyse tvadardhameko bhga, pramantu tattulyau bhgau, adasbhysasya pramasygantutulystrayo bhg, gantau taddviguacchede tasya abhg, tatra bhgenaikena hne lakaam, tath ymbhyse yma eko bhga, ca tatsada eko bhga / tena sbhysasya pramsya dvau bhgau taddviguacchede abhyse catvro bhg / tatra caturbhgone lakaam / tath--ttybhyse abhysa eko bhga, prama tattulystrayo bhg, dviguacchede 'bhyse 'au bg, tatrëabhgone lakaam, evameva turydyabhyse 'au pramasybhysavaenaiva bhgakalpanam, gantau taddviguasakhyay bhgaka lpanam, bhgone lakaa ca draavyam / nanu yatrbhyse 'bhysatulyat pramasya na sambhavati katha tatra prame cgantau ca bgakalpana lakaa ca, yathdhikbhyse chedana nynbhyase ca ? ucyate--tatrpyayameva prakra, kintu sbhysa pramamaena ca sadaccheda ktv gantum api chedasakhydviguasakhyay cheda ktv tatra yvadbhir aairhnaireko bhgo hno bhavati tvadbhiraairnyne 'bhyse nihajana kuryt, adhikbhyse tvaddvigubhyse 'bhysa eko bhga, prama bhgrtha, tatrrdhena ca sadacchede sbhyse prame trayor'dhacched, tatsakhydviguacchede tatra aardhacched, teu dvbhymnbhymeko bhgo hyata iti tahne lakaa syt / trigubhyse 'bhysa eko bhga, prama tu ttyaka, tatsad abhyse trayastty ak, tena sbhysasya pramasya catvrastty, taddviguacchede gantvaau tty, tatra tribhiraairne lakaam / eva caturgubhyseu bhgnunnya tadanurpam gantau lakaa kuryt / tath tripdbhyse 'bhysa eko bhga, prama tatsada eko bhgasttyava, aena ca sadacchede sbhysaprame sapta tty, taistribhirne tatra lakaam / evam evnyevapi sacchedeu bhgakalpana lakaa ca draavyam / etadapi na vismartavya sarvevabhysevgantubhgaikya tadvaenana prame bhgaukya bhgnekatva keval atva ceti, evamasya viharaasya sarvbhysaviayatvamavagantavyam / yadyevam upapadyate, kuto jyate nyyo 'gakta iti, ucyate--gantucaturthamymavkayrajjuriti ymbhyso 'bhysacaturthasykayrajjuvieatvapratipdandardhbhysymbhy siddhasya pacadaikëikayosaptadaikkayrajjurityderviambhysopanyscca jyate nyyo 'yamagkta ityalamatirtha, tiryabhnyakayrajjuvivekrtha ca, dakiottaragrahaa kimartha, pradaranrtha tiravy, itarath sadaprabhtiu virodht / asya viharamasynte 'nyasya pratipdanyhasa samdhi / dvipadamidam / tacchabdena viharaamucyate, samdhybhiprya pulliganirdea, saabda samyagarthe samaabdrthe v, samantatobhve, dadhti karotyarthe samaabdrthe v, samantatobhve, dadhti karotyarthe, samyaganynnatirikta ketra samantdpdayatti samdhi, yadv--samnnmdhi samdhi / prvamnyau tiryabhnyau akayrajju ca parasparamanyonyasamsapdayatti, caturdiku sama ketrampdayatti samdhi, ayamartha-- vimyamnaketrasynyunnatirekitvenvasthna samdhnam, tacca samyagupyasya viharaasya phalam, taddhetutvdviharaasya, hetuphalayorabhedopacrea tadeva viharaa samdhirityucyate, yoga iti ceti, kimarthamidamucyate? rot pratipattiprarocanrtha, yadedadkta viharaa sa samdhi, samca royasn sapdayati tasmdida nisadigdamanena vihartavyamiti // kapardibhëyam ___________________________________________________________ tannimitto nirhrso vivddhirv || pus_1.2e || ___________________________________________________________ nimitta karaa prakti iti paryy / tadeva nirajanrtha yasya sa tannimitta / nirhrsa tiryabhny / vdvirv tiryabhny eva / kimukta bhavati? uktena mrgea prgyat tiryagyatsamcaturar kt ityartha / karavindy vykhy (tannimitv) taditi samdhirheturviharaamucyate--nimitta kraa heturiti paryy, nirhrso 'pacaya, vivddhirupacaya, tau tannimittau syt, lghavrthamidamucyate, mahati caturare vihte tadekadeabhta caturara sapdyatumicchan mahatacaturarasya royasdisasthita akvanirpamabimata pradeeu aknnihatya akuu rajju prabaddhaca yvadabhimata prasrya tbhiralpa caturara sampdayet, vivddhau caturaraprvamnydibhiryvadabhimat drgharajj prabaddhya tstatkasasthitaakvanurp prasrybhimatapradeeu aku nihatya tadantara ghyt, phyy karaūu cbhimatapradeeu aku nihatya tadanurpi nimittntari ktv rajju prasrya ketrasypacayamupacaya v kurydityartha / nirhrsodharaa mahvedyuttaravedidhiydaya / vivdbhuyadharaa mahvedydaya / sundararjy (tannimitv.) abhūaketrymasamit rajju pramam / s sarvamnebhayatap prc / s prvparayoakvorniyat bhavati / saiva phabhavatvt phyetyapi vyapadiyate / tadyvadyma tvadyme ulbntare tasyrdhamabhyasyopari prakiya antayo pau kuryt / tatra tri pramrdhani bhavanti / temaparabhgabhvittyamardhdha oh mbhujya pdrabhya pacasu bhgeviti teu lakaa kuryt / asya ulbasyntau phyntayorniyamya ktena lakaena daki prasrya nimitta karoti aku nihanti / evamuttarata pau viparyasya prvnte 'pyeva akum / sa samdhi sa eko vihrayoga / asyodharaam-- "atriikymadae' tydi / eva kte yadi tiryabhny nirhrso vivddhirveyate so 'pi tannimitta / ye dakiottar nimittabhtakava tneva cihnktya kartavy / nirhrsasyodharaam--"pacadaikenaikpyamyrdhena tata' itydi / prac tu sarvatra lokala eva grhy / tatra bodhyana "kttik khalvim prc na jahati kadcana / ts sandaranena mpayedityekam / rosandaranenampayedityekam / citrsvtyorantarlena mpayedityapara' iti / etani lakani deaviseetu vyavatihante, sarvadeasdhraa lakaamha ktyyana "same ketre aku nikhya akusamitay rajjv maala parilikhya yatra lekhayoakvagracchy nipatati s prc' iti / lekhayoriti / maalarekhay prvpara bhgayorityartha // kapardibhëyam ___________________________________________________________ yma vbhyasygantucaturtham ymackay rajjus tiryabhnea | vykhyta viharaam || pus_1.3a || ___________________________________________________________ prama vbhyasya ymamtr rajjumyme prakipya gantocaturthamabhyastacaturtha bhga yme sayojya lakaa ktv sapda ymo 'kay rajju / ea--pdonyma / s tiryabhn / vykhyta vihara / vistaraavidhirukta iystu viea asau prva mpayitavyau / viparyasya ro samamanyat / vcoyuktibhedena vidnasyaitat prayojanam--ymattyamabhyasya prvasmicaturthe 'abhgone lakaamityevamdnmupasagahrtham / tatra loka-- agantvardhena cihna yadbhgnatra karoti ca / dhruva sa yvadgantu ktvaikone niracanm // vikalpavidhinokte siddhe "vykhyta viharaam' iti kimarthamuktam? ulbntaroktn saptamamamaldn gauravapratipdanrdhamuktameva viharaa laghya iti pratipdayitum / karavindy vykhy asyaiva viharamasyptadaranybysntaramha--(yma - ea) ymaprama ktsnamabhyasya kimata kartavya, prvokta prakrea lakadi kurydityabhiprya / ayamartha--ymamabhyasyparasmin dvitye caturthabhgone lakaa kuryditi / eva kte satygantucaturthamgantau caturtha pratkamymavkayrajjusyt / akayeti nipto vibhaktipratirpaka koavc. koagat rajjurakayrajju, karmarajjurityartha / ea akayrajjubhtapratkdanyni tri prkni / tiryak myate anayeti tiryabhn, tiryagavatit rajju / rajjvabhiprya strliganirdea / v abdo 'bhysntarasamuccayrtha / yma v dbigua v trigu v ttya v turya vetyevamdyabhysaviertha vghaam / ayamrtha--yvatrajju prama tasmt nyn tadadhik vtatsam vbhyasyate tatra tatra prvoktaprakrea tvatastavato vargn ktv bhgenaikena hne lakaa ktv phyntayorantauniyamyetydin prakrea viharediti / emudharanyuttarastre darayiyante / nanuca lakaanimittarartha rajjavmapyty lakaaprvabhavina pramdanantarasya ekasya bhgasykayrajjut, bhgntar tiryabhkmayrajjustiryabhn ea iti / ucyate--prathamabhter'dhbhyse abhgone lakamamityetvanmtramityabhi matam, tvatrdha nabhga kimartha, kimabhyso mlato hyate utntata, anye ca bhg kimartha, te ca kuta iti na jyate, tatra niyamahetorabhvt / apravttiraniyamo va sydihgantucaturthamymavkayrajju tiryabhn ea iti atasa eko bhgo 'bhysamlata, itare bhgasykayrajjutve bhgntar tiryabhnitve ca pthagbhtbhysa eva vaktavye kasmttadviparta kta, ucyate--ardhbhysrdhymbhysayonyyamabhysaviaye strvayavairdrahayitu viparta ktam / ki ctrbhysasya oh vibhge caturdh vibhge ca ekasya bhgasykayrajjut bhgntar sarve tiryabhni t ca pratipadyate / vykhyta viharaamityatra vykhytameva viharaa nnyadviharaamityayamartha, gantau nygnmanekaviayatve 'pi parvoktameva, viharaa nnyadviharaamiti / tatra lok-- bhgsbhysamnasya yvanto 'bhysasamit / dvistvantasyurganatau tadekone 'tra lakaam // .1 // te cet sabhysamnasya ssyusasakhyay / chindyyddviguay'gantu bhgone 'traiva lakamam // .2 // ne 'dhike v tvgantau katha sbhysamnake / bhgn parikliptisyt katha v synnirajanam // .3 // samat nynatdhikyo 'py gantau sytsadaikat / tadvaena prame syurbhgaikyne kalat // .4 // gantvadhike mna kevalao bhavetsad / nyune bhgaikyanntve syt se ca kevale // .5 // tripdone tu satvamardhone synnirajanam / same bhgaikyameva sydityeva bhgakalpan // .6 // se'asadaccheda ktv sbhysamnakam / tacchedasakhydviguacchedamgantumapyatha // .7 // yvdbhiraairne 'tra bhgenaikena hyate / tvadbhiraairne sydgantau lakaakriy // .8 // yvat prae 'bhyso yena bhgena hyate / lakarta sa bhgastaddvistvadbhgapraam // .9 // ttyagrahaa kurvan abhgasahita muni / sbhysamnagn bhgn dvikbhyse 'tra manyate // .10 // sbhysasya pramsya tredhkaraaprvakam / abhysasya ttyatvamuktv abhgina matam // .11 // agktya tu tatraikabhgone lakaa vyadht / yadaya tena sbhysamnabgasdhasakhyay // .12 // bhindyddvigumay'gantu bhgone synnirajanam / anantara trisakhyy asakhy vadatmun // .13 // sbhysamnabhgy sakhy'gantau dviriyate / ttyaabhgokte dve yatasbhysagocare // .14 // sbhysamndabhysa dviguacchedamhatu / yadvaikasakhysayuktamnabhgasthasakhyay // .15 // dvigugtay y sydgantau bhgakalpan / yadvbhysrdhasadabhga sbhysamnakam // .16 // ktv tatsakhyay'gantu chicvaikone 'tra lakaam / ttyaabdasmarthydaya nyya utryate // .17 // pacadaikëikayorityderuktireva ca / pacadaikëikayoriti yatsmyamnakam // .18 // yaddvdaikapacatriakayoriti v param / trigugantutatprvatryabhy mathavnvita // .19 // parayukta pacambhy yadv pacagunvitam / ete vihararthyymbhysasya gocare // 20 // yataste na bhavet te abhysanyyahetuke / ardhbhyse tath'ymbhysya tu parasparam // 21 // spekgavidhistadvannyyasysya nibandhanam / nnbhte 'pi v'gantau tadbhge ca tathvidhe // 22 // niracana vidhi kasmdbhgenaikena varjite / ardhabhyse tu bhgone lakaa yat ttyake // 23 // taddrktya cymbhyse tatphalabhgina / triryabhnyakayrajjuvivekasyaikabhgakam // 24 // ritya niraya brte tenaikone 'tra lakaam / alamativistarea // sundararjy (ymav viharaam) atha yogntaramha-- pramamtre ulbe (pramamevbhyaca t rajju caturdh sabhujya ttyacaturthayormadhye lakaa ktv prvparayo pau pratimucya caturthamymava) viharaakle 'kayrajju kry / ea pdona ymastiryabhnsthnya / etadukta bhavati--yma dvigua ktvnyatarasminnarghe caturthabhgena lakaamiti / yath grhapatyaciteryatane caturaratnau caturaratnimabhyaca trivaratniu lakaamiti ktv viharet / vykhytamiti / phyntayorantvitydin // atremvabh. bhysay rajjv vihararthau lokau-- iy phyymimganturajjumabhyasyet / abhysrdhasamn yvanto'sahdhikyme // 1 // abhysa tvaddh sabhujyaikonite 'tra cihna syt / eko'asyma karastaryaktu easyt // 2 // kapardibhëyam ___________________________________________________________ drghasykayrajju prvamn tiryamn ca yat pthagbhute kurutas tad ubhaya karoti || pus_1.4a || ___________________________________________________________ drghacaturarasyetyartha / samamaalasya prvamnydnm abhvd viamacaturarccym parighyante / prvamn tiryabhn kuruta iti nirdedakayrajjurityekavacananirdecca yasya caturarasya prvamnyek tiryabhnyekaivkayrajjusaghyate prvamny kte caturare yvat ketra bhavati tiryabhny ca, tadubhayamakayrajju karoti--prvamnketra tiryamnketra ca karottyartha / vakyati ca "trikacatukayo' itydin / trikasya vargo nava (3n3u9); catukasya varga oaa (4n4u16) / oaasu navake kipte (16a9u25)pacaviati / pacak varg pacaviati (5u5n5)eva savatra draavyam / pthaggrahaa sasargo m bhdityevamartham / bhtagrahaa kimartha? pthakkuruta ityucyamne sasargavieo 'pi syt / bhtagrahae satyetaddoo na bhavati / ___________________________________________________________ tbhir jeybhir ukta viharaam || pus_1.4b || ___________________________________________________________ tbhiruktbhistasbhirukta viharaam / jeybhi jtu akybhi--manas parikalpitbhi / uktena mrgea viharedityatha / praugdiu karaaparijnrthametatstramihpyupakariyattyatroktam / karavindy vykhy etadviharaa ketrasamdhnt samdhirityuktam / asyasamdhihetutva darayannha-- (drghasya viharaam) drghasya--drghacaturarasya, samasyeti ca smarthyllabhyate, tadatrraiva vykhysyate--akayrajjustiryamn cokt, prva yay myate s prvamn, yat pthagbhte--nnbhte, kuruta--sapdayata tadubhayamubhayaketraparimita eka ketra karoti--sapdayattyartha, drghasya caturarasya prvamn svayameva pvamn svayameva prvamn tiryannca bhtv yatketra karoti akay rajjusvayameva prvamn tirya mn ca bhtv tadubhayaketraparimita ketra karoti / tbhir jeybhirukta viharaa--y evabhat pvamntiryamnyakayrajjava tbhirjeybhirjtu akybhi, uktaprakraprvamntiryamnyakayrajjnmanyatarayo parimajnennyatar jtu akyeti t jey / tatkatha, yath iyatkara prvamn iyatkarai tiryamnti jte 'kayrajjustadubhayaphalaketrakarati jyate / evamiyatkara prvamn iyatkarayakayrajjuriti jte 'kayrajjuphalabhtaketrt prvamnphalabhtaketre odhite iaketrasya kara tiryamnti jyate, tatheyatkara tiryamn iyatkarayakayrajjuriti jte 'kayrajjuphalabhtaketrttiryamnphalabhtaketre odhite iaketrasya kara prvamnti jtu akyate / evamet jey, tbhirjeybhirukta viharaa--yadukta viharaa tattbhirjeybhirnjeybhirityartha, evamuktasya viharaasyasamdhihetutvamavagantavyamityabhiprya / athav jeybhi manasi kalpitumucitbhi prvokta viharaa kartavyam / ayamartha--prvamntiryamnyakayrajjn prama jtv tiryamnyakayrajjbhayaprammek rajju mtv tiryamnyante lakaa ktv tay prvokta viharaa kartavyamiti / prvoktnmrdhbhysdn kni cidudharanyatrocyante / ardhbhyse tath--dvdaagulaprame aagulamabhyaste tadadagulam / tatrgantun aagulena prame paricchinne sbhysasya pramasya aagulstrayo bhg / tatra bhgasa ystisra, tbhistisbhi dvigubhiabhirgantau aagule cchinne tasyaiko bhga ekaikamagula / tatra abhgone lakae kte bhgenaikena sahita yma trayodagula akayrajju e pacabhg / pacgul tiryamn, tatra dvdagula pramam, caturari catucatvriacchatamaguliketri karoti / tath trayodagulkayrajju, tadubhayamekonasaptatydhikaatamaguliketri karoti / ymbhyse yath--ymo dvdagula / gantu ca tvneva / sbhysaca pramasygantuparimito dvau bhgau / taddviguasakhyay'gantau chinne tryagulcatvra gantau bhg / tatrgantucaturthamymavkayrajju pacadagul, eatiryamn navgul, tatra navgulaiktimaguliketri karoti, yma prvavadeva, pacadagul akayrajju tadubhaya pacaviatyadhikaatamaguliketri karoti / ymadvigubhyse yath--ymo dvdagula, dviguacaturviatyagula, tatrbhysena prame paricchidyamne abhysa eko bhga, prama tadardha, ardhenaikasmin paricchidyamne tryardhni taddviguacched, tatraikaikamardha caturagula dve ardhe agule eko bhga, tadane lakaa, tena yukta prama, viatyagulamakayrajju, tadna gantau caturagula prvacatuaya oagula, s tiryamn tatra oagul apacacchatadvayamaguliketri karoti, ymo dvdagula, catuvatvriacchata tadubhaya catvriacchatni viatyagulkayrajju karoti, yadvbhysa eko bhga prama tadardhamekasmin bhge dvigue dve sakhye, arghe dviguite dve ardhe / tatraik sakhy trisakhyay'gantau caturviatyagule chinne tasyaikaiko bhga agula, tenaikena sahita prama, viatyagul'kayayrajjurityti prvoktameva / ttybhyse yath--prama caturviatyagula, tasyattyamagula, tasmicaturviatyagula, tasmicaturviatyagule prakipte sbhysa prama dvtriadagula, tatra sbhysasya pramasyganatusahitvatvro bhg, taddviguacchede ganturaabhg, tatraiko bhga ekgula, tatra bhgenaikena sahita prama pacaviatyagula, akayrajju saptkulni tiryabhn saikonapacatkaroti / caturviatyagula pramaasaptati pacaviati a atni ca karoti evamevbhysntarevapi draavyam / trikacatukayoritydin knicidudharanyuttaratra svayameva vakyati / alamati prasagena / sundararjy (drghasyka viharaam) atha sanidnamanekaprakra viharaamha------ drghasya caturarasya prvamny samacaturare kte yat ketra sapadyate,yacca tiryabhny tadubhaya akayrajjv samacaturare kte sapadyate ketra / trikacatukayoritydyud haraam / evacs dvayorjtayostty jtu akyate / yath prvamntiryabhnyorjtayo te pthagvargayitv sayojya tadvargamlamakayrajju / tath prvamnyakayrajjvorjtayo akayrajjuvargtprvamnvarga viodhya (vi) iasya mla tiryabhn / eva tiryabhnvarga viedhya prvamn / eva bhtbhirjeybhi prvokta viharaam / trikacatukayoritydnyevodharani / prvayogvapyasyaiva prapacau // kapardibhëyam ___________________________________________________________ caturarasykayrajjurdvistavat bhmi karoti | samasya dvikara || pus_1.5 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ prama ttyena vardhayet tac caturthentmacatustrionena saviea || pus_1.6 || ___________________________________________________________ samasya dvikara / samasya caturarasya akayrajju samacaturarasya ketra yvadbhavati tasya dvigua karoti / samasya grahaa kimartham? drghanivcyarthamiti cenna, uktrthatvt / akayrajjorabhvnmaalasyprasaga / sarvtman samasya pratipacyarthamiti, tadapyaprayojakam / akayrajjurityekavacananirdet / prama ttyena vardhayet prama ttayi prakipet / taccaturthena / taditi prakiptattya parmyate / ttya svacaturthena varghayediti ea / tmacatustrionena--etat caturthasya vieaam, taccaturtha catustriaddh vibhajyaika bhgamutsjya ienetyartha / (1a13a134-13n4n34u1.4142156) saviea--saviea iti saj / eva savargitasya saha vieaa vartata iti anvarth saj / dvdae catvri caturu eka catustrikaddh vibhajya eka bhgamutsjya, eva tilonasaptadagula bhavati / dvdagulasya tilavarga ; eka niyuta aayutni a sahasri catvri atni ai catvrti (166464) tilapramni saptadagulamnasya tilonasya tilavarga-- tri niyutni tri niyutni tryayutni dve sahasre nava atni vaatirnava ca (332929) atraikatrikayoeo na bhavatti veosaviee ghyame daatilaketryatiriktni / tena nvrakrdhamtramapyatirikta bhavati / tasmdviea iti vyavahrrthameva bhaviyatti pragaayya saj ktcryea // ___________________________________________________________ athparam || pus_1.7a || ___________________________________________________________ vihra vakyma iti ea / ___________________________________________________________ pramamtr rajjum ubhayata p karoti || pus_1.7b || ___________________________________________________________ yatprama caturara kartumicchati tvatpram rajjumubhayatap ktv- ___________________________________________________________ madhye lakaam ardhamadhyamayo ca phyy rajjum yamya payorlakaeviti akn nihaty upntyayo pau pratimucya madhyamena lakaena dakipyamya aku nimitta karoti | madhyame pau pratimucya, uparyupari nimitta madhyamena lakaena dakiamasam yacchet | unmucya prvasmd aparasmin pratimucya madhyamenaiva lakaena daki roim yacchet | evamuttarau royasau || pus_1.7c || ___________________________________________________________ prathamakhaa ****************************************************************************** madhye lakaamardhamadhyamayova--palakamayormadhya ityartha / payorlakaeviti aku nihatya, upntyayordvityacaturthayo pau pratimucya madhyamena lakaena dakipasrya, nimitta sdhyanimitta kkapada ktv, madhyame pau pratimucya, uparyupari kkapada tenaiva lakaena dakipasrya, uka nihatya, tasminnekatara pa pratimucya, prvasmin akvitara pantenaiva lakaena dakimamasamyacchet / tatra aku nihanyt / sa dakisa / evamuttarata prvasmtpamunmucyparasmin pratimucya, tenaiva lakaena daki ro / evamuttarata paka / tatra iynviea--ro prva pacdasa / karavindy vykhy nanu caturarasyeti katha labhyate? tatkarabhtaprvamnydidarant / samasyeti katha? kurata iti dvivacananirdet, akayrajjurityekavacananirdecca / kuruta iti dvivacananirdee kte sati ekaprakr prvamn tiryabhn coti gamyate / tathkayrajjurityekavacananirdet scpyekaprakroti jyate / viamo 'pi drghacaturaro vidyata eva / yakykayrajj anyoya same bhavata sa nivartyate / samasyeti labhyate / pthaggrahaasya sasargavieaatvanivcyartham / drghacaturarasykayrajjuriyatkarottyukta, samasya s kiyatkarottyata ha-- (caturaca karoti) samasya caturarasykayrajjuddvistvatdvigu / yasy bhmeriyamakayrajju tvaddvig bhmi karoti / dviguy bhme karabhavattyartha / dvistvatti mayravyasakdilakaasamsa / nanvakayrajjurityekavacananirdet samacaturar "anupapadatv cchabdasyeti' nyycca dvitypi tdyeveti vijyate / tena samasyeya na viamasyeti gamyate / ata kimarta samaabda? / ucyate--eva tarhi mirartha samaabda / dvistv bhmi yugapadeva ekktya karatti / uttarrtho v sama abda / nanu prvastra eva drghaabdamapahya caturarasyetyastu tensypi siddhirbhavatyeva, satya--tathsatyuktanyyena samasyaiva tatsybha drghasya, tasmt pthagevameva vaktavyam / praktopajvanena saj vidhtumha-- (savisea.) samasya caturarasykayrajju s dvikarasaj bhavati / anvarthai saj, dvayokara dvikarati / nanu prvastreaiva dvikaratve siddhe ayukt saj, satya, dvikaratva siddhantathpi drghatrikodnmapi dvikarayasanti, tatra dvikaratyukte asy eva grahaa yath sydityevamartha saj / nanu s dvikaratyeva vaktavya, samagrahaa kimartha? vakyampi saj samadvikaraviay yath syditi / samagrahaasya prvastraviayatve atra smarthyttatsiddhi / dvikaray eva prakrntaramha-- samacaturarasya pramamyma tatttyena vardhayedvddhi gamayet, tacca ttya svacaturthena ttyasya caturthabhgenetyartha / tmacatustrionena tmaabdena caturtho bhga parmyate / vardhayedityeva, sa viea--tasya viea iti saj / ttydin yena vddha prama tasya vieasaj / yath--dvdagula prama caturagulena vardhayet, taccaturagulamekgulena tilonena vardhayet / caturviattil pthusali aguliriti pramavido manyante / vakyati, "ardhe tadvieamabhyasya bhyaviebhy parighyt' itydi / katha, madhyame saviea pratimucya caturthena caturthasavieeetyevamdi / atra saha vieea vartata iti sa viea / vieasahita pramameva saviea ityavagantavyam / kimartha mahat saj, anvarthai yath syditi, tatkatha viprvaiiratiayavc, " iirasarvopdne, viprvo 'tiaye ' ityupadet / akayrajjubhtadvikaray pramtiriktdat kicidvisiyate atiricyata iti viea / yadv tata kicit ketra vieayati atirecayati mnakla iti v viea / tathhi--catustriattil agulirityuktam / dvdagulasya tilavarga--eka niyuta aayutni a sahasri catuvri atni / tilonasaptadagulasya tilavarga--tri niyutni tryayutni dve sahasre nava atni viatirnava ca tilapramni caturaraketri / atraika tila caturaraketradvigudatiricyate / tatastasya viea iti saj / veun savieea myamne 'gnau pramyamne tvtmani yat ketramatiricyeta tena nvrakamtramapi sarvathtirikta na bhavati tannathne tato 'lpataramiti dvikarakrye savieavyavahra / idn prsagikameka viharaa vykhyya viharantaramha-- (athparaaroyasau) athpara viharaa--vykhysyma iti ea, pramamtr aymamtr rajju ubhayatap dyantayo payukt, madhye lakaa nirajanrtha, ardhamadhyayo prvrdhamadhye aparrdhamadhye ca lakaadvaya nirajana ktv phyy mtavyabhtalamadhyalekhy rajjumyamya--prasrya payorlakaoviti paca akvo pau pratimucya madhyena nirajanabhtena dakipyamya, nimitta--cihna karoti / nimitta diksadaranrtham / madhyame akau pau pratimucya, uparyuparinimitta tasyoparidsannatara dakipyamya, rajju tadante aku nikya, madhyamcchako pvunmucya, dakiaakveka pa pratimucya, prvasmin aknitara pa pratimucya, nirajanena dakiamasa pratyyacchet / rajju yath dakisasapadyate tathcha''yacchet / evameva daki roimyacchedityevamdni unmucya, prvasmditydnyuttari stri / pacaakuraya yogasamacaturaraviaya // sundararjy (caturaca karoti) caturarasyetyaviet samasyetyatrpi sabadhyate / athav uttarastragata samasyeti padamatrpi sabadhyate / samasya dvikara / anantarokt samasya caturarasykayrajju dvikarasajis / tvatordvayo ketrayo karat / tasya jnopyamha-- (pramaaonena.) yath--dvdagulasya pramasya ttya caturagula, tasya caturthamaguli agulevatustrio bhgastilamtram / eva dvdagulasykayrajjustilonasapradagul / tath acatvriadagulasykayrajju catustilon aaayaguletydi / (saviea.) yo 'kayravjj pramdatirikto 'a sa vieasaja / "ardhe tadvieamabhyasya' itydyudharaam // (athparaaroyasau) ardhayormadhye ardhamadhye / upntyayo-dvityacaturthayoakvo / nimitta--cihnam / spaamanyat / ea yogasamacaturacaviaya / evamuttarata // kapardibhëyam ___________________________________________________________ athparoyoga || pus_2.1a || ___________________________________________________________ viharaviea ityartha // ___________________________________________________________ phyntayor madhye ca akn nihatyrdhe 'rdhe tadvieam abhyasya lakaa ktvrdhamagamayet | antyayo pau ktv madhyame saviea pratimucya prvasminn itara lakaena dakiamakam yacchet | unmucya prvasmd aparasmin pratimucya lakaenaiva daki roim yacchet | evam uttarau royasau || pus_2.1b || ___________________________________________________________ caturarapramntayoaku nihatya tayormadhye ca aku nihatya ardhe--pramrdhe, tadviea--tasyrdhasya viea, prama ttyena vardhayediti nyyena lakaa ktv punargamayet prakipet / antyayo pau ktv madhyame akau saviea pa pratimucya prvasmin akau itara pa pratimucya lakaena dakienpasrya aku nihanyt / sa dakisa / prvasmcchako pamaparasmin akau pratimucya tenaiva lakaena dakia roimyacchet / tenaivodagapasrya uttar roi viparyasyottaramasam // yogadvayamida samacaturarasya samyak // karavindy vykhy (athparo royasau) pramamtr rajjumityeva, viharaopyo yoga ityukta, phyntayo madhye ca aku nihatya / vykhytametat / ardheprammtrac rajjv ardhe tadvieamabhyasya sayojya lakaa ktv strasavierdhnte ardha gamayet ia yath prama bhavati tath'gamayet, ayamartha--ardhadvikaramtr kevalrdhamtr ca ek rajju mtvrdhadvikara mtre lakaa ktv rajjvantau pau ktv madhyame akau savieamardha pratimucya prvasmin akau kevalamardha pratimucya lakaena dakiamasamyacchet--kuryt / unmucya prvasmditi spartha / ayamapi yogasamacaturaraviaya eva / ardhe tadvieamiti prammasavieayo prastutatvt prasagenocyate / sundararjy (athparo royasau) ardhe--pramrdhamtre ulbe / tadvieaardhasyaiva viea abhyasya tadviente lakaa ktv anyadardha nirviroamgamayet / yath--grhapatyacite aavatyaguly antayayormadhye ca aknnihatya arve 'catvriadagule tadviroa catustilona viatyagulamabhyasya lakaa ktvnyadardha acatvriadagula sayojayet / eva catustilonaoaakottaraatgula ulbam / antayoritydi spaam / kapardibhëyam ___________________________________________________________ prama tiryag dvikaray ymas tasykayrajjus trikara || pus_2.2 || ___________________________________________________________ prama--prakramdestiryann / dvikata--prvamntasyaiva prakramde / tasyaivabhtasya drghacaturarasykayrajjustrikara--trigu bhmi karoti / tasya tiryabhnbhdasya / katha ? pramameka karoti prvamn dvikara s dvau karoti / tadubhayamakayrajju karoti / tadukta drghasykayrajju / iti-- ___________________________________________________________ ttyakarayetena vykhyt | vibhgastu navadh || pus_2.3 || ___________________________________________________________ etenaiva mrgea ttyakara vykhyt / anayaiva trikaray ttyakarayapyavagantu akyetyartha / kathamityha--trikaraketra navadh vibhajya eka bhga ghyt / pramattya bhavati / trikaray ttya karoti / tatra loka-- akrajjustriktprokt pramasavieayo / asy eva ttya tu ttyakara vidu // karavindy vykhy (pramaatrikara) pramadvikarayakayrajjava ukta / yasya caturarasya praa tiryabhn dvikara prvamn tasya caturarasykayrajju pramaprvamn tiryabhn ketrasya trikarabhavati // ttyakarayetena vykhyt / trikaravykhyne ttyakarayapi vykhyt / katha ? ttya tirygdvikayyma, tasykayrajjusttyakara / ttyakarayavagamyha (vibhgastu navadh) ttyakarayavagame iystu viea / ketrasya navadh vibhga krya, kasya ketrasya ? pramaketrasya trikaraketrasya v / ayamartha--yasya ketrasya ttyakara sdhyate tat ketra navadh vibhajya tatrakaisya bhgasya prvamn tiryabhn ktv tasyaiva bhgasykayrajju prvamn ktv tbhy caturare kte caturare navadh vibhakte tatraikasya bhgasya karapramacaturacaketrasya ttyakara bhavati / sa ca vibhga pramaketrattyamiti pradaranam / etena catukaracaturthakaraprabhtnmapi / tathhi--prama tiryak catukarayymastasykayrajju pacakara / tath prama tiryakpajakarayymastasykmayrajju akaratyti draavyam / tathhidvikara tiryabhn trikarayyma tasykayrajju pacakara / tiryabhn daakarayymastasykayrajju pacadaakaratydyapi draavyam / tath turya tiryak trikarayymastasykayrajjusturyakara / tath pajama tiryakcatukarayymastasykayrajju pacamakaratydi draavyam / trikarattyakarayosautrmaydvupayge / nanu drghasykayrajjurityanena trikarattyakaraprabhtaya siddh / tatkimartha trikaraydikaravidhirrabhyate / ucyate--dviprakr karaya, uddhaml auddhaml ca / uddha mla ys tuddhaml / dvbhy catvri, tribhirnavetydivakyamvatukaranavakaraprabhtaya ts tu sarvad dvikara trikara pacakaratyeva vyapadea iti pradarayitumidamucyate, dvayo kara dvikara, tray kara trikara, catur kara catukara, pacn kara pacakarati / kica drghasykayrajjurityanena smnyena näjas trikaraprabhtnmavagatirbhavati / uktaprakrea sapannn karan tena savdamtra bhavati / tadyujyata eva dvikaraydikaravieavidhyrambha / sundararjy atha trikaramha (pramaatrikara) yath dvdagul tiryabhn taddvikara tironasatpadagul prvamn / eva drghacaturare kte tasykayrajjurviatyagulayasatpaviatitil ca / s trikara pramaparimita ketra trigua karoti // (ttyakarayetena navadh) ttyakaray caturare kte navadh vibhga krya / tasyaiko bhga pramaketrasya ttya bhavati / trikaraysttya tasya kara // kapardibhëyam ___________________________________________________________ tulyayo caturarayor ukta samsa | nnpramayo caturarayo samsa || pus_2.4a || ___________________________________________________________ samsa ekkaraam / caturarasykayrajjuriti streaspaa / nnpramayocaturarayosamsa ucyata iti ea / drghasya samasya caturarasya samsa ekkaraam / ___________________________________________________________ hrasyasa karay varyaso vddhram ullikhet | vddhrasykayrajjur ubhe samasyati | tad uktam || pus_2.4b || ___________________________________________________________ hrasyasa alpyasa ketrasya karay pramena varyasa varyasetyartha / vddhra drghamullikhet / yathlpyasa kara tiryabhn varyasa kara prvamn, tath drghacaturaramullikhet / vddhrasykayrajjurubhe samasyati / ukta--drghacaturarasykayrajjuriti / karavindy vykhy (tulyayoasamsa) tulyayoriti / samso nma samasana miraa ekkaraa karatulyapramayosamsa / karayukt caturarasykayrajjurddvistvat bhmi karoti samasyeti / uktamanubhëaa vakyamrtha, idamatra pariiyate, tdida vakymti / (nn tadukta) nnpramayorbhinnapramayosamsa karayucyate, hrasyasa alpyasacaturacasya karay--karapramena, baryasamahatacaturarasya, vddhra--cihnamekadeamullikhet vddhrasykayrajjurubhe nnprame caturare samasyati ekkaroti / etadukta bhavati--nnraprame caturare samasya alpyasacaturarasya karapramena mahadacaturarasya ekasy tiryabhny paricchindyt / tata rabhyordhv lekh yath parasy tiryabhny tvati pradee nipatati tath likhet / lekhvibhaktasylpyasa karaprama tiryabhn / kasya? mahata karapramaprvamnkasya drghacaturarasykayrajjurume nnprame caturare samasyati / caturara iti vartamne punacaturaragrahaa maalayorapi caturara ktvaiva samsasukara iti jpayitu / tadukta--drghasyetydin / asyopayogo vidybhysdiu / sundararjy (tulyayoasamsa) dvikaray yath dvipurue 'gnau puruadvikaray dvayo puruayosamsa itydi / trikaray tray puru samsasypyetadupalakaa bhavati / drghacaturarayostu samse aya viea / tiryabhny dvikara tiryabhn, prvamny ca dvikara prvamnti / yath dvistvymvamedhavedy atriiky phyy dvikara phy / tiryabhnyostriikrntarea vakyate / prakramasya dvikara prakamasthny bhavatti / eva drghacaturar samse tiryamnystrikara tiryamnti / prvamny ca prvamn / yath--tristve 'gnau pakayo puruamtray tiryamnystrikara adhikaatadvaygul pacatilon tiryamn bhavati / prvamny ca aaratne trikara pacahdviatgul viatitilon prvamn bhavati / pucchasya prvamny ekdaaprdey trikara aviatidviatgul prvamn / evamanyatra / (nn samsa) ucyata iti ea // (hasyasaatadukta) hrasyasa kara tiryamn ktv varyasasabandhina vrdha drghacaturaramullikhet, varyasa karayeva prvamn / eva ktasya drghacaturarasykayrajjusamastuyo kara bhavati / tadukta "drghasykayrajju' itydin / yath pacavidhe 'gnau kliyame dvipuruea caturare kte catupuruo bhavati / tatra puruamtracaturara prakeptavya / tatra dvipuruakaraike caturare tadyma puruavysa drghacaturaramullikhet / tasykayrajjuraaaiatgul saikdaatil, s pacavidhgne kara bhavati / kapardibhëyam ___________________________________________________________ caturarc caturara nirjihran yvan nirjihret tasya karay varyaso vddhramullikhet || pus_2.5a || ___________________________________________________________ prvasmccaturarccaturara nirjihran caturarapramena vdhramullikhet / ___________________________________________________________ vrdhasya prvamnm akayetarat prvam upasaharet || pus_2.5b || ___________________________________________________________ sayojayet / ___________________________________________________________ s yatra nipatet tad apacchindyt || pus_2.5c || ___________________________________________________________ s prvamn itarasmin prva yatra nipatati spati tatrpacchindyt / ___________________________________________________________ chinnay nirastam || pus_2.5d || ___________________________________________________________ chinnay nirastkte tannirasta bhavati / karavindy vykhy (caturartachinnay nirastam) caturarditi / idamapi karavidhnameva / mahatacaturardalpa caturara nirjihran vihartumicchan yvat prama caturaramapanetumicchati tasylpasya saray mhatacaturarasyaikadea yath chinna bhavati tathollikhet / eva kte chinna nirasi tavyaketrapramatiryabhnka mahatketraprvamnka pramaprva mnka drghacaturara bhavati / asya ketrasya prvamnmakayetarat prvamupasaharet--gamayet, s prvamnmakayetarat yatretarasy prvamny pradee nipatati tadapachindyt--prvamnmapcchitydhika tyajet, chinnay nirasta--chinna prvamnnirasitavyaketrasya kara bhavati / tay prvamny caturare kte nirasitavyaketra nirasta bhavattyartha / sundararjy vykhy caturartachinnay nirastam nirhro--nirasanam / yath nividhe 'gnau kriyame dvipuruea caturare kte catupuruo bhavati / tatraikapuruatygrtha puruamtratiryabhny vdhramullikhya tasyottar prvamn daki prcmitaratprva gamayet / s ca tatra dvipuruapramy catvriacchatadvaygulapramy pacatilvpacchindyt / parii ay karay caturare kte puruo nirasto bhavati / kapardibhëyam yath svayameva darayati-- ___________________________________________________________ upasahtkaayrajju s catukara chinn cetar ca yat pthagbhte kurutas tad ubhaya karoti || pus_2.6a || ___________________________________________________________ upasaht prva prvamn / idnmakayrajju ca rarasyas catukara dvipurut chinn prvamn itartiryahbhn yatpthagbhte kuruta tadubhaya karoti // kathamityha-- ___________________________________________________________ tiryamn purua eas trn || pus_2.6c || ___________________________________________________________ tiryabhn purua karoti / eastvakayrajjudvau / tadubhaya tasykayrajuriti trnkaroti // ___________________________________________________________ tad uktam || pus_2.6d || ___________________________________________________________ taccpyuktam // karavindy vykhy ima prakramudharaamukhena spaikariyannha-- urasahat taduktam upeti / sarvato dvipuruaprama catupurua caturara viayk tyodharati / ekasya caturarasyvayavabhte drghacaturare y prvamnyakayopasaht s catukara catukara catupuruakarati pratijt / asya tiryabhn ca puruamtrakarati / asya drghacaturarasya chinn prvamn kiyatkarati na jt, saivtrvagantavy / atra puruaprama tiryabhny pthagbhtay yatkriyate chinnay prvamny pthagbhtay yatkriyate akayrajju tadubhayaketrakarati nyyato 'vagat / tatrkayrajjuphalabhtccatupuruccaturardekaprama tiryabhnphale tvekasminnapante traya puru parieyt s tripuruakaratyavagantavy / ata idamukta tiryabhn purua karoti ea chinn prvamn / trn purun iti pulliganirdea puruabhiprya / puruanirdeavgnau puruea vimna purubhyspacayau samsanirhrayo udharaamiti / ayamartha--sarvato dvipramccatupuruccaturardeka puruamapanya tripurua samacaturara kartumicchan taccaturara puruapramay rajjv madhye paricchidya dvidh ktv tadarghasyaik prvamnmapar prvamn pratyakayopagamayitv tayoryatra sapta tatrvasthit prvamn chicvvaia nirasya iay prvamny samacaturare kte taccaturara tripuruacaturara bhavati / tath sarvatavatupuruccaturarccatura purunapanya dvdaapurua samacaturara kartumicchaddvipuruapramay tiryabhny samacaturara vibhajyrdhasyaik prvamnmany prati gamayitv tayosannipte 'vasthit prvamnmavacchidya cheda nirasya iay prvamny caturare kte tat ketra dvdaapuruasamacaturara bhavati / chinnai prvamn tatkara bhavattyartha / eva pramaketre ttyadvikaramapanya ttyakara bhavati / evameva sarvatra catukaracaturthakaraprabhtaya karayo 'vagantavy / tadukta "drghasykmayrajjurityanena / asyopayogo drodiu, sundararjy vykhy tadevodharati---- upasaht taduktam y akayopasaht-ekbht rajjus catukara dvipurupacchinn prvamn apacchinn pacatilonëaatadvaygul / itar--puruamtr tiryabhn ca yatpthagbhte kurutastadubhaya karati kararajjutvt / tatra tiryabhn spaameva hi puruamtra karoti / prieytprvamn trn purun karotti jtu akyate / tadukta "drghasykayrajju' itydin / kapardibhëyam ___________________________________________________________ drghacaturara samacaturara cikran tiryamnypacchidya ea vibhajyobhayata upadadhyt || pus_2.7a || ___________________________________________________________ drghacaturara samacaturara kartumicchan tiryabhany tiryabhnpramenpacchidya ea vibhajya--dvidh ktv tadubhayata agrata prvataropadadhyt--nikipet / ___________________________________________________________ khaam gantun sapurayet || pus_2.7b || ___________________________________________________________ khaamgantuntiriktena prayet / prayitv tadatirikta tyacet / ___________________________________________________________ tasya nirhra ukta || pus_2.7c || ___________________________________________________________ tasya tygavidhirukta / iti dvitya khaa ------------ karavindy vykhy drghacaturaraanirhrsa ukta drghoti--sarvatastulyaprama samacaturara ekata ymato 'dhika drghacaturara samacaturara kurvan tiryabhny tiryabhnpramay rajjv parimite pradee madhye dakiottaramapa cchidya ea purvabhga madhye diryak dvidh vibhajya tayo pacima bhga tathaivvasthpya prvabhga prathamasyottarata prcnamupadadhyt / uttaraprvabhga nyabhta khaamgantun saprya samacaturara sapdya adhikamgantubhta khaa tato nirharet--nirgamayet / tasya nirhra ukta "caturarccaturara nirjhihran' iti / tasyopayogo rathacaktrdiu / iti dvitya khaa ------------ sundararjy vykhy drghacaturaraanirhra ukta tiryabhnpramena prvamnmapacchidya samacaturara ktv ea vibhajya purastduttaratavopadadhayt, yathottaraprvakoe samacaturara gantu khao bhaviyati / tasya nirhra ukta "caturarccaturaram' iti // iti dvitya khaa -------- kapardibhëyam ___________________________________________________________ samacaturara drghacaturara cukran yvaccikret tvat prvamn ktv yadadhika syd yathyogam upadadhyt || pus_3.1 || ___________________________________________________________ samacaturara drghacaturara kartumicchan yvat drghabhtena prayojana tvatprvamlikhya yadadhikaketra tadyathyoga yath tatketra cujyate tath kipet / caturara vibhajya ubhayataprauge viniyoga, avakripaau ca / karavindy vykhy samacaturara dvidh ktv tasyaikasmin bhge bhgntarasyoparyupari nihite drghacaturara bhavatti manvnastasya prakramha-- samacatuharaaupadadhyt sameti / tiryabhny apacchidya ea vibhajedityeva / samacaturara drghacaturara kardumicchan samacaturara tribhgdvibhgrdhdnmanyatamenaikena parimitatiryakprama drghacaturarakartumicchati tvaty tiryabhny samacaturaramekato 'pacchidya easya samacaturarakarasam prvamn tvatmuktay tiryabhny samacaturara ktv tatra ea vibhajya yadadhika syttadyathyogamupadadhyt / adhikasya yath vibhge kte vibhg ekaikao v sarv sahasya v bhgntarasyopari nidhyamnstadvistra vypynyonyasaghaitstaddrgha sapdayanti tath vibhajya sarva ea bhgntarasyopari nidadhyditi / ayamartha--samacaturara drghacaturara cikran ktriyamasya cikritavistrapramay tiryabhny samacaturaramekato 'vacchidya iasya ca prvamn tvat ktv tadadhimekaynekay v vibhajya tesarve bhg drghacaturara yath sapdayanti tath sarvaea bhgntarasyoparyupari nidadhyditi / atrdhikte eaabde karmavcinyapi sannidhesmarthycca tasya ahyartho 'pipratyate / tvatmitydiabdasya easabandhitve smajasydyvaccikredityapi drghavistraviayasyt / eka eva ny yo drghasypi drghavdhvavagantavya / tatra lok-- caturara sama dvaidha ktv bhgntaropari / kipte bhgntare drghacaturara tu taddhavet // kariyamadrghasya vistrasamaprvakam / vibhajya eamadhika yathyoga hi tatkriy // tvat prvamny ca easyäjasyabhgata / kariyamadrghasya tiryagyvaccikritam // sundararjy (samacaturaraaupadadhyt) ayamatra prakra-- yvadiccha prvamny prcyau vardhayitv uttaraprv kararajjumyacchet, s drghacaturaramadhyasthy samacaturaratiryabhny yatra nipatati tata uttara hitv dakia tiryabhn kuryt, taddrghacaturara bhavati / drghasya drghakahae 'pyayameva prakra // kapardibhëyam ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ caturara maala cikran madhyt koy niptayet || pus_3.2a || ___________________________________________________________ yaccaturara maala kartumicchet / rathacaktraciddau viniyoga / madhytko- c niptayet--madhyame akau pa pratimucya koymyacchet karen'yacchet / apasrya tatra lakaa ktv-- ___________________________________________________________ prvata parikytiayattyena saha maala parilikhet || pus_3.2b || ___________________________________________________________ tenaiva lakaena prvata karet / parika yvacca turaramattya ete so 'tiaya / tasytiayasya ttyena saha caturarrghena maala parilikhet--sarvato likhet / ___________________________________________________________ s nity maalam || pus_3.2c || ___________________________________________________________ snity maala karoti / anity sathl // ___________________________________________________________ yvad dhyate tvad gantu || pus_3.2d || ___________________________________________________________ straktiu yvaddhyate tvatprve na gacchati / etacca vacanamsannataratvakhypanrtham / karavindy vykhy (caturara maalaatvadgantu) samacaturara maala cikrana kartumicchan tasya caturarasykayrajvarghapramt kicidadhikmekatap rajju mtv tatpa caturarasya madhyame akau pratimucya tmakaykoy niptya tatra lakaa ktv prvapradedatiriktalakaayorantarla tredh vibhajya antato dvau bhgvutsjya bhgenaikena sahity caturarrddhapramay rajjv yath bhmimaala bhavati tath paritasarvato likhet / eva kte s nity maala--caturaraketratilyaketra bhavati / s nity--s bhmirnity, yvat caturare bhmi maale 'pi s bhavat tyartha / tatra hetumha--yvaddhyate tvadgantu--yvatprama ketra hyate hyamnatay (iti) ­yeta caturaabhaktiu tvanmaalasya prvevgantu ­yate, tasmnnityeti / nanu vikambhrdhena parihrdhamabhyasya phalvagatirityanena nyyena bhme ntyantatulyat, tatkatha nityeti? ucyate--yadyapyanity, tathpyanyemupyntarmatisthlatvdasya copyasysannatvt samyagupyasya vahuprayatnasdhyatvena aakyatvccaiva vadata cryasyyamevopyasdhurityabhiprya / yvadiha hyate tvadgantu iti tayoralpavaiamyttvadeveti / pravttirocanrthamanitypi nityetyuktetyadoa / athav y rajjurmaala karoti s rajjuriti rajjvabhipryo 'pi tacchabda / sundararjy vykhy (caturara maalaatavadgantu) caturaramadhye aku nihatya tasmin rajju pratimucya koymakay niptya cihna ktv prve ktv prva ca parikya tasmin cihna ktv cuhnayorantarla tredh ktv ekabhgasahitena caturarrghena maala parilikhets rajjuranity maala karoti yvaddhyate koiu tvatprama prvavgacchati // kapardibhëyam ___________________________________________________________ maala caturara cikran vikambha pacadaa bhgn ktv dvv uddharet | trayodavaiyante | s nity caturaram || pus_3.3 || ___________________________________________________________ maala caturara kartumicchan maalasya vikabhya vysa pacadaadh vibhajya dvau bhgau tyajet / trayodaabhgiyante / taistrayodaabhirmit rajju tvatketra caturara karoti / s cnity sthlatar / trayodavaiyanta iti vacana ulbntaroktdapi mnasa varamiti khypanrtham / tvrasutasome viniyoga / tatra prcyekdaini mtavy / tatrgulena prdeamtra vedikhaamupdtavyam / yadi dvdagul uparav ardhaprdekordakiataaagule aku nihatya tvadvaysa catustriatprakramym prc vedirmantavy / dan ketram / strakropadeena pacaatni catvriadadhikni agulaketri / tadardhgula ghyate / tena vedicchedor'dhamneu / prvrdhn vedisaskro na kriyate / atiriktaketra nirasta bhavati / vedervvaeu vicchittirbhavati-- karavindy vykhy (maala caturara cikranacaturaram) maalasya vistraprama vikambha / tatpacadaadh vibhajya dvau bhgvapanayet / istrayodaa bhgcaturarasya kara bhavati / atrpi s nityetydi samna / tveva codyaparihrau / sundararjy vykhy (maala caturara cikranacaturaram) trayodaa bhg kara caturarasya anity caturara karoti / anayoranityatva vijyate gaitavirodhtparasparavirodhcca / tathhi--saptavidhasya sratniprdeasya rathacakracitvagne ketra lakamaau ca sahasryagulaya, tasya caturarktasya kara tri atnyaviatirvgulayor'dhadvvirva til / tasminnuktena margea maale kte tri atni catusaptatirvgulayo vikambho bhavati / tasya parihasahasra pacasaptatiatgulaya / yath'hu-- caturadhika atamaagua dvëaistath sahasrm / ayutadvayavikambhakysanno vttapariha // iti / asya maalasya phala laka navasahasramaau atni aivgulayo ­yante ukta ca -- samaparihasyrdha vikambhrdhahatameva vttaphalam / iti / evamagniketre rathacakraciddau maale kte ayadhikni aaatni sahasra cgulayo 'tiricyante / tath ca parasparavirodha / ardhadvviatitilasahitëviatiatatraygulakarakasygnermaalktasya vikambha catusaptatiatatraygula ukta / tasyaiva maalasyoktena mrgea caturarkarae tri bhavatti prvokty karaysëdaatilcatasro 'gulayo hyante / tasmtskmamicchat caturarasya maalakarae stroktdatiayattyabhgasahitdvikambhrdhdadaaatastyjya / eva kte rathacakracitau bikambha aratilonaikasaptatiatatraygulo bhavati / pariha ca pacaaiatasahasrgulaya / tasya maalasya samaparihasyetydin prvoktena nta phala lakamaau sahasri bhavanti / maalasypi caturarakarae strokte vikambhe svasmt trigut trayastriacchata yujyt / tatra lok-- caturaramaalaktau tyaktavyo 'daaata / stroktdvysrdhdvysrdha maalasyaitat //1 // caturaravyse v triaata sambhyasya / punaraama ca yujydvikambho maalasyaia //2 // maalacaturaraktau vikambhe stracodite yujyt / trigutsvaktrrayastriatstiaynmaalasyaitat //3 // maalavikambhddvtriaataka parityajya / innavama jahyccaturarasyaia vikambha //4 // eva kte hi vahnvekaatavidhe 'pi vttavikambhe / sa tiladvitayavieo na ca bhavati parasparadhirodha //5 // kapardibhëyam ___________________________________________________________ pramena prama vidhyate || pus_3.4 || ___________________________________________________________ caturara pramyate ketramaneneti prama prakramdi / yatra pramenaiva codan tatra tenaiva caturara vidhyata iti pratyetavyam / purua dakie paka itydiu ca sakhy vivakit / karavindy vykhy dvikaraprabhtaya karaya ukt ts phalvagamyha--prameneti / (pramena prama vidhyate) yatra pramenaikena vimna tatra sarvatastenaikena parimita caturara phala bhavati yath "purua dakie pake' itydi, sundararjy vykhy caturar phalaketramha-- (pramena prama vidhyate) pramamtrea daena pramamtra ketra vidhyate--kriyate / kapardibhëyam ___________________________________________________________ caturaram ded anyat || pus_3.5 || ___________________________________________________________ diattydeo vidhi / vidheranyaddhavati--yatra vidhyate tatrnyadapi bhavati tenaiva pramena grhapatyacityuparavdiu karavindy vykhy (caturaramdedanyat) diattydea--upadea / tennyaccaturart prgdiphalatvamavagamyate / athav diattydeo--gaitastram / tato viamdn phalamavagantavyamiti / ukta ca tatra sarve ketr prasrya prvaphala tadabhyse iti, asyrtha--sarve viamaketr prve--prvamntiryabhnyau prasryasapdya / tadabhyse--tayoranynyaguakle phalamavagantavyamiti / trika dvidh pracchidynyataracchedamanyatropadadhyt / tatra s drgh caturar / "tathyukt sacakate' vakyamena nyyena phalvagama, drghacaturarasya prvamnpramena tiryabhnpramamabhyasya phalvagama / vttasya parihrdhena vikambhrdhamabhyasya phalvagama / arrdhapramena dhanurardhamabhyasya dhanua phalvagama itydi gaitastrdavagantavyamiti / praktamanusarma // sundararjy (caturaramdedanyat) sarvatra caturarameva kriyate tadvidhndeva maaldi / kapardibhëyam ___________________________________________________________ dvbhy catvri || pus_3.6a || ___________________________________________________________ dvbhy prakrambhy caturare kte catvri puruapramni bhavanti / maaln caturarakaraamuktam / caturar maalakaraamida nokta iyaty rajjv iyat ketra bhavatti / ata idamucyate ___________________________________________________________ tribhir nava || pus_3.6b || ___________________________________________________________ tribhi prakramai caturare kte nava puruaketri bhavanti / tath bhmvlikhya draavyam / karavindy vykhy (dvbhyanava) upalabdhi yatra dvbhy dviguapramena vimna tatra sarvato dviprame caturare dvipramaparimitni catvri caturari phala bhavati / triprame caturare tripramaparimitni nava caturari phalam / sundararjy vykhy (dvbhyanava) dvipramena daena catvri pramaketri bhavanti / kapardibhëyam ___________________________________________________________ yvatpram rajjus tvatastvato vargn karoti || pus_3.8a || ___________________________________________________________ yvatpram--yvadym rajju tvato vargnkaroti--pakt karoti--yvatsakhyyukta prama tvatsakhyyukt pakt karoti / pacamn pacasakhyyu ktnvargnkaroti / eva sarvatra yojanyam / tathopalabdhi / bhmvlikhya prekite tathaivopalabhyate / dybhy kte ubhayato likhaite catvri ӭgi bhavanti, pacabhi kte pacadh, ubhayato likhite pacaviatiӭgi bhavanti / eva sarvatra draavyam / karavindy vykhy (yvatpram yathopalabdhi) yvanti pramni yasy rajjv s rajjustvatastvata pramasakhyyuktn tvata--tatsakhyguitnvargn samacaturarn karoti / "vargasamacaturara' iti gaitasreu vyavahra / tath catupram rajjucaturbhirguitcaturo vargn oaa karoti / pacapram pacabhirguitn paca vargn pacaviati, apram ekonapacata, aapram catuai, navapram ekti, daapram ata, ekdaapram ekaviottaraata, dvdaapram catuvatvriacchatami tydi draavyam / pramamha--upalabdhistath--tathopalabhyate / uktevartheu pratyaka pramamityartha / tath dviprama caturara dvidhpacchidya catvryupalabhyante / tripama tridhpacchidya nava, catuprama caturdhpacchidya oaa, eva pacapramdi vapi / tath drghasykayrajjuritydiu tathtathopalabhyante / dvbhymekamabhyasya phale dve upalabhyete / tribhirdve abhyasya aa / caturbhirdve abhyasyëau / tathhi--dvipramaprvamnkamekapramatiryabhnyaka dvidhpacchidya dve upalabhyete / dvipramaprvamnka tripramatiryabhnka pramgdvidhodaka tridhpacchidya aupalabhyante / evamanyevapi prvamnpramasakhyayodagavaccheda tiryabhnpramasakhyay prgavaccheda iti ktv phalvagama / sundararjy vykhy (yvatpram tathopalabdhi) caturbioaa pacabhi pacaviatiritydi / atra pramam---- tathopalabdhi / kapardibhëyam adhyarghapuru rajjurdvai savdau karoti / adhi--uparyardha yasys adhyardh, tay kte caturare savdau dvau karoti (1 12 n 1 12 u 94 u 2 14)ekasya varga eka (12u1)tasygrata prvata ca dvvardhau / prvea saha dvau, ardhena yaccaturara kta, koy sapdam / tena pdau dvau karoti / evamevottarastra yojayitavyam // ___________________________________________________________ ardhattyapuru a sapdn || pus_3.8b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ athtyanta pradea || pus_3.9a || ___________________________________________________________ srvatriko vidhi (52 n 52 u 6 14) ___________________________________________________________ yvat yvatdhikena parilikhati tatprvayor upadadhti | yac ca tena caturara kriyate tat koym || pus_3.9b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ardhapramena pdaprama vidhyate || pus_3.10a || ___________________________________________________________ yvat thedendhikena parilikiti tatprvayoragratavopadadhti / yattena caturara kriyate tatkoy--eva vihitena yaccaturara koy tenaiva saha skhy boddhavyoti / maalaprae caikenai ka bhavati / ardhe crdhamiti kasyacibhdrntisyt atasta pratyha-- ardhapramena pdaprama vidhyate / pramasyrdhapramena pdaprama vidhyate / asyaiva kraamha- ___________________________________________________________ ardhasya dvipramy pdapraatvt || pus_3.10b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ttyena navam kal || pus_3.10c || ___________________________________________________________ ardhasya dvipram puruamtr / pdn praa yata / tadukta--"dvbhy catvri' iti / ttyena navam kal, pramattyena navam kal -- navamo'a ityartha / tadapyukta-- tribhirnaveti. itypastambhastravivarae kapardibhëye ulbkhyaprane prathama paala ttya khaa ------ karavindy vykhy. idn sacchedapramamucyate--adhyardheti / (adhyardhapuru navam kal) adhyardhapuruapramendhyardhapuruamabhyasya phala dvau sapdau--pdasahitau dvaupu ruau karoti / ardhattyapuru a sapdn, ardha ttya ye te ardhatyy, te ca prama yasy sr'dhattyapuru / s yenbhyast phala sapdn adpurun karoti / upalabdhirapi tath adhyardhapuruacaturarasyrdhena caikena cpaccheda prkcodakca eka me kena dvvardhau pdava, evamanyadapi ubhyata sacchede sapdarajjumadhyardha oaa karoti / caturaraketravipddhau vddhaketraparijnaprakramha--antasampa prakaraa tadattya vartata ityatyanta atyanta pradea vidhiryasya so 'tyantapradea--srvatrika ityartha / samacaturara viayo 'yam / yvat--yvatpramena, yvatdhikena--yvatpra mondhikena / eko yvacchabda pramamtraviaya, anyo yvacchabda ganduviaya / yvat pramena yvanmtrdhikenetyartha / parilikhati yaccaturarakarartha parilikhati tatra tat adhikamgantumlacaturaraketra prvayo prc codc ca ketramupadadhti--sayojayati / yacca tenadhikamtrea caturara kriyate tatketra koy sayojayati / etadukta bhavati--sarvatra samacaturaraketravivddhau vivddhasya caturarasya ca dakiapa vima bhge mlapramaktacaturara parikalpya tasyatasya prvottaraprvayostatpr vamitaprvamnka pramdhikamtratiryabhnka ketra parikalpya yacca ten dhikamtrea ekenaika dvbhy catvri tribhirnavetydiphalakaraa caturara kriyate tatketra prgudakkoy parikalpayediti / eva sarvatra samacaturarasya ketravddhau ketrasya parigaana kurydityartha / ardhapramena--pramrdhenpdaprama--pdo 'tra caturthobhga, tatprama vidhyate sapdyate pramrdhamita ketra prameyasya catu rthabhgo bavati / kuta? ardhasya dvipramy pdapraatvt ardhasya dvipramakatay bhmecaturbhga pryate / ttyena navam kal--pramattyena ketrasya navamo'a pryate / upalabdhi s tath / ekapramy bhmerardhena prkyodakcpacchede kter'dhapramakt bhmirekapramy pdo dyate, tasy eva prkcodakcpacchede pramattyamit bhmirekapramy navamo dyate / tath caturthena oaa kal, pacamena pacaviatikal, ahena aratrio'a pryate / evamanynyapi chedaphalni draavyni // iti rkaravindasvmikty ulbapradpiky prathama paala. ------ sundararjy vykhy atha sacchedn phalamha---- (adhyardhapuru a sapdn) eva ardhacaturthapurud ddaa sapdn, ardhapacamapuru viati sapdnitydi / sapdapuru adhyardha oaabhga cetydi draavyam / srvatriko 'ya vidhi--ktsna caturara vardhayitumicchan yvat pramena vardhayitumicchati tatpurastduttaratavopadadhti / adhikapramena yaccaturara kriyate taduttaraprvasy koym / idn tacchedn phalamha-- (athtyantapradea) dvipramy rajjv ardhasya pramamtrasya pdapraa tvt / dvipram y rajjv phala catvri / tasya pda ekam, tasya praatvdityartha // (ttye navam kal) kalbhgastripramystatttyasya navamapatvditi gamyamnatvnnoktam / caturthena oaa, pacamena pacaviatiritydi draavyam // iti sundararjye pastambaulbastravykhyne ulbapradpe prathama paala. ------------ kapardibhëyam prvamavieea mnamuktam, asyeynyma iynvistara eva ca vihartavyamiti / vieavidhnrthamha-- ___________________________________________________________ gnydheyike vihre grhapatyhavanyayor antarle vijyate || pus_4.1a || ___________________________________________________________ grhapatyhavanyayorantarla yath synnhavanyadakignayo dakignigrhapatyayorv m bhdityevamartha grhapatyhavanyagrahaam / vijyate--ryate / rutirvakyam / ___________________________________________________________ asu prakrameu brhmao 'gnim dadhta | ekdaasu rjanya | dvdaasu vaiya || pus_4.1b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ caturviatym aparimite yvat v caku manyate tasmn ntidram dheya iti sarvem avieea ryate || pus_4.2 || ___________________________________________________________ prakramea prama vakyati / aau prakramnattya grhapatydhavanya pratihpayati / evamekdaasu rjanyasya / vaiyasyadvdaasu / caturviaty v parimite v yvt v caku manyate / tasmnndidramdheya iti sarvemavieea ryate / yvat veti sarve vidhirvikalvena / iyatntarlena vihrasapattirbhavatti mananam / atidrapratiedho vyavyaparihrrtha / yadyatidramdhyate tad vdayo vyaveyu / karavindiy vykhy uktsmnyato vihr / idn darapramsdiu vieavivakay prathamabhtgnaydheyavihraygavidhirucyate / agnaya adhyante 'smin karmati tadagnaydheya / tabhdava gnay dheyika / vihriyante 'smin agnaya iti vihra, devayajanedaa, tamadhiktya / grhapatyhavanyayorantarle--grhapatyhavanya abdbhy tattadyatane laka antarla rutismaryt, antarle antarla prastutya vijyate ryate / sarvatra vijyata ityasyyamevrtha grhapatyhavanyagrahat, tayorevntarle / rutireva pahyate-- asu prakrameu brhnao 'gnndadhtaikdaasu rjanyo dvdaasu vaiya caturviatymaparimite yvat v caru manyate tasmnntidramdheya iti // sarvemaviee.a ryate / prakrama vakyati dvipadastripado veti / aaprakramdayo 'ntarlavieaa / asu prakramevantarle itydi / aparimitasakhyy taccaturviate parata tadnantaryt, aparimita pramt bhya, iti ktyyana / yvat v caku manyate tvat pramena caku ghtena manyate yath iycaturviati prakrama iti caku mna / yadyapi caturviate parata eva pahyate tathpi dvdaasu vikramevityrabhya ya dvdaasu vikrmeu ityditaittiryakarutyanurodhdaaprakramdnamapi sarve grhya, tena iynaaprakrama iynekadaa iyndvdaaprakrama iti sabhavati / tasmccaturviateradramatidrendheya / anenparimitavacanaprpttidrat niidhyate / caturviatividhndeveta prgatidr yog / catuviatydi vidhicatuaya sarve brhmadnmavieea bhavati / dvdaasu vikramevityapi sarvemavieea labhyate // sundahahjy vykhy (gnaydheyike vaiya) grhapatyasya purastdeteu prakramevatteviti vijyate atha svarik ruti / (caturviaty ryate.) aparimita "prambhdya' iti kalpntaram / caku manyata iti dadimnaniedha / iynaau prakram, iynekdaa iyn dvdaeti cakuk yvanta dea manyate tasmnntidara tasyvadhesampa dheya / etatsarva prayogakla evoktamandyate / kapardibhëyam ___________________________________________________________ dakiata purastd vittyadee grhapatyasya nedyasi dakigner vijyate || pus_4.3 || ___________________________________________________________ dakiata purastt dakiprkkoe dee vittyadee--ūadnattyadee--kasya vittyadea--grhapatyhavanyayorantarlasya nedyasi sannattyadee prvdityartha / tatra dakigneryatanamiti ryate / karavindy vykhy. (dakimataavijyate) dakiata purastt dakiprkkoadee tasya grhapatyasya nedyasi sannike tasyaiva vittyadee viabdo hnavacana kiciddhnattyadentarle dakigreryatana ryate // sundararjy vykhy. dakigrayyatanavidhnthamha / (dakiataavijyate) vittyadee vikalattyadee ūadnattyadea ityartha / grhapatyasya dakiata purastttasyaiva nedyasi vittyadee dakigreryatanamiti // kapardibhëyam. tatkatha ghyata ityya / ___________________________________________________________ grhapatyhavanyayor antarla pacadh adh v savibhajya aha saptama v bhgam gantum upasamasya sama traidha vibhajyparasmis ttye lakaa ktv grhapatyhavanyayor antau niyamya lakaena dakipyamya nimitta karoti tad dakigner yatanam | rutismarthyt || pus_4.4 || ___________________________________________________________ grhapatyhavanyayorantarla pacadh vibhajya adh v vibhajyetyanvaya / yadi pacadh tad aho bhga gantu / aha saptama v bhga gantumupasamasya sama traidha vibhajya / yadi oh tad saptamo bhga ganti / tamupasamasya sayojya, sama traidha vibhajya; gantun saha viama mbhditi samagrahaam / aparasmisttye lakaa ktv grhapatyvahanyayorantau niyamya pau pratimucya lakaena dakipyamya aka nihanyt / dakignisthna rutismarthyt / smarthyamabhidhnaakti asyruterayamevrtha iti / tena grhapatyhavanya yorantarla, triprathamavistrymni tri caturari ktvparasmin caturare uttarasy roy grhapatya dakie'sedakignayyatana prvasmin caturare, uttaresa havanyamityevamdayo nirast bhavanti / sarvatrgnayyatanni caturari maalni v / iha tu maala grhapatyamardhamaalkramanvhryapacana / caturaramhavanyamiti smaranti maalacaturarayorukto vidhi / idn dakigne dhanurkra ucyate--piladvikaray caturara ktv prvoktena vidhnena maala kuryt / tasya maalasya vikambhacaturbhga dakigne prvanihatcchakorudagapasrya aka nihatya tasminpa pratimucya vikambhrdhena maala parilikhyottaramardha tyajet / tatra lokau bhavata---- dakignerhatcchakorudakchakurdagule / ekdaatilairne kryasya dhanu sama // tasminpa pratimucya viatyyatay likhet / nay tu dvviatitilairardha tyajedudak // iti / karavindy vykhy grhapatyhavanyayo--rutismartht. etasya viharaamha-- grhapatyhavanyayorantarlamaaprakramdika dacadh oh v sabhujya guayitv aha saptama v bhgamgantumupasamas pacadh guane aha oh guane bhgamumasamasya sayojygantun ttye grhapatyasannihite ttye lakaa nirajana ktv grhapatyhavanyayorantau niyamya rajjvantau pau grhapatyasya prvaakau pacima pamhavanyasya pacimaakau prva pe pratimucya lakaena dakipyamya nimitta cihna tatra kuryt / tannimitta dhanurkterdakignermadhyama, vieravat / grhapatyhavanyayormadhyamaakvorantau niyamyeti kecit / rutismarthyt / "dakiata purastt' itydi rutibaldityartha / atra pacadhpake grhapatyhavanyayorantarlasya dakignayyatanamadhyopakrntddakiottaralambt pacimo bhga ekatriadagulaya tribhgonasaptatil ca / prvabhgo 'viatiragulaya tribhgdhikasaptaviatitil ca / lambaka atriadagulaya pdonaoaatil ca / adhpake dvtriadagulaya srdhasaptaviatitil ca prvabhga / lambakastriadagulaya saptatil ca / pdëakamite 'ntarlavat prakramite ekdadiu ca bhgayorlambakasya pramamunneya, unnayanaprakra ctraiva vakyma / atrpyyatanni pilamtri, athav asyaia dhiyo lyata iti prjahitasypi dhiyatvadarandyatann caturaramaalatvayoraniyamena prptayorapi maajalameva grhapatyyatana agnanayo vai tray vidyetyatrnuvkaparyye tasya pthivstute tadkratvccatasy ardhamaalkra dhanurkra dakignayyatana, tatraivntarkastute tadkratvcca nabhasacaturaramhavanyam, tatraiva dyulokastute caturaramaindrasthnamiti strntare darancca sabhyvasathyayorapi caturarameva, tayostaddvikratvt / atra yoga grhapatyyatane pilamtra caturara vihtya maala kuryddakignerapi vacant, viladvikaray caturara vihtya maalakitya maalavikambhacaturbhgena dakignanayyatana tannimittduttarataaku nihatya tatra akau tadvikambhamadhya niyamyntau samau ktv maala vilikhya maaladhye prc lekh vilikhya udagardha tyajet / dakirdha yatana grhapatyasya purastdaaprakramdnattya pilamtra caturaramhavanya kuryt tatpurastt sacaramavaiya havanyavat sabhya tatpurastdvasathyamapi / tadvat pilaprama ca / dviprdea pilam / muikto 'ratni pilamityeke / bhvorantarla pilamityeka iti kecit / prakramyata iti pakrama iti padasypi prakramatmicchanti / tathpi labhyate, ayamatra vimnakrama--grhapatyhavanyadhiiyau vimya grhapatyhavanyayorantarlamitydi dakipyamya niyamya nimitta ktv tenaiva lakaenottarata ca nimitta viparyasya dakiata uttarata ca nimitta ktv piladvikaracaturaramaalvakambhacaturthena dakiayornimittayorudakktanimittadvaynuklyena aku nikhanet / anayo pacimaakau piladvikara caturaramaalavikambhrdhena maalamlikhya purvaakvnuklyena prc jtv maalasyottarrdha tyajet / dakirdho dakignidhiiyo bhavati / sundararjy vykhy. (grhapatyhavanyayoarutismartht.) tatkatha grhyamityata ha---- sama sarva, grhapatyhavanyayo grhapatyasya paurastye akau havanyasya pvtye akau ca dakiato dakignayyatanam / tadyatanamadhyamityanye / tasmin, pake grhapatyhavanyayorpi madhyayoreva grahaam / sarvyevgrayyatanni pilamtri caturari parimaalni v dhiiyatvnmaala grhapatyasya / ardhamaala dakignecaturaramhavanyasyetyaitihsiksarvi cyatanni ketratastulyntyhu / tatrokto maalavidhi havanyasykayrajjv caturara vihtya vidhnena maala ktv uttarrva jahyttaddakignayyatanam // kapardikëyam ___________________________________________________________ yajamnamtr prcy aparimit v yathsannni havi sabhaved eva tirac präcau vedyasv unnayati | pratc ro purastd ahyas pact prathyas madhye sanatataraivam iva hi yoeti driky veder vijyate || pus_4.5 || ___________________________________________________________ yajamnamtrtydi drikyvederuti / asyruterartha vimnavidhinaiva vycae / karavindiy vykhy yatanaviharanantara praktibhtayordarapramsayorviharaamucyate / (yajamnamtr--vedervijyate.) yajamnamtrti // .// yajammtr aavatyagul prktvenpari mit / tadadhik prc prmukh, sabhavo vypti, yath havi parasparasabandhena sannni bhavanti tath tirav tiryabhn syt, ymasya tribhgon pacattirav / "ymsyrdhena purastttirav' iti bodhyana / paubandhe ca tath dyate, aratnibhirv caturbhi pact abhi prc tribhi purastditi, viktiu vahuhaviu bhahuvistr, alpahavi u praktivat / präcau vedyasvunnayati prktvena prvntamattvasau kuryt pratc ro tath pthaktvena roykuryt ahyas--tanv prathyas-- vistr sannatatar atiayena tanu, evamiva hi yoeti / evamivahti abdo niptasamudya prasiddhavacana / yath--evamiva hi pau, evamiva hyannamadyata iti / etadeva hi yo sdyamasy / yanmadhye katva pthvasatva pthutararotva ca / etat "catuikha yuvatisupe' iti mantravarcca labhyeta, driky vede darapuramsayosdhra ' pi vedi dare prvedyurddayatay driktyucyate / yadv--darapramsayorekaea ktv nirdea, sundararjy vykhy (yajamnamtr vijyate.) yajamnamtr caturaratni pacratnirv yath'sannni havūi sabhavet saghyt / eva tirav ardhalakaa tiryagityartha / unnayati drgha nayati / pratc pratcy yosdya ca "catuikha' iti mantravart dariky-- darapramsiky / kapardikëyam ___________________________________________________________ aparehavanya yajamnamtr drgha caturara vihtya tvat rajjum yamya madhye lakaa ktv dakiayo royasayor antar niyamya lakaena dakipyamya nimitta karoti | nimitte rajju niyamyntau samasya | dakiy roer dakiam asam likhet | evam uttarata | tiryamn dvigu tath ktv pact purastc copalikhet | vimity purastt prvamnyv upasaharet | rutismarthyt || pus_4.6 || ___________________________________________________________ iti caturthakhaa. -------- aparehavanya ekarajjvdibhidrgha caturara vihtya sapdya yajamnamtr prvamn yath sannni havi sabhavet parasparsaghaitni tihanti tath tiryabhn / tasystribhgona v tiravti bodhyanye ulbntare pratipditam / tvat rajjumabhyasya ubhayata pau ktv dakiayoroyasayorantau niyamya pau pratimucya lakaena jakipyamya nimitta aku nihatya tsmin akau rajju sayojya pvunmucya tena hastena ghtv daki roimrabhya yvaddakisamlikhet / evamuttaraprvamlikhet / etatsannatatva vede / tiryabhnypyeva kuryt / tiryabhnpram rajjumabhsya madhye lakaa ktv royorante pau pratimucya prvdapasrya tatra aku nihatya tatra rajju prabadhyntau samasya daki roimrabhya yvaduttar ko tvadlikhet / eva purastdapi karoti / evamunnayana royasau / evaprakr hi yo / hiabdo rpaprasiddhau / prkchirstr evamevetyartha / vimity meva caturarampdity purasttprvamnyvupasaharet, sakocayet / rutismarthyt--"purastdahyas' iti yai ruti tasysmarthyt / itarath yosdyamapi na syt // iti caturthakhaa -------- karavindy vykhy etdviharaena vycae. (aparehavanyam evamuttarata.) apareeti / aparehavanya havanyasya pactsampe / grhapatyhavanyayoryadyapi mahadantarla tathpyhavanyasampa eva vedi / kecidvistradviguyma drghamicchanti / uktaprama drghacaturaramhavanyamaparea vihtya royaseu akunnihatya yvadyma tvat rajjumabhyasya ymadvigu rajju ktv madhye lakaa nirajana ktv dakimayoroyasayorantau niyamya nirajanena dakipyamya aku nihatya tasmin rajju pratimucya pvekktya roy rabhya yvadasa vttamrgelikhet / uttaraprva uttarato 'pyamya evameva kuryt // (tiryabhn dvigu--likhet) tiryabhnmiti / prv tiryabhn prvavaddvigu ktv purato 'pyamya dakiasmadast prakramya uttaramasamlikhet, pacimay tiryabhny pacdapyevameva kuryt, vediprcmit rajju grhapatyhavanyayorantarlamityuktaprakrea vedy dakiottaramyamya prvavaddvittyadee lakaa kuryt udagbahirvederuttarata uttarrtha lakaa ca ktv vedy pacdapyavemeva vittye lakaa kuryt. grhapatyhavanyayormadhya--madhyadea tatra lakaa kuryt // (vimityarutismarthyt.) vimitymiti / vimity caturarktamtry lekhkarat prgeva prvamnyau purasttpurata upasahret--sakocayet / iti caturtha khaa. ---------- sundararjy vykhy. (aparea rutismarthyt) tasy viharaamha-- nimitte rajju rajjumadhya niyamya pratimucya dakiyai dakiasy roerrabhya dakiamasa pratylikhet / tiryabhnyorapi madhye lakaa ktv royorasayovntau niyamya pactpurastccpyamyetydi draavyam / etadeva royasayorunnayanam / vimity caturarkty sanamantprvameva kicidupasaharet, "purastdahyas' iti rutismarthyt / atra bodhyana-- "yajamnamtr prc, tasy evrdha purastttirav, tribhgon pact tirav triatpadni' iti // kapardibhëya ___________________________________________________________ triat padni prakram v pacttirav bhavati | atriat prc caturviati purastt tiracti saumiky veder vijyate || pus_5.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ atriikym adaopasamasya aparasmd antd dvdaasu lakaa pacadaasu lakaa phyntayor antau niyamya pacadaakena dakipyamya aku nihantyevam uttarataro | viparyasysau pacadaikenaivpyamya dvdaike aku nihanti | evam uttaratastv asau || pus_5.2a || ___________________________________________________________ padntyasmady ruti / triatpadni prakram v pacttiravti / tiryabhn bhavati / atriatphy prc caturviati purastt tiryabhn bhavatti saumiky vede some ruti / atriiky rajjv adaopasamasya prakipyntayo pau ktvparasmdantddvdaasu lakaa pacadaasu lakaa nirajana ktv phyntayo prgvaasya madhyamlllikttnprca prakramn prakramya aku nihatya tasmcca purastt atriatprakrame ak nihatya tayo pau pratimucya pacadaakena dakipyamya aka nihanyt / s daki ro / evamuttarato 'pasrya aku nihanyt / sottar ro / viparyastaysau / pacadaikenaivopyamya dvdaake ak nihantyaivamuttaratastvasau / ako pvunmucya prvapamaparasminpratimucet / apara prvasminpratimucet / sa viparysa / viparyastay--eva ktay rajjv'sau mtavyau / tenaiva nirajanena dakipasrya dvdaake aku nihanyt / tenaivodagapasrya dvdaake aku / tvasau / mahvedy mna kimirthamidamucyate / yvat siddhametat? anekarajjuviharaavivakayoktamiti kecitpariharanti / yma vetyasmin pake dvdaake lakaam / pacadaake lakae ca saptaviatau nirajanamiti lakaabhulyapratipdanrthamityapare / samacaturar drghacaturar ca viharaamuktam / iha tu drghaviamacaturarasyetyanye / ___________________________________________________________ tadekarajjv viharaam || pus_5.2b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ trikacatukayo pacikkayrajju | tbhis trirabhyastbhir asau | caturabhyastbhiro || pus_5.3 || ___________________________________________________________ yasya caturarasya trik tiryabhn catuk prvamn tasy akay rajju pacik / tbhirasau mtavyau / trika trirabhysayukta dvdaa bhavanti / catuka (oaa pacik) viatia / yupvaycchako pact oaasu aku nihatya tasmin pacik sbhysa pratimucya ypvaye sbhysa trika pratimucysvyacchet / caturabhyastbhiro / tbhireva caturabhysayuktbhi ro mtavyau / vieu aku nihatya tasmin pacik sbhysa pacaviati pratimucya pacadaik pratimucya tbhiro viharet // karavindy vykhy. darapramsavediviharanantara praktau saumyavedivimnamucyate / (triatpadni prakram v vedervijyate) triaditi // triatpadn.i pacttirav bhavatti taittiryakaruti / triatprakrameti ntary, ato vikalpa, yadyapi karmopatea prakramaabdena prgvaasya madhyamllliktrrn prca prakramniti tatrpi rutyorvaikalpikatvena pradaranrtha prakramaabda / tatra prakramyata iti prakramabda / pacttirav pacttiryabhn prc yma puraststirav tiryabhn vimnamucyate // (atriivasau) atriikymiti // atriik atriatpram rajju, tasymadaopasamasya sayojyparasmt pacimdantdrabhya dvdaasu lakaamasrtha, pacadaasu lakaa royartha, prgvaasya madhyamllliktrrin prca prakramnattya tata purastt atriatpram prc lekhmlikheta s phy tadantayo aku nihatya tayo pau pratimucya pacadaikena lakaena dakipyamya aku nihanti s daki ro, evamuttara to 'pyamya aku, sottar ro, viparyastaysau viparyastap ay'au mtavyau / pacadaikenaivpyamya dvdaike aku, dakiata uttarata ca tvasau / nanu "tadarthamabhyasyparasmin' itya nenaiba viharaensminviharae siddhe kimarthamiha punarvacanam, ucyate--sakhyprvgamrthamiti kecitpariharanti, anekarajjuvivakay ityanye, ymbhyseu dvdaasu lakaa pacadaasu lakaa saptaviatydau nirahajanamiti lakaabhulyapratipdanrthamityapare / drghacaturar ca tatra viharaamukta / iha tu viamadrghacaturarasyetyapare // (tadekarajjv viharaam) taditi // ek csau rajjuvetyekarajju, ekayaiva rajjv royasn viharaa / dviakun triakun pajaakun v yogena yadviharaamukta tadidamityuktamanubhëate anekarajjuvidhitsay // (trikacatukayo--pacikkayrajju) triketi // trik tripr catuk catupram pacik pacapram / trikacatukayoriti ymbhysaprptamandyate, tadabhysena royasavidhnrtha evamuttarevabhyseu // (tbhistrirabhyastbhirasau) tbhi pthakpthakrirabhyastbhi trirupari nikeptbhi, trikt trirabhyastt dvdaa, catuktrrirabhyastt oaa, pacakttrirabhyastt viati, tbhirasau mtavyau // (caturabhyastbhiro) trikccaturabhyastt pacadaa, catukdviati, pacakt pacaviati, tbhiroyau mtavyau / ypvaycchako pact oaasu aku nnihatya tasmistrirabhyast pacik caturabhyast pratimucya ypvaye trirabhyast trik caturabhyast pratimucya prathamanihitaakau caturabhyast trikpratimucya tbhy royau, ymbhysasiddhamidam / ymadvigubhysasiddha v // sundararjy vykhy. (triatpadni prakram v vedervijyate) pada ca dvividhamukta bodhyanena--"dagula kudrapada pada pacadagulam' iti / dvdagulamiti ktyyana / etnitrividhni padni laukikena padena vikalpyante / tath vakyati--"pade yuge 'radnau' itydi / etnyeva caturvindhni padni dviguni triguni ca prakram / te ca saptavidh / tatra sgnicitye some padairvimna na labhyate agniketrsabhavt / eva saptavidhe 'gnau viatyagulasya nivttir vykhyt, anagnicitye tu sarvemeva pradaprakrammicchay vikalpa iti kecit / anye punareva vyavasthmicchanti--padaicaturvidhairviatyagulena v prakramea mnamanagnicitye / ekavidhgnau viatyagulena, dvividhdiu pacavidhaparyanteu caturviatyagulena, avidhdiu dvda avidhaparyanteu viatyagulena laukikena v dvipadena, trayodaavidhdiu a triadagulenetydi / sarvemapi pake agnaya pacacatvriadagulena prakramea sabhavanti / tatrgnyanugu vede rvivddhi kartavy / ypaiphdainy nyyasya prakramsthnya, ekaatavidhe atyagula itydi / athsy vederviharaamha---- (atriikyaviharaam) yvadym pramamityuktasya mnasyya prapaca / athsy eva vederanekarajjv viharaamha-- (trikacatukayoaro) trikacatukayostiryakpvamnyo abhyastbhi upakiptbhi, yath-- trik trirabhyast dvdaik, catuk trirabhyast oek, pacik trirabhyast viatik / etbhistisbhirabhyastbhirasau mtavyau / etbhireva caturabhyastbhi pacadaikay viikay ca ro mtavye / dvirabhyastbhirapyetbhirasau mtu akyete / sarvatra dvdaik'sayo / tiryabhn pacadaik / royoritar phyy prvamn eva abhrajjubhirviharaam / evamuttaratra // kapardy bhëyam. prathamanihate akau trika sbhysam / ___________________________________________________________ dvdaikpacikayos trayodaikkayrajju, tbhir asau dvirabhyastbhi ro || pus_5.4 || ___________________________________________________________ yupvaycchako pactpacasu aku nihatya tasmin trayodaik pratimucya ypvaye pacik dvdaik ca pratimucya tbhirasau mtavyau / dvirabhyastbhiro / ypvaye trayodaik sbhys pratimucya sbhys dvdaik ca prathamanihate pacik ca sbhysm, tbhi ro mtavyau / karavindy vykhy. (dvdaik rajju) sparthamidam // (tbhiaro) ypvayaako pact pacadaasu aku nihatya tasmistrayodaik pratimucya ypvaye dvdaik pratimucya tbhymasau / tath prathamanihataakau dvirabhyast pacik pratimucya ypvaye dvirabhyast trayodaik pratimucya tbhy royau / ardhbhysaprptamidamymacaturgubhysaprpta v // sundararjy vykhy. (dvdadiik ro) dvirabhyastbhi aviikdibhi / kapardikëyam. ___________________________________________________________ pacadaikëikayo saptadaikkayrajju | tbhiro || pus_5.5a || ___________________________________________________________ prathamanihatcchako purastdaasu aku nihatya tasmin saptadaikmmaik ca pratimucya prathamanihate pacadaikm / tbhi ro // ___________________________________________________________ dvdaikpacatriikayo saptatriikkayrajju | tbhir asau || pus_5.5b || ___________________________________________________________ prathamanihatcchako purasttprakrame aku nihatya tasmin sapttriik pacatriik ca pratimucya ypvaye dvdaikm / tbhirasau mtavyau // ___________________________________________________________ etvanti jeyni vediviharani bhavanti || pus_5.6 || ___________________________________________________________ etvantyeva uddhamlni jtu akyni vediviharani bhavanti / anye uddhaml kalpayitumaaky / tasmdetvanttyavadhryante-- karavindy vykhy. (pacadaik ro) prathamanihataakau pacadaik, tata purastdasu saptadaik, tbhy royau / ymatrigubhysaptptamida ymattyadvikbhysaptpta v // (dvdaik tbirasau) dvdaiketi / idamapi gatrtham / ypvaye dvdaik, prathamanihataako purasttprakramamtre aku nihatya tasmin saptatriik, tbymasau, pacamadvaybhysaprptamida, pacagubhysaptpta v / (etvanti bhavanti) etvantti // uddhamlatay. jtu akyni etvantye vetyavadhra / etvantyuktni, anynyapi unneyni, sacchedbhi rajjubhirnirhrsavddhibhy ca vediviharani bhavantyeva, yadyapi ida viharaamekarajjv dvisayogenaiva vykhyatam, tath tri akupacaakubhtymapi nirhrsavddhibhy yath yoga vihartavya, itarath tayorvidhnasydrthatvakalpanprasagt, ato nidaranametat sarvaviharanm / sundararjy. (pacadaik bhavanti) chedarahitnyetvanti / sacchednyanynyapi bahni santi yath-- ardhadvdaikrdhacaturthikayorardhatrayodaikkayrajju, tbhirasau / pacadaiksapdaikdaikayo pdonaiknnaviikkayrajju, tbhiro itydi / kapardibhëyam. ___________________________________________________________ aaviatyona padasahasra mahvedi || pus_5.7a || ___________________________________________________________ navaatni dvisaptati ca (972) padakrami prakramapram ni v caturari mahvede / mahadrahaa kimartham? padapramity mahvedy sadohavirdhndnmapi padanevai mnrtha, prakramamitymaratniprakramaireva navratni tiryabhnatyiratnimna sadaso vihitam / navratni tiryagiti niyatapramavidhnt aratninaina vidhnamanumyate / tath havirdhnasya tryaratni vistra navratnayymamityanumyate / tatkatha padena tayor mna labhyate ityucyate, catvriadadhikni pacadagulamiti vacant / sadasa pact pacacatvriadagula oasdhika atadvaya sadohavirdhnayormadhya pacacatvriadagula oadhika atadvaya sadohavirdhnayormadhya pacacatvriatsacara / havirdhnasya oadhika athadvayam / avaiamadagulam / tasmduttaravedisadohavirdhnn antarvedyasabhavt vddhi kalpany / aratnerv hrsa kalpanya / tadubhayamacodita bhavati / atoyena vedirmit tenaiva te mnrtha pahadrahaa sthitam / karavindy vykhy. (aviatynaamahvedi) dvisaptati navaatni ca padaparimitni ketri mahvode, prakramamne 'pyevam / padagrahaa kimartha, ucyate--padagrahaamahadvrahamymetat jyate--vedy padena mne sadohavirdhnayo rapi padena mna nratnibhi, uttaravedi ca yugamtr na sarvato daapadeti prakramamity vedymaratnivihitayosadohavirdhnayosarvato daapady uttaravedevsabhavt padenaiva sadohavirdhna. yorvimna yugamtrottaravediriti siddham / sakhynaprayojanam vodanttye yajata itydiu / sundararjy. aviatynaamahvedi. padagrahaa prakramasypyupalakaam / kapardikëyam ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ dakiasmd asd dvdaasu dakiasy roy niptayet | cheda viparyasyottarata upadadhyt | s drgh caturar | tath yukt sacakta || pus_5.7b || ___________________________________________________________ dakiasmdasdrabhya dvdaasveva roy vipdayet / tri padni roidee, viparyasyottarasminnase manas sthpayet / eva kte saptaviativistr atriadyat drghacaturar bhavati / tathbht vedi saptaviati atriaty guite sati aviatynapadasahasra bhavati / ___________________________________________________________ saumiky vedittyadee yajeteti sautrmay veder vijyate || pus_5.8a || ___________________________________________________________ vedittye yajeteti drikapalakayoraabhavtsaumika labhyate / atasaumiky ityuktam / ___________________________________________________________ prakramsya dvikara prakramasthny bhavati trikaray v || pus_5.8b || ___________________________________________________________ ttyakara prakramasthn, sthnntdvibhëeti chapratyaya / ttyakara prakrama ktv atriikymitydin viharet / ttyakaray v vakyamena vidhin / ___________________________________________________________ aik daiketi tiryamnyau | dvdaik phay || pus_5.8c || ___________________________________________________________ aik purastttiryabhn / dvdaik phay / dvdaasu aupasamasyparasmdanttpacasu lakaa caturu lakaa ktv phayntayorantau niyamya pacakena daki pasrya aku nihanyt / evamuttarataste ro / viparyastaysau / pacakena dakipyamya caturu aku nihanyt / evamuttaratastvasau bhavata / ___________________________________________________________ tri caturvini padaatni sautrmaik vedi || pus_5.9 || ___________________________________________________________ dakiasmdasdrabhya caturvava dakiasy roy viptya ea viparyasyetydi prvvat / dvdaapadavistr dvdaapadym bhavati eva sacakta // ___________________________________________________________ dvistv vedir bhavatty avamedhe vijyate || pus_5.10 || ___________________________________________________________ kasya dvistv? saumiky praktatvtpraktitvcca / iti pacamakhaa. ---------- karavindy vykhy. ketrattyagrahaa na pramamiti ttyagrahaamiti katha sakhyyta ityata ha-- dakiasmdas--sacakta. vedy dakiasmdasdrabhya dvdaasu dakiasy roy lekh niptayedrajju v t niptya tabdahichindyt / lekhy bahirbhta cheda viparyasya--viparysa ktv itarata--itarasmt prve sthpayedeva saptaviativistr atriadyat drghacaturar vedirbhavati, tath yukt tath bht gaayet / etena viamacaturar sakhynaprakro veditavya / vediprasagdvikr ucyante-- (saumiky vijyate.) sutrmadaivaty sautrma, tasy vedittye yajeta iti ryate / vedysttyo dea vedittyadea, sa kasy, saumiky, kimodana ln saktvìhakaparimitnmiti vat // (prakrama--phay.) prakramattyakara vykhyt prakramsthny bhavati / "sthnntdvibhë' itydin svrthe chapratyaya / tath atriatikymitydin kaumikavadvimna trikara cokt, aikdaike tiryabhny dvdaik phay tatpake aapram purastta tiryak, daapram pacttiryak, dvdayma dvdaiky aupasamasya catusu pacasu lakaa pacasu roy catasvasau / vedittyatva ketrata ityha- (trii caturvini padaatni sautrmaik vodi.) caturviatyadhikni tri atni sautrmaik vedi / dakiasmdasditydi saumikavat / prakramasya ttyakarati darant, atrpi padaprakramau vikalpitau / prakamaabdenopakramya padaabdenopasahrdanyatrpyasu prakramevitydiu padenpi vimna labhyata iti scitam / ddhistv vedirbhavattyavamedhe vijyate.) praktatvt praktitvcca saumiky eva dvistv--dvigu vediravamedhe bhavati, paugaasabandhdypn codakaprptarathkamtrntarlat pratyakavihitadvistvavacant bdhyate / ato 'trayath sabhavntarl eva ekaviatiyp / tristvnntv tripadakrama dvistv / ypaikdain pake vedivivddhirbhavattyeva / sundararjy vykhy. sakhynopyamha---- (dakiasmdaasacakta.) dakiasmdasdrabhyparnte phacy dakiato dvdaasu rajju niptayet / taddakiatacheda drgha trikoa manas viparyasya uttaraprva upadadhayt, s atriitprcik saptaviativys drghacaturar bhavati, tathbht gaayet / saptaviatiatriatosavarge kte nava atni dvisaptati ca bhavanti / (saumiky bhavati.) prakramgrahaa padasypyupalakaam, eva padaatnti pada grahaa prakramasyopalakaamiti ea // (trikaray v phay.) dagulapadasya trikara saptadagulaya ekdaa til ca a? 7 ti 11 dvda gulasya viatyagulaya saptaviatitir ca a 20 ti 27 pacadagulasya tilonaaviatiragulaya / eva prakrammapi draavyam // (tri sautrmaikvedi.) khakgnnmapye / dvistv vedirbhavatatyivamedhe vijyate iti pacamakhaa ---------- kapardibhëyam. ___________________________________________________________ prakramasya dvikara prakamasthny bhavati || pus_6.1 || ___________________________________________________________ dvikaray pramattyena vardhayeditydin vardhitena tadeva viharaam / ___________________________________________________________ prakramo dvipadastripado v | prakrame ythkm abdrthasya viayitvt || pus_6.2a || ___________________________________________________________ dvipadastriadagula / tripada pacacatvriadagula / pada pacadagulamiti vacand / kma icch / yathkma eva ythkm yathecch tath ghyt / prakrame 'dhyardhaprakramo viprakaprakrama iti naivamanvarthasaj / paddhikasya mnrthasya vcako yath yaugika tath dvipada tripada v vakti, krmatyaneneti krama / praka krama iti nirƬha, kalpanrthadravye vacantpaddhika prakrama iti abdrthasya viayitvt viayitva kalpitrthnmapi vcakatvdanekavcakatva / abdrthn viayitva yata, kasya paddayo grahtavy ityha-- ___________________________________________________________ yajamnasydhvaryorv | ea hi cen kart bhavati || pus_6.2b || ___________________________________________________________ yajamnasya pada grhya svmitvt / adhvaryorv--vabda pakavyvttau / na yajamnasya / adhvaryureva kuta? ea hi cen kart bhavati / ceayanta iti ce karmi / sa karma kart yata hiabdo hetau / tasmdadhvaryoreva na yajamnasya / karavindy vykhy. (prakramasya bhavati) dvistvy vedy avamedhe prakraprasya dvikari prakramasthne bhavati pramadvikaray viharet / (prakramo viayitvt). pada pacadagulam. dvipada triadagulam. tripada paca catvriadagulam, dvipade tripade ca prakramavyavahrdubhayamiha grhyam / athav prakrama padavikepavc, paddayo 'tra mna sdhanabht ghyante / ato na vikepamtrea prayojanam / kinatu tatmabandhin kenaciddravyoa, ato vikepaphalabhtasayogavibhgbhymupalakitadentarlaparimitarajjvdin prayojanam, gacchan hi sarvo jana eka pada vikipya nidadhti, tatra nirvikra sagacchana sama purua, sthitanidhyamnayo padayorantarla yath padaparimita bhavati tath gacchati, ato vikiptena padena padadvaya vybtamiti dvipada prakrama, sthitamapi pada tatsahakrti tbhy padatrayavyptestripada ca bhavati / prakrame ythkmkma icch, tadanatikramo yathkmam, tasya bhva yathkmyam, ytkmyameva ythkm--yatheamityartha, vividha eta iti viaya, ubhayatra prayogo dyata ityartha / nanu prakrameu vaiamyamapi dyate, yath caturo viukramm prca krmatyuttaramuttara jyysamiti / nya doa, tasya vacanasyotta rottara jyyastvavidhiparatvt, prakrame ghyame dvipadameva tripadameva v ghyt, na mirayedityartha, caturo viukamnityatra vcanikatvt kramavaiamyasya na kramavaiamynuyoga / ato vieitaprakamavidhau dvitripadaprakamayorevnyatara khynna mirayedityartha / paddistre vakyama padavikalpanibandhana prakramayorapi vikalpo bhavattyeva / (yajamnasya bhavati). cajamndhvary prasiddhau, hi abdo hetau, ceanta iti ce, karmi / ayamartha paddayo yajamnasya grhy svmitvt, kuta, ythkmirvt, tasya adhvaryorv / vabdo vikalprtha / yasmdeo 'dhvaryuven kart bhavati tasmdasya paddayo grhy cekarttvt, yajamnasya prptayartha vacanamadhvaryostu bdhakavdhanrthamato vikalpa / sundararjy vykhy. (prakramasya viayitvt). abdrthasya--abdapravttinimittasya viayitva--anekavttitvam / ida prakame ythkmya abdrthasya viayitvduktamityartha / "dvipada prakama' iti bodhyana / "tripada prakrama' iti ktyyana / ubhayamapycryasynumatamiti vijyate / (yajamnasyadhvryorv). padengulibhirv prakamo grhya svmitvt / kraamha-- (ea hi bhavati) kapardikëyam. ___________________________________________________________ rathamtr nirƬhapaubandhasya vedir bhavatti vijyate || pus_6.3a || ___________________________________________________________ rathapram niparƬhapaubandhasya vedirbhavatti ruti / ___________________________________________________________ tasya khalvh rathkamtr pact tiryag ūay prc | vipathayugena purastt || pus_6.3b || ___________________________________________________________ khaluabdo 'lakre / tatra tasminnarthe rathapramavido rathakr hu / rathkamtr pact tiryagūay prc, vipathayugena purastt, rathkatr pacttiryann / rathagrahaa akaanivcyartham / ūmtr phay / vipathayugena--vypta panth yena yugena tadvipathayugam / abyantara yugachidrayorantarlam / tatprama purastttiryabhn / ___________________________________________________________ yvat v bhye chidre || pus_6.3c || ___________________________________________________________ yvat pramena yugasya bhye chidre bhavata tvadv purastttiryabhn vede / karavindy vykhy. (rathamtr bhye chide) rathamtr--rathapram nirƬhapaubandhasya vediriti ruti / rutyuktamabhiyuktoktay darayati / khaluabdo vkylakrrtha / tatrhurabhiyukt--rathkamtr rathapram pacttiryaktirav ūay samit prc / vypta panth yena sa vipatha craaratha ityartha / vipathasya yugo vipathayuga / tena samit purastttirav / athav yvat v bhye chidre yvat pramena ghte bhye cchidre bhavata tvat v purastttiryak / sundararjy vykhy. (rathamtr bhye chidre.) ityhurcry--pacttiryabhn rathkamtr, ūmtr prc, vipathayugamtr purastttiryann / vigata panth yasmdyugt tadvipathayugam / bhyacchidrasahita aatyagula yugam / yvat v bhye cchidre bhyacchidrayorantarlama tyagulam / kapardibhëyam ___________________________________________________________ tadekarajjvoktam | pacadaikenaivpyamyrdhkerdhayugena royasn nirharet || pus_6.4 || ___________________________________________________________ tadekarajjuriti ki saumik ghyate hosvitprathamasaumik ghyate? pacadaikeneti darant, tatra hi pacadaike lakaam, netaratra / ūmtr ū atriaddh vibhajya eka bhga prakramastnya ktv saumikavatpacadaikenmyamya ardhkea roa ro minuyt / ardhayugensau minuyditi kecit / apare puna prathammekarajju ghanti / yadi saumik ghyate adakalpan prptoti katha pacadaikeneti cet, lakaay atriikyma yatpacadaaka tadapi abhgonameva / tasmtpacadaikeneti abhgon lakayitu na akyate / tendakalpanbhavati / nanvanyatrpi laka? s tu laukik, ki ca sdhraatvcca saivaik rajjusdhra / tasmcca saiva grhy / evamuttaratrpi yojanyam / ardhake ardhayuge ca lakaa ktv abhgonenpyamya ardhke ro / ardhayuge tvasau / karavindy vykhy. (tadekarajjv viharet) etdviharaamekarajjuviharaena vykhytam / ekarajjuriti dvitripacaakarajjvdn grahaa, itarath uttarayorvidhnasydrthatvakalpanprasagaditi saumiky vykhytam / tath pacadaikeneti abhgone ktalakamasya grahaam / tacca niracanamtrapradaranam / itarath adrthatvaprasagditi tatrrevoktam, tatrnekarajjubhirihpi viharaasuktam, tadihpyavirodht ghyata eva / ūmtr atriadbhga prakrama ktv tenaiva viharet / sundararjy vykhy. (tadekarajjv viharet) "atriikymadaopasamasya' itydin ekarajjv tanmnamuktam / ūyatrio bhga pacgulamardhëamatil ca prakramasthne draavyam / yadv ekarajjuabdena yvadymamiti viharaamabhipretam / atra pake pacadaikeneti lakaay abhgonattyamevocyate / some tatpacadaaprakramamabhditi / evamuttaratrpi bhyacchidrntarlapake tadardhensanirharaam / kapardibhëyam ___________________________________________________________ athpyudharanti || pus_6.5a || ___________________________________________________________ athaabdasamuccaye / eva codharanti rathapramapido rathakr-- ___________________________________________________________ atiatamū tiryag akacatuatam | aatiyuga csya rathacraa ucyate iti rathaparimam || pus_6.5b || ___________________________________________________________ eva rathaparima sarvato mnamudharanti--bruvate / smarthyasiddhevgulirghyate / ratheprama atyuttaramagulaatam / tiryakchabda prartha / akaprama caturadhika atam / yugasya prama aasti / evalakao yo rathasa craa, caratyaneneti craa / caraa eva craa / craagrahaa krŬdirathanivcyartham / athav asyaabdasya sthne yasyaabdamadhyhtya yojanyam / varavyatysena v / ___________________________________________________________ aratnibhir v caturbhi pact abhi prc tribhi purastt | tad ekarajjvokta pacadaikenaivpyamya dvbhym adhyardheneti royasn nirharet || pus_6.6 || ___________________________________________________________ aratnibhirv mtavyamiti ea / caturbhi pacttiryabhn / abhi prc phay / tribhi purastttiryabhn / tadekarajjvoktamitydi--gatametat / ___________________________________________________________ yajamnamtr catusraktir bhavatti paitky veder vijyate, tadekarajjvokta pacadaikenaivpyamyrdhena tata royasn nirharet || pus_6.7 || ___________________________________________________________ paitky vede ruti--yath diku sraktayo bhavanti tath mtavy / tadekarajjveti gatrtham / karavindy vykhy. vedrthvagamasya bahuvidyntarrayatvt / takastre grgy gastydibhiragulisakhyayokta rathaparima lokamud harati-- (athpyu pramam) athpiabdau samuccaye, udharanti munaya, aati ca ata cëtiata, catvri ca ata ca catuatam, acti ca aati, yodhanapuyajaitracradibhedena rathasynekavidhatmupanyasta tairukta atiatamitydi, asyrtha--asya bahuvidhasya madhye yasya ū atiatamagulaya, caturadhika atamaka, yuga ca aati, evavidho rathavraa ucyata iti / eva rathaparimamudharanti munaya / nanu akasya tiryabhntvamuktam, yugeayo k prc k tiravti na jyate / ucyate--akasya tiryaktvavidhndevayugeayorapi y drghyas s prc, y hrasyas s tiravti smarthydū prcti gamyata iti manyante / chidrntarlapake oagulahn purastttirav / (aratnibhirvpurastt) gatam / (tadekarajjv nirharet) idamapi gatam / atrratnvratnidvaye ca lakaam / (yajamnamtr nirharet) pitmiya vedi--paitk mahpityajavedi / codakaprpte 'pi yajamnamtre punarvacana vistrasypi tathtv(ya)t / (yma) pratidia sraktaya mahdikuko "sarv hyanudia' iti darant, atra prayoga--agrenvhryapacana kicidantasacaramavaiaya tasya purastdyajamnamtra dvikaramy caturara sapdya tasya karamadhyeu yath sraktayo bhaveyu tath pacadaikenetydin vihtyrdhena tata tasya yajamnamtrasyrdhena royasnnirharettannimitto nirhrso vivddhirvetyuktayornirhrsa, mahvedy padacaikenaivpyamya ardhayajamnamtre aku nihanyt dakiprc vedi // sundararjy vykhy. (athpyudharanti rathaparimam) agulayasakhyey / agulivordhvabho puruasya viatiatatamo bhga iti vakyate / "pacratni purua, catuviatya gulayo 'ratni iti / s ca catustriatattiletycakate / yathokta bodhyanena-- ""aguliprama caturdaava catustriattil pthusli ityaparam'' iti caturadhika ata catuata yugamiti vipathayugamucyate prastutatvt / anyattu yuga atgulamiti takastravida / aavatyagulamitycryapdy / yath'hu-- caturhasto dhanirdano dhanurdhanvantara yugam / iti / "hastacaturviatiragulaya' iti ca / (aratnibhirv purastt) paubandhavedtyeke / (tadekara nirharet) dvbhy ro / adhyardhensau / (yajamnamtr vijyate) pacratni / (tadekara nirharet) tata iti ahayantttasil / dakiprc phay / mahdiku royas / atra laghpyamha ktyyana-- "paitky dvipurua caturara ktv karamadhyeu akavasasamdhi' iti / tatra prakra--puruamtradvikaray daatilonay saptatiatgulay samacaturara ktv karan madhyeu aknnihatya daratnayo rajjvo pna prvparayo pratimucya tayormadhye dakiottarayorniyamya vahispandamapacchindyt / eta caturaratnamipi kecidicchanti / tatra jya puro sdayitu na akyante / kapardibhayam. ___________________________________________________________ daapadottar vedir bhavatti some vijyate | tad ekarajjvokta pacadaikenaivpyamyrdhena tata royasn nirharet || pus_6.8 || ___________________________________________________________ padagrahaa pradaranrtham / prakamamity mahnedy daapadottaravedi sarvato daapad "pramena prama vidhyata' iti vacant / ketrato v daapat / tad ekapadavistra tripadyma drghacaturara ktv tasykay rajju ghtv caturara kuryt / prakrame 'pyekaprakramavistra triprakramyma caturara vihtya tasykay rajju ghtv caturara kuryt / tadekarajjvokta--ardhena tata--tasyetyartha ahayarthe tasil / ___________________________________________________________ t yugena yajamnasya v padair vimya amyay parimimte || pus_6.9 || ___________________________________________________________ yugenoktapamena yajamnasya v padai / yajamnagrahadadhvaryorna labhyate / yajamnagrahaa pradaranrthamiti kecit / tasmdeva vacanduttaravediryugamtr labhyate / some padamny mahvedy uttaravedi yugena v padairv vimya aulbena mnena paccchamyay mnamadrtha kartavyam / amyay parimimta ityetadvacanamadrtha na pramavidhi iyukta bhavati / karavindy vykhy. (daapadotta vijyate) mahvedy prathamanihatcchako purasttpacaviatiu aku nihatya tatpurastdasu aku nihatya pacadaikenetydin viharet // (tadekara nirharet) tator'dhena pacapadenetyartha / "sarvato daapad' iti atapathabrhnae ryate "pramena prama vidhyate aturaramiti tadanirpake trato daapada iti ktyyana / asmin pake padavistra tripadyma drghacaturara vihtya tasykayrajjupramottaravedi / asminnapi pake etatkarayardhena royasn viharaam // (t yugena parimimte ) tmuttaravedi yugapramena / tadukta "aatiryugam' iti / tena v yajamnasya v padairvimya pacdadrtha amyay sarvato mimte / amyprama cokta strntare "atriacchamy' iti paubandhe tvanyasybhvt parimrthameva amyvidhnam / mtraivsyai seti ligcca / asmdeva vacant saumikyuttaravediryugamyapi labhyate (bhavati) // sundararjy vykhy. (daapadottara nirharet) daapad--sarvata / ketrataatapad / (t yugena parimimte) yugamapi daapady eva mnasdhana veuvat / kecit tasyatantra pramamhu, atadvicraya sribhi / yajamnagrahaa adhvaryunivcyartham / amyay parimamadrtham / kapardikëyam. ___________________________________________________________ pade yuge 'ratnv iyati amyy ca mnrtheu yathkm abdrthasya viayitvt || pus_6.10 || ___________________________________________________________ paddiu mnrtheu yathkm--yathecch tath ghyt / kimukta bhavati // aavacaturdaa tila catustriattil agula (pthutasasp ityaparam) dvdagul prdea trayodagula vitasti pacadagula padam caturviatyagulaya aratni dvtriadagulaya jnu atriadagul amy aatyagula yugam catuata aka viatyuttara ata purua ityevamdiulbntaroktalakaamnrtheu pramvayav ghyeran / lakae vargea vimya tatra yathkm abdrthasya viayitvt / pacadagula padamapi bhavati / yajamnapadamapi / tatrnyataradgrhyamitydhne / iyaddvdaavikrm iti / tatra svasavitti aparasavitti lokaprasiddhi straprasiddhi v ghydityartha / ___________________________________________________________ vimity purastt prvamny upasaharet | rutismarthyt || pus_6.11 || ___________________________________________________________ eva caturare pdite prvamny purastdu pasaharet, rutismarthyt--""catuikhae yuvat kanne'' iti yuvatisdynuvda smarthyam // iti ahakhaa. -------- karavindy vykhy. (pade yuge viayitvt) pade yuge 'ratnviyati prdee prakrame amyy ceti hirayakoiulbe bodhyanyaulbe ca / athgulprama caturdaava catustriattil pthusali ityaparam / dagula kudrapadam / dvdaa prdea / pthottarayuge trayodaike prakrme ca (paca) daa / atiatamū / aatiryugam / dvtriajjnu atriacchamy, bhurddvipada prakma, dvau prdevaratniriti / tath pac ratni puruacaturaratnirv yma iti ca / tatraiva iyatyagre juhoti, iyatyagre harati, iyanta ghti, iyanta karoti, iyadbhavattydi brhnaavykhynvasara evcryea jnudaghndibhi parimairvykhyta / tatra paddiu mnasdhanavay nirdieu ythkm sydyathecch tath kurydityartha / abdrthasya viayitvditi gatam / ayamartha--paddiu yajamnasydhvaryorvvayavabhtguly parikalpitni autilaparikalpitguly parikalpi tni v paddni ghnyt / paddiabdrthasyobhayatrpi prayuktatvditi / aavo dhnyavie / (cryeaiva nirƬhapaau ratha parimajnrtha takastroktdatiatamityudharat, yenepacratni purua ityde klptiabdena pramavid samaynukathannna strntaraparightgulipaddiparigrahnuyoga / dvipadastripado veti prakramaprastve yajamnasydhvaryorveti vacannna kevalamavayavdivimitguliparicchinnapaddigrahraam) // prsguka parisampya prastutaea brte-- (vimit smarththt) vykhytametaddrikym / iha tu rutismarthyt "catuikhae yuvat kanne' idyasy ruterahyas purastdityeka ityupasahrcca vikalpa karmopadea ukta // aha.khaa. -------- sundararjy vykhy. (padayuge viayatvt) padacturvidhyamuktam / yugatrauvidhya ca aatiaavatiatgulai / aratnirdvividha--caturviatyagulo hasta ceti / iyniti prdeo 'bhipreta / sa ca dvividha--dvdagula prasrite aguhapredainyviti / amy trividh--"catvro 'advtriadagul amy, iti ktyyana / "atriacchamy' iti hodhyana, laukik tty / eu mneu yth kmya bhavati, abdrthasynekatra vttai / (vimityasmarthyt) ahyas purastditi asya vaikalpikatva prgevoktam // aha.khau ------ kapardibhëyam. ___________________________________________________________ navratni tiryak saptaviatir udag yatam iti sadaso vijyate || pus_7.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ahdaetyeke || pus_7.2 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tadekarajjvokta pacadaikenaivpyamyrdhapacamai royasn nirharet || pus_7.3 || ___________________________________________________________ navratni prc tiryabhn, saptaviatirudc prvamn / eva mantavyamiti sadasaruti / padena prakramea v mtavyam / karaamuktam / prathamanihatcchakordakiata prakrame aku nihatya tasmin pa pratimucya tasya purastdardhëame phayy dakimata prakmaagu / tatsadaso madhyamaudumbarsthnam / prathamanihatcchako payymeva purastdardhëame aku nihatya tasmin pa pratimucyoparyupari akumudagapasryrdhacaturdae navasu v aku nihanyt / phayy yaaku tasmin pratimucyoparyuparyaudumbarsthnya dakipasryrdhapacadae daasu v aku nihanyt / sadasa yma / tasinnyme tadardhamabhyasya yathstra virahet / saptaviatvardhacaturdaamabhyasya dakiasmdasdekdaasu padeu nihajanamardhapacame lakaa roya sdardhamadaasu v nava prakipyrdhëame nirajanamardhapacamalakaa royasrdhamymayorantau niyamya nirajanam / tena pacdapasryrdhapacame aku / purastdapasryrdhapacame aku / te ro / sadasa viparyasysau / prgvaamna havirthnam / gndhramna cnencryea noktam. ataulbntarokta grhya vaiktatvt / sadasa purastttiu prakrameu daaprakramavistra dvdayma havirdhna minuyt / ekarajjv pacaakun triakun v havirdhnasya pvtyamadhyamaakau pa pratimucyodagapasrya dvdaaprakame aku / tadgrdhryatanam / tay rajjv dakipasrya dvdaasu mrjlyam / phayy sadasa paurastyaakau pa pratimucyodagapasrya pdonaikdaasu aku nihatya tasmccottarata asu aku / tbhy ca purastt asu prakameu aku nihanyt / eva pacaakun v samacaturara minuyt / aaprakamavistra dvdayma prgvaa minuyt / dvdaavistra oaymamityanye / karanindy ykhy. (navra eke) tiryann navratni prgbhavati udaksaptaviatiryata / adayatamityeke khinm / (tadeka nirharet) padavimity vedy sadohavirdhnayorapi padenaiva mnamityukta, prakramamne tvaratnivimnameva, havirdhnasyparimita vati karmopadea ukta, aparimita saptaviate para sadovimnamucyate, mahvede pacttiravay phayy dakiato daapadevrabhya yvatpurastt tiravay tvat lemlikhet, rajju v ptayet, eva payy uttarato 'pi asu padeu pacimntdrabhya tayoreva lekhayo prvapacimeu dakiata rabhya yvaduttara udc lemlikhet, s sadasa phay bhavati / adaiky navopasamasyrdhapacamevardhëameu lakaa ktv phyntayoritydin vihtyrdhapacameu aku nnihanyttatsado bhavati // havirdhngndhraprgvaapramnhcryenupadinyapi ulbntaropadini grhyi / havirdhna dayma, daavi stramgndhra, aymavistramardhamantarvedyardha bahirvedirbhavati / prgvaaoaymo dvdaavistra / dvdaymo navavistro v / prathamanihatt ako purasttpacadaasu abhku, tatpurastt navymavistra havirdhna daapada v taddviakuprabhutnmanyatame na kuryt // sundahahjy vykhy. (navra eke) udagyatamityeva / navratnireva prc / tatra viaticatuviatyagulaprakramea aratni / uttareu kratuu saptaviatya rtni / deastu prayogakalpa evokta, "aparasmdve dyast' itydin / (tadeka nirharet) udc--phy / kapardikëym. ___________________________________________________________ prdeamukh prdentarl bhavantty uparav vijyate | aratnimtra caturara vihtya sraktiu akn nihatyrdhaprdeena ta ta parilikhec chrutismarthyt || pus_7.4 || ___________________________________________________________ uparavamnamapi nigadavykhytam / aratnti gatrtham / karavindy vykhy. (pradea vijyate) abhiavakle grvabhiremupari ra(ya)vanta ityuparav / upar--grvavie, tena tadvanta iti v uparav avaavie / (aratni marthyt) dakiasya havirdhnasya dakimasy roy dviakvdnmanyatamenratniprama caturara vihtya koeu akn nihatyrdhaprdeena karkaena rajjv v tn akn parito likhet / eva prdeamukh anyonyata prdentarl bhavanti / e rutirevamarthavat bhavati / padamnena vedi // atha devayajanadeavimnabhg ucyante--padamne eka pacat prc triattirav devayajamnayogy bhmi ktv tanmadhye tadym devayajanayogy bhmi ktv ntamadhye tadym prc lekhmlikhya rajju prasrya tadantayo aku nikhya prgvaaprabhti tadanurpa tatkratukle kuryt, pacdante prgvaa oayma dvdaavistra dvdayma navavistra v nirmya tasya lliktrrn prca itydi tattraiva tacchakorrabhya tripad vahirvedistadante aku, tatastatpurastt atrianmahvedi prc, triatpact tirav, caturviati purastt tirav, eva mahvedi vimya pacimnte tripadasacara, tatpurasttprktvena navapadamudaktvenëdaapada sada, dakiottaramadayma tanmadhye phyy dakiata padamtre bhavati / tadodubarsthna, sadasa prvrdhe purastdardha padamtra sacaramavaiya tatpactphyy hotryamitydayo dhiy aratnimtr pilamtr v / te ca tasya tasyottarata vissthita sacara sadasa purastt tripadasacara / tatpurastt navymavistra havirdhna, tryaratnivistra navymamiti madhyama madhyame chatii tƫmitare chadi iti darant / "daymavistra havirdhnam' iti bodhyana / ypvaycchako pactpadamtrasacara / tatpacdyugamtrottaravodi / uttaravedihavirdhnayorantarlamantarvedi / phyy dakiato dakiahavirdhna, uttarata uttara havirdhna, dakiahavirdhnasya dakiaroymuparav, havirdhnasya pacd gndhrasya (dgndhryava) bhusama phyy dakiato dvdaasu prj lya / tathaiva tasy evodak dvdaasvgndhrya, sarvadhiiy pilamtr sadaso'sdut tarata pdonatripade padonanavapade caak / gndhramaapasya te ro / havirdhnapacimntdrabhya prkrripadeu pyy uttarata / pdonaikdaasu pdonasaptadaasu ak, tvgndhrapaapasysau / aviiky pact phyy prvnte ardhamantarvedyardha bahirvedi / tripadavikambhastripadaparho ypvaa iti bodhyana / uttarasmdvedyasdudakprakrame ctvla uttaravedisamita, ctvlamadhyo vedyasatulya / ardhnte ctvlt pacdddaasu tadbahirvedyutkara, vedyakotkarayormadhye uttarata oaasu mitradhiya / etatpadamne / prakramamne tu sadohavirdhnayoraratnimnamagneruttaravederv pactrrn pratca prakramnattya tiryagahavirdhna navratntydi yvat / sabhav ymvastra sada / dhiy pilamtr prakrameaiva sarvamna atriadagulaparimit uttaravedistu daapad yugamtr v tatsthne 'gnirv / anyatsarva prakramakta / ypaikdainpeka daarathkmekdao (par)parav rajju mtv tasycaturviena bhgena vedivimimte / prakramasthny bhavattyukta (kta prcyekdainy) mekdainy / prcyekdainpake ardhaahni padnyasau yprdha bede purastt padrthamtramasamapacchidya tatpurastt präca nidadhyditi bodhyana / ekdaaikdanpake ardhaahni padnyasvapacchidya tnyekdaadh vibhajya phynt phyd drabhya eka vibhga madhye präcannidadhyt / taddakiata uttarata ca pacapaca vibhgn präco nidadhyt / agnivivddhau mahvedi vivddhi, prgvaaprc cntarlabahutve vivardhate / alamati vistarea // sundararjy. (prdea smarthyt) deastu darita eva "dakiasya havirdhnasya' ity din / sarvatrpi prakramairmne aparasmdvedyntt prakramatrayamavaiya navrtni sada / uttaravede pactprakramatrayamavaiya navrtni havirdhnam / padamne tktapramn sadohavirdhnottaravednmasabhavdvedyanuguo nirdvsa kartavya / ctvlastu amymtra eva sarvatrpi / "amymtravtvla' iti bodhyanavacant / atra lok---- myate saumik vedi prakramairdvidagulai / dau triu nava dvyekacandradviarabhdviu // .1 // ekaikadviaraikeu akavo daa paca ca / atriik mnarajju tasy dvyëasu lakaam // .2 // vimne payormadhye prakram dvdaa smt / ro pacamoneu sado 'nantaraturyayo // .3 // tatkoa pacamoneu bhskareu daasvapi / ttye dvyantar dhiyste prdeato bhrama // .4 // rudreu saptadaasu ak pdoniteviha / gndhra tatpacame tu dhiyau dvdaasu smtau // .5 // ahe sytpacake dhna pacaddvitaynvite / saptame prgvadgndhra navame manutkara // .6 // ekdae havirdhna pau vytyasya prvavat / oaasvardhahneu mitro dvdae bhavet // .7 // uttarrdhtttye tu trayodaacaturdae / akoruttaravedisyddvayosrdhamupntyayo // .8 // antime dvdaasvasau ctvlalo 'sdudakkrame / pura pactsadodhncyajetprakrama pacakam // .9 // dakie tu havirdhne pacctrn prakramstyajet / prvadvayo prakramau dvau aguladvayasayutau // .10 // aratnimtra madhye coparav tu lakaam / evameva vimna sytpadairapi caturvidhai // .11 // pada pacamasayukta dhiyavikambha iyate / amymtrastu ctvlo vykta bodhyano 'bravt / anyathgnau virodhasyt mna cnyanna vidyate // .11 // kapardikëyam. ___________________________________________________________ vyymamtr bhavatti grhapatyaciter vijyate || pus_7.5 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ caturarety ekem, parimaaletyekem || pus_7.6 || ___________________________________________________________ caturartnirvyyma / tatprama grhapatyacite / caturar grhapatyacitirityeke khin matam / parimaal grhaptyacitirityeke ruti // ___________________________________________________________ karaa vyymasya ttyyma saptamavysa krayet || pus_7.7 || ___________________________________________________________ caturary karaamucyate / vyymatty prvamn vyymasaptam tiryann / eva karaa krayet / kuryditi vaktavye krayediti vacandanyaistakdibhi pravairndhvaryuetyavagamyate / kiyante 'neneak iti karaa drumayam / ___________________________________________________________ t ekaviatir bhavanti || pus_7.8 || ___________________________________________________________ tena karaena kt iak ekaviati tasy grhapatyacitau bhavantti ea / karavindy vykhy. (vyyma vijyate) vyymacaturartni // (caturare eke) eke khinmubhayamapi bhavati / (karaaarbhavanti) kriyante 'neneak iti karaam, tacca drumaya lohamaya v / dvtriadagula yma, trayodagulayacaturviatitil ca vysa / utsedha ca jno pacamabhga / ekaviatiriti akhysapatti brte / pacacitkamitydiu samudyasakhyvagatyartha // sundararjy vykhy. athgnicityy---- (vyyma bijyate) caturartnirvyyma / (catura ke) tatra caturarym-- (karaaarbhavanti) ttye dvtriadagulam / saptama daatilona caturdagulam / t ekavi atirbhavantyekaikasmin prastre / kapardikëyam ___________________________________________________________ prgym prathame prastre 'parasminn udagym || pus_7.9 || ___________________________________________________________ prgym--prgyat prathame prastre / udagym--udagyat dvitye prastre / evasupahite bhedo na bhavati / anena jyate sarvatra bhedo varjanya iti / abdenaivokta bhagavat bodhyanena ""sarvatra bhedo varjanya'' iti / adharottarayo parvasasthna bheda ityupadiantti / anencryeoktametat "vyatysa cinuyt' iti / karavindy vykhy. (prgyamprathame prastre) upadhyamne prgym syu / (aparasminnudagym) aparasmin dvitye tu udagyat bhaveyu bhedbhvya / ukta ca bodhyanena "sarvatra bhednvarjayeta' iti / sundahahjy vykhy. (prgy gym) iak upadhey / kapardibhëyam ___________________________________________________________ maaly mdo deha ktv madhye aku nihatyrdhavyymena saha maala parilikhet || pus_7.10a || ___________________________________________________________ yadi maal grhapatyaciti mdo bhttiky "ha' iti nipta atretyetasminnarthe / ullekhana ktveti dehabimba lakktya tanmadhye aku nihatyrdhavyymena maala parilikhet / tadvyymamtra aala bhavati / kecidatra sahaabdaravadatyeneti varayanti / ketrasamatvya tadan psitamihcryasya ardhavyymeneti vadata / yadpsita mabhaviyat mdo deha ktv maala kurydityevvakyat / ukta tvdedanyaditi / tvat bhmimiti vakyti ca / katha sahetyucyate? yo maala cikret sa eva ktvr'dhavyymena parilikhet / ha iti nipta / evamadhyhtya yojanyam / athav rutireveyamevabht / ___________________________________________________________ tasmi caturaram avadadhyd yvat sambhavet tan navadh vyavalikhya traidham ekaika pradhika vibhajet || pus_7.10b || ___________________________________________________________ tasminniti maala parmsyate / tasminmaale caturara yvacchete tvaccaturara likhet / samapariha caturdh vibhajya avntaradiku lakaa ktv teu sraktayo yath bhavanti tath caturaramlikhet / diku catvri dhanusam / taccaturara navadh vyavalikhya ekasya pramena samacaturara karaa krayet / traidhamekaika pradhika vibhajen / gamanya pradhyata iti pradhikam / tacca prvadhanu / tatpratiktitvt pradhikamityucyate / ekaika pradhika tridh ktv karani krayet / caturbhistilairnyagulcaturarapramam / aalamadhye tasya ttyenaika karaa pradhikamadhya dvviatitrayodabhy krayet / triadagulena tveka takayet // yath. dhanurkra yath jyphalakayormadhye tilonamagula bhavati tathona tribhistrayodagulameka karaa aratnimtra tilbhymeka saptaviatyagulamaabhistilairnameka taket / prvamaguladvaya agniphalakbhy saha madhye yath bhavati tath ttyena karaena viparyasynyamevamiak krayet / ___________________________________________________________ upadhne caturarasyvntaraden prati srakt sampdayet || pus_7.11a || ___________________________________________________________ upadhnakle prathame prastre avntaraden koaden prati caturarasya sraktsampdeyat sayojayet / caturare nrdheakarate / caturare naveakerate / pradhikeu dvdaa / navasu dvdaasu ca ekaviatirbhavanti / ___________________________________________________________ madhyntarasminprastre || pus_7.11b || ___________________________________________________________ dvitye prastre madhyni caturare madhyni avntaradea pratisampdayet / ___________________________________________________________ vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_7.11c || ___________________________________________________________ yvata prastrnkartumicchet tvadyvatysa cinuyt / ya prathamasa ttya / pacama ca yo dvityasa caturtha / ___________________________________________________________ pilamtr bhavantti dhiyn vijyate || pus_7.12 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ caturar ityeke parimaal ityekem || pus_7.13 || ___________________________________________________________ bhvorantarla pilamiti kecit / muikto 'ratni pilamityanyo / prdea pilamityapare / caturar dhiy ityeke ruti / parimaal ityekem / ___________________________________________________________ mdo dehn ktvgndhrya navadh vyavalikhya, ekasy sthne 'mnam upapadhyt || pus_7.14 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ yathsakhyam itar vyavalikhya yathyogam upadadhyt || pus_7.15 || ___________________________________________________________ ---------------- mdo dehniti pradarana tasmin caturaramityde / amanavam iti siddhe ' pyekasy sthna iti vacana dravyeaknmavaepadhnasya jpanrtham / vyaktamukta bodhyanena / lokabdhni dravyyavaepadheyni / yathyogamupadadhyt agnikalpe yvatsakhyk dhiiy mnt tvatsarayk t vyavalikhya karani ktv yathyoga yath yujyate tatho padadhyt // iti saptamakhaa. itypastambastravivarae kapardisvmibhëye ulbkhyaprane dvitya paala. ---------- karavindy vykhy. maaly grhapatyacity karaa bahupraysasdhyamiti prakrntareeaksampatti brte / (maa likhet) same ucau kacidbhtale vyymamtrdhikavistra jnupacamordhvaprama sasarjanyairdravyaisasy sapraky mdo bimba ktv tanmadhye vyymacaturaraketra maala ktv tanmadhye aku nikhya ardhavyymena saha atiayattyena saha maala parilikhet // (tasminabhavet) tasminmaale yvat prama caturara kartu akya tvallikhet, eva kte maalamadhye samacaturara eka, tatprveu catvri dhanurkri bhavanti, tni pradhaya ityucyante / pradhirnma rathacakrvayava / pradhyate pradhvyate vneneti pradhi / tatsrpyt maalvayav api pradhaya ityucyante // (tannavadh vibhajet) taccaturara navadh vibhajeta / tribhgvalekhanena navadh vibhajya pradhi tvekaika traidha vibhajet / caturara naveaka catvra pradhaya tridh vibhakt dvdaamcya ekaviatiriak / maalamadhye caturarakarao 'ya prayoga / maalamadhye prcyudc sampdya maalalekhy parha caturdh sabhujya sabhogeu tatra lakani ktv lakallakaa likhet / eva kte maalamadhye caturara bhavati / tatra vikambhrdha catu pacadagulayor'dhadvviatitil ca madhyacaturarakara / (sapta) saptatiragulayo 'atil ca tasysya ttyo bhga / pacaviatiragulaya pacaviatitil ca karani kuryata, tnyucyante--sarvata pacaviatitilasahita pacaviatyagulameka karaa pradhiu / tri karani / pradhimadhycaturbhi / tasya prve caturdagulaya saptasaptadaa til ca / pha pacaviatitilasahita pacaviatyagulamukham / ekonatriadagula (pdonatriadugala) ta vikambhrdhapramay rajjv karkaena v vilikhya takayet / pradhyantayostadevaprva paaha ca / mukha tu atriadagula, dakiasya dakia prva savyasyottaram / etnyeva catur pradhn karani / eva catukara maalaciti // (upadhne prastre) maalymupadhnakle prayamaprastre caturarasya srakt ko avntaradena koadia prati sayojayet / dvitye prastre caturarasya madhyni avntaraden prati sayojeyat / eva bhedo na syt / bhedo nma prastrnvayagatnmiakn prnteu smya, tatsarvatra pariharayamiti tatra tatra vykhynavacant jyate / vacanamapyasti sarvatra bhednvarjayediti // (vyatysa cinuydyvata prastrn cikret) vyatyasya vyatyasyetyartha / prastr iaksaghtavi e / te pacacitka cinvteti vihit yvantasyu tvanto vytyasya vyatyasya cinuyditi asmdevvadhrat jyate, agnidharm iakyatanordhvapramdayo 'tra prpnuvantti prastreu prathamattoyapacamsam / dvityacaturthau samau nanu katha labhyate atiayattyeneti / ucyate--saha abda smarthyccaturarasya maalakarae atiayattyasya karaeatvavidhncctiayattyena saha vikambrdhena maalakaraam / etasy eva grhapatyacite caturaramaalatay prpte ketrasya smyavabhimatamiti caturaramaalakaraanyyo 'nusartavya / caturaraprvakatva csya maalakaraasya dyate / tato 'pi sa evnusartavya / kecittu saheti dvipada ktv srdhavyymena sambandhayanti / temanayo padayo prayojanaviennaiva payma / tasmtsktamatiattyena saheti // (pila vijyate) tripada pila, muktoratni pilamityeke / bhvorantarla pilamiti bodhyana / dhiy agnaya "agnayo v atha dhiiy' iti darant, tacchabdena tadyatanni lakyante / agnnmyatanabhuva pilamtri bhavanti / apavdbhve krabhede 'pi ketrasya smya bhavatyeva // (caturar letyekem) gatametat / atra sgnicitye kratau vieamha / (mdo dadhyt) mudo dehn ktv mtsambandhino dahnupacayn bimbni kty gndhryameka navadh prktvenodaktevana ca tridh vyavalikhya madhyasthamekamekenmn upadadhyt / anystatprambiraakbiritarn hotrydn mdo dehn yath sahkhya yasyayasya dhiiygne yy sakhy dvdaa oaa ekaviati caturviatimitydy tay sakhyay ta ta vyavalikhya yathyoga yatrayatra dee yy iak yujyate tatratatra t t iakmupadadhyt / dvdaa oaa ekaviati caturviati v hotrye, ekdaa brhnacchasye, a mrjlye, avavanyou dhiiyepadadhtti vijyate iti / anyadhiy prastryapotryaneycchvkyactvlamitrvabhth / karani v ktveak kuryt / caturarapake sarvata prde hotryasya, dvdaapake prdee dve navgule dve, oaapake sarbato navakni, ekaniatipake navake dve saptgulaya saptatil ca dve, tadeka sarvata saptatilsaptgulaya eka, atra caturaramekata pacadh vibhajya caturo bhgn prathamena caturdh vibhajet / dvityenaika pacadh / caturviatipake 'yete eva karae / tatra prvavat pacadh vibhajya caturo bhgn saptatilasaptgulena pacadh vibhajet / itareaika caturdh / brhnacchasyasyëau hotrye dvdaya, tisra gndhry, mrjlyasyaikata prde, anyato 'dhyardh a / anye potrydn gndhryeak amrjlye aake dve / maalapake karaabhulyaprasagdyavalekhanamevocyate / gndhryasya prkcodakca tredh vibhga / hotryasya dvdaapake ekatastridh vibhgo 'nyatacaturdh / oaapake sarvatacaturdh / ekaviatipake tvekata pacadh ktv caturo bhgcaturdh vibhajya caturo bhgn pacadh ktvnyabhga caturdh vibhajet / ekdaapake tvekatavaturdh vibhajya trna trodh ktv anya dvidh vibhajet / apake tvekatastridh ktvnyato dvidh vibhajet / aapake caikatastridh vibhajya dvau bhgau tridh ktvnya dvidh kuryt / dhiynmekacitkatvt sukaratv ccaia eva prakro varamitycryo manyate / tatra loka // vyymamtre citye 'gnau karaa drava bhavet / laihe v taccaturbhisyt phalakbhistaducyate // dvtriadagulymamagulyasyustrayodaa / caturviatitila vistra karae bhavet // maaltmani tatra sytkaraa ca caturvidham / madhyameka pthau tri tnyucyante yathkramam // sapacaviatitil agulya pacaviati / sarvata karaa tveka madhye 'ne(te)neakkti // pradhiu tri tni syu pradhyante karaa tribhi / phalakai prati(dhi)madhyya caturbhi karaa bhavet // pha pacatilopet agulya pacaviati / prve caturdagulya tilasaptadanvit // sapdonatilastri(tri)adekonatriadagulam / mukha sytpradhimadhyya karaasyntayorapi // phaprveu tatreme mukha atriadagulam / antayoryatra yasya sytprva nnyasya tatra tat // karan mukhnyatra vikambrdhapramay / likhya takayedrajjv karkaenthav likhet // atriadagulym dhimaysarvatasam / tatratatra yathsakhymucyante karanyatha // prdeamekato yasmdanyato 'dagulam / mrjlyenena kt dhiiye asyuriak // prdeasarvato yasmdgndhrye tu tatkt / dvdagulamekatra yasynyatra navgulam // hotrye dvdaopet tatkt dvdaeak // navgula sarvatasyddhotrye tena oaa // tilapacakasayuktsaptgulaya ekata / navgula cnyatasytkaraa tvekaviatau (kau) // tilasapta(paca)kasayukt agalyasapta sarvata / idamatraikavie syccturvie 'pyubhe ime // prathame caikavie syu oanyena pacakam / caturvie dvityena viatistvanyadanyata // y prdee(a)nuvgalyastvaau tstisra eva ca / prdebrhnacchasidhiiye tvekayugdaa // prdo apaddhyardhedvece....tyaake vidhi / potriydau yathyogamupadhna tu sarvata // ekacitydhiiyn bhedasynavakata / vaiamyeaiva sahkhyn karanekat bha(ve)yt // vyavalikhya yathsakyamupadadhydiheak / yathyogamiti tvevamcryo maale 'bravt // adhikena karasya hne karayuge bhuv / hte phalena (phalone) hny yujo v yadbhuvo daram // tasya varge 'sya karasya vargttu pariodhite / pariiasya mla tu lambaka tadvido vidu // vadiprcmit rajjumantarloktay vt / dakiottaramyamya vede prvparrdhayo // vi(dvi)dtyau tu vijey prgudvedi rutkara (ttaram) / madhyadeotrimadhya tu vahne prcyapratcyayo // lakaena nimittrtha (dvi) viktye tvapyate / pacime cottaratrpi nimitta sydapyate // viparyasya tu prvatra nimitte dakiottare / ktv vikambha turye sydubhayasypi lakaam // tayorlakaayortekh rajju v prniptayet / lekhy dakia grhya maalrtha tyajedudak // parihe caturth asabhugne bhugnalächane / akdakagat rekh caturarasya sdhik // vikambhrdhyavargasya dviguasyaia mlata / maale caturarasya kara parikalpan ( kalpit) // yadv vikambhamlrdha (vargrdha) mlena karakti / maale caturasya yvatsabhavajanmana // akayvasthit rajju yvatsabhavajanmana / caturarasya vikambha maalasya vadanti hi // vikambhasyntar varge vikambhrdhasya vargata / odhite pariiasya mla syddalalakaam // vikambhasyddalagrastacpajyrdhsya vargake / prvajydalavarge tu vikambhrdhasya vargata // odhite pariiasya mla taddhanuaira / sajyvargaagueu vargavpasya vargaka // arhatastu kodao dalito dhanua phalam // vikambha tmadviguena('pi)yojya sa ctmaviena sa pacamkhym / sapacaviena ca tau sametau vysena sai parihallapti // nemidvirekdaavtrakryas tadbhga eka ca tath dvidh ca / vysasvar paridhesaha syur bhgaturyea sa saptamena // itypastambastravivarae karavindyabhëye ulbkhyaprane dvitya paala. ---- / ---- sundahahjy vykhy. maaly tu karan vahuvaktavyatvt tairvinaiveakopyamha---- maa vibhajet deha--upacayaaugalotsedha / saheti nipto vkyla kre / sa iti v ccheda / "ardhavyymena maala parilikhet' ityeva satyëìha / caturara savieea vikambhrdhena catustilonenëaayagulenvadadhyt / caturara navadh ktv prathikn tredh vibhajhet / prathireva prathika / prathivakraparyanta / athav karaaireveak kuryt / tri karani--samacaturara prathimadhya prathyantamiti / atra samacaturara dvviatyagula saikaviatitilam / prathimadhyasya prvamny pramametadeva / tiryanny daatilonatrayodahgule eka prva phalaka dhanurkra taket / yath aguli dvdaatil ca araprama bhavati / prathyanta tu pramam / tasypi caturaravadeka prva, trayodagula daatilonamapara, aviaka tiladvayonamapara, taddhanuriva taket, yath aguli saptaviati ca tilaro bhavati // upadhne cikret maalacaturarayosdhraamida bhedaparihrya, anenaiva jyate sarvatra bhedo varjanya iti / tathca bodhyana------ bhedn varjayedadharottarayo prvasadhna bheda itycakate, taddynteu na vidyate--iti / pila vijyate vila pacadh varayanti--bhvorantarlamityekam, ktamu imaratni(ktamuirara tni) dvityam / aktamuimaratni ttya, dvtriadagula caturtha, atriadagula pacamamiti / caturarn ktv tn kuryditi ea / gndhro dadhyt itarn dhiiyn yathsakhya vyavalikhya dvdaa oaetydi hotrye, ekdaa brhnacchasye, amrjlye, avavanyoviti / te ca yathsabhava vibhg iti kecidhu / sama catuhar dhiiyn samacaturar eveak kry caturaramdedanyaditi / tavratnvikambh dhiiyn miak agul gndhryasya / hotryasya dvdaakasya madhye catasracaturagul / parito 'gul / oaike aagulsarv / ekaviakasya madhye nava caturagul, parito dvdaa aagul / caturviakasya koe 'pvagul, eo viaticaturagul / vlhnacchasye sapta aagul, catasro navgul / mrjlye pacëgul / anye tvhu--yathsakhyamitarniti vacant sarv iakstulyaketr eva / tatra samacaturakmeva kartumaakyatvddrghacaturar api kriyeranniti / tanmate 'pygndhr yasya prvavat / hotryasya dvdaakasyeak agulym aagulavys / oaakasya prvavadeva / ekaviakasya tu agulym aratnisa(pta)mavys / (caturviakasya aagul ymcaturagulavys / mrjlyasya prdeym agulir vys aakn prdeymaagulavys) / brhnacchasyasya dve sarae agulyma sëdaatilaaagulavysameka karaam / tena tisra iakaagulavys bhavanti / navatilonanavgulymamaparam / tena aviak / anyeu pilamtrevetadanusreeak draavy // atha parimaaln atriadagulavikambn gndhryasya madhye prdeavysa parimaalamamna nidhya parito 'viaksts karaa, prve dvdagule, caturdagulamaatilonameka tiryakphalaka, taddhanuriva taket, yath aguli dvdaatil ca aro bhavati / saviatitila caturagulamanyattiryakphalaka, tacca dhanuriva taket, antarvakra tu bhavati yath pacadaatilara / evamiak anye dhiiyn tri karani / sarve ca dveve phalake adagule / hotryasya dvdaakasya ttya phalake navgula saikdaatila, taddhanuriva taket, yathaika viatitilara eva oaakdn ca draavyam / brhnacchasyasya ttya phalaka dagula sapacadaatila, taddhanurivataketa, pacaviatitilra, saptatilamiti vkacit / mrj lyasya ttyamapyadagula, tadardhadhanuriva taket, vdyagula caturdaatilara / aakn ttyaphalaka caturdagulamaatilona, taddhanuriva taket, agulirdvdaatil ca ara / anye ca pilnmetadanusrea draavyam // // it.i saptama khaa // iti sundahahjye pastambaulbastravykhyne ulbapradpe dvitya paala. ---- / ---- kapardikëyam uktni haviryajn viharaani / saumikni ca sgnicityasya kratoragniketramnamiakn karani upadhnavi dhi ca nokta / tadvaktukma prastauti-- ___________________________________________________________ bhavatva khalu v ea yo 'gni cinute iti vijyate | vayas v ea pratimay cyata itykticodant | pratyakavidhndv || pus_8.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ yvadmnnena veun caturare tmani purun avamimote || pus_8.2a || ___________________________________________________________ prastvamtramanay ruty kiyate na phalanidhna / vidhivibhakterabhvt / nityo 'gniruttaravedivat / "agnioma uttaravediruttareu kratuvagni' iti nityavacant / yadi prastvo 'nay ruty svkriyate grhapatyacite prvameva prastvo na kartavya / satyametat / iha prastvavacanasyeda prayojanam-- vakyamni dhamri mahgnereva yath syuriti / kni punastni? jnudaghrjo mahgneveti ktyyanye ulbe mahgnanerevaite dharm iti spaamuktam / ki ccehgniabdena nirupapadena codit dharm yath syuriti / yath--"ta v eta yajamna eva cinvta' iti yajamno mahgnereva kart na grhapatyde / grhapatyadhiaynmadhvaryureva kart / pacdvidhtavyn dhiiyn prva vidhnasyaitatprayojanam / yo 'gnevet sa bhavatyeva / yadyapi bahavo bhrtvy iti kriyate 'nay ruty / vayas--paki eo 'gni pratimay prakty cetavya iti ktesvarpasya vidhna kriyate / sa cotpatat chyayetyartha iti bodhyanenoktam / vaiabdo nivaye / asvapycryo vakyati "vakrapuccho vyastapaka' iti / tasmcchyenacideva prathama / ulbntare cokta "yenacidagnn prathamo 'gni' iti / yadi yeno nitya katha svargakma iti ? ypadravyavat / yath khdira svargakmasyeti khdirasya nityatva kmyatva ca / pratyakavidhndyvadmryena / vabda pakavyvttau / tena naipticodanpi yena prakti / kuta? pratyakavidhnt / pratyakamevtra vidhyate / pakbhavattyrabhya pakapucchnmapi prama vihitam / tena virodht / nanktamkticodaneti, nai codan; npi vidhi; vidhivibhakterabhvt / cyata iti nirdiyate; na cinuyccetavyamiti v / vidhyantaraeabhtatvcca paymo na vidhyiketi / "brahnavdino vadanti nyaagnivetavy 3 uttn 3 ityrabhya prcnamuttna purƫaramupadadhti' iti puruairasa upadhna vidhyate / tasya eabhtamida na vidhyakam / yenacidagnn prathama iti pihakayenamadhiktyaitadukta puruamtrapakapucchasya samkhy yena iti / tasmdavirodha / yvadmnna tvadeva srpya / pakapucchavattath srpya ghtv vayaabdo vartate / tasmtpuruamtrapakapucchavnagniriti tmeva prakti nivitya anye ktivie vakrapakdaya kmy iti siddham / vakyati "kmy guavikr' iti / veun caturara tmani purunavamimte--agnikalpe uktalakaena veun mimte--minoti sthaulrdha ketra vakyamena mgaia sarvato dvipurua tm dvbhy catvrti vacanccatavri ca puruaketrytmani---- ___________________________________________________________ purua dakie pake purua pucche puruam uttare || pus_8.2b || ___________________________________________________________ puruameka dakie pake purua pucche puruamuttare--viva tri caturari puruapramni, tman saha sapta puruaketri // ___________________________________________________________ aratnin dakiato dakia paka vardhayati | evam uttarata uttaram || pus_8.2c || ___________________________________________________________ aratnipramena dakiata dakia vaka vardhayati--drghakaroti / uttaratacottara pakam // ___________________________________________________________ prdeena vitasty v pactpuccham || pus_8.2d || ___________________________________________________________ dvdagulena trayodagulena v pactpuccha vardhayediti ea / evamardhëamni uruaketri bhavanti / karavindy vykhy agnydheyaprabhti somntn kevalavihr ukt / idn sgnicityeu kratuu vihravieavidhitsaygnevayanavidhyik ruti pahati // bhavat yate bhavatisamddhyarthe / ivakhaluvaiabdo niptasamudyo vkylakrdau vartate / "rasa iva khaluvai tat yo 'rgni cinute--agni cayanena saskaroti sa samddho bhavatti vijyate // nan.u mantrasya vidhe stvakatayr'thavdo 'ya / cinuta iti vartamnanirdea / ata kathame agrisaskrabhtasya cayanasya vidhyik ruti kalpyate / satya, taittiryake asy eva rutermukhyatvdaprptrthatvennuvdatvsabhavccayanamtrasyai vidhyik ruti kalpyate / akmasabandhnnityeti ca / nanu cayanavadbhavatyartho 'pi vidheya / na vidheya, kuta, cayanasygnisaskratvena tatphalnuvdsabhavt // vayasadan vaysi--pakia yendaya / pratim -- pratiktisdyamktirpa codayatti codan vidhyak ruti / eo 'gniryath yenktirbhavati tath yetavya ityartha / ulbntare ca -- yenacidagnn prathamo 'gnirityukta / vakyati ca yena praktya vakrapako vyastapuccho bhavatti / tasmdvakapakdiviiayeno 'gni praktitvena krya / sa nitya / ypapraktibhtakhdirdikat svargakmasypi bhaviyati / pratya nena vabda pakavyvttau / naitadasti vayas v ea pratimay cyate iti e yendyktivieacodaneti / kuta, pratyakavidhnt / yata pak bhavattydin vkyena vyymamtrapakapucchavadkti pratyakamevgnervidhyate / ata vayas v ea pratimay cyata iti vayasdyamtramabhidadhti, nai yainktiyodan bhavitumarhati / kica cyata iti vartamnrtha nirdedasya vkyasya puruaropadhnavidhivkyaeatvcca nai vidhyik / yaccokta ulbntare -- "yenacidagnin prathamo 'gnirityuktamiti' nya doa / tatra hi vyymamtrapakapuccho 'gnirityapi yena ityucyate / tasmdmnnena vedena vyymamtrapakapucchavatty yvatsdya vihita tvadeva sapdayitavya / tasmtpuruamtrapakapucchavnagni praktirnitya ceti sthitam / asy gnesvarpamha / veun ccha vakyamaprakrea veun'tmani catura purunavamimte / avamnamapi vimnameva / iyati akymti tv avamya yajanta iti darant / sarvato dvipurua tm tbhy catvri puruaketrytm bhavati / eva vakayo pucche ca puruasamitni tri / eva sapta puruaketri aratnin dakiato dakia paka pravardhayati dakiato -- drgha kuryt / evamuttarata uttaramapi pakamuttarato drgha kuryt / prdeena nitasty v pactpuccha / prdeoguhapradeinbhy parimita vitastiraguhakanihikbhy tayoranyatarea puccha pratcna vardhayet / evamardhëamni puruaketryagne ketra bhavati / sundararjy vykhy. vedervimna saumiky kramairdvidvdagulai / ditrisaptasu dvitricandradviyugabhmiu // .1 // bhtribhdviaraikeu akavo daa paca ca / saatilratniahonëtriadaratnik // .2 // vimnarajjuvihna syttasysaptadaasvatha / pau kryau tayormadhye praktam dvdaa smt // .3 // atriik v rajjusydvimne vdyaalaka / ro pacadaasvdye sado 'nantaraturyayo // .4 // daasvaasu tatkosttye 'ratnimtrak / dhiy prdentarl gndhra tu turyake // .5 // rudreu saptadaasu ak pdoniteviha / kryau hi pacamer'keu mrjlgndhradhiiyau // .6 // saptame prgvadgndhre dhna srdhacatuaye / utkaro daame akau manuttarata krame // .7 // vathyagohakhananasthnamekdae puna / havirdhna prgvadatra payorvyatyato 'dhika // .8 // oaasvardhahneu mitro dvdae bhavet / akvoruttaravedisyddvayosrdha upntyayo // .9 // antime dvdaasvasau ctvlo'sdudakkrame / paubandho 'stu ctvlasome 'ptyavadhryate // .10 // mnntaramanuktvaiva vykhyta iti krtant / amymtrastu sarvatra vyakta bodhyano 'bravt // .11 // anyathgnau virodhasynmna cnyanna vidyte / uttare'se mahvedymstva parikrtita // .12 // dakie tu havirdhne pacttn prakramstyajet / pdonadvitaya prve 'ratnau tparavsmt // .13 // ardhaprdeataste bhramaa koaakuu / agreoparavstyaktv pdonaprakramatrayam // .14 // amymtravatusrakti kharaliastu sacara / audumbarasadomadhye phy dakiata krame // .15 // bhavatva codan pratimay vayas utpatat chyay / tath ca bodhyana-- "vayasmutpatat chyayetyartha' iti / anena yenacitirnityoti jyate / mantravar ca bhavanti, "suparo 'si garutmn' itydni / ligni ca pucchcchi ro 'dhikati irasi pakayoritydni / na hi caturare irosta / pratya dv pakbhavati vymamtrau pakau ca puccha ca bhavattydi pratyakavidhndv kti pratyetavy / anena caturaro 'gnirvi dhyate / sa ca sarvgnn praktiriti / tameva tvadha -- yva ttare yvadmnnena yathsamntena puruamtrea vakyamena pacratnin / eva kevalasaptavidhgnermnamukta, pakntaramha -- aratnin ccha vitastirdvdagul / yathokta ktyyanena -- (120) "pacratnanirdaavitastirviatiatgulaya purua' iti / vitastirdvidaguletyeva naighauk / prdeenetyasya vykhyna vitastyeti / prdeaabdrthasya viayisvt vitastirevtra prdaeabdena grhy, natu prasrite aguhapradeinyvityartha / athav vjasaneyake "vitasty puccha' iti rutatv dvitastiabdasyaiva prasiddhatarea prdeaabdenana vykhynam / vabdo vkyrthe 'vasabadhyate / tena sarvamida vikalpyate / tathhi -- pucchavddhestvadvaikalpikatvamavagatam, taittiryake pravddheranuktatvt / vyanakti ca ktyyanastath "aratnin pakau drghygasau bhavata' ityuktv iti drghyastvamuktv "vymamtrau pakau ca puccha ca bhavati' iti puruamtrasyaiva nigamant / rupaa yati caitadbodhyana -- puruamtraia veun sapakapucchamaratnin v pakau drghygasau bhavata / iti / kecittu vitasti trayodagul manvn dvdagulena prdeena vikalpayanta pakapucchnmaratnanydipravddhi nitymhu / temaavidhaprabhtn yadanyatsaptadh vibhajya vidhsaptamakaramitydi na sagacchate / tattyodagulavitastyabhyupagame pucche viatiatgulamtra ketramupadhtu na akyate / tatra kavidha -- purūea pryatmiti, tatstrakro na sahate / yadha "ardhntaratvt purūasya' iti "yatpacyamnn pratihraseta' iti ca / kica purūea cetsarvasya nynasya prti; kimiti mahat granthena iakpramrdhamadhun prayatyate / tasmnna kici detatrrayodagul vitastiriti / anye manyante -- dvdagula yoreva vitastiprdeayo mikpayasyayoriva bidhibhedcchabdabheda / tayo ca paraspara vikalpa iti / temapi prvoktsagati spaaiva / brhnaavirodha ca / taittiryake hi pucchasya pravddhi pkikatvenpi nokt / tasmdaratnaniprden pkikatvameva jyyo manymahe / kica yadeveaknmaguln pacama karaa tadapyasminnardhe liga katham? tatra hi prathamattyakarabhymeva upadhne akye anyni tri karani bhedaparihrrthni / tatra pacamena vinpyupadhna sukaram / saratnydipravddhau nityy tatprakra ca darito bhagavat bodhyanena -- "uradhne prvparayo pakaprvayo' / itydi / anya ca prakra -- tmani purastt dardheak / udagyat pacadaa / pakgraryormadhye tisrastisra prcya / pucchprvayo pacapaca / pucchgrakoayordve prdeamtryau / tbhymadhyardhe 'ake udcyau / pakgrakoevekaik adhyardh udagyat / apyayo ca pacapaca yathstra / pucchgramadhye dve prcyau / ee pacamya / ea dviata prastra / aparasmistu pakaprvayoa«aardheak udcya / tmani dakiata uttarata ca a a prcya / royaseu dvedve adhyardhe udcyau / pucchpyaye paca prgyat tmnamaratnaninopet / ee pacamya / pucchgreu madhyammuddhtya dve ardhe 'ake udcyau / ea dviata prastra / eva caturbhi karaairupadhne siddhe yatpacama karaa tadaratnaniprdebhve 'pi bhedaparihrea dviataprartham / nirpaya caitatsarva sribhirityuparamyate // kapardikëyam ___________________________________________________________ ekavidha prathamo 'gnir dvividho dvityas trividhas ttya ta evam evodyantyaikaatavidht || pus_8.3 || ___________________________________________________________ eka puruo yasminniti ekavidha, ekapurudekottara cinvteti prathamtikrame krabhvditi prathama ekapuruavidh iak asminvidhyante iti agniketram / "tavopasarge' irya / ek csau vidh locanyam / udyanti gacchanti ekaata vidht / abhividhv / ___________________________________________________________ tad u ha vai saptavidham eva cinvta | saptavidho vva prkto 'gni | tata rdhvam ekottarn iti vijyate || pus_8.4 || ___________________________________________________________ niptasamha pakavyvttau / ekavidhdayo na cetavy iti / vvetyavadhrae / saptavidha eva prkto 'gni -- praktirityartha / svrtha eva taddhita / saptavidhdrdhva ekottarniti vjasane yin ruti / saptrtha eva prathama prakti ca puruamtreetyrabhya saptrdhasya vidhndupadhnavidhau dakie pake upadadhtti ryate / tata rdhvamekottarniti ekapurudhik paramiti, dvitye prayoge ardhanavama, ttyer'dhadaamamityeva draavyam / karavindy vykhy ekavidha pra tivijyate saptavidhasya praktitvamakya tenaiva praktitva pratipdayitumha vidhyate myata iti vidh agnanivimna, puruamtrea veun puruaketri ekaikao 'tra myanta iti vidhabda puruaketravc / ek vidh yasygne sa ekavidha / prathamtikrame krabhvt prathama ekavidhasa eva prakti, itare viktaya, te cgnaya evamekapuruavddhy udyanti adhik bhavanti -- vardhanta ityartha / ekaatavidht / gbhividhau / katha vidhabdasya vim naparyyatva, ucyate -- vidadhti karottyartha / karavypreu vimneu karoti tatratatrad dayate / ato vidhvim nayo paryyatvam / tasmdekavidha prathama / sa ekavidha prakti ca / dvividhdayastadvikr iti / taduhavai saptavidhameva cinvta -- taduhav iti niptasamudya pakavyvttau / naitadastyekavidha prathama iti / ki? tasmin saptavidhameva prathama cinvteti / kuta? saptavidho vva prkto 'gni / vva ityavadhrae / "ea vva sarvato rj' itydau darant / praktireva prkta svrthe taddhita, tasmtsaptavidha eva praktibhto 'gni / tasmtsaptavidha eva prathama cetavya, naikavidha tasminneva pakapucchdyagnmupadedityabhiprya / saptavidha ityardhëama evocyate / yvnagnisratniprdeasaptavidhasapadyata iti vakyamatvt / tata rdhva tatasaptavidhdrdhvamekottarnekendhiknagnvinvteti ruti / agnirbalokta vjasaneyakamiti / tasmddvitydyhreu saptavidhameva cinvtetyetadaama ityevamekottaravidhatva ekaatavidht draavyam / sundararjy vykhy. ekavidhaavidht vidhyata iti vidh -- puruamtra ketram / prathamhre ekavidha / eva dvividhdi / ekaatatama hre ekaatapurua / taduhavai vijyate pakntaramha -- praktireva prkta prajdya / saptavidhdrdhvamekottarnekaatavidht / sarvatrradniprden na vddhi, vidhnmeva vddhivacant / "ekavie purubhyso nratnaniprde nm' iti ligcca / vyaktoktametadbodhyanena -- "ardhëam puru prathamo 'gni ardhanavam dvityor'dhadaamsttya' itydi / yastvekavidhdikrameharate tasya saptavidhdivapyara tniprdenmabhva, ekottaratvvirodht sratniprdee saptavidha hte uttare 'pi nratniprde / kapardikëyam vjasaneyikamiti agnivikalpavidhnt vikalpa saptrdhamapi dvitye vihre cinvtetyetadapi labhyate / ___________________________________________________________ ekavidhaprabhtn na pakapucchni bhavanti | saptavidhavkyaeatvc chrutivipratiedhc ca || pus_8.5 || ___________________________________________________________ ita ca payma saptrdhavidha eva cetavya iti / yasmdekavidhaprabhtn avidhaparyantn na pakapucchni bhavanti / kimukta bhavati? yata pakapucchni na bhavanti teu na erata ityartha / kuta ityha -- sapteti / saptavidhamagni prakutya vidhyanta ityartha / rathantara dakie pake upadadhti bhaduttarapaka ityevamdayo na viyujyante / tasmnna cetavy ekavidhdaya / saptavidha eva cetavya / teveva pakapucchni kimiti na kriyerannityata ha -- rutti / virodho -- vipratiedha / yadyekavidhasyapakapucchtman vibhga kriyate; pakapucchatman vyymamtrat hyate / athaia doo na bhavediti vyymamtrat pakapucchtman ghyeta; tadaikavidhatva hyeta / tasmdvirodha / ata ca viro dhnna kartavy ekavidhdaya avidhaparyant / kathamaavidhdayo mtavy ityata ha -- ___________________________________________________________ aavidhaprabhtn yad anyat saptabhyas tat saptadh vibhajya pratipuruam veayet || pus_8.6a || ___________________________________________________________ aavidhaprabhtn ekaatavidhaparyantn yadanyatsaptabhya saptrdhebhya tatsaptadh saptrdhadh yadanyatsaptrdhebhya prakeptavyamst tatsaptrdhadh vibhajya saptrdhebhya iti kuta etallabhyate? saptavidha ityukter'dhëama eva ghyate / aratniprden tadantargatatvt / vakyati saptavidha iti / aavidha eka prakeptavya navavidhe dvau / daavidhe traya ityeva draavyamekaatavidht purut / purua saptrdhadh vibhakta ktv pratipuruameko bhga keptavya / saptsvardhapacratniprdeeu purue triatpacadaabhgy / ardha purue pacadaa / evamekasminpuruaketre dve ate pacaviati ca pacadaabhgyerate / aavidhe t prakeptavy / ekasminpuruaketre triatpacadaabhgy / tsu prkiptsu pacapacadadhikaatadvayampadyate / oan varga apacadadhikam / taccaturarccaturaramityanena nyyena ekasminpacadaabhgayiketre 'pante y rajju s puruasthny / tasy pacamo bhgo 'ratnisthnya / tena mnena kte sarvapuruaketra lipta bhavati / eva navavidhdiu draavyam / ___________________________________________________________ ktivikrasyrutatvt || pus_8.6b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ puruamtrea vimimte' veun vimimte, iti vijyate || pus_8.7 || ___________________________________________________________ yadi puruaketramekatra kipyate, vikriyetkti / na vidyate rutiryasys aruti / ktivikrasya ruterabhvt ityartha / puruamtreeti dravyamapekate / veuneti ca mtrmapekate / tayornavadagdharathavatsabandha / puruamtrea veun minoti / ___________________________________________________________ yvn yajamna rdhvabhus tvad antarle veo chidre karoti madhye ttyam || pus_8.8 || ___________________________________________________________ yajamnagrahadadhvaryupramo veurna ghyate / chidrayorantarla yajamnamtra yath bhavati tath chidre karoti / tayormadhye veochidrameka karotti ea / ___________________________________________________________ aparea ypvaadeam anuphya veu nidhya chidreu akn nihatyonmucyparbhy dakiprk parilikhed ntt || pus_8.9 || ___________________________________________________________ sacarasya pacdanuphya phy yath tath veu nidhya triu chidreu aku nihatya aparbhy akubhymunmucya dakiprksavya parilikhedntt agniketrt / ___________________________________________________________ unmucya prvasmd aparasmin pratimucya daki pratyakparilikhed ntt || pus_8.10 || ___________________________________________________________ purvasmcchako pratimucyparasmin pratimucya dakipratyakparilikhedntt / aama khaa ------ karavindy vykhy saptavidho 'gni prakti,. anye 'gnayo viktaya ityuktam, tatraikavidhdn a vieamha -- ekavidhdnabhavanti na bhaveyu / kuta? saptavidhavkyaeutvcchutivipratiedhcca / pakbhavattydipucchavidhyakavkyasya saptavidhaprakaraaphttaccheatvvagate / kicaikavidhe pakdivibhgakarae vyymamtrathni vyymamtrapakdikaraaikavidhathniriti vyymamtrapakapucchaikavidhatvavidhyakayo rutyorvirodhnnaikavidhdn pakdayo bhaveyu / te karaopadhndni ekavidhaprabhtnmityatra vakyati / nanu sapakapuccheu vidhbhyse 'pacaye ca visaptamakara puruasthny ktv viharedityaavidhdyupacayamate ekavidhdau apacaye 'pisaptadh vibhga darayati / tatpakapucchavibhgrtha / itarath apacayaviaye 'pacayasyad darthatvaprasagt / tenaikavidhnmapi bhavatti gamyate / tatkatha te tni na bhavantti / ucyate -- ekavidha prathamo 'gni, taduhavai saptavidhameva cinvtetyevamdyorvi ruddhrthbhidhyinyorutyosamucchaybhvdvikalpa evvakalpate / tasmdekavidho v prathama saptavidho v prathama / tatra yadaikavidha prathama praktiva; tad dvitydyahreu ekottar eva dvividhdaya prayoktavy / praktibhtaikavidhe pakapucch nmanmnndekavidhdn a pakapucchni na bhavanti / saptavidhe tu vidyanta eva / evamaavidhdn tadvikratvtteu ca vidyanta eva / yad saptavidha prakti, itare tadvikarr tadaikavidhdayo 'pyaavidhavat sapakapucch eva bhaveyu, eva vidhpacayokta saptavidhavibhgo 'rthavn bhaviyati, tatrtirtravadvikterapi kadcit prathamato 'nuhna ekavidhasya labhyata eva / asminnapi pake ekottaraniyamo 'styeva / yadaikavidha prakti / prathamamhra, tadsvapakapucch / dvitydivhreu dvividhdayo yvatsaptavidhamapakapucch eva / saptavidhdayasapakapucch eva / yadaikavidho vikti prathamhra, tadsau sapakapuccha / dvit ydivhreu dvividhdayasarve sapakapucch eva / yad saptavidha praktirv viktirv prathama, tad tata rdhvamaavidhdayasaptavidh eva / tasmdekavidhdn amapakapucchatva sapakapuvchatvamubhayamapyastyeveti sarvamupapannam / aavidhdivekottareu kathamatiriktasya vibhga ityata ha -- aavi yeta asyrtha -- aavidhdivardhëamebhyo yadanyadadhikamgantu tatsaptadh saptrdhadh vibhajya pratipurua -- purue urue bhgamekaikamveayet / ardhamardhe yvnagnisratniprdeasaptavidha iti ligl, kuta? ktivikrasyrutatvt -- ruterabhvt prambhvdityartha / tatraikasmin puruaketre pacaviatirdve ate ca pacadaa bhgyerate, s triatrriatpacadaabhgy puruepurue prakeptavy / ardhe pacadaa, ayamartha -- prakeptavya pacadaadh vibhajya tasya dvibhga hita, purua ya karoti kteravikratvya s tasya puruasya kara grahy / tvnveurbhavattyartha / idn vimnamucyate ---- puru yate rutidvayamidam / atrrek rutirdravypeka, any parimpeka / tayo navdagdharathavatsaprayoga / puruamtrea veunetyartha / yvn -- yatparimo yajamna rdhvabhtabhu tatparima yath chidrayorantarla bhavati tath veuchidre kuryt / pacratni purua iti vakyati / sa caitaddhetuka / ypvaasya pact sacaramavaiynuphya phyy veu nidhya chidreu aku nihatyparbhy akubhy veumunmucyparasmin chidre kla pratikipya prvasmin akau pratimucya tenaivparaakumldramya dakiprgntt parilikhet / antastasy stasy dio 'nta veun'rabdh rekh yvaddigantarbhimukh bhavati tvatparili khedityartha / unmucya prvasmc chakor aparasmin akau pratimucya daki pratyakprvavat parilikhet / sundararjy vykhy. ekavidha cca rutivipratiedho vymamtrau pakau ca puccha ca bhavatti / caturaraviaya caitat / yenaciddayastu sapakapucch eva bhavanti, tadktereva vidheyatvt / aavidha yet yadadhika saptabhya puruaketrgulaya ca caturdaasahasri catvri atni 14400 / tsaptabhyo 'dhikai puruairhatv saptabhirvibhajya labdha puruaketrguliu sayojayet / tstatra puruaketrgulayo jey / yath aavidhe puruketrgulaya caturdaa sahasri catvri atni ca saptabhyo 'dhikenaikena puruea hatv saptabhirvibhajya labdha dve sahasre saptapacaccgulaya pacatilayukt / et puruguliu sayojayet / tstatra puruaketrgulaya oaasahasri catvri atni saptapacaccgulaya pacatildhik 16457 ti 5. asya mla aviatiatamagulaya, daatildik 128 ti 10. / etatpuruasthnyasya veo pramamiti heto vakyate / "vidhsaptamakara puruasthny ktv viharediti' / eva navavidhe purugul 14400 dvbhy hatv saptabhirvibhajya labdha catvari sahasri ata caturdagulaya daatildhik / tadyukt purugulaya ada sahasri paca atni caturdaa daatildhik 18514 ti 10 tasya mla atriacchatamagulayo dvau tilau 136 ti 2. eva navavidhe puruapramam / evameva davidhdiu draavyam / anya prakra -- yvanto 'gne puru tatsakhyay purugulrhatv saptabhirvibhajya labdha purugulaya prvokt eva oaasahasri catvri atni saptapacacca pacatildhik 16457 ti 5. / eva navavidhdiu / ekasmivguliketre tilaapacat ata sahasra ca 1156 / evamaratniprdearahitn sapakapucchgnon puruaveu ca / atra caturargne prastvdekavidhgnn caturar apakapucchatvdaavidhaprabhtnmityuktam / yad tu yenaciddividhesdhraatvt "vayas v ea pratimay cyate' ityktivavidhncca yendykratvena sapakapucchamakavidhdnm / tad yannayna saptabhyastatsaptadh viyajya pratipurua jahyditi draavyam / tatra vyakta eva vimgaprakra / tath sati ekavidhayenaciti dve sahasre saptapacacca pacatilayukt purugulaya 2057 ti 5 / tanmla pacacatvriadagulayo dvdaa til ca / puruadvividhe tu purugulayavatvri sahasri ata caturdaa ca triattilasayukt / puruaveustu catustildhikvatuairagulaya / eva trividhdiu draavyam / yo yatrgnau purupasthnya tatra tasya viatitamo bhgo viharae iakn cguli kalpy / til ca tasyvatustri / tatra lok -- vyomkbdhivedaikdabhūai puruairhatt / hareta saptabhirbhga tanmla puruo bhavet // .1 // caturarayenacito prderatnihnayo / tatratatrguli kalpy tatra viaatata / // .2 // sratniprdee tu bodhyanenokto vibhga -- "yadanyatpraktestatpacadaabhgn ktv vidhy vidhy dvaudvau bhgau samasyet, tbhirardhëambhiragni cinuyt' // itydi / tatra prakra -- ardhëamebhyo 'dhikai puruai purugulvadurhaasahasri catvri ca atni hatv pacadaabhirvibhajya labdha dviguktya purugulūu sayojayet / tstatra purugulaya / yath ardhanavame purueu purugulrekena hatv pacadaabhirvibhajya labdha nava atni aivgulaya, t dvigu purugulūu sayojya d purugulya oaasahasri tri atni viati ca 16320. tanmla tatra puruaprama pdonëaviatiatamagulaya / evamardhadaapurue adaa sahasri dve ate catvriacca puruaketrgulaya / puruaveu ca pacatriacchatgulaya tiladvaydhik itydi draavyam / ye tvapakapucch praugaciddaya tevaratniprdeairyukteu viyukteu caivameva puruamnya tasya viatiatatamabhgamaguli prakalpya viharaamiak ca / yath praugaciti -- 14400. ekavidhe eka sahasra catuvatvriacchatgulaya atilon purua, tasya viatiatatamo bhga tatrguliritydi / tatra lokau ------ khkarutivedaikt uruairdviguairhatt / hareta tithibhirbhga tanmla puruo bhavet // .1 // caturarayenacito prderatniyuktayo / praugdiu caiva sytpurugulaklaptaye // .2 // ye tvaratniprdeavddhi nitymhu temetatstre bodhyanenokter'the kleena yojayitavya syt -- saptabhyasrdhasaptabhya iti, eva saptavidh ardhëamavidheti, evamuttaratra vidhsaptamakaramiti / atrdhikn puru pratipuruamveanamuktam / tatra hetumha -- kti tvt prakty anyktervikrasya rutyabhvt / yadi tvadhik puru kacidevaikasmin pradee tmani pake v nidhyeran / praktirhyagnyktirvikriyate / purua yate puruamtrea -- yvn purua rdhvabhustvat veungni vimimta iti rutidvayasyrtha / yvnatyam bhyacchidrbhbh bahisasasaukaryrthamuphriyate chidrayo ca bhyrthe / aparea dntt aparea ypvaadea sacaramavaiyaiva veunidhnam / ntdarvkcakurnimitccaturaraprvntdunmucya prvasmdaparasmin pratimucya daki pratyakparilikhedntt / aama khaa. -------- kapardikëyam ___________________________________________________________ unmucya veu madhyame akv antya veo chidra pratimucyoparyupari lekhsamara daki veu nidhyntye chidre aku nihatya tasmin madhyama veo chidra pratimucya lekhntayor itare pratihpya chidrayo ak nihanti || pus_9.1a || ___________________________________________________________ dakie akau anyatara veochidra pratimucyoparyuparilekhsambheda dakigra veu nidhya antye chidre aku nihatya tamin kakakakau madhyama veochidra pratimucya lekhntarayorantara chidrepratihpya chidrayorlekhntayoreva ak nihanti / ___________________________________________________________ sa purua caturara || pus_9.1b || ___________________________________________________________ sa caturara purua // ___________________________________________________________ eva puradakia catura tmani purunavamimte || pus_9.2a || ___________________________________________________________ eva catvri puruaketri tmani yath bhavanti tath pradakia minuyt / ___________________________________________________________ purua dakie pake | purua pucche puruam uttare || pus_9.2b || ___________________________________________________________ dakie pake -- dakie prve / madhyameu triu veu pratimucya aparbhymitydi prvavaccaturara purua / evamuttarapake uttaraprve, madhyameveva triu pratimucya uttaram / pucche tu pvtyamadhayamaakau madhyama veocchidra pratimucya tiryagveu nidhya chidrayoak nihatyonmucyottarbhy prasavya parilikhet / dakiasmdunmucyottarasmin puruamtre akau pratimucyntyacchidraakuprabhti pradakia parilikhet / unmucya veu madhyame pratimucya uparyupari lekhsambheda pacdveu nidhya antya itydi samna tatpuccham / ___________________________________________________________ aratnin dakiato dakiam ity uktam || pus_9.2c || ___________________________________________________________ eva vimitasya dakiapakasya dakiata uttarasyottarata aratnin vardhayet, pakayostiryabhn sratnanipuruamtr prva mn ca puruamtra, eva pucchasya pacdapi prdeena vitasty v vardhayet, tattatsuprvamn sa prdea purua, puruamtre tiryabhn // ___________________________________________________________ phyto v puruamtrasykay veu nidhya prvasminn itaram | tbhy dakia asa nirharet | viparyasya ro || pus_9.3a || ___________________________________________________________ aparasmin akau puruamtra pratimucya daki roi udagapasryottarmeva roi viharet / ___________________________________________________________ prvavad uttaram asam || pus_9.3b || ___________________________________________________________ gatametat / karavindy vykhy aparasmdunmucya veu madhyame akvanya veochidra pratimucya uparyuparilekhsamara veu nidhya / lekhsamara -- lekhysapta / tasyoparit sannika nidhyntyachidre aknnihatya tasmin madhyama veochidra pratimucya lekhntayoritare chidre pratihpya chidrayoaku niranti sa caturara puruasajo bhavati, eva pradakia catura puruntmani kuryt / pacime ahkveva veochidra pratimucya pacdanuphya veu nidhya pacimayorapi chidrayorapi aku nikhya prvavaddvitya purua kurydevamuttarato 'pi uttarpratyaguttarprkclikhya puruadvaya vimimte / aparea ypvaatea sacaramavaiya phyy aku nihatya tasmin veochidra pratimucya phyy veu niptya chidrayordvai ak / pacime akau veo chidra pratimucya phyymeva pacnnaniptya dvau ak / eva paca akava / madhyamaprvayoavko pratimucya ullikhya prvavatpurua dvaya kuryt / udakimata upntyayo chidra pratimucya ullikhya dakiapake purua uttarata upntyayo pratimucya uttarapake puruaapucche tu pacime akau veormadhyamachidra pratimucya dakiottara veu nidhya chidrayoaku nihatya tayochidra pratimucya pacimottara pacimadakia clikhya purua kuryt / eva ktv ratnanin dakiato dakia paka pravardhayati / uttaramapi pakamuttarato 'ratninaiva prdeena vitasty v pact puccha pravardhayati // phy masa v abdo vikalprtha / evamiha veumnam / dvau tvadve bhavata / tayorake puruamtra / anya puruamtrasykay rajjusama / tbhy vimnamaparea yupvaadea sacaramavaiyate / phyy aku / tata pact tvanmtre aku / madhyamaakvakaymtra veu pratimucya prvasmin puruamtra prati mucya tbhy dakiamasa nirharet / puruamtra prvasmdunmucyparasmin pratismin pratimucyottaramasa dkaottarapacimamadhyamaakn prvadvayevarddhapuruamtreu aku nihatya pukapucchapurunapyevameva kuryt // unmucya nihanti samara -- sagama prvpare chidre lekhayoryatra nipatatastveva lekhntau / sa vamimte phyy prvayocaturarayo pvtyaaku aparayo paurastya / puruaapake dkityn pacn akn madhyameu triu veupratimucya aparbhymitydi / purua pacche pvtyn tray dakiayorantye chidre pratimucya madhyame chidre aku nihanyt / evamuttarayoreva sthitn pacn madhye madhyameu triu veu pratimucyottarbhymitydi draavyam / puruamuttare dakiapakavat / aratnin tyuktam veo pacame lakaa ktv tena pakau pravardhayet, eva daame lakaa ktv / puccha prakrntaramha ---- phynto masa dvvatra ve ubhyatachidau, puruamtrasaviea ca / phyy puruntarln trn aknnihatya madhyame saviea pratimucya prvasminnitara tayorantye cchidre yatra sapatatasa dakisa / viparyasya puruamtra pvtye pratimucya ro prvavaduttarsa / eva pakapucchevapi / savieo veusaptatiatamagulayo daatilon / kapardibhëyam ___________________________________________________________ rajjv v vimyottaravedinyyena veun vimimte || pus_9.4 || ___________________________________________________________ rajjv vnyataray vimyottaravedivadveun pacdvimimte a­rtham / ___________________________________________________________ sapakapuccheu vidhbhyse 'pacaye ca vidhsaptamakara puruasthny ktv viharet || pus_9.5 || ___________________________________________________________ vidhbhyse 'avidhaprabhtaya / vidhpacaye ekavidhdaya / tevekavidhdiu vidhsaptamakara yena veun vimimte tadardhëama bhavati / sa puruasthnya / eva caturara ktv prvavadvibhajya viharet / sapakapuccheviti vacanamekavidhnrtham / etevekavidh diu yendiu kriyameu yadyekavidh tatpacadaadh vibhajya dvau bhgau samasya caturara ktv tasya mnena veun ghyt / sa puruasthnya / eva sarvatra / yvadvidha tatketra samacaturara ktv tasya prama ghyt; yath catvri sahasryatitil (4080) purua / te varga-ek koi a«airniyutni catvryayutni asahasri catvri atni (16646400) yadyaavidha aabhirguayitv prvrdha sayojya pacadaalabdha dviguktya mla ghyt / sa tasya puruo bhavati / apacaye tvardhasayogo nsti / aratripdebhvt / anyatsarvamuvacayena tulyam / ardhatilena v ndhike v doo na bhavati vie darant / tatra loka -- kavasvambaraveda (4080) varga miapravddha tithibhirvibhaktam / labdhasya vddhasya yamena mla vddhau kaye tatpuruasya mnam // sad bhavetspacayeca vddhau ...... // iti / nanvekavidhdaya yendayo vakrapakapucch kartavy iti pratipditam / tasmtki mahat prayatnena hetn daranena? satyametat! kartavy ekavidhdaya iti ktv vkacitteu yadyekavidhdaya kartavy tad kratvarthakatayopdyante / tad yendaya ktivikr purutmak santa tadviktydhiayeran / yath puruamtrat viktya pakapucchn saptrdhavidhe yendaya pravartante eva purua viktya ekavidhdiu nivieran / tatra yad sapakapucchatvamekavidhdn tadya vidhiriti aavidhaprabhtnmapi mrgntarea vidhndadoa / sapakapucchoviti vidhnt / praugdivekavidhdayo na santi / aavidhdaya ceti kecit / vakyati ca "yvngnisratniprdea' iti / apare punarekavidhdiu na santi npacayeviti varayanti / sratriprdea iti vacant // karavindy vykhy (rajjv mimte) athav ekarajjvdnmanyatamay rajvgni vimya pacdadrtha veun vimimte / uttaravedinyyena yathottaravediryugenayajamnasya v padairvimya amyay parimimte adrtha; evamatrpi rajjv vimya veun mnamadrtha syt, tathottaravedivikratvdagne rajjv vimya veun amyay cdrtha vimna bhavediti // sapaka -- ret sapakapuccheu praugdivyatiriktevagnivabhyse 'avidhdvapacaye caikavidhdau caikavidhdau vidhvidhna karanmucyate vidhsaptamakara puruasthny ktv viharet / yvatyo 'gnervidhsanti ts saptama y karoti s vidh saptamakara t puruasthny ktv tay'tmapakapucchni viharediti / ayamartha -- yadyekavidho 'gni ; tamekavidha pacadaadh vibhajya dvau bhgau samasya samacaturara ktv tasya prama puruakthne ktv anentmapakapucchni viharediti / evameva dvividhdiu kuryt / catvri sahasryati ca til purua / te varga ek koi aprayutni aiyutni catvryayutni asasri catvri atni (16646400) yadyaavidha puruavargamaabhirguitv prvaryarghena ca sayojya tatpacadaabhirvibhajya labdha dviguktya mle ghte sa tasya puruo bhavati / apacaye tvaratniprdenmabhvt nrdhasayoga // itaradupacayavat. / nanvekavidhaprabhtn na prakapucchni bhavanttyukta satyamuktam / tadvyymamtrarpatvena ekavidhdau na ghaata ityevamarthamidamiti tatraiva vykhytam / ekavidhapraktitvapratipdanya ca / tasmnntyantaniedha, ekavidhaprabhtnmapi pakapucchni bhavantyeva // atra lokamudharanti -- kavasvambaravedavarga miapravddha tithimirvibhaktam / tasya pravddhasya yamena mla sambhvayetspacaye ca vddhau // iti ---- sundararjy vykhy rajjv mimte smin pake amymnavadadrtha veumnam / athëavidhdnmekavidhdn ca viharaamha // sapaka ret sapakapucch agnaya caturarayenakakacidalajacita ca / tatrëavidhdiu vidhnmabhysa / ekavidhdivapacaya / vidhn (ekbhtn) samastn saptamasya kara vidhsaptamakara / cyamnasygneryo'a tasya kara puruasthny / s cëavidhaprabhtnmityatraiva pradarit / atrpi srtniprdeapake vidhrdhëamakaramiti draavyam / apacayavacana yenaciddyartham / caturarmekavidhdnmapakapucchatvt / prvatra puruveanamukta, idn tasya viharaamucyate ityato na punarukti / yadv prvastramaavidhdiviaya caturaraviaya ca / adamekavidhdn yendn ca sdhraamityasti viea / ida cnena jyate -- yenaciddayo guavikrsaptavidhdivadekavidhdivapi bhavanti / akhntaryatva ca tasya prvamevoktam / ata eva tasya pakasya yatnasdhyatvt tatraivopadhna prakro vakyate -- "yvnagnisratniprdea' itydi / kapardibhëyam ___________________________________________________________ karanëakn puruasya pacamena krayet || pus_9.6a || ___________________________________________________________ iakn karani vakyma iti ea / puruasya pacamena aratnin krayet / ___________________________________________________________ tsm evaikato 'dhyardhs tad dvityam | puruasya pacamo bhga ekata prdea ekata tat ttyam || pus_9.6b || ___________________________________________________________ tsmeveakn (katipay) ekato 'dhyardh ardhendhiksts karaa ttya triprde prvamn aratnimtr tiryabhn dvityasya karaasya / aratni prvamn / prdeastiryabhn tatttyakaraam / ___________________________________________________________ sarvata prdeas tac caturtham | samacaturar pacadaabhgys tat pacamam || pus_9.6c || ___________________________________________________________ agulena krikstatpacama karaam / samacaturar iti kimarthamiha saguhaam? yasminnagnau samacaturar eveak tatrpys praveo yath sydityevamartham / vakyati ca "ak pacadaabhgyn sthna' iti / akapacadaabhgyayorekaviayatvam / karavindy vykhy (karani krayet) idnmiakn karanyucyante -- pribhëika purua pacratni / tasya pacamenratnin / pacamenoti jtvekavacanam / pacamairityartha / krayetkualai / tairaratnibhicaturbhi prathama karaam ts -- tyam ts pacamaktnmeveakn y ekata -- ekasmin bhge 'dhyarthratnayym ts karaa cattaddvitya krayet / tsmeveti sarvatra sabadhyate // puru -- tyam ysmekasmin prve caturviatyagulaya ekato dvdagulayasts yatkaraa tatttyam / sarvar -- tham ys sarvata prdea prama ts yatkaraa taccatirtham / sarvato grahaa prdeagrahaena vkacidghuhaa scayati / sama -- camam puruasya pacadaabhgo 'gulaya / tena parimit pacadaabhgy iak ­samacaturar, ts yatkaraa tatpacamam / samacaturaragrahadeva pacadaabhgyn kryekdaya prpt / tatra prgudakpacimeu caturaratvaniyamo nstti jyate / dvitydivyavahra kimartha? adrrthameva / tathopadhndiu darant / sundararjy vykhy athaiva vimitasygneriakkaranyha -- karani krayet ekamida karaa aratnimtra samacaturaram / ts tya atriik prvamn, tiryabhn catuviikaiva / puruya tya evamardheak / (sarvataatpacam) agul / kapardibhëyam ___________________________________________________________ rvdhvapramamiakn jno jno pacamena krayet || pus_9.7a || ___________________________________________________________ itsedhapramamiakn jnupramapacamam / dvtriadagula jnu / tasya pacamabhgena trayodaatildhikaaagulena krayet / mahgneriaknmevaitanmahgne karani vidhya vidhnt / ___________________________________________________________ ardhena nkasad pacacƬn ca || pus_9.7b || ___________________________________________________________ jnupacamrdhena nkasad pacacƬn cotsedha saptatildhikgulatrayotsedhena krayet // ___________________________________________________________ yat pacyamnn pratihrasta purūea tat samprayed aniyataparimatvt purūasya || pus_9.8 || ___________________________________________________________ pacyamnnmiaknmutsedhata ca parimata ca pratihrso bhavettatpurūea prayet / kuta ityha -- aniyataparimatvtpurūasya -- niyataparim iak aniyataparima purūam / iyadetatpurūa prakeptavyamiti niyambhvt tenaiva pracitavyam / navama khaa ------ karavindy vykhy rdhva -- yet sarvsmiaknmrthvpramamutsedha jnupacamena krayet / agulyadhikre dvtriajjnuriti bodhyana / tasya pacama aagulaya ardhacaturadastil ca / tena samitamiaknm rdhvaprama bhavati / jnudaghna cinvta prathama cinvna, paca citayo bhavantti rutyosamvedrdhvaprame sama sydarutatvditi jnupacam iak bhaveyu / jnudvigu nbhi / jnutriguamsyam / jnudaghne sahasr iak nbhidaghne dvishasr dviprastr ca / syadaghne trihasr triprastr ca / tatra sarvatra vieravat jnupacamamevordhvapramamiaknm / iakn krayediti ihnuvartamne punarapi tayorgrahaa grhapatyadhiayeaknmapi jnupacamatvya / ardhena -- asya ardhena pacacrdhenana krayedityeva / nkasadavƬopadhnamantravie / tairupadhey / pacapahceak jnupavramasyordhena kry uttar "nkasadbhaya upadadhti' / ityekasmin prastre tsmuttardharabhvadarant / iakbhirakeva jnudaghndismpdant, purūopadhnmaak samkararthe citervddhayartha ca / yatpacya asya karaaparikptn iakn pkavat pratihrsa -- kaya upajyate / tatpurūea prayet, anenak na duyanti avarjanyatvt, tasya "mitrait paceti' ligt, vttapbhymapi oaa pka eva / ata eva pkavaddhnamiakymavistrobhayamupadhnakle purūea prayet / kuta? aniyataparimatvt purūasya / na hyetvat purūa prakepayamiti niyama / tasmtpkavaddhnasya purūea praameva / jalrdr mt purūa / teneakn hrsa prayet / sundararjy vykhy rdhva krayet "triadagula jnu, itygniveya / tasya pacama aagulam, "aagulotsedh, ityeva ktyyana / ardhena ca trayagulena / yatpacya asya uyamn sarvemetadupalkaam / "yacchoapkbhy pratihraseta' ityeva bodhyana // navama khaa ------ kapardikëyam ___________________________________________________________ upadhne 'dhyardh daa purastt pratcr tmany upadadhti | daa pact prc || pus_10.1a || ___________________________________________________________ tmani purastdbhge atriadagulymena kritdyrdh pratc pratyagyat daopadadhti / tpranyeva pacdbhge t eveak tatsakhyk prc -- prgyat / ___________________________________________________________ pacapaca pakgrayo | pakpyayayo ca viays tsm ardheakmtri pakayor bhavanti || pus_10.1b || ___________________________________________________________ pacapaca pakgrayordakiyat udagyat ca / viay ca paca codagyat dakiyat ca / iakabdena pacabhgy eva ghynte ndhyard "vipart apyay' iti ligt / ___________________________________________________________ pacapaca pucchaprvayor daki udc ca || pus_10.1c || ___________________________________________________________ pacapacadhyardh dakiyat udagyat ca yath sampe pradeamtramavaiyate tathopadhey / karavindy vykhy upa c upadhnaklo dvatyakaraotpann iak tmani prvnte daopadadhyt / pratc pratyagyt udcriti / t eva ea pact prc tmani pacimnte prgyt t eva / paca y t eva prcyau rtyau / pakpyayayo ca viay / pakpyaya -- pakamla vividhamtmani pake ca erata iti viay / ts kiyadtmani kiyatpaka ityha -- tsanti ts viaynmardheakmtri pakayormavanti / tmnamaratnin pradeena pakamityartha / prcyau rtyau // paca c ca pucchaprvayo pacapaca uttar dakimukh daki uttarmukh prcyau rtyau! uttarastre bhedmvya pucchgraprdeasypthaggrtit pratipdayiyate / ata et agraprabhtyupadhey // sundararjy vykhy pratc pratyagyat / udcoriti tmanyeva et udagyat, anyath pacnmasabhavt / pake tmani ca erata iti viay / aratnimtr hytmani / prdea purastdavaiya / kapardibhëyam ___________________________________________________________ pucche prdeam upadhya sarvam agni pacamabhgybhi pracchdayet || pus_10.2 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pacadaabhgybhi sakhy prayet || pus_10.3 || ___________________________________________________________ pucche prdeamupadhya tmasampe yadavaia tatprdeamatrrdheakdvaya madhye abhita prde a / asu vitasty ca virdhanamukta katha prdeamtramupadhyeti? ucyate -- yadyapi vitasty vardhanamukta, tathpi karantarasya vidhnt prdeaketrameveakbhivetavyamiti yadagulimtra parighta tatpuraie prayitavyam / amumevrta pradarayitu prdeamupadhyetyuktam / sarvamagnimiti -- pacadadhyardha strokt pccher'dheakdvaya pracchdayet / daettara ata pacamabhgya erate / prvbhisahëaaayadhika atam / pacadaeti -- ekasminpacamabhgyketre nava pacadaabhgyerate / catasra pacamabgy navadh vibhajya yatra vkpi pacadaabhgy keptavy tatrpi mantrepadhnasaukaryrtha prdea ucyate / tmani dvityarty madhye dvayamapahyëdaa / aamy ca rty adaa / eva dviata prastra // karavindy vykhy pucche dayet pucche yatpurudhika prdeaketra tadupadhya sarvamagni pacamabhgybhi pracchdayet / ayamaya -- tmapat pucche ca purasttprabhti pacamabgybhi pracchdyamne 'gre prdeamaviiyate / asmin yogbhiriakbhirupahite pucche ca bahavo bhed bhavantti matv crya tatparihrygramrabhya pucche prdeopadhnaprvaka pracchdayediti / yadv -- prdea pucche upadhya -- pucche sayojya yath prdea puccht pthaggrti na bhavati tath ktvetyartha / yadv prdea puccha upadhya pucche nidhya sthpayitv, "ts aapradh upadhyoti' vat / yadvgragata prdea pucchamle nidadhyt / bheda viparyasye tarata upadadhyditi / tadayamartha -- yvat vacanavyakti sarvath bhedbhvya pucchgra puccht pthagrti na kuryt iti ttparyrtha iti / sarveu pakeu atirikta prdea pucchaple 'nupahitamavaiyate / tadabhita prdebhirardheakbhirupadadhayt / kica uparitanaprastre "yath prathame prastre pakau tath pucchamiti' vacant pucchamle 'tideaprptnmadhyardhn vaipartya vakyati -- "vipart apyay' iti / taccaivamupadhne samajajasa syt / itarath viruddhrthamanarta ca syt / tasmt pucche prdeamupadhyetyasya bhgasyyamevrtho grhya / nanu katha sarvasygne pacadaabhgybhi pracchdanam? ucyate -- atropahitnmiaknmabdhena sarvasminnagnau pacamabhgybhi pracchdymne tadekadee tsmasambhave satykhytnmartha bruvat akti sahakri nahi vacanaatenpyaakanyrthaakyo vidhtumiti caturarbhi pracchdayitumaakyatvt prathamaprattasarvaabdnurodhena jaghanya pacamabhgyabdo bhulybhipryo varanya / tena tattatsahakribhiratratybhi sambhavantbhirapi pracchdana kryamityevamartha prdenmatra prpti / ea nyyastatrgkaraya / tatratybhiranuraktbhirapi pracchdane ki vr'dheak karaenotpann na kutracidviniyukt / tsmupadeabaldeva atra sakhyprae pracchdane ca yathyoga viniyoga krya / kica yaccaturara trayari v sampadyetrdheakbhi pdeakbhirv pracchdayediti paribhë vakyati / tath vtra samupadhna syt / atrtmani sandhyantarle catvriat pacamabhgysts purastddaa paccca daa / pakayorviati pucche daa / t et daottaraata pacamabhgy, pacadardhcatasror'dh dvau prdeviti a«ahi ata ceak / "shasra cinvta prathama cinvna' itydibhirvkyai pratyagnūakn shasrdayasakhy vidhsyante / t ca praticiti pratiprastra ca bhidynta iti ca tatraiva pratipdayiyate / s sahasrasakhy kathamatra sampdyetyha // paca rayet pacadaabhgybhiragulbhisakhy prayet / k sakhytra pryate? ki samudyagat? uta prastragat aviet? na samudyagat nantaryt, pratiprastra atadvayaniyamcca, prastragataiva sakhy tatra pryate, asya vacanasya smarthydavasyate sakhypraa upadhnya pracchdiksu ksciduddharaa praclana v yathyoga nyyyamiti / atra prastraatadvayasampattaye catustriatsakhysampdy / s ca pracchditsu kviduddhtya yogneakopadhnena bhavati / tatraikasmin pacamabhgyketre nava pacadaabhgyerata iti / tatratatropadhne deniyame taduddharaena tsmupadhne krye mantropadhnasaukaryya uddharaopadhnadeaniyama ucyate / tatrsmani prcyo daa rtaya, tatra madhyamartyo dvitye uddhtya tatra adaa pacadaabhgy vapet / tayoreva rtyorupnte uddhtyëdaa vapet / pucche catasna prcyo rtya, tatra madhyamayoranta uddhtya catasror'dheak udcrupadadhyt / eva dviata prastra pryate / atraike pucchgre daa prdenupadhya pacamabhgybhi pracchdayanti, te ca vipartavacannarthakyaprasago maidaprasaga ca bhavatti tath nopadhey / kica -- yadi pucchgre prdenmupadhnamapūamabhaviyattarhi pdeakcaturmgyn pakgrayo pacadaa pucchgra iti ca spaatara pucchgra ityevvakyat / na caivamukta / tasmduktavidha evopadhnakrama iti sthitam // sundararjy vykhy pucchdavaia prdeaketra ymiriakbhirmedaparihreopadhtu akyate tbhirupadadhyt / tatra prvayordve prdeamtrayau madhye catasror'dheak udagyat / etadeva prdeakaraasya prayojanam / ata prdebhvena kiyate / ignau pacamabhgybhi pracchdite a«aiatamiak bhavanti / aratniprdearahite pacacchata iak bhavanti / tatra tmanyudcye nava rtaya / tatra tmani madhyamy madhyamcatasra uddhtya catupacannidhey / ubhayatrpi pucchgre dve pacamyvuddhtya catasror'dheak upadhey udagyat / eva dviata prastra // kapardibëam ___________________________________________________________ aparasmin prastre 'dhyardh daa dakiata udcr tmany upadadhti | daottarato daki || pus_10.4a || ___________________________________________________________ tmani dakiata utcrudagyat dadhyardh upadadhti tmanyevottarata daadhyardh dakiyat / ___________________________________________________________ yath prathame prastre pakau tath puccham | yath puccha tath pakau vipart apyaye || pus_10.4b || ___________________________________________________________ pucchgre pacdadhyardh prgyat / dakie pake pact paca prgyat purastcc paca / apratyagyat / uttarapake caiva prgyat pratyagyat ca / pucchpyaye 'dhyardh paca prgyat pratyagyat ca / pucchpyaye 'dhyarth paca prgyat / tsmardheakmtr tmani bhavanti / eva vipart apyaye / ts purasttpacrdheak udcya / ___________________________________________________________ sarvam agni pacamabhgybhi pracchdayet || pus_10.5 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pacadaabhgybi sakhy prayet || pus_10.6a || ___________________________________________________________ gatametat / prvavaddviata prastra / karavindy vykhy apara dvitye prastre 'dhyardh tmano dakie bhge daopadadhyduttare daa // yathpra kau prathamaprastre yath pakvupahitau tath pucche / yath pucchamupahita tath pakayo / etadukta bhavati -- pucchgre pucchgrasandhau paca pacdhyardh upadhey / pakayostu prvayo adhyardh upadhey, tatra vieamha -- vipart pyaye pucchpyaye pakpyayavadatideaprptnmadhyardhn tmani aratni mtratva puccher'dheakmtratva ca prptottyata ha / atra vipart bhaveyurardheak mtrytmani bhaveyuraradnanimtri puccha ityartha / asya ca bhedbhva prayojanamiti prvasminneva prastra ukta / sarvama yet atra purastt prabhtytmani pracchdyamne pucchpyayaviayn purata puruamtre prdeo 'vaiyate / tatra pacamabhgynmasambhavt bhedbhvya pacrdheak udcya upadhey, tsmupadhne heturukta / atrtmanyadhyardhn madhye pacaai pacama karavindy vykhy bhgy paca crdh, pakayordvdaa dvdaa pacamabhgy, pucche pacadaa t et caturuttaraata pacamabgy, pacacrdh, catupacghadadhyardh / t et triai ata ca, atra saptatriatsakhy sampdy // paca yet atra pakayortmani pucche catasra pacamabhgy uddhtya triata pacadaabhgy upadadhyt / atmani prvasy rty madhye pacoddhatya dardheak udcrupadadhydeva dviata prastra // sundararjy vykhy aparasminatathpuccham atrpyayayo pacapacdhyardh / prveu pacapacdhyardh, aratnanivddhau a«aiti draavyam / pucchpyaye y upadhyante tsmardheakmtrytmani bhavanti / pucche 'ratnimtri / etacca prdeavddhau / itarath ardheakmtryeva pucche / sarvamagniaprayet prvavadtmani madhye catasraavoddhtya ekaikasya sthne navanavëgul / sratniprdeapake pucchpyayasthbhya prkpacrdheak udagyat upadhey / tmani prvarty madhyam pacod dhtya dardheak udagyat upadadhyt / eva dviata / aratniprdabhve tu catu pacat pacataabhgybhi dvayna dviata bhavati / pucchaprvayorevaikaik pacammapohya catasror'dheak prgyat / eva dviata / kapardibhëyam ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_10.6b || ___________________________________________________________ gatametat / ___________________________________________________________ paca citayo bhavanti | pacabhi purūair abhyhatti purūnt citir arthntaratvt purūasya || pus_10.7 || ___________________________________________________________ iaksandhnrtha purūam / tasmttadant citi / tadarthatvttadgharea ghyate / ___________________________________________________________ jnudaghn shasra cinvta prathama cinvna || pus_10.8a || ___________________________________________________________ ya prathama cinoti sa jnudaghn cinuyt sahasrasakhyyuta ca / mahgnimevdhiktya vidhnnna lmukhyadhiyn sahasrasakhyymantarbhva / npi jnudaghnt // ___________________________________________________________ nbhidaghn dvihasra dvityam syadaghn trihasra ttyam uttaram uttara jyymsam || pus_10.8b || ___________________________________________________________ nbhipramamutsedhata dvihsra dvitya cinvna / syaprama ttya cinvna / trihasra ttyamuttaramuttara jyymsa // nbhipramamutsedhata dvihsra dvalitya cinvna / syaprama ttya cinvna / trihasra ca grvadaghnamityasmady ruti / ___________________________________________________________ mahnta bhantam aparimita svargakma cinvteti vijyate || pus_10.8c || ___________________________________________________________ uttaramuttaramhramharet / jyyn vidhbhysena / mahnutsedhata / bhatparimata / aparimita sahasrdibhya / "svargakma' iti vacandgnikalpe "vjisaneyikamiti' pacancca vikalpa / karavimandy vykhy vyaty ret gata / nanu vyatyse nma yasmin prastre yatra ydnmupadhna kta tadanantare prastre tatrny­nmupadhna tdnmevnyato drghm / naca bhedbhva prayojanam; sa cehcryapravcyaiva siddha, tatkimarthamidamucyate vyatysa cinuyditi? ucyate -- anyaprastradvaye strakrasya vyatysopadhnavidheruparyupari prastrevaniyamak mandadhiy na bhavediti vyatysavacanam / kica mantropadhnottaramapi prmdika bhedadarane tatparijihray lokavadupahitnmeva praclandiprptau ""sa indra iakmvhat / te v kryanteti'' doadarandaylanya ulbopadhnasamaya eva ulbakualairniyatadenmabhdhena bhedbhgava pariharaya ityevamartha vyatysavacanam / paca asya jaldr pt -- purūam / abhyhanamupalepa / upadhypedhya t t citi jalrdray mdopalimpet / dvbhy vkybhymek citi purūopadhnaparyant jey / na kevaletyartha / arthntaratvt purūasya, artha -- prayojana / antar -- bheda / prayojannyatvdityartha / citnmanyatprayojana purū cnyat / citn prayojanabhtt jnudaghnavadutsedhakaradanyat prayojana purūasya / tacceakn oapkgalahrsapraa parasparasa lea ca / ata eva cniyataparima purūam / naca etvadbhi purūairhrsaparihra parasparasalea ca bhavatti pramamasti / tasmdaniyataprama purūam / ata ukta purūnt citiriti / tathca ryate -- "purūebhyhati / tasmnmsensthi cchannamiti' / ayamartha -- yath arrvayavabhtnyasthni msaichannnyeva arrakrye prabhavanti / evamavayavabhteak sarvata purūaichann evgnikrye prabhavanti / tasmdabhyhanaparyant citi / kicayadi purūopadna svrtha tad jnudaghndyatiriktapramatgne syt / ata uktameva prayojanam / anena "daa sampadyante dvdaa sampadyanta' iti crthavdadaranena citipurūayorminnrthatak mbhditi ekrthat pratipadit / jnu yate atra "jnudaghna cinvta prathama cinvna' itydy utsedhavidhyik stisrarutaya / tath "sahasra cinvte' tydy agneriaksakhyvidhyikstisrarutaya / jnudaghna jnuprama, nbhidaghna nbhiprama syadaghnamsyapramam / shasra sahasrasakhy parimita / dvihasra dvbhy sahasrbhy parimitam / triahasra tribhisahasrai parimitam / utsedhavidhaya tatsampdanpek / sakhyvidhaya tadraypek / te yathkrama navadagdharathavat parasparpekay melanena pahit / jyysamutkairmardandikalpai utkai ca sasarjanyai; mahntamutsedhata; bhanta parimata; aparimita sakhyta ukta / sakhydikamaparimita parimitt parimt bhya prame shasra stra pramamiti ktyyana / svargakmasya tu vieata / akmasya tu nitya eva / svargakmasye tyukte agnikalpe "vjasaneyikamiti' vacancca dvihasrdn vikalpa / grvadaghnamiti taittiryake ryate / ubhayamapyekrthameva / iakotsedhakarantarvidhnt / "samna hiirogrvamiti' brhnaadarancca / (kica grvsyayo paryyatvadarancca) / kica grvsyayo paryytva loke ca dyate -- dasyo daagrva iti / tasmcchutyorekrthat / sundararjy vykhy vyatysaapurūasya iaksthailrth, tatsandhnrtha purūa / ato bhinnaprayojanatvtsakhyntara nvaghate / jnudaghnajyysa shasra sahasraparimam / dvihasra trihasramiti "prvapadditi' atvam / uttaramuttara caturthaprabhti / atra brhnaa pramatvenha -- mahntaavijyate mahnta vidhbhysena / aparimita bhanta rvapramena / atra bodhyana -- rdhvaprambhysa jno pacamasya caturvienaike sammananti / kapardibhëyam ___________________________________________________________ dvihasre dviprastr citayo bhavanti | trihasra triprastr caturthaprabhtiv hreu nityam iakparimam || pus_10.9 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vijyate ca na jyysa citv kanysa cinvteti' || pus_10.10 || ___________________________________________________________ nigadavykhytametat / caturthoti -- iakparimamiha trihasramityucyate / trihasrameva niyata / nocyeta ankavadvttisyt / anyasyvidhnt / amumevrtha darayitu ruti darayati -- vijyata iti / jyysa -- dvihasra trihasra v citv kanysa -- shasra na cinuyditi pratiedha / tathr'dhëamamardhanavama v citv ekavidhptrghavidhaparyant na cetavy / itypastambastra vivarae kapardisvmibhëye ulbkhyaprane ttya paala. ---------------- karavindy vykhy utsedhdhikya ca prastrnekatve na bhavattyha -- dvi str dvihasre 'gnau dviprastr tƫ purūbhyhanam / " tsu purūamabhyhatti 'gap nka anye ca citidharm / catu mam hareu -- prayogeu / caturthapabrabhtiu prayogevanantarokta trihasra nitya; na nyndikamityartha / nanvanantarrthdeva trihasra caturthaprabhtiu nitya bhaviyati kimarthamidamucyate? ucyateyadta nocyate, tarhi ankavadvtti prasajyeta / yadv dvityattyanimitt vivddhiriti caturthdiu shasrameva v prasajyet / ata idamucyate -- "nityamiakparimamiti' / amumevrtha ruty prathayati -- vij te jyysamadhikaprama kaniysamalpapramam / dvihasra trihasra v ktv na shasra cinvta / tatrrihasrameva cinvta // tatr.a lok -- yadatra pucche prdeamupadhyeti stritam / tadabhedya pucchgre pthaggrtiniedhakam // agrasya rtibhede syurbahvaya pucche bhid yata / ata pucchdanrambha pucchgraprabhtirbhavet // tathopadhne tanmle yatketramatiricyate / caturbhirardhai prdeasahitaichdayettata // apyaye vipartoktirevamarthavat bhavet / prdeamtr ngre syustath bahubhid yata // chdane viniyuktn smarthye nsti yatra tu / tatrnybhisamarthbistatratybichadirbhavet // pracchdayeti vacana sarvgniviaya yata / ata pacamabhgy pibhuyahetuk // vyatysenopadhnasya vyatysavacanasya ca / punakriy tatra tatra bhedbhvaikahetuk // vyatyse lokatasiddhe tatrsau yatate yata / teneak m6bhedo 'pyamya iti gamyate // sakhymtramandyeha praa vidadhti yat / tena manymahe smya sarvaprastragocaram // nyne tu prayeduktai smyasyyatansthate / atireke krambhvt prastrsarvatasam // iti karavindasvmikty ulbadpiky ttya paala ---------------------- sundararjy vykhy dvihasre triprastr pratiprastra sadhnrta purūa bhavati / cityante mantrata / caturthaprabhti parimam nityamuttara trihasrameva -- vijyate cinvteti sarevatrgniu dakiottare prve sade evopadheye / tath pvtyapaurastye / yadevamha -- "adyardh daa purastddaa pact avaau pdeak pakgrayosvatasravalatasra pakgry, itydi / tadha bodhyana -- "paudharm ha v agniryath vai paordakieamasthna yaddakia taduttaremuttaram, itydi / etacca sati sabhave; yadha -- "dvityacaturthayosvnyatarata pratisahitmekaik triataaya, eka pacamm' iti ca / dviat eva sarve prastr. pratiprastra sakhypraavacant rathacakre dviatayoreva prastrayorvacant ea dviata prastra iti yenaciti vacancca / atavo nkasadavaikktya sakhyey / bodhyanastvha -- "pacamy v citau sakhyprtirdviat prastr / pacacobhirnkasadasamnasakhy pratyt' iti // daama khaa iti sundararjye pastambaulbastravykhyne ulbapradpe ttya paala -------------- kapardibhëyam atha caturtha paala ___________________________________________________________ caturarbhir agni cinuta iti vijyata | samacaturar anupapadatvc chabdasya || pus_11.1 || ___________________________________________________________ asyrulerarthastarkyate -- ki samnn caturar cvieagrahaa hosvit samnmmeveti? kuta? viegrahat / na kavidviea ryate / tasmdavieeeti prpte ucyate -- samacaturar eva grhy / kuta anupapadatvcchabdasya / yatropapada na ryate drgho viama iti v tatra samacaturarmeva mukhyatvt mukhyerthe prathama pratyayo bhavati; yata pratyate tasyrtho bhavati / itaratra gaua / tasmtsapacaturarbhirevop dhtavya / ndhyardhbhiriti sthitam / ___________________________________________________________ pdamtrayo bhavanti aratnimtrayo bhavanty rvasthimtrayo bhavanty akamtrayo bhavantti vijyate || pus_11.2 || ___________________________________________________________ catasra etrutaya / tssvayameva vycae -- ___________________________________________________________ caturbhgyamakam | pacamabhgyratni | tathorvasthi || pus_11.3a || ___________________________________________________________ akaabda puruacaturthasya vcasa / aratni pacamasya / tath -- tenaiva prakrea rvasthi ahasya / abhgy iti ulbntare / ___________________________________________________________ pdeak pdamtr || pus_11.3b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tatra yathkm abdrthasya viayitvt || pus_11.4 || ___________________________________________________________ caturbhgya pda iti saj vihit strntare / pda abdena pramacaturbhgo ghyate ketracaturbhga ca / pda pramamasy pdamtr / pdaabdasya sabandhaabdatvt puruacaturbhgo 'pi ghyate akdicaturbhga ca sannihitatvt / te pdeakbhirityukte puruacaturbhg akdicaturbhg ca pratyante / kuta? abdrthasya via(a)yitvta / vakyati ca -- ak pacadaabhgyn sthna iti / sakhyprae 'kn pravea darayati / rvasthayaratnayo ekrthatva kecidicchanti / te pacadaabhgybhisakhypraa kurvate / te darane prastr na yujyante / sahasrasakhy tu pryate pratiprastramiti vacanamanarthakampadyeta / ye prastr te dviat iti vajanni na yujyante / tasmtprvokta evrtho grahya / sarvavacannmarthavacvya / karavindy vykhy atha caturtha paala catura yate catukobiriakbhiragni cinute / kdyo grhy ityata ha -- sanaca bdasya t iak adrghaviam samacaturar grahy / kuta? anupapadatvcchabdasya / na hyatropapada ryate drghbhiriakbirviambhirveti / ata "sama sydarutatvditi' nyyena sam eva syu / prvasminnagnau drgh ca santi / ato vidhibheddv vikalpa prvegnin / nityavkmarute / agnikalpasyaiva ravaa pradaranrtam / s rutyaiva darayannha -- pda yate etratasrarutaya iakn prama vidavati / sambhavcca ts samuccaya / pdamtraya -- pda pram / pdaabdasvaraacaturthabhgdau vartate / iha caturmgavc / sa caturbhgo 'kdn grhya ityuttarastre pratipdayiyate / pdapra pdamtraya / aratni sakanihika kara / sa ca puruasya pacamabga / vakyati ca pacratni puruva caturviatyagulayoratniriti / tatpram aratnimtraya / urvasthi -- rvorasthi / aka phavaa / t rvasthijnvsthinmptayornkasyetyatra vykhynt / puruasya ho bhga -- urvasthi / caturtho bhgo 'ka / etacca uttarastre spaa vakyati / tatpram rvasthimtraya / akmtraya ca / (t)somavadikapamavaena sajvieavidhnrthamha -- caturmi tr akratnayrvasthiabdai tanmtraya iak ghyante / upasahre pdamtrūaketi darant / sajsu strlihganirddecca / kickdiabdairapūakn vyavahr dyante / "ak pacadaabhgyn sthne sandhyantarle pacamabgysapdt tmani caturdaabhi pdairyathyoga paryupadadhyt' itydiu akamtr caturbhgy tatsaj bhavattyartha / pacamabhgyrtni -- aratnimtr pacamabhgykhy / tathorvasthi -- urvasthimtr abgykhy / pdeak -- pdamtr / nanu kathametallabhyate abhgyorvasthti? tatheti prakrtidet / kathamatidea? yathratnimtrsakhy sannikarea svaprvoktratnimtrpram(e)nynnantaraparimavacana saj syditi tathorvasthim6yapi sakhy tatsannikarea svaprvoktratnimtr pramnynnantaraparimavacanasaj syditi / kica abgyorvasthti vaktavya tathetyayamatidea praktapuruvayavapramaprakrasamptiscanrtha / tenorvasthayantnmevvayavapramaparimatva na pdamtrmiti jyate / atasvavkyasannihitatvt "upadhne 'vaau pdeak caturbhgyn pakgrayornidadhyt / sandhyantarle pacamabhgysapdt tmani caturdaabhi pdairyathyoga paryupadadhyt' iti darancca / akrdn pd iha pdatvena ghyante na caradaya / kicavutidamapahykdn vyutkramea phapaurvparye prvasya pramdhikyajpanrtha / tenorvasthipramnmaratnimtrbhyo nynapramatva pdamtrmakratnacrvsthimtrbhyo nynapramatva ca jpita bhavati / etacca sarvamukta bhagavat bodhyanena "samacaturarbhiragni' cinuta "ityupakramya tasyeak krayet / puruasya caturthena pacamena hena daemana ca' itivadat / ato 'kdipd iha pdatvena ghyante / te ca temardhena grhy / ardhapramena pdaprama vidhyata iti nyyt / ata pacadagulkapd dvdagulratnipd dagul rvsthipd / teneha avidh iak / tdai karaai kry / nanvakdiabdairs parimajne vyavahre ca siddhe kimartha mahatya saj kriyante? ucyate -- rautanmakdiabdn pruacaturbhgdimtraparimaparatvajpanena tasya tasya puruasya caturbhgdiparimairiaknirmrtham / tathhi -- loke dvividh puru sam ca viam ca / tatra samsmudryealakaopet / katipayairvihn viam / samsmudryealakaopet / katipayairvihn viam / samnmakdaya / tadapekay niyataparimatvnmukhyatay ght / itare tu garbhdhndiklastitaprktddivaena nyndhikavakrdyaneka rpgataykdiu caturbhgdiniyamavyabhicrttatpramairutpditnmiakn upadhnakle tatsakhykn ts tatra tatropadhne tbhistbhistaddeapraa nynbhirv praam / bhinnajtyn tatratyn tatra tatra saghaanamityevamdayo mahnto dostatra sambhvayantti / atarutigatkdiabdaistadvaiamyaparihrya puruacaturmgdayo lakyanta ityasyrthasya pratipdanynvarth mahatyasaj kiyante / tenyamarthasapadyate -- rdhvabho puruasya prama ghtvtsya caturthena pacamena hena v te ardheak krayediti / atra kecidvarvathyaratvayorekrthatmicchnta / te mate 'gnikalpe tathorvasti abdasyratniabdasya v pthagupdna punarupdna rutidarana ca strakrasya pramdaktamevvatihate / tatra y yitvt gata / ayamartha -- caturbhgdaya puruacaturbhgaparimit syu / puruakalpannurp syuriti caturbhgystriadagul pacabhgycaturviatyagul abhgy viatyagul / ts pdstadarthamit pacadaadvdagul ceti / sundararjy vykhy atha caturtha paala athaitameva caturava prakrntareopadhtumha ---- caturarbhi tvcchabdasya anupapadatva drghdibhiriti vieabhva / pdamtrayo vijyate e pddn pramamha -- caturbhgykam puruasya caturbhgy triadagul akamtrtyucyate / pacamabhgyrtni caturviatyagul / tathorvasthi tath tenaiva mrgeorvasthi jtavya, tacca ahbhgya viatyagulam / kecidrvasthtyapi pacamabhgymevhu, tadayuktam / "kulmimtro 'ratniprdea rvasthti' bhedena nirdet / "iak karoti prdeamtrayo 'ratnimtraya rvasthimtra' iti prayogakalpe pthagvacant tadrvasthtydivacancca / vyaktoktatvcca bodhyanena -- "tasyeak krayet puruasya caturthena pacamena ahena daamena' iti / pdeak pdamtri pdavviedakdn ca sarvs ca bhavati / tatra yathkmabdrthasya viayitvt loke pdaabdacaturbhgavacana prasiddha / vkacidekadeamtre / "kcch pda prakrtita' iti "ca pdagrahaa' iti ku ca / vede tvekadeamtre dyate -- "tripad gyatr pacapad pktir ,capapad avkar' iti / iha tadubhaya grhya / abdrthasyobhayatra vtte / atra ca pdaabdrthanirpaa kriyate ekavidhdyartham / asmi stvagnau caturbhgavacane 'pi pde na kaviddoa / ye tu abhgynnecchanti temevopayoga, akratnipdatvena dagulëguln grhyatvt / kapardibhëyam ___________________________________________________________ upadhne 'vaau pdeak caturbhgyn pakgrayor nidadhyt | sandhyo ca tadvad tmna aagulpet || pus_11.5a || ___________________________________________________________ upadhnakle avaau caturbhgyn pdeak pakgrayorpadadhyt / avaviti viay / atmna aagulamtramavet avagat vypt iti yvata / navgulamtra pakayo / ___________________________________________________________ royaseu cëau prc pratci ca || pus_11.5b || ___________________________________________________________ royasayosvatasracatasra / t pd / pracroyo / asayo ptc / eva caturbhgyapd acatvriat / ___________________________________________________________ sandhyantarle pacabhgy sapd || pus_11.6 || ___________________________________________________________ pakasandhyorantarle pacamabhgy pdasahit / madhye pd / daa pratci / ts dakiata pahcaviati pacamabhgy / uttarato viati / eva sandhyantarle pacapacadiak upadhey / ___________________________________________________________ pucche prdeamupadhya sarvam agni caturbhgybhi pracchdayet || pus_11.7 || ___________________________________________________________ prdeaabdena ki ketramabhidhyate? pucche yatprdeamiti? athav iak prdeena krit? yadi ketramabhidhyeta prdeapaktirevopadhtavy syt / tath sati bhidyetgni / itarasminpake yath na bhidyate tath prdeeak bhaveyu / prdeamiti jtvekavacanam / prdeeakbhisahk na erate / erate tu pacabhgystbhisaha / atacatasracatasra royo pdeakstrayodaa pacamabhgy / prvrdhe 'vak / evamekonatriatpucche / apare punareva varayanti -- yasya vitastay vardhana kta tatrpi caturararutismarthyt prdea eveakbhirvypyata iti / evamartha prdeagrahaamiti / tasminnapi pake ukta upadhnakrama / sarvamiti dvtriat / aviatirtmanyukt / pucchaprvrdhe 'au // ___________________________________________________________ pdeakbhi sakhy prayet || pus_11.8 || ___________________________________________________________ pacadaabhgybhisakhy prayet / tmani dvityy rty madhyam caturbhgy madhyame dviata prastra // karavindy vykhy upadh dhyt upadhnakle pacadagul avaau pakgrayornidadhyt / paktmasandhayo ca tadvadtmani aagulvet / paktmasandhyovëvaau / taagulyentmani praviroyaseu ca / cakrea tadvaditykya smarthydviaybhva / royaseucatasracatasra / vieamha -- avaau prc pratc ca / royo prc asayo pratc / nanu avaviti vpsay prptn sthnacatuayanirddee pratisthnamavaau katha na syu? ucyate -- "aau prc pratisthnamavaau katha na syu? ucyate --"aau prc praticveti' vacanasmarthyt prcn pratcn cëatvamavagamyate na pratyeka catasra eveti / royoprcyau rtyvasayopratcyau / t et acatvriat caturbhgy pdsandhyantarle pacamabhgysapd pakasandhyormadhye tmani pacamabgysapd smarthyt svapdaisahit nidadhyt / atra dakiabhge viaynmuttarata pacaviati pacamabhgy / uttarabhge viayn dakiato viati pacamabhgy / madhye daa prade / evametsandhyantarle pacapacadiak // pucche yet gatametat / prvgnau pucchgrapradee pthagrtitve bhedaprasagena tatparihryya yatna / atra tu mlapradearaya pthagrtitve uparitanaprastre vakyamaviayapacamabhgyvidherbheda prasajyeteti gamyate / sa cpi parihrya eva / tatacaturbhgybhirtmaea pakaea ca pracchdya pucche tu prvrdhe 'au caturbhgy upadhya pacrdhe bhedbhvya pacadaa pacamabgy upadadhyt / ukta cbhiyuktai -- avdha kptaden stre stre ca praam / bhedabhvo 'pi cgnnmcry paryam // iti / caturbhgyabdo bhuybhiprya / pracchdane pracchdana abdasypi prvoktameva prayojanam / atra prdeapthagrtitve bhedaprasagt sarvgne pracchdanarya vihitatvccaturbhgyn csambhavduktnmasambhave bhedbhvya ca tatratatroktnmasambhave tatratybhisambhavantbhiranybhi pracchdana kryamiti prvamevoktam / tatra dakie pake pdn madhye oaacaturbhgy / uttare ca t oaa / tmani sandhyorantarlaraca purata purata pdn madhye catrdaa / t pacimatavapdn madhye caturdaa / aau puccharaya prvrdhe / aparrdhe pacadaa pacamabhgy / sandhyantarle pacacatvriat pacamabhgy tatra airak / ai pacamabhgy / acatvriadakpd daa pacamabgy pd / t etaatiatam / atra caturdaasakhy sampdy / tatsampdanamha -- pde yet gatam / tmamadhye pacamy rty upnty caturbhgymuddhrtya nava abhgyn pdnupadadhyt / puccharoyorekaik pacamabhgymuddhtya caturastatpdnupadadhyt / eva dviata prastra / tmani prcyo rtaya / pakayordakiottarayo pucche codcyo rtaya // sundararjy vykhy updhne 'vaau dadhyt caturbhgyn pdeak pacadahgul // sandhyova--vet sandhyo pakpyayayo tadvat pakgravadavaau // tvtmna aagulena prpt, navgulena pakau // oyaseu -- c ca ekaikatra catasracatasra, eva oaa prc pratcriti pd avityatra vpsrtho draavya / athav anena strea royasevaveva vidhyante, "any aau pdeakbhisakhy preyat' ityanena / sarvath tvat oaaivopadhey / sandhyantarle -- pd pakpyayayorantarle pacamabgy pacacatvriat / s madhye daa prdeamtraya / pdaabdena ca sannihitatvt pacamabgyn pd ucyante / ts pdeakn dakiato viati pacamabhgy, uttarata pacaviati, vipart v // puccheprdeamupadhya pucchgre yatpravddha prdeaketra tadupadadhyt smarthayddaabhi prdeai // sarvamagni -- dayet eva pracchdite ekonanavatiata (189 ) iak bhavanti / pdea -- yet pucchasyparrdhe prveyocatasracatasra pacadagul / eva kte paconadviata bhavati / tata pucchasya prvrdhe prveyormadhye tisrastisraabhgy pracrupadadhyt / eva dviata prastra // kapardibhëyam ___________________________________________________________ aparasmin prastre pucchpyaye pacamabhgy viay || pus_11.9a || ___________________________________________________________ dvitye prastre pucchpyaye pucchtmasandhau viay ubhayasth pacamabhgy upadhey / ___________________________________________________________ t tmani caturdaabhi pdair yathyoga paryupadadhyt || pus_11.9b || ___________________________________________________________ tsneva pdeakbhi viaysasbhi caturdaabhirupadadhyt / tmani yath yujyante / iha abhgyn karaamuktam / upadhna noktam yath prvatrrdheakn purastccopadhey pucchasya prvrdhe prvayostisrastisra abhgy madhye catasra / ie dvdaa caturbhgy / ___________________________________________________________ sarvam agni pacamabhgybhi pracchdayet || pus_11.10 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pdeakki sakhy prayet || pus_11.11a || ___________________________________________________________ iha pdeakabdena puruasya prayitavyasya caturbhgakrik ak ghyante / pacamabhgy ca kt upadhey ityucyante / dvdaa caturbhgy tmani / pratham rti pacamabhgynm / dvity rticaturbhgynm / ah prdenm / navam caturbhgynm / ie pacamabhgy / ea prastro dviata / atra kecana yjik anupitagurava crybhipryamajnanta nddya(hya)dhikaprastra kurvanti / asya tu strakrasya pratiprastra prayediti vadatastadanabhipretameva / yadyevamabhimatamabhaviyat sarvatra pratiprastra sakhy prayediti nvakyat / ukta ca; tasmddviata prastra kartavya / tatra loka -- aau royasayo ca syu pd strakterit / ts madhye caturthyasyu caturdaa caturdaa // sandhyantarle pacamy pdai ca dabhisaha / ts madhye daa prokt prcyasyuulbakarmai // aau pucchasya prvrdhe caturthyaia eva tu / dvity navam caiva catturth nma vtmani // udcya eva nitya syurmadhy pacamapdakai / ktbhicaturarbhirakovira .... tnibhi // asy eva sapdbhi prastro dviata kta // iti // karavindy vykhy apara y dvitye prastre pucchpyaye eva pacapacamabhgy upadhey / aviedtmapucchayosama pravi // t dhyt t viaycaturdaabhi pdai praktatvt pacamabhgyn yath yoga paritasarvata upadadhyt / viayn purastddaa / sarva yet pakayostriattriacpacamabhgy purasttprabhtytmani pracchdyamne udagyat pacamabhgyn nava rtaya / caturdayn pdn dakiato dve pacamabhgye uttarata ca dve / pucche tu yathoktbhi pracchdymne bahubhedaprasagt abhgy utpann api na yukt iti abhgystisrastisro viayn pact pucchaprvayo pratcrupadadhti ""ts prve dvedve caturbhgye pratcyau upadhya ts madhye tisra abhgy pratcrupadadhtht / aparrdhe cëvakeak upadadhyt / evamtmani viaybhi saha ekonaata pacamabhgycaturdaaprde pakayostriattiat pacamabhgy pucche dvdaa caturbhgy nava abhgy / t et ana dviatam / tatra asakhy sampdy'' pde yet atra navapacamabhgyrtn madhyasthmek pacamabhgyrtimuddhtya madhye viatiprdeeak udcrupadadhyt / atra catusakhytiricyate / atireke adhikapramopadhnena sakhypraasynyyyatvdak pacamabhgyn sthna iti paribhëaykopadhnena sakhypraasya nyyyatvcca / tata prdearoty prvarti yath sali bhavati tath ktv prvntartimuddhtya tatrëvak upadadhyt / eva prdearty paritastisro rt pracyvya dvity rtimuddhtyëvak upadadhyt / eva dviata prastra / atra kecita -- prathame prastre pucchgre daaprdenupadhya pdeakvndtya pacadaabhgybhisakhy prayanti / bhedamapi sahante / prathame 'pi prathame 'pi prastre sandhyantarle 'kstatpdvopadadhti / tathopadhne prayojana mgyam / kecitu pracchdanakle sakhyprak sthnamavaiya pracchdya sakhyprak upadadhati / tatra tu sträjasyamasti v naveti cintyam // tatr.a lok / rvarsthiabdasayukt rutirmukhytra y kt / cryeaiva str abhgy kte tu s / kytamartha ccryaistathorvasthti stritam / abhgypada taddvadapyanyaistrrita parai / hirayakein ulbe tathorvasthti stritam / vykhytro 'pi tatraitat abhgypara vidu / bodhyana ca bhagavn same tu caturarake / turyapacamaahai ca sapdai karaa vyadht / urvasthinmadheynmupadeabaldiha / pracchditnmbhistadbdhastrakteate / aratnayo 'pyak ca chdane syurviparyayt / prvasminnaparasmi ca prastre sabhavo na hi / na pacadaabhgy ryate tra dvityake / ryante tstu prvgnau na tatprvo dvityaka / praktitvddvayoragnayo nityatvcca dvayorapi / atastsa dvitye 'gnau katha prptirvimyatm / kintu ts tu yatkrya tatrkstu bodhit / prathamgnerato 'nyatra tatsthne syurakik / ye tvatra pacadaabhgybhisakhypraa kurvanti te kimupadeato v prpta manvate? atideato v? ubhayathpi na yujyate / dvayo praktitvt praktivikrbhvcca / nanvak pacadaabhgyn sthna iti vacanasmarthytts prptirbhaviyati // it.i cenna; pacadaabhgyn sthna iti vacana tatkrye sakhyprao 'kn prpakam / na tu sakhypraamtre tsmapyu padhyakam / tasmccintyamidam / sathamarthamidamcryeokta? ucyate -- upadhyamnnmiakn sakhyysthne / na ca prastrai sakhysampattau yadiakbheddavayavabhedasyt sa maraya iti manyamnenoktam / tadetaddvityayene pratipdayiyate / kecittu yjik nyndhikaprastramagnau kurvanti samudye sakhysampatti manyamn / tadayuktam / pacadaaprabhtibhi prastre sahasrdi sakhyy sampdyamny vieravae "sama sydarutatvt' iti prastr dviatatvasyaiva nyyyatvt / rathacakrgnau tasya karay dvdaenetydin dviatnmevotpdancca / nanu yatra yatra prastre prayediti vacanntaramasti tatra prastre sakhypraamastu / tadyatra nsti tatra samudyasakhy praasakhy itarath praavacanasynarthakyaprasagt / ucyate -- na tatrnarthakyaprasaga / katha? tatra hi nyyaprpta sakhypraa tatsdhanatvena pacadaabhgyn vidhnt / yadi sarve prastr dviat kimarthamea dviata prastra ityucyate? siddhe satyrambhamtroddeena sarve prastr dviatatvasampdanrtham / yathaikavidhaprastro dviata evamanye 'pi sarve prastr dviatasakhy kry / praavacan bhve 'pti nyyaprptamevrtha anuvdena drahayitumaya yatna / tasmtsarve prastr dviat kry iti na nyndhik iti siddha sarvaprastr dviatatvam / praktibhtasaptavidha ukta / idn nity viktaya ucyante -- ekavidheti / ekavidhdn avidhaparyantn amagnn tasyatasygne karan dvdaabhgena trayodaabhgena ca iak krayet / atraikavidhasya kara ata viati (120) agulaya / dvividhasya ekonasaptatiata agulaya catuviatitil ca / (169 2 / 3 4 / 4) trividhasya dve ate sapta gulaya ekonatriattil ca (207 2 / 3 9 / 4) caturvidhasya dve ate catvriaccgulaya (240) pacavidhasya dve ate ahiragulaya ekdaa til ca (260 1 / 3 1 / 4) avidhasya dve ate trinavatiragulaya ekatriattil ca (293 3 / 3 1 / 4) / ets karan sarvato dvdaenaika karaam / sarvatastrayodaenaika karaam / tayo pdeakn karaa cakrdardheaknmapi avidha navavidha v karaam / upadhnamucyate -- abhita pdstisro rtyo dvdaya / tata pacartyastrayodaya / tata ek trayodapd / tata ek trayodaya / tatastisro 'bhita pd dvdaya iti trayodaa rtya / tatra dvityy rty dvday caturthmaam ceakmuddhtya dvedver'dheake upadadhyt / tatraiva copntye uddhtya catasror'dheak / dviata eva prastra / dvitye prastre dve rtyau trayodaya / tata ek 6yodapd / tata ekbhita pd trayodaya / tatacatasro rtyo dvdaya / tata ekbhita pd dvdaya / tatastisro rtyastrayodaya iti trayodaa rtya / atra madhyamy v auddhtya pd upadadhyt / prastro dviata / athav prathamaprastre dvdaabhi dvityastrayodaabhistathocyate / ktsnadvda pake drgh pdeak ardheak ca tatratatra prathamaprastre prcyasaptadaa rtaya / tsarv dvdaeak / ts sarvs daki ardheakbhi / tata ek pdbhistatastisro dvdabhistata ek pdbhistata ekrdhbhi / tata ek pdbhistatastisro dvdabhi / antyrdhbhireva saptadaa rtaya / tatra acamūahsaptamn rtnmantystisra uddhtya ek dvdamupadadhyt / athaikda dvda trayodanmanty tisra uddhtya ekdamupadadhyt / eva dviata / yaddvitya trayodaabhirudcyo rtayacaturdaa ts prathamrdhbhirdvdatrayodabhirantyrdhbhi tcaturdaa rtaya / eva dvdaa atamiak / tatra prvrdhe trayoda auddhtya caturviati pd upadadhyt / eva dviata / yadi sarve prastr dvdabhi tad prvoktaprakrea prathama prastramupadhya dvityaprastrata eva rtrudcrupadadhyt / ea dviata / yadi sarve trayodabhi, tad dvityaprastrokt rti prathame prastre prcrupadhya pacrdhe trayodaruddhtya pd upadhyparasmin prastre t udcrupadadhyt / ea dviata / yadyekatra trayodanyato dvdaa tad prgyat iak udcya trayodaa rtaya / tapacacchata ca prvasy rty pacamy cëvavuddhtyëviati pd dve dve crdhe / eva dviata / dvitye prastre t eva prcyo rtaya / yatra dakiata uttaratavëvavuddhtya prvavat pd ardhvopadadhydeva dviata / evameva praugdivapi karani dvdaabhgybhistrayodaabhgybhirv yathyogamupadhya pdeakbhirardheakbhi ca sakhy prayet / alamatiprasagena // sundararjy vykhy ubhayatra prdeamtramaviet / tata purastddaa prde prvayordvaidvau / sarvamagniaprayet tmani viaybhisaha udcyo daa rtaya, ts dvity navam caturthbhirupadadhyt, ah prdeai / tmaee pakayo ca pacamabhgy / pucchasyparrdhe prvayormadhyato nava abhgy prcya / pucchaee dvdak / eva dviata prastra / ___________________________________________________________ vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_11.11b || ___________________________________________________________ gatametat / ekdaa khaa. kapardibhëyam kratvarthenopdyamnmmekavidhdn pakapucchatva pratipditam / tath temupadhnavidhi katha bhavattyucyate ---- ___________________________________________________________ ekavidhaprabhtn karan dvdaena trayodaenetūak krayet || pus_12.1a || ___________________________________________________________ karan dvdaena trayodaena ktaisamacaturarai iak krayet / sarvato dvdaenaika karaa sarvatastrayodaena dvityam / ___________________________________________________________ pdeak ca vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_12.1b || ___________________________________________________________ pdeak ca dvdavadhstrayodaavidhvrdheak ceti ulbntaram / asmkamapi prauger'dheak kry / ekavidhdivapi yadi prathamaprastro dvdaabhi dvityastrayodaabhirityasminpker'dheak kry / itarath sadhay na pryata eva / tatra lok -- dvividhe mnik rajjusaptaty ca atena ca / aguln mit s sydngnerdaamistilai // trividhe mnik rajjuraottaraatadvayam / abhireva tilairn gaakai parikalpit // vidhasppi caturthasya mnik rajjurucyate / mit atadvayentha catvridhikena ca // vidhasya pacamasyeyamaaaiatadvay / ekdaatilairyukt mnik gaak vidu // caturbhi ca navaty ca atbhy ca mit bhavet / tribhireva tilairn ahvidhasya vidhnik // upadhne 'bhita pdstisro rtyo 'tha dvdaya / tata paca trayodaya / tata ek trayoda / pdarti tata ek trayoda tatastisro 'bhita pd rty dvdaya / dvityasy ek caturth ca tebhyo 'nyo 'am / ea prastra / aparasmin prastre dve rtyau trayodayek trayoda pd tata ekbhihitapd trayoda / tatacatasro dvdaya / atha madhyamaiak caturbhed, ea dviata prattra // vyatysamiti -- gatametat // ___________________________________________________________ ekavidhaprabhtn prathamhrea dvityena ttyeneti yo yujyeta | sarve yath rutisakhy tathordhvapramam || pus_12.2 || ___________________________________________________________ ekavidhaprabhtn avidhaparyantn sarve prathamhre dvityhre ca yath sakhy ryante / kimukta bhavati? yadi prathamhrasahasrasakhy jnudaghnat ca / atha dvitya ete yukt eva / te dharm saptrdhasvarpayukt eveti / tacca vacana saptrdhapraktitvajpanrtham // karavindy vykhy vyaty ret gata / viktiu punarvyatyse vacana kimartham? ucyate -- praktau citn prastr ca vaiamyt kimaya vyatysa prastradharma citidharma iti kasyacitsandehasyt / viktau tu dviprastrvitaya iti prastrayorvaiamyemya vyatysa kasya dharma iti sandehe yvanta prastrstvato vyatyasya cinuyt bhedbhvya / vyatysasya prastradharmatpratipdanya punarvacana vyatysasya / ekavi mam ekavidhaprabhtiavidhaparyantn prathamhra prathamaprayoga yo yujyeta bha yukto bhavati / yathrutisakhy rutyuktena prakrea sakhy sahasrdi yath bha yujyate tathordhvaprama jnudaghndi ca yoyujyeteti ca sambandha / ekavidhaprabhtiavidhaparyantn sarve prathamhrea dvityhrea ttyhrea "shasra cinvta prathama cinvna' itydy ryam shasrdisakhyjnudaghndiparimvaiteu sampdyatayopadiyante / etena ekavidhasya praktitve dvividhdn tatpraktitve ca shasrdisakhyjnudaghndi parimatva siddha bhavati / ekavidhdayo 'pi nity eva akmasambandht / praktayo viktaya ca nity ukt / itn kmy praugdaya ucyante / ___________________________________________________________ kmy guavikr guastratvt || pus_12.3 || ___________________________________________________________ nityasya saptavidhgnervikr praugdyktivieea guena vikt / kuta? guastratvt / gua sti vidadhtti guastram / "praugacita cinvta' iti vakyama vkya praugasygnevayanamandya tatra bhtvypanodanaphalrtha praugdyktiviea gua vidhatte / tasmtkmy praugdaya / godohandivannityasygnerguavikr na nity naiva praktaya iti / sundararjy vykhy (vyaty ret) "sandhyantarle pacamabhgysapd' ityasypar vykhypdaabdena prastut evkpd ghyante / prastut ca pd aasakhy iti tathaiveha grhy / tatraivamupadhnam -- prathame prastre sandhyantarle prvayostriadagula pariiya madhyame pacatriatpacamabhgy, pariiayostriadagulayo pactpurastcca dvedve pacadagule udcyau, madhye tasrastisro 'k, pacambhi prayitumaakyatvtpucchasya prvayo purataa«apacadagul / pucchaee trayodak, eva kte aonadviata bhavati / pucchamadhye 'kmekmuddhtya dagul navopadadhyt / tmani dvitye madhye v mantropadhnasaukaryrtham / eva dviata prastra / aparasmin pucchavarja yathstramevtmani prcyo daa rtya / tatra dakiasy madhye pacam nidhya tata prkpaccca dvedve prdeamyau / evamuttarasy pucchasyparrdhe prvayormadhye ca tisrastisraabhgy prcya, pucchaee dvdak / ye tu abhgy necchanti temapi pucchavarjamevamevopadhnam / tatra pucche prdeamupadhyetyasya prdeeakmupadhyetyeva varayanti / anyath bhedaprasagt / prdecaturbhgybhisaha na erata iti smarthyt pacamabhgynmkepa / tatraivamupadhnam -- pucchasyaprvrdhe prvayocatasra pacadahgul / madhye aak / aparrdhe pacadaa pacamya / pucchgre madhyam abhito dve uddhtyëau prdeeak upadhey / evamaonadviata bhavati / tata prvavadek catuth pacam voddhtya dagul vëgul vopadadhyt / dviata prastra / dvitye prastre pucche oak, tmanyuttarasy rty catasbhya pacambhya prktisro 'hgul udcya tata ek pacam / tatastisro 'gul / tatastisra pacamya / dakirti prvavadeva / dviata prastra / eva sratniprdeasyopadhnamuktamcryea / tadrahitasyocyate -- pakgrayostisrastisro 'k / ts pasvtpurastcca dvedve pacadagule / evamnyayorapytmna pradeenopet prvayo a«a prde / pakaee pacamya / sandhyantarle catvriatpacamabhgy tmaea prvoktavadeva / pucchasya prvrdhe prvayoraau pacadagul, padhye aak / aparrdhe abhgybhirudcyastisro rtaya / tsu prvasy prvayordvedve dagule / pucchasya prvrdhe abhgy adaa / aparrdhe phaymabhita pacamykuddhtya aau pdeak upadadhyt / tmani prvartau madhye pacam nidhybhitacatasra pdeak upadadhyt / eva dviata prastra / athtrpi abhgymanicchat pucchasya prvayo purataa«a pacadagul / pucchaee trayodak / pakgrayocatasracatasro 'k / ea prvoktavadeva / eva kte caturatiatamiak bhavanti / tatrtmani phaynte caturthyau pacamyvuddhtyëdagul agul vopadadhyt / dviata prastra / anyasmin prastre pucchpyaye pacamabhgy itydi yathstram / tmana prvarti prvoktavat / pucchasya prvrdhe 'vak aparrdhe pacamyvddhtyëagul upadadhyt / dviata prastra / evamupadhnasynekaprakr ukt / tatra yuktatara prakro vidvadbhirdaraya / sarveveva prakreu pucchpyaye pakpyaye v anyataratra viay iak upadhyanta ityanusandhtavyam // ekdaa khaa. -------- ekavidhaprabhtnatpdeakva. vydhikaraahayau / ekavidhaprabhtn avidhaparyantn y karaya ts dvdaena trayodaeneti samacaturar iak krayet pdeak ca / tcaturbgy navamya ceti dvividh / tatra lok -- agulyo viatiata karayekavidhe bhavet / dvividhe saptatiata jeya daatilonitam // trividhe dve ate cëau cgulya,tilonit / caturvidhasya kara catvalriacchatadvayam // aaai pacavidhe saikdaatile ate / avidhe triatcyjyaagulyastilvapi // ekavidhasya tvat karay dvdaena dagulenaika karaam / tadardhena pacgulena dvitya pdeakrpam / ttyena ca saikdaatilena tryagulena ttyam / s navamtyucyate / eva trayodaena sëatilena navgulenaikam / tadardhena tatpdy / caturagul saikaviatitil / ttyena ca navam tryagul satilatray / eva dvividhdiu draavyam / vyatysaacikret tatra prastrayoranuktatvt dvdatrayodanmeva svayavn prastreu vyatysa / dvdabhisvayavabhireka prastra trayodabhirapara iti / saklitopadhna tu na bhavatyavacant etadatidiapraugacityasambhavcca / tatra prathame prastre agnimadhye navadvdan navamyacaturarkt / t paritaai pdy / t parito 'viatiata dvdaya / uttarsa ekmuddhtya catasla pdy / dviata prastra / aparasmin trayodaabhi pracchdite navaaiatamiak bhavanti / agnimadhyasthamuddhatya catasra pdy / pratikoa catasracatasra pdy phayy pactpurastccaikaikmuddhtya navanava navamya / dviata prastra / ekavidha rdhvaprama ekavidhdnmapi sahasrdisakhy / rdhvaprama ca jnudaghndisaptavidhdipadbhavatyeva / ketrpacaye 'pi sakhyordhvapramayornpacaya ityartha // kapardibhëyam kmy guavikr guasratvt // .3 // kmy praugdaya guena vikt -- kimukta bhavati? guasiddhirngne / kuta? guasratvt / stti sram / guo 'tra iyate ngni / tasmdguastratvt godohandiva, dguaphalnyotni // ___________________________________________________________ praugacita cinvta bhrtvyavn iti vijyate || pus_12.4 || ___________________________________________________________ prauga akaapurvabhga / tadkra cinvta bhrtvyavnyasya bahava bhrtvy sa eva cinvta / ___________________________________________________________ yvnagni sratniprdeo dvistvat bhmi caturar ktv prvasy karay ardhc chro pratylikhet | s nity praugam || pus_12.5 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ karni cayanam ity ekavidhoktam || pus_12.6a || ___________________________________________________________ etacca vacana saptrdhasya praktitvajpanrtham / pacadaabhiragulairnavabhi ca tilai antar catupuru rajju dvistvat karoti / tath caturara vihtya stroktena mrgea ro parilikhet / karani ca krayet / dvdaena trayodaena sapdena ca praugkra // ___________________________________________________________ praug iak krayet || pus_12.6b || ___________________________________________________________ catupururatnin ca pacadaabhiragulaistilairekaviaty parimit rajjurūmtr bhavati vkayo pramam / tasy dvdaena ca trayodaena ca karani ca krayet / dvday prathame prastre praugamukhya / catuai pdeak catasracatasraroyo / eva caturviottara ata / catasror'dheakroyoreva / anyasmin prastre trayodaya royo pdvatvriat dvvardhau aapacadadhikaata trayodaya / prastro dviata / eva vyatysa cinuyt / tatra lok -- ekonaviatyaratnibhiragulbhisahëabhi / tiln pacaviaty mit pacdvimnik // ekaviatyaratnibhiraguln tripacakai / tilnmekaviaty mit tvek vimnik // kurvanti praugamagnimetstisrasamkt / smeva yathstra karani prakalpayet // karavindy vykhy praugaayate prauga akaasya prvabhga / tadktimagni cinvta / bhrdvyavnbhrtvyairtrubhirbdhyamna / tena bhrtvyn praudata eva // yvna -- ugam. yvnaratniprdebhy sahitasaptavidha tvaddvigu samacaturar bhmi ktv tasya caturarasya prvasy karay madhydrabhya ro pratyakay likhet / saptrdhavidhasya dvistvat bhmi pacadaapuru / tasy kara trayapurucaturadhikaatgulaya pacaviatitil ca / tayparea ypvaadea sacaramavaiynupraya samacaturara vihtya prvasy karay ardhccho pratylikhet / s bhmisaptavidhaparimitapraugktirbhavati // kara -- yet atra kara karan dvdaatrayodaaktni / tbhi ca yana prastravyatysa ityevamdyekavidhavat grhyamityartha / vieastu praug iak krayet / karani praugktni bhaveyu / t dvdaatrayodaabhgy pd ardh ca praugktni bhaveyu / t dvdaatrayodaabhgy pd ardh ca praugkr grhy / catvra puru ekonacatvriadagulaya ekaviatitil ca praugasyai mtr / s praugasya prvamn / tasy dvdaena trayodaena ca karani krayet / pd ardh ca dvdaa bhgynmaatriadahgulaya pacaviatitil ca / emtr tanmukham / prvamnyau tricatvriadagulaya daatil ca / argheaknmekprvamn / saiva any aatriadagulaya pacaviatitil ca / ekonaviatiragulayor'dhatrayodaatil ca mukham / pdeaknmekonaviatiragulaya dvviatitil ca / atha trayodaabhgyn ts pacatriadagulaya pacaviatitilcaika mukham / prvamnyau tilonacatvriadagulaya / ardheaknmapi saivaik prvamn / any pacatriadagulaya pacaviatitil ca / saptadahgulaya ekonatriattil ca tilrdhvaika mukham / pdeakn saptadagulaya ekonatriattilvaika mukham / prvamnyau viatiragulayor'dhatilon / upadhne prathamaprastre praugamukhe catuai pdeak upadadhyt / royocatasracaturviottara ata dvdaya catasror'dheak / ea dviata prastra / aparasmin royorviativiatistrayodaapd dvvardhvaapacadadhikaata trayodaya / ea dviata prastra / vyatysa ca krya // sundararjy vykhy kmyaguasratvt kmy chandavitprabhtayo 'gnayo nityasya caturarasya guavikr, tasyaivgneamtrea viktatvt guaphala svaphala ca sdhayanti / yath agniomasya guavikr ukthydaya / praugacitaavijyate prauga akaasya mukha trikoa, tadvaccyata iti praugacit / "karmayagnaykhyym' iti vkip / tasygnermnamha -- yvna likhet sratniprdeasya saptavidhasya kara tri atnyaviativgulayor'dhadvdaatil / tasy dvikara pdonapacaaicatuatgulaya dvistvaty pacadaapuruycaturarkty bhme kara / praagasya prvamn catvra purua ekonacatvriadagulaya ekaviatitil ca / yvnagnirityeva siddhe sratniprdeagrahaa tasya pakasya khntarya tvena yatnasdhyatvt ekavidhdivekaataparyanteu kevaleu kratnipradeeu ca yathkma guavikr bhavantyeveti prvameva pratipditam / tatra pakapuccharahitn praugaciddn khkarutivedaikmitydin ntasya puruasya viatiatatamo bhgo 'guli kalpy / tasyvatustrio bhgastila / s prauga nity praktyeva / s bhmireva kte prauga bhavati / karani thokta karaa dvdaena trayodaenetydin / praugarayet dvday prve tricatvriadagule sapdadatalayukte navatilona navatriadagulamaparam / temardhai pdy / ttyairnavamya / trayodaystu catvriadagule tilone prve tripdonatriadagulamaparam / etemardhai pdy / ttyai ca navamya / updne prathame prastre catuvatvriacchatena dvdabhirudcyo dvdaa rtaya / madhyamarticatuaye madhyo oaoddhtya catuai pdy / praugamukhymud dhtya nava navamya / dviata prastra / aparasmin prastre trayodabi navaaiatena trayodaa rtaya / tsu daamy sapteak uddhtya viati pdy / adaanavamya ca nidhey / eva dviata / kapardibhëyam ___________________________________________________________ ubhayaya prauga cinvta ya kmayeta prajtn bhrtvyn nudeya pratijaniyamn iti vijyate || pus_12.7 || ___________________________________________________________ ubhayataakaameva cinvta ya kmayetotpannnutpatsyamn ca atrn bdheyeti / ___________________________________________________________ yath vimukhe akae || pus_12.8 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tvad eva trgha caturara vihtya prvparayo karayor ardht tvati dakiottarayor niptayet | s nityobhabhayata praugam || pus_12.9 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ praugacitokt (-kta) | ubhayata praug iak krayet || pus_12.10 || ___________________________________________________________ tvadeva saptdhesya dviguam / iha tu drghacaturarasya dviguymapramavistra / puruadvayena tribiraradnibhi oaabhiragulai srdhaikaviaty tilai mit tiryamnmadhye ca aknnihatya akuu rajjv veayitv bhyatastyajet / saptaaahiatatrayamaguln caturdaabhistilaisrdhayūprmyam / s dvdaena karani krayet / praugacitobhayata praugeak krayet / ubhayata praughkr iak pdvobhayata praughbht / cayanavidhirukta prauge / tatra loka -- trisaptakaistilairyukt sëviaatatraym / praugasyottarasygne tiryabhn vidurbudh // tiryagdviguityme caturare havirbhuja / agnnihatya madhyeu karaeu caturvapi // rajju ahguu sayojya royorasn parityajet / ia saptrdhameva sycchakae vimukhe yath // caturdaatilairyukta saptaaiatatrayam / praughasyottarasyaitadūmtra prakalpitam // ūdvdaabhgena tath bhgottarea cca / ubhyata praugbht sapd krayediha // karavindy vykhy ubha -- te ubhayata prauga -- ubhayata akaamukha / prajtn atrna praudeya janiyam ca praudeya yath na jyante tath karavtyartha / rutipada vycae ---- yathvi -- tokt vimukhe -- nnmukhaghe akae yath phai sahite tihete tdgkramubhayatra prauga tath cinvtetyartha / tvadeva prvokta sratniprdea ca saptavidhasya dviyua drgha caturara vihtya tiryannprvamnn madhye aku nihatya prvasmcchako dakia aku pratyakay lieddakiata pacima pacimata uttaramuttarata prva, eva liedubhayata praugktiketra bhavati / vistradviguyma drgha pacapuru saptadagulsvyma, dvau puruvaaairagulaya ekaviatitil ca tiryabhn drghacaturarasya // ubhaya -- yet karani cayanavidhi ca praugavat / vieastbhayata praug iak / traya purusapta cgulaya saptadaa til ca e pramam / asya dvdao bhgastriadagulaya pacaviatitil ca / trayodao bhgo 'viatiragulaya tribhgon nava til ca / atadvaya aviatiragulaya ekaviatitilvobhayata praugasya tiryabhn / tasy dvdaabhgena trayodaabhgena parimita karaa yath bhavati tath bhavet karaam / ardheak dvdaabhgybhistrayodaabhgybhisva ymatastuly vistratastadardhavistr / pdeak ymato vistratavrdh / prathame prastre ypd upahit te dvitye tadanyatropadhey / dvdaabhgypake catasror'deak trayodaabhgypake dve // sundararjy vykhy ubhayataaakae vimukhe -- viparyastamukhe prkpacnmukhe yath akaabhge tdgeo 'gnirbhavati / tva yet dvistvadagniketravistradviguyma drghacaturara viharet / tri atnyaviativgulayo dvviatitil ca tiryabhn / dvigu prvamn / eva vihtya prvparayo karayormadhyt dakiottarayoradhye nipdayet / bahipandyamapacchindyt / sutokta ekavidhokta iakdi / ubha rayet dvdayvatvri phalakni triadagulni saikaviatitilni / ekkay saptaviatyagul trayodaatilayukt / dviguny / emardhai pdysttyairnavamya / trayodayvatvri phalakni sapdviatyagulni, ityeka kararajju / eka vidhavadevopadhnam / rtayastu kodimukh / dvityaprastre madhye viati pdy, adaa navamya / t api madhyasthapdn pactpuraktcca vidhey // kapardibhëyam ___________________________________________________________ rathacakracita cinvta bhrtvyavn iti vijyate || pus_12.11 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ yvn agni sratniprdeas tvat bhmi parimaal ktv tasmi caturaram avadadhyd yvatsambhavet || pus_12.12 || ___________________________________________________________ ulbntare rathacakradvayamuktam; anencryeaikamevoktam; tasmttadevocyate / yvnagnisratniprdeo dvistvat bhmi parimaal ktv ubhayata praugasya y tiryabhn tay caturara karaa ktv teneak krayet / tcaturare catuvatv riadadhikaatamupadhya ts caturaramavadadhydyvatsambhavet / iti dvdaa khaa ---------- ___________________________________________________________ tasya karay dvdaeneak krayet || pus_13.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ts a pradhv upadhya eam aadh vibhajet || pus_13.2 || ___________________________________________________________ pradhikvatvra / teu pradhikenau aiak dvdaena krit upadhya ea pradhikamaadh vibhajet / aabhirapadadhyt / ts karaa vakyma -- trayastriadagulamaabhistilairnameka, ekatriadagula dvdaabhistilairnameka, aviatyagulameka aviatyagula tilbhy sahaika, etaicaturbhi phalakai eka karaa; tasya caturtha phalaka taket / yath dhanurkra bhavati yath aramadaatilamtra bhavati / tath ekatriadagula dvdaabhiktilairna, ekaviatyagula ekdaabhiktilairnameka, atriadagula tribhistilaisahaika, navatriadagula dvdaatilai sahaika, etaicaturbhi dvitya kararaam / asya caturtha prvavattaket / araprama tilbhy sahaika bhavati tath taket / catvriadahgula daabhistilairnameka, trayastriadagula daabhistilairnameka, dvtriadagula tilena sahaika, dvtriadagula dvdaabhistilaisahaika, aviatyagula ekdaabhistilaisahaika, pacacatvriadagula caturbhistilairnameka, etaicaturbhicaturtha karaam / tasya caturtha taket / prvavacca pramadvayagula tribhistilairnam -- tatra lokau bhavata ---- rajju ktnyata p sapttiatgul / vimna rathacakrasya karotyo tu maalam / caturarakara rajju catuaiatadvay / tilaistrayodaairyukt rathacakre havirbhuji // karavindy vykhy rathaca te rathacakra maalkra brtvyavn tairbdhyamna tn jetum // yv bhavet. aratniprdeasahitasya kara dvau puruvatirahgulaya vikambhrdha ekarviatitil ca / tasya madhye yvatsambhava caturara vihtya vilikhya // tasya yet. caturarasya kara dve ate catuaivgulaya trayodaatil ca / tasy dvdaabhga satil dvviatilagulaya / caturbhi dvdaabhgyn kara / tanmadhye catuvatvriacchatamiacak ts dvdaabhgyn aiak ekaikasmin pradhavupadhya sampdya ea pradhieamaadh vibhajet / tatra prvasmin pradhau dakirdhe catturarakarasampe dakiottarstisra dvdaabhgy / uttarato vyavalikhya ae pradhyardha caturdh vibhaje dekaikasmin bhge ekaika karaa tis dvdaabhgyn purastddvau bhgau / tasmin dakiato dvau bhgau / eva vibhge catur vibhgn pacattiryamn trayastriadagulaya ekatilam / tatra dakiabhgasya karaa tribhi phalakairbhavati / tatra tiryabhnyukt catur sameti prvamnyekaiva / s ca avintiragulaya dvdaatil ca / dvitya vaktavya dvicatvriadagalaya srdhapacaviatitil ca / tadvikambhrdhapram ay rajjv karkaena va''likhya takayet / dvityadakiaprvamn saiva y dakiasyottar / tiryann cokt / uttaraprvamn dvicatvriadagulaya pacaviatitil ca / mukhacatustriadagulaya daa til ca / tatprva takayet / tnyeva vipartnyuttarrdhe karani / eaivottarrdhe vibhgakalpan / tatra sarva saiva pacttirav / dakttirav / dakiamuttare dakia bhavati / tnyeva tnyeva mukhni / atra caturthavat pacama / ttyavat aham / dvityavat saptamam / prathamavadaamam / eva dakiottarapacimapradhiu dakiottarapacimamukhnyetni karani bhavanti // sundararjy vykhy rathacakra tsabhavet vikambho maalavidhveva prapacita / madhye aku nihatya pactiatgulena caturdaatilayuktena parimaala bhramayet / tasya parihastilanyna pacaahayadhikaatottarasahasrgulaya / tasya madhye vikambhrdhadvikaray dviaiatadvaygulay saptatilasahitay samacaturaramavadadhyt / caturardbahivatvra pradhaya // iti dvdaa khaa ---------- tasya kreyet dvviatyagulena pacatilonena samacaturarakaraam / caturaramadhye catuvatvriacchatamiakerate / ts -- vibhajet. pradhimadhye a caturar upadhya tasya pradheeamaadh vibhajet / upahitn a prvayordvedve mukhe catasra udrit / ts catvri karani / trikoamdyam / tasya tilatrayayukta aviatyagulameka tiryakphalakam / srdhasaptatilahna trayastriadagula dvityam / ekdaatilayuktadvicatvriadagula tt yam / kararpa taddhanuriva taket / yath atilayuktguliaro bhavati / dvityasya aviatyagula tilatrayayukta tiryakphalakamekam / ekdaatilayukta dvicatvriadagulamaparam / saptatilona trayastriadagulameka prvam / atriaka saviatitila prvntaram / taddhanuriva taket / yath tilatrayonguliaro bhavati / ttyasya srdhaviatyagulameka tiryakphalakam / triaka oaatilahna dvityam / saptatilona trayastriakameka prvntaram, taddhanuriva taket / pacaviatitilstasya ara / etnyeva catvri karani anyasmin pradhyardhe viparysena bhavanti / eva meva catvra pradhaya // kapardibhëyam ___________________________________________________________ upadhne caturarasyvntaraden prati srakt sampdayet | madhyntarasmin prastre | vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_13.3 || ___________________________________________________________ gatametat / ea eva prastro maale mane droe ca / ___________________________________________________________ droacita cinvtnnakma iti vijyate || pus_13.4 || ___________________________________________________________ annakmasya droaciditi ruti / ___________________________________________________________ dvayni tu khalu droni, caturari parimaalni ca || pus_13.5 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tatra yathkm abdrthasya viayitvt || pus_13.6 || ___________________________________________________________ droaabdo jaldhrasya vartulkrasya vcaka / drumayasya satsarukasya caturarasya ca / tatraikataro ghyata ityucyate / yathkm caturara parimaala v / aghyamatvdvieasya caturara parimaala v cinuyt / ubhayaabdapravte // ___________________________________________________________ caturara v yasya guastram || pus_13.7 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ sa caturara || pus_13.8 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pact tsarur bhavaty anurpatvyeti vijyate || pus_13.9 || ___________________________________________________________ vabda pakavyvttau / na vikalprtha / naia maalkravetavya; caturara eva cetavya / yasya guastra "droe v anna bhriyate' iti / taccaturare yujyate na vartulkradroe / ato guasambandhccaturara eva nivyeta / tasmccaturara eva cetavya / pactpucchasthnetsarurbhavati anurupatva rute, tathkrasapdanya / karavindy vykhy upadhr -- et. gatam. droa -- te. anndhra ptra droamityucyate / tadkra cinvta annakma / dvayni -- ca. tuabdo bhede / na praugdivadekaprakri droni kintu dviprakri caturi parimaalni ca / khaluabda prasiddhau // y -- tvt -- gatam. ubhayatra droaabdaprayogdubhayaprakrau grhyau // catura -- ra caturaryeva grhyi / kuta? yasyeda guastra sa caturara, prkta caturara agnimandynnakmya drokra vidhyate / ata idamapi caturarameva grhyamityartha // pac -- te. tmana pact pucchasthnetsarurbhavati / tsarurmui / prbhukhvasthitastha puruasya pact sthita droo 'pi pacnmuirbhaviyati / evamihptyartha // sundararjy vykhy updhne -- caturara v. tatra hetumha -- yasya -- sa caturara. guaprpakasamacaturara / yasya -- agne / pacstaru -- vijyate / pactsaruryasya sa tathokta / asamso v / tsarubada ubhayaliga / "tsaru pumna' iti naighauka pramda / "daamatsaru' iti nirdet / anurpatva dronurpyam / etacca maalacaturarayosamnam / tathha bhradvja -- droicita cinvtnnakmacaturara parimaala v pactsarurbhavati / iti / spaamevha ktyyana -- "daamabhgo vtta pactpurastdv paale 'pyevameva' iti / kapardibhëyam ___________________________________________________________ sarvasy bhmer daama tsarus tasya pucchena nirhra ukta || pus_13.10 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tasya karay dvdaeneak krayet | adhyardh pdeak ca || pus_13.11 || ___________________________________________________________ dvdaacaturbhgyketra sratniprdeasya daamo'a / ahayagulaprama tiryabhn tasya dvikara prvamn / tasy kay rajjv kte caturare dvdaacaturbhgy ketra bhavati / yacsaro pramam / tayaiva triguktay droa / tasya pucchena nirhra ukta -- pucchenaiva mnamrgo vykhyta / tasya karay dvdaeak krayot tasyeti droa parmyate natsaru sa ca trikoa samadeena caturbhgyenetyartha / adhyardh pdeek ca atra vipratipann yjik akay pdamicchanti kecit / keciddrghapadapdamardheak kartavy tbhirvin sakhypraasyakyatvt / vktamukta ulbntare "ardheaksveti / ihpi cakrdardheakceti / karani ca triadagula tilonameka karaaca; ekato 'dhyardha dvitya; prathamakaraamubhayato 'bhay caturdh drgha,' tena pdn ttya karaa, ttyenaiva karaena drghea vr'dheakn karaa caturtham / ___________________________________________________________ upadhne 'dhyardh purastt pratcr tmany upadadhti | tsarvarge royo ca prc || pus_13.12 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ sarvam agni caturarbhi pracchdayet || pus_13.13 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pdeakbhi sakhy prayet || pus_13.14 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ aparasmin prastre 'dhyardh dakiata udcr tmany upadadhty uttarata ca dakis tsaruprvayor daki utc ca || pus_13.15 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ sarvamagni caturarbhi pracchdayet || pus_13.16 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pdeakki saky prayet || pus_13.17 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vyatysa cinuyd yvata prastrcikret || pus_13.18 || ___________________________________________________________ iti trayodaa khaa ---------- updhne yathstramadhyardh upadhya prvrdhe saptadaeak akay chindyt dvvar dhau / yadi drghvet pd uttarasy rty nevaak chindyt yath prc prapd yath dakiasymaau tathaiva prcrekdvidh / tatra tathaiva pra prastra / aparasminprastre pacdtmanyadaeak karae chindyt / dve dve iake dvidhkaraenaiva / yadi drgh pd prvasy rty naveak bhindyt / yath v udcyroy dve dvetsaro pacdevgrata pamadhyer'dh pdvodcya / eva prastro dviata / tatra lok bhavanti ---- mitstribhistilairn caturbhi ca atena ca / droasyaitsarormtr tasya triguutaiva s // pd ardh ca bhedsyu karani vibhvasau / drokhye tu smane ca caturare havirbhuji // prastre prathame pd yatra syustatra nottare / dvvardhau prathamastre catasra stttare stare // nidhya cottare stre adhyardhatvaviprvake / adhyardh yatra tatra syu pd drgh yadi tvatha // prcyasyu prathame stre udcyastttare stare / abhita pdamadhyardh rtayasapta cottare // it.i // karavindy vykhy sarva -- kta sarvasygniketrasya daamauatsaru / chndasonapusakaliganirdea / sratnipradeasya daamobhgo dvdaabhgyketram / tasyatsarornirhra samudyt pthak karaa pucchena pucchapradeena bhavet / sa ukto nirhra caturarccaturara nijihranniti / caturarasytmana kara atatrayamekdagulaya aviatitil ca / tsarostutryadhika atamakulaya ekatriattil ca // karaya k tasya -- ka ca tasyadroasya kara daak aviatirahgulaya tilon / dvdaabhgyn kara ekataaviatiragulaya tilon anyatraikonacatvriadagulaya adhyardhatilon dvitya karaa pdeak dvdaabhgynmeva / cakrdardheak ca / tbhirvinsakhypraakte uktaca ulbntare pdeak ardheak ceti prathamakaraamakay bhindyt // spdeak athav dvdaabhg prvamnik / tatturya / tiryakmnik pdeak // upadhne prc tmani prvabhge dvdaeak pratcrupadadhti / tsarvarge catasra / royo pratyekacatasra / eva caturviati radhyardh // sarva -- yet iamagniketra dvdaabhgybhi pracchdayet pucche caturiake dve rtyau dvayo purastr pucchpya ya viayarpaik caturiak ca / tasy purastddiyek / atmani dvdaeak udcyonavartaya / ekaviati ata caturar / caturviatiradhyardh / uttarasminprva navacaturar udhtya atriata drgh pd pratcrupadadhyt / dakiasmin prveca navoddhtyatriatapd / rvasy dii dvdhaabhgynmupntye uddhtyadveddve crde upadadhyt / akaypdvet prvrdhe 'daacaturar udhtyadvisaptatipd dve iake uddhtya dve dve crdhe / dviata ea prastra // aparasmin -- udc ca smani dakiatodvdaa / tathaivottarata / pucchaprvayocatasracatasra / prcyortaya dvtriat // sarva -- yet pucche catasracaturar tmani dvdaeak prcyonavartaya / tdvdaaatam / pacdtmani / daacaturar uddhtya dvtriatamakaypd upadadhyt / catasravrv drghvet pd prvasy rty naveak uddhtya aatriata pd utcya upadadhyt / pacdtmanyadaa caturar navapd utcrupadhya ts purastdabhito dvipd saptrdh upadhyats purastdadard upadhyats purastnnavapd upadadhyt / dviata eaprastra / sundararjy vykhy sarvasy ukta pucchamivtmano vahirbhta pacnminuydityartha ta6 caturaradroacit dvdhaatriatgulenëhatilonena samacaturara tasya pacnmadhyadee karattyenatsarusamacaturaram / tasya karaya krayet tmakaray dvdaena aviatyagulenaikatilonena samacaturar / adhyardh -- pdeak ca ttyena ca navamya prvavat / updne -- dadhti dvdabhirudc rti // tsarvargre -- prc tsarvargre catasro 'dhyardh, roya ca catasracatasra / eva dvdaa / sarvamagni -- pracchdayet dvdhabhireva pracchdite 'catvriacchata bhavati / pdeakbhi -- prayet tmani prcyo dvdaartaya / tatra dadiasy pacddvaya hitv prvstisro navamya udcya / tato dvdaa pdy / tatastisro navamya / tata prkapdy dvdaa / tatastisro navamya udcya / tata prgdvdayadhyardhe / evameva dvdarti / eva dviata prastra // aparasmin -- ucc ca dvdaa dvdaa / dakieti dvityvahuvacanasvkra / tsaruprvayordaki udccatasracatasra / sarvamagni -- pracchdayet catuvatvriacchata bhavati // pdeakbhi'-- prayet tmanyudcyo dvdaa rtaya / atrparasy dakidhyardhy udaktisro navamya prcya / tato 'au pdy / tatastisro navamya / tato dvda tatastisro navamya / tato 'au pdy tatastisro navamya / tatodvda / tatastisro navamya / tato 'dhyardh / eva prv rti / dviata prastra / vyatysa ---- cikret atha parimaalasya droacite prakro vakyate / asaptatiat gulatrayastilono veurubhayatchidra / madhyeaku nihatya tasmin veochidra pratimucya chidrntarea parimala parilikhet / madhyaako pacdaaaiatgule satiladvaye aku / tasya pactsaru / samacarara tiladvayonacatuatgula kuryt / maalamadhyaako pacccatuatgule tilatrayone aka nihatya tasmin veochidra pratimucynyena cchidreatsaruo dakiparakodrabhya uttarparakodlikhet, yathtsarvagra pradhykra bhavati / maalabhramaetsarupurvnter'dhe yvaddhriyate tvatpacdgacchati / tato majalamadhye prvavaccaturara navacatvriad dviatgulamaatilonamavadadhyt / tasya karay dvdaeneak ekaviatyagul navtalon caturaramadhye catuvatvriacchatamiakerate / tato drghameka karaam / tasya tilonaaviatyahgul tilav / catustriaka dvviatitila prvam / t pradhimlamadhye catasracatasro nidhey prvparayo prgyat dakiottarayorudagyat / pradhieeu saptasapteak / catas mukheu tisra / prvayordvedve iti ts catvari karani / trikoamdya, tasya atilonamaviatyagulameka phalaka / atriakam saptatilona dvityam / tryaonita acatvriadagula ttya kararpa, taddhanuriva taket, yathdhyardhguliaro bhavet / dvidyasya atilonamaviakameka tilyakphalakam / tryaonacatuvatvriadagulamanyat / saptatila atriakameka prvam / sëdaatila navatriaka prvntaram / taddhanuriva taket, yath sa catustilguliara / ttyasya satila navakameka tiryakphalakamekam / satila oahgulamanyat / dvdaatilona pacatriadagulameka prva dvdaatilayukta pacatriaka prvntaram, taddhanuriva taket / triattilara / caturthasya satile oaike tiravayau prve ca daatilonepacatriake / epha prva dhanuriva taket / eknnatriattilara / e iak pradhimadhye sthpy, abhitastisrastisra prvokt kramotkramea / eva maalaketre atiatamiak bhavanti / tato 'parapradhermadhystisra uddhtyatsarvagre nidadhyt / tsaruee dvdaa drgheak / dviata prastra / evamevpara prastra / caturarasraktayastu mahdiku bhavanti / tsaruastvanye dve karae / tatraikasya tilone aviatyagule tilyakphalake / catvriadagule tryae prvai / ekkayrajhjustricatvriadagul atilayukt / any tvekapacadahgul sadaatil / eka prvaphalaka dhanuriva taket / sa catustilguliara / anyadapi prvamevameva / antavpa tu bhavati yathaivamiakrpa, et iaktsaruprvayocatasracatasra udagyat / athnyattilonaaviaka samacaturara tasyaika tilyakphala dhanuriva taket yath oaatilaro bhavati / evamevnyattiryakphalaka. antavv tu bhavati / yathaivamiaktsarumadhye etcatasra prastro dviata / vyatyasa cinuydyavata prastrvitūont // iti trayodaa khaa ---------- kapardikëyam ___________________________________________________________ samhya cinvta paukma iti vijyate || pus_14.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ samhanneveak upadadhti || pus_14.2 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ diku ctvl bhavanti | tebhya puraimabhyudhatti vijyate || pus_14.3 || ___________________________________________________________ samhya ityupadhnaprakravieo nktiviea / praktvevya vidhi nktivikreu / agniketrasya parita iak sthpayitv yath samhana kriyate tathopadadhti sarvata updyopadadhtti yvat / sa evopadhnavidhi -- "pratidia ctvl bhvanti bahirvedi / tebhyavtvlebhya purūa pnabhyudhatti' ruti / ___________________________________________________________ paricyya cinvta grmakma iti vijyate || pus_14.4 || ___________________________________________________________ ayamapyupadhnavidhi // ___________________________________________________________ madhyam svayamt pradakiamiakgaai paricinoti | sa pariyyya || pus_14.5 || ___________________________________________________________ ttyasy citau svayamtmupadhya iakgaai pradakia t svayamt parita upadadhti / sa paricyya / ___________________________________________________________ upacyya cinvta grmakma iti vijyate || pus_14.6 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ paricyyenokta || pus_14.7 || ___________________________________________________________ prvavatparicyyena vyatysa / karavindy vykhy sam -- te samhanamatra guo nktiviea / tametamagni cinvta paukma / samhyaabdasya pravttinimittamha---- samha dhti samhanniva upadhna itti parito 'gniketramiaksthpayitv samhan -- sampdayanniva yathyath bhybhyantar iak unnat bhaveyu tathtathopadadhyt / ayamartha -- yath sarvamagniketramantarata unnata bahirninata bhavati tath puriea ktv tatreak upadhya sapurūbi ketrapraa kuryditi // dikuc -- yate. diku catsvapi ctvl / purū vhulycctvlabhulaya dikvekaika ctvla amyay vimya kla eva praktivaduttaravediu yavayati / tebhya sarvebhya purūydya citimabhyhayediti / praktnyeva vimnakaraopadhnni // paricata -- te paricayanamatra gua / kutyartha vycae -- madhyam -- yya. ttyasy citvkramadisvayamtntamupadhya hirayeakbhirgaai pradakiai pradakia svayamt paricinuyt / prktn sthnn vdhaka paricayanam / ea dviata / upa -- kta upacayanamapi gua / upacayana samte cayanam / tnyeva vimnakaraopadhnni / sarva paricyyavat / aya bheda -- dyasya bahirrabhya svayamtsampe sampti / dvityasya svayamtsampa rabhya vahisampti / sundararjy vykhy atha caturdaa khaa sam dhti agnaniketra parita iaksthpayitv samhan ekatra rkrvannivopadadhti // diku ctvl sa paricyya svayamtmupadhynysarv iaksvayamt parita upadadhti / na tu prc pratcritydayo vie / prvaprvo gaasavayamtsampe / tatastato bahiruttarauttara / anayosamhyaparicyyayo praktivadeva rpa iak ca vievacant / athav samhasya paritasthitv samhane kriyame maalarpa iakcayo bhavattyarthnmaalarpatvamagnerbhavati / paricyyasypi svayamtparicayana maalarpa evgnvupapadyate iti arthdeva maalarpatva / tathca bodhyana -- samhyaparicyyau prvea rathacakracit vykhytviti / upac -- kra prvasyaiveda kntarya sajntaramityartha / kapardibhëam ___________________________________________________________ manacita cinvta ya kmayet pitloka dhnuymiti vijyate || pus_14.8 || ___________________________________________________________ pitloke dhysamiti ya kmayet sa eva cinuyt / ___________________________________________________________ dvayni khalu mamanni caturari parimaalni ca || pus_14.9 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tatra yathkm abdrthasya viayitvt || pus_14.10 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ caturara v | yasya guastram || pus_14.11 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ sa caturara | tsaruvarja droacitokta || pus_14.12 || ___________________________________________________________ caturarkri santi manni parimaalkri ca / tatrecchta pravtti abdasyobhayapravtte / yadi vartulkra rathacakravat / caturara veti -- gatametat // .// yasya guastra pitlokasambaddha taccaturare mane na vartule / khl hi tatra nikipyante / yeu paitmedhikakriy te pit samvandha dhy ca / tasmccaturara eva cetavya yadi caturarastadtsaruvarja droacitokta -- tatsarva droacityeva vykhytam // ___________________________________________________________ chandacita cinvta paukma iti vijyate || pus_14.13 || ___________________________________________________________ chandobhireva yatreaksvyante ta chandasviva paukmavinuydityasy ruterartha rutidvayena vycae -- ___________________________________________________________ sarvai chandobi cinuyd ity ekam | prktair ity aparam || pus_14.14 || ___________________________________________________________ caturdaa khaa ------ sarvaichandobhirdatayibhivetavya ityek ruti / prktai -- praktau yni chandsi agrirmrdhetydni tairevetyapar ruti // itypastambastravivarae ulbkhyaprane kapardisvmibhëye caturtha paala karavindy vykhy ma -- te manamiva cinvta pitloke vddhi kmayamna / dvayni -- yitvt gata / agnayyatanaprakrarpi dvaynyapi manni loke dyante caturari parimaalni ca / caturaa -- ra praktitvccaturarameva cinvta na maalamiti samsa ukta / manni droacitetivat kartavyni / tsaru varjayedanyatsarva droavat vimnni / dvdaabgy adhyardh ardh pd ca dvdaabhgysaptaviatiragulaya trayodaatil ca / adhyardh ekatastd anyata ekacatvriadagulaya traya ca til ardh pd ekato dvdaabhgysad anyatastadardh / pd ekato dvdaabhgysad anyato navgulaya sdhikvatvrastil ca / upadhne prathamaprastre purastt pacccdhyardh caturarbhai pracchdana / pdbhirar dhbhi ca sakhypraa / dvitye dakiata uttaratavdhyardhbhicaturarbhi pracchdandi prvavat // chanda -- te chantobhi gbhivyate iti cchandavit etvneva viea / anyat sarva praktireva // sarvai -- kam savairndaataygataichantobhivinuyt / tni sahasradh vibhajya temekaikena bhgenaikaikmiakmupadadhyt / yaju sthne chandsi bhaveyu / tatra yvatya yajumatya iak tvatyachandsi vibhajya temekaikena vibhgenaikaikmiak yajumatrpadadhyt / laukampstu prvavadevana / athav daataygataisarvaichandobhirgyatrbhstriubbhirjagatbhiranuubbhirvhatbhiruigbhi paktibhirakarapaktibhirviurupbhistredh vibhaktbhiraticchandobhistridh vibhaktaisarvbhirddvipadbhi ca purastdramya yjasenbhirupadadhyt // prk -- nm prktai agnikagatai agnirmrdhetyanuvkasthairgyatraydibhi na daataybhirityaparam / nsmtpara vibhajyata iti siddhntitam / atra lok -- ekaikavddh ekaikadh hyagnaya kramaa ekaatam / paale ttiya uditste bhedcaturtdau // praktistvavahnmekavidh vtha saptavidh / ekavidhapraktitve tad a na pakapucchni // saptavidhapraktitve bhavati ca te sapakapucchatvam / saptavidhaprabhtn saiva bhavetpraktirekaatavidht // karan dvdaai tairuktayutyutai / pthagutpannarpbhiriakbhistridhopadhe // traidhamekavidhdn cturvidhya sapakata / eva praugayugmasya traidha nnyadapakata // dvau caturarau praugau rathacakradroacitsamhya ca / paryupaprvau cntyau manacicchandavitiyenau / kacidalajau saptavidh pacar pvavaddaadahan // praugacidubhayapraugo rathacakro droacichmangni / ete tvapakapucch krmaciddy parokt ca / anye sapakapucch agnaya ukt pravakyama ca // yenapramukhnanaln vykhysye paalayorihottarayo // iti karavindasvmi kty ulbapradpiky caturtha aala sundararjy vykhy (maa -- yate) (dvay -- tvt) (catu) kta / atra caturaratve tri atnyaviativgul ekavintitil ca kara / tasy dvdaena saptaviatyagulena trayodaatilayuktena dvdaabhgy / tadardhena pdy ttyena ca navamya / adhr ca prvavat / updhne 'dhyardh dvdaapurasttpratcya / pasvddvdaa prcya / ea droateva / tatra sarvbhvt oaeak hyante / ato'gnimadhye dve uddhtyëdaanavamyo nidhey / dviata prastra / evamevpara / prcyudcyostu viparysa / maale mancadrathacakracit vykhyta chandaayate chandobhivyat iti chandavit / chndasa karaa upapade vkip / anyatra karmayagnaykhyymiti / sarvai para tatra sarvairgyatraydibhi caturuttarai atidhti paryantai caturdaabhirutktiparyantairvaikaviaty trivtkakubhdivieayuktairdataybhya htaichantaubi sarv iakvinuydityeka mata / prktairagnir mrdhetyanuvkdhtairyjasenyarthai puna punarabhyastairityapara mata / asygre praktivadeva rpa / kecitu vayas v ea pratimayetyasypi nityatvdvayasa kramapcchanti / yathha -- vodhyana -- tasya rpa yenktirbhavatti // iti rmatsundahahjakty ulbapradpiky caturtha paala kapardibhëyam ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ yenacita cinvta suvargakma iti vijyate || pus_15.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vakrapako vyastapuccho bhavati || pus_15.2a || ___________________________________________________________ yena iva cetavya yanacit tadkra cinvta / kty phalamkrasapdana svayameva vakyati / anjupaka vyastapuccho 'sakocitapuccha / katha vakrat? -- ___________________________________________________________ pact pr udhati | purasttpratya udhati | evam iva hi vayas madhye pakanirmo bhavatti vijyate || pus_15.2b || ___________________________________________________________ unnayati purasttpratya unnayati / evameva vakr pak yasya sa vakrapaka / hiabda prasiddhau / evamiva -- evameva vayasmutpatat madhye pakanirmo namana bhavatti ruti // ___________________________________________________________ yvn agni sratniprdea saptavidha sapadyate | prdea caturtham tmana caturbhgy cëau | ts tisra ira itarat pakayor vibhajet || pus_15.3 || ___________________________________________________________ aradnin prdeena ca virdhito 'gni prkto yvn sapadyate prdea iti ghyditi ea / sratniprdegnau yatprdea pucche tmani caturta puruaketra caturbhgyvëau ie purue 'au caturbhgy ketra ca ghtv ts caturbhgyn disracaturbgyirasi nidhtavy / itaratsarva pakayorvibhajya kipet / aagulamtra prdee / aayagula purue / caturbhgysu pacasu pdona navadagulam / etadevaikaikasmina pake kaipet / ___________________________________________________________ pacratni purua | caturaratni vyyma | caturviatyagulayo 'ratni | tadardha prdea iti kpti || pus_15.4 || ___________________________________________________________ paceti -- etatpuruasya pramam / caturiti -- etadaratnipramam / kpti -- eva kalpan / itiabda prakre / anenana mrgea kalpayedityartha / triadagula caturbhgyam / karavindy vykhy yena -- te yena -- pakiviea / tadkramagni cinvta svargakma / vayas v ea pratimay cyata iti vayomtrasada prkto 'gni / aya tu yenasada / kda yena ityha -- vakra -- te. vakrau -- anj pakau yasya sa vakrapaka / vyasta vistra puccha yasya mldrabhya uparyupari vistra sa / pact prudtti udhanamunnayana prathamapakrdha mldrabya pactprabhti prgunnayet / purasttpratyaudhati / dvaya pakrdha madhydrabya purastt prabhti pratyagunnayet / evamivahti nipdasamudya prasiddhau / vayas madhye -- yenn pakayormadhye / nirma -- niramana nirgatya prahvbhva / vijyate -- ryate dyat v / pakanirma iti vacanasmarthyt pakayormadhye nirma dyate -- paki dyate iti // yvna -- jet. prktamagnimtmapakapucchairasu vibhajet / kn vibgnityha -- puccht prdeaketramtmanavatupurudekapuruaketrama (au) daacaturbhgy yvati ketre upadhyante tvacctmaketra saghya ts caturbgyn tisro(gne)gre ira kuryt / avaiapaca daa(viati)caturbgy purua prdeavaprktayo adhyaratnipuruayo pakayorvibhajet -- kipedityartha / eva satyardhadaam aratnayacaturbhgongulivaikaika paka / ardhattyapurua tm / puruamtra puccha / tisracaturbhagyira // pacra -- kpti. "pacratniragnau purua / yvn purua rdhvabhustvna bhavatti puruapramavieavidhe / anyatra caturaradni / caturviatiragulayo 'ratni / tadardha prdea / sa ca dvdahgula / kpti-- acryasya samaya // sundararjy vykhy yena yate taittiryake kmyaprakarae pahito 'pyaya yenacit nitya eva svargaphalakatvt caturargnivattasypi svargaphalakatva / "suvargya v ea lokya cyate / yadagni' iti ligni ctra prgeva daritni / vakra yate rutyanataranida yenacidvkyasya e,bhta / tatra vakrat pakamadhye / vysa pucchgre / pakayorvakrkaraaprakramapi rutirevha ---- pasvtprdhati pakamadhye / purasttmatyuudhati pakgrpyayayo / evamiva hi vayas pakasya madhye madhyapaka nirmo vakrat / madhyepakanirma -- vayasmutpatat pakamadhye nirma evamiva hi dyata ityartha / yv te sratniprodaacaturaro 'gniryvn sampadyate tvnevya yenaciddhavati / sratniprdeagrahaasya prayojanamuktameva / tatra -- prde au dadhteti ea pucche purudadhika prdeamtmanacaturtha purua caturbhgyvëau tmana evdadhta / ia tm / ardhattya purua / puccha puruaprama(mtra)meva / t -- ira ts tisracaturbhgy ira prakalpayet / itara jet. pucchdtmanavtra ea dvedh vibhajya pakayornidadhyt / ekaikasmin pake prderdha aagula tmacaturthdardha airahgulaya / pacn caturbhgyn madhye puruyme pake nyaste pden eknnatriatirahgulaya prkta paka / catuvatvriadadhikaatgulaya / ebhi sahita pdonaiknnatriacchatadvaygula sampadyate / tadetadvakyati ardhadaam aratnaya itydi / pac kpti / kaparhibhëyam ___________________________________________________________ ardhadaam aratnayo 'gulaya ca caturbhgon pakyma || pus_15.5 || ___________________________________________________________ prdeadaam aratnayo 'gulaya ca caturbhgon pakyma -- pakayoryama / prkt aaratnaya ardhapurue prdeasahitratnidvayamadahgulcaturbhgon ca prdee agul / t adaabhisahratni sarva sambhyrdhadaam aratnayo 'hgulsva caturbhgon / ea pakayoryma / ___________________________________________________________ dvipuru rajjum ubhayatap karoti | madhye lakaam | pakasyparayo koyor antau niyamya lakaena prcnam yacched eva purastt | sa nirma || pus_15.6 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ etenottara pako vykhyta || pus_15.7 || ___________________________________________________________ dvipuruapram rajjumubhayata p ktv madhye lakaa; kuryditi ea / anenaiva mrgeottarasypi pakasya namana vykhytam / e pakayorvakrat // .7 // ___________________________________________________________ tm dvipuruymo 'dhyardhapuruavysa || pus_15.8 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pucche 'rdhapuruavysa purua pratcnam yacchet | tasya dakiato 'nyam uttarata ca || pus_15.9a || ___________________________________________________________ dvipjaruyma tm adhdhardhapuruavysa / eva drghacaturara vihtya pucchasthner'dhapuru tiryabhn puruapram prvamn bhavati yath tath yacchet -- kurydityartha / tasya caturarasya dakiaprve 'nya tdgvidha caturaramuttaratavnyam / eva tri caturari ardhapuruavysni / ___________________________________________________________ tvakay vyavalikhet | yathrdhapuruo 'pyaye syt || pus_15.9b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ irasy ardhapuruea caturara ktv prvasy karay ardht tvati dakiayor niptayet || pus_15.10 || ___________________________________________________________ iti pacadaa khaa ---------- tau caturarau yau prvasthau / tvakay karena likhet; yathpyaye tmapucchasandhau ardhapuruamtra kta prvasya bhavati / prcyamiva dakia prcyamivottaram / eva kte 'pyayer'dhapuruamtra bhavati / irasthner'dhauruapramena caturara ktv prvasy karay ardhdrabya tvatyevrdhe madhye niptayet -- likhet / tisra pariiyanta ityuparitane vakyati / atrpi tisra irastyuktam / pacadaa khaa. -------- karavindy vykhy ardhada -- yma aparea ypvaadea sacaramavaiyetydi vimya pakpyayeu aku nihatya dakiottaray rajjv navratnn prdeamagula caturbhgon cyma ktv pakgreu aku nihanyt / evamekdaabhiragulbhi prdeena ca puruo hyate / tatrrdhëambhiragulbhirek caturbhgy bhavati / tadardhenrdhadvipuruym rajjumubhayata p ktv madhye lakaa ktv pakasyparakoiakvo pratimucya lakaena prcmapasrya aku nihanyt / eva tasyaiva prvayo koyo pratimucya lakaena pratcmapasrya tatra aku / eva kte pacimaprvamny purastt pakmadhye caturviatyagule srdhasaptatile lakaa nipatati puratavaiva / sa nirma -- niramana pakasya / ardhadaam itydi sa nirma ityantenottaramapi paka kuryt // tmadvi -- vysa tmna prktvena dvipuruymamudaktvendhyardhapuruamanuphaya minuyt // pucche -- yesyt pucche puruymni tadardhavistri pratyagyatni tri caturari dakiottari vihtya dakia caturara dakiparakoi pratyakaylikhet / evamuttarparakoi prati / eva kte pucchamler'dhapuruavistramagre 'dhyardhapuruavistra puruamtryma caturara bhavati // ira -- yet tmana prvakaramadhye pucchavadardhymavistra caturara ktv tatprvakaramadhyd dakiottarakarayormadhye rekh niptayeta -- rekhayorbahistyajet // pacadaa khaa. ------ sundararjy vykhy ardhada -- yma vysa puruamtra eva / atha tasya nirma -- dvipur -- ma koayoragrpyayayoreva purasttprvayo koayorantau niyamya yatpacdapacchidyate tatpurastdgacchati / etena -- khyta tm -- vysa evamevtmani traya puru sthit / pucche -- yet tmana purastcchira / iti pacadaa khaa ---------- kapardibhëyam ___________________________________________________________ apyayn prati royasn apacchindyt || pus_16.1a || ___________________________________________________________ apyayaabdena pakapucchairas sandhirukta / tnpratyapacchi ndyt -- royascyajet / iraso 'pyaydrabhya pakpyaya prati / eva royorase ca / eva dve dve caturbhgye niraste bhavata / vakyati catvriatpariipyanta iti // ___________________________________________________________ evam iva hi yena || pus_16.1b || ___________________________________________________________ prasiddha / vakyati ca "yvadmnnasrpyam' iti / ___________________________________________________________ karaa puruasya pacamyma ahavysa krayed yathyoganata tatprathamam || pus_16.2 || ___________________________________________________________ puruapacamyma puruaahavysa -- aratnimtr prvamn abhg tiryabhn yath yujyate tath nata; nataabdena prajambhanamucyate / tath prajambhayet / ekmakaydrgh kuryt / yath yujyata iti yathyoga / tatprathama karaam / prathamamityasya saj / ___________________________________________________________ te dve prc sahite | tad dvityam || pus_16.3 || ___________________________________________________________ te dve viparyaste upastya madhyamaphalake sase yath tihata tathvidha karaa dvityam / ___________________________________________________________ prathamasya abhgam aabhgena vardhayet | yathyoganata tat ttyam || pus_16.4 || ___________________________________________________________ prathamasya abgakaraamaabhgeva vardhayeddrgha kuryt / mtr? tamakay chindyt / chinn yath yujyate namana tat yoga / yath pakanamane 'dhyargha yujyate tath nata vakra ttyakaraam / ___________________________________________________________ caturbhgydhyardh | tasy caturbhgymtram akay chindyt | tac caturtham || pus_16.5 || ___________________________________________________________ caturbhgydhyardha bhmvlikya caturbgy na tyajet / tathbhteak yena karaena kiyate taccaturtha karaam / oa catubhiriti vakyati / tadetatkaraam // karavindy vykhy apya -- yena apyayaavdentmana pakupacchairas sandhirucyate / iraso 'pyaydrabhya pakpyayt pucchpyaydrabhya pak pyayt / evamivahti gatam // kara -- prathamam puruasya pacama caturviatiragulaya ekata / anyatoviatiragulaya prathama karaam / yathyoganata bhavet -- upadhne yathyujyate tath kuryt / namanaprakravopari yene vakyate / prathamdayaabd vyavahrasaukaryya // tedve -- yam prathamakarae prgyate dakiamekamuttaramekamiti sahite caturviatyagule prvamnyau catvriadagule tiryannyau / tayoreknamanavidhin madhye nirat ekaprve unnat / taddvitya karaam / prathamakaraasya abhgo viatyagulamaabhgena pacadagulena yathyoganatena vardhayet; yath abga pabhnurodh vakrasydaamabga tmnurpa jurbhavettatttya karaam // caturbh rtha caturbhgykkhy / sdhyard kry / tasycaturbhgymtramakaymtramakay chindyt / etadkta bhavati--pacacatvriadagulyma triadahgulavysa ktv triadagulamakay chindyt / evamek prvamn / pacacatvriadagulaya ek tiryabhn triadahgulaya ekkay sthit dvicatvriadagulaya caturdaa til / etaccaturta karaam // sundararjy vykhy apya -- chindyt pakapucchairo 'pyayebhya anyonya pratyakay paricchindyt / evamtmanor'dhapuruo nirasto bhavati / evamiva -- prathamam caturviatyagula / prvaphalakam / viatyagula tiryakphalakam / yathyoganata yath yujyate pake tath natam / tasyaikkayrajju pacatriik viatitilayukt / apar aviik atilayukt / eva kte pakymasya dvdaabhga eknnaviatirahgulaya tilau ca iakvyso bhavati / tadetatprathama karaam / aratniprdearahitapraktike pakymasya triadagulahni / tadanugua ceakn namana bhavati / tatra karau ekaviakaiknnatriakau tilatrayayuktau / tedve -- dvityam yath aar bhavati tath sahite / pratha -- ttyam pacadagulavysa aratnayyma samakara drghacaturara prgyata mmau likhitv prathamena prgyatena yujayttatttyam / jvavasthitameva prathampekay natamityucyate yathyoganatamiti / caturbhga -- caturtham ek prsvamn pacadagul / any pacacatvriadagul / ek tiryann triadagul / any dvicatvriadagul sacaturdaatil / kapardibhëyam ___________________________________________________________ caturbgyrdha pacamam || pus_16.6 || ___________________________________________________________ ekatastriadagulamanyata pacadagula tatpacamam / ___________________________________________________________ tasykay bheda aham || pus_16.7 || ___________________________________________________________ tasya pacamasykay karena vibhajyata iti bhedaaham / ___________________________________________________________ puruasya pacamabhga daabhgavysa pratcnam yacchet | tasya dakiato 'nyam uttarata ca | tv akay dakioarayo koyor likhet | tat saptamam || pus_16.8 || ___________________________________________________________ aratnimtryma prdeavysa pratcna pratyagyatamyacchet / bhmau dakiaprve 'nya tathvidhamuttaratavnya tathvidham / tvakay karena dakivarayo koyorrabhya srucyavadlikhet / tatsaptamam // ___________________________________________________________ evamanyat | uttara tttarasy koylikhet tad aamam || pus_16.9 || ___________________________________________________________ evameva ktvottara caturaramuttarasy koy rabhya daki koi pratylikhet srauvavattadaamam / ___________________________________________________________ caturbhgykayobhayato bhedo navamam || pus_16.10 || ___________________________________________________________ akay ubhayata karena bhedana khaana tasycaturbhgyystathvidha navama karaam / pdamtra pdeak tribhiriti // ___________________________________________________________ upadhne aiai pakayo pratham udcrnir upadadhyt || pus_16.11 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pucchaprvayor avaau ahyayas tisro 'gre tata ekn tatas tisra tata ek || pus_16.12 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pucchpyaye caturthyau viaye | tayos tu pact pacamyv ankasahite || pus_16.12 || ___________________________________________________________ upadhnakle ekasmin pake ai pratham udcrudagyat nidadhyt -- upadadhyt triatrriadviparyasya krit / evamuttarapake 'pi / pucchasya prvayorubhayoaaya avekasmin prve 'parasmivëau / kathamityha -- pucchgre tisra ts purastdekm / evamuttarasmin prve viparyasya krit / pucche ctmani ca sthite tiryak -- tayo ceti tayo pactpucche ankasahite -- mukhasahinte meaythavat / oaa khaa ------ karavindy vykhy catu -- mam triadagulyma pacadaavysa yattatpacama karaam // tasy -- aham pacamasykay bheda ktv aha karaa bhavati s pdeak / tasyaikatriadagulamanyat pacadagulamanyadakay ekonaviatitildhika trayastriadagulam / etat aha karaam // purua -- mam caturviatyagulyma tadardhavistra caturara ktv tasya dakiata uttarata ca tde caturare / eva tri caturari ktv dakiottaracaturare dakiparako pratylikhet / eva prvamnyau aviatyagule aviatitildhike / tiryabhnyau catuviatyagule / etatsaptama karaam // evama -- amam saptamavatrri caturari ktv dakia dakiparakoi pratylikheduttaramuttarparakoi prati / evamapi te eva prvamnyau prva prva dvdagula pacima tu atriadagula / yadeva tadaama karaam // caturbha -- mam caturbhgyy ubhayato bhedo 'kaybhavet / iyamapi pdeak / prvamnyau akay ekaviatyagule saptatilasahite tiryageka triadagulam / eva navama karaam / athopadhnamucyate-- upa -- dhyt upadhnakle dakie pake ai pratham udcrnidadhyt / uttare ca aim / chndaso vibhaktivyatyaya / puccha -- hay ahakaraotpann avaau pucchaprvayo / upadhnaprakramha ---- tisro -- km pucchaprvayorityeva / tisro 'gre pucchasya dakiaroymek prc bhyavie / tasy uttarato dve nngre vieasahite / tayo purastdek bhyavie prgagr / tasy purasttprvavattisra / ts purastt prvavadek / evamudakprve 'pi // pucch -- ye pucchtmasandhau dve caturthyau viaye / aviedtmani puccha ca same // tayo -- hite tayo ca pavat dve pacamyvartheake / anka mukham / tena sahite meayuddhavat // oaa khaa ------ sundararjy vykhy catu -- pacamam triadagulyma pacadahgulavysa / samakara drghacaturaram / tasy -- aham purua -- mam yath purasttprdeastiryabhn pacttu prdeatrayam / saptamëamayorubhayorapi prvaphalakni saptaviakni atilonni / catu -- mam caturbhgymubhayato 'kaybhinny catvro navam bhavanti triko / temeka karaa navama / tasyaika phalaka triadagula / anye ekaviake saptatile / upa -- dhyt pratham prathamakaraakt / eva aaya itydiu udcrudagyat // puccha -- aaya prgyat et / smupadhnaprakramha -- tisra -- k tis dve prgagre / ek pratyagagr / pucch -- ye udagagr dakigr ca / te tmna puccha ca pacadagulvete / tayo -- hite ankasahite mukhasahite / udagyate / oaa khaa ------ kapardibhëyam ___________________________________________________________ ee daa caturthya royaseu cëau prc pratc ca || pus_17.1 || ___________________________________________________________ pucchaee caturthyo daa tiryagyat / royaseu cëau roycatasra prgyat / uttarasy dakiasy ca viparyasya krit / asayovaivam / ___________________________________________________________ ee ca aviatir aau aaya catasra pacamya || pus_17.2 || ___________________________________________________________ tmani ee ie dee aviaticaturthya / aau catasra pacamya / tsmupadhnamrga ucyate -- viayn mrge tiryagtmani caturdaa caturthya / ts prvayordve dve prcyau ca viparyasya krite / uttare prve caturdanmeva prvayormadhye dve dve tiryak / etaviaticaturthya upahit / catasracaturbhgykoeu sthit / tsu catasra pacamya tiryak / aayavëau tiryageva // ___________________________________________________________ irasi caturthyau viaye | tayo ca purastt prcyau || pus_17.3 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ea dviata prastra || pus_17.4 || ___________________________________________________________ tayorviayayo purasttprcyau caturthyau viparyasya krit dakiata / eeti / kirmathamidam yvat dviata eva? paribhëeyam / yo 'ya prastro dviata(sa) iti paribhëyate / sakhy prayedityukte dviata eva pryate / itarath k sakhy prayitavyeti na jyate / asti sahasrasakhyeti cenna / pratiprastra prayediti vacanamanarthaka sampadyate / tasmtparibhëeyamiti // ___________________________________________________________ aparasmin prastre pacapaca nirmayordvity | apyayayo ca tty tmnam aabhgvet || pus_17.5a || ___________________________________________________________ dvity vakrbht / nirmo vakrapradea / tasmin pradee pacapaca dvity / apyayayo ca tty -- pakpyayayotty tmnamaabhgvet vypt / caturbhgyeakmtramtmani sthit / pachapaca viparyasya krit uttare pakpyaye / ___________________________________________________________ ee pacacatvriat pratham prc || pus_17.5b || ___________________________________________________________ dakie prve pacaviati / dakie pake uttare prve pacaviatiruttare pakeviati / ___________________________________________________________ pucchaprvayo pacapaca saptamya || pus_17.6a || ___________________________________________________________ uttare prve viparyasya krit / ___________________________________________________________ dvityacaturtho cnyatarata pratisahitm ekaikm || pus_17.6b || ___________________________________________________________ dvityy rty catuthary ca rty anyasminprve ekaik saptam / ek dakie prve viparyasya krit / apar uttare prve // ___________________________________________________________ ee trayodaëamya || pus_17.6c || ___________________________________________________________ pucchadee trayodaëamyaerate / ___________________________________________________________ royaseu cëau caturthyo daki udc ca || pus_17.7a || ___________________________________________________________ dakiasy dakiyate viparyasya krite / uttarasy roy udagyate / dakie'se udagyate viparyasya krite // ___________________________________________________________ ee ca viatis triat ahaya ek pacamm || pus_17.7b || ___________________________________________________________ cakrea caturthyo 'nukyante / triat ahaya ek ca pacam / tsmupdhnadea ucyate -- tmano dakie prve daa catur thya / paca prc paca pratc evamuttare prve / madhye triat ahaya prc ek ca pacam / ts pacadaa prc // ___________________________________________________________ irasi caturthyau tayo ca purastccatasro navamya || pus_17.8 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ea dviataprastra || pus_17.9 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_17.10 || ___________________________________________________________ navamyacatasra purastt / eeti -- gatametat / kimarthamidam? niyamrtham / kimatra niyamyate? viamadviataprastro niyamyate nopari yena / yena eva niyamyate nnya / kathamavagamyate nnya iti? prastrapraavacant -- tatrpi vyatysa cinuydityetadevokta na praavacanam / tasmdanye dviataprastr / atraiva paribhëitatvt / iakkarae pacacatvriadagula dakiena ghtv caturth krayet / viparyast savye / vyatysa cinuydyvata prastrcikret iti / gatametat / atra lok bhavanti -- ekonaviatistiryagagula satiladvayam / yath bhavettath kry yathyoganata tu tat // yathodcyeva abhge ahabhgena vardhanam / karaasya ttyasya yathyoganata bhavet // sa vieacaturthasya dvicatvriadagulam / caturdaatilairyukta karaasya bhaviyati // ahasya karaphalaka sytrrayastriadagulam / adaatilairyukta itare stracedite // prvasth saptamasyeya viatya saha saptabhi / ahbhireva tilairna phalake 'ëamasya ca // prathamena ttyena viparyasya puna puna / tath saptamaahbhy krayediak kratau // pacatriadviparyasya caturthenpi krayet / etvadeva kual iakkarae vidu // pucche tiryanidhtavy catuthary daa codit / yovntar tiryak caturthyasyucaturdaa // caturthya prvayosts a«atiryaktu madhyam / koeu tiryak pacamya ahavëau tathvidh / pucchasypyayttadvat irasi triadiyate / prcyavaiva pratcya ca prcūveva ca pacam // caturthya prvayosts tath ie ca viati / anyatsarva yathstra prastro dviata kratau // roy caiva tathaivsau asu tveva tatvidh / caturthyo ................... dakia na pait // royordakia vijeya tath caivsa uttare // itypastamba stravivarae kapardisvmibhëye ulbkhyaprane pacama paala. ------ karavindy vykhy eer -- thya pucche daa caturthakaraanipann tiryagyat // roya -- ca eva royocatasra uttaraprve viparyasya krit // ee -- mya ee ceti cakrccaturthyo 'nuajyante / tmaee aviaticaturthya / aau ca aaya / catasra pacamya / t et atriat / asmupadhnamucyate -- irasi -- st pucchagataviayn madhye tiryagtmani caturdaa caturthya prcyo rtaya / ts prvayo pacddvedve purast dvedve dakiata uttarata ca / t aau / an catasra prcyacatasra pratcya / caturdanmeva prvayormadhye dakiata uttarata ca dvedve / tcatasra / eva aviaticaturthya / atrnupahit koek / catvravatu rbhgyde / teu catasra pacamya tiryak / aivëau tiryageva / irasi pratyeka dakiottarata prcyau tayorviayayo purata prcyau caturthyau / eva bhyaviee // ea dviata prastra upadnavidhigatadedi sakhysamudyavaena prastre atadvaye siddhe 'pi dviata prastra iti vacana prastre dviatatvasiddhikaraya // apa -- kriy nirma pakayormadhye vakrapradea ityuktam / tasmin dvity dakiottarapakayo pacapaca nirmnurpamupadhey // apya -- vet ttyakaravet pacapacaivëabhgena vardhitentmnamavagat abhgena pakam // ee -- prc dakiapakasya dakiabhge pacaviati / uttarapakasya uttarabhge pacaviati dakie viati // puccha -- mya pucchasya dakie prve paca saptamya / uttare paca prcyo rtaya // dvit -- km anennyayo saptamyorupadhnamucyate / pucchaprvagatasaptamrtyoranyatarasy rty dvity / pratisahitmekmanyasy caturthpratisahit caik saptammupadadhyt / eva dvdaa saptamya upahit bhavanti // ee -- amy pucchaee aamakaraotpann trayodaodcya paca rtaya / pucchgre prvagatayosaptamyormadhye pacëamyau / nangr dvityym / tis saptamn madhye tisro 'amya / ttyy ca tisra / caturtharty tis saptamn madhye ek / pacamarty saptamyormadhye ek / eva trayodaëamya yathyoga prgagr pratyagagr ca bhaveyu // royasebhya ca roya -- ca royocatasra pratyeka dvedve dakiayordaki uttarayoruttar / sarv bhyavie // ee -- mm tmaee viati / cakrea vacanbhve irasicaturthyau / tayo ca purastt catasro navamya // ea dviata prastra prastraatadvayniyamaaktnirkaraya dviatavacanam // vyatysar -- et gatam // atha phalakn prajambhanamucyate -- prathamakaraasya viatyagul tiryamn prajambhite yathaikonaviatiragulayasëdaatiladvaya ca jvavasthit bhavati, tath karaa prajambhayet / vakyamaprakrea dvityasya karaasya pakanamn caturviatyagul srdhasaptatil / tasyaho bhgacatasro 'hgulaya sapdatila ca / tena dvityakaraasya drghatay catvriadahgulayo phalakayormadhye catuviatyagule ekasminnunnati ca kuryt; yath tasya bhgadvayamekaikaa prvakarasada bhavati tatheti / dtyasya tu ahëabhgasandhau namana / aha bhga prvavannamayet / aamasya tu namanamtmnurpa jvavasthnameva / tasminnamana ahpekay / tatra lok ---- yene prathama dyasya karaasya prajambhanam / dvityasya ttyasya cocyate phalaknati // asmin yene tvdimsya karaasya prajambhanam / pucchasya pakakara ahasysau yathrjavam // dvityasya ttyasya pakak nate phalam / vysasya pakakara ahatndime nati // ekonaviatyagulyasëa ca tiladvayam / tiryabhn yat s syttath rajjv prajambhayet // sapdatilasayuktacaturagulamtrata / pakasya naman aha tena sytphalaknati // eva dvityayenoktamrgeonnya jambhanam / karaasya vidhtavya phalaknamana tath // iti karavindasvmikty ulbapratpiky pacama paala ------ sundararjy vykhy eer ---- thya puccha udagyat / royaa ca tmana royaseu dvedve bhyaviee / ee pacamya tmaee aviaticaturthya prcya pratcya / tatra madhyartyo saptasaptodagagr dakigr ca / dvityapacamartyo pacapaca mat / samamadhye dakiottare any prkpratcya / dyantartyormadhye ekaikacaturthyau dakiottarayo pactpurastcca dvedve ahayau / tvëau dakiottar / tadrtyo ee catasra pacamya udagyat / irasi caturthyau viaye apyaye pucchpyayavat / tayo cyau bhyaviee caturthyau / ea stra ato 'tra sakhypraya kartavyo yatna ityartha / apara tmekaikm anyatarata dakie prve uttare v dvityacaturthbhy saptambhy sahitmek saptammantarupadadhyt // ee amya uccha ee / royaac ca dvedve bhyaviee / ee pacam tmaee viaticaturthya prgyat / madhye prgyatbhi ahbhirdvtriat dve rt / tayordakiasy dve uddhtya ek pacam nidadhyt // irasi caturthyau udagyate // tayo mya udagyat // ea stra -- vyaty ret iti r sundararjakty ulbapradpiky pacama paala ------ kapardibhëyam ___________________________________________________________ yenacita cinvta suvargakma iti vijyate || pus_18.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vakrapako vyastapuccho bhavati | pact pr udhati | purastt pratya udhati | evam iva hi vayas madhye pakanirmo bhavatti vijyate || pus_18.2 || ___________________________________________________________ asy rute punarupanyso mrgntara pratipdayitum / athav anyaivai ruti / iyamevkramrgat / vakreti -- gatametat / ___________________________________________________________ puruasya oaabhir via ata sratniprdea saptavidha sapadyate | ts catvriadtmani tisra irasi pacadaa puccha ekatriad dakie pake tathottare || pus_18.3 || ___________________________________________________________ puruasya oaamga oa / tbhirviottara ata sapadyate / parigaany kriyamy etvatya oaya saptrdhe erate / sapta sthpayitv oabhirguite dvdaottara atam / ardhapurue dvdaasu aau / kipte viati / eva viottara ata sampannam / tsmiti -- ts oan catvriadtmanyupadhey; tisrairasi; sarvatra nidhey iti ea / pacadaa pucche / dakie pake ekatriat tathottare / ekatriaduttare pake / kathamet nidhey ityucyate -- ___________________________________________________________ adhyardhapuruas tiryag dvv ymata iti drgha caturara vihtya royasebhyo dve dve oasyau nirasyet | catvriat pariiyante | sa tm || pus_18.4 || ___________________________________________________________ adhyardhapuru tiryabhn dvipuru prvamn / eva drghacaturara vihtya robhymasbhy ca dve dve oayau pratyeka nirasyet -- tyajet / akay .... yath royaseu catvri caturari ardhapuruapramni ktv akaynyrdhni nirasyet / ia catvriat / sa tm // ___________________________________________________________ irasyardhapuruea caturara ktv prvasy karay ardht tvati dakiottarayor niptayet || pus_18.5a || ___________________________________________________________ gatametat -- ___________________________________________________________ tisra pariiyante | tac chira || pus_18.5b || ___________________________________________________________ tisrai / tacchira / ___________________________________________________________ puruas tiryag dvv ymata oaabhga ca dakia paka | tathottara || pus_18.6 || ___________________________________________________________ puruamtr tiryabn / dvipuru prvamn / puruaoaamgvrdhenëhgulamtra dakie pake cmma / tadvadevottarapaka // ___________________________________________________________ pakgrepakgre puruacaturthena catvri caturari ktv tny akay vyavalikhyrdhni nirasyet | ekatriat pariiyante || pus_18.7 || ___________________________________________________________ pakayoragre pratyeka puruacaturthapramena catvri caturari ktv tnyakay karemlikhya ardhni nirasyet / sucyavaddakiapakgri bahirbhtni nirasyet / dvipuruyme dvtriat oayo bhavanti / oaabhgena caik / tsu dvayostyaktayo ekatriatpariiyante // ___________________________________________________________ pakgram utsjya madhye pakasya prc lekhm likhet || pus_18.8a || ___________________________________________________________ pakgramiti puruacaturthena ktni caturari lakyante / pakyme puruacaturbhgrdhamutsjyetyartha / madhye pakasya pragyat lekhmlikhet // ___________________________________________________________ pakpyaye purua niyamya lekhy purunte nitodantukuryt | nitodt prcna purunte nitoda nitodayor nnntv likhet | tatpakinamanam | etenottara pako vykhyta || pus_18.8b || ___________________________________________________________ tmapakasandhau puruamtra veu niyamya lekhymeva puruasynte veorante lakaa kuryt / tasmnnitodtpgyata prcna veu lekhymeva nidhyntye chidre aku lakaa v nihatya nitodayorantau nn likhet / aparasmnnitodd rabhyparntamlikhet / prvasmnnitodccrabhya prvntamiti / tatpakanamana pakasya vakrat / eteneti uttarapakanamanamapyeva kuryt // adaa khaa -------- ___________________________________________________________ dvipurua pascdardhapurua purastc caturbhgona purua ymo 'daakarayo prvayos t pacadaaparighanti | tat puccham || pus_19.1 || ___________________________________________________________ pacttiryabhn dvipuru / purastdardhapuru / pdonapuruym / prvayoradaaoa karoti / adaakara s prvayo / t et pacadaaoa parighranti / kathamardhapuruavys pdonapuruym akaroti? tasybhiyo dve caturare same sarvata pdonapuruamtre / tvakay likhet / ekaikamardha tyajet / ia pratyekamardhapacama karoti / ardhapacama ardhapacama nava / navasu asu kipteu pacadaa / tatpuccham // karavindy vykhy yen -- yate dvityayenamupadeu saiva ruti punarapi pahit / tatra vieamha ------ puruasya --t tare oa -- oaabhgaparimit / tbhi oabi / sratniprdeasaptavidho 'gnirviatiata sapadyate / tathhi -- sapta sthpayitv oabirguite dvdaottara ata bhavati / ardhe oabhirguite aau / tevaasu kipteu viatyuttara ata oayo bhavanti / ts catvriadtmani catvriat oainketrytmetyartha / tisrirasi oayasyu / pacadaa pucche / pacadaaoaya pucchaketram / ekatriaddakie pake / tathottare pake / ektriat oaketra dakia paka uttara ca / eva vibhajya vimnamha ---- adhya -- tm anuphaya catvriaddve ate cgulaya yma / vistro 'tiatamagulyastiryak / eva drgha caturara vihtya royasevardhapuruapramni catvri caturari ktv tnytmaprvamnnihakoata tiryabhnnihakoa pratyakaylikhet / lekhn bahirbhtstyajet / catvriadavaiyante / sa tm bhavati / katham? ymato 'au oaya / tiryak a / aau aguit acatvriat / tatra royasebhyo dvedve nirasyëau nirast bhavanti / iacvatvriadtmani bhavanti // irasya -- cchira ira pradee tmano'sayo purata phayymardhapuruea caturara ktv prvasy karay itydikte tisra pariiyante / tacchiro bhavati // puru --t tara puruamtra tiryagyma / dvipuruamtramardhëamgulaya ca / eva dakie pake drghacaturara ktv / tathottare 'pi // pakgre -- nte paksygre puruacaturthena triadagulena catvri caturari ktv tni pratyeka dakipratyagvyavalikhya prvyardhni nirasyet / evamekatriat oaya pariiyante / sa dakia paka / katha? pake dvtriatoaya / oao bhgavaika / tstrayastriat / tbhy caturvardheu nirasteu ekatriatpariiyante / evamevottara paka / tatra caturakyuttarpratygakayvilikhya prvrdhni nirasyet // pakgra -- manam pakgramutsjya triadagulamapahya madhye pakasya prc lekhmlikhet / pakgre utse ea paka ardhattygulonaviatyadhikaatadvaygulam / tasya madhye sapdgulonadadhikaatgulena pacdrabhya pragyat lekh pakamattylikhet / pacime pakpyaye puruamtra veu nidhya niyamypara veorantara dakiprk lekhy niptayet / sa pacima pakntt prkpacadagule pacaviatitildhike nipatati / tatra nitoda--bindu kuryt / tasmcca prcnalekhymeva puruamtre dvitya nitoda kuryta / nitodayo nnntvlikhet / nitodayorrabhya pakntvabhi nnpthak likhet / pacimnnitoddrabhya pacimapakgra pakpyaya ca pratyaglikhet / tatpakanamana -- tadetatpakasya namana bhavati / prvasmannitoddrabhya prva pakgra pakpyaya ca pratyagalikhet / tat pakanamana -- pakasya namana bhavati / ete -- ta ju // dvipu -- ccham pucchasygra dvipuruapramam / tasya mlamardhapuruaprama / ymacaturbhgona purua / adaakarayau prvayo / adaa karottyadaakara / oan praktatvtts adan kara / te khalu trioapramanavatyagulasamacaturarasykaybhte / tathhi -- pucchamlddakiata uttarata ca prvamn tiryabhn caturbhgonapuruapramopet / tribhirnaveti navaoaketrasykayrajjubhte / atra caturarasykayrajju dvistvat bhmi karotti te 'daakarayau oanm / t etcatasra karaya / dvioaikëaoaike tiryabhnyva daakarayau prvamnyau pacadaa oa parigaahanti / katham? ardhapuruavys pdonapuruym akaroti / tasybhito dve caturare same sarvata pdonapuruamtre / tvakay likhet / ia pratyekamardhapacama karoti / ardhapacamamardhapacama ca nava / navasu asu kipteu pacadaa / tatpuccha -- pucchasaja bhavati / karanyucyante // sundararjy vykhy athoktameva yenacita prakrntarea vykhytu brhnaa punarupanyasyati------ yena -- yate puruasya -- dyate oaya -- oa / tcaturbhgy iak viatyadhika ata / "adantaviateveti' a / sratniprdea saptavidhogni puruaketrasya oabhirviatyadhika ata sampadyate // ts -- tmani tmani catvriat oayo bhavanti // tisra --t tare athtmano vimna ha -- adhyardhtm oan nirasnaprakro 'pyayna prati royasnityukto veditavya / ira ttara oaabhgor'dhëam agulaya / aratniprdearahitapraktike tu prvavat pakymasya triadagulahnirdraavy / dvipuruyme dvtriat oaya / oaabhgena caik / eva trayastriat / tata-- pak -- yanye dakie dakiaprvëyardhni nirasyet / uttaremuttaraprvi / pak namana pakgra triadagula caturaraktamutsjya irasi pakasya srdhasaptadaadviatgulasya madhye lekh ktv pakpyayasyparnte puruamtra veu niyamya tasy lekhy niptayet / s yatra nipatati lekhy tatra nitoda kuryt / aku nihanyt tatra purua niyabhya tata purasttpurunte nitoda ktv tadanugua prvparvantvlikhet / prvayene dvipuru rajjumityuktameva sanamanamatra prakrntareoktamanusandhtavyam // ete -- khyta dvipu -- puccha adan oan karayo nava tilayukte saptaviatiatgule prvayorakayrpe bhavata / pucchtmairas oa sakhy bhmau likhitv draavy // kapardibhëyam ___________________________________________________________ oa caturbhi parighyt || pus_19.2a || ___________________________________________________________ puruasya oaabhge y tiati s oa / t caturbhi phalaika vakyamai parighyt -- krayediti yvat / ___________________________________________________________ aamena tribhir aamai caturthena caturthasavieeeti || pus_19.2b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ ardheak tribhir dvbhy caturthbhy caturthasavieeeti || pus_19.3 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pdeak tribhi caturthenaika caturthasavierdhbhy ceti || pus_19.4 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pakeak caturbhir dvbhy caturthbhy dvisaptambhy ceti || pus_19.5 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pakamadhyy caturbhir dvbhy caturthbhy dvisaptambhy ceti || pus_19.6 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pakgry tribhi caturthenaika caturthasaptambhym eka caturthasavieasaptambhy ceti || pus_19.7 || ___________________________________________________________ puruasyëamena pacadagulena / tribhiraamai -- tenaiva triguitena pacacatvriadagulena / caturthasavieea -- caturbhgasavieea / "prama ttyena vardhayet' itydin vardhitena dvicatvriadagulena caturdaatilayuktena / evametaicaturbhi krit oa / ardheak tribhi parighyditi sarvatra ea // dvbhyamiti -- triadagulbhy / savieeoktapramena / etaistribhi krayet / pdeti -- gatametat / caturiti -- caturthenaika / caturthasya saviea caturthasaviea / tasyrdhbhym / paketi pakrthamiak -- pakeak / t caturbhi parighyt / dvbhy ceti -- dvbhy caturthbhy puruasaptambhy / asya namanamuparidvakyate / pakamadhya -- gata caturthbhy dvisaptambhy vakrabhtbhymityetaicaturbhi pakamadhyy karoti / paketi -- gatam / caturtheneti -- puruacaturthenaika caturthasaptambhy vakrabhtbhymeka caturthasavieasaptambhymeva // karavindy vykhy oa -- eti puruasya oaabhge y tihti s oa / t caturbhi catuprakrai phalakaioa parighyt -- sampdayet / aamena -- praktatvt purƫasya / pacadaguleneti yvat / tribhiraamai pacacatvriadagulai / caturthena triadagulena / caturthasavieea dvicatvriadagulena srdhacaturdaatildhikena akayvasthitena / itiabdavrthe / etenacaitena ceti -- aam triraamyau prvamnyau / caturthatatsavieau tiryabhnyau / caturthasyaiva saviseaprptayartha caturthaabda // evametaicaturbhi. phalakai oa krayet // ardhe -- ceti parighyditi ea / ardheak tribhi phalakai parighyt / triadagulbhy dvicatvriadagulena sacaturdaatilena ca tribhi phalakai // pde -- ceti ekaviatyagulbhy sasaptatilbhy triadagulena caikena ceti tribhi // pak -- ti triadagulbhy saptadagulbhy pacatildhikbhy ceti / pakeak dvbhy caturthbhy sambhy ca krayet / asya ca namanamuparidvakyati // paka -- ti pakamadhyamayogy pakamadhyy / t triadagulbhy catu striadagulabhy dvisaptadahgulbhy daatildhikbhy ceti caturbhi // pak -- ti pakgrayogy pakgry / t triadagulenaika pacatildhikasaptacatvriadagulenaika tathaikonaviatitildhikena ekonaaayagulenaikamiti tribhi phalakai parighyt / eva a karanyuktni / pakeak pakamadhyy pakgry iti tray tatra tatropadhne yogyatvya ketrasamatvya sundararjy vykhy athakarani-- oa -- eti prvayenacaturthye / et caturbhi phalakai parighyt / tatrëamena tribhiraamairiti prvaphalake / uttare tiryakphalake / saviea caturtha caturthasya dvikara caturdaa til dvicatvriadagul / ardhe eti pde ceti prvayenanamanye / caturthe triadagule prvaphalake / saptame sapavratilasaptadagule tiryakphalake / pakamadhy ceti dve pakeake / samaste e / pvayene dvityvadrpa / pak ceti pakeak -- ardheak / samaste ek / kapardibhëyam ___________________________________________________________ pakakaraysaptama tiryamn | puruacaturtha ca prvamn | tasykay rajjv karaa prajmbhayet || pus_19.8a || ___________________________________________________________ drghkuryt / anayeti kara / pakakara -- pakasya kara pakakara iak / tasy ukta karaa puruasaptama tiryabhn puruacaturth prvamnti / pakeak caturbhiriti / tameva drghbhta karaa prajambhayet -- drghkuryt / kathamekay kay rajjvyatay drghkurytkaraam? ___________________________________________________________ pakanamany saptamena phalakni namayet || pus_19.8b || ___________________________________________________________ pakanamanti nitodalekhmlayorantarlam / tatsaptadh vibhajya ekena bhgena / kimukta bhavati? yvatprajambhitena tasysaptam tiryagbhavati tvatprajambhayoditi / eva yath bhavati tath phalakni namayet / nata namana kuryt / pakanaman s pakgrmapyevameva / tatra loka ---- tilaioaabhirnyna tiryaksytoagulam / tath tath caturbhy ca saptambhy ca nmayet // ___________________________________________________________ upadhne catasra pdeak purastc chirasi | aparea iraso 'pyaya paca | prvea pakpyayv ekdaa | apareaikdaa prvea pucchpyaya pacparea paca pacadaa pucchgre || pus_19.9 || ___________________________________________________________ upadadhyditi ea / purastcchirasi ghokre ek / tasy pacttisra / apareeti -- karbharaavat / pdeak eva / prveti -- tmani pakpyayayo prastdekdaa aparea pakpyayvekdaa et eva / prveti -- pcchasypyayasya purastt paca paccca paca / pacadaeti -- pucchgre pacadaa / t evait apacatpdeak // ekonavia khaa -------- karavindy vykhy ca vakrat kryetyha ---- pakaka -- yet prathamyt smarthycca pakeakkaraviayamidam likhay vibhaktasya pakrdhasya kara pakakara / s sapdgulona daaatgul / tasysaptama sëdaatil pacadagul jvavasthit prajambyamnasya karaasya yath tiryann bhavati tath tatkaraa jvakay prajambhayet -- prakarea namayet / prvamn tu prajmbhyamne 'pi karae puruacaturthameva / prajambhatiratrpi mnrtha eva / etadukta bhavati -- karaasya ekasy koy rajju prabadhya t koimitr koi prati akay balena karayet / yath karae kte dvayo koyo sannikarea prvamnyorantarlamjutvena pakkaraysaptama bhavati na nyta npyadhika tath prajambhayet / tiryannyorantarlamjvavasthitamapi puruacaturthameva / anena tiryamny hrsa kriyate vakratvya ketrasamatvya ca / athav sëdaatila pacadagula tiryamn ktv triahagula prvamn ca ktv tbhy caturra vihtya tasykayrajjv pakeakkaraa prajambhayet / etadukta bhavati -- uktaprakrkayrajjvadhik rajjumtv tay pakeakkaraasyaik koi badhv t koi any koi pratyakay jambhayet -- manayet / yath tayo koayorantarla etadakayrajjusambhavati tath namayedityartha / eva kte asya karaasyaikkayrajju srdhaddvayagulena drghyas bhavati / any tenaiva hasyas bhavati // vykhy dvity yai kaividukt näjasyabhgin // pakeakkaraasya prajambhanena namanavidhimuktv pakamadhyypakgrykaraayornamanasid dhayartha tatphalakn natirucyate -- pakanaman -- yay mtray pako namyate s pakanaman / s ca pakamadhyalekhy prathamanitodt pacimamtr / s ca pacaviatitildhikapacadaguletyukt / tasysaptama srdhëatila saptgula / tena phalakni pakamadhyypakgrykaraayordrghni yni phalakni tni namayet -- vakkuryt / ayamartha -- yath madhye ktena namanena pakmadhyybhgadvaya pakakaray saptama tiryamn puruacaturtha ca prvamntyuktaprakra bhavati / tath dvisaptaphalakayormadhye saptamamtre pakanamanysaptamena ekasmin phalake natimekasminnudaca kuryt // tatra lok -- pakeaky karaa tath rajjv prajambhayet / tasya tiryagyath pakakaraysaptama bhavet // pakamadhyykarae drghya phalakadvaye / namansaptamena synnatisaptamamtrake // pakgrykaraasypyeaiva namanakriy / saptame'e natistasya bhgone 'nyo bhavedju // sëdaatila tiryagyath pacadagulam / bhgnmiakn ca tath sybhamanakriy // dyayene tvdimasya karaasya prajambhanam / a phala aha pakakara ahavyso yath bhavet // dvityasya ttyasya praahn nate phalam / vysasya pakakara ahat nëame nati // dyayenaviayamida lokadvayam // pakeak catasro 'tra aca pdeak api / conkasadmardhajnordaamakrit // upa -- rasi upadhnakle catasra pdeakira (si) sa prvabhge purastdupadadhyt / ts catasmek purastt bhyaviet prgagr / tata pacttisra / tsu madhyam pratyagagr // apa -- paca iraso 'pyayasya parata paca / pratyagagre dve / apucchtpdpyaye ityeva // prve -- daa aparea -- pakpyayayo purata / tmanaikdaa / paca pratyagagr // apaa -- a aparea pacimapakpyayayo pacdekdaa / pratyagagr // prve -- ca pucchpyayasya purata paca / tsu pratyagagr tisra // apa -- ca pucchpyayasya purata paca / tsu pratyagagre dve // paca -- gre pucchgre pacadaa upadhey / tsu sapta pratyagagr / t etapacatpdeak // sundararjy vykhy paka -- yet pakakara -- pakrdhasya tiryamn pdonanavaatgul / ardhe tasya saptama pacadagula sëdatila / tasya karaasya yath tiryann bhavati prvamn triadagulaiva tathkay rajjv karaa prajambhayet -- namayet / eka kara catvriadagulo dvdaatilnvita / apara saptaviako viatitilayukta / ratni (prdea) rahite (ve)(tve) eka kara srdhatrayoviaka / anya pacatilonastricatvriadagula iakvysa ca trayodagulastrayodaatilayukta / atha pakgrypakamadhyayornamanamha -- paka yet pakanaman -- puruamtr / tasy saptamena pakgrypakamadhyayo pakeakasya tiryakphalakni namayet / tasya sëdaatilapacadagulavysasya pakeakasya tiryakphalake yath sapacatile saptadagule bhavata tath phalakni taket / dve pakeake prvasahite pakamadhyy aari pakeakmuttaraprvatrghakar bhmau likhitv tasy dakiata triadagula samacaturara ktv tasya dakiaprvamardha a (prvama) kayjahyt / s pakgry pacako / atrk pacadaabhgyn sthna iti vakyamatvt akasaje dve karae krye / triadagule dve sa macaturare dakiottare likhitv dakiasya dakiaprvamardhamaka y nirasyet / uttarasyottarpara / etadekamaka / trikoa dvitya / tasya aayagulameka phalaka / anye caturthasaviee // athopadhna -- apa -- irasi agreaik / tasy pacttisra / apa ---- paca pdeak / udc rti / prve -- ekdaa udcyeva rtirtmanyeva / apa -- gre et apacadapyudagyat // ekonavia khaa -------- kapardibhëyam ___________________________________________________________ catasracatasra pakgry pakgrayo pakpyayayo ca viay || pus_20.1 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ t tmani catasbhi catasbhi oabhir yathyoga paryupadadhyt || pus_20.2 || ___________________________________________________________ viparyasya krit uttare pake / catasracatasro viay / pakasandhyordakiapakpyaye viparyasya krit uttare pakeak mtram / pakayortmanyardheakmtra / t iti viay pratyavamyante / tmani catasbhicatasbhioasbhi viparyasya krit / dakiapakpyayasth yath tairetbhicatasbhirupadadhyt tath catasbhiruttarapakpyayasth / prattyasminnarthe pariabda // ___________________________________________________________ catasracatasra pakamadhyy pakamadhyayo || pus_20.3 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ pakeakbhi prcbhi pakau pracchdayet || pus_20.4 || ___________________________________________________________ pakamadhye bhav vakrabhtcatasro dakie pakamadhye catasra evottarapakamadhye / pakeak uktalaka / tbhi prg yatbhi pakau prcchdayet / pakayorupadadhyt / viparyasya kritvatvriat // ___________________________________________________________ avaia oabhi prcchdayet || pus_20.5a || ___________________________________________________________ ihamagniketra oabhi upadadhyt // ___________________________________________________________ anty bhyavie anyatra irasa || pus_20.5b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ aparasmin prastre purastc chirasi dve oayau bhyaviee upadadhyt || pus_20.6a || ___________________________________________________________ ante bhav anty -- agnayantasth / t bhyavie bhyatasavie anyatra irasa -- iro varjiyitv / tmani madhye a prcya a pratcya / tmani rtidvayam / avaia pucche ca / tsu yadi oabirevopadhyante sakhypryate ki tu bidyate / catasvapi rtiu bhedo varjanya / tasmdardhvopadhey / kathamanucyamn upadhyante nocyamn? ukt eva "yaccaturara trayari v sampadyetrdheakbhi pdeakbhirv pracchdayet' iti vadat / nanu yadyardhvopadhyante atiricyate sakhy; naia doa; ndhikaprastra ityukta prvasmin paale / pucche rtidvayam / tisrastisror'dheak upadhya oaya punavottare prve ekaikor'dha / evamtmani dvayo rtyordakiatastisror'dheak / tato dve oayau ekaikordha / irasi tiryagdve oayau / evamaottara atadvaya / aparasminniti -- prvabhge dve oayau bhyatasaviee ghokre upadadhyt / viparyasya krit dakiata // ___________________________________________________________ te 'parea dve viaye abhyantaraviee || pus_20.6b || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ dvbhym ardheakbhy yathyoga paryupadadhyt || pus_20.7a || ___________________________________________________________ tbhy pacdtmani ardheakmtra; ea irasi / abhito yujyate yath tathopadadhyt / catasra et viay // karavindy vykhy cata -- yo pratyeka catasra // pak -- y cakrea pakgry anukyante / pakpyayayo catasracatasra pakgry viay syu / t saptamena pakayo erate / avaie caturthentmani // t -- dhyt tmani praviapakgryparitacatasbhi oabhir yath yujyante tathopadadhyt / pakgry ca yath viesahit bhaveyustathopadadhydityartha // cata -- yo yathyogamityeva / gatam // paka -- dayet yathyogamityeva / catvriat catvriat pakeakbhi prgyatbhi pakau pracchdayet // ava -- yet avaia anupahitamagniketra pucchvaia oabhi pracchdayet / pucchamadhye dve rtyau / prvcaturiak / pacimaiak / dve dve vieasahite syt / t et daa tmani / tmamadhye tisro rtaya / prcyacaturaak tmanyeva / pactpurastccodcyau dve rtyau caturiake / t viati / irasi dve oaayau // anty -- rasa ante upadhey anty / pucche catasra tmani catasra / bhyavie -- bahirgatavie / na ctra sakhypraa; sakhy ysthne dviataviniyogt / tathhi -- apacat pdeak -- avaau pakgrysvatvriaccatvriatpakeak / aau / pakamadhyyvatvriat oaya / eva dviata // apa -- dhyt dvitye prastre irasa prvabhge prgagre bhyaviee dve oayau // te -- e tayooayo pact prgagre irasyardhapdeakmtre viaye vieetmani / eva viaye dve oayvantarviee // dvbhy -- dhyt te ityeva / te viaye iake dvbhymardheakbhy viaybhy yathyoga parighyt / oayorardheakayo ca yath viesahit bhaveyu tathopadadhydityartha // sundararjy vykhy cata -- grayo tsmardheakmtrytmani / t dhyt dakigrbhi dakipyayasth udcritar // catasra -- dhyy paka -- dayet aty prgyatbhi // ava -- dayet ak pacadaabhgyn sthna iti vakyamatvt akbhi saha pracchdanabhedaparihrya tatra pucchtmairasu prvanihitbhi pdartibhisaha oaa rtaya udcya / pucchgre pdartirukt / dvityasy prvayorake madhye catasra oaya / eva ttyëahtrayodayo 'kbhireva dviprakrbhi sandhyantarle dvdaa oaya pragyat iraso 'parrdhe dve oayau dviata prastra // anty -- irasa ca abdo 'trdhyhartavya / dvbhy vie / anteu y upadheyst bhyavie oayo bhaveyu / etacctmanyeva / pakayoraakyatvt pucchabhedasambhavcca / tasmdtmana royasevaau oardaki (gr) udagagrcopadadhyt / ekaikatra dvedve / asmin pake yaccaturara tryari veti vakyambhi pdybhi sakhypraa / tatra pucchpyayasya purastddve ardhe iraso 'pyayasya pacddve ardhe / ts madhye caturviati pdy / prvayo a a oaya / yadv et pdy oava atriatamuddhtya atriadar (dhyr) dh nidhey / tatra dakiaprvasth prguttaravie vipart uttar / pucchamadhye a oaya prgyat / tata p (tatpr) rvayosvatasror'dheak / ea prvavadeva / a(ta)tra tmani prcya pacartya udcyo v aau // apara -- dadhyt te pa -- ee ete api prgagre / dvbhy -- dadhyt tayo oayormadhye iraso 'pyaye dve ardheake ityartha / kapardibhëyam ___________________________________________________________ bhyaviebhy parighyt || pus_20.7b || ___________________________________________________________ ubhayatra ttypadaravat vidhyantarametat na prvayorvieaam / caabdo 'dhyhartavya bhyaviebhy ceti / bhyaviebhy crdheakbhy parighyt / irasyanavakdtmanyeva / ___________________________________________________________ tmana karan sandhiu oayo bhyavie upadadhyt || pus_20.8 || ___________________________________________________________ tmana karaya, ts sandhiu royaseu catasra oayo bhyavie pratyantavie // ___________________________________________________________ catasra catasro 'rdheak pakgrayo || pus_20.9a || ___________________________________________________________ nakhkrevardheakvopadheycatasracatasra // ___________________________________________________________ pakeakbhir udcbhi pakau pracchdayet || pus_20.9b || ___________________________________________________________ udagyatbhi pakayo rupadadhyt / apacdviparyasya krit / ___________________________________________________________ tisrastisro 'rdheak pucchaprvayo || pus_20.10 || ___________________________________________________________ tisrastisror'dheak pucchaprvayorbhyavie // ___________________________________________________________ avaia oabhi pracchdayet || pus_20.11a || ___________________________________________________________ avaiamagniketra oabhi pracchdayet // ___________________________________________________________ anty bhyavie anyatra puccht || pus_20.11b || ___________________________________________________________ gatametat / puccha varjayitv / karavindy vykhy bhya -- yt te ityeva / te eva oayau bhyaviebhymanybhymardhbhy parighyt / ete ardhe irasyanavakdtmani bhavata / etadukta bhavati -- viayaoayo purastdviayabhte bahirviee dve arve tath'tmani viayaoayordakiata uttarata ca vahirviee anye ardhe iti // tma -- dhyt tmana karaya tmakaraya / ts sandhiu royaseu oaya catasra / sarvatra chndaso vibhaktivyatyaya / tmani pakpyayayosampeu bhyaviecatasra oarupadadhyt / anty bhyavie iti vakyame 'pi bhyavieagrahaa sakhypraya / pdn crdhn ca upadhnrtha oanmuddhvarae prasakte suddharaa m bhdityevamartham // cata -- yo pratipaka catasror'dheak bhyavie ityeva // pake -- dayet pakayorudcya pakeaak sapta rtaya // tisrar -- vayo bhyavie eva // ava -- yet avaiamtmani trayastriat oasthna pucchadvdaaoasthnam // antya -- ccht antysarv bhyavie bhaveyu pucchdanyatra / pucche tvantyoayo 'bhyantaravie eva / sundararjy vykhy bhya -- ghyt te oayau bhyaviebhy dvbhymardheakbhy dakiata uttaratavtmani parighyt // tma -- dadhyt arertmano 'au karaya / tatra dakiottaraprvakarayo royasakarabhi saha catvra sandhaya / tatra roisandhyordve pratyagagre oayau / asasandhyordve prgagre / eva catasra oaya / ye tu catvra prvpara (koyo) karayosandhaya tatra prvayostvadbhyaviebhy parighydityardheake ukte / aparayorapi prvasdyrtha bhedaparihrrtha cdhyardhe evopadheye / catasra -- yo pake -- dayet ekaika apacat / tisra -- yo bhyavie / kapardibhëyam ___________________________________________________________ yac caturara tryara v sapadyetrdheakbhi pdeakbhir v pracchdayet || pus_20.12 || ___________________________________________________________ sarvatra oaya eva erate / yadi tath kipyeran bhidyeta sarvatra / ato bhedaparihrya yatne kriyame trikoa caturara v prakradvaya sampadyate / prvasmin prastre catarara sampadyate trikoa ca / iha trikoameva / tatra ardheakbhi pdeakbhirv pracchdayet upadadhyt / pucchpyaye catasra oayo viay / prcyau dve pratcyau dve / ts pact daa oaya / tiryakpucche 'pi / viaymnabhito dvvardhau dvvtmi / ts purastccatasra oaya prcyacaturthya pratyarpit / ts purastdviparyast auttare prve / ts purastccatasror'dheak / ts purastccatasra oaya pratcyastbhi pratyarpit / ts purastd dve oayau nngre prcyau / tayormadhye dvvardhau / tmanyardhapdeakmtr / tmani dvvardhau viayvabhita / ardhaoayau sahitau / eva dvdaona atadvayam / iha keciddrghyuastrametadandtya svamanūikay karantaramutpdya sakhypraameva kurvanti / ki nma temaakyam? vaya tu strakramatnusreokta ghma / karavindy vykhy eva ketrapraa ktv praktita prpta sakhypraa eva kartavyamityha---- yacca ---- dayet eva oabhi pracchdyamne sakhypraya ksuciduddhtsu ca yat ketra caturara tryari v sambhavet tat ketramardheakbhi pdeakbhirv pracchdayet -- tbhisakhy prayedityartha nanu pracchdayediti vacanena sakhypraa katham? ucyate / tattadagnau pracchdanavidhyanantara sakhy prayoditi vidhnt / iha ca oabhi pracchdite sakhyy asamptestatprapekay dvityapracchdanavacana sakhyprarthameveti gamyate / kica dvividha prkto 'gnani samacaturaramtreak asamacatu; raramtreak ca / prathame caturargnau pacadaabhgybhirardheak / bhi ca sakhy prit / dvitye pdeakkëabgybhi ca prit / tadihpe pd ardh ak ca vihi / tssanti / tasmt pdeakbhirardheakbhi ca sakhc pritdvitye oabhi ca yath yoga sakhypraa yuktamiti gamyate / kica sakhypraasya nyyyatve sati atropadieakbhyo 'nybhisakhypraasyakyatvt pdbhirardhbhi ca sukaratvt tbhireva sakhypraa yuktataram / ata pracchditsu kciduddhtya pdrdhaoabhairyathyoga yvatsakhyamupadhey iti // sundararjy vykhy ava dayet yaccaturara trayari veti pdyrdhbhi sakhypraa, tatrar(dhyr) dhbhi praapake tmani prcya artaya / tatra dakiottarayormadhye a aar(dhyr)dh / dvityasy pactpurastcca dve ardhe ukte / tayo sampe dve oayau prgyate / tayormadhye 'vardheak / evameva pacam rti / prgyatbhi dvdaabhi oabhirmadhyart dve / pucchpyaye dve oayau / pratyagagrapuccha pacadagulena prvccatasra oaya udagyat / pucchgre dakiator'dheak prvamukt / tasy udak oayudagagr tasy udagdve ardhe tato dve oayau tato dve ar(dhyer)dhe tata oa / tator(dhyr)dh prvamukt / eva dviata prastra / pdybhi praapake tmani dakiaprve dvdardhy uddhtya v aau catasra oayo nidhey / evamuttaraprve 'pi / asminnapi prastre prakrntaramha ---- antya -- ccht atrpi vabdo 'dhyhrya / yath prvasmin prastre anty bhyavie iti oayo vihit tathtrpi royaseu dve dve oayau prgagre pratyagagre cetyaau nidhey / etadapyaakyatvtpakayorna bhavati / asmin pake iro 'pyaye ardhenopadheye / pucchpyaye 'pyardhe dve upadheye / prvasthcatasro rtayordhe 'akbhipray / madhyamartyo oaaoaya pucchgramadhye a oaya / tata prvasy madhye dve oayau / eer'dhy / tata prvasy madhye dve prcyau oayau / ea prvavadeva / ea dviata / pdybhi praapake 'pi prvavatsarvatrviet pdybhi sambhave 'pi vipartavie upadhey / kecittu anty bhyavie iti prvamuktam / tayoreva prastrayo eamhu / tadanupapanna, antyn oan aniyataviemabhvt / ubhayasmin prastre prhu anty iti na kevala oaya eva ghyante / apitu y kvnty upadhey t ca bhyavie kry iti / te irasi dve oayau bhyaviee bhyaviebhy parighyt / tmakaran sandhiu oayo bhyavie iti bhyaviea abdaka anarthaka syt / anyatra iraso 'nyatra pucchditi ca virudhyete / irasi pdyn pucchaprvayorardhyr(dh)n ca bhyaviemeveatvt // yaccatu -- yet prastradvayasdhraamidam / oabhi prayitumaakyopi yvaddviataprti ardh pdy upadhey / tatrrdhyrahitbhi pdybhi sakhy prayitumaakyatvt / tasmdardhybhi samirbhirv pdybhi praam / tatprakra ca prvamekokta // kapardibhëyam ___________________________________________________________ ak pacadaabhgyn sthne || pus_20.13 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ vyatysa cinuyd yvata prastr cikret || pus_20.14 || ___________________________________________________________ sthnaabda prayogavc / akcaturbhgy sakhyprae codit pacadaabhgy ca saghayprae codit it yvat / asmin prastre sakhy na prit strakrea / tatra tbhisakhy prayitavy yadi tbhi pryate / asminnagau tvat na akyate akbhisakhy praam / akyate tu praktau / tasmtpraktyarthau yoga / tatra akyate dvitye prastre tbhi prayitum / tatra dviatapraamavaya kartavyam / pratiprastra prayediti vacant / iha tu sahasrasakhyaiva prayitavy ityukta prvasmin paale / tasmtprakto yoga / tatra lok ---- pakeakn karaa viparyasyrdhaviyate / pakgrystathaivrdha viparyasyaiva krayet // viparyacaiva kartavyoaya oadvayam / shasre 'tha dvihasre pacaai vidurbudh // upadhne yathstra yath vtmani pakayo / pucche irasi ie ca oan vidurbudh // aprcya aprcya ca tmani dvdaa kipet / ri dvaya kipettiryagukt eva caturdaa // ia rtidvaya pucche tath ctmanyapi dvayam / oardheakststu kipecca triu rtiu // ekaikamuttare prve tisrastisrastu dakie / ie tiryagdaaiva sydaottaraatadvayam // pucchpyaye tu viaycatasraoa kipet / oayvapyaye prcyau te cgre irasi kipet // madhye tayo ca dvvardhau catasro viay kipet / tmanaee dvvardhau oayau irasi kipet // anyatsarva yathstra dvdaona atadvayam / tmano dakie prve catasro dakiyat // dvitye cottare prve a dve royasayorapi / irasavpyaye caik irasyapi ca daki // et nidheyoayo viparyaststare dvaye / karanindy vykhy a -- ne paribhëeyam / pacadaabhgy prathamacaturare ukt / ts sthne kryasakhyprae ak bhaveyu / tasy paribhëy atropadea katham? ihopadi oayo 'pi ketrasmydakabdena grhy bhaveyu ityevamartham / tena akbhicaturare 'gnau sakhypraam / iha tu oabhivoti siddham / kecidyaccaturara tryari v sampadyate ityetadapi paribhëmicchanti / tena tatratatrgnau tadapeky tbhirapi sakhypraa manyante / atra puna pracchdayediti vacana pracchdane 'pi cait yath bhaveyurityevamartham / tena tatratatrgnau sati sambhave saty cpeky tbhisahaubhirapi pracchdana syt / upadhnakrama dvityacity irasi prbhukhe bhyaviee dve oayau upadadhyt / tayo pact prbhukhe bhyaviee viaye dve ardhe / tayo pacttadviealiaviee dve oayau viaye tmani / tayordakiasy dakiato bhyavieamekamardham / uttarasy uttarata ca bhyavieamekamardham / tayordakiata uttarata ca bhyavieeaikaikamardham / tata pacdtmani prcyaartaya / tatra dakiasy rty purastt bhyavie prgagraik o / pasvcca bhyavie pratyagagraik / tayormadhye aardheak / ts tisra pratcyastisra udcya / dvityasy rty pact bhyavieea dakimukhe dve ardhe / tatpurastdardhavieayuktaviet pratyabhukhaik oa / tasy / purastt aardh / ts tisrastisra prcya pratcya ca / tatpurasttuttarato vie prgagraik oa / tatpurastttadviealiavieamekamardham / tatpurastt prvopahitamardhamastyeveti dvdaeak e / ttyasy rty iro 'pyayaoay pacdrabhya pucchpyayamaau oaya upadhey / ts catasra prcyacatasra pratcya / evamevottarstisro rtaya / tatra ttyvaccaturth / dvityvatpacam / prathamvat ah / tatra tis dakiartn dakia prvamuttarartnmuttara prvam / dakinmuttara ca daki prvartidvayagat / atra pratcyo mukultmak / tatpratpamuk prcya / eva obh vitanvate / pucche madhyamartyantayorviayaoasyordkiata uttarata ca dve ardhe bhyaviee / tata pacnmadhye dve oayau / te abhita(stitasra)stisro 'rdheak ityaeak / tata pucchgre abhi oabhirabhitor'dhbhiraeak / pakgrayocatasracatasror'dheak / pakadvaye pakeaksapta rtaya / t dvdaaatamiak / pdeakbhi ca praapake et eva rtaya / tatra viea pucchagatopntarty bhysvatasror'dheak dvidh kuryt / tmani prathamadvityapacamaaheu tanmadhyagatrdheu pacimato dve dve ardhe / avainyevardhasthneu oayugmnyupadadhyt / dvitypacamyovrdh dvidh bhidyt / nanu bhedo varjanya iti tatratatrgnau yatnena parihta / sa idn pucche prdurbubhƫati? naitatsram / niyataloknmiaknmasabdhena samuditbhiriakbisakhyy prity yadūakaikadee bheda upajyate sa bhedo maraya eva, avarjanyatvdekadeabhedasya / ata eva bhedavarjana svakahenoktamcryea dviata ea iti // vytyr -- et gatam // sundararjy vykhy a ane praktau caturargnau pacadaabhgyn krya bhedaparihrea sakhypraam / iha tu tatkrye ak upadhey / tatra samacaturarmaknmupadhne dviata kartu na akyate / tasmdakaketr grahaam / tatrpi oayo na ghyante / avaia oabhirityeva siddhatvt bhedasambhavcca / tasmda (ny ) kaketrdi (dvi) prakr iak kartavy / darite ca ts karae (prvameva) / cryea tu karae nopadie / anty bhyavie ityasmin pake aknmanupayogt / uktavopadhnaprakra / akbhirvinaiva tasmin pake prathama eva prastre aknmupayoga kartavya // kapardibhëyam ___________________________________________________________ kakacid alajacid iti yenacit vykhytau || pus_21.1 || ___________________________________________________________ kaka pakiviea alaja ca / kaka iva cetavya kakacit / alaja iva cetavyo 'lajacit / tau yenacit vykhytau -- prveaiva yenena vykhytau / mukhyatvddviataprastratvcca tasyaivkti tnyeva karani sa evopadhnamrga / sakalpa eva bheda yeno 'laja kaka iti // ___________________________________________________________ evami va hi yenasya varysau pakau pucchd vakrau sanata puccha drgha tm maala ira ca | tasmc chrutismarthyt || pus_21.2a || ___________________________________________________________ hiabda prasiddhau / yeno 'pyevameva / varysau -- bhantau / pakau / kasmt pucchddrghau? na kevala blantau ki tu tau vakrau / sannata samyanata tmasampe 'lpya agre yene pthu ucyate tatsannatamiti / drgha tm na samacaturara na maala npi drghacaturara / amaalamivdrghacaturarabhta ira / evamprakro loke yena / evameva kaklajo loke / tasmttadkrveva kaklajau tenaiva vykhytau / rutismarthyt / smarthyamabhidhnaakti / etvadeva rutybhidhyate / aakyatvtsarvasmy (sap) pdanasya / na hyaakanyamartha vedo vidadhti // ___________________________________________________________ airasko vnmnnt || pus_21.2b || ___________________________________________________________ vabda pakavyvttau / airaska eva cetavya / kuta ityha -- nmnnt / na hi ira mnyate / tasya kathamanmnnamityatrha ---- ___________________________________________________________ jyate ca | kakacita ravanta cinvta ya kmayeta saro 'mumil loke sabhaveyam iti vidyamne katha bryt || pus_21.3 || ___________________________________________________________ yadi irasa mnnamasti ravanta cinvteti katha brydevetyartha / yadi irasa mnna nsti tad yujyata evaitadvieaam / itarath vieaamanarthakameva syt / tasmdairaska eva cetavya / cadyairaska kimkrasa ityha-- ___________________________________________________________ prktau vakrau pakau sanata puccha vikraravat || pus_21.4a || ___________________________________________________________ prakty bhavau prktau / tveva pakau vakrkartavyau / kuta? vikraravat / sannata puccha -- puccha ca sannata kartavyam / vaktapako vyastapuccha iti vikraryate / pakapucchn ca vaktat vyastat ca praktau nsti / tasmdvikratva pakapucchnm // ___________________________________________________________ yathprakty tmvikrt || pus_21.4b || ___________________________________________________________ yathpraktytm / kuta? avikrt / nahi tatra vikraryate / tasmtpraktivadevtm catupuruasamacaturara ca / aratninr'dhaprdeena v pakau vivadheyet / dvipuru rajjumitydiyenavat / nanu praktvaratnin vardhayedityuktam / kimidamucyate aratninr'dhaprdeena veti? aratninetyardhavikratvapratipdanapara, na pakapucchn tvanmtramymampdayitum / tmanacaturtha caturbhgyvëau ityupadhtavyamiti yenapratipdita na kartavyam / yathpraktyevtm kartavya / ki ca prkta pucchamiti vacancca upadhnavidhi ca na ghaate / yena iva cetavya ityeva kriyame prathamadvitynmeva vikro netarem / itarath caturthdayo 'pi vikt bhaveyu / tathbht ca kartavy bhaveyu / tasmcca karanupraveena cetavya ityuktam / yenavadeva puccham / karanyucyante -- caturthaahbhy yathyoganata tatprathamam / dve prvavatsahite dvityamitydi / athopadhnavidhi -- acatvriatpratham udc pakayo / yenavatpuccham / tmanaroyostisrastisra pacamya udcya / tatasaptasu rtiu apacaccaturthya dakiyat udagyat ca / ts purastdaau pacamya udagyat / royocatasra pacamya akay bhindyt / aau ahayasampadyante / ea dviata prastra / aparasmin prastre catasracatasro dvity nirmayorapyayayo ca viaystty / catasracatasra prvavadaabhgvet / pakeakbhi pakau pracchdayet / taddvsaptati pucche yenavat / saptëambhiroyaseu dve dve pacamyau prc pratc ca / prcya sapta rtaya / caturmisttypacamyo rtyormadhye triat ahaya ek ca pacam / ekatra oaparatra caturdaa / eva dviata prastra / athav sa evnupucchamardhapuruavysa saprdea purua pratcnamyacchet / tasya dakiato 'nyamitydin yenavatpuccha kuryt / pakau prktau dvipuruymau / karani vakyma -- dvdagul yath bhavati tat tiryak caturthaahbhy namayet / prathama te eva sahite yath tihata tath krayet / dvitya ttyamapi yat abhgenëamabhgena v vardhayediti ta eva v pucche caturtha trayastriadagulavistra pacacatvriadagulyma caturdaatilairna saviea pacama ardhasaptgulavysa aprva ekonatriadyma tu atriadagula caturdaatilaisaha pucchpyaye viayayo adagula pucche pacadakumeva / tmni caturthdayo vaikt / pucche tu prkt eva / tmanyupadhnavidhisa eva / tatra lok ---- arndha trayodaa vysamairaske havirbhuji / tath caturthaahbhy namayetprathama tu tat // te dve tu sahite prc dvitya karaa bhavet / ttyamapi abhgamaabhgena vardhitam // pakeakcaturthsyu puccha pucchavaducyate / apacaccaturthyasyustiryagdakoda gyat // aau purastttiryakca royo apacam kipet / roycatasra pacamyo bhedavaddviatastath // yenavatpakapuccheu nidhytmanyapi kipet / prcy caiva pratcy ca triadek ca pacam // tsmevottare prve caturthya oaadvayam / prcyavaiva pratcya ca tath oaa dakie // prcvaiva pratc ca ie pacam kipet / karaasya viparysa caturthasyaiva neyate // saprdee 'pi v pucche vistro dvdaa bhavet / tath caturthaahbhy namayetprathama tu tat // te dve tu sahite prc dvitya karaa hi tat / ttyamapi abhgamaabhgena vardhitam // dvviatirdviguita tiln cpi viati / savieacaturthasya tiryaksatyadhika bhavet // pacama prkta vidyt ahasya viktstraya / ahasya prva tryadhika kara atriadaabhi // saptamëamayo prvamnatriamiheyate / ymavpi atriaccaturdaatilaisaha // caturthdystu vikt pucche caivtmani kipet / adagula pucche ayayoranyadtmani // karavindy vykhy kaka -- tau kaklajau pakivieau / kakavaccyate alajavaccyat iti kakacidalajacitau yenacit vykhytau / tayorvimneakkaraopadhnni yenasyeva krytyartha / mukhyatvt prvayeneneti kecit / nantaryddvityayenenetyanye / aviedubhbhymityapare / ukta yenasvarpamanubhëate atraiva iraso bhvapratipdanrtham // eva r-- thyt evamivahti gatam / yenasya varysau drghatarau pucchdvakrau pakau sannata puccha tmasampe hrasya agre vyasta drgha tm na samacaturara amaala na maalkra ---- ūanmaala / na v ira ca vidyate / taccpi na maala npi samacaturaram / evamiva yeno loke dyate / etvadeva yenasdyamagne / kuta? rutismarthyt -- smarthyamabhidhnaakti / etvadeva yenaruty vidhyate / yadetadvakrapakat vyastapucchat drghtmatmaalat sairaskat ca / tasmt kaklajvapi tadkrau cetavyvityartha // aira -- nt airasko v yena anmnnt / nahi pakapucchtmagatavakratdivacchirasa mnnamasti / yenavidhnasmarthycchiraso vidhnamastti gamyata iti kecit / vayas v ea pratimay cyata iti praktvapi pakdivat irovidhna prasajyet / naia doa / tatra hi pakapacchavidhna parisakhynrtham / tarhyatrpi taccodakgatameveti tasmt sairaskayena / kica vijyate ca kakacita ravanta cinvteti / yadi codakaprptay kake iro vidyate tatkatha bryt brhyaa kakacita ravanta cinvteti? na brydevetyartha / tasmdairaska yena / kake irovidhnt / tath te vayomtrasdye prakte prpte yenaprptividhnasmarthydeva yene iro 'pyastti gamyate / "trivtte agne ira' itydin irasyupadhnadarghancca / atastayorvikalpa iti manvna vabda brte / tatra kakayeno 'laja iti sakalapamtrabheda nkre / dkyaayajdivat airaskayena ityucyate // prk ---- rt praktivadeva pakau vakrau puccht sannata vakrapako vyastapuccha iti vikraravat / tm tu yath prakty / yadv yathpraktiravikta samacaturara catupurua ityartha / avikrt -- na hi vikra ryate / pakapuccheu vikragrahaa ntmani / tasmt prkta evtm / aratninrdhaprdeena ca ekaika paka pravardhayet / yadyapi prktau pakvityukta tathpi pucchasyprktatvaraduktaprakr puruamtrat gamyate / tasmtpucche prdeamupadhya pakayorvibhajediti kecinmanyante / kecitpakayo praktitvavidhndtmano 'vikratvcca puccha saprdea manyante / ubhayasmin pake 'pyuktaprakrebhyunney itycryo manyate / atra pucchasypraktitvapake prathamadvityakaran vikra / itarath temapi karanyucyante / caturthaahbhy prathama karaa yathrdhatrayodaavysa bhavati tath prajambhayet / te dve prc sahite / tadditya prathamasya abhgamagula ttyam / upadhnamucyate ---- dakie pake acatvriatpratham udcstathottare daki / pucche 'iraskapakoktameva / triadtmani / royostisrstisra pacamya udagyat dakiyat ca / ts purastcatur(thr)thnmardheak sapta rtaya / t apacat / ts purastdaau pacamya / royaseu catasra / pacamrakaybhindyt / dviata ea prastra / dvityaprastre catasracatasro dvitycatasracatasra tmnamaabhgvet / pakeakbhi prcbhi pakau pracchdayet / ekaikasmin pake atriat / pucche tu prvavaddvdaa saptamyastrayodaëamya ca / royaseu dve dve pacamyau prcyau / tmaee caturthn maeak prcyasapta rtaya / ttyapacamartyormadhye catasracaturthruddhtya triata aimek pacammupadadhyt / tsmekatra oaa airiti / tatra caturdaa ekatra pacam / ea dviata prastra / sapradeapake pucche puruavysa prdeapurua pratcnamyacchet / tasya dakiato 'nyamuttaratavetydin puccha kuryt / pakau praktveva / karaavieo yath tiryagjutvena dvdagula bhavati tath prathama karaa prajambhayet / te dve prjtydin dvityam / ttyasypi abgamaabhgena vardhitam / caturthdni dvividhni -- pucchacaturthe trayastriadahgulavistra / tasya saviea catuvatvriadagulaya viati tildhik / pacamamardhasaptadaagulavysam / ahasya prva trayastriadagulakam / tatriadagulaya / sëamayosa eva vysa / prvamnyvakayvasthite ekonatriadagule / ymaatriadagulaya caturdaa til ca / pucchpyayaviayayoradagulam / pucche pacadagulamtmatilacaturthydayo vikt puccha upadhey / prkta evtmani upadhnavidhi / sa ea dvityayena / vikte tatroktakaranyevamunnya ktv cetavyam // sundararjy vykhy vyaty -- cikret kaka -- khytau "kakacita ravanta cinvta ya kmayeta ravnamumin loke symiti' / alajacita cinvta catusta pratihkma' iti rutvagn yenacit prveottarea v vykhytau / athoktasyaiva yenacita prakrntara vidhitsan uktau tvatprakrau yuktatarviti darayitumha -- evamiva ---- marthyt yathsmbhirukta evamiva hi patata yenasya pakau pucchdvarysau vakrau ca madhyata puccha ca sannatamapyayapradee tm ca maala ūanmaalarpa iravaiva bhavati / tasmt---- tacchabdarute yacchabddhyhra krya / yasmdarthe v hiabda / yasmdevarpa yenasya pakapucchdi pratyakea dyate tatmt yenacita cinvteti rutismarthydevarpapakapucchtmairaska yenacidityukta ityartha // ai ------ mnmt airasko v yenacidbhavitumarhati / anmnnt; na(hi)ca yenacitprakarae ira mnyate / tmano 'pyavikrasyaitadupalakaam / airaska (tve) kalpe pramntaramasttyha---- vij -- bryt yadi yenktividhnamtreaiva sairaskatva bhavet / tarhi kakacito 'pi bhavedeva / tath ca tatra ravantamiti vieo na vaktavyasydityartha // yadyairaskastarhyasya ki rpamityha ---- prktau -- ravat prktveva pakau pucchau aaratni pacratni v / tau dvipuru rajjumubhayatapmityuktaprakrea vakrkartavyau / kecittu prvoktyma (bhvt) mrgt aiatgulay rajjv sanamana (map)micchanti / puccha ca prktameva sannata ardhapuruavysam / purua prdedhika pratcnamyacchet / tasya dakiato 'nyamitydi prvavat / prdeapravddhayabhve prvavadeva / vikraravaditi ---- vakrapako vyastapuccho bhavatti vacandityartha / yath krt catu purua samacaturara eva yenacitytm vikrasyravat kapardibhëyam ___________________________________________________________ yatho etac cheyanacita cinvteti | yvadmnnasrpya tad vykhytam || pus_21.5 || ___________________________________________________________ tatra yvadmnnameva srpya grhyam / jtivcakn abdn kimapi smnyameva pravttinimitta dyate / yath gaurvhka iti / evamatrpi yvadmnnameva srpya ghtv yenaabdo vartate / tattu srya vykhyta vakrapaka itydin // ___________________________________________________________ tristvo 'gnir bhavatty avamedhe vijyate || pus_21.6 || ___________________________________________________________ ___________________________________________________________ tatra sarvbyso 'viet || pus_21.7 || ___________________________________________________________ tatra nratniprdeasya saptavidhasybhysa / kuta? aviet; na hi kavidvieo 'trmnyate / tasmtsarvasyvtti / ___________________________________________________________ drghacaturar samsena pakapucchn samsa ukta || pus_21.8 || ___________________________________________________________ drghacaturar pakapucchn samsavidhirkta / "yadanyatsaptabhya' itydin vidhsaptamakaramitydin (ca) v / veutrikaray v viharedityartha // ___________________________________________________________ ekavio 'gnirbhavatty avamedhe vijyate || pus_21.9 || ___________________________________________________________ gatametat / ___________________________________________________________ tatra purubhyso nratniprden sakhysayogt sakhysayogt || pus_21.10 || ___________________________________________________________ sampta ulbaprana tatra purubhysa nratniprden / kuta? sakhysayogt -- ekavia iti / na saptavidha ityatrpi sakhy vidhyate / vkyntarea tatra aratniprde niviante / na tatra saptasakhyy niviante / tasmtsakhysayogt purubhysa eva nratniprdenm / tatra loko bhavati ---- trividhena nara prokta tristvati vibhva (so)sau / eka (vie) vidhe tatau nyna tiln caiva sapta (bhi)ti // dviruktirmagalrth / itypastambastravivarae kapardisvmibhëye ulbkhyaprane aha paala ------------ karavindy vykhy a(ya)tho -- khytam yenacitamiti vihita yatprakra yvaccsymnnasrpya mnavihita yenasrpya tatsarva vykhytam / tatra vakrapakdiguairmntena yacchayenasya srpyamukta; yengagnerardhadaam aratnaya itydin cayanaprakra ukta, tena uktau kaklajau sytmityartha // trisy -- t vamedhikgnestristvavidhau sratniprdebhysa na puruamtrasya; viebhvt / avieea prktgnijatraiguyavidhndityartha // drgha ---- kta drghacaturar samsa ityuktam / eva dve drghacaturare samasyete; tannimitto nirhrso vivddhirveti / yvadicchan drghacaturari samasyoditi / tena tristve 'gnau prathamaviharaena samsa ukta // eka -- gt avamedhe ekavignirutau purumevbhysa nratniprdenm / "saptavidho vva prkto 'gniriti' saptasakhy pthaksanivean / samnajtyeu purueveva sayukta nratnaydiu / aratniprdestvaratnin dakiata iti vkyena svarpamtrea vihit nrdhasakhyay / ata praktau purumeva sakhy sayogdavamedhe 'pyekavignau purumeva sakhysayogo yukta iti aratniprdestvanabhyast bhaveyu / purubysdanantaramaratnin dakiata iti kurydityartha / etadukta bhavati -- tristve ekaviaprastradvayavidhestristva ekavia evgni brhnaadarant / dvdaa daa v syt / dvirukti prasnaparisamptidyotanrth // iti rkaravindasvmikty ulbapradpiky aha paala ---- sundararjy vykhy nanu siraso 'bhve yenkteraprvatvt yenacita cinvteti vidhivkyenaiva virodhaprasaga; tatrha ------ a(ya)tho -- khytam yadetacchayenacita cinvtoti; yattena yvadmntam vakrapako vyastapuccha iti vihitasrpyamukta; anyath pakapucchavikravidhernarthakyaprasagditi bhva / asmin pake iakn karani dvipruay rajjv pakasanamane puruasya caturthyma pacamavysa yathyoganata tat prathama; tasyakaisaro 'dagula sapdaikapacadagulo 'nya / dve dve prvavatsahite tat dvityam / prathama pacame karae sahite ttyam; caturthapacamaahni prvayenacidvadeva / pucche y ahcaturthya upadheystsmanye karae / tatra caturthy prve prvavadeva ek tiryabn trayastriadagul any srdhacatuvatvriadagul ahaystu pacadaameka phalaka / trayastriadagula dvitya atriaka sëatila ttyam / saptamasya tiryabhnyvaratnimtrau / prvena (nava) viatyagule / karavaika / (anya kara pacacatvriadagula ekdaatilona / aaprasya navaviake prve / dvdaikëatriike tiravayau iraso 'bhvnnavama karaa na bhavati / aratniprdebhve puccheak prvayenavadeva) / pakasthnäca tadanugua namanam / upadhne ca pakayo pratham atirudcya puccha prvayenavadeva / pucchpyayasthacaturthyoradagulam / pucche prvayenavadeva / pucche pacadagulamtmani / tmanyudcyo nava rtaya / udcbhiriakbhi / ts madhyam sapta / abhi caturthbhi caturtharty dakiartau tata aayacatasra dve caturthyau / evameva ah rti / royaseu catasracatasra ahaya / ee a pacamya / ea dviata prastra / (tatriraskasya yenacita pakayo prathameak udcyo rtaya / triattriat / pucche tu prvavat / tmanyudcyo rtyo nava syu / tatrdyartig dysvatasra ahay syureva / evamanty piak / dakiottarata ekaik pacamūak / pucchpyayasthe tanmadhye ukte / eva daeak anty api rtaya eva syu / pacamya madhyato 'dhike / turayirty caturthyau / dve catasra ahik / tatacaturthyau prvavat ahaya / catuthyau dve doak? eva eamagni caturthbhi prayet / eva navatirtmasth prstre dviateak) / aparasmicatasracatasra nirnmayordvity / apyayayo ca tty / pakayo ee apacat pratham prcya pucche prvavat / saptamyo 'amya ca tmani nava rtya / prcya prcbhiriakbhi / tatra pakpyayasthn pactpurastcca pacapacamya aca ahaya / t dakiottarartimadhye (saptartya prvaprastravat / dvityaahayo (dvityëamyo) rtyormadhye) oaaoaa ahaya / (t dakiottare rtimadhye prvaprastravat / dvityëamyo rtyormadhyeoaaoaa ahaya / eva dviata prastra / tatrparasmin prastre pake dvity / pakamadhyata dvity / apyaye ee pratham / evamuttarapake prcya / im sarv dvisaptati / athtmani prcyo nava rtyasyu / dyy pacamdvityam // dityapakpyayag dve ahayau pacam tath / pacamyekntyartyto dve ahayvapyaya pura // aayvek pacam syddvityasymathvalau / madhye oaa ahaya syurevamaamartig // caturthaahartyau tu prathamottaravattath / tmaea caturthbhi ...... pucchagocar // saptamyo dvdaëamyastrayodaa ca prvavat / eva dvityaprastro dvitye 'aka iyate //) kecitttu -- yath praktyeti vacandiak api / (tmani praktivadevetyhu / tath prathamakaraasya prve catvriadagule / aratn eva (tiravayau) tiryabhnyau (eka kara pacaviatikasaptadaatila / anyastilatrayonaikaahayagula) / dve sahite dvitya (karay aratni) prathamasyratniprdeena yathyoganatena vardhayet / ttya pucchnnavamacaturthaahasaptamëamni prvavatpraktivadtmana iak pacamabgy / tatra prde aagulavys kry / tmni dakiata uttara ca da (dhyardhr) dhy udagyat / tmaee pacamya udcyo daa rtaya / madhye dve uddhtyëdagule pucchpyaye dve caturthyau tmnamaratnin veti dve abhitacatasra aagulavys / pucch pyayasthayo pactpacrdhy prcya / puccha(vie) ea prvavat / (pakayostriattriat pratham utcya / ea dviata prastra / aparasmistu tisrastisro nirmayo / dvity pakaee dvicatvriatpratham prcya / pucchaprvavat) / tmanyudcyo nava rtaya / t (tsm) dyant (rti prcbhirardhybhi / anty pacambhi madhyamartn pacnmdy anyvrdhy) vat prcya dvityasya tymuddhtya tatrëau aagulavys upadadhyt tatra pasvtpurastcca dve dve udagyate / madhye catasra prgyat / aamarty dyante(ntye) dvitymanty coddhtya navanavëgulaya dviata prastra / yad tu samacaturarbhirupadhyante tadpyevameva pakau / puccha tu prvavadeva / pakpyaye dve ake tmna prdeena prpte 'bhito dve dve aagule et adaabhi prdeai parighyt / tmaee aratnaya / dviata prastra / aparasmistu sandhyanatarle pacacatvriadaratnaya / royaseu dvdaadvdaa (akpd) / (pdye) ee viatirak / tma(madhya) gatamuddhtya navëgul / (dviata prastra) yad tu ahaatgulay rajjv pakayornamana tad puruasya pacamyma ahavysameka v prathama karaam / yathyoganata tatkarastrayoviatyagulasaikaviatitila / anya saptatria saikdaatila / viatyagulyma trayodaatilayukta caturdagulavysa präca caturara bhmau likhitv oagulay rajjvobhayata pay ta pakavat sanamayet / taddva (tttya) devaprathamasya abgamaabhgena vardhayet / yathyoganatena ta (tatra)t ttya / anyni prvavat / upadhne prathame prastre nirnmayo a a dvity / pakaee pratham dvsaptatirudcya / pucchamtm ca prvavat / royaseu dve dve ahayau / dviata prastra / apasmistu pakayo saptati pratham / prcya pacapacpyayayo / tty pucchtmano prvavat / tmani tu oaa ahruddhtyëau pacam kipet / dviata prastra / tmana praktivadiak iti pake 'pi tadanugu iak draavy // tri -- yate "dvistvtristv vedi' ityatra ligasyvivakitatvda gne ca vede ca vivaki (vihi) tatvtsamsnta / prktasyaivgne saptavidhasyaivtra triguatvam / na tvanantara (guasya) ktasybhysasya sarvbhyso vieo 'tasarvasya sratniprdeasyaivbhysa; tristvasya vidhau vidhbhysavat purumiti vieravat / evamardhatrayovi puru agnirbhavati / puruasya trikarao veusapacatilonëdaatadvaygulaya puruasthny // drghacatu -- ukta tulyayo caturarayor ity atraiva prakra ukta / tiryabhnprvamnyo ca trikaraprvamn ca // ekavi ---- yate khntare "ekaviati purua parima' ityekavia satomor'dhavidha pacadadhyardh ityatropadheya / pryikatvdastome 'pi // tatra asayogt sakhy hi tulyajtyasya sakhyntarasyaiva nivartik; yath vidhbhyseviti bhva / asmin pake ardhadvvi purustatra dve ate tisravgulaya atil puruasthnyo veu / tasya caturthapacamaahadaam akratnyrvasthiprde avagantavy / aratniprdebhve 'pi pakadvaye 'pyekaviatireva puru / rmadrmyae tvadaapuruatvamasvamedhgnerdyate ---- sa cityo rjasihasya sacita kualairdvijai / grƬo rukmapako vai triguo 'datmaka // iti / sa tu khntare (a) avidhasypi ktitvadarant / tristvo 'vagantavya / ukta hi avidhasypi praktitva bodh yanena -- "avidha saptavidha dvdaavidha v yvadvidha v ceyamo bhavati' iti / atra trayodaavidhntnagnn citvvamedhamrabhate / sa tata paramagni cinvno dvviatydividhameva cinvta / na tu prvavidham / na jyysa citv kanysa cinvta' iti / atha yo dvviatividhdrdhvamapi vidhmabhyasya tata paramavamedhamrabhate yath triadvidhnte; tasypyavamedhgnistristvaka ekavio v tasya prakrntarbhvt / tata para tu prvaktdrabhyaikattriadvidhdikam eva cinvta / prve ktatvt; vyajita caitatsarva bodhyanena -- "avamedha prptavedharedata rdhv vidhmabyasyennetarndriyeta / atta cedharedhtya ktnte praktydadta' iti // iti r sundararjye ulbapradpe aha paala iti sundararjya sapra sampta savykhya pastambyaulbaprana ----------